سرشناسه:هاشمی دهسرخی، سیدمحمود
عنوان و نام پديدآور:آداب زيارت اهل قبور / مولف سیدمحمود هاشمی دهسرخی
مشخصات ظاهری:67 ص
ص: 1
زائر گرامي! اين کتاب، حاوي نام خدا، آیات قرآن و اسامی معصومین عليهم السلام است. در حفظ حرمت آن کوشا باشيد.
آداب زيارت اهل قبور
سید محمود هاشمی دهسرخی
ص: 2
4.(البته خواندن نماز در كنار آرامگاه معصومين(علیهم السلام) استثناء است.)(1)
5.بر روي قبرها زباله نريزد و به آن ها بي احترامي نكند كه امام باقر(علیه السلام) فرمود: حرمت1.مردگان، همانند حرمت زندگان است.(2)
6.روي قبرها، قضاي حاجت نكند كه حرام است.(3)
مکروه است مگر حتک حرمت شود اين كار در کنار قبور نيز بي احترامي به مردگان مي باشد.
7.از پا گذاشتن بر آرامگاهي كه نام خدا و اسماء مقدس بر آن حك شده است، خودداري كند كه اين كار حرام است.(4)
ص: 4
8.اگر پا گذاشتن و رفت وآمد از روي قبرها، موجب بي احترامي به قبور باشد، مكروه است؛ اما اگر قصد بي احترامي نباشد و کثرت جمعيت يا فشردگي قبرها ايجاب کند، اشکالي ندارد.(1)
بر اساس حديث امام كاظم(علیه السلام)، اگر صاحب قبر مؤمن باشد، پا گذاشتن بر روي قبرش، موجب آسايش و راحتي او مي شود و اگر منافق1.باشد، درد و عذابش افزون مي گردد.(2)
9.براي مردگان طلب رحمت و مغفرت كند. رسول خدا(صلی الله علیه وآله) میفرماید: «هر کس برای مردگان طلب رحمت كند، از آتش جهنم نجات مي يابد و با لبي خندان وارد بهشت می شود.»(3)
ص: 5
10.بايد توجه داشت كه آنچه به اموات سود مي رساند، همين دعا و استغفار و خواندن قرآن و انجام کار خير براي مردگان است. تزئين قبر و گذاشتن گل و ريختن گلاب، سودي براي مردگان ندارد.
11.اهل قبور را مطابق با آدابي كه از حضرات معصومين(علیهم السلام) روايت شده است، زيارت كند. اين آداب، در دو بخش «آداب مربوط به زيارت عمومي اموات» و «آداب مربوط به زيارت ميت خاص» توضيح داده خواهد شد.
ص: 6
رسول خدا(صلی الله علیه وآله) فرمود: هر كس اين گونه به اموات سلام كند، گناهان پنجاه ساله اش بخشيده مي شود. و اگر خود او گناهي نداشته باشد، پدر و مادر و برادران او ديگر مسلمانان بخشيده مي شوند:(1)
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
السَّلَامُ عَلَي أَهْلِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مِنْ أَهْلِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ
سلام بر اهل توحيد، از اهل توحيد.
يَا أَهْلَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ بِحَقِّ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ كَيْفَ وَجَدْتُمْ قَوْلَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مِنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ
ص: 7
اي اهل توحيد! به حق كلمۀ توحيد بگوييد كلام توحيدي خداي يكتا را چگونه يافتيد؟يَا لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ بِحَقِّ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ اغْفِرْ لِمَنْ قَالَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ
اي خداي يكتا! به حق كلمۀ توحيد، گويندگان كلام توحيدي را ببخش و بيامرز.
وَ احْشُرْنَا فِي زُمْرَةِ مَنْ قَالَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ عَلِيٌّ وَلِيُّ اللَّه.
و ما را در زمرۀ كساني محشور كن كه مي گويند: لا اله الا الله، محمد رسول الله و علي ولي الله.
2. از امام صادق(علیه السلام) روايت شده است كه براي سلام كردن به اهل قبور بگوييد:
السَّلاَمُ عَلَي أَهْلِ الدِّيارِ مِنَ الْمُؤمِنِينَ وَ الْمُسْلِمِينَ؛ أَنْتُمْ لَنا فَرَطٌ، وَ نَحْنُ إنْ شآءَ اللَهُ بِكُمْ لاَحِقُونَ.(1)
ص: 8
سلام بر مؤمنان و مسلماناني كه اهل اين ديار هستند. شما جلودار شما بر ما سبق گرفتیید بوديد و زودتر از ما رفتيد. ما نيز به خواست خدا، به شما ملحق خواهيم شد.
مي توان بخشي از زيارت وارث اباعبدالله(علیه السلام) را که مخصوص شهدا میباشد را خواند و ثواب آن را به شهدا هدیه کرد:
السَّلَامُ عَلَيْكُمْ يَا أَوْلِيَاءَ اللَّهِ وَ أَحِبَّاءَهُ
سلام بر شما اولياي خدا و دوستانش!
السَّلَامُ عَلَيْكُمْ يَا أَصْفِيَاءَ اللَّهِ وَ أَوِدَّاءَهُ
سلام بر شما برگزيدگان خدا و دوستدارانش!
السَّلَامُ عَلَيْكُمْ يَا أَنْصَارَ دِينِ اللَّهِسلام بر شما ياوران دين خدا!
السَّلَامُ عَلَيْكُمْ يَا أَنْصَارَ رَسُولِ اللَّهِ
سلام بر شما ياوران رسول خدا!
السَّلَامُ عَلَيْكُمْ يَا أَنْصَارَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ
سلام بر شما ياوران امير مؤمنان!
ص: 9
السَّلَامُ عَلَيْكُمْ يَا أَنْصَارَ فَاطِمَةَ سَيِّدَةِ نِسَاءِ الْعَالَمِينَ
سلام بر شما ياوران فاطمه سرور بانوان دو جهان!
السَّلَامُ عَلَيْكُمْ يَا أَنْصَارَ أَبِي مُحَمَّدٍ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ الزَّكِيِّ النَّاصِحِ
سلام بر ياوران ابامحمد حسن بن علي، آن پارساي خيرخواه!
السَّلَامُ عَلَيْكُمْ يَا أَنْصَارَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ
سلام بر ياوران اباعبدالله الحسين!
بِأَبِي أَنْتُمْ وَ أُمِّي طِبْتُمْ وَ طَابَتِ الْأَرْضُ الَّتِي فِيهَا دُفِنْتُمْ
پدرم و مادرم به فدايتان! پاكيزه شديد و پاكيزه شد زميني كه در آن دفن شده ايد.
وَ فُزْتُمْ فَوْزاً عَظِيماً فَيَا لَيْتَنِي كُنْتُ مَعَكُمْ فَأَفُوزَ مَعَكُم (1)
به رستگاري بزرگي رسيديد. كاش من هم با شما بودم و رستگار مي شدم.
ص: 10
1. امام حسين(علیه السلام) فرمود: هر كس وارد قبرستان شود و اين دعا را بخواند، خداوند به تعداد خلايقي كه از زمان آدم تا قيام قيامت آفريده است، براي او حسنات مي نويسد:
اللّهُمَّ رَبَّ هذِهِ الْأَرْواحِ الْفانِيَهِ وَ الْاَجْسادِ الْبالِيَهِ وَ الْعِظامِ النَّخِرَهِ الَّتي خَرَجَتْ مِنَ الدُّنيا وَ هِيَ بِكَ مؤمنهٌ اَدْخِلْ عَلَيْهِمْ رَوْحاً مِنْكَ وَ سَلاماً مِنّي.(1)
خدايا! بر اين ارواح فناپذير و پيكرهاي پوسيده و استخوان هاي متلاشي كه به تو ايمان داشته اند و از دنيا رفته اند، رحمتي از جانب خود و سلامي از جانب من برسان.
2. از امام صادق(علیه السلام) روايت شده است كه وقتي به قبرستان مي رويد، بگوييد:
اللَهُمَّ جَافِ الاْرْضَ عَنْ جُنُوبِهِمْ
خدايا! زمين را در پيرامون آن ها گسترده ساز.
ص: 11
وَ صَاعِدْ إلَيكَ أَرْوَاحَهُمْ
و ارواح آنان را به سوي خود بالا ببر.
وَ لَقِّهِمْ مِنْكَ رِضْوَانًا
و رضوان و خشنودي خود را شامل حال شان گردان.
وَ أَسْكِنْ إلَيهِمْ مِنْ رَحْمَتِكَ مَا تَصِلُ بِهِ وَحْدَتَهُمْ وَ تُؤنِسُ وَحْشَتَهُمْ
و رحمتي از جانب خود بر آنان فرود آور كه از تنهايي درآيند و وحشت شان از بين برود.
إنَّكَ عَلَي كُلِّ شَيءٍ قَدِيرٌ.(1)
به راستي كه تو بر هر كاري توانا هستي.
علاوه بر خيرات و صدقات، یکی از دل انگیزترین بهترین هدیه ها به ارواح مؤمنین، قرائت قرآن است كه حضرات معصومین (علیهم السلام) بدان سفارش كرده اند.
ص: 12
1. پيامبر گرامي اسلام(صلی الله علیه وآله) مي فرمايد: اگر كسي در قبرستان مسلمانان، آيه اي از قرآن را قرائت کند، ثواب هفتاد پيامبر به او داده مي شود.(1)
2. از امام صادق(علیه السلام) روايت شده است كه اگر كسي در قبرستان،يازده مرتبه سورۀ «قُلْ هُوَ اللَهُ أَحَدٌ» را بخواند و ثوابش را به روح اموات هديه كند، خداوند به عدد مردگان، به او ثواب و پاداش مي دهد.(2)
3. پيامبر اسلام(صلی الله علیه وآله) سفارش فرموده است كه در قبرستان، آية الكرسي(3) و سورۀ ياسين(4) خوانده شود و ثوابش به اهل قبور هديه گردد.
ص: 13
در احاديث معصومين(علیهم السلام) آمده است:
1. پايين پاي ميت، به منزلۀ درب وردي قبر است. پس هنگام رفتن به سوي آرامگاه، از طرف پاي ميت وارد شو، نه سر ميت.(1)
2. وقتي نگاهت به قبر افتاد، بگو:
اللَّهُمَّ اجْعَلْهَا رَوْضَةً مِنْ رِيَاضِ الْجَنَّةِ وَ لَا تَجْعَلْهَا حُفْرَةً مِنْ حُفَرِ النِّيرَان.(2)
خدايا! اين قبر را باغي از باغ هاي بهشت گردان و آن را گودالي از آتش قرار نده.
ص: 14
3. كنار قبر و در حالی که رو به قبله هستی بنشين.(1)
4. بر روي آرامگاه، آب بپاش. تا زماني كه رطوبت باقي است،عذاب از صاحب قبر برداشته مي شود.(2)
5. براي ريختن آب، رو به قبله بايست و از قسمت سر شروع كن و تا پايين پا آب بريز و سپس به چهار طرف و وسط قبر آب بپاش.(3).
ص: 15
6.هنگام خواندن قرآن و دعا و فاتحه، دست بر روي آرامگاه بگذار.(1) (اين كار به سفارش معصومين(علیهم السلام) است؛ اما در مورد كوبيدن سنگ بر روي قبر، هيچ دستور ديني وجود ندارد.)
1. رو به سوي قبله كن و دست بر روي آرامگاه بگذار و بگو:
اللَهُمَّ ارْحَمْ غُرْبَتَهُ وَ صِلْ وَحْدَتَهُ
خدايا! بر غربت او رحم كن و او را از تنهايي برهان.
وَ ءَانِسْ وَحْشَتَهُ، وَ ءَامِنْ رَوْعَتَهُو در وحشت و دلتنگي اش همدم او باش و ترسش را تبديل به ايمني گردان.
وَ أَسْكِنْ إلَيهِ مِنْ رَحْمَتِكَ رَحْمَةً يسْتَغْنِي بِهَا عَنْ رَحْمَةِ مَنْ سِوَاكَ
و از جانب خودت رحمتي بر او فرست كه از رحمت غير تو بي نياز شود.
وَ أَلْحِقْهُ بِمَنْ كَانَ يتَوَلاَّهُ.(2)
ص: 16
و او را به كساني كه دوست شان دارد، ملحق نما.
2. سه بار اين جمله را بگو تا عذاب از صاحب قبر برداشته شود:
اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ أَلَّا تُعَذِّبَ هَذَا الْمَيِّت.(1)خدايا! به حق محمد و آل محمد(صلی الله علیه وآله) از تو مي خواهم كه اين ميت را عذاب نكني.
1. در ميان مسلمانان مرسوم است كه هنگام زيارت قبور، سورۀ حمد و قل هو الله احد را مي خوانند؛ كه كاري نيك و پسنديده است. علاوه بر اين دو سوره، هر آيه و سوره اي از قرآن كه بر مزار مردگان خوانده شود، ثواب دارد و نوري براي صاحب قبر و حسنه اي براي زائر است.(2)
ص: 17
2. از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است كه در كنار قبر مؤمن، سه بار سورۀ حمد، فلق، ناس، اخلاص و آية الكرسي خوانده شود و هفت مرتبه سورۀ قدر.(1)
پيامبر اسلام(صلی الله علیه وآله) فرمود: اگر كسي آية الكرسي را بخواند و ثوابش را به اهل قبور هديه كند، خداوند گناه آنان رامي بخشد؛ ثواب آن را به تك تك اموات مي رساند؛ از هر حرف آن، فرشته اي خلق مي كند كه تا قيامت، براي قاري تسبيح بگويند؛ و ثواب هفتاد پيامبر براي او نوشته مي شود.(2)
ص: 18
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيم
اللَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ ۚ لَا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَ لَا نَوْمٌ ۚ لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَ مَا فِي الْأَرْضِ ۗ مَنْ ذَا الَّذِي يَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ ۚ يَعْلَمُ مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَ مَا خَلْفَهُمْ ۖ وَ لَا يُحِيطُونَبِشَيْءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلَّا بِمَا شَاءَ ۚ وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ ۖ وَلَا يَئُودُهُ حِفْظُهُمَا ۚ وَ هُوَ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ ﴿0﴾ لَا إِكْرَاهَ فِي الدِّينِ ۖ قَدْ تَبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَيِّ ۚ فَمَنْ يَكْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَ يُؤْمِنْ بِاللَّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَی لَا انْفِصَامَ لَهَا ۗ وَ اللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ ﴿0﴾ اللَّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ ۖ وَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَوْلِيَاؤُهُمُ الطَّاغُوتُ يُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُمَاتِ ۗ أُولَٰئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ ۖ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ ﴿0﴾
ص: 19
از حضرات معصومين(علیهم السلام) نقل شده است كه هر كس در كنار قبر مؤمني بنشيند و دست بر آرامگاه بگذارد و هفت مرتبه سورۀ قدر را بخواند، خداوند متعال، او و صاحب قبر را مي بخشد و از وحشتقيامت ايمن مي دارد.(1) و فرشته اي را مي فرستد تا كنار آن قبر، عبادت خدا را به جا آورد و ثواب عبادت آن فرشته، براي ميّت نوشته شود. هنگام محشور شدن از قبر نيز، خداوند به وسيلۀ آن فرشته، همۀ ترس هاي قيامت را از او دور مي كند تا وارد بهشت گردد.(2)
ص: 20
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيم
إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ ﴿1﴾ وَ مَا أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ ﴿2﴾ لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ ﴿3﴾ تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَ الرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ ﴿4﴾ سَلَامٌ هِيَ حَتَّی مَطْلَعِ الْفَجْرِ ﴿5﴾
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيم
قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ ﴿1﴾ مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ ﴿2﴾ وَ مِنْ شَرِّ غَاسِقٍ إِذَا وَقَبَ ﴿3﴾ وَ مِنْ شَرِّ النَّفَّاثَاتِ فِي الْعُقَدِ ﴿4﴾ وَ مِنْ شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ ﴿5﴾
ص: 21
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيم
قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ ﴿1﴾ مَلِكِ النَّاسِ ﴿2﴾ إِلَٰهِ النَّاسِ ﴿3﴾ مِنْ شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ ﴿4﴾ الَّذِي يُوَسْوِسُ فِي صُدُورِ النَّاسِ ﴿5﴾ مِنَ الْجِنَّةِ وَ النَّاسِ ﴿6﴾
طبق فرمودۀ پيامبر(صلی الله علیه وآله)، سورۀ ملك نجات بخش است و خواندن آن در كنار آرامگاه، موجب نجاتميت از عذاب مي شود(1)و
ص: 22
سریع ترین هديه اي است كه به میت می رسد و موجب آرامش او مي شود.(1)
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيم
تَبَارَكَ الَّذِي بِيَدِهِ الْمُلْكُ وَ هُوَ عَلَی كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ﴿1﴾ الَّذِي خَلَقَ الْمَوْتَ وَ الْحَيَاةَ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا ۚ وَ هُوَ الْعَزِيزُ الْغَفُورُ ﴿2﴾ الَّذِي خَلَقَ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ طِبَاقًا ۖ مَا تَرَی فِي خَلْقِ الرَّحْمَٰنِ مِنْ تَفَاوُتٍ ۖ فَارْجِعِ الْبَصَرَ هَلْ تَرَی مِنْفُطُورٍ ﴿3﴾ ثُمَّ ارْجِعِ الْبَصَرَ كَرَّتَيْنِ يَنْقَلِبْ إِلَيْكَ الْبَصَرُ خَاسِئًا وَ هُوَ حَسِيرٌ ﴿4﴾ وَلَقَدْ زَيَّنَّا السَّمَاءَ الدُّنْيَا بِمَصَابِيحَ وَ جَعَلْنَاهَا رُجُومًا لِلشَّيَاطِينِ ۖ وَ أَعْتَدْنَا لَهُمْ عَذَابَ السَّعِيرِ ﴿5﴾ وَ لِلَّذِينَ كَفَرُوا بِرَبِّهِمْ عَذَابُ جَهَنَّمَ ۖ وَ بِئْسَ الْمَصِيرُ ﴿6﴾ إِذَا أُلْقُوا فِيهَا سَمِعُوا لَهَا شَهِيقًا وَ هِيَ تَفُورُ
ص: 23
﴿7﴾ تَكَادُ تَمَيَّزُ مِنَ الْغَيْظِ ۖ كُلَّمَا أُلْقِيَ فِيهَا فَوْجٌ سَأَلَهُمْ خَزَنَتُهَا أَلَمْ يَأْتِكُمْ نَذِيرٌ ﴿8﴾ قَالُوا بَلَی قَدْ جَاءَنَا نَذِيرٌ فَكَذَّبْنَا وَ قُلْنَا مَا نَزَّلَ اللَّهُ مِنْ شَيْءٍ إِنْ أَنْتُمْ إِلَّا فِي ضَلَالٍ كَبِيرٍ ﴿9﴾ وَ قَالُوا لَوْ كُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ مَا كُنَّا فِي أَصْحَابِ السَّعِيرِ ﴿10﴾ فَاعْتَرَفُوا بِذَنْبِهِمْ فَسُحْقًا لِأَصْحَابِ السَّعِيرِ ﴿11﴾ إِنَّ الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ بِالْغَيْبِ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ أَجْرٌ كَبِيرٌ ﴿12﴾ وَ أَسِرُّوا قَوْلَكُمْ أَوِ اجْهَرُوا بِهِ ۖ إِنَّهُ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ ﴿13﴾ أَلَا يَعْلَمُ مَنْ خَلَقَ وَ هُوَ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ ﴿14﴾ هُوَ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ ذَلُولًا فَامْشُوا فِي مَنَاكِبِهَا وَ كُلُوا مِنْ رِزْقِهِ ۖ وَ إِلَيْهِالنُّشُورُ ﴿15﴾ أَأَمِنْتُمْ مَنْ فِي السَّمَاءِ أَنْ يَخْسِفَ بِكُمُ الْأَرْضَ فَإِذَا هِيَ تَمُورُ ﴿16﴾ أَمْ أَمِنْتُمْ مَنْ فِي السَّمَاءِ أَنْ يُرْسِلَ عَلَيْكُمْ حَاصِبًا ۖ فَسَتَعْلَمُونَ كَيْفَ نَذِيرِ ﴿17﴾ وَلَقَدْ كَذَّبَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَكَيْفَ كَانَ نَكِيرِ ﴿18﴾ أَوَلَمْ يَرَوْا إِلَى الطَّيْرِ فَوْقَهُمْ
ص: 24
صَافَّاتٍ وَ يَقْبِضْنَ ۚ مَا يُمْسِكُهُنَّ إِلَّا الرَّحْمَٰنُ ۚ إِنَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ بَصِيرٌ ﴿19﴾ أَمَّنْ هَٰذَا الَّذِي هُوَ جُنْدٌ لَكُمْ يَنْصُرُكُمْ مِنْ دُونِ الرَّحْمَٰنِ ۚ إِنِ الْكَافِرُونَ إِلَّا فِي غُرُورٍ ﴿20﴾ أَمَّنْ هَٰذَا الَّذِي يَرْزُقُكُمْ إِنْ أَمْسَكَ رِزْقَهُ ۚ بَلْ لَجُّوا فِي عُتُوٍّ وَ نُفُورٍ ﴿21﴾ أَفَمَنْ يَمْشِي مُكِبًّا عَلَی وَجْهِهِ أَهْدَی أَمَّنْ يَمْشِي سَوِيًّا عَلَی صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ ﴿22﴾ قُلْ هُوَ الَّذِي أَنْشَأَكُمْ وَ جَعَلَ لَكُمُ السَّمْعَ وَ الْأَبْصَارَ وَ الْأَفْئِدَةَ ۖ قَلِيلًا مَا تَشْكُرُونَ ﴿23﴾ قُلْ هُوَ الَّذِي ذَرَأَكُمْ فِي الْأَرْضِ وَ إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ ﴿24﴾ وَ يَقُولُونَ مَتَی هَٰذَا الْوَعْدُ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ ﴿25﴾ قُلْ إِنَّمَا الْعِلْمُ عِنْدَ اللَّهِ وَ إِنَّمَا أَنَا نَذِيرٌ مُبِينٌ ﴿26﴾فَلَمَّا رَأَوْهُ زُلْفَةً سِيئَتْ وُجُوهُ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ قِيلَ هَٰذَا الَّذِي كُنْتُمْ بِهِ تَدَّعُونَ ﴿27﴾ قُلْ أَرَأَيْتُمْ إِنْ أَهْلَكَنِيَ اللَّهُ وَ مَنْ مَعِيَ أَوْ رَحِمَنَا فَمَنْ يُجِيرُ الْكَافِرِينَ مِنْ عَذَابٍ أَلِيمٍ ﴿28﴾ قُلْ هُوَ الرَّحْمنُ آمَنَّا بِهِ وَ عَلَيْهِ تَوَكَّلْنَا ۖ فَسَتَعْلَمُونَ مَنْ هُوَ
ص: 25
فِي ضَلَالٍ مُبِينٍ ﴿29﴾ قُلْ أَرَأَيْتُمْ إِنْ أَصْبَحَ مَاؤُكُمْ غَوْرًا فَمَنْ يَأْتِيكُمْ بِمَاءٍ مَعِينٍ ﴿30﴾
پيامبر گرامي اسلام(صلی الله علیه وآله) فرمود: اگر كسي در قبرستان، سورۀ ياسين بخواند و ثوابش را به اهل قبور هديه كند، مردگان در آن روز سبك مي شوند و براي خوداو نيز به تعداد مردگان قبرستان، ثواب نوشته مي شود.(1)
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيم
يس ﴿1﴾ وَالْقُرْآنِ الْحَكِيمِ ﴿2﴾ إِنَّكَ لَمِنَ الْمُرْسَلِينَ ﴿3﴾ عَلَی صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ ﴿4﴾ تَنْزِيلَ الْعَزِيزِ الرَّحِيمِ ﴿5﴾ لِتُنْذِرَ قَوْمًا مَا أُنْذِرَ آبَاؤُهُمْ فَهُمْ غَافِلُونَ ﴿6﴾ لَقَدْ حَقَّ
ص: 26
الْقَوْلُ عَلَی أَكْثَرِهِمْ فَهُمْ لَا يُؤْمِنُونَ ﴿7﴾ إِنَّا جَعَلْنَا فِي أَعْنَاقِهِمْ أَغْلَالًا فَهِيَ إِلَى الْأَذْقَانِ فَهُمْ مُقْمَحُونَ ﴿8﴾ وَ جَعَلْنَا مِنْ بَيْنِ أَيْدِيهِمْ سَدًّا وَ مِنْ خَلْفِهِمْ سَدًّا فَأَغْشَيْنَاهُمْ فَهُمْ لَا يُبْصِرُونَ ﴿9﴾ وَ سَوَاءٌ عَلَيْهِمْ أَأَنْذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنْذِرْهُمْ لَا يُؤْمِنُونَ ﴿10﴾ إِنَّمَاتُنْذِرُ مَنِ اتَّبَعَ الذِّكْرَ وَ خَشِيَ الرَّحْمَٰنَ بِالْغَيْبِ ۖ فَبَشِّرْهُ بِمَغْفِرَةٍ وَ أَجْرٍ كَرِيمٍ ﴿11﴾ إِنَّا نَحْنُ نُحْيِي الْمَوْتَی وَ نَكْتُبُ مَا قَدَّمُوا وَ آثَارَهُمْ ۚ وَكُلَّ شَيْءٍ أَحْصَيْنَاهُ فِي إِمَامٍ مُبِينٍ ﴿12﴾ وَاضْرِبْ لَهُمْ مَثَلًا أَصْحَابَ الْقَرْيَةِ إِذْ جَاءَهَا الْمُرْسَلُونَ ﴿13﴾ إِذْ أَرْسَلْنَا إِلَيْهِمُ اثْنَيْنِ فَكَذَّبُوهُمَا فَعَزَّزْنَا بِثَالِثٍ فَقَالُوا إِنَّا إِلَيْكُمْ مُرْسَلُونَ ﴿14﴾ قَالُوا مَا أَنْتُمْ إِلَّا بَشَرٌ مِثْلُنَا وَ مَا أَنْزَلَ الرَّحْمَٰنُ مِنْ شَيْءٍ إِنْ أَنْتُمْ إِلَّا تَكْذِبُونَ ﴿15﴾ قَالُوا رَبُّنَا يَعْلَمُ إِنَّا إِلَيْكُمْ لَمُرْسَلُونَ ﴿16﴾ وَ مَا عَلَيْنَا إِلَّا الْبَلَاغُ الْمُبِينُ ﴿17﴾ قَالُوا إِنَّا تَطَيَّرْنَا بِكُمْ ۖ لَئِنْ لَمْ تَنْتَهُوا لَنَرْجُمَنَّكُمْ وَ لَيَمَسَّنَّكُمْ مِنَّا عَذَابٌ أَلِيمٌ
ص: 27
﴿18﴾ قَالُوا طَائِرُكُمْ مَعَكُمْ ۚ أَئِنْ ذُكِّرْتُمْ ۚ بَلْ أَنْتُمْ قَوْمٌ مُسْرِفُونَ ﴿19﴾ وَ جَاءَ مِنْ أَقْصَى الْمَدِينَةِ رَجُلٌ يَسْعَی قَالَ يَا قَوْمِ اتَّبِعُوا الْمُرْسَلِينَ ﴿20﴾ اتَّبِعُوا مَنْ لَا يَسْأَلُكُمْ أَجْرًا وَ هُمْ مُهْتَدُونَ ﴿21﴾ وَمَا لِيَ لَا أَعْبُدُ الَّذِي فَطَرَنِي وَ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ ﴿22﴾ أَأَتَّخِذُ مِنْ دُونِهِ آلِهَةًإِنْ يُرِدْنِ الرَّحْمَٰنُ بِضُرٍّ لَا تُغْنِ عَنِّي شَفَاعَتُهُمْ شَيْئًا وَ لَا يُنْقِذُونِ ﴿23﴾ إِنِّي إِذًا لَفِي ضَلَالٍ مُبِينٍ ﴿24﴾ إِنِّي آمَنْتُ بِرَبِّكُمْ فَاسْمَعُونِ ﴿25﴾ قِيلَ ادْخُلِ الْجَنَّةَ ۖ قَالَ يَا لَيْتَ قَوْمِي يَعْلَمُونَ ﴿26﴾ بِمَا غَفَرَ لِي رَبِّي وَ جَعَلَنِي مِنَ الْمُكْرَمِينَ ﴿27﴾ وَ مَا أَنْزَلْنَا عَلَی قَوْمِهِ مِنْ بَعْدِهِ مِنْ جُنْدٍ مِنَ السَّمَاءِ وَ مَا كُنَّا مُنْزِلِينَ ﴿28﴾ إِنْ كَانَتْ إِلَّا صَيْحَةً وَاحِدَةً فَإِذَا هُمْ خَامِدُونَ ﴿29﴾ يَا حَسْرَةً عَلَى الْعِبَادِ ۚ مَا يَأْتِيهِمْ مِنْ رَسُولٍ إِلَّا كَانُوا بِهِ يَسْتَهْزِئُونَ ﴿30﴾ أَلَمْ يَرَوْا كَمْ أَهْلَكْنَا قَبْلَهُمْ مِنَ الْقُرُونِ أَنَّهُمْ إِلَيْهِمْ لَا يَرْجِعُونَ ﴿31﴾ وَ إِنْ كُلٌّ لَمَّا جَمِيعٌ لَدَيْنَا
ص: 28
مُحْضَرُونَ ﴿32﴾ وَ آيَةٌ لَهُمُ الْأَرْضُ الْمَيْتَةُ أَحْيَيْنَاهَا وَ أَخْرَجْنَا مِنْهَا حَبًّا فَمِنْهُ يَأْكُلُونَ ﴿33﴾ وَ جَعَلْنَا فِيهَا جَنَّاتٍ مِنْ نَخِيلٍ وَ أَعْنَابٍ وَ فَجَّرْنَا فِيهَا مِنَ الْعُيُونِ ﴿34﴾ لِيَأْكُلُوا مِنْ ثَمَرِهِ وَ مَا عَمِلَتْهُ أَيْدِيهِمْ ۖ أَفَلَا يَشْكُرُونَ ﴿35﴾ سُبْحَانَ الَّذِي خَلَقَ الْأَزْوَاجَ كُلَّهَا مِمَّا تُنْبِتُ الْأَرْضُ وَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَ مِمَّالَا يَعْلَمُونَ ﴿36﴾ وَ آيَةٌ لَهُمُ اللَّيْلُ نَسْلَخُ مِنْهُ النَّهَارَ فَإِذَا هُمْ مُظْلِمُونَ ﴿37﴾ وَ الشَّمْسُ تَجْرِي لِمُسْتَقَرٍّ لَهَا ۚ ذَٰلِكَ تَقْدِيرُ الْعَزِيزِ الْعَلِيمِ ﴿38﴾ وَ الْقَمَرَ قَدَّرْنَاهُ مَنَازِلَ حَتَّی عَادَ كَالْعُرْجُونِ الْقَدِيمِ ﴿39﴾ لَا الشَّمْسُ يَنْبَغِي لَهَا أَنْ تُدْرِكَ الْقَمَرَ وَ لَا اللَّيْلُ سَابِقُ النَّهَارِ ۚ وَ كُلٌّ فِي فَلَكٍ يَسْبَحُونَ ﴿40﴾ وَ آيَةٌ لَهُمْ أَنَّا حَمَلْنَا ذُرِّيَّتَهُمْ فِي الْفُلْكِ الْمَشْحُونِ ﴿41﴾ وَ خَلَقْنَا لَهُمْ مِنْ مِثْلِهِ مَا يَرْكَبُونَ ﴿42﴾ وَ إِنْ نَشَأْ نُغْرِقْهُمْ فَلَا صَرِيخَ لَهُمْ وَ لَا هُمْ يُنْقَذُونَ ﴿43﴾ إِلَّا رَحْمَةً مِنَّا وَ مَتَاعًا إِلَی حِينٍ ﴿44﴾ وَ إِذَا قِيلَ
ص: 29
لَهُمُ اتَّقُوا مَا بَيْنَ أَيْدِيكُمْ وَ مَا خَلْفَكُمْ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ ﴿45﴾ وَ مَا تَأْتِيهِمْ مِنْ آيَةٍ مِنْ آيَاتِ رَبِّهِمْ إِلَّا كَانُوا عَنْهَا مُعْرِضِينَ ﴿46﴾ وَ إِذَا قِيلَ لَهُمْ أَنْفِقُوا مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ قَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لِلَّذِينَ آمَنُوا أَنُطْعِمُ مَنْ لَوْ يَشَاءُ اللَّهُ أَطْعَمَهُ إِنْ أَنْتُمْ إِلَّا فِي ضَلَالٍ مُبِينٍ ﴿47﴾ وَ يَقُولُونَ مَتَی هَٰذَا الْوَعْدُ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ ﴿48﴾ مَا يَنْظُرُونَإِلَّا صَيْحَةً وَاحِدَةً تَأْخُذُهُمْ وَ هُمْ يَخِصِّمُونَ ﴿49﴾ فَلَا يَسْتَطِيعُونَ تَوْصِيَةً وَ لَا إِلَی أَهْلِهِمْ يَرْجِعُونَ ﴿50﴾ وَ نُفِخَ فِي الصُّورِ فَإِذَا هُمْ مِنَ الْأَجْدَاثِ إِلَی رَبِّهِمْ يَنْسِلُونَ ﴿51﴾ قَالُوا يَا وَيْلَنَا مَنْ بَعَثَنَا مِنْ مَرْقَدِنَا ۜ ۗ هَٰذَا مَا وَعَدَ الرَّحْمَٰنُ وَ صَدَقَ الْمُرْسَلُونَ ﴿52﴾ إِنْ كَانَتْ إِلَّا صَيْحَةً وَاحِدَةً فَإِذَا هُمْ جَمِيعٌ لَدَيْنَا مُحْضَرُونَ ﴿53﴾ فَالْيَوْمَ لَا تُظْلَمُ نَفْسٌ شَيْئًا وَ لَا تُجْزَوْنَ إِلَّا مَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ ﴿54﴾ إِنَّ أَصْحَابَ الْجَنَّةِ الْيَوْمَ فِي شُغُلٍ فَاكِهُونَ ﴿55﴾ هُمْ وَ أَزْوَاجُهُمْ فِي ظِلَالٍ عَلَى الْأَرَائِكِ
ص: 30
مُتَّكِئُونَ ﴿56﴾ لَهُمْ فِيهَا فَاكِهَةٌ وَ لَهُمْ مَا يَدَّعُونَ ﴿57﴾ سَلَامٌ قَوْلًا مِنْ رَبٍّ رَحِيمٍ ﴿58﴾ وَ امْتَازُوا الْيَوْمَ أَيُّهَا الْمُجْرِمُونَ ﴿59﴾ أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَيْكُمْ يَا بَنِي آدَمَ أَنْ لَا تَعْبُدُوا الشَّيْطَانَ ۖ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ ﴿60﴾ وَ أَنِ اعْبُدُونِي ۚ هَٰذَا صِرَاطٌ مُسْتَقِيمٌ ﴿61﴾ وَلَقَدْ أَضَلَّ مِنْكُمْ جِبِلًّا كَثِيرًا ۖ أَفَلَمْ تَكُونُوا تَعْقِلُونَ ﴿62﴾ هَٰذِهِ جَهَنَّمُ الَّتِي كُنْتُمْ تُوعَدُونَ﴿63﴾ اصْلَوْهَا الْيَوْمَ بِمَا كُنْتُمْ تَكْفُرُونَ ﴿64﴾ الْيَوْمَ نَخْتِمُ عَلَی أَفْوَاهِهِمْ وَ تُكَلِّمُنَا أَيْدِيهِمْ وَ تَشْهَدُ أَرْجُلُهُمْ بِمَا كَانُوا يَكْسِبُونَ ﴿65﴾ وَ لَوْ نَشَاءُ لَطَمَسْنَا عَلَی أَعْيُنِهِمْ فَاسْتَبَقُوا الصِّرَاطَ فَأَنَّی يُبْصِرُونَ ﴿66﴾ وَ لَوْ نَشَاءُ لَمَسَخْنَاهُمْ عَلَی مَكَانَتِهِمْ فَمَا اسْتَطَاعُوا مُضِيًّا وَ لَا يَرْجِعُونَ ﴿67﴾ وَ مَنْ نُعَمِّرْهُ نُنَكِّسْهُ فِي الْخَلْقِ ۖ أَفَلَا يَعْقِلُونَ ﴿68﴾ وَ مَا عَلَّمْنَاهُ الشِّعْرَ وَ مَا يَنْبَغِي لَهُ ۚ إِنْ هُوَ إِلَّا ذِكْرٌ وَ قُرْآنٌ مُبِينٌ ﴿69﴾ لِيُنْذِرَ مَنْ كَانَ حَيًّا وَ يَحِقَّ الْقَوْلُ عَلَى الْكَافِرِينَ
ص: 31
﴿70﴾ أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّا خَلَقْنَا لَهُمْ مِمَّا عَمِلَتْ أَيْدِينَا أَنْعَامًا فَهُمْ لَهَا مَالِكُونَ ﴿71﴾ وَ ذَلَّلْنَاهَا لَهُمْ فَمِنْهَا رَكُوبُهُمْ وَ مِنْهَا يَأْكُلُونَ ﴿72﴾ وَ لَهُمْ فِيهَا مَنَافِعُ وَ مَشَارِبُ ۖ أَفَلَا يَشْكُرُونَ ﴿73﴾ وَاتَّخَذُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ آلِهَةً لَعَلَّهُمْ يُنْصَرُونَ ﴿74﴾ لَا يَسْتَطِيعُونَ نَصْرَهُمْ وَ هُمْ لَهُمْ جُنْدٌ مُحْضَرُونَ ﴿75﴾ فَلَا يَحْزُنْكَ قَوْلُهُمْ ۘ إِنَّا نَعْلَمُ مَا يُسِرُّونَ وَ مَا يُعْلِنُونَ ﴿76﴾ أَوَلَمْيَرَ الْإِنْسَانُ أَنَّا خَلَقْنَاهُ مِنْ نُطْفَةٍ فَإِذَا هُوَ خَصِيمٌ مُبِينٌ ﴿77﴾ وَ ضَرَبَ لَنَا مَثَلًا وَ نَسِيَ خَلْقَهُ ۖ قَالَ مَنْ يُحْيِي الْعِظَامَ وَ هِيَ رَمِيمٌ ﴿78﴾ قُلْ يُحْيِيهَا الَّذِي أَنْشَأَهَا أَوَّلَ مَرَّةٍ ۖ وَ هُوَ بِكُلِّ خَلْقٍ عَلِيمٌ ﴿79﴾ الَّذِي جَعَلَ لَكُمْ مِنَ الشَّجَرِ الْأَخْضَرِ نَارًا فَإِذَا أَنْتُمْ مِنْهُ تُوقِدُونَ ﴿80﴾ أَوَ لَيْسَ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ بِقَادِرٍ عَلَی أَنْ يَخْلُقَ مِثْلَهُمْ ۚ بَلَی وَ هُوَ الْخَلَّاقُ الْعَلِيمُ ﴿81﴾ إِنَّمَا
ص: 32
أَمْرُهُ إِذَا أَرَادَ شَيْئًا أَنْ يَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ ﴿82﴾ فَسُبْحَانَ الَّذِي بِيَدِهِ مَلَكُوتُ كُلِّ شَيْءٍ وَ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ ﴿83﴾
مي توان رسول خدا و ائمه هدي و به ويژه امام حسين صلوات الله عليهم اجمعين را به نيابت ازمردگان زيارت كرد يا ثوابش را به روح اموات هديه نمود.(1)
السَّلامُ عَلَيْكَ يَا رَسُولَ اللَّهِ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُهُ
سلام و رحمت و بركات خدا بر تو اي رسول خدا
السَّلامُ عَلَيْكَ يَا مُحَمَّدَ بْنَ عَبْدِ اللَّهِ
سلام بر تو اي محمّد بن عبداللّه
السَّلامُ عَلَيْكَ يَا خِيَرَةَ اللَّهِ
سلام بر توي اي انتخاب شدۀ خدا
ص: 33
السَّلامُ عَلَيْكَ يَا حَبِيبَ اللَّهِ
سلام بر تو اي محبوب خدا
السَّلامُ عَلَيْكَ يَا صِفْوَةَ اللَّهِ
سلام بر تو اي برگزيدۀ خداالسَّلامُ عَلَيْكَ يَا أَمِينَ اللَّهِ
سلام بر تو اي امين خدا
أَشْهَدُ أَنَّكَ رَسُولُ اللَّهِ وَ أَشْهَدُ أَنَّكَ مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ
شهادت مي دهم كه تو فرستادۀ خدا و محمّد بن عبداللّه هستي.
وَ أَشْهَدُ أَنَّكَ قَدْ نَصَحْتَ لِأُمَّتِكَ
و گواهي مي دهم كه تو خيرخواه امتت بودي.
وَ جَاهَدْتَ فِي سَبِيلِ رَبِّكَ وَ عَبَدْتَهُ حَتَّي أَتَاكَ الْيَقِينُ
و در راه پرودگارت جهاد كردي و تا زمان مرگ او را پرستيدي.
فَجَزَاكَ اللَّهُ يَا رَسُولَ اللَّهِ أَفْضَلَ مَا جَزَي نَبِيّا عَنْ أُمَّتِهِ
خداوند پاداشت دهد؛ بهترين پاداشي كه به پيامبري از سوي امّتش داده است.
ص: 34
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَي مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ أَفْضَلَ مَا صَلَّيْتَ عَلَي إِبْرَاهِيمَ وَ آلِ إِبْرَاهِيمَ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ(1)
خدايا! بر محمّد و خاندانش درود فرست؛ برترين درودي كه بر ابراهيم و خاندانش فرستادي. همانا تو ستوده و بزرگوار هستي.
السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ آدَمَ صَفْوَةِ اللَّهِ
سلام بر تو اي وارث آدم برگزيدۀ خدا
السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ نُوحٍ نَبِيِّ اللَّهِ
سلام بر تو اي وارث نوح پيامبر خدا
السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ إِبْرَاهِيمَ خَلِيلِ اللَّهِ
سلام بر تو اي وارث ابراهيم دوست خدا
السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ مُوسَي كَلِيمِ اللَّهِسلام بر تو اي وارث موسي هم كلام خدا
السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ عِيسَي رُوحِ اللَّهِ
ص: 35
سلام بر تو اي وارث عيسي روح خدا
السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ مُحَمَّدٍ حَبِيبِ اللَّهِ
سلام بر تو اي وارث محمد محبوب خدا
السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ عَلِيٍّ وَصِيِّ رَسُولِ اللَّهِ
سلام بر تو اي وارث علي وصي رسول خدا
السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ الْحَسَنِ الرَّضِيِّ
سلام بر تو اي وارث حسن مورد پسند خدا
السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ فَاطِمَةَ بِنْتِ رَسُولِ اللَّهِ
سلام بر تو اين وارث فاطمه دختر رسول خدا
السَّلَامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الصِّدِّيقُ الشَّهِيدُ
سلام بر تو اي راستگوي شهيد
السَّلَامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْوَصِيُّ الْبَارُّ التَّقِيُّ
سلام بر تو اين نيكوكار با تقوا
السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا حُجَّةَ اللَّهِ وَ ابْنَ حُجَّتِهِسلام بر تو اي حجت خدا و فرزند حجت خدا
السَّلَامُ عَلَي الْأَرْوَاحِ الَّتِي حَلَّتْ بِفِنَائِكَ وَ أَنَاخَتْ بِرَحْلِكَ
ص: 36
سلام بر ارواحي كه بر آستانت فرود آمدند و در درگاهت اقامت گزيدند.
السَّلَامُ عَلَي مَلَائِكَةِ اللَّهِ الْمُحْدِقِينَ بِكَ
سلام بر فرشتگان الهي كه گرداگرد تو حلقه زنده اند.
أَشْهَدُ أَنَّكَ قَدْ أَقَمْتَ الصَّلَاةَ وَ آتَيْتَ الزَّكَاةَ
شهادت مي دهم كه تو نماز را به پا داشتي و زكات پرداختي.
وَ أَمَرْتَ بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَيْتَ عَنِ الْمُنْكَرِ
و امر به معروف و نهي از منكر نمودي.
وَ عَبَدْتَ اللَّهَ مُخْلِصاً حَتَّي أَتَاكَ الْيَقِينُ
خدا را مخلصانه پرستش كردي تا به يقين رسيدي.
السَّلَامُ عَلَيْكَ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُه (1)
سلام و رحمت و بركت خدا بر تو باد!
1. در روايت آمده است: وقتي از قبرستان مي گذري، بهترين سخن آن است كه بايستي و بگويي:
ص: 37
اللَّهُمَّ وَلِّهِمْ مَا تَوَلَّوْا وَ احْشُرْهُمْ مَعَ مَنْ أَحَبُّوا(1)
خدايا! آنان را با همان چيزي همراه گردان كه به آن اهميت مي دادند و با كسي محشور كن كه دوستش داشتند.
2. فرازي از «وداع با شهدای کربلا» خوانده شود و ثواب آن، به شهدا و نيكان خفته در خاك هديه گردد:
اللَّهُمَّ لَا تَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنْ زِيَارَتِي إِيَّاهُمْخدايا اين زيارت را آخرين زيارت من نسبت به آنان قرار مده.
وَ أَشْرِكْنِي مَعَهُمْ وَ أَدْخِلْنِي فِي صَالِحِ مَا أَعْطَيْتَهُمْ
در بهترين چيزهايي كه به آنها اعطا فرموده اي، مرا نيز شريك و همراه گردان.
اللَّهُمَّ اجْمَعْنَا وَ إِيَّاهُمْ فِي جَنَّتِكَ مَعَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِينَ وَ حَسُنَ أُولئِكَ رَفِيقاً
خدايا در بهشت خود، ما و آنان را با شهدا و صالحان گرد آورد كه نيكو رفقاني هستند.
أَسْتَوْدِعُكُمُ اللَّهَ وَ أَقْرَأُ عَلَيْكُمُ السَّلَامَ
ص: 38
شما را به خدا مي سپارم و به شما درود مي فرستم.اللَّهُمَّ ارْزُقْنِي الْعَوْدَ إِلَيْهِمْ وَ احْشُرْنِي مَعَهُمْ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ.(1)
خدايا روزي ام كن كه دوباره به سوي اينان برگردم. مرا با آن ها محشور فرما اي مهربان تر از هر مهرباني.
ص: 39
طبق فرمودۀ پيامبر اكرم(صلی الله علیه وآله)، ارواح مردگان در هر شب جمعه، به آسمان دنيا مي آيند و گرداگرد خانه هاي خود مي چرخند و غمگين و گريان مي گويند:
«اي اهل و عيال و فرزندان و خويشاوندان! با ما مهربان باشيد. ما را به خاطر بياوريد. ما را فراموش نكنيد. بر ما و غربت ما رحم كنيد. با دعا وخيرات از ما ياد كنيد. ما در زنداني تنگ و اندوهي طولاني و شدت و سختي گرفتار شده ايم. پيش از آن كه شما نيز همانند ما شويد، به ما رحم كنيد. از دعا و صدقه براي ما بخل نورزيد تا شايد خدا هم بر ما رحم كند. اي بندگان خدا! به حرف ما گوش كنيد. ما را از ياد نبريد. كارهايي كه امروز شما قادر به انجام آن هستيد، زماني ما نيز مي توانستيم انجام دهيم، و آنچه
ص: 40
كه امروز در دستان شماست، زماني در دستان ما بود؛ اما افسوس كه در راه خدا صرف نكرديم و به صاحبان حقنرسانديم و امروز وبالي بر گردن ما شده است و نفعش به ديگران مي رسد. اگر خودمان آن ها را در راه خدا انفاق مي كرديم، امروز محتاج شما نبوديم. با صدقه دادن سكه اي يا ناني يا لباسي در راه خدا، ما را دريابيد و نسبت به ما مهربان باشيد.»
وقتي چيزي عائدشان نمي شود، با اندوه و حسرت برمي گردند و مي گويند: «به زودي شما نيز گريان مي شويد و سودي برايتان نخواهد داشت؛ همان گونه كه ما گريان شديم و سودي برايماننداشت. پيش از آن كه همانند ما گرديد، دست به كار شويد.»(1)
1. از پيامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) نقل شده است: «مردگان تان را که در قبر آرميده اند، از ياد نبريد. مردگان به احسان شما چشم دوخته اند.
ص: 41
مردگان در بند هستند و به کارهاي نيک شما رغبت دارند. با دعا و صدقه و خيرات، به آنها هديه دهيد.»(1)2. پيامبر(صلی الله علیه وآله) مي فرمايد: هر صدقه اي که به نيت مردگان داده شود، فرشتگان آن را در طبقي به سوي قبر مي برند و مي گويند: «سلام بر تو! اين هديه را فلاني براي تو فرستاده است.» پس ناگهان قبرش مي درخشد.(2)
3. فردي به رسول خدا(صلی الله علیه وآله) عرض کرد: «من در سفر بودم كه در غياب من، مادرم از دنيا رفت. اگر برايش چيزي صدقه بدهم،نفعش به او مي رسد؟» حضرت فرمود: «آري» مرد گفت: «شاهد
ص: 42
باشيد كه محوطۀ درخت خرمايم را که به ثمر نشسته، صدقه اي براي او قرار دادم.»(1)
4. عالم گران قدر آقا بزرگ تهراني مي فرمود: مادر بزرگم (مادر پدرم) تازه از دنيا رفته بود. مادرم در حال پختن غذا بود كه متوجه شد سائلي(2) از کوچه مي گذرد. خواست براي خيرات به روح مادر بزرگم، مقداري غذا به سائل بدهد. چون ظرف تميز در دسترس نبود و سائل هم دورمي شد، مادرم مقداري از غذا را در طاس حمام ريخت و به سائل داد. از اين ماجرا كسي خبر نداشت. شب مادربزرگم به خواب پدرم آمد و گفت: «من از عروسم گله دارم. امروز آبروي مرا پيش مردگان برد. غذاي مرا در طاس حمام فرستاد.» چون غذا را در ظرف حمام به سائل داده بود، در عالم ملكوت نيز آن را به همان صورت براي مادر بزرگم برده بودند.(3)
ص: 43
در آموزه هاي ديني، در مورد احترام و اداي وظيفه نسبت به والدين، بسيار سفارش شده است. اين تنها مربوط به زمان زنده بودن آن ها نيست و بعد از مرگ نيز ادامه دارد. امام باقر(علیه السلام) مي فرمايد: «چه بسا فردي در زمان حيات پدر و مادرش، نسبت به آن ها نيکوکار است و پس از مرگشان، آن ها را فراموش مي کند و بدهي آن ها را نمي پردازد و براي شان طلب رحمت نمي کند و عاق والدين مي شود؛ اما فردي ديگر در زمان حيات پدر و مادرش، عاق والدين است و پس از مرگ شان،آن ها را با دعا و استغفار ياد مي کند و خدا نام او را در ميان نيکي کنندگان به والدين ثبت مي فرمايد.»(1)
ص: 44
پس نخستين وظيفۀ ما نسبت به والديني كه از دنيا رفته اند، اين است كه بدهي شان را بپردازيم و اگر به كسي بد كرده اند، براي شان رضايت بطلبيم و اگر عبادتي از آنان فوت شده است، به نيابت از آن ها انجامدهيم و با دعا و طلب آمرزش و صدقه و خيرات و خواندن قرآن و فاتحه، خشنودشان سازيم و آن ها را از ياد نبريم. امام سجاد(علیه السلام) به پيشگاه الهي عرضه مي دارد: «خدايا! نگذار پدر و مادرم را بعد از هيچ نمازي و در هيچ لحظه اي از شبانه روز فراموش كنم.»(1)
حضور بر سر مزار آن ها نيز ارزشي ديگر دارد و آرامگاه والدين، دري به سوي بهشت است. مردي خدمت پيامبر اسلام(صلی الله علیه وآله) رسيدو عرض كرد: «قسم خورده ام آستانۀ بهشت را ببوسم. اکنون چه کنم؟» فرمود: «پيشاني پدر و پاي مادرت را ببوس.» گفت: «زنده نيستند.» فرمود: «قبر آن ها را ببوس.»(2)
ص: 45
زيارت آرامگاه والدين، هم موجب خشنودي آن ها مي شود و هم بركاتي براي خود ما دارد. امام علي(علیه السلام) مي فرمايد: «مردگان خود را زيارت کنيد كه آن ها خرسند مي شوند. در كنار قبر پدر و مادر، پس از دعا براي آن ها،حاجت خود را از خدا بخواهيد.»(1) از پيامبر(صلی الله علیه وآله) نقل شده است: «هر کس آرامگاه پدر و مادرش را هر هفته زيارت کند و بر مزار آن ها سورۀ ياسين بخواند، به تعداد حروف اين سوره، گناهانش بخشيده مي شود.»(2)
پيامبر گرامي اسلام(صلی الله علیه وآله) فرموده است: «بعد از پيامبران،گرامي ترين افراد در نزد خداوند، علما هستند. همانند پيامبران از دنيا مي روند و با پيامبران محشور مي شوند و با پيامبران از صراط
ص: 46
مي گذرند و ثواب پيامبران به آنان داده مي شود».(1) پس شايسته است كه از زيارت مزار علما بي بهره نمانيم و از اين بركات معنوي محروم نگرديم. امام كاظم(علیه السلام) مي فرمايد: «كسي كه نمی تواند مارا زيارت كند، دوستان صالح و شايستۀ ما را زيارت كند كه ثواب زيارت ما برايش نوشته مي شود.»(2)
امام صادق(علیه السلام) مي فرمايد: «زيارت قبر حسين(علیه السلام) و زيارت قبر پيامبر(صلی الله علیه وآله) و زيارت قبر شهدا، برابر است با حج مقبولي كه همراه با پيامبر(صلی الله علیه وآله) انجام گرفته است.»(3)
ص: 47
امام باقر(علیه السلام) نيز مي فرمايد: «هر كس شهداي آل محمد(علیهم السلام) را زيارت كند و قصدش تقرب به خدا و رسول خدا(صلی الله علیه وآله) باشد، از همۀ گناهان پيراسته مي شود؛ همانند روزي كه از مادر متولد شده است.»(1)
در روايت آمده است كه حضرت زهرا(علیها السلام) صبح روز شنبه، به شهدامي رفت(2) و اشك مي ريخت تا به حاجت خود برسد.(3)
از ديدگاه قرآن و احاديث اسلامي، مرگ به معناي نيستي و نابودي نيست؛ بلكه انسان به حيات خود در برزخ ادامه مي دهد و روح انسان پس از مرگ نيز مي تواند با دنياي زندگان ارتباط
ص: 48
داشته باشد.(1)
ما مي توانيم با آن ها سخن بگوييم و ارتباط داشته باشيم. مردگان نيز به اذن و ارادۀ الهي و درشرايط خاص،(2)
ما را مي بينند و سخن ما را مي شنوند و به ما پاسخ مي دهند؛ اگر چه ما آن ها را نبينيم و صداي شان را نشنويم.(3)
تأكيد فراوان احاديث اسلامي براي رفتن بر سر قبور و زيارت اموات در كنار مزارشان، نشان مي دهد كه ارواح مردگان، به قبر خود توجه دارند و حضور بر سر مزار آن ها مي تواند ارتباط با ارواح را قوي تر كند و انسان را از آثار و فوائد ارزشمند اينعمل، بهره مند سازد؛ آثار ارزنده اي كه موجب ارتقاي سطح روحي فرد مي شود و اهداف تربيتي آن، نصيب فرد و جامعه مي گردد.
ص: 49
با رفتن به آرامستان و زيارت قبور مردگان، انسان درمي يابد كه سرانجام او نيز، مردن و در خاك خفتن است و شايسته نيست در اين زندگي كوتاه، خود را به پستي ها و رذيلت ها آلوده سازد و عمر خود را به بيهودگي بگذراند. پيامبر اسلام(صلی الله علیه وآله) مي فرمايد: «به زيارت مردگانبرويد و بر آنان درود و سلام بفرستيد كه درس عبرتي براي شما است.»(1) قرآن كريم، ما را به ديدن قبر ظالمان و ستمگران تاريخ ترغيب مي كند و در بارۀ فرعون مي فرمايد: «امروز پيكر تو را نجات مي دهيم تا عبرتي براي آيندگان باشد.»(2)
زيارت قبور، عقيدۀ ما نسبت به روز قيامت را عميق تر مي سازد و سبب مي شود كه اعمال خود را بانيتي الهي و براي تقرب به
ص: 50
خداوند انجام دهيم و از بدي ها و تباهي ها بپرهيزيم و از حرص به دنيا و رفتن در پي خواسته هاي حقير دنيوي، خودداري كنيم. رسول خدا(صلی الله علیه وآله) مي فرمايد: «به زيارت اهل قبور برويد تا ياد آخرت در شما زنده شود.»(1)
زيارت قبور، احساسات پسنديده را در انسان زنده مي كند و او را به سوي فضيلت گرايي معنوی سوق مي دهد. گريه در كنار قبر مردگان نيز اگر از حب الهیناشی شود، رابطۀ پاك ميان انسان زنده و مرده را تعالي مي بخشد و موجب مي شود كه قدر انسان هاي زنده، بيشتر دانسته شود. از اين رو، فرد عميقاً با جامعۀ انساني ارتباط برقرار مي كند و احساسات نيكويي همچون رحمت، عطوفت، محبت و انسانيت، در وجودش متبلور مي شود.
ص: 51
پيامبر اكرم(صلی الله علیه وآله) مي فرمايد: «كسي كه هر هفته به مزار پدر و مادر يا يكي از آن ها برود، هم گناهانش بخشيده مي شود و هم نزدخداوند، جزو نيكوكاران به حساب مي آيد.»(1)
زيارت قبور علاوه بر اين كه موجب مي شود گناه زيارت كننده بخشيده شود، موجب آمرزش گناهان اموات نيز مي گردد؛ چون با فاتحه و دعا و قرآني كه بر سر قبور خوانده مي شود، مردگان مورد آمرزش و رحمت و مغفرت خداوند قرار مي گيرند.
محمّد بن مسلم به امام صادق(علیه السلام) عرض كرد: «آيا اجازه داريم مردگان را زيارت كنيم؟» حضرت فرمود: «آري» عرض كرد: «آيا آن ها از رفتن ما بر سر قبرشان مطّلع مي شوند؟» فرمود: «آري؛ به
ص: 52
خدا سوگند كه از رفتن شما بر سر قبرشان باخبر مي شوند و خوشحال مي گردند و با شما انس مي گيرند.»(1)
عبدالله بن سليمان از امام باقر(علیه السلام) پرسيد: «مردگان از اين كه بفهمند چه كسي به مزار آن ها رفته، خوشحال مي شوند؟» فرمود: «آري؛ هنگامي كه مردم از كنار قبر آن ها بازمي گردند، مردگان دلتنگ مي شوند.»(2)
اين عمل چنان اهميتي براي مردگان دارد كه جزو حقوق آنان قلمداد شده
ص: 53
است. امام صادق(علیه السلام) مي فرمايد: «يكي از حقوق مؤمن بر برادر مؤمنش آن است كه پس از مرگش، به زيارت قبر وي برود.»(1)
1. روز پنج شنبه (بعد از ظهر تا غروب)
2. روز جمعه (بعد از اذان صبح تا طلوع آفتاب)
اذا کان یوم الجمعه
3. صبح روز شنبه
4. روز دوشنبه
پيامبر(صلی الله علیه وآله) عصر روز پنج شنبه به قبرستان بقيع مي رفت.(2)
حضرت زهرا(علیها السلام) نيز روز دوشنبه، پنج شنبه و صبح روز شنبه، شهدا و اهل قبور را زيارت مي كرد.(3)
ص: 54
پيامبر اكرم(صلی الله علیه وآله) به ابوذر فرمود: «اهل قبور را در روز زيارت كن و در شب زيارت نكن.»(1) در عين حال، روايت شده است كه گاه اهل بيت(علیهم السلام) شبانگاهان به قبرستان مي رفتند.(2)
از مجموع روايات به دست مي آيد كه شب هنگام، رفتن به آرامستان و زيارت عمومي از اهل قبور، هيچ اشكالي ندارد؛ اما زيارتخاص و رفتن بر سر قبري مشخص، كراهت دارد؛ چون طبق فرمودۀ امام باقر(علیه السلام)، «خداوند در مغرب بهشتي دارد كه در ابتداي شب، ارواح مؤمنان از قبر خارج مي شوند و به آن منطقه مي روند و از ميوه ها و نعمت هاي آن متنعم مي شوند و با طلوع فجر صادق، از آن بهشت دنيوي خارج مي گردند و بين آسمان و
ص: 55
زمين قرار مي گيرند و در رفت و آمدند و با طلوع آفتاب، به قبرهاي خود باز مي گردند.»(1)پس شب ها روح مؤمنان به ضيافت الهي مي روند و دوست ندارند اين ضيافت را از دست بدهند. از سوي ديگر، وقتي كسي به زيارت قبر آن ها مي رود، با او انس مي گيرند و گويا از او پذيرايي مي کنند. اين انس و همراهي، مانع از بهره مندي اموات از ضيافت شبانه مي شود. از اين رو بهتر است شب هنگام، به زيارت مردگان نرويم تا آنان بتوانند از نعمت هايشبانه استفاده کنند؛ و اگر عبورمان به قبرستان افتاد، فاتحه و زيارت عمومي بخوانيم و رد شويم. البته اين كراهت، شامل قبر پيامبر و امامان(علیهم السلام) نمي شود.
ص: 56
اين را نيز بايد در نظر داشت كه حضور شبانه در آرامستان، براي بيشتر مردم رعب آور است و چه بسا در آنان ايجاد ترس و توهم كند و موجب اختلال روحي و رواني گردد. از اين رو بهتر است هر كسي شبانه پا در قبرستان نگذارد.
طبق فرمودۀ امام باقر(علیه السلام)، زيارت قبور در صبح جمعه، قبل از طلوع آفتاب، موجب گشايش و برطرف شدن ضيق و تنگي از مردگان مي شود. و هر روز بعد از اذان صبح و قبل از طلوع آفتاب، مردگان از زيارت قبر خود آگاه مي شوند و زيارت كنندگان را مي بينند و سخن شان را مي شنوند و به آن ها پاسخ مي دهند؛ اما پس از طلوع خورشيد، ديگر نمي توانند جوابي بدهند.(1)
ص: 57
برخي گمان مي كنند كه گريستن براي مردگان، كار شايسته اي نيست و موجب رنج و ناراحتي مردگان مي شود. امام صادق(علیه السلام) مي فرمايد: «روح مؤمن به دیدار خانواده اش مي رود و آنچه برايش خوشحال كننده باشد، مي بيند وآنچه برايش ناراحت كننده باشد، مشاهده نمي كند. روح كافر نیز به دیدار خانواده اش مي رود و آنچه برايش ناراحت كننده باشد، مي بيند و آنچه مسرت بخش باشد، مشاهده نمي كند.»(1)
پس گريۀ بازماندگان، تأثیري در رنج مردگان ندارد و آنچه ارادۀ الهي است، محقق مي شود. البته اگر بازماندگان بي صبري كنند و سخنان ناصحیح و كفرآميز بر زبان بياورند، موجبات عذابخود را فراهم مي آورند كه آن نيز تاثیری بر متوفی ندارد.
ص: 58
علاوه بر اين، اگر گريه موجب رنج مردگان می شد، پیامبر(صلی الله علیه وآله) و ائمه(علیهم السلام) در سوگ عزیزان شان نمي گریستند. وقتي پيامبر(صلی الله علیه وآله) در سوگ فرزندش ابراهيم مي گريست، عبدالرحمن بن عوف عرض كرد: «اي رسول خدا! مگر شما از گریستن در مصیبت نهي نفرموده اید؟» حضرت فرمود: «من گريه را نهي نكرده ام. من از دو صداي احمقانه نهي كرده ام: نخست از صداي هنگام خوشي كه همان آواز و لهو و لعب و موسیقي شیطاني است؛ و دوم از صدای هنگاممصیبت كه همراه با خراشيدن صورت و پاره كردن گریبان و نالۀ اعتراض آمیز شیطاني صورت مي گيرد. اما گریۀ من براي ابراهيم، گریۀ رحماني و از سر دلسوزي است. كسي كه رحم ندارد و دل نمي سوزاند، مورد رحمت خداوند واقع نمي شود.»(1)
ص: 59
شيخ كفعمي در كتاب مصباح و محدّث فيض در خلاصة الأذكارفرموده اند: «هر كس بخواهد يكي از پيامبران و امامان يا يكي از مردگان را در خواب ببيند، وضو بگيرد و سوره هاي شمس و ليل و قدر و كافرون و اخلاص و ناس و فلق را بخواند و سپس صد مرتبه سوره اخلاص را تكرار كند و صد مرتبه صلوات بفرستد و به سمت راست بخوابد. هر كه را اراده كرده باشد، ان شاء اللّه خواهد ديد و هر چه بخواهد، با او سخن خواهد گفت.» در نسخۀ ديگر آمده است كه اين عمل را هفت شب به جا آورد و پس از آن، اين دعا را بخواند:
اَللّهُمَّ اَنْتَ الْحَي الَّذي لا يُوصَفُ وَ الاْيمانُ يُعْرَفُ مِنْهُخدايا تو زنده اي هستي كه وصف نمي گردد و ايمان از او باز شناخته مي شود.
مِنْكَ بَدَتِ الاْشْياءُ وَ اِلَيْكَ تَعُودُ
همه چيز از تو آغاز شد و به سوي تو باز مي گردد.
فَما اَقْبَلَ مِنْها كُنْتَ مَلْجَاَهُ وَ مَنْجاهُ
آنچه كه به تو روي كند، تو پناهگاه و جاي نجاتش هستي.
ص: 60
وَ ما اَدْبَرَ مِنْها لَمْ يَكُنْ لَهُ مَلْجَاءٌ وَ لا مَنْجا مِنْكَ اِلاّ اِلَيْكَ
آنچه كه از تو روي گرداند، برايش پناهگاه و جاي نجاتي جز به سوي تو نيست.
فَاَسْئَلُكَ بِلا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ وَ اَسْئَلُكَ بِبِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ
از تو مي خواهم كه به حق لا اله الاّ انت، و به حق بسم اللّه الرحمن الرحيم،
وَ بِحَقِّ حبيبِكَ مُحَمَّدٍ صَلَّي اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ سَيِّدِ النَّبِيّينَو به حق حبيبت محمّد صلوات الله عليه و آله كه سرور پيامبران است،
وَ بِحَقِّ عَليّ خَيْرِ الْوَصِيّينَ
و به حق علي كه بهترين جانشينان است،
وَ بِحَقِّ فاطِمَةَ سَيِّدَةِ نِسآءِ الْعالَمينَ
و به حق فاطمه كه سرور بانوان جهانيان است،
وَ بِحَقِّ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ اللَّذَيْنِ جَعَلْتَهُما سَيِّدَي شَبابِ اَهْلِ الْجَنَّةِ عَلَيْهِمْ اَجْمَعينَ السَّلامُ
و به حق حسن و حسين كه هر دو را آقاي جوانان اهل بهشت قرار دادي،
اَنْ تُصَلِّي عَلي مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اَنْ تُرِيَني مَيِّتي فِي الْحالِ الَّتي هُوَ فيها.
ص: 61
بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مردۀ مورد نظرم را در همان حالي كه قرار دارد، نشانم بده.(1)
ص: 62
1. ابن ابي جمهور، محمد بن زين الدين: «عوالي اللئالي العزيزية في الأحاديث الدينية»، دار سيد الشهداء للنشر، قم، اول، 1405 ق.
2. ابن بابويه، محمد بن علي: «من لا يحضره الفقيه»، دفتر انتشارات اسلامي وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، 1413 ق.
3. ابن قولويه، جعفر بن محمد: «کامل الزيارات»، دار المرتضوية، نجف اشرف، 1356 ش.
4. امام رضا عليه السلام: «فقه الرضا»، مؤسسة آل البيت عليهم السلام، مشهد، 1406 ق.
5. بحراني، سيد هاشم بن سليمان: «البرهان في تفسير القرآن»، مؤسسة البعثة، قم، اول، 1374 ش
6. حلي، ابن فهد: «عده الداعي و نجاح الساعي»، دار الكتب الإسلامي، 1407 ق.
7. سيد رضي: «نهج البلاغه»، بنياد نهج البلاغه، چاپ اول، بي جا، 1372ش.
8. شعيري، محمد بن محمد: «جامع الاخبار»، مطبعة حيدرية، نجف، چاپ اول.
ص: 63
9. طباطبائي، محمد حسين: «الميزان في تفسير القرآن»، دفتر انتشارات اسلامي، قم، چاپ پنجم، 1417 ق.
10. عاملي، حر: «وسائل الشيعه»، مؤسسة آل البيت لاحياء التراث، قم، اول، 1409.
11.قطب الدين راوندي، سعيد بن هبة الله: «دعوات راوندي»، انتشارات1. مدرسه امام مهدي عجل الله تعالي فرجه الشريف، قم، 1407 ق.
12. کليني، محمد بن يعقوب: «الکافي»، دارالکتب الاسلاميه، تهران، 1365.
13. كراجكي، محمد بن علي: «معدن الجواهر و رياضة الخواطر»، تصحيح احمد حسيني، المكتبة المرتضوية، تهران، دوم، 1353 ش.
14. مجلسي، محمد باقر: «بحار الانوار»، موسسه الوفاء، بيروت، 1404.
15. نوري، حسين: «مستدرك الوسائل»، مؤسسه آل البيت لإحياء التراث، قم، اول، 1408 ق.
16. ورام بن ابي فراس: «مجموعه ورام»، مكتبه فقيه، قم، 1410 ق.
17. يزدي، حسن بن علي: «انوار الهداية»، چاپخانۀ نعمان، نجف.
ص: 64
بخش يكم: آموزه هاي عملي 3
احكام و آداب حضور در آرامستان 3
آداب مربوط به زيارت عمومي اموات 7
يكم: سلام كردن به اهل قبور 7
دوم: سلام كردن به شهدا 9
سوم: دعا براي اموات 11
چهارم: هديه براي اموات 12
آداب مربوط به زيارت ميت خاص 14
يكم: آداب حضور در كنار آرامگاه 14
دوم: دعا براي صاحب آرامگاه 16
سوم: هديه به صاحب آرامگاه 17
آيات و سوره هاي قرآن 18
آيه الكرسي 18
سوره قدر 20
سوره فلق 21
سوره ناس 22
سوره ملك 22
ص: 65
سوره ياسين 26
دعاها و زيارت 33
زيارت رسول خدا(صلی الله علیه وآله). 33
زيارت امام حسين(علیه السلام) (بخشي از زیارت وارث) 35
وداع با اهل قبور 37
بخش دوم: نكات پر اهمیت در بارۀ اموات و زيارت قبور 40
چشم انتظاري اموات 40
صدقه براي اموات 41
رفتن به مزار پدر و مادر 44
فوائد زيارت قبور 48
1. عبرت گيري 50
2. يادآوري آخرت 50
3. فضيلت گرايي 51
4. بخشش گناهان 51
5. خوشحالي مردگان 52
6. بدل از زيارت اهل بيت(علیهم السلام) !
زمان مناسب براي زيارت قبور 54
زيارت قبور در شب 55
ص: 66
سخن گفتن با مردگان 57
گريه براي مردگان 58
روشي براي ديدن مردگان در خواب 60
فهرست منابع 63
فهرست مطالب 65
ص: 67