فضائل و برکات نماز جمعه و جماعت در دنیا و آخرت : شامل آیات ، روایات ، قصص و حکایات

فهرست مطالب

بخش اول: فضائل و برکات نماز جمعه

آثار و برکات نماز جمعه 17

اهمیت نماز جمعه در قرآن 22

آیه نهم: 22

آیه دهم: 22

آیه یازدهم: 22

شأن نزول: 23

نکته ها: 24

اهمیت نماز جمعه در احادیث 27

الف - پاداش کسانی که به نماز جمعه میروند: 28

حدیث اول: 28

حدیث دوم: 28

حدیث سوم: 29

حدیث چهارم: 29

حدیث پنجم: 29

ص: 5

بخش اول: فضائل و برکات نماز جمعه

آثار و برکات نماز جمعه

جمعه، روز اجتماع و میعاد جماعت است، بانگ آسمانی اذان، جان ها را از اشتغالات زمینی می کَند و به سوی نور و فلاح به پرواز در می آورد.

مؤمنان از هر گوشه آنچه در دست دارند وامی نهند. از آلودگی ها غسل می کنند برای حضور در بارگاه محبوب خود را می آرایند، برای دیدار با فرشتگان خود را خوشبو می سازند، چون رودی از هر کوی و برزن سرازیر می شوند و چون موجی به دریای جماعت جمعه می پیوندند.

بانگ تکبیر مؤذن، مؤمنان را فرا می­خواند و عظمت تکبیر جان ها را فرا می گیرد و ایمان، حجاب روزمرگی را می درد و شعله می کشد و مؤمن در این شعله هر چه دارد می ریزد و می سوزاند و برهنه از همه پای بندی ها و سرشار از عشق و ایمان میشتابد و خود را نیز در امواج ایمان جمع، مستحیل می سازد، تا هیچ از خود نماند و سرا پا برای خدا خالص شود و در برابر خدا بایستد و نه با زبان خود، با زبان جمع خدا را بخواند و نه بقدر یک نفر که به ظرفیت یک اجتماع فیض بگیرد.

با صدا مؤذن، مؤمنان برای جهاد آماده می شوند، ابتدا از خود آغاز می­کنند، مغازه را می بندند، از منافع مادی صرف نظر می کنند، راحتی خانه را پشت سر می نهند و همگان از هر سو می شتابند و به حاکم روی

ص: 17

اهمیت نماز جمعه در قرآن

شأن نزول:

درشأن­نزول این آیات بالخصوص آیه: «وَإِذَٰا رَأَوْا تِجَارَةً»روایات مختلفی نقل شده که همه آن ها از این معنی خبر می­دهد که در یکی از سال ها که مردم مدینه گرفتار خشکسالی و گرسنگی و افزایش نرخ اجناس شده بودند.

دحیه کلبی(1)«یکی از کافران بود، که اسلام اختیار کرد» با کاروانی از شام فرا رسید و با خود مواد غذایی آورده بود، در حالی که روز جمعه بود پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) مشغول خطبه نماز بود، طبق معمول برای اعلام ورود کاروان طبل می زدند و حتی بعضی، آلات موسیقی مي نواختند، مردم با سرعت خود را به بازار رساندند، در این هنگام مسلمانانی که در مسجد برای نماز اجتماع کرده بودند، خطبه را رها کرده و برای تأمین نیازهای خود به سوی بازار شتافتند، تنها دوازده مرد و یک زن در مسجد باقی ماندند (آیه نازل شد و آن­ها را سخت مذمّت کرد).

ص: 23

نکته ها:

از این آیات؛ چند نکته استفاده می شود که به برخی از آنها اشاره می کنیم:

1. در آیه نهم؛ «نودی» آمده که به معنی بانگ برآوردن است و در این جا ، به معنی اذان است، زیرا در اسلام ندائی برای نماز، جزء اذان نداریم، به این ترتیب هنگامی که صدای اذان نماز جمعه بلند می­شود، مردم مؤظفند کسب و کار را رها کرده، به سوی نماز که بهترین یاد خداست بشتابند.(3)

2. مؤمنان را مخاطب قرار داده و این اشاره ای است که مؤمن از این فریضه بزرگ بهره مند می شود و مقتضای ایمان، انجام آن است، نه ترک یا سبک شمردن آن.

ص: 24

اهمیت نماز جمعه در احادیث

الف - پاداش کسانی که به نماز جمعه می روند:

حدیث سوم:

پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) فرمود: «شتاب بسوی نماز جمعه، حج فقیران امت من است».(1)

حدیث هفتم:

پیامبر (علیه السلام) فرمود: «وقتی شب معراج مرا به آسمان ها بردند، زیر عرش خدا ، هفتاد هزار شهر را دیدم که هر شهری همانند دنیای شما بود و فرشتگانی را دیدم که بال هایشان را گسترده بودند و خدا را تسبیح و تهلیل می کردند و می گفتند خدایا کسانی را که به نماز جمعه حاضر می­شوند، بیامرز خدایا کسانی را که روز جمعه غسل می کنند، رحمت کن».(2)

حدیث نهم:

پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) فرمود: «هرگاه روز جمعه شود، شیطان ها صبح زود باپرچم هایشان به بازارها می روند و به طرف مردم موانعی می افکنند و آنان را از آمدن به نماز جمعه باز می­دارند».(2)

حدیث دوازدهم:

پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) فرمود:«مسلمان روز جمعه (همچون حج بیت­الله) محرم به حساب می­آید، اگر نماز جمعه را بگذارد، مُحِلّ خواهد شد و چنانچهپس از نماز جمعه بنشیند تا نماز عصر را بخواند، به منزله کسی خواهد بود که حج و عمره را انجام داده است».(1)

ب - نکوهش کسانی که به نماز جمعه نمی روند:

حدیث چهارم:

پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) می فرماید: «جمعیت هایی که در مراسم جمعه حاضر نمی شوند، باید از این کار دست بکشند و گرنه خداوند بر دل هایشانمُهر خواهد زد و از آن پس ، از غافلان به حساب خواهند آمد».(1)

آداب نماز جمعه

ب - آمادگی قلبی

در برخی از روایات تأکید فرموده­اند؛ مسلمانان از کارهایی که موجب بازماندن از نماز جمعه می شود اجتناب کنند.

1. امیرمؤمنان علي (علیه السلام) فرمودند: «هیچ یک از شما، پنجشنبه دوای مضعّف نخورد، شخصی پرسید چرا؟ امام فرمود: تا برای انجام نماز جمعه ناتوان نباشد».(5)

2. و نیز آن بزرگوار در نامه­ای به «حارث همدانی» نوشت روز جمعه سفر مکن تا در نماز جمعه شرکت کنی، مگر آنکه (برای جهاد) در

ص: 36

ج - رعایت شرائط اخلاقی

در برخی دیگر از روایات به نظم و انضباط و رعایت سکوت و آرامش بهنگام حضور در جماعت جمعه و استماع خطبه، سفارش شده است.

1. امام صادق (علیه السلام) از امیرمؤمنان علي (علیه السلام) نقل کرده اند: مردم در نماز جمعه بر سه رتبه اند:

اول آنکه؛ پیش از آمدن امام حاضر می شود و با سکوت و آرامش گوش فرا می دهد، این گونه شرکت در نماز ، کفّاره عمل از جمعه تا جمعه است به اضافه سه روز دیگر، زیرا خداوند فرمود (مَنْ جاءَ بِالحَسَنَةِ فَلَهُ عَشرُ اَمثالِها)(2)

یعنی اگر عمل روز جمعه بدرستی انجام شود، ثواب ده روز را دارد.

دوم آنکه؛ با سر و صدا و بی­نظمی در نماز جمعه شرکت می کند، بهره ای جز این ندارد.

سوم آنکه؛ پس از شروع خطبه می آید (و به جای آنکه بنشیند و به خطبه گوش دهد) می­ایستد و نماز می خواند، چنین کسی برخلاف سنّت رفتار کرده است و در عین حال از خدا پاداش می خواهد،و

ص: 37

بخش دوم : نماز جمعه در قصص و حکایات

توصیه امام خمینی (رحمه الله علیه) درباره نماز جمعه

نماز جمعه نمایشی از قدرت سیاسی و اجتماعی اسلام است، باید هرچه شکوهمندتر و پرمحتواتر اقامه شود و ملت ما گمان نکنند که نماز جمعه یک نماز عادی است، نماز جمعه با شکوهمندی که دارد، برای نهضت کوتاه عمر ما پشتوانه ای محکم و در پیشبرد انقلاب اسلامی ما عامل مؤثر و بزرگی است.(1)

نماز جمعه حضرت علی (علیه السلام) در روز غدیر

فیاض بن محمد در سال 259 ه-.ق در دیار طوس در سن نود سالگی روایت نمود که:

علی بن موسی الرضا (علیه السلام) را در روز غدیری دیده است، در حالی که در محضر او گروهی از خواص یاران او حضور داشتند، آنحضرت آنها را برای افطاری نگه داشت و خوراک و گندم و هدایا و پوشاک،

ص: 42

اقامه اولین نماز جمعه پس از پیروزی انقلاب

روز جمعه، پنجم مرداد سال 1358 (سوم ماه مبارک رمضان 1399 قمری) اولین نماز جمعه در تهران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به امامت مرحوم آیت الله سیّدمحمود طالقانی در دانشگاه تهران برگزار شد، امام خمینی (رحمه الله علیه) چند روز پیش از این تاریخ این وظیفه را به

ص: 43

آیت الله العظمی خوانساری و نماز جمعه

آیت الله سیّدحسین بدلا «یکی از یاران نزدیک حضرت امام» فرمودند: به یاد دارم، پس از پایان درسِ نماز جمعه آیت الله العظمی سیّدمحمدتقی خوانساری که امام و آیت­الله اراکی هم شرکت می کردند، آقای خوانساری اعلام کردند که از این پس، نماز جمعه را اقامه می­کنم، هر کس خواست شرکت کند و نماز جمعه را در مسجد امام حسن عسگری (علیه السلام) اقامه کردند و نمازهای دیگر هم تعطیل شد، حضرت امام (رحمه الله علیه) از کسانی بودند که مقیّد بودند در این نماز شرکت کنند.(2)

ص: 44

کار خوبی کردی، به نماز جمعه رفتی

سرکار خانم زهرا اشراقی ، نوه حضرت امام (رحمه الله علیه) گفته است: آن زمان که در مراسم نماز جمعه بمب گذاری کرده بودند، من هم درمراسم نماز شرکت داشتم، مادرم و بقیّه فامیل در خانه آقا بودند و همه نگران من بودند، چون خبری از من نشده بود، وقتی وارد خانه شدم دیدم، مادرم معترضانه گفت: تو چرا رفتی؟ تو که باردار بودی چرا رفتی؟ بخاطر بچّه ات هم که شده نباید می رفتی (البته قبلاً شایع شده بود که آن مراسم را صدامیان بمباران می کنند و یا بمب گذاری خواهند کرد) نگرانی مادرم هم از این جهت بود، ولی آقا که سر میز ناهار نشسته بودند با خنده ای به من گفتند: (سالمی) و من تشکر کردم، ایشان آهسته به گوش من گفتند: خیلی کار خوبی کردی که رفتی، خیلی ازت خوشم آمد که به چنین نمازی رفتی.(1)

اولین شهید محراب جمعه

آیت الله سیّداسدالله مدنی مجسمه تقوی و فضیلت و پارسایی که زهد و تقوای او زبانزد خاص و عام بود، در سال 1293 ه-.ش در شهر دهخوارقان «آزادشهر» در استان آذربایجان شرقی متولد شد، در آغازسنین بلوغ، به قم عزیمت کرد و پس از گذراندن درس های مقدماتی، حدود چهار سال به تحصیل دروس فقه و اصول در محضر امام (رحمه الله علیه) مشغول شد، پنج سال بعد به نجف اشرف عزیمت کرد و همزمان با تحصیل به تدریس پرداخت، بدین سان که در جلسات دروس آیات عظام سیّد عبدالهادی شیرازی و سیّد محسن حکیم و حاج سیّد ابوالقاسم خوئی شرکت نموده و ضمن تحصیل؛ نیز روزانه چند درس تدریس می کرد.

آیت الله مدنی اولین کسی بود که در جریان انقلاب سال 1343 شمسی مردم بپا خاسته کشورمان، در نجف از امام تبعیت کرد... پس از پیروزی انقلاب، بعد از شهادت آیت الله قاضی طباطبائی که امام جمعه تبریز بود، از سوی امام (رحمه الله علیه) به عنوان نماینده امام و امام جمعه تبریز انتخاب شد و در بیستم شهریور 1360 بعد از اقامه نماز در محراب نماز جمعه، به دست یکی از شقی ترین منافقین روزگار به شهادت رسید.(1)

ص: 47

دومین شهید محراب جمعه

آیت الله سیّد عبدالحسین دستغیب به سال 1288 شمسی در شیراز در یک خانواده روحانی که 800 سال سابقه علم و فضیلت داشتندف پا بهعرصه وجود نهاد، تحصیلات مقدماتی را در شیراز به اتمام رساند، در سال 1310 شمسی برای ادامه تحصیل راهی نجف شد و از محضر آیات حاج شیخ کاظم شیرازی، حاج سیّد میرزا اصطهباناتی و حاج میرزا علی آقا قاضی کسب فیض کرد و به درجه اجتهاد رسید، پس از مراجعت از نجف، ضمن اقامه نماز جماعت در مسجد جامع عتیق شیراز و ترویج و تبلیغ دین اسلام، به تحصیل و فراگیری علم و دانش ادامه داد و از محضر فقیه و عارف نامی، مرحوم آیت الله حاج محمدانصاری کسب فیض کرد.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی به نمایندگی از مردم استان فارس در اولین مجلس خبرگان انتخاب و در همین ایام بنا به درخواست مردم و به فرمان امام (رحمه الله علیه) به سمت امام جمعه شیراز منصوب گرديد و سرانجام روز جمعه 20 آذر 1360 در حالی که عازم نماز جمعه شیراز بود، در یکی از کوچه­ها با انفجار بمبی توسط منافقین در سن 72 سالگی به شهادت رسید.(1)

ص: 48

سومین شهید محراب جمعه

آیت الله شیخ محمد صدوقی در سال 1327 هجری قمری در خانواده ای روحانی در یزد متولد شد، وی تحصیلات حوزوی را تاحدود لمعه و قوانین در مدرسه عبدالرحیم خان یزد به پایان رساند و در سال 1348 قمری جهت ادامه تحصیلات عازم اصفهان شد و سال بعد برای ادامه تحصیل به قم عزیمت، و حدود 21 سال جهت کسب علوم و معارف اسلامی و استفاده از محضر اساتید بزرگ در آن شهر اقامت گزید، در آغاز از محضر آیت الله شیخ عبدالکریم حائری چند سالی کسب فیض نمود ...

صدوقی در سال 1320 شمسی به یزد مراجعت کرد و بنا به پیشنهاد روحانیون سرشناس یزد در آن شهر ماندگار و به تدریس مشتاقان پرداخت ...

ایشان پس از پیروزی انقلاب اسلامی در تاریخ 31 مرداد 1358 به عنوان امام جمعه یزد منصوب شده و در آخرین نماز جمعه اش که مصادف با دهم ماه مبارک رمضان 1402 (یازدهم تیر ماه 1360) بود، بعد از ادای نماز، منافقی قسی القلب به ایشان نزدیک شد و با به آغوش کشیدن آن پیر زاهد و منفجر کردن نارنجکی که در دست داشت، وی را به شهادت رساند.(1)

ص: 49

چهارمین شهید محراب جمعه

آیت­الله عطاءالله اشرفی اصفهانی در شعبان 1322 قمری(1281ه-.ش) در خمینی شهر (سده) اصفهان در خانواده ای روحانی، دیده به جهان گشود، دروس ابتدائی را در خمینی شهر آموخت و در 12 سالگی عازم اصفهان گردید و طی 10 سال دروس ادبیات و سطح و فقه و اصول و یک دوره خارج از فقه را در محضر آیات سیّدمهدی درچه­ای، بروجردی، سیّدمحمد نجف آبادی، فشارکی و مدرس گذرانید. در سال 1343 قمری عازم قم گردید و از محضر آیات عظام شیخ عبدالکریم حائری، حجت کوه کمره ای، حاج سیّدمحمدتقی خوانساری و سیّدصدرالدین صدر بهره های فراوانی برد، پس از مدتی، آیت­الله العظمی بروجردی به وی دستور عزیمت به کرمانشاه و پذیرش مسئولیت نمایندگی خود را به ایشان دادند.

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در 14 ذی القعده 1399 قمری طی حکمی از سوی امام خمینی (رحمه الله علیه) به سمت امام جمعه کرمانشاه منصوب شد، در نماز جمعه 23 مهر ماه 1361 هنگامی که خطبه اول نماز را آغاز کرده بود، یک نفر به طرف وی هجوم آورده، ایشان را در آغوش گرفت، بر اثر انفجار نارنجک، معظم له در حالی که به حالت سجده به زمین افتاده بودند، به شهادت رسیدند.(1)

ص: 50

بخش سوم: فضائل و برکات نماز جماعت

آثار و برکات نماز جماعت

2. آثار اخلاقی و تربیتی

در نماز جماعت، افراد در یک صف قرار می گیرند و امتیازات موهوم صنفی، نژادی، زبانی، مالی و... کنار می رود و صفا و صمیمیت و نو دوستی در دل ها زنده می شود و مؤمنان با دیدار یکدیگر در صف عبادت، احساس دل گرمی و قدرت امید می کنند.

نماز جماعت عامل نظم و انضباط، صف بندی و وقت شناسی است. روحیّه فردگرایی و انزوا و گوشه گیری را از بین می برد و نوعی مبارزه با غرور و خودخواهی را در بر دارد.

نماز جماعت، وحدت در گفتار، جهت، هدف را می آموزد و از آنجا که باید پرهیزکارترین و لایق ترین اشخاص، به امامت نماز بایستند، نوعی آموزش و الهام دهندة علم و تقوا و عدالت است.

نماز جماعت کینه و کدروت ها و سوءظن ها را از میان می برد و سطح دانش و عبودیّت را در جامعه اهل نماز، افزایش می دهد.

ص: 54

3. آثار اجتماعی

نماز جماعت، مقدمه وحدت صفوف و نزدیکی دل ها و تقویت کننده روح اخوّت است.

نوعی حضور و غیاب بی تشریفات، و بهترین راه شناسائی افراد است.

نماز جماعت، بهترین، بیشترین و کم خرج ترین اجتماعات دنیاست

ص: 55

4. آثار سیاسی

نماز جماعت، نشان دهنده قدرت مسلمین و الفت دل ها و انسجام صفوف است. تفرقه را می زداید، بیم در دل دشمنان می افکند، منافقان را مأیوس می کند، خار چشم بد خواهان است.

نمازجماعت، نمایش حضور درصحنه و پیوند امام و امّت است.

آیه اول:

وَأَقِيمُواْ الصَّلاَةَ وَآتُواْ الزَّكَاةَ وَارْكَعُواْ مَعَ الرَّاكِعِينَ.(2)

و نماز را بپا دارید و زکات را ادا کنید و همراه رکوع کنندگان رکوع نمائید(و نماز را با جماعت بگذارید).

در آیه شریفه ؛ دستور اخیر اشاره به مسأله نماز جماعت است، ولی از میان تمام افعال نماز ، تنها رکوع را بیان کرده و می گوید «با رکوع کنندگان رکوع کنید».

این تعبیر شاید به خاطر آن باشد که نماز یهود، مطلقاً دارای رکوع نبوده، این نماز مسلمانان است که یکی از ارکان اصلی آن، رکوع محسوب می شود.(3)

همچنين فاضل مقداد از جمله ي «و ارکعوا مع الراکعین»؛ امر به نماز جماعت را استفاده کرده است و گفته است: امر نسبت به جماعت جمعه عنوان وجوبی دارد و نسبت به نمازهای دیگر دارای عنوان

ص: 58

آیه دوم:

شأن نزول:

هنگامی که پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) با عده ای از مسلمانان به عزم مکه وارد سرزمین حدیبیه شدند و جریان به گوش قریش رسید.

خالد بن ولید به سرپرستی یک گروه دویست نفری برای جلوگیری از پیشروی مسلمانان به سوی مکه، در کوه های نزدیک مکه مستقر شد، هنگام ظهر، بلال اذان گفت و پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) با مسلمانان نماز ظهر را به جماعت ادا کردند، خالد از مشاهده این صحنه در فکر فرو رفت و به نفرات خود گفت در موقع نماز عصر که در نظر آن ها بسیار پر ارزش است و حتی از نور چشمان خود آن را گرامی تر می دارند، باید از فرصت استفاده کرد و با یک حمله برق آسا و غافل گیرانه، در حال نماز کار مسلمانان را یکسره ساخت، در این هنگام آیه فوق نازل شد و دستور نماز فوق را که از هر حمله غافل گیرانه ای جلوگیری می کند به مسلمانان داد.

و این خود یکی از نکات اعجاز قرآن است که قبل از اقدام دشمن، نقشه آنها را نقش بر آب کرد. و لذا گفته می شود خالد بن ولید، با مشاهده این صحنه ایمان آورد و مسلمان شد.(1)

ص: 60

نکته ها:

در اینجا باید به سه نکته توجه داشت:

1. از مفاد اين آیه شریفه، به اهمیت اجتماع پی می بریم، زیرا پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله وسلم) در حال جنگ هم، نماز را به جماعت گزارد و چنانکه در ترجمه گفتیم سپاه را به دو گروه تقسیم کرد: گروه اول؛ نخستین رکعت را به جماعت ادا کردند و رکعت دوم را فرادا گزاردند. آنگاه گروه دوم؛ رکعت اول نماز خود را به جماعت خواندند و پیغمبر در رکعت دوم تأنی بکار برد تا در تشهد، دو گروه بهم پیوستند و نماز همه به جماعت خاتمه یافت.(1)

2. روشن است که منظور از بودن پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) در میان مسلمانان برای به پا داشتن نماز خوف، این نیست که انجام این نماز مشروط به وجود شخص پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) است، بلکه منظور وجود امام و پیشوائی برای انجام جماعت در میان سربازان و مجاهدان است و لذا حضرت علی (علیه السلام) و امام حسین (علیه السلام) نیز نماز خوف بجای آوردند و حتی جمعی از فرماندهان لشکرهای اسلامی همانند حذیفه، این برنامه اسلام را (نماز جماعت به روش نماز خوف) به هنگام لزوم انجام دادند.(2)

3. می­دانیم که نماز جماعت در اسلام واجب نیست، ولی از

ص: 61

آیه سوم:

اهمیت نماز جماعت در احادیث

حدیث دوم:

رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) فرمود: «هر کس پنج وقت (یعنی نماز صبح، ظهر، عصر، مغرب و عشاء) نماز خود را با جماعت بخواند.

حق تعالی به او پنج چیز، عطاء فرماید:

1. روزی او را فراخ گرداند.

2. تنگی قبر را از او برطرف کند و قبرش را وسیع گرداند.

3. نامه عملش را بدست راستش مرحمت کند.

4. از پل صراط بگذرد، مثل برق جهنده.

5. و داخل بهشت شود، بدون حساب».(2)

حدیث چهارم:

پیغمبر (صلی الله علیه و آله وسلم) فرمود: «آمد جبرئیل با هفتاد هزار فرشته بعد از نماز پیشین (نماز ظهر) و عرض نمود یا محمد! بدرستی که خدای تعالی تو را سلام می رساند و فرستاده است برای تو دو هدیه که نفرستاده آن را برای هیچ پیغمبری قبل از تو.

گفتم یا جبرئیل چیست آن دو هدیه، عرض کرد: نماز پنج وقت در جماعت.

گفتم: یا جبرئیل چیست از برای امت من در جماعت، گفت: یا محمد (صلی الله علیه و آله وسلم) .

1. چون دو شخص باشند، بنویسد خدای تعالی از برای هر یک به هر رکعتی صد و پنجاه نماز.

2. و چون باشند سه شخص، بنویسد خدای تعالی از برای هر یک، به هر رکعتی دویست و پنجاه نماز.

3. و چون چهار شخص باشند، بنویسد خدای تعالی از برای هر یک، به هر رکعتی هزار و دویست نماز.

4. و چون پنج شخص باشند، بنویسد خدای تعالی از برای هر یک،

ص: 66

حدیث پنجم:

همچنين از آن حضرت است که جبرئیل عرض کرد یا محمد!

1. اگر تکبیره الاحرام را مؤمن با امام جماعت درک کند، بهتر است برای او از هفتاد حج و هزار عمره.

2. و یک رکعت نماز را که مؤمن به جماعت بخواند، برای او از

ص: 67

حدیث ششم:

پیغمبر (صلی الله علیه و آله وسلم) به عثمان به مظعون فرمود: هر که نماز صبح را به جماعت بگذارد و بعد از آن بنشیند به تعقیب و مشغول ذکر الهی باشد تا آنکه طلوع کند آفتاب، حق تعالی در جنت الفردوس هفتاد درجه به او کرامت فرماید که از هر درجه تا درجه دیگر هفتاد سال راه باشد، به دویدن اسب تندرو.

ص: 68

حدیث هفتم:

پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) فرمود: «کسی که نماز صبح را به جماعت بخواند، گویا همه شب را در حال رکوع و سجود به سر برده است...».(2)

حدیث نهم:

امام صادق (علیه السلام) فرمود: «هر که نماز را با جماعت بخواند در امان خداست و هر که بر او ظلم کند، چنان است که بر خدا ظلم کرده است و هر که پیمان او را بشکند، پیمان خدا را شکسته است».(2)

حدیث دوازدهم:

وارد شده (برای رفتن به نماز جماعت) به هر قدمی که شخص بر می­دارد، هفتاد هزار حسنه نوشته می شود و هفتاد هزار سیئه محو می­شود و هفتاد هزار درجه از برای او در بهشت بلند گردد و بعد از مردن او هفتاد هزار ملک به تشییع جنازه او حاضر شوند و او را مشایعت نمایند و در قبر انیس او باشند و در قیامت با او باشند تا داخل بهشت شود.(2)

حدیث چهاردهم:

امام باقر (علیه السلام) فرمود: سه چیز کفاره گناهان است:

1- کامل ساختن وضو در وقت های سرما.

2- رفتن در شب و روز به نمازها.

3- حفظ کردن جماعت ها.(2)

حدیث هفدهم:

پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) فرمود: هر که توفیق ربانی شامل حال او شود، پنج وقت نماز را به جماعت بخواند، حق تعالی ده خصلت به او کرامت می فرماید.

1. برکت عمر باقی مانده

2. عصمت در مال

3. عصمت در اطفال

4. نامه به دست راست

5. مغفرت

6. به آسانی جان دادن

7. نور خیر

8. توفیق طاعت

9. نجات از دوزخ

10. کرامت بهشت.(1)

حدیث دوم:

یک روز عبدالله بن مسعود به تکبیره الاحرام نماز نرسید، عرض کرد: یا رسول الله (صلی الله علیه و آله وسلم) اگر بنده ای آزاد کنم، به درک ثواب آن تکبیرة الاحرام می رسم؟ فرمود: نه.

عرض کرد: اگر دو بنده آزاد کنم می رسم؟ فرمود: اگر تمام چیزهای دنیا را انفاق کنی، به درک ثواب آن نمی رسی.(2)

حدیث چهارم:

یک نفر به حضور پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) رسید و عرض کرد؛ من نابینا (یا شب کور) هستم ، صدا اذان جماعت را می شنوم، ولی کسی نیست که دستم را بگیرد و مرا به جماعت برساند.

پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) فرمود: از منزل خود تا مسجد، طنابی ببند، هنگام جماعت، آن طناب را بگیر و با راهنمایی آن، خود را به مسجد برسان و در نماز جماعت شرکت کن.(2)

حدیث ششم:

امام باقر (علیه السلام) می فرماید که پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله وسلم) بر همسایه های مسجد شرط کرد که نمازشان را در مسجد به جماعت بخوانند و فرمود قومی را که حاضر نمی شوند در نماز، آگاه کنید و یا مؤذنی را امر به اذان کنید، سپس به علی (علیه السلام) فرمود: باید بسوزانی با هیزم خانه کسانی را که در نماز جماعت حاضر نمی شوند.(1)

حدیث نهم:

پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) فرمود: با چهار کس حرف نزن (از جمله) مردی که از جماعت دوری کند ...(1)

بخش چهارم : نماز جماعت در قصص و حکایات

توصیه امام خمینی (رحمه الله علیه) درباره نماز جماعت

«من تکلیفم را باید به شما بگویم، شما دانشگاهی ها، شما دانشجوها، همه تان مساجد را بروید پر کنید. سنگر است آن جا، سنگرها را باید پر کرد، محراب بهش می گویند آنجایی که حرب از آنجا شروع می شود (محل حرب).

امروزه و این عصر از همه روزها برای ما، و این وقت و این عصر، از همه وقت برای ما حساس تر است، برای اینکه همه چیز درست شده است و شیطان ها از اطراف جمع شده اند و می خواهند حالا که همه چیز درست و دارند مأیوس می شوند، نگذارند کارها اجرا بشود، باز تهیه ببینند، ولو برای ده سال دیگر و چند سال دیگر تهیه ببینند، برای اینکه مسجدها را کم کم خالی کنند و آخوند مسجد را کنار بگذارند و یک کسی که وضو ندارد و به هیچ چیز هم معلوم نیست اعتقاد داشته باشد، بیاورند آنجا جای آخوند و نگذارند نمازش را بخواند و خالی کنند این سنگرها را ،بعد از خالی کردن این سنگرها حمله کنند. این دژهای محکم را محکم نگاه دارید، نگوئید که انقلاب کردیم، حالا باید فریاد بزنیم، نخیر نماز بخوانید از همه فریادها بالاتر است اجتماع کنید، نمازهای جمعه را باشکوه بجا بیاورید و نمازهای غیر جمعه را هم اهمیت بدهید، که شیطان ها از نماز می ترسند، از مسجد

ص: 81

حکمت نماز جماعت

شیخ الرئیس ابوعلی سینا برای شیخ ابوسعید ابوالخیر نامه ای نوشت و در آن این موضوع را مطرح نمود: چه لزومی دارد تا مردم همه در مسجد به جماعت اجتماع کنند؛ زیرا خداوند از رگ گردن به انسان نزدیکتر است، پس انسان هر کجا که باشد، اگر رابطه اش را با خدای خود برقرار سازد، نتیجه خواهد گرفت. شیخ ابوسعید ابوالخیر جواب نامه بوعلی سینا را نوشت و در آن نامه چنین مثال زد: اگر چند چراغ در جایی روشن باشد یا هر کدام تک تک در اتاقی در بسته باشند، در صورت اول اگر یکی از آن ها خاموش شود چراغ های دیگر روشن است، ولی در حالت دوم اگر یکی از چراغ ها خاموش شود آن اتاق تاریک می شود، انسان ها نیز همین گونه هستند، بعضی خطاکار و گنهکار هستند و اگر تنها باشند شاید موفق به فیوضات و برکات نور الهی نشوند، ولی اگر در اجتماع باشند و در ذکر و دعا و مناجات و نمازهای جماعت شرکت کنند، شاید خداوند به دعا و برکت وجود بعضی از افراد دیگر جماعت آن ها را نیز مشمول رحمت و برکت و فیوضاتش قرار دهد و این یک اثر از آثار مفید جماعت است. البته این

ص: 82

اولین نماز جماعت در اسلام

اولین نماز جماعتی که بر پا شد به امامت رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) و شرکت حضرت علی (علیه السلام) و جعفر طیار «برادر حضرت علی (علیه السلام) » بود و همین که ابوطالب، فرزندش علی (علیه السلام) را دید که به پیامبر اقتدا کرده، به فرزند دیگرش جعفر گفت: تو نیز به پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلم) اقتدا کن و این جماعت دو سه نفری، پس از نزول آیه «فَاصْدَعْ بِمٰا تُؤمَر»(2) بود که فرمان به علنی ساختن دعوت و تبلیغ می داد.(3)

نماز جماعت تو کفاره گناهانت است

علی بن ابیطالب (علیه السلام) فرمود ما با پیغمبر (علیه السلام) در مسجد منتظر وقت نماز بودیم، پس مردی برخواست و عرض کرد: یا رسول الله ! من به گناهی برخوردم. حضرت از او اعراض کردند، پس چون نماز را حضرت گذارد، آن مرد برخواست و قول خود را از سر گرفت، حضرت فرمود: آیا با ما این نماز را نخواندی و طهارت آن را نیکو نکرده ای، عرض کرد: آری حضرت فرمود: «فَاِنَّها کفارةُ ذنَبِک»،

ص: 84

سفارش امام زمان به نماز جماعت

آیت الله العظمی مرعشی نجفی (رحمه الله علیه) برای یکی از خواص نزدیک خویش نقل کرده و اکیداً سفارش نموده بود که تا من زنده هستم برای کسی نقل نکن. در زمان اقامت در سامراء، چندی در سرداب مقدس شب ها بیتوته می­کردم، شب های زمستان در اواخر یکی از شب ها که در سرداب مقدس بودم، ناگهان صدای پایی شنیدم با آنکه در سرداب بسته بود، فوق العاده وحشت نمودم که شاید از مخالفین شیعه و دشمنان اهل بیت باشد، شمعی که با خود داشتم خاموش شده بود، اما صدا و لحن نیکویی به گوشم رسید که فرمود: «سلام علیکم» و نام مرا به زبان آورد. من جواب دادم و عرض کردم شما کی هستید؟ فرمود: یک نفر از پسرعموهای شما. عرض کردم در سرداب بسته بود، شما از کجا وارد شدید؟

فرمود: (الله علی کل شیء قدیر). عرض کردم اهل کجا هستید؟ فرمود: اهل حجاز هستم. فرمود: چرا در این وقت به این جا آمده ای؟ عرض کردم حوائجی دارم و به این جهت متوسل شده ام. فرمود: جزء یک حاجت، بقیه حوائج شما برآورده خواهد شد، پس از آن، سیّد

ص: 85

نماز جماعت امام (رحمه الله علیه) در روز شهادت فرزندشان

حجت الاسلام فرقانی گوید: بعد از شهادت حاج آقا مصطفی (رحمه الله علیه) همان روز، ظهر که صدای اذان بلند شد. امام بلند شد و تشریف برد وضو گرفت و فرمود: من می روم مسجد. گفتم: به یکی از خادم ها، که زود برو و به خادم مسجد بگو سجاده را پهن کند. او به مسجد رفت و دیده بود خادم نیست. و اصلاً کسی احتمال نمی داد امام آن روز با این عظمت و بزرگی مصیبت، برای اقامه نماز جماعت به مسجد بروند. وقتی مردم فهمیدند که امام به مسجد می آید، جمعیت یک دفعه از همه طرف به مسجد ریختند، ما وقتی به مسجد رسیدیم، مردم همه گریه می­کردند چه گریه ای. امام وارد مسجد شدند. و این عرب ها تعجب می کردند و به همدیگر می گفتند: خمینی ابداً ما یبکی؛خمینی ابداً گریه نمی کند. امام نماز را خواند و بعد از نماز جماعت، روضه خوانده شد و امام و همه حضار گریستند.(2)

ص: 86

تقیّد رهبر معظم انقلاب به نماز جماعت

ایشان (آيت الله خامنه اي ) از برنامه هایی که دارند و تقریباً می شود گفت هیچ گاه ترک نمی شود، این است که حداقل یک ساعت مانده به اذان صبح بیدار می شوند و تا اذان صبح به تهجّد و شب زنده داری مشغولند، پس از آن نماز صبح را می خوانند، یکی از توفیقاتی که ایشان دارند این است که نمازهایشان همه به جماعت خوانده می شود، حتی نماز صبح. نماز صبح در درون خانه به جماعت خوانده می شود، نماز ظهر هم با شرکت تعدادی از ملاقات کنندگان و نیز افرادی که در دفتر هستند برگزار می شود. گاهی وقت ها هم بعضی از افراد از شخصیت ها و علمایی که از علاقمندان ایشان هستند و دوست دارند نماز را با ایشان بخوانند، ظهر یا شب برای حضور در نماز جماعت به آن جا می آیند.(1)

نماز جماعت علامه طباطبائی (رحمه الله علیه)

علامه تهرانی می گوید: این مرد (علامه طباطبائی) جهانی از عظمت بود، عیناً مانند یک بچه طلبه در کنار صحن مدرسه روی زمین می نشست و نزدیک به غروب در مدرسه فیضه می آمد و چون نماز بر پا می شد مانند سایر طلاب نماز را به جماعت مرحوم آیت الله آقای حاج سیّدمحمدتقی خوانساری می خواند، آنقدر متواضع و مؤدب و در حفظ آداب سعی بلیغ داشت که من کراراً خدمتشان عرض کردم ،آخر این درجه از ادب شما و ملاحظات شما، ما را بی ادب می کند.(2)

ص: 88

عظمت نماز جماعت

«مفتی اعظم مصر» می گوید: یکی از مستشرقین مشهور که در قاهره بود، روزی از یکی از مساجد که در آن نماز جماعت برگزار بود، بازدید کرد، ناگهان دیدم چهره اش تغییر کرد، پرسیدم: مشکلی پیش آمده است؟

گفت: نه! هیبت و عظمت این نماز و عبادت، تمام تنم را مرتعش کرد و از این همه هماهنگی و اتحاد تعجب می کنم.(1)

تقیّدآقا محمدعلي کرمانشاهی به نماز جماعت

آقا محمدعلی بهبهانی (معروف به علامه کرمانشاهی) فرزند وحید بهبهانی روز جمعه 26 ذیحجه سال 1144 ه- در کربلا به دنیا آمد و در سال 1216 در کرمانشاه از دنیا رفت. مرقدش مشهور به سر قبر آقا، زیارتگاه آن سامان است، (سابقاً) محل عبور زائرین عتبات عالیات بوده. به او لقب صوفی کُش داده بودند، او معصوم علی شاه رهبر صوفیان را در خانه خود حبس کرده بود.

آقا محمدعلی کرمانشاهی اولین کسی است که از راه اِعمال ولایت فقیه حد جاری می کرد و بعد از او آقای شفتی در اصفهان حد جاری می کرد.

آقا محمدعلی مردم را مجبور می کرد به خواندن نماز و سایر احکام شرعیه «معروف است که گویند شخصی را در کرمانشاه دیدند که فریاد می زند خدایا داد ما را از آقا علی بگیر! ، که در حق ما ظلم روا داشته (گفته شد چه ظلمی کرده است) گفت: ظلم از این بیشتر نیست که حکم کرده از هر خانواده دو نفریف حتماً باید یک نفر به نماز جماعت حاضر شوند.(1)

ص: 90

تجرّد روح در نماز جماعت

یکی از مجتهدین حوزه نجف و قم (که از شاگردان آیت الله سیدعلی قاضی (رحمه الله علیه) است) می فرمود: حدود سال 1360 ه-.ق به اتفاق جمعی (حضرات آیات شیخ محمد آقا تهرانی، نصرالله مستنبط، میرزا علی همدانی، سیدحسن شالوی و آیت الله بهجت) و یک شخص کاسب به نام مشهدی حسن و اینجاب پیاده از نجف به قصد زیارت کربلا حرکت کردیم، در آن وقت همگی جوان و حضرت آیت الله بهجت هم هنوز ازدواج نکرده بودند، نماز مغرب و عشاء را در مسجد سهله به جای آوردیم و پیاده به سوی کربلا به راه افتادیم، نزدیکی صبح به منزل (منطقه) مصلی رسیدیم و آنجا خواستیم نماز صبح را اقامه کنیم، که همگی به حضرت آیت الله بهجت اقتدا کردیم، در نماز آقا سوره مبارکه «انا انزلناه فی لیلة القدر» را تلاوت فرمودند و من در صف دوم ایستاده بودم که در یک لحظه متوجه شدم که برای آقا حالت تجرّد روح ایجاد شده، و روح او در جلو، سوره قدر می­خواند و جسم خود آقای بهجت نیز به او اقتدا کرده است، ما این قضیه را در سفر از ایشان دیدیم و معظم له در طول سفر کاملاً ساکت و مشغول ذکر بودند.(1)

ص: 91

حکایتی از آیت الله حاج میرزا حسین یزدی

در اوائل حکومت قاجاریه، حکومت استبدادی قاجار، یک شخص را برای استانداری شیراز انتخاب کرد. استاندار عده ای از رجال مملکت را در جشن دعوت کرد و یهودیان محل را نیز دعوت نمود و مجلس عیش و نوش و رقص و ساز و آواز تشکیل داد، یکی دو نفر از افرادی که در نماز جماعت آیت الله میرزا حسین یزدی شرکت می کردند، در آن جلسه شرکت نمودند، وقتی این خبر را به میرزا حسین یزدی رسانیدند، روز جمعه پس از نماز ظهر روی پله منبر نشست و بسیار گریست و گفت: شنیدم از مسجدی ها در جلسه عیاشی یهودیان شرکت نموده اند، اگر شما مسلمان هستید، چرا خلاف دستور خدا، رفتار می کنید. شما جان مرا به خطر انداختید و از دیشب خوابم نبرده است. دیگر طاقت نداشت نماز عصر را بخواند، از مسجد بیرون رفت و به بستر بیماری افتاد. طبیب به بالینش آوردند، گفت: خوب است او را به باغی از باغ های اطراف ببرید، آقا خیلی افسرده اند.

این مرد الهی از وحشتی که در مورد گناه مأمومین به جانش افتاده بود، بعد از اندکی با آن حال از دنیا رحلت نمود.(1)

ص: 92

نماز جماعت مؤسس حوزه علمیه قم

آیت الله العظمی اراکی (رحمه الله علیه) می گوید: آن روزی که بنای کشف حجاب شد، رضاخان دستور داده بود افرادی که جزء روساء بودند، مثل رئیس نظمیه و غیره ،باید اول کشف حجاب کنند. هر شب نوبت یکی بود مثلاً امشب رئیس نظمیه، شب دیگر رئیس امنیّه، شب دیگر شهرداری و هر شبی یکی بود، شب به شب، آن وقت زن آن رئیس مکشّفه می­شد و اطراف او را زن ها می گرفتند. زمانی که آیت الله العظمی حاج شیخ عبدالکریم حائری می­خواست برای نماز مغرب و عشاء به حرم برود، در خیابان تظاهر می کردند که جای سوزن انداختن نبود. حاج شیخ طبق معمول هر شب باید از توی این جمعیت برای نماز مغرب و عشاء عبور کند و این مراسم مخصوصاً همان وقتی اجرا می شد که زمان عبور ایشان بود. خودش فرمود: من که دیدم این وضعیت است، فکر کردم رفتن به نماز مغرب و عشاء را ترک کنم. من که نمی توانم نهی از منکر کنم و باید از اینجا عبور کنم. و این ها هم سر راه من این کار را می کنند. اگر حرف نزنم تفریر می شود، می گویند پس این کارها را قبول کرده، اگر حرف بزنم، چطور با این شخص حرف بزنم، پس بهتر است که به نماز نروم. این چه نمازی است که من بروم. این فکر را با هیچکس در میان نگذاشتم. خودم عهد کردم که نروم. طرف عصر که در اطاق خوابیده بودم، دیدم در

ص: 93

حکایتی عجیب از آيت الله نجومی کرمانشاهی

قصه عجیبی را از مرحوم والدم نقل کنم، آن مرحوم از سادات بسیار جلیل القدر و از اتقیای زمان بود بطوری که خیلی ها درباره ایشان اعتقادی فوق عادی داشتند. شبی با ایشان بعد از نماز مغرب و عشاء از مسجد بیرون آمده، رو به منزل می رفتیم. ایشان جلو بنده و عصا به دست مبارکشان بود.

در تاریکی کوچه سگی بسیار پشمالو کنار دیوار نشسته بود که به مجرّد رسیدن ما به آن محل، به مرحوم پدرم حمله كرد که ایشان با عصا ؛و بنده هم کمک نموده سگ را از خود راندیم و از محل گذشته ، به منزل آمدیم. شب دیگر باز هم از مسجد بیرون آمده از همان مسیر دیشب رو به منزل می آمدیم، گذرمان به همان محل و به همان سگ افتاد، و عجیب آن بود که بیشتر پشم سگ ریخته، پوست بدنش بطور زشتی نمایان و بسیار ناتوان در کنار دیوار نشسته بود، به محض رسیدن ما ناله ضعیفی نمود و هیچ حرکتی نکرد و من فوراً متوجه مطلبی و روایتی شدم و خیلی تعجب نموده، اما به روی مرحوم

ص: 94

این مرد بزرگی است او را بیاورید

حاج سیّدهاشم، امام جماعت مسجد سردزک نقل کرد:

روزی در این مسجد، پدرم (مرحوم آقای حاج سیّدعلی اکبر یزدی اعلی الله مقامه) می خواست نماز جماعت بخواند و من هم جزء جماعت بودم، ناگاه مردی در هیئت اهل دهات وارد شد و از صفوف جماعت عبور کرد، در صف اول پشت سر پدرم قرار گرفت، مؤمنین از اینکه یک دهاتی در محلی که باید جای اهل فضل باشد، آمده سخت ناراحت شدند، او اعتنایی نکرد، در رکعت دوم در حال قنوت قصد فرادی نمود، نمازش را تمام کرد، همان جا نشست و سفره ای که

ص: 95

نماز جماعت در قهوه خانه مانع منکرات شد

در آن زمان یکی از فرزندان مرحوم آخوند ملاّ محمدکاظم خراسانی (رحمه الله علیه) به نام حاج میرزا محمّد معروف به آقازاده که در رتق و فتق امور وارد بود، نوکران متعددی داشت، هر کدام برای انجام کاری، یکی از نوکرانش مردی به نام حاجی علی اکبر که از همه (مشتی تر) بود و غالباً سلاح کمری در زیر لباس داشت و محافظ آقا بود، این حاجی علی اکبر برای من که حسینعلی راشد هستم نقل کرد که در ایّام زمستان برای سرکشی به املاک آقا به نیشابور رفته بودم، در مراجعه به مشهد، در راه، بین (شریف آباد) و مشهد برف گیر شدیم و در قهوه خانه (حوض حاج مهدی) ماندیم ،نویسنده توضیح می دهد که در آن زمان راه مشهد به نیشابور یا تربت حیدریه از شریف آباد می گذشت و به شاه تقی می رسید و از راهی که در این زمان هست چند فرسنگ کوتاه تر بود، لکن از (کال طرق) به آن طرف کوهستانی بود، به همین جهت در زمستان و برف گاه ممکن بود که مسافران نتوانند به آسانی بگذرند، باری حاج علی اکبر می گفت غیر از ما جمعی دیگر نیز به همان قهوه خانه پناه آورده بودند. شب فرا رسیده بود که اتومبیلی از طرف مشهد رسید و چهار نفر از جوانان پولدار و خوشگذران مشهد که چهار خانم را با خود داشتند و نمی دانم به کجا می خواستند برای خوشگذرانی بروند به سبب برف و تاریکی

ص: 97

صدای مؤذن که بلند می شد به مسجد می رفتم

مرحوم نراقی در خزائن از موثّقین اصحابش نقل فرموده که گفت من در سن جوانی با پدرم و جمعی از رفقاء هنگام عید نوروز در اصفهان دید و بازدید می کردیم روز سه شنبه ای برای بازدید یکی از رفقاء که منزلش نزدیک قبرستان بود رفتیم، گفتند: منزل نیست، راه درازی آمده بودیم برای رفع خستگی و زیارت اهل قبور به قبرستان رفتیم و آنجا نشستیم، یکی از رفقاء به مزاح رو به قبر نزدیک مان کرد و گفت: ای صاحب قبر ایام عید است آیا از ما پذیرائی نمی کنی؟ ناگهانی صدائی از قبر بلند شد که هفته دیگر روز سه شنبه همین جا همه مهمان من هستید. همه ما وحشت کردیم و گمان کردیم تا روز سه شنبه بیشتر زنده نیستیم. مشغول اصلاح کارهایمان و وصیت و غیره شدیم، امّا از مرگ خبری نشد.

ص: 99

زحمات 60 ساله آیت الله مرعشی برای احیاء نماز جماعت

آیت الله مرعشی نجفی سخت مقیّد بود که نمازهای خویش را در وقت فضیلت و با جماعت برگزار کند، در برخی از یادداشت های

ص: 101

تقیّد شیخ جعفر کاشف الغطاء به نماز جماعت

شیخ جعفر کاشف الغطاء مرجع بزرگ و محقق عالی قدر شیعه در

ص: 102

حکایتی عجیب از شیخ عباس قمی

محدّت بزرگ آیت الله حاج شیخ عباس قمی (1293-1359 ه-.ق) را به مشهد دعوت کرده بودند. شیخ در آن جا منبر می رفت و هر روز در مسجد گوهرشاد نماز جماعت می گذارد، جمعیت بسیار از مردم مشهد و زائران در جماعت او شرکت می نمودند. نماز مغرب خواند، پس از نماز مغرب، نماز عشاء را به جماعت نخواند و حرکت کرد. از علّت این کار سؤال کردند، فرمود: وقتی که نماز مغرب می خواندم،صدای مکبّر را از راه دور شنیدم که تکبیر می گفت. احساس کردم جمعیّت خیلی زیاد است، اندکی که غرور به دلم راه یافت، بعد دیدم نماز عشاء را با این حالت بخوانم درست نیست، از این رو ترجیح دادم که نماز جماعت را ترک کنم.(2)

ص: 104

نماز جماعت بهجت عارفان

ارتباط استوار آیت الله العظمی بهجت با خداوند متعال، ذکرهای پی در پی، بجا آوردن نوافل، شب زنده داری های کم نظیر ایشان بسیار درس آموز است، سال های سال است که نماز جماعت ایشان از پرشور انگیزترین، باصفاترین و روح نوازترین جماعت های ایران اسلامی است.

در این نماز؛ عالمان وارسته و خداجوی، کثیری از طلاب انقلابی خارج از کشور، بسیجیان رزمجو دلداده خدا، طلاب تقوی پیشه و دیگر قشرهای مردم شرکت می کنند. این نماز پر معنویت است که گاه با صدای گریه و آهنگ حزین این پیر فرزانه شکوه ویژه ای پیدا می کند و گاه صدای گریه آیت الله العظمی بهجّت با گریه و ناله غم انگیز نمازگزاران همراه می شود.

در نماز ایشان روح ها به پرواز میاید، چشم ها به اشک می نشیند، فضای دل ها بارانی می گردد و گاه قطره های درشت اشک بر دامن سجاده ها می ریزد. چنین فضای معنوی و روح نوازی را تاکنون در هیچ نماز جماعتی ندیده ایم. بی جهت نیست که در مسجد ایشان بسیاری از اوقات جا برای نمازگزاران تنگ می شود و عده کثیري و حتی آنان که مشتاقانه و به امید کسب فیض از این نماز پر معنویت از راه های

ص: 105

نماز جماعت ملاّ عباس تربتی

در سال 1318 ه-.ش از تهران برای دیدن پدرم، آیت الله حاج آخوند ملاعباس تربتی (1251-1322ه-.ق) و مادرم به تربت رفتم. پدرم از تربت چند سالی بود به کاریزک بازگشته بود و در دِه زندگی آرامی را می گذرانید.

در بهار آن سال بارندگی زیاد شده بود و چون خانه های ده همه خشتی است، گنبدهای کوچک بسیاری از خانه ها خراب شده بود. از جمله مسجد ده که دارای چهار گنبد کم ارتفاع خشتی از این قبیل بود. سه تا از گنبدها به کلی فرو ریخته بود و از یکی دیگر، نیمی ریخته و نیمه دیگر آن باقی مانده بود.

به سبب پیش آمدهای آن چند سال، مردم تقریباً در همه جا نسبت به امور دینی کم اعتناتر گشته بودند و از این رو هنوز کسی برای نوسازی مسجد اقدام نکرده بود و آواره های فرو ریخته، همچنان تپه خاکی در کف مسجد باقی بود. پدرم در زیر همان قسمت که نیمی از آن فرو ریخته بود. مقدرای از آوارها را کنار زده و حصیر را پاکیزه کرده بود و سه نوبت نمازش را می رفت و در همانجا می خواند.روزی

ص: 106

برگزاری نماز جماعت در روز حمله مأمورین به فیضیه

آیت الله امینی می گوید: در آن روز، من ابتدا در مدرسه فیضیه بودم. وضع مجلس و مدرسه را غیرعادی دیدم. در وسط مجلس از مدرسه بیرون و به منزل امام خمینی رفتم، چند نفر دیگر از طلاب در حضور امام نشسته بودند. من وضع مدرسه را تعریف می کردم، در همین حال چند نفر از طلاب کتک خورده و زخمی وارد منزل امام شدند و جریان مدرسه را تعریف کردند که طلاب را زدند و کشتند و زخمی کردند.

ص: 107

كتابنامه

1. طباطبایی بروجردی، سید حسین، جامع احادیث الشیعه فی احکام الشریعه، قم، نشر الصحف، 1371ش/1413ق.

2. شعیری، محمد بن محمد، جامع الاخبار، المطبعة الحيدرية، نجف اشرف - عراق.

3. تويسركاني، محمدنبي بن احمد، لئالي الاخبار، قم: سال 1374 توسط انتشارات جهان.

4. نوری، میرزا حسین، مستدرک الوسائل، بیروت، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، 1408ق.

5. قمی، عباس، سفینة البحار و مدینة الحکم و الآثار، قم، اسوه.

6. مجلسی، محمدباقر، عین الحیات، انوارالهدی، قم، 1382ش.

7. سید محمود امامی اصفهانی، ثمرات الحیات، جهان زبان، سال انتشار: 1343.

8. شعيري، محمد بن محمد، کاشف الاستار، كتاب فروشي اسلاميه، تهران، 1388 .

9. نهج الفصاحه، مجموع سخنان و خطبه های حضرت رسول اکرم، گروآورنده ابوالقاسم پاینده، تصحیح و تنظیم عبدالرسول پیمانی و محمدامین شریعتی، اصفهان، خاتم الانبیاء، 1383.1.

ص: 109