درنگستان : هزار نکته باریکتر ز مو اینجاست

فهرست مطالب

تصویر

ص: 3

پیش سخن:

تفاوت کتاب حاضر با سایر تألیفات حقیر در پراکندگی مطالب و نبود چینش خاص و به تعبیر پیشینیان کشکول مانند است.

کشکول ظرفی است که دراویش به شانه یا به ساق دست خود آویزان می کنند و از پوست میوه ای شبیه نارگیل که در هندوستان به دست می آید ساخته می شود، از فلز و سفال هم درست می کنند و اگر امثال مرحوم شیخ بهائی کشکول نوشتند بدین منظور بوده در کشکول همه نوع جنس از پول و سکه و حتی غذا و حلويات می ریزند و نام گذاری کتاب به کشکول کنایه از این است که در بردارنده مطالب متنوع و متفاوت است و به سبک موضوعی و منسجم نوشته نشده است.

در کتابی که روبرو دارید هزار نکته ی مختلف آمده که باید بدون شتابزده گی و با صبر و حوصله مطالعه شود. نام کتاب را مثل پیشینیان کشکول نگذاشتم در عین حالی که کشکول وار نوشته شده «درنگستان» با این هدف که دوستان خواننده بر تمامی نکته ها قدری تأمل و درنگ کنند تا در این رهگذر به ژرفای نکته ها بیشتر پی برند.

سر شاخه های اصلی نکته ها شامل مباحث ذیل می باشد: اخلاق، ادبیات، ادیان و فرق، اقتصاد، تاریخ و عبرتها، جامعه شناسی، روان شناسی، شخصشیت شناسی، حقوق، علوم تربیتی، عرفان، سیاست، خاطرات شخصی، سیره علماء ربانی و از همه مهمتر اصول عقاید و آموزه های انبیاء و ائمه طاهرین علیهما السلام

انشاء الله وقتی به مطالعه کتاب اقدام نمودید خواهید دید که به عبرتهای حیاتی

ص: 25

1- به اسم خدا:

آغاز هر کاری باید به اسم خدا باشد و الا آن کار ناقص است. امیرالمؤمنین علی علیه السلام از رسول خدا از خداوند متعال نقل کردند:

« کُلُّ اَمْرٍ ذی بالٍ لَمْ یُذْکَرْ فیهِ اسْمُ اللّهِ فَهُوَ اَبْتَرُ »(1)

هر کار مهمی که در آن نام خداوند برده نشود ناتمام و ناقص است.

خداوند خود وعده داده به کارهایی که با نامش آغاز می شود برکت و خیر دهد: رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم از قول پروردگار نقل می کند:

« إذا قالَ العَبدُ بِسْمِ اَللّهِ اَلرَّحْمنِ اَلرَّحِیمِ قالَ اللّهُ جَلَّ جَلالُهُ بَدَأَ عَبدی بِاسمی وحَقٌّ عَلَیَّ أن اُتَمِّمَ لَهُ اُمورَهُ، واُبارِکَ لَهُ فی أحوالِهِ. »(2)

هنگامی که بنده بسم الله الرحمن الرحیم بگوید خداوند جل جلاله می فرماید: بنده ام با اسم من آغاز نموده است و سزاوار است بر من که امور و کارهایش را بپایان رسانم و در احوال او برکت و خیر جاری سازم.

یک مقدار پا را فراتر بگذاریم به آنهایی که دنبال اسم اعظم خداوند تبارک و تعالی هستند عرض کنیم اولا اسمی از اسماء الهی اعظم است که تو اعظمش بدانی و با تمام

ص: 27

2- بعد حمد خدا:

دقیقا بعد از نام خدا حمدش همان نقش را دارد و باید پس از اسم خدا اظهار شود و الا آن کار ناقص است.

رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:

«کُلُّ أمرٍ ذی بالٍ لا یُبدَأُ فیه بِحَمدِ اللّهِ فَهُوَ أقطَعُ »(2)

هر کار مهمی که در آن با حمد خداوند آغاز نشود آن کار بریده و ناقص است.

و بعد صلوات بر محمد و آل محمد علیه السلام :

4- دل یوسفی:

امتیاز حضرت یوسف علیه السلام بر این بود که بر خلاف هوای دلش عمل کرد و از گناه فراری بود در پاسخ درخواست زلیخا گفت:

« مَعاذَ اللّهِ إنَّهُ رَبّی أَحْسَنَ مَثوایَ إِنّهُ لا یُفْلِحُ الظّالِمُونَ»(3)

پناه می برم به خدا، او پروردگار من است و مقام مرا گرامی داشته است و ستمگران را رستگار نخواهد کرد.

در پاسخ و تهدید دوباره زلیخا که می گفت: اگر بعد از این آنچه به او امر میکنم بجا نیاورد به طور قطع به زندان خواهد افتاد و خوار و ذلیل خواهد شد، گفت:

« رَبِّ السِّجْنُ أَحَبُّ إِلَیَّ مِمّا یَدْعُونَنِی إِلَیْهِ»(4)

پروردگارا زندان برای من از آنچه اینان بدان دعوت می کنند محبوبتر است. اگر دلمان یوسفی شود عرض می کنیم خدایا «ألحقنی بالصّالحین»(5)

مرا به صالحین ملحق فرما۔

6- مرامی بی حد و مرز:

مرامی که حد و مرز ندارد کافر و مسلمان را ممتاز می کند و حتی امثال سامری و حاتم طائی را در عین کفر برنده میدان عمل می نماید سخاوت است.

رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم به پسر حاتم، عدی فرمود:

« دَفَعَ عَنْ أَبِیکَ اَلْعَذَابَ اَلشَّدِیدَ لِسَخَاءِ نَفْسِهِ»(3)

عذاب سخت از پدرت دفع شد بخاطر سخاوت نفسانی و ذاتی وی.

«اُوحَی اللهُ عَزَّوَجَلَّ اِلی مُوسی علیه السلام اَن لا تَقتُلِ السّامِرِیَّ فَاِنَّهُ سَخِیٌّ»(4)

خداوند عزوجل به حضرت موسی علیه السلام وحی فرستاد که سامری را بخاطر سخاوتمند بودنش به قتل نرسان.

رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم خطاب می فرمود:

«تَجَافَوْا عَنْ ذَنْبِ اَلسَّخِیِّ فَإِنَّ اَللَّهَ آخِذٌ بِیَدِهِ کُلَّمَا عَثَرَ»(5)

از خطای اهل سخاوت در گذرید، زیرا که هر بار بلغزد خداوند دست او را می گیرد.

ص: 30

7- نقطه زیر باء:

توئی آن نقطه بالای فوق ایدیهم

که در وقت نزول تحت بسم الله آئی

رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:

«ظهرت الموجودات من باء بسم الله الرحمان الرحيم»(1)

تمام موجودات از باء بسم الله الرحمن الرحیم پیدا شده اند.

از امیرالمؤمنین علی علیه السلام روایت شده که تمام اسرار خداوند در کتب آسمانی است و آنچه در کتب آسمانی است مندرج در قرآن است و آنچه در قرآن است مندرج در سوره فاتحه است و تمام آنچه در سوره فاتحه مندرج گردیده در بسم الله الرحمن الرحیم است و آنچه در بسم الله است مندرج در باء بسم الله است و تمام آنچه در باء بسم الله است مندرج گردیده در نقطه آن که زیر باء واقع شده است. (2)

مولایمان امیرالمؤمنین علی علیه السلام فرمود:

«أنَا النُّقطَهُ الَّتی تَحتَ الباءِ»(3)

منم آن نقطه ای که زیر باء است.

«قال ابن عباس اخذ بیدی الامام علیّ علیه السّلام فی لیله مقمره فخرج بی الی البقیع بعد العشاء و قال:اقرأ یا عبد الله فقرأت:بسم اللّه الرحمن الرحیم فتکلم لی فی اسرار الباء الی بزوغ الفجر»(4)

ابن عباس گوید امام علی علیه السلام در یک شب مهتابی دست مرا گرفته و بعد از وقت عشاء به سوی بقیع برد و فرمود:بخوان ای بنده خدا پس خواندم بسم الله الرحمن الرحیم را آنگاه برای من در اسرار باء بسم الله تا دمیدن سپیده صبح صحبت فرمود.

9- ای موسی این چهار سفارش را گوش کن:

1- زمانی که نمیدانی گناهانت آمرزیده شده است به عیب های دیگران مپرداز.

2- تا زمانی که مرا نمیدانی گنجینه های من تمام شده است، غم روزیت را مخور.

3- تا زمانی که به سر آمدن پادشاهی مرا نمی بینی به هیچ کس جز من امید مبند.

4- تا زمانی که شیطان را مرده ندیدی از مکر و فریب او آسوده خاطر مباش (1)

13- جمع و تفریق:

این اصطلاح ریاضی از دوران دبستان تا آموزش عالی برای محاسبه ها به کار گرفته می شود از کاسب و تاجر گرفته تا مهندس و دکتر و آنهایی کارهای علمی مذهبی می کنند همگی اهل جمع و تفریق هستند.

در علم حساب جمع زدن روشن است تفریق هم قاعده ای است عبارت از کم کردن عدد کوچکتر از عدد بزرگتر عدد کوچکتر را مفروق و عدد بزرگتر را مفروق منه می گویند. آیا برای نتیجه کارهایمان بالاخص در ابعاد معنوی لازم است که ما نیز جمع و تفریق کنیم مثلا بگوئیم اگر نماز خواندیم یا روزه گرفتیم یا حج بجا آوردیم و یا خدمت به پدر و مادر و اقوام کردیم و از مستمندان دستگیری نمودیم جمع بندی کنیم که چه عائد ما می شود یا جمع و تفریق این کارها را به خدای کریم بسپاریم آری به ما چه مربوط است که چه ثوابی نصیب ما می گردد. چون ما فقط مأمور به انجام تکلیف و وظیفه ایم.

تو بندگی به شرط مزد مکن

که او خود رسم بنده پروری داند

15- از لائیک و کمونیسم عقب تر:

به هر کشوری سفر می کنی مردمش سنبل آزاد خواهی و رهبرانی دارند که با مقابری زیبا و سنگهای مرمرین به آنها ادای احترام می کنند حتی اگر آن رهبران لائیک و یا کمونیسم باشند.

فرقه ای از لائیک و کمونیسم هم عقب ترند همانهایی که مقابر امامان معصوم (عليه السلام) مدفون در قبرستان بقیع را به این وضع موجود در آورده اند و اجازه عرض ادب به ساحت مقدس آن بزرگواران را به ارادتمندانشان نمی دهند.

امام صادق (عليه السلام) فرمود: پدرم از پدرش و او از حسین بن علی و او از علی بن ابیطالب (عليه السلام) نقل کرد که پیامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) فرمود ای علی تو را در سرزمین عراق می کشند و در آنجا به خاک سپرده می شوی. علی (عليه السلام) می گوید: به پیامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) عرض کردم: کسانی که قبرهای ما را زیارت کنند و در آبادی آن بکوشند و پیوسته به آنجا رفت و آمد نمایند، چه پاداشی دارند.

پیامبر فرمود: ای ابالحسن! خداوند مرقد تو و مرقد فرزندان تو را بخشی از سرزمین بهشت و قسمتی از خاک آن قرار داده است و خدا دل های انسان های بزرگوار و برگزیده از بندگان خود را به شما علاقمند ساخته است آنان اذیت و آزار را در راه شما

ص: 35

16- گلی که پوچ می شود:

مگر می شود که گل با همه زیبائیهایش پوچ شود آری میشود در مراسم ترحیم و مجالس ختم ملاحظه کرده اید چه پولهای کلانی برای گلهای طبقه بندی شده داده می شود و اکثر برای خودنمایی و ریا کاری نه برای تکریم شخص از دنیا رفته چون تکریم به او به آن است که این بودجه سنگین مصرف امور خیریهای شود که اجرش پایدار است نه آنکه بعد از اتمام مجالس ترحیم به سطل زباله ریخته شود. پس دانستید که گلی که پوچ می شود کدامست .

18- یک تصویر یک نگاه:

یکبار اگر توفیق یار شود نگاهی به یک تصویر اندازیم دست از ترنج نشناسیم.

«اَللّ-هُمَّ اَرِنيِ الطَّلْعَةَ الرَّشيدَةَ ، وَ الْغُرَّةَ الْحَميدَةَ وَ اكْحُلْ ناظِري بِنَظْرَة منِّي اِلَيْهِ»(1)

خدایا آن جمال بار شادت و آن روشنی بخش ستوده را به من نشان ده و با نگاه بر آن رخسار زیبا شادمانم کن.

صورت مبارکش سفید که سرخی بر آن آمیخته، پیشانی نازنینش بلند و تابان است. ابروانش بهم پیوسته، نور رخسارش چنان درخشان است که بر سیاهی محاسن شریف و سر مبارکش، مستولی شده، بر قسمت راست صورتش خالی است که پنداری ستاره ای درخشان است.(2)

اگرچه حسن فروشان به جلوه آمده اند

کسی به حسن و ملاحت به یار ما نرسد

هزار نقش برآید ز کلک صنع و یکی

به دل پذیری نقش نگار ما نرسد

20- چرا هفتاد و سه فرقه؟!

اسلام که از روز نخست با قبول یک زن بنام خدیجه علیها السلام و یک مرد بنام امیرالمؤمنین على (عليه السلام) شکل گرفت چه شد که بعد از رحلت بنیان گذارش حضرت محمد (صلي الله عليه و آله و سلم) گروه گروه تا هفتاد و سه فرقه شدند؟! از همه دلائل عقلی و نقلی و اجتماعی و سیاسی که بگذریم اگر فقط به یک آیه قرآن عمل می شد این بازار آشفته فرقه بازیها به وجود نمی آمد.

« ما آتاکُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاکُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا و اتقو الله »(1)

آنچه که رسول الله (صلي الله عليه و آله و سلم) برایتان آورده و داده چنگ زنید و از آنچه شما را از آنها نهی کرده فاصله بگیرید و از خدا بترسید.

23- جرم کوچک جرم بزرگ:

یک عضوی از بدن که خداوند توان سخن گفتن به آن داده اگر تربیت شود جهاد می کند و دلها را به مهر پروردگار و اولیاء گرامش شکوفا می نماید و اگر تربیت نشود بوی تعفن کفر گوئی اش و گناهان کبیره اش حال انسان را بهم می زند.

مولایمان على (عليه السلام) فرمود:

« اَللِّسَانُ سَبُعٌ إِنْ خُلِّیَ عَنْهُ عَقَرَ » (2)

زبان تربیت نشده، درنده ای است که اگر رهایش کنی می گزد!

و نیز فرمود:

«وَ لیَخزُنِ الرّجُلُ لِسَانَهُ فَإِنّ هَذَا اللّسَانَ جَمُوحٌ بِصَاحِبِهِ وَ اللّهِ مَا أَرَی عَبداً یتَقّیِ تَقوَی تَنفَعُهُ حَتّی یَخزُنَ لِسَانَهُ» (3)

انسان باید زبانش را حفظ کند، زیرا همانا این زبان سرکش صاحب خود را به هلاکت می اندازد. به خدا سوگند پرهیزکاری را ندیده ام که تقوا برای او سودمند باشد، مگر آن که زبان خویش را حفظ کرده بود.

25- لکنت زبان:

به کسی که کلمات را ناتمام و ناقص بیان می کند و یا با تأخیر چینش جملات دارد میگویند لکنت زبان دارد این خیلی مهم نیست چون پیامبر خدا حضرت موسی (عليه السلام) هم

ص: 40

26- او، لامکان است ولی.

برای خداوند تبارک وتعالی نباید مکانی مثل اشیاء قائل شد ولی قلب بنده مؤمن مکان خداست عده ای به رسول الله (صلي الله عليه و آله و سلم) عرض کردند:

«این الله في الأرض أو في السماء قال: في قلوب عباده المؤمنین» (2)

جای خدا در زمین یا آسمان کجاست؟ فرمود: در دلهای بندگان مؤمن او

28- فرق دانایی و دارایی :

بعضی فقط می دانند، سینه شان لبریز از علم است از عمل و به کار بستن علمشان خبری نیست. پس این گروه فقط میدانند ولی بعضی آنچه را می دانند به کار می بندند اینها علم برایشان سرمایه دنیا و آخرت شده سرمایه ای که رو به اضافه شدن وترفيع مقام برای صاحبش گردیده است.

«یَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنکُمْ وَالَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ» (1)

خداوند به مؤمنین شما و آنهایی که دانش یافته اند ترفيع درجه می دهد و خدا به آنچه انجام می دهید، آگاه است.

کسانی علم برایشان دارایی شده که به همان اندازه که می دانند خشیتشان از خداوند بیشتر شده باشد. امام صادق (عليه السلام) ترس از خدا را میراث علم میداند می فرماید:

«مَنْ حُرِمَ الْخَشْیَهَ لا یَکُونُ عالِماً وَ انْ شَقَّ الشَّعْرَ بِمُتَشابِهاتِ الْعِلمِ قالَ اللّهُ تَعالی: «إِنَّما یَخْشَی اللّهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ (2)»(3)

کسی که از خشیت بی بهره باشد دانشمند نیست، گرچه در مشکلات و پیچیدگیهای دانش موشکاف باشد. خدای تعالی فرموده است «جز این نیست که از میان بندگان خدا تنها دانشمندان از او می ترسند.

ص: 42

29- غم باد:

کسی نیست در این دنیا بی غم باشد دارا و ندار، سالم و بیمار، شهری و روستایی، مسلمان و غیر مسلمان بدون غم نیستند.

اگر بازگشت همه این غمها مربوط به دلم می خواهد ما باشد که هیچوقت تمام نمی شود و تا آخر عمر گریبانگیر ماست و بعضی غم باد می گیرند و با مرض حقنه می میرند.

هنگامی از غم خود که بیرون می آییم جز رضای پروردگار و جز فراق یار سفر کرده که صد قافله دل همره اوست هر کجا هست خدایا به سلامت دارش. به چیز دیگری حسرت نخوریم اینجایت که درها برویمان گشوده می شود.

تا هست غم خودت نبخشایندت

تا با تو، تو هست هیچ ننمایندت

تا از خود و هر دو کون فارغ نشوی

این در مزن ای خواجه که نکشایندت

31- میوه پیوندی:

باغبان هنرمند گاهی به یک درخت میوه، چند نوع میوه گوناگون را پیوند می زند و جمع ین اضداد می کند.

چنانکه بعضی درخت دل و روحشان را به انواع صفات که بعضی با هم تضاد دارند پیوند می زنند.

در عین شجاعت و دلیری، مهربان و نرمخو هستند، در حال نداری و فقر، بخشنده و ایثارگرند، در اوج قدرت و دولت متواضع و فروتنند، در قله عزت و احترام صورت به خاک می سایند و خود را فقیرترین فقیران به درگاه الهی معرفی می کنند در هنگام شکوفائی علوم متنوع در خود اعتراف به جهل و نادانی می کنند که مجهولاتمان در برابر معلوماتمان بیشتر است.

33- پنجره:

از پس پنجره ها گاه نسیم لطیف و دلپذیری می ورزد و روح را تازه می کند گاه منظره ای پر از گل و سبزههای خرم چشمت را خیره می کند.

اما از پس پنجره های قبرستان شهر یثرب نمادهایی را می بینی که دلت را سخت می فشرد و پایت می لرزد. دستهایت را بر شبکه های پنجره ها می گذاری بی اختیار اشک می ریزی. خدایا چه می بینم چهار امام معصوم (عليهما السلام) با نشانی چهار قطعه سنگ، به خود میگویی چرا غربت، چرا هتک حرمت، مگر اینها پاره های تن رسول الله (صلي الله عليه و آله و سلم) نیستند چرا حتی یک درخت و یک بوته گل در اطراف مزارشان دیده نمی شود اینجاست که از صمیم قلب بر سلفی ها لعن می کنی.

36- نیابت:

این موضوع در کارهای روزمره و احکام شرعی ما کاربرد دارد اشخاصی گزینش می شوند که بجای دیگری عمل عبادی را بجا آورند. نیابت حد و مرز ندارد شما می توانید به نیابت هر کدام از معصومین، حج، عمرہ، نماز مستحب وتشرف به مشاهده مشرفه بجا آوری. موسی بن ابوالقاسم می گوید به امام جواد (عليه السلام) عرض کردم که من تصمیم دارم که ازطرف شما و پدرت طواف کعبه نمایم ولی بعضی می گویند که از برای اوصیاء طواف کردن جایز نیست. امام (عليه السلام) فرمود: بلکه طواف کن و هرچه می توانی این کار را انجام بده و جایز است.

موسی بن ابوالقاسم می گوید: پس از سه سال بار دیگر به محضر آن حضرت شرفیاب شدم و عرض کردم که مولای من چند سال پیش از شما اجازه گرفتم تا برای شما طواف کنم، بر دلم چیزی گذشت و عمل کردم. امام فرمود: چه گذشت؟ عرض کردم یک روز را اختصاص به رسول الله (صلي الله عليه و آله و سلم) دادم. (در این بین حضرت جواد (عليه السلام) تا اسم پیامبر را شنید سه مرتبه فرمود: صلى الله على رسول الله روز دیگر برای امیرالمؤمنین (عليه السلام) و روز بعد امام حسن (عليه السلام) و بعد امام حسین (عليه السلام) تا دهمین روز که برای شما طواف کردم در ادامه صحبت

ص: 46

37- ارزشمندترین تابلوی دنیا:

معروف است که تابلوی پیساکو و امثال وی گرانترین تابلوها و از نظر ارزش هنری فوق العاده است. اما هیچ تابلوی به ارزش این تابلو نمی رسد.

هزاران سپاه به مقصد جان کسی که نقش اول این تابلوی زیبا را تشکیل میدهد صف آرایی کرده بودند و تازه از راه رسیده در حالی که همه تشنه بودند. آن انسان کامل دستور داد دشمن و حتی اسبهایشان را آب دهند و در این بین سربازی از سپاه دشمن قادر به باز کردن بند مشک نبود او خودش به کمک سرباز رفت بند را باز کرد و آب در دهانش ریخت.

مادری در این تابلو دو فرزندش را در راه خدا داد ولی از خیمه بیرون نیامد تا برادر بزرگوارش خجالت نکشد.

مادر دیگری سر فرزندش را به طرف او انداخته او سر را باز گرداند و گفت ما چیزی که در راه خدا داده ایم پس نمیگیریم.

ص: 47

38- باور کاذب:

باور به پوچیها و خرافات باور کاذب است باور باید پشتوانه وحی و گفتار و منش معصومین (عليهما السلام) داشته باشد. امروزه باهمه پیشرفتهای علمی و صنعتی موجود افرادی را می شناسیم که پوچ گرا هستند و به هیچی ها معتقدند.

روزی دانشمندی آزمایش جالبی انجام داد. او آکواریومی شیشه ای ساخت و با دیواری شیشه ای آنرا دو قسمت کرد. در یک قسمت ماهی بزرگیانداخت و در قسمت دیگر ماهی کوچکی که غذای مورد علاقه ماهی بزرگ بود. ماهی کوچک تنها غذای ماهی بزرگ بود و دانشمند به آن غذای دیگری نمیداد. او برای خوردن ماهی کوچک بارها و بارها به طرفش حمله می کرد. اما هر بار به دیواری نامرئی می خورد، همان دیوار شیشه ای که او را از غذای مورد علاقه اش جدا می کرد. بالاخره از حمله به ماهی کوچک منصرف شد. او باور کرده بود که رفتن به آن طرف آکواریوم و خوردن ماهی کوچک، کاری غیر ممکن است. آن وقت بود که دانشمند شیشه وسط را برداشت و راه ماهی

ص: 48

39- نمونه ای از افراد ظاهر بین :

امیرالمؤمنین علی (عليه السلام) درباره اولیاء خدا و مردم ظاهر بین اینگونه می فرماید:

«إِنَّ أَوْلِیَاءَ اَللَّهِ هُمُ اَلَّذِینَ نَظَرُوا إِلَی بَاطِنِ اَلدُّنْیَا إِذَا نَظَرَ اَلنَّاسُ إِلَی ظَاهِرِهَا»(1)

اولیاء و دوستان خدا کسانی هستند که به باطن دنيا نظر می کنند در حالی که مردم به ظاهر آن می نگرند.

روزی مرد دانایی به یک میهمانی رفت، اما چون لباس کهنه ای به تن داشت. صاحب خانه با داد و فریاد او را از خانه بیرون کرد. او به منزل رفت و از همسایه خود لباسی گرانبها به امانت گرفت و آن را به تن کرد و دوباره به همان میهمانی رفت. این بار صاحب خانه با روی خوش جلو آمد و به او خوش آمد گفت و در محلی خوب نشاند و برایش غذاهای رنگین آورد. مرد دانا از این رفتار خنده اش گرفت و پیش خود فکر کرد، این همه احترام بابت لباس نوی اوست بعد، آستین را کشید و گفت: آستين نو، بخور پلو، آستین نو بخور پلوا صاحب خانه که از این رفتار تعجب کرده بود، از او پرسید چه کار می کنی؟ مرد گفت من همان هستم که با لباسی کهنه به میهمانی تو آمدم و تو مرا راه ندادی اما حالا که لباسی نو پوشیده ام این قدر احترام می گذاری پس این احترام بابت لباس من است نه به خاطر من، پس آستین نو، بخور پلو، آستین نو بخور پلو!

ص: 49

40- ایام تشریق تمام شد:

سال 1431 هجری قمری بعد از آنکه از منی برگشتم و روزهای تشریق تمام شد یک احساس را سرودم:

نشستم در کنار کعبه لختی

ببوسیدم شکافش را به سختی

درونم آشنا از نور خدا شد

روانم ز آتش غمها جدا شد

به زیر چادری در کنج صحرا

نیایش می نمود فرزند زهرا

مبادا روی ماهش را نبینم

خداوندا نشانم ده رخش را

به مشعرپانهادم من شبانه

به گوشم آمد از غیب مژدگانه

رود شرک و نفاق و کفر والحاد

بماند دین احمد جاودانه

مسلمانان رسیدند از چپ و راست

به هر کنجی زکعبه دیدینهاست

بیا ای قائم آل محمد

به فرمان خدا دنیا مهیاست

امام صادق (عليه السلام) فرمود:

إِذَا حَجَّ أَحَدُکُمْ فَلْیَخْتِمْ حَجَّهُ بِزِیَارَتِنَا لِأَنَّ ذَلِکَ مِنْ تَمَامِ اَلْحَجِّ»(1)

هرگاه یکی از شما به حج آمد حج خویش را به دیدار با ما به پایان برساند که این است حج تمام و کامل.

و یا امام باقر (عليه السلام) فرمود:

«تَمَامُ اَلْحَجِّ لِقَاءُ اَلْإِمَامِ» (2)

حج تمام، حجی است که در آن ملاقات با امام (عليه السلام) انجام گیرد.

42- لب بر لبش نهاد و جان داد:

میزبان خرابه نشین از خواب بیدار شد در حالی که خواب پدر را دیده بود «و قالت این أبي الحسین (عليه السلام) » پس کو پدرم حسین (عليه السلام) تا به امر یزید لعنة الله علیه سر بریده پدرش را مقابلش گذاردند پس از گفتگوهای جانکاه

«انها و ضعت فمها على فمه الشريف و بكت بكاء شديدا حتى غشی عليها فلما حر كوها فإذا هي قد فارقت روحها الدنيا.

فلما رأى أهل البيت ماجرى عليها أعلوا بالبكاء واستجدو العزاء و كل من

ص: 51

43- منطقه غدیر کجاست؟

یکی از مراکز میقات حجاج بيت الله الحرام مسجد جحفه در 189 کیلومتری شمال غربی مکه و 17 کیلومتری جنوب شرقی شهرک رابغ واقع است.

امروزه کسانی که از جده به مکه می آیند در مسجد جحفه محرم می شوند. چهار کیلومتری جحفه محله و منطقه غدیر واقع شده است.

حقیر در سالهای 1350 و 51 از نزدیک آن محدوده را رویت کردم، تپه های کوتاهی کنار هم قرار دارند که در هنگام بارش باران بین تپه ها آب جمع می شود و شاید علت انتخاب رسول الله (صلي الله عليه و آله و سلم) این منطقه جغرافیایی را به همین علت بوده که مردم از آبهای موجود بین تپه ها استفاده کنند و جای مناسبی برای اسکان باشد تا مأموریت بزرگ ولایت و خلافت بلافصل مولایمان علی (عليه السلام) در آنمکان تحقق یابد.

باده بده ساقیا ولی زخم غدیر

فاتح اقليم جود به جای خاتم نشست

نغمه دستان عشق رفت به اوج اخیر

هر که مولا منم علی است مولای او

چنگ بزن مطر با ولی به یاد امیر

یابه سپهر وجود نیر اعظم نشست

45- رب کریم

نقل است که ابراهیم خلیل (عليه السلام) تا کنار سفره اش مهمانی حضور نداشت غذا نمی خورد بعد از سه روز گبری بر خانه او وارد شد. ابراهیم گفت تو که هستی؟ گفت گبری مسلکم. گفت از خانه من بیرون رو که مهمانی و کرامت من به امثال تو نمی رسد.

خداوند ابراهیم را خطاب کرد کسی را که من هفتاد سال روزی اش دادم یکبار به

خانه ات آمد مهمان نکردی.(2)

47- رنگ آمیزی:

یک جعبه مداد رنگی انواع رنگها را در خود جای داده بهترین و زیباترین نقاشیها با این مدادهای الوان شکل می گیرد.

آیا به رنگ آمیزی خداوند متعال در کل آفرینش دقت کرده اید از همه گیاهان و گلها و حیوانات دریایی و صحرائی و پرندگان و جمادات که بگذریم کافی است یک سفر به حج مشرف شوید و نژادها و رنگهای متنوع پوست و قیافه حجاج را ببیند که از نقات مختلف جهان به سرزمین وحی آمده اند و از نزدیک مصداق آیه شریفه را مشاهده می کنید.

«یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَأُنثَی وَجَعَلْنَاکُمْ شُعُوباً وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا»(1)

ای مردم! ما شما را از یک مرد و زن آفریدیم و سپس شما را گروه، گروه و به صورت قبیله ها قرار دادیم تا همدیگر را بشناسید.

49- از کجا بدانیم آقا به ما نظر دارد:

این سؤال بسیاری از عاشقان و منتظران امام عصر ارواح العالمين له الفداء است و گاهی به خود می گویند تو که حج رفتی همه جا سراغش را گرفتی بویژه در سرزمین عرفات اما حضرت را ندیدی پس معلوم می شود که از قافله عقبی.

حقیر عرض می کنم تا آقا به کسی عنایت نداشته باشد و از ناحیه ایشان اشارتی نشود توفیق یاد و ذکرش نصیب کسی نخواهد شد.

باور کنیم هرگاه به آن نازنین توجه کردیم او قبلا به ما نظر فرموده است. امام (عليه السلام) خود فرمود:

«إنَّا غَیْرُ مُهْمِلِینَ لِمراعاتِکُمْ و لا ناسِینَ لِذِکْرِکُمْ» (1)

بدانید که ما مراعات حال شما ( دوستان و شیعیان را می کنیم و هیچگاه شما را ) فراموش نمی کنیم.

51- قصر مشيد:

پادشاهان و صاحبان زر و زور وقتی به قدرت می رسند اغلب از بیت المال و مال مردم برای خود کاخهای زرین می سازند در اسلام اولین کسی که حکومت پادشاهی را باب کرد معاوية بن ابی سفیان بود و کاخ سبز او در دمشق معروف است البته کاخ سازی در قبل از اسلام در بین فراعنه، کیاسره و قیاسره نیز معمول بوده است و امروز هم بعضی کاخها شهرت جهانی دارد مثل کاخ سفید کاخ کرملین، کاخ الیزه و در کشور خودمان کاخ گلستان، کاخ مرمر، کاخ سعد آباد، کاخ نیاوران و غیره ولی مهم آن است که به بیان قرآن شریف این کاخها به کاخ نشینها وفا نمی کند و بی صاحب می ماند.

«فَكَأَيِّنْ مِنْ قَرْيَةٍ أَهْلَكْنَاهَا وَهِيَ ظَالِمَةٌ فَهِيَ خَاوِيَةٌ عَلَى عُرُوشِهَا وَبِئْرٍ مُعَطَّلَةٍ وَقَصْرٍ مَشِيدٍ»(2)

چه بسیار شهرها که ستمگر بودند و نابودشان کردیم. آنگاه آن شهرها بر سقفها خراب شدند و چه چاههای آب که معطل ماند و چه کاخهای گچ کاری شده که بی صاحب است!

ص: 56

52- چه کسانی وارثان فرد و سند؟

اهل ایمان، خاشعان در نماز، آنانی که از لغو و بیهودگی اعراض می کنند، آنهایی که زکات می پردازند، کسانی که غریزه جنسی خویش را کنترل می کنند. آنانی که به امانتها و قرارهای خود وفا دارند، کسانی که از نمازهای خود محافظت می نمایند.

«أُولئِکَ هُمُ اَلْوارِثُونَ `اَلَّذِینَ یَرِثُونَ اَلْفِرْدَوْسَ هُمْ فِیها خالِدُونَ»(1)

اینها وارثانند، وارث بهشت فردوس هستند و برای همیشه در آن می مانند

55- بهتر از کیما:

یکبار یکی از بزرگان در علم و فقاهت از مرحوم حاج حسنعلی نخودکی که دارای علم کیمیا بود به امام رضا (عليه السلام) قسمش داد که اگر علم کیمیا داری به ما هم بده؟

مرحوم نخودکی از داشتن علم کیمیا انکار نکرد، گفت اگر به شما بدهم و شما تمام کوه و در و دشت را طلاکردی آیا قول میدهی که به جا استفاده کنی و آن را حفظ نمایی و در هر جایی به کار نبندی؟

سائل که مردی صادق و مخلص بود سر بزیر انداخت و با انکی درنگ پاسخ داد نه

نمی توانم چنین قولی به شما بدهم.

ص: 58

56- خزان ایمان:

در فصل خزان گلها و برگها از درختان می ریزند و اغلب گیاهان خشک می شوند. دوران غیبت امام عصر روحی له الفداء فصل خزان ایمان است در این عصر آزمایش و امتحان بزرگ الهی اتفاق می افتد.

دشمنان نهایت تلاش خود را برای تخریب اعتقادات اهل ایمان می نمایند و در اغلب موارد موفق هم می شوند جز عده قليلی که پایدار می مانند.

هم اینک هزاران سایتهای غیر اخلاقی و ضد عقاید شیعه و سایر وسایل تبلیغاتی در سطح دنیا مشغول به کارند تا نسل جوان ما از صف یاوران و حامیان امام زمان (عج) جداکنند.

جوانان عزیز و گرامی فریب نخورند و گرفتار خزان ایمان نشوند. به این هشدار امام کاظم (عليه السلام) توجه کنید: «هنگامی که پنجمین فرزندم غایب شد مواظب دین خود باشید، مبادا کسی شما را از دین خارج کند او ناگزیر غیبتی خواهد داشت به طوری که گروهی از مؤمنان از عقیده خویش بر می گردند، خداوند به وسیله غیبت، بندگانش را آزمایش می کند.»(1)

58- فرش قرمز:

متداول است برای احترام به سران کشورها فرش قرمز پهن می کنند و رؤسا را به این طریق مورد استقبال قرار میدهند.

گاهی آنقدر طرف دعوت شده محبوب است که مسیرش را گل می چینند و از او به بهترین وجه و به گرمی استقبال می کنند.

امام سجاد (عليه السلام) درباره استقبال از حجاج بيت الله الحرام می فرمود: «ای کسانی که موفق به حج نشده اید، هنگامی که حاجیان می آیند، به استقبال آنها بشتابید و با آنها مصافحه کنید و قدرشان را بزرگ بشمارید که این بر شما واجب است. تا در اجر و ثواب، شریک آنان باشید»(2)

از هر که بگذریم سخن دوست خوشتر است فرش قرمز ما برای آمدن یوسف زهرا عليها السلام حضرت حجة ابن الحسن المهدی روحی له الفداء دیدگان ماست.

عزیزم کاسه چشمم سرایت

میان هر دو چشمم جای پایت

از آن ترسم که غافل پا نهی باز

نشیند خار مژگانم به پایت

ص: 60

59- بعضی بخاطر دنیای دیگران به جهنم می روند :

جمعی به دلیل برخورداری از مال و مقام و دیگر ظواهر مادی، یوسف با ارزش ایمان را به ثمن بخس دنیا می فروشند و آخرت را از دست می دهند.

از اینها بینواتر و زیانکارتر کسانی هستند که بخاطر دنیای دیگران دین فروشی می کنند و به جهنم می روند.

به این بیان رسول الله (صلي الله عليه و آله و سلم) توجه کنید:

«إِنَّ مِنْ شَرِّ النّاسِ مَنزِلَهً عِنْدَ اللَّهِ یَوْمَ القیامَهِ عَبْدَاً أَذْهَبَ آخِرَتَهُ بِدُنْیا غَیْرِه»(1)

بدترین مردم از نظر مقام در روز قیامت، کسی است که آخرتش را برای دنیای

دیگران بفروشد. با مراجعه به تاریخ و حوادثی که در اطراف خودمان میگذرد چقدر افرادی را می شناسیم که برای آبادانی دنیای دیگران بویژه در مسایل سیاسی و قدرت تلاش کرده و می کنند و تا انتهای دوزخ همراهشان می روند چون وام دارشان شده و آنان را مورد تأیید قرار داده اند و یا برای آنکه در حزب و دارو دسته آنان هستند!!

61- دیروز غم نان امروز تشویش جهان:

بعضی فکر می کنند که اگر به پست و مقام رسیدند زندگی بهتر و آسایش بیشتری خواهند داشت در حالی اشتباه می کنند. گذشته از آنکه مقام و ریاست اکثر آخرت سوز است آسایش دنیا را نیز از انسان می گیرد. سعدی می گوید: فقیری که به قرص نانی محتاج بود عازم شهر شد. یکی از ملوک که خود را آخر خط میدید به فکر قائم مقامی بود تا وصیت کند و او جانشینش شود. دستور داد نخستین کسی که وارد شهر شد تاج شاهی بر شسرش بگذارید اتفاقا اولین کسی که وارد شهر شد همان بینوایی بود که برای تهیه یک قرص نان وارد شهر می شد. او را لباس شاهی به تن کردند در عوج قدرت و سلطنت قرار گرفت. بعد از مدتها یکی از دوستان قدیمش که مثل خودش بینوا بود با او ملاقات کرد وگفت: بخت بلندی پیدا کردی و صاحب دولت و اقبال خلق خدا شدی. پاسخ داد ای یار عزیز تعزیتم کن به جای تهنیت آنکه تو دیدی غم نانی داشتم ولی امروز تشویش جهانی. (1)

63- نعل اسب:

نماد یک عقیده خرافی که در گذشته و حال بعضی در وسایل نقلیه خود آویزان میکنند و یا سر در مغازه و منزل نصب مینمایند با این اعتقاد که شگون دارد و باعث رونق کار می شود. اگر بدانند نعل اسب چه سابقه ای در کربلا دارد خیلی سریع اقدام به دور انداختن آن می کنند.

ده نفر اسبهای خود را نعل تازه زدند بر پیکر حسین بن علی (عليه السلام) تاختند

«فَدا سُوا الحُسَیْنَ (علیه السلام) بِحَوافِرِ خَیْلِهِمْ حَتّی رَضُّوا صَدْرَهُ وَ ظَهْرَهُ»(3)

ص: 63

64- بزرگ خانواده:

صبح که از خواب بیدار می شوی قبل از هر کاری اول صدقه کنار بگذار و ابتدا نام شریف بزرگ خانواده را ببر و بگو صدقه کنار می گذارم برای سلامتی مولایم امام زمان (عج) و کل خانواده.

این حرکت چند ویژگی دارد اول آنکه ارادت خود را به آن حضرت نشان میدهی دوم آنکه از برکت وجود آن نازنین خود و خانواده ات در امان خواهید ماند و سوم آنکه انشاء الله صدقه ات مورد قبول حقتعالی قرار خواهد گرفت.

آن روز و شبی زیباست که با نام حضرتش آغاز و در هنگام شب پس از همه اذکار با نام

ص: 64

65- پر قنداق:

از روزی که نطفه منعقد می گردد تربیت فرزندش آغاز می شود چون هنگامی که جنین شکل می گیرد و مراحل تکاملی بعد از آن هر آنچه مادر می خورد و می بیند و میشنود بر فرزند در رحم اثر می گذارد. مولایمان علی (عليه السلام) در تفسیر علم غیب پروردگار متعال فرمود:

«فَیَعْلَمُ اللَّهُ سُبْحَانَهُ مَا فِی الْأَرْحَامِ مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثَی وَ قَبِیحٍ أَوْ جَمِیلٍ وَ سَخِیٍّ أَوْ بَخِیلٍ وَ شَقِیٍّ أَوْ سَعِیدٍ وَ مَنْ یَکُونُ فِی اَلنَّارِ حَطَباً أَوْ فِی اَلْجِنَانِ لِلنَّبِیِّینَ مُرَافِقاً» (1)

خدای سبحان می داند که جنین داخل رحمها پسر است یا دختر، زشت است یا زیبا، بخشنده است یا خسیس، بدبخت است یا خوشبخت، کدام یک هیزم جهنم است و کدام یک همنشین پیامبران در بهشت.

اشتباه نشود جبری در کار نیست خدا میداند که پدرها و مادرها از ابتدای انعقاد نطفه و شکل گیری جنین و دمیده شدن روح چه کرده اند که محصول کارشان فرزندی با ویژگیهای فوق پرورش می یابد.

دوران شیر دادن هم نیز چنین است شیر مادر چیزی نیست جز آنچه را که مادر برای خو تغذیه می کند اگر ناپاک و حرام باشد خلق و خوی فرزند را تغییر می دهد.

چنانکه همان گرامی فرمود:

«فَإِنَّ اَلرَّضَاعَ یُغَیِّرُ اَلطِّبَاعَ»(2)

شیر دادن به فرزند باعث تغییر طبیعت او می گردد.

رسول خدا (صلي الله عليه و آله و سلم) می فرمود:

ص: 65

66- قبر مادر کجاست؟!

هیچکس نمی تواند به طور قطع بگوید قبر حضرت زهرا عليها السلام بین منبر و محراب است و یا قبرستان بقیع است و یا در خانه خود و جوار پدر بزرگوارش رسول الله (صلي الله عليه و آله و سلم) البته بد نیست گاهی مراجعه به دل هم بشود بالاخص وقتی از باب جبرئیل وارد حرم میشوی بی اختیار دلت از جا کنده می شود که زهرا عليها السلام جز نزدیک پدر جای دیگری نیست زهرایی که پاره تن بابا بود، ام ابیها بود، پدرش می گفت «فداها آيوها» پدرش فدایش باد مگر می شود از او جدا باشد به احتمال زیاد پائین پای پدر مدفون است.

مرحوم آية الله العظمی سید محسن حکیم که رحمت خدا بر او باد به این باور بود و نه جای دیگر ولی با همه این اوصاف الله اعلم .

بار الها گو در این خطه چه هست

زیر این لاله کدامین غنچه است

میدرخشد گنبد سبز رسول

زیر این گنبد بود نور بتول

68- عروس امام صادق (عليه السلام)

سيدة نفسيه عليها السلام دختر حسن بن زید بن الحسن المجتبی عمه حضرت عبدالعظیم حسنی همسر اسحاق مؤتمن فرزند امام جعفر صادق (عليهما السلام) بود. وقتی عروس امام صادق (عليه السلام) در مصر از دنیا رفت همسرش تصمیم گرفت جنازه او را به مدینه منتقل کند ودر بقیع به خاک سپارد. مردم مصر به اسحاق مؤتمن گفتند ما حاضریم اموال زیادی در اختیارت قرار دهیم او در مصر دفن شود و ما بر قبرش تبرک بجوئیم اسحاق امتناع کرد. شب در عالم رؤیا رسول خدا (صلي الله عليه و آله و سلم) را دید که فرمود:«یا اسحاق لا تعارض أهل مصر فی نفیسه، فان الرحمه تنزل علیهم ببرکتها»

ای اسحاق درباره نفيسه با مردم مصر مخالفت نکن زیرا که به توسط او برکت بر آنها نازل خواهد شد.

شیخ ابامواهب شاذلی یک شب رسول الله (صلي الله عليه و آله و سلم) را در خواب دید فرمود:

«اذا کانَ لَکَ إلَی اللهِ تَعالی حاجةً فَانذِر لِنَفیسَةِ الطّاهِرَةِ وَ لَو بِدِرهَمٍ یَقضَی

ص: 67

69- یک حرف بس است :

پرگویی در ارشاد و اصلاح خطاکاران اکثر جواب نمی دهد برعکس گزیده گفتن و صحیح موعظه کردن افراد خاطی ولغزشکار را متنبه می نماید.

چون اگر مخاطب نفس مهدی و هدایت پذیر داشته باشد یک تذکر بجا وی را بس است و اگر نفس قاسيه و غیر قابل نفوذ داشته باشد تمام قرآن را بر دلش بخوانی هرگز پذیرای حق و فضیلت نخواهد شد. قرآنی که

«لَوْ أَنْزَلْنا هذَا الْقُرْآنَ عَلی جَبَلٍ لَرَأَیْتَهُ خاشِعاً مُتَصَدِّعاً مِنْ خَشْیَهِ اللّهِ»(3)

اگر این قرآن را بر کوه نازل می کردیم، می دیدی که از خوف و خشیت الهی فروتن و متلاشی می شد.

ص: 68

70- جهل مركب:

در روایات آمده

«الجَهلُ أصلُ کُلِّ شَرٍّ»

امام علی (عليه السلام) فرماید: نادانی ریشه همه بدیهاست.

چون آدم نادان دست به هر کار زشتی می زند و توقع هر نوع بدی از او هست.

نادانان متفاوتند بعضی می دانند که ندانم کاری میکنند امید به نجات برایشان

هست ولی بعضی در جهل مرکب اند طبق بیان مولایمان على (عليه السلام) :

«الجاهِلُ لا یَعرِفُ تَقصیرَهُ و لا یَقبَلُ مِنَ النَّصیحِ لَهُ»(1)

نادان به عيب و تقصیر خودآگاه نیست و نصیحت خیرخواه خود را هم نمی پذیرد.

و نیز فرمود:

«الْجَاهِلُ لاَ یَرْتَدِعُ وَ بِالْمَوَاعِظِ لاَ یُنْتَفَعُ»(2)

آدم نادان نصیحت بردار نیست و موعظه در او کارگر نمی افتد.

آنکس که بداند که نداند

لنگان خرک خویش به مقصد برساند

آنکس که نداند و نداند که نداند

در جهل مرکب ابد الدهر بماند

72- چالش بزرگ:

این اصطلاح بیشتر در درگیرهای سیاسی بین جناحها و دولتها مصرف دارد. اختلاف نظرها که گاهی منجر به جنگ و ستیز میشود تعبیر به چالش می شود.

چالش بزرگ که تا قیامت ادامه دارد چالش بین ما و شیطان رجیم است.شیطان تا «يوم يبعثون» با انسانها درگیر است و کارش ایجاد چالش و دعوا و نزاع بین خانواده ها و

ص: 70

73- وقت کشی:

کشور ما در منطقه ای از کره زمین قرار گرفته که پائیز و زمستان شبها بلند و بهار و تابستان روزهایش. اغلب مشاهده شده و یا خود اعتراف کرده اند که ما وقت، زیاد می آوریم و اوقات را به بطالت تمام می کنیم.

پرسش اینجاست چرا نباید از این عمر گرانمایه و اوقات فراغت برای رشد و تعالی خود استفاده کنیم. یک دانشمند خارجی کتابی نوشته بنام یک دقیقه قبل از غذا یعنی آن یک دقیقه ای که برای چیدن سفره و یا میز غذا وقت صرف میشده او مطلبی را یادداشت کرده که یک دقیقه ها پس از چندین سال کتابی حجیم و قطوری را تشکیل

ص: 71

74- دعای مغفول:

یکی از دعاهایی که مغفول مانده در حالی که مولایمان علی (علیه السلام) آن را زیاد می خواند و متأسفانه در مفاتیح الجنان شیخ عباس قمی رحمه الله نیز مغفول واقع شده دعای 206 نهج البلاغه است که در بخش خطبه ها آمده است.

نکاتی در این دعا هست که بعد از چهارده قرن متوجه عمق اهمیت و ظرافت آن می شویم.

الْحَمْدُ للّه ِِ الَّذی لَمْ یُصْبِحْ بی مَیِّتا وَلا سَقیما:

حمد خدایی را که با عنایت او شب را صبح رساندم، در حالی که زنده و سلامت هستم

وَلاَ مَضْرُوباً عَلَی عُرُوقِی بِسُوءٍ

حمد خدای را که رگهایم دچار بیماری نشده و انسداد عروق پیدا نکرده ام.

وَلا مَأْخُوذا بِأسْوَءِ عَمَلی، وَلا مَقْطُوعا دابِری:

حمد خدای را که مرا به بدترین اعمالم کیفر نداده و نسلم را قطع نکرده و صاحب فرزندم.

وَ لَا مُرتَدّاً عَن دیِنیِ وَ لَا مُنکِراً لرِبَیّ وَ لَا مُستَوحِشاً مِن إیِماَنیِ:

حمد خدای را که از دین برنگشته ام و منکر خدایم نشده ام و نگران ایمانم نیستم.

و لا ملتبسنا عقلی:

حمد خدای را که عقلم سر جای خود هست و حافظه را از دست نداده ام به

ص: 72

75- تأمین بهداشت روان:

یکی از چیزهایی که بهداشت روانی جامعه را بهم می زند بی حجابی و رعایت نکردن

ص: 73

76- برق لامع:

المعه و لمعات یعنی درخشندگی. عبارت و عنوان فوق نخستین بار از زبان مولایمان على (علیه السلام) شنیده شده که فرموده است نتیجه چند کار برق لامع است.

زنده کردن عقل و کشتن نفس تا آنجا که جسم لاغر شود و قلب سخت، نرم و ملایم گردد

«بَرَقَ لَهُ لاَمِعٌ کَثِیرُ اَلْبَرْقِ فَأَبَانَ لَهُ اَلطَّرِیقَ وَ سَلَکَ بِهِ اَلسَّبِیلَ وَ تَدَافَعَتْهُ اَلْأَبْوَابُ إِلَی بَابِ اَلسَّلاَمَهِ وَ دَارِ اَلْإِقَامَهِ» (1)

برقی پر نور بر او درخشید و راه را برای او روشن کرد و در راه راست او را کشاند و از دری به در دیگر برد تا به در سلامت و سرای جاودانه رساند.خواب و خورت زمرتبه عشق دور کن

آنگه رسی بخویش که بیخواب و خور شوی

گر نور عشق حق به دل و جانت اوفتد

بالله کز آفتاب فلک خوبتر شوی

ص: 74

77- صفر مرزی:

آخرین خط مرزی که حد و حدود مرز کشورهای همسایه را مشخص می کند صفر مرزی می گویند انصافا جوانان غیوری که جان بر کف در این نقطه از کشور پاسبانی و پاسداری از مرز و بوم کشور می نمایند قابل تقدیر و احترامند.

آیا میدانید عمر را نیز صفر مرزی هست و حق تجاوز و خروج از آن نداریم.

یک بار رسول خدا (صلی الله علیه واله) خطوطی به شکل مربع بر روی زمین کشید، در وسط آن مربع نقطه ای گذاشت، از اطرافش خطهای زیادی به مرکز نقطه وسط کشید، یک خط هم از نقطه داخل مربع به طرف خارج رسم کرد و انتهای آن خط را نامحدود نمود. سپس به اطرافیان خود فرمود: «آیا میدانید این چه شکلی است؟ عرض کردند خدا و پیامبر بهتر می دانند».

فرمود: «این مربع محدوده عمر انسان (صفر مرزی) است که به اندازه معینی محدود است نقطه وسط نمودار انسان می باشد این خطهای کوچک که از اطراف به طرف نقطه (انسان) روی آورده اند امراض ویلاهایی است که در مدت عمر از چهار طرف به او حمله می کنند، اگر از دست یکی جان سالم بدر برد به دست دیگری می افتد و بالاخره از آنها خلاصی نخواهد داشت و به وسیله یکی به عمرش خاتمه داده می شود.

آن خط که از مرکز نقطه (انسان) به طور نامحدود خارج می شود و از صفر مرزی

ص: 75

78- أصل:

عده ای مقیم و تبعه یک کشور خارجی می شوند بعد از سالها اقامت و صاحب فرزند و نوه و نتیجه شدن وقتی از آنها پرسیده میشود اهل کجائید می گویند ایرانی الاصل هستیم. بسیار خوب احسنت بر شما که هویت ملی خود را حفظ کرده اید سؤال دوم این است که اصالت را برای مرام و عقاید خود نیز حفظ کرده اید یا رنگ بیگانگان را گرفته اید؟!

البته تعداد فراوانی هستند که در کشورهای کفر زندگی می کنند و رنگ و بوی کفر نگرفته و اسلامی الاصل مانده اند و گاهی پر شورتر و خالصتر از کسانی هستند که در فضای دینی و مذهبی زندگی می کنند.

اصالت و صلابت ایشان را از زبان امام محمد باقر (علیه السلام) باید ملاحظه کرد:

«اَلْمُؤْمِنُ أَصْلَبُ مِنَ اَلْجَبَلِ تَسْتَقِلُّ مِنْهُ وَ اَلْمُؤْمِنُ لاَ یُسْتَقَلُّ مِنْ دِینِهِ شَیْءٌ » (2)

مؤمن از کوه سخت تر است، از کوه کم می شود اما از دین مؤمن چیزی کاسته نمی گردد.

80- ایجاد سنخيت:

نزدیکترین راه برای آنکه به این باور برسیم که امام عصر (عج) از ما راضی است و مشمول دعای آن بزرگوار هستیم و انشاء الله هنگامه ظهور نیز جزو یارانش خواهیم بود ایجاد سنخیت است. یعنی در رفتار و گفتار امام زمانی (علیه السلام) شویم. آنچه آن گرامی دوست دارد انجام دهیم و هر آنچه نمی پسندد ترک کنیم.

زندگی زوج جوانی را دیده اید که شدیدا به هم علاقمندند. بدون تفاهم و توافق یکدیگر کاری را انجام نمی دهند حتی رنگ لباس و نوع خوراک را به سلیفه مشترک انتخاب می نمایند. اگر ما خانه و کاشانه و نوع زندگیهایمان را همسو با حضرت بقية الله کنیم بگونه ای که اگر پا بر محیط کار و زندگی ما گذاشت از او شرمنده نشویم آنوقت است که بین ما و ایشان ایجاد سنخیت کرده ایم. فکر میکنم کلام امام جعفر صادق (علیه السلام) راهگشای خوبی برای عنوان مورد بحث باشد.

«إنَّما أولِیائِیَ الَّذینَ سَلَّموا لِأَمرِنا، وَاتَّبَعوا آثارَنا ، وَاقتَدَوا بِنا فی کُلِّ اُمورِنا» (1)

دوستان من در حقیقت کسانی هستند که در برابر امر ما( اهلبیت ) گردن نهادند. و از سنت ما پیروی کردند و در همه کارهای ما به ما اقتدا نمودند.

82- سرت را بالا كن:

هر وقت عجب سراغت آمد و گرفتار توهم شدی و احساس کردی که واقعا کسی هستی حالا بخاطر آنکه پولت زیاد ششده و یا مردم تعریف و تمجیدت می کنند و یا پست و مقام روحیه ات را استکباری کرده سرت را بالا کن ببین چه می بینی.

میلیاردها ستاره ثابت و سیاره که کره زمین و محل سکونت ما در برابرشان هیچ به حساب می آید.

آنگاه است که احساست عوض می شود و غرورت پائین می آید از توهم خارج می شوی که واقعا آن ذره که در حساب ناید مائیم.

خدا که لامکان است هیچ فکر کرده ایم چرا دست ها را در هنگام دعا به سمت آسمان میگیریم. شاید برای این است که سرمان را بالا کنیم و بگوئیم«عِظَمُ اَلْخَالِقِ» بزرگ است خدای خالق کهکشانها که براستی چه کرده و بعد به کوچکی و هیچ بودن خویش اقرار کنیم.

به لحن مناجات امام سجاد (علیه السلام) توجه کنید.

ص: 78

83- صلح كل:

ضرب المثلی بین ما ایرانیها مطرح است که میگویند فلانی خاکشیر مزاح است. ظاهرا خاکشیر بیماریهای متضاد را برطرف می کند و با همه نوع مزاجها سازگار است.

در مکتب ما خاکشیر مزاجی در مسائل معنوی و اجتماعی و سیاسی جایگاهی ندارد که گاهی تعبیر به صلح کل میشود.

اسلام دین جاذبه و دافعه است

«مُحَمَّدٌ رَسُولُ اَللّهِ وَ اَلَّذِینَ مَعَهُ ، أَشِدّاءُ عَلَی اَلْکُفّارِ رُحَماءُ بَیْنَهُمْ»(2)

حضرت محمد (صلی الله علیه واله) و آنانی که با او هستند با کافران سر سخت و در بین خود

مهربانند.

ما مجاز نیستیم با دشمنان خدا سازش کنیم

«یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا عَدُوِّی وَ عَدُوَّکُمْ أَوْلِیاءَ تُلْقُونَ إِلَیْهِمْ بِالْمَوَدَّهِ وَ قَدْ کَفَرُوا بِما جاءَکُمْ مِنَ الْحَقِّ» (3)

ای اهل ایمان! با دشمنان من و دشمنان خودتان پیوند دوستی برقرار نکنید. شما نسبت به آنها اظهار محبت می کنید، ولی آنان به آنچه از حق بر شما آمده کافر شده اند.

نتیجه آنکه نباید صلح کل بود و بگونه زیست کرد که به قول مولوی مسلمانش بزمزم شوید و هندو بسوزاند.

ص: 79

84- وَلْیَتَلَطَّفْ :

عبارت فوق درست وسط قران قرار گرفته و قرآن را اگر به دو نصف تقسیم کنیم با «وَلْیَتَلَطَّفْ» است عبارتی که در آیه نوزدهم سوره مبارکه کهف قرار دارد.

تمام آیه اشاره به زنده شدن اصحاب کهف و رفتن به شهر و برای خرید طعام است. «وَلْیَتَلَطَّفْ» بمعنای دقت و مواظبت و روانترین معنا مراقبه است. یعنی مراقب باشید کسی شما را شناسایی نکند.

جمله ای که قرآن را نصف می کند از مراقبت سخن می راند. شاید اشاره به این است که قبل و بعد این جمله هرچه از جانب پروردگار بیان شده نیاز به مراقبه دارد. خدایی که خود «الرقيب» است

«كانَ اللَّهُ عَلى كُلِّ شَيْ ءٍ رَقِيباً»(1)

خداوند مراقب همه چیز است.

مراقبه یعنی همیشه و در همه حال متوجه پروردگار و مستغرق در دریای عظمت و جلال و جمال او باشیم و آنی از او غافل نگردیم و در تمام اعمال و رفتاررضا و خوشنودی حق را در نظر بگیریم.

در معنای مراقبه اهل لعنت می گویند:

«راقَبَ الشَّییُ اَی حَرَسَهُ»

مراقبت از هر چیز یعنی حراست و دقت در آن.

حراست از یافته های معنوی، حراست از ایمان و تقوا و ولایت محمد و آل محمد (علیهم السلام) حراست از داشته های علمی و ایمانی که مبادا در مروز زمان از کف پروند و رنگ عوض کنیم.

پاسبان حرم دل شدهام شب همه شب

تا در این پرده جز اندیشه او نگذارم

86- پیامک:

در گذشته کسی که خارج از کشور و یا شهر خود تصمیم به برقراری ارتباط کوتاه میگرفت تلگراف میزد و این سریعترین وسیله برای ارتباط کوتاه بین افراد بود و گاهی هم در گفتگوها به یکدیگر می گفتند حرفت را تلگرافی بزن.

امروز این پیام تلگرافی توسط تلفن همراه به صورت پیامک انجام می گیرد. حالا

ص: 81

87- بزرگترین نماد کره زمین:

هیچ نمادی در کره زمین به اندازه خانه کعبه سابقه تاریخی و عظمت ندارد.

«أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ مُبَارَكًا وَهُدًى لِلْعَالَمِينَ»(4)

اولین خانه ای که برای انسان بنا شد، همان است که در مکه می باشد و مایه برکت و هدایت جهانیان است.

بنیان گذار کعبه حضرت آدم (علیه السلام) به امر پروردگار بوده است خداوند کعبه را محل توجه مردم و محل امن قرار داده

«إِذْ جَعَلْنَا الْبَیْتَ مَثابَهً لِلنَّاسِ وَ أَمْناً»(5)

و به یاد آورید زمانی را که خانه کعبه را محل توجه مردم و مراکز امن قرار دادیم.

پایه های کعبه توسط ابراهیم و فرزندش اسماعیل بالا رفته است.

ص: 82

88- ژولیدگی و پلشتی :

فطرت انسان طالب پاکیزگی و زیبایی است و این را از خالق خویش دارد که

«إنّ اللّه َ تعالى جميلٌ يُحِبُّ الجَمالَ ، و يُحِبُّ أنْ يَرى أثَرَ نِعمَتِهِ على عَبدِهِ ، و يُبغِضُ البُؤْسَ و التَّباؤسَ»(3)

رسول الله (صلی الله علیه واله) فرمود: خداوند متعال زیباست و زیبایی را دوست دارد و دوست دارد اثر نعمت خود را در بنده اش ببیند او ژولیدگی و پلشتی و فقر نمایی را دشمن دارد.

پس مؤمن باید همیشه نطیف و تمیز باشد. به سر و وضع خویش برسد خود را وا نکند که مردم طبق فطرتشان تحمل آدمهای کثیف و پلید را ندارند. امام صادق (علیه السلام) فرمود: رسول خدا (صلی الله علیه واله) مردی را دید که موهای سرش ژولیده، لباسش کثیف و چرکین و سر و وضعش پریشان و به هم ریخته است، فرمود: «بهره بردن و نمایاندن نعمت الهی

ص: 83

89- تنبیه اخلاقی:

با افرادی روبرو می شویم که رعایت ادب و احترام را نمی کنند. بهترین راه جهت اصلاح آنان تنبیه اخلاقی مثل هم صحبت نشدن و پاسخشان را ندادن و گاهی اگر ضرورت یافت قهر کردن.

نسبت به افراد خانواده و جهت تربیت فرزندان نیز این روش جواب می دهد به شرط آنکه طولانی نشود.

شخصی به محضر امام رضا (علیه السلام) شرفیاب شد و از دست فرزند خود شکایت کرد.

حضرت فرمود:

« لا تَضْرِبْهُ وَاهْجُرْهُ وَ لا تُطِلْ»

او را کتک نزن بلکه با او قهر کن ولی طولانی نباشد.

91- تفاوت سوره ها و آیات مکی با مدنی:

سوره ها و آیاتی که در مکه نازل شده اغلب جنبه اعتقادی و درباره اثبات وجود خدا ونفى بت پرستی و اعتقاد به جهان آخرت دارد زیرا که ابتدای اسلام بوده و مردم هنوز خود را از آداب و رسوم جاهلیت رها و آزاد نکرده بودند و آمادگی برای انجام فرائض و واجبات را نداشتند.

و در مدینه سوره ها و آیاتی نازل شده که بیشتر جنبه احکام و فروع دین دارد و برای نمونه و اثبات ادعا لازم است به چند آیه یا سوره مکی و مدنی اشاره شود.

سوره اسراء و كهف که سوره 17 و 18 قرآن هستند مکی اند. در سوره اسراء اضافه بر اینکه در اولین آیه سخن از معراج پیامبر از مسجد الحرام به مسجد الاقصی مطرح است. در آیات 10 تا 15 از قیامت واعتقاد به آن سخن می راند در آیات 22 و 23 بحث توحید می کند در آیات 43 و 44 حرف از تسبیح خداست. در آیات 56 و 57 نفی بت پرستی می نماید.

در سوره کهف نیز ابتدای سوره از حمد و ستایش خدا و در آیه 4 ترساندن آنانی که برای خدا فرزند قائلند عنوان می شود و در آیات 36 و 37 در باب معاد صحبت شده و در آیات 47 تا 49 صحنه ای از قیامت را ترسیم می نماید. همچنین در آیات 52 و 53 وضع و حال مشرکان را در رستاخیز تبیین می فرماید.

سوره های بقره و آل عمران و نساء مدنی اند. با یک مرور و بر آیات این سوره خواهید دید که احکام روزه و حج و نماز و نکاح و طلاق و حرمت شراب و غیره در آیات این سه سوره گنجانده شده است. شاید به این علت که در مدینه آمادگی لازم برای قبول احکام در مسلمانان ایجاد شده بود و خداوند به مقتضای زمان احکام اسلامی را برایشان مقرر فرمود:

93- دو قبله:

یک قبله کعبه مقدس ترین مکان دنیاست که به سراغ کسی نمی رود بلکه مسلمانان و مشتاقان باید به سراغش روند و دورش طواف کنند. و اگر کسانی با داشتن همه امکانات و نبود موانع از سفر به دیدار کعبه شانه خالی کنند کعبه به آنها اعتنا نمی کند.

قبله دوم که روح کعبه است مسئله ولایت محمد و آل اوست که همانند کعبه باید به نزد آن بزرگواران رفت ابراز دوستی و ارادت کرد و قبول ولايتشان را نمود تا به ما اعتنا کنند.

این سخن امام باقر (علیه السلام) است که فرمود: «به مردم فرمان داده شده تا به سوی این سنگها بیایند و گرداگرد آن طواف کنند سپس نزد ما آمده، ولایت و دوستی شان را به ما خبر دهند و یاری و نصرتشان را عرضه نمایند»(3)

ص: 86

94- از کودکان بیاموزیم :

دنیای کودکان دنیای عجیبی است درست نقطه مقابل بزرگترها، بچه ها دلبسته به چیزی نیستند با وسائل خود خانه می سازند و زود خراب می کنند. قهر می کنند پس از چند دقیقه آشتی میکنند، اگر پدر و مادرها به آنها تحکم نکنند اکثر مواقع راست می گویند و صداقتشان آنقدر شهره است که می گویند حرف راست زدن را از بچه ها بیاموزید.

بچه ها موجوداتی قانعند درحین گریه و زاری با یک شکلات و یک اسباب بازی آرام می گیرند و مواردی از این قبیل.

پس از کودکان بیاموزیم اینقدر دلسته و اسیر خانه و زندگی دست ساخته خود نشویم، از قطع رحم و قهر با ارحام و دوستان اجتناب کنیم، دروغ نگوئیم که طبق بیان مولایمان علی (علیه السلام) «لاَ شِیمَهَ أَقْبَحُ مِنَ اَلْکَذِبِ»(2)

خصلتی زشت تر از دروغگویی نیست.

از همه مهمتر اینقدر حرص به جمع آوری ثروت دنیا و تكاثر اموال نداشته باشیم و به داده های خدای مهربان قانع باشیم.

ص: 87

95- از آهن محكمتر:

تاریخچه وجود آهن به تاریخ خلقت زمین بر میگردد چون خداوند می فرماید:

«وَ اَنْزَلْنَا الْحَدیدَ فیهِ بَأْسٌ شَدیدٌ وَ مَنافِعُ لِلنّاسِ»(1)

ما آهن را آفریدیم که در آن نیروی شدید و منافعی برای مردم است.

در جای دیگر قرآن وقتی مردم از ذوالقرنین درخواست کمک می کنند تا آنان را از اذیت و آزار «يأجوج و مأجوج» رهایی دهد. ذوالقرنین تصمیم گرفت سدی بسازد که راه يأجوج و مأموج بسته شود طبق بیان قرآن گفت:

« اتُونی زُبَرَ الْحَدیدِ حَتّی اِذا سَاوی بَیْنَ الصَّدَفَیْنِ»(2)

قطعات بزرگ آهن برایم بیاورید و روی هم بچینید تا وقتی که کاملا میان دو کوه را پوشانید.

در ادامه آیه دارد که ذوالقرنین گفت در اطراف آن آتش بیفروزید و در آن بدمید آنها دمیدند تا آتش قطعات آهن را سرخ کرد گفت اکنون مس مذاب برایم بیاورید تا بر روی آن بریزیم و شکافهای آن را پر کنم سرانجام چنان سدی ساخت که يأجوج و مأجوج قادر نبودند از آن بالا روند و نمی توانستند سوراخی در آن ایجاد کنند.

حالا از آهن محکمتر چیست؟ به این کلام امام صادق (علیه السلام) دقت کنید:

«إِنَّ اَلْمُؤْمِنَ أَشَدُّ مِنْ زُبَرِ اَلْحَدِیدِ إِنَّ زُبَرَ اَلْحَدِیدِ إِذَا دَخَلَ اَلنَّارَ تَغَیَّرَ وَ إِنَّ اَلْمُؤْمِنَ لَوْ قُتِلَ ثُمَّ نُشِرَ ثُمَّ قُتِلَ لَمْ یَتَغَیَّرْ قَلْبُهُ» (3)

همانا مؤمن از آهن گداخته شده استوارتر و محکمتر است زیرا آهن وقتی در میان آتش قرار می گیرد تغییر شکل و حالت می دهد ولی مؤمن اگر کشته شود و سپس زنده گردد و بار دگر کشته شود هرگز تغییر در اراده و قلبش ایجاد نخواهد شد.

97- خوداتکایی:

کسی نباید برای پیشرفت کارهایش امید به آدمهای مثل خود که همگی محتاج و نیازمندند باشد کس نخارد پشت من - جز ناخن انگشت من.

کنایه از اینکه پدر و مادرها متکی به فرزندان و بالعکس نباشند و نیز زن نسبت به شوهر و بالعكس هر کس کاری کرد خود کرد و الا به وصیت و توصیه ها اغلب اعتنا نمیکنند.

اعتماد به نفس رمز موفقیت در همه کارهاست و یک ملت اگر بخواهد آزاد زندگی کند در علم و دانش سرآمد دیگران شود و برای ابر جنایتکاران مزدوری نکند باید به ارزش و شخصیت وجودی خویش معتقد باشد و باور کند که ما می توانیم.

اگر ملتهای مسلمان فقط به این بخش پایانی آیه 41 سوره مبارکه نساء دقت می کردند و معیار کارهایشان قرار میدادند این اندازه عقب افتاده از علم و صنعت و دانش روز نبودند و کافران منابع حیاتی و سرمایه های مادی و معنویشان را به تاراج نمی بردند.

«وَلَنْ یَجْعَلَ اللّهُ لِلْکَافِرِینَ عَلَی المُؤْمِنِینَ سَبِیلا»

خدا نمی خواهد که کافران بر اهل ایمان راه سلطه داشته باشند.

99- کوزه چو بی دسته بدیدی به دوستت بردار:

بعضی از نظر ظاهر از دید ما حقیر و کوچک اند چون لباس نو در بر ندارند چون پولدار نیستند، چون نام و شهرت ندارند، چون دارای پست و مقام نیستند. اما امکان دارد که از اولیاء خدا باشند، مقبول اهلبیت بویژه ولی نعمتمان امام عصر روحی له الفداء باشند. بنابراین به اینها که معمولا سرشناس نیستند به نگاه تحقیر ننگر. کوزه وقتی دسته دارد با یک دست بر می داری ولی وقتی دسته اش شکسته باشد با دو دست و محترمانه بر میداری. کوزه چوبی دسته بدیدی به دوستت بردار!

101- استعدادهای درخشان:

جوانانی را می شناسیم که بخاطر هوش و حافظه استثنایی که خدا به آنها داده و به علت به کار بستن موهبت الهی در سطح بین الملل خوش میدرخشند.

نکته مهم درباره این عزیزان این است که باور کنند که درخشندگی استعدادشان از فضل خداست مبادا گرفتار عجب و غرور شوند.

ص: 92

102 - اورژانس:

فوریتهای پزشکی شامل افرادی می شود که اگر مورد معاینه و معالجه قرار نگیرند احتمال خطر مرگ برایشان هست.

در اکثر بیمارستانها و درمانگاهها برای این نوع بیماران تمهیداتی اندیشه شده تاخارج از نوبت و خیلی سریع به حال و روزشان برسند.

بخشی از بیماریها نیاز به فورتهای پزشکی ندارد می توان سر فرصت و در مرور زمان به دکتر مربوطه مراجعه کرد و بهبودی و سلامتی را به دست آورد.

اما بیماری گناه باید و حتما اورژانسی اصلاح شود و اگر علاج فوری نشود برطرف کردنش گاه دشوار وگاهی غیر ممکن است.

مولایمان على (علیه السلام) می فرمود:

«إنْ قارَفْتَ سَیّئهً فعَجِّلْ مَحْوَها بالتَّوبهِ» (1)

هرگاه گناهی مرتکب شدی، در محو آن با توبه شتاب کن. یعنی تأخیر جایز نیست چون سهل انگاری باعث می شود که کار بجایی برسد که خداوند توبه را نپذیرد. امام رضا (علیه السلام) در پاسخ این سؤال که چرا خداوند فروعون را با آن که ایمان آود و به یگانگی او اقرار کرد غرق ساخت؟ فرمود:

«آمَنَ عِنْدَ رَوِیَّهِ اَلْبَأْسِ، وَ اَلْإِیمَانُ عِنْدَ رُؤْیَهِ اَلْبَأْسِ غَیْرُ مَقْبُولٍ»(2)

ص: 93

103- تلخ، شور، شیرین:

مزه ها در میوه ها و مواد غذایی عجیب و شگفت انگیز است. بعضی شیرین، بعضی شور و بعضی تلخ و یا ترشند و هر کدام دارای خاصیت و مفیدند.

شگفت آورتر تلخی مایه گوش و شوری اشک چشم و شیرینی بزاق دهان است حالا اگر این مزه ها جابجا می شد آیا قابل تحمل بود؟ اشک و یا مایه گوش جای بزاق دهان را می گرفتند چقدر تغذیه دشوار و غیرقابل تحمل می شد.

آری خالق مهربان و عادل هر چیزی را در جای خود قرار داده است.

جهان چون چشم و خط و خال ابروست

که هر چیزی بجای خویش نیکوست

«الرَّحْمَنُ ، عَلَّمَ الْقُرْآنَ ، خَلَقَ الْإِنْسَانَ ، عَلَّمَهُ الْبَيَانَ ، الشَّمْسُ وَالْقَمَرُ بِحُسْبَانٍ ، وَالنَّجْمُ وَالشَّجَرُ يَسْجُدَانِ ، وَالسَّمَاءَ رَفَعَهَا وَوَضَعَ الْمِيزَانَ ، أَلَّا تَطْغَوْا فِي الْمِيزَانِ ، وَأَقِيمُوا الْوَزْنَ بِالْقِسْطِ وَلَا تُخْسِرُوا الْمِيزَانَ ، وَالْأَرْضَ وَضَعَهَا لِلْأَنَامِ ، فِيهَا فَاكِهَةٌ وَالنَّخْلُ ذَاتُ الْأَكْمَامِ ، وَالْحَبُّ ذُو الْعَصْفِ وَالرَّيْحَانُ» (1)

خدای مهربان، قرآن را تعلیم داده انسان را آفریده، به او بیان را آموخته، خورشید و ماه، حسابی دارند، و گیاه و درخت برای او سجده می کنند، و آسمان را برافراشت و میزان را وضع کرد، تا در میزان طغیان نکنید، و وزن را براساس عدالت بر پا دارید و میزان را کم نکنید، و زمین را برای مخلوقات وضع نمود، که در آن میوه ها و درختهای خرمای پر شکوفه هست، و حبوباتی که دارای ساقه و برگ است که به صورت کاه در می آید.

اگر تا پایان سوره را با عنایت بیشتر و تدبر لازم بخوانید خواهید دید که خالق مهربان و عادل هر چیزی را در جای خود قرار داده است.

ص: 94

104- ارزشیابی :

فرمی در اختیارتان می گذارند و از شما می خواهند که ارزیابی خودتان را از عملکرد فلان ارگان یا شخص مسئول و کارگزار بنویسید. شما علامت میزنید، عالی یا خیلی خوب و یا خوب و یا متوسط و یا ضعیف.

آیا تا به حال شده است به ارزیابی اعمال و پرونده یک عمر خود بر آئیم و به عملکرد خویش نمره بدهیم. اگر این کار را در دنیا نکنیم بالاخره در روز قیامت از ما خواسته خواهد شد تا ارزیابی اعمال خودمان کنیم.

«وَ کُلّ إِنسانٍ أَلزَمناهُ طائِرَهُ فِی عُنُقِهِ وَ نُخرِجُ لَهُ یَومَ القِیامَهِ کِتاباً یَلقاهُ مَنشُوراً اقرَأ کِتابَکَ کَفی بِنَفسِکَ الیَومَ عَلَیکَ حَسِیباً» (1)

و هر انسانی اعمالش را برگردنش آویخته ایم و روز قیامت، نامه اعمالش را برای او بیرون می آوریم که آن را در برابر خود گشوده می بیند و به او می گوئیم نامه اعمال خود را بخوان، کافی است که امروز خود ارزیابی کنی و حسابرس خویش باشی.

در جای دیگر قرآن آمده که وقتی اعمال خود را ارزشیابی می کند فریاد میکشد این چه پرونده ای است که من دارم!

«وَ وُضِعَ الْکِتابُ فَتَرَی الْمُجْرِمِینَ مُشْفِقِینَ مِمّا فِیهِ وَ یَقُولُونَ یا وَیْلَتَنا ما لِهذَا الْکِتابِ لا یُغادِرُ صَغِیرَهً وَ لا کَبِیرَهً إِلاّ أَحْصاها وَ وَجَدُوا ما عَمِلُوا حاضِراً وَ لا یَظْلِمُ رَبُّکَ أَحَداً»(2)

نامه اعمال را پیش می آورند و می بینی که مجرمین چگونه در ترس و هراسند و می گویند: وای بر ما! این چه نامه ای است ؟! تمامی گناهان چه کوچک و چه بزرگ از قلم نیفتاده است و آنچه کرده اند در برابرشان حاضر می بینند و پروردگارت به هیچ کس ظلم نخواهد کرد.

آیا بهتر نیست قبل از قیامت در خلوت خودمان فریادی بر سر خود بکشیم و در مقام ارزشیابی کارهایمان برآئیم که حتما در صورت بیداری از خواب غفلت این نتیجه را در بردارد که اصلاح شویم و الا در قیامت کاری از ما ساخته نیست.

ص: 95

105- جبران - شميل - نعیمه - جرداق – کارلایل - لامنس - ديالافوا:

حتما تعجب کردید ردیف کردن این اسماء غیر مسلمان دیگر چه نکته ای است. بله اینان عده قليلی از صدها نفر کسانی هستند به مدح و ثناگویی مولایمان امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) پرداخته اند.

جبران خليل جبران از علمای بزرگ مسیحی می گوید: به عقیده من علی بن ابیطالب پس از پیامبر نخستین مرد عرب است که با وجودش همه فضائل کامل بودن را در قوم خویش دمید، او از دنیا رفت در حالی که نماز بر زبانش جاری و دلش از شوق خدا لبریز بود.

شبلی شمیل شاگرد داروین در برابر شخصیت علی (علیه السلام) سر تعظیم فرود آورده می گوید: امام و پیشوای انسانها علی بن ابیطالب بزرگ بزرگان و یگانه نسخه ای است که با اصل خود پیامبران مطابق است هرگز اهل شرق و غرب سخنرانی نظیر او در گذشته و حال ندیده است.

ميخائيل نعيمه او از دانشمندان مسیحی است بر کتاب جرج جرداق مقدمه ای نوشته درباره على (علیه السلام) می گوید: پهلوانی امام (علیه السلام) تنها در میدان جنگ نبود بلکه او در روشن بینی، پاکدلی، بلاغت، سحر بیان، اخلاق فاضله، شورایمان، بلندی همت، یاری ستمدیدگان، متابعت از حق و راستی و در همه صفات پهلوان بود.

جرج جرداق نویسنده مسیحی لبنانی در پنج جلد کتاب مشهورش بنام صوت العدالة الانسانيه درباره على (علیه السلام) چنین می نویسد: ای دنیا چه میشد اگر همه نیروهایت را در هم میفشردی و دوباره شخصیتی مانند علی با آن عقل، قلب، زبان و شمشیر نمودار میکردی او در مقام مقایسه منشور بین المللی علی (علیه السلام) به مالک اشتر را با منشور سازمان ملل برتری هایی نقل می کند و در آخر میگوید علی به وعده هایش و فرامینش عمل کرد اما اینها بعد از جنگ دوم جهانی به منشور سازمان ملل عمل نکردند.

کارلایل فیلسوف انگلیسی درباره امام علی (علیه السلام) میگوید: ما نمی توانیم علی را دوست نداشته باشیم و به وی عشق نورزیم زیرا هر چه خوبی هست همه در على جمع است.

الامنس یک کشیش بلژیکی است که در زبان عربی و تاریخ عرب مهارت داشت او

ص: 96

106- انوار معنوی :

نور خدا:

«اللَّهُ نُورُ السَّمواتِ وَالْأَرْضِ»(1)

خدا نور آسمانها و زمین است

نور پیامبر: رسول الله (صلی الله علیه واله) فرمود:

«أَوَّلُ مَا خَلَقَ اَللَّهُ نُورِی»(2)

نخستین چیزی که خدا آفريد نور من بود

نور قرآن: همان گرامی فرمود:

«إنَّ هذَا القُرآنَ حَبلُ اللّهِ،وَالنّورُ المُبینُ»(3)

به راستی که این قرآن ریسمان خدا و نور روشنگر است.

نور ولایت علی (علیه السلام) فرمود:

ص: 97

107- واکسن:

کار واکسن پیشگیری از بیماری و ورود میکرب به بدن است. آیا برای پیشگیری از افتادن به گناه واکسنی وجود دارد.

1- استعاذه به پروردگار خود را به خدا سپردن از شر شیطان و نفس اماره و انسانهای بدتر از شیطان.

«إِنَّ النَّفَسَ لاماره بِالسُّوءِ إِلَّا مَا رَحِمَ رَبِّی» (3)

نفس پیوسته به گناه فرمان می دهد مگر آن را که پروردگار رحم کند.

2- ترس از خدا

« اَمّا مَنْ خافَ مَقامَ رَبِّهِ وَنَهَی النَّفْسَ عَنِ الْهَوی فَاِنَّ الْجَنَّهَ هِیَ الْمَاءْوی»(4)

ص: 99

108- یک فلسفه یک هدف:

خداوند فلسفه آفرینش انسان را عبادت و بندگی خود بیان می فرماید:

«ما خَلَقْتُ الجِنَّ وِالْاِنْسَ اِلّا لِیَعْبُدُونِ»(2)

جن و انسان را جز برای عبادت نیافریدم.

هدف از انجام عبادت هم یک چیز است

1- «اَقمِ الصّلوه، انّ الصّلوه تَنهی عن الفحشاء والمُنکر»(3)

نماز را بر پا دار، چرا که نماز انسان را از هر کار زشت و منکرات باز می دارد.

2- «کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیامُ کَما کُتِبَ عَلَی الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ» (4)

روزه بر شما نوشته شده، همان گونه که بر پیشینیان شما نوشته شده بود، شاید پرهیز کار شوید.

3- «الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُومَاتٌ فَمَنْ فَرَضَ فِیهِنَّ الْحَجَّ فَلَا رَفَثَ وَلَا فُسُوقَ وَلَا جِدَالَ فِی الْحَجِّ وَمَا تَفْعَلُوا مِنْ خَیْرٍ یَعْلَمْهُ اللَّهُ وَتَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَیْرَ الزَّادِ التَّقْوَی وَاتَّقُونِ یَا أُوْلِی الْأَلْبَابِ»(5)

ص: 100

109- خواب قیلوله:

«و جَعَلْنا نَوْمَکُمْ سُباتاً»(4)

و خواب شما را مایه آسایش و استراحت قرار دادیم.

سبات یعنی را حتی و آسایش، چون خواب باعث آرامش و آسودگی قوای جسمانی از خستگی و رنجی می شود که در هنگام بیداری بر اثر مشغله ها در بدن عارض می شود. خواب قیلوله خوابی است که در روز قبل از خوردن غذا باشد با اینکه بسیار مختصر است اما عجیب رفع خستگی می کند.

درباره خواب غفلت بعضی خوابشان قیلوله و مختصر است زود بیدار می شوند و جبران گذشته را می نمایند اما بعضی خوابشان اصحاب کهفی است آنقدر طولانی است که تمام عمرشان را در بر میگیرد موقعی بیدار می شوند که کار از کار گذشته است.

ص: 101

110- اوزان متفاوت:

مایعات با لیتر، عرض و طول با متر، جمادات باگرم و کیلو، حرارت و برودت با دماسنج و بسیاری از وسایل پزشکی مثل اندازه گیری فشار خون، قند خون، طبش قلب، و غیره.

اندازه گیری و سنجش ایمان و جوانمردی با چیست؟

این سؤالی است که باید از معصوم (علیه السلام) شود چون تشخیص آن مشکل است. چه بسا افرادی ادعای مسلمانی دارند حتی نماز هم می خوانند اما از کرامت انسانی و فتوت و جوانمردی بهره ای نبرده اند بنابراین برای اندازه گیری ایمان و صفات کمالشان راه دیگری را باید انتخاب کرد.

«لا تَغْتَرّوا بِصَلاتِهِمْ وَلا بِصيامِهِمْ، فَإِنَّ الرَّجُلَ رُبَما لَهِجَ بِالصَّلاةِوَالصَّوْمِ حَتّى لَوْ تَرَكَهُ اسْتَوْحَشَ ، وَلكِنِ اخْتَبِروهُمْ عِنْدَ صِدْقِ الْحَديثِ وَأداءُ الأمانَةِ»(2)

فریب نماز و روزه مردم را نخورید، زیرا آدمی گاه چنان به نماز و روزه خو می کند که اگر آنها را ترک گوید، احساس ترس می کند، بلکه آنها را به راستگویی و امانتداری بیازمایید.

مولایمان علی (علیه السلام) فرمود:

«مَا تَزَیَّنَ اَلْإِنْسَانُ بِزِینَهٍ أَجْمَلَ مِنَ اَلْفُتُوَّهِ» (3)

انسان، به زیوری زیباتر از جوانمردی آراسته نشده است.

ص: 102

111- ارتباط سلامت و معنویت:

این چیزی است که دنیای امروز به آن رسید. پس از آنکه دوران بی دینی و فاصله از معنویات را پشت سر گذاشته است. عوامل سلامت انسان توسط معنويات تأمین می شود مثل دعا و نیایش و یاد خدا و یا توکل در کارها به خدا.

«الَّذِينَ آمَنُوا وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِكْرِ اللَّهِ أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ»(1)

آنانی که ایمان آورده و دلهایشان با یاد خدا آرام می گیرد، آگاه باشید که دلها با یاد خدا آرام خواهد گرفت.

تجربه نشان داده رابطه معنی داری بین توکل به خدا و احساس آرامش روان وجود دارد. اهل توکل از استرس و افسردگی که بیماری رایج عصر ماست در امانند.

«وَمَنْ يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ ۚ إِنَّ اللَّهَ بَالِغُ أَمْرِهِ»(2)

و هر کسی بر خدا توکل کند، خدا او را بس است زیرا خداوند فرمانش بر همه چیز غلبه دارد. چیزهایی که سلامت انسان را تهدید می کنند همه غیر معنوی اند مثل رذایل اخلاقی و استفاده از آنچه را که در مکتب انبیاء و اسلام عزیز حرام شمرده شده اند.

113- منتقم عاشورا مختار نیست:

درست است که در سال 66 هجری قاتلان امام حسین (علیه السلام) و شهدای کربلا به دست مختار به قتل رسیدند اما انتقام از کسانی که مرام و عقیده حسین (علیه السلام) را سر بریدند و افکار اموی و انحرافی را رایج کردند گرفته نشد به همین دلیل در دو جای زیارت عاشورا آرزو میکنیم در رکاب امام عصر روحی له الفداء انتقام خون حسین (علیه السلام) و یارانش را بگیریم «و اَکْرَمَنى بِکَ اَنْ یَرْزُقَنى طَلَبَ ثارِکَ مَعَ اِمامٍ مَنْصُورٍ مِنْ اَهْلِ بَیْتِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ«اَنْ یَرْزُقَنى طَلَبَ ثارى مَعَ اِمامٍ هُدىً ظاهِرٍ ناطِقٍ بِالْحَقِّ مِنْکُمْ» پس هنوز انتقام خون سید الشهداء (علیه السلام) گرفته نشده است چرا که در دعای ندبه عرض می کنیم. «أیْنَ الطّالِبُ بِدَمِ الْمَقْتُولِ بِکَرْبَلاءَ» کجاست طلب کننده خون مقدس کشته شده در کربلا یعنی وقتی انتقام خون حسین (علیه السلام)گرفته می شود که حضرت بقية الله الاعظم اروح العالمين له الفداء ظهور کند و عقیده و مرام جدش را بر کل دنیا حاکم فرماید و ظلم را از سطح گیتی بر چیند و عدالت را بگستراند. و مکتب اسلام را دین واحد جهان قرار دهد.

ص: 104

114- مهماتماگاندی، محمد علی جناح، چالز دیکنز،.....

114- مهماتماگاندی، محمد علی جناح، چالز دیکنز، ادوارد براون، واشنگتن ایروینک، توماس ماساریک، موریس دو کبری، آسون بارا نیکلسون، علامه طنطاوی:

اینها بخش کوچکی از کسانی هستند که در برابر امام حسين (علیه السلام) سر تعظیم فرود آورده و به ثنائی گویی او و عظمت حرکت عاشورایی آن حضرت پرداخته اند:

مهاتما گاندی رهبر استقلال هند می گوید: من زندگی امام حسین (علیه السلام) آن شهید بزرگ اسلام را به دقت خوانده ام و توجه کافی به صفحات کربلا نموده ام و بر من روشن شده است که اگر هندوستان بخواهد یک کشور پیروز گردد، بایستی از سرمشق امام حسین (علیه السلام) پیروی کند.

محمد علی جناح قاعد اعظم پاکستان می گوید: هیچ نمونه ای از شجاعت، بهتر از آنکه امام حسین از لحاظ فداکاری و تهور نشان داد در عالم پیدا نمیشود به عقیده من تمام مسلمین باید از روش این شهیدی که خود را در سرزمین عراق قربانی کرد پیروی نمایند.

چارلز دیکنز نویسنده معروف انگلیسی می گوید: اگر منظور امام حسین جنگ در راه خواسته های دنیایی بود من نمی فهمم چرا خواهران و زنان و اطفالش به همراه او بودند؟ پس عقل چنین حکم می نماید که او فقط به خاطر اسلام، فداکاری خویش را انجام داد.

ادوارد براون نویسنده معروف دیگر انگلیسی می گوید: آیا قلبی پیدا می شود که وقتی درباره کربلا سخن میشنود، آغشته به حزن و الم نگردد؟ حتی غیر مسلمانان نیز نمی توانند پاکی روحی را که در این جنگ اسلامی در تحت لوای آن انجام گرفت انکار کنند.

واشنگتن ایروینگ مورخ مشهور آمریکایی می گوید: برای امام حسین (علیه السلام) ممکن بود که زندگی خود را با تسلیم شدن اراده یزید نجات بخشد، لیکن مسئولیت پیشوا اجازه نمی دهد که او یزید را به عنوان خلافت بشناسد. او بزودی خود را برای قبول هر ناراحتی و فشاری به منظور رها ساختن اسلام از چنگال بنی امیه آماده ساخت. در زیر آفتاب

ص: 105

115- عرفانهای دروغین و مذاهب نو ظهور:

در همیشه تاریخ کسانی هستند برای دست یابی به حقیقت عوض آنکه سراغ نسخه اصیل و درست بروند. نسخه های بدلی و دروغین را انتخاب می کنند.

ص: 106

116- رمز ماندگاری آثار:

چیزی که باید اهل تألیف از محدث بزرگ معاصر مرحوم حاج شیخ عباسی قمی رحمه الله بیاموزند. ایشان از تمام آنچه را که نوشت استفاده مادی نکرده تا زنده بود کتابهایش توسط ناشران مختلف به چاپ می رسید و حق التأليف به او نمی دادند و نمیگرفت.

بعد از فوت آن بزرگوار نیز چاپ کتابهایش در انحصار بازماندگانش قرار نگرفت و همه برای نشر آثار او مجاز بودند.

به جرئت می توان گفت از صدر اسلام و از روزی که شیعه کتاب نوشت تاامروز عالمی نبوده که آثارش به تیراژ کتابهای شیخ عباس قمی برسد و رمز ماندگاری آثارش نداشتن چشم داشت مادی نسبت به نشر کتابهایش بوده و حقیر عرض میکنم حق التألیف یک مؤلف همانند شیخ عباس همان مهر و معرفتی است که به خداوند متعال و محمد و آل (علیهم السلام) در دلهای خوانندگان کتابها ایجاد میشود.

118- پیشگیری از افسردگی :

افسردگی حالتی احساسی است که نشانش اندوه، حالت تنهایی و یأس است. این افسردگی خواب انسان را نامنظم یا پرخواب و یا کم خواب می کند. این بیماری در صبح تشدید می شود و راه مبارزه با آن بیدار ماندن در هنگام صبح است و برای کاهش میزان افسردگی بهترین شکل آن نماز صبح است.

چون کسی که برای خواندن نماز صبح جدی است در آن ساعات نمی خوابد و جلوی ورود به مرحله این بیماری را می گیرد. و این روش بر تمام روشهای درمانی دارویی و غیر دارویی بهتر است زیرا که پیشگیری بر درمان مقدم است. خواهید گفت چه ارتباطی بین برطرف شدن افسردگی با نماز صبح است؟

چون اعظم خواب و شدیدترین مرحله خواب آلودگی در ساعات نزدیک صبح است. خوابی که کسل کننده و انسانهای غیر بیمار را نیز پژمرده و بی حال میکند.

«أَقِمِ الصَّلَاةَ لِدُلُوكِ الشَّمْسِ إِلَی غَسَقِ اللَّيْلِ وَقُرْآنَ الْفَجْرِ ۖ إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ كَانَ مَشْهُودًا»(2)

ص: 108

119- درم داران عالمرا کرم نیست

کرم داران عالم را درم نیست

یک بیت شعری که ضرب المثل شده در بسیاری از اخلاقیات و رفتارهای اجتماعی و خانوادگی کاربرد دارد. و یکی از موارد استدلال به آن در موقعی است شخصی با استعداد درخشان و آگاهی کامل علمی و فرهنگی وجود داشته باشد اما حاضر نباشد زکوة علم را بدهد و از دانشش دیگران استفاده کنند در عین حالی که سینه اش دائرة المعارف علوم مختلف است و نقطه مقابل او شخصی است که از بضاعت علمی کمی برخوردار است، حافظه اش ضعیف اما شدید علاقمند است که ناآگاهان را آگاه کند و از آنچه در سینه دارد بذل و بخشش نماید!

121- بدون شرح:

السيد اباصالح، السيد محمد جواد، السيد محمد مهدی ابناء السيد محمد کاظم ابن سید رضا المعروف بناصرالدين ابن السيد الحسين المعروف بأرفع ابن السيد محمد المعروف بسيد آقا ابن السيد قاسم ابن السيد الحسن المعروف ببحر العلوم ابن السيد اسماعيل ابن السيد ابراهيم ابن السيد صالح ابن السيد أبي على محمد ابن السيد على ابن السيد ابي القاسم ابن السيد محمد تقی المعروف بمردان ابن السيد الحسین المعروف بمقبول الدين ابن السيد أبي على حسن ابن السيد محمد ابن السيد فتح الله ابن السيد اسحاق ابن السيد هاشم ابن السيد أبي محمد ابن السيد ابراهيم ابن السيد أبي الفتيان ابن السيد عبدالله ابن السيد حسن ابنالسيد احمد ابن السيد أبي على حسن المعروف بأبي الطيب ابن السيد جعفر محمد الحائری (تزيل بکرمان) ابن السيد ابراهيم الضریر ابن السید امیر محمد العابد (المدفون جوار احمد بن موسی (علیهما السلام) في بلدة شیراز أخ الامام علی بن موسی الرضا و احمد بن موسی (علیهما السلام) ابن الإمام أبي الحسن موسی الكاظم ابن الامام ابیعبد الله جعفر بن محمد الصادق (علیه السلام) ابن الامام محمد

الباقر (علیه السلام) ابن الامام سید الساجدین زین العابدین (علیه السلام) ابن الامام ابیعبدالله الحسین سید الشهداء (علیه السلام) ابن مولی الموحدین سید الوصیین قائد قر المجلين مولانا امیرالمؤمنین علی بن ابیطات صلوات الله عليه و ابن سيده نساء العالمين قرة عين الرسول فاطمة الزهرا (علیهما السلام) بنت خاتم النبیین محمد بن عبدالله (صلی الله علیه واله) - هذا من فضل ربی.

موارد فوق به تأیید نسابة العترة الطاهره مرحوم آية الله العظمی سید شهاب الدین مرعشی نجفی رسیده است.

دقت فرمودید که جد اعلای ما سید امیر محمد عابد بود لازم به توضیح است که در فاصله بسیار نزدیکی از بقعه مبارکه شاه چراغ، بقعه منور برادر ایشان حضرت سید امیر محمد قرار دارد. اکنون که صحن های این دو بزرگوار یکدست شده و به صورت صحنی

ص: 110

122- پل دوستی :

دو برادر با هم در مزرعه ای که از پدرشان به ارث رسیده بود زندگی می کردند. یک روز بخاطر سوء تفاهمی کوچک، با هم جر و بحث کردند. پس از چند هفته سکوت، اختلاف آنها زیاد شد و از هم جدا شدند. یک روز صبح در خانه برادر بزرگتر به صدا در آمد. وقتی در را باز کرد مرد نجاری را دید. نجار گفت: من چند روزی است که دنبال کار میگردم فکر کردم شاید شما کمی خرده کاری در خانه و مزرعه داشته باشید. آیا امکان دارد کمکتان کنم؟

برادر بزرگتر جواب داد: بله اتفاقا من یک مقدار کار دارم. به آن نهر در وسط مزرعه نگاه کن، آن همسایه در حقیقت برادر کوچکتر من است. او هفته گذشته چند نفر را استخدام کرد تا وسط مزرعه را کند و این نهر آب بین مزرعه ما افتاد. او حتما اینکار را به خاطر کینه ای که از من به دل دارد، انجام داده سپس به انبار مزرعه اشاره و گفت: در انبار

ص: 111

123- رموز موفقیت امام جماعت :

1- نظم حضور: ائمه محترم جماعات اگر بخواهند مردم مشتاقانه به نماز جماعت شرکت کنند باید خودشان سر وقت در مسجد حضور یابند و نگذارند مردم معطل شوند که تکرار در تأخیر اول وقت نماز باعث تفرق جمعیت مسجد و نمازگزاران میشود و از اصل نماز جماعت دلسرد می گردند و گاهی اسباب غیبت فراهم می شود. دوستان گرامیخوب می دانند که مردم ما را الگوی خویش می دانند اگر ما نظم در حضور و امور نداشته باشیم بی نظمی را برای مردم یک امر موجه جلوه می دهیم و به بقیه کارهایشان تسری داده می شود.

2- سه نوبت نماز: قبل از ورود به این بحث لازم است عرض کنم امام جماعت باید تک شغل باشد و غیر از مدیریت و اداره مسجد کار اجرایی و جنبی اجتماعی نداشته باشند چون در غیر این صورت حال و توان وی گرفته شده ظهرها بالاجبار نمی تواند

ص: 112

124- خشوع:

فصل تابستانی در دوران تجرد مدت دو ماه در مدرسه میرزا جعفر انتهای صحن عتیق امام هشتم علی بن موسی الرضا (علیه السلام) اقامت داشتم. توفيق يارمان شد صبحها به نماز جماعت مرحوم حاج شیخ حبیب الله گلپایگانی می رفتم. او مرد عجیبی بود عارف و زاهد از میدان آب کفشها را در می آورد و پای برهنه عازم مسجد گوهرشاد و حرم مطهر میشد و معتقد بود که تمام این قسمت حرم امام (علیه السلام) است.

سوز و گداز و خشوع فوق العاده اش در نماز زبانزد بود. مقید بود که هر صبح سورة مبارکه الفجر را بخواند از ابتدای نماز و بویژه این سوره اشک می ریخت بالاخص وقتی به این آیات می رسید

«وَجِيءَ يَوْمَئِذٍ بِجَهَنَّمَ ۚ يَوْمَئِذٍ يَتَذَكَّرُ الْإِنسَانُ وَأَنَّى لَهُ الذِّكْرَىٰ ، يَقُولُ يَا لَيْتَنِي قَدَّمْتُ لِحَيَاتِي ، فَيَوْمَئِذٍ لَّا يُعَذِّبُ عَذَابَهُ أَحَدٌ ، وَلَا يُوثِقُ وَثَاقَهُ أَحَدٌ»

جهنم را آن روز بیاورند، آنگاه این انسان به خود می آید، ولی چه سودی به حال او دارد؟! می گوید: ای کاش در دنیا برای زندگی آخرتم چیزی می فرستادم. در آن روز

ص: 114

125- حضور :

در سنین جوانی حس کنجکاوی در انسان بیشتر است بهمین علت گاهی به منش و رفتار علماء ربانی و متعبد کنجکاو میشدم یکبار بالای سر امام هشتم امام رضا (علیه السلام) آن مرد بزگر را دیدم که می خواهد نماز واجب بخواند از دور او را زیر نظرم گرفتم دیدم قبل از اذان و اقامه چند لحظه ای مکث کرد بعد به اذان و اقامه و نماز پرداخت. پس از پایان نمازهایش علت مکث قبل اذان و اقامه را از او پرسیدم؟ فرمود: کسی که دهها مسائل ذهنش را مشغول کرده حال که می خواهد با حضرت معبود گفتگو کند باید ذهنش را متمرکز در نماز نماید و از غیر خدا تخلیه شود و بعد به او به گفتگو مشغول گردد.

خدایش بیامرزد انسان وارسته ای بود هوا و ریا را در خود خشکانده بود از اسم و رسم و شهرت طلبی بیزار بود در آخر هم وصیت کرد مرا بیرون شهر مقدس مشهد در قبرستان بهشت رضا (علیه السلام) بين شهدا دفن کنید و قبرم را بدون سنگ قرار دهید و نامی بر قبرم ننویسید تا اثری از جواد باقی نماند این یعنی «فاني في الله» شدن رحمت خدا بر حاج میرزا جواد آقا تهرانی.

127- سفر دل :

چندین سال در ماه محرم و صفر صبحها و شبها مراسم تبلیغ و سوگواری امام حسین (علیه السلام) در مسجد محمدیه برقرار بود یکی از سالها که عزاداری پر رونقی در مسجد انجام گرفت درست روز 28 صفر مصادف با روز جمعه ظهر منزل ابوالزوجه بودم نماز ظهر را خواندم تسبیح تربت در سجاده بود پس از ذکر تسبیحات حضرت زهرا (علیها السلام) تسبیح را بوسیدم و استشمام کردم و آهسته سلامی به محضر مولایمان حضرت سید الشهداء (علیه السلام) دادم بعداز نماز عصر و صرف نهار چند دقیقه ای استراحت کردم خواب دیدم با فرزند چهار ساله ام وارد حرم مطهر آقا ابا عبدالحسین (علیه السلام) شده ایم کنار ضریح مطهر قرار گرفته به فرزندم گفتم بیا به اتفاق غباری که روی شبکه های ضریح مطهر نشسته با

ص: 116

128- حشر با امام :

خواننده ارجمند حتما شما هم در دوران زندگی گذشته خوابهایی دیده ای که مطابق با واقع و از رؤیاهای صادقه بوده گرچه خواب حجت شرعی برای انجام کارها نیست مگر خوابهایی که جنبه وحی و الهام الهی دارد مثل خواب حضرت ابراهیم (علیه السلام) درباره ذبح اسماعليش و یا خواب حضرت یوسف (علیه السلام) و سجده خورشید و ماه و یازده ستاره بر او و یا خوابی که دو نفر از هم زندانیهای یوسف (علیه السلام) دیدند.

و به طور کلی گاهی انسان پاسخ خود را در خواب می گیرد:

سال 1363 حج تمتع نصیب شد پس از انجام مناسک به مدینه مشرف شدم شب جمعه ای بود بین نماز مغرب و عشاء از باب جبرئیل (علیه السلام) وارد حرم مطهر رسول الله (صلی الله علیه واله) و مسجد النبی شدم چشمم به جمعیت حاضر که اکثر را غیر شیعه تشکیل می دادند افتاد همه به انتظار برقراری نماز عشاء نشسته بودند. بسیاری به ذکر و دعا و تلاوت قرآن مشغول بودند یک لحظه ازفکرم گذشت که وضع این جمعیت در روز قیامت چگونه است؟ فقط همین، بعد جایی گرفتم به نماز مغرب و عشاء و سایر اعمال پرداختم سپس به محل سکونت برگشتم خوابیدم در خواب دیدم بار دیگر از باب جبرئیل (علیه السلام) وارد حرم شدم اما وضع تغییر کرده اکثر جمعیت که در بیداری دیدم چهار دست و پا به طرف در

ص: 117

129- برای شکستن عجب لازم است :

بیست و هفت سال بیشتر نداشتم دو سالی بود که پدرم به رحمت خدا رفته بود در مسجد آن مرحوم اقامه جماعت میکردم مردم به حساب ارادت به پدر به حقیر لطف ویژه داشتند ماه مبارک رمضان فرا رسید تمام یک ماه ظهرها و شبها سخنرانی داشتم چون ابتدای کار تبلیغی حقیر بود خیلی زحمت کشیدم تا مطالب مناسب با درخواست محافل باشد. نماز عید فطر را در حاشیه خیابان مقابل مسجد بر پا داشتیم. خطبه ها را خواندم بمحض آنکه روی زمین نشستم استراحتیکنم نامه ای بدون امضاء به دستم رسید که از اول تا آخر فحش و ناسزا بود. ابتدا حالم دگرگون شد ولی ناگاه به خود آمدم که این از الطاف خفیه الهی است. حواست را جمع کن این نامه را هر که نوشته و با هر انگیزه برای تو خوبست تا گرفتار عجب و غرور نشوی و بدانی که هیچ هستی و بی درنگ یاد جمله امام سجاد (علیه السلام) در دعای شریف مکارم الاخلاق افتادم که عرض میکند.

ص: 118

130- طلبه توهم :

خدا رحمت کند استاد اخلاق و پیر علم و عمل مرحوم حاج آقا حسین فاطمی را مردی که صاحب نفس و اهل دل بود، دعای کمیلش هرضمیر خفته ای را بیدار می کرد. او در خانه محقر خویش در قم طلبه های زیادی را دور خود جمع می کرد و همگی مجذوب لحن مناجات و مواعظ او بودند. سوز و گدازش آنقدر جانکاه بود که کسی بی بهره از مجلس بیرون نمی رفت یادم نمی رود در یک شب جمعه در همان شور و حال فریاد زد «اِتَّقوا مِن مَواضعِ التُّهَمِ»

از مواضع تهمت پرهیز کنید و بلافاصله گفت: «طلبه توهم» این جمله برایم خیلی جالب بود که بعد از حدیث بیان می کرد.

رسول الله (صلی الله علیه واله) می فرمود:

«أولى النّاسِ بالتُّهْمةِ مَن جالَسَ أهلَ التُّهْمةِ»(2)

سزاوارترین مردم به تهمت کسی است که با متهمان و افراد مظنون همنشینی کند.

ص: 119

131- درخت سیب:

از دوران جوانی و تبلیغ در روستا، برایتان قصه ای نقل کنم. برای ماه مبارک رمضان به روستایی در منطقه شهریار دعوت شدم. دو نوبت نماز جماعت و سخنرانی و بیان احکام داشتم یادم هست هر آنچه درباره مسائل مربوط به حق الناس و غصب در رساله عملیه بود در این یک ماه برای مستمعین بازگو نمودم. روزهای آخر بود یک روز ظهر بعد از نماز همینکه تشریح احکام و معارف می نمودم ناگهان انتهای مسجد نزاع و دعوا در گرفت و چند درخت سیب از کمر بریده شده داخل شبستان پرتاب شد پیرمردی از جا برخاست و گفت آقا سید یک ماه خود را خسته کردی می دانی چه اتفاقی افتاده و دیشب شخصی بخاطر چند دقیقه استفاده آب اضافی برای آبیاری باغش مورد انتقام قرار گرفته درختان سیب او را از کمر بریده اند.

البته این نوع نزاعها و درگیریها سر آب و زمین در اغلب مناطق کشور و دنیا مطرح است ولی اگر هر کس به حق خود قانع باشد و باور به قیامت این اتفاقها نمی افتد مولایمان علی (علیه السلام) می فرمود:

«جَعَلَ اللّهُ سُبْحانَهُ حُقُوقَ عِبادِهِ مُقَدِّمَةً لِحُقُوقِهِ فَمَنْ قامَ بِحُقُوقِ عِبادِ اللّهِ كانَ ذلِكَ مُؤَدِّيًا اِلَى اْلقِيامِ بِحُقُوقِ اللّهِ»(1)

خداوند سبحان حقوق مردم را بر حقوق خود مقدم داشت. پس هر که حقوق بندگان خدا را رعایت کند این کار به رعایت کردن حقوق خدا بینجامد.

133- اولین مفسر ایرانی :

ابوالفتوح رازی دانشمند کم نظیر و خطیب تواناست که نخستین تفسیر جامع شیعی را به زبان پارسی با نام روض الجنان و روح الجنان نوشته است.

ابوالفتوح را می توان استاد نثر پارسی و یکی از چهره های تابناک ادبیات و زبان ملی ایران نامید.

ابوالفتوح در روزگار حاکمیت سلجوقیان بین سالهای 429 تا 554 هجری قمری زندگی می کرده تاریخ تولد او در سال 480 و محل تولدش شهر ری بوده و مدفن او نیز در جوار حضرت عبدالعظیم حسنی (علیه السلام) است تاریخ درگذشت او را سال 554 می نویسند.

چند ویژگی در تفسیر او مشاهده می شود 1- نقل اسباب نزول بعضی آیات 2- تبیین

ص: 121

134 – برگی از پرونده انسانی جامع:

فیض کاشانی، محمد بن مرتضی، فقیه، حکیم، عارف، مفسر، محدث، محقق، متکلم و ادیب قرن یازدهم هجری، مشهور به ملامحسن و ملقب به فيض او در چهاردهم صفر 1007 هجری قمری در کاشان به دنیا آمد.

پدرش رضی الدین شاه مرتضی، فقیه، متکلم، مفسر، حکیم، شاعر و ادیب که در کاشان حوزهی تدریس داشته و از شاگردان ملافتح الله کاشانی مؤلف تفسیر منهج الصادقین بوده ما در او زهرا خاتون، دختر ضياء العرفا رازی - از علمای بزرگ شهر ری - بانویی عالم، زاهد، عابد و شاعر بوده است.

فیض کاشانی پس از مهاجرت ملاصدرا از شیراز به قم نزد او رفت و بهمدت هشت سال مصاحب شبانه روزی وی گشت و علوم باطن را از او فرا گرفت.

همچنین ملاصدرا دختر خود را به شاگردش ملامحسن تزویج کرد و به او لقب (فیض) داد. ملامحسن فیض کاشانی، نزدیک به دویست کتاب و رساله در علوم مختلف نوشته است. مشهورترین آثار تفسیری او تفسیر صافی است که یک تفسیر روایی است و بعد اثر حدیثی او کتاب شریف وافی است و اثر کلامی او علم اليقين و عین الیقین است و اثر عرفانی او اللئالی است و دیوان شعرش دارای اشعار ناب توحیدی و ولائی است.

ملامحسن فیض کاشانی در 22 ربیع الثانی 1091 قمری در سن 84 سالگی در کاشان در گذشت و در زمینی که بعدها به قبرستان فیض معروف شد مدفون گشت مدفن او در کاشان در مقبره ای به نام (کرامات) واقع است. (1)

136- دو انسان متفاوت:

اکثر دوستان خواننده شنیده و یا به نهج البلاغه مولایمان علی (علیه السلام) و خطبه 184 آن حضرت مراجعه کرده اند که معروف است به صفات متقین و مخاطب خطبه مردی عابد و پرهیزکار بنام همام است.

از متن مهم و ارزشمند خطبه که بگذریم حادثه پایانی این خطبه از نکات قابل دقت است که دو انسان متفاوت را معرفی می کند.

«قَالَ فَصَعِقَ هَمَّامٌ صَعْقَةً كَانَتْ نَفْسُهُ فِيهَا فَقَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (عليه السلام) أَمَا وَ اللَّهِ

ص: 123

137- دودلی و ترديد:

از صدر اسلام حالت فوق عده زیادی از امت را از هم جدا کرد و فرقه گرائیها توسط تبلیغات مسموم بنی امیه از همین نقطه ضعف آغاز شد و از نکات مربوط به دوره آخر الزمان که باعث بی دینی مردم می شود دودلی و تردید مثل بیماری واگیر به جان مردم می افتد.

پس باید دعا کرد که

«اللَّهُمَّ اجْعَلْ یقِینِی أَفْضَلَ الْیقِینِ»(1)

پروردگارا یقینم را بهترین یقین گردان.

چیزی امام سجاد (علیه السلام) از خداوند مطالعه می کند و یا عرض کنیم چون آن امام همام

«وَهَبْ لي نُوراً أَمْشِي بِهِ فِي النَّاسِ، وَ أَهْتَدِي بِهِ فِي الظُّلُمَاتِ، وَ أَسْتَضِيءُ بِهِ مِنَ الشَّكِّ وَ الشُّبُهاتِ»(2)

ص: 124

138- دو اصل پایانی فروع دین :

دوست داشتن محمد و آل محمد (علیهم السلام) و بیزاری جستن از دشمنان اهلبیت عصمت و طهارت (علیهم السلام) و به عبارتی «تولی و تبری»

برای تبیین این دو اصل پایانی فروع دین به چند حدیث اکتفا می کنم چرا که آنقدر روایات صراحت دارد که نیاز به شرح نیست.

امام کاظم (علیه السلام) فرمود:

«طُوبَی لِشِیعَتِنَا الْمُتَمَسِّکِینَ بِحُبِّنَا فِی غَیْبَهِ قَائِمِنَا الثَّابِتِینَ عَلَی مُوَالَاتِنَا وَ الْبَرَاءَهِ مِنْ أَعْدَائِنَا أُولَئِکَ مِنَّا وَ نَحْنُ مِنْهُمْ قَدْ رَضُوا بِنَا أَئِمَّهً وَ رَضِینَابِهِمْ شِیعَهً وَ طُوبَی لَهُمْ هُمْ وَ اللَّهِ مَعَنَا فِی دَرَجَتِنَا یَوْمَ الْقِیَامَهِ»(3)

خوشا به حال شیعیان ما! آنهایی که در زمان غیبت قائم آل محمد (صلی الله علیه واله) به ریسمان ولایت ما چنگ زده، بر ولایت ما و برائت از دشمنان ما ثابت قدم باشند. آنها از ما هستند و ما نیز آنهاییم. ما را به امامت پذیرفته اند و ما آنها را به شیعه بودن قبول

ص: 125

139- علمائی که مداومت به زیارت عاشورا داشتند:

در این نکته بنا نیست که ارزش و اهمیت و آثار بزرگی که در خواندن زیارت عاشورا هست بیان کنم فقط به مداومت علماء ربانی به این زیارت و نام شریفشان می پردازم تا دوستان خواننده ترغیب و تشویق به مداومت آن گردند. شیخ طوسی - سید بن طاووس - میرزای شیرازی - شیخ مرتضی انصاری - نجفی قوچانی - علامه امینی - سید علی

ص: 126

140- سند زیارت عاشورا:

روایات از نظر دسته بندی صحیح، حسن، موثق، ضعیف - مرسله و غیره است حال ببینیم زیارت عاشورا از کدام دسته است.

سه انسان معتبر زیارت عاشورا را در کتاب خود آورده اند مرحوم شیخ طوسی رحمة الله در مصباح المتهجد و مرحوم ابن قولویه رحمه الله در کامل الزیارات و مرحوم ابراهیم بن علی عاملی کفعمی رحمة الله در المصباح.

سلسله سند را اکثر اینگونه نقل می کنند محمد بن اسماعیل بن بزیع و او از صالح بن عقبه و او از پدرش عقبة بن قيس و او از امام محمد باقر (علیه السلام).

مرحوم شیخ طوسی روایت دومی را به این طریق نقل می کند: صالح بن عقبه و سیف بن عمیره نقل می کنند که علقمة بن محمد الحضر می گفت: به امام باقر (علیه السلام) عرض کردم دعایی به من یاد دهید که اگر در روز عاشورا آن حضرت را از نزدیک زیارت کردم، خوانده و دعای دیگری که اگر موفق به زیارت آن حضرت از نزدیک نشدم آن بخوانم به گونه ای که از دور با اشاره سلامی بدهم. امام زیارت عاشورا را به وی تعلیم دادند. (1)

تمام راویان زیارت عاشورا در علم رجال ثقه معرفی شده اند و زیارت عاشورا جزو دسته موثقه محسوب می شود.

142- خالی از لطف نیست:

آية الله حق شناس رحمه الله عليه تعریف می کردند که برای تحصیل به قم رفته بودم، عیال ایشان از یک خانواده ثروتمندی بودند تا حدی که در خانه آنها کلفت و نوکر هم وجود داشته درآمد یک طلبه آن زمان 30 تومان بود، درست تمام این مبلغ را برای اجاره خانه باید به صاحب خانه پرداخت می کردم و دیگر پولی برای گذران زندگی نمی ماند. خیلی دنبال خانه گشتم در این بین، شخصی به من مراجعه کرد و گفت ما منزلی داریم که اجاره بهای آن نیم بهای منزل دیگر است اما به جای بقیه پول، همسر شما باید کمک عیال ماکند و کارهای خانه ما را انجام دهد.

نگران شدم که چگونه قضیه را برای همسرم بیان کنم، خیلی از این جریان دل گرفته

ص: 128

143- چرا گفته نمی شود امام حسن (علیه السلام) شعار هيهات منا الذله سرداد؟!

دقیقا همان را که امام حسین (علیه السلام) در برابر یزید و یزیدیان فرمود امام حسن مجتبی (علیه السلام) در برابر معاویه و طرفدارانش فرمود. در یکی از نامه هایش به معاویه نوشت: « تعجب می کنم که قریش بعد از رحلت رسول الله (صلی الله علیه واله) در جانشینی او به ستیزه برخاستند و خود را بر دیگران از عرب فقط به خاطر آنکه از قبیله پیامبر برتر دانستند ولی قریش در میان خود به برتری ما تن نداد و حال آنکه ما از آنان به پیامبر نزدیکتر و خواستار حق خویش بودیم. و حق ما را گرفتند و ما را کنار زدند. ما از جنگ پرهیز کردیم تا دشمنان ازاین راه به تخریب اسلام بر نخیزند.

امروز هم از تو در تعجبم که داوطلب چیزی هستی که لایق آن نیستی، نه در دین برتری داری و نه اثر خوبی از خویش به جای گذاردهای، تو فرزند همان گروهی که با پیامبر جنگیدند و هم فرزند دشمنترین مردم قریش نسبت به پیامبر ولی بدان که جزای رفتارت با خداوند است و بالاخره خواهی دید که سرانجام پیروزی از آن چه کسی است. قسم به خدا، چیزی نخواهد گذشت که عمرت پایان می یابد و به دیدار خدا خواهی رفت و سزای اعمالت را خواهی دید»

ص: 129

144- عافیت طلبی :

جمله بالا در عرف یک معنا دارد در زبان دعا و نیایش یک معنا. معنای عرفی آن جالب نیست چون به آدمهایی که اهل کار و تلاش نیستند و همه چیز را برای رفاه و آسایش خود می خواهند و حاضر نیستند در راه خدا و دین و امر بمعروف و نهی از منکر کوچکترین آسیبی ببینند عافیت طلب گفته میشود.

در زبان دعا و نیایش ضمن آنکه عافیت اشاره به نعمت بزرگ سلامتی است بیشتر عافیت در دین و اعتقادات و اخلاقیات مدنظر است.

رسول الله (صلی الله علیه واله) می فرمود:

ص: 130

145- احتراق باب:

وقتی امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) از مردم یاری ندید و گرد آمدنشان اطراف ابوبکر و اطاعت و تعظیمشان را نسبت به او دید. خانه نشینی را اختیار کرد.

عمر به ابوبکر گفت: چه مانعی داری که سراغ علی بفرستی تابیعت کند. ابوبکر گفت چه کسی را سراغ او بفرستیم؟ عمر گفت قنفذ را می فرستیم. او مردی تند خو و غلیط و خشن است ابوبکر، قنفذ را نزد امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرستاد و عده ای کمک نیز به همراهش قرار داد. او آمد تا در خانه حضرت و اجازه ورود خواست، ولی حضرت به آنان اجازه نداد. یاران قنفذ به ترد ابوبکر و عمر برگشتند در حالیکه آنان در مسجد نشسته بودند و مردم اطراف آن دو بودند و گفتند: به ما اجازه داده نشد. عمر گفت: بروید، اگر به شما اجازه داد وارد شوید وگرنه بدون اجازه وارد شوید.

آنها آمدند و اجازه خواستند. حضرت زهرا (عليها السلام) فرمود: به شما اجازه نمی دهم بدون اجازه وارد خانه من شوید همراهان او برگشتند ولی قنفذ ملعون آنجا ماند.

وقتی به عمر گذارش دادند عمر عصبانی شد و گفت ما را باز نان چه کار است سپس به مردمی که اطرافش بودند دستور داد تا هیزم بیاورید. آنان هیزم برداشتند و خود عمر نیز همراه آنان هیزم برداشت و آنها را اطراف خانه علی و فاطمه و فرزندانشان (علیهم السلام) قرار

ص: 131

146- زعامت و ریاست یک طعمه نیست:

شاید اکثر کسانی که می زنند تا به پست و مقام برسند دنبال طعمه چرب و نرم باشند ولی دیدگاه مولایمان على (علیه السلام) خلاف آن است. امام (علیه السلام) در خطبه ها و بیانات مکرر خود با کارگزارانش به آنان تفهیم می کند که زعامت و ریاست بر مردم یک مسئولیت و پایگاه خدمت دین خدا و خلق اوست.

در نامه ای که به اشعث بن قیس جهت زعامت مردم آذربایجان نوشت این نکته را یاد آرر شد که:

«إِنَّ عَمَلَکَ لَیْسَ لَکَ بِطُعْمَةٍ وَ لَکِنَّهُ فِی عُنُقِکَ أَمَانَةٌ وَ أَنْتَ مُسْتَرْعًى لِمَنْ فَوْقَکَ؛ لَیْسَ لَکَ أَنْ تَفْتَاتَ فِی رَعِیَّةٍ وَ لَا تُخَاطِرَ إِلَّا بِوَثِیقَةٍ»(2)

ریاستی که به تو واگذار شده طعمه ای برایت نیست، بلکه امانتی است که بر گردنت گذارده شده و تو نسبت به بالا دست خویش نگهبانی امانت را به عهده گرفته ای. تو را نرسد که درباره رعيت با استبداد و خودکامگی رفتار کنی و نیز تو را نرسد که بدون فرمان و دستوری به کاری سنگین دست زنی.

در جای دیگر وظیفه رهبری و ریاست بر مردم را اینگونه بیان می فرماید:

«لِنَرُدَّ الْمَعالِمَ مِنْ دینِكَ وَ نُظْهِرَ الْاِصْلاحَ فی بِلادِكَ فَیَأْمَنَ الْمَظْلومونَ مِنْ عِبادِكَ وَ تُقامَ الْمُعَطَّلَةُ مِنْ حُدودِكَ»(3)

ص: 132

147- آرمان شهر:

در گذشته عوض عبارت فوق می گفتند مدینه فاضله حالا فرقی نمی کند ما در لفظ مناقشه نداریم سخن اینجاستکه آرمان شهر یا مدینه فاضله کی محقق می شود.

1- عدالت رکن ثابت آرمان شهر است امام علی (علیه السلام) خطاب به امام حسین (علیه السلام) می فرمود:

«اَلتَّاسِعُ مِنْ وُلْدِکَ یَا حُسَیْنُ هُوَ اَلْقَائِمُ بِالْحَقِّ اَلْمُظْهِرُ لِلدِّینِ اَلْبَاسِطُ لِلْعَدْلِ»(1)

ای حسین نهمین پسر تو، همان کسی است که به حق قیام می کند، دین خدا را ظاهر می سازد و عدالت را در سطح گیتی گسترش می دهد.

2- دینمداری رکن دیگر آرمان شهر است. انسانها تا عصر ظهور همه نوع دولتها و حکومتهای مادی را تجربه کرده اند در دولت کریمه امام عصر روحی له الفداء نظرات شخصی افراد ملاک حاکمت نیست دین خدا جهان شمول می شود چنانکه در جمله دوم ویژگی نهمین پسر امام حسین (علیه السلام) طبق بیانی امام علی (علیه السلام) ظهور و بروز دین واقعی بود.

آرمان شهر آن وقت محقق می شود که این آیه شریفه که تاکنون مصداق خارجی پیدا نکرده و در سه جای قرآن تکرار شده و آن نشان اهمیت و عظمت محتوای آن است در دولت امام زمان (علیه السلام) صورت عینی پیدا کند و آرمان شهر محقق گردد.

«هُوَ الَّذي أَرسَلَ رَسولَهُ بِالهُدىٰ وَدينِ الحَقِّ لِيُظهِرَهُ عَلَى الدّينِ كُلِّهِ»(2)

خداست که پیامبرش را با هدایت و دین حق فرستاده تا بر تمامی ادیان برتری پیدا کند

ص: 133

148 – آموزش بیداری:

سجده نهایت الخضوع است باید تسبیح بگویی سبحان الله، سبحان ربی الاعلی و بحمده در حال رکوع تعظیم است پس سبحان ربی العظیم و بحمده بگو در حال ایستاده و بویژه آغاز نماز که بالایی شده ای باید تکبیر بگویی برای اینکه فکر نکنی اگر بالا رفتی کبریایی شدی و کبر ورزی بگو الله اکبر. هیچ به دستهایت توجه کرده ای رهبران و زمامداران وقتی در برابر سیل مشتانشان خویش قرار میگیرند دست تکان می دهند هر کدام به طریقی ولی تو وقتی در برابر حضرت او می ایستی و یا رکوع می روی و یا سجده، حق نداری دست تکان دهی باید خبردار دستهایت را روی ران گذاری و تسلیم محض در حال رکوع دستها روی زانو تا از ترس نلغزی و زمین نخوری در حال سجده سر بر خاک و زمین بگذاری که اگر حرکتشان دهی نمازت باطل است. این سجود و رکوع و قیام یک هدف دارند که من تو آموزش بیداری از غفلت نسبت به معبود ببینیم والسلام.

150- از سه عقیده یکی درست است:

در علم کلام در انجام دهنده کارها سه نوع عقیده مطرح است بعضی معتقدند انسان در انجام دادن کاریش مجبور است و همه چیز از قبل طبق اراده خدا مشخص شده و قابل تغییر نیست. اینها را اشاعره و طرفداران مکتب جبر می نامند.

در مقابل بعضی معتقدند انسان در انجام دادن کاریش هیچکس حتی خداوند تبارک و تعالی تأثیری ندارند و همه چیز به خود انسان واگذار شده است. اینها را معتزله و طرفداران مکتب تفویض می نامند.

عقیده سوم هر دو را غلط میداند و طبق بیان امام صادق (علیه السلام) نه جبر است و نه تفویض بلکه «أَمْرٌ بَیْنَ أَمْرَیْنِ» است.

برای توضیح این عقیده به پاسخ امام صادق (علیه السلام) به مفضل توجه کنید: در روایت مفضل بن عمر از آن حضرت آمده که پرسید نه جبر است و نه تفويض بلکه امری است بین این دو یعنی چه و امر میان این دو چیست؟

«قَالَ:مَثَلُ ذَلِکَ مَثَلُ رَجُلٍ رَأَیْتَهُ عَلَی مَعْصِیَهٍ فَنَهَیْتَهُ فَلَمْ یَنْتَهِ فَتَرَکْتَهُ فَفَعَلَ تِلْکَ الْمَعْصِیَهَ فَلَیْسَ حَیْثُ لَمْ یَقْبَلْ مِنْکَ فَتَرَکْتَهُ کُنْتَ أَنْتَ الَّذِی

ص: 135

151- چیزهایی که دل را تاریک می کنند:

1-کفر و شرک:

«وَالَّذِينَ كَفَرُوا أَوْلِيَاؤُهُمُ الطَّاغُوتُ يُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُمَاتِ»(3)

و آنانی که کافر شدند، سرپرست آنها طاغوت است. آنها را از عالم روشنایی به تاریکها خارج می سازد.

2- ظلم: رسول الله (صلی الله علیه واله) فرمود:

«إِیَّاکُمْ وَ اَلظُّلْمَ فَإِنَّ اَلظُّلْمَ عِنْدَ اَللَّهِ هُوَ اَلظُّلُمَاتُ یَوْمَ اَلْقِیَامَهِ»(4)

از ظلم کردن به مردم پرهیز کنید زیرا که ظلم نزد خداوند، همان تاریکیهای روز قیامت است

3- محبت به دنیا: امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) فرمود:

«لِحُبِّ الدُّنيا صَمَّتِ الأَسماعُ عَن سَماعِ الحِكمَةِ، وعَمِيَتِ القُلوبُ عَن نورِ البَصيرَةِ»(5)

به سبب دنیا دوستی است که گوشها از شنیدن حکمت کر شده و دلها از دیدن نور

ص: 136

152- چیزهایی که تاریکی دل را برطرف می کنند:

1- ایمان امیرالمؤمنين على (علیه السلام) فرمود:

«إنّ الإیمانَ یَبْدو لُمْظَهً بَیْضَاءَ فی القلبِ ، فکلَّما ازْدادَ الإیمانُ عِظَما ازْدادَ البَیاضُ ، فإذا اسْتُکْمِلَ الإیمانُ ابْیَضَّ القلبُ کُلُّهُ»(2)

ایمان همچون نقطه سفیدی است در قلب که هر چه برایمان افزوده شود.

آن سفیدی بزرگتر شود و چون ایمان کامل گردد تمام قلب سپید شود. رسول خدای (صلی الله علیه واله) درباره زیدبن حارثه فرمود:

«هذا عَبدٌ نَوَّرَ اللّهُ قَلبَهُ بالإیمانِ»(3)

این بنده ای است که خداوند دلش را به نور ایمان روشن ساخته است.

2- کارنیک: رسول الله (صلی الله علیه واله) فرمود:

«وَجَدْتُ الحَسَنهَ نُورا فی القَلبِ ، وزَیْنا فی الوَجْهِ»(4)

کار نیک را نور دل و زینت رخسار یافتم.

3- نمازهای واجب و مستحب: همان گرامی فرمود:

«جَعَلَ اللّه ُ جَلَّ ثناؤهُ قُرَّةَ عَينِي في الصَّلاةِ»(5)

ص: 137

153- مسخره محترمانه:

آدمها وقتی مورد استهزاء و مسخره دیگران قرار میگیرند معمولا غیر محترمانه همراه با توهین است ولی مسخره محترمانه را از زبان مولایمان على (علیه السلام) بخوانیم: «هر کس نسبت به خود دچار عجب و غرور شود خود را مسخره کرده است» «هر کس را بر

ص: 138

154- کسانی که غیبت آنان جایز است:

1- ظالم غیبت او جایز است یعنی در هنگام تظلم کردن برای اثبات حق خویش.

2- برای اجرای حد شرعی غیبت مجرم جایز است.

3- اگر کسی محل مشورت قرار گیرد هر عیبی در شخص مورد نظر سراغ دارد عنوان کند.

4- قصد ارشاد مؤمنی را داشتن که با فاسقی رفاقت دارد و مطلع نیست.

5- اظهار کردن عیوب پنهانی مریض نزد طبیب به جهت معالجه

6- اظهار عیوب کسی که شاهد وراوی حدیث و اخبار میشود برای فریب نخوردن مردم.

7- اظهار عیب عالم یا حاکم شرعی که قابلیت فتوی و حکم نداشته باشد.

8- اظهار عیب کسی که تظاهر به گناه می کند و فسق علنی مرتکب می شود.

9- در هنگام شهادت دادن غیبت جایز است.

10- غیبت اهل بدعت و رهبران گمراه کننده خلق.

11- غیبت کفار و کسانی که مخالف مذهب شیعه اثنی عشری هستند.

12- کسی که خود را منسوب به دیگری نماید و منسوب نباشد جایز است رد نسبت

13- غیبت انسان و یا طایفه غیر معین که مستمع او را نشناسد.

14- هرگاه کسی مشهور به عیبی باشد گفتن آن عیب مسلم جایز است.

البته در تمام این موارد فقط می توان همان عیب به خصوص طرف را گفت و نباید چیزی به آن اضافه شود.

ص: 139

155- دانستن تاریخ و سرگذشت پیشینیان الزامی است.

بی اطلائی از حوادث گذشته تاریخ انسان را متضرر می کند بر همین اساس یکی از روشهای الهی در کتاب وحی یعنی قرآن مجید بیان اتفاقات تاریخی است تا از رهگذر زمان درسهای عبرت گرفته شود.

«لَقَدْ كَانَ فِي قَصَصِهِمْ عِبْرَةٌ لِأُولِي الْأَلْبَابِ»(1)

در سرگذشت آنان برای خردمندان عبرت است.

مولایمان علی (علیه السلام) در وصیت گسترده ای که به فرزند گرامی خود امام حسن مجتبی (علیه السلام) نوشته است، این مطلب را به صورت روشن آورده است. آنجا که می فرماید: « فرزندم من گرچه در تمام طول تاریخ همراه گذشتگان زندگی نکرده ام، ولی اخبار زندگی آنها و آثار که از آنها به یادگار مانده بررسی نموده ام با این کار گویا من در تمام این مدت زنده بوده ام و حوادث تلخ و شیرین زندگی را از نزدیک مشاهده کرده ام. گویا عمر جاویدان داشته ام»(2) البته دانستن به تنهایی کافی نیست برای امثال ما عبرتهای تاریخ مهم است. توجه به این حقیقت که در دسته و گروه چه کسانی هستیم در جبهه حق و یا باطل در صف منافقین یا مؤمنین مدافع و سینه چاک خوبان یا زورمداران و اهل دنیا.

157- پایش لب گوراست اما:

یک روز هارون الرشید گفت می خواهم با کسی ملاقات کنم که به ملاقات رسول الله (صلی الله علیه واله) نائل شده باشد. درباریان پس از جستجوی فراوان به پیر مردی برخورد کردند که زمین گیر و ناتوان بود او مدعی بود که در دوران کودکی همراه با پدرش به محضر رسول الله تشرف یافته. درباریان او را داخل زنبیلی گذاشتند نزد هارون آوردند. هارون پرسید تو رسول خدا را زیارت کردی گفت آری فقط یکبار آنهم همراه پدرم. آیا آن روز یادت هست که آن حضرت حدیثی فرموده باشد گفت آری شنیدم که برای مردم می فرمود:

ص: 141

158- متاع دنيا آثاری بهتر از این ندارد:

میگویند ملانصرالدین در خواب دید یک کیسه بزرگ پر از جواهرات روی دوشش گرفته و می برد و از سنگینی آن بار، شلوارش را آلوده کرده است. صبح که شد زنش آمد و گفت: آخه مرد حسابی، چرا مثل بچه ها خودت را کثیف کرده ای؟ گفت: ای زن، چه کنم که فقط نصف خوابم درست درآمد. اگر همه خوابم درست درآمده بود، آلان تو دست و پایم را هم می بوسیدی. نصف خوابم که کیسه پر از جواهرات بود، اثر از آن باقی نمانده، ولی نصف دیگر آن باقی مانده.

حالا ما هم در خوابیم و خواب می بینیم، منظورم خواب غفلت است بعد که سر به سنگ لحد بخورد از خواب بیدار می شویم و می بینیم که از کاخ و ماشینهای آخرین مدل و کارخانه و پست و مقام و یا مغازه های چند دهنه و پس اندازهای هنگفت و جواهرات فقط یک بدن متلاشی شده متعفن باقی مانده است!

ص: 142

159- بهشت را به بها دهند:

ابراهیم ادهم بلخی ابتدا در بلخ پادشاه زاده بود و به سبب وقایعی، ترک مال و منصب کرد و به تزکیه نفس و زهد روی آورد. نوشته اند: روزی در قصر خود نشسته بود و بیرون را تماشا می کرد، ناگاه دید مرد فقیری در سایه قصر او نشست و کیسه نانی کهنه را باز کرد و یک قرص نان از آن بیرون آورد و خورد و روی آن آبی آشامید و به راحتی خوابید.

ابراهیم با خود گفت: هرگاه نفس انسان به این مقدار غذا قناعت کند و راحت بخوابد، پس چرا من برای مظاهر دنیا در زحمت باشم و هنگام مردن هم نتیجه ای نداشته باشد؟!

پس به کلی ترک مملکت و ریاست کرد و لباس فقر پوشید و از بلخ هجرت کرد. نقل است: روزی خواست داخل حمام شود.

مرد حمامی چون لباس های بسیار کهنه او را دید به حمام راهش نداد.ابراهیم گفت: جای تعجب است که انسان بدون مال را به حمام راه نمی دهند پس چگونه بدون عمل و طاعت پروردگار طمع دارد داخل بهشت شود. (بهشت را به بها می دهند).

امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) به کسی که درخواست موعظه کرده بود فرمود:

«لا تَكُن مِمَّن يَرجو الآخِرَةَ بِغَيرِ العَمَلِ»(1)

از کسانی مباش که بدون عمل به وظایف دینی خود، توقع بهشت داشته باشد.

همان بزرگوار فرمود:

«أَنَا مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ وَمَعِي عِتْرَتی عَلَى الْحَوْضِ . فَمَنْ أَرَادَنَا فَلْيَأْخُذْ بِقَوْلِنَا وَلْيَعْمَلْ بِعِلْمِنَا»(2)

من در کنار رسول الله (صلی الله علیه واله) و در کنار من عترتم در اطراف حوض کوثر قرار می گیریم. هر کس می خواهد به ما ملحق شود، باید به گفته های ما متمسک شود و آن که ما عمل می کنیم عمل کند.

ص: 143

160- تا کدام پیروز جنگ شود:

غم و شادی، گریه و خنده، قبض و بسط روح، ناکامی و کامیابی، به عنوان دو وجه اساسی روان آدمی همواره در تلاطم و تقابل قرار دارند و از جمله درخواستهای تن خاکی و روح علوی این دو نیز در جنگ و ستیزند تا کدام پیروز این منازعه قرار گیرند و عاقبتها به خیر و یا به شر تمام شوند.

عالم ربانی ملا احمد نراقی در دیوان طاقدیس این جنگ و ستیز را خیلی زیبا به نظم آورده:

جان علوی پر زند بر هم همی

تا مگر پرد به بالاتر همی

سوی بالا بیند و گردن کشد

بال و پر افشاند و بر خود تپد

تن ولی چفسیده بر پاهای او

پایهای آسمان پیمای او

پایهایش را گرفته با دو دست

میکشد او را به قوت سوی پست

جان زند پر سوی علیین پاک

تن ز پا تا سر فرو رفته به خاک

تابه سوی عالم بالا رویم

برفراز کرسی اعلا رویم

عرشیم در عرش دارم آشیان

آشیانهایم به فرق لامکان

سست کن یک لحظه بال و پر مرا

پس ببین از نه فلک برتر مرا

می زنندم قدسیان هر دم صفیر

گرچه در دام بلاماندم اسیر

ص: 144

161- همه چیز آن طرف معلوم می شود:

منافقی با سلمان فارسی علیه الرحمه روبرو شد و از روی گستاخی و مسخره گفت: سلمان محاسن تو بهتر است یا دم سگ؟! سلمان علیه الرحمه در نهایت آرامش فرمود: اگر از صراط گذشتم ریش من و اگر نگذشتم، دم سگ!

بزرگان نکردند در خود نگاه

خدا بینی از خویشتن بین مخواه

از آن برملائک شرف یافتند

که خود را به از سگ نپنداشتند

163- آیا جبرئیل با حضرت زهرا (علیها السلام) سخن گفته است؟

ما معتقدیم که حضرت زهرا محدّثه و مُحدَّثه است هم خود حدیث میگفت هم مورد خطاب جبرئیل قرار میگرفت و او برایش حدیث میگفت.

آنهایی که سخن گفتن فرشته وحی را با غیر پیامبران دور از واقعیت می دانند با امثال این آیات چه می کنند

«وَ إِذْ قالَتِ الْمَلائِكَةُ يا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاكِ وَ طَهَّرَكِ وَ اصْطَفاكِ عَلى نِساءِ الْعالَمِينَ»(2)

آن گاه که ملائکه به مریم گفتند: خدا تو را برگزیده و از آلودگی پاک کرده و تو را بر زنان جهان برتری بخشیده است.

این سخن گفتن نشان نبوت و رسالت او نیست بلکه نشان بزرگی روح و عظمت معنوی اوست. در حالی که مریم (علیها السلام) جزؤ انبیاء نبوده است. در آیه دیگر درباره همسر حضرت ابراهیم، هاجر آمده که:

«قَالُوا أَتَعْجَبِينَ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ ۖ رَحْمَتُ اللَّهِ وَبَرَكَاتُهُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الْبَيْتِ ۚ إِنَّهُ حَمِيدٌ مَجِيدٌ»(3)

آیا از فرمان و اراده خدا در شگفت هستی، رحمت و برکات او بر شما خاندان نبوت باد. که خداوند ستوده و دارای عظمت است.

با وجود آیات فوق چرا بعضی سخن گفتن جبرئیل و فرشتگان را با حضرت زهرا (علیها السلام) باور ندارند آیا مگر نه این است که رسول الله (صلی الله علیه واله) درباره ایشان فرمود:

«فاطِمَهُ بَضعَهٌ مِنّی وهِیَ نُورُ عَینَیَّ وهِیَ ثَمَرَهُ فُؤادی وهِیَ روحِیَ الَّتی بَینَ جَنبَیَّ وهِیَ الحَوراءُ الإنسِیَّه»(4)

ص: 146

164- چرا شیعه در اذان می گوید اَشْهَدُ انَّ عَلیّاً وَلیُّ اللّه؟!

ابتدا لازم به ذکر است که تمامی فقهای شیعه بر این نکته اتفاق نظر دارند که شهادت بر ولایت علی (علیه السلام) جزو اذان نیست ولی این را نیز فرموده اند که شهادت بر ولایت امیرالمؤمنین على (علیه السلام) جایز و مستحب است و برای ادعای خود دلیل قرآنی و روایی دارند.

اینکه به نص صریح قرآن علی ولی الله است تردیدی نیست

«إِنَّما وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلاةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ هُمْ راكِعُونَ وَ مَنْ يَتَوَلَّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ الَّذِينَ آمَنُوا فَإِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْغالِبُونَ»(2)

تنها ولی و سرپرست شما خداست و پیامبر او آنها که ایمان آورده اند، همانها که نماز را بر پا می دارند و در حال رکوع زکات می دهند و کسانی که ولایت خدا و پیامبر او و افراد با ایمان را بپذیرند، حزب و جمعیت خدا پیروز است.

مفسران اتفاق نظر دارند که این آیه در حق امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) وارد شده است. آنگاه که فقیری وارد مسجد شد و از مردم درخواست کمک کرد و حضرت که در حال رکوع بود با انگشت خود به فقیر اشاره کرد که انگشتر را از دست او بر گیرد و در آن هنگام

ص: 147

165- دعا برای امام زمان (عج):

ما که ادعا می کنیم جزء ارادتمندان به امام عصر روحی له الفداء هستیم چگونه است که برای حفظ خود و خانواده و دوستان خود از حوادث ناگوار دعا می کنیم ولی برای حفظ وجود مبارک امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف از شرور شیاطین انسی و جنّی دعا نمی کنیم.

نگوئیم که دعای ما چه تأثیری برای آن حضرت دارد همان اثری را دارد که صلوات بر محمد و آل محمد دارد مگر نه این است که ما از خداوند می خواهیم که بر محمد و آلش درود فرستد که این درود ما و در خواستمان از خداوند قطعا فیض و لطفی از جانب خداوند شامل حال محمد و آل (علیهم السلام) خواهد داشت و بر رتبه و منزلت آن بزرگواران خواهد افزود.

پس اندیشه کنیم که در دعاهای شخصی و خانوادگی آنچه را که خبر است نخست وجود نازنین ولی نعمتمان را در نظر بیاوریم و در حقش دعا کنیم و بعد برای خود و

ص: 148

166- نصیحت پدرانه:

سید بن طاووس از طرف پدر حسنی و از طرف مادر حسینی است مادر بزرگ پدری او دختر شیخ الطافه ابی جعفر محمد بن الحسن الطوسی است تاریخ ولادت او روز پنجشنبه نیمه ماه محرم 589 هجری قمری در شهر حله بوده، تاریخ وفاتش در سال 664 در بغداد واقع شده و جنازه مقدسش را به نجف حمل کردند و در جوار امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) بخاک سپردند.

سید بن طاوس یک سلسله نصيحتهایی به فرزندش دارد که از جمله وصیت میکند که پسرم محمد، بر حذر باش از اینکه سبب شوی که شیطان پس از مرگم مرا شماتت نماید، و به من چنین بگوید: دیدی که آخر بر فرزند و پاره جگرت پیروز شدم و او را فریب دادم و تو ای پسرم در قیامت بر ما وارد شوی در حالیکه لباس ندامت و پشیمانی بر تن داشته باشی. آیا با اینحال به چه امیدی جدت محمد (صلی الله علیه واله) و پدرت على (صلی الله علیه واله) و سلف اطهار خود را ملاقات خواهی نمود؟ و حال اینکه بر علیه ایشان اقدام نموده و برای چند روزه دنیای فانی خود را دشمن ایشان نموده و بچه رو مرا که پدر تو هستم پس از این همه سفارشات ملاقات خواهی نمود؟ و حال اینکه بجای جلالت و بزرگواری که ترا به آن دعوت نموده ام بر ذالت و پستی تن در داده ای. نه، ترا بخدا قسم، این راه شریف مقدس الهی را که فعلا مهجور و متروک شده است از دست مده و از آن جدا مشو و

ص: 149

167- موارد تزكية:

1- تزکیه و تطهیر بدن: ظاهر بدن را از نجاسات و کثافات تطهیر کرده و از خوراکیهای حرام و آشامیدنیهای نامشروع و از خور دینهایی که مشتبه بوده و پاک و حلال نیست پرهیز کردن.

2- تزکیه اعمال: کارها را با قوانین شرع و عدل میزان کردن و از اعمال ناشایست و حرام و بر خلاف شرع مقدس اجتناب نمودن .

3- تزکیه قلب: قلب را از اخلاق زشت و خویهای حیوانی و رذایل اخلاقی تطهیر کردن .

4- تزکیه فکر: افکار و عقایدی را که با نورانیت قلب منافات دارد و ارتباط با وحی و قرآن و عترت ندارد کنار گذاشتن.

و این چهار ارتباط نزدیک با هم دارند و هر کدام در دیگری اثر گذارند.

پاک و صافی شو از چاه طبیعت به در آی

که صفایی ندهد آب تراب آلوده

به طهارت گذران منزل پیری و مکن

خلقت شیب چو تشریف شباب آلوده

169- فاقد شيء معطی شیء نمی شود:

کسی که چیزی را ندارد و نمی تواند به دیگری ببخشد چون عطا کردن فرع داشتن است. کسی که از تقوا تهی است چگونه می خواهد به دیگران تقوا ببخشد و مردم پای سخنانش بنشیند و متقی شوند. آنکه خود را تهذیب نکرده و گرفتار رذایل اخلاقی است به چه طریق می خواهد دیگران را مهذب کند.

ذات نایافته از هستی بخش

کی تواند که شود هستی بخش

مولایمان على (علیه السلام) تعبیرهای جالبی درباره این نوع انسانها دارد:

«شَرُّ اَلنَّاسِ مَنْ کَانَ مُتَتَبِّعاً لِعُیُوبِ اَلنَّاسِ عَمِیّاً لمَعَایِبِهِ»(1)

بدترین مردم کسی است که در مقام جستجو و پی گیر عیوب مردم است و از دیدن عیوب خویش نابینا باشد.

به عیب خویش اگر راه بردی صائب

به عیبجوئی مردم چکار داشتی

«إيّاكَ أن تَكونَ عَلَى النّاسِ طاعِنا و لِنَفسِكَ مُداهِنا »(2)

بپرهیز از این که خرده گیر و عیب تراش مردم باشی ولی خطاهای خود را روغن مالی کنی و به حساب نیاوری.

171- رندان بلاكش:

بلا ومصیبت گاه بخاطر استحقاق اشخاص است و مکافات اعمال خود را پس می دهند و در بین اینها آدمهای خوبی پیدا می شوند که با دیدن این بلایا پاک شده در برزخ و قیامت راحتند و جمعی هم چوب کارهای زشت خود را می خورند و جالب اینجاست که از خواب غفلت بیدار نمی شوند و به راه غلط خود ادامه می دهند.

گروه سوم کسانی هستند که بلا شرط کمال آنهاست اینان تن به تقدیر الهی می دهند و در امتحان پروردگار ابراهیم وار قبول می شوند.

انصاف حکم می کند این نوع افراد مستوجب کرامات خداوند و مقامات معنوی و روحانی باشند چون دم نیامدند و هر آنچه خداوند برایشان مقدر فرمود رضایت دادند بلکه زبان به شکر و سپاس حضرت معبود گشودند.

ناز پرورده تنعم کی برد راه به دوست

عاشقی شیوه رندان بلاکش باشد

ص: 152

172- آنان که از هر چه تعلق پذير آزادند:

« يَا مُوسَى إِنِّي أَنَا رَبُّكَ فَاخْلَعْ نَعْلَيْكَ إِنَّكَ بِالْوَادِ الْمُقَدَّسِ طُوًى (12)»(1)

ای موسی! من پروردگار توأم. گفشهایت را از پا بیرون در آور که تو در سرزمین مقدس هستی. حضرت موسی (علیه السلام) برای ورود به وادی مقدس باید خود را از پا بندها پله و رها کند. نعلین» یک نمونه عینی از پابندهاست وقتی به ژرفای آیه فرو می رویم مشاهده میکنیم خیلی چیزها پابند ما شده و ما را به زنجیر کشیده اند و تا مادامی که از اسارت آنها آزاد نشویم جای مادر وادی مقدس الهی یعنی مقام شهود و حضور در محضرش نیست.

غلام همت آنم که زیر چرخ کبود زهر چه تعلق پذیرد آزاد است چرا راه دور برویم وکوه طور، وادی مقدس که می تواند حرم الله باشد دل خود ماست. مواظب باشیم در این حرم الله پابندها را باز کنیم به «فاخلعنعلیک» مصداق عینی بدهیم.

امام صادق (علیه السلام) فرمود:

«اَلْقَلْبُ حَرَمُ اَللَّهِ فَلاَ تُسْکِنْ حَرَمَ اَللَّهِ غَیْرَ اَللَّهِ»(2)

دل حرم خداست در حرم خدا غیر خدا را ساکن نکنید.

دل بود پاینده تن گردد هلاک

دل سوی جانان رود تن سوی خاک

کارتن سهلست فکر دل کنید

نقش باطل را از دل زایل کنید

174- خوبیهای دنیا:

براستی که دنیا برای راستگویان سرای راستی است و برای آنکه درک درستی از دنیا دارد خانه سلامتی است و برای آنکه در آن توشه آماده نماید خانه بی نیازی است و برای آنکه از آن پند گیرد خانه پنداست.آری دنیا مسجد دوستان خداست، محل نماز فرشتگان الهی و فرودگاه وحی پروردگار و محل تجارت اولیاء خداست، بنابراین در آن رحمت را به دست آورید در آن بهشت را سود برید.(2)

176- مواظب مرجئه باشید:

مسئولیت پدر و مادر به مسائل مادی از قبیل تهیه مسکن و پوشاک و خوراک فرزندان خلاصه نمی شود، پرورشهای روحانی و معنوی آنها نیز بعهده پدر و مادر است.

در اسلام تربیت و پرورش روحی فرزندان از تأمین حوائج جسمانی آنان مهمتر و ارزنده تر است.

آنچه نوجوانان میشنوند و می بینند کاملا در روح آنها تأثیر عمیق و ریشه دار می گذارد بنابراین پدر و مادر باید نهایت دقت را مبذول دارند که مبادا ذهن فرزندانشان از مسموعات و دیدنیهای مسموم و مخرب پر شود که دشمن در کمین نشسته تا نسل جوان ما را از ما بگیرند.

امام صادق (علیه السلام) می فرمود:

«بادروا احدائکم بالحدیث قبل ان تسبقکم الیهم المرجئه»(1) احادیث اسلامی را به نوجوانان خود بیاموزید و در انجام این وظیفه تربیتی تسریع نمایید پیش از آنکه (مرجئه ) مخالفين گمراه بر شما پیشی گیرند.

178- سلام به امام (علیه السلام) در حال جنایت:

در صحن عتیق و یا معروف به صحن سقاخانه امام رضا(علیه السلام) مقابل پنجره فولاد مدرسه علمیه ای است با سابقه بنام مدرسه میرزا جعفر. یکی از طلاب که حجره ای در آن مدرسه داشت مقید بود هر سه نوبت نمازهای واجبش رادر حرم مطهر بجا آورد و به زیارت ثامن الحجج نیز نائل شود. یک صبح از خواب بیدار شد و دید محتلم شده و باید بالا خیابان به حمام برود و غسل جنابت کند و موفق به تشرف نمی شود. همینکه از مدرسه خارج شد و مقابل پنجره فولاد قرا گرفت در نهایت شرمنگی رو به قبر مطهر امام (علیه السلام) ایستاد ابتدا عذرخواهی از وضح و حال خود کرد و بعد گفت السلام علیک یا علی بن موسی الرضا و به سرعت از صحن خارج شد.

شب امام رضا (علیه السلام) را در عالم رؤیا زیارت کرد پس از عرض ادب به آن حضرت آقا فرمود: همه تشرفتهایت به یک طرف آن سلام در حال شرمندگیت به ما به یک طرف!

181- شب خیز باش تا کام روا باشی:

بوزرجمهر بامداد به نزد سلطان رفت و به او گفت شب خیز باش تاکام روا باشی. شاه از این تذکر رنجیده خاطر و عصبانی شد و دید که بوزرجمهر او را سرزنش می کند به افراد دربار سپرد فردا که هنگام سحر به نزد من آمد در بین راه بدون آنکه به او آسیبی رسانید لباس از تنش در آورید چون دزدان با او این عمل کنید. درباریان همان دستور را اجرا کردند. بوزرجمهر مجبور شد به خانه برگردد لباس دیگر بپوشد همین باعث شد از هر روز دیرتر آمد شاه پرسید موجب دیر آمدنت چیست. گفت می آمدم دزدان به من حمله کردند و لباسم به غارت بردند مجبور شدم به خانه برگردم لباس دیگر بپوشم. شاه گفت توکه میگفتی شب خیز باش تاکام روا باشی پس این آفت به تو هم از شب خیزی رسید بوزرجمهر بیدرنگ جواب داد که شب خیز دزدان بودند که پیش از من برخاستند تا کام روا شدند. شاه خجل گشت و دیگر چیزی نگفت.(1)

کسی که بر سر خواب سحر شبیخون زد

هزار دولت بیدار را بخواب گرفت

183- علم جفر:

جعفر یعنی «پوست قوچ وحشی» که تمام کتابهای پیامبران گذشته و کتبی که با املای رسول الله (صلی الله علیه واله) و دست خط شریف علی بن ابی طالب (علیه السلام) نوشته شده است، در این پوست نگه داری می شود و در حقیقت واژه جفر در فارسی به «انبان» و در آذری به تغارچه» ترجمه می شود و اینکه شنیده می شود علی (علیه السلام) از علم جفر مطلع بوده یعنی اینکه این علی (علیه السلام) و اولاد معصوم او هستند که از محتوای کتب موجود در آن انبان (جفر) مطلع هستند.

کتابهایی که تاکنون درباره علم جفر نوشته شده هیچ ربطی به جفر على (علیه السلام) ندارند و اکنون جفر آن حضرت در محضر امام عصر روحی له الفداء است.

امام صادق(علیه السلام) فرمود: «در خانه ما مجموعه ای وجود دارد که با وجود آن، ما اهل بیت به احدی از انسانها احتیاج نداریم، این مردم جهان هستند که به شدت به ما اهل بیت، به خاطر آن مجموعه نیاز جدی دارند و در بین آن مجموعه کتابی است با املای شخص رسول خدا (صلی الله علیه واله) دست خط شریف امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) که شامل صحیفه ای است که

ص: 158

184- طبيب هندی: ربيع حاجب میگوید:

روزی طبیبی هندی در مجلس منصور کتاب طب می خواند، در حالی که امام صادق (علیه السلام) در آنجا حضور داشت. چون از قرائت مسائل طب فراغت یافت، به امام صادق(علیه السلام) گفت: دوست داری از دانش خود به تو بیاموزیم؟ حضرت فرمود: نه، زیرا آنچه من دانم از دانش تو بهتر است. طبیب پرسید: تو از طب چه میدانی؟ حضرت فرمود: «من حرارت را با سردی و سردی را با گرمی، رطوبت را با خشکی و خشکی را با رطوبت درمان می کنم و مسئله تندرستی را به خدا وا میگذارم و برای تندرستی دستور پیامبر (صلی الله علیه واله)را به کار می برم که فرمود: «شکم، خانه درد است و پرهیز، درمان هر دردی است و تن به آنچه خوی گرفته، باید عادت داد».

ص: 159

185- یک فتوا:

تقابل تشیع و استعمار که به جنبش تنباکو نام گرفت فقط با یک فتوا از ناحیه مرجع تقلید زمان مرحوم آیة الله سید محمد حسن میرزای شیرازی انجام گرفت و عظمت و قدرت روحانیت شیعه به جهانیان ثابت شد. متن فتوا به این شرح بود: «بسم الله الرحمن الرحيم اليوم استعمال تنباکو و توتون با نحوکان در حکم محاربه با امام زمان صلوات الله عليه است».

تأثیر این فتوا آنقدر گسترده بود که به حرمسرای ناصرالدین شاه نیز ورود پیدا کرد

ص: 162

186- آلبرت انیشتن و آية الله بروجردی:

آلبرت انیشتن در رساله پایانی عمر خود با عنوان: «دی ارکلرونگ» یعنی بیانیه که در سال 1954میلادی مطابق با 1333 شمسی آن را در آمریکا و به آلمانی نوشته است اسلام را بر تمامی ادیان جهان ترجیح می دهد و آن را کامل ترین و معقول ترین دین می داند، سر آغاز نامه انیشتن به مرجع بزرگ جهان تشیع آية الله العظمی بروجردی این است «با صمیمانه ترین سلام ها از انیشتن محضر شریف پیشوای جهان اسلامی جناب سید حسین بروجردی پس از چهل مکاتبه که با جنابعالی به عمل آوردم اکنون دین اسلام و آئین تشيع دوازده امامی را پذیرفته ام که اگر همه دنیا بخواهند من را از این اعتقاد پاکیزه پشیمان سازند و هرگز نخواهند توانست حتی من را اندکی دچار تردید سازند. اکنون که مرض پیری مرا از کار انداخته و سست کرده است ماه مارس از سال 1954 است که من مقیم آمریکا دور از وطن هستم.»

188- سلوک منتظران:

بسیاری ادعا می کنند که جزو منتظران امام عصر روحی له الفداء هستند و نشان منتظر بودن خود را خواندن دعاهای مربوطه بیان می کنند. با اعتراف که خواندن دعا جزو وظایف و اثرگذار است امابیشک کافی نیست و شاید هم یک عادت باشد.

سلوک منتظران را از امام صادق (علیه السلام) بیاموزیم «...مَنْ سَرَّهُ أَنْ یَکُونَ مِنْ اَصْحابِ اْلقائِم علیه السلام فَلْیَنْتَظِرْ وَلْیَعْمَلْ بِالْوَرَعِ وَمَحاسِنِ اْلاَخْلاقِ، وَهُوَ مُنْتَظِرٌ.... فَجدُّوا وَانْتَظِروُا هَنیئاً لَکُمْ أَیّتُهَا اْلعصابَهُ اْلمَرْحُومَهُ»(2)

کسی علاقمند است که از یاران امام عصر (روح له الفداء) باشد انتظار حضرت را بکشد و کارهایش را براساس ورع و پرهیز جدی از خطاها و شبهات انجام دهد و صفات خوب را در خود نهادینه کند که او واقعا جزو منتظران است... پس تلاش کنید و منتظر بمانید که با این سلوک گوارا باد بر شما ای اهل رحمت و نجات.

ص: 164

189- علم خدا - علم امام - علم مردم:

علم خدا علم حضوری است یعنی تمام موجودات از روز ازل تا ابد با هر کیفیت که هستند نزد او معلوم است و از هر فعل و تحول و تغییر آنها با خبر است.

علم امام (علیه السلام)علم لدنی است یعنی هر وقت چیزی را بخواهند بدانند از جانب پروردگار بدون آنکه استادی داشته باشند می دانند.

«لَا يُحِيطُونَ بِشَيْءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلَّا بِمَا شَاءَ »(1)

کسی به علم خداوند احاطه پیدا نمی کند مگر به آنچه او بخواهد. بما شاء» ائمه طاهرین و پیامبران الهی هستند. امام صادق (علیه السلام) فرمود:

« إِذَا أَرَادَ اَلْإِمَامُ أَنْ یَعْلَمَ شَیْئاً عَلَّمَهُ اَللَّهُ ذَلِکَ»(2)

هرگاه امام اراده کند چیزی را بداند خداوند آن امام را به آن آگاه می کند. علم مردم حصولی و اکتسابی است یعنی باید با وسایلی خارجی از قبیل چشم و گوش و حواس به دست آورند. علم خدا ازلی و ابدی است ولی علم مردم از ازل نبوده تا ابد هم نخواهد بود کودک پس از تولد هیچ چیز نمیداند در مرور زمان چیزهایی را یاد می گیرد تا به مدارج عالی علمی می رسد ولی گاهی قبل از مردن یعنی به تعبیر قرآن در هنگام «آرزل العمر» همه آنچه را که می دانسته فراموش می کند و مثل اول تولد می شود.

«وَمِنْكُمْ مَنْ يُرَدُّ إِلَى أَرْذَلِ الْعُمُرِ لِكَيْ لَا يَعْلَمَ بَعْدَ عِلْمٍ شَيْئًا إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ قَدِيرٌ (70)»(3)

و بعضی را به پست ترین مراتب عمر انسان می رساند تا آنجا که تمام دانشی را که فرا گرفته فراموش می کنند، خداوند آگاه و مقتدر است.

191- یادی از عشقی و رد اشعار او:

از اینجا هر چه می خواهید تا پایان نکته سخنان مرحوم آية الله حاج شیخ مرتضی حائری است: عشقی شاعری که در ابتداء عصر ما یعنی آن وقتی که رضاخان می خواست به بهانه جمهوری، دیکتاتور کشور ایران بشود با او مخالف میکرد و حق با او بود. میگفت: جمهوری مجبوری، جمهوری نیست، او در کتاب شعرش که در این عصر چاپ شده است اشعار بی جایی نسبت به اعتراض به خلقت خودش دارد که انسان با شعور را

ص: 166

192- قبض و بسط:

خداوند تبارک و تعالی گاه نعمت را میگیرد و گاه نعمت را می بخشد. همه موجودات در قبضه قدرت اویند ا «وَاللَّهُ يَقْبِضُ وَيَبْسُطُ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ (245)»(2)

خداست که تنگی آرد و گشادگی دهد و به سوی او بازگشت می یابید.بصط با ص و سین در معنا تفاوتی ندارند.

ص: 167

193- دولتها عوض می شوند:

شک نیست که سلطنت بی پایان از آن پروردگار است و دولتها عوض می شوند هر چند زمانی حاکمیت از آن گروه و یا شخص خاصی است هیچکدام جاودان نیستند سعدی می گوید: درویشی مجرد به گوشه ای نشسته بود پادشاهی بر او بگذشت درویش از آنجا که فراغ ملک قناعت است سر بر نیاورد و التفات نکرد. سلطان از آنجا که سطوت سلطنت است برنجید و گفت این طایفه خرقه پوشان امثال حيوانند و اهلیت ندارند. وزیر نزدیکش آمد و گفت: ای جوانمرد سلطان روی زمین بر تو گذر کرد چرا خدمتی نکردی و شرط ادب بجا نیاوردی؟ گفت: سلطان را بگوی توقع خدمت از کسی دار که توقع نعمت از تو دارد و دیگر بدان کهملوک از بهر رعیت اند نه رعیت از بهر طاعت ملکوک.

شاه گفت ای درویش از من درخواستی بکن گفت:

آن همی خواهم که دگر باره زحمت من ندهی. گفت مرا پند بده گفت:

دریاب کنون که نعمتت هست به دست

کاین دولت و ملک میرود دست به دست(1)

مختار ثقفی قیام کرد سر عبیدالله بن زیاد را برای حضرت علی بن الحسين (علیه السلام)

ص: 168

194- غدیر ثانی:

مرحوم مجلسی از قول سید ابن طاووس رحمة الله (علیهما السلام) از کتاب زوايد الفوائد نقل می کند دو نفر بنامهای علاء الهمداني واسطی و یحیی بن محمد حويج البغدادی گفتند ما بر سر خلیفه دوم با هم منازعه می کردیم و امر بر ما مشتبه شده بود تصمیم گرفتیم به نزد احمد بن اسحاق قمی که از یاران امام حسن عسکری (علیه السلام) در شهر قم برویم. رفتیم وقتی درب خانه را زدیم یک دختر بچه عراقی در را باز کرد از او پرسیدیم می خواهیم با احمد بن اسحاق ملاقات کنیم. دختر بچه گفت: «هو مشغول بعيد.» او تدارک عیدش را می بیند چون امروز عید است. گفتيم سبحان الله اعیاد نزد ششیعه چهار روز است فطر، قربان، غدیر و جمعه. دختر بچه گفت: احمد بن اسحاق از آقای خود ابی الحسن علی بن محمد العسکری (علیه السلام) روایت می کند که امروز عید است و افضل اعياد نزد اهل بیت (علیهم السلام) و دوستانشان می باشد.

گفتیم: پس به ما اجازه بده که ما نزد او برویم. آن دو میگویند: به احمد بن اسحاق وارد شدیم در حالیکه لباس نو به تن کرده بود و بوی مشک میداد و سر خود را شانه میزد. ما به صورت انکار از عمل او به کارش اعتراض کردیم. پاسخ داد امروز عید است امروز روز نهم ماه ربیع الاول است.

یک چنین روزی قصد زیارت مولایم امام هادی (علیه السلام) را نمودم آن روز هم روز نهم ربیع الاول بود ملاحظه کردم آقایم که بر او و آباء گرامش درود باد به همه اهل خانه فرموده بود لباس نو بپوشند در برابرش وسیله ای بود که عود همان شاخه معطر را روشن کرده بود و فضا را معطر ساخته بود. عرض کردم پدران و مادرانم فدایت باد ای پسر رسول خدا آیا برای اهل خانه شادمانی جدیدی اتفاق افتاده؟ فرمود:

«وَ أَیُّ یَوْمٍ أَعْظَمُ حُرْمَهً عِنْدَ أَهْلِ الْبَیْتِ مِنْ هَذَا الْیَوْمِ التَّاسِعِ مِنْ شَهْرِ رَبِیعٍ الْأَوَّلِ.»(1)چه روزی بزرگتر از نظر حرمت و ارزش نزد اهلبیت از این روز نهم از ماه ربیع الأول.

ص: 170

195- مکافات:

شاید عبرت آموز ترین جمله همین باشد چون هیچکس دوست ندارد گرفتار بلاو بیماری و مصیبت شود و ترس از مکافات باز دارنده خوبی است.

بچشم خویش دیدم در گذرگاه

که زد بر جان موری مرغکی راه

هنوز از صید منقارش نپرداخت

که مرغ دیگر آمد کار او ساخت

چو بد کردی مباش ایمن ز آفات

که واجب شد طبیعت را مکافات

197- تجاهل و خود را به نفهمی زدن:

انس بن مالک انصاری از صحابی مشهور، رسول الله است که مادرش ام سلیم نیز از زنان مشهور تاریخ اسلام بود.

در هنگام هجرت رسول گرامی اسلام(صلی الله علیه واله) به مدینه، ام سلیم، فرزندش انس را جهت خدمتگذاری به خانه پیامبر اکرم (صلی الله علیه واله) فرستاد و از همین زمان انس به مدت 10 سال، افتخار خدمتگذاری و همراهی با حضرت محمد (صلی الله علیه واله)را یافت.

انس اگر چه به علت کم سنی نتوانست در جنگ های زمان رسول خدا (صلی الله علیه واله)شرکت کند، اما بدلیل همراهی مداوم و نزدیکی با آن حضرت، احادیث فراوانی از پیامبر خدا روایت کرده است که محدثان مشهور اهل سنت، بیش از دو هزار حدیث از او نقل کرده اند. اما پس از رحلت رسول الله (صلی الله علیه واله) هنگامی که بعد از واقعهانحرافی سقیفه ماجرای غدیر عملا به فراموشی سپرده شد، حضرت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) در ملاقات با گروهی از اصحاب رسول خدا، انس را برای گواهی به حدیث غدیر به آنجا فرا خواند.

انس وقتی به مجلس امیرالمؤمنین (علیه السلام) وارد شد، با آنکه حدیث غدیر و روایات مشابه را بارها از پیامبر اکرم(صلی الله علیه واله) شنیده بود، انکار کرده و گفت: یادم رفته و خبر ندارم... امام (علیه السلام) انس را نفرین کرده و وی پس از مدتی به بیماری لاعلاج پیسی دچار شد و تا آخر عمر

ص: 172

198- چاقو دسته خودش را نبرد:

نزدیکان و اقوام و آنهایی که دوستی دیرینه دارند بیکدیگر زیان و آسیب نمی رسانند فامیل و خویشاوندان در حکم دسته چاقو هستند به هیچ وجه جایز نیست به آنان آسیب رساند اگرچه کم لطفی در حق ما کنند.

امام صادق (علیه السلام) فرمود: «مردی خدمت پیامبر(صلی الله علیه واله) آمد و عرض کرد: ای رسول خدا خویشاوندانی دارم که با آنان رفت و آمد دارم ولی آنها مرا می آزارند لذا تصمیم گرفته ام آنان را رها کنم. رسول خدا (صلی الله علیه واله)فرمود: در این صورت خداوند همه شما را رها می کند.

عرض کرد: پس چه کنم؟ فرمود: به کسی که دست رد به سینه تو زده عطا کن و با کسی که از تو بریده پیوند برقرار کن و از کسی که به تو ستم کرده در گذر، اگر چنین کنی خداوند عزوجل پشتیبان تو در برابر آنها خواهد بود»(2)

200- چرا انکار؟

عوامل متعدی باعث می شود که انسان حقایق را انکار می کند 1- جهل و بی خبری از واقعیتها 2- مرض دل و فساد باطن 3- تکرار گناه و اصرار بر گناه 4- اصرار ورزیدن به بافته های ذهنی و غرور علمی البته علمی که جدای از وحی و نص و عقل مستفید یعنی عقلی که تربیت شده مکتب قرآن و عترت است. 5- عقده های روانی و سرخوردگیهای خانوادگی و اجتماعی.

البته عوامل دیگری را نیز می توان بر شمرد ولی ما به همین پنج عامل اکتفا کردیم تا دوستان درباره کسانی که فقط در حال انکارند و کتابهای ضاله می نویسند آگاهی اجمالی از وضع آنان پیدا نمایند. منکرین و ملحدین در تمام زمانها بوده و هستند و اغلب در برابر انبیاء و اولیاء دین قد برافراشتند.

«وَيُرِيكُمْ آيَاتِهِ فَأَيَّ آيَاتِ اللَّهِ تُنْكِرُونَ (81)»(1)خداوند آیات خود را به شما نشان می دهد. پس کدامین آیات الهی را انکار می کنید؟ خوانندگان گرامی کتابها و وسایل دیگری که امروز صرفا جهت گمراه کردن معتقدین به خدا و رسول و اهلبیت گرامش (علیهم السلام)و احکام دین خدا به وجود آمده حتما با مشورت با کارشناسان دینی بخوانید و یا آنقدر عقاید اسلامی خود را قوت بخشید که در برابر انکارها پاسخ داشته باشید و الا شما نیز جر و انکار کنندگان خواهید شد.

202- تقسیم عادلانه نگاهها:

در عدالتی قاضیانی که دوستان زیادی دارند و همه نیز از ایشان راضی اند شک باید کرد زیرا عادلان غالب تنهاتر از سایرین اند، دوستان کمتری دارند و فقط محبوب معدودی از مردمان خدا پرستند.

مبادا قبل از اثبات جرم، متهم را مجرم بدانی که در این صورت خودت مرتکب جرم شده ای. قاضی آلوده به سیاست بازی و قدرت هرگز نمی تواند به عدالت رفتار کند زیرا

ص: 175

203- نبي عیسوی:

حضرت عیسی بن مریم (علیهما السلام) به اذن خدا نفسی داشت که وقتی نسیمش به مرده می خورد مرده را زنده می کرد.

« وَأُحْيِي الْمَوْتَى بِإِذْنِ اللَّهِ »(2) و مرده را به امر خداوند زنده می نمایم. بعضی نفس عیسوی دارند با هدایت و ارشایر خودگاه ملتی را زنده می کنند و در همیشه تاریخ صاحب نفسانی بوده اند که فرد یا افرادی را از گرداب مرگ نجات داده و به حیات طیبه و زندگی جاوید سوق داده اند. حالا از خود مسيح (علیه السلام) این سفارش را آویزه گوش کنید که فرمود:

« یا بَنی إسرائیلَ زاحِموا العُلماءَ فی مَجالِسِهِم، وَلَو جَثواً عَلَی الرُّکَبِ ، فَإِنَّ اللهَ یُحیی القُلوبَ المَیِّتَهَ بِنورِ الحِکمَهِ کَما یُحیی الأَرضَ المَیِّتَهَ بِوابِلِ المَطَرِ»(3) ای بنی اسرائیل، حتی اگر شده با سینه خیز کردن، خود را به مجالس علما و دانشمندان برسانید، زیرا که خداوند دل های مرده را با نور حکمت زنده می کند، همان گونه که زمین مرده را با باران تند زنده می گرداند.

ص: 176

204- شگفتی خلقت خفاش از زبان امیرالمؤمنین (علیه السلام):

از لطائف و شگفتی های آفریده های او که از پیچیدگی های حکمت او سرچشمه می گیرد و پیش روی ماست، آفرینش خفاش است.

روشنایی روز که روشنی بخش هر دیده است دیده آنها را می بندد و تاریکی شب که هر چشمی را از دید می اندازد، دیده آنها را باز می کند.

این چگونه است که چشم خفاش کم بین است و نمی تواند از نور خورشید درخشان استفاده کند، نوری که به توسط آن راههای خویش را پیدا کند و از پرتو خورشید به هر کجا که می خواهد برود؟ و چگونه است که پروردگار با درخشیدن خورشید آنها را از رفتن به مکانهای که نور هست منع نموده و آنها را در آشیانه هایشان که نوری وجود ندارد پنهان نموده؟ بنابراین خفاش ها در روز چشمها را روی هم می گذارند و شب را چراغ قرار داده و برای کسب روزی تلاش می کنند و تاریکی شب مانعاز دیدنشان نمی شود.. .

خداوند از گوشتهای بدنشان برایشان بالهایی قرار داد که در مواقع لزوم با آنها پرواز کنند. گویا بالهایشان مثل لاله های گوش است که دارای پر و استخوان نیست، ولی جای رگها را در آن آشکارا می بینی.

خفاش دوبال دارد که نازک نیستند تا پاره شوند و کلفت نیستند تا سنگین باشند و مانع از پرواز شوند. پرواز می کند در حالیکه بچه اش به او چسبیده و پناهنده شده اگر بنشیند، می نشیند و اگر بالا رود بالا رود از او جدا نمی شود تا آن موقع که اندامش نیرومند گردد. تا با او قدرت برخاستن را پیدا کند و بداند راه زندگی چیست و چگونه باید زندگی کرد.

« فَسُبْحَانَ الْبَارِئِ لِکُلِّ شَیْءٍ عَلَی غَیْرِ مِثَالٍ خَلاَ مِنْ غَیْرِهِ » (1) پس منزه و پاک است پروردگاری که پدید آورنده هر آفریده است بی آنکه نمونه و مثالی از خلقت از غیر او وجود داشته و باقی مانده باشد.

ص: 177

205- زشتی نمامی و زیبایی توبه:

حضرت موسی (علیه السلام) برای بنی اسرائیل طلب باران کرد هنگامی که خشکسالی بر آنها مستولی شده بود. خداوند بزرگ به حضرت موسی وحی فرستاد، دعای تو و همراهانت را مستجاب نمیکنم، زیرا در میان شما سخن چینی است که اصرار بر تمامی خود دارد، موسی (علیه السلام) عرض کرد:

خداوندا کیست آن سخن چین که او را از بین خودمان خارج کنیم. پروردگار فرمود: ای موسی من از سخن چینی نهی و منع می کنم آن وقت خودم سخن چینی کنم، آنگاه همگی از جمله سخن چین توبه کردند و باران بر آنها نازل شد» (1)

208- نامهربانی اعمال و مهربانی دلها:

ابتدا برای انسان تعجب آور است که مگر می شود که اعضاء و جوارح و اعمال نامهربان باشند اما دلها مهربان بلی ما نمونه تاریخی داریم.

راوی می گوید: وقتی همراه امام حسین (علیه السلام) از مکه خارج شدیم در منزل صفاح، با فرزدق بن غالب شاعر رو به رو شدیم. او با امام (علیه السلام)ملاقات کرده گفت: خدا خواسته ها و آرزوهایت را برآورده سازد، دنبال چه هستی؟ امام حسین (علیه السلام) از فرزدق درباره اوضاع عراق بپرسید. او گفت: از فرد آگاهی سؤال کردی. دلهای مردم با توست، ولی شمشیرهای آنها در خدمت بنی امیه است و قضا از آسمان نازل شده، خدا هرچه بخواهد می کند»(2) راستی که سخن حق و تاریخی فرزدق در باب ناهماهنگی اعضاء و اعمال و دل بسیار قابل تأمل است. دل می تواند بر اقتضای فطرت خواهان عدالت و عدالت گستر باشد و انتظار یوسف زهرا (علیها السلام)را بکشد و دعای فرج را زمزمه کند ولی به رفتار و کردار همین منتظرین که می نگری می بینی شمشیر به رخ امام زمان خویش می کشند و در عمل نشان می دهند که به جنگ امام عصر روحی له الفداء رفته اند اگرچه در دل حضرتش را دوست می دارند!

210- جان کندن راحت:

بی تردید هر موجود زنده بویژه انسان زمانی روح از کالبدش خارج خواهد شد بعضی جان کندن سختی دارند و بعضی راحت، آنانی که راحت جان می دهند افراد با ایمان و متقی هستند در بیان معصومین با مثالهای جالبی قرین است.

رسول الله (صلی الله علیه واله) می فرمود:

ص: 180

211- گل آفتاب گردان:

از خصوصیات این گل آن است که هنگام روز وقتی آفتاب از مشرق طلوع می کند رو به آفتاب می کند و چشم از خورشید بر نمی دارد تا رو به مغرب رود در هنگام بعدازظهر و عصر رو به مغرب می چرخد.

امامان معصوم (علیهم السلام) و وجود نازنین امام عصر آخرین آنها و بقية الله در زمین و آسمان ملقب به خورشید و آفتاب شده اند پس دوستان آن بزرگواران باید مثل گل آفتاب گردان به هر طرف که سرورانشان گردش میکنند به همان سمت رو کنند و لحظه ای از آن ذوات مقدسه روی برنگردانند.

ص: 181

212- دیده اشکبار:

نقش گریه باز شدن راه گلو و بغض در سینه نهان استو اگر کسی افتخار کند که من تا به حال در هیچ زمینه اشک نریخته ام نشان قساوت قلب و شقاوت اوست

ص: 182

213- دو قشر کمر شکن:

از صدر اسلام تا به امروز اسلام و مسلمین از دو قشر ضربه خورده اند و جزو آسیبهای بزرگ اجتماعی اند یکی عالمان بی دین و بی تقوا دوم عابدان بی فرهنگ و بیسواد مولایمان علی (علیه السلام) در دوجا به این دو قشر مخرب اشاره فرموده است.

1- «عالم هتاک و عابد نادان پشت مرا شکستند، زیرا نادان با عبادت خود مردم را

ص: 183

214- در آخرالزمان چه کنیم که مشمول رحمت خدا شویم؟

همه زمانها باید کاری کرد که مشمول رحمت الهی شد اما در آخرالزمان چون «ظَهَرَ الْفَسادُ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ بِما کَسَبَتْ أَیْدِی النّاسِ»(4)به واسطه رفتار مردم، فساد در خشکی و دریا آشکار می شود. بنابراین جلب رحمت پروردگار دشوارتر می گردد. در آخرالزمان همه عوامل فساد به کار گرفته می شود که کسی از گناه و نافرمانی خداوند تبارک تعالی در امان نباشد.

مولایمان علی (علیه السلام)راهکارهایی را بیان می کند که در پایان دنیا و عصر غیبت و نزدیکبه ظهور امام عصر روحی له الفداء برای جلب رحمت پروردگار مؤثر است.

وَ ذَلِکَ زَمَانٌ لاَ یَنْجُو فِیهِ إِلاَّ کُلُّ مُؤْمِنٍ نُوَمَهٍ إِنْ شَهِدَ لَمْ یُعْرَفْ وَ إِنْ غَابَ لَمْ یُفْتَقَدْ أُولَئِکَ مَصَابِیحُ اَلْهُدَی وَ أَعْلاَمُ اَلسُّرَی لَیْسُوا بِالْمَسَایِیحِ وَ لاَ اَلْمَذَایِیعِ اَلْبُذُرِ أُولَئِکَ یَفْتَحُ اَللَّهُ لَهُمْ أَبْوَابَ رَحْمَتِهِ وَ یَکْشِفُ عَنْهُمْ ضَرَّاءَ

ص: 184

215- قرطاس:

دو آیه در قرآن است که به کاغذ اشاره شده و هر دو در سوره انعام است یکی مفرد قرطاس» و دیگری جمع «قراطيس»(2) سؤال اینجاست که کاغذ از چه زمانی اختراع شده و بشر به عنوان ابزار مکاتبات از آن استفاده کرده است؟ کاغذ را مردی چینی بنام «ستانلو» در حدود 105 میلادی اختراع کرد در حدود 160 میلادی به ژاپن و 751 میلادی به سمرقند راه یافت و در اواسط قرن دوم هجری کاغذ از سمرقند به بلاد اسلامی رسید.

چینی ها اولین کسانی بودند که حدود 2000 سال پیش کاغذی مانند کاغذهایکنونی ساختند.

مصریان باستان نزدیک 2000 سال پیش از گیاه «پاپیروس» که از نوع نی بود کاغذ ساختند.

در سال 1798 «لويس رابرت» فرانسوی دستگاه کاغذ سازی را اختراع کرد. نخستین کارخانه کاغذ سازی ایران پیش از جنگ جهانی دوم بنیان گذاری شد اما موفق نبود تا

ص: 185

216- زنی که مسبب شهادت و قتل هجده هزار نفر شد!

در سال سی و ششم هجری حضرت امیرالمؤمنین(علیه السلام)جهت دفع اصحاب جمل به جانب بصره کوچ فرمود و در دهم جمادی الاولی از همان سال واقعه جمل اتفاق افتاد.

داستان اصحاب جمل طولانی است فقط عرض میکنم که با اینکه رسول الله(صلی الله علیه واله) به آن زن پیشگویی برخوردش را با امیرالمؤمنین (علیه السلام) کرده بود و به وی هشدار داده بود همان طور که به زبیر فرموده بود در عین حال سخنان رسول خدا را نیز نادیده گرفتند و یک زن مسبب شهادت پنج هزار نفر از اصحاب على (علیه السلام) و سیزده هزار نفر از اصحاب جمل شد. (2).

مولایمان على(علیه السلام) الخطاب به آنها فرمود:

«کُنْتُمْ جُنْدَ اَلْمَرْأَهِ وَ أَتْبَاعَ اَلْبَهِیمَهِ رَغَا فَأَجَبْتُمْ وَ عُقِرَ فَهَزَمْتُمْ أَخْلاَقُکُمْ رِقَاقٌ وَ عَهْدُکُمْ شِقَاقٌ وَ دِینُکُمْ نِفَاقٌ وَ مَائکُمْ زُعَاقٌ»(3).

شما سپاهیان زنی بودید و از چهار پایابی پیروی کردید، وقتی آن حیوان صدا کرد اجابت کردید و به سویش رفتید و هنگامی که پایش قطع شد و پی گردید همگی پا به فرار گذاردید، اخلاق شما پست و پیمانتان بی اعتبار است. آیین شما نفاق و آب شهرتان ناگوار. اگر کسی اعتراض کرد نقل این نکته های تاریخی چه لزومی دارد جواب را از شخص امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) بگیرد.

چون خداوند امام (علیه السلام) را در نبرد با اصحاب جمل پیروز ساخت یکی از یاران حضرت گفت: دوست داشتم برادرم فلان، با مادر این کارزار حاضر بود تا میدید خداوند به چه طریق تو را بر دشمنانت پیروز کرد؟! امام (علیه السلام) فرمود:

ص: 186

217- شهید اول:

شیخ شمس الدین ابی عبدالله محمد بن الشيخ جمال الدین مکی بن شمس الدين محمد بن حامد العاملي الجزینی مؤلف کتاب شریف و ارزشمند «المعه الدمشقیه» وی در مدت هفت روز متن کتاب لمعه را در زندان نوشت در حالیکه نزد او از کتابهای فقهی جز «المختصر النافع» وجود نداشت(2).

219- نقش رهبری:

امام و پیشوای مسلمین نقش تعیین کننده برای زندگی بشر دارد سعادت و نیکبختی دنیا و آخرت مردم وابسته به وجود امام الا است.

امام رضا (علیه السلام)می فرمود:

«الإمام.. نِظامُ الّدِیْنِ، وَ عِزُّ الْمُسْلِمینَ، وَ غَیْضُ الْمُنافِقینَ، وَبَوارُ الْکافِرینَ» (3) امام (علیه السلام) سبب نظام دین و شریعت، عزت مسلمانان، مورد غیظ و خشم منافقین و هلاکت کفار است. مولایمان على (علیه السلام) نقش رهبری را اینگونه ترسیم می کند:

«نحن النمرقة الوسطى، بنا يلحق التالي و الیها یرجع الغالی»(4) ما تکیه گاه میانه ایم عقب ماندگان به ما می رسند و پیش تاختگان و جلو رفته ها به ما باز می گردند.

ص: 188

220- قرآنی که در عهد ناصرالدين شاه چاپ شده:

نقل است رضاخان سوادکوهی پس از تبعید به جزیره موریس گاهی در محوطه باز تبعیدگاهش راه می رفت و می گفت: رضاشاه قدر قدرت، قوی شوکت، اعلا حضرت همایونی شاهنشاه ایران بعد بلافاصله میگفت آی زکی! قرآنی را دیدم که در عهد ناصرالدین شاه چاپ شده در صفحه اول آن این القاب و عبارات چاپ شده بود.

در عهد اعلی حضرت قدر قدرت، قوی شوکت، زیور افزای سلطنت، نزهت بخشای اکلیل خلافت، غیاث الاسلام و المسلمین، سلطان بن سلطان، خاقان بن خاقان، شاهنشاه تاج دار، خلد الله ملکه و دولته بی مناسبت نیست برای آنکه بعضی از کسانی که در کسوت روحانیت بیراهه رفتند و در طول تاریخ ظل السلطان شدند و یا وقتی دور به دستشان افتاد امر برشان مشتبه شد و خود نیز زندگی شاهانه و رفتار مستکبرانه پیدا کردند این قصه هم نقل شود. در شهرستان قم جنب مدرسه دارالشفاء حمامی عمومی بود کسی که کنار دخل نشسته بود کور و کر بود شاگردی داشت که در گوش او بلند میگفت: «زکی» یعنی این آقا که از او پول می گیری طلبه است اگر همه پنج تومان می گیری از ایشان سه تومان بگیر و او هم مقید به این کار بود یکروز طلبه ای خواست پول بدهد ولی شاگرد حضور نداشت طلبه دید که مجبور است پنج تومان بدهد بناچار با صدای بلند خودش درگوش آن آقای کروکور گفت: «زکی» یعنی باید سه تومان بگیری. بد نیست هر سه مطلب فوق را با هم گره بزنید و نتیجه را به دست آورید.

ص: 189

221- تشكيل جسم آدم از زبان امیرالمؤمنین علی (علیه السلام):

«آنگاه خدای سبحان از انواع خاک نرم و سخت و شوره زار، خاکی جمع کرد و آن را با آب شستشو داد تا پاک شد و سپس با آب مختصری آن را خمیر کرد تا چسبناک گردید و بعد صورتی از آن پدید آورد با اندامها و اعضای جدا و به هم پیوسته. پروردگار آن صورت را خشک کرد تا اعضای یکدیگر را گرفتند و به هم متصل شدند و آن را محکم وثابت ساخت تا بدین طریق خشک گردید که وقتی باد به او می خورد صدا میکرد آن شکل و شمایل را به حال خود گذاشت تا وقت موعود فرا رسد. سپس از روح خود در آن دمید تا به صورت انسان درآمد»(1).

224- واحد کالف:

او یک نفر بود در برابر هزار نفر. دانشمندی پر مایه فقیقی دریادل، محدثی بلند مرتبه پیشوای دین و دنیای مردم و آگاه به علوم گوناگون یکی از آثارش صد و ده جلد بحارالانوار است. دوره مرآة العقولش با کنجکاوی و دقت بی نظیری روایتهای کافی را تحقیق کرده و درجه صحت و درستی هر حديث را بررسی نموده است.

علامه محمد باقر مجلسی که رضوان خدا بر او باد نه تنها یک کتاب نویس و اهل

ص: 191

225- از پول گذشت:

شیخ محمد حسن نجفی فقیه بزرگ و شخصیت برجسته ای که به نام کتابش (جواهر الكلام) شهرت یافته، صاحب بزرگترین دائرة المعارف فقه شیعی است که هیچ فقیهی خود را از آن بی نیاز نمی داند.

داستان شیخ محمد حسن ال یاسین که از شاگردان ممتاز صاحب جواهر است و در بغداد می زیسته معروف است.

نوشته اند یکی از ثروتمندان بغداد 30 هزار سکه رایج در آن زمان به عنوان حقوق شرعی خدمت صاحب جواهر آورد.

ص: 192

226- گرایش به تشیع یک ملت:

سلطان محمد خدابنده یکی از سلاطين مغول روزی با ناراحتی زن خود را در یک مجلس سه طلاقه گفت. پس از مدتی پشیمان شد و خواست رجوع کند علمای مذاهب اسلامی او را منع کردند. سلطان گفت در تمام مسائل اختلاف دارید، آیا در این مسأله کسی نیست که اجازه رجوع مجدد بدهند. گفتند ما در این مسأله اجماع داریم و هیچ راهی برای ازدواج بدون محلل باقی نمی ماند.

یکی از وزارء گفت: یکی از فقهاء مسلمين در حله است و ایشان این طلاق را یک طلاق می داند. سلطان شخصی را به حله مرکز عالم تشیع در آن دوران بود فرستاد و علامه را به مناظره و بحث دعوت کرد.

علامه در مجلس حضور یافت بی درنگ گفت رهبران مذاهب اربعه هیچکدام در زمان رسول الله (صلی الله علیه واله) نبودند ولی ما رهبری داریم که در زمان رسول الله (صلی الله علیه واله) بوده و او علی بن ابیطالب (علیه السلام) است که نفس رسول الله برادر ایشان و پسر عموی آن بزرگوار وصی آن حضرت است و ما آنچه داریم از علی ابر و فرزندانش داریم.

در همان مجلس به مناطره با علما، اهل سنت پرداخت و حقانیت مذهب اهل بیت را برای سلطان خدا بنده ثابت کرد از آن پس سلطان اعلان تشیع کرد و کم کم تشیع در سراسر ایران منتشر شد و امروز که ما از این نعمت بزرگ الهی برخورداریم از برکات

ص: 193

227- نفس خود را هفت بار نکوهش کردم:

اولین بار: هنگامی که می خواستم با پایمال کردن ضعیفان خودم را بالا ببرم.

دومین بار: هنگامی که در برابر کسانی که ناتوان بودند خود را به ناخوشی زدم.

سومین بار: هنگامی که انتخاب را به عهده من گذاردند، به جای امور مشکل امور آسان و راحت را برگزیدم.چهارمین بار: هنگامی که مرتکب اشتباهی شدم و خود را با اشتباه های دیگران تسلی دادم. (1) پنجمین بار: هنگامی که از ترس سر به زیر بودم و آن وقت ادعا می کردم صبور و بردبارم.

ششمین بار: هنگامی که جامه خود را بالا می گرفتم تا با سختی ها و ناملایمات زندگی تماس پیدا نکنم و اسمش را تقدس و تقواگذاشتم.

هفتمین بار: هنگامی که در برابر خدا ایستادم و آن گاه سروده های خویش را فضیلت دانستم و به خود مغرور شدم

229- به دعوت خودت آمدم:

وقتی حضرت نوع (علیه السلام) مؤمنین را سوار کشتیکرد بعضی حیوانات را نیز سوار نمود از جمله الاغ چندبار او را صدا زد سوار نشد با خشم گفت شیطان سوار شو. شیطان که در کنارش بود از لای پای الاغ بالا آمد. وقتی همه جا را آب گرفت نوح دید شیطان صدر کشتی نشسته با ناراحتی گفت تو اینجا چه می کنی پاسخ داد به دعوت محکم خود شما سوار شدم. حالا به خاطر لطفی که در حق من کردی در سه جا به یاد من باش زیرا من در یکی از این سه جا بیش از هر زمانی به انسان نزدیکم.

هرگاه خشمگین شدی، به یاد من باش، هرگاه میان دو نفر داوری کردی به یاد من باش و هرگاه با زنی تنها بودی و هیچ کس با شما نبود، به یاد من باش.(1).

232- علم اولین و آخرین:

قرآن در هر موضوعی صاحب نظر است، علوم مختلف و فنون مختلف را در خود جای داده، احکام، اعتقادات، تشکیل خانواده، اخلاق و تربیت، زیست حیوانات و انسان، مسایل پزشکی و رشته های آن، علوم آسمانی و نجوم، جامعه شناسی و غیره همگی در قرآن است.

رسول الله (صلی الله علیه واله)در یک جمله فرمود:

«مَن أرادَ عِلمَ الأوَّلینَ و الآخِرینَ فَلْیُثَوِّرِ القرآنَ»(1).

هر کس طالب علم اولین اولین و آخرین است در قرآن کاوش و تأمل کند.

همان گرامی تعبیر زیبای دیگری دارد .

إِنَّ هَذَا اَلْقُرْآنَ مَأْدُبَهُ اَللَّهِ فَتَعَلَّمُوا مَأْدُبَتَهُ مَا اِسْتَطَعْتُمْ» (2). این قرآن سفره ضیافت الهی است پس از این سفره هر چه می توانید بهره مند شوید.

234 - گلچین سخن:

وقتی که کینه ما بسیار شدید باشد، ما را پست تر از اشخاص می کند که طرف کینه و تحقیر ما قرار گرفته اند.

همان قدر که دشمنان زیادند، دوستان کم و انگشت شمارند، پیدا کردن یک دوست از مشکل ترین کارهاست. اگر پیدا کردید، قدر آن را بدانید.

به شخصی که لباس گرانمایه داشت و حرفهای بیهوده می زد، گفتند یا لباس خود را مانند سخنانت کن، یا سخنان خود را مانند لباست.

به طور کلی اشخاصی که زیاد می دانند، کم حرف می زنند و کسانی که کم میدانند، پر حرف هستند.

فرو مایگی شخص از دو چیز روشن می شود: بیهوده سخن گفتن و نپرسیده جواب دادن.

اخلاق، چیز ساخته شده و حاضر آماده ای نیست، بلکه ذره ذره و روز به روز خلق و ایجاد می گردد.

237- ارتباط دلها:

یاد کردن همدیگر دوست داشتن یکدیگر دلها را به همدیگر وصل می کند مهربانی باید دو سره باشد چه خوش بی مهربانی هر دو سر بی که یکسر مهربانی درد سر بی عبید ابن اسحاق مدائنی به امام کاظم (علیه السلام) عرض کرد: «مردی از بین مردم مرا می بیند و به خدا سوگند می خورد که مرا دوست دارد، آیا می توانم به خدا سوگند بخورم که او راست می گوید؟ فرمود: دلت را بیازمای، اگر تو او را دوست داشتی سوگند بخور والانه!» (2)

239- امام نباید منتخب مردم باشد:

سعد بن عبدالله قمی از امام عصر (عج) درباره علت این که شیعیان نمی توانند برای خود، امام انتخاب کنند سؤال کرد. آن حضرت فرمود: آیا آن امام نیکوکار است یا تبهکار؟ عرض کردم: نیکوکار و صالح. فرمود: آیا امکان دارد که یکی از آنها نداند نظر دیگری درباره صلاح و فساد چیست و در نتیجه، فرد فاسد و تبهکاری را انتخاب کنند؟ عرض کردم: بله، فرمود: همین علت است اینک برای تو برهانی می آورم که اندیشه ات قانع شود:

آنگاه فرمود: به من بگو آیا پیامبرانی چون موسی(علیه السلام) و عیسی (علیهما السلام) که خداوندآنان را برگزید و بر آنان کتاب فرو فرستاد و از حمایت وحی و عصمت برخوردارشان ساخت و سران امتهای خود بودند و در قدرت انتخاب از آنان توانمند تر بودند، آیا ممکن است این دو پیامبر با آن همه عقل و کمال علمی، اگر بخواهند انتخاب کنند، انتخابشان به یک منافق تعلق گیرد و گمان برند که او مؤمن است؟ عرض کردم: خیر.

فرمود: همین موسی کلیم الله با آن همه عقل و کمال علمی و نزول وحی بر او، برای میقات پروردگار خود، از میان سران قوم و سردمداران سپاه خود هفتاد نفر را که در ایمان و اخلاص آنها شک نمی شد، انتخاب کرد، اما انتخاب او بر منافقان تعلق گرفت.

خداوند عزوجل فرموده است:

«وَاخْتَارَ مُوسَى قَوْمَهُ سَبْعِينَ رَجُلًا لِمِيقَاتِنَا »(1).

موسی برای میقات با ما هفتاد مرد از میان قوم خود برگزید...

پس وقتی مشاهده میکنیم که کسی که خدای بزرگ او را به پیامبری برگزیده است افسد را انتخاب می کند و نه اصلح را و می پندارد که او اصلح است نه افسد، پی می بریم که انتخاب امام تنها برای کسی رواست که از نهانیهای دلها آگاه است»(2).

ص: 199

240- برتری انسان بر فرشتگان:

انسان اگر قدر و منزلت خود را حفظ کند کرامت و بزرگواریش از فرشتگان بالاتر است.

ملایک در مقام ارچه بلندند ولی هر یک بجائی پای بندند به معنی هر یکی دارند نامی بکار خویش هر یک در مقامی یکی از امر حق اندر سجود است یکی دیگر مدام اندر قعود است بکارخویش مشغولند یکسر ترقی نیستشان از جای برتر ولی انسان چون شد در نفس کامل ترقی می کند منزل به منزل بصورت هست انسان جزو عالم ولی باشد بمعنی کل عالم امام باقر (علیه السلام) می فرماید: بعد از درگذشت آدم (علیه السلام) نوبت به نماز خواندن بر جنازه او رسید هبة الله گفت:

« یَا جَبْرَئِیلُ تَقَدَّمْ فَصَلِّ عَلَی آدَمَ، فَقَالَ لَهُ جَبْرَئِیلُ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ. یَا هِبَهَ اَللَّهِ إِنَّ اَللَّهَ أَمَرَنَا أَنْ نَسْجُدَ لِأَبِیکَ فِی اَلْجَنَّهِ، فَلَیْسَ لَنَا أَنْ نَؤُمَّ أَحَداً مِنْ وُلْدِهِ »(1) ای جبرئیل! جلو برو و بر آدم نماز بخوان جبرئیل عالا به فرزند آدم گفت: ای هبة الله خداوند به ما دستور داد که در بهشت بر پدرت سجده آوریم، پس ما را نسزد که هیچیک از فرزندانش را امامت کنیم.

همان گرامی در بیانی دیگر فرمود:

«ما خلق الله عزوجل خلقاً أکرم علی الله عزوجل من المؤمن؛ لأن الملائکه خدام المؤمنین»(2)خداوند هیچ آفریده ای نیافرید که از مؤمن نزد خدا گرامیتر باشد، زیرا فرشتگان خدمتگزار مؤمنان هستند.

242- شرط ضمن عقد:

غیر از شروطی که در سند ازدواجها ضمن عقد موجود است جای بعضی از شروط خالی است مثل احترام متقابل، عشق و محبت متقابل، تقسیم کارهای زندگی بین زوج محترم، مواظبت از همدیگر در انجام واجبات و ترک محرمات و غیره.

به نظر حقیر شروط فوق اگر به عنوان یک تعهد شرعی و اخلاقی بر شروط موجود در اسناد ازدواج اضافه شود کانون خانواده می شود کانون مهر و محبت و معنویت براستی مگر زنگی شیرین بالاتر از شروط فوق شأن ومنزلتی هم دارد؟! به فلسفه ازدواج از منظر قرآن دقت کنید:

«وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ (21)»(1). و از آیات الهی است از جنس خودتان برای شما همسرانی آفرید تا به وسيله آنان آرامش یابید و بین شما مودت و رحمت قرارداد که در این کار، نشانه هایی برای اهل تفکر هست.

ص: 201

243- تقصیر از خودت هست:

اگر در خرج کردن اعتدال را در نظر نمی گیری و بعد محتاج خلق میشوی تقصیر از خودت هست. اگر بدون مشورت و مطالعه انتخاب شغل میکنی و بعد خود را در تنگنا می بینی تقصیر از خودت هست.

اگر عمر عزیز را به بطالت و پوچیها تمام می کنی و در پایان و دوران ناتوانی حسرت میخوری که چرا دنبال علم و دانش و کسب معارف نرفتی تقصیر از خودت هست.

اگر با تعارف یک دوست سیگاری می شوی و بعد سرطان ریه می گیری تقصیر از خودت هست. اگر بد اخلاقی میکنی خانواده و دوستان را از خود می رنجانی و تنها می مانی تقصیر از خودت هست. اگر تصمیم می گیری در زندگی به کمک هیچکس نروی بعد که خود درمانده می شوی و تقاص میشوی تقصیر از خودت هست.

اگر در هنگام ریاست عوض رسیدگی به حال محرومین در مقام پر کردن جیب خود میشوی و بعد همان محرومین سرنگونت می کنند تققصیر از خودت هست.

اگر به نصایح قرآن و عترت گوش نمیدهی و مرتکب نافرمانی می شوی واز کرده خود پشیمان هم نمی شوی و براهت ادامه میدهی و بعد گرفتار خواری و عذاب دنیا و آخرت میشوی تقصیر از خودت هست؟

245- به روی مستمندی، در بسته باز کردن:

اعمال خوب رتبه بندی هستند بعضی پائین بعضی متوسط بعضی خوب و بعضی عالی بیشک آنکه کار عالی انجام می دهد مزد عالی هم نصیبش خواهد شد.

در بین نمازها سفرهای زیارتی مستحب و ترک محرمات و عبادتهای توصیه شده از نظر رتبه هیچکدام به مرتبه کمک به نیازمندان نمی رسند.

همه روز روز بودن، همه شب نماز کردن

همه ساله از پی حج، سفر حجاز کردن

ز مدینه تا به مکه، سر و پا برهنه رفتن

دو لب از برای لبیک، به وظیفه باز کردن

به مساجد و معابد، همه اعتکاف بستن

زملاهی و مناهی، همه احتراز کردن

شب جمعه ها نخفتن، به خدای راز گفتن

ز وجود بی نیازی طلب نیاز کردن

به خدا قسم کسی را ثمر آن قدر نبخشد

که به روی مستمندی، در بسته باز کردن

247- مهلت خدا:

امهال و فرصت دادن خداوند به بندگانش به اندازه عمر آنهاست. گاهی مهلت خدا عامل نوعی تشدید عذاب ایشان است و گاهی هم به این خاطر است که بندهای از خواب غفلت بیدار شود و به خود آید و توبه کند.

«وَلَا يَحْسَبَنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا أَنَّمَا نُمْلِي لَهُمْ خَيْرٌ لِأَنْفُسِهِمْ إِنَّمَا نُمْلِي لَهُمْ لِيَزْدَادُوا إِثْمًا وَلَهُمْ عَذَابٌ مُهِينٌ (178)»(3)آنان که کافر شدند، گمان نکنند که مهلت دادن و ادامه زندگی برای آنها سودمند است بلکه مهلت می دهیم تا به گناه خود بیفزایند و برای آنها عذابی بس خوار کننده خواهد بود. آری خدا دیرگیر است اما سخت گیر است. مهلت او حد و اندازه دارد.

الطف حق با تو مدارا هاکند چونکه از حد بگذرد رسوا کند درباره آن گروهی که مهلت خدا باعث نجاتشان می شود باید گفت گاه بخاطر صفت خوبی که دارند خداوند اسباب توبه را برایشان فراهم می سازد و عاقبت بخیر می شوند. مثل فضیل بن عیاض، حربن یزید ریاحی، زهیر بن غین بجندلی و همه کسانی که بعد از مدتی انحراف بخاطر وجود کارهای مثبت در زندگی حسن عاقبت داشتند.

ص: 204

248- عروس بیجهاز، روزه بی نماز، دعای بی نیاز، قورمه بی پیاز:

در امثال و حکم عبارت فوق آمده و حکایت از یک حقیقت دارد که کارها نباید ابتر و ناقص باشد. انسان در هر کاری که هست باید آن کار را تمام و کمال انجام دهد و بداند بار کج به مقصد نمی رسد.

از منظر امام صادق (علیه السلام) اهل ایمان از جمله کسانی هستند کارهایشان همانند ضرب المثل مورد بحث نیست:

لَه قوّهٌ فی دِینٍ ، و حَزْمٌ فی لِینٍ ، و إیمانٌ فی یقینٍ ، و حِرْصٌ فی فِقهٍ ، و نَشاطٌ فی هُدیً و صَلاهٌ فی شُغلٍ»(1) در دین قدرتمند است، در نرمی دور اندیش، ایمانش با یقین همراه است، در فهمیدن پر تلاش و در پیمودن راه راست با نشاط و با وجود کار و گرفتاری نمازش را ترک نمی کند.

250- جملاتی که روی درهای بهشت و جهنم نوشته شده است:

عبدالله بن وهب از پیامبر(صلی الله علیه واله)نقل می کند که فرمودند در شب معراج بر درهای بهشت و درهای جهنم گذر کردم و دیدم که اینجملات روی آنها نوشته شده بود:

در اول بهشت: لا إله إلا الله، محمد رسول الله، علی ولی الله. هر چیزی زینتی دارد و زینت زندگی دنیا چهار چیز است:| 1- قناعت 2- دور انداختن کینه 3- ترک حسد 4- همنشینی با اهل خیر و صلاح در دوم بهشت: لا إله إلا الله، محمد رسول الله، علی ولی الله. هر چیزی زینتی دارد و زینت زنگی آخرت چهار چیز است:

1- دست کشیدن بر سر یتیم 2- مهربانی کردن با بیوه زنان 3-کوشش در برآوردن حوائج مسلمانان 4 - رسیدگی کردن به فقرا.

در سوم بهشت: لا إله إلا الله، محمد رسول الله، علی ولی الله. هر چیزی زینتی دارد و زینت سلامتی بدن در دنیا چهار چیز است: 1- کم خوردن 2- کم گفتن 3- کم خوابیدن 4- کم شهوت رانی کردن. در چهارم بهشت: لا إله إلا الله، محمد رسول الله، علی ولی الله. کسی که به خدا و روز قیامت ایمان دارد باید:

1- با همسایه خود خوشرفتاری کند 2- مهمان خود را گرامی بدارد 3- به پدر و مادرخود نیکی کند 4- ساکت باشد و یا سخن نیکو بگوید.

در پنجم بهشت: لا إله إلا الله، محمد رسول الله، علی ولی الله . 1- کسی که می خواهد ذلیل نشود باید دیگران را ذلیل نکند. 2- کسی که می خواهد به او دشنام ندهند، باید به دیگران دشنام ندهد. 3- کسی که می خواهد به او ظلم نشود، باید به دیگران ظلم نکند.

4- کسی که می خواهد به ریسمان محکم چنگ بزند باید به کلمه لا إله إلا الله، محمد رسول الله، علی ولی الله. چنگ بزند.

ص: 206

251- در دروازه شهر را می شود بست ولی در دهان مردم را نه:

معنای ضرب المثل این است که اگر بخواهیم همه افکار و رفتارهایمان را براساس خوش آمد مردم انجام دهیم می بایست از بسیاری از کارهای خردمندانه دست برداریم و یا به کارهایی اشتغال پیدا کنیم که بیرون از خواست و نظر و انگیزه و هدف ماست. شاید داستان لقمان حکیم بتواند این معنا را به شکل بهترین تبیین نماید. در داستانها آمده که لقمان حکیم یکی از پندهایی که به فرزندش داده این است که فرزندم هرگز به مدح و ذم مردم اعتنائی مکن، زیرا هر اندازه بکوشی نمی توانی رضایت همه مردم را تحصیل نمائی پس چنان کن خدایت از تو راضی باشد.فرزند گفت: پدر! دوست دارم شاهدی بر موعظه خود بیاوری. لقمان حکیم همراه فرزندش با الاغ خود از خانه بیرون رفتند. لقمان سوار الاغ شد و فرزندش پیاده میرفت. جمعی از مردم گفتند: این پیرمرد چقدر بی رحم است، خودش سوار شده و طفل خردسالش باید پیاده برود. لقمان پیاده و پسر سوار شد. گروهی دیگر گفتند: چه پسر بی ادبی، او سوار بر الاغ شده ولی پدر پیرش پیاده می آید، این بار هر دو سوار شدند.

ص: 208

252- سه ثواب را يكجا برای خود اختصاص دهید:

1- نماز اول وقت: مولایمان على (علیه السلام)فرمود:

«حافِظوا عَلیَ الصَّلَواتِ الخَمسِ فی اَوقاتِها فَاِنَّها مِنَ اللهِ جَلَّ و عَزَّ بمَکانٍ »(1) بر خواندن به موقع نمازهای پنجگانه، موابت کنید، زیرا این نمازها در پیشگاه پروردگار بزرگ منزلتی بزرگ است.

2- نماز به جماعت: امام صادق (علیه السلام) فرمود:

الصلاة في جماعة تفضل على كل صلاة القرير باربعة وعشرين درجه تكون خمسة وعشرين صلاة نمازی که با جماعت خوانده شود، بیست و چهار بار برتر از نمازی است که به تنهایی خوانده شود. بنابراین یک نماز با جماعت بیست و پنج نماز است.

3- نماز در مسجد: رسول الله (صلی الله علیه واله)فرمود: «هر که برای شرکت در نماز جماعت به مسجدی رود، برای هر قدمی که بر می دارد هفتاد هزار حسنه منظور شود و همان اندازه درجاتش بالا رود و اگر در آن حال بمیرد، خداوند هفتاد هزار فرشته بگمارد که در قبرش به عیادت او روند و انیس تنهایی او باشند و تا زمانی که برانیگخته شود برایش آمرزش طلبند» (2).

254- آن سبو بشکست و آن پیمانه ریخت:

این مثل، زمانی به کار می رود که آن چه در گذشته می توانستیم به دست آوریم امروز هیچ فایده ای ندارد مثل پیری که حسرت فرصتهای طلایی جوانی خود را می خورد و می توانست کسب علم کند، عبادتهایش را تمام و کمال انجام دهد ولی امروز کاری از دستش بر نمی آید و بر کسی که آرزوها را بر باد داده نیز می گویند.

در زمانهای قدیم، نوشیدنی ها و مایعات خوراکی را در ظرف های مخصوص از جنس سفال می ریختند که به آن سبو میگفتند. مرد فقیری در نزدیکی گله داری، مسکن داشت. گله دار هر روز کمی روغن گوسفند به مرد فقیر میداد و او آن را در سبویی می ریخت و کنار می گذاشت. روزی سبو پر و سرشار شد. مرد فقیر با خودش فکر

ص: 210

255- نوکر سید الشهداء (علیه السلام):

سلطان الواعظین شیرازی صاحب کتاب ارزشمند شبهای پیشاور پسرش شاگرد یک تاجر یهودی بود که در تهران از ثروتمندان درجه اول بود. پسر به سبب درست عمل کردن و امانت داری و جهات دیگر خیلی مورد توجه و علاقه آن یهودی بود. سلطان الواعظين رحمه الله کسالت قلب پیدا کرد و بعد با همین کسالت در سال 1391 هجری قمری فوت کرد. مرد یهودی چک سفیدی امضا کرد و به پسر داد که هر مقدار سلطان الواعظین پول می خواهد، بنویسد که ایشان را برای معالجه به خارج بفرستند. پسر چک سفید را به پدر می دهد. سلطان الواعظین می گوید: «من نوکر سید الشهداء (علیه السلام)بخواهم از یهودی پول بگیرم!؟ مرگبرای من آسانتر از این است! و حاضر نمی شود که آن پول را بگیرد.(1).

257- تفاوت فعل با صفت:

بیان فعل بر جز انجامش دلالت نمی کند یعنی هر وقت فعلی را به ذاتی نسبت داده به عنوان مثال گفتیم: «الذين اشرکوا» بیش از این دلالت نمی کند که ذات در زمانی از زمانها مقرون به شرک بوده ولی دلالت بر دوام و استمرار و ثبوت آن فعل بر آن ذات ندارد، بر خلاف وصف که دلالت بر استقرار و دوام دارد. وقتی می گوئیم والذين أشركوا والذين صبروا شرک و صبر را به طور نهادینه در مشرک و صابر نقل نمی کنیم ولی وقتی میگوئیم. المشرکین، الصابرين. شرک و صبر را به طور ثابت و دائم نقل می کنیم چون صفت حکایت از استقرار و ثبوت می کند.

259- وسیله اتصال بین زمین و آسمان:

در دعای ندبه عرض می کنیم «أینَ السَّبَبُ المُتَّصِلُ بَینَ الأرضِ وَالسَّماءِ» کجاست آن آقایی که وسیله ارتباط ما بین زمین و آسمان است؟ آری آن نازنین واسطه فیض ماست و رابط ما با پروردگار متعال است پس اگر حاجتی داریم چه بهتر که با آن بزرگوار در میان بگذاریم حالا به هر طریق که امکان داشت وقتی این خاندان کلام را می شنوند و جواب ما را می دهند به حال خودمان مراجعه کنیم و ببینیم که با چه وسیله ای بهتر می توانیم ارتباط برقرار کنیم همان را انجام دهیم در گذشته مرسوم بود بعضی برای حضرت نامه می نوشتند در آب رونده و یا در چاه آب دور از شهر می انداختند و یا در زمین عرفات زیر خاک می گذاشتند تا به دست حضرت برسد. بستگی به اعتقاد و ارادت افراد دارد. آية الله آقای سید موسی شبیری زنجانی از زمان طاغوت می گوید که محدث ارموی با ما نسبت دوری داشت یک وقت به منزل ایشان رفتم تا من را دید گریه کرد و داشت چیزی می نوشت معلوم شد پسرش را زندانی کرده اند و ایشان عریضهای به حضرت ولی عصر روحی له الفداء نوشته بود به من داد تا آن را در آب رونده یا چاهی بیرون شهر بیندازم.

من عریضه را در رودخانه ای از چند فرسخی قم رد میشود و در دسترسعموم نیست انداختم و پسرش از چنگال شاه نجات پیدا کرد.1

261- ادب:

مجموعه اخلاق و رعایت آداب معاشرت ادب است. در تلاقیهای فردی و اجتماعی و گفتارها ادب خود را نشان میدهد. پیش ارباب خرد مایه ایمان ادب است

لاجرم پیشه مردان سخندان ادب است

بی ادب را به سماوات بقاء منزل نیست

در سماوات بقاء منزل مردان ادب است

دامن عقل و ادب گیر که در راه یقینو

بر سر گنج وجود تو نگهبان ادب است

آدمیزاده اگر بی ادب است آدم نیست

فرق در جنس بنی آدم و حیوان ادب است

عاقبت هر چه کند خواجه پشیمان گردد

آنگه از وی نشوی هیچ پشیمان ادب است

کردم از عقل سؤالی که بگو ایمان چیست؟

عقل در گوش دلم گفت که ایمان ادب است

چشم بگشا و به بین جمله «کلام الله» را آیه، آیه همگی معنی قرآن ادب است على (علیه السلام) می فرمود: «اَلْاَدب اَحْسَنُ سجیه»(2) ادب زیباترین خصلت بشر است.

ص: 216

262- براق:

راغب اصفهانی می گوید:

البُرَاق، قیل : هو دابه رکبها النبیّ (صلّی اللّه علیه و سلم آله) لمّا عرج به ، و اللّه أعلم بکیفیته»(2) گفته اند که براق جنبدهای بوده که مرکب رسول الله در شب معراج بوده به وسیله آن معراج کرد و البته کیفیت آن را خدا آگاهتر است. براق کلمهای عربی مشتق از برق ضمن آنکه مرکب پیامبر(صلی الله علیه واله) بود. در گذشته مرکب سایر انبیاء نیز بوده که از جمله مرکب حضرت ابراهیم (علیه السلام) بوده که او را به مکه می برده است.

وجه تسمیه براق بدان جهت است که به سرعت برق راه می پیمود یا اینکه چون رنگش سفید یک دست بوده و براق به این نام لقب گرفته است.

اهل سنت مثل طبری براق را به شکل اسب و از طريق شیعه به شکلمرکبی که از استر کوچکتر و از الاغ بزرگتر بوده است. «عيتاه في حافره» چشمانش درسمش جای داشته است و دو بال در پشت خود داشته است.(3).

264- قبیله بنی اسد:

در قیام حضرت سید الشهداء (علیه السلام) سال 61 بنی اسد به سه دسته موافق با حضرت و مخالف و بی طرف تقسیم شدند. از سران موافق بنی اسد که در روز عاشورا در رکاب آن حضرت به شهادت رسیدند 1- جیب بن مظهر (مظاهر) اسدی 2- انس بن الحرث الكاهلی اسدی 3- مسلم بن عوسیحه اسدی 4- قيس بن مسهر صیداوی اسدی 5 الموقع بن ثمامة صيداوی اسدی 6- عمر و بن خالد صیداوی اسدی بودند.

از مشهورترین سران مخالف از بنی اسد روز عاشورا حرملة بن کاهلاسدی قاتل طفل رضيع علی اصغر فرزند سید الشهداء ال بود. و چند نفر از مخالفین حضرت از همین طایفه پس از پایان جنگ شش سر مطهر را با خود جهت دریافت جایزه برای ابن زیاد به کوفه بردند.(2) گروه بیطرف در کنار نهر علقمه در شمال شرقی کربلا سکونت داشتند و در روز عاشورا بی طرفی را انتخاب کردند. آنان از سوی سید الشهداء و جیب بن مظاهر اسدی به کمک و یاری فرا خوانده شدند ولی تا آخرین لحظه بی طرفی خویش را حفظ نمودند و پس از شهادت امام حسین (علیه السلام) و یاران آن حضرت، زنان بنی اسد گذرشان به میدان جنگ افتاد و اجساد امام حسین علل و اصحاب او را در زیر آفتاب دیدند، سخت تحت تأثیر قرار گرفتند و به سرزمین خود برگشتند و مردان خود را جهت دفن اجساد شهدا خبر کردند ولی از ترس ابن زیاد مردان بنی اسد حاضر به خاک سپردن شهدای کربلا نشدند لذا زنان خود بیل و کلنگ برداشتند و به سمت کربلا حرکت نمودند و پس از مدتی کوتاه وجدان مردان بنی اسد بیدار شد و به خود آمدند و به دنبال زنان خود

ص: 218

265- گوهری گرانقدر:

حضرت عبدالعظیم حسنی (علیه السلام) در چهارم ربیع الثانی 173 هجری در شهر مدینه چشم به جهان گشود. ایشان فرزند عبدالله بن عالی از نوادگان امام حسن مجتبی (علیه السلام) بود که نسبتش با چهار واسطه به آن حضرت میرسد.

او از بزرگان راویان است که محضر دو امام جواد و امام هادی (علیه السلام) را درک نموده و در زهد و تقوا مقام والایی داشته است.

ابوحماد رازی می گوید: خدمت امام هادی (علیه السلام) شرفیاب شدم و مسائلی پرسیدم هنگامی که خواستم از خدمت آن حضرت مرخص شوم فرمود: هر وقت مشکلی برایت پیش آمد از عبدالعظیم حسنی بپرس و سلام مرا نیز به اوبرسان. شیخ صدوق رضوان الله تعالی علیه نقل می کند که حضرت عبدالعظیم(علیه السلام) گفت: خدمت امام هادی (علیه السلام) شرفیاب شدم، همینکه مرا مشاهده نمود فرمود: مرحبا بر تو ای ابوالقاسم براستی تو دوست ما هستی.(2).

یکی از ساکنین ری به نام یحیی عطار میگوید بر امام هادی (علیه السلام) وارد شدم آن گرامی به من فرمود:

کجا بودی؟ عرض کردم زیارت حضرت حسین (علیه السلام) فرمود: آیا نمی دانی که اگر قبر عبدالعظیم که در شهر شماست زیارت کنی همانند آن است که حضرت حسین (علیه السلام)را زیارت کرده ای.(3).

حضرت عبدالعظیم حسنی مردی فقیه و محدث بود که ساکنین شهر ری از وجودش بهره می بردند و در اثر بیماری دنیا را وداع گفت به هنگام غسل در جیب او نامه ای یافتند که نسب او در آن نوشته شده بود.

ص: 219

266- تفاوت دو پیراهن:

یک پیراهن اعجاز می کند، کور را شفا می بخشد یک پیراهن در جنگ بزرگ جمل و صفین را به راه می اندازد و دهها هزار نفر از طرف حق و باطل شهید و کشته می شوند! اما پیراهن اعجازگر:

اذْهَبُوا بِقَمِيصِي هذا فَأَلْقُوهُ عَلى وَجْهِ أَبِي يَأْتِ بَصِيراً » «فَلَمَّا أَنْ جَاءَ الْبَشِيرُ أَلْقَاهُ عَلَى وَجْهِهِ فَارْتَدَّ بَصِيرًا »(2) یوسف به برادرش گفت: پیراهن مرا برای پدرم ببرید و آن را روی صورتش اندازيد تا دیدگانش بینا شود. آنگاه او را با همه خاندان به مصر آورید. هنگامی که بشارت دهنده آمد و پیراهن را بر صورت یعقوب انداخت، ناگهان بینا شد. اما پیراهن فتنه گر: پیراهن عثمان بود که بعد از او ضرب المثل شد پیراهن عثمان کردن، کنایه از آن است که صورت حقی را وسیله پیشرفت باطل قرار دهند.بعد از آنکه مهاجرین و انصار با امیرالمؤمنین علی (علیه السلام)به خلافت بیعت کردند دشمنان آن حضرت او را به کشتن عثمان متهم کردند و جنگهای جمل و صفین را به راه انداختند و برای تحریک و فریب مردم پیراهن خون آلودی را بر سر نیزه کردند که این پیراهن عثمان است و آن را وسیله تهمت و موجب شورش مردم ساختند.

268- فرقه اخباریه:

فرقه ای از علمای شیعه امامیه که عمدتا اخبار اهل بیت (علیهم السلام) را مأخذ و اساس عقاید و احکام دین میدانند و به سایر مدارک فقط در صورتی که با احادیث ائمه (علیهم السلام) تأیید شده باشد استناد می کنند.

در مقابل اصولیین و پیروان مکتب اجتهاد قرار دارند که احکام را از کتاب و سنت و اجمال و عقل استنباط می کنند و معتقدند تنها اخبار نمی تواند مصدر همه تکالیف وجوابگوی همه نیازهای جامعه در هر عصر و زمان باشد.

پیش از غیبت امام عصر (عج) وظایف مکلفین شیعه از سوی امامان (علیهم السلام)به صورت شفاهی یا کتبی، مستقیما یا توسط اصحاب و شاگردان ابلاغ می گردید و به ظواهر آن عمل می شد و مشکلی پیش نمی آمد.

رفته رفته با گذشت زمان و پیدا شدن مسائل و مباحث جدیدی که در عهد ائمه علی مبتلا به نبوده است و بعد از آنکه اخبار متناقض بسیار توسط جاعلان حدیث به وجود آمد، گروهی از فقهای شیعه ظواهر کتاب و سنت را برای صدور فتوا کافی ندیدند و کمر به اجتهاد در تحقیق بستند و به علم کلام و اصول و علوم عقلی روی آوردند و احکام شرع را با احکام عقل تطبيق نمودند و علاوه بر قرآن و اخبار، اجماع و عقل را نیز لازم برای صدور احکام شرعی دانستند.

ص: 221

269- اسباب نزول آیات:

آیات شریفه قرآن گاهی به علت پدید آمدن رویدادی و یا درباره اشخاص نازل شده که در خصوص شأن نزول آنها روایت و حدیثی از معصومین را نقل شده و بسیاری از آیات هم بیان کلی مطالب است و اشارهخاصی به حادثه و شخصی و یا اشخاص ندارد.

امام صادق (علیه السلام) درباره اهمیت آشنایی با اسباب نزول می فرماید: «کسی که می خواهد قرآن را بشناسد، اما به خوبی به اسباب نزول آگاهی ندارد، وی قرآن را نخواهد شناخت و در شمار اهل قرآن نیز نخواهد بود» (2).

امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) می فرمود: «سوگند به خدا که هیچ آیه ای از قرآن فرود نیامده

ص: 222

270- حيدره، ضرغام، ليث و قسوره:

این چهار بمعنای شیر است و بیت دوم شعری است که مولایمان علی (علیه السلام) در برابر مرحب حمیری در جنگ خيبر هنگام رویایی با وی خواند.

جد مادری علی (علیه السلام) اسد بود اسد هم یعنی شیر مادر حضرت فاطمه بنت اسد معروف است. مادر بعد از تولد امام علی (علیه السلام) او را حیدره و یا اسد مینامید تا هم یادآور نام پدرش و هم اشارتی به اندامها و استخوان بندیش درشت و شیر مانند وی باشد. امیرالمؤمنین در غزوه خبیر وقتی با مرحب حمیری بر در قلعه قموص روبرو شد چون مرحب از شیر می ترسید و در کودکی شنیده بود که در جنگ شیری کشته می شود امام (علیه السلام)برای شکستن روحیه او رجزی به مطلع ذیل خواند و در آن چهار بار خود را شیر نامید.

اَنَا الَّذی سَمَّتْنی اُمّی حَیدَرَه

ضَرْغامَ آجامٌ وَ لَیثٍ قَسْوَرَهٌ (2)من آنم که مادرم مرا حیدره نامیده است، شیر بیشه ها و بی باک و مرد افکنم همان طور که عرض شد، حیدره، ضرغام، ليث و قسوره هر چهار به معنی شیر است.

272- راویان حدیث غدیر از صحابه:

رویداد مهم تاریخ اسلامی یعنی واقعه غدیر، از عده کثیری از صحابه نقل شده که بالغ بر صد نفرند و برای نمونه به ذکر نام عده ای در این نکته اکتفا می کنیم:

1- ابوبکر بن أبي قحافه .

2- عبدالله بن عثمان .

3- عمر بن الخطاب .

4- عثمان بن عفان.

5- طلحة بن عبدالله .

6- زبیر بن عوام .

7- عبدالرحمن بن عوف .

8- سعید بن مالک .

9- عباس بن عبدالمطلب .

10- عبدالله بن عباس .

11- عبدالله بن جعفر .

12- عبدالله بن مسعود.

13- عمار بن یاسر .

14- اباذر غفاری .

15- سلمان فارسی .

16- ابوایوب انصاری .

17- عبدالله بن عمر بن الخطاب .

18- عدبن حاتم طائی .

19- سمرة بن جندب .

20- جابر بن عبدالله انصاری.

274- راننده ارمنی:

راننده ای که مرحوم آقای حاج میرزا صادق مجتهد تبریزی را به عنوان تبعید از تبریز به تهران می آورد می گوید در اثناء راه نزدیک به درخت و چشمه آبی شدیم مجتهد تبریزی فرمود: اینجا نگهدار تا نماز ظهر و عصر را بخوانم. سرهنگی که مأمور بود، به من گفت: اعتناء نکن و برو من هم اعتنایی نکرده، رفتم تا نزدیک آب رسیدم، ناگهان ماشین خاموش شد. هرچه کردم روشن نگردید. پیاده شدم تا سبب خرابی آن را بدانم، هیچ نفهمیدم. آقا مجتهد تبریزی فرمود: حالا که ماشین متوقف است بگذارید

ص: 225

275- وحدت صوری:

جلال الدین سیوطی روایتی را در تفسیر خود نقل می کند که بدون هیچ شرح و توضیحی تفاوت وحدت صوری از وحدت واقعی روشن می شود.

از زید بن ارقم روایت شده که گفت: رسول خدا(صلی الله علیه واله) فرمود:

من جلوتر از شما می روم، و شما کنار حوض کوثر بر من وارد خواهید شد،بنگرید که چگونه رفتار خواهید کرد با دو چیز گران قیمت؟ گفته شد: ای رسول خدا آن دو، چه می باشند؟ فرمود: کتاب خدا وسیله ای است که یک طرفش بدست حق و طرف دیگرش بدستهای شماست، به آن چنگ زنید که هرگز گمراه نخواهید شد.

و عترت من آن دو قرآن و عترت از یکدیگر جدا نمی شوند تا در حوض کوثر بر من وارد شوند و سَأَلتُ لَهُما ذاکَ رَبّی فَلا تُقَدِّ موهُما فَتُهلِکوا و لا تُعَلِّمو هُما فَاِنَّهُما اَعلَمُ مُنکُم»(2).

از پروردگارم جدا نشد نشان را مسألت کرده ام، پس بر آن دو پیشی نگیرید که گمراه خواهید شد و به آنها چیزی نیاموزید زیرا که از شما داناترند.

277- فرشتگان زائر:

حسن بن محبوب از داود رقی نقل می کند که گفت از امام صادق(علیه السلام) شنیدم که فرمود: خداوند هیچ موجودی را بیشتر از فرشتگان نیافرید.

هر شب هفتاد هزار فرشته از آسمان نزول می کنند و تا طلوع فجر دور خانه کعبه طواف می نمایند سپس به سوی قبر نبی مکرم حضرت محمد (صلی الله علیه واله)می روند و بر او سلام می کنند سپس به کنار قبر امیرالمؤمنین (علیه السلام)می روند و بر او سلام می کنند و آنگاه به سر قبر امام حسن (علیه السلام) می روند بر وی سلام می کنند، سپس بر مزار سید الشهداء حسين بن على (علیهما السلام) می روند و بر او سلام می کنند سپس قبل از طلوع خورشید به آسمان عروج می نمایند.

آنگاه هفتاد هزار فرشته روز نزول می کنند. ابتدا تا غروب خورشید مشغول طواف خانه کعبه می شوند و بعد به سر قبر رسول (علیه السلام) رفته بر او سلام می کنند و بعد کنار قبر امیرالمؤمنین می روند و بر او سلام می کنند و آنگاه بر مزار امام حسن (علیه السلام) حاضر می شوند و بر او سلام می کنند و بعد کربلا رفته کنار قبر امام حسین(علیه السلام) بر آن حضرت سلام می نمایند و قبل از غایب شدن کامل خورشید به اسمان عروج می نمایند»(2)

279 - عاشق مخلص:

سلیمان پیامبر(علیه السلام) اموری را دید که به ماده خود می گفتبرای چه از من دوری جسته ای و در مقابل خواسته های من تسلیم نمی شوی و حال اینکه اگر بخواهیم تمام بارگاه و قبه سلیمان را با نیشم گرفته و به دریا می اندازم.

سلیمان از سخن مور تبسم کرده و آنها را پیش خود خواند و پرسید چگونه می توانی ای مور بارگاه سلیمان را به دریا اندازی. مور پاسخ داد نمی توانم ای رسول الله ولی مردگاهی خود را در مقابل زوجهاش بزرگ و توانا نشان می دهد و به خاطر تعظیم و تزیین خود بگزاف سخنانی می گوید. از اینها گذشته عاشق در مقابل عشق مغلوب است و در گفتار و رفتار او را ملامت نمی توان کرد. حضرت سلیمان به مور ماده فرمود چرا اطاعت شوهر خود را نمی کنی و خویش را تسلیم او نمینمایی در صورتی که او ترا دوست می دارد، مورگفت ای رسول الله شوهرم در محبت من صادق و راستگو نیست زیرا بجز من به دیگری هم علاقه و محبت پیدا کرده است این سخن در سلیمان تأثیر عمیقی کرد و شروع به گریه نمود پس از آن مدت چهل روز از مردم کناره گرفت و پیوسته از پروردگار جهان مسئلت می نمود که محبت و علاقه او را خالص کرده و علاقه های دیگر را از قلب او خارج نماید.

281- خطر قبول زعامت و رهبری:

یکی از خادمان حرم مطهر امیرالمؤمنین (علیه السلام) می گوید: مثل همیشه، ساعتی قبل از طلوع فجر برای روشن کردن چراغهای حرم مطهر بدانجا رفتم. ناگهان از طرف پائین پای امیرالمؤمنین (علیه السلام) صدای گریه ای بلند و جانکاه به گوشم رسید. بسیار در شگفت شدم، خدایا، این صدای کیست؟ این گریه جانسوز از کجاست؟ این وقت از شب کسی به حرم مشرف نمی شود، در همین اندیشه ها بودم و آهسته، آهسته پیش آمدم تا ببینم جریان از چه قرار است، ناگهان دیدم شیخ مرتضی انصاری صورتش را بر ضریح مقدس گذاشته و گریه می کند و به زبان دزفولی با سوز و گداز خطاب به امام (علیه السلام) می گوید: آقای من و مولایم، ای ابالحسن، یا امیرالمؤمنین این مسؤولیتی که اینک به دوشم آمده بس خطیر است از تو می خواهم که مرا از لغزش و اشتباه و بی عملی نسبت به وظیفه ام مصون داری و در طوفانهای حوادث همواره راهنمایم باشی و الا از زیر بار مسئوولیت رهبری و مرجعیت فرار خواهم کرد و آن را نخواهم پذیرفت. (1).

هر که از تن بگذرد جانش دهند

هرکه جان دریافت جانانش دهند

هر که در سجن ریاضت سر کند

یوسف آسامصر عرقانش دهند

هر که گردد نوح عشقش ناخدا

ایمنی از موج طوفانش دهند

هر که از ظلمات تن خود بگذرد

خضر آسا آب حیوانش دهند

هرکه بی سامان شود در راه عشق

در دیار دوست سامانش دهند

حقا شیخ مرتضی انصاری رحمة الله عليه از بارزترین مصداقهای کلام امام صادق (علیه السلام) بود که فرمود:

«صائنا لنفسِهِ حافِظا لِدينِهِ مُخالِفا على هَواهُ مُطِيعا لأمرِ مَولاهُ »(2) نگهدارنده نفس، حافظ دین خود، مخالفت کننده هوای نفس خویش و مطيع فرمان مولای خویش است.

ص: 230

282- امام حسن مجتبی و یوسف پیامبر(علیهما السلام) :

امام حسن مجتبی (علیه السلام) در محلی به نام ابواء تنها مشغول نماز بود که زن زیبارویی وارد شد.

هنگامی که امام(علیه السلام) نماز را به پایان رساند فرمود:

آیا حاجتی داری؟ عرض کرد آری فرمود: حاجتت چیست؟ عرض کرد برخیز و از من کام بگیر !! قال عليه السلام: « اِلَیکِ عَنِّی لا تحرِقنِی بِالنّارِ و نَفسِکِ» فرمود: زود از من دور شو من و خود را گرفتار آتش جهنم نکن. او کهخواست اصرار ورزد امام (علیه السلام) مشغول به گریه شد و فرمود وای بر تو از من دور شو آن قدر میگریست که زن نیز به گریه افتاد. در این بین ناگاه امام حسین (علیه السلام) وارد شد و دید آن دو اشک می ریزند. او نیز از گریه برادر به گریه افتاد عده ای از اصحاب وارد شدند، آنها نیز از گریه افتادند. صدای ناله و اشک بلند بود که زن فرصت را مناسب دید و از کنار جمعیت بیرون رفت و بعد مردم کم کم متفرق شدند ولی امام حسین (علیه السلام) تا موقعی که شخص امام حسن (علیه السلام) شرح ندادند از برادر پرسش نفرمود. تا اینکه این دو بزرگوار یک شب در محلی آرمیده بودند، ناگاه امام حسن (علیه السلام) از خواب بیدار شد و شروع به گریه کرد. امام حسین (علیه السلام) عرض کرد: چه خوابی دیدی؟ فرمود: تا زنده ام برای کسی نقل نکن سپس ادامه داد که در عالم رؤيا يوسف (علیه السلام) را دیدم در خواب نیز گریستم. حضرت یوسف در میان جمعیت مردم رو به من کرد و گفت: ای برادر که پدر و مادرم فدایت باد چرا گریه میکنی؟ گفتم: یاد داستان تو و همسر عزیزمصر «زلیخا» و گرفتاریهایت، زندان رفتن و غم فراق پدرت یعقوب افتادم و تعجب کردم که این همه مشکلات را تحمل کردی به این علت اشک ریخت.

یوسف گفت: ای حسن بن على آیا از داستان خود با زن بدوی در محل أبواء تعجب نمی کنی»(1).

ص: 231

283- سران سه قوه:

عقلیه، شهویه، غضبيه: قوة عقليه عبارت است از مبدا تمیز و فکر و شوق انسان برای درک حقایق.

قوه شهویه همان نفس حیوانی است که مبدأ شهوت و طلب غذا و شوق به لذتها در خوردن و آشامیدن و مسائل جنسی و غیره می باشد.

قوه غضبیه آن حالت درنده خویی است که مبدأ غضب و اقدام به کارهای خطرناک وسلطه طلبی و حب جاه و مقام و امثال آن می باشد.

انسان خوشبخت و سعادتمند کسی است که در این سه قوه عدالت را رعایت کند و از هر سه نیرو در حد وسط استفاده نماید.

وقتی ما این سه نیروی حیاتی را در خویشتن از صراط مستقیم بیرون نساختیم و در مقام پاکیزه کردن آنها بر آمدیم، قوه شهوت می شود عفت، قوه غضب می گردد شجاعت و قوه عقل می شود حکمت.

285- امان از تخت و میز ریاست:

بهلول وارد قصر هارون الرشید شد. همینکه مسند مخصوص او را خالی دید بر روی آن نشست، نگهبانان قصر وقتی بهلول را در محل مخصوص هارون دیدند با شلاق و تازیانه او را از آن مکان بیرون کردند. هارون الرشید از اندرون خارج شد، بهلول را در گوشه ای دید نشسته و گریه می کند. از خدمتکاران علت گریه او را پرسید. گفتند چون در مسند شماگستاخانه نشسته بود او را آزردیم، هارون آنها را توبیخ و ملامت کرد، بهلول را نیز تسلی داد.

بهلول گفت: من به حال تو گریه می کنم نه بواسطه خودم، زیرا با همین چند دقیقه که در جایگاه و مسند ریاست تو نشستم این طور مرا آزردند بر تو چه خواهد گذشت که سالها بر این مسند ظلم نشسته ای و تکیه بر این دستگاه ستم کرده ای و از عواقب هولناک آن نمی ترسی؟!

287- قیمت گذاری زیبایی:

گویند روزی یوسف پیامبر آینه ای به دست گرفته جمال خود را در آن مشاهده کرد، زیبایی بی مانند، دیدگان خود یوسف را خیره نمود با خود گفت: اگر من غلام و بنده بودم چه قیمت گزافی داشتم! به ثروت بسیار زیادی معامله می شدم، از این رو کارش به جایی رسید که او را به بیست و دو درهم ناقص و بی ارزش فروختند.

«وَشَرَوْهُ بِثَمَنٍ بَخْسٍ دَرَاهِمَ مَعْدُودَةٍ وَكَانُوا فِيهِ مِنَ الزَّاهِدِينَ (20)»(2) و سرانجام یوسف را به بهای ناچیز، یعنی چند درهم فروختند و به او بی اعتنا بودند. (3)

289- تعداد رگهای بدن انسان:

مرد عبادت کننده ای در بنی اسرائیل پس از سالیان دراز عبادت و بندگی از خداوند تبارک و تعالی درخواست کرد که مقامش را به او نشان دهد، و گفت پروردگارا اگر کارهایم پسندیده توست در کار نیک جدیت بیشتری کنم و اگر مورد رضایت تو نیست قبل از مرگ جبرانش را به عبادت و پرستش بنمایم.

در خواب به او خبر دادند که ترا در نزد پروردگار هیچ عمل خوبی نیست گفت:

خداوندا پس اعمال من به کجا رفت؟ گفتند: تو عملی نداشتی زیرا هرگاه کار خوبی میکردی به مردم خبر میدادی و جزای چنین عملی همان قدر است که تو از اطلاع مردم کار خوبت خشنود میشدی! این وضع بر عابد بسیار دشوار آمد ومحزون شد. برای بار دوم در عالم رؤیا از جانب پروردگار به او خبر دادند که اینک جان خود را از ما بخر در آینده به صدقه ای که هر روز به عدد رگهای بدنت بدهی.

گفت خدایا چگونه با دست تهی این انفاق را بکنم؟ جواب شنید که ما هر کسی را به مقدار قدرت و طاقتش تکلیف میکنیم هر روز سیصد و شصت مرتبه بگو:

«سُبْحانَ اللّهِ وَ الْحَمْدُ لِلّهِ وَ لَا إِلهَ إِلّا اللّهُ وَ اللّهُ أَکْبَرُ لَاحَوْلَ وَ لَاقُوَّةَ إِلّا بِاللّهِ» هر کلمه ای صدقه از رگی است، عابد با شنیدن این سخن شادمان شد و گفت خدایا بیش از این بفرما به او گفتند تو اگر زیادتر بگویی جزای زیادتری خواهی برد»(2).

ص: 235

290- سی سال حضور در صف اول نماز جماعت:

یکی از نمازگزاران مسجدی سی سال نماز خود را اعاده کرد و تمام آن سی سال را در صف اولجماعت نماز خوانده بود. گفت روزی به واسطه پیشامدی نتوانستم خود را زود برسانم و در صف اول بایستم. وقتی که رسیدم از صف اول عقب ماندم در این هنگام متوجه شدم مثل اینکه خجالت میکشم از نگاه کردن مردم به سوی من، زیرا همیشه صف اول بوده ام و امروز عقب افتاده ام لذا دانستم در این مدت تمام نمازهایم آلوده به ریا و نشان دادن به مردم بوده که صف اول هستم(1).

292- تسليم امر اوئیم

قيبه از یاران امام صادق(علیه السلام) می گوید: برای عیادت از فرزند بیمار امام به منزل امام ال رفته بودم، امام را جلوی در دیدار کردم که افسرده و مخزون بود، حال کودک را جویا شدم، فرمود: به خدا سوگند او رفتنی است، آنگاه داخل منزل شد و پس از مدتی بیرون آمد در حالیکه اندوهش تسکین یافته بود، من امیدوار و خوشحال شدم و گمان کردم بیمار بهبود یافته است: بار دیگر از حال کودک پرسیدم. فرمود: از دنیا رفت، با شگفتی گفتم: فدایت شوم هنگامی که زنده بود غمگین و افسرده بودید واینک که فوت شده است اندوهگین نیستید؟ فرمود: ما خاندانی هستیم که پیش از مصیبت اظهار نگرانی می کنیم ولی چون قضای الهی وقوع یابد راضی به رضای خدا و تسلیم امر اوییم»(1).

294- استثمار مدرن زن:

فمینیسم یعنی استثمار مدرن زن و گرفتن کرامت و شخصیت او چون بنیان گذاران این تفکر غربی باعث شدند نقش های مادری و همسری زن زیر سؤال بر دو هویت مردانه پیدا کند زنی هم کههویت مردانه پیدا کرد همسویی با شوهر ندارد و همیشه منافع خود را با منافع شوهر در تضاد می بیند و هیچگاه احساس آرامش نمی کند و جالب اینجاست که بنیان گذاران این فرهنگ باطل آرام آرام دارند به فطرت خویش باز می گردند و در مقام جبران خطاهای گذشته خود هستند ولی جهان سوم کار خطای آنها را به عنوان پدیده نو انتخاب می نمایند.

کافی است فقط به یک آیه از قرآن شریف توجه شود تا خط باطل بر استثمار مدرن زن زده گردد «وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ (21)»(1) و از آیات الهی است که از جنس خودتان برای شما همسرانی آفرید تا به وسیله آنان آرامش یابید و بین شما مودت و رحمت قرار داد که در این کار، نشانه هایی برای اهل تفکر هست.

296- بزرگترین میزبان:

حجاج بن یوسف ثقفی همراه جمعی از اطرافیانش در یکی از روزهای گرم تابستان از بیابانی عبور می کرد، در وسط بیابان به سایه ی درختی رسیدند. آنجا نشستند و سفرهی غذا پهن کردند و معلوم است که سفرهی امثال حجاج رنگین و کامل است، دستور داد در این اطراف بگردید و ببینید کسی هست که غذایی نخورده و گرسنه باشد، او را بیاورید با ما هم غذا شود. رفتند و گفتند و پیر مرد کشاورزی را در حال بیل زنی و آبیاری مزرعه دیدند او رانزد حجاج آوردند به او گفت: بیا امروز مهمان من باش، سر این سفرهی رنگین بنشین و از این غذاها بخور.

آن پیر مرد از اوضاع و احوال شناخت که او فرماندار شهر است، با لحنی قاطع و در عین حال مؤدبانه گفت: ممنونم من امروز مهمان کسی بزرگتر از شما هستم. حجاج از شنیدن این سخن تکانی خورد و با کمال تعجب پرسید بزرگتر از من کیست؟ آن پیرمرد جواب داد: او خالق من و خالق شماست، من امروز روزه گرفته ام و بر سر سفرهی خدا نشسته ام، بر سر سفره ی دیگری نمینشینم.

حجاج که از این جواب محکم بر شدت تعجبش افزوده شده بود خواست او را بیشتر به حرف بیاورد گفت: تو در اینروز گرم و داغ تابستان روزه گرفته ای؟ پیر مرد گفت: آری قرآن فرموده است:

ص: 239

297- پدرش به فدایش:

روزی گروهی از شیعیان وارد مدینه شدند تا سؤالهای خود را از امام موسی بن جعفر (علیهما السلام) بپرسند این کار روش معمول در تمام بلاد اسلامی بود که سالیانه یا در اوقات مشخص از سال، گروهی را راهی می کردند تا سؤالهای دینی، وظایف شرعی و وجوهات را نزد امام (علیه السلام) ببرند.

کاروان پس از ورود به مدینه به سوی خانه امام(علیه السلام) راه افتادند به این امید که هم سؤالات خود را بپرسند و هم دیدار حضرت نصیبشان شود. هرچه نزدیکتر می شدند شوق دیدار فزونتر می شد، تا اینکه جلوی خانه حضرت رسیدند، در زدند و اجازه ورود خواستند، به آنان اطلاع داده شد که امام (علیه السلام)در مسافرت است. اندوه فراوان از اینکه نه

ص: 240

298- از حواریون کدام یک بهتر بودند:

حواریون هرگاه گرسنه می شدند میگفتند یا روح الله گرسنه ایم حضرت مسیح (علیه السلام) با قدرت اعجاز برایشان غذا آماده می کرد و هرگاه تشنه می شدند بهمین ترتیب برایشان آب آماده می ساخت. یکبار گفتند یا روح الله! کدام یک از ما برتر است که هرگاه

ص: 241

299- به بچه ها دروغ نگوييد:

عبدالله بن عامر می گوید روزی رسول خدا (صلی الله علیه واله)در خانه ما نشسته بود. مادرم مرا صدا زد و گفت: بیا به تو چیزی بدهم. رسول خدا (صلی الله علیه واله)به او فرمود: می خواهی چه به او بدهی؟ عرض کرد: می خواهم خرمایی به او بدهم. رسول خدا(صلی الله علیه واله) به مادرم فرمود: بدان، که اگر چیزی به او ندهی، دروغ برایت نوشته می شود.»(2).

301- عروسی یهودیان:

جمعی از یهودیان مجلس عروسی برای زوج جوان خویش بر پا کردند محضر رسول الله (صلی الله علیه واله)شرفیاب شدند و عرض کردند ما حق همسایگی با شما را داریم از شما درخواست می کنیم که اجازه دهید فاطمه دختران به محفل بانوان ما شرکت کند و به عروسی ما عزت بخشد و ما به حضور دختر پیامبر مباهات کنیم.

رسول الله(صلی الله علیه واله) فرمود او همسر علی بن ابی طالب (علیه السلام) است و باید او اجازه بدهد. عرض کردند شما پیش على (علیه السلام) شفیع شوید تا سخن شما را بپذیرد امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) فرمایش رسول خدا را پذیرفتند.

یهودیان به حساب خود نیرنگ زدند، زنانشان زیباترین و عالیترین لباسها را به تن کردند تا فاطمه که با لباس ساده وارد می شود حضرت را مورد اهانت قرار دهند.

جبرئیل نازل شد و یک لباس بهشتی برای حضرت آورد «يُحَلَّوْنَ فِيهَا مِنْ أَسَاوِرَ مِنْ ذَهَبٍ وَيَلْبَسُونَ ثِيَابًا خُضْرًا مِنْ سُنْدُسٍ وَإِسْتَبْرَقٍ »(1) در آنجا به دستبندهای طلا آراسته اند و لباس هایی به رنگ سبز و از سندس و استبرق پوشند. الباسی که مثلش را تا به حال ندیده بودند. حضرت زهرا(علیها السلام) لباس را به تن کرد و وارد بر زنان یهود شد یکبار تمام توجه شرکت کنندگان در عروسی به حضرت و لباس بر تن آن گرامی جلب شد همگی محو زیبایی و رنگها و بوی خوش آن شدند. تمام بانوان حاضر به پای حضرت افتادند و زمین که زهرا (علیها السلام)بر آن قدم می زد بوسه می زدند وَ أَسْلَمَ بِسَبَبِ مَا رَأَوْا خَلْقٌ کَثِیرٌ مِنَ الْیَهُودِ»(2) عده زیادی از یهودیان در آن مجلس عروسی با دیدن آن همه عظمت و شکوه مشرف به اسلام گردیدند.

ص: 243

302- مصحف فاطمه (علیها السلام):

حمادبن عثمان می گوید از امام صادق (علیه السلام) شنیدم که فرمود: عده ای از زنادقه و بی دینها در سال 128 قمری قیام می کنند این مطلب را در مصحف فاطمه (علیها السلام) دیدم. حماد می گوید عرض کردم مصحف فاطمه(علیها السلام) چیست؟ فرمود: بعد از رحلت رسول خدا (صلی الله علیه واله) اندوه بر قلب حضرت زهرا(علیها السلام) نشست. خداوند فرشته ای را نزد حضرت فرستاد تا هم و غم را از او بیرون برد و برایش حدیث گوید. فاطمه (علیها السلام) قصه خود رابرای امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) نقل کرد. حضرت علی (علیه السلام)فرمود: هرگاه این احساس برایت حاصل شد و صدای فرشته را شنیدی برایم تعریف کن. زهرا(علیها السلام) هم چنین کرد و هرجه زهرا میشنید امیرالمؤمنین علی (علیه السلام)مینوشت تا اینکه به صورت مصحف و کتابی در آمد. بعد امام صادق (علیه السلام) فرمود در آن مصحف احکام حلال و حرام نیست ولی هر آنچه در آینده اتفاق خواهد افتاد موجود است (1) على القاعده این مصحف شریف باید بین ائمه (علیهم السلام) دست به دست گردیده باشد و هم اینک در نزد مولا و سرورمان امام عصر روحی له الفداء است.

305- یک تبر، یک زندگی:

مردی از اصحاب پیامبر(صلی الله علیه واله) در تنگدستی قرار گرفت و از نظر مخارج روزانه بسیار در مضیقه واقع شد، روزی زنش به او گفت خوب است خدمت پیغمبر(صلی الله علیه واله) بر وی و از ایشان تقاضای کمک کنی، آن مرد خدمت پیامبر (صلی الله علیه واله)آمد همین که چشم آن جناب به او افتاد فرمود:

« مَن سَألَنا أعطَيناهُ ، و مَنِ استَغنى أغناهُ اللّه ُ» هر که از ما چیزی درخواست کند به او می دهیم اما کسی که شرافت نفس داشته باشد و در حال احتیاج خود را بی نیاز نشان دهد خدا او را بی نیاز خواهد کرد مرد از شنیدن این سخن با خود گفت منظور حضرت از این جمله من هستم از همانجا برگشت و جریان را برای زن شرح داد.

ص: 245

306- زبانت در کش ای حافظ زمانی:

امام صادق (علیه السلام) برای حفظ زبان دوازده فایده بیان می فرماید:

1-کلید هرگونه راحتی و آسایش دنیا و آخرت است. 2- موجب رضا و خشنودی پروردگار متعال است. 3- حساب انسان در روز قیامت سبک و آسان است 4- از خطا و لغزش و اشتباه محفوظ می ماند. 5- برای شخص جاهل ساتر عیوب و برای عالم زینت است. 6- هواها و هوسهای نفسانی قطع می شود. 7- در اثر سکوت مجاهدت با نفس حاصل می گردد. 8- حلاوت و لذت عبادت چشیده میشود.

ص: 246

307- صلح از جیب امام (علیه السلام):

ابن حنیفه امیر الحاج میگوید: روزی با شخصی بر سر مسئله ارث نزاع داشتم مفضل بن عمر بر ما گذشت و لحظه ای ما را تماشا کرد، آنگاه ما را به منزل خویش دعوت نمود و بین ما به چهارصد درهم صلح داد و آن را از خودش به ما پرداخت، سپس گفت، بدانید این پول از من نبود، بلکه آن را امام صادق (علیه السلام) به من داده و دستور فرموده که هر وقت دو نفر از شیعیان و اصحاب ما درباره مالی با هم نزاع داشتند بدین طریق آنها را صلح دهم»(2).

309- تا قیامت همینجا خواهم بود

عبدالله بن سنان می گوید از امام صادق (علیه السلام) شنیدم که فرمود:

إِنَّ رَسُولَ اَللَّهِ (صلی الله علیه واله)وَعَدَ رَجُلاً إِلَی صَخْرَهٍ فَقَالَ أَنَا لَکَ هَاهُنَا حَتَّی تَأْتِیَ قَالَ فَاشْتَدَّتِ اَلشَّمْسُ عَلَیْهِ فَقَالَ أَصْحَابُهُ یَا رَسُولَ اَللَّهِ لَوْ أَنَّکَ تَحَوَّلْتَ إِلَی اَلظِّلِّ قَالَ قَدْ وَعَدْتُهُ إِلَی هَاهُنَا وَ إِنْ لَمْ یَجِئْ کَانَ مِنْهُ اَلْمَحْشَرُ »2 به مردی وعده داد که بر سنگی بنشیند تا او را بیاید. او رفت و آفتاب بالا آمد و هوا کرم شد. یاران حضرت عرض کردند یا رسول الله چه می شود اگر از آفتاب به سایه بیایی؟ فرمود با او در اینجا وعده گذاشته ام و اگر او نیاید تا قیامت همینجا خواهم بود. آنکیست کز روی کرم باما وفاداری کند

بر جای بدکاری چون من یکدم نکوکاری کند

311- زمامداران و رؤسای کشورها یاد بگیرند:

هنگامی که جعفر بن ابیطالب برادر امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) با دیگر مسلمین از مهاجرین در حبشه توقف داشتند، حضرت صادق (علیه السلام) فرمود:

روزی نجاشی جعفر را خواست. جعفر بن ابیطالب و همراهانش به محل نجاشی وارد شدند. رهبر مردم حبشه را روی خاک با لباس های کهنه نشسته دیدند. جعفر گفت از مشاهده این وضع نگران شدیم وقتی نجاشی وضع ما را دگرگون یافت گفت اکنون یکی از جاسوسوهایم از حجاز آمده، می گوید خداوند پیغمبرش را نصرت داده، دشمنانش را از بین برده و فلانی را نیز به قید اسارت در آورده است این جنگ به نام بدر اتفاق افتاده. جعفر گفت چرا با این لباسهای کهنه روی خاک نشسته اید پاسخ داد ما در میان دستوراتی که بر عیسی نازل شده می یابیم که از جمله حقوق خداوند بر بندگان این است که هنگام تجدید نعمتی، آنها نیز باید تجدید تواضع نمایند، اینک چون خداوند به من نعمتی مانند حضرت محمد (صلی الله علیه واله) پیغمبر شما ارزانی داشته من هم به شکرانه این نعمت تواضع می کنم. رسول خدا(صلی الله علیه واله) وقتی که این جریان را شنید به اصحاب خود فرمود:

« وَ إِنَّ اَلتَّوَاضُعَ یَزِیدُ صَاحِبَهُ رِفْعَهً فَتَوَاضَعُوا یَرْفَعْکُمُ اَللَّهُ»(2) تواضع باعث ترفیع مقام صاحب تواضع می شود پس متواضع باشید تا خداوند شما را بلند مرتبه کند.

313- موجود سه اسمی:

بشر - آدم - انسان: راغب اصفهانی می گوید: به ظاهر پوست انسان بشر گویند: همان طور که به باطن آن «آدمه» می گویند و از این جهت به انسان بشر گفته می شود که پوست آن آشکار و قابل دیدن است به خلاف حیوانات که پوست بدن آنها از مو یا پشم یا کرک پوشیده شده است.

آدم گفته می شود چون از خاک است و از این جهت که موجودی است دارای انس به او انسان میگویند هر سه نام در قرآن آمده:

«قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ يُوحَى إِلَيَّ »(2).

بگو: من هم مثل شما بشری هستم.

«وَقُلْنَا يَا آدَمُ اسْكُنْ أَنْتَ وَزَوْجُكَ الْجَنَّةَ »(3) و گفتیم ای آدم همراه همسرت در بهشت سکونت کنید.

«هَلْ أَتَى عَلَى الْإِنْسَانِ حِينٌ مِنَ الدَّهْرِ لَمْ يَكُنْ شَيْئًا مَذْكُورًا (1)»(4) آیا زمانی بر این انسان گذشت که چیزی قابل ذکر نبود.:

315- نخستین بیعت کننده با امام عصر (عج) کیست؟

ابان بن تغلب از امام صادق(علیه السلام)نقل می کند که فرمود:

«اول من يبايع القائم جبرائیل» نخستین کسی که با امام زمان (عج) بیعت می کند جبرئیل فرشته مقرب خداوند است که به شکل پرنده ای سفید از آسمان می آید و با آن حضرت بیعت می کند... و با صدای آشکار که تمامی مخلوقات بشنوند فریاد می زند که فرمان خدا رسیده بر آن شتاب کنید»(3).

317- بالاتر از خود را دیدن:

نقل می کنند شیخ انصاری رضوان الله تعالی علیه شاگردان درجه اولش چهار نفر بودند میرزای شیرازی، میرزای رشتی، آقا حسن نجم آبادی و آقا سید حسین کوه کمره ای. آقا سید حسین کوه کمرهای قبل از آنکه استاد را شاگردی کند هر روز قبل از درس شیخ، حوزه درس داشت. یک روز زودتر برای درس می آید. شیخ انصاری خارج قوانین تدریس می کرده. حاج سید حسین می بیند که شیخی نشسته، برای چند نفر تدریس می کند اول مطلب قوانین را با دقت بیان می دارد و بعد اشکال قوی می کند. فردا مقداری زودتر می رود تا ببیند این شیخ کیست؟ باز می بیند که شیخ مطلب میرزای قمی را طرح و اشکال دیگری که اشکال قوی بود. خلاصه چند روز همین مسأله ادامه پیدا میکند. حاج سید حسین کوه کمره ای می بیند که این شیخ سطحش خیلی بالاتر از سطح خودش است از ایشان می خواهد که شما بیایید حوزه ما را اداره کنید و خودش با شاگردانش پای درس شیخ می نشینند و شیخ مرتضی انصاری برای آنها تدریس می کند.(2).

319- توصیه های پزشکی:

1- از پرخوری و خوردن غذاهای مانده و چربی حیوانات خصوصا در شب و شیرینی جات بپرهیزید.

2- تا می توانید خون خود را پاک نگه دارید زیرا مسمومیت ابتدای مبتلا شدن به امراض است.

3- به غیر از افراد چاق روزانه هشت لیوان آب سالم بنوشید.

4- شبها زودتر بخوابید و سحرها بیدار شوید و بین الطلوعین نخوابید.

5- همیشه مواظب مزاج خود باشید تا به یبوست گرفتار نشوید.

6- نمک طبیعی اول و آخر غذا فراموش نشود.

7- از هوای پاک و فضای سبز با نفس های عمیق استفاده کنید.

ص: 254

320- شغل شادی:

در آخرالزمان شغل شیادی رو به افزایش است عده ای تحت نام شریف مولایمان علی(علیه السلام) و ذکر آنحضرت درویش بازی در می آورند ایستاده بول می کنند نماز نمی خوانند، اهل تقلید نیستند و هیچ وجه شباهتی با مولای متقیان امیرالمؤمنان ندارند.

گروهی دیگر تحت نام شریف امام عصر (عج) ادعای ارتباط با حضرت را می کنند و برای رسیدن به خواسته های درونی خود به این شغل شیادانه رو می آورند.

و جمعی هم با استخدام یک جن و یا جنهای شیطانی و بی حرمتی به مقدسات سحر می کنند پول می گیرند و ابطال سحر نیز می نمایند پول می گیرند در واقع هم از توبره می خورند هم آخر؟ و این سومی جزو شیاد شیادان محسوب می شوند که در اعترافات یکی از حبس شدگانشان آمده که مسند سحرنویسی و ابطال او بر روی چاه فاضلاببوده که قرآن کاملی با بند معلق در چاه قرار داده است تا بتواند با این هتک حرمت قرآن شریف به اهداف شوم خود برسد؟

ص: 255

321- لوطی محله در چند قدمی قبر مطهر امام حسن مجتبی (علیه السلام):

بعضی از افراد سرشناس محله های قدیم تهران و شهرستانها بخاطر رفتارها و منش های ویژه خود لوطی محله نام می گرفتند بعضی از آنها در عین حرکات ناهنجار و گاه گناه صفاتی داشتند که در خور تحسین بود که همان صفات باعث عاقبت بخیری آنان می شد.

در محله قدیم و زادگاه حقیر خیابان خانی آباد (تختی) واقع در خیابان مولوی شخصی بود بنام «مهدی فلان» از باب اینکه قرآن سفارش می کند که افراد با القاب زشت یاد نکنید اینجانب نیز از شهرت وی معذورم چنانکه در محله باغ فردوس مردی غیور بود و در محله پاچنار (مصطفی فلان) وجود داشت بگذریم آقا مهدی لوطی محله ما در سال 1349 به حج تمتع مشرف شد مدينه بعد بودیم پس از انجام مراسم حج به مدینه مشرف شدیم او پس از دو شب اقامت در مدینه از دنیا رفت.

او را به محله شیعه نشین مدینه برای تغسیل و تکفین و سایر مراسم بردیم. بسیاری از مسافران ایرانی که به مدینه می رفتند یکی از برنامه های ثابت شان دیدار با آية الله حاج شیخ محمد على العمری امام جماعت شیعیان مدینه بود که وی در سال 1389 به رحمت خدا رفت.

مرگ آقا مهدی باعث شد که اهل کاروان با آن مرحوم ملاقات کنیم خدایش بیامرزد تمام کاری واجب و ضروری برای غسل و کفن و دفن لوطی محله ما را فراهم کرد و بر او نماز میت خواند. او را تشییع کردیم وقتی در قبرستان بقیع به خاک سپرده شد حقیر قدم زدم فاصله بین قبر «مهدی فلان» با وجود مقدس امام حسن مجتبی(علیه السلام) دوازده قدم بود.!

323- موانع فرهنگی فرا روی تولید علوم اسلامی:

1- نبود پژوهش معمولا دانشمندان ما بیشتر به آموزش یک سلسله درسهای کلاسیک و دیکته شده بسنده می کنند و کمتر اثری از خلاقیت و نوآوی علمی به چشم می خورد و اکثر نوشته ها تکرار همان محفوظات به شمار می آید.

2- خود باختگی علمی بجای شهامت علمی: بخشی وسیعی از جامعه دانشگاهی ما از دوران مشروطه تاکنون همواره مبتلا به یک هراس از تمدن غرب بوده و جامعه حوزوی ما هم در برخورد با این رفتار کم کاری کردهاست. اگر امثال جلال آل احمد کتاب غرب زدگی را نوشته اند از نوادر بوده اند چنانکه امروزه با مشاهده اینهمه دلائل عقب ماندگی علمی باز از سکولار و حمایت از افکار لائیک غربی به عنوان یک ژست روشنفکرمآبانه پیروی می شود.

3- مدرک گرایی بجای علم گرایی: ناگفته نماند که روحیه مدرک گرایی فقط در محیط دانشگاهی مطرح بود و در نهایت تأسف به حوزه های علمیه هم کشیده شد تا آنجا که طبقه بندی پایه های تحصیلی را در حوزهها معادل دیپلم و لیسانس و دکترا و تخصص نامگذاری کردند این دیگر خیلی نوبر است. در حالیکه حداقل حوزه های ما صرفا دنبال ملا شدن و رسیدن به مدارج علمی بودند نه دریافت مدرک. تا بتوانند به وسیله مدرک در مرکزی از مراکز فرهنگی و یا سیاسی کشور استخدام شوند؟

325- چشم برزخی :

گهی بر طارم اعلی نشینم

گهی در پیش پای خود نبینم

وارسته انسانهایی هستند که در اثر عبادت و طاعت الهی به مرتبه ای از رشد می رسند که حجابها را از برابر خودمی درند باطن این دنیا و حتی عالم برزخ را می بینند و برعکس افرادی نیز هستند در اثر گناهان سمعی و بصری حتی پیش پای خود را نمی بینند.

مرحوم آية الله بهاء الدين با جمعی از طلاب وارد قبرستان شدند او گفت کنار فلان قبر بنشینم و چند لحظه ای قرآن بخوانیم پس از قرائت قرآن یکی از طلاب پرسش کرد که این مرحوم چه نسبتی با شما دارد گفت هیچ، گفت پس چرا بین اینهمه قبر او را انتخاب کردید گفت چون دیدم که ساکنش را عذاب می کنند خواستم چند لحظه ای با تلاوت قرآن جمعی عذاب از او برداشته شود. مرحوم محدث بزرگ قمی شیخ عباس رحمة الله علیه گفت برای فاتحه اهل قبول وارد قبرستان وادی الاسلام نجف شدم نعره و صدای شتر را هنگام ذبح کردن شنیدم نزدیک رفتم دیدم که این صدا از مرده ای است که او را سرازیر بر قبر می کنند از وحشت مثل شتر نعره می زند در حالیکه هیچکدام از اقوام و دوستانش صدا را نمی شنیدند.

تا هست غم خودت نبخشایندت

تاباتو، تو هست هیچ نمایندت

تا از خود و هر دو کون فارغ نشوی

این در مزن ای خواجه که نگشایندت

ص: 259

326- مناظره یک خواست فطری است:

گفتگو و جدل بخشی از فطرت انسان را تشکیل می دهد نخستین مناظره بین خدا و فرشتگان پیش آمد که گفتند خداوندا می خواهی موجودی را خلق کنی که خون بریزد پاسخ آمد من چیزهایی می دانم که شما نمیدانید و یا شیطان با خدا جدال کرد که مرا از آتش خلق کردی و انسان را از خاک و خواست برتری خود را به رخ خدا بکشد که پاسخش رجیم شدن بود.

مناظره و به تعبیری پرسش و پاسخ و یا قال و قلت و گفتم و گفت مطلوب است که در این بین بسیاری از حقایق بر ملا می شود و باطل منکوب می گردد.

کاربرد مناظره در علم کلام و اصول عقاید بیشتر از سایر علوم است در بین اصحاب امام صادق و امام کاظم (علیهما السلام) هشام بن الحكم قدرت فوق العاده ای در مناظره داشت و از این جهت مورد تشویق امامان معصوم (علیهم السلام) قرار می گرفت.اینک به یک مناظره شاعرانه اکتفا می کنیم و این بحث را به جای دیگر موکول مینمائیم.

گفتم غم تو دارم گفتا غمت سر آید

گفتم که ماه من شو گفتا اگر برآید

گفتم ز مهرورزان رسم وفا بیاموز

گفتا ز خوبرویان این کار کمتر آید

گفتم که بر خیالت راه نظر بیندم

گفتا که شب روست او از راه دیگر آید

گفتم که بوی زلفت گمراه عالمم کرد

گفتا اگر بدانی هم اوت رهبر آید

گفتم خوشا هوایی کز باد صبح خیزد

گفتا خنک نسیمی کز کوی دلبر آید

گفتم که نوش لعلت ما را به آرزو گشت

گفتا تو بندگی کن کاو بنده پرور آید

گفتم دل رحیمت کی عزم صلح دارد

گفتا مگوی باکس تا وقت آن در آید

گفتم زمان عشرت دیدی که چون سر آید

گفتا خموش حافظ کاین غصه هم سرآید

328- گفتمان بهترین گزینه برای انتخاب حق:

نسل جوان ما و سایر کشورهای جهان نشان دادند که تشنه حقيقتند و اینجا تکلیف اندیشمندان بی غرض سنگین می شود که در مراکزی که جوانان حضور بیشتری دارند به آنها اجازه داده شود که حرف و سخنشان را بزنند و خود انتخاب کنند.

قرآن شریف تبعیت از حق را در اختیار انسانها گذاشته و به هیچ کس اجازه نداده که به زور و تهدید عقاید را بر آنها تحمیل کنند.

ص: 261

329- بوی بد و بوی خوش:

این تنها اجسام نیستند که بوی بد و متعفندارند. گناه از لجن و کود هم بدتر است گاهی بوی بدش قوه شامه یک جامعه را می آزارد. اگر مردم باورشان نشود که گناه سم است و آدم را بی آبرو می کند از خود مواظبت خواهند نمود. جوانان ما بدانند اگر آبروی خود را می خواهند گناه نکنند چون اگر لجن را همراه داشته باشند بالاخره باد می وزد و بویش در می آید و همه جا را متعفن میکند.

برای رفع بوی بد چاره فقط استغفار و طلب عضو از پروردگار است که به همان نسبت ایجاد بوی خوش می کند جامعه مستغفر همیشه بوی خوش میدهد.

مولایمان امیرالمؤمنین (علیه السلام)می فرمود:

تَعَطّروا بِالاِستغفارِ وَلا تَفضَحَنَّكُم رَوائِحُ الذُّنوبِ»(2) خودتان را با استغفار معطر کنید مبادا بوی بد گناه آبرویتان را ببرد.

ص: 262

330- کلاس درس:

نخستین کسی که برای انسان کلاس درس تشکیل داد خداوند تبارک و تعالی بود و کتاب درسی اش قرآن و متن تدریس کرامت.

اگر گفتند فلان جا مهندس دارد درس میدهد یعنی درس هندسه می گوید و یا گفتند فلان جا فلان طبيب تدریس دارد یعنی دارد طب درس میدهد فلان کلاس استادش ادیب است یعنی ادبیات می گوید فلان کلاس استاد مورخ است یعنی تاریخ می گوید: حالا اگر گفتند فلان کلاس اقرأ ربك الأكرم است یعنی استاد که نامش اكرم است درس کرامت می دهد.

اولین سوره ای که بر وجود مبارک رسول الله (صلی الله علیه واله) نازل شد سوره علق بود «اقْرَأْ وَرَبُّكَ الْأَكْرَمُ الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ »(1) خدای اکرم درس میگوید یعنی چه؟ یعنی درس کرامت میدهد باید اساتید شما معلمان ما در لابلای مطالب متنوع تدریس خود به بچه ها و نوجوانان و جوانان ما درس کرامت بدهند نتیجه این می شود که این نونهالان وقتی بالا آمدند و در جامعه به پست و مقامی دست یافتند رانت خوار نمی شوند به حقوق دیگران تجاوز نمی کنند و کریمانه عمل می نمایند.

332- حرف ج :

بهلول به ضم باء و سکون ه بمعنی گشاده رو و صاحب صورت زیبا و جامع خیرات و این اسم به اشخاص بذله گو و در عین حال حق گو و حاضر جواب هم اطلاق می شود و نیز اشخاصی به این اسم بوده اند ولی بهلول معروف همان شخصی است که در زمان هارون الرشید می زیسته و از شاگردان امام جعفر صادق(علیه السلام) بوده و از محبان اهلبیت (علیهم السلام) محسوب شده است و به روایتی از بستگان نزدیک هارون عباسی بوده است.

تولد او در شهر کوفه و اسم اصلی او وهب بن عمر است.

گویند چند تن از اصحاب و دوستان خاص امام (علیه السلام) به مناسبت دوستی آن حضرت تحت تعقیب قرار گرفته بودند با مشورت همدیگر خدمت امام (علیه السلام)رسیده و کسب تکلیف نمودند، امام (علیه السلام)جواب آنها را با یک حرف تحجی نمودار ساختند و آن فقط حرف (ج) بوده و همگی دانستد که اجازه ندارند بیش از این چیزی سؤال کنند.

پس هر کدام آن را طوری تعبیر کرده و از خدمت امام مرخص شدند. یکی از آنها «ج» را جلای وطن دانسته از شهر خارج شدند دیگری جبال سر به کوه بردن تعبیر نمودند بهلول آن را جنون دانسته و خود را به دیوانگی زد و همگی از آن تعقیب و گریز نجات یافتند.

البته جیم شدن در زمان ما هم کنایه از میان جمع بیرون رفتن و پنهان زندگی کردن معنا می دهد. بهلول خود را به دیوانگی زد و دست از تمام تجملات دنیایی کشید و در حقیقت دیوانه حق و ژنده پوش حقیقت شد و خرابه را بر قصرهای هارون ترجیح داد و به یک لقمه نان خشک می ساخت و منت هارون و امثال هارون نمیکشید.(1).

منگر به چشم خوار به این پا برهنگان نزد خرد عزیزتر از دیده ترند

ص: 264

333- چیزی که عوض داره گله نداره:

مولایمان علی (علیه السلام) این ضرل المثل را اینگونه بیان می فرماید:

كما تدين تدان» هر جور عمل کنی همان طور نتیجه می گیری. کره را از شیر میگیرند نه از آب جای داستان بهلول عاقل اینجاست مرد ثروتمندی اهل بغداد از بهلول سؤال نمود من چه بخرم تا منافع زیاد داشته باشند بهلول گفت آهن و پنبه.او هم هرچه سرمایه داشت آهن و پنبه خرید و پس از چندی آنها را فروخت و سود کلانی کرد. بار دوم نزد بهلول رفت گفت بهلول دیوانه حالا من چه بخرم که مثل نوبت قبل سود فراوان ببرم گفت پیاز و هندوانه او هم با حرص ولع رفت تمام سرمایه اش را پیاز و هندوانه خرید اینبار جنس و سرمایه اش روی دستش ماند و کسی از او خرید نکرد و همه فاسد شدند با ناراحتی نزد بهلول آمد و گفت این چه پیشنهادی بود که بار دوم به من دادی همه سرمایه ام از کف رفت. گفت برای اینکه بار اول مرا بهلول عاقل خطاب کردی منهم يشنهاد عاقلانه به تو دادم بار دوم به من گفتی بهلول دیوانه منم پیشنهادی دیوانه وار به تو دادم و تو ضرر کردی!

335- علوم عملی انسان :

ما براساس اعتقادات دینی و صراحت آیات شریفه معتقدیم منشأ علوم عملی انسان تکوینی است و این خداوند تبارک و تعالیاست که قدرت تشخیص را به انسان داده چگونه تغذیه کند، چگونه آمیزش نماید و چگونه امرار معاش نماید.

خداوند این علوم را به انسان الهام کرده تا اینکه برای ورود در میدان کار و کوشش و شروع در تصرف و تسخیر جهان هستی مجهز و میها باشد.

« الَّذِي أَعْطَى كُلَّ شَيْءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدَى (50)»(1).

خداوند همان است که هر چیزی آنچه نیاز داشت عطا فرمود.

سپس هدایتشان نمود.

«الَّذِي خَلَقَ فَسَوَّى وَالَّذِي قَدَّرَ فَهَدَى (3)» (2).

خدایی که خلق نمود سپس شکل بخشید و آنکه تقدیر کرد خود هدایت نمود. هدایت در هر دو آیه همان هدایت تکوینی و الهامات الهی است و حتی در علوم عملی خوب و بد را نیز به او الهام کرده که غیر از انبیاء و امامان معصوم (علیهم السلام) در ذات انسانها راه تشخیص خوب و بد وجود دارد. بدلیل این کلام پروردگار «وَنَفْسٍ وَمَا سَوَّاهَا فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا (8)»(3).

سوگند به روان، آنکه آنرا پرداخت، پس بزهکاری و پرهیزکاریش را به او الهام کرد.

337- على (علیه السلام) از زبان بهلول عاقل :

روزی بهلول بر هارون الرشید وارد شد هارون در آنوقت سر خودش و سر حال بود از بهلول برسید آیا علی ابن ابی طالب افضل بر ابن عباس عموی پیغمبر بود یا ابن عباس افضل بر علي بهلول جواب داد آیا اگر حقیقت را بگویم در امانم هارون جواب داد در امانی بهلول گفت: على(علیه السلام)بعد از محمد بن عبدالله(صلی الله علیه واله) افضل بر جمیع اهل اسلام بلکه افضل بر جمیع پیامبران گذشته بود. او در تمام جنگها خط مقدم جبهه بود و بارها جانش را بخاطر اسلام بخطر انداخت وهیچگاه پشت به جنگ نکرد.

علی بن ابیطالب (علیه السلام) در دوران حکومت داریش چیزی برای خود ذخیره نکرد، بیت المال را بین مردم عادلانه تقسیم نمود. حتی عقیل برادرش را بر دیگران ترجیح نداد.

اما ابن عباس در موقعی که حاکم بصره بود مبلغی از وجوه بیت المال را صرف امور شخصی نموده بود و امام علی(علیه السلام) آن مبلغ را از او باز خواست نمود و برای این عمل او را سرزنش کرد و موعدی مقرر فرمود تا ابن عباس آن وجه را ارسال دارد علی او را به کوفه احضار کرد ابن عباس می دانست که علی خلیفه ای نیست که خطای او را نادیده گیرد از این لحاظ به مکه فرار کرد و در خانه خدا بست نشست تا در امان باشد.

هارون منفعل شد و عصبانی خواست بهلول را بیازارد گفت: پس با این همه فضایل چرا او را کشتند؟ بهلول جواب داد: بیشتر مردان خدا در راه او کشته شدند مانند داود، یحیی زکریا و هزاران پیامبر دیگر خدا. و سپس هارون طریقه شهادت امام علی(علیه السلام) را

ص: 267

338- فارس الحجاز:

دیدار امام عصر (عج) لیاقت و شایستگی می خواهد چه در خواب و چه در بیداری اما نباید هدف نهایی باشد چون بسیاری از اصحاب و مردم عادی در عصر سایر ائمه ال بودند و هر روز و شب امام زمان خود را زیارت می کردند ولی پیرو راستین آن بزرگواران نبودند باید کاری کرد که قلب نازنین آن حضرت از ما خشنود باشد. در عین حال برای خالی نبودن پاسخ این درخواست دوستان حضرت راه کارهایی را بزرگان برای ملاقات با حضرت بیان داشته اند.

شیخ محمد تقی با فقى رحمة الله علیه می فرمود هرکس 1200 مرتبه با حضور قلب و حفظ شرائط رو به قبله بگوید:

«یا فارِسَ الحِجاز اَدرِکنی یا اَباصالِح اَدْرِکْنی! یا اَبَاالقاسِمَ المَهْدی اَدْرِکْنی یا صاحِبَ الزَّمانْ اَدْرِکْنی اَدْرِکْنی وَ لا تَدَعْ عنّی فَاِنّی عاجِزٌ ذَلیلٌ»(2).

به دیدار حضرت نائل آید. چهل شب به مسجد سهله و یا مسجد جمکران و آداب آن و یا ختم چهل زیارت عاشورا در روزهای جمعه داخل مسجد و نوشتن عریضه برای حضرت و مداومت به این ذکر بعد از نماز صبح هر کدام امکان زیارت حضرت را فراهم می آورد. انشاء الله.

بسم الله الرحمن الرحیم اللهُمَّ اِنّی اَسئَلُكَ اَن تُوَخِّرَ اَجَلی وَ لا تَقبِض رُوحی حَتّی اَری سَیِّدی وَ مولاى صاحب الزمان صلوات الله وسلامه عليه.

مرحوم محدث قمی می گوید روایت است هر کس بعد از نماز صبح و ظهر و عصر در روز جمعه و در غیر جمعه بگوید:

«اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُمْ» نمیرد تا حضرت قائم (عج) را دریابد.(3).

ص: 268

339- بابا طاهر و ارادتش به امام عصر (عج) :

عزیزم از غم و درد جدائی

بچشمونم نمانده روشنایی

گرفتارم بدام غربت و درد

نه یار و همدمی نه آشنایی

هزاران ملک دنیاگر بدارم

هزاران ملک عقبی گر بدارم

بوره ته دلبرم تاباته دارم

که بیرون تو آن را گر بدارم

دلم از درد ته دایم غمینه

ببالین خشتم و بستر زمینه

همین جرمم که موته دوست دیرم

نه هرکت دوست دیره حالش اینه

مرا دیوانه و شیدا ته دیری

مرا سرگشته و رسوا ته دیری

نمیدونم دلم دارد کجا جای

همی دونم که در وی خانه دیری

غم عشقت زگنجرایگان به

وصال ته زعهد جاودان به

کفی از خاک کویت در حقیقت

خدا دونه که از کونه و مکان به

خوشا آنکه سودای تو دیرند

که سر پیوسته در پای تو دیرند

بدل دیرم تمنای کسانی

که اندر دل تمنای تو دیرند

دلم بی وصل توشادی مبیناد

بغیر از محنت آزار مبیناد

خراب آباد دل بی مقدم ته

الهی هرگز آبادی مبیناد

غم عشقت بیابان پرورم کرد

هوای بخت بی بال و پرم کرد

بمو گفتی صبوری کن صبوری

صوبری طرفه خاکی بر سرم کرد

341- معارف شیعه همیشه با طراوت و تازه است:

با نگاهی به ادیان و فرقه های گوناگون موجود در عالم شاهدیم که هجوم شبهه ها بر دین و معارف الهی تنها مذهب و مرامی که در نهایت قدرت در برابر شبهات ایستاده و توان پاسخگویی دارد مذهب تشیع است. تشیع به خاطر نظريه اجتهادی اش می تواند دستاوردهای بشر را درون دستگاه فکری خودش هضم کند.

امامت در شیعه و فقهاهت در عصر غیبت پویایی و طراوت همیشگی آن را حفظ کرده و تا ظهور مولایمان امام عصر روحی له الفداء پاسخگوی نیاز بشریت استبشر امروز کمونیسم و سکولار را تجربه کرد و به آخر خط رسید بهمین دلیل می بینیم که خیزش در تمام نقاط عالم برای رسیدن به عدالت اجتماعی به وجود آمده و زمینه مصلح عادل فراهم می شود و همه مردم جهان منتظر منجی اند همانکه بناست به خواست فطری انسانها پاسخ مثبت دهد.

343- هر چه او می خواهد:

مواظب باشیم هنگام دعا مضامین و عباراتیرا استخدام کنیم که مفهوم طلب و تمنا از خداوند تبارک و تعالی را داشته باشد چیزی نگوئیم که تعیین تکلیف برای پروردگار باشد.

پاسخ امام باقر(علیه السلام) به جابر بن عبدالله انصاری دقیقا بیان کننده این حقیقت است.

روزی امام (علیه السلام) از جابر پرسید حالت چگونه است؟ گفت مرا حالی روی داده که پیری نزد من از جوانی بهتر و مرض از سلامتی عزیزتر و مردن از زندگی خوبتر است! امام عال فرمود: اما من پس از آنکه پیرم کرد پیری را می خواهم و اگر جوانی بخشد جوانی را و اگر مریضم کند مرض را دوست دارم اگر شفایم بخشد سلامتی را خواهم و اگر بمیراند مرگ را و اگر زنده بدارد زندگی را دوست دارم. تا جابر این پاسخ را شنید روی امام باقر را بوسه زد و عرض کرد که راست فرمود رسول خدا (صلی الله علیه واله)که نزدیکست فرزندی از فرزندم را که هم نام من است و شکافنده علوم است زیارت میکنی»(1).

صبر و تسلیم و رضا را رهبرم کن تا دگر حرص و خودخواهی و سرمستی نگردد رهزنم

345- دو نوع بلوغ:

سعدی گوید: طفل بودم که بزرگی را پرسیدم از بلوغ، گفت: سه نشان دارد یکی پانزده سالگی و دیگر احتلام سیم بر آمدن موی زبر زیر شکم.

اما در حقیقت یک نشان دارد و بس، آنکه در بند رضای حق جل و علا بیش از آن باشی که در بند حظ نفس خویش و هر آنکه در وی این صفت موجود نیست به نزد محققان بالغ نشمارندش.

خلق اطفالند جز مرد خدا

نیست بالغ جز رمیده از هوی

347- آمان از بی سوادی:

مردی بی سواد برای استراحت و سیاحت وارد مدرسه ای از مدارس قدیمه شد و در کنار حجرهای نشست یکنفر از اهلمدرسه در اطاق مجاور مشغول قرائت قرآن بود و این آیه را می خواند « وَمِنْ ذُرِّيَّتِهِ دَاوُودَ وَسُلَيْمَانَ وَأَيُّوبَ وَيُوسُفَ وَمُوسَى وَهَارُونَ وَكَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ وَزَكَرِيَّا وَيَحْيَى وَعِيسَى وَإِلْيَاسَ كُلٌّ مِنَ الصَّالِحِينَ (85)»(1).

اتفاقا در این دو آیه نام رفقای مرد بی سواد بودند و فقط نام او نبود مرد بی سواد به درب حجره رفت و اعتراض کرد که چرا نام رفقای مرا بردی و اسمی از من نبردی. صاحب حجره به شوخی گفت رفقای تو بر فرض برای من هدایایی آوردند توکه نیاوردی. او هم بی درنگ رفت و هدایایی برای صاحب حجره آورد. اسم بی سواد «یالان» بود صاحب حجره گفت: ان یالان كان كلبا مأواه جهنم» مرد بی سواد شادان شد و رفت رفیق مجاور صاحب حجره که ماجرا را از دور نظاره می کرد گفت: «یا آخی نصف لی ونصف لك و الله خير الرازقين» بعضی در امثال این ماجراها می گویند حاجی آنا شریک!

349- اسلام فرزندان حاتم طائی :

حاتم طائی که مرد بخشنده و نیکوکار بود از دنیا رفت، لشکر اسلام به دستور رسول الله (صلی الله علیه واله) به فرماندهی حضرت علی (علیه السلام)زنان و اولاد او را اسیر و خدمت رسول خدا (صلی الله علیه واله)آوردند، هنگام تصرف اموال قبيله پسر حاتم فرار کرد و دختر حاتم در میان اسیران بود عرض کردای محمد پدر من از دنیا رفت و یک پسر از او باقی ماند او فرار کرد اگر مرحمت میکنی و مرا مرخص می فرمایی که طوایف عرب بر من شماتت می کنند. صفات پدرش را شمرد، حضرت فرمود: ای دختر! این صفات که گفتی صفات مؤمنین است پس فرمود:

او را مرخص کنید که پدر او مکارم اخلاق را دوست می داشت و بعد فرمود: رحم کنید بر عزیزی که ذلیل شود و صاحب دولتی را که فقیر گردد و عالمی که در بین نادانان گرفتار گردد. دستور فرمود آن دختر را با کسانیکه با او بودند آزاد کردند. دختر پیامبر را دعا کرد و گفت خداوند احسان تو را به موقع پاداش دهد و تو را به لئيم و دون همت محتاج نکند و هیچ نعمت از کسی سلب ننماید مگر آنکه ترا سبب رد آن قرار بدهد.

ص: 275

350- برادری را بخاطر برادرش بخشیدند:

دو برادر بودند و مادر پیری داشتند یکی دائم در عبادت بود دیگری واجبات را انجام می داد و بیشتر خدمت مادر می کرد سالها برایشان به همین منوال گذشت. شبی برادر عابد در حال سجده خوابش بردندایی شنید برادر ترا آمرزیدیم و تو را نیز به او بخشیدیم، عابد عرض کرد من در تمام عمر به عبادت اشتغال داشته ام و برادرم از اینجهت در آسایش بوده چرا من به او بخشیده می شوم؟ جواب رسید که تو آن کردی که ما از آن بی نیازیم و برادرت آن انجام داد که مادرت بدان محتاج است.(2).

352- پیشگوئی :

سال 1390 دفتر آستان قدس رضوی اعلان کرد که سال گذشته امام هشتم علی بن موسى الرضاعی 25 میلیون نفر زائر داشته است و بی شک در مرور زمان بخاطر کثرت جمعیت کشور تعداد زائران حضرت رو به فزونی می رود و باید اعترافکرد در بین مراکز مشاهد مشرفه بیشترین زائر را امام رضا (علیه السلام) دارد.

اما این نکته را بدانیم که این پیشگویی خود حضرت است که وقتی از مدینه بیرون آمدند و به شهرهای بین راه مثل بصره، اهواز، فارس، اصفهان، سمنان و آهوان و نیشابور که در آن زمان شهر بزرگی بود وحدیت سلسله الذهب یادگار آن شهر است در سناباد خانه حمید بن قحطبه محل دفن خود را نشان دادند و فرمودند:

«هذِهِ تُربَتِی و فِیها اُدفَنُ و سَیَجعَلُ اللّه ُ هذَا المَکانَ مُختَلَفَ شِیعَتِی و اَهلِ

ص: 277

353- اصحاب ستر:

چند نفر بودند که جر و اصحاب سر مولایمان علی (علیه السلام) بودند از جمله کمیل بن زیاد نخعی یمانی است نخع قبيله مالک اشتر و کمیل که دو تن از نزدیکترین یاران وفادار حضرت و از پیکار جویان مبارز اسلامند و از قبایل یمن بوده اند.

پیامبر اکرم(صلی الله علیه واله) درباره این قبیله دعا کرد و فرمود:

اللهم بارك في النخع خدایا در قبیله نخع برکت نازل فرما خواه ناخواه آنچه کمیل را ساخته است و او را به درجه اخلاص رسانده ایمان و عمل او بوده که در اوائل عمرش به آن پایبند بوده است، نام کمیل در آنجا درخشیده است که امام او را برای مبارزه و مقابله با سپاهیان معاویه رسما و الی ناحیه ایکه مرز بین عراق و شام بود معین فرمود کمیل مدافع آن ناحیه به خوبی انجام وظیفه کرد تاعلی (علیه السلام)به شهادت رسید بعد از شهادت امام در سال چهلم کمیل در خدمت امام حسن (علیه السلام) بود و از اصحاب و یاران او به شمار می رفت، دعای کمیل دعائی است که حضرت علی (علیه السلام) در نیمه شعبان به کمیل آموخت تا شبهای جمعه بخواند. کمیل نیز یکی از شهیدان دروان ستم حجاج بن یوسف است پس از آنکه در فردای عاشورا از زندان آزاد شد همچنان در دوستی اهل بیت استوار بود تا حجاج بر او دست یافت و امر به کشتن او داد. شهادتش در سال 83 هجری اتفاق افتاد.(2).

355- طالبان نور:

بعضی از گیاهان آفتاب دوست و بعضی دیگر سایه دوست هستند. گیاهان سایه دوست را در معرض نور مستقیم خورشید قرار دهید. تاب نمی آورند و می سوزند و بر عکس گیاهان آفتاب دوست و طالب نور وقتی از تابش آفتاب محروم می شوند خشک و پژمرده میگردند.

انسانها نیز همانند گیاهانند بعضی طالب نور خدا، نور انبیاء و بویژه محمد مصطفی و اهلبیت گرامش (علیهم السلام) هستند و خود را در معرض تابش انوار معنوی آنها قرار می دهند و به طور دائم در حال رشد و نمو هستند و سیر به سوی کمال می کنند.

ص: 279

356- باغبانان مسئول:

پرورش گیاهان بسیار ساده است و هر شخص با ذوق و علاقمند می تواند با زحمتی اندک و فراگیری اصول این کار موفقیت خوبی بدست آورد. اگر شما از تماشای دسترنج خود لذت می برید، پرورش گیاهان برای شما آسان خواهد بود.

آیا کسی می تواند با موفقیت اقدام به پرورش گیاهان کند پاسخ مثبت است ولی درجه موفقیت بستگی به علاقمندی شخص و میزان ارزش دارد که باغبان برای این کار قائل است.

با این مقدمه عرض میکنم باغبانان زندگی که مسئولیت تربیت اطفال و نوجوانان را بعهده دارند پدر و مادرند، فرزندان نونهالان مایند از زمانی که جنین در شکم مادر شکل میگیرد همانند گیاهی تازه از بین جوانه زده نیاز به مراقبت و مواظبت دارند. مادر باید مواظب تغذیه و دیدنیها و شنیدنیها و گفتنیها خویش باشد. اگر او و شوهرش دوست دارند نهالشان بارور و صالح باشد باید چون باغبان احساس مسئولیت کنند فرزندان را از هر علف هرزه آفت وکرم زدگی اخلاقی حفظ کنند.

358- اعمال آسمانی و زمینی:

آسمان با اعمال قلبی و نفسانی سنخیت دارد و آن اعمال از موجودات آسمانی بشمار میرود.

« إِلَيْهِ يَصْعَدُ الْكَلِمُ الطَّيِّبُ وَالْعَمَلُ الصَّالِحُ »(3).

کلام پاکيزه و عمل شایسته به آسمان می رود و همان اعمال وقتی برای غیر خدا اینجام گیرد و منشأ و عواملش بوالهوسیها می شود از موجودات زمینی خواهد بود. به عنوان مثال گاهی نماز مؤمن سبب معراج مؤمن می شود و آسمانی می گردد و گاهی هم بخاطر نبود حضور قلب مثل یک لباس مندرس و پوسیده بر سر صاحبش کوبیده میگردد و از بالای سرش هم بالا نمی رود. دعا جزو اعمال آسمانی است. چنانکه

ص: 281

359- شکم گنده ها:

جسارت نباشد منظور کسانی نیستند که استعداد چاق شدن دارند و بعللی شکمشان بزرگ است بلکه منظور کسانی هستند که حالت برزخیشان شکم کندگی است.

در تفسیر قمی در ذیل آیه «الَّذِينَ يَأْكُلُونَ الرِّبَا »(1).

از حضرت صادق (علیه السلام) روایت کرده که رسول خدا(صلی الله علیه واله) فرمود هنگامی که مرا به آسمان بردند مردمی را دیدم که هرگاه یکی از ایشان می خواست برخیزد از بزرگی شکمش نمی توانست گفتم ای جبرئیل: اینان چه کسانی هستند؟ گفت اینانند که ربا می خورند بر نمی خیزند جز مانند کسی که شیطان او را آشفته حال کرده باشد اینان مانند فرعونیان هر صبح و شام بر آتش عرضه می شوند و میگویند: پروردگارا کی رستاخیز بپا می شود؟!(2).

361- شیطان از همه مشهورتر است.

بعضی فکر می کنند که اگر مشهور شدند خوشبخت خواهند شد اگر اینطور باشد شیطان از همه خوشبختر است چون تمام فرق و ملل وی را می شناسند و در تمام ادیان شهره است.

جالب اینجاست که بعضی برای مشهور شدن دست به کارهای عجیب و غریبی می زنند مثلا سی سال موی سر خود را نمی زنند، بیست سال ناخن دست خود را نمی گیرند، بعضی درماندن برف و یخ با بدن برهنه رکورد می شکنند و بعضی هم در عالم سیاست شهرت طلبند که صد البته این مورد از همه آن موارد خطرناکتر و آخرت سوز است. پناه بخدا از هوای نفس و وسوسه شیطان.

363- من:

اگر کسی ادعای منیت کند یعنی بگوید من دارای چنین ویژگیها هستم کسی نمی تواند مرا فریب دهد کسی قدرت ندارد من را زمین بزند من من کردن خیلی خطرناک است.

برای حجاج در قبل از حج تمتع جلساتی توجیهی و آموزشی می گذارند تا آشنای به مناسک حج شوند یکی از آقایان که مسئولیتی مهم در کاروان داشت در آخرین جلسه عین این عبارت را بیان کرد «اگر کسی بتواند من را در این سفر عصبانی کند من به او جایزه میدهم» بی خبر از آنجا که 24 ساعت بیشتر زنده نخواهد بود و با یک سکته قلبی قبل از عزیمت به حج پرونده اش بسته می شود که شد! آورده اند که داروغه بغداد در بین جمعی ادعا می کرد که تا بحال هیچکس نتوانسته من را گول بزند بهلول عاقل در میان آن جمع بود به داروغه گفت گول زدن تو کار آسانی است ولی به زحمتش نمی ارزد. داروغه گفت چون از عهده بر نمی آئی این حرف را میزنی بهلول گفت افسوس که الان کار خیل واجبی دارم و الا همین لحظه تو راگول میزدم.

داروغه گفت حاضری بروی و فوری کارت را انجام دهی برگردی. بهلول گفت میروم پس تو همین جا منتظر بمان، بهلول رفت و دیگر برنگشت و او را سر کار گذاشت داروغه پس از ساعتها معطلی بنا کرد به غرغر کردن و بعد گفت این اولین دفعه است که این دیوانه مرا به این طریق گول می زند و مرا فریب داد.

365- صدای سکه:

مرد فقیری وارد بغداد شد و چون عبورش از جلوی دکان خوراک پزی افتاد از بوی خوراکیها خوشش آمد اما پولی نداشت تا خرید کند بناچار نان خشک خود را از کیسه اش بیرون آورده و روی بخار دیگ خوراک گرفته و چون نرم می شد می خورد! آشپز چند دقیقه این منطره را بحیرت نگاه کرد تا نان مرد فقیر تمام شد و چون خواست برود جلوی او را گرفت و مطالبه پول نمود بین آنها مشاجره شد، اتفاقا بهلول از آنجا عبور می نمود فقیر از بهلول خواست قضاوت کند.

ص: 285