سرشناسه : خمینی، روح اللّه، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، 1279 - 1368.
عنوان و نام پديدآور : موسوعة الامام الخمیني قدس سره الشریف المجلد 32 استفتائات امام خمینی (س) جلد 1/ تحقیق موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س).
مشخصات نشر : تهران : موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، 1396.
مشخصات ظاهری : 10 ج.
فروست : موسوعة الامام الخمینی (س).
شابک :978-964-212-368-1
وضعیت فهرست نویسی : فاپا(چاپ دوم)
يادداشت : ج.2 - 10 (چاپ اول: 1392)(فیپا).
يادداشت : چاپ دوم.
مندرجات : ج.1. احکام تقلید، طهارت.- ج.2. نماز (از ابتدا تا شرایط شکسته شدن نماز).- ج.3. نماز (از قواطع سفر تا انتها)، روزه، زکات.- ج.4. خمس.- ج.5. حج، امر به معروف و نهی از منکر، مکاسب محرمه.- ج.6. بیع (خرید و فروش) ....- ج.7. وقف و نظایر آن، وصیت، یمین و نذر، کفارات.- ج.8. صید و ذباحه، خوردنی ها و آشامیدنی ها ....- ج.9. نکاح (از اولیای عقد تا انتها)....- ج.10. قضا، شهادات، حدود، قصاص ... .
موضوع : فقه جعفری -- رساله عملیه -- پرسش ها و پاسخ ها
*Islamic law, Ja'fari -- Handbooks, manuals, etc. -- Questions and answers
فتوا های شیعه -- قرن 14
Fatwas, Shiites -- 20th century
شناسه افزوده : موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)
شناسه افزوده : Institute for Compilation and Publication of Imam Khomeini's Works
رده بندی کنگره : BP183/9/خ8الف47 1396
رده بندی دیویی : 297/3422
شماره کتابشناسی ملی : 3421059
اطلاعات رکورد کتابشناسی : فاپا
آدرس سایت : https://www.icpikw.ir
خیراندیش دیجیتالی : مرکز خدمات حوزه علمیه اصفهان
ویراستار: محمد حسین دادخواه
ص: 1
ص: 2
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
ص: 3
جلد اول ... احكام تقليد، طهارت
جلد دوم ... نماز (از ابتدا تا شرايط شكسته شدن نماز)
جلد سوم ... نماز (از قواطع سفر تا انتها)، روزه، زكات
جلد چهارم ... خمس
جلد پنجم ... حجّ، امر به معروف و نهى از منكر، مكاسب محرمه
جلد ششم ... بيع (خريد و فروش)، شفعه، صلح، اجاره، جعاله، عاريه، وديعه، مضاربه، شركت، مزارعه، مساقات، دين و قرض، رهن، حجر، ضمان، حواله و كفالت، وكالت، اقرار، هبه
جلد هفتم ... وقف و نظائر آن، وصيت، يمين و نذر، كفارات
جلد هشتم ... صيد و ذباحه، خوردنى ها و آشاميدنى ها، غصب، احياى موات و مشتركات، لقطه، نكاح (از ابتدا تا احكام عقد ازدواج)
جلد نهم ... نكاح (از اولياى عقد تا انتها)، طلاق، خلع و مبارات، ظهار، مواريث
جلد دهم ... قضا، شهادات، حدود، قصاص، ديات، مسائل مستحدثه (بيمه، سفته، سرقفلى، بانک ها، بليط هاى بخت آزمايى، تلقيح مصنوعى، تشريح و ترقيع، راديو و تلويزيون، مقررات دولتى، راهنمايى و رانندگى، خريد و فروش و تقسيم اجناس سهميه اى، خريد و فروش اجناس قاچاق، ماليات و عوارض، عزادارى، رضايت والدين، مسائل اجتماعى بانوان، مسابقات ورزشى، معارف و مسائل
اسلامى، مسائل امنيتى و كشورهاى بيگانه، ولايت فقيه)
ص: 4
مقدمۀ ناشر ... چهل و نه
احكام تقليد
وجوب تقليد يا عمل به احتياط در غير مجتهد ... 3
جايز نبودن تقليد در اصول دين ... 6
تشخيص موضوعات ... 8
لزوم تبعيت عموم از حكم مجتهد ... 9
لزوم يادگيرى احكام شرعى ... 10
شرايط مرجع تقليد ... 10
تقليد اعلم و موارد رجوع و عدول به مجتهد ديگر ... 11
طريق تشخيص اعلم ... 57
تبعيت در انتخاب مرجع تقليد ... 57
تقليد ميت ... 59
حكم مغايرت اعمال سابقه با رأى مجتهد فعلى ... 66
كيفيت به دست آوردن فتواى مجتهد ... 78
طريق احراز عدالت ... 85
اشتباه در نقل فتوا ... 86
بيان احكام شرعى زنان توسط مرد ... 86
ص: 5
اختلاف نايب و وصى با موجر و موصى در تقليد ... 87
احتياط واجب و مستحب ... 87
كتاب طهارت
احكام آب ها ... 93
احكام تخلى (بول و غائط كردن) ... 102
احكام استنجاء ... 104
احكام استبراء ... 107
احكام وضو
واجبات وضو ... 111
مقدار و كيفيت شستن اعضاى وضو ... 111
رفع مانع از رسيدن آب به اعضاى وضو ... 127
كيفيت مسح سر و پاها ... 131
شرايط وضو ... 140
مباح بودن آب وضو ... 141
طهارت موضع غسل و مسح در وضو ... 143
مباح بودن مكان انجام وضو ... 144
وضو گرفتن از ظرف طلا و نقره ... 145
مباشرت در اعمال وضو ... 146
نيت در وضو ... 149
نواقض و موجبات وضو ... 153
غايات وضو ... 166
مسّ قرآن، اسماء مقدّسه، آرم جمهورى اسلامى و... ... 166
ص: 6
احكام خلل وضو ... 176
احكام وضوى جبيره ... 177
احكام غسل
غسل جنابت ... 183
سبب جنابت:
اوّل: خروج منى ... 183
دوم: جماع ... 200
جنابت در بانوان ... 201
احكام جنب ... 214
واجبات غسل:
اوّل: نيت ... 217
دوم: شستن ظاهر بدن ... 219
سوم: ترتيب ... 223
چهارم: مطلق بودن، طاهر بودن، مباح بودن آب و... ... 226
حكم رطوبت مشتبه ... 234
كفايت غسل جنابت از وضو ... 235
عدم كفايت غسل جمعه از وضو ... 237
كفايت غسل جنابت از بقيه اغسال در صورت نيت كردن آن ها ... 240
غسل حيض ... 242
احكام حيض ... 242
سن يائسگى و حكم آن ... 247
احكام حائض ... 250
غسل استحاضه ... 255
ص: 7
احكام استحاضه ... 255
غسل نفاس ... 258
احكام نفاس ... 258
غسل مسّ ميت ... 261
مسّ بدن شهيد ... 264
احكام اموات
غسل ميت ... 266
ساقط شدن غسل ميت از شهيد در معركه ... 269
حكم غسل ميتى كه بدنش متلاشى شده ... 288
لزوم مماثلت بين غسل دهنده و ميت ... 288
كيفيت غسل ميت ... 289
كفن كردن ميت ... 292
مستحبات و آداب كفن ... 293
نماز ميت ... 294
شرايط نماز ميت ... 295
دفن ميت ... 296
تعمير قبور ... 303
ورود زنان به قبرستان ... 303
برگزارى مراسم دعا در قبرستان ... 303
راه رفتن روى قبور ... 303
برگزارى مراسم و گريه كردن براى شهيد و ميت ... 304
برگزارى مراسم عزا براى مجرمين ... 304
نماز ليلة الدفن ... 305
ص: 8
خيرات براى اموات ... 305
نبش قبر ... 307
غسل هاى مستحب ... 317
تيمّم
مجوّزات تيمم ... 319
چيزهايى كه تيمم به آن ها صحيح است ... 326
كيفيت تيمم ... 329
كيفيت تيمم مقطوع اليد و عاجز ... 331
احكام تيمم ... 334
نجاسات
بول و غائط ... 340
ميته ... 341
خون ... 349
سگ و خوک ... 349
مسكر مايع بالاصاله ... 355
فقاع ... 364
كافر ... 366
نجاست بهايى ... 399
حكم عرق جنب از حرام و ساير موارد ... 401
احكام نجاسات ... 405
هتك حرمت قرآن، لفظ جلاله، اسماء معصومين و اماكن مقدّسه ... 405
وجوب تطهير بدن و لباس از نجاسات براى نماز ... 414
ص: 9
حكم اعلام نجس بودن اشيا ... 419
كيفيت نجس شدن اشيا به سبب نجاسات ... 420
شرطيت سرايت رطوبت در نجس شدن اشيا ... 420
اجتناب از وسوسه در طهارت و نجاست ... 428
لزوم يقين به نجاست ... 437
حكم تعدّد واسطه در نجس شدن اشيا ... 446
آنچه از نجاسات كه در نماز عفو شده است ... 449
مطهرات (پاك كننده ها)
آب ... 452
زمين ... 463
آفتاب ... 464
استحاله ... 464
كم شدن دو سوم آب انگور ... 468
اسلام ... 469
تبعيت ... 470
احكام ظرف ها ... 471
ص: 10
كتاب نماز
شرط وجوب نماز ... 3
مقدمات نماز ... 4
مقدمه اول: اوقات نمازهاى يوميه و نوافل آن ها ... 4
نماز شب ... 5
افضليت خواندن هر يك از نمازهاى يوميه در وقت فضيلت خودش ... 6
وقت نماز صبح در شب هاى مهتابى ... 10
حكم وقت اختصاصى نماز ... 12
حكم كسى كه نماز عشايش قضا شود ... 15
حكم تزاحم وقت نماز با غير آن ... 16
شرط يقين به دخول وقت براى شروع نماز ... 18
مقدمۀ دوم: قبله ... 19
مقدمۀ سوم: ستر و ساتر (پوشش و لباس نمازگزار) ... 24
شرط اول: پاک بودن لباس نمازگزار ... 26
شرط دوم: غصبى نبودن لباس نمازگزار ... 27
شرط سوم: از اجزاء مردار و حيوان حرام گوشت نبودن لباس نمازگزار ... 31
شرط چهارم: از طلا نبودن لباس نمازگزار در مردان ... 32
پوشيدن زنان لباس مخصوص مردان را و بالعكس ... 45
لباس شهرت ... 48
مقدمۀ چهارم: مكان نمازگزار ... 50
غصبى نبودن مكان نمازگزار ... 50
ص: 11
تقدم و تأخر زن و مرد و وجود حائل بين آن ها در نماز ... 91
طهارت مكان و امور معتبره در محل سجده ... 94
اعتبار استقرار در محل نمازگزار ... 100
استحباب نماز در مسجد و آداب و احترام آن ... 102
معناى كراهت در نماز و مكان هاى مكروه براى نماز ... 105
مقدمۀ پنجم: اذان و اقامه ... 109
مقدمۀ ششم: حضور قلب در نماز ... 110
افعال نماز ... 112
نيت ... 112
تكبيرة الاحرام ... 117
قيام (ايستادن) ... 120
قرائت و ذكر ... 126
ركوع ... 150
سجده ... 152
سجده واجب در تلاوت قرآن و سجدۀ شكر ... 156
تَشَهُّدْ ... 158
سلام نماز ... 159
قنوت ... 160
تعقيب نماز ... 162
مبطلات نماز ... 164
نماز آيات ... 175
احكام خلل در نماز ... 177
احكام شک ... 181
ص: 12
حكم شک در افعال نماز ... 183
حكم شک در عدد ركعت هاى نماز واجب ... 188
حكم شک هايى كه اعتبار ندارد ... 190
حكم ظن (گمان) در كارها و ركعت هاى نماز ... 197
نماز احتياط ... 198
حكم اجزاى فراموش شدۀ نماز ... 199
حكم سجدۀ سهو ... 199
نماز قضا ... 202
وجوب قضاى نمازهاى فوت شده ... 202
مطابقت نماز قضا با نماز فوت شده ... 223
معتبر نبودن ترتيب در غير نمازهايى كه در اداى آن ها ترتيب معتبر است ... 229
وجوب قضاى قدر متيقن از نمازهاى فوت شده ... 236
موسع بودن وجوب قضاء نماز ... 244
وجوب نماز قضاى پدر بر پسر بزرگ تر ... 245
نماز استيجارى ... 258
نماز جمعه ... 265
شرايط نماز جمعه ... 277
كسى كه نماز جمعه بر او واجب است ... 286
وقت نماز جمعه ... 292
چند فرع دربارۀ نماز جمعه ... 295
نماز عيد فطر و عيد قربان ... 303
نمازهاى مستحبى ... 306
ص: 13
نماز مسافر ... 307
شرايط شكسته شدن نماز:
اول: پيمودن مسافت شرعى ... 307
حد مسافت شرعى ... 323
بلاد كبيره ... 336
دوم: قصد پيمودن مسافت شرعى از اول سفر ... 536
سوم: حرام نبودن سفر ... 544
چهارم: شغل نبودن سفر ... 545
حكم نماز و روزه افراد راننده ... 545
حكم نماز و روزه كسانى كه شغلشان در سفر است ... 588
حكم نماز و روزه افراد دوره گرد ... 692
پنجم: عبور از حد ترخص ... 712
نماز (بقيۀ مسائل نماز مسافر)
قواطع سفر ... 3
اول: عبور از وطن ... 3
مراد از وطن، احكام و اقسام آن ... 3
امكان وطن هاى متعدد براى هر شخص ... 85
اعراض از وطن ... 92
حكم ترديد در اعراض از وطن ... 108
تبعيت در وطن ... 141
دوم: قصد ماندن ده روز در يك محل ... 151
ص: 14
سوم: باقيماندن سى روز مردداً در يك مكان ... 239
احكام مسافر ... 245
حدود اماكن تخيير ... 269
نماز جماعت ... 271
معناى كراهت داشتن اقتداى غير مسافر به مسافر ... 283
نماز معاده ... 286
نماز خوف . .. 289
شرايط نماز جماعت ... 289
حكم اتصال صفوف در نماز جماعت با وجود حائل ... 289
احكام نماز جماعت ... 303
شرايط امام جماعت ... 308
شرطيت عدالت در امام جماعت ... 310
طريقه احراز عدالت در امام جماعت ... 325
شرط صحيح بودن قرائت در امام جماعت ... 330
حكم اقتدا به صاحبان عذر و نقص عضو ... 332
اختلاف مأموم و امام جماعت تقليداً و اجتهاداً ... 336
اشتباه كردن امام جماعت و كشف بطلان نماز او ... 337
امام جماعت شدن بانوان ... 341
تقيه و شركت در نماز جماعت اهل سنت ... 344
امام جماعت شدن غير روحانى ...353
كتاب روزه
نيت ... 381
چيزهايى كه بايد روزه دار از انجام آن خوددارى كند ... 383
ص: 15
آنچه براى روزه دار مكروه است ... 401
آنچه بر روزه خوارى مترتب مى شود (قضا، كفاره و تعزير) ... 403
نحوۀ اداى كفارۀ روزه ... 437
شرطيت يقين به دخول وقت براى روزه بودن يا نبودن ... 463
شرايط صحّت و وجوب روزه ... 469
راه ثابت شدن اول ماه ... 523
قضاى روزۀ ماه رمضان ... 529
روزه هاى مستحبى ... 571
كتاب زكات
زكات مال ... 575
كسى كه زكات بر او واجب است ... 576
چيزهايى كه زكات در آن واجب و يا مستحب است ... 578
زكات چهارپايان ... 578
زكات طلا و نقره ... 580
زكات غلاّت ... 584
اقسام مستحقين زكات و مصارف آن ... 588
زكات بدن ... 594
كسى كه زكات فطره بر او واجب است ... 594
جنس فطريه ... 595
وقت وجوب زكات فطره ... 595
مصرف زكات فطره ... 601
ص: 16
كتاب خمس
قصد قربت در خمس ... 3
آنچه كه خمس در آن واجب است:
1. غنيمت ... 5
2. معدن ... 15
3. گنج ... 17
4. منفعت كسب ... 19
عدم وجوب خمس در منافعى مثل: هبه، ارث، قرض، مهريه و... ... 122
خمس ترقى قيمت ... 171
مال مخمّس ... 200
خمس ديونى كه وصول نشده ... 203
مبدأ سال در پرداخت خمس ... 213
مؤونه و موارد آن ... 223
خمس سرمايه ... 286
نحوۀ محاسبۀ خمس اموال كسانى كه چند رشته كسب دارند ... 324
خمس آذوقۀ مازاد، فروش خانه و آنچه از مؤونه بودن خارج شده ... 324
خمس پس انداز جهت تهيۀ مؤونه مثل خانه و جهيزيه و... ... 377
كسر نشدن مالى كه خمس ندارد - ولى در مؤونه صرف شده - از درآمد سال ... 398
خمس اموال افراد بدهكار ... 404
دستگردان بدهى خمس و پرداخت آن از ربح سال جديد ... 430
وديعه ثبت نام حج و خمس آن ... 432
ص: 17
تعلق خمس به عين اموال ... 451
پرداخت خمس بيش از مقدار واجب ... 467
شک در اداى خمس ... 470
جواز تأخير پرداخت خمس تا آخر سال خمسى ... 470
5. زمينى كه كافر ذمّى از مسلمان خريده ... 471
6. مال حلال مخلوط به حرام ... 472
پرداخت ردّ مظالم ... 475
تقسيم خمس و مستحقّين آن:
شرايط مستحقّين خمس ... 482
شهريه گرفتن طلاّب ... 490
واجب نبودن خمس در شهريه ... 506
نحوۀ پرداخت خمس و مصرف آن ... 508
تلف شدن خمس بدون افراط و تفريط ... 679
جواز اداى خمس از غير مال مورد خمس ... 683
احتساب دين، ماليات و... به جاى خمس ... 685
قبول خمس از طرف مستحق و برگرداندن آن ... 700
حكم تصرفات در اموال كسانى كه خمس نمى دهند ... 701
خمس اموال افراد مرتد ... 733
انفال ... 735
ص: 18
كتاب حجّ
وجوب حج بر مستطيع و عدم كفايت خيرات ديگر از آن ... 3
تصدى امور حج ... 35
احكام كسى كه حج بر او مستقر شده ... 35
حج نيابى ... 55
وصيت به حج ... 68
حج مستحبى ... 70
اقسام عمره ... 71
فاصله بين دو عمره ... 73
شرط تحقق مجاورت ... 75
اركان و شرايط حج تمتّع ... 75
ميقات ها و احكام آن ... 83
واجبات احرام ... 98
نيت و كيفيت آن ... 98
پوشيدن دو جامه احرام و شرايط آن ... 101
محرمات احرام و كفاره آن ها ... 103
طواف ... 114
واجبات طواف ... 116
شكيات طواف ... 135
نماز طواف ... 137
سعى بين صفا و مروه ... 141
ص: 19
تقصير ... 144
وقوف در عرفات ... 146
وقوف در مشعرالحرام ... 149
واجبات منى ... 153
اوّل: رمى جمره ... 153
دوم: ذبح (قربانى) ... 164
سوم: تقصير ... 181
واجبات بعد از اعمال منى ... 187
ماندن شب در منى (بيتوته) ... 193
رمى جمره هاى سه گانه ... 196
صدّ و حصر ... 199
كتاب امر به معروف و نهى از منكر
اقسام امر به معروف و نهى از منكر و موارد آن ... 203
شرايط وجوب امر به معروف و نهى از منكر ... 233
اول: شناخت معروف و منکر ... 233
دوم: احتمال تأثير دادن ... 235
سوم: اصرار بر استمرار گناه داشتن و توبه نكردن ... 238
چهارم: مفسده نداشتن ... 244
مراتب امر به معروف و نهى از منكر ... 244
احكام دفاع
دفاع از اسلام، حضور در جبهه و امور مربوط به آن ... 248
فرار از جنگ و ترک دفاع و عقب نشينى ... 335
آموزش نظامى بانوان، و حضور ايشان در جبهه ها ... 336
ص: 20
رضايت والدين براى حضور در جبهه ... 342
غنائم جنگى ... 454
مثله كردن جنازه هاى دشمن ... 476
نحوۀ برخورد و رفتار با اسراى جنگى ... 477
دفاع از نفس و مال به قدر استطاعت ... 479
نظام وظيفه ... 484
مكاسب محرمه
خريد و فروش و استعمال اعيان نجس و متنجس ... 495
خريد و فروش كوپن ... 503
خريد و فروش ارز ... 507
خريد و فروش مواد مخدر ... 526
خريد و فروش حيوانات ... 529
خريد و فروش آلات و وسايلى كه از آن ها استفاده حرام مى شود ... 531
كسب كردن به وسيله اعمال حرام:
قمار، مسابقات و شرط بندى ... 541
شطرنج و تخته نرد ... 545
مجسمه سازى و تصوير ... 548
ريش تراشى ... 559
غنا و موسيقى ... 577
غيبت ... 590
دروغ ... 597
فحش و ناسزا گفتن ... 601
كمك به ظلمه و همراهى با آن ها ... 602
ص: 21
نگهدارى و مطالعه كتب ضلال و استماع راديوهاى بيگانه ... 607
سحر، شعبده، احضار ارواح، هيپنوتيزم ... 611
غش در معامله ... 616
گران فروشى و احتكار ... 618
اخذ اجرت براى انجام واجبات ... 640
آداب تجارت ... 643
تحصيل ثروت و راه هاى مشروع آن ... 644
تعدد كسب و شغل ... 646
خريد و فروش چيزهايى كه اسماء جلاله دارد ...647
حق العمل و دلالى در معاملات ... 648
خريد و فروش تمبر ... 650
كتاب بيع (خريد و فروش)
بيع معاطات ... 3
لزوم بيع و شرط در ضمن عقد ... 5
شرط ابتدايى ... 75
وكالت در بيع ... 81
بيع تعليقى ... 81
شرايط خريدار و فروشنده:
اول: عقل ... 82
دوم: قصد ... 82
سوم: اختيار ... 83
ص: 22
چهارم: مالك تصرف بودن و حكم بيع فضولى ... 88
اولياى تصرف در مال صغير ... 120
معامله با فرقۀ ضاله بهاييت و كفار ... 126
شروط عوض و معوّض:
اول: ماليت داشتن ... 134
دوم: تعيين مقدار عوض و معوّض ... 137
سوم: مشخص بودن جنس عوض و معوض و اوصاف آن ها ... 143
چهارم: ملك طلق بودن عوض و معوّض ... 144
خيارات ... 149
خيار شرط ... 149
خيار غبن ... 152
خيار تأخير ... 167
خيار رؤيت ... 168
خيار عيب ... 169
خيار تخلّف شرط ... 173
احكام خيار ... 179
چيزهايى كه عرفاً جزء مبيع محسوب مى شود ... 180
قبض و تسليم (گرفتن و واگذار كردن) ... 182
نقد و نسيه ... 189
ربا ... 195
بيع صرف ... 211
بيع سلف ... 217
مرابحه و مواضعه و توليه ... 219
ص: 23
حق المارّة ... 220
اقاله (توافق بر فسخ) ... 221
كتاب شفعه
احكام شفعه ... 225
كتاب صلح
احكام صلح ... 233
ذكر بعضى از مسائلى كه معمولاً در كتاب صلح آورده مى شود:
عبور اهالى يك منزل از حياط منزل ديگر ... 250
باز كردن پنجره به طرف منزل همسايه ... 251
احداث بناى جديد و ضرر به همسايه ... 252
تقسيم زمين مشترك و درخت ... 253
عبور آب باران و ناودان ... 254
ديوار مشترك و استفاده از آن ... 256
ورود شاخه هاى درخت به ملك همسايه ... 257
كتاب اجاره
لزوم تخليه مورد اجاره پس از انقضاى مدت اجاره ... 263
اجير شدن براى كارهاى حرام ... 281
اجاره دادن محل براى كارهاى حرام ... 284
مشروط بودن صحت اجاره به تعيين اجرت و عين مورد اجاره ... 285
اجير شدن براى غير مسلمان ... 285
تغيير و تبديل عين مورد اجاره ... 286
ص: 24
مجهول بودن مدت اجاره ... 288
مجهول بودن مال الاجاره ... 289
اجير شدن براى عملى كه مضر به حال مسلمين است ... 289
مباح بودن عمل مورد اجاره ... 290
حكم كسر بيست درصد اجاره بها توسط شوراى انقلاب ... 294
مجهول بودن مالک عين مورد اجاره ... 298
اختيار و رضايت در طرفين اجاره ... 298
حكم گرفتن مال الاجاره از صغير ... 301
لزوم عقد اجاره و وجوب عمل به شرط در ضمن آن ... 301
عدم بطلان اجاره به سبب موت موجر و مستأجر ... 324
غير قابل استفاده شدن مورد اجاره ... 325
عدم استفاده مستأجر از عين مورد اجاره ... 328
لزوم مباشرت اجير در انجام كار ... 328
اجير شدن براى كارى و انجام كارهاى ديگر در خلال آن ... 330
حكم ارتكاب خلاف قانون در استخدام شدن ... 332
تخلف اجير از كارى كه براى آن اجير شده ... 333
اجير شدن براى حفظ بعض اشيا و حفاظت از آن ... 335
ثبوت اجرت المثل براى اجير در صورت دستور آمر ... 335
حكم كارهاى زن در منزل شوهر ... 341
ضامن بودن مستأجر و اجير در صورت تعدى و تفريط ... 344
اجاره زمين براى زراعت و كشاورزى ... 348
اختلاف در ثبوت اجاره ... 349
استخدام در مراكز دولتى و حقوق و مزاياى دريافتى ...350
ص: 25
لزوم پرداخت مال الاجاره به مالک ... 359
دريافت حق سنوات و مزاياى ديگر براى اجير ... 361
هزينه وصول اجاره توسط مالک ... 362
كتاب جعاله ... 363
احكام جعاله ... 365
كتاب عاريه ... 367
احكام عاريه ... 369
كتاب وديعه ... 373
احكام وديعه ... 375
كتاب مضاربه ... 389
احكام مضاربه ... 391
كتاب شركت ... 401
احكام شركت ... 403
گفتارى در مورد قسمت كردن ... 451
كتاب مزارعه ... 459
احكام مزارعه ... 461
كتاب مساقات ... 467
احكام مساقات ... 469
كتاب دين و قرض ... 473
احكام دين ... 475
عدم توجه به افزايش يا كاهش ارزش دين و مهريه به هنگام پرداخت ... 502
احكام قرض (وام دادن) ... 503
حكم زياده در قرض ... 513
ص: 26
ربا و مسأله رهن و اجاره ... 514
صحيح بودن اصل قرض در قرض ربوى و عدم ضمان بهره ... 525
كتاب رهن ... 551
احكام رهن ... 553
كتاب حجر ... 559
احكام حجر ... 561
احكام صغر ... 562
علامت هاى بلوغ ... 563
ولايت بر صغير، مجنون و سفيه ... 568
احكام سفاهت ... 584
احكام افلاس ... 585
تصرفات مريض در مرض منتهى به موت ... 590
كتاب ضمان ... 593
احكام ضمان ... 595
كتاب حواله و كفالت ... 599
احكام حواله و كفالت ... 601
كتاب وكالت ... 603
احكام وكالت ... 605
كتاب اقرار ... 611
احكام اقرار ... 613
كتاب هبه ... 617
احكام هبه ... 619
صله رحم ... 661
ص: 27
كتاب وقف و نظائر آن
وقف مسجد و احكام آن ... 3
جريان فضولى در وقف ... 41
شرايط صحت وقف ... 43
وقف عام و خاص ... 59
موارد مصرف وقف ... 60
بقاء احكام مسجديت بعد از تخريب مسجد مگر در بعض صور ... 105
تغيير و تبديل وقف ... 108
تلف كردن و از بين بردن وقف ... 177
تعمير و توسعه وقف ... 178
فروش و تبديل وقف و وسائل آن ... 182
اجاره وقف ... 228
تفكيك وقف مشاعى ... 264
توليت وقف ... 266
مخارج وقف ... 308
ثبوت و عدم ثبوت وقف ... 312
كيفيت عمل به وقف ... 342
حبس و نظاير آن ... 345
صدقه ... 347
كتاب وصيت
لزوم وصيت كردن ... 365
ص: 28
ثبوت وصيت ... 370
وصيت كردن نسبت به اموال ديگران ... 376
جايز بودن متعلق وصيت ... 377
وصيت در امور مالى و غيره و شرط نفوذ آن و محاسبۀ ثلث ... 389
احكام وصى ... 466
لزوم عمل بر طبق وصيت ... 472
احكام ناظر بر وصيت ... 489
احكام قيّم بر صغار ... 491
رجوع از وصيت ... 494
كتاب يمين و نذر
احكام يمين (قسم) ... 497
احكام نذر ... 499
كيفيت صيغه نذر ... 499
لزوم صيغه معتبره شرعيه براى وجوب وفاى به نذر ... 499
نذر مادر نسبت به فرزند ... 530
نذر زن بدون اذن شوهر ... 530
نذر غير مسلمان ... 533
نذر فرزند بدون اذن پدر ... 534
احكام متعلّق نذر ... 535
جواز مسافرت در زمان روزه نذرى ... 540
نذر متعذّر المصرف ... 541
تلف نذر ... 542
مصرف نذر ... 543
ص: 29
مخارج نذر ... 553
تعذّر وفاى به نذر ... 555
مخالفت با نذر و كفارۀ آن ... 560
احكام عهد ... 563
كتاب كفارات
احكام كفارات ... 573
كتاب صيد و ذباحه
شكار حيوانات ... 3
تذكيه ماهى ... 4
ذبح حيوانات ... 9
شرايط تذكيه ... 9
تذكيه جنين حيوان ... 18
صيد و ذبيحۀ بلاد اسلامى و كفر ... 19
حكم ذبيحۀ اهل تسنن ... 39
قوانين و مقررات شيلات ... 39
شكار حيوانات وحشى ... 43
كتاب خوردنى ها و آشاميدنى ها
بيان حلال و حرام از حيوانات ... 47
ماهى هاى فلس دار و خوردن خاويار ... 47
ص: 30
ميگو ... 52
خرگوش ... 53
خوک ... 54
حشرات ... 54
تهيه خوراک حيوانات از ميتۀ حيوانات ديگر ... 55
حيوان نجاست خوار ... 58
حيوان موطوء ... 59
تغذيه از شير انسان ... 62
سؤر (نيم خورده) حيوانات ... 62
توليد جوجه با دستگاه ... 63
بيان حلال و حرام از غير حيوانات ... 63
خوردن چيزهاى نجس ... 63
استعمال دخانيات و سيگار ... 66
استعمال موادّ مخدر ... 74
خوردن چيزهاى مضر ... 77
حرام بودن شراب و مشروبات الكلى ... 78
خوردن مال ديگران ... 79
خوردن چيزهاى مباح و مكروه ... 86
كتاب غصب
حرمت تصرف در ملک غير و اموال عمومى و ضمان به سبب غصب ... 91
مصادره يا استرداد اموال غصبى و ضمان آن ها ... 172
ضمان در ملحقات به غصب ... 184
وجوب برگرداندن چيزى كه غصب شده ... 186
ص: 31
وجوب ردّ بدل منافع عين مغصوب ... 208
ميزان در گرفتن غرامت ... 211
نحوه ضمان در غصب به شكل سلسله وار ... 215
ضمان ما به التفاوت قيمت در صورت نقصان ... 216
زراعت و اشجار در زمين غصبى ... 217
ملكيت فوائد و نمائات مغصوب ... 226
سبب ضمان بودن اتلاف مال غير ... 230
اصلاحات ارضى ... 240
كتاب احياى موات و مشتركات
احكام احياى موات ... 251
زمين هاى موات اصلى ... 251
زمين هاى موات عرضى ... 279
حريم املاک و خانه ها ... 289
حريم قنات ... 291
حريم نهر و رودخانه ... 299
حريم قريه ... 300
احكام تحجير ... 314
اُمورى كه در احياء معتبر است ... 320
حقوق همسايه ها ... 323
احكام مشتركات ... 328
معابر و راه ها ... 328
قنوات، چاه ها و انهار ... 334
معادن ... 352
ص: 32
كتاب لقطه
لقطۀ حيوان ... 359
لقطۀ غير حيوان ... 359
احكام اموال پيدا شده و مجهول المالک ... 359
كتاب نكاح (ازدواج)
احكام ازدواج ... 405
لزوم ازدواج و ترغيب به آن و احكام آن ... 406
انتخاب همسر و خصوصيات آن ... 418
اختلاف سن در ازدواج ... 419
ازدواج دو قلوهاى به هم چسبيده ... 419
ازدواج نابينايان با يكديگر ... 419
رقص ... 420
مراسم عروسى و سفره عقد ... 421
احكام و آداب خلوت با همسر ... 422
كراهت شديده وطى در دبر ... 424
ترك وطى زوجه بيش از چهار ماه ... 425
جلوگيرى از باردار شدن ... 426
احكام نگاه، لمس و شنيدن:
نگاه كردن مماثل به يكديگر ... 450
نگاه كردن محارم به يكديگر ... 450
نگاه كردن مرد به بدن زن ... 452
نگاه كردن به وجه و كفين زنان ... 458
نگاه كردن به عكس زن نامحرم ... 468
ص: 33
نگاه كردن زن به بدن مرد ... 482
نگاه كردن به زنان اهل ذمه و كفار ... 489
صحبت كردن و نگاه كردن به زن نامحرم به قصد ازدواج ... 491
شنيدن صداى زن نامحرم ... 494
لمس بدن نامحرم ... 508
جواز نظر و لمس بدن نامحرم در صورت ضرورت و اضطرار ... 512
بودن زن و مرد نامحرم در يک مكان ... 533
خياطى و دوخت لباس زنانه توسط مردان ... 534
حجاب و پوشش ... 535
جايز نبودن ظاهر كردن زينت مثل انگشتر براى زنان ... 573
حد پوشش مردان ... 575
عقد ازدواج و احكام آن ... 580
اجراى صيغه عقد ازدواج به غير عربى ... 582
عدم ثبت ازدواج در دفاتر رسمى ... 584
اعتبار قصد انشا در صيغه عقد ازدواج ... 584
اعتبار تعيين زوجين ... 586
وكالت در اجراى صيغه ازدواج ... 587
اختلاف و نزاع در عقد زوجيت ... 591
ادعاى شوهر نداشتن زن ... 592
اعتبار اختيار و رضايت در صحت عقد ازدواج ... 593
عقد هم زمان دو زن براى يك مرد ... 602
اختلاف در دائمى بودن و منقطع بودن عقد ازدواج ... 602
ص: 34
ادامه مبحث نكاح
اولياى عقد
ولايت پدر و جد پدرى به شرط عدم وجود مفسده ... 3
اعتبار اذن ولىّ در ازدواج باكره ... 9
معتبر نبودن اجازه و اذن ولىّ در ازدواج پسر بالغ رشيد ... 71
حكم ازدواج صغير و محرم شدنش در صورت فقدان ولى ... 77
عقد فضولى ... 81
اسباب تحريم
1- نسب ... 88
2- رضاع ... 98
نمونه هايى از راه هاى حصول محرميت ... 116
شير دادن مادر زن به نوه دخترى خود ... 117
فرزند خوانده ... 119
3- قرابت زناشويى و آنچه كه به آن ملحق است ... 125
محرم شدن معقوده پدر بر پسر و بالعكس ... 125
محرم شدن مادر دختر معقوده ... 134
محرم شدن دختر زن معقوده ... 136
زنا، آثار و توابع آن ... 138
ازدواج با دو خواهر و نامحرم بودن خواهر زن ... 152
ص: 35
لواط، آثار و توابع آن ... 156
4- ازدواج در عدّه و تكميل عدد ... 168
ملحقات به ازدواج در عده ... 171
ازدواج مجدد ... 174
5- كفر ... 175
ازدواج با بهايى ... 175
ازدواج با اهل كتاب ... 176
ازدواج با غير اهل كتاب ... 179
ازدواج و ارتداد يكى از زوجين ... 180
ازدواج با ناصبی ... 193
ازدواج با اهل تسنن ... 193
ازدواج غير هاشمى با هاشميه ... 194
ازدواج با شرابخوار ... 194
ازدواج انقطاعى (ازدواج موقت) ... 195
عيب هاى موجب خيار فسخ و تدليس ... 201
مهر
مقدار مهريه و مهر السنّه ... 220
شرط نبودن ذكر مهر در عقد دائم ... 227
شيربها و بعض وجوه دريافتى ... 228
حق مطالبه مهريه و تمكين زوجه ... 237
استحقاق تمام يا نصف مهريه در صورت طلاق يا فوت ... 240
اختلاف در تحقق دخول نسبت به استحقاق مهر ... 252
ص: 36
نقش پدر نسبت به مهريه همسر فرزند ... 252
تفاوت ارزش مهريه تعيين شده با نرخ فعلى ... 253
اجاره مهريه ... 265
تقبّل مهريه از طرف پدر داماد ... 265
حكم مهريه در صورت بطلان عقد ... 266
جريان احكام فضولى در صداق و مهر ... 267
بخشش مهريه توسط زن ... 268
حكم مهريه در صورت ظهور عيب و نقص در زوجه ... 268
هداياى ازدواج ... 268
جهيزيه ... 271
شرط هاى مذكور در عقد ازدواج ... 275
قسم و نشوز و شقاق ... 293
حقوق زن و شوهر نسبت به يكديگر ... 293
نشوز ... 335
احكام اولاد، ولادت و ملحقات آن ... 345
نام گذارى فرزند ... 352
خواندن اذان و اقامه در گوش بچه ... 353
ختنه كردن ... 353
عقيقه كردن ... 355
شير دادن به فرزند ... 355
حق حضانت فرزند در زمان حيات پدر ... 356
حق حضانت فرزند بعد از فوت پدر ... 367
اتمام دوران حضانت و مختار بودن فرزند بعد از بلوغ ... 376
ص: 37
تربيت فرزند ... 377
نفقات ... 379
نفقه زن ... 379
نفقه اقارب (نزديكان) ... 389
كتاب طلاق
شرايط طلاق ... 405
اعتبار قصد و اختيار در طلاق دهنده ... 405
لازم نبودن اطلاع و رضايت زوجه از طلاق ... 415
اعتبار حائض نبودن زن به هنگام طلاق ... 416
وقوع طلاق توسط حاكم شرع در صورت حرجى بودن زندگى ... 422
در اختيار شوهر بودن طلاق ... 424
وكالت زن در طلاق ... 444
اعتبار تنجيز در صيغه طلاق ... 451
طلاق و ازدواج به شيوه اهل سنت ... 451
حضور دو شاهد عادل هنگام اجراى صيغه طلاق ... 453
شرط در ضمن طلاق ... 456
حكم شک در صحت وقوع طلاق ... 456
اقسام طلاق ... 459
شرايط محلل ... 460
احكام عدّه ... 461
عدّۀ فراق ... 461
عدّۀ وفات ... 463
ص: 38
حكم زوجه شخص مفقود الأثر و غايب ... 463
رجوع در عدّه ... 480
كتاب خلع و مبارات
احكام خلع و مبارات ... 487
كتاب ظهار
احكام ظهار ... 495
كتاب مواريث (ارث)
احكام مواريث ... 499
موانع ارث:
اول: كفر به اقسامش ... 501
دوم از موانع ارث: قتل ... 507
سوم از موانع ارث: متولد شدن از زنا ... 511
مواردى كه به موانع ارث ملحق شده:
اوّل: مانع بودن حمل از ارث بردن مرتبه يا طبقه متأخر ... 515
دوم: مانع بودن طبقه متقدم از ارث بردن طبقۀ متأخر ... 518
سوم: مانع بودن درجه متقدم از ارث بردن درجه متأخر ... 521
ميراث انساب:
طبقه اوّل: پدر و مادر و اولاد ... 529
حَبوه (اموال مخصوص به پسر بزرگ تر از ارث پدر) ... 564
طبقۀ دوم: برادران و خواهران و اجداد ... 565
طبقۀ سوم: عمو، عمه، دايى و خاله ... 569
ص: 39
ميراث به سبب زوجيت ... 570
ارث افراد بدون وارث ... 595
ارث افراد مفقود الاثر ... 598
ميراث خنثى ... 602
ميراث افراد غرق شده، زير آوار مانده، و ملحق به آن ها ... 603
ارث نبردن فرزند خوانده ... 611
پرداخت ديون ميت از اصل تركه ... 615
ارث و حقوق پرداختى به بازماندگان ... 617
اختلافات وراث و مسائل مربوط به آن ... 624
كتاب قضا
شرطيت عدالت در قاضى ... 3
شرطيت اجتهاد در قاضى ... 4
جواز تعدد در خصوص قاضى مأذون ... 6
ممانعت از اجراى حكم قاضی ... 7
عمل قاضى به علم خودش ... 7
اختيار قاضى در قبول شهادت شهود ... 8
عدم حجيت اسناد كتبى براى قاضى ... 10
انصراف از دعوا و استرداد مدارک ... 11
وحدت رويه در احكام قضات ... 11
لزوم مطابقت حكم قاضى با شرع و مقررات ... 12
تشخيص اهميت قضاوت ... 12
ص: 40
دادن هديه و رشوه به قاضى ... 13
اعتراض به حكم قاضى و رسيدگى مجدد ... 13
صلاحديد قاضى براى رفع اختلاف ... 14
شرايط شنيدن دعوا ... 14
جواب مدعى عليه به انكار ... 19
احكام قسم ... 21
احكام يد ... 21
احكام تقاص ... 33
كتاب شهادات
احكام شهادات ... 49
اقسام حقوق ... 50
كتاب حدود
جنس وسيله اجراى حد ... 53
حد زنا ... 54
حرمت زنا ... 54
اكراه به زنا ... 56
تحقق احصان در زنا ... 56
راه هاى ثبوت و سقوط حد زنا ... 57
اقسام حد زنا (قتل، رجم، جلد) ... 60
تأخير در اجراى حد ... 63
كيفيت واقع ساختن حد زنا ... 64
مطالبه حد يا تعزير ... 65
ص: 41
حد لواط ... 69
حد قذف ... 71
سب و ناسزا گفتن به ائمۀ معصومين ... 72
احكام تعزيرات ... 73
حبس تعزيرى و اشتغال زندانيان ... 77
حد سرقت (دزدى) ... 78
حد محارب ... 79
حد ارتداد ... 81
حرمت استمناء ... 88
احكام اهل ذمه ... 92
ورود كفار به مساجد ... 93
كتاب قصاص
قصاص نفس ... 97
خودكشى و اعتصاب غذا ... 99
علم اجمالى به قاتل بودن يكى از دو نفر ... 100
احكام قسامه ... 101
كيفيت استيفاء قصاص ... 101
قصاص كمتر از نفس ... 109
كتاب ديات
اقسام قتل ... 113
مقدار ديات ... 119
ص: 42
تغليظ ديه ... 125
موجبات ضمان ديه در قتل شبه عمد و خطئى:
1- ضمان ديه بر مباشر در قتل ... 126
ضمان ديه بيمار بر طبيب ... 129
ضمان ديه در تنبيه بدنى ... 130
2- ضمان ديه بر سبب در قتل ... 134
3- حكم ديه در صورت اجتماع سبب و مباشر ... 141
ديه اعضا و جوارح ... 141
ديه افضاء ... 141
ديه شكستگى استخوان ... 142
جراحت سر و ساير جراحت ها ... 144
سقط جنين و ديه آن ... 151
ديه قطع اعضاى ميت مسلمان ... 162
پرداخت ديه توسط عاقله ... 163
جنايت بر حيوان ... 168
كفارۀ قتل ... 169
مسائل مستحدثه
بيمه ... 173
سفته ... 179
فروش سفته و چک ... 180
احكام چک ... 186
سرقفلى ... 188
ص: 43
بانک ها ... 228
اشتغال در بانک ها و حقوق و مزاياى دريافتى ... 228
معامله با بانک ها ... 240
ربا و بهرۀ پول از طرف بانک و غير آن ... 243
جريمه و بهرۀ ديركرد ... 337
اعطاى جوايز از طرف بانک ها ... 345
احكام عين مرهونه نزد بانک ... 347
كارمزد دريافتى از سوى بانک و غير آن ... 349
هزينه وصول وام و بهرۀ آن ... 372
تعيين شرايط، مبلغ و محل مصرف وام ... 374
صندوق دارى و حكم كسورات و اضافات در آن ... 376
بليط هاى بخت آزمايى ... 380
تلقيح و توليد مصنوعى ... 381
تشريح و ترقيع.... 384
تشريح (كالبد شكافى) ... 384
ترقيع (پيوند اعضا) ... 388
جراحى زيبايى ... 396
انتقال خون ... 398
ذبح حيوانات با دستگاه ... 399
مالكيت معنوى ... 400
حق تأليف ... 400
حق اختراع ... 404
ص: 44
راديو و تلويزيون و مانند آن ها ... 406
خريد و فروش و تعمير راديو و تلويزيون ... 406
جواب سلام گويندگان راديو و تلويزيون ... 408
حكم آهنگ ها و سرودهاى پخش شده از صدا و سيما ... 408
غيبت كردن از مجرى برنامه تلويزيون ... 436
تماشاى تصاوير و فيلم هاى تلويزيونى ... 437
قوانين و مقررات دولتى ... 444
انجام فريضه نماز در ادارات ... 444
رعايت مقررات در ادارات، مراكز آموزشى و درمانى ... 449
استفاده از اموال و امكانات عمومى و دولتى ... 463
جمع آورى دست فروش ها در خيابان ... 500
مصرف آب و برق ... 501
اطاعت از مسئولين و ولايت ادارى ... 504
انعام دادن براى تسريع در امور ... 506
حقوق و مزاياى دريافتى از دولت ... 507
استخدام و فعاليت افراد غير مسلمان در ادارات دولتى ... 524
قانون واگذارى اراضى موات شهرى و مقررات دولتى در باب زمين ... 524
تعيين شروط الزامى از طرف دولت ... 534
تعريض جاده و خسارات وارده به افراد ... 537
تحصّن و اعتصاب در ادارات ... 538
تصرف اموال گروه هاى معاند و فرارى ... 538
تقلّب در امتحانات و گرفتن مدرک ... 539
قانون كار و دستمزد كارگران ... 541
ص: 45
كاهش ارزش پول كشور ... 542
مالكيت ارز حاصل از فروش نفت براى دولت ... 543
قوانين و مقررات گمرک ... 544
شركت در احزاب و گروه هاى سياسى ... 546
اخذ اجرت براى انجام كارهاى خلاف مقررات ... 546
هيأت هاى تحقيق در ادارات و ارگان ها ... 547
تخلف از مقررات دولتى ... 552
جريمه هاى دولتى ... 556
راهنمايى و رانندگى ... 562
مقررات نيروهاى مسلح ... 566
استفاده از لباس و وسائل شخصى اهدايى از طرف نيروهاى مسلح ... 572
خريد و فروش اسلحه ... 580
خريد و فروش و تقسيم اجناس سهميه اى ... 583
خريد و فروش اجناس قاچاق ... 618
ماليات و عوارض ... 625
عزادارى ... 634
تعزيه و شبيه خوانی ... 640
قمه زدن ... 654
رضايت والدين ... 656
مسائل اجتماعى بانوان ... 694
شركت بانوان در اجتماعات و فعاليت در ارگان هاى اسلامى ... 694
شركت بانوان در جبهه ... 697
ص: 46
كار كردن بانوان در مراكز و ادارات ... 698
تحصيل و تدريس بانوان ... 702
رانندگى بانوان ... 709
شركت بانوان در مسابقات ورزشى ... 715
مشورت با بانوان ... 715
آرايش بانوان ... 716
مسابقات ورزشى ... 721
حل كردن جدول ... 724
معارف و مسائل اسلامى ... 726
قرآن مجيد و مسائل مربوط به آن ... 736
دعا خواندن ... 741
تمثال هاى منتسب به معصومين ... 743
استخاره ... 745
حجيت خواب و تعبير آن ... 748
معناى زهد و پارسايى ... 751
اختيار عزلت و گوشه گيرى ... 751
رعايت نوبت ... 752
سطح زندگى خانواده مسلمان ... 752
پرهيز از اختلاف ... 753
اعتقادات باطل و خرافات ... 753
گدايى كردن ... 754
خواندن زيارتنامه در حرم امامزادگان ... 754
مدرک استنباط احكام شرعی ... 755
ص: 47
ترك درس طلبگى ... 755
تشخيص و تعيين اهم ... 756
تنظيم عريضه و شكايت نامه براى ديگران ... 761
تقليد صداى ديگران ... 761
شكل لباس و كلاه ... 761
مراجعه به پزشک ضد انقلاب ... 762
حجيت اطمينان ... 762
خطاب كردن افراد به برادر و خواهر ... 763
نحوه تدوين توضيح المسائل ... 763
مسائل امنيتى و كشورهاى بيگانه ... 765
رعايت قوانين كشورهاى بيگانه ... 766
معاملات با ساير ملل ... 770
ولايت فقيه ... 771
تصرف در اموال حكومت هاى ظالم ... 775
ص: 48
بسم اللّه الرحمن الرحيم
الحمد للّه ربّ العالمين و الصلاة و السلام على محمّد و آله الطاهرين
«استفتاء» به معناى درخواست فتوا از فقيه و عالم به احكام شرعى، تاريخى طولانى دارد و از همان عصر ائمه اطهار عليهم السلام آغاز گرديده است. «مسائل على بن جعفر عليه السلام»، «توقيعات على بن مهزيار» و «مكاتبات حميرى» از جمله مجموعه هاى اوليه استفتائات و پرسش هاى شرعى است، كه از محضر ائمه هدى عليهم السلام پرسيده شده، سپس به صورت يك كتاب مستقل درآمده است.
فقهاى اماميه كه به فرموده ائمه معصومين عليهم السلام داراى «منصب افتاء» مى باشند، همواره مورد چنين پرسش ها و استفتائاتى بوده اند و در ميراث مكتوب فقه اماميه بخشى از مكتوبات فقهى فقها، پاسخ به استفتائات بوده است.
«جوابات المسائل النيسابورية» از شيخ مفيد، «جوابات المسائل الموصليات» از سيد مرتضى، «المسائل الحائريات» از شيخ طوسى، «جواهر الفقه» از ابن برّاج، «المسائل العزّية» از محقق حلّى و «أجوبة المسائل الفقهية» از علامه حلّى نمونه هايى از كتاب استفتائات در ميان گذشتگان است.
سنّت «استفتاء» از سوى مقلدين و «افتاء» توسط فقها و مجتهدين گرچه در طول
ص: 49
تاريخ فقاهت و اجتهاد جارى بوده، اما در عصر حاضر از رونق بيش ترى برخوردار شده است؛ به گونه اى كه از مراجع تقليد، كتاب هاى متعددى حاوى تعداد زيادى از استفتائات منتشر شده است.
استفتاء از امام خمينى(س) در قم و نجف، به ويژه پس از ارتحال مرجع بزرگ آيت الله العظمى سيد محسن حكيم قدس سره (متوفاى 1390 ق) روبه فزونى نهاد، به گونه اى
كه ايشان در نجف اشرف تعدادى از فضلا و شاگردان برجسته خود را به عنوان هيأت استفتاء انتخاب كرده و آنها زير نظر ايشان عهده دار پاسخ گويى به استفتائات بر اساس مبانى و آراء امام بوده اند. اين روندِ رو به تزايد ادامه داشت و در طول بيش از ربع قرن، به هزاران سؤال شرعى پاسخ داده شد.
از استفتائات و پاسخ آن ها در سال هاى اقامت امام در نجف اشرف چيزى در اختيار نمى باشد، مگر پيش نويس پاسخ هايى كه آيت اللّه سيد جعفر كريمى يكى از اعضاى هيأت استفتاء امام آن ها را حفظ كرده و نسخه اى از مجموعه آن ها در آرشيو مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى(س) موجود مى باشد.
پس از پيروزى انقلاب اسلامى به رهبرى امام خمينى(س) و استقرار نظام جمهورى اسلامى، سيل استفتائات از داخل و خارج به بيت ايشان سرازير شده و هيأت استفتاء بر اساس مبانى و نظرات امام به آن ها پاسخ مى داده، سپس على رغم مسائل فراوان و مشكلات زياد و دغدغه ها و اشتغالات امام، مورد ملاحظه ايشان قرار گرفته و ارسال مى گرديده است و تصويرى از اكثر آن ها در دفتر امام نگهدارى مى گرديد.
به اين ترتيب آرشيو گسترده و پر تعدادى از سؤالات شرعى مقلدين امام فراهم آمده است كه در اين كتاب 10 جلدى ضمن «موسوعه امام خمينى(س)» در اختيار علاقه مندان قرار مى گيرد. طبيعى است تعداد بسيار زيادى از استفتائات امام در دست مردم مى باشد كه هنوز در اختيار اين مؤسسه قرار نگرفته و اميد است با تكميل آرشيو مؤسسه، اين كتاب در چاپ هاى بعد، از غناى بيشترى برخوردار گردد.
ص: 50
پيرامون كتاب «استفتائات»
لازم است درباره استفتائاتى كه در اين ده جلد كتاب «استفتائات» وجود دارد، توضيحاتى بيان گردد:
1- قريب به اتفاق اين استفتائات به مقطع پس از پيروزى انقلاب اسلامى ايران مربوط مى باشد.
2- در مجموع، در اين ده جلد تعداد 7424 سند كه حاوى 12837 سؤال مى باشد عرضه شده است. اين در حالى است كه على رغم اين كه بنايمان بر جمع آورى تمامى استفتائات امام خمينى بوده، ولى خواسته ما به صورت صددرصد و كامل محقق نشده است.
3- منبع اصلى استفتائات، اسنادى است كه كپى يا اصل آن در آرشيو مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى(س) موجود بوده است.
4- تعدادى از استفتائات در مجموعه 22 جلدى صحيفه امام قبلاً منتشر شده كه ما نيز در اين مجموعه آورده ايم.
5- پيشتر دفتر انتشارات اسلامى (وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم) سه جلد استفتائات امام را منتشر كرده است (يك جلد در زمان حيات حضرت امام و دو جلد ديگر پس از ارتحال ايشان). 138 مورد از مجموعه حاضر مربوط به اسنادى است كه در اين سه جلد آمده و در آرشيو مؤسسه وجود نداشته است.
6- در مجله ماهنامه پاسدار اسلام نيز استفتائاتى منتشر شده كه از آن ها نيز استفاده كرده ايم.
7- مواردى از استفتائات را از افراد حقيقى گرفته ايم كه همين جا از لطف و همكارى صميمانه همگى آن ها تشكر مى كنيم.
8- جواب استفتائات اكثراً توسط هيأت استفتاء نگارش يافته و حضرت امام پس از بررسى آن و انجام اصلاحات لازم، پاسخ ها را مهر كرده اند و گاهى با امضاى ايشان
ص: 51
است. اين مجموعه، تنها شامل اسنادى است كه مستند به حضرت امام باشد و مستقيماً به نظر ايشان رسيده است و از استفتائاتى كه با مهر دفتر استفتائات ارسال گرديده گرچه با اذن كلّى امام بوده، استفاده نشده است.
9- از آن جايى كه بنايمان بر جمع آورى تمامى استفتائات مربوط به امام خمينى و عرضه آن ها بوده، ممكن است اختلافاتى در آن ها مشاهده شود. اين اختلافات گاهى مستند به تغيير فتوا و گاهى مستند به شرايط و قيود سؤالات بوده است.
10- همان گونه كه ارجاع حضرت امام به قوانين دولتى مى تواند به دليل احكام حكومتى باشد، ممكن است پاسخ برخى از استفتائات نيز بر اساس حكم حكومتى و ولايت فقيه باشد، چنانچه ممكن است برخى از پاسخ ها حاوى اجازات شخصى بوده و حاكى از فتوا نباشد.
11- تدوين كنندگان در كمال امانت دارى، پرسش هاى شرعى مؤمنين و پاسخ هاى حضرت امام را در اختيار شما گذاشته اند. غير از مواردى كه اصلاح ويرايشى محسوب مى شود و اسامى سؤال كنندگان كه موجب انتشار اطلاعات شخصى آن ها مى گردد، مطلبى حذف نشده است. البته اسامى بعضى از معاريف يا مسئولين يا سؤالات مربوط به نهادهاى حكومتى به طور كامل آمده است.
12- در برخى از استفتائات كه در گذشته منتشر شده است، ناشرين جهت اصلاح عبارت يا تبيين فتوا، در متن پاسخ امام دست برده و به گونه اى نشر داده اند كه براى
خواننده تشخيص تصرفات صورت گرفته ممكن نيست و مهر امام در ذيل متن جديد قرار گرفته است. اين مؤسسه بنابر وظيفه خود همه اين موارد را به حالت اوليه خود بازگردانده است.
13- در برخى موارد، سؤالات مستقيماً از امام يا دفتر پرسيده نشده، بلكه خطاب به يكى از افراد مرتبط با امام نوشته شده است و استفتاء به واسطه آن ها به دست حضرت امام رسيده و پاسخ آن دريافت شده است.
ص: 52
ترتيب كتاب
1- چينش استفتائات در اين مجموعه، بر اساس كتب، ابواب و مسائل «تحرير الوسيله» مى باشد اگرچه درباره برخى از فصول «تحرير الوسيله»، هيچ استفتائى وجود ندارد.
2- ما علاوه بر عناوين موجود در «تحرير الوسيله» عناوين ديگرى براى گويايى بيشتر اضافه كرده ايم. استفتائاتى كه ذيل مسائل «تحرير» نبوده و مسأله جديدى محسوب مى گرديده، با عنوان گذارى جديد در ذيل همان فصل «تحرير» آورده ايم. اما استفتائاتى كه ذيل كتب و فصول «تحرير» جاى نمى گيرند در بخش پايانى جلد 10 تحت عناوينى مستقل، آمده است.
3- گاهى يك استفتاء به دو مسأله «تحرير» مربوط بوده است؛ غالباً استفتائات موجود را ميان آن مسائل تقسيم كرده و به ندرت يك استفتاء را ذيل هر دو مسأله آورده ايم.
4- براى اين كه تقدم و تأخر فتاوا از حيث زمان معلوم باشد، تاريخ اسناد، در صورتى كه موجود بوده، حفظ گرديده است.
5- هر سند مشتمل بر يك يا چند استفتاء است. براى هر سند به ترتيب، شماره اى مستقل در نظر گرفته شده كه در ابتداى سند، به صورت چپ چين قرار داده شده است.
6- هر سند، يك بار به طور كامل آمده و در جايى قرار داده شده كه به اولين سؤال آن مربوط بوده است. در اين صورت، سؤال اول و سؤالات ديگرى كه به آن فصل مربوط مى گرديده، با حروف درشت، و باقى سؤالاتى كه در هر سند مربوط به آن فصل نبوده، به صورت ريز ثبت شده است.
7- سؤالاتى كه در ضمن اصل سند با حروف ريز آمده، در جاى مناسب ديگرى با حروف درشت ذكر شده و در ابتداى آن به صورت چپ چين به شماره سند ارجاع
ص: 53
داده شده است. در اين صورت، خوانندگان مى توانند سؤالات قبل و بعد آن را از اصل سند مطالعه كنند.
8- هر سؤال داراى شمارنده جداگانه اى است كه به ترتيب تا انتهاى مجلدات و در ابتداى آن درج گرديده است.
در پايان لازم است از تمام كسانى كه در مراحل مختلف در تنظيم و نشر اين اثر تلاش فراوان كرده اند، تشكر و قدردانى كرده، از خداوند متعال توفيق ايشان را در كسب رضايت حق تعالى مسئلت داريم.
مؤسسۀ تنظيم و نشر آثار امام خمينى(س)
دفتر قم
ص: 54
ص: 1
ص: 2
[سؤال 1] 1
بسمه تعالى 8 / 3 / 1361
محضر مبارك رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران امام خمينى
با درود فراوان به ارواح پاک شهيدان گلگون كفن انقلاب اسلامى خصوصاً شهداى اخير فتح المبين و بيت المقدس و با آرزوى پيروزى نهايى رزمندگان اسلام در جبهه هاى حق عليه باطل و شكست صدام و صداميان و حاميان مرتجع او در منطقه، غرض از مزاحمت سؤالى است در مورد نماز شكسته، خواستم از آن جناب استفتا شود كه اصلاً چرا بايد مسافر نماز شكسته به جا بياورد؟ چون نماز شكسته، در زمان هاى دور به اين دليل به جا مى آوردند كه به علت بعد مسافت و خسته شدن مسافر بوده است و امروزه كه صنعت و تكنولوژى آن قدر پيشرفت نموده است كه در فاصلۀ خيلى كم زمانى، انسان مى تواند به دورترين نقطۀ دنيا مسافرت نمايد، بنابراين چه لزومى دارد كه نماز شكسته به جا آورده شود؟ لطفاً در اين مورد بنده را راهنمايى نماييد. ضمناً بنده مقلد امام مى باشم.
بسمه تعالى، غير مجتهد بايد تقليد كند و به فتواى مرجع تقليدش عمل كند و دليل بر شكسته شدن نماز مسافر در فقه واضح و روشن است.
ص: 3
[سؤال 2] 2
بسمه تعالى
خدمت زعيم عالى قدر، امام خمينى، دامت بركاته، پس از تقديم عرض سلام و اميد سلامتى براى آن رهبر عزيز و به اميد پياده شدن احكام مقدس و رهايى بخش اسلام در سراسر جهان و به اميد ظهور مظهر عدل، امام مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف).
عرض مى شود: اين جانب از نظر اين كه برخوردهايى با يكى از سلاسل صوفيه در ايران - به نام سلسلۀ شاه نعمت اللهى سلطان على شاهى- داشته و دفعات بسيارى در مجالس آن ها شركت كرده و حتى در بعضى از مجالس، در حضور قطب و يا مشايخ آن ها نيز بوده ام و شايد هم از كودكى با اين سلسله آشنايى داشته ام و حال دلبستگى عجيبى به اين سلسله دارم، چون از نظر مطالعاتى نيز ضعيف هستم، حال به عنوان يك مقلد، خواسته ام از جناب عالى اين است كه مرا راهنمايى كرده و شخصاً جواب اين نامه را بنويسيد. البته اين سومين نامه اى است كه براى جناب عالى نوشته ام.
والسلام عليكم و رحمة اللّه و بركاته
بسمه تعالى، مقلد بايد طبق فتواى مرجع تقليد خود عمل كند و به راه هاى ديگر نرود.
[سؤال 3] 2339
2. مستحبات و مكروهاتى كه در رسالۀ عمليه ذكر نشده، مى شود از كتاب وسايل الشيعه و يا كتب فقهى ديگر اخذ كرد يا خير، و اگر نمى شود چه بايد كرد؟
بسمه تعالى، كسى كه مجتهد نيست بايد تقليد كند و فتواى مجتهد را ولو با استفتا از او تحصيل كند.
[سؤال 4] 3
بسمه تعالى
آيا كسى كه تمام شرايط اجتهاد به جز اعلميت را واجد است، مى تواند در احكام
ص: 4
دين، از استنباط خود پيروى كند؟
بسمه تعالى، اگر مجتهد است بايد به نظر خود عمل كند.
[سؤال 5] 7338
2. اگر انسان در انجام دادن يک كار يا يک مسأله دينى، شک كند كه آيا اگر اين طور انجام دهم صحيح است، يا اگر آن طور كنم درست است و در عين حال مدتى طول بكشد، چه كار بايد بكند؟
بسمه تعالى، در مدت مزبور احتياط نمايند.
[سؤال 6] 4
بسمه تعالى 6 / 6 / 1361
محضر مبارک حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى، لطفاً پاسخ سؤالات ذيل را مرقوم فرماييد:
1. جاهل قاصر و مقصر در احكام معاملات چه فرقى دارند و شخص سهل انگار و بى توجه يا كسى كه نسبت به خود، خوش گمان است كه بر طبق وظيفۀ شرعى عمل مى كند و به حرف ديگران وقعى نمى گذارد و حال آن كه برخلاف وظيفۀ شرعى رفتار مى كند، قاصر است يا مقصر؟
بسمه تعالى، جاهل قاصر كسى است كه غافل باشد و ملتفت به سؤال نباشد و در احكام هر يک، با ملاحظۀ موارد، به كتاب تحرير الوسيله مراجعه كنيد.
2. كسى كه در سال هاى گذشته به قصد نيابت از شخص مرده ثبت نام كرده و در سال جارى كه بايد به مكۀ معظمه مشرف شود خود نيز مستطيع است، بايد حج نيابتى را به جا آورد يا حجى كه بر خودش واجب گشته است؟
بسمه تعالى، اگر اجير نبوده، بايد حج خود را مقدم بدارد.
3. در جلد چهارم رسالۀ نوين، صفحه 280 در مقدار ديۀ قتل خطايى آمده است: 1. (30 شتر واردِ در 4 سال و 20 ماده و 20 نر واردِ در سومين سال و 20 عدد داخلِ در دومين سال) و به نظر مى رسد از آن جا
ص: 5
كه تعداد شترها، 90 شتر مى شود و حال آن كه بايد 100 شتر باشد، اشتباهى رخ داده است!
بسمه تعالى، در به دست آوردن مسائل، تحرير الوسيله را ميزان قرار دهيد.
در پايان، مزيد توفيقات و دوام عمر حضرت امام و تمام افرادى كه پشتوانۀ انقلاب اسلامى هستند را از خداى تبارک و تعالى مسألت دارم.
[سؤال 7] 5
بسمه تعالى 5 / 2 / 1361
سلام عليكم، خواهشمند است به سؤالات زير پاسخ كامل و مستدل دهيد:
1. اولين مسأله اى كه در اكثر رساله ها در مورد احكام آمده، اين است كه مسلمان بايد به اصول دين يقين داشته باشد.
منظور از اصول دين در اين مسأله چيست؟ آيا منظور اصول پنجگانه «توحيد، نبوت، معاد، عدل و امامت» است يا اين كه منظور هرگونه اصول اعتقادى مثل نفس نماز خواندن و نفس روزه گرفتن است؟
در صورتى كه منظور فقط اصول پنجگانه است، چرا در رساله ها وجوب خواندن نماز و روزه گرفتن به صورت يک مسأله مطرح نشده است؟ به عبارت ديگر آيا نماز خواندن و روزه گرفتن خود جزو احكام است و يا چگونگى نماز خواندن و روزه گرفتن مثل تعداد ركعات نماز و يا مسائل مربوط به روزه مسافر جزو احكام است؟
بسمه تعالى، منظور از اصول دين، اصول پنجگانه است.
2. شخصى در نظام گذشته ايران از كليه اعتقادات مذهبى به دور بوده است و در صورتى كه اعتقادى نيز وجود داشته صرفاً از روى مسائل خانوادگى بوده است و در آن موقع با منطق خود قادر به پذيرش آن ها نبوده و در حال حاضر به اسلام ايمان آورده است؛ آيا لازم است نماز و روزه قضاى خود را ادا كند؟ و در صورتى كه لازم است؛ آيا براى مثال در مورد روزه مى بايست به ازاى هر روز روزۀ قضا شصت روز روزه بگيرد؟
بسمه تعالى، اگر مسلمان بوده، قضا دارد و چنانچه جاهل قاصر بوده، روزه ها كفاره ندارد.
ص: 6
[سؤال 8] 6
بسمه تعالى
سلامٌ عليكم، با آرزوى سلامتى و دوام عمر امام امت تا ظهور مصلح بزرگ جهانى، حضرت ولى عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و با آرزوى توفيق براى همۀ كسانى كه براى تحقق حكومت عدل اسلامى تلاش مى كنند. تقاضا مى شود به سؤالات شرعى زير پاسخ فرماييد:
1. آيا واجب است كه اعتقاد انسان به اصول دين، از روى تحقيق باشد يا اين كه تقليد از اهل فن كفايت مى كند؟
بسمه تعالى، در اصول اعتقاديه، ميزان علم و يقين است و اگر از قول ديگرى حاصل شود كفايت مى كند.
2. اگر انسان ببيند كسى نماز خود را غلط مى خواند آيا واجب است تذكر دهد؟
بسمه تعالى، واجب نيست.
3. آيا مرغ و خروسى كه به طور معمول، از زمين، كِرْم مى خورند، نجاست خوار محسوب مى شوند؟
بسمه تعالى، حكم نجاست خوار ندارد.
4. عده اى كه هيچ روحانى در ميانشان نيست به طورى كه اگر بخواهند نماز بخوانند، فرادا خواهند خواند، آيا حق دارند نماز جماعت را به امامت فردى غير روحانى برپا كنند يا نه؟
بسمه تعالى، اگر دسترسى به روحانى ندارند، اقتداى به غير روحانى، با وجود ساير شرايط، مانع ندارد.
5. چند نفر كه هيچ كدام واجد تمامى شرايط امامت نيستند، مى خواهند نماز بخوانند. آيا جايز است كه شايسته ترين آن ها، امامت كند يا اين كه واجب است نماز را فرادا بخوانند؟
بسمه تعالى، امام جماعت بايد عادل باشد.
6. در بعضى از ادارات دولتى مرسوم است كه هركس از تلفن دولتى استفادۀ شخصى مى كند، 5 ريال در صندوق مخصوصى واريز مى كند. آيا اين كار اشكالى دارد؟
بسمه تعالى، با اجازه مسئولين مربوطه اشكال ندارد.
7. بعضى تصرفات جزئى در اموال دولتى، كه عرفاً متداول است و مسئولان ادارات دولتى هم از آن نهى نمى كنند (مانند يادداشت كردن امور شخصى به وسيلۀ خودكار و كاغذ دولتى، يا درست كردن چاى و مانند آن) چه حكمى دارد؟
ص: 7
بسمه تعالى، تصرفات جزئى متعارف مانع ندارد.
8. آيا كسى كه از اموال شخصى خود (مثلاً از تلفن يا بنزين) براى مصارف دولتى استفاده مى نمايد، حق دارد عين آن يا بهاى آن را از اموال دولتى براى خود استفاده نمايد؟
بسمه تعالى، بدون اجازۀ مسئولين مربوطه حق ندارد.
[سؤال 9] 7
بسمه تعالى
محضر مقدس حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى
با عرض معذرت، نظر مبارک را در مورد دو مسأله زير بيان فرماييد:
1. تشخيص موضوعات كه در رابطه با مستنبطات روايات و ادله شرعيه نيست، با كيست؟ اگر با عرف است، آيا مجتهد مى تواند تعيين مصاديق عرفيه كند و يا بايد به عرف واگذارد؟ و اگر در موردى نظر مقلد با مجتهد متفاوت بود، كدام يک از انظار لازم الاتباع است؟
بسمه تعالى، ميزان عرف است و اگر بين مجتهد و مقلد اختلاف باشد، بايد از عرف نظرخواهى كنند و اگر هر يک مدعى است كه عرف چنين است، هر يک به نظر خود عمل كنند.
[سؤال 10]
2. اگر مرجع تقليد مى گويد اقامت در بلد كبير، مثل تهران در دو محل ناقض قصد اقامت است و لذا نماز شكسته است، ولى مقلد دو محل را ناقض قصد اقامت نمى داند، تكليف مقلد چيست؟ ادام اللّه ظلّكم على رؤوس المسلمين
بسمه تعالى، اگر دو محل بودن مفروض است، لكن اختلاف دارند كه دو محل ناقض است يا نه، بايد از مجتهد تبعيت نمايد.
ص: 8
[سؤال 11] 5589
5. اجرا كردن بعضى از مسائل شرعى، بستگى به ضرورت دارد. آيا تشخيص اين ضرورت به عهدۀ خود شخص است؟
بسمه تعالى، تشخيص با خود مكلف است.
[سؤال 12] 3369
3. آيا مقلد موظف است كه به جز دستورهاى مذهبى كه در رسالۀ مجتهدش مى باشد از ساير دستورات مجتهد كه در مواقع خاص داده مى شود - مانند شركت در فلان اجتماع يا حزب و يا كمک به فلان صندوق - عمل كند و اين دستورات هم در حكم فتوا است يا خير؟
بسمه تعالى، موارد مختلف است و اگر حكم باشد بايد به آن عمل كنند.
[سؤال 13] 8
بسمه تعالى 3 / 4 / 1361
هو أنشاكم من الارض و استعمركم فيها
محضر مبارک حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دامت بركاته و زيد توفيقه، ضمن عرض سلام و تحيات و آرزوى بقاى جمهورى اسلامى تا ظهور حضرت مهدى عجّل اللّه تعالى فرجه الشريف.
استدعا دارد نظر صائب آن ذات پاک و گرامى را در جهت تفسير معناى اين اصطلاح كه اين امر «وظيفه شرعى» است اعلام فرمايند كه آيا انجام وظيفه شرعى، شأن نزولى داشته و ضمن صدور از سوى مرجع (گوينده)، نسبت به مسلمين، وظيفه، لازم الاجرا خواهد بود و يا هر دو طرف معنا، واجب الرعايه مى باشند؟ والله خيرٌ حافظاً
ميرزا طاهرى، معاون نخست وزير
بسمه تعالى، حكم شرعى وظيفۀ لازم الاجرا براى عموم است.
ص: 9
[سؤال 14] 9
بسمه تعالى 3 / 11 / 1361
حوزۀ استفتاى امام خمينى، دام ظله العالى
ضمن سلام و سلامتى امام خمينى، به اطلاع مى رساند كه اين جانب خواهرى دارم كه متولد 1345 است و حدود 16 سال دارد و از تاريخ تولد تا به حال، از نعمت راه رفتن محروم است؛ ولى داراى تكلم و هوش نسبتاً خوبى است و متأسفانه با وجود اين كه 7 سال از بلوغ اين معلول مى گذرد، هنوز نتوانسته است فرائض دينى خود را ياد بگيرد، و در موقعى كه كسى مى خواهد به او ياد بدهد فقط مى خندد و نمى تواند بگويد و تكرار كند. خواهشمند است نظر حضرت امام خمينى را در مورد 1. غسل زنانگى 2. توحيد 3. نمازهاى يوميه و ديگر فرائض يک زن مسلمان در رابطه با معلول فوق را ارسال نماييد:
بسمه تعالى، اگر مى تواند و عقل دارد، بايد وظايفش را ياد بگيرد و به هر طور مى تواند عمل كند.
[سؤال 15] 3344
11. اگر كسى در زمان طاغوت مقلد مجتهدى به ظاهر مجتهد، بدون داشتن رساله بوده است، آيا مى تواند از وى برگردد يا خير؟ جواب واضح مرقوم فرماييد.
بسمه تعالى، بايد از مجتهدى كه تمام شرايط را واجد است، تقليد نمايد.
[سؤال 16] 2851
2. آيا عام مى تواند مرجع باشد؟
بسمه تعالى، با اجتماع ساير شرايط مانع ندارد.
ص: 10
[سؤال 17] 2496
5. معنى فقيه را شرح دهيد؟
بسمه تعالى، كسى است كه مجتهد جامع الشرايط باشد و شرح آن در رساله مذكور است.
[سؤال 18] 2447
5. آيا رهبريت با مرجعيت فرق دارد يا مجبور است هر مكلفى مقلد رهبر باشد؟
بسمه تعالى، شرايط و احكام تقليد در رسالۀ عمليه ذكر شده است.
[سؤال 19] 4054
3. آيا شجاعت جزو شرايط مجتهد اعلم است يا خير؟ و آيا مى شود مرجع تقليد را عوض كرد يا خير؟
بسمه تعالى، شرايط مرجع تقليد در رساله مذكور است و بنابر احتياط، عدول به مجتهد اعلم يا محتمل الاعلميه لازم است.
[سؤال 20] 6942
3. آيا زن مى تواند به مقام اجتهاد برسد يا خير، لطفاً توضيح فرماييد.
بسمه تعالى، امكان رسيدن به رتبۀ اجتهاد براى زن هم هست ولى نمى تواند مرجع تقليد براى ديگران باشد.
[سؤال 21] 10
بسمه تعالى
حضرة نائب الإمام آية اللّه العظمى السيّد روح اللّه الخمينى، دام ظله الشريف، بعد، السلام عليكم ورحمة اللّه و بركاته
هل يعتبر حجّة شرعية أن يقول ذو خبرة: «قلّدوا فلاناً» إذا لم يكن يعتقد بوجوب
ص: 11
تقليد الأعلم، مع العلم أنّ الذي قيل فيه أنّه الأعلم، يوجب تقليد الأعلم؟ و هل يعتدّ بالعبارة الآتية من قول أحدهم فتُعتبر حجّة: «فلان هو المتعيّن للتقليد» بدون ذكر الأعلمية؟ نرجو الإجابة دام ظلّكم و السلام عليكم و رحمة اللّه و بركاته
بسمه تعالى، يجب تقليد الأعلم على الأحوط الوجوبي و لا بدّ لمعرفة الأعلم - كمعرفة أصل الاجتهاد - من الرجوع إلى الطرق المذكورة في الرسالة العملية.
[سؤال 22] 2068
7. تقليد اغلب مؤمنين بدون تحقيق و تشخيص اعلم است مثلاً در ماه مبارک يک مبلّغى وارد دهى مى شود و به مردم فتواى مرجعى را مى گويد و يا رسماً او را بين جامعه معرفى مى كند مردم هم به واسطه حسن نيّت از او قبول نموده از آن مرجع تقليد مى كنند، آيا اين گونه تقليدها ثمرى دارد يا خير؟ و آيا لازم است بيدار نمودن آن ها كه وظيفه چيست يا چون تقليد از غير اعلم مى كند و معلوم نيست مخالف با فتواى اعلم باشد اشكالى ندارد؟
بسمه تعالى، حكم شرعى بايد بيان شود ليكن آگاه كردن اشخاص بالخصوص لازم نيست و تقليد اگر از روى موازين شرعيه نباشد صحيح نيست.
[سؤال 23] 727
9. زيد مدتى مرجع خود را آن مرجعى قرار داده بود كه بر حسب اعلميت وى را انتخاب نكرده بود بلكه به عللى ديگر همچون در دسترس بودن رساله وى او را انتخاب كرده بود آيا دستوراتى را كه مطابق با فتواى آن حضرت انجام داده صحيح است. مثلاً نمازهاى خود را طورى خوانده كه به فتواى مرجع قبل صحيح و بر فتواى مرجع فعلى لازم است قضا كند آيا قضا كردن لازم است؟
بسمه تعالى، در فرض سؤال تقليد باطل است.
ص: 12
[سؤال 24] 11
بسمه تعالى 5 /10 / 1358
حضور محترم رهبر انقلاب امام خمينى، پس از عرض سلام موفقيت و سلامتى شما را از خداوند تبارک و تعالى خواستارم.
امام عزيز! ما مى خواستيم سؤالاتى از شما بكنيم و چون مى دانيم وقت شما كم است به همين دليل سؤالات خود را مختصر مى گوييم.
1. در موردى كه ما خودمان مرجع تقليدى انتخاب نكرديم و چون پدر و مادرمان شخصى را انتخاب كرده و او را مرجع تقليد خود قرار داده بودند، ما نيز آن را قبول كرديم، ولى امروزه مى خواهيم مرجع خود را عوض كنيم و با شناخت كافى شخصى را بپذيريم؛ آيا مى شود اين كار را انجام داد يا نه؟
بسمه تعالى، بايد تحقيق كنيد و از مجتهد اعلم تقليد كنيد احتياطاً.
2. آيا امروزه ما در اين محيط مى توانيم از حجاب اسلامى، البته حجابى كه كامل باشد و تمام برجستگى هاى بدن را بپوشاند، استفاده نماييم يا نه؟ و شما كه هميشه مهر و محبتتان براى خلق هاى مستضعف بوده از حضور محترمتان تقاضا مى كنيم كه جواب اين نامه را نيز بدهيد. اميدواريم كه سايۀ شما از سر ما خلق مسلمان و مستضعف كم نشود.
و السلام عليكم و رحمة اللّه و بركاته
بسمه تعالى، مانع ندارد و از لباس هايى كه جلب توجه كند، احتراز نماييد.
[سؤال 25] 12
بسمه تعالى
محضر مبارک رهبر عظيم الشأن انقلاب، مرجع عالى قدر، امام خمينى، پس از عرض سلام و درخواست طول عمر آن مرجع از خداوند قادر متعال؛ دو مسأله را سؤال و خواستار پاسخ از آن بزرگ مرجع مى باشم:
1. اگر شخصى ده سال از يك مرجع تقليد كرده باشد و الآن يک مرجع ديگر را عالم تر (اعلم) بداند و مرجع قبلى، هم اكنون در حيات باشد و خلع مرجعيت هم نشده
ص: 13
باشد، آيا مى تواند مرجع قبلى را ترک و به مرجعى كه اعلم مى داند رجوع كند؟
بسمه تعالى، بنابر احتياط واجب بايد از مجتهدى كه اعلم مى داند تقليد كند.
2. پولى كه انسان در بانک مى گذارد آيا خمس به آن تعلق مى گيرد يا نه؟ در بانک قرض الحسنه چطور؟
بسمه تعالى، اگر از درآمد كسب و حقوق پس انداز كرده، بايد خمس آن را بدهد.
[سؤال 26] 13
بسمه تعالى
دفتر محترم امام خمينى، احتراماً؛ ضمن قدردانى از زحمات شبانه روزى كاركنان آن دفتر محترم اميدوارم به سؤالات زير پاسخ مقتضى داده شود:
1. با توجه به خط آخر مسأله 2 رساله امام، آيا مى توان از مرجع ديگرى تقليد كرد؟ زيرا مدتى است در مورد مرجع تقليدى كه از وى پيروى مى كردم دچار شک و ترديدم؛ لطفاً راه حل آن را نيز بازگو فرماييد.
بسمه تعالى، بايد تحقيق كنيد و از مجتهد جامع الشرايط تقليد نماييد.
2. با توجه به مسأله 1390 رساله امام، اگر پدر يا مادرى در تمام عمر نماز نخوانده و دليلش بر فرزندانش معلوم نباشد، باز هم قضاى نماز و روزه والدين به عهده فرزند پسر بزرگ است يا نه و پسر مى تواند اجرا نكند يا خير؟ با تشكر فراوان
بسمه تعالى، در فرض مذكور قضاى نماز و روزه پدر بر عهدۀ پسر بزرگ تر است و قضاى نماز و روزه مادر بر عهدۀ او نيست؛ اگرچه احوط است.
[سؤال 27] 14
بسمه تعالى
با درود فراوان به رهبر كبير انقلاب و رزمندگان اسلام در جبهه هاى حق عليه باطل
لطفاً جواب اين سؤال شرعى را مرقوم فرماييد.
به فرض اين كه اين جانب مقلد يک مجتهدى هستم و بعد از يک يا دو سال طبق مسأله صفحه اول توضيح المسائل اعلميت يک مجتهد ديگر براى من محرز شده
ص: 14
است، آيا با توجه به ثابت شدن اعلميت يک مجتهد ديگر مى توانم عدول از مجتهد كنم و از مجتهد ديگر كه اعلم است تقليد كنم يا نه؟ و اگر مى توان به مجتهد اعلم تر عدول كرد، پس آن افرادى كه مى گويند نمى شود عدول كرد چه فرقه مسلمانى هستند؟ لطفاً با تشريح كامل مسأله فوق جواب نامه را ارسال فرماييد.
بسمه تعالى، عدول به مجتهدى كه اعلميت او را احراز كرده ايد لازم است على الاحوط.
[سؤال 28] 2524
4. فردى حدود پنجاه سال بدون تحقيقات كافى از مجتهدى تقليد نموده است. اكنون اگر از ميان مجتهدين يكى را اعلم از ديگران بيابد مى تواند از مجتهدى كه قبلاً
تقليد مى كرده به مجتهد اعلم رجوع نمايد؟
بسمه تعالى، بايد رجوع كند على الاحوط.
[سؤال 29] 15
بسمه تعالى 27 / 10 / 1361
محضر مبارک رهبر انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران حضرت آيت الله العظمى امام خمينى مدّ ظله العالى، پس از عرض سلام، سلامتى آن جناب و ساير خدمتگزاران به اسلام و مسلمين را از خداوند بزرگ خواستارم.
1. شخصى از مجتهدى زنده تقليد مى كرده، در صورتى كه شخص به اين نتيجه رسيده كه يک مجتهد زنده ديگر از مجتهد قبلى اعلم است آيا مى تواند از مجتهد اول به مجتهد دوم كه اعلم است و هر دو زنده هستند عدول نمايد؟
بسمه تعالى، در فرض مرقوم عدول به اعلم لازم است على الاحوط.
2. اين جانب در ذوب آهن اصفهان كار مى كنم و قبل از شما از آيت اللّه العظمى بروجردى رحمه اللّه تقليد مى كرده ام. مدت كمى هم از آيت اللّه شيرازى رحمه اللّه كه در نجف بوده تقليد مى كردم، سپس از آن موقع تا حال از جناب عالى تقليد مى نمايم و در مدت پنج سال كه ذوب آهن كار مى كنم - از خمينى شهر
ص: 15
فاصله اش 95 كيلومتر مى باشد - نمازم را تمام خوانده و روزه را گرفته ام و اول هم كه ذوب آهن رفتم از يک روحانى پرسيدم ايشان گفتند مى توانى نماز و روزه را از مجتهد ديگرى تقليد نمايى. از آن جناب تقاضامندم اين حقير را راهنمايى فرماييد.
بسمه تعالى، در ذوب آهن حكم مسافر داريد.
[سؤال 30] 670
2. درباره تقليد مى گويند كه نمى شود كسى كه از مجتهدى تقليد مى كند او را رها كند و از مجتهد ديگر تقليد كند، لطفاً تكليف را روشن كنيد.
بسمه تعالى، بايد از مجتهد اعلم تقليد كنند و به او عدول نمايند على الاحوط.
[سؤال 31] 16
بسمه تعالى
محضر مبارک رهبر عظيم الشأن، مرجع عالى قدر، حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى، دام ظله العالى
محترماً به شرف عرض عالى مى رساند: اخيراً شايع شده كه حضرت عالى فرموده ايد مقلدين آقايان ديگر حق ندارند به جناب عالى عدول كنند و عدول از تقليد خودتان را اجازه فرموده ايد. آيا اين مطلب صحت دارد يا خير؟
بسمه تعالى، مطلب مذكور صحت ندارد و من چنين چيزى نگفته ام و اين شايعات از منافقين و مغرضين است.
[سؤال 32] 1647
6. افرادى كه تقليد ساير آقايان مراجع تا حال نموده اند، اجازه مى فرماييد رجوع به سركار عالى نموده و تقليد كنند؟
بسمه تعالى، با احراز يا احتمال اعلميت مجتهد دوم، عدول لازم است على الاحوط.
ص: 16
[سؤال 33] 17
بسمه تعالى 2 / 11 / 1358
حضور محترم رهبر بزرگوار حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى
با نهايت احترام؛ به استحضار آن رهبر عالى قدر مى رساند. استدعا مى شود جواب عرايض ذيل را مرحمت فرماييد:
1. تغيير مرجع تقليد به مرجع تقليد ديگر ميسّر است يا خير؟
بسمه تعالى، با احراز يا احتمال اعلميت مجتهد دوم عدول لازم است احتياطاً.
2. از سال هاى قبل تعداد 15 رأس گوسفند نذر حضرت ابوالفضل عليه السلام داشتم كه تا كنون به علت عدم وضع مالى قادر به اداى دين خود نبوده ام؛ اجازه مى فرمايند پول آن ها را به حساب شماره 100 تقديم نمايم؟
بسمه تعالى، اگر با صيغه شرعيه نذر كرده ايد بايد بر طبق نذر عمل كنيد و در غير اين صورت، اختيار با خود شما است.
3. مبالغى به عنوان رد مظالم و زكات فطره بر ذمه ام مى باشد؛ اجازه بفرمايند تدريجاً به حساب 100 تقديم نمايم.
بسمه تعالى، مانع ندارد.
4. چنانچه زيدى به علت استيصال و عدم تكافوى مخارج زندگى و عدم اطلاع، مبلغى از بيت المال استفاده كرده كه در بين آن مبلغ مقدارى هم متعلق به اشخاص مختلف بوده و در نتيجه حلال به حرام مخلوط شده است و اكنون مى خواهد طورى عمل نمايد كه خسارات را جبران كند و در آخرت گناهى متوجه وى نگردد و حقى از حق الناس به گردن نداشته باشد. ضمناً از اشخاصى كه به آن ها مديون است هيچ گونه نشانه و اطلاعى ندارد.
بسمه تعالى، اگر مبلغى كه به غير وجه شرعى گرفته خرج شده و مديون آن است، بايد دين خود را ادا كند و مورد تحليل به خمس نيست، و اگر مأيوس از پيدا شدن صاحبان آن ها است از طرف ايشان صدقه بدهد. و اگر عين مال مخلوط به حرام دارد، تفصيل آن در رساله ذكر شده
است.
خدايا، خدايا، تا انقلاب مهدى، خمينى را نگهدار، از عمر ما بكاه و بر عمر او بيفزا
ص: 17
[سؤال 34] 18
بسمه تعالى 16 / 9 / 1358
حضور محترم حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى، رهبر انقلاب اسلامى ايران، پس از عرض سلام مسائلى داشتم كه مى خواهم به عرض آن وجود گرامى رسيده و جواب دريافت دارم.
1. اين جانب ساكن مشهد هستم و تا سال گذشته مقلد يكى از مراجع بودم؛ ولى در زمان انقلاب با دلايلى كه برايم روشن گرديد، تصميم گرفتم از رهبر عالى قدر حضرت آيت اللّه خمينى تقليد نمايم. آيا از نظر شرعى اشكال ندارد؟
بسمه تعالى، اشكال ندارد.
2. مبلغ 14000 تومان از سهم مبارک امام عليه السلام از سال قبل كه مقلد مرجع ديگرى بودم و مبلغ 25000 تومان از تاريخ 20 / 4 / 1358 كه به حضرت عالى رجوع نمودم بدهكار مى باشم كه تا كنون پرداخت آن مقدور نبوده است. لذا خواهشمند است اولاً: طريقه پرداخت وجوهات فوق را روشن فرماييد.
ثانياً: نمايندۀ آن حضرت را در مشهد معرفى كنيد تا در صورت موافقت آن زعيم عالى قدر وجوهات را به طور اقساط بپردازم.
بسمه تعالى، مى توانيد به حساب شمارۀ هزار بانک تعاون اسلامى قم حواله كنيد.
3. اين جانب خانواده اى را در مشهد مى شناسم كه سال قبل سرپرست خود را از دست داده و هم اكنون خانمى است با هفت بچه صغير كه نان آور آن ها تنها پسرى 16 ساله مى باشد كه در كارخانه نان رضوى ارفاقاً به جاى پدرش با حقوق 1700 تومان به كار گمارده شده و از اين مبلغ، 600 تومان بابت اجاره چهارديوارى در بدترين و دور افتاده ترين جاى شهر مشهد مى پردازند. با توجه به اين كه اين خانواده با هفت بچه صغير و دختر دم بخت و بدون هيچ گونه درآمد ديگرى، از هر جهت مستضعف محسوب مى شوند و نمى توانند مسكنى براى خود تهيه نمايند و با آبرودارى زندگى دشوارى را سپرى مى نمايند و از هر جهت در مضيقه مى باشند، تقاضا دارم دستور فرماييد تا در صورت امكان از سهم مبارک امام عليه السلام با كمك ساير اشخاص خيّر براى تأمين مسكن آن ها اقدام نمايم.
بسمه تعالى، مجازيد؛ موفق باشيد.
4. اين جانب شغلم زرگرى مى باشد. هم اكنون مدت يک سال است كه كسب ما به كلى راكد بوده و از سرمايه مصرف شده و نسبت به سال قبل وزن طلاى موجود كمتر شده، ولى ارزش آن بيشتر گرديده و
ص: 18
مرتباً هم در حال نوسان مى باشد و قيمت ثابتى ندارد. من باب مثال، هفته قبل قيمت طلا مثقالى 120 تومان تنزل كرده است. لذا تقاضا دارم كه روشن فرماييد از نظر وجوهات در موقع حساب سال، وزن طلا يا ارزش طلا را نسبت به سال قبل مبنا قرار دهيم. و السلام عليكم و رحمة اللّه و بركاته
بسمه تعالى، در فرض مذكور ميزان ارزش طلا است.
[سؤال 35] 19
بسمه تعالى 16 / 8 / 1358
دفتر حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى، رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران
احتراماً؛ با آرزوى توفيق براى تمام پويندگان راه خدا به استحضار مى رساند:
در روزنامۀ شمارۀ 1426 دنيا، مورخۀ 16 آبان ماه 1358 تحت عنوان: «فتواى جديد امام خمينى دربارۀ كسانى كه مى خواهند مقلد ايشان بشوند» مى نويسد كه امام در پاسخ به استفتاى حاج آقا مجتبى صادقى فرموده اند: «هر كس از مرجع ديگرى تقليد مى كند و بخواهد از تقليد آن مرجع دست بكشد و از من تقليد كند، من مقلد بودن آن شخص را قبول ندارم و از نظر من حرام است و اما اگر كسى مقلد من باشد و بخواهد ديگر از من تقليد نكند و مقلد مرجع جديدى براى خود شود، از نظر من خالى از هرگونه اشكال بوده و رضايت كامل در اين باره داشته و دارم».
نظر به اين كه نسبت به مندرجات روزنامۀ فوق الذكر اعتمادى نيست، استدعا دارد در اسرع وقت صريحاً در مورد سه سؤال زير نظر امام را جويا شويد و كتباً ابلاغ فرماييد تا رفع هرگونه شبهه اى به عمل آيد؛ ان شاء الله تعالى.
1. آيا مطلب فوق صحت دارد يا خير؟ اگر صحت دارد آيا اين فتوا عطف به سابق هم مى شود. يعنى كسى كه 4 يا 5 يا... ماه قبل مرجع تقليد خودش را تغيير داده و از امام تقليد مى كند؛ آيا از نظر امام مقلد بودن اين شخص از ايشان نيز اشكال دارد يا اين كه اين فتوا از اين به بعد (آينده) مى باشد؟
2. آيا شخصى كه قبلاً (پس از ورود امام) از تقليد مرجع ديگرى دست كشيده و مقلد امام شده است، بايد مجدداً از مرجع قبلى خود تقليد نمايد؟
ص: 19
3. آيا تغيير مرجع تقليد نياز به اطلاع يا اجازۀ كتبى يا شفاهى از آن مرجع قبلى دارد يا خير؟
بسمه تعالى، بنابر احتياط واجب، مرجع تقليد بايد اعلم باشد و اگر بر مقلد اعلميت غير مجتهدى كه از او تقليد مى كند ثابت شود، بنابر احتياط واجب بايد به او عدول كند و نيازى به اجازۀ مجتهد نيست و مطلبى كه به اين جانب نسبت داده شده صحت ندارد و چنين چيزى نگفته ام.
[سؤال 36] 20
بسمه تعالى
محضر مبارک زعيم عالى قدر، حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى، دامت بركاته پس از عرض سلام و آرزوى سلامتى و طول عمر براى آن حضرت، استدعا مى نمايم به چند مسأله شرعى اين جانب - در صورت امكان - پاسخ فرماييد.
1. در مورد مسأله تقليد، مخالفين شما عنوان مى كنند كه حضرت عالى برگرداندن تقليد را از مجتهدى به مجتهد ديگر (از جمله خودتان) جايز نمى دانيد و در روزنامۀ دنيا اعلام فرموده ايد كه نبايد كسى كه از مجتهدى تقليد مى كند، تقليدش را به شما برگرداند. آيا اين صحت دارد يا خير؟ و عدّه اى هم مى گويند طبق فتواى خود شما كسانى كه تقليدشان از مجتهدهاى ديگر به شما انتقال پيدا كرده، تقليدشان باطل است و حق چنين كارى را ندارند و ظرف سه سالى كه آن ها از شما تقليد مى كنند، نمازها و اعمالشان باطل بوده و بايد دوباره از مجتهد اوليه تقليد كنند. آيا اين موضوع از نظر جناب عالى درست است يا خير؟
بسمه تعالى، آنچه نقل شده دروغ و افترا است و از شايعات منحرفين و مغرضين است.
2. در مورد عادل بودن امام جماعت كه گفته مى شود حضرت عالى در فتواى جديدى صادر فرموده ايد و تأكيد فراوانى روى اين موضوع كرده ايد، حال اگر انسان امام جماعت مسجد محلش را نشناسد و فقط به صرف اين كه عدّه اى از افراد مسلمان محل، پشت سر وى نماز مى خوانند، در نمازها به او اقتدا
ص: 20
كند؛ آيا نمازش صحيح است يا خير؟ (با توجه به اين كه شما فرموده ايد مسجد سنگر است، سنگرها را حفظ كنيد)
و در صورتى كه جواب شما منفى است، آيا در جايى كه نماز جماعت برپا مى شود مى توان به صورت فرادا و ليكن هماهنگ با صف جماعت نماز گزارد؟
و اگر كسى تا به حال به عادل بودن امام جماعت يقين نداشته و نمازهايى را با وى خوانده، آيا آن نمازها صحيح است يا اين كه بايد قضاى آن ها را به جا آورد؟
بسمه تعالى، از هر طريق اطمينان به عدالت پيدا شود، اقتدا مانع ندارد و بدون احراز عدالت اگر بى توجه اقتدا كرده و ركن نماز، كم يا زياد نشده قضا لازم نيست.
3. مسأله مهم ديگرى كه از حضرت عالى انتظار پاسخ آن را دارم اين است كه اگر پدرى معتقد به اين انقلاب نباشد و با آن انقلاب و چهره هاى سرشناس روحانى آن، مخالفت صريح نمايد و آنان را توهين و مسخره كند و هنوز هم مرجعيت كسى را كه جامعۀ مدرسين حوزه علميۀ قم، آن را از او سلب كرده اند قبول داشته باشد و همسر و دخترانش را از رفتن به نماز جمعه باز دارد و بگويد راضى نيستم؛ با توجه به اين كه اين مسأله، از روى عناد است و جنبۀ به اصطلاح سياسى دارد نه مذهبى و اين شخص با رفتن همسر و دخترانش به هيچ جا مخالفت نمى كند و فقط با نماز جمعه بد است، آيا رفتن به نماز جمعه - آن هم در اين شرايط انقلاب كه لازم است زنان و مردان مسلمان و مؤمن طبق آيۀ شريفۀ قرآن در اين نماز عبادى سياسى شركت فعالانه نمايند - براى همسر اين مرد يا دخترانش گناه دارد؟
بسمه تعالى، اذن و رضايت پدر لازم نيست ولى از كارى كه موجب اذيت او مى شود بايد اجتناب نمود.
4. آيا طبق فتواى جديد شما اين موضوع درست است كه كسى كه شغل او غير مسافرت است، مثل سپاهى، بازارى و ... اگر جهت مراجعه به محل كار خود از منزل حركت كند، و مسير رفت و برگشت او بيشتر از 22/5 كيلومتر باشد، اگر چه اين حركت داخل شهر باشد مى تواند روزۀ خود را بشكند و نمازهايش را شكسته بخواند؟ و در صورت انتخاب محل كار به عنوان موطن موقت جهت روزه گرفتن و تمام خواندن نمازهاى يوميه، حق ندارد محل موطن خود را ترك كند، حتى محله به محله؟ و اگر كسى به شهرى مثلاً مشهد مسافرت نمايد و در آن جا قصد اقامت ده روز يا بيشتر را نمايد، آيا با رفتن او به حرم، به صرف اين كه از محله اى به محلۀ ديگر مى رود، روزه و نمازش مى شكند و قصد اقامت او به هم مى خورد يا نه؟
بسمه تعالى، حكم مذكور مربوط به شهر بزرگ خارق العاده، مثل تهران است و مشهد حكم ساير شهرها را دارد.
ص: 21
[سؤال 37] 21
بسمه تعالى 27 / 9 / 1358
پيشگاه مبارك رهبر عالى قدر و زعيم عظيم الشأن، حضرت آيت اللّه امام خمينى دام ظله العالى، با عرض سلام و تقديم ارادت خالصانه، با نهايت تأسف از اين كه در چنين موقع حساس و بحرانى مملكت بار ديگر مزاحم وقت مباركتان مى شوم. جوانى هستم 24 ساله كه تا سال 1353 از يكى از مراجع محترم تقليد مى نمودم و چون خودم در اين باره كاملاً تحقيق نموده ام شما را انتخاب نموده و از رسالۀ شريفه شما تقليد و از دستورات شما پيروى مى كنم. چون در محافل دوستانه اين مسأله مورد بحث قرار گرفت و در رساله شريفه كاملاً بيان نشده، مرا مورد تحقير قرار داده و گفته اند كه اگر خواسته باشيد مرجع خود را عوض نماييد، بايد به هر جهتى از خود ايشان موافقت نامه دريافت داريد. خواهشمند است در اين باره راهنمايى نماييد.
خدايا، خدايا، تا انقلاب مهدى خمينى را نگهدار؛ از عمر ما بكاه و بر عمر او بيفزاى
بسمه تعالى، تحصيل موافقت نامه لازم نيست و بايد از مجتهدى كه جامع شرايط تشخيص داده ايد تقليد كنيد.
[سؤال 38] 22
بسمه تعالى 25 / 10 / 1358
سماحة الحجّة الخميني الموقر، بعد السلام عليكم يرجى أفتاءنا مأجورين: هل يمكن العدول إلى تقليد أحد المجتهدين في إيران بدلاً من المجتهد المقلد سلفاً والكائن في العراق؟ دمتم مؤيّدين بنصر اللّه تعالى و السلام عليكم.
و السلام عليكم و رحمة اللّه و بركاته
بسمه تعالى، مع الإحراز أو احتمال اعلمية المجتهد المعدول إليه يجب العدول على الأحوط و لا خصوصية للمكان.
ص: 22
[سؤال 39] 23
بسمه تعالى
1. من مقلد يكى از مراجع هستم. آيا مى شود كه برگردم و از امام خمينى تقليد نمايم؟
بسمه تعالى، با احراز يا احتمال اعلميت مجتهد دوم، عدول لازم است احتياطاً.
[سؤال 40]
2. منظور از احراز اعلميت چيست؟ آيا اگر يک مجتهد فقط اعلم باشد، بايد از او تقليد نمود و هيچ دليل ديگرى برتر از اين وجود ندارد؟
بسمه تعالى، در مرجع تقليد غير از اعلميت شرايط ديگرى هست كه در رساله ذكر شده است.
3. براى ما خانم ها ديدن مردان در تلويزيون يا جاهاى ديگر اگر با قصد سوء همراه نباشد، آيا اشكال دارد يا نه؟
بسمه تعالى، در فرض مذكور مانع ندارد.
[سؤال 41] 1161
2. آيا كسانى كه قبلاً از مرجع ديگرى تقليد مى كرده اند مى توانند در اين مسأله به فتواى آن مرجع گذشتۀ حى يا ميت عمل كنند؟
بسمه تعالى، چنانچه تا حال، عدول از مرجع تقليد سابق نكرده باشند، با مراعات شرايط مقرّره مى توانند باقى بمانند.
[سؤال 42] 160
3. مسلمانى كه از يك مجتهد واجد الشرايط تقليد مى كند، آيا مى تواند در صورت امكان و تشخيص و يا بر طبق ميل و خواستۀ خود، از مجتهد ديگرى تقليد نمايد؟
بسمه تعالى، اگر اعلميت مجتهد دوم بر او ثابت شود، بنابر احتياط بايد عدول كند.
ص: 23
[سؤال 43] 1518
5. اگر كسى مجتهد اعلم را طبق رساله عمليه شناخت، فوراً مى تواند مرجعش را تغيير دهد و از مسائل توضيح المسائل مجتهد اعلم تقليد نمايد؟ روش انتقال از مجتهدى به مجتهد اعلم را كاملاً توضيح دهيد. زيرا اين مسأله زياد مورد ابتلا است.
بسمه تعالى، بايد از مجتهد اعلم تقليد نمايد على الاحوط.
[سؤال 44] 2095
8. در تقليد اعلم كه شرط شده «در صورت تعدّد اعلم، اورع و اتقى را مقدم بدارد» آيا اين شرط براى اولين بار است يا چنانچه پس از تعيين مقلَّد و تقليد از او براى چندى، تشخيص داد كه اعلم ديگرى از او اتقى و اورع است، آيا واجب است به دومى عدول كند؟
بسمه تعالى، در فرض مذكور، عدول لازم است على الاحوط.
[سؤال 45] 24
بسمه تعالى 31 / 3 / 1361
محضر شريف رهبر انقلاب اسلامى ايران، امام خمينى سلام عرض مى كنم.
1. اگر شخصى با فتواى عالمى مثل آيت اللّه خويى كه در عراق مى باشد عمل نمايد ولى تقليد كننده نداند كه آن عالم زنده است يا مرده فعلاً مى تواند به فتواى عالم ديگرى
عمل نمايد يا خير؟
بسمه تعالى، مكلف اگر احراز كند يا احتمال دهد كه مجتهد دوم اعلم است واجب است - على الاحوط - به مجتهد دوم عدول كند و نسبت به مرده يا زنده بودن مرجع تقليد بايد به وجه شرعى احراز كند.
2. اگر امام جماعتى بگويد من عادلم و انسان نداند كه عادل است يا خير و بعضى از مردم او را عادل و بعضى ديگر عادل ندانند، مى شود در نماز به او اقتدا كرد يا خير؟
بسمه تعالى، اگر موجب اطمينان نشود و دو شاهد عادل عدالت او را گواهى نكنند اعتبار ندارد.
ص: 24
3. عادل بودن امام جماعت را چگونه مى توان شناخت؟ جواب را مرقوم فرماييد كه محل حاجت است.
بسمه تعالى، راه احراز عدالت امام جماعت در رساله مذكور است.
[سؤال 46] 1338
5. كسانى كه از مراجع ديگر تقليد مى كنند مى توانند تقليد خود را عوض نمايند؟
بسمه تعالى، اگر مجتهد دوم، اعلم يا محتمل الاعلميه باشد، عدول به او واجب است على الاحوط.
[سؤال 47] 2871
2. آيا احراز تساوى علم دو مرجع براى عدول كافى است؟
بسمه تعالى، كافى نيست.
[سؤال 48] 25
بسمه تعالى
به خدمت دفتر امام خمينى، مدّ ظله العالى، پس از سلام و درود به رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران، حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى و پيروزى رزمندگان اسلام در جبهه هاى حق عليه باطل.
محترماً معروض مى دارد كه اين جانب از آيت اللّه ... تقليد مى كرده ام. پس از تحقيق پى بردم كه ديگر نمى توانم مقلد او باشم (پس از روشن شدن مواضع ايشان نسبت به انقلاب). از يک روحانى عالم نيز پرسيدم، جواب مثبت دادند و گفتند مانعى ندارد و مدت يک سال است كه مقلد حضرت امام خمينى شده ام. اولاً تقاضامندم برايم روشن بفرماييد كه آيا برگشتن اين جانب و تغييردادن تقليدم شرعى است يا خير؟ لطفاً توضيح دهيد.
و السلام عليكم و رحمة اللّه و بركاته
بسمه تعالى، تقليد فعلى شما صحيح است.
ص: 25
[سؤال 49] 26
بسمه تعالى
محضر مبارك آيت اللّه العظمى امام خمينى، دام ظله العالى
1. در مسأله 4 تحرير فرموده ايد: «يجوز العدول بعد تحقّق التقليد (أي بعد العمل) من الحيّ إلى الحيّ المساوي»؛ و در مسأله 13 در همين كتاب مى فرماييد: «و لا إلى حيّ
آخر كذلك». اين دو مسأله در ظاهر، منافى به نظر مى رسند. مقصود را بيان فرماييد.
و در مسأله 4 رسالۀ قديمى فارسى هم مرقوم فرموده ايد: «عدول به مساوى جايز نيست مگر در مسأله اى كه عمل نكرده باشد». آيا مراد در اين جا كه فرموده ايد جايز است عدول - در مسأله 4 تحرير - مسائلى است كه عمل نكرده است و در 13 تحرير كه فرموده ايد جايز نيست، مراد آن است كه عمل كرده باشد يا مقصود چيز ديگر است؟ بيان فرماييد.
خلاصۀ كلام: از مسأله 4 در تحرير استفاده مى شود: در مسأله اى كه عمل هم كرده باشد مى تواند به مساوى حى عدول كند، چون كه مطلق است؛ اما از مسأله 13 تحرير استفاده مى شود كه بعد از تحقّق تقليد مطلقاً به مساوى حى جايز نيست إلاّ أن يكون الثانى أعلم.
بسمه تعالى، عدول به مساوى جايز نيست على الاحوط.
[سؤال 50]
2. در مسأله 8 تحرير كه تبعيض در تقليد را جايز دانسته ايد، او را هم نمى فهميم؛ آيا مراد در ابتداى تقليد است كه بدواً بگويد الآن در صلاة به اين مقلد مى شوم و در زكات به آن يا اين است كه بعد از تحقّق تقليد (يعنى عمل) در بعض مسائل، باز مسائل ديگر را كه عمل نكرده است مى تواند به فتواى ديگرى عمل نمايد؟ با اين كه اگر مراد، اين هم باشد، عدول خواهد بود نه تبعيض؛ براى اين كه به محض عمل كردن به يك مسأله، يتحقّق التقليد؛ پس اين عدول خواهد بود نه تبعيض؛ إلاّ أن يقال: در هر فرعى
ص: 26
كه عمل كرده است، يتحقّق فيه التقليد، و در مسأله ديگر كه عمل نكرده است فعلاً مقلد نيست؛ اين هم بنظرم بعيد مى رسد. مستدعى است مقصود را بيان فرماييد. أدام اللّه ظلّكم على رؤوس المستضعفين و العلماء و المتعلّمين، بيّن لنا اقبِّل أناملكم الشريفه.
بسمه تعالى، مقصود، ابتداى تقليد است؛ و اگر به مجتهدى كه جامع شرايط است عدول كرده، مورد تبعيض نيست.
[سؤال 51] 27
بسمه تعالى
خدمت وجود نازنين امام خمينى سلام
1. آيا با بودن وجود مبارک شما، جايز است از مرجع ديگر تقليد نمود يا خير؟ آيا در صورتى كه قبلاً از مرجع ديگر تقليد مى نموديم، حالا مى توان از شما تقليد كرد؟
بسمه تعالى، بنابر احتياط بايد از مجتهدى تقليد كرد كه اعلم باشد و اگر از ديگرى تقليد مى كند بايد به اعلم عدول كند.
2. آيا هديه اى كه براى انسان مى آورند، اگر سال از آن بگذرد، خمس دارد يا نه؟
بسمه تعالى، خمس ندارد.
3. پولى كه براى جهيزيۀ دختر كم كم كنار مى گذارند، بايد خمس آن را داد يا خير؟
بسمه تعالى، اگر از ارباح مكاسب است، خمس دارد.
[سؤال 52] 28
بسمه تعالى 2 / 9 / 1358
حضور محترم جناب مستطاب حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى، دام توفيقه
1. عدول نمودن از مرجعى به مرجع ديگر چه صورت دارد؟
بسمه تعالى، با احراز يا احتمال اعلميت مجتهد دوم، بنابر احتياط بايد از او تقليد كنيد.
2. در كشورهاى خارج يعنى اروپا اگر احتياج به معانقه جنسى باشد، چنانچه طرفين هيچ كدام نتوانند زبان يكديگر را بفهمند، ليكن با علم و اشاره و دادن پول، طرف مؤنث حاضر شود به درخواست مذكر،
ص: 27
لطفاً بفرماييد چه صورت دارد؟ خداوند متعال وجود شريف را از جميع بلاهاى ارضى و سمايى مصون و محفوظ بدارد و وجود حضرت عالى را در اين انقلاب كبير موفق و پيروز بدارد، ان شاء اللّه.
بسمه تعالى، مجرد دادن پول و علم و اشاره كافى نيست و بايد عقد خوانده شود و در صورت عذر مى توانند به غير عربى بخوانند.
[سؤال 53] 494
8. آيا اعلميت كه در انتخاب مرجع بايد رعايت شود فقط مربوط به احكام مى باشد و يا در تمام شئونات و مسائل دينى؟
بسمه تعالى، مرجع تقليد بايد در مسائلى كه از او مى خواهند تقليد كنند اعلم از ديگران باشد.
[سؤال 54] 1890
14. در ابتداى تقليد از مرجع جامع الشرايط مظنون الاعلميه يا محتمل الاعلميه مقدم است به جهت فتوا، اگر پس از تقليد از زيدى ديگرى مظنون يا محتمل الاعلميه شد آيا مى تواند عدول كند يا نه؟
بسمه تعالى، لازم است عدول كند بنابر احتياط.
[سؤال 55] 29
بسمه تعالى 5 / 12 / 1361
محضر مقدس رهبر عظيم الشأن انقلاب مرجع تقليد شيعيان جهان، خار چشم دشمنان اسلام دامت بركاته
در رسالۀ عمليه فرموده ايد كه انسان بايد از روى دليل و برهان به اصول دين عقيده داشته باشد و نمى تواند از گفتۀ كسى - به جز افرادى كه شايسته و صلاحيت معرفى مرجع تقليد را دارا باشند - مرجع تقليد انتخاب نمايد. اين جانب متولد 1342 ساكن اراک، بدون دليل از يكى از مراجع، تقليد مى كنم و علت تقليدم به شرح زير است:
شبى قبل از به حد تكليف رسيدن، پدرم كه سواد ندارد و صلاحيت معرفى مرجع
ص: 28
تقليد را ندارد، فلان مرجع را به من معرفى كرد تا اكنون من از اين مرجع تقليد مى كنم. حال از شما رهبر عزيز تقاضا مى كنم كه مرا راهنمايى فرماييد كه آيا مى توانم مرجع تقليدم را عوض كنم يا نه؟ جواب را لطفاً مرقوم فرماييد.
به اميد سرافرازى اسلام و مسلمين و پيروزى نهايى رزمندگان اسلام و طول عمر آن رهبر عزيز و ظهور مهدى موعود (عجل الله تعالی فرجه الشریف)
بسمه تعالى، اگر احتمال اعلميت مجتهد دوم را بدهيد، بايد به او عدول كنيد على الاحوط.
[سؤال 56] 3553
2. اول كه من مقلد شدم تحقيقى نبود. مدت دو سال است كه از شما تقليد مى كنم؛ آيا درست است؟
بسمه تعالى، احكام تقليد در رساله مذكور است.
[سؤال 57] 3369
2. آيا يک فرد مسلمان مى تواند از مجتهد خاصى تقليد نكند و جواب مشكلات مذهبى خود را از رساله ها و مجتهدهاى مختلف جويا شود.
بسمه تعالى، بايد از مجتهد اعلم تقليد كند.
[سؤال 58] 30
بسمه تعالى يازدهم رجب 1402 ق
محضر مبارک رهبر عالى قدر و پيشواى ارجمند، حضرت امام خمينى، مدّ ظله العالى، پس از سلام خدمت آن بزرگوار، سلامتى و عزّت شما را از پيشگاه ربوبى مسألت و دست نياز به درگاه بى نياز دراز نموده و دوام عمر و بقاى آن وجود را خواستارم. استدعا دارم دستور فرماييد سؤالات زير را پاسخ فرمايند.
1. در گذشته، حقير از يكى از مراجع نجف تقليد مى نمودم، حال از آن بزرگوار تقليد مى نمايم. آيا مى توانستم يا خير؟
ص: 29
بسمه تعالى، در تقليد اجازه معتبر نيست و بايد از مجتهد اعلم تقليد كرد على الاحوط.
2. همه ساله دهه آخر ماه رجب، مجلس تذكرى در يكى از مساجد بر پا مى نمايم كه نذر مى باشد و شب بيست و پنجم كه مصادف با شهادت حضرت موسى بن جعفر عليه السلام مى باشد، اطعام مى نمايم. آيا مى توانم هزينۀ اطعام را به جنگ و جبهه كمک كنم يا همان برنامه همه ساله را تعقيب نمايم؟
بسمه تعالى، اگر نذر با صيغۀ شرعيه بوده، بايد بر طبق آن عمل شود. و در غير اين صورت، اختيار با خود شما است.
3. از بابت سهم مبارک امام عليه السلام اجازه مى فرماييد به جبهۀ جنگ و يا جنگ زده ها كمک شود يا خير؟
بسمه تعالى، عجالتاً، اجازه نمى دهم.
4. همچنين از سهم سادات اجازه فوق را مى فرماييد يا خير؟
بسمه تعالى، مجازيد سهم سادات خودتان را به سادات فقير و متدين بدهيد.
[سؤال 59] 474
8. آيا از كسى كه از نظر علم برترى ندارد ولى از نظر تقوا برترى دارد مى تواند تقليد كند؟
بسمه تعالى، تقليد اعلم لازم است على الاحوط.
[سؤال 60] 31
بسمه تعالى
محضر مبارک حضرت آيت اللّه العظمى نايب الامام، امام خمينى، پس از عرض سلام و ارادت و آرزوى قلبى سلامتى و طول عمر حضرت عالى، اين جانب كارمند ادارۀ پست مشهد به استحضار مى رسانم: بنده به جهت اين كه دسترسى به توضيح المسائل شما و امكان رساندن خمس و وجوهات به حضرت عالى را نداشتم سابقاً از يكى از مراجع محترم، تقليد مى نمودم حال كه اين دو ناممكن ممكن شد، و با توجه به اين كه با استدلال شخصى خودم، جناب عالى را فقيه تر از آن آقا مى دانم، خواهشمندم به سؤالات فقهى زير پاسخ فرماييد:
ص: 30
1. آيا استدلال شخصى خودم را براى تغيير تقليد كافى مى دانيد؟
بسمه تعالى، بنابر احتياط بايد از مجتهدى كه او را اعلم مى دانيد تقليد كنيد.
2. در صورت پذيرفته شدن سؤال يک، آيا ممكن است به علت مستأجر بودن اين جانب، تا زمانى كه واجد مسكن شوم، خمس و وجوهات را به بنده ببخشيد و به عبارت ديگر، از پرداخت معاف نماييد؟
بسمه تعالى، بخشيده نمى شود و هر وقت تمكن داريد بپردازيد.
3. سال گذشته شش هزار تومان (بابت سى هزار تومان مازاد) خمس و وجوهات پرداخت نموده بودم؛ آيا مازاد موجودى فعلى بنده بايد نسبت به سى هزار تومان حساب شود يا نسبت به 24000 تومان؟
بسمه تعالى، هر مقدار كه بعد از تخميس باقى مانده و سر سال موجود است، استثنا مى شود و مازاد بر آن خمس دارد.
4. مبلغ ششصد تومان به حساب 100 مسكن مستضعفان و سيصد تومان به حساب دويست جبران خسارات دوران انقلاب و دويست تومان براى زلزله زدگان قائن هزار تومان به بانک اسلامى در شرف تأسيس (كه ديگر هيچ معلوم نشد چه شد) پرداخت نموده ام و براى زلزله زدگان منطقۀ گناباد پرداخت خواهد شد. آيا بابت خمس و وجوهات حساب مى فرماييد؟
بسمه تعالى، قبول است و بعد از اين سهمين را به حساب صد و دويست ندهيد.
[سؤال 61] 32
بسمه تعالى
محضر مبارک نايب الامام، حضرت آيت اللّه امام خمينى، متّع اللّه المسلمين بطول بقائه، مستدعى است نظر مبارک خويش را دربارۀ سؤالات ذيل مرقوم بفرماييد:
1. در آغاز انقلاب حدود سه سال بود كه مكلف شده بودم و در آن زمان 16 سال داشتم و به تبعيت از پدرم، از شخصى تقليد مى كردم كه پدرم تقليد مى كرد، و مسائل تقليد را درست نمى دانستم. با شروع تظاهرات و راهپيمايى ها، با رهبرى آن نايب الامام عزيز بدون در نظر گرفتن دو عادل و مسائلى كه در مورد عدول است، رسالۀ شريف را تهيه كرده و از شما تقليد نمودم و اكنون كه تا حدى با مسائل فقاهت و عدول آشنا گرديده ام، دچار اين مشكل شده ام كه وضع تقليدم چگونه است؟ و نماز و
ص: 31
روزه هايم در دوران قبل از انقلاب و بعد از آن چگونه بوده است؟ البته حدود يک سال است كه تحقيق مى كنم، بعضى از علما نظرشان به حضرت عالى است و بعضى از علما نظرشان به بعضى ديگر از مراجع عظام - حفظهم اللّه تعالى - مى باشد. خواهشمندم مشخص بفرماييد، تا ان شاء اللّه تكليفم روشن گردد.
بسمه تعالى، بايد از مجتهدى كه اعلميت او را احراز كرده ايد يا احتمال اعلميت او را مى دهيد، تقليد كنيد و اعمال سابقه، اگر مطابق فتواى مجتهدى است كه تقليد از او لازم است، صحيح است.
2. اشيايى از قبيل لباس و كتاب و كاغذ و دفترچه كه مقدارى از آن ها استفاده شده، اگر يک سال بدون استفاده بماند، آيا خمس به آن ها تعلق مى گيرد؟
بسمه تعالى، اگر چيزهايى است كه مورد حاجت و جزو شؤون شخص است، خمس ندارد وگرنه بايد خمس آن داده شود.
3. در جمعى كه روحانى در ميانشان وجود ندارد، مثلاً در مسافرت يا ميهمانى، آيا شخصى را كه واجد شرايط باشد، مى توان به عنوان امام جماعت انتخاب كرد و به ايشان اقتدا نمود؟
بسمه تعالى، با دسترسى نداشتن به روحانى و عدالت امام جماعت، مانع ندارد.
4. اگر فردى را بشناسيم كه قبلاً گناه كبيره اى مرتكب شده و اكنون واقعاً نادم و متديّن و به مسائل شرعى پايبند است، و گناه كبيره و... انجام نمى دهد، آيا به چنين شخصى مى توان براى نماز اقتدا نمود؟
بسمه تعالى، اگر احراز كنيد كه عادل شده است، اشكال ندارد.
خداوند ان شاء اللّه حضرت عالى را تا قيام موفور السرور حضرت بقية اللّه الاعظم امام زمان عليه السلام - روحى و ارواح العالمين لتراب مقدمه الفداء - زنده و سلامت باقى بدارد.
[سؤال 62] 33
بسمه تعالى
حضور محترم رهبر عالى قدر اسلام، حضرت امام خمينى، دام ظله العالى، سپاس خداوند جهان را كه به ما توفيق داد كه در عصرى كه ظلّ جناب عالى بر سر ما گسترده است زندگى مى كنيم و از خداوند منان طول عمر و صحت و عافيت كامل شما را
ص: 32
خواهان و خواستارم و اميد است كه ان شاء اللّه جناب عالى تا ظهور حضرت مهدى ارواحنا له الفداء بمانيد و از توجّهات آن حضرت بهره مند گرديد. و بعد، اين جانب سؤالى شرعى دارم و آن اين است كه بنده مقلد يكى از آقايان علماى دينى هستم و الآن مى خواهم از ايشان تقليد نكنم. خواهشمند است از آن مرجع عالى قدر اسلام، كه اين جانب را ارشاد كنيد. با آرزوى موفقيت براى تمام برادران دينى در سراسر جهان، و السلام عليكم و على عباد اللّه الصالحين
بسمه تعالى، مقلد اگر احراز كند يا احتمال دهد كه مجتهد دوم اعلم است واجب است - على الاحوط - به مجتهد دوم عدول نمايد.
[سؤال 63] 34
بسمه تعالى
1. محترماً عرض مى شود شخصى، بلكه اشخاص زيادى از مجتهدى تقليد مى كردند و اكنون بدون رجوع به خبره يا عدلين از مشاهدات خود، احتمال برايش پيدا مى شود كه مجتهدى ديگر اعلم است؛ مى تواند با همين احتمال رجوع كند؟
بسمه تعالى، در صورت اعلميت مجتهد دوم يا احتمال اعلميت، عدول واجب است على الاحوط.
[سؤال 64]
2. شخصى از مرجعى تقليد مى كند و آنچه كه از اوضاع زمان و سخنان مبلغين مى شنود يا فرمايش آيت اللّه منتظرى كه در مجله پيام انقلاب چاپ شده كه بر مردم لازم است به امام بپيوندند، يقين يا احتمال برايش حاصل مى شود اعلم بودن امام؛ آيا مى تواند از مرجع قبلى رجوع كند؟
بسمه تعالى، حكم در مسأله قبل ذكر شد.
3. بعضى از طلاب و ائمه جماعت از مرحمتى امام و شهريه، سر سالشان زياد مى آيد؛ آيا خمس زيادى لازم است؟
ص: 33
بسمه تعالى، خمس ندارد.
4. جبيره تمام يک دست مصلى را گرفته جز سر انگشتان، وظيفۀ او را بيان فرماييد؟
بسمه تعالى، واجب است وضوى جبيره بگيرد.
5. اگر چند غسل واجب به گردن انسان باشد يا يک غسل واجب، بقيۀ غسل ها ساقط مى شود؟
بسمه تعالى، اگر غسل جنابت كرده و قصد همۀ غسل ها را نموده كفايت مى كند.
6. ماشين هاى لباسشويى كه لباس هاى متنجس را با پودر رخت شويى مى ريزند از آب لوله به ماشين وصل مى شود. بعد از اين كه آب گرفت آب لوله قطع و ماشين مشغول به گردش مى شود بعد از اندک زمانى آب ها را خالى مى كند و سه مرتبۀ ديگر آب وصل و قطع و سپس لباس ها را خشک بيرون مى دهد. حكم لباس و خود ماشين را بيان فرماييد.
بسمه تعالى، چنانچه بعد از زوال عين نجاست يک مرتبه با آب لوله يا دو مرتبه با آب قليل بشويد پاک مى كند.
7. قالى يا موكت كه چسبيده به زمين است، بچه بر روى آن بول مى كند و خشک مى شود؛ آب لوله به وسيلۀ شلنگ مى گيرند و با دست يا پا مى مالند؛ كفايت مى كند؟
بسمه تعالى، اگر آب به تمام موضع نجس جارى شود و آب داخل آن از او جدا شود پاک مى شود.
8. بهره هايى كه به حساب هاى پس انداز اضافه مى كنند را چگونه مصرف كنيم؟
بسمه تعالى، بهره را نبايد بگيريد و اگر گرفته ايد با يأس از پيدا شدن صاحبش، بايد از طرف او به فقير صدقه دهيد.
[سؤال 65] 7014
2. من شنيده ام مى گويند آن ها كه از فلان شخص، تقليد مى كنند، هم تلويزيون براى آن ها حرام است و هم نماز جمعه كه مى خوانند جاى نماز ظهر را نمى گيرد و بايد نماز ظهر را هم بخوانند. ولى پدرم مى گويد مى شود اين دو مسأله را به امام خمينى رجوع كرد، آيا مى شود يا خير؟ و آيا اگر به امام خمينى رجوع كردم نماز ظهر را هم بايد بخوانم يا خير؟
بسمه تعالى، رجوع جايز است و نماز جمعه كفايت از ظهر مى كند.
ص: 34
[سؤال 66] 35
بسمه تعالى 13 / 10 / 1358
حضور محترم مديريت دفتر آيت اللّه العظمى حضرت امام خمينى، تقاضا دارم جواب مسائل زير را طبق فرمودۀ امام مرقوم فرماييد:
1. هرگاه دو نفر مجتهد با هم برابر باشند و انسان تا به حال از يكى از آن ها تقليد مى كرده، آيا مى تواند مسائل آينده خود را از ديگرى تقليد كند.
بسمه تعالى، خلاف احتياط است.
[سؤال 67]
2. هرگاه مجتهدى اعلم شناخته شد، آيا واجب است كه از او تقليد كرد يا خير؟
بسمه تعالى، تقليد اعلم واجب است على الاحوط.
3. كسانى كه در جماعت نماز جمعه شركت مى كنند، آيا نماز ظهر را كفايت مى كند يا بايد بعداً نماز ظهر را خودشان بخوانند؟
بسمه تعالى، كفايت مى كند.
[سؤال 68] 6521
2. آيا تبعيض در تقليد را جايز مى دانيد يا خير؟
بسمه تعالى، اگر اعلميت ثابت يا محتمل نباشد، جايز است.
[سؤال 69] 3387
7. آيا اين مسأله صحت دارد كه فقط در يک مسألۀ شرعى مى توان از مجتهد ديگرى، غير از مرجع تقليد اصلى خود شخص، تقليد كرد؟
بسمه تعالى، صحت ندارد.
[سؤال 70] 2311
4. آيا مى تواند انسان در نماز و روزه مقلد دو نفر بوده باشد؛ به اين معنا كه نمازش را در محل كار شكسته بخواند و روزه اش را به فتواى مرجع ديگر بگيرد؟
ص: 35
بسمه تعالى، با علم به اين كه يكى از دو فتوا صحيح نيست نمى تواند به اين دو فتوا عمل كند و بايد تقليد از اعلم يا محتمل الاعلميه نمايد و اگر ممكن نيست، به فتواى يكى عمل كند.
[سؤال 71] 36
بسمه تعالى 11 / 5 / 1361
آيا مى شود در تمام مسائل از يک مرجع تقليد، و در يک يا دو مسأله از مرجع ديگر تقليد كرد يا خير؟ خواهشمند است جواب را بنويسيد و براى ما ارسال كنيد.
بسمه تعالى، اگر از اول از مرجعى كه واجد تمام شرايط بوده تقليد كرده، نمى تواند در بعض مسائل از مجتهد ديگر تقليد كند.
[سؤال 72] 1080
3. آيا مسائل بالا را مى توانند از مرجع ديگر تقليد نمايند؟
بسمه تعالى، در مسائل مورد فتوا عدول جايز نيست.
[سؤال 73] 37
بسمه تعالى 16 / 3 / 1361
دفتر امام خمينى، سلام عليكم
ضمن تقديم عرض سلام به استحضارتان مى رسانم كه بنده يكى از كاركنان دولت در تهران مى باشم و در كرج مسكن دارم و در سال هم 24 روز مرخصى دارم و آن را هم يک بار مى توانم بروم و يک سوم آن را صرف كشاورزى در روستا مى نمايم و بقيه را صرف كارهاى ضرورى در عرض سال مى نمايم و با توجه به فرمودۀ امام خمينى در توضيح المسائل كه روزه از كرج به تهران باطل محسوب مى شود.
1. آيا مى توانم در اين موضوع به ساير مراجع عظام تقليد رجوع كنم و روزه ام را بگيرم و نماز را تمام بخوانم و يا يک دوم ماه رمضان را در تهران و بقيه را در كرج بگذرانم طورى كه يک روز در تهران و روز ديگر در كرج باشم و روزه ام را بگيرم در
ص: 36
خاتمه بنده مدت ده سال است كه مسير را طى مى نمايم.
بسمه تعالى، مورد رجوع به غير نيست و در غير وطن نمى توانيد روزه بگيريد.
2. مبلغى كه به عنوان كمک به جبهه ها (جنگ زده ها) تقديم مى شود آيا مى توانم مال خمس حساب نمود يا نه؟
بسمه تعالى، عجالتاً اجازه نمى دهم.
[سؤال 74] 38
بسمه تعالى 13 / 3 / 1361
حضور محترم حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى، دامت بركاته
بنا به سؤالاتى كه جديداً در مورد حد ترخص ازحضرت عالى به عمل آمده است و پاسخ آن ها نيز به روشنى داده شده است. در همين رابطه به دليل تقليد قسمت اعظم قشر كارگر از فتاواى آن حضرت و باز به دليل اين كه تعداد زيادى از اين برادران و خواهران، براى حاضر شدن در محلّ كار خود مجبور به طى مسافتى بيش از مقدار شرعى ذكر شده مى باشند و حكم مسافر پيدا مى كنند. لذا تقاضا مى شود بفرماييد عدول در يک مسأله (مسألۀ روزه فقط در ماه مبارک رمضان) از فتاواى معظم له به فتواى يكى از مراجع تقليد كه در قيد حيات هستند، اشكال دارد يا خير؟
خدايا، خدايا، تا انقلاب مهدى خمينى را نگهدار
بسمه تعالى، مورد رجوع به غير نيست.
[سؤال 75] 1307
2. مسأله ديگر اين كه چون در اين رابطه اخبار ضد و نقيض مى رسد و در صورت حكم مسافرداشتن مشكلاتى به وجود مى آيد، آيا مقلدين امام مى توانند فقط در اين مسأله از مراجع ديگر - كه فتواى مغاير با امام را دارند - تقليد نمايند؟
بسمه تعالى، از موارد رجوع به غير نيست.
ص: 37
[سؤال 76] 39
بسمه تعالى 25 / 2 / 1361
دفتر استفتاى امام خمينى
كارمندى هستم كه براى انجام كارم هر روز بيش از مسافت شرعى رفت و برگشت مى كنم و حدود دو سال است كه مرجع تقليد خود را تغيير داده و از امام خمينى تقليد مى نمايم، ولى براى اين كه بتوانم روزه بگيرم در اين مسأله به تقليد مقلد اول (كه در حيات است) باقى مانده ام. خواهشمندم بفرماييد آيا مى توانسته ام يا خير؟ اگر نه حالا
وظيفه ام چيست؟
بسمه تعالى، مورد بقاى بر تقليد و رجوع به غير نيست.
[سؤال 77] 40
بسمه تعالى 25 / 2 / 1361
محضر مبارک حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى
اين جانب از جناب عالى تقليد مى كنم. ساكن كرج هستم و در تهران كار مى كنم. مى توانم در مسأله بلاد كبيره از مراجع ديگر تقليد كنم؟
بسمه تعالى، مورد رجوع به غير نيست.
[سؤال 78] 41
بسمه تعالى 13 / 3 / 1361
دفتر حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى
محترماً به عرض مى رسانم اين جانب كارمند ذوب آهن كه طبق فتواى آن جناب نماز و روزه شكسته است و من هم چندين سال روزه هاى شكسته را بعداً مى گرفتم اما حالا به عللى نمى توانم روزه هاى شكسته را بگيرم آيا مى توانم حالا روزه ها را كامل و نماز را هم كامل بخوانم يا بايد از مرجع ديگرى تقليد كنم تكليف من چيست؟ خواهشمندم اين جانب را راهنمايى كنيد. قبلاً تشكر مى كنم.
ص: 38
بسمه تعالى، مورد رجوع به غير نيست و با فرض اين كه مسافر هستيد نمى توانيد روزه بگيريد و نماز شما قصر است و قضاى روزه ها را از سال بعد نبايد تأخير بيندازيد.
[سؤال 79] 42
بسمه تعالى 24 / 12 / 1360
محضر مبارک حضرت مستطاب، حجت الاسلام و المسلمين، آيت اللّه العظمى خمينى، مدّ ظله العالى، تقاضا دارد كه نظر خود را در خصوص مسائل ذيل بيان فرماييد.
1. اين جانب مقلد آن جناب بوده و ساكن شهر كرج مى باشم، شغلم در تهران بوده و هر روز بايد بروم و برگردم. در خصوص نماز و روزه ام حضرت عالى فرموده ايد كه بايد نماز را شكسته و روزه را افطار كنيد؛ در صورتى كه در رسالۀ توضيح المسائل نوشته است كه هرگاه چند مجتهد باشند و اعلميت هيچ يک از آن ها ثابت نشده باشد، شخص مكلف بعد از جست وجو و عدم ثبوت اعلميت، مخير است در مسائل، بعضى را از يک مجتهد و بعضى را از مجتهد ديگر تقليد نمايد. حال راجع به اين جانب اجازه مى فرماييد كه در اين مسأله از مجتهد ديگرى تقليد نمايم يا خير؟
بسمه تعالى، از موارد رجوع به غير نيست.
2. زنى اهل شهر كرج مى باشد، و شوهرش اهل قم؛ هر زمان كه زن بدون قصد ده روز به منزل پدر خود بيايد، آيا مى تواند نماز خود را شكسته بخواند يا خير؟
بسمه تعالى، تا از وطن اصلى اعراض نكرده، به حكم وطن باقى است.
3. بنده منزل مسكونى خود را فروختم كه منزل ديگرى بخرم و در صدد خريدن منزل بودم كه اول سالم شد و منزل خريده نشد. آيا اين وجه منزل خمس دارد يا خير؟ در صورتى كه وجوه منزل اولم را داده بودم.
بسمه تعالى، خمس ندارد.
ص: 39
[سؤال 80] 2068
26. افرادى كه كارشان در سفر واقع شده مانند معلمين كه مرتباً مثلاً از تهران به كرج مى روند تدريس مى كنند و شب به تهران بر مى گردند مى فرماييد هر روز مسافرند چون در تمام خواندن نماز و گرفتن روزه شغل سفرى مناط است نه كثيرالسفر بودن استدعا دارند اگر مى شود اجازه بفرماييد در اين مسأله رجوع به غير كنند كه كثيرالسفر را كافى مى دانند براى اتمام.
بسمه تعالى، مورد سؤال از موارد رجوع به غير نيست.
[سؤال 81] 1203
6. در بعضى جاها شايع است كه امام اجازه داده در نماز و روزه در ماه مبارک رمضان يا بعد، هر كس بخواهد مى تواند از ديگر مراجع پيروى كند، آيا اين حرف صحت دارد؟ و آيا در مسائلى كه احتياط شده است، مى شود از ديگر مراجع پيروى كرد؟
بسمه تعالى، اين شايعه، اصل ندارد.
[سؤال 82] 1161
3. پرسنلى كه از ابتدا مقلد حضرت امام - مدّ ظله العالى - بوده اند و در اين مسأله به فتواى ايشان يا عمل كرده و يا هنوز عمل نكرده اند، آيا مى توانند براى گرفتن روزه در
اين مسأله به طور خاص از مجتهد ديگرى تقليد نمايند؟
بسمه تعالى، مسأله از موارد رجوع به غير نيست.
[سؤال 83] 43
بسمه تعالى 17 / 1 / 1361
محضر مبارک حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى، سلام عليكم
احتراماً؛ اشخاصى هستند كه به لحاظ شغل كارمندى - ادارى مسافت بين وطنشان و آن اداره از حد شرعى كه چهار فرسخ است، بيشتر مى باشد و هر روز اين مسافت را
ص: 40
طى مى نمايند و به فتواى حضرت مستطاب عالى مسافر شناخته مى شوند و نماز و روزه آن ها شكسته است، تقاضا مى شود: اجازه فرموده در اين مسأله بتوانند از فتواى علماى ديگر كه در اين مسأله شخص را مسافر نمى دانند، تقليد نمايند.
بسمه تعالى، مسأله از موارد رجوع به غير نيست.
[سؤال 84] 44
بسمه تعالى 5 / 3 / 1361
پيشگاه مقدس امام خمينى، رهبر كبير انقلاب، متّع اللّه المسلمين بطول بقاء وجوده الشريف، پس از عرض سلام و تهنيت به مناسبت پيروزى هاى اخير برادران جان بر كف و رزمندگان اسلام عليه كافران صدامى، از محضر مبارک استدعاى پاسخ و ارشاد نسبت به سؤالات ذيل داريم:
1. مراجعه به مراجع تقليد ديگر در بعضى از مسائل احكام تقليد، جايز است يا خير؟
بسمه تعالى، در مسائلى كه مرجع تقليد فتوا دارد، رجوع به غير صحيح نيست.
2. آيا پدر خانواده مى تواند همسر و بچه هايش را كه مرتكب خلاف هاى جزيى و كلّى دينى و اجتماعى و خانوادگى مى شوند، تنبيه نمايد؟ در غير اين صورت اگر به هيچ وجه نتواند آن ها را متنبه نمايد، ترک و يا طرد آن ها جايز است يا خير؟ از نظر شرع و قانون چه صورتى دارد؟
بسمه تعالى، قطع رحم جايز نيست و تنبيه اولاد به مقدارى كه موجب ديه نشود و متعارف باشد، مانع ندارد، ولى زدن زن جايز نيست.
3. آيا شخصى در روستا و يا شهرى به شرط اين كه: تا زمانى كه شغل دولتى و يا غير اختيارى دارد؛ و يا در صورتى كه خانه اى جهت سكونت خريدارى كند؛ آيا مى تواند آن جا را وطن خود اختيار نمايد، تا نماز و روزه هايش را كامل به جا بياورد؟ و در مواقع مراجعه به محل سكونت قبلى، نماز و روزه هايش چه صورتى دارد؟
بسمه تعالى، با قصد توطّن مشروط، وطن نمى شود و محل سكونت قبلى اگر وطن بوده، بدون اعراض به حكم وطن باقى است.
ص: 41
4. در صورت تشخيص اعلميت مرجع تقليدى نسبت به مرجع تقليد ديگر، آيا ترک فتاواى اولى و تبعيت از فتاواى دومى ممكن است يا خير؟
بسمه تعالى، در فرض مرقوم، عدول به مجتهد دوم لازم است على الاحوط.
[سؤال 85] 45
بسمه تعالى 28 / 1 / 1361
پيشگاه محترم رهبر كبير انقلاب، حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى مدّ ظله العالى، سلام عليكم.
محترماً؛ اين جانب كارگر ذوب آهن منطقه شاهرود طزره هستم، با معيّت ديگر كارگران بالغ بر سيصد نفر مى باشيم در اين مسير - كه از چهار فرسخ بيشتر است - همه روزه جهت كسب معاش به محل كار رفته و بر مى گرديم و قبلاً از مرجع ديگر تقليد مى كرديم و اينک به دستورات حضرت عالى عمل مى كنيم. چون مسأله مسافر براى ما بسيار مشكل است و با نگرفتن روزه در ماه مبارک هيچ وقت سال فرصت قضاى آن را نداريم، فقط مسأله مسافر و احكام آن را به رساله مرجع قبلى كه در حال حيات است، باقى هستم. استدعا دارم چنانچه اشكالاتى در مورد رجوع اين جانب در احكام مسافر به رساله مرجع قبلى پيش مى آيد، دستورات لازم را مبذول فرماييد.
بسمه تعالى، اين مسأله از موارد رجوع به غير نيست.
[سؤال 86] 46
بسمه تعالى 27 / 8 / 1361
محضر مبارک حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى
خاطر شريف را مستحضر مى دارد: اين جانب يكى از مقلدين حضرت عالى هستم و محل كارم در بيست و هشت كيلومترى محل سكونت و وطنم قرار دارد و بر اساس تقليد از جناب عالى بايد نمازم را قصر و روزه ام را هم افطار كنم. البتّه وظيفه است و بايد به فتوا عمل نمايم و چون مستخدم دولت هستم ناچارم دائم و هر روز مسافرت
ص: 42
نمايم و براى روزه و قضاى آن در مضيقه و تكلّف هستم و فرصت هاى مناسبى پيدا نمى شود. آيا اجازه مى فرماييد در اين مسأله خاص از حضرت آيت اللّه العظمى گلپايگانى تقليد نمايم يا خير؟ و آيا به طور كلّى اجازه مى فرماييد كسانى كه چنين وضعى دارند، در اين مورد خاصّ از ايشان تقليد نمايند؟
بسمه تعالى، مسأله از موارد رجوع به غير نيست.
[سؤال 87] 3051
2. إذا كان الإمام الخميني - أعزّه اللّه سبحانه - يفتي بعدم الجواز [أي: جواز الذهاب إلى الجبهة] بدون رضى الوالدين في الوقت الحاضر، فهل يجوز العدول إلى مجتهد آخر - أقلّ علميةً - يقول بالجواز في هذه الحالة؟ و هل يجوز الرجوع إليه في مسألة اُخرى؟
بسمه تعالى، ليست المسألة من موارد الرجوع إلى الغير.
[سؤال 88] 47
بسمه تعالى
به اميد توجّهات ولى عصر، امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و با هزاران سلام و درود بر شما، براى اين جانب اشكالى پيش آمده كه اميدوارم در حل آن مرا يارى دهيد.
1. فتواى جديد امام دربارۀ اين كه هر كس، از منزلش بايد حد ترخص را حساب كند يعنى اگر از محل سكونت به مقدار چهار فرسخ بيشتر دور شود، بايد نماز را شكسته بخواند و روزه هم نمى تواند بگيرد. بنده منزلمان در شميران - دربند است و محل كارم در جاده آرامگاه مى باشد و با اين حساب، نمازهاى ظهر من كه در آن محل هستم شكسته مى شود و در ماه رمضان موفق به گرفتن روزه نمى باشم.
از چند پيشنماز پرسيدم؛ گفتند كه در اين موضوعِ به خصوص، مى توان از شخص ديگرى تقليد كرد. مى خواهم ببينم مى شود يا نه؟
بسمه تعالى، مورد رجوع به غير نيست.
ص: 43
2. منزل مادر بزرگم در نزديكى بازار در سه راه سيروس است. آيا مى توانم در آن جا بمانم و قصد ده روز بكنم يا نه؟ اگر مى توانم اين كار را بكنم، آيا مى شود مسافتى تا قبل از آن كه از حد ترخص خارج شوم را بپيمايم؟ و اگر اين طور باشد، پس مى توانم فقط قصد كنم و از آن جا تا منزل خودمان كه كمتر از حد ترخص است بيايم و بروم؟ خواهشمندم هرچه زودتر مرا يارى كنيد تا از اين امر مهم سر باز نزنم و كوتاهى نكنم. به اميد حكومت اسلامى به رهبرى امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف).
بسمه تعالى، اگر محلى كه مى خواهيد قصد كنيد با محلى كه مى خواهيد برويد، در دو محله است و قصد داريد هر روز به آن جا برويد نمى توانيد قصد كنيد و حكم مسافر داريد.
[سؤال 89] 48
بسمه تعالى 15 / 4 / 1361
دفتر امام خمينى، مدّ ظله العالى
محترماً به استحضار مى رساند: اين جانب رانندۀ جرثقيل هستم، منزل ما در حصارک كرج است و فاصله تا شركت - محل كار - مسافت شرعى است و طبق فتواى امام، من بايد نماز را شكسته بخوانم و روزه ام را افطار نمايم و چون قضاى روزه نبايد از رمضان سال بعد باقى بماند و اين جانب نيز چندان مرخصى ندارم كه در منزل بمانم و روزه بگيرم و فقط مى ماند جمعه ها كه بايد در منزل بمانم و روزه بگيرم و اين كار نيز براى من و خانواده ام خيلى مشكل است، زيرا روزهاى جمعه مى خواهيم جايى برويم و يا ميهمانى به منزل مى آيد كه از اين لحاظ خيلى رنج مى كشم. حال از شما تقاضا دارم از امام استفسار فرماييد كه آيا من مى توانم مرجع تقليدم را عوض نمايم و يا در اين يک مسأله - روزه - از مرجع ديگر، تقليد نمايم؟ و يا كفارۀ يک مد طعام براى هر روز قضا به فقير بدهم؟ و يا هر راهى كه شماها صلاح مى دانيد و مى تواند به من كمک نمايد مرقوم فرماييد. خواهشمندم جواب را كتباً در ذيل همين نامه مرقوم فرماييد.
بسمه تعالى، مسأله، از موارد رجوع به غير نيست.
[سؤال 90] 180
2. كسانى كه هر روز براى انجام كارشان بيش از مسافت شرعى مى روند و بر
ص: 44
مى گردند و به فتواى جناب عالى نمازشان شكسته است و نبايد روزه بگيرند، مى توانند در اين مسأله از مرجع ديگرى تقليد نمايند؟
بسمه تعالى، اين مسأله و نظير آن كه در آن فتوا هست، مورد رجوع به غير نيست.
[سؤال 91] 494
7. آيا انسان مى تواند مرجع تقليد خود را تغيير دهد يا نه؟
بسمه تعالى، اگر احراز كند يا احتمال دهد كه مجتهد دوم اعلم است واجب است على الاحوط به مجتهد دوم عدول نمايد.
[سؤال 92] 49
بسمه تعالى دوازدهم محرم 1402 ق
آيا اكنون كه به اعلميت امام به عنوان مرجع تقليدى ميان تمام مراجع تقليد و آگاه بودن ايشان نسبت به زمان پى برده ام با توجه به اين كه قبلاً از مرجع ديگرى تقليد مى نمودم مى توانم تغيير مرجع داده و از ايشان تقليد نمايم؟ و آيا وظيفۀ اسلاميم را انجام داده ام؟ همچنين آيا براى تغيير مرجع احتياج به اصول خاصى است يا خير؟
بسمه تعالى، با يقين به اعلميت مرجع ديگر واجب است عدول كنيد و عدول نياز به اصول ديگرى ندارد.
[سؤال 93] 50
بسمه تعالى 16 / 10 / 1358
حضور محترم حجت الاسلام و المسلمين و رهبر عظيم الشأن جمهورى اسلامى، زيد عمره، با تقديم سلام معروض مى داريم: اين جانبان اهل و ساكن لار مقلد حضرت حجت الاسلام آقاى حاجى سيد عبد المحمد فرزند مرحوم حاجى سيد عبد الحسين لارى بوديم و بدون كسب تكليف از مرجع، به تقليد باقى مانديم. ايشان مدتى است دار فانى را بدرود گفته اند و در زمان خود نماز جمعه را واجب مى دانستند كه در
ص: 45
حيات ايشان به ايشان اقتدا كرديم. حال اجازه مى فرماييد كه به تقليد ايشان كه ميت مى باشند باقى بمانيم يا اين كه عدول به حى اعلم كنيم؟ در پايان سلامتى و عزت و شرف شما را از خداوند متعال خواستاريم و از درگاه حضرت آفريدگار و از حضور حجة بن الحسن عجل اللّه تعالى خواهانيم كه اين انقلاب اسلامى به ثمر برسد.
بسمه تعالى، اگر در زمان حيات كسى كه از او تقليد شده اعلميت غير او ثابت بوده، يا بدون تحقيق لازم تقليد شده، تقليد مذكور باطل است و بايد از مجتهد حىّ اعلم تقليد نماييد على الاحوط.
[سؤال 94] 1295
2. آيا مى شود مرجع تقليد را كه در قيد حيات است عوض نمود؟ در صورتى كه جايز است در چه شرايطى جايز است؟ و در صورت جايز بودن وضع نماز و روزه و ديگر مسائل شرعى، در طول تقليد نمودن از مرجع قبلى چه صورتى پيدا خواهد كرد؟
بسمه تعالى، اگر مجتهد دوم اعلم يا محتمل الاعلميه باشد واجب است عدول به او، على الاحوط و چنانچه اعمال گذشته از روى تقليد صحيح بوده، اعاده لازم ندارد.
[سؤال 95] 44
4. در صورت تشخيص اعلميت مرجع تقليدى نسبت به مرجع تقليد ديگر، آيا ترک فتاواى اولى و تبعيت از فتاواى دومى ممكن است يا خير؟
بسمه تعالى، در فرض مرقوم، عدول به مجتهد دوم لازم است على الاحوط.
[سؤال 96] 51
بسمه تعالى 18 / 8 / 1360
1. دو سال پيش، روز قدس در دانشگاه در سر نماز، خانمى به من گفت كه شما مى توانى تقليد خود را از مرجع تقليدت برگردانى و من كه از سكوت مرجع تقليدم در
ص: 46
بعض قضايا ناراحت بودم، تقليد خود را برگرداندم؛ ولى پس از آمدن به منزل، بعضى از آقايان روضه خوان كه به منزل فاميل مى آمدند، گفتند كه صحيح نيست. من دو دل بودم، تا اين كه در اين اواخر تصميم گرفتم كه تقليد خود را برگردانم و فعلاً هم تقليد خود را به رهبر كبير انقلاب، امام خمينى بسته ام؛ ولى مردم مى گويند كه گناه كرده ام. حالا از شما مى خواهم كه مرا راهنمايى كنيد.
بسمه تعالى، تقليد فعلى شما صحيح است.
2. دامادهاى شوهرم آيا به من محرم هستند يا نه؟
بسمه تعالى، محرم نيستند.
[سؤال 97] 4028
7. در چه شرايطى مقلِّد مى تواند از مقلَّد خود به مقلَّد ديگر رجوع كند؟
بسمه تعالى، در صورت احتمال يا احراز اعلميت مجتهد دوم، عدول لازم است على الاحوط و همچنين در صورت سلب بعض شرايط تقليد لازم است عدول.
[سؤال 98] 5519
2. عدول از مجتهد را در چه صورت اجازه مى فرماييد؟
بسمه تعالى، در رساله ذكر شده است.
[سؤال 99] 52
بسمه تعالى 25 / 7 / 1361
دفتر حضرت امام، محترماً به اطلاع مى رساند نظر به اين كه مسأله تقليد بر هر فرد - زن و مرد مسلمان - واجب است، خواهشمند است به سؤال ذيل كه مربوط به تقليد مى باشد كتباً - كه ممهور به مهر امام امت باشد - پاسخ دهيد:
زمانى كه تقليد كردن احكام دين بر اين حقير واجب گرديد، طبق يكى از روش هاى شناخت مجتهد (آن كه دو نفر عادل كه مى توانند مجتهد و اعلم را تشخيص
ص: 47
دهند، مجتهد بودن يا اعلم بودن كسى را تصديق كنند، به شرط آن كه دو نفر عالم عادل ديگر با گفتۀ آنان مخالفت ننمايند) عمل كرده؛ لذا پس از پيروزى انقلاب اسلامى با يكى از دو نفر عادل برخورد نموده و پس از كمى گفت وگو متوجه گرديدم كه ايشان از آن مجتهدى كه معرفى نموده بودند تقليد نكرده و موقعى كه علت را از ايشان پرسيدم، فرمودند: در آن زمان با جوّى كه موجود بود تقيّه نمودم و شما مى توانيد از همين الساعة، از مجتهدى كه اين جانب تقليد مى نمايم تقليد كنيد. لطفاً راهنمايى بفرماييد تكليف اين حقير چيست؟
بسمه تعالى، اگر اعلميت مجتهد دوم را احراز يا احتمال مى دهيد، عدول به او لازم است على الاحوط.
[سؤال 100] 53
بسمه تعالى
اگر كسى تقليد از مرجعى بكند و تصميم بگيرد كه مرجع را تغيير دهد - يعنى تشخيص بدهد كه مرجع فعلى اعلم از قبلى است - جايز است يا خير؟
بسمه تعالى، در فرض سؤال، عدول لازم است على الاحوط.
[سؤال 101] 54
بسمه تعالى 23 / 10 / 1361
حضور مبارک رهبر كبير انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، حضرت امام خمينى، مدّ ظله العالى، سلام عرض مى نمايم. پس از تقديم عرض سلام، اين جانب مقلد يكى از مراجع تقليد زنده كه فسقش ظاهر نشده است مى باشم، در صورتى كه مرجع تقليد ديگرى را از هر حيث اعلم به مقَلَّدِ خود مى دانم، آيا مى توانم از مجتهد اوّلى به مجتهد بعدى كه آن را اعلم مى دانم عدول نمايم؟
در خاتمه، طول عمر با صحت آن جناب را و پيروزى نهايى رزمندگان اسلام را از خداوند بزرگ خواستارم و السلام على عباد اللّه الصالحين.
ص: 48
بسمه تعالى، با فرض اعلميت مجتهد دوم، عدول به او لازم است على الاحوط.
[سؤال 102] 55
بسمه تعالى 30 / 8 / 1361
محضر مبارک امام خمينى، رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران؛ سلامٌ عليكم
اگر كسى از مجتهدى تقليد مى كند و بفهمد كه مجتهد ديگرى اعلم است:
1. آيا لازم است از مجتهد اول به دوم رجوع كند؟
2. آيا مى تواند از مجتهد زنده به مجتهد اعلم زندۀ ثانى رجوع كند؟ چگونه؟
با آرزوى پيروزى اسلام و طولانى شدن عمر امام امت، من اللّه التوفيق.
بسمه تعالى، در فرض مرقوم، لازم است به مجتهد دوم عدول كند، على الاحوط.
[سؤال 103] 56
بسمه تعالى
دفتر حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى
عده اى مدت بيست سال است كه از مرجعى تقليد كرده و امروز برايشان روشن گرديده كه مرجع ديگرى از او اعلم است، آيا عدول جايز است يا خير؟
اميد است كه اين مسأله را جواب و عده اى را از سرگردانى نجات دهيد.
بسمه تعالى، در فرض سؤال، عدول واجب است، على الاحوط.
[سؤال 104] 187
3. من ابتدا، از نُه سالگى به گفتۀ پدر و مادرم - كه البته آن ها نيز بر اساس گفتۀ جمعى - از يكى از مراجع عظام تقليد را شروع كردم؛ اما سه سال پيش به خاطر روشن شدن مسائلى در اين زمينه براى خودم و تحقيق دوباره اى كه كردم و با اجازۀ آقايى كه نزدشان درس مى خواندم تقليدم را به شما برگردانده ام؛ حال آيا عمل من
ص: 49
صحيح است يا خير؟ تكليفم چيست؟
مادر بنده نيز ابتدا از آقاى حكيم تقليد مى كرده اند، بعد از فوت ايشان با سؤال از چند عالم خبره، از آقاى ديگرى تقليد كرده اند، منتها ايشان نيز حدود يک سال است كه تقليدشان را به شما برگردانده اند، آيا حكمشان چيست و اعمالشان چگونه است؟
بسمه تعالى، مكلف اگر احراز كند يا احتمال دهد مجتهد دوم اعلم است، به احتياط واجب بايد عدول كند.
[سؤال 105] 57
بسمه تعالى
اين جانب سرباز وظيفه احتياط، ساكن شهر مقدس مشهد كه در بيرجند مشغول خدمت مقدس سربازى مى باشم خدمت امام امت و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران سلام عرض مى كنم و بعد از عرض سلام، دست آن بزرگ مرد تاريخ اسلام را از راه دور مى بوسم. اى امام، اى بزرگ ترين افتخار ايران، اين جانب سرباز ياد شده مدت نوزده سال كه در خانه پدرم زندگى مى كرده ام، پدرم از يكى از مراجع محترم، تقليد مى نمودند و من هم خواستۀ ايشان را تأييد مى كردم ولى حال خودم زندگى تشكيل داده ام و پدر دو بچۀ خردسال مى باشم. آيا مى توانم از اين به بعد از رسالۀ شما تقليد كنم يا خير؟ ناگفته نماند كه من از بعضى از روحانيون اين سؤال را كرده ام و هر كدام يک جور جواب داده اند و لذا بهتر دانستم كه از محضر خود شما بهره مند گردم.
خدا نگهدارتان باد. ديگر عرضى ندارم به جز سلامتى شما امام عزيز امت ايران
خدايا، خدايا، تا انقلاب مهدى، خمينى را نگهدار، از عمر ما بكاه و بر عمر او بيفزا
جواب فورى؛ چون امكان دارد ما را به همين زودى ها حركت بدهند.
بسمه تعالى، مكلف، در انتخاب مرجع تقليد تابع كسى نيست و اگر احراز كند يا احتمال دهد كه مجتهد دوم اعلم است - به احتياط واجب - بايد به مجتهد دوم عدول كند.
ص: 50
[سؤال 106] 58
بسمه تعالى 6 / 3 / 1361
سلام و دعاى خير براى امام امت، خمينى كبير و رزمندگان اسلام و سلام بر شهداى حق و حقيقت و درود فراوان به امت حزب اللّه، از برادران راهنما، مستقر در دفتر امام خمينى خواهشمند است مرا در اين امر مهم - كه مدتى است فكر مرا مشغول خود ساخته - ارشاد و راهنمايى بفرماييد. باشد تا با راهنمايى شبانه روز، شما مردم مسلمان ايران را از جهل و نادانى بيرون بياوريد.
سؤال من در رابطه با انصراف از مرجع تقليد مى باشد، لازم به تذكر است: موقعى كه امام چه در عراق تشريف داشتند و چه در پاريس، هرگونه فتوايى را به ايران صادر مى نمودند، با دل و جان انجام مى داديم؛ تا اين كه امام وارد ايران شدند و پس از گذشت چند ماهى از انقلاب متوجه شديم كه بايد از امام تقليد كنيم (با دليل) و مقلد امام شديم؛ تا اين كه چند وقت پيش، امام جماعت ما بعد از نماز ظهر و عصر رسالۀ مرجع قبلى را باز كرد و مسأله گفت. بعد از اتمام صحبت با او حرف زديم كه چگونه شما رسالۀ فلان شخصى را تدريس مى كنيد قبل از اين كه براى شما مشخص شود ما برادران، مقلد چه شخصى هستيم؟ فقط در جواب گفت: شما نمى توانيد مقلد شخصى ديگر باشيد؛ چرا كه قبلاً مقلد فلان آقا بوده ايد و هنوز زنده است و از مرجعيت نيفتاده است. لازم به توضيح است كه امام جماعت ما روحانى مى باشد و دلايلى غير قابل قبول عنوان مى كرد كه از گفتن آن اجتناب مى نمايم و بيش از اين وقت گرانبهايتان را نمى گيرم و همگى شما را به خدا مى سپارم.
به اميد پيروزى اسلام عليه كفر جهانى درود بر رهبر مكتبى و سياسى جهان امام خمينى با تقديم احترام و سپاسگزارى از آن برادران.
بسمه تعالى، مكلف اگر احراز كند يا احتمال دهد كه مجتهد دوم اعلم است، واجب است على الاحوط عدول نمايد.
ص: 51
[سؤال 107] 59
بسمه تعالى
سلام به امام عزيز و سلام به شهيدان اسلام و سلام به همۀ شما كه خدمتگزار انقلاب اسلامى هستيد، با عرض پوزش كه وقت گراميتان را مى گيرم، چند سؤالى داشتم كه خدمتتان عرض مى كنم:
1. راجع به مقلَّد خواستم سؤال كنم كه ما مقلد مرجعى هستيم. آيا مى توانيم به امام برگرديم يا نه؟ البته ما اين سؤال را از امام جمعۀ خود كرديم؛ به ما گفتند: نمى شود بدون دليل از اين مجتهد برگشت به مجتهد ديگر؛ ما هم قبول كرديم، ولى الآن در حال جنگ هستيم و مى بينيم اسمى از آيت الله ... نيست، كه آيا ايشان را زندانى كرده باشند
يا چيز ديگر - كه هركس، يک چيزى دربارۀ او مى گويد - و من در شک قرار گرفتم كه ما كه الآن مقلد ايشان هستيم، اشكال دارد يا نه، يا اين كه مى شود از او برگرديم و مقلد امام خمينى بشويم يا نه، وظيفه چيست؟
بسمه تعالى، احكام تقليد و موارد عدول، در رساله مذكور است؛ و مكلف اگر احراز كند يا احتمال دهد كه مجتهد دوم اعلم است، واجب است على الاحوط به مجتهد دوم عدول كند.
2. اگر كسى برايش مشكلى پيشامد و يا كسالتى پيدا كرد كه نتوانست در نماز جمعه شركت كند و خواست در منزل نماز بخواند، آيا بايد تا ساعت 1 يا 1/5 بعد از ظهر صبر كند تا امام، نماز جمعه را شروع كند و بعد ما نماز بخوانيم و يا مى شود در اول وقت، نماز خود را بخوانيم؟
بسمه تعالى، نماز جمعه، واجب تخييرى است و خواندن نماز ظهر در وقت نماز جمعه - در منزل يا جاى ديگر - مانع ندارد.
[سؤال 108] 60
بسمه تعالى
محضر مبارک رهبر انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران امام خمينى، مدّ ظله العالى، اميد از خالق سبحان دارم كه وجود امام عزيزمان را از جميع حوادث و
ص: 52
بليات محفوظ و مصون بدارد.
1. كسى كه ده سال است از مجتهدى تقليد مى كند، عملى كه سلب عدالت از آن مجتهد كند سرنزده است؛ آيا مى تواند از آن مجتهد دست بردارد و به مجتهد اعلم مراجعه كند؟ جواب مرقوم بفرماييد.
بسمه تعالى، با فرض اعلميت مجتهد دوم، عدول به او لازم است، على الاحوط.
2. شما در (مسأله 76) رساله فرموديد: «اگر انسان بعد از بول استبراء كند و وضو بگيرد، چنانچه بعد از وضو رطوبتى ببيند كه بداند يا بول است يا منى، واجب است احتياطاً غسل كند، وضو هم بگيرد. ولى اگر وضو نگرفته باشد فقط گرفتن وضو كافى است». اگر منى شد وضو كفايت مى كند. آيا اگر علم به منى بودن دارد غسل لازم ندارد يا دارد؟ مرقوم بفرماييد.
بسمه تعالى، اگر مى داند منى است بايد غسل كند و مسأله مربوط به موردى است كه نمى داند بول است يا منى.
[سؤال 109] 61
بسمه تعالى
حضور محترم و با سعادت مسئول دفتر امام خمينى، مدّ ظله العالى، اين جانب اهل بندر انزلى پرسشى در رابطه با عدول از مرجع تقليدى به مرجع تقليد ديگرى كه به اعلميت آن پى برده ام دارم، حالا شرايط عدول به چه صورت بايد باشد؟ آيا همين كه به اعلميت مرجع جديد پى بردم، مى توانم تقليدم را عوض كنم يا اين كه بايد از مرجع قديمى خودم در رابطه با اين موضوع سؤال نمايم؟
بسمه تعالى، اگر اعلم را تشخيص داده ايد، عدول به او لازم است على الاحوط و سؤال از مرجع قديمى لازم نيست.
[سؤال 110] 801
2. اگر شخصى قبلاً در مورد انتخاب مرجع تقليد اعلم تحقيق كرده و بنا به شرايط زمانى اعلميت شخصى بر او ثابت گرديده است و بعداً متوجه شود كه آن شخص اعلم
ص: 53
نيست و اعلم از او نيز وجود دارد، تكليفش چيست؟
بسمه تعالى، بايد از مجتهدى كه فعلاً او را اعلم مى داند تقليد كند، على الاحوط.
[سؤال 111] 62
بسمه تعالى 18 / 9 / 1361
محضر رهبر انقلاب، حضرت امام خمينى، بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، سلامٌ عليكم محترماً به عرض مى رساند كه اين جانب تا قبل از انقلاب، بناى تقليد خود
را بر مرجعى گذاشتم كه خانواده ام از او تقليد مى كرد؛ من هم بدون هيچ تحقيق و آگاهى از وى تقليد مى كردم تا اين كه بعد از انقلاب بناى تقليد خودم را عوض كرده و از روى آگاهى و شناخت از مرجعى ديگر تقليد مى كردم؛ حال سؤالى كه برايم پيش آمده اين است كه آيا مى شود مرجع تقليد را در صورتى كه زنده باشد عوض كرد؟ و آيا تا كنون اعمالم صحيح بوده است؟ از راهنمايى هاى شما سپاس گزارم؛ همسنگرى هايم سلام مى رسانند. و السلام عليكم و رحمة اللّه و بركاته
خدايا، خدايا، تا انقلاب مهدى خمينى را نگهدار؛ از عمر ما بكاه و بر عمر او بيفزاى
بسمه تعالى، مقلد اگر احراز كند يا احتمال دهد كه مجتهد دوم اعلم است، واجب است على الاحوط به مجتهد دوم عدول نمايد.
[سؤال 112] 63
بسمه تعالى
نسبت داده شده است كه حضرت عالى عدول از مجتهد حى را به مجتهد ديگر جايز نمى دانيد. آيا اين مطلب صحت دارد؟ و حكم شرعى آن چيست؟
بسمه تعالى، نسبت مذكور اصل ندارد و در صورت احراز يا احتمال اعلميتِ مجتهد دوم عدول لازم است، احتياطاً.
ص: 54
[سؤال 113] 3165
9. اگر كسى از مجتهدى تقليد مى كرده و بعد بفهمد كه ديگرى اعلم است، آيا مى تواند از آن شخصى كه تازه متوجه اعلميت آن شده تقليد كند يا خير؟
بسمه تعالى، در فرض سؤال، واجب است على الاحوط عدول كند.
[سؤال 114] 64
بسمه تعالى
حضور محترم رهبر عظيم الشأن انقلاب اسلامى، دامت بركاته، اين جانب طلبه اى هستم كه قبلاً مقلد مرجعى بوده ام؛ حال با توجه به شرايط و مسائل ديگر تصميم دارم كه از آن مرجع عالى قدر تقليد نمايم. اين جانب بر خود لازم مى دانم نظر جناب عالى را در مورد تغيير تقليد از مرجع بدانم؛ زيرا در آن موقع من با پرسش از چند نفر از علما از ديگرى تقليد مى كردم. منتظر جواب شما هستم.
بسمه تعالى، با احراز يا احتمال اعلميت مجتهد دوم، عدول لازم است على الاحوط.
[سؤال 115] 3012
2. تقليد بعضى از مردم و دوستان من قبلاً كوركورانه بود و مرجع اعلم را نشناختند، آيا مى توانند تقليد خود را برگردانند يا نمى توانند؟
بسمه تعالى، بايد تحقيق كنند و از مجتهد اعلم تقليد نمايند على الاحوط.
[سؤال 116] 65
بسمه تعالى 12 /10 / 1358
قم، دفتر امام خمينى
محترماً؛ بدين وسيله به اطلاع مى رساند: اين جانب قبلاً مقلد يكى از مراجع بوده و اكنون كه اعلميت امام بر من روشن شده، مى خواهم از ايشان تقليد كنم. با چند نفر از علماى مشهد تماس گرفته ام و آقايان اظهار مى دارند: «در اعلميت امام شكى
ص: 55
نيست،
ولى رجوع به ايشان بايد با اجازه مجتهد باشد». لذا بدين وسيله تقاضا مى شود:
اولاً: اين مسأله را براى بنده روشن فرماييد كه آيا رجوع به غير بايستى با اجازه مجتهد باشد يا خير؟ چنانچه احتياج به اجازه دارد، با كسب اجازه از مقام محترم امام نسبت به پاسخ اقدام فرماييد.
بسمه تعالى، اجازه مجتهد لازم نيست و عدول به مجتهد اعلم لازم است على الاحوط.
[سؤال 117] 3387
8. آيا اجازه مى فرماييد چنانچه قبلاً مسأله اى را از مجتهد ديگرى تقليد كرده ايم، با توجه به اين كه الآن از جناب عالى تقليد مى كنيم، بر آن تقليد باقى باشيم؟
بسمه تعالى، جايز نيست.
[سؤال 118] 66
بسمه تعالى
محضر محترم حجت الاسلام و المسلمين آيت اللّه العظمى نايب الامام حاج سيد روح اللّه الموسوى الخمينى مدّ ظله العالى. بعد التحية و السلام معروض مى دارد عده اى از مؤمنين دامغان از جناب عالى تقليد مى نمايند مسائل و مشكلاتى براى ايشان پيش آمده نظر شما را از ما خواسته اند هرچه زودتر نظر خود را در مسائل ذيل بيان فرماييد اميد است مشكلات آن ها رفع گردد.
بعضى از مؤمنين كار آن ها طورى است كه هر روز يا يک روز در ميان يا هفته اى دوبار براى شغل و كارشان مسافرت مى كنند. در ماه رمضان گذشته چون مقلد يكى از مراجع بودند روزه را مى گرفتند. بعد در مسائلشان رجوع به جناب عالى نمودند و ماه رمضان امسال هم طبق نظر همان مرجع روزه ها را گرفتند. آيا شما عمل آن ها را مجزى مى دانيد يا خير؟ بعد هم مى توانند به اين رويّه عمل نمايند يا خير؟
ص: 56
بسمه تعالى، حكم مسافر را داريد و بايد به فتواى مجتهدى كه به او عدول كرده ايد عمل كنيد.
[سؤال 119] 2222
8. همسرم مقدارى طلا دارد كه مربوط به خودش است. تا 7 ماه پيش از يكى از مراجع، تقليد مى كرده است و در رساله، ايشان نظراتى را مرقوم فرموده اند كه با فتواى
حضرت عالى فرق دارد. آيا اكنون كه به شما رجوع كرده اند بايد طبق رسالۀ شما در اين موضوع عمل كنند يا اين كه به دستور مجتهد قبلى؟ (با توجه به اين كه از رسالۀ ايشان اطلاع داشته اند قبل از مراجعه به شما)
بسمه تعالى، بر طبق رساله عمل نمايند.
[سؤال 120] 2351
2. من هو الأعلم في وقتنا الحاضر؟ و من هم حسب التسلسل العلمي يلونه؟
بسم اللّه الرحمن الرحيم، راجعوا في تعيين فالأعلم إلى أهل الخبرة.
[سؤال 121] 67
بسمه تعالى
محضر مبارک رهبر عظيم الشأن و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، مرجع عالى قدر شيعيان جهان، امام امت، خمينى كبير، متع اللّه المسلمين بطول عمره الشريف، پس از اهداى سلام و تحيّات وافره استدعا دارم به چند سؤال ذيل شرح و پاسخ فرماييد:
1. آيا در مسأله تقليد، افراد خانواده (مادر، برادر، همسر و فرزند) تابع سرپرست
ص: 57
خانواده مى باشند؟
بسمه تعالى، در تقليد تبعيت نيست.
2. نظر حضرت عالى درباره اقتدا كردن به شخصى كه نماز وى شكسته است چيست؟ آيا صحيح است كه مى گويند: «زياد بودن ثواب نماز جماعت كراهت آن را از بين مى برد»؟
بسمه تعالى، صحيح است به نحوى كه در رسالۀ عمليه ذكر شده است.
[سؤال 122] 3839
5. شخصى از يك مجتهد تقليد مى كند زنش از مجتهد ديگر تقليد مى كند مرد مى تواند زنش را مجبور كند از مجتهدى كه شوهرش تقليد مى كند از آن تقليد كند يا نه زن مخير است؟ شما بيان بفرماييد.
بسمه تعالى، حق اجبار ندارد.
[سؤال 123] 68
بسمه تعالى
سلام اللّه عليكم، حضور محترم امام امت و مؤسس جمهورى اسلامى، با آرزوى اين كه سلام من از راه دور به شما برسد و شما در كمال صحت و عافيت به سر ببريد، از خداوند منّان خواهان سربلندى و سرافرازى شما هستم.
بارى رهبر عزيز و بت شكن: مى خواهم براى شما بگويم كه وضع جبهه چطور است. من در جبهۀ آبادان مستقر هستم، روحيۀ رزمندگان اسلام خيلى عاليه؛ ما مستقر در لب شط هستيم و عراقى ها را مى بينيم و من با عراقى ها با بلندگو صحبت مى كنم يعنى آن ها را نصيحت مى كنم و ارشاد مى كنم؛ ولى وقتى كه با آن ها صحبت مى كنم، آن ها حرف هاى غلط مى زنند؛ اين ها ايمان ندارند؛ خدا را فراموش كرده اند؛ اين ها خدايشان امريكا و اسرائيل و شوروى است؛ اين ها جهنمى هستند.
رهبر عزيزم: وضع رزمندگان خيلى عاليه. از تهران و اصفهان و شيراز و از همۀ ايران دارند به ما كمک مى كنند و دارند با صدام امريكايى مى جنگند و ان شاء اللّه خداوند پيروزمان كند.
ص: 58
امام عزيز و رهبر انقلاب اسلامى، مى خواهم از شما دو سؤال كنم:
1. پدرم مقلد يكى از مراجع است و روزه مى گيرد و نماز هم مى خواند ولى رساله و خبرى يا فتوايى از مقلَّدش ندارد. تكليفش چيست؟
2. من وقتى كه شما به ايران آمدى مقلد شما شدم؛ ولى بعضى از مردم به من مى گفتند كه تو نبايد مقلد امام خمينى شوى؛ چون آقايت، مقلد مرجع ديگرى است تكليفم چيست؟
من جواب اين دو سؤال را از شما رهبر عزيز مى خواهم.
بسمه تعالى، در انتخاب مرجع تقليد، فرزند تابع پدر نيست و هر فرد مكلف است بر اساس ضوابط شرعى مرجع تقليد خود را انتخاب نمايد و تقليد فعلى شما صحيح است. ان شاء اللّه موفق باشيد.
[سؤال 124] 69
بسمه تعالى 6 / 3 / 1361
دفتر امام خمينى
محترماً به عرض مى رساند: اين جانب مدت 15 سال است كه از تجريش به محل كار خود كه در نزديكى بهشت زهرا مى باشد در تردّدم. فرائض دينى خود را (نماز و روزه) به طور كامل انجام داده ام. با علم به اين كه هيچ گاه مستقيماً به توضيح المسائل
هيچ يک از مراجع مراجعه نكرده ام و مسائل دينى خود را از پدرم سؤال مى كردم و ايشان طبق فتواى آيت اللّه بروجردى اين جانب را دائم السفر مى دانسته و با وجودى كه در سال 42 رسالۀ حضرت امام را خريدارى نموده ام ولى در مورد مسائل دينى از فتواى حضرت آيت اللّه بروجردى استفاده مى نمودم اما از زمان انقلاب به بعد به رسالۀ امام مراجعه نموده ام؛ حال مسائل زير براى اين جانب پيش آمده كه محتاج به
ص: 59
توضيح مطابق با فتواى امام هستم.
1. آيا مى توانم فرائض دينى (نماز و روزه) خود را مانند سابق به طور كامل انجام دهم؟
بسمه تعالى، بقاى بر تقليد ميت مانع ندارد ولى اگر به مجتهد حى عدول كرده، دو مرتبه نمى تواند به فتواى ميت برگردد.
2. در حدود 4 ماه از سال احتمال اين كه بعد از غروب آفتاب به منزل برسم وجود دارد؛ در اين مدت مى توانم نماز مسافر در محيط كار به جا آورم؟
بسمه تعالى، مانع ندارد.
3. در صورت شركت در نماز جماعت (در محل كار) آيا احتياجى است كه مجدداً در منزل نماز به جاى آورم؟
بسمه تعالى، احتياج به اعاده نيست.
4. در صورت مسافر بودن من فقط مى توانم روزهاى تعطيل قضاى روزه ها را به جا آورم. با در نظر گرفتن ماه مبارک رمضان كه در حال حاضر در تابستان است چنانچه مجبور باشم روزه قضا بگيرم، اگر به زمستان برخورد كند، اشكالى نخواهد داشت؟
بسمه تعالى، اشكال ندارد.
5. تكليف نماز و روزه چند سال گذشته ام چه مى شود؟
الف. پانزده سال گذشته؛
ب. از زمان مراجعه به توضيح المسائل.
بسمه تعالى، اگر خلاف وظيفه عمل كرده ايد بايد قضا نماييد.
[سؤال 125] 70
بسمه تعالى
محل كارم سعيد آباد جاده شهريار مى باشد و حدوداً از امامزاده قاسم فاصله اش چهل كيلومتر مى باشد. در زمان آيت اللّه بروجردى از ايشان تقليد مى كردم و بعد از فوت آن مرحوم از امام خمينى، الآن سؤالاتى دارم:
1. در زمان آقاى بروجردى نماز را يقين دارم خوانده ام، ولى روزه را يقين ندارم،
ص: 60
تكليف نماز و روزه من چيست آيا مى توانم رجوع كنم.
بسمه تعالى، اگر عدول نكرده ايد مى توانيد بر تقليد ميت باقى بمانيد.
2. نماز را كه وقت دارم بيايم به شهر آيا براى اين كه اول وقت نماز بخوانم بايد نماز را شكسته بخوانم يا بيايم به شهر تمام بخوانم؟
بسمه تعالى، اشكال ندارد نماز را اول وقت در سفر شكسته بخوانيد.
3. آيا موقعى كه كار ادارى است و لطمه اى به كار دولت نمى خورد مى توان نماز خواند يا خير؟
بسمه تعالى، اشكال ندارد.
4. مدت سه سال است نماز و روزه را در محل كار انجام وظيفه كرده ام، تكليف آن ها چيست؟ در ضمن شغل من كارمند است.
بسمه تعالى، چنانچه بر خلاف وظيفه انجام گرفته باشد قضا دارد.
[سؤال 126] 71
بسمه تعالى
1. آيا مقلد مى تواند در بعضى مسائل باقى بماند و در بعضى مسائل به فتواى مجتهد سابق عمل نمايد؟
بسمه تعالى، اگر عدول به مجتهد حى نكرده مى تواند باقى بماند.
2. در شهرهايى كه افقشان با افق ايران متساوى نيست و تفاوت دارد مثل افغانستان، در اول ماه رمضان با اعلام راديو ايران روزه گرفته و در آخر ماه هم با اعلام راديو ايران روزه را افطار كرده خلاصه با حكم حاكم شرع از مملكت ايران راديو اعلام كرده آيا در افغانستان روزه خود را مى تواند افطار كند يا نه؟
بسمه تعالى، ثبوت هلال در بلاد غربى نسبت به بلاد شرقى اثر ندارد.
3. آيا شخصى مى تواند زكاتى كه در ذمه پدرش بوده در جبهه جنگ بدهد يا نه؟
بسمه تعالى، مانع ندارد.
[سؤال 127] 4997
4. ما حكم من كان يقلّد مرجعاً ثمّ توفّى هذا المرجع هل يستمر على تقليده أم يقلّد من يعتقد أنّه الأعلم الآن؟
بسمه تعالى، يجوز البقاء و يجوز العدول.
ص: 61
[سؤال 128] 72
بسمه تعالى
محضر مبارک حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى، دامت بركاته، با كمال احترام تقاضا دارد در ذيل اين ورقه، اظهار نظر فرماييد كه آيا از جميع الجهات فتواى علماى اسلام، و من جمله فتواى فوق،(1) پس از فوت فتوا دهنده باطل مى شود و قابل اجرا و
عمل مى باشد يا خير؟
بسمه تعالى، بقا بر فتواى مرقوم فوق صحيح است و با فوت فتوا دهنده، فتوا باطل نمى شود.
[سؤال 129] 2313
8. فرموده ايد: سهم سادات هم، با اذن حاكم شرع بايد به سادات داده شود، آيا كسى كه در اين مسأله از مرحوم آيت اللّه بروجردى تقليد نكرده بوده ولى در مسائل ديگر مقلد بوده ولو فرضاً يک مسأله تقليد كرده باشد اجازه مى فرماييد در اين مسأله از فتواى ايشان استفاده كند يا خير؟ چون مكرر سهم سادات به سادات فقير مثلاً داده به خيال اين كه در سهم سادات اجازه لازم نيست.
بسمه تعالى، مانع ندارد.
[سؤال 130] 73
بسمه تعالى
اين جانب در محلى كار مى كنم كه فاصلۀ آن تا محل سكونتم حدود 36 كيلومتر
ص: 62
مى باشد يعنى روزانه مجبورم حدود 72 كيلومتر راه را طى نمايم. قبلاً اين جانب مقلد آيت اللّه حكيم بودم البته براى مدتى بعد از درگذشت ايشان نيز مقلد ايشان باقى مانده بودم در سال 1357 مقلد امام گرديدم.
1. آيا من مى توانم در مورد مسأله نماز و روزه كه امام براى فردى تحت شرايط من فتوا داده اند كه نماز شكسته و روزه را بايد افطار كرد از آقاى حكيم (مقلد قبلى) تقليد كرده و نماز را كامل و روزه بگيرم؟ توضيح اين كه تا به امروز هم چنين عمل كرده ام يعنى نماز را كامل و روزه را هم گرفته ام.
بسمه تعالى، اگر از تقليد آن مرحوم عدول كرده ايد دو مرتبه نمى توانيد به ايشان برگرديد.
2. در صورت جواب منفى به سؤال بالا، آيا مى شود صبح كه سركار مى روم (رفت و آمد حدود 70
كيلومتر) مدتى به ظهر مانده آن قدر به محل اقامت نزديك شوم كه فاصله كمتر از 24 كيلومتر شود در آن جا نماز را كامل بخوانم و روزه را هم بگيرم يعنى افطار ننمايم پس از خواندن نماز باز به محل كار مراجعت نمايم و آخر وقت به محل سكونتم برگردم.
بسمه تعالى، رسيدن به 24 كيلومترى كافى نيست اگر قبل از ظهر به وطن خود برسيد و افطار نكرده باشيد مى توانيد روزه بگيريد ولى اگر محل سكونت وطن شما نباشد در هر صورت حكم مسافر داريد.
[سؤال 131] 74
بسمه تعالى 25 / 9 / 1358
محضر مبارک حضرت امام خمينى، مدّ ظله العالى، به شرف عرض مبارک مى رساند: آن امام بقاى بر تقليد ميت را جايز مى دانند يا خير؟
بسمه تعالى، بقا جايز است؛ ولى اگر به مجتهد حىّ عدول كرده باشيد، دو مرتبه نمى توانيد به تقليد ميت برگرديد.
[سؤال 132] 75
بسمه تعالى 22 / 9 / 1361
سلام و درود بر امام عزيزمان و سلام و درود بر رزمندگان سلحشورمان و سلام بر
ص: 63
شما اداره كنندگان دفتر امام امت. الحمد للّه از بركت انقلاب اسلامى اشتياق به يادگرفتن دقيق احكام اسلام در طبقه جوان مملكت خيلى زياد شده است و سؤال اين نامه هم مربوط به كنجكاوى عده اى از جوانان بهجت آباد مى باشد البته در اين باره سؤالاتى شده و جواب هايى هم عده اى از بزرگان داده اند اما به خواستۀ اين جوانان عزيز، هم براى برطرف شدن ابهام در مسائل و هم ارتباط كتبى با آن دفتر تصميم گرفته شد اين نامه به خدمتتان فرستاده شود اما سؤال: مسأله شماره 9: (اگر مجتهدى كه انسان از او تقليد مى كند از دنيا برود بايد از مجتهد زنده تقليد كرد ولى كسى كه در بعضى از مسائل به فتواى مجتهدى عمل كرده بعد از مردن آن مجتهد مى تواند در همۀ مسائل از او تقليد كند). اما نقطه ابهام آيا كسى كه در تمام مسائل از مجتهدى تقليد كرده مى تواند بعد از مردن آن مجتهد به فتواى او باقى بماند يا نه؟ خواهشمنديم جواب مسأله را براى ما روشن نماييد.
بسمه تعالى، بقا بر تقليد ميت اشكال ندارد.
[سؤال 133] 816
3. اگر مجتهد مقلِّد از دنيا برود، تا زمانى كه مقلَّد جديد مشخص شود، انسان چه كند؟
بسمه تعالى، مى تواند باقى بماند يا احتياط كند.
[سؤال 134] 2020
2. در چه صورت نبايد از مرجعى كه فوت كرده تقليد كرد و در چه صورت از مرجع مرده بايد تقليد نمود؟
بسمه تعالى، مسائل تقليد در رساله مذكور است.
[سؤال 135] 76
بسمه تعالى 19 / 1 / 1361
محضر مبارک رهبر انقلاب اسلامى أعزّ اللّه نصره، السلام عليكم و رحمة اللّه
آيا بقا بر تقليد ميت اعلم جايز است؟ در صورت جواز، نسبت به مسائل مستجدّه
ص: 64
كه نمى توان نظر مقلَّد را نسبت به آن به دست آورد، چگونه بايد عمل كرد؟
ادام اللّه ظلّكم الوارف على رؤوس المسلمين
بسمه تعالى، اشكال ندارد و نسبت به مسائلى كه فتواى ميت معلوم نيست، بايد از حىّ اعلم تقليد كند.
[سؤال 136] 77
بسمه تعالى
1. شخصى به فتواى مجتهد حى باقى بر تقليد ميت است و مى خواهد مطلقاً رجوع كند به مجتهد حى غير از آن مجتهدى كه به فتواى او باقى بوده است. آيا جايز است يا نه؟ بر فرض جواز يا عدم جواز، فرقى بين مسائلى كه عمل نموده و غير آن هست يا نه؟ آيا فرقى بين رجوع به مجتهدى كه به فتواى او باقى مانده و مجتهد ديگر هست يا خير؟
بسمه تعالى، اگر مجتهدى را كه به فتواى او به تقليد ميت باقى مانده، اعلم مى داند يا احتمال مى دهد كه اعلم باشد و اين احتمال را در مجتهد حى ديگر نمى دهد، نمى تواند به مجتهدى كه به فتواى او مى خواهد برگردد رجوع كند و اگر مجتهد مذكور را اعلم مى داند يا احتمال اعلميت مى دهد و در مجتهد اول اين احتمال نيست، بايد رجوع كند به مجتهدى كه تقليد او را نكرده است و اگر اين دو نفر مساوى هستند يا اعلميت هيچ يک محرز نيست و در هر يک احتمال است، در اين صورت اگر مجتهدى كه به فتواى او به تقليد ميت باقى است بقا را جايز مى داند نه واجب، مى تواند از ميت رجوع كند به مجتهد حى كه تقليد او را نكرده است.
2. صلاة جمعه مسقط ظهر است يا خير؟
بسمه تعالى، مسقط ظهر است؛ لكن احتياط در خواندن ظهر است، اگر جمعه را به جا آورد.
3. وضو استحباب نفسى دارد يا نه؟
بسمه تعالى، استحباب نفسى ثابت نيست.
ص: 65
[سؤال 137] 78
بسمه تعالى
با درود به روان پاک شهيدان راه حق، و با درود بيكران به رهبر كبير انقلاب، امام خمينى روحى له الفداء، با آرزوى سلامتى براى رهبر عزيزمان و براى همۀ رزمندگان اسلام، تقاضا دارم به سؤال زير جواب دهيد:
من از سن 9 سالگى تا سن هفده سالگى بدون تحقيق از مجتهدى تقليد مى كردم. بعداً مجتهد خويش را عوض كردم، البته اين بار هم بدون تحقيق. و بعد از مدتى شهيد آيت اللّه صدوقى و شهيد آيت اللّه دستغيب اعلميت مجتهد دوم را تصديق كردند. با اين صورت آيا تقليد من در حال حاضر صحيح است يا نه؟ تكليف من در گذشته و حال چيست؟ و السلام عليكم و رحمة اللّه و بركاته
بسمه تعالى، صحيح است، و اعمال گذشته و فعلى در صورتى كه مطابق فتواى مجتهدى باشد كه بايد از او تقليد كرد، صحيح است.
[سؤال 138] 90
2. كسى كه از راه هاى مذكور در رسالۀ عمليه در مورد تعيين مجتهد اعلم عمل ننموده و به طريق ديگر براى او يقين حاصل شده بود كه فلان مجتهد اعلم است و حال به غلط بودن آن راه تحقيق پى برده و متوجه موضوع شده است، تكليف اين شخص چگونه است؟
بسمه تعالى، اگر اعمالى كه انجام داده مطابق فتواى كسى كه عمل به فتواى او لازم است بوده، كافى است.
[سؤال 139] 79
بسمه تعالى 1 / 2 / 1361
محضر مبارک رهبر انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران حضرت امام
ص: 66
خمينى، دامت افاضاته، سلام و درود بى پايان خداوند و بندگان صالح خدا به محضر حضرت امام خمينى، پس از عرض سلام بقاى عمر و سلامتى شما را از خداوند بزرگ تا ظهور حضرت مهدى عليه السلام خواستارم. امام عزيز اين جانب يكى از مستضعف ترين مردم ايران هستم و داراى هشت سر عائله بوده و هيچ مالى و يا كسبى و يا كشاورزى ندارم فقط يک كارگر بيكار مى باشم، و هيچ آگاهى دربارۀ معناى تقليد نداشتم و مدت عمرم كوركورانه پيروى مى كردم حالا به لطف خداوند و پيروزى حكومت جمهورى اسلامى ايران به رهبرى پيامبرگونه نايب حضرت مهدى عليه السلام تا اندازه اى از وظيفۀ دينى و انسانى و اخلاقى آگاه شدم. و دو سال است با خانواده از شما تقليد مى كنم لذا خواهشمندم نسبت به اعمال گذشته اين جانب نظر مبارک را مرقوم فرماييد. از خداوند بزرگ سلامتى و طول عمر امام عزيز و سلامتى تمام خدمتگزاران صالح خدا مخصوصاً رزمندگان اسلام را خواستارم. اين جانب دعاگوى شما هستم
بسمه تعالى، اگر اعمال گذشته شما مطابق فتواى مرجع تقليد فعلى شما است صحيح است.
[سؤال 140] 69
5. تكليف نماز و روزه چند سال گذشته ام چه مى شود؟
الف. پانزده سال گذشته؛
ب. از زمان مراجعه به توضيح المسائل.
بسمه تعالى، اگر خلاف وظيفه عمل كرده ايد بايد قضا نماييد.
[سؤال 141] 80
بسمه تعالى
كسى كه تقليد مى كند از يک مجتهدى و بعد از چند سال عمل به احتياط مى كند يا مجتهد مى شود و در زمان تقليدش طبق فتواى مجتهدش يک چيز برايش حلال بوده و مجزى و در زمان احتياط يا اجتهاد، آن چيز از باب احتياط يا اجتهادش حرام مى شود.
ص: 67
در صورت باقى ماندن عين آن چيز آيا آن چيز كه در زمان تقليدش مجزى و حلال بوده و حالا كه از باب احتياط يا اجتهاد حرام شده، باز هم براى اين شخص اين چيز از باب گذشته كه مجزى بوده حالا هم مجزى هست يا نه؟
بسمه تعالى، وظيفه رعايت تكليفى است كه فعلاً حجت شرعى بر او تمام شده.
[سؤال 142] 81
بسمه تعالى
محضر مبارک حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى، دام ظله
1. شخصى در گذشته مقلد مرجعى بود كه مى گفت سرمايه و ابزار خمس ندارد و طبق اين فتوا خمس نداد. حالا آن مرجع فوت كرده و مقلد حضرت عالى شده است. مى خواهد بداند از همان سرمايه و ابزار كه باقى است، بايد خمس بدهد يا نه؟
بسمه تعالى، بايد خمس بدهد.
2. اگر ابزار كسب و كار - كه به فتواى شما خمس دارد - خمسش را داده، حالا قيمت آن ها زياد شده است؛ آيا سر سال كه حساب مى كند، بايد آن زيادۀ قيمت ابزار و دكان را هم حساب كند يا نه؟
بسمه تعالى، ترقى قيمت آن، خمس ندارد.
[سؤال 143] 1850
2. عده اى در مورد عدول از بعضى مراجع، واهمه از باطل بودن اعمال گذشتۀ خود دارند، نظريۀ حضرت عالى در اين مورد چه بوده؟ به طور واضح بيان فرماييد موجب تشكر است.
بسمه تعالى، اعمال گذشته اگر مطابق واقع يا مطابق با فتواى كسى كه لازم بود از او تقليد نمايند انجام گرفته، محكوم به صحت است.
[سؤال 144] 1504
4. توضيحاً اين كه ما قبل از آمدن امام به وطن، از شخص ديگرى تقليد مى كرديم
ص: 68
كه شش ماه ماندن در محل يا بيشتر از آن را در حكم وطن مى دانست. قبل از وقتى كه به امام رجوع شود - شايد حدود كمتر از يک سال - در اين مسأله كه امام مى گويند: در غير وطن ماندن براى هر چند سال كه باشد، حكم مسافر بر ما بار است، ما نماز و روزه را مانند وطن به جا آورده ايم. تكليف چيست؟
بسمه تعالى، اگر مطابق تقليد صحيحى عمل كرده ايد قضا ندارد.
[سؤال 145] 3242
3. كيف هي أعمالي السابقة التي كنت أعمل بها على فتاوى المرجع الذي كنت اُقلّده، هل اُعيدها أم هي مجزية مبرئة للذمة؟ أرجو التفصيل بالجواب.
بسمه تعالى، إذا وقعت مطابقة للتقليد الصحيح تجزئ و إلاّ فهي محكومة بالبطلان إلاّ إذا كانت موافقة لفتوى من يجوز تقليده فعلاً.
[سؤال 146] 82
بسمه تعالى 24 / 11 / 1361
محضر مقدس حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى، مرجع عالى قدر و رهبر عالى مقام انقلاب اسلامى ايران
محترماً در مورد مدت و زمان هايى كه يک فرد مسلمان نماز و عبادات خود را از بدو بلوغ انجام داده مطابق رسوم و روش معموله والدين در منزل و يا پيشنماز در مسجد، ولى مُقلّد نبوده يا از لزوم و وجوب تقليد بى اطلاع بوده و اهميت تقليد را نمى دانسته است ولى بعداً با رساله هاى مراجع معظم آشنا شده و وجوب تقليد را دريافته است و به آن عمل مى كند. آيا براى مدت و زمان هايى كه نماز بدون تقليد خوانده بايد همۀ آن ها را قضا نمايد يا خير؟ و آيا براى زن و مرد اين حكم يكسان است؟
بسمه تعالى، اعمال گذشته صحيح است در صورتى كه مطابق واقع يا مطابق فتواى مجتهدى كه تقليد او جايز است باشد.
ص: 69
[سؤال 147] 83
بسمه تعالى
محضر حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى مدّ ظله العالى
كسى كه به هيچ مجتهدى اعتقاد نداشته باشد كه از او تقليد كند مى تواند به رأى خود تكاليف شرعى اش را انجام بدهد؟ شما بيان فرماييد.
بسمه تعالى، رأى كسى كه مجتهد نيست اعتبار ندارد و عمل غير مجتهد اگر به اميد رسيدن به واقع از او صادر شود و مطابق با واقع يا با فتواى مجتهدى كه لازم بود از او تقليد كند باشد صحيح و مجزى است و گرنه باطل است.
[سؤال 148] 1574
2. شخصى مقلد مرجعى بوده، به دستور همان مرجع با غسل جمعه نماز مى خواند. در حال حاضر آن شخص به مرجع ديگرى عدول كرده است. آيا نمازهايى كه با غسل جمعه خوانده بايد دوباره بخواند يا خير؟
بسمه تعالى، اگر تقليد صحيح بوده نماز صحيح و اعادۀ آن لازم نيست.
[سؤال 149] 5022
2. اگر مدتى از بلوغ بگذرد (مثلاً 1 يا 2 سال) و در اين مدت از روى نادانى، عمل به تقليد نكرده باشد و اصولاً به مسائل واجب آگاهى نداشته باشد، آيا بعد از مقيد شدن
و آگاه شدن بايد واجبات آن مدت، مانند نماز و روزه را قضا بكند؟
بسمه تعالى، عملى كه بدون تقليد انجام گرفته، اگر مطابق فتواى مجتهد اعلم باشد محكوم به صحت است.
[سؤال 150] 84
بسمه تعالى 14 / 9 / 1361
اى پدر بزرگوارم و اى پير جماران و اى رهبر مسلمانان جهان؛ حضرت آيت اللّه
ص: 70
العظمى امام روح اللّه موسوى الخمينى، با كمال احترام، توجه جناب عالى را به عرايض ذيل معطوف مى دارم:
اين جانب تا كنون نمى دانستم كه بايستى از مرجعى تقليد نمايم، حال كه فهميدم، دست التماس و توبه و استغفار به شما دراز مى كنم، و از قرارگاه كربلا و از فرسنگ ها
راه از شهر جنگ، اهواز دست شما را مى بوسم و با كمال شرمندگى از خداى بزرگ طلب توبه و مغفرت مى نمايم و خواهشمندم مرا مورد عفو و بخشش قرار دهيد. حال به جز جناب عالى كسى را شايسته چنين امرى نمى دانم. اميدوارم مرا به مقلدى قبول بفرماييد. ضمناً اين كه تا كنون از مرجعى تقليد ننموده ام، اگر كفاره و جرايم شرعى دارد، استدعا دارم مشخص فرماييد. و نمازهاى يوميه اى كه تا كنون انجام داده ام، چه مى شود؟
در خاتمه بنده از بدو استقرار جمهورى اسلامى تا كنون به نام از شما تقليد مى كردم، ولى حال براى احتياط از اين تاريخ كه اين مرقومه را نوشته ام، از شخص جناب عالى تقليد مى كنم. اميدوارم هميشه در ظل توجهات خداى تبارك و تعالى و امام زمان سلامت و سعادت بوده باشيد و سايۀ پرمهر و محبت شما بر سر من و خانواده ام و تمام مسلمين جهان برقرار باشد. با كمال احترام
بسمه تعالى، مى توانيد فعلاً تقليد نماييد و نسبت به اعمال گذشته، اگر مطابق فتواى فعلى باشد، تكليفى نداريد.
[سؤال 151] 85
بسمه تعالى 14 / 12 / 1361
محضر مبارک حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى، مرجع عالى قدر و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، مدّ ظله العالى
هر گاه شخصى كه مقلد حضرت عالى بوده و هست، لكن در جو خفقان رژيم منحوس پهلوى معدوم، به علت عدم دسترسى به رساله عمليه و فتاواى حضرت عالى
ص: 71
به يک يا چند مسأله به نحوى كه مذكور شد، عمل نشده، و بعد از پيروزى جمهورى اسلامى متوجه اين معنا مى شود. آيا عمل گذشته او مجزى است يا خير؟ لطفاً بيان فرماييد. و السلام عليكم و على عباد اللّه الصالحين
بسمه تعالى، اگر مطابق فتوا نبوده، مجزى نيست.
[سؤال 152] 86
بسمه تعالى 10 / 9 / 1361
با سلام و درود خدمت رهبر كبير انقلاب و اميد محرومان جهان و با آرزوى موفقيت براى شما برادران خدمتگزار اسلام چند سؤالى داشتم كه مى خواستم جواب روشنى مرقوم داريد.
1. من تا اوايل سال 60 (تقريباً اواخر سال 59) هنوز درست مسأله مسافر در مورد بلاد كبيره را درک نكرده بودم؛ بنابراين طبق روال سابق كه از مجتهد ديگر تقليد مى كردم عمل مى نمودم. حال تكليف وظايف و فرائضى كه قبلاً انجام داده ام چيست؟
بسمه تعالى، اگر مطابق تقليد صحيح بوده يا طبق فتواى مجتهد فعلى كه تقليد او لازم است باشد، صحيح است.
2. وطن اصلى من در سرشک نايين است كه سالى يكى دو بار به آن جا مى روم. چون از اهالى خانواده كسى در آن جا نداريم و در جاى ديگر هم وطن دومى انتخاب نكرده ام، بنابراين همه جا نماز من شكسته است و اين مرا به شک انداخته است كه آيا تكليفم درست است يا نه؟
بسمه تعالى، در غير وطن، حكم مسافر داريد و در وطن، نماز شما تمام است؛ مگر از آن اعراض كرده باشيد.
3. چون مى دانم كه در حدود يک سال ديگر در تهران نيستم، آيا مى توانم تهران را به عنوان وطن دوم انتخاب كنم؟
بسمه تعالى، نمى توانيد.
4. از ارتش ماهانه يا سالانه چيزهايى از جمله لباس، پارچه، حوله، ملافه، پوتين و غيره مى دهند، آيا اگر از سر سال خودم گذشت و مورد مصرف واقع نشد خمس دارد يا نه؟ و اگر خمس دارد به قيمت روز يا به قيمت خريدارى شده؟
ص: 72
بسمه تعالى، اگر در مقابل كار نمى دهند خمس ندارد.
5. آيا پول خمس را مى شود به حساب جنگ زدگان يا حساب 100 و يا حساب هاى ديگرى كه براى ارگان ها است واريز كرد و اگر نمى شود چطورى به صاحب آن برسانيم؟ با تشكر
بسمه تعالى، عجالتاً اجازه نمى دهم.
[سؤال 153] 87
بسمه تعالى 20 / 2 / 1361
دفتر امام خمينى، سلام عليكم، اميدوارم كه همواره در پناه ذات پاک حضرت احديت و در ظلّ توجهات ولى عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در تمام مراحل زندگى موفق و مؤيد و منصور باشيد. و خواهشمندم فتاواى حضرت امام - مدّ ظله العالى - را در پاسخ سؤالات اين جانب مرقوم فرماييد. قلباً و قبلاً متشكرم. خداوند بر توفيقاتتان بيفزايد.
1. اگر مسلمانى (شيعه مذهب) مجتهد نباشد و به احتياط هم عمل ننمايد، وظيفۀ او تقليد از مرجع اعلم جامع الشرايط مى باشد. حال اگر اين چنين شخصى تقليد هم نكرد، از نظر شرع مقدس چه وضعيتى دارد؟
بسمه تعالى، اگر اعمالش برخلاف فتواى مجتهدى كه بايد از او تقليد كند باشد، باطل است.
2. پدر و مادر من پسرى بزرگ تر از من داشتند كه در سنين طفوليت (دو سالگى) مرده است و بعد از مرگ او، اولاد ارشد پدر و مادر من هستم؛ آيا بعد از مرگ پدر و مادرم، طبق مسائل موجود در توضيح المسائل، نماز و روزۀ قضاى آن ها بر عهدۀ من (كه پسر دومشان هستم) واجب است يا خير؟
بسمه تعالى، در فرض مرقوم، شما پسر بزرگ تر هستيد.
3. بعضى از خانم ها در مسائل مختلف طهارت، داراى وسواس هستند، به حدى كه در بعضى موارد مطلقاً فتواى مرجع تقليدشان را نيز قبول نكرده و فقط عمل به همان برنامۀ وسواسشان مى كنند؛ آيا در اين موردهاى خاص، لطمه اى به باب تقليدشان مى خورد يا خير؟
بسمه تعالى، جايز نيست و بايد از وسوسه اجتناب نمايند.
4. اين جانب با شغل مقدس آموزگارى، قريب به پنج سال است كه ازدواج كرده و جدا از پدرم زندگى مى كنم. از همان اول زندگى، با مختصر پس انداز دوران مجردى و گرفتن وام هاى بانكى، اقدام به تهيۀ
ص: 73
يك خانۀ هشتاد متر مربع زير بنا نمودم؛ در نتيجه از همان اوايل، نه تنها در پايان هيچ سالى پس انداز نداشتم، بلكه هنوز هم دارم قسط هاى بدهى ام را پرداخت مى كنم؛ بنابراين از نظر وجوهات شرعيه وضع گذشته ام چه مى شود؟ و حال بايد چه كار كنم؟
بسمه تعالى، اگر قبلاً پس اندازى كه سال بر آن گذشته باشد داشته ايد، بايد خمس بدهيد.
5. آيا ما مى توانيم جهت تعيين سال و پاک كردن اموالمان به آن دفتر مراجعه كنيم؟ در غير اين صورت، نمايندۀ رسمى و كاملاً مورد اعتماد حضرت امام در اين مورد در منطقۀ گنبد چه كسى است تا به ايشان مراجعه نماييم؟ لطفاً راهنمايى فرماييد.
بسمه تعالى، مى توانيد در قم به جناب حجت الاسلام و المسلمين آقاى پسنديده مراجعه كنيد.
6. اگر انسان در برخورد با خانم هاى وسواسى (در آب و آبكشى مبتلا به وسواس هستند) به ناچار در بعضى از مواقع، قسم هاى دروغين ياد كند (مثلاً اصلاً دستگيرۀ فلان درب نجس نبوده؛ اما ايشان سؤال مى كند كه شما كه به دستگيرۀ در دست زده بوديد، دستتان را آب كشيديد يا نه و امثالهم؛ اگر بگويد: نكشيدم، مسلماً در اين رابطه خيلى چيزهاى ديگر، بى جهت آبكشى مى شود؛ اگر هرچه بگويد آب كشيدم ولى قبول نشود، به ناچار قسم دروغ ياد كند و خانم وسواسى هم قبول كند) گفتن اين قسم هاى دروغ در اين مورد خاص از نظر شرع مقدس چه وضعيتى دارد؟ (توضيح اين كه چون واقعاً دستگيره نجس نبوده، ايشان دستش را آب نكشيده؛ ولى به دروغ قسم ياد مى كند كه آب كشيدم).
بسمه تعالى، قسم دروغ جايز نيست؛ ولى سعى كند طورى قسم ياد كند كه دروغ نباشد؛ مثل اين كه قسم بخورد كه نجس نيست.
[سؤال 154] 88
بسمه تعالى
چنانچه براى پرسيدن يک مسأله شرعى، دسترسى به مرجع اصلى و يا نمايندۀ وى به عللى در يک زمان مشخصى نباشد و مسأله را از كسى ديگر بپرسد يا از كسان ديگرى بپرسد و اين جواب ها بعضى مثل جوابى باشد كه بعداً كه به مرجع تقليدش دسترسى پيدا كرد و پرسيد باشد و بعضى هم مقدارى با آن متفاوت باشد، اما در عين حال وقتى كه به مرجع تقليدش يا نماينده اش دسترسى پيدا كرد سؤالش را بپرسد و جوابش را بگيرد، با توجه به اين موضوع، تنها اين نكته كه فقط به جواب مرجع
ص: 74
تقليدش عمل نمايد و نظر ساير مراجع را - هر چند كه مقدارى با جواب مرجع تقليد خودش فرق داشته باشد - محسوب ننمايد، كافى است؟ يعنى در صورت دريافت جواب هاى متعدد موافق و يا غير موافق مرجع خودش، اين كافى است كه فقط به نظر مرجع تقليد خودش رفتار نمايد؟
بسمه تعالى، بايد به نظر مرجع تقليدش عمل كند و عمل او در صورتى محكوم به صحت است كه موافق نظر مرجع تقليدش باشد.
[سؤال 155] 89
بسمه تعالى 28 / 11 / 1361
محضر مبارک حضرت امام خمينى، دامت بركاته العاليه
1. در خصوص مسائل مستحدثه اى كه در رسالۀ عمليه و يا تحريرالوسيلۀ حضرت امام عنوان نشده و بعضاً استفتا كرده اند، و افراد عامى بر حسب اطمينانى كه به فلان
روحانى داشتند، از او سؤال كرده و طبق جواب آن شخص عمل كرده اند. پس از چند سال معلوم مى شود كه اشتباه شده و اين اشتباه، از ناحيۀ روحانى بوده. آيا عباداتى كه
سؤال كننده انجام داده، قضا دارد يا خير؟ ضمن اين كه اگر بنا باشد روزه و نمازهاى گذشته را قضا كند، از زندگى عادى باز مانده و تكليف ما لايطاق مى شود.
بسمه تعالى، اگر بر خلاف وظيفه عمل كرده بايد قضا نمايد.
2. مسأله ديگر در خصوص افرادى است كه بدون قصد توطّن، ساليان متمادى در يک شهر سكنا دارند. آيا اگر 8 يا 10 سال مانده باشند، صدق توطّن مى كند يا بايد بيشتر بمانند؟ و در هر صورت، ميزان چه مقدار است؟
بسمه تعالى، مقدار ذكر شده، كافى در صدق وطن نيست.
[سؤال 156] 5721
2. مكلفى كه مدتى اعمال خود را بدون تقليد انجام داده است و حالا مقلد شده است، براى بررسى صحت يا عدم صحت اعمال گذشته اش (اعمالى كه در زمانى كه
ص: 75
تقليد نمى كرده منظور است)، آيا بايستى تحقيق كند كه زمان انجام عمل فتواى مجتهدى كه وظيفه اش تقليد از او بوده و يا فتواى مجتهدى كه فعلاً بايد از او تقليد كند،
چه بوده است؟
بسمه تعالى، لازم نيست و چنانچه عمل مطابق فتواى فعلى بوده، صحيح است.
[سؤال 157] 722
2. اگر شخصى در مورد احكام تقليد چيزى نفهمد، يعنى به او نگويند كه بعد از اين كه آدم جنب شد، به دوران بلوغيت رسيده، بايد تقليد كند و تقليد نكند، آيا بايد نمازهاى بعد از بلوغيت كه همان يک سال مى باشد را قضا كند؟ و اگر بايد قضا كند، همان يک سال است (بعد از دوران بلوغيت)؟ توضيح دهيد و من از يک نفر پرسيدم و گفتند كه اگر نمازهايى را كه خوانده است، با احكام نماز درست است نبايد قضا كند ولى چنانچه با احكام نماز (ركن هاى نماز) درست نيست بايد قضا كند.
بسمه تعالى، اگر عملى كه انجام داده، مطابق فتواى مجتهدى است كه بايد از او تقليد كند صحيح است و الاّ نمازهايى كه بر خلاف وظيفه شده و در اركان آن خللى حاصل شده - مثل اين كه غسل او باطل بوده - بايد قضا شوند و در غير اركان، اگر تقصير در تقليد نكرده قضا ندارد.
[سؤال 158] 90
بسمه تعالى 6 / 1 / 1362
محضر مبارک مرجع بزرگوار، حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى، مستدعى است نظر مبارک را در مورد مسائل زير بيان فرماييد.
1. كسى كه اصلاً نمى دانسته تقليد يعنى چه و چند سال هم بدون تقليد عمل نموده است، تكليف فرائض انجام شدۀ او چگونه است؟ آيا آن ها را اعاده نمايد يا خير؟
بسمه تعالى، اگر مطابق تقليد كسى كه عمل به فتواى او - يا در زمان عمل يا
ص: 76
فعلاً - لازم است عمل كرده قضا و اعاده ندارد و مجرد مطابق بودن عمل با فتوا كافى است، هر چند از روى جهل باشد.
2. كسى كه از راه هاى مذكور در رسالۀ عمليه در مورد تعيين مجتهد اعلم عمل ننموده و به طريق ديگر براى او يقين حاصل شده بود كه فلان مجتهد اعلم است و حال به غلط بودن آن راه تحقيق پى برده و متوجه موضوع شده است، تكليف اين شخص چگونه است؟
بسمه تعالى، اگر اعمالى كه انجام داده مطابق فتواى كسى كه عمل به فتواى او لازم است بوده، كافى است.
3. آيا جهت رمى جمرات براى افراد ضعيف و پير و بيمار كه نمى توانند در آن گرما و ازدحام رمى نمايند
الف. اگر چنانچه خودشان بخواهند رمى نمايند، احتمال از بين رفتن آنان مى باشد، نيابت در رمى صحيح است؟
بسمه تعالى، اگر وقتى كه خودشان بتوانند رمى كنند، نباشد صحيح است.
ب. كسانى كه اين گونه عمل كرده اند و در يک و يا هر سه روز نايب گرفته اند، آيا حج آنان صحيح است يا باطل؟
بسمه تعالى، در هر صورت حج صحيح است.
ج. اگر چنانچه باطل است، تكليف اين گونه اشخاص در حال حاضر چگونه است؟ و آيا هنوز محرم مى باشند؟
بسمه تعالى، محرم نيستند هر چند رمى آن ها باطل باشد و حكم رمى گذشت.
4. كسى كه به حكم مفتى عربستان در مورد اول ماه ذى الحجه يقين حاصل نمى كند، در مورد عرفه و عيد قربان چگونه عمل نمايد؟
بسمه تعالى، در وقوفين تبعيت از آن ها لازم است.
5. بلاد كبيره به چه شهرهايى گفته مى شود؟
بسمه تعالى، شهرهايى كه عرفاً بسيار بزرگ و خارق العاده باشد - مانند تهران فعلى - را بلاد كبيره خارق العاده مى گويند.
6. شخصى متولد شهرى است كه از آن شهر در حدود 25 سال است به همراه خانوادۀ خويش به تهران عزيمت كرده است و هيچ گونه ملک و منزل مسكونى در آن شهر ندارد و در اين چند سال نيز منزل شخصى در تهران نداشته است و هر چند مدت را در يک نقطه از شهر تهران بوده است و در حال حاضر با توجه به اين كه كار او در نقطۀ خارج از محلۀ منزل مسكونى فعلى او - كه در آن جا به طور
ص: 77
موقت زندگى مى كند - واقع مى باشد (حدوداً 10 كيلومتر يا بيشتر فاصله دارد) تكليف نماز و روزۀ او چگونه است؟
بسمه تعالى، اگر تهران قبل از كبيره شدن را وطن خود قرار داده، در فرض مذكور، در تهران و محل كار نمازش تمام است و در غير اين صورت، حكم مسافر دارد و در وطن اصلى اگر اعراض نكرده نيز نمازش تمام است و در صورت اعراض، حكم مسافر دارد.
[سؤال 159] 7187
3. در روستاهاى كشور ما مردم نماز مى خوانند و روزه مى گيرند ولى اكثراً مرجع تقليد ندارند و از احتياط هم استفاده نمى كنند؛ بلكه يا به آنچه كه از پدرشان شنيده اند
عمل مى كنند و يا به حرف مردم. اين اشخاص آيا نماز و روزه شان صحيح است؟
بسمه تعالى، عمل او اگر مطابق فتواى مجتهدى باشد كه بايد از او تقليد كند صحيح است.
[سؤال 160] 4679
4. فقيهى در رساله اش مسأله را يک نوع نوشته است مثلاً نوشته تسبيحات اربعه را سه بار واجب است در نماز بخوانند ولى موقعى كه از خودش سؤال شد فرمودند مستحب است، مقلد موظف است به كدام يكى از اين ها عمل بنمايد.
بسمه تعالى، مى تواند دو مرتبه استفتا كند.
[سؤال 161] 91
بسمه تعالى
محضر مقدس حضرت مستطاب حجت الاسلام و المسلمين آيت اللّه العظمى امام خمينى دامت بركاته، پس از عرض ارادت تقاضا مى شود پاسخ هر يک از سؤالات ذيل را مشروحاً مرقوم فرماييد. سپاسگزارم.
ص: 78
1. آيا حاشيۀ عروه كه به صورت مستقل سال ها پيش طبع شده با فتاواى فعلى حضرت عالى موافق است؟
بسمه تعالى، در موارد اختلاف با تحرير الوسيله، تحرير مقدم است.
2. آيا مى توان شهريه را در مستحبات مالى مثل عقيقه براى فرزند و يا كمک مالى به ارحام و يا قرض دادن و يا رفتن به زيارت معصومين عليهم السلام مصرف كرد و به طور كلى مصارف شهريه چه چيزهايى مى تواند باشد؟
بسمه تعالى، آنچه كه به حسب متعارف از شئون زندگى طالب علوم دينى شمرده مى شود در صرف شهريه در آن مجاز است.
3. عده اى از طلاب صندوقى تأسيس مى كنند تا بتوانند هر وقت پولى خواستند از اين صندوق قرض بگيرند و يا به رفقايشان قرض بدهند و براى اين كار هر يک در هر ماه مقدار معينى به صندوق مى پردازند آيا مى توان اين مقدار را از شهريه پرداخت؟
بسمه تعالى، آقايان طلاب علوم دينى أيدهم اللّه تعالى نبايد از سهم مبارک امام عليه السلام زايد بر احتياجات روزمره دريافت كنند و پس انداز نمايند.
4. پارك كردن وسائط نقليه در كوچه و خيابان و نيز كاه گل درست كردن و يا ريختن مصالح بنايى در آن ها چه حكمى دارد؟
بسمه تعالى، اگر موجب سد معبر يا مزاحمت عابرين نباشد اشكال ندارد وگرنه جايز نيست.
5. اگر پدر فرزندش را از عملى نهى كند آيا ارتكاب آن عمل در صورتى كه پدر از انجام آن مطلع نمى شود، حرام است؟
بسمه تعالى، در عمل غير واجب اگر موجب اذيت پدر باشد جايز نيست.
6. آيا بر زن ستر وجه و كفين در جايى كه ريبه و تلذّذ نيست يا مشكوک است، واجب است؟
بسمه تعالى، به احتياط واجب بايد وجه و كفين را نيز بپوشاند.
7. شخصى نصف مشاع منزلى را براى سكونت خود مى خرد و سپس با شريكش تصالح مى كند و سهم خود را جدا مى كند و ديوارى در ميان خانه مى كشند و هر نيمه به صورت منزلى مستقل درمى آيد. بعد از مدتى نيمۀ دوم را هم مى خرد و داشتن چنين خانه اى - مجموع دو نيمه - زايد بر شأن او هم نيست ولى از نيمۀ دوم استفاده نمى كند و پس از مدتى آن را اجاره مى دهد آيا بايد خمس منزل را بدهد و حج هم بر او واجب مى شود؟ و آيا در حكم فرقى هست بين اين كه احتياج به مال الاجاره آن داشته باشد و بدين جهت خودش آن را مورد استفاده قرار ندهد و يا فرقى نيست؟
ص: 79
بسمه تعالى، قسمتى كه براى سكونت نيست متعلّق خمس است ولو اين كه براى احتياج به وجه الاجاره آن را اجاره بدهد ليكن در صورت احتياج به وجه اجارۀ آن در معيشت استطاعت با آن متحقق نمى شود.
[سؤال 162] 128
2. در مواردى بين مسائل مندرجه در كتاب شريف تحرير الوسيله با رساله هاى عمليۀ فارسى اختلاف هست. در چنين مواردى عمل به كدام يک مجزى است؟
بسمه تعالى، تحرير الوسيله مقدم است.
[سؤال 163] 2351
3. هل كتابكم (تحرير الوسيلة) يجوز العمل به؟ و ما قولكم في الاختلافات بوجوده في تحرير الوسيلة و في توضيح المسائل؟
بسم اللّه الرحمن الرحيم، في موارد الاختلاف يكون المحكّم هو كتابنا تحرير الوسيلة.
[سؤال 164] 92
بسمه تعالى
حضور محترم حضرت آيت اللّه امام خمينى ادام اللّه ظله، استدعا دارد به مسائل ذيل پاسخ فرماييد كه موجب حاجت است.
1. در توضيح المسائل مسأله 2566 مرقوم شده: «در اشيايى كه كسى پيدا مى كند اگر نشانه اى دارد كه مى تواند صاحبش را پيدا كند، اگرچه بداند صاحبش سنى يا كافر است». آيا در اين مسأله، سنى كافر محسوب نشده و اين خود يک نوع سوء تعبير نسبت به برادران اهل سنت نيست؟ با آن همه تأكيدات كه آن امام عظيم الشأن در اتحاد و اتفاق بين شيعه و سنى مى فرمايند؟
بسمه تعالى، عبارات توضيح المسائل از من نيست و فقط از جهت فتاوى مورد تأييد است.
ص: 80
2. آيا فرزندان معدومين (منافقين) از جد و جده ميراث مى برند؟ در صورتى كه پدر و مادر فرد اعدام شده مخالف عمل فرزند اعدامى خود باشند.
بسمه تعالى، اگر نوبت ارث به آنان برسد ارث مى برند.
3. هرگاه پدرى داراى فرزند يا فرزندانى باشد كه مخالف دستورات اسلام و تارک صوم و صلاة و ساير وظايف شرعيه بوده و از هيچ عمل خلاف شرع مقدس ابا نداشته باشند، آيا پدر يا مادر مى توانند آن ها را از ارث ماترک محروم و دارايى خود را وقف امور خيريه بنمايند؟ با عرض تشكر
بسمه تعالى، اختيار اموال شخص با خود او است و در حال حيات اگر اموال را وقف كند و تحويل جهت وقف دهد از تركه او نمى شود و به ارث نمى رسد.
[سؤال 165] 93
بسمه تعالى 6 / 3 / 1361
محضر مبارک رهبر كبير انقلاب امام امت، سلام عليكم و رحمة اللّه
پس از عرض سلام و آرزوى سلامتى و تعجيل در فرج امام زمان عجّل اللّه تعالى فرجه الشريف اين جانبان معروض مى داريم كه از محضر مباركتان چند سؤالى داشتيم.
1. آيا رساله نوين كه چاپ شده و در دسترس عموم مردم مى باشد مورد تأييد حضرت عالى مى باشد يا نه؟
بسمه تعالى، در موارد مشكوک با رساله هاى ديگر اين جانب تطبيق شود.
2. كسى كه از يک طرف تهران به طرف ديگر مى رود و اين كار هر روز تكرار مى شود و اين مسافت بيش از مسافت شرعى است روزه و نماز اين شخص چگونه مى باشد؟
بسمه تعالى، در فرض سؤال حكم مسافر مترتب است.
[سؤال 166] 94
بسمه تعالى 28 / 7 / 1361
نظر به اين كه بعضى انتشار داده اند كه استفتائات، در دفتر امام، به نظر حضرت امام نمى رسد و خود آقايان جواب مى دهند، لطفاً پيرامون صحت و سقم اين موضوع، هرچه هست مرقوم فرماييد.
ص: 81
بسمه تعالى، شايعۀ مزبوره صحت ندارد و شايد از مغرضين باشد و تمام جواب استفتائات كه داراى مهر اين جانب در ذيل است، به نظر اين جانب مى رسد.
[سؤال 167] 987
5. آيا اين رهنمودهاى 16 گانه منتشره، از امام امت است (نماز را در پنج وقت بخوانيد؛ كم بخوابيد...).
بسمه تعالى، اگر مهر يا امضاى معتبر ندارد، نبايد اسناد بدهند؛ و آنچه نسبت داده شده است كه نمازها را در پنج وقت بخوانيد، دروغ و افترا است.
[سؤال 168] 4
3. در جلد چهارم رسالۀ نوين، صفحه 280 در مقدار ديۀ قتل خطايى آمده است: 1. (30 شتر واردِ در 4 سال و 20 ماده و 20 نر واردِ در سومين سال و 20 عدد داخلِ در
دومين سال) و به نظر مى رسد از آن جا كه تعداد شترها، 90 شتر مى شود و حال آن كه بايد 100 شتر باشد، اشتباهى رخ داده است!
بسمه تعالى، در به دست آوردن مسائل، تحرير الوسيله را ميزان قرار دهيد.
[سؤال 169] 727
8. آيا كنار هم قرار دادن چند مسألۀ شرعيه (از رساله يا غير آن) و حاكم كردن روابط صحيح ميان آن ها و مسأله اى جديد را نتيجه گرفتن صحيح است؟
بسمه تعالى، بدون علم به فتواى مجتهد، حق ندارد چيزى را به مجتهد نسبت بدهد.
[سؤال 170] 95
بسمه تعالى 17 / 8 / 1360
خدمت رهبر عظيم الشأن انقلاب اسلامى ايران، ياور مستضعفين زمين و نايب بر
ص: 82
حق حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، پس از عرض سلام؛ سلامتى و موفقيت آن حضرت را از خداوند تبارک و تعالى خواستارم.
سؤالاتى پيش آمده است كه از آن مقام والا تقاضاى جواب دارم. اميدوارم از اين كه وقت گرامى شما و امت عزيز اسلام را مى گيرم مرا ببخشيد.
1. آيا كتاب «رساله نوين» نوشته آقاى بى آزار شيرازى مورد تأييد شما هست يا خير؟ آيا توضيحات خود نويسنده مورد تأييد نيست يا قسمت ترجمه شده از تحرير الوسيله غلط است و بالطبع مورد تأييد نيست؟
بسمه تعالى، بايد با رساله هاى ديگر اين جانب تطبيق شود.
2. رفت و آمد به خانۀ افرادى كه عليه امام خمينى يا عليه انقلاب اسلامى حرف مى زنند و دولت را قبول ندارند صحيح است يا خير؟ به خانه كمونيست ها چطور؟
بسمه تعالى، اگر موجب تأييد آن ها شود جايز نيست و بايد آن ها را نهى از منكر و ارشاد نمود، و كمونيست ها كافرند و از مراوده با آنان اجتناب كنند.
3. رفت و آمد به خانه مسلمانانى كه نماز نمى خوانند و اعضايى از خانواده آن ها بى حجابند، صحيح است يا خير؟
بسمه تعالى، واجب است آن ها را امر به معروف و نهى از منكر نمود و چنانچه ترک رفت و آمد موجب اصلاح آن ها است ترک، واجب است.
4. آيا شمع نذر كردن صحيح است؟ آيا حدى دارد؟ به طور مثال روز عاشوراى امسال در يک حسينيه حدود 1000 شمع سوزانده شد، نظر شما در اين باره چيست؟
بسمه تعالى، موارد مختلف است.
خدايا، خدايا، تا انقلاب مهدى خمينى را نگهدار؛ از عمر ما بكاه و بر عمر او بيفزاى
[سؤال 171] 2593
4. اگر چنانچه انسان اجمالاً بداند در بعضى مسائل رساله اى اشتباهاتى شده است، ولى نمى داند كدام مسائل، آيا صِرف اين اجمال مانع از استفادۀ آن رساله مى شود يا نه؟
بسمه تعالى، بايد رساله اى كه از او فتواى مرجع تقليد اخذ مى شود، مورد اعتماد و اطمينان باشد.
ص: 83
[سؤال 172] 5792
2. ما فتواهاى جديد امام را كه از يک سال پيش فتوا داده اند، از كجا بايد به دست بياوريم به طور كامل؟
بسمه تعالى، اگر در رساله ها نيست استفتا نماييد.
[سؤال 173] 96
بسمه تعالى 1 / 2 / 1362
محضر مقدس بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، حضرت حجت الاسلام و المسلمين، آيت اللّه العظمى امام خمينى، متّع اللّه المسلمين بطول بقائكم الشريف، پس از اهداى افضل سلام و تحيات وافره، محترماً معروض مى دارد:
1. در صورتى كه حواشى حضرت عالى بر عروة الوثقى احياناً با متن تحرير الوسيله اختلافى داشته باشند، كدام را مقدم بداريم؟
بسمه تعالى، تحرير الوسيله مقدم است.
[سؤال 174]
2. اگر احياناً فتوايى را فقط حاشيۀ بر عروه متعرض بود، ملاک عمل قرار گيرد يا خير؟
بسمه تعالى، اگر در تحرير نبود معتبر است و بايد عمل شود.
[سؤال 175] 97
بسمه تعالى
خواهشمند است به سؤالات فقهى زير پاسخ فرماييد.
1. در بعضى مسائل بين عروة الوثقى، تحرير الوسيله و رسالۀ فارسى اختلاف هست. لطفاً بيان فرماييد كه به ترتيب، كدام يک مقدم است؟
بسمه تعالى، اگر اختلاف ديده شد استفتا شود.
2. آيا صلۀ ارحام با خويشاوندى كه كافر يا مرتد محسوب مى شود نيز واجب است؟
ص: 84
بسمه تعالى، صلۀ رحم مطلقاً واجب است.
3. اگر ارحام انسان مرتكب فسق علنى مى شوند، به طورى كه معاشرت با آن ها انسان را نيز در معرض گناه قرار مى دهد، آيا بازهم معاشرت با آنان واجب است؟
بسمه تعالى، بايد سعى كند در گناه واقع نشود؛ بلكه آنان را ارشاد نمايد.
4. از نظر شرعى، چه نوع صحبتى غيبت محسوب مى شود؟
بسمه تعالى، اگر به قصد تنقيص و عيب جويى كلامى پشت سر مؤمنى بگويد كه مطابق واقع هم باشد غيبت است.
5. در تحرير الوسيله، در قسمت شرايط امام جماعت نوشته شده كه على الاقوى صفت عدالت با ارتكاب گناه صغيره زايل مى شود؛ در حالى كه در قسمت شرايط مفتى و قاضى احتياط واجب شده است. كدام يک صحيح است؟
بسمه تعالى، احتياط است.
[سؤال 176] 6986
2. جزوه اى كه با نام بعض الاحكام منتشر شده؛ آيا عمل به مقتضاى آنچه در آن است؛ اگرچه مخالف با رسالۀ عمليه فارسى يا تحرير الوسيله و غيره باشد؛ مجزى است؟
بسمه تعالى، موارد اختلاف را استفتا كنند.
[سؤال 177] 1821
3. يشترط في المفتي أن يكون عادلاً، و يكتفى بحسن الظاهر في إثبات ذلك؛ السؤال هو: ما المقصود ب- «حسن الظاهر»؟ هل هو اليقين الناشئ عن المعاشرة و المعرفة الشخصية، أم هو يبنى على ما يقوله الآخرين حول المفتي؟
بسمه تعالى، المراد حسن ظاهره في أقواله و أفعاله الكاشف عن اهتمامه على التجنّب عن الحرام و على المواظبة على الواجبات.
ص: 85
[سؤال 178] 5931
4. اصرار به مخالفت احتياطات وجوبى بدون مراجعه به غير مستلزم فسق است يا خير؟
بسمه تعالى، اگر بدون حجت اصرار به مخالفت مى كند معامله عدالت با او نمى شود على الاحوط.
[سؤال 179] 98
بسمه تعالى
مسأله گو اگر در بيان مسأله حقوقى اشتباه كرد مثلاً گفت بعضى از اشيا خمس دارد و كسى كه اين مسأله را شنيده بود بدان عمل كرد و خمس داد سپس معلوم شد كه مسأله گو اشتباه كرده و شى ء مزبور خمس نداشته آيا اين گوينده ضامن است يا خير؟
بسمه تعالى، مسأله گو در فرض سؤال ضامن نيست.
[سؤال 180] 2068
6. اگر كسى مسأله اى را اشتباهاً گفته كه انجام آن مستلزم كفاره است، حال كفاره بر گوينده واجب است يا عمل كننده يا برخى يا اصلاً كفاره ندارد مطلقاً.
بسمه تعالى، مسأله گو ضامن كفاره نيست.
[سؤال 181] 3992
6. آيا گفتن و تشريح مسائل مربوط به بانوان (نفاس، استحاضه) در صورت نبودن يک زن آگاه، مرد مى تواند براى زنان تشريح كند؟
بسمه تعالى، اگر مفسده نداشته باشد مانع ندارد.
ص: 86
[سؤال 182] 99
بسمه تعالى
محضر مبارک آيت الله العظمى امام خمينى، دامت بركاته العالى
با كمال احترام بفرماييد: چنانچه شخصى مقلد يكى از مراجع محترم بوده و وصيت كرده مبلغ سهمين و زكات را از اموالش اخراج كنند و به اهلش بدهند، و وارث مقلد جناب عالى باشد رفتارش بايد چگونه باشد و مبلغ مزبور را بايد به چه كسى رد كند؟
بسمه تعالى، وصى بايد موافق نظر مرجع تقليد خودش عمل كند.
[سؤال 183] 2754
7. نايب در حج طبق وظيفه تقليدى خود عمل كند يا تقليد منوب عنه خود؟
بسمه تعالى، اگر اجير شده بر عمل صحيح، واجب است بر طبق تقليد خودش عمل كند و احوط آن است كه براى عملى كه باطل مى داند اجتهاداً يا تقليداً اجير نشود.
[سؤال 184] 493
2. و به طور كلى اقوا در مسائل و يا مشكل، آيا فتواى آن جناب مى باشد؟
بسمه تعالى، اقوا فتوا است و مشكلٌ يا فيه اشكال فتوا نيست.
[سؤال 185] 5501
2. در بعضى از رساله ها اگر چنين عبارتى باشد: «واجب است احتياط كنند»، اين همان احتياط واجب است يا اين كه فتوا مى باشد؟
بسمه تعالى، مورد آن را مرقوم داريد.
ص: 87
[سؤال 186] 1572
3. در مورد احتياط واجب كه مى شود به مجتهد ديگرى رجوع كرد، آن كسانى كه امام را اعلم تشخيص داده اند، در مورد احتياط واجب آيا مى شود به مجتهد قبلى شان رجوع كنند؟
بسمه تعالى، در صورتى كه جامع الشرايط باشد، با مراعات الاعلم فالاعلم مانع ندارد.
[سؤال 187] 474
5. مسأله اى كه دو قسمت دارد، مثل اين كه يک قسمت، فتوا است و يک قسمت، احتياط، آيا مى شود يک بار به احتياط عمل كند و يک بار به فتوا؟
بسمه تعالى، اشكال ندارد.
[سؤال 188] 3344
2. مجتهدى در مسأله اى فتوا داده اند بنا بر احتياط واجب - مثل تراشيدن صورت با تيغ و صورت تراش برقى - آيا به اين مسأله بايد عمل كنيم يا خير؟
بسمه تعالى، لازم است بر طبق احتياط واجب عمل شود.
[سؤال 189] 100
بسمه تعالى
خدمت رهبر كبير انقلاب و امام جليل القدرمان خمينى عزيز، سلام عليكم، دو سؤال دارم:
1. در حكم جديدتان فرموده ايد كه «احتياط واجب است زن امام جماعت زنان را هم به عهده نگيرد». مى خواهم بدانم اين حكم در همه جا و همه موارد صادق است، حتى در اماكنى كه به طور اجتماعى زندگى مى كنند مثل حوزۀ علميه خواهران كه به طور شبانه روزى درس مى خوانند؟ و آيا با وجود اين در صورت نبودن امامت
ص: 88
جماعت مرد مى توانيم به مجتهد ديگرى رجوع كنيم؟
بسمه تعالى، در احتياط واجب رجوع به غير جايز است.
2. در مورد وضو گرفتن فرموده ايد: «يک بار آب ريختن واجب و دو بار مستحب و بار سوم حرام مى باشد». مى خواستم بدانم آيا منظور اين است كه هر چند بار آب بريزيم تا كاملاً عضو وضو خيس شود اين يک بار به حساب مى آيد و براى بار دوم به همين صورت يا اين كه يک مشت يک بار و مشت دوم دو بار حساب مى شود؟
بسمه تعالى، مراد از يک يا دو بار، شستن است نه ريختن.
ص: 89
ص: 90
ص: 91
ص: 92
[سؤال 190] 101
بسمه تعالى 29 / 6 / 1361
محضر مبارک حضرت امام خمينى، سلام عليكم
آيا آب هاى معدنى (مثل آب گوگرد دار سرعين اردبيل) و آب درياچه هايى كه با نمک مخلوط است (مثل درياچه رضاييه) كه حتى آثار نمک آن بر بدن انسان باقى مى ماند، جزء آب هاى مطلق هستند يا مضاف؟ آيا مى توان با آن آب ها غسل و تطهير نمود؟
بسمه تعالى، در حكم آب مطلق است، مگر آن كه مواد معدنى به حدى زياد باشد كه ديگر به آن آب گفته نشود.
[سؤال 191] 4838
2. اگر ملاک مطلق و مضاف بودن آب، عرف باشد، به آب درياچۀ شور رضاييه از كثرت شورى و تلخى اسيد مى گويند؛ آيا مطهر است يا نه؟
بسمه تعالى، اگر عرف عام به آن آب مى گويند، مطهر است و اعتبارى به اسيد گفتن اشخاصى كه نظر به خواص شيميايى آن دارند نيست.
ص: 93
[سؤال 192] 3553
4. در مسأله لباسشويى هاى موجود در مغازه ها مى گويند: آب داخل دستگاه مضاف است. چه صورت دارد؟
بسمه تعالى، آب مضاف پاک نمى كند؛ ولى اگر بعد از زوال عين نجاست با آب مطلق تطهير مى كند، پاک كننده است.
[سؤال 193] 102
بسمه تعالى
محضر مبارک امام و پيشواى ملت
بعد از استدعاى ادامۀ ظلّ شريف از خداوند، التماساً، به عرض مى رسد كه راجع به رنگ سفيد آب هايى كه از لوله هاست، فتواى حضرت مستطاب بيان شود؛ چون كراراً سؤال شده، ليكن اصل فتوا را نداشتيم.
بسمه تعالى، ضرر ندارد.
[سؤال 194] 103
بسمه تعالى 20 / 6 / 1361
رهبر عالى قدر انقلاب
آب وضو بايد مطلق باشد، در صورتى كه مرتب كُلر در آب لوله مى ريزند و اين آب مضاف و وضو باطل است و نماز صحيح نمى باشد. با چه آبى وضو و نماز صحيح بخوانيم؟ راهنمايى و جواب وظيفۀ شرعى است.
بسمه تعالى، كُلر در فرض مرقوم، موجب مضاف شدن آب نمى شود.
[سؤال 195] 104
بسمه تعالى 20 /10 / 1361
محضر مبارک رهبر عظيم الشأن و بنيان گذار انقلاب اسلامى ايران، آيت اللّه العظمى امام خمينى، مدّ ظله، السلام عليكم و رحمة اللّه و بركاته
ص: 94
تركيبات كُلر (پركلرين) را در داروخانه ها مى فروشند و براى ضدعفونى مورد استفاده است. در مواقع شيوع بعضى امراض، در منازل براى شستن سبزى ها و كف توالت ها به كار مى رود. معمولاً سازمان آب شهرها هم به آبى كه از رودخانه به منبع هاى بزرگ وارد مى شود، مقدارى كلر مى زنند، 24 ساعت مى ماند و مواد آلى و ميكرب هاى آن كشته مى شود و كلر كه گاز فرّارى است مى پرد و آب بعد از عبور از صافى ها، وارد لوله هاى شهر مى گردد و به مصرف مى رسد.
گاهى كه مصرف آب زياد مى شود يا آب كم شده، منبع ها خالى مى گردد - چون فرصت لازم وجود ندارد - آب مخلوط با كلر در لوله ها به جريان مى افتد و از شير منازل به صورت دوغ آب سفيدرنگى خارج مى گردد، كه رنگ و بو و مزه اش تغيير يافته است. البته اگر اين مخلوط در مجاورت هوا بماند كلر پريده و رنگ و بو و مزۀ كلر هم از بين رفته، آب خالص خواهد ماند.
سؤال: آبى كه به حال مخلوط با كلر از شير شيلنگ توالت ها يا دوش حمّام منازل خارج مى شود، آيا حكم آب مطلق دارد يا مضاف؟ و السلام عليكم
بسمه تعالى، اگر به آن آب گفته مى شود، حكم آب مطلق دارد.
[سؤال 196] 105
بسمه تعالى
حضرت آيت اللّه العظمى الامام الخمينى، دام ظله
1. آب قم گاهى سفيد مى آيد - فكرم اين است كه در آن، دوا ريخته مى شود - آيا اين آب سفيد، رفع حدث و خبث مى كند يا خير؟
بسمه تعالى، اشكال ندارد.
2. من يكى از طلاب اهل پاكستان هستم و مشغول، در حوزۀ علميه قم هستم؛ من تقريباً پانزده روز قبل عقد خواندم در پاكستان و ازدواج نكرده ام؛ عيالم در پاكستان است؛ آيا مى توانم شهريۀ معيل را بگيرم؟
بسمه تعالى، موكول است به مقررات دفتر شهريه.
ص: 95
3. اگر كسى بدون اجازه پدر و مادر پنج سال در حوزه قم درس بخواند و بعد از پنج سال ايشان براى زيارت پدر و مادر و براى تبليغ به خانه اش بر گردد، آيا درس خواندنش حرام است؟ در اين مدت پدر و مادر اذيت مى شوند، ولى از طرف ديگر كسى نيست كه براى رساندن احكام اسلام كافى باشد بلكه خيلى كم افراد هستند كه مسائل شرعيه را برسانند. وظيفۀ اين فرد چيست؟
بسمه تعالى، درس خواندن او حرام نيست؛ ولى اذيت پدر و مادر جايز نيست.
4. فردى براى مجتهد شدن به حوزه آمده است و از پدر و مادر اجازۀ درس خواندن هم دارد؛ ولى معلوم نيست كه اگر بعد از پنج سال براى ديدار پدر و مادر برود پاكستان، پدر و مادرش اذيت شوند يا نه؟ در اين صورت آيا ايشان مى تواند در حوزه علميه قم پنج سال مسلسل درس بخواند و بعد از پنج سال براى ديدار پدر و مادر برود؟ آيا پنج سال مسلسل درس خواندنش جايز است؟
بسمه تعالى، حكم مسأله قبل را دارد.
[سؤال 197] 2335
3. بعضى از رودخانه ها در بعضى از جاها هست كه آب هاى به غايت شور دارد كه قابل شرب و زراعت نيست، اما آب نمک گفته نمى شود، آيا آب هاى اين قسم چشمه سارها و كانال ها قابل تطهير و غسل و وضو است يا خير؟ متمنّى اين كه هرچه زودتر به جواب صواب مفتخرم فرماييد.
بسمه تعالى، اگر آب نمک گفته نمى شود حكم آب مطلق را دارد.
[سؤال 198] 106
بسمه تعالى
محضر حضرت آيت اللّه العظمى خمينى مدّ ظله العالى
اگر در آب كر شراب ريخته شود رنگ و بو و مزه آن آب از آب ديگر فرق نكند آيا پاک است و خوردن آن آب جايز است؟ شما بيان فرماييد.
بسمه تعالى، پاک است و آشاميدن آن جايز است.
[سؤال 199] 3340
5. اگر رنگ و بو و طعم آب كرى كه نجس شده است به واسطۀ افزودن يك مادۀ
ص: 96
شيميايى به آب كر، از بين برود آيا پاک مى شود؟
بسمه تعالى، طاهر نمى شود.
[سؤال 200] 1673
6. اين كه در رسالۀ امام بين آبى كه از شيرها و دوش هاى حمّام مى ريزد و آبى كه در شيرهاى منازل است فرق گذاشته اند و اوّلى را به حكم جارى دانسته اند و دومى را در حكم آب كرّ، توضيح بفرماييد.
بسمه تعالى، فرقى بين دو مسأله نيست و در هر دو مورد، حكم آب كثير مترتّب است.
[سؤال 201] 107
بسمه تعالى
حضور رهبر انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى و بت شكن زمان، حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى، دامت بركاته
اى امام امت! اميدوارم كه حالت خوب باشد تا بتوانيم هميشه از پيام هاى امام گونۀ شما فيض عظيم ببريم و حقير هميشه به درگاه خداوند دعا گوى شما هستم.
اى امام! براى اين جانب كه يكى از مقلدين شما هستم، در مورد مسأله 35 رسالۀ حضرت عالى سؤالى پيش آمده است. متن مسأله 35 به اين صورت است:
«مسأله 35: آب لوله هاى حمام كه از شيرها و دوش ها مى ريزد، اگر متصل به كر باشد، مثل آب جارى است و آب لوله هاى عمارات اگر متصل به كر باشد در حكم آب كر است».
1. سؤال حقير اين است كه چه دليلى دارد كه آب كرى كه از لوله هاى حمام يا دوش ها مى ريزد، حكم آب جارى را دارد ولى آب كرى كه از لوله هاى عمارات مى ريزد، حكم آب كر را دارد؛ در حالى كه آب هر دو (يعنى لوله هاى حمام و لوله هاى عمارات) از يك مخزن آب كر است؟
ص: 97
بسمه تعالى، دليل مسأله، روايات اهل بيت و ادلۀ فقهيه است.
2. كسى كه نمى تواند وضو بگيرد، طبق فتواى شما مى تواند تيمم كند؛ حال اگر يک نفر دست مصنوعى داشت حكم آن چيست؟
از حضرت امام تقاضا دارم توضيحاتى در اين دو زمينه براى آگاهى اين حقير مرهون بفرماييد.
بسمه تعالى، بايد وضو بگيرد و نسبت به مقدارى كه ناقص است، شستن ساقط است و بقيه را بايد براى وضو بشويد و مسح با يک دست كافى است.
[سؤال 202] 326
15. آب شيرهاى خانه حكم چه آبى را دارد؟
بسمه تعالى، حكم آب جارى دارد.
[سؤال 203] 108
بسمه تعالى 23 / 8 / 1361
دفتر حضرت امام خمينى
احتراماً؛ ضمن ارسال فتوكپى نامه خدمات مهندسى پالايشگاه اصفهان،(1) اشعار مى دارد: منظور از سؤال ذكر شده، در رابطه با استفاده از فاضلاب منازل سازمانى جهت مشروب نمودن فضاى سبز ميدان ورزش و باغچه هاى حد فاصل بين منازل است. مسأله در مورد طهارت و نجسى و پاكى آن از لحاظ تماس افراد و به خصوص اطفال كه اجتناب ناپذير است با چمن كارى ها و زمين شرب شده از فاضلاب مذكور
ص: 98
است. استدعا دارد با توجه به اهميتى كه موضوع براى وزارت نفت و پالايشگاه اصفهان در بر دارد، نسبت به اعلام فتواى حضرت امام - ارواحنا فداه - بذل عنايت فرمايند. با آرزوى طول عمر حضرت امام و پيروزى رزمندگان اسلام و توفيق همه خدمتگزاران به انقلاب اسلامى.
بسمه تعالى، استفاده از آن آب براى مشروب نمودن فضاى سبز و باغچه مانع ندارد؛ ولى اگر آب نجس باشد مى توانند براى تطهير آن، به آب كر پاک يا آب لوله متصل، و با آن ممزوج نمايند.
[سؤال 204] 109
بسمه تعالى
خدمت امام امت خمينى بت شكن سلام مى رسانم غرض از مزاحمت پرسيدن اين دو مسأله است:
1. اول اين مسأله است كه بسيار كوچک است ولى براى من بزرگ است و آن درباره آفتابه سوراخ است و آن چيزى كه من را به فكر فرو مى برد اين است كه يک لوله آزمايش را پر از آب مى كنيم و در داخل ظرف آبى قرار مى دهيم. ولى آب خالى نمى شود چون فشار هوا وارد نمى شود مانند آبخورى قفس پرندگان. آيا اگر يک قطره نجاست در تشتك بريزيم آب داخل لوله هم نجس مى شود.
علم فيزيك كلاس دوم راهنمايى و دوم دبيرستان و عقل من نيز آن را مى پذيرد چنين مى گويد كه تا آب در ظرف بالايى آن قدر كم نشده كه با ظرف زير هم سطح باشد آب ظرف پايين به هيچ وجه به ظرف بالا نفوذ نمى كند چون دائماً آب در حال خارج شدن است و به اين علت عقل ضعيف من مى گويد كه اگر آفتابه سوراخ باشد و زير آن مقدار كمى گود باشد و حتى زمين هم نجس باشد آب آفتابه نجس نمى شود؟
بسمه تعالى، اگر ته آفتابه كه سوراخ است متصل به زمين نجس باشد به واسطه اتصال آب آفتابه نجس مى شود وگرنه نجس نمى شود.
ص: 99
2. اگر زمانى مُهر نماز را كودكى برداشت و بُرد و هيچ چيز براى سجده در جيب نداريم و لباسمان هم از جنس نفت، يعنى پلاستيك است، حال شما بفرماييد بر لباس پلاستيك سجده كنيم بهتر است يا انگشت؟ كه همه مى گويند: امام فرموده: «لباس از هر جنس كه باشد» و اين هم باعث تعجب من است و دلم آرام نمى گيرد.
بسمه تعالى، سجده بر خوردنى و پوشيدنى صحيح نيست ولو اين كه پوشيدنى، از جنس نفت باشد و خوردنى از نباتات.
[سؤال 205] 1377
3. حوضچه اى كر نيست ولى به وسيلۀ باز كردن شير آب متصل به لوله كشى شهر، حكم آب جارى را پيدا كرده و مورد استفاده قرار مى گيرد. اگر قبل از باز كردن شير آب، دست نجس خود را وارد حوضچه كنيم، مسلماً آب حوضچه نجس مى شود. چنانچه آب حوضچه رنگ و بوى نجاست به خود نگرفته باشد، آيا تنها با باز شدن شير و وصل شدن جريان آب شهر، آب اين حوضچه پاک مى شود يا اين كه بايد آن آب را خارج كرد؟
بسمه تعالى، به احتياط واجب بايد آب لوله، ممزوج با آب قليل متنجس شود تا پاک گردد.
[سؤال 206] 110
بسمه تعالى
حضور محترم رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران، دامت توفيقاته
در مسأله 16 رساله، مقدار آب كر در بعضى از رساله هاى شريفه به مقدار 383/906 كيلو گرم و در بعضى 377/419 كيلوگرم نوشته شده، صحيح آن كدام است؟
بسمه تعالى، مقدار كر به حسب حجم و وزن همان است كه در رساله ها ذكر شده است و حساب آن به كيلوگرم با خود مكلفين است.
ص: 100
[سؤال 207] 326
14. آب قليلى كه براى غسل به كار مى رود، بعد از جدا شدن از بدن آيا نجس است؟
بسمه تعالى، نجس نيست.
[سؤال 208] 1175
2. نظر مبارک در تطهير آب ها امتزاج است نه صرف اتصال، آيا منظور امتزاج جميع اجزا است يا مختصر امتزاج عرفى كافى است.
بسمه تعالى، مختصر امتزاج كافى نيست بلكه بايد امتزاج به نحوى باشد كه به نظر عرف تمام آب با هم ممزوج شده باشد.
[سؤال 209] 6228
2. آن طورى كه شنيده ايم در اكثر شهرهاى انگلستان آب كثيف و غليظ و نجس از خانه ها يک جا جمع مى شود و از آن كود در مى آورند، سپس در آن آب دارو مخلوط مى كنند و همان آب را در لوله ها براى مصارف در خانه ها پس مى دهند و اين آب را با آب دريا يا جوى مخلوط نمى كنند فقط مگر آب باران بر آن آب ببارد و الا هيچ، مصرفش شرعاً چه حكم دارد؟
بسمه تعالى، اگر آب است بر فرض نجس بودن با بارش باران بر آن با شرايط پاک مى شود و مصرفش مانع ندارد.
[سؤال 210] 449
4. آيا گِل خيابان، بعد از بند آمدن باران، نجس است يا پاک؟
بسمه تعالى، پاک است.
ص: 101
[سؤال 211] 111
بسمه تعالى 29 / 10 / 1361
محضر زعيم عالى قدر و رهبر و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران و اميد مستضعفان جهان، امام خمينى، با حمد و سپاس خداوند متعال و سلام بر منجى عالم بشريت و سلام و درود بر آن رهبر كبير
لطفاً به دو سؤال ذيل جواب مرقوم فرماييد:
1. همراه داشتن قرآن يا كتابچه دعا در توالت چگونه است؟ و اگر گاهى فراموش مى شود - با توجه به نياز - همراه داشته باشيم يا نه؟
بسمه تعالى، اشكال ندارد.
2. در حال حاضر زن اين جانب كه مدير دبستان مى باشد و در دبستان ضمن مسئوليت مديريت، آموزش قرآن دانش آموزان را به عهده گرفته تا بيشتر فرزندان اين امت را با اسلام آشنا سازد، ولى كمتر به تربيت فرزندانش مى رسد، از نظر شرعى ايشان مى خواستند بدانند كدام مسئوليت برايشان مقدّم است؟
بسمه تعالى، تشخيص اهميت با خود شخص است.
[سؤال 212] 378
4. آيا همراه داشتن قرآن و مفاتيح كوچک موقعى كه انسان به توالت مى رود اشكال دارد؟
ص: 102
بسمه تعالى، مانع ندارد ولى سعى كنند همراه نبرند.
[سؤال 213] 112
بسمه تعالى
«مسأله 78. مستحب است در موقع تخلى، جايى بنشيند كه كسى او را نبيند و موقع وارد شدن به مكان تخلى، اول پاى چپ و موقع بيرون آمدن، اول پاى راست را بگذارد و همچنين مستحب است در حال تخلى، سر را بپوشاند و سنگينى بدن را بر پاى چپ بيندازد». لطفاً شرح مسأله فوق را با دليل يا دلايل، مرقوم بفرماييد.
بسمه تعالى، مى توانيد به كتاب هاى مربوطه مراجعه نماييد و شرح و دليل مسأله را به تفصيل ملاحظه كنيد.
ص: 103
[سؤال 214] 122
2. در روستا زندگى مى كنم؛ آب لوله كشى وجود ندارد؛ آب، يا از چاه يا از چشمه مى آورند و من با يک دست نمى توانم هم آفتابه را بگيرم و هم خود را بشويم؛ طريقه طهارت كه براى نماز خواندن و قرآن خواندن و ديگر مكانى كه بايد وضو داشته باشى تا بتوانى وارد آن ها شوى را جواب دهيد. خلاصه طريقه گرفتن طهارت.
بسمه تعالى، طهارت محل بول بايد با آب باشد و مخرج غائط را با شرايطى كه در رساله هست با سه سنگ يا سه پارچه و غير آن مى توانيد پاک كنيد.
[سؤال 215] 113
بسمه تعالى 25 / 8 / 1361
محضر مبارک حضرت امام خمينى، السلام عليك
اما بعد، منظور از مزاحمت، همان طورى كه جناب عالى واقفيد كسانى معلول هستند، مثل من كه از يک دست ناقص هستم و نمى توانم خود را براى عبادت مطهر كنم و اين براى من يک مسأله حساسى شده است. در ثانى، چگونه مى توانم وضو بگيرم آن هم با يک دست؟ خواستارم اين جانب را ارشاد فرماييد.
با آرزوى بقاى عمر براى جناب عالى، شاگرد مكتب شهادت
ص: 104
بسمه تعالى، براى تطهير محل غائط مى توانيد با شيلنگ يا سنگ يا كلوخ يا كهنه - به ترتيبى كه در رساله مذكور است - خود را پاک نماييد و براى وضو همان يک دست را زير شير بگيريد يا داخل طشت آب يا حوض نماييد و ارتماسى وضو بگيريد.
[سؤال 216] 114
بسمه تعالى 26 / 8 / 1361
محضر مبارک حضرت امام خمينى، رهبر كبير انقلاب
با سلام به آن جناب؛ رهبر جهانى اسلام و وارث خط سرخ حسين كه در كربلاى ايران تجلى يافت.
سؤال: هر كس كه يک دست خود را از دست بدهد و دست او قطع شده باشد، هنگامى كه به توالت مى رود چطور بايد خود را بشويد؟ اگر به وسيلۀ آفتابه باشد و لوله
در آن نباشد چطور؟ و من اللّه التوفيق، با كمال بالاترين احترامات به محضر آن جناب.
بسمه تعالى، مى توانيد محل بول را با آب و محل غائط را با سنگ يا كلوخ يا كهنه به ترتيبى كه در رساله مذكور است تطهير نماييد.
[سؤال 217] 123
2. شخصى وقتى در منزل است مى تواند طهارت بگيرد، ولى وقتى كه خارج از منزل است نمى تواند با آب طهارت بگيرد، تكليف او براى وضو ساختن هنگامى كه نمى تواند طهارت بگيرد چيست؟
بسمه تعالى، مى تواند محل غائط را با سه سنگ يا سه كهنه مثلاً پاک كند، ولى محل بول را بايد آب بكشد.
[سؤال 218] 326
4. اگر كسى بعد از غائط، با پارچه اى خود را تميز كرد و نتوانست در سه بار، محل را تميز كند، اگر در دفعاتِ بيش از سه بار تميز كرد، آيا پاک مى شود و مى تواند نماز
ص: 105
بخواند و به قرآن دست بزند؟
بسمه تعالى، مانع ندارد.
[سؤال 219] 734
2. مخرج بول و غائط - در موقع اضطرارى - آيا با برف پاك مى شود؟
بسمه تعالى، پاک نمى شود.
[سؤال 220] 2272
3. در مسأله 66 توضيح المسائل مرقوم فرموده ايد: «مخرج بول با غير آب پاک نمى شود و اگر بعد از برطرف شدن بول، يک مرتبه بشويند كافى است».
خواهشمند است توضيح فرموده كه منظور از برطرف شدن يعنى چه؟ (اتمام بول، يا با آب اول پاک نمايند).
بسمه تعالى، مراد زوال عين نجاست است، به هر نحو كه شده.
[سؤال 221] 326
3. اگر فرد مريضى كه آب براى او ضرر ندارد، بنا به عللى نتواند بعد از بول، خود را بشويد، آيا مى تواند با پارچه اى خود را تميز كند؟ و آيا بعد از اين كه با پارچه تميز كرد، مى تواند نماز بخواند و به قرآن دست بزند؟
بسمه تعالى، محل بول با غير آب پاک نمى شود؛ ولى اگر نتواند با آب تطهير كند معذور است.
ص: 106
[سؤال 222] 210
4. كسى كه طبق دستور شرع بعد از بول عمل استبراء را انجام مى دهد در صورتى كه بعداً احساس رطوبت در مجراى بول نمايد اگر اين رطوبت روزانه چند بار احساس شود پاک است يا خير؟
بسمه تعالى، اگر خارج نشده نجس نيست و اگر خارج شده، در صورت شک در بول بودن آن، محكوم به طهارت است.
[سؤال 223] 115
بسمه تعالى 24 / 6 / 1361
محضر مبارک امام خمينى، رهبر انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى، دامت بركاته، پس از عرض سلام و دعاى فراوان خدمت آن رهبر عزيز و گرامى؛ خواهشمندم به سؤالات زير پاسخ دهيد؛ چون جواب اين سؤالات در رسالۀ شريفۀ جناب عالى وجود ندارد:
1. صبح كه از خواب بيدار مى شوم يک رطوبتى از من خارج مى شود، نمى دانم كه اين رطوبت (يک يا دو قطره) پاک است يا نجس؛ كه اين رطوبت بدون شهوت بيرون مى آيد و گاهى هم با شهوت بيرون مى آيد.
ص: 107
2. بعد از بيرون آمدن از حمام نيز يک رطوبتى (يک يا دو قطره) خارج مى شود كه نمى دانم پاک است يا نجس و اين آب نيز بدون شهوت بيرون مى آيد.
3. ده دقيقه، گاهى اوقات پانزده، گاهى اوقات سى دقيقه بعد از استبراء و تطهير كردن مخرج بول، يک رطوبتى از من خارج مى شود كه نمى دانم پاک است يا نجس و اين رطوبت، با شهوت نيست.
4. به عللى (مثل نبودن توالت يا دور بودن توالت) بول كردن مدتى به طول مى انجامد، يك آبى از من خارج مى شود كه نمى دانم بول است يا آبى ديگر و پاک يا نجس بودن آن را نمى دانم، اين رطوبت و آب، پاک است يا خير؟
لازم به تذكر است كه همۀ اين رطوبت هايى كه بيرون مى آيد بدون شهوت است و فقط آن آبى كه بعد از بيدار شدن از خواب بيرون مى آيد، گاهى اوقات با شهوت است؛ البته نه هميشه، بعضى وقت ها.
5. هنگام غسل كردن (غسل واجب) دچار وسواس و شک و ترديد مى شوم؛ به طورى كه بيش از يک ساعت، گاهى وقت ها دو ساعت غسل كردنم طول مى كشد و همچنين لباسى كه نجس مى شود و مى خواهم آن را بشويم و تطهير كنم، وسواس مى كنم و آن لباس را زياد مى شويم و اگر به اين وسواس، كه در هنگام غسل و شستن لباس دچار مى شوم، اعتنا نكنم، در صحت غسل كردن شک مى كنم؛ شما لطفاً بنويسيد كه اگر بخواهم يک غسل درست بكنم حدوداً چند دقيقه طول مى كشد و صحيح آن چگونه است؟
بسمه تعالى، در تمام صور ذكر شده، محكوم به طهارت است و وسوسه كه از شيطان است از آن اجتناب نماييد و غسل و ساير اعمال را مثل ساير مكلفين انجام دهيد.
[سؤال 224] 60
2. شما در (مسأله 76) رساله فرموديد: «اگر انسان بعد از بول استبراء كند و وضو
ص: 108
بگيرد، چنانچه بعد از وضو رطوبتى ببيند كه بداند يا بول است يا منى، واجب است احتياطاً غسل كند، وضو هم بگيرد. ولى اگر وضو نگرفته باشد فقط گرفتن وضو كافى است». اگر منى شد وضو كفايت مى كند. آيا علم به منى بودن دارد غسل لازم ندارد يا دارد؟ مرقوم بفرماييد.
بسمه تعالى، اگر مى داند منى است بايد غسل كند و مسأله مربوط به موردى است كه نمى داند بول است يا منى.
[سؤال 225] 338
3. آبى كه بعد از بول و غائط كردن از انسان خارج مى شود و رنگ منى را دارد و غليظ هم هست؛ آيا پاک است يا نجس؟ اگر نجس است؛ آيا غسل لازم دارد يا خير؟
بسمه تعالى، اگر يقين ندارد كه منى است، غسل ندارد. و اگر مى داند كه بول هم نيست، پاک است.
[سؤال 226] 116
بسمه تعالى
محضر مقدس رهبر كبير انقلاب سلام عليكم و رحمة اللّه و بركاته
اميد است به يارى خداوند متعال موفق و پيروز باشيد و آن صداهاى شورانگيز و قاطع و دشمن شكن لحظه اى از گوش هاى ما قطع نشود تا انقلاب حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، آمين يا رب العالمين.
1. پدر بزرگوار، در مسألۀ 73 رساله در مورد استبراء مطلبى آمده تحت عنوان اين كه آبى كه گاهى بعد از ملاعبه و بازى كردن از انسان خارج مى شود و به آن مذى مى گويند پاک است، آيا اين پاک بودن به اين معنى است كه آن رطوبت سفيد رنگ موقعى كه به بدن انسان مثل بغل پاها و يا لباس ها مى رسد شستن هم لازم ندارد؟ مثلاً انسان در يک فكر و خيال مى افتد و اين آب سفيد بعد از فكر كردن بيرون مى آيد، آيا شستن و عوض كردن لباس هم لازم ندارد؟ و يا اين كه فقط بايد
ص: 109
پاها را شست و شلوار را عوض كرد؟
بسمه تعالى، مذى پاک است و به جايى كه برسد شستن آن لازم نيست.
2. شما فرموديد اگر كسى در موقع حيض با زنش نزديكى بكند كفاره دارد و بايد تا موقعى كه پاک مى شود نزديكى نكند، ولى سؤال من اين است شايد دخترى يا بيوه زنى در روز عروسى در حالت حيض بود و بايد مرد مجبوراً با دختر يا زن نزديكى بكند تكليف آن مرد چيست و چه بايد كرد؟
بسمه تعالى، در حال حيض نزديكى جايز نيست و اين گونه امور موجب جايز بودن نمى گردد.
3. در فصل زمستان موقعى كه انسان براى دستشويى يا بيرون رفتن به منظور بول يا غائط مى رود به علت گرم بودن هواى شكم و مواد داخل آن در موقع تخلى بخارى از آن بلند مى شود كه به بدن مى رسد و شايد بنا به گفته ها تبديل به آب مى شود بر اثر سردى. تكليف آن چيست كه به بدن مى نشيند و يا روى لباس ها؟
بسمه تعالى، بخار چيز نجس پاک است.
ص: 110
[سؤال 227] 5619
7. آيا اگر صورت يا دست راست را در وضو سه مرتبه بشويد حرام است؟ طبق فتواى امام آيا وضو هم باطل مى شود يا خير؟
بسمه تعالى، شستن سه مرتبۀ صورت و دست راست به قصد وضو حرام است؛ ولى وضو را باطل نمى كند و اگر دست چپ را سه مرتبه بشويد، مسح او اشكال پيدا مى كند و وضو باطل است.
[سؤال 228] 173
3. در رابطه با مسأله 248 كه فرموده ايد: «در وضو، شستن صورت و دست ها مرتبۀ اول واجب، مرتبۀ دوم جايز و مرتبۀ سوم و بيشتر از آن حرام مى باشد» اگر با يک مشت آب، تمام عضو شسته نشود و به قصد وضو بريزد، يک مرتبه حساب مى شود چه قصد بكند يک مرتبه را يا قصد نكند؟
بسمه تعالى، تا تمام عضو شسته نشود يک مرتبه حساب نمى شود.
ص: 111
[سؤال 229] 173
4. منظورتان از شستن را بيان فرماييد كه آيا شستن فقط آب ريختن است يا دست كشيدن همراه با آب ريختن؟
بسمه تعالى، آب ريختن تنها شستن نيست مگر اين كه تمام عضو را فرا گيرد.
[سؤال 230] 5497
5. آيا انسان در وضو گرفتن چنانچه چند مشت آب روى صورت يا دست ها بريزد به نيت يک مرتبه و بعداً دست بكشد آيا يک مرتبه حساب مى شود؟ يا با تعدد مشت آب، چند مرتبه حساب مى شود؟
بسمه تعالى، در فرض مرقوم يک مرتبه محسوب است.
[سؤال 231] 7393
3. شما در توضيح المسائل در باب وضو فرموديد: «يک مشت آب ريختن واجب، دو مشت جايز و سه مشت آب ريختن حرام است» آيا منظور شما اين است كه فقط از دو مشت آب، بيشتر نريزيم يا اين كه هرچه آب بريزيم مسأله اى نيست فقط دو دفعه بيشتر روى عضوى كه آب ريختيم، دست نبايد بكشيم؟
بسمه تعالى، منظور شستن است.
[سؤال 232] 5497
4. در مسأله وضو بنده شنيدم كه حضرت امام دوبار شستن دست چپ را اشكال مى كنيد، آيا صحت دارد و باعث بطلان وضو مى شود يا خير؟ و نمازهايى كه انسان بر اين روش خوانده چطور است؟
بسمه تعالى، دوبار شستن اشكال ندارد و آنچه شنيده شد، در اين باره صحيح نيست.
ص: 112
[سؤال 233] 117
بسمه تعالى
پس از تقديم سلام، لطفاً جواب اين مسأله را بفرماييد؛ چون بنده مقلد حضرت امام خمينى مى باشم؛ در مورد وضو شكى برايم پيش آمده كه شستن اول واجب و دوم مستحب و دفعۀ سوم حرام؛ آيا در هر دفعه شستن حتماً يک مشت آب بايد ريخت يا چند مشت متعدد آب هم مى توان ريخت؟ لطفاً جواب بفرماييد. و السلام
بسمه تعالى، ريختن چند مشت مانع ندارد و ميزان، شستن تمام عضو است ولو با ريختن چند مشت آب باشد.
[سؤال 234] 1863
6. اگر كسى در وضو، بيشتر از دو مرتبه براى شستن دست ها و صورت آب بريزد و بعداً بفهمد كه آب ريختن دفعه سوّم جايز نيست، آيا بايد قضاى نمازهايى را كه با اين وضوها خوانده به جا آورد يا خير؟
بسمه تعالى، در فرض سؤال وضو و نماز صحيح است.
[سؤال 235] 118
بسمه تعالى 24 / 5 / 1361
محضر مبارک نايب الامام، حضرت آيت اللّه خمينى، مدّ ظله العالى
با تقديم احترام؛ چه دستور مى فرماييد در خصوص شستن دست و صورت در موقع وضو گرفتن؛ چون مرحوم آيت اللّه بروجردى - طاب اللّه ثراه - در مسأله 254 دستور فرمودند: «وضو گيرنده اگر چند مرتبه براى تميز نمودن دست و صورت آب بريزد، يک مرتبه حساب مى شود»؛ دستور اخير حضرت عالى در مسأله 248 به اين نكته اشاره نشده، استدعا دارم نظر حضرت عالى را به طور وضوح اعلام فرماييد.
بسمه تعالى، اگر چند مرتبه آب بريزد و در آخر، دست بكشد تا آب تمام عضو را فرا گيرد يک مرتبه شستن محسوب است.
ص: 113
[سؤال 236] 100
2. در مورد وضو گرفتن فرموده ايد: «يک بار آب ريختن واجب و دو بار مستحب و بار سوم حرام مى باشد». مى خواستم بدانم آيا منظور اين است كه هر چند بار آب بريزيم تا كاملاً عضو وضو خيس شود اين ي بار به حساب مى آيد و براى بار دوم به همين صورت يا اين كه يک مشت يک بار و مشت دوم دو بار حساب مى شود؟
بسمه تعالى، مراد از يک يا دو بار، شستن است نه ريختن.
[سؤال 237] 1584
2. كسى كه تا به حال در وضو صورت را سه بار مى شست، بعد از ده سال متوجه شد كه صورت را بايد دوبار شست. آيا بايد تمام نمازهايش را قضا بخواند؟
بسمه تعالى، اگر فقط صورت را سه بار مى شسته، نمازهايش صحيح است.
[سؤال 238] 119
بسمه تعالى
محضر مبارک بنيان گذار جمهورى اسلامى، امام خمينى مدّ ظله العالى
خواهشمند است از آن مرجع عظيم الشأن، جواب مسائل ذيل را بيان فرماييد:
1. در توضيح المسائل فرموده ايد: «شستن سوم، در وضو حرام است» آيا مبطل هم هست يا خير؟ و اگر شخصى چند ماه به همين نحو وضو گرفته و نماز خوانده، آيا اعادۀ نماز واجب است يا نه؟
بسمه تعالى، اگر دست چپ را سه بار مى شسته و با آن، مسح مى نموده، وضوى او باطل است و نمازهايى كه با چنين وضو خوانده، اعاده دارد.
2. در ساعت هفت يا هشت وضو بگيرد براى نماز ظهر و عصر، آيا وضوى آن صحيح است يا خير؟
بسمه تعالى، اشكال ندارد.
3. آيا مُهر مسجد را به مسجد ديگر مى توان منتقل كرد يا نه؟ و اگر كسى مُهر مسجد را برد و مدتى با آن نماز خواند - چه در منزل و چه در مسجد ديگر - نماز او چه صورتى دارد؟
ص: 114
بسمه تعالى، جايز نيست و بايد به جاى اول برگرداند؛ مگر آن كه يقين كند كه مخصوص آن مسجد نيست.
4. تبديل قرآن و كتب وقف شده در مساجد، به احسن وجه چه صورت دارد؟
بسمه تعالى، تا موقعى كه قابل استفاده است فروش و تبديل آن جايز نيست.
5. معمول است اشخاصى كه كليه ها يا ساير اعضاى آن ها فاسد مى شود، ديگرى آن عضو را از بدن خود به آن شخص اعطا مى كند، آيا شرعاً شخص مى تواند يک كليه يا يک چشم يا عضو ديگرى را كه دوتا است به ديگرى اعطا نمايد يا خير؟
بسمه تعالى، اگر حيات ديگرى منوط به آن باشد و خطرى متوجه اعطاكننده نشود اشكال ندارد.
6. آيا شهداى اين عصر در احكام، چون شهداى صدر اسلام مى باشند؛ يعنى بدون غسل و با لباس خون آلود مى شود آنان را دفن نمود يا نه؟ و آيا مسّ بدن، باعث غسل مسّ ميت مى باشد يا خير؟ و آيا ناقض وضو هست يا نه؟
بسمه تعالى، كسانى كه در معركه كشته مى شوند، غسل و كفن از آن ها ساقط است و مسّ بدن آنان، غسل مسّ ميت ندارد.
[سؤال 239] 120
بسمه تعالى
با درود و سلام به رهبر كبير انقلاب اسلامى، امام خمينى
جوانى هستم 29 ساله و اخيراً با مسأله اى كه در رساله وجود دارد برخورد كردم و آن مسأله اين است:
(مسأله 247): «كسى كه پيش از شستن صورت، دست هاى خود را تا مچ شسته در موقع وضو بايد تا سرانگشتان را بشويد و اگر فقط تا مچ را بشويد وضوى او باطل است». من با اين كه فردى باسواد بودم و رساله هم در اختيار داشتم، نسبت به اين مسأله بى اطلاع بودم و مسأله را نمى دانستم و مدت 14 سال است كه نماز مى خواندم. وضويى را كه مى گرفتم به همين طريق مسأله بوده، دست ها را تا مچ مى شستم و تا سرانگشتان نمى شستم و نيتى هم كه در وضو داشتم تا سر مچ بوده؛ آيا به نظر
ص: 115
حضرت عالى تمام نمازهايى را كه به اين شكل وضو خوانده ام چه حكمى دارد؟ آيا لازم است تمام نمازها را اعاده كنم يا خير؟
بسمه تعالى، نمازهايى كه با وضوى به كيفيت مزبور خوانده اند صحيح نيست و بايد قضاى آن ها را به جا آوريد.
[سؤال 240] 6984
6. اگر انسان قبل از وضو دست ها را تا مرفق بشويد، خشک كردن آن براى وضو لازم است يا نه؟
بسمه تعالى، لازم نيست.
[سؤال 241] 121
بسمه تعالى 3 / 11 / 1361
دفتر محترم استفتائات امام خمينى
با سلام و درود فراوان به رهبر كبير انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران و درود بى پايان به روان پاک شهداى گلگون كفن انقلاب اسلامى
احتراماً؛ اين جانب مدت شش سال تمام بر اثر تصادف دست چپم را از دست داده ام و در حال حاضر صاحب يک دست مى باشم و براى وضو گرفتن از نظر شرعى با روحانيون محل تماس گرفتم، اظهار مى دارند كه بايد وضوى ارتماسى گرفته شود و اين كه دست خود را از آرنج زير شير آب بگيريد صحيح نيست، اما وضوى ارتماسى در مسافرت و يا احياناً به جايى رفتن كه از منزل دور باشد، به واسطه نبودن امكانات از قبيل طشت و غيره مواجه با اشكال مى باشد و همچنين بالا و پايين آوردن آستين پيراهن هم برايم دشوار است و اگر به كسى مراجعه نمايم احتمال دارد با اكراه همكارى نمايد. خواهشمند است دستور فرماييد در اين دو مورد اين جانب را ارائه طريق فرمايند.
بسمه تعالى، وضوى ارتماسى لازم نيست و قرار دادن دست در زير شير با مراعات شرائط وضو، صحيح است.
ص: 116
[سؤال 242] 122
بسمه تعالى
امام عزيزم سلام. اميدوارم اين سلامى را كه از صميم قلب به حضورت تقديم مى دارم، بپذيرى.
لطفاً پاسخ سؤالات ذيل را مرقوم فرماييد:
1. در جنگ تحميلى، دست چپم از بالاى آرنج (پنج انگشت جفت بگذارى، باقى مانده) قطع شده؛ طريقه گرفتن وضو در صورتى كه آب كر در دسترس نباشد كه وضوى ارتماسى بگيرم را در جواب نامه بنويسيد.
بسمه تعالى، آنچه از آرنج به پايين باقى مانده بايد در وضو شسته شود.
2. در روستا زندگى مى كنم؛ آب لوله كشى وجود ندارد؛ آب، يا از چاه يا از چشمه مى آورند و من با يک دست نمى توانم هم آفتابه را بگيرم و هم خود را بشويم؛ طريقه طهارت كه براى نماز خواندن و قرآن خواندن و ديگر مكانى كه بايد وضو داشته باشى تا بتوانى وارد آن ها شوى را جواب دهيد. خلاصه طريقه گرفتن طهارت.
بسمه تعالى، طهارت محل بول بايد با آب باشد و مخرج غائط را با شرايطى كه در رساله هست با سه سنگ يا سه پارچه و غير آن مى توانيد پاک كنيد.
3. اگر در جايى باشم كه آب به مقدار كم باشد آيا يک نفر مى تواند من را وضو دهد.
بسمه تعالى، هر مقدار از اعمال وضو را كه خودتان نمى توانيد انجام دهيد، مى توانيد نايب بگيريد.
[سؤال 243]
4. آيا غير از وضوى ارتماسى، مى توانم دستم را زير شير بگيرم و خود را وضوى ترتيبى بدهم؟
بسمه تعالى، مانع ندارد.
5. طريقه گرفتن تيمم در جاهايى كه لازم باشد را بنويسيد و آيا مى توان يک نفر با يک دستش با من همكارى كند و من را تيمم دهد؟
بسمه تعالى، در فرض مسأله، تيمم با دست سالم و باقى ذراع دست ديگر انجام مى شود.
ص: 117
6. در موقع سجده بايد هفت عضو بدن به زمين باشد و من اگر بخواهم دست چپم كه قطع شده، روى زمين بگذارم تعادل بدنم به هم مى خورد، آيا اشكالى ندارد كه روى زمين نگذارم و شش عضو بشود؟
بسمه تعالى، در صورت امكان بايد دست قطع شده را هم به زمين بگذارد.
7. آيا با دست مصنوعى و پاى مصنوعى مى توان نماز خواند؟
لازم به توضيح است كه جواب اين سؤالات را مى توانم به خيلى ها بدهم.
بسمه تعالى، بايد خود پا و دست، به هر نحو ممكن است، در سجده به زمين برسد؛ مگر اين كه حرجى باشد.
[سؤال 244] 123
بسمه تعالى 17 /10 / 1361
خدمت برادران عزيز دفتر استفتا
ضمن عرض سلام، اميد كه در راه خدمت و انجام وظيفه، پيروز و موفق باشيد.
چند سؤال شرعى داشتم، خواهشمندم كه جواب آن ها را مرقوم فرماييد.
1. كسى است كه يک دست و يک پاى او در جبهه قطع شده است، براى وضو ساختن آيا مى تواند اول صورت را بشويد و بعد دستش را زير شير آب بگيرد و بعد با دست راستش كه قطع نشده، پاى چپش را مسح كند؟ و آيا لازم است كه پاى مصنوعى كه گذاشته مسح بكشد؟ (دست چپ از بالاى بازو و پاى راست از پايين زانو قطع شده است).
بسمه تعالى، به ترتيبى كه ذكر كرديد، وضو صحيح است و لازم نيست پاى مصنوعى چوبى را مسح كند.
2. ايشان وقتى در منزل است مى تواند طهارت بگيرد، ولى وقتى كه خارج از منزل است نمى تواند با آب طهارت بگيرد، تكليف او براى وضو ساختن هنگامى كه نمى تواند طهارت بگيرد چيست؟
بسمه تعالى، مى تواند محل غائط را با سه سنگ يا سه كهنه مثلاً پاک كند، ولى محل بول را بايد آب بكشد.
3. ايشان امسال با جانبازان انقلاب به حج مشرف شدند و هنگام طواف ناچار بودند كه پاى
ص: 118
مصنوعى اش را بپوشد و در اين پاى مصنوعى مقدارى نخ دوخته شده به كار رفته است، آيا بر او كفاره هست يا نه؟
بسمه تعالى، با فرض جهل، كفاره نيست.
4. اين جانباز عضو سپاه پاسداران بوده و از آن جا حقوق مى گرفت، ولى اكنون ايشان به قم آمده و درس مى خواند و در سپاه خدمت نمى كند؛ زيرا كه ايشان فكر مى كنند كه بازده او در سپاه كم است، ولى موقعى كه درس خواند، بازده اش براى جامعه بيشتر، و براى خودش هم مفيد است. حال اين سؤال مطرح است كه آيا ايشان مى تواند از سپاه حقوق دريافت كند و از مزاياى آن استفاده كند؟ البته با دريافت حقوق از سپاه، ديگر از حوزه شهريه نمى گيرد. خواهشمند است جواب شرعى اين مسائل را، كه براى اين جانباز مهم است، بنويسيد. و السلام عليكم
بسمه تعالى، بستگى به مقررات سپاه دارد.
[سؤال 245] 124
بسمه تعالى
خدمت جناب حضرت آيت اللّه العظمى سيد روح اللّه الموسوى الخمينى دامت بركاته، عرض كنم كه جوانى دست خود را از مچ ندارد و كسى ديگر دستش از آرنج ندارد. اين دو نفر وضو به چه صورت بگيرند؟ و كسى ديگر پاى خود را از زانو ندارد، مسح پا را از كجا بكشد؟ و السلام عليكم و رحمة اللّه
بسمه تعالى، هر مقدار از دست ها - آرنج به پايين - باقى است، بايد شسته شود و كسى كه يک پا دارد، همان پا را مسح نمايد.
[سؤال 246] 498
2. اشخاصى كه دست و يا پاى خود را از دست داده اند، به چه شكل بايد وضو بگيرند؟ لطفاً نظر خود را در مورد اين دو سؤال بيان بفرماييد.
بسمه تعالى، اعضاى باقيمانده را وضو دهد و اگر خودش نمى تواند، از ديگران كمک بگيرد كه به نيابت او، بقيۀ اعضاى او را وضو دهد.
ص: 119
[سؤال 247] 125
بسمه تعالى 7 / 11 / 1361
با سلام به محضر مقدس رهبر عالى قدر، امام امت، دام عزّه.
استدعا دارم به منظور هدايت، فتواى شرعيه را نسبت به موارد مفروضۀ ذيل اعلام فرماييد:
1. براى شخصى كه به علت فقد دست چپ، قادر به ساختن وضو - به خصوص مسح - نمى باشد، براى اداى فريضه كلاً يا جزءاً ساختن وضو از او ساقط مى شود يا خير؟
بسمه تعالى، مقدارى از اعضاى وضو كه باقى است را بايد بشويد و با دست راست، مسح ها را انجام دهد.
2. چنانچه انجام شرايط ركوع و سجود به علت باد شديد به طور صحيح مقدور نباشد، تكليف چگونه انجام شود؟
بسمه تعالى، به هر نحو ميسور است عمل كند.
3. چنانچه كارفرمايى يک يا چند نفر افراد مسلمان شيعۀ غير بومى شهر و با قرارداد كار براى مدت - مثلاً - يک سال داشته باشد، آيا افراد بومى مى توانند به عنوان اولويت بومى بودن براى كار، كارفرما را مجبور به اخراج و يا كارگر را مجبور به ترک كار و نقض قرارداد خود نمايند؟
بسمه تعالى، بستگى به قرار كارخانه و مقررات دولت اسلامى دارد.
4. آيا به عنوان اولويت بومى بودن، مى توان كارفرما را مجبور به قبول كارگرى نمود كه دلايلى و قراينى مبنى بر سوء نيت و قصد تخريب و اقرار او مشهود باشد و يا اين كه رضايت طرفين شرط مى باشد؟
بسمه تعالى، در مسأله قبل ذكر شد.
[سؤال 248] 126
بسمه تعالى 9 / 11 / 1361
دفتر محترم حضرت امام خمينى
پيرو نامۀ مورخ 2 / 10 / 1361 چون متأسفانه تا به حال پاسخ مسأله داده نشده لذا
ص: 120
مجدداً سؤال خود را مطرح مى نمايم. جوانى در جنگ عراق عليه ايران دست چپش از مچ قطع شده است؛ در وضو گرفتن محتاج فتواى امام است؛ مستدعى است در ذيل نامه دستور وضو را مرقوم فرماييد.
بسمه تعالى، صورت و دست راست و مقدار موجود از دست چپ را بشويد و سر و دو پا را با رطوبت دست راست مسح كند.
[سؤال 249] 6377
2. معلولى تا مرفق مقطوع اليد و تا ساق پا بيشتر ندارد و مابقى قطع گرديده؛ در وضو چه وظيفه اى دارد؟
بسمه تعالى، شستن و مسح باقيماندۀ اعضاى وضو كفايت مى كند.
[سؤال 250] 107
2. كسى كه نمى تواند وضو بگيرد، طبق فتواى شما مى تواند تيمم كند؛ حال اگر يک نفر دست مصنوعى داشت حكم آن چيست؟
از حضرت امام تقاضا دارم توضيحاتى در اين دو زمينه براى آگاهى اين حقير مرقوم بفرماييد.
بسمه تعالى، بايد وضو بگيرد و نسبت به مقدارى كه ناقص است، شستن ساقط است و بقيه را بايد براى وضو بشويد و مسح با يک دست كافى است.
[سؤال 251] 5805
2. در توضيح المسائل راجع به آداب وضو گرفتن زن ها توضيح داده نشده و لذا طريقۀ درست وضو گرفتن زن ها چگونه است؟ و اصولاً چه فرقى با وضو گرفتن مردها دارد؟
بسمه تعالى، در كيفيت و مقدار واجب فرق ندارند.
ص: 121
[سؤال 252] 127
بسمه تعالى 6 / 6 / 1361
با عرض سلام و آرزوى موفقيت و سلامت روز افزون شما
خواهشمندم به سؤالات زير - اگر امكان داشته باشد - جواب بفرماييد.
1. در هنگام وضو گرفتن، در رساله نوشته شده كه اگر شخصى پيش از شستن صورت، دست هاى خود را تا مچ شسته باشد، در موقع وضو بايد تا سر انگشتان را بشويد و اگر فقط تا مچ را بشويد، وضو باطل است. پس بدين ترتيب بعضى ها كه فقط تا مچ را مى شويند، آيا وضو باطل مى شود؟ و آيا اگر فقط بار آخر كه مثلاً دست چپ را
به روى دست راست مى كشند، دست چپ را تا سر انگشتان ببرد كفايت مى كند؟
بسمه تعالى، در شستن دست و صورت در وضو، بايد آب وضو به تمام عضو - ولو با دست كشيدن - برسد و شستن دست از آرنج تا مچ كافى نيست.
2. كسى پدر و مادرش در يک شهرستان به دنيا آمده اند و در آن جا زندگى مى كنند و خودش هم در آن جا به دنيا آمده و بزرگ شده، ولى حالا در تهران زندگى مى كند و گاهى براى ديدن پدر و مادر به آن شهرستان مى رود و در ضمن، مسافت شرعى را هم مى پيمايد.
اولاً: اگر اين شخص كمتر از ده روز در آن جا بماند و در ضمن، در آن جا منزل شخصى داشته باشد، در اين صورت آيا نمازش تمام است؟
ثانياً: اگر اين شخص كمتر از ده روز در آن جا بماند و منزل شخصى نداشته باشد، نمازش به چه صورت است؟ بايد آن را تمام بخواند يا قصر؟
بسمه تعالى، داشتن منزل و ملک ميزان نيست. وطن اصلى تا از آن اعراض نكرده، به حكم وطن باقى است و نماز، تمام است.
3. آيا خوردن پنير مكروه است؟ در صورت مكروه بودن، آيا نمک رفع كراهت مى كند؟ و ديگر اين كه مى گويند در شب پنير مكروه نيست؟ صحيح است يا خير؟
بسمه تعالى، خوردن پنير اشكال ندارد و با مغز گردو كراهت رفع مى شود.
4. آيا زن مسلمان بايد خود را در برابر زن غير مسلمان بپوشاند؟ حدود پوشش چقدر است؟
ص: 122
بسمه تعالى، پوشاندن بهتر است و منظور، پوشاندن مواضعى است كه پوشاندن آن در برابر زن مسلمان لازم نيست.
5. شخصى چند سال پيش يك النگوى طلا پيدا كرده و آن را حدود 300 تومان فروخته است. آيا آن پول حرام است؟ در صورت حرام بودن آن، تكليف اين شخص - كه پول حرام با مال حلالش مخلوط شده - چيست؟
بسمه تعالى، اگر بعد از جار زدن تا يک سال براى خودش برداشته، اشكال ندارد؛ در غير اين صورت، قيمت فعلى آن را براى صاحبش بايد به فقرا صدقه بدهد.
6. آيا تراشيدن ريش حرام است؟ كسى كه در اثر اضطرار، ريشش را بتراشد؛ مثلاً شغلش طورى است كه اگر ريش خود را نتراشد، باعث جمع شدن گرد و خاک در لابه لاى موى صورتش مى شود. تكليفش چيست؟ آيا كار حرام انجام مى دهد؟ ضمن عذر خواهى از كثرت سؤال ها، توفيق روز افزون شما را در پيشبرد اهداف انقلاب اسلاميمان را خواستارم. ان شاء اللّه موفق و مؤيد باشيد.
بسمه تعالى، ريش تراشى حرام است على الاحوط؛ و عذر مزبور، مجوز ريش تراشى نيست.
[سؤال 253] 827
4. قبل از نيت وضو در حالى كه صورت خيس است، مى توان نيت كرد و وضو گرفت يا اين كه بايد صورت را خشک كرد؟
بسمه تعالى، خشک كردن لازم نيست.
[سؤال 254] 727
2. در باب وضو، در شستن دست و صورت، چنانچه آب از پايين به بالا رود اشكال دارد، اگرچه بسيار كم شده كه به طرف بالا برود؟
بسمه تعالى، شستن وضويى، بايد از بالا به پايين باشد.
[سؤال 255] 128
بسمه تعالى 18 / 12 / 1361
محضر مبارک حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى، زيد عزّه و ادام اللّه بقائه
سلام من الرحمن نحو جنابكم *** فإنّ سلامي لا يليق ببابكم
ص: 123
1. شخصى است در امر وضو و نماز به حدى وسوسه دارد كه در اغلب موارد، در همان ابتداى امر وامى ماند. به بيان روشن تر اين كه قطع به عدم وقوع على ما هو الواجب دارد و چه بسا قادر به شروع نمى شود. وظيفه اين شخص را بيان فرماييد. قطعاً امر آن حضرت، منجى وى خواهد بود.
بسمه تعالى، قطعى كه دارد، هيچ اثر شرعى ندارد و با همين قطعى كه دارد، وضو بگيرد و صحيح است و وسوسه حرام است.
2. در مواردى بين مسائل مندرجه در كتاب شريف تحرير الوسيله با رساله هاى عمليۀ فارسى اختلاف هست. در چنين مواردى عمل به كدام يک مجزى است؟ و السلام عليكم و رحمة اللّه
بسمه تعالى، تحرير الوسيله مقدم است.
[سؤال 256] 727
3. چنانچه به هنگام شستن دست مسيرى قوسى مانند را طى كند كه لازمۀ آن، حركت به سوى بالا است - كم يا زياد - اشكال دارد؟
بسمه تعالى، اشكال ندارد و از وسوسه اجتناب كند.
[سؤال 257] 2085
5. اين كه فتواى حضرت امام در تحرير و حاشيۀ عروه بر احتياط واجب است كه ابتداى شستن صورت و دست ها بايد از اعلى به اسفل باشد، آيا در همۀ دست كشيدن ها بايد از بالا دست بكشد؟ و اگر كسى مثلاً از وسط دست كشيد، در عين حال كه بالا را شسته است، آيا اشكال دارد و در عين حالى كه از اسفل به اعلى نشسته است؟
بسمه تعالى، مانع ندارد.
[سؤال 258] 5805
3. هنگامى كه مردها وضو مى گيرند اگر احياناً دست طورى قرار گرفت كه آب وضو به طرف آرنج سرازير شود، اشكالى در وضو ايجاد مى شود يا خير؟
بسمه تعالى، اشكال ندارد.
ص: 124
[سؤال 259] 1673
3. هنگام وضو گرفتن كه بايد صورت و دست ها را از بالا به پايين شست، اگر كسى سهواً دستش را از پايين به بالا رفت و يا افقى شست آيا وضويش اشكال پيدا مى كند يا نه؟
بسمه تعالى، اگر صدق شستن از بالا به پايين محفوظ باشد وضو صحيح است.
[سؤال 260] 129
بسمه تعالى 14 / 6 / 1361
دفتر معظم و محترم امام خمينى رهبر عظيم الشأن انقلاب، سلام عليكم
اين جانب عينک نامرئى مى زنم و آن وسيله اى است كه بر روى عنبيه قرار مى گيرد، آيا وضو و غسل با اين وسيله اشكالى دارد يا خير؟
بسمه تعالى، اگر در داخل چشم قرار مى گيرد، مانع از صحت وضو و غسل نيست.
[سؤال 261] 130
بسمه تعالى 23 / 11 / 1361
حضور محترم حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى مدّ ظله العالى
با عرض سلام، خواهشمندم حقير را در مسألۀ ذيل راهنمايى بفرماييد:
1. در رساله هاى عمليه آمده است كه پوستى را كه گاهى به بدن مى چسبد گاهى از آن جدا مى شود يا بايد چيد يا در هنگام وضو بايد آب را به زير آن رسانيد. آيا اين مسأله شامل مقدار كمى از پوست هم مى شود؟
بسمه تعالى، اگر زير پوست جدا شده تماماً ظاهر شده باشد بايد آن را در وضو بشويد ولو به اين كه پوست جدا شده را بلند نمايد و يا ببرد و فرقى در اين حكم بين پوست بزرگ و كوچک نيست.
ص: 125
2. آيا اگر جوهر خودكار يا خودنويس در روى اعضاى وضو باشد مانع محسوب مى شود؟
بسمه تعالى، اگر مانع از وصول آب مطلق به بشره نباشد ضرر نمى رساند.
3. آيا ساختن و درست كردن عروسک اشكال دارد؟ و آيا وجود عروسک در منزل براى بازى كودكان اشكال دارد؟ آيا كشيدن شكل يک انسان كامل (نقاشى كردن) اشكال دارد؟
بسمه تعالى، ساختن مجسّمۀ حيوان ذى روح، حرام است، ولى نگهداشتن آن در منزل حرام نيست و نقاشى هم اگر مجسمه نباشد حرمت ندارد.
[سؤال 262]
4. در رساله هاى عمليه آمده است كه در وضو نبايد صورت و دست ها از پايين به بالا شسته شود، اگر كسى سهواً طورى دستش به صورتش بخورد (هنگام وضو) كه آب آن به طرف بالا رود وضويش باطل مى شود؟
بسمه تعالى، اگر به نحوى نباشد كه صدق شستن از پايين به بالا نمايد ضرر ندارد.
5. آيا حدود حجابى كه خانم ها در هنگام نماز خواندن رعايت مى كنند بايد همان حدودى باشد كه در مقابل مرد نامحرم رعايت مى كنند؛ يعنى مثلاً استفاده از چادرى كه در نور اندام انسان را مشخص مى كند در نماز اشكال دارد يا خير؟
بسمه تعالى، اگر حجاب و ساتر به نحوى باشد كه بدن ديده شود كافى نيست.
6. آيا در هنگام غسل كردن بايد نيت را به زبان آورد يا مثلاً صرف نيت سر و گردن كافى است (همچون وضو)
بسمه تعالى، ذكر نيت به زبان لازم نيست.
[سؤال 263] 131
بسمه تعالى 5 / 9 / 1361
اماما! اين جانب جوانى 18 ساله و اهل روستا هستم مى خواهم نظر شما را راجع به مسأله اى كه من با آن مواجه هستم بدانم.
دست راست اين جانب سست است و من نمى توانم هنگام وضو گرفتن انگشت هايم را جمع كنم تا يک مشت آب براى شستن صورتم يا براى آب كشيدن
ص: 126
دست چپ بريزم و من حالا در موقع وضوگرفتن بعضى مواقع تيمم و بعضى مواقع دستم (آرنج دست چپ) را جلوى شير آب مى گيرم يا در آب فرو مى برم؛ ولى من از هر دو وضو مشكوک هستم. لطفاً نظر خودتان را راجع به اين مسأله بيان كنيد. خدايا، خدايا، تا انقلاب مهدى امام را نگهدار. به اميد پيروزى رزمندگان اسلام در سراسر جهان.
بسمه تعالى، لازم نيست با دست آب بريزيد. به هر نحو آب را به جاهايى كه بايد شسته شود برسانيد؛ ولو زير شير يا زير آب كردن كافى است.
[سؤال 264] 6876
2. درباره اين كه فرموده ايد: بايد يقين كرد كه براى وضو يا غسل چيزى مانع رسيدن آب به پوست نباشد. آيا جوهرى كه از اثر نوک خودكار بر روى پوست دست مى گذارد بايد پاک شود و يا اشكالى ندارد؟
بسمه تعالى، اگر جرم ندارد و مانع از وصول آب به بشره نيست وضو صحيح است.
[سؤال 265] 1579
5. آيا جوهر خودكار جزء چيزهايى است كه اگر روى دست باشد وضو را باطل مى كند؟
بسمه تعالى، چنانچه جرم داشته باشد بايد برطرف شود.
[سؤال 266] 130
2. آيا اگر جوهر خودكار يا خودنويس در روى اعضاى وضو باشد مانع محسوب مى شود؟
بسمه تعالى، اگر مانع از وصول آب مطلق به بشره نباشد ضرر نمى رساند.
ص: 127
[سؤال 267] 132
بسمه تعالى
خدمت رهبر كبير انقلاب، حضرت آيت اللّه خمينى، با تقديم سلام و آرزوى سلامتى وجود شريف.
اين جانب يک فردى هستم كه بعد از ظهرها شغل نقاشى دارم و روى اين اصل مشكلاتى پيش مى آيد و آن اين كه چنانچه مستحضر هستيد پاک كردن رنگ خيلى مشكل است و پاک كردن آن به صورت تكميلى، كمِ كم يک ساعت وقت لازم دارد؛ و اين جانب كه شغلم نقاشى هست شب و روز و ظهر نقاشى مى كنم و روى دست و صورت و موهاى سرم لكه هاى رنگ مى ماند. اگر بخواهم در سه وعدۀ صبح و ظهر و شب لكه ها را پاک كنم - كه امكانش هم نيست - وقت زيادى مى خواهد و در مورد وضو گرفتنم كمى ناراحتى پيش مى آيد بعد از نماز نيز دوباره بايد شروع به نقاشى نمايم. شست و شوى رنگ ها خيلى مشكل مى شود. تكليف اين جانب در مورد وضو گرفتن با اين دست و صورت رنگى چيست؟ البته من تا حد امكان رنگ ها را پاک مى كنم؛ ولى به آن صورت خوب و ايده آل پاک نمى شود. خواهشمند است تكليف اين جانب را مرقوم فرماييد.
بسمه تعالى، اگر جرم دارد، بايد برطرف شود؛ و اگر مجرد رنگ بدون جرم است اشكال ندارد.
[سؤال 268] 133
بسمه تعالى 20 / 3 / 1361
دفتر محترم امام خمينى
محترماً؛ اين جانب سؤالى دارم مبنى بر اين كه بنده در گذشته، در دوران طاغوت، به علت جوّ مسموم، مرتكب اشتباهى از اين قرار شدم كه بر روى دو بازويم عكس دو زن را خالكوبى نمودم؛ با چه ناراحتى كه گناهى بس بزرگ انجام داده ام، ولى مدتى
ص: 128
است كه به اشتباه خود پى برده و گذشته ام را كنار گذاشتم و از پرتو اين انقلاب بزرگ به رهبرى امام خمينى، يک انسان واقعى شده ام و مشغول انجام فريضۀ دينى ام هستم؛ ولى چون محل هاى خالكوبى در مسير وضو قرار دارند به فكر از بين بردن آن ها برآمدم. ولى چون حالا نبايد كوچك ترين آسيبى بر بدن وارد شود و حتماً بايستى آن ها را با اسيد از بين برد، لذا استدعا دارم بنده را راهنمايى بفرماييد چه بكنم؟
بسمه تعالى، خال ها كه زير پوست قرار دارد، مانع از صحت وضو و غسل نيست.
[سؤال 269] 7056
4. اگر فردى در گذشته، ندانسته به بدن خود؛ مخصوصاً جاهاى طهارت (وضو) خالكوبى نمود، تكليفش در حال حاضر چيست؟
بسمه تعالى، اگر زير پوست است اشكال ندارد.
[سؤال 270] 1580
2. چون با خمير شيشه سر و كار دارم، بسيارى از موارد با وجودى كه جهت پاک سازى اعضاى وضو دقت زياد مى شود، مع ذلک اين ماده، چسبنده مى باشد. هميشه دچار اين مسأله مى شوم كه بعد از نماز، كمى از آن به اعضاى وضو چسبيده و چون دقت زياد مى شود، ديگر اين مسأله به صورتى و تا سر حد وسواس دنبال مى شود و چون كارى است مداوم، برايم مشقت دارد. حل اين مسأله چيست؟
بسمه تعالى، اگر مانعى از رسيدن آب به بشره موجود باشد، وضو صحيح نيست؛ ولى از وسوسه بايد اجتناب نمايند.
[سؤال 271] 134
بسمه تعالى
محضر مبارک رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران و مرجع عالى قدر مسلمانان ضمن عرض سلام، سلامتى و طول عمر جناب عالى را از خداى تبارک و تعالى
ص: 129
خواستارم و فتواى جناب عالى را در چند سؤال ذيل خواهانم.
1. تكليف ما در مقابل عمل به دستور دكتر، گر چه اشكالى براى فرائض داشته باشد - مانند اين كه با دست و صورت چرب وضوگرفتن، به دليل ضرر داشتن صابون و... براى دست و صورت - چيست؟
بسمه تعالى، چربى اگر مانع از رسيدن آب به بشره نباشد، وضو اشكال ندارد.
2. اگر يک سال به شهرى مأموريت داشته باشيم، تكليف روزه و نماز چيست؟
بسمه تعالى، بدون قصد اقامت ده روز در يک محل، نماز و روزه در سفر قصر است.
3. آيا كسى كه جنب نيست مى تواند غسل جنابت، به نيت واجب كند و با آن نماز بخواند؟
بسمه تعالى، در فرض مرقوم، غسل جنابت صحيح نيست و براى نماز بايد وضو بگيرد.
[سؤال 272] 7357
4. مى خواستم بدانم رنگ موهايى كه زنان گاهى براى رنگ كردن موى سر و ابروى خود به كار مى برند، مانع از وضو و غسل است يا خير؟ (البته رنگ هايى كه در ايران توليد نمى شوند و رنگ هاى غير طبيعى منظورم هست)
بسمه تعالى، مجرّد رنگ بدون جرم مانع نيست.
[سؤال 273] 135
بسمه تعالى 11 / 10 / 1361
محضر مبارک رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران، امام خمينى، مدّ ظله العالى
مستدعى است از نظر شرعى پاسخ سؤالات زير را مرقوم فرماييد:
1. چنانچه در قسمتى از محل وضو، جراحت (بريدگى) ايجاد و زخمى شد، پس از شست وشو و برطرف شدن خون روى آن، آيا خونابه اى كه روى محل زخم را مى گيرد، پاک است؟
همچنين در صورتى كه روى آن را پوسته اى بگيرد و به نظر برسد كه در زير پوسته،
ص: 130
لكۀ خونى باشد، آيا بايد براى گرفتن وضو، پوسته را از روى زخم كنده و خون زير آن را پاک نموده و سپس وضو گرفت يا خير؟
بسمه تعالى، خونابه نجس است و چنانچه خون زير پوسته باشد شستن روى پوسته در وضو كافى است.
2. آيا با راه رفتن روى زمين مرطوب و گل آلودى كه آفتاب مى گيرد، ته كفش و عصا، پاک مى شود يا خير؟
بسمه تعالى، اگر زمين، رطوبت مُسريه دارد پاک نمى كند.
3. آيا مسافرى كه نماز شكسته مى خواند، مى تواند روزۀ قضا بگيرد و نماز قضاى صحيح به جا آورد؟
بسمه تعالى، مى تواند نماز قضاى تمام به جا آورد، ولى نمى تواند روزۀ قضا بگيرد.
4. آيا اگر كسى جنسى را به قيمتى كه دولت جمهورى اسلامى تعيين كرده، خريدارى نمايد، آيا مى تواند جنس مورد بحث را در بازار آزاد به سه يا چهار برابر نرخ تعيين شده توسط دولت بفروشد؟ در صورتى كه مى دانيم با اين كار، كمک به بالا رفتن قيمت ها و بازار سياه مى شود. از نظر شرعى آيا خريدار و فروشنده مسئوليت خواهند داشت و گناهكارند؟ و در صورتى كه فروشنده در زمان خريد و واريز پول به حساب دولت، احتياج به پول نداشته و پس از اين كه جنس مورد بحث - مثلاً سوارى پيكان - را پس از چند ماه تحويل گرفته، احتياج به پول جنس خريدارى شده داشته باشد، آيا باز هم مى تواند در صورت رضايت خريدار، سوارى پيكان را به چند برابر نرخ دولتى بفروشد يا خير و بايستى به خاطر مصالح جامعۀ مسلمين، سوارى مذكور را على رغم نرخ بازار آزاد و بازار سياه، به همان قيمت تعيين شده از سوى دولت جمهورى اسلامى بفروشد؟
بسمه تعالى، تخلف از مقررات دولت اسلامى جايز نيست.
[سؤال 274] 1705
4. در وضو گرفتن، شخصى بعد از اين كه دو مشت آب بر دستش مى ريزد، يک مشت ديگر بر شير آب ريخته و شير را مى بندد. آيا اين آب، حكم آب اضافه را ندارد؟ و آيا وضوى اين شخص درست است يا خير؟
ص: 131
بسمه تعالى، اگر بعد از ريختن آب بر شير، براى تمام كردن وضو دست مى كشد و با آب وضو مسح مى كند، مانع ندارد.
[سؤال 275] 136
بسمه تعالى 16 / 3 / 1361
محضر مبارک حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى، دامت بركاته
در مورد نحوۀ وضو گرفتن پس از شستن صورت و يدين آيا مى توان قبل از مسح كشيدن سر و پا، با ترى دست چپ دوباره روى دست راست دست كشيد يا خير، با فرض اين كه دست راست قبل از دست چپ كاملاً شسته شده باشد؟ و آيا انجام دادن اين كار موجب بطلان وضو خواهد گشت؟
از درگاه خداوند متعال طول عمر با بركت آن حضرت را خواهانم.
بسمه تعالى، احتياطاً با بودن رطوبت در كف دست قبل از مسح، به اعضاى وضو دست نزند.
[سؤال 276] 7394
3. در وضو پس از شستن دست چپ و دست راست آيا بعد از شستن دست چپ مى شود با همان دست كه خيس است روى دست راست كشيد؛ البته قبل از مسح سر و پا؟
بسمه تعالى، اگر رطوبت براى مسح، در دست هست از اين كار اجتناب شود.
[سؤال 277] 671
2. بنده موقع وضو گرفتن براى اين كه در مصرف آب اسراف نشود، در فاصلۀ شستن دست و صورت، شير آب را مى بندم و بعضى ها مى گويند: با بستن شير وضو باطل مى شود؟
بسمه تعالى، باطل نمى شود.
ص: 132
[سؤال 278] 341
2. آيا بستن شير آب در اثنا و هنگام وضو گرفتن (با توجه به وجود آب روى آن) باعث بروز اشكال در صحت وضو مى گردد يا خير.
بسمه تعالى، اشكال ندارد.
[سؤال 279] 137
بسمه تعالى 10 / 11 / 1361
حضور رياست محترم دفتر امام، مدّ ظله العالى و دامت بركاته، سلام عليكم
ضمن عرض سلام، چند مورد براى اين جانب و چند نفر ديگر اشكال پيدا شده كه خواهشمند است اين حقير را راهنمايى نماييد.
1. آيا موقع وضوگرفتن، باريدن باران بر اعضاى وضو اشكال دارد يا خير؟
بسمه تعالى، اشكال ندارد؛ ولى جاى مسح بايد تر نباشد و دستى كه مسح مى كشيد، با آب غير وضو نباشد.
2. آيا موقعى كه مهر به هنگام سجده به پيشانى مى چسبد، مى توان آن را جدا كرد يا خير؟
بسمه تعالى، بايد جدا شود.
3. موقعى كه مى خواهيم به سجده برويم، ناگهان پيشانى به مهر خورده و جدا مى شود. آيا اين مورد، خود يک سجده محسوب مى شود يا نه؟
بسمه تعالى، اگر بعد از جدا شدن پيشانى بتواند خود را نگهدارد، بايد نگهدارد و يک سجده محسوب است.
[سؤال 280] 138
بسمه تعالى
آيا پيوند زدن مو از نظر اسلام اشكال دارد؟ و آيا وضو با چنين وضعى درست است يا خير؟ ضمناً اين نوع پيوند زدن، در سطح پوست سر است و از درون پوست نيست. آيا از نظر اسلام اشكال دارد يا خير؟
بسمه تعالى، اگر مانع رسيدن آب نشود مانع ندارد
ص: 133
[سؤال 281] 139
بسمه تعالى 4 / 4 / 1361
حضور محترم رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران، حضرت آيت اللّه العظمى جناب آقاى روح اللّه الموسوى الخمينى، دامت بركاته، سلام عليكم
پس از دعا براى سلامتى شما و اين كه خداوند وجود مقدس شما را تا پيروزى نهايى جمهورى اسلامى و تا انقلاب حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) به سلامت بدارد و دشمنان شما هرچه زودتر نابود بشوند؛ مسأله اى كه مى خواستم با امام عزيز و مهربانم در ميان بگذارم اين بود كه آيا ترميم موى سر از نظر اسلام اشكال دارد يا خير؟
البته اين نوع ترميم مو در سطح پوست سر صورت مى گيرد و به اين صورت است كه موهايى غير از موهاى اصلى انسان به يک تور كه سوراخ هايى به اندازۀ يک سانتى متر دارد وصل شده است و در سطح پوست سر قرار مى گيرد و به طور كلى در موقع غسل كردن كاملاً آب به پوست سر مى رسد ولى امكان دارد كه پس از مسح كشيدن سر، آب به پوست نرسد و منظور از مزاحمت اين بود كه آيا مسح كشيدن بر روى چنين مويى (كه موى اصلى انسان هم نيست و امكان دارد كه در موقع مسح كشيدن هم آب به پوست نرسد) باعث باطل شدن وضو مى شود يا خير؟
بسمه تعالى، مسح موى غير اصلى كافى نيست.
[سؤال 282] 140
بسمه تعالى 15 / 12 / 1361
محضر مبارک حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى، سلام عليكم، احتراماً به عرض مى رساند: در تهران، مؤسسه هايى وجود دارد كه مو را به وسيلۀ دستگاه به پوست سر مى بافد. از محضر عالى استدعا مى شود بيان فرماييد:
1. آيا از نظر شرعى اقدام به چنين عملى از حيث مسح، وضو و غسل جايز است يا خير؟
ص: 134
بسمه تعالى، عمل مذكور مانع ندارد، ولى بايد در غسل آب به تمام بشره برسد و همچنين رطوبت مسح در وضو بايد به خود بشره يا موها به طور متعارف برسد و مسح روى موهاى وصل شده كافى نيست.
2. معمولاً خانم ها كه داراى موهاى بلند هستند، در سابق موهاى خود را به چنين مؤسسه ها مى فروختند كه از اين مو براى سر آقايان هم استفاده مى شد.
بسمه تعالى، بنابر احتياط از بافتن موى زن نامحرم به سر مرد بايد اجتناب شود.
3. آيا اگر براى مردم معلوم نباشد كه موى بافته شده متعلق به زن است يا مرد اشكال دارد؟ مسح آن چه صورتى دارد؟
بسمه تعالى، مانع ندارد و حكم مسح در مسألۀ اول ذكر شد.
[سؤال 283] 141
بسمه تعالى
محضر مبارک مرجع عالى قدر و زعيم بزرگوار، رهبر كبير انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، حضرت امام خمينى، سلام عليكم
استفتا مى نمايد: اين جانب ساكن محلات راجع به فرزندم كه در جبهه جنگ حق عليه باطل دو پايش از زير زانو قطع شده، ترتيب مسح پايش چگونه است و بدون مسح آيا نماز صحيح است يا خير؟
بسمه تعالى، در فرض سؤال، مسح پا ساقط است و بدون مسح پا وضو بگيرد و نماز صحيح است.
[سؤال 284] 142
بسمه تعالى
محضر محترم دفتر امام خمينى
با درود به رهبر كبير انقلاب اسلامى و سلام بر تمامى شهداى راه حق
ضمن عرض سلام؛ از حضور شما تقاضا مى شود كه حكم شرعى وضوى برادرى كه در جبهه هاى حق عليه باطل دو پاى خود را تقديم اسلام نموده، بيان فرماييد. در
ص: 135
ضمن يكى از پاها از زير زانو و ديگرى از بالاى زانو قطع شده. در پايان به عرض مى رسانم كه تا به حال وضوى ارتماسى مى گرفته، آيا صحيح هست يا خير؟ اگر درست نيست؛ آيا بايد نمازهاى او اعاده شود؟
بسمه تعالى، در فرض مرقوم، مسح پاها ساقط است و وضوى ارتماسى كافى است و نماز با چنين وضويى صحيح است و اعاده و قضا ندارد.
[سؤال 285] 143
بسمه تعالى 17 / 9 / 1361
دفتر امام خمينى
با عرض سلام به رهبر انقلاب اسلامى و بنيان گذار جمهورى اسلامى، و آرزوى سلامت و طول عمر براى ايشان از خداوند متعال.
اگر شخصى طورى پايش قطع شده باشد كه فقط پاشنه پا موجود باشد، يعنى قسمتى كه بايد مسح بكشند از بين رفته باشد. در اين صورت مسح كردن پا چه صورتى خواهد داشت؟ در صورت لزوم مسح كشيدن، اگر اين قسمت زخم داشته باشد چه بايد كرد؟ و السلام
بسمه تعالى، در مفروض سؤال، مسح ساقط است.
[سؤال 286] 634
3. آب مسح سر اگر وصل به آب صورت شد، وضو را باطل مى كند؟
بسمه تعالى، وضو و مسح سر باطل نمى شود؛ ولى براى مسح پا نبايد با رطوبت گرفته شده از آب وضوى صورت باشد.
[سؤال 287] 2220
2. كسى كه روى پا مسح مى كشد آيا مى تواند در حال مسح كردن، دست را بردارد و بگذارد يا آن كه بايد استمرار دهد؟ و همچنين اگر در ضمن مسح، شک كرد مثلاً قسمتى آب نگرفته و تر نشده، از همان محل شک، دو مرتبه مسح كند يا آن كه بايد تمام
ص: 136
قسمت روى پا را خشک كند و از سر انگشت ها مسح كشد؟
بسمه تعالى، مانع ندارد و از سر گرفتن لازم نيست.
[سؤال 288] 644
3. در باب مسح پاها (وَامْسَحُوا بِرُؤوسِكُمْ وأرْجُلَكُمْ إلَى الكَعْبَينِ) آيا مقصود از «كعبين» روى پا است يا برآمدگى بلند پهلوى پاها؟
بسمه تعالى، بلندى روى پا مراد است.
[سؤال 289] 155
3. شخصى داراى يک دست است؛ با يک دست مى شود تيمم كند و ترتيب آن چيست؟ و نيز شخص مذكور دستش از آرنج به بالا معيوب است، مى تواند حلقۀ آفتابه را در موقع تطهير بگيرد و با دست معيوب، خويش را تطهير نمايد يا راه ديگرى براى وى هست؟ و ايضاً شخص ياد شدۀ بالا مى تواند با يک دست، مسح سر و هر دو پا را بنمايد يا راه ديگرى هست؟
بسمه تعالى، نسبت به دست قطع شده تكليف ندارد؛ با يک دست، تيمم كند، و مسح با يک دست به سر و پاها مانع ندارد و به هر نحو كه بتواند تطهير نمايد اشكال ندارد ولى چنانچه دست، قطع نشده بلكه به واسطۀ شلل در اختيار او نيست، بايد در تيمم و وضو وظيفۀ آن دست را هم رعايت نمايد.
[سؤال 290] 1365
4. ما حكم غسل اليد في الحالات الاضطرارية؛ طبقاً لما ورد في نصّ المسألة 20 في واجبات الوضوء، كما ورد في تحرير الوسيلة؟ و السلام على من اتّبع الهدى، أرجو إرسال أجوبة هذه الأسئلة على العنوان التالي:
بسمه تعالى، الحكم المذكور في تلك المسألة مختصّ بالمسح.
ص: 137
[سؤال 291] 1040
10. إذا قطعت اليد اليسرى فهل يسقط مسح الرجل اليسرى في الوضوء؟
بسم اللّه تعالى، يجب في مفروض السؤال، مسح الرجلين باليد الباقيه.
[سؤال 292] 1853
4. من نمى توانم خم شده و روى پاهايم را مسح بكشم بلكه بايد پايم را به طرف عقب بالا آورده و مسح بكشم البته اين كار را فقط براى پاى راستم مى توانم انجام دهم
كه پس از بالا آوردن پايم با دست چپم روى پاى راستم را مسح مى كشم چون نمى توانم با دست راستم روى پاى راستم را مسح بكشم. و پاى چپم را اصلاً مسح نمى كشم چون همان طور كه گفتم نه مى توانم خم شده و مسح بكشم و نه اين كه مى توانم پاى چپم را مانند پاى راستم بالا بياورم.
در ضمن من نمى توانم (طبق رسالۀ امام) از يكى از افراد خانواده ام بخواهم كه از طرف من روى پاهايم را مسح بكشد زيرا اين كارى يک روزه يا دو روزه نيست بلكه كارى هميشگى است و من مى دانم كه اين درخواست من از آن ها باعث كاهش شخصيت من (يک مسلمان) مى شود. خواهشمندم مرا راهنمايى بفرماييد.
بسمه تعالى، وضو صحيح است ولى اگر بتوانيد بدون حرج و مشقت از ديگرى ولو با دادن اجرت بخواهيد شما را وضو دهد بايد كمک بگيريد.
[سؤال 293] 2505
3. شايع است كه مسح سر از پايين به بالا و مسح رجلين از بالا به پايين بى اشكال است، آيا صحيح است؟
بسمه تعالى، در مسح هر يک از سر و پاها ابتدا و انتهاى خاصى معتبر نيست، اگرچه احتياط در مسح به نحو متعارف است.
ص: 138
[سؤال 294] 144
بسمه تعالى 18 / 10 / 1361
درود و سلام بر امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و نايب برحقش و سلام بر خدمتگزاران دفتر امام
1. برادرى كه دو پا يا دو دست يا يكى از اين عضوها را از دست داده است براى گرفتن وضو آيا لازم است آن عضوهاى قطع شده را مسح كند؟
بسمه تعالى، اگر از مقدارى كه در وضو بايد شسته شود چيزى باقيمانده بايد آن را بشويد، وگرنه شستن آن عضو ساقط است و مسح لازم نيست.
[سؤال 295]
2. برادرى كه دو دست خود را از بالاى آرنج از دست داده است چطور بايد وضو بگيرد؟
بسمه تعالى، بايد صورت را بشويد و شستن دست ها ساقط است و براى مسح اگر مى تواند با دست خودش از رطوبت صورت بگيرد و مسح كند و اگر نمى تواند نايب بگيرد و نايب از رطوبت وضو از صورت او مى گيرد و با آن سر و پاى او را مسح مى كند.
3. برادرى كه داراى يک يا دو عضو قطع است، آيا مى تواند امام جماعت برادران ديگر شود؟ اگر نمى شود آيا مى تواند براى برادرانى كه مثل خود هستند به عنوان امام جماعت بايستد؟
بسمه تعالى، اگر قطع عضو موجب شده كه نماز اختيارى نمى تواند بخواند مثلاً در سجده هفت موضع روى زمين قرار نمى گيرد نمى تواند امام جماعت شود مگر براى مثل خودش.
4. برادرانى كه در جبهه شهيد مى شوند آيا داراى غسل و كفن مى باشند؟
بسمه تعالى، غسل و كفن ندارند.
5. برادرانى كه در جبهه زخمى و بر اثر نارسايى هايى در بيمارستان شهيد مى شوند داراى غسل و كفن هستند؟
بسمه تعالى، بايد تغسيل و تكفين شوند.
6. برادرانى كه در شهرها به وسيلۀ منافقين، اين ناآگاهان روزگار ترور مى شوند داراى غسل و كفن هستند يا نه؟
ص: 139
بسمه تعالى، غسل و كفن دارند.
7. آيا ضد انقلاب و منافق را مى توان در قبرستان مسلمانان خاک كرد. چرا؟
بسمه تعالى، اگر مسلم نباشد نبايد در قبرستان مسلمين دفن شود، و اگر مسلمان است مانع ندارد.
8. آيا روز جمعه كه بعضى ها نمى توانند نماز جمعه بيايند بايد نماز ظهر را بعد از نماز جمعه بخوانند يا قبل از آن؟
بسمه تعالى، لازم نيست بعد از نماز جمعه بخوانند.
با آرزوى پيروزى اسلام بر كفر و ظهور مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف)
[سؤال 296] 145
بسمه تعالى 8 / 10 / 1361
دفتر امام خمينى، سلام عليكم
خداوند بزرگ بر توفيقات شما بيفزايد. خواهشمندم به سؤالات زير پاسخ فرماييد.
1. وضوگرفتن در دستشويى هايى كه فاضلاب آن به چاه توالت مى ريزد اشكال دارد يا خير؟
بسمه تعالى، مانع ندارد.
2. مى گويند اگر كسى نماز مغرب و عشايش قضا شود، حتماً بايد فرداى آن روز را روزه بگيرد. درست است يا خير؟
بسمه تعالى، واجب نيست.
3. در مقدارى شكر نمدار كه خيس نبوده و با دست، حس مى شود كه نم دارد و خشک نيست، تعدادى فضلۀ موش ديده شده (به بعضى از فضله ها شكر چسبيده). آيا اين شكر، نجس است يا خير؟
بسمه تعالى، اگر شک در سرايت نجاست به شكر باشد، محكوم به طهارت است.
4. در اين منطقه، متخصصين بيمارى هاى زنان (زايمان، نازايى و غيره) دكتر مرد هستند؛ اگر خانم ها
ص: 140
در غير بيمارى هاى خطرناک (كه پاى مرگ در كار است) مثل نازايى به اين ها مراجعه كنند، شرعاً اشكال دارد يا خير؟
بسمه تعالى، در مورد ضرورت اشكال ندارد.
[سؤال 297] 2068
22. در بين وضو پيش آمدى شد كه بايد احتياطاً وضو را از سر بگيرد آيا براى به هم خوردن وضو جفاف لازم است يا تجفيف هم جايز است و آيا فرو بردن صورت و بازو مثلاً در ميان آب موجب ابطال آن مى شود يا خير؟
بسمه تعالى، فرو بردن صورت و بازو موجب ابطال نمى شود و در عمل به احتياط مى تواند همان وضو را اتمام كند و ثانياً احتياطاً استيناف نمايد.
[سؤال 298] 242
2. چه مدت مى توانم يک وضوى مستحبى داشته باشم. در موارد حج و زيارت بفرماييد چه صورت دارد؟
بسمه تعالى، با وضوى صحيح - خواه براى عمل واجب باشد يا عمل مستحب - هر گونه عمل واجب يا مستحبى كه مشروط به طهارت است مى شود انجام داد.
[سؤال 299] 146
بسمه تعالى
ضمن تقديم سلام و احترامات فائقه، سلامتى و طول عمر آن رهبر بزرگوار را از خداوند منّان مسألت داريم.
اين جانب به نمايندگى از طرف اهالى محل، از حضرت عالى استدعا دارم نظر خويش را در رابطه با مسأله ذيل بيان فرماييد.
ص: 141
در قريۀ ما مدتى است شخصى آب را لوله كشى نموده و مردم نيز پس از خرج زياد اين آب لوله كشى را به منازل خويش در بالاى كوه برده اند؛ ولى الآن كشف شده آبى كه در منبع مى رود، مخلوطى است از آب ملكى و آب تقسيم اراضى.
على هذا؛ مردم ده، تا كنون از اين آب استفاده نموده اند و اكنون كه متوجه شده اند آب، مخلوط به حرام است، بلاتكليف مانده اند. روشن بفرماييد كه تكليف مردم از اين به بعد چيست و تا كنون كه از اين آب، وضو گرفته و غسل نموده اند چه بايد بكنند؟
يادآورى مى شود كه مالكين آب تقسيم اراضى، بعضى معلوم و بعضى مجهول مى باشند.
بسمه تعالى، اعمال گذشته محكوم به صحت است و اگر علم به غصب ندارند تصرفات اشكال ندارد.
[سؤال 300] 1325
4. وضو گرفتن از آب هواپيما رضايت مهمان دار را لازم دارد يا خير؟ و اگر راضى نبود وضو باطل است يا خير؟
بسمه تعالى، تصرف زايد بر مقدار متعارف، منوط است به اجازۀ متصديان هواپيما ودر اين صورت بدون اجازه وضو صحيح نيست.
[سؤال 301] 4495
2. اهل محلى قسمتى از رشتۀ قنات خود را جزو صحن مسجد قرار داده اند و براى حفر چاه مسجد كه هم مسجد استفاده نمايد، هم به حمام برود از مردم جبراً پول گرفته اند و نيز براى زمين حمام از مردم پول گرفته اند آيا غسل و وضو صحيح است يا خير؟
بسمه تعالى، اگر آب مباح باشد، غسل و وضو صحيح است.
ص: 142
[سؤال 302] 7394
2. در وضو موقع مسح پا اگر پا نجس باشد ولى جاى مسح نجس نباشد آيا وضو صحيح است؟
بسمه تعالى، صحيح است.
[سؤال 303] 147
بسمه تعالى 20 / 12 / 1360
محضر مبارک رهبر كبير انقلاب و امام امت، مدّ ظله العالى
ضمن ابلاغ سلام به عرض مبارک مى رساند: مسائل ذيل مورد ابتلا است، پاسخ آن را مرقوم فرماييد. از خداوند متعال طول عمر و عافيت و پيروزى كامل حضرتت را خواستارم:
1. اعضاى وضو نجس بوده و بعد از وضو ملتفت شده؛ در توضيح المسائل فرموده ايد: «در هر صورت، جايى را كه نجس بوده آب بكشد»؛ آيا در صورت صحت وضو هم آب بكشد؟ و تمام جاهايى كه ملوّث شده بايد تطهير نمايد؟
بسمه تعالى، محل نجس و جايى كه يقيناً آب يا رطوبت از آن محل به آن جا سرايت كرده را بايد تطهير كند.
2. روستانشين، گاو شيرده و چند رأس گوسفند هم دارد؛ براى مؤونۀ لبنياتى اش مثلاً گاو كافى است، ليكن جهت پختن نان و گرم كردن منزل در فصل سرما به سوخت حاصل از گوسفندان احتياج دارد؛ خمس گوسفندان واجب است يا خير؟ و در صورت وجوب، گوسفندان قيمتشان اگر بيش از گاو باشد مختار است كه هر كدام را مؤونه قرار دهد، يا چون گاو شيرش بيش از چندين رأس گوسفند است و رفع نياز را مى كند خمس گوسفندان را بدهد؟
بسمه تعالى، گاو و گوسفند كه براى استفاده از شير و پشم و فضلات آن نگهدارى مى كند، حكم سرمايه دارد و بايد تخميس شود.
ص: 143
3. شخصى چند كرت و باغ انگورى جهت نيازش خريده و بعداً خودش هم باغ انگورى غرس نمود؛ يكى از دو باغ براى مصرف كافى است، آيا خمس باغ ابتياعى واجب است؟ و به قيمت فعلى بايد حساب كند يا قيمت خريد؟
بسمه تعالى، هر دو باغ خمس دارد به قيمت فعلى.
4. مخارج زراعت بايد از غلات فقط كسر شود يا به نسبت از كاه هم؟
بسمه تعالى، از مجموع كسر مى شود.
5. جهت مناطق جنگى (جبهه) و جنگ زدگان از جناب عالى نقل كرده اند كه پرداخت سهم امام عليه السلام جايز است و عده اى هم پرداخته و بابت سهم امام محسوب داشته اند؛ صحيح است يا خير؟
بسمه تعالى، عجالتاً اجازه نمى دهم و آنچه داده اند به عنوان سهم، قبول است.
6. كسى كه قسم بخورد و بعد بشكند، اول كفاره را بدهد و قسم را بشكند يا بايد بشكند بعد كفاره بدهد؟ كفارۀ قسم، بعد از شكستن قسم واجب مى شود يا هنگامى كه تصميم مى گيرد قسم را بشكند بايد كفاره بدهد؟
بسمه تعالى، بعد از مخالفت، كفاره واجب مى شود.
[سؤال 304] 148
بسمه تعالى 19 / 7 / 1361
محضر مبارک رهبر انقلاب اسلامى و مرجع عالى قدر عالم تشيع، حضرت آيت اللّه العظمى الامام خمينى، متّع اللّه المسلمين بطول بقائه
پس از عرض سلام و درود فراوان، از عبارت «... فى غصبية المكان لا يخلو من قوة» در مسأله يک شرايط وضو كتاب شريف تحرير الوسيله، عدم لزوم مباح بودن مكان وضوگيرنده، استفاده مى شود، با اين كه در رسالۀ شريفۀ توضيح المسائل حضرت عالى، مباح بودن فضاى انجام وضو را از شرايط صحت وضو شمرده ايد. مستدعى است حقير و ديگر برادران دينى را در رفع اين اشكال ارشاد فرماييد. طول عمر و مزيد توفيقات حضرت عالى در ظلّ عنايات حضرت بقية اللّه الاعظم - ارواح
ص: 144
العالمين له الفداء - را از پيشگاه خداى منّان مسألت دارم.
بسمه تعالى، منافاتى بين دو مسأله نيست، و تفصيل هر دو مسأله در تحرير الوسيله ذكر شده است.
[سؤال 305] 2258
2. در صورتى كه خمس نداد، چنان كه وضو گرفتن و غسل كردن در مال غير مثل خانه و حمام و غيره بدون اجازه جايز نيست، اين جا هم همين حكم را دارد يا نه؟
بسمه تعالى، اگر آب مباح باشد وضو و غسل صحيح است.
[سؤال 306] 1753
8. آيا وضو و غسل و نماز در اماكن تقسيم اراضى شده در زمان طاغوت جايز است يا نه؟ بر فرض عدم جواز تكليف مبلغين در ايام تبليغ و اهل محل و آبادى چيست؟
بسمه تعالى، اگر آب مباح باشد وضو و غسل صحيح است.
[سؤال 307] 149
بسمه تعالى
1. در تحرير، در شرايط وضو، مسألۀ 11: «الوضوء من آنية الذهب و الفضّة كالوضوء من الآنية المغصوبة على الأحوط»، و در احكام أوانى مسأله 5 فتوا به بطلان وضو داده شده كه به حسب ظاهر با هم منافات دارد. كدام صحيح است؟
و در حاشيۀ عروه، مسأله 14 در احكام اوانى كه آب مباح در ظرف طلا يا نقره باشد مرقوم فرموديد كه بطل على الأحوط وإن كان له وجه صحة. بنابراين عروه هم با تحرير منافات دارد. از محضر مبارک حضرت آيت اللّه تقاضا مى شود كه امر بفرمايند فتواى فعلى را مرقوم فرمايند.
بسمه تعالى، بطلان وضو در مسائل ذكر شده مبتنى بر احتياط است.
ص: 145
2. اگر شخصى ملكى را وقف كند براى امور خيريه و در ضمن شرط كند كه اگر اولاد خودم روزى محتاج شدند يا خودم فقير شدم حق تقدم داشته باشم صحيح است يا خير؟
بسمه تعالى، وقف صحيح است و شرط حق تقدم براى خودش صحيح نيست.
3. اصرار كننده بر گناه صغيره در تمام احكام مثل گناه كبيره است، مثلاً حاكم مى تواند او را تعزير كند يا خير؟
بسمه تعالى، حكم كبيره را دارد.
[سؤال 308] 3308
4. كسى كه دستش شكسته و خودش نمى تواند در هنگام وضو دست سالم را بشويد و در هنگام تيمم هم كف دو دست او به زمين نمى رسد تكليفش چيست؟
بسمه تعالى، به هر نحو مى تواند ولو با كمک گرفتن از ديگرى وضو بگيرد يا تيمم كند.
[سؤال 309] 3308
5. معلولينى كه هر دو دستشان قطع مى باشد براى وضو و يا تيمم بايد چه بكنند؟
بسمه تعالى، براى وضوى مقدار باقيمانده از اعضاى وضو را بشويد و اگر مى تواند خودش با رطوبت وضو مسح را انجام دهد و اگر نمى تواند نايب بگيرد و نايب بايد از رطوبت وضوى او بگيرد و مسح كند و در تيمم پيشانى را به زمين مسح كند.
[سؤال 310] 150
بسمه تعالى 19 / 4 / 1361
رياست محترم دفتر امام خمينى
محترماً به عرض مى رساند: جان نثار مجرد مى باشم و فردى مى باشم مؤمن و انقلابى و حزب اللهى، كه برايم سؤالى پيش آمده كه آن را مطرح مى كنم:
ص: 146
كسانى كه در جبهه از ناحيه هر دو دست معيوب بوده و به طور كلى دو دست خود را از دست مى دهند طريقۀ وضو و تيمم اين گونه افراد چطور مى باشد؟ چون ما در روستاى دورافتاده ساكن هستيم و دسترسى به علما نداريم كه اين مشكل را برايمان حل نمايند. خواهشمند است جواب را بفرماييد، ممنون و متشكريم.
بسمه تعالى، اگر دست هاى او از مرفق قطع شده باشد، غسل يدين ساقط است و صورت خود را بشويد و احتياطاً نايب بگيرد جهت مسح رأس و قدمين با نداوت صورت، و در موردى كه وظيفه تيمم است، اگر دست هاى او از مرفق قطع شده باشد، پيشانى خود را به زمين مسح كند و احتياط آن است كه نايب نيز بگيرد در صورت امكان و اگر از مرفق قطع نشده باشد، پيشانى خود را بنابر احتياط مستحب به زمين مسح كند و بايد به باقيمانده از دست آن را مسح كند و احتياطاً پشت آن را هم مسح نمايد.
[سؤال 311] 122
3. اگر در جايى باشم كه آب به مقدار كم باشد آيا يک نفر مى تواند مرا وضو دهد.
بسمه تعالى، هر مقدار از اعمال وضو را كه خودتان نمى توانيد انجام دهيد، مى توانيد نايب بگيريد.
[سؤال 312] 151
بسمه تعالى
با توجه به اين كه جواب مسأله در شرط يازدهم شرايط وضو مذكور است، اما باز سؤال كننده مى گويد: «انسانى سالم است و قدرت همه افعال وضو را دارد و راضى نيست كسى ديگر او را در امر انجام وضو كمک برساند؛ ولى شخص ديگرى از روى محبت و دوستى مى خواهد مثلاً آب روى دست او بريزد؛ آيا چنين كمكى را مى تواند به او برساند يا خير؟
بسمه تعالى، در صورتى كه شستن واجب در وضو را خودش انجام مى دهد
ص: 147
و فقط ديگرى آب روى دست او مى ريزد، صحيح است؛ هر چند اين كار در وضو كراهت دارد.
[سؤال 313] 152
بسمه تعالى 1 / 10 / 1361
خدمت رهبر انقلاب اسلامى ايران، آيت اللّه العظمى، نايب الامام، خمينى بزرگ
سؤال بنده اين است كه اگر يک پاسدار يا يک رزمندۀ بسيجى كه در جبهه مى جنگند، دو دست خود را تا آرنج از دست بدهد، تكليف او از نظر وضو و تيمم چه حكمى دارد و وظيفه او چيست؟
بسمه تعالى، اگر هيچ از مرفق باقى نمانده، شستن دست ها در وضو و مسح آن ها در تيمم ساقط است و بقيه اعمال وضو و يا تيمم را بايد به جا آورد ولو به وسيلۀ نايب گرفتن.
[سؤال 314] 153
بسمه تعالى
حضور محترم رهبر انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، حضرت امام خمينى سلام عرض مى كنم.
اى امام عزيز! اين جانب به عنوان يک مجروح جنگى كه بر اثر اصابت تركش به ناحيۀ ران پا و كمر و شكستگى استخوانم به هيچ عنوان نمى توانم از جاى خود حركت كنم و فقط چند لحظه مى توانم بنشينم و پرستاران آب مى ريزند و من وضو مى گيرم و بدون پرستار نمى توانم. ولى شخصى مى گويد كه اولاً، چون پرستار آب مى ريزد، وضوى شما باطل است و ثانياً، شما چون خود را با دستمال كاغذى پاک مى كنيد طهارت نداريد و وضوى شما اصلاً درست نيست. لطفاً بفرماييد در حال حاضر مسأله من چگونه مى باشد؟
بسمه تعالى، اشكال ندارد.
ص: 148
[سؤال 315] 2663
2. اگر انسان بداند يا گمان نمايد وقت داخل نشده و به قصد طهارت يا غايت ديگر شروع به وضو يا غسل (جنابت) نمايد و در بين عمل، وقت داخل شود وضو يا غسل را مى تواند به نيت نماز تمام نمايد يا خير؟
بسمه تعالى، صحيح است.
[سؤال 316] 6815
2. آيا انسان بعد از فرا رسيدن وقت نماز ظهر و عصر مى تواند وضويى را كه براى نماز ظهر و عصر مى گيرد، به نيت استحباب، يعنى به نيت مستحبى وضو بگيرد و نماز ظهر و عصر را هم بخواند؟
بسمه تعالى، به نيت استحباب هم مانع ندارد.
[سؤال 317] 154
بسمه تعالى
محضر مقدس رهبر كبير انقلاب، حضرت آيت اللّه العظمى الامام خمينى، ادام اللّه ظله الشريف، السلام عليكم و رحمة اللّه و بركاته .
به عرض مى رسد: مستدعى است از آن امام بزرگوار، بذل توجه نموده به مسائل زير پاسخ عنايت فرمايند.
1. آيا وضو گرفتن به نيت صلاة، قبل از دخول وقت، صحيح است يا خير؟
بسمه تعالى، مانع ندارد.
2. در قانون بانک ها است بر اين كه هر شخص، هر مقدار وجهى را كه در بانک سپرد، طبق محاسبه، در سال مبلغى به آن افزوده مى گردد؛ البته بدون آن كه در لحظۀ سپردن، از شخص مشترى و يا از طرف بانک شرطى گردد. آيا آن مقدار وجه اضافى حلال است يا خير؟ چون اخيراً مشاهده گرديده بعضى ها
ص: 149
به تصور اين كه مقدار وجه اضافى حلال نمى باشد و يا اين كه چون چنين قانونى در بانک ها مى باشد و سپردن وجه جايز نبوده، سپرده هاى خود را از بانک اخذ مى نمايند، كه اين عمل باعث ضربه زدن به اقتصاد مملكت مى باشد.
بسمه تعالى، سپردن پول به بانک اشكال ندارد و بهرۀ پول حرام است.
3. سهم امام عليه السلام را به جبهه هاى نبرد حق عليه باطل و يا به آوارگان جنگى مى توان داد يا خير؟
بسمه تعالى، عجالتاً اجازه نمى دهم.
خداوند به عصمت ائمّه معصومين عليهم السلام وجود مبارک آن امام را از جميع توطئه هاى دشمنان محفوظ بدارد، آمين.
[سؤال 318] 1486
10. إذا توضّأ الإنسان لغاية - كتلاوة القرآن - ثمّ أعرض عن تلك الغاية، فهل يبطل الوضوء؟
بسم اللّه تعالى، لا يبطل الوضوء بعد ما وقع صحيحاً.
[سؤال 319] 1486
11. هل يصحّ الوضوء إذا كان للكون على الطهارة فقط؛ دون أيّ غاية اُخرى؟
بسم اللّه تعالى، لا بأس به.
[سؤال 320] 119
2. در ساعت هفت يا هشت وضو بگيرد براى نماز ظهر و عصر، آيا وضوى آن صحيح است يا خير؟
بسمه تعالى، اشكال ندارد.
[سؤال 321] 2133
2. آيا هنوز وقت نماز نشده مى شود براى آن نماز وضو گرفت يا خير؟
بسمه تعالى، مانع ندارد.
ص: 150
[سؤال 322] 155
بسمه تعالى
حضور مبارک امام خمينى، خاطر عالى را به عرايض زير معطوف مى دارد:
1. قبل از وقت نماز مى شود انسان به قصد نماز، وضو بگيرد؛ چون آن حضرت فرموده اند: «وضو قبل از نماز و بعد از نماز، مستحب است»؛ بعضى اشكال مى كنند كه نظر امام روشن نيست؛ مطلب را صريح اعلام فرماييد تا رفع اشكال شود.
بسمه تعالى، صحيح است.
2. دختر پسر زن و زن پسر زن به انسان محرم است يا خير؟
بسمه تعالى، دختر پسر زن محرم است ولى زن پسر زن محرم نيست.
3. شخصى داراى يک دست است؛ با يک دست مى شود تيمم كند؟ و ترتيب آن چيست؟ و نيز شخص مذكور دستش از آرنج به بالا معيوب است، مى تواند حلقۀ آفتابه را در موقع تطهير بگيرد و با دست معيوب، خويش را تطهير نمايد يا راه ديگرى براى وى هست؟ و ايضاً شخص ياد شدۀ بالا مى تواند با يک دست، مسح سر و هر دو پا را بنمايد يا راه ديگرى هست؟
بسمه تعالى، نسبت به دست قطع شده تكليف ندارد؛ با يک دست، تيمم كند، و مسح با يک دست به سر و پاها مانع ندارد و به هر نحو كه بتواند تطهير نمايد اشكال ندارد ولى چنانچه دست، قطع نشده بلكه به واسطۀ شلل در اختيار او نيست، بايد در تيمم و وضو وظيفۀ آن دست را هم رعايت نمايد.
4. گاوى در حضور چوپان در حال جان دادن است و چوپان، كارد و مانند آن كه بتواند گاو را ذبح نمايد، همراه ندارد؛ اين مثل گاوى كه در چاه افتاده و از هر طرف قسمتى از آن را جدا كنند حلال مى شود يا حكم ديگرى دارد؟
بسمه تعالى، در فرض سؤال، حلال نمى شود.
5. مرغى را ذبح نموده اند؛ به علت تيزى كارد، سرش جدا مى شود. در حالى كه مرغ زنده است و رگ حلقوم هم رفته به طرف بدن مرغ، مى شود تا مرغ زنده است مقدار رگ حلقوم را ببرند به طرف سر مرغ يا خير؟
بسمه تعالى، اگر تا زنده است اوداج اربعه بريده شود حلال مى شود. ولى سر كه قبل از ذبح شرعى جدا شده حرام است.
ص: 151
6. شخصى به طور مثال پانصد تومان پول به كسى مقروض است و پانصد تومان هم سهم مبارک امام عليه السلام بدهكار است و موجودى وى پانصد تومان است؛ پانصد تومان را به كى بدهد؟
بسمه تعالى، هر دو، دين است؛ اگر يكى داراى رجحان باشد، ترجيح دهد و الّا مخيّر است و چنانچه بتواند در فرض مسأله، به حاكم شرع مراجعه و اجازه بگيرد و صرف در دين غير سهم كند.
[سؤال 323] 6800
6. كسى كه وضو مى گيرد - چه در وقت چه قبل از وقت - و هيچ غايتى را در نظر ندارد، فقط مى خواهد با وضو باشد، آيا با اين وضو مى توان نماز خواند يا خير؟
بسمه تعالى، اشكال ندارد.
[سؤال 324] 333
8. يكى براى نماز صبح وضو مى گيرد و در حين وضو گرفتن تصميم دارد اين وضو را نگهدارد و نماز ظهر را هم با آن بخواند؛ آيا وضو صحيح است و مى تواند نماز ظهر را هم با آن بخواند؟
بسمه تعالى، مانع ندارد.
[سؤال 325] 244
16. قبل از دخول وقت، مى توان وضو گرفت؟
بسمه تعالى، به منظور با وضو بودن اشكال ندارد.
[سؤال 326] 156
بسمه تعالى
حضور محترم آيت اللّه العظمى امام خمينى
خواهشمند است توضيح فرماييد كه اگر كسى به نيت نماز ظهر و عصر وضو گرفته و نماز ظهر و عصرش را خوانده باشد، در صورتى كه وضويش تا اذان مغرب باقى مانده باشد، مى تواند نماز مغرب و عشايش را با آن وضو بخواند؟ و يا كسى كه به نيت
ص: 152
نماز ظهر و عصر وضو گرفته مى تواند با آن وضو، هم نماز ظهر و عصرش را بخواند و هم نمازهاى قضايش را؟ قبلاً از راهنمايى شما متشكرم.
بسمه تعالى، مى تواند با همان وضو نماز مغرب و عشا و غير آن، مثل نماز قضا بخواند.
[سؤال 327] 77
3. وضو استحباب نفسى دارد يا نه؟
بسمه تعالى، استحباب نفسى ثابت نيست.
[سؤال 328] 157
بسمه تعالى
خدمت رهبر انقلاب سلام عرض مى كنم. اميدوارم كه اگر چند دقيقه از وقت شما را گرفتم ناراحت نباشيد.
1. وقتى كه دست نماز گرفته ايم، اگر از بينى يا دهان ما خون بيايد، آيا دست نماز باطل است؟
بسمه تعالى، باطل نمى شود.
[سؤال 329]
2. وقتى كه دست نماز گرفته ايم، اگر چشم ما به زن نامحرم بيفتد، آيا دست نماز باطل است؟
بسمه تعالى، باطل نيست.
3. اگر كسى چيزى از ما ببرد و ما بدانيم كه مال خودمان است، آيا از نظر اسلام اشكالى ندارد آن را برداريم؟
بسمه تعالى، اگر يقين داريد، اشكال ندارد.
ص: 153
[سؤال 330] 158
بسمه تعالى
با عرض معذرت از دفتر امام كه موجب صرف وقت آن جنابان مى شود، خواهشمندم پاسخى به سؤال اين جانب مرحمت فرماييد:
اگر كسى وضع مزاجى اش طورى باشد كه بايد بلافاصله بعد از وضو نماز بخواند و در زمستان هم لازم باشد كه با آب گرم وضو بگيرد و مسجد محل، فاقد آب گرم باشد و با آب سرد وضو گرفتن هم برايش مضر باشد و اگر در خانه با آب گرم وضو بگيرد و به مسجد برود، تا به مسجد برسد وضويش باطل مى شود، آيا چنين شخصى با اين وضعى كه شرح داده شد، در منزل نماز بخواند بهتر است يا خير؟
بسمه تعالى، در فرض سؤال، در منزل نماز بخواند.
[سؤال 331] 159
بسمه تعالى
1. يک نفر هست كه وقتى مى خواهد نماز فريضه را به جا بياورد وقتى وضو مى گيرد و سر نماز مى رود نمى تواند نماز را تمام كند بايد چند دفعه وضو بگيرد چون وضوى او باطل مى شود و هميشه اين طور نيست اما بيشتر وقت ها هست و او نمى تواند در نماز جمعه شركت كند و يا نماز قضا بخواند و آيا مى تواند تيمم كند يا بايد وضو بگيرد و اگر تيمم بكند نيت آن چيست و آيا مى تواند نماز را نشسته بخواند يا بايد بايستد دستور شما چيست؟
بسمه تعالى، اگر در اثناى وقت بتواند با طهارت نماز بخواند بايد در آن وقت نماز را با طهارت بخواند و اگر چنين وقتى ندارد به دستورى كه در رساله، راجع به مسلوس و مبطون نوشته شده عمل نمايد.
2. شخصى پنج متر پارچۀ سياه براى يک هيأتى نذر كرده است، يک نفر كه خود صاحب آن هيأت بود گفت كه اگر حاجت خود را گرفتى اين نذر را ادا كن، اين جريان بعد از انقلاب بوده است چون آن كس كه راهنمايى كرده است خبرى از او ندارم جز يک آدرس، نمى دانيم آدرس خيابان هاى آن عوض شده
ص: 154
است يا نه، آيا مى توانيم كه اين نذر را در هيأتى ديگر و يا در دهات كه دسته هاى عزادارى است ادا كنيم؟ شما راهنمايى كنيد.
بسمه تعالى، اگر به هيأت مورد نذر نمى توانيد برسانيد، اختيار با خود شما است.
[سؤال 332] 160
بسمه تعالى 9 / 8 / 1358
پيشگاه مقدس رهبر انقلاب اسلامى ايران، امام خمينى، دام ظله
از حضور مرجع عالى قدر شيعيان جهان سؤالاتى داشتم كه مطرح مى نمايم:
1. اگر نمازگزار به موجب بيمارى، بى اختيار از او بول خارج شود و نماز خواندن و آب كشيدن لباس برايش مشكل باشد، بايد چه كند؟
بسمه تعالى، در صورتى كه مسلوس است، به دستورى كه در رساله مذكور است عمل كند؛ و اگر تنها از جهت پاک بودن لباس در حرج است، عارياً و به ترتيب و دستور ذكر شده در رساله نماز بخواند.
2. اگر كسى تحت هيچ شرايطى نتواند حمد و سوره را به طور صحيح بخواند و امام جماعت هم وجود نداشته باشد، آيا مى تواند به طور فرادا نماز بخواند؟
بسمه تعالى، در فرض مذكور، خواندن فرادا مانع ندارد، حتى با تمكن از جماعت.
3. مسلمانى كه از يک مجتهد واجد الشرايط تقليد مى كند، آيا مى تواند در صورت امكان و تشخيص و يا بر طبق ميل و خواستۀ خود، از مجتهد ديگرى تقليد نمايد؟
بسمه تعالى، اگر اعلميت مجتهد دوم بر او ثابت شود، بنابر احتياط بايد عدول كند.
[سؤال 333] 161
بسمه تعالى 18 / 9 / 1361
دفتر استفتائات امام خمينى، دام ظله العالى، سلام عليكم
پس از عرض سلام و آرزوى موفقيت براى سروران عزيز، محترماً به عرض مى رسد كه اين جانب شايد به علت مريضى، براى انجام فريضۀ نماز، بيشتر اوقات حتى بعد از اين كه عمل تخلّى را هم انجام مى دهم و بعد از آن وضو مى سازم، باز به
ص: 155
علت بادهاى زايد معدوى وضويم باطل مى شود و حتى اتفاق مى افتد كه براى يک نماز، دو الى سه بار هم وضو مى سازم تا بتوانم نمازم را به اتمام برسانم؛ و اين امر،
گاهى از خشوع و خضوع در نماز هم مى كاهد و تا اندازه اى توجه ام را به خود جلب مى كند؛ سؤالم اين است: آيا مى توانم به آن اعتنايى نكنم و نمازم را بخوانم يا اين كه بايد هر چند بارى كه شد، وضو بسازم و بعد نماز را بخوانم؟ و السلام
بسمه تعالى، اگر شک مى كنيد، اعتنا نكنيد و با همان حال نماز بخوانيد.
[سؤال 334] 162
بسمه تعالى 13 / 10 / 1358
حضور والاى حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى، رهبر انقلاب اسلامى ايران
اولاً استقرار جمهورى اسلامى ايران را كه آرزوى ديرينۀ مسلمانان جهان بعد از غصب خلافت از زمان حضرت على عليه السلام تا كنون مى باشد به حضور مبارک امام خمينى و تمامى مسلمانان جهان بالاخص ملت شجاع ايران تبريک و تهنيت عرضه مى دارم و آرزوى پيروزى كامل امام و ملت مسلمان را از درگاه خداى عزيز خواستارم و پس از عرض ادب استدعا دارم به مسائل مذهبى و شرعى اين جانب جواب روشن و كافى عنايت فرماييد.
1. اين جانب مقلِّد حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى هستم.
2. اين جانب را در اثر غدۀ سرطانى كه در سر روده و طرف پشت ظاهر گشته بود عمل جراحى نمودند و سر روده را از جلو زير ناف راه دادند و در اثر اين عمل، مدفوع و باد بدون هيچ گونه كنترل حتى در موقع وضو و در حال نماز خارج مى شود.
3. با اين شرايط، بنده احكام واجب و مستحب اسلامى را از قبيل وضو و غسل و نماز (چه واجب، چه مستحب) و قرائت قرآن و نماز جماعت و رفتن در حرم امامان عليهم السلام و امام زادگان و حرم پيغمبر اكرم صلى اللّه عليه و آله و سلم و مسجد كوفه و خانۀ كعبه به چه نحو عمل نمايم؟
ص: 156
بسمه تعالى، در فرض مذكور براى هر نماز يک وضو لازم است و قرائت قرآن و رفتن به مساجد و حرم امامان در صورتى كه تلويث نشود مانع ندارد.
[سؤال 335] 163
بسمه تعالى 20 / 10 / 1361
متصدى محترم استفتائات دفتر حضرت آيت اللّه روح اللّه خمينى، دام ظله
پس از عرض سلام و احترام، مستدعى است به اين سؤالات پاسخ بفرماييد، چون اين مسائل در رساله جواب داده نشده است.
1. مجروحين جنگ تحميلى اظهار مى كنند: «در حين سجده يا ركوع باد از آن ها خارج مى شود و شرايط طورى مى باشد كه تكرار وضو يا تيمم امكان ندارد و بسيار مشكل است، حكم آن چيست؟
بسمه تعالى، اگر وضو يا تيمم در بين نماز براى آن ها حرجى است، براى هر نماز يک وضو بگيرند.
2. بسيارى از مجروحين فلج هستند و از كمر به پايين حس ندارند و قادر به طهارت يا وضو نيستند؛ ولى دست و صورت آن ها سالم است. آيا اين طور مجروحين اجازه دارند بدون طهارت يا وضو با خاک تيمم نموده و نماز بخوانند؟
بسمه تعالى، با فرض اين كه قدرت ندارند، با تيمم نماز بخوانند.
[سؤال 336] 164
بسمه تعالى 13 / 12 / 1361
با عرض سلام خدمت رهبر عظيم الشأن انقلاب اسلامى ايران، حضرت امام خمينى
علت مزاحمت اين جانب مسأله شرعى در رابطه با وضو بود كه جواب آن را در توضيح المسائل حضرت عالى به طور واضح متوجه نشدم.
و اينك اصل مطلب: از حدود ده ماه قبل پس از بول كردن (اوايل به طور مداوم و
ص: 157
در حال حاضر بهتر شده، اما خوب نشدم) يک قطره بول و برخى اوقات (كمتر اتفاق مى افتاد) چند قطره خارج مى شد. براى درمان آن به دكتر مراجعه كردم، دكترها علت اين بيمارى را اعصاب دانستند و دارويى براى مصرف تجويز كردند و حتى الامكان مصرف نمودم و حدود ده ماه است وقتى مى خواهم وضو بگيرم، به علت اين مشكل بسيار سخت بر من گذشته است، و گاهى براى يک نماز، دو - سه بار بايد وضو مى گرفتم. بر طبق فتواى حضرت عالى در رساله كه اگر يک مرتبه بول خارج شد، بايد تجديد وضو بكنم و مطلبى كه در رساله هست اين است كه گفته شده اگر در نماز چند مرتبه خارج شد، يک وضو كافى است؛ اما مشكل من اين است كه حد فاصل وضو تا شروع نماز يک يا چند مرتبه بول خارج مى شده است و مى شود. باتوجه به اين سه نكته: 1. گاهى پس از بول، يک قطره خارج مى شود؛ 2. گاهى در بين روز وقتى كه بول نكرده ام، بى اختيار قطرۀ بول خارج مى شود؛ 3. در اكثر موارد خيال مى كنم بول خارج شده، ولى پس از وارسى متوجه مى شوم چنين چيزى نبوده است؛ مى خواستم بدانم آيا اين قطرات پاک است يا نجس؟ و اگر نجس است، تكليف من در هر سه مورد ذكر شده چيست؟
بسمه تعالى، اگر بول بودن رطوبت خارج شده معلوم است، محكوم به نجاست است و حكم وضو و نماز همان است كه در رساله مذكور است. و در صورت شک در اصل خروج بول يا شک در اين كه آن چيزى كه خارج شده بول است، حكم به طهارت مى شود، مگر در صورتى كه استبراء نكرده باشد و رطوبت، مشتبه بين بول و غير آن باشد و اعتنا به وسوسه نبايد بكنيد.
[سؤال 337] 165
بسمه تعالى 14 / 3 / 1361
حضور محترم حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى، دامت افاضاته
ص: 158
من عضو سپاه پاسداران انقلاب اسلامى اهواز هستم، و در جريان حملۀ طريق القدس در جبهۀ دهلاويه سه تركش به بدنم اصابت كرده كه محل آن در پهلوى چپم مى باشد كه يک تركش در ريۀ چپ و يک تركش در شكمم و يكى ديگر از پشت قلبم به كمرم رفته است كه به جز دو تركش آن يكى از آن ها موجود است. اين تركش كه در ريه رفته است ريه را پاره كرده است و كنترل باد معده به دست خودم نيست و خود را نمى توانم كنترل كنم و براى نماز خواندن خيلى ناراحت هستم. و از آن موقع تا حالا شايد يک نماز درست نخوانده و از اين بابت خيلى ناراحت هستم. لطف كنيد از نظر شرعى مرا راهنمايى كنيد كه تكليفم چيست؟
بسمه تعالى، اگر نمى توانيد خود را در نماز حفظ كنيد و تجديد وضو در بين نماز حرجى است براى هر نماز يک وضو بگيريد.
[سؤال 338] 798
4. شخصى كه درحال ايستاده بول او متقاطر مى شود و اگر بنشيند بند مى شود آيا در حال ايستاده با انجام شرايط سلس البول نماز بخواند يا بنشيند؟ و در حال نشسته نماز با تمام شرايطش بخواند؟
بسمه تعالى، بايد نشسته نماز بخواند.
[سؤال 339] 166
بسمه تعالى
محضر مقدس رهبر عظيم الشأن و مرجع عالى قدر، حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى، ادام اللّه ظله العالى، با تقديم مراتب اخلاص و تحيّت نامحدود
يک نفر از رزمندگان در اثر اصابت گلوله به نخاع، بدنش از كمر به پايين تمام اعضاى بدنش غير عادى شده و از احساس افتاده اند؛ از جمله جريان خروج بول از مجرا نيز نامحسوس مى باشد. چنانچه در حال خواندن نماز، بول از او خارج شود - چه در صورتى كه در حال نماز مطلع شود و يا بعد از فراغ بفهمد و در بعضى صورت
ص: 159
هم بعد از فارغ شدن از نماز، خروج بول را مى فهمد و لكن نمى داند كه در حال نماز خارج شده و يا قبل و يا بعد از آن - خواهشمند است در تمام صور، وظيفۀ او و تكليف شرعى را مرقوم و امر به ارسال فرماييد.
بسمه تعالى، اگر شک كند كه در حال نماز، بول از او خارج شده يا بعد از نماز، چيزى بر او نيست و نماز صحيح است و لازم نيست دقت كند و بفهمد چه وقت از او خارج شده است و صور ديگر مسأله را به رساله مراجعه كنيد.
[سؤال 340] 167
بسمه تعالى
محضر مبارک رهبر انقلاب اسلامى ايران، امام خمينى، مدّ ظله العالى
امام عزيز، اميد است كه هميشۀ اوقات در زير پرچم ولى عصر به سلامت باشيد.
مسأله اى برايم پيش آمده است كه مرا بى نهايت نگران ساخته است؛ اميدوارم كه با جواب جناب عالى از دلتنگى بيرون آيم؛ «لا حياء فى الدين».
مدتى است به بيمارى اى دچار شده ام كه بى اختيار از من بادى خارج مى شود كه متأسفانه فرصت وضو گرفتن هم به من نمى دهد؛ حتى به رسالۀ جناب عالى مراجعه نموده ام و چنين مسأله اى را نيافتم. با توجه به اين كه مسلمانى متعهد هستم و دلم مى خواهد نمازم بدون اشكال برگزار گردد و با توجه به اين كه چنين مرضى فرصت حتى وضو گرفتن هم به من نمى دهد، جواب اين مسأله را خواهشمندم در جوف نامه بنويسيد. در خاتمه توفيق شما و ساير ياران شما را از خداى منان خواستارم.
بسمه تعالى، به وظيفۀ مسلوس و مبطون عمل نماييد نماز صحيح است.
[سؤال 341] 168
بسمه تعالى
با درود فراوان به رهبر كبير انقلاب اسلامى و تمامى خدمتگزاران اسلام؛
ص: 160
1. جوانى هستم 18 ساله كه حدود پنج ماه قبل به يكى از جبهه هاى جنوب اعزام شدم و دو ماه بعد، بر اثر انفجار گلوله كاتيوشا، لگنم شكست. حدود چند هفته اى گذشت كه ناراحتى ام از بابت شكستن لگن رفع شد اما متوجه شدم ديگر كنترل ادرار كوچک ندارم. در ضمن، اضافه نمايم: در تمام اين مدت تا به امروز نمازم را نخواندم. از شما مبلغان عزيز اسلام مى خواهم تكليف شرعى مرا با اين عمل روشن فرماييد.
بسمه تعالى، نمازهاى فوت شده قضا دارد. براى تحصيل طهارت در نماز بايد به وظيفۀ مسلوس كه در رساله مذكور است عمل نماييد.
2. آيا مى توانم به عنوان امام جماعت مسجد باشم؟ چون من قبل از اعزامم، امام جماعت روستايمان بودم.
بسمه تعالى، شخص مسلوس نمى تواند براى ديگران امام جماعت شود.
ومن اللّه التوفيق، به اميد روزى كه حكومت جهانى مهدى در تمام گيتى پرتوافكن باشد.
[سؤال 342] 169
بسمه تعالى 29 / 5 / 1361
پدر بزرگوار و ارجمندم، حضرت امام خمينى عزيز، دام ظله العالى؛ سلام عليكم
چند سؤال خصوصى مربوط به وضع خود و چند سؤال پراكنده داشتم كه از حضور شريفتان استدعاى پاسخ را دارم.
1. چون بيش از 15 سال است فلج و زمين گير شده ام و حتى نمى توانم بنشينم، نمازم را با اشاره و گذاشتن مُهر بر پيشانى مى خوانم. با عرض معذرت در اين مدت، ادرارم بى اختيار است و پيوسته ظرف مخصوصى برمى دارم و مدفوعم با تنقيه صورت مى گيرد و يک روز در ميان تنقيه مى شوم، به همين جهت نمى توانم طاهر شوم يا هميشه طاهر بمانم و قادر به وضو گرفتن نيستم؛ فقط دست هايم را تا مچ طاهر كرده و تيمم مى گيرم. آيا با اين وضع، نمازم با بدن نجس صحيح است؟ در غير اين صورت تكليف چيست؟
بسمه تعالى، اگر نمى توانيد وضو بگيريد و كسى نيست كه شما را وضو
ص: 161
بدهد، اشكال ندارد و نماز صحيح است.
2. در اوايل بيمارى، شبى در خواب ديدم در مسجدى هستم و صوت مبارک حضرت محمد صلى اللّه عليه و آله و سلم را مى شنيدم كه مى فرمود: «نمازت را درست كن»، اما خود آن بزرگوار را نمى ديدم. بعد فرمود: «نمازش را به او نشان بدهيد». در ميان شبستان مسجد، فرش زيلويى دولا گرفته بودند و من لاى آن را نگاه كردم، ديدم پر از قوطى كهنه و ظروف شكسته است، دانستم اين ها نماز من است، از خواب پريدم.
سعى كردم در تيمم با خاک پاک تلاش كنم اما پس از مدتى به چشم درد مبتلا شدم. ناچار تيمم خود را با زدن كف هاى دستانم بر گوشۀ بستر خود (تشک) كه شب و روز افتاده و گرد و غبار زيادى گرفته، تيمم مى گيرم، آيا صحيح است يا بايد بدون اعتنا به چشم و حساسيت آن، تيمم با خاک خالص بگيرم؟
بسمه تعالى، در صورت امكان، بايد تيمم بر خاک يا سنگ باشد.
[سؤال 343]
3. چون ادرارم بى اختيار است اكثر اوقات در بين نماز بى اختيار ادرار مى كنم، در صورتى كه اگر نماز را مجدد بخوانم باز هم همين وضع پيش مى آيد، تكليف من چيست؟ آيا اعتنا نكنم يا چه بايد بكنم؟
بسمه تعالى، اگر خوددارى ممكن نيست و مى توانيد بعد از آمدن ادرار تجديد تيمم در وسط نماز نماييد، واجب است تجديد تيمم كنيد.
4. بر اثر كم حافظه بودن و ناراحتى هاى جسمى، روحى و خانوادگى به كثرت شک مبتلا شده ام و در نماز نيز زياد حواسم پرت مى شود، هرچه مسائل مربوط به شكيات را از روى رسالۀ شما هم مى خوانم، زود فراموشم مى شود؛ به همين جهت تا كنون به شكيات كمتر اعتنا مى كنم يا به خواندن سجدۀ سهو اكتفا مى كنم؛ تكليف چيست؟ در حالى كه بارها نماز را تكرارى خوانده ام اما باز هم همين وضع پيش آمده است؛ چه بايد بكنم؟
بسمه تعالى، شک كثير الشک اعتنا ندارد و نماز صحيح است.
5. با وضعى كه دارم، علاقۀ شديدى به روزه گرفتن دارم و تمام ايام ماه مبارک رمضان را روزه مى گيرم و روزه نه تنها برايم اثر منفى نداشته بلكه خواص درمانى زيادى هم داشته است؛ مثلاً در اواخر ماه رمضان 1401 هجرى قمرى شن كليۀ زيادى از من خارج شد. تازه اگر خواص درمانى هم نداشت باز هم نمى توانم روزه نگيرم؛ چون علاقۀ زيادى به روزه گرفتن دارم و هر كسى مرا منع مى كند اعتنا نمى كنم، آيا روزه هايم مقبول است يا بيهوده؟
ص: 162
بسمه تعالى، ان شاء اللّه قبول است.
6. در رساله فرموديد كه تنقيه با هر چيز روان روزه را باطل مى كند، اما من با وضعى كه دارم و ناچارم يک روز در ميان تنقيه شوم با آب خالص، آيا روزه هايم باطل است؟ در اين صورت تكليف چيست؟
بسمه تعالى، براى حفظ روزه، در شب تنقيه انجام دهيد.
7. در موقع تنقيه بر اثر فشار زياد، مقدارى آب زلال شبيه منى به همراه بول خارج مى شود، آيا حكم منى را دارد و روزه را باطل مى كند؟ و نيز به غسل نياز دارم؟ در حالى كه نمى توانم غسل بكنم.
بسمه تعالى، تا يقين حاصل نشود، حكم منى ندارد.
8. در موقعى كه بدن مرا كه روى زمين خوابانده اند و شست وشو مى دهند، به همان شكل با ريختن آب بر روى سر و بدن و طرف راست و چپ (غسل جنابت ترتيبى) هم مى نمايم بى آن كه بدانم غسل بر من لازم و واجب است يا نه، تنها جهت احتياط (و همان آب سفيد زلالى كه بر اثر فشار به همراه ادرار خارج مى شود) غسل مى كنم؛ اين غسل صحيح است با اين وضع؟
بسمه تعالى، اشكال ندارد.
9. من به خاطر وضعى كه دارم به كمک ديگران نياز دارم و بعضى از بستگان و بيگانگان، از طريق صدقه و فطريه، مخارج من و مادر پيرم را تأمين مى كنند. دو برادر نيز دارم كه آن يكى - كه از نامادرى من است - اهميتى نمى دهد و ديگرى هم - كه از پدر و مادرم است - يا اصلاً چيزى نمى دهد يا گاهى مبلغ ناچيزى يا مقدارى مواد غذايى يا بشقابى غذا به مادرم مى دهد و مادرم آنچه آن برادر مى دهد قاطى كمک هاى ديگران خرج مى كند و به خوردم مى دهد.
من مى دانم كه برادر - پدر و مادرى ام - اهل حلال و حرام كردن و اهل طهارت و نجاست نيست و مخصوصاً در گذشته اهل قمار و عرق خورى و خيلى اعمال زشت بوده و با وجود اين، اگر چيزى مى داده من امتناع مى ورزيدم اما مادرم به من اعتنايى نكرده، هرچه مى داد با كمک هاى ديگران قاطى مى كرد. اگر به او اعتراض مى كردم يا بكنم، بدش مى آيد و بد و بى راه نثارم مى كند؛ حتى به خدا و ائمه عليهم السلام نيز بد و بيراه مى گويد. به همين جهت ناچارم هرچه مادرم به خوردم داد چيزى نگويم تا نفرين و رسوايم نكند.
تكليف من در مورد غذاهاى شبهه ناک قاطى كمک هاى ديگران چيست؟ آيا كارى كه مادرم به زور انجام
مى دهد، من نيز مقصر هستم در خوردن اين غذاى تهيه شده از پول برادر يا مواد غذايى وى؟ چه بايد بكنم؟
بسمه تعالى، براى شما اشكال ندارد.
ص: 163
10. پانزده سال پيش بر اثر ناراحتى ها و امراض روحى و خانوادگى كه به مرض روحى دچار شدم، دست به خودكشى زدم اما خداى بزرگ مرا از مرگ نجات داد ولى فلج و زمين گير شدم.
افراد خانواده ام يعنى مادرم به واسطۀ پيرى، هميشه به من غر مى زند، نفرينم مى كند، بد و بيراه نثار من و خدا و پير و پيغمبر مى كند.
برادر مادرى ام نيز علاوه بر اين كه اهل قمار و مشروب خوارى بوده، مردى فاسد و خلاصه خيلى
عيب ها داشته و دارد؛ كفر و چرند زياد مى گويد؛ خيلى بداخلاق و فتنه انگيز است؛ پيوسته دعوا راه مى اندازد؛ كتک مى زند و خيلى عيوب ديگر.
و من در كودكى پس از يتيم شدن، زير دست اين برادر و اين مادر افتادم و تا مدت ده - يازده سال سختى ها را، نگرانى ها را، كتک ها را، ناراحتى ها را تحمل كردم اما به مرض روحى دچار شده، از زندگى بيزار گشته، دست به خودكشى زدم - مى دانم خودكشى عمل زشتى است اما ناچار بوده ام - ولى امروز با اين كه پانزده سال است وضعم بدتر از گذشته است؛ مادر همان مادر است، برادر همان برادر و برادر ناچيز كارش در مورد من اين است كه خرجى گاهى مى دهد گاهى هيچ نمى دهد، جلو كمک
ديگران را هم مى گيرد، نمى گذارد كسى به عيادتم بيايد، از مادرم بيزار است كه چرا از من پرستارى مى كند و نمى گذارد من بميرم. مادرم نيز بر اثر خستگى خيلى مرا غيظ و تعرض مى كند و نفرينم مى كند اما من تا آن جا كه مى توانم همه را حوصله مى كنم و صبر و شكيبايى مى نمايم و نه تنها دوباره خودكشى نمى كنم (زيرا مادرم مى گويد: خودكشى كن. برادرم مى گويد: جلو همه را مى گيرم، غذا نمى دهم تا دق كند و بميرد) بلكه بر خودكشى گذشته نيز سخت پشيمانم و ناراحتى شديدى نسبت به عذاب آخرت دارم.
آيا ممكن است سختى ها را كه تحمل مى كنم جبران خودكشى گذشته را بنمايد؟
آن خودكشى كه منجر به فلج شدنم شده چه حكمى دارد؟ حد شرعى آن را بفرماييد. تكليف من در جبران آن ها چيست تا خود را از اين گناه عظيم پاک نمايم؟ آيا خودكشى كردن كه از مرگ نجات پيدا كند با خودكشى كه به مرگ منجر شود گناهش يكسان است؟ و آيا جزء قتل نفس محسوب مى شود؟
بسمه تعالى، خودكشى حرام است نه مقدمات آن، و نسبت به گذشته توبه نماييد، خداوند قبول مى فرمايد.
11. در يک روز ماه رمضان كه روزه بودم به سكسكۀ شديدى افتادم. اگر چند قطره اى آب مى نوشيدم
سكسكه ام برطرف مى شد ولى من براى اين كه روزه ام باطل نشود، آب ننوشيدم و تا افطار سكسكه مى كردم به طورى كه خيلى مرا ناراحت كرده بود، اما اعتنا نكردم؛ آيا روزۀ آن روز من مقبول است يا
ص: 164
بايد قضاى آن را به جاى آورم؟
بسمه تعالى، روزه صحيح است.
12. در آغاز بيمارى ام يادم نيست كه در اولين ماه رمضان كه پيش آمده، روزه گرفته ام يا نه اما فكر مى كنم به واسطۀ بيمارى، روزۀ آن ماه را يا تماماً يا چندين روزش را نگرفته ام. با اين وضعى كه دارم و در سال بيش از يک ماه نمى توانم روزه بگيرم آيا قضاى آن سال بر من واجب و لازم است؟
بسمه تعالى، اگر تمكن نداريد واجب نيست. به شرط آن كه روزه نگرفتن از جهت مرض مستمرّ باشد و در غير اين صورت قضا دارد.
[سؤال 344] 170
بسمه تعالى 28 / 9 / 1361
حضور محترم امام بزرگوار، خمينى بت شكن، سلام عليكم
مدت زيادى هست كه متوجه شده ام بعد از استبراء (با عرض شرمندگى) حداكثر چهار قطره بول خارج مى گردد و حداكثر يک ساعت طول مى كشد. مى خواهم به دستور جناب عالى كيسه ببندم، متأسفانه بيضه هايم درد مى گيرد. مى خواهم در محل كار، نماز جماعت بخوانم، به دليل مسأله مذكور بسيار برايم مشكل است و به طور كلى اين مسأله براى اين جانب حالت وسواس و اضطراب به وجود آورده است. خواهشمندم حكمى صادر فرماييد.
بسمه تعالى، اگر وسوسه است، اعتنا نكنيد.
[سؤال 345] 171
بسمه تعالى
با درود به امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و به محضر مبارک رهبر عالى قدر جهان اسلام و اميد مستضعفان جهان؛ با آرزوى طول عمر براى شما، مطلبى شرعى برايم پيش آمده كه مى خواستم آن مرجع عزيز جواب بدهد:
پاسدارى هستم كه از كمر به پايين فلج مى باشم و كنترل ادرار و مدفوع ندارم و اكثر اوقات، بدنم نجس مى باشد؛ وضع نماز خواندن اين جانب چگونه مى باشد؛ آيا
ص: 165
مى توانم نماز بخوانم يا نه؟ ديگر عرضى ندارم.
به اميد پيروزى اسلام بر كفر و سرنگونى تمام مستكبران جهان. دعاى شما باعث شفاى تمام معلولين مى شود. پدر و مادرم سلام مى رسانند.
بسمه تعالى، اگر شستن جاهاى نجس مشقت دارد، تطهير واجب نيست و مى توانيد با همان حال، نماز بخوانيد.
[سؤال 346] 172
بسمه تعالى
السلام عليكم و على عباد اللّه الصالحين
آيا حمل و به دست كردن انگشترى كه بر روى آن نوشته شده است: (و اللّهُ بَصِيرٌ بِالْعِبادِ) و يا گذاشتن قرآن مجيد در جيب بدون وضو، براى ياد خدا درست است يا نه؟
بسمه تعالى، مانع ندارد، ولى بدون وضو مسّ نكند.
[سؤال 347] 2524
3. براى قرائت قرآن داشتن وضو واجب است يا خير؟ و آيا قرائت قرآن بدون وضو حرام است؟
بسمه تعالى، حرام نيست.
[سؤال 348] 173
بسمه تعالى
محضر مبارک زعيم عالى قدر، رهبر كبير انقلاب، منجى بشريت، رئيس الملة و الدين، امام خمينى، سلام عليكم
ص: 166
1. اماما! در رابطه با مسأله 319 كه فرموده بوديد: «كسى كه وضو ندارد، حرام است اسم خداوند متعال را به هر زبانى نوشته شده باشد مسّ نمايد و مسّ اسم مبارک پيغمبر و امام و حضرت زهرا عليها السلام هم اگر هتک و بى احترامى باشد حرام است».
مى خواستم سؤال كنم كه آيا افرادى كه اسمشان «عبد اللّه»، «حبيب اللّه»، «نور اللهى» و يا «نور اللهيان» و... است اگر بدون وضو آن را بنويسند و آن را مسّ كنيم، مسأله آن چگونه است؟
بسمه تعالى، مسّ اسم «اللّه» بدون طهارت جايز نيست.
[سؤال 349]
2. نوشتن و لمس كردن آرم جمهورى اسلامى و يا چيزهايى از اين قبيل، بدون وضو چگونه است؟
بسمه تعالى، بنابر احتياط، حكم لفظ جلاله را دارد.
3. در رابطه با مسأله 248 كه فرموده ايد: «در وضو، شستن صورت و دست ها مرتبۀ اول واجب، مرتبۀ دوم جايز و مرتبۀ سوم و بيشتر از آن حرام مى باشد» اگر با يک مشت آب، تمام عضو شسته نشود و به قصد وضو بريزد، يک مرتبه حساب مى شود چه قصد بكند يک مرتبه را يا قصد نكند؟
بسمه تعالى، تا تمام عضو شسته نشود يک مرتبه حساب نمى شود.
4. منظورتان از شستن را بيان فرماييد كه آيا شستن فقط آب ريختن است يا دست كشيدن همراه با آب ريختن؟
بسمه تعالى، آب ريختن تنها شستن نيست مگر اين كه تمام عضو را فرا گيرد.
[سؤال 350] 174
بسمه تعالى 7 / 10 / 1361
حضور محترم رهبر انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى، امام خمينى مدّ ظله العالى، پس از عرض سلام گرم خود و ديگر برادران پاسدار، كه ان شاء اللّه خدا از ما پاسدارى در راهش را بپذيرد.
بنا به مسأله شماره 319 رسالۀ توضيح المسائل چند سؤال پيش آمده است كه
ص: 167
نتوانستيم جواب دقيق آن را پيدا كنيم. بنابراين مزاحم وقت گران بهايتان شديم تا اين مسائل دقيقاً برادران را روشن كند. «كسى كه وضو ندارد حرام است اسم خداوند متعال را به هر زبانى نوشته شده باشد مسّ نمايد و مسّ اسم مبارک پيغمبر و امام و حضرت زهرا عليها السلام هم اگر هتک و بى احترامى باشد حرام است».
آيا نوشتن نام خدا، به اين صورت كه نوشته شده، توضيح دهيد كه مسح كردن آن حرام است يا نه؟
الف: «اللّه»؛ ب: «خدا»؛ پ: «بسمه تعالى»؛ ت: بدون حركت «اللّه»؛ ث: نام خدا را در ميان شعرى بنويسند و حروف آن جدا جدا باشد؛ ج: پاره كردن و سوزاندن يا با جوهر از بين بردن چطور؟ چ: «ا...»؛ ح: اگر قسمتى از آن مسّ شود چطور؟
اگر مى شود براى آن كه كمتر كار حرام انجام شود به روزنامه ها بگوييد: كمتر نام خدا را بنويسيد و يا طورى بنويسند كه مسّ كردن آن حرام نباشد. نوشتن و دور انداختن نام امامان كه روى اشخاص است چه حكمى دارد؟
مسح كردن آيۀ بدون حركت قرآن، بدون وضو چه حكمى دارد؟
بسمه تعالى، مسّ كتابت قرآن و اسماء بارى تعالى يا جزئى از آن ها به هر لغت و كيفيت كه باشد، بدون طهارت جايز نيست و از بين بردن آن ها به نحوى كه موجب هتک نشود، اشكال ندارد.
[سؤال 351] 175
بسمه تعالى 8 / 9 / 1361
دفتر استفتائات امام، ذيلاً توجه آن دفتر محترم را به مسأله 319 رساله عمليه امام خمينى جلب مى نمايد:
«كسى كه وضو ندارد حرام است اسم خداوند متعال را به هر زبانى نوشته شده باشد مسّ نمايد و...».
حال، اغلب روزنامه ها و نوشته ها و فرم هايى كه معمولاً هم به دست همه كس مى رسد و معمولاً هم به عنوان كاغذ از رده خارج دور ريخته مى شود، چه صورتى پيدا
ص: 168
مى كند در صورتى كه اسم خدا و نيز ائمه در آن ها هست؟ لطفاً توضيح بفرماييد.
بسمه تعالى، با علم و عمد، اسامى محترمه را مسّ نكنند و از قرار دادن نشريات ذكر شده در جاهاى هتک اجتناب كنند.
[سؤال 352] 2871
7. در اسم هايى مثل «حبيب اللّه» و يا «عبد اللّه» دست زدن بى وضو به نام «اللّه» اشكال دارد؟
بسمه تعالى، جايز نيست.
[سؤال 353] 223
6. بنده خيلى خيلى دوست دارم كه كتاب جيبى اى كه در آن سوره هاى كوچک قرآن و دعاى كميل و ندبه و غيره را نوشته است به همراه داشته باشم. آيا اشكال دارد كه هميشه آن را در جيب خود نگهدارم و حال آن كه بعضى از وقت ها تميز و پاک هم نيستم؟
بسمه تعالى، اشكال ندارد.
[سؤال 354] 7028
2. به حسب توجه به حضرت بارى تعالى و توكل به خدا در انجام امور، هم اكنون بيشترين نامه هاى ادارى با «بسمه تعالى» آغاز گشته و حتى اغلب، آن را در بالاى نامه هاى ادارى نيز چاپ كرده اند؛ علاوه بر مورد فوق، مرسوم گشته هنگامى كه نامه اى به دستگاهى مى رسد، شخص مسئول و يا ارجاع كننده، عنوان ارجاع خود را با «بسمه تعالى» شروع مى كند، ارجاع كنندۀ بعدى نيز به همين شكل عمل مى كند؛ بدين ترتيب، گاهى ممكن است نامه اى، به علل مختلف، چندين بار ارجاع مى خورد و يا پاسخ ارجاع كننده روى همان نامه داده مى شود.
بسمه تعالى، اشكال ندارد ولى از انداختن در جاهاى هتک آميز اجتناب شود.
ص: 169
[سؤال 355] 176
بسمه تعالى 7 / 10 / 1361
مسئول محترم دفتر امام خمينى؛ لطف كنيد سؤال ذيل را از محضر حضرت امام استفتا بفرماييد. متشكرم.
رساندن جايى از بدن، بدون وضو، به آيات قرآن كه بدون اعراب نوشته مى شود، چه حكمى دارد؟ مثل قسمتى از آيه (وَ أَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ) كه به همين شكل در آرم سپاه پاسداران موجود است.
بسمه تعالى، جايز نيست.
[سؤال 356] 3340
7. آيا مسّ كردن كلماتى از قرآن مانند: ابليس، شيطان، كفار، ابولهب و امثالهم، در صورتى كه شخص وضو نداشته باشد حرام است؟
بسمه تعالى، جايز نيست.
[سؤال 357] 2708
2. در نشريه هاى تبليغى و خبرى و روزنامه ها و اطلاعيه ها، نام ائمۀ اطهار عليهم السلام و پيغمبر اكرم صلى اللّه عليه و آله و سلم و همچنين نام خدا ذكر مى شود، آيا مى توان بدون وضو چنين اسامى را مسح نمود؟ و همچنين بعد از اين كه روزنامه ها و نشريه ها و اعلاميه ها مورد استفاده
واقع شد، براى از بين بردن آن ها چه بايد كرد؟ و اگر اين اطلاعيه ها كه در كوچه و خيابان پخش مى شود نجس شود چه بايد كرد؟
بسمه تعالى، بايد از انداختن آن در جاهايى كه موجب هتک يا تنجيس است اجتناب نمايند.
[سؤال 358] 177
بسمه تعالى 21 / 6 / 1361
به: دفتر حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى، دام ظله
ص: 170
از: وزارت ارشاد اسلامى، ادارۀ كل مطبوعات و نشريات
خواهشمند است فتواى آيت اللّه العظمى امام خمينى مدّ ظله العالى را در مورد به كارگيرى اسم شريف «اللّه» و اسامى مبارک پيامبر و ائمۀ طاهرين عليهم السلام در نشريات، با عنايت به اين نكته كه احتمالاً نشريات، مورد استفاده زيرپايى و... قرار مى گيرند و نيز در مورد به كارگيرى آرم جمهورى اسلامى و چاپ مرئى و نامرئى آن و احتمال مشابهى كه در مورد آن نيز مى رود و همچنين مسّ بدون وضوى آن به اين اداره كل اعلام فرماييد. سيد مصطفى تاج زاده، سرپرست ادارۀ كل مطبوعات و نشريات
بسمه تعالى، چاپ لفظ جلاله و اسماء شريفه در نشريات مانع ندارد ولى بايد از انداختن در مواضع هتک، خوددارى شود و آرم جمهورى اسلامى، در حكم لفظ جلاله است، على الاحوط.
[سؤال 359] 1145
4. جهت تعليم و تعلّم، آيات قرآن را با گچ روى تخته مى نويسند و پاک مى كنند، آيا ذرات آن حرمت دارد يا خير؟
بسمه تعالى، حكم قرآن ندارد.
[سؤال 360] 206
5. آيا آرم جمهورى اسلامى كه به شكل اللّه است حكم اسماء خدا را دارد و بى وضو به آن نمى توان دست زد؟
بسمه تعالى، حكم لفظ جلاله دارد.
[سؤال 361] 178
بسمه تعالى 2 / 3 / 1361
محضر مبارک امام عالى قدر
آيا آرم جمهورى اسلامى كه مارک اين نامه نيز مى باشد در صورتى كه زير دست و پا بيفتد اشكال دارد يا خير؟ آيا مى شود كه روى آن را سياه كرد و آن گاه اشكال برطرف
ص: 171
است يا خير؟ خدايا خدايا تا انقلاب مهدى خمينى را نگهدار، آمين يا رب العالمين
بسمه تعالى، بنابر احتياط حكم لفظ جلاله را دارد و اگر محو شود حكم مذكور را ندارد.
[سؤال 362] 1606
3. علامت جمهورى اسلامى آيا حكم كلمۀ «اللّه» را دارد و براى مسّ آن وضو لازم است؟
بسمه تعالى، بنابر احتياط، حكم آن را دارد.
[سؤال 363] 179
بسمه تعالى 9 / 10 / 1361
خدمت حضرت امام خمينى، دامت افاضاته
اگر گردنبندى منقّش به آرم جمهورى اسلامى باشد، كه معنى آن نام جلاله اللّه است، در اين صورت مى توان از آن استفاده كرد و در گردن باشد، يا اين كه نمى توان از
آن استفاده كرد و به آن دست ماليد؟ و السلام عليكم و رحمة اللّه و بركاته
بسمه تعالى، استفاده از آن مانع ندارد، ولى بنابر احتياط بدون طهارت آن را مسّ نكنند.
[سؤال 364] 180
بسمه تعالى
محضر مقدس حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى، دام ظله العالى سلام عليكم
1. مسّ نمودن بدون طهارت آرم جمهورى اسلامى - كه در آن كلمه جلالۀ «اللّه» و «لا اله الا اللّه» منظور گرديده است - چه حكمى دارد؟ چنانچه ضمن كاغذهاى باطله زير دست و پا و امثال آن قرار گيرد، چه صورتى دارد؟
بسمه تعالى، به احتياط واجب بدون طهارت مسّ نكنند و از انداختن در جايى كه موجب هتک باشد، بايد اجتناب نمايند.
ص: 172
2. كسانى كه هر روز براى انجام كارشان بيش از مسافت شرعى مى روند و بر مى گردند و به فتواى جناب عالى نمازشان شكسته است و نبايد روزه بگيرند، مى توانند در اين مسأله از مرجع ديگرى تقليد نمايند؟
بسمه تعالى، اين مسأله و نظير آن كه در آن فتوا هست، مورد رجوع به غير نيست.
3. كسانى كه وام ربوى مى گيرند و با آن خانه مى سازند كار آن ها چه صورتى دارد؟ تصرف و نماز خواندن در اين خانه چه حكمى دارد؟
بسمه تعالى، اصل قرض صحيح است و پول و خانه اى كه با آن مى سازند را مالک مى شوند و تصرف و نماز در آن خانه بى اشكال و صحيح است؛ اگرچه بهره را ضامن نيستند و ربا و حرام است و چنانچه مجبور در دادن آن باشند و قصد بهره نكنند، بر آن ها چيزى نيست؛ اگرچه بر
گيرنده زياده حرام است.
[سؤال 365] 954
5. در مسأله 319 فرموده ايد كه: «كسى كه وضو ندارد حرام است اسم خداوند متعال را به هر زبانى نوشته شده باشد، مسّ نمايد...» آيا اين مسأله در مورد آرم جمهورى اسلامى ايران هم صدق مى كند يا نه؟ چون اين آرم هم روى اسكناس ها زده شده، هم روى هر اعلاميه و اطلاعيه اى وجود دارد.
بسمه تعالى، به احتياط واجب، بدون طهارت مسّ ننمايند.
[سؤال 366] 4968
2. آيا مسّ كردن نقش آرم جمهورى اسلامى ايران كه روى اسكناس ها و بليط هاى اتوبوس مى باشد حرام است؟
بسمه تعالى، بدون طهارت جايز نيست على الاحوط.
[سؤال 367] 181
بسمه تعالى 30 / 4 / 1361
با ابلاغ سلام، چه مى فرمايند حضرت امام در مورد آرم جمهورى اسلامى كه حداقل نشان دهندۀ كلمۀ «اللّه» است، بر روى اوراق و برگه ها و نامه درج است، نسبت
ص: 173
به كسانى كه بى وضو آن را مسّ مى نمايند.
بسمه تعالى، بنابر احتياط واجب بدون وضو مسّ ننمايند.
[سؤال 368] 593
2. آرم جمهورى اسلامى كه از لفظ «جلاله» اخذ شده، حكم آن را دارد يا نه؟
بسمه تعالى، احتياط مراعات شود.
[سؤال 369] 182
بسمه تعالى 22 / 4 / 1361
نظر به اين كه آرم جمهورى اسلامى ايران از كلمۀ «اللّه» تشكيل شده است و در روى اسكناس ها، ورق هاى دولتى، پرچم ها، كتاب ها و همۀ جاها به كار برده مى شود و امكان دارد كه با دست بى وضو، با دست نجس يا حتى غير مسلمان (كافرين، مرتدين) به آن دست بزنند، آيا از نظر شرعى اشكال ندارد؟
بسمه تعالى، حكم لفظ جلاله را دارد، على الاحوط.
[سؤال 370] 183
بسمه تعالى
محضر مبارک رهبر عظيم الشأن انقلاب اسلامى و بزرگ مرجع شيعيان جهان، حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى
احتراماً؛ خواهشمند است نسبت به موارد ذيل نظر مبارک را اعلام فرماييد:
1. آيا آرم جمهورى اسلامى ايران كه در روى اكثر نامه هاى دولتى چاپ گرديده، حكم كلمۀ «اللّه» را دارد يا خير؟
همچنين آيا مى توان آيات قرآنى را به جاى دفن نمودن، به طورى به صورت پودر و يا رشته در آورد كه تمام حروف آن از هم جدا شود و سپس آن ها را دور ريخت.
ص: 174
بسمه تعالى، آرم جمهورى اسلامى حكم لفظ جلاله را دارد على الاحوط و حروف آيات قرآنى اگر طورى از هم جدا شوند كه صدق قرآن نكند، حكم قرآن ندارد.
2. از زمان رژيم گذشته، مقدارى لوازم موسيقى از قبيل پيانو، جاز و ... مربوط به باشگاه برق منطقه اى خراسان، در اختيار اين شركت مى باشد، در مورد آن به چه شكل مى توان عمل نمود؛ آيا فروش آن جايز مى باشد؟ و در غير اين صورت، آيا از بين بردن آن ها مجوّز شرعى دارد يا خير؟
بسمه تعالى، فروش آلات لهو جايز نيست و بايد آن ها را از بين ببرند.
التماس دعاى مخصوص از آن وجود شريف و نور چشم مستضعفان جهان را داريم.
[سؤال 371] 184
پاسخ استفتا: [نقل از صحيفه امام، ج 18، ص 200]
زمان: 7 آبان 1362 / 22 محرم 1404
مكان: تهران، جماران
موضوع: استفاده از آرم جمهورى اسلامى بر روى سكه هاى رايج
مخاطب: معقول زاده، رضا - عزيزيها، ابوالقاسم (از مسئولين ادارۀ ضرابخانۀ بانک مركزى)
[بسمه تعالى - دفتر حضرت امام خمينى رهبر كبير انقلاب اسلامى
محترماً نظر به اين كه بانک مركزى جمهورى اسلامى ايران در نظر دارد از آرم جمهورى اسلامى ايران بر روى سكه هاى رايج استفاده نمايد. خواهشمند است نظر حضرت امام را راجع به امكان و يا عدم امكان اين مورد اظهار فرماييد. با آرزوى پيروزى رزمندگان اسلام و طول عمر امام - 7 / 8 / 1362.
رضا معقول زاده؛ ابوالقاسم عزيزيها]
بسمه تعالى، اين آرم روى سكه ها گذاشته نشود.
روح اللّه الموسوى الخمينى
ص: 175
[سؤال 372] 228
12. كسى مثلاً نماز ظهر و عصر را مى خواند و مى خواهد وضويش را نگه دارد براى نماز مغرب و عشا و فقط شک مى كند كه آيا باد معده خارج شده يا خير؟ مى تواند با وضوى قبلى نماز بخواند يا بايد دوباره وضو بگيرد؟
بسمه تعالى، مى تواند و لازم نيست دوباره وضو بگيرد.
[سؤال 373] 228
13. در حال خواندن نماز باد روده بخواهد خارج شود و انسان جلوگيرى كند و در همين حال انسان شک كند كه باد خارج شده يا خير نمازش صحيح است يا خير؟
بسمه تعالى، صحيح است.
[سؤال 374] 185
بسمه تعالى
حضور رهبر عزيز انقلاب، سلام عليكم
1. شخصى كه چند سال نماز خوانده و حمد و سورۀ او از لحاظ مخرج حروف و اعراب ايرادهايى داشته و در وضو در شستن از آرنج ها تا پايين، به انگشتان دست نمى كشيده و شک دارد كه آب مى رسيده به انگشت ها يا نه، با اين شرايط آن نمازها قضا دارد يا نه؟
بسمه تعالى، اعمال سابقه محكوم به صحت است.
2. شخصى درس هاى حوزه را طبق برنامۀ حوزه نمى خواند، بلكه بنا به درون خودش و آنچه اثرى بيشتر در قلب دارد مى خواند؛ مثلاً از مغنى هم خوانده و حالا به فقه به طور مختصر (فعلاً) و به كتاب هاى حديث و اخلاق زياد مى پردازد شهريه گرفتن او چگونه است؟
بسمه تعالى، بستگى به مقررات دفتر شهريه دارد.
ص: 176
[سؤال 375] 474
6. اگر شک در وضو كند كه آيا شسته يا نه، چطور است؟ و اگر زياد شک كند تكليفش چيست؟
بسمه تعالى، اگر شک، بعد از فراغ از وضو است اعتنا نكند و چنانچه در اثناى وضو شک كند، اعتنا كند؛ مگر كثير الشک باشد.
[سؤال 376] 186
بسمه تعالى
محضر مبارک مرجع عالى قدر، حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى، رهبر كبير انقلاب اسلامى، مدّ ظله العالى
خواهشمندم به مسأله ذيل كه غالباً با آن روبه رو مى شويم پاسخ دهيد:
در يكى از جاهاى وضو زخم كوچكى ايجاد مى شود كه خونش بند نمى آيد و چون آب براى آن ضرر ندارد روى آن را جبيره نمى كنند. حال اگر اين زخم را بشويند، باز خون مى آيد و اگر خشک شود، مقدارى خون نيز خشک مى شود كه اگر آن زخم را بشويند خون خشک شده، از بين مى رود؛ ولى باز خون جديد مى آيد. اگر مثلاً اين زخم در دست باشد و انسان بخواهد وضو بگيرد آب وضو به اين زخم مى رسد. بنابراين جاهاى ديگر بدن و لباس انسان به واسطه آن آبى كه به زخم رسيده، نجس مى شود و فتواى حضرت عالى در رسالۀ توضيح المسائل در احكام وضوى جبيره اين است كه «اگر روى زخم باز است و آب براى آن ضرر ندارد بايد به طور معمول وضو گرفت». با توجه به مطالب فوق آيا مى توان با بدن و لباس نجس وضو گرفت و نماز خواند يا بايد به روش ديگرى عمل كنيم؟ فتواى حضرت مستطاب عالى در اين باره چيست؟
ص: 177
بسمه تعالى، مى تواند محل زخم را در آب كرّ يا زير لوله بگيرد و دست بكشد تا خون تمام شود و بلافاصله با نيت وضو آب را به آن محل جارى كند و بعد از آن فوراً آن محل را خشک كند تا سرايت حاصل نشود، و وضو گرفتن با لباس نجس يا بدن نجس، اگر نجاست در غير محل وضو باشد، مانع ندارد و در نماز بايد بدن و لباس پاک باشد و در هر صورت مورد جبيره نيست و اگر وضو ممكن نباشد، ولو به شستن غير محلّ زخم بايد تيمم نمايد.
[سؤال 377] 187
بسمه تعالى 12 / 4 / 1361
خدمت امام، مدّ ظله العالى
با نام خدا و با سلام بر پدر عزيزم، حضرت امام، سخنم را آغاز مى كنم؛ اماما! من دخترى هستم 19 ساله، كه مدت سه الى چهار سال است علاوه بر درس هاى كلاسيک، علوم فقهى را نيز مى خوانم. در سال 58 - 59 كه شما براى بسيج بيست ميليونى دستور داديد، من نيز مشتاقانه حرفتان را به جان خريدم و در بسيج، اسم نوشتم و به فراگيرى تعاليم نظامى پرداختم. اما متأسفانه در ضمن تعليمات بسيج، كمى سهل انگارى مى كردند و به اين خاطر، همۀ مسائل ضرورى را نمى گفتند و اين، علت آن شد كه من در يک تمرين، با چاشنى نارنجک كه در دستم منفجر شد، سه انگشت دست چپم را از دست دادم.
اكنون چند سؤال فقهى وجود دارد كه مدت ها است سردرگم مانده ام كه چه كنم، خواهشمندم جواب آن ها را مرقوم فرماييد:
1. من، دو انگشت سبابه و شست را در دست چپم دارم و شكر خدا، همين باعث اين است كه از كار نيفتم و چون اين قسمت دستم بسيار حساس و پوست آن نازک است، حدود دو سال كه از اين ماجرا مى گذرد، چسب بزرگى به دست دارم و براى
ص: 178
وضو، جبيره عمل مى كنم، البته براى غسل، آن را باز مى كنم، ولى اگر بخواهم هر دفعه براى وضو چسب را باز كنم - چنان كه چند بار اين كار را كردم - همۀ پوست دستم زخم مى شود و به زحمت مى افتم و اگر بخواهم اصلاً چسب نزنم، علاوه بر اين كه منظرۀ چندان خوبى ندارد، اگر دستم به جايى نيز بخورد بسيار ناراحت مى شوم، همۀ نگرانيم و فكرم اين است كه آيا وضوى من صحيح و در نتيجه، نمازم بدون اشكال است يا خير؟ مرا از نگرانى نجات دهيد.
بسمه تعالى، در فرض سؤال، اگر استعمال آب ضرر ندارد، بايد موقع وضو، چسب را برداريد.
2. من از امام جماعتى شنيدم كه شما جايز دانسته ايد نماز با غسل هاى مستحبى - از جمله غسل جمعه - را و من مدت ها است با غسل جمعه نيز نماز مى خوانم، لطفاً روشن بفرماييد.
بسمه تعالى، غير غسل جنابت، بقيۀ غسل ها؛ خواه واجب باشد، يا مستحب، كافى از وضو نيست.
3. من ابتدائاً، از نُه سالگى به گفتۀ پدر و مادرم - كه البته آن ها نيز بر اساس گفتۀ جمعى - از يكى از مراجع عظام تقليد را شروع كردم؛ اما سه سال پيش به خاطر روشن شدن مسائلى در اين زمينه براى خودم و تحقيق دوباره اى كه كردم و با اجازۀ آقايى كه نزدشان درس مى خواندم تقليدم را به شما برگردانده ام؛ حال آيا عمل من صحيح است يا خير؟ تكليفم چيست؟
و مادر بنده نيز ابتدائاً از آقاى حكيم تقليد مى كرده اند، بعد از فوت ايشان با سؤال از چند عالم خبره، از آقاى ديگرى تقليد كرده اند، منتها ايشان نيز حدود يک سال است كه تقليدشان را به شما برگردانده اند، آيا حكمشان چيست و اعمالشان چگونه است؟
بسمه تعالى، مكلف اگر احراز كند يا احتمال دهد مجتهد دوم اعلم است، به احتياط واجب بايد عدول كند.
[سؤال 378] 188
بسمه تعالى
محضر مبارک حضرت امام خمينى، دامت بركاته
بعد از سلام با بوسيدن دست مباركتان از راه دور، محترماً خدمت حضرت امام به
ص: 179
عرض مى رسانم كه اگر تمامى يک دست كسى گچ گرفته باشد (و نصف انگشتان بيرون باشد) و به علت شكستگى، دست را نمى توان حركت داد، تكليف چيست؟ و اگر تيمم باشد به چه صورت انجام دهد؛ مثلاً آيا كمک بايد به پيشانى هم دست بكشد؟
بسمه تعالى، بايد به ترتيبى كه تفصيل آن در رساله مذكور است وضوى جبيره اى بگيرد و اگر نوبت به تيمم رسيد و امكان ندارد دست گچ گرفته را حركت دهد، بايد با دست ديگر تيمم كند.
[سؤال 379] 34
4. جبيره تمام يک دست مصلى را گرفته جز سر انگشتان، وظيفۀ او را بيان فرماييد؟
بسمه تعالى، واجب است وضوى جبيره بگيرد.
[سؤال 380] 189
بسمه تعالى
سلام عليكم، دربارۀ يک مسأله شرعى مى خواهم از آن دفتر معظم سؤال فرمايم. چشم راست اين جانب تركش خمپاره خورده و تخليه شده است. به طورى كه بعد از چند ماه هنوز هم ترشح دارد و روى آن بسته مى باشد. تا به حال براى نماز خواندن هم وضو مى گرفتم و هم تيمم. مى خواستم مسأله شرعى آن را بفرماييد. براى تيمم كردن، از روى آن مانع كه روى چشم است دست مى كشم. اشكال دارد يا نه؟ دكتر گفته است كه هر روز بايد چشم را شست و شو بدهم و كثيف هم نشود. چون پلک پايين چشم هم از بين رفته است، بايد تميز باشد كه اگر رشد كرد، يعنى گوشت آورد، عفونت نكند. فقط همين بود كه براى نماز خواندن بايد چه كار كنم؟ بعد هم كه خوب شد چشم مصنوعى مى گذارند. جريان چشم مصنوعى هم فرق مى كند يا نه؟
بسمه تعالى، اگر مى توانيد وضو بگيريد، ولو به طور جبيره، بايد وضو
ص: 180
بگيريد. و در تيمم، مسح تا ابروها كفايت مى كند و در صورت امكان در اين قسمت مانع را برطرف كنيد و لازم نيست روى چشم باز باشد.
[سؤال 381] 3575
2. كسى كه تمام پاى او گچ گرفته است، نجس است، جنب شده، آيا غسل بر او واجب است و يا تيمم و يا هردو؟ و مى تواند به مسجد جامع براى نماز برود يا خير؟
بسمه تعالى، اگر مى تواند غسل جبيره اى كند و حرجى نيست بايد غسل كند، وگرنه تيمم نمايد و بعد از انجام وظيفه، دخول مسجد مانع ندارد.
[سؤال 382] 6336
3. آيا مى تواند بعد از غسل به مسجد رود ولو غسلش باطل شده باشد؟ آيا بعد از خوب شدن اعاده غسل لازم است يا همان غسل اول كافى است؟
بسمه تعالى، غسل جبيره اى رافع حدث است و اعاده لازم نيست.
[سؤال 383] 6336
2. كسى كه فرضاً چسب به كمر زده يا در يكى از اعضايش جبيره است و جنب شود آيا علاوه بر غسل تيمم هم مى خواهد؟
بسمه تعالى، غسل جبيره اى كفايت مى كند.
ص: 181
[سؤال 384] 3344
3. اگر در هنگام غسل كردن، حرفى يا سخنى به اجبار بزنى يا زده شود، آيا غسل باطل است؟
بسمه تعالى، باطل نمى شود.
[سؤال 385] 245
4. شخصى در موقع غسل كردن بيشتر از يک ربع زير دوش مى باشد و چندين بار غسل مى كند؛ آيا غسل او چنانچه پول حمامى را چهار برابر يا بيشتر بدهد صحيح است يا خير؟
بسمه تعالى، اشكال ندارد، مگر آن كه طول دادن و تكرار كردن از روى وسواس باشد و در هر صورت غسل صحيح است.
[سؤال 386] 197
2. براى هر بار غسل چه مقدار وقت و آب لازم است؟
بسمه تعالى، مقدار متعارف كافى است.
[سؤال 387] 197
3. چه كنم كه زياد شک نكنم و به خود اعتماد به نفس داشته باشم؟
بسمه تعالى، اعتنا نكنيد و وسوسه جايز نيست.
ص: 182
[سؤال 388] 1486
12. هل يصحّ الغسل إذا لم يكن المغتسل من نيّته أن يعمل أيّ عمل تترتّب صحّته على الطهارة؟
بسم اللّه تعالى، لا بأس به.
[سؤال 389] 7048
3. مبتلا شدن به بيمارى نظير اسهال خونى احتياج به غسل دارد؟
بسمه تعالى، غسل ندارد.
[سؤال 390] 190
بسمه تعالى
با سلام بر امام زمان مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و بر نايب بر حقش خمينى روح اللّه و با سلام بر رزمندگان و پاسداران اسلام
سؤالى براى من پيش آمده و از شما خواهشمندم كه فتواى امام را در اين مورد نوشته و برايم بفرستيد.
دخترى 17 ساله هستم بعد از غسل حيض بعد از اين كه از حمام بيرون آمدم بعد از دو يا سه روز آبى از من خارج مى شود كه اين آب تا حيض بعد ادامه دارد آيا اين آب به حكم منى است و بايد غسل كرد؟
بسمه تعالى، منى نيست و غسل ندارد.
[سؤال 391] 191
بسمه تعالى 7 / 1 / 1361
خدمت پدر بزرگوار، امام خمينى، مدّ ظله العالى
ص: 183
ضمن عرض سلام و دعا متمنى است پاسخ مسائل زير را مرحمت نماييد
اين جانب جوانى هستم بيست ساله و مجرد، هر صبح كه از خواب برمى خيزم يک قطره تقريباً شفاف «آب» روى محل دفع ادرار مشاهده مى كنم كه نمى دانم منى است يا آبى ديگر، زيرا به علت خواب بودن شرايطى را كه براى جنب شدن در رساله آمده است از قبيل با شهوت و جستن بودن و... را متوجه نمى شوم و اين وضع مدت 2/5 ماه است كه بلا انقطاع ادامه دارد.
1. آيا اين قطره آب، منى يا يک آب پاک است.
بسمه تعالى، تا علامات منى در آن نباشد حكم منى ندارد.
[سؤال 392]
2. اگر منى است راه چاره و علاج درمان آن به غير از «ازدواج» چيست؟
بسمه تعالى، هر رطوبتى منى نيست و بدون يقين حكم جنابت مترتّب نمى شود.
[سؤال 393]
3. اگر منى است آيا بايد با توجه به داشتن امكانات هر روز غسل كنم و آيا نمى شود براى رهايى از مشكل غسل كردن هر روزه، بعد از چند روز يک غسل به نيت تمام آن ها به جاى آورم و نماز را در اين چند روز فاصله با تيمم بخوانم؟
بسمه تعالى، حكم مسأله معلوم شد و با يقين به منى بودن رطوبت و امكان غسل، تيمم صحيح نيست.
[سؤال 394] 192
بسمه تعالى
محضر مبارک مرجع تقليد شيعيان جهان و رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران، امام خمينى مدّ ظله العالى
پس از درود و سلام فراوان خدمت تمامى مسلمين و مؤمنين جهان به ويژه ايرانيان
ص: 184
عزيز و سلام به ارواح طيبۀ شهداى گرانقدر و عزيز اسلام در جاى جاى وطن عزيزمان ايران و درود و سلام به همۀ رزمندگان اسلام در تمامى جبهه هاى نبرد و بالاخره با سلام وافر و درود و رحمت خداوندى بر شما مقلَّد عزيز و رهبر كبير، به عرض عالى مى رسد:
1. شما در مسألۀ 345 از رساله عمليه در مورد غسل جنابت فرموده ايد: «به دو چيز انسان جنب مى شود: اول جماع، دوم بيرون آمدن منى، چه در خواب باشد يا بيدارى، كم باشد يا زياد، با شهوت باشد يا بى شهوت، با اختيار باشد يا بى اختيار»، لطفاً اندازه كمترين مقدار را مشخص بفرماييد.
بسمه تعالى، خروج منى ولو به مقدار سر سوزن موجب جنابت و غسل مى شود.
[سؤال 395]
2. در موقع بول كردن در بعضى مواقع چند قطره منى خارج مى شود. آيا بر اين هم غسل واجب مى شود يا نه؟
بسمه تعالى، هر رطوبتى منى نيست و تا يقين به منى بودن رطوبت پيدا نشود، غسل واجب نيست.
[سؤال 396] 1520
3. چنانچه بعد يا پيش از بول كردن مايع سفيد رنگى از بدن خارج شود و از نظر شكل ظاهرى شبيه منى بوده، ولى خارج شدن آن با جهش و شهوت نباشد و شخص هم مريض نباشد، حكم منى دارد؟
بسمه تعالى، پاک است و غسل واجب نيست.
[سؤال 397] 193
بسمه تعالى 25 / 12 / 1361
با عرض سلام خدمت دفتر استفتائات امام
ص: 185
مسأله 73 رساله امام: «آبى كه گاهى بعد از ملاعبه و بازى كردن از انسان خارج مى شود و به آن مذى مى گويند پاک است و نيز آبى كه گاهى...».
1. ملاعبه و بازى يعنى چه؟ شرح كامل اين مسأله را بفرماييد.
2. گاهى انسان چشمش به نامحرم و يا كسى و يا فيلمى كه تحريک كننده باشد مى افتد و يا در حين راه رفتن به دخترى نگاه مى كنى و آبى از انسان خارج مى شود آيا
پاک است يا نجس؟ و آيا غسل دارد يا نه؟
بسمه تعالى، تا احراز نشود منى بودن آن شرعاً، محكوم به طهارت است.
[سؤال 398] 194
بسمه تعالى 4 / 3 / 1361
حضرت آيت اللّه العظمى امام و قائد عظيم اسلامى متع اللّه المسلمين بطول بقاء وجوده الشريف
يكى از مؤمنين به علّت مسدود بودن مجراى بول عمل برقى انجام داده است و دكتر گفته به او كه منى تو به طور طبيعى خارج نمى شود، بلكه در حال احتلام و مقاربت به مثانه مى ريزد و بعداً با بول خارج مى شود و حالا بعد از مقاربت و احتلام روشن است كه منى خارج نمى شود و در مواقع بول كردن هم تشخيص نمى دهد كه با كدام دفعه منى خارج شده است. وظيفۀ اين مؤمن چيست؟ آيا هيچ غسل ندارد يا براى هر دفعه بول كردن غسل دارد؟
بسمه تعالى، اگر يقين به خروج منى ندارد غسل واجب نيست، ولى براى مقاربت غسل لازم است.
[سؤال 399] 448
2. آبى كه موقع تخلى (زمانى كه انسان مبتلا به يبوست است و بر خود فشار وارد مى آورد تا تخلى نمايد) از انسان خارج مى شود و شبيه به منى است چه حكمى دارد؟
بسمه تعالى، پاک است.
ص: 186
[سؤال 400] 7048
9. انزال مايعى بيرنگ و تقريباً غليظ آيا در حكم منى است؟
بسمه تعالى، اگر يقين به منى بودن آن ندارد حكم منى بر آن مترتب نمى شود.
[سؤال 401] 1874
2. رطوبتى كه از انسان هنگام معاشرت و «معاشقه» با همسر خود از او خارج مى شود آيا حكم منى را دارد و غسل بر آن واجب است يا خير و اگر حكم منى را ندارد آيا پاک است يا بايد تطهير گردد؟
بسمه تعالى، اگر يقين به منى بودن آن ندارد، غسل واجب نيست و پاک است.
[سؤال 402] 195
بسمه تعالى 28 / 6 / 1360
دفتر امام خمينى، مرجع عالى قدر، رهبر انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى
برادر مسئول! خواهشمندم چند مسأله اى كه از شما پرسش مى شود، به طور صحيح جواب بفرماييد تا شک هاى اين جانب برطرف شود:
1. گاهى اوقات كه به توالت مى روم، بدون هيچ احساس قبلى، در ابتداى ادرار، آب سفيد رنگ و گاهى سفيد كم رنگ از مجرا بيرون مى آيد: آيا اين آب منى است و غسل بر انسان واجب مى شود يا منى نيست؟ به طور مثال در رمضان دو سال قبل دو دفعه قبل از اذان صبح از من اين آب آمده و همين طور اوقات ديگر. ضمناً سن بنده 17 سال و چند ماه است و مقلد امام نيز هستم. ان شاء اللّه.
2. يک روز در خيابان راه مى رفتم كه نگاهم به پسرى دخترنما افتاد و بعد از آن وقتى به توالت رفتم همان آب سفيد از مجرا بيرون آمد. حكم اين آب چيست؟ و همچنين يک روز ديگر خواهرم با شوخى دست خود را به من زد كه باز همين واقعه
ص: 187
اتفاق افتاد. لطفاً روشن بفرماييد.
بسمه تعالى، 1 و 2، تا يقين به خروج منى حاصل نشود حكم جنابت مترتّب نمى شود.
3. مثل اين كه نظر امام در مورد نماز جمعه اين است كه پس از خواندن نماز جمعه، احتياطاً بايد نماز ظهر را خواند؛ آيا اگر نماز ظهر را نخوانيم از نظر امام اشكالى ندارد؟
بسمه تعالى، نماز جمعه واجب تخييرى است و مجزى از ظهر است.
4. اگر مقدارى پول در آخر سالى داشته باشيم و خمس آن را بپردازيم و در سال بعدى، همان پول را داشته باشيم، آيا دوباره بايد خمس آن پول را پرداخت؟
بسمه تعالى، دوباره خمس ندارد.
خداوند تعالى ان شاء اللّه به اماممان طول عمر عنايت بفرمايد و او را تا انقلاب مهدى حفظ بفرمايد و ان شاء اللّه ما براى هميشه در راه او و خدمتگزار به اسلام و مسلمين باشيم.
[سؤال 403] 3134
2. آبى كه در موقع لذت بردن (نه در موقع نزديكى كردن) مثل بوسه و غيره از انسان خارج مى گردد (رنگ آن روشنِ روشن ولى حالت لزج در آن وجود دارد) آيا حكم منى دارد يا نه؟ آيا غسل براى انسان واجب مى گردد؟
بسمه تعالى، حكم منى ندارد و پاک است و غسل واجب نيست.
[سؤال 404] 4083
4. اگر كسى با خود كارى كند كه مى داند منى از او خارج نمى شود چه جور است؟ اگر نمى داند كه خارج نمى شود يا مى شود و عمل را انجام دهد چه؟
بسمه تعالى، در هر صورت حرام است و اگر منى خارج شود، جنب مى شود.
[سؤال 405] 196
بسمه تعالى
خدمت دفتر امام، مدّ ظله العالى، پس از آرزوى توفيق براى اعضاى محترم آن دفتر
ص: 188
و سلامتى و طول عمر براى رهبر كبير انقلاب اسلامى
1. اگر دكتر در ادرار كسى تشخيص اسپرم (منى) بدهد و خود او هم بعد از ادرار، آبى با لزوجت ببيند و احتمال قوى دهد كه منى است، آيا آن آب، حكم منى دارد؟ و اگر داشته باشد لطفاً تكليف شرعى او را در قبال نمازهاى يوميه بيان فرماييد.
بسمه تعالى، حكم منى ندارد؛ مگر علم پيدا كند كه منى است.
2. اگر كسى شک دارد كه جنب است و بعداً غسل جنابت به نيت واجب كند و پس از غسل، معلوم شود جنب بوده، آيا همان غسل كافى است و با آن مى تواند نماز بخواند؟
بسمه تعالى، كافى است.
3. اگر كسى جنب باشد و آب هم نباشد ولى حمام هاى شهر، آب داشته باشد، اما چون در آن حمام ها احتمال خطر هست - به دليل ناامنى در شهرهاى كردستان - آيا مى تواند با تيمم نماز بخواند؟
بسمه تعالى، مانع ندارد.
[سؤال 406] 197
بسمه تعالى 19 / 4 / 1361
حضور مرجع مجاهد، رهبر عزيز مسلمين، نايب الامام، روح اللّه الموسوى الخمينى، بعد از سلام؛ اميد كه خداوند به حق محمد صلى اللّه عليه و آله و سلم و دودمان پاكش شما و تمام رهروان راه اللّه را در انجام مسئوليت هاى خطير، صبر و نصر عنايت فرمايد.
و اما بعد؛ غرض از مزاحمت، پرسيدن چند سؤال شرعى است.
جوان مجردى هستم كه هر چند وقت (2 يا 3 ماه) كه محتلم نمى شوم، چند روز متوالى هنگام دستشويى (بول كردن) قبل از بول، چند قطره (1 يا 2 يا 3) منى مخلوط با بول، بدون احساسى از بنده خارج مى شود. و چون متأسفانه هنگام غسل، آب و وقت زيادى مصرف و اسراف مى كنم، اين مسأله - خصوصاً در ماه مبارک - روحيه ام را خيلى ضعيف كرده است. بفرماييد:
1. در اين صورت تكليف بنده چيست؟ آيا بايد براى هر دستشويى كردنى غسل جنابت نمايم؟
ص: 189
بسمه تعالى، بدون يقين به خروج منى جنابت محقق نمى شود.
2. براى هر بار غسل چه مقدار وقت و آب لازم است؟
بسمه تعالى، مقدار متعارف كافى است.
3. چه كنم كه زياد شک نكنم و به خود اعتماد به نفس داشته باشم؟
بسمه تعالى، اعتنا نكنيد و وسوسه جايز نيست.
[سؤال 407] 198
بسمه تعالى
با درود و سلام به پيشگاه ولى عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و نايب بر حقش امام خمينى و با درود و سلام به شهيدان راه اسلام
محترماً به عرض مى رسانم: اين جانب مدت 2 سال است به بيمارى محتلم شدن دچار شده ام و هفته اى 4 الى 5 بار از عورت من آب خارج مى شود و حالت منى را دارد. چندين بار به طبيب مراجعه نموده ام؛ ليكن اظهار داشته اند به ندرت خوب مى شود؛ ولى همان طور كه بوده، هست. ضمناً بنده متأهل هستم لذا از دفتر امام خواهانم كه در اين مورد ما را راهنمايى فرمايند تا بتوانم به وظايف شرعى خود عمل نمايم. از خداوند متعال خواهان و خواستارم كه اين وجود پاک سرشار از لطف الهى را از سر ما مسلمين كوتاه نفرمايند. خدايا، خدايا، تا انقلاب مهدى، حتى كنار مهدى، خمينى را نگهدار. و السلام عليكم و رحمة اللّه و بركاته
بسمه تعالى، اگر منى بودن آنچه از شما خارج مى شود محرز باشد محكوم به نجاست است و بايد غسل جنابت با تمكن از استعمال آب، و تيمم در صورت عدم تمكن به جا آورد.
[سؤال 408] 199
بسمه تعالى 5 / 12 / 1361
با سلام حضور رهبر كبير انقلاب اسلامى، رئيس العلماء و المجتهدين، نايب الامام، الامام الخمينى، دامت بركاته
ص: 190
بنا به ضرورت مسأله و اداى وظيفۀ شرعى خود معروض مى دارد كه:
چنانچه شخص مجردى به واسطۀ ترک عادت از عمل زشتى، صبح ها بعد از بيدارى از مجراى ادرار او آبى كه شبيه به منى، شفاف، نه با جستن بلكه به واسطۀ سستى كه در لوله هاى مجراى ادرار حاصل شده، خارج شود حكم منى دارد يا خير؟
ثانياً در صورت تجويز دارو توسط پزشک، اگر از شدت آن آب كاسته شود و آب مزبور در لوله هاى مجرا باقى بماند چگونه است؟ و السلام
بسمه تعالى، تا علم به منى بودن رطوبت نباشد حكم به نجاست نمى شود و احكام منى را ندارد
[سؤال 409] 348
4. شخصى مى داند منى چه جور و چه شكلى و با چه شرايطى هم در مرد و هم در زن بيرون مى آيد و از مسأله 346 رساله آگاه است و به معناى ديگر، منى را از لحاظ جسم و طبيعت ظاهر مى شناسد؛ اگر هر رطوبتى غير از منى با شرايط مختلفى مانند شهوت، بى اختيار، تحريک، جستن و غير اين ها بيرون آيد، آيا آن رطوبت كه مثل منى نيست و مانند آن لزجى و غيره ندارد، حكم منى را دارد يا نه؟
بسمه تعالى، با شک در خروج منى، حكم به جنابت نمى شود.
[سؤال 410] 169
7. در موقع تنقيه بر اثر فشار زياد، مقدارى آب زلال شبيه منى به همراه بول خارج مى شود، آيا حكم منى را دارد و روزه را باطل مى كند؟ و نيز به غسل نياز دارم؟ در حالى كه نمى توانم غسل بكنم.
بسمه تعالى، تا يقين حاصل نشود، حكم منى ندارد.
[سؤال 411] 2933
2. باز سؤالاتى برايم پيش آمد كه همان دكتر گفته بود. آب غليظ سفيد مانندى كه
ص: 191
پس از بول مى آيد غسل ندارد و من در اين مسأله مشكوكم؛ لذا از شما راهنمايى مى طلبم.
بسمه تعالى، غسل واجب نيست.
[سؤال 412] 2725
5. شخصى در هنگام اجابت مزاج - مخصوصاً موقع يبوست - چيزى شبيه منى از او دفع مى شود كه طبق گفتۀ پزشك امرى طبيعى است؛ زيرا كه روده ها به غدۀ پروستات فشار مى آورند و باعث دفع ترشحات غدۀ پروستات مى شود؛ آيا محكوم به غسل است يا خير؟ و در صورتى كه نياز به غسل دارد، چنانچه در روز، دو يا سه مرتبه اين عمل واقع مى شود، حكم به چه صورت است؟ و نماز و عبادات واجبى كه قبلاً انجام داده و غسل ننموده، چه حكمى دارد؟
بسمه تعالى، در صورت شک در جنابت غسل واجب نيست.
[سؤال 413] 200
بسمه تعالى
1. اگر پس از تحريک جنسى آبى از انسان خارج شود كه صفات جنابت (دفق، شهوت، فتور) را ندارد، ليكن شباهت ظاهرى به منى دارد، حكم آن چيست؟
بسمه تعالى، در فرض مرقوم، حكم منى و بول بر آن مترتّب نيست.
[سؤال 414]
2. اخيراً در مردان، با عملى طبى كه انجام مى گيرد، مجارى خروج منى را گره مى زنند به طورى كه در هنگام مقاربت فقط مقدارى آب لزج (كه هميشه با منى همراه است) خارج مى شود. بفرماييد حكم احتلام اين چنين افراد كه منى از آن ها خارج نمى شود چيست؟
بسمه تعالى، اگر بدون مقاربت آبى از انسان در حال خواب يا بيدارى خارج شود و صفات منى را نداشته باشد، حكم جنابت مترتّب نمى شود؛
ص: 192
مگر آن كه يقين كند منى از او خارج شده است.
[سؤال 415] 201
بسمه تعالى 27 / 3 / 1361
خدمت برادران و خواهرانى كه در دفتر امام عزيز (خمينى بت شكن، ابرمرد تاريخ، ابراهيم زمان، اميد مستضعفين جهان، رهبر عظيم الشأن جهان اسلام، خار چشم مستكبرين، دشمن شمارۀ يک امريكاى جنايت كار، پير مجاهد، پير نستوه، يارى دهندۀ لشكريان اسلام) انجام وظيفه مى كنيد، سلام عليكم.
پس از عرض سلام، از خداوند متعال سلامتى و تندرستى اماممان را خواستارم. چندتايى سؤال و اشكالاتى دارم و طبق «لا حياء فى الدين؛ حيا در دين نيست» آن ها را ذكر مى كنم؛ اميدوارم كه پاسخ آن ها را مرقوم فرماييد.
1. اگر در حالى كه زن حيض است با او جماع شود، آيا جماع كننده علاوه بر غسل جنابت، غسل حيض هم بدهكار مى شود؟ اگر درست است، در موقع غسل، نيت كدام يک را بايد جلوتر بياورد؟ يا اين كه نيت هر كدام را جلوتر بياورد اشكال ندارد؟
بسمه تعالى، بر مرد فقط غسل جنابت واجب مى شود.
2. اگر شک داشته باشيم كه شب چهارم يا پنجم حيض زن حائض باشد، ولى زن گفته باشد كه شب پنجم است، آيا بايد قبول كرد؟ و كفارۀ شب پنجم و ششم را كه برابر 4/5 نخود طلا است بايد داد؟ و اگر شب چهارم باشد ولى زن بگويد شب پنجم است، زن در قبال اين دروغش بدهكار است يا نه؟
بسمه تعالى، قول زن حجت است بر مرد.
3. نيت نماز مسافر چگونه است؛ مثلاً اگر بخواهيم چهار ركعت نماز عشا بخوانيم بايد اين طور نيت بياوريم كه بگوييم: «چهار ركعت نماز شكسته، عشا، مى خوانم قربة الى اللّه، اللّه اكبر» و دو ركعت بخوانيم، يا اين كه نيتش طور ديگر است؟ هر طورى است توضيح بفرماييد.
بسمه تعالى، نيت قصر كفايت مى كند و اسم ركعات بردن لازم نيست.
4. پدر و مادر و برادرى كه نمازشان اشتباه است و اگر از آن ها بخواهيم كه بياييد تا نمازتان را صحيح كنيم و در مقابل علاوه بر اين كه نمى خواهند كه اشتباه نمازشان را رفع كنيم، مى گويند اگر اشتباه است براى خودمان است و اگر نيست هم براى خودمان مى باشد و حتى بعضى اوقات مى گويند: به
ص: 193
جناب عالى ربطى ندارد؛ ما در قبال اين عكس العمل كه هرچه ارشاد مى كنيم گوش نمى كنند، مى خواهم جدا شوم. جواب ما را لطف بفرماييد.
بسمه تعالى، اگر ارشاد و راهنمايى تأثير ندارد تكليف از شما ساقط است.
5. «مسأله 2594. يک شرط از پنج شرط سربريدن حيوان اين است كه كسى كه سر حيوان را مى بُرد - چه مرد باشد، چه زن - بايد مسلمان باشد و اظهار دشمنى با اهل بيت و پيغمبر صلى اللّه عليه و آله و سلم نكند. و بچه مسلمان هم اگر مميز باشد - يعنى خوب و بد را بفهمد - مى تواند سر حيوان را ببرد». ولى در محل ما رسم بر اين است كه اگر مرد حاضر باشد جايز نيست كه زن سر حيوان را ببرد، آيا درست است؟ و دليل اين كه حضور مرد باعث جلوگيرى از سر بريدن حيوان توسط زن مى شود چيست؟
بسمه تعالى، شرط شيعى بودن در قربانى حج است و حضور مرد مانع از صحت سر بريدن توسط زن نيست.
[سؤال 416] 202
بسمه تعالى
حضور محترم مسئولين دفتر امام، دام ظله، پس از عرض سلام، مسائل ذيل را توضيح فرماييد:
اگر در هنگام ملاعبه با زن خود، آبى از مرد خارج شود - كه گفته مى شود آب وذى يا مذى مى باشد - آيا هنگامى كه آب بى اختيار خارج شد، غسل دارد يا نه؟ و اگر غسل دارد، به نيت چه چيزى بايد غسل كند؟
بسمه تعالى، وذى و مذى غسل ندارد و تا يقين به خروج منى حاصل نشود غسل واجب نيست.
[سؤال 417] 203
بسمه تعالى
با درود فراوان به رهبر كبير انقلاب اسلامى و بنيان گذار جمهورى اسلامى و با درود و سلام به روان پاک شهيدان راه حق و حقيقت از كربلاى امام حسين عليه السلام گرفته تا كربلاى خمينى بت شكن.
ص: 194
خدمت رهبر مستضعفان جهان سلام عرض مى نمايم. پس از عرض سلام؛ سلامتى شما را از درگاه ايزد متعال خواهانم و اميدوارم كه حال شما خوب باشد. بارى رهبرم؛ من جوانى هستم 17 ساله. مشكلى دارم كه به رساله شما مراجعه نمودم؛ ولى مشكلم را نتوانستم خودم حل نمايم و گفتم كه براى شما بگويم تا راهنمايى ام نماييد. مشكل من بيرون آمدن منى بدون شهوت و بى اختيار است. من تقريباً يك ماه و نيم است كه به اين درد مبتلا شده ام. بعد از بيرون آمدن منى به حمام رفته و غسل مى نمايم و بيرون مى آيم و بعد از چند ساعت دوباره بيرون مى آيد. بعضى موقع ها كم و بعضى موقع ها زياد. مثلاً صبح به حمام رفته و غسل مى نمايم و بعد از ظهر، دوباره منى بدون شهوت و بدون اختيار بيرون مى آيد.
بسمه تعالى، اگر يقين به خروج منى داريد بايد غسل كنيد و چنانچه غسل حرجى باشد، بايد تيمم نماييد و بدون يقين چيزى بر شما نيست.
[سؤال 418] 204
بسمه تعالى 17 / 1 / 1362
دفتر امام خمينى، سلام عليكم
برادرى، موج انفجار باعث شده كه دچار سردردهاى بسيار شديد و غيرقابل پيش بينى شده و دچار لرزه و رعشه كه تمام عضلات را در بر مى گيرد و دائماً از نامبرده
منى خارج مى شود، البته خروج منى با عدم جنبش و رخوت بدن صورت مى گيرد.
فتواى حضرت امام را در مورد نامبرده جهت اداى نماز و طهارت، اعم از غسل و... بيان فرماييد. و من اللّه التوفيق
بسمه تعالى، اگر يقين پيدا مى كند كه رطوبتى كه از او خارج مى شود منى است، بايد به احكام جنابت عمل كند و در صورت شک چيزى بر او نيست و اگر مرضى دارد كه منى پيوسته از او خارج مى شود و وقتى ندارد كه نماز را در آن وقت بخواند، در صورت امكان براى هر نماز يک غسل كند و اگر ممكن نيست، به جاى غسل تيمم كند و نماز بخواند.
ص: 195
[سؤال 419] 205
بسمه تعالى
اگر در اثر مرض مانند قطع نخاع، بدون اراده از كسى منى خارج شود، آيا موجب جنابت مى شود و تكليف شرعى او از اين جهت چيست؟
بسمه تعالى، جنب مى شود و اگر مى تواند بايد غسل كند، وگرنه تيمم نمايد و نماز بخواند و اگر به طورى است كه بعد از غسل يا تيمم نمى تواند خود را نگهدارد و نماز بخواند، براى هر نماز يک غسل در فرض امكان و يک تيمم در فرض ديگر كافى است.
[سؤال 420] 206
بسمه تعالى
لطفاً پاسخ سؤالات ذيل را مرقوم فرماييد:
1. در صورتى كه در خواب رطوبتى با شهوت از انسان خارج شود و رنگ و شكل آن مانند منى باشد ولى با جستن بيرون نيايد و بعد از بيرون آمدن رطوبت بدن سست نشده باشد حكم منى را دارد يا خير؟
بسمه تعالى، تا يقين به منى بودنش حاصل نشود و صفات و علامات منى را نداشته باشد حكم به جنابت نمى شود.
2. مشكلى هم در حزب جمهورى برايمان مطرح است و آن روزنامه هاى باطله و پوسترهاى مختلف كه داراى آيه هاى قرآن مى باشد، است، مى خواستم سؤال كنم اولاً آيه هايى كه اعراب و حركت ندارد مانند آيه هاى حركت دار شامل احترام است يا نه؟ و اگر بوده خواهشمندم در اين كار ما را راهنمايى فرماييد زيرا كاغذها و روزنامه هاى باطله كه قابل دور انداختن هم نيستند و مشكلى برايمان شده و نمى دانيم با آن ها چه كار كنيم.
بسمه تعالى، كلمات و آيات قرآن خواه با اعراب باشد يا بدون آن حكم قرآن دارد و تنجيس و اهانت آن جايز نيست.
3. رفتن به روزنامه و نشريات در ايام سوگوارى و تعطيلات آن اشكال دارد يا نه؟
بسمه تعالى، اشكال ندارد.
ص: 196
4. آيا فضله پرندگان حلال گوشت و مدفوع و ادرار حيوانات حلال گوشت (مرغ و مرغابى و گوسفند و گاو) نجس است يا نه؟
بسمه تعالى، پاكند.
5. آيا آرم جمهورى اسلامى كه به شكل اللّه است حكم اسماء خدا را دارد و بى وضو به آن نمى توان دست زد؟
بسمه تعالى، حكم لفظ جلاله دارد.
6. آيا هم خانواده سگ مانند گرگ و غيره همانند سگ نجس هستند؟
بسمه تعالى، نجس العين نيست ولى حرام گوشت است و بول و مدفوع آن نجس است.
7. آيا استفاده از ماشين هاى دولتى براى امورى كه جنبه شخصى نداشته ولى جنبۀ حزبى دارند از نظر شرع اشكال دارد؟
بسمه تعالى، تابع مقررات اداره و اجازه مسئولين مربوطه است.
8. آيا مكان هايى را كه در ادارات نمازخانه مى كنند همان احكام مسجد بر آن ها جارى است؟
بسمه تعالى، اگر به عنوان مسجد وقف نشده حكم مسجد ندارد.
9. شرط عدالت براى امام جماعت به چه صورت است آيا جنبه نسبى دارد و اگر شخصى به خوبى مشهور باشد و مردم او را درست كار بدانند مى تواند امام جماعت شود؟ اين موضوع در مورد من صدق مى كند و در اداره بهدارى گاهى به علت نيامدن امام جماعت مرا امام جماعت قرار مى دهند ولى من به علت آن كه هنوز ايمان كامل ندارم متأسفانه دچار غرور مى شوم از اين كه مردم مرا شايسته امام جماعت شناخته اند آيا با اين حال من مى توانم امام جماعت آن ها باشم؟
بسمه تعالى، ميزان در عدالت امام جماعت تشخيص مأمومين است و معنى عدالت در رساله ذكر شده است.
10. آيا در هنگام سجده حتماً بايد گودى كف دست ها بر زمين قرار گيرد يا اين كه اگر دست ها را به حالت عادى بر روى زمين قرار دهيم كافى است؟
بسمه تعالى، دست ها را به نحو متعارف به زمين نهادن كفايت مى كند.
[سؤال 421] 207
بسمه تعالى
محضر مبارک حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى دام ظله
1. آيا مشخصات ظاهرى (مانند بو - مزه - چسبندگى) در تشخيص منى اعتبار دارد؟
ص: 197
2. اگر در خواب رطوبتى از انسان خارج شود كه سه نشانه مذكور در رساله يا بعضى از آن ها را نداشته باشد طريق ديگرى براى اين كه حكم شود كه آن منى است وجود دارد؟
بسمه تعالى، علائم منى معلوم است و در رساله هم ذكر شده است و تا يقين به خروج منى نباشد حكم به جنابت نمى شود.
[سؤال 422] 5405
5. گاهى اگر با شهوت هم آبى بيايد و منى نباشد غسل لازم است يا اين كه آن آب پاک مى باشد؟
بسمه تعالى، اگر يقين دارد كه منى نيست غسل واجب نمى شود.
[سؤال 423] 1669
2. آبى كه در هنگام بول كردن از انسان خارج مى شود و لزج است ليكن منى نيست حكم آن چيست؟
بسمه تعالى، حكم جنابت ندارد.
[سؤال 424] 208
بسمه تعالى
سلام عليكم و رحمة اللّه، ان شاء اللّه كه امام عزيزمان سلامت و تحت توجهات ولى عصر امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بوده باشند.
با رجوع به توضيح المسائل شما جواب سؤالات خود را نيافتم، به همين جهت از شما خواهش دارم كه به اين چند سؤال پاسخ بفرماييد.
1. اگر شخصى دائم ترشح داشته باشد و خيسى آن مثل يا خيلى شبيه به منى باشد؛ آيا براى اين شخص واجب است كه براى هر نماز يا هر يک روز روزه يک غسل انجام دهد؟ آيا اين خيسىِ در آلت، حكم منى را دارد و بايد لباس را عوض كرد يا نه؟ البته اين خيسى بدون احساس و بدون اراده است.
ص: 198
بسمه تعالى، تا يقين به خروج منى حاصل نشود، احكام جنابت مترتّب نمى شود.
[سؤال 425]
2. همين خيسى بعد از جنب شدن به هر ترتيب كه باشد تا يک يا دو روز لااقل به طور شديدتر ادامه دارد و چون بيشتر اوقات اين ترشح مثل منى است؛ آيا تا وقتى كه اين خيسى ادامه دارد - با توجه به اين كه گفته شد: اين ترشح دائمى است - بايد غسل كرد يا نه؟
بسمه تعالى، تا يقين به خروج منى حاصل نشود، احكام جنابت مترتّب نمى شود.
3. آيا تكليف مقلدين شما در توضيح المسائل براى شخص وسواسى هم به يک ميزان است يا نه؟ به خصوص كه اين شخص در نجاسات وسواس داشته باشد، آيا بايد مثل يک شخص سالم عمل كند يا اين كه شما فتواى ديگرى دربارۀ شخص وسواسى داريد؟ (با توجه به اين كه اين شخص تنها دربارۀ خودش نيست)
بسمه تعالى، وسوسه از شيطان است. جايز نيست به آن اعتنا نمايد؛ بلكه بايد در طهارت و نجاست و غسل و وضو مثل متعارف مردم عمل كند.
[سؤال 426] 3344
6. كسى كه شک كند جنب شده، آيا بايد غسل كند؟
بسمه تعالى، تا يقين به جنابت حاصل نشود، غسل واجب نمى شود.
[سؤال 427] 3344
7. شخصى كه مبتلا به بيمارى حمله اى است حالش بد مى شود (منظور حمله) و آن شب موقع حمله، بلكه بعد از حمله جنب مى شود، آيا بايد چه نوع غسلى كند؟ و آيا به نيت غسل جنابت واجب و يا چيز ديگر غسل كند؟
بسمه تعالى، اگر يقين پيدا كرده منى از او خارج شده، بايد غسل كند.
ص: 199
[سؤال 428] 5000
2. بچه هنوز بالغ نشده اگر به زن دخول كند به هر دو غسل واجب مى شود يا نه؟ شما امر بفرماييد.
بسمه تعالى، هر دو جنب مى شوند لكن تا بالغ نشده غسل واجب نيست.
[سؤال 429] 6523
3. بچه كه هنوز بالغ نشده به دخترى نابالغ كه هر دوتا شهوت ندارند بلكه به عنوان بازى دخول كند بر آن ها غسل واجب است هيچ كدام آب منى و عشق ندارند فقط به همديگر دخول كرده چيز ديگرى نبوده؟ شما امر بفرماييد.
بسمه تعالى، هر دو جنب مى شوند لكن قبل از بلوغ غسل واجب نيست.
[سؤال 430] 6523
4. اگر ديوانه اى به ديوانه ديگر دخول كند مرد و زن هر دوتا ديوانه باشند به آن ها غسل واجب است يا نه؟ شما امر بفرماييد.
بسمه تعالى، هر دو جنب مى شوند لكن تا ديوانه است غسل واجب نيست.
[سؤال 431] 209
بسمه تعالى 15 / 1 / 1361
محضر حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى مدّ ظله العالى
با توجه به مسأله 349 رساله، اگر انسان از روى پارچه جماع كند، يعنى آلت خود را با پارچه بپيچد بعد جماع كند، با توجه به اين كه پارچه بين آلت و فرج فاصله مى اندازد، آيا انسان جنب مى شود يا نه؟ و السلام عليكم
بسمه تعالى، در مفروض سؤال، جنب مى شود و غسل واجب است.
ص: 200
[سؤال 432] 218
7. اگر انسان بداند كه صبح نمى تواند آب پيدا كند، يعنى نماز صبح را بايد با تيمم بخواند و بر اثر عللى، مثلاً اگر مجامعت نكند باعث يک سرى مسائل بين خانواده مى شود و يا اين كه انسان، خود در خواب جنب شود وظيفه چيست؟
بسمه تعالى، مانع ندارد.
[سؤال 433] 210
بسمه تعالى
دفتر سؤالات دينى حضرت امام خمينى
با سلام؛ خواهشمند است به سؤالات زير جواب فرماييد:
1. آيا دوشيزگان و بانوان هم محتلم مى شوند؟
بسمه تعالى، ممكن است؛ ولى تا يقين به خروج منى نداشته باشند، حكم به جنابت نمى شود.
2. در صورت پاسخ مثبت، تكليف كسانى كه به اين مسأله جاهل بوده و بدون غسل مدت ها اعمال عبادى خود را انجام داده اند چيست نسبت به عبادات گذشته چطور؟
بسمه تعالى، اگر يقين نداشته باشند كه جنب بوده اند، قضاى نمازها لازم نيست و در هر صورت روزه ها قضا ندارند.
3. در صورت احتلام بانوان آيا ترشح بدن آن ها نجس است؟
بسمه تعالى، ترشح بدن نجس نيست.
4. كسى كه طبق دستور شرع بعد از بول عمل استبراء را انجام مى دهد در صورتى كه بعداً احساس رطوبت در مجراى بول نمايد اگر اين رطوبت روزانه چند بار احساس شود پاک است يا خير؟
بسمه تعالى، اگر خارج نشده نجس نيست و اگر خارج شده، در صورت شک در بول بودن آن، محكوم به طهارت است.
5. كسى كه به يک سازمان دولتى بدهى دارد، مثلاً از تلفن آن سازمان و نظير آن براى كار خصوصى
ص: 201
استفاده كرده؛ آيا مى تواند آن بدهى را به سازمان ديگرى كه آن هم دولتى است بپردازد؟
بسمه تعالى، بايد به همان سازمانى كه به آن بدهكار است رد كند.
[سؤال 434] 211
بسمه تعالى
خدمت حضرت امام خمينى، مدّ ظله العالى
در مسأله 346 احكام جنابت فرموده ايد: «دربارۀ زن لازم نيست آن آب يا رطوبت با جستن و سست شدن بدن باشد؛ بلكه اگر با شهوت باشد حكم منى دارد».
تشخيص اين مورد براى زنان كه اغلب ترشح مى بينند و با كمى شهوت و خوشايندى ممكن است ترشح خارج شود چگونه است؟ در مورد دوشيزگانى كه در عقد هستند و ممكن است كه حتى در حين صحبت رطوبتى با شهوت خارج شود، بنا به مسأله بالا آيا حكم منى دارد؟ اگر چنين نيست لطفاً توضيح دهيد.
بسمه تعالى، ترشحات ذكر شده پاک است و غسل ندارد.
[سؤال 435] 212
بسمه تعالى
حضور محترم مرجع عالى قدر، امام خمينى
مسأله من اين است كه شما در رساله فرموديد كه در مورد زنان، مسأله جنب شدن احتياج به آن سه خصوصيت كه در بالاى آن ذكر فرموديد ندارد؛ فقط با شهوت باشد حكم جنب را دارد.
آنچه من درگير آن هستم اين است كه بر اثر يک خطورات خيلى سريع، شايد هم در يک آن، حتى با ياد آن، ترشح ديده مى شود؛ حتى مى خواهم بگويم از اين مسأله من رنج مى برم؛ آيا اين جا هم همان حكم شهوت را دارد يا خير؟ و زمانى هم هست كه بدون اين كه حتى خطورى هم باشد من يک حالت تحريك شده را دارم؛ بدون رابطه با چيزى و يا كسى و يا حتى فكر و اين را هم مى دانم كه حتى فكر كردن ممكن
ص: 202
است انسان را جنب كند؛ ولى اين را مى خواهم بدانم آيا با قصد اين كه من بخواهم لذت ببرم حكم شهوت را دارد، و يا نه؟
چندين ماه است كه از اين مسأله رنج مى برم؛ حتى موقع نماز خواندن هم دچار اين مشكل مى شوم و نمى دانم كه آيا نمازهايم باطل است يا نه و حتى از كارهاى مستحبى بازمانده ام و اين مسأله را نمى توانم به اين واضحى براى كسى مطرح كنم؛ ولى چون خيلى رنجم مى داد فلذا تصميم گرفتم كه به عرض شما برسانم كه شايد راهنماييم بفرماييد:
بسمه تعالى، ترشحات ذكر شده حكم منى ندارد و از وسواس بايد اجتناب شود.
[سؤال 436] 3839
2. دو دختر جوان بالغ به همديگر جماع كنند منى هر دو بريزد اين ها جنب مى شوند غسل جنابت واجب مى شود يا نه؟
بسمه تعالى، واجب است.
[سؤال 437] 3839
6. زن به زن ديگر جماع كند شهوتشان بريزد، غسل جنابت بر آن ها واجب مى شود؟ شما بيان فرماييد.
بسمه تعالى، اگر يقين كند كه منى از او خارج شده غسل جنابت بر او لازم است.
[سؤال 438] 213
بسمه تعالى
محضر مبارک حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى، دامت بركاته
بعد از سلام و تحيات متمنى است چند سؤال ذيل را جواب بفرماييد. (با كمال معذرت از صراحت)
ص: 203
1. در رساله مباركه مرقوم است كه دربارۀ مايعاتى كه از زن خارج مى شود، اگر با شهوت بيرون آمده باشد در حكم منى است، آيا منظور مايعاتى كه در حال ملاعبه شهوانى و تخيلات مانند مذى مردان در حال ملاعبه خارج مى شود يا مايعى است كه در حال شهوانى مخصوص كه گاهى با سوزش و سستى بيرون مى آيد؟ كدام يک منى و موجب جنابت است؟ بعد از خواب آن چنانى چيزى ببيند؟
بسمه تعالى، در صورت شک حكم منى ندارد.
[سؤال 439]
2. آيا زن يا دختر با خود كارى كند يا تخيلاتى در سر بگذراند كه باعث خروج مايع مذكور (هر كدام كه نجس و جنابت آور است) گردد آيا حرام است؟ و اگر تخيلات شيطانى به فكر او بيايد و ادامه دهد بدون خروج مايعات منى آيا اين هم بر فرض حرمت صورت اول حرام است يا نه؟
بسمه تعالى، كارى كه موجب تهييج شهوت و خروج منى است جايز نيست.
3. اگر دختر يا زن با مانتو و روسرى كه دست و صورتش پيدا است به كوهنوردى و جهاد سازندگى و از اين قبيل كارهاى ورزشى و خدماتى برود همراه با دختران ديگر در صورتى كه احتمال برخورد و اجتماع و نگاه و تماشاى پسران كه براى خدمت يا گردش جداگانه آمده اند باشد و آن ها هم به خدمت و كار خود مشغولند آيا جايز است برود يا نه؟
بسمه تعالى، اگر فساد دارد بايد اجتناب كنند.
[سؤال 440] 246
2. دخترى در زمان طاغوت نامزدى داشته كه فكر مى كردند با هم عقد خواهند كرد. يک بار نامزدش دست او را در دست گرفته و با آن بازى كرده، دختر شديداً تحريک شده و آب از او خارج شده و شلوارش را خيس كرده است. در آن هنگام دختر نمى دانسته كه بايد غسل كند يا نه، ولى دو يا سه سال بعد اين نامزدى به هم خورده است؛ چون دختر با اسلام اصيل آشنا شده (نه سنتى) و سعى كرده از كارهاى
ص: 204
گذشته اجتناب كند؛ ولى پسر حاضر نشده اسلام را بپذيرد. حالا اين دختر مى خواهد بداند؛ با توجه به اين كه آن موقع ناآگاه بوده و غسل نكرده و نماز خوانده؛ آيا بايد
نمازهاى گذشته را قضا كند يا نه؟
بسمه تعالى، اگر يقين ندارد كه رطوبتى كه از او خارج شده منى است، غسل واجب نشده و نمازها قضا ندارد.
[سؤال 441] 214
بسمه تعالى 23 / 8 / 1361
1. اگر كسى استمناء كرده باشد ولى يقين نداشته باشد به اين كه منى از او بيرون آمده يا نه، آيا نماز و روزه هايى كه در زمان انجام استمناء خوانده و گرفته قضا دارد يا نه؟
بسمه تعالى، در فرض سؤال، نماز و روزه قضا ندارد.
[سؤال 442]
2. ترشحاتى كه از دختر خارج مى شود، آيا حكم منى را دارد يا نه؟
بسمه تعالى، حكم منى را ندارد.
3. آيا ادا كردن كلمات در نماز از مخرج واقعى شان واجب است؟
بسمه تعالى، بايد كلمات طورى ادا شود كه عرف عرب آن را صحيح بداند.
[سؤال 443] 215
بسمه تعالى 1 / 3 / 1361
رياست با سعادت جناب مستطاب حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى
با سلام مخصوص، اميدوارم وجود مبارک، پيوسته در زير سايۀ خداوند بارى تعالى سلامت و خالى از ملال و دور از رنج و مشقت بوده باشد.
1. با كمال معذرت از محضر امام عزيز و رهبر كبير انقلاب، راجع به مسأله شمارۀ (346) توضيح المسائل دربارۀ احكام غسل سؤال مى شود از اين كه راجع به اين بيان فرموده ايد: (ولى در زن و مريض لازم نيست آن آب، با جستن بيرون آمده باشد؛ بلكه
ص: 205
اگر با شهوت بيرون آمده باشد، در حكم منى است و لازم نيست بدن او سست شود).
متمنى است كه توضيح بيشترى بيان فرماييد تا جاى ابهامى باقى نماند. زيرا ممكن است بعضى اشخاصى باشند كه خيلى حساس بوده باشند و يا از كسانى باشند كه غالباً آبى از آن ها بيرون مى آيد ولو مختصر با سست نشدن بدن. آيا هر آبى اين حكم را دارد يا نه؟ زيرا در اين صورت، بايد در بيست و چهار ساعت چند غسل انجام گيرد. در اين جا مسأله قدرى مشكل تر مى شود؛ زيرا غير از غسل كردن ممكن است انسان به آن اعتنا نكند و دائماً شک نمايد.
بسمه تعالى، تا يقين به اين كه رطوبت منى است نباشد، حكم به جنابت نمى شود.
2. آيا هشت ركعت نماز شب را مى شود نيت قضا كرد يا نه؟ اگر مى شود طرز آن را بيان فرماييد كه به جاى دو ركعتى مى شود يا چهار ركعتى؟
بسمه تعالى، نماز شب به جاى نماز قضا محسوب نيست.
[سؤال 444] 216
بسمه تعالى
آيا منى هميشه در هر حالتى بيرون مى آيد يا گاه در حالاتى آره و گاه نه؟ اگر واقعاً اين طور است آيا مى شود كه كسى مقلد امام باشد؛ ولى در اين مورد از كس ديگر تقليد كند؟ از شما خواهش مى كنم كه مرا در اين زمينه يارى كرده و به طور دقيق بگوييد كه منى براى زن و مرد و دختر و پسر هر چهار تا هست يا فقط براى پسر و مرد هست؟ اگر هست؛ آيا دختر يا پسر يا زن و مرد مى فهمند كه منى خارج شده؟ اگر نمى فهمند، پس منى چه نشانه اى در دختر و پسر و زن و مرد دارد؟
بسمه تعالى، منى علائمى دارد كه در رساله نوشته شده است و تا يقين به خارج شدن منى پيدا نشود و يقين پيدا نشود كه رطوبتى كه خارج شده منى است، حكم به جنابت نمى شود و غسل واجب نيست و خواهران كمتر يقين پيدا مى كنند.
ص: 206
[سؤال 445] 217
بسمه تعالى 12 / 8 / 1361
با عرض سلام و آرزوى موفقيت شما در جهت ارائه طريق به مردم و روشن نمودن مسائل شرعى براى آنان و با عرض معذرت و پوزش، چند سؤال ذيل را مطرح نموده؛ خواهشمند است پاسخ هاى لازم را بفرماييد.
1. در چه مواردى غسل جنابت بر زن واجب مى شود؟ آيا ديدن خواب شهوانى - به سر بردن با همسر و به لذت رسيدن جز از طريق نزديكى - را نيز شامل مى شود يا خير؟ اگر بيرون آمدن منى مطرح است، علائم آن در زنان به چه نحو مى باشد؟
بسمه تعالى، تا يقين به خارج شدن منى پيدا نكند حكم به جنابت نمى شود.
[سؤال 446]
2. آيا عمل استمناء براى زنان هم هست يا نه؟ در اثر آن غسل واجب مى شود يا خير؟ و آيا حد شرعى يا تعزير دارد يا نه؟
بسمه تعالى، اگر يقين پيدا كند كه منى خارج شده بايد غسل كند.
[سؤال 447]
3. آيا صحيح است كه اگر زن عطر زده باشد و به خيابان برود، بر او غسل جنابت واجب مى شود؟
بسمه تعالى، غسل واجب نمى شود.
4. آيا اگر زنى به دكتر زنان مراجعه و نتيجه نديده باشد و دكتر متخصص زن نيز در آن زمينه موجود نباشد و به دليل بيمارى ناچار از مراجعه به پزشک مرد باشد، معصيت كرده يا خير؟
بسمه تعالى، در صورت ضرورت مانع ندارد.
به اميد سلامتى و طول عمر امام امت، به اميد پيروزى كامل رزمندگان اسلام در تمام جبهه هاى نبرد حق عليه باطل
ص: 207
[سؤال 448] 218
بسمه تعالى 9 / 10 / 1361
با درود بى كران به امام امت
با سلام خدمت آقايان، عرض مى كنم كه بر اثر ازدواج، يک سرى سؤالات برايم پيش آمده كه پس از اين كه مطلع شدم كه دفترى به نام دفتر استفتاى امام در قم است، تصميم گرفتم خودم را از شک هاى ايجاد شده در آورم. لذا خواهشمند است جواب كامل سؤالات ذيل را - كه شايد به نمايندگى از چند نفر است ارسال داريد.
قبلاً از زحمات شما صميمانه تشكر مى كنم.
1. موقع ملاعبۀ با همسر آبى كه از همسر (زن) مى آيد چگونه است و آيا غسلى بر او هست يا خير؟
2. موقع ملاعبۀ با همسر آبى كه از شوهر (مرد) مى آيد چگونه است؟ البته بعد از استبراء.
3. هر گاه انسان با همسر خود ملاعبه كرده و شب بخوابد و صبح كه بيدار مى شود اثرى در لباس زير خود ببيند و شک داشته باشد كه منى است يا غيره (وذى - مذى - ودى)، چه حكمى دارد و آيا غسل دارد يا خير؟ چنان كه بوى مخصوصى هم بدهد. (با توجه به اين كه مى دانيم آمدن منى از انسان همراه با سست شدن بدن است و در نتيجه از خواب بيدارشدن در آن لحظه، و اين كه سؤال سه در موقعى است كه اين عوامل نباشد).
بسمه تعالى، 1 و 2 و 3، تا يقين به منى بودن آب نباشد حكم به جنابت نمى شود.
4. در يک شب آيا انسان مى تواند چند بار با همسر خود مجامعت كند يا خير؟
بسمه تعالى، مانع ندارد.
5. در موقع غسل كردن آيا دست كشيدن به بدن هم لازم است يا اين كه فقط آب از دوش بر بدن بريزد كافى است (البته بعد از تميزشدن بدن از نجاسات)؟
ص: 208
بسمه تعالى، دست كشيدن لازم نيست ولى آب بايد به همه جاى بدن برسد.
6. آرايش كردن زن در مجلس زنانه چگونه است؟
بسمه تعالى، اگر مفسده نداشته باشد اشكال ندارد.
7. اگر انسان بداند كه صبح نمى تواند آب پيدا كند، يعنى نماز صبح را بايد با تيمم بخواند و بر اثر عللى، مثلاً اگر مجامعت نكند باعث يک سرى مسائل بين خانواده مى شود و يا اين كه انسان، خود در خواب جنب شود وظيفه چيست؟
بسمه تعالى، مانع ندارد.
لازم به تذكر است كه بنده، مقلد امام هستم و رسالۀ ايشان را مطالعه كرده ام ولى يک مقدار حالت شكاكى در اين زمينه دارم كه با جواب دادن كامل شما به سؤالات برطرف مى شود.
[سؤال 449] 1641
5. برخى اوقات زن به علت مساحقه و تفخيذ با مرد، تحريک كه شد، تقريباً حالت انزال به او دست مى دهد، يعنى به شدت تكان مى خورد و احساس ريزش آبى در داخل خود مى كند كه فكر مى كند منى است و بى حال و سست مى شود كه فكر مى كنند جنب شده اند، آيا پس از اين حالت، غسل جنابت واجب است يا نه؟
بسمه تعالى، اگر يقين به انزال منى حاصل شود و از مجرا به خارج برسد، غسل واجب است.
[سؤال 450] 1377
8. با توجه به مسأله 346 رساله حضرت امام در احكام جنابت، زن ها هم منى دارند. آيا منى زن ها و مردها از نظر رنگ و بو و ساير علائم يكى هستند يا خير؟ و همچنين آيا زن ها و دخترخانم ها هم محتلم مى شوند؟ و آيا شرط ثبوت اين احتلام، لكۀ حاصل از منى است يا خير؟
بسمه تعالى، تا يقين به خروج منى حاصل نشود، حكم جنابت مترتّب نيست.
ص: 209
[سؤال 451] 991
10. دفق و فتور بدن را در جنابت زن شرط نمى دانيد و فقط حصول شهوت را در خروج رطوبت منى شرط جنابت فرموده ايد؛ پس با رطوبتى كه به نام مذى - آن هم در موقع شهوت - از مرد و زن خارج مى شود چه تفاوتى دارد؟
بسمه تعالى، ميزان شهوتى است كه مقارن با آن منى خارج مى شود و با ساير حالات روحى فرق دارد.
[سؤال 452] 219
بسمه تعالى 2 / 11 / 1361
حضور مبارک مرجع عالى قدر جهان اسلام و رهبر انقلاب اسلامى ايران، حضرت امام خمينى، دامت بركاته
در مسأله 346 در احكام جنابت فرموده ايد: «..... در زن لازم نيست آن آب با جستن بيرون آمده باشد؛ بلكه اگر با شهوت بيرون آمده باشد در حكم منى است و لازم نيست بدن او سست شود».
اين مسأله براى اكثر خانم ها محل ابهام و اشكال است و هرچند از علماى مختلف سؤال شده، جواب دقيق و روشنى دريافت ننموده ايم. از حضور مبارک آن زعيم بزرگوار استدعا داريم نظرشان را نسبت به اشكالات زير مطرح بفرمايند:
1. آيا زن بدون عمل آميزش هم جنب مى شود يا نه؟ و در صورت مثبت بودن جواب، غسل جنابت بر او واجب است يا نه؟
بسمه تعالى، ممكن است. و اگر يقين پيدا كنند به خارج شدن منى غسل واجب مى شود و تا يقين پيدا نكنند، غسل واجب نيست.
[سؤال 453]
2. آيا ترشحاتى كه در موقع ملاعبۀ زن و شوهر از زن خارج مى شود (حتى با سست شدن بدن) حكم منى و بالنتيجه جنابت زن را دارد يا نه؟
بسمه تعالى، تا يقين پيدا نكنند كه منى است غسل واجب نيست.
ص: 210
[سؤال 454]
3. آيا امكان جنابت در خواب - آن چنان كه در مردان هست - براى زنان نيز هست؟
بسمه تعالى، امكان دارد.
[سؤال 455] 5515
7. اگر فردى محتلم شود و از او منى بيرون نيايد، آيا غسل جنابت بر او واجب است يا نه (براى دختر)؟ براى استمناء چطور؟
بسمه تعالى، خواه پسر باشد يا دختر، تا يقين به خروج منى حاصل نشود غسل جنابت واجب نيست و استمناء حرام است.
[سؤال 456] 1050
6. اگر مرد با زن خود قبل از جماع بازى كند ولى جماع انجام نشود، در چه صورت غسل جنابت بر زن واجب مى شود؟
بسمه تعالى، تا يقين به خارج شدن منى از خودش ندارد غسل واجب نمى شود.
[سؤال 457] 779
2. مسأله ديگرى هم براى من پيش آمده و به رساله هم رجوع كردم شما در اين باره توضيحاتى فرموده بوديد اما من متوجه نشدم، به همين خاطر وقت شريف شما را گرفتم و مسأله من اين است كه اگر دخترى در عقد باشد امكان دارد آبى از او خارج شود كه نجس باشد و غسل داشته باشد؟ و اگر امكان دارد در چه موقعى و چگونه است؟
بسمه تعالى، با شک در خروج منى، پاک است و موجب غسل نمى گردد.
[سؤال 458] 220
بسمه تعالى 6 / 3 / 1361
امام عزيز كه مشعل وجودمان با نور تو روشن شد و ما را به سوى خدا گونگى
ص: 211
سوق دادى تبريک صميمانه دخترت را براى پيروزى هاى چشمگير مجاهدان در راهت را بپذير، خداوند پيروزى نهايى را نصيب اسلام و مسلمين بفرمايد.
1. پدرجان، از اين كه بى پروا سخنانم را مى گويم مى بخشيد، به خون شهدا سوگند هيچ گاه با پدرم حتى براى ثانيه اى اين طور صميمانه و پوست كنده سخن نگفته ام. چندى پيش در رساله خواندم كه منى حتى اگر بدون شهوت خارج شود غسل واجب است، البته اين مسأله را از چند تن از نزديكان پرسيده ام ولى نمى دانم روى چه حساب جواب دقيق نداده اند، لطفاً بگوييد منى چيست؟ چون شک دارم كه گمانم درست باشد، و اين كه چطور آدمى مى تواند تشخيص دهد كه منى بوده كه از وى خارج شده؟ و يا اگر بدون شهوت باشد و خود ندانسته غسل نكند چه؟
بسمه تعالى، منى نوعاً با شهوت مخصوص خارج مى شود و تا يقين به منى بودن رطوبت نباشد حكم به جنابت نمى شود.
2. پدرم مردى كافر است و اجداد وى ضد انقلاب هستند، در رساله نوشته كه حتى عرق بدن كافر هم نجس است، چه كنم؟ ناگفته نماند اگر خداوند مرا هدايت نمى نمود و مادرم مرا يارى نمى كرد چه بسا مانند آن ها ديوانه بار مى آمدم.
بسمه تعالى، اگر منكر خدا يا رسول يا يكى از ضروريات دين نيستند كافر نيستند.
3. هفتۀ گذشته يكى از دوستان پدرم به اتفاق مردى ديگر به منزلمان آمدند، آن مرد تازه وارد فالگيرى بلد بود، برايم فال گرفت و گفت كه در آينده سخنران و ناطق اسلام خواهى شد و دكتر هم مى شوى و مدتى براى تبليغ و نشر اسلام به خارج مى روى، خيلى خدمتگزار مى شوى، مى خواستم بدانم كه فالگيرى و كف بينى حكمش چيست؟
بسمه تعالى، كف بينى و كارهاى نظير آن و اخبار جزمى به امورى مستند به آن جايز نيست.
[سؤال 459] 221
بسمه تعالى
با عرض سلام حضور محترم رهبر عالى قدر و نايب بر حق امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) نايب الامام، الامام الموسوى الخمينى
ص: 212
چند سؤال از جناب عالى دارم خواهش مى كنم جواب دهيد:
1. آيا اگر دخترى از نه يا ده سالگى شهوتى او را فرا گيرد (نه با مردى، بلكه خودش با خودش) و تا موقعى كه ازدواج مى كند 8 سال طول بكشد. در طول اين 8 سال در حالى كه نمى دانسته و بلد نبوده، با حالت نجس نماز و روزه و اعمال واجب ديگر را به جا مى آورده؛ آيا اين نماز و روزه هاى او قضا دارد؟ يا الآن كه متوجه شده و به درگاه
خدا توبه كرده توبۀ او قبول است؟
بسمه تعالى، اگر جدّاً توبه كند قبول است و در صورتى كه علم به خروج منى نداشته باشد قضا لازم نيست.
2. آيا اگر زنى پولى از جيب شوهر خود بردارد كه او نمى داند، به عنوان دزدى حساب مى شود يا نه؟
بسمه تعالى، جايز نيست.
3. آيا اگر كسى پولى از زندگى و كارى كه روزانه مى كند پس انداز كند، اين پول خمس و زكات بر مى دارد؟ اگر بر مى دارد، مبلغ ده هزار تومان پول چقدر خمس و زكات دارد؟
بسمه تعالى، خمس دارد و خمس ده هزار تومان، دو هزار تومان است.
4. بنده شوهرى دارم كه با انقلاب رابطه خوبى ندارد، در عين حال ضد انقلاب هم نيست كه دست به بمب گذارى و ترور بزند و يا با افرادى كه اين كارها را انجام مى دهند رابطه داشته باشد، ولى نماز نمى خواند در خانه هم به من و بچه ها بدى مى كند آيا من به اين مرد حرام هستم؟
بسمه تعالى، مجرد آنچه ذكر كرديد موجب حرمت شما به او نمى شود و لازم نيست طلاق بگيريد.
[سؤال 460] 228
10. آيا زن هم مانند مرد ممكن است در خواب محتلم شود و علائم محتلم شدن زن چيست؟ و زن از كجا بفهمد كه محتلم شده؟ آيا غسل جنابت لازم است؟
بسمه تعالى، تا يقين به خارج شدن منى پيدا نكند محتلم نشده و غسل واجب نيست.
ص: 213
[سؤال 461] 222
بسمه تعالى
منظور حضرت عالى از كراهت خواندن قرآن در حال جنابت و حيض چيست؟
بسمه تعالى، منظور از كراهت كمتر بودن ثواب است.
[سؤال 462] 326
6. كسى كه جنب است مى تواند نماز بخواند؟
بسمه تعالى، بايد به وظيفه غسل يا تيمم عمل كند و نماز بخواند.
[سؤال 463] 326
12. اگر كسى جنب باشد و سوره هايى كه خواندنش براى او حرام است، به فكرش خطور كند و هرچه سعى كند، از فكرش نرود، آيا گناهى متوجه آن كس است؟
بسمه تعالى، مجرد خطور در ذهن حرام نيست.
[سؤال 464] 223
بسمه تعالى 3 / 10 / 1361
محترماً به عرض مى رساند: اين جانب مدتى است كه دچار مسائلى شده ام كه خيلى ناراحت هستم؛ از اين رو مزاحم وقت برادران شدم؛ خواهشمند است به سؤال بنده پاسخ دهيد.
1. موقعى كه انسان جنب است و وقت هم ندارد كه غسل كند و بايد هرچه زودتر به سر كارش برود، در انتهاى راه، صحبت از ائمه اطهار و يا فرستادن صلوات و ياد خدا كردن مى شود؛ اگر مجبور شدم جواب دهم، تكليف بنده در اين مواقع چيست؟
بسمه تعالى، مانع ندارد.
ص: 214
2. نمازهاى قضا به جز نماز ظهر و عصر را بايد با صداى بلند بخوانيم يا با صداى آهسته؟
بسمه تعالى، بلند بخوانيد.
3. در نمازها واجب است كه در ركعت اول يا دوم، يكى از سوره هاى قرآن كريم را بخوانيم. آيا به جز 4 سوره اى كه سجدۀ واجب دارد، مى توانيم هر سوره اى كه دلمان خواست را بخوانيم - حتى بقره - يا خير؟
بسمه تعالى، اختيار داريد.
4. وقتى مكان نمازگزار پاک نيست، آيا مى شود چادر مشكى يا چادر نماز را پهن كرده و روى آن نماز بخوانيم؟
بسمه تعالى، اشكال ندارد.
5. اگر در نمازهاى سه ركعتى و چهار ركعتى اشتباه بكنيم و تسبيحات اربعه (سبحان اللّه و الحمد للّه و لا اله الّا اللّه و اللّه اكبر) را دو بار يا چهار بار بگوييم چه اشكالى دارد؟
بسمه تعالى، مانع ندارد.
6. بنده خيلى خيلى دوست دارم كه كتاب جيبى اى كه در آن سوره هاى كوچک قرآن و دعاى كميل و ندبه و غيره را نوشته است به همراه داشته باشم. آيا اشكال دارد كه هميشه آن را در جيب خود نگهدارم و حال آن كه بعضى از وقت ها تميز و پاک هم نيستم؟
بسمه تعالى، اشكال ندارد.
و السلام على من اتبع الهدى، مرگ بر امريكا، شوروى و اسرائيل
[سؤال 465] 4924
4. با توجه به اين كه يكى از محرمات بر شخص جنب، گذاشتن چيزى در مسجد است، اگر اين چيز را به وسيلۀ چوبى يا به وسيله طنابى به داخل مسجد بيندازد باز هم كار حرامى كرده است يا نه؟
بسمه تعالى، فرق نمى كند.
[سؤال 466] 224
بسمه تعالى
محضر مبارک حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى
ص: 215
پس از ابلاغ عرض سلام و آرزوى طول عمر حضرت عالى، استدعا مى نماييم به سؤالات ذيل پاسخ بفرماييد:
1. آيا جوّ زمانى حكم اسلام را تغيير مى دهد؟ مثلاً شخص ناپاک به واسطۀ جوّ، مى تواند در مسجد بخوابد يا خير؟
بسمه تعالى، جوّ، حكم را عوض نمى كند و اگر جنب يا حائض است نمى تواند در مسجد بخوابد.
2. آيا در پشت بام مسجد غير از ساختمان براى مسجد مى توان ساختمان ديگرى، مثلاً ساختن اتاق براى بسيج و غيره بنا نمود؟
بسمه تعالى، جايز نيست.
3. عده اى افراد خيّر پولى براى خريدن اجناسى كه مورد احتياج مسجد مى باشد، مى دهند و به نام مسجد اجناس خريدارى مى شود؛ آيا مى توان در خارج از مسجد، براى كارهاى خير استفاده نمايند؟
بسمه تعالى، اگر براى خصوص مسجد مزبور داده اند، بايد در خصوص آن مسجد از آن استفاده شود.
[سؤال 467] 225
بسمه تعالى 24 / 8 / 1360
حضور محترم حضرت آيت اللّه امام خمينى
پس از عرض سلام، سلامتى شما عزيز را از خداوند بزرگ خواهانيم و اميدواريم كه هميشه از سلامت كامل برخوردار بوده باشيد و به دين اسلام و به اين مملكت اسلامى خدمت كنيد و از خداوند بزرگ طول عمر رهبر عزيز را تا ظهور حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) خواهانيم.
ما چند تن از دختران جوان كه مى خواهيم ازدواج كنيم سؤالى براى ما پيش آمده است و آن اين است كه دخترى كه مى خواهد ازدواج كند تا چند روز نماز يوميه براى او واجب نمى شود؟ و آيا مى تواند در روز ازدواج در حالت جنابت نمازش را بخواند؟
ص: 216
بسمه تعالى، در غير ايام عادت واجب است نماز بخواند و اگر جنب شد براى نماز بايد غسل كند و چنانچه نماز خود را تأخير بيندازد تا قضا شود معصيت كار است.
[سؤال 468] 3344
4. اگر بعد از اذان صبح و اداى نماز، شخصى جنب شود، آيا بايد غسل جنابت واجب كند يا خير؟
بسمه تعالى، نيت غسل جنابت كافى است.
[سؤال 469] 130
6. آيا در هنگام غسل كردن بايد نيت را به زبان آورد يا مثلاً صِرف نيت سر و گردن كافى است (همچون وضو)؟
بسمه تعالى، ذكر نيت به زبان لازم نيست.
[سؤال 470] 226
بسمه تعالى 2 / 11 / 1361
دفتر محترم امام امت
توقيراً؛ توجه معظم له را جهت استفتاى ذيل معطوف مى دارد.
نظر به اين كه بين اين جانبان جهت نوع تغسيل ترتيبى جزءً اختلاف نظر وجود دارد، خواهشمند است نوع مصححه ذيل را مورد بررسى قرار داده، طريقه درست آن را براى نامبردگان قيد بفرماييد.
طريقه اول: جهت نوع غسل ترتيبى، مثلاً جنابت لازم است يك بار نيت كرده و
ص: 217
غسل بدن را طبق ترتيب رساله انجام داد؟
طريقه دوم: اين كه ترتيب دستورى رساله عبارت است از: يک بار نيت براى سر و گردن؛ بار دوم نيت براى طرف راست بدن، و بار سوم نيت براى طرف چپ بدن؟
مثلاً؛ غسل مى كنم 1. غسل جنابت به نيت سر و گردن قربة الى اللّه؛
2. غسل مى كنم غسل جنابت به نيت سمت راست بدن قربة الى اللّه؛
3. غسل مى كنم غسل جنابت به نيت سمت چپ بدن قربة الى اللّه؛
يا آن كه نه، فقط براى هر سه مورد ياد شده يک بار نيت كافى است. مثلاً؛ غسل مى كنم غسل جنابت سر و گردن، نيمه راست بدن و نيمه چپ بدن.
بسمه تعالى، فرق نمى كند و غسل صحيح است.
[سؤال 471] 227
بسمه تعالى 2 / 1 / 1362
ضمن عرض سلام و آرزوى سلامتى براى امام و ياران امام و پوزش از گرفتن وقت حضرات عالى، مستدعى است از حضور مبارک حضرت امام، اين دو سؤال پرسيده شود:
1. اگر فردى به قصد غسل واجب به حمام برود و خود را تطهير نمايد، ولى خود غسل را سهواً به جاى نياورد؛ آيا همان قصد اوليه كفايت مى كند؟
بسمه تعالى، كفايت نمى كند و بايد غسل را به جا آورد.
2. بعد از فرمان هشت ماده اى حضرت امام، مراجعاتى از طرف سپاه و يا پليس قضايى و... شده است و سؤالاتى در مورد افراد - به لحاظ سوابق و خصوصيات فردى و خانوادگى - مى شود. وظيفه مقلد، در برخورد با اين گونه پرسش ها چگونه بايد باشد؟
بسمه تعالى، تابع مقررات دولت اسلامى و موازين شرعى است.
خدايا، خدايا، تا انقلاب مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، حتى كنار مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، خمينى را نگهدار
ص: 218
[سؤال 472] 5570
4. در غسل واجب، با توجه به اين كه امروزه از دوش آب در حمام ها استفاده مى شود، گاه فرد موفق به شستن همۀ نقاط بدنش با دست نمى شود، با اين كه آب به تمام نقاط بدنش رسيده است. آيا اين چنين غسلى صحيح است؟
بسمه تعالى، دست كشيدن لازم نيست، و چنانچه آب به تمام عضو برسد با نيت غسل، كفايت مى كند.
[سؤال 473] 228
بسمه تعالى
دفتر محترم استفتائات حضرت امام خمينى، سلام عليكم
اين جانب مسائلى را از دفتر محترم سؤال مى نمايم كه نتوانسته ام از رساله عمليه حضرت امام خمينى در آورم، خواهشمند است جواب سؤالات اين جانب را قيد بفرماييد.
1. بعد از غسل كردن وقتى مى خواستم لباس هايم را بپوشم با دستم بدنم را مالش دادم، لوله هاى چرک پيدا شد آيا غسلى كه كرده ام صحيح است يا خير؟
بسمه تعالى، صحيح است.
[سؤال 474]
2. آيا قبل از غسل كردن، بدن بايد كاملاً چرک گيرى شود و بعد غسل كنيم؟ غسل كردن با بدن چرک آلود صحيح است يا خير؟
بسمه تعالى، اگر مانع ظاهرى در بدن نباشد غسل صحيح است و چرک گيرى لازم نيست.
3. غسل كردن با آب خالى بدون صابون صحيح است يا خير؟
ص: 219
بسمه تعالى، غسل بايد با آب مطلق باشد و اگر با آب صابون غسل كند به طورى كه آب مضاف باشد، غسل صحيح نيست.
[سؤال 475]
4. در غسل ترتيبى آيا جملۀ «غسل كردن رساندن آب است به تمام بدن بدون اين كه دست با بدن تماس پيدا كند» صحيح است؟ توضيح بفرماييد.
بسمه تعالى، دست ماليدن لازم نيست و چنانچه آب به نيت غسل به همۀ بدن به ترتيبى كه بايد غسل كند برسد كافى است.
[سؤال 476]
5. جاهايى از بدن كه دست انسان به آن جا نمى رسد مانند پشت بدن در غسل چطور بايد شسته شود؟
بسمه تعالى، اگر آب به آن برسد به نيت غسل كافى است.
[سؤال 477]
6. اغلب وقتى كه دستم را به پيشانى ام مى كشم موادى شبيه روغن از آن تراوش مى كند، آيا در غسل و وضو بايد مواد روغنى به وسيله صابون برطرف شود و بعد غسل و وضو انجام شود؟ و هم چنين داخل گوش؟
بسمه تعالى، لازم نيست و از وسوسه بايد اجتناب شود.
7. مقدارى روزنامه بعد از مطالعه جمع آورى نموده ام، آيا مى توانم آن را به قصاب و مغازه دار بفروشم؟
بسمه تعالى، اگر اسم خدا يا آيه قرآن و يا يكى از عبارات و كلماتى كه احترام آن واجب است در آن هست، نبايد به آن ها بفروشيد.
8. كسى كه از اول تكليف خمس مالش را نداده و لوازم خانه خريده يا افراد فاميل يا دوستان لوازم خانه را به عنوان كادو آورده اند آيا به اين لوازم خانه خمس تعلق مى گيرد يا خير؟ توضيح فرماييد.
بسمه تعالى، كادو خمس ندارد و نيز لوازمى كه خريده اگر از درآمد بين سال خريده خمس ندارد.
9. اين جانب از اول تكليف حساب سر سال نداشتم و خمس اموال و دارايى ام را نداده بودم تا اين كه در
ص: 220
تاريخ 14 / 12 / 60 به حضور امام جمعه شهرمان مراجعه نمودم براى حساب سر سال و دادن خمس. اموال و دارايى اين جانب از اين قرار بود. 1 - لوازم خانه 2 - پول نقد مبلغ 25 هزار تومان. امام جمعه از لوازم خانه اين جانب چيزى به عنوان خمس كسر نكرد و فقط پول نقد اين جانب را حساب كرد كه خمسش شد پنج هزار تومان چون پول نزدم نبود كه خمس تعيين شده را بپردازم دستگردان كرديم و اين جانب مبلغ خمس را بدهكار شدم چون لوازم خانه بيشترى احتياج داشتم پول ها را خرج كردم و لوازم خانه خريدم و فعلاً مبلغ پنج هزار تومان خمس تعيين شده بالا را بدهكارم و پول ندارم كه بپردازم.
الف. آيا مى توانم هر موقع پول گيرم آمد خمس بالا را بدهم يا بايد قبل از تمام شدن سال، خمس تعيين شده را بپردازم؟
ب. وظيفه اين جانب چيست؟
بسمه تعالى، هر وقت توانستيد بدهيد.
10. آيا زن هم مانند مرد ممكن است در خواب محتلم شود و علائم محتلم شدن زن چيست؟ و زن از كجا بفهمد كه محتلم شده؟ آيا غسل جنابت لازم است؟
بسمه تعالى، تا يقين به خارج شدن منى پيدا نكند محتلم نشده و غسل واجب نيست.
11. كسى كه شب را مى خوابد و صبح بيدار مى شود مى بيند كه محتلم شده و بدن و لباسش آلوده به منى شده و براى خواندن نماز وقت ندارد غسل كند و نمى داند نجاست به كجاى بدنش خورده تكليفش چيست؟ آيا مى تواند بدون آب كشيدن جاهاى نجس بدن و بدون اين كه لباس هايش را عوض كند تيمم كند و نماز بخواند؟
بسمه تعالى، بايد هر جاى بدن را كه يقين دارد نجس شده آب بكشد و لباس را عوض كند و با تيمم نماز بخواند.
12. كسى مثلاً نماز ظهر و عصر را مى خواند و مى خواهد وضويش را نگه دارد براى نماز مغرب و عشا و فقط شک مى كند كه آيا باد معده خارج شده يا خير؟ مى تواند با وضوى قبلى نماز بخواند يا بايد دوباره وضو بگيرد؟
بسمه تعالى، مى تواند و لازم نيست دو باره وضو بگيرد.
13. در حال خواندن نماز باد روده بخواهد خارج شود و انسان جلوگيرى كند و در همين حال انسان شک كند كه باد خارج شده يا خير نمازش صحيح است يا خير؟
بسمه تعالى، صحيح است.
ص: 221
14. كسى كه مى خواهد قضاى نماز صبح و مغرب و عشا را در روز بخواند نمازهاى ياد شده را بلند بخواند يا آهسته؟
بسمه تعالى، بايد بلند بخواند.
[سؤال 478] 229
بسمه تعالى
1. هر جاى آدم درد كند لاستيک مى چسبانند اگر جنب شد مى شود از روى آن غسل كند؟ بيان فرماييد.
بسمه تعالى، در صورتى كه وظيفه او جبيره نباشد اگر آب را به زير آن برساند يا آن كه با وجود شرايط جبيره روى آن را مسح كند صحيح است.
2. آيا پس خورده گربه پاک است و نجس نيست، و خوردن آن جايز است يا نه؟ شما بيان فرماييد.
بسمه تعالى، پاک است وخوردن آن جايز است.
[سؤال 479] 218
5. در موقع غسل كردن آيا دست كشيدن به بدن هم لازم است يا اين كه فقط آب از دوش بر بدن بريزد كافى است (البته بعد از تميزشدن بدن از نجاسات)؟
بسمه تعالى، دست كشيدن لازم نيست ولى آب بايد به همه جاى بدن برسد.
[سؤال 480] 5497
6. در غسل كردن چربى اى كه از خود طبيعت پوستِ سر است آيا مانع حساب مى شود؟
بسمه تعالى، اگر مانع از وصول آب نباشد اشكال ندارد.
[سؤال 481] 5428
2. اگر بعد از غسل شک كند مانعى كه از رسيدن آب هست، در وقت غسل بوده يا بعد پيدا شده، غسل او چگونه است؟
بسمه تعالى، غسل محكوم به صحت است.
ص: 222
[سؤال 482] 1459
3. اوايل بلوغ بر حسب نپرسيدن مسأله و كم رويى و يا نگفتن بزرگ ترها - مانند پدر و مادر و معلمان - غسل جنابت را به اين ترتيب انجام مى دادم كه ابتدا سر و صورت و گردن و بعد، طرف راست يعنى نيم تنۀ راست و سپس طرف چپ يعنى نيم تنۀ چپ و بعد، دست راست و دست چپ و آخرالامر پاى راست و پاى چپ را به مدت قريب دو سال مى شستم. تكليف نماز و روزۀ اين مدت چيست؟ آيا باطل است و بايد قضاى آن را گرفت يا صحيح است؟
بسمه تعالى، غسل، باطل و بايد نمازهايى را كه با آن خوانده شده قضا نمود؛ ولى روزه ها قضا ندارد.
[سؤال 483] 230
بسمه تعالى
با درود و سلام بر رهبر انقلاب اسلامى و سلام بر شهيدان راه حق و سلام بر شما ادامه دهندگان راه آنان، با عرض معذرت مى خواستم سؤالى راجع به احكام از شما نمايندگان امام بنمايم.
نظر به اين كه در رسالۀ عمليه امام در مورد چگونگى انجام غسل بحثى از شستن سر و صورت در هنگام شست و شوى طرف راست و طرف چپ به ميان نيامده خواستم بدانم: آيا اصلاً شستن سر احتياج نيست (به جز در مرحله اول) يا مانند بقيۀ قسمت هاى بدن است؟ يا اين كه با نيت طرف راست يا چپ تمام قسمت هاى آن را (اعم از راست و چپ) بايد شست؟ و سوم اين كه در مرحلۀ اوليه انجام غسل تنها شستن تمام سر و صورت و گردن كافى است؟
بسمه تعالى، در غسل ترتيبى اول شستن سر و گردن و بعد شستن طرف
ص: 223
راست و بعد شستن طرف چپ واجب است و در موقع شستن طرف راست و چپ شستن سر و گردن لازم نيست و در شستن هر يک از سه قسمت، تمام آن قسمت به نيت غسل بايد شسته شود و كفايت مى كند.
[سؤال 484] 169
8. در موقعى كه بدن مرا كه روى زمين خوابانده اند و شست وشو مى دهند، به همان شكل با ريختن آب بر روى سر و بدن و طرف راست و چپ (غسل جنابت ترتيبى) هم مى نمايم بى آن كه بدانم غسل بر من لازم و واجب است يا نه، تنها جهت احتياط (و همان آب سفيد زلالى كه بر اثر فشار به همراه ادرار خارج مى شود) غسل مى كنم؛ اين غسل صحيح است با اين وضع؟
بسمه تعالى، اشكال ندارد.
[سؤال 485] 7394
7. آيا در غسل ترتيبى، طرفين بدن را بايد با هم آب فرا گيرد يا اگر از بالا به پايين بشويم كافى است؟
بسمه تعالى، لازم نيست يک مرتبه يا با هم آب به طرفين برسد، بلكه هر طرف را مى تواند به تدريج هر طور خواست غسل دهد.
[سؤال 486] 231
بسمه تعالى
خدمت رهبر عزيز، حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى، سلام عليكم
در سن چهارده سالگى به سن بلوغ رسيده ام و از آن زمان تا به حال غسل ها را بدين ترتيب انجام مى داده ام: اول؛ نيت سپس غسل سر و گردن و سمت راست تا نصف بدن. بعد سمت چپ را تا نصف و مجدداً بقيه سمت راست را تا آخر قدم و بعد بقيه طرف چپ را تا آخر قدم. لطفاً تكليف را براى رفع شبهه اظهار بفرماييد.
بسمه تعالى، غسل به اين كيفيت باطل است. بايد اول سر و گردن، بعد تمام
ص: 224
سمت راست و بعد تمام سمت چپ غسل داده شود و تفصيل آن در رساله عمليه ذكر شده است.
[سؤال 487] 427
3. اگر كسى نتواند غسل ارتماسى و غسل ترتيبى انجام دهد، مى تواند همين طور كه زير دوش حمام هست نيت غسل كند يا نه؟
بسمه تعالى، زير دوش غسل ترتيبى صحيح است.
[سؤال 488] 5497
3. اگر انسان در غسل ترتيبى بعد از شستن سر و گردن، در توى حوض - مثلاً - باشد و تمام طرف راست و چپ او تا اول گردن توى آب باشد، چنانچه در اين حال به نيت طرف راست، بدن را حركتى دهد و بعداً به نيت طرف چپ، بدن را حركت دهد، آيا غسل ترتيبى محقق مى شود و صحيح است؟
بسمه تعالى، غسل ترتيبى به نحو مزبور صحيح است.
[سؤال 489] 232
بسمه تعالى 23 / 6 / 1361
«طلب العلم فريضة على كل مسلم و مسلمة»؛ بدين جهت چون بندۀ حقير مقلد حضرت عالى هستم، راجع به شبهه اى كه براى اين بندۀ خدا و جمعى از سربازان ژاندارمرى - كه در نقطۀ مرزى ايران و شوروى مشغول خدمت به اسلام و ايران مى باشند - پيش آمده از آن مجتهد و رئيس الملة و الدين آيت اللّه العظمى و مولانا الاعظم جناب آقاى حاج روح اللّه الموسوى الخمينى و از امام عزيزم استعانت مى جويم.
و آن شبهه اين است كه يكى از برادران روحانى در اين باره گفته است: «حداقل مقدار آبى كه براى غسل ارتماسى لازم است، بايد ايستاده تا ناف باشد و بايد حتماً به
طرز نشستن و برخاستن غسل نمايد». در اين جا بعضى از برادران به علت كمى آب
ص: 225
رودخانه و نبود حمام، در رودخانه گودالى درست كرده اند كه آب آن تا زانو و يا كمى بيشتر مى باشد و در آن به طور درازكش غسل كرده اند. البته به طورى است كه تمام بدن در اين حالت به زير آب فرو مى رود، و چون به توضيح المسائل حضرت عالى مراجعه كرديم چنين مسأله اى ياد نشده بود و يا صريحاً نوشته نشده بود كه آيا آن طور
است؟ يا اين كه معيار، فرو رفتن كامل بدن در آب است؟
بسمه تعالى، در غسل ارتماسى بايد آب به نحوى باشد كه بشود در يک دفعۀ عرفى تمام بدن را فراگيرد؛ ولو با دراز كشيدن باشد.
[سؤال 490] 326
13. آيا غسل زير دوش صحيح است؟
بسمه تعالى، اشكال ندارد.
[سؤال 491] 233
بسمه تعالى
در غسل اگر موضع نجس از بدن را ابتدا طاهر كند و بعد مقدارى آب تهيه كرده و دست خود را در آن آب بزند و به سر و گردن بكشد و آن جا را خيس كند و بعد به همين ترتيب دست خود را در آن آب زده به طرف راست بدن بكشد و بعد از آن به طرف چپ بدن، غسلش صحيح است؟
بسمه تعالى، اگر آب بر بدن جارى شود كه صدق شستن كند صحيح است.
[سؤال 492] 1486
13. هل يشترط في صحّة الغسل، طهارة تمام كلّ عضوٍ قبل غسله أم يجوز - مثلاً - البدء بغسل أعلى العضو، ثمّ تطهير أسفله و غسله.
بسم اللّه تعالى، لا يجب ذلك و إنّما الواجب، طهارة المحل قبل الغسل
ص: 226
الوضوئي أو الغسلي؛ فلا يكفي غسل واحد للتطهير و الوضوء أو الغسل.
[سؤال 493] 228
3. غسل كردن با آب خالى بدون صابون صحيح است يا خير؟
بسمه تعالى، غسل بايد با آب مطلق باشد و اگر با آب صابون غسل كند به طورى كه آب مضاف باشد، غسل صحيح نيست.
[سؤال 494] 1325
9. عموم مردم ده يک حمام درست كردند؛ ولى بعد بعضى، عده اى را به زور از آن حمام خارج كردند. آن ها هم براى خود حمام درست كردند و مى گويند: «ما رضايت نداريم شما در اين حمام غسل كنيد». غسل كردن در اين حمام چه صورت دارد؟ براى دسته اول كه ديگران را خارج كردند و يا عموم مردم ده چگونه است؟ اگر كسى از خارج آمد غسل كرد چگونه است؟
بسمه تعالى، اگر حمام مشترک است، بدون رضايت همۀ شركا غسل در آن صحيح نيست.
[سؤال 495] 6542
2. چنانچه شخصى ضمن استحمام در حمام بيرون، لباس هاى خود را در آن جا (حمام) بشويد و پولى بابت آب مصرفى پرداخت نكند و يا اين كه صاحب آن را در جريان نگذارد، آيا امورات شرعيۀ واجب مانند نماز و غسل او صحيح است؟
بسمه تعالى، اگر عمل مزبور متعارف باشد و صاحب حمام به اصل ورود در حمام راضى باشد غسل صحيح است؛ ولى نسبت به تصرفات اضافى مديون صاحب حمام است.
[سؤال 496] 234
بسمه تعالى 6 / 3 / 1361
دفتر محترم حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى
ص: 227
احتراماً؛ به عرض مبارک مى رساند: حاصل 54 سال زحمت و تلاش شبانه روزى حقير كه داراى يک باغ و ساختمان مسكونى با ده سر عائله تحت تكفل مى باشم، و داراى هيچ گونه مستقلات ديگرى نيستم و آن هم - با نهايت تأسّف - فاضلاب حمام عمومى كوى جوزچه شهرستان خوانسار، به اضافه نفت سياه - بدون مجوّز شرعى و قانونى - وارد باغ و ساختمان اين حقير مى گردد؛ كه از طرفى سلامت و بهداشت منطقه را در خطر و از طرف ديگر، باغ و زندگى حقير را در خطر نابودى قرار داده كه قابل كشت و برداشت نيست و براى ده سر عائله فدوى خطر امراض گوناگونى پيدا نموده. آيا غسل و تطهير و وضو را در اين حمام جايز مى دانيد يا خير؟
بسمه تعالى، غسل و وضو صحيح است؛ ولى تصرف ملک غير و ضرر زدن به غير، حرام است؛ بايد از آن جلوگيرى شود.
[سؤال 497] 235
بسمه تعالى
حضرت آيت اللّه العظمى، امام خمينى، ارواحنا فداه
لطفاً به دو سؤال ذيل پاسخ مرحمت فرماييد:
1. در كارخانجات تعميرات اساسى راه آهن، براى استفاده كارگران و كارمندان، حمام هايى ساخته شده است. اگر كارگران و كارمندان در اين حمام ها غسل كنند، آيا صحيح است يا خير؟
بسمه تعالى، اگر براى استفاده كارگران و كارمندان تعيين شده، در اوقات اشتغال در كارخانه، استفاده مانع ندارد.
2. كارگرى كه در كارخانه هاى راه آهن كار مى كند، چاقويى در منزل دارد كه دسته آن مى شكند و اين آقا در بازار هر كجا مراجعه مى كند، برايش درست نمى كنند و مجبور مى شود آن را به كارخانه بياورد و خودش درست كند. آيا صحيح است يا خير؟
بسمه تعالى، با اجازۀ مسئولين مربوطه، اشكال ندارد.
ص: 228
[سؤال 498] 236
بسمه تعالى 24 / 6 / 1361
محضر مبارک زعيم عالى قدر و رهبر انقلاب اسلامى ايران نايب بر حق امام زمان الامام خمينى، مدّ ظله العالى، سؤال: در قبرستانى كه تا دو سال قبل نعش دفن مى كردند
و در يک گوشۀ همين قبرستان 12 سال است كه ميتى دفن نشده و در چنين مكان حمّام درست كردند در صورتى كه حمام خزانه قديمى موجود و قابل استفادۀ عموم است و پهلوى همين حمام يک دستگاه حمام دوش دار چند سال قبل بنا كردند و فعلاً امكان تعمير و توسعه دادن داشت و براى روستا امكان خريد زمين بود با كمكى كه دولت مى كرد در جاى ديگر خريدارى و احداث حمام كنند با اين امكانات و اشاره به مسألۀ 641 كه مى فرماييد نبش قبر حرام است مگر از بين رفته و متلاشى شده باشد در همين قبرستان كه ذكر شد موقع كندن چند گونى استخوان مرده بيرون آمد حتى موى سر دختر بچه متلاشى نشده بود استدعا دارد بفرماييد در اين حمّام غسل هاى واجب و نظافت چه صورت دارد؟
از خداى بزرگ تقاضاى سلامت و طول عمر رهبر انقلاب را دارم.
بسمه تعالى، اگر آب غسل مباح باشد غسل صحيح است و بر كسى كه علم نداشته باشد تصرف مانع ندارد.
[سؤال 499] 237
بسمه تعالى 25 / 9 / 1361
محضر آيت اللّه العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى
پس از عرض سلام و آرزوى طول عمر براى آن امام گرامى
چنانچه ملكى (حمامى) در اختيار مستأجرى باشد و صاحبان آن ملک شرعاً رضايت نداشته باشند و اجاره آن هم نباشد؛ آيا اشخاص مى توانند بدون اجازه و رضايت مالكين حمام در آن غسل نمايند؟ اگر شخصى بعد از غسل، عدم رضايت
ص: 229
مالكين را به دست آورد، غسل گذشتۀ او صحيح است يا خير؟
لازم به تذكر است كه مستأجر رضايت مالكين را به دست نمى آورد. ضمناً غسل ها و نمازهاى گذشته اعاده دارد يا خير؟ خداوند طول عمر به آن امام بت شكن عطا فرمايد. و السلام عليكم و رحمة اللّه و بركاته
بسمه تعالى، اگر آب حمام مباح است، غسل اشكال ندارد و با فرض عدم رضايت مالک شرعى، تصرف جايز نيست و رضايت بعدى اثر ندارد.
[سؤال 500] 4898
3. اگر با هيزم غصب كرده آب گرم كند غسل جنابت كند غسل باطل است؟ شما بيان فرماييد.
بسمه تعالى، غسل او صحيح است.
[سؤال 501] 4951
4. اگر با صابون غصب شده غسل جنابت كند بدن خود را بشويد بعداً به آب مباح تطهير كند اين غسل صحيح است نماز جايز است؟ شما بيان بفرماييد.
بسمه تعالى، غسل جنابت با صابون حاصل نمى شود و بايد با آب غسل كند و در اين صورت صحيح است.
[سؤال 502] 238
بسمه تعالى 8 / 8 / 1358
حضور مبارک رهبر انقلاب اسلامى حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى مدّ ظله العالى، موضوع و مسأله اى داريم در محل چيتگر (حومه قزوين) از اين قرار است:
در محل چيتگر صد خانوار است، حمامى داشتيم قديمى روزها زن ها مى رفتند و شب ها مردها براى برطرف كردن عذر شرعى خودشان. زن ها به نوبت خود و مردها
ص: 230
هم به نوبت خود از آن يک حمام استفاده مى كردند، چون كه آن حمام قديمى، كوچک بود و خراب شده بود اهل محل تصميم گرفتيم كه يک حمامى بزرگ تر و بهتر بسازيم. حمام را خود اهل محل خراب كرديم و شخصى را به عنوان بنّايى آورديم و مزدى براى او گذاشتيم و راضى شد و بنا به ساختن حمام كرديم. محيط حمام قديمى را به خرج خود اهل محل دو عدد حمام ساختيم، زنانه و مردانه، حمام زنانه شش ماه زودتر از حمام مردانه به راه افتاد و مانند حمام قديمى زن ها به نوبت خود و مردها به نوبت خود استفاده مى كردند يک روز همان شخص بنّا رفت ميان مسجد به جمعى از مردم گفت اگر يكى از اين حمام ها خراب شد و احتياج به تعمير داشت مثلاً حمام مردانه خراب شد و در دست تعمير است مردها حق ندارند از حمام زنانه به نوبت خود استفاده كنند اگر براى غسل بروند غسل آن ها درست نيست و اگر حمام زنانه خراب شد و در دست تعمير هست روزها درب حمام مردانه را قفل مى كنم زن ها به ده ديگر بروند براى بر طرف كردن عذر شرعى. عده اى از مردم اهل ده مى گويند حمام به خرج خودمان درست شده چرا زن ها به ده ديگر بروند و در اسلام جايز نيست در جايى كه آب باشد با تيمم نماز بخوانند و عده اى مى گويند بايد به ده ديگر بروند و مدت 5 سال است اين مسأله در اين محل باعث گرفتارى و ناراحتى شده است و حالا از آن محضر و مقام عالى قدر خواهانيم كه بيش از اين در مضيقه نباشيم، جواب مسأله را مرقوم فرماييد.
بسمه تعالى، استفاده از هر يک از دو حمام براى مردان و زنان به هر نحو كه صلاح اهل محل باشد با توافق خودشان مانع ندارد.
[سؤال 503] 239
بسمه تعالى
از خداوند بزرگ مى خواهم كه وجود امامم را از تمام بلايا مصون و محفوظ نگه بدارد. منظور از نوشتن نامه اين بود كه در محل ما يک قبرستانى بوده كه در زمان
ص: 231
طاغوت اقدام به ساختن حمام كردند. نمى دانم سال 48 يا 50 بود كه ساخته شد، ولى امسال تعمير شد و به كار افتاده است. فقط مى خواستم از امامم سؤال كنم كه آيا غسلى كه در اين حمام مى كنيم جايز است يا نه پدر و مادرهامان و بيشتر دهاتى ها شايد دو ماه به دو ماه هم حمام نمى رفتند؛ ولى از روزى كه حمام به كار افتاده، شايد هر دو روز به دو روز به حمام مى روند. فقط خواهش مى كنم جواب سؤالم را هرچه زودتر ارسال فرماييد. من از يك روحانى كه در گيلان معروف است سؤال كردم او گفت: بايد از حاكم شرع سؤال كرد شما بنويسيد و به قم بفرستيد، من هم انجام دادم.
بسمه تعالى، اگر آب مباح باشد، غسل صحيح است.
[سؤال 504] 240
بسمه تعالى
پس از سلام و درود فراوان خدمت امام عزيزمان، خواهشمند است جواب سؤال زير را مرقوم فرماييد:
روستايى داراى آب لوله كشى مى باشد. اين روستا داراى دو حمام بوده كه از اين آب استفاده مى كنند؛ ولى پول آب مصرفى را نمى دهند. مخارج آب لوله كشى بر مشتركين به طور غيرعادلانه و نامساوى تقسيم مى گردد. عده اى حاضرند كه مخارج اضافى را با بهاى مصرفى بپردازند، عده اى هم حاضر به پرداخت اضافى نيستند و نمى پردازند؛ گروهى در منزل حمام شخصى دارند و آن ها آب بيشترى مصرف مى كنند و پول بيشترى مى دهند و آن اضافه شامل حال آن ها نمى گردد؛ گروهى از مشتركين در تهران هستند كه فقط تابستان در روستا به سر مى برند و از پرداخت اضافى خوددارى مى نمايند. با توجه به مطالب بالا آيا غسل كردن در آب اين دو حمام جايز است يا نه؟ خواهشمند است ما را راهنمايى فرماييد.
بسمه تعالى، اگر آب مباح است غسل صحيح است و اگر مشترک است تصرف در آن بايد با رضايت همۀ شركا باشد.
ص: 232
[سؤال 505] 2388
4. حمامى كه در ساختمان آن، خاکِ زمين وقف كه منحصراً براى گورستان وقف است، به كار رفته، استفاده از اين حمام و غسل در آن چه حكمى دارد؟
بسمه تعالى، اگر آب مباح است غسل صحيح است.
[سؤال 506] 4016
2. در ماه رمضان امسال، روحانى يكى از مساجد در بين مسائل شرعيه گفتند: قبل از غسل بايد بدن از نجاست پاک شده باشد و پاک كردن منى يا هر نجاست ديگرى در بين غسل، موجب ابطال آن است. در صورت صحت اين مسأله و انجام اين عمل، آيا نمازهاى ما (با توجه به اين كه خبر نداشتيم و احتمال ابطال نمى داديم) باطل بوده اند و بايد قضا شود؟
بسمه تعالى، اگر يقين داريد كه هنگام غسل، بدن نجس بوده و پيش از تطهير بدن غسل نموديد، غسل باطل است و نمازها قضا دارد.
[سؤال 507] 241
بسمه تعالى
زمينى داريم كه علوفۀ آن جهت مصرف حيوانات مى باشد. اين زمين داراى سند مى باشد كه مال سى خانوار مى باشد. چون افراد ارباب داراى ملک خصوصى خود هستند، ولى افراد مستضعف بيچاره از همين علوفه استفاده مى كنند؛ لذا افرادى به نام انجمن و خانۀ انصاف با سازش ارباب و سرمايه دارها، درآمد زمين مذكور را قصد دارند مصرف حمام كنند؛ ولى حمام مال يک صد و سى خانوار مى باشد كه فقط سى خانوار از آن ها مالک هستند و بقيه آيا مى توانند در حمام غسل كنند يا خير؟ چون آن سى خانوار مدرک در دست دارند و بقيه چيزى در دست ندارند و خود ثروتمند مى باشند. استدعا دارم دستور فرماييد جواب در ذيل نامه مرحمت شود تا تكليف دينى خود را بدانيم.
ص: 233
بسمه تعالى، اگر آب مباح باشد غسل صحيح است و تصرف در ملک غير موقوف است به رضايت مالک آن.
[سؤال 508] 5482
3. همه مى دانيم كه موقع غسل، بدن بايد پاک باشد و شسته شود؛ آيا آنان كه در حمام هاى عمومى، كارگر به آن ها كيسه مى زند و با صابون تمام بدن را مى شويند و در همان موقع غسل ترتيبى مى كنند، آيا باز هم شستن بدن لازم است، يا مى شود به نيت غسل سر و گردن و طرف راست و طرف چپ زير دوش رفت؟
بسمه تعالى، اگر بدن پاک باشد مانع ندارد.
[سؤال 509] 244
2. در مسأله شمارۀ 383 توضيح المسائل فرموده ايد: «در صورتى كه انسان، پول حمامى را از پولى پرداخت نمايد كه خمس آن را نداده، غسل او باطل است» در صورتى كه انسان قصد عدم تخميس را ندارد ولى به تأخير انداخته است، غسل او چه حكمى دارد؟
بسمه تعالى، اگر تأخير زايد بر حدى باشد كه مجاز است، در حكم عدم پرداخت است و غسل در فرض سؤال، باطل است.
[سؤال 510] 5405
3. در غسل جنابت ترتيبى بعد از غسل، ادرار و مقدارى آب با آن مى آيد. آيا پاک است يا بايد دوباره غسل كنيم؟
بسمه تعالى، اگر رطوبت مشتبه خارج شده، چنانچه قبلاً بول كرده باشد، ولو بعد از غسل، غسل واجب نمى شود.
ص: 234
[سؤال 511] 794
2. اگر شخصى بعد از خواندن نماز صبح بخوابد و در خواب جنب شود و سپس در روز غسل جنابت انجام دهد آيا مى تواند با آن غسل نماز ظهر و عصر را به جاى آورد؟
بسمه تعالى، مانع ندارد.
[سؤال 512] 242
بسمه تعالى
محضر مبارک حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى
1. آيا خواندن نماز با غسل جنابت بدون وضو جايز است؟
بسمه تعالى، غسل جنابت كفايت از وضو مى كند.
2. چه مدت مى توانم يک وضوى مستحبى داشته باشم. در موارد حج و زيارت بفرماييد چه صورت دارد؟
بسمه تعالى، با وضوى صحيح - خواه براى عمل واجب باشد يا عمل مستحب - هر گونه عمل واجب يا مستحبى كه مشروط به طهارت است مى شود انجام داد.
3. در مورد نماز جماعت و جمعه مسائل جنبى اى برايم وجود دارد؛ نظير باطل شدن وضو در بين نماز و يا كناره گرفتن از جماعت و قصد فرادا كردن نماز، كه لطفاً بفرماييد تكليف چيست؟
بسمه تعالى، در وسط نماز اگر وضو باطل شود نماز باطل مى شود و قصد انفراد در وسط نماز جماعت اشكال ندارد.
[سؤال 513] 134
3. آيا كسى كه جنب نيست مى تواند غسل جنابت، به نيت واجب كند و با آن نماز بخواند؟
بسمه تعالى، در فرض مرقوم، غسل جنابت صحيح نيست و براى نماز بايد وضو بگيرد.
ص: 235
[سؤال 514] 243
بسمه تعالى 14 / 9 / 1361
محضر مبارک رهبر انقلاب و فرماندۀ كل قواى جمهورى اسلامى ايران، حضرت آيت اللّه العظمى نايب الامام حاج سيد روح اللّه موسوى خمينى، مدّ ظله العالى
1. چه مى فرماييد در مسأله 387 توضيح المسائل كه شخص گمان كرد به اندازه نماز و غسل وقت دارد و براى نماز غسل كرد و بعد از اين كه از غسل فارغ شد فهميد به اندازۀ غسل وقت نداشته؛ آيا در اين صورت غسل او صحيح است؟ آيا با اين غسل مى تواند نماز بخواند يا بايد براى نماز وضو بسازد؟
بسمه تعالى، اگر غسل جنابت است، مى تواند با آن نماز بخواند و وضو لازم نيست.
[سؤال 515]
2. در مسأله 359 توضيح المسائل مى فرماييد: «اگر انسان يقين كند وقت نماز شده و به نيت غسل واجب، غسل كند و بعد معلوم شود پيش از وقت غسل كرده، غسل او صحيح است» آيا با اين غسل مى تواند نماز بخواند يا بايد براى نماز وضو بسازد؟
بسمه تعالى، حكم مسأله قبل را دارد.
[سؤال 516] 333
4. آيا با غسل جنابت واجب مى شود نماز نافله خواند و يا قرآن خواند و مسح نمود؟
بسمه تعالى، مانع ندارد.
[سؤال 517] 2694
2. غسل جنابت كه انسان پيش از وقت نماز انجام مى دهد احتياج به وضو دارد يا خير؟
بسمه تعالى، احتياج به وضو ندارد.
ص: 236
[سؤال 518] 1685
3. بعد از غسل جنابت، وضو براى نماز لازم نيست، آيا با اين غسل مى توان نافلۀ نماز را هم خواند يا قرآن مسح نمود؟
بسمه تعالى، مى تواند نماز نافله و ساير كارهاى مشروط به طهارت را انجام دهد.
[سؤال 519] 285
2. جنب از حرام غسل مى كند، با اين غسل بدون وضو مى تواند نماز بخواند؟
بسمه تعالى، مى تواند.
[سؤال 520] 196
2. اگر كسى شک دارد كه جنب است و بعداً غسل جنابت به نيت واجب كند و پس از غسل، معلوم شود جنب بوده، آيا همان غسل كافى است و با آن مى تواند نماز بخواند؟
بسمه تعالى، كافى است.
[سؤال 521] 244
بسمه تعالى 4 / 7 / 1361
محضر مبارک امام خمينى، رهبر انقلاب اسلامى، دامت بركاته العاليه، با ابلاغ سلام و تبريک عيدين سعيدين قربان و غدير به پيشگاه آن پيشواى عالى مقام.
1. آيا با غسل جمعه مى توان نماز گزارد؟
بسمه تعالى، غسل جمعه مجزى از وضو نيست.
2. در مسأله شمارۀ 383 توضيح المسائل فرموده ايد: «در صورتى كه انسان، پول حمامى را از پولى پرداخت نمايد كه خمس آن را نداده، غسل او باطل است» در صورتى كه انسان قصد عدم تخميس را
ص: 237
ندارد ولى به تأخير انداخته است، غسل او چه حكمى دارد؟
بسمه تعالى، اگر تأخير زايد بر حدى باشد كه مجاز است، در حكم عدم پرداخت است و غسل در فرض سؤال، باطل است.
3. شنيدن سرودهايى كه از صدا و سيماى جمهورى اسلامى ايران پخش مى شود چه حكمى دارد؟
بسمه تعالى، موسيقى مطرب حرام است و صداهاى مشكوک مانع ندارد.
4. آيا مى توان بهرۀ پس انداز بانک را به حساب جنگ زدگان واريز نمود يا به مستمندان پرداخت؟ در اين صورت، دين ساقط است؟
بسمه تعالى، بهرۀ پول، ربا و حرام است؛ گرفتن آن جايز نيست و اگر گرفت و از برگرداندن به صاحب واقعى آن مأيوس است بايد از طرف او به فقرا صدقه بدهد.
5. استفادۀ كم از وسايل بيت المال مسلمين چه صورت دارد؟
بسمه تعالى، تابع مقررات دولت اسلامى است و بدون اجازۀ قانونى مسئولين مربوطه جايز نيست.
6. آيا رد مظالم را بايد تحت نظر فقيه جامع الشرايط و حاكم شرع پرداخت يا خير؟
بسمه تعالى، منوط به اجازۀ حاكم شرع است.
7. استفاده از امكنه و تأسيسات رفاهى كه توسط جهاد و سپاه و ارتش در مناطق جنگى در اختيار نيروهاى رزمى قرار مى گيرد و انسان نمى داند كه صاحب آن راضى هست يا خير چه حكمى دارد؟
بسمه تعالى، اگر احتمال بدهيد كه مسئولين به وجه شرعى عمل نموده اند و يا آن كه ضرورت دفاع ايجاب كند، اشكال ندارد.
8. آيا تيمم بدل از غسل كه به علت بى آبى انجام مى گيرد پس از دسترسى به آب هم اعتبار دارد يا بايد با دسترسى آب، غسل نمود؟
بسمه تعالى، در فرض مرقوم، با دسترسى به آب، تيمم باطل مى شود.
9. آيا جواب نامه همچون سلام واجب است؟
بسمه تعالى، حكم رد سلام را ندارد.
10. اقتدا به ائمۀ جماعتى كه انسان آن ها را نمى شناسد و به همين دليل، خلاف عدالت آن ها محرز و مشخص نيست، صحيح است يا خير؟
بسمه تعالى، صحت اقتدا و جماعت، منوط به احراز عدالت امام جماعت است.
11. كسانى كه در جبهه هستند نمازشان شكسته است؛ آيا هنگام مرخصى كه به وطن خود مى روند و
ص: 238
كمتر از ده روز اقامت مى كنند بايد تمام بخوانند يا شكسته؟
بسمه تعالى، در وطن، نماز تمام است اگر چه كمتر از ده روز بمانند.
12. اگر قضا و كفارۀ روزه را در چند رمضان (چند سال) به تأخير انداخت همان قضا و كفاره كافى است يا چند برابر مى شود و جريمه دارد؟
بسمه تعالى، قضا و كفارۀ افطار عمدى، تكرار ندارد ولى تأخير قضا تا ماه رمضان سال بعد كفاره دارد.
13. تصرف در فوق العاده اى كه به علتِ بودن در منطقۀ جنگى، برابر مقررات ارتش، به انسان تعلق مى گيرد جايز است يا بايد با نظر مجتهد عادل متصرف شد؟
بسمه تعالى، در حكم حقوقى است كه دولت به كارمندان مى پردازد و اذن حاكم شرع لازم نيست.
14. اقامۀ صلات جمعه به نظر حضرت عالى واجب است يا مستحب؟
بسمه تعالى، نماز جمعه واجب تخييرى است.
15. استفاده از غنائم كم ارزش جنگى به صورت شخصى اشكال دارد؟
بسمه تعالى، غير از مهمات و ادوات جنگى، چيزهاى مختصر را مقاتلين مى توانند براى خود بردارند.
16. قبل از دخول وقت، مى توان وضو گرفت؟
بسمه تعالى، به منظور با وضو بودن اشكال ندارد.
17. آيا آفتاب، تمام اشياى نجسى را كه عين نجاست در آن نيست، پاک مى كند؟
بسمه تعالى، غير منقول و آنچه كه در حكم غير منقول است، با تابش آفتاب پاک مى شود و تفصيل آن در رساله مذكور است.
18. اعتنا به شک افرادى كه وسوسه دارند در امور پاكى و نجسى چه حكمى دارد؟
بسمه تعالى، وسوسه از شيطان است؛ نبايد به آن اعتنا شود.
19. اگر نمازگزار اذكار مستحب را صحيح تلفّظ ننمايد نماز او چه حكمى دارد؟
بسمه تعالى، نماز باطل نمى شود.
[سؤال 522] 187
2. من از امام جماعتى شنيدم كه شما جايز دانسته ايد نماز با غسل هاى مستحبى - از
ص: 239
جمله غسل جمعه - را و من مدت ها است با غسل جمعه نيز نماز مى خوانم، لطفاً روشن بفرماييد.
بسمه تعالى، غير غسل جنابت، بقيۀ غسل ها؛ خواه واجب باشد، يا مستحب، كافى از وضو نيست.
[سؤال 523] 5497
2. آيا انسان مى تواند و صحيح است كه به نيت چند غسل واجب و مستحب، يک غسل انجام دهد؟
بسمه تعالى، مانع ندارد.
[سؤال 524] 2694
3. غسل واجب كه بر انسان هست، مى توان با غسل مستحب به يک نيت انجام داد؟
بسمه تعالى، مانع ندارد.
[سؤال 525] 2529
8. اگر كسى چند غسل بر او واجب باشد آيا بايد هر يک غسل را جداجدا انجام دهد؟ مثلاً اگر زنى غسل جنابت بر او واجب شود و بعد حيض شود، بعد از پاک شدن وظيفه چيست؛ آيا بايد يک غسل به نيت جنابت و يک غسل به نيت حيض انجام دهد يا خير؟
بسمه تعالى، يک غسل به نيت همه كفايت مى كند.
[سؤال 526] 34
5. اگر چند غسل واجب به گردن انسان باشد با يک غسل واجب، بقيۀ غسل ها ساقط مى شود؟
ص: 240
بسمه تعالى، اگر غسل جنابت كرده و قصد همۀ غسل ها را نموده كفايت مى كند.
[سؤال 527] 245
بسمه تعالى
محضر مبارک حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى
1. آيا در غسل كردن ترتيب لازم است يا خير؟ يعنى هنگامى كه شخصى جُنب مى باشد و بعد حيض شود و نيز چند غسل ديگر بر او واجب مى شود؛ آيا هنگام غسل كردن بايد اول غسل جنابت بكند و بعد حيض و بعد به ترتيب غسل هاى ديگر يا خير ترتيب لازم نيست؟
بسمه تعالى، ترتيبى در بين اغسال نيست و مى تواند در نيت غسل جنابت ساير غسل ها را هم منظور نمايد و كفايت مى كند.
2. شخصى عصر روز يكشنبه سوم ماه حيض مى شود و عادت او 10 روز مى باشد. آيا عصر روز سه شنبه دوازدهم ماه 10 روز عادتش كامل تمام مى شود و يا عصر روز چهارشنبه سيزدهم ماه؟
چنانچه عصر روز سه شنبه 10 روز عادتش كامل و تمام مى شود اگر بعد از غسل كردن، آب زردى از او خارج شود؛ آيا آن را حيض قرار دهد يا استحاضه و آيا غسل بر او هست يا خير؟
بسمه تعالى، در فرض ذكر شده، ده روز تا عصر روز چهارشنبه است. و خونى كه بعد از ده روز مى بيند استحاضه است و استحاضۀ متوسطه و كثيره، غسل دارد و قليله غسل ندارد.
3. آيا هنگامى كه شخصى مى خواهد غسل استحاضه بكند، موقع غسل كردن نيت استحاضه تنها كافى
است يا بايد نوع استحاضه را نيز در نيت مشخص بكند؟ يعنى هنگامى كه مى خواهد غسل كند، بگويد: غسل استحاضه مى كنم و يا اين كه بگويد: غسل استحاضۀ قليله يا متوسطه و يا كثيره مى كنم؟
بسمه تعالى، تنها نيت استحاضه كافى است.
4. شخصى در موقع غسل كردن بيشتر از يک ربع زير دوش مى باشد و چندين بار غسل مى كند؛ آيا غسل او چنانچه پول حمامى را چهار برابر يا بيشتر بدهد صحيح است يا خير؟
بسمه تعالى، اشكال ندارد، مگر آن كه طول دادن و تكرار كردن از روى وسواس باشد و در هر صورت غسل صحيح است.
ص: 241
[سؤال 528] 246
بسمه تعالى
پس از عرض سلام و آرزوى پيروزى اسلام و مسلمين و سلامتى رهبر عالى قدر، امام خمينى، خواهشمند است به اين دو سؤال پاسخ دهيد:
1. زنى هميشه عادت ماهانه اش هفت روزه تمام مى شده است؛ ولى يک بار غروب روز ششم پاک شده و به حمام رفته و غسل كرده و نمازش را خوانده است و تا شب كه خود را بررسى كرده، پاک بوده و هيچ گونه علامت رگلى در خود نديده؛ ولى همان شب بعد از اطمينان از پاكى، شوهرش با او نزديكى كرده، هنگام نزديكى (انزال منى) رگه هاى كم رنگ خون مشاهده كرده؛ ولى صبح دوباره پاک بوده و هيچ گونه چيزى كه علامت ناپاكى باشد نديده و مثل هنگام عادى اش بوده است. آيا آن رگه هاى خونى كه در منى بوده، مى تواند خون حيض باشد؟ اگر نطفه در آن هنگام منعقد شده تكليف چيست؟
بسمه تعالى، اگر در بين ده روز بوده حكم حيض دارد ولى بچه حلال زاده است.
2. دخترى در زمان طاغوت نامزدى داشته كه فكر مى كردند با هم عقد خواهند كرد. يک بار نامزدش دست او را در دست گرفته و با آن بازى كرده، دختر شديداً تحريک شده و آب از او خارج شده و شلوارش را خيس كرده است. در آن هنگام دختر نمى دانسته كه بايد غسل كند يا نه، ولى دو يا سه سال بعد اين نامزدى به هم خورده است؛ چون دختر با اسلام اصيل آشنا شده (نه سنتى) و سعى كرده از كارهاى گذشته اجتناب كند؛ ولى پسر حاضر نشده اسلام را بپذيرد. حالا اين دختر مى خواهد بداند؛ با توجه به اين كه آن موقع ناآگاه بوده و غسل نكرده و نماز خوانده؛ آيا بايد نمازهاى گذشته را قضا كند يا نه؟
ص: 242
بسمه تعالى، اگر يقين ندارد كه رطوبتى كه از او خارج شده منى است، غسل واجب نشده و نمازها قضا ندارد.
[سؤال 529] 5544
3. گاهى به جهت لكه بينى بى موقع، يعنى در غير زمان عادت ماهانه، خانم هاى نابينا دچار ترديد مى شوند، كه آيا لكۀ مزبور، خون است يا خير؟ و اگر قرار باشد كه به كسى نشان داده شود، ولى كسى نباشد كه از او بپرسند، و يا اگر كسى هست، خجالت بكشند كه بپرسند. در اين حالات تكليفشان چيست؟ و در ثانى اگر خون باشد، به چه شكلى بايد عمل كنند؟
بسمه تعالى، تا يقين پيدا نكنند كه خون است، حكم خون ندارد.
[سؤال 530] 247
بسمه تعالى 21 / 10 / 1361
دفتر حضرت امام خمينى، رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران
پس از عرض سلام؛ استدعا مى شود به مسأله شرعى زير پاسخ مرحمت فرماييد:
خانمى هنگامى كه دستمال در فرج خود قرار مى دهد لكه كم رنگى را مشاهده مى نمايد و بعد از آن هيچ گونه لكى نمى بيند و پاک مى گردد و به خيال آن كه عادت ماهانه شروع نشده، با شوهر خود هم بستر مى شود، و بعد از حدود 7 ساعت، عادت ماهانه ظاهر مى گردد و شوهر نيز در جريان امور بوده است.
1. زن و شوهر چه وظيفه اى دارند و چه بايد بكنند؟
2. آيا زمان عادت ماهانه از همان ابتدا محسوب مى شود؟
بسمه تعالى، اگر در اين مدت خون قطع شده؛ حتى در باطن فرج، حيض نبوده و عادت ماهانه از وقتى خون استمرار پيدا كرده، شروع مى شود و در هر صورت، در فرض مسأله چيزى بر آنان نيست.
ص: 243
[سؤال 531] 245
2. شخصى عصر روز يكشنبه سوم ماه حيض مى شود و عادت او 10 روز مى باشد. آيا عصر روز سه شنبه دوازدهم ماه 10 روز عادتش كامل تمام مى شود و يا عصر روز چهارشنبه سيزدهم ماه؟ چنانچه عصر روز سه شنبه 10 روز عادتش كامل و تمام مى شود اگر بعد از غسل كردن، آب زردى از او خارج شود؛ آيا آن را حيض قرار دهد يا استحاضه و آيا غسل بر او هست يا خير؟
بسمه تعالى، در فرض ذكر شده، ده روز تا عصر روز چهارشنبه است. و خونى كه بعد از ده روز مى بيند استحاضه است و استحاضۀ متوسطه و كثيره، غسل دارد و قليله غسل ندارد.
[سؤال 532] 708
3. من بعد از هفت روز قاعدگى باز ترشح صورتى رنگ دارم. تا سه الى پنج روز چنين است؛ آيا با اين وضع مى توانم نماز بخوانم؟ اگر نمى توانم نماز بخوانم، بايد قضايش را بخوانم؟ چه غسلى بايد كرد؟
بسمه تعالى، اگر روزهايى كه ترشحات هست به ضميمۀ ايام عادت از ده روز تجاوز مى كند، ترشحات حكم استحاضه را دارد.
[سؤال 533] 4183
2. حائض بلا عادت، قبل از ده روز پاک شده؛ بعد از چند روز، قبل از ده روز خون ديد و ادامه پيدا كرد تا بعد از ده روز؛ برنامۀ نماز و روزه و غير آن، در وقت پاكى چگونه است؟
بسمه تعالى، خون دوم حيض نيست و نماز و روزۀ او در وقت پاكى صحيح است.
[سؤال 534] 1988
4. زنى كه در ماه مبارک براى جلوگيرى از عادت قرص مى خورد و اتفاقاً به جهت
ص: 244
يک شب قرص نخوردن لک مى بيند و بعد از آن، چند قرص پى در پى مى خورد، لذا ديگر خون نمى بيند، در وقت ديدن آن لک چه حكمى دارد؟
بسمه تعالى، اگر كمتر از سه روز متوالى باشد حكم حيض ندارد.
[سؤال 535] 1959
3. زنى كه براى جلوگيرى از عادت ماهانه قرص مى خورد و در آن اثنا، بر اثر ترک قرص، لک مى بيند (ولى ادامه ندارد) و در ايام عادتش هم هست، با اين لک حيض است يا خير؟
بسمه تعالى، اگر سه روز متوالى خون نمى بيند، حيض نيست.
[سؤال 536] 1375
4. اگر براى جلوگيرى از حاملگى از دستگاه داخل رحمى (آى. يو. دى I.U.D) استفاده شود و قبلاً مدت قاعدگى هفت روز بوده باشد، با استفاده از اين دستگاه مدت خونريزى حدود نه تا چهارده روز خواهد شد، حكم روزهاى هفتم به بعد چيست؟ و آيا كلاً مصرف اين دستگاه براى جلوگيرى از حاملگى از نظر شرعى صحيح است يا نه؟
بسمه تعالى، جلوگيرى از حاملگى اگر موجب نازايى دائمى نشود و ضرر به مزاج نرساند و همراه با عمل حرام يا مستلزم آن نباشد، با اجازۀ شوهر مانع ندارد و عادت اگر از ده روز بگذرد، زايد بر ايام عادت حكم استحاضه دارد و گرنه تمام آن حكم حيض دارد.
[سؤال 537] 248
بسمه تعالى 19 / 8 / 1361
حضور رهبر كبير انقلاب اسلامى، امام خمينى
سؤالى در مورد يک مسأله شرعى دارم كه اميدوارم هرچه زودتر جوابش را بفرستيد تا از انجام تكاليف شرعى باز نمانم.
ص: 245
دخترى هستم 28 ساله. از اول كه عادت شدم، هفت روزه پاک مى شدم؛ ولى بعد از هفت روز كثافاتى كه بيشتر به استحاضه شبيه بود مى ديدم. اكنون مدت بيش از يک سال است كه پنج روزه پاک مى شوم؛ ولى با همان شرايط قبلى، كه اگر خيلى باشد شايد بتوان گفت: استحاضه كثيره مى باشد كه البته به ندرت است؛ ولى مقدار خون كثافات كم نشده، بلكه مدت كم شده. و اصل روزهايى كه كثافات حيض دفع مى شود، سه روز و دو روز هم باقى كثافات مانده، البته نه به شدت سه روز اول. و من تا به حمام نروم همان كثافات كه گفتم، دفع نمى شود. هرچه رساله امام را نگاه كردم جواب مسأله خود را نيافتم. مثلاً امام مى فرمايند: اگر چند روز خون عادت باشد و بعد از چند روز بند بيايد و دوباره كثافت خون عادت بيايد و كمتر از ده روز باشد، همه را روزهاى حيض حساب كنيد. آخر مسأله من به آن صورت نيست و شايد همه كثافات به اندازه استحاضه كثيره باشد، آن هم نه در همه ماه ها در بعضى از ماه ها، و ممكن است روز پنجم به طور كلى پاک شوم و ديگر كثافتى نبينم و خانوادۀ ما هفت روزه پاک مى شوند. آيا بايد اين دو روز را از عبادت خدا محروم باشم، در حالى كه در آن حالت حيض به آن صورت نيستم؟ خواهش مى كنم جوابم را روشن و خيلى ساده و روان كه قابل فهم باشد بيان نماييد و مسأله را برايم حل كنيد. و السلام؛
بسمه تعالى، در فرض سؤال، خونى را كه بعد از گذشت ايام عادت ولو پاک هم شده ايد، مى بينيد و از ده روز در مجموع تجاوز ننمايد، حكم حيض را دارد.
[سؤال 538] 4858
3. دختر يا زنى كه از حيض پاک مى شود نوع لكه و ترشحى كه در آخرين روز حيض بايد ببيند و پاک شود و غسل و نماز گزارد چگونه مى باشد؟
بسمه تعالى، پاک شدن منوط به اين است كه خون بند بيايد و هيچ نوع لكه و ترشحى از خون نبيند.
ص: 246
[سؤال 539] 249
بسمه تعالى 10 / 11 / 1361
حوزۀ محترم استفتائات امام خمينى مدّ ظله العالى، سلام عليكم
احتراماً؛ خواهشمند است نظر مبارک حضرت امام را در خصوص سؤال ذيل ارسال فرماييد.
عطف به مسأله 478 و مسائل بعدى موجود در توضيح المسائل اگر زنى چه پس از بلوغ و چه بعد از ازدواج حائض نشده و هيچ وقت خون حيض نبيند به احكام و مسائل شرعى اش چگونه عمل نمايد؟
خداوند متعال تا ظهور حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) به امام امت، خمينى بت شكن طول عمر همراه با سلامتى و نفوذ كلمۀ كامل عنايت فرمايد؛ ان شاء اللّه
بسمه تعالى، اگر خون نمى بيند، حكم حيض پيدا نمى كند و بايد نماز خود را بخواند و روزۀ واجب را بگيرد و چنانچه حكم ديگرى مورد ابتلاء است به تفصيل سؤال كنيد.
[سؤال 540] 3259
2. براى دورۀ يائسگى زنان بايد 50 سال را قمرى حساب كرد يا شمسى؟ همچنين براى سن بلوغ و واجب شدن عبادات؟
بسمه تعالى، ميزان سال قمرى است.
[سؤال 541] 250
بسمه تعالى
من خانمى هستم كه 50 سالم تمام شده و مثل دوران جوانى كه سر ماه، رگل مى شدم و سر وقت پاک مى شدم، حالا هم همان طور رگل مى شوم و سر وقت پاک
ص: 247
مى شوم. از چند نفر سؤال كردم به من مى گويند: استحاضه هستى. حالا از شما مى خواهم كه به من بگوييد: حيض هستم يا استحاضه؟
بسمه تعالى، خونى كه زن بعد از پنجاه سالگى مى بيند، محكوم به استحاضه است. مگر آن كه زن قرشيه باشد كه در اين صورت تا سن شصت سالگى در حكم حيض است.
[سؤال 542] 4069
3. زنان براى سن يائسگى، پنجاه سال قمرى يا پنجاه سال شمسى را مبنا قرار دهند؟ و اگر سال قمرى باشد و شخص، سال تولد قمرى خود را نداند، دقيقاً چه موقعى را سال يائسگى خود قرار دهد؟
بسمه تعالى، سال را قمرى قرار دهند و با شک در رسيدن به حد يأس، حكم يأس مترتّب نمى شود.
[سؤال 543] 251
بسمه تعالى
محضر مبارک حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى، دامت بركاته
لطفاً جواب مسائل ذيل كه محل حاجت است را مرحمت كنيد.
1. زنى كه پنجاه سال يا شصت سال قمرى را تمام كرده و باز خون مى بيند با اوصاف حيض در غير ايام عادت، تكليف او در طواف و نماز چيست؟
بسمه تعالى، بعد از رسيدن به سن يائس، خونى كه مى بيند حكم استحاضه دارد و بايد در نماز و طواف، به وظيفه مستحاضه عمل كند.
2. بنابر اشتراط ختان در صحت طواف، تكليف كسى كه مستطيع شده و ختان براى او - با تشخيص خبره - ضرر دارد چيست؟
بسمه تعالى، در فرض مرقوم، احوط آن است كه هم خودش طواف كند و هم براى طواف نايب بگيرد.
ص: 248
3. شوط سوم سعى يا شوط پنجم بوده كه حال سعى كننده به هم خورده و او را از سعى، به مريض خانه و از آن جا به ايران آورده اند و پس از دو سال، متوجه مسأله شده؛ تكليف چنين شخصى چيست در صورتى كه عذر در سعى عمرۀ تمتع بوده؟ و همچنين اگر در سعى در حج تمتع بوده؟ و آيا فرقى بين شوط سوم و پنجم هست يا نه؟
بسمه تعالى، در فرض مرقوم، بايد برگردد و سعى را تمام كند و اگر برگشتن به مكه براى اتمام سعى، مشقت دارد نايب بگيرد و فرقى بين سعى عمره و سعى حج و يا بين شوط سوم و پنجم نيست و اگر سعى مزبور، مربوط به عمرۀ تمتع بوده، بايد براى اعمال حج تمتع نيز نايب بگيرند.
4. طفل خردسالى را در كودكى به حج برده اند و پس از كبير شدن، مستطيع شده و به حج رفته؛ آيا از صروره بودن خارج مى شود؟
بسمه تعالى، در حكم صروره نيست.
5. براى ذبح گوسفند مى گويد تو را وكيل كردم كه گوسفندى در قربانگاه براى من بخرى و براى من قربانى كنى، يا مى گويد تو را نايب گرفتم كه براى من گوسفندى تهيه كنى و قربانى كنى؛ آيا بين وكالت و نيابت فرقى هست يا نه؟ و بر فرض فرقى داشته باشد، جهات افتراق را بيان فرماييد.
بسمه تعالى، در عمل به وظيفه و اسقاط تكليف، فرقى بين نيابت و وكالت نيست.
6. زنى به حج مشرف شده كه حج واجب خود را به جا آورد؛ در ميقات، مسأله گو گفته: هر كس نايب براى پدر و مادر است نيت كند كه عمرۀ تمتع را به نيت مادر يا پدر به جا مى آورم؛ خانم مذكور با شنيدن اين كلام نيت مى كند كه عمره را براى مادرم به جا مى آورم و بعد، حج را براى خودم و به اين نيت عمره را تمام كرده و قبل از وقوف به عرفات يا بعد از وقوفين فهميده كه بايد عمره را هم براى خود نيت كند؛ تكليف اين زن چيست؟
بسمه تعالى، در فرض سؤال، عمره باطل است و اگر وقت براى اعادۀ عمره، ضيق شده بايد به وظيفۀ حج افراد عمل كند و چنانچه به وظيفۀ حج افراد عمل نكرده باشد، در صورتى كه حج بر او مستقر بوده، بايد سال بعد براى خودش حج تمتع به جا آورد.
7. آيا براى تحقق حكم مجاورت دو سال در مكه، قصد مجاورت هم لازم است يا مجرد گذشتن دو سال كافى است؟
بسمه تعالى، مجرد گذشتن دو سال كافى است.
ص: 249
[سؤال 544] 116
2. شما فرموديد اگر كسى در موقع حيض با زنش نزديكى بكند كفاره دارد و بايد تا موقعى كه پاک مى شود نزديكى نكند، ولى سؤال من اين است شايد دخترى يا بيوه زنى در روز عروسى در حالت حيض بود و بايد مرد مجبوراً با دختر يا زن نزديكى بكند تكليف آن مرد چيست و چه بايد كرد؟
بسمه تعالى، در حال حيض نزديكى جايز نيست و اين گونه امور موجب جايز بودن نمى گردد.
[سؤال 545] 252
بسمه تعالى 15 / 9 / 1361
سلام عليكم، با عرض سلام، به حضور رهبر عالى قدر انقلاب، و مرجع عالى قدر شيعه، حضرت مستطاب حجت الاسلام آيت اللّه روح اللّه الموسوى الخمينى.
محترماً؛ معروض مى دارد:
1. در يكى از مسائل تقليدى، براى اين جانب مشكلى ايجاد شده، كه به يكى از برادران روحانى مراجعه شد و جواب قانع كننده اى دريافت نداشته ام.
عطف به دستورالعمل هاى مسأله هاى شماره 450 الى 461، در رساله آن جناب كه در مورد نزديكى با زن حائض ذكر شده چنانچه شخصى با همسر حائض خود عشق بازى كند و منى هم از مرد خارج شود، چه حكمى دارد؟ و چگونه بايد از گرو اين معصيت آزاد شود؟
بسمه تعالى، اگر دخول نشود، مانع ندارد.
2. اگر خداى نخواسته در حال حيض نطفه اى منعقد شد، آيا مى شود آن بچه را سقط كرد؟
بسمه تعالى، نمى تواند بچه را اسقاط كند.
ص: 250
[سؤال 546] 260
2. در احكام حائض وطى كردن در دبر را مكروه دانسته ايد؛ ولى ذكر شده كه كفاره ندارد؛ لذا باز هم درخواست دارم كه اين مسأله هم براى من روشن شود كه آيا در زمان غير حيض گناه دارد يا ندارد؟ يا مانند زمان حيض كراهت دارد يا به كلى حرام است؟
بسمه تعالى، حكم همان است كه در رساله عمليه ذكر شده است.
[سؤال 547] 603
2. اگر زن روزهاى آخر قاعدگى خود را طى مى كند و مرد با كاندوم با وى نزديكى كند باز مشمول پرداخت كفاره مى گردد.
بسمه تعالى، حكم كفاره در اين صورت نيز ثابت است.
[سؤال 548] 559
4. يک نفر مى خواسته با زن حائض خود از دبر جماع كند؛ ولى در اثناى امر مى بيند كه دخول حرام انجام داده است؛ فوراً متوجه شده، خود را كنار كشيده است. اين شخص چه تكليفى دارد؟
بسمه تعالى، در فرض مذكور، تكليف ندارد.
[سؤال 549] 253
بسمه تعالى
به نام ايزد، درهم كوبندۀ ستمگران و جباران، با درود و سلام به دوازدهمين اختر فروزان آسمان ولايت و امامت و نايب بر حقش امام خمينى
اين جانب به علت چند سؤال، نامه مى نويسم.
1. آيا زن حائض غير از حرم ائمه اطهار عليهم السلام، مى تواند به ديگر امامزاده ها برود يا نه؟
بسمه تعالى، اگر موجب هتک نباشد، اشكال ندارد.
ص: 251
[سؤال 550]
2. اين كه هفت آيه از قرآن را زن حائض اشكال ندارد بخواند، آيا مى تواند به طور مكرر بخواند؟
بسمه تعالى، غير از سوره هاى سجده، از باقى سوره هاى قرآن اشكال ندارد. اگرچه بيش از هفت آيه خواندن براى حائض مكروه است.
3. شبى خواب ديدم كه امام حسين عليه السلام چند كلمه به من گفت و گفت: «از اين كلمه ها به طور مثبت بايد استفاده كرد». ولى صبح من يادم نيامد كه چه بود. امام عزيز از شما مى خواهم كه خودتان شخصاً، چند نصيحتى - كه در آينده براى من مفيد باشد - بفرماييد.
بسمه تعالى، هميشه به ياد خدا باشيد و از انجام وظايف دينى، غفلت نكنيد، ان شاء اللّه موفق باشيد.
[سؤال 551] 2764
10. خانم هايى كه به مكه مى روند يا در ماه رمضان روزه مى گيرند؛ قرص هايى مى خورند كه در مدت يک ماه حيض نشوند كه بتوانند در اين مدت داخل مسجد الحرام و مسجد النبى صلى اللّه عليه و آله و سلم بشوند و در ماه رمضان روزه بگيرند. خوردن اين قرص ها جايز است يا نه؟
بسمه تعالى، مانع ندارد.
[سؤال 552] 201
2. اگر شک داشته باشيم كه شب چهارم يا پنجم حيض زن حائض باشد، ولى زن گفته باشد كه شب پنجم است، آيا بايد قبول كرد؟ و كفارۀ شب پنجم و ششم را كه
برابر 4/5 نخود طلا است بايد داد؟ و اگر شب چهارم باشد ولى زن بگويد شب پنجم است، زن در قبال اين دروغش بدهكار است يا نه؟
بسمه تعالى، قول زن حجت است بر مرد.
[سؤال 553] 7393
2. بفرماييد كسى كه به علت شرعى نمى تواند نماز بخواند، آيا مى تواند به قبرستان
ص: 252
شهدا و مسجد جمكران برود؟
بسمه تعالى، اگر جنب يا حائض است، نبايد به مسجد برود.
[سؤال 554] 4970
2. اگر خانمى به زيارت ائمه عليهم السلام برود و در سفر حائض شود آيا در اين شرايط هنوز براى ورود به حرم حرام است؟
بسمه تعالى، مكث حائض در حرم ائمه عليهم السلام حرام است على الاحوط.
[سؤال 555] 4894
3. آيا يک شخصى، در زمانى كه در حالت عادت ماهانه به سر مى برد، در زمان ضرورى مى تواند داخل مسجد شود و مدت طولانى آن جا بماند؛ مثلاً در زمان رأى گيرى پاى صندوق باشد و چاره اى هم نداشته باشد؟
بسمه تعالى، در فرض مرقوم، جايز نيست.
[سؤال 556] 676
4. آيا خواندن آياتى از چهار سورۀ قرآن كه آيات سجدۀ واجب دارد در هنگام حيض، كفاره دارد يا نه؟ و اگر سهواً اين عمل را انجام دادند، بايد چه بكنند؟
بسمه تعالى، كفاره ندارد.
[سؤال 557] 5544
2. آيا خانم هاى نابينا به هنگام عادت ماهانه مى توانند قرآن را بخوانند؛ با توجه به اين كه قرآن آن ها، به صورت برجسته نوشته شده است و بايستى آن را براى خواندن لمس كنند؟
بسمه تعالى، نبايد لمس كنند.
[سؤال 558] 254
بسمه تعالى
1. آيا زن ها مى توانند در موقع بيمارى ماهانه براى تدريس قرآن و احكام دينى در
ص: 253
مساجد شركت كنند يا خير؟
بسمه تعالى، مكث حائض در مسجد حرام است.
2. آيا اگر زنى از حزب و گروه هاى مخالف، حكم اعدامش درآيد و حامله باشد تكليف بچه اش چيست؟ مثلاً زن و شوهرى را گرفتند. در يک جا زن 8 ماهه حامله است و در جاى ديگر زن 3 يا 4 ماهه حامله است.
بسمه تعالى، بايد تا وضع حمل اجراى حكم اعدام را به تأخير اندازند.
[سؤال 559] 255
بسمه تعالى 18 / 9 / 1361
دفتر استفتائات امام خمينى، دام ظله العالى، سلامٌ عليكم
با احترام؛ عرض مى شود: اگر زن انسان بگويد از حيض پاكم و غسل هم كرده باشد و انسان با او جماع كند و دوباره فردا بفهمد كه پاک نشده بود، آيا كفاره اى به گردن زن يا مرد تعلق مى گيرد يا نه؟
بسمه تعالى، كفاره ندارد.
[سؤال 560] 1375
3. از ابتداى زمانى كه قاعده شده ام (12 سال قبل) تا حدود يک سال قبل، غسل حيض را روز پنجم انجام داده و دو روز بعد را بر طبق استحاضۀ قليله عمل كرده ام (اكثراً در روز هفتم پاک مى شده ام) آيا بايد نماز و روزه هاى اين چند سال را قضا نمايم؟ ضمناً اگر شخصى دورۀ قاعدگى او هفت روز است، ولى در روز ششم غسل كرده باشد، آيا همۀ نماز و روزه ها بايد اعاده شود؟
بسمه تعالى، غسل حيض، پيش از پاک شدن باطل است و نمازهايى كه بدون غسل صحيح انجام گرفته قضا دارد.
[سؤال 561] 1696
4. خواندن بيش از هفت آيه از قرآن كريم براى زن حائض مكروه است؛ با توجه به
ص: 254
اين كه در ماه مبارک رمضان خواندن قرآن فضيلت بسيارى دارد، آيا مكروه بودن مانع از خواندن قرآن است؟
بسمه تعالى، در غير چهار سورۀ عزيمه مانع نيست.
[سؤال 562] 256
بسمه تعالى
زنانى كه عادت ماهانۀ خود را مى گذرانند و از خواندن نماز معذورند؛ آيا مى توانند در نماز جمعه يا جماعت در غير مسجد شركت كنند؟
بسمه تعالى، مى توانند در اجتماع براى نماز شركت كنند و صورتاً متابعت نمايند؛ ولى نبايد نماز بخوانند.
[سؤال 563] 1577
2. مستحاضه بايد براى نمازش غسل و وضو انجام دهد كه اگر جمع كند بين نماز ظهر و عصر، يک غسل كافى است. حال اگر بين دو نماز - مثلاً - تسبيحات حضرت زهرا عليها السلام را بخواند، آيا مضر به جمع است و بايد فوراً بعد از نماز ظهر، نماز عصر را بخواند يا اين كه اين مقدار از خواندن تعقيب مانعى ندارد و مضر به جمع نيست؟
بسمه تعالى، مثل تسبيح حضرت زهرا عليها السلام مضر نيست؛ اگرچه احوط، مراعات سرعت در جمع است.
[سؤال 564] 2213
3. زن در حال استحاضه در موقع نماز كه بايد خود را وارسى كند كه چه نوع استحاضه اى است چگونه مى باشد؟ ممكن است از صبح تا ظهر روى هم استحاضه
ص: 255
كثيره باشد و اگر در همان موقع وارسى كند قليله باشد تكليف او چيست؟ خواهشمند است توضيحاً شرح نماييد.
بسمه تعالى، در فرض مسأله نسبت به نماز ظهر كه اولين نماز است وظيفه كثيره را بايد انجام دهد و نسبت به نمازهاى بعد به هر نحو باقى بماند وظيفه همان را دارد.
[سؤال 565] 257
بسمه تعالى
در استحاضه متوسطه و كثيره اگر زن غسل هاى واجب خود را تماماً انجام دهد و نزديكى كند اين غسل ها كفايت مى كند يا بايد براى آن عمل هم غسل كند؟
بسمه تعالى، اگر در وقت نمازى كه براى آن غسل كرده بعد از نماز نزديكى شود غسل لازم نيست و اگر در وقت ديگر باشد بنا بر احتياط بايد براى اين عمل مستقلاً غسل كند.
[سؤال 566] 258
بسمه تعالى 2 / 11 / 1361
محضر مبارک رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران، حضرت امام خمينى، مدّ ظله العالى
خواهشمند است به سؤال زير پاسخ فرماييد:
آيا نزديكى با همسر در زمان استحاضه بودن مانند زمان حيض بودن حرام است؟ اگر حرام است حكم آن را مرقوم فرماييد. ضمناً چند روز پس از زايمان مى توان با زن خود هم بستر شد؟ از خداوند متعال طول عمر آن رهبر عزيز را خواستارم. و السلام
بسمه تعالى، در مستحاضه حرام نيست؛ ولى بايد بعد از غسل باشد على الاحوط، و بعد از زايمان تا محكوم به نفاس است، جايز نيست و تعيين حد ايام نفاس در رساله مذكور است.
ص: 256
[سؤال 567] 259
بسمه تعالى
1. آيا در استحاضه خارج شدن خون از رحم شرط است؟
بسمه تعالى، تا خون از باطن خارج نشود، محدث به حدث استحاضه نيست.
[سؤال 568]
2. آنچه كه به عنوان ترشح از لوله رحم خارج مى شود و صفاتى شبيه صفات استحاضه را دارد، حكم استحاضه را ندارد؟
بسمه تعالى، اگر خون باشد و خارج بشود و حيض يا نفاس يا قروح و جروح نباشد، احكام استحاضه بر آن مترتب است احتياطاً.
[سؤال 569]
3. اين ترشحات، زرد رنگ و گاهى هم كاملاً زرد مى باشند و كمى غليظ و گاهى وقت ها هم كاملاً غليظ هستند و كمى هم چسبنده مى باشند و ممكن است در تمام مدت ماه ادامه داشته و قبل و بعد از عادت بيشتر شوند و اغلب در دوران حاملگى نيز معمولاً بيشتر مى شوند و در بعضى خانم ها فقط قبل و بعد از عادت ديده مى شوند و گاهى سفيد و گاهى زرد رنگ مى باشند؛ آيا اگر به وسيله دخول مانعى در لولۀ رحم از خارج شدنشان جلوگيرى شود، وضو باطل نمى شود؟
در صورت استحاضه بودنشان، در اين صورت مى توان قبل از وقت براى نماز واجب وضو گرفت؟ آيا با آن وضو مى توان كارى ديگر را انجام داد؟
بسمه تعالى، اگر خون بودن ترشحات ثابت نباشد يا بيرون نيايد ولو به وسيله جلوگيرى، وضو باطل نمى شود. و مستحاضه بايد وضو يا غسل را طورى انجام دهد كه بعد از آن مبادرت به نماز كند؛ مگر در صورت علم به
ص: 257
قطع خون تا آخر نماز حتى در باطن، كه در اين صورت فاصله اشكال ندارد؛ اگر چه قبل از وقت وضو گرفته باشد.
[سؤال 570] 245
3. آيا هنگامى كه شخصى مى خواهد غسل استحاضه بكند، موقع غسل كردن نيت استحاضه تنها كافى است يا بايد نوع استحاضه را نيز در نيت مشخص بكند؟ يعنى هنگامى كه مى خواهد غسل كند، بگويد: غسل استحاضه مى كنم و يا اين كه بگويد: غسل استحاضۀ قليله يا متوسطه و يا كثيره مى كنم؟
بسمه تعالى، تنها نيت استحاضه كافى است.
[سؤال 571] 6936
2. اگر زن حامله را جراحى كردند و بچه او را از پهلوى او درآوردند خونى كه مقارن با درآوردن بچه يا بعد از آن از زن خارج مى شود محكوم است به خون نفاس يا خير؟
بسمه تعالى، اگر خونى كه بيرون مى آيد خون ولادت است محكوم به نفاس است.
[سؤال 572] 2299
7. پهلوى زن را مى شكافند و بچه را مى گيرند؛ خونى كه از همان شكاف بيرون آمده نفاس است يا نه؟
بسمه تعالى، اگر خون ولادت است نه مربوط به عمل جراحى، نفاس محسوب است.
ص: 258
[سؤال 573] 1876
4. آيا غسل نفاس بانوان پس از زايمان در روز دهم وضع حمل مى باشد؟ و آيا غسل ديگرى هم به عهدۀ او مى باشد؟ مثلاً در روز هفتم غسل حيض هم دارد؟
بسمه تعالى، اگر خون تا ده روز ادامه داشته و قطع شود، بعد از قطع خون بايد غسل نفاس كند و غسل ديگرى قبل از آن نيست.
[سؤال 574] 991
4. از زنى بچه اى سقط شد و تا يک ماه از آلودگى پاک نشد، سپس او را كورتاژ كردند و بقيه اى - مثلاً انگشتى - را از بقاياى بچه در آوردند؛ چون بچه در حقيقت الآن
به تمامه منفصل شده، آيا آلودگى اين مدت، به ضميمۀ ايام نفاس تماماً نفاس است يا خير؟ و تكليف نماز و روزه هاى او چيست؟
بسمه تعالى، در فرض سؤال، تمام محكوم به نفاس است.
[سؤال 575] 260
بسمه تعالى
محضر مقدس امام خمينى، رهبر و بنيان گذار جمهورى اسلامى، دامت بركاته
با عرض سلام و آرزوى طول عمر امام امت تا انقلاب مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، لطفاً به دو سؤال ذيل پاسخ فرماييد:
1. در زايمانى كه انجام داده ام به من تحميل مى شد كه بعد از غسلى كه روز هفتم يا دهم طبق حيض ماهانه انجام مى شود، روز هيجدهم هم بايد يک غسل انجام دهم. من نيز شک دارم كه غسل هاى من درست بوده يا نبوده. البته روز چهلم هم طبق توضيح المسائل كه خون استحاضه قطع شد، يک غسل براى نماز اوّلى دارد و ديگر غسل ندارد، آن را انجام داده ام. لذا الآن مى خواهم مسأله براى من مشخص شود كه آيا روز هجدهم هم غسل دارد يا نه؟
بسمه تعالى، روز هجدهم غسل ندارد؛ ولى در غير ايام حيض، خونى كه
ص: 259
ديده مى شود حكم استحاضه را دارد كه در رساله ذكر شده است.
2. در احكام حائض وطى كردن در دبر را مكروه دانسته ايد؛ ولى ذكر شده كه كفاره ندارد؛ لذا باز هم درخواست دارم كه اين مسأله هم براى من روشن شود كه آيا در زمان غير حيض گناه دارد يا ندارد؟ يا مانند زمان حيض كراهت دارد يا به كلى حرام است؟
بسمه تعالى، حكم همان است كه در رساله عمليه ذكر شده است.
[سؤال 576] 4796
8. مى گويند دهان زنى كه تازه وضع حمل كرده است تا مدتى نجس است آيا اين درست است؟
بسمه تعالى، غلط است.
ص: 260
[سؤال 577] 261
بسمه تعالى
حضور محترم رهبر كبير انقلاب اسلامى و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران حضرت امام خمينى دامت بركاته
ضمن عرض سلام به استحضار حضرت عالى مى رساند، چون مسأله هايى براى بعضى از رزمندگان اسلام در جبهۀ حق عليه باطل پيش آمده كه بى جواب مانده و چون مسأله اى است شرعى كه تمامى رزمندگان با آن مواجه هستند، لذا بر آن شديم تا سؤال را خدمت شما مطرح نماييم و نظر شما را بيابيم تا به وظيفه شرعى خود عمل نماييم.
1. با توجه به اين كه اكثر افراد عراق به زور به جنگ با ما آمده اند و امكان آن هم مى رود كه بعضى از آن ها به طرف ما تيراندازى نكرده باشند، آيا مسّ جسد مرده افراد عراقى كه در جبهه حق عليه باطل كشته مى شوند غسل دارد يا خير؟ در هر دو حالت گرم بودن جسد و يا سرد بودن آن توضيح فرماييد.
بسمه تعالى، اگر بعد از سرد شدن آن ها را مسّ نمايند، غسل مسّ ميت واجب مى شود.
2. رزمندگان هنگام رفتن به مرخصى در تهران مواجه شده اند با افراد بى حجاب و يا نوارفروش هايى كه نوارهاى موسيقى و مبتذل خوانندگان طاغوتى را روشن مى كنند و آن هم در پشت بلندگوها، كه در روحيۀ بعضى از آنان اثر سوء مى گذارد و اكثراً از اين موضوع شكايت مى نمايند، بفرماييد وظيفه شرعى ما در قبال ديدن اين صحنه ها چيست؟ و آيا نبايستى به مسئولين مملكتى در اين مورد تذكرات لازم داده شود؟ با توجه به اين كه آن طور كه شنيده شد اكثر اين افراد از وابستگان سابق گروهک ها و يا طاغوت زدگان مى باشند.
بسمه تعالى، لازم است تذكر دهند.
ص: 261
3. افرادى كه در جبهه ها مسئوليت رانندگى خودروها را دارند چه آن افرادى كه شغلشان در موطنشان رانندگى است و چه آن افرادى كه شغلشان رانندگى نيست و به حكم وظيفه شرعى در جبهه خودرو تحويل گرفته اند، نماز خواندنشان چه صورتى دارد؟ آيا بايستى شكسته بخوانند يا كامل؟
بسمه تعالى، اگر كارشان در جبهه رانندگى در مقدار مسافت يا اعم از آن است نمازشان تمام است، هرچند در محل خود راننده نباشند.
[سؤال 578] 262
بسمه تعالى
وقتى كه ميت را غسل دادند بدن ميت پاک مى شود چرا غسل در شخص غسال واجب مى شود اين اشكال را مردم سنى مذهب به ما مردم شيعه كرده اما ما مردم جواب قانع كننده نداريم اميد داريم كه جواب اين موضوع براى ما روشن شود.
بسمه تعالى، اگر قبل از غسل دادن ميت به تمام اغسال، مسّ بدن ميت كرده غسل مسّ ميت لازم است.
[سؤال 579] 1854
5. بدن افرادى كه به وسيلۀ منافقين يا تصادف قطعه قطعه شده، بايد قطعات بدن او را غسل بدهند يا بايد تيمم بدل از غسل ميت بدهند؟
بسمه تعالى، اگر غسل ممكن است، بايد غسل بدهند به تفصيلى كه در رساله مذكور است.
[سؤال 580] 6613
2. بچه كه ميت را مسّ كرده اگر بالغ شد كسى به او گفت غسل مسّ ميت بر تو واجب است در بچگى تو ميت را مسّ كرده بودى اگر بچه گفت من براى آن زمان غسل نمى كنم نماز اين بچه باطل است؟ شما بيان فرماييد.
بسمه تعالى، اگر به حجّت شرعى بر او ثابت باشد كه غسل بر ذمه او است بدون غسل نماز او صحيح نيست.
ص: 262
[سؤال 581] 4924
3. بچه نابالغى كه مسّ ميت كرده مى تواند با وضوى تنها، مسّ خط قرآن و اسم خدا و... نمايد؟
بسمه تعالى، بچه نابالغ تكليف ندارد.
[سؤال 582] 263
بسمه تعالى 30 / 6 / 1361
احتراماً؛ مقام عالى را مستحضر مى سازد: طى مطالعۀ رساله و تحرير الوسيلۀ مرجع و رهبر عالى قدر، حضرت امام خمينى، مدّ ظله العالى على رؤوس المستضعفين به مسأله اى برخورديم كه ظاهراً دو متن با يكديگر منافات دارند. توضيح آن كه در ذيل مسأله 1 فصل فى غسل مسّ الميت در تحرير الوسيله مى فرمايند: «وأمّا القطعة المبانة من الميت، فكلّ ما كان يوجب مسّه الغسل في حال الاتصال، يكون كذلك حال الانفصال». در حالى كه ذيل مسأله 528 توضيح المسائل چنين آمده است: «... ولى اگر قسمتى كه جدا شده استخوان نداشته باشد، براى مسّ آن غسل واجب نيست».
لازم به تذكر است كه حاشيه حضرت امام مدّ ظله بر عروة الوثقى، طبق كتابى كه در اختيار اين جانب است، با متن توضيح المسائل مطابقت دارد.
خواهشمند است مورد فوق را به عرض حضرت امام - روحى فداه - رسانده و با صدور اوامر مقتضى معظّم له اين جانب را ارشاد كنيد.
بسمه تعالى، مطابق عبارت تحرير الوسيله عمل نماييد و عبارت مذكوره از توضيح المسائل، مربوط به جزء جدا شده از حىّ است.
[سؤال 583] 287
2. آيا مسّ شهيدى كه تازه از جبهه به ديارش مى آورند، غسل دارد؟
بسمه تعالى، اگر در جبهه به شهادت رسيده، مسّ او غسل ندارد.
ص: 263
[سؤال 584] 264
بسمه تعالى 13 / 2 / 1361
محضر مبارک حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى
آيا كسى كه مسّ يک شهيد نمايد بر وى لازم و واجب است كه غسل مسّ ميت به جا آورد؟ با توجه به اين كه شهيد از نظر اسلام نمرده و زندۀ جاويد مى باشد و غسل
و كفن بر او واجب نيست. قبلاً از لطف شما ممنونم.
بسمه تعالى، به مسّ بدن شهيدى كه در جبهه به شهادت رسيده غسل واجب نمى شود.
[سؤال 585] 1765
3. با دست زدن به بدن شهيدى كه در صحنۀ نبرد است آيا غسل مسّ ميت بايد بكنيم يا خير؟
بسمه تعالى، واجب نيست.
[سؤال 586] 265
بسمه تعالى
آيا مسّ بدن شهيدى كه احتياج به غسل ندارد موجب غسل مى شود؟
بسمه تعالى، مسّ بدن شهيد در معركه، غسل ندارد.
[سؤال 587] 2894
27. مسّ بدن شهيد در چه صورتى احتياج به غسل دارد و در كدام حالت غسل كردن لازم نيست؟
بسمه تعالى، مسّ بدن شهيد در معركه، غسل مسّ ميت ندارد.
ص: 264
[سؤال 588] 119
6. آيا شهداى اين عصر در احكام، چون شهداى صدر اسلام مى باشند؛ يعنى بدون غسل و با لباس خون آلود مى شود آنان را دفن نمود يا نه؟ و آيا مسّ بدن، باعث غسل مسّ ميت مى باشد يا خير؟ و آيا ناقض وضو هست يا نه؟
بسمه تعالى، كسانى كه در معركه كشته مى شوند، غسل و كفن از آن ها ساقط است و مسّ بدن آنان، غسل مسّ ميت ندارد.
[سؤال 589] 274
2. چنانچه فردى دست به بدن شهيدى كه در صحنۀ عملياتى شهيد گرديده بزند، آيا غسل مسّ ميت بر او واجب است يا خير؟ اگر زخمى شود و بعداً خارج از صحنه شهيد گردد چطور؟ در موقع دفن شهيد، آيا كفن و نماز بر او واجب است يا مستحب؟
بسمه تعالى، هر جا شهيد غسل ندارد، مسّ او هم سبب غسل نمى شود و با لباس خودش بعد از نماز ميت دفن مى شود.
[سؤال 590] 266
بسمه تعالى
اشخاصى كه در جبهه و صحنۀ نبرد، يا به وسيلۀ ترورها به افتخار شهادت نائل مى شوند، آيا احتياج به غسل و كفن دارند يا خير؟ و آيا مسّ بدن شهدا احتياج به غسل مسّ ميت دارد يا خير؟
بسمه تعالى، شهيد اگر در جبهه به شهادت رسيده، غسل و كفن ندارد و مسّ او موجب غسل نمى شود. و اگر در غير جبهه به شهادت رسيده، غسل و كفن دارد و به مسّ او غسل واجب است.
ص: 265
[سؤال 591] 267
بسمه تعالى
خدمت نماينده محترم امام در دفتر استفتائات، به عرض آن جناب مى رساند:
اين جانب دانشجوى مركز تربيت معلم شهيد باهنر اصفهان چندى قبل جهت آزمايشگاه اين مركز اقدام به تهيه يک جنين پنج ماهه پسر از بيمارستان نمودم و اطلاعى در دست نيست كه فرزند مسلمان است يا غير مسلمان. خواهشمند است مسأله شرعى آن را از حضرت امام جويا شويد؛ يعنى آيا مى توان آن را در الكل نگهدارى كرد يا اين كه بايد آن را دفن كرد و چگونه بايد دفن كرد؟ آيا با غسل و كفن يا بدون آن؟ با آرزوى پيروزى اسلام و مسلمين، و من اللّه التوفيق
بسمه تعالى، در فرض سؤال جنين در حكم فرزند مسلمان است و بايد دفن شود، مگر آن كه احراز شود كه فرزند غير مسلمان است و جنين اگر چهار ماهش تمام باشد غسل و كفن دارد.
[سؤال 592] 559
3. يک نفر به حكم دادگاه شرع به جرم لواط يا قاچاق يا به عنوان محارب و مفسد فى الارض اعدام شده است؛ آيا اجراى جميع احكام اموات در مورد جميع اين ها جايز است؟ و آيا صحيح است كه بگوييم شهيد و اعدامى هر دو غسل ندارند؟ يا بايد در مورد هر دو تفصيل داد؟
بسمه تعالى، اگر محكوم به اسلام است، احكام ميت مسلمان بر او جارى است.
ص: 266
[سؤال 593] 1040
7. إذا ماتت حامل و غسّلت، ثمّ أسقطت بعد الغسل، فهل يجب تغسيلها غسل النفاس؟ و هل يجب تغسيل السقط المتجاوز أربعة أشهر غسل الأموات؟
بسم اللّه الرحمن الرحيم، لا يجب تجديد غسلها ولكن يجب تغسيل السقط إنْ تم له أربعة أشهر.
[سؤال 594] 301
3. در لبنان يا مثل آن اگر مسلمانان نعش يک زن پيدا كنند نمى شناسند مسلمان است يا مسيحى براى غسل و كفن و دفن چه بايد كرد؟ شما بيان فرماييد.
بسمه تعالى، واجب نيست مگر بلد اسلامى باشد كه امارۀ بر مسلمان بودن است.
[سؤال 595] 5680
2. كشتۀ عراقى ها از نظر تغسيل و تكفين و نماز و دفن چه حكمى دارد؟
بسمه تعالى، واجب نيست، مگر معلوم شود كه از روى اجبار و اكراه به جبهه آمده است.
[سؤال 596] 1906
2. يک زمانى به گشت منطقه رفته بوديم كه به موضع قبلى عراقى ها برخورد كرديم؛ در آن جا سه جسد عراقى بود كه خاک كرديم. عراقى ها كه اكثراً مسلمان هستند؛ آيا ما در آن جا بايد حكم مسلمانى به آن ها مى بستيم يا خير؟ اگر مسلمان بودند، در آن جا هم موقعيت زمانى و هم مكانى از نظر امنيت جانى براى ما نبود تا بر آن ها نماز بخوانيم و رو به قبله خاک كنيم؛ اما به اين مسائل فكر نكرديم؛ تكليف چيست؟ حالا آيا حكم مسلمان را داشتند يا نداشتند؟ اگر نداشتند، تكليف ما چه بوده و يا چه هست؟ و اگر داشتند، ما وظايف را انجام نداديم، اگر نمى دانستيم تكليف چيست؟ و اگر مى دانستيم و نكرديم تكليف چيست؟ يا اين كه اگر اصلاً فكر دانستن يا
ص: 267
ندانستن را نكرديم، تكليف چيست؟
بسمه تعالى، نسبت به كشتۀ دشمن تكليف تجهيز اموات مسلمين جارى نيست، مگر آن كه محرز شود كه از روى ناآگاهى يا اجبار به جنگ با ملت اسلامى آمدند.
[سؤال 597] 268
بسمه تعالى 20 / 2 / 1360
خدمت حضرت آيت اللّه العظمى الامام خمينى، روحى له الفداء
پس از عرض سلام و دست بوسى، اميدوارم خداوند به طول عمر شما بيفزايد و به من طلبه لياقت خدمتگزارى به اسلام عطا كند و ظهور امام زمان ولى عصر - عجل اللّه تعالى فرجه الشريف - را نزديک بگرداند.
اين جانب يكى از طلاب حوزۀ مقدسۀ علميۀ قم موفق شدم مدت يک ماه در حملۀ فتح المبين دوشادوش برادران رزمندۀ جبهه هاى حق بر عليه باطل در خط مقدم دزفول حاضر باشم؛ تعدادى سؤال برايم مطرح بود، اميدوارم جواب بفرماييد:
1. تكليف كشته هاى مزدوران عراقى چيست؛ آيا واجب است غسل و كفن و دفن و نماز به جا آورده شود يا خير؟
بسمه تعالى، واجب نيست، مگر احراز شود كه از روى اكراه به جبهه آمده اند.
2. اگر امكان شرعى باشد، از نظر بهداشت و تسهيلات آتش زدن جنازه هاى عراقى راحت تر و بهتر به نظر مى رسد، نظر مبارک شما چيست؟
بسمه تعالى، در جنازه هايى كه حكم مسلمان را ندارند اشكال ندارد، ولى بايد مراعات مقررات و مصالح دولت اسلامى بشود.
3. اموال و غنائم جنگى را كه در سنگرها است و يا از جيب جنازه هاى دشمن برداشته مى شود، مى توان مالک شد يا خير؟
بسمه تعالى، مانع ندارد و چنانچه مقرراتى باشد بايد مراعات شود.
ص: 268
4. مدت 19 ماه دشمن در خاک ايران بوده است، آيا تقاصاً يا قصاصاً مى توان اين مدت را به همان سطح در خاک دشمن قرار گرفت و يا توجيه و تفسير ديگرى دارد؟
بسمه تعالى، مسأله مربوط به تقاص و قصاص نيست و عملى كه دفاع از حريم اسلام و كشور اسلامى باشد لازم است.
5. مقدار يک دست بلوز و شلوار و يک راديو روميزى كوچک از غنائم جنگى را از جبهۀ پيروز كه متعلق به دشمن بوده آورده ام، آيا اجازۀ استفاده به بنده مى فرماييد؟ با كمال تشكر؛ طلبه اى از حوزۀ قم
بسمه تعالى، مجازيد
[سؤال 598] 269
بسمه تعالى
سقوط غسل و حنوط و كفن منحصر است به مجاهدين در معركه با شرايط و اشخاصى كه براى حفظ بيضه اسلام مى جنگند و در معركه شهيد مى شوند يا اين كه اشخاصى هم كه مشغول تدارک و تمهيد مقدمات هم هستند (مثل اصلاح اسلحه و تعمير طياره و ماشين و غيره) غسل از آن ها هم ساقط است و بر فرض اين كه سقوط غسل اعم باشد شامل آشپز و خياط و امثال اين ها هم كه براى مدافعين غذا تهيه مى كنند و لباس مى دوزند مى شود يا خير؟
بسمه تعالى، اگر در جبهه مشغول هستند و به شهادت رسيدند غسل و حنوط و كفن ندارند.
[سؤال 599] 270
بسمه تعالى 10 ذوالقعده 1401 ق
1. اشخاصى كه پاسدار و حافظ بعضى مقامات عاليه نظام اسلامى هستند مثل مجلس شوراى اسلامى يا مرجع تقليد مسلم يا مقامات ديگرى كه حفظ آن ها لازم است اگر خداى نخواسته به آن ها حمله شد و كسى از آن ها شهيد شد از مصاديق
ص: 269
مقتول در حفظ بيضه اسلام است كه غسل و كفن از او ساقط باشد يا اين كه فقط بايد در معركه باشد؟
بسمه تعالى، ساقط نيست.
2. بر موزائيک مى شود تيمم كرد يا خير و همچنين سجده بر آن جايز است يا خير و نيز مطهر است يا خير؟
بسمه تعالى، مطهر است و سجده بر آن مانع ندارد و در تيمم احتياط شود.
[سؤال 600] 271
بسمه تعالى 29 صفر المظفر 1402 ق
محضر شريف امام امت حضرت آيت اللّه العظمى آقاى خمينى دامت بركاته پس از تقديم سلام خواهشمند است نظر مبارک را راجع به مسائل ذيل بيان فرماييد:
1. جنازه هايى را كه از جبهه جنگ مى آورند و معلوم نيست كه در جبهه شهيد شدند يا در خارج جبهه مثلاً بيمارستان يا بين راه غسل و كفن دارند يا خير؟
بسمه تعالى، دارند.
2. غنائم جنگى كه به دست رزمندگان مى آيد آيا تصرف در آن بدون اجازۀ ولى امر حلال است يا نه و بر فرض حلّيت مشمول خمس است يا نه؟
بسمه تعالى، به هر نحو خلاف مقررات نباشد مى تواند براى خود بردارد و لازم نيست خمس بدهد.
3. آيا اگر كسى خودش سرباز عراقى را نكشته باشد مى تواند لباس او را به غنيمت بردارد و در آن لباس نماز بخواند يا نه؟
بسمه تعالى، اگر خلاف مقررات نباشد مانع ندارد.
4. آيا براى شركت كردن در اين جهاد مقدس اذن پدر و مادر شرط است يا خير؟
بسمه تعالى، نسبت به اشخاص حكم مختلف مى شود.
5. آيا كسى كه سال حساب وجوهات نداشته و تازه مى خواهد سال بگيرد درآمد چند ماه را كه يک مرتبه به دست آورده و يک سال بر آن نگذشته است بايد تخميس نمايد يا نه؟ و همچنين خواروبار و آذوقه فعلى اش كه سال بر آن نگذشته خمس دارد يا نه؟ با توجه به فتواى احتياطى كه داريد و
ص: 270
مى فرماييد رأس المال از مؤونه نيست و بايد مخمس شود آيا سؤال 5 جزء مؤونه است يا جزء رأس المال؟
بسمه تعالى، چنين شخصى بايد مراجعه و حساب خود را تصفيه كند و در بعض موارد مرقوم مصالحه لازم است.
6. آيا اشيايى كه قبلاً مورد استفاده و از مؤونه بوده بعداً از استفاده خارج شده آيا تا فروخته نشده مشمول خمس مى گردد مجدداً يا خير؟
بسمه تعالى، اگر از ارباح مكاسب باشد خمس دارد.
افتونا مأجورين ادام اللّه ظلكم العالى على رؤوس المسلمين و السلام عليكم و رحمة اللّه
[سؤال 601] 144
4. برادرانى كه در جبهه شهيد مى شوند آيا داراى غسل و كفن مى باشند؟
بسمه تعالى، غسل و كفن ندارند.
[سؤال 602] 144
5. برادرانى كه در جبهه زخمى و بر اثر نارسايى هايى در بيمارستان شهيد مى شوند داراى غسل و كفن هستند؟
بسمه تعالى، بايد تغسيل و تكفين شوند.
[سؤال 603] 144
6. برادرانى كه در شهرها به وسيلۀ منافقين، اين ناآگاهان روزگار ترور مى شوند داراى غسل و كفن هستند يا نه؟
بسمه تعالى، غسل و كفن دارند.
[سؤال 604] 3308
6. برادرانى كه در جبهه ها هستند در مدتى كه پدافند مى باشند و آتش توپخانه و... فقط به سر آنان مى بارد و بعضى از آنان شهيد مى شوند، آيا به آن ها شهيد در معركه گفته مى شود؟ و تا چه اندازه از مناطق جنگى معركه محسوب مى شود؟
ص: 271
بسمه تعالى، معركه حدودى است كه به آن جبهه جنگ گفته مى شود و در فرض مزبور شهيد در معركه است.
[سؤال 605] 272
بسمه تعالى
محضر مقدس دفتر استفتا امام خمينى دامت بركاته، سلام عليكم، پس از عرض ارادت و دست بوسى چند سؤال دارم كه به شرح زير به عرض مى رسانم.
1. آيا كسى كه بدون در نظر گرفتن اسلام و فقط به خاطر دفاع از ميهن و كشور جمهورى اسلامى ايران به جبهه مى رود و كشته مى شود شهيد محسوب مى گردد؟
بسمه تعالى، ان شاء اللّه محسوب است.
2. بانک مسكن براى كسانى كه نمى توانند يک جا خانه بخرند تسهيلاتى به شرح زير دارد كه مثلاً به يک خانواده سه نفره حداكثر تا 300 هزار تومان وام جهت خريد خانه و به شرط زير مى دهد.
الف. در اين بانک حساب باز كنند.
ب. حداقل يک سال اين حساب را داشته باشند (البته به صورت آزاد مى توانند از حساب خود برداشت
كنند و يا به آن بيفزايند) كه پس از گذشت يک سال به اندازه دو برابر متوسط موجودى و پس از دو سال به اندازه سه برابر متوسط موجودى تا مبلغ تعيين شده به ازاى خانوار و عائله، به صاحب حساب وام خريد خانه مى دهد (با گرو گرفتن سند خانۀ مورد معامله).
حال سؤال اين است كه اين معامله چه حكمى دارد؟
بسمه تعالى، اشكال ندارد.
3. آيا پولى كه به منظور دريافت وام و يا پولى كه براى خريد خانه در بانک ذخيره مى شود براى كسى كه خانه ندارد و از اين نظر در مضيقه است، خمس دارد يا خير؟
بسمه تعالى، اگر از وام ذخيره كرده خمس ندارد و چنانچه از درآمد و حقوق خود پس انداز كند خمس دارد.
[سؤال 606] 273
بسمه تعالى 23 / 12 / 1359
تهران، دفتر امام خمينى، مدّ ظله العالى
ص: 272
1. مجاهدين و مبارزين اسلام كه در حال اياب و ذهاب به جبهه جنگ و انجام مأموريت جنگى به وسايل مختلف كشته مى شوند، آيا حكم شهيد به آن ها شامل است يا نه؟ همچنين مجاهدينى كه در جبهه زخمى شده و در بيمارستان فوت مى شوند شهيد بر آن ها صدق مى كند يا نه؟
بسمه تعالى، شهيد هستند؛ ولى سقوط غسل و كفن مختص به شهيدى است كه در جبهه به شهادت رسيده باشد.
2. مؤسسه بيمه از كارفرما وجوهى فوق العاده بابت حق بيمه كارمندان و كارگران مى گيرد، و چه بسا اين حقوق گزاف، براى رئيس مؤسسه غير قابل تحمل باشد و بعضاً موجب تعطيل محل كار مى شود. آيا اين كار شرعى است يا نه؟
بسمه تعالى، بيمه اجبارى صحيح نيست؛ ولى اگر استيجار كارگر مبنى بر اين باشد كه بيمۀ آن ها را كارفرما بدهد عمل به آن لازم است.
[سؤال 607] 274
بسمه تعالى 18 / 9 / 1361
حضور محترم رهبر عالى قدر و اميد مستضعفان جهان، حضرت امام خمينى دامت بركاته، ضمن عرض سلام فراوان، خواهشمندم در چند مسأله زير راهنمايى لازم را بفرماييد؛ قبلاً از اين كه مزاحم اوقات شريفتان شدم صميمانه معذرت مى خواهم.
1. چنانچه فردى در جبهه شهيد گردد، آيا غسل بر او واجب است يا خير؟ اگر زخمى شود و در بيمارستان فوت شود، مسأله چه صورتى پيدا مى كند؟ آيا با شهيد شدن در صحنۀ عمليات تفاوت دارد؟
بسمه تعالى، شهيد در جبهه غسل ندارد؛ ولى كسانى كه زنده بيرون آورده مى شوند و در خارج جبهه به شهادت مى رسند، بايد غسل داده شوند؛ هرچند شهيد محسوبند.
2. چنانچه فردى دست به بدن شهيدى كه در صحنۀ عملياتى شهيد گرديده بزند، آيا غسل مسّ ميت بر او واجب است يا خير؟ اگر زخمى شود و بعداً خارج از صحنه شهيد گردد چطور؟ در موقع دفن شهيد،
ص: 273
آيا كفن و نماز بر او واجب است يا مستحب؟
بسمه تعالى، هر جا شهيد غسل ندارد، مسّ او هم سبب غسل نمى شود و با لباس خودش بعد از نماز ميت دفن مى شود.
3. زمينى كه از طريق اصلاحات ارضى به كشاورزان فروخته شده و بدون رضايت مالک است، آيا نماز خواندن در آن بلامانع است؟
بسمه تعالى، مانع دارد.
[سؤال 608] 1171
6. شهيدى كه در معركۀ جنگ به فيض شهادت نائل شده - كه به فتواى حضرت معظّم له غسل و كفن واجب نيست - چنانچه اين شهيد جنب باشد، آيا غسل جنابت واجب است يا خير؟
بسمه تعالى، واجب نيست.
[سؤال 609] 1172
2. رزمندگانى در خانه و يا سنگرى استراحت مى كنند - چه در مناطق جنگى باشند يا نه - و آمادگى براى مقابلۀ با دشمن را ندارند. توپ يا نارنجک و راكت منفجر شد و عده اى مردند؛ آيا احكام شهيد بر آنان جارى است، يا نه بايد غسل داد و كفن نمود؟
بسمه تعالى، اگر از رزمندگان است و در جبهه به شهادت رسيده، غسل و كفن ندارد؛ هرچند در حال استراحت باشد.
[سؤال 610] 275
بسمه تعالى
رهبر كبير انقلاب اسلامى جهان و مرجع عالى قدر مستضعفين جهان، خصوصاً مسلمانان جهان حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى طوّل اللّه عمركم، بعد از قدم بوسى، اين جانب جواب اين مسائل را براى مردم احتياج دارم توضيح بفرماييد.
1. در اين جنگ تحميلى صدام عليه انقلاب اسلامى ايران شهيدان چه حكم
ص: 274
دارند؟ آيا اين شهدا مثل شهداى حكم امام معصوم هستند يعنى غسل و كفن ندارند؟ يا اين شهدا فرق دارند؟
2. كسى كه حقوق اللّه و حقوق العباد را خيلى گرفته است و حالا آن شخص توبه مى كند و بعد از رفتن به جبهه جنگ شهيد مى شود - حقوق اللّه كه بعد از توبه كردن مسلّماً از گردن او ساقط مى شوند آيا حقوق العباد هم ساقط مى شوند؟
3. شهيدان كه در جبهه جنگ در حال جنگيدن شهيد مى شوند و شهيدان كه در پشت جبهه به دست مزدوران امريكايى شهيد مى شوند فرق هست. آيا احكام غسل و كفن اين دو مساوى است. يا مختلف؟ و آيا حقوق اللّه و حقوق العباد از گردن شهيدان پشت جبهه هم ساقط مى شوند؟ لطفاً كاملاً توضيح بفرماييد. و السلام عليكم.
بسمه تعالى، كسى كه در راه خدا كشته شود شهيد است لكن سقوط غسل و كفن مخصوص شهيدى است كه در جبهه به شهادت برسد و اگر شهيد مديون باشد و از او تركه اى بماند بايد دين او از تركه اش داده شود.
[سؤال 611] 276
بسمه تعالى
حضور محترم رهبر كبير انقلاب، حضرت امام خمينى
1. شما فرموده بوديد كه «شهيد ميدان معركه، غسل و كفن ندارد». حال اگر رزمنده اى در معركه تير بخورد اما جابه جا كشته نشود بلكه در آمبولانس يا در بيمارستان به لقاء اللّه بپيوندد، آيا اين هم غسل و كفن ندارد؟
بسمه تعالى، اگر در محدودۀ تيررس دشمن در داخل آمبولانس يا در بيرون ماشين جان سپرده، غسل و كفن ساقط است ولى اگر در خارج محدودۀ مزبوره جان بسپارد غسل و كفن دارد.
[سؤال 612]
2. آيا معركۀ ميدان فقط در شب حمله است يا اين كه در خط مقدم جبهه كه دو
ص: 275
طرف به سوى يكديگر مبادله آتش دارند نيز معركۀ نبرد به حساب مى آيد؟
بسمه تعالى، منظور از معركه، محدودۀ تيررس دشمن است در حدودى كه جنگ است، نه مثل شهرهاى دور؛ مگر آن كه محدودۀ جنگ باشند.
3. كسى كه به جبهه مى رود و در راه خدا مى جنگد و كشته مى شود، آيا اگر احياناً حق الناس به گردن داشته باشند، از جانب خدا بخشيده مى شود يا خير؟
بسمه تعالى، حق الناس قابل ادا ساقط نمى شود مگر با اداى آن و در صورت عدم پرداخت، حساب آن با خداوند چاره ساز بخشنده است.
4. رزمندگانى كه سى روز پى درپى در يک محل بمانند، در روز سى و يكم نمازشان تمام است، حال اگر كسى در روز بيست و نهم يا سى ام به اندازۀ 8 فرسخِ رفت و برگشت از آن مكان دور شود و بعد به مكان خود برگردد، حال در روز سى و يكم نماز ايشان شكسته است يا تمام؟
بسمه تعالى، در فرض مرقوم، نماز شكسته است.
[سؤال 613] 991
7. در تحرير الوسيله دنبالۀ مسألۀ ساقط بودن غسل از شهيد، فرموده ايد: «و يلحق به المقتول في حفظ بيضة الإسلام» چه افرادى مشمول اين الحاق هستند؟ آيا مروجين دين يا پاسداران و يا افرادى كه براى جهاد سازندگى در دهات و شهرها شهيد مى شوند، ملحق به شهيدند يا خير؟
بسمه تعالى، مقصود شهداى معركه در دفاع از اسلام و مسلمين هستند؛ مانند شهداى در معركۀ جنگ تحميلى؛ و اشخاص نامبرده در احكام اموات، ملحق به شهيد نيستند.
[سؤال 614] 277
بسمه تعالى 30 / 8 / 1361
محضر مبارک مرجع عالى قدر، رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران، نايب الامام، امام خمينى، دامت بركاته
1. سربازى در جبهه خمپاره به او اصابت مى كند و در همان مكان يكى از همرزمان
ص: 276
به او مى رسد و پس از گفتن شهادتين، شهيد مى شود. آيا بر آن شهيد غسل و كفن لازم است يا خير؟
بسمه تعالى، در فرض مرقوم، غسل و كفن ساقط است.
2. شخصى در نظر دارد كه وصيت نمايد مبلغ پنجاه هزار تومان جهت حق دفن در صحن مقدس امام رضا عليه السلام به آستان قدس تعلق گيرد؛ آيا دفن در صحن مقدس بهتر است يا اين كه اين مبلغ را در امور دامادى سادات مصرف نمايد و محل دفن را در گورستان عمومى قرار دهد؟ استدعا دارم نظر مبارک امام را مرقوم فرماييد.
بسمه تعالى، اختيار با خود شخص است و فضيلت دفن در جوار حضرت رضا عليه السلام روشن است.
[سؤال 615] 278
بسمه تعالى 19 / 12 / 1360
سلام عليكم، محضر مبارک حضرت آيت اللّه امام خمينى، مقتضى است فتواى خود را نسبت به مسأله ذيل بفرماييد:
طى پيش آمدى، يكى از برادران تخريب جهت پاكسازى به منطقه اى دور از معركه، به عنوان خنثى كننده مين عازم مى شود و در اين ميان طى اشتباهى سهوى، پايش به مين اصابت كرده و به شهادت رسيده است. گويا برادر شهيدمان بدون غسل و كفن دفن گرديده است. تقاضامنديم حضرت مستطاب فتواى خود را در اين مورد بيان بفرماييد.
بسمه تعالى، صحيح است و در فرض مزبور غسل و كفن ساقط است.
[سؤال 616] 279
بسمه تعالى
دفتر استفتائات امام خمينى، در رابطه با جبهه ها، سؤالاتى ضرورى مطرح است كه با روشن شدن اين ها، تكليف مبلغان در رابطه با اين مسائل روشن مى شود.
1. در جبهۀ ما خطى به نام خط مقدم و بعد از آن به فاصلۀ دو - سه كيلومترى،
ص: 277
عده اى به عنوان پشتيبانى و بعد توپخانه و غيره وجود دارد. لطفاً تعيين كنيد كه معركۀ قتال در هنگام عمليات، و در غير عمليات، چه مكان هايى را شامل مى شود؟ آيا برد توپ و خمپاره دشمن يا فقط خط مقدم؟
دشمن، اغلب خط مقدم و خط پشتيبانى را مى كوبد، البته گاهى هم براى توپخانه هاى دوربرد ما، توپ و كاتيوشا مى زنند. حال با اين توضيحات مى خواهيم ببينيم اگر كسى در غير موقع عمليات، در محل توپ خانه هاى دوربرد - در پشت خط مقدم - بر اثر اصابت تركش، شهيد شود غسل دارد يا نه؟ در حين عمليات چطور؟ لطفاً كاملاً جواب را توضيح دهيد.
بسمه تعالى، در فرض مرقوم، تمام محدوده اى كه در تيررس دشمن است، حكم معركه دارد.
2. در هنگام گرفتن غنائم، اگر معلوم نشود كه اين مال از غارتى ها است يا از خود اسرا است، تكليف چيست؟ مثلاً اموالى در فتح خرمشهر به دست رزمندگان آمده كه نمى دانند از اموال غارت است، يا مال خود عراقى ها است. در صورتى كه از اموال غارتى باشد تكليف چيست و در صورت شک، چطور است؟
بسمه تعالى، آنچه كه تحت يد و استيلاى دشمن است، حكم غنيمت دارد، مگر آن كه محرز شود كه از مسلمين غارت كردند.
3. تا چه موقع مى توان اسيران را كشت؟ آيا تكليف ما در رابطه با آن عراقى هايى كه تا آخرين گلوله مى جنگند و وقتى گلوله اش تمام شد، تسليم مى شود، چيست؟ آيا اسيرانى را كه به پشت خط منتقل مى شوند، به هيچ وجهى نمى توان كشت، حتى اگر يقين هم داشته باشيم كه اين شخص فرد يا افرادى از ما را كشته است؟ اگر جايز نيست حكم قاتل اين نوع اسرا چيست؟ آيا قاتل نفس محترمه محسوب مى شود يا نه؟
بسمه تعالى، با اسرا پس از تسلط يافتن، بايد با اخلاق اسلامى رفتار كنند.
4. غنايمى را كه بچه ها مى گيرند، تا چه اندازۀ آن را مى توانند براى خودشان بردارند؟
بسمه تعالى، غير از ادوات جنگى، چيزهاى مختصر شخصى را مقاتلين مجازند براى خود بردارند.
ص: 278
[سؤال 617] 280
بسمه تعالى
خدمت مبارک رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران
ضمن عرض سلام و آرزوى طول عمر براى آن حضرت، از آن وجود مبارک تقاضا مى شود كه نظر مباركشان را دربارۀ مسأله زير بفرمايند.
مقدار زمينى را رزمندگان محترم از مزدوران عراقى گرفته اند كه عراقى ها در آن زمين، ميدان مين داشتند، و رزمنده اى مى خواست مين ها را خنثى كند كه بر اثر انفجار مين كشته مى شود. آيا شهيد محسوب مى شود و احكام شهدا را دارد؟
لازم به يادآورى است كه آن ميدان، از تيررس دشمن دور بود و آن رزمنده، به خاطر آموزش و يا به خاطر اين كه بتوانند آن جا كشاورزى كنند، مين ها را خنثى مى كرد.
و ديگر اين كه، آيا ميدان مين، معركه محسوب مى شود؟
بسمه تعالى، در فرض مزبور بايد غسل و كفن شود؛ هرچند شهيد محسوب است ان شاء اللّه.
[سؤال 618] 281
بسمه تعالى
دفتر حضرت امام خمينى مدّ ظله العالى
اگر سرباز وظيفه اى مشغول خدمت در پادگان فوت نمايد و آن هم در زمان جنگ باشد، دربارۀ اين سرباز چه حكمى داده مى شود؟ شهيد است يا غيرشهيد؟
بسمه تعالى، ان شاء اللّه اجر شهيد به او تفضل مى شود، ولى احكام شهيد مخصوص شهداى معركه است.
[سؤال 619] 282
بسمه تعالى 25 / 1 / 1361
محضر مقدس مرجع عالى قدر، حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى، دام ظله
ص: 279
پس از عرض سلام؛ احتراماً معروض مى دارد: در جواب يكى از سؤالات فرموده بوديد: «شهيدى كه در جبهه شهيد شود غسل لازم ندارد». بفرماييد لازم نبودن غسل، جهت دفن در همان جبهه است يا اگر همين شهيد را به شهر خودش حمل نمايند باز هم غسل لازم نيست. چون بعضى ها معتقدند كه دفن نمودن شهيد با لباس هاى خونين و بدن خون آلود، مزيد بر فضيلت شهيد است. خواهشمند است بفرماييد: شهيدى كه به محل سكونتش حمل شده و جراحات بدنش آن چنان كه غسل داده نشود نيست، فضيلت با لباس خونين و بدن خون آلود است كه دفن بشود و يا اين كه بعد از غسل دادن با كفن دفن بشود بهتر است؟
سعادت دارين و طول عمر آن جناب را از خداوند قادر متعال خواستارم.
بسمه تعالى، اگر در جبهه به شهادت رسيده، غسل ندارد؛ هرچند در محل خودش دفن شود، و لازم است كه با لباس خودش دفن شود.
[سؤال 620] 283
بسمه تعالى 8 / 12 / 1361
قم، دفتر حضرت امام خمينى، دامت بركاته
با درود فراوان بر رزمندگان اسلام و آرزوى پيروزى لشكر اسلام بر كفر، طول عمر حضرت عالى - امام - را از پيشگاه خداوند متعال خواستاريم.
در ضمن، چند مسأله از آن حضرت استفتا مى كنيم.
1. اگر شخصى در جبهۀ مقدم كه مشغول نبرد است به شهادت برسد، آيا براى وى غسل و كفن واجب است يا خير؟
بسمه تعالى، واجب نيست.
[سؤال 621]
2. اگر فردى در جبهۀ مقدم - در حين مبارزه با كفار - مجروح شده و در پشت جبهه به شهادت برسد، آيا غسل و كفن براى او واجب است يا خير؟ اگر واجب باشد، آيا
ص: 280
غسل مسّ ميت هم واجب است يا خير؟
بسمه تعالى، غسل و كفن، واجب است و مسّ او غسل دارد.
[سؤال 622]
3. يک برادر جهادگرى كه در پشت جبهه فعاليت مى كند، اگر در حين كمک رساندن به رزمندگان اسلام، توسط بمب يا تركش خمپاره به شهادت رسد، آيا براى او غسل و كفن واجب است يا خير؟
بسمه تعالى، واجب است.
[سؤال 623]
4. اگر كسى در پشت جبهۀ مقدم - مانند برادران جهادگر - توسط رژيم صدام كافر كشته شود، شهيد است يا خير؟ اگر شهيد است، اجر كدامشان بيشتر است؟
بسمه تعالى، ثواب شهيد دارد و مقدار اجر، تابع مقدار معرفت است.
5. اگر شخصى كه شغل آن، رانندگى باشد، با ماشين ديگرى كه رانندۀ آن، شخص ديگرى است مسافرت كند، آيا حكم مسافرت دارد يا خير؟
بسمه تعالى، در سفرى كه شغل او نيست، حكم مسافر دارد.
به اميد پيروزى لشكر اسلام، اجركم عند اللّه و عند الرسول، با تقديم احترامات
[سؤال 624] 284
بسمه تعالى
با درود به رهبر عظيم الشأن جهان اسلام، حضرت امام خمينى، حفظه اللّه تعالى
دو نفر رفتند بسيج؛ در عمليات بسيج، يكى زده به ديگرى كه آن هم بسيجى بوده و كشته شده؛ يعنى يک بسيجى زده به بسيجى ديگر و آن فرد بسيجى كشته شده؛ اين از نظر اسلامى شهيد به حساب مى آيد؟ تقاضا مى شود جواب لازم را بفرماييد.
خدايا، خدايا، ستاره ها را كشتند؛ تو خورشيد را نگه دار! خدايا، خدايا، از صحنۀ روزگار، صداميان را بردار
ص: 281
بسمه تعالى، اگر در ميدان جنگ كشته شده شهيد محسوب است.
[سؤال 625] 285
بسمه تعالى
خدمت حضرت امام خمينى، روحى له الفداء، پس از عرض سلام
1. شنيده شده كه فرموده ايد: «شهدايى كه در جبهه شهيد شده اند، بهتر است غسل دهيد» آيا اين نقل صحت دارد؟
بسمه تعالى، صحت ندارد.
2. جنب از حرام غسل مى كند، با اين غسل بدون وضو مى تواند نماز بخواند؟
بسمه تعالى، مى تواند.
[سؤال 626] 2894
22. آيا غسل دادن كسى كه در جبهۀ حق عليه باطل به شهادت رسيده واجب است يا نه؟
بسمه تعالى، غسل و كفن از شهيد در معركه ساقط است.
[سؤال 627] 2894
23. در چه حالتى شهيد را مى توان با لباس خودش دفن كرد؟
بسمه تعالى، شهداى در معركه غسل و كفن ندارند و بايد با همان لباس خودشان پس از نماز دفن شوند.
[سؤال 628] 2894
24. كسى كه بر اثر بمباران شهرها توسط دشمن به شهادت مى رسد غسل دادنش لازم است يا خير؟
بسمه تعالى، ان شاء اللّه گرچه اجر شهيد دارد ولى غسل و كفن او ساقط نيست.
ص: 282
[سؤال 629] 2894
25. اگر شک داشته باشيم كه آيا رزمندۀ شهيد، در درگيرى جبهه به شهادت رسيده يا بعد از آن، غسل دادن او واجب است يا نه؟
بسمه تعالى، اگر اماراتى دال بر كشته شدنش در معركه وجود دارد غسل و كفن ساقط است، و گر نه ساقط نيست.
[سؤال 630] 2894
26. كسى كه براى كمک رسانى تداركات يا تبليغات به جبهه مى رود اگر به فيض شهادت برسد غسل و كفن مى خواهد يا نه؟
بسمه تعالى، اگر در معركه كشته شد حكم ساير شهدا را دارد.
[سؤال 631] 1078
5. با ملاحظۀ اين كه نظر مبارک حضرت امام اين است كه شهيد معركه، غسل ندارد و مسّ بدن او نيز موجب غسل نمى شود، چند سؤال پيش آمده است: حدود معركه در جبهه ها چقدر است؟
بسمه تعالى، تمام محيطى كه رزمندگان، در شؤون مختلف، با فواصل مخصوص، در مقابل دشمن، مشغول وظيفۀ خاص خود مى باشند.
[سؤال 632] 1078
6. اگر مثلاً رزمنده اى پشت توپ دوربرد، مشغول شليک به طرف دشمن است و يا با ضدهوايى كار مى كند، ولى در فاصلۀ زيادى (ده ها كيلومتر دورتر از خط اول جبهه) اگر اين گونه افراد، مورد هجوم هوايى دشمن قرار گرفتند و كشته شدند، چه حكمى دارند؟
بسمه تعالى، در موارد مذكوره، حكم شهيد دارند.
[سؤال 633] 1078
7. افرادى كه نمى جنگند، ولى براى تبليغ و يا درست كردن راه و يا رساندن غذا و
ص: 283
كمک هاى پزشكى مشغول شده اند، اگر كشته شوند، چه حكمى دارند؟ (با ملاحظۀ اين كه بعضى از اين ها در فاصله اى زياد از خط اول جبهه هستند و ممكن است در اثر حملۀ هوايى دشمن كشته شوند).
بسمه تعالى، در صورتى كه جزء نيروى جبهه محسوب شوند، حكم شهيد دارند.
[سؤال 634] 1078
8. افرادى كه در حين رزم و يا موقع پيشروى، به واسطۀ افتادن در آب و يا حادثه اى ديگر، مثل تصادف ماشين و پرت شدن از كوه و يا موتور كشته مى شوند، چه حكمى دارد؟
بسمه تعالى، ثواب شهيد دارند؛ ولى غسل و كفن ساقط نيست.
[سؤال 635] 1078
9. افرادى كه مجروح، به اورژانس نزديک به جبهه مى رسند و در آن جا مى ميرند، چه حكمى دارند؟
بسمه تعالى، حكم مسأله سابق را دارند.
[سؤال 636] 2328
2. آيا شهداى فعلى ما كه در جنگ تحميلى عراق با كفار بعثى كشته مى شوند حكم شهداى صدر اسلام در زمان نبى اكرم و على عليهما السلام را دارند كه غسل و كفن نخواهند يا در ثواب مانند آن ها هستند ولى احكام اموات بر آن ها جارى است؟ و آيا مسّ آن ها موجب غسل مى شود يا نه؟ و اگر بدن آن شهيد مسّ شود به رطوبت، غَسل دارد يا نه؟ البته رطوبتى، غير از خون بدن شهيد.
بسمه تعالى، شهداى معركه غسل و كفن ندارند و مسّ بدن آنان موجب غسل مسّ ميت نيست.
ص: 284
[سؤال 637] 2894
40. اگر رزمندۀ مسلمان براى احقاق حقوق مسلمين و دفاع از اسلام به داخل سرزمين كشور مهاجم هجوم كرده و كشته شود، آيا شهيد محسوب مى شود؟
بسمه تعالى، شهداى معركه - خواه در خاک دشمن باشد يا در جاى ديگر - غسل و كفن ندارند.
[سؤال 638] 1765
4. آيا غسل ميت براى خود شهيد واجب است يا خير؟
بسمه تعالى، شهيدى كه در جبهه به شهادت رسيده غسل ندارد.
[سؤال 639] 286
بسمه تعالى
غسل و كفن شهيد در چه صورتى ساقط و در چه صورتى واجب است؟
بسمه تعالى، غسل و كفن از شهيد در معركۀ جنگ ساقط است، و ساير شهداى مسلمين حكم باقى مسلمين را دارند.
[سؤال 640] 287
بسمه تعالى 4 / 12 / 1361
با حمد و ثناى بر خداوند متعال و با سلام و درود بر امام مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و نايب بر حقش امام خمينى و تمام رزمندگان و شهداى اسلام.
خواهشمندم نظر امام خمينى، دام ظله را در مورد اين سؤالات برايم ارسال داريد.
1. اگر شخصى در هنگام نگهبانى در راه خدا به شهادت رسيد، غسل يا كفن دارد؟ كلاً منظور امام بزرگوار در مورد اين كه غسل و كفن شهيد در معركه جنگ ساقط است چيست؟
بسمه تعالى، كسانى كه در جبهه جنگ كشته شوند غسل و كفن ندارند و اگر
ص: 285
خارج جبهه كشته شوند، بايد غسل داده شوند و كفن شوند؛ هر چند هر دو شهيد هستند.
2. آيا مسّ شهيدى كه تازه از جبهه به ديارش مى آورند، غسل دارد؟
بسمه تعالى، اگر در جبهه به شهادت رسيده، مسّ او غسل ندارد.
[سؤال 641] 288
بسمه تعالى
به نام اللّه، پاسدار حرمت خون شهيدان خط توحيد، چند سؤال داشتم كه يكى در مورد شهادت است و ديگرى در مورد حلال يا حرام است:
1. اگر كسى به نيت درآوردن خرجى براى خانواده اش از خانه خارج شود، ولى در بين راه با ماشين تصادف كند يا كسى او را بكشد، آيا او شهيد است يا خير؟
بسمه تعالى، احكام شهيد ندارد و اميد است ثواب آن را داشته باشد.
2. پدر من دباغ كشتارگاه تهران است، ولى او صبح ها مى رود امضا مى كند؛ چون كارى نيست انجام دهد، مى آيد؛ حقوقى كه مى گيرد حلال است يا حرام؟
بسمه تعالى، اگر مطابق مقررات كشتارگاه حقوق مى گيرد حلال است.
[سؤال 642] 289
بسمه تعالى 14 / 7 / 1361
محضر مقدس قائد عظيم الشأن، مؤسس و بنيان گذار جمهورى اسلامى، اميد مستضعفان جهان، افتخار عالم اسلام و تشيع، رهبر كبير انقلاب اسلامى و مرجع تقليد عامه مسلمين جهان، حضرت آقاى حاج سيد روح اللّه الموسوى الخمينى، مدّ ظله على رؤوس المسلمين
بعد از اداى تحيت و مراسم احترامات فائقه؛ توجه شما را به مسألۀ زير جلب و تقاضامنديم عنايت فرماييد پاسخ اين مسأله و نظر مبارک را كتباً مرقوم فرماييد.
مسأله مورد سؤال: در اوج گيرى انقلاب اسلامى در 13 محرم سال 1357 در
ص: 286
شهرك سعدى شيراز، عده اى از جوانان اين محل براى اجابت از فرمان شما، شب در اين محل تظاهرات كردند و فرقۀ ضاله بهائيت اين محل كه ايادى رژيم شاه بودند، با تداركات قبلى و حساب شده، آن ها را به رگبار بسته و شهيد نمودند و سرانجام در زمان حكومت نظامى درگيرى، شديد گرديد و بهايى ها و قاتلين از اين محل متوارى و فرار نمودند و خانه هاى آن ها آسيب ديد. آنچه مورد سؤال است دو مطلب است:
1. افراد ناآگاه، شهداى اين صحنه را شهيد نمى دانند. آيا شهيد هستند يا خير؟
بسمه تعالى، در اجر و ثواب، فرقى بين شهداى پيش از انقلاب و شهداى بعد از انقلاب و شهداى در جبهۀ جنگ تحميلى نيست.
2. منازل بهايى ها و قاتلين فرارى را همان افراد سودجو و منفعت طلب به قيمت نازلى، بدون اجازه از ولايت فقيه يا دولت جمهورى اسلامى يا مراجع تقليد خريده اند و به قيمت چند برابر فروخته اند. آيا معاملۀ آن ها صورت شرعى دارد يا خير؟ در صورتى كه صحيح نباشد، تكليف شرعى آن ها چيست؟
بسمه تعالى، بهايى اگر مسلمان زاده بوده و بهايى شده، اموال او متعلق به وارث مسلمان است؛ و اگر از اصل، بهايى زاده بوده، اختيار اموال او در فرض مرقوم، با دولت اسلامى است.
[سؤال 643] 290
بسمه تعالى 20 / 11 / 1361
محضر مقدس بنيان گذار جمهورى اسلامى حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى، دام ظله العالى، بعد التحية و السلام
به عرض عالى مى رساند فردى مؤمن از كارمندان دولت جمهورى اسلامى ايران طى حكمى رسمى از طرف اداره متبوعه مأموريت پيدا كرد جهت بزرگداشت سالگرد پيروزى انقلاب به كوه مجاور برود و ترتيبى اتخاذ نمايد تا شب 22 بهمن در آن جا مشعل پيروزى انقلاب را روشن نمايد در حين مأموريت از كوه سقوط نمود و پس از چند ساعت درگذشت از نظر مبارک حضرت امام مدّ ظله اين گونه افراد، در حكم شهيد محسوب مى شوند يا خير؟ لازم به تذكر است غرض از اين سؤال تسلى خاطر بازماندگان او است از خدا طول عمر پر بركت امام امت و بقاى دولت جمهورى
ص: 287
اسلامى را تا زمان امام مهدى عليه السلام و پيروزى رزمندگان را خواستارم.
بسمه تعالى، ثواب شهيد دارند. ان شاء اللّه.
[سؤال 644] 291
بسمه تعالى
دفتر استفتائات امام، سلام عليكم
1. بدنى كه در اثر افتادن از كوه فرضاً متلاشى شده، طرز تغسيل و تكفين او چگونه است؟
بسمه تعالى، اگر غسل ممكن نيست ساقط است و در صورت امكان تيمم دهند و به هر نحو امكان دارد آن را كفن كنند و اگر ممكن نيست ساقط است و اگر قطعات مشتمل بر استخوان است بايد غسل بدهند و در پارچه اى بپيچند و دفن كنند و اگر مشتمل بر استخوان سينه باشد بايد تغسيل و تكفين شود و تفصيل مسأله در رساله مذكور است.
2. شخصى فرضاً براى منزل از بانک وام گرفته و اتفاقاً يک سال در نزد او ماند. آيا وام (قرض) خمس دارد؟
بسمه تعالى، خمس ندارد.
[سؤال 645] 1754
2. شخصى در تصادف مرده ولى قابل غسل و تيمم نيست، حكمش چيست؟
بسمه تعالى، در فرض مذكور غسل و تيمم لازم نيست.
[سؤال 646] 301
4. چند تا مرد مسلمان رفتند در بيابان نعش يک زن مسلمان را پيدا كردند اين ها
ص: 288
نمى توانند به آبادى ببرند با خود زن ندارند كه اين زن را غسل بدهد اين مردها هم محرم نيستند چه بايد كرد؟ شما بيان فرماييد.
بسمه تعالى، اگر مماثل نيست حتى كتابيه، غسل ساقط است.
[سؤال 647] 292
بسمه تعالى
شخصى كه مى خواهد ميت را غسل دهد قبل از غسل اگر با رطوبت، بدن ميت را مسّ كرد قبل از تطهير دستى كه با او مس كرده بود اگر با همين دست آب سدر و كافور را با آب قليل مخلوط كند براى غسل ميت آن آب با سدر و كافور نجس مى شود يا خير؟ و بر فرض منجّس بودن قبل از تمام شدن اغسال ثلاثه ملاقات موجب نجس شدن دست غسل دهنده مى شود يا خير؟ و آيا فرقى بين غسل دهنده و غير او هست يا خير؟
بسمه تعالى، بايد آب غسل طاهر باشد و اگر نجس شود حتى با ملاقات مذكور غسل صحيح نيست.
[سؤال 648] 293
بسمه تعالى 30 / 6 / 1361
سلام و درود صميمى خود را كه از ته قلب بر مى خيزد به رهبر كبير انقلاب تقديم مى دارم. اميدوارم كه زعيم عالى قدر اسلام، امام خمينى، در جماران حالش خوب باشد. صحبت را با چند سؤال راجع به مسائل شرعى آغاز مى كنم. دربارۀ سؤالات ذيل به چند نفر نيز مراجعه نموده ام؛ ولى جواب قانع كننده اى دريافت ننموده ام. سؤالات عبارتند از:
1. هنگامى كه ميت را غسل مى دهند انگشتان پاهايش در حالت عادى بسته است؛
ص: 289
آيا براى غسل بايد انگشتان پاى ميت را باز كرد يا اشكالى ندارد؟
بسمه تعالى، اگر آب به جاهايى كه بايد شسته شود مى رسد، اشكال ندارد.
[سؤال 649]
2. دومين سؤال مربوط به غسل زنى است كه موهاى او بلند و بافته شده باشد. آيا براى غسل دادن او بايد موهاى او را باز كرد يا همان طور بافته شده مى توان او را غسل داد؟
بسمه تعالى، اگر آب به موها مى رسد باز كردن آن ها لازم نيست.
3. آيا در حج اعاده كردن نماز يوميه به امامت فرد سنّى كه آن فرد شرايط را ندارد صحيح است يا خير؟ در چه صورت درست و در چه صورت باطل است؟ لطفاً در اين زمينه توضيح دهيد.
بسمه تعالى، در مورد تقيه، اعاده واجب نيست.
به اميد پيروزى حق بر باطل و طول عمر براى رهبر كبير انقلاب.
[سؤال 650] 294
بسمه تعالى
پس از عرض سلام، مستدعى است فتواى زعيم عالى قدر، امام خمينى را راجع به مسائل ذيل بيان فرماييد.
1. اگر آب به اندازۀ اغسال ثلاثه ميت بيشتر نباشد يا كمتر باشد و غاسل هم جنب باشد، وظيفه غاسل چيست؟ آيا آب را براى غسل خود نگهدارد و ميت را تيمم دهد، يا ميت را در صورت كافى بودن آب، غسل دهد و خود براى نماز تيمم نمايد؟ و آيا در سعه و ضيق وقت فرق مى كند يا خير؟
بسمه تعالى، بنابر احتياط بايد جنب غسل كند و ميت را تيمم بدهند.
2. شخصى بعد از نماز عشا يقين كرد كه يكى از وضوهايش، از صبح تا شب باطل بوده؛ مثلاً مسح نكشيده؛ تكليفش چيست؟
بسمه تعالى، اگر در وقت نماز مغرب و عشا يقين كرده، نماز مغرب و عشا را به جا آورد و كفايت مى كند.
ص: 290
3. در ازدواج دختر - اعم از دائم يا موقت - مادر دختر به داماد محرم مى شود، چه آميزش حاصل شده باشد يا نه. آيا همين دختر به پدر شوهرش - در صورت عدم آميزش و جدايى از شوهر - محرم است يا خير؟
بسمه تعالى، محرم است.
4. چنانكه زن پدر به پسر شوهرش كه از زن قبلى است محرم است. آيا مادر زن پدر نيز به اين پسر محرم است؟
بسمه تعالى، محرم نيست.
[سؤال 651] 5751
2 . دست و پا كه از مقتولى مانده و غسل دادن ممكن نيست، آيا تيمم لازم است؟ و بر فرض لزوم، كيفيت آن چگونه است؟
بسمه تعالى، نسبت به دست جدا شده از مقتول مسلمان، احوط استحبابى تيمم دادن است و در كيفيت آن احوط آن است كه زنده به دست خودش آن را تيمم دهد و با دست جدا شده هم در صورت امكان تيمم دهد.
[سؤال 652] 4924
2. اگر عضوى از ميت مثل دست يا پايش مفقود شود و بقيه بدن را غسل دهند و پس از آن، عضو مفقود پيدا شود و آب در دسترس نباشد نسبت به اين عضو چه بايد كرد؟
بسمه تعالى، اگر آب ندارند و از مواضع تيمم هم نيست، بدون غسل و تيمم دفن كنند.
[سؤال 653] 295
بسمه تعالى
محضر مبارک و اقدس امام خمينى، أرواحنا له الفداء
1. دربارۀ غسل ميت كه در رسالۀ عمليه نوشته شده است: اول بايد با آب سدر و سپس با آب كافور شسته شود، اگر كسى اشتباهاً ميت را ابتدا با آب كافور و بعد با آب
ص: 291
سدر غسل دهد و بعد از دفن ميت متوجه اشتباهش بشود، در صورتى كه مدتى از دفن ميت مى گذرد، آيا بايد نبش قبر كنند و غسل صحيح را انجام دهند يا لازم نيست؟
بسمه تعالى، اگر بدن ميت هنوز فاسد و متلاشى نشده و نبش قبر موجب هتک ميت يا حرج ديگران نمى شود، نبش قبر براى تدارک غسل لازم است.
2. فردى مسلمان فوت كرده و ايشان به گفتۀ مردم دِه، نماز نمى خوانده و روزه نمى گرفته و در راهپيمايى ها نيز شركت نمى كرده، اما طرفدارى از دولت جمهورى اسلامى مى كرده است؛ ولى چهار برادر دارد كه اينان در راهپيمايى ها و مسجد و حسينيه شركت مى كنند؛ اگر مردم دِه به عزاى اين ميت نروند، ممكن است دوئيّت و كدورت هاى زياد ميان اهالى به وجود آيد. در اين صورت آيا جايز است مردم به عزادارى اين شخص بروند يا نه؟
بسمه تعالى، مانع ندارد.
[سؤال 654] 2496
3. آيا مى شود ميت را غسل ارتماسى داد؟
بسمه تعالى، اشكال ندارد.
[سؤال 655] 662
2. غسل دادن در خانه ميت جايز است يا خير؟
بسمه تعالى، مانع ندارد.
[سؤال 656] 6337
6. براى كفن و دفن و مراسم ختم روز سوم، هفتم و چهلم در مسجد و بر مزار آنان مبالغى مصرف شده است؛ آيا والدين زن مرحومه و والدين مرد مرحوم مجاز هستند از اثاثيۀ منزل مقدارى به فروش برسانند و هزينه هاى ياد شده را برداشت كنند؟
بسمه تعالى، مخارج كفن و دفن، به طور متعارف از تركه برداشته مى شود.
ص: 292
[سؤال 657] 6399
5. متوفى هيچ گونه وصيتى ننموده است؛ آيا براى مخارج سوم، هفتم، چهلم، سال و ساير مراسم مى توان از درآمد حاصل كارگاه و يا از طريق فروش ماترک - كه حقوق صغير و كبير تفكيک نشده است - تصرف و مصرف نمايند يا خير؟
بسمه تعالى، تجهيز ميت در حد متعارف مناسب با شأن او مانع ندارد ولى در مخارج سوم و غيره از مال صغار جايز نيست.
[سؤال 658] 2732
3. خرج كفن و دفن ايشان حدود سى هزار تومان مقدارى بيشتر شده است، آيا خمس و زكات تعلق مى گيرد يا خير؟ در ضمن اگر شوهر خرج كرده باشد و طلب كند، شرايط آن چگونه است؟
بسمه تعالى، مخارجى كه شده اگر متعارف بوده و از درآمد بين سال شده، خمس ندارد و آنچه را شوهر خرج كرده، نمى تواند از كسى مطالبه كند، مگر اين كه به دستور ديگران خرج كرده باشد.
[سؤال 659] 296
بسمه تعالى 18 / 7 / 1361
محضر مقدس حضرت مستطاب حجت الاسلام و المسلمين آيت اللّه العظمى امام خمينى فقيه عصر مدّ ظله العالى
پس از اداى عرض سلام به استحضار عالى مى رساند لطفاً جواب اين دو سؤال را بيان فرماييد.
1. بعضى چيزها است كه در رسالۀ توضيح المسائل ذكر نشده است ولى اشخاص روحانى آن عمل نوشته نشده را در بين مردم معمول مى نمايند لذا واجب دانستم
ص: 293
ماهايى كه از طبقۀ بى سواد هستيم سؤال كنيم: مثلاً براى ميت مرد به علاوه سه قطعه كفن سرتاسرى و پيراهن و فوطه، دو قطعۀ ديگر به نام ران پيچ معمول است كه پاهاى ميت را جدا جدا با آن مى پيچند آيا اين عمل شرعاً جايز است يا منع دارد؟ حضوراً گفته شد كه ران پيچ در توضيح المسائل هيچ كدام از مراجع تقليد ديده نشده است جواب دادند در رسالۀ عروة الوثقى نوشته شده است. مستدعى هستم به طور عام فهم، جواب مرقوم بفرمايند.
بسمه تعالى، مانع ندارد.
2. كسانى كه در ريختن آب و كسانى كه در چرک گرفتن بدن ميت شركت مى كنند منهاى آن شخص غسّال گرچه همگى به نام غسّالين محسوبند آيا خودشان حق تعيين حقوق دارند و يا حاكم شرع تعيين كرده است و يا حرام است؟ آنچه حكم اللّه است مرقوم بفرماييد و السلام.
بسمه تعالى، مى توانند خودشان براى تعيين اجرت قرارداد كنند.
[سؤال 660] 297
بسمه تعالى 21 / 5 / 1361
محضر امام عزيز و بزرگوار، أدام اللّه ظله العالى، سلام عليكم و رحمة اللّه
طبق فتواى حضرت عالى در نماز ميت اذن ولى شرط است؛ آيا اذن و رضايتى كه از قرائن فهميده مى شود كافى است يا بايد شفاهاً اذن گرفت؟
بسمه تعالى، كفايت مى كند.
[سؤال 661] 4900
3. چنانچه اجازه گرفتن از ولى شهيد جهت خواندن نماز ميت ميسور نباشد يا غفلت شد، حكمش چيست؟
بسمه تعالى، اگر ميسور نيست، اذن ولى ساقط است و در صورت غفلت، بنابر احتياط نماز را اعاده كنند.
ص: 294
[سؤال 662] 298
بسمه تعالى
رهبر انقلاب اسلامى ايران امام خمينى دام ظله العالى، محترماً در رساله شريفه توضيح المسائل فرموده ايد: دربارۀ نماز ميت حايل فيما بين (مثل ديوار و پرده) نمازگزار و ميت نباشد. اكثراً ديده شده ميت را كه مى آورند در وقت خواندن نماز بر آن ها يک تخته بر در تابوت و روى آن هم يک پارچۀ قرمز كشيده اند آيا اين تخته و پارچه حايل بين ميت و نمازگزار مى شود يا نه مشروحاً در ذيل بيان فرماييد.
بسمه تعالى، تخته و پارچه مذكور مانع نيست و نماز صحيح است.
[سؤال 663] 299
بسمه تعالى 1 / 10 / 1361
پيشگاه مبارک مرجع تقليد عالم تشيع، حضرت امام خمينى، مدّ ظله العالى
پس از عرض سلام؛ اميدوارم كه سلامت باشيد و در كارها موفق و پيروز باشى و دشمنانت نيست و نابود گردند.
اگر زنى بميرد و شخص نمازگزار بر آن زن مرده اشتباه كند و به جاى پنج تكبير چهار تكبير، بگويد و جمله آخر را اشتباهاً، نخواند و فرداى آن روز متوجه شود كه جمله آخر و تكبير پنجم را فراموش كرده و نخوانده، تكليف آن شخص نمازگزار چيست؟ حقير از آن امام بزرگوار استدعا دارم كه جواب اين نامه و سؤال را با خط مبارک خود بنويسيد تا آن كه آن خط را ببوسم و روى سر و چشم بگذارم؛ زيرا دستم به دامن آن امام عزيز نمى رسد. در پايان سلامت و موفقيت آن امام عظيم الشأن را از درگاه ذات احديت مسألت مى نمايم.
بسمه تعالى، بايد نماز را بر قبر او اعاده كنند، مگر آن كه مدتى گذشته باشد
ص: 295
كه ميت متلاشى شده و صدق اسم ميت بر او نكند كه در اين صورت اعاده واجب نيست.
[سؤال 664] 1854
6. اگر بدن چند شهيد يا بدن چند ميت باشد بايد نماز به طور جداگانه به بدن آن ها خواند يا به همه آن ها يک نماز بايد خواند.
بسمه تعالى، يک نماز براى چند ميت كفايت مى كند.
[سؤال 665] 300
بسمه تعالى
محضر حضرت آيت اللّه العظمى خمينى
يک نفر آخوند در اين جا موجود است آخوند ديگر نيست يک ميت را آوردند اين آخوند مشغول به نماز ميت شده بود و تا نصف نماز رسيد ميت ديگر را آوردند در پهلوى اين ميت گذاشتند و گفتند اين ميت دوم خطر دارد بايد زودتر نماز خوانده شود حالا اين نماز دو ميت را كفايت مى كند يا نمى كند؟ خواهشمندم شما اين مسأله را خوب بيان فرماييد.
بسمه تعالى، هر گاه براى ميت دوم خايف باشد بايد نماز را قطع كند و براى هر دو جنازه به نحو اشتراک يک نماز بخواند.
[سؤال 666] 301
بسمه تعالى
محضر حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى مدّ ظله العالى
1. در مسأله 619 فرموديد زن كافره بميرد و بچه در شكم او مرده باشد چنانچه كه پدر بچه مسلمان باشد زن را پشت به قبله دفن كنند نفرموديد آن را غسل بدهند حنوط
ص: 296
كنند يا به غير غسل دفن كنند؟ چون كه در مسأله 557 فرموديد: غسل كافر و اولاد او جايز نيست. شما بيان فرماييد.
بسمه تعالى، غسل و حنوط ندارد.
[سؤال 667]
2. در مسأله 620 فرموديد: دفن مسلمان به قبرستان كافر و كافر به قبرستان مسلمان جايز نيست و اين زن كافره مرده ولى بچه مسلمان به شكم است كجا بايد دفن كنند؟ شما بيان فرماييد.
بسمه تعالى، در قبرستان مسلمانان دفن كنند.
3. در لبنان يا مثل آن اگر مسلمانان نعش يک زن پيدا كنند نمى شناسند مسلمان است يا مسيحى براى غسل و كفن و دفن چه بايد كرد؟ شما بيان فرماييد.
بسمه تعالى، واجب نيست مگر بلد اسلامى باشد كه امارۀ بر مسلمان بودن است.
4. چند تا مرد مسلمان رفتند در بيابان نعش يک زن مسلمان را پيدا كردند اين ها نمى توانند به آبادى ببرند با خود زن ندارند كه اين زن را غسل بدهد اين مردها هم محرم نيستند چه بايد كرد؟ شما بيان فرماييد.
بسمه تعالى، اگر مماثل نيست حتى كتابيه، غسل ساقط است.
5. كسى دروغ زياد بگويد ولى به كسى ضرر ندارد معصيت كار است؟ شما بيان فرماييد.
بسمه تعالى، دروغ از گناهان است هر چند ضرر بر آن مترتّب نباشد.
[سؤال 668] 2115
3. اگر هنگام دفن جسدى خاک كم بيايد و براى پوشاندن آن از خاک قبر ديگرى استفاده شود از نظر شرعى چه صورتى دارد؟
بسمه تعالى، اگر موجب نبش يا اهانت به قبر ديگر نباشد مانع ندارد.
[سؤال 669] 144
7. آيا ضد انقلاب و منافق را مى توان در قبرستان مسلمانان خاک كرد. چرا؟
بسمه تعالى، اگر مسلم نباشد نبايد در قبرستان مسلمين دفن شود، و اگر مسلمان است مانع ندارد.
ص: 297
[سؤال 670] 423
2. در شهر استن فورد يک پسر 11 ساله مسلمان سرطان خون گرفت. ايشان در جمعه شب فوت كردند و متأسفانه در اين كشور كافر امريكا روز جمعه بعد از ساعت 5 بعد از ظهر، بيشتر مغازه ها و ادارات تعطيل است و ما نتوانستيم ايشان را به مرده شورخانه ببريم و غسل دهيم و خاک كنيم. بسيار تلاش كرديم؛ ولى به ما اجازه ندادند و آن پسر را روز دوشنبه خاک كرديم. و ايشان در يک قبرستانى هستند كه طورى اين زمين ها را كنده اند كه هيچ كدام رو به قبله نيست. و خلاصه، جنازه صورتش رو به قبله نيست و ديگر آن كه بيشتر مرده ها يهودى و مسيحى و كمى چينى و ژاپنى مى باشند و ايشان تنها مسلمانى هستند كه در آن قبرستان هستند. مردم مسلمان استن فورد و حوالى تصميم دارند كه در آيندۀ نزديک، يک زمين براى قبرستان مسلمين بخرند. از من سؤال كردند كه آيا از نظر شرعى مى توانند جنازۀ آن پسر را از خاک بيرون بياورند و در زمين مسلمين خاک كنند و يا ايشان را همان جا كه هستند بگذارند؟ مى خواستم از حضور مباركتان تقاضا كنم كه اگر ممكن است در اين مورد هم فرمايشاتى بفرماييد. اگر سرتان را درد آوردم، خيلى معذرت مى خواهم. از خداى تبارک و تعالى خواستارم كه به شما محبوبِ مسلمين جهان سلامتى و تندرستى و عمر طولانى عنايت بفرمايد. و السلام عليكم
بسمه تعالى، دفن مسلمان در قبرستان كفار جايز نيست و اگر متلاشى نشده، بيرون آوردن آن مانع ندارد بلكه در بعض موارد لازم است.
[سؤال 671] 302
بسمه تعالى 23 / 4 / 1361
ضمن رساندن سلام ما به امام امت تقاضامند است اين مسأله را سؤال نماييد:
آيا كسى كه در گروهک هاى منحرف؛ مثل كومله، دموكرات، فدائيان اقليت و غيره فعاليت داشته و اعدام شده، مى توان در قبرستان مؤمنين دفن كرد يا نه؟
ص: 298
بسمه تعالى، اگر مرتد و محكوم به كفر باشند دفن آن ها در قبرستان مسلمين جايز نيست.
[سؤال 672] 303
بسمه تعالى 10 / 5 / 1361
دفتر حضرت امام خمينى، مدّ ظله العالى
ضمن عرض سلام، بدين وسيله سؤالى در رابطه با دفن منافقين معدوم در مزارستان مؤمنين مى باشد. خواهشمنديم حكم آن را صادر فرماييد كه آيا دفن آن ها جايز است يا خير؟ و اگر دفن شده باشند راه حل چيست؟
خداوند متعال، امام امت و رزمندگان اسلام را نصرت عنايت فرمايد. ان شاء اللّه
بسمه تعالى، اگر محرز باشد كه از اسلام خارج شدند، دفن آن ها در قبرستان مسلمين جايز نيست.
[سؤال 673] 268
2. اگر امكان شرعى باشد، از نظر بهداشت و تسهيلات آتش زدن جنازه هاى عراقى راحت تر و بهتر به نظر مى رسد، نظر مبارک شما چيست؟
بسمه تعالى، در جنازه هايى كه حكم مسلمان را ندارند اشكال ندارد، ولى بايد مراعات مقررات و مصالح دولت اسلامى بشود.
[سؤال 674] 304
بسمه تعالى
1. اگر زنى بهايى قبل از اين كه بچۀ او به دنيا بيايد بميرد، بايد زن را در قبرستان مسلمان ها يا بهايى ها دفن بكنند؟
بسمه تعالى، دفن غير مسلمان در قبرستان مسلمين جايز نيست.
2. اگر دكترى كار واجبى داشته باشد و جان مريضى در خطر باشد و آن دكتر براى نجات دادن جان مريض مجبور باشد كفش شخص ديگرى را بپوشد و جان مريض را نجات بدهد اما ديگر آن شخص را
ص: 299
نبيند، آيا مرتكب گناه شده است؟ و بايد با كفش چه كند؟
بسمه تعالى، در فرض مرقوم، پوشيدن كفش اگر ضرورت داشته باشد، اشكال ندارد ولى موجب ضمان است.
3. آيا اشخاصى مثل اديسون به بهشت (به خاطر اختراع) مى روند؟
بسمه تعالى، غير موحد راه به بهشت ندارد.
4. معناى رمزهايى كه در قرآن آمده است چگونه پيدا مى شود؟
بسمه تعالى، به تفاسير معتبر مراجعه نماييد.
5. مادر من شخصى است كه وسايل را خيلى آب مى كشد، براى رفع مريضى او چه بايد بكنيم؟
بسمه تعالى، وسوسه از شيطان است و در طهارت و نجاست بايد طبق رساله عمل نمايند.
امام! در اين نامه يک نقاشى است؛ تو را به خدا آن را امضا كنيد.
[سؤال 675] 305
بسمه تعالى 5 / 9 / 1361
حضور محترم جناب آقا، عزيز ملت اسلامى ايران، رهبر كبير انقلاب اسلامى، با سلام و طول عمر به شما تپش قلوب مستضعفان جهان كه دست همۀ منافقين شرق و غرب از دين اسلام كوتاه ساختى. رهبر عزيزم و نور دو چشم من! يک چند سؤال داشتم كه اميدوارم وقت عزيز شما را نگيرم و جواب آن ها را در همين ورقه با دست خط عزيز شما براى من حقير بنويسيد. سؤال ها از اين قرار است:
1. اگر در يک راهى برويم و به ميتى برخورد كنيم كه در صحراى دور از جاهاى مسكونى است، ولى ما نمى دانيم اين ميت مسلمان است يا خير؛ آيا مى توانيم او را در قبرستان مسلمين دفن كنيم؟
بسمه تعالى، اگر در بلاد اسلامى است، محكوم به احكام اسلام است و در قبرستان مسلمين دفن مى شود.
[سؤال 676]
2. اگر او را دفن كرديم و بعد از چند مدتى دانستيم مسلمان نيست و كافر است؛ آيا
ص: 300
مى شود او را از آن جا درآوريم و در جاى ديگر دفن كنيم؟ و اگر كافر بوده و قبلاً دفن شده، آيا مى توانيم او را درآوريم؟
بسمه تعالى، اگر بعد از دفن معلوم شد كافر است، مى توانند او را بيرون آورند؛ بلكه در بعض موارد لازم است.
[سؤال 677] 306
بسمه تعالى 19 / 3 / 1361
محضر مبارک رهبر عظيم الشأن انقلاب، حضرت امام امت، دامت بركاته
به عرض عالى مى رساند: اين جانب سؤالى دارم:
شخصى در تمام عمرش خادم حسينيۀ بزرگ روستا بوده و حال از كار افتاده و به ديگرى واگذار كرده؛ ولى وصيت كرده كه او را در شبستان مجاور حسينيه دفن كنند؛ چون اين شبستان و حسينيه در وسط ده قرار دارد، عدۀ كثيرى مخالفت دارند و مى گويند كه در قبرستان عمومى بهشت محمد دفن شود. آيا در اين صورت، بايد طبق وصيت عمل شود يا نه؟ خداوند به امام امت، طول عمر عطا فرمايد.
بسمه تعالى، اگر شبستان قبرستان نيست يا متولى خاص دارد و اجازه نمى دهد، وصيت او نافذ نيست؛ و اگر شبستان از حسينيه است، دفن در آن جايز نيست.
[سؤال 678] 307
بسمه تعالى
محضر حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى مدّ ظله العالى
دندان ميت زن يا مرد از طلا باشد به قبر بگذارد حرام است يا نه عيب ندارد؟ شما بيان فرماييد.
بسمه تعالى، اگر روكش دندان باشد و درآوردن آن مستلزم كندن دندان
ص: 301
ميت يا هتک او شود جايز نيست ولى اگر جدا از دندان باشد و درآوردن آن موجب هتک نشود اختيار آن با ورثه است.
[سؤال 679] 308
بسمه تعالى 7 / 5 / 1361
حضور محترم رياست دفتر رهبر عالى قدر، امام خمينى
محترماً به عرض مى رساند: پدر اين جانب در تاريخ 10 / 8 / 1327 دهم آبان ماه هزار و سيصد و بيست و هفت (34 سال قبل) فوت نموده و در محوطۀ ابن بابويه دفن نمودم. اكنون كه خود حقير 72 سال دارم، قصد دارم بعد از فوت، در محل مذكور دفن شوم؛ انتظار دارد با توجه به دستورات شرع مقدس، بلامانع بودن آن را براى ارايۀ به بهشت زهرا ذيلاً مرقوم فرماييد.
بسمه تعالى، در صورتى كه مطابق مقررات باشد بلامانع است.
[سؤال 680] 1594
4. شخصى وصيت كرده و براى دفن و كفن قيودى ذكر كرده كه اجراى آن ها موجب اذيت و فشار براى مردم و يا مجريان است، آيا وصيت را به هر حال بايد اجرا كرد؟
بسمه تعالى، موارد مختلف است و در مورد عدم تمكن يا مشقت و حرج واجب نيست.
[سؤال 681] 2894
41. در كدام حالت مى توان شهيد را در جبهۀ نبرد دفن كرد؟ احكام دفن در حالت اضطرار چگونه است؟
بسمه تعالى، اگر وصيت به دفن در مكان معيّنى نكرده و دفن در جبهه هتک نباشد مانع ندارد در همان محل دفن شود، ولى بايد با اجازۀ ولى شرعى او باشد.
ص: 302
[سؤال 682] 313
4. در قبرستان ها مخصوصاً در قبرستان هاى دهات در اثر فرسايش، خاکها از بين مى رود، آيا ساختن و درست كردن مجدد اين قبرها اشكالى دارد؟ يا در همين بهشت زهرا پس از مدت يک سال يک قطعه را تازه آسفالت مى كنند و كلاً سؤالم اين است خاک خراب شده را پس از مدتى اگر دوباره تعمير كنيم آيا اشكال دارد يا نه؟ يعنى آيا سؤال و جواب براى ميت مجدداً شروع مى شود؟
بسمه تعالى، تجديد قبر مكروه است مگر در قبور انبيا و صلحا و علما.
[سؤال 683] 378
2. آيا آمدن زن ها در قبرستان در صورتى كه مزاحم فاتحه دادن مردان شوند اشكال ندارد؟
بسمه تعالى، اشكال ندارد.
[سؤال 684] 680
2. اگر شب به شهيدآباد برويم و روى قبر شهدا دعاى توسل يا زيارت عاشورا و غيره بخوانيم؛ آيا اشكال دارد؟ اگر فاتحه بخوانيم چطور است؟
بسمه تعالى، جايز است.
[سؤال 685] 1098
2. راه رفتن بر روى قبر مرده چه حكمى دارد؟
بسمه تعالى، مكروه است.
ص: 303
[سؤال 686] 7277
2. براى شهيد گريه كردن با توجه به اين كه براى بازمانده عقده نشود:
الف - حرام است و اجر شهيد از بين مى رود؟ ب - مكروه است؟ ج - اشكال ندارد؟
بسمه تعالى، اشكال ندارد.
[سؤال 687] 309
بسمه تعالى 24 / 4 / 1361
پس از عرض سلام، اميدوارم كه سلام گرم ما را از فرسنگ ها فاصله پذيرفته باشيد.
پدر گرامى! براى من يک سؤال پيش آمده: آيا وقتى يک نفر شهيد مى شود، مثلاً در 10 مهر كه هم زمان با 22 ذوالقعده است، آيا درست است كه ما سال آن شهيد را در 22 ذوالقعده بگيريم؛ آن هم كه هر سال 10 روز جلوتر مى آيد؟ مثلاً امسال 22 ذوالقعده مى افتاد در 20 شهريور كه با 10 مهر 20 روز فاصله دارد. آيا اين درست است؟ اگر نه، خواهش مى كنم كه براى ما توضيح دهيد تا اين شک كه در ما هست از بين برود.
بسمه تعالى، به هر نحو خواستيد برگزار نماييد مانع ندارد.
[سؤال 688] 310
بسمه تعالى
كسى كه به جرم قتل غير سياسى يا فروش موادّ مخدّر در دادگاه هاى انقلاب اسلامى محكوم به اعدام مى گردد، آيا بستگان و فاميلش مى توانند براى او در مسجد مجلس ختم برپا كنند؟
بسمه تعالى، با اجازه از دادگاه مانع ندارد.
ص: 304
[سؤال 689] 295
2. فردى مسلمان فوت كرده و ايشان به گفتۀ مردم دِه، نماز نمى خوانده و روزه نمى گرفته و در راهپيمايى ها نيز شركت نمى كرده، اما طرفدارى از دولت جمهورى اسلامى مى كرده است؛ ولى چهار برادر دارد كه اينان در راهپيمايى ها و مسجد و حسينيه شركت مى كنند؛ اگر مردم دِه به عزاى اين ميت نروند، ممكن است دوئيّت و كدورت هاى زياد ميان اهالى به وجود آيد. در اين صورت آيا جايز است مردم به عزادارى اين شخص بروند يا نه؟
بسمه تعالى، مانع ندارد.
[سؤال 690] 4246
5. تعهدى دارم هر وقت مطلع شدم كسى فوت نموده نماز وحشت بخوانم و چون واريس شديد دارم نمى توانم زياد بايستم؛ جايز است ركعت دوم يک سوره «إنّا أنزلنا» خوانده شود؟ و هم ممكن است يک نماز و نيت شود به تمام آن كسانى كه در آن روز مدفون شده اند يا خير؟
بسمه تعالى، اگر يک سوره خوانده شود نماز ليلة الدفن نمى شود و تشريک در ثواب مانع ندارد.
[سؤال 691] 311
بسمه تعالى
1. در اواخر مفاتيح الجنان آمده است كه خيرات براى اموات، به منزلۀ صدقه و دعا است. آيا قرائت قرآن جهت شادى روح درگذشتگان چه حكمى دارد؟ در حالى كه بعضى مى گويند قرآن جهت عمل است نه خواندن سر قبرها. البته حرف درستى
ص: 305
است؛ اما آيا جاى خيرات را مى گيرد يا بايد حتماً براى ميت خيرات هم با مواد غذايى انجام داد؟ فاتحه چطور؟ مقصود اين است كه آدم هاى تهى دست مى توانند با قرائت قرآن به جاى خيرات، روح درگذشتگان خود را شاد نمايند؟
بسمه تعالى، هديۀ قرائت قرآن براى اموات، بهترين صدقه است.
2. آيا كسانى كه به علل سياسى يا بيمارى هاى شديد جسمى و روحى دست به اعتصاب غذا مى زنند، كارشان درست است؟ اگر بميرند چه حكمى دارد؟
بسمه تعالى، اگر اعتصاب، منجر به قتل نفس شود، حرام است و حكم خودكشى دارد.
3. آيا كسى كه بر اثر بيمارى شديد و خوب نشدنى، نماز يوميه را هم به سختى انجام مى دهد، قضاى نمازهاى گذشته بر او واجب و لازم است؟ در صورت لازم بودن، با وضعى كه دارد انجام قضاى گذشته مقبول است يا آداب خاصى دارد؟
بسمه تعالى، نماز فوت شده قضا دارد و به هر نحو كه مى تواند بايد بخواند.
4. نمازهاى قضا، به طور دقيق بايد در چه ساعاتى از روز يا شب به جا آورده شود؟ مثلاً نماز صبح را حتماً پيش از طلوع آفتاب بايد خواند يا در هر زمان ديگر نيز اشكالى ندارد؟ مثلاً بعضى ها قضاى نماز صبح را ميان نمازهاى ظهر و عصر مى خوانند؛ يا قضاى نماز ظهر را در شب مى خوانند، آيا درست است؟
بسمه تعالى، در هر وقت مى شود خواند.
5. دربارۀ آخرت خيلى چيزها شنيديم و در كتاب ها خوانديم، اما در هيچ جا نشنيدم و نخواندم كه در بهشت، كتاب و كتابخانه موجود است يا نه؟ در صورت مثبت، چه كتاب هايى و در چه زمينه هايى؟ در ضمن اين همه كتب اسلامى - دنيايى كه به وسيلۀ فقها و علما و مجتهدين طراز اول تأليف و تصنيف مى شود، آيا با از بين رفتن آن ها، تلاش و رنج هاى آن بزرگواران - ولو سال ها فوت شده باشند - از بين مى رود يا اين كه اجرشان را دارند، آيا آثارشان يعنى كتاب هايشان در آخرت نمايان است، يا اين كه نه فقط اجرشان را مى برند؟
بسمه تعالى، در آن جا جهل وجود ندارد تا نياز به كتاب باشد.
6. كسى كه در زندگى از خيلى چيزها محروم مى ماند، مثلاً از خانه، زندگى، ازدواج، بچه و خيلى چيزها، آيا در آخرت نصيب او مى شود يا ديگر، قضيه تمام شدنى است و تنها به كردار نيک و بد خود گرفتار و مبتلا مى شود؟
بسمه تعالى، بستگى به عمل شخص دارد و مؤمن در قيامت، از تمام نعمت ها برخوردار مى شود.
ص: 306
7. كسى كه در زندگى از ازدواج كردن محروم است، اگر بى اختيار يا بر اثر ناراحتى هاى جوانى و يا معتاد شدن به فكر كردن زياد، در عالم رؤيا همسر داشته باشد يا زندگى خانوادگى تشكيل دهد، چه حكمى دارد؟ آيا جزء هواهاى نفسانى به شمار مى رود؟
بسمه تعالى، اشكال ندارد.
8. اگر توبه كننده اى چند بار توبه كند و توبه اش ناخواسته، شكسته شود و توبه كند و بالاخره توبۀ نهايى بگيرد، آيا مقبول است؟ منظورم اين است كه پيش خداوند تبارک و تعالى شكستن توبه هاى
گذشته باعث بى اعتبارى او نمى شود كه توبۀ نهايى مقبول نيفتد؟
بسمه تعالى، توبه در هر صورت قبول مى شود.
[سؤال 692]
9. اگر كسى يک سوره از قرآن را جهت شادى روح چند ميت درگذشته بخواند، مقبول است يا بايستى براى هر ميت، جداگانه قرآن خوانده شود؟
بسمه تعالى، مانع ندارد براى چند ميت، يک سوره يا يک آيه بخواند.
در خاتمه، دست امام را از دور به گرمى مى فشارم و مى بوسم و بر ديده مى نهم و آرزو دارم كه امام عزيز پيش خداى تبارک و تعالى و امام عصر، ارواحنا له الفداء مرا شفاعت نمايد تا بهبود يابم تا به جبهۀ پيكار حق عليه باطل بروم.
[سؤال 693] 7393
5. آيا فاتحه گفتن براى شهدا يا اموات، جايز است كه سرپا بر روى هر قبر گفته شود؟
بسمه تعالى، اشكال ندارد.
[سؤال 694] 312
بسمه تعالى 10 / 11 / 1358
محضر مبارک حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى، دام ظله العالى
ص: 307
با عرض سلام، قبرستانى در مجاور شهر رشت معروف به قبرستان سيمبر مدفن بسيارى از علما و سادات و مؤمنين است و هنوز سى سال از زمان دفن اموات در آن جا نمى گذرد. ادارۀ آموزش و پرورش محل تصميم دارد قبرستان مذكور را پايمال و با نبش قبور كه مستلزم هتک اموات است، دبيرستانى در آن جا تأسيس كند؛ در حالى كه در اطراف قبرستان زمين هاى باير و اراضى موات و مجهول المالک فراوان موجود است. آيا اين رويه شرعاً جايز مى باشد يا خير؟
استدعا مى شود كه در اين مورد حكم اللّه را مرقوم فرماييد تا بر طبق آن رفتار شود.
بسمه تعالى، با فرض اين كه مستلزم هتک يا نبش است، جايز نيست.
[سؤال 695] 313
بسمه تعالى
با درود فراوان به رهبر كبير انقلاب و با سلام به خون شهداى اسلام
رهبرا! ديده مى شود كه در دانشكده هاى پزشكى سابق يا حال براى تعليم مطلب به دانشجويان يا كالبد شكافى مى كنند و يا از قبرستان هاى قديمى مقدارى استخوان هاى مردگان را جمع آورى مى كنند، با توجه به مطالب فوق:
1. آيا كالبد شكافى صحيح است يا خير؟
2. آيا از بين بردن قبرستان ها صحيح است يا خير؟ در صورتى كه جواب مثبت است چه مدت بايد طول بكشد و بعد خراب شود؟
بسمه تعالى، 1 و 2. نسبت به ميت مسلمان جايز نيست و نبش قبرى كه ميت در آن از بين نرفته جايز نيست.
3. آيا در آخرت انسان به صورت جسم ظاهر مى شود يا به صورت روح؟ در صورتى كه به حالت جسم ظاهر شود آيا وقتى در موقع كالبدشكافى مثلاً قلب ميت را بر مى دارند و يا در قبرستان هاى قديمى استخوان ها را جمع مى كنند ميت در آخرت احساس كمبودى در بدن خود نمى كند؟
بسمه تعالى، به كتب معتبره اى كه درباره معاد نوشته شده مراجعه نماييد.
4. در قبرستان ها مخصوصاً در قبرستان هاى دهات در اثر فرسايش، خاک ها از بين مى رود، آيا ساختن و
ص: 308
درست كردن مجدد اين قبرها اشكالى دارد؟ يا در همين بهشت زهرا پس از مدت يک سال يك قطعه را تازه آسفالت مى كنند و كلاً سؤالم اين است خاک خراب شده را پس از مدتى اگر دوباره تعمير كنيم آيا اشكال دارد يا نه؟ يعنى آيا سؤال و جواب براى ميت مجدداً شروع مى شود؟
بسمه تعالى، تجديد قبر مكروه است مگر در قبور انبيا و صلحا و علما.
[سؤال 696] 2086
3. اگر ميت را سهواً بر خلاف ترتيب اغسال ثلاثه غسل دادند و دفن كردند و بعد متوجه شدند؛ آيا براى مراعات ترتيب، نبش قبر لازم است يا نه؟
بسمه تعالى، در مثل مفروض، مسأله جواز نبش مشكل است؛ گرچه خالى از وجه نيست اگر مخالف احترام ميت نباشد.
[سؤال 697] 314
بسمه تعالى 7 / 12 / 1361
محضر مقدس حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى مدّ ظله محترماً معروض مى دارد:
والد اين جانب سال 1400 هجرى براى تبليغات ايّام عاشورا به حيدرآباد هندوستان مسافرت مى نمايند و در دهم ماه صفر 1400 مطابق با 8 / 10 / 1358 شمسى به رحمت حق واصل شده و از فيض بزرگ اجر هجرت در راه خدا و رسول او بهره مند مى گردند و طبق خواست فرزندان جنازه ايشان را به ايران حمل نموده و روز اربعين بعد از 10 روز با حضور چندين تن از معمّمين و سادات و بنى اعمام كه اطلاع بر مسائل ويژه دفن از آقايان مورد انتظار اين جانب و اهالى و مردم بودند به بهانه متلاشى شدن بدن چنانچه از صندوق بيرون آورند كه جنس آن هم نوعى فلز و شايد آهن سفيد بوده با شكافتن قسمت بالاى صورت و شناسايى جسد با همان وضع يكى از بنى اعمام معمّم دستور مى دهد كه جنازه را دفن نماييد و بدن دفن مى شود و چون اين جانب در شرايط غير عادى از لحاظ روحى به دليل تحمل حادثه مولمه فوت
ص: 309
مرحوم والد به سر مى بردم نتوانستم متوجه قضيه شوم و در آن شرايط اعتماد كامل به صحت كار آقايان داشتم ولى بعد از دفن اقوام و خويشان ناراحت شده و اظهار داشتند بدن را بايست از صندوق بيرون آورده باشند و در نتيجه اختلاف كلمه پيش آمد و ما در مقابل عمل انجام شده قرار گرفتيم و چون جناب آقاى صدرى از روحانيون شهرستان يزد در مجلس ترحيم گفتند در زمان قديم بزرگان را در همان صندوق حمل بدن به خاک مى سپردند ما از لحاظ روحى آرام گرفتيم اكنون كه نزديک به سه سال مى گذرد با تذكر مجدد اقوام و اظهار تأثر آن ها بر آن مرا نيز متأثر و دچار حسرت و حيرت كرده اند و مى خواهند بدانند كه آنچه انجام شده صحيح بوده است يا نه؟
ضمناً همسر ايشان نقل مى كند كه ايشان وصيت كردند كه در همين محلى كه الآن ايشان را دفن كرده ايم دفن شوند ولى وصيت نامه اى دارند كه در آن نوشته مرا نزد قبر اخوى ها دفن نماييد. سؤال اين است كه تكليف ما در حال حاضر چيست؟
بسمه تعالى، در مفروض سؤال چيزى بر شما نيست و نبايد نبش قبر نمايند.
[سؤال 698] 315
بسمه تعالى
محضر مبارک حضرت آيت اللّه العظمى، امام خمينى
قبرستانى هست كه قسمتى از اين قبرستان قديمى است. آخرين ميتى كه در اين قبرستان دفن شده، حدود بيست سال است. چندى قبل براى دفن شهدا، اين قسمت را با لودر صاف كردند، آثار قبر كم و بيش مشخص بود، ولى الآن براى يكى از شهدا كه قبر مى كندند، مقدارى استخوان پيدا شده است خواهشمنديم بفرماييد كه آيا جايز است شهدا در اين قسمت دفن بشوند يا نه؟ لازم به تذكر است كه اين قطعه كه قصد دارند قطعۀ شهدا بشود، از سى سال پيش تا به حال، كسى دفن نشده و زمين آن وقف قبرستان است.
بسمه تعالى، اشكال ندارد.
ص: 310
[سؤال 699] 316
بسمه تعالى
رهبر ما، نايب امام زمان، به عرض مى رسانم: در موقعى كه نيروى صدام خائن و از خدا بى خبر به شهر ما تجاوز كرد، خانوادۀ فقير و مؤمن اين جانب تحمل حملۀ كفر نداشتند، در اثر حملۀ نيروهاى كافر، خواهر جوان مرگم از پشت بام به زمين خورده، سرش به زمين خورد و ترک برداشت و خون به مغز رسيد. چون كه در كوه بوديم دسترسى به دكتر نداشتيم متحمل دواى عشايرى شديم و در اثر برف و باران به آبدانان آمديم. در 20 / 12 / 1361 باز بر اثر سرما، چرک و خون در مغز ايشان اثر كرد و دو روز به درد آمد و سپس فوت كرد.
مسأله شرعى بدين گونه است: در آن محل يک بارگاهى هست، نام آن پير محمد، از نسل جابر بن عبد اللّه انصارى، مى گويند: اطراف آن قبرستان است. ما در آن جا دفنش كرديم؛ اما اين زمين اطرافش معلوم نيست مال چه كسى است. اكثر آن صاحب دارد؛ اما صاحب آن هم معلوم نيست و دور و بر آن بارگاه، روستاييان زيادى هستند كه كشاورزى مى كنند. معلوم نيست اين زمين قبرستان عمومى است يا مال يک نفر. چون كه اين مرحومِ جوان مرگ شده، خواهر و برادرهاى بازماندۀ او هميشه گريان و ناراحت در اثر اين گور غريبى هستند كه خواهرشان دارد. دست به درگاه خدا تا پيروزى اسلام و رفتنمان به دهلران هستيم. پرسيدن مسأله شرعى؛ آيا هنگام رفتن در محل خودمان مى توانيم بر طبق شرع جنازه را بيرون آوريم و در ميان محل خودمان دفن كنيم؟
بسمه تعالى، اگر كسى از دفن در آن محل منعى نكرده، در فرض مرقوم نبايد قبر را نبش و جسد را از قبر خارج كنيد.
[سؤال 700] 317
بسمه تعالى 29 / 4 / 1361
با عذرخواهى از اين كه وقت آن حضرت را مى گيريم، سؤال خود را مطرح
ص: 311
مى نماييم. اگر مرده مسلمانى بيش از هفت سال پيش توسط بستگان از خدا بى خبرش و افرادى ديگر در گورستان بهايى ها دفن گرديده باشد و اكنون فرزندان او بالغ و رشيد شده باشند و همگى نيز مسلمان و شيعه باشند، تكليف شرعى آنان چيست؟ آيا نبش قبر اين ميت و انتقال او به قبرستان مسلمانان مانند بهشت زهرا يا حرم مطهر حضرت معصومه عليها السلام در قم جايز است يا خير؟ اگر جواب مثبت است به كجا مراجعه نمايند؟
فرزندان و همسر او همگى از دفن ايشان در اين مكان نامقدس در عذابند و از اين كه نمى توانند بر سر مزار بروند ناراحت هستند. و من اللّه التوفيق
بسمه تعالى، در فرض مرقوم، نبش مانع ندارد.
[سؤال 701] 318
بسمه تعالى 29 / 4 / 1361
اگر پدر و پسرى در يک حادثه رانندگى كشته شده باشند و در كنار يكديگر دفن گرديده باشند؛ لكن سنگ قبر آنان جابه جا يعنى نام پدر بر روى قبر پسر و بالعكس، به اشتباه كار گذاشته شده باشد، با توجه به اين كه پدر در حال حاضر داراى شش فرزند و پسر در حال حاضر داراى طفل صغير دو ساله است، تكليف شرعى بازماندگان چيست؟ آيا تعويض و تصحيح سنگ قبر آنان جايز است؟ بايد نسبت به اين كار اقدام نمود يا خير؟
بسمه تعالى، جابه جا كردن سنگ قبر مانع ندارد.
[سؤال 702] 319
بسمه تعالى 18 / 7 / 1361
حضور محترم رهبر كبير، حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى، دامت بركاته
با تقديم درود؛ به عرض مبارک مى رساند: رشته قناتى كه محل كار و منشأ استرزاق جمعى كثير و منبع مقدار خواروبار ميهن اسلامى در حال تحريم اقتصادى بوده است، از سال 52 منهدم شده و با تلاش و كوشش و هزينه گزاف و كار مداوم در ارديبهشت
ص: 312
سال 60 دفعتاً آب قنات رها، و يک نفر مقنى كه در عمق سى مترى داخل پشته قنات مشغول كار بوده، تلف شده است و دسترسى به جسد نيست، مگر اين كه قنات مجدداً كاملاً خراب بشود. تكليف شرعى در اين خصوص چه مى باشد؟
بسمه تعالى، با فرض اين كه خراب كردن قنات موجب ضرر فاحش است، لازم نيست قنات را خراب كنند.
[سؤال 703] 320
بسمه تعالى 11 / 4 / 1361
پيشگاه رهبر عظيم الشأن، امام امت (امام خمينى)، دام طول عمره
پس از عرض سلام، بانويى از 15 سال قبل مطلقه شده و دادگاه حمايت از خانواده صلاحيت تربيت بچه ها را به عهده حقير گذاشت كه به لطف خدا تعليم و تربيت آن ها مطابق اصول احكام اسلامى انجام گرفت، تا اين كه فرزندم اسفند گذشته، دستور امام عظيم الشأن را شنيد كه جوان ها بايد بر عليه كفر بسيج شوند؛ لذا كلاس درس را گذاشت و به جبهه رفت. 4 فروردين به آرزوى خودش - درجۀ شهادت - در فتح المبين - رقابيه - نائل آمد و در قبرستان عنايت آباد آباده، جنازۀ شهيد - به دستور خودم - در
محلى كه قبلاً براى خانوادگى تهيه شده بود و به نام حسينيه هست، كنار پنج شهيد از فاميل اين جانب با تشريفات رسمى به خاک سپرده شد.
مادر مطلّقه و يک نفر ديگر كه هيچ گونه سمتى به شهيد ندارد - به عنوان دوست - مى گويند كه بايد جنازه نبش و به شيراز، حمل شود. چون وصيت نامه نداشتند وصيت نامه اى جعلى - كه كاملاً مغايرت دارد با امضاى بچه و خط دفاتر - درست كرده و مدعى است كه بايد نبش قبر كنند. - با اين كه مى دانيم نبش قبر، به خصوص قبر شهدا حرام است. - كليۀ علماى شيراز و جامعۀ روحانيت آباده نيز با اين كار مخالفت مى كنند، ولى آن فرد و مادر مطلقه، كه عنوان مادر شهيد را دارد از موقعيت استفاده مى كنند و مرتب در صدد نبش قبر هستند. (با اين كه وصيت نامه به نظر بنده و كليۀ
ص: 313
علما، مشكوک به جعل است). آيا نبش قبر جايز است؟
آيا پدر شهيد بيش از اين بايد صبر كند كه مرتب جسارت به ساحت مقدس جنازه شهيد شود؟! خواهشمندم فدوى را يارى كنيد و دستور فرماييد كه سپاه آباده و ژاندارمرى آباده جلوى اين گونه اعمال زشت را بگيرند و قاطع تر اقدام نمايند.
بسمه تعالى، بر فرض كه وصيت نامه درست باشد، با فرض گذشتن مدتى از دفن شهيد و احتمال متلاشى شدن جسد، نبش قبر جايز نيست و اقدامات قانونى در اين باره با مسئولين مربوطه است.
[سؤال 704] 321
بسمه تعالى 25 / 4 / 1361
دفتر امام خمينى
احتراماً؛ به عرض مى رسانم: اين جانب پدر شهيد، موضوعى برايم پيش آمده است كه برايتان مختصراً شرح مى دهم:
در تاريخ 13 / 2 / 61 جنازۀ فرزند شهيدم را از پادگان قزوين تحويل گرفتم. چون خودم در حال عادى نبودم، برادرم كه در ضمن پدر زن فرزند شهيدم مى باشد، جنازه را اطراف تاكستان قزوين كه خودش در آن جا ساكن مى باشد حركت داده و در آن جا به خاک سپردند و بدون اين كه من متوجه باشم، وصيت نامۀ شهيد را نيز از جيبش بيرون آورده و مخفى كردند و تا كنون به من نشان نداده اند؛ ولى فرزند ديگرم و ديگران كه وصيت نامه را در دست آن ها ديده اند، گفته اند كه شهيد وصيت كرده است كه او را در بهشت زهرا دفن نمايند. خواهشمند است كه در مورد مسأله شرعى و قانونى اين موضوع، مرا يارى فرماييد.
بسمه تعالى، اگر مدتى از دفن گذشته و بدن متلاشى شده و يا آن كه نبش موجب هتک مى شود، نبش قبر جايز نيست.
ص: 314
[سؤال 705] 322
بسمه تعالى 10 / 6 / 1361
خواهشمند است كه در مورد مطلب زير پاسخ فرماييد.
مطلب در مورد مرحوم پدرم مى باشد كه در 14 سال پيش در مسگرآباد تهران دفن شده است. در آن روز عمه جانم تقريباً بزرگ تر ما بود و مسئوليت كفن و دفن را هم در آن روز خودش به عهده گرفت؛ چون ما صغير بوديم. بعد به او كه گفتند: چرا اين جا در غربت او را دفن كردى؟ مثل اين كه گفته بود: من او را سپرده ام و او را جابه جا مى كنم؛ ولى حالا حرفش اين است كه حرف آن روز را از شدت ناراحتى جواب داده و الآن مى گويد: فقط من اين را گفته ام كه خدايا: بر تو آگاه باشد كه من او را اين جا نمى گذارم باشد.
تا به حال نيز آن يكى عمه جانم، دو مرتبه پدرم را خواب ديده كه اين جا ناراحت هستم و او پدرم را خيلى ناراحت از دست آن يكى عمه ام ديده.
چون بنده فرزند بزرگ تر هستم مى خواهم مسئوليت خودم را در مورد اين جريان مشخص فرماييد. به اميد پيروزى هر چه زودتر اسلام بر كفر جهانى
بسمه تعالى، در فرض مرقوم، نبش قبر جايز نيست.
[سؤال 706] 323
بسمه تعالى
حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى، اى قلب تپندۀ محرومين جهان:
شهيدى از مخلصان امام حسين عليه السلام در قريۀ نيوانسوق - از قراء گلپايگان وصيت كرده است كه او را در مكان مقدس امام زادۀ اين قريه به خاک بسپارند؛ ولى قبل از اين كه وصيت نامۀ شهيد به دست ما برسد جسد مطهرش را در قبرستان آباء و اجداديش به خاک سپرديم. آيا اشكالى دارد كه نبش قبر شود و همان جايى كه شهيد وصيت نموده به خاک سپرده شود؟ تاريخ شهادت شهيد نامبرده: 11 / 8 / 1361
ص: 315
شمسى - پانزدهم محرم سال 1403 مى باشد.
سلامت و سعادت شما و تمام مسلمين جهان را از خداوند متعال خواستارم.
بسمه تعالى، اگر مدتى از دفن شهيد گذشته كه بدن متلاشى شده و يا آن كه نبش قبر موجب هتک مى شود نبش قبر در فرض مرقوم، جايز نيست.
[سؤال 707] 4384
2. جوان رزمنده اى در خط مقدم جبهه مجروح و در بيمارستان شهيد مى شود؛ مسئولين چون از موضوع اطلاع نداشتند، بدون غسل و كفن، آن شهيد را دفن كردند؛ پس از مدتى هم سنگران شهيد در مراجعت به شهر، جريان را اطلاع دادند؛ حكم شرعى را بيان بفرماييد.
بسمه تعالى، اگر ممكن است و هتک ميت نيست، بايد ميت را بيرون آورند و تغسيل و تكفين نمايند.
[سؤال 708] 5535
3. شهداى مكلف و غيره بدون اذن پدر دفن شده اند؛ آيا پدر مى تواند نبش قبر كند و در مكان ديگر دفن كند يا خير؟
بسمه تعالى، در فرض وجود غرض عقلايى مانع ندارد.
ص: 316
[سؤال 709] 1582
3. كسانى كه در نماز جمعه شركت مى كنند، آيا غسل جمعه بر آن ها واجب است يا نه؟
بسمه تعالى، غسل جمعه مستحب است.
[سؤال 710] 2857
6. آيا اشكال دارد كه غسل واجبى را دو بار انجام دهيم؟ و يا براى غسلى، از خود نيتى بكنيم؛ مثلاً نيت كنيم براى پاكى از گناه؟
بسمه تعالى، در غسل، تكرار نيست و اغسال مستحبه در رساله ذكر شده است.
ص: 317
[سؤال 711] 324
بسمه تعالى 13 / 1 / 1361
1. در مدتى كه در بيمارستان بسترى بودم، تا وقتى كه سِرُم در دستم وصل بود قاعدتاً نمى شد وضو گرفت و لذا تيمم مى كردم؛ ولى بعد از مدتى كه سِرم قطع شد باز به علت اين كه فكر مى كردم هنوز هم وظيفه ام تيمم است، با تيمم نماز مى خواندم. البته يک بار هم از امام جماعت محل خود سؤال كرده بودم كه فرموده بودند تيمم كنم؛ ولى بعدها از يک روحانى در مكه مكرمه شنيدم كه فرمودند: وظيفۀ شما وضو است و از آن به بعد وضو گرفته ام. مى خواستم بدانم تكليف نمازهايى كه در آن فاصله با تيمم خوانده ام چه مى باشد و آيا بايد قضا شوند يا خير؟ در ضمن مدتش را درست نمى دانم چند وقت است و حدس مى زنم.
بسمه تعالى، از وقتى وضو گرفتن مانعى نداشته و حرجى نبوده، بايد نمازهايى را كه با تيمم خوانده ايد قضا نماييد و اگر مقدار آن را نمى دانيد، هر چه را يقين داريد كه بر ذمۀ شما است به جا آوريد.
2. در همان مدتى كه در بيمارستان بودم، خوابيده نماز مى خواندم؛ چون مدتى امكان نشسته خواندن نبود و بعد هم كه امكان داشت، تا آن جا كه مى شد نشسته خوانده ام. در حال خوابيده، اكثر اوقات نماز
ص: 318
را رو به قبله نخوانده ام؛ به خاطر طرز قرار گرفتن تخت بيمارستان كه رو به قبله نبود. آيا بايد آن نمازها را قضا كرد؟
بسمه تعالى، هر مقدار از نمازها را كه بدون شرايط خوانده ايد و مى توانسته ايد با شرايط انجام دهيد، بايد قضا نماييد.
3. من ابتدا نحوۀ نشسته نماز خواندن را دقيق نمى دانستم؛ به اين صورت كه فكر مى كردم نحوۀ نشستنى كه موقع خواندن حمد و سوره هست با نحوۀ نشستنى كه موقع خواندن تشهد هست فرق دارند و با مقايسه با نماز ايستاده، موقع تشهد خواندن، قدرى خم مى شدم (از حالت نشسته)، و موقع قيام براى خواندن حمد و سوره، كامل مى نشستم و مدتى نمازها را به اين نحو مى خواندم تا بعدها كه مسأله را دانستم. آيا در مدتى كه چنين نماز مى خوانده ام نمازم ايراد دارد يا خير؟
بسمه تعالى، نماز صحيح است.
4. فعلاً از پاى مصنوعى استفاده مى كنم كه به نحوى است كه الحمد للّه مى شود با آن ايستاده نماز خواند. گاهى به علت خستگى پا و يا احتمال زخم شدن آن، پاى مصنوعى را در آورده و نشسته مى خوانم. آيا واجب است كه همواره با پاى مصنوعى به طور ايستاده نماز بخوانم يا خير؟
بسمه تعالى، نماز با پاى مصنوعى واجب نيست مگر نتوانيد ايستاده بخوانيد مگر با آن، كه اگر زحمت و ضرر نباشد، با آن بخوانيد.
[سؤال 712] 325
بسمه تعالى 24 / 9 / 1361
با احترام؛ از حضور جناب عالى خواستارم كه به سؤال اين جانب جواب داده شود. سؤال من بدين ترتيب است:
اين جانب 15 ساله مبتلا به يكى از بيمارى هاى زنانه شده ام و بيماريم اين حالت است كه الآن نزديک به سه سال است كه هرچند يک مرتبه خون ريزى شديدى به من دست مى دهد كه بيشتر اوقات مدت اين خونريزى به يک ماه و نيم نيز مى رسد. به رساله مراجعه كردم، در آن جا خون استحاضه اعلام كرده است. و احكام آن همان طور
ص: 319
كه اطلاع داريد به صورتى است كه براى هر وعده نماز، يک بار بايد غسل شود و اين از بودجۀ نفتى من و خانواده ام كه هر ماه 40 ليتر مى باشد و اين نفت مربوط به بخارى و وسايل ديگرى از اين قبيل مى باشد، خارج است. براى حمام بيرون هم، دليل اين است كه نمى توانم هر روز هم صبح زود و هم ظهر و هم شب براى غسل بروم. از شما خواستارم كه مرا راهنمايى كنيد كه با اين مشكلات چگونه برخورد كنم.
بسمه تعالى، در ايامى كه حكم به استحاضه مى شود، چنانچه غسل كردن براى شما مقدور نباشد و يا مشقت داشته باشد بدل از آن تيمم نماييد، و ساير وظايف از تطهير خود و عوض كردن پنبه را انجام دهيد.
[سؤال 713] 7006
2. اگر كسى نيمه شب از حيض پاک شد و دسترسى به آب نداشت چه بايد بكند؟
بسمه تعالى، در وقت نماز اگر دسترسى به آب پيدا نكرد، بايد تيمم كند.
[سؤال 714] 734
3. براى نمازهايى كه خوانده مى شود، گاهى اوقات با كمى آب مواجه مى شويم و يا گاهى عضوى از اعضاى بدن نجس مى گردد و يا صورت و دست ها سياه است و براى برطرف شدن آن با مشكلات مواجه مى شويم. آيا نماز خواندن با اين وضع صحيح است يا نه؟
بسمه تعالى، اگر آب براى وضو كافى نيست، با تيمم نماز بخواند و در صورتى كه بدن نجس باشد يا مانعى در بدن باشد، احكام مفصله اى دارد كه در رساله ذكر شده است.
[سؤال 715] 196
3. اگر كسى جنب باشد و آب هم نباشد ولى حمام هاى شهر، آب داشته باشد، اما چون در آن حمام ها احتمال خطر هست - به دليل ناامنى در شهرهاى كردستان - آيا
ص: 320
مى تواند با تيمم نماز بخواند؟
بسمه تعالى، مانع ندارد.
[سؤال 716] 5623
2. اگر فردى در هنگام خواب محتلم شد يعنى بدون اختيار جنب شد و امكانات كافى جهت غسل ندارد و صبح زود مى خواهد به سر كار برود و تا شب كار كند و به هنگام شب برگردد به خانه و هنوز غسل نكرده؛ تكليف وى در برابر عباداتش چيست؟ آيا مى تواند نماز يا روزه و ديگر عبادات را به جاى آورد؟ و اگر كارش تحصيل باشد چطور؟ توضيح فرماييد.
توضيح: نبودن امكانات كافى جهت غسل، يعنى چون در زمستان، شرايط هوا نامساعد است و مثلاً در روستاها، بخارى گازى و يا حمام و ديگر لوازم خيلى كم است، شخص نمى تواند صبح زود به هنگام اذان غسل كند و يا اگر آب - جهت غسل - بخواهد اسباب زحمت خانواده را فراهم مى سازد.
بسمه تعالى، اگر غسل ممكن نيست يا براى او حرجى است، بايد براى نماز و روزه تيمم بدل از غسل نمايد و مجرد زحمت داشتن غسل تكليف را ساقط نمى كند.
[سؤال 717] 326
بسمه تعالى
با سلام و درود به امام خمينى و گردانندگان دفتر امام و عرض تشكر از اين كه به اين سؤالات پاسخ مى گوييد.
1. اگر فرد مريضى كه آب براى او ضرر ندارد، براى وضو و يا غسل احتياج به مادر و كسان ديگرى دارد و آن ها نتوانند هر موقع كه لازم شد به او كمک كنند، مى تواند براى وضو و غسل تيمم كند؟
بسمه تعالى، اگر خودش دسترسى به آب ندارد و كسى نيست كه برايش آب
ص: 321
بياورد، تيمم كفايت مى كند.
2. اگر در خواندن نماز صبح هم احتياج به كمک داشته باشد و به موقع نتوانند كمک كنند، مى تواند نماز صبح را قضا كند؟
بسمه تعالى، تأخير نماز تا بعد از وقت جايز نيست و به هر نحو مى تواند، بايد در وقت، نماز را بخواند.
3. اگر فرد مريضى كه آب براى او ضرر ندارد، بنا به عللى كه در سؤال شمارۀ يک گفته شد نتواند بعد از بول، خود را بشويد، آيا مى تواند با پارچه اى خود را تميز كند؟ و آيا بعد از اين كه با پارچه تميز كرد، مى تواند نماز بخواند و به قرآن دست بزند؟
بسمه تعالى، محل بول با غير آب پاک نمى شود؛ ولى اگر نتواند با آب تطهير كند معذور است.
4. اگر كسى بعد از غائط، با پارچه اى خود را تميز كرد و نتوانست در سه بار، محل را تميز كند، اگر در دفعاتِ بيش از سه بار تميز كرد، آيا پاک مى شود و مى تواند نماز بخواند و به قرآن دست بزند؟
بسمه تعالى، مانع ندارد.
5. عرق جنب از حرام چيست؟
بسمه تعالى، منظور، عرق بدن است اگر بعد از جنب شدن به حرام، قبل از غسل پيدا شود.
6. كسى كه جنب است مى تواند نماز بخواند؟
بسمه تعالى، بايد به وظيفۀ غسل يا تيمم عمل كند و نماز بخواند.
7. كسى كه قسمتى از بدنش به وسيلۀ بول و مانند آن نجس شود، اگر لباسش پاک باشد مى تواند نماز بخواند؟
بسمه تعالى، بايد بدن خود را آب بكشد و نماز بخواند.
8. اگر كسى كبوترى را بگيرد و بدون اين كه اعلام كند، سرش را بريده و بخورد و نداند مال كيست و بعد پشيمان شود، چگونه مى تواند جبران كند؟
بسمه تعالى، اگر يقين دارد كه مالک داشته، قيمت آن را ضامن است و اگر صاحب آن را نمى شناسد، حكم مجهول المالک دارد.
9. اگر كسى كبوترى را بگيرد و نداند مال كيست و بعد عده اى آن كبوتر را از او بدزدند و بعد يكى از آن دزدها كه كبوتر در دست او نيست پشيمان شود، چگونه مى تواند جبران كند؟
بسمه تعالى، همه ضامن هستند و كسى كه پشيمان شده، مى تواند مطابق جواب سؤال قبل عمل كند.
ص: 322
10. اگر كسى كبوترى را بگيرد و نداند مال كيست و اعلام هم نكند و آن كبوتر بماند و بعد از مدتى جوجه هم بدهد، آيا جوجه هايش حلال است؟ اگر حلال نيست، چگونه مى تواند آن كبوتر و جوجه هايش را حلال كند؟
بسمه تعالى، جوجه ها حكم مادرشان را دارند و اگر مالک آن را نمى شناسند، حكم مجهول المالک دارد كه در مسأله قبل ذكر شد.
11. آيا بازى كردن فوتبال دستى به قصد ورزش حلال است؟
بسمه تعالى، مانع ندارد.
12. اگر كسى جنب باشد و سوره هايى كه خواندنش براى او حرام است، به فكرش خطور كند و هرچه سعى كند، از فكرش نرود، آيا گناهى متوجه آن كس است؟
بسمه تعالى، مجرد خطور در ذهن حرام نيست.
13. آيا غسل زير دوش صحيح است؟
بسمه تعالى، اشكال ندارد.
14. آب قليلى كه براى غسل به كار مى رود، بعد از جدا شدن از بدن آيا نجس است؟
بسمه تعالى، نجس نيست.
15. آب شيرهاى خانه حكم چه آبى را دارد؟
بسمه تعالى، حكم آب جارى دارد.
[سؤال 718] 163
2. بسيارى از مجروحين فلج هستند و از كمر به پايين حس ندارند و قادر به طهارت يا وضو نيستند؛ ولى دست و صورت آن ها سالم است. آيا اين طور مجروحين اجازه دارند بدون طهارت يا وضو با خاک تيمم نموده و نماز بخوانند؟
بسمه تعالى، با فرض اين كه قدرت ندارند، با تيمم نماز بخوانند.
[سؤال 719] 687
5. اگر در جبهه ظرف آبى باشد كه رزمنده گمان كند اگر با آن آب وضو بگيرد ممكن است بر اثر تشنگى باعث زحمت خود و ديگران شود در اين مورد چه كند؟
بسمه تعالى، تيمم كند.
ص: 323
[سؤال 720] 687
6. اگر آب در محلى باشد كه مجاهد خوف داشته باشد كه اگر به آن نزديک شود، مورد اصابت تير دشمن واقع شود؛ آيا مى تواند براى خواندن نماز تيمم كند؟
بسمه تعالى، لازم است تيمم كند.
[سؤال 721] 5440
3. اگر جوانى جنب شد و از شرم پدر و مادرش چند روزى به حمام نرفت، آيا مى تواند اين چند روز را تيمم كند و نمازش را بخواند؟
بسمه تعالى، شرم موجب سقوط تكليف نيست و بايد غسل كند؛ ولى اگر وقت ضيق باشد بايد با تيمم نماز بخواند و صحيح است.
[سؤال 722] 327
بسمه تعالى
ضمن عرض سلام، خواهشمند است از محضر مبارک حضرت امام سؤال شود كه اگر گروهى به قصد خودسازى و آمادگى بدنى بخواهند به اردويى بروند كه اولاً: احتمال بدهند در آن جا آب پيدا نخواهند كرد. ثانياً: يقين بدانند كه آب نخواهند يافت، تكليف آن ها در انجام اين مطلب چگونه است؟
خدايا، خدايا، تا انقلاب مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) خمينى را نگهدار.
بسمه تعالى، اگر در وقت نماز آب ندارند و نمى توانند تحصيل آب كنند، تيمم كنند و نمازشان صحيح است.
[سؤال 723] 3344
10. اگر انسان در جايى مانند منزل قوم و خويش جنب شود و به عللى، مثل دور بودن حمام، خجالت كشيدن و امثال اين مسائل، غسل نكند تكليف چيست؟ و همين طور در رابطه با ماندن در كوه و بيابان كه دسترسى به آب نيست، تكليف چيست؟
بسمه تعالى، عذرهاى ذكر شده مجوز تيمم نيست و بايد غسل كند، ولى اگر
ص: 324
غسل كردن به واسطه نبودن آب يا دور بودن آب و دسترسى نداشتن به آن ميسور نبود، بايد براى نماز تيمم كند.
[سؤال 724] 328
بسمه تعالى 17 / 10 / 1361
خدمت رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى
بنده، سرباز اسلام در جبهۀ گيلان غرب با مسأله اى روبه رو هستم كه اكثر سربازان به دليل جوانى با آن روبه رو هستند.
سربازى كه در جبهه آن چنان كه بايد و شايد به دليل مسائل جنگى امكان رفتن به حمام را به طور مرتب ندارد و احتياج به غسل جنابت پيدا مى كند، تكليف وى چيست؟ آيا بايد هميشه تيمم كند تا به حمام برود يا حكم ديگرى دارد؟
بسمه تعالى، اگر وسيله غسل براى او فراهم نيست، بايد تيمم كند.
[سؤال 725] 7160
2. كارمند و يا كارگر كارخانه يا شركتى كه هميشه از اول سپيده صبح بايد از منزل خود خارج شود تا در موعد مقرر سر كار حاضر باشد و الّا از طرف مسئول، مؤاخذه مى شود و در صورت تكرار اخراج مى گردد. قبل از سپيده صبح احتياج به غسل دارد و پيش از صبح وسيلۀ غسل براى وى فراهم نيست. مشخص فرماييد: آيا همين مقدار ضرورت، مجوز تيمم هست يا نه؟
بسمه تعالى، در فرض مرقوم، تيمم بدل از غسل مجزى است.
[سؤال 726] 687
3. در صورت تنگى وقت يا مواجه شدن با خطر يا فرصت نداشتن در هنگام حمله، وضو گرفتن و نماز گزاردن چه حكمى دارد؟
بسمه تعالى، در فرض مذكور نبايد وضو بگيرد و به هر نحو ممكن است با تيمم نماز بخواند، به طورى كه خطر به او نرسد.
ص: 325
[سؤال 727] 2894
36. اگر در شدت درگيرى جنگ، براى رزمنده امكان وضو گرفتن نباشد آيا مى تواند تيمم نمايد؟
بسمه تعالى، در فرض مرقوم، تيمم بدل از وضو مجزى است.
[سؤال 728] 329
بسمه تعالى
تيمم به خاک، ريگ، كلوخ، سنگ، گل پخته، مثل آجر و كوزه و نيز سنگ گچ و آهک قبل از پخته شدن و مرمر و ساير سنگ ها اگر پاک باشند صحيح است؟
بسمه تعالى، صحيح است.
[سؤال 729] 270
2. بر موزائيک مى شود تيمم كرد يا خير و همچنين سجده بر آن جايز است يا خير و نيز مطهر است يا خير؟
بسمه تعالى، مطهر است و سجده بر آن مانع ندارد و در تيمم احتياط شود.
[سؤال 730] 823
3. آيا تيمم بر شن و ماسه و موزاييک صحيح است يا نه؟
بسمه تعالى، بر شن و ماسه مانع ندارد و همچنين بر موزاييک؛ اگرچه احتياط در موزاييک مراعات شود.
[سؤال 731] 6984
2. آيا سجده بر روى تسبيح صحيح است؟
بسمه تعالى، اگر از چيزهايى باشد كه سجده بر آن ها صحيح است مانع ندارد.
ص: 326
[سؤال 732] 169
2. در اوايل بيمارى، شبى در خواب ديدم در مسجدى هستم و صوت مبارک حضرت محمد صلى اللّه عليه و آله و سلم را مى شنيدم كه مى فرمود: «نمازت را درست كن»، اما خود آن بزرگوار را نمى ديدم. بعد فرمود: «نمازش را به او نشان بدهيد». در ميان شبستان مسجد، فرش زيلويى دولا گرفته بودند و من لاى آن را نگاه كردم، ديدم پر از قوطى كهنه و ظروف شكسته است، دانستم اين ها نماز من است، از خواب پريدم.
سعى كردم در تيمم با خاک پاک تلاش كنم اما پس از مدتى به چشم درد مبتلا شدم. ناچار تيمم خود را با زدن كف هاى دستانم بر گوشۀ بستر خود (تشک) كه شب و روز افتاده و گرد و غبار زيادى گرفته، تيمم مى گيرم، آيا صحيح است يا بايد بدون اعتنا به چشم و حساسيت آن، تيمم با خاک خالص بگيرم؟
بسمه تعالى، در صورت امكان، بايد تيمم بر خاک يا سنگ باشد.
[سؤال 733] 330
بسمه تعالى 8 / 8 / 1361
محضر مبارک رهبر انقلاب اسلامى، حضرت امام خمينى، دامت بركاته
احتراماً؛ اين جانب آموزگار مى باشم و به يک مسأله برخورد نموده ام و آن اين است آيا زمين هايى كه در زمان طاغوت فرم گيرى شده اند و به صاحب اصلى زمين، هيچ گونه بهره اى نمى رسد و اين مسأله در منطقۀ الشتر لرستان، هنوز روشن نيست. آيا زمين هاى فرمى تيمم دارند يا نه؟ اميد است چاكر را ارشاد فرماييد.
بسمه تعالى، رسيدگى به زمين هاى مذكور موكول به دولت اسلامى است و كسى كه يقين به غصب بودن زمين ندارد، تيمم او صحيح است.
[سؤال 734] 331
بسمه تعالى 29 / 8 / 1361
محضر مقدس آيت اللّه العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى
ص: 327
1. يک چشم شخصى به كلى كور و نابينا است؛ چشم ديگرش آب آورده كه عمل جراحى نموده؛ دكتر متخصص چشم سفارش نموده: نبايد سرت را تكان بدهى؛ چون براى چشمت ضرر دارد، و نبايد وضو بگيرى و تيمم نمايى؛ و لذا بدون طهارت و بدون اين كه رو به قبله باشد، نماز خوانده. اين نماز، چه صورت دارد؟ آيا صحيح است يا خير؟
بسمه تعالى، در فرض مرقوم، نمازها را بايد احتياطاً قضا نمايد.
[سؤال 735]
2. شخصى يک چشم دارد و چشم ديگرش را هم عمل نموده است. بعد از عمل چشمش، دكتر سفارش نموده: آب براى چشمت ضرر دارد و از تيمم هم - براى اين كه غبار به چشمت نرود - بايد خوددارى نمايى؛ لذا او بدون وضو و تيمم نماز خوانده. نماز او چه صورت دارد؟
بسمه تعالى، بايد بر روى زمين يا سنگى كه غبار ندارد تيمم كند؛ و نماز بدون وضو و تيمم قضا دارد.
3. زنى بچه شير مى دهد؛ در حالت شيردادن به بچه، طلاق او چه صورت دارد؟ عدّۀ پيش از طلاق و بعد از طلاق او را مرقوم بفرماييد كه چند ماه بايد عدّه نگاه دارد؟
بسمه تعالى، شيردادن، مانع از طلاق نيست، و اگر حيض مى بيند، عدۀ وى سه طهر است وگرنه، در حكم مسترابه است.
4. شخصى سه دانگ از يک عمارت را مالک بوده و به همسرش واگذار نموده است؛ همسر او غير از اين خانه، چيز ديگرى ندارد و اگر آن خانه را بفروشد، شوهرش و خودش بدون خانه مى مانند. آيا واجب است كه زن، خانه را بفروشد و به مكه برود يا خير؟
بسمه تعالى، در فرض مرقوم، كه زندگى زن، وابسته به داشتن آن خانه است، فروش خانه براى حج لازم نيست و مستطيع نيستند.
ص: 328
[سؤال 736] 332
بسمه تعالى
در تيمم بايد اول نيت كرد و بعد كف دو دست را به چيزى كه تيمم بر آن صحيح است بزند و كف هر دو دست را به تمام پيشانى از جايى كه موى سر مى رويد تا ابروها بكشد، و بعد كف دست چپ را به پشت دست راست كشيده و بعد كف دست راست را به پشت دست چپ بكشد؟
بسمه تعالى، صحيح است.
[سؤال 737] 826
2. در تيمم، منظور از كف دست كه بايد پشت دست ديگر كشيده شود، آيا روى انگشتان، جزو كف دست محسوب مى شود يا نه؟ و تيمم كسى كه تمام كف دست و روى تمام انگشتان را به تمام پشت دست ديگر كشيده چه صورتى دارد؟ (منظور اين كه از روى انگشتان و كف دست، براى مسح پشت دست ديگر استفاده نموده).
بسمه تعالى، اشكال ندارد.
[سؤال 738] 1685
7. در تيمم به طورى كه در رسالۀ امام هست بايد دست ها را روى ابروها و بالاى بينى كشيد آيا در اين صورت خود بينى هم مسح مى شود يا كه اندازۀ مسح، تنها تا ميان دو ابرو مى باشد؟
بسمه تعالى، لازم نيست خود بينى مسح شود.
[سؤال 739] 333
بسمه تعالى 28 / 9 / 1361
ضمن عرض سلام و سپاسگزارى به درگاه ايزد يكتا و شكرگزارى نعمت هاى
ص: 329
بى حد و حدودش، از درگاهش سلامتى امام بزرگوار و توفيقات برادران را طلب مى نمايم و تنها از او مى خواهيم كه با امر به ظهور ولى اش امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) قلب امام را شاد و عزم ملت و امت اسلام را استدام بخشد.
منظور از مزاحمت، چند سؤال داشتم كه خواستم امام جوياى پاسخ آن ها باشم. فقط در صورت امكان اگر عرض سلام و التماس دعايمان را خدمت امام برسانيد خيلى خوشحال خواهيم بود.
1. در تيمم آيا دست روى خود بينى هم كشيده مى شود و يا منظور امام در رساله از روى بينى، بين دو ابرو مى باشد؟
بسمه تعالى، مسح روى بينى لازم نيست.
2. آيا ريش پروفسورى درست است؟ و آيا مى شود پشت چنين شخصى نماز خواند؟
بسمه تعالى، حكم تراشيدن تمام ريش را دارد.
3. آيا مسواک كردن با خمير دندان روزه را باطل مى كند، بدون اين كه آب يا خمير دندان بلعيده شود؟
بسمه تعالى، اگر به حلق نرسد باطل نمى كند.
4. آيا با غسل جنابت واجب مى شود نماز نافله خواند و يا قرآن خواند و مسح نمود؟
بسمه تعالى، مانع ندارد.
5. آيا خوردن روغن هايى كه ايران هم اخيراً از تركيه خريدارى مى كند صلاح است؟ چون اين جا بعضى از مسلمانان به علت اين كه قبلاً صددرصد روغن خوک داخل آن ها مى كردند، از خوردن اين روغن هاى جامد خوددارى مى كنند (احتمالاً الآن هم روغن خوک داخل مى كنند).
بسمه تعالى، اگر يقين به بودن روغن حرام در آن نباشد اشكال ندارد.
6. آيا انسان مى تواند با مادر زن يا با پدر شوهر خود دست بدهد؟ همچنين با خواهر زن و برادر شوهر؟
بسمه تعالى، با مادر زن يا پدر شوهر محرمند و دست دادن بدون ريبه و فساد مانع ندارد؛ ولى با خواهر زن و برادر شوهر جايز نيست.
7. وقتى با برادران دور هم جمع مى شويم، نماز را به جماعت مى خوانيم؛ چون در اين صورت پيشنماز هم يک دانشجو است و زياد از احكام اطلاع ندارد، بنابراين آيا اين نماز صحيح است؟
بسمه تعالى، امام جماعت بايد عادل باشد.
8. يكى براى نماز صبح وضو مى گيرد و در حين وضو گرفتن تصميم دارد اين وضو را نگهدارد و نماز
ص: 330
ظهر را هم با آن بخواند؛ آيا وضو صحيح است و مى تواند نماز ظهر را هم با آن بخواند؟
بسمه تعالى، مانع ندارد.
9. وقت نافلۀ ظهر قبل از نماز ظهر را امام در رساله با شاخص مشخص كرده اند؛ اين مقدار از نظر ساعت چقدر است؟
بسمه تعالى، نسبت به ايام سال و مكان ها، ساعت مختلف مى شود.
با آرزوى طول عمر امام امت و پيروزى هرچه زودتر رزمندگان در تمام جبهه هاى جنگ حق عليه باطل
[سؤال 740] 334
بسمه تعالى
حضور مبارک حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى، دامت بركاته
به استحضار عالى مى رساند: بنده بر اثر كوه افتادگى دست چپم را از دست داده ام. به علت بى نمازى دربارۀ وضو و تيمم گرفتن براى بنده راه چاره اى بگوييد. بنده خيلى استدعا كرده ام، ولى جواب صحيح نشنيده ام. دستم به مجتهد نرسيده كه استدعا كنم؛ حالا مستمندانه دستم را به دامن امام انداختم كه براى بنده راه چاره اى بگوييد. از خداوند تعالى خواستاريم عمر امام را هرچه طولانى تر نمايد. دعاگو هستم.
بسمه تعالى، مى توانيد وضو بگيريد و اگر دست چپ به كلى از بين رفته، فقط صورت و دست راست را بشوييد و مسح سر و پاها را با دست راست بكنيد و در موردى كه وظيفۀ شما تيمم باشد، دست راست را به زمين بزنيد و پيشانى را با آن مسح كنيد و پشت دست راست را به زمين بكشيد. بلى اگر از ذراع دست چپ باقى است، بايد با آن به جاى كف دست تيمم كنيد.
[سؤال 741] 122
5. طريقه گرفتن تيمم در جاهايى كه لازم باشد را بنويسيد و آيا مى توان يک نفر با يک دستش با من همكارى كند و من را تيمم دهد؟
ص: 331
بسمه تعالى، در فرض مسأله، تيمم با دست سالم و باقى ذراع دست ديگر انجام مى شود.
[سؤال 742] 335
بسمه تعالى
حضور محترم مرجع تقليد و رهبر كبير انقلاب اسلامى، حضرت امام خمينى (سَلامٌ عَلَيْكُم بِما صَبَرْتُم فَنِعْمَ عُقْبَى الدّار). سؤالات ذيل استفتا مى شود:
1. برادرى كه هر دو دستش از آرنج قطع شده و موضع وضوى او نيست، حكم وضو و تيمم او چگونه است؟
بسمه تعالى، شستن دست در وضو، و ضرب و مسح دست در تيمم ساقط است، و بقيه واجبات وضو يا تيمم را بايد انجام داد. و اگر خود او نمى تواند، بايد از كسى بخواهد؛ ولو با اجرت كه او را كمک كند.
[سؤال 743]
2. برادرى كه هر دو دستش از كتف و بالا قطع شده و اصلاً دست ندارد در همين مسأله چگونه است؟
بسمه تعالى، حكم در مسأله قبل ذكر شد.
[سؤال 744]
3. برادرى كه دست هاى او يا يكى از آن ها از مچ قطع شده، وظيفۀ وضو و تيمم چگونه است؟
بسمه تعالى، آنچه از مرفق به پايين باقى مانده، بايد در وضو شسته شود و در تيمم ذراع را به زمين بزند و مسح را انجام دهد.
4. شخصى كه در جهاد سازندگى جهت رانندگى با كاميون هاى سنگين استخدام شده و معمولاً كمتر از مسافت شرعى يعنى 24 كيلومتر رفت و آمد مى كند و گاه نيز به عنوان مأموريت به مسافرت مى رود؛ آيا جزو كسانى است كه شغل آن ها سفر است؟ همچنين اگر در هر روز بيش
ص: 332
از مسافت شرعى برود چطور؟
بسمه تعالى، در سفر شرعى كه به عنوان شغل او است، نماز تمام است.
[سؤال 745] 6903
2. تكليف شرعى وضو و تيمم فردى كه فاقد يک دست يا هر دو دست مى باشد چيست؟
بسمه تعالى، تفصيل حكم هر يک از صور در رساله مذكور است.
[سؤال 746] 336
بسمه تعالى
محضر مبارک حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى ادام اللّه ظله العالى
محترماً؛ اگر كسى كه وظيفه اش تيمم است به علت شكستگى يک دست نتواند آن دست را به پيشانى برساند؛ آيا يک دست سالم كافى است جهت كشيدن به پيشانى، يا مكلف به دستور مندرج در مسأله شماره 711 توضيح المسائل مى باشد؟ در صورت دوم اگر گرفتن نايب ممكن نباشد، تكليفش را بيان فرماييد. به اميد پيروزى نهايى انقلاب اسلامى در سايۀ آن مرجع عالى قدر؛ و السلام.
بسمه تعالى، در فرض مرقوم، با دست سالم تيمم كند و گرفتن نايب لازم نيست.
[سؤال 747] 337
بسمه تعالى
كسى كه دو دست او تا مچ يا آرنج قطع شده باشد تكليف او در مورد وضو و تيمم چيست؟
بسمه تعالى، اگر هر دو دست او تا آرنج قطع شده باشد در مورد تيمم جبهه را بر زمين مسح نمايد و احوط در صورت امكان آن است كه ديگرى را هم نايب بگيرد تا با دست خود پس از زدن بر زمين جبهه او را مسح نمايد. و
ص: 333
در مورد وضو چنانچه ممكن باشد جمع نمايد بين نايب گرفتن غير در وضوى خود، به اين كه صورت او را غسل كند و با آب صورت سر و پاهاى او را مسح نمايد و بين تيمم به نحو فوق الذكر وگرنه وضو ساقط است و بايد به همان نحو مزبور تيمم نمايد. و اگر دست ها تا مچ قطع شده و ذراعين يا مقدارى از آن باقى مانده حكم او در مورد وضو و تيمم حكم ساير مكلفين است و با ذراعين مسح سر و پاها را در وضو و مسح جبهه را در تيمم انجام مى دهد و بايد با ذراع چپ پشت ذراع راست و با ذراع راست پشت ذراع چپ را به احتياط واجب مسح نمايد.
[سؤال 748] 3731
2. در مسأله تيمم اگر ناخن از حد معمول بلندتر باشد؛ تيمم صحيح است يا باطل؟ مستدعى است جواب را لطفاً مرقوم فرماييد.
بسمه تعالى، تيمم صحيح است.
[سؤال 749] 338
بسمه تعالى 15 / 2 / 1361
خدمت پدر بزرگوارم و رهبر كبيرم و امام عزيزم، حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى سلام عرض مى كنم. پس از عرض سلام؛ پيروزى رزمندگان اسلام در جبهه هاى جنگ را به حضورتان تبريک عرض مى كنم و آرزوى پيروزى و نصرت آن ها را از درگاه خداوند عزّوجلّ خواستارم. بارى چند سؤال براى اين جانب پيش آمده كه براى شما مى نويسم. اميدوارم كه پاسخ آن ها را برايم بفرستيد و مرا سرفراز نماييد.
1. كسى كه تيمم بدل از غسل جنابت كرده؛ آيا مى تواند نماز را با جماعت بخواند و
ص: 334
آيا مى تواند به مسجد برود؟ و حكم او در خواندن قرآن چيست؟
بسمه تعالى، مانع ندارد و حكم كسى را دارد كه غسل كرده است.
[سؤال 750]
2. آيا مسأله زير از فتواهاى جناب عالى مى باشد؟ شخصى جنب براى اولين نماز، يک تيمم بدل از غسل جنابت مى كند و براى نمازهاى بعدى اگر آب دارد غسل مى كند و اگر آب به قدر وضو دارد يک تيمم بدل از غسل جنابت مى كند و بعد وضو مى گيرد، و اگر هيچ آب ندارد، دو تيمم مى كند. يكى بدل از غسل و ديگرى بدل از وضو. (تلخيص از كتاب همسفر جهاد).
بسمه تعالى، كسى كه تيمم بدل از غسل جنابت كرده، تا آب پيدا نكرده تيمم بدل از غسل بر او واجب نيست و اگر مُحدث به حدث اصغر شده، بايد وضو بگيرد و اگر آب ندارد، تيمم بدل از وضو نمايد.
3. آبى كه بعد از بول و غائط كردن از انسان خارج مى شود و رنگ منى را دارد و غليظ هم هست؛ آيا پاک است يا نجس؟ اگر نجس است؛ آيا غسل لازم دارد يا خير؟ و السلام عليكم و رحمة اللّه
بسمه تعالى، اگر يقين ندارد كه منى است، غسل ندارد. و اگر مى داند كه بول هم نيست، پاک است.
[سؤال 751] 4674
9. در تيمم بدل از وضو براى كسى كه اطمينان دارد تا چندين روز ديگر نمى تواند وضو بگيرد، آيا قبل از اذان مى تواند تيمم كند يا بايد بعد از اذان تيمم كند؟
بسمه تعالى، تيمم قبل از وقت، براى نماز بعد از وقت صحيح نيست بنابر احتياط.
[سؤال 752] 1059
3. كسى كه آب براى غسل پيدا نمى كند و چند روز نماز مى خواند، آيا براى هر نماز يک تيمم بگيرد و يک وضو، يا اين كه فقط يک تيمم بدل از غسل بگيرد و براى
ص: 335
نمازهاى بعدى فقط يک وضو بگيرد؟
بسمه تعالى، يک تيمم بدل از غسل كافى است ولى بعد از حدث اصغر براى نماز بايد وضو بگيرد.
[سؤال 753] 6998
7. اگر به يكى از دلايل شرعى، صبح براى غسل واجب (جنابت) تيمم بدل از غسل كرده ايم و حال به دليلى ديگر يا به همان دليل، مجبور به گرفتن تيمم شديم بدون آن كه غسل كرده باشيم، آيا تيمم بدل از وضو كافى است و يا باز بايد تيمم بدل از غسل كنيم؟
بسمه تعالى، اگر عذر مجوز تيمم بدل از غسل به حال خود باقى باشد، تنها تيمم بدل از وضو كافى است.
[سؤال 754] 339
بسمه تعالى 20 / 9 / 1361
1. اگر انسان جنب شود و صبح زود، به غسل كردن نرسد و براى نماز صبح، تيمم بدل از غسل كند، آيا صبح اول يا دفعه اول، وضو لازم است يا خير؟ اگر بعداً به غسل نرسد چه حكم دارد؟
بسمه تعالى، اگر تيمم براى ضيق وقت بوده، با وجود آب، براى همان نماز، وضو لازم نيست؛ ولى براى نماز بعد اگر از غسل كردن معذور باشد، بايد تيمم بدل از غسل نمايد.
2. اگر زن در مكه، در حال انجام دادن اعمال، حيض شود، تكليفش چيست؟
بسمه تعالى، صور مختلفى دارد كه در رساله مذكور است.
3. اگر مردى، اول با زن شوهردار زنا كند - در حالى كه خواهر شوهر آن زن هم در منزلش مى باشد - و بعد در زمان طاغوت، كار به دادگاه بكشد و دادگاه، زن زناكار را مجبور كند به طلاق، مردى كه با آن زنا كرده و مدتى باز با آن زنا كند و بعد آن را عقد كند، آيا حكمش چيست؟ آيا بچۀ آن ها چه مى شود؟ آيا قانون مى تواند دربارۀ اين شخص، حكم اجرا كند؟ آيا مى شود منزلش رفت؟ نماز هم نمى خواند.
ص: 336
بسمه تعالى، زنا با زن شوهردار، موجب حرمت ابدى آن زن بر زانى مى شود و بعد از طلاق شوهر، ازدواج آن ها با هم باطل است؛ و در صورت اعتقاد [به] صحت عقد، بچه ها حكم ولد حلال را دارند.
[سؤال 755] 244
8. آيا تيمم بدل از غسل كه به علت بى آبى انجام مى گيرد پس از دسترسى به آب هم اعتبار دارد يا بايد با دسترسى به آب، غسل نمود؟
بسمه تعالى، در فرض مرقوم، با دسترسى به آب، تيمم باطل مى شود.
[سؤال 756] 1797
10. شخصى جنب شده و نتوانست غسل كند و تيمم بدل از غسل نمود و نماز صبح را خواند و باز نتوانست غسل كند. آيا براى خواندن نماز مغرب و عشا و ظهر و عصر، يک تيمم بدل از غسل كفايت مى كند؟ اگر يک تيمم نمود براى نماز ظهر و عصر و باطل نشد، مى تواند باز با همان تيمم بدل از غسل، نماز مغرب و عشا بخواند؟
بسمه تعالى، تا عذر مجوز تيمم بدل از غسل باقى است، تيمم بدل از غسل به قوت خود باقى است و اگر بعد از آن، حدث اصغر سر زند فقط وضو يا تيمم بدل از وضو لازم است.
ص: 337
[سؤال 757] 340
بسمه تعالى
حضرت نايب الامام، امام خمينى دامت بركاته، با تقديم بهترين سلام و آرزوى موفقيت در راه پيشبرد اسلام براى شما و تمام امت مسلمان و انقلابى اميدوارم چند مسأله زيرا را با كمال روشنى و در صورت لزوم توضيح كافى جواب عنايت فرماييد.
1. دنبلان به فتواى شما حرام ولى آيا نجس هم مى باشد؟
بسمه تعالى، نجس نيست.
2. كسى كه براى اولين بار مى خواهد سال خمسى تعيين كند در صورتى كه داراى منزلى جهت مسكن خانواده و ماشينى شخصى براى استفاده خانواده باشد آيا به آن ها هم خمس تعلق مى گيرد يا خير و در صورت تعلق گرفتن به نرخ خريد قبل و يا روز بايد بپردازد.
بسمه تعالى، موارد مختلف است و بايد نزد مرجع تقليد يا وكيل او تصفيه حساب كند.
3. در صورتى كه پيشنماز مسجد دير بيايد و مردم جهت استفاده از فيض اول وقت نماز از روحانى ديگرى كه در مسجد است تقاضا كنند امام جماعت شود آيا اشكالى دارد، آيا حتماً بايستى از پيشنماز اصلى كسب اجازه شود، نماز مردم چطور است؟
بسمه تعالى، اگر هتک امام راتب است اين كار را نكنند.
ص: 338
4. كسى كه براى انجام مأموريت بيست و يک روز به جايى برود هر روز از محل استراحت تا كارش كه حدود 8 تا 12 كيلومتر است رفت و آمد نموده و عصر به محل استراحت برگردد آيا نمازش كامل و يا شكسته است و اگر در ماه رمضان باشد روزه اش چه حالتى دارد؟
بسمه تعالى، در مفروض سؤال نماز شكسته است و نمى تواند روزه بگيرد.
[سؤال 758] 341
بسمه تعالى 18 / 12 / 1361
1. اين جانب به گونه اى شده ام كه به نظر من نجاست و يا مواد متنجس به تمامى اسباب و ابزار منزل حتى ظروف غذاخورى و فرش ها و درها سرايت كرده و زندگى را بسيار دشوار ساخته و اين جانب بسيار در عذاب جسم و جان قرار دارم و فرضاً براى ساختن وضو مجبورم بعضى لباس هاى خود را تعويض و بعضى از عضوهاى بدن را پاک كنم و اين مطلب بسيار دشوار و از نظر من ديگر مايۀ بروز ناراحتى هاى بسيار در ميان اهل خانواده مى گردد (البته لازم به تذكر است همۀ اين ها ناشى از عدم رعايت افراطى مادر اين جانب است) و از طرفى رفتن به مناطق متبركه و مساجد و منازل ديگران براى بنده كه خود را ملزم به رعايت اين مسائل مى دانم امكان ندارد و از رفتن به مساجد و... به جهت احتياط اجتناب مى كنم. (متذكر مى گردم مهاجرت از منزل و يا دور شدن از منزل و اهل آن به هيچ وجه برايم امكان ندارد)
بسمه تعالى، آنچه مرقوم شده وسوسه است و بايد از وسوسه اجتناب كنيد.
2. آيا بستن شير آب در اثناى و هنگام وضو گرفتن (با توجه به وجود آب روى آن) باعث بروز اشكال در صحت وضو مى گردد يا خير.
بسمه تعالى، اشكال ندارد.
3. تارک الصلاة كه به واسطۀ تنبلى و كاهلى و بعضاً عدم اعتقاد قلبى و اصول دين نجس مى باشد يا خير، كلاً چه حكمى دارد؟
بسمه تعالى، نجس نيست.
ص: 339
[سؤال 759] 206
4. آيا فضله پرندگان حلال گوشت و مدفوع و ادرار حيوانات حلال گوشت (مرغ و مرغابى و گوسفند و گاو) نجس است يا نه؟
بسمه تعالى، پاكند.
[سؤال 760] 1487
3. در زمستان از ادرار يا مدفوع - در حين دفع - بخار متصاعد مى شود؛ اگر اين بخار با لباس تماس حاصل نمايد تكليف چيست؟
بسمه تعالى، پاک است.
[سؤال 761] 342
بسمه تعالى 25 / 5 / 1361
محضر مبارک رهبر جمهورى اسلامى حضرت امام خمينى، لطفاً مشكل من را حل كنيد تا هر چقدر دلم بخواهد بتوانم نمازم را آرام و با توجه بخوانم و اصلاً هم به فكر اين حالت ترديد كه ايجاد مى شود نباشم به اين صورت كه حالا هر نمازم حداقل دو ساعت از وقتم را مى گيرد اما در اين دو ساعت يک نماز آرام و با توجه نمى خوانم يعنى نمى توانم و دست خودم نيست، هر نمازم را از ترس هجوم انبوه شک ها و فكرها و ايجاد آن حالت خيلى تند مى خوانم اما باز هم بيشتر وقت ها اين حالت و شک ها و فكرها برايم پيش مى آيد و نتيجه اين مى شود كه يک نمازم را چندين مرتبه مى خوانم و مدت ها نيز در مورد چگونگى پيش آمدن آن حالت فكر مى كنم كه ببينم آيا به واسطۀ آن نمازم باطل شده است يا نه اما در طول اين چند ساعت حتى يک ركعت نماز با توجه و آرام نمى خوانم (اين را نيز توضيح بدهم كه اگر بخواهم اين حالت برايم در نماز كمتر پيش بيايد و يا اصلاً پيش نيايد بايد اصلاً توجهم را از نماز دور كنم و يک
ص: 340
موضوعى را در ذهن خودم بياورم و از اول تا آخر نماز ذهنم را متوجه آن موضوع بكنم يعنى اصلاً به فكر نماز و جملات آن نباشم كه اين اصلاً با روح و فلسفۀ نماز خواندن مغايرت دارد و گاهى نيز اين كار را كه اساساً غلط است انجام مى دهم ولى باز هم اين حالت برايم پيش مى آيد نمى دانم چه كار بكنم) و به خدا قسم اين ناراحتى روز به روز مرا لاغرتر مى كند و خيلى غصه مى خورم كه چرا من يک دفعه اين چنين شدم مرا نجات دهيد.
بسمه تعالى، به وسواس اعتنا نكنيد و طهارت و نماز محكوم به صحت است.
[سؤال 762] 343
بسمه تعالى
محضر حضرت آيت اللّه العظمى خمينى
گوسفندى مرده، گوسفند كه حرام شده پشم آن را با دست مى كند حتى از مغزى پوست بيرون مى آيد آن را لباس درست مى كند نماز با آن لباس جايز است يا نه؟
بسمه تعالى، پشم گوسفند ميته پاک است و نماز با آن اشكال ندارد ليكن در صورت كندن از بدن گوسفند ميته اگر زير پشم كه متصل به بدن حيوان است رطوبت دارد بايد تطهير شود.
[سؤال 763] 6228
4. پنيرى كه از مايۀ حيوانى كه ذبح شرعى نشده درست مى كنند، مثلاً پنير كرافت و غيرها، خوردنش شرعاً چه صورت دارد؟
بسمه تعالى، اگر يقين به ملاقات پنيرمايه با جسم ميته نباشد اشكال ندارد.
ص: 341
[سؤال 764] 344
بسمه تعالى
بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى، روحى لک الفداء، مستدعى است مسائل زير را جواب صريح مبذول فرماييد:
1. آيا اجناسى كه از كشورهاى غير مسلمان آورده مى شوند و جنس آن ها از چرم مى باشد (مانند كفش و پوتين و غيره) پاک هستند و پوشيدن آن ها جايز است يا نه؟
بسمه تعالى، اگر احتمال داده شود كه وارد كنندۀ مسلمان احراز تذكيۀ حيوان را كرده پاک است.
[سؤال 765]
2. خوردن كنسرو و گوشت و مرغى كه از كشورهاى خارجى توسط دولت جمهورى اسلامى ايران خريدارى مى شود، جايز مى باشد و اشكالى ندارد؟
بسمه تعالى، اگر احتمال داده شود كه وارد كنندۀ مسلمان احراز تذكيۀ حيوان را كرده و آن را در دسترس مسلمين قرار داده است محكوم به حلّيت است.
3. آيا مرد مجاز است از پلاتين (طلاى سفيد) به صورت حلقه يا انگشتر استفاده كند؟
بسمه تعالى، مانع ندارد.
[سؤال 766] 345
بسمه تعالى 22 / 7 / 1361
محضر حضرت آيت اللّه امام خمينى
نظر به توجهات خاصه جناب عالى به مسائل جبهه و رزمندگان عزيز ايدهم اللّه بنصره، بر آن شديم در مورد مسأله ذيل حكم شرع مقدس اسلام را از آن جناب استفتا نماييم.
اخيراً ارتش جمهورى اسلامى ايران اقدام به خريد پوتين هاى چرمى از كشور كره
ص: 342
جنوبى نموده است. با توجه به اين كه چرم اين پوتين ها از حيوانى كه ذبح شرعى نشده مى باشد. و پاى انسان در اين پوتين ها عرق مى كند؛ آيا اين عرق نجس مى باشد؟ و نماز خواندن در اين حال چه حكمى دارد؟ و السلام عليكم و رحمة اللّه
بسمه تعالى، اگر احتمال بدهند كه واردكنندۀ مسلمان احراز تذكيه حيوان را كرده و آن را در دسترس قرار داده، محكوم به طهارت است.
[سؤال 767] 346
بسمه تعالى
شايع شده كه بعضى از اوركت هايى كه از كشورهاى غير اسلامى وارد مى شود در محل كمربند آن ها مقدار كوچكى چرم مشكى رنگ مى باشد كه آن از حيوانات نجس مى باشد و امكان پاک شدن براى آن ها نمى باشد و نماز خواندن با آن باطل است كه بعضى ها چرم را به دور انداخته و نمازهاى خود را قضا مى كنند و عده اى هم قبول نمى كنند نظر جناب عالى در اين باره چيست آيا نجس است؟ و نماز خواندن با آن باطل است؟ در صورتى كه انسان يقين ندارد كه آن چرم پوست چه حيوانى مى باشد حكم اين مسائل را بيان فرماييد.
بسمه تعالى، چنانچه احراز تذكيه نشود نماز در آن جايز نيست و محكوم به نجاست است.
[سؤال 768] 709
3. لباس هايى كه از دار الكفر (مثل امريكا...) به دست مسلمين مى رسد معامله و استفاده اش چه حكمى دارد؟ (مثل اُوركت امريكايى و اسرائيلى)
بسمه تعالى، اگر در بازار مسلمين به فروش مى رسد مانع ندارد مگر آن كه بدانند كه از اجزاء حيوانى در آن است و احتمال ندهند كه وارد كننده مسلمان احراز تذكيه حيوان را نموده و آن را در دسترس مسلمين قرار داده است.
ص: 343
[سؤال 769] 1900
2. لباس هاى منسوب به كره يا امريكا يا اسرائيل كه مشتمل بر قطعات چرمى است و در ايران خريدارى مى شود نماز با آن ها چه حكم دارد؟ و نمازهاى خوانده شده با آن ها با جهل به حكم قضا دارد يا خير؟
بسمه تعالى، چرم هايى كه از بلاد كفر وارد مى شود محكوم به نجاست است مگر اين كه احتمال داده شود كه وارد كننده مسلمان احراز تذكيه آن را نموده و در اختيار افراد مسلمان قرار دهد و نسبت به گذشته نماز صحيح است.
[سؤال 770] 1520
2. آيا لباس يا كفشى كه از چرم ساخته شده و مارک يک مملكت غير اسلامى روى آن خورده باشد، ولى در بازار مسلمين به فروش مى رسد، نجس است؟
بسمه تعالى، اگر از بلاد كفر وارد شده، چنانچه احتمال داده شود كه واردكننده مسلمان رعايت تذكيه نموده و در معرض استفاده مسلمان ها مى گذارد محكوم به طهارت است.
[سؤال 771] 347
بسمه تعالى
آيا پوست هايى كه از خارج وارد مى شود و در ساختن كفش و امثال آن به كار مى رود پاک است يا نجس؟
بسمه تعالى، پوستى كه از بلاد اسلامى وارد مى شود محكوم به طهارت است؛ مگر آن كه ثابت شود كه ذبح به طريق غير شرعى بوده. و پوستى كه از بلاد غير اسلامى وارد مى شود محكوم به نجاست است؛ مگر احراز شود كه ذبح به طريق شرعى بوده يا احتمال داده شود كه وارد كننده مسلمان احراز تذكيه حيوان را نموده است و پوست را در دسترس مسلمين قرار داده است.
ص: 344
[سؤال 772] 1325
2. جلد ضبط صوت و راديو كه از كشور غير اسلامى آمده و چرم مى باشد و احتمال دارد كه چرم را از كشور اسلامى آن جا برده باشند، طاهر است يا نجس؟
بسمه تعالى، اگر از دست مسلمانى گرفته شده، با احتمال اين كه او احراز تذكيه كرده، محكوم به طهارت است به شرط آن كه مسلم مذكور معاملۀ مذكّى با آن بكند على الاحوط.
[سؤال 773] 1626
3. آيا چرمى كه در كشور فرانسه به فروش مى رسد (يا كفش چرمى و غيره)، از آن جا كه احتمال ورود از الجزاير دارد، پاک است و پوشيدن يا استفاده كردنش اشكال ندارد؟
بسمه تعالى، در حكم ميته است.
[سؤال 774] 1196
2. در مورد كفش هايى كه در انگليس از چرم ساخته مى شود با علم به اين كه مقدارى نسبتاً كم ذبح حلال هم وجود دارد چون بعضى ادعا مى كنند كه اين مطلب باعث مى شود كه احتياط از تمام كفش ها برداشته شود و اين مسأله خيلى مورد سؤال است.
بسمه تعالى، در مفروض سؤال محكوم به نجاست است مگر ثابت شود كه حيوان به طريق شرعى تذكيه شده است.
[سؤال 775] 1093
3. خلبان ها در هنگام پرواز به منظور ايمنى، از كلاه و دستكش مخصوص پرواز و همچنين پوتين كه همگى ساخت كشورهاى خارج مى باشد - به طورى كه در داخل كلاه، مقدارى چرم، ولى پوتين و دستكش، تمامى از چرم مى باشد - استفاده مى كنند، آيا در اثر عرق كردن، سر و دست و پا نجس مى شود؟
ص: 345
بسمه تعالى، اگر از بلاد كفر وارد مى شود، در صورتى محكوم به طهارت است كه احتمال بدهند وارد كنندۀ مسلمان، احراز تذكيۀ حيوان را كرده و آن را در دسترس مسلمين قرار داده است.
[سؤال 776] 7057
2. قبل از انقلاب، نيروى دريايى براى پرسنل، كفش فرم از امريكا تهيه مى نمود كه جنس اين كفش ها چرم مى باشد و تعدادى از قبل مانده كه به پرسنل فروخته مى شود؛ با توجه به اين كه قبلاً فرموديد: «اگر كفش از كشورهايى تهيه شود كه ذبح اسلامى ندارد، چرم آن نجس است» آيا استفاده از اين كفش ها كه توسط ارتش جمهورى اسلامى فروخته مى شود همين حكم را پيدا مى كند؟
بسمه تعالى، جايز نيست، على الاحوط.
[سؤال 777] 348
بسمه تعالى 18 / 4 / 1361
پس از عرض سلام و آرزوى موفقيت و پيروزى اسلام بر كفر، اين جانب كه مقلد امام هستم و از ايشان تقليد مى كنم در چند مورد برايم اشكالاتى پيش آمده است كه از شما تقاضاى رفع آن را دارم. قبلاً از توجه و يارى شما كمال سپاس و تشكر را دارم.
1 . يكى در مورد اشيا و چيزهايى است كه از چرم حيوانات درست شده است؛ آيا آن ها نجس هستند؟ و اگر دست تر به آن ها بخورد دست نجس مى شود؟ و آيا پوست مار و اشيايى كه از پوست مار درست شده است شامل آن مى شود و نجس محسوب مى شود؟
بسمه تعالى، اگر حيوان تذكيه شود چرم آن پاک است و پوست مار نجس نيست.
2 . اگر انسان در نمازها در عدد سجده ها به طور زياد شک كند و حتى در جماعت، آيا بايد به شک خود اعتنا بكند يا نكند؟
بسمه تعالى، اعتنا به شک/ خود نكند.
ص: 346
3 . اگر كسى در تسبيحات اربعه شک كند كه سه تا شد يا دو تا و يا يكى، آيا به شک خود اعتنا بكند يا نكند؟ و در صورت اعتنا، حكم آن چيست؟
بسمه تعالى، بنا را بر اقل بگذارد.
4 . شخصى مى داند منى چه جور و چه شكلى و با چه شرايطى هم در مرد و هم در زن بيرون مى آيد و از مسأله 346 رساله آگاه است و به معناى ديگر، منى را از لحاظ جسم و طبيعت ظاهر مى شناسد؛ اگر هر رطوبتى غير از منى با شرايط مختلفى مانند شهوت، بى اختيار، تحريک، جستن و غير اين ها بيرون آيد، آيا آن رطوبت كه مثل منى نيست و مانند آن لزجى و غيره ندارد، حكم منى را دارد يا نه؟
بسمه تعالى، با شک در خروج منى، حكم به جنابت نمى شود.
5 . آيا در رسالۀ امام احكام ديه موجود است؟ و اگر موجود است، در چه منبعى است؟ و آيا پرداخت ديه اجبارى است؟ و آيا مى توان با رضايت طرف يا زدن به طور عوض، آن را حل كرد؟ و حكم كسى كه ديه را ندارد بدهد چيست؟
بسمه تعالى، در تحرير الوسيله مذكور است و ديه حكم ساير ديون را دارد.
6 . اگر در نماز در ركعت سوم و چهارم در تسبيحات اربعه سهواً «بسم اللّه» گفته شود و يا اين كه سهواً «الحمد للّه» و كلماتى مثل اين ها گفته شد، اين سهويات سجدۀ سهو مى خواهد يا نه؟ و چند تا مى خواهد؛ يكى يا دو تا؟
بسمه تعالى، سجده سهو واجب نيست.
7 . بعد از تشهد سجدۀ سهو، آيا هر سه سلام را بايد گفت يا فقط سلام آخر را؟
بسمه تعالى، فقط السلام عليكم.
8. يک دخترى است به سن 20 كه خواستگارى برايش آمده كه پسر 32 و 33 سالش است و در ضمن پسر خيلى مؤمن و اسلامى است؛ آيا اين تفاوت سنى زياد شرعاً اشكالى ايجاد نمى كند و مى شود جواب مثبت داد؟
بسمه تعالى، اشكال ندارد.
[سؤال 778] 349
بسمه تعالى 3 / 10 / 1361
محضر مبارک رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران
اكثر پرسنل نيروى هوايى چكمه هايى مى پوشند كه در زمان طاغوت، دولت از
ص: 347
امريكا خريده و بين آن ها توزيع نموده و يا خودشان در زمانى كه در امريكا مشغول تحصيل بوده اند، از آن جا خريده و با خود آورده و از آن استفاده مى نمايند. همچنين اوركت هايى وجود دارد كه مانند چكمه هاى فوق الذكر، از امريكا آمده و چند تكه چرم در آن وجود دارد. نظر حضرت عالى در مورد استفادۀ چكمه و اوركت هايى كه چرم آن از امريكا آمده، چيست؟
بسمه تعالى، بدون احراز تذكيه، محكوم به نجاست است.
[سؤال 779] 350
بسمه تعالى 2 / 11 / 1362
دفتر حضرت امام امت، رهبر كبير انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران
پيه صنعتى به عنوان مادۀ اوليه كارخانجات صابون سازى، يكى از اقلام واردات كشور ما است كه اغلب از طرف صاحبان صنايع از كشورهاى اروپايى خريدارى و حمل و وارد كشور مى شود. چربى موصوف در كارخانجات مربوط، پس از فعل و انفعالات و الحاق مواد ديگر، تبديل به مصنوعات پاک كننده مى گردد. در زمينۀ ورود و مصرف كالاى ياد شده اين مسأله مطرح شده است؛ با توجه به اين كه اعيان حيواناتى كه به طريق غير شرعى ذبح شده اند، نجس بوده و جايز نمى باشد و پيه واردۀ حاصل از حيوانات هم معلوم نيست كه آن حيوان به طريق شرعى ذبح شده باشد يا نه و با احتمال نزديک به يقين به صورت غير شرعى ذبح شده اند، آيا گمرک، مجاز به ترخيص كالاى موصوف مى باشد يا خير؟ خواهشمند است حكم شرعى در خصوص مورد، صادر و جهت اجرا ابلاغ فرمايند.
بسمه تعالى، در فرض مزبور، ترخيص اشكال ندارد.
[سؤال 780] 351
بسمه تعالى
دفتر امام عزيز، با تقديم سلام
محترماً؛ معروض مى دارد: به طورى كه مطلعين گوشزد كردند، بعضى مايه پنيرهاى
ص: 348
پودر و قرص و مايع خارجى و همچنين پنيرهاى خارجى كه به ايران وارد مى كنند مايه پنيرش از پُرزِ خوک گرفته مى شود.
به وسيلۀ لابراتوارهاى دانشگاه آن ها را رسيدگى نموده و در صورت صحت، هر حكمى امام فرمودند، ابلاغ فرمايند.
بسمه تعالى، تا اطمينان به نجاست نداشته باشيد، محكوم به طهارت است.
[سؤال 781] 2872
2. اگر دهان خونى شود، آب كشيدن دندان مصنوعى كه در دهان به دندان طبيعى چسبيده است كه نمى شود در بيرون آب كشيد، آيا نحوۀ تطهيرش مانند دندان طبيعى است؟
بسمه تعالى، بنابر احتياط واجب، حكم دندان طبيعى را ندارد و بايد تطهير شود.
[سؤال 782] 1958
2. اگر هنگام غذا خوردن، دندان خون بيفتد، آيا دهان نجس مى شود و آن غذا را بايد بيرون ريخت يا خورد؟
بسمه تعالى، خوردن خون حرام است؛ مگر مستهلک شده باشد و در اين صورت، لازم نيست غذا را بيرون بريزيد.
[سؤال 783] 352
بسمه تعالى 28 ربيع الثانى 1403 ق
پس از اداى تحيت و با درود فراوان بر امام امت، نايب الامام خمينى و آرزوى
ص: 349
سلامتى كامل ايشان زير سايۀ حضرت ولى عصر عجل اللّه تعالى فرجه الشريف به استحضار مى رساند:
اين جانب عضو هيئت علمى مجتمع دانشگاهى ادبيات و علوم انسانى (دانشگاه آزاد - مركز اصفهان) در زمينۀ كمک به معلولين و نابينايان مطالب و تحقيقات فراوانى با همكارى اداره روابط عمومى و علمى و بين المللى دانشگاه اصفهان از سراسر دنيا جمع آورى كرده و ترجمه هاى فراوانى هم در اين زمينه داشته ام. با در نظر گرفتن اين واقعيت كه تعداد كثيرى نابينا در سنين مختلف در مملكت ما وجود دارد و جنگ تحميلى در طول دو سال و نيم به تعداد آنان افزوده است، لذا از آن جايى كه استفاده از سگ هاى تربيت يافته مخصوص در هنگام راه رفتن موجب تحرک و فعاليت نابينايان تا مقدار تقريباً برابر با افراد بينا مى گردد، لذا در بسيارى از كشورهاى دنيا از اين گونه سگ ها در هنگام راه رفتن استفاده مى كنند.
با توجه به اين كه در شرع مقدس اسلام سگ ها جزو نجاسات قلمداد مى شوند، آيا استفاده از اين نوع حيوان براى نابينايان در كشور ما اشكال شرعى دارد يا خير؟ چنانچه استفاده از آن اشكال شرعى نداشته باشد، به منظور يارى دادن به نابينايان مى توان با امكانات مركز توانبخشى وزارت بهزيستى اقدام به تأسيس مراكز كمک رسانى به نابينايان با استفاده از سگ راهنما نمود. موضوع براى آن دفتر مرقوم گرديد و خواهشمند است از امام امت روحى فداه سؤال شود چنانچه اين موضوع از لحاظ شرعى اشكال نداشته باشد مورد بررسى و كاوش بيشترى قرار گيرد. و السلام عليكم و رحمة اللّه و بركاته
بسمه تعالى، از سگ راهنما براى كمک به نابينايان استفاده كردن مانع ندارد، ولى سگ در هر صورت نجس العين است و بايد مسأله طهارت و نجاست در امور مشروط به طهارت مراعات شود.
ص: 350
[سؤال 784] 6632
4. گِلى كه سگ از بين آن عبور كرده و يا در آن بول مى نمايد و بعد هم به هم زده شده و در ساختمان مصرف شده؛ آيا از تمام آن گل بايد اجتناب كرد يا خير؟ همچنين آنچه از آلات و ابزار آلوده شده، بايد تطهير شود يا خير؟ زيرا موجب آلودگى ساختمان هاى ديگر هم مى شود! در ضمن چون ملاقات قسمت هاى زياد گل مزبور با عين نجس و يا با گل هاى متنجس مع قلة الوسائط معلوم نيست و به طهارت خود باقى هستند؛ آيا مع لحاظ العلم الاجمالى، تمام قشرهاى روى كار كه محل ابتلا است و همچنين آلات و ابزار بنا هم پاک است يا خير؟
بسمه تعالى، اگر گل به هم زده شده و به صورت ملات در ساختمان به كار رفته است، تمام آن گل و ابزارى كه با آن ملاقات نموده محكوم به نجاست است؛ لكن قشر روى بنا اگر سرايت رطوبت ملات لاى آجرها به آن معلوم نباشد محكوم به طهارت است و بايد از وسوسه اجتناب كرد.
[سؤال 785] 206
6. آيا هم خانواده سگ مانند گرگ و غيره همانند سگ نجس هستند؟
بسمه تعالى، نجس العين نيست ولى حرام گوشت و بول و مدفوع آن نجس است.
[سؤال 786] 5528
3. مطابق تحقيقاتى كه به عمل آمده، به علت ارزانى فوق العادۀ چربى خوک در اين كشور (آلمان) تقريباً تمام موادى كه به نحوى احتياج به چربى دارند (از نان، پنير و كره و روغن و ماست و...) به اين چربى آلوده است، البته در مواردى كه مشخص است اجتناب مى شود - كه اين خود، محدوديت بزرگى را ايجاب مى كند - اما در مواردى كه مشخص نيست، تكليف چيست؛ در صورتى كه تا كنون چندين نوع جنس كه قبلاً بدون چربى خوک تشخيص داده مى شد، اكنون دريافته ايم كه با اين چربى بوده است؟
ص: 351
بسمه تعالى، اگر يقين حاصل شود به اين كه چيزى از خوک، داخل پنير است، نجس و حرام است و در صورت شک، محكوم به طهارت و حلّيت است.
[سؤال 787] 353
بسمه تعالى 4 / 11 / 1361
دفتر امام خمينى مدّ ظله العالى
با سلام و آرزوى پيروزى اسلام بر كفر جهانى و جهان گير شدن انقلاب اسلامى
راجع به نگهدارى سگ و اين كه سگى را به عنوان نگهبان منزل نگاه داشتن، مسائلى را پيش آورده كه در حل آن عاجز مانده ام. مسأله اصلى اين است كه حدود شرعى را در اين كار آگاه نبودم لذا خواهشمند است مرا راهنمايى كنيد. از عده اى شنيده ام كه آوردن سگ از نظر اسلام ايراداتى دارد، از جمله اين كه با آمدن سگ به خانه فرشته ها تا هفت خانه از آن جا دور مى شوند و بركت نيز از آن جا مى رود. در ضمن سگ مورد نظر وارد اتاق نشده و فقط از حياط در مكانى جدا با طناب بسته شده است. خواهشمند است حدود شرع را در اين مورد توضيح دهيد و ما را راهنمايى فرماييد.
بسمه تعالى، داشتن آن براى نگهبانى اشكال ندارد.
[سؤال 788] 354
بسمه تعالى
خدمت پدر بزرگوارم، حضرت امام خمينى، سلام عرض مى كنم.
اميدوارم كه سلام گرم من را بپذيريد و وجودتان از هر گونه ناراحتى دور باشد.
بارى پدر گرامى، ببخشيد از اين كه وقت شما را گرفتم؛ مى خواستم يک مسأله شرعى را از آن پدر بزرگوار سؤال كنم و آن اين كه بنده در يكى از دهات طارم سفلى معلم هستم. در ده مانند شهر نظافت رعايت نمى شود. چنان كه خود جناب عالى در
ص: 352
رساله توضيح داده ايد، تا چيزى را كه يقين نكرده ايد، پاک است؛ من در اين ده دارم تقريباً يقين مى كنم. مانند اين كه، در كوچه هاى ده، چندتايى سگ هست و روزى كه باران مى آيد سگ ها از كوچه هاى ده رد مى شوند و مردم هم رد مى شوند و بعضى ها پاهايشان گِلى مى شود و با همان پا وارد اتاق مى شوند؛ سگ مى آيد كنار اتاق يا ايوان بعضى ها مى خوابد و يا بعضى ها در حمام پاهايشان را آب نمى كشند، وارد رخت كن مى شوند و خلاصه به كفش يا لباس من مى خورند، مجبورم كه آن ها را آب بكشم در هواى سرد و نظير اين گونه برنامه ها زياد است؛ حتى در شهر. و موقعى كه مى گويم، مرا وسواسى مى گويند؛ حتى مادرم و اين هم براى من يک ناراحتى شده است؛ نمى دانم چه كنم؟ اى امام بزرگوار! خواهش مى كنم كه من را راهنمايى كنيد.
بسمه تعالى، اگر يقين نداريد كه از محلى كه سگ عبور كرده به شما گِل پاشيده، حكم به نجاست نمى شود.
[سؤال 789] 355
بسمه تعالى
محضر مبارک رهبر عظيم الشأن انقلاب اسلامى و مرجع عالى قدر جهان اسلام، حضرت آيت اللّه العظمى نايب الامام امام خمينى، دام ظله العالى، سلام عليكم
پس از عرض سلام و تقديم ارادت و آرزوى طول عمر و سلامتى آن وجود عزيز و گرانبها جهت خدمت به اسلام و قرآن و مسلمين جهان؛ خواهشمند است به سؤال زير پاسخ دهيد و نظر شريف را اعلام فرماييد:
هنگامى كه به دنبال آمدن برف يا باران، زمين تا مدتى البته پس از قطع برف و باران خيس هست در كوچه ها و خيابان ها و در هنگام شب (مخصوصاً تهران) سگ در حال رفت و آمد مى باشد. با توجه به اين كه اين حيوان نجس است زمين نيز نجس مى شود و انسان و وسايل نقليه هم از آن جاها عبور مى كنند و با توجه به خيس بودن زمين، به جاهاى ديگر منتقل مى نمايند و به داخل منازل و مغازه ها و اماكن مى روند. از طرفى
ص: 353
ترشحات ناشى از حركت و تردد و قدم زدن و رفت و آمد وسايل نقليه نيز بر بدن و لباس مى نشيند. حال اگر خواسته باشيم اجتناب كنيم، اين كار امكان ندارد. به دليل اين كه زندگى انسان فلج مى شود و كارها متوقف و اصلاً نمى توانيم در چنين روزهايى به بيرون بياييم و قدم بزنيم يا از وسايل نقليه استفاده كنيم. گذشته از آن بايد هميشه به آب كشى بدن و لباس و كفش و از اين قبيل كارها بپردازيم و از اصلِ اسلام و محتواى معنوى و روحانى آن باز مى مانيم.
حضرت آيت اللّه! لطفاً تكليف شرعى ما را بيان فرموده و راهنمايى مان فرماييد. امكان دارد كه در جواب بفرماييد: «چون به چشم خود حيوان را در حال رفت و آمد نديديد، پس يقين حاصل نشد»؛ اما عرض بنده اين است كه مسأله روشن است. مخصوصاً در تهران معمولاً در محلات و كوچه ها اين حيوان ديده مى شود و خلاصه از همان پياده رو و كوچه و خيابانى عبور مى كند، كه انسان ها و وسايل نقليه مى گذرند. خواهشمند است تأكيد فرماييد جواب را هرچه سريع تر ارسال نمايند تا از بلاتكليفى خارج شويم. البته در رابطه با نجاسات، مسائلى از اين قبيل فراوان مطرح مى شود كه كار مسلمان ها و كسانى را كه مى خواهند به وظيفه شرعى خود عمل كنند واقعاً بسيار مشكل مى كند و زندگى بسيار مشكل مى گردد و اين، خداى ناخواسته شايد باعث شود كه انسان از دين زده شود و يک حالت خستگى و ملالت به او دست دهد. در حالى كه ما همه اميد داريم در راه اسلام فدا شويم و اين دين سرتاسر جهان را فرا بگيرد، چرا كه سعادت واقعى در پياده شدن احكام اسلام است. با تشكر؛ و السّلام
بسمه تعالى، تا يقين به نجاست رطوبتى كه به داخل منزل يا به لباس رسيده، نداشته باشيد، حكم به طهارت مى شود و از وسوسه بايد اجتناب نماييد و تحقيق لازم نيست.
ص: 354
[سؤال 790] 356
بسمه تعالى 4 / 12 / 1361
دفتر استفتائات امام خمينى، سلام عليكم
با توجه به اين كه بعد از پيروزى انقلاب اسلامى، در كارخانجات ترقى و پاكديس اروميه (وابسته به بنياد مستضعفان) مقدار زيادى مشروبات الكلى موجود بود، در جهت مصرف صحيح، طرح توليد سركه در كارخانجات ترقى پياده و در سال 60 شروع به توليد شد.
مع ذلک در جهت پيش بينى براى آيندۀ اين كارخانه، با در نظر گرفتن چگونگى دستگاه هاى توليد پياده شده و موجود بودن انگور به حد زياد در منطقه، تصميم بر آن گرفته شده است كه از آب انگور سركه توليد گردد. جهت اطلاع نحوه و چگونگى خط توليد فعلى و پيش بينى شده به شرح زير به اطلاع مى رسد.
1. مواد اوليه شراب هاى موجود از قبل انقلاب مى باشد؛
سركه <- دستگاه تبديل <- مواد اوليه (شراب)
2. دستگاه توليد يا تبديل، شامل مخزنى از جنس استيل بوده و تبديل به وسيلۀ جريان هواى گرم و حركت دورانى مواد در داخل مخزن صورت مى گيرد.
3. كليه عمليات توليد و انتقال، بدون دخالت مستقيم دست و به وسيله تجهيزات صورت مى گيرد؛
4. نحوه خط توليد پيش بينى شده:
سركه <- دستگاه تبديل <- شراب <- آب انگور
نحوه عمل، درست همانند عمليات فعلى ذكر شده در بالا مى باشد؛
مع ذلک نحوه خط توليد پيش بينى شده از نظر شرع مقدس اسلام استفتا مى گردد.
ص: 355
بسمه تعالى، ساختن خمر و مشروبات الكلى مستى آور حرام است؛ ولى تهيۀ سركه از انگور مانع ندارد و شراب اگر به سركه منقلب شود، ولو اين كه به وسيله علاج باشد، پاک و حلال مى شود.
[سؤال 791] 357
بسمه تعالى
محضر حضرت آيت اللّه العظمى خمينى
آب اسپرتو كه به بدن آدم مى مالند دكتر سوزن مى زند آن آب پاک است يا نجس است در نماز هم اشكال دارد يا نه؟
بسمه تعالى، پاک است و نماز با آن اشكال ندارد مگر آن كه نجس بودن يا مسكر مايع بالاصالة بودن آن معلوم باشد.
[سؤال 792] 358
بسمه تعالى
سوزن هايى كه از خارج سربسته مى آيد و دواى توى آن پاک است يا نجس است اگر به بدن ماليده شود در نماز جايز يا نه؟
بسمه تعالى، محكوم به طهارت است و نماز با آن صحيح است مگر آن كه از خارج معلوم شود كه نجس يا مسكر مايع بالاصاله است.
[سؤال 793] 7424
6. هل العطورات المستورة من البلدان الكافرة و التي تحتوي على كحول، طاهرة أم نجسة؟
بسم اللّه تعالى، محكوم بالطهارة.
[سؤال 794] 435
2. تماس دست با انواع الكل ها: صنعتى - شيميايى و الكل سفيد (ماده اصلى مشروبات الكلى) چه حكمى دارد؟
ص: 356
بسمه تعالى، اگر معلوم نيست كه الكل مست كننده و از چيز مايع به دست آمده، محكوم به طهارت است.
[سؤال 795] 794
3. نظر مبارک دربارۀ الكل چيست؟ آيا نجس است يا پاک؟
بسمه تعالى، الكل صنعتى پاک است، مگر علم به نجاست آن حاصل شود.
[سؤال 796] 6881
2. در مورد الكل امام فرمودند كه الكل مصنوعى كه در ساختن بعضى چيزها استفاده مى شود اگر انسان نداند كه مست كننده است اشكال ندارد. با تحقيق معلوم شده كه همه نوع الكل مست كننده است و بنابراين اگر امام در مورد چيزهايى كه در ساختنشان از الكل استفاده شده جاى اشكال مى دانند، پس در مورد رنگ ساختمان كه در همه جاى ساختمان به كار رفته چه بايد كرد؟ آيا مى توانيم بگوييم چون اين نوع چيزها ضرر الكل خوراكى (نوشابه هاى الكلى) را ندارد اشكال ندارد تماس داشتن با اين رقم چيزها؟
بسمه تعالى، اگر محرز شود كه مست كننده است حرام است، ولى در حكم به نجاست علاوه بر مست كننده بودن شرط است كه از مايع بالاصاله گرفته شده باشد.
[سؤال 797] 1670
2. آيا شامپو كه بعضى مى گويند الكل داخل آن است نجس است يا خير؟
بسمه تعالى، محكوم به طهارت است، مگر آن كه احراز كند كه از قسم الكل نجس با آن مخلوط است.
[سؤال 798] 1670
3. آيا الكل سفيد پاک است يا نجس؟
بسمه تعالى، محكوم به طهارت است.
ص: 357
[سؤال 799] 769
2. ما هو رأيكم بالنسبة إلى السبيرتو؟ و بالتالي بالنسبة إلى العطور من حيث الطهارة و النجاسة؟
بسم اللّه تعالى، السبيرتو محكوم بالطهارة إلّا أن يعلم أنّها مسكر و اتخذت من المائع بالأصالة و كذلك العطور محكوم بالطهارة.
[سؤال 800] 359
بسمه تعالى
با درود به رهبر انقلاب امام امت خمينى كبير
اين جانب سؤالى داشتم راجع به مسأله نجس بودن ادكلن كه اگر مى شود فتواى امام را راجع به اين مسأله و توضيحاتى كه لازم است را عرض كنيد. خيلى ممنون.
بسمه تعالى، محكوم به طهارت است.
[سؤال 801] 360
بسمه تعالى 1 / 7 / 1360
با سلام خدمت مسئولين دفتر امام و آرزوى موفقيت در كارهايتان؛ سؤالات چندى در مورد نجس يا پاک بودن بعضى از لوازم و موادى كه از آن ها استفاده مى كنيم براى من و بعضى از دوستانم پيش آمده، اميدوارم در اسرع وقت اين سؤالات را پاسخ دهيد. سؤالات به شرح زير است:
1. آيا ادكلن مردانه كه در خارج از ايران ساخته شده است و همين طور ادكلن هاى ساخت ايران نجس مى باشد؟
2. آيا عطرهاى زنانه ساخت خارج و ساخت ايران نجس مى باشد؟
3. آيا اسپرى هاى متداول در بازار مثل مام، تيدوراء، هشت درچهار و... نجس است؟
4. آيا موادى كه در لوازم آرايشى زنانه چه خارجى و چه داخلى به كار مى رود نجس است؟
ص: 358
5. اسپرى هايى مثل تافت و النت كه براى مو استفاده مى شود پاک است؟
6. آيا ادو توالت و انترشيو پاک است يا نجس؟ همين طور الكل و...
7. آيا رنگ هايى كه براى رنگ زدن در و ديوار استفاده مى شود پاک است؟
در صورت امكان از هرگونه توضيحى خوددارى نكنيد.
بى نهايت از لطف شما متشكرم و توفيقتان را از خداوند متعال خواستارم.
بسمه تعالى، تمام مذكورات محكوم به طهارت است. مگر آن كه معلوم شود كه با مسكر مايعِ بالاصاله مخلوط شده يا نجاست از خارج به آن رسيده است.
[سؤال 802] 361
بسمه تعالى 30 / 10 / 1361
سلام عليكم، پس از اهداى عرض سلام، اميدوارم كه همۀ شما صحت و سلامت باشيد و توفيق شما را از خداوند تبارک و تعالى مسألت دارم.
دو سؤال شرعى برايم مطرح شده كه از شما خواهش دارم كه جواب آن را مطابق با فتواى امام خمينى مرقوم فرماييد. و آن ها به شرح زير مى باشند:
1. آيا استعمال ادكلن حرام است يا خير؟ در صورت حرام بودن، آيا به خاطر اين است كه قوۀ شهوت را تحريک مى كند؟
بسمه تعالى، حرام نيست.
2. شخص نمازگزار به هنگام نماز جماعت بايد از جلو وصل باشد يا از طرفين و يا هر دو؟ (در اين ميان، اشكال نماز خواندن روبه روى ستون چگونه است و قطر ستون چقدر بايد باشد؟)
بسمه تعالى، اگر از جلو يا يكى از طرفين متصل باشد و لااقل يک نفر از صف قبل از خودش را بتواند ببيند اشكال ندارد.
[سؤال 803] 362
بسمه تعالى 14 / 11 / 1360
حضور محترم حضرت امام خمينى، مدّ ظله العالى سلام عليكم
ص: 359
خواهشمند است نظر خود را در مورد استفاده از عطريات و ادكلن هايى كه در بازار موجود است و داراى تركيبات الكلى مى باشد و خيلى ها از وجود الكل در تركيب آن بى اطلاع مى باشند، اعلان فرماييد.
بسمه تعالى، با فرض بى اطلاع بودن، محكوم به طهارت است و همچنين اگر الكل صنعتى باشد.
[سؤال 804] 5985
4. آيا ادكلن هاى خارجى مردانه و زنانه كه انسان نمى داند در آن ها الكل هست يا نه، نجس هست و انسان به واسطه استفاده از آن بدنش نجس مى شود يا نه؟
بسمه تعالى، محكوم به طهارت است.
[سؤال 805] 363
بسمه تعالى 29 / 9 / 1361
با عرض ارادت و آرزوى سلامتى اميد مستضعفان جهان
1. آيا استعمال عطرهاى خارجى و يا ادكلن حرام است؟
بسمه تعالى، حرام نيست.
2. آيا بازى كردن با پاسور اگر بر سر پول نباشد و فقط براى گذراندن اوقات بيكارى باشد حرام است؟
بسمه تعالى، حرام است.
3. موزيک ها و آهنگ هايى كه در فيلم هاى خارجى شنيده مى شود حرام است يا خير؟
بسمه تعالى، موسيقى مطرب حرام است و صداهاى مشكوک مانع ندارد.
4. آيا تخلفات كوچک راهنمايى و رانندگى براى موتورسواران و دوچرخه داران حرام است؟
بسمه تعالى، مراعات مقررات دولت اسلامى لازم است.
و السلام، خدايا، خدايا، تا انقلاب مهدى، خمينى را نگهدار
[سؤال 806] 1990
4. آيا استعمال ادكلن در نماز اشكال دارد يا خير و به طور كلى آيا نجس است يا نه؟
ص: 360
بسمه تعالى، محكوم به نجاست نيست و استعمال آن در نماز اشكال ندارد.
[سؤال 807] 5021
2. آيا استعمال ادكلن كه احتمالاً الكل صنعتى دارد حرام است؟ در مورد عطرهايى كه معلوم نيست الكل دارد يا نه چطور آيا استعمال آن مجاز است؟
بسمه تعالى، مانع ندارد.
[سؤال 808] 364
بسمه تعالى 8 / 1 / 1361
سلام عليكم، خواهشمند است اين مسأله شرعى را جواب صريح بفرماييد؛ لطفاً جواب را دقيقاً و از جوانب مختلف مورد بررسى و حلاجى قرار دهيد.
1. آيا الكل صنعتى يا طبى كه در انواع ادكلن ها و عطرهاى خارجى و داخلى مورد مصرف قرار مى گيرند، با علم به اين كه انسان مى داند اين نوع الكل ها مى توانند مست كننده باشند، پاک مى باشند يا خير؟
بسمه تعالى، پاک است، مگر آن كه يقين كند كه مسكر مايعِ بالاصاله است.
[سؤال 809]
2. آيا الكل صنعتى يا طبى كه در انواع ادكلن ها و عطرهاى خارجى و داخلى مورد مصرف قرار مى گيرند، با علم به اين كه انسان نداند اين نوع الكل ها مى توانند مست كننده باشند، پاک مى باشند يا خير؟
بسمه تعالى، حكم مسأله قبل را دارد.
[سؤال 810] 365
بسمه تعالى 12 / 7 / 1361
با توجه به اين كه بعضى از داروها حاوى الكل مى باشند، خواهشمند است چگونگى مصرف آن را، از نظر شرعى اعلام نماييد.
ص: 361
بسمه تعالى، اگر معلوم است كه الكل حرام در دارو هست، مصرف آن جايز نيست، مگر در صورت ضرورت و انحصار معالجه به آن.
[سؤال 811] 452
2. الكل صنعتى يا ادكلن هاى معمولى، با يقين به اين كه غير قابل شرب و مسموم مى باشند - هر چند يكى از مواد تشكيل دهندۀ آن ها الكل مست كننده باشد - آيا نجس محسوب مى شوند؟ ضمناً به الكل هاى معمولى، مواد سمّى اضافه مى كنند تا غير قابل شرب باشد و فقط در مصارف صنعتى استفاده شود.
بسمه تعالى، اگر يقين ندارند كه از مسكر مايع بالاصاله گرفته شده يا با آن مخلوط شده، پاک است.
[سؤال 812] 5561
4. حكم شرعى در مورد دادن دارو بر طبق دستور كتبى پزشک به بيمار، با علم به اين كه اين دارو مقدارى تركيبات الكلى دارد، چيست؟
بسمه تعالى، در فرض مرقوم، اشكال ندارد.
[سؤال 813] 366
بسمه تعالى 17 / 10 / 1361
دفتر محترم استفتاى امام خمينى، ارواحنا فداه، پس از سلام، استفتا مى گردد:
در فرمول بعضى از شربت هاى تقويتى كه فقط جنبۀ تقويتى دارند و همچنين بعضى از شربت هاى سينۀ بزرگسال و حتى اطفال، الكل طبى (مست كننده) به كار رفته؛ 1. تجويز آن ها به وسيله پزشكان و فروش آن ها در داروخانه ها چه وضعى دارد؛ در صورتى كه هيچ كدام از آن ها چارۀ منحصر به فرد نمى باشند؟
2. همچنين وظيفۀ مقامات بهدارى نسبت به منع ساخت آن ها چگونه است؟
3. در صورت مجاز بودن فروش آن ها در داروخانه، آيا بايد نجاست آن ها و وجود الكل در آن ها به مريض گوشزد شود يا نه؟
ص: 362
بسمه تعالى، اگر معلوم است كه در آن، شراب حرام هست تجويز و صرف آن جايز نيست؛ مگر در مورد ضرورت و انحصار علاج به آن؛ ولى در صورت شک مانع ندارد و تحقيق زياد لازم نيست.
[سؤال 814] 662
3. الكل پاک است و يا خير؟
بسمه تعالى، الكل صنعتى اگر علم به نجاست آن نباشد پاک است.
[سؤال 815] 6984
3. آيا داروهايى كه داراى الكل مى باشد پاک است؟
بسمه تعالى، حكم خود الكل را دارد كه در رساله است.
[سؤال 816] 367
بسمه تعالى
آيا الكل صنعتى كه در انواع ادكلن ها و عطرها و برخى رنگ ها و داروها و امثال آن به كار مى رود، پاک است يا خير؟
بسمه تعالى، الكل صنعتى پاک است، مگر آن كه يقين به نجاست آن پيدا شود.
[سؤال 817] 368
بسمه تعالى 21 / 12 / 1360
با سلام و دعا و آرزوى طول عمر براى حضرت رهبر؛ خواهشمند است در اين موارد نظر مبارک امام را جويا شويد:
1. آيا الكل صنعتى و طبى نجس هستند؟ اگر جواب مثبت است در مواقع استعمال ضرورى چه بايد كرد؟
بسمه تعالى، محكوم به طهارت است.
2. هر گاه فيلم عكس زنى را كه حجاب اسلامى را رعايت نكرده، مرد نامحرمى كه در شهرى ديگر
ص: 363
است و اصلاً او را نديده و نمى شناسد ظاهر كرده و به آدرس وى پست مى كند: آيا زن گناهى مرتكب شده است؟ لازم به توضيح است كه عكس گيرنده از محارم زن است.
بسمه تعالى، در فرض سؤال، و نبود مفسده مانع ندارد.
3. آيا كار كردن زنان در اداراتى كه بايد با مردها مرتباً برخورد داشته و حتى در يک اتاق باشند از نظر شارع مقدس اشكال دارد يا خير؟
بسمه تعالى، با رعايت وظايف شرعيه و نبود مفسده اشكال ندارد.
[سؤال 818] 369
بسمه تعالى
آيا الكل صنعتى پاک است؟
بسمه تعالى، پاک است.
[سؤال 819] 370
بسمه تعالى
محضر مبارک آيت اللّه العظمى نايب الامام، امام خمينى، دامت بركاته
1. شخصى مويز يا كشمش را مدت چهار يا پنج دقيقه در آب مى جوشاند بعد مى خورد، آيا حرام مى شود يا خير؟
بسمه تعالى، حرام نمى شود.
2. اگر كسى با دست يا چيز ديگر كارى كند كه منى از او خارج شود حكمش چيست؟
بسمه تعالى، عمل مزبور حرام است.
[سؤال 820] 371
بسمه تعالى
رياست محترم دفتر امام خمينى
لطفاً نظر شرعى و اسلامى خود را نسبت به نوشابۀ ماء الشعير - كه على الظاهر در
ص: 364
بازارهاى تهران عرضه مى شود - بفرماييد كه آيا حلال است يا حرام و يا مكروه؟ چرا و به چه دليل؟ قبلاً متشكرم
بسمه تعالى، آنچه در بازار است، بر ما معلوم نيست؛ لكن آب جو كه به ترتيب خاصى - كه اهل خبره مى دانند - گرفته مى شود حرام است.
[سؤال 821] 399
4. خوردن نوشيدنى هاى «ماء الشعير» كه بعد از انقلاب به بازار آمده چه صورت دارد؟
بسمه تعالى، اگر همان آب جو معروف باشد حرام است.
[سؤال 822] 1811
2. آيا شرب ماء الشعير حرام است يا نه؟
بسمه تعالى، اگر آب جو است حرام است.
[سؤال 823] 372
بسمه تعالى 7 / 12 / 1361
محضر مبارک حضرت آيت اللّه العظمى رهبر كبير انقلاب، امام خمينى
در مورد حليت نوشابۀ ماء الشعير كه توسط شركت بيلاسو در تهران و ساير استان هاى ايران پخش و به مصرف غذايى مى رسد نظر مباركتان را بفرماييد.
بسمه تعالى، اگر آب جو است حرام است.
[سؤال 824] 1040
8. ما حكم ماء الشعير الذي يباع في أسواق الجمهورية الإسلامية؟
بسم اللّه الرحمن الرحيم، إذا كان من مصاديق ما يسمّى بالفقّاع، يحرم بيعه و شربه.
ص: 365
[سؤال 825] 373
بسمه تعالى
خدمت برادران ارجمند دفتر حضرت امام سلام عرض مى كنم و اميدوارم در كارهايتان موفق و پيروز باشيد.
من دانشجوى دانشگاه شيراز هستم و مى خواستم از شما درباره نجس بودن كمونيست ها سؤال بكنم و اين كه بايد از آن ها دورى بكنيم يا نه؟ زيرا همان طورى كه شما مى دانيد در محيط دانشگاه دانشجويان مسلمان و كمونيست با هم درس مى خوانند و از سلف سرويس و بوفه تعاونى و خوابگاه و بقيه وسايل دانشگاه با هم استفاده مى كنند و خود من نزديک دو سال است كه با يک دانشجوى كمونيست در يک اتاق زندگى مى كنم البته در خوابگاه هاى ديگر هم مسلمان ها و كمونيست ها با هم در يک اتاق هستند. لطفاً مرا راهنمايى بكنيد و همچنين ذكر كنيد كه تكليف بقيه دانشجويان مسلمان چه مى شود.
بسمه تعالى، اگر منكر اصول دين يا يكى از ضروريات دين باشند نجسند.
[سؤال 826] 457
2. هل يعتبر النصارى عيناً نجسة و كيف يمكن التعامل معهم و نحن في بلدان الكفر هذه؟
بسم اللّه تعالى، غير المسلم محكوم بالنجاسة.
[سؤال 827] 374
بسمه تعالى 14 / 9 / 1358
محضر مبارک حضرت آيت اللّه امام خمينى، دامت توفيقاته
با سلام و بندگى به خاک پاى مبارک و با آرزوى توفيق آن حضرت در راه اسلام، به
ص: 366
عرض مبارک مى رسد: اين جانب اهل سبزوار، در مجاورت همسايه اى قرار داريم كه از درويش هاى گنابادى مى باشد كه نام بزرگ سلسله شان سلطان حسين تابنده يا حضرت آقاى رضا على شاه مى باشد. با اين كه درويش مى باشد، مسجد مى آيد نماز مى خواند و خيلى هم اظهار علاقه به آن حضرت مى نمايد. ولى همسايۀ ديگرى داريم ايشان مى گويد: اين ها پاک نيستند و معاشرت با اين ها حرام است و حضرت امام هم اين فرقه را كافر مى دانند و دستور آزار و اذيت شخص نامبرده را مى دهد. و عده اى به منزل نام برده حمله كردند. نام برده از منزل خود رساله آن امام بزرگ را نشان داد و گفت ما يكى هستيم و همه مسلمانيم و آقاى ما با حضرت امام ملاقات كرده و اختلافى نيست و شما خدمت امام نامه بنويسيد، اگر ما نجس بوديم و امام دستور داد ما را سنگسار كنيد. از آن امام بزرگوارم تقاضا دارم اطلاعاتى در اين بابت به ما بدهيد.
بسمه تعالى، كسى كه منكر خدا يا رسول يا ضرورى دين نيست، محكوم به اسلام است و مؤمنين از هر عملى كه موجب تفرقه است، بپرهيزند.
[سؤال 828] 304
3. آيا اشخاصى مثل اديسون به بهشت (به خاطر اختراع) مى روند؟
بسمه تعالى، غير موحد راه به بهشت ندارد.
[سؤال 829] 1008
2. در مورد كافر و نجس بودنش فرموده ايد: «بچه اى كه پدر يا مادر و يا يكى از جدّ و جدّه اش مسلمان باشند پاک است». آيا صرف مسلمان بودن يكى از اين ها حين انعقاد نطفه كفايت مى كند. بنابراين اگر بعد از انعقاد نطفه همگى كافر شدند، بچه پاک است يا نجس؟ اگر حين انعقاد نطفه همگى آن ها كافر بودند، بعد از انعقاد، يكى از آن ها اسلام آورد بچه پاک است يا نجس؟
بسمه تعالى، اگر در حين انعقاد نطفه مسلم بوده اند، ميزان، حين انعقاد نطفه است، و كافر شدن پدر و مادر بعد از آن موجب حكم به كفر بچه نمى شود؛
ص: 367
ولى اگر در حين انعقاد نطفه كافر بوده اند و بعد يكى از آن ها يا هر دو مسلمان شوند، بچه محكوم به اسلام است.
[سؤال 830] 3677
7. آيا غير مسلمان كافر است يا خير؟
بسمه تعالى، كافر است.
[سؤال 831] 375
بسمه تعالى
با سلام و درود به امام عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و با سلام و درود بر شما رهبر عزيز و لرزانندۀ ستمگران و با درود به رزمندگان اسلام در جبهه هاى نبرد حق عليه باطل
رهبر عزيز انقلاب، خمينى بت شكن دام عزه، روحى له الفداء، چون ما به قدر كافى علم و آگاهى نداريم و نمى توانيم تمام مسائل روزمره را حل كنيم، به اين دليل، سؤالى را كه شخصى از اين جانب پرسيد و بنده در جواب عاجز ماندم برايتان مى فرستم و اميدوارم كه جوابش را بدهيد تا آن شخص را از اضطراب خاطر راحت كنيد. اين جانب به اين دليل اين سؤال را مى پرسم كه چون در توضيح المسائل شما به اين مورد اشاره اى نشده بود و سؤال اين است كه: اگر شخص مسلمان باشد و تمام اعمال مسلمانان و اسلام را انجام دهد، اما پدر اين شخص مسلمان نباشد (يعنى به طور كامل و به كل فقط خدا را قبول كند و هيچ دينى را نپذيرد) و هرچه فرزند نيز امر به معروف و نهى از منكر كند پدر نپذيرد و خود نيز چون سنش كم است و دختر مى باشد و اختيارى از خود ندارد يا اين كه جايى را ندارد كه از خانۀ پدر بيرون برود، بايد چه كند؟ زيرا كه او نماز مى خواند اما خانه و زندگى پدرش به علت ندادن خمس و زكات و همچنين بى اعتقادى او به اسلام، حرام است. تكليف شخص كه دختر نيز مى باشد چيست؟
بسمه تعالى، مانع ندارد در خانۀ پدر بماند، ولى اگر بى اعتقادى پدر در حد
ص: 368
كفر و ارتداد باشد بايد در امورى كه طهارت در آن شرط است مراعات طهارت را بنمايد.
[سؤال 832] 376
بسمه تعالى
محضر مقدس امام امت، خواهشمند است بفرماييد اهل كتاب پاک هستند يا نه؟ اگر پاک هستند آيا در مسافرت ها مى توان از غذاهاى آن ها به غير از گوشت كه ذبحش اسلامى نيست، استفاده كرد؟
بسمه تعالى، غيرمسلمان نجس است و چيزى كه با رطوبت با بدن او ملاقات كند، نجس مى شود.
[سؤال 833] 377
بسمه تعالى 27 / 12 / 1361
پدر و مادرى پسرى دارند 25 ساله كه با هم زندگى مى كنند. در سن 11 سالگى پسر يكى از چشم هاى خود را از دست داد و اين موضوع برايش عقده شد، به طورى كه پول از پدر برمى داشت و به سينما مى رفت و بعضى مواقع در حدود 6 - 7 ساعت در سينما مى ماند. با مشورت يكى از مبلغين تصميم گرفتند تلويزيون بخرند و در نتيجه سينما رفتن او كم شد تا بعضى مواقع در هفته يک روز سينما مى رفت. در دانشگاه قبول شد و عشق فراوان به مطالعه داشت. در نتيجه متمايل به ماركسيسم شد. پدر اطلاع كافى و سواد كافى نداشت و مادر بى سواد بود. آنچه او را نصيحت كردند نتيجه نگرفتند، تا به حزب توده متمايل شد و خيلى فعاليت در راه حزب مى كرد ولى حدود مدت يک سال است كه فعاليت او كم شده به طورى كه خيلى از دوستان خود را ترک كرده و فعلاً به كار دامدارى مشغول است، ولى هواخواه حزب بوده است و نيز با جمهورى اسلامى موافقت كامل دارد.
1. دربارۀ طهارت و معاشرت با او تكليف چيست؟
ص: 369
2. از پدر و مادر ارث مى برد يا خير؟
3. اگر ممكن است پدر و مادر را راهنمايى نماييد كه تكليف آن ها در برابر اللّه چيست. با او مماشات و مدارا كنند تا ان شاء اللّه برگشت نمايد يا او را طرد كنند؟
بسمه تعالى، اگر منكر خدا يا رسول يا يكى از ضروريات دين نيست محكوم به اسلام است و از پدر و مادر ارث مى برد، لكن تا ممكن است بايد او را ارشاد نمايند.
[سؤال 834] 378
بسمه تعالى
با درود به رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران امام خمينى
چند سؤال داشتم كه خدمت شما عرض مى نمايم:
1. آيا حكم كافر بر كمونيست هاى امروزى صدق مى كند؟ اگر چنين است آيا عرق آنان كه بر روى صندلى مى ماند و پس از مدتى خشک مى شود فرد مسلمانى را كه روى آن مى نشيند و عرق مى كند نجس مى نمايد؟
بسمه تعالى، اگر واقعاً كمونيست هستند نجسند و عرقشان صندلى را نجس مى كند.
2. آيا آمدن زن ها در قبرستان در صورتى كه مزاحم فاتحه دادن مردان شوند اشكال ندارد؟
بسمه تعالى، اشكال ندارد.
3. آيا خمس به لباس و اوركت و پوتين و ساعت و... كه غنيمتى هستند و بچه ها از جبهه مى آورند تعلق مى گيرد؟
بسمه تعالى، خمس ندارد.
4. آيا همراه داشتن قرآن و مفاتيح كوچک موقعى كه انسان به توالت مى رود اشكال دارد؟
بسمه تعالى، مانع ندارد ولى سعى كنند همراه نبرند.
5. اگر مسجدى روحانى نداشته باشد و مثلاً دو روحانى اطراف آن مسجد نيز صلاحيت آن را نداشته باشند كه پشت سرشان نماز خوانده شود آيا جايز است نماز جماعت در آن مسجد به امامت يک فرد
ص: 370
غير روحانى مورد تأييد برگزار شود؟
بسمه تعالى، با دسترسى به روحانى، غير روحانى امامت نكند.
[سؤال 835] 379
بسمه تعالى
محضر مقدس و محترم مسئولين دفتر امام خمينى حفظه اللّه تعالى رهبر محبوب جهان و اميد مستضعفان و محرومان و رنج ديدگان و مقتداى بزرگ مسلمين جهان.
با عرض سلام و ارادت بسيار، چند سؤال داشتم كه مى خواستم فتواى رهبر و مقتداى بزرگ و امام را در اين موارد بدانم. قبلاً از مزاحمت عذر فراوان مى خواهم.
1. آيا شخصى كه نماز نمى خواند و قهراً از نجاسات پرهيز درستى ندارد، در صورت انكار نكردن اسلام و ضروريات آن نجس است يا طاهر و از رطوبت بدن او بايد پرهيز شود يا خير؟
بسمه تعالى، اگر منكر خدا يا رسول خدا يا يكى از ضروريات دين نباشد نجس نمى شود.
2. آيا صلۀ رحم در صورتى كه باعث تضعيف روحيه و احياناً قطع رويه امر به معروف و نهى از منكر شود و مناعت طبع انسان را كم كند يا از بين ببرد واجب است؟ يا قطع آن لااقل تا مدتى كه اين حالات از بين برود اشكال ندارد؟ لطفاً جواب هر دو قسمت سؤال را بفرماييد.
بسمه تعالى، قطع رحم جايز نيست و سعى كنند مفاسد را با تنبيه و موعظه برطرف كنند.
3. نقاشى صورت انسان و حيوان چه صورتى دارد؟
بسمه تعالى، اگر مجسمه نباشد اشكال ندارد.
[سؤال 836] 380
بسمه تعالى 1 / 12 / 1361
محضر آيت اللّه العظمى امام خمينى
مستدعى است نسبت به مسألۀ زير اظهار نظر فرمايند:
آيا پيروان دين هاى مسيحيت و عيسويت كافر و نجس هستند يا خير؟ و اگر جواب
ص: 371
مثبت است چگونه ازدواج موقت با آن ها جايز است؟
بسمه تعالى، غير مسلمان خواه از اهل كتاب باشد يا از غير اهل كتاب كافر و محكوم به نجاست است و ازدواج موقت مرد مسلمان با زن كتابيه اشكال ندارد.
[سؤال 837] 7312
2. پدرم نماز نمى خواند، البته مادرم به ظاهر مسلمان هست و نماز مى خواند. البته پدرم نيز دم از اسلام مى زند، اما اعمال او بر ضد اسلام است. نماز، روزه، و غيره را انجام نمى دهد و حتى يک بار يادم هست كه شراب خورده، حال من نمى دانم آيا پدرم كافر حساب مى شود و نجس است يا نه؟
بسمه تعالى، تا انكار خدا و رسول و احكام ضرورى اسلام نكرده محكوم به اسلام است و مجرد مخالفت عملى كفر نيست.
[سؤال 838] 381
بسمه تعالى
پس از شكر و سپاسگزارى خداوند متعال و درود بر پيامبر گرامى اش محمد صلى اللّه عليه و آله و سلم و با سلام به امام امّت چند سؤال داشتم كه ذيلاً به عرض شما مى رسانم:
1. افرادى كه منافقانه كار مى كنند در ارگان هاى دولتى، ممكن است در آن ارگان نماز هم بخوانند، ولى خارج از ارگان فحش نسبت به خدا و رسولش مى دهند و گاهى اوقات هم توهين و كفر مى گويند و حتى امام خمينى را فحش و ناسزا هم مى گويند، آيا اينجور افراد مرتد هستند و حكم كافر را دارند؟ و آيا نجس مى باشند يا حكم ديگرى دارند؟
بسمه تعالى، اگر منكر خدا و رسول و ضرورى دين نباشد محكوم به كفر نيست.
ص: 372
2. افرادى كه به خدا اعتقاد دارند، ولى نماز نمى خوانند و مى دانند نماز ركن دين است، و حتى چند سال پيشنماز مى خوانده اند الآن حكم آن ها چيست؟ و آيا رابطه با آن ها درست است يا نه؟
بسمه تعالى، بايد آن ها را امر به معروف نماييد.
[سؤال 839]
3. افرادى كه در قلب به خدا ايمان دارند و گاهى اوقات با زبان انكار و منكر خدا مى شوند و اميد به او ندارند ولى خالصانه براى جمهورى اسلامى كار مى كنند حكم اين ها چيست؟
بسمه تعالى، اگر انكار از روى قصد باشد محكوم به ارتداد و نجاست هستند.
4. آيا لباس و شلوار كسى كه شب در خواب شيطانى و منى از او خارج شده با شستن محل منى پاک مى شود يا بايد تمام لباس يا شلوار را شست وشو دهيم؟
بسمه تعالى، شستن همان موضعى كه نجس شده كافى است و لازم نيست تمام لباس شسته شود.
5. در مورد غنيمت هايى از قبيل: فانوسقه، شلوار ارتشى، ساعت، انگشتر و وسايل شخصى ديگر اگر رزمنده آن ها را بياورد حكم آن ها چيست؟ و اگر غير رزمنده كسى كه در شهر جنگى نگهبانى داده بياورد حكم آن ها چيست؟
بسمه تعالى، رزمندگان مى توانند آن ها را براى خود بردارند.
[سؤال 840]
6. حكم كسانى كه منكر خدا و رسولش هستند، مثل كمونيست ها ولى براى جمهورى اسلامى كار مى كنند و روابط دوستانه با مسلمانان دارند آيا طبق سورۀ ممتحنه آيه يک بايد رابطه با آن ها قطع كرد يا حكم ديگرى دارند؟
بسمه تعالى، كافر و نجس هستند و اگر در ربط با آن ها مفسده باشد بايد رابطه را قطع نمود.
7. من خودم مدت زيادى است از تقريباً يک سال قبل از جنگ در شهر دزفول نگهبانى مى دادم و تا قبل
ص: 373
از باز شدن مدارس سال 60 - 61 تمام وقت جبهه بودم، ولى از وقتى كه حمله هاى بستان و فتح المبين مى خواستند شروع بشوند و تقاضاى نيرو كردند من مايل بودم به جبهه بروم ولى مادرم از اين كار جلوگيرى مى كردند ولى قبل از حمله ها راضى به جبهه رفتن بودند، آيا مى توانم بر خلاف رضايت پدر و مادرم به جبهه بروم و در حمله شركت كنم، يا بايد آن ها را راضى كنم و در ضمن نامزد هم دارم و خانوادۀ نامزدم نيز از رفتن من به جبهه الآن جلوگيرى مى كنند. در صورتى كه من از صميم قلب دوست دارم الآن به جبهه بروم تكليف من چيست؟
بسمه تعالى، اگر داوطلب هستيد طورى عمل كنيد كه موجب اذيت پدر ومادر نشويد.
در آخر از تمام برادران دفتر امام به خاطر فداكارى هاى زيادى كه براى ملت مستضعف ايران مى كنند شخصاً تشكر مى كنم. اگر يک عكس از تصوير امام با امضاى او برايم بفرستيد بسيار ممنونم.
[سؤال 841] 220
2. پدرم مردى كافر است و اجداد وى ضد انقلاب هستند، در رساله نوشته كه حتى عرق بدن كافر هم نجس است، چه كنم؟ ناگفته نماند اگر خداوند مرا هدايت نمى نمود و مادرم مرا يارى نمى كرد چه بسا مانند آن ها ديوانه بار مى آمدم.
بسمه تعالى، اگر منكر خدا يا رسول يا يكى از ضروريات دين نيستند كافر نيستند.
[سؤال 842] 382
بسمه تعالى 22 / 2 / 1361
با درود بر امام امت خمينى بت شكن، اميد مستضعفان و در هم كوبندۀ مستكبران و با درود بر شهداى اسلام و رزمندگان جبهه هاى حق عليه باطل. و با درود بر شما روحانيون مبارز كه در سنگر حوزه حافظ اسلام راستين و احيا كنندۀ تشيع علوى هستيد.
مشكلى دارم و آن اين است كه خانواده اى كه در آن زندگى مى كنم، يک خانوادۀ غير اسلامى است. تنها من و مادرم در اين خانواده نماز مى خوانيم. (كه مادرم نيز در انجام اين فريضۀ الهى سهل انگار و غير كوشاست) از زمانى كه به ياد دارم، پدرم نماز
ص: 374
نمى خواند. (البته به كلّى منكر نيست). برادرم قبل از انقلاب، فردى مسلمان بود، اما متأسفانه بعد از انقلاب، از راه راست الهى منحرف گرديده و كمونيست شده و اكنون به كلى منكر خداست و جزو حزب توده است. يكى از خواهرانم نيز كمونيست مى باشد و بى حجاب است و خواهر ديگرم نيز بى حجاب است. و تنها من در اين خانواده سعى در انجام احكام الهى دارم.
اكنون از شما تقاضا دارم مرا در اين مسائلى كه برايم پيش آمده راهنمايى فرماييد و به اين سؤالاتم پاسخ دهيد:
آيا زندگى من در چنين خانواده اى صحيح است؟ آيا حكم كافر بر اين ها وارد مى شود؟ آيا نماز و روزۀ من كه با اين افراد در تماس هستم، صحيح است؟ و آيا من بايد اين خانواده را ترک كنم يا خير؟ و ضمناً اگر حكم الهى مبنى بر ترک خانواده توسط من قرار گرفت، آيا ولايت پدر و مادر نسبت به من باقى است يا از بين مى رود؟ و آيا نمازها و روزه هايى را كه تا كنون گرفته ام و با كافر (برادر و خواهرم) در تماس بوده ام، صحيح است يا بايد قضا كنم؟ ضمناً تصميم گرفته ام كه اگر تكليف الهى بر ترک خانه قرار گرفت، روزها در خدمت بسيج باشم و هزينۀ زندگيم را از اين راه تأمين كنم و شب ها نيز يک كلاس ديگرى را كه از درسم مانده، به پايان ببرم؛ چون در كلاس سوم نظرى درس مى خوانم. و السلام على عباد اللّه الصالحين
بسمه تعالى، اگر كسى منكر خدا يا پيغمبر شود يا معتقد به نقص در رسالت اسلام باشد محكوم به نجاست است و در امورى كه مشروط به طهارت است بايد از او اجتناب شود، ولى مراوده با او و زندگى با چنين شخصى در يک خانواده اگر موجب فتنه و فساد نباشد اشكال ندارد و نماز و روزۀ گذشته محكوم به صحت است.
[سؤال 843] 7337
2. آيا اهل كتاب جزو كسانى هستند كه اصل نجاست در مورد اينان صدق مى كند؟
بسمه تعالى، نجس هستند.
ص: 375
[سؤال 844] 4031
2. برادر همسر من كافر است و صراحتاً اعلام كرده؛ ولى همسرم نمى تواند از او ببُرّد و همچنان با برادرش گرم است، تكليفم چيست؟
بسمه تعالى، در حد صلۀ رحم مانع ندارد و كافر محكوم به نجاست است و تصرفات زن در منزل شوهر و بيرون رفتن زن از خانه منوط به اجازۀ شوهر است.
[سؤال 845] 383
بسمه تعالى 21 / 1 / 1361
حضور محترم حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى، دام ظله سلام عرض مى كنم.
پس از عرض سلام، اميدوارم حال شما خوب باشد. با عرض معذرت از گرفتن وقت عزيزتان، به مسأله اى از كتاب رسالۀ احكام كه مطابق با فتواى آن جناب است برخورد نموده ام؛ مسأله، مربوط به مرتد شدن است. اگر كسى كه از مسلمان زاييده شده است و مسلمان باقى مانده است و دربارۀ مرتد شدن اصلاً اطلاعى نداشته است كه معناى آن چيست و چطور مى شود كه انسان مرتد مى شود و چه خواهد شد بعد از اين شبى در اثر ناراحتى و عصبانيت شديد از موضوعى و از روى بى خردى، حرفى بزند كه مرتد شود كه در حالت معمولى اصلاً نمى زند و سپس بخوابد و فرداى آن شب از خداوند طلب عفو و بخشش كند در حالى كه به خداوند اعتقاد داشته و دارد و خواهد داشت، آيا هنوز هم مرتد است؟
و ديگر اگر اين شخص متأهل باشد و بعد از آن وقتى كه در آن حالت مرتد شد زنش حامله گشت، آيا اين زن و شوهر بر هم حرام هستند و اين بچه از نظر شرعى فرزند آن ها خواهد بود يا خير؟
بسمه تعالى، در فرض مذكور، ارتداد حاصل نشده است و زن و شوهر بر هم حلال هستند و بچه حلال زاده است.
ص: 376
[سؤال 846] 1932
5. آيا از نظر حضرت آيت اللّه، ارامنه كه پيرو دين عيسوى هستند نجس هستند يا خير؟
بسمه تعالى، غير مسلمان محكوم به نجاست است.
[سؤال 847] 384
بسمه تعالى 4 / 7 / 1361
حضور محترم آيت اللّه العظمى امام خمينى، مدّ ظله
اين جانب و يكى از دوستانم در كشور امريكا مشغول به تحصيل هستيم. مدتى است كه در مورد بعضى از مسائل كه مربوط به نجس و پاكى مى شود براى ما سؤال به وجود آمده كه پس از مطالعه، متوجه شديم كه اكثر دانشجويان مسلمان در اين كشور با آن روبه رو هستند.
حال مشكلاتى چند از مسائلى كه ما روزمره با آن روبه رو هستيم كه در مورد پاكى و دورى از نجاست ها است براى حضرت عالى توضيح مى دهيم تا ما را راهنمايى فرموده كه چطور و تا چه حد بر ما رعايت اين مسائل واجب است:
1. در مورد غذاهاى مختلف و قوطى شده كه احتياج به استفادۀ روزانه بعضى از آن ها برايمان وجود دارد - از قبيل نان، كره، شير، پنير، لوبيا، ماهى و يا رب گوجه فرنگى كه در مورد لوبيا، خودمان در كارخانۀ آن، كار كرده و شاهد بوده ايم كه دست غير مسلمان با لوبيا تماس حاصل مى كند - آيا از استفادۀ تمامى اين غذاها بايد امتناع جوييم؟
بسمه تعالى، تمام چيزهاى خوردنى - اعم از دربسته و باز - تا احراز نجاست آن و لو با تماس با كافر با رطوبت نشود محكوم به طهارت و حلّيت است؛ مگر در اجزاى حيوانى كه در بلاد كفر محكوم به نجاست و حرمت است، مگر حلّيت آن به وجهى ثابت شود.
ص: 377
[سؤال 848]
2. منازلى كه در آن سكونت داريم، از دستگيرۀ در گرفته تا يخچال و گاز و موكت و روى پيشخوان آشپزخانه تماماً به وسيلۀ غير مسلمان دست خورده كه البته چيزهايى كه قابل آب كشيدن است، آن ها را آب مى كشيم؛ يا اين كه چون در اين جا زندگى مى كنيم، نشر فرهنگ اسلامى، جزئى از برنامۀ كارمان هست؛ بنابراين گاهى اتفاق مى افتد كه افرادى غير مسلمان براى بحث و گفت وگو در اين مورد به منزلمان آمده و بالنتيجه با بعضى از وسايل خانه تماس حاصل مى كنند، آيا بايد هر دفعه تمام اين وسايل را - از قبيل صندلى يا موكت را كه آن ها با لباس مرطوب روى آن نشسته اند - آب كشيد؟ يا در مورد بعضى از دوستان كه خانم امريكايى مسلمان دارند و خانوادۀ خانم، مسلمان نيستند و براى ملاقات فرزندشان مكرراً به منزل ايشان مى روند و چون از اقوام نزديک هستند، با تمام وسايل منزل تماس حاصل مى كنند؛ فتواى حضرت عالى در اين مورد چيست؟ و چگونه بايد با اين افراد رابطه داشت كه مورد ناراحتى و زدگى آن ها - خداى ناخواسته - از اسلام عزيز نشود؟
مهم تر اين كه گاهى اين افراد، علاقه مند به مطالعۀ قرآن كريم مى شوند و طبق مسأله 139 حضرت عالى، نمى توانيم؛ با اين موضوع چطور بايد برخورد كرد كه مورد ناراحتى به وجود نيايد؛ مخصوصاً در مورد اقوام نزديک؟
بسمه تعالى، تمام افراد مسلمان و چيزهاى مورد ابتلاء شما محكوم به طهارت است، مگر اين كه بدانيد ملاقات با غير مسلمان يا نجس كنندۀ ديگرى با رطوبت كرده باشد.
[سؤال 849]
3. در مورد دستگاه هاى رخت شويى و خشک كن كه در اماكن عمومى وجود دارد و تمام افراد از آن استفاده مى كنند نيز مسائلى مطرح است كه به فرض شستن لباس ها در منزل و خشک كردن آن ها به طور طبيعى، مشكلات زير هنوز وجود دارد كه نياز به
ص: 378
راهنمايى حضرت عالى در اين موارد نيز داريم:
الف. چون روزها در دانشگاه كه دور از محل سكونتمان مى باشد به سر مى بريم و خصوصاً در روزهاى گرم تابستان لباسمان به وسيلۀ عرق بدن و يا در فصول ديگر به وسيلۀ باران و برف، مرطوب مى شود و روى صندلى و ميزهايى كه مشتركاً به وسيلۀ افراد استفاده مى شود، مى نشينيم. بنابراين تقريباً هميشه لباس ما نجس است و برايمان مسأله نماز خواندن با اين لباس در طى روز در دانشگاه وجود دارد.
ب. و يا مشخصاً در مورد خشک كن ها كه افراد غير مسلمان هم از آن ها استفاده مى كنند و با در نظر گرفتن اين كه امكان آب كشيدن آن دستگاه ها وجود ندارد. و همچنين اكثر منزل هاى اين جا بدون حياط و اصولاً آپارتمان كوچک است و جايى براى آويزان كردن لباس نيست؛ خصوصاً در زمستان كه در بعضى ايالات شش ماه از سال است؛ چگونه و تا چه حد بايد رعايت اين مسائل را با وجود اين چنين مشكلاتى كرد؟ (با در نظر گرفتن اين كه يک دانشجو، با محدوديت زمانى هستيم) البته به اين فكر بوديم كه لباس نماز خود را با دست، شسته و در هواى آزاد خشک كنيم كه با مشكل ديگرى روبه رو شديم كه نجاست از طريق رطوبت لباس كه روى صندلى هاى نجس مى نشينيم به لباس و بدنمان سرايت مى كند كه بايد روزى سه مرتبه دوش گرفته كه اين برايمان دچار اشكال مى كند؛ خصوصاً در طى روز كه مجبور هستيم در دانشگاه بمانيم. خواهشمند هستيم ما را در مورد مسائل فوق و ارشاد بفرماييد.
بسمه تعالى، تا علم به نجاست نداريد، مى توانيد معاملۀ طهارت نماييد و سرايت نجاست به واسطۀ رطوبت به مقدارى است كه علم به سرايت پيدا شود.
[سؤال 850] 385
بسمه تعالى 4 / 7 / 1361
محترماً نظر به اين كه شركت تعاونى تهيه و توزيع صنف اغذيه فروشان و مواد
ص: 379
غذايى تهران در شرف تأسيس مى باشد و داوطلبان عضويت در آن تعاونى مى بايست معرفى نامۀ خريد سهام جهت ارائه به بانک و واريز سهام به حساب آن شركت را از اين كميته دريافت دارند كه اين مسأله، مشكلى را براى اين كميته ايجاد نموده و آن اين كه در حال حاضر تعدادى از فروشگاه هاى اغذيه و كارخانجات توليدكنندۀ مواد غذايى توسط اقليت هاى مذهبى اداره مى شود، كه اين گونه مواد غذايى اكثراً توسط كارگران اقليت هاى مذهبى، توليد و در مجامع و معابر عمومى مورد مصرف عامۀ مردم قرار مى گيرد، كه اين مسأله به نظر مى رسد داراى اشكالات شرعى باشد، لذا خواهشمند است با عنايت به موارد ذكر شدۀ فوق، با نظرات خود، اين كميته را ارشاد و با مشخص نمودن مسأله شرعى فوق، راهگشاى پيشرفت صنف فوق باشيد.
بسمه تعالى، اگر معلوم نباشد كه اغذيۀ توليدى، مشتمل بر حرام و يا نجس باشد، خريد و فروش و استفادۀ آن اشكال ندارد.
[سؤال 851] 1971
5. بنده در يكى از روستاهاى گيلان غرب كه اهالى اين روستا اهل حق مى باشند با زن و بچه ام زندگى مى كنيم، آيا وقتى كه مردم اين روستا كه اهل حق مى باشند و اهل نماز و روزه نيستند و نياز مى كنند و نياز درست هم مى كنند و براى ما مى آورند، ما مى توانيم از اين نياز بخوريم و يا اگر همسايۀ ما براى ما از غذايى كه براى خودش درست كرده است بياورد، مى توانيم استفاده كنيم؟
بسمه تعالى، اگر منكر خدا يا پيغمبر يا يكى از ضروريات دين باشند و در حكم مسلمان نباشند، محكوم به نجاست هستند و چيزى كه با رطوبت، به دست و بدن غير مسلمان تماس پيدا كند نجس مى شود.
[سؤال 852] 386
بسمه تعالى 28 / 9 / 1361
مدت سه سال مى گذرد كه ديگر هيچ گونه شكى در ذهنم نمى باشد. آيا بنده بعد
ص: 380
از آن كه شكّم برطرف شد بايستى توبه مى كردم يا نه؟ يعنى بنده يک مرتبه كه شكّم برطرف شد شروع به عبادت كامل كردم و به دستورات رساله امام نيز عمل مى كردم آيا بدون اين كه وقتى شكم برطرف شد توبه بكنم آيين اسلام را پذيرفتم. البته منظور از توبه يعنى نيت نكردم كه خداوند از اين وقت ديگر بر تو و بر رسولت محمد صلى اللّه عليه و آله و سلم ايمان آوردم. اين را نگفتم. آيا اين مدت عبادتم و ايمانم درست است يا خير؟
منتظر جواب سؤال مى باشم. نگرانى مرا برطرف كنيد.
بسمه تعالى، نيت لازم نبوده و اعمال شما صحيح است.
[سؤال 853] 387
بسمه تعالى
حضور محترم رهبر انقلاب اسلامى ايران امام خمينى
اين جانب يكى از خواهران حزب اللهى مى باشم كه در قسمت بازرسى خواهران در يكى از ادارات دولتى (پست) مشمول خدمت هستم.
در اين محل خواهران مسيحى زيادى مراجعه مى كنند تا نامه و بسته هاى خود را پست كنند و چون در هنگام بازرسى الزامى است كه بدن آن ها را تفتيش كنيم از اين نظر اشكالى براى من و ديگر همكارانم به وجود آمده و آن اين است كه يا شنيده شد و يا به عبارت ديگر شايعه شده كه مسيحيان پاک نيستند و رسيدن دست ما به بدن آن ها و باز تماس دست ما با مسلمان هاى ديگر از نظر شرعى اشكال دارد آيا مسيحيان پاک نيستند و اگر هستند يهوديان چطور؟ خواهش مى كنم به طور واضح بيان كنيد تنها اگر مسيحيان پاک هستند و يهوديان پاك نيستند علتش چيست و چون هر دوى آن ها داراى كتاب هستند و دين آن ها از اديان الهى است.
بسمه تعالى، غير مسلمان نجس است و اگر دست با رطوبت به بدن او برسد نجس مى شود و بدون رطوبت نجس نمى شود.
ص: 381
[سؤال 854] 341
3. تارك الصلاة كه بواسطۀ تنبلى و كاهلى و بعضاً عدم اعتقاد قلبى به اصول دين مى باشد نجس مى باشد يا خير، كلاً چه حكمى دارد؟
بسمه تعالى، نجس نيست.
[سؤال 855] 7161
2. آيا حجاب از ضروريات اسلام است؟ منكر آن و كسانى كه به اين دستور الهى مخصوصاً در جامعه اسلامى بى اعتنايى مى كنند چه حكمى دارند؟
بسمه تعالى، اصل حكم حجاب از ضروريات است و منكر آن حكم منكر ضرورى را دارد و منكر ضرورى محكوم به كفر است، مگر اين كه معلوم باشد كه منكر خدا يا رسول نيست.
[سؤال 856] 388
بسمه تعالى
حضور محترم رهبر كبير انقلاب، حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى، متّع اللّه المسلمين بطول بقائه
1. گروهى در رابطه با مسائل سياسى دستگير و زندانى هستند؛ چون افراد مسلم و غيره در يک بند و يا چند بند با هم هستند و عدّه اى از آن ها با داشتن عقيدۀ ماركسيستى و يا متهم به آن، على الظاهر كلمۀ شهادتين را گفته و نماز هم مى خوانند و از مرام قبلى دفاع نمى كنند، آيا از نظر اسلام پاكند يا خير؟ و ضمناً اگر شعار و نمازشان تاكتيكى باشد، حكمش چيست؟ آيا مسلمين در استصحاب حكم كفر اين ها مجازند يا خير؟
بسمه تعالى، كسى كه شهادتين را اعتراف دارد و قول يا عملى كه موجب ارتداد مى شود از او سر نزده، محكوم به طهارت است.
2. اكثر افرادى كه در رابطه با منافقين دستگير شده اند و زندانى هستند و بعداً به اشتباه خودشان پى
ص: 382
بردند (با اقرار خودشان) مى گويند: ما در موقع فعاليت براى سازمان روزه نگرفته ايم و الآن مى خواهيم روزه بگيريم؛ آيا مسافرت آن ها سفر معصيت بوده يا خير؟ آيا كفارۀ روزه واجب است يا خير؟ اگر كفاره واجب شود، چگونه به جا بياوريم اگر هم قضا و هم كفاره را بگيريم، تكليف ما لايطاق لازم مى آيد يا خير؟ تمنا مى شود جواب مسأله را لطف نموده مرقوم فرماييد.
بسمه تعالى، سفر در ايام نفاق به منظور پيگيرى كار و هدف منافقين، حكم سفر معصيت دارد و روزه اى كه عمداً افطار شده، علاوه بر قضا، كفاره هم دارد.
[سؤال 857] 389
بسمه تعالى
خدمت حضرت آيت اللّه العظمى، امام خمينى، دام ظله العالى
1. كسى كه در حال تحقيق عقايد خود هست، يعنى مسلمان فطرى است وليكن مى گويد آنچه تا حال ياد گرفته ام تقليدى بوده است و اكنون مى خواهم تحقيق كنم كه اصلاً مثلاً خدا و يا پيغمبر هست يا نه؟ آيا چنين كسى كافر است يا نه؟
بسمه تعالى، تا انكار اصول دين نكرده، محكوم به اسلام است.
2. ثنا كه در خطبۀ جمعه واجب است، چگونه است؟ آيا حتماً «الثناءُ للّه» و امثال اين بايد بگويد؟
بسمه تعالى، كلمۀ ثنا لازم نيست و آنچه دلالت كند بر ثناى حق تعالى، كافى است.
3. محارب در صورتى كه مجبور به ارعاب و محاربه بوده، وليكن آدم نكشته، چه حكمى دارد؟
بسمه تعالى، موارد مختلف است و موكول به دادگاه هاى اسلامى است.
4. آيا فقيه مى تواند در صورت اثبات حكم محارب به واسطۀ علم يا بيّنه، حد آن را عفو كند؟
بسمه تعالى، عفو صحيح نيست، مگر در مواردى كه فقيه مصلحت اسلام را در عفو ببيند.
5. اگر كسى هم شرايط دزدى برايش صادق است و هم محارب، حدش چيست؟
بسمه تعالى، اگر سارق بوده، اولاً حد سرقت و بعد از آن، حد محارب بر او جارى مى شود، ولى در لصّ يعنى راهزن اگر محارب بوده، فقط حد محارب دارد.
[سؤال 858] 390
بسمه تعالى
پس از عرض سلام و تقاضاى طول عمر و عزّت امام از درگاه خداوند متعال.
ص: 383
پدر و مادرى دارم كه نه نماز مى خوانند و نه روزه مى گيرند؛ جمهورى اسلامى را هم قبول ندارند؛ به امام و روحانيت فحش مى دهند و اگر پايش پيش آيد، برادر بزرگم اسلام و پيغمبر صلى اللّه عليه و آله و سلم را نيز مسخره مى كند، خمس و زكات را هم نمى دانم كه مى دهند يا نه؛ ولى خدا را انكار نمى كنند و در بعضى كارهايشان هم خدايا به اميد تو مى گويند (البتّه برادر بزرگم اين طور هم نيست). خلاصه، كارهاى واجب را انجام نمى دهند؛ ولى خوب، صفات نيک اخلاقى دارند. دو بار هم با ايشان صحبت كرده ام ولى سودى نكرده؛ فقط معلوم شد كه ولايت فقيه را قبول ندارند. حالا:
1. آيا ايشان كافرند؟ در اين صورت بايد چه كرد؟ آيا مى شود در خانۀ آن ها غذا خورد؟
2. برادرانم هم همين طور هستند. بايد با آن ها چه كرد؟ (برادر بزرگم وضعش بدتر از همه اين ها است).
3. هر حكمى كه دربارۀ رفتار من بدهيد آيا دربارۀ رفتار شوهرم با ايشان نيز صادق است؟
4. اگر كافر نيستند، سودمندترين كار از نظر اسلام براى ايشان چيست؟
بسمه تعالى، كسى كه منكر خدا و پيغمبر و ضروريات دين نباشد كافر نيست و شما اگر مى توانيد - ولو با رفتارتان - آن ها را ارشاد نماييد.
[سؤال 859] 3506
5. شخصى است سالمند كه با وجود داشتن دختران و پسران كوچک و بزرگ، از مدت ها قبل به لحاظ گرايش فرزندانش به ايدۀ كمونيستى و جانبدارى همسرش (مادر خانواده) از آن ها، تنها خانۀ شخصى خود را در اختيار آن ها گذارده و جداى از آن ها به
صورت انفرادى زندگى مى كند؛ اكنون تكليف او را معيّن كنيد كه آيا مى تواند به خانه برگردد و بقيۀ عمر را در خانه زندگى كند يا نه؟
بسمه تعالى، اگر خانه در ملک او باقيست، اختيار با خود او مى باشد و
ص: 384
نبايد سبب تقويت و تأييد انحراف آن ها شود و نيز اگر [فرزندان او] منكر يكى از توحيد يا رسالت و يا حكم ضرورى دين باشند، نجس هستند؛ بايد از آن ها اجتناب نمود.
[سؤال 860] 1328
6. آيا انكار عدل يا امامت باعث خروج از اسلام و محكوم به كفر است؟
بسمه تعالى، اگر تنها انكار عدل يا امامت باشد، موجب خروج از مذهب حق مى گردد.
[سؤال 861] 391
بسمه تعالى 31 / 6 / 1361
دفتر استفتائات امام خمينى؛ با سلام
خواهشمند است به سؤالات ذيل به طور كامل جواب دهيد:
1. آيا تارک الصلاة كافر است؟
بسمه تعالى، كافر نيست و ترک نماز از گناهان كبيره است.
2. اگر زنى مدت بيش از هشت ماه در خانۀ شوهر نماز نخوانده باشد، شوهر مى تواند او را طلاق دهد؟ اگر چنانچه مى تواند، به چه صورت مى باشد؟ و السلام
بسمه تعالى، اختيار طلاق با شوهر است و تا ممكن است او را نصيحت و وادار به نماز كنند.
[سؤال 862] 744
4. همسايه اى داريم كه صابئى مى باشد، حكم برخورد با صابئين و ديگر كسانى كه صريحاً خدا و اديان را انكار نمى نمايند - خصوصاً در خوردن غذاها و آبشان و داد و ستد با آنان - چگونه است؟
بسمه تعالى، غير مسلمان محكوم به نجاست است.
ص: 385
[سؤال 863] 392
بسمه تعالى
از شركت مخابرات ايران به حضور محترم دفتر حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى تقديم مى دارم:
1. اگر كسى قرآن را عمداً يا سهواً به زمين بزند آيا كفر محسوب مى شود يا خير؟
2. آيا كتابى كه آيۀ قرآن در آن است اگر عمداً و يا سهواً زمين بزند كفر مى شود يا خير؟
3. آيا اسم «اللّه» يا اسم امامان يا پيغمبر اسلام در آن باشد اگر عمداً يا سهواً زمين بزنيم كفر محسوب مى شود يا خير؟
بسمه تعالى، تا شخص انكار خدا يا رسول يا يكى از ضروريات را نكند حكم به كفر او نمى شود.
[سؤال 864] 3328
4. بسيارى از افراد به ظاهر مسلمان، نماز نمى خوانند و بسيارى از اعمال واجب را انجام نمى دهند؛ بلكه كارهاى حرام نيز مى كنند؛ آيا چنين شخصى همانند افراد غير مسلمان، نجس محسوب مى شود يا خير؟
بسمه تعالى، حكم كافر ندارند.
[سؤال 865] 393
بسمه تعالى 1 / 12 / 1361
محضر محترم دفتر امام خمينى، دامت افاضاته، احتراماً؛ استفسار مى گردد:
1. ظاهر اهل كتاب پاک بوده و مصافحه با آن ها و داد و ستد - اعم از اشياى خشک يا تر، امثال پنير يا خيارشور - با آنان اشكال شرعى دارد يا خير؟
بسمه تعالى، غير مسلمان طاهر نيست و با ملاقات با رطوبت نجس مى شود.
ص: 386
2. در مكانى وارد شديم كه اشخاصى مشغول نماز جماعت مى باشند؛ تشخيص عدالت امام جماعت چگونه است تا در آن مكان اقتدا كنيم؟
بسمه تعالى، اگر از ناحيۀ اقتداى نمازگزاران اطمينان به عدالت پيدا شود، اقتدا مانع ندارد.
[سؤال 866] 2570
5. هل تحكمون بنجاسة الكتابي و أهل الدروز و الذين حُكم بكفرهم، كالبعثيين و الشيوعيين؟... و الذين نشكّ بكونهم كتابيين أو لا؛ لإخفائهم مذهبهم؟
بسم اللّه تعالى، يحكم بنجاسة جميع فِرَق الكفّار؛ من الكتابي وغيره، وكذا كلّ مَن ارتدّ عن الإسلام أو حُكم بكفره.
[سؤال 867] 1328
4. فرق كافر و فاسق چيست و حكم ارتباط با آن ها چگونه است؟
بسمه تعالى، ضوابط كفر و ايمان در رساله مذكور است و مسلمانى كه واجب را بدون عذر ترک كند يا حرامى را مرتكب شود فاسق است.
[سؤال 868] 2857
3. اگر شخصى بداند كه نماز، چيز خوبى است و بداند كه دستور خدا است و فلسفۀ آن را نيز بداند اما به دلايل خاص خودش نخواند كافر است؟ و آيا بايد همسر و دخترانش از او رو بگيرند؟
بسمه تعالى، اگر انكار نكند كافر نيست.
[سؤال 869] 2857
4. اگر شخصى خمس و زكات ندهد آيا مالش بر همسر و فرزندانش حلال است؟
بسمه تعالى، جواب آن معلوم شد.
[سؤال 870] 987
3. كسانى كه نماز نمى خوانند اكثراً جاهلند. آيا مسأله كافر كه در رسالۀ عمليه بدان
ص: 387
اشاره شده است به عنوان منكر ضروريات دين، آيا اين افراد را شامل مى شود؟
بسمه تعالى، مجرد نماز نخواندن، انكار ضرورى نيست.
[سؤال 871] 394
بسمه تعالى 29 / 8 / 1361
تهران، جماران، دفتر امام خمينى
پس از عرض سلام خدمت امام امت و همگى شما و طول عمر براى امام عزيز؛ اميدوارم كه در پيشبرد اهداف مقدس اسلام و پيروزى كامل آن موفق و پيروز باشيد.
اين جانب در دورترين روستاهاى اين كشور زندگى مى كنم برايم مسائل و مشكلاتى پيش آمده كه اميدوارم با سؤال از امام، پاسخ فرماييد.
چندين سال است كه ازدواج كرده ام. خودم خيلى دنبال مسائل دينى و شرعى هستم و مقلد امام هستم ولى متأسفانه همسرم زياد به مسائل دينى اهميت نمى دهد و بعضى اوقات، پس از خيلى سر و صدا، يک دفعه نماز مى خواند و چند دفعه نمى خواند و اين امر، مرا زياد رنج مى دهد؛ در اين جا وظيفۀ من چيست؟
1. آيا غذايى كه او درست مى كند از نظر شرعى درست است؟
2. آيا در اين مورد، در روز رستاخيز من مسئول نيستم؟
3. آيا در اثر بى توجهى او به دين، بايد او را طلاق داد؟ لطفاً اين مسأله را برايم روشن و توضيح كامل دهيد. لطفاً با توضيحات خود مرا از اين ناراحتى و رنج بزرگ نجات دهيد.
بسمه تعالى، اگر منكر خدا يا رسول يا يكى از ضروريات دين نيست، پاک است و بايد او را امر به معروف كنيد و اگر مؤثر نباشد، شما معذور هستيد و لازم نيست طلاق دهيد و اختيار طلاق در دست خود شما است.
[سؤال 872] 395
بسمه تعالى
با درود فراوان به امام و يارانش و رزمندگان جبهه هاى جنگ. اميدوارم كه در تحت
ص: 388
توجّهات خداى بزرگ، موفق و پيروز باشيد.
سؤالاتى در رابطه با افراد خانواده پيش آمده كه بدين قرار است:
1. يكى از برادرانم (سن 31 سال) به دين اسلام و در نهايت، به خدا اعتقاد ندارد و با توجه به بحث هاى مكرّرى كه به عمل آمده، به اين نتيجه رسيده ايم كه به هيچ چيزى پايبند نيست، حال اين سؤال براى من و خانواده پيش آمده كه با اين برادرم به چه نحوى برخورد شود؟ منظورم از لحاظ پاک و نجس بودن و اين كه كافر هست يا خير؟ در ضمن، به او پيشنهاد شده كه با يكى از علماى دينى صحبت كند ولى به هيچ يک از آن ها اعتقاد ندارد و زير بار نمى رود. ضمناً يادآورى مى نمايد كه در حال حاضر در منزل، رفتارى كه با او مى شود از لحاظ پاک و نجسى، هر چيزى را كه دست مى گذارد، آب كشيده مى شود و اين طرز كار كردن يک نوع وسواسى در ما ايجاد كرده.
بسمه تعالى، كسى كه توحيد يا نبوت يا يكى از ضروريات دين را انكار نمايد كافر و نجس است.
2. من يک دوست مسيحى دارم كه با او رفت و آمدى دارم و خواستم بدانم كه آيا از آن ها چيزى خوردن درست است يا خير؟ (پاک هستند يا نجس؟)
بسمه تعالى، غير مسلمان، هر كه باشد، محكوم به نجاست است ولى غذاى حلال، اگر يقين نداريد كه دست تر غير مسلمان به آن رسيده باشد پاک است.
[سؤال 873] 2654
2. شخص مذكور به ائمه و به همه فحش مى دهد، ولى من ديدم كه اين شخص، نماز مى خواند و من نمى توانم تشخيص بدهم كه آيا اين شخص فحشى كه مى دهد از قلب است و يا بر اثر عصبانيت از مسائلى كه مشاهده مى كند، مى دهد، آيا با اين كه من
نمى توانم حكم كنم كه او كافر است - چون ديدم نماز مى خواند - آيا او كافر است يا نه و بايد از خوردن غذا اجتناب بكنم؟
بسمه تعالى، اگر محرز نباشد كه ارتداد از او سر زده يا نه، حكم به كفر وى
ص: 389
نمى شود و محكوم به نجاست نيست و سبّ امام اگر معلوم نباشد كه جدى بوده يا نه، موجب نجاست نيست.
[سؤال 874] 396
بسمه تعالى 16 / 5 / 1361
محضر مبارك حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى، مدّ ظله
با سلام و درود خدمت جناب عالى و با اميد به اين كه سلامت و عافيت باشيد.
دو سؤال داشتم كه لطفاً فتواى امام امت را در رابطه با اين دو سؤال بفرماييد:
1. آيا به غير از كفار اهل كتاب (مسيحى - يهودى - زرتشتى) بقيۀ كفار در زمرۀ كفار حربى هستند؛ از هر نوع كافر كه باشند؟
2. افرادى هستند كه مى گويند ما مسلمانيم ولى نماز نمى خوانند و بدون عذر شرعى، روزه نمى گيرند؛ لطفاً بفرماييد تكليف اين افراد چيست؟ آيا در زمرۀ كفار قرار مى گيرند و يا حكم ديگرى دارند؟
بسمه تعالى، غير مسلمان، محكوم به كفر است و كسى كه نماز نمى خواند يا روزه نمى گيرد اگر منكر خدا يا رسول يا ضرورى دين نباشد، كافر نيست.
[سؤال 875] 397
بسمه تعالى
حضور محترم مسئولين دفتر امام خمينى، رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران.
سروران گرامى، شما آگاه هستيد كه در قشر سرباز (برخلاف قشر برادران سپاه كه همه مسلمان و با ايمان هستند) همه نوع سرباز وجود دارد؛ سرباز مسلمان و غير مسلمان و اهل كتاب. از اين لحاظ كه من يک فرد مسلمان هستم و قدرى در همنشينى با افراد غير مسلمان حساسيت دارم، از آن مقام محترم تقاضا دارم كه تكليف شرعى ما را نسبت به اين طور افراد مشخص نمايند: افرادى هستند كه مسلمان نيستند (البته اسماً مسلمان مى باشند)؛ نماز نمى خوانند و حلال و حرام خدا را نمى دانند چيست،
ص: 390
زندگى ما با اين گونه افراد چگونه است؟ آيا مى توانيم مثلاً از يک قاشق يا يک ليوان كه آن ها با آن غذا و آب مى خورند، ما هم با همان غذا بخوريم يا نه؟ آيا حرام است يا حلال و يا چگونه است؟ با آرزوى پيروزى نهايى رزمندگان اسلام عزيز و نابودى كفر و ظهور آقا امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و طول عمر امام امت.
بسمه تعالى، اگر منكر خدا يا رسول يا يكى از ضروريات دين نيستند، مسلمان و پاک مى باشند و بايد براى انجام واجبات، آن ها را امر به معروف كنند.
[سؤال 876] 398
بسمه تعالى 25 / 5 / 1361
دو مسأله برايم پيش آمده كه اميدوارم جوابش را بر من روشن سازيد.
1. اگر يكى نماز نخواند و از او بچه اى متولد شود و او در حال شير خوردن باشد، آيا دست زدن يک مسلمان نمازخوان بر او حرام و نجس است يا نه؟ حرف زدن چطور؟
بسمه تعالى، مانع ندارد.
2. اگر يک دختر بخواهد با يك شخص مورد نظر خود كه واقعاً اسلامى است ازدواج كند - فرق نمى كند چه پاسدار، چه جانباز و چه حزب اللهى - اگر با مخالفت پدر و مادر روبه رو شد، آيا حق ازدواج را ندارد يا دارد؟
بسمه تعالى، ازدواج دختر باكره موقوف است به اذن پدر.
[سؤال 877] 399
بسمه تعالى
حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى؛ با عرض سلام، خواهشمندم نظر خود را در اين موارد بفرماييد:
1. آيا از نظر شرعى، اهل كتاب - مانند يهوديان و مسيحيان - پاک هستند يا حكم كفار را دارند؟
ص: 391
بسمه تعالى، غير مسلمان، هر كه باشد، محكوم به نجاست است.
2. اگر جايى از بدن زخم شود و خشک گردد آيا باز هم اگر چيزى با ترى به آن برسد نجس مى شود؟
بسمه تعالى، اگر جاى زخم نجس باشد، مسّ با رطوبت مُسريه موجب سرايت مى شود.
3. خوردن چيز حلالى كه انسان شک دارد كه براى او ضرر دارد يا نه جايز است؟
بسمه تعالى، مانع ندارد.
4. خوردن نوشيدنى هاى «ماء الشعير» كه بعد از انقلاب به بازار آمده چه صورت دارد؟
بسمه تعالى، اگر همان آب جو معروف باشد حرام است.
5. اگر زنى مقدارى طلا كه براى زينت به كار مى رود، خريدارى كند ولى از آن ها استفاده نكند آيا بايد خمس آن را بپردازد؟
بسمه تعالى، چنانچه از درآمد كسب تهيه كرده و مورد حاجت نيست خمس دارد.
6. اگر شوهر نداشته باشد و بى جهت (نه براى غير) از آن ها براى زينت استفاده نمايد چطور؟
بسمه تعالى، اشكال ندارد.
7. اگر مردى مقدارى طلاى زنان را خريدارى كند و نگهدارد خمس به آن تعلق مى گيرد؟
بسمه تعالى، اگر از درآمد كسب تهيه كرده و مورد حاجت نيست خمس دارد.
[سؤال 878] 1039
3. مسلمانى كه نماز نمى خواند آيا نجس است يا نه؟ (مسلمان شناسنامه اى) اگر بله، چرا؟
بسمه تعالى، اگر منكر خدا يا رسول يا يكى از ضروريات دين نيست، پاک است.
[سؤال 879] 6555
3. طهارت مرتدين چه صورت دارد؟
بسمه تعالى، مرتد نجس است.
[سؤال 880] 637
3. نفى عدل و امامت و ولايت على عليه السلام جزء ضرورى دين است؟ و آيا منكر مسائل فوق، از جرگۀ مسلمين خارج مى شود؟
ص: 392
بسمه تعالى، اگر خدا و رسول را قبول دارد، مسلم است.
[سؤال 881] 1625
5. آيا اهل كتاب نجس هستند؟
بسمه تعالى، نجسند.
[سؤال 882] 1606
2. اهل كتاب نجس هستند يا خير؟
بسمه تعالى، نجسند.
[سؤال 883] 400
بسمه تعالى 5 / 10 / 1361
دفتر محترم رهبر عظيم الشأن انقلاب، حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى
با توجه به ضرورت سؤالات زير، خواهشمند است نظر امام خمينى را در مورد مسأله هاى زير، در اسرع وقت ارسال داريد.
1. اگر كسى به اصول دين و... ايمان داشته باشد وليكن فريضۀ نماز را به جاى نياورد، آيا اين شخص مسلمان است يا خير؟ و آيا حق دارد در بين جمع، خود را مسلمان معرفى كند يا خير؟
بسمه تعالى، مسلمان است، ولى فاسق است.
[سؤال 884]
2. آيا ترک واجبات در اسلام، مانند نماز و روزه و بقيۀ فروع دين دليل بر نامسلمانى فرد مى باشد يا خير؟
بسمه تعالى، تا انكار آن ها را نكند، حكم اسلام دارد.
[سؤال 885] 401
بسمه تعالى 29 / 8 / 1361
برادران مسئول دفتر امام
ص: 393
در خانواده اى ظاهراً بى قيد نسبت به مذهب زندگى مى كنم. در اين رابطه به رساله رجوع كردم؛ ولى به مسائلى برخوردم كه پدرم را ظاهراً كافر جلوه گر مى كرد؛ در اين صورت انديشيدم كه اگر او كافر باشد چه بايد بكنم؟ آيا زندگى با او را ادامه دهم؟ يعنى با يک كافر سر يک سفره بنشينم يا نه؟
سؤالات و مسائل مطرح شده براى من بدين شرح است:
مسأله 106 از رساله مى گويد: «كافر يعنى كسى كه منكر خداست يا براى او شريک قائل است و يا پيغمبرى خاتم الانبيا را قبول ندارد، نجس است».
در اين جا فكر كردم و حتى از پدرم مستقيماً پرسيدم كه نظرشان دربارۀ رسالت پيامبر چيست؟ و دريافتم كه پيامبرى را قبول ندارد و اصولاً مى گويد كه خدا را به شكل موجود يعنى مجازات كننده و عادل نيز قبول ندارد. سؤال من اين است كه آيا ايشان كافرند؟
در دنبالۀ همين مسأله 106 مى گوييد: «و نيز كسى كه ضرورى دين را يعنى چيزى را كه مثل نماز و روزه، مسلمانان جزء دين اسلام مى دانند منكر شود...».
در اين باره هم او نماز را به باد مسخره مى گيرد و هر كس را در حين خواندن نماز ببيند مسخره مى كند. در مسأله 110 از رساله خواندم كه «اگر مسلمانى به يكى از دوازده امام دشنام دهد يا نسبت به آنان دشمنى كند نجس است». من از پدرم پرسيدم و او جواب داد كه هيچ يک از امامان را نيز قبول ندارد.
با توجه به اين مطالب كه گفتم، آيا بايد او را كافر بدانم يا نه؟ و اگر جواب، بله است نظر شما راجع به زندگى با يک كافر چيست؟ و آيا دربارۀ آينده ام بايد از او اجازه بگيرم؛ كه محقّقاً يک كافر به نحو اسلامى نسبت به دخترش نظر نمى دهد؟ مثلاً من براى امور تربيتى شدن بعد از سال تحصيلى امسال كه ديپلم خواهم گرفت شانس دارم ولى او نمى پذيرد؛ و يا در رابطه با ازدواج كه مرا مى خواهد به كسى بدهد كه بويى از انسانيت نبرده، حال آن كه من مى خواهم همسر يک پاسدار شوم. در اين موارد، حكم من چيست؟
ص: 394
بسمه تعالى، كسى كه منكر خدا يا رسالت خاتم الانبيا صلى اللّه عليه و آله و سلم باشد و يا يكى از ضروريات دين مبين اسلام را انكار نمايد، محكوم به كفر و نجاست است؛ و بر فرزند مسلمان ولايت ندارد؛ و در امور مشروطه به طهارت بايد از او اجتناب نمود؛ ولى براى فرزند جايز نيست قطع رحم كند.
[سؤال 886] 402
بسمه تعالى 10 / 9 / 1361
محضر حضرت آيت اللّه امام خمينى، دام ظله العالى
محترماً به استحضار آن عالى جناب مى رسانم كه من يكى از پيروان فرقۀ اسماعيليه مى باشم و در يكى از كلاس هايى كه احكام فقهى تدريس مى شد، برداشت دوستانم از مسأله اين شد كه چون من جزو فرقۀ مزبور مى باشم، كافر هستم و نجس نيز مى باشم. خواهشمند است نظريۀ خود را صريحاً در مورد فرقۀ اسماعيليه بيان فرماييد.
بسمه تعالى، اگر منكر خدا يا رسول خدا يا يكى از ضروريات دين نيستيد نجس نيستيد و اگر منكر باشيد محكوم به نجاست مى باشيد.
[سؤال 887] 403
بسمه تعالى
رهبر عظيم الشأن، حضرت آيت اللّه العظمى آقاى امام خمينى، دام ظله العالى
چه مى فرماييد در خصوص اديان صاحب كتاب؟ آيا معامله طهارت به آن ها مى شود يا خير؟
بسمه تعالى، غير مسلمان از هر دين و مذهبى كه باشد محكوم به نجاست است.
[سؤال 888] 404
بسمه تعالى
اگر انسان ببيند كه يک نفر ژاپنى دستش را در آب رادياتور ماشين يا گازوييل آن
ص: 395
زد، آيا مى توان گفت كه آب رادياتور يا گازوييل نجس است؛ در صورتى كه انسان ندانسته باشد كه شخص ژاپنى مسلمان است يا كافر است؟ يا فتواى امام در رساله را بيان فرماييد يا جواب خود امام را.
بسمه تعالى، اگر شک دارد پاک است.
[سؤال 889] 405
بسمه تعالى 3 / 5 / 1361
محضر مقدس حضرت امام خمينى، مدّ ظله العالى
با آرزوى طول عمر براى رهبر عظيم الشأن انقلاب اسلامى ايران و پيروزى رزمندگان در جبهه هاى حق عليه باطل.
از طرف كليه صنف خشک شويى و لباسشويى هاى اراک به استحضار مى رساند: اكثريت لباس ها به وسيلۀ ماشين بزرگ با مواد شيميايى از قبيل بنزين يا پركلور يا تربانتين شسته مى شود و بعضى ها با 60 درجه حرارت خشک مى شود، بدون اين كه قطره اى آب آن را شسته باشد. همچنين لباس هاى ارامنه يهود و اقليت هاى مذهبى داخل آن با هم شسته مى شود و راهى هم نيست كه جدا جدا شسته شود، چون هفته اى يک دفعه مواد داخل ماشين تمام يا تعويض مى شود. و به اصرار خود مردم بايست خشک شويى شود. يعنى به هيچ وجه آب به او نخورد. چون اگر بعضى از كت ها را با آب بشوييم، بايستى خسارت آن را بپردازيم. با اين جو اسلامى كه بحمد اللّه در مملكت به وجود آمده، اين شغل باعث دلسردى صنف شده و چاره اى هم نيست، مگر آن كه لباس اقليت ها را قبول نكنند؛ ولى وقتى با آن ها روبه رو مى شويم، مى گويند: رهبر مى فرمايد: ما با هم برادر هستيم؛ چرا شما لباس ماها را بايست قبول نكنيد؟ و ناراحت مى شوند. در ضمن در حدود صد هزار تومان قيمت اين ماشين ها است كه ويژه اين كار است و چندين هزار نفر از اين شغل زندگانى خود را تأمين مى كنند و اكثراً براى شغل هاى ديگر محليت ندارند كه تعويض كنند و ثانياً؛ اتو بخار هم به همين
ص: 396
طريق است. يعنى تمام لباس ها با يک عدد ماشين پرسى اتو مى شود. از برادران روحانى كه سؤال مى شود، مى فرمايند: اقليت مذهبى نجس است و بايست يا مغازه را جمع كنيد و يا تعويض كنيد يا قبول نكنيد. براى جواب مثبت و جو مملكت، از آن مرجع و رهبر عالى قدر تقاضا داريم بفرمايند چه صورت دارد؟ با آرزوى پيروزى اسلام بر كفر جهانى.
بسمه تعالى، اگر يقين دارد با مخلوط كردن لباس ها لباس پاک ديگرى نجس مى شود، نبايد مخلوط كند.
[سؤال 890] 406
بسمه تعالى
با آرزوى سلامتى و طول عمر نايب امام زمان رهبر كبير انقلاب جهانى اسلام و پيروزى رزمندگان اسلام
لطفاً تكليف شرعى اين جانب را در مورد مسائل زير مشخص فرماييد:
الف) آيا مى توان به عنوان صله رحم، رفت و آمد و معاشرت با شخصى يا خانواده اى از فاميل ها يا آشنايان داشت كه با اين كه ظاهراً مسلمان هستند و علناً با نماز و احكام دين مخالفت نمى كنند، اما:
1. مطمئنم نماز نمى خوانند؛
2. بعضى از اعضاى خانواده مانند زن يا شوهر يا بچه ها و... نماز مى خوانند؛
3. بنابر اطلاع قبلى احتمال قوى مى دهم كه هنوز نماز نمى خوانند؛
4. بنابر نماز نخواندنشان احتمال قوى مى دهم كه خمسشان را هم نمى دهند؛
5. نماز مى خوانند؛ ولى نمى دانم خمس مالشان را مى دهند يا نه!
6. نماز مى خوانند و مى دانم كه خمس مالشان را نمى دهند.
ب) در صورتى كه در معاشرت بتوانم باعث توجهشان به تكاليف دينى شان شوم يا نتوانم تأثيرى در توجهشان به وظايفشان داشته باشم وظيفه ام چيست؟
ص: 397
ج) و در چه صورت حكم كافر و نجس بودن بر آن ها جارى و اجتناب از آن ها لازم مى شود و اين اجتناب تا چه حدى بايد باشد؟ و السلام
بسمه تعالى، اگر انكار خدا يا رسول خدا يا يكى از ضروريات دين را نكنند، حكم به كفر آن ها نمى شود و شما رابطۀ خود را با آن ها قطع نكنيد.
[سؤال 891] 407
بسمه تعالى 2 / 2 / 1361
احتراماً؛ به استحضار مى رساند: چون هنرستان هاى كشاورزى وابسته به وزارت آموزش و پرورش از سال 61 - 60 در رشته كشاورزى عمومى به صورت شبانه روزى هنرجو پذيرفته و به لحاظ نوع آموزش، شبانه روزى بودن كليه هنرجويان الزامى مى باشد و چون اقليت هاى مذهبى نيز با ديگر هنرجويان به صورت شبانه روزى اداره مى شوند و از سالن غذاخورى و خوابگاه استفاده مى كنند، لذا خواهشمند است از حضور امام امت استفسار فرماييد كه فتواى معظم له در اين مورد چيست؟ آيا اختلاط اقليت هاى مذهبى در موارد مذكور با مسلمين مجاز است يا خير؟
بسمه تعالى، غير مسلمان محكوم به نجاست است و در فرض مذكور بايد مراعات احكام طهارت و نجاست را بنمايند.
[سؤال 892] 408
بسمه تعالى
به نام اللّه پاسدار حرمت خون شهيدان، با درود فراوان به رهبر كبير انقلاب و با سلام به شهيدان از صدر اسلام تا كربلاى حسين و از كربلاى حسين تا كربلاى ايران، صحبتم را شروع مى كنم.
من يكى از برادران كوچک شما هستم كه مشكلى براى من و مدرسۀ من پيش آمده است و بر من واجب شده كه براى شما نامه اى بفرستم و از شما سؤال كنم. اين موضوع از اين قرار است: در هنرستان فنى ما يک عده بهايى و كمونيست وجود دارد.
ص: 398
در هنرستان ما بوفه اى هست كه غذاها را توى ظرف مى ريزند و ما همراه با نوشابه مى گيريم و مى خوريم. و يا در كارگاه، مثلاً با روغن كار مى كنيم كه به علت رطوبت داشتن آن و يا دستگاهى كه روى آن كار مى كنيم به ما سرايت مى كند. ما بايد از نظر شرعى چه كار بكنيم؟ آيا بايد براى آن ها جايى مناسب گذاشت يا آن ها را بايد اخراج كرد يا كار ديگرى بايد كرد؟ ما را در اين امر يارى بكنيد. و السلام على من اتبع الهدى،
بسمه تعالى، كسى كه منكر خدا يا رسول خدا يا يكى از ضروريات دين شود محكوم به كفر و نجاست است.
[سؤال 893] 409
بسمه تعالى 8 / 2 / 1361
محضر مبارک حضرت امام، مدّ ظله العالى
محترماً به عرض مبارک مى رساند: چون در اطراف بيرجند، در چند روستا، از فرقۀ اسماعيليه زندگى مى كنند، چون تره بار - مانند شير و ماست و امثال اين ها - به بازار آورده و به فروش مى رسانند، در حالى كه روزه و نماز را قبول ندارند و امام زمان را همان آقاخان محلاتى مى دانند، مرقوم فرمايند كه آيا دست ايشان پاک است يا خير؟ خداوند طول عمر امام عزيزمان را زياد بفرمايد
بسمه تعالى، اگر كسى خدا يا رسول يا يكى از ضروريات دين را منكر باشد محكوم به كفر و نجاست است.
[سؤال 894] 410
بسمه تعالى 12 / 10 / 1361
محضر مبارک رهبر عالى قدر جهان، حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى، دامت بركاته، سلامتى آن رهبر عزيز را از درگاه خداوند بزرگ آرزومندم و اميدوارم تا ظهور
ص: 399
امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، مصون و محفوظ باشيد.
پس از عرض سلام، اين جانب مدت هشت سال است كه با يک دختر بهايى ازدواج نمودم كه البته نخست به دين اسلام در آمد و حاليه سه فرزند از ايشان دارم.
1. همسر بنده مى گويد كه رفت و آمد با پدر و مادرم را نمى توانم قطع نمايم. در صورتى كه پدر و مادر ايشان بهايى هستند. آيا مى شود رفت و آمد داشته باشد يا خير؟
بسمه تعالى، رفتن به منزل پدر و مادر مانع ندارد. ولى اگر خوف اين باشد كه دو مرتبه بهايى شود، رفت و آمد نكند.
[سؤال 895]
2. چند نفر طلبه محلى داريم كه مى گويند: كسى كه بهايى در منزلش رفت و آمد داشته باشد، نجس است و نمازش باطل است. آيا صحيح است يا خير؟
بسمه تعالى، حكم همان است كه در مسأله قبل ذكر شد و از هرگونه مراوده با اين فرقۀ ضالّه بايد اجتناب شود.
[سؤال 896] 6301
4. ارتباط مسلمان با شخص بهايى چگونه است؟
بسمه تعالى، بايد از هرگونه ارتباطى با فرقۀ ضالّۀ بهاييت خوددارى شود.
[سؤال 897] 411
پاسخ استفتا: [نقل از صحيفه امام، ج 1، ص 237]
زمان: خرداد 1342 / محرّم 1383
مكان: قم
موضوع: پاسخ استفتا در مورد فرقۀ بهاييت
سؤال كننده: گرامى، محمد على
[پيشگاه مبارک جناب مستطاب حضرت آيت اللّه العظمى آقاى حاج آقا روح اللّه خمينى - متّع اللّه المسلمين بطول بقائه
ص: 400
مستدعى است حكم فرقۀ بهاييه را از نظر شرع انور در جهت ازدواج با مسلمانان - زن دادن و زن گرفتن - و همچنين در جهت طهارت و نجاست و خصوصاً وارد شدن آن ها به حمامهاى مسلمانان روشن فرماييد. ممنون مى شويم.
الداعى محمد على «گرامى» القمى]
بسمه تعالى، اين طايفۀ ضالّه، كافر و نجس هستند و ازدواج با آن ها جايز نيست و به حمام مسلمين نبايد وارد شوند.
روح اللّه الموسوى الخمينى
[سؤال 898] 412
بسمه تعالى
با درود فراوان به رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران و با سلام خدمت شما برادران
مسأله اى برايم پيش آمده كه مى خواهم از شما كسب تكليف نمايم. در مسأله (116) از رسالۀ امام امت چنين آمده است: عرق جنب از حرام نجس نيست، ولى احتياط واجب آن است كه با بدن يا لباسى كه به آن آلوده شده نماز نخوانند.
سؤال: در اين جا است كه به فرض شخصى مبتلا به جنابت از حرام گشته باشد. و به واسطۀ ندانستن مسأله، در حالى كه عرق جنب از حرام هم عارضش گشته بود اقدام به خواندن نماز نموده است. حال تكليف او چيست؟ آيا بايد نمازهايى را كه قبلاً به اين صورت خوانده دوباره قضا به جا آورد يا آن كه نمازهاى گذشته اش صحيح مى باشد؟ و السلام عليكم و رحمة اللّه و بركاته.
بسمه تعالى، احتياطاً نمازها را قضا كند.
[سؤال 899] 1700
2. آيا وقتى كه غسل كرده، بعد از اين عمل، (استمناء) بدن او پاک گرديده؟ و اگر
ص: 401
بعد از اين عمل (استمناء) وقت تنگ است براى نماز مى تواند تيمم بدل از غسل انجام دهد يا نه، با اين كه آب در اختيار او است؟ و آيا اگر غسل كرد، مثل غسل جنابت جاى وضو را مى گيرد يا نه؟ و آيا عرقى كه بعد از اين عمل از بدن او خارج شده نجس است يا نه؟
بسمه تعالى، عرق جنابت از حرام نجس نيست ولى نماز با آن صحيح نيست و غسل جنابت - و لو از حرام باشد - كفايت از وضو مى كند و تيمم در ضيق وقت در فرض مرقوم صحيح است و جنابت از حرام در غسل و تيمم با جنابت از حلال فرقى ندارد.
[سؤال 900] 5405
2. بى ادبى مى شود، آيا عرق جنب از حرام پاک مى باشد؟ آيا مى شود با همان لباس كه غسل كرده ايم و بعد خودمان را خشک كرده ايم نماز بخوانيم؟ يا باطل است و بايد دوباره غسل كنيم يا نه ؟
بسمه تعالى، اگر در لباس، عرق نباشد يا خشک شده، نماز مانع ندارد.
[سؤال 901] 5405
4. آيا مى توان در غسل جنابت ترتيبى فقط لباس زير را درآورد و بقيه را به تن كنيم؟ نماز خواندن با آن لباس ها درست است يا نه؟
بسمه تعالى، لباسى كه نجس شده، بايد تطهير شود و با لباسى كه در آن عرق جنب به حرام است نبايد نماز بخوانند.
[سؤال 902] 326
5. عرق جنب از حرام چيست؟
بسمه تعالى، منظور، عرق بدن است اگر بعد از جنب شدن به حرام، قبل از غسل پيدا شود.
ص: 402
[سؤال 903] 210
3. در صورت احتلام بانوان آيا ترشح بدن آن ها نجس است؟
بسمه تعالى، ترشح بدن نجس نيست.
[سؤال 904] 413
بسمه تعالى
محضر حضرت آيت اللّه العظمى خمينى
شير زن پاک است يا نجس است اگر پاک است نماز خواندن به شيردار جايز است يا نه؟ شما بيان فرماييد.
بسمه تعالى، پاک است و نماز خواندن با آن اشكال ندارد.
[سؤال 905] 414
بسمه تعالى
حضور محترم حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى، سلام عليكم، ان شاء اللّه كه حال شما خوب است و كسالتى نداريد.
غرض از مزاحمت اين است تا پاسخ دو سؤال را كه براى يكى از مقلدين و دوستداران شما پيش آمده است از محضر مباركتان جويا شوم. اميدوارم كه مرا مشمول راهنمايى هاى خود فرماييد.
1. طبق قانون شرعيه و قانون مندرج در رسالۀ جناب عالى، زن پس از پاک شدن از خون حيض بايد براى انجام عبادت هاى خود غسل نمايد. سؤال اين كه آيا لباس هايى را هم كه زن در اين مدت پوشيده بوده نيز نجس است؟ يا اين كه اگر عرق بدن او در حال حيض بودن به آن رسيده باشد نجس مى شود؟ و آيا عرق حيض و عرق جنب از حلال نجس مى باشند يا پاک؟
بسمه تعالى، عرق ايشان نجس نيست و اگر خون به لباس نرسيده نجس نيست.
ص: 403
2. طبق مسأله شماره 2630 در بخش مربوط به «احكام خوردنى ها و آشاميدنى ها» جناب عالى فرموده ايد كه «خوردن چيزى كه براى انسان ضرر دارد حرام است»؛ پس با اين وجود چرا كشيدن سيگار با آن همه ضررهاى مندرج در بعضى كتاب ها، حرام نيست؟ در انتظار بذل عنايت هستم.
بسمه تعالى، سيگار كشيدن حرام نيست، اگر چه بهتر است نكشند و مراد از ضرر، ضررى است كه عقلا به آن اهميت بدهند.
[سؤال 906] 433
3. روحانيون بر منبر مى گويند بارود (سبيل مردان) اگر دراز شد به طعام رسيد طعام نجس مى شود يا به آب خورد آب مثل شراب نجس مى شود. شما بيان فرماييد.
بسمه تعالى، نجس نمى شود.
ص: 404
[سؤال 907] 4982
2. آيا هر چيزى كه پاک نيست، حرام است؟
بسمه تعالى، موارد، مختلف است.
[سؤال 908] 415
بسمه تعالى 22 / 10 / 1361
محضر منور معطر حضرت مستطاب امام خمينى، مدّ ظله العالى
پس از عرض سلام و دعا براى پيروزى رزمندگان اسلام.
اين طور كه شنيده و ديده شده، در اكثر شهرستان ها كوپن هاى خواربار باطله كه همۀ آن ها به مُهر جمهورى اسلامى ممهور و بعضى از آن ها آرم جهاد سازندگى را دارا مى باشند، توسط مسئولين بانک استان سوزانيده مى شود. با توجه به اين كه بر روى آرم جهاد، آيۀ مباركه (قُلْ إنَّما اَعِظُكُم بِواحِدَةٍ أنْ تَقُومُوا للّه) و بر روى كليه كوپن ها جملۀ متبركه «لا اله الا اللّه» نوشته شده است؛ آيا اين كار از نظر شرعى جايز است يا نه؟
بسمه تعالى، بنابر احتياط از سوزاندن اجتناب نمايند.
[سؤال 909] 416
بسمه تعالى 27 / 6 / 1358
مقام معظم رهبرى و مرجعيت اسلام و مسلمين، نايب الامام، آيت اللّه العظمى امام خمينى، ادام اللّه ظله العالى على رؤوس المسلمين، روحى و ارواحنا لك الفداء
سلام عليكم، و بعد؛ نام مقدس اللّه و ساير اسماء اللّه و آيات قرآن مجيد و نام مبارک حضرت رسول و ائمه عليهم السلام كه در روزنامه ها و مجلات و كتب ديگر مندرج است، به
ص: 405
زير دست و پا ريخت و پاش است و حتى بعضى از مؤمنين هنگام نماز به جاى فرش و سجاده به كار مى برند يا در منازل كف اتاق زير فرش قرار مى دهند و عاقبت در زباله از بين مى رود و گاهى هم كه تذكر داده مى شود، عده اى منكر حرمت آن مى شوند. در هر حال با برخورد به اين گونه مكتوبات در معابر و غيره با توجه به اين كه بسيار زياد است، تكليف چيست؟ از آن مقام رهبريت و قائد اعظم عاجزانه تمنا دارم رفع نگرانى بفرمايند. و السلام عليكم و رحمة اللّه
بسمه تعالى، از قرار دادن آن در مواضع هتک اجتناب شود.
[سؤال 910] 2662
2. همان گونه كه مطلع هستيد آيات قرآن را در روزنامه ها و نشريات به چاپ مى رسانند و ما به خوبى مى دانيم اين روزنامه ها در دست همگان افتاده و پس از مطالعه، در زباله ها و مراكز كثيف انداخته مى شود. با در نظر داشتن آنچه در كتب فقهى،
در خصوص مسّ آيات قرآن آمده است، نظر حضرت عالى چيست؟ و اگر نقل به معنا بهتر، بلكه لازم است، بفرماييد. لطفاً جواب روشن بدهيد كه مدتى است براى اين موضوع ناراحتم.
بسمه تعالى، چاپ و نشر ممنوع نيست، ولى از انداختن در جاهايى كه موجب هتک مى شود، بايد خوددارى كنند.
[سؤال 911] 417
بسمه تعالى 7 / 2 / 1361
1. وظيفه مسلمين در مقابل آرم جمهورى اسلامى ايران چيست و انداختن آن در زباله دان، زير پا و... چه صورت دارد؟
بسمه تعالى، حكم لفظ جلاله دارد. هتک يا تنجيس آن حرام است على الاحوط.
2. مذاكره مرد و زن نامحرم چه صورت دارد؟ سخنرانى مرد جوان در بين خواهران و بالعكس نيز
ص: 406
چه صورت دارد؟
بسمه تعالى، با حفظ حجاب اسلامى مانع ندارد؛ مگر آن كه مفسده اى در بين باشد.
[سؤال 912]
3. ايستادن و نماز خواندن روى روزنامه و مجله و نشريات ديگر چه صورت دارد؟
بسمه تعالى، اشكال ندارد؛ مگر آن كه موجب هتک مؤمنى يا آيۀ شريفۀ قرآن يا اسم پيمبران و ائمه و يا لفظ جلاله باشد.
4. چون در زمان دولت برادر شهيد رجايى در ظهرها نيم ساعت مخصوص نماز تعيين و ابلاغ به كليه ادارات دولتى شده بود، وظيفه كاركنان دولت در زمان حال نسبت به آن دستور العمل چيست؟
بسمه تعالى، مقررات را مراعات نمايند.
[سؤال 913] 1583
5. هل يجوز رمي الآيات القرآنية وأسماء اللّه تبارك و تعالى بعد تغيير هيئتها مثل الشطب عليها أو تمزيقها أو تغييرها بحيث لا يعرف معناها عند القراءة؟
بسمه تعالى، لا إشكال فيه إذا لم يصدق عليه القرآن و اسم اللّه تعالى عليه بعد التغيير.
[سؤال 914] 1583
6. هل يجوز رمي أسماء «لفظ الجلالة» في القمامة بعدم نيّة الإهانة إليها؟ و ما حكمها إذا كانت مرمية؟
بسمه تعالى، لا يجوز الرمي و لا بدّ من أخذها عن موضع الهتك.
[سؤال 915] 1583
7. ما حكم رمي الجرائد و المجلاّت في مكان الأوساخ علماً أنّها تحتوي على أسماء اللّه سبحانه و تعالى و على بعض الآيات القرآنية الكريمة؟
بسمه تعالى، محكوم بما ذُكر في المسألة السابقة.
ص: 407
[سؤال 916] 418
بسمه تعالى 20 / 11 / 1361
حضور امام عزيز، رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران
ضمن تبريک به خاطر دهۀ فجر و شروع حملۀ نهايى، ان شاء اللّه؛ دربارۀ مسأله اى سؤال برايم پيش آمد كه آن را در زير مى آورم:
1. همان طور كه مطلعيد امروزه در روزنامه ها، در اطلاعيه ها، در اعلاميه ها، نام آفريدگار هستى به زبان هاى فارسى و يا عربى، زياد چاپ مى شود و يا آيات قرآن مجيد در عنوان اين مطبوعات و نشريات، زياد به چشم مى خورد، وظيفۀ ما در قبال احياناً دور انداختن روزنامه هاى كهنه و يا استفاده از آن ها در جهاتى كه چيز نجس با آن ها برخورد نمايد، چيست؟ لطفاً توضيح فرماييد.
بسمه تعالى، بايد از عملى كه اهانت و بى احترامى است اجتناب شود.
2. اگر در كودكى، يكى از اقوام به بچه اى نابالغ جواهرى را اهدا كرده باشد و حالا كودک، بالغ شده، اين جواهر مال فرد بالغ است و فرد، حق انفاق آن را دارد يا نه؟ (البته اين در صورتى است كه پدر و مادر فرد، از اين مسأله ناراضى هستند و انفاق هم در مورد مسأله جنگ و دولت است)
اميد است ان شاء اللّه هرچه زودتر، جواب هاى اين مسائل شرعى را به اين حقير مرحمت فرماييد.
اللهمّ انصر الإسلام و المسلمين، و اخذل الكفّار و المنافقين، و اشغل الظالمين بالظالمين، بحقّ المهدي، يا اللّه! يا اللّه! يا اللّه! يا اللّه.
بسمه تعالى، اگر به خود كودک اهدا شده و ولى شرعى او قبول كرده، ملک كودك است و بعد از بلوغ، اختيار تصرف با خود او است.
[سؤال 917] 419
بسمه تعالى 6 / 5 / 1361
محضر مبارک حضرت امام خمينى
با توجه به اين كه آرم جمهورى اسلامى و كلمۀ مباركۀ «اللّه» و آيات كريمۀ قرآن، روى صفحات روزنامه ها و كاغذهاى ادارى و ساير موارد ديگر چاپ و بعد از
ص: 408
مصرف، غالباً جزء اشياى دور انداختنى مى باشند و در اماكنى كه در شأن اين كلمات مقدّسه نيست، ريخته مى شوند، با عرض ناراحتى قلبى خود از اين امر، خواهشمند است نظر مبارک را در اين مورد اعلام فرماييد. و من اللّه التوفيق
بسمه تعالى، بايد از دور ريختن در جايى كه موجب اهانت است خوددارى نمايند.
[سؤال 918] 420
بسمه تعالى
پيشگاه مبارک زعيم عالى قدر عالم تشيع، حضرت امام خمينى، دام عزّه
پس از ابلاغ عرض سلام و آرزوى مجد و عظمت براى آن حضرت، به عرض اقدس عالى مى رساند نظر مبارک در خصوص آرم جمهورى اسلامى چيست؟ آيا سواى احترام عرفى، احترام ديگرى هم دارد يا نه؟ چه آن كه بعضى مى گويند در حكم اسم جلاله است و اگر چنين باشد، با در نظر گرفتن فتواى علماى بزرگ اسلام (كه در طول تاريخ، اسلام را بارور نمودند) مبنى بر احترام قرآن و اسماء الهى، قابل درک و هضم نيست و تحمل آن براى بسيارى مشكل مى باشد؛ چه آن كه روى هر كاغذ پاره اى اين آرم مشهود است و در زباله دانى ها و كثافات افتاده كه در بسيارى از موارد، برداشتن و تطهير نمودن آن غير ممكن و تكليف ما لايطاق مى باشد.
لطفاً نظر مبارک را در اين باب عنايت فرماييد كه اولاً اين آرم در چه حكمى است؟ و ثانياً با در نظر گرفتن مندرجات سه سطر آخر، وظيفۀ مردم چيست؟
بسمه تعالى، بنابر احتياط واجب حكم لفظ جلاله را دارد و بايد از انداختن آن در مواضع هتک اجتناب شود.
[سؤال 919] 421
بسمه تعالى 22 / 9 / 1361
رياست محترم دفتر حضرت امام خمينى، مدّ ظله العالى
ص: 409
احتراماً: در صدر نامه ها و يادداشت هاى ادارات دولتى و نهادهاى انقلابى، آرم جمهورى اسلامى كه منبعث از اسم مبارک «اللّه» است، منقوش مى باشد و مستحضر هستيد كه بعضى از اين نامه ها به عنوان كاغذهاى باطله، در سطل هاى زباله ريخته مى شود؛ على هذا از مقام عالى رهبرى و مرجع تقليد جهان تشيع، پرسش مى شود كه اين امر از نظر شرعى بلامانع است؟
خواهشمند است پاسخ حضرت امام را در روزنامه و مجله ها درج، تا عامۀ مردم مطلع شوند؟ و السلام
بسمه تعالى، بايد از كارى كه اهانت محسوب شود اجتناب نمود.
[سؤال 920] 1625
3. ما در اين جا مجلات زيادى به زبان ايرانى و عربى قديمى داريم كه چون آيات قرآن و اسم خدا در آن است نمى توانيم آن ها را دور بريزيم؛ آيا مى توانيد به مطبوعات تذكر دهيد كه از نوشتن اسم هاى خدا در روزنامه ها و مجلات خوددارى كنند؟
بسمه تعالى، بايد از انداختن در جاهايى كه موجب هتک است احتراز شود.
[سؤال 921] 422
بسمه تعالى 27 / 1 / 1362
حضور محترم دفتر استفتائات امام، سلام عليكم و رحمة اللّه
پس از عرض سلام، محترماً؛ معروض مى دارد كه روزهاى جمعه در صف جماعت ديده مى شود كه بعضى از برادران روزنامه مى آورند و روى آن مى نشينند و نماز مى خوانند و مسلماً در روزنامه آيات قرآن يا اسم خدا يا كلمۀ اللّه يا اسم ائمه عليهم السلام مى باشد. آيا نماز صحيح است يا خير؟ لطفاً جواب را مرقوم فرماييد. و السلام
بسمه تعالى، تا يقين به هتک و بى احترامى نداشته باشند نمازشان اشكال ندارد و بر ديگران لازم نيست به آن ها بگويند.
ص: 410
[سؤال 922] 593
3. روزنامه ها و مجلات امروز، به بركت انقلاب اسلامى، اكثراً حاوى روايت و آيات قرآن و اسماء خدا و ائمه مى باشد. آيا بسته بندى اشياى مغازه داران و انداختن آن ها به زباله دان چطور است؟
بسمه تعالى، بايد از انداختن آن ها در مواضع هتک خوددارى شود.
[سؤال 923] 423
بسمه تعالى
سؤال هايى را كه مى خواهم عرض كنم اين است كه:
1. روزنامه ها و مجلاتى كه از طرف ايران براى انجمن ما مى رسد و من آن ها را جمع كردم و نمى دانم آن ها را چه كار كنم؛ چون كه نمى دانم آن ها را به دريا بيندازم يا دور بريزم! تقاضا دارم اين مسأله را براى من روشن كنيد.
بسمه تعالى، اگر در آن ها آيات قرآنى و اسماء محترمه باشد، بايد طورى آن ها را از بين برد در صورت لزوم، كه هتک نباشد. مثل به دريا ريختن.
2. در شهر استن فورد يک پسر 11 ساله مسلمان سرطان خون گرفت. ايشان در جمعه شب فوت كردند و متأسفانه در اين كشور كافر امريكا روز جمعه بعد از ساعت 5 بعد از ظهر، بيشتر مغازه ها و ادارات تعطيل است و ما نتوانستيم ايشان را به مرده شورخانه ببريم و غسل دهيم و خاک كنيم. بسيار تلاش كرديم؛ ولى به ما اجازه ندادند و آن پسر را روز دوشنبه خاک كرديم. و ايشان در يک قبرستانى هستند كه طورى اين زمين ها را كنده اند كه هيچ كدام رو به قبله نيست. خلاصه، جنازه صورتش رو به قبله نيست و بيشتر مرده ها يهودى و مسيحى و كمى چينى و ژاپنى مى باشند و ايشان تنها مسلمانى هستند كه در آن قبرستان هستند. مردم مسلمان استن فورد و حوالى تصميم دارند كه در آيندۀ نزديك، يک زمين براى قبرستان مسلمين بخرند. از من سؤال كردند كه آيا از نظر شرعى مى توانند جنازۀ آن پسر را از خاک بيرون بياورند و در زمين مسلمين خاک كنند و يا ايشان را همان جا كه هستند بگذارند؟ مى خواستم از حضور مباركتان تقاضا كنم كه اگر ممكن است در اين مورد هم فرمايشاتى بفرماييد. اگر سرتان را درد آوردم، خيلى معذرت مى خواهم. از خداى تبارک و تعالى خواستارم كه به شما محبوبِ مسلمين جهان سلامتى و تندرستى و عمر طولانى عنايت بفرمايد. و السلام عليكم
ص: 411
بسمه تعالى، دفن مسلمان در قبرستان كفار جايز نيست و اگر متلاشى نشده، بيرون آوردن آن مانع ندارد بلكه در بعض موارد لازم است.
[سؤال 924] 206
2. مشكلى هم در حزب جمهورى برايمان مطرح است و آن روزنامه هاى باطله و پوسترهاى مختلف كه داراى آيه هاى قرآن است، مى خواستم سؤال كنم اولاً آيه هايى كه اعراب و حركت ندارد مانند آيه هاى حركت دار شامل احترام است يا نه و اگر بوده خواهشمندم در اين كار ما را راهنمايى فرماييد زيرا كاغذهاى روزنامه هاى باطله آيا قابل دور انداختن هم نيستند و مشكلى برايمان شده و نمى دانيم با آن ها چه كار كنيم.
بسمه تعالى، كلمات و آيات قرآن خواه با اعراب باشد يا بدون آن حكم قرآن دارد و تنجيس و اهانت آن جايز نيست.
[سؤال 925] 5517
4. در روزنامه ها آيات زيادى از قرآن مجيد و اسماء اللّه و اسماء انبياء و ائمه عليهم السلام به چشم مى خورد. و چون بسيارى از مردم با روزنامه ها سر و كار دارند، به طور اجتناب ناپذير اجناسى را در آن ها مى پيچند و زير دست و پا و بسا در محل هاى نجس و كثيف كه توهين است، مى اندازند و با عدم طهارت آن ها را مسّ مى كنند. آيا وظيفه اى هست كه به نويسندگان و متصديان چاپ تذكر داده شود كه فكرى براى اين موضوع بكنند؟
بسمه تعالى، چنين تكليفى نيست. ولى اگر در موردى توهين و بى احترامى شود، بايد رفع توهين شود.
[سؤال 926] 5629
4. كسى كه مسجدى را نجس كرده است، البته كف آن را و بعداً مسجد را آب پاشى كرده و خلاصه، به واسطۀ راه رفتن و آب پاشى كردن، نجاست به تمام مسجد رسيده
ص: 412
است، تكليف نجس كننده چيست؟
بسمه تعالى، اگر يقين پيدا شود به نجاست مسجد، بايد هر مقدار كه يقينى شده را تطهير نمايند.
[سؤال 927] 6984
4. در حال حاضر نام خداوند متعال و پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم و ائمه معصومين عليهم السلام و آرم جمهورى اسلامى در اكثر روزنامه ها و مجلات و كاغذهاى ادارى و... مشهود است و معمولاً رعايت در حفظ احترام آن نمى گردد، حكم چيست؟
بسمه تعالى، از انداختن آن ها در مواضع هتک آميز اجتناب شود.
[سؤال 928] 424
بسمه تعالى 23 / 5 / 1361
قم، دفتر حضرت امام امت، خمينى بت شكن، سلام عليكم
عده اى معتقدند به لحاظ آن كه كلمۀ اللّه را بايد با وضو لمس كرد و به دلايل ديگر، در نوشته هاى خود در مجلات، روزنامه ها، نامه ها و حتى سيماى جمهورى اسلامى ايران به جاى كلمۀ اللّه، چند نقطه مى گذارند.
عده اى ديگر در مقابل معتقدند كه حذف كلمۀ اللّه در نوشته ها توسط رژيم خائن گذشته به دليل آن كه مردم را از ياد اللّه غافل نگه دارد اعمال شده، و از طرفى آرم جمهورى اسلامى خود كلمۀ اللّه است كه در تمامى نوشته هاى رسمى به كار مى رود و به دلايل فوق، نوشتن كلمۀ اللّه را امرى اجتناب ناپذير و ضرورى مى دانند؛ لذا در صورتى كه نظر حضرت امام سؤال و اعلام شود، همگان موظّف به اجراى آن بوده و مفيد واقع خواهد شد؛ ان شاء اللّه.
بسمه تعالى، در نوشته هاى رسمى بايد مطابق مقررات عمل شود.
ص: 413
[سؤال 929] 425
بسمه تعالى 4 / 2 / 1362
با عرض سلام به امام امت و پدر عزيز
پدر گرامى، خيلى دوست مى داشتم از نزديك جمال شما را ببينم و دست شما را ببوسم. رهبر كبير انقلاب از عالى جناب يک درخواست و يک سؤال داشتم. البته من يک معلول هستم.
اما درخواست: من بيش از چهار بار شكايت كرده ام كه يک صندلى چرخ دار موتورى به من بدهند، ولى در عوض يک صندلى چرخ دار به من دادند. من به اين وسيله خيلى نيازمندم. خواهش دارم كارى بفرماييد.
و اما سؤال: بنده يک فرد مسلمان هستم و نماز مى خوانم، ولى اشكالى در اين وسط است و آن هم منى است و هرچند غسل مى نمايم باز شبش منى در مى آيد و من نمى توانم اين قدر به حمام بروم. آيا مى توانم با لباس نجس تيمم نمايم؟ خواهشمند است مشكلات مرا حل نماييد. و السلام
بسمه تعالى، با لباس نجس نمى توانيد نماز بخوانيد و براى نماز، لباس پاک داشته باشيد؛ ولى اگر غسل ضرر داشته باشد با تيمم بدل از غسل نماز بخوانيد.
[سؤال 930] 228
11. كسى كه شب را مى خوابد و صبح بيدار مى شود مى بيند كه محتلم شده و بدن و لباسش آلوده به منى شده و براى خواندن نماز وقت ندارد غسل كند و نمى داند نجاست به كجاى بدنش خورده تكليفش چيست؟ آيا مى تواند بدون آب كشيدن جاهاى نجس بدن و بدون اين كه لباس هايش را عوض كند تيمم كند و نماز بخواند؟
ص: 414
بسمه تعالى، بايد هر جاى بدن را كه يقين دارد نجس شده آب بكشد و لباس را عوض كند و با تيمم نماز بخواند.
[سؤال 931] 468
2. بعد از رسيدن به سن بلوغ، اكثر اوقات نسبت به مسأله نجاست، بدون اهميت بودم و حتى در چند مورد با وجود عين نجاست در لباس، به آن اهميت نداده بودم و حالا كه به اشتباهم پى برده ام، مى بينم كه براى پاک شدن، بايد تمام لباس ها و فرش ها و حتى لباس هاى افراد ديگر خانواده و در و ديوارها را نيز آب بكشم و به خوبى واقفيد كه اين، كار مشكلى است و در غير اين صورت هم نمازهايم باطل مى شود؛ لطفاً توضيح دهيد كه چه كار بايد بكنم؟ و در ضمن آيا نمازهايى كه تا كنون خواندم باطل است؟
بسمه تعالى، آب كشيدن تمام زندگى لازم نيست ولى لباس و بدن نمازگزار و همچنين ظروف غذا بايد پاک باشد.
[سؤال 932] 326
7. كسى كه قسمتى از بدنش به وسيلۀ بول و مانند آن نجس شود، اگر لباسش پاک باشد مى تواند نماز بخواند؟
بسمه تعالى، بايد بدن خود را آب بكشد و نماز بخواند.
[سؤال 933] 426
بسمه تعالى
كسى كه بعد از نماز متوجه شود كه لباس و يا بدنش نجس بوده، نمازش صحيح است؟
بسمه تعالى، صحيح است.
[سؤال 934] 6801
4. در صورتى كه در روى لباس، لكۀ كم رنگى از خون حيض باشد كه با چند بار
ص: 415
شسته شدن از بين نرود، آيا نماز خواندن با اين لباس صحيح است يا خير؟
بسمه تعالى، اگر رنگ است نه خون، صحيح است.
[سؤال 935] 427
بسمه تعالى 29 / 8 / 1361
محضر مبارک حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى مدّ ظله العالى
1. اگر كسى نتواند عمل استبراء را انجام دهد و بعد از بول كردن مقدارى بول از مجراى آلت بيرون آيد و لباس و بدن را نجس كند و نتواند لباس و بدن خود را پاک كند، نماز خواندن به اين حالت اشكال دارد يا نه؟
2. اگر كسى نتواند طهارت بگيرد و خود را پاک كند و از روى ناتوانى نماز را با بدن و لباس نجس بخواند نماز به اين حالت اشكال دارد يا نه؟
بسمه تعالى، 1 و 2، در فرض عدم امكان تطهير و عدم امكان نماز در حال برهنگى، نماز با همان حال صحيح است.
3. اگر كسى نتواند غسل ارتماسى و غسل ترتيبى انجام دهد، مى تواند همين طور كه زير دوش حمام هست نيت غسل كند يا نه؟
بسمه تعالى، زير دوش غسل ترتيبى صحيح است.
در پايان از امام بزرگوار خواستاريم و تقاضا مى نماييم كه ما را دعا كنيد، و از خدا طلب مغفرتى هم براى ما معلولين بكنيد و از خداوند متعال سر نماز بخواهيد تمام معلولين را شفا دهد و يک نظر عنايتى هم به ما بندگان گنه كار بنمايد و ما را مورد رحمت خود قرار دهد.
[سؤال 936] 428
بسمه تعالى 25 / 5 / 1361
حضور محترم امام امت اين قلب تپندۀ انقلاب خونبار حسينى سلام عرض نموده و اميدوارم كه با توفيقات خداى تبارک و تعالى تا انقلاب آقايمان مولا حجة بن الحسن از تمام بليات محفوظ و عمرتان طولانى گردد و در زير سايۀ اسلام عزيز به خدمت در راه اللّه ادامه دهيد و به رهنمودهاى خود به ملت عزيز ادامه دهيد.
ص: 416
اى امام عزيز! براى اين جانب مسأله شرعى پيش آمده است و آن اين كه من هر چند شب يک بار در خواب، چه در جبهه و چه در خانه در رختخواب خود بول مى نمايم و چون در جبهه لباسى براى عوض كردن ندارم و در عرض سه ماه به ما لباس مى دهند؛ وظيفۀ شرعى اين جانب را ذكر نماييد. در موقعى كه لباس براى عوض كردن در جبهه ندارم؟ و السلام عليكم و رحمة اللّه و بركاته
بسمه تعالى، لباس را تطهير نماييد و يا اين كه بدون آن لباس نماز بخوانيد و اگر ممكن نيست مانع ندارد، و با همان لباس نماز بخوانيد.
[سؤال 937] 429
بسمه تعالى
محضر مقدس آيت اللّه العظمى حضرت امام خمينى، روحى له الفداء، سلام عليكم
1. در مورد مسأله اى جواب فرموديد كه اگر در جبهه و جنگ، با جنابت و همان لباس آلوده به نجاست نماز بخوانيد جايز است؛ البته درصورتى كه در خطوط مقدم باشيد و براى شما امكان تعويض لباس و تغسيل بدن امكان نداشته باشد. آيا آن طور نماز خواندن اعاده دارد يا خير؟
بسمه تعالى، اگر به طورى كه وظيفۀ او بوده نماز خوانده اعاده ندارد.
2. در صورتى كه احتمال خطر زياد باشد، يعنى انسان در محل تيررس باشد يا خطر خمپاره 60 كه تا مسافت 1500 متر مى رسد باشد و احتمال زيادى است كه انسان شهيد شود، اگر در اين صورت روحانى اعزامى به خطوط مقدم براى تقويت روحيۀ بچه ها ايستاده نماز بخواند، به طورى كه اگر نشسته بخواند تضعيف روحيه رزمندگان مى شود، در اين صورت تكليف نمازگزار كه بايد نشسته بخواند ولى ايستاده مى خواند چيست؟ البته خاک ريز، جلو ديد است.
بسمه تعالى، اگر در ايستاده نماز خواندن، خوف خطر است بايد نشسته بخوانيد، و سعى كنيد با توضيحات از تضعيف روحيۀ رزمندگان جلوگيرى شود.
[سؤال 938] 612
2. بنده لباس و بدنم ناپاک است و فقط دست و صورت را مى توانم پاک كنم و
ص: 417
لباس و وسايل پاک نمودن در دسترس نيست. آيا مى توانم نماز را بدان طريق بخوانم يا خير؟ جواب مرقوم فرماييد.
بسمه تعالى، اگر تمكن از تطهير بدن ندارد، با بدن نجس نماز بخواند و اگر تمكن از تطهير يا تعويض لباس ندارد و اميد زوال عذر در وقت نيست، در صورتى كه كندن لباس براى او ضرر يا مشقت دارد، در لباس نجس نماز بخواند و اگر كندن لباس ضرر و مشقت ندارد، بدون لباس نماز بخواند.
[سؤال 939] 430
بسمه تعالى
حضور مبارک حضرت امام خمينى
من فردى پاسدار هستم و همين روزها مى خواهم به خط اول جنگ بروم. اگر در جنگ لباس ما كثيف شد و وقت نشد كه آن را بشوييم، آيا با همين لباس مى توانيم نماز بخوانيم؟ اگر ممكن است يک كمى توضيح دهيد.
بسمه تعالى، اگر امكان تطهير يا تبديل تا آخر وقت نباشد و نتواند آن لباس را در حال نماز درآورد نماز در آن صحيح است و قضا ندارد.
[سؤال 940] 7048
2. آيا خونريزى دندان باعث ابطال وضو و نماز مى شود؟
بسمه تعالى، موجب بطلان نمى شود.
[سؤال 941] 446
4. اگر همسر انسان در خانه، با لباس نجس نماز بخواند و احتياط نكند، آيا بر انسان واجب است كه به او بگويد؟
بسمه تعالى، واجب نيست به او بگويد.
ص: 418
[سؤال 942] 431
بسمه تعالى 29 / 5 / 1361
فرشى كه به واسطۀ منى نجس شده و اشخاصى بدون اطلاع، روى آن فرش نماز خوانده اند، حكم شخصى كه فرش را نجس كرده و نمازگزاران چيست؟ از خداوند قادر و توانا خواهان طول عمر براى رهبر عزيز تا ظهور مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و پيروزى و نصرت براى مسلمين و نيروهاى رزمنده هستم.
بسمه تعالى، بايد به صاحب فرش اطلاع دهد و نماز نمازگزاران صحيح است.
[سؤال 943] 432
بسمه تعالى 10 / 11 / 1361
دفتر امام امت و رهبر كبير انقلاب اسلامى
سلام عليكم، بعد از سلام به استحضار مى رساند در صورتى كه آشپزى در بيمارستان كه مشغول طبخ غذا جهت بيماران است در موقع غذا كشيدن متوجه شود كه فضلۀ موش داخل ديگ برنج است در اين صورت تكليف شرعى چيست؟ خواهشمند است جواب را ارسال فرماييد. و السلام على من اتبع الهدى
بسمه تعالى، جايز نيست غذاى متنجس را به خورد افراد دهد، ولى تا يقين به اين كه فضله از موش است پيدا نكند، حكم به نجاست نمى شود.
[سؤال 944] 433
بسمه تعالى
1. چند نفر يک جا مهمان باشند يكى از مهمان ها ديد كه غذا نجس شده آن يک نفر نخورد و ديگران بخورند براى اين نفر كه ديده چيزى نيست؟ شما بيان فرماييد.
ص: 419
بسمه تعالى، چيزى بر او نيست.
2. كسى زنش مريضه يا ضعيف باشد نذر كند براى رضاى خدا به او گوشت مرغ بدهد و ثواب آن را براى اموات خود هديه كند آيا اين نذر صحيح است؟
بسمه تعالى، صحيح است.
3. روحانيون بر منبر مى گويند بارود (سبيل مردان) اگر دراز شد به طعام رسيد طعام نجس مى شود يا به آب خورد آب مثل شراب نجس مى شود. شما بيان فرماييد.
بسمه تعالى، نجس نمى شود.
[سؤال 945] 434
بسمه تعالى 18 / 8 / 1358
حضور محترم حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى، دامت افاضاته
ضمن سپاس و درود بى پايان به رهبر عظيم الشأن و عالى قدر انقلاب جمهورى اسلامى ايران، امام خمينى
چندى است كه در آشپزخانه رستوران ماهشهر كه شركت نفت آن را اداره مى نمايد، يک شخص مسيحى را جهت اداره امور رستوران و تنظيم برنامه غذايى و متصدى آن جا مأمور نموده اند. لازم است به عرض برسانم كه اين شخص هيچ گونه در طبخ غذا و نيز تحويل اجناس به آشپزخانه مداخله ندارد؛ اما در بعضى از همكاران بنده ايجاد سوء تفاهم نموده، به گونه اى كه غذاى رستوران را غير اسلامى دانسته و از خوردن غذا در رستوران امتناع مى نمايند كه اميدوارم روشن نمودن اين مسأله از طرف امام، سوء تفاهم را مرتفع فرمايد. السلام عليكم و رحمة اللّه و بركاته
بسمه تعالى، اگر با رطوبت، ملاقات با غذا يا ظرف هاى آن نكند اشكال ندارد.
ص: 420
[سؤال 946] 3677
5. آيا استفاده از ماشين لباس خشک كن در امريكا كه لباس هاى خيس را در آن مى ريزند و امريكايى ها نيز از اين ماشين استفاده مى كنند اشكال دارد يا خير؟
بسمه تعالى، استفاده از ماشين مانع ندارد، ولى اگر لباس خيس باشد و با چيز نجس ملاقات كند نجس مى شود و احكام نجاست دارد.
[سؤال 947] 6228
3. هر چيزى كه در انگلستان در قوطى ها و غير آن بسته بندى مى كنند حتماً دست خورده اهل كتاب يا مشرک يا كافر است. در مثل چنين كشورى شير و روغن و كره و نان فرنگى و بيسكويت و غير آن ها را خوردن شرعاً چه حكمى دارد؟
بسمه تعالى، اگر يقين به ملاقات با بدن كافر با رطوبت مسريه نباشد محكوم به طهارت است.
[سؤال 948] 435
بسمه تعالى
دفتر محترم امام خمينى
با سلام، چون ما در آزمايشگاه بيمارستان كار مى كنيم و به طور روزمره با مسائل زير مرتبط مى باشيم؛ خواهشمند است، پاسخ آن ها را بفرماييد.
1. آلوده شدن دست به بول و خون انسان؟
بسمه تعالى، نجس مى شود.
2. تماس دست با انواع الكل ها: صنعتى - شيميايى و الكل سفيد (ماده اصلى مشروبات الكلى) چه حكمى دارد؟
بسمه تعالى، اگر معلوم نيست كه الكل مست كننده و از چيز مايع به دست آمده، محكوم به طهارت است.
3. تماس دست با دست خانم ها جهت خون گرفتن؟
بسمه تعالى، در غير مورد ضرورت اجتناب كنيد.
ص: 421
[سؤال 949]
4. تماس دست با دست غير مسلمان، در حالتى كه دست خشک يا عرق كرده و يا خيس باشد، چه دست خود ما و چه دست او؟
بسمه تعالى، مانع ندارد و نجس نمى شود. و در صورتى كه با رطوبت ملاقات شود نجس مى شود.
[سؤال 950] 3774
2. بعضى از افراد با اين افراد مذكور هم غذا بودند. چند مدت اين شخص غذا خورده است. از جهت بى باكى بوده، نه از جهت جاهل بودن به مسأله، چه صورت دارد؟
بسمه تعالى، اگر با رطوبت ملاقات شده، حكم استعمال غذاى نجس را دارد و بايد مواضع ملاقات تطهير شود.
[سؤال 951] 436
بسمه تعالى 9 / 10 / 1361
دفتر حضرت امام خمينى
پس از عرض سلام، اميد است آن وجود مبارک، در پناه خداوند و در سايۀ حضرت ولى عصر محفوظ باشد. اميد است دربارۀ چند سؤال شرعى، اين جانب را راهنمايى و ارشاد بفرماييد.
در يک كارخانه كه در حدود چهارصد نفر كارگر مشغول كار مى باشند، چند نفر از برادران مسلمان كه در قسمت دفتر كارمند هستند و سه نفر يهودى - يكى رئيس حسابدارى است و يكى رئيس كل كارگزينى است و يكى در قسمت توزيع نخ در انبار مى باشد - و اين ها و چند نفر از كارمندان و كاركنان مسلمان ظهر ناهار با هم مى خورند، در صورتى كه هر روز يكى از خانه ناهار مى آورد؛ اميد است ارشاد فرماييد.
ص: 422
1. آيا غذا كه در خانۀ يهودى طبخ شده و آورده و آشپز يهودى است، براى مسلمان چه صورتى دارد؟
2. غذا كه در خانۀ ارمنى طبخ شده و آشپز ارمنى است و همين طور سالاد كه با خيار و گوجه درست شده براى يک مسلمان چه صورتى دارد؟
بسمه تعالى، غير مسلمان - هر كه باشد - محكوم به نجاست است و غذا اگر با بدن تر غير مسلمان تماس پيدا كند و يا آن كه غذاى تر با بدن او تماس حاصل كند، خوردن آن بدون تطهير جايز نيست.
3. آيا جايز است يک نفر يهودى رئيس كل كارگزينى كارخانه باشد؟
بسمه تعالى، استخدام غير مسلمان تابع مقررات دولت اسلامى است و اشكال ندارد.
[سؤال 952] 437
بسمه تعالى 31 / 3 / 1361
حضور محترم حضرت امام امت، نايب الامام، جناب آقاى حاج آقا روح اللّه الموسوى الخمينى، سلام مى رسانم.
بعد از سلام، ان شاء اللّه كه حال آن امام عزيز خوب و در صحت و سلامتى به سر مى بريد و اين جانب از خداوند متعال مى خواهم شما را در پناه خود قرار داده و طول عمر شما را از خداوند مى خواهم.
بارى از اين كه براى آن امام امت نامه اى نوشتم، براى اين است كه مسائلى براى اين جانب پيش آمده كه آن را از توضيح المسائل نتوانستم حل كنم. مسائل عبارت از اين هايى است كه در زير ورقه توضيح مى دهم:
1. مسلمان مى تواند از يک انسان ارمنى، و يا كليمى جنس بخرد؟
2. يک انسان ارمنى - كه به عيسى مسيح عقيده دارد - مى تواند براى مسلمان كار بكند؟
3. اگر اين كارگر با مواد غذايى سر و كار دارد چه بايد كرد؟
ص: 423
بسمه تعالى، غير مسلمان محكوم به نجاست است و اگر به چيز تر يا با دست تر به چيزى دست بزند، نجس مى شود و احكام نجس، در رساله مذكور است ولى خريد و فروش با غيرمسلمان مانع ندارد.
[سؤال 953] 2635
2. در جنسى كه براى شيرين كردن - مانند بادام - آن را خيس مى كنند و ديگ آن بيش از صد كيلو بادام مى گيرد، پس از خيس كردن، در آب آن فضلۀ گربه ديده شود، آن بادام و آب پاک است يا بادام و ديگ را بايد تطهير كرد؟
بسمه تعالى، اگر فضله در آب است و آب در بادام نفوذ كرده، نجس است.
[سؤال 954] 399
2. اگر جايى از بدن زخم شود و خشک گردد آيا باز هم اگر چيزى با ترى به آن برسد نجس مى شود؟
بسمه تعالى، اگر جاى زخم نجس باشد، مسّ با رطوبت مُسريه موجب سرايت مى شود.
[سؤال 955] 1673
2. بعضى از مايعات - مثل رنگ ها كه بر درب ها مى زنند - اگر نجس شوند در صورت انجماد آيا قابل تطهير هستند يا نه؟ و ظاهر آن ها چطور؟
بسمه تعالى، ظاهر آن قابل تطهير است.
[سؤال 956] 438
بسمه تعالى
پس از عرض سلام به رهبر كبير انقلاب، حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى؛ سؤالاتى براى من مطرح است كه از اين قرارند:
1. لباسى كه ما در ماشين شويى مى شوييم آيا صحيح است كه در ماشين خشک
ص: 424
كنى بياندازيم؟ چون كه امريكايى ها وقتى لباسشان را از ماشين شويى در مى آورند و رطوبتى به آن لباس ها هست كه با دست آن ها مرتبط مى شود و بعد داخل ماشين خشک كنى مى اندازند و از آن جايى كه حرارت، پاک كننده نيست، وظيفۀ ما در اين حالت چيست؟
بسمه تعالى، چنانچه لباس، داراى رطوبت مسريه باشد و داخل ماشين خشک كنى نجس باشد، لباس نجس مى شود.
2. تا آن جايى كه من خبر دارم، اخيراً شما فتوايى در مورد اين كه افراد حزب اللهى نبايد در كشورهاى كفر با افراد ضد انقلاب برخورد داشته باشند؛ مگر به حسب دفاع از خود، وظيفۀ ما در مقابل اين كه اگر روزى چند تا از منافقين يا چپى هاى ضد انقلاب يكى از حزب اللهى ها را بگيرند بزنند، چيست؟ آيا ما مى توانيم كارى را كه تا به حال مى كرده ايم انجام دهيم يعنى در اولين فرصت، حزب اللهى ها را جمع كرده و به آن ها حمله كنيم يا اين كه نه، بايد گذشت كنيم و يا اين كه همان افرادى كه دست داشته اند را تنبيه كنيم؟ كه اگر حالت دوم مورد نظر است، مسلّماً همۀ آن ها دفاع خواهند كرد و در اين صورت، اگر همۀ آن ها حمله كردند موقع تنبيه آن چند نفر، آيا جايز است كه همۀ آن ها را تنبيه كرد يا خير؟
بسمه تعالى، دفاع از اسلام و مسلمين و حمايت از انقلاب اسلامى ايران لازم است.
3. آيا تلفن كردن به ايران و به حساب بانک ها و شركت هاى بزرگ امريكايى گذاشتن، كار درستى هست يا خير؟ البته اخيراً شنيديم كه شما تحريم كرده ايد ولى ما نه امضاى شما را و نه آن حكم را ديديم و كسانى هم كه به ما گفته بودند، خودشان هم نمى دانستند، فقط شنيده بودند؛ لطفاً ما را راهنمايى فرماييد.
بسمه تعالى، بدون اجازۀ مسئولين مربوطه، جايز نيست و موجب ضمان است.
[سؤال 957] 4942
3. اگر لباس را غير مسلمان شسته باشد، ولى لباس در آفتاب خشک شده باشد، آيا آن لباس پاک است؟
بسمه تعالى، اگر با رطوبت، با دست كافر ملاقات كرده و تطهير نشده، محكوم به نجاست است.
ص: 425
[سؤال 958] 439
بسمه تعالى 9 / 7 / 1361
با سلام و درود بر امام امت و رزمندگان جبهه هاى حق
سلام برادران عزيز؛ من يكى از كارمندان سفارت جمهورى اسلامى در كشور كفر و الحاد روسيه شوروى خدمت مى كنم؛ چند سؤال شرعى برايم پيش آمده است، اميدوارم به آن ها پاسخ دهيد:
1. با نهايت تأسف، هنوز هم پيش خدمت هاى روسى در سفارت كار مى كنند، آيا مى شود چاى كه به دست آن ها درست مى شود و يا چيزهاى ديگر را خورد يا نوشيد؟
بسمه تعالى، چيزى كه در حال ترى و رطوبت با دست و بدن غير مسلمان تماس پيدا كند محكوم به نجاست است.
2. ماهى فلس دارى كه در فروشگاه فروخته مى شود و اطمينان نداريم از چگونگى صيدش - فقط تلويزيون، صيد ماهى را به وسيلۀ تور نشان مى دهد و از مرده بودن آن در آب هم اطلاعى نداريم - آيا مى توان از اين نوع ماهى استفاده كرد يا خير؟
بسمه تعالى، اگر اطمينان نداريد كه در بيرون آب مرده باشد، بهتر است اجتناب نماييد؛ بلكه موافق احتياط است.
3. گاهى مسلمانانى كه دهانشان بوى مشروب مى دهد تقاضاى قرآن مى كنند، آيا مى شود به اين افراد قرآن داد يا خير؟
بسمه تعالى، چنانچه موجب هتک قرآن باشيد در دسترس او قرار ندهيد.
4. در فروشگاهى كه مخصوص كارمندان خارجى است گاهى اوقات مرغ هايى با مارک ذبح اسلامى از كشورهاى آلمان غربى - چكسلواكى و غيره فروخته مى شود آيا مصرف اين نوع مرغ اشكال دارد يا خير؟
بسمه تعالى، نوشته ميزان نيست اگر احتمال مى دهيد كه فروشنده مسلمان تذكيه شرعى آن را احراز كرده و در دسترس مشتريان مسلمان قرار مى دهد خريدن و مصرف آن اشكال ندارد.
[سؤال 959] 5528
2. در مورد مستخدم هايى كه مسلمان نيستند ولى متديّن به اديان الهى اند و به لحاظ
ص: 426
وجوب استفاده از خدماتشان در امور ميهمانان و نظافت نمايندگى، استخدامشان ناگزير است، طبيعتاً يكى از وظايفى كه انجام مى دهند شست وشو و نظافت - و لزوماً لمس اشياى تر، در هنگام شست و شو - است، با توجه به فتواى حضرت امام در مورد نجس بودن غير مسلمان، استفاده از اين ها براى وظايف فوق چه حكمى پيدا مى كند؟
بسمه تعالى، غير مسلمان نجس است و چنانچه با رطوبت با چيزى ملاقات كرد نجس مى شود.
[سؤال 960] 440
بسمه تعالى 7 / 10 / 1361
محضر مبارک حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى
ضمن عرض سلام و تحيت؛ به استحضار مى رساند: در اين شركت در قسمت روغن پركنى، يک سرپرست مشغول به كار است كه ايشان داراى دين مسيحيت مى باشد و البته در كارشان هم موفق و مورد رضايت كامل همه هستند، ليكن ايشان به علت اين كه لازمه كارشان مى باشد. در بعضى از مواقع، جهت سنجيدن روغن و تعمير دستگاه هاى آن به روغن مايع دست زده و مى زند. از آن جايى كه نامبرده داراى مذهبى به غير از اسلام هستند، تماس دست او با روغن از لحاظ شرعى چه صورتى دارد؟ خواهشمند است تعيين تكليف فرماييد.
بسمه تعالى، نجس مى شود؛ ولى بر كسى كه شک دارد، محكوم به طهارت است و اعلام لازم نيست.
[سؤال 961] 1560
2. چون در جبهۀ جنوب و جاهاى ديگر جبهه، از توالت هاى صحرايى استفاده مى كنند، با توجه به گرماى جنوب مگس هاى زيادى در درون توالت و روى غائط مى نشينند و وقتى ما به توالت مى رويم، به روى بدن و لباس هايمان مى نشينند. آيا با نشستن روى بدن و لباس، نجس مى شويم يا خير و وظيفه ما نسبت به اين مسأله
ص: 427
به چه صورت بايد باشد؟
بسمه تعالى، تا يقين به انتقال نجاست حاصل نشود، محكوم به طهارت است.
[سؤال 962] 145
3. در مقدارى شكر نم دار كه خيس نبوده و با دست، حس مى شود كه نم دارد و خشک نيست، تعدادى فضلۀ موش ديده شده (به بعضى از فضله ها شكر چسبيده). آيا اين شكر، نجس است يا خير؟
بسمه تعالى، اگر شک در سرايت نجاست به شكر باشد، محكوم به طهارت است.
[سؤال 963] 441
بسمه تعالى 18 / 12 / 1361
محضر مبارک حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى، سلام عليكم؛ اميدوارم كه وجود آن حضرت در كمال سلامتى باشد.
زنى هستم كه چند سالى است ازدواج كرده ام، مدتى است به وسواس شديد در اعمالم و به خصوص در نجس - پاكى مبتلا شده ام، مثلاً اگر دستم را آب مى كشم، بعد در خوب آب كشيدن و يا در اصل عمل، دچار شک و ترديد مى شوم و اين ابتلا به كلى زندگى را بر من ناگوار كرده است. ديشب جمال نورانى آن حضرت را در خواب ديدم كه عرض حال مى كردم و امروز تصميم به نوشتن نامه نمودم براى اين كه قلبم آرامش پيدا كند.
مرقوم بفرماييد كه اگر هر عملم را به تنهايى يک بار انجام دهم، آيا كفايت مى كند و در نزد خداوند مسئول نيستم؟
ص: 428
خداوند شما را براى مسلمين جهان تا ظهور حضرت بقية اللّه حفظ بفرمايد.
بسمه تعالى، شما به شک هاى خود نبايد اعتنا كنيد و اگر اعتنا كنيد، كار حرامى كرده ايد و هر عمل واجب را بيش از يک بار نبايد انجام دهيد و اگر انجام دهيد، حرام است و هر وقت شک در نجاست يا صحت عملى كرديد، بايد بنا بر طهارت و صحت بگذاريد و اگر بر خلاف آن عمل كنيد، جايز نيست.
[سؤال 964] 3134
6. انسانى كه زياد ک مى كند بايد چه كار كند؟ مثلاً وقتى به مهمانى مى رود غذايى را كه مى خواهد بخورد، شک مى كند كه از چه راهى تهيه شده است يا مثلاً به حمام كه مى رود، اصلاً شک مى كند كه در و ديوار حمام نجس است، بايد چه كار كند؟
بسمه تعالى، نبايد به شک اعتنا كند و بايد بنا بر حليت و طهارت بگذارد.
[سؤال 965] 208
3. آيا تكليف مقلدين شما در توضيح المسائل براى شخص وسواسى هم به يک ميزان است يا نه؟ به خصوص كه اين شخص در نجاسات وسواس داشته باشد، آيا بايد مثل يک شخص سالم عمل كند يا اين كه شما فتواى ديگرى دربارۀ شخص وسواسى داريد؟ با توجه به اين كه اين شخص تنها دربارۀ خودش نيست.
بسمه تعالى، وسوسه از شيطان است. جايز نيست به آن اعتنا نمايد؛ بلكه بايد در طهارت و نجاست و غسل و وضو مثل متعارف مردم عمل كند.
[سؤال 966] 87
3. بعضى از خانم ها در مسائل مختلف طهارت، داراى وسواس هستند، به حدى كه در بعضى موارد مطلقاً فتواى مرجع تقليدشان را نيز قبول نكرده و فقط عمل به همان برنامۀ وسواسشان مى كنند؛ آيا در اين موردهاى خاص، لطمه اى به باب
ص: 429
تقليدشان مى خورد يا خير؟
بسمه تعالى، جايز نيست و بايد از وسوسه اجتناب نمايند.
[سؤال 967] 442
بسمه تعالى
قم، حضور محترم دفتر استفتاى امام
من در مدرسه اى نسبتاً وسيع واقع در تهران تدريس مى كنم؛ در قسمتى از حياط مدرسه، توالت ها قرار دارند؛ در قسمت ديگر حياط، ساختمان مدرسه قرار دارد.
توالت ها - يعنى كناره هاى داخل توالت ها - نجس است؛ وقتى باران مى بارد و اين باران قطع مى شود احياناً دانش آموزان براى زنگ تفريح از كلاس ها خارج مى شوند؛ در اين حين، حياط مدرسه كاملاً خيس است و تعدادى از دانش آموزان ديده شده به توالت مى روند و كف كفش هايشان نجس مى شود؛ بعد كه زنگ كلاس زده مى شود، دانش آموزان همه - كه حدوداً 600 الى 700 نفر هستند - با كفش هاى خيس از يک يا دو درب، همگى وارد سالن مدرسه و بعد وارد كلاس مى شوند (يعنى كف سالن تا حدودى تر مى شود) بعد مستخدم مدرسه تقريباً هر دو روز يک بار با گونى هاى تر، كف سالن ها را تى مى كشد؛ يعنى آن شخصى كه با پاى نجس و تر وارد سالن شده، با تى (گونى) به همه جا كشيده مى شود و روزهاى ديگر كه خوب سالن ها خشک است، بر اثر حركت دانش آموزان، گرد و خاک به پا مى شود و بر روى لباس ها و بدن هاى ما مى نشيند.
سؤال اين است كه آيا اولاً دانش آموزانى كه به (فاصلۀ توالت ها تا ساختمان مدرسه حدوداً چهل الى پنجاه متر است) توالت مى روند و كفش هايشان نجس مى شود و به محوطۀ حياط مى آيند - كه حياط هم خيس است - تا بخواهند وارد سالن و راهروها بشوند، آيا نجاست را در طى اين مسافت به داخل سالن ها و راهروها انتقال داده اند، يعنى سالن ها و راهروها نجس مى شود، كه به تبعيت آن، گرد و خاكش هم كه
ص: 430
به پا مى شود نجس باشد يا خير؟ زيرا اگر اين طور باشد، ما بايد هر روز تا پس از مرخص شدن، به حمام برويم كه كارى است بسيار مشكل.
خواهشمندم حكم مسأله را بيان فرماييد؟
بسمه تعالى، اعتنا به اين امور كه از وسوسه است نكنيد و تا يقين به نجاست نداريد، محكوم به طهارت است.
[سؤال 968] 4943
4. هنگام وضو در منازل و دستشويى هايى كه قبلا خارجى ها از آن ها استفاده نموده اند معمولاً ترشحاتى به بدن و يا مثلاً از زمين به پاهاى انسان مى رسد با توجه به اين كه معمولاً هر روز سطح زمين ها و دستشويى ها را با مواد مايعى فقط يک بار تميز مى كنند آيا اين ترشحات نجس است؟
بسمه تعالى، اگر يقين به نجاست محلى كه از آن جا ترشح مى شود داشته باشيد بايد از آن اجتناب شود مگر آن كه ترشح از آب لوله باشد.
[سؤال 969] 443
بسمه تعالى
اشيايى كه معمولاً مردم به كارگاه ها براى تعمير مى آورند مانند سماور و تلفن كه احتمالاً تعدادى از آن ها متعلق به غير مسلمان مانند مسيحى و يا زردشتى مى باشد اين اشيا پاک است يا خير و كارگاه ها مجاز به قبول آن ها براى تعمير مى باشند يا خير؟
بسمه تعالى، بدون علم به نجاست محكوم به طهارت است.
[سؤال 970] 444
بسمه تعالى 31 / 5 / 1361
محضر مبارک حضرت امام خمينى مدّ ظله العالى
پسرم و همسرش از نان و نفت اجتناب كرده و مى گويند: براى اين است كه افراد لااُبالى به آن دست مى زنند. حتى از اجناس خانه خود از فرش و وسايل ديگر كه از
ص: 431
بازار خريده و آب نكشيده اند، اجتناب مى كنند. و بالاخره مرتب تنها در خانه هستند و جلوى حوض، يا خود را آب مى كشند و يا لوازمات و چيزهاى ديگر منزل را آب مى كشند و تازه با يک بار در آب زدن، اكتفا نمى كنند؛ بلكه هر چيزى را كه به نظرشان
نجس است، چند بار داخل آب فرو مى برند و در مى آورند. مثلاً دست خود را پس از چند مرتبه در آب فرو بردن و در آوردن، پاک مى دانند و مى گويند: با يک بار، آب همه جاى آن را نمى گيرد و بعضى قسمت ها در اثر هوايى كه داخل آب هست و روى دست را اشغال مى كند، خشک مى ماند و در نتيجه نجس است. وقتى كه عروس من مى خواهد غذا درست كند، اول برنج و گوشت را در بيرون با شلنگ مى شويد، بعد در داخل حوض مى گذارد و آب مى كشد و بعد غذا درست مى كند و يا پس از جارو كردن منزل خود، در حوض مى رود و خود را آب مى كشد و مى گويد: اين گرد و خاک ها كه به بدن من تماس گرفته نجس است.
و با اين كه به اين انقلاب و به شما علاقه زيادى دارند و مقلد شما هم مى باشند، به خاطر همين وسواس زياد، در مراسم راهپيمايى و نماز جمعه شركت نكرده، و حتى براى نماز جماعت هم به مسجد نمى روند. با اين كه حضرت عالى اين قدر تأكيد در نماز جماعت مى نماييد باز مى گويند: «مسجد همه گونه افراد مى آيند و اين فرش ها چندان پاک نيست». پسرم به قدرى در وسواس افراط كرده است كه بيشتر اوقات در خانه هم نماز را ترک مى كند و اصلاً روحيۀ او ضعيف شده است. اكنون من با صحبت زيادى كه با آن ها كرده ام، توانسته ام آن ها را وادار كنم كه اين نامه را خدمت شما ارسال داشته و حضرت عالى فتواى خود را نوشته و بفرستيد تا معلوم شود كه وظيفه اين زن و شوهر و همچنين هر شخصى كه اين گونه در وسواس مى افتد، چيست؟
بسمه تعالى، وسوسه از شيطان است. بايد با اعتنا نكردن به وساوس شيطانى دماغ شيطان را به خاک بمالند و همانند متعارف مردم رفتار نمايند. تنها تابع مقررات شرع مقدس باشند.
ص: 432
[سؤال 971] 445
بسمه تعالى
محضر مبارک حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى
اين جانب به اين گفته شما كه فرموديد: «بدون علم داشتن به نجاست چيزى، آن چيز پاک است»، عمل مى كنم؛ ولى با اين حال بسيار نجس مى شوم. در نتيجه دريافتم كه اين نجس شدن زياد، دليل بر ناآگاهى و درست نفهميدن مسائل توضيح المسائل است. مجدداً خواهش مى كنم راه شرعى را كه اسلام براى مبارزه با اين بيمارى روانى بيان مى كند بفرماييد.
ضمناً شما فرموديد: «زمين خيس، كف كفشى را كه نجس است پاک نمى كند». مى خواستم بدانم؛ آيا در روزهايى كه باران و يا برف آمده و زمين خيس است، با راه رفتن بر روى زمين خيس و برفى كف كفش پاک مى گردد؟ در صورتى كه آلوده به عين نجاست نباشد جواب چگونه است؟ با عرض معذرت فراوان از اين كه مزاحم وقت شريفتان شدم؛ خداحافظ.
بسمه تعالى، اعتنا و ترتيب اثر به وسوسه حرام است و به شک هاى خود نبايد اعتنا كنيد.
[سؤال 972] 446
بسمه تعالى
دفتر استفتاى حضرت امام مدّ ظله، لطفاً پاسخ سؤالات ذيل را مرقوم فرماييد:
1. دخترى هستم كه در خانه پدر و مادر خود زندگى مى كنم. ايشان معتقد به رهبرى و جمهورى اسلامى مى باشند و مسلمان و نمازخوان هستند؛ اما به مسأله طهارت، نجاسات و پاكى ها زياد اهميت نمى دهند؛ آيا تكليف من چيست؟ در همين رابطه وقتى من به اين مسأله توجه دارم ايشان از اين موضوع ناراضى مى شوند و اظهار ناراحتى مى نمايند كه شما وسواس داريد. با توجه به همۀ اين مسائل و با توجه به اين
ص: 433
موضوع كه گفته اند: «اگر جايى از خانه يا وسايل توسط تو نجس نشود، تو مسئول نيستى»؛ آيا من مسئول نيستم كه حتماً تطهير كنم و آيا مسئوليت ديگران كه در خانه نماز مى خوانند به دوش من نيست؟
بسمه تعالى، بر شما مسئوليتى نيست و لازم نيست تطهير كنيد.
[سؤال 973]
2. اگر دست و صورت و لباس شخصى نجس باشد و يا بچه اى كه همراه او مى باشد اين وضع را داشته باشد و به ميهمانى برود بايد به صاحب خانه بگويد؟ آيا مسئول نيست؟
بسمه تعالى، مسئول نيستيد و لازم نيست به او بگوييد.
[سؤال 974]
3. آيا پول نجس است؟
بسمه تعالى، نجس نيست.
4. اگر همسر انسان در خانه با لباس نجس نماز بخواند و احتياط نكند؛ آيا بر انسان واجب است كه به او بگويد؟
بسمه تعالى، واجب نيست به او بگويد.
[سؤال 975]
5. اگر همه بدن انسان نجس باشد و فقط دست ها را از ساعد يا مچ بشويد همين قسمت پاک مى شود، در صورتى كه بالاتر از آن نجس است؟ و نيز اگر گردى صورت را به وسيله آب جارى بشويد در صورتى كه موى سر نجس باشد، پاک مى شود؟
بسمه تعالى، پاک مى شود.
خدايا، خدايا، تا انقلاب مهدى، خمينى را نگه دار، از عمر ما بكاه و بر عمر او بيفزا
ص: 434
بسمه تعالى، احكام طهارت و نجاست سهل و آسان است و از وسوسه اجتناب كنيد.(1)
[سؤال 976] 4858
2. وسواس در مورد طهارت و وضو و غسل و ساير مسائل شرعى چگونه مى باشد؟ انسان چه كار بايد بكند تا بدون گناه ترک كند و خلاص شود؟
بسمه تعالى، واجب است اعتناى به وسوسه نكنيد.
[سؤال 977] 447
بسمه تعالى
خدمت سروران عزيزم سلام عرض مى كنم بدان اميد كه هميشه در جهت خدمت به انقلاب اسلامى و در راه رضاى خداوند متعال باشيد از اين كه مزاحم اوقات شريف شما مى شوم پوزش مى طلبم اما بهترين راه حل دردم را تماس با شما يافتم.
كوتاه كنم سخن را، من به بيمارى وسواس - البته طبق گفته دوستان و آشنايان - مبتلا گرديده ام و اين جريان مربوط مى شود به چند ماه قبل كه ظرفى را كه در حمام استفاده مى نموديم آب كشيده و به داخل سالن آوردم كه آب از آن هم به روى فرش ها چكيده بود و بعد كه توجه نمودم ديدم كه به پشت ظرف كف تايد و برف خشكيده وجود دارد. با توجه به اين كه لباس نجس در اين ظرف مى شستيم و هميشه آب نمى كشيديم فرش ها را نجس محسوب كردم، اين گذشت تا روزى ديگر ته كفش تر كه از توالت نجس بيرون آمده بودم برروى فرش افتاد و پس از آن هم زياد رعايت نكرديم و فرش را آب نكشيديم و درون ظرف هاى مورد استفاده قاشق چوبى بود كه نجس هم گاهى شده ولى توجه نمى كرديم و ظرف ها را مى شستيم و درون همان ظرف ها هم غذا مى خورديم و براى ديگران (مهمانان) هم غذا مى آورديم و پس از
ص: 435
آن كه متوجه هم شديم يک بار رعايت نكرديم در همان ظرف غذا خورده شد (البته به وسيله همسرم و فاميل) چرا كه همسرم معتقد نبودند كه ظرف ها نجس است و ما هم با اين فاميل رابطه بسيار نزديک و رفت و آمد شديد داريم حال نمى دانم غذاهايى كه درست مى كنند نجس است يا پاک يا كلاً خود اين ها و خانه شان نجس مى باشد يا پاک؟ از طرفى در رساله عمليه امام عزيزمان آمده است كه غذايى كه به عين نجس آلوده نيست مى توان به بچه خوراند. آيا دهان اين بچه كه غذايى نجس خورده آن وقت پاک است يا نه؟ اگر شخصى اين بچه را پاک حساب نمود آيا زندگى اين فرد پاک است يا نه؟ مسأله غائب شدن فرد مسلمان را در رابطه با پاک شدن چيز نجس برايم بشكافيد.
فقط تقاضا مى كنم توجه بيشترى مبذول داشته در رابطه با اين مسائل و جزء به جزء هم جواب دهيد كه اين مسائل روحم را مى آزارد و اعصابم شديد ناراحت مى باشد. و السلام على من اتبع الهدى
بسمه تعالى، اگر خود بچه بخورد اشكالى ندارد و آنچه يقين به نجاست آن نداريد محكوم به طهارت است و از وسوسه بايد اجتناب كنيد و متنجس اگر بين آن و عين نجاست بيش از سه واسطه باشد نجس نمى كند.
[سؤال 978] 304
5. مادر من شخصى است كه وسايل را خيلى آب مى كشد، براى رفع مريضى او چه بايد بكنيم؟
بسمه تعالى، وسوسه از شيطان است و در طهارت و نجاست بايد طبق رساله عمل نمايند.
[سؤال 979] 244
18. اعتنا به شک افرادى كه وسوسه دارند در امور پاكى و نجسى چه حكمى دارد؟
بسمه تعالى، وسوسه از شيطان است؛ نبايد به آن اعتنا شود.
ص: 436
[سؤال 980] 456
2. يک پارچه لباس مثلاً بعضى قسمت هاى آن نجس و بعضى پاک است، اگر دست و يا چيزى با رطوبت مسريه به آن ملاقات كند، اما معلوم نيست كه به قسمت هاى نجس آن يا قسمت هاى پاک آن رسيده در اين صورت شى ء ملاقى نجس مى شود يا نه؟ همچنين همين نهر و راه كه بعض نقاط و بعض ذرات گل آن نجس و بعضى پاک است، دست و پا كه با رطوبت با آن ملاقات مى كند و معلوم نيست با كدام قسمت و با كدام ذرات آن ملاقات كرده آيا ملاقى نجس مى شود؟
بسمه تعالى، در فرض سؤال، ملاقات كننده محكوم به نجاست نيست و به وسوسه و احتمال ابتدايى اعتنا نكنيد.
[سؤال 981] 448
بسمه تعالى 21 / 12 / 1361
قم، مسئول محترم دفتر امام خمينى، سلام عليكم
خواهشمند است دو مسألۀ ذيل ما را از امام استفتا فرموده و جواب فرماييد:
1. آب هاى گل آلود كه در كوچه و خيابان ها از برف ذوب شده يا باران جمع مى شود و ماشين ها به روى آدم مى پاشند پاک است يا خير؟
بسمه تعالى، تا يقين به نجاست نداريد محكوم به طهارت است.
2. آبى كه موقع تخلى (زمانى كه انسان مبتلا به يبوست است و بر خود فشار وارد مى آورد تا تخلى نمايد) از انسان خارج مى شود و شبيه به منى است چه حكمى دارد؟
بسمه تعالى، پاک است.
[سؤال 982] 459
2. فرضاً در محيطى هستيم كه افرادى كافر هستند كه نجس مى باشند و هيچ اعتقادى نيز به پاكى و نجسى ندارند؛ يا در جمعى از مسلمانان هستيم كه آشنا به احكام
ص: 437
نيستند و يا رعايت پاكى و نجاست را نمى كنند. در اين جا چه حكمى قابل اجرا است؟ آيا مى شود بنا به عرف، مردم آن جا را پاک دانست؟
بسمه تعالى، چيزى را كه شک در ملاقات آن با نجس داريد، محكوم به طهارت است.
[سؤال 983] 381
4. آيا لباس و شلوار كسى كه شب در خواب شيطانى و منى از او خارج شده با شستن محل منى پاک مى شود يا بايد تمام لباس يا شلوار را شست وشو دهيم؟
بسمه تعالى، شستن همان موضعى كه نجس شده كافى است و لازم نيست تمام لباس شسته شود.
[سؤال 984] 4942
6. فرد مسلمانى كه لباس را اتو مى كند و او لباسِ هم مسلمان و هم غير مسلمان را اتو مى كند، آيا كار او براى ما بلامانع است؟ يعنى اتو كردن لباس ما نزد او اشكالى ندارد؟
بسمه تعالى، اشكال ندارد؛ مگر در صورتى كه علم به ملاقات لباس با چيز نجسى، با رطوبت پيدا كنيد كه در اين صورت، محكوم به نجاست است.
[سؤال 985] 449
بسمه تعالى
1. خواهشمندم در مورد يقين توضيح دهيد و آيا يقين فقط به ديدن است؟ مثلاً كسى كه كور است چطور مى تواند در مورد نجسى و پاكى چيزى يقين كند؟
بسمه تعالى، به غير ديدن هم ممكن است يقين حاصل شود و تا يقين حاصل نكرده اجتناب لازم نيست.
2. در مسأله 183 توضيح المسائل آمده است كه سنگ، پاک كننده مى باشد؛ آيا موزاييک هم شرايط سنگ را دارد يا نه؟ لطفاً توضيح دهيد؟
ص: 438
بسمه تعالى، حكم زمين را دارد.
3. اگر دست من تا آرنج، نجس و يا متنجس باشد و من تا مچ دست خود را آب بكشم و دستم را از آب در آورده، به طرف پايين نگه دارم (با توجه به خط ارتباط بين خشكى و ترى) آيا از مچ دستم به پايين، پاک است يا نجس؟
بسمه تعالى، پاک شده است.
4. آيا گِل خيابان بعد از بند آمدن باران نجس است يا پاک؟
بسمه تعالى، پاک است.
[سؤال 986]
5. شخصى كه خون را نجس نداند و به نجس و پاكى معتقد نباشد و عملاً هم تطهير را رعايت نكند آيا نجس و لاابالى است؟ رفت و آمد با او و خوردن غذا در منزلش چه صورتى دارد؟
بسمه تعالى، اگر يقين نداشته باشيد كه در اثر ملاقات با نجاست، نجس شده است، پاک است.
[سؤال 987] 450
بسمه تعالى
لطفاً پاسخ دو سؤال ذيل را مرقوم فرماييد:
1. حضرت عالى در مورد خشک شويى هايى كه لباس ها را با مواد شيميايى مى شويند حكم به طهارت داده ايد؛ آيا اين طهارت نيز در يک كشور غير مسلمان مصداق دارد؟ هر چند كه دست غير مسلمان در زمانى كه البسه مرطوب است تماس پيدا نكند؟
بسمه تعالى، دستگاه، پاک كننده نيست؛ ولى اگر لباس پاک باشد و يقين به ملاقات نجاست با رطوبت نشود، باقى بر طهارت است.
2. نظر به حفظ و رعايت حجاب اسلامى از طرف آقايان، آيا پوشيدن پيراهن آستين كوتاه صحيح است؟
بسمه تعالى، اشكال ندارد، گرچه بهتر نپوشيدن است.
ص: 439
[سؤال 988] 451
بسمه تعالى 15 / 10 / 1361
محضر مبارک حضرت امام خمينى مدّ ظله العالى، سلام عليكم
1. آيا نان و شير و ساير مواد خوراكى كه در كارخانجات بزرگ به كمک ماشين، تهيه و يا آمادۀ مصرف مى گردد، براى دانشجويان مقيم كشورهاى غير مسلمان (امريكا) كه مجبور به استفاده از اين مواد هستند چه حكمى دارد؟ و يقين به نجاست را در اين موارد چگونه بايد پيدا كرد؟
بسمه تعالى، اگر يقين به ملاقات چيزى با رطوبت با بدن كافر پيدا نكنيد محكوم به طهارت است.
2. در حالى كه شيطان بزرگ (امريكا) ايران را در محاصرۀ اقتصادى قرار داده براى دانشجويان مجرد يا متأهل مسلمانى كه پس از فراغت از تحصيل به ايران باز مى گردند و بنا دارند كه خانه و زندگى را از نو شروع كنند، خريد لوازم زندگى (از قبيل ظروف چينى و ... كه در ايران گران است) براى مصرف شخصى چه حكمى دارد؟
بسمه تعالى، با مراعات مقررات جمهورى اسلامى اشكال ندارد.
[سؤال 989] 2223
9. اگر مستخدم محل كار، شخصى ارمنى و پايبند به هيچ كدام از قوانين دين خود هم نباشد و مثلاً چاى يا چيز ديگرى به انسان بدهد يا از او چيزى بگيريم، جايز است يا نه؟ و آيا پاک است يا خير؟
بسمه تعالى، غير مسلمان نجس است و تا علم به ملاقات با رطوبت نباشد، حكم به نجاست نمى شود.
[سؤال 990] 395
2. من يک دوست مسيحى دارم كه با او رفت و آمدى دارم و خواستم بدانم كه آيا از آن ها چيزى خوردن درست است يا خير؟ (پاک هستند يا نجس؟)
بسمه تعالى، غير مسلمان، هر كه باشد، محكوم به نجاست است ولى غذاى
ص: 440
حلال، اگر يقين نداريد كه دست تر غير مسلمان به آن رسيده باشد پاک است.
[سؤال 991] 4965
2. خشک شويى هايى كه در شهرها لباس هاى مردم را با مواد شيميايى، مثل بنزين و ساير مواد پاک كننده، مى شويند و آن ها را اتو مى كنند آيا از نظر شرعى پاک هستند يا نه؟ چون ممكن است افرادى كه پاكى و نجسى را رعايت نكنند، نيز لباس خود را به اين خشک شويى ها بدهند. لطفاً ما را در مورد پاک بودن يا نجس بودن آن ها راهنمايى بفرماييد.
بسمه تعالى، محكوم به طهارت است و احتمال نجس بودن دستگاه، كافى براى حكم به نجاست نيست.
[سؤال 992] 452
بسمه تعالى 5 / 9 / 1361
با عرض سلام و آرزوى توفيق الهى؛ خواهشمند است جواب سؤالات زير را مرقوم بفرماييد:
1. در رابطه با لباسشويى هاى عمومى، با توجه به اين كه در هر منطقه و محله، افرادى كه طهارت اسلامى را رعايت نمى كنند كم و بيش وجود دارند - هر چند اين احتمال، يقينى نيست، ليكن زياد است - آيا لباس هايى كه در اين لباسشويى ها شسته مى شوند پاک هستند يا خير؟
بسمه تعالى، اگر لباس را پاک تحويل داده اند و شک داشته باشند كه نجس شده، پاک است و همچنين اگر لباس، نجس بوده و كسى كه متصدى شستن است بگويد تطهير نموده است، محكوم به طهارت است.
2. الكل صنعتى يا ادكلن هاى معمولى، با يقين به اين كه غير قابل شرب و مسموم مى باشند - هر چند يكى از مواد تشكيل دهندۀ آن ها الكل مست كننده باشد - آيا نجس محسوب مى شوند؟ ضمناً به
ص: 441
الكل هاى معمولى، مواد سمّى اضافه مى كنند تا غير قابل شرب باشد و فقط در مصارف صنعتى استفاده شود.
بسمه تعالى، اگر يقين ندارند كه از مسكر مايع بالاصاله گرفته شده يا با آن مخلوط شده، پاک است.
[سؤال 993] 1685
2. در تركيه به روغن هاى جامد (غير مايع) تحقيقاً روغن خوک اضافه مى كردند ولى بعد، مقامات مسئول مى گويند كه ديگر اضافه نمى كنند ولى باز هم در بين يک قسمت از مسلمانان شايع است كه باز اين روغن ها داراى روغن خوک هستند و مورد استفاده قرار نمى دهند؛ حكم اين مسأله چيست؟ به اضافه اين كه ايران - نمى دانم با تحقيق يا بدون تحقيق - مقدار زيادى از آن ها را خريدارى كرده است و مى كند و بايد گفت كه حتى در مسلمان بودن اين مقامات نيز جاى سؤال هست.
بسمه تعالى، استفاده از روغن در فرض سؤال، اشكال ندارد؛ مگر اين كه اطمينان حاصل شود كه روغن خوک داخل روغن است.
[سؤال 994] 4961
2. از چيزهايى كه براى عموم است - مثل شير آب در خيابان و حمام - كه كافرى از آن ها استفاده كند و بگذرد، آيا شير آب يا محل وى در حمام يا امثال اين ها نجس است يا پاک؟
بسمه تعالى، تا علم به نجاست پيدا نشود پاک است.
[سؤال 995] 1487
4. در بسيارى از مستراح ها سنگ آن، از نوع چينى بوده و گودى آن ها خيلى كم است، به طورى كه آدم مى ترسد به هنگام دفع، ادرار به لباسش ترشح كند. در اين مورد تكليف چيست؟
بسمه تعالى، تا يقين به ترشح پيدا نكرده، لباس او پاک است.
ص: 442
[سؤال 996] 1428
6. توالتى كه در آن از آب قليل جهت تطهير استفاده مى شود نجس است (منظور، سنگ فرش توالت است)؟
بسمه تعالى، تا يقين به نجاست، حاصل نشده محكوم به طهارت است.
[سؤال 997] 453
بسمه تعالى 21 / 6 / 1361
دفتر استفتائات امام خمينى، مدّ ظله العالى
محترماً؛ مركز تهيه و توزيع مواد غذايى، يكى از ارگان هاى زير نظر وزارت بازرگانى است و مسئوليت واردات پنير كشور را به عهده دارد. اخيراً مشخص شده است كه برخى از انواع پنيرهاى وارداتى از كشورهاى كمونيستى، توسط كارگران غير مسلمان آن كشور «با دست» برش داده مى شود و قطعه هاى آن را داخل حلب ها مى گذارند و سپس آب مورد نياز را نيز به داخل آن مى ريزند.
با توجه به نحوۀ توليد فوق الاشاره، خواهشمند است در مورد شرعى بودن استفاده از اين نوع پنير اعلام نظر فرماييد. و من اللّه التوفيق
بسمه تعالى، در صورت يقين به ملاقات با دست غيرمسلمان، محكوم به نجاست است و با تطهير نمودن قابل استفاده است و اشكال ندارد.
[سؤال 998] 454
بسمه تعالى 14 / 6 / 1362
دفتر رهبر كبير انقلاب، حضرت امام خمينى، مدّ ظله العالى
طبق تأييد و اجازۀ ادارۀ كل روابط و همكارى هاى بين المللى وزارت ارشاد اسلامى، اين هتل مجاز است براى برگزارى مراسم جشن هاى عروسى و مهمانى اقليت هاى مذهبى كه به طور دسته جمعى (خانم ها و آقايان به طور مختلط) انجام مى گيرد و هيچ يک از كاركنان مسلمان حق ورود به سالن مهمانى را ندارند، امكانات
ص: 443
لازم را فراهم نمايد؛ در مراسم جشن عروسى و مهمانى، غذايى كه در ظروف بزرگ براى آن ها روى ميز چيده مى شود، تماماً داراى كارد و چنگال و كفگير و ملاقۀ مخصوص براى برداشتن غذا و قرار دادن در بشقاب هاى كوچک خودشان مى باشد و مهمان نيز با قاشق و چنگال انفرادى، آن را صرف كرده و مجاز نيستند از اين قاشق و چنگال براى برداشتن غذا از ظروف اصلى و بزرگ استفاده نمايند. لازم به توضيح است كه هتل باقيماندۀ غذا در بشقاب هاى مهمانان - اعم از اقليت مذهبى يا مهمانان مسلمان - را به لحاظ رعايت بهداشت عمومى دور ريخته و فقط از غذاى باقيمانده از ظروف اصلى و بزرگ، براى كاركنان و احياناً ساير مهمانان استفاده مى نمايد.
با توجه به توضيحات فوق و عطف به اين مطلب كه هيچ يک از كاركنان هتل كه تماماً مسلمان بوده، حق ورود به سالن برگزارى مراسم جشن و مهمانى اقليت هاى مذهبى را نداشته و احتمال آن هست كه مهمانان اقليت هاى مذهبى از قاشق يا چنگالى كه به دهان برده اند، در ظروف اصلى غذا وارد كنند؛ آيا هتل مى تواند از باقيماندۀ غذا در ظروف اصلى، براى كاركنان يا احتمالاً ساير مهمانان مسلمان استفاده نمايد يا خير؟
بسمه تعالى، تا از حد احتمال تجاوز نكرده، استفاده از باقيماندۀ غذا براى ديگران مانعى ندارد و علم به تماس مستقيم بدن آن ها با غذا مضر است.
[سؤال 999] 455
بسمه تعالى
محضر مبارک اعضاى دفتر امام خمينى، مدّ ظله العالى
خواهشمند است نظر امام بزرگوار را در مورد دادن لباس به خشک شويى از نظر پاک بودن و يا نجس بودن لباس هايى كه خشک شويى شده اند بيان فرماييد. در ضمن بيان شود كه آيا لباس پاک، بدين وسيله نجس مى شود يا نه؟ وظيفۀ شرعى صنف اتوشويى و خشک شويى را در اين مورد بيان فرماييد. لازم به تذكر است كه اقليت هاى مذهبى هم البسۀ خود را به اين خشک شويى ها مى دهند و در خشک شويى از آب
ص: 444
استفاده نمى شود. و السلام
بسمه تعالى، اگر لباس پاک بوده، محكوم به طهارت است. مگر يقين پيدا شود كه با رطوبت با چيز نجسى ملاقات كرده است و اگر نجس بوده بايد يقين كنيد كه با آب تطهير شده است.
[سؤال 1000] 4942
5. خوردن غذا و چاى در رستوران مسلمان ها با توجه به اين كه مشترى آن ها غير مسلمان نيز هستند و در كنار يكديگر پذيرايى مى شوند و با توجه به اين كه مغازه دار و كارگران، دقتى از لحاظ پاک و نجسى ندارند، چگونه است؟
بسمه تعالى، اگر علم به نجاست غذا و ظرف مورد ابتلاى خودتان نداشته باشيد، اشكال ندارد.
[سؤال 1001] 1705
3. آيا آب هايى كه در نهرهاى شهرها روان است، حكم نجاست را دارند و يا پاكند؟
بسمه تعالى، اگر يقين به نجاست آن ها نباشد، پاک است.
[سؤال 1002] 1673
7. وضع ملاقاى شى ء مشتبه النجاسه كه طرف علم اجمالى قرار گرفته چگونه است؛ آيا آن هم لازم الاجتناب است يا نه؟ (ملاقى طرف علم اجمالى نيست ملاقى طرف علم اجمالى است) و يا اگر ترشحى از جايى بشود كه انسان مى داند يا از چيز نجس است يا پاک و هر دو در معرض هستند، آيا آن ترشح لازم الاجتناب است يا نه؟
بسمه تعالى، ملاقى يک طرف شبهۀ محصوره، وجوب اجتناب ندارد و ملاقى مشتبه به شبهۀ بدوى، لزوم اجتناب ندارد.
[سؤال 1003] 791
3 . براى پاک بودن گوشتى كه از قصاب مسلمان گرفته مى شود، آيا علم به طهارت
ص: 445
شرط است؟ چون كه در رسالۀ عمليه دارد: علم به نجاست، علم به طهارت لازم دارد و چون موقع ذبح شدن حيوان، علم به نجاست ثابت است، لذا اين سؤال مطرح شده است؟
بسمه تعالى، اگر قصاب فروشندۀ گوشت اظهار مى كند گوشت را تطهير كرده، قولش اعتبار دارد.
[سؤال 1004] 456
بسمه تعالى
دفتر استفتائات حضرت امام خمينى
لطفاً به مسائل ذيل جواب مرحمت فرماييد:
1. طفل مراهق كه نزديک به بلوغ رسيده لباس و بدن خود و يا اشياى ديگر را اگر تطهير كند و طريق تطهير شرعى را نيز مى داند آيا قول او و تطهير او اعتبار دارد يا نه؟ و همچنين طفلى كه به سن هشت و نه سال رسيده باشد؟
بسمه تعالى، قول غير بالغ اعتبار ندارد، مگر آن كه موجب اطمينان شود.
2. يک پارچه و لباس مثلاً بعضى قسمت هاى آن نجس و بعضى پاک است، اگر دست و يا چيزى با رطوبت مسريه به آن ملاقات كند، اما معلوم نيست كه به قسمت هاى نجس آن يا قسمت هاى پاک آن رسيده در اين صورت شى ء ملاقى نجس مى شود يا نه؟ همچنين همين نهر و راه كه بعض نقاط و بعض ذرات گل آن نجس و بعضى پاک است، دست و پا كه با رطوبت با آن ملاقات مى كند و معلوم نيست با كدام قسمت و با كدام ذرات آن ملاقات كرده آيا ملاقى نجس مى شود؟
بسمه تعالى، در فرض سؤال، ملاقات كننده محكوم به نجاست نيست و به وسوسه و احتمال ابتدايى اعتنا نكنيد.
[سؤال 1005] 457
بسم اللّه الرحمن الرحيم
1. حسب معرفتي: فإنّ الملاقي لِعين النجاسة يتنجّس بوجود الرطوبة و الملاقي
ص: 446
للمتنجّس الأول، يتنجّس أيضاً و الملاقي للمتنجّس الثاني، يتنجّس أيضاً. فهل الملاقي للمتنجّس الثالث، يتنجّس أم لا؟
بسم اللّه تعالى، في مفروض السؤال يجب الاجتناب أيضاً و في الزائد على الرابعة بل على الثالثة لايجب و إن كان أحوط.
2. هل يعتبر النصارى عيناً نجسة و كيف يمكن التعامل معهم و نحن في بلدان الكفر هذه؟
بسم اللّه تعالى، غير المسلم محكوم بالنجاسة.
[سؤال 1006] 458
بسمه تعالى
محضر گرامى رهبر عالى قدر امت اسلام حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى دامت عزه، سلام عليكم و رحمة اللّه و بركاته
خداوند شما را پيروز و موفق بدارد كه ما را به سوى او هادى هستيد و شرايط ظهور حضرت حجّت را آماده و فراهم مى كنيد حضرت امام - كه جانم فدايتان باد - بندۀ حقير پاسدارى هستم كه آرزومندم از خدمتگزاران به اسلام باشم و از شما جدّاً تقاضا دارم برايم دعا بفرماييد. لطفاً به سؤالات زير جواب مرحمت فرماييد.
1. چندى است نوعى وسواس (در مسائلى مثل نجس و پاكى، وضو و غسل و نماز) برايم پيش آمده، نمى دانم چه كنم؟
بسمه تعالى، وسوسه از شيطان است به آن اعتنا نكنيد.
[سؤال 1007]
2. يكى از علما به من فرمودند متنجس را نجس كننده ندانم؛ اگر به اين دستور عمل كنم، راحت مى شوم؛ چون موارد زيادى هست كه بر اثر برخورد متنجس (نه عين نجس) نجس شده اند و زندگى در بعضى جاها - كه گاهى بايد باشم - تا حدى سخت شده برايم. لطفاً فتواى خود را بيان داريد كه آيا متنجس، نجس كننده است يا نه؟ و اگر هست، تا چند مرحله؛ مثلاً اگر به دست من خورد و بعد، دست من به دست كسى
ص: 447
خورد و بعد، دست او به لباس من خورد، لباس من نجس مى شود يا نه؟ چون گفتند حضرت عالى متنجس را در دفعات زياد، نجس كننده نمى دانيد. لطفاً تعداد اين دفعات را معلوم نماييد.
بسمه تعالى، متنجس تا سه واسطه، نجس كننده است و از آن به بعد، نجس كننده نيست.
[سؤال 1008]
3. ضمناً بفرماييد آيا در اين يک مسأله، حقير مى توانم از آيت اللّه شهيد محمد باقر صدر تقليد كنم؛ چون ايشان متنجس را اصلاً براى دفعۀ اول هم نجس كننده نمى دانسته اند؟ اگر نمى شود، مى توانم دفعه ها و موارد قبلى را پاک بدانم و از حالا به بعد، رعايت كنم كه كارم ساده شود؟
بسمه تعالى، حكم همان است كه در بالا ذكر شد و مسأله از موارد رجوع به غير نيست.
از اين كه مزاحم وقت شريفتان شدم جدّاً تقاضاى عفو دارم، التماس دعا دارم و اين كه در قيامت شفيع باشيد و برايم دعا كنيد تا شهادت نصيبم شود.
[سؤال 1009] 3013
2. «المتنجّس بالتنجّس من المتنجّس» در رأى امام از نظر حكم به نجاست يا پاكى چه حكمى دارد؟
بسمه تعالى، واسطۀ چهارم نجس نمى كند.
[سؤال 1010] 459
بسمه تعالى 16 / 10 / 1361
با درود به شهداى راه خدا از ابتدا تا كنون و درود به رهبر عزيز انقلاب
پيشواى گرامى! سؤالاتى به شرح زير معروض مى دارم:
1. روزى به نقلى شنيدم يكى از مراجع در مورد مسأله متنجس گفته اند كه متنجس
ص: 448
سوم از متنجس دومى نجس نمى گردد و پاک مى باشد؛ خواستم بدانم فتواى امام خمينى چه مى باشد و شرايط چگونه است؟ چون امكان اين كه سؤال را روشن طرح نكرده باشم، ناگزير به زدن مثال مى باشم: لباس متنجس خيسى را به لباس ديگرى مى زنيم و لباس متنجس دومى را به لباس تر سومى مى زنيم؛ يا ته كفش نجس شده اى را بر زمين ترى و زمين متنجس را به لباسى و لباس را به ميز ترى مى رسانيم.
بسمه تعالى، واسطۀ چهارم نجس نمى كند.
2. فرضاً در محيطى هستيم كه افرادى كافر هستند كه نجس مى باشند و هيچ اعتقادى نيز به پاكى و نجسى ندارند؛ يا در جمعى از مسلمانان هستيم كه آشنا به احكام نيستند و يا رعايت پاكى و نجاست را نمى كنند. در اين جا چه حكمى قابل اجرا است؟ آيا مى شود بنا به عرف، مردم آن جا را پاک دانست؟
بسمه تعالى، چيزى را كه شک در ملاقات آن با نجس داريد، محكوم به طهارت است.
[سؤال 1011] 460
بسمه تعالى 10 / 9 / 1361
محضر رهبر عظيم الشأن، حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى، دامت بركاته
پس از عرض ادب و دست بوسى و سلام مخلصانه؛ خاطر مبارک را مستحضر مى دارد كه آيا متنجس نجس است يا نه؟ و آيا فرقى بين جامد و مايع نيست، چنانچه بعضى از قدما قائلند يا نه؟ جواب مرحمت فرماييد.
بسمه تعالى، متنجس اگر با رطوبت مسريه با چيز ديگر ملاقات كند، منجّس است؛ مگر آن كه واسطه زياد باشد.
[سؤال 1012] 461
بسمه تعالى
حضرت مستطاب حجت الاسلام و المسلمين استاد الفقهاء و المجتهدين رئيس الملّة و الدين آيت اللّه العظمى و مولانا الاعظم آقاى حاج سيد روح اللّه الموسوى
ص: 449
الخمينى متع اللّه المسلمين بطول بقاء وجوده الشريف.
1. اگر خون بدن يا لباس كمتر از درهم باشد و رطوبتى به آن برسد كه اطراف آن را آلوده كند نماز با آن صحيح است يا خير؟
بسمه تعالى، معفوّ نيست.
2. اگر لباس هاى كوچک نمازگزار مثل عرقچين و جوراب كه نمى شود با آن ها عورت را پوشانيد نجس باشد، چنانچه از مردار يا حيوان حرام گوشت درست نشده باشد نماز با آن صحيح است؟ و نيز اگر با انگشترى نجس نماز بخواند اشكال دارد يا ندارد؟
بسمه تعالى، اشكال ندارد و نماز صحيح است.
3. كسى كه نذر كرده زيارت برود و غسل زيارت و نماز آن را نذر نكرده آيا لازم است آن ها را به جا آورد؟
بسمه تعالى، لازم نيست.
4. اگر كسى به نمازگزارى، غلط سلام كند، به طورى كه سلام حساب نشود، جواب او واجب است يا خير؟
بسمه تعالى، اگر سلام حساب نشود جواب ندارد.
[سؤال 1013] 5452
2. آمپولى كه به انسان تزريق مى شود و الكل و مقدار خونى كه بيرون مى آيد، آيا مى توان با آن لباس نماز خواند يا نه؟
بسمه تعالى، اگر خون مخلوط به چيزى نباشد و كمتر از درهم باشد، مانع ندارد.
[سؤال 1014] 4971
2. اگر به اندازۀ يک اشرفى، بدن يا لباس آلوده به خون باشد، آيا نجس است يا خير؟ (با توجه به اين كه حضرت آيت اللّه آن را در مورد لباس نمازگزار پاک دانسته اند). در ضمن، يک اشرفى امروزه به چه اندازه است؟
بسمه تعالى، خون به هر مقدار باشد ولو به اندازۀ سر سوزن، نجس است و مقدار كمتر از قدر درهم مانع صحت نماز نيست.
ص: 450
[سؤال 1015] 2871
5. خونى كه در نماز عفو شده به اندازۀ دو ريالى است يا يک ريالى؟
بسمه تعالى، به اندازۀ بند انگشت سبابه اشكال ندارد.
[سؤال 1016] 461
2. اگر لباس هاى كوچک نمازگزار مثل عرقچين و جوراب كه نمى شود با آن ها عورت را پوشانيد نجس باشد، چنانچه از مردار يا حيوان حرام گوشت درست نشده باشد نماز با آن صحيح است؟ و نيز اگر با انگشترى نجس نماز بخواند اشكال دارد يا ندارد؟
بسمه تعالى، اشكال ندارد و نماز صحيح است.
[سؤال 1017] 2033
8. كسى كه وارد به مسأله بوده، ولى در عروة الوثقى مسألۀ جوراب متنجس را مطالعه كرده كه در نماز اشكال ندارد و اين شخص در صورتى كه مؤنّث باشد، نمازها را گاهى با جوراب متنجس خوانده؛ اعاده دارد يا خير؟
بسمه تعالى، در فرض مرقوم، نماز صحيح است، اعاده ندارد.
ص: 451
[سؤال 1018] 462
بسمه تعالى 29 / 11 / 1361
مسئول محترم دفتر امام خمينى، سلام عليكم
احتراماً؛ چنانچه لباس نجسى را در ماشين لباسشويى بيندازم مطهر مى شود يا خير؟
بسمه تعالى، اگر بعد از زوال عين نجاست يک مرتبه با آب كر يا دو مرتبه با آب قليل بشويد پاک مى كند.
[سؤال 1019] 463
بسمه تعالى
محضر مبارک رهبر عظيم الشأن انقلاب، آيت اللّه العظمى امام خمينى، دام ظله
ماشين هاى لباسشويى كه معلوم نيست لباس را فشار دهد و لباس كه در ماشين است متصل با آب جارى يا كر باشد، با توجه به قطع و وصل شدن آب به وسيله ماشين و يا اين كه چند بار غسالۀ لباس خارج بشود؛ آيا در چنين صورتى لباس را پاک مى كند يا محتاج به تطهير است؟
بسمه تعالى، اگر بعد از زوال عين نجاست يک مرتبه با آب كر يا دو مرتبه با آب قليل شسته و غساله آن خارج شده، پاک است.
ص: 452
[سؤال 1020] 1196
4. در مورد ماشين هاى رخت شويى در انگليس، آيا لباس هايى كه در اين گونه ماشين ها شسته مى شود پاک است يا خير؟ البته در انتهاى هر شست وشو ماشين سه بار آب مى گيرد و غساله را سه بار تخليه مى كند و در انتهاى هر خالى كردن، آب مى گيرد و هيچ اطلاعى در مورد اين كه آيا آب شير در موقع خالى شدن آب ماشين وصل است يا نيست نداريم، مثلاً اگر لباسى نجس در ماشين قبل از اين لباس ها بوده چه وضعى پيدا مى كند.
بسمه تعالى، اگر بعد از زوال عين نجاست به طريق مذكور لباس آب كشيده مى شود پاک مى شود.
[سؤال 1021] 464
بسمه تعالى 22 / 1 / 1361
دفتر امام خمينى، دام ظله
پس از عرض سلام به محضر آن يگانه رهبر، پرچم توحيد و مرجع تقليد، امام خمينى مى رساند كه عده زيادى از اهالى محل از اين انجمن سؤال مى نمايند كه آيا لباس شستن با هر نوع ماشين لباسشويى خانگى پاک و مبرا مى باشد يا خير؟ اگر پاک مى باشد شرايط آن به چه صورت است؟ خواهشمنديم جواب اين نامه را سريع تر ارسال بنماييد.
بسمه تعالى، اگر بعد از زوال عين نجاست يک مرتبه با آب لوله يا دو مرتبه با آب قليل مى شويد، پاک مى كند.
[سؤال 1022] 465
بسمه تعالى 4 / 8 / 1360
دفتر حضرت امام خمينى، دام ظله.
با عرض سلام و حمد خداى تعالى سؤالاتى براى اين جانب مطرح است؛ لطف فرموده جواب بدهيد.
ص: 453
1. لباس خونينى را كه مى خواهيم در ماشين لباسشويى متصل به كر بيندازيم، آيا بايد عين نجاست (خون) را زودتر از آن بزداييم و سپس در ماشين بيندازيم يا نه؟
بسمه تعالى، لازم نيست؛ ولى پاک شدن منوط است به اين كه پس از زايل شدن عين نجاست، آب كر يا متصل به لوله، به تمام لباس برسد و با فشار يا حركت از لابه لاى آن عبور كند.
2. فردى كه مستأجر است و صاحب ماشين لباسشويى، آيا مى تواند لباس هاى دوست يا فاميل را بشويد؟ از نظر اين كه مستأجر است چه مانعى ايجاد مى كند؟
بسمه تعالى، اگر خارج از حد متعارف است، براى آب ريزى بايد از صاحب منزل استجازه كند.
3. حد حجاب در اسلام چقدر است؟ آيا در مورد اين حد، آيه داريم؟ بيان فرماييد.
بسمه تعالى، بر زن واجب است تمام بدن خود غير وجه و كفّين را از نامحرم بپوشاند.
4. تدريس در مدرسۀ دخترانه (با وجود يک سرايدار مرد مسن) با مانتو اسلامى و روسرى چه مانعى دارد؟
بسمه تعالى، با مراعات حجاب اسلامى و مقررات شرعى مانع ندارد.
5. اگر همسر اين جانب زدن مقنعه را براى حجاب سر و صورت بر من واجب كند - در حالى كه روسرى بلند، تيره و ضخيم نيز حجاب باشد - مسأله چگونه است؟
بسمه تعالى، بهتر است از شوهر در اين باره اطاعت كند.
[سؤال 1023] 466
بسمه تعالى 11 / 1 / 1361
محضر مبارک حضرت آيت اللّه امام خمينى
با عرض سلام، مى خواستم از نظر حضرت عالى در مورد استفاده از ماشين لباسشويى در منازل و اين كه بعد از شست و شوى البسه نجس توسط اين دستگاه، آيا نيازى به آب كشيدن مجدد البسه به وسيلۀ انسان هست يا نه، اطلاع يابم.
بسمه تعالى، اگر بعد از زوال عين نجاست، يک مرتبه با آب لوله، يا دو مرتبه با آب قليل آب بكشد پاک مى كند و نيازى به آب كشيدن مجدّد نيست.
ص: 454
[سؤال 1024] 654
2. آيا با شستن لباس نجس در لباسشويى هايى كه به آب لوله كشى وصل است، پاک مى شود يا خير؟ (با توجه به اين كه آب، قطع و وصل مى شود).
بسمه تعالى، اگر بعد از زوال عين نجاست، يک مرتبه با آب لوله يا دو مرتبه با آب قليل بشويد پاک مى كند.
[سؤال 1025] 467
بسمه تعالى 23 / 4 / 1361
ضمن عرض سلام خدمت امام بزرگوار و عرض معذرت از اين كه وقت شريف ايشان را اشغال كرده ام، خواهش مى كنم به مسائل زير كه مورد ابتلاء است پاسخ فرماييد.
1. آيا خشک شويى ها كه لباس مردم را با مواد شيميايى مى شويند در صورتى كه لباس نجس باشد، باعث پاک شدن لباس مى شوند؟ آيا در اين مورد فرقى بين اين خشک شويى ها و لباسشويى هايى كه در منازل است وجود ندارد؟
بسمه تعالى، در فرض مرقوم، طهارت حاصل نمى شود.
2. اگر در نماز جماعت، امام به اين صورت اشتباه كند كه كلمه اى را ندانسته اشتباه بخواند يا اين كه آيه اى را فراموش كند بخواند، در صورتى كه مأمومى متوجه شود؛ آيا بايد نيت فرادا كند؟ به طور كلى تكليف مأموم در اين صورت چيست؟
بسمه تعالى، در غير قرائت، اشتباه امام ضرر به صحت نماز و جماعت نمى زند و در قرائت، اگر امام را متوجه نسازد كه تدارک كند، بايد قصد انفراد كند و قرائت را خودش بخواند.
[سؤال 1026] 34
6. ماشين هاى لباسشويى كه لباس هاى متنجس را با پودر رخت شويى مى ريزند از آب لوله به ماشين وصل مى شود. بعد از اين كه آب گرفت آب لوله قطع و ماشين مشغول به گردش مى شود بعد از اندک زمانى آب ها را خالى مى كند و سه مرتبۀ ديگر آب وصل و قطع و سپس لباس ها را خشک بيرون مى دهد. حكم لباس
ص: 455
و خود ماشين را بيان فرماييد.
بسمه تعالى، چنانچه بعد از زوال عين نجاست يک مرتبه با آب لوله يا دو مرتبه با آب قليل بشويد پاک مى كند.
[سؤال 1027] 468
بسمه تعالى
با عرض سلام؛ مى خواستم از حضورتان تقاضا كنم كه پاسخ سؤال هاى زير را برايم بفرستيد:
1. در رسالۀ نوين حضرت امام نوشته شده است كه «اگر لباس عارى از عين نجاست را داخل ماشين لباسشويى كه به آب كر وصل است بياندازيم، لباس پاک مى شود»، لطفاً بفرماييد اگر لباس، همراه عين نجاست باشد چگونه است؟ آيا اگر داخل ماشين لباسشويى بياندازيم پاک مى شود يا نه؟
بسمه تعالى، اگر پس از زوال عين نجاست، آب متصل به لوله به همه جاى آن برسد و از آن بگذرد، پاک مى شود.
2. بعد از رسيدن به سن بلوغ، اكثر اوقات نسبت به مسأله نجاست، بدون اهميت بودم و حتى در چند مورد با وجود عين نجاست در لباس، به آن اهميت نداده بودم و حالا كه به اشتباهم پى برده ام، مى بينم كه براى پاک شدن، بايد تمام لباس ها و فرش ها و حتى لباس هاى افراد ديگر خانواده و در و ديوارها را نيز آب بكشم و به خوبى واقفيد كه اين، كار مشكلى است و در غير اين صورت هم نمازهايم باطل مى شود؛ لطفاً توضيح دهيد كه چه كار بايد بكنم؟ و در ضمن آيا نمازهايى كه تا كنون خواندم باطل است؟
بسمه تعالى، آب كشيدن تمام زندگى لازم نيست ولى لباس و بدن نمازگزار و همچنين ظروف غذا بايد پاک باشد.
[سؤال 1028] 469
بسمه تعالى
آيا در ماشين هاى لباسشويى برقى كه مقدارى آب از شير متصل به كر داخل مخزن
ص: 456
جمع مى شود و روى لباس ها مى ريزد و بعد آب قطع مى شود و آب موجود در مخزن در اثر نيروى گريز از مركز از لباس ها جدا شده و بيرون مى رود آيا از نظر شرعى لباس ها پاک است يا خير؟
بسمه تعالى، بعد از زوال عين نجاست اگر دو مرتبه، در آب قليل شسته شود و غساله منفصل شود پاک مى شود.
[سؤال 1029] 470
بسمه تعالى
حضرت آيت اللّه العظمى آقاى امام خمينى مدظله العالى
حوض هاى كوچک كمتر از كر آيا در حكم اناء هستند در ولوغ كلب تعفير لازم است يا خير؟ بيان فرماييد.
بسمه تعالى، در حكم اناء نيست اگر چه احوط استحبابى انجام تعفير است.
[سؤال 1030] 471
بسمه تعالى
جايى از منزل كه نجس مى شود و امكان اين كه آب جارى يا قليل روى آن ريخته و از محلى خارج شود نمى باشد براى پاک شدن آن جاها به چه ترتيب بايد عمل شود؟
بسمه تعالى، اگر به وسيلۀ آب كر تمام محل نجس شسته شود و غساله از محل نجس رد شود پاک مى شود.
[سؤال 1031] 5956
2. قسمتى از فرش نجس شده، در تطهير آن چه فرقى دارد با آب قليل بشوييم يا با آب جارى (آب لوله كشى شهر حكم جارى را دارد)؟ آيا در هر دو حال مى بايست آن قسمت از فرش را فشار داده و غساله آن را بيرون بريزيم يا فقط در تطهير به وسيله آب قليل؟
ص: 457
بسمه تعالى، در آب جارى جدا شدن غساله از محل نجس كافى است و لازم نيست بيرون ريخته شود و در آب قليل بايد غساله را بيرون بريزند.
[سؤال 1032] 2686
9. گاهى ديده مى شود كه بعضى از افراد، چيزى را كه با يک مرتبه طاهر مى شود، دو يا سه مرتبه مى شويند، و يا اين كه دست را با آب كُر، دو مرتبه يا بيشتر آب مى كشند؛ آيا اين كار بدعت و حرام است يا خير؟
بسمه تعالى، بدعت نيست.
[سؤال 1033] 449
3. اگر دست من تا آرنج، نجس و يا متنجس باشد و من تا مچ دست خود را آب بكشم و دستم را از آب در آورده، به طرف پايين نگه دارم (با توجه به خط ارتباط بين خشكى و ترى) آيا از مچ دستم به پايين، پاک است يا نجس؟
بسمه تعالى، پاک شده است.
[سؤال 1034] 5985
5. ظروف و دستكش هاى پلاستيكى اگر نجس شود، مثلاً به مدفوع كودک آغشته گردد؛ آيا با آب كشيدن آن ها و برطرف شدن نجاست، تطهير مى شوند يا نه؟
بسمه تعالى، پس از زوال عين نجاست با آب كشيدن پاک مى شود.
[سؤال 1035] 1913
2. تطهير متنجس به بول به وسيلۀ آب جارى يا شير آب - كه در شهر است - يا كر، فشار يا تعدد مى خواهد يا نه؟
بسمه تعالى، در فرض مسأله، تعدد لازم نيست؛ ولى در تطهير چيزهايى كه قابل فشار است، بنابر احتياط فشار لازم است.
ص: 458
[سؤال 1036] 1372
2. قسمتى از فرش به وسيلۀ بول نجس شده و نجاست به پشت فرش هم رسيده و در نتيجه، آن قسمت از كف اتاق هم نجس گرديده است. آيا وقتى كه از رو فرش را به وسيله آب جارى (لوله كشى شهر) تطهير نماييم قسمت پشت فرش و آن قسمت از كف اتاق هم پاک مى شود يا خير، بلكه مى بايست حتماً پشت فرش و كف اتاق را تطهير كرد؟
بسمه تعالى، براى آب كشيدن زمين بايد جداگانه تطهير شود؛ و براى پاک كردن فرش اگر با آب لوله رويش آب بريزند و از پشتش عبور كند و خارج شود هر دو رو پاک مى شود.
[سؤال 1037] 472
بسمه تعالى
1. مدت ها پيش از شخص روحانى سؤال شد كه موكت و فرش را كه به بول يا عذره كودک غذاخور آلوده شده است، چه بايد كرد؟ ايشان گفتند: «در عذره، عين نجاست را برطرف كرده، سپس به وسيلۀ شير آب جارى، آن قدر مى ريزيم كه نجاست مستهلک شود و رنگ و بوى آن نماند؛ اما در بول رفع عين نجاست لازم نيست و صرف ريختن آب جارى و استهلاک بول در آن كفايت مى كند». ما نيز مدتى بدين كار عمل كرديم؛ اما بعد كاشف به عمل آمد كه طبق فتواى امام خمينى، خارج كردن غساله به وسيلۀ فشار و يا غيره احتياط واجب است. حال با توجه به اين كه در احتياط واجب مى شود به علماى ديگر رجوع كرد؛ اما ما به اين نكته توجه نداشته ايم، يعنى در نيتمان نبوده، تكليف فرش يا موكت و طهارت آن ها چگونه است؟
بسمه تعالى، حكم همان است كه نقل كرده ايد و تا غساله خارج نشده، حكم به طهارت نمى شود؛ ولى اگر به وسيلۀ فشار لوله، آب از موضع نجس عبور كرده، پاک شده است.
ص: 459
2. شخصى يک روز، كفاره روزه دارد و برايش امكان ندارد كه 60 فقير را غذا بدهد يا يک فقير را 60 وعده غذا دهد. آيا مى تواند مبلغ آن را به يک يا چند نفر دهد و آن شخص به اختيار خود آن را خرج كند؟
بسمه تعالى، كفايت نمى كند.
[سؤال 1038] 34
7. قالى يا موكت كه چسبيده به زمين است، بچه بر روى آن بول مى كند و خشک مى شود؛ آب لوله به وسيلۀ شلنگ مى گيرند و با دست يا پا مى مالند؛ كفايت مى كند؟
بسمه تعالى، اگر آب به تمام موضع نجس جارى شود و آب داخل آن از او جدا شود پاک مى شود.
[سؤال 1039] 473
بسمه تعالى
محضر مقدس نايب امام زمان، پير جماران و بت شكن زمان، سلام عليكم
از خداوند متعال سلامت امام امت، خمينى بت شكن را خواستارم. ضمن آرزوى طول عمر براى رهبر عزيزم؛ چند جمله اى دارم كه در آن شک دارم. برنامه از اين قرار است كه كسى اگر خواب باشد و در خواب جنب شد و لباس او منى گرفت و هر چقدر آن را شست منى آن از آن خارج نشد. آيا اين لباس پوشيدنش اشكال دارد يا نه؟ اگر خونى باشد كه پاک نشود آن لباس پوشيدنش اشكال دارد؟ من در اين مسأله شک دارم و نمى دانم.
بسمه تعالى، اگر عين نجاست منى يا خون از بين برود و شسته شود، پاک مى شود، هر چند رنگ آن باقى باشد. و از وسوسه اجتناب لازم است.
[سؤال 1040] 7394
4. به نيت انجام غسل جنابت به حمام مى رويم و بدن خود را با صابون يا شامپو مى شوييم ولى در موقع انجام غسل، آب قطع مى شود (البته صابون ها را مى شوييم) آيا باز هم بدن نجس است و لباس كه مى پوشيم نجس مى شود تا آن
ص: 460
موقع كه آب بيايد و غسل كنيم؟
بسمه تعالى، اگر آب به جاهاى نجس بدن جارى شده، پاک شده است.
[سؤال 1041] 4942
4. كوزۀ گلى كه احتمالاً از خاک پاک ساخته شده ولى فروشندۀ آن هندو است و ما نمى دانيم سازنده مسلمان بوده يا خير، آيا آن كوزه پاک است؟ و اگر پاک نباشد، آيا مى شود آن را پاک كرد، مثلاً چند روز در آب بماند؟
بسمه تعالى، پاک است؛ مگر علم به نجاست آن داشته باشيد و اگر علم به نجاست باطن آن داشته باشيد، قابل پاک شدن نيست.
[سؤال 1042] 1850
4. در موقع بيرون ريختن دوغ از مشک، موش مرده اى از مشک بيرون مى آيد، تطهير مشک در فتواى آن حضرت به چه نحو است؟ امر به ابلاغ فرماييد.
بسمه تعالى، تطهير آن مشكل است و بدون عبور آب پاک از اجزاى آن پاک نمى شود و اگر لولۀ آب را در داخل آن باز كنند تا پر شود پاک مى شود.
[سؤال 1043] 474
بسمه تعالى 16 / 2 / 1361
حضور محترم رهبر كبيرمان امام خمينى دام ظله
پس از تقديم عرض سلام، طول عمر شما را از درگاه خداوند منّان خواهانم.
امام بزرگوار! من اين نامه را از جبهۀ اهواز براى شما مى نويسم و علت آن اين است كه چون حضوراً امكان طرح سؤالات دينى نبود، لذا تصميم گرفتم از طريق مكاتبه جواب آن ها را به دست آورم. سؤال ها به اين قرار است:
1. آيا با ترى آب دست مى شود چيز نجس را تطهير كرد؛ مثلاً يک دست بكشد و نجاست آن برطرف شود و يک دست هم بكشد و آن را پاک كند؟
بسمه تعالى، كافى در تطهير نيست.
ص: 461
2. در سلام نماز آيا مى شود هر سه سلام را با هم گفت؟ چون طبق فتواى شما، بعد از «السلام عليك أيّها النّبي و رحمة اللّه و بركاته»، يا بايد «السلام عليكم و رحمة اللّه و بركاته» را بگويد و يا بايد فقط «السلام علينا و على عباد اللّه الصالحين» را بگويد.
بسمه تعالى، گفتن سه سلام مانع ندارد.
[سؤال 1044]
3. اگر چيز نجسى را زير شيرى كه متصل به آب كر است تطهير كند، آيا آبى كه از آن مى ريزد پاک است؟
بسمه تعالى، پاک است.
[سؤال 1045]
4. اگر چيز نجسى را كه بايد دو بار بشويد، يک بار بشويد، ولى مقدار آبى كه يک بار مى شويد، بيشتر از مقدار آبى باشد كه دو بار مى شويد، آيا آن چيز پاک مى شود؟
بسمه تعالى، زيادى آب ميزان نيست و در موارد لزوم، تعدد بايد مراعات شود.
5. مسأله اى كه دو قسمت دارد، مثل اين كه يک قسمت، فتوا است و يک قسمت، احتياط، آيا مى شود يک بار به احتياط عمل كند و يک بار به فتوا؟
بسمه تعالى، اشكال ندارد.
6. اگر شک در وضو كند كه آيا شسته يا نه، چطور است؟ و اگر زياد شک كند تكليفش چيست؟
بسمه تعالى، اگر شک، بعد از فراغ از وضو است اعتنا نكند و چنانچه در اثناى وضو شک كند، اعتنا كند؛ مگر كثير الشک باشد.
7. آيا سهم امام از پول خمس را مى شود براى كارهاى عام المنفعه يا كارهاى خير، از قبيل انفاق كردن به درماندگان و بيچارگان يا جنگ زدگان و زلزله زدگان استفاده كرد؟
بسمه تعالى، احتياج به اجازۀ خاصه دارد.
8. آيا از كسى كه از نظر علم برترى ندارد ولى از نظر تقوا برترى دارد مى تواند تقليد كند؟
بسمه تعالى، تقليد اعلم لازم است على الاحوط.
ص: 462
[سؤال 1046] 4069
4. مهر نماز كه گوشه اى از آن توسط دست مرطوب نجسى لمس شده باشد، چگونه پاک مى گردد؟
بسمه تعالى، مى تواند آن گوشه را بتراشد.
[سؤال 1047] 475
بسمه تعالى 15 / 12 / 1361
كسى به توالت مى رود و كف توالت هم خيس بوده، و آن روز هم به قول ما باران به صورت نم نم آمده؛ آيا شخص پس از بيرون آمدن از توالت ته كفشش نجس است؟ اگر هست، آيا روى زمين كه خيس است؛ ولى چشمگير نيست و بعضى جاهايش زمين سفت و رطوبت دار است با رفتن 15، الى 20 قدم ته كفشش پاک مى شود؟ لازم به تذكر است كه اين فرد پس از راه رفتن 15 الى 20 قدم روى زمين فوق به مسجد وارد شده. آيا مسجد پاک است يا نجس شده؟ البته اين فرد حكم مسأله را نمى دانسته است. در مورد اين كه اگر ته كفش نجس است، منظور اين است كه عين نجاست، مثل بول يا غائط ته كفش نبوده، فقط كف توالت خيس بوده است.
بسمه تعالى، اگر يقين به نجاست ته كفش يا كف آن محل ندارد، حكم به طهارت مى شود. و در صورت علم به نجاست، در صورتى زمين ته كفش را پاک مى كند كه خشک باشد و با رطوبت پاک نمى كند.
[سؤال 1048] 449
2. در مسأله 183 توضيح المسائل آمده است كه سنگ، پاک كننده مى باشد؛ آيا موزاييک هم شرايط سنگ را دارد يا نه؟ لطفاً توضيح دهيد؟
بسمه تعالى، حكم زمين را دارد.
ص: 463
[سؤال 1049] 135
2. آيا با راه رفتن روى زمين مرطوب و گل آلودى كه آفتاب مى گيرد، ته كفش و عصا، پاک مى شود يا خير؟
بسمه تعالى، اگر زمين رطوبت مسريه دارد پاک نمى كند.
[سؤال 1050] 244
17. آيا آفتاب، تمام اشياى نجسى را كه عين نجاست در آن نيست، پاک مى كند؟
بسمه تعالى، غير منقول و آنچه كه در حكم غير منقول است، با تابش آفتاب پاک مى شود و تفصيل آن در رساله مذكور است.
[سؤال 1051] 4924
5. آيا شيشه هاى معمولى در و پنجره مانع مطهريت آفتاب هستند يا نه؟ در صورت منفى بودن جواب، اگر پشت خود شيشه نجس باشد با تابيدن آفتاب بر روى آن پاک مى شود يا خير؟
بسمه تعالى، اگر مانع تابش آفتاب بر جاى نجس نباشد، مانع مطهّر بودن نيست.
[سؤال 1052] 116
3. در فصل زمستان موقعى كه انسان براى دستشويى يا بيرون رفتن به منظور بول يا غائط مى رود به علت گرم بودن هواى شكم و مواد داخل آن در موقع تخلى بخارى از آن بلند مى شود كه به بدن مى رسد و شايد بنا به گفته ها تبديل به آب مى شود بر اثر سردى. تكليف آن چيست كه به بدن مى نشيند و يا روى لباس ها؟
بسمه تعالى، بخار چيز نجس پاک است.
ص: 464
[سؤال 1053] 818
5. آيا دودۀ نفت نجس استحاله و پاک است؟
بسمه تعالى، پاک است ولى اگر چربى دارد احتراز كنيد.
[سؤال 1054] 2223
7. اگر ظرفى كه محتوى آب كمتر از كُر باشد و با خون يا فرآورده هاى خونى نجس شده باشد و به جوش بيايد، آيا بخار آن پاک است يا خير؟ و آيا فرآورده هاى خونى - مثل پلاسما و سرم - هم نجس است؟
8. اگر با همين شرايط سؤال 7، به جاى خون، ادرار باشد آيا بخار آن پاک است يا نجس؟
بسمه تعالى، 7 و 8، بخار پاک است ولى سرمى كه از فرآورده هاى خون است، نجس است؛ مگر در صورتى كه صدق خون به آن نشود.
[سؤال 1055] 476
بسمه تعالى 25 / 10 / 1361
مقام معظم رهبر عزيز انقلاب، امام خمينى، با سلام و درود
در مورد پس آب خروجى و زمين تصفيه خانه آب و فاضلاب استان اصفهان
طى تحقيقاتى كه اين كميته در سه سال بعد از انقلاب در مورد فاضلاب هاى انسانى انجام داده، نتايجى به دست آورده كه همراه با نتايج به دست آمده از ديگر كشورها، مختصراً حضور آن مقام معظم ارائه مى شود و چند سؤال در مورد آب خروجى از تصفيه خانه ها مطرح است كه اميد دريافت پاسخ آن ها را داريم.
فاضلاب منازل پس از جمع آورى به وسيله لوله كشى با سيستمى بسيار ساده و ارزان قيمت كه به صورت استخرهاى متعدد مى باشد به طور طبيعى در اثر رشد باكترى ها و جلبک ها تصفيه شده و به صورتى در مى آيد كه در موقع خارج شدن از تصفيه خانه رنگ سبز دارد. اين آب خروجى داراى خصوصيات زير است:
ص: 465
الف- آلودگى آن از مواد آلى بسيار كاهش يافته، در حدود 80%؛
ب- مى توان گفت: ميكروب هاى آن با اين روش كلاً از بين رفته اند كه اندكى اگر باقى باشد با مقدارى كلر دفع مى شود؛
ج- بوى متعفن فاضلاب رفع شده و در موقع خروج فقط بوى جلبک مى دهد؛
د- رنگ آن به رنگ سبز تبديل مى شود.
مدت زمانى كه براى اين تغييرات لازم است در نقاط سردسير و گرمسير متفاوت بوده و حدود 20 روز مى باشد.
سؤال: آيا اين آب خروجى سبز رنگ پاک است؟
بسمه تعالى، تصفيه ذكر شده استحاله نيست، آب مزبور نجس است.
موضوع ديگر گرفتن زمين بدين منظور است.
قبلاً دستگاه هاى تصفيه فاضلاب از خارج وارد مى شد و كليه وسايل آن هم از خارج خريدارى مى شد. با مطالعاتى كه صورت گرفته، معلوم شده اين دستگاه هاى پرهزينه با تمام هزينه هايى كه براى ادارۀ آن ها پرداخت مى گردد كارآيى چندان خوبى نداشته و اگر زمين در اختيار باشد تا بتوانيم سيستم كم خرجى را كه قبلاً اشاره شد آماده نماييم، هيچ خرجى براى نگهدارى ندارد و ابزار و وسايل مكانيكى هم به طور كل در آن به كار نمى رود. در بعضى از نقاط، زمين باير به اندازه كافى هست و علاوه بر تأمين زمين تصفيه خانه، از آب خروجى تصفيه خانه هم براى آباد كردن زمين هاى اطراف به خوبى مى توان استفاده نمود. در بعضى شهرها با اين مسأله روبه رو هستيم كه زمين باير نيست؛ و ليكن خود مردم شهر آمادگى دارند كه براى رفع مشكلات فاضلاب از زمين هاى مزروعى در اختيار تصفيه خانه قرار دهند و زمين مورد نياز تقريباً براى هر نفر 1/5 متر مى باشد.
آيا اختصاص دادن اين زمين ها به تصفيه خانه در صورتى كه هيچ امكان ديگرى نباشد، براى رفع مشكلاتى كه فاضلاب در شهرها ايجاد كرده و رهايى از هزينه هاى سنگين، جايز است؟
بسمه تعالى، با رضايت صاحبان زمين اشكال ندارد.
[سؤال 1056] 1696
3. اگر مقدارى انگور را جهت سركه شدن در كوزه اى بريزيم و هر بار مقدارى انگور به آن اضافه كنيم، در صورتى كه انگورهاى قبلى به اصطلاح جوش آمده
ص: 466
باشد، سركه پاک است يا اين كه حرام؟ پختن كشمش به همراه غذا حكمش چگونه است؟
بسمه تعالى، بعد از سركه شدن حلال است و باد كردن كشمش و جوش آمدن آن در غذا، موجب حرمت آن نيست.
[سؤال 1057] 1036
4. اگر انگور و آب انگورى كه براى سركه انداختن در ظرفى انباشته شده، به جوش بيايد و بعد هم ثابت نشود كه مست كننده بوده و سپس تبديل به سركه بشود، معمولاً (مستفاد از مسائل 113 و 202 و 211 رسالۀ امام مدّ ظله) پاک مى شود و حتى ظرفش و چيزى كه روى آن انداختند نيز پاک مى شود. ولى اگر انگور با ساقه اش (اسكلت خوشۀ انگور كه دانه ها به آن متصلند) با هم مصرف شده باشد و چنانچه ثابت شود كه مست كننده بوده و نجس شده، پس از سركه شدن آيا چوب ها و ساقه هاى انگور هم پاک مى شود يا نه؟
بسمه تعالى، پاک مى شود.
[سؤال 1058] 2686
12. روغنى (نفت، گازوييل، بنزين) كه جهت سوختن استفاده مى شود، اگر نجس شود و بعد از سوختن، به صورت دوده شود، آيا در اين حالت استحاله شده و پاک مى باشد يا خير؟
بسمه تعالى، دودۀ متنجس نجس نيست، مگر آن كه آلوده به ذرات متنجس باشد.
[سؤال 1059] 3406
2. آب داغى كه نجس مى باشد آيا بخار آن هم نجس است؟
بسمه تعالى، پاک است.
ص: 467
[سؤال 1060] 477
بسمه تعالى
با سپاس و تشكر فراوان از زحمات فراوانى كه يكايک شما برادران در راه به ثمر رساندن و بهتر كردن انقلاب داريد، و با عرض سلام و خسته نباشيد به يكايک شما و تشكر از زحمات قبلى.
در مسأله شماره 113 توضيح المسائل امام چنين آمده: «اگر انگور و آب انگور به خودى خود جوش بيايد حرام، ولى نجس نيست. مگر آن كه معلوم شود كه مست كننده است، و اگر به واسطه پختن جوش بيايد خوردنش حرام است ولى نجس نيست» و اين مسأله نامفهوم مى باشد. چون در ده ما شيره انگور درست مى كنند و عده اى مى گويند كه بنا به مسأله امام، خوردنش صحيح است و عده اى هم مى گويند: صحيح نيست. حالا شرح تهيه آن را مى نويسم و شما جواب را براى ما ارسال داريد.
وقتى كه انگور رسيد، كشمش هايى كه روى خوشۀ انگور خشک شده، جدا مى كنند و اين انگورها را داخل يک حوض مى ريزند و مى شويند. بعداً كه خوب شسته شد به وسيلۀ پا و پوتين كه خوب تميز مى كنند، اين انگورها را له مى كنند و مى فشارند تا آب آن گرفته شود. سپس اين آب از طريق يک سوراخ به يک حوض ديگر منتقل مى شود. بعداً روى تفاله هاى انگور، هيزم مى گذارند و روى هيزم ها را سنگ مى گذارند كه اگر احياناً هنوز آبى باقى مانده باشد، گرفته شود. آب گرفته شده را با يک خاک مخصوص مخلوط مى كنند و بعد از يک روز يا دو روز، اين آب انگور را مى جوشانند تا اين كه حدود یک سوم آن بجوشد. و بعداً در قاب هاى گلى مى ريزند و در آفتاب مى گذارند كه هم اين كه سرد شود و هم اين كه كمتر شود و (تيره) غليظ شود و
ص: 468
بعداً هم براى خوردن استفاده مى كنند. و السلام
بسمه تعالى، در فرض مرقوم، اگر با جوشيدن روى آتش دو ثلث آن كم نشود خوردن آن حرام است.
[سؤال 1061] 5277
2. آب انگور كه شيره مى گذارد چه فرمايش مى فرماييد آيا ثلثان را با آتش شرط مى دانيد و يا با آفتاب اشكال ندارد؟
بسمه تعالى، با فرض اين كه با آتش يا آفتاب جوش آمده و به ذهاب ثلثين تطهير مى شود اگر به آفتاب هم ذهاب ثلثين شود پاک مى شود.
[سؤال 1062] 478
بسمه تعالى 8 / 4 / 1982
و الصلاة و السلام على أشرف الأنبياء و المرسلين، حبيب إله ربّ العالمين، أبي القاسم المصطفى محمد، و على أهل بيته أجمعين. و السلام على إمام المستضعفين، الخميني العظيم، دام ظله و أبقاه اللّه لنا و لكلّ المستضعفين في العالم و رحمة اللّه و بركاته.
أمّا بعد، فيا إمامنا و قائدنا! فكما ثورتكم العظيمة في إيران الإسلام أحدثت ضجّة في الشرق و الغرب و أحدثت تغيّراً ملحوظاً في كلّ أرجاء المعمورة؛ فإنّ إجابتكم على رسالتي التي بعثتها إلى شخصكم الكريم أحدثت هذه الاُخرى ضجّة في مدينة ساسرى الإيطالية حيث فتح اللّه بكم عيون و قلوب البعض عند ما رأوا الإجابة من هذا القائد العظيم لطالب فقير للّه، لاحول له و لا قوّة إلاّ باللّه، تعجبوا و اندهشوا... و لا عجب من امر اللّه ازف إليكم يا إمامي يابن الزهراء هذه البشاره و اشكر اللّه و اشكركم شكراً لا نهاية له كان قصدي زيارة بلد الاسلام لتقبيل أيديكم الشريفة الطاهرة لكن بما أنّ جوازي عراقي فلم يسمح لي دخول أرض الإسلام ولكن يا امامي العظيم فإنّ جوابكم لرسالتي يكفيني
ص: 469
و سأظل أشمّها إلى أن نلتقي - إن شاء اللّه تعالى - في أرض أمير المؤمنين و خازن علم النبيّين الإمام علي بن أبي طالب عليه السلام.
أمّا طلبي الآن يا إمامنا و قائدنا هو أنّ بعض الإيطاليين و الإيطاليات الذين أعرفهم يريدون أن يسلموا و يدخلوا الدين الإسلامي الحنيف و هذا بفضلكم... لكن لا أدري كيف تكون العملية؟ و كيف السبيل لذلك و بالنسبة إلى لفظ الحروف فهم لا يستطيعون لفظ حرف القاف و الطاء و الحاء... الخ؟ هذا و السلام عليكم و رحمة اللّه و بركاته
نصر اللّه الإسلام بكم يا قائدنا العظيم و وفقنا اللّه ليجمعنا سوية إن شاء اللّه أو رزقنا الشهادة بين أيديكم.
بسم اللّه الرحمن الرحيم، كلّ من أراد أن يعتنق الدين الحنيف الإسلامى و يتشرّف بالإسلام يكتفي منه بإجراء الشهادتين على لسانه بأيّة لغة كانت، و بالنسبة للصلاة يجب عليه الجهد في تعلّم القراءة و الأذكار الواجبة و عند العجز عن ذلك يجتزي منه بما يتمكّن و دمتم موفّقين لخدمة المسلمين.
[سؤال 1063] 479
بسمه تعالى
محضر مبارک حضرت آيت اللّه العظمى امام خمينى، دام ظله
پس از عرض سلام و ارادت، اگر ميت آدمى را روى تخته چوبى از آب قليل غسل دهند؛ آيا آبى كه از جسم ميت روى تخته مى ريزد تخته را نجس مى كند؟ اگر تخته نجس شود، چطور طاهر خواهد شد و در اين صورت غسل صحيح شده يا نه؟
و السلام عليكم و رحمة اللّه و بركاته
بسمه تعالى، غسل صحيح است و بعد از تمام شدن غسل، تخته بالتّبع پاک مى شود.
ص: 470
[سؤال 1064] 541
2. استفاده از قلم خودكار و خودنويس طلا و نقره چه صورتى دارد؟
بسمه تعالى، مانع ندارد.
[سؤال 1065] 818
6. از ظرف نقره اگر خوراكى برداريم به نيت خارج كردن، لازم است در ظرف ديگر گذاشته سپس ميل كنيم؟
بسمه تعالى، در ظرف ديگر بريزيد پس از آن استعمال كنيد.
ص: 471