بسم الله الرحمن الرحيم

ص:2

ص:3

72 سخن عاشورایی از بیانات حضرت آیت الله العظمی سیدعلی خامنه ای( مد ظله العالی ) رهبر معظم انقلاب اسلامی

ص:4

مى باشد همانا جامع نگرى و در عين حال تبيين دقيق، كارآمد، مبتنى بر تحليل تاريخ و موشكافى هاى علمى و محقّقانه در زواياى پنهان و آشكار نهضت امام حسين (عليه السلام) است، كه به عنوان نمونه مى توان به اين نكات اشاره كرد:

اساس دين با عاشورا پيوند خورده و به بركت آن باقى است؛ آنچه موجب بروز چنين فداكارى و شجاعتى از سوى سيّدالشّهدا (عليه السلام) شد ريشه در معنويت، خلوص، بصيرت و در يك كلمه، انسان كامل بودن آن حضرت داشت. از سوى ديگر عاشورا حاوى درسها و عبرتهاى فراوانى است و بر هر مسلمان و ملّت مسلمانى لازم است تا اين درسها را فراگيرد و عبرتهاى عاشورا را مورد توجّه قرار دهد؛ زيرا بزرگترين عبرت عاشورا همانا تغيير و انحطاط جامعه ى اسلامى آن هم در زمانى كمتر از پنجاه سال بوده است؛ در نهضت عاشورا و همچنين در بررسى تاريخى حوادث پنجاه سال اوّل تاريخ اسلامى نقش خواص، خصوصاً خواصّ جبهه ى حق نقشى مهم و عبرت آموز است، بيمارى و آفت بى بصيرتى و از آن مهمتر دنياطلبى آسيبى است كه همانطور كه منجر به شهادت اهل بيت پيامبراكرم (صلى الله عليه و آله و سلم) شد در هر زمان مى تواند به انحطاط جامعه ى اسلامى و حاكم شدن دوباره ى يزيدهاى زمان شود؛ هر ملّتى اگر بخواهد راه آزاديخواهى و استقلال را طى كند بايد از راه و مسلك اصحاب عاشورا الگو بگيرد، همان طور كه ملّت ايران در انقلاب اسلامى و دفاع مقدّس هشت ساله در برابر مستكبران راه امام حسين (عليه السلام) را در پيش گرفت و عزّت و استقلال خويش را حفظ كرد؛ بر همگان لازم است تا در ماههاى محرّم و صفر به تبليغ و تعليم و تعلّم معارف حسينى بپردازند و در عين حال از خرافه ها و پيرايه هايى كه برخى جاهلان در طول تاريخ به چهره ى تابناك و نورانى اين قيام پيوند زده اند بپرهيزند، و همان طور كه به تبيين علل و عوامل بروز حادثه ى عاشورا همّت مى كنند از عزادارى سنّتى به معنى روضه خوانى و سينه زنى با محتواى خالص و مبتنى بر منابع مستند نيز غفلت نورزند، در تفسير فلسفه و هدف قيام سيّدالشّهدا (عليه السلام) نه ديدگاهى كه برقرارى حكومت را تنها انگيزه ى امام مى داند جامع است و نه ديدگاهى كه شهادت را تنها هدف امام معرفى مى كند بلكه هدف اصلى عمل آگاهانه و مجاهدانه نسبت به انجام تكليف الهى جهاد در برابر انحراف پيش آمده

ص:6

در امّت اسلامى و عمل به فريضه ى امر به معروف و نهى از منكر بود و با چنين هدفى هر نتيجه اى به دست آيد پيروزى حاصل است چه برقرارى حكومت اسلامى و چه شهادت؛ توأم بودن سه عنصر منطق، حماسه و عاطفه در حركت امام حسين (عليه السلام) و دهها درس و نكته ى ارزشمند ديگر كه در اين كتاب قابل ملاحظه است.

ص:8

تصویر

ص:10

تصویر

ص:11

تصویر

ص:12

تصویر

ص:13

تصویر

ص:14

تصویر

ص:15

تصویر

ص:16

تصویر

ص:17

ص:18

ص:20

كربلا و عاشورا و حفظ يادگارهاى گرانبهاى فداكارى مردان خدا در آن روز است كه براى تاريخ و فرهنگ تشيّع، به يادگار گذاشته شده است.

عظيم عمومى و مردمى به وجود آمد؛ يعنى ماجراى نهضت كه روح و جهت حسينى داشت، با ماجراى ذكر مصيبت حسينى و ياد امام حسين (علیه السلام) گره خورد.

اين يك بحث طولانى است كه نمى خواهم در اين جا وارد آن بشوم كه آيا ائمّه (عليهم السّلام) براى ايجاد نظام اسلامى، عزم جدّى داشتند يا كار آنها صرفاً به عنوان سرمشق بود.

آنچه كه از روايات مربوط به زندگى ائمّه (عليهم السّلام) به دست مى آيد و شواهد زيادى بر آن وجود دارد، اين است كه ائمّه (عليهم السّلام) جدّاً مى خواستند نظام اسلامى به وجود آورند. اين كار - آن طور كه تصوّر مى شود - با علم و معرفت امام منافات ندارد. آنها واقعاً مى خواستند نظام الهى برقرار كنند. اگر برقرار مى كردند، تقدير الهى همان بود. تقدير الهى و اندازه گيريها در علم پروردگار، با شرايط گوناگون اختلاف پيدا مى كند كه حالا اين موضوع را بحث نمى كنيم. اجمالاً، در اين كه حركت آنها براى اين مقصود بوده است، شكى نيست. ما امروز، به بركت آن نهضت و حفظ فرهنگ و روحيه ى آن نهضت، در جامعه ى خودمان اين نظام را به وجود آورده ايم. اگر در جامعه ى ما، عشق به امام حسين (علیه السلام) و ياد او و ذكر مصايب و حوادث عاشورا معمول و رايج نبود، معلوم نبود كه نهضت با اين فاصله ى زمانى و با اين كيفيّتى كه پيروز شد، به پيروزى مى رسيد. اين، عامل فوق العاده مؤثّرى در پيروزى نهضت بود و امام بزرگوار ما، در راه همان هدفى كه حسين بن على (عليه السّلام) قيام كرده بودند، از اين عامل حدّاكثر استفاده را كردند.

باشد و از آنچه كه هست، قويتر هم بشود. ايشان، بارها بر اين مطلب تأكيد مى كردند و عملاً هم خودشان وارد مى شدند.

ما در آستانه ى محرّمِ انقلاب و محرّمِ امام حسين (علیه السلام) كه يكى از محصولات آن نهضت، نظام جمهورى اسلامى است، قرار داريم. محرّمِ دوران انقلاب، با محرّمهاى قبل از انقلاب و دوران عمر ما و قبل از ما، متفاوت است. اين محرّمها، محرّمهايى است كه در آن، معنا و روح و جهتگيرى، واضح و محسوس است. ما نتايج محرّم را در زندگى خود مى بينيم. حكومت و حاكميّت و اعلاى كلمه ى اسلام و ايجاد اميد به بركت اسلام در دل مستضعفان عالم، آثار محرّم است.

و التماس و تهديد و... - قاعدتاً حالاتى در روح و ذهن اين گوينده وجود دارد كه اين براى شنونده ى عاقل، قابل حدس است و براى گوينده ى هنرمند نيز قابل بيان مى باشد. گفتن اينها، اشكالى ندارد.

ما وقتى بخواهيم حالات امام و اصحابش (عليهم السّلام) را در روز و شب عاشورا - آن مقدارى كه در كتب معتبره خوانديم و يافتيم - بيان كنيم، قهراً خصوصيات و ملابساتى دارد. فرض كنيد سخنى را كه امام (علیه السلام) با يارانش در شب عاشورا گفته است، مى توانيد با اين خصوصيات بيان كنيد: در تاريكى شب و يا در تاريكى غم انگيز و حزن آور آن شب و از اين قبيل. اين پيرايه ها، نه مضر و نه دروغ است؛ اما بعضى از پيرايه ها دروغند و بعضى از نقلها خلاف مى باشند و حتّى آنچه كه در بعضى از كتابها نوشته شده است، مناسب شأن و لايق مفهوم و معناى نهضت حسينى نيست. اينها را بايستى شناخت و جدا كرد.

والسّلام) هستيم، مطلبى را در آن زمينه ها مطرح بكنم؛ ولى به طور كلّى بايد بگويم كه اين حادثه - به عنوان پشتوانه ى نهضت و انقلاب - بايد آبرومند و پرتپش و پرقدرت باقى بماند. اگر برخورد امروز ما با اين حادثه، مثل روضه خوانى باشد كه در پنجاه سال قبل برخورد مى كرد - يعنى چيزى را در جايى مى ديد و مثلاً بر حسب احتمال ذهنى، آن را ترجيح مى داد و نقل مى كرد و مؤمنين را مى گرياند و هم آنها و هم خود او به ثواب مى رسيدند - ممكن است به حادثه ضرر بزنيم.

بعد كشته شد، آن هدف زنده مى شود و وجود اين شخص هم همان هدف است و شخصيّت و هويّت واقعى او قائم به آن هدف مى باشد. عكس قضيّه اين است كه هدف، قائم به او نيست، بلكه او قائم به هدف است؛ لذا زنده مى ماند و از بين نمى رود. به همين جهت، انبيا و مناديان حق امروز زنده اند؛ زيرا فضايل و تكامل و هدفهايى كه در بشر دنبال مى كردند، با رفتن آنها نمرد و بتدريج هدفهاشان در واقعيّت عالم و جريان تاريخ تحقّق يافت. اگرچه همه ى آن اهداف هنوز برآورده نشده است؛ اما امروز مى بينيد كه در دنيا، نداى عدالت و آزادى هست و روشنفكران عالم هدفهايى را به عنوان هدفهاى عالى اسم مى آورند كه اين همان هدفهاى انبياست؛ گرچه خود ندانند كه از كيست.

براى خدا هستند و مظهر بزرگ آن، همين شهداى عزيز ما هستند كه شما بازماندگان و يادگارهاى عزيز آنها هستيد.

مرگ براى همه هست. ما اگر در راه خدا بميريم، به حسب موازين مادّى و ظاهرى هم، چيزى از دست نداده ايم. مردن، سرنوشت اجتناب ناپذير هر يك از ماست. اين متاعى است كه بالاخره از دست ما خواهد رفت؛ ولى اين متاع جان به دوگونه از دست مى رود: يكى اين كه آن را گم كنيم و ديگر اين كه آن را بفروشيم. كدام بهتر است؟ آنها كه در راه خدا كشته نمى شوند، جانشان را گم كرده اند و در مقابل، چيزى در دست ندارند. و آنها كه اين متاع را در راه خدا مى دهند و جانشان را در راه او مصرف مى كنند، كسانى هستند كه آن را فروخته اند و در عوض چيزى گرفته اند: «إِنَّ اَللّهَ اِشْتَرى مِنَ اَلْمُؤْمِنِينَ أَنْفُسَهُمْ وَ أَمْوالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمُ اَلْجَنَّةَ» (1).

شهيد شدند - مثل شهداى محراب و عزيزانى كه در جبهه شهيد شده اند - اينها هم كسانى هستند كه جانشان را فروخته اند. شهادت براى هر انسانى چنين امتيازى است. واقعاً اگر خداى متعال اين دعا را از كسى قبول كند كه مرگ او را در شهادت قرار دهد، بزرگترين امتياز را به يك انسان داده است و در مقابل سرمايه يى كه از بين مى رفت و هدر مى شد، بهشت و رضايت خود را قرار داده است.

بعد در راه شام و كوفه و خود شهر شام وبعد از آن در زيارت كربلا و بعد عزيمت به مدينه و سپس در طول سالهاى متمادى كه اين بزرگواران زنده ماندند - مجاهدات و تبيين و افشاگرى نكرده بودند و حقيقت فلسفه ى عاشورا و هدف حسين بن على و ظلم دشمن را بيان نمى كردند، واقعه ى عاشورا تا امروز، جوشان و زنده و مشتعل باقى نمى ماند.

شهادت را در مقابل طوفان تبليغات دشمن زنده نگهداشت....

دستگاه ظالم جبار يزيدى با تبليغات خود، حسين بن على (علیه السلام) را محكوم مى ساخت و وانمود مى كرد كه حسين بن على (علیه السلام) كسى بود كه بر ضد دستگاه عدل و حكومت اسلامى و براى دنيا قيام كرده است!! بعضى هم، اين تبليغات دروغ را باور مى كردند. بعد هم كه حسين بن على (عليه السّلام)، با آن وضع عجيب و با آن شكل فجيع، به وسيله ى دژخيمان در صحراى كربلا به شهادت رسيد، آن را يك غلبه و فتح وانمود مى كردند! اما تبليغات صحيح دستگاه امامت، تمام اين بافته ها را عوض كرد. حق، اين گونه است.

بيانات در ديدار اقشار مختلف مردم و اعضاء جمعيت هلال احمر و مسئولين بنياد شهيد - 1368/6/29

ص:36

و در جايى باشد كه آب در آن جا كم است، اين يك ظرف آب گوارا چند برابر ارزش پيدا مى كند. بنابراين، همه جا قيمتها يكسان نيست، بلكه شرايط متفاوت است.

بيانات در ديدار با جمع كثيرى از روحانيون و خانواده شهدا و ايثارگران - 1368/8/24

ص:38

كانال كشى وسيع، در انقلاب به كار آمد. از اين كانال كشى منظّم در سطح كشور، تفكّر انقلابى ما - كه مستند به حادثه ى عاشورا هم بود - در همه جا گسترش پيدا كرد و مردم را وارد ميدان كرد. اگر در اين خصوص، كشور ما را با كشورهاى ديگر اسلامى مقايسه كنيد، در آن جايى كه نام امام حسين (علیه السلام) وجود ندارد، فرق بيّن اين دو را مشاهده خواهيد كرد. اين، خصوصياتى به جامعه ى ما بخشيده است.

بيانات در ديدار با روحانيون و مبلّغان، در آستانه ى ماه محرّم - 1370/4/20

ص:45

موقعيّت، يك انتخاب كرد. اين انتخابها زينب را ساخت.

قبل از حركت به كربلا، بزرگانى مثل ابن عباس و ابن جعفر و چهره هاى نامدار صدر اسلام، كه ادعاى فقاهت و شهامت و رياست و آقازادگى و امثال اينها را داشتند، گيج شدند و نفهميدند چه كار بايد بكنند؛ ولى زينب كبرى گيج نشد و فهميد كه بايد اين راه را برود و امام خود را تنها نگذارد؛ و رفت. نه اين كه نمى فهميد راه سختى است؛ او بهتر از ديگران حس مى كرد. او يك زن بود؛ زنى كه براى مأموريّت، از شوهر و خانواده اش جدا مى شود؛ و به همين دليل هم بود كه بچه هاى خردسال و نوباوگان خود را هم به همراه برد؛ حس مى كرد كه حادثه چگونه است.

در آن ساعتهاى بحرانى كه قويترين انسانها نمى توانند بفهمند چه بايد بكنند، او فهميد و امام خود را پشتيبانى كرد و او را براى شهيد شدن تجهيز كرد. بعد از شهادت حسين بن على هم كه دنيا ظلمانى شد و دلها و جانها و آفاق عالم تاريك گرديد، اين زن بزرگ يك نورى شد و درخشيد. زينب به جايى رسيد كه فقط والاترين انسانهاى تاريخ بشريّت - يعنى پيامبران - مى توانند به آن جا برسند.

شدن به احساسات بى بنياد و بى ريشه باشد، نمى تواند آن راه را برود؛ بايد اين وابستگيها را كه مثل تار عنكبوت بر پاى يك انسان رهروست، از خود دور كند، تا بتواند آن راه را برود؛ كمااين كه زن ايرانى در دوران انقلاب و در دوران جنگ همين كار را كرد، و انتظار اين است كه در همه ى دوران انقلاب همين كار را بكند.

شهداى بدر و احد و زمان صدراسلام. انسان تدبّر كه مى كند، مى فهمد چرا از زبان چند نفر از ائمّه ى ما عليهم السّلام، نقل شده است كه خطاب به سيدالشهدا عليه الصّلاة والسّلام فرموده اند: «لايوم كيومك يا اباعبدالله» ؛ يعنى هيچ حادثه اى مثل حادثه تو و مثل روز تو نيست. چون عاشورا يك واقعه استثنايى بود. لُبّ و جوهر حادثه عاشورا اين است كه در دنيايى كه همه جاى آن را ظلمت و فساد و ستم گرفته بود، حسين بن على عليه السّلام براى نجات اسلام قيام كرد و در اين دنياى بزرگ، هيچ كس به او كمك نكرد! حتّى دوستان آن بزرگوار، يعنى كسانى كه هر يك مى توانستند جمعيّتى را به اين ميدان و به مبارزه با يزيد بكشانند، هر كدام با عذرى، از ميدان خارج شدند و گريختند! ابن عبّاس يك طور؛ عبدالله بن جعفر يك طور؛ عبدالله بن زبير يك طور؛ بزرگان باقى مانده از صحابه و تابعين يك طور... شخصيّتهاى معروف و نام و نشان دار و كسانى كه مى توانستند تأثيرى بگذارند و ميدان مبارزه را گرم كنند، هر كدام يك طور از ميدان خارج شدند. اين، در حالى بود كه هنگام حرف زدن، همه از دفاع از اسلام مى گفتند. اما وقتى نوبت عمل رسيد و ديدند كه دستگاه يزيد، دستگاه خشنى است؛ رحم نمى كند و تصميم بر شدّت عمل دارد، هركدام از گوشه اى فرار كردند و امام حسين عليه السّلام را در صحنه تنها گذاشتند. حتى براى اين كه كار خودشان را توجيه كنند، خدمت حسين بن على عليه السّلام آمدند و به آن بزرگوار اصرار كردند كه «آقا، شما هم قيام نكنيد! به جنگ با يزيد نرويد!»

عليه السّلام بود. بديهى بود كه وقتى مثل امام حسينى حركت و قيام كند، عدّه اى از مردم هم دور او را خواهند گرفت و گرفتند. اگر چه آنها هم، وقتى معلوم شد كه كار چقدر سخت است و چقدر شدّت عمل وجود دارد، يكى يكى از دور آن حضرت پراكنده شدند، و از هزار و اندى آدمى كه با امام حسين عليه السّلام، از مكه به راه افتاده، يا در بين راه به حضرت پيوسته بودند، در شب عاشورا تعداد اندكى ماندند كه با مجموع آنچه كه روز عاشورا خودشان را به حضرت رساندند، هفتاد و دو نفر شدند!

حسين عليه السّلام پيروز شد و هم در بلند مدّت. در كوتاه مدّت به اين ترتيب كه، خودِ اين قيام و شهادت مظلومانه و اسارت خاندان آن بزرگوار، نظام حكومت بنى اميّه را متزلزل كرد. بعد از همين حادثه بود كه در دنياى اسلام - در مدينه و در مكّه - پى درپى حوادثى پيش آمد و بالاخره منجر به نابودى سلسله ى آل ابى سفيان شد. به فاصله ى سه، چهار سال، سلسله ى آلابى سفيان به كلّى برافتاد و از بين رفت. چه كسى خيال مى كرد اين دشمنى كه امام حسين عليه السّلام را مظلومانه در كربلا به شهادت رسانده بود، آن طور مغلوب انعكاس فرياد آن امام شود؛ آن هم در سه يا چهار سال؟! در دراز مدّت هم امام حسين عليه السّلام پيروز شد. شما به تاريخ اسلام نگاه كنيد و ببينيد چقدر دين در دنيا رشد كرد! چقدر اسلام ريشه دار شد! چگونه ملّتهاى اسلامى پديدار شدند و رشد كردند! علوم اسلامى پيشرفت كرد، فقه اسلامى پيشرفت كرد و بالاخره بعد از گذشت قرنها، امروز، پرچم اسلام بر فراز بلندترين بامهاى دنيا، در اهتزاز است. آيا يزيد و خانواده يزيد به اين كه اسلام اين طور، روزبه روز رشد كند راضى بودند؟ آنها مى خواستند ريشه ى اسلام را بكَنند؛ مى خواستند از قرآن و پيغمبر اسلام، اسمى باقى نگذارند. اما مى بينيم كه درست به عكس شد.

باتوكّل به خدا در مقابل او مجاهدت كند، بالاخره شكست با دشمن و پيروزى با فئه ى مؤمنه است. اين را ملّت ما هم فهميدند.

بيانات در ديدار قشرهاى مختلف مردم به مناسبت فرارسيدن ماه محرّم - 1371/4/10

ص:55

هم در زندان بعثيها هستند. اما ملّت با اين فداكاريها به اوج عزّت و عظمت رسيده است؛ اسلامْ عزيز شده است؛ پرچمِ اسلام بر افراشته شده است. اين، به بركت آن ايستادگى است.

بيانات در ديدار قشرهاى مختلف مردم به مناسبت فرارسيدن ماه محرّم - 1371/4/10

ص:57

اين چيست جز ضعف آنها و قدرت ما؟ ما قوى هستيم. ما به بركت اسلام، قدرت داريم. ما به خداى بزرگ متوكّل و متّكى هستيم. يعنى نيروى الهى را با خودمان داريم. دنيا در مقابل چنين نيرويى نمى تواند بايستد.

بيانات در ديدار قشرهاى مختلف مردم به مناسبت فرارسيدن ماه محرّم - 1371/4/10

ص:59

باطل قرار مى گيرند؛ بدون اين كه خود بدانند. همچنان كه در جبهه ى ابن زياد، كسانى بودند كه از فسّاق و فجّار نبودند، ولى از بى بصيرتها بودند.

اينها درسهاى عاشوراست. البته همين درسها كافى است كه يك ملّت را، از ذلّت به عزّت برساند. همين درسها مى تواند جبهه ى كفر و استكبار را شكست دهد. درسهاى زندگى سازى است. اين، آن جهت اوّل.

زنده خواهد ماند، و الا از دست رفته است؟! عبرت اين جاست. روزگارى رهبر و پيغمبر جامعه اسلامى، از همان مكه و مدينه پرچمها را مى بست، به دست مسلمانها مى داد و آنها تا اقصى نقاط جزيرة العرب و تا مرزهاى شام مى رفتند؛ امپراتورى روم را تهديد مى كردند؛ آنها از مقابلشان مى گريختند و لشكريان اسلام پيروزمندانه برمى گشتند؛ كه در اين خصوص مى توان به ماجراى «تبوك» اشاره كرد. روزگارى در مسجد و معبر جامعه اسلامى، صوت و تلاوت قرآن بلند بود و پيغمبر با آن لحن و آن نَفَس، آيات خدا را بر مردم مى خواند و مردم را موعظه مى كرد وآنها را در جاده هدايت با سرعت پيش مى برد. ولى چه شد كه همين جامعه، همين كشور و همين شهرها، كارشان به جايى رسد و آن قدر از اسلام دور شدند كه كسى مثل يزيد برآنها حكومت مى كرد؟! وضعى پيش آمد كه كسى مثل حسين بن على عليه السّلام، ديد كه چاره اى جز اين فداكارى عظيم ندارد! اين فداكارى، در تاريخ بى نظيراست. چه شد كه به چنين مرحله اى رسيدند؟ اين، آن عبرت است. ما بايد اين را امروز مورد توجّه دقيق قرار دهيم.

ما امروز يك جامعه ى اسلامى هستيم. بايد ببينيم آن جامعه ى اسلامى، چه آفتى پيدا كرد كه كارش به يزيد رسيد؟ چه شد كه بيست سال بعد از شهادت اميرالمؤمنين عليه الصّلاة والسّلام، در همان شهرى كه او حكومت مى كرد، سرهاى پسرانش را بر نيزه كردند و در آن شهر گرداندند؟! كوفه يك نقطه ى بيگانه از دين نبود! كوفه همان جايى بود كه اميرالمؤمنين عليه السّلام در بازارهاى آن راه مى رفت؛ تازيانه بر دوش مى انداخت؛ مردم را امر به معروف و نهى از منكر مى كرد؛ فرياد تلاوت قرآن در «آناءِ اَللَّيْلِ و أَطْرافَ اَلنَّهارِ» ازآن مسجد و آن تشكيلات بلند بود. اين، همان شهر بود كه پس از گذشت سالهايى نه چندان طولانى در بازارش دختران و حرم اميرالمؤمنين عليه السّلام را، با اسارت مى گرداندند. در ظرف بيست سال چه شد كه به آن جا رسيدند؟ اگر بيمارى اى وجود دارد كه مى تواند جامعه اى را كه در رأسش كسانى مثل پيغمبراسلام و اميرالمؤمنين عليهماالسّلام بوده اند، در ظرف چند ده سال به آن وضعيّت برساند، اين بيمارى، بيمارى خطرناكى است و ما هم بايد

ص:62

از آن بترسيم. امام بزرگوارما، اگر خود را شاگردى از شاگردان پيغمبر اكرم صلوات الله و سلامه عليه محسوب مى كرد، سرِ فخر به آسمان مى سود. امام، افتخارش به اين بود كه بتواند احكام پيغمبر را درك، عمل و تبليغ كند. امام ما كجا، پيغمبر كجا؟! آن جامعه را پيغمبر ساخته بود و بعد از چند سال به آن وضع دچار شد. اين جامعه ما خيلى بايد مواظب باشد كه به آن بيمارى دچار نشود. عبرت، اين جاست! ما بايد آن بيمارى را بشناسيم؛ آن را يك خطر بزرگ بدانيم و از آن اجتناب كنيم.

به نظر من اين پيام عاشورا، از درسها و پيامهاى ديگر عاشورا براى ما امروز فورى تر است. ما بايد بفهميم چه بلايى بر سر آن جامعه آمد كه حسين بن على عليه السّلام، آقازاده ى اوّلِ دنياى اسلام و پسر خليفه ى مسلمين، پسر على بن ابى طالب عليه الصّلاة والسّلام، در همان شهرى كه پدر بزرگوارش بر مسند خلافت مى نشست، سر بريده اش گردانده شد و آب از آب تكان نخورد! از همان شهر آدمهايى به كربلا آمدند، او و اصحاب او را با لب تشنه به شهادت رسانند و حرم اميرالمؤمنين عليه السّلام را به اسارت گرفتند!

فكر جمع آورى ثروت، جمع آورى مال و التذاذ به شهوات دنيا افتادن. اينها را اصل دانستن و آرمانها را فراموش كردن. اين، درد اساسى وبزرگ است. ما هم ممكن است به اين درد دچار شويم. اگر در جامعه ى اسلامى، آن حالت آرمانخواهى از بين برود يا ضعيف شود؛ هر كس به فكر اين باشد كه كلاهش را از معركه در ببرد و از ديگران در دنيا عقب نيفتد؛ اين كه «ديگرى جمع كرده است، ما هم برويم جمع كنيم و خلاصه خود و مصالح خود را بر مصالح جامعه ترجيح دهيم»، معلوم است كه به اين درد دچار خواهيم شد.

نظام اسلامى، با ايمانها، با همّتهاى بلند، با مطرح شدن آرمانها و با اهميّت دادن و زنده نگه داشتنِ شعارها به وجود مى آيد و حفظ مى شود و پيش مى رود. شعارها را كم رنگ كردن، اصول اسلام و انقلاب را مورد بى اعتنايى قراردادن و همه چيز را با محاسبات مادّى مطرح كردن و فهميدن، جامعه را به آن جا خواهد برد كه به چنان وضعى برسد.

آنها به آن وضع دچار شدند. روزگارى براى مسلمين، پيشرفت اسلام مطرح بود؛ رضاى خدا مطرح بود؛ تعليم دين و معارف اسلامى مطرح بود؛ آشنايى با قرآن و معارف قرآن مطرح بود؛ دستگاه حكومت، دستگاه اداره كشور، دستگاه زهد و تقوا و بى اعتنايى به زخارف دنيا و شهوات شخصى بود و نتيجه اش آن حركت عظيمى شد كه مردم به سمت خدا كردند. در چنان وضعيّتى، شخصيّتى مثل على بن ابيطالب عليه السّلام، خليفه شد. كسى مثل حسين بن على عليه السّلام شخصيّت برجسته شد. معيارها در اينها، بيش از همه هست. وقتى معيار خدا باشد، تقوا باشد، بى اعتنايى به دنيا باشد، مجاهدت در راه خدا باشد؛ آدمهايى كه اين معيارها را دارند، در صحنه ى عمل مى آيند و سر رشته ى كارها را به دست مى گيرند و جامعه، جامعه ى اسلامى مى شود. اما وقتى كه معيارهاى خدايى عوض شود، هر كس كه دنيا طلب تر است، هر كس كه شهوترانتراست، هر كس كه براى به دست آوردن منافع شخصى زرنگتر است، هر كس كه با صدق و راستى بيگانه تر است، بر سرِ كار مى آيد. آن وقت نتيجه اين مى شود كه امثال عمربن سعد و شمر و عبيدالله بن زياد به رياست مى رسند و كسى مثل حسين بن على عليه السّلام، به مذبح مى رود، و

ص:64

در كربلا به شهادت مى رسد! اين، يك حساب دو دو تا چهارتاست. بايد كسانى كه دلسوزند، نگذارند معيارهاى الهى در جامعه عوض شود. اگر معيارِ تقوا در جامعه عوض شد، معلوم است كه انسان با تقوايى مثل حسين بن على عليه السّلام، بايد خونش ريخته شود. اگر زرنگى و دست و پادارى در كار دنيا و پشت هم اندازى و دروغگويى و بى اعتنايى به ارزشهاى اسلامى ملاك قرار گرفت، معلوم است كه كسى مثل يزيد بايد در رأس كار قرار گيرد و كسى مثل عبيدالله، شخص اوّل كشور عراق شود. همه ى كار اسلام اين بود كه اين معيارهاى باطل را عوض كند. همه ى كار انقلاب ما هم اين بود كه در مقابل معيارهاى باطل و غلط مادّىِ جهانى بايستد و آنها را عوض كند.

داراى صدق است، داراى نور است، داراى عرفان است و داراى توجّه به خداست، جايش در زندانها يادر مقتل و مذبح يا در گودال قتلگاههاست. وقتى مثل امامى بر سرِ كار آمد، يعنى ورق برگشت؛ شهوترانى و دنياطلبى به انزوا رفت، وابستگى و فساد به انزوا رفت، تقوىَْ بالاى كار آمد، زهد روى كار آمد، صفا و نورانيّت آمد، جهاد آمد، دلسوزى براى انسانها آمد، رحم و مروّت و برادرى و ايثار و از خودگذشتگى آمد.

مادّيگرايى، اشتباه گرفته اند. سازندگى چيزى است، مادّيگرى چيز ديگرى است. سازندگى يعنى كشور آباد شود، و طبقات محروم به نوايى برسند.

بيانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در ديدار فرماندهان گردانها، گروهانها و دسته هاى عاشوراى نيروهاى مقاومت بسيج سراسر كشور، در سالروز شهادت امام سجّاد (علیه السلام) - 1371/4/22

ص:67

در باب اين قضيّه صحبت مى شد كه «اكنون وقت قيام است» و مى فهميدند كه اين كار، به دنبال خود مشكلات و دردسرهايى دارد، به تكاليف درجه ى دو مى چسبيدند؛ كما اين كه ديديم، عدّه اى همين كار را كردند. در ميان آنهايى كه با امام حسين عليه السّلام، حركت نكردند و نرفتند، آدمهاى مؤمن و متعهّد وجود داشت. اين طور نبود كه همه، اهل دنيا باشند. آن روز در بين سران و برگزيدگان دنياى اسلام، آدمهاى مؤمن و كسانى كه مى خواستند طبق وظيفه عمل كنند، بودند؛ امّا تكليف را نمى فهميدند؛ وضعيّت زمان را تشخيص نمى دادند؛ دشمن اصلى را نمى شناختند و كار اصلى و محورى را با كارهاى درجه ى دو و درجه ى سه، اشتباه مى كردند. اين، يكى از ابتلائات بزرگ دنياى اسلام بوده است. امروز هم ممكن است ما دچار آن شويم، و آنچه را كه مهم است، با چيز كم اهميّت تر اشتباه كنيم. بايد وظيفه ى اساسى را كه قوام و حيات جامعه به آن است، پيدا كرد.

روزى در همين كشور ما، مبارزات ضدّ استعمارى و ضدّ استبدادى و ضدّ دستگاه كفر و طاغوت، مطرح بود؛ اما بعضى، اين تكليف را تشخيص نمى دادند و به كارهاى ديگر چسبيده بودند. احياناً اگر كسى تدريسى داشت، اگر تأليفى داشت، اگر يك حوزه ى كوچك تبليغى داشت، اگر هدايت جمع محدودى از مردم در كارهاى دينى برعهده ى او بود، فكر مى كرد اگر به آن مبارزه بپردازد، آن كارها معطّل خواهد ماند! مبارزه به آن عظمت و به آن اهميّت را ترك مى كرد، براى اين كه از اين كارها باز نماند! يعنى اشتباه در شناختنِ آنچه لازم بود، آنچه مهم بود و آنچه اهمّ بود.

حسين بن على عليه السّلام، در بيانات خود فهماند كه براى دنياى اسلام در چنين شرايطى، مبارزه با اصل قدرت طاغوتى و اقدام براى نجات انسانها از سلطه ى شيطانى و اهريمنى اين قدرت، واجبترين كارهاست. بديهى است كه حسين بن على عليه السّلام، اگر در مدينه مى ماند و احكام الهى را در ميان مردم تبليغ و معارف اهل بيت را بيان مى كرد، عدّه اى را پرورش مى داد. اما وقتى براى انجام كارى به سمت عراق حركت مى كرد، از همه ى اين كارها باز مى ماند: نماز مردم را نمى توانست به آنها تعليم دهد؛ احاديث پيغمبر را نمى توانست به مردم بگويد؛ حوزه ى درس و بيان معارف او تعطيل مى شد و

ص:69

از كمك به ايتام و مستمندان و فقرايى كه در مدينه بودند، مى ماند. اينها هر كدام وظيفه اى بود كه آن حضرت انجام مى داد. اما همه ى اين وظايف را، فداى وظيفه ى مهمتر كرد. حتّى آنچنان كه در زبان همه ى مبلّغين و گويندگان است، زمان حجّ بيت الله و در هنگامى كه مردم براى حج مى رفتند، اين، فداى آن تكليف بالاتر شد.

اسلام و مسلمين خسارت مى بينند و به آنها حمله مى شود، دچار اشتباه شده ايم. خسارتى كه پيدا خواهد شد، جبران ناپذير است. فرصتهاى بزرگ از دست مى رود. امروز ما در دنياى اسلام، مكلَّفيم كه همين هشيارى و توجّه و دشمن شناسى و تكليف شناسى را به اعلا درجه ى ممكن، براى امّت اسلام، جهان اسلام و ملّت خودمان تدارك ببينيم. امروز با توجّه به تشكيل حكومت اسلامى و برافراشته شدن پرچم اسلام - چيزى كه در طول تاريخ اسلام، بعد از صدرِ اوّل تا امروز سابقه ندارد - چنين امكانى در اختيار مسلمانان است. امروز ما ديگر حق نداريم در شناخت دشمن اشتباه كنيم. حق نداريم در آگاهى نسبت به جهت و حمله ى تهاجم، دچار اشتباه شويم. لذا، از اوّل پيروزى انقلاب تا امروز، همه ى تلاش امام بزرگوار و ديگر كسانى كه در راه آن بزرگوار حركت كردند - عَلى اِخْتِلافِ مَراتِبِهم: بر حسب امكان وتوانايى و بينششان - اين بوده است كه معلوم شود در دنياى امروز، براى مسلمانان، براى جامعه ى اسلامى در ايران و براى پايه هاى عدل و حق، چه تهديدى از همه بالاتر و چه دشمنى از همه خطرناكتر است؟ امروز هم، مثل تمام اين سالهاى متمادى، دشمنى اساسى، حمله ى بزرگ و خطر بنيان كن از سوى سلطه ى جهانى و سلطه ى كفر و استكبار جهانى است. اين، بزرگترين خطرى است كه اسلام و مسلمين را تهديد مى كند.

بيانات مقام معظم رهبری در ديدار علما و روحانيان - 1371/5/7

ص:71

استهلاله و ولادته .(1)» قبل از اين كه حسين بن على عليه السّلام چهره بنمايد، با شهادت ناميده و خوانده مى شد. به نظر مى رسد كه در اين جا رازى وجود دارد، كه براى ما آموزنده است.

البته در باب شهادت حسين بن على عليه السّلام، بسيار سخن گفته شده است - سخنان خوب و درست - وهر كس به قدر فهم خود، از اين ماجرا چيزى فهميده است. بعضى او را به طلب حكومت محدود كردند؛ بعضى او را در قالب مسائل ديگر كوچك كردند و بعضى هم ابعاد بزرگترى از او را شناختند و گفتند و نوشتند؛ كه آنها را نمى خواهم عرض كنم. مطلبى كه مى خواهم عنوان كنم اين است كه خطراتى كه اسلام را به عنوان يك پديده ى عزيز تهديد مى كند، از قبل از پديد آمدن و يا از آغاز پديد آمدنش از طرف پروردگار، پيش بينى شده است و وسيله ى مقابله با آن خطرات هم ملاحظه شده و در خودِ اسلام و در خودِ اين مجموعه، كار گذاشته شده است. مثل يك بدن سالم، كه خداى متعال قدرت دفاعى اش را در خودِ آن كار گذاشته است، يا مثل يك ماشين سالم، كه مهندس و سازنده ى آن، وسيله ى تعميرش را با خود آن همراه كرده است.

اسلام يك پديده است و مثل همه ى پديده ها، خطراتى آن را تهديد مى كند و وسيله اى براى مقابله لازم دارد. خداى متعال اين وسيله را در خودِ اسلام گذاشت.

امّا آن خطر چيست؟ دو خطر عمده، اسلام را تهديد مى كند كه يكى خطر دشمنان خارجى و ديگرى خطر اضمحلال داخلى است. دشمن خارجى يعنى كسى كه از بيرون مرزها، با انواع سلاحها، موجوديّت يك نظام را با فكرش و دستگاه زيربنايىِ عقيدتى اش و قوانينش و همه چيزش هدف قرار مى دهد، كه شما در مورد جمهورى اسلامى، اين را به چشم ديديد و گفتند كه «ما مى خواهيم نظام جمهورى اسلامى را از بين ببريم». دشمنانى بودند از بيرون، و تصميم گرفتند كه اين نظام را از بين ببرند. از بيرون يعنى چه؟ نه از بيرون كشور؛ از بيرون نظام، ولو در داخل كشور.

ص:73

دشمنانى هستند كه خودشان را از نظام، بيگانه مى دانند و با آن مخالفند.اينها بيرونند. اينها غريبه اند. اينها براى اين كه نظامى را نابود كنند و از بين ببرند، تلاش مى كنند. با شمشير، با سلاح آتشين، با مدرنترين سلاحهاى مادّى، و با تبليغات و پول و هرچه كه در اختيارشان باشد.

دردنياى اسلام به وجود آمد. عناصرى با نام اسلام، با سمَتها و عناوين اسلامى - پسر فلان صحابى، پسر فلان يار پيغمبر، پسر فلان خويشاوند پيغمبر - در كارهاى ناشايست و نامناسب وارد شدند، كه بعضى از اينها، اسمهايشان در تاريخ ثبت است. كسانى پيدا شدند كه براى مهريه دخترانشان، به جاى آن مهرالسّنه ى چهارصدوهشتاد درهمى كه پيغمبراكرم صلى الله عليه وآله وسلّم و اميرالمؤمنين عليه السّلام و مسلمانان صدراسلام مطرح مى كردند، يك ميليون دينار؛ يك ميليون مثقال طلاى خالص قرار دادند! چه كسانى؟ پسران صحابيهاى بزرگ، مثلاً مصعب بن زبير و از اين قبيل. وقتى مى گوييم فاسد شدن دستگاه از درون، يعنى اين. يعنى افرادى در جامعه پيدا شوند كه بتدريج بيمارى اخلاقى مُسرى خود - دنيازدگى و شهوت زدگى - را كه متأسّفانه مهلك هم هست، همين طور به جامعه منتقل كنند. در چنين وضعيّتى، مگر كسى دل و جرأت يا حوصله پيدا مى كرد كه به سراغ مخالفت با دستگاه يزيدبن معاويه برود؟! مگر چنين چيزى اتّفاق مى افتاد؟ چه كسى به فكر اين بود كه با دستگاه ظلم و فساد آن روز يزيدى مبارزه كند؟ در چنين زمينه اى، قيام عظيم حسينى به وجود آمد، كه هم با دشمن مبارزه كرد و هم با روحيه ى راحت طلبىِ فسادپذيرِ روبه تباهىِ ميانِ مسلمانانِ عادّى و معمولى. اين مهم است. يعنى حسين بن على عليه السّلام، كارى كرد كه وجدان مردم بيدار شد. لذا شما مى بينيد بعد از شهادت امام حسين عليه السّلام، قيامهاى اسلامى يكى پس از ديگرى به وجود آمد. البته سركوب شد؛ امّا مهم اين نيست كه حركتى از طرف دشمن سركوب شود. البته تلخ است؛ اما تلختر از آن، اين است كه يك جامعه به جايى برسد كه در مقابل دشمن، حالِ عكس العمل نشان دادن پيدا نكند. اين، خطرِ بزرگ است.

«حَرّه» معروف است، شروع كنيد تا قضاياى بعدى و قضاياى توّابين و مختار، تا دوران بنى اميّه و بنى عبّاس، مرتّب در داخل ملّتها قيام به وجود آمد. اين قيامها را چه كسى به وجود آورد؟ حسين بن على عليه السّلام. اگر امام حسين عليه السّلام قيام نمى كرد، آيا روحيه ى تنبلى و گريز از مسؤوليّت تبديل به روحيه ى ظلم ستيزى و مسؤوليّت پذيرى مى شد؟ چرا مى گوييم روحيه ى مسؤوليّت پذيرى مرده بود؟ به دليل اين كه امام حسين عليه السّلام، از مدينه كه مركز بزرگزادگانِ اسلام بود، به مكّه رفت. فرزند عباس، فرزند زبير، فرزند عمر، فرزند خلفاى صدر اسلام، همه ى اينها در مدينه جمع بودند و هيچ كس حاضر نشد در آن قيام خونين و تاريخى، به امام حسين عليه السّلام كمك كند.

غير شيعه هم، استفاده كرده اند. امروز، در كشور مصر، مسجد «رأس الحسين» - آن جا كه خيال مى كنند سر مقدّس آن بزرگوار مدفون است - محل تجمّع عواطف مردمِ محبِّ اهل بيتِ مصر است. ملّت مصر، ملّت خوبى است. كار به رژيم و دولت آن كشور نداريم. ملّتْ محبِّ اهلِ بيت است. همه جاى دنيا، متأثّر از اين واقعه اند؛ اما شيعه از اين واقعه يك استفاده ى فوق العاده كرده است. ما دين را به وسيله ى اين حادثه حفظ كرديم؛ احكام را براى مردم بيان كرديم؛ عواطف مردم را در خدمت دين و ايمان قرار داديم. «ما» كه مى گوييم يعنى طايفه ى روحانيون و مبلّغين، در طول چند قرن گذشته. آخرين بركت عظيم حادثه ى كربلا همين انقلاب شكوهمند ماست. اگر حادثه ى كربلا و اسوه گيرى از آن نبود، اين انقلاب پيروز نمى شد. امام بزرگوارمان كه در محرّم سال 57 فرمودند «ماهى كه خون بر شمشير پيروز است»، اين خط و اين درس را از محرّم دادند. سراغ جنگ هم كه برويد همين است.

آقايان مبلّغين، وعّاظ، گويندگان مذهبى، خوانندگان و مدّاحان مذهبى، فراموش نكنند كه در زمان ما، نمونه ى كاملى از حوادث عاشورا، همين بسيجيهايند. همين بچه ها و جوانان بسيجند. اين يادتان نرود. عدّه اى از آنها شهيد شدند، عدّه اى هم هستند. اينهايى كه هستند، اگر شهيد نشدند به خاطراين نبود كه از شهادت گريختند. به سراغ شهادت رفتند؛ امّا شهادت به سراغشان نيامد. فراموش نشود كه ماجراى عاشورا و محرّم، با شهداى ما و با بقاياى آن بسيجيها - كه امروز بحمدالله از پير و جوان در جامعه ما زيادند - پيوند دارد. اين ماهِ تبليغ، مقابل ما و شماست. مواظب باشيد از اين ماه، حدّاكثر بهره را در راه دين و براى خدا ببريد.

سست، گاهى خداى ناكرده نقلِ نادرست، خداى ناخواسته حرفى كه موهن مذهب باشد - ناسپاسى در حقّ عاشوراست. آقايان محترم؛ روحانيون، علما و خطباى گرامى و زحمتكش و ارزشمند! امروز جوانان ما، با ذهن سيّال خودشان سؤالهايى دارند. اين سؤالها را نبايد حمل بر ايرادگيرى كنيد. تا يك جوان سؤالى كرد، بگوييم: «آقا، ساكت!» گويا دارد كفر مى گويد! جوان است. ذهن جوان، سيّال است. افكار غلط و استدلالهاى نادرست، امروز در همه جاى دنيا با توجّه به روابط صوتى و بصرى اى كه وجود دارد، گسترده است. جوان ما، برايش سؤال به وجود مى آيد. چه كسى بايد اين را برطرف كند؟ من و شما بايد برطرف كنيم. اگر شما نرويد و آن خلأ فكرى را به شكل درست پُر نكنيد، يا آن سؤال و اشكال را برطرف نكنيد، كس ديگرى مى رود و به شكل غلط، جواب او را مى گويد. روحانى بايد با انديشه ى ناب اسلامى از بهترينش، مستدلترينش و قويترينش مجهّز باشد. ما اين طور انديشه ها و حرفها، بسيار داريم. يك نفر مثل شهيد مطهّرى رضوان الله تعالى عليه، يك جامعه ى دانشگاهى را در مقابل خود، به قبول و اذعان و تسليم وا مى داشت. در همان دانشكده اى كه آن بزرگوار تدريس مى كرد، كسانى بودند كه به طور صريح، ضدّ دين تبليغات مى كردند و درس مى گفتند. آن بزرگوار نرفت با آنها دعوا كند و دست به يقه شود. حرف زد، فكر داد، حقايق را گفت؛ از ذهنيّت صحيح استفاده نمود و فضا را قبضه كرد.

پيش از انقلاب، اين گونه بود. پيش از انقلاب، روحانيونى كه با دانشگاهها و محيطهاى فكرى جوان و احياناً مرتبط با افكار بيگانه اتّصال داشتند، ابزارى كه قدرت و زورى به آنها بدهد نداشتند. اما فضا در قبضه ى آنها و به دست آنها بود. در يك مسجد، يك روحانى مى ايستاد براى مردم حرف مى زد و مى ديديد كلاسهاى درس در دانشگاه، تعطيل يا خلوت مى شد و مى رفتند پاى صحبت آن آقا؛ كه چهار كلمه تفسير از او بشنوند يا شرح نهج البلاغه ى او را ياد بگيرند.

منبرها، اين طور بايد باشد. البته، اين، مخصوص منبرها هم نيست. من نسبت به همه ى مراسم عزادارى عرض مى كنم. نوحه خوانى نيز همين طور است. روضه خوانى نيز همين طور است. مرحوم حاجى نورى رضوان الله عليه، كتاب نوشت درباره ى شرايط روضه خوان. لؤلؤ و مرجان؛ در شرايط پله ى اوّل و دوّم منبر روضه خوانان اسم كتاب ايشان است. روضه خوانى هم شرايط دارد. مداحى هم شرايط دارد. نوحه ى سينه زنى خواندن هم شرايط دارد. بايد كسانى كه اينها را تهيّه مى كنند، مى سرايند و مى خوانند، مواظب باشند كه درست برطبق معارف اسلامى حرف بزنند، تا اين سينه زنى، اين روضه خوانى و اين نوحه خوانى، قدمى در راه عروج مردم به اوج قلّه ى افكار اسلامى باشد. اين، امروز براى ما لازم است. بايد سعى كنند كه از اباطيل و مطالب خلاف و كارهاى ناشايسته و بعضى از كارها كه وهن مذهب است و حقيقتاً شايسته ى دستگاه حسين بن على عليه السّلام نيست، اجتناب شود.

بيانات مقام معظم رهبری در جمع علما، طلّاب و روحانيان، در آستانه ى ماه محرّم - 1372/3/26

ص:81

الاصلاح في امة جدى.» اين، نكته بسيار مهمّى است. انّما: فقط! يعنى هيچ قصد و غرض ديگرى، آن نيّت پاك و آن ذهن خورشيدگون را مكدّر نمى كند. قرآن كريم، وقتى كه در صدر اسلام با مسلمانان سخن مى گويد، مى فرمايد: «وَ لا تَكُونُوا كَالَّذِينَ خَرَجُوا مِنْ دِيارِهِمْ بَطَراً وَ رِئاءَ اَلنّاسِ.$سوره ی انفال، آیه ی 47.$» و اين جا امام حسين عليه السّلام مى گويد: «اني لم اخرج ا شرا ولابطرا.»

دو خطّ است؛ دو جريان است. در آن جا قرآن مى گويد: «مثل آنها نباشيدكه از روى غرور و خودخواهى و نفس پرستى حركت كردند.» يعنى چيزى كه در آن نوعِ حركت نيست، اخلاص است. يعنى از حركتِ خطّ فاسد، فقط «خود» و فقط «من»، مطرح است. «وَ رِئاءَ اَلنّاسِ» خودش را آرايش كرده، بر اسب قيمتى سوار شده، جواهرات به خودش آويزان كرده، رجزهايى خوانده است و خارج مى شود. به كجا؟ به ميدان جنگ. اتّفاقاً ميدان جنگ هم ميدانى است كه همين آدم و دهها مثل او در آن به خاك هلاك خواهند غلتيد. خارج شدن چنين آدمى، اين گونه است. فقط در او نفْس وجود دارد.

اين، يك طرف. بهترين نمونه در نقطه ى مقابلش هم حسين بن على عليه الصّلاة والسّلام است كه در او، خودخواهى و خود و من و منافع شخصى و قومى و گروهى وجود ندارد. اين، اوّلين خصوصيّت نهضت حسين بن على عليه الصّلاة والسّلام است. در آن كارى كه انجام مى دهيم، هرچه مايه ى اخلاص در من و شما بيشتر باشد، آن كار، ارزش بيشترى پيدا مى كند. هرچه از قطب اخلاص دور شويم، به سمت قطب خودپرستى و خودخواهى و براى خود كاركردن و به فكر خود بودن و منافع شخصى و قومى و نظاير آن نزديك شده ايم كه يك طيف ديگر است. بين آن اخلاص مطلق و خودخواهى مطلق، يك ميدان وسيع است. هر چه از آن جا به اين طرف نزديكتر شويم، ارزش كار ما كمتر مى شود؛ بركتش كمتر مى شود؛ ماندگارى اش هم كمتر مى شود. اين، خاصيّت اين قضيّه است. هر چه ناخالصى در اين جنس باشد، زودتر فاسد مى شود. اگر ناب باشد، هرگز فاسد نمى شود. حالا اگر بخواهيم به محسوسات مثال بزنيم، اين آلياژ اگر صددرصد طلا باشد، فاسد شدنى

ص:85

نيست؛ زنگ خوردنى نيست. امّا به هر اندازه كه مس و آهن و بقيه ى مواد كم قيمت داخل اين آلياژ باشد، فساد آن و از بين رفتنش بيشتر است. اين يك قاعده ى كلّى است.

نورخدايى در وجود حسين بن على نمى درخشيد كه آن عدّه معدود مؤمنين را گرم كند، اصلاً چنين حادثه اى امكان تحقّق نداشت. ببينيد اين حادثه چقدر با عظمت است!

يعنى بعد از آن حادثه، هر كار شده، مقدّمه اى براى امروز شما بوده است. كوشش همه ى علما، همه ى متفكّرين، همه ى فلاسفه، همه ى متكلّمين، همه ى زحمتها و تلاشها و اين همه جنگها، اسلام را نگه داشت و اوضاع و احوال آماده شد، تا امروز حكومتى براساس حاكميّت ارزشهاى الهى و قرآنى به وجود آيد. بخت و اقبال با شما و با ملّت ايران بود كه خداى متعال، اين بار را، اوّل بار روى دوش اينها گذاشت. البته «بخت» كه مى گوييم، به معناى اتّفاق نيست. اين اقبال بلند را خداى متعال، مفت و بيهوده به كسى نمى دهد. ملّت ايران خيلى كارها كرد؛ و خداى متعال، اين را بالاخره به او داد. البته اين فداكاريها، تلاشها، اخلاصها و زحمات، تمام شدنى هم نيست. خيال نكنيد كه اگر چهار نفر ياوه گوىِ ساده دلِ بيچاره ى خوش خيال بنشينند آن گوشه دنيا و بگويند «امروز و فردا كار جمهورى اسلامى تمام مى شود» اين به انجام مى رسد! خير! اين اساس، تمام شدنى نيست.

غربت، شما را نترساند و به وحشت نيندازد. قلّه ى غربت را حسين بن على و يارانش - بزرگوارانى كه ما اين طور برايشان سينه مى زنيم و اشك مى ريزيم و آنها را از فرزندان خودمان بيشتر دوست مى داريم - پيمودند و فايده اش اين شد كه امروز اسلام زنده است؛ و حادثه ى كربلا، نه فقط در قطعه زمينى كوچك، بلكه در منطقه ى عظيمى از محيط زيست بشر امروز زنده است. كربلا همه جا هست: در ادبيات، در فرهنگ، در سنّتها، در اعتقادها و در ميان دلها. آن كه در مقابل خدا سجده نمى كند، در مقابل عظمت حسين بن على سر فرود مى آورد! آن غربت، امروز اين نتيجه را دارد. آن قلّه ى غربت بود. امروز هم شما در دنيا غريبيد. ملّت ايران امروز در دنيا غريب و مظلوم است. غريب بودن و مظلوم بودن، به معناى ضعيف بودن نيست. ما امروز خيلى قوى هستيم. اين را با اطمينان باور كنيد كه هيچ ملّت مسلمانى امروز به قوّت ملّت مسلمان ايران نيست. هيچ كدام؛ چه كوچكشان، چه بزرگشان، چه ملّت صدميليونى شان. قوّت و قدرت ملّت ايران، امروز در اوج است. دولت ايران نيز همين طور. دولت خيلى قوى است؛ خيلى عزيز است؛ خيلى مورد توجّه قدرتمندان دنياست. در عين حال، اين ملّت و اين دولتِ قوى و توانا كه مسلّط بر كارهايشان هستند، غريب و مظلومند. ما امروز در دنيا غريبيم. هيچ قدرتى در دنيا از ما حمايت نمى كند.

بيانات مقام معظم رهبری به مناسبت روز پاسدار، در جمع هزاران تن از اعضاى سپاه پاسداران و يگان ويژه نيروى انتظامى - 1372/10/26

ص:91

است كه جامعه ى شيعه، برخوردار از خاطره ى عاشوراست. از همان روزى كه موضوعِ ذكر مصيبت حسين بن على عليه السّلام مطرح شد، چشمه ى جوشانى از فيض و معنويّت در اذهان معتقدين و محبّين اهل بيت عليهم السّلام جارى گشت. اين چشمه ى جوشان، تا امروز همچنان ادامه و جريان داشته است؛ بعد از اين هم خواهد داشت و بهانه ى آن هم يادآورى خاطره ى عاشوراست.

است؟ اين جا كدام استدلال عقلانى و فلسفى وجود دارد؟ البته در خلال هر احساسى كه صادق باشد، يك برهان فلسفى خوابيده است. اما بحث سرِ اين است كه نبى وقتى مى خواهد دعوت خود را شروع كند، استدلال فلسفى مطرح نمى سازد؛ بلكه احساس و عاطفه ى صادق را مطرح مى كند. البته آن احساس صادق، احساس بى منطق و غلط نيست؛ احساسى است كه در درون خود، استدلالى هم دارد. اوّل توجّه را به ظلمى كه در جامعه جارى است؛ اختلاف طبقاتى اى كه وجود دارد و فشارى كه «انداد الله»(1) از جنس بشر و شياطين انس بر مردم وارد مى كنند، معطوف مى سازد. اين، همان عواطف و احساسات است. البته بعد كه حركت وارد جريانِ معقول و عادّى خود شد، نوبت استدلال منطقى هم مى رسد. يعنى كسانى كه داراى تحمّل عقلى و پيشرفت فكرى هستند، به استدلالات عالى مى رسند. ولى بعضى افراد هم در همان درجات ابتدايى مى مانند. در عين حال، معلوم هم نيست آنهايى كه از لحاظ استدلال سطح بالاترى دارند، از لحاظ درجات معنوى هم حتماً سطح بالاترى داشته باشند. نه؛ گاهى كسانى كه سطح استدلالىِ پايين ترى دارند، اما جوشش عواطفشان بالاست، ارتباط و علقه شان با مبدأ غيبى بيشتر و محبّتشان نسبت به پيغمبر، جوشانتر است و به درجات عاليترى مى رسند. قضيه اين گونه است.

در حركتهاى معنوى، عاطفه سهم و جاى خود را دارد. نه عاطفه جاى استدلال را مى گيرد و نه استدلال مى تواند به جاى عواطف بنشيند. حادثه ى عاشورا، در ذات و طبيعت خود، يك درياىِ خروشانِ عواطفِ صادق است. يك انسان والا، پاك، منوّر و بدون ذرّه اى شائبه ترديد در شخصيّت ملكوتىِ والاى او، براى هدفى كه همه ى منصفين عالم در صحّتِ آن، كه مبتنى بر نجات جامعه از چنگ ظلم و جور و عدوان است، متّفقند، حركت شگرفش را آغاز مى كند و مى گويد: «ايها النّاس! انّ رسول الله، صلّى الله عليه وآله، قال: من رأى سلطاناً جائراً...(2)» بحث سرِ اين است. امام حسين عليه السّلام، فلسفه ى حركت

ص:95

خود را مقابله با جور قرار مى دهد: «يعمل فى عبادالله بالاثم والعدوان.» بحث بر سرِ مقدّسترين هدفهاست كه همه ى منصفين عالم آن را قبول دارند. چنان انسانى، در راه چنين هدفى، دشوارترين مبارزه را تحمّل مى كند.

غريبانه، عزيزترين عزيزانش در مقابل چشمش قربانى شوند. پسرانش، برادرزاده هايش، برادرانش و پسرعموهايش؛ اين گلهاى بنى هاشم، پرپر شوند، و در مقابلش روى زمين بريزند و حتّى كودك شش ماهه اش هم كشته شود!

علاوه بر همه ى اين مصيبتها، مى داند به مجرّد اين كه جان از جسم مطهّرش خارج شود، عيالات بى پناه و بى دفاعش، مورد تهاجم قرار خواهند گرفت. مى داند كه گرگهاى گرسنه، به دختران خردسال و جوانش حمله ور مى شوند، دلهاى آنها را مى ترسانند؛ اموال آنها را غارت مى كنند؛ آنها را به اسارت مى گيرند و مورد اهانت قرار مى دهند. مى داند كه به دختر والاى اميرالمؤمنين عليه السّلام، زينب كبرى سلام الله عليها، كه جزو شخصيّتهاى بارز دنياى اسلام است، جسارت مى كنند. اينها را هم مى داند.

بر همه ى اينها، تشنگى خود و اهل و عيالش را اضافه كنيد: كودكان خردسال، تشنه؛ دختر بچه ها، تشنه؛ پيرها، تشنه؛ حتى كودكِ شيرخواره، تشنه. مى توانيد تصوّر كنيد كه اين مبارزه چقدر سخت است؟ انسانى چنان والا، پاك، مطهّر و منوّر كه ملائكه ى آسمان براى تماشاى جلوه ى او بر يكديگر سبقت مى گيرند و آرزومند تماشاى حسين بن على عليه السّلام هستند تا به او متبرّك شوند؛ انسانى كه انبيا و اوليا آرزوى مقام او را مى كنند، در چنان مبارزه اى و با چنان شدّت و محنتى به شهادت مى رسد. شهادتِ چنين شخصيّتى، حادثه اى شگرف است. كدام انسانى است كه عاطفه اش از اين حادثه جريحه دار نشود؟! كدام انسانى است كه اين حادثه را بشناسد و بفهمد و نسبت به آن دلبسته نشود؟

اين همان چشمه ى جوشانى است كه از ظهرِ روزِ عاشورا شروع شد؛ از همان وقتى كه زينب كبرى سلام الله عليها - طبق نقلى كه شده است - بالاى «تلّ زينبيّه» رفت و خطاب به پيغمبر عرض كرد: «يا رسول الله، صلّى عليك! ملائكة السّماء هذا حسينك مرمّل بالدّماء، مقطّع الاعضاء، مصلوب العامة والرّداء.» او خواندنِ روضه ى امام حسين عليه السّلام را شروع كرد و ماجرا را با صداى بلند گفت؛ ماجرايى كه مى خواستند مكتوم بماند. خواهر بزرگوار امام، چه در كربلا، چه در كوفه و چه در شام و مدينه، با صداى بلند به بيان

ص:97

حادثه ى عاشورا پرداخت. اين چشمه، از همان روز شروع به جوشيدن كرد و تا امروز، همچنان جوشان است. اين حادثه عاشوراست.

مى دانستند. در گزارشهاى برجا مانده از آن رژيم منحوس، اشارتها بلكه صراحتهايى وجود دارد كه نشان مى دهد آنها با فرارسيدن محرّم، دست و پايشان را حسابى گم مى كردند. امام بزرگوار ما رضوان الله عليه، آن مرد حكيمِ تيزبينِ دين شناسِ دنياشناسِ انسان شناس، خوب فهميد كه از اين حادثه براى پيشبرد هدف امام حسين عليه السّلام چگونه بايد استفاده كند و كرد.

آمديم و گريه اى هم كرديم؛ اما براى چه؟ قضيّه چه بود؟ چرا بايد براى امام حسين عليه السّلام گريه كرد؟ اصلاً چرا امام حسين عليه السّلام به كربلا آمد و عاشورا را به وجود آورد؟» بنابراين، به عنوان منبرى يا سخنران، بايد به موضوعاتى بپردازيد كه جوابگوىِ چنين سؤالاتى باشد. بايد نسبت به اصلِ حادثه ى عاشورا معرفتى در افراد به وجود آيد. اگر در روضه خوانى و سخنرانى يا سايرِ مطالبِ بيان شده از طرف شما، نكته اى روشنگر يا حدّاقل اشاره اى به اين معنا نباشد، يك ركن از آن سه ركنى كه عرض شد، كم و ناقص خواهد بود. يعنى ممكن است مجلس مذكور، فايده ى لازم را ندهد و ممكن هم هست خداى ناكرده در بعضى از فروض، ضرر هم بكنيم.

سوّمين ويژگى لازم در اين مجالس، افزايش ايمان و معرفت دينى در مردم است. در چنين مجالسى بايد از دين، نكاتى عنوان شود كه موجب ايمان و معرفتِ بيشتر در مستمع و مخاطب گردد. يعنى سخنرانان و منبريها، يك موعظه ى درست، يك حديث صحيح، بخشى از تاريخ آموزنده ى درست، تفسيرِ آيه اى از قرآن يا مطلبى از يك عالم و دانشمندِ بزرگ اسلامى را در بيانات خود بگنجانند و به سمع شركت كنندگان در اين مجالس برسانند. اين طور نباشد كه وقتى بالاى منبر مى رويم، يك مقدار لفّاظى كنيم و حرف بزنيم و اگر احياناً مطلبى هم ذكر مى كنيم، مطلب سستى باشد كه نه فقط ايمانها را زياد نمى كند، بلكه به تضعيف ايمانِ مستمعين مى پردازد. اگر اين طور هم شد، ما از جلسات مذكور به فوايد و مقاصدِ موردِ نظر نرسيده ايم.

براى مستمعتان، كه جوانِ دانشجو يا محصّل يا رزمنده و يا انقلابى است - و بحمدالله، انقلاب ذهنها را باز و منفتح كرده است - نسبت به دين، سؤال و مسأله ايجاد مى شود و اشكال و عقده به وجود مى آيد، نبايد آن مطالب را بگوييد. حتى اگر سندِ درست هم داشت؛ چون موجب گمراهى و انحراف است، نبايد نقل كنيد؛ چه رسد به اين كه اغلبِ اين مطالبِ مندرج در بعضى كتابها، سند درستى هم ندارد. يك نفر از زبان ديگرى، مطلبى را مبنى بر اين مى شنود كه من در فلان سفر فلان جا بودم كه فلان اتّفاق افتاد. گوينده از روى مدرك يا بدون مدرك، چنان مطلبى را مى گويد. شنونده هم آن را باور مى كند و در كتابى مى نويسد و اين كتاب به دست من و شما مى رسد. من و شما چرا بايد آن مطلب را كه نمى تواند در يك مجمع بزرگ، براى ذهنهاى مستبصر و هوشيار و آگاه توجيه شود، بازگو كنيم؟! مگر هر مطلبى را هرجا نوشتند، انسان بايد بخواند و بازگو كند؟!

امروز عمومِ جوانان كشور - از دختر و پسر گرفته تا زن و مرد، و حتى غيرجوانان - ذهنشان باز است. اگر ديروز - قبل از انقلاب - جوانان دانشجو از اين ويژگى برخوردار بودند، امروز مخصوص آنها نيست و همه، مسائل را با چشم بصيرت و با استبصار نگاه مى كنند و مى خواهند بفهمند. يك بخشِ مهم از حادثه ى فرهنگى در جامعه ى امروز ما اين است كه اينها در معرض شبهات قرار مى گيرند. يعنى دشمنان شبهه القا مى كنند. دشمنان هم نه؛ منكرينِ فكرِ من و شما به القاى شبهه مى پردازند. مگر مى شود گفت هركس فكر ما را قبول ندارد، لال شود، حرف نزند، و هيچ شبهه اى القا نكند؟ مگر مى شود اين طور گفت؟ به هرحال حرف مى زنند، مطلب مى پراكنند، به ايجاد ترديد مى پردازند و شبهات درست مى كنند. مهم اين است كه مطلبى كه شما مى گوييد، برطرف كننده ى شبهه باشد و آن را زياد نكند.

بعضى از افراد، بدون توجّه به اين مسؤوليّت مهم، به بالاى منبر مى روند و حرفى مى زنند كه نه فقط گره اى از ذهن مستمع باز نمى كند كه گره هايى هم به ذهن او مى افزايد. اگر چنين اتّفاقى افتاد و ما در بالاى منبر حرفى زديم كه ده نفر جوان، پنج نفر جوان، يا حتى يك نفر جوان، در امر دين دچار ترديد شد و بعد از پاى سخنرانى ما برخاست و رفت و ما هم او را نشناختيم، بعداً

ص:102

چگونه مى شود جبران كرد؟ آيا اصلاً قابل جبران است؟ آيا خدا از ما خواهد گذشت؟ قضيّه مشكل است.

در مجالس عزادارى ماه محرّم، اين سه ويژگى بايد وجود داشته باشد: 1. عاطفه را نسبت به حسين بن على و خاندان پيغمبر، عليهم صلواة الله، بيشتر كند. علقه و رابطه و پيوند عاطفى را بايد مستحكم تر سازد. 2. نسبت به حادثه ى عاشورا، بايد ديدِ روشن و واضحى به مستمع بدهد. 3. نسبت به معارف دين، هم ايجاد معرفت و هم ايجاد ايمان - ولو به نحو كمّى - كند. نمى گوييم همه ى منبرها بايد برخوردار از همه ى اين خصوصيات باشند و به همه ى موضوعات بپردازند؛ نه. شما اگر يك حديثِ صحيح از كتابى معتبر را نقل و همان را معنا كنيد، كفايت مى كند. برخى منبريها، بعضى اوقات يك حديث را آن قدر شاخ و برگ مى دهند كه معناى اصلى اش از بين مى رود. اگر شما يك حديثِ صحيح را براى مستمع خود درست معنا كنيد، ممكن است بخشِ مهمّى از آنچه را كه ما مى خواهيم داشته باشد. وقتى شما از روى يك تعبير معتبر، راجع به يك آيه ى قرآنْ فكر و مطالعه كنيد؛ به تنقيح آن بپردازيد و براى مستمع بيان نماييد، مقصود حاصل است. اگر براى ذكر مصيبت، كتاب نَفَس المهمومِ مرحوم محدّث قمى را باز كنيد و از رو بخوانيد، براى مستمع گريه آور است و همان عواطفِ جوشان را به وجود مى آورد. چه لزومى دارد كه ما به خيال خودمان، براى مجلس آرايى كارى كنيم كه اصل مجلس عزا از فلسفه ى واقعى اش دور بماند؟!

نشستن، روضه خواندن، گريه كردن، به سروسينه زدن و مواكب عزا و دسته هاى عزادارى به راه انداختن، از امورى است كه عواطف عمومى را نسبت به خاندان پيغمبر، پُرجوش مى كند و بسيار خوب است. در مقابل، برخى كارها هم هست كه پرداختن به آنها، كسانى را از دين برمى گرداند.

بنده خيلى متأسّفم كه بگويم در اين سه چهار سال اخير، برخى كارها در ارتباط با مراسم عزادارى ماه محرّم ديده شده است كه دستهايى به غلط، آن را در جامعه ما ترويج كرده اند. كارهايى را باب مى كنند و رواج مى دهند كه هر كس ناظرِ آن باشد، برايش سؤال به وجود مى آيد. به عنوال مثال، در قديم الايام بين طبقه ى عوام النّاس معمول بود كه در روزهاى عزادارى، به بدن خودشان قفل مى زدند! البته، پس از مدتى، بزرگان و علما آن را منع كردند و اين رسمِ غلط برافتاد. اما باز مجدّداً شروع به ترويج اين رسم كرده اند و شنيدم كه بعضى افراد، در گوشه و كنار اين كشور، به بدن خودشان قفل مى زنند! اين چه كارِ غلطى است كه بعضى افراد انجام مى دهند!؟

قمه زدن نيز همين طور است. قمه زدن هم از كارهاى خلاف است. مى دانم عدّه اى خواهند گفت: «حق اين بود كه فلانى اسم قمه را نمى آورد.» خواهند گفت: «شما به قمه زدن چه كار داشتيد؟ عدّه اى مى زنند؛ بگذاريد بزنند!» نه؛ نمى شود در مقابل اين كارِ غلط سكوت كرد. اگر به گونه اى كه طىّ چهار، پنج سال اخيرِ بعد از جنگ، قمه زدن را ترويج كردند و هنوز هم مى كنند، در زمان حيات مبارك امام رضوان الله عليه ترويج مى كردند، قطعاً ايشان در مقابل اين قضيه مى ايستادند. كارِ غلطى است كه عدّه اى قمه به دست بگيرند و به سر خودشان بزنند و خون بريزند. اين كار را مى كنند كه چه بشود؟! كجاى اين حركت، عزادارى است؟! البته، دست بر سر زدن، به نوعى نشانه ى عزادارى است. شما بارها ديده ايد، كسانى كه مصيبتى برايشان پيش مى آيد، بر سر و سينه ى خود مى كوبند. اين نشانه ى عزادارىِ معمولى است. اما شما تا به حال كجا ديده ايد كه فردى به خاطر رويكرد مصيبتِ عزيزترين عزيزانش، با شمشير برمغز خود بكوبد و از سرِ خود خون جارى كند؟! كجاى اين كار، عزادارى است؟! قمه زدن، سنّتى جعلى است. از امورى است كه مربوط به دين نيست و بلاشك، خدا هم از انجام آن راضى نيست. علماى سَلَف

ص:104

دستشان بسته بود و نمى توانستند بگويند «اين كار، غلط و خلاف است.» امروز روز حاكميّت اسلام و روز جلوه ى اسلام است. نبايد كارى كنيم كه آحاد جامعه ى اسلامىِ برتر، يعنى جامعه ى محبِّ اهل بيت عليهم السّلام كه به نام مقدّس ولىِّ عصر ارواحنافداه، به نام حسين بن على عليه السّلام و به نام اميرالمؤمنين عليه الصّلاة والسّلام، مفتخرند، در نظر مسلمانان و غيرمسلمانان عالم، به عنوان يك گروه آدمهاى خرافىِ بى منطق معرفى شوند. من حقيقتاً هر چه فكر كردم، ديدم نمى توانم اين مطلب - قمه زدن - را كه قطعاً يك خلاف و يك بدعت است، به اطّلاع مردم عزيزمان نرسانم. اين كار را نكنند. بنده راضى نيستم. اگر كسى تظاهر به اين معنا كند كه بخواهد قمه بزند من قلباً از او ناراضى ام. اين را من جدّاً عرض مى كنم. يك وقت بود در گوشه و كنار، چند نفر دورِ هم جمع مى شدند و دور از انظار عمومى مبادرت به قمه زنى مى كردند و كارشان، تظاهر - به اين معنا كه امروز هست - نبود. كسى هم به خوب و بدِ عملشان كار نداشت؛ چرا كه در دايره ى محدودى انجام مى شد. اما يك وقت بناست كه چند هزار نفر، ناگهان در خيابانى از خيابانهاى تهران يا قم يا شهرهاى آذربايجان و يا شهرهاى خراسان ظاهر شوند و با قمه و شمشير بر سر خودشان ضربه وارد كنند. اين كار، قطعاً خلاف است. امام حسين عليه السّلام به اين معنا راضى نيست. من نمى دانم كدام سليقه هايى و از كجا اين بدعتهاى عجيب و خلاف را وارد جوامع اسلامى و جامعه ى انقلابى ما مى كنند؟!

اخيراً يك بدعت عجيب و غريب و نامأنوس ديگر هم در باب زيارت درست كرده اند! بدين ترتيب كه وقتى مى خواهند قبور مطهّر ائمّه عليهم السّلام را زيارت كنند، از درِ صحن كه وارد مى شوند، روى زمين مى خوابند و سينه خيز خود را به حرم مى رسانند! شما مى دانيد كه قبر مطهّر پيغمبر صلواة الله عليه و قبور مطهّر امام حسين، امام صادق، موسى بن جعفر، امام رضا و بقيه ائمّه عليهم السّلام را همه ى مردم، ايضاً علما و فقهاى بزرگ، در مدينه و عراق و ايران، زيارت مى كردند. آيا هرگز شنيده ايد كه يك نفر از ائمّه عليهم السّلام و يا علما، وقتى مى خواستند زيارت كنند، خود را از درِ صحن به طور سينه خيز به حرم برسانند؟! اگر اين كار، مُستَحسن و مستحب بود و مقبول و خوب

ص:105

مى نمود، بزرگان ما به انجامش مبادرت مى كردند. امّا نكردند. حتّى نقل شد كه مرحوم آيت الله العظمى آقاى بروجردى رضوان الله تعالى عليه، آن عالم بزرگ و مجتهد قوى و عميق و روشنفكر، عتبه بوسى را با اين كه شايد مستحب باشد منع مى كرد. احتمالاً استحبابِ بوسيدن عتبه، در روايت وارد شده است. در كتب دعا كه هست. به ذهنم اين است كه براى عتبه بوسى روايت هم وجود دارد. با اين كه اين كار مستحب است، ايشان مى گفتند انجامش ندهيد، تا مبادا دشمنان خيال كنند سجده مى كنيم؛ و عليه شيعه، تشنيعى درست نكنند. اما امروز، وقتى عدّه اى وارد صحن مطهّر على بن موسى الرّضا عليه الصّلاة والسّلام مى شوند، خود را به زمين مى اندازند و دويست متر راه را به طور سينه خيز مى پيمايند تا خود را به حرم برسانند! آيا اين كار درستى است؟ نه؛ اين كار، غلط است. اصلاً اهانت به دين و زيارت است. چه كسى چنين بدعتهايى را بين مردم رواج مى دهد؟ نكند اين هم كار دشمن باشد؟! اينها را به مردم بگوييد و ذهنها را روشن كنيد.

همان عبرت است و از درس بالاتر است. اين، نگاه به اعماق و ريزه كاريهاى تاريخ و حوادث است.

به اطراف عالم اسلام مى رفتند، از خون حسين بن على عليه السّلام و شهادت آن بزرگوار و انتقام خون فرزند پيغمبر و جگر گوشه ى فاطمه ى زهرا عليهاالسّلام، مايه مى گرفتند تا بتوانند تبليغات خودشان را به راه بيندازند. مردم هم قبول مى كردند. حتّى - آن طور كه در ذهنم هست - لباس سياهى كه شعار بنى عبّاس بود، به عنوان لباس عزاى امام حسين انتخاب شد و بعدها هم در زمان حكومت پانصد ساله بنى عبّاس، همواره لباس رسمى آنها، لباس سياه بود. لباس سياه، براى اوّلين بار به مناسبت عزادارى امام حسين استفاده شد. آنها مى گفتند: «هذا حداد آل محمّد صلّى الله عليه و آله» . يعنى اين لباس عزاى ذريّه ى پيغمبر است. اين گونه شروع كردند و آن تحوّل را به راه انداختند. البته منحرف شدند و خود آنها هم دنباله ى كار بنى اميّه را پيش بردند.

دو سه سال از حادثه ى پانزده خرداد، مثل آن سال اوّل، دوباره خرداد با محرّم همزمان و مقارن شده است.

است - چرا نبايد متوقّع بود كه در هر عصر و زمانى - هر چه هم كه تبليغات دشمن در آن دوره سخت، همه گير و ظلمات «اشدّ تراكماً» باشد - مبلّغين، گويندگان و علماى دين، بتوانند عليه هر باطلى، شمشير حق و ذوالفقار علوى و ولوى را در دست گيرند و از آن استفاده كنند؟!

چرا ما چنين چيزى را مستبعد بدانيم؟! درست است كه امروز تبليغات دشمن، همه ى فضاى ذهن بشريّت را فرا گرفته است. در اين، شكّى نيست. درست است كه اموال كلانى براى تشويش چهره ى اسلام، بخصوص تشيّع، خرج مى شود. درست است كه هر كس كه منافع نامشروعى در زندگى ملّتها و كشورها دارد، خود را موظّف به فعاليّت عليه اسلام و حكومت اسلامى مى بيند. درست است كه كفر، با همه تفرّق و تشتّتش، با استفاده از همه ى امكانات، در يك امر اتّفاق كرده و آن ضدّيت با اسلامِ ناب است و حتّى اسلام محرَّف را هم به جنگِ اسلامِ ناب آورده و به ميدان كشانيده است. اينها همه درست؛ اما آيا جناح حق و جبهه ى اسلامِ نابِ نمى تواند در مقابل اين تبليغات خصمانه و خباثت آلود، به بركت روح، پيام و حقيقت عاشورا و پيام محرّم، همان معجزه را يك بار ديگر تكرار كند؟! چرا نتواند؟! سختى دارد؛ امّا ممكن است. همّت و فداكارى لازم دارد. راه باز است؛ بن بست نيست.

انسانهاى با وجدان، روشنفكران و جوانان بخشهاى حسّاس پيكره ى جوامع غربى هستند. اين بخشهاى حسّاس، امروز تشنه ى مكتب و درسى از زندگى هستند كه آنها را از هزاران دشوارىِ واقعىِ زندگى نجات دهد. خيلى از اين مشكلات زندگى، مشكلات واقعى نيست. مشكل واقعى، احساس ناامنىِ روحى، تنهايى، افسردگى، تزلزل و عدم اطمينان و سكينه ى روحى است. اينها مشكلات واقعى بشر است كه در اوج ثروت و شهرت، يك نفر را به خودكشى وادار مى كند. جوان، پولدار و داراى امكانات تنعّم و بهره بردارى از زندگى است؛ امّا خودكشى مى كند. خُب؛ چرا؟ دردش چيست؟ كدام درد است كه از بى پولى و نداشتن امكاناتِ تمتّعِ جسمانى و لذايذ جنسى هم سخت تر است؟ دردى كه امروز گريبان جوامع مادّى دنيا و تمدّن غربى را گرفته است، عدم اطمينان، عدم آرامش، عدم نقطه اتّكاى روحى، عدم اُنس و تواصل بين انسانها، احساس غربت، و انكسار است.

بخشهاى حسّاس جوامعى كه اين دردها را بيشتر احساس مى كنند، چشم انتظارند كه دست نجاتى بيايد و آنها را از اين حالت نجات دهد. در آن جاهايى كه آگاهى هست، چشمها به اسلام دوخته شده است. البته عدّه اى از آنها آگاهى ندارند و اسلام را نمى شناسند؛ امّا زمينه ى گرايش به اسلام را دارند. كسانى كه اسلام را مى شناسند، مشخّصاً روى اسلام تكيه مى كنند. يكى از انديشمندان ايرانى خودِ ما گفته بود - بنده شنيدم آن شخص به رحمت خدا رفته است - كه «امروز غرب در جستجوى چهره هايى مثل شيخ انصارى و ملّاصدراست.» زندگى، معنوّيات و ارزشهاى آنها، امروز چهره هاى غربى و متفكّرين غربى را جذب مى كند. منبع زخّار اين حقايق و ارزشها، معارف اسلامى، و در قلّه و اوج اين معارف، معرفت عاشورايى است. قدر اينها را بايد دانست. ما حالا مى خواهيم اين معارف را در مقابل چشم مردم دنيا قرار دهيم. من اين جا، با تشكّر از همه افراد و آحادى كه در سال گذشته درخواست ما را اجابت كردند و يك حركت تحريف آميز را از صفحه عزادارى عاشورا حذف كردند، باز مى خواهم بر روى همين قضيه تكيه كنم. عزيزان من؛ مؤمنين به حسين بن على عليه السّلام! امروز حسين بن على مى تواند دنيا را نجات دهد؛ به شرط آن كه با تحريف، چهره ى او را مغشوش

ص:114

نكنند. نگذاريد مفاهيم و كارهاى تحريف آميز و غلط، چشمها و دلها را از چهره مبارك و منوّر سيّدالشّهدا عليه الصّلاة والسّلام، منحرف كند. با تحريف مقابله كنيد.

بحثِ لقاءالله و ملاقات با خداست. هدف آفرينش بشر و هدفِ «إِنَّكَ كادِحٌ إِلى رَبِّكَ كَدْحاً فَمُلاقِيهِ» (1) - همه ى اين تلاشها و زحمتها - همين است كه: ملاقات كند. اگر كسى موطّن در لقاءالله است و بر لقاءالله توطين نفس كرده است، «فليرحل معنا» : بايد با حسين راه بيفتد. نمى شود در خانه نشست. نمى شود به دنيا و تمتّعات دنيا چسبيد و از راه حسين غافل شد. بايد راه بيفتيم. اين راه افتادن از درون و از نفس ما، با تهذيب نفس شروع مى شود و به سطح جامعه و جهان مى كشد.

اينها بايد بيان شود. اينها هدفهاى امام حسين است. اينها خلاصه گيريها و جمع بنديهاى نهضت حسينى است. جمع بندى نهضت حسينى عليه السّلام اين است كه يك روز امام حسين عليه السّلام در حالى كه همه ى دنيا در زير سيطره ى ظلمات ظلم و جور پوشيده و محكوم بود و هيچ كس جرأت نداشت حقيقت را بيان كند - فضا، زمين و زمان سياه و ظلمانى بود - قيام كرد. شما نگاه كنيد، ببينيد: ابن عبّاس با امام حسين نيامد. عبدالله بن جعفر با امام حسين نيامد.

عزيزان من! معناى اين، چيست؟ اين نشان نمى دهد كه دنيا در چه وضعى بود؟ در چنين وضعيّتى، امام حسين تك و تنها بود. البته چند ده نفرى دور و بر آن حضرت ماندند؛ اما اگر نمى ماندند هم، آن حضرت مى ايستاد. مگر غير از اين است؟! فرض كنيم شب عاشورا، وقتى حضرت فرمود كه «من بيعتم را برداشتم؛ برويد.» همه مى رفتند. ابوالفضل و على اكبر هم مى رفتند و حضرت تنها مى ماند. روز عاشورا چه مى شد؟ حضرت برمى گشت، يا مى ايستاد و مى جنگيد؟ در زمان ما، يك نفر پيدا شد كه گفت «اگر من تنها بمانم و همه دنيا در مقابل من باشند، از راهم برنمى گردم.» آن شخص، امام ما بود كه عمل كرد و راست گفت. «صَدَقُوا ما عاهَدُوا اَللّهَ عَلَيْهِ.» (2) لقلقه ى زبان را كه خُب همه داريم. ديديد، يك انسان حسينى و عاشورايى چه كرد؟ خُب؛ اگر همه ى ما عاشورايى باشيم، حركت دنيا به سمت صلاح، سريع و زمينه ى ظهور ولىّ مطلقِ حق فراهم خواهد شد. بايد اين مفاد براى مردم بيان

ص:116

شود. فراموش نكنيد كه هدف امام حسين بيان شود. حالا ممكن است انسان يك حديث اخلاقى اى هم - به فرض - بخواند، يا سياست كشور يا دنيا را تشريح كند. اينها لازم است؛ امّا در خلال سخن، حتماً طورى صحبت شود كه تصريحاً، تلويحاً، مستقلّاً و ضمناً، ماجراى عاشورا تبيين شود و مكتوم و مخفى نماند. اين، مطلب اوّل بود.

ناب را به تشنگان حقيقت مى دادند كه «فِيهِ شِفاءٌ لِلنّاسِ» (1). امروز هم همين است. امروز هم طلّاب، فضلا و مبلّغين جوان، با بهره گيرى از تجربه هاى اساتيد و بزرگان اين فنون، كوله بار خودشان را محكم كنند و به اميد خدا، براى خدا، در راه خدا و با قصد قربت بروند و اين حقايق را در همه جاى كشور، در اَقطار اين كشور، در اقطار عالم، با زبان مناسب بيان كنند.

بيانات در ديدار روحانيون و وعّاظ در آستانه ى ماه محرّم - 1374/3/3

ص:118

دست آورد كه هر كدام براى يك امّت، براى يك تاريخ و يك كشور، براى تربيت خود و اداره ى جامعه و قرب به خدا، درس است.

به خاطر اين است كه حسين بن على اروحنافداه و فدااسمه وذكره، در دنيا مثل خورشيدى در ميان مقدّسين عالم، اين گونه مى درخشد. انبيا و اوليا و ائمّه و شهدا و صالحين را در نظر بگيريد! اگر آنها مثل ماه و ستارگان باشند، اين بزرگوار مثل خورشيد مى درخشد. و امّا، آن صد درسِ مورد اشاره به كنار؛ يك درس اصلى در حركت و قيام امام حسين عليه السّلام وجود دارد كه من امروز سعى خواهم كرد آن را، به شما عرض كنم. همه ى آنها حاشيه است و اين متن است. چرا قيام كرد؟ اين درس است.

به امام حسين عليه السّلام مى گفتند: شما در مدينه و مكّه، محترميد و در يَمَن، آن همه شيعه هست. به گوشه اى برويد كه با يزيد كارى نداشته باشيد، يزيد هم با شما كارى نداشته باشد! اين همه مريد، اين همه شيعيان؛ زندگى كنيد، عبادت و تبليغ كنيد! چرا قيام كرديد؟ قضيّه چيست؟

وجود ندارد وظيفه اش اين است كه برگردد. اگر هدف، تشكيل حكومت است، تا آن جا جايز است انسان برود كه بشود رفت. آن جا كه نشود رفت، بايد برگشت. اگر آن كسى كه مى گويد هدف حضرت از اين قيام، تشكيل حكومت حَقّه ى علوى است مرادش اين است اين درست نيست؛ براى اين كه مجموع حركت امام، اين را نشان نمى دهد.

در نقطه ى مقابل، گفته مى شود: نه آقا، حكومت چيست؛ حضرت مى دانست كه نمى تواند حكومت تشكيل دهد؛ بلكه اصلاً آمد تا كشته و شهيد شود! اين حرف هم مدّتى بر سرِزبانها خيلى شايع بود! بعضى با تعبيرات زيباى شاعرانه اى هم اين را بيان مى كردند. حتّى من ديدم بعضى از علماى بزرگ ما هم اين را فرموده اند. اين حرف كه اصلاً حضرت قيام كرد براى اين كه شهيد شود، حرف جديدى نبوده است. گفت: چون با ماندن نمى شود كارى كرد، پس برويم با شهيد شدن كارى بكنيم!

اين حرف را هم، ما در اسناد و مدارك اسلامى نداريم كه برو خودت را به كام كشته شدن بينداز. ما چنين چيزى نداريم. شهادتى را كه ما در شرع مقدّس مى شناسيم و در روايات و آيات قرآن از آن نشان مى بينيم، معنايش اين است كه انسان به دنبال هدف مقدّسى كه واجب يا راجح است، برود و در آن راه، تن به كشتن هم بدهد. اين، آن شهادتِ صحيح اسلامى است. اما اين كه آدم، اصلاً راه بيفتد براى اين كه «من بروم كشته شوم» يا يك تعبير شاعرانه ى چنينى كه «خون من پاى ظالم را بلغزاند و او را به زمين بزند» اينها آن چيزى نيست كه مربوط بدان حادثه ى به آن عظمت است. در اين هم بخشى از حقيقت هست؛ اما هدفِ حضرت اين نيست.

پس به طور خلاصه، نه مى توانيم بگوييم كه حضرت قيام كرد براى تشكيل حكومت و هدفش تشكيل حكومت بود، و نه مى توانيم بگوييم حضرت براى شهيد شدن قيام كرد. چيز ديگرى است كه من سعى مى كنم در خطبه ى اوّل - كه عمده صحبت من هم امروز، در خطبه ى اوّل و همين قضيّه است - ان شاءالله اين را بيان كنم.

ص:121

تا درسى عملى براى مسلمانان و براى طول تاريخ باشد.

حالا چرا امام حسين اين كار را بكند؟ چون زمينه ى انجام اين واجب در زمان امام حسين پيش آمد. اگر اين زمينه در زمان امام حسين پيش نمى آمد؛ مثلاً در زمان امام علىّ النّقى عليه السّلام پيش مى آمد همين كار را امام علىّ النّقى مى كرد و حادثه ى عظيم و ذبح عظيم تاريخ اسلام، امام علىّ النّقى عليه الصّلاة والسّلام مى شد. اگر در زمان امام حسن مجتبى يا در زمان امام صادق عليهما السّلام هم پيش مى آمد آن بزرگواران عمل مى كردند. در زمان قبل از امام حسين، پيش نيامد؛ بعد از امام حسين هم در تمام طول حضور ائمّه تا دوران غيبت، پيش نيامد.

پس هدف، عبارت شد از انجام اين واجب، كه حالا شرح مى دهم اين واجب چيست. آن وقت به طور طبيعى انجام اين واجب، به يكى از دو نتيجه مى رسد: يا نتيجه اش اين است كه به قدرت و حكومت مى رسد؛ اهلاً و سهلاً، امام حسين حاضر بود. اگر حضرت به قدرت هم مى رسيد، قدرت را محكم مى گرفت و جامعه را مثل زمان پيغمبر و اميرالمؤمنين اداره مى كرد. يك وقت هم انجام اين واجب، به حكومت نمى رسد، به شهادت مى رسد. براى آن هم امام حسين حاضر بود.

خداوند امام حسين، و ديگر ائمّه ى بزرگوار را طورى آفريده بود كه بتوانند بار سنگينِ آن چنان شهادتى را هم كه براى اين امر پيش مى آمد، تحمّل كنند، و تحمّل هم كردند. البته داستان مصائب كربلا، داستان عظيم ديگرى است. حال اندكى قضيّه را توضيح دهم. برادران و خواهران نمازگزارِ عزيز! پيغمبر اكرم و هر پيغمبرى وقتى كه مى آيد، يك مجموعه احكام مى آورد. اين احكامى را كه پيغمبر مى آورد، بعضى فردى است و براى اين است كه انسان خودش را اصلاح كند. بعضى اجتماعى است و براى اين است كه دنياى بشر را آباد و اداره كند و اجتماعات بشر را به پا بدارد. مجموعه احكامى است كه به آن نظام اسلامى مى گويند.

خُب؛ اسلام بر قلب مقدّسِ پيغمبر اكرم نازل شد؛ نماز را آورد، روزه، زكات، انفاقات، حج، احكام خانواده، ارتباطات شخصى، جهاد فى سبيل الله، تشكيل حكومت، اقتصاد اسلامى، روابط حاكم و مردم و وظايف مردم در

ص:123

مقابل حكومت را آورد. اسلام، همه ى اين مجموعه را بر بشريّت عرضه كرد؛ همه را هم پيغمبر اكرم بيان فرمود.

«ما من شىء يقربكم من الجنّة و يباعدكم من النّار الّا و قد نهيتكم عنه و امرتكم به» ؛(1) پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله، همه ى آن چيزهايى را كه مى تواند انسان و يك جامعه ى انسانى را به سعادت برساند، بيان فرمود. نه فقط بيان، بلكه آنها را عمل و پياده كرد. خُب؛ در زمان پيغمبر، حكومت اسلامى و جامعه اسلامى تشكيل شد، اقتصاد اسلامى پياده شد، جهاد اسلامى برپا و زكات اسلامى گرفته شد؛ يك كشور و يك نظام اسلامى شد. مهندس اين نظام و راهبر اين قطار در اين خط، نبىّ اكرم و آن كسى است كه به جاى او مى نشيند.

خط هم روشن و مشخّص است. بايد جامعه ى اسلامى و فرد اسلامى از اين خط، بر روى اين خط و در اين جهت و از اين راه حركت كند؛ كه اگر چنين حركتى هم انجام گيرد، آن وقت انسانها به كمال مى رسند؛ انسانها صالح و فرشته گون مى شوند، ظلم در ميان مردم از بين مى رود؛ بدى، فساد، اختلاف، فقر و جهل از بين مى رود. بشر به خوشبختى كامل مى رسد و بنده ى كامل خدا مى شود.

اسلام اين نظام را به وسيله ى نبىّ اكرم آورد و در جامعه ى آن روز بشر پياده كرد. در كجا؟ در گوشه اى كه اسمش مدينه بود و بعد هم به مكّه و چند شهر ديگر توسعه داد.

سؤالى در اين جا باقى مى ماند و آن اين كه: اگر اين قطارى را كه پيغمبر اكرم بر روى اين خط به راه انداخته است، دستى، يا حادثه اى آمد و را از خط خارج كرد، تكليف چيست؟ اگر جامعه ى اسلامى منحرف شد؛ اگر اين انحراف به جايى رسيد كه خوف انحرافِ كلّ اسلام و معارف اسلام بود، تكليف چيست؟

چنين چيزى پيش مى آيد - اما احكام اسلامى از بين نمى رود؛ ليكن يك وقت مردم كه فاسد مى شوند، حكومتها هم فاسد مى شوند، علما و گويندگان دين هم فاسد مى شوند! از آدمهاى فاسد، اصلاً دين صحيح صادر نمى شود. قرآن و حقايق را تحريف مى كنند؛ خوبها را بد، بدها را خوب، منكر را معروف و معروف را منكر مى كنند! خطّى را كه اسلام - مثلاً - به اين سمت كشيده است، صدوهشتاد درجه به سمت ديگر عوض مى كنند! اگر جامعه و نظام اسلامى به چنين چيزى دچار شد، تكليف چيست؟

البته پيغمبر فرموده بود كه تكليف چيست؛ قرآن هم فرموده است: «مَنْ يَرْتَدَّ مِنْكُمْ عَنْ دِينِهِ فَسَوْفَ يَأْتِي اَللّهُ بِقَوْمٍ يُحِبُّهُمْ وَ يُحِبُّونَهُ» (1) تا آخر - و آيات زياد و روايات فراوان ديگر و همين روايتى كه از قول امام حسين برايتان نقل مى كنم.

است، اگرچه خيلى از نشانه هاى آن انحراف، پديد آمده است، اما هنوز به آن حدّى نرسيده است كه خوف تبديل كلّى اسلام وجود داشته باشد.

شايد بشود گفت در برهه اى از زمان، چنين وضعيّتى هم پيش آمد؛ اما در آن وقت، فرصتى نبود كه اين كار انجام گيرد - موقعيّت مناسبى نبود - اين حكمى كه جزو مجموعه ى احكام اسلامى است، اهميّتش از خود حكومت كمتر نيست؛ چون حكومت، يعنى اداره ى جامعه. اگر جامعه به تدريج از خط، خارج و خراب و فاسد شد و حكم خدا تبديل شد؛ اگر ما آن حكم تغيير وضع و تجديد حيات - يا به تعبير امروزِ انقلاب - اگر آن حكم انقلاب را نداشته باشيم، اين حكومت به چه دردى مى خورد؟

پس اهميّت آن حكمى كه مربوط به برگرداندن جامعه منحرف به خطّ اصلى است، از اهميّت خود حكمِ حكومت كمتر نيست. شايد بشود گفت كه اهميّتش از جهاد با كفّار بيشتر است. شايد بشود گفت اهميّتش از امر به معروف و نهى از منكر معمولى در يك جامعه ى اسلامى بيشتر است. حتّى شايد بشود گفت اهميّت اين حكم از عبادات بزرگ الهى و از حج بيشتر است. چرا؟ به خاطر اين كه در حقيقت اين حكم، تضمين كننده ى زنده شدن اسلام است؛ بعد از آن كه مُشرف به مردن است، يا مرده و از بين رفته است.

خُب؛ چه كسى بايد اين حكم را انجام دهد؟ چه كسى بايد اين تكليف را به جا بياورد؟ يكى از جانشينان پيغمبر، وقتى در زمانى واقع شود كه آن انحراف، به وجود آمده است. البته به شرط اين كه موقعيّت مناسب باشد؛ چون خداى متعال، به چيزى كه فايده ندارد تكليف نكرده است. اگر موقعيّت مناسب نباشد، هر كارى بكنند، فايده اى ندارد و اثر نمى بخشد. بايد موقعيّت مناسب باشد.

البته موقعيّت مناسب بودن هم معناى ديگرى دارد؛ نه اين كه بگوييم چون خطر دارد، پس موقعيّت مناسب نيست؛ مراد اين نيست. بايد موقعيّت مناسب باشد؛ يعنى انسان بداند اين كار را كه كرد، نتيجه اى بر آن مترتّب مى شود؛ يعنى ابلاغ پيام به مردم خواهد شد، مردم خواهند فهميد و در اشتباه نخواهند ماند. اين، آن تكليفى است كه بايد يك نفر انجام مى داد.

ص:126

در زمان امام حسين عليه السّلام، هم آن انحراف به وجود آمده، هم آن فرصت پيدا شده است. پس امام حسين بايد قيام كند؛ زيرا انحراف پيدا شده است. براى اين كه بعد از معاويه كسى به حكومت رسيده است كه حتّى ظواهر اسلام را هم رعايت نمى كند! شُرب خَمر و كارهاى خلاف مى كند. تعرّضات و فسادهاى جنسى را واضح انجام مى دهد. عليه قرآن حرف مى زند. علناً شعر برخلاف قرآن و بر رّد دين مى گويد و علناً مخالف با اسلام است! منتها چون اسمش رئيس مسلمانهاست، نمى خواهد اسم اسلام را براندازد. او عامل به اسلام، علاقه مند و دلسوز به اسلام نيست؛ بلكه با عمل خود، مثل چشمه اى كه از آن مرتّب آب گنديده تراوش مى كند و بيرون مى ريزد و همه ى دامنه را پر مى كند، از وجود او آب گنديده مى ريزد و همه ى جامعه ى اسلامى را پُر خواهد كرد! حاكم فاسد، اين گونه است ديگر؛ چون حاكم، در رأس قلّه است و آنچه از او تراوش كند، در همان جا نمى ماند - برخلاف مردم عادّى - بلكه مى ريزد و همه ى قلّه را فرا مى گيرد!

مردم عادّى، هركدام جاى خودشان را دارند. البته هر كس كه بالاتر است؛ هر كس كه موقعيّت بالاترى در جامعه دارد، فساد و ضررش بيشتر است. فساد آدمهاى عادّى، ممكن است براى خودشان يا براى عدّه اى دور و برشان باشد؛ اما آن كسى كه در رأس قرار گرفته است اگر فاسد شد، فساد او مى ريزد و همه ى فضا را پر مى كند؛ همچنان كه اگر صالح شد، صلاح او مى ريزد و همه ى دامنه را فرا مى گيرد.

چنين كسى با آن فساد، بعد از معاويه، خليفه ى مسلمين شده است! خليفه ى پيغمبر! از اين انحراف بالاتر؟! زمينه هم آماده است. زمينه آماده است يعنى چه؟ يعنى خطر نيست. چرا؛ خطر كه هست. مگر ممكن است كسى كه در رأس قدرت است، در مقابل انسانهاى معارض، براى آنها خطر نيافريند؟ جنگ است ديگر. شما مى خواهى او را از تخت قدرت پايين بكشى و او بنشيند تماشا كند! بديهى است كه او هم به شما ضربه مى زند. پس خطر هست.

ص:127

چيزى مى شود؟! اين تكليف، هميشه خطر دارد. همان تكليفى كه امام بزرگوار انجام داد. به امام هم مى گفتند «آقا! شما كه با شاه درافتاده ايد، خطر دارد.» امام نمى دانست خطر دارد؟! امام نمى دانست كه دستگاه امنيّتى رژيم پهلوى، انسان را مى گيرد، مى كشد، شكنجه مى كند، دوستان انسان را مى كشد و تبعيد مى كند؟! امام اينها را نمى دانست؟!

كارى كه در زمان امام حسين انجام گرفت، نسخه ى كوچكش هم در زمان امام ما انجام گرفت؛ منتها آن جا به نتيجه ى شهادت رسيد، اين جا به نتيجه ى حكومت. اين همان است؛ فرقى نمى كند. هدف امام حسين با هدف امام بزرگوار ما يكى بود. اين مطلب، اساس معارف حسين است. معارف حسينى، بخش عظيمى از معارف شيعه است. اين پايه ى مهمّى است و خود يكى از پايه هاى اسلام است.

پس هدف، عبارت شد از بازگرداندن جامعه ى اسلامى به خطّ صحيح. چه زمانى؟ آن وقتى كه راه، عوضى شده است و جهالت و ظلم و استبداد و خيانتِ كسانى، مسلمين را منحرف كرده و زمينه و شرايط هم آماده است.

البته دوران تاريخ، اوقات مختلفى است. گاهى شرايط آماده است و گاهى آماده نيست. زمان امام حسين آماده بود، زمان ما هم آماده بود. امام همان كار را كرد. هدف يكى بود. منتها وقتى انسان به دنبال اين هدف راه مى افتد و مى خواهد عليه حكومت و مركز باطل قيام كند، براى اين كه اسلام و جامعه و نظام اسلامى را به مركز صحيح خود برگرداند، يك وقت است كه وقتى قيام كرد، به حكومت مى رسد؛ اين يك شكل آن است - در زمان ما بحمدالله اين طور شد - يك وقت است كه اين قيام، به حكومت نمى رسد؛ به شهادت مى رسد.

آيا در اين صورت، واجب نيست؟ چرا؛ به شهادت هم برسد واجب است. آيا در اين صورتى كه به شهادت برسد، ديگر قيام فايده اى ندارد؟ چرا؛ هيچ فرقى نمى كند. اين قيام و اين حركت، در هر دو صورت فايده دارد - چه به شهادت برسد، چه به حكومت - منتها هركدام، يك نوع فايده دارد. بايد انجام داد؛ بايد حركت كرد.

اين، آن كارى بود كه امام حسين انجام داد. منتها امام حسين آن كسى بود

ص:129

كه براى اوّلين بار اين حركت را انجام داد. قبل از او انجام نشده بود؛ چون قبل از او - در زمان پيغمبر و اميرالمؤمنين - چنين زمينه و انحرافى به وجود نيامده بود، يا اگر هم در مواردى انحرافى بود، زمينه مناسب و مقتضى نبود. زمان امام حسين، هر دو وجود داشت. در باب نهضت امام حسين، اين اصلِ قضيّه است.

حضرت در جواب او، اين جمله را فرمود: «انّالله و انّا اليه راجعون و على الاسلام السّلام، اذ قد بليت الامّة براع مثل يزيد» (1)؛ ديگر بايد با اسلام، خداحافظى كرد و بدرود گفت؛ آن وقتى كه حاكمى مثل يزيد بر سر كار بيايد و اسلام به حاكمى مثل يزيد، مبتلا گردد! قضيّه شخص يزيد نيست؛ هركس مثل يزيد باشد. حضرت مى خواهد بفرمايد كه تا به حال هرچه بود، قابل تحمّل بود؛ امّا الان پاى اصل دين و نظام اسلامى در ميان است و با حكومت كسى مثل يزيد، نابود خواهد شد. به اين كه خطر انحراف، خطر جدّى است، اشاره مى كند. مسأله، عبارت از خطر براى اصلِ اسلام است.

حضرت ابى عبدالله عليه السّلام، هم هنگام خروج از مدينه، هم هنگام خروج از مكه، صحبتهايى با محمّدبن حنفيه داشت. به نظر من مى رسد كه اين وصيّت، مربوط است به هنگامى كه مى خواست از مكّه خارج شود. در ماه ذيحجّه هم كه محمّدبن حنفيه به مكّه آمده بود، صحبتهايى با حضرت داشت. حضرت به برادرش محمد بن حنفيه، چيزى را به عنوان وصيّت نوشت و داد.

آن جا بعد از شهادت به وحدانيّت خدا و چه و چه، به اين جا مى رسد: «وانى لم اخرج اشرا ولا بطراً و لا مفسداً و لا ظالماً» ؛ يعنى كسانى اشتباه نكنند و تبليغاتچيها تبليغ كنند كه امام حسين هم مثل كسانى كه اين گوشه و آن گوشه، خروج مى كنند براى اين كه قدرت را به چنگ بگيرند - براى خودنمايى، براى عيش و ظلم و فساد - وارد ميدان مبارزه و جنگ مى شود! كار ما از اين قبيل نيست؛ «وانّما خرجت لطلب الاصلاح فى امّة جدّى» (2). عنوان اين كار، همين اصلاح است؛ مى خواهم اصلاح كنم. اين همان واجبى است كه قبل از امام حسين، انجام نگرفته بوده است.

اين اصلاح، از طريق خروج است - خروج، يعنى قيام - حضرت در اين وصيّتنامه، اين را ذكر كرد - تقريباً تصريح به اين معناست - يعنى اوّلاً مى خواهيم قيام كنيم و اين قيام ما هم براى اصلاح است؛ نه براى اين است كه حتماً بايد به حكومت برسيم، نه براى اين است كه حتماً بايد برويم شهيد

ص:131

شويم. نه؛ مى خواهيم اصلاح كنيم. البته اصلاح، كار كوچكى نيست. يك وقت شرايط، طورى است كه انسان به حكومت مى رسد و خودش زمام قدرت را به دست مى گيرد؛ يك وقت نمى تواند اين كار را بكند - نمى شود - شهيد مى شود. در عين حال هر دو، قيامِ براى اصلاح است.

بعد مى فرمايد: «اريد ان آمر بالمعروف و انهى عن المنكر و اسير بسيرة جدّى» (1)؛ اين اصلاح، مصداق امر به معروف و نهى از منكر است. اين هم يك بيان ديگر.

حضرت در مكّه، دو نامه نوشته است كه: يكى به رؤساى بصره و يكى به رؤساى كوفه است. در نامه ى حضرت به رؤساى بصره، اين طور آمده است: «وقد بعث رسولى اليكم بهذا الكتاب و انا ادعوكم الى كتاب الله و سنة نبّيه فان السنّة قد اميتت و البدعة قد احييت فان تسمعوا قولى اهديكم الى سبيل الرّشاد» (2)؛ من مى خواهم بدعت را از بين ببرم و سنّت را احيا كنم؛ زيرا سنّت را ميرانده اند و بدعت را زنده كرده اند! اگر دنبال من آمديد، راه راست با من است؛ يعنى مى خواهم همان تكليف بزرگ را انجام دهم كه احياى اسلام و احياى سنّت پيغمبر و نظام اسلامى است.

بعد در نامه به اهل كوفه فرمود: «فلعمرى ما الامام الا الحاكم بالكتاب والقائم بالقسط الدّائن بدين الحقّ الحابس نفسه على ذلك الله والسّلام(3)» ؛ امام و پيشوا و رئيس جامعه اسلامى نمى تواند كسى باشد كه اهل فسق و فجور و خيانت و فساد و دورى از خدا و اينهاست. بايد كسى باشد كه به كتاب خدا عمل كند. يعنى در جامعه عمل كند؛ نه اين كه خودش در اتاق خلوت فقط نماز بخواند؛ بلكه عمل به كتاب را در جامعه زنده كند، اخذ به قسط و عدل كند و حق را قانون جامعه قرار دهد.

«الدّائن بدين الحق» ، يعنى آيين و قانون و مقرّرات جامعه را حق قرار دهد و باطل را كنار بگذارد. «والحابس نفسه على ذلك الله» ؛ ظاهراً معناى اين جمله اين است كه خودش را در خطّ مستقيم الهى به هر كيفيّتى حفظ

ص:132

كند و اسير جاذبه هاى شيطانى و مادّى نشود؛ والسّلام. بنابراين، هدف را مشخّص مى كند.

امام حسين از مكّه خارج شد. آن حضرت در بين راه در هر كدام از منازل، صحبتى با لحنهاى مختلف دارد. در منزلى به نام «بيضه»، در حالى كه حرّبن يزيد هم در كنار حضرت است - حضرت مى رود، او هم در كنار حضرت مى رود - به اين منزل رسيدند و فرود آمدند. شايد قبل از اين كه استراحت كنند - يا بعد از اندكى استراحت - حضرت ايستاد و خطاب به لشكر دشمن، اين گونه فرمود:

«ايّها النّاس، انّ رسول الله (صلّى الله عليه وآله) قال: «من رأى سلطاناً جائراً مستحلاً لحرام الله، ناكثاً لعهدالله، مخالفاً لسنّة رسول الله يعمل فى عبادالله بالاثم والعدوان ثم لم يغيّر بقول و لا فعل كان حقّاً على الله ان يدخله مدخله» (1)؛ يعنى اگر كسى ببيند حاكمى در جامعه، بر سرِ كار است كه ظلم مى كند، حرام خدا را حلال مى شمارد، حلال خدا را حرام مى شمارد، حكم الهى را كنار مى زند - عمل نمى كند - و ديگران را به عمل وادار نمى كند؛ يعنى در ميان مردم، با گناه، با دشمنى و با ظلم عمل مى كند - حاكمِ فاسدِ ظالمِ جائر، كه مصداق كاملش يزيد بود - «ولم يغيّر بقول و لافعل» ، و با زبان و عمل، عليه او اقدام نكند، «كان حقّاً على الله ان يدخله مدخله» ، خداى متعال در قيامت، اين ساكتِ بى تفاوتِ بى عمل را هم به همان سرنوشتى دچار مى كند كه آن ظالم را دچار كرده است؛ يعنى با او در يك صف و در يك جناح قرار مى گيرد.

اين را پيغمبر فرموده است. اين كه عرض كرديم پيغمبر، حكم اين مطلب را فرموده است، اين يكى از نمونه هاى آن است. پس پيغمبر مشخّص كرده بود كه اگر نظام اسلامى، منحرف شد، بايد چه كار كرد. امام حسين هم به همين فرمايش پيغمبر، استناد مى كند.

پس تكليف، چه شد؟ تكليف، «يغيّر بقول و فعل» شد. اگر انسان در چنين شرايطى قرار گرفت - البته در زمانى كه موقعيّت مناسب باشد - واجب است در مقابل اين عمل، قيام و اقدام كند. به هر كجا مى خواهد برسد؛

ص:133

كشته شود، زنده بماند، به حسب ظاهر موفق شود، يا نشود. هر مسلمانى در مقابل اين وضعيّت بايد قيام و اقدام كند. اين تكليفى است كه پيغمبر فرموده است.

بعد امام حسين فرمود: «وانّى احق بهذا» ؛ من از همه ى مسلمانان شايسته ترم به اين كه اين قيام و اين اقدام را بكنم؛ چون من پسر پيغمبرم. اگر پيغمبر، اين تغيير، يعنى همين اقدام را بر تك تك مسلمانان واجب كرده است، بديهى است حسين بن على، پسر پيغمبر، وارث علم و حكمت پيغمبر، از ديگران واجبتر و مناسبتر است كه اقدام كند و من به خاطر اين است كه اقدام كردم. پس امام، علّت قيام خود را بيان مى كند.

در منزل «ازيد» كه چهار نفر به حضرت ملحق شدند، بيان ديگرى از امام حسين عليه السّلام هست. حضرت فرمود: «اما والله انّى لأرجو ان يكون خيراً ما اراد الله بنا؛ قتلنا او ظفرنا» . اين هم نشانه ى اين كه گفتيم فرقى نمى كند؛ چه به پيروزى برسند، چه كشته بشوند، تفاوتى نمى كند. تكليف، تكليف است؛ بايد انجام بگيرد. فرمود: من اميدم اين است كه خداى متعال، آن چيزى كه براى ما در نظر گرفته است، خير ماست؛ چه كشته بشويم، چه به پيروزى برسيم. فرقى نمى كند؛ ما داريم تكليفمان را انجام مى دهيم.

در خطبه ى اوّلِ بعد از ورود به سرزمين كربلا فرمود: «قد نزل من الامر ما قد ترون...» (1) بعد فرمود: «الا ترون الحق لايعمل به و الى الباطل لايتناهى عنه ليرغب المؤمن فى لقاء ربه حقا» (2) - تا آخر اين خطبه - خلاصه و جمع بندى كنم. پس امام حسين عليه السّلام براى انجام يك واجب، قيام كرد. اين واجب در طول تاريخ، متوجّه به يكايك مسلمانان است. اين واجب، عبارت است از اين كه هر وقت ديدند كه نظامِ جامعه ى اسلامى دچار يك فسادِ بنيانى شده و بيم آن است كه به كلّى احكام اسلامى تغيير يابد، هر مسلمانى بايد قيام كند.

البته در شرايط مناسب؛ آن وقتى كه بداند اين قيام، اثر خواهد بخشيد. جزو شرايط، زنده ماندن، كشته نشدن، يا اذيّت و آزار نديدن نيست. اينها

ص:134

جزو شرايط نيست؛ لذا امام حسين عليه السّلام قيام كرد و عملاً اين واجب را انجام داد تا درسى براى همه باشد.

خوب؛ ممكن است هركسى در طول تاريخ و در شرايط مناسب، اين كار را بكند؛ البته بعد از زمان امام حسين، در زمان هيچ يك از ائمّه ى ديگر، چنين شرايطى پيش نيامد. خود اين تحليل دارد كه چطور پيش نيامد؛ چون كارهاى مهمّ ديگرى بود كه بايد انجام مى گرفت و چنين شرايطى، در جامعه ى اسلامى، تا آخر دوران حضور و اوّل زمان غيبت، اصلاً محقّق نشد. البته در طول تاريخ، از اين گونه شرايط در كشورهاى اسلامى، زياد پيش مى آيد. امروز هم شايد در دنياى اسلام جاهايى است كه زمينه هست و مسلمانان بايد انجام دهند. اگر انجام دهند، تكليفشان را انجام داده اند و اسلام را تعميم و تضمين كرده اند. بالاخره يكى، دو نفر شكست مى خورند.

شده بود. مردم در كشور ما امام حسين را مى شناختند و قيام امام حسين را مى دانستند. روح حسينى بود؛ لذا وقتى امام فرمود كه محرّم ماهى است كه خون بر شمشير پيروز مى شود، مردم تعجّب نكردند. حقيقت هم همين شد؛ خون بر شمشير، پيروز گرديد.

تاجر برگشت. وقتی به خانه خودش رسید سراغ قفس طوطی رفت. گفت: پيغام تو را رساندم. گفت: چه جوابى دادند؟ گفت: تا پيغام تو را از من شنيدند، همه از بالاى درختان پر پر زدند، روى زمين افتادند و مردند!

تا اين حرف از زبان تاجر بيرون آمد، يك وقت ديد طوطى هم در قفس، پرپر زد و كف قفس افتاد و مرد! خيلى متأسّف و ناراحت شد. در قفس را باز كرد. طوطى مرده بود ديگر؛ نمى شد نگهش دارد. پايش را گرفت و آن را روى پشت بام، پرتاب كرد. تا پرتاب كرد، طوطى از وسط هوا بناى بال زدن گذاشت و بالاى ديوار نشست! گفت: از تو تاجر و دوست عزيز، خيلى ممنونم؛ تو خودت وسيله ى آزادى مرا فراهم كردى. من نمرده بودم؛ خودم را به مردن زدم و اين درسى بود كه آن طوطيها به من ياد دادند! آنها فهميدند كه من اين جا در قفس، اسير و زندانيم. با چه زبانى به من بگويند كه چه كار بايد بكنم تا نجات پيدا كنم؟ عملاً به من نشان دادند كه بايد اين كار را بكنم، تا نجات يابم! - بمير تا زنده شوى! - من پيغام آنها را از تو گرفتم و اين درسى عملى بود كه با فاصله ى مكانى، از آن منطقه به من رسيد. من از آن درس استفاده كردم.

بنده آن روز - بيست وچند سال پيش - به برادران و خواهرانى كه اين حرف را مى شنيدند، گفتم: عزيزان من! امام حسين به چه زبانى بگويد كه تكليف شما چيست؟ شرايط، همان شرايط است؛ زندگى، همان نوع زندگى است؛ اسلام هم همان اسلام است. خوب؛ امام حسين به همه ى نسلها عملاً نشان داد. اگر يك كلمه حرف هم از امام حسين نقل نمى شد، ما بايد مى فهميديم كه تكليفمان چيست.

ملّتى كه اسير است، ملّتى كه در بند است، ملّتى كه دچار فساد سران است، ملّتى كه دشمنان دين بر او حكومت مى كنند و زندگى و سرنوشت او را در دست گرفته اند، بايد از طول زمان بفهمد كه تكليفش چيست؛ چون پسر پيغمبر - امام معصوم - نشان داد كه در چنين شرايطى بايد چه كار كرد.

با زبان نمى شد. اگر اين مطلب را با صد زبان مى گفت و خودش نمى رفت، ممكن نبود اين پيغام، از تاريخ عبور كند و برسد؛ امكان نداشت.

ص:137

فقط نصيحت كردن و به زبان گفتن، از تاريخ عبور نمى كند؛ هزار گونه توجيه و تأويل مى كنند. بايد عمل باشد؛ آن هم عملى چنين بزرگ، عملى چنين سخت، فداكارى اى با چنين عظمت و جانسوز كه امام حسين انجام داد!

متن كتاب لهوفِ ابن طاووس را برايتان بخوانم، تا ببينيم روضه ى متنى چگونه است. بعضى مى گويند آدم نمى شود همان را كه در كتاب نوشته است، بخواند؛ بايد بپرورانيم - بسازيم - خوب؛ گاهى آن هم اشكالى ندارد؛ اما ما حالا از روى كتاب، چند كلمه اى مى خوانيم.

على بن طاووس، از علماى بزرگ شيعه در قرن ششم هجرى است؛ خانواده ى او همه اهل علم و دينند. همه ى آنها يا خيلى از آنها خوبند؛ بخصوص اين دو برادر - على بن موسى بن جعفربن طاووس و احمدبن موسى بنجعفربن طاووس - اين دو برادر از علماى بزرگ، مؤلّفين بزرگ و ثِقات بزرگند. كتاب معروف لهوف از سيّد على بن موسى بن جعفربن طاووس است. در تعبيرات منبريهاى ما عين عبارات اين كتاب - مثل روايت - خوانده مى شود؛ از بس متقن و مهم است. من از روى اين مى خوانم.

مى گويد: «فلمّا لم يبق معه سوى اهل بيته» ؛ يعنى وقتى كه همه ى اصحاب امام حسين به شهادت رسيدند و كسى غير از خانواده ى او باقى نماند، «خرج على بن الحسين عليه السّلام» ؛ على اكبر از خيمه گاه خارج شد. «وكان من اصبح النّاس خلقاً» ؛ على اكبر يكى از زيباترين جوانان بود. «فاستأذن اباه فى القتال» ؛ پيش پدر آمد و گفت: پدر، اكنون اجازه بده تا من بروم بجنگم و جانم را قربانت كنم. «فاذن له» ؛ هيچ مقاومتى نكرد و به او اجازه داد!

اين ديگر اصحاب و برادرزاده و خواهرزاده نيست كه امام به او بگويد نرو - بايست - اين پاره ى تن و پاره ى جگر خود اوست! حال كه مى خواهد برود، بايد امام حسين اجازه دهد. اين انفاق امام حسين است؛ اين اسماعيل حسين است كه به ميدان مى رود. «فاذن له» ؛ اجازه داد كه برود. اما همين كه على اكبر به طرف ميدان راه افتاد، «ثمّ نظر اليه نظر يائس منه» ؛ امام حسين نگاهى از روى نوميدى، به قد و قامت على اكبر انداخت. «وارخى عليه السّلام عينه و بكى، ثمّ قال اللهم اشهد» ؛ گفت: خدايا خودت شاهد باش. «فقد برز اليهم غلام اشبه النّاس خَلقاً و خُلقاً و منطقاً برسولك» ؛ جوانى را به جنگ و به كام مرگ فرستادم كه از همه ى مردم، شبيه تر به پيغمبر بود؛ هم در چهره، هم در حرف زدن، هم در اخلاق؛ از همه جهت!

به به، چه جوانى! اخلاقش هم به پيغمبر، از همه شبيه تر است. قيافه و

ص:139

حرف زدنش هم به پيغمبر و به حرف زدن پيغمبر، از همه شبيه تر است. شما ببينيد امام حسين، به چنين جوانى چقدر علاقه مند است! به اين جوان، عشق مى ورزد؛ نه فقط به خاطر اين كه پسر اوست. به خاطر شباهت، آن هم چنان شباهتى به پيغمبر! آن هم حسينى كه در بغل پيغمبر بزرگ شده است. به اين پسر، خيلى علاقه دارد و رفتن اين پسر به ميدان جنگ، خيلى برايش سخت است. بالاخره رفت.

مرحوم ابن طاووس نقل مى كند كه اين جوان به ميدان جنگ رفت و شجاعانه جنگيد. بعد نزد پدرش برگشت و گفت: پدرجان! تشنگى دارد مرا مى كشد؛ اگر آبى دارى، به من بده. حضرت هم آن جواب را به او داد. برگشت و به طرف ميدان رفت. حضرت در جواب به او فرمود: برو بجنگ؛ طولى نخواهد كشيد كه به دست جدّت سيراب خواهى شد. «فرجع الى موقف نضال» ؛ على اكبر به طرف ميدان جنگ برگشت.

مؤلّف اين كتاب، ابن طاووس است؛ آدم ثقه اى است. اين طور نيست كه براى گريه گرفتن و مثلاً گرم كردن مجلس بخواهد حرفى بزند؛ نه. عباراتش عبارات متقنى است. مى گويد: «وقاتل اعظم القتال» ؛ على اكبر، بزرگترين جنگ را كرد؛ در نهايت شجاعت و شهامت جنگيد. بعد از آن كه مقدارى جنگيد، «فرماه منقذبن مرة العبدى لعنة الله» ؛ يكى از افراد دشمن، آن حضرت را با تيرى هدف گرفت. «فصرعه» ؛ پس او را از روى اسب به زمين انداخت.

«فنادى يا ابتاه عليك السّلام» ؛ صداى جوان بلند شد: پدر، خداحافظ! «هذا جدّى يقرأك السّلام» ؛ اين جدّم پيغمبر است كه به تو سلام مى رساند. «ويقول عجل القدوم علينا» ؛ مى گويد: فرزندم حسين! زود بيا، بر ما وارد شو - على اكبر، همين يك كلمه را بر زبان جارى كرد - «ثم شهق شهقةً فمات» ؛ بعد آهى، يا فريادى كشيد و جان از بدنش بيرون رفت.

«فجاء الحسين عليه السّلام» ؛ امام حسين تا صداى فرزند را شنيد، به طرف ميدان جنگ آمد؛ آن جايى كه جوانش روى زمين افتاده است. «حتّى وقف عليه» ؛ بالاى سر جوان خود رسيد. «ووضع خدّه على خدّه» ؛ صورتش را روى صورت على اكبر گذاشت. «وقال قتل الله قوماً قتلوك ما اجرأهم على الله» ؛ حضرت، صورتش را روى صورت على اكبر گذاشت و اين كلمات را

ص:140

گفت: خداوند بكشد قومى را كه تو را كشت...

قال الرّاوى: «وخرجت زينب بنت على عليهماالسّلام» ؛ راوى مى گويد: يك وقت ديديم كه زينب از خيمه ها خارج شد. «فنادىَْ يا حبيباه يابن اخاه» ؛ صدايش بلند شد: «اى عزيز من؛ اى برادرزاده ى من!». «وجائت فأكبّت عليه» ؛ آمد و خودش را روى پيكر بى جان على اكبر انداخت. «فجاءالحسين عليه السّلام فأخذها و ردّها الى النّساء» ؛ امام حسين عليه السّلام آمد، بازوى خواهرش را گرفت، او را از روى جسد على اكبر بلند كرد و پيش زنها فرستاد.

«ثمّ جعل اهل بيته صلوات الله وسلامه عليهم يخرج رجل منهم بعدالرجل» ؛ دنباله ى اين قضيّه را نقل مى كند كه اگر بخواهيم اين عبارات را بخوانيم، واقعاً دل انسان از شنيدن اين كلمات، آب مى شود!

من از اين عبارت ابن طاووس، مطلبى به ذهنم رسيد. اين كه مى گويد: «فأكبّت عليه»، آنچه در اين جمله ابن طاووس است - كه حتماً از روايات و اخبار صحيحى نقل كرده - نمى گويد كه امام حسين خودش را روى بدن على اكبر انداخت؛ امام حسين، فقط صورتش را روى صورت جوانش گذاشت. اما آن كه خودش را از روى بى تابى روى بدن على اكبر انداخت، حضرت زينب كبرى است.

من در هيچ كتاب و هيچ مقتلى نديدم كه اين زينب بزرگوار، اين عمّه ى سادات، اين عقيله ى بنى هاشم، وقتى كه دو پسر خودش، دو على اكبر خودش هم در كربلا شهيد شدند - يكى عون و يكى محمّد - عكس العملى نشان داده باشد؛ مثلاً فريادى كشيده باشد، گريه ى بلندى كرده باشد، يا خودش را روى بدن آنها انداخته باشد! به نظرم رسيد اين مادران شهداى زمان ما، حقيقتاً نسخه ى زينب را عمل و پياده مى كنند! بنده نديدم، يا كمتر مادرى را ديدم - مادر يك شهيد، مادر دو شهيد، مادر سه شهيد - كه وقتى انسان او را مى بيند، در او ضعف و عجز احساس كند!

مادران واقعاً شير زنانى هستند كه انسان مى بيند زينب كبرى نسخه ى اصلى رفتار مادران شهداى ماست. دو پسر جوانش - عون و محمّد - شهيد شدند، حضرت زينب سلام الله عليها عكس العملى نشان نداد؛ اما دو جاى ديگر - غير از مورد پسران خودش - دارد كه خودش را روى جسد شهيد انداخت؛

ص:141

يكى همين جاست كه بالاى سر على اكبر آمد و بى اختيار خودش را روى بدن على اكبر انداخت، يكى هم عصر عاشوراست؛ آن وقتى كه خودش را روى بدن برادرش حسين انداخت و صدايش بلند شد: «يا رسول الله! هذا حسينك مرمّلُ بدماء» ؛ اى پيغمبر خدا، اين حسين توست؛ اين عزيز توست؛ اين پاره ى تن توست! چه مصيبتهايى را تحمّل كردند! لاحول و لاقوة الّا بالله العلىّ العظيم.

بيانات مقام معظم رهبری در خطبه هاى نماز جمعه (عاشوراى 1416)-1374/3/19

ص:142

و با اتّصال به اقيانوس لايزال وحى الهى و با حكمت بى انتها و بى مثالى كه از آن برخوردار بود، در جامعه حكومت كرده است و بعد باز در فاصله اى، حكومت على بن ابى طالب بر همين جامعه جريان داشته است و مدينه و كوفه، به نوبت پايگاه اين حكومت عظيم قرار گرفته اند؛ چه حادثه اى اتّفاق افتاده و چه ميكروبى وارد كالبد اين جامعه شده است كه بعد از گذشت نيم قرن از وفات پيامبر و بيست سال از شهادت اميرالمؤمنين عليهما السّلام، در همين جامعه و بين همين مردم، كسى مثل حسين بن على را با آن وضع به شهادت مى رسانند؟!

چه اتّفاقى افتاد و چطور چنين واقعه اى ممكن است رخ دهد؟ آن هم نه يك پسر بى نام و نشان؛ بل كودكى كه پيامبر اكرم، او را در آغوش خود مى گرفت، با او روى منبر مى رفت و براى مردم صحبت مى كرد. او پسرى بود كه پيامبر درباره اش فرمود: «حسين منّى و انا من حسين» (1). رابطه ى بين اين پدر و پسر، اين گونه مستحكم بوده است. آن پسرى كه در زمان حكومت اميرالمؤمنين، يكى از اركان حكومت در جنگ و صلح بود و در سياست مثل خورشيدى مى درخشيد. آن وقت، كار آن جامعه به جايى برسد كه همين انسان بارز و فرزند پيامبر، با آن عمل و تقوا و شخصيّت فاخر و عزّت و با آن حلقه ى درس در مدينه و آن همه اصحاب و ياران علاقه مند و ارادتمند و آن همه شيعيان در نقاط مختلف دنياى اسلام را با آن وضعيّت فجيع محاصره كنند و تشنه نگه دارند و بكشند و نه فقط خودش، بلكه همه ى مردانش و حتّى بچه ششماهه را قتل عام كنند و بعد هم زن و بچه اينها را مثل اسراى جنگى اسير كنند و شهر به شهر بگردانند. قضيّه چيست و چه اتّفاقى افتاده بود؟ اين، آن عبرت است.

چنين نيروى عظيمى، به وسيله ى پيامبر در آن جامعه پراكنده شد كه بعد از وفات آن بزرگوار، تا دهها سال ضربِ دست پيامبر جامعه را پيش مى برد. شما خيال نكنيد اين فتوحاتى كه انجام گرفت، از نفس رسول الله منقطع بود؛ اين، ضرب دست آن بزرگوار بود كه جامعه ى اسلامى را پيش مى برد و پيش برد. بنابراين، پيامبر اكرم در فتوحات آن جامعه و جامعه ى ما حضور داشت و دارد، تا وضع به اين جا رسيد.

وابسته به بيت بنى هاشم نيز دچار فساد و فحشا شدند! بزرگان حكومت فاسد هم مى دانستند چه كار بكنند و انگشت روى چه چيزى بگذارند و چه چيزى را ترويج كنند. اين بليّه، مخصوص مدينه هم نبود؛ جاهاى ديگر هم به اين گونه فسادها مبتلا شدند.

بيانات رهبر معظم انقلاب اسلامی وفرمانده کل در جمع فرماندهان، مسؤولان و پرسنل سپاه پاسداران انقلاب اسلامى و نيروى انتظامى و جمعى از جانبازان انقلاب اسلامى به مناسبت روز پاسدار - 1374/10/5

ص:148

كارى انجام دهند. با اين همه، بركات اين راه، خيلى زياد است. اگر حقيقتاً جمع روحانيون و مبلّغين و اصحاب بيان، آن گونه كه شايسته ى ماه محرّم است، در اين راه قدم بردارند و ابتكارها و نوآوريها و تلاش مخلصانه همراه با كارهاى فكرى و علمى ارزشمندى در اين راه انجام دهند، بركات اين راه، نسبت به آنچه كه تاكنون بوده است، چندين برابر هم مى تواند بشود. لذا وظيفه داريم در اين زمينه، هر چه بشود، مشتركاً تلاش كنيم.

بيانات مقام معظم رهبری در ديدار روحانيون و مبلّغان، در آستانه ى ماه محرّم - 1375/2/26

ص:150

كلّى منحرف مى كرد. امام از مدينه كه حركت فرمود با اين نيّت بود. بعد كه در مكه احساس كرد ياور دارد، نيّت خود را با قيام همراه كرد. و الّا جوهر اصلى، اعتراض و حركت در مقابل حكومتى بود كه طبق موازين حسينى، قابل تحمّل و قبول نبود.

را كه تا آن وقت قبول نكرده بود، بپذيرد. يا بعد از آن كه در روز عاشورا حمله ى دشمن آغاز گرديد و عدّه ى زيادى از اصحاب امام حسين عليه السّلام به شهادت رسيدند - يعنى مشكلات، بيشتر خود را نشان داد - آن بزرگوار مى توانست بگويد: «اكنون ديگر معلوم شد كه نمى شود مبارزه كرد و نمى توان پيش برد.» آن گاه خود را عقب بكشد. يا آن هنگام كه معلوم شد امام حسين عليه السّلام شهيد خواهد شد و بعد از شهادت او، آل الله - حرم اميرالمؤمنين و حرم پيغمبر عليهماالسّلام - در بيابان و در دست مردان نامحرم، تنها خواهند ماند - اين جا ديگر مسأله ى ناموس پيش مى آيد - به عنوان يك انسان غيرتمند، مى توانست بفرمايد: «ديگر تكليف برداشته شده است. تكليف زنان چه مى شود؟ اگر اين راه را ادامه دهيم و كشته شويم، زنان خاندان پيغمبر و دختران اميرالمؤمنين عليه الصّلاة والسّلام و پاكيزه ترين و طيّب و طاهرترين زنان عالم اسلام، به دست دشمنان - مردان بى سر و پايى كه هيچ چيز از شرف و ناموس نمى فهمند - خواهند افتاد. پس، تكليف برداشته شد.»

مشكلات است.

يك وقت به كسى مى گويند: «اين راه را نرو؛ ممكن است شكنجه شوى.» خوب؛ انسانِ قوى مى گويد: «شكنجه شوم! چه مانعى دارد؟! راه را مى روم.» يا مى گويند: «نرو! ممكن است كشته شوى.» انسان بزرگ مى گويد: «خوب؛ كشته شوم! چه اهميّت دارد؟!» اما يك وقت صحبتِ كشته شدن و شكنجه شدن و محروميّت كشيدن نيست. مى گويند: «نرو؛ ممكن است كه گروهى از مردم، به خاطر اين حركت تو كشته شوند.» اين جا ديگر پاى جان ديگران در بين است: «نرو؛ ممكن است بسيارى از زنان و مردان و كودكان، به خاطر پيش رفتن تو، سختى بكشند.» اين جا ديگر كسانى كه كشته شدن برايشان مهم نيست، پايشان مى لرزد. آن كسى پايش نمى لرزد كه اوّلاً در حدّ اعلى َْ بصيرت داشته باشد و بفهمد چه كار بزرگى انجام مى دهد. ثانياً قدرت نفس داشته باشد و ضعفِ نفس نگيرد. اين دو خصوصيّت را امام حسين عليه السّلام در كربلا نشان داد. لذا، حادثه ى كربلا مثل خورشيدى بر تارك تاريخ درخشيد؛ هنوز هم مى درخشد، و تا ابدالدّهر هم خواهد درخشيد.

بگويند «با اين اقدام شما ممكن است حوزه ى علميّه ى قم تعطيل شود.» پاى همه مى لرزد. اما امام نلرزيد؛ راه را عوض نكرد و پيش رفت.

روزى به امام گفتند: «اگر اين راه را ادامه دهيد، ممكن است همه ى علماى بزرگ و مَراجع را عليه شما بشورانند و تحريك كنند.» يعنى اختلاف در عالم اسلام پيش آيد.» پاى خيلى كسان، اين جا مى لرزد. اما پاى امام نلرزيد و راه را ادامه داد تا به نقطه ى پيروزىِ انقلاب رسيد. بارها به امام گفته شد: «شما ملّت ايران را به ايستادگى در مقابل رژيم پهلوى تشويق مى كنيد. جواب خونهايى را كه بر زمين مى ريزد چه كسى مى دهد؟» يعنى در مقابل امام رضوان الله عليه، خونها را - خونهاى جوانان را - قرار دادند. يكى از علماى بزرگ، در سال 42 يا 43، به خود بنده اين مطلب را گفت. گفت: «در پانزده خرداد كه ايشان - يعنى امام - اين حركت را كردند، خيلى كسان كشته شدند كه بهترين جوانان ما بودند. جواب اينها را چه كسى خواهد داد؟» اين طرز فكرها بود. اين طرز فكرها فشار مى آورد و ممكن بود هر كسى را از ادامه حركت منصرف كند. اما امام، استقامت ورزيد. عظمت روح او و عظمت بصيرتى كه بر او حاكم بود، در اين جاها ديده مى شد....

آنچه كه حاصلِ جمع بندى بحث ماست، دو حرف است - البته اين جمع بندى، قابل گسترش و فكر كردن است -: اوّل اين كه يكى از خطوط روشن نهضت عاشورا و بلكه خطِّ نشان نهضت عاشورا، عبارت است از استقامت امام حسين، عليه السّلام. حرف دوّم اين كه: امام بزرگوار ما رضوان الله تعالى عليه، همين خطِّ نشان حسينى را در نهضت، در منش و در زندگى خود انتخاب كرد و لذا توانست جمهورى اسلامى را بيمه كند. توانست دشمن را از تهديد و از فشار منصرف كند. چون به دشمن تفهيم كرد كه فشار، اثرى ندارد. تهديد، اثرى ندارد. حمله، اثرى ندارد و اين حركت و اين رهبر، جريان و كسى نيست كه با اين حرفها، از راهى كه مى رود برگردد. اين دو حرف، جمع بندى مطالبى است كه عرض كردم.

بيانات مقم معظم رهبری در اجتماع پرشكوه زائران مرقد امام خمينى (ره) - 1375/3/14

ص:156

عليهماالسّلام قرصتر و محكمتريم؟! چه كنيم كه آن گونه نشود؟ خُب؛ به سؤالى كه گفتيم «چه شد كه چنين شد؟» كسى جواب جامعى نداده است. مسائلى عنوان شده است كه البته كافى و وافى نيست. به همين دليل، قصد دارم امروز كوتاه و مختصر، درباره ى اصل قضيّه صحبت كنم. آن گاه سررشته ى مطلب را به دستِ ذهن شما مى سپارم تا خودتان درباره ى آن فكر كنيد. كسانى كه اهل مطالعه و انديشه اند، دنبال اين قضيّه تحقيق و مطالعه كنند و كسانى كه اهل كار و عملند، دنبال اين باشند كه با چه تمهيداتى مى توان جلو تكرار چنين قضايايى را گرفت؟

اگر امروز من و شما جلو قضيّه را نگيريم، ممكن است پنجاه سال ديگر، ده سال ديگر يا پنج سال ديگر، جامعه ى اسلامى ما كارش به جايى برسد كه در زمان امام حسين عليه السّلام رسيده بود. مگر اين كه چشمان تيزى تا اعماق را ببيند؛ نگهبان امينى راه را نشان دهد؛ مردم صاحب فكرى كار را هدايت كنند و اراده هاى محكمى پشتوانه ى اين حركت باشند. آن وقت، البته، خاكريزِ محكم و دژِ مستحكمى خواهد بود كه كسى نخواهد توانست در آن نفوذ كند. و الاّ، اگر رها كرديم، باز همان وضعيّت پيش مى آيد. آن وقت، اين خونها، همه هدر خواهد رفت.

در آن عهد، كار به جايى رسيد كه نواده ى مقتولينِ جنگ بدر كه به دست اميرالمؤمنين و حمزه و بقيّه ى سرداران اسلام، به درك رفته بودند، تكيه بر جاى پيغمبر زد، سرِ جگرگوشه ى همان پيغمبر را در مقابل خود نهاد و با چوبِ خيزران به لب و دندانش زد و گفت:

ليت اشياخى ببدرٍ شهدوا * جزع الخزرج من وقع الاسل

يعنى كشته هاى ما در جنگ بدر، برخيزند و ببينند كه با كشنده هايشان چه كار كرديم! قضيّه، اين است. اين جاست كه قرآن مى گويد عبرت بگيريد! اين جاست كه مى گويد: «قُلْ سِيرُوا فِي اَلْأَرْضِ» * در سرزمين تاريخ سير كنيد و ببينيد چه اتّفاقى افتاده است؛ آن گاه خودتان را برحذر داريد.

بيانات در ديدار فرماندهان لشكر 27 محمد رسول الله (ص) - 1375/3/20

ص:158

مقابل حق و ضدّ حقّند. اگر باز به صدر اسلام برگرديم، بايد اين طور بگوييم كه عدّه اى اصحاب اميرالمؤمنين و امام حسين، عليهماالسّلام هستند و طرفدار بنى هاشمند. عدّه اى ديگر هم اصحاب معاويه و طرفدار بنى اميّه اند. بين طرفداران بنى اميّه هم، افراد با فكر، عاقل و زرنگ بودند. آنها هم جزو خواصند.

پس خواصِّ يك جامعه، به دو گروهِ خواصِّ طرفدار حق و خواصِّ طرفدار باطل تقسيم مى شوند. شما از خواصّ طرفدار باطل چه توقّع داريد؟ بديهى است توقّع اين است كه بنشينند عليه حق و عليه شما برنامه ريزى كنند. لذا بايد با آنها بجنگيد. با خواص طرفدار باطل بايد جنگيد. اين كه ترديد ندارد.

بيانات در ديدار فرماندهان لشكر 27 محمد رسول الله (ص) - 1375/3/20

ص:160

انقلاب را بيمه كرد. بايد به مطالعه و دقّت و فكر پرداخت. اگر در جامعه اى، آن نوعِ خوبِ خواصِّ طرفدارِ حق؛ يعنى كسانى كه مى توانند در صورت لزوم از متاع دنيوى دست بردارند، در اكثريّت باشند، هيچ وقت جامعه ى اسلامى به سرنوشت جامعه ى دوران امام حسين عليه السّلام مبتلا نخواهد شد و مطمئنّاً تا ابد بيمه است. اما اگر قضيّه به عكس شد و نوع ديگرِ خواصِّ طرفدار حق - دل سپردگان به متاع دنيا. آنان كه حق شناسند، ولى درعين حال مقابل متاع دنيا، پايشان مى لرزد - در اكثريّت بودند، وامصيبتاست!

اصلاً دنيا يعنى چه؟ يعنى پول، يعنى خانه، يعنى شهوت، يعنى مقام، يعنى اسم و شهرت، يعنى پُست و مسؤوليّت، و يعنى جان. اگر كسانى براى حفظ جانشان، راه خدا را ترك كنند و آن جا كه بايد حق بگويند، نگويند، چون جانشان به خطر مى افتد، يا براى مقامشان يا براى شغلشان يا براى پولشان يا محبّت به اولاد، خانواده و نزديكان و دوستانشان، راه خدا را رها كنند، اگر عدّه ى اين ها زياد باشد آن وقت ديگر واويلاست. آن وقت حسين بن على ها به مسلخ كربلا خواهند رفت و به قتلگاه كشيده خواهند شد. آن وقت، يزيدها بر سرِ كار مى آيند و بنى اميّه، هزار ماه بر كشورى كه پيغمبر به وجود آورده بود، حكومت خواهند كرد و امامت به سلطنت تبديل خواهد شد.

بيانات در ديدار فرماندهان لشكر 27 محمّد رسول الله (ص) - 1375/3/20

ص:162

تنهاى تنهايش گذاشتند. امام حسن مجتبى عليه السّلام مى دانست كه اگر با همان عدّه ى معدود اصحاب و ياران خود با معاويه بجنگد و به شهادت برسد، انحطاط اخلاقى زيادى كه بر خواصّ جامعه ى اسلامى حاكم بود، نخواهد گذاشت كه دنبال خون او را بگيرند! تبليغات، پول و زرنگيهاى معاويه، همه را تصرّف خواهد كرد و بعد از گذشت يكى دو سال، مردم خواهند گفت امام حسن عليه السّلام بيهوده در مقابل معاويه قد عَلَم كرد. لذا، با همه ى سختيها ساخت و خود را به ميدان شهادت نينداخت؛ زيرا مى دانست خونش هدر خواهد شد.

گاهى شهيد شدن آسان تر از زنده ماندن است! حقّاً كه چنين است! اين نكته را اهل معنا و حكمت و دقّت، خوب درك مى كنند. گاهى زنده ماندن و زيستن و تلاش كردن در يك محيط، به مراتب مشكلتر از كشته شدن و شهيد شدن و به لقاى خدا پيوستن است. امام حسن عليه السّلام اين مشكل را انتخاب كرد.

معلوم باشد وقتى كه وضعيّت چنان است، حركت بايد چنين باشد.

وقتى امام حسين عليه السّلام قيام كرد - با آن عظمتى كه در جامعه ى اسلامى داشت - بسيارى از خواص به نزدش نيامدند و به او كمك نكردند. ببينيد وضعيّت در يك جامعه، تا چه اندازه به وسيله ى خواصى كه حاضرند دنياى خودشان را به راحتى بر سرنوشت دنياى اسلام در قرنهاى آينده ترجيح دهند، خراب مى شود!

«جعلت فداك» (قربانت گردم) و پدر و مادرم قربانت گردند و «عمّى و خالى فداك» (عمو و دايى ام قربانت گردند) بود. برخورد عمومى با امام حسين عليه السّلام اين گونه بود. شخصيّت او در جامعه ى اسلامى، چنين ممتاز و برجسته بود. عبدالله بن مطيع، در مكه نزد امام حسين عليه السّلام آمد و عرض كرد: «يابن رسول الله! ان قتلت لنسترقّن بعدك.» اگر تو قيام كنى و كشته شوى، بعد از تو، كسانى كه داراى حكومتند، ما را به بردگى خواهند برد. امروز به احترام تو، از ترس تو و از هيبت توست كه راهِ عادى خودشان را مى روند.

عظمت مقام امام حسين عليه السّلام در بين خواص چنين است كه حتّى ابن عبّاس در مقابلش خضوع مى كند؛ عبدالله بن جعفر خضوع مى كند، عبدالله بن زبير با آن كه از حضرت خوشش نمى آيد خضوع مى كند. بزرگان و همه ى خواصِ اهل حق، در برابر عظمت مقام او، خاضعند. خاضعان به او، خواص جبهه ى حقّند؛ كه طرف حكومت نيستند؛ طرف بنى اميّه نيستند و طرف باطل نيستند. در بين آنها، حتّى شيعيان زيادى هستند كه اميرالمؤمنين عليه الصّلاة والسّلام را قبول دارند و او را خليفه ى اوّل مى دانند. اما همه ى اينها، وقتى كه با شدّت عملِ دستگاه حاكم مواجه مى شوند و مى بينند بناست جانشان، سلامتى شان، راحتى شان، مقامشان و پولشان به خطر بيفتد، پس مى زنند! اينها كه پس زدند، عوام مردم هم به آن طرف رو مى كنند.

جزو دسته اى هستند كه حاضرند دينشان را قربانى دنيايشان كنند و كدامها كسانى هستند كه حاضرند دنيايشان را قربانى دينشان كنند. از تفكيكِ نامه ها هم مى شود فهميد كه عدّه ى كسانى كه حاضرند دينشان را قربانى دنيا كنند، بيشتر است. نتيجه در كوفه آن مى شود كه مُسلم بن عقيل به شهادت مى رسد و از همان كوفه اى كه هجده هزار شهروندش با مُسلم بيعت كردند، بيست، سى هزار نفر يا بيشتر، براى جنگ با امام حسين عليه السّلام به كربلا مى روند! يعنى حركت خواص، به دنبال خود، حركت عوام را مى آورد.

نمى دانم عظمت اين حقيقت كه براى هميشه گريبان انسانهاى هوشمند را مى گيرد، درست براى ما روشن مى شود يا نه؟ ماجراى كوفه را لابد شنيده ايد. به امام حسين عليه السّلام نامه نوشتند و آن حضرت در نخستين گام، مُسلم بن عقيل را به كوفه اعزام كرد. با خود انديشيد مُسلم را به آن جا مى فرستم. اگر خبر داد كه اوضاع مساعد است، خود نيز راهى كوفه مى شوم. مُسلم بن عقيل به محض ورود به كوفه، به منزل بزرگان شيعه وارد شد و نامه ى حضرت را خواند. گروه گروه، مردم آمدند و همه، اظهار ارادت كردند. فرماندار كوفه، نعمان بن بشير نام داشت كه فردى ضعيف و ملايم بود. گفت: تا كسى با من سر جنگ نداشته باشد، جنگ نمى كنم. لذا با مُسلم مقابله نكرد. مردم كه جوّ را آرام و ميدان را باز مى ديدند، بيش از پيش با حضرت بيعت كردند. دو، سه تن از خواصِّ جبهه ى باطل - طرفداران بنى اميّه - به يزيد نامه نوشتند كه اگر مى خواهى كوفه را داشته باشى، فرد شايسته اى را براى حكومت بفرست. چون نعمان بن بشير نمى تواند در مقابل مُسلم بن عقيل مقاومت كند. يزيد هم عبيدالله بن زياد، فرماندار بصره را حكم داد كه علاوه بر بصره - به قول امروز با حفظ سِمَت - كوفه را نيز تحت حكومت خود درآور. عبيدالله بن زياد از بصره تا كوفه يكسره تاخت. در قضيّه ى آمدن او به كوفه هم نقش خواص معلوم مى شود، كه اگر ديدم مجالى هست، بخشى از آن را برايتان نقل خواهم كرد. او هنگامى به دروازه ى كوفه رسيد كه شب بود. مردم معمولى كوفه - از همان عوامى كه قادر به تحليل نبودند - تا ديدند فردى با اسب و تجهيزات و نقاب بر چهره وارد شهر شد، تصوّر كردند امام حسين عليه السّلام است. جلو دويدند و فرياد السّلام عليك يابنرسول الله در فضا طنين افكند!

ص:167

تاريخ مى نويسد: مسجد كوفه مملوّ از جمعيّتى شد كه پشت سر ابن زياد به نماز عشا ايستاده بودند. چرا چنين شد؟ بنده كه نگاه مى كنم، مى بينم خواصِّ طرفدارِ حق مقصّرند و بعضى شان در نهايت بدى عمل كردند. مثل چه كسى؟ مثل شريح قاضى. شريح قاضى كه جزو بنى اميّه نبود! كسى بود كه مى فهميد حق با كيست. مى فهميد كه اوضاع از چه قرار است. وقتى هانى بن عروه را با سر و روى مجروح به زندان افكندند، سربازان و افراد قبيله ى او اطراف قصر عبيدالله زياد را به كنترل خود درآوردند.

يك وقت يك حركت بجا، تاريخ را نجات مى دهد و گاهى يك حركت نابجا كه ناشى از ترس و ضعف و دنياطلبى و حرص به زنده ماندن است، تاريخ را در ورطه ى گمراهى مى غلتاند. اى شريح قاضى! چرا وقتى كه ديدى هانى در آن وضعيّت است، شهادت حق ندادى؟! عيب و نقصِ خواصِّ ترجيح دهنده ى دنيا بر دين، همين است.

به داخل شهر كوفه برگرديم: وقتى كه عبيدالله بن زياد به رؤساى قبايل كوفه گفت برويد و مردم را از دور مُسلم پراكنده كنيد وگرنه پدرتان را در مى آورم چرا امر او را اطاعت كردند؟! رؤساى قبايل كه همه شان اموى نبودند و از شام نيامده بودند! بعضى از آنها جزو نويسندگان نامه به امام حسين عليه السّلام بودند. شَبَثْ بن ربْعى يكى از آنها بود كه به امام حسين عليه السّلام نامه نوشت و او را به كوفه دعوت كرد. همو، جزو كسانى است كه وقتى عبيدالله گفت برويد مردم را از دور مُسلم متفرّق كنيد قدم پيش گذاشت و به تهديد و تطميع و ترساندن اهالى كوفه پرداخت!

چرا چنين كارى كردند؟! اگر امثال شَبَثْ بن ربْعى در يك لحظه ى حسّاس، به جاى اين كه از ابن زياد بترسند، از خدا مى ترسيدند، تاريخ عوض مى شد. گيرم كه عوام متفرّق شدند؛ چرا خواصِّ مؤمنى كه دوْر مُسلم بودند، از او دست كشيدند؟ بين اينها افرادى خوب و حسابى بودند كه بعضيشان بعداً در كربلا شهيد شدند؛ اما اين جا اشتباه كردند.

كشته شدند؛ توّابين نيز همه در يك روزكشته شدند.اما اثرى كه توّابين در تاريخ گذاشتند، يك هزارم اثرى كه شهداى كربلا گذاشتند، نيست! به خاطر اين كه در وقت خود نيامدند. كار را در لحظه ى خود انجام ندادند. دير تصميم گرفتند و دير تشخيص دادند.

چرا مُسلم بن عقيل را با اين كه مى دانستيد نماينده ى امام است، تنها گذاشتيد؟! آمده بود و با او بيعت هم كرده بوديد. قبولش هم داشتيد. به عوام كارى ندارم. خواص را مى گويم. چرا هنگام عصر و سرِ شب كه شد، مُسلم را تنها گذاشتيد تا به خانه ى طوعه پناه ببرد؟! اگر خواص، مُسلم را تنها نمى گذاشتند و مثلاً، عدّه به صد نفر مى رسيد، آن صد نفر دور مُسلم را مى گرفتند. خانه ى يكى شان را مقرّ فرماندهى مى كردند. مى ايستادند و دفاع مى كردند. مُسلم، تنها هم كه بود، وقتى خواستند دستگيرش كنند، ساعتها طول كشيد. سربازان ابن زياد، چندين بار حمله كردند؛ مُسلم به تنهايى همه را پس زد. اگر صد نفر مردم با او بودند، مگر مى توانستند دستگيرش كنند؟! باز مردم دورشان جمع مى شدند. پس، خواص در اين مرحله، كوتاهى كردند كه دور مسلم را نگرفتند.

ببينيد! از هر طرف حركت مى كنيم، به خواص مى رسيم. تصميم گيرى خواص در وقت لازم، تشخيص خواص در وقت لازم، گذشت خواص از دنيا در لحظه ى لازم، اقدام خواص براى خدا در لحظه ى لازم؛ اينهاست كه تاريخ و ارزشها را نجات مى دهد و حفظ مى كند! در لحظه ى لازم، بايد حركت لازم را انجام داد. اگر تأمّل كرديد و وقت گذشت، ديگر فايده ندارد.

بيانات در ديدار فرماندهان لشكر 27 محمد رسول الله (ص) - 1375/3/20

ص:171

چيزى را بخواهى، بى تابى؛ وقتى هم از چيزى خشمگين بشوى، بى تابى! اين بردگى در مقابل شهوت و غضب است؛ در حالى كه شهوت وغضب غلام من هستند.

ممكن است اين داستان راست باشد و ممكن است واقعيّت نداشته باشد؛ اما نسبت به اولياء خدا، پيغمبران و شاخصهاى راه هدايت الهى بشر، راست است. نمونه هاى آن يوسف، ابراهيم و موسى هستند و نمونه هاى متعدّد نيز در زندگى اولياى خدا وجود دارد. زيركترين انسانها كسانى هستند كه اين بزرگان؛ اين انسانهاى شجاع و مقتدر را الگو قرار مى دهند و از اين طريق براى خودشان، در باطن و معنا كسب اقتدار و عظمت مى كنند.

زمان است. همه ى اينها درجه و تعالى است. لحظه لحظه هايش را حساب كنيد. بعد در مقابل شهادت برادر قرار گرفت. بعد از آن هم زندگى مبارك اين بزرگوار، ده سال ادامه پيدا كرده است - از وقت شهادت امام حسن تا هنگام شهادت امام حسين، حدود ده سال و اندكى است - شما ببينيد امام حسين عليه السّلام، در اين ده سال قبل از عاشورا چه مى كرد.

آن عبادت و تضرّع، آن توسّل و اعتكاف در حرم پيغمبر و آن رياضت معنوى و روحانى، يك طرف قضيّه است. از طرف ديگر تلاش آن بزرگوار در نشر علم و معارف و مبارزه با تحريف است. تحريف در آن روز، بزرگترين بلاى معنوى براى اسلام بود كه مثل سيلابى از فساد و گنداب، به سمت اذهان جامعه اسلامى سرازير شده بود. دورانى بود كه به شهرهاى اسلامى و كشورها و ملّتهاى مسلمان آن روز سفارش مى شد بزرگترين شخصيّت اسلام را لعن كنند! اگر كسى متّهم مى شد به اين كه طرفدار جريان امامت و ولايت اميرالمؤمنين است، تحت تعقيب قرار مى گرفت. «القتل بالظّنة و الأخذ بالتهمة».

در چنين دورانى اين بزرگوار، مثل كوه ايستاد و مثل فولاد پرده هاى تحريف را بريد. كلمات و فرمايشات و خطاب آن بزرگوار به علما، چيزهايى است كه بعضى از آنها كه در تاريخ مانده است، نشان مى دهد ايشان چه حركت عظيمى را در اين زمينه داشته است.

رشته ى بعدى هم رشته ى نهى از منكر و امر به معروف در بالاترين شكل آن است كه در نامه به معاويه در كتابهاى تاريخ نقل شده است - نقل شيعه هم نيست - اتّفاقاً اين نامه را - تا آن جاكه در ذهنم هست - مورّخين سنّى نقل كرده اند؛ به گمانم شيعه نقل نكرده است؛ يعنى من برخورد نكرده ام؛ يا اگر هم نقل كرده اند، از آنها نقل كرده اند. آن نامه ى كذايى و نهى از منكر و امر به معروف، تا هنگام حركت از مدينه است كه بعد از به سلطنت رسيدن يزيد است كه اين هم امر به معروف و نهى از منكر است. «اُريد اَن آمر بالمعروف وانَهى عن المنكر» .(1)

ص:175

ببينيد؛ يك انسان، هم در تلاش نفسانى و شخصى - تهذيب نفس - آن حركت عظيم را مى كند؛ هم در صحنه و عرصه ى فرهنگى، كه مبارزه با تحريف، اشاعه ى احكام الهى و تربيت شاگرد و انسانهاى بزرگ است و هم در عرصه ى سياسى كه امر به معروف و نهى از منكر است. بعد هم مجاهدت عظيم ايشان، كه مربوط به عرصه ى سياسى است. اين انسان، در سه عرصه مشغول خود سازى و پيشرفت است.

عزيزان من! اين انسان الگوست - اينها مربوط به قبل از كربلاست - لحظه اى نبايد متوقّف شد. بايد دائم در حال پيشرفت بود؛ چون دشمنْ منتظرِ خاكريز نرم است كه نفوذ كند. دشمنْ منتظر توقّف است تا حمله كند. بهترين راه براى متوقّف كردن حمله ى دشمن و بر هم زدن آرايش او، حمله ى شماست. پيشرفت شما حمله به دشمن است.

مسلمان است. سر سفره ى آن، هم مى نشينند؛ هم مى چرند؛ انگشتان را هم مى ليسند! طبيعى است آن كه ترسى ندارد.

سدّ واقعى، اسلام واقعى و اسلام قرآن است. اسلام «لَنْ يَجْعَلَ اَللّهُ لِلْكافِرِينَ عَلَى اَلْمُؤْمِنِينَ سَبِيلاً» (1) و «إِنِ اَلْحُكْمُ إِلاّ لِلّهِ» (2) است. اگر كمى دايره را اضيق كنيد و به وسط دايره - به مركز - نزديكتر شويد، اسلام «إِنَّ اَللّهَ اِشْتَرى مِنَ اَلْمُؤْمِنِينَ أَنْفُسَهُمْ وَ أَمْوالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمُ اَلْجَنَّةَ» (3) است. اسلام شماست كه بدنهايتان پر از تركش است. بر سرتا پاى شما نشانه ى عمليات و جنگ و جهاد فى سبيل الله و امثال آن است. چه جانبازان عزيز، چه خانواده هاى شهدا، چه آنهايى كه رفتند و بحمدالله زنده و سرحال - به كورى چشم دشمن - برگشتند. مانع اصلى اين است.

دشمن از اين مانع، غافل نيست. دائم براين پنجه مى اندازد. بايد با پنجه افكنى و ناخن كشى و حيله گرى دشمن مقابله كنيم. حركت و تلاش لازم است؛ هم در جبهه ى خودسازى - اين مقدّم بر همه است؛ مثل امام حسين عليه السّلام كه آقا و مولاى شماست - هم در جبهه ى سياسى - كه آن امر به معروف و حركت و حضور سياسى است و در جايى كه لازم است، بيان مواضع و تبيين سياسى در مقابل دنياى استكبار - هم در جبهه ى فرهنگي - يعنى آدم سازى، خودسازى، خودسازى فكرى و اشاعه ى فكر و فرهنگ - اينها وظيفه ى همه ى كسانى است كه امام حسين عليه السّلام را الگو مى دانند. خوشبختانه ملّت ما همه نسبت به حسين بن على عليه السّلام خاضعند و آن بزرگوار را بزرگ مى شمارند. حتّى خيلى از غير مسلمانها اين گونه اند.

اندكى بيشتر - طول نكشيده است. تعدادى هم شهيد شده اند - حالا هفتاد و دو نفر يا چند نفر كمتر و بيشتر - اين همه شهيد در دنيا هست. مسأله ى كربلا كه شما مى بينيد اين همه عظمت پيدا كرده است - حق هم همين است و هنوز از اينها عظيمتر است - اين گونه در اعماق وجود بشر تأثير گذاشته و نفوذ كرده است، به خاطر روح اين قضيّه است. جسم قضيّه چندان حجمى ندارد. بالاخره بچه هاى كوچك در همه جا كشته شده اند؛ در حالى كه آن جا يك بچه ى شش ماهه كشته شد - دشمنان در بعضى جاها قتل عام كرده اند و صدها بچه را كشته اند - قضيّه در اين جا از لحاظ جسمانى مطرح نيست؛ از لحاظ معنا و روح خيلى مهم است.

جهت متوجّهند. لذا اين جا «حسين منّى و انا من حسين» (1) معنا پيدا مى كند. اين عظمت كار امام حسين است.

امام حسين عليه السّلام در شب عاشورا كه فرمود: برويد و اين جا نمانيد؛ دست بچه هاى مرا هم بگيريد و ببريد؛ اينها مرا مى خواهند، شوخى كه نكرد.(2) فرض كنيد آنها قبول مى كردند و مى رفتند و امام حسين، تك و تنها و يا با ده نفر مى ماند؛ آيا خيال مى كنيد عظمت كار امام حسين كم مى شد؟ نه؛ عيناً باز همين عظمت را داشت. اگر به جاى اين هفتاد و دو نفر، هفتاد و دو هزار نفر اطراف امام حسين را مى گرفتند، آيا باز عظمت كار كم مى شد؟

بگويند كه امام حسين در صحراى كربلا، تشنه شهيد شد؛ ولى امام بزرگوار، با اين عزّت، حكومت و زندگى كردند؛ از دنيا رفتند و تشييع شدند. شاخص قضيّه اينها نيست. شاخص قضيّه مواجه شدن با يك عظمت پوشالى است كه همه چيزها را هم با خود دارد.

قبلاً گفتم كه دشمن امام حسين عليه السّلام، پول و زور و شمشير زن و مروّج و مب - لّغ و سينه چاك داشت. عزيزان من! الان وضع شما اين است. كربلا تا آخر دنيا گسترده است. كربلا كه به مرزهاى آن ميدان چند صد مترى محدود نمى شد. الان همان روز است. همه ى دنياى استكبار و ظلم امروز، با جمهورى اسلامى مواجه است.

بيانات معظم رهبری در ديدار پاسداران انقلاب اسلامى به مناسبت روز پاسدار - 1375/9/24

ص:180

خانواده و فرزندان و اصحابش و بعد هم اسارت؛ آن هم نه اسارت در دست يك عدّه مردم باشرف؛ چون اسارت در دست انسانى كه باشرف باشد، قابل تحمّل است؛ اما آن انسانها، انسانهاى باشرفى نبودند، انسان نبودند؛ ددمنش بودند. خاندان امام حسين چنين اسارتى را بعد از آن همه مصيبت از صبح تا عصر عاشورا تحمّل كردند. تحمّل كننده كيست؟ امام سجّاد - مقام امامت - است، زينب - تالى تلو مقام امامت - است، بعد زنان و كودكانى اند كه به حسب ظاهر، مقامات عالى معنوى مثل ولايت و امامت هم ندارند؛ اما تحمّل كردند. اين است آن راز بزرگى كه حادثه ى عاشورا را ماندگار كرد.

بيانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در ديدار خانواده هاى معظّم اسرا و مفقودان جنگ تحميلى - 1376/2/31

ص:184

است. آن، متن است؛ اين، شرح است. آن، اصل است؛ اين، فرع است. دعاى عرفه، دعاى عجيبى است. شما عين همين روحيه را در خطابى كه حضرت در مجمع بزرگان زمان خود - بزرگان اسلام و بازماندگان تابعين و امثال اينها - در منى ايراد كردند، مشاهده مى كنيد. ظاهراً هم متعلّق به همان سال آخر يا سال ديگرى است - من الان درست در ذهنم نيست - كه آن هم در تاريخ و در كتب حديث ثبت است.

جانبِ اوّل - يعنى جانب جهاد و شهادت - آفريده و مخلوق آن جانبِ دوّم است؛ يعنى همان روح عرفانى و معنوى. خيليها مؤمنند و مى روند مجاهدت مى كنند، به شهادت هم مى رسند - شهادت است، هيچ چيزى كم ندارد - امّا يك شهادت هم هست كه بيش از روح ايمان، از يك دل سوزان، از يك روح مشتعل و بى تاب در راه خدا و در محبّت پروردگار و غرقه در ذات و صفات الهى، سرچشمه مى گيرد. اين گونه مجاهدتى، طعم ديگرى پيدا مى كند. اين، حال ديگرى مى بخشد. اين، اثر ديگرى در تكوين مى گذارد.

اين حالت همين طور لحظه به لحظه پُرشورتر، و اين قرب نزديكتر، و اين سير سريعتر شده است؛ تا آن روزهاى آخر و لحظه هاى آخر و ساعات آخر، اگر چيزى از او مانده است، مثل يك گلوله ى آتشين در دل انسان اثر مى گذارد. اين جوانانى كه خاطرات نوشتند و شهيد شدند، انسان در نوشته هايشان، چنين خصوصيّتى را خيلى به وضوح مشاهده مى كند. اين، رشحه اى از همان روح حسينى است. پس، پشتوانه ى حادثه ى عاشورا، معنويّت است.

بيانات مقام معظم رهبری در ديدار با گروه كثيرى از پاسداران سپاه پاسداران انقلاب اسلامى به مناسبت روز پاسدار - 1376/9/13

ص:188

سجّاديّه مأنوس شويد. كتاب بسيار عظيمى است. اين كه گفته اند زبور آل محمّد، واقعاً همين طور است؛ پُر از نغمه هاى معنوى است، دعا و درس است؛ هم درس اخلاق است، هم درس علم النّفس است، هم درس امور اجتماعى است. آن جا ملاحظه كنيد: «اللهم انى اعوذ بك من هيجان الحرص و سورة الغضب... والحاح الشهوة» (1). يعنى يكى يكى اين خصوصيّات معنوى و اخلاقى و اين ريشه هاى فاسدى را كه در نفس ما هست، در زبان دعا به ما معرفى مى كند.

بيانات مقام معظم رهبری در ديدار با گروه كثيرى از پاسداران سپاه پاسداران انقلاب اسلامى به مناسبت روز پاسدار - 1376/9/13

ص:190

يعنى زمان ما و كشور ما، كه عبرت بگيريم.

ما قضيّه را اين گونه طرح كرديم كه چطور شد جامعه ى اسلامى به محوريّت پيامبر عظيم الشّأن، آن عشق مردم به او، آن ايمان عميق مردم به او، آن جامعه ى سرتاپا حماسه و شور دينى و آن احكامى كه بعداً مقدارى درباره ى آن عرض خواهم كرد، همين جامعه ساخته و پرداخته، همان مردم، حتّى بعضى همان كسانى كه دوره هاى نزديك به پيامبر را ديده بودند، بعد از پنجاه سال كارشان به آن جا رسيد كه جمع شدند، فرزند همين پيامبر را با فجيعترين وضعى كشتند؟! انحراف، عقبگرد، برگشتن به پشت سر، از اين بيشتر چه مى شود؟!

و آن سرانجام دنبالش آمد. آيا هر جامعه ى اسلامى، همين عاقبت را دارد؟ اگر عبرت بگيرند، نه؛ اگر عبرت نگيرند، بله. عبرتهاى عاشورا اين جاست.

ما مردم اين زمان، بحمدالله به فضل پروردگار، اين توفيق را پيدا كرده ايم كه آن راه را مجدّداً برويم و اسم اسلام را در دنيا زنده كنيم و پرچم اسلام و قرآن را برافراشته نماييم. در دنيا اين افتخار نصيب شما ملّت شد. اين ملّت تا امروز هم كه تقريباً بيست سال از انقلابش گذشته است، قرص و محكم در اين راه ايستاده و رفته است. اما اگر دقّت نكنيد، اگر مواظب نباشيم، اگر خودمان را آن چنان كه بايد و شايد، در اين راه نگه نداريم، ممكن است آن سرنوشت پيش بيايد. عبرت عاشورا، اين جاست.

حال من مى خواهم مقدارى درباره ى موضوعى كه چند سال پيش آن را مطرح كردم و بحمدالله ديدم فضلا درباره ى آن بحث كردند، تحقيق كردند، سخنرانى كردند و مطلب نوشتند، با توسّع صحبت كنم. البته بحث كامل در اين مورد، بحث نمازجمعه نيست؛ چون طولانى است و ان شاءالله اگر عمرى داشته باشم و توفيقى پيدا كنم، در جلسه اى غير نمازجمعه، اين موضوع را مفصّل با خصوصيّاتش بحث خواهم كرد. امروز مى خواهم يك گذر اجمالى به اين مسأله بكنم و اگر خدا توفيق دهد، در واقع يك كتاب را در قالب يك خطبه بريزم و به شما عرض كنم.

اوّلاً حادثه را بايد فهميد كه چقدر بزرگ است، تا دنبال عللش بگرديم. كسى نگويد كه حادثه ى عاشورا، بالاخره كشتارى بود و چند نفر را كشتند. همان طور كه همه ى ما در زيارت عاشورا مى خوانيم: «لقد عظمت الرّزيّه و جلّت و عظمت المصيبة» (1)، مصيبت، خيلى بزرگ است. رزيّه، يعنى حادثه ى بسيار بزرگ. اين حادثه، خيلى عظيم است. فاجعه، خيلى تكان دهنده و بى نظير است.

سه دوره ى كوتاه را از دوره هاى زندگى حضرت ابى عبدالله الحسين عليه السّلام اجمالاً مطرح مى كنم. شما ببينيد اين شخصيّتى كه انسان در اين سه دوره مى شناسد، آيا مى توان حدس زد كه كارش به آن جا برسد كه در روز عاشورا يك عدّه از امّت جدّش او را محاصره كنند و با اين وضعيّت فجيع، او و همه ياران و اصحاب و اهل بيتش را قتل عام كنند و زنانشان را اسير بگيرند؟

اين سه دوره، يكى دوران حيات پيامبر اكرم است. دوّم، دوران جوانى آن حضرت، يعنى دوران بيست وپنجساله تا حكومت اميرالمؤمنين است. سوّم، دوران فترت بيست ساله بعد از شهادت اميرالمؤمنين تا حادثه ى كربلاست.

البته همه ى اين حرفها درباره ى امام حسن عليه السّلام هم هست؛ اما من حالا بحثم راجع به امام حسين عليه السّلام است؛ عزيزترين عزيزان پيامبر؛ كسى كه رئيس دنياى اسلام، حاكم جامعه ى اسلامى و محبوب دل همه ى مردم، او را در آغوش مى گيرد و به مسجد مى برد. همه مى دانند كه اين كودك، محبوب دلِ اين محبوبِ همه است. او روى منبر مشغول خطبه خواندن است كه اين كودك، پايش به مانعى مى گيرد و به زمين مى افتد. پيامبر از منبر پايين مى آيد، او را در بغل مى گيرد و آرامش مى كند. ببينيد؛ مسأله اين است.

پيامبر درباره ى امام حسن و امام حسينِ شش، هفت ساله فرمود: «سيّدى شباب اهل الجنّه» (1)؛ اينها سرور جوانان بهشتند. اينها كه هنوز كودكند، جوان نيستند؛ اما پيامبر مى فرمايد سرور جوانان اهل بهشتند. يعنى در دوران شش، هفت سالگى هم در حدّ يك جوان است؛ مى فهمد، درك مى كند، عمل مى كند، اقدام مى كند، ادب مى ورزد و شرافت در همه ى وجودش موج مى زند. اگر آن روز كسى مى گفت كه اين كودك به دست امّت همين پيامبر، بدون هيچ گونه جرم و تخلّفى به قتل خواهد رسيد، براى مردم غيرقابل باور بود؛ همچنان كه پيامبر فرمود و گريه كرد و همه تعجّب كردند كه يعنى چه؛ مگر مى شود؟!

تجليل مى كنند و نامش را به عظمت مى آورند. جوان نمونه ى دوران، و محترم پيش همه. اگر آن روز كسى مى گفت كه همين جوان، به دست همين مردم كشته خواهد شد، هيچ كس باور نمى كرد.

اسلام برويد، اهل بيت را دوست مى دارند. آن مسجدى كه منتسب به امام حسين عليه السّلام است و مسجد ديگرى كه در قاهره منتسب به حضرت زينب است، ولوله ى زوّار و جمعيّت است. مردم مى روند قبر را زيارت مى كنند، مى بوسند و توسّل مى جويند.

همين يكى، دو سال قبل از اين، كتابى جديد - نه قديمى؛ چون در كتابهاى قديمى خيلى هست - براى من آوردند، كه اين كتاب درباره ى معناى اهل بيت نوشته شده است. يكى از نويسندگان فعلى حجاز تحقيق كرده و در اين كتاب اثبات مى كند كه اهل بيت، يعنى على، فاطمه، حسن و حسين. حالا ما شيعيان كه اين حرفها جزو جانمان است؛ اما آن برادر مسلمان غيرشيعه اين را نوشته و نشر كرده است. اين كتاب هم هست، من هم آن را دارم و لابد هزاران نسخه از آن چاپ و پخش شده است.

بنابراين، اهل بيت محترمند؛ آن روز هم در نهايت احترام بودند؛ اما در عين حال وقتى جامعه تهى و پوك شد، اين اتّفاق مى افتد. حالا عبرت كجاست؟ عبرت اين جاست كه چه كار كنيم جامعه آن گونه نشود. ما بايد بفهميم كه آن جا چه شد كه جامعه به اين جا رسيد. اين، آن بحث مشروح و مفصّلى است كه من مختصرش را مى خواهم عرض كنم.

عدالت در برخورداريهاى عمومى و نه خصوصى - امكاناتى كه متعلّق به همه ى مردم است و بايد بين آنها با عدالت تقسيم شود - عدالت در اجراى حدود الهى، عدالت در مناصب و مسوؤليّت دهى و مسؤوليّت پذيرى. البتّه عدالت، غير از مساوات است؛ اشتباه نشود. گاهى مساوات، ظلم است. عدالت، يعنى هر چيزى را به جاى خود گذاشتن و به هر كسى حقّ او را دادن. آن عدل مطلق و بى اغماض بود. در زمان پيامبر، هيچ كس در جامعه اسلامى از چارچوب عدالت خارج نبود.

سوّم، عبوديّت كامل و بى شريك در مقابل پروردگار؛ يعنى عبوديّت خدا در كار و عمل فردى، عبوديّت در نماز كه بايد قصد قربت داشته باشد، تا عبوديّت در ساخت جامعه، در نظام حكومت، نظام زندگى مردم و مناسبات اجتماعى ميان مردم بر مبناى عبوديّت خدا كه اين هم تفصيل و شرح فراوانى دارد.

چهارم، عشق و عاطفه ى جوشان. اين هم از خصوصيّات اصلى جامعه ى اسلامى است؛ عشق به خدا، عشق خدا به مردم؛ «يُحِبُّهُمْ وَ يُحِبُّونَهُ» (1)، «إِنَّ اَللّهَ يُحِبُّ اَلتَّوّابِينَ وَ يُحِبُّ اَلْمُتَطَهِّرِينَ» (2)، «قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اَللّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اَللّهُ» (3). محبّت، عشق، محبّت به همسر، محبّت به فرزند، كه مستحبّ است فرزند را ببوسى؛ مستحبّ است كه به فرزند محبّت كنى؛ مستحبّ است كه به همسرت عشق بورزى و محبّت كنى؛ مستحبّ است كه به برادران مسلمان محبّت كنى و محبّت داشته باشى؛ محبّت به پيامبر، محبّت به اهل بيت؛ «إِلاَّ اَلْمَوَدَّةَ فِي اَلْقُرْبى» .(4)

پيامبر اين خطوط را ترسيم كرد و جامعه را بر اساس اين خطوط بنا نمود. پيامبر حكومت را ده سال همين طور كشاند. البته پيداست كه تربيت انسانها كار تدريجى است؛ كار دفعى نيست. پيامبر در تمام اين ده سال تلاش مى كرد كه اين پايه ها استوار و محكم شود و ريشه بدواند؛ اما اين ده سال، براى اين

ص:198

كه بتواند مردمى را كه درست برضدّ اين خصوصيّات بار آمدند، متحوّل كند، زمان خيلى كمى است. جامعه ى جاهلى، در همه چيزش عكس اين چهار مورد بود؛ مردم معرفتى نداشتند، در حيرت و جهالت زندگى مى كردند، عبوديّت هم نداشتند؛ طاغوت بود، طغيان بود، عدالتى هم وجود نداشت؛ همه اش ظلم بود، همه اش تبعيض بود - كه اميرالمؤمنين در نهج البلاغه در تصوير ظلم و تبعيض دوران جاهليّت، بيانات عجيب و شيوايى دارد، كه واقعاً يك تابلوِ هنرى است؛ «فى فتن داستهم باخفافها و وطئتهم باظلافها» (1) - محبّت هم نبود، دختران خود را زير خاك مى كردند، كسى را از فلان قبيله بدون جرم مى كشتند - «تو از قبيله ى ما يكى را كشتى، ما هم بايد از قبيله ى شما يكى را بكشيم!» - حالا قاتل باشد، يا نباشد؛ بى گناه باشد، يا بى خبر باشد؛ جفاى مطلق، بى رحمى مطلق، بى محبّتى و بى عاطفگى مطلق.

مردمى را كه در آن جوّ بار آمدند، مى شود در طول ده سال تربيت كرد، آنها را انسان كرد، آنها را مسلمان كرد؛ اما نمى شود اين را در اعماق جان آنها نفوذ داد؛ بخصوص آن چنان نفوذ داد كه بتوانند به نوبه ى خود در ديگران هم همين تأثير را بگذارند.

مردم پى درپى مسلمان مى شدند. مردمى بودند كه پيامبر را نديده بودند. مردمى بودند كه آن ده سال را درك نكرده بودند. اين مسأله «وصايت» ى كه شيعه به آن معتقد است، در اين جا شكل مى گيرد. وصايت، جانشينى و نصب الهى، سرمنشأش اين جاست؛ براى تداوم آن تربيت است، والّا معلوم است كه اين وصايت، از قبيل وصايتهايى كه در دنيا معمول است، نيست، كه هر كسى مى ميرد، براى پسر خودش وصيّت مى كند. قضيّه اين است كه بعد از پيامبر، برنامه هاى او بايد ادامه پيدا كند.

حالا نمى خواهيم وارد بحثهاى كلامى شويم. من مى خواهم تاريخ را بگويم و كمى تاريخ را تحليل كنم، و بيشترش را شما تحليل كنيد. اين بحث هم متعلّق به همه است؛ صرفاً مخصوص شيعه نيست. اين بحث، متعلّق به شيعه و سنّى و همه ى فِرَق اسلامى است. همه بايد به اين بحث توجّه كنند؛ چون اين بحث براى همه مهم است.

ص:199

هستند كه شما مى گوييد خدايا راه اينها را به ما هدايت كن. «غَيْرِ اَلْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ» ، با تعبير علمى و ادبيش، براى «اَلَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ» صفت است؛ كه صفت «اَلَّذِينَ» ، اين است كه «غَيْرِ اَلْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَ لاَ اَلضّالِّينَ» (1)؛ آن كسانى كه مورد نعمت قرار گرفتند، اما ديگر مورد غضب قرار نگرفتند؛ «وَ لاَ اَلضّالِّينَ» ، گمراه هم نشدند.

يك دسته هم كسانى هستند كه خدا به آنها نعمت داد، امّا نعمت خدا را تبديل كردند و خراب نمودند. لذا مورد غضب قرار گرفتند؛ يا دنبال آنها راه افتادند، گمراه شدند. البته در روايات ما دارد كه «اَلْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ» ، مراد يهودند، كه اين، بيان مصداق است؛ چون يهود تا زمان حضرت عيسى، با حضرت موسى و جانشينانش، عالماً و عامداً مبارزه كردند. «ضالّين»، نصارى هستند؛ چون نصارى گمراه شدند. وضع مسيحيّت اين گونه بود كه از اوّل گمراه شدند - يا لااقل اكثريّتشان اين طور بودند - امّا مردم مسلمان نعمت پيدا كردند. اين نعمت، به سمت «اَلْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ» و «اَلضّالِّينَ» مى رفت؛ لذا وقتى كه امام حسين عليه السّلام به شهادت رسيد، در روايتى از امام صادق عليه السّلام نقل شده است كه فرمود: «فلما ان قتل الحسين صلوات الله عليه اشتدّ غضب الله تعالى على اهل الارض» ؛(2) وقتى كه حسين عليه السّلام كشته شد، غضب خدا درباره ى مردم شديد شد. معصوم است ديگر. بنابراين، جامعه ى مورد نعمت الهى، به سمت غضب سير مى كند؛ اين سير را بايد ديد. خيلى مهمّ است، خيلى سخت است، خيلى دقّت نظر لازم دارد.

است - مثل ابن قتيبه - هم نقل نمى كنم. ابن قتيبه دينورى در كتاب الامامة والسيّاسة، چيزهاى عجيبى نقل مى كند كه من همه ى آنها را كنار مى گذارم.

وقتى آدم به كتاب كامل التواريخ ابن اثير مى نگرد، حس مى كند كه كتاب او داراى عصبيّت اموى و عثمانى است. البته احتمال مى دهم كه به جهتى ملاحظه مى كرده است. در قضاياى «يوم الدّار»(1) كه جناب عثمان را مردم مصر و كوفه و بصره و مدينه و غيره كشتند، بعد از نقل روايات مختلف، مى گويد علّت اين حادثه چيزهايى بود كه من آنها را ذكر نمى كنم: «لعلل»؛ علّتهايى دارد كه نمى خواهم بگويم. وقتى قضيّه ى جناب ابى ذر را نقل مى كند و مى گويد معاويه جناب ابى ذر را سوار آن شتر بدون جهاز كرد و آن طور او را تا مدينه فرستاد و بعد هم به ربذه تبعيد شد، مى نويسد چيزهايى اتّفاق افتاده است كه من نمى توانم بنويسم(2). حالا يا اين است كه او واقعاً - به قول امروز ما - خودسانسورى داشته و يا اين كه تعصّب داشته است. بالاخره او نه شيعه است و نه هواى تشيّع دارد؛ فردى است كه احتمالاً هواى اموى و عثمانى هم دارد. همه آنچه كه من از حالا به بعد نقل مى كنم، از ابن اثير است.

چند مثال از خواص: خواص در اين پنجاه سال چگونه شدند كه كار به اين جا رسيد؟ من دقّت كه مى كنم، مى بينم همه ى آن چهار چيز تكان خورد: هم عبوديّت، هم معرفت، هم عدالت، هم محبّت. اين چند مثال را عرض مى كنم كه عين تاريخ است.

له مثل النشاستج لحقيق ان يكون جوادا»(1). يك مزرعه ى خيلى بزرگ به نام «نشاستج» در نزديكى كوفه بوده است - شايد همين نشاسته خودمان هم از همين كلمه باشد - در نزديكى كوفه، سرزمينهاى آباد و حاصلخيزى وجود داشته است كه اين مزرعه ى بزرگ كوفه، مِلك طلحه صحابى پيامبر در مدينه بوده است. سعيدبن عاص گفت: كسى كه چنين مِلكى دارد، بايد هم بخشنده باشد! «والله لو ان لى مثله»(2) - اگر من مثل نشاستج را داشتم - «لاعاشكم الله به عيشا رغداً»(3)، گشايش مهمّى در زندگى شما پديد مى آوردم؛ چيزى نيست كه مى گوييد او جواد است! حال شما اين را با زهد زمان پيامبر و زهد اوايل بعد از رحلت پيامبر مقايسه كنيد و ببينيد كه بزرگان و امرا و صحابه در آن چند سال، چگونه زندگى اى داشتند و به دنيا با چه چشمى نگاه مى كردند. حالا بعد از گذشت ده، پانزده سال، وضع به اين جا رسيده است.

برويم بجنگيم تا به اين ثوابها برسيم! عدّه اى هم بودند كه يك خرده اهل تأمّل بيشترى بودند؛ گفتند صبر كنيم، عجله نكنيم، ببينيم حاكمى كه اين طور درباره ى جهاد پياده حرف زد، خودش چگونه بيرون مى آيد؟ ببينيم آيا در عمل هم مثل قولش است، يا نه؛ بعد تصميم مى گيريم كه پياده برويم يا سواره. اين عين عبارت ابن اثير است. او مى گويد: وقتى كه ابوموسى از قصرش خارج شد، «اخرج ثقله من قصره على اربعين بغلاً»(1)؛ اشياى قيمتى كه با خود داشت، سوار بر چهل استر با خودش خارج كرد و به طرف ميدان جهاد رفت! آن روز بانك نبود و حكومتها هم اعتبارى نداشت. يك وقت ديديد كه در وسط ميدان جنگ، از خليفه خبر رسيد كه شما از حكومت بصره عزل شده ايد. اين همه اشياى قيمتى را كه ديگر نمى تواند بيايد و از داخل قصر بردارد؛ راهش نمى دهند. هر جا مى رود، مجبور است با خودش ببرد. چهل استر، اشياى قيمتى او بود، كه سوار كرد و با خودش از قصر بيرون آورد و به طرف ميدان جهاد برد! «فلمّا خرج تتعله بعنانه»(2)؛ آنهايى كه پياده شده بودند، آمدند و زمام اسب جناب ابوموسى را گرفتند. «و قالو احملنا على بعض هذا الفضول»(3)؛ ما را هم سوار همين زياديها كن! اينها چيست كه با خودت به ميدان جنگ مى برى؟ ما پياده مى رويم؛ ما را هم سوار كن. «وارغب فى المشى كما رغبتنا»(4)؛ همان گونه كه به ما گفتى پياده راه بيفتيد، خودت هم قدرى پياده شو و پياده راه برو. «فضرب القوم بسوطه»(5)؛ تازيانه اش را كشيد و به سر و صورت آنها زد و گفت برويد، بيخودى حرف مى زنيد! «فتركوا دابة فمضى»(6)، از اطرافش پراكنده و متفرّق شدند؛ امّا البتّه تحمّل نكردند. به مدينه پيش جناب عثمان آمدند و شكايت كردند؛ او هم ابوموسى را عزل

ص:204

كرد. اما ابوموسى يكى از اصحاب پيامبر و يكى از خواص و يكى از بزرگان است؛ اين وضع اوست!

معيارها و ارزشها و جابه جايى آدمها را ببينيد! اين آدمى كه در زمان پيامبر، در قرآن به نام «فاسق» آمده بود و همان قرآن را هم مردم هر روز مى خواندند، در كوفه حاكم شده است! هم سعدبن ابى وقّاص و هم عبدالله بن مسعود. هر دو تعجّب كردند! عبدالله بن مسعود وقتى چشمش به او افتاد، گفت من نمى دانم تو بعد از اين كه ما از مدينه آمديم، آدم صالحى شدى يا نه! عبارتش اين است: «ماادرى اصلحت بعدنا ام فسد النّاس»(1)؛ تو صالح نشدى، مردم فاسد شدند كه مثل تويى را به عنوان امير به شهرى فرستادند! سعدبن ابى وقّاص هم تعجّب كرد؛ منتها از بُعد ديگرى. گفت: «اكست بعدنا ام حمقنا بعدك»(2)؛ تو كه آدم احمقى بودى، حالا آدم باهوشى شده اى، يا ما اين قدر احمق شده ايم كه تو بر ما ترجيح پيدا كرده اى؟! وليد در جوابش برگشت گفت: «لاتجز عنّ ابااسحق»(3)؛ ناراحت نشو سعدبن ابى وقّاص، «كل ذلك لم يكن»(4)؛ نه ما زيرك شده ايم، نه تو احمق شده اى؛ «وانّما هوالملك»؛ مسأله، مسأله ى پادشاهى است! - تبديل حكومت الهى، خلافت و ولايت به پادشاهى، خودش داستان عجيبى است - «يتغدّاه قوم و يتعشاه اخرون»؛ يكى امروز متعلّق به اوست، يكى فردا متعلّق به اوست؛ دست به دست مى گردد. سعدبن ابى وقّاص، بالاخره صحابى پيامبر بود. اين حرف براى او خيلى گوشخراش بود كه مسأله، پادشاهى است. «فقال سعد: اراكم جعلتموها ملكاً»؛ گفت: مى بينيم كه شما قضيّه ى خلافت را به پادشاهى تبديل كرده ايد!

يك وقت جناب عمر، به جناب سلمان گفت: «أملك انا ام خليفه؟»؛ به نظر تو، من پادشاهم يا خليفه؟ سلمان، شخص بزرگ و بسيار معتبرى بود؛ از صحابه ى عالى مقام بود؛ نظر و قضاوت او خيلى مهم بود. لذا عمر در زمان خلافت، به او اين حرف را گفت. «قال له سلمان»، سلمان در جواب گفت: «ان انت جبيت من ارض المسلمين درهماً او اقلّ او اكثر»؛ اگر تو از اموال مردم يك درهم، يا كمتر از يك درهم، يا بيشتر از يك درهم بردارى،

ص:207

«و وضعته فى غير حقّه»؛ نه اين كه براى خودت بردارى؛ در جايى كه حقّ آن نيست، آن را بگذارى، «فانت ملك لا خليفة»، در آن صورت تو پادشاه خواهى بود و ديگر خليفه نيستى. او معيار را بيان كرد. در روايت ابن اثير دارد كه «فبكا عمر»؛ عمر گريه كرد. موعظه ى عجيبى است. مسأله، مسأله ى خلافت است. ولايت، يعنى حكومتى كه همراه با محبّت، همراه با پيوستگى با مردم است، همراه با عاطفه نسبت به آحاد مردم است، فقط فرمانروايى و حكمرانى نيست؛ اما پادشاهى معنايش اين نيست و به مردم كارى ندارد. پادشاه، يعنى حاكم و فرمانروا؛ هر كار خودش بخواهد، مى كند.

اينها مال خواص بود. خواص در مدّت اين چند سال، كارشان به اين جا رسيد. البته اين مربوط به زمان خلفاى راشدين است كه مواظب بودند، مقيّد بودند، اهميت مى دادند، پيامبر را سالهاى متمادى درك كرده بودند، فرياد پيامبر هنوز در مدينه طنين انداز بود و كسى مثل على بن ابى طالب در آن جامعه حاضر بود. بعد كه قضيّه به شام منتقل شد، مسأله از اين حرفها بسيار گذشت. اين نمونه هاى كوچكى از خواص است. البته اگر كسى در همين تاريخ ابن اثير، يا در بقيّه ى تواريخِ معتبر در نزد همه ى برادران مسلمان ما جستجو كند، نه صدها نمونه كه هزاران نمونه از اين قبيل هست.

بعد بنا كرد راجع به مسائل اسلامى حرف زدن! او در مجلس جناب عثمان نشسته بود كه جناب ابى ذر وارد شد؛ چيزى گفت كه ابى ذر عصبانى شد و گفت كه تو حالا دارى براى ما از اسلام و احكام اسلامى سخن مى گويى؟! ما اين احكام را خودمان از پيامبر شنيده ايم.(1)

وقتى معيارها از دست رفت، وقتى ارزشها ضعيف شد، وقتى ظواهر پوك شد، وقتى دنياطلبى و مال دوستى بر انسانهايى حاكم شد كه عمرى را با عظمت گذرانده و سالهايى را بى اعتنا به زخارف دنيا سپرى كرده بودند و توانسته بودند آن پرچم عظيم را بلند كنند، آن وقت در عالم فرهنگ و معارف چنين كسى سررشته دار امور معارف الهى و اسلامى مى شود؛ كسى كه تازه مسلمان است و هرچه خودش بفهمد، مى گويد؛ نه آنچه كه اسلام گفته است؛ آن وقت بعضى مى خواهند حرف او را بر حرف مسلمانان سابقه دار مقدّم كنند!

قبيل هم بودند - كسانى كه تكان نخورند - اما زياد نبودند. پيش عمّار ياسر آمدند و گفتند تو هم براى ما اين طور بخواه و دو شهر هم تو براى ما بگير. عمّار گفت: من اين كار را نمى كنم. بنا كردند به عمّار حمله كردن و بدگويى كردن. نامه نوشتند، بالاخره خليفه او را عزل كرد!(1)

شبيه اين ماجرا براى ابى ذر و ديگران هم اتّفاق افتاد. شايد خود عبدالله بن مسعود يكى از همين افراد بود. وقتى كه رعايت اين سررشته ها نشود، جامعه از لحاظ ارزشها پوك مى شود. عبرت، اين جاست.

امتحان بزرگ پيش مى آيد - امتحان قيام ابى عبدالله - آن وقت اين جامعه در اين امتحان مردود مى شود!

گفتند به تو حكومت رى را مى خواهيم بدهيم(1). رىِ آن وقت، يك شهر بسيار بزرگ پُرفايده بود. حاكميّت هم مثل استاندارى امروز نبود. امروز استانداران ما يك مأمور ادارى هستند؛ حقوقى مى گيرند و همه اش زحمت مى كشند. آن زمان اين گونه نبود. كسى كه مى آمد حاكم شهرى مى شد، يعنى تمام منابع درآمد آن شهر در اختيارش بود؛ يك مقدار هم بايد براى مركز بفرستد، بقيّه اش هم در اختيار خودش بود؛ هر كار مى خواست، مى توانست بكند؛ لذا خيلى برايشان اهميّت داشت. بعد گفتند اگر به جنگ حسين بن على نروى، از حاكميّت رى خبرى نيست. اين جا يك آدم ارزشى، يك لحظه فكر نمى كند؛ مى گويد مرده شوى رى را ببرند؛ رى چيست؟ همه ى دنيا را هم به من بدهيد، من به حسين بن على اخم هم نمى كنم؛ من به عزيز زهرا، چهره هم درهم نمى كشم؛ من بروم حسين بن على و فرزندانش را بكشم كه مى خواهيد به من رى بدهيد؟! آدمى كه ارزشى باشد، اين طور است؛ اما وقتى كه درون تهى است، وقتى كه جامعه، جامعه ى دور از ارزشهاست، وقتى كه آن خطوط اصلى در جامعه ضعيف شده است، دست و پا مى لغزد؛ حالا حدّاكثر يك شب هم فكر مى كند؛ خيلى حِدّت كردند، يك شب تا صبح مهلت گرفتند كه فكر كنند! اگر يك سال هم فكر كرده بود، باز هم اين تصميم را گرفته بود. اين، فكر كردنش ارزشى نداشت. يك شب فكر كرد، بالاخره گفت بله، من ملك رى را مى خواهم! البته خداى متعال همان را هم به او نداد. آن وقت عزيزان من! فاجعه ى كربلا پيش مى آيد.

خوب زندگى كنند و مسلمان زندگى كنند، چيزى در دستشان نباشد. امام حسين مى ايستد، قيام مى كند، حركت مى كند و يك تنه در مقابل اين سرعت سراشيب سقوط قرار مى گيرد. البته در اين زمينه، جان خودش را، جان عزيزانش را، جان على اصغرش را، جان على اكبرش را و جان عباسش را فدا مى كند؛ اما نتيجه مى گيرد.

«وانا من حسين» ؛ يعنى دين پيامبر، زنده شده ى حسين بن على است. آن روى قضيّه، اين بود؛ اين روى سكّه، حادثه ى عظيم و حماسه ى پُرشور و ماجراى عاشقانه ى عاشوراست كه واقعاً جز با منطق عشق و با چشم عاشقانه، نمى شود قضاياى كربلا را فهميد. بايد با چشم عاشقانه نگاه كرد تا فهميد حسين بن على در اين تقريباً يك شب و نصف روز، يا حدود يك شبانه روز - از عصر تاسوعا تا عصر عاشورا - چه كرده و چه عظمتى آفريده است! لذاست كه در دنيا باقى مانده و تا ابد هم خواهد ماند. خيلى تلاش كردند كه حادثه ى عاشورا را به فراموشى بسپارند؛ امّا نتوانستند.

است. من حالا چند جمله از اينها را مى خوانم.

يكى از اين قضايا، قضيّه ى به ميدان رفتن قاسم بن الحسن است كه صحنه ى بسيار عجيبى است. قاسم بن الحسن عليه الصّلاة والسّلام يكى از جوانان كمسالِ دستگاهِ امام حسين است. نوجوانى است كه «لم يبلغ الحلم» (1)؛ هنوز به حدّ بلوغ و تكليف نرسيده بوده است. در شب عاشورا، وقتى كه امام حسين عليه السّلام فرمود كه اين حادثه اتّفاق خواهد افتاد و همه كشته خواهند شد و گفت شما برويد و اصحاب قبول نكردند كه بروند، اين نوجوان سيزده، چهارده ساله عرض كرد: عمو جان! آيا من هم در ميدان به شهادت خواهم رسيد؟ امام حسين خواست كه اين نوجوان را آزمايش كند - به تعبير ما - فرمود: عزيزم! كشته شدن در ذائقه ى تو چگونه است؟ گفت «احلى من العسل» ؛ از عسل شيرينتر است. ببينيد؛ اين، آن جهتگيرىِ ارزشى در خاندان پيامبر است. تربيت شده هاى اهل بيت اين گونه اند. اين نوجوان از كودكى در آغوش امام حسين بزرگ شده است؛ يعنى تقريباً سه، چهار ساله بوده كه پدرش از دنيا رفته و امام حسين تقريباً اين نوجوان را بزرگ كرده است؛ مربّىَْ به تربيتِ امام حسين است. حالا روز عاشورا كه شد، اين نوجوان پيش عمو آمد. در اين مقتل اين گونه ذكر مى كند: «قال الرّاوى: و خرج غلام» (2). آن جا راويانى بودند كه ماجراها را مى نوشتند و ثبت مى كردند. چند نفرند كه قضايا از قول آنها نقل مى شود. از قول يكى از آنها نقل مى كند و مى گويد: همين طور كه نگاه مى كرديم، ناگهان ديديم از طرف خيمه هاى ابى عبدالله، پسر نوجوانى بيرون آمد: «كانّ وجهه شقّة قمر» (3)؛ چهره اش مثل پاره ى ماه مى درخشيد. «فجعل يقاتل» ؛ آمد و مشغول جنگيدن شد.

اين را هم بدانيد كه جزئيّات حادثه ى كربلا هم ثبت شده است؛ چه كسى كدام ضربه را زد، چه كسى اوّل زد، چه كسى فلان چيز را دزديد؛ همه ى اينها ذكر شده است. آن كسى كه مثلاً قطيفه حضرت را دزديد و به غارت برد، بعداً

ص:213

به او مى گفتند: «سرق القطيفه»! بنابراين، جزئيّات ثبت شده و معلوم است؛ يعنى خاندان پيامبر و دوستانشان نگذاشتند كه اين حادثه در تاريخ گم شود.

«فضربه ابن فضيل العضدى على رأسه فطلقه» ؛ ضربه، فرق اين جوان را شكافت. «فوقع الغلام لوجهه» ؛ پسرك با صورت روى زمين افتاد. «وصاح يا عمّاه» ؛ فريادش بلند شد كه عموجان. «فجل الحسين عليه السّلام كما يجل الصقر» . به اين خصوصيات و زيباييهاى تعبير دقّت كنيد! صقر، يعنى بازِ شكارى. مى گويد حسين عليه السّلام مثل بازِ شكارى، خودش را بالاى سر اين نوجوان رساند. «ثمّ شدّ شدّة ليث اغضب» . شدّ، به معناى حمله كردن است. مى گويد مثل شير خشمگين حمله كرد. «فضرب ابن فضيل بالسيف»؛ اوّل كه آن قاتل را با يك شمشير زد و به زمين انداخت. عدّه اى آمدند تا اين قاتل را نجات دهند؛ امّا حضرت به همه آنها حمله كرد. جنگ عظيمى در همان دور و برِ بدن قاسم بن الحسن، به راه افتاد. آمدند جنگيدند؛ امّا حضرت آنها را پس زد. تمام محوطه را گرد و غبار ميدان فراگرفت. راوى مى گويد: «وانجلت الغبر»؛ بعد از لحظاتى گرد و غبار فرو نشست. اين منظره را كه تصوير مى كند، قلب انسان را خيلى مى سوزاند: «فرأيت الحسين عليه السّلام» : من نگاه كردم، حسين بن على عليه السّلام را در آن جا ديدم. «قائماً على رأس الغلام» ؛ امام حسين بالاى سر اين نوجوان ايستاده است و دارد با حسرت به او نگاه مى كند. «وهو يبحث برجليه» ؛ آن نوجوان هم با پاهايش زمين را مى شكافد؛ يعنى در حال جان دادن است و پا را تكان مى دهد. «والحسين عليه السّلام يقول: بُعداً لقوم قتلوك» ؛ كسانى كه تو را به قتل رساندند، از رحمت خدا دور باشند. اين يك منظره، كه منظره ى بسيار عجيبى است و نشان دهنده ى عاطفه و عشق امام حسين به اين نوجوان است، و درعين حال فداكارى او و فرستادن اين نوجوان به ميدان جنگ و عظمت روحى اين جوان و جفاى آن مردمى كه با اين نوجوان هم اين گونه رفتار كردند.

از آن مناظر بسيار پُرماجرا و عجيب است. واقعاً عجيب است؛ از همه طرف عجيب است. از جهت خود امام حسين، عجيب است؛ از جهت اين جوان - على اكبر - عجيب است؛ از جهت زنان و بخصوص جناب زينب كبرى، عجيب است. راوى مى گويد اين جوان پيش پدر آمد. اوّلاً على اكبر را هجده ساله تا بيست و پنجساله نوشته اند؛ يعنى حدّاقل هجده سال و حدّاكثر بيست و پنج سال. مى گويد: «خرج على بن الحسين» ؛ على بن الحسين براى جنگيدن، از خيمه گاه امام حسين خارج شد. باز در اين جا راوى مى گويد: «وكان من اشبه النّاس خلقاً» ؛ اين جوان، جزو زيباترين جوانان عالم بود؛ زيبا، رشيد، شجاع. «فاستأذن اباه فى القتال» ؛ از پدر اجازه گرفت كه برود بجنگد. «فأذن له» ؛ حضرت بدون ملاحظه اذن داد. در مورد قاسم بن الحسن، حضرت اوّل اذن نمى داد، و بعد مقدارى التماس كرد، تا حضرت اذن داد؛ امّا على بن الحسين كه آمد، چون فرزند خودش است، تا اذن خواست، حضرت فرمود كه برو. «ثمّ نظر اليه نظر يائس منه» ؛ نگاه نوميدانه اى به اين جوان كرد كه به ميدان مى رود و ديگر برنخواهد گشت. «وارخى عليه السّلام عينه و بكى»؛ چشمش را رها كرد و بنا كرد به اشك ريختن.

يكى از خصوصيّات عاطفى دنياى اسلام همين است؛ اشك ريختن در حوادث و پديده هاى عاطفى. شما در قضايا زياد مى بينيد كه حضرت گريه كرد. اين گريه، گريه ى جزع نيست؛ اين همان شدّت عاطفه است؛ چون اسلام اين عاطفه را در فرد رشد مى دهد. حضرت بنا كرد به گريه كردن. بعد اين جمله را فرمود كه همه شنيده ايد: «اللهم اشهد» ؛ خدايا خودت گواه باش. «فقد برز اليهم غلام» ؛ جوانى به سمت اينها براى جنگ رفته است كه «اشبه النّاس خُلقاً و خَلقاً و منطقاً برسولك» .

به صورت خاطره بى زوالى در ذهن امام حسين مانده است و عشق به پيامبر در دل او هست. بعد خداى متعال، على اكبر را به امام حسين مى دهد. وقتى اين جوان كمى بزرگ مى شود، يا به حدّ بلوغ مى رسد، حضرت مى بيند كه چهره، درست چهره ى پيامبر است؛ همان قيافه اى كه اين قدر به او علاقه داشت و اين قدر عاشق او بود، حالا اين به جدّ خودش شبيه شده است. حرف مى زند، صدا شبيه صداى پيامبر است. حرف زدن، شبيه حرف زدن پيامبر است. اخلاق، شبيه اخلاق پيامبر است؛ همان بزرگوارى، همان كَرَم و همان شرف.

بعد اين گونه مى فرمايد: «كنّا اذا اشتقنا الى نبيّك نظرنا اليه» ؛ هر وقت كه دلمان براى پيامبر تنگ مى شد، به اين جوان نگاه مى كرديم؛ امّا اين جوان هم به ميدان رفت. «فصاح و قال يابن سعد قطع الله رحمك كما قطعت رحمى» . بعد نقل مى كند كه حضرت به ميدان رفت و جنگ بسيار شجاعانه اى كرد و عدّه ى زيادى از افراد دشمن را تارومار كرد؛ بعد برگشت و گفت تشنه ام. دوباره به طرف ميدان رفت. وقتى كه اظهار عطش كرد، حضرت به او فرمودند: عزيزم! يك مقدار ديگر بجنگ؛ طولى نخواهد كشيد كه از دست جدّت پيامبر سيراب خواهى شد. وقتى امام حسين اين جمله را به على اكبر فرمود، على اكبر در آن لحظه آخر، صدايش بلند شد و عرض كرد: «يا ابتا عليك السّلام» ؛ پدرم! خداحافظ. «هذا جدّى رسول الله يقرئك السّلام» ؛ اين جدّم پيامبر است كه به تو سلام مى فرستد. «و يقول عجل القدوم علينا»؛ مى گويد بيا به سمت ما.

جاودانه كنند و دين مردم را حفظ نمايند. ماجراى امام حسين، نجاتبخشىِ يك ملّت نبود، نجاتبخشىِ يك امّت نبود؛ نجاتبخشى يك تاريخ بود. امام حسين، خواهرش زينب و اصحاب و دوستانش، با اين حركت، تاريخ را نجات دادند.

بيانات در خطبه هاى نماز جمعه تهران - 1377/2/18

ص:217

عطيّه ى الهى شامل حال او مى گردد و در راه خدا شهيد مى شود، اين خود سپاسگزارى خداست.

خداى متعال، بزرگترين لطف را در حقّ شهيد كرده است. ملاحظه كنيد! هيچ كس در دنيا باقى ماندنى نيست؛ همه رفتنى اند. انسانها به انواع و اقسام مرگها مى ميرند؛ جوان و پير هم ندارد - انسانها در جوانى هم مى ميرند، در پيرى هم مى ميرند، در كودكى هم مى ميرند؛ مردن براى همه است - خداى متعال، اين مرگى را كه سرنوشت حتمى همه است و انسان، ناچار بايد از اين دروازه عبور كند، در مورد شهيد به گونه اى قرار داده كه اين قدر ارزش پيدا كرده است! در حالى كه مرگهاى معمولى، اين ارزش را ندارد. لطفى از اين بالاتر؟! فضلى بر شهيد از اين بيشتر؟! همه ى ما مى ميريم؛ چقدر ارزش دارد كه خداى متعال اين مرگ را، اين رفتن را، اين سرنوشت حتمى را در مسيرى قرار دهد كه اين قدر داراى فضيلت باشد! لذا شهيد در عالم ملكوت و برزخ، شكرگزار پروردگار است؛ متشكّر است از اين كه چنين لطفى به او شده است. لحظه ى شهادت، جزو شيرينترين لحظات هر شهيدى است. ببينيد چه قدر باارزش و والاست!

بيانات مقام معظم رهبری در ديدار جمعى از خانواده هاى شهداى نيروهاى مسلّح و جهاد سازندگى - 1377/7/5

ص:219

منافع شخصى و گروهى و انگيزه هاى مادّى در كار. صفت برجسته ى ديگر «اعتماد به خدا» ست. ظواهر حكم مى كرد كه اين شعله در صحراى كربلا خاموش خواهد شد. چطور اين را فرزدقِ شاعر مى ديد؛ اما امام حسين عليه السّلام نمى ديد؟! نصيحت كنندگانى كه از كوفه مى آمدند، مى ديدند؛ اما حسين بن على عليه السّلام كه عين الله بود، نمى ديد و نمى فهميد؟! ظواهر همين بود؛ ولى اعتماد به خدا حكم مى كرد كه على رغم اين ظواهر، يقين كند كه حرف حق و سخن درست او غالب خواهد شد. اصل قضيّه هم اين است كه نيّت و هدف انسان تحقّق پيدا كند. اگر هدف تحقّق پيدا كرد، براى انسانِ با اخلاص، شخصِ خود او كه مهم نيست.

يكى از بزرگان اهل سلوك و معرفت را ديدم در نامه اى نوشته است كه اگر فرض كنيم - به فرض محال - همه كارهايى كه نبيّمكرّم اسلام صلّى الله عليه وآله وسلّم انجام داد و هدفِ او بود كه آنها را انجام دهد، انجام مى گرفت، منتها به نام يك كس ديگر، آيا در آن صورت پيامبر اسلام ناراضى بود؟ آيا مى گفت كه چون به نام ديگرى است، نخواهم كرد؟ آيا اين گونه بود؟ يا نه؛ هدف اين است كه آن كارها انجام گيرد؛ به نام چه كسى انجام گيرد، مهم نيست. پس، هدف مهم است. «شخص» و «من» و «خود» براى انسانِ با اخلاص اهميتى ندارد. اخلاص را دارد، اعتماد به خدا را هم دارد. مى داند كه خداى متعال حتماً اين هدف را غالب خواهد كرد؛ چون فرموده است: «وَ إِنَّ جُنْدَنا لَهُمُ اَلْغالِبُونَ» خيلى از اين جنودى كه غالبند، در ميدان جهاد به خاك شهادت مى افتند و از بين مى روند؛ ليكن فرموده است: «وَ إِنَّ جُنْدَنا لَهُمُ اَلْغالِبُونَ» ؛ در عين حال غلبه با آنهاست.

خصوصيّت سوم، شناختن «موقع» است. امام حسين عليه السّلام در فهم «موقع» اشتباه نكرد. در قبل از حادثه ى كربلا، ده سال امامت و مسؤوليّت با او بود. آن حضرت در مدينه مشغول كارهاى ديگرى بود و كار كربلايى نمى كرد؛ امّا به مجرّد اين كه فرصت به او اجازه داد كه آن كار مهم را انجام دهد، فرصت را شناخت و آن را چسبيد؛ موقع را شناخت و آن را از دست نداد. اين سه خصوصيّت، تعيين كننده است. در تمام ادوار نيز همين طور است؛ در انقلاب نيز همين گونه بود. امام ما هم كه مى بينيد اين قدر خداى

ص:221

متعال او را به مقام رفيع رساند - وَ رَفَعْناهُ مَكاناً عَلِيًّا1 - و على رغم همه ى عوامل در سرتاسر دنياى مادّيت و استكبار كه مى خواستند او را محو كنند، به فراموشى دهند و كوچك كنند، او را حفظ و بزرگ كرد و ماندگار و جاودان نمود، علّت همين بود كه اين سه خصوصيّت را داشت: اوّلاً با اخلاص بود و براى خود چيزى نمى خواست؛ ثانياً به خداى خود اعتماد داشت و مى دانست كه كار و هدف، تحقّق پيدا خواهد كرد - به بندگان خدا هم اعتماد داشت - ثالثاً زمان و «موقع» را از دست نداد. در لحظه ى لازم، اقدام لازم، صحبت لازم، اشاره ى لازم و حركت لازم را كرد.

بيانات مقام معظم رهبری در ديدار گروه كثيرى از پاسداران و بسيجيان به مناسبت ميلاد امام حسين (علیه السلام) و روز پاسدار - 1377/9/2

ص:222

شاخصها مهم است. هميشه شيطان در ميان جماعات اهل دين، از تحريف استفاده مى كند و راه را عوضى نشان مى دهد. اگر بتواند بگويد «دين را كنار بگذار»، اين كار را مى كند، تا از طريق شهوات و تبليغات مضرّ، ايمان دينى را از مردم بگيرد. اگر آن ممكن نشد، اين كار را مى كند كه نشانه هاى دين را عوضى بگذارد؛ مثل اين كه شما در جادّه اى حركت مى كنيد، ببينيد آن سنگ نشان - آن نشانه ى راهنما - طرفى را نشان مى دهد؛ در حالى كه دست خائنى آمده آن را عوض كرده و مسير را به آن طرف نشان داده است.

امام حسين عليه السّلام هدفِ اوّل خود را اين قرار مى دهد: «لنرى المعالم من دينك و نظهر الاصلاح فى بلادك» ؛ در ميان كشور اسلامى، فساد را ريشه كن كنيم و اصلاح به وجود آوريم. اصلاح يعنى چه؟ يعنى نابود كردن فساد. فساد چيست؟ فساد انواع و اقسامى دارد: دزدى فساد است، خيانت فساد است، وابستگى فساد است، زورگويى فساد است، انحرافهاى اخلاقى فساد است، انحرافهاى مالى فساد است، دشمنيهاى بين خوديها فساد است، گرايش به دشمنان دين فساد است، علاقه نشان دادن به چيزهاى ضدّ دينى فساد است. همه چيز در سايه ى دين به وجود مى آيد. در جملات بعدى مى فرمايد: «و يأمن المظلومون من عبادك»؛ بندگان مظلوم تو امنيّت پيدا كنند. منظور، مظلومان جامعه است، نه ستمگران، نه ستم پيشگان، نه مدّاحان ستم، نه عمله ى ستم! «مظلومون»، مردمانى هستند كه دست و پايى ندارند؛ راه به جايى ندارند. هدف اين است كه مردمان مستضعف جامعه و انسانهاى ضعيف - در هر سطحى و در هر جايى - امنيّت پيدا كنند: امنيّت حيثيّتى، امنيت مالى، امنيّت قضايى؛ همينى كه امروز در دنيا نيست. امام حسين عليه السّلام درست نقطه ى مقابل آن چيزى را مى خواست كه در زمان سلطه ى طواغيت در آن روز بود. امروز هم در سطح دنيا كه نگاه مى كنيد، مى بينيد همين است؛ پرچمهاى دين را وارونه مى كنند، بندگان مظلوم خدا را مظلومتر مى كنند و ستمگران، پنجه شان به خون مظلومان بيشتر فرو مى رود.

ص:225

فدا مى كند، براى اين كه مردم به احكام دين عمل كنند. چرا؟ چون سعادت، در عملِ به احكام دين است؛ چون عدالت، در عمل به احكام دين است؛ چون آزادى و آزادگى انسان، در عمل به احكام دين است. از كجا مى خواهند آزادى را پيدا كنند؟! زير چتر احكام دين است كه همه ى خواسته هاى انسانها برآورده مى شود.

بيانات در ديدار علما و روحانيون و مبلّغان در آستانه ى ماه محرّم الحرام - 1378/1/23

ص:227

اينها ماندند و روزبه روز بر عظمت و جلالت و جذّابيت و تأثيرگذاريشان افزوده شد؛ دلها را قبضه و تصرّف كردند و دايره ى وجود خودشان را گسترش دادند. امروز صدها ميليون مسلمان - اعمّ از شيعه و غير شيعه - به نام اينها تبرّك مى جويند؛ از سخن اينها استفاده مى كنند؛ ياد آنها را گرامى مى دارند. اينها پيروزى در تاريخ است؛ پيروزى حقيقى و ماندگار.

انبيا تا امروز زنده اند؛ بزرگان مشعلدار عدل و داد در تاريخ بشر هنوز زنده اند. يعنى چه زنده اند؟ يعنى آن خطّى كه آنها براى اثبات و جا انداختن آن، تلاش و مجاهدت مى كردند، در زندگى بشر ماند و به صورت يك مفهوم ماندگار و يك درس براى بشر درآمد. امروز همه خيرات و زيباييها و نيكوييهايى كه براى بشر وجود دارد، ناشى از همان درسها و دنباله همان تعاليم انبيا و دنباله همان تلاش مصلحان و خيرخواهان است. اينها مى ماند.

بودند كه فريب زندگى، آنها را به خود مشغول و دنياى مادّى، زخارف دنيايى، شهوات و هواهاى نفس، از خود بيخودشان كرده بود؛ «وباع حظّه بالارذل الأدنى» ؛ سهمى را كه خداى متعال براى هر انسانى در آفرينش عظيم خود قرار داده است - اين سهم عبارت است از سعادت و خوشبختى دنيا و آخرت - به بهاى پست و ناچيز و غير قابل اعتنايى فروخته بودند. اين، خلاصه ى نهضت حسينى است.

با مداقّه در اين بيان، انسان احساس مى كند كه نهضت حسينى در واقع با دو نگاه قابل ملاحظه است، كه هر دو هم درست است؛ اما مجموع دو نگاه، نشاندهنده ى ابعاد عظيم اين نهضت است. يك نگاه، حركت ظاهرى حسين بن على است؛ كه حركت عليه يك حكومت فاسد و منحرف و ظالم و سركوبگر - يعنى حكومت يزيد - است؛ اما باطن اين قضيّه، حركت بزرگترى است كه نگاه دوّم، انسان را به آن مى رساند؛ و آن حركت عليه جهل و زبونى انسان است. در حقيقت، امام حسين اگرچه با يزيد مبارزه مى كند، امّا مبارزه ى گسترده تاريخى وى با يزيدِ كوته عمرِ بى ارزش نيست؛ بلكه با جهل و پستى و گمراهى و زبونى و ذلّت انسان است. امام حسين با اينها مبارزه مى كند.

عظيم و توانفرساى مردمى توانست اوّل يك منطقه از جزيرة العرب را روشن كند و بعد بتدريج گسترش يابد و شعاع آن همه جا را فرا گيرد. وقتى پيامبر از دنيا مى رفت، اين حكومت، حكومت مستقرّى بود كه مى توانست الگوى همه ى بشريت در طول تاريخ باشد؛ و اگر آن حكومت با همان جهت ادامه پيدا مى كرد، بدون ترديد تاريخ عوض مى شد؛ يعنى آنچه كه بنا بود در قرنها بعد از آن - در زمان ظهور امام زمان در وضعيت فعلى - پديد آيد، در همان زمان پديده آمده بود. دنياى سرشار از عدالت و پاكى و راستى و معرفت و محبّت، دنياى دوران امام زمان است كه زندگى بشر هم از آن جا به بعد است. زندگى حقيقى انسان در اين عالم، مربوط به دوران بعد از ظهور امام زمان است كه خدا مى داند بشر در آن جا به چه عظمتهايى نايل خواهد شد. بنابراين، اگر ادامه ى حكومت پيامبر ميسّر مى شد و در همان دوره هاى اوّل پديد مى آمد و تاريخ بشريت عوض مى شد، فرجام كار بشرى مدّتها جلو مى افتاد؛ اما اين كار به دلايلى نشد.

خصوصيّت حكومت پيامبر اين بود كه به جاى ابتناء بر ظلم، ابتناء بر عدل داشت. به جاى شرك و تفرقه ى فكرى انسان، متّكى بر توحيد و تمركز بر عبوديّت ذات مقدّس پروردگار بود. به جاى جهل، متّكى بر علم و معرفت بود. به جاى كينه ورزى انسانها با هم، متّكى بر محبّت و ارتباط و اتّصال و رفق و مدارا بود؛ يعنى يك حكومتِ از ظاهر و باطن آراسته. انسانى كه در چنين حكومتى پرورش پيدا مى كند، انسانى باتقوا، پاكدامن، عالم، بابصيرت، فعّال، پُرنشاط، متحرّك و رو به كمال است. با گذشت پنجاه سال، قضايا عوض شد. اسم، اسم اسلام ماند؛ نام، نام اسلامى بود؛ اما باطن ديگر اسلامى نبود. به جاى حكومت عدل، باز حكومت ظلم بر سر كار آمد. به جاى برابرى و برادرى، تبعيض و دودستگى و شكاف طبقاتى به وجود آمد. به جاى معرفت، جهل حاكم شد. در اين دوره ى پنجاه ساله، هرچه به طرف پايين مى آييم، اگر انسان بخواهد از اين سرفصلها بيشتر پيدا كند، صدها شاهد و نمونه وجود دارد كه اهل تحقيق بايد اينها را براى ذهنهاى جوان و جوينده روشن كنند.

امامت به سلطنت تبديل شد! ماهيّت امامت، با ماهيّت سلطنت، مغاير و

ص:233

متفاوت و مناقض است. اين دو ضدّ همند. امامت، يعنى پيشوايىِ روحى و معنوى و پيوند عاطفى و اعتقادى با مردم. اما سلطنت، يعنى حكومت با زور و قدرت و فريب؛ بدون هيچ گونه علقه ى معنوى و عاطفى و ايمانى. اين دو، درست نقطه ى مقابل هم است. امامت، حركتى در ميان امّت، براى امّت و در جهت خير است. سلطنت، يعنى يك سلطه ى مقتدرانه عليه مصالح مردم و براى طبقات خاص؛ براى ثروت اندوزى و براى شهوترانى گروه حاكم. آنچه كه ما در زمان قيام امام حسين مى بينيم، دوّمى است، نه آن اوّلى. يعنى يزيدى كه بر سر كار آمده بود، نه با مردم ارتباط داشت، نه علم داشت، نه پرهيزگارى و پاكدامنى و پارسايى داشت، نه سابقه ى جهاد در راه خدا داشت، نه ذرّه اى به معنويات اسلام اعتقاد داشت، نه رفتار او رفتار يك مؤمن و نه گفتار او گفتار يك حكيم بود. هيچ چيزش به پيامبر شباهت نداشت. در چنين شرايطى، براى كسى مثل حسين بن على - كه خود او همان امامى است كه بايد به جاى پيامبر قرار گيرد - فرصتى پيش آمد و قيام كرد.

اگر به تحليل ظاهرى قضيّه نگاه كنيم، اين قيام، قيام عليه حكومت فاسد و ضدّ مردمى يزيد است؛ اما در باطن، يك قيام براى ارزشهاى اسلامى و براى معرفت و براى ايمان و براى عزّت است. براى اين است كه مردم از فساد و زبونى و پستى و جهالت نجات پيدا كنند. لذا ابتدا كه از مدينه خارج شد، در پيام به برادرش محمّدبن حنفيه - و در واقع در پيام به تاريخ - چنين گفت: «انّى لم اخرج اشرا و لابطرا و لامفسدا و لاظالما» ؛(1) من با تكبّر، با غرور، از روى فخرفروشى، از روى ميل به قدرت و تشنه ى قدرت بودن قيام نكردم؛ «انّما خرجت لطلب الاصلاح فى امة جدّى» ؛(2) من مى بينم كه اوضاع در ميان امت پيامبر دگرگون شده است؛ حركت، حركت غلطى است؛ حركت، حركت به سمت انحطاط است؛ در ضدّ جهتى است كه اسلام مى خواست و پيامبر آورده بود. قيام كردم براى اين كه با اينها مبارزه كنم.

ص:234

حسين را مى بينند، احساس خضوع مى كنند. آنهايى كه از اسلام سر در نمى آورند، اما مفاهيم آزادى، عدالت، عزّت، اعتلاء و ارزشهاى والاى انسانى را مى فهمند، با اين ديد نگاه مى كنند و امام حسين، امام آنها در آزاديخواهى، در عدالت طلبى، در مبارزه با بديها و زشتيها و در مبارزه با جهل و زبونى انسان است.

بيانات در خطبه هاى نماز جمعه تهران - 1379/1/26

ص:236

در كربلا به شهادت رسيد، همان معنويّت و عزّت و سرافرازى و درعين حال عبوديّت و تسليم مطلق در مقابل خدا محسوس است. در همه ى مراحل هم اين طور است. آن روز كه صدها نامه و شايد هزارها نامه با اين مضمون براى او آوردند كه ما شيعيان و مخلصان توايم و در كوفه و در عراق منتظرت هستيم، دچار غرور نشد. آن جا كه سخنرانى كرد و فرمود: «خط الموت على ولد آدم مخط القلاده فى جيد الفتاة» ،(1) صحبت از مرگ كرد. نگفت چنان و چنين مى كنيم. دشمنانش را تهديد و دوستانش را تطميع به تقسيم مناصب كوفه نكرد. حركت مسلمانانه همراه با معرفت، همراه با عبوديّت و همراه با تواضع، آن وقتى است كه همه دستها را به طرفش دراز كرده اند و نسبت به او اظهار ارادت مى كنند. آن روز هم كه در كربلا همراه يك جمعِ كمتر از صد نفر، توسط سى هزار جميعت از اراذل و اوباش محاصره شد و جانش را تهديد كردند، عزيزانش را تهديد كردند، زنها و حرمش را تهديد به اسارت كردند، ذرّه اى اضطراب در اين مرد خدا و اين بنده ى خدا و اين عزيز اسلام مشاهده نشد.

و متوكّل به خدا داشته باشد. اين همان عزّت الهى است. اين جريان را امام حسين در تاريخ گذاشت و بشر فهميد كه بايد براى چنان حكومت و جامعه اى مبارزه كند؛ جامعه اى كه در آن پستى و جهالت و اسارت انسان و تبعيض نباشد. همه بايد براى چنان اجتماعى جهاد كنند كه به وجود بيايد و مى آيد و ممكن است.

امروز، روز تاسوعا و فردا، روز عاشوراست. روز عاشورا، اوج همين حادثه ى عظيم و بزرگ است. حسين بن على عليه السّلام با ساز و برگ جنگ به كربلا نيامده بود. كسى كه مى خواهد به ميدان جنگ برود، سرباز لازم دارد؛ امّا امام حسين بن على عليه السّلام زنان و فرزندان خود را هم با خود آورده است. اين به معناى آن است كه اين جا بايد حادثه اى اتفاق بيفتد كه عواطف انسانها را در طول تاريخ همواره به خود متوجّه كند؛ تا عظمت كار امام حسين معلوم شود. امام حسين مى داند كه دشمن پست و رذل است. مى بيند كسانى كه به جنگ او آمده اند، عدّه اى جزو اراذل و اوباش كوفه اند كه در مقابل يك پاداش كوچك و حقير، حاضر شده اند به چنين جنايت بزرگى دست بزنند. مى داند كه بر سر زن و فرزند او چه خواهند آورد. امام حسين از اينها غافل نيست؛ اما درعين حال تسليم نمى شود؛ از راه خود برنمى گردد؛ بر حركت در اين راه پافشارى مى كند. پيداست كه اين راه چقدر مهم است؛ اين كار چقدر بزرگ است.

مثل امروز عصرى، وقتى كه فرصتى پيدا شد كه او خود را از اين بلا نجات دهد؛ يعنى آمدند به او پيشنهاد تسليم و امان نامه كردند و گفتند ما تو را امان مى دهيم؛ چنان برخورد جوانمردانه اى كرد كه دشمن را پشيمان نمود. گفت: من از حسين جدا شوم؟! واى بر شما! اف بر شما و امان نامه ى شما!(1) نمونه ديگرِ بصيرت او اين بود كه به سه نفر از برادرانش هم كه با او بودند، دستور داد كه قبل از او به ميدان بروند و مجاهدت كنند؛ تا اين كه به شهادت رسيدند. مى دانيد كه آنها چهار برادر از يك مادر بودند: اباالفضل العبّاس - برادر بزرگتر - جعفر، عبدالله و عثمان. انسان برادرانش را در مقابل چشم خود براى حسين بن على قربانى كند؛ به فكر مادر داغدارش هم نباشد كه بگويد يكى از برادران برود تا اين كه مادرم دلخوش باشد؛ به فكر سرپرستى فرزندان صغير خودش هم نباشد كه در مدينه هستند؛ اين همان بصيرت است. وفادارى حضرت اباالفضل العبّاس هم از همه جا بيشتر در همين قضيّه ى وارد شدن در شريعه ى فرات و ننوشيدن آب است. البته نقل معروفى در همه دهانها است كه امام حسين عليه السّلام حضرت اباالفضل را براى آوردن آب فرستاد. اما آنچه كه من در نقلهاى معتبر - مثل ارشاد مفيد و لهوف ابن طاووس - ديدم، اندكى با اين نقل تفاوت دارد. كه شايد اهميّت حادثه را هم بيشتر مى كند. در اين كتابهاى معتبر اين طور نقل شده است كه در آن لحظات و ساعت آخر، آن قدر بر اين بچه ها و كودكان، بر اين دختران صغير و بر اهل حرم تشنگى فشار آورد كه خود امام حسين و اباالفضل با هم به طلب آب رفتند. اباالفضل تنها نرفت؛ خود امام حسين هم با اباالفضل حركت كرد و به طرف همان شريعه ى فرات - شعبه اى از نهر فرات كه در منطقه بود - رفتند، بلكه بتوانند آبى بياورند. اين دو برادر شجاع و قوى پنجه، پشت به پشت هم در ميدان جنگ جنگيدند. يكى امام حسين در سنّ نزديك به شصت سالگى است، امّا از لحاظ قدرت و شجاعت جزو نام آوران بى نظير است. ديگرى هم برادر جوان سى وچند ساله اش اباالفضل العبّاس است، با آن خصوصيّاتى كه همه او را شناخته اند. اين دو برادر، دوش به دوش هم،

ص:241

گاهى پشت به پشت هم، در وسط درياى دشمن، صف لشكر را مى شكافند. براى اين كه خودشان را به آب فرات برسانند، بلكه بتوانند آبى بياورند. در اثناى اين جنگِ سخت است كه ناگهان امام حسين احساس مى كند دشمن بين او و برادرش عباس فاصله انداخته است. در همين حيص و بيص است كه اباالفضل به آب نزديكتر شده و خودش را به لب آب مى رساند. آن طور كه نقل مى كنند، او مشك آب را پر مى كند كه براى خيمه ها ببرد. در اين جا هر انسانى به خود حق مى دهد كه يك مشت آب هم به لبهاى تشنه خودش برساند؛ اما او در اين جا وفادارى خويش را نشان داد. اباالفضل العبّاس وقتى كه آب را برداشت، تا چشمش به آب افتاد، «فذكر عطش الحسين» ؛ به ياد لبهاى تشنه ى امام حسين، شايد به ياد فريادهاى العطش دختران و كودكان، شايد به ياد گريه ى عطشناك على اصغر افتاد و دلش نيامد كه آب را بنوشد. آب را روى آب ريخت و بيرون آمد. در اين بيرون آمدن است كه آن حوادث رخ مى دهد و امام حسين عليه السّلام ناگهان صداى برادر را مى شنود كه از وسط لشكر فرياد زد: «يا اخا ادرك اخاك».

بيانات مقام معظم رهبری در خطبه هاى نماز جمعه تهران - 1379/1/26

ص:242

دارَ اَلْبَوارِ جَهَنَّمَ يَصْلَوْنَها وَ بِئْسَ اَلْقَرارُ» (1)؛ نعمتهاى الهى و انسانى و طبيعى را به كفران تبديل كردند و انسانها را كه بايد از اين نِعمَ برخوردار مى شدند، در جهنّم سوزانى كه از كفران خود به وجود آوردند، سوزاندند و كباب كردند. انبياء در مقابل اينها صف آرايى كردند. اگر انبياء با طواغيت عالم و طغيانگران تاريخ برخورد نداشتند، احتياج به جنگ و جدل نبود. اين كه قرآن مى گويد: «وَ كَأَيِّنْ مِنْ نَبِيٍّ قاتَلَ مَعَهُ رِبِّيُّونَ كَثِيرٌ» (2)، چه بسيار پيامبرانى كه همراه با مؤمنان خداپرست، به قتال و جنگ دست زدند؛ اين جنگ با چه كسانى بود؟ طرف جنگ انبياء، همين حكومتهاى فاسد، قدرتهاى ويرانگر و طغيانگر تاريخ بودند كه بشريت را بدبخت و نابود كردند.

همين دعوت پاسخ دادند. يعنى چنين نيست كه امام حسين عليه السّلام به فكر حكومت نبود، امام حسين عليه السّلام به فكر سركوب كردن قدرتهاى طاغوتى بود؛ چه با گرفتن حكومت و چه با شهادت و دادن خون.

امام حسين عليه السّلام مى دانست كه اگر اين حركت را نكند، اين امضاى او، اين سكوت او، اين سكون او، چه بر سر اسلام خواهد آورد. وقتى قدرتى همه ى امكانات جوامع و يا يك جامعه را در اختيار دارد و راه طغيان پيش مى گيرد و جلو مى رود، اگر مردان و داعيه داران حق در مقابل او اظهار وجود نكنند و حركت او را تخطئه نكنند، با اين عمل، كار او را امضا كرده اند؛ يعنى ظلم به امضاى اهل حق مى رسد، بدون اين كه خودشان خواسته باشند. اين گناهى بود كه آن روز بزرگان و آقازادگان بنى هاشم و فرزندان سردمداران بزرگ صدر اسلام مرتكب شدند. امام حسين عليه السّلام اين را برنمى تافت؛ لذا قيام كرد.

جسمها زنده مى ماند، اما حقيقت نابود مى شد؛ روح ذوب مى شد؛ وجدانها پايمال مى شد؛ خرد و منطق در طول تاريخ محكوم مى شد و حتّى نام اسلام هم نمى ماند.

بيانات رهبر معظم انقلاب در ديدار مسؤولان و كارگزاران نظام جمهورى اسلامى - 1380/12/27

ص:246

بلند باز مى دارد، يك صحنه ى جنگ است؛ آن هم جنگى بسيار دشوارتر. آن جايى كه مردان و زنان مؤمن و فداكار پشت سر حسين بن على عليه السّلام راه مى افتند؛ دنيا و مافيها، لذّتها و زيباييهاى دنيا، در مقابلِ احساس وظيفه از چشم آنها مى افتد؛ انسانهايى كه معنويتِ مجسّم و متبلور در باطنشان، بر جنود شيطانى - همان جنود عقل و جنود جهلى كه در روايات ما هست - غلبه پيدا كرد و به عنوان يك عدّه انسان نمونه، والا و بزرگ، در تاريخ ماندگار شدند. بُعد سوم كه بيشتر در بين مردم رايج است، فجايع، مصيبتها، غصّه ها، غمها و خونِدلهاى عاشوراست؛ ليكن در همين صحنه ى سوّم، باز هم عزّت و افتخار هست. كسانى كه اهل نظر و فكر و تأمّلند، بايد هر سه بُعد را دنبال كنند.

در آن بُعدِ اوّل كه امام حسين عليه السّلام يك حركت انقلابى به راه انداخت، مظهر عزّت و افتخار بود. نقطه ى مقابلِ حسين بن على چه كسى بود؟ آن حكومت ظالمِ فاسدِ بدكاره اى بود كه «يعمل فى عبادالله بالاثم و العدوان» . نمودار اصلى اين بود كه در جامعه اى كه زير قدرت او بود، با بندگان خدا و انسانها با ستم، عدوان، غرور، تكبّر، خودخواهى و خودپرستى رفتار مى كرد؛ اين خصوصيّت عمده ى آن حكومت بود. چيزى كه برايشان مطرح نبود، معنويّت و رعايت حقوق انسانها بود. حكومت اسلامى را به همان حكومت طاغوتى كه قبل از اسلام و در دورانهاى مختلف در دنيا وجود داشته است، تبديل كرده بودند. در صورتى كه بارزترين خصيصه ى نظام اسلامى، حكومت است؛ برجسته ترين بخشهاى آن جامعه ى ايده آلى كه اسلام مى خواهد ترتيب دهد، شكل و نوع حكومت و رفتار حاكم است.

به تعبير بزرگان آن روز، امامت را به سلطنت تبديل كرده بودند. امامت يعنى پيشوايىِ قافله ى دين و دنيا. در قافله اى كه همه به يك سمت و هدف والا در حركتند، يك نفر بقيّه را راهنمايى مى كند و اگر كسى گم شود، دست او را مى گيرد و برمى گرداند؛ اگر كسى خسته شود، او را به ادامه راه تشويق مى كند؛ اگر كسى پايش مجروح شود، پاى او را مى بندد و كمك معنوى و مادّى به همه مى رساند. اين در اصطلاح اسلامى اسمش امام - امام

ص:249

هدايت - است و سلطنت نقطه ى مقابل اين است. سلطنتِ به معناى پادشاهىِ موروثى، فقط يك نوعِ از سلطنت است. لذا بعضى سلاطين در دنيا هستند كه اسمشان سلطان نيست، اما باطنشان تسلّط و زورگويى بر انسانهاست. هر كس و در هر دوره اى از تاريخ - اسم او هرچه مى خواهد باشد - وقتى به ملّت خود يا به ملّتهاى ديگر زور بگويد، اين سلطنت است. اين كه رئيس جمهور يك دولتى - كه در همه ى زمانها، دولتهاى مستكبر بوده اند و امروز مظهر آن، امريكاست - به خود حق بدهد كه بدون هيچ استحقاق اخلاقى، علمى و حقوقى، منافع خود و كمپانيهاى پشتيبان خود را بر منافع ميليونها انسان ترجيح دهد و براى ملّتهاى دنيا تكليف معيّن كند، اين سلطنت است؛ حالا اسمش سلطان باشد يا نباشد!

در دوران امام حسين عليه السّلام امامت اسلامى را به چنين چيزى تبديل كرده بودند: «يعمل فى عبادالله بالاثم والعدوان» . امام حسين عليه السّلام در مقابل چنين وضعيّتى مبارزه مى كرد. مبارزه ى او بيان كردن، روشنگرى، هدايت و مشخّص كردن مرز بين حقّ و باطل - چه در زمان يزيد و چه قبل از او - بود. منتها آنچه در زمان يزيد پيش آمد و اضافه شد، اين بود كه آن پيشواى ظلم و گمراهى و ضلالت، توقّع داشت كه اين امام هدايت پاى حكومت او را امضاء كند؛ «بيعت» يعنى اين. مى خواست امام حسين عليه السّلام را مجبور كند به جاى اين كه مردم را ارشاد و هدايت فرمايد و گمراهى آن حكومت ظالم را براى آنان تشريح نمايد، بيايد حكومت آن ظالم را امضا و تأييد هم بكند! قيام امام حسين عليه السّلام از اين جا شروع شد. اگر چنين توقّع بى جا و ابلهانه اى از سوى حكومت يزيد نمى شد، ممكن بود امام حسين همچون زمان معاويه و ائمّه ى بزرگوارِ بعد از خود، پرچم هدايت را برمى افراشت؛ مردم را ارشاد و هدايت مى كرد و حقايق را مى گفت. منتها او بر اثر جهالت و تكبّر و دورى از همه ى فضايل و معنويات انسانى يك قدم بالاتر گذاشت و توقّع كرد كه امام حسين عليه السّلام پاى اين سيه نامه ى تبديل امامت اسلامى به سلطنت طاغوتى را امضاء كند؛ يعنى بيعت كند. امام حسين فرمود «مثلى لا يبايع مثله» ؛ حسين چنين امضايى نمى كند. امام حسين عليه السّلام بايد تا

ص:250

ابد به عنوان پرچم حق باقى بماند؛ پرچم حق نمى تواند در صف باطل قرار گيرد و رنگ باطل بپذيرد. اين بود كه امام حسين عليه السّلام فرمود: «هيهات منّا الذّلّة» . حركت امام حسين، حركت عزّت بود ؛ يعنى عزّت حق، عزّت دين، عزّت امامت و عزّت آن راهى كه پيغمبر ارائه كرده بود. امام حسين عليه السّلام مظهر عزّت بود و چون ايستاد، پس مايه ى فخر و مباهات هم بود. اين عزّت و افتخار حسينى است. يك وقت كسى حرفى را مى زند، حرف را زده و مقصود را گفته است، اما پاى آن حرف نمى ايستد و عقب نشينى مى كند؛ اين ديگر نمى تواند افتخار كند. افتخار متعلّق به آن انسان، ملّت و جماعتى است كه پاى حرفشان بايستند و نگذارند پرچمى را كه آنها بلند كرده اند، توفانها از بين ببرد و بخواباند. امام حسين عليه السّلام اين پرچم را محكم نگه داشت و تا پاى شهادتِ عزيزان و اسارتِ حرم شريفش ايستاد. عزّت و افتخار در بُعد يك حركت انقلابى اين است.

كردن اجازه مى خواستند، امام به سرعت اجازه نمى داد. بعضيها را ممانعت مى كرد؛ به بعضى مى گفت كه اصلاً از كربلا برگرديد و برويد. او با جوانان بنى هاشم و اصحاب خود، چنين رفتار مى كرد. اما على اكبر - جوان محبوب و فرزند عزيزش - كه اجازه ى ميدان خواست، امام يك لحظه هم درنگ نكرد و به او اجازه داد. اين جا مى شود معرفت پسر و عظمت مقام پدر را فهميد.

تا وقتى اصحاب بودند، مى گفتند جانمان را قربان شما مى كنيم و اجازه نمى دادند كسى از بنى هاشم - فرزندان اميرالمؤمنين و امام حسن و امام حسين عليهم السّلام - به ميدان جنگ بروند. مى گفتند اوّل ما مى رويم و كشته مى شويم، اگر بعد از كشته شدن ما خواستيد، آن وقت به ميدان برويد. وقتى كه نوبت به جانبازى و شهادت بنى هاشم رسيد، اوّل كسى كه درخواست اجازه براى ميدان مى كند، همين جوان مسؤوليّت شناس است؛ او على اكبر، پسر آقا و پسر امام و از همه به امام نزديكتر است، پس براى فداكارى از همه شايسته تر است. اين هم يك مظهر امامت اسلامى است؛ اين جا جايى نيست كه دنيا، منافع مادّى، سود اقتصادى و شهوات نفسانى تقسيم كنند؛ اين جا مجاهدت و سختى است؛ اوّل كسى كه داوطلب مى شود على بن الحسين، على اكبر است. اين، معرفتِ اين جوان را مى نماياند و امام حسين هم عظمت روحى اش را در مقابل اين كار نشان مى دهد و به مجرّد اين كه او درخواست مى كند، امام حسين عليه السّلام هم اجازه مى دهد كه به ميدان برود.

بعضى از اين مراحل امتحان داده و قبول شده باشند. شرطى كه اسلام براى مسؤوليّتها مى گذارد، خارج شدن از بسيارى از اين هواها و هوسهاست. ما مسؤولان بايستى بيش از همه مراقب خود باشيم؛ بيش از همه دست، زبان، فكر، چشم و عمل خود را كنترل كنيم؛ بيش از همه تقوا در ما لازم است. وقتى بى تقوايى بر انسانى حاكم شد، هرچه قدرت او بيشتر باشد، خطرش براى بشريّت بيشتر است. وقتى اختيارِ فشردن تكمه ى بمب اتم در دست شخصى باشد كه نه جان انسانها و نه حقوق ملّتها برايش مهم است و نه اجتناب از شهوات نفسانى براى او يك امتياز و ارزش محسوب مى شود، براى بشريّت خطرناك است. اين كسانى كه امروز در دنيا از نيروى اتم و سلاحهاى مرگبار برخوردارند، بايد بر نفس و احساسات خود غلبه داشته و مسلّط باشند كه متأسّفانه اين طور نيست. اسلام اين مسائل را تبليغ مى كند و علّت دشمنى قدرتمندان با اسلام هم همين است.

بيانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در جمع دهها هزار نفر از راهيان نور و قشرهاى مختلف مردم در پادگان دوكوهه - 1381/1/9

ص:255

چه بود؟ بعضى خيال مى كنند اين كار براى انتقام گرفتن از بنى اميّه بود؛ در حالى كه بنى اميّه بعدها از بين رفتند. امام رضا (عليه السّلام) كه بعد از آمدن بنى عباس است، چرا به ريّان بن شبيب دستور مى دهد مصيبت نامه ى اباعبدالله را در ميان خودتان بخوانيد؟ آن وقت كه بنى اميّه نبودند؛ تارومار شده بودند. اين كار براى اين است كه راه حسين بن على و خون او عَلَم و پرچم حركت عظيم امّت اسلام به سوى هدفهاى اسلامى است؛ اين پرچم بايد سرپا بماند؛ تا امروز هم بر سر پا مانده و تا امروز هم هدايت كرده است.

بيانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در ديدار خانواده معظّم شهدا، جانبازان و آزادگان استان همدان - 1383/4/16

ص:257

نزديك خود - همسر، خواهر، فرزندان و دختران - را در طبق اخلاص بگذارد و به ميدان ببرد و در معرض اسارت قرار دهد. اينها چيزهايى است كه از بس تكرار شده، براى ما عادى شده، در حالى كه هر يك از اين كلمات، تكان دهنده است. بنابراين، حتى اگر خطر در اين حد هم وجود داشته باشد، وقتى شرايط براى اقدام متناسبِ با اين خطر وجود دارد، انسان بايد اقدام كند و دنيا نبايد جلوى انسان را بگيرد؛ ملاحظه كارى و محافظه كارى نبايد مانع انسان شود؛ لذت و راحت و عافيتِ جسمانى نبايد مانع راهِ انسان شود؛ انسان بايد حركت كند. اگر حركت نكرد، اركان ايمان و اسلام او بر جا نيست. «انّ رسول الله (صلّى الله عليه وآله) قال: من رأى سلطانا جائرا مستحلّا لحرم الله و لم يغيّر عليه بفعل و لاقول كان حقّا على الله ان يدخله مدخله» ؛ منطق، اين است. وقتى اساس دين در خطر است، اگر شما در مقابل اين حادثه ى فزيع با قول و فعل وارد نشويد، حقِ على ا لله است كه انسان بى مسؤوليت و بى تعهد را با همان وضعيتى كه آن طرف مقابل - آن مستكبر و آن ظالم - را با آن روبه رو مى كند، مواجه كند.

عمل هم شده است و فقط اين طور نبوده كه درسى براى سرمشق دادن روى تخته ى سياه بنويسند، كه بعد هم پاك بشود؛ نه، اين با رنگ الهى در پيشانى تاريخ اسلام ثبت شد و ندا داد و پاسخ گرفت، تا امروز.

مجاهداتى كه رهروان عاشورايى در برنامه ى خود مى گنجانند، بايد ديده شود. همه ى اقدام هاى مجاهدت آميز - چه سياسى، چه تبليغى، چه آن جايى كه جاى فداكارى جانى است - بايد از موضع عزّت باشد. در روز عاشورا در مدرسه ى فيضيّه، چهره ى امام را نگاه كنيد: يك روحانى اى كه نه سرباز مسلّح دارد و نه يك فشنگ در همه ى موجودى خود دارد، آن چنان با عزّت حرف مى زند كه سنگينى عزّت او، زانوى دشمن را خم مى كند؛ اين موضع عزّت است. امام در همه ى احوال همين طور بود؛ تنها، بى كس، بدون عِدّه و عُدّه، امّا عزيز؛ اين چهره ى امام بزرگوار ما بود. خدا را شكر كنيم كه ما در زمانى قرار گرفتيم كه يك نمونه ى عينى از آنچه را كه بارها و سال ها گفته ايم و خوانده ايم و شنيده ايم، جلوى چشم ما قرار داد و به چشم خودمان او را ديديم؛ و او، امام بزرگوار ما بود.

عنصر سوّم، عاطفه است؛ يعنى هم در خود حادثه و هم در ادامه و استمرار حادثه، عاطفه يك نقش تعيين كننده اى ايجاد كرده است، كه باعث شد مرزى بين جريان عاشورايى و جريان شيعى با جريان هاى ديگر پيدا شود. حادثه ى عاشورا، خشك و صرفاً استدلالى نيست، بلكه در آن عاطفه با عشق و محبّت و ترحّم و گريه همراه است. قدرت عاطفه، قدرت عظيمى است؛ لذا ما را امر مى كنند به گريستن، گرياندن و حادثه را تشريح كردن. زينب كبرى (سلام ا لله عليها) در كوفه و شام منطقى حرف مى زند، اما مرثيه مى خواند؛ امام سجّاد بر روى منبر شام، با آن عزّت و صلابت بر فرق حكومت اموى مى كوبد، اما مرثيه مى خواند. اين مرثيه خوانى تا امروز ادامه دارد و بايد تا ابد ادامه داشته باشد، تا عواطف متوجّه بشود. در فضاى عاطفى و در فضاى عشق و محبّت است كه مى توان خيلى از حقايق را فهميد، كه در خارج از اين فضاها نمى توان فهميد. اين سه عنصر، سه عنصر اصلىِ تشكيل دهنده ى حركت عاشورايى حسين بن على (ارواحنافداه) است كه يك كتاب حرف است و گوشه اى از مسائل عاشوراى حسينى است؛ اما همين يك گوشه براى ما درس هاى فراوانى دارد.

ما مبلّغان، زير نام حسين بن على تبليغ مى كنيم. اين فرصت بزرگ را

ص:262

يادِ اين بزرگوار به مبلّغان دين بخشيده است، كه بتوانند تبليغ دين را در سطوح مختلف انجام بدهند. هر يك از آن سه عنصر بايد در تبليغ ما نقش داشته باشد؛ هم صِرف پرداختن به عاطفه و فراموش كردن جنبه ى منطق و عقل كه در ماجراى حسين بن على (عليه السّلام) نهفته است، كوچك كردن حادثه است، هم فراموش كردن جنبه ى حماسه و عزّت، ناقص كردن اين حادثه ى عظيم و شكستن يك جواهر گرانبهاست؛ اين مسأله را بايد همه - روضه خوان، منبرى و مدّاح - مراقب باشيم.

بيانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در ديدار روحانيان و مبلغان در آستانه ى ماه محرّم - 1384/11/5

ص:263

و ملّت اسلام اگر نام حسين را و ياد حسين را زنده نگه بدارد و آن را الگو قرار بدهد براى خود، از همه ى موانع و مشكلات عبور خواهد كرد. لذاست كه ما در انقلاب اسلامى، در نظام جمهورى اسلامى از صدر تا ذيل، همه - مردم، مسئولين، بزرگان، شخص امام بزرگوار ما - بر روى مسئله ى امام حسين و مسئله ى عاشورا و همين عزاداريهاى مردمى، تكيه كردند و جا دارد. اين عزاداريها جنبه ى نمادين دارد، جنبه ى حقيقى هم دارد؛ دلها را نزديك ميكند، معارف را روشن ميكند.

هم همين است. ما شمر را لعنت ميكنيم، براى اينكه ريشه ى شمر شدن و شمرى عمل كردن را در دنيا بكنيم؛ ما يزيد و عبيدالله را لعنت ميكنيم، براى اينكه با حاكميّت طاغوت، حاكميّت يزيدى، حاكميّت عيش و نوش، حاكميّت ظلمِ به مؤمنين در دنيا مقابله كنيم. حسين بن على قيامش براى اين بود كه بينى حاكميّتهاى عليه ارزشهاى اسلامى و انسانى و الهى را به خاك بمالد و نابود كند؛ و همين كار را هم امام حسين با قيام خود كرد.

جنبه ى عاطفى آن هم تأثيرگذارِ بر روى عواطف و احساسات همه ى مردم است. جنبه ى عمقى و معنوى آن، صاحبان فكر و بصيرت را آگاه ميكند؛ روشن ميكند. بنده بارها در طول اين سالها اين جمله ى اميرالمؤمنين (عليه الصّلاة والسّلام) را عرض كرده ام كه فرمود: «ألا لا يحمل هذا العلم إلّا أهل البصر والصّبر» ؛ اين پرچم - پرچم انسانيّت، اسلام، توحيد - را آن كسانى كه داراى اين دو خصوصيّتند، ميتوانند بر دست بگيرند و بلند نگه دارند؛ «البصر والصّبر»؛ بصيرت و استقامت. امام حسين (عليه السّلام) مظهر بصيرت و استقامت است.

دوازدهم در كوفه، چند هفته بعد در شام، چند هفته بعد در مدينه و اندكى بعد در همه ى دنياى اسلام - اين حادثه به سرعت برق، عظمت و اهميّت خودش را نشان داد. هنوز دو سال از اين حادثه نگذشته بود كه آن طغيانگرِ فرعونى كه عامل اين حادثه بود، از روى زمين برافتاد و نابود شد و چند سالى بيش نگذشته بود كه آن خانواده نابود شدند. خانواده ى ديگرى از بنى اميّه سر كار آمدند؛ چند ده سالى نگذشت كه آن خانواده هم مضمحل و نابود شدند. دنياى اسلام روز به روز به مكتب اهل بيت نزديكتر، دل بسته تر و مشتاقتر شد و اين حادثه توانست پايه هاى عقيده ى اسلامى و مكتب اسلام را در طول تاريخ استوار كند. اگر حادثه ى كربلا نبود، ما امروز از مبانى و اصول اسلام هم چندان خبرى نمى داشتيم و شايد فقط نامى از اسلام به گوش ما مى خورد. اين خون مقدّس و اين حادثه ى بزرگ، نه فقط كوچك نشد، كمرنگ نشد، ضعيف نشد، بلكه روزبه روز قويتر و برجسته تر و اثرگذارتر شد؛ اين يك نمونه ى برجسته است.

بيانات در ديدار جانبازان، ايثارگران و خانواده هاى شهداى استان فارس - 1387/2/13

ص:272

پيغمبر در او وجود ندارد و نقطه ى عكس مسير پيغمبر در اعمال او ظاهر است - بشود رهبر امّت اسلامى و جانشين پيغمبر! ببينيد چقدر اين حادثه امروز به نظر شما عجيب مى آيد؟ آن روز اين حادثه به نظر مردمى كه در آن دوران بودند، عجيب نيامد. خواص احساس خطر نكردند. بعضى هم كه شايد احساس خطر ميكردند، منافع شخصى شان، عافيتشان، راحتشان، اجازه نداد كه عكس العملى نشان بدهند. پيغمبر، اسلام را آورد تا مردم را به توحيد، به پاكيزگى، به عدالت، به سلامت اخلاق، به صلاح عمومى جامعه ى بشرى سوق بدهد. امروز كسى به جاى پيغمبر مى نشيند كه سر تا پايش فساد است، سر تا پايش فسق است، به اصل وجود خدا و وحدانيّت خدا اعتقادى ندارد. با فاصله ى پنجاه سال بعد از رحلت پيغمبر، يك چنين كسى مى آيد سر كار! اين به نظر شما امروز خيلى عجيب مى آيد؛ آن روز به نظر بسيارى از آن مردم، عجيب نيامد. عجب! يزيد خليفه شد و مأمورين غِلاظ و شِداد را گذاشتند در اطراف دنياى اسلام كه از مردم بيعت بگيرند. مردم هم دسته دسته رفتند بيعت كردند؛ علما بيعت كردند، زهّاد بيعت كردند، نخبگان بيعت كردند، سياستمداران بيعت كردند.

چيست. نسخه را به همه ى مسلمانهاى قرنهاى بعدى نشان داد. يك نسخه اى نوشت؛ منتها نسخه ى حسين بن على، نسخه ى لفّاظى و حرّافى و «دستور بده، خودت بنشين» نبود؛ نسخه ى عملى بود. او خودش حركت كرد و نشان داد كه راه اين است. ايشان از قول پيغمبر نقل ميكند كه آن وقتى كه شما ديديد كه اسلام كنار گذاشته شد؛ ظالمين بر مردم حكومت ميكنند؛ دين خدا را تغيير ميدهند؛ با فسق و فجور با مردم رفتار ميكنند؛ آن كسى كه در مقابل اين وضع، نايستد و قيام نكند، «كان حقّا على الله ان يدخله مدخله» ؛ خداى متعال با اين آدم ساكت و بى تفاوت هم مثل همان كسى كه «مستحلّ حرمات الله» است، رفتار خواهد كرد. اين نسخه است. قيام امام حسين اين است. در راه اين قيام، جان مطهّر و مبارك و گرانبهاى امام حسين كه برترين جانهاى عالم است، اگر قربانى شود به نظر امام حسين، بهاى زيادى نيست. جان بهترينِ مردمان كه اصحاب امام حسين بودند، اگر قربان شود، براى امام حسين بهاى گرانى محسوب نميشود. اسارت آل الله، حرم پيغمبر، شخصيّتى مثل زينب كه در دست بيگانگان اسير بشود - حسين بن على ميدانست وقتى در اين بيابان كشته شود، آنها اين زن و بچه را اسير ميكنند - اين اسارت و پرداختن اين بهاى سنگين به نظر امام حسين، براى اين مقصود سنگين نبود. بهائى كه ما ميپردازيم، بايد ملاحظه شود با آن چيزى كه با اين پرداخت، براى اسلام، براى مسلمين، براى امّت اسلامى و براى جامعه به دست مى آيد.

بيانات در ديدار مردم قم به مناسبت قيام نوزدهم دى - 1387/10/19

ص:275

گلوى مؤمنين باقى بود.اين عقده روز اربعين اوّلين نِشتر را خورد؛ اوّلين جوشش در روز اربعين در كربلا اتفاق افتاد.

ريشه كن بشود با عذاب الهى.

همين قضيّه در محرّم اتفاق افتاده است به شكل عملى؛ يعنى امام حسين (عليه الصّلاة والسّلام) هم براى بيان حقيقت، روشنگرى در طول تاريخ، عزيزترين عزيزان خود را برميدارد مى آورد وسط ميدان. امام حسين (عليه السّلام) كه ميدانست حادثه چه جور تمام خواهد شد؛ زينب را آورد، همسران خود را آورد، فرزندان خود را آورد، برادران عزيز خود را آورد. اينجا هم مسئله، مسئله ى تبليغ دين است؛ تبليغ به معناى حقيقى كلمه؛ رساندن پيام، روشن كردن فضا؛ ابعاد مسئله ى تبليغ را اين جورى ميشود فهميد كه چقدر مهم است. در آن خطبه «من رأى سلطانا جائرا مستحلّا لحرم الله ناكثا لعهدالله... و لم يغيّر عليه بفعل و لا قول كان حقّا على الله ان يدخله مدخله» ؛ يعنى وقتى او دارد فضا را به اين شكل آلوده ميكند، خراب ميكند، بايد يا با فعل يا با قول آمد روشنگرى كرد. و امام حسين (عليه السّلام) اين كار را انجام ميدهد، آن هم با اين هزينه ى سنگين؛ عيالات خود، همسران خود، عزيزان خود، فرزندان اميرالمؤمنين، زينب كبرى، اينها را برميدارد مى آيد وسط ميدان.

بيانات در ديدار با جمعى از طلّاب و روحانيون - 1388/9/22

ص:280

بايد اطاعت كرد، پيروى كرد.

امّا يك بحث سوّمى وجود دارد و آن، بحث مودّت است. «قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلاَّ اَلْمَوَدَّةَ فِي اَلْقُرْبى» اين مودّت چيست ديگر؟ ولايتِ اينها را داشته باشيد، اطاعت هم از اينها بكنيد؛ مودّت براى چيست؟ اين مودّت، پشتوانه است. اگر اين مودّت نباشد، همان بلائى بر سر امّت اسلامى خواهد آمد كه در دورانهاى اول بر سر يك عدّه اى آمد كه همين مودّت را كنار گذاشتند، بتدريج اطاعت و ولايت هم كنار گذاشته شد. بحث مودّت خيلى مهم است. اين مودّت، با اين ارتباطات عاطفى حاصل ميشود؛ ماجراى مصيبتهاى اينها را گفتن، يك جور ايجاد ارتباط عاطفى است؛ ماجراى مناقب اينها و فضائل اينها را گفتن، يك جور ديگر پيوند عاطفى است.

خاطر همين مجاهدت بزرگ، زينب كبرى (سلام الله عليها) در نزد خداوند متعال يك مقامى يافته است كه براى ما قابل توصيف نيست.

جناب آسيه - همسر فرعون - پيش نيامده بود. در روز عاشورا زينب كبرى اين همه عزيزان را در مقابل چشم خود ديد كه به قربانگاه رفته اند و شهيد شده اند: حسين بن على (عليه السّلام) - سيّدالشّهداء - را ديد، عبّاس را ديد، على اكبر را ديد، قاسم را ديد، فرزندان خودش را ديد، ديگرِ برادران را ديد. بعد از شهادت، آن همه محنتها را ديد: تهاجم دشمن را، هتك احترام را، مسئوليّت حفظ كودكان را، زنان را. عظمت اين مصيبتها را مگر ميشود مقايسه كرد با مصائب جسمانى؟ اما در مقابل همه ى اين مصائب، زينب به پروردگار عالم عرض نكرد: «رَبِّ نَجِّنِي» ؛ نگفت پروردگارا! من را نجات بده. در روز عاشورا عرض كرد: پروردگارا! از ما قبول كن. بدن پاره پاره ى برادرش در مقابل دست، در مقابل چشم؛ دل به سمت پروردگار عالم، عرض ميكند: پروردگارا! اين قربانى را از ما قبول كن. وقتى از او سؤال ميشود كه چگونه ديدى؟ ميفرمايد: «ما رأيت الّا جميلا» . اين همه مصيبت در چشم زينب كبرى زيباست؛ چون از سوى خداست، چون براى اوست، چون در راه اوست، در راه اعلاى كلمه ى اوست. ببينيد اين مقام، مقام چنين صبرى، چنين دلدادگى نسبت به حق و حقيقت، چقدر متفاوت است با آن مقامى كه قرآن كريم از جناب آسيه نقل ميكند. اين، عظمت مقام زينب را نشان ميدهد. كار براى خدا اينجور است. لذا نام زينب و كار زينب امروز الگوست و در دنيا ماندگار است. بقاى دين اسلام، بقاى راه خدا، ادامه ى پيمودن اين راه به وسيله ى بندگان خدا، متّكى شده است، مدد و نيرو گرفته است از كارى كه حسين بن على (عليه السّلام) كرد و كارى كه زينب كبرى كرد. يعنى آن صبر عظيم، آن ايستادگى، آن تحمّل مصائب و مشكلات موجب شد كه امروز شما مى بينيد ارزشهاى دينى در دنيا، ارزشهاى رائج است. همه ى اين ارزشهاى انسانى كه در مكاتب گوناگون، منطبق با وجدان بشرى است، ارزشهائى است كه از دين برخاسته است؛ اينها را دين تعليم داده است. كار براى خدا خاصيّتش اين است.

بيانات در ديدار فرمانده و پرسنل نيروى هوائى ارتش - 1388/11/19

ص:286

پيروزى او را تبديل ميكند به يك شكست؛ اين كارِ زينب كبرى است. زينب (سلام الله عليها) نشان داد كه ميتوان حُجْب و عفاف زنانه را تبديل كرد به عزّت مجاهدانه، به يك جهاد بزرگ.

مقابله ى با فتنه بربيائيد، نتوانستيد خودتان را نجات دهيد. «مثلكم كمثل الّتى نقضت غزلها من بعد قوّة انكاثا» ؛ مثل آن كسى شُديد كه پشم را ميريسد، تبديل به نخ ميكند، بعد نخها را دوباره باز ميكند، تبديل ميكند به همان پشم يا پنبه ى نريسيده. با بى بصيرتى، با نشناختن فضا، با تشخيص ندادن حق و باطل، كرده هاى خودتان را، گذشته ى خودتان را باطل كرديد. ظاهر، ظاهر ايمان، دهان پر از ادّعاى انقلابيگرى؛ اما باطن، باطن پوك، باطن بى مقاومت در مقابل بادهاى مخالف. اين، آسيب شناسى است.

با اين بيان قوى، با اين كلمات رسا، آن هم در آن شرائط دشوار، اينگونه صحبت ميكرد. اينجور نبود كه يك عدّه مستمع جلوى حضرت زينب نشسته باشند، گوش فرا داده باشند، او هم مثل يك خطيبى براى اينها خطبه بخواند؛ نه، يك عدّه دشمن، نيزه داران دشمن دور و برشان را گرفته اند؛ يك عدّه هم مردم مختلف الحال حضور داشتند؛ همانهائى كه مُسلم را به دست ابن زياد دادند، همانهائى كه به امام حسين نامه نوشتند و تخلّف كردند، همانهائى كه آن روزى كه بايد با ابن زياد در مى افتادند، توى خانه هايشان مخفى شدند - اينها بودند توى بازار كوفه - يك عدّه هم كسانى بودند كه ضعف نفس نشان دادند، حالا هم نگاه ميكنند، دختر اميرالمؤمنين را مى بينند، گريه ميكنند. حضرت زينب كبرى با اين عده ى ناهمگون و غيرقابل اعتماد مواجه است، اما اينجور محكم حرف ميزند. او زن تاريخ است؛ اين زن، ديگر ضعيفه نيست. نميشود زن را ضعيفه دانست. اين جوهر زنانه ى مؤمن، اينجور خودش را در شرائط دشوار نشان ميدهد. اين زن است كه الگوست؛ الگو براى همه ى مردان بزرگ عالم و زنان بزرگ عالم. انقلاب نبوى و انقلاب علوى را آسيب شناسى ميكند؛ ميگويد شماها نتوانستيد در فتنه، حق را تشخيص بدهيد؛ نتوانستيد به وظيفه تان عمل كنيد؛ نتيجه اين شد كه جگرگوشه ى پيغمبر سرش بر روى نيزه رفت. عظمت زينب را اينجا ميشود فهميد.

بيانات در ديدار گروه كثيرى از پرستاران نمونه كشور - 1389/2/1

ص:289

درخواست آنها را اجابت ميكند و به طرف آنها ميرود؛ بعد هم در ميانه ى راه پشيمان نميشود. بيانات امام را كه انسان نگاه ميكند، مى بيند حضرت عازم و جازم بوده است براى اين كه اين كار را به پايان ببرد. اين كه در مقابله ى با حركت انحرافى فوق العاده خطرناك آن روز، امام حسين (عليه الصّلاة و السّلام) مى ايستد، اين ميشود يك درس، كه خود آن بزرگوار هم همين را تكرار كردند؛ يعنى كار خودشان را به دستور اسلام مستند كردند: «انّ رسول الله قال: من رأى سلطانا جائرا مستحلاّ لحرمات الله ناكثا لعهد الله مخالفا لسنّة رسول الله يعمل فى عبادالله بالاثم و العدوان فلم يغيّر عليه بفعل و لا قول كان حقاّ على الله ان يدخله مدخله» ؛ حضرت اين را بيان كردند. يعنى من وظيفه ام اين است، كارى كه دارم انجام ميدهم، بايستى ابراز مخالفت كنم، بايد در جاده ى مخالفت و ايستادگى قدم بگذارم، سرنوشت هرچه شد، بشود؛ اگر سرنوشت پيروزى بود، چه بهتر؛ اگر شهادت بود، باز هم چه بهتر. يعنى اينجورى امام حسين (عليه السّلام) حركت كردند.

اين شد ايثار كامل و اسلام را هم حفظ كرد. همين حركت، اسلام را حفظ كرد. همين حركت موجب شد كه ارزشها در جامعه پايدار بشوند، بمانند. اگر اين خطر را نميپذيرفت، حركت نميكرد، اقدام نميكرد، خونش ريخته نميشد، آن فجايع عظيم براى حرم پيغمبر، دختر اميرالمؤمنين و فرزندان خاندان پيغمبر پيش نمى آمد، اين واقعه در تاريخ نميماند. اين حادثه اى كه ميتوانست جلوى آن انحراف عظيم را بگيرد، بايد به همان عظمت آن انحراف در ذهن جامعه و تاريخ، شوك ايجاد ميكرد و كرد. اين فداكارى امام حسين است.

خطبه های نماز جمعه ی تهران در حرم امام خمینی(ره)- 1390/4/13

ص:291

بفهميم و همان راه انبياء و ائمّه عليهم السّلام و راه حسين بن على عليه السّلام و راه انقلاب را، ان شاءالله، با قوّت و قدرت ادامه دهيم و ان شاءالله مردم مسلمان ما و ملّتهاى مسلمان ديگر، در سايه ى اسلام آينده هاى شيرين تر و روشنترى را شاهد باشند.(1)

اميدواريم كه خداوند متعال بركات و فضل خودش را نازل كند و مشمول ادعيّه ى زاكيه ى ولى عصر ارواحنافداه باشيد. اميدواريم خداوند اين ماه محرّم را ماه رشد و اعتلاى جامعه اسلامى قرار دهد.(2)

اميدواريم كه تحت توجّهات ولىّ عصر ارواحنافداه، همه ى شما و همه ى ما، توفيق پيدا كنيم، بتوانيم به وظايف خودمان در قبال اين پديده ى عظيم اسلامى زمان خودمان عمل كنيم و تكاليفمان را انجام دهيم، و سعى كنيم هرچه بيشتر خودمان را همرنگ حسين بن على عليه الصّلاة والسّلام و ياران آن بزرگوار كنيم.(3)

اميدواريم كه خداوند شما را همواره حسينى بدارد و در راه اهداف حسينى، به هدايتها و نورانيّت بيشتر و ثبات در حركت، مفتخر و سرافراز فرمايد. حضور پرچم خونين حسينى در مقابل چشم ما، يك جلوه ى فوق العاده است.(4)

پروردگارا! تو را به حسين و زينب عليهماالسّلام قسم مى دهيم كه ما را جزو دوستان و ياران و دنباله روان آنان قرار بده.

پروردگارا! حيات و زندگى ما را زندگى حسينى و مرگ ما را مرگ حسينى قرار بده.

پروردگارا! امام بزرگوار ما را كه به اين راه هدايتمان كرد، با شهداى كربلا محشور كن. شهداى عزيز ما را با شهداى كربلا محشور كن.

ص:293

پروردگارا! اين ملّت بزرگ، اين ملّت حسينى و عاشورايى را بر همه ى دشمنان كوچك و بزرگش پيروز كن؛ دشمنان او را مأيوس و ناكام كن.

پروردگارا! به محمّد و آل محمّد، امّت اسلامى را در هرجاى دنيا كه هستند، سربلند كن؛ تكليف حسينى را به آنها تعليم بده؛ توفيق انجام اين تكليف را به آنها عنايت فرما.(1)

اميدواريم كه خداوند كمك كند و تفضّل فرمايد تا ابعاد اسلام عزيز و ابعاد و اعمال حادثه ى مهمّ عاشورا، براى همه روشن شود و واقعاً مثل سرچشمه اى، از آن استفاده كنند. ان شاءالله شما آقايان محترم، برادران عزيز - مخصوصاً جوانان مؤمن و مخلص و پرشور - بتوانيد وظيفه ى خودتان را به بهترين وجه انجام دهيد؛ مردم را از سرچشمه ى مبارك عاشورا سيراب سازيد و قلب مقدّس ولىّ عصر ارواحنا فداه از همه ى شما راضى باشد.(2)

اميدواريم خداوند متعال به شما توفيق دهد كه ان شاءالله به بركت اين ماه - ماه امام حسين (عليه السّلام)، ماه ايثار و شهادت، ماه بروز عاليترين جلوه هاى اخلاق - بتوانيد با مطالب متقن، محكم، متين و مورد نياز قشرهاى مختلف مردم، جامعه و مردم ما را يك قدم به سمت تعالى و تكامل خودشان جلو ببريد و رضاى الهى را كسب كنيد.(3)

پروردگارا! ما را در راه امام حسين زنده بدار و در راه امام حسين بميران.(4)

خداوند دعاى حضرت بقية الله (ارواحنافداه) را شامل حال همه ى ما قرار بدهد و ما را جزو پيروان حقيقى حسين بن على (عليه السّلام) به شمار بياورد.(5)

ص:294