خودسازی در مکتب قرآن و عترت

تالیف محمدحسین حق جو

تذکر مظاهری

مقدمه مصطفی زمانی.

ص: 2

در برابر ستم مقاومت كردن و با عمل به اين آيه قرآن «فَاسْتَقِمْ كَما أُمِرْتَ وَ مَنْ تابَ مَعَكَ» (1)(همانطوريكه دستورت دادم با ياران خود در مقابل مشكلات ايستادگى كن) در برار زر، زور، مال و منال خود را نباختن، به جهان تحت ستمى كه تحت فشار ظلم ستمگران نيمه جانى در كالبد داشتند هشدار داد كه با دست خالى (فقط با ايمان) مى توان بر بزرگترين نيرومندان جهان پيروز شد.

آرى حَر بِه مظلوميت و استقامت و اين دو حر به در جهان آن روز كمك فراوانى به رشد انقلاب محمد (صلی الله علیه و آله) كرد همين مسلمان انقلابى كه در جنگ بَدر و احُد با «تعدادى انگشت شمار»(2) بر كفر و يهود پيروز مى شد در جنگ حُنَين پس از فتح مكه و پيروزى كامل اسلام به مرض غرور گرفتار مى شود و شكست مى خورد.

خداى عزيز به محمد (صلی الله علیه و آله) اعلام خطر مى كند و مواردى را كه با شكست مواجه گرديده بيادش مى آورد كه چگونه از شكست و سقوط نجاتش داد... «و در جنگ حُنَين كه بر اثر غرور نفرات شكست خوردى و به فريادت رسيدم».(3)

*** بيابانگردى كه غذاى لذيذش سوسمار بود با تير و كمان،25

ص: 5

دو ابرقدرت جهان آنروز (روم و ايران) را آنچنان تحت فشار قرار مى دهد و آنچنان لشكريان ايران را تحت نفوذ خود در مى آورد و مجبور به عقب نشينى و فرارشان مى كند كه فرماندهان ايران ناگزير مى شوند سربازان خود را بيكديگر زنجير كنند كه از جبهه فرار نكنند.

آخرين جنگ محمد (صلی الله علیه و آله) جنگ تَبُوك بود (جبهه روم) در همين جنگ چند نفر يك خرما مى خوردند و هر ده نفر يك وسيله نقليه داشتند.(1)

ايمان خالص پشتوانه پيروزى آنان بود كه با نان جوين و خرماى كرمزده و نبود اسلحه روز بر دشمن پيروز شدند.

ابو خيثمه كه از شركت در جهاد همراه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) پرهيز كرده بود، در باغ باصفاى خود و در كنار همسران زيباى خويش بخود آمد و گفت:

«از انصاف نيست كه محمد (صلی الله علیه و آله) در گرما و سرما براى اسلام بجنگد و من در آسايش و لذت باشم و رهسپار جبهه شد. خدا هم براى او تقدير نامه صادر كرد».(2)

و آنگاه كه مَرارَه، كَعب و هِلال سه مسلمان ديگر از شركت.»

ص: 6

در همين جبهه تبوك خوددارى مى كنند آنچنان مطرود جامعه آنروز مى گردند كه حتى زن و فرزندشان هم از آنان كناره گيرى مى كنند و سرانجام ده ها روز در كوه مى نالند و توبه مى كنند تا خود مى كنند تا خدا توبه آنان را قبول مى كند و به وضع عادى برمى گردند.(1)

آرى تا زمانى كه اين اخلاق و روحيه (همبستگى كامل، فداكارى و استقامت و گذشت نسبت بيكديگر) در ميان مسلمانان وجود داشت در دنياى آن روز بر نفوذ خود مى افزودند و بر توسعه قلمرو خود اضافه مى نمودند.

طلاهاى خزينه ايران در مركز حكومت اسلامى با تبر تكه تكه مى شد و در ميان مسلمانان بطور مساوى تقسيم ميگرديد.

جالب توجه اين است كه زمامدار وقت مى گويد:

مردمى كه اين طلاها را به سلامت بدون كم و كاست به مدينه رسانيده اند شايسته اند كه بر دنيا حكومت كنند. مردم امانت دار.

جالبتر اينكه آورنده طلاها خود را معرفى نكرد تا شناخته نشود(2) و به مرض ريا گرفتار نيايد.

ايمان مسلمان به جائى مى رسد كه عَمر بن جَمُوح با پاى لنگ شده اش همراه چهار فرزند خويش عازم جبهه احد مى گردد ولى پسرانش با شركت او در جنگ مخالفت مى كنند16

ص: 7

و مى گويند جهاد بر او واجب نيست.

پيرمرد مى گويد مى خواهم شهيد شوم و با همين پاى شكسته در بهشت قدم بزنم.

پيرمرد شكايت خود را پيش محمد (صلی الله علیه و آله) برد و حضرت به او اجازه داد و در همين جنگ شهيد شد.(1)

*** آن شكنجه ها و استقامت ها و آن امانت دارى و شجاعت ها و در يك كلمه، آن اخلاق كامل در طول يك ربع قرن بتدريج در نقطه مقابل قرار گرفت و آنانكه ايمان بلال، عمار، سلمان، ابو ذر و مقداد را ديده بودند و جانفشانى هاى آنان را سرمشق قرار داده بودند نتوانستند انحراف مسير انقلاب محمد (صلی الله علیه و آله) را تماشاگر باشند و همينجا بذر درخت انقلاب امام على (علیه السلام) افشانده شد و خيلى زود انقلابيون مصر، كوفه، بصره و مكه در مدينه كار عثمان را يكسره كردند و مسئوليت اداره مملكت را بر دوش امام على (علیه السلام) گذاشتند.

خط انقلابى كه در طول 25 سال بتدريج به بيراهه كشيده شده تا به راستاى خط اسلامى و انقلاب امام على (علیه السلام) و خواسته هاى آنحضرت برسد سالها زحمت داشت.

در خُمّ غدير به جانشينى پيامبر (صلی الله علیه و آله) منصوب گرديد، اما به علل مختلفى مردم پس از درگذشت محمد (صلی الله علیه و آله) ديگران را به رياست ظاهرى برگزيدند و آنگاه كه پس از يك ربع قرن به اشتباه خود پى بردند بار ديگر، اطراف امام على (علیه السلام) را گرفته و آن حضرت را به رياست ظاهرى خود نصب كردند.(1) كارى كه با فشار، زور و اصرار مردم انجام گرفت، خدا هم قبل از درگذشت محمد (صلی الله علیه و آله) اين تكليف را به عهده آن حضرت گذاشته بود و حالا كه موانع اجراى تكليف برطرف گرديده مى بايد آن را اجراء كند.

در نهج البلاغه 15 نامه از امام (علیه السلام) به معاويه موجود است اما نه بترتيب تاريخ صدور.

در نامه 75، امام على (علیه السلام) به معاويه مى نويسد: از مردم شام براى من بيعت بگير و با دسته اى از آنان پيش من بيا.

معاويه كه نزديك به نيم قرن در شام رياست كرده بود و منتظر بود رياست را از تيرۀ بنى هاشم به تيرۀ بنى اميه كه هر دو تيره از طائفه عبد مناف بودند برگرداند(2)، فرصت را غنيمت شمرده و در شام اعلام خودمختارى كرد و به همين مطلب قناعت نكرد، بلكه در نامه 17 نهج البلاغه از امام على (علیه السلام) مى خواهد كه حكومت شام را بطور مستقل به رسميت بشناسد به اين مرحله هم قانع نمى شود در بيشتر نامه ها رياست امام على (علیه السلام)22

ص: 9

را به رسميت نمى شناسد و خود را جانشين محمد (صلی الله علیه و آله) و خلفاء مى داند.

*** مردمى كه براى انتخاب امام على (علیه السلام) به خلافت ظاهرى آنچنان آنحضرت را تحت فشار قرار داده بودند كه نزديك بود زير دست و پاى مردم جان بدهد(1) از مطالب معاويه كه باخبر شدند براى سركوب كردن او بپاخاستند.

هجوم آورندگان در دو جبهه مقابل بودند يك جبهه كه در زمان عثمان از پست و مقام محروم بودند و چه بسا از حقوق بيت المال هم كه همه مى بايد سهم مساوى ببرند بى بهره بودند و براى رسيدن به حق خود و مقام بپاخاسته بودند و مردم را عليه خليفه وقت بسيج مى كردند كه طلحه و زبيرها را مى توان در اين گروه رهبر دانست.

دسته دوم كسانى بودند كه اسلام عملى را مى خواستند، عمل به متن اسلام و جلوگيرى از حيف و ميل هاى مروان و معاويه ها (كه سال ها در شام حكومت مى كرد) و پياده شدن اسلام خدائى نه اسلام عثمانى و معاويه اى.

مالك اشتر و محمد بن ابى بكر را مى توان در اين جبهه به عنوان رهبر معرفى كرد و بنيانگذارش را ابوذر.

خواستۀ اين جبهه اتحاد عملى با قرآن و حفظ قرآن و مقام و مطالب خاندان نبوت بود تا انقلاب اسلامى محفوظ بماند.74

ص: 10

اگر پيامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) با اثبات مظلوميت و تبليغ از آن و ايجاد روح استقامت و حفظ آن در جهان آن روز، انقلاب اسلامى را به پيش راند تا بر تمام اديان جهان پيروز گرداند،(1) امام على (علیه السلام) ناگزير بود هم با خوشگذرانان و پرتوقع ها نبرد كند و هم خواسته هاى جوانان انقلابى امثال مالك اشتر و محمد بن ابى بكر را تأمين نمايد و هم بذر اسلام واقعى را در افكار نونهالان بيافشاند تا كشور خود را بتدريج بر دوش نسل جوانى كه پا مى گيرد و اسلام واقعى را درك كرده است بگذارد و بدون يك انقلاب فكرى و اخلاقى عميق اين هدف قابل اجراء نبود.

و اينجا علت شكست ظاهرى امام (علیه السلام) و به شهادت رسيدن آنحضرت و به ثمر خواسته اصلى وى روشن مى گردد.

به بيان ديگر، امام (علیه السلام) در اجراى ركن اول انقلاب خود: پاكسازى جامعه از خوشگذران ها و مقام پرستان شهيد گرديد و نه آن فرصت را يافت كه خواسته هاى جوانان انقلابى را پياده كند و نه نونهالان جامعه را بطورى كه خدا خواسته است بسازد و اداره كشور را بر دوش كسانى بگذارد كه افكار و اخلاق كامل اسلامى دارند. نامه هاى امام (علیه السلام) به مسئولانى كه از مقام خود سوءاستفاده مى كردند در نهج البلاغه فراوان است.

به تعبير ديگر امام (علیه السلام) مى خواست قرآن و عمل خاندان.»

ص: 11

رسالت و مطالب آنان را در جامعه پياده كند و اتحاد قرآن و عترت را مجسم سازد اما در مرحله پاكسازى شهيد شد.

شايد بتوان گفت: بيست و پنج سال خانه نشينى امام على (علیه السلام) با دست و بال بسته و قطع رابطه عملى با مردم و به تعبير ديگر با زندگى تحت نظرى و در اواخر با تبعيد و تحت فشارهاى گوناگون قدرت فعاليت هاى زيربنائى براى حكومت آينده را از آنحضرت گرفته بودند و آن انقلاب فكرى اخلاقى كه زير بنا و ضامن دوام هرحكومتى است بوجود نيامده بود و به اين علت همراه علت هاى ديگر حكومت جهان عدل على (علیه السلام) به ثمر نرسيد و با شهادت امام (علیه السلام) دست خودشگذران ها و مقام پرستان و زر اندوزان باز گرديد و مسير حكومت اسلامى در جدائى عملى از متن اسلام آغاز شد.

اگر در دوران بنى عباس تظاهر به اتحاد قرآن و عترت با ولايت عهدى دادن به امام هشتم (علیه السلام) نمودار شد بخاطر تحكيم قدرت زورمداران عصر بود و با تحميل ولايت عهدى بر آن حضرت.

بارى جدائى قرآن و عترت در تاريخ بنى اميه و بنى عباس هميشه همراه خون و شهادت ادامه داشته است و همين است نتيجه جدائى حكومت از معنويت. كناره گيرى گردانندگان مملكت از مذهب خود.

اين موضوع منحصر به كشورهاى اسلامى نيست.

مسيحيت كه يكى از اديان آسمانى است نيز همين سرنوشت

ص: 12

را داشته است:

كه پاپ بر او وضع كرده بود اعتراض كرد او را از سطنت عزل و تكفيرش كرد و حكومت انگلستان را به فرانسويان واگذار كرد.(1)

آرى حكومت امپراطورى آلمان، فرانسه و انگلستان تحت نفوذ و قدرت كليسا بود و اين پاپ بود كه هركس را مايل بود به سلطنت برمى گزيد.

اين قدرت بزرگ كليسا بر اثر بى نظمى ها كليسائى همراه عمل نكردن به مطالبى كه خود بيان مى داشتند به جائى رسيد كه نه تنها رشوه خوارى، زورگوئى و خيانت، در ميان اعضاى كليسا يك امر عادى شد، بلكه تاريخ اصلاحات كليسا چنين مى نويسد:

«فاحشه ها معين مى كردند چه شخصى بايد پاپ شود و دولت هم بپذيرد.»(2)

و به او ماليات بدهد.

به تعبير ديگر روزگارى گذشت كه سلاطين را پاپ ها انتخاب مى كردند، و روزگارى هم دنبالش آمد كه پاپ ها را سلاطين انتخاب مى كردند، آنهم به معرفى فاحشه ها و اين نتيجه طبيعى فاصله گرفتن از معنويت بود. فاصله گرفتن از دستورهاى الهى هرچند تحريف شده بود. عمل نكردن به مطالبى كه خود بارها آن را ترويج و تبليغ كرده بودند.73

ص: 14

مردم كليسا را مظهر معنويت مى دانستند، اما مشاهده مى كردند كليسا قدرت خود را به جاى صرف در خدمات معنوى و اجتماعى، صرف عزل و نصب سلاطين آلمان، فرانسه و انگلستان مى كند.

وضع كليسائيان به جائى رسيد كه شكوه و جلال كليسا در مدتى كوتاه از نظر شكوه و طمطراق به مراتب درخشنده تر و خيره كننده تر از دربار پادشاهانى بود كه تعلق و ارتباطى به عالم روحانيت نداشتند.

اعضاى كليسا و نزديكانشان در خوشگذرانى، اسراف و تبذير بر يكديگر سبقت مى گرفتند.(1)

خوشگذرانى هاى كليسا از يكسو و اعلاميه جنگ هاى صليبى كه خوب و بد را به جنگ كشانيد، از سوى ديگر، مبارزه با علم و دانش و تشكيل محاكم تفتيش عقائد، زمينه سقوط كليسا را فراهم ساخت.

و اين است اعلاميه جنگ با دشمنان كليسا و فتح فلسطين:

«ثروت دشمنان شما (مسلمانان) مال شما خواهد بود و شما مالك دارائى آنها بوده و خزائن و نفائس آنها را مى توانيد به غنيمت ببريد. كسانيكه مرتكب هرگونه معصيت شده باشند و لو قتل و زنا و غارتگرى و ايجاد78

ص: 15

حريق عمدى و سوزانيدن خانه و ابنيه مردم مجانا و بلاعوض تبرئه خواهند شد. مشروط به اينكه در اين جنگ مقدس (فلسطين) شربت مرگ را بچشند يا حتى در اثناى راه بميرند، شهيد محسوب شده و فورا داخل بهشت خواهند شد.»(1)

اين اعلاميه سبب شد كه عده اى براى رضاى خدا و دسته اى ديگر براى غارت و چپاول، قتل و زنا به جنگ مسلمانان بروند و حدود 200 سال جنگ هاى صليبى را ادامه دهند.

بارى كليسا براى پيروزى در جنگ هاى صليبى تا آنجا كه مى توانست خيلى از مسائل معنوى را زير پا گذاشت تا بخواست خود برسد. مذهب را فداى مذهب كرد تا مذهب استوار گردد!!

در عين اينكه حوادث خطرناك و بى شمارى در اين مدت انجام گرفت غرب اين نتيجه را بدست آورد:

«از تمدن شرق (علوم و تخصص مسلمانان) كه در آن زمان خيلى جلوتر از تمدن غرب بود بهره مند گرديد.»(2)

اوج قدرت كليسا، نشيب و فرازهاى آن بخصوص در38

ص: 16

خوشگذرانى، زورگوئى و پا گذاشتن روى مسائل اخلاقى و عبادى كه خود مروج آن بود، زمينه را براى سقوط پاپ و كليسا و انشعاب آن به كاتوليك و پروتستان و تنزل از مقام امپراطورى مطلق به كشورى كوچك (در حدود سى هزار نفر) در واتيكان فراهم ساخت.

مبارزه با علم كه بر اثر غرور قدرت در كليسا بوجود آمده بود، خوشگذرانى و پولدوستى كه لازمه رياست هاى آنچنان بود و سرانجام، جدائى كليسا از وظائفى كه در تورات و انجيل براى مردم، ماه ها و سال ها بيان كرده بود موجب شد اصلاح طلبانى امثال لوتر از متن كليسا به پا خيزند و بخواسته خود برسند و شكاف كليسا را موجب گردند و عمل كليسا را سقوط دهند و نغمه جدائى دين از سياست را منشأ شوند.

به بيان ديگر، لوتر براى اصلاح كليسا به پا خاسته براى احياى معنويت و زدودن اعمال انحرافى قيام كرد، اما خود و پيراونش هم به كليسا و قدرت آن ضربه زدند و هم به نفوذ معنوى آن. نتيجه اى كه هميشه عايد مخالفت دو گروه مذهبى مى شود: فرار عده اى نودين از چنگ هر دو گروه و سقوط قدرت هر دو طرف و بپاخاستن گروه سوم...

(اهل بيت و خاندان رسالت) هستند. تا زمانى كه به هر دو تيكه داشته باشيد گمراه نخواهيد شد و سقوط نخواهيد كرد. اين دو سرمايه تا روز قيامت از يكديگر جدا نمى شوند.»(1)

در تاريخ اسلام در عصر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در عصر خلفاء، در عصر بنى اميه و بنى عباس به همان نسبت كه اين دو سرمايه معنوى از يكديگر فاصله گرفته اند، جامعه به فساد و عذاب گرفتار گرديده است. تاريخ اسلام شاهد رنده است. قتل، غارت، كشتار دسته جمعى و قحطى.

مقاتل الطالبيين تفصيل اين حوادث را ضبط كرده است.

تاريخ كليسا هم ثابت مى كند، فاصله گرفتن از معنويت براى آن سقوط را به همراه داشته است.

در هر صورت ارتباط ميان رهبران دينى و معنويت هميشه بايد محفوظ باشد و هر قدر از يكديگر فاصله بگيرند بيشتر ضربه مى خورند.

فاصله افتادن ميان «قرآن و عترت» همدوش سقوط اسلام است و سقوط مراكز مذهبى و محافل تبليغى.

سرمايه، سعادت و پيروزى بر شيطان را به دست آورده و آن را حفظ كنيم و بخواست خدا انقلابمان را كه ضامن دوام آن انقلاب اخلاقى است به ثمر برسانيم تا هم در پيشگاه خدا عزيز باشيم و هم در پيشگاه امام زمان (علیه السلام) و هم در برابر جهانيان سربلند.

ناگفته نماند از آنجا كه تأثير متن قرآن و روايات خاندان رسالت بيش از توضيح و تفسيرهائى كه گاهى تفسير به رأى هم هست و بجاى ثواب، عقاب و بجاى خدمت به قرآن و عترت خيانت به حساب مى آيد اثر دارد به نقل آيات و روايات با متن عربى و ترجمه فارسى قناعت شده است.

اميد كه اين گام ناچيز در پيشگاه خداى عزيز و خاندان رسالت مورد توجه قرار گيرد و جامعه انقلابى ما بيش از پيش خود را با اخلاق اسلامى منطبق سازند و عملا اسلام را دوام بخشند و هر چه بيشتر با اين دو سرمايه بزرگ نزديكتر گردند تا خداى عزيز و خاندان رسالت عليهم السلام را از خود راضى تر سازند و ثمرۀ خون شهدا كه همان توسعه و حفظ اسلام عزيز است محفوظ بماند. باميد آنروز.

اردى بهشت ماه 1363 - قم - حوزه علميه - مصطفى زمانى

ص: 19

بنام خدا و بياد امام مهدى (عج)

الهى شيعه (علیه السلام) به اخلاق مى باشد

با يك بررسى و مطالعه ى كوتاه در قرآن و روايات ميتوان به اين حقيقت پى برد كه قرآن و روايات تا چه اندازه به اين بعد مهم انسانى عنايت كرده اند تا آنجا كه:

1 - برخى از آيات و روايات اهميت صفات پسنديده را بيان مى كنند.

2 - برخى از آنها نكوهش شديد از عاملين به صفات پليد و زشت دارند.

3 - عده اى ابعاد مختلف صفات نيك و بد را بررسى مى نمايند.

4 - گروهى ثمرات دنيوى و اخروى اعمال و صفات زشت و خوب انسان را مطرح مى دارند.

5 - بخشى از آنها راه رهائى از گناهان و صفات پليد و اشتياق و حركت بسوى صفات عاليه ى انسانى را بيان مى كنند.

6 - قسمتى هم بيانگر شدت و ضعف صفات و آثار آن در خود و جامعه مى باشد.

*** آنقدر علماء و بزرگان دين در مسير انقلاب اخلاقى كتاب و رساله و جزوه نگاشته اند كه واقعا براى اهل تحقيق شگفت آور است، زيرا عنايت قر آن و اهل بيت (علیه السلام) و نيز علماء بزرگ شيعه و سنى به اين امر از يك سو و از سوى ديگر بى مبالاتى توده ى مردم به امور مهم اخلاقى و زير بنائى زمينه ى فعاليت

ص: 21

همه جانبه و پيگير روى مسائل اخلاقى را فراهم ساخته است.

با كمال تأسف اكثر كتب اخلاقى به عربى مى باشد كه براى عده اى بخصوص قابل بهره گيرى بوده و عموم مردم فارسى زبان از آنها بى بهره و يا بسيار كم بهره اند.

از سوى ديگر بى توجهى به ارزشهاى اخلاقى و انسانى يكى از اهداف مهم استعمارگران غرب و شرق مى باشد، زيرا آنها خوب درك كرده اند وقتى فرهنگ و انسانيت انسانها را از آنان گرفتند به هدف خويش تا حد زيادى نائل آمده اند.

علاوه بر تابلوهائى كه اسلام براى برخى از اعمال نصب كرده و در آنها گاهى فرمان رها كردن و گاهى امر به اجراء سريع داده است، فطرت و خويشتن انسان نيز فرامين الهى را امضاء مى كند.

و تمام موانع و سدها را در هم شكنيم و تمام ارزشهاى پوشالى و پوچى كه استعمار براى مان ساخته و پرداخته است رها كرده و بسوى ارجهاى الهى و اسلامى بشتابيم.

جا دارد همانگونه كه با تمام عوامل خطرناك داخلى و خارجى كشور مبارزه كرده و خواهيم كرد با تمام عوامل بازدارنده در كشور دل خويش نيز نبرد كنيم و آنها را يكى پس از ديگرى به زباله دان بسپاريم و در كوتاه مدت به صفات پسنديده و الهى خويش را مزين كنيم كه اين بزرگترين جهاد است.

اگر چند سال قبل تلويزيون را روشن مى كرديم چهره هاى پليد، كثيف، قمارباز، بى دين، شرابخوار، جنايتكار را مشاهده مى كرديم و قلبا اظهار تنفر از آنها داشتيم ولى حالا كه به آن مينگريم قيافه ى نورانى و معنوى رهبر كبير انقلاب با آن سخنان ارزنده ى انسان ساز و چهره هاى ديگر روحانى و غيرروحانى مسئولين مملكتى را نظاره گريم واقعا و قلبا مسروريم و نيز در و ديوار معنويت ديگرى را بخود گرمفته است، چه نكوست كه به قلب و انديشه ى خود نيز مراجعه اى كرده و آن صفات غير - انسانى از قبيل: دروغ، نفاق، غيبت، حسادت، غرور، خيانت و دهها روش ديگر را كنار گذارده و راستى، يك روئى، اتكاى بنفس، تواضع، امانت دارى و دهها صفت ديگر را جايگزينشان نمائيم.

شايد اگر اين مرام و روش را برگزينيم تا حدى بتوانيم اهل بيت عليهم السلام و شهداء و... را از خود راضى كنيم در

ص: 23

غيراينصورت عذابى سخت در دنيا و آخرت براى مان پيش بينى شده است كه در آن روزها عذرخواهى پذيرفته نيست(1) وعذاب و لعنت خداى متعال نيز براى ما خواهد بود.

*** گرچه اكثر ايام تبليغى خدماتى اندك داشته ام اما در ايام ماه مبارك محرم سال 1402 بعلت كسالتى كه داشتم موفق به اين فريضه ى الهى نشدم لذا مصمم گشتم از اين ايام ثمره ى خوبى كه رضايت خداى عزيز و حضرت مهدى (عج) در آن باشد ببرم.

چند ماهى بود كه از فرصت هاى كوتاه استفاده كرده و رواياتى را در زمينه ى مسائل اخلاقى گزيده بودم از اين فرصت استفاده كرده و برخى آنها را انتخاب نموده و آياتى نيز به آنها افزودم و حاصل تبليغ نرفتن ماه محرم كه حدود يك ماه بود اين كتاب شد.

آرى آنقدر از اين كار لذت معنوى مى برم كه قلبم و زبانم توان بيان آنرا ندارد زيرا شنيدن و مطالعه كلام خدا و اهل بيت (علیه السلام) بسيار شيرين است، شما نيز در ضمن مطالعه درك خواهيد كرد.

روايات در 70 موضوع اخلاقى گرد آوردم.

به اميد آنكه اولا توفيق اطاعت از انديشه هاى قرآن و روايات را درك كرده و عامل باشيم و سپس گامى در مسير نهضت و قيام ارزشمند اخلاقى امت خود برداشته باشيم.

هدفمان اين بود كه برادران و خواهران گرامى بتوانند آنها را به مرور حفظ كنند و ثمره ى عاليترى را برگيرند.

3 - گاهى در يك موضوع متجاوز از چندين روايت در يك كتاب موجود بود، ولى ما از هر كتاب در موضوعات معمولا بيش از 3 روايت انتخاب نكرديم زيرا خواستيم براى سروران تقريبا معرفى برخى كتب كه در اين مسائل نگاشته شده است را نيز داشته باشيم.

4 - گزينش روايات و آيات معمولا ابعاد آن صفات را بيانگر است و يا فوايدى از آنرا مطرح مى فرمايد و يا اينكه آثار دنيوى و اخروى و نيز فردى و اجتماعى را روشن مى سازد.

5 - برخى از روايات راجع به صفات نيك و يا زشت كه مطرح شده است در اولين برخورد انسان گمان مى كند با واقعيت سازگار نيست زيرا گاهى موافق با عقل ناقص ما نيست ولى با كمى مطالعه و بررسى مبانى اسلامى ميتوان آنها را درك كرد و به واقعيت آنها پى برد.

6 - براى برخى از عزيزان كه شايد دسترسى به اساتيد نداشته باشند تا مطالب اين كتاب برايشان روشن گردد و از توضيح و گسترش مطالب كاملا بهره ببرند و از طرف اين كتاب جنبه كلى و نيز فهرست مطالب را دارد لذا نيكوست از كتب اخلاقى فارسى كه در زمينه اين مسائل نگاشته شده است استفاده ببرند.

7 - البته موضوعات اخلاقى آنچه كه از آيات و روايات

ص: 26

استفاده مى شود بيش از 300 موضوع است ولى ما فقط برخى از آن صفات را برگزيديم كه احساس مى كرديم نياز بيشترى به تذكر و توضيح آن هست.

8 - البته برخى از روايات در چند كتاب آورده شده بود كه ما به ذكر يك يا دو مدرك آن اكتفا كرديم.

در پايان ضمن سپاسگزارى از خداى متعال كه چنين نعمتى را لطف فرمود اميد است توفيق عمل به مضامين اين دروس را اولا به حقير بعد هم به شما سروران عنايت فرمايد.

ضمنا از تذكرات و راهنمائى هاى اساسى و مفيد استاد مصطفى زمانى در رابطه با اين اثر سپاسگزاريم.

از انديشمندان و خوانندگان محترم تقاضا داريم از اشكالات و انتقادات ناچيز چشم پوشى كرده و نكات مهم و اساسى را يادآورى فرمايند، از اين لطفشان قبلا سپاسگزاريم.

61/8/18 برابر با 18 /محرم الحرام 1402

محمد حسين حقجو (وليعهدى) - حوزه علميه قم

قم: صندوق پستى 307

ص: 27

مى گردد.)

9 - قالَ الكاظمُ (علیه السلام): حاسِبُوا انفُسَكُم قَبلَ ان تُحاسِبُوا وَزِنوُا اعمالَكُم بِميزانِ الحَياءَ قَبلَ ان توُزَنوا.

(مصباح الشريعه ص 86)

امام كاظم (علیه السلام) فرمود: قبل از اينكه بازخواست شويد (در قيامت و گاهى نيز در دنيا) خودتان (اعمالتان) را بازرسى كنيد و اعمال خود را قبل از اينكه بسنجيد با ميزان حياء (در برابر عظمت خدا و نياز خود) بسنجيد.

10 - قالَ الكاظِمُ (علیه السلام): لَيسَ مِنّا مَن لَم يُحاسِب نَفسَهُ فى كَلّ؟ يَوم؟ فَاِن عَمِلَ حَسَنة استَزادَ اللّهَ وَ ان عَمِلَ سَيّئَة استَغفَر اللّهَ مِنها وَ تابَ الَيهِ. (الحقائق ص 303)

امام كاظم (علیه السلام) فرمود: كسى كه حساب اعمال خود را نرسد از ما شيعيان نيست، اگر كار خوب كمرده توفيق انجام بيشتر از خداوند بخواهد و اگر كار بد و زشتى انجام داده از خداوند درخواست آمرزش كند و توبه نمايد.

11 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): طوُبى لَعبد؟ جاهَدَ فى اللّهِ نَفسَهُ وَ هَواهُ وَ مَن هَزَمَ جُندَ هَواهُ ظَفَرَ برِضا اللّه وَ مَن جاوُزَ عَقلَهُ نَفسُهُ الاَمّارةُ بِالسّوُءِ بِالجَهدِ وَ الاِستِكانَةِ وَ الخُضُوعِ سِباطِ خِدمَةِ اللّهِ تَعالى فَقّد

ص: 29

فازَ فَوزاً عظيما. (جامع السعادات ج 3 ص 102)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: خوشا بحال بنده اى كه در راه خدا با نفس و هواى آن مبارزه كند، كسى كه لشكر هواى نفس خود را شكست دهد رضايت خدا را كسب كرده و كسى كه عقلش بر نفس اماره از طريق كوشش، تسليم خدا بودن و تواضع نمودن در مسير خدمات الهى قرار گرفت به امتياز بزرگى دست يافته است.

12 - قالَ اميرُ المُؤمِنينُ عِلّىُ (علیه السلام): فحاسِب نَفسَكَ لِنَفسِك غيرَها مِن الا نفُسِ لَها حسيبُ غَيرَكَ. (نهج البلاغه صبحى صالح خطبه 222)

رهبر مؤمنين على (علیه السلام) فرمود: خودت حساب اعمال خويش را داشته باش، زيرا حساب ديگران با ديگرى است.

13 - قالَ عَلىّ (علیه السلام): الدٌنيا حَلالُها حِسابٌ وَ حَرامُها عِقابٌ وَ انّى لَكُم بِالرَّوح وَ لَمّا تَأسَوا بِسُنَةِ نَبيّكُم. (اصول كافى ج 2 ص 459)

امام على (علیه السلام) فرمود: حلال (مال و مقام و شهرت و...) دنيا حساب دارد و حرام از آنها نيز كيفر، چرا به آسايش معنوى پناه نمى بريد و چرا راه پيامبرتان را ادامه نمى دهيد؟

14 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): مَن رَعى قَلبَهُ عَن الغَفلَةِ وَ نَفسهُ عَن الشَّهوَةِ وَ عَقلَهُ عَنِ الجَهلِ فَقَد دَخَلَ

ص: 30

ديوانِ المُتّنَبِهينَ ثُمَّ مَن رَعى عِلمَهُ عَنِ الهَوى وَ دينَهُ عَنِ الحَرامِ فَهُوَ مِن جُملَةِ الصّالِحين. (صمباح الشريعه ص 23)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: كسى كه از غفلت قلب و شهوت نفس و ركود فكر پرهيز كند نامش در ليست بيداران ثبت مى گردد، پس كسى كه از رخنه هواى نفس در علم، بدعت در دين و نفوذ حرام در مال خويش مراقبت كند در رديف نيكوكاران محسوب مى گردد.

15 - قالَ رَسُولُ اللّهُ (صلی الله علیه و آله):... فاِنٌى اوصَيتُكَ اذا انتَ هَمَمتَ بِاَمرِ فَتَدَبَّر عاقِبَتَهٌ فَاِن يَكُ رَشدًا فَامِضِهِ وَ ان يَكُ غَيَّا فَانتَهِ عَنهُ فَهذِهِ الوَصّيَةُ مَن مُحاسَبَةِ النَّفسِ بَل هِىَ رَاُسُها. (الحقائق ص 303)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: به تو سفارش مى كنم وقتى تصميم به كارى گرفتى، عاقبت آنرا در نظر بگير، اگر عاقلانه است آنرا تعقيب كن و اگر عاقلانه نيست از آن پرهيز كن، اين سفارش درباره «محاسبه نفس» بلكه ريشه آن است.

16 - قالَ رَسُلُ اللّهُ (صلی الله علیه و آله): مَن لَم يُحاسَب نَفسَهُ دامَت حَسراتُهُ وَ طالَت فى عَرَصاتِ القِيامَة وَ قَفاتُهُ وَ قادَتهُ الى الخِزىِ سَيِئاتُه. (جامع السعادات جلد 3 ص 91)

ص: 31

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسى كه حساب اعمال خود را نرسد، حسرتش بى پايان است و در صحراى محشر بايد زياد بايستد (تا به اعمالش رسيدگى ابتدائى شود) و گناهانش او را (در دنيا) به انحراف مى افكند.

17 - قالَ الصّادقُ (علیه السلام): يَنبَغى ان يَكُونَ لِلعاقِلِ اربَعَ ساعات: ساعَة يُناجى فيها رَبّهُ و ساعَةُ يُحاسِبُ فيها نَفسَهُ وَ ساعَةٌ يَتَفّكَرُ فى صُنع اللّهِ وَ ساعَةٌ للِمطُعمِ وَ المَشرَبِ. (اخلاق شبر ص 284)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: سزاوار است كه عاقل شبانه روز خود را به چهار ساعت تقسيم كند: در يك بخش آن با خدا مناجات كند، يك بخش حساب اعمال خويش را برسد، يك بخش در قدرت خدا فكر كند و يك بخش را هم براى (تهيه و مصرف و جوانب جسمى) خوراك و نوشيدنى بگذارد.

18 - قالَ رَسوُلُ اللّه (صلی الله علیه و آله):... فَمَن حاسَبَ نَفسَهُ قَبلَ ان تُحاسِبَ وَ طالَبَها فى الاَنفاسِ وَ الحَرَكاتِ وَ حاسُبَها فى الخَطَراتِ و الّلحَظاتِ وَ وزِنَ بِميزانِ الشّرعِ اعمالَهُ وَ اقوالَهُ خَفّ فىِ القِيامَةِ حَسابَهُ وَ حَضَرَ عِندَ السُؤالِ جَوابَه وَ حَسُنَ مَنقَلَبُهُ وَ مَآبهُ.

(جامع السعادات ج 3 ص 91)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود:... كسى كه خود را قبل از حساب

ص: 32

خداوند بررسى كند، نفس هائى كه كشيده، كارهائى كه انجام داده و در كارهائى كه ممنوع و نگاه كردن ها دقت كند و با ميزان شرع كارها و گفتار خود را منطبق كند، در قيامت حسابش آسان و پاسخ وى در موقع سؤال آماه خواهد بود، جايگاه جديد و محل سكونتش هم زيبا خواهد بود.

19 - قالَ عَلّىٌ (علیه السلام):... انَّ اليَومَ عَمَلٌ وَ لاحِسابٌ وَ غَدًا حَسابٌ وَ لا عَمَل. (نهج البلاغه صبحى صالح خطبه 42)

امام على (علیه السلام) فرمود:... امروز موقع عمل است و حساب نيست و فردا حساب است و عمل نخواهد بود.

20 - قَال عِلىٌ (علیه السلام): لا يُصَغَّرُ ما يَنفَعُ يَومَ القيامَةِ وَ لا يَصَّغَرُ مَا يَضّنُرُ يَومَ القِيامَةِ فَكُونوا فيما اخبَرَكُمُ اللّهُ عَزَّ وَ جَلَ كَمَن عايَنَ. (مرتبة عين اليقين)

(اصول كافى ج 2 ص 456)

امام على (علیه السلام) فرمود: چيزى كه روز قيامت مفيد باشد كوچك نيست و آنچه را كه روز قيامت زيان مى رساند كوچك مشماريد، اگر اين روش را ادامه دهيد درباره آنچه خدا خبرش را داده است مثل كسى خواهيد بود كه آنرا با چشم ديده است.

ص: 33

24 - وَ الرّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ يَقُولُونَ آمَنّا بِهِ كُلٌّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنا. (آيه 7 سوره آل عمران)

كسانيكه در علم عميق هستند مى گويند به تمام مطالب و فرامين خداوند متعال ايمان داريم و همه از طرف خدا نازل گرديده است.

25 - وَ لِيَعْلَمَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّكَ فَيُؤْمِنُوا بِهِ... (آيه 54 سوره حج)

و كسانيكه علم آموختند بايد بدانند كه قرآن حق است و از طرف خداى تو آمده و به آن ايمان بياورند.

26 - وَ قالَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَيْلَكُمْ ثَوابُ اللّهِ خَيْرٌ. (آيه 80 سوره قصص)

دانشمندانى كه علم آموخته بودند (مثل موسى) به مردم مى گفتند: (در برابر مال قارون) ثواب و بهره خداوند بهتر است.

27 - قالَ الباقِرُ (علیه السلام): عالِمٌ يُنتفَعُ بَعلمِهِ افضَلُ مَن سَبعينَ الفَ عابِد.

(الحقائق ص 6 و كشف الغمه ج 2 ص 344)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: دانشمندى كه از علم وى نفع به جامعه برسد بهتر از هفتاد هزار عابد ارزش دارد.

28 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): اللّهُمَ ارحَم خُلفائى، قيلَ يا رَسولَ اللّهِ: وَ مَن خُلفائكَ؟ قالَ: الَذّينَ يَاتُونَ

ص: 35

مِن بَعدى وَ يَروُونَ حَديثى وَ سُنّتى. (الحقائق ص 6)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: بار خدايا جانشينانم را بيامرز!

عرض كردند: يا رسول اللّه (صلی الله علیه و آله) جانشينان شما چه كسانى هستند؟

حضرت فرمود: كسانى كه پس از من مى آيند و حديث و روايت و سخنان مرا نقل مى كنند.

29 - قالَ الصّادقُ (علیه السلام): عَليكُم بالتَفَقُهِ فى دينِ اللّهِ وَ لا تَكُونوا اعرابًا فَانَّهُ مَن لَم يَتَفقَّه فى دينِ اللّهِ لَم يَنظُرِ اللّهُ الَيهِ يَومَ القِيامَةِ وَ لَم يُزَكِ لَهُ عَمَلا (الحقائق ص 14)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: لازم است شما در دين خدا دانشمند گرديد و بيابانى نباشيد، زيرا كسى كه در دين خدا دانشمند نباشد، خدا روز قيامت به او اعتنا نمى كند و عمل وى هم چندان نيكو نخواهد بود.

30 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): العُلماءُ رَجُلانِ: رَجُلانِ: رَجُلٌ عالِمٌ اخَذَ بِعلمِهِ فَهذا ناجٍ وَ عالِمٌ تارِكٌ لِعلمِهِ فَهَذا هالِكٌ... (الحقائق ص 26)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: دانشمندان دو دسته هستند:

يكدسته به علم خود عمل مى كنند كه رستگار خواهند بود و دسته ديگر به علم خود عمل نمى كنند كه هلاك مى گردند.

31 - قالَ الباقِرُ (علیه السلام): مَن طَلَبَ العَلمَ لِيُباهَى بِهِ

ص: 36

العُلَماءَ او يَمارى بَه السُفَهاءُ اوُ يُصرَفُ بِهِ وُجُوهَ النّاسِ فَليتَبَوّأ مقعَدُهُ مِنَ النّارِ. (الحقائق ص 27)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: كسى كسى را براى فخرفروشى به دانشمند علم بياموزد و يا با نادانان ستير كند و يا در برابر افكار عمومى قرار گيرد، جايگاهش از آتش پر خواهد شد.

32 - قالَ رَسولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): انَّ اهلَ النّارِ لَيَتَاذّونَ مِن ريح؟ العالِمِ التارِكِ لَعلمِهِ. (الحقائق ص 26)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: دوزخيان از بوى تعفن دانشمندى كه به علم خود عمل نكرده رنج مى برند.

33 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): العالِمُ بَينَ الجُهّالِ كَالحَىّ بَينَ الاَمواتِ. (ارشاد القلوب ص 165)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: دانشمندى كه ميان نادانان گرفتار آيد مثل زنده اى است كه ميان مردگان باشد.

34 قالَ الحَسَنُ (علیه السلام): حُسنُ الُسؤالِ نِصفُ العِلمِ.

(كشف الغمه ج 3 ص 201)

امام حسن (علیه السلام) فرمود: خوب سؤال كردن نصف علم و دانش است.

35 - قالَ الباقِرُ (علیه السلام): و اللّهِ لَمُوتُ عالِم احَبٌ انى؟ ابليسَ مِنِّ مَو؟؟ سَبعينَ عابداً. (كشف الغمه ج 2 ص 344)

ص: 37

امام باقر (علیه السلام) فرمودند: بخدا سوگند يك عالم كه بميرد براى ابليس بهتر از مرگ هفتاد عابد است.

36 - قالَ الصّادقُ (علیه السلام): العِلمُ ثَلاثَةٌ: آيَةٌ مُحكَمَةٌ وَ فَريضَةٌ عادِلَةٌ وَ سُنّةٌ قائِمةٌ (تحف العقول ص 239)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: علم سه بخش است: علامتهاى محكم خداشناسى، واجبى كه عادلانه و استحبابى كه دوام دارد.

37 - قَالَ الرّضا (علیه السلام): طَلَبُ العِلمِ فَريضَةٌ عَلى كُلّ مُسلِمٍ فَاطلُبُوا العِلمَ فى مَظانِه وَ اقتَبسوه مِن اهلِه... (جامع السعادات ج 1 ص 105)

امام رضا (علیه السلام) فرمود: علم آموزى براى هرمسلمانى واجب است بنابراين از طريقى كه احتمال دهى آنرا بياموز و از اهلش بهره برگير.

38 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): النّاسُ اثنانِ عالِمٌ وَ مُتَعّلِمٌ و سائِر الَنّاس، هَمَجٌ وَ ألهَمَّجٌ فى النّارِ.

(خصال صدوق ج 1 ص 39)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: مردم دو دوسته اند دانشمند و دانش آموز، كسانى كه در اين دو دسته نباشند احمق اند و احمق خوراك جهنم خواهد بود.

39 - قالَ الرَّسوُلُ (صلی الله علیه و آله): اذا كانَ يَومٌ القِيامةِ يَومٌ القِيامَةِ يوزَنُ مِدادُ العُلَماءِ مَعَ الشّهُداءِ فَيُرَجّحُ مِدادُ

ص: 38

العُلَماءِ عَلى دِماءِ الشٌهَداء. (ارشاد القلوب ص 165)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: روز قيامت جوهرى را كه از سر قلم علماء بيرون آمده با خون شهداء وزن مى كنند جوهر قلم دانشمندان بر خون شهداء افزايش پيدا مى كند.

40 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): انَّ لِكُل شَىء زَكاةُ وَ زَكاةُ العِلمِ ان يُعلّمِهُ اهلَهُ. (تحف العقول ص 269)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: هرچيزى زكاتى دارد و زكاة علم آموزش آنست به افرادى كه لايق و شايستگى آنرا داشته باشند.

41 - قال رسول اللّه (صلی الله علیه و آله): من احتقر صاحب العلم فقد احتقرنى و من احتقرنى فهو كافر

(ارشاد القلوب ص 165)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسى كه دانشمند را حقير شمارد مرا كوچك شمرده و كسى كه مرا كوچك شمارد كافر است.

42 - قالَ عَلّىٌ (علیه السلام): يا كُمَيلُ العلَمُ خَيرٌ مِنَ المال: العِلمُ يُحرِسُكَ وَ انتَ تُحرِسُ المالَ...

(كلمات قصار نهج البلاغه شماره 147)

امام على (علیه السلام) فرمود: اى كميل دانش از مال بهتر است زيرا كه علم ترا نگهبانى (از انحراف و گمراهى) مى كند در صورتيكه براى بقاى مال تو بايد مقدمات نگهدارى آنرا فراهم آورى.

ص: 39

بار امانت را انسان بدوش گرفت، زيرا او ستمگر و نادان است.

46 - وَ لَوْ شاءَ اللّهُ لَجَمَعَهُمْ عَلَى الْهُدى فَلا تَكُونَنَّ مِنَ الْجاهِلِينَ. (سوره انعام آيه 35)

و اگر خدا مى خواست اينان را در طريق هدايت قرار مى داد (ناراحت مباش) و از نادانان مباش.

47 - قالَ الحَسنُ (علیه السلام):... لا غِنى اكبَرٌ مِنَ العَقلِ وَ لا فَقرَ مِثلَ الجَهلِ وَ لا وَحشَةَ اشّدُ مِنَ العُجبِ وَ لا عَيشَ الَذَّ مِن حُسنِ الخُلقِ. (كشف الغمه ج 2 ص 198)

امام حسن (علیه السلام) فرمود: ثروتى بالاتر از عقل نيست، فقرى مانند نادانى نيست، وحشتى بدتر از خودخواهى نمى باشد و هيچ لذتى بهتر از خوش خلقى نيست.

48 - قالَ الرِضّا (علیه السلام): صَديقُ كُلٌ امرِءٍ عَقلُه وَ عَدٌوُهُ جَهلُهُ. (تحف العقول ص 326)

امام رضا (علیه السلام) فرمود: دوست هر شخصى (براى رسيدن به كمال) عقل اوست و دشمن او جهل وى است

49 - قالَ رَسُولُ اللّه (صلی الله علیه و آله): لا فَقرَ اشَّدُ مِن الجَهلِ وَ لا مالَ اعوَنُ مِنَ العَقلِ وَ لا عِبادَةَ مِثلَ التَّفَكُرِ...

(مكارم الاخلاق ص 444)

رسول گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: فقرى بدتر از جهل و مالى

ص: 41

مفيدتر از عقل و عبادتى بهتر از فكر نيست.

50 - قالَ عَلىٌ (علیه السلام): لا تَرى الْجاهِلَ الا مُفْرِطاً اوْ مُفَرّطاً. (نهج البلاغه صبحى صالح ص 479)

امام على (علیه السلام): جاهل را هميشه در تندروان ويا سست عنصرات مى بينى.

51 - قالَ الْهادىٖ (علیه السلام): الَجْهْلُ وَ الْبُخْلُ اذَّمُ اْلاَخْلاقِ. (سير الائمه ج 4 ص 181)

امام هادى (علیه السلام) فرمود: نادانى و بخل از بدترين صفات است.

52 - قَالَ الصّادِقُ (علیه السلام): مَنْ كانَ عاقِلاً خَتَمُ لَهُ بِالْجَنَّةِ ان شاءَ اللّهُ. (ثواب الاعمال ص 29)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: كسى كه عاقل باشد انشاء اللّه پايان زندگيش بهشت خواهد بود.

53 - قالَ رَسُول اللّهِ (صلی الله علیه و آله): لِلجَنَّة مِأةٌ دَرَجَةٍ، تِسعَةٌ وَ تْسِعوَنَ مِنها لاَهْلِ العَقلِ وَ واحِدةٌ لِسايِرِ النّاس.

(مواعظ العدديه ص 68)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: در بهشت صد درجه وجود دارد، 99 درجه از عاقلان و يك درجه از ديگران است.

54 - قالُ الرّضا (علیه السلام): الَتُوَدٌدُ الى النّاسِ نِصْفُ العَقْل. (تحف العقول ص 326)

ص: 42

امام رضا (علیه السلام) فرمود: محبت به مردم بيانگر نصف عقل است.

55 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): مَنْ كانَ عاقِلاً كانَ لَهُ ديٖنٌ وَ مَنْ كانَ لَهُ دٖينٌ دَخَلَ الْجَّنَةَ. (ثواب الاعمال ص 29)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: كسى كه عقل داشته باشد ديندار است و كسى كه دين داشته باشد به بهشت مى رود.

56 - قالَ الْعَسْكَرىٖ (علیه السلام): مِنَ الْجَهْلِ الَضّحْكُ مِنْ غَيْرِ عُجْبٍ. (تحف العقول ص 362)

امام عسكرى (صلی الله علیه و آله) فرمود: نشانه نادانى در اين است كه بدون جهت انسان بخندد.

57 - امام على (علیه السلام): لا عُدَةَّ انْفعُ مِنَ اْلعَقْلِ وَ لا عَدُوٌ اضّرُ مِنَ الْجَهْلِ. (الارشاد ص 160)

امام على (علیه السلام) ميفرمايد: ثروتى ارزشمندتر از هنگام حاكميت عقل نيست و دشمنى مضرتر از ناآگاهى نيست.

ص: 43

61 - قالَ الصّادِقٌ (علیه السلام): نَجاةُ المُؤْمِنِ فىٖ حِفظِ لِسانِه. (ثواب الاعمال ص 217)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: نجات مؤمن در كنترل زبان اوست.

62 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): مَنْ صَدَقَ لِسانَهُ زَكّى عَمَلَهُ

(كشف الغمه ج 2 ص 120 و سير الائمه ج 4 ص 23)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: كسى كه راستگو باشد عملش (مصون مانده و به او كمال مى بخشد) خوب انجام ميگردد.

63 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): هَلْ يَكُبٌ النّاسَ عَلى مَناخِرِهِمْ الاّ حَصائِدُ الْسِنَتِهِمْ. (اخلاق شبر ص 129)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: مگر محصول زبان نيست كه مردم را بسقوط (دنيا و آخرت) ميكشاند؟!

64 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): كوُنُوا دُعاةُ النّاسِ بِالْخَيْرِ بِغيْرِ الْسِنَتِكُم (اخلاق شبر ص 280)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: مردم را بدون زبان (با عمل خودتان) به كارهاى خير دعوت كنيد.

65 - قالَ الْكاظِمُ (علیه السلام): الْمُؤمِنُ قَليٖلُ اْلكَلامِ، كَثيٖرُ اْلعَمَلِ وَ الْمُنافِقُ كَثُيٖرُ قَليْلُ الْعَمَلِ.

(تحف العقول ص 293)

امام كاظم (علیه السلام) فرمود: فرمود: مؤمن كم حرف، عمل او زياد است و منافق پرحرف است و كم كار.

ص: 45

66 - قالَ رَسوُلُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): شَرٌ النّاسِ عِندَ اللّهِ يَوْمَ القِيامَةِ الَذّيٖنَ يُكرَمُونَ اتّقاءَ شَرّهْم.

(جامع السعادات ج 1 ص 277)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: بدترين مردم در نظر خداوند متعال در روز قيامت، كسانى هستند كه براى پرهيز از شر (زبان و عملتان) مردم به ايشان احترام گذارند.

67 - قالَ رَسوُلُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): ما عَمَلَ مَنْ لَمْ يَحْفَظْ لِسانَهُ. (مكارم الاخلاق ص 467)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسى كه زبانش را كنترل نكند عملش به او ثمرات معنوى نمى بخشد.

68 - قالَ عَلّىُ (علیه السلام): الِلّسانُ سَبُعٌ انْ خِلّىَ عَنْهُ عَقَرَ. (نهج البلاغه حكمت 60)

امام على (علیه السلام) فرمود: زبان درنده اى است كه او را رها كردى (ايمان و كمال ترا) مى درد.

69 - قَالَ عَلِىٌ (علیه السلام): مَنْ حَفِظَ لِسانَهُ سَتَرّ اللّه عَوْرَتَهُ. (ثواب الاعمال ص 287)

امام على (علیه السلام) فرمود كسى كه زبانش را حفظ كند، خدا عيب او را مى پوشاند.

70 - قالَ اْلجَوادُ (علیه السلام): مَنْ اصْغى الى ناطِقٍ فَقَدْ عَبَدَهُ، فَاِنُ كانَ الناطِقُ عَنِ اللّهِ فَقَدْ عَبَدَ اللّهَ و انْ كانَ

ص: 46

الناطِقُ يَنْطِقُ عَنْ لِسانِ ابْليٖسَ...

(تحف العقول ص 336)

امام جواد (علیه السلام) فرمود: كسى كه به گوينده اى گوش فرا دهد، او را پرستش كرده. اگر گويند از خدا و دستورات خدا سخن مى گويد خدا را عبادت كرده و اگر از زبان شيطان سخن ميگويد (سخنان بى فايده و گناه و معصيت) ابليس را پرستش كرده است.

71 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): مَنْ خافَ النّاسُ لِسانَه فَهُوَ فى النّارِ. (جامع السعادت ج 1 ص 278)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: كسى كه مردم از زبانش بترسند، در آتش جهنم خواهد بود.

72 - قالَ رَسُول اللّهِ (صلی الله علیه و آله): ما مِنْ شَْىءٍ احَقُّ بِطوُل الِسّجْنِ مِنِ الِلّسانِ. (مكارم الاخلاق ص 467)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: چيزى سزاوارتر از زبان براى تداوم زندانش نيست (زبان اگر در زندان سكوت باشد مفيد است).

73 - قالَ عَلِىُّ (علیه السلام): اذا ثَمُّ الْعَقْلُ نَقَصَ الْكلامُ.

(نهج البلاغه صبحى صالح ص 480)

امام على (علیه السلام) فرمود: وقتى عقل كامل بود انسان كم حرف مى گردد.

74 - قال الرّضا (علیه السلام): الْمُسْلِمُ الَذّىٖ يَسْلِمُ

ص: 47

الْمُسِلمُونَ مِنْ لِسانِه وَ يَدِه، لَيْسَ مِنّا مَنْ لَمْ يَا مَنْ جارَهُ بِوايَقِهِ. (عيون الاخبار ج 2 ص 24)

امام رضا (علیه السلام) فرمود: مسلمان كسى است كه مسلمانان از زبان و دست او در امان باشند، كسى كه همسايه اش از دستش راحت نباشد از شيعيان ما نيست.

75 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): لا يُسْلَمْ احَدٌ مِنَ الذُّنُوبِ حَتّى يُخْزَنَ لِسانَه. (تحف العقول ص 218)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: هيچ فردى از گناه در امان نيست مگر اينكه زبانش را در گنجينه سكوت قرار دهد.

76 - قالَ عَلّىٌ (علیه السلام): لا تَقُلْ ما لا تَعْلَمْ بَلْ لا تَقُلْ كُلَّ مَا تَعْلَمْ فَاِنَّ اللّهَ فَرَضَ عَلى جَوارِحِكَ كُلّها فَرائِضُ يُحْتَجّ بِها عَليْكَ يَوْمَ الْقِيامَةِ.

(نهج البلاغه صبحى صالح ص 544)

امام على (علیه السلام) فرمود: آنچه را يقين نمى دانى نگو بلكه هرچه را ميدانى تمامش را نگو، زيرا خدا بر تمام اعضاى بدن تكاليفى مقرر فرموده كه روز قيامت از آن بازجوئى مى كند.

77 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): الْمُسْلِمُ مَن سَلُمَ اْلمُسْلِموُنَ مِن يَدِهَ وِ لِسِانِه (جامع السعادات ج 1 ص 165)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: مسلمان كسى است كه مسلمانان از دست و زبانش در امان باشند.

ص: 48

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسى كه ساكت باشد نجات مى يابد.

82 - قالَ الصَّادِقُ (علیه السلام): انَّ النَوْمَ راحَةٌ لِلْبَدَنِ وَ النُطْقُ راحَةٌ لِلرَوْحِ وَ السٌّكُوتُ راحَةٌ لِلْعَقْلِ.

(حقائق ص 66)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: خواب آسايش بدن است، سخن گفتن آسايش روح است و سكوت آسايش عقل است.

83 - سُئِلَ السَّجُادُ (علیه السلام) عَنِ الْكَلامِ وَ السٌّكُوتِ ايٌّهما افْضَلُ؟

فَقالَ (علیه السلام): لِكُلّ واحدِ مِنْهُما آفاتٌ فاذَا سَلَما مِنَ اْلآفاتِ فَالْكلامُ افضْلُ مِنَ السٌّكُوتِ (حقائق ص 66)

از امام سجاد (علیه السلام) سؤال شد سخن گفتن بهتر است يا سكوت؟

امام سجاد (علیه السلام) فرمود: هم سخن گفتن و هم سكوت كردن آفت دارند وقتى از آفاتها در امان ماندند گفتن بهتر از سكوت است.

84 - قالَ الَّرسُولُ (صلی الله علیه و آله): طوُبى لِمَنْ امْسَكَ الْفَضْلَ مِنْ لِسانِه وَ مَنْ انْفَقَ الْفَضْلَ مِنْ مالِه.

(حقائق ص 67)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: خوشا بحال كسيكه از زيادگوئى

ص: 50

پرهيز كند و زيادى مال خود را در راه خدا بدهد.

85 - قالَ عَلّىٌ (علیه السلام): لا يَزالُ الرَّجُلُ الْمُسْلِمَ سالِماً مادامَ ساكِتاً فِاذا تَكَلّمَ كَتَبَ مُحْسِنًا اوْ مُسيئاً.

(ارشاد القلوب ص 102)

امام على (علیه السلام) فرمود: انسان هميشه تا ساكت است سالم مى باشد آنگاه كه حرف زد نيكوكار يا گناهگار مى شود.

86 - قالَ الرّضا (علیه السلام): احْفَظْ لِسانَكَ تُعِزٌّ وَ لا تُمَكِنَ الشَّيْطانَ مِنْ قَيادِكَ فَتُذِلَّ. (ارشاد القلوب ص 103)

امام رضا (علیه السلام) فرمود: زبانت را حفظ كن تا سرافراز باشى و زمينۀ سلطۀ شيطان را براى خود مهيا مكن كه ذليل مى شوى.

87 - قالَ الرّضا (علیه السلام): انَّ الصٌّمْتَ بابٌ مِنْ ابْوابِ الْحكِمَة، انَّ الصٌّمْتَ يَكْسِبُ الْمَحَّبِةَ انَّهُ دَليلٌ عَلى كَلَّ خَيْرٍ. (كشف الغمه ج 3 ص 83)

امام رضا (علیه السلام) فرمود: سكوت از درهاى حكمت است، محبت را جذب مى كند و راهنماى هر كار خيرى است.

88 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): انَّ الصٌّمْتَ مِرْآةُ الْحِكْمَةِ. (ارشاد القلوب ص 104)

رسول گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: سكوت آئينه حكمت است.

89 - قالَ النّبَىُ (صلی الله علیه و آله): مَنْ كانَ يُؤمِنُ بِاللّهِ وَ الْيَوْمِ اْلآخِرِ فَلْيَقُلْ خَيْراً وَ لْيَصْمُتْ. (اخلاق شبر ص 129)

ص: 51

پيامبر گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسى كه ايمان به خدا و روز قيامت دارد پس بايد حرف نيكو بزند و سكوت را برگزيند.

90 - قالَ رَسوُلُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): رَحِمَ اللّهُ عَبْداً تَكّلَمَ خَيْراً فَغَنِمَ اوْ سَكَتَ مِنْ سُوءٍ فَسَلِمَ.

(جامع السعادات ج 2 ص 265)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: خدا رحمت كند بنده اى را كه حرف خوب بزند و سود ببرد يا از بد كناره گيرى نمايد و سالم بماند.

91 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): ما عُبِدَ اللّهُ بِشَىءٍ افْضَلُ مِنَ الصٌّمْتِ وَ الْمَشْىُ الى بَيْتِهِ (خصال صدوق ص 35)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: بهترين راه عبادت خدا سكوت و رفتن بسوى خانه خداست.

92 - قالَ عَلّىٌ (علیه السلام): لا خَيْرَ فىٖ الصٌّمْتِ عَنِ الْحُكْمِ كَما انَّهُ لا خَيْرَ فىٖ القَوْلِ بِالْجَهْلِ.

(نهج البلاغه صبحى صالح ص 502)

امام على (علیه السلام) فرمود: سكوت با وجود درك و عقل مفيد نيست، همانطورى كه حرف زدن از روى نادانى فائده ندارد.

93 - قالَ الرَّسُولُ (صلی الله علیه و آله):... لا يَعْرِفُ عَبْدٌ حَقيٖقَةَ اْلايٖمانِ حَتّى يَحزُنَ مِنْ لِسانَهِ. (اصول كافى ج 2 ص 114)

رسول عزيز (صلی الله علیه و آله) فرمود: وقتى بنده خدا حقيقت ايمان

ص: 52

را درك كند كه زبانش را كنترل كند.

94 - قالَ الْحَسَنُ (علیه السلام): الْمِزاحُ يَا كُلُ الْهَيْبَةَ وَ قَدْ اكْثَرَ مِنَ الْهَيْبَةِ الصّامِتُ. (مجالس السنيه ج 2 ص 349)

امام حسن (علیه السلام) فرمود: شوخى وقار و عظمت انسان را ميبرد و هيبت كسى كه ساكت باشد زياد است.

95 - قالَ رِسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): احْفَظْ لِسانَكَ وَ يْحَكَ وَ هَلْ يَكُبّ النّاسَ عَلى مَناخِرِهِمْ فىٖ النّارِ الاّ حَصائِدُ السِنَتهِمِ. (اصول كافى ج 2 ص 115)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: واى بحالت زبانت را حفظ كن مگر غير از محصول زبانها مردم را نابود كرده است؟!

96 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): لا يَزالُ الْعَبْدُ الْمؤمِنُ يُكْتَبُ مُحْسِناً مادامَ ساكِتاً فَاذا تَكَلّمَ كُتِبَ مُحْسِناً اوْ مُسيٖئاً. (اصول كافى ج 2 ص 116)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: تا زمانيكه مؤمن ساكت است (از اين نظر) در رديف نيكوكاران ثبت است، موقعى كه سخن گفت در زمره نيكوكاران يا گناهكاران قرار مى گيرد.

97 - قالَ الرَّسُولُ (صلی الله علیه و آله): نَجاةُ الْمُؤْمِنِ حِفْظُ لِسانِهِ. (جامع السعادات ج 3 ص 266)

رسول گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: راه نجات مؤمن حفظ زبان است.

ص: 53

98 - قالَ عَلّىٌ (علیه السلام): افْضَلُ الْعِبادَةِ الصَّبٌرُ وَ الصٌّمْمتُ وَ اْنِتِظارُ الْفَرَجِ. (الارشاد ص 159)

امام على (علیه السلام) فرمود: برترين بندگى بردبارى، سكوت (بجا) و در انتظار قيام جهانى حضرت مهدى (عج) بودن است.

ص: 54

كسى كه مرد و زن مؤمن را بدون جهت آزار دهد، بهتان و گناه بزرگى انجام داده است.

103 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): انَّ مِنَ الْغَيْبَةِ انْ تَقْولَ فىٖ اخيٖكَ ما سَتَرهُ اللّهُ عَلَيْهِ. (معانى الاخبار ص 184)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: يكى از غيبت ها اين است كه درباره برادر دينى خودت موضوعى را بيان كنى كه خدا آنرا پوشانده است.

104 - قالَ السَّجادُ (علیه السلام) ايّاكَ وَ اْلغَيْبَة فَاِنَّها ادامُ كِلابِ النّارِ. (كشف الغمه ج 2 ص 320)

امام سجاد (علیه السلام) فرمود: از غيبت پرهيز كن، زيرا غيبت قاتق سگهاى آتش است.

105 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): مِنَ اْلغَيْبَةِ انْ تَقُولَ فىٖ اخيٖكَ ما سَتَرَهُ اللّهُ عَلَيْهِ. (تحف العقول ص 218)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: غيبت اين است كه درباره برادر يا خواهر دينى خود مطلبى را بگوئى كه خدا آنرا پنهان داشته است.

106 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): مَنِ اْغتابَ اخاهُ الْمُؤْمِنَ مِنْ غَيْرِ تَرَةٍ بَيْنَهُما فَهُوَ شَريٖكُ شَيْطان.

(جامع السعادات ج 2 ص 435)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: كسى كه از برادر و خواهر مؤمنش

ص: 56

بدون اينكه عيبى از او ديده باشد غيبت كند از ياوران شيطان محسوب ميگردد.

107 - قالَ الْحُسَيْنُ (علیه السلام): لِرَجُلٍ اغْتابَ عِنْدَهُ رَجُلاً يا هذا كَفّ عَنِ الْغَيْبَةِ فَاِنَّها ادامُ كِلابِ النّارِ.

(سير الائمه ج 3 ص 163)

امام حسين (علیه السلام) به كسيكه در حضور آنحضرت غيبت ديگرى را مى كرد فرمود: پرهيز كن، غيبت قاتق سگهاى جهنم است.

108 - قالَ عَلِىّ (علیه السلام): ايّاكُمْ وَ غَيْبَة الْمُسْلِمِ فَاِنَّ الْمُسْلُم لا يُغْتابُ اخاهُ وَ قَدْ نَهى اللّه انْ يَاْكُلَ لَحْمَ اخيٖهِ مَيْتًا. (تفسير نور الثقلين ج 5 ص 93)

امام على (علیه السلام) فرمود: از غيبت مسلمان پرهيز كن! مسلمان واقعى بدون ترديد از برادر و خواهر دينى خودش غيبت نمى كند، زيرا خدا از خوردن گوشت مرده برادر دينى او را منع كرده است (و غيبت خوردن گوشت است).

109 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): الْغَيْبَةُ حَرامٌ عَلى كُلّ مُسْلُمٍ وَ انَّها لَتَاْكُلُ الْحَسَناتِ كَما تَاْكُلُ النّارُ الْحُطَبَ.

(جامع السعادات ج 2 ص 235)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: غيبت براى هر مسلمانى حرام است، غيبت كارهاى خوب را همانند آتش كه هيزم را مى خورد

ص: 57

نابود مى گرداند.

110 - عَنِ الصّادِقِ (علیه السلام): قالَ: سُئِلَ النَّبىُ (صلی الله علیه و آله) ما كَفَّارَةُ اْلاِغْتِيابِ؟ قالَ: تَسْتَغْفِرُ اللّهَ لِمَنْ اغْتَبْتَهُ كُلَّما ذَكَرْتَهُ. (تفسير نور الثقلين ج 5 ص 94)

از امام صادق (علیه السلام) نقل شده فرمود: از پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) سؤال كردند كفاره غيبت چيست؟

حضرت فرمود: هر وقت بياد كسى كه او را غيبت كرده اى مى افتى برايش استغفار نمائى.

111 - قالَ رَسُول اللّهُ (صلی الله علیه و آله): مَنْ ماتَ تائباً مِنَ الْغَيْبَةِ فَهُوَ آخِرُ مَنْ يَدْخُلُ الْجَنَةَ وَ مَنْ ماتَ مُصّرْا عَلَيْها فَهُوَ اوّلُ مَنْ يَدْخُلُ النّارَ.

(جامع السعادات ج 2 ص 234)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسى كه از غيبت توبه كند و بميرد آخرين كسى است كه وارد بهشت ميگردد و كسيكه بر غيبت كردن اصرار داشته باشد اولين كسى است كه وارد آتش جهنم ميگردد.

112 - قالَ عَلِىّ (علیه السلام): الْغَيْبَةُ جُهْدُ اْلعاجِزُ.

(نهج البلاغه صبحى صالح ص 556)

امام على (علیه السلام): غيبت كردن آخرين تلاش فرد عاجز (از نظر فكر، علم، ايمان) است.

ص: 58

113 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): الْغَيْبَةُ اسْرَعُ فىٖ ديٖنِ الرَّجُلِ الْمُسْلِمِ مِنَ اْلآكِلَةِ فىٖ جُوفِه.

(نور الثقلين ج 5 ص 94)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: غيبت نسبت به دين مسلمان از جذامى كه در بدن است خطرناكتر است.

114 - قالَ النَّبِىُ (صلی الله علیه و آله): يَاْتى الرَّجُلُ يَوْمَ الْقِيامَة و قد عَمِلَ الحَسَناتِ فَلا يُرى فى صَحيفَتِهِ مِنْ حَسَناتِهِ شَيْئاً، فَيَقُولُ: ايْنَ الّتىٖ عَمِلْتُها فىٖ دَارِ الدُّنْيا؟ فَقالَ لَهُ: ذَهَبَتْ بُاْغيِا بَكِ لِلنّاسِ وَ هِىَ لَهُمْ عِوَضُ اغْتِيا بِهِمْ. (ارشاد القلوب ديلمى ص 116)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: روز قيامت مردى كه كارهاى خوب زياد انجام داده مى آيد و مى بيند كارهاى خوبش نيست، مى گويد: كارهاى خوبى كه در دنيا انجام مى دادم چه شد؟

به او مى گويند: بخاطر غيبت مردم تمام شد و در نامه عمل آنها نوشته شد.

115 - قالَ رَسْولَ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): انَّ صاحِبَ الْغَيْبَةُ لا يُغْفَرُ الاّ اذا غَفَرَها صاحِبُها. (ارشاد القلوب ديلمى ص 116)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسى كه غيبت كند، خدا وقتى گناهش را مى آمرزد كه غيبت شده غيبت كننده را ببخشد.

116 - قالَ رَسُولَ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): لا تُحاسِدُوا وَ اوَلا تُبا

ص: 59

غِضُوا وَلا يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضًاً وَ كوُنوُا عِبادَ اللّهِ اخْوانًا

(ارشاد القلوب ص 117)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: نسبت به مردم حسد نورزيد، با هم دشمنى نكنيد، از يكديگر غيبت نكنيد و همگى برادرانه خدا را عبادت كنيد.

117 - قالَ رَسوُلُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): مَنِ اغْتابَ اخاهُ الْمُسْلِمَ بَطَلَ صَوْمَهُ وَ اْنتَقَضَ وُضُوؤهُ فَاُنْ ماتَ وَ هُوَ كَذلِكَ ماتَ وَ هُوَ مُسْتَحِلّ لِما حَرَّمَ اللّهُ.

(عقاب الاعمال ص 335)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسى كه غيبت برادر مسلمان خود را نمايد روزه اش باطل ميشود، وضويش خراب مى گردد و اگر با همين وضع از دنيا رخت بربندد حرام خداى متعال را حلال دانسته است.

ص: 60

124 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): آفَةُ الدّيٖنِ الْحَسَدُ وَ الْعُجْبُ وَ الْفَجْرُ (حقائق ص 76 و اخلاق شبر ص 149)

امام صادق (علیه السلام) آفت دين حسد، خودپسندى و خودخواهى است.

125 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): الْحاسِدُ مُضِزُّ بِنَفْسِهِ قَبْلَ انْ يَضُرَّ بِالْمَحْسُودِ كَاِبْليٖسِ اوْرَثَ بِحَسَدِهِ لِنَفْسِهِ الَّلْعنَةَ وَ لِآدَمَ (علیه السلام) اْلاِجْتِباءُ وَ الهُدى.

(مصباح الشريعه ص 104 و اخلاق شبر ص 149)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: حسود قبل از اينكه به ديگرى زيان برساند بخودش ضرر مى زند، شيطان را ببين بخاطر حسادت نسبت به آدم (علیه السلام) لعنت را براى خود باقى گذاشت و حضرت آدم (علیه السلام) بسوى افتخار و هدايت رهسپار گرديد.

126 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): ايّاكُمْ وَ الْحَسَدِ فَاِنَّ قابيلَ حَمَلَهُ الْحَسَدُ عَلى قَتْلِ اخيٖهِ هابيٖلَ وَ اْلحاسِدُ جاحِدٌ لَمْ يَرْضَ بِقَضاءِ اللّهِ. (ارشاد القلوب ص 129)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: از حسد بپرهيزيد، زيرا حسد قابيل را وادار كرد تا برادرش هابيل را به قتل برساند حسود منكر خداست، زيرا به خواست خدا راضى نگرديده است.

127 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): الحْسَوُدُ لا يَسوُدُ.

(ارشاد القلوب ص 129)

ص: 62

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: حسود به مقام و رياست به بهره اى نائل نمى گردد.

128 - قالَ عَلّىٌ (علیه السلام):... وَ لا تُحاسِدوُا فِانَّ الْحَسَدَ يَاْكُلُ الاْيٖمانَ كَما تَاْكُلُ النّارُ الْحَطَب.

(ارشاد القلوب ص 130)

امام على (علیه السلام) فرمود: حسادت نورزيد، زيرا حسد ايمان را همانطوريكه آتش هيزم را مى خورد، نابود مى گردانند.

129 - قالَ الْحَسَنُ (علیه السلام): هَلاكُ النّاسِ فىٖ ثَلاثٍ: الْكِبْرُ وَ اْلحِرْصُ وَ اْلحَسَدُ، فَالْكِبْرُ هَلَكَ الدّيٖنَ وَ بِهِ لُعِنَ ابْليسُ وَ الْحِرْصُ عَدُّوُ النَّفْسِ وَ بِهِ اخْرِجَ آدمَ مِنَ الجَنّةِ وَ الْْحَسَدُ رايِدُ السّوُءِ وَ مِنْه قُتِلَ قابيٖلُ هابيٖلَ.

(سير الائمه ج 3 ص 45 و كشف الغمه ج 2 ص 197)

امام حسن (علیه السلام) فرمود: هلاكت مردم در سه چيز است: خودخواهى، حرص و حسد.

خودخواهى دين را ريشه كن ميسازد و بخاطر خودخواهى ابليس ملعون گرديد.

حرص دشمن انسان است، حرص بود كه حضرت آدم (علیه السلام) را از بهشت بيرون كرد.

حسد پيشاهنگ انحراف است بلعت حسد بود كه قابيل، هابيل (برادرش) را به قتل رسانيد.

ص: 63

130 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): لَيْسَ مِنْ اخْلاقِ الْمُؤْمِنِ الْمَلَقُ وَ اْلحَسَدُ الاّ فىٖ طَلَبِ الْعِلْمِ. (تحف العقول ص 217)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: در صفات مؤمن چاپلوسى و حسادت نيست، مگر اينكه در راه كسب علم مفيد باشد.

131 - قالَ عَلِىّ (علیه السلام): صِحَّةُ الْجَسَدِ مِنْ قِلَّةِ الْحَسَدِ.

(نهج البلاغه صبحى صالح حكمت 256)

امام على (علیه السلام) فرمود: سلامتى بدن از كم حسادت ورزيدن است.

132 - قالَ الْصّادِقُ (علیه السلام): ايّاكُمْ انْ يَحْسُدَ بَعْضَكُمْ بَعْضاً فَاِنّ الْكُفْرَ اصْلُهُ الْحَسَدُ (سير الائمة ج 4 ص 60)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: از حسد ورزيدن نسبت بيكديگر پرهيز كنيد، زيرا كفر از ريشه حسد سرچشمه مى گيرد.

133 - قالَ الرَّسُولْ (صلی الله علیه و آله): قَدْ دَبّ الَيْكُم داءُ اْلاُمَمِ مِنْ قَبْلِكُمْ وَ هُوَ الْحَسَدُ لَيْسَ بِحالِقِ الشَّعْرِ لكِنَّهُ حالِقُ الديٖنِ. (سفينة البحار ج 1 ص 251)

رسول گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: بترسيد از دردى كه در امتهاى پيشين بود در ميان شما هم حسد پيدا شده است بدانيد از بين برنده است نه اينكه مويتان را بلكه دينتان را نابود ميسازد.

134 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): اتَّقُوا اللّهَ وَ لا يَحْسُدُ بَعْضُكُمُ بَعْضاً (وسائل الشيعه ج 11 ص 292)

ص: 64

امام صادق (علیه السلام) فرمود: نسبت به خدا پرهيزگارى را برگزينيد و نسبت به هم حسادت نورزيد.

135 - فىٖ وَصّيَةَ النّبِىِ (صلی الله علیه و آله) لِعَلَّىٍ (علیه السلام) قالَ: يا عَلّىُ انْهاكَ عَنْ ثَلاثَ خِصالٍ: الْحَسَدُ وَ اْلحِرْصُ وَ الْكِبْرُ

(وسائل الشيعه ج 11 ص 293)

در وصيت پيامبر گرامى (صلی الله علیه و آله) به امير المؤمنين على (علیه السلام) خطاب به ايشان فرمود:

اى على از حسادت و حرص و كبر ترا نهى مى كنم.

ص: 65

اينان (كه در راه خدا خدمت مى كنند) راستگو هستند و هم اينان پرهيزكارانند.

140 - لِيَجْزِيَ اللّهُ الصّادِقِينَ بِصِدْقِهِمْ.

(سوره احزاب آيه 24)

خدا پاداش راستگويان را بخاطر راستى كه گفته اند بايد بدهد.

141 - وَ مَنْ أَصْدَقُ مِنَ اللّهِ حَدِيثاً.

(سوره نساء آيه 87)

از خداوند راستگوتر كيست؟ (چه خوبست انسان هم اين صفت خدا را در حد توان خود برگزيند)

142 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): مَنْ صَدَّقَ لِسانَهُ زَكّى عَمَلَهَ. (جامع السعادات ج 2 ص 257)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: كسى كه راستگو باشد اعمال وى مطابق با دستور خدا است.

143 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): ارْبَعُ مَنْ كُنَّ فيهِ وَ كانَ مِنْ قَرْنِهِ الى قَدَمِهِ ذُنُوباً بَدَّلَها اللّهُ جَلّ وَ عَزّ حَسَناتٌ، الصّدْقُ وَ الْحَياءُ وَ حُسْنُ الْخُلْقِ وَ الشُّكْرِ.

(نور الثقلين ج 4 ص 32)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: چهار چيز است كه هر كس دارا باشد هر چند از فرق سر تا نوك پا غرق در گناه باشد خداى عزيز گناهانش را به حسنه تبديل مى نمايد: راستگوئى، حياء

ص: 67

خوش اخلاقى و شكرگزارى از نعمتهاى الهى.

144 - قالَ عَلّىٌ (علیه السلام): انَّ اللّهَ لَمْ يُبْعَثْ نَبّياً الاّ بِصِدقِ الْحَديٖثِ وَ اداءِ اْلاَمانَةِ. (جامع السعادات ج 2 ص 257)

امام على (علیه السلام) فرمود: خدا هر پيامبرى را برگزيد به راستگوئى و اداى امانت سفارش فرمود.

145 - قالَ عَلّىٌ (علیه السلام):... لِسانُ الصّدْقِ لِلْمَرْءِ يَجْعَلُهُ اللّهُ فىِ النّاسِ خَيْرٌ مِنَ الْمالِ...

(نور الثقلين ج 4 ص 57)

امام على (علیه السلام) فرمود: راستگوئى اگر در زبان شخصى باشد خداى متعال او را در ميان مردم از ثروتمند بهتر قرار مى دهد.

146 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): انَّ الرَّجُلَ لَيُصَدّقُ حَتّى يَكْتُبَهُ اللّهُ صُدّيقاً. (جامع السعادات ج 2 ص 257)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: مرد بايد آنقدر در راستگوئى دقيق باشد تا خدا او را در ليست راستگويان ثبت گرداند.

ص: 68

را تكذيب كردند.

151 - وَ نَقُولُ لِلَّذِينَ ظَلَمُوا ذُوقُوا عَذابَ النّارِ الَّتِي كُنْتُمْ بِها تُكَذِّبُونَ. (سوره سبا آيه 42)

ما (فرشتگان خدا) به ستمگران مى گوئيم (در روز قيامت) عذابى را كه دروغ مى پنداشتيد بچشيد.

152 - إِنَّ اللّهَ لا يَهْدِي مَنْ هُوَ كاذِبٌ كَفّارٌ

(سوره زمر آيه 3)

خداوند متعال دروغگويان كافر (ناسپاس در برابر نعمتهاى خودش) را هدايت نخواهد كرد.

153 - ثُمَّ إِنَّكُمْ أَيُّهَا الضّالُّونَ الْمُكَذِّبُونَ لَآكِلُونَ مِنْ شَجَرٍ مِنْ زَقُّومٍ فَمالِؤُنَ مِنْهَا الْبُطُونَ.

(سوره واقعه آيه 51)

شما گمراهانى كه تكذيب خدا و دستور او را ميكرديد بايد از درخت زقوم (در روز قيامت) شكمهاى خود را پر كنيد.

154 - فَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُروا كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ. (سوره آل عمران آيه 137)

در ميان مردم گردش كنيد و پايان كار دروغگويان را ببينيد چگونه بوده است.

155 - فَلا تُطِعِ الْمُكَذِّبِينَ. (سوره قلم آيه 8)

اى پيامبر از دروغگويان اطاعت مكن.

ص: 70

156 - وَ لا يُؤْذَنُ لَهُمْ فَيَعْتَذِرُونَ وَيْلٌ يَوْمَئِذٍ لِلْمُكَذِّبِينَ. (سوره مرسلات آيه 37)

روز قيامت به گناهكاران اجازه داده نمى شود كه عذرخواهى كنند واى بحال دروغگويان است.

157 - إِنَّ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا وَ اسْتَكْبَرُوا عَنْها لا تُفَتَّحُ لَهُمْ أَبْوابُ السَّماءِ. (سوره اعراف آيه 40)

براى كسانيكه به دستورات اعتنا نمى كنند و خودخواهى نمايند، درهاى رحمت آسمان را باز نخواهيم كرد.

158 - وَ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ كَذَّبُوا بِآياتِنا فَأُولئِكَ لَهُمْ عَذابٌ مُهِينٌ. (سوره حج آيه 57)

كسانيكه كافر شده و دستورهاى ما را تكذيب مى كنند براى اينان هم عذاب دردناك در نظر گرفته شده است.

159 - وَ اللّهُ يَشْهَدُ إِنَّ الْمُنافِقِينَ لَكاذِبُونَ(1)

(سوره منافقون آيه 1)

خدا گواهى مى دهد كه منافقين دروغگو هستند.

160 - قالَ رَسُولَ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): انَّ الْكِذْبَ هُوَ خَرابُ الاْيٖمانِ. (ارشاد القلوب ص 178)د.

ص: 71

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: بى شك دروغ ايمان را نابود مى كند.

161 - قالَ رَسولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): لَعَنَ اللّهُ الْكاذِبَ وَ لَوْ كانَ مازِحاً. (اخلاق شبر ص 133)

رسول گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: خدا لعنت كند دروغگو را هر چند دروغ از روى شوخى بگويد.

162 - قالَ الْكاظِمُ (علیه السلام): انَّ الْعاقِلَ لا يَكْذِبُ وَ انْ كانَ فيٖه هَواهُ. (تحف العقول ص 288)

امام كاظم (علیه السلام) فرمود: عاقل هر چند هواى دروغ گفتن در انديشه اش باشد، دروغ نمى گويد.

163 - قالَ الْعَسكَرّىُ (علیه السلام): جُعِلَتِ الْخَبائِثُ كُلُّها فىٖ بَيْتِ وَ جُعِلَ مِفْتاحُها الْكِذْبْ

(جامع السعادات ج 2 ص 249)

امام عسكرى (علیه السلام) فرمود: (انگيزه انجام) تمام مفاسد را در اطاقى گذاشته اند و كليد آنرا دروغ قرار داده اند.

164 - قالَ عَلّىٌ (علیه السلام): لا يَجِدُ عَبْدٌ طَعْمَ الاْيٖمانِ حَتّى يُتْرَكَ الْكِذْبَ هَزْلَهُ وَجِدّهُ (ارشاد القلوب ص 178)

امام على (علیه السلام) فرمود: هيچكس طعم ايمان را نمى چشد مگر اينكه از دروغ گرچه جدى و شوخى پرهيز كند.

165 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): لا يَنْبَغىٖ لَلْمُسْلِمِ انْ

ص: 72

لا يُواخىٖ الْفاجرَ، وَ لا اْلاَحْمَقَ وَ لا الْكَذّابَ

(اصول كافى ج 2 ص 236)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: سزاوار نيست مسلمان با منحرف، احمق و دروغگو رفاقت كند.

166 - قالَ عَلِىّ (علیه السلام): اعْظَمُ الْخَطايا عَنْدَ اللّهِ الَلّسانَ الْكَذوُبُ. (اخلاق شبر ص 135)

امام على (علیه السلام) فرمود: بزرگترين خطاها در نظر خداوند متعال دروغ زبان است.

167 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): ايّاكُمْ وَ الْكِذْبَ فَاِنَّ الْكِذْبَ يَهْدىٖ الى الْفُجُورِ وَ الْفُجُورَ يَهْدىٖ الى النّارِ.

(جامع السعادات ج 2 ص 248)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: از دروغگو پرهيز كنيد زيرا دروغگو به انحراف مى كشاند و منحرف هم به آتش رهسپار مى گردد.

168 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): مَنْ كَثُرَ كِذْبَهُ ذَهَبَ بَهاؤهُ. (اصول كافى ج 2 ص 341)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: كسيكه زياد دروغ بگويد اعتبارش از ميان مى رود.

169 - قالَ السَّجادُ (علیه السلام): يَقُولُ لِوَلِدِهِ اتَّقوُا الْكِذْبَ الصَّغيرَ مِنْهُ وَ الْكَبيٖرَ فىٖ كُلّ جِدّ وَ هَزْلٍ فَاِنَّ الرَّجُلَ

ص: 73

اذا كَذِبَ فىٖ الصَّغيٖرِ اجْتَرى عَلَى الْكَبيٖرِ.

(ارشاد القلوب ص 178)

امام سجاد (علیه السلام) فرمود به فرزندش: از دروغ كوچك و بزرگ، در حال جدى و شوخى پرهيز كن، زيرا موقعى كه شخصى دروغ كوچك بگويد، نسبت به دروغ بزرگ هم جرأت پيدا مى كند.

170 - قالَ الرَّسوُلُ (صلی الله علیه و آله): الا اخْبِرُكُمْ بِاَكْبَرِ الكَبائَر: الاْشْراكُ بِاللّهِ وَ عُقُوقُ الْوالِدَيْنِ وَ قَوْلَ الزّورِ. (اى الكذب) (جامع السعادات ج 2 ص 249)

رسول گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: آيا نمى خواهيد از بزرگترين گناهان بزرگ شما را آگاه سازم؟ شرك بخدا، ناراضى بودن پدر و مادر و دروغ گفتن است.

171 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): انَّ مِمّا اعانَ اللّهُ (بِهِ) عَلَى الكَذّابيٖنَ النِسيْانِ. (اصول كافى ج 2 ص 241)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: از چيزهائى كه خدا به ضرر دروغگويان در نظر گرفته است فراموشى است.

ص: 74

175 - قالَ رَسوُلُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): مَنْ بَهَتَ مُؤْمِناً اوْ مَؤْمِنَةً اوْ قالَ فيٖهِ ما لَيْسَ فيٖهِ، اقامَهُ اللّهُ عَلى تَلً مِنْ نارٍ حَتّى يَخْرُجَ مَمّا قالَ فيٖه. (جامع السعادات ج 2 ص 243)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسيكه به مرد مؤمن و يا زن مؤمنى بهتان بزند و يا چيزى به او نسبت دهد، روز قيامت خدا او را بر تپه اى از آتش قرار مى دهد تا از كيفر بهتان بيرون آيد.

176 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): اذا انَّهَمَ الْمُؤْمِنُ اخاهُ انْماتَ الاْيٖمانُ مِنْ قَلْبِهِ كَما بيْماتُ الْمِلْحَ فىٖ الْماءِ

(اصول كافى ج 2 ص 361)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: آنگاه كه فردى برادر دينى خود را متهم ساخت ايمان در قلب وى همانند آب شدن نمك در آب، تمام ميگردد.

177 - قالَ رَسوُل اللّهِ (صلی الله علیه و آله): مَنْ بَهَتَ مُؤْمِناً اوْ مُؤمِنَةَ اقيٖمَ فىٖ طيٖنَةِ خِبالٍ اوْ يُخْرَجَ مِما قالَ.

(تفسير نور الثقلين ج 4 ص 307)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسيكه به مرد يا زن مؤمنى بهتان بزند در «گل خبال» (منطقه اى كه از شدت عذاب فكر از كار باز مى ماند) زندانى مى گردد تا گناهش بخشيده شود.

178 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): اوْلى النّاسِ باِ التُهْمَةِ مَنْ جالَسَ اهْلَ الْتُهْمَةِ. (سفينة البحار ج 2 ص 694)

ص: 76

امام صادق (علیه السلام) فرمود: نزديكترين مردم به تهمت كسى است كه با متهمين همنشين گردد.

179 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): مَنْ اتَّهَمَ اخاهُ فىٖ ديٖنِهِ فَلا حُرْمَةَ بَيْنَهُما. (اصول كافى جلد 2 ص 361)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: كسى كه برادر دينى خود را در دين تهمت بزند، احترامى ميان آندو وجود ندارد.

180 - قالَ عَلّىٌ (علیه السلام): مَنْ وَقَفَ نَفْسَهُ مَوْقِفَ التُّهْمَةِ فَلا يَلوُمَنَّ مَنْ اساءَ بِهِ الظَّنُ. (سفينة البحار ج 2 ص 694)

امام على (علیه السلام) فرمود: كسيكه خود را در موضع اتهام قرار دهد، به كسى كه به او گمان بد برد، بدبين نگردد.

181 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): اتَّقُوا مَواضِعَ الرَّيْبِ وَ لا يَقْفِنَ احْدُكُمْ مَعَ امّهِ فىٖ الطَّريٖقِ فَاِنَّهُ لَيْسَ كُلُّ احَدٍ يَعْرِفُها. (سفينة البحار ج 2 ص 694)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: از موضع اتهام و ترديد پرهيز كنيد، كسى با مادر خود در راه توقف نكند زيرا همه نميدانند كه اين زن مادر اوست.

182 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): مَنْ كانَ يُؤْمِنُ بِاللّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ فَلا يَقُومَ مَكانَ رَيْبَةٍ.

(اصول كافى ج 2 ص 378)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: كسى كه ايمان به خدا و روز قيامت داشته باشد خود را در موضع تهمت قرار نمى دهد.

ص: 77

تَكْرَهُ مْجالَسَتَهُ لِفُحْشِهِ. (وسائل الشيعه ج 11 ص 327)

رسول عزيز (صلی الله علیه و آله) فرمود: بدترين مردم كسى است كه بخاطر بدگوئى، از همنشينى با او خوشت نيايد.

187 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): لا تَسُّبُوا النّاسَ فَتَكْسُبُوا الْعَداوَةَ بَيْنَهُمْ. (اصول كافى ج 2 ص 360)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: به مردم بد نگوئيد كه موجب دشمنى ميان آنان گردد.

188 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): شَرُّ النّاسِ عِنْدَ اللّهِ تَعالى يَوْمَ الْقِيامَةِ الَذْيٖنَ يُكْرَمُونَ اتِقّاءَ شَرّهِمْ.

(جامع السعادات ج 1 ص 277)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: روز قيامت بدترين مردم در نظر خدا كسى است كه بخاطر پرهيز از شر او مورد احترام قرار گيرد.

189 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): انَّ الْفُحشَ وَ اْلبُذاءَ وَ السّلاطَةَ مِنَ الْنِفاقِ. (اصول كافى ج 2 ص 325)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: فحش دادن، آزار رسانيدن و پرگوئى علامت نفاق است.

190 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): شَرُّ النّاسِ مَنْ اكْرَمَهُ النّاسُ اتّقاءَ فُحْشِهِ وَ اذى شَرّهِ.

(وسائل الشيعه ج 11 ص 329)

ص: 79

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسى كه مردم بخاطر ترس از (بدزبانى و فحش دادن) يا آزار او را احترام كنند از بدترين مردم است.

ص: 80

پيروان موسى (علیه السلام) به قارون گفتند به مال خود نناز كه خدا آنانرا كه به مال خوشند دوست ندارد.

195 - ذلِكُمْ بِما كُنْتُمْ تَفْرَحُونَ فِي الْأَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَ بِما كُنْتُمْ تَمْرَحُونَ اُدْخُلُوا أَبْوابَ جَهَنَّمَ خالِدِينَ فِيها فَبِئْسَ مَثْوَى الْمُتَكَبِّرِينَ.

(سوره مؤمن آيه 76)

اين عذاب شما (در قيامت) به اين خاطر است كه در دنيا بدون جهت خوش بوديد و خوشگذرانى مى كرديد اينك براى هميشه وارد آتش هاى جهنم گرديد كه جايگاه بدى براى خودخواهان است.

196 - قالَ السَّجادُ (علیه السلام): مَنْ ضَحكَ ضَحْكَةً مُجَّ مِنْ عَقْلِهِ، مُجَّةً مِنْ عِلْمِ. (اخلاق شبر - كشف الغمه ج 2 ص 314)

امام سجاد (علیه السلام) فرمود: كسى كه خنده (قهقهه، بى مورد) كند بخشى از عقل و علم او كاهش مى يابد.

197 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): ضِحْكُ الْمُؤمِنِ التَّبَسُمُ.

(تحف العقول ص 270)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: خنده مؤمن لبخند است.

198 - قالَ الرَّسُولُ (صلی الله علیه و آله): عَجَبٌ لِضاحِكٍ مَلاَءَ فيٖه وَ هُوَ لا يَدْرىٖ ارَضِىَ اللّهُ امْ سَخَطُ اللّهُ.

(امالى مفيد ص 45)

ص: 82

رسول گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: از كسى كه مى خندد تعجب مى كنم كه نمى داند آيا خدا از خنده اش راضى است يا عصبانى.

199 - قالَ الْباقر (علیه السلام): الْفَرَحُ وَ الْمَرَحُ وَ الْخُيَلاءُ كُلُّ ذلِكَ فىِ الشّرْكِ وَ الْعَمَلِ فىِ اْلاَرْضِ بَالْمَعْصِيَةِ.

(تفسير نور الثقلين ج 4 ص 534)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: خوشحال و خودخواه و فخرفروش در رديف شرك است و در روى زمين گناه مى باشد.

200 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): افْضَلُ النّاسِ مَنْ قَلَّ مَطْعَمُهُ وَ ضِحْكُهُ وَ رِضى بِما يَسْتُرُ عَوْرَتُهُ.

(جامع السعادات ج 2 ص 5)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: بهترين مردم كسى است كه: كم بخورد، كم بخندد و به لباسى كه او را بپوشاند راضى باشد.

201 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): كَثْرَةُ الضّحْكِ تمُيٖتُ الْقَلْبَ وَ قالَ كَثْرَةُ الضّحْكِ تُميٖتُ الديٖنَ كَما يُميٖتُ الْماءُ الْمِلْحْ (اصول كافى ج 2 ص 664)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: خنده زياد قلب را ميميراند و باز فرمود: خنده زياد دى را همانطوريكه آب نمك را نابود ميكند، از بين مى برد.

202 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): ايّاكُمْ وَ الْمِزاحُ فَاِنَّهُ يُذْهِبُ بِماءِ الْوَجْهِ. (اصول كافى ج 2 ص 664)

ص: 83

امام صادق (علیه السلام) فرمود: از شوخى بپرهيزيد، زيرا شوخى آبرو را مى برد.

203 - قالَ الْعَسْكَرىّ (علیه السلام): مِنَ الْجَهْلِ الضّحْكُ مِنْ غَيْر عُجْبٍ. (تحف العقول ص 262)

امام عسكرى (علیه السلام) فرمود: علامت نادانى اين است كه بدون تعجب (و علت) خنديده شود.

204 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): ايّاكَ وَ كَثْرَةُ الضّحْكِ فَاِنَّهُ يُميٖتُ الْقَلْبُ وَ يُذْهِبُ بِنُورِ الْوَجْهِ.

(مكارم الاخلاق ص 473)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: از خنده زياد پرهيز كن، زيرا قلب را ميميراند و نور صورت را مى برد.

205 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): الْقَهْقَهَةُ مِنَ الشَّيْطانِ

(اصول كافى ج 2 ص 664)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: با صداى قهقهه خنديدن كار شيطان است.

ص: 84

دست از ايمان برمى دارد.)

214 - قالَ رَسُولِ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): مَنْ آذى مُؤْمِناً فَقَدْ آذانىٖ وَ مَنْ آذانىٖ فَقَدْ آذى اللّهَ فَعَلَيْهِ لَعْنَةُ اللّهِ وَ الْمَلائِكَةِ وَ النّاسِ اجْمَعيٖنَ. (جامع السعادات ج 1 ص 165)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسى كه مؤمنى را آزار دهد مرا آزار داده و كسى كه مرا اذيت كند، خدا را اذيت كرده و لعنت خدا و ملائكه و تمام مردم بر چنين فردى باد.

215 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): الَنّاسُ رَجُلانِ: مُؤْمِنٌ وَ جاهِلٌ، فَلا تُؤْذىٖ المُؤمْن وَ لا تُجَهِلَّ الْجاهِلَ فَتَكوُنَ مِثلَه. (خصال ج 1 ص 49)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: مردم دو دسته اند: مؤمن و جاهل، مؤمن را آزار نرسان و راه علم آموختن را بر جاهل نبند كه مثل او شوى.

216 - قالَ الرّضا (علیه السلام): افْضَلُ ما تُوصَلُ بِهِ الرَّحِمَ كَفُّ اْلاَذى عَنْها. (سير الائمه ج 4 ص 147)

امام رضا (علیه السلام) فرمود: بهترين راه صله رحم اين است كه از شكنجه دادن به وى صرف نظر گردد.

217 - قال الصّادِقُ (علیه السلام): قالَ اللّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَيَاْذَنُ بِحَرْبٍ مِنّىٖ مَنْ اذى عَبْدِىَ الْمُؤْمِنَ

(جامع السعادات ج 2 ص 166)

ص: 86

امام صادق (علیه السلام) فرمود: خداى عزيز فرموده است: كسيكه بنده مؤمن مرا آزار دهد به من اعلان جنگ كرده است.

ص: 87

(همه در عذاب قرار خواهند گرفت) مگر نمازگزاران و آنانكه هميشه در نمازاند و آنانكه امانت را حفظ مى كنند و به پيمان خود وفادارند.

222 - إِنِّي لَكُمْ رَسُولٌ أَمِينٌ. (سوره شعراء آيه 107)

من پيامبر (صلی الله علیه و آله) از طرف خدا براى شما پيامبرى امين هستم.

223 - قالَ عَلّىٌ (علیه السلام): ادّوا اْلاَماناتِ وَ لَوْ الى قاتِلِ وَلَدِ اْلاَنْبِياءِ. (اخلاق شبر ص 281)

امام على (علیه السلام) فرمود: امانت را به دست صاحبش بسپاريد هر چند قاتل فرزند پيامبران باشد.

224 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): انَّ اللّهَ عَزَّ وَ جَلّ لَمْ يَبْعَثْ نَبِيّاً الاّ بَصْدِقِ الْحَديٖثِ وَ اداءِ اْلاَمانَةِ الى الْبِرّ وَ الْفاجِرِ.

(اصول كافى ج 2 ص 104)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: خداى عزيز هر پيامبرى را فرستاد و به راستگوئى، اداء امانت به نيكوكار و گناهكار سفارش كرد.

225 - قالَ الرَّسُولُ (صلی الله علیه و آله): اقْرَبُكُمْ مِنّى فىٖ الْمَوْقِفِ غَدَاً اصْدَقُكُمْ حَديٖثاً وَ ادّاكُمْ امانَةً وَ اوْفاكُمْ بَالْعَهْدِ وَ احْسَنُكُمْ خُلْقاً وَ اقْرَبُكَمْ الى النّاسِ.

(امالى مفيد ص 41)

رسول گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: در روز قيامت نزديكتر فرد به من كسى است كه از همه راستگوتر، در امانت مراقبتر، در

ص: 89

وفاى بعهد وفادارتر و از نظر اخلاق نيكوتر و به مردم نزديكتر از همه باشد.

226 - قالَ النَّبِىُ (صلی الله علیه و آله): مَنْ خانَ امانَةً فىٖ الدُّنْيا وَ لَمْ يَرُدْها عَلى ارْبابِها عَلى غَيْرِ ديٖنِ اْلاِسلام وَ لَقى اللّهُ عَزَّ وَ جَّلَ وَ هُوَ عَلَيْهِ غَضْبانٌ فَيؤمَرُ بِهِ الى النّارِ... (عقاب الاعمال ص 336)

پيامبر گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: هر كس به امانت خيانت كند و در دنيا به صاحبش نرساند، مسلمان از دنيا نمى رود و روز قيامت خدا را در چهره اى عصبانى مى بيند و در آتش افكنده مى شود.

227 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): لا ايٖمانَ لِمَنْ لا امانَةَ لَهُ. (اثنى عشريه ص 14)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسى كه امانتدار نباشد ايمان نخواهد داشت.

228 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): الأَمانَةِ تَجْلِبُ الرّزْقَ وَ الْخِيانَةُ تَجْلِبُ الْفَقْرَ. (فروع كافى ج 5 ص 133)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: اداى امانت رزق را زياد مى كند و خيانت فقر را جلب مى نمايد.

229 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): مَنْ صَدَّقَ لِسانَهُ زَكّى عَمَلَهُ. (اصول كافى ج 2 ص 104)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: كسى كه راستگو باشد عملش خوب

ص: 90

است.

230 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): لَيْسَ مِنّا مَنْ اخْلَفَ بَاْلاَمانَةِ. (فروع كافى ج 5 ص 133)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسى كه در امانت تخلف كند از شيعيان ما نيست.

231 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام):... وَلكِنْ اخْتَبِرُوهُمْ عِنْدَ صِدْقِ الْحَديٖثِ وَ اداءُ اْلاَمانَةِ (اصول كافى ج 2 ص 104)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: مؤمن را بهنگام نقل مطلب و حفظ امانت آزمايش كن.

232 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): ثَلاثَةٌ لا عُذْرَ لاِحَدٍ فيٖها: اداءُ الاْمانَةِ الى الْبِرّ وَ الْفاجِرِ وَ الْوَفاءُ الى البّرِ وَ الْفاجِرِ. (فروع كافى ج 5 ص 132)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: در سه مطلب عذر وجود ندارد تحويل امانت به نيكوكار و گناهكار و وفاى به پيمان نيكوكار و معصيتكار.

ص: 91

237 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): ثَلاثَةٌ مَنْ كَنّ فيٖهِ فَهُوَ مُنافِقٌ وَ انْ صامَ وَ صَلْى: مَنْ اذا احْدَثَ كَذِبَ وَ اذا وُعِدَ خُلّفَ وَ اذا اْئَتَمَن خانَ. (سير الائمه ج 4 ص 57)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: كسى كه سه خصلت داشته باشد منافق است اگرچه نماز و روزه انجام دهد كسى كه وقتى سخن مى گويد دروغ بگويد، وقتى وعده داد تخلف كند و آنگاه كه امين قرار گرفت خيانت كند.

238 - قالَ الرَّسُولُ (صلی الله علیه و آله): مَنْ خانَ مُسْلِماً فَلَيْسَ مِنّا وَ لَسْنا مِنْهُ فىِ الدُّنْيا وَ الآخِرَةِ. (عقاب الاعمال ص 337)

رسول گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسى كه به مسلمانى خيانت كند از دسته شيعيان ما نيست و در دنيا و آخرت از گروه ما نيست.

239 - قالَ الصَّادِقُ (علیه السلام): الْمُؤْمِنُ اخوُ الْمُؤْمِنُ عيَنيُهُ وَ دَليٖلُهُ لا يَخوُنُهُ وَ لا يَظْلِمُهُ وَ لا يَغُشُّهُ وَ لا يَعِدُهُ عِدَةً فَيُخْلِفَه. (اصول كافى ج 2 ص 169)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: مؤمن برادر مؤمن است، ديده بان و راهنماى اوست، به او خيانت نمى كند، ظلم روا نمى دارد. خدعه و نيرنگ به او ندارد وقتى به او وعده دهد خلاف آنرا ادا نمى كند.

240 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): احْذَرْ مِنَ النّاسِ ثَلاثَةً: الْخائِنُ وَ الَظّلُومُ وَ التَّمامُ... (سير الائمه ج 4 ص 57)

ص: 93

امام صادق (علیه السلام) فرمود: از سه دسته مردم پرهيز كن: خيانتكار، ستمگر و سخن چين.

241 - قالَ الْجَوادُ (علیه السلام): كَفى بَاْلمَرْءِ خِيانَةْ انْ يَكُونَ اميٖناً لِلْخَوَنَةِ. (سير الائمه ج 4 ص 171)

امام جواد (علیه السلام) فرمود: براى خيانت شخص كافى است كه امانتدار خيانتكاران باشد.

ص: 94

شيطان را پيروى نكنيد.

246 - كُلُوا مِنْ طَيِّباتِ ما رَزَقْناكُمْ وَ لا تَطْغَوْا فِيهِ... (سوره طه آيه 81)

از زيبائى هائيكه خدا روزى شما قرار داده بهره ببريد و در آن زياده روى نكنيد.

247 - كُلُوا وَ اشْرَبُوا وَ لا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ. (سوره اعراف آيه 31)

بخوريد و بياشاميد و اسراف نكنيد كه خدا اسرافكاران را دوست ندارد.

248 - فَانْظُرْ إِلى طَعامِكَ وَ شَرابِكَ...

(سوره بقره آيه 259)

به غذا و نوشيدنى كه ميخواهى مصرف كنى دقت كن (از نظر حلال، حرام، پاكيزكى و...)

249 - وَ لا تُطِيعُوا أَمْرَ الْمُسْرِفِينَ.

(سوره شعراء آيه 151)

از اسرافكاران اطاعت نكنيد.

250 - كَذلِكَ يُضِلُّ اللّهُ مَنْ هُوَ مُسْرِفٌ مُرْتابٌ.

(سوره غافر - مؤمن آيه 34)

به همين ترتيب (كه زير بار حرف يوسف نرفتند و گمراه شدند) هر كس اسراف كند و ترديد داشته باشد خدا گمراهش

ص: 96

مى سازد.

251 - إِنَّ فِرْعَوْنَ لَعالٍ فِي الْأَرْضِ وَ إِنَّهُ لَمِنَ الْمُسْرِفِينَ. (سوره يونس آيه 83)

فرعون، زياده روى كرد و از اسرافكاران گشت.

252 - ثُمَّ صَدَقْناهُمُ الْوَعْدَ فَأَنْجَيْناهُمْ وَ مَنْ نَشاءُ وَ أَهْلَكْنَا الْمُسْرِفِينَ. (سوره انبياء آيه 9)

به وعده خدا وفا كرديم و آنان را نجات داديم همراه آنان كه مى خواستيم و اسرافكاران را بهلاكت رسانيديم.

253 - إِنَّ اللّهَ لا يَهْدِي مَنْ هُوَ مُسْرِفٌ كَذّابٌ.

(سوره غافر - مؤمن آيه 28)

خدا اسرافكاران دروغگو را هدايت نخواهد كرد.

254 -.... وَ أَنَّ الْمُسْرِفِينَ هُمْ أَصْحابُ النّارِ.

(سوره مؤمن آيه 43)

اسرافكاران همين ها دوزخيان هستند.

255 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): ما مِنْ شَىْءٍ ابْغَضُ الى اللّهِ تَعالى مِنْ بَطْنٍ مَمْلُوّ (اخلاق شبر ص 124)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: چيزى از شكم پر در نزد خدا منفورتر نيست.

256 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): انّ اقَرْبُ ما يَكُونُ الْعَبْدُ الى اللّهِ تَعالى اذا خَفّ بَطْنَه. (اخلاق شبر ص 124)

ص: 97

امام صادق (علیه السلام) فرمود: نزديكترين موقع، براى بنده هنگامى است كه شكمش خالى باشد.

257 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): ما مِن عِبادَةٍ افْضَلُ مِنْ عِفّةِ الْبَطْنِ وَ الْفَرْجِ. (مجالس السنية ج 2 ص 448)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: بهترين عبادت ها حفظ و نگهدارى شكم و زير شكم است (از محرمات)

258 - قالَ رَسوُلُ اللّه (صلی الله علیه و آله): اكْثَرُ ما يَلِجُ بِهِ امتَّىٖ النّارَ الاْجْوَفان: الْبَطْنُ وَ الْفَرَج.

(جامع السعادات ج 2 ص 3)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: بيشترين چيزى كه امت مرا به آتش و عذاب الهى مى كشاند و موجود تو خالى است: شكم و عورت.

259 - قالَ السَّجادُ (علیه السلام): حَقُّ بَطْنِكَ انْ لا تَجْعَلَ وِعاءً لِلْحَرامِ وَ لا تَزيٖدُ عَلَى الشَّبَعْ. (مكارم الاخلاق ص 419)

امام سجاد (علیه السلام) فرمود: حق شكم اين است كه ظرف حرامش قرار ندهى و آنگاه كه سير شدى بيشتر نخورى.

260 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): ما مِنْ عِبادَةٍ افْضَلُ مِنْ عِفَّةِ بَطْنٍ وَ فَرْجٍ. (سير الائمه ج 4 ص 26)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: عبادتى بهتر از نگهدارى شكم و عورت نيست.

ص: 98

261 - قَالَ رَسوُلُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): اكْثَرُ النّاسِ شَبَعاً اطْوَلُهُمْ جوُعاً يَوْمَ الْقِيامَةِ. (عدة الداعى ص 76)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: مردمى كه بيش از همه سير باشند در روز قيامت گرسنه تر از همه خواهند بود.

262 - قالَ السَّجادُ (علیه السلام): ما مِنْ شَىْءٍ احَبُّ الَى اللّهِ بَعْدَ مَعْرِفَتِهِ مِنْ عِفَّةِ الْبَطْنِ وَ الْفَرْجِ.

(مجالس السنية ج 2 ص 429)

امام سجاد (علیه السلام) فرمود: بعد از شناخت خدا محبوبتر از همه در نظر خدا نگهدارى شكم و فرج است.

263 - قالَ رَسوُلُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): لا تُميٖتُوا الْقُلوُبَ بِكَثْرَةِ الطَّعامِ وَ الشَّرابِ فَاِنَّ الْقَلْبَ كَالزَّرْعِ يَمُوتُ اذا عَلَيْهِ الْماءُ. (اخلاق شبر ص 124)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: قلب را با زيادخورى و زيادنوشى نميرانيد، زيرا قلب مثل زمين كشاورزى است كه وقتى به آن آب زياد دادى ارزش آن از دست مى رود (و محصولى عايد نمى گردد.)

264 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): الْمُؤْمِنُ لا يَغْلِبُهُ فَرْجُهُ وَ لا يُفْضِحُهُ بَطْنُهُ. (تحف العقول ص 263)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: غريزه شهوى بر مؤمن پيروز نگردد و شكمش او را به آبروريزى نيفكند.

ص: 99

265 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): اذا شَبَعَ الْبَطْنُ طَغى

(جامع السعادات ج 2 ص 4)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: وقتى شكم سير گردد ياغى (ناسپاس و ستمگر) مى شود.

266 - قالَ عَلِىُّ (علیه السلام): ابْعَدُ ما يَكُونُ الْعَبْدُ مِنَ اللّهِ اذا كانَ هَمَّهُ فَرْجُهُ وَ بَطْنُه.

(تفسير نور الثقلين ج 2 ص 20)

امام على (علیه السلام) فرمود: دورترين موقع بنده نسبت بخدا زمانى است كه تلاش و اندوهش شكم و شهوت او باشد.

267 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): ثَلاثَةٌ اخافَهُنَّ عَلى امَّتىٖ مِنْ بَعْدىٖ: الضَّلالَةُ بَعْدَ الْمَعْرِفَةِ وَ مُضّلاتِ الْفِتَنِ وَ شَهْوَةِ الْبَطْنِ وَ الْفَرْجِ (عيون الاخبار الرضا (علیه السلام) ج 2 ص 29)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: سه كار است كه من پس از خود نسبت به ملت خويش از آن مى ترسم: گمراهى بعد از شناخت، آشوبهاى گمراه كننده، شهوت شكم و فرج.

268 - قالَ رَسُول اللّهِ (صلی الله علیه و آله): الْمُؤْمِنُ يَأْكُلُ فىٖ مِعاءٍ واحِدٍ وَ الْمُنافِقُ فىٖ سَبْعَةِ امْعاء (مصباح الشريعه ص 78)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: مؤمن (كم خوراك است) و به اندازه يك معده مى خورد ولى منافق (پرخور است) و به اندازه هفت معده غذا مى خورد.

ص: 100

269 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): ابْغَضُ ما يَكُونُ الْعَبْدُ الى اللّهِ تَعالىَ اذا امْتَلَأَ بَطْنُهُ. (اخلاق شبر ص 124)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: منفورترين موقع در پيشگاه خدا زمانى است كه شكم مملو از غذا باشد.

270 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): اطْوَلُ النّاسِ جَوْفاً يَوْمَ الْقِيامَةِ اكْثَرُهُمْ شَبَعاً فىِ الدُّنْيا.

(جامع السعادات ج 1 ص 4)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: طولانى ترين گرسنگى در قيامت براى كسانى است كه در دنيا بيش از همه سير بوده اند.

271 - قالَ النَّبِىُ (صلی الله علیه و آله): ما مَلاَء ابْنُ آدَمِ وِعاءً اشَرُّ مِنْ بَطْنِهِ. (مصباح الشريعه ص 77)

پيامبر گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: فرزند آدم ظرفى خطرناكتر از شكم را پر نمى گرداند.

272 - قالَ رَسوُلُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله):.... مَحاريٖبُهُمْ نِسائُهُمْ وَ هِمَّتُهُمْ بُطوُنُهم. (مكارم الاخلاق ص 449)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: محراب آنان زنانشان و تلاش آنان براى شكمشان است.

273 - قالَ عَلِىُّ (علیه السلام): افْضَلُ الْعِبادَةِ الْعَفافْ.

امام على (علیه السلام) فرمود: برترين عبادتها پاكدامنى (در فرج و بطن و زبان) است.

ص: 101

قَلْبِ الْمُتَواضِعِ وَ لا تُعْمُرُ فىٖ قَلْبِ الْمُتَكْبِرِ الْجَبّارِ...

(تحف العقول ص 292)

امام كاظم (علیه السلام) فرمود: كشاورزى در زمين نرم ثمره دارد نه در زمين سخت، همينطور حكمت در قلب متواضع رشد ميكند نه در قلب خودخواه ستمگر.

283 - قالَ الرَّسوُلُ (صلی الله علیه و آله): لا يَدْخُلُ الْجَنَّةَ جَبّارٌ وَ لا بَخيٖلٌ وَ لا سَىّءُ المَلَكَةِ (جامع السعادات ج 1 ص 302)

رسول گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: ستمگر، بخيل و منحرف وارد بهشت نمى گردند.

284 - قالَ السَّجادُ (علیه السلام): عَجِبْتُ لِلْمُتَكِبّرِ الْفَجُورِ الَذّى كانَ بَاْلاِْمسِ نُطْفَةٌ وَ هُوَ غَدَاً جيٖفَةٌ.

امام سجاد (علیه السلام) فرمود: از خودخواه فخرفروش تعجب مى كنم در صورتيكه ديروز نطفه بوده و فردا (پس از مرگ) مردار است.

(سير الائمه جلد 3 ص 234)

285 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): الْكِبْرُ رِداءُ اللّهِ وَ الْمُتَكَبّرُ يُنازِعُ اللّهَ رِدائَهُ. (الحقائق ص 85)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: خودخواهى شايسته خداست (زيرا همه چيز از اوست) و خودخواه با لباس خدا مخالفت مى كند و آنرا مطالبه مى كند.

286 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): لا يَدْخُلُ الْجَنَّةُ مَنْ

ص: 103

فىٖ قَلْبِهِ مِثْقالُ ذَرَّةٍ مِنْ كِبْرٍ.

(عقاب الاعمال ص 264 و معانى الاخبار ص 241)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: كسيكه ذره اى خودخواهى در قلبش باشد به بهشت نمى رود.

287 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): الْكِبْرُ انْ تُغَمّص النّاسَ وَ تُسَّفِة الْحَقّ. (اخلاق شبر ص 171)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: نشانه خودخواهى اين است كه مردم را تحقير كنى و حق را ناديده بگيرى.

288 - قالَ الرَّسوُلُ (صلی الله علیه و آله): ثَلاثَةٌ لا يُكَلِمُهُمُ اللّهُ وَ لا يَنْظُرُ الَيْهِمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ وَ لا يُزَكّيٖهُم وَ لَهُمْ عَذابٌ اليٖمٌ، شَيْخٌ زانٍ وَ مَلِكٌ جَبّارٌ وَ مُقِلُّ مُخْتالٌ.

(اصول كافى ج 2 ص 311)

رسول گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: خدا با سه دسته در قيامت سخن نگويد، نگاه نكند و آنها را رها نكند و عذاب دردناك مخصوص آنهاست: پيرمرد زناكار، پادشاه ستمگر و فقير خودخواه.

289 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): انَّ فىٖ جَهَنَّمَ لَوادِياً لِلْمُتَكَبّريٖنَ... (جامع السعادات ج 1 ص 303)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: در جهنم سرزمينى مخصوص خودخواهان (با عذابهاى خاص) است.

290 - قالَ الْحَسنُ (علیه السلام): هَلاكُ الْمَرْءِ فىٖ ثَلاثٍ:

ص: 104

الْكِبرُ، الْحِرُصُ، الْحَسَدَ. فَاْلكِبْرُ هَلاكُ الدّيٖنِ وَ بهِ لِعُنَ ابْليٖسُ... (مجالس السنية ج 2 ص 348)

امام حسن (علیه السلام) فرمود: هلاكت شخص در سه چيز است: خودخواهى، حرص و حسد، خودخواهى سبب نابودى دين مى گردد و ابليس هم بخاطر خودخواهى ملعون گرديد.

291 - قالَ رَسوُلُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): لا يَدْخُلُ الْجَنّةَ مَنْ كانِ فىٖ قَلْبِهِ مِثْقالُ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ مِنْ كِبْرٍ.

(ارشاد القلوب ص 189)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسى كه در قلبش ذره اى از خودخواهى باشد به بهشت نخواهد رفت.

292 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): انَّ فىِ السَّماءِ مُوَكّلَيْنِ بَالْعِبادِ فَمَنْ تَواضَعَ رَفَعاهُ وَ مَنْ تَكَبَّرَ وَ ضَغاهُ.

(جامع السعادات ج 1 ص 304)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: مأمورينى براى مردم در آسمان هست كه هر كس تواضع كرد او را بالا مى برند و هر كس خودخواهى كرد او را پائين مى آورند.

293 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): مَنْ حَقَّرَ النّاسَ وَ تَجَّبَر عَلَيْهِمْ فَذلِكَ الْجَبّارُ. (جامع السعادات ج 1 ص 304)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: كسى كه مردم را تحقير كند و به مردم ستمگرى كند، او ستمكار است.

ص: 105

آنانكه اموال خود را به قصد ريا و خودنمائى مى بخشند و به خدا و روز قيامت نمى گروند (ياران شيطانند) و هر كه را شيطان يار باشد يار بسيار بدى خواهند داشت.

298 - وَ لا تَكُونُوا كَالَّذِينَ خَرَجُوا مِنْ دِيارِهِمْ بَطَراً وَ رِئاءَ النّاسِ وَ يَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللّهِ....

(سوره انفال آيه 47)

و شما مؤمنان مانند منافقان نباشيد كه آنها (نه براى جهاد در راه خدا بلكه) يا براى هوس و غرور و يا براى ريا و تظاهر خارج شدند و از راه خدا مردم را منع مى كنند.

299 - قَالَ عَلِىُّ (علیه السلام): ثَلاثُ عَلاماتٍ لِلْمُرائى: يَنْشَطُ اذا رَاى النّاسَ وَ يَكْسَلُ اذا كانَ وَحْدَهُ وَ يُحِبُّ انْ يُحْمَدَ فىٖ جَميٖعِ امُورِهِ.

(الحقائق ص 81 و اخلاق شبر ص 156)

امام على (علیه السلام) فرمود: رياكار سه علامت دارد: وقتى عمل او را مردم ميبينند نشاط عبادت دارد، آنگاه كه تنها است در عبادت بيحال است و دوست دارد كه در تمام كارها از او ستايش كنند.

300 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): فَاتَّقُوا اللّهَ فىِ الرِيّاءِ فَانَّهُ شِرْكٌ بِاللّهِ. (عقاب الاعمال ص 314)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: از خدا بخاطر ريا كردن بترسيد،

ص: 107

زيرا رياء شريك قرار دادن براى خداست.

301 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): لا يُقْبلُ اللّهُ عَمَلاً فيٖه مِقْدارُ ذَرَّةٍ مِنْ رِياءٍ.

(اخلاق شبر ص 155 و جامع السعادات ج 2 ص 290)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: خدا عملى را كه ذره اى از رياء در آن باشد قبول ندارد.

302 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): ايّاكَ وَ الرّياءَ فَاِنَّهُ مَنْ عَمِلَ لِغَيْرِ اللّهِ وَ كَلَّهُ اللّهُ الى مَنْ عَمِلَ لَهُ.

(اصول كافى ج 2 ص 293)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: از ريا پرهيز كنيد زيرا رياكار براى غير خداست و خدا او را به كسى كه براى او كار كرده حواله مى دهد.

303 - قَالَ النَّبِىُّ (صلی الله علیه و آله): انَّ ادْنى الرِيّاءِ الَشّرْكُ

(جامع السعادات ج 2 ص 290)

پيامبر گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: ضعيف ترين مرحله ريا شرك است.

304 - قالَ رَسوُلُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): انَّ اللّهَ لا يَقْبَلُ عَمَلاً فيٖهِ ذَرَّةٌ مِنْ رِياءٍ. (عدة الداعى ص 214)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: خدا هر عملى را كه ذره اى از رياء در آن باشد نمى پذيرد.

ص: 108

305 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): كُلُّ رِياءٍ شِرْكٌ انَّهُ مَنْ عَمِلَ لِلنّاسِ ثَوابُهُ عَلَى النّاسِ وَ مَنْ عَمِلَ لِلّهِ كانَ ثَوابُهُ عَلَى اللّهِ. (حقائق ص 81 و اخلاق شبر 156)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: تمام رياء شرك است، كسى كه براى مردم كار كند اجرش با مردم است و كسى كه براى خدا كار كند ثوابش به عهده خداست.

306 - قالَ رَسوْلُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): انّ اخْوَفُ ما اخافُ عَلَيْكُمُ الشّرْكَ الاَصْغَرْ، قالُوا وَ مَا الشّرْكُ اْلاَصْغَرِ؟ قالَ (صلی الله علیه و آله): الرّياءِ... (جامع السعادات ج 2 ص 290)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: ترسناكترين چيزى كه من شما را از آن مى ترسانم شرك كوچك است.

گفتند شرك كوچك چيست؟

حضرت (صلی الله علیه و آله) فرمود: رياء

307 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): قالَ اللّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: انَا خَيْرُ شَريٖكٍ مَنْ اشْرَكَ مَعىٖ غَيْرىٖ فىٖ عَمَلٍ لَمْ اقْبَلْهُ الاّ ما كانَ لىٖ خالِصاً. (اصول كافى ج 2 ص 295)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: خداى عزيز فرموده است: من بهترين شريك هستم، كسى كه در عمل خود ديگرى را شريك من قرار دهد، آن عمل را قبول نمى كنم تا موقعى كه عمل مخصوص من باشد.

ص: 109

308 - قالَ رَسوُلُ (صلی الله علیه و آله): يَقُولُ اللّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مَنْ عَمِلَ عَمَلاً اشْرَكَ فيٖه غَيْرىٖ فَهُوَ لَهُ كُلُّهُ وَ انَا مِنْهُ بَرىٖءٌ وَ انَا اغْنى اْلاَغْنِياءِ عَنْ الشّركِ.

(حقائق ص 81 و اخلاق شبر ص 155)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: خدا فرموده است كسى كه عملى را انجام دهد و غير مرا هم در آن شريك قرار دهد عمل را مخصوص ديگرى قرار مى دهم و از آن بيزارم، من در پذيرفتن شريك از تمام بى نيازان نيازمندتر هستم.

309 - قالَ رَسوُلُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): اسْتَعيٖذوُا بِاللّهِ مِنْ جُبّ الُحزْنِ، قيٖلَ وَ ما هُوَ يا رَسُولَ اللّهِ؟ قالَ: وادٍ فىٖ جَهَنَمَ اعِدَّ لِلْقُرّاءٍ الْمُرائيٖنَ (جامع السعادات ج 2 ص 290)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: از «چاه غم» به خدا پناه ببريد. پرسيديم آن چاه چيست؟

حضرت فرمود: در جهنم منطقه اى است كه براى قرآن - خوانان رياكار در نظر گرفته شده است.

310 - قالَ عَلِىُّ (علیه السلام): اعْمَلُوا للّهَ فىٖ غَيْرِ رِياءٍ وَ لا سُمْعَةٍ فَاِنَّهُ مَنْ عَمِلَ لِغَيْرِ اللّهِ وَ كَّلَهُ اللّهُ الى عَمَلِهِ.

(الحقائق ص 81)

امام على (علیه السلام) فرمود: براى خدا بدون رياء و خودنمائى انجام وظيفه كنيد، زيرا كسى كه براى غير خدا كار كند خدا او را

ص: 110

به عمل خودش واگذارش مى گرداند.

311 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): انَّ الْمُرائىٖ يُنادىٖ عَلَيْه يَوْمَ الْقِيامَةِ: يا فاجِرٌ! يا غادِرٌ! يا مُرائى ضَلَّ عَمَلَكَ وَ حَبَطَ اجْرُكَ اذْهَبْ فَخَذْ اجْرَكَ مِمَّنْ كُنْتَ تَعْمَلُ لَهُ. (جامع السعادات ج 2 ص 290)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: روز قيامت به رياكار مى گويند اى گناهكار! اى خيانتكار! اى رياكار عمل خود را انجام دادى و اجر خود را از دست دادى برگرد و مزد خود را از كسيكه براى او كار كرده اى بگير.

ص: 111

گول و نيرنگ چيز ديگرى نيست.

316 - إِنْ يَعِدُ الظّالِمُونَ بَعْضُهُمْ بَعْضاً إِلاّ غُرُوراً

(سوره فاطر آيه 40)

ستمگران به يكديگر وعده دروغ مى دهند.

317 - يا أَيُّهَا النّاسُ إِنَّ وَعْدَ اللّهِ حَقٌّ فَلا تَغُرَّنَّكُمُ الْحَياةُ الدُّنْيا. (سوره فاطر آيه 5)

اى مردم وعده خدا (مرگ) حق است بنابراين مواظب باشيد زندگى دنيا شما را فريب دهد.

318 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): دَخَلَ رَجُلانِ الْمَسْجِدَ احَدُهُما عابِدٌ وَ الْآخَرُ فاسِقٌ، فَخَرَجا مِنْ الْمَسْجِدِ وَ الفاسِقُ صديقٌ وَ الْعابِدُ فاسِقٌ وَ ذلِك انَّهُ دَخَلَ الْعابِدُ الْمَسْجِدَ مُدّلاً بِعِبادَتِهِ يَدُّلُ بِها فَتَكُونَ فِكْرَتُهُ فىٖ ذلِك وَ تَكُونُ فِكْرَةُ الْفاسِقِ فىِ الَنَّدَمِ عَلى فِسْقِهِ وَ يَسْتَغْفِرُ اللّهِ مِمَّا صَنَعَ مِنَ الذَّنْبِ. (الحقائق ص 92)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: دو نفر داخل مسجد شدند: يكى عابد و ديگرى گناهكار، وقتى از مسجد خارج شدند گناهكار فردى شايسته و عبادتكار شخصى گناهكار بود، زيرا عابد كه وارد مسجد شد به عبادت خود مغرور بود و فخر مى فروخت و فكرش مشغول همين مطلب بود اما فكر گناهكار در پشيمانى از گناه بود و از كار خود استغفار مى كرد.

ص: 113

319 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): مَنْ دَخَلَهُ الْعُجْبُ هَلَكَ

(جامع السعادات ج 1 ص 203)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: كسيكه خودپسند گردد هلاك ميشود

320 - قالَ الرَّسوُلُ (صلی الله علیه و آله): ثَلاثٌ مُهْلِكاتٍ: شُحْ مُطاع، هِوى مُتَّبَعْ وَ اعْجابُ الْمَرْءِ بِنَفْسهِ (الحقائق ص 92)

رسول گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: سه كار خطر مرك دارد: حرص تحريك آفرين، هواى نفس راهگشا و خودپسندى شخص.

321 - قال ابو الحسن الثالث (علیه السلام): من رضى عن نفسه كثر الساخطون عليه.

امام هادى (علیه السلام) فرمود: كسيكه از خودراضى باشد و دشمنش زياد خواهد بود. (سفينة البحار ج 2 ص 161)

322 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): الْعَجَبُ كُلَّ الْعَجَبِ مِمَّنْ يَعْجَبُ بِعَمَلِهِ وَ لا يُدرىٖ بِما يَخْتِمُ لَهُ، فَمَنْ اعْجَبَ نَفْسهُ وَ فَعْلَهُ فَقَدْ ضَلَّ عَنْ مَنْهَجِ الرُّشْدٍ. (سفينة البحار ج 2 ص 161)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: كمال خودپسندى اين است كه انسان به عمل خود مغرور گردد، در صورتيكه نميداند پايان كارش چيست؟

كسيكه خودپسند گردد و عمل خود را ممتاز بداند از راه صحيح گمراه گرديده است.

323 - قالَ الْكاظِمُ (علیه السلام): مَنْ طَلَبَ الرِئاسَةَ هَلَكَ

ص: 114

وَ مَنْ دَخَلَهُ الْعُجْبَ هَلَكَ. (تحف العقول ص 364)

امام كاظم (علیه السلام) فرمود: كسى كه دنبال رياست برود و هلاك مى گردد. و كسى هم كه خودپسند شود هلاك خواهد شد.

324 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): فَمَنِ اخْتارَ الْعُجْبَ فَقَدْ بَذَرَ الْكُفْرَ وَ زَرَعَ النّفاقِ وَ لابُدّ انْ يَثْمُرَ.

(جامع السعادات ج 1 ص 289)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: كسيكه خودپسندى را اختيار كرد بذر كفر را افشانده، نفاق را كشت نموده است و بايد ثمره آنرا بچشد.

325 - قالَ رَسوُلُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): اوْحى اللّهُ تَعالى الى داوُدَ (علیه السلام): يا داوُدَ بَشّرِ الْمُذْنِبينَ وَ انْذِرِ الصِدّيٖقيٖنَ، قالَ كَيْفَ ابْشِرُ الْمُذْنِبيٖنَ وَ انْذِرُ الصّديٖقيٖنَ، قالَ: يا داوُدَ بَشّرِ الْمُذْنِبيٖنَ بِاَنّىٖ اقْبِلُ التَّوَبةَ وَ اعْفُوَ مِنَ الذَّنْبِ وَ انْذِرِ الصِدّيقيٖنَ انْ لا يُعْجَبُوا بِاَعْمالِهِمْ فَاِنّهُ لَيْسَ عَبْدٌ يَعْجَبُ بِاْلحَسَناتِ الاّ هَلَكَ. (سفينة البحار ج 2 ص 161)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: خداى عزيز وحى نمود به داود: به گناهكاران بشارت بده! رستگاران را نيز بترسان!

داود عرض كرد: چرا به گناهكاران بشارت دهم و به راستگويان اعلام خطر كنم؟

خداى متعال وحى كرد: به گناهكاران بشارت بده كه توبه

ص: 115

آنها را قبول ميكنم و از گناه آنها صرفنظر مى نمايم و راستگويان را بترسان كه به اعمال خود مغرور نگردند، زيرا هيچ بنده اى نيست كه به كارهاى خوب خود مغرور گردد مگر اينكه هلاك ميشود.

326 - قالَ عَلِىُّ (علیه السلام): عَجِبْتُ لاِْبنِ آدَمِ اوَلُهُ نُطْفَةٌ وَ آخِرُهُ جيٖفَةٌ وَ هُوَ قائِمٌ بَيْنَهُما وِعاءٌ لِلْغائِطِ ثُمَّ يَتَكَبّرُ. (سفينة البحار ج 2 ص 460)

امام على (علیه السلام) فرمود: در شگفتم از كسيكه غرور و كبر مى ورزد در حاليكه اولش نطفه ناپاك و آخرش لاشه مردار و در اين ميان حامل قاذورات است.

ص: 116

330 - وَ يَسْئَلُونَكَ ما ذا يُنْفِقُونَ قُلِ الْعَفْوَ

(سوره بقره آيه 219)

سؤال مى كنند در راه خدا چه چيزى انفاق شود؟ بگو عفو از ديگران (بهترين انفاق است)

331 -... وَ الْكاظِمِينَ الْغَيْظَ وَ الْعافِينَ عَنِ النّاسِ. وَ اللّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ. (آل عمران آيه 134)

عصبانيت را فرو مى نشانند، از مردم صرفنظر مى كنند، خدا نيكوكاران را دوست مى دارد.

332 - قالَ رَسُولْ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): الْمُؤْمِنُ لَيْسَ بِحَقُودٍ.

(الحقائق ص 75)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: مؤمن كينه ور نيست.

333 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): عَلَيْكُمْ بَالْعَفْوِ لا يَزيٖدُ الْعَبْدَ الاّ عِزاً فَتعا فَوْا يُعِزُّكْمُ اللّهُ (حقائق ص 76)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: مواظب عفو باشيد، عفو انسان را عزيز مى گرداند، از يكديگر صرفنظر كنيد خدا شما را عزت ميدهد.

334 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): الْنّدامَةِ عَلَى الْعَفْوِ افْضَلُ وَ ايْسَرُ مِنَ النَّدامَةِ عَلَى الْعُقُوبَةِ. (اصول كافى ج 2 ص 108)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: پشيمان از عفو بهتر و آسانتر از پشيمان شدن از كيفر دادن است.

335 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): انَّ لِكُلّ شَىْءٍ قُفْلاً وَ قُفْلُ

ص: 118

الاْيٖمانِ الَرّفْقُ. (الحقائق ص 76)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: هر چيزى قفلى دارد و قفل ايمان مدارا كردن با مردم است.

336 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): مَنْ كانَ رَفيٖقاً فىٖ امْرِهِ نالَ ما يُريٖدُ مِنَ النّاسِ. (الحقائق ص 76)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: كسى كه در كارهاى خود با مردم مدارا كند به آنچه از مردم مى خواهد دست مى يابد.

337 - قالَ الْكاظِمُ: (علیه السلام) الْرّفْقُ نِصْفُ الْعَيْشِ.

(الحقائق ص 76)

امام كاظم (علیه السلام) فرمود: مدارا كردن با كمبودها و لغزشهاى ديگران، نصف زندگى و آسايش است.

338 - قالَ الرَّسوُلُ (صلی الله علیه و آله): الا ادُلُّكُمْ عَلى خَيْرِ اخْلاقِ الدُّنْيا وَ اْلآخِرَةِ؟ تَصِلُ مَنْ قَطَعكَ وَ تُغْطىٖ مَنْ حَرَمَكَ وَ تَعْفُوَ عَمَّنْ ظَلَمَكَ. (اصول كافى ج 2 ص 107)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: آيا نمى خواهيد شما را به بهترين اخلاق دنيا و آخرت راهنمائى كنم؟

هر كس با تو قطع رابطه كرد تو با او رابطه را حفظ كن، كسى ترا محروم كرد تو به او عنايت كن از كسى كه به تو ظلم كرده صرفنظر نما.

339 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): الْعَفْوَ عِنْدَ الْقُدْرَةِ مِنْ

ص: 119

سُنَنِ الْمُرْسَليٖنَ وَ الْمُتَّقيٖنَ. (سفينة البحار ج 2 ص 207)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: عفو در هنگام قدرت از آداب و روش پيامبران و پرهيزكاران است.

340 - قَالَ عَلىُّ (علیه السلام): اذا قَدَرْتَ عَلى عَدُوّكَ فَاجْعَلْ الْعَفْوَ عَنْهُ شُكْرً لِلْقُدْرَةِ عَلَيْهِ. (نهج البلاغه حكمة 10)

امام على (علیه السلام) فرمود: وقتى بر دشمن خود دست يافتى، عفو از او را شكر پيروزى بر او قرار بده!

341 - قالَ عَلّىٌ (علیه السلام): عاتِبْ اخاكَ بِالاِحْسانِ الَيْهِ وَ اْردُدْ شَرَّهُ بِاْلاِنْعامِ عَلَيْهِ (سفينة البحار ج 2 ص 208)

امام على (علیه السلام) فرمود: برادرت را (كه به تو بدى كرده) با نيكى به او سرزنش كن و با احسان به او شرش را برطرف گردان.

342 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): ثَلاثَ لا يَزيٖدُ اللّهَ يِهِنَّ الْمَرْءَ الْمُسْلِمَ الاْ عِزاً الْصَّفْحُ عمَّنْ ظَلَمَهَ وَ اعطاءُ مَنْ حَرَمهُ وَ الصّلَةُ لِمَنْ قَطَعَهُ. (اصول كافى ج 2 ص 109)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: سه چيز است كه عزت مسلمان را زياد مى كند: صرفنظر از كسى كه به انسان بدى كرده و كمك به كسى كه دريغ كرده و ديدار از كسى كه قطع رابطه كرده است.

ص: 120

346 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): ما مِنْ عَبدِ كَظَمَ غَيْظاً الاّ زادَهُ اللّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عِزّاً فىٖ الدُّنْيا وَ الآخِرَةِ.

(سفينة البحار ج 2 ص 481)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: هر بنده خدائى كه عصبانيت خود را فرونشانيد خدا در دنيا و آخرت به او عزت عنايت مى كند.

347 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): انَّ اللّهَ يُحِبُّ الحْيَىُّ الْحَليٖمُ.

(اصول كافى ج 2 ص 112)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: خدا سازنده بردبار را دوست دارد.

348 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): مَنْ كَظَمَ غَيْظاً وَ لَوْ شاءَ انْ يَمْضِيَهُ امْضاهُ امْلاَءَ اللّهُ قَلْبَهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ رِضاهُ.

(زبدة البيان ج 1 ص 327 و اصول كافى ج 2 ص 110)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: كسى كه عصبانيت خود را در حاليكه ميتواند به عصبانيت ادامه دهد فرونشاند خداوند متعال روز قيامت قلب او را از رضايت سرشار سازد.

349 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): مَنْ احَبَّ السَّبيٖلَ الى اللّهِ جُرْعَتانِ غَيْظٌ تَرَدُّها بِحِلْمٍ وَ جُرْعَةُ مُصيٖبَةٌ تَرَدُّها بِصَبْرٍ. (اصول كافى ج 2 ص 110)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: از بهترين راههاى دستيابى بخدا دو جرعه است. جرعه عصبانيت كه به حلم و حوصله بدل گردد و جرعه مصيبت كه با صبر عوض شود.

ص: 122

350 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): الْغَضَبُ يُفْسِدُ الاْيٖمانَ كَما يُفْسِدُ الْخِلَّ الْعَسَل.

(الحقائق ص 69 و ارشاد القلوب ص 177)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: غضب ايمان را فاسد مى سازد همانطورى كه سركه عسل را فاسد (و بى فايده) ميگرداند.

351 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): اىُّ شَىْءٍ اشَّدُ مِنَ الْغَضَبِ، انَّ الرَّجُلَ يَغْضِبُ فَيُقْتَلُ التَّىٖ حَرَّمَ اللّهُ وَ يَقْذِفُ الْمُحْصِنَه. (الحقائق ص 70)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: چه چيز از غضب شديدتر است؟

شخص عصبانى مى شود و آدمكشى را كه خدا حرام كرده اجرا مى كند و زنان شوهردار را متهم (به زنا و فساد) مى كند.

352 - قالَ النَّبِىُ (صلی الله علیه و آله): مَنْ كَفَّ غَضَبَهُ كَفَّ اللّهُ عَنْهُ عَذابَهُ. (اخلاق شبر ص 145)

پيامبر گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسى كه غضب خود را كنترل كند، خدا عذاب را از او برطرف گرداند.

353 - قالَ الصَّادِقُ (علیه السلام): الْغَضَبُ مَفْتاحُ كُلّ شَرّ.

(الحقائق ص 70 و ارشاد القلوب ص 177)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: غضب كليد تمام بديهاست.

354 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): اذا غَضِبَ اللّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلى بَلْدَةٍ وَ لَمْ يَنْرِلْ بِها الْعَذابُ: غَلَتْ اسْعارُها وَ

ص: 123

قَصْرَتْ اعْمارُها وَ لَمْ تُرْبَحْ تُجّارُها وَ لَمْ تُزْكَ اثْمارُها وَ لَمْ تُغْزَرْ انْهارُها وَ حُبِسَ عَنْها امْطارُها وَ سَلَطَّ عَلَيْها شِرارُها. (ثواب الاعمال ص 305)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: هنگاميكه خدا بر شهرى غضب كرد و عذاب را بر آنها نازل كرد: قيمت هاى آنها بالا مى رود، عمرهاى آنان كوتاه ميگردد، بازرگانان بهره (كافى و حلال) نمى برند، محصول كشاورزى خوب نمى شود، آبها كم مى شود، باران نمى بارد و اشرار بر مردم مسلط مى گردند.

355 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): الْمُؤمِنُ اذا غَضِبَ لَمْ يُخْرِجْهُ مِنْ حَقّ. (كشف الغمه ج 2 ص 420)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: هنگاميكه مؤمن عصبانى شد، غضب او را از سمير حق منحرف نمى سازد.

356 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): انَّ هذا الْغَضَبَ جَمْرَةٌ مِنَ الشّيْطانِ توُقَدُ فىٖ قَلْبِ ابْنِ آدَمَ.

(جامع السعادات ج 1 ص 257)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: غضب جرقه اى است از شيطان كه در قلب فرزند آدم روشن مى گردد.

357 - قالَ عَلِىُّ (علیه السلام): مَنْ لَمْ يَمْلِكْ غَضَبَهُ لَمْ يَمْلِكْ عَقْلَهُ. (اخلاق شبر ص 145 و جامع السعادات ج 1 ص 257)

امام على (علیه السلام) فرمود: كسى كه غضب خود را كنترل نكند،

ص: 124

عقل خود را تحت كنترل ندارد.

258 - قالَ رَسوُلُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): مَنْ كَفَّ غَضَبَهُ سَتَرَ اللّهُ عَوْرَتَه. (جامع السعادات ج 1 ص 259)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسى كه از عصبانيت خود صرفنظر كند خدا عيب او را مى پوشاند.

359 - قَالَ عَلِىُّ (علیه السلام): ارْكانُ الْكُفْرِ ارْبَعَةٌ: الرَّغْبَةُ وَ الرَّهْبَةُ وَ السَّخَطُ وَ الْغَضَب. (تحف العقول ص 210)

امام على (علیه السلام) فرمود: اركان كفر چهار چيز است: ميل، ترس (از غير خدا)، عصبانيت و غضب.

360 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): مَنْ كَفَّ غَضَبَهُ عَنِ النّاسِ كَفَّ اللّهُ عَنْهُ عَذابَ يَوْمِ الْقِيامَةِ. (اصول كافى ج 2 ص 305)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: كسيكه نسبت به مردم عصبانى نشود، خدا روز قيامت عذاب جهنم را از او برميدارد.

361 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): انَّ الرَّجُلَ لَيَغْضِبُ فَما يَرْضى ابَداً حَتّى يَدْخُلَ النّارَ. (اخلاق شبر ص 144)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: كسيكه عصبانى مى شود و به همان حالت بماند وارد آتش جهنم مى گردد.

ص: 125

(زيانكارتر از همه) كسانى هستند كه در كارهاى دنيا گمراه شده اند و گمان ميكنند كار خوب انجام داده اند.

366 - وَ ابْتَغِ فِيما آتاكَ اللّهُ الدّارَ الْآخِرَةَ وَ لا تَنْسَ نَصِيبَكَ مِنَ الدُّنْيا... (سوره قصص آيه 77)

(اى قارون) از آنچه خدا به تو داده (مال و ثروت) براى خانه آخرت از ياد مبر و سهم دنياى خود را هم در نظر بگير.

367 - يا أَيُّهَا النّاسُ إِنَّ وَعْدَ اللّهِ حَقٌّ فَلا تَغُرَّنَّكُمُ الْحَياةُ الدُّنْيا... (سوره فاطر آيه 5)

آى مردم وعده خدا (قيامت) دروغ ندارد، زندگى دنيا شما را گول نزند.

368 - مَنْ كانَ يُرِيدُ حَرْثَ الدُّنْيا نُؤْتِهِ مِنْها وَ ما لَهُ فِي الْآخِرَةِ مِنْ نَصِيبٍ. (سوره شورى آيه 20)

كسى كه سود دنيا بخواهد به او مى دهيم اما در آخرت بهره اى نخواهد داشت.

369 - فَأَعْرِضْ عَنْ مَنْ تَوَلّى عَنْ ذِكْرِنا وَ لَمْ يُرِدْ إِلاَّ الْحَياةَ الدُّنْيا. (سوره نجم آيه 29)

(اى پيامبر «ص») از كسى كه به ذكر ما (قرآن و نيايش و دعا) توجه ندارد و فقط زندگى دنيا را در نظر دارد اعتنا مكن.

370 - مَنْ كانَ يُرِيدُ ثَوابَ الدُّنْيا فَعِنْدَ اللّهِ ثَوابُ الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ. (سوره نساء آيه 134)

ص: 127

كسى كه پاداش دنيا مى خواهد، خدا پاداش دنيا و هم پاداش آخرت در نزد اوست.

371 - أَ رَضِيتُمْ بِالْحَياةِ الدُّنْيا مِنَ الْآخِرَةِ.

(سوره توبه آيه 38)

آيا زندگى دنيا را با زندگى آخرت عوض مى كنيد؟!

372 - وَ فَرِحُوا بِالْحَياةِ الدُّنْيا وَ مَا الْحَياةُ الدُّنْيا فِي الْآخِرَةِ إِلاّ مَتاعٌ. (سوره رعد آيه 26)

گناهكاران بزندگى دنيا شاد هستند در صورتيكه زندگى دنيا نسبت به زندگى آخرت ناچيز است.

373 - الَّذِينَ يَسْتَحِبُّونَ الْحَياةَ الدُّنْيا عَلَى الْآخِرَةِ وَ يَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللّهِ وَ يَبْغُونَها عِوَجاً أُولئِكَ فِي ضَلالٍ بَعِيدٍ. (سوره ابراهيم آيه 3)

آنانكه زندگى دنيا را بر زندگى آخرت گزيده اند و مردم را از راه خدا باز مى دارند و آن را كج مى شمارند در گمراهى عميق قرار گرفته اند.

374 - وَ مَنْ كانَ فِي هذِهِ أَعْمى فَهُوَ فِي الْآخِرَةِ أَعْمى... (سوره اسراء 72)

كسيكه در اين دنيا (براى ديدن آيات خدا) كور است در آخرت هم كور خواهد بود.

375 - يَعْلَمُونَ ظاهِراً مِنَ الْحَياةِ الدُّنْيا وَ هُمْ عَنِ الْآخِرَةِ هُمْ غافِلُونَ. (سوره روم آيه 7)

375 - يَعْلَمُونَ ظاهِراً مِنَ الْحَياةِ الدُّنْيا وَ هُمْ عَنِ الْآخِرَةِ هُمْ غافِلُونَ. (سوره روم آيه 7)

بيشتر مردم ظاهر، دنيا را مى نگرند و از آخرت غافل هستند.

376 - يا قَوْمِ إِنَّما هذِهِ الْحَياةُ الدُّنْيا مَتاعٌ وَ إِنَّ الْآخِرَةَ هِيَ دارُ الْقَرارِ. (1) (سوره غافر، مؤمن آيه 39)

اى مردم اين زندگى دنيا ناچيز است، آخرت خانه ابدى است.

377 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): لَيْسَ مِنّا مَنْ تَرَكَ دُنْياهُ لِآخِرَتِهِ وَ لا آخِرَتَهُ لِدُنْياهُ.

(اخلاق شبر ص 181، الحقائق ص 98)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: كسيكه دنياى خود را براى آخرتش كنار بگذارد و يا آخرت را براى دنيا كنار بگذارد از ما نيست (دنيا و آخرت هر دو روى حساب بايد باشد).

378 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): مَنْ طَلَبَ الدُّنْيا اسْتِغْناءْ عَنْ النّاسِ وَ تَعَطْفْاً عَلى الْجارِ لَقى اللّهُ وَ وَجْهُهُ كَالْقَمَرِ ليْلَةَ الْبَدْرِ. (ثواب الاعمال ص 215)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: كسيكه براى اينكه احتياج به مردم نداشته باشد و به همسايه محبت كند دنبال دنيا برود خداوند متعال را با صورتى همانند ماه شب چهارده (نورانى) ملاقات خواهدت.

ص: 128

كرد.

379 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): مَثَلُ الدُّنْيا مَثَلُ ماءٍ الْبَحْرِ كُلَّما شَرُبَ مِنْهُ الْعَطْشانُ ازْدادَ عَطَشاً حَتّى يَقْتُلَه.

(اصول كافى ج 2 ص 136)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: دنيا مانند آب درياست تشنه هر چه بيشتر از آن بنوشد عطش او زيادتر گردد تا او را به هلاكت برساند.

380 - قيٖلَ لَهُ: مَنْ اعْظَمُ النّاسُ خَطَراً، قالَ السَّجادُ (علیه السلام) مَنْ لَمْ يَرَ الدُّنْيا خَطَراً لِنَفْسِه.

(كشف الغمه ج 2 ص 319)

به امام سجاد (علیه السلام) عرض شد چه كسى خطرش بيشتر از همه است؟

حضرت فرمود: كسى كه از دنيا احساس خطر نكند.

381 - قالَ الْهادىٖ (علیه السلام): الدُّنْيا سُوقٌ، رُيِحُ فيٖها قَوْمٌ وَ خَسِرُ آخَرُونَ. (تحق العقول ص 315)

امام هادى (علیه السلام) فرمود: دنيا بازار است، برخى در آن سود مى برند و دسته اى ديگر ضرر مى كنند.

382 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): لَيْسَ هذا طَلَبُ الدُّنْيا هذا طَلَبُ الْآخِرَةِ. (جامع السعادات ج 2 ص 15)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: اينك موقع جمع آورى دنيا نيست، بايد دنبال جمع آورى ثواب آخرت رفت.

ص: 129

383 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): لا تَكْسَلُوا لِطَلَبِ مَعاشِكُمْ فَاِنَّ آبائَنا كانُوا يَرْكُضُونَ فيٖها وَ يَطْلُبُونَها.

(الحقائق ص 98)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: از رنج تهيه مخارج زندگى كسل نباشيد، زيرا بدون ترديد پدران ما هم در دنيا رنج مى بردند و براى معاش زندگى خود تلاش مى كردند.

384 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): الدُّنْيا سِجْنُ الْمُؤْمِنِ وَ جَنَّةُ الْكافِرِ. (اخلاق شبر ص 181)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: دنيا زندان مؤمن و بهشت كافر است.

385 - قالَ الْكاظِمُ (علیه السلام): انَّ مَثَلَ الدُّنْيا كَمَثَلِ الْحَيَّةِ مَسُّهالَيّنٌ وَ فىٖ جَوْفِها السَّمُ الْقاتِلِ، يَحْذَرُها الرّجال ذَو و الْعُقُولِ وَ يَهْوىٖ الَيْها الْصّبيْانُ بِاَيْديٖهِمْ.

(تحف العقول ص 292)

امام كاظم (علیه السلام) فرمود: دنيا همانند مار است دست كه بآن بگذارى نرم است اما در ميان آن زهرى كشنده است كه عاقلان از آن پرهيز مى كنند و كودكان با دست خود با آن بازى مى كنند.

386 - قالَ السَّجادُ (علیه السلام): انَّ الدُّنْيا قَدْ ارْتَحَلَتْ مُدْبِرَةْ وَ الآخِرَةُ قَدْ ارْتَحَلَتْ مُقْبِلَةْ وَ لِكُلّ واحِدٍ مِنْهُما بَنُونَ فَكُونُوا مِنْ ابْناءِ الْآخِرَةِ وَ لا تَكُونُوا مِنْ

ص: 130

ابْناءِ الدُّنيْا. (الحقائق ص 103)

امام سجاد (علیه السلام) فرمود: دنيا پشت كرده و مى رود، آخرت هم كوچ كرده و ميآيد، هم دنيا و هم آخرت فرزندان (علاقه مندانى) دارند، بايد شما از فرزندان آخرت باشيد، نه از فرزندان دنيا.

387 - قالَ عَلِىّ (علیه السلام): مَرارَةُ الدُّنيْا حَلاوَةُ اْلآخِرَةِ، حَلاوَةُ الدُّنيْا مَرارَةُ الآخِرَةِ.

(نهج البلاغه صبحى صالح ص 512)

امام على (علیه السلام) فرمود: تلخى دنيا، شيرينى آخرت است و شيرينى دنيا تلخى آخرت مى باشد.

388 - قالَ الرَّسوُلُ (صلی الله علیه و آله): انَّ فىٖ طَلَبِ الدُّنْيا اضْراراً بَالآخِرَةِ وَ فىٖ طَلَبِ اْلآخِرَةِ اضْراراً بَالدُّنيْا.

(الحقائق ص 102)

رسول گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: دنبال دنيا رفتن به آخرت ضرر مى زند و دنبال آخرت رفتن به دنيا ضرر مى رساند.

389 - قالَ النَّبٖىُ (صلی الله علیه و آله): فَاضّرُوا بِالدُّنيْا فَاِنَّها اوْلى بِاْلاِضْراِ. (اصول كافى ج 2 ص 131)

پيامبر گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: سعى كنيد به دنيا ضرر بزنيد و به آخرت سود برسانيد، زيرا به دنيا ضرر خوردن شايسته تر است تا آخرت.

390 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): الْكادُّ عَلى عَيالِهِ كَالْمُجاهِدِ

ص: 131

فىٖ سَبيٖلِ اللّهِ. (الحقائق ص 98)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: كسيكه براى خانواده خود و آسايش آنها زحمت بكشد مثل كسى است كه در راه خدا جهاد كرده است.

391 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): انَّ النَّاسَ فىِ الدُّنْيا ضَيْفُ وَ ما فىٖ ايْديٖهِمْ عارِيَةٌ (ارشاد القلوب ص 23)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: مردم در دنيا مهمان هستند و آنچه در دست آنهاست عاريه ميباشد.

392 - قالَ عَلِىّ (علیه السلام): فىٖ قَوْلِهِ تَعالى - وَ لا تَنْسَ نصيٖبَكَ مِنَ الدُّنْيا، قالَ لا تَنْسَ صِحَتَّكَ وَ قُوَّتَكَ وَ شَبابَكَ وَ غِناكَ وَ نِشاطَكَ انْ تَطْلُبَ اْلآخِرَةَ.

(معانى الاخبار ص 325)

امام على (علیه السلام) فرمود: درباره اين آيه قرآن: «بهره خود را از دنيا فراموش نكن» فرمود: در دنيا، سلامتى، نيرو، جوانى، ثروت و نشاط خود را در راه بدست آوردن كمالات اخروى از ياد مبر.

393 - قالَ السَّجُادُ (علیه السلام): الدُّنْيا دُنْيا آن دُنْيا بَلاغٌ وَ دُنْيا مَلْعُونَةٌ. (الحقائق ص 97)

امام سجاد (علیه السلام) فرمود: دنيا (براى مردم) دو گونه است، دنياى آگاهى (براى مؤمن) و دنياى ملعون (براى كافر)

ص: 132

394 - قالَ الْحَسنُ بنُ عَلُّى (علیه السلام): اعْمَلْ لِدُنْياكَ كَاَنَّكَ تَعيٖشُ ابَداً وَ اعْمَلْ لِآخِرَتِكَ كَانَكَ تَمُوتُ غَدَا.

(سير الائمه ج 3 ص 47)

امام حسن مجتبى (علیه السلام) فرمود: براى دنيا آنطور كار كن كه گويا هميشه زنده اى و براى آخرت آنطور كار كن كه مى خواهى فردا بميرى.

395 - قالَ السَّجادُ (علیه السلام) عَجِبْتُ لِمَنْ يَشُّكُ فىٖ النَّشْأَةِ الاُخْرى وَ هُوَ يَرى النَّشْأَةَ الاوُلى وَ عَجِبْتُ لِمَنْ عَمِلَ لِدارِ الْفَناءِ وَ تَرَكَ دارَ الْبَقْاءِ.

(سير الائمه ج 3 ص 234)

امام سجاد (علیه السلام) فرمود: از كسى كه دنياى فعلى را مى بيند و در دنياى ديگر (آخرت) شك دارد تعجب مى كنم و از كسى كه براى دنياى فانى كار مى كند و خانه ابدى را رها كرده و در شگفتم.

396 - قالَ رَسُولُ اللّه (صلی الله علیه و آله): مَلْعُونٌ مَنْ الْقى كَلَّهُ عَلى النّاسِ. (الحقائق ص 97)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسى كه زحمت امور زندگى خود را بر دوش ديگران بگذارد ملعون است (از رحمت خدا دور مى باشد.)

397 - قالَ الْحَسنُ (علیه السلام): مَنْ احَبَّ الدُّنْيا ذَهَبَ خَوْفَ الآخِرَةَ مِنْ قَلْبِهِ وَ مَنْ ازْدادَ حِرْصاً عَلىَ الدُّنْيا

ص: 133

لَمْ يَزْدُدْ مِنْها الاّ بُعدْاً وَ ازْدادَ هُوَ مِنَ اللّهِ بُغْضاً.

(ارشاد القلوب ص 24 و تحف العقول ص 295)

امام حسن (علیه السلام) فرمود: كسى كه دنيا را دوست بدارد ترس آخرت از انديشه اش مى رود و كسى كه حرص دنياى او زياد باشد هر چه بيشتر از دنيا محرومتر خواهد شد و كينه خدا را براى خود افزايش خواهد بود.

398 - قالَ رَسوُلُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): حُبُّ الدُّنْيا رَأْسُ كَلّ خَطيٖئَةٍ (اخلاق شبر ص 184، مصباح الشريعة ص 138)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: عشق به دنيا سرمنشأ و ريشه هر گناه است.

ص: 134

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: پول پرست ملعون است، ملعون.

407 - قالَ الرّضا (علیه السلام): لا يَجْتَمِعُ الْمالَ الاّ بِخِصالٍ خَمْسٍ: بِبُخْلٍ شَديٖدٍ وَ امَلٍ طَويٖلٍ وَ حِرْصٍ غالِبٍ وَ قَطيٖعَةِ الرَّحِمِ وَ ايٖثارِ الدُّنْيا عَلى الآخِرَةِ.

(كشف الغمه ج 3 ص 84)

امام رضا (علیه السلام) فرمود: ثروت فقط با پنج صفت جمع مى گردد: بخل شديد، آرزوى دراز، حرص كامل، قطع رحم و دنيا را بر آخرت مقدم داشتن.

408 - قالَ رَسوُلُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): ايّاكُمْ وَ مُجالَسَةَ الَمْؤتى، قيٖلَ: وَ مَنِ الْمَوْتى؟ قالَ: الاَغْنِياءُ.

(اخلاق شبر ص 107)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: از همنشينى با مردگان پرهيز كنيد!

سؤال كردند: مردگان چه كسانى هستند؟

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: ثروتمندان (كه مالشان آنها را از ياد خدا غافل كرده و ستم به ديگران روا مى دارند و از ثروت خود براى آخرت خويش توشه اى برنمى گيرند).

409 - قالَ عَلّىٌ (علیه السلام): الَزّاهِدُ فىِ الدُّنْيا مَنْ لَمْ يَغْلِبْ الْحَرامُ صَبْرَه وَ لَمْ يَشْغَلِ الْحَلالُ شُكْرَهُ.

(تحف العقول ص 141)

ص: 136

امام على (علیه السلام) فرمود: كسى زاهد است كه حرام صبرش را نبرد (و حرام را انجام دهد) و حلال او را از شكرگزارى باز ندارد.

410 - قالَ النَّبِىُ (صلی الله علیه و آله): مَنْهُومانِ لا يَشْبَعانِ مَنْهُومُ الْعِلْمِ وَ مَنْهُوم الْمالِ. (الحقائق ص 114)

پيامبر گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: دو گرسنه اند كه سير نمى شوند: گرسنه علم و گرسنه مال.

411 - قالَ الرّضا (علیه السلام): انَّ اللّهَ يُبْغِضُ القيٖلَ وَ الْقالَ وَ اضاعَةَ الْمالِ. (تحف العقول ص 330)

امام رضا (علیه السلام) فرمود: خداوند متعال از كشمكش (جار و جنجال) و ضايع كردن مال متنفر است.

412 - قالَ عَلّىٌ (علیه السلام): الْمالُ مادَّةُ الشَّهَواتِ.

(نهج البلاغه صبحى صالح ص 478)

امام على (علیه السلام) فرمود: مال ريشه شهوترانى هاست.

413 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): اوْحى اللّهُ تَبارَكَ وَ تَعالى الى مُوسى (علیه السلام): لا تَفْرَحْ بِكَثْرَةِ الْمالِ وَ لا تَدَعْ ذِكْرىٖ عَلى كُلّ حالٍ فَاِنَّ كَثْرَةَ الْمالِ تُنْسى الذّنُوُبَ وَ تَرْكُ ذِكْرىٖ يُنْسىٖ الْقُلُوبَ. (تفسير نور الثقلين ج 4 ص 138)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: خداى متعال وحى كرد به موسى (علیه السلام): اى موسى از مال زياد مغرور مشو و هميشه بياد من باش زيرا مال

ص: 137

زياد گناهان را از ياد مى برد و ترك ذكر من، قلب را فراموشكار مى سازد. (و فكر را از كار و انديشه مى اندازد)

414 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): حُبُّ الْمالِ وَ الشَّرَفِ يُنْبِتانِ النّفاقَ كَما يُنْبِتُ الْماءَ الْبَقَلَ.

(الحقائق ص 109 و اخلاق شبر ص 185)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: عشق مال و مقام همانطوريكه آب گياه را مى روياند، نفاق را رشد مى دهد.

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: عشق مال و مقام همانطوريكه آب گياه را مى روياند، نفاق را رشد مى دهد.

بدانيد كه خدا ثروتمندى مورد احترام است (نه غير او).

419 - وَ وَجَدَكَ عائِلاً فَأَغْنى. (سوره ضحى آيه 8)

اى محمد (صلی الله علیه و آله) مگر فقير نبودى و خدا ترا ثروتمند ساخت (با پول خديجه)

420 - قالَ السَّجادُ (علیه السلام): مَنْ قَنَعَ بِما قَسَمَّ اللّهَ لَهُ فَهُوَ مِنْ اغْنى النّاسِ. (كشف الغمه ج 2 ص 314)

امام سجاد (علیه السلام) فرمود: كسى كه به رزق خدا كه براى او در نظر گرفته قانع باشد از ثروتمندترين مردم است.

421 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): الْغِناءُ وَ الْعِزُّ يَجُولانِ فىٖ قَلْبِ الْمُؤْمِنِ فَاِذا وَصَلا الى مَكانٍ فيٖهِ التَّوَكُّلُ اوْ طَناهُ

(كشف الغمه ج 3 ص 344)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: ثروت و عزت در قلب مؤمن گردش مى كنند، آنجا كه توكل به خدا را يافتند توقف مى كنند و مى مانند.

422 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): انَّ اللّهَ يُبْغِضُ الْغَنِىَّ الْظَلُومِ (تحف العقول ص 274)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: خدا از ثروتمند ستمگر نفرت دارد.

423 - قالَ الْجَوادُ (علیه السلام): عِزُّ الْمُؤْمِنِ غِناهُ عَنِ النّاسِ. (سير الائمه ج 4 ص 171)

امام جواد (علیه السلام) فرمود: عزت مؤمن در بى نياز بودن از

ص: 139

مردم است.

424 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): الْغِناءُ يُورَثُ النّفاقُ وَ يُعَقّبُ الْفَقْرَ. (خصال صدوق ج 1 ص 24)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: ثروت توليد نفاق مى كند و فقر را كنار مى زند.

425 - قالَ عَلِىُّ (علیه السلام): اشْرَفُ الْغِنى تَرْكُ الْمُنى

(نهج البلاغه صبحى صالح ص 471)

امام على (علیه السلام) فرمود: بهترين ثروتها ترك آرزوست.

426 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): شَرَفُ الْمُؤْمِنِ قِيامُ الِّلْيلِ وَ عِزُّهُ اسْتِغْناهُ عَنِ النّاسِ. (اصول كافى ج 2 ص 148)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: شرافت مؤمن در شب زنده دارى اوست و عزتش در بى نيازى از مردم است.

427 - سُئِلَ الْحَسَنُ (علیه السلام): ما الْغِنى؟ قالَ (علیه السلام): رِضىَ النَّفْسِ بِما قَسَّم اللّهُ وَ انْ فَلَّ.

(مجالس السنيه ج 2 ص 365)

از امام حسن (علیه السلام) سئوال شد ثروت چيست؟ حضرت فرمود: رضايت به رزقى كه خدا در نظر گرفته گرچه كم باشد.

428 - قالَ عَلِىُّ (علیه السلام): لا غِنى كَالْعَقْلِ وَ لا فَقْرَ كالْجَهْلِ وَ لا ميٖراثَ كَاْلاَدَبِ.

(نهج البلاغه صبحى صالح ص 478)

ص: 140

امام على (علیه السلام) فرمود: ثروتى مانند عقل (ارزشمند) نيست، فقرى بدتر از جهل و بيسوادى و نادانى نيست و ميراثى مثل ادب يافت نمى شود.

429 - قال الصّادِقُ (علیه السلام): طَلَبُ الْحَوائِجِ الى النّاسِ اسْتِلابٌ لِلْعّزِ وَ مَذْهَبُهُ لِلْحياءِ وَ... (اصول كافى ج 2 ص 148)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: درخواست از مردم به سرعت عزت را مى برد و حياء را ريشه كن مى سازد.

430 - قالَ الْحَسُنِ (علیه السلام): عِفّ عَنْ مَحارِمِ اللّهِ تَكُنْ عابِداً وَ ارْضَ بِما قَسَّمَ اللّهُ تَكُنْ غَنّياً.

(مجالس السنيه ج 2 ص 349)

امام حسن (علیه السلام) فرمود: از محارم خدا چشم بپوش عابدى، به رزق خدا راضى باش ثروتمندى.

431 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): نِعْمَ الْعَوْنُ عَلى تَقْوىَ اللّهِ الْغِنى. (فروع كافى ج 5 ص 71)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: بهترين ياور براى پرهيزكارى ثروت است.

432 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): انَّ اللّهَ جَعَلَ ارْزاقَ الْمُؤْمِنيٖنَ مِنْ حَيْثُ لا يَحْتَسِبُونَ. (فروع كافى ج 5 ص 84)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: خداى عزيز رزق مؤمنين را از طريقى قرار داده است كه حساب نمى كنند و گمان ندارند.

ص: 141

433 - قالَ عَلّىٌ (علیه السلام): الْغِنى فىِ الْغُرْبَةِ وَطَنٌ وَ الْفَقْرُ فىِ الْوَطَنِ غُرْبَةُ (نهج البلاغه صبحى صالح ص 478)

امام على (علیه السلام) فرمود: ثروت در غربت وطن است و فقر در وطن غربت.

434 - قالَ الرّضا (علیه السلام): الْيَأْسُ مِمّا فىٖ ايْدىٖ النّاسِ عِزُّ المُؤْمِنِ فىٖ ديٖنِهِ. (اصول كافى ج 2 ص 149)

امام رضا (علیه السلام) فرمود: نااميد بودن از آنچه در دست مردم است موجب عزت مؤمن در دين وى خواهد بود.

ص: 142

438 - الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ بِاللَّيْلِ وَ النَّهارِ، سِرًّا وَ عَلانِيَةً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ. (سوره بقره آيه 274)

كسانيكه شب و روز ثروت خود را در پنهانى و آشكارا در راه خدا انفاق مى كنند پاداششان در نزد پروردگارشان موجود است.

439 - لِيُنْفِقْ ذُو سَعَةٍ مِنْ سَعَتِهِ وَ مَنْ قُدِرَ عَلَيْهِ رِزْقُهُ فَلْيُنْفِقْ مِمّا آتاهُ اللّهُ... (سوره طلاق آيه 7)

بايد پولدار از پولى كه دارد در راه خدا انفاق كند و كسى كه از رزق برخوردار است از آنچه خدا به او عنايت كرده بايد در راه خدا بدهد.

440 - ما عِنْدَكُمْ يَنْفَدُ وَ ما عِنْدَ اللّهِ باقٍ...

(سوره نحل آيه 96)

آنچه براى خود باقى گذاريد نابود مى شود و آنچه براى خدا انفاق كنيد ابدى باقى مى ماند.

441 - قالَ رَسوُلُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): انَّ السَّخِىَ قَريٖبٌ مِنَ اللّهِ وَ قريبٌ مِنَ النّاسِ وَ قَريٖبٌ مِنَ الْجَنَّةِ وَ بَعيٖدٌ مِنَ النّار. (ارشاد القلوب ص 136 الحقائق ص 118)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: سخاوتمند به خدا و مردم و بهشت نزديك است و از آتش جهنم دور مى باشد.

442 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): مَنْعُ الْجوُدِ سُوءُ الظَّنِ

ص: 144

بَالْمَعبُودِ. (كشف الغمه ج 2 ص 418)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: در راه خدا بخشش نكردن علامت بدبينى به خداست. (كه به او جبران نمى كند)

443 - قال الرّضا (علیه السلام): الّسَخِىُ يَأْكُلُ مِنْ طَعامٍ النَّاسِ لِيَاْكُلُوا مِنْ طَعامِهِ وَ الْبَخيٖلُ لا يَأْكُلُ مِنْ طَعامِ النّاسِ لِئَلاّ يَاْكُلُوا مِنْ طَعامِهِ.

(تحف العقول ص 329 و عيون اخبار الرضا ج 2 ص 12)

امام رضا (علیه السلام) فرمود: سخاوتمند از غذاى مردم مى خورد تا از غذاى او بخورند ولى بخيل از غذاى مردم نمى خورد تا از غذاى او نخورند.

444 - قالَ عَلّىٌ (علیه السلام): السَّخاءُ ما كانَ ابْتدِاءً فَاَمّا ما كانَ عَنْ مَسْأَلَةِ فَحَياءٌ وَ تَذَمُمّ.

(نهج البلاغه صبحى صالح ص 478)

امام على (علیه السلام) فرمود: سخاوت اين است كه بدون درخواست كمك شود اما وقتى درخواست شد از روى حياء و ترس از بدگوئى مى دهند اين سخاوت نيست.

445 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): لَيْسَ السَّخىُ الْمُبَذّرُ الّذىٖ يُنْفِقُ مالَهُ فىٖ غَيْرِ حَقّهِ وَ لكِنّهَ الذّىٖ يُؤْدّىٖ الى اللّهِ عَزَّ وَ جَلَّ ما فُرِضَ عَلَيْهِ فىٖ مالِهِ مِنْ الزَكاةٍ وَ غَيْرِها...

(سفينة البحار ج 1 ص 607)

ص: 145

امام صادق (علیه السلام) فرمود: سخاوت اين نيست كه انسان مال خود را در راهى كه شرعى نيست نفله و نابود كند، بلكه سخاوت اين است كه حقوق واجبى كه مثل زكاة و... خدا در مال انسان واجب كرده بپردازد.

446 - قالَ عَلِىُّ (علیه السلام): لاِبْنِهِ الْحَسَن (علیه السلام): يا بُنَىَّ ما السَّماحَةُ؟ قَالَ الْبَذْلُ فىٖ الْيُسْرِ وَ الْعُسْرِ.

(فروع كافى ج 4 ص 41)

امام على (علیه السلام) از فرزندش امام حسن (علیه السلام) پرسيد «سماحت» چيست؟

حضرت امام حسن (علیه السلام) فرمود: انفاق در بى نيازى و نيازمندى مى باشد.

447 - قالَ رَسوُلُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): انَّ مِنْ مُوجِباتِ الْمَغْفِرَةِ بَذْلُ الطَّعامِ وَ افْشاءُ السَّلامِ وَ حُسْنُ الْكَلامِ.

(الحقائق ص 117)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: از ابزار بخشش گناه انفاق و بلند سلام كردن و خوش سخن بودن است.

448 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): مِنَ الاْيٖمانِ حُسْنُ الْخُلْقِ وَ اطْعامُ الطَّعامِ. (فروع كافى ج 4 ص 50)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: علامت ايمان، خوش خلقى و نيازمندان را طعام دادن است.

ص: 146

449 - قيٖلَ لِلصّادِقِ (علیه السلام): ما حِدُّ السَّخاءِ؟ قالَ (علیه السلام): تُخْرِجَ مِنْ مالِكَ الْحَقَّ الّذىٖ اوْجَبَهُ اللّهُ عَلَيْكَ فَتَضَعَهُ فىٖ مُوضِعِهِ. (سفينة البحار ج 1 ص 607)

از امام صادق (علیه السلام) سؤال كردند تعريف سخاوة چيست؟ حضرت فرمود: حقى را كه خدا در مال تو واجب كرده از مال خودت خارج سازى و در محل آن قرار بدهى و صرف آن كنى.

ص: 147

هَلَكَ فَاِنَّ الرّياسَةَ لا تُصْلِحُ الاّ لاَهْلِها.

(سفينة البحار ج 1 ص 492)

امام رضا (علیه السلام) فرمود: كسى كه دنبال رياست برود هلاك مى گردد، زيرا رياست فقط براى اهل آن خوب است.

459 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): ايّاكَ وَ الرّياسَةَ.

(وسائل الشيعه ج 11 ص 279)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: از رياست طلبى (براى غير خدا) جدا خوددارى كن.

ص: 149

از ميان بنى اسرائيل رهبرانى را بخاطر صبرى كه داشته اند به رياست برگزيديم تا دستور ما را اجرا نمايند.

464 - وَ جَزاهُمْ بِما صَبَرُوا جَنَّةً وَ حَرِيراً.

(سوره انسان آيه 12)

پاداش آنانكه صبر كردند بهشت و ابريشم (لباس بهشتى) است.

465 - يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا... (سوره آل عمران آيه 200)

شمائى كه ايمان آورده ايد صبر كنيد و ديگران را به صبر سفارش كنيد و مراقب دشمن باشيد.

466 - اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ إِنَّ اللّهَ مَعَ الصّابِرِينَ.(1) (سوره بقره آيه 153)

از صبر و نماز كمك بگيريد، خدا ياور صابران است.

467 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): مَنْ لا يُعِدّ الصَّبْرَ لِنَوائِبِ الدَّهْرَ يَعْجُزْ. (الحقائق ص 140 و اخلاق شبر ص 229)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: كسى كه براى مصيبتهاى روزگار آماده نيست عاجز است.

468 - قالَ عَلِىُّ (علیه السلام): انَّا وَجَدْنا الصَّبْرَ عَلى طَاعَةِت.

ص: 151

اللّهِ ايْسَرُ مِنَ الصَّبْرَ عَلى عَذابِه. (ارشاد القلوب ص 126)

امام على (علیه السلام) فرمود: ما درك كرده ايم كه صبر براى فرمان خدا آسانتر از صبر بر عذاب خداست.

469 - قالَ النَّبِىُ (صلی الله علیه و آله): عَلامَةُ الصّابِرِ فىٖ ثَلاثٍ: اوَّلُها انْ لا يَكْسُلَ وَ الثّانِيَةُ انْ لا يَضْجُرَ وَ الثّالِثَةُ انْ لا يَشْكوُ مِنْ رَبّهِ تَعالى... (علل الشرايع ص 498)

پيامبر گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: صابر سه علامت دارد: 1 - كسل نمى شود 2 - از سختى ها ناراحت نمى شود 3 - از خداى عزيز شكايت نمى كند.

470 - قالَ الْكاظِمُ: (علیه السلام) الْمُصيٖبَةُ لَلّصابِرِ واحِدةٌ وَ لِلْجازِعِ اثْنتانِ. (تحف العقول ص 305)

امام كاظم (علیه السلام) فرمود: مصيبت براى صبركننده يكى است و براى ناله كننده دو تا. (مصيبت حادثه و غم خودش)

471 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): انَّ الصَّبْرَ وَ البِرَّ وَ الْحِلْمَ وَ حُسْنُ الْخُلْقِ مِنْ اخْلاقِ الاَنْبِياءِ. (خصال ح 1 ص 251)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: صبر، نيكوكارى بردبارى و خوش خلقى از صفات پيامبران است.

472 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): مَنْ صَبَرَ عَلى مُصيٖبَةٍ زادَهُ اللّهُ عِزّاً الى عِزّه وَ ادْخَلَهُ الْجَنَّةُ مَعَ مُحَمّدٍ وَ آلِ بَيْنِهِ. (ثواب الاعمال ص 235)

ص: 152

امام باقر (علیه السلام) فرمود: كسى كه در گرفتارى ها صبر كند خدا بر عزت او بيفزايد و با محمد (صلی الله علیه و آله) و اهل بيت، او را در بهشت محشور گرداند.

473 - قالَ رَسولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): الصَّبْرُ ثَلاثَةٌ: صَبْرٌ عِنْدَ الْمُصيٖبَةِ وَ صَبْرٌ عَلى الطّاعَةِ وَ صَبْرٌ عِنَ الْمَعْصِيَةِ.

(جامع السعادات ج 3 ص 231)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: صبر سه نوع است: صبر بهنگام مصيبت، صبر براى انجام عبادت نيكو، صبر براى ترك گناه و معصيت.

474 - قالَ عَلِىُّ (علیه السلام): الصَّبْرُ صَبْرانِ: صَبْرٌ عَلى ما تَكْرَهُ وَ صَبْرٌ عَمّا تُحِبُّ (نهج البلاغه صبحى صالح ص 478)

امام على (علیه السلام) فرمود: صبر دو نوع است: صبر در برابر آنچه دوست ندارى، و صبر نسبت به آنچه كه علاقه دارى (اگر خدا نهى كرده)

475 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): مَنْ ابْتَلى مِنَ الْمُؤْمِنيٖنَ بِبَلاءٍ فَصَبَر عَلَيْهِ كانَ لَهُ مِثْلُ اجْرِ الْفَ شَهيٖدٍ.

(الحقائق ص 140 و اخلاق شبر ص 226)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: مؤمنى كه به بلائى گرفتار گردد و صبر كند، پاداش هزار شهيد را خواهد داشت.

476 - قالَ عَلىُّ (علیه السلام): ثَلاثٌ بِهِنَّ يَكْمُلُ الْمُسْلِمُ:

ص: 153

الَتِفَقّهُ فىٖ الدّيٖنِ، التَّقديٖرُ فىٖ الْمَعيٖشَةِ وَ الصَّبْرُ عَلى النَّوائِبِ. (تفسير نور الثقلين ج 2 ص 285)

امام على (علیه السلام) فرمود: مسلمان به سه چيز كامل مى گردد: تفقه در دين، ارزيابى و كنترل خرج و صبر در برابر سختى ها.

477 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): الَصَّبْرُ صَبْرانِ: صَبْرٌ عَلى الْبَلاءِ حَسَنٌ جَميٖلٌ وَ افْضَلُ الْصَّبْرِ الْوَرَعُ عَنْ مَحارِمِ اللّهِ تَعالى. (الحقائق ص 142)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: صبر بر دو نوع است: صبر بر سختيها خوب و جالب است. و بهتر از اين صبر، خود نگهدارى و پرهيز از كارهائى كه خدا حرام كرده است.

478 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): عَلَيْكَ بَالصَّبْرِ فىٖ جَميٖعِ امُورِكَ فَاِنَّ اللّهَ عَزَّ وَ جَلَّ بَعَثَ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) فَاَمَرَهُ بَالصَّبْرِ وَ الرّفْقِ... (جامع السعادات ج 3 ص 234)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: بايد در تمام كارهاى خود صبر كنى، زيرا خداى عزيز محمد (صلی الله علیه و آله) را كه به پيامبرى مبعوث نمود، به او دستور داد كه صبر و مدارا را پيشه خود سازد.

479 - قالَ النَّبِىُ (صلی الله علیه و آله): مِنْ كُنُوزِ البّرِ: اخْفاءُ الْعَمَلِ وَ الَصَّبْرُ عَلى الرّزاياءِ وَ كِتْمانُ المَصائِبِ.

(عيون الاخبار ج 2 ص 38)

پيامبر گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: از گنج هاى خوب اين است كه

ص: 154

عمل را مخفيانه انجام دهى، در برابر مصيبتها صبر كنى و مصيبتها را (از آنانكه لايق نيستند) كتمان نمائى.

480 - قالَ عَلِىٌ (علیه السلام): بُنِىَ الاْيٖمانُ عَلى ارْبَعِ دَعائِمٍ: الْيَقيٖنُ وَ الصَّبْرُ وَ الْجِهادُ وَ الْعَدْلُ.

(اخلاق شبر ص 229)

امام على (علیه السلام) فرمود: ايمان بر چهار ستون: يقين، بردبارى و تلاش و عدالت استوار است.

481 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): الصَّبْرُ نِصْفُ الاْيٖمانِ

(ارشاد القلوب ص 127)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: صبر نصف (لوازم) ايمان است.

482 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): انْ صَبَرْتَ تُغْتَبَطْ وَ انْ جَزَعْتَ جَرَتْ عَلَيْكَ الْمَقاديٖرُ وَ لَمْ تُوجَرْ.

(سفينة البحار ج 2 ص 7)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: اگر صبر كردى بهره مى برى بطورى كه مورد غبطه ديگران واقع مى شوى و اگر جزع كنى مقدرات الهى بر تو جارى مى گردد و پاداشت را ضايع كرده اى.

483 - قالَ عَلِىَّ (علیه السلام): احْذَرْ انْ يَراكَ اللّهُ عِنْدَ مَعْصِيَتِهِ اوْ يَفْقُدَكَ عِنْدَ طاعَتِهِ فَتَكُونَ مِنَ الْخاسَريٖنَ فَاِذا قَويتَ فَاقْوِ عَلى طاعَةِ اللّهِ فَاِذا ضَعُفْتَ فَاْضعُفْ عَنْ مَعْصِيَةِ اللّهِ. (وسائل الشيعه ج 11 ص 189)

ص: 155

امام على (علیه السلام) فرمود: از اينكه خدا ترا در حال انجام گناه و يا ترك كردن اطاعتش ببيند دورى كن كه در اين هنگام از زيانكاران خواهى بود پس تلاشت را براى انجام عبادت خدا و سستى خويش را در عصيان خدا بكار ببر.

484 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): اذا كانَ يَوْمَ الْقِيامَةِ يَقُومُ عُنُقٌ مِنَ النّاسِ فَيَأتُونَ بابَ الْجَنَّةِ فَيُقالُ: مَنْ انْتُمْ؟ فَيَقُولُونَ: نَحْنُ اهْلُ الصَّبْرِ، فَيُقالُ لَهُمْ: عَلى ما صَبَرْتُمْ؟ فَيَقُولُونَ: كُنّا نَصْبِرُ عَلى طاعَةِ اللّهِ وَ نَصْبِرُ عَنْ مَعاصِىَ اللّهِ، فَيَقُولُ اللّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: صَدَقُوا ادْخُلُوهُمْ الْجَنَّةُ وَ هُوَ قَوْلُ اللّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: انَّما يُوَفّى الصّابِرُوُنَ اجْرَهُمْ بِغَيْرِ حِسابٍ. (وسائل الشيعه ج 11 ص 186)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: روز قيامت جمعى از مردم بپا مى خيزند و مى آيند بسوى درب بهشت، گفته مى شود شما كيستيد؟

گويند: ما بردباران هستيم.

گفته مى شود: بر چه صبر كرديد؟

گويند: بر (سختيهاى) عبادت و كششهاى شيطانى معصيت صبر كرديم.

آنگاه خداى متعال ميفرمايد: راست مى گويند وارد بهشت شويد. امام فرمود: اين مفهوم سخن خداست در قرآن كريم كه مى فرمايد: پاداش بردباران را فوق العاده مى دهيم.(1)10

ص: 156

مؤمنين كسانى هستند كه به خدا و رسول او ايمان ميآورند و در برنامه خود ترديد پيدا نمى كنند و با مال و جان در راه خدا جهاد مى كنند. اينان نيز راستگويان هستند.

489 - قالَ رَسوُلُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): انّ الْخُلْقَ الْحَسَنِ يُذيٖبُ الْخَطيئَةَ كَما تُذيبُ الشَّمْسَ الْجَليٖدُو انَّ الْخُلْقَ السّىِءِ يُفْسِدُ الْعَمَلَ كَما يُفْسِدُ الْخِلَّ الْعَسَلَ.

(ارشاد القلوب ديلمى ص 133)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: اخلاق خوب گناه را همانند آب - شدن يخ بوسيله خورشيد، آب مى كند و اخلاق بد عمل را همانند سركه كه عسل را فاسد مى كند، از بين مى برد.

490 - قالَ السَّجادَ (علیه السلام): انَّ احَبَّكُمْ الى اللّهِ احْسَنُكُمْ خُلْقاً وَ اعْظَمُكُمْ عَمَلاً وَ اشّدُكُمْ فيٖما عِنْدَ اللّهِ رَغْبَةً.

(ارشاد القلوب ص 132)

امام سجاد (علیه السلام) فرمود: محبوبترين فرد از ميان شما در نظر خدا فردى است كه اخلاقش از همه بهتر و عمل او بزرگتر و بآنچه در نزد خداست بيشتر تمايل داشته باشد.

491 - قالَ الْكاظِمُ (علیه السلام): ما حَسُنَ اللّهُ خَلْقَ عَبْدٍ وَ لا خُلْقَهُ الاّ اسْتَحْيَى انْ يُطْعَمَ لَحْمُهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ النّارُ

(ثواب الاعمال ص 216)

امام كاظم (علیه السلام) فرمود: خدا از روى خوش و اخلاق نيك

ص: 158

شرم مى كند كه گوشتش را به آتش جهنم بسوزاند.

492 - قَالَ الصّادِقُ (علیه السلام): مَنْ اكَرَمَكَ فَاَكْرِمْهُ وَ مَنْ اسْتَخّفَ بِكَ فَاْكرِمْ نَفْسَكَ عَنْهُ.

(كشف الغمه ج 2 ص 418)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: هر كس به تو نيكى كرد به او محبت كن و كسى كه به تو بى اعتنائى كرد، با بزرگوارى از كنار او بگذر.

493 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): انَّ اكْمَلَ الْمُؤْمِنيٖنَ ايٖماناً احْسَنُهُمْ خُلْقاً. (اخلاق شبر ص 4)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: مؤمنى از نظر ايمان كاملتر از همه است كه از نظر اخلاق بهتر از همه باشد.

494 - قالَ رَسوُلُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): انَّ الْخُلْقَ الْحَسَنَ يُميٖتُ الْخَطيٖئَةَ كما تُميٖتُ الشَّمْسَ الْجَليٖدَ.

(جامع السعادات ج 1 ص 272)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: اخلاق خوب گناه را همانند آب شدن يخ بوسيله خورشيد نابود مى سازد.

495 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): انَّ الْصّبْرَ وَ الْبِرَّ وَ الْحِلْمَ وَ حُسْنُ الْخُلْقِ مِنْ اخْلاقِ الاَنْبِياءِ

(خصال صدوق ج 1 ص 251)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: صبر، نيكوكارى، بردبارى و

ص: 159

خوش اخلاقى از سيره پيامبران است.

496 - قالَ رَسوُلُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): اكْثَرُ ما يَلِجُ بِهِ امَّتىٖ الْجَنَّةَ تَقْوى اللّهُ وَ حُسْنِ الْخُلْقِ. (اصول كافى ج 2 ص 100)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: بيشترين وسيله اى كه امت مرا به بهشت مى برد خود نگهدارى از گناه و خوشرفتارى است.

497 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): مَنْ حَسُنَ بِرُّهُ فىٖ اهْلِ بَيْتِهِ زيٖدَ فىٖ عُمْرِهِ. (كشف الغمه ج 2 ص 420)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: كسى كه به خانواده خود نيكى كند، عمرش زياد گردد.

498 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): انَّ صاحِبَ الْخُلْقِ الْحَسَنِ لَهُ مِثْلُ اجْرِ الصّائِمِ الْقائِمِ. (اخلاق شبر ص 5)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: پاداش خوش اخلاق مانند كسى است كه روزها روزه دار و شب ها را نافله بخواند.

499 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): حُسْنُ الْخُلْقِ مِنَ الدّيٖنِ وَ هُوَ يَزيٖدُ فىِ الرّزْقَ. (تحف العقول ص 275)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: اخلاق نيكو جزء وظايف دين است و به رزق انسان اضافه مى كند.

500 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): اقْرَبُكُمْ مِنّى فىٖ الْمَوْقِفِ غَداً اصْدَقُكُمْ حَديٖثاً وَ ادّاكُمْ امانَةً وَ اوْفاكُمْ بَالْعَهْدِ وَ احْسَنُكُمْ خُلْقاً... (امالى مفيد ص 41)

ص: 160

امام باقر (علیه السلام) فرمود: در قيامت نزديكترين فرد به من كسى است كه بيش از همه راست بگويد، امانت را بهتر حفظ و تحويل دهد و به پيمان ود وفادارتر از همه باشد و از نظر اخلاق هم از همه بهتر باشد.

501 - قالَ رَسوُلُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): انَّ احَبَّكُمْ الَىَّ وَ اقْرَبُكُمْ مِنّىٖ مَجْلِساً يَوْمَ الْقِيامَةِ احْسَنُكُمْ خُلْقاً.

(جامع السعادات ج 1 ص 272)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: محبوبترين فرد و نزديكترين شخص نسبت به جايگاه من در روز قيامت كسى است كه اخلاق او از همه بهتر باشد.

502 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): انَّ اللّهَ تَعالى لَيُعْطىِ الْعَبْدَ مِن التَوّابِ عَلى حُسْنِ الْخُلْقِ كَما يُعْطى الْمُجاهِدُ فىٖ سَبيٖلِ اللّهِ. (اصول كافى ج 2 ص 101)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: خدا به شخص خوش اخلاق ثوابى مى دهد كه در رديف ثواب مجاهد در راه خداست.

503 - قالَ رَسوُلُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): ما يُوضَعُ فىٖ ميٖزانِ امْرِءِ يَوْمَ الْقِيامَةِ افْضَلُ مِنْ حُسْنِ الْخُلْقِ. (اخلاق شبر ص 5)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: در قيامت در روز ميزان عمل (از نظر پرارزشى) بهتر از حسن خلق يافت نمى شود.

504 - سُئِلَ الصّادِقُ (علیه السلام): ما حَدُّ حُسْنِ الْخُلْقِ؟

ص: 161

قالَ: تُلَيّنْ جَناحَكَ وَ تُطَيّبْ كَلامَكَ وَ تُلَقّى اخاكَ بِبُشْرٍ حَسَنٍ. (اصول كافى ج 2 ص 103)

از امام صادق (علیه السلام) پرسيدند علامت خلق نيكو چيست؟

امام صادق (علیه السلام) فرمود: تعريف نيكو خلقى اينست: آغوشت براى پذيرائى باز، حرفت نيكو باشد و با اخلاق نيكو و گشاده برادرت را دريابى.

505 - قالَ الرَّسوُلُ (صلی الله علیه و آله): الْخُلْقُ السَّىِءُ يُفْسِدُ الْعَمَلَ كَمَا يُفْسِدُ الْخِلَّ الْعَسَلَ. (عيون الاخبار ج 2 ص 37)

رسول گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: اخلاق بد عمل را همانند فاسد ساختن سركه عسل را، فاسد مى سازد.

ص: 162

توجه داشته باشيد كه اموال و اولاد شما آزمايش است.

511 - وَ ما أَمْوالُكُمْ وَ لا أَوْلادُكُمْ بِالَّتِي تُقَرِّبُكُمْ عِنْدَنا زُلْفى... (سوره سباء آيه 37)

اموال و اولادى كه در نظر شما مايه عظمت است در نزد ما (خدا) ارزشى ندارد (اگر از كمالات معنوى و الهى برخوردار نباشند)

512 - يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تُلْهِكُمْ أَمْوالُكُمْ وَ لا أَوْلادُكُمْ عَنْ ذِكْرِ اللّهِ... (سوره منافقون آيه 9)

شما اى ايمان آورده ها اموال و اولاد شما را از ذكر خدا غافل نگرداند.

513 - شَغَلَتْنا أَمْوالُنا وَ أَهْلُونا فَاسْتَغْفِرْ لَنا...

(سوره فتح آيه 11)

(آنهائيكه نمى خواهند جنگ بروند مى گويند) مال و خانواده ما را از شركت در جنگ باز داشت براى ما طلب مغفرت كن.

514 - قالَ الرَّسوُلُ (صلی الله علیه و آله): يَدْخُلُ الْفَقَراءُ الْجَنَةَ قَبْلَ الاَغْنِياءِ بَنِصْفِ يَوْمٍ وَ مِقْدارُهُ خَمْسَمِاعِةَ عامٍ.

(ارشاد القلوب ص 155)

رسول گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: بيچارگان نصف روز (قيامت) زودتر از ثروتمندان به بهشت مى روند. مدت آنروز پانصد سال است.

ص: 164

515 - قالَ السَّجادُ (علیه السلام): مَنْ رَضِىَ بَالْقَليٖلِ مِنْ الرّزْقِ رَضِىَ اللّهُ مِنْهُ الْقَليٖلَ مِنَ الْعَمَلِ.

(سير الائمه جلد 3 ص 234)

امام سجاد (علیه السلام) فرمود: كسى كه با رزق كم بسازد خدا هم از عمل كم او راضى خواهد بود.

516 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): الْفَقْرُ ذُلُّ فىٖ الدُّنْيا وَ فَخْرٌ فىٖ الآخِرَةِ. (ارشاد القلوب ص 194)

رسول عزيز (صلی الله علیه و آله) فرمود: فقر ذلت دنيا و فخر آخرت است.

517 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): كُلَّما ازْدادَ الْعَبْدُ ايٖماناً ازْدادَ ضيٖقاً فىٖ مَعيٖشَتَهِ. (اصول كافى ج 2 ص 261)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: هر چه ايمان بنده اضافه شود در زندگى بيشتر به سختى مى افتد.

518 - قالَ رَسوُلُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): التَّوْحيٖدُ نِصْفُ الدّيٖنِ وَ اسْتَنْزِلُوا الرّزْقَ بِالصَّدَقَةِ. (عيون الاخبار ج 2 ص 35)

پيامبر گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: اعتقاد به يكتائى خدا نصف دين است، رزق را با صدقه دادن اضافه كنيد.

519 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): انَّ الذَّنْبَ يَحْرُمُ الْعَبْدَ الرّزْقَ. (اصول كافى ج 2 ص 270)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: گناه انسان را از رزق محروم مى گرداند.

ص: 165

520 - عَنِ الصّادِقِ (علیه السلام): قالَ جَاءَ رَجَلٌ الِى النَّبِىّ (صلی الله علیه و آله) فَشَكا الَيْهِ الْحاجَةَ فَقالَ: تَزَوَّجْ فَتَزَوَّجَ فَوَسَّعَ عَلَيْهِ. (فروع كافى ج 5 ص 330)

از امام صادق (علیه السلام) نقل شده كه مردى آمد پيش رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و از بى پولى شكايت كرد.

حضرت فرمود: زن بگير.

آن مرد زن گرفت و پولدار شد.

521 - قالَ النَّبِىُّ (صلی الله علیه و آله): الَلّهُمَ احْيِنىٖ مِسْكيٖناً وَ امِتْنىٖ مِسْكيٖناً وَ احْشُرْنىٖ فىٖ زُمْرةِ الْمَساكيٖنَ.

(اخلاق شبر ص 107)

پيامبر گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: خدايا فقيرانه زندگى كنم، فقيرانه بميرم و در قيامت در رديف فقراء وارد محشر گردم.

522 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): انَّ فُقْراءَ الْمُؤْمِنيٖنَ يَتَقَّلَبُونَ فىٖ رِياضِ الْجَنَّةِ قَبْلَ اغْنِيائِهِمْ بِاَرْبَعيٖنَ خِريٖفاً. (ارشاد القلوب ص 155)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: مؤمنين فقير در باغهاى بهشتى چهل سال زودتر از ثروتمندان مؤمن وارد مى شوند.

523 - قالَ عَلّىٌ (علیه السلام): الْفَقْرُ ازْيَنُ لِلْمُؤْمِنِ مِنَ الْعِذارِ عَلى خَدّ الفَرَسِ. (اصول كافى ج 2 ص 265)

امام على (علیه السلام) فرمود: فقر براى مؤمن زيباتر از لجام بر چهره

ص: 166

اسب است.

524 - قالَ الصَّادِقُ (علیه السلام): الْمَصائِبُ مِنَحٌ مِنَ اللّهِ وَ الْفَقْرُ مَخْزُونٌ عِنْدَ اللّهِ. (اصول كافى ج 2 ص 260)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: مصائب الطاف الهى و فقر از گنج هاى خداست.

ص: 167

530 - وَ الَّذِينَ يَمْكُرُونَ السَّيِّئاتِ لَهُمْ عَذابٌ شَدِيدٌ. (سوره فاطر آيه 10)

كسانيكه در كارهاى بد حيله مى زنند عذابى دردناك خواهند داشت.

531 - وَ لا يَحِيقُ الْمَكْرُ السَّيِّئُ إِلاّ بِأَهْلِهِ.

(سوره فاطر آيه 43)

حيله بد به حيله گرش باز مى گردد.

532 -... أَمْ يُرِيدُونَ كَيْداً فَالَّذِينَ كَفَرُوا هُمُ الْمَكِيدُونَ. (سوره طور آيه 42)

آيا كافران مى خواهند به تو (پيامبر - ص -) حيله بزنند، خودشان حيله مى خورند.

533 - قالَ عَلّىٌ (علیه السلام): الْمَكْرُ وَ الْخَديٖعَةُ فىٖ النّارِ

(ثواب الاعمال ص 262)

امام على (علیه السلام) فرمود: مكر و خدعه كننده در آتش جهنم خواهد بود.

534 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): لَيْسَ مِنّا مَنْ ماكَرَ مُسْلِماً. (عقاب الاعمال ص 320 و جامع السعادات ج 1 ص 191)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسى كه به مسلمانى مكر بزند از ما نيست.

535 - قالَ عَلّىٌ (علیه السلام): لَوْ لا انَّ الْمٍَّكْرَ وَ الْخَديٖعَةَ

ص: 169

فىٖ النّارِ لَكُنْتُ امْكَرُ النّاسِ. (جامع السعادات ج 1 ص 191)

امام على (علیه السلام) فرمود: اگر مكر و خدعه كننده در ميان آتش جهنم نبود من از مكارترين مردم بودم.

536 - قالَ عَلِىُّ (علیه السلام): الا وَ انَّ الْغَدْرَ وَ الْفُجُورَ وَ الْخِيانَةَ فىٖ النّارِ. (اصول كافى ج 2 ص 338)

امام على (علیه السلام) فرمود: توجه داشته باشيد كه تجاوزگر، گناهكار و خيانت پيشه در آتش جهنم خواهند بود.

537 - قالَ عَلِىُّ (علیه السلام): حَقُّ الْوَلَدِ عَلى الْوالِدِ انْ يُحْسِنَ اسْمَهُ وَ يُحْسِنَ ادَبَهُ وَ يُعَلّمَهُ الْقُرآنَ.

(نهج البلاغه حكمت 399)

امام على (علیه السلام) فرمود: حق فرزند بر پدر و مادر اينستكه نام نيك بر فرزند بگذارد و مقدمات نيكو تربيت را برايش مهيا سازد و قرآن (قرائت، تجويد، ترجمه، تفسير و...) را به او بياموزد.

538 - قالَ الْعَسْكَرىٖ (علیه السلام): لَيْسَ مِنْ اْلاَدَبِ اظْهارُ الْفَرَحِ عِنْدَ الْمَحْزوُنِ. (تحف العقول ص 362)

امام عسكرى (علیه السلام) فرمود: اين بى ادبى است كه انسان در برابر غمگين خنده كرده و خوشحال باشد.

539 - قالَ عَلِىُّ (علیه السلام): الْعِلْمُ وِراثَةٌ كَريٖمَةٌ وَ الآدابُ حُلَلٌ مُجَدَدّةٌ وَ الْفِكْرُ مِرْآةٌ صافِيَة.

(نهج البلاغه صبحى صالح ص 469)

ص: 170

امام على (علیه السلام) فرمود: علم ميراثى شايسته است، و رعايت آداب (نيكو) زيورهاى جديد و فكر آئينه هاى صاف مى باشد.

540 - قالَ الْحَسَنُ (علیه السلام): لا ادَبَ لِمَنْ لا عَقْلَ لَهُ وَ لا حَياءَ لِمَنْ لا ديٖنَ لَهُ. (سير الائمه ج 3 ص 45)

امام حسن (علیه السلام) فرمود: كسى كه عقل نداشته باشد ادب ندارد و كسى كه دين نداشته باشد حياء ندارد.

541 - قالَ عَلِىُّ (علیه السلام): كَغى بِكَ ادَباً لِنَفْسِكَ تَرْكُكَ ما كَرِهْتَهُ لِغَيْرِكَ. (سفينة البحار ج 1 ص 14)

امام على (علیه السلام) فرمود: براى باادب بودن تو همين بس كه هر چه را براى ديگران بد مى دانى خودت آنرا ترك كنى.

542 - قالَ رَسوُلُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): اكْرِمُوا اوْلادَكُمْ وَ احْسِنُوا آدابَهُمْ. (اثنى عشريه ص 13)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: به فرزندانتان لطف و محبت كنيد و آنانرا باادب پرورش دهيد.

543 - قالَ عَلّىٌ (علیه السلام): كَغى ادَباً لِنَفْسِكَ تَجُنُبَّكَ ما كَرِهْتَهُ لِغَيْركَ. (نهج البلاغه صبحى صالح حكمت 365)

امام على (علیه السلام) فرمود: براى ادب تو همين بس است كه. آنچه براى ديگران بد مى دانى خودت آنرا ترك كنى.

544 - قالَ عَلّىٌ (علیه السلام): لا فَقْرَ كالْجَهْلِ وَ لا ميٖراثَ كَاْلاَدَبِ. (نهج البلاغه صبحى صالح ص 488)

ص: 171

امام على (علیه السلام) فرمود: فقرى بدتر از جهل و ميراثى بهتر از ادب نمى باشد.

545 - قالَ عَلّىٌ (علیه السلام): ما هَلَكَ امرُءٌ عَرِفَ قَدْرَهُ

(سفينة البحار ج 1 ص 14)

امام على (علیه السلام) فرمود: كسى كه ارزش خود را درك كند، بدبخت نمى گردد.

546 - قالَ عَلِىُّ (علیه السلام): طَلَبُ الاَدَبِ اوْلَى مِنْ طَلَبِ الذَّهَبِ. (اثنى عشريه ص 23)

امام على (علیه السلام) فرمود: آموزش ادب بهتر از دويدن دنبال طلاست.

547 - قالَ عَلِىُّ (علیه السلام): حُسْنُ الاَدَبِ يَنُوبُ عَنِ الْحَسَبِ. (الارشاد ص 157)

امام على (علیه السلام) فرمود: تربيت داشتن و باادب بودن جايگزين شخصيت قبلى (كه از طرف اباء و اجداد به انسان مى رسد) مى گردد.

ص: 172

كسانيكه پيمان با خدا را بعد از معاهده با خدا، بشكنند... حتما زيانكار خواهند بود.

552 - إِنَّ الَّذِينَ يَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللّهِ وَ أَيْمانِهِمْ ثَمَناً قَلِيلاً أُولئِكَ لا خَلاقَ لَهُمْ فِي الْآخِرَةِ...

(سوره آل عمران آيه 77)

كسانيكه پيمان با خدا و ايمان خود را به مبلغى ناچيز مى فروشند، در قيامت بهره اى ندارند.

553 - الَّذِينَ يُوفُونَ بِعَهْدِ اللّهِ وَ لا يَنْقُضُونَ الْمِيثاقَ ... أُولئِكَ لَهُمْ عُقْبَى الدّارِ جَنّاتُ عَدْنٍ يَدْخُلُونَها.

(سوره رعد آيه 20 و 22)

كسانى كه به پيمان با خدا وفادار بمانند و معاهده خود را تشكنند... خانه اى خوب در قيامت خواهند داشت از بهشت هاى عدن كه داخل آن خواهند شد.

554 - وَ أَوْفُوا بِالْعَهْدِ إِنَّ الْعَهْدَ كانَ مَسْؤُلاً.

(سوره اسراء آيه 35)

به پيمان وفادار بمانيد، روز قيامت از پيمان سؤال خواهند كرد.

555 - قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ ... اَلَّذِينَ هُمْ لِأَماناتِهِمْ وَ عَهْدِهِمْ راعُونَ.(1) (سوره مؤمنون آيه 1-8) -

ص: 174

مؤمنان رستگارند... آنانكه نسبت به امانت ها و پيمانهاى خود دقت مى كنند و وظيفه خود را نسبت به آنها انجام ميدهند.

556 - قالَ الْحُسَيْنُ (علیه السلام): انَّ الْحِلْمَ زيٖنَةٌ وَ الْوَفاءَ مُرُوَّةٌ... وَ مُجالَسَةُ اهْلِ الدَّنائَةِ شَرُّ وَ مُجالَسَةُ اهْلِ الْفِسْقِ رَيْبَةٌ. (كشف الغمه ج 2 ص 242)

امام حسين (علیه السلام) فرمود: بردبارى زينت است، وفاى بعهد و پيمان علامت جوانمردى... و همنشينى با مردم پست موجب شر است و رفاقت با گناهكاران موجب شك به خوبان (و ارزشهاى اسلامى) مى گردد.

557 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): مَنْ كانَ يُؤْمِنُ بِاللّهِ وَ الْيَوْمِ الآخَرِ فَلْيَفِ اذا وَعَدَ. (تحف العقول ص 38)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسى كه به خداوند و روز قيامت ايمان آورده بايد وقتى وعده داد وفا كند.

558 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): عِدَةُ الْمُؤْمِنِ اخاهُ نَذْرٌ لا كَفّارَةَ لَهُ... (جامع السعادات ج 2 ص 255)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: وعده نمودن مؤمن با برادر دينى خود واجب است اداء آن (اگر تخلف پيدا كرد) كفاره ندارد.

559 - قالَ السَّجادُ (علیه السلام): اخْبِرْنىٖ بِجَميٖعِ شَرايِعِد.

ص: 175

الدّيٖنِ: قالَ قَوْلُ الْحَقّ وَ الْحُكْمُ بِالْعَدْلِ وَ الْوَفاءُ بِالْعَهْدِ.

(خصال ج 1 ص 113)

از امام سجاد (علیه السلام) خواستند جميع مقررات دين را بيان دارد.

حضرت فرمود: حرف حق گفتن، عادلانه حكم كردن و به عهد وفا كردن.

560 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): اقْرَبُكُمْ مِنّىٖ فىٖ الْمَوْقِفِ غَدَاً اصْدَقُكُمْ حَديٖثاً وَ ادّاكُمْ امانَةٌ وَ اوْفاكُمْ بِالْعَهْدِ...

(امالى مفيد ص 41)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: در قيامت نزديكترين شما به من كسى است كه راست بگويد، امانت را حفظ كند و تحويل دهد و بعهد خود وفا نمايد.

561 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): انَّ الْوَفاءَ بِاْلعَهْدِ مِنْ عَلاماتِ اهْلِ الدّيٖنِ. (سفينة البحار ج 2 ص 675)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: وفاى به عهد از علامات دينداران است.

562 - قالَ رَسوُلُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): مَنْ كانَ يُؤْمِنُ بِاللّهِ وَ الْيَوْمِ الآخِرِ فَلْيَفِ اذا وَعَدَ. (اصول كافى ج 2 ص 364)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسى كه به خدا و روز قيامت عقيده دارد بايد به عهد خود وفا كند.

ص: 176

563 - قالَ الرَّسوُلُ (صلی الله علیه و آله): لا ديٖنَ لِمَنْ لا عَهْدَ لَهُ

(اثنى عشريه ص 14)

رسول گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسى كه به پيمان خود وفا نمى كند دين ندارد.

ص: 177

567 - إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِّ عِنْدَ اللّهِ الصُّمُّ الْبُكْمُ الَّذِينَ لا يَعْقِلُونَ. (سوره انفال آيه 22)

بدترين حيوانات در نزد خدا، كسانى هستند كه كر و لال هستند (براى درك قرآن و حقائق)، همين ها عقل ندارند.

568 - وَ يَجْعَلُ الرِّجْسَ عَلَى الَّذِينَ لا يَعْقِلُونَ.

(سوره يونس آيه 100)

پليدى مخصوص كسانى است كه انديشه نمى كنند.

569 - أَ فَلا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلى قُلُوبٍ أَقْفالُها. (سوره محمد (صلی الله علیه و آله) آيه 24)

آيا در قرآن دقت نمى كنند و يا بر دلهاى آنان قفل زده شده است.

570 - وَ مَنْ يُدَبِّرُ الْأَمْرَ فَسَيَقُولُونَ اللّهُ فَقُلْ أَ فَلا تَتَّقُونَ.(1) (سوره يونس آيه 31)

اگر بپرسى كه تدبير دنيا دست كيست؟ مى گويند خدا، پس بگو چرا تقوى را (كه لازمه اش انديشه است) برنمى گزينيد.

571 - قالَ النَّبِىُ (صلی الله علیه و آله): تَفَكُّرُ ساعَةٍ خَيْرٌ مِنْ عِبادَةِ سَنَةٍ (اخلاق شبر ص 288)د.

ص: 179

پيامبر گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: يكساعت فكر كردن (در آيات و نشانه هاى خدا) بهتر است از يكسال عبادت كردن (بدون انديشه)

572 - قالَ الرّضا (علیه السلام): لَيْسَ الْعِبادَةُ كِثْرَةُ الصَّلاةِ وَ الصَّوْمِ، انَّما الْعِبادَةُ التَّفَكُرُ فىٖ امْرِ اللّهِ عَزَّ وَ جَلَّ.

(الحقائق ص 306)

امام رضا (علیه السلام) فرمود: عبادت و بندگى خداوند به زياد نماز خواندن و زياد روزه گرفتن نيست، عبادت تفكر در كار خداى عزيز است.

573 - قالَ الرَّسوُلُ (صلی الله علیه و آله) لا يَنالُ مَنْزِلَةَ التَّفَكُرِ الاّ مَنْ قَدْ خَصَّهُ اللّهُ بِنُورِ الْمَعْرِفَةِ وَ التَّوْحيٖدَ.

(مصباح الشريعة ص 114)

رسول گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسى به مقام تفكر دست نمى يابد مگر اينكه به نور معرفت و خداشناسى مجهز شده باشد.

574 - قالَ رَسوُلُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): نَبّه بِما التَّفَكُرِ قَلْبَكَ وَ جافِ عَنْ اللَّيْلِ جَنْبَكَ وَ اتَّقِ اللّهَ رَبَّكَ (الحقائق ص 305)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: قلب خودت را با فكر كردن بيدار كن، در دل شب از رختخواب بيرون بياور و از خداى خود بترس.

575 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): لا عِبادَةَ كَالتَّفَكُرِ فىٖ صُنْعَةِ اللّهِ. (سفينة البحار ج 2 ص 382)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: عبادتى مانند تفكر در مخلوق و

ص: 180

مصنوع خدا نيست.

576 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): افْضَلُ الْعِبادَةِ ادْمانُ التَّفَكُرِ فىِ اللّهِ وَ فىٖ قُدْرَتِهِ. (اصول كافى ج 2 ص 55)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: بهترين عبادت تفكر دائم در خدا و قدرت اوست.

577 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): لا عِبادَةَ كالتَّفَكُرِ.

(اثنى عشريه ص 14)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: عبادتى مثل تفكر (در راه رسيد به كمال) يافت نمى شود.

578 - قالَ عَلّىٌ (علیه السلام): الَتَّفَكُرُ يَدْعُو الى الّبِرِ وَ الْعَمَلُ بِهِ. (اخلاق شبر ص 288)

امام على (علیه السلام) فرمود: فكر كردن انسان را به كار خير و عمل به آن وادار مى سازد.

579 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): افْضَلُ الْعِبادَةِ ادْمانُ التَّفَكُرِ فىٖ اللّهِ وَ فىٖ قُدْرَتِهِ. (الحقائق ص 305)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: بهترين عبادت ادامه تفكر در خدا و قدرت اوست.

580 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام):... تَفَكُرُّ ساعَةٍ سَبَباً لِلتُّوْبَةِ عَنْ الْمَعاصِى وَ لَزِمَ الطّاعَةُ تَمامَ الْعُمْرِ.

(سفينة البحار ج 2 ص 382)

ص: 181

امام صادق (علیه السلام) فرمود: يكساعت فكر كردن سبب توبه نمودن از معصيت ها و دنبال دستور خدا در تمام عمر رفتن است.

581 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): فِكْرَةُ ساعَةٍ خَيْرٌ مِنْ عِبادَةِ سَنَةٍ وَ لا يَنالُ مَنْزِلَةَ التَّفَكُرِ الاّ مَنْ خَصَّةُ اللّهُ بِنوُرِ التَّوْحيٖدِ وَ الْمَعْرِفَةِ. (الحقائق ص 308)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: يكساعت فكر كردن بهتر از عبادت يكسال است. هيچكس به مقام و ثواب تفكر نمى رسد مگر اينكه از امتياز نور توحيد و معرفت خدا برخوردار شده باشد.

582 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): ايّاكُمٌ وَ التَّفَكُرِ فىٖ اللّهِ وَ لكِنْ اذا ارَدْتُمْ انْ تَنْظُرُوا الى عَظَمَتِهِ فَانْظُرُوا الى عِظَمِ خَلْقِهِ. (اخلاق شبر ص 288)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: در ذات خدا فكر نكنيد بلكه وقتى خواستيد عظمت خدا را دريابيد بايد به عظمت مخلوق خدا بنگريد.

ص: 182

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: دو نعمت است كه بيشتر مردم در آن مغبون هستند: سلامت بدن و آسايش و فرصت.

587 - قالَ عَلِىُّ (علیه السلام): اضاعَةُ الْفُرْصَةِ غُصَّةٌ.

(نهج البلاغه صبحى صالح ص 489)

امام على (علیه السلام) فرمود: از دست دادن فرصت (بى بهره) غصه دارد.

589 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): الْمُوْمِنَ لا يُخْلَقُ عَلى الْكِذْبِ وَ لا عَلى الْخِيانَةِ. (تحف العقول ص 271)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: مؤمن نه دروغ مى گويد و نه خيانت مى كند.

590 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): الْحَياءُ عَلى وَجْهَيْنِ فَمِنْهُ ضَعْفٌ وَ مِنْهُ قُوَّةٌ وَ اسْلامٌ وَ ايٖمانٌ.

(خصال صدوق ج 1 ص 55)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: حياء دو رقم است بخشى علامت ضعف است و بخشى علامت نيرو، اسلام و ايمان است.

591 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): الْحَياءُ وَ الاْيٖمانُ مَقْرُونانِ فىٖ قَرْنٍ فَاذا ذَهَبَ احَدُهُما تَبَعَهُ صاحِبُهُ.

(اصول كافى ج 2 ص 106)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: حياء و ايمان در كنار هم به يك ريسمان بسته شده است وقتى يكى رها شد، ديگرى هم مى رود.

ص: 184

592 - قالَ الْحَسَنُ (علیه السلام): لا حَياءَ لِمَنْ لا ديِٖنَ لَهُ.

(مجالس السنيه ج 2 ص 348)

امام حسن (علیه السلام) فرمود: كسى كه دين ندارد حياء ندارد.

593 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): مَنْ الْقى جِلْبابَ الْحَياءِ فَلا غَيْبَة لَهُ. (نور الثقلين ج 4 ص 157)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: كسى كه پرده حياء را (نسبت به خدا برداشت و هر گناهى را مرتكب شد) غيبت او مانعى ندارد.

594 - قالَ الرَّسُولُ (صلی الله علیه و آله): الْحَياُ مِنَ الاْيٖمانِ فَيُقْبَلُ الْحَياءُ بَالاْيٖمانِ وَ الاْيٖمانِ بِالْحَياءِ وَ صاحِبُ الْحَياءِ خَيْرٌ كُلُّهُ وَ مَنْ حُرِمَ الْحَياءَ فَهُوَ شَرُّ كُلُّهُ.

(مصباح الشريعه ص 189)

رسول گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: حياء علامت ايمان است، حياء با ايمان قبول مى شود و ايمان هم با حياء پذيرفته است، تمام وجود فردى كه حياء دارد خير است و كسى كه از حياء محروم بماند تمام وجودش شر و پليدى است.

595 - قالَ رَسُولُ اللّهُ (صلی الله علیه و آله): لا ايٖمانَ كَالْحَياءِ وَ الصَّبْرِ. (اثنى عشريه ص 14)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: چيزى بهتر از حياء و صبر معرف ايمان نيست.

596 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): الْحَياءُ مِنَ الاْيٖمانِ وَ

ص: 185

الايٖمانُ فىِ الْجَنَّةِ...

(تحف العقول ص 291 و اصول كافى ج 2 ص 106)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: حياء جزء ايمان است و كسى كه ايمان دارد به بهشت مى رود.

597 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): الْحَياءُ خَمْسَةُ انْواعٍ: حَياءُ ذَنْبِ وَ حَياءُ تَقْصيٖرٍ وَ حَياءُ كَرامَةٍ وَ حَياءُ حُبّ وَ حَياءُ هَيْبَةِ وَ لِكُلّ واحِدٍ مِنْ ذلِكَ اهْلٌ وَ لاِهْلِهِ مَرْتِبَةٌ عَلى حَدّهِ. (مصباح الشريعه ص 190)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله): فرمود: حياء پنج نوع است: حياى از گناه، حياى كوتاهى در عبادت، حياء شخصيت و بزرگوارى و حياى ميل و دوستى و حياء از هيبت ديگران، هر كدام از اين حياها طرفدارانى دارد و دارنده اش مقامى جداگانه.

598 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): الْحَياءُ حَياء انِ: حَياءُ عَقْلٍ وَ حَياءُ حُمْقٍ فَحَياءُ الْعَقْلِ هُوَ الْعِلْمُ وَ حَياءُ الْحُمْقِ هُوَ الْجَهْلُ. (اصول كافى ج 2 ص 106)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: حياء دو نوع است، حياى عاقلانه و حياى جاهلانه. حياى عاقلانه اين است كه به مسائل آگاه باشد و حياى احمقانه اين است كه انسان نادان باشد.

ص: 186

603 - وَ يَسْتَعْجِلُونَكَ بِالسَّيِّئَةِ قَبْلَ الْحَسَنَةِ...

(سوره رعد آيه 6)

از تو (محمد - ص -) كيفر را قبل از آسايش مطالبه مى كنند!

604 - فَإِنَّ لِلَّذِينَ ظَلَمُوا ذَنُوباً مِثْلَ ذَنُوبِ أَصْحابِهِمْ فَلا يَسْتَعْجِلُونِ. (سوره ذاريات آيه 59)

ستمگران هم مانند ياران و گروه خود گناه كرده اند، بنابراين درآمدن عذاب عجله نداشته باشند.

605 - أَتى أَمْرُ اللّهِ فَلا تَسْتَعْجِلُوهُ. (سوره نحل آيه 1)

قيامت حاضر است و درآمدنش عجله نكنيد.

606 - ذُوقُوا فِتْنَتَكُمْ هذَا الَّذِي كُنْتُمْ بِهِ تَسْتَعْجِلُونَ. (سوره ذاريات آيه 14)

نتيجه آشوبگرى را بچشيد! اين آتش همان است كه در آمدنش عجله داشتيد.

607 - فَاصْبِرْ كَما صَبَرَ أُولُوا الْعَزْمِ مِنَ الرُّسُلِ وَ لا تَسْتَعْجِلْ لَهُمْ... (سوره احقاف آيه 35)

همانند پيامبران اولوا العزم صبر كن و در عذاب آنان عجله نداشته باش.

608 - قالَ النَّبِىُ (صلی الله علیه و آله): الْعَجَلَةُ مِنَ الشَّيْطانِ وَ الّتَأنِىُ مِنَ اللّهِ. (جامع السعادات ج 1 ص 246)

پيامبر گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: عجله كردن كار شيطان و حوصله

ص: 188

نمودن كار خداست.

609 - قالَ الْحُسَيْنُ (علیه السلام):... وَ الْعَجَلَةُ ضَعْفٌ وَ مُجالَسَةُ اهْلِ الدَّنائَةِ شَرُّ... (سير الائمه ج 3 ص 162)

امام حسين (علیه السلام) فرمود: عجله علامت ضعف است و همنشينى با ناكسان زمينه ساز شرارت است.

610 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): انَّ اللّهَ يُحِبُّ مِنَ الْخَيْرِ ما يُعْجَلُ. (اصول كافى ج 2 ص 142)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله): فرمود: خدا آن خوبى را دوست دارد كه در انجامش شتاب (بجا و حساب شده) گردد.

611 - قالَ عَلّىٌ (علیه السلام): وَ لا تَسْتَعْجِلُوا بِما لَمْ يُعَجّلْهُ اللّهُ لَكُمْ. (نهج البلاغه صبحى صالح خطبه 190)

امام على (علیه السلام) فرمود: در چيزى كه خدا براى شما زود در نظر نگرفته عجله نكنيد.

612 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): اذا هَمَّ احَدُكُمْ بِخَيْرا اوْ صِلَةٍ فَاِنَّ عَنْ يَميٖنِهِ وَ شِمالِهِ شَيْطانَيْنِ فَلْيُبادِر، لا يَكُفّاهُ عَنْ ذلِكَ. (اصول كافى ج 2 ص 143)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: وقتى يكى از شماها تقسيم كار خيرى و يا ديدار خويشاوندى را گرفتيد عجله كنيد، زيرا از طرف چپ و راست دو شيطان، از كار خير منع مى نمايند.

613 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): مَنْ هَمَّ بِشَىءٍ مِنْ الْخَيْرِ

ص: 189

فَلْيُعَجّلْهُ فَاِنَّ كُلَّ شَىْءٍ فيٖهِ تَأخيٖرٌ فَاِنَّ لِلْشَّيْطانِ فيٖهِ نَظْرَةٌ. (اصول كافى ج 2 ص 143)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: كسى كه به فكر كار خيرى افتاد بايد عجله كند، زيرا اگر در كار خيرى تأخير افتاد شيطان به آن كار چشم مى دوزد.

ص: 190

ببينيم كداميك كارشان بهتر است.

618 - وَ لَوْ شاءَ اللّهُ لَجَعَلَكُمْ أُمَّةً واحِدَةً وَ لكِنْ لِيَبْلُوَكُمْ فِي ما آتاكُمْ. (سوره مائده آيه 48)

اگر خدا ميخواست شما را يك ملت قرار مى داد ولى ميان شما فرق گذاشت تا نسبت به آنچه در اختيار شما قرار مى دهد آزمايش شويد.

619 - الَّذِي خَلَقَ الْمَوْتَ وَ الْحَياةَ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً. (سوره ملك آيه 2)

خدائى است كه مرگ و زندگى را خلق كرده تا به شما نشان دهد كه كداميك كارتان خوبتر است.

620 - قالَ الْحُسَيْنُ (علیه السلام): اللّهُمَ لا تَسْتَدْرِجْنىٖ بِالاِحْسانِ وَ لا تُؤَدّبِْنىٖ بِالْبَلاءِ. (كشف الغمه ج 2 ص 243)

امام حسين (علیه السلام) فرمود: (در گفتارى كه با خدايش داشت) بار خدايا با ادامه نيكى به من مرا در فراموشى و گناهكارى قرار مده و يا بلاء مرا ادب مكن.

621 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): نِعْمَ الْجُرْعَةُ الْغَيْظَ لِمَنْ صَبَرَ عَلَيْها فَاِنَّ عَظيٖمِ الاَجْرِ لِمَنْ عَظُمَ الْبَلاءَ وَ ما احَبَّ اللّهُ قَوْماً الاّ ابْتلاهُم. (اخلاق شبر ص 147)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: بهترين جرعه ها جرعۀ عصبانيت براى كسى است كه صبر كند، زيرا پاداش بزرگ براى بلاى

ص: 192

بزرگ است و خدا هيچ ملتى را دوست ندارد جز اينكه آنان را گرفتار مى سازد.

622 - قالَ عَلِىُّ (علیه السلام): كُلُّ نَعيٖمٍ دوُنَ الْجَنَّةِ فَهُوَ مَحْقُورٌ وَ كُلُّ بَلاءٍ دوُنَ النّارِ عافِيَةٌ.

(نهج البلاغه صبحى صالح ص 544)

امام على (علیه السلام) فرمود: هر نعمتى در كنار بهشت ناچيز است و هر بلائى در پيش آتش جهنم سلامتى و آسايش است.

623 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): الْبَلاءُ زَيْنٌ لِلْمُؤْمِنِ وَ كَرامَةٌ لِمَنْ عَقَلَ لاَنَّ فىٖ مُباشَرَتِهِ الصَّبْرُ عَلَيْهِ وَ الثُبّاتُ عِنْدَهُ تَصْحيٖحُ نِسْبَهِ الاْيٖمانِ. (مصباح الشريعة ص 183)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: بلاء زينت مؤمن و لطف براى كسى است كه درك كند زيرا در كنار بلا صبر هم وجود دارد، و استقامت در كنار بلا موجب اصلاح مراتب ايمان مى گردد.

624 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): مَنْ ذاقَ طَعْمَ الْبَلاءِ تَحْتَ سِرّ حَفِظَ اللّهُ لَهُ تَلَّذُذُ بِهِ اكْثَرُ مِنْ تَلَذُّذِهِ بِالنَّعْمَةِ وَ اشْتاقَ اليَهِ اذا فَقَدَهُ لاَنَّ تَحْتَ ميٖزانِ الْبَلاءِ وَ الْمَحْنَةِ انْوارُ النَّعْمَةِ وَ تَحْتَ انْوارَ النَّعْمَةِ ميٖزانُ الْبَلاءِ وَ الْمَحْنَةِ... (مصباح الشريعه ص 183)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسى كه طعم بلا را زير پوشش

ص: 193

لطف الهى درك كند، لذتى به او دست مى دهد كه از لذت بهره - بردارى از نعمت زيادتر است و آنگاه كه بلاء را از دست داد به آن مشتاق مى گردد، زيرا ميزان بلاء و سختى انوار نعمت است كه انواع نعمتها مرحله بلاء و سختى است.

625 - قالَ عَلِىُّ (علیه السلام): الصَّبْرُ مِنَ الاْيٖمانِ كَالَّرْأسِ مِنَ الْجَسَدِ وَ رَأْسُ الصَّبْرِ الْبَلاءُ وَ ما يَعْقِلُها الاَّ الْعامِلُونَ. (مصباح الشريعه ص 184)

امام على (علیه السلام) فرمود: صبر نسبت به ايمان چون سر نسبت به جسد است و استخوان صبر بلاء است و بلاء را فقط كسانى درك مى كنند كه با خدا معامله داشته باشند.

626 - قالَ الْكاظِمُ (علیه السلام): الْبَلاءُ وَ الاْيٖمانُ كَكَفَّتَىِ الْميٖزانِ اذا زيٖدَ فىٖ احْديها زيٖدَ فىٖ اخْرى.

(سفينة البحار ج 1 ص 105)

امام كاظم (علیه السلام) فرمود: آزمايش و ايمان مانند دو كفه ترازو هستند اگر يكى زياد شد ديگرى نيز زياد مى گردد.

627 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): اشَدُّ الناسِ بَلاءً الاَنبِياءُ ثُمَّ الذّيٖنَ يَلَوْنَهُمْ الاَمْثَلُ فَاْلاَمْثَلُ.

(سفينة البحار ج 1 ص 105)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: سخت ترين بلاها براى پيغمبران و اوصياى ايشان و بعد مؤمنين به مراتب ايمانشان خواهد بود.

ص: 194

631 - قالَ الصَّادِقُ (علیه السلام): عَدُوّ اْلعَمَلِ الْكَسلُ.

(وسائل الشيعه ج 12 ص 37)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: بيحالى زمينه اعمال (نيك و ترك گناه) را از بين مى برد.

632 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): مِنْ كَسَلَ عَمّا يُصْلَحُ بِهِ امْرَ مَعيٖشَتِهِ فَلَيْسَ فيٖهِ خَيْرُ لاِمْر دُنْياهُ.

(وسائل الشيعه ج 12 ص 37)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: كسى كه در امور مربوط به كسب و كارش بى حال باشد در كارهاى دنيايش پيشرفتى ندارد.

633 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): ايّاكَ وَ الْكَسَلَ وَ الضَّجَرَ فَاِنَّهُما مِفْتاحُ كُلّ شَرّ. (كشف الغمه ج 2 ص 344)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: از بى حالى و اظهار ناراحتى پرهيز كن، زيرا هر دو كليد تمام بدى ها هستند.

634 - قالُ الرَّسُولُ (صلی الله علیه و آله): لَلْكسْلانِ ثَلاثُ عَلاماتٍ: يَتَوانٖى حَتّى يُفَرِطَ وَ يَفُرّط حَتّى يُضيعَ وَ يُضيعَ حَتّى يَاْثِمَ. (تحف العقول ص 48)

رسول گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: مردم بيحال سه علامت دارند:

در كار سستى مى كنند تا فرصت از دست مى رود، آنقدر فرصت را از دست مى دهند كه تكليف را خراب مى كند و آنقدر تكليف را به هم مى ريزند كه به گناه و عصيان در برابر خداى مهربان قرار

ص: 196

مى گيرند.

635 - قالَ الْكاظَمُ (علیه السلام): كَثْرَةُ النَّوْمِ مُذْهِبُةُ لِلدّيٖنِ وَ الدُّنْيا. (فروع كافى ج 5 ص 84)

امام كاظم (علیه السلام) فرمود: خواب زياد دين و دنيا را نابود مى سازد.

636 - قالَ رَسوُلُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): ايّاكَ وَ كْثِرَةُ النَّوْمِ بِالَّليْلِ فَاِنَّ كَثْرَةَ النَّوْمِ بِالَّلْيِلِالرَجٌلَ فَقيرا يَوْمَ الْقِيامِةَ. (خصال ص 28)

رسول گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: از خواب زياد در شب پرهيز كنيد، زيرا خواب زياد در شب به فقر در روز قيامت منتهى مى گردد.

637 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): الْكَسِلَ يَضُرٌّ بِالدّيٖنِ وَ الدٌّنْيا. (تحت العقول ص 219)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: بيحالى به دين و دنيا زيان ميرساند.

ص: 197

641 - وَ قالُوا أَ آلِهَتُنا خَيْرٌ أَمْ هُوَ ما ضَرَبُوهُ لَكَ إِلاّ جَدَلاً بَلْ هُمْ قَوْمٌ خَصِمُونَ. (سوره زخرف آيه 58)

بت پرستان گفتند: آيا خداى ما بهتر است يا عيسى؟ اين مثال را براى كوبيدن حق مى گويند، اينان ملتى دشمن پيشه هستند.

642 - خَلَقَ الْإِنْسانَ مِنْ نُطْفَةٍ فَإِذا هُوَ خَصِيمٌ مُبِينٌ. (سوره نحل آيه 4)

خدا انسان را از نطفه خلق كرد، ناگهان دشمنى آشكار براى خدا شد.

643 - ادْخُلُوا أَبْوابَ جَهَنَّمَ خالِدِينَ فِيها فَبِئْسَ مَثْوَى الْمُتَكَبِّرِينَ. (سوره مؤمن آيه 76)

شما خودخواهان در ميان دربهاى جهنم وارد گرديد و براى هميشه در جهنم بمانيد كه جايگاه بدى براى فخرفروشان است.

644 - وَ لا تُصَعِّرْ خَدَّكَ لِلنّاسِ وَ لا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحاً إِنَّ اللّهَ لا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتالٍ فَخُورٍ.

(سوره لقمان آيه 18)

از مردم روى مگردان (براى آنان ابرو ناز نكن)، از روى فخر روى زمين راه مرو، خدا تمام خودخواهان و فخرفروشان را دوست ندارد.

645 - وَ اخْفِضْ جَناحَكَ لِمَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ.

(سوره شعراء آيه 215).

ص: 199

براى مؤمنينى كه از تو همراهى مى كنند تواضع نما و احترام كن.

646 - عِبادُ الرَّحْمنِ الَّذِينَ يَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْناً وَ إِذا خاطَبَهُمُ الْجاهِلُونَ قالُوا سَلاماً.

(سوره فرقان آيه 63)

بندگان شايسته خدا كسانى هستند كه با آرامش راه ميروند و آنگاه كه از نادانان حرف نامربوط شنيدند ناديده مى گيرند و اظهار محبت مى كنند.

647 - وَ اخْفِضْ جَناحَكَ لِلْمُؤْمِنِينَ.

(سوره حجر آيه 88)

نسبت به مؤمنين تواضع نما.

648 - فَإِلهُكُمْ إِلهٌ واحِدٌ فَلَهُ أَسْلِمُوا وَ بَشِّرِ الْمُخْبِتِينَ. (سوره حج آيه 34)

خداى شما يكتاست! تسليم او شويد و مژدۀ بهشت را به فروتنان خبر بده!

649 - فَالَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ قُلُوبُهُمْ مُنْكِرَةٌ وَ هُمْ مُسْتَكْبِرُونَ. (سوره نحل آيه 22)

كسانى كه به قيامت ايمان ندارند قلبهاى آنان منكر قيامت است و خودخواه مى باشند.

650 - إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِي

ص: 200

سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرِينَ. (سوره غافر آيه 60)

كسانيكه زير بار عبادت من نروند بزودى در آتش جهنم افكنده خواهند شد.

651 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): ايّاكُمْ وَ الْخُصُوَمَةِ فَانَّها تُفْسَدُ الْقَلْبَ وَ تُوُرِثُ النِفاقَ. (كشف الغمه ج 2 ص 345)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: از دشمنى نسبت بيكديگر پرهيز كنيد، زيرا قلب را فاسد مى كند و ايجاد و زمينه ساز نفاق مى گردد.

652 - قال رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): ما تَواضَعَ احَدٌ لَلّهِ الاّ رَفعُهُ اللّهِ. (جامع السعادات ج 1 ص 312)

رسول گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: هركس براى خدا (نسبت بمردم و تكليف خود) تواضع نمود، خدا مقام (دنيا و آخرت) او را بالا ببرد.

653 - قالَ عَلّىٌ (علیه السلام): ما احْسَنَ تَواضُعَ الاَغَنِياءِ لَلْفُقراءِ طَلَبًا لِما عنْدَ اللّهِ (نهج اللاغه صبحى صالح ص 547)

امام على (علیه السلام) فرمود: چقدر تواضع ثروتمندان براى فقراء جهت كسب ثواب و پاداش الهى جالب است.

654 - قالَ الصّادقُ (علیه السلام): وَ لاَهْلِ التَّواضُعِ سيماءٌ يَعْرِفُهْ اهْلُ السَّماءِ مِنَ الْمَلائِكَةِ وَ اهْلِ الاَرْضِ مِنَ الْعارِفينَ. (نور الثقين ج 2 ص 34)

ص: 201

امام صادق (علیه السلام) فرمود: فروتنان قيافه اى دارند كه ساكنان آسمانها چه فرشتگان و چه زمينيانى كه خدا را خوب شناخته باشند، آنان را ميشناسند.

655 - قالَ الصَّادِقُ (علیه السلام): مِنَ التَّواضُعِ انْ تُسَّلِمَ عَلى مَنْ لَقيٖتَ. (خصال صدوق ج 1 ص 11)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: علامت تواضع اينستكه به هركس مى رسى سلام كنى.

656 - قال الصّادِقُ (علیه السلام): انَّ فىِ السَّماءِ مَلَكَيْنِ مُوَكّلَيْنِ بِالْعِبادِ فَمَنْ تَواضَعَ للّهِ وَ ضَعاه وَ مَنْ تَكبَّرَ وَ ضَعاهُ. (اصول كافى ج 2 ص 122)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: خدا دو فرشته براى هر فردى در نظر گرفته است. هركس براى خدا تواضع كرد، آن دو فرشته متواضع را بالا مى برند و هركس تكبر كرد آن دو فرشته، احترام او را پائين مى آورند.

657 - قالَ الصّادَقُ (علیه السلام): مَنْ مَشى عَلى الاْرْضِ اخْتَيالاً لَعَنَتْهُ اْلاَرْضُ وَ مَنْ تَحْتَها وَ مَنْ فَوْقَها.

(عقاب الاعمال ص 323)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: كسى كه از روى خودخواهى راه برود زمين و آنچه زير و روى زمين است او را لعن مى كنند.

658 - قالَ الرَّسُولُ (صلی الله علیه و آله): ارْبَعٌ لا يُعْطيٖهُنَّ اللّهُ

ص: 202

الاّ مِنٌ يُحِبُهُ: الصٌّمْتُ وَ هُوَ اوَلّ العَبادَةِ وَ التَّوَكُلٌّ عَلىَ اللّهِ وَ التَّواضُعُ وَ الزٌّهْدُ فى الدٌّنْيا.

(جامع السعادات ج 1 ص 312)

رسول عزيز (صلی الله علیه و آله) فرمود: خدا چهار امتياز است كه به هر كس دوست بدارد عنايت مى كند، سكوت كه آغاز عبادت است، توكل به خدا، تواضع و زهد نسبت به دنيا.

659 - قالَ الْحَسَنُ (علیه السلام): التَّواضُعُ انْ تُعْطِىَ النّاسَ ما تُحِبٌّ انْ تُعْطاهُ. (نور الثقلين ج 4 ص 58)

امام حسن (علیه السلام) فرمود: تواضع اين است كه به مردم آنچه را دوست مى دارى دريافت كنى عنايت نمائى.

660 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): انَّ مِنَ التَّواضُعِ انْ تَجْلِسَ الرَّجُلُ دَوْنَ شَرَفِهِ. (اصول كافى ج 2 ص 122)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: علامت تواضع اينستكه شخص پائين تر از مقام خود بنشيند.

661 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): وَيْلٌ لِمَنْ يَخْتالُ فى اْلارْضِ يُعارِضُ جَبّارَ السَّماواتِ وَ اْلارْضِ.

(عقاب الاعمال ص 324)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: واى به حال كسى كه در زمين خودخواهى كند كه با خداى آسمان ها و زمين هماورد مى كرده است.

ص: 203

662 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): الَتَّواضُعُ اصْلُ كُلّ شَرَفٍ نَفيٖسٍ وَ مَرْتِبَةٌ رَفيعَةٌ. (جامع السعادات ج 1 ص 313)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: تواضع ريشه تمام شرافت هاى شايسته و مرتبه بالاست.

663 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): التَّواضُعُ مَزْرِعَةُ اْلخُشُوعِ وَ اْلخَشْيَةِ وَ الْحَياءِ... (نور الثقلين ج 4 ص 69)

رسول گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: تواضع، خشوع، ترس از خدا و حياء را توليد مى كند.

664 - قال الصّادِقُ (علیه السلام): اوْحى اللّهُ عَزَّ وَ جَلَّ الى داوُدَ (علیه السلام): يا داوُدَ كُما انَّ اقْرَبُ النّاسِ مِنَ اللّهِ الْمُتَواضِعُونَ كَذلِكَ ابْعَدُ النّاسِ مِنَ اللّهِ الْمُتَكَبِرّوُنَ.

(اصول كافى ج 2 ص 124)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: خداوند متعال به داود (علیه السلام) وحى كرد: اى داود! هرچه مردم متواضع به خدا نزديكتر مى گردند افرادى كه خودخواه و متكبراند از خدا دورتراند.

665 - قالَ النَّبِىُ (صلی الله علیه و آله): اذا رَاَيْتُمُ الْمُتَواضِعينَ مِنْ امَّتىٖ فَتَواضَعُوا لَهُمْ. (جامع السعادات ج 1)

پيامبر گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: وقتى فروتنان امت مرا مشاهده كرديد براى آنان تواضع نمائيد.

ص: 204

666 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): فَانَّ مَنْ تَواضَعَ للّهِ رَفَعُهُ اللّهُ وَ مَنْ تَكَبَّر خَفَضَهُ اللّهُ... (اصول كافى ج 2 ص 112)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسى كه براى خدا تواضع كند، خدا مقام او را بالا مى برد و كسى كه خودخواهى كند خدا او را ذليل مى گرداند.

ص: 205

كسانى كه كار بد انجام دهند سپس از عمل بد خود توبه كنند و ايمان آورند (خدا آنها را مى آمرزد) خدا پس از اين همه بخشندۀ مهربان است.

671 - فَإِنْ تُبْتُمْ فَهُوَ خَيْرٌ لَكُمْ. (سوره توبه آيه 3)

اگر توبه كرديد براى شما بهتر است.

672 - وَ مَنْ لَمْ يَتُبْ فَأُولئِكَ هُمُ الظّالِمُونَ.

(سوره حجرات آيه 11)

كسيكه (از گناه پيشين خود) توبه نكند از ستمگران است.

673 - وَ تُوبُوا إِلَى اللّهِ جَمِيعاً أَيُّهَا الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ. (سوره نور آيه 31)

همگى شما مؤمنين به درگاه خدا توبه كنيد شايد رستگار شويد.

674 - يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا تُوبُوا إِلَى اللّهِ تَوْبَةً نَصُوحاً. (سوره تحريم آيه 8)

شماهائى كه ايمان آورده ايد بدرگاه خدا برويد و توبه اى كنيد كه پس از آن به عمل ناشايسته باز نگرديد.

675 - لَيْسَتِ التَّوْبَةُ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السَّيِّئاتِ حَتّى إِذا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ (سوره نساء آيه 18)

كسانى كه كار بد انجام مى دهد و توبه نمى كنند تا مرگ برسد توبه آنان فائده ندارد.

ص: 207

676 - إِنَّمَا التَّوْبَةُ عَلَى اللّهِ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السُّوءَ بِجَهالَةٍ. (سوره نساء آيه 17)

توبه مخصوص كسانى است كه كارهاى ناشايسته را از روى نادانى انجام داده باشند.

677 - أَ لَمْ يَعْلَمُوا أَنَّ اللّهَ هُوَ يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبادِهِ. (سوره توبه آيه 104)

مگر نمى دانند كه خدا توبه بندگان خود را مى پذيرد.

678 - هُوَ الَّذِي يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبادِهِ وَ يَعْفُوا عَنِ السَّيِّئاتِ. (سوره شورى آيه 25)

خدا كسى است كه توبه بندگانش را مى پذيرد و از گناهان چشم مى پوشد.

679 - إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا بَعْدَ إِيمانِهِمْ ثُمَّ ازْدادُوا كُفْراً لَنْ تُقْبَلَ تَوْبَتُهُمْ. (1) (آل عمران آيه 90)

كسانى كه مؤمن بوده اند و پس از آن كافر شده اند و در كفر زياده روى كرده اند توبه آنها پذيرفته نمى شود.

680 - قالَ السَّجادُ (علیه السلام): انَّما التَّوْبَةُ الْعَمَلُ ود.

ص: 208

الرٌّجُوعُ عَنْ الاَمَرِ وَ لَيْسَتْ التَّوْبَةُ بِاْلكَلامِ.

(كشف الغمه ج 2 ص 313)

امام سجاد (علیه السلام) فرمود: توبه كار شايسته و بازگشت از انحراف است، توبه زبانى نيست.

681 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): ابى اللّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِصاحِبِ اْلخُلْقِ السَّىء بَالتَّوْبَةِ. (اخلاق شبر ص 6)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: خدا توبه بد اخلاقتى را نمى پذيرد.

682 - قالَ عَلّىٌ (علیه السلام): وَ قيٖلَ لَهُ ما التّوُبَةُ النَّصُوحُ؟ فَقالَ (علیه السلام): نَدٌمٌ بِاْلقَلْبِ وَ اسْتِغْفارٌ بِالّلسان وَ اْلقَصْدُ عَلى انْ لا يَعوُدَ. (تحف العقول ص 149)

از امام على (علیه السلام) پرسيدند «توبه نصوح» چيست؟

امام (علیه السلام) فرمود: با قلب پشيمان شدن، با زبان استغار كردن و تصميم بر ترك گناه براى هميشه گرفتن.

683 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): اذا تابَ الْعَبْدُ تَوْبَةً نَصُوحاً احَبَّهُ اللّهُ فَسَتَرَ عِليِهِ. (جامع السعادات ج 3 ص 51)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: وقتى بنده خدا واقعا توبه كرد، خدا او را دوست دارد و گناهش را مى بخشد.

684 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): انَّ اللّهَ يُحِبٌّ الْعَبْدَ الْمُفَتّنُ التَّوابُ وَ مَنْ لَمْ يَكُنْ ذلِكَ مِنهُ كانَ افْضَلُ.

(اصول كافى ج 2 ص 435)

ص: 209

امام باقر (علیه السلام) فرمود: خدا بنده گناهكارى را كه توبه كرده دوست دارد و كسى را كه گناه نكرده تا توبه كند، بيشتر دوست دارد.

685 - قالَ الْباقَرُ (علیه السلام): الَتّائِبُ مِنَ الذَّنْبِ كَمَنْ لا ذَنْبَ لَهُ وَ الْمُقيٖمُ عَلَى الذَّنْبِ وَ هُوَ يَسْتَغْفِرُ مِنهُ كَالْمُسْتَهزِى. (اخلاق شبر ص 209)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: كسى كه از گناه توبه كند مانند كسى است كه گناه ندارد. و كسى گناه مى كند و استغفار هم مى كند مثل كسى است كه خدا را مسخره كرده است.

686 - قالَ الْحَسُنُ (علیه السلام): احَبٌ الْعِبادِ الى اللّهِ المُنيٖبُونَ وَ التَّوابُونَ. (جامع السعادات ج 3 ص 52)

امام حسن (علیه السلام) فرمود: بهترين بندگان در نظر خدا ناله زنندگان و توبه كنندگان هستند.

687 - قال الصَّادِقُ (علیه السلام): انَّ اللّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَفْرَحُ بِتَوْبَةٍ عَبْدِ الْمُؤمِنِ اذا تاب كَما يَفْرَحُ احَدُكُمُ بِضَّالَةٍ اذا وَجَدَها. (اصول كافى ج 2 ص 436)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: خداى عزيز از توبه بنده مؤمن همانطورى خوشحال مى شود كه كسى از پيدا شدن گمشده خود خوشحال مى گردد.

688 - قالَ الصَّادِقُ (علیه السلام): الْتُوْبَةُ حَبْلُ اللّهِ وَ مَدَدُ

ص: 210

عِنايَتِهِ وَ لابُدَّ لِلْعَبْدِ مِنْ مُداوَمَةِ التَّوْبَةِ عَلى كُلٌّ قِرّفَةٍ مِنْ الْعِبادِ لَهُمْ تَوْبَةٌ... وَ تَوْبَةُ الْخاصِ مِنَ الاْشتِغالِ بِغَيْرِ اللّهِ تَعالى وَ تَوْبَةُ الْعامِ مِنَ الذٌّنُوبِ.

(مصباح الشريعة ص 97)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: توبه ريسمانى است براى حركت بسوى خدا و كمك كار خداى متعال است و سزاوار است بنده در توبه مداومت داشته باشد در هر حال، هربنده (گرچه بالا هم باشد) بايد توبه كند... برخى بايد توبه كنند از اينكه چرا در لحظه يا لحظاتى از خدا غافل و به غير متوجه شده اند (بندگان خاص) و مردم عام بايد از گناهان خود توبه كنند.

689 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): التَّائِبُ حَبيٖبُ اللّهِ وَ التَّائِبُ كَمَنْ لا ذَنْبَ لَهُ.

(اخلاق شبر ص 208 و جامع السعادات ج 3 ص 51)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: توبه كار محبوب خداست، كسى كه از گناه توبه كند مثل كسى است كه گناه نكرده است.

690 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): ذُنوُبُ الْمُؤمِنِ اذا تابَ مِنها مَغفُورَة فَلْيَعْمَلْ الْمُؤمِنُ لِما يُسْتَاْنَفُ بَعْدَ التَّوْبَةِ وَ الْمَغْفِرَة. (جامع السعادات ج 3 ص 53)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: گناهان مؤمن وقتى توبه كرد بخشيده مى شود، بنابراين شخص مؤمن بايد براى بعد از توبه و بخشش

ص: 211

خدا اعمال خود را از نو آغاز كند.

691 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): لَيْسَ شَىءٌ احَبٌّ الى اللّه مِنْ مُؤمِنٍ تائِبٍ اوْ مُؤمِنَةٍ تائِبَة.

(عيون الاخبار ج 2 ص 29)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: هيچكس در نظر خدال از مرد مؤمن يا زن مؤمنى كه توبه كرده باشند محبوب تر نيست.

692 - قالَ النَّبىُ (صلی الله علیه و آله): ما مِنْ مُؤمنٍ يَرتَكِبُ ذَنْبًا الاّساءَهُ ذلِكَ وَ نَدِمَ عَليْهِ. (التوحيد ص 408)

پيامبر گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: مؤمن هرگاه گناهى را مرتكب گردد دلگير مى شود و پشيمان.

693 - عَنِ الصّادِقُ (علیه السلام): قالَ قَلْتُ ما الَّذىٖ يُثْبِتُ الاْيِمانَ فىٖ قَلْبِ الْعَبْدِ؟ قالَ: الذّىٖ يُثْبِتُهُ فيٖهِ الْوَرَعُ وَ الَّذىٖ يُخْرِجِهُ مِنْهُ الطَّمَعُ (سفينة البحار ج 2 ص 93)

از امام صادق (علیه السلام) ميپرسند چه چيز ايمانرا قوى و چه چيز ايمانرا ضعيف مى كند؟

حضرت فرمود: ورع ايمان را قوى و طمع ايمان را ضعيف مى سازد.

ص: 212

كند، از او پذيرفته نيست.

698 - وَ أَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَ رَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلامَ دِيناً. (سوره مائده آيه 3)

نعمت خود را (بوسيله تعيين رهبر الهى) بر شما به اتمام رسانيدم و دين اسلام را براى شما پسنديدم.

699 - وَ لا تُؤْمِنُوا إِلاّ لِمَنْ تَبِعَ دِينَكُمْ.

(سوره آل عمران آيه 73)

به كسى ايمان بياوريد كه از دين شما پيروى كند.

700 - يا أَهْلَ الْكِتابِ لا تَغْلُوا فِي دِينِكُمْ وَ لا تَقُولُوا عَلَى اللّهِ إِلاَّ الْحَقَّ. (سوره نساء آيه 171)

بگو: اى اهل كتاب در دين خود زياده روى نكنيد و به خدا غير از حق چيزى نسبت ندهيد.

701 - يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا الَّذِينَ اتَّخَذُوا دِينَكُمْ هُزُواً وَ لَعِباً... أَوْلِياءَ (سوره مائده آيه 57)

شما كه ايمان آورده ايد، كسانى را كه دين شما را به مسخره و بازى مى گيرند بر خود مسلط مگردانيد.

702 - وَ مَنْ يَرْتَدِدْ مِنْكُمْ عَنْ دِينِهِ فَيَمُتْ وَ هُوَ كافِرٌ فَأُولئِكَ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ... (سوره بقره آيه 217)

كسى كه در ميان شما مسلمانان باشد و از دين خود برگردد و با همان حال از دنيا برود كافر است و اعمالش سبك (و نابود)

ص: 214

خواهد شد.

703 - وَ إِنْ نَكَثُوا أَيْمانَهُمْ مِنْ بَعْدِ عَهْدِهِمْ وَ طَعَنُوا فِي دِينِكُمْ فَقاتِلُوا أَئِمَّةَ الْكُفْرِ (سوره توبه آيه 12)

اگر پيمان خود را پس از معاهده بستن شكستند و نقصى به دين شما بستند با رهبران كفر جنگ كنيد.

704 - إِنِ اسْتَنْصَرُوكُمْ فِي الدِّينِ فَعَلَيْكُمُ النَّصْرُ

(سوره انفال آيه 72)

اگر در دين خدا از شما يارى خواستند، آنگاه بر شماست كه يارى و كمك كنيد.

705 - وَ قاتِلُوهُمْ حَتّى لا تَكُونَ فِتْنَةٌ وَ يَكُونَ الدِّينُ كُلُّهُ لِلّهِ. (سوره انفال آيه 39)

با كفار بجنگيد تا آشوبى باقى نماند و دين مخصوص خدا گردد. (دين ديگرى غير خدا رشد نيابد).

706 - قالَ الرّضا (علیه السلام): لا ديٖنَ لِمَنْ لا وَرَع لَهُ وَ لا ايٖمانَ لِمَنْ لا تَقِيَّةَ لَهُ. (كشف الغمه ج 3 ص 314)

امام رضا (علیه السلام) فرمود: كسى كه تقوى ندارد دين ندارد و كسى كه تقيه(1) نكند ايمان نخواهد داشت.د.

ص: 215

707 - قالَ الْباقَرُ (علیه السلام): انَّ اللّهَ يُعْطِى الدٌّنْيا مَنْ يُحِبٌّ وَ يُبْغِضُ وَ لا يُعْطٖى ديٖنَه الاّ مَنْ يُحِبٌّ.

(تحف العقول ص 219)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: خدا دنيا را به دوست و دشمن خود مى دهد، اما دينش را فقط در اختيار دوستش مى گذارد.

708 - قالَ رَسُولُ اللّه (صلی الله علیه و آله): مُجالَسةُ اهْلِ الدّيٖنِ شَرَفُ الدٌّنْيا وَ الْآخِرَةِ. (خصال صدوق ج 1 ص 5)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: همنشينى با دينداران مايه اعتبار و سعادت دنيا و آخرت است.

709 - قالَ الْجَوادُ (علیه السلام):... وَ الدّيٖنُ عِلٌم وَ الْعْلمُ كَنْزٌ وَ الصٌّمتُ نوُرُ... (سير الائمه ج 4 ص 169)

امام جواد (علیه السلام) فرمود: دين (زمينه ساز) علم است، علم (الهى) گنج است و سكوت (بجا) نور.

710 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): التَقيّةُ مِنْ ديٖنىٖ وَ ديٖنِ آبائى وَ لا ديٖنَ لِمَنْ لا تَقِبةَ لَهُ... (نور الثقلين ج 4 ص 519)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: تقيه جزء وظايف دين من و پدرانم مى باشد، كسى كه تقيه نكند دين ندارد.

ص: 216

شمائى كه ايمان آورده ايد كافران را بر خود مسلط مگردانيد.

715 - يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا الَّذِينَ اتَّخَذُوا دِينَكُمْ هُزُواً.. أَوْلِياءَ. (سوره مائده آيه 57)

شمائى كه ايمان آورده ايد آنان را كه دين شما را به باد مسخره گرفته اند بر خود مسلط مگردانيد.

716 - يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ تَتَّقُوا اللّهَ يَجْعَلْ لَكُمْ فُرْقاناً. (سوره انفال آيه 29)

شمائى كه ايمان آورده ايد اگر تقوى را پيشه خود سازيد خدا به شما قدرت تشخيص مى دهد.

717 - إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ يَهْدِيهِمْ رَبُّهُمْ. (سوره يونس آيه 9)

كسانى كه ايمان بياورند و كار خوب انجام دهند، خدا آنان را هدايت مى كند.

718 - وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ لَنُكَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَيِّئاتِهِمْ. (سوره عنكبوت آيه 7)

كسانى كه ايمان آورده و كار خوب انجام دهند گناهانشان را كسر مى كنيم.

719 - وَ ما لَكُمْ لا تُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَ الرَّسُولُ يَدْعُوكُمْ لِتُؤْمِنُوا بِرَبِّكُمْ. (سوره حديد آيه 8)

چرا به خدا و رسول (صلی الله علیه و آله) كه شما را دعوت ميكنند به خدا

ص: 218

ايمان آوريد، عقيده پيدا نمى كنيد؟!

720 - فَمَنْ يَكْفُرْ بِالطّاغُوتِ وَ يُؤْمِنْ بِاللّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقى. (سوره بقره آيه 256)

كسى كه از طاغوت قطع رابطه كند و به خدا ايمان آورد به رابطه محكمى چنگ زده است.

721 - إِنّا جَعَلْنَا الشَّياطِينَ أَوْلِياءَ لِلَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ. (سوره اعراف آيه 27)

بر كسانيكه ايمان نياورده اند ما شياطين را مسلط ميگردانيم.

722 - قاتِلُوا الَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَ لا بِالْيَوْمِ

(سوره توبه آيه 29)

با كسانى كه به خدا و روز قيامت ايمان نياورده اند بجنگيد.

723 - قُلِ الْحَقُّ مِنْ رَبِّكُمْ فَمَنْ شاءَ فَلْيُؤْمِنْ وَ مَنْ شاءَ فَلْيَكْفُرْ. (سوره كهف آيه 29)

اى محمد (صلی الله علیه و آله) بگو حق از طريق پروردگار شماست، هركس مى خواهد مؤمن باشد و هركس ميخواهد كافر.

724 - وَ أَنَّ الَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ أَعْتَدْنا لَهُمْ عَذاباً أَلِيماً. (سوره اسراء آيه 10)

براى كسانى كه به خدا ايمان نياورده اند عذاب دردناكى در نظر گرفته ايم.

725 - إِنَّ الَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ زَيَّنّا لَهُمْ

ص: 219

أَعْمالَهُمْ فَهُمْ يَعْمَهُونَ. (سوره نمل آيه 4)

به كسانى كه به قيامت ايمان نياورده اند اعمال آنان را جلوه مى دهيم (كه غرور پيدا كنند) تا در گمراهى حيران بمانند.

726 - إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ إِذا ذُكِرَ اللّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَ إِذا تُلِيَتْ عَلَيْهِمْ آياتُهُ زادَتْهُمْ إِيماناً...

(سوره انفال آيه 2)

مؤمن حقيقى كسانى هستند كه وقتى نام خدا به ميان ميآيد قلبهاى آنان مى لرزد و آنگاه كه قرآن خوانده مى شود ايمان آنها اضافه مى گردد.

727 - قالَتِ الزَّهْرَاءُ (علیه السلام) فَفَرَضَ اللّهُ الاْيٖمانَ تَطْهيٖراً لَكُم مِنَّ الِشّرْكِ. (كشف الغمه ج 2 ص 109)

حضرت زهرا (علیه السلام) فرمود: خدا ايمان را براى تطهير شما از شرك در نظر گرفته است.

728 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): الْمُؤمِنُ اذا غَضِبَ لَمْ يُخْرِجْهُ غَضَبُهُ مِنْ حَقٍ. (كشف الغمه ج 2 ص 420)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: هنگامى كه مؤمن غضب مى كند، غضبش او را از مسير حق باز نمى دارد.

729 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): انَّ سُوءَ الْخُلْقِ لَيُفْسِدُ الاْيٖمانَ كَما يُفْسِدُ الْخِلٌّ الْعَسَلَ. (اخلاق شبر ص 6)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: بداخلاقى ايمان را همانطورى كه

ص: 220

سركه عسل را فاسد مى كند، معيوب مى سازد.

730 - قالَ الْعَسْكَرّىُ (علیه السلام): خَصْلَتانِ لَيْسُ فَوْقَهُما شَىء: الاْيٖمانُ بِاللّهِ وَ نَفَعِ الاِخْوانِ. (تحف العقول ص 363)

امام عسكرى (علیه السلام) فرمود: دو صفت است كه بالاتر از آن يافت نمى شود: ايمان به خدا و كمك به براداران دينى.

731 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): الْمُؤمِنُ اصْلَبُ مِنَ الْجَبَلِ.

(جامع السعادات ج 1 ص 236)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: مؤمن سخت تر از كوه است.

732 - قالَ الْحُسَيْنُ (علیه السلام): ايّاكَ وَ ما يَعْتَذِرُ مِنْهُ فَاِنَّ الْمُؤمِنَ لا يَسيٖىءُ وَ لا يَعتَذِرُ وَ الْمُنافِقُ كَلَّ يَوْمٍ يَسيىءْ وَ يَعتَذِرُ. (سير الائمه ج 3 ص 163)

امام حسين (علیه السلام) فرمود: از چيزى كه بعد مى خواهى از آن عذرخواهى كنى پرهيز كن. مؤمن نه بد مى كند و نه عذر ميخواهد و منافق همه روزه بد مى كند و عذر مى خواهد.

733 - قالَ الصادِقُ (علیه السلام): الاْيٖمانُ لا يِضْرٌّ مَعَهُ عَمَلٌ وَ كَذلِكَ الْكُفْرُ لا يَنفَعُ مَعَهُ عَمَلُ.

(نور الثقلين ج 2 ص 226)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: با وجود ايمان، عملى به آن لطمه نمى زند و با وجود كفر هيچ عملى سود ندارد.

734 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): يَجِبُ لِلمُؤمِنِ عِلى

ص: 221

الْمُؤمِنِ النَّصيٖحَةُ لَهُ فى الْمَشْهَدِ وَ الْمَغيٖبِ.

(اخلاق شبر ص 107)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: مؤمن بايد نسبت به برادر دينى نصيحت كند خواه حضور داشته باشد و يا غيبت كرده باشد.

735 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): انَّ اللّهَ تَعالى اعْطى الْمُؤمِنَ ثلاثَ خِصالٍ: الْعِزٌّ فىٖ الدٌّنْيا وَ اْلآخِرَةِ وَ اْلفَلَحُ فىٖ الدٌّنْيا وَ اْلآخِرَةِ وَ اْلَمهابِةُ فىٖ صُدوُرِ الظالِمينَ.

(جامع السعادات ج 1 ص 236)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: خدا سه اخلاق به مؤمن داده است، عزت دنيا و آخرت، رستگارى در دنيا و آخرت و ابهت در مغز ستمگران.

.

736 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): صَلوةَ الْمُؤمِنُ بِالّلْيلِ تَذْهَبُ بِما عَمِلَ مِنْ ذَنْبِ النَّهارِ (نور الثقلين ج 2 ص 401)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: نماز شبى كه مؤمن در شب ميخواند گناه روز او را برطرف مى گرداند.

737 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): مَثَلُ الْمُؤمِنِ عِندَ اللّهِ عَزَّ وَ جَلَّ كَمَثَلِ مَلَكٍ مُقَرَّبٍ وَ انَّ الْمُؤمِنَ مِنَ عِندَ اللّهِ اعْظَمُ مِنْ ذلِكَ. (عيون الاخبار ج 2 ص 29)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: مؤمن در نزد خداى عزيز مثل فرشته اى مقرب است. بلكه مؤمن عظمتش در نزد خدا بالاتر از

ص: 222

فرشته است.

738 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام):... وَ لَمْ يَتَخَلّصْ مِنْ آفاتِ نَفّسِهِ وَ شَهَواتِها وَ لَمْ يَدْخُلْ فىٖ كَنَفِ اللّهِ تَعالى وَ امانُ عِصَمِتِه لا يُصْلَحُ لِهُ اْلاَمْرُ بِاْلمَعْروُفِ وَ النّهْىَ عَنِ الْمُنْكَرِ لاِنَّهُ اذا لَمْ يَكُنْ بِهذِهِ الصَّفَةِ فَكُلّمَا اظْهَرَ امْراً يَكوُنُ حُجَّةً عَلَيْهِ وَ لا يَنْتَفِعُ النّاسُ بِهِ. (مصباح الشريعه ص 18)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: كسى كه از آفت هاى هواى نفس و شهوترانى آزاد نشده و شيطان را شكست نداده و در زير چتر خدا در نيامده نمى تواند امر بمعروف و نهى از منكر كند، زيرا كسى كه در امان و زير چتر خدا نيامده هرچه ميگويد بضرر اوست و مردم از آن سود نمى برند.

739 - قالَ الْعَسكْرِىٌّ (علیه السلام): ما اقبَحَ بَالمُؤمِنِ انْ تَكُونَ لَهُ رَغبةٌ تُذِلٌهُ. (تحف العقول ص 364)

امام عسگرى (علیه السلام) فرمود: چقدر براى مؤمن سرشكست است كه اسير و ذليل ميل خود گردد.

740 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): سَبابُ الْمُؤمِنِ فُسوُقٌ وَ قِتالُهُ كُفْرُوَا كْلُ لَحْمِهِ ما لِهِ كَحُرْمَةِ دَمِهِ. (جامع السعادات ج 1 ص 277)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: فحش دادن به مؤمن موجب فسق،

ص: 223

جنگ با او كفر و غيبت او معصيت و احترام مال او مثب احترام خون اوست.

741 - قالَ النَّبىُ (صلی الله علیه و آله): لَيْسَ شَىٌ احَبٌّ الى اللّهِ مِنْ مُؤمِنٍ تائِب اوٌ مُؤمِنَةٍ تائِبَةٍ (عيون الاخبار ج 2 ص 29)

پيامبر گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: چيزى در نظر خدا محبوب تر از مرد يا زن مؤمنى كه توبه كرده باشند نيست.

742 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): الْمُؤمِنُ كَالْجَبَلِ الرّاسِخِ لا يُحَرِكّهُ الْعَواصِفُ. (سفينة البحار ج 1 ص 35)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: مؤمن چون كوه استوار و پايدار است كه در برابر طوفانها هيچگونه حركتى كه نشانگر ضعف او باشد نشان نمى دهد(1).

743 - قالَ عَلِىٌ (علیه السلام): الزٌّهْدُ فىِ الدٌّنْيا قَصِرُ اْلاَمَل وَ شُكْرُ كُلِ نعْمَةٍ وَ الْوَرَع عَنْ كُلِ ما حَرَّمَ اللّهُ عَزَّ وَ جَلّ

(الحقائق ص 117 و اخلاق شبر ص 258 و فروع كافى ج 5 ص 71)

امام على (علیه السلام) فرمود: زهد در دنيا كوتاهى آرزو و شكرت)

ص: 224

تمام نعمتها و پرهيز از تمام حرامهاست.

744 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): مِنْ زَهِدَ فىٖ الدٌّنيا اثْبَتَ اللّهُ الْحِكْمَةَ فىٖ قَلبِهِ. (ثواب الاعمال ص 200)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: كسى كه در دنيا زهد را پيشه خود سازد خدا حكمت را در قلب او قرار دهد.

745 - سُئِلَ الصّادِقُ (علیه السلام): عَنْ الزّاهِدَ فىِ الدٌّنْيا؟ قالَ: الَذّى يُترُكُ حَلالُها مَخافَةَ حِسابِهِ وَ يَترُكُ حَرامُها مَخافَةَ حِسابِهِ وَ يَترُكُ حَرامُها مُخافَةَ عِقابه. (معانى الاخبار ص 287)

از امام صادق (علیه السلام) درباره زاهد سؤال كردند حضرت فرمود: كسى است كه حلال را براى ترس حسابش رها كند و حرام را بخاطر كيفر آن.

746 - قالَ عَلّىٌ (علیه السلام): يا نوُفَ طوُبى للِزّاهِديٖنَ فىٖ الدُنيا الرّاغِبيٖنُ فىِ اْلآخِرَةِ... (سفينة البحار ج 2 ص 568)

امام على (علیه السلام) فرمود: اى نوف(1) خوشا بحال زاهدان دنيا و علاقمندان به آخرت.

747 - قالَ الصّادَقُ (علیه السلام): الزٌّهْدُ مْفِتاحُ بابِ الْآخِرَةِ وَ الْبَرائَةُ مِنْ النّارِ وَ هُوَ كُكَ كُلّ شَىءٍ يَشْغُلُكَ عَنْ اللّهِ مِنْ غَيْرِ تَأسٌّفٍ على فَوْتِها... (الحقايق ص 117)ى.

ص: 225

امام صادق (علیه السلام) فرمود: زهد كليد در آخرت و فرار از آتش است. زهد پرهيز از تمام چيزهائى است كه از خدا تو را باز ميدارد و تأسف نمى خورى كه از كارهاى دنيائى بازماندى.

748 - قالَ عَلّىٌ (علیه السلام): الزُهْدُ فىٖ الدٌّنْيا قَصْرُ اْلاَمَلِ وُ شُكْرُ كُلّ نَعْمَةٍ وَ الْوَرَعُ عَمّا حَرَّمَ اللّهُ عَلَيْكَ.

(معانى الاخبار ص 251)

امام على (علیه السلام) فرمود: زهد در دنيا كوتاهى آرزو و شكر نعمتها و پرهيز از كارهاى حرام است.

749 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): لَيْسَ الزٌّهْدُ فىٖ الدٌّنْيا بِاضِاعِةِ الْمالِ وَ تِحْريٖمِ الْحَلالِ...

(حقائق ص 117 و معانى الاخبار ص 252)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: زهد نسبت به دنيا اين نيست كه مال را از بين ببرند و حلال را حرام بدانند.

ص: 226

ما به لقمان حكمت داديم: براى اينكه شكر خدا را بجاى آورد.

74 فَاذْكُرُونِي أَذْكُرْكُمْ وَ اشْكُرُوا لِي وَ لا تَكْفُرُونِ. (سوره بقره آيه 153)

بياد من باشيد من هم بياد شما خواهم بود. از من قدردانى كنيد و كافر نگرديد.

755 - لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ وَ لَئِنْ كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذابِي لَشَدِيدٌ. (سوره ابراهيم آيه 7)

اگر شكرگزارى كرديد از نعمت بيشترى برخوردار خواهيد بود و اگر كفر نعمت نموديد عذاب من شديد است.

756 - فَاتَّقُوا اللّهَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ.(1)

(سوره آل عمران آيه 123)

از خدا بترسيد شايد شكرگزارى كنيد.

757 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): كانَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله):

اذا وَرَدَ عَلَيْهِ امْرٌ يَسُرهَ قالَ الْحَمْدُ للّهِ عَلى هذِهِ النَعَمَةِ وَ اذا وَرَدَ عَليْهِ امُرٌ يَغتَمٌّ بِه قالَ الَحَمدُ للّهِ عَلى كُلّ حال. (الحقائق ص 151)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: وقتى موضوعى پيش مى آمد كهد.

ص: 228

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) را خوشحال مى كرد مى گفت: خداى را سپاس مى كنم بر اين نعمت و آنگاه كه موضوعى پيش مى آمد كه او را غمناك مى ساخت مى گفت: حمد مخصوص خدا در هر حال است.

758 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): ثَلاثٌ لا يَضُرَّ مَعَهُنَّ شَىْءٍ: الَدٌّعاءُ عَنْدَ الْكَرْبِ وَ الاْسْتَغفارُ عِندَ الذَّنْبِ وَ الشَّكْرُ عنْدَ النّعَمَةِ.

(جامع السعادات ج 3 ص 192 و اخلاق شبر ص 236)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: با وجود سه چيز است كه با وجود آن ضررى متوجه انسان نمى گردد: دعا به هنگام سختى، استغفار موقع گناه و شكر به هنگام نعمت.

759 - قالَ الْجَوادُ (علیه السلام): نِعْمَةُ لا تُشْكُرُ سَيّئَةٌ لا تُغفَرُ. (سير الائمه ج 4 ص 171)

امام جواد (علیه السلام) فرمود: نعمتى كه از آن شكرگذارى نشود گناهى است كه بخشيده نمى شود.

760 - قالَ الْعَسْكَرىُ (علیه السلام): لا يُعَرَفُ النّعْمَةُ الاّ الشّاكِرَ وَ لا يَشْكُرُ الاّ الْعارِفَ.

(سير الائمه ج 4 ص 190)

امام عسكرى (علیه السلام) فرمود: شاكر است كه نعمت را درك مى كند و عارف است كه از نعمت شكرگزارى مى كند.

761 - قالَ الرَّسُولُ (صلی الله علیه و آله): ما فَتَحَ اللّهُ عَلى عَبدِ

ص: 229

بابَ شُكْرٍ فَخَرُنَ عَنْهُ بابُ الزّيادَةِ (اصول كافى ج 2 ص 94)

رسول گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: خدائى كه راه شكر را باز كرده راه افزايش را نبسته است.

762 - قالَ الْحَسنُ (علیه السلام): الَّلؤُمُ انْ لا تَشْكُرَ النّعِمَةَ

(مجالس السنيه ج 2 ص 347)

امام حسن (علیه السلام) فرمود: از پستى است كه انسان از نعمت قدردانى نكند.

763 - قالَ عَلِىٌ (علیه السلام): شُكْرُ النّعِمَ يَزيٖدُ فىٖ الرّزْقِ

(نور الثقبين ج 2 ص 529)

امام على (علیه السلام) فرمود: شكر نعمت بر رزق مى افزايد.

764 - قالَ الصَّادِقُ (علیه السلام): شُكْرُ النّعَم اجْتِنابُ الْمَحارَمِ وَ تَمامُ الشٌكْرِ قَوْلُ الرَّجُلِ الَحَمْدُ للّهِ رَبّ الْعالَميٖنَ. (الحقائق ص 151 و اخلاق شبر ص 237)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: شكر نعمت پرهيز از كارهاى حرام است و شكر كامل اين است كه انسان بگويد: «الحمد اللّه رب العالمين»

765 - قالَ الْحَسَنُ (علیه السلام): لا فَتْحَ لِعَبدٍ بابَ شُكْرِ فَخزَنَ عَنْهُ بابَ الْمَزيٖدِ. (مجالس السنيه ج 2 ص 349)

امام حسن (علیه السلام) فرمود: خدا درب شكر را باز نكرده و راه افزايش را ببندد.

766 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): اسْرَعُ الذٌّنُوبِ عُقُوبَةً

ص: 230

كُفْرانُ النّعْمَةِ (سفينة البحار ج 1 ص 710)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: سريعترين كيفرها كيفر كفران نعمت است.

767 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام) فىٖ كُلّ نَفَسٍ مِنْ انْفاسِكَ شُكْرٌ لازِمٌ. (سفينة البحار ج 1 ص 710)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: در هر نفسى كه مى كشى بايد شكرى بجاى آورى.

768 - قالَ الرِضّا (علیه السلام): مَنْ لَمْ يَشْكُرِ الْمُنعِمَ مِنْ الْمَخلوقيٖنَ لَمْ يَشْكُرِ اللّهَ عَزَّ وَ جَلَّ (عيون الاخبار ج 2 ص 24)

امام رضا (علیه السلام) فرمود: كسى كه از خدمات بشر شكرگزارى نكند از خداى عزيز هم شكرگزارى نخواهد كرد.

769 - قالَ السَّجادُ (علیه السلام): انَّ اللّهَ تَعالى يُحِبٌّ كُلَّ قَلبٍ حَزينٍ وَ يُحِبٌّ كُلَّ عَبدٍ شَكُورٍ. (الحقائق ص 153)

امام سجاد (علیه السلام) فرمود: خداى عزيز تمام قلبهاى محزون و تمام بندگان شكرگزار را دوست دارد.

770 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): اذا انْعَمَ اللّهُ عَلَيكَ بِنِعْمَةٍ فَاَحْبَبْتَ بَقاءَها فَاَكثِرْ مِنَ الْحَمدِ وَ الشٌّكْرِ...

(مجالس السنيه ج 2 ص 504)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: آنگاه كه خدا نعمتى به تو داد و خواستى آن را حفظ كنى بايد حمد و شكر خدا را زياد انجام دهى.

ص: 231

771 - قالَ الباقِرُ (علیه السلام): لا يَنْقَطِعُ المَزيٖدُ مِنَ اللّهِ حَتّى يَنْقَطِعَ الشّكُرَ عَلى الْعِبادِ. (سفينة البحار ج 1 ص 711)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: زياد شدن نعمت خدا قطع نمى گردد مگر اينكه شكر بندگان خدا قطع گردد.

ص: 232

776 - فَلَوْ لا إِذْ جاءَهُمْ بَأْسُنا تَضَرَّعُوا وَ لكِنْ قَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَ زَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطانُ ما... (سوره انعام آيه 43)

چرا وقتى عذاب ما را ديدند زارى و توبه نكردند، قلب آنان سخت گرديده و آنچه را شيطان براى آنان جلوه مى دهد مى پذيرند و عمل مى كنند.

777 - وَ الَّذِينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ لا يَسْتَجِيبُونَ لَهُمْ بِشَيْءٍ. (سوره رعد آيه 14)

كسانى كه غير خدا را براى حاجت بخوانند ذره اى پاسخ نخواهند يافت.

778 - وَ مَنْ أَضَلُّ مِمَّنْ يَدْعُوا مِنْ دُونِ اللّهِ مَنْ لا يَسْتَجِيبُ لَهُ إِلى يَوْمِ الْقِيامَةِ(1) (سوره احقاف آيه 5)

چه كسى گمراهتر از آنانكه غير خدا را براى حاجات خود در نظر مى گيرند و تا روز قيامت هر چه بخوانند سودى نمى برند، وجود دارد؟!

779 - قُلْ يا عِبادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلى أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللّهِ إِنَّ اللّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ.(1) (سوره زمر آيه 53)

(اى رسول رحمت) به بندگانم كه (در عصيان) اسرافد.

ص: 234

بنفس خود كردند بگو هرگز از رحمت (نامنتهاى) خدا نااميد مباشيد، البته خدا همه گناهانرا (چون توبه كنيد) خواهد بخشيد كه او خدائى بسيار آمرزنده و مهربان است.

780 - قالَ النَّبِىُ (صلی الله علیه و آله): افْضَلُ الْعِبادَةِ الَدُّعاء.

(ارشاد القلوب ص 148)

پيامبر گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: بهترين عبادتها دعاء است.

781 - قالَ الْمَهْدىٖ (عج) اكْثِرُوا الدُّعاءَ بِتَعْجيٖلِ الْفَرَجِ فَاِنَّ ذلِكَ فَرَجَكُمْ. (كشف الغمه ج 3 ص 324)

امام مهدى (عج) فرمود: درخواست فرج (و ظهور مهدى - ع -) را زياد بنمائيد كه فرج (حضرت مهدى - عج -) فرج شماست.

782 -؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟ سلاحُ الْمُؤْمِنِ وَ عَمُودُ الدّيٖنِ؟؟؟؟؟؟؟؟ وَ الاَرْضَ.

(اصول كافى ج 2 ص 468)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: دعاء اسلحه مؤمن، ستون دين و نور آسمانها و زمين است.

783 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام):... ما مِنْ احَدٍ ابْغَضُ الى اللّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِمَّنْ يَسْتَكْبِرُ عَنْ عِبادَتِهِ وَ لا يَسْئَلُ ما عِنْدَهُ. (نور الثقلين ج 4 ص 529)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: هيچكس در نظر خداى عزيز منفورتر

ص: 235

از بنده اى كه نه خدا را عبادت ميكند و نه از خدا حاجت ميخواهد نيست.

784 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): اذا ارادَ احَدُكُمْ انْ يُسْتَجابَ لَهُ فَلْيَطْلُبْ كَسْبَهُ وَ لَيَخْرُجْ مِنْ مَظالِمِ النّاسِ وَ انَّ اللّهَ لا يَرْفَعُ الَيْهِ دُعاءُ عَبْدٍ وَ فىٖ بَطْنِهِ حَرامٌ اوْ عِنْدَهُ مَظْلَمَةٌ لاَحَدٍ مِنْ خَلْقِهِ. (سفينة البحار ج 1 ص 447)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: هر گاه خواستيد دعاى شما مستجاب شود دنبال كار خود كه مى رويد بايد حقوق مردم را بپردازيد، زيرا دعائى كه با غذاى حرام در شكم باشد بخدا نمى رسد و يا حاجتى كه بگردن صاحب حاجت حقوق ديگران باشد و نپردازد برآورده نمى شود.

785 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): الدُّعاءُ مُخُّ الْعِبادَةِ.

(ارشاد القلوب ص 148)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: دعاء مغز عبادت است.

786 - قالَ عَلّىٌ (علیه السلام): لِلدُّعاءِ شُرُوطٌ ارْبَعَة: احْضارُ النِيُّةِ، اخْلاصُ السَّريٖرَةِ، مَعْرِفَةُ الْمَسْئوُلِ، الاِنْصافُ فىِ الْمَسْأَلَةِ. (ارشاد القلوب ص 149)

امام على (علیه السلام) فرمود: دعاء چهار شرط دارد: حضور قلب، پاك ساختن نيت، شناختن طرفى كه از او درخواست مى كنيم و انصاف داشتن در سؤال.

787 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): الدُّعاءُ كَهْفُ الاِجابَةِ

ص: 236

كَما انَّ السَّحابَ كَهْفُ الْمَطَرِ. (اصول كافى ج 2 ص 471)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: دعاء پناهگاه اجابت است. همانطورى كه ابر هم پشتوانه باران است.

788 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): لا يَزالُ الْمُؤْمِنُ بِخَيْرٍ وَ رَجاءٍ، رَحْمَةً مِنَ اللّهِ عَزَّ وَ جَلَّ ما لَمْ يَسْتَعْجِلْ فَيَقْنُطْ وَ يَتْرُكُ الدُّعاءَ... (نور الثقلين ج 4 ص 531)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: مؤمن در آسايش، اميد و لطف خداى عزيز است تا زمانيكه در حاجت خود عجله نكند زيرا وقتى عجله كرد (و صلاح او نبوده و روا نگرديده است) نااميد مى شود و دعاء را رها مى كند.

789 - قالَ رَسوُلُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): خَيْرُ الْعِبادَةِ اخْفاها وَ قالَ خَيْرُ الذّكْرِ الْخَفّىُ وَ قال: دُعاءُ السّرِ يَزيٖدُ عَلى الْجَهْرِ سَبْعيٖنَ ضُعْفاً. (ارشاد القلوب ص 154)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: بهترين عبادتها پنهان ترين آنهاست، بهترين ذكرها، ذكر مخفى است. دعاى پنهانى هفتاد برابر از دعاى علنى اجر دارد و به برآورده شدن حاجت نزديكتر است.

790 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): ايَّاكُمْ انْ يَسْئَلَ احَدٌ مِنْكُمْ رَبَّهُ شَيْئاً مِنْ حَوائِجِ الدُّنْيا وَ الآخِرَةِ حَتّى يَبْدَءَ بِالثَّناءِ عَلى اللّهِ تَعالى... (سفينة البحار ج 1 ص 446)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: قبل از اينكه مى خواهيد از خدا

ص: 237

چيزى از خواسته هاى دنيا و آخرت را بخواهيد به ستايش از خدا بپردازيد و با حمد خدا حاجت را آغاز كنيد.

791 - قالَ عَلّىٌ (علیه السلام): احَبُّ الاَعْمالَ الى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فىٖ الاَرْضِ الدُّعاء.... (اصول كافى جلد 2 ص 468)

امام على (علیه السلام) فرمود: بهترين اعمال در نزد خداى عزيز در روى زمين دعا كردن است.

792 - قالَ الرّضا (علیه السلام) قالَ رَسوُلُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله) دُعاءُ اطْفالِ امَّتىٖ مُسْتَجابٌ ما لَمْ يُقارِ فوُا الذُنوُبَ.

(سفينة البحار ج 1 ص 448)

امام رضا (علیه السلام) فرمود: از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نقل شده است دعاى كوچكان امت من تا زمانى كه به گناه آلوده نشده اند پذيرفته است.

793 - قالَ الرّضا (علیه السلام): عَلَيْكُمْ بِالدُّعاءِ فَاِنَّ الدُّعاءَ الَطَّلَبُ الى اللّهِ عَزَّ وَ جَلَّ يَرُدُّ الْبَلاءَ...

(تفسير الميزان ج 2 ص 40)

امام رضا (علیه السلام) فرمود: حتما دعا كنيد، زيرا دعا و درخواست از خداى عزيز بلا را برطرف مى گرداند.

794 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): انَّ اللّهَ اذا ارادَ انْ يَسْتَجيٖبُ لِعَبْدٍ اذِنَ لَهُ فىٖ الدُّعاءِ. (تفسير الميزان ج 2 ص 41)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: آنگاه كه خدا تصميم گرفت

ص: 238

حاجت بنده خود را برآورد، حال دعا به او مى دهد.

795 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): مَنْ فَتَحَ مِنْكُم بابَ الدُّعاءِ فُتِحَتْ لَهُ ابْوابَ الرَّحْمَةِ. (تفسير الميزان ج 2 ص 41)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسى كه راه دعاء را بر خود باز كرد درب هاى رحمت بر او گشوده مى شود.

796 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): انَّ اللّهَ لا يَسْتَجيٖبُ الدَّعاءُ مِنْ قَلْبٍ لاوٍ. (مصباح الشريعه ص 133)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: خداوند دعاء را از قلب كج نمى پذيرد.

797 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): اذا ارادَ احَدُكُمْ انْ لا يَسْأَلَ رَبَّهُ الاّ اعْطاهُ فَلْيَيْأَسْ مِنْ النّاسِ كُلّهُمْ وَ لا يَكُنْ الاّ مِنْ عِنْدِ اللّهِ عَزَّ وَ جَلَّ. (مصباح الشريعة ص 134)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: وقتى يكى از شماها مى خواهد دعاى او حتما به اجابت برسد بايد از تمام مردم مأيوس گردد و بداند اجابت فقط بدست خداى عزيز است.

ص: 239

جز از خدا از ديگران پنهان است منتظر باشيد كه من نيز جزء منتظرانم با شما.

801 - أُولئِكَ حِزْبُ اللّهِ أَلا إِنَّ حِزْبَ اللّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ. (سوره مجادله آيه 22)

آنانند جزء حزب خدا (كسانيكه منتظر باشند) آگاه باشيد كه پيروان حزب خداوند متعال رستگارند.

802 - قالَ عَلِىُّ (علیه السلام): انْتَظِرُوا الْفَرَجَ وَ لا تَيْأَسُوا مِنْ روُحِ اللّهِ فَاِنَّ احَبَّ الاَعْمالِ الى اللّهِ عَزَّ وَ جَلَّ انْتِظارُ الْفَرَجِ. (بحار ج 52 ص 123 و ج 2 ص 145 مكيال المكارم)

امام على (علیه السلام) فرمود: منتظر فرج آل محمد (صلی الله علیه و آله) و ظهور حضرت مهدى (عج) باشيد، از رحمت خدا مأيوس نباشيد، زيرا بهترين اعمال در نظر خدا انتظار فرج است.

803 - قالَ الرّضا (علیه السلام): ما احْسَنَ الصَّبْرُ وَ انْتِظارُ الْفَرَجِ. (نور الثقلين ج 2 ص 44)

امام رضا (علیه السلام) فرمود: صبر و انتظار فرج چقدر نيكو و جالب است.

804 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): مَنْ سَرَّهُ انْ يَكُونَ مِنْ اصْحابِ الْقائِمِ فَلْيَنْتَظَرْ وَ لَيَعْمَلْ بِالْوَرَعِ وَ مَحاسِنِ الاَخْلاقِ. (مكيال المكارم ج 2 ص 305)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: كسى كه دوست دارد از ياران

ص: 241

حضرت قائم (عج) باشد بايد در انتظار فرج باشد و پرهيزكارى و كارهاى خوب را پيشۀ خود سازد.

805 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): مِنْ ديٖنِ الاَئِمَةِ الْوَرَعُ وَ الْعِفَّةُ وَ الصّلاحُ الى قَوْلِهِ وَ انْتِظارُ الْفَرَجِ بِالصَّبْرِ

(منتخب الاثر ج 1 ص 498)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: از وظائف رهبران، پرهيزكارى، عفت و شايستگى است تا آنجا كه فرمود و با صبر، انتظار فرج را كشيدن.

806 - قالَ رَسوُلُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): انْتِظارُ الْفَرَجِ بِالصَّبْرِ عِبادَةٌ. (اثنى عشريه ص 3)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: با صبر انتظار فرج را كشيدن عبادت است.

807 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): افْضَلُ عِبادَةِ الْمُؤْمِنِ انْتِظارُ الْفَرَجِ. (مكيال المكارم ج 2 ص 145)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: بهترين عبادت مؤمن انتظار فرج است.

808 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): مَنْ ماتَ مِنْكُمْ عَلى هذا الاَمْرِ مُنْتَظِرٌ كانَ كَمَنْ كانَ فىٖ فُسْطاطِ الْقائِمِ.

(الاكمال الدين ج 2 ص 645 و مكيال المكارم ج 2 ص 141)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: كسى كه از شماها بميرد و در انتظار

ص: 242

فرج باشد مثل كسى است كه در خيمه حضرت مهدى (عج) باشد.

809 - قالَ رَسوُلُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): افْضَلُ اعْمالِ امَتّىٖ انْتِظارُ فَرَجِ اللّهِ. (عيون الاخبار ج 2 ص 36)

رسول عزيز (صلی الله علیه و آله) فرمود: بهترين اعمال پيروان من، انتظار فرج و پيروزى دين خداست.

810 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): ما ضَرَّ مَنْ ماتَ مُنْتَظِرًا لاَمْرِنا الاّ يَمُوتُ فىٖ وَسَطِ فُسْطاطِ الْمَهْدىٖ (عج) وَ عَسْكَرِهِ. (منتخب الاثر ص 498)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: كسى كه در انتظار پيروزى ما آل محمد (صلی الله علیه و آله) از دنيا برود ضرر نمى كند، در وسط خيمه حضرت مهدى (عج) و لشكر آن حضرت از دنيا رفته است.

811 - قالَ السَّجادُ (علیه السلام): انْتِظارُ الْفَرَجِ مِنْ افْضَلِ الْعَمَل. (مكيال المكارم ص 142)

امام سجاد (علیه السلام) فرمود: انتظار فرج از بهترين كارهاست.

812 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): افْضَلُ اعْمالِ امَّتىٖ انْتِظارُ فَرَجٍ مِنْ اللّهِ عَزَّ وَ جَلَّ. (منتخب الاثر ص 496)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: بهترين اعمال امت من انتظار پيروزى و فرج از طرف خداى عزيز است.

813 - قالَ عَلّىٌ (علیه السلام): الْمُنْتَظَرُ لاَمْرِنا كَالْمُتَشَّحِطِ

ص: 243

بِدَمِهِ فىٖ سَبيٖلِ اللّهِ.

(بحار ج 52 ص 123 و مكيال المكارم ج 2 ص 145)

امام على (علیه السلام) فرمود: كسى كه در انتظار پيروزى ما باشد مثل كسى است كه در راه خدا در خون خود غوطه ور گردد.

814 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): انَّ الْمَيّتَ مِنْكُمْ عَلى هذا الاَمْرِ بِمَنْزِلَةِ الْمُضارِبِ بِسَيْفِهِ فىٖ سَبيٖلِ اللّهِ.

(بحار الانوار ج 52 ص 126)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: كسانى كه در انتظار حضرت مهدى (عج) باشند و بميرند چون كسانى هستند كه با شمشير در راه خدا ستيز كرده اند.

ص: 244

هستند.

818 - اتَّخَذُوا أَيْمانَهُمْ جُنَّةً فَصَدُّوا عَنْ سَبِيلِ اللّهِ.

(سوره منافقون آيه 2)

قسم هايشان را سپر ميگيرند كه راه خدا را بروى خلق ببندند.

819 - هُمُ الَّذِينَ يَقُولُونَ لا تُنْفِقُوا عَلى مَنْ عِنْدَ رَسُولِ اللّهِ حَتّى يَنْفَضُّوا. (سوره منافقون آيه 7)

منافقون كسانى هستند كه امر مى كردند به اطرافيان پيامبر انفاق نكنيد تا شكسته و كم قدرت گردند.

820 - وَعَدَ اللّهُ الْمُنافِقِينَ وَ الْمُنافِقاتِ وَ الْكُفّارَ نارَ جَهَنَّمَ. (سوره توبه آيه 68)

خدا به منافقين مرد و زن و كافران آتش جهنم را وعده داده است.

821 - وَ يُعَذِّبَ الْمُنافِقِينَ وَ الْمُنافِقاتِ...

(سوره فتح آيه 6)

خدا بايد مرد و زن منافق را عذاب كند.

822 - بَشِّرِ الْمُنافِقِينَ بِأَنَّ لَهُمْ عَذاباً أَلِيماً.

(سوره نساء آيه 138)

به منافقان بشارت بده كه عذابى دردناك در انتظار آنهاست.

823 - إِنَّ الْمُنافِقِينَ فِي الدَّرْكِ الْأَسْفَلِ مِنَ النّارِ

(سوره نساء آيه 145)

ص: 246

منافقان در قعر جهنم و آتش هستند.

824 - نَسُوا اللّهَ فَنَسِيَهُمْ إِنَّ الْمُنافِقِينَ هُمُ الْفاسِقُونَ.

(سوره توبه آيه 67)

منافقان خدا را فراموش كرده منافقين همان گناهكارانى هستند كه به علنى گناه مى كنند.

825 - يا أَيُّهَا النَّبِيُّ جاهِدِ الْكُفّارَ وَ الْمُنافِقِينَ وَ اغْلُظْ عَلَيْهِمْ. (سوره توبه آيه 73)

اى پيامبر (صلی الله علیه و آله) با كافران و منافقين مبارزه كن و بر آنها سخت بگير.

826 - مُذَبْذَبِينَ بَيْنَ ذلِكَ لا إِلى هؤُلاءِ وَ لا إِلى هؤُلاءِ وَ مَنْ يُضْلِلِ اللّهُ فَلَنْ تَجِدَ لَهُ سَبِيلاً

(سوره نساء آيه 143)

دودل و مرددند نه بطرف مؤمنان مى روند (و مؤمن ميشوند) نه بطرف كافران، بر كسى كه گمراه شده پيروز نمى گردى.

827 - فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ فَزادَهُمُ اللّهُ مَرَضاً وَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ بِما كانُوا يَكْذِبُونَ. (سوره بقره آيه 10)

در قلوب منافقين مرض وجود دارد پس خداى متعال (بوسيله رشد دين كه برخلاف خواسته آنهاست) مرض ايشانرا افزايش مى دهد و در آخرت عذاب دردناكى را بخاطر دروغگوئيشان به آنان مى دهد.

ص: 247

828 - وَ إِذا لَقُوا الَّذِينَ آمَنُوا قالُوا آمَنّا وَ إِذا خَلَوْا إِلى شَياطِينِهِمْ قالُوا إِنّا مَعَكُمْ إِنَّما نَحْنُ مُسْتَهْزِؤُنَ. (سوره بقره آيه 14)

آنگاه كه با مؤمنين مواجه مى شوند گويند ما با شما هستيم ولى زمانيكه با شيطانهايشان (منافقين) برخورد دارند گويند ما با شما هستيم و مؤمنين را مسخره مى كنيم.

829 - يَوْمَ يَقُولُ الْمُنافِقُونَ وَ الْمُنافِقاتُ لِلَّذِينَ آمَنُوا انْظُرُونا نَقْتَبِسْ مِنْ نُورِكُمْ قِيلَ ارْجِعُوا وَراءَكُمْ فَالْتَمِسُوا نُوراً فَضُرِبَ بَيْنَهُمْ بِسُورٍ لَهُ بابٌ باطِنُهُ فِيهِ الرَّحْمَةُ وَ ظاهِرُهُ مِنْ قِبَلِهِ الْعَذابُ.

(سوره حديد آيه 13)

در قيامت منافقين به مؤمنان ميگويند فرصت دهيد و با شتاب نرويد تا ما (در اين ظلمت) از نورتان بهره برگيريم.

مؤمنان مى گويند: برگرديد به دنيا و مثل ما نور برگيريد، در اين گفتگو حصارى بين آنها كشيده مى شود كه ظاهر آن دوزخ و باطن و درون آن بهشت است.

830 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): مَنْ لَقى الْمُسْلِميٖنَ بِوَجْهَيْنِ وَ لِسانَيْنِ جاءَ يَوْمَ الْقِيامَةِ وَ لَهُ لِسانانَ مِنْ نارِ

(ارشاد القلوب ص 178 و عقاب الاعمال ص 319 و خصال صدوق ج 1 ص 38)

ص: 248

امام صادق (علیه السلام) فرمود: كسى كه با مسلمانان دورو و دوزبان باشد روز قيامت با دو زبان از آتش وارد صحراى محشر مى شود.

831 - قالَ الْحُسَيْنُ (علیه السلام): ايَّاكَ وَ ما تَعْتَذِرُ مِنْهُ فَاِنَّ الْمُؤْمِنَ لا يَسٖىُء وَ لا يَعْتَذِرُ وَ الْمُنافِقُ كُلُّ يَوْمٍ يَسٖىُء وَ يَعْتَذِرُ. (تحق العقول ص 179)

امام حسين (علیه السلام) فرمود: از كارى كه بعد از آن عذرخواهى كنى بپرهيز، زيرا مؤمن نه اشتباه مى كند و نه عذر مى خواهد و منافق هر روز كار بد مى كند و عذر مى خواهد.

832 - قالَ رَسوُلُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): مَنْ كانَ لَهُ وَجْهاِن فىٖ الدُّنْيا كانَ لَهُ لُسانان مِنْ نارٍ يَوْمَ الْقِيامَةِ.

(جامع السعادات ج 2 ص 319)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسى كه در دنيا دو چهره باشد روز قيامت 2 زبان از آتش خواهد داشت.

833 - قالَ رَسُولِ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): لِلْمُنافِقِ ثَلاثُ عَلاماتٍ: اذا حَدَثَ كَذِبَ وَ اذا وَعَدَ خَلَفَ وَ اذا ائْتَمَنَ خانَ (نور الثقلين ج 2 ص 246)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: منافق سه علامت دارد: وقتى حرف مى زند دروغ مى گويد، وقتى وعده داد تخلف مى كند و آنگاه كه امانتى پيش او قرار گرفت خيانت مى كند.

ص: 249

834 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): ارْبَعُ عَلاماتٍ لِلنّفاقِ: قَساوَةُ الْقَلْبِ وَ جُمُودُ الْعَيْنِ وَ الاِصْرارُ عَلى الذَّنْب وَ الْحِرْصُ عَلى الدُّنْيا (سفينة البحار ج 2 ص 605)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: نفاق 4 علامت دارد، قساوت قلب، خشكى چشم، تكرار گناه و حرص به دنيا داشتن.

835 - قالَ عَلِىُّ (علیه السلام): لَوْ عَلِمَ النّاسُ انَّهُ مُنافِقٌ كاذِبٌ لَمْ يَقْبَلُوا مِنْهُ وَ لَمْ يُصَدّقُوا قَوْلَهُ.

(نهج البلاغه خطبه 210)

امام على (علیه السلام) فرمود: اگر بدانند كه كسى منافق و دروغگو است حرف او را قبول نمى كنند و گفته اش را نمى پذيرند.

836 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): بِئْسَ الْعَبْدُ عَبْداً يَكُونُ ذا وَجْهَيْنِ وَ ذا لِسانَيْنِ يَطْوىٖ اخاهُ شاهِداً وَ يَأْكُلُهُ غائِباً. انْ اعْطِىَ حَسَدَهُ وَ انْ ابْتُلِىَ خَذَلَهُ. (ارشاد القلوب ص 178 و عقاب الاعمال ص 319 و معانى الاخبار ص 185)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: دو چهره ها و دوزبانه ها افراد بدى هستند: در حضور انسان از او تعريف مى كنند و پشت سرش از او غيبت مى نمايند. اگر به آنها كمك شود حسادت مى ورزند و اگر گرفتار شد او را ترك مى كنند.

837 - قالَ عَلِىُّ (علیه السلام): انَّ الْمُنافِقيٖنَ كانُوا يَذْكُرُونَ اللّهَ عَلانِيَةً وَ لا يَذْكُرُونَهَ فىِ السّر. (نور الثقلين ج 4 ص 73)

ص: 250

امام على (علیه السلام) فرمود: منافقين با خدا در حضور مردم حرف مى زنند اما در پنهانى بيادش نيستند.

838 - قالَ رَسوُلُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): انّى لا اخافُ عَلى امَّتىٖ مُؤْمِناً وَ لا مُشْرِكاً. امَّا الْمُؤْمِنُ فَيَمْنَعُهُ اللّهُ بِايٖمانِهِ وَ امَّا الُْمُشْرِكُ فَيُخْزيٖهِ اللّهُ بِشِرْكِهِ وَ لكِنّىٖ اخافُ عَلَيْكُمْ كَلَّ مُنافِقٍ عالِمِ الّلِسان. يَقُولُ ما تَعْرِفُونَ وَ يَفْعُل ما تُنْكِرُونَ. (سفينة البحار ج 2 ص 606)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: من براى امت خود نه از مؤمن مى ترسم و نه از مشرك زيرا مؤمن بر اثر ايمانى كه دارد كارى به كار برادر دينى ندارد مشرك را هم خدا بخاطر شركش سرنگون مى سازد. من براى شما فقط از منافق ها مى ترسم. منافقى كه آگاه است. با زبان مطلبى را ميگويد كه شما مى دانيد و عمل مى كند آنچه را شما منكر آن هستيد.

839 - قالَ عَلِىُّ () ع:... وَ لكِنّىٖ اخافُ عَلَيْكُمْ كُلَّ مُنافِقِ الْجَنانِ، عالِمُ الّلِسانِ. (نهج البلاغه نامه ى 28)

امام على (علیه السلام) فرمود: من براى شما از منافقان قلبى كه به زبان شما آگاهند وحشت دارم.

840 - قالَ عَلِىُّ (علیه السلام): اوُصيٖكُمْ بِتَقْوى اللّهِ وَ احَذَّرِكُمْ اهْلَ النّفاقِ فَاِنَّهُم الضّالوُنَ الْمُضِلّوُنَ.

(سفينة البحار ج 2 ص 606)

ص: 251

امام على (علیه السلام) فرمود: شما را به پرهيزكارى سفارش مى كنم و پرهيز مى دهم از منافقين، زيرا اينان گمراه شده و گمراه كننده اند.

841 - قالَ عَلِىُّ (علیه السلام): الْمُنافِقُ ابْنُ كافِرٍ.

(نهج البلاغه خطبه 19)

امام على (علیه السلام) فرمود: (دربارۀ اشعث) منافقى كه فرزند كافرى.

ص: 252

خدا شرك به خود را نمى بخشد و براى هر كس بخواهد پائين تر از آن را مى بخشد، كسى كه براى خدا شريك قائل شود در گمراهى عميق فرورفته است.

846 - أَمِ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِهِ آلِهَةً قُلْ هاتُوا بُرْهانَكُمْ. (سوره انبياء آيه 24)

آيا غير از خدا را براى رهبرى مى پذيرند؟ بگو دليل خود را بياوريد.

847 - لَوْ كانَ فِيهِما آلِهَةٌ إِلاَّ اللّهُ لَفَسَدَتا.

(سوره انبياء آيه 22)

اگر در ميان آسمان و زمين خداى ديگرى وجود داشته باشد (بر اثر اختلاف ميان دو خدا) زمين و آسمان فاسد مى گردد.

848 - وَ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِهِ آلِهَةً لا يَخْلُقُونَ شَيْئاً وَ هُمْ يُخْلَقُونَ وَ لا يَمْلِكُونَ لِأَنْفُسِهِمْ ضَرًّا وَ لا نَفْعاً وَ لا يَمْلِكُونَ مَوْتاً وَ لا حَياةً وَ لا نُشُوراً.

(سوره فرقان آيه 3)

براى خود غير از خدا، معبودان ديگرى كه هيچ چيزى خلق نكرده و خودشان هم مخلوق هستند، نفع و ضررى را براى خود ندارند، نه مرگ و نه زندگى و نه بعث قيامت را در كنترل خود دارند، براى عبادت گزيده اند.

849 - مَثَلُ الَّذِينَ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِ اللّهِ أَوْلِياءَ كَمَثَلِ الْعَنْكَبُوتِ اتَّخَذَتْ بَيْتاً وَ إِنَّ أَوْهَنَ الْبُيُوتِ لَبَيْتُ الْعَنْكَبُوتِ. (سوره عنكبوت آيه 41)

849 - مَثَلُ الَّذِينَ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِ اللّهِ أَوْلِياءَ كَمَثَلِ الْعَنْكَبُوتِ اتَّخَذَتْ بَيْتاً وَ إِنَّ أَوْهَنَ الْبُيُوتِ لَبَيْتُ الْعَنْكَبُوتِ. (سوره عنكبوت آيه 41)

نمونه كسانى كه خدا را رها كرده تكيه گاههاى ديگرى در نظر گرفته اند، عنكبوت است كه براى خود خانه مى سازد و پست ترين خانه ها لانه عنكبوت است.

850 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): انَّ الشّرْكَ اخْفى مِنْ دَبيٖبِ النَمْلِ. (معانى الاخبار ص 379)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: شرك به خدا پنهان تر از جاى پاى مورچه است.

851 - قالَ الرّضا (علیه السلام): انَّ اللّهَ تَعالى يُحاسِبُ كَلَّ خَلْقٍ الاّ مَنْ اشْرَكَ بِاللّهِ فَاِنَّهُ لا يُحاسَبُ وَ يُؤْمَرُ بِهِ الى النّارِ. (نور الثقلين ج 4 ص 497)

امام رضا (علیه السلام) فرمود: خداى تعالى تمام مردم را در قيامت محاسبه مى كند مگر مشرك را كه او را حساب نمى كند و دستور مى دهد كه به آتش جهنم افكنده شود.

852 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): الْفَرَحُ وَ الْمَرَحُ وَ الْخُيَلاءُ كُلُّ ذلِكَ فىِ الشّرْكِ وَ الْعَمَلُ فىٖ الاَرْضِ بِالْمَعْصِيَةِ.

(نور الثقلين ج 4 ص 536)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: خودپسندى، خودخواهى، فخرفروشى همه در رديف شرك و گناهى است كه در روى زمين انجام ميگيرد.

ص: 254

853 - قالَ السَّجادُ (علیه السلام): اعْلَمُوا عِبادَ اللّهِ انَّ اهْلَ الشّرْكِ لا تُنْصَبُ لَهُمُ الْمَوازيٖنُ... وَ انمَّا يُحْشَروُن الى جَهَنَّمَ زُمَراً وَ انَّما نُصِبَ الْمَوازيِنُ و... لاَهْلِ الاِسْلامِ.

(نور الثقلين ج 4 ص 507)

امام سجاد (علیه السلام) فرمود: بندگان خدا توجه داشته باشيد كه خدا براى شرك ميزان سنجش نصب نمى كند بلكه مشركين دسته دسته به جهنم ريخته مى شوند ميزان و سنجش عمل... براى مسلمانان است.

ص: 255

آتش جهنم را بخاطر كارهاى ناشايسته اى كه انجام داده بچشيد.

859 - وَ مَنْ يَكْسِبْ إِثْماً فَإِنَّما يَكْسِبُهُ عَلى نَفْسِهِ.

(سوره نساء آيه 111)

كسى كه گناهى انجام دهد، عمل او بضررش خواهد بود.

860 - وَ تُكَلِّمُنا أَيْدِيهِمْ وَ تَشْهَدُ أَرْجُلُهُمْ بِما كانُوا يَكْسِبُونَ. (سوره يس آيه 65)

روز قيامت دست و پاى گناهكاران را به سخن درآوريم و گواهى مى دهند چه گناهى انجام داده اند.

861 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): مَنْ رَضِىَ بِالْيَسيٖرِ مِنْ الْحَلالِ خَفَّتْ مَؤْونَتُهُ وَ زَكَتْ مَكْتَسَبُهُ وَ خَرَجَ مِنْ حَدّ الْعَجْزِ (تحف العقول ص 278)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: كسى كه به حلال كم قانع باشد، خرجش كم و محصول كارش جالب خواهد بود و از مرز ناتوانى هم خارج مى گردد.

862 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): الْعِبادَةُ سَبْعُونَ جُزْءاً افْضَلُها طَلَبُ الْحَلالِ. (جامع السعادات ج 2 ص 14)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: عبادت خدا هفتاد جزء دارد بهترين عبادت كار براى بدست آوردن حلال است.

863 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام):... مَنْ حَسُنَ بِرُّهُ بِاَهْلِ بَيْتِهِ

ص: 257

مُدَّ لَهُ فىٖ عُمْرِهِ. (اصول كافى ج 2 ص 105)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: كسى كه به خانواده خود محبت كند عمر خود را طولانى مى سازد.

864 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): مَنْ لَمْ يُبالِ مِنْ ايْنَ اكْتَسَبَ الْمالُ لَمْ يُبالِ اللّهَ مِنْ ايْنَ ادْخَلَهُ النّارَ.

(عدة الداعى ص 73)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسى كه غمى نداشته باشد از چه راهى مال به چنگ آورد خدا هم براى راه و زمان انداختن او در آتش جهنم غمى نخواهد داشت.

865 - قالَ عَلِىُّ (علیه السلام): شَرُّ الاِخْوانِ مَنْ تُكُلِفَّ لَهُ.

(حكمت نهج البلاغه ص 479)

امام على (علیه السلام) فرمود: بدترين برادران برادرى است كه براى او بزحمت بيفتى.

866 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): الْكادُّ عَلى عَيالِهِ كَالْمُجاهِدِ فىٖ سَبيٖلِ اللّهِ. (جامع السعادات ج 2 ص 15)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: كسى كه براى تأمين مخارج خانواده اش زحمت بكشد مثل كسى است كه در راه خدا جهاد كرده است.

867 - قالَ عَلّىٌ (علیه السلام): انَّ اعْظَمَ الْحَسَراتِ يَوْمَ الْقِيامَةِ حَسْرَةُ رَجُلٍ كَسَبَ مالاً فىٖ غَيْرِ طاعَةِ اللّهِ...

(حكمت 429 نهج البلاغه)

ص: 258

امام على (علیه السلام) فرمود: بزرگترين حسرت ها در روز قيامت افسوس كسى است كه از راهى غير شرعى مال بدست آورده است.

868 - قالَ الرَّسُولُ (صلی الله علیه و آله): مَلْعُونٌ مَنْ الْقى كُلَّهُ عَلى النّاسِ. (جامع السعادات ج 2 ص 14)

رسول گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسى كه زحمت خود را بر دوش ديگران بيندازد ملعون و از رحمت خدا بى بهره است.

869 - قالَ عَلِىُّ (علیه السلام): يابْنَ آدَمَ ما كَسَبْتَ فَوْقَ قوُتِكَ قَاَنْتَ فيٖهِ خازِنٌ لِغَيْرِكَ. (حكمت 192 نهج البلاغه)

امام على (علیه السلام) فرمود: اى فرزند آدم آنچه بيش از رزق خود ذخيره كنى، گنجينه دار ديگرانى.

870 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): لا تَكْسِلُوا فىٖ طَلَبِ مَعايِشِكُمْ فَاِنَّ آباءَ نايَرْكُضُونَ فيٖها وَ يَطْلُبُونَها.

(جامع السعادات ج 2 ص 14)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: در راه بدست آوردن خرجى بى حالى نكنيد زيرا پدران ما رنج بردند و خرجى بدست آوردند.

871 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): مَنْ اكْتَسَبَ مالاً حَراماً لَمْ يَقْبَلِ اللّهُ مِنْهُ صَدَقَةً وَ لا عِتْقاً وَ لا حَجّاً وَ لا اعْتِماراً وَ كَتَبَ اللّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِعَدَدِ اجْرِ ذلِكَ اوْ زاراً وَ ما بَقِىَ مِنْهُ بَعْدَ مَوْتِهِ كانَ زادُهُ الى النّارِ.

(ثواب الاعمال ص 334)

ص: 259

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسى كه مال حرام بدست آورد خدا نه صدقه اش را قبول مى كند، نه بنده آزاد كردنش را و نه حج و عمره او را و خداى عزيز بجاى مقدار پاداش كار، گناه در نامه عمل او مى نويسد و هر چه از گناه براى بعد از مرگ او باقى ماند سرمايه او در طريق آخرت است.

872 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): طَلَبُ الْحَلالِ جِهادٌ.

(اثنى عشريه ص 3)

رسول عزيز (صلی الله علیه و آله) فرمود: طلب حلال (و كار براى تأمين زندگى) جهاد در راه خداست.

ص: 260

آن را در راه رشوه دادن صرف كنيد تا مقدارى از اموال مردم را با علم از طريق گناه بخوريد.

876 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): لَعَنَ اللّهُ الرّاشىٖ وَ الْمُرْتَشىٖ وَ الْماشىٖ بَيْنَهُما. (سفينة البحار ج 1 ص 523)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: خدا لعنت كند رشوه دهنده و رشوه گيرنده و دلال آن را.

877 - قالَ عَلِىُّ (علیه السلام): وَ لا الْمُرتَشىٖ فىٖ الْحُكْمِ فَيَذْهَبُ بِالْحُقُوقِ... (نهج البلاغه خطبه 131)

امام على (علیه السلام) فرمود: كسى كه مى خواهد بر مسلمانان حكومت كند، نبايد رشوه گير باشد كه حقوق مردم را زير پا بگذارد.

878 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): انَّ الرّشا فىِ الحُكْمِ هُوَ الْكُفْرُ بِاللّهِ. (سفينة البحار ج 1 ص 523)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: رشوه گرفتن براى حكم دادن، كفر به خداست.

879 - ابن فرقد عن ابى عبد اللّه (علیه السلام) قالَ سَأَلْتُهُ مِنَ السُّحْتِ؟ فَقالَ الرّشاءُ فىٖ الْحُكمِ (فروع كافى ج 5 ص 127)

ابن فرقد از امام صادق (علیه السلام) نقل مى كند از آنحضرت راجع به كلمه «سحت» سؤال كردم: آنحضرت فرمود رشوه گرفتن براى قضاوت است.

880 - قالَ النَّبِىُ (صلی الله علیه و آله): ايَّاكُمْ وَ الرّشوَةِ فَاِنَّها

ص: 262

مَحْضُ الْكُفْرِ وَ لا يَثُمُّ صاحِبُ الرّشْوَةِ ريٖحَ الْجَنَّةِ.

(سفينة البحار ج 1 ص 523)

پيامبر گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: از رشوه پرهيز كنيد كه مغز كفر است. كسى كه در رشوه وارد گردد بوى بهشت را نمى شنود.

881 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام):... فَاَمَّا الرِشاءُ يا عَمّارُ فىِ الاَحْكامِ فَاِنَّ ذلِكَ الْكُفْرُ بِاللّهِ الْعَظيٖمِ وَ بِرَسُولِهِ.

(سفينة البحار ج 1 ص 604)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: اى عمار رشوه گرفتن براى قضاوت، كفر به خداى بزرگ و رسول اوست.

882 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): لَيْسَ مِنّا مَنْ غَشَّ مُسْلِماً اوْ ضَرَّهُ اوْ ما كَرَهَ.

(تحف العقول ص 36 و عيون الاخبار ج 2 ص 29)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسى كه به ديگران نيرنگ مالى بزند، ضرر برساند و حيله نمايد از ما مسلمانان نيست.

883 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): انَّ الْمُؤْمِنَ اخُو الْمُؤْمِنِ عَيْنُهُ وَ دَليٖلُهُ لا يَخُونُهُ وَ لا يُظْلِمُهُ وَ لا يَغْتَبْهُ وَ لا يَعِدُهُ عِدَةً فَيُخْلِفُهُ. (اصول كافى ج 2 ص 167)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: مؤمن برادر مؤمن است، ديده بان و راهنماى اوست. به برادر دينى خيانت نمى كند، ظلم نمى كند، غيبت نمى كند و قرارى نمى گذارد كه تخلف كند.

ص: 263

884 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): لِرَجُلٍ يَبيٖعُ التَّمْرَ يا فُلانَ اما عَلِمْتَ انَّهُ لَيْسَ مِنْ الْمُسْلِميٖنَ مَنْ غَشَّهُمْ. (فروع كافى ج 5 ص 160)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به خرمافروشى فرمود: اى شخص نمى دانستى كسى كه به مردم نيرنگ مالى بزند از مسلمانان نيست.

885 - قالَ عَلِىُّ (علیه السلام): مَنْ غَشَّ الْمُؤْمِنَ فىٖ مَشْوِرَةٍ فَقَدْ بَرِئْتُ مِنْهُ. (عيون الاخبار ج 2 ص 66)

امام على (علیه السلام) فرمود: كسى كه در مشورت مؤمن خيانت كند من از او بيزارم.

886 - قالَ الرَّسوُلُ (علیه السلام): وَ مَنْ غَشَّ مُسْلِماً فىٖ بَيْعِ اوْ شَراءٍ فَلَيْسَ مِنّا وَ يُحْشَرُ مَعَ الْيَهُودِ يَوْمَ الْقِيامَةِ لاَنَّةَ مَنْ غَشَّ النّاسَ فَلَيْسَ بَمُسْلِمٍ. (عقاب الاعمال ص 334)

رسول عزيز (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسى كه در خريد و فروش به مسلمانى حيله بزند از ما نيست و روز قيامت با يهود محشور ميگردد، زيرا كسى كه به مردم نيرنگ مالى بزند مسلمان نيست.

887 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): ايّاكَ وَ الْغَشّ فَاِنَّ مَنْ غَشَّ غُشَّ فىٖ مالِهِ فَاِنْ لَمْ يَكُنْ لَهُ مالٌ غُشَّ فىٖ اهْلِهِ.

(فروع كافى ج 5 ص 160)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: از حيلۀ مالى پرهيز كن، زيرا كسى

ص: 264

كه حيله مالى بزند خودش نيرنگ مالى مى خورد، اگر ثروت نداشته باشد به خانواده اش خيانت مى شود.

888 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): الا وَ مَنْ غَشَّ مُسْلِماً فَلَيْسَ مِنَّا (قالَها ثَلاثَ مَرّاتٍ) (عقاب الاعمال ص 335)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسى كه به مسلمانى حيله مالى بزند از ما مسلمانان نيست. (اين مطلب را سه مرتبه فرمود)

889 - قالَ النَّبِىُ (صلی الله علیه و آله): وَ مَنْ غَشَّ اخاهُ الْمُسْلِمَ نَزَعَ اللّهُ مِنْهُ بَرَكَةُ رِزْقِهِ وَ افْسَدَ عَلَيْهِ مَعيٖشَتَهُ وَ وَ كَلَهُ الى نَفْسِهِ. (عقاب الاعمال ص 337)

پيامبر گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسى كه به برادر مسلمان خود حيلۀ مالى بزند خدا بركت را از رزق او برمى دارد و زندگى اش فاسد مى گردد و بخودش واگذار مى شود.

890 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): قالَ: نَهى النَبّىُ (صلی الله علیه و آله): على ان يُشابَ اللَّبَنَ بَالْماءِ لِلْبَيْعِ (فروع كافى ج 2 ص 160)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) از مخلوط كردن آب به شير براى فروختن نهى فرمود. (چون حيله مالى است)

891 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): وَ مَنْ باتَ وَ فىٖ قَلْبِهِ غِشُّ لاَخيٖهِ الْمُسْلِمِ باتَ فىٖ سَخَطِ اللّهِ تَعالى وَ اصْبَحَ كَذلِكَ وَ هُوَ فىٖ سَخَطِ اللّهِ حَتّى يَتُوبَ وَ يَرْجِعُ وَ

ص: 265

انْ ماتَ كَذلِكَ ماتَ عَلى غَيْرِ ديٖنِ الاِسْلامِ.

(عقاب الاعمال ص 335)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسى كه بخوابد و در قلب او نقشه خيانت مالى به برادر مسلمان باشد با غضب خدا از وى خوابيده است و روز هم در غضب خدا هست تا توبه كند و بازگردد و اگر با همين وضع از دنيا رفت مسلمان از دنيا نرفته است.

ص: 266

895 - وَ إِذا قُلْتُمْ فَاعْدِلُوا وَ لَوْ كانَ ذا قُرْبى.

(سوره انعام آيه 152)

وقتى مى خواهيد حرفى بزنيد از روى عدالت رفتار كنيد هر چند به ضرر نزديكانت باشد.

896 - الَّذِينَ يَنْقُضُونَ عَهْدَ اللّهِ مِنْ بَعْدِ مِيثاقِهِ وَ يَقْطَعُونَ ما أَمَرَ اللّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ وَ يُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ أُولئِكَ هُمُ الْخاسِرُونَ. (سوره بقره آيه 27)

كسانيكه عهد با خدا را پس از معاهده بشكنند و قطع رابطه كنند با مواردى كه خدا سفارش به وصل نموده (احترام دودمان محمد (صلی الله علیه و آله) و رابطه با اقوام) و در زمين اخلال كنند، همين ها زيانكارانند.

897 - قالَ الصّادقُ (علیه السلام): صِلَةُ الرَّحِمِ تَهُونُ الْحِسابَ. (جامع السعادات ج 2 ص 200)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: صله رحم حساب را آسان گرداند.

898 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): صِلَةُ الرَّحِمِ تَزيٖدُ فىٖ الْعُمْرِ. (مكارم الاخلاق ص 442)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: صله رحم عمر را زياد مى كند.

899 - قالَ الرّضا (علیه السلام): انَّ اللّهَ امَرَ بِاتّقاءِ اللّهِ وَ صِلَةِ الرَّحِمِ فَمَنْ لَمْ يَصِلْ رَحِمَهُ لَمْ يَتَّقِ اللّهَ عَزَّ وَ جَلَّ

(سير الائمه ج 4 ص 148)

ص: 268

امام رضا (علیه السلام) فرمود: خدا به پرهيزكارى و صله رحم سفارش كرده است كسى كه صله رحم نكند، از خدا پرهيز نكرده است.

900 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): صِلَةُ الرَّحِمِ وَ حُسْنُ الْجَوارِ يُعَمرّانِ الدّيارِ وَ يَزيٖدانِ فىِ الاَعْمارِ.

(اصول كافى ج 2 ص 151)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: صله رحم و رعايت همسايه سرزمينها را آباد مى گرداند و عمرها را افزايش مى دهد.

901 - قالَ عَلِىُّ (علیه السلام): اذا قَطَعُوا الاَرْحامَ جُعِلَتْ الاَمْوالَ فىٖ ايْدىٖ الاَشْرارِ. (اصول كافى ج 2 ص 348)

امام على (علیه السلام) فرمود: وقتى صله رحم تعطيل شد اموال در دست اشرار قرار مى گيرد.

902 - قالَ عَلِىُّ (علیه السلام): ثَلاثَ خِصالٍ لا يَمُوتُ صاحِبَهُنَّ حَتّى يَرى وَ بالَهُنَّ: الْبَغْىُ وَ قَطيٖعَةِ الرَّحِمِ وَ الْيَميٖنُ الْكاذِبَةِ يُبارِزُ اللّهُ بِها (نور الثقلين ج 4 ص 355)

امام على (علیه السلام) فرمود: سه خصلت است كه دارنده آن از دنيا نمى رود تا مكافات گناهانش را ببيند. ظلم، قطع رابطه با خويشاوند و قسم دروغ خوردن كه مبارزه با خدا است.

903 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): انَّ اعْجَلَ الْخَيْرِ ثَواباً صِلَةُ الرَّحِمِ. (جامع السعادات ج 2 ص 199)

ص: 269

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: سريعترين ثواب ها ثواب صله رحم است (كه عمر را طولانى مى سازد)

904 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): صِلَةُ الاَرْحامِ تُزَكّىٖ اْلاَ - عْمالَ وَ تُنْمىٖ الاَمْوالَ وَ تُدْفِعُ الْبَلْوى وَ تُيَسّرُ الْحِسابَ.

(سير الائمه ج 4 ص 24)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: صله رحم عمل انسان را تميز ميگرداند، عمر را افزايش مى دهد، بلا را دفع مى كند و حساب را آسان مى گرداند.

905 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام):... افْضَلُ ما تُوصِلُهُ بِهِ الرَّحِمَ كَفُّ الاَذى عَنْها... (اصول كافى ج 2 ص 151)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: بهترين راه صله رحم برداشتن آزار از آنهاست.

906 - قالَ السَّجادُ (علیه السلام):... ايّاكَ وَ مُصاحِبَةُ الْقاطِعِ لِرَحِمِهِ فَاِنّى وَجَدْتُهُ مَلْعُوناً فىٖ كِتابِ اللّهِ عَزَ وَ جَلَّ.

(اصول كافى ج 2 ص 377)

امام سجاد (علیه السلام) فرمود:... از همراهى كردن با قطع كننده رحم پرهيز كن، زيرا من او را در كتاب خدا ملعون يافته ام.

907 - قالَ الرَّسُولُ (صلی الله علیه و آله): انَّ الصَّدَقَةَ وَ صِلَةُ الرَّحِمِ تُعَمّرِ انِ الدّيارِ وَ تَزيٖدانِ فىِ الاَعْمارِ.

(نور الثقلين ج 4 ص 354)

ص: 270

رسول گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: صدقه و صله رحم سرزمين ها را آباد مى گرداند و به عمرها مى افزايد.

908 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): صِلَةُ الرَّحِمِ وَ الْبِرّ لَيُهَوّ - نانِ الْحِسابَ وَ يَعْصِمانِ مِنْ الذُّنُوبِ.

(جامع السعادات ج 2 ص 200)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: صله رحم و نيكى حساب را آسان گردانند و از گناهان جلوگيرى نمايند.

909 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): ما نَعْلَمُ شَيْئاً يَزيٖدُ فىِ الْعُمْرِ الاّ صِلَةُ الرَّحِمِ... (اصول كافى ج 2 ص 152)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: چيزى كه سبب طول عمر شود بهتر از صله رحم بياد ندارم.

910 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): اعْظَمُكُمْ اجْراً فىٖ الْعِبادَةِ اخَفُّكُمْ جُلوُساً. (مكارم الاخلاق ص 361)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: در ديدنى كسى بيشتر از همه پاداش مى برد كه كمتر از همه بنشيند.

911 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): مَنْ عادَ امْرَءًا مُسْلِماً فىٖ مَرَضِهِ صَلىّ عَلَيْهِ يَوْمَئِذٍ سَبْعُونَ الْفَ مَلَكٍ انْ كانَ صَباحاً حَتّى يَمْسُوا وَ انْ كانَ مَساءًا حَتّى يَصْبَحُوا مَعَ انَّ لَهُ خَريٖفاً فىٖ الْجَنَّةِ. (فروع كافى ج 3 ص 119)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: كسى كه به ديدن مسلمانى كه مريض

ص: 271

است برود در آنروز هفتاد هزار فرشته براى او دعا مى كنند اگر روز باشد تا شب شود و اگر شب باشد تا صبح براى او دعا مى كنند به اضافه جايگاهى در بهشت خواهد داشت.

912 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): قالَ النَبِىُّ (صلی الله علیه و آله): مَنْ عادَ مَريٖضاً نادى مُنادٍ مِنْ السَّماءِ بِاِسمِه: يا فُلانُ طِبْتَ وَ طابَ مَمْشاكَ و تَبَوْأتَ مِنْ الْجَنَّةِ (مكارم الخلاق ص 417)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: رسول گرامى (صلی الله علیه و آله) فرموده است: كسى كه به عيادت مريض برود در ميان آسمان فريادى كشيده و نام او را مى برند و مى گويند شما كار خوبى انجام دادى و رفتن هم كار خوبى بود و از بهشت جايگاهى بدست آوردى.

913 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): مَنْ عادَ مَريٖضاً شَيَّعَهُ سَبْعُونَ الْفَ مَلَكٍ يَسْتَغْفِروُنَ لَهُ حَتّى يَرْجِعَ الى مَنْزِلِهِ.

(فروع كافى ج 3 ص 120)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: كسى كه به ديدن مريض برود هفتاد هزار ملائكه او را بدرقه كنند و براى او درخواست آمرزش كنند تا به منزلش برگردد.

914 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): مَنْ عادَ مَريٖضاً وَ كَّلَ اللّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ مَلَكاً يَعُودُهُ فىٖ قَبْرِهِ.

(فروع كافى ج 3 ص 120)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: كسى كه به ديدن مريض برود

ص: 272

خدا فرشته اى را مأمور مى سازد تا در قبر از او ديدن كند.

915 - قالَ الرَّسوُلُ (صلی الله علیه و آله): تَحابّوُا، تَهادّوُا، فَاِنَّها تَذْهَبُ بِالضَّغائِنِ. (جامع السعادات ج 2 ص 116)

رسول عزيز (صلی الله علیه و آله) فرمود: به يكديگر محبت كنيد، براى يكديگر هديه ببريد، اين كار، كينه ها را برطرف مى گرداند.

916 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): تَهادُّوا بِالنَبْقِ تَحْيىٖ الْمَوَدَّةَ وَ الْمُوالاةَ. (فروع كافى ج 5 ص 144)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: هديه براى يكديگر ببريد هر چند ميوه درخت سدر باشد (كه بى ارزشترين ميوه هاست) اين كار دوستى و روابط را زنده مى كند.

917 - قالَ عَلّىٌ (علیه السلام): نِعْمَ الشَّىْءُ الْهَدّيِةُ وَ هِىَ مِفْتاحُ الْحَوائِجِ. (عيون الاخبار ج 2 ص 74)

امام على (علیه السلام) فرمود: بهترين چيز هديه است، هديه كليد برآمدن كارهاست.

918 - قالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله): الْهَدّيِةُ تُورِثُ الْمَوَدَّةُ وَ تُجَدِدُّ الاُخُوَّةُ وَ تُذْهِبُ الضَّغيٖنَةُ.

(سفينة البحار ج 2 ص 700)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: هديه دادن محبت را تقويت ميكند، برادرى را تجديد مى سازد و كينه ها را برطرف مى گرداند.

919 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): الْهَدِيَّةُ عَلى ثَلاثَةِ

ص: 273

اوْجَهٍ: هَدّيَةٌ مُكافاتاً وَ هَدّيَةٌ مُصانِعَةً وَ هَدَّيِةُ لِلّهِ عَزَّ وَ جَلَّ. (فروع كافى ج 5 ص 141)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: هديه سه رقم است: هديه براى جبران هديه اى كه آورده اند، هديه براى بهره گرفتن از ديگرى، و هديه بخاطر خداى عزيز.

920 - قالَ رَسوُلُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): تهادُّوا بَيْنَكُمْ فَاِنَّ الْهَدِيَّةُ تَذْهَبُ بِالسَخيٖمَةِ. (اثنى عشريه ص 14)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: براى يكديگر هديه ببريد كه هديه كينه ها را مى برد.

921 - قالَ النَّبِىُ (صلی الله علیه و آله): الهَدَّيَةُ تُذْهِبُ الضَّغائِنَ مِنْ الصُّدُورِ. (عيون الاخبار ج 2 ص 74)

پيامبر گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: هديه كينه ها را از سينه ها مى زدايد.

ص: 274

كجروى باز دارد، بهشت جايگاهش خواهد بود.

926 - وَ آتَوُا الزَّكاةَ وَ أَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ. (سوره حج آيه 41)

زكاة را بپردازيد و امر بمعروف و نهى از منكر نمائيد.

927 - يُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ. (سوره آل عمران آيه 114)

مؤمنين به خدا و روز قيامت ايمان آورده، امر بمعروف و نهى از منكر نمايند.

928 - الْمُنافِقُونَ وَ الْمُنافِقاتُ بَعْضُهُمْ مِنْ بَعْضٍ يَأْمُرُونَ بِالْمُنْكَرِ وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمَعْرُوفِ...

(سوره توبه آيه 67)

مرد و زن منافق بر يكديگر تسلط دارند امر به منكر مى كنند و نهى از معروف.

929 - الشَّيْطانُ يَعِدُكُمُ الْفَقْرَ وَ يَأْمُرُكُمْ بِالْفَحْشاءِ

(سوره بقره آيه 268)

شيطان شما را از فقر مى ترساند (كه به كار خير كمك نكنيد) و شما را به فحشاء سفارش مى كند.

930 - وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِياءُ بَعْضٍ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ...

(سوره توبه آيه 71)

ص: 276

مرد مؤمن و زن مؤمن بر يكديگر نفوذ دارند امر بمعروف و نهى از منكر مى نمايند.

931 - الْآمِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النّاهُونَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ الْحافِظُونَ لِحُدُودِ اللّهِ. (سوره توبه آيه 112)

مؤمنين كسانى هستند كه امر بمعروف مى كنند و نهى از منكر مى نمايند و حدود خدا را حفظ مى نمايند.

932 - وَ مَنْ يَتَّبِعْ خُطُواتِ الشَّيْطانِ فَإِنَّهُ يَأْمُرُ بِالْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ. (سوره نور آيه 21)

كسى كه راههاى شيطانى را تعقيب كند شيطان به فحشاء و كارهاى ناشايسته سفارش مى كند.

933 - أَ تَأْمُرُونَ النّاسَ بِالْبِرِّ وَ تَنْسَوْنَ أَنْفُسَكُمْ

(سوره بقره آيه 44)

آيا مردم را به كار خير وادار مى كنيد و خودتان از انجام آن فراموش مى كنيد.

934 - الْآمِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النّاهُونَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ الْحافِظُونَ لِحُدُودِ اللّهِ وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ.

(سوره توبه آيه 112)

امر بمعروف و نهى از منكركنندگان و حفظكنندگان فرامين الهى را بشارت به بهره و ثواب و سعادت ده.

935 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): الأمْرُ بَالْمَعْروُفِ وَ النَّهْىُ

ص: 277

عَنْ الْمُنْكَرِ خَلْقانِ مِنْ خَلْقِ اللّهِ عَزَّ وَ جَلَّ، فَمَنْ نَصَرَهُما اعَزَّهُ اللّهُ وَ مَنْ خَذَلَهُما خَذَلَهُ اللّهُ عَزَّ وَ جَلَّ.

(خصال صدوق ج 1 ص 115)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: امر بمعروف و نهى از منكر دو فرد از مخلوق خداى عزيزاند. كسى كه امر بمعروف و نهى از منكر را يارى كرد خدا او را عزيز گرداند و كسى كه آنها را ناديده گرفت خدا هم او را ناديده مى گيرد.

936 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): وَيْلٌ لِقَوْمٍ لا يَديٖنُونَ اللّهَ بِالاَمْرِ بَالْمَعْروُفِ وَ النَّهْىَ عَنْ المُنْكَرِ.

(فروع كافى ج 5 ص 57)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: واى به حال ملتى كه با امر بمعروف و نهى از منكر تسليم خدا نمى گرداند.

937 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): انَّ اللّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَيُبْغِضَ الْمُؤْمِنَ الْضَّعيٖفَ الّذَىٖ لا ديٖنَ لَهُ، فَقيٖلَ لَهُ: وَ ما الْمُؤْمِنُ الّذىٖ لا ديٖنَ لَهُ؟ قالَ الّذىٖ لا يَنْهى عَنْ الْمُنكَرِ. (فروع كافى ج 5 ص 59)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: خداى عزيز از مؤمن ضعيفى كه دين ندارد عصبانى است و از او نفرت دارد.

عرض كردند چه مؤمنى است كه دين ندارد؟

حضرت فرمود: نهى از منكر نمى كند.

ص: 278

938 - عَنْ ابىٖ عَبْدِ اللّهِ (علیه السلام) انَّ رَجُلاً مِنْ خَثْعَمْ جاءَ الى رَسُولِ اللّهِ (صلی الله علیه و آله) فَقالَ: يا رَسُولُ اللّهِ اخْبِرْنىِ ما افْضَلُ الاِسْلامِ؟ قالَ: ايٖمانٌ بِاللّهِ قالَ ثُمَّ ماذا؟ قالَ: ثُمَّ صِلَةُ الرَّحِمِ، قالَ ثُمَّ ماذا؟ قالَ الاَمْرَ بِالْمَعْروُفِ وَ النَّهْىَ عَنْ الْمُنْكَرِ. قالَ فَقالَ الرَّجُلُ فَاَىَّ الاَعْمالِ ابْغَضُ الى اللّهِ؟ قالَ الشّرْكُ بِاللّهِ قالَ ثُمَّ ماذا؟ قالَ قَطيٖعَةُ الرَّحِمِ. قالَ ثُمَّ ماذا؟ قالَ: الاَمْرُ بِالْمُنْكَرِ وَ النَّهْىُ عَنِ الْمَعْروُفِ.

(فروع كافى ج 5 ص 58)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: نقل شده كه مردى از طائفه خثعم پيش رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آمد و عرض كرد به من بگو بهترين كارهاى اسلام كدام است؟

حضرت فرمود: ايمان بخدا.

عرض كرد پس از آن چيست؟

حضرت فرمود: صله رحم.

آن شخص سؤال كرد پس از آن چه چيز؟

حضرت فرمود: امر بمعروف و نهى از منكر.

حضرت فرمود: پس مرد گفت: چه كارى در نظر خدا بدتر است؟

فرمود: شرك به خدا.

سپس عرض كرد پس از شرك خدا؟

ص: 279

حضرت فرمود: قطع رحم.

باز سؤال كرد پس از قطع رحم چيست؟

حضرت فرمود: امر بمنكر و نهى از معروف.

939 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): مَنْ امَرَ بِالْمَعْروُفِ اوْ نَهى عَنْ الْمُنْكَرِ اوْ دَلّ عَلَى خَيْر اوْ اشارَ بِهِ فَهُوَ شَريٖكٌ وَ مَنْ امَرَ بسُوءٍ اوْ دَلَّ عَلَيْهِ اوْ اشْارَ بِهِ فَهُوَ شَريٖكُ.

(خصال صدوق ج 1 ص 138)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسى كه امر بمعروف و نهى از منكر كند و بسوى خير راهنمائى كند و يا به آن اشاره نمايد در عمل شريك ثواب است و كسى كه به كار ناشايسته سفارش كند و يا به آن راهنمائى نمايد، شريك گناه است.

940 - قالَ الرّضا (علیه السلام): قالَ الَرَّسُولُ (صلی الله علیه و آله): اذا امَتّىٖ تَواكَلَتْ الاَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْىَ عَنْ الْمُنْكَرِ فَلْيَأذَنوُا بِوِقاعِ مِنْ اللّهِ تَعالى. (فروع كافى ج 5 ص 59)

امام رضا (علیه السلام) از رسول گرامى (صلی الله علیه و آله) نقل كرده است كه فرمود: وقتى ملت من امر بمعروف و نهى از منكر را بيكديگر حواله دادند بايد در انتظار حوادثى از طرف خدا باشند.

941 - قالَ عَلِىُّ (علیه السلام): الْمُؤْمِنُ يَكوُنُ آمِرٌ بِالْمَعْروُفِ ناهىٖ عَنْ الْمُنْكَرِ. (اثنى عشريه ص 25)

امام على (علیه السلام) فرمود: مؤمن امركننده بمعروف و نهى كننده

ص: 280

از منكر است.

942 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): انَّ الاَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْىَ عَنْ الْمُنْكَرِ سَبيٖلُ الاَنْبِياءِ وَ مِنْهاجُ الصُّلَحاءِ، فَريٖضَةٌ عَظيٖمَةٌ (جامع السعادات ج 2 ص 84)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: امر بمعروف و نهى از منكر راه انبياء روش شايستگان و واجبى بزرگ است.

943 - قالَ عَلِىُّ (علیه السلام): الْعامِلُ بِالظُّلْمِ وَ الرّاضىٖ بِهِ وَ الْمُعيٖنُ عَلَيْهِ شُرَكاءٌ ثَلاثَةٌ (وسائل الشيعه ج 11 ص 410)

امام على (علیه السلام) فرمود: انجام دهنده به ظلم و راضى بودن به آن ظلم و يارى كردن به ظلم از نظر گناه مشترك اند.

944 - قالَ عَلّىٌ (علیه السلام): لَعَنَّ اللّهُ الآمِريٖنَ بَالْمَعْروُفِ التّارِكيٖنَ لَهُ وَ النّاهيٖنَ عَنْ الْمُنْكَرِ الْعامِليٖنَ بِه.

(وسائل الشيعه ج 11 ص 420)

امام على (علیه السلام) فرمود: آنانكه خود ارزشهاى الهى، انسانى را رها مى كنند و به ديگران دستور مى دهند و نيز خود ناارزشيها را عمل مى كنند و بديگران توصيه ترك آنها را مى دهند خداى متعال بر آنان لعنت كرده است.(1)د.

ص: 281

948 - إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ كانَ مَشْهُوداً.

(سوره اسراء آيه 78)

نماز اول صبح هم به نظر فرشتگان شب مى رسد (صبح اول طلوع مى روند) و هم به نظر فرشتگان روز (كه صبح مى آيند مى نويسند نماز صبح را خوانده است).

949 - وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ. (سوره اسراء آيه 82)

در قرآن مطالبى آورده ايم كه شفاء و آسايش مؤمنين است.

950 - فَاقْرَؤُا ما تَيَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ.

(سوره مزمل آيه 20)

951 - قُرْآناً عَرَبِيًّا غَيْرَ ذِي عِوَجٍ لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ.

(سوره زمر آيه 28)

ما قرآن را به زبان عربى فصيح نازل كرديم شايد (مردم منطقه) درك كنند.

952 - لَوْ أَنْزَلْنا هذَا الْقُرْآنَ عَلى جَبَلٍ لَرَأَيْتَهُ خاشِعاً مُتَصَدِّعاً مِنْ خَشْيَةِ اللّهِ. (سوره حشر آيه 21)

اگر اين قرآن را روى كوهى مى فرستاديم ملاحظه ميكردى كه تواضع مى كرد و از ترس خدا گيج مى شد.

953 - قُلْ لَئِنِ اجْتَمَعَتِ الْإِنْسُ وَ الْجِنُّ عَلى أَنْ يَأْتُوا بِمِثْلِ هذَا الْقُرْآنِ لا يَأْتُونَ بِمِثْلِهِ.

953 - قُلْ لَئِنِ اجْتَمَعَتِ الْإِنْسُ وَ الْجِنُّ عَلى أَنْ يَأْتُوا بِمِثْلِ هذَا الْقُرْآنِ لا يَأْتُونَ بِمِثْلِهِ.

(سوره اسراء آيه 88)

بگو: اگر انس و جن دست بدست هم بدهند و بخواهند مثل اين قرآن را بياورند نمى توانند مثل آن را بياورند.

954 - إِنّا أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الْكِتابَ بِالْحَقِّ لِتَحْكُمَ بَيْنَ النّاسِ. (سوره نساء آيه 105)

ما قرآن را كه كتابى حق است براى تو فرستاديم، تا در ميان مردم قضاوت كنى.

955 - لا أَصْغَرَ مِنْ ذلِكَ وَ لا أَكْبَرَ إِلاّ فِي كِتابٍ مُبِينٍ. (سوره يونس آيه 61)

هر ريز و درشتى در كتاب مبين (لوح محفوظ) ثبت است.

956 - كِتابٌ أَنْزَلْناهُ إِلَيْكَ لِتُخْرِجَ النّاسَ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ. (سوره ابراهيم آيه 1)

قرآن كتابى است كه ما به تو (محمد - ص -) فرستاديم، تا مردم را از گمراهى بسوى نور بكشانى.

957 - فَوَيْلٌ لِلَّذِينَ يَكْتُبُونَ الْكِتابَ بِأَيْدِيهِمْ

(سوره بقره آيه 79)

واى بحال آنانكه تورات را با دست خود مى نويسند و به آن عمل نمى كنند.

958 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): قالَ الَرّسُولُ (صلی الله علیه و آله):

ص: 283

اِسْتَشْفِ بِالْقُرْآنِ فَاِنَّ اللّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ (وَ شِفاءٌ لِما فِي الصُّدُورِ.) (اصول كافى ج 2 ص 600)

امام صادق (علیه السلام) از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نقل مى كند كه فرمود: از طريق قرآن شفاء بيابيد زيرا خداى عزيز ميگويد: در قرآن شفاى دردهائى است كه در سينه هاست.

959 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): مَنْ قَرَأَ الْقُرآنَ فَهُوَ غَنّىٌ وَ لا فَقْرَ بَعْدَهُ وَ الاّ ما بِهِ غِنى.

(اصول كافى ج 2 ص 605)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: كسى كه قرآن بخواند براى هميشه ثروتمند است و هيچگاه روى فقر را نبيند و اگر قرآن نخواند ثروت نيابد.

960 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): يَنْبَغىٖ لِلْمُؤْمِنِ انْ لا يَمُوتَ حَتّى يَعْلَمَ الْقُرآنَ اوْ يَكُونَ فىٖ تَعْليٖمِهِ.

(اصول كافى ج 2 ص 607)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: شايسته است كه مؤمن نميرد تا قرآن را بياموزد و يا در راه آموختنش باشد.

961 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): انَّ الْبَيْتَ اذا كانَ فيٖهِ الْمَرْءُ الْمُسْلِمِ يَتْلُو الْقُرْآنَ يَتَراءآهُ اهْلَ السَّماءِ كَما يَتَرا أى اهْلَ الدُّنْيا الْكَواكِبَ الدُّرِىّ فىٖ السَّماءِ.

(عدة الداعى ص 269 و اصول كافى ج 2 ص 610)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: خانه اى كه در آن مرد مسلمانى

ص: 284

قرآن بخواند براى مردم طبقات بالا روشنى مى دهد، مثل همان ستارگان درخشانى كه در آسمان براى مردم زمين روشنى مى دهند.

962 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): قَرَائَةُ الْقُرآنِ فىٖ الْمُصْحَفِ تُخَفّفُ الْعَذابَ عَنْ الْوالِدَيْْنِ وَ لَوْ كانا كافِرَيْنِ.

(اصول كافى ج 2 ص 613)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: قرآن را از روى قرآن خواندن عذاب را از پدر و مادر كم مى گرداند هر چند كافر باشند.

963 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): وَ مَنْ قَرَأ الْقُرْآنَ وَ لَمْ يَعْمَلْ بِهِ حَشَرَهُ اللّهَ يَوْمَ الْقِيامَةِ اعْمى.

(عقاب الاعمال ص 337)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسى كه قرآن را بخواند و بآن عمل نكند روز قيامت كور وارد محشر مى شود.

964 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): مَنْ تَعَلَّمَ الْقُرْآنَ لِلدُّنْيا وَ زيٖنَتِها حَرَّمَ اللّهُ عَلَيْهِ الْجَنّةَ.

(مكارم الاخلاق ص 451)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسى كه قرآن را براى دنيا و زينت دنيا بخواند، خدا بهشت را بر او حرام گرداند.

965 - قالَ النَّبِىُ (صلی الله علیه و آله): اشْرافُ امَتّىٖ حَمَلَةُ الْقُرآنِ وَ اصْحابُ اللِّيْلِ. (خصال صدوق ج 1 ص 7)

ص: 285

پيامبر گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: بزرگان امت من كسانى هستند كه قرآن مى خوانند و شب زنده دار مى باشند.

966 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): فَاِنَّ الْبَيْتَ اذا كَثُرَ فيٖه تَلاوَةُ الْقُرْآنِ كَثُرَ خَيْرُهُ. (عدة الداعى ص 268)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: خانه اى كه در آن زياد قرآن خوانده شود، خيرش زياد خواهد بود.

967 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): الْحافِظُ لِلْقُرْآنِ وَ الْعامِلُ بِهِ مَعَ الَّمَرةِ الْكَرامِ الْبَرَرَةِ. (ثواب الاعمال ص 127)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: كسى كه قرآن را حفظ كند و بآن عمل نمايد در رديف نمايندگان خدا كه شايسته و نيكوكاراند خواهد بود.

968 - قالَ الْحَسَنُ (علیه السلام): انَّ هذا الْقُرْآنَ فيٖهِ مَصابيٖحُ النّوُرِ وَ شِفاءٌ الصّدُوُرِ.

(كشف الغمه ج 2 ص 199)

امام حسن (علیه السلام) فرمود: قرآن مركز پخش نور و شفاى سينه هاست.

969 - قالَ الرَّسُولُ (صلی الله علیه و آله): ما آمَنَ بِالْقُرْآنِ مَنْ اسْتَحَلَّ حَرامَهُ. (تحف العقول ص 45)

رسول عزيز (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسى كه حرام قرآن را حلال بداند به قرآن ايمان نياورده است.

ص: 286

970 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): نَوِرّوُا بُيُوتَكُمْ بِتَلاوَةِ الْقُرْآنِ. (اصول كافى ج 2 ص 610)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: خانه هاى خود را با خواندن قرآن نورانى گردانيد.

971 - قالَ عَلّىٌ (علیه السلام):... وَ تَعَلَّمُوا الْقُرْآنِ فَاِنَّهُ رَبيٖعُ الْقُلُوبِ وَ اسْتَشْفَوْا بِنُورِهِ فَاِنَّهُ شِفاءٌ لِما فىِ الصُّدُورِ.

(نور الثقلين ج 2 ص 307)

امام على (علیه السلام) فرمود: قرآن بياموزيد كه مايه نشاط قلبهاست و از نور آن شفا بجوئيد كه قرآن شفاى سينه هاست.

972 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): حَمَلَةُ الْقُرْآنِ عُرَفاءُ اهْلِ الْجَنَّةِ. (خصال ج 2 ص 28)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: قرآن شناسان و قرآن خوانان سرشناسان بهشتى ها هستند.

973 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): لَيْسَ شَىْءٌ اشَدُّ عَلى الشَّيْطانِ مِنْ الْقَرائَةِ فىٖ الْمُصْحَفِ نَظَراً وَ الْمُصْحَفُ فىٖ الْبَيْتِ يَطْرُدُ الشَّيْطانَ. (عدة الداعى ص 272)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: چيزى سخت تر از قرآن را از روى قرآن خواندن براى شيطان نيست. قرآنى كه در خانه باشد شيطان را طرد مى سازد.

974 - قالَ الرَّسُولُ (صلی الله علیه و آله): اهْلَ الْقُرْآنِ فىٖ اعْلى

ص: 287

دَرَجَةٍ مِنْ الآدَمّيٖيٖنَ ما خَلا النَّبيٖيّنَ وَ الْمُرْسَليٖنَ.

(ثواب الاعمال ص 125)

رسول گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: علاقمندان قرآن در قيامت بالاترين درجه را در ميان مردم دارند و پائين تر از پيامبران و مرسلين هستند.

ص: 288

983 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): اذا ظَهَرَتْ الْبِدَعُ فىٖ امُتّىٖ فَلْيُظْهِرِ الْعالِمَ عِلْمَهُ فَمَنْ لَمْ يَفْعَلْ فَعَلَيْهِ لَعْنَةُ اللّهِ.

(الحقائق ص 31)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: وقتى در ميان ملت من بدعت آشكار شد، دانشمند بايد علم خود را آشكار سازد اگر آشكار نساخت، لعنت خدا بر اوست.

984 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): كُلُّ بِدْعَةٍ ضَلالَةٌ وَ كُلُّ ضَلالَةٍ فىٖ النّارِ. (الحقائق ص 31 و عقاب الاعمال ص 307)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: هر بدعتى موجب گمراهى است و هر گمراهى در ميان آتش است.

985 - قالَ الْكاظِمُ (علیه السلام): مَنْ نَظَرَ بِرَاْيِهِ هَلَكَ وَ مَنْ تَرَكَ كِتابَ اللّهِ وَ قَوْلَ نَبّيِهِ كَفَرَ.

(الحقائق ص 32 و اصول كافى ج 1 ص 57)

امام كاظم (علیه السلام) فرمود: كسى كه به فكر خود عمل كند، هلاك مى گردد و كسى كه قرآن و نظر پيامبر (صلی الله علیه و آله) را ترك كند كافر مى گردد.

986 - قالَ الْباِقرُ (علیه السلام): ادْنى الشّرْكِ انْ يَبْتَدِعَ الرَّجُلَ رَاْياً فَيُحِبُّ عَلَيْهِ وَ يُبْغِضَ (عقاب الاعمال ص 307)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: نزديك به شرك اين است كه كسى نظر تازه اى عرضه كند و روى نظر خود دوست و دشمن بسازد.

ص: 290

987 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): ثَلاثٌ عَلى كُلّ انْسانٍ تَجْنِبُها: مُقارَنَةُ الاَشْرارِ وَ مُحادَثَةُ النّساءِ وَ مُجالَسَةُ اهْلِ الْبِدَعِ. (تحف العقول ص 235)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: سه موضوع است كه هر فردى بايد از آن پرهيز كند از نزديك شدن با اشرار، گفتگو با زنان و همنشينى با بدعتگذاران.

988 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): مَنْ تَبَسَّمَ فىٖ وَجْهِ مُبْتَدِعٍ فَقَدْ اعانَ عَلى هَدْمِ ديٖنِه. (سفينة البحار ج 1 ص 63)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسى كه با روى باز بدعتگزار را بپذيرد به ويران ساختن دين خود كمك كرده است.

989 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام):... وَ قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): كُلُّ بِدْعَةٍ ضَلالَةٌ وَ كُلُّ ضَلالَةٍ سَبيٖلُها الى النّارِ.

(اصول كافى ج 1 ص 56)

امام صادق (علیه السلام) از امام باقر (علیه السلام) نقل مى كند كه هر بدعتى گمراهى است و هر گمراهى راهش به آتش جهنم است.

990 - قالَ عَلّىٌ (علیه السلام): مَنْ كَذَبَ عَلَىَّ مُتَعَمِدّاً فَلْيُتَبُواْ مَقْعَدُهُ مِنَ النّارِ. (نهج البلاغه خطبه ى 210)

امام على (علیه السلام) فرمود: كسى كه عمدا به من دروغ ببندد نشيمنگاه او را از آتش مملو سازند.

991 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): خَصْلَتَيْنِ مُهْلِكَتَيْنِ:

ص: 291

تُفْتىٖ بِرَأيْكَ اوْ تَديٖنُ بِما لا تَعْلَمْ (تحف العقول ص 272)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: دو خصلت است كه انسان را بهلاكت مى اندازد به نظر خود فتوى بدهى و به مطلبى كه مى دانى معتقد باشى.

992 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): اذا ظَهَرَتْ الْبِدَعُ فىٖ امَّتىٖ فَلْيُظْهِرِ الْعالِمُ عِلْمَهُ وَ الاّ فَعَلْيهِ لَعْنَةُ اللّهِ وَ الْمَلائِكَةِ وَ النّاسِ اجْمَعيٖنَ.

(سفينة البحار ج 1 ص 63 و اصول كافى ج 1 ص 58)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: آنگاه كه بدعت ها در ميان امت من آشكار گرديد عالم بايد علم خود را آشكار سازد اگر آشكار نساخت خدا، ملائكه و تام مردم او را لعنت مى كنند.

993 - قالَ عَلّىٌ (علیه السلام): مَنْ افْتى النّاسَ بِغَيْرِ عِلْمٍ لَعَنَةُ مَلائِكَةُ السَّمواتِ وَ الاَرْضِ (عيون الاخبار ج 2 ص 46)

امام على (علیه السلام) فرمود: كسيكه بدون علم فتوا بدهد، فرشتگان آسمان ها و زمين او را لعنت مى كنند.

994 - قالَ الْعَسْكَرىٖ (علیه السلام): اذا قَامَ الْقائِمُ (علیه السلام) امَرَ بِهَدْمِ الْمَنابِرِ الَّتىٖ فىٖ الْمَساجِدِ وَ ذَكَرَ عِلَّتُهُ انَّها مُحْدَثَةٌ مُبْتَدَعَةٌ لَمْ يُبْنِها نَبّىٌ وَ لا حُجَةٌ (سفينة البحار ج 1 ص 63)

امام عسكرى (علیه السلام) فرمود: امام قائم (علیه السلام) كه قيام كرد دستور مى دهد منبرهاى مساجد را خراب كنند. و علت آنرا فرمود: به روش اختراعى و بدعتى كه نه پيامبر (صلی الله علیه و آله) و نه امام (علیه السلام) آنرا

ص: 292

پذيرفته اند بوجود آمده است.

995 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): سَتُفْتَرَقُ عَلى بِضْعٍ وَ سَبْعيٖنَ فِرْقَةً اعْظَمُها فِتْنَةً عَلى امَّتىٖ قَوْمٌ يَقيٖسُونَ الاُمُورَ فَيُحّرِمُونَ الْحَلالَ وَ يُحَلِلّوُنَ الْحَرامَ.

(الطوائف فى معرفة المذاهب ص 525)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: شما شيعيان به هفتاد و چند فرقه خواهيد شد، بدترين فرقه ها براى ملت من گروهى هستند كه موضوع ها را به هم مقايسه مى كنند و حلال را حرام مى دانند و حرام را حلال.

996 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): انْهاكَ عَنْ خِصْلَتَيْنِ فيٖهِما هَلَكَ الرّجالُ: انْ تُديٖنَ اللّهَ بِالْباطِلِ وَ تُفْتىٖ النّاسَ بِما لا تَعْلَمْ. (خصال ج 1 ص 52)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: خدا از دو كار كه موجب هلاكت مردم است منع كرده است: به باطل عقيده پيدا كنى و به آنچه نمى دانى فتوا بدهى.

ص: 293

بر آنچه كفار مى گويند صبر كن و از آنها (در گرايش به عقايدشان) هجرت كن (دورى كن) هجرتى كامل.

1000 - وَ اللاّتِي تَخافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَ اهْجُرُوهُنَّ فِي الْمَضاجِعِ وَ اضْرِبُوهُنَّ.

(سوره نساء آيه 34)

و بآن زنانى كه بيم سركشيشان داريد اندرز دهيد و دورى گزينيد از ايشان در بسترها و تنبيه كنيدشان.

1001 - فَآمَنَ لَهُ لُوطٌ وَ قالَ: إِنِّي مُهاجِرٌ إِلى رَبِّي إِنَّهُ هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ.(1) (سوره عنكبوت آيه 25)

ايمان آورد به لوط و گفت همانا منم هجرت كننده بسوى پروردگارم زيرا او عزتمند و حكيم است.

1002 - إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ الَّذِينَ هاجَرُوا وَ جاهَدُوا فِي سَبِيلِ اللّهِ أُولئِكَ يَرْجُونَ رَحْمَتَ اللّهِ.

(سوره بقره آيه 218)

كسانى كه ايمان آورده اند و در راه خدا مهاجرت كرده و به جهاد در راه خدا پرداخته اند اميد به رحمت خدا دارند.

1003 - الَّذِينَ آمَنُوا وَ هاجَرُوا وَ جاهَدُوا فِيد.

ص: 295

سَبِيلِ اللّهِ بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ أَعْظَمُ دَرَجَةً عِنْدَ اللّهِ وَ أُولئِكَ هُمُ الْفائِزُونَ. (سوره توبه آيه 20)

آنانكه ايمان آورده و مهاجرت كرده و در راه خدا با مال و جان بپا خاسته اند و جهاد مى كنند بزرگترين درجه را در نزد خدا دارند و هم اينان پيروز هستند.

1004 - الَّذِينَ هاجَرُوا فِي سَبِيلِ اللّهِ ثُمَّ قُتِلُوا أَوْ ماتُوا لَيَرْزُقَنَّهُمُ اللّهُ رِزْقاً حَسَناً. (سوره حج آيه 58)

آنانكه در راه خدا مهاجرت كرده، سپس كشته ميشوند يا از دنيا مى روند خدا رزق جالبى در اختيار آنها قرار خواهد داد.

1005 - قالُوا أَ لَمْ تَكُنْ أَرْضُ اللّهِ واسِعَةً فَتُهاجِرُوا فِيها. (سوره نساء آيه 97)

موقع قبض روح به آنانكه به خود ظلم كرده اند مى گويند شما چه كاره بوده ايد مى گويند ما اطلاع نداشتيم، ملائكه ميگويند مگر زمين خدا وسيع نبود كه مهاجرت كنيد و اطلاعات كسب كنيد.

1006 - وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ لَمْ يُهاجِرُوا ما لَكُمْ مِنْ وَلايَتِهِمْ مِنْ شَيْءٍ حَتّى يُهاجِرُوا. (سوره انفال آيه 72)

كسانى كه ايمان آورده و مهاجرت نكرده اند، تا مهاجرت نكرده اند ارتباطى با شما ندارند.

1007 - وَ مَنْ يَخْرُجْ مِنْ بَيْتِهِ مُهاجِراً إِلَى اللّهِ وَ رَسُولِهِ ثُمَّ يُدْرِكْهُ الْمَوْتُ فَقَدْ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلَى اللّهِ.

1007 - وَ مَنْ يَخْرُجْ مِنْ بَيْتِهِ مُهاجِراً إِلَى اللّهِ وَ رَسُولِهِ ثُمَّ يُدْرِكْهُ الْمَوْتُ فَقَدْ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلَى اللّهِ.

(سوره نساء آيه 100)

كسيكه از خانه خود بقصد هجرت بسوى خدا و رسول (صلی الله علیه و آله) حركت كند و مرگ او را دريابد پاداشش بر خداست.

1008 - وَ ثِيابَكَ فَطَهِّرْ وَ الرُّجْزَ فَاهْجُرْ.

(سوره مدثر آيه 4)

لبهاسهايت را پاك گردان و از پليديها دورى گزين.

1009 - يا رَبِّ إِنَّ قَوْمِي اتَّخَذُوا هذَا الْقُرْآنَ مَهْجُوراً. (سوره فرقان آيه 30)

(روز قيامت پيامبر خدا (صلی الله علیه و آله) مى فرمايد) اى خداى عزيز اين قوم من از قرآن تو دورى گزيدند.

1010 - وَ مَنْ يُهاجِرْ فِي سَبِيلِ اللّهِ يَجِدْ فِي الْأَرْضِ مُراغَماً كَثِيراً وَ سَعَةً. (سوره نساء آيه 100)

كسى كه (بخاطر خفقان و سكونت دولت حاكم كه ظالم است) براى خدا هجرت كند سرزمين وسيع و پربهره اى را مى يابد.

1011 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): مَنْ فَرَّبِديٖنِهِ مِنْ ارْضٍ الى ارْضٍ وَ انْ كانَ شِبْراً مِنَ الاَرْضِ اسنَوْجَبَ لَهُ الْجَنَّةُ وَ كانَ رَفيٖقُ ابيٖهِ ابْراهيٖمَ وَ نَبِيّهِ مَحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله).

(زبدة البيان فى احكام القرآن ص 315)

ص: 296

امام صادق (علیه السلام) فرمود: كسى كه براى حفظ دين خود از منطقه اى به منطقه ديگر برود هر چند يك وجب جابجا شود، بهشت براى او واجب مى گردد و در بهشت دوست پدرش ابراهيم و پيامبرش محمد (صلی الله علیه و آله) خواهد بود.

1012 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): اذا عَصى اللّهُ فىٖ ارْضٍ انْتَ فيٖها فَاخْرُجْ مِنْها الى غَيْرِها (فيمكن ان يستدل بها على الهجرة من دار الكفر) (زبدة البيان ص 318)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: وقتى در سرزمينى گناه ميشود و تو آنجا هستى (و نمى توانى گناه را برطرف كنى) به جاى ديگر كوچ كن. (مى توان از اين روايت بر لزوم هجرت از سرزمين كفر استدلال كرد)

1013 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): الْمُهاجِر مَنْ هَجَرَ ما حَرَّمَ اللّهُ عَلَيْهِ. (اثنى عشريه ص 4)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: مهاجر كسى است كه از كارهاى حرام خدا دست بردارد.

1014 - قالَ عَلّىٌ (علیه السلام): لا يَقُع اسْمُ الْهِجْرَةِ عَلى احَدٍ الاّ بِمَعْرِفَةِ الْحُجَّةِ فىٖ الاَرْضِ فَمَنْ عَرَفَها وَ اقَرَّبِها فَهُوَ مُهاجِرٌ. (نور الثقلين ج 2 ص 256)

امام على (علیه السلام) فرمود: به كسى مهاجر ميگويند كه امام زمان خود را درك كردند باشد. كسى كه امام عصر خود را شناخته باشد و

ص: 297

به آن عقيده داشته باشد مهاجر است.

1015 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): الْمُهاجِرُونَ الَذّيٖنَ يَهْجُرُونَ السَّيِئاتِ وَ لَمْ يَأْتُوا بِها (سفينة البحار ج 2 ص 697)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: مهاجرين كسانى هستند كه گناهان را ترك كرده و هيچوقت انجام نمى دهند.

1016 - قالَ الرَّسُولُ (صلی الله علیه و آله): مَنْ كانَتْ هِجْرَتُهُ الى اللّهِ وَ رَسُولِهِ فَهِجْرَتُهُ الى اللّهِ وَ رِسُولِهِ وَ مَنْ كانَتْ هِجْرَتُهُ الى الْمَرْأةِ مُصيٖبُها اوْ غَنيٖمَةٍ يَأخُذُوها فَهِجْرَتُهُ الَيْها. (منية المريد ص 27)

رسول عزيز (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسى كه براى (خدمت به) خدا و رسول حركت كند، بسوى خدا و رسول مهاجرت كرده است و كسى كه براى به چنگ آوردن زن و يا مال حركت كند و بدست آورد براى زن و مال كوچ كرده است.

ص: 298

1024 - لا يَسْتَوِي الْقاعِدُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ غَيْرُ أُولِي الضَّرَرِ وَ الْمُجاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللّهِ

(سوره نساء آيه 95)

آنانكه بدون عذر در خانه نشسته و به جنگ نمى روند با كسانى كه در راه خدا جنگ مى كنند مساوى نيستند.

1025 - فَضَّلَ اللّهُ الْمُجاهِدِينَ بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ عَلَى الْقاعِدِينَ دَرَجَةً. (سوره نساء آيه 95)

خدا جهادگرانى را كه با مال و جان در راه خدا مى كوشند برتر از گوشه گيرها (كه خدمت نمى كنند) مى داند.

1026 - إِنَّ اللّهَ يُحِبُّ الَّذِينَ يُقاتِلُونَ فِي سَبِيلِهِ صَفًّا كَأَنَّهُمْ بُنْيانٌ مَرْصُوصٌ. (سوره صف آيه 4)

خدا آنان را دوست ميدارد كه دوش بدوش هم مانند ساختمانى استوار در راه خدا نبرد كنند.

1027 - فَقاتِلُوا أَئِمَّةَ الْكُفْرِ إِنَّهُمْ لا أَيْمانَ لَهُمْ لَعَلَّهُمْ يَنْتَهُونَ. (سوره توبه آيه 12)

با رهبران كفر مبارزه كنيد، زيرا آنان به عهد خود پاى بند نيستند شايد از انحراف باز گردند.

1028 - وَ قاتِلُوهُمْ حَتّى لا تَكُونَ فِتْنَةٌ وَ يَكُونَ الدِّينُ لِلّهِ. (سوره بقره آيه 193)

با كافران جنك كنيد تا آشوب ريشه كن گردد و فقط دين

ص: 300

خدا باشد.

1029 - وَ مَنْ يُقاتِلْ فِي سَبِيلِ اللّهِ فَيُقْتَلْ أَوْ يَغْلِبْ فَسَوْفَ نُؤْتِيهِ أَجْراً عَظِيماً. (سوره نساء آيه 74)

كسى كه در راه خدا جنگ كند، كشته شود و يا پيروز گردد بزودى پاداشى بزرگ به او عنايت خواهيم كرد.

1030 - وَ ما لَكُمْ لا تُقاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللّهِ.

(سوره نساء آيه 75)

چرا در راه خدا جنگ نمى كنيد.

1031 - وَ لا تَقُولُوا لِمَنْ يُقْتَلُ فِي سَبِيلِ اللّهِ أَمْواتٌ بَلْ أَحْياءٌ وَ لكِنْ لا تَشْعُرُونَ (سوره بقره آيه 155)

به آنانكه در راه خدا كشته مى شوند مرده مگوئيد، بلكه آنان زنده اند ولى شما درك نداريد.

1032 - وَ جاهِدُوا فِي اللّهِ حَقَّ جِهادِهِ.

(سوره حج آيه 78)

در راه خدا آنگونه كه شايسته است ستيز كنيد.

1033 - أَ لا تُقاتِلُونَ قَوْماً نَكَثُوا أَيْمانَهُمْ وَ هَمُّوا بِإِخْراجِ الرَّسُولِ وَ هُمْ بَدَؤُكُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ أَ تَخْشَوْنَهُمْ فَاللّهُ أَحَقُّ أَنْ تَخْشَوْهُ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ.

(سوره توبه آيه 13)

چرا با كسانى كه پيمان شكستند و قصد بيرون كردن پيامبر

ص: 301

خداى شما را دارند و آغاز به جنگ كرده اند جنگ نمى كنيد؟ آيا (از ابزار نظامى) آنها ميترسيد در حاليكه خداى عزيز به ترس (از نافرمانى او) سزاوارتر است اگر كاملا ايمان داشته باشيد.

1034 - وَ إِنْ نَكَثُوا أَيْمانَهُمْ مِنْ بَعْدِ عَهْدِهِمْ وَ طَعَنُوا فِي دِينِكُمْ فَقاتِلُوا أَئِمَّةَ الْكُفْرِ. (سوره توبه آيه 12)

آنانكه پيمان شكنى كردند بعد از اينكه تعهد دادند (كه مؤمن باشند) و نسبت به شما، دين، قرآن، پيامبر طعنه مى زنند پس بايد رهبران كفر را بكشيد.

1035 - وَ لَقَدْ نَصَرَكُمُ اللّهُ بِبَدْرٍ وَ أَنْتُمْ أَذِلَّةٌ فَاتَّقُوا اللّهَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ. (سوره آل عمران آيه 123)

در جنگ بدر كه شماها ضعيف و پست شده بوديد خداى متعال شما را يارى كرد پس تقوى را برگزينيد شايد از سپاسگزاران باشيد.

1036 - انْفِرُوا خِفافاً وَ ثِقالاً وَ جاهِدُوا بِأَمْوالِكُمْ وَ أَنْفُسِكُمْ فِي سَبِيلِ اللّهِ ذلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ.

(سوره توبه آيه 41)

براى خدا با دشمن در جنگ با كافران سبكبار و مجهز بيرون شويد (با گروه پياده و سواره آسان با مشكل) با مال و جان جهاد كنيد اين كار شما بسى بهتر خواهد بود اگر مردمى با فكر و دانش باشيد.

ص: 302

1037 - إِنَّ اللّهَ اشْتَرى مِنَ الْمُؤْمِنِينَ أَنْفُسَهُمْ وَ أَمْوالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ.(1) (سوره توبه آيه 111)

خداى متعال خريدار جان و مال مؤمنينى است كه در راه خدا جهاد مى كنند كشته مى شوند و مى كشند در برابر آن به آنان بهشت را برايشان مهيا كرده است.

1038 - قالَ الرّضا (علیه السلام): انَّ الَذّىٖ يَطْلُبُ مِنْ فَضْلٍ يَكُفُّ بِهِ عَيالَهُ اعْظَمُ مِنْ الْمُجاهِدِ فىٖ سَبيٖلِ اللّهِ.

(سير الائمه ج 4 ص 147)

امام رضا (علیه السلام) فرمود: كسى كه جان مى كند و كار مى كند كه آسايش خانواده اش را تأمين كند از مجاهد راه خدا بيشتر اجر دارد.

1039 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): انَّ اللّهَ تَبارَكَ وَ تَعالى لَيُطْعىٖ الْعَبْدَ مِنْ التَّوابِ عَلى حُسْنِ الْخُلْقِ كَما يُطعى فىٖ سَبيٖلِ اللّهِ. (اصول كافى ج 2 ص 101)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: خداى عزيز براى حسن خلق ثواب كسى را ميدهد كه در راه خدا محبت مى كند.

1040 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): الْكادُّ عَلى عَيالِهِ كَالْمُجاهِدِ فىٖ سَبيٖلِ اللّهِ. (عدة الداعى ص 72)د.

ص: 303

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسى كه براى خانواده اش زحمت مى كشد، مثل كسى است كه در راه خدا جهاد مى كند.

1041 - قالَ عَلّىٌ (علیه السلام): كَتَبَ اللّهُ الْجِهادَ عَلى الرّجالِ وَ النّساءِ فَجِهادُ الرَّجُلِ بَذْلُ مالِهِ وَ نَفْسِهِ حَتّى يُقْتَلَ فىٖ سَبيٖلِ اللّهِ وَ جِهادُ الْمَرْأَةِ انْ تَصْبِرَ عَلى ما تَرى مِنْ اذى زَوْجِها وَ غَيْرَتِهِ. (فروع كافى ج 5 ص 9)

امام على (علیه السلام) فرمود: خدا جهاد را بر مرد و زن واجب كرده است. جهاد مرد بخشش مال و جان است تا در راه خدا كشته شود. و جهاد زن اين است كه بر آنچه از آزار و تعصب از شوهرش مى بيند صبر كند.

1042 - قالَ الرَّسُولُ (صلی الله علیه و آله): الْجَنَّةُ تَحْتَ ظِلالِ السُيّوُفِ. (اثنى عشريه ص 4)

رسول عزيز (صلی الله علیه و آله) فرمود: بهشت در زير سايه شمشيرها است.

1043 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): طوُبى لِمَنْ شَغَلَهُ عَيْبُهُ عَنْ عُيُوبِ النّاسِ. (جامع السعادات ج 2 ص 235)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: خوشا بحال كسى كه عيب خود را در نظر بگيرد و از عيوب مردم چشم بپوشد.

1044 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): يَمُوتُ النّاسُ مَرَّةَ وَ يَمُوتُ احَدُهُمْ فىٖ كُلّ يَوْمٍ سَبْعيٖنَ مَرَّةٍ مِنْ مُجاهِدَةٍ

ص: 304

انْفُسِهِمْ وَ مُخالِفَةِ اهْوائِهِمْ وَ الشَّيْطانُ الَذّىٖ يَجْرىٖ فىٖ عُرُوقِهِمْ. (سفينة البحار ج 1 ص 195)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: مردم يك دفعه جان مى دهند ولى يكى در هر روز بر اثر جهاد با نفس و مبارزه با هواى نفسانى و شيطانى كه در رگ و پوست مردم رخنه كرده هفتاد مرتبه جان مى دهد.

1045 - قالَ الْكاظِمُ (علیه السلام): عَنْ آبائِهِ (علیه السلام): قالَ عَلّىٌ (علیه السلام):... قالَ رَسُول اللّهِ (صلی الله علیه و آله) مَرْحَباً بِقَوْمٍ قَضَوْا الْجِهادَ الاَصْغَر وَ بَقِىَ عَلَيْهِمْ الْجِهادُ الاَكْبَرِ. قيٖلَ يا رَسُولَ اللّهِ وَ ما الْجِهادُ الاَكْبَرِ، قالَ (صلی الله علیه و آله) جِهادُ النَّفْسِ.

(سفينة البحار ج 1 ص 195)

امام كاظم (علیه السلام) فرمود: از پدران خود از امام على (علیه السلام) نقل مى كند كه وقتى مردم از جبهه برگشتند رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: مرحبا به ملتى كه جهاد سبك را پشت سر گذاشتند و جهاد بزرگ را در پيش دارند.

عرض كردند: يا رسول اللّه جهاد اكبر كدام است؟

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: جهاد اكبر با هواى نفس و خودخواهى مبارزه كردن است.

1046 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): جاهِدُوا انْفُسَكُمْ بِالْجُوعِ وَ الْعَطَشِ فَاِنَّ الاَجْرَ فىٖ ذلِك كَاَجْرُ الْمُجاهِدِ

ص: 305

فىٖ سَبيٖلِ اللّهِ. (جامع السعادات ج 1 ص 5)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: با هواى نفس با گرسنگى و تشنگى مبارزه كنيد كه پاداش اين كار مثل پاداش مجاهدى است كه در راه خدا بجنگد.

1047 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): افْضَلُ الْجِهادِ مِنْ جاهَدَ نَفْسَهُ الَتّىٖ بَيْنَ جَنْبَيْهِ (سفينة البحار ج 1 ص 195)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: بهترين جهاد، جهاد با نفس است كه در نهاد انسان وجود دارد.

1048 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): احَبُّ اخْوانىٖ الّتىٖ مَنْ اهْدى الَىَّ عُيُوبىٖ. (اصول كافى ج 2 ص 639)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: بهترين برادران من كسانى هستند كه عيبهاى مرا به من هديه كنند.

1049 - قالَ عَلّىٌ (علیه السلام): جِهادُ الْمَرْأَةِ حُسْنُ التَّبعُلِ.

(فروع كافى ج 5 ص 9)

امام على (علیه السلام) فرمود: جهاد زن خوشرفتارى با شوهر است.

1050 - قالَ الرَّسُولُ (صلی الله علیه و آله): انَّ الْمُؤْمِنَ مُجاهِدٌ بِسَيْفِهِ وَ لِسانِه... (نور الثقلين ج 4 ص 700)

رسول گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: مؤمن با شمشير و زبان جهاد مى كند.

ص: 306

1051 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): افْضَلُ الْجِهاد كَلِمَةُ عَدْلٍ عِنْدَ امامٍ جائِرٍ. (خصال صدوق ج 1 ص 6)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: بهترين جهادها سخن حقى است كه براى اجراى عدالت پيش رهبرى ستمگر گفته شود.

1052 - اشَدُّ النّاسِ اجْتِهاداً مَنْ تَرَكَ الذُّنُوبَ

(خصال صدوق ج 1 ص 16)

سخت ترين جهادها، كوشش براى ترك گناهان است.

1053 - الْمُجاهِدُ مَنْ جاهَدَ نَفْسَهُ فىٖ طاعَةِ اللّهِ.

(اثنى عشريه ص 4)

مجاهد كسى است كه در راه فرمانبردارى از خدا جهاد كند.

1054 - مَنْ قُتِلَ دوُنَهُ فَوُ شَهيٖدٌ وَ مَنْ قُتِلَ دُونَ اهلِهِ فَهُوَ شَهيٖدٌ وَ مَنْ قُتِلَ دوُن ديٖنِهِ فَهُوَ شَهيٖدٌ.

(اثنى عشريه ص 6)

كسى كه براى حفظ مال خود، خانواده اش و يا براى حفظ دين خود كشته شود شهيد است.

1055 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): انَّ اللّهَ تَبارَكَ وَ تَعالى يُحِب اهْراقَ الدّماءِ وَ اطْعامَ الطَّعامِ.

(فروع كافى ج 4 ص 51)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: خداى متعال خونريزى (در راه تحقق

ص: 307

فرامين الهى) و تأمين نياز مادى فرد و جامعه را دوست دارد.

1056 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): الْجِهادُ افْضَلُ الاَشياءِ بَعْدَ الْفَرائِضِ. (فروع كافى ج 5 ص 4)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: پس از كارهاى واجب شبانه روز جهاد بهترين كارهاست.

ص: 308

و خودشان ظلم كردند نابود ساختيم و براى هلاكت آنها وقتى را در نظر گرفتيم.

1061 - وَ لا تَرْكَنُوا إِلَى الَّذِينَ ظَلَمُوا فَتَمَسَّكُمُ النّارُ. (سوره هود آيه 113)

به آنانكه ظلم مى كنند اعتماد نكنيد كه آتش شما را درك خواهد كرد.

1062 - إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ ظَلَمُوا لَمْ يَكُنِ اللّهُ لِيَغْفِرَ لَهُمْ. (سوره نساء آيه 168)

كسانى را كه كافر شده و ظلم نموده باشند خدا نمى بخشد.

1063 - وَ مَنْ يَتَعَدَّ حُدُودَ اللّهِ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ.

(سوره طلاق آيه 1)

كسيكه از حدود خدا تجاوز كند بخودش ظلم كرده است.

1064 - وَ ما تَفَرَّقُوا إِلاّ مِنْ بَعْدِ ما جاءَهُمُ الْعِلْمُ بَغْياً بَيْنَهُمْ. (سوره شورى آيه 14)

به فلاكت نيفتادند مگر اينكه وقتى (از علامت هاى اسلام و پيامبر - صلی الله علیه و آله -) آگاه شدند دست به انحراف يكديگر زدند.

1065 - وَ مَنْ لَمْ يَحْكُمْ بِما أَنْزَلَ اللّهُ فَأُولئِكَ هُمُ الظّالِمُونَ. (سوره مائده آيه 45)

كسيكه طبق دستور خدا حكم نكند، اين گروه ستمگرانند و ترديدى ندارد.

ص: 310

1066 - وَ لا تَحْسَبَنَّ اللّهَ غافِلاً عَمّا يَعْمَلُ الظّالِمُونَ.

(سوره ابراهيم آيه 42)

فكر نكنيد كه خدا از كار ستمگران غافل است.

1067 - وَ اللّهُ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الظّالِمِينَ.

(سوره آل عمران آيه 86)

خدا ملت ستمگر را هدايت نخواهد كرد.

1068 - وَ اللّهُ لا يُحِبُّ الظّالِمِينَ.

(سوره آل عمران آيه 57)

خدا ستمگران را دوست ندارد.

1069 - إِنَّ الظّالِمِينَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ.

(سوره ابراهيم آيه 22)

ستمگران عذابى دردناك خواهند داشت.

1070 - وَ أَعْتَدْنا لِلظّالِمِينَ عَذاباً أَلِيماً.

(سوره فرقان آيه 37)

براى ستمگران عذابى دردناك آماده ساخته ايم.

1071 - وَ الَّذِينَ هاجَرُوا فِي اللّهِ مِنْ بَعْدِ ما ظُلِمُوا لَنُبَوِّئَنَّهُمْ فِي الدُّنْيا حَسَنَةً. (سوره نحل آيه 41)

كسانى كه در راه خدا پس از اينكه مظلوم واقع شده اند مهاجرت كنند، آنان را غرق در آسايش خواهيم كرد.

1072 - وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ ذُكِّرَ بِآياتِ رَبِّهِ فَأَعْرَضَ عَنْها وَ نَسِيَ ما قَدَّمَتْ. (سوره كهف آيه 57)

1072 - وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ ذُكِّرَ بِآياتِ رَبِّهِ فَأَعْرَضَ عَنْها وَ نَسِيَ ما قَدَّمَتْ. (سوره كهف آيه 57)

چه كسى از شخصى كه آيات خدا را كه مى شنود بى اعتنائى مى كند و گذشته خود را فراموش مى كند ستمگرتر است؟

1073 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): اذا مَدَحَ الْفاجِرَ اهْتَزَّ الْعَرْشَ وَ غَضَبَ الرَّبُ. (تحف العقول ص 49)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: وقتى ستمگر و گناهكار ستايش شود عرش خدا مى لرزد و خدا عصبانى مى گردد.

1074 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): انَّ اعْجَلَ الشَّرِ عُقُوبَةً الْبَغْىَ. (جامع السعادات ج 1 ص 316)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: سريعترين كيفرها كيفر ظلم است.

1075 - قالَ عَلِىُّ (علیه السلام): يَوْمَ الْمَظْلُومِ عَلى الظّالِمِ اشَدُ مِنْ يَوْمِ الظّالِمِ عَلى الْمَظْلُومِ.

(نهج البلاغه صبحى صالح ص 511)

امام على (علیه السلام) فرمود: روز مظلوم به ستمگر سخت تر از روز قدرت ظالم بر مظلوم است.

1076 - قالَ الرَّسُولُ (صلی الله علیه و آله): ثَلاثَةٌ مِنْ الذُّنُوبِ تُعَجَّلُ عُقُوبَتُها وَ لا يُؤَخَرُّ الى الآخِرَةِ: عُقُوقُ الْوالِدَيْنِ وَ الْبَغْىِ عَلَى النّاسِ وَ كُفْرُ الاِحْسانِ. (امالى مفيد ص 140)

رسول عزيز (صلی الله علیه و آله) فرمود: سه گناه است كه كيفر آن سريع است و به قيامت انداخته نمى شود: عاق والدين، ظلم بر مردم و

ص: 311

كفران محبت و نيكى ها.

1077 - قالَ السَّجادُ (علیه السلام): اسْرَعُ الْخَيْرِ ثَواباً الْبِرُّ وَ اسْرَعُ الشَّرِ عُقُوبَةً الْبَغْىُ. (مجالس السنيه ج 2 ص 448)

امام سجاد (علیه السلام) فرمود: سريعترين پاداشها، ثواب نيكوكارى است و سريعترين كيفر، جزاى ظلم است.

1078 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): ثَلاثُ خِصالٍ لا يَمُوتُ صاحِبُهُنَّ حَتّى يَرى وَ بالَهُنَّ: الْبَغْىُ وَ قَطيٖعَةُ الرَّحِمِ وَ الْيَميٖنِ الْكاذِبَةِ يُبارِزُهُ اللّهُ بِها. (نور الثقلين ج 4 ص 355)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: سه گناه است كه گناهكار قبل از مرگ عذاب آنها را مى بيند: ظلم، قطع رحم، قسم دروغى كه با آن به جنگ خدا مى رود.

1079 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): مَنْ طَلَبَ رِضى مَخْلوُقٍ بِسَخَطِ الْخالِقِ سَلَّطَ اللّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَيْهِ ذلِكَ الْمَخْلوُقِ. (تحف العقول ص 43)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسى كه بخواهد خوشنودى بنده خدا را از طريق نافرمانى خدا بدست آورد خداى عزيز همان كس را بر او مسلط گرداند تا كيفرش دهد.

1080 - قالَ عَلّىٌ (علیه السلام): الْعامِلُ بِالظُّلْمِ وَ الْمُعيٖنُ عَلَيْهِ وَ الرّاضىٖ بِهِ شُرَكاءٌ ثَلاثَةٌ.

(تحف العقول ص 155 و خصال صدوق ص 107)

ص: 312

امام على (علیه السلام) فرمود: كسى كه ظلم كند، كسى كه به ظلم كمك كند و كسى كه به ظلم راضى باشد هر سه با هم شريك هستند.

1081 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): يَقُولُ: ابْليٖسُ لِجُنُودِهِ: الْقُو بَيْنَهُمُ الْحَسَدُ وَ الْبَغْىُ... (جامع السعادات ج 1 ص 316)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: ابليس به سربازان خود مى گويد حسد و ظلم را در ميان مردم رواج دهيد.

1082 - قالَ عَلِىُّ (علیه السلام): ايُهّا الناسُ، انَّ الْبَغْىَ يَقوُدُ اصْحابَهُ الى النّارِ. (جامع السعادات ج 1 ص 316)

امام على (علیه السلام) فرمود: ظلم، ستمگر را به آتش مى كشاند.

ص: 313

مى گيرد.

1091 - قالَ الرَّسُولُ (صلی الله علیه و آله): مَنْ كَفى يَتيٖماً فىٖ نَفَقَةٍ بِما لِهِ حَتّى يُسْتَغْنى وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةَ الْبَتّة.

(مكارم الاخلاق ص 444)

رسول گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسى كه خرج يتيمى را از نظر مالى تأمين كند تا پولدا شود، بطور حتم بهشت براى او واجب گردد.

1092 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): الْكَبائِرُ: الْقُنُوطُ مِنْ رَحْمَةِ اللّهِ وَ عُقُوقُ الْوالِدَيْنِ وَ اكْلُ مالِ الْيَتيٖمِ...

(اصول كافى ج 2 ص 280)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: گناهان بزرگ اينست: نااميد بودن از رحمت خدا، عاق والدين و خوردن مال يتيم.

1093 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): مَنْ كَفَلَ يَتيٖماً وَ كَفَلَ نَفَقَتَهُ كُنْتُ انَا وَ هُوَ فىٖ الْجَنَّةِ...

(سفينة البحار ج 2 ص 731)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسى كه سرپرستى يتيمى را بعهده گرفت و خرجى او را اداره كرد من و چنين فردى در بهشت با هم خواهيم بود.

1094 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): انَّ اللّهَ اوْعَدَ فىٖ مالِ الْيَتيٖمِ عُقوُبَتَيٖنِ: عُقوُبَةُ الآخِرَةِ النّارُ وَ عُقُوبَةُ

ص: 315

الدُّنْيا: قَولُهُ وَ لَيَخْشَ الَذّيٖنَ لَوْ تَرَكُوا مِنْ خَلْفِهِمْ ذُرِيَّةً ضِعافاً خافُوا عَلَيْهِمْ.(1) (سفينة البحار ج 2 ص 730)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: خدا نسبت به تجاوز به مال يتيم دو كيفر دارد: كيفر آخرت كه آتش جهنم است و كيفر دنيا كه فرموده است: بايد كسانى كه فرزندانى ضعيف و ناتوان براى آنان باقى مى گذارند، از خدا بترسند نسبت به آنان هم با دقت و بررسى و مراقبت رفتار كنند.

1095 - عَنْ ابىٖ بَصيٖرٍ قالَ قُلْتُ لِلصّادِقِ (علیه السلام) اصْلَحَكَ اللّهُ ما ايْسَرَ ما يُدْخِلُ بِهِ الْعَبْدَ النَّارَ؟ قالَ مَنْ اكَلَ مالَ الْيَتيٖمِ دِرْهَماً... (سفينة البحار ج 2 ص 731)

از ابى بصير نقل شده است كه حضرت صادق (علیه السلام) فرمود: كمترين چيزى كه موجب افتادن در آتش است چيست؟

حضرت صادق (علیه السلام) فرمود: يك درهم از مال يتيم خوردن.

1096 - قالَ عَلِىُّ (علیه السلام): اللّهَ اللّهَ فىٖ الاَيْتامِ فَلا تُغِبّوُا افْواهَمُ وَ لا يُضيٖعُوا بِحَضْرَتِكُمْ.

(نهج البلاغه صبحى صالح نامه 47)

امام على (علیه السلام) فرمود: خدا را، خدا را درباره يتيمان در نظر بگيريد دهن هاى آنها را خالى مگذاريد، در حضورتان آنان را محروم نگردانيد. 9

ص: 316

1097 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): انَّ الْيَتيٖمَ اذا بَكى اهْتَزَّلَهُ الْعَرْشُ. (سفينة البحار ج 2 ص 731)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: وقتى يتيم گريه كرد عرش خدا بلرزه درمى آيد.

1098 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): انَّ اكَّلَ مالَ الْيَتيٖمَ مِنَ الْكَبائِرْ الَّتىٖ اوْعَدَ اللّهُ عَلَيْها النّارُ.

(سفينة البحار ج 2 ص 731)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: مال يتيم خوردن از گناهان بزرگى است كه خدا وعده آتش جهنم را براى آن داده است.

ص: 317

(آه، آه،) نگو! بر سرشان فرياد مكش و حرف شايسته به آنان بزن.

1103 - وَ إِنْ جاهَداكَ لِتُشْرِكَ بِي ما لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُما. (سوره عنكبوت آيه 8)

اگر پدر و مادرت كوشيدند كه براى من (خدا) شريك قائل شوى - كارى كه از آن آگاهى ندارى - به حرف آنان گوش مده.

1104 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): ادْنى لِلْعُقُوقِ افّ وَ لَوْ عَلِمَ اللّهُ شَيْئاً هُوَ اهْوَنُ مِنْهُ لَنَهى عَنْهُ كَما قالَ تَعالى: وَ لا تَقُلْ لَهُما افّ و... (اصول كافى ج 3 ص 349 و ارشاد ص 179)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: پائين درجۀ عقوق والدين «اف» (آه، آه) گفتن است و اگر خدا كلمه اى پائين تر از اين مى دانست بيان مى داشت. خدا فرموده است به پدر و مادر اف نگوئيد.

1105 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): عُقُوقُ الْوالِدَيْنِ مِنْ الْكَبائِرِ لاَنَّ اللّهَ تَعالى جَعَلَ الْعاقَّ عَصّياً شَقّيٖاً.

(علل الشرائع ج 2 ص 479)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: عاق والدين از كبائر است، زيرا خدا عاق والدين را معصيت كار و ستمگر قرار مى دهد.

1106 - سُئِلَ عَلّىٌ (علیه السلام) اىُّ الاَعْمالِ افْضَلُ؟ قالَ: الصَّلاةَ لِوَقْتِها وَ بِرُّ الْوالِدَيْنِ وَ الْجِهادُ فىٖ سَبيٖلِ اللّهِ

(اخلاق شبر ص 116)

از امام على (علیه السلام) سؤال شد چه اعمالى بهتر از تمام اعمال

ص: 319

است؟

حضرت فرمود: اول وقت نماز خواندن، نيكى به پدر و مادر و جهاد در راه خدا.

1107 - قالَ النَّبِىُ (صلی الله علیه و آله): مَنْ اصْبَحَ مُسْخِطاً لاَبَوَيْهِ اصْبَحَ لَهُ بابانِ مَفْتُوحانِ الى النّارِ.

(جامع السعادات ج 2 ص 202)

پيامبر گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسيكه براى پدر و مادر عصبانى شود، خدا دو راه باز بسوى جهنم براى او در نظر مى گيرد.

1108 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): انَّ مِنْ الْكَبائِرِ عُقُوقُ الْوالِدَيْنِ وَ الْيَاْسُ مِنْ رُوْحِ اللّهِ...

(اصول كافى ج 2 ص 278)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: عقوق والدين از گناهان بزرگ است نااميدى از رحمت خدا هم از گناهان كبيره مى باشد.

1109 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): ثَلاثٌ لَمْ يَجْعَلِ اللّهُ لاَحَدٍ مِنْ النّاسِ فيٖهِنَّ رُخْصَةٌ: بِرُّ الْوالِدَيْنِ بِرَّيْن كانا اوْ فاجِرَيْنِ وَ وَفاءٌ بِالْعَهْدِ لِلْبِرّ وَ الْفاجِرِ وَ اداءُ الاَمانَةِ الى الْبّرِ وَ الْفاجِرِ. (تحف العقول ص 271)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: خدا براى هيچكس در سه كار اجازه دخالت و تخلف نداده است: نيكى به پدر و مادر، نيكوكار يا گناهكار. وفاء بعهد و پيمان چه طرف نيكوكار باشد يا گناهكار.

ص: 320

تحويل امانت، به صاحبش، نيكوكار باشد يا گناهكار.

1110 - قالَ النَّبِىُ (صلی الله علیه و آله): مَنْ اصْبَحَ مَرْضيّٖاً لاَبَوَيْهِ اصْبَحَ لَهُ بابانِ مَفْتُوحانِ الى الْجَنَّةِ.

(جامع السعادات ج 2 ص 203)

پيامبر گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسى كه پدر و مادرش از دستش خوشحال باشند خدا دو در از بهشت براى او باز مى كند.

1111 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): يَاْتىٖ يَوْمَ الْقِيامَةِ شَىٌ مِثْلُ الْكُبَّةِ فَيُدْفَعُ فىٖ ظَهْرِ الْمُوْمِنِ فَيُدْخِلُهُ الْجَنَّةِ فَيُقالُهذا الْبِرُّ. (اصول كافى ج 2 ص 158)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: روز قيامت چيزى شبيه توپ (گلوله اى از پنبه) به پشت شخص مى خورد و او را به بهشت مى كشاند، گفته مى شود اين عمل صالح اوست.

1112 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): ثَلاثَةٌ مِنْ الذُّنُوبِ تُعَجِلُّ عُقُوبَتُها وَ لا يُؤَخَرُّ الى الآخِرَةِ عُقُوقُ الْوالِدَيْنِ وَ الْبَغْىُ عَلى النّاسِ وَ كُفْرُ الاِحْسانِ.

(امالى شيخ مفيد ص 140)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: سه گناه است كه كيفر آن سريع است و به قيامت كشيده نميشود: عاق والدين، ظلم به مردم و كفران نيكى ها.

1113 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): افْضَلُ ما يُتَقَرَّبُ بِهِ

ص: 321

الْعَبْدُ الى اللّهِ بَعْدَ الْمَعْرِفَةِ الصَّلاةُ وَ بِرُّ الْوالِدَيْنِ...

(تحف العقول ص 281)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: بهترين كارى كه بنده خدا را به خدا نزديك مى گرداند پس از شناختن خدا نماز و نيكى به پدر و مادر است.

1114 - قالَ الْعَسْكَرىٖ (علیه السلام): جُرْأَةُ الْوَلَدِ عَلى والِدِهِ فىٖ صِغَرِهِ تُدْعُوا الى الْعُقُوقِ فىٖ كِبرِهِ.

(تحف العقول ص 363)

امام عسكرى (علیه السلام) فرمود: جرأت نافرمانى در كوچكى نسبت به پدر و مادر در بزرگى فرزند را به عاق والدين مى كشاند.

1115 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): نَظَرُ الْوالِدِ الى والِدَيْهِ حُبّاً لَهُما عِبادَةٌ. (تحف العقول ص 38)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: نظر فرزند به پدر و مادر از روى علاقه عبادت است.

1116 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): يُحِبُّ لِلْوالِدَيْنِ عَلى الْوَلَدِ ثَلاثَةُ اشْياءِ: شُكْرُهُما عَلى كُلّ حالٍ وَ طاعَتُهُما فيٖها يَاْمُرانِهِ وَ يَنْهَيانِهِ عَنْهُ فىٖ غَيْرِ مَعْصِيَةِ اللّهِ وَ نَصيٖحَتُهُما فىِ السّرِ وَ الْعَلانِيَةِ.

(تحف العقول ص 238 و سير الائمه ج 4 ص 59)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: براى پدر و مادر سه حق نسبت به

ص: 322

فرزند است: تشكر از پدر و مادر در هر حال، فرمانبردارى از اوامر و نواهى آنان در صورتى كه اوامر و نواهى در مسير وظيفۀ الهى باشد. پنهان و آشكار همفكرى نمودن با آنها.

1117 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): بِرُّ الْوالِدَيْنِ افْضَلُ مِنْ الصَّلوةِ وَ الصَّوْمِ وَ الْجِهادِ فىٖ سَبيٖلِ اللّهِ.

(جامع السعادات ج 2 ص 203)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: نيكى به پدر و مادر بهتر از نماز، روزه و جهاد در راه خداست.

1118 - قالَ الرَّسُولُ (صلی الله علیه و آله): رَحِمَ اللّهُ والِدَيْنِ حَمَلا وَلَدَهُما عَلى بِرّهِما. (مكارم الاخلاق ص 443)

رسول گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: خدا رحمت كند پدر و مادرى را كه فرزندشان را به شايستگى تربيت كرده اند.

1119 - قالَ عَلّىٌ (علیه السلام):... فَحَقُّ الْوالِدِ عَلى الْوَلَدِ انْ يُطيٖعَهُ فىٖ كُلّ شَىْءِ الاّ فىٖ مَعْصِيَةِ اللّهِ سُبْحانَ اللّهِ.

(نهج البلاغه صبحى صالح ص 546)

امام على (علیه السلام) فرمود: حق پدر بر فرزند اين است كه در تمام كارهائى كه نافرمانى خداى عزيز در آن نيست از وى اطاعت كند.

1120 - قالَ الرّضا (علیه السلام): انَّ اللّهَ امَرَ بِالشُّكْرِ لَهُ وَ لِلْوالِدَيْنِ فَمَنْ لَمْ يَشْكُرْ والِدَيْهِ لَمْ يَشُكُرْ اللّهَ

(سير الائمه ج 4 ص 148)

ص: 323

امام رضا (علیه السلام) فرمود: خدا سفارش كرده از او و پدر و مادر شكرگزارى شود كسى كه از پدر و مادر تشكر نكند از خدا تشكر نكرده است.

1121 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): عَنْ الرَّسُولِ (صلی الله علیه و آله) ايّاكُمْ وَ عُقُوقُ الْوالِدَيْنِ فَاِنَّ ريٖحَ الْجَنَّةِ يُوجَدُ مِنْ مَسيٖرَةِ الْفَ سَنَةٍ وَ لا يَجِدُها عاقٌ وَ لا قاطِعُ الرَّحِمِ...

(ارشاد القلوب ص 179 و اخلاق شبر ص 117)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: از رسول خدا نقل شده كه فرمود: از ناراضى ساختن پدر و مادر پرهيز كنيد زيرا بوى بهشت تا هزار سال مى رود و عاق والدين و قاطع رحم آن را درك نمى كند.

1122 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): كُلُّ الْمُسْلِميٖنَ يَرَوْنىٖ يَوْمَ الْقِيامَةِ الاّ عاقُ الْوالِدَيْنِ وَ شارِبُ الْخَمْرِ.

(جامع السعادات ج 2 ص 203)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: تمام مسلمانان روز قيامت مرا مى بينند غير از عاق والدين و شرابخوار كه مرا نمى بينند.

1123 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): مَنْ نَظَر الى ابَوْيهِ نَظَرَ ماقِتٍ وَ هُما ظالِمانِ لَهُ لَمْ يَقْبَلْ اللّهُ لَهُ صَلاةً

(جامع السعادات ج 2 ص 202)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: كسى كه از روى عصبانيت به پدر و مادر خود نگاه كند و آنها هم نسبت به فرزند ظلم كرده باشند

ص: 324

خدا نماز آن فرزند را قبول نمى كند.

1124 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): وَ الَّذىٖ بَعَثَنىٖ بِالحَقّ انَّ الْعاقَّ لِوالِدَيْهِ ما يَجِدُ ريٖحَ الْجَنَّةِ.

(مكارم الاخلاق ص 220)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: به آن خدائى كه مرا به حق مبعوث نموده است، عاق والدين بوى بهشت را نمى شنود.

1125 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): بِرُّ الْوالِدَيْنِ مِنْ حُسْنِ مَعْرِفَةِ الْعَبْدِ بِاللّهِ اذْ لا عِبادَةَ اسْرَعُ بُلوُغاً لِصاحِبِها الى رِضاءِ اللّهِ مِنْ بِرّ الْوالِدَيْنِ لِوَجْهِ اللّهِ تَعالى.

(مصباح الشريعه ص 70)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: نيكى به پدر و مادر از بهترين معرفت بنده نسبت به خداست، زيرا هيچ عبادتى سودش از نيكى به پدر و مادر بخاطر خدا زودتر به صاحبش نمى رسد.

ص: 325

ناصالح ارزش دارد.

هر زنى كه هفت روز بخاطر خدا به شوهرش خدمت كرد خدا هفت درب جهنم را بر روى او مى بندد و هشت درب بهشت را بر روى او باز مى كند و مى گويد از هر درى مى خواهى وارد مى شوى.

1129 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): ايَّما امْرَأَةٍ باتَتْ وَ زَوْجَها عَلَيْها ساخِطٌ فىٖ حَقٍ لَمْ تُقْبَلْ مِنْها صَلاةٌ حَتّى يَرْضى عَنْها (مكارم الاخلاق ص 215)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: هر زنى در حالى خوابيد كه مردش از دست او عصبانى است و حق با مرد است خدا نماز آن زن را قبول نمى كند تا مرد از دستش راضى گردد.

1130 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): حَقَّ الْمَرْئَةِ عَلى زَوْجِها انْ يَسُدَّ جوُعَها وَ انْ يَسْتُرَ عَوْرَتَها وَ لا يَقْبَحَ لَها وَجْهاً فَاِذا فَعَلَ ذلِكَ فَقَدْ ادّى وَ اللّهِ حَقَّها.

(عدة الداعى ص 81)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: حق زن بر مرد اين است كه شكم او را سير گرداند، بدنش را بپوشاند و صورتش را براى او درهم نكشد، وقتى چنين كرد به خدا سوگند حق زن را ادا كرده است.

1131 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): ثَلاثٌ مِنْ النّساءِ يَرْفَعُ اللّهُ عَنْهُنَّ عَذابَ الْقَبْرِ وَ يَكُونُ مَحْشَرُهُنَّ مَعَ فاطِمَةَ

ص: 327

بِنْتَ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله): امْرَأَةً صَبَرَتْ عَلى غَيْرَةٍ زَوْجِها وَ امْرَأَةٍ صَبَرَتْ عَلى سُوءِ خُلْقِ زَوْجِها وَ امْرَأَةً وَ هَبَتْ صِداقَها لِزَوْجِها يُعْطىٖ اللّهُ تَعالى لِكُّلِ واحِدٍ مِنْهُنَّ ثَوابَ الْفَ شَهيٖدٍ وَ يَكْتُبُ لِكُّلِ واحِدٍ مِنْهُنَّ عِبادَةُ سَنَةٍ

(ارشاد القلوب ص 175)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: سه كار زن موجب برطرف شدن عذاب قبر است و روز قيامت با فاطمه (علیه السلام) دختر محمد (صلی الله علیه و آله) محشور مى گردد: زنى كه نسبت به غيرت مرد (از خانه بيرون نرفتن، با مرد ديگرى حرف نزدن) صبر كرد، زنى كه با بداخلاقى مرد ساخت و زنى كه مهر خود را به شوهرش بخشيد، خدا براى هر يك از اين كارها ثواب هزار شهيد مى دهد. و براى هر يك از اين كارها عبادت يك سال را مى نويسد.

1132 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): مَنْ اطاعَ امْرَأَتَهُ اكَبَّةُ اللّهُ عَلى وَجْهِهِ فىٖ النّارِ... (فروع كافى ج 5 ص 517)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسى كه گوش به حرف زدن بدهد خدا او را به رو در آتش جهنم مى اندازد.

1133 - قالَ الرَّسُولُ (صلی الله علیه و آله): مَنْ ضَرَبَ امْرَأَةً بِغَيْرِ حَقّ فَاَنا خَصْمُهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ. لا تَضْرِبُوا نِسائَكُمْ فَمَنْ ضَرَبَهُنَّ بِغَيْرِ حَقّ فَقَدْ عَصى اللّهُ وَ رَسُولَه.

(ارشاد القلوب ص 175)

ص: 328

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسى كه زن خود را بدون جهت بزند من در روز قيامت وكيل آن زن خواهم بود. زنان خودتان را نزنيد كسى كه آنها را بدون جهت بزند از خدا و رسول (صلی الله علیه و آله) نافرمانى كرده است.

1134 - قالَ الرَّسُولُ (صلی الله علیه و آله): عَيالُ الرَّجُلِ اسَراءُهُ وَ احَبُّ الْعِبادِ الى اللّهِ تَعالى احْسَنُهُمْ صَنيٖعاً الى اسَرائِهِ.

(اخلاق شبر ص 119)

رسول عزيز (صلی الله علیه و آله) فرمود: خانواده انسان اسراى انسان هستند و بهترين بندگان خدا در نظر خدا كسانى هستند كه نسبت به اسراى خود خوشرفتارى كنند.

1135 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): لِفاطِمَةَ اىُّ شَىْءٍ خَيْرٌ لِلْمَرْأَةِ؟ قالَ: انْ لا تَرى رَجُلاً وَ لا يَراها رَجُلٌ

(جامع السعادات ج 1 ص 239)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: فاطمه جان چه چيزى براى زن بهتر از همه است؟

حضرت زهرا (علیه السلام) عرض كرد: مردى را نبيند و مردى هم او را نبيند.

1136 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): لا سَهَرَا الاّ فىٖ ثَلاثٍ: مُتَهّجِدٌ بِالْقُرآنِ، اوْ فىٖ طَلَبِ الْعِلْمِ اوْ عَرُوسٍ تُهْدى الى زَوْجِها. (خصال ج 1 ص 112)

ص: 329

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: در سه كار بى خوابى مانعى ندارد شب زنده دارى براى خواندن قرآن، درس خواندن و يا عروس را به خانه داماد بردن.

1137 - قالَ الرَّسُولُ (صلی الله علیه و آله):... وَ جِهارُ الْمَرْأَةِ انْ تَصْبِرَ عَلى ما تَرى مِنْ اذى زَوْجِها وَ غَيْرَتِهِ.

(مكارم الاخلاق ص 215)

رسول گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: جهاد زن اين است كه در آزارى كه از دست شوهرش مى بيند و غيرت او صبر كند.

1138 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): مِنْ اخْلاقِ الاَنْبِياءِ صَلى اللّهُ عَلَيْهِمْ حُبُّ النِساءِ. (فروع كافى ج 5 ص 320)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: دوست داشتن زنان از اخلاق انبياء است.

1139 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): مَنْ تَزَوَّجَ امْرَأَةً لِجَمالِها جَعَلَ اللّهُ جَمالَها وَ بالاً عَلَيْهِ.

(ارشاد القلوب ص 175)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: مردى كه با زنى ازدواج كند فقط براى زيبائى او، خدا آن خوشگلى را موجب عذاب آن مرد قرار مى دهد.

1140 - سَئَلَهُ الصّادِقُ (علیه السلام): عَنْ خُرُوجِ النّساءِ فىٖ الْعِيدَيْنِ وَ الْجَماعَةِ؟ قالَ: لا، الاّ امْرَأَةً مُسّنَةً.

(جامع السعادات ج 1 ص 240)

ص: 330

از امام صادق (علیه السلام) راجع به بيرون رفتن زنان در عيد فطر و عيد قربان و نماز جمعه سؤال كردند.

حضرت فرمود: فقط زنانى كه پا به سن گذاشته اند بروند.

1141 - قالَ الْباقِرُ (علیه السلام): جِهادُ الْمَرْأَةِ حُسْنُ التَبَعُّلِ

(مكارم الاخلاق ص 215 و فروع كافى ج 5 ص 9)

امام باقر (علیه السلام) فرمود: جهاد زن خوب شوهردارى كردن است.

1142 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): ما مِنْ امْرَأَةٍ تُسْقىٖ زَوْجَها شَرْبَةً ماءٍ الاّ كانَ خَيْراً لَها مِنْ سَنَةِ صِيامٍ نَهارَها وَ قِيامٍ لَيْلَها وَ بَنى اللّهُ لَها بِكُلّ شُرْبَةٍ تُسْقىٖ زَوْجَها مَديٖنَةٌ فىٖ الْجَنَّةِ وَ غُفَرِتْ لها سِتّيٖنَ خَطيٖتَةْ.

(ارشاد ص 175)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: هر زنى كه يك ظرف آب دست شوهرش بدهد، اين كار ثوابش از يكسال روزه اى كه شبهاى آن نماز شب بخواند بيشتر است و براى هر ظرف آبى كه به شوهرش مى دهد خدا يك شهر در بهشت براى او مى سازد و شصت گناه از او مى بخشد.

1143 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): ايّاكُمْ وَ مُشاوَرَةُ النّساءِ فَاِنَّ فيٖهِنَّ الضَّعْفَ وَ الْوَهْنَ وَ الْعَجْزَ.

(فروع كافى ج 5 ص 517)

ص: 331

امام صادق (علیه السلام) فرمود: از مشورت با زن پرهيز كنيد، زيرا ضعف، سستى و عجز دارند.

1144 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): اقْرَبُكُمْ مِنّىٖ مَجْلِساً يَوْمَ الْقِيامَةِ احْسَنُكُمْ خُلْقاً وَ خَيْرُكُمْ لاَهْلِهِ.

(عيون الاخبار ج 2 ص 38)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: روز قيامت كسى به من نزديكتر از همه است كه خوش اخلاق تر از همه باشد و نسبت به زيردستان خود بهتر از همه باشد.

1145 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): مَنْ صَبَرَتْ عَلى سُوءِ خُلْقِ زَوْجِها اعْطاها اللّهُ مِثْلَ ثَوابِ آسِيَه بِنْتَ مُزاحِمٍ. (مكارم الاخلاق ص 214)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: زنى كه با بداخلاقى شوهر خودش بسازد، خدا ثواب آسيه دختر مزاحم (زن فرعون) را به او مى دهد.

1146 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): ايُّما امْرَأَةٍ تُطيٖبُ لِغَيْرِ زَوْجِها لَمْ يُقْبَلْ مِنْها صَلاةً حَتّى تُغْتَسَلَ مِنْ طيٖبِها كَغُلْسِها مِنْ جَنابَتِها. (مكارم الاخلاق ص 215)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: هر زنى كه خود را براى غير شوهرش خوشبو كند، خدا نمازش را قبول نمى كند تا همانند غسل جنابت از آن عطر غسل كند.

ص: 332

1147 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): طيٖبُ النّساءِ ما ظَهَرَ لَوْنُهُ وَ خَفِىَ ريٖحُهُ. (اثنى عشريه ص 6)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: عطر زنان عطرى است كه رنگش آشكار باشد و بوى آن مخفى.

ص: 333

زيانكاران كسانى هستند كه روز قيامت هم به خودشان زيان زده اند و هم به خانواده خودشان.

1152 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): مَنْ صَبَرَ عَلى خُلْقِ امْرَأَةٍ سَيِئُةُ الْخُلْقِ وَ احْتَسَبَ فىٖ ذِلكَ الاَجْرَ اعْطاهُ اللّهُ تَعالى ثَوابَ الشّاكِريٖنَ. (اخلاق شبر ص 119)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسيكه در برابر اخلاق زن بدخلق صبر كند و به فكر پاداش خدا باشد، خدا پاداش شاكرين را به او عنايت فرمايد.

1153 - قالَ الرَّسُولُ (صلی الله علیه و آله): الْكادُّ عَلى عَيالِهِ كَالْمُجاهِدِ فىٖ سَبيٖلِ اللّهِ. (عدة الداعى ص 72)

رسول گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسى كه براى آسايش خانواده خود زحمت بكشد مثل كسى است كه در راه خدا جهاد مى كند.

1154 - قالَ عَلِىُّ (علیه السلام): كَتَبَ اللّهُ الْجِهادَ عَلى الرّجالَ وَ النّساءَ فَجِهادُ الرَّجُلِ بَذْلُ مالِهِ وَ نَفْسِهِ حَتّى يُقْتَلَ فىٖ سَبيٖلِ اللّهِ... (فروع كافى ج 5 ص 9)

امام على (علیه السلام) فرمود: خدا جهاد را براى مرد و زن واجب كرده است، جهاد مرد بخشش مال و جان در راه خداست تا كشته شود.

1155 - قالَ النَّبِىُ (صلی الله علیه و آله): جُلُوسُ الْمَرْءِ عِنْدَ عَيالِهِ احَبُّ الى اللّهِ مِنْ الاْعْتِكافِ فىٖ مَسْجِدىٖ هذا.

(اثنى عشريه ص 11)

ص: 335

پيامبر گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: نشستن مرد در كنار خانواده اش در نظر خدا بهتر از اعتكاف در اين مسجد من است.

1156 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): خَيْرُكُمْ خَيْرُكُُمْ لاَهْلِهِ وَ انَا خَيْرٌ لَكُمْ لاَهْلىٖ. (مكارم الاخلاق ص 216)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: بهترين شما كسى است كه براى خانوادۀ خود مفيدتر از همه باشد و من بهترين فرد شما نسبت به خانواده ام هستم.

1157 - قالَ الرّضا (علیه السلام): صاحِبُ النّعْمَةِ يَجِبُ انْ يُوسَعَ عَلى عَيالِهِ. (سير الائمه ج 4 ص 147)

امام رضا (علیه السلام) فرمود: كسى كه قدرت دارد بايد نسبت به خانواده خود از نظر مخارج توسعه بدهد.

1158 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): كَفى بِالْمَرْءِ اثْماً انْ يَضيٖعَ مَنْ يَعوُلَ. (عدة الداعى ص 72)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: براى گناهكار بودن انسان همين بس كه نسبت به زيردستان خود كوتاهى كند.

1159 - قالَ الرّضا (علیه السلام): الَذّىٖ يَطْلُبُ مِنْ فَضْلِ اللّهِ عَزَّ وَ جَلَّ ما يَكُفُّ بِهِ عَيالَه اعْظَمُ اجْراً مِنْ الْمُجاهِدِ فىٖ سَبيٖلِ اللّهِ. (فروع كافى ج 5 ص 88)

امام رضا (علیه السلام) فرمود: كسيكه براى بدست آوردن رزقى كه خانواده اش را اداره كند زحمت بكشد اجرش زيادتر از

ص: 336

كسى است كه در راه خداى عزيز جهاد مى كند.

1160 - قالَ الرَّسُولُ (صلی الله علیه و آله): مِنْ سَعادَةِ الرَّجُلِ انْ لا تَحيٖضَ ابْنَتَهُ فىٖ بَيٖتِهِ. (مكارم الاخلاق ص 219)

رسول گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: علامت سعادت مرد اين است كه دخترش در خانه اش قاعده ماهيانه نبيند.

1161 - قالَ الْكاظِمُ (علیه السلام): انَّ عَيالَ الرَّجُلِ أُسَراؤُهُ فَمَنْ انْعَمَ اللّهُ عَلَيْهِ نِعْمَةً فَلْيُوسَعْ عَلى اسَرائِهِ فَاِنْ لَمْ يَفْعَلْ اوْ شَكَ انْ تَزُولَ تِلْكَ النّعْمَةَ (مكارم الاخلاق ص 217)

امام كاظم (علیه السلام) فرمود: خانواده انسان اسير او هستند كسى كه مورد لطف خدا قرار گرفته و قدرت مالى دارد، بايد نسبت به اسيران خود توسعه بدهد، اگر توسعه نداد احتمال از دست رفتن آن نعمت از دستش فراوان است.

1162 - قالَ الرّضا (علیه السلام): انَّ الَذىٖ يَطْلُبُ مِنْ فَضْلٍ يَكُّفُ بِهِ عَيالَهُ اعْظَمُ مِنْ الْمُجاهِدِ فىٖ سَبيٖلِ اللّهِ.

(سير الائمه ج 4 ص 147)

امام رضا (علیه السلام) فرمود: كسى كه براى آسايش خانواده اش زحمت مى كشد، ثوابش از مجاهدان راه خدا بزرگتر است.

1163 - قالَ الرَّسُولُ (صلی الله علیه و آله): مَلْعُونٌ مَلْعُونٌ مَنْ يَضيٖعُ مَنْ يَعُولُ. (عدة الداعى ص 72)

رسول گرامى (صلی الله علیه و آله) فرمود: ملعون است ملعون است كسيكه

ص: 337

خانواده خود را رها كند و به آنها اعتناء نكند.

1164 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): خَيْرُ الرّجالِ مِنْ امُتَّىٖ الَذّيٖنَ لا يَتَطاوَلوُن عَلى اهْليٖهِمْ وَ يَحّنُونَ وَ لا يَظْلِمُونَ. (مكارم الاخلاق ص 217)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: بهترين مردان امت من كسانى هستند كه به زيردستان خود ظلم نمى كنند، به آنان نيكى مينمايند و ستم بر آنان روا نمى دارند.

1165 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): رَحِمَ اللّهُ عَبْدأ احْسَنَ فيٖما بَيْنَهُ وَ بَيْنَ زَوْجَتِهِ. (مكارم الاخلاق ص 217)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: خدا رحمت كند مردى را كه رابطۀ ميان خود و همسرش را نيكو گرداند.

1166 - قالَ الرَّسُولُ (صلی الله علیه و آله): مَنْ كانَ هِجْرَتُهُ الى اللّهِ وَ رَسُولِهِ فَهِجْرَتُهُ الى اللّهِ وَ رَسُولِهِ وَ مَنْ كانَتْ هِجْرَتُهُ الى الْمَرْأَةِ مُصيٖبُها اوْ غَنيٖمَةٍ يَأْخُذُها فَهِجْرَتُهُ الَيْها. (منية المريد ص 27)

رسول عزيز (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسيكه براى خدا و رسول (صلی الله علیه و آله) مهاجرت كند، بسوى خدا و رسول (صلی الله علیه و آله) هجرت كرده است و كسى كه براى زن گرفتن يا پول بدست آوردن سفر كند، بسوى زن و پول مهاجرت كرده است.

ص: 338

الْبَنُونَ نِعَمٌ، فَالْحَسَناتُ تُثابُ عَلَيْهِنَّ وَ النّعْمَةُ سَأْلَ عَنْها

(تحف العقول ص 282)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: دختران حسنه هستند و پسران نعمت. براى حسنه ثواب مى دهند و از نعمت سؤال مى كنند.

1171 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله) مِنْ سَعادَةِ الرَّجُلِ انْ لا تَحيٖضَ ابْنَتَهُ فىٖ بَيْتِهِ. (مكارم الاخلاق ص 219)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: از سعادت مرد اين است كه دخترش در خانه اش قاعده ماهيانه را شروع نكند.

1172 - قالَ عَلِىُّ (علیه السلام):... وَ حَقُّ الْوَلَدِ عَلى الْوالِدِ: انْ يُحْسِنَ اسْمِهُ وَ يُحْسِنَ ادَبَهُ وَ يُعَلِمَّهُ الْقُرْآنَ.

(نهج البلاغه صبحى صالح ص 546)

امام على (علیه السلام) فرمود: حق فرزند بر پدر اين است كه نام نيك براى او بگذارد، خوب او را ادب كند و قرآن به او بياموزد.

1173 - قالَ الصّادِقُ (علیه السلام): انَّ اللّهَ لَيَرْحَمُ الْوالِدَ لِشِدَّةِ حُبّهِ لِوَلَدِهِ. (عدة الداعى ص 78)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: خدا رحمت مى كند پدر را بخاطر علاقه شديدى كه به فرزند خود دارد.

1174 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): مَنْ عالَ ثَلاثَ بَناتٍ اوْ ثَلاثَ اخَواتٍ وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةَ. (عدة الداعى ص 78)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسى كه سه دختر و يا سه خواهر

ص: 340

را سرپرستى و اداره كند بهشت براى او واجب مى گردد.

1175 - قالَ الرَّسُولُ (صلی الله علیه و آله): مَنْ احْزَنَ والِدَيْهِ فَقَدْ عَقَّهُما. (مكارم الاخلاق ص 444)

رسول عزيز (صلی الله علیه و آله) فرمود: كسى كه پدر و مادر خود را غمگين سازد عاق آنان قرار مى گيرد.

1176 - قالَ الْحَسَنُ (علیه السلام): انَّ اللّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَيْسَ يَغْضِبُ لِشْىءٍ كَغَضَبِهِ لِلّنِساءِ وَ الصّبْيانِ.

(فروع كافى ج 6 ص 50)

امام حسن (علیه السلام) فرمود: خداى عزيز بيش از همه براى زن و بچه عصبانى مى گردد.

1177 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): مِنْ حَقّ الْوَلَدِ عَلى والِدِهِ ثَلاثَةٌ: يَحْسُنَ اسْمَهَ وَ يُعَلّمَهُ الْكِتابَةَ وَ يُزَّوِجَهُ اذا بَلَغَ. (مكارم الاخلاق ص 220)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: از جمله حق فرزند نسبت به پدر سه حق است: نام او را نيك بگذارد، نوشتن به او بياموزد و آنگاه كه بالغ شد ازدواج او را برقرار سازد.

1178 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): احِبُّوا الصّبْيانَ وَ ارْحَمُوهُمْ وَ اذا وَعَدْتُمُوهُمْ شَيْئاً فَفُوالَهُمْ.

(فروع كافى ج 6 ص 49)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: كودكان خود را دوست بداريد

ص: 341

و به آنها رحم كنيد و آنگاه كه به آنها وعده داريد به آن وعده عمل كنيد.

1179 - قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه و آله): انَّ الْوَلَدَ الصّالِحَ رَيْحانَةٌ مِنْ رَياحيٖنِ الْجَنَّةِ. (فروع كافى ج 6 ص 3)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: فرزند شايسته گلى است از گلهاى بهشت.

1180 - سُئِلَ عَلّىٌ (علیه السلام): فىٖ الْمَرَضِ يُصيٖبُ الصَّبِىُ؟ قالَ: كَفَّارَةٌ لِوالِدَيْهِ. (مكارم الاخلاق ص 361)

از امام على (علیه السلام) درباره مرضى كه به فرزند مى رسد سؤال شد حضرت فرمود: كفاره براى گناهان پدر و مادر است.

1181 - قالَ الرَّسُولُ (صلی الله علیه و آله): اكْرِمُوا اوْلادَكُمْ وَ احْسِنُوا ادَبَهُمْ يَغْفِرْ لَكُمْ. (مكارم الاخلاق ص 222)

رسول عزيز (صلی الله علیه و آله) فرمود: به فرزندان احترام بگذاريد، آنان را باادب بار بياوريد خدا گناهانتان را مى بخشد.

1182 - قالَ الرَّسُولُ (صلی الله علیه و آله): رَحِمَ اللّهُ والِدَيْنِ اعانا وَلَدَهُما عَلى بِرّهِما. (فروع كافى ج 6 ص 48)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: خدا رحمت كند پدر و مادرى را كه به فرزندشان براى نيكوكارى نسبت به خودشان كمك كنند.

ص: 342

دست بزنند.