ص: 2

بسم الله الرحمن الرحیم

ص: 3

ص: 4

تصویر

ص: 6

تصویر

ص: 7

تصویر

ص: 8

تصویر

ص: 9

تصویر

ص: 10

تصویر

ص: 11

تصویر

ص: 12

تصویر

ص: 13

تصویر

ص: 14

تصویر

ص: 15

تصویر

ص: 16

تصویر

ص: 17

ص: 18

تقریظ فقیه عظیم الشأن حضرت آیت الله حاج شیخ عبدالکریم حقیقت «قدس سره»

ص: 22

ص: 23

ص: 24

«... فَلَمْ يُطَعْ لَكُمْ أَمْرٌ وَ لَمْ تُصْغ إِلَيْكُمْ أُذُنٌ فَصَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَى أَرْوَاحِكُمْ وَ أَجْسَادِكُمْ».(1)

ابعاد جنایت بانیان سقیفه نسبت به ثقل اکبر هم قابل توصیف نیست ما می بایست معانی هر کلمه و لغت قرآن را از عترت اخذ می کردیم تا به ثقلین رسول خدا جفا نشود و به خطاب «فاحفظونی فیهما» عمل گردد.

چه ظلمی بالاتر از این است که با خیانتِ به دین، فاصلۀ مردم از اساسِ قرآن هر لحظه بیشتر شود و عترت رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) منزوی تر.

عامل این دوری و انزوا در مرتبۀ اوّل دشمنان دین و توحید هستند و در مرتبۀ دوّم کسانی هستند که در پاسخ به ندای «سلونی» امیرالمؤمنین و اهل بیت طاهرین سلام الله علیهم اجمعین یا ساکت ایستادند و یا با سؤالات پوچ خویش به لغو و استهزاء نشستند و فرصت درک معانی یک یک کلمات قرآن را تباه کردند. لَعنهم الله اِلی یَوم الدّین.

این که پس از دورۀ تابعین اصطلاح «قیّم القرآن» مطرح است(2) و سؤال از مصداق اصطلاح «قیّم القرآن» روشن ضمیران جهان اسلام را در عصر امام صادق(علیه السلام) به عترت و اهل ذکر و حاملان وحی تسدیدی رهنمون می سازد شاهدی است که نشان می دهد معانی هر کلمه از کلمات قرآن در گذر اعصار و ازمنه

برای جمیع نسل ها محتاج صدها پرسش علمی از امام معصوم می باشد.

حاصل توقّفِ ننگین و ظالمانه آن گروهِ جاهل در عدم سؤال از قرآن ناطق، مصائب عظیمه ای ایجاد نموده که خواه و ناخواه، و کم و بیش بدان مبتلائیم.

سیرۀ عالمان شیعه از ابتداء در نقد و ردّ و تحلیلِ مباحث اعتقادی و تفسیری همواره عامل صیانت از عقاید مکتب حقّه و باعث شناخت این مصائب عدیده و مانع

ص: 26

بروز انحرافات در آتیه بوده و خواهد بود.

بحمدالله و المنّه مجموعۀ حاضر، تفصیلی از آثار و دروس ارائه شده توسط محقّق مکرّم، آیت الله آقای حاج سیّد محمود بحرالعلوم میردامادی در حوزۀ کهن و با عظمت نجف اشرف، در جوار مضجع منوّر مولانا امیرالمؤمنین و امام المتقین و قائدالغر المحجلین، اسدالله الغالب علی بن ابی طالب علیه افضل صلوات المصلین می باشد.

الحق و الانصاف معظّم له توانسته اند که بر این نهج شریف، جهت ارتقاء معرفت نسبت به مقام امامت عظماء و ولایت کبرای اهل بیت عصمت و طهارت علیهم الصلوات و السلام قدم بردارند، کثّر الله امثاله فی الاسلام و وفّقه الله لمرضات مولانا صاحب الزّمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف).

اینجانب به عنوان یکی از میراث داران حریّت علمی و مکتب فقهی صاحب الزعامة التامة و المرجعیة العامة، استادنا الاعظم سید الطائفة، حضرت آیت الله العظمی حاج سیّد حسین طباطبائی بروجردی قدّس الله روحه و نوّر الله مضجعه، و منهج تفسیری صاحب تفسیر شریف المیزان، استادنا الامجد حضرت علامه حاج سیّد محمّد حسین طباطبایی رضوان الله تعالی علیه، برای همۀ علماء امامیّه که نظریاتشان در این کتاب، نقد و طرح و تنقیح شده علوّ درجات و برای حوزه های علمیّه و مجاهدان احیاء فقه امامت و ولایت توفیق مضاعف و اخلاص در عمل، تحت عنایات خاصّۀ ولیّ الله الاعظم ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء مسألت دارم.

والسّلام علیکم و رحمة اللّه و برکاته

حوزۀ علمیۀ شیراز - 5 ذی الحجّه 1435 ق

عبدالکریم حقیقت

ص: 27

بسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحیم

الْحَمْدُ لِلهِ رَبِّ الْعالَمِين حَمداً كَثِيراً كما هوَ أَهْلُهُ وَ مُسْتَحِقُّهُ و الصّلاةُ و السّلامُ عَلى سيّدنا و نبيّنا خاتم المرسلین محمّد بن عبد الله و على اهل بیته الطّاهرين سیّما بقیة الله فی الارضین عجّل الله تعالی فرجه الشّریف، و لعنة الله علی اعدائهم اجمعین الی یوم الدّین فبعد، قَالَ رَسُولُ اللَّهِ(صلی الله علیه و آله و سلم): إِذَا ظَهَرَتِ الْبِدَعُ فِي أُمَّتِي، فَلْيُظْهِرِ الْعَالِمُ عِلْمَهُ، فَمَنْ لَمْ يَفْعَلْ، فَعَلَيْهِ لَعْنَةُ اللَّهِ.(1)

بنا بر این حدیث شریف، از صدر اسلام تا کنون، بزرگان دین و علمای عاملین، سعی داشته اند، حق و حقیقت را بیان کنند، و با شبهات و بدع مبارزه نمایند.

لذا عالم جلیل القدر، آیت الله حاج سید محمود بحرالعلوم میردامادی، که موفّق به تأییدات الهیّه شده، و در جوار حرم مطهّر باب علم رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم)، به تدریس و تعلیم و تربیت طلاب پرداخته، و یکی از خدمات ایشان، کتاب آفاق الولایة می باشد، در همین رابطه به احیای امر ولایت، و ردّ شبهات و بدع پرداخته اند.

امید است این دورس با این شیوه، بیش از پیش منتشر گردد، تا همگان، خاصّه حوزویان از آن بهرمند شوند.

از آن عالم بزرگوار و سروران معظّم که استفاده از بیانات و دقائق روایات را در نجف اشرف می نمایند، التماس دعا دارم.

و السّلام علیکم و رحمة الله

24 شوال المکّرم 1439

اصفهان – حفید صاحب الروضات

سیّد عبد الحسین روضاتی

ص: 30

بسمه تعالی

با توجّه به حدیث ارزشمند امام صادق(علیه السلام) که فرمودند: خَيْرُ النَّاسِ بَعْدَنَا مَنْ ذَاكَرَ بِأَمْرِنَا وَ دَعَا إِلَى ذِكْرِنَا، بهترین مردم بعد از ما خاندان پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) کسی است که امر ما را مورد مذاکره قرار داده و مردم را به سوی ولایت ما دعوت نماید، بنا بر این آشنا نمودن مردم با اهل بیت عصمت و طهارت: عالی ترین و سرنوشت سازترین خدمات دینی بشمار می آید.

بحمد اللّه تعالی کتاب ارزشمند آفاق الولایة فی فقه الامامة، اثر آیت اللّه حاج سید محمود بحرالعلوم میردامادی دام بقائه، از مصادیق حدیث فوق می باشد.

این کتاب به بررسی آیات و روایات پیرامون ولایت و امامت پرداخته و با تحقیق و استدلال، در احیاء امر اهل بیت: خصوصاً حضرت امیر المؤمنین(علیه السلام) کوشیده است.

امید است اهل تحقیق، بویژه حوزویان محترم، به این مباحث توجّه نمایند و از این کتاب بهرمند گردند. ان شاء الله تعالی

حوزه علمیه اصفهان

عید غدیر خم 1439

مهدی فقیه ایمانی

ص: 32

الإمامة لديه قضية فرعية هامشية، ولكن عجبي على طالب العلم الشيعي اﻹمامي الذي هجر فقه الإمامة مع إيمانه بأنها من أصول دين اﻹسلام.

و أنا أرى بأن أكبر مشكلة تقود المسلم إلى الضلال، هي مشكلة إهمال التفقه و التدبر في اﻵيات القرآنية و في الأحاديث الواردة في الإمامة، و بالتالي فالنجاة من الضلال لا يكون إلا بالتفقه و التدبر في اﻵيات القرآنية و في الأحاديث الواردة في الإمامة.

و لیس سماحته من الذين فرقوا بين شجرة تعاليم اﻹسلام و حصروا اﻹسلام في فقه اﻷصول و أهملوا فقه الفروع، فوقعوا في الضلال؛ لأن الإسلام يهتم بفقه الفروع كما يهتم بفقه الأصول.

و قد عرفت منهجه دام ظله من خلال دروسه في بحث الخارج في حوزة النجف الأشرف، و محاضراته في قم المشرفة، و وجد طلبة الحوزة في دروسه في بحث الخارج عمقاً في تدريس فقه أصول الدين و تحقيقاً في تدريس فقه فروع الدين.

و له مسير طويلة في تدريس فقه الإمامة و لا سیّما فقه المهدوية للمستبصرين، و لأجل فقه اﻹمامة و المهدوية قام _ حفظه الله _ بتأسيس مراكز علمية متخصصة في فقه الإمامة و المهدوية منتشرة في بعض المدن الإسلامية مثل مدينة النجف الأشرف و مدينة قم المقدسة و مدينة إصفهان و مدينة شيراز.

أسأل الله _ جل ثناؤه _ أن يرزقنا التفقه و التدبر في الإمامة، إنه سميع مجيب و هو ولي التوفيق.

عصام العماد

25-فبراير-2020

ص: 34

فقه و اصول را دنبال کند، زیرا که امامت در نظر او قضیه ی فرعیه و حاشیه ای است، ولی تعجبم از طلاب شیعه ی امامی است که از فقه امامت فاصله گرفته با وجود اینکه ایمان دارند که امامت از اصول دین اسلام است.

اعتقادم این است که بزرگترین مشکلی که فرد مسلمان را به سوی گمراهی سوق می دهد مشکل ترک کردن تفقّه و تدبّر در آیات قرآنی و احادیث وارده در امامت است. در نتیجه نجات از گمراهی جز با تفقّه و تدبّر در آیات قرآنی و احادیث وارده در امامت حاصل نمی شود.

و جناب سید دام ظله از آن کسانی نیستند که بین درخت تعلیمات اسلام، جدایی انداخته باشند و اسلام را در تفقّه در اصول دین محو نموده و تفقّه در فروع دین را رها کرده باشند، زیرا که اسلام به فقه فروع اهمیت می دهد همانطور که فقه اصول را اهمیت می دهد.

و من در خلال دروس معظم له در بحث خارج در نجف اشرف، و محاضرات ایشان در قم مشرفه برنامه ی ایشان را دانستم و طلاب حوزه در دروس ایشان در بحث خارج اصول دین، ژرف نگری و در تدریس فقه فروع دین تحقیق را می یابند.

آیت الله سید محمود بحرالعلوم میردامادی هدف بزرگی را برای آشنایی مستبصرین نسبت به فقه امامت و مهدویّت دنبال می کنند و به همین دلیل، ایشان به تأسیس مراکز علمی تخصصی پیرامون این موضوع، قیام نمودند، که این مراکز در بعضی شهرها مثل نجف اشرف و قم مقدّسه و شهر اصفهان و شهر شیراز، مورد استفاده می باشد.

از خداوند جل ثنائه مسئلت دارم که تفقّه و تدبّر در امامت را روزی ما بفرماید.

انّه سمیع مجیب و هو ولی التّوفیق

عصام العماد

25 _ فوریه _2020

ص: 36

ص: 38

مقدمۀ مجمع مطالعات و تحقیقات مسائل امامت و مهدویّت

بدون تردید علم و معرفت بزرگترین نعمتی است که خداوند سبحان به بندگان عطا کرده است. ارزش و فضیلت دانش، امری بدیهی و روشن است و در ضرورت دست یابی به معرفت صحیح تردیدی وجود ندارد. شعلۀ اشتیاق به آگاهی از حقایق، همواره در جان انسان، مشتعل بوده و پیوسته او را به تلاش در راه رسیدن به حقیقت سوق داده است.

ضرورت تفقّه در دین یا شناخت وظایف بندگی

در میان همۀ حقایق عالم، خودشناسی و شناخت شأن و جایگاه خویشتن یکی از مهمترین معرفت ها است. شاید بتوان گفت از جهتی علمِ به اینکه انسان کیست، از کجا آمده، برای چه آمده و به کجا خواهد رفت، از هر دانش دیگری با ارزش تر است و اهمیّت بیشتری دارد. برهمین اساس در روایت آمده است: «من عرف نفسه فقد عرف ربه»(1) یعنی «هر کس خود را شناخت، پروردگارش را شناخته است»؛ زیرا با وجود

ص: 39

معرفتی که خدای متعال به بندگانش عطا فرموده است، انسان با توجّه به خویش به روشنی می یابد که به خودی خود به وجود نیامده و روی پای خویش نایستاده است، بلکه آفریدۀ خدای متعال است و به اذن او بقا دارد. درنتیجه به مالکیت و مولویت خداوند و مملوکیت و عبودیت خویش متذکر می شود و می داند که شأن اصلی و جایگاه حقیقی او بندگی و خضوع در برابر خداوند است. برای چنین انسانی، آگاهی از فرامین الهی ضروری است؛ یعنی اینکه باید بداند خداوند از او چه می خواهد و چه اموری او را از دین خدا خارج می سازد.

حضرت امام صادق(علیه السلام) می فرمایند:

«وَجَدْتُ عِلْمَ النَّاسِ كُلُّهُ فی اَرْبَع، اوّلها اَنْ تَعْرِفَ رَبَّکَ وَ الثّانی اَنْ تَعْرِفَ ما صَنَعَ بِکَ وَ الثّالِثُ اَنْ تَعْرِفَ ما أرادَ مِنْکَ وَ الرّابِعُ اَنْ تَعْرِفَ ما یُخْرِجُکَ مِنْ دِینِکَ».(1)

همۀ علم مردم را در چهار چیز یافتم: اوّل اینکه پروردگارت را بشناسی. دوم اینکه بدانی خداوند برای تو چه کارهایی انجام داده است و سوم اینکه بدانی از تو چه می خواهد و چهارم اینکه بدانی چه چیزی تو را از دین بیرون می کند.

بنابراین بعد از شناخت پروردگار و توجّه به مخلوقیت و مملوکیت و بندگی خویش، آگاهی از اوامر و نواهی خداوند سبحان و شناخت اموری که انسان را از دین الهی خارج می کند، مهمترین علم می باشد و از همین جا اهمیّت فوق العاده و ضرورت تفقّه در دین به روشنی فهمیده می شود.

ص: 40

وَحْدَةٍ وَ نُورٌ مِنْ كُلِّ ظُلْمَةٍ وَ قُوَّةٌ مِنْ كُلِّ ضَعْفٍ وَ شِفَاءٌ مِنْ كُلِّ سُقْم».(1)

اگر مردم ارزش معرفت خداوند عزّ و جلّ را می دانستند، چشمانشان را به نعمت های گذرا و فریبندۀ دنیا که خداوند دشمنان را از آنها بهره مند کرده است نمی دوختند؛ و دنیای آنها نزد ایشان بسیار خوارتر از آن چیزی می شد که زیر پایشان لگدمال می کنند و با معرفت خدا به نعمت و لذت می رسیدند؛ همچون لذت کسی که تا ابد، در باغ های بهشت با اوّلیای الهی است.

به راستی معرفت خدای عزّ و جلّ مایۀ اُنس انسان در هر وحشت، همدم او در هر تنهایی، نور او در هر تاریکی، قوّت او در هر ناتوانی و شفای او از هر بیماری است.

رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:

«اَلعقلُ نُورٌ في القَلبِ يفرقُ بِهِ بَينَ الحَقِّ وَ الباطِلِ».(1)

عقل نوری است در قلب که میان حق و باطل با آن تمیز داده می شود.

براساس احادیث، عقل نوری است که انسان را به عبادت خدای رحمان و اکتساب بهشت رضوان می خواند. از امام صادق(علیه السلام) روایت شده است که فرمودند:

«العَقلُ ما عُبِدَ بِهِ الرَّحمانُ وَ اکتُسِبَ بِهِ الجِنان».(2)

عقل چیزی است که خدای رحمان با آن عبادت و بهشت با آن اکتساب می شود.

مَنْسِيَّ نِعْمَتِهِ وَ يَحْتَجُّوا عَلَيْهِمْ بِالتَّبْلِيغِ وَ يُثِيرُوا لَهُمْ دَفَائِنَ الْعُقُولِ...».(1)

پس خداوند رسولانش را در میان مردم مبعوث کرد و پیامبرانش را پی در پی به سوی آنها گسیل داشت تا پیمان فطرتش را از آنها مطالبه کنند و نعمت فراموش شده اش را به یاد آنها بیاورند و با تبلیغ، حجّت را بر آنان تمام کنند و گنج های پنهان عقل ها را آشکار سازند.

آری تذکار به معرفت فراموش شده کار حجّت های الهی است و بدون این تذکار انسانها هرگز از غفلت بیرون نمی آیند و به خدای معروف فطری توجّه و تذکّر نمی یابند بر همین اساس امام باقر(علیه السلام) می فرمایند:

«بِنا عُبِدَالله وَ بِنا عُرِفَ اللهُ وَ بِنا وُحِّدَ اللهُ تَبارَکَ وَ تَعالی».(2)

به واسطه ما خداوند عبادت و شناخته می شود و به واسطه ما اعتقاد به توحید و یکتایی خدای تبارک و تعالی تحقق می یابد.

و امیرالمؤمنین(علیه السلام) می فرمایند:

«إنّ الله تبارك و تعالی لَوْ شاءَ لَعرَّفَ العبادَ نَفْسَه و لكن جَعَلنا أبْوابَهُ و صِراطَهُ وَ سبیلَهُ وَ الْوَجْهَ الَّذی یُؤْتی منه».(3)

همانا اگر خدای تبارک و تعالی می خواست، خود را به بندگانش می شناساند؛ ولی ما را درب ها و صراط و راه خویش و جهتی قرار داده است که از آن می توان به او رسید.

ص: 44

حجّت های خداوند همچنین گنج های پنهان شده عقل را بیرون می آورند و انسانها تحت تربیت ایشان از نور عقل خویش بهره می گیرند. انسان برای درک حقایق باید عقل خود را به کار گیرد و درست تعقل کند و خداوند حجّت های خود را فرستاده است تا راه درست تعقّل کردن را به بندگانش بیاموزند.

امام کاظم(علیه السلام) خطاب به هشام بن حکم می فرمایند:

«یا هِشام! ما بَعَثَ الله أَنْبِیائَه وَرُسُلَه الى عِبادِهِ اِلاّ لِیَعْقِلُوا عَنِ الله، فَأَحْسَنُهُمُ إسْتِجابَةً أَحْسَنُهُمْ مَعْرِفَةً وأَعْلَمُهُمْ بِأَمْرِ الله أحْسَنُهُمْ عَقَلاً وَأکْمَلُهُمْ عَقْلاً أَرفَعُهُمْ دَرَجَةً فى الدُّنیا وَالآخِرَة».(1)

ای هشام! خداوند پیامبران و رسولانش را به سوی بندگانش نفرستاد جز برای این که از منظر الهی تعقل کنند. پس هر که معرفتش بهتر باشد، اجابتش نیکوتر خواهد بود و آن که به امر الهی آگاه تر باشد، عقلش نیکوتر خواهد بود و هر کس که خردش کامل تر باشد درجه اش در دنیا و آخرت بالاتر است.

ضرورت مراجعه به حجّت های خدا برای شناخت وظایف بندگی

حاصل آن که انسان بعد از شناخت پروردگار خویش و آن چه که او برای بندگانش انجام داده، باید به دنبال آن باشد که خالق و ولی نعمتش از وی چه می خواهد؟ برای یافتن پاسخ این سؤال باید به خدای متعال مراجعه کرد اما روشن است که عموم بندگان به طور مستقیم با خدا ارتباط ندارند پس لازم است برای آگاهی از وظایف بندگی خویش در مقابل خداوند سبحان به کسانی که با او در ارتباط اند مراجعه کنند.

ص: 45

به دیگر سخن مهمترین وظیفه بندگان در برابر خداوند حفظ بندگی است و آن هم جز با شناخت وظایف بندگی حاصل نمی شود و برای شناخت وظایف بندگی باید به حجّت های خدا مراجعه کرد. عدم شناخت و مراجعه نکردن به حجّت های خداوند، انسان را از شناخت وظایف دینی محروم می سازد و در نتیجه او را از دین بیرون می کند. به همین جهت امام صادق(علیه السلام) به شیعیان توصیه می کند که در زمان غیبت حجّت خدا پیوسته این دعا را بخوانند:

«اَلّلهُمَّ عَرِّفْني نَفْسَكَ فَاِنَّكَ اِنْ لَمْ تُعَرِّفْني نَفْسَكَ لَمْ أَعْرِفكَ اَلّلهُمَّ عَرِّفْني نَبِيَّكَ فَاِنَّكَ اِنْ لَمْ تُعَرِّفْ نَبِيَّكَ لَمْ أَعْرِفْهُ قَطُّ اَلّلهُمَّ عَرِّفْني حُجَّتَكَ فَاِنَّكَ اِنْ لَمْ تُعَرِّفْني حُجَّتَكَ ضَلَلْتُ عَنْ دِینِی».(1)

خدایا! خودت را به من بشناسان؛ که اگر خودت را به من نشناسانی، هیچ گاه تو را نخواهم شناخت. خدایا! پیامبرت را به من بشناسان؛ که اگر او را به من نشناسانی هرگز او را نخواهم شناخت. خدایا! حجّت خود را به من معرفی کن؛ که اگر او را به من معرفی نکنی؛ از دینم منحرف خواهم شد.

و بر عهدۀ مؤمنان نیست که همۀ آنان کوچ کنند، پس چرا از هر طایفه ای از مؤمنان تعدادی کوچ نمی کنند تا در دین تفقّه کنند و هنگامی که بازگشتند، قوم خویش را انذار کنند، امید است که آنان (از مخالفت با دین) حذر کنند.

خداوند سبحان در این آیۀ شریفه عده ای از بندگان را به تفقّه در دین امر می کند. درنتیجه تفقّه در دین همواره برای عده ای از مؤمنان واجب است. برای عمل به این دستور الهی ضرورتاً باید دین و مسائل آن را شناخت و در همۀ دین تفقّه کرد.

دین عبارت از احکام، قوانین و وظایف بندگی است. وظایف بندگی شامل دو حوزۀ اعتقاد و عمل می شود. پس دین به معنای مجموع آموزه های اعتقادی و عملی است. احکام و اخلاق به عمل بندگان نظر دارند و عقاید اموری اند که هدف اصلی در آنها معرفت و اعتقاد است؛ درنتیجه تفقّه در دین شامل تفقّه در اعتقادات، اخلاق و احکام می شود و منحصرکردن فقه و فقاهت به فروعات احکام انحرافی آشکار در امتثال امر الهی به تفقّه در دین است.

اعتقادات شده است و عقل نیز به روشنی اهمیّت معرفت صحیح در حوزۀ اعتقادات را در می یابد.

قرآن کریم در آیات بسیاری بر مسألۀ هدایت تأکید می کند و امر هدایت در اعتقادات و رسیدن به عقیدۀ درست، یقیناً از بخش های دیگر مهم تر است. اصحابی که در زمینۀ اعتقادات به ویژه در مسائل مربوط به ولایت ورود بیشتری داشتند، بیشتر مورد توجّه ائمّه: بودند. در حدیثی آمده است:

جمعی در محضر حضرت امام هادی(علیه السلام) بودند. در این جمع، بزرگانی از علویان و بنی هاشم حضور داشتند. کنار حضرت، تشکی بود که ایشان خارج از آن نشسته بودند. در این هنگام مردی از فقهای شیعه که با یکی از دشمنان اهل بیت: مناظره کرده و بر او غالب شده بود، وارد شد. حضرت او را بسیار احترام کردند و در کنار خود بر آن مسند نشاندند.

احترام حضرت به گونه ای بود که موجب ناراحتی برخی از افراد و بزرگان مجلس شد. یکی از بزرگان بنی هاشم عرض کرد: ای فرزند رسول خدا، چرا مردی غیر هاشمی را بر بزرگان بنی هاشم مقدّم می دارید؟ حضرت فرمودند: آیا دوست دارید من به روش قرآن عمل کنم یا برخلاف آن؟ گفت: معلوم است روشی که قرآن می فرماید مطلوب همه است. آنگاه حضرت، این آیه را تلاوت کردند:

«یَرفَعِ اللّهُ الَّذِینَ آمَنوُا مِنکُم وَ الَّذِینَ أُوتُوا العِلمَ دَرَجاتٍ وَاللّهُ بِما تَعمَلُونَ خَبِیرُ».(1)

و بعد فرمودند:

ص: 48

خداوند راضی نشده که مؤمنانِ عالِم را در ردیف مؤمنانِ غیرعالِم بیاورد، بلکه آنها را به گونۀ خاصّی تکریم فرموده است.

سپس فرمودند: من این مرد را به این جهت مقدّم داشتم که او در دفاع از حق و اثبات آن، از آگاهی و توانایی کامل برخوردار است و هر کجا باشد، می تواند حق را اثبات کند.

«إنّ کَسرَ هذا لفلانٍ النّاصِبِ بحُجَجِ اللهِ التی عَلَّمَه إیّاها لأفضَلُ لَهُ مِن کلِّ شَرَفٍ فی النَسَبِ».(1)

در هم شکستن فلان ناصبی با ادلّه ای که خدایش تعلیم فرموده، برای او از شرافت هرگونه نسبی بهتر است.

با بررسی شرح حال اصحاب خاصّ ائمّه: روشن می شود که هر یک از آن بزرگواران در زمینۀ خاصّی از مسائل اعتقادی تخصص داشته و در حوزۀ اعتقادات عالم بوده اند.(2)

بنابراین همواره بر عده ای فرض است که در اعتقادات تفقّه کنند و پاسخگوی سؤالات و شبهات اعتقادی باشند. جای بسی تأسف است که در حوزه های علمیه به مسائل اعتقادی توجّه لازم نمی شود.

طلاب علوم دینیه بعد از ادبیات بلافاصله به خواندن شرح لمعه، شرایع، مکاسب

ص: 49

و متون اصول فقه می پردازند و متأسفانه از اعتقادات چندان خبری در حوزه های علمیه نیست. این در حالی است که بیشتر اندیشمندان حوزۀ دین به وجود شبهات اعتقادی فراوان و انحراف های ویرانگر در حوزۀ معارف دینی آگاه اند، ولی بیشتر همت خود را صرف مسائل فقهی و اصولی مصطلح می کنند.

در ارزش و اهمیّت فقه احکام تردیدی وجود ندارد و روشن است که احکام عملی مردم را نمی توان نادیده گرفت و نیازهای مردم در این حوزه نیز کم نیست امّا باید دانست که تا اعتقادات درست و محکم نشود، رفتن به سراغ فروع فایده ای ندارد. پس پرداختن به فقه احکام هرگز نباید موجب غفلت از تفقّه در اعتقادات شود.

استاد معظّم آیت الله سید محمود بحرالعلوم میردامادی با درک عمیقی از اهمیّت معارف اعتقادی، درد بزرگ خلاء این مباحث در حوزه های علمیه را با تمام وجود احساس کرده و یکی از ریشه های اصلی آن را عدم درک معنای صحیح آیه تفقّه می دانند و معتقدند، تلقی نادرست از محتوای این آیۀ شریفه یکی از عواملی است که موجب شده این مصیبت عظیم گریبانگیر حوزه شود. بر همین اساس یکی از محورهای اساسی کرسی درس ایشان توجّه دادن طلاب به این مهم است.

کریم کتاب هدایت و ارزنده ترین منبع تبیین حقایق و دربردارنده آموزه های دین الهی است.

خداوند سبحان دربارۀ کتاب خود می فرماید:

«إِنَّ هَذَا الْقُرْآنَ يِهْدِي لِلَّتِي هِيَ أَقْوَمُ وَيُبَشِّرُ الْمُؤْمِنِينَ الَّذِينَ يَعْمَلُونَ الصَّالِحَاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْرًا كَبِيرًا».(1)

همانا این قرآن به آنچه استوارتر است، هدایت می کند و به مؤمنانی که کارهای نیک انجام می دهند، بشارت می دهد که اجر بزرگی برای آنان خواهد بود.

براساس روایات نورانی اهل بیت: مراد از «هی اقوم» ولایت است. در کتاب شریف کافی آمده است.

عن ابی عبدالله(علیه السلام) فی قول الله تعالی: «إِنَّ هَذَا الْقُرْآنَ يِهْدِي لِلَّتِي هِيَ أَقْوَمُ» قال: «یهدی الی الامام»(2).

از امام صادق(علیه السلام) روایت شده است که دربارۀ آیۀ: «إِنَّ هَذَا الْقُرْآنَ يِهْدِي لِلَّتِي هِيَ أَقْوَمُ» فرمودند: «[یعنی] به سوی امام، هدایت می کند.»

و در تفسیر عیاشی روایت شده است: «یهدی الی الولایة»(3) یعنی قرآن، بندگان خدا را به سوی ولایت، هدایت می کند. چرا که خداوند به صراحت می فرماید:

ص: 51

«بَلْ هُوَ آيَاتٌ بَيِّنَاتٌ فِي صُدُورِ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ»(1)

بلکه قرآن، آیاتی روشن در سینۀ کسانی است که علم داده شده اند.

بر همین اساس حضرت موسی بن جعفر(علیهما السلام) از امام باقر(علیه السلام) و ایشان از امام زین العابدین(علیه السلام) نقل می کنند که فرمودند:

«الْإِمَامُ مِنَّا لَا یَکُونُ إِلَّا مَعْصُوماً وَ لَیْسَتِ الْعِصْمَةُ فِی ظَاهِرِ الْخِلْقَةِ فَیُعْرَفَ بِهَا فَلِذَلِکَ لَا یَکُونُ إِلَّا مَنْصُوصاً. فَقِیلَ لَهُ: یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ فَمَا مَعْنَى الْمَعْصُومِ؟ فَقَالَ: هُوَ الْمُعْتَصِمُ بِحَبْلِ اللَّهِ وَ حَبْلُ اللَّهِ هُوَ الْقُرْآنُ، لَا یَفْتَرِقَانِ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ وَ الْإِمَامُ یَهْدِی إِلَى الْقُرْآنِ وَ الْقُرْآنُ یَهْدِی إِلَى الْإِمَامِ وَ ذَلِکَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ: «إِنَّ هَذَا الْقُرْآنَ يِهْدِي لِلَّتِي هِيَ أَقْوَمُ»».(2)

امام از ما نیست جز آنکه معصوم باشد و عصمت در ظاهر خلقت آشکار نیست تا بدان شناخته شود؛ به همین دلیل، امام باید منصوص باشد. به امام عرض شد: ای فرزند رسول خدا! معنای معصوم چیست؟ فرمودند: او کسی است که به ریسمان الهی چنگ زده است، و ریسمان خدا، همان قرآن است. امام و قرآن تا روز قیامت از هم جدا نمی شوند و امام به سوی قرآن هدایت می کند و قرآن به سوی امام، رهنمون می شود و این (معنای) فرمایش خدای عزّ و جلّ است که فرمود: «همانا این قرآن به آنچه استوارتر است هدایت می کند».

بر این اساس قرآن، بندگان خدا را برای شناخت حقایق دین به استوارترین راه هدایت یعنی امام الهی راهنمایی می کند، پس تفقّه در دین اوّلاً تفقّه در ولایت و

ص: 52

امامت است و ثانیاً تفقّه در معارف و احکامی است که صاحب الولایه بیان داشته است.

یهود است. بی شک این قول سخیف به حکم روشن عقل و روایات معصومان: باطل و مردود است.(1)

امام صادق(علیه السلام) در نامه ای به عده ای از شیعیان می فرمایند:

«وَ اعْلَمُوا أَنَّهُ لَيْسَ مِنْ عِلْمِ اللَّهِ وَ لَا مِنْ أَمْرِهِ أَنْ يَأْخُذَ أَحَدٌ مِنْ خَلْقِ اللَّهِ فِى دِينِهِ بِهَوًى وَ لَا رَأْيٍ وَ لَا مَقَايِيسَ قَدْ أَنْزَلَ اللَّهُ الْقُرْآنَ وَ جَعَلَ فِيهِ تِبْيَانَ كُلِّ شَيْءٍ وَ جَعَلَ لِلْقُرْآنِ وَ لِتَعَلُّمِ الْقُرْآنِ أَهْلًا لَا يَسَعُ أَهْلَ عِلْمِ الْقُرْآنِ الَّذِينَ آتَاهُمُ اللَّهُ عِلْمَهُ أَنْ يَأْخُذُوا فِيهِ بِهَوًى وَ لَا رَأْيٍ وَ لَا مَقَايِيسَ أَغْنَاهُمُ اللَّهُ عَنْ ذَلِكَ بِمَا آتَاهُمْ مِنْ عِلْمِهِ وَ خَصَّهُمْ بِهِ وَ وَضَعَهُ عِنْدَهُمْ كَرَامَةً مِنَ اللَّهِ أَكْرَمَهُمْ بِهَا وَ هُمْ أَهْلُ الذِّكْرِ الَّذِينَ أَمَرَ اللَّهُ هَذِهِ الْأُمَّةَ بِسُؤالِهِمْ».(2)

و بدانید که در علم خدا نگذشته است و از امر خداوند این نیست که احدی در دین خدا، هوای نفس و رأی و قیاس، اِعمال کند. خداوند قرآن را نازل کرده و بیان هر چیزی را در آن قرار داده است، و برای قرآن و یادگیری آن اهلی قرار داده است. اهل علم قرآن و کسانی که خدای تعالی علم قرآن را به ایشان عطا کرده است حق ندارند در آن هوای نفس و رأی و قیاسی اعمال کنند. خداوند به سبب علمی که به ایشان عطا فرموده و آن علم را به ایشان اختصاص داده و نزد ایشان ودیعه نهاده و با آن علم ایشان را گرامی داشته است، آنان را از اِعمال رأی و قیاس بی نیاز ساخته است. ایشان اهل ذکر هستند که خداوند این امت را به سؤال از آنها امر کرده است.

بر این اساس دین خدا را نمی توان با رأی و قیاس فهمید بلکه باید آن را از قرآن

ص: 54

که بیان هر چیز در آن است آموخت و علم قرآن تنها نزد اهل ذکر است اهل ذکر به اعطای الهی از علم معصوم و بی خطا بهره مند هستند به همین دلیل بندگان به سؤال از ایشان امر شده اند. روشن است که یهود هرگز از چنین علمی برخوردار نیستند و در عمل هم محرّف و شدیدترین دشمنان دینند و چنان که گذشت مراد از عالمان به علوم قرآن و منظور از اهل ذکر فقط اهل بیت پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) هستند؛ درنتیجه برای فهم دین و آگاهی از معارف نهفته در قرآن ضرورتاً باید به ائمّه اطهار: مراجعه و از آن بزرگواران سؤال کرد.

بی معرفتی نسبت به اهل ذکر و عدم مراجعه به ایشان برای اخذ دین سبب انحراف از دین الهی می شود. بدون تردید فلسفه علم نیست و علم نزد فیلسوفان یافت نمی شود. همچنین عرفای صوفیّه هیچ بهره ای از علم ندارند، کشف و شهود آنان علم نیست و علم در خانقاه نیز یافت نمی شود. در سقیفۀ ظلم و ظلمت هم اثری از علم نیست و جبتیان و طاغوتیان بویی از علم نبرده اند.

بر همین اساس استاد معظّم معتقدند که عاقل هرگز نباید عمر گرانمایه را به خواندن فلسفه و اصطلاحات عوام فریبانه و پوشالی سپری کند. جایز نیست که به دنبال درویشی و قطب تراشی رود و یا با دورشدن از مکتب اهل بیت: به دامان اهل سقیفه افتد.

دغدغدۀ اصلی معظّم له تذکار به این واقعیت است که حوزه و حوزویان باید علم و عالمان راستین را بشناسند و برای اخذ دین به ویژه در زمینۀ اعتقادات، که پایه اساسی دین خداست، به اهل ذکر مراجعه و از ایشان سؤال کنند؛ لذا محور دیگر کرسی درس استاد، تفسیر و تبیین آیۀ سؤال است.

ایشان در نخستین سال اقامت در حوزۀ علمیه نجف اشرف ضمن تدریس فقه و اصول،

ص: 55

در یکی از کرسی های درسی خویش در میان جمعی از فضلاء به شرح و تفسیر آیۀ تفقّه و آیۀ سؤال پرداخته است. اثر حاضر محصول جلسات یاد شده است که حدود یک سال درسی، هر هفته دو جلسه در حوزۀ مقدّس نجف اشرف افاده شده است.

از آنجا که هدف اصلی جلسات درس معظّم له، تفهیم کامل مطالب به مستمعین بوده است، لذا در مواردی مباحث تکرار شده و استاد به بیانهای مختلف به شرح مطلب پرداخته اند.

در تدوین و تنظیم این اثر که مرجع عالیقدر، فقیه عظیم الشأن حضرت آیت الله حاج شیخ بشیر حسین النجفی و فقیه عظیم الشأن علامه ذوالفنون حضرت آیت الله حاج شیخ عبدالکریم حقیقت ادام الله عزهما بر آن تقریظ نوشته اند، سعی بر آن بوده که نظام طرح بحث معظّم له بر هم نخورد و بر شکل درس گفتاری مطالب حفاظت شود.

ایشان نیز این اثر را مطالعه کرده و ضمن اضافه نمودن بعضی مطالب مقدمه ای تفصیلی نگاشته اند.

در ادامه به ارائه گزارشی اجمالی از محتوای اثر حاضر خواهیم پرداخت.

الَّذِينَ أَنعَمتَ عَلَيهِمْ»، «المَغضُوبِ عَلَيهِمْ» و «الضَّالِّينَ» را به خوبی بشناسد، گوی سبقت را در معرفت حجّت های الهی از همگان برباید، با تفقّه در آیات ذمّ یهود و نصاری خط دشمنان دین را شناسایی کند و بداند که اوّلین امری که بعد از توحید از سوی خدا نازل شده، مسئلۀ امامت و ولایت است و دشمنان نیز با تحریف کلام خدا و مخفی سازی حقایق به مبارزه با این اصل مهم و علّت مبقیۀ دین پرداخته اند.

استاد معظّم یکی از راهکارهای دشمنان برای مبارزه با ولایت الهی را مقابله با مرجعیّت الهی اهل بیت: دانسته اند؛ زیرا با تفقّه در آموزه های وحیانی به هویدایی تمام معلوم می شود که مسئولیّت علمی و عملی و مرجعیّت الهی، منحصر به اهل بیت: است و یهود با همکاری منافقان آن را برای خود ادعا کرده است. ایشان همچنین یادآور شده اند که مکتب تراشی در برابر مکتب اهل بیت: یکی دیگر از اقدامات دشمن است که با همین هدف شوم انجام گرفته و منجر به پیدایش مکتب سقیفه و خانقاه و... شده است.

ایشان در ادامه با بیان این حقیقت که امامت از اصول دین است بر لزوم توجّه مسلمانان به احادیث معصومان: تأکید کرده اند؛ سپس با اشاره به اهمیّت بالاتر اصول اعتقادی نسبت به فروع احکام به اهتمام فقهای شیعه بر تبیین و تشریح عقاید حقّه و نگارش کتاب های مهمی در بحث ولایت و امامت اشاره فرموده اند و با استناد به روایات به ذکر مقام بالا و شأن والای فقهای مدافع حریم ولایت و تعهّد ایشان در برابر صاحب الولایة پرداخته اند.

ایشان تصریح می کنند:

«اگر فقیهی نسبت به وظائف معیّنه در دفاع از ولایت و امامت حضرات معصومین: بی تفاوت باشد، به ویژه امروز در دفاع از ولیّ نعمت، یعنی حضرت بقیة الله الاعظم(عجل الله تعالی فرجه الشریف)، کم کاری و سستی کند، فروع و حجّت در فقه فروع را، بر اصول عقائد و مسائل مهم فقه ولایت و امامت ترجیح دهد و حوزویان را به

ص: 57

کسب معرفة الحجّة(عجل الله تعالی فرجه الشریف) و مبارزه با انحرافات عقیدتی ارشاد ننماید، در فقاهت و دانش او به قرآن و سنّت پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) و اهل بیت:، تردید می شود».

استاد معظّم معتقدند که براساس آیات قرآن و احادیث عترت:، دینی که فقیه باید حافظ آن باشد، چیزی غیر از ولایت و امامت اهل بیت: نیست. ایشان با استناد به حدیثی که در آن ویژگی های فقیه شایستۀ تقلید ذکر شده است، نتیجه می گیرند که مجاهدۀ نفس با اطاعت از صاحب الولایة گره خورده است و فقیهی که بر نفس خویش حاکم باشد می تواند حافظ دین و مطیع مولا باشد.

از نظر استاد، به دلیل رعایت افراد کم استعداد و کم ظرفیّت و نیز به خاطر پیشگیری از ضربه منافقان به دین، اسرار و رموزی برای ورود به دین قرار داده شده و بر همین اساس آیات قرآن، به ویژه آیات مربوط به ولایت و مهدویّت، رموز و بواطنی دارند که فقیه برای دستیابی به حقایق آنها باید زحمت بکشد و با هدایت ائمّه هدی: و تقوی و تفقّه به اندازۀ ظرفیّت خویش از آن بهره برد.

ایشان با تأکید بر ضرورت پرداختن به اصول عقاید و فراهم ساختن اسباب معرفت صحیح و قوّۀ یقین، تفقّه در آیات ولایت و مهدویّت را از واجبات مهمی دانسته اند که اگر صورت نگیرد، اجتهاد برای کسب علم فروع بیهوده و بلکه مضرّ خواهد بود.

در پایان مقدمه نیز نکاتی دربارۀ هدف کتاب، ساختار و محتوای کتاب، ضرورت مطالعۀ دقیق همۀ کتاب و نحوۀ شکل گیری و خاستگاه مباحث کتاب ذکر شده است و استاد شعری نیز در مدح حضرت بقیة الله الاعظم (ارواحنا فداه) آورده اند.

ص: 58

نمایندگان ربّ العالمین برای شناخت راه بندگی تأکید کرده اند.

ایشان یادآور می شوند که پیروی از نمایندگان خدا و پرسیدن شرح و تأویل سخن خدا از ایشان امر خداوند است، پس فقط اهل مودّت، همراهی کنندگان با صادقین و شاگردان راسخان در علم مصداق واقعی متدین اند؛ چرا که دین جز اعتقاد به خدا و مودّت نمایندگان او، چیز دیگری نیست و تکذیب دین، تکذیب ولایت نمایندگان خداوند است. در ادامه این بحث با استناد به برخی آیات و روایات بر ضرورت وجود حجّت الهی در هر زمان استدلال شده است.

واجب است. البته متفقّه، معرفة الحجّة را از مبدأ معرفت پاک و الهی می گیرد و بعداً به قوم و جامعه خود تعلیم می دهد و جامعۀ مأمور به معرفة الحجّة، در کلاس فقیه درس معرفت می آموزد. استاد سپس به همین مناسبت یکی از مباحثات خویش را با خطیب عراقی با استناد به این حدیث نبوی ذکر می کنند و از هدایت شدن او گزارش می دهند.

بعد از ذکر داستان مباحثه با خطیب عراقی مجدداً بحث دربارۀ تفسیر و تبیین آیه تفقّه پی گیری شده است. به اعتقاد استاد این آیۀ شریفه علاوه بر بیان اهمیّت موضوع امامت و ولایت، طریق شناخت امام و مأخذ معرفت حجّت الهی را نیز به مؤمنان نشان می دهد.

ایشان همچنین یادآور می شوند که براساس این آیۀ شریفه غایت نفر، تفقّه؛ غایت تفقّه، انذار و غایت انذار، تحذیر است و مقصود اصلی از «لینذروا»، انذار مردم نسبت به عدم شناخت و بی اعتنایی به اصول عقاید (به ویژه توحید و شرط آن، یعنی ولایت و امامت) و بی تقوایی عقیدتی یعنی توجّه به جبت و طاغوت است. به همین جهت پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) نیز در انذار عشیره و نزدیکان خود، غیر از توحید، نبوّت و ولایت خویش و نیز وصایت و ولایت امیرالمؤمنین(علیه السلام) را اعلان فرمودند.

در پایان این بخش نیز یادآوری شده است که فقیه باید در تشریح مقاصد دشمنان اهتمام داشته باشد و پرده از مکر آنان بردارد؛ به ویژه با بررسی تاریخ یهود و خیانت های آنان، تأثیر تصمیم گیری ها و پروتکل های یهود در شکل گیری فرهنگ سقیفه را بررسی کند. در نهایت نیز نُه فایده برای این بحث ذکر شده و استاد به دو مطلب زیر اشاره کرده اند:

ص: 61

1- در جامعۀ شیعه، به ویژه حوزویان نسبت به آیۀ شریفۀ «نفر» بی توجهی شده و آیه عملاً به تفقّه در فروع تفسیر شده است.

2- حوزه های علمیه، وفق مراد آیۀ «نفر» اوّل باید به عقائد طلاب بپردازند و در فقه اکبر کار کنند و سپس، فروع را تعلیم دهند.

تأکید استاد بر ضرورت تفقّه در آیات ولایت

در بخش بعدی ضمن اشاره به آیۀ شریفۀ سؤال یادآوری شده است که با تفقّه در آیات و روایات مربوط به ولایت و فضائل پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) و اهل بیت ایشان: روشن می گردد که اهل بیت: منشأ خیرات و زیبائی ها و بزرگی ها؛ صراط مستقیم؛ صاحبان امر و دارندگان علم الهی اند و خداوند بشریت را به این بزرگواران ارجاع داده و به سؤال از ایشان امر کرده است.

استاد عدم تفقّه در آیاتی همچون آیۀ سؤال، آیۀ تطهیر، آیۀ نور، آیۀ اعتصام به حبل الله، آیۀ همراهی با صادقین و سایر آیات مربوط به امامت و ولایت را عامل دوری از هادیان الهی و گرفتار آمدن به دام صوفیّه و انحراف در عقیده دانسته اند و تأکید می کنند با تفقّه در آیۀ:

«أَلَمْ تَرَ كَيْفَ ضَرَبَ اللّهُ مَثَلًا كَلِمَةً طَيِّبَةً كَشَجَرةٍ طَيِّبَةٍ أَصْلُهَا ثَابِتٌ وَفَرْعُهَا فِي السَّمَاء».(1)

روشن می شود که امضاءکنندگان تقدیرات و تقسیم کنندگان آب حیات، یعنی ائمّه اهل بیت: «شجرۀ طیّبه» و برترین پاکیزگان عالم وجودند.

ص: 62

تفسیر اطیب البیان(قدس سره) نیز استشهاد شده و استاد کلام ایشان را با ظاهر آیه و روایات ذیل آن موافق دانسته اند، سپس به مناسبت اهتمام فقیه عظیم الشأن مرحوم آیت الله سید علی بهبهانی(قدس سره) به مباحث امامت و ولایت و دفع فتنه وهّابیّت در اصفهان با تدریس این مباحث، یادی از ایشان به میان آمده و از جمله قسمتی از نقدهای ایشان به برخی از آراء صوفیّه در مجلسی که علماء حضور داشته اند، مطرح شده است.

انتقاد به بی توجهی حوزویان به فقه عقاید

استاد مجدداً با انتقاد به بی توجهی حوزویان به فقه عقاید این بی توجهی را زمینه ساز هجمه های فرهنگی و اعتقادی به جامعه شیعی حتی به حوزه های علمیه شیعه معرفی می کنند و یادآور می شوند که ولایت و امامت ائمّه معصومین: کتاب الطهارة عقاید است و کسانی که از ماء طهور ولایت آل رسول (صلوات الله علیهم اجمعین) فاصله گرفته اند، معتقدات پاکیزه و مهذّب ندارند، آنان که از آب حیات عترت: دورند به اقسام پستی ها و زشتی ها مبتلایند. ایشان معتقدند که اخلاقی که به کتاب الطهارة ولایت عرضه نشده باشد به وسوسه های فصوصی و الهامات ابلیسی آمیخته خواهد شد و موجب گرفتار آمدن طلاب در دام تصوف و عرفان مصطلح می شود.

استاد دانایی به مبانی ولایت و عالم بودن به معارف امامت را عامل قدرتمندی فقیه در مقابله با مخالفان می دانند و ضمن اشاره به توانمندی های فقهای بزرگی همچون خواجه نصیر الدین طوسی، علامه حلّی، میرداماد و... قدرت علماء، شجاعت، حقیقت گویی و قاطعیت ایشان را اثر تفقّه در دین و آشنایی با مقامات حجج رب العالمین معرفی کرده اند.

استاد در ادامه بار دیگر تأکید می کنند که کار فقیه بسیار مهم تر و فراتر از اجتهاد

ص: 64

در فروع شرعیّه است و فقیه وظیفه دارد علاوه بر نشر و ترویج حقایق مکتب معصومان: به مقابله با دشمنان و افشاء نقش یهود در مبارزه با توحید و ارتباط سیاسی یهودیان با سقیفه نشینان بپردازد. از نظر استاد احیاء امر ولایت و مبارزه با ائمّۀ شقاوت و انذار خلق، به سلاح ایمان، فقه و بصیرت در دین نیاز دارد و این سلاح در دست فقیه مؤمن موجود است و مرگ چنین فقیهی ضایعه ای جبران ناشدنی بر پیکر اسلام به شمار می رود.

تصوّف و قطب تراشی است.

سوم سورۀ مبارکۀ رعد و آیۀ هفدهم سورۀ مبارکۀ هود، قرآن و امیرالمؤمنین(علیه السلام) دو شاهد حقانیت رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم) و پاسخگوی سؤالات مربوط به رسالت و دین خدا هستند. در مقدمۀ دوم، حضرت امیرالمؤمنین(علیه السلام) آئینۀ علم و حکمت پیامبر، مدافع حقانیت و اهداف مقدس آن حضرت در جبهۀ فرهنگی، علمی و اعتقادی و پاسخگوی سؤالات و شبهات دینی مردم معرفی شده است. همچنین با اشاره به نقشه های دشمنان دین برای مخفی ساختن بُعد علمی امیرالمؤمنین(علیه السلام) و عالم تراشی در برابر آن حضرت، محکومیت این توطئۀ دشمنان در آیات قرآن و احادیث عترت: شرح داده شده است.

رسانید.

7. طرح براندازی قرآن و عترت تا آنجا پیش رفت که ولید بن یزید قرآن را تیرباران کرد.

8. معاویه در راستای اجرای سیاست شیطانی و مکر یهود برای از بین بردن دین مبین و نام مقدس خاتم النبیین(صلی الله علیه و آله و سلم) با نفس پیامبر یعنی حضرت امیرالمؤمنین(علیه السلام) جنگید و یزید با همین هدف حضرت اباعبدالله الحسین(علیه السلام) را شهید کرد، امروز نیز وهّابیّت با همین هدف شوم به انکار مقام رسالت، ولایت، شفاعت، توسّل، غیبت، انتظار و تعظیم شعائر مذهبی می پردازد.

9. یهود و عمّال آن برای مبارزه فرهنگی علیه اسلام از یک سو نقل احادیث نبوی را منع کردند و از سوی دیگر به جاسوس یهودیان یعنی کعب الاحبار و شاگرد او ابوهریره مجوز حدیث گوئی دادند. کعب الاحبار وزیر فرهنگ خلفا «اهل الذکر» معرفی شد تا مردم به سراغ باب مدینۀ علم و حکمت پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) نروند.

10. در اثر نقشه یهود و منع مردم از تدبر در قرآن و جلوگیری از نقل احادیث نبوی، تفسیر به رأی در آیات قرآن و قیاس در شریعت اسلام رواج یافت.

11. در جامعۀ پیرو سقیفه با معرفی یهود به عنوان مصداق «اهل الذکر» در اصول و فروع براساس مآخذ اسرائیلی فتوا داده می شد و بر همین اساس گریه بر میّت را حرام کردند تا صدای معترضین را، که اوّلین و بزرگترین ایشان حضرت صدیقه طاهره (علیها السلام) بود، خاموش کنند و امروز هم فریاد فاطمیون و دل سوختگان شهید کربلا به گوش مردم عالم نرسد و افشاگری علیه ظلم و ظالم صورت نگیرد. امروز وهّابیّت بر همین اساس با عزاداری مخالفت و روضه خوانی را نفی می کند. مخالفت با مجالس توسّل

ص: 69

و شعائر مذهبی دستورالعمل یهود است که به وسیله ایادی آنان، یعنی وهّابیّت و تصوف، صورت می گیرد؛ وهّابیّت عزاداری را از مظاهر شرک معرفی می کند و تصوف روز عاشورا را روز سرور می داند!

عباس، که «اهل الذکر» را یهود دانسته است، اشاره می کنند ولی قول مختار شیخ اعظم همان مدلول اخباری است که از نظر ایشان مستفیض اند و «اهل الذکر» را اهل البیت: معرفی می کنند.

استاد در ادامه جهت روشن ساختن دیدگاه شیخ انصاری(قدس سره)، نُه روایت از اصول کافی نقل کرده اند که در آنها تصریح شده مراد از «اهل الذکر» در آیۀ شریفۀ سؤال اهل بیت: هستند. در این روایات هم، مطلوب اثبات شده و اهل بیت: مصداق «اهل الذکر» معرفی شده است و هم، نفی ما عداه صورت گرفته و مصداق «اهل الذکر» بودن یهود و نصاری نفی شده است.

استاد با استناد به کلامی از مرحوم علامه مجلسی(قدس سره) دربارۀ قول منسوب به ابن عباس، که «اهل الذکر» را یهود معرفی کرده است، می گویند: «اولاً ابن عباس طرفدار تفسیر اهل الذکر به اهل کتاب نیست، ثانیاً مگر ابن عباس امام معصوم است که ردّ قولش کفر آور باشد» ایشان یادآور می شوند که نظرات ابن عباس تا زمانی در بین علمای شیعه محترم است که وفق مراد قرآن و عترت: سخن بگوید.

نظریۀ سومی که دربارۀ آیۀ سؤال مطرح و بررسی شده، نظریه علامه مجلسی(قدس سره) است. ایشان در باب بزرگی از کتاب شریف بحارالانوار بیش از 60 حدیث نقل می کند که براساس آنها اهل بیت: مصداق «اهل الذکر» و «المسئولون» هستند. علامه مجلسی(قدس سره) در تفسیر این آیه با مستفیض دانستن اخبار مربوط به «اهل الذکر» بودن اهل بیت: اقوال دیگر در تفسیر آیۀ شریفه سؤال را نفی و طرد کرده اند.

یادآوری اخبار ائمّه: از مکر یهود و خنثی سازی آن

استاد مجدداً در شرح احادیثِ ذیل آیۀ سؤال به اِخبار ائمّه: از مکر شیطانی یهود می پردازند و یادآور می شوند که معرفی یهود به عنوان «اهل الذکر» نقشه خود

ص: 71

یهودیان، برای تکیه زدن بر مرجعیّت علمی مسلمین بوده است.

ایشان به کارگیری تعبیر «یزعمون» و «یقولون» در طرح دیدگاه قائلان به «اهل الذکر» بودن یهود را نشانی از بی پایگی این قول معرفی می کند و تردید دربارۀ دیدگاه ائمّه: با استناد به قول منسوب به ابن عباس، که انتساب آن هم ثابت نشده است، را بسیار عجیب می شمارند.

استاد به این نکته توجّه می دهند که ائمّه: در کلام خویش گاهی برای نفی این دیدگاه که مراد از «اهل الذکر» یهودند، استدلال فرموده اند و گاه قائلان به این قول را لعن و تکذیب و یا سؤال از یهود را سؤال از جهّال معرفی کرده اند. در کلام ائمّه: ضمن تأکید بر مسئول بودن ائمّه: مسئولیّت علمی هر شخص و گروه دیگری به شدت رد شده است.

استاد همچنین تاکید می کنند که قرآن از دروغ پردازی، تخریب و کتمان حقایق توسط یهود، پرده برداشته و ائمّه: از روح برتری جوئی و مبارزۀ فرهنگی یهود خبر داده و مسلمین را از مکر آنان بر حذر داشته اند. ایشان معتقدند که حدیث شریف منزلت علاوه بر بیان مقام و منزلت امیرالمؤمنین(علیه السلام) نسبت به پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) نشاندهندۀ تکرار تاریخ جنایات یهود علیه رسالت و وصایت است.

توقع پاسخ صحیح به این شبهه از سوی طراحان آن خطاست؛ حتی اگر طراح شبهه، مشرکین حجاز و غیریهود باشند باز هم رجوع به آنان که کینه، حسادت و دشمنی دیرینی با پیامبران علی نبینا و آله و علیهم السلام دارند، بی مورد است.

با تفقّه در آیات مربوط به یهود روشن می شود که این قوم، گمراه و گمراه کننده اند. به طوری که گمراهی نصاری نیز از یهود سرچشمه می گیرد و موافقت مسیحیت با صهیونیسم گواه این مدعاست. در اسلام نیز مذاهب باطل، مثل وهّابیّت و تصوف، با واسطه یا بی واسطه، در بدو امر یا در تکمیل و رشد به یهود مربوط می شوند. گاه عمّال یهود با عناوینی دینی و حوزوی در مراکز تفقّه و تحقیقات شیعه نفوذ می کنند و به میدان عقاید اسلامی می آیند و یا با چهرۀ دانشگاهی و به نام روشنفکری علیه ولایت و امامت مبارزه می کنند.

استاد سپس به برگزاری نکوداشت صوفیّه انتقاد کرده و برخی مطالب یکی از کتاب های منتشر شده در این نکوداشت را به نقد کشیده اند.

علمای یهود و نصاری هستند!

استاد نشاندن غیرمعصوم را در کنار معصوم با عباراتی همچون مرحله کامل و مصداق شاخص و... بی دلیل و باعث سرگردانی متفقّهینی می دانند که علی رغم پرداختن به تفسیر قرآن، از تفاسیر اهل بیت: ذیل آیات الولایة بهره نبرده اند و با تعمیم مصادیق، برای مقامات اهل بیت: شریک قائل می شوند. ایشان در ادامه برای نمونه، دیدگاه صاحب تفسیر نمونه را دربارۀ آیۀ «امة وسطاً»(1) و آیۀ «شاهد»(2) مطرح و نقد کرده اند. سپس یادآوری می کنند که اشتباه کاریهایی که در تفاسیری مثل تفسیر نمونه وجود دارد موجب سوء استفاده دشمن می شود به ویژه اگر حوزویان در برابر این اشتباهات ساکت باشند و اینگونه تفاسیر را نقد و بررسی نکنند.

در ادامه، معرفی یهود به عنوان «اهل الذکر» با استناد به سیاق آیه، مورد مناقشه قرار گرفته و تأکید شده است که ظهور سیاقی نمی تواند در برابر قرینه ایستادگی کند. برای تثبیت و روشن تر شدن این مطلب نیز به غلط بودن استناد به سیاق در تفسیر آیۀ «تبلیغ»(3) و آیۀ «تطهیر»(4) اشاره شده است.

معصومین:، قول ایشان مبنی بر عدم لزوم مراجعه به بیان احدی حتی پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) در فهم معانی آیات را نقد کرده و با این مقدمه به طرح و نقد دیدگاه صاحب المیزان درباره آیۀ سؤال پرداخته اند.

است.

سند به اعتراف برخی اندیشمندان و مفسران سنّی به نزول آیۀ سؤال دربارۀ اهل بیت: اشاره کرده است. آقای تیجانی همچنین به طور مستدل به ردّ دیدگاهی می پردازد که یهود و نصاری را مصداق «اهل الذکر» می داند.

بعد از طرح دیدگاه آقای تیجانی، نظر یک بانوی مستبصره نیز به نقل از کتاب ولایت اهل البیت: فی القرآن و السنة، تألیف حسینة حسن الدریب مطرح شده است. این بانو نیز همچون آقای تیجانی در اثبات این معنا که مراد از «اهل الذکر» اهل بیت: است به بحث و استدلال پرداخته و با استناد به روایات و ارائه دلائل متقن با مخالفان احتجاج کرده است.

نیست.

پرداختن به تفسیر آیۀ شریفۀ «وَ مَا یَعْلَمُ تَأْوِیلَهُ إِلاّ اللّهُ وَالرّاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ»

استاد با این مقدمات به سراغ تفسیر آیۀ شریفۀ «وَ مَا یَعْلَمُ تَأْوِیلَهُ إِلاّ اللّهُ وَالرّاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ» می روند و پس از ذکر چند روایت از منابع اهل سنّت در ذیل این آیه، که حضرت امیرالمؤمنین(علیه السلام) را اعلم به قرآن و تأویل آن معرفی کرده اند، بیان علامه بلاغی(قدس سره) را دربارۀ تفسیر این آیۀ شریفه مطرح می سازند.

علامه بلاغی دیدگاه مفسرانی را که «واو» را در «و الراسخون فی العلم» «واو» استیناف گرفته اند، نقد کرده و با ارائۀ دلائلی به اثبات این مدّعا پرداخته که «واو» در «و الراسخون فی العلم» «واو» عاطفه است.

استاد بعد از نقل و تبیین دیدگاه علامه بلاغی، برخی از آثار و پیامدهای نفی علم تأویل قرآن از اهل بیت: را بیان می کنند و سپس به اثبات عالم بودن اهل بیت: به تأویل قرآن می پردازند. همچنین یادآور می شوند که نفی علم به ذات خداوند، و ترک تعمق در این زمینه، که رسوخ در علم معرفی شده است، نه از باب تقصیر، بلکه از باب قصور امکانی است؛ پس راسخون در علم ضمن عالم بودن به تأویل قرآن و آگاهی از اسرار و بواطن کلام الهی به قصور در علم به ذات حق تعالی معترفند.

در ادامه همین بحث، قرآن غنچه ای معرفی شده که شکوفائی و عطرافشانی آن مشروط به تابش آفتاب ولایت پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) و عترت: است، درنتیجه کسانی که از نظام ولایت بیرونند، از فهم واقعی قرآن محروم و در رسیدن به رضایت الهی ناموفق اند.

ص: 78

مطرح می سازند.

در پایان این بخش نیز آمده است:

از آنچه گذشت، اجمالاً اهمیّت اصول عقائد خاصّه شرط توحید، یعنی ولایت و امامت هداة مهدیّین: معلوم گردید.

اگرچه در این کار مهم و اهم اصول، کم کاری شده است، ولی بعضی علمای شیعه و مرزبانان عقائد حقّه به شرح و بیان عقائد پرداخته و از حقائق دین و مکتب معصومین: دفاع نموده اند.

طالب فقه فروع شرعیّه، قبل از پرداختن به تحصیل اصول فقه باید به تحصیل اصول عقائد بپردازد و از کتبی که علماء در این باب نوشته اند استفاده کند.

تعالیم اهل بیت: و هم آغوشی با صوفیان عارف نماست.

امتیازات تشیع سخن گفت و انحرافات و کمبودهای سایر ادیان و مذاهب را تشریح کرد زیرا در پرتو پرداختن به مسائل اعتقادی و توجّه دادن به ولایت اهل بیت: است که حق جویانِ مستعد، هدایت می یابند، درنتیجه تفقّه در اصول عقائد بر تفقّه در مسائل فرعیّه تقدم رتبی دارد و باید در اولویّت باشد. ایشان با یادآوری مجدد پیامدهای ناگوار بی توجّهی به فقه عقاید تأکید می کنند که شناخت فروع شرعیّه در رتبه دوم قرار دارد و بعد از شناخت اصول دین و آشنایی با بزرگی و صاحب اختیاری حجج رب العالمین، نوبت به شناخت فروع شرعیّه و مسائل مربوط به آن می رسد.

در پایان از کلیۀ دانشورانی که در آماده سازی اثر حاضر همکاری داشتند، خاصه محقق گرامی جناب آقای دکتر اصغر غلامی (دام عزّه) تشکر و قدردانی می شود. امید است این اثر برای حوزویان و دانشگاهیان و همۀ متفقّهان در اعتقادات سودمند باشد.

مجمع مطالعات و تحقیقات مسائل امامت و مهدویّت

رجب المرجب 1436 ه . ق

ص: 83

ص: 84

ص: 86

بسم الله الرّحمن الرّحیم

سلام بر دژ امامت و حرم امن مهدویّت

سلام بر حصن حصین و بنای استوار و اقوم الهی، که قرآن مردم را به سوی آن هدایت می کند.(1)

دژی که بر کاملترین نقشه، بدست اکمل انسانها ساخته شده و همۀ نیازهای پناهندگان را با تمامی نعمتی که دارد برآورده می نماید.(2)

ص: 87

سلام بر پناهگاه بشر که با ارکانی قوی بنا شده و به اذن خداوند متعال، رفیع ترین خانۀ امن(1) برای بشریّت است.

سلام بر محمّد خاتم پیامبران(صلی الله علیه و آله و سلم) و بر عترت طاهرین ایشان: و لعن بر اعداءشان.

اهل اطّلاع می دانند که دشمنان اسلام برای نابودی دین مبین و شریعت خاتم النبیین(صلی الله علیه و آله و سلم)، مبارزه با ولایت و امامت و حذف اعتقادات شیعه اثنی عشریه را دنبال می کنند.

دستگاههای جاسوسی دشمنان دولت کریمۀ عترت: یعنی «بنی اسرائیل» دیروز و «صهیونیست» امروز خوب فهمیده اند که علّت مبقیۀ دین اسلام و عامل جاودانگی قرآن، ولایت، ارشاد و هدایت اهل بیت: می باشد.(2)

آنان با مطالعۀ کتب سماوی قبل و دقّت در آیات قرآن و روایات فریقین می دانند، امامت حضرت ابراهیم(علیه السلام) بعد از رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم)، در عترت طاهرین: باقی و بوسیله حکومت و رهبری حضرت بقية الله الاعظم(عجل الله تعالی فرجه الشریف) به اوج عظمت ظاهری و

ص: 88

باطنی خود می رسد.

ناگفته نماند که این دانستنیها را دشمنان برای بقاء خود و حکومتشان کسب کرده، تلاششان در جهت اطلاع یابی از تشیّع و مکتب غنی اهل بیت: برای خدا و رسیدن به معارف الهیّه نبوده و نیست.

آنها با حسادت و استکبار فراوان، پای نابودی علّت مبقیه دین و حافظ اسلام یعنی ولایت و امامت ائمّۀ اطهار: ایستاده اند.

البته دشمنان، حماقت به خرج می دهند و از این نکته غافل می شوند که رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) و ائمّۀ هدی:، از باطن آلوده و شیطانی آنها خبر داده و بوسیلۀ ارشادات الهیّه، فقهای دین و مرزبانان ولایت امیرالمؤمنین(علیه السلام) را آمادۀ مبارزه با آنان نموده اند.

براستی دشمنان عترت طاهرین:، علیرغم آگاهی هایی که دارند، بسیار نادان اند.

آنان بارها و بارها، در طول قرون و اعصار، در این میدان شکست خورده و بحول الله تعالی به ذلّت کشیده شده اند، ولی باز جاه طلبی، هوای نفس و نادانی آنها به باطن حقانیّت دین و عترت طاهرین: باعث شده، در جنگ تسلیحاتی و بیشتر فکری و فرهنگی علیه دین و پیشوایان آن تلاش نمایند.

در واقع دشمنان دین، از عظمت منطق اسلام و بزرگی دستورات رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم)و عترت طاهرین: ایشان با خبرند امّا چون اهل ایمان نیستند و دل به خدا و جهان غیب نداده اند، از بسیاری از حقائق و واقعیّت های غافلند، همین کور دلی را اینان نسبت به نگهبانان اسلام و مکتب ولایت یعنی فقهاء شیعه دارند، آنها فقهای شیعه را خوب می شناسند و بارها از این مرزبانان عقائد حقّه، شکست خورده اند ولی باز در

ص: 89

اثر قدرت طلبی و کوردلی به میدان مبارزه آمده، هر روز با عنوانی تازه و ظاهری آراسته علیه اصلِ هدف فقهاء و مراد آنان یعنی ولایت و مهدویّت فعالیت می کنند.

از امام کاظم(علیه السلام) منقول است که فرمودند:

«إِنَّ فَضْلَ الْعَالِمِ عَلَى الْعَابِدِ كَفَضْلِ الشَّمْسِ عَلَى الْكَوَاكِبِ»(1)

برترى فقیه و فردی که دين را می فهمد بر فرد عابد، همچون برترى خورشيد بر ستارگان است.

و از رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) منقول است که فرمودند:

«فَقِيهٌ وَاحِدٌ أَشَدُّ عَلَى الشَّيْطَانِ مِنْ أَلْفِ عَابِدٍ».(2)

تحمّل یک فقیه براى شیطان از هزار عابد سخت تر است.

«وَ مَنْ يُؤْتَ الْحِكْمَةَ فَقَدْ أُوتِيَ خَيْراً كَثِيراً»(1)

و مگر روایات، حکمت را به «معرفة الحجّة» معنا و تفسیر نکرده است؟(2)

و مگر مودّت و معرفت اهل بیت: موضوعیّت(3) نداشته، اساس اسلام و فوق کل عبادات محسوب نمی شود؟

مگر امام صادق(علیه السلام) نمی فرمایند:

«لِكُلِّ شَيْ ءٍ أَسَاسٌ وَ أَسَاسُ الْإِسْلَامِ حُبُّنَا أَهْلَ الْبَيْتِ».(4)

هر چيزى را اساس و پايه اى است و پايۀ اسلام محبّت ما اهل بيت است.

و نیز

«إِنَّ فَوْقَ كُلِّ عِبَادَةٍ عِبَادَةٌ وَ حُبُّنَا أَهْلَ الْبَيْتِ أَفْضَلُ عِبَادَةٍ».(5)

بالاتر از هر عبادت عبادتى است و محبّت ما اهل بيت بهترين عبادت است.

دین را خوب می شناسند.

آنها با تعلیم از سورۀ حمد و شناخت اجمالی «مغضوب علیهم» به جستجوی کامل دربارۀ یهود می پردازند و پروندۀ آنها را نه از صدر اسلام، بلکه از زمان پیامبران گذشته تا به امروز تحت توجّه و بررسی قرار می دهند.

قرآن می فرماید:

«وَ لَيَزِيدَنَّ كَثِيراً مِنْهُمْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ طُغْياناً وَ كُفْراً وَ أَلْقَيْنا بَيْنَهُمُ الْعَداوَةَ وَ الْبَغْضاءَ إِلى يَوْمِ الْقِيامَةِ كُلَّما أَوْقَدُوا ناراً لِلْحَرْبِ أَطْفَأَهَا اللَّهُ وَ يَسْعَوْنَ فِي الْأَرْضِ فَساداً وَ اللَّهُ لا يُحِبُّ الْمُفْسِدِينَ».(1)

«عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ(علیه السلام) فِي قَوْلِهِ: كُلَّما أَوْقَدُوا ناراً لِلْحَرْبِ أَطْفَأَهَا اللَّهُ، كُلَّمَا أَرَادَ جَبَّارٌ مِنَ الْجَبَابِرَةِ هَلَكَةَ آلِ محمّد قَصَمَهُ اللَّهُ».(2)

جابر از حضرت باقر(علیه السلام) دربارۀ آيه ی:« كُلَّما أَوْقَدُوا ناراً لِلْحَرْبِ أَطْفَأَهَا اللَّهُ»، هر وقت آتشى براى جنگ افروزند خدا خاموش مي كند. فرمودند: هر يك از ستمگران كه بخواهد به كشتار آل محمّد دست بزند خدا او را نابود مى كند.

فقیه در پی شناخت «ما اُنْزِلَ إِلَيْكَ» که مورد غضب دشمنان اسلام است حرکت می کند و پیرامون علّت آتش افروزی اعداء و فسادانگیزی آنها تفقّه می نماید و به نتیجه می رسد.

آیا نتیجه چه می شود؟

ص: 93

قرآن می فرماید:

«وَ لَوْ أَنَّهُمْ أَقامُوا التَّوْراةَ وَ الْإِنْجيلَ وَ ما أُنْزِلَ إِلَيْهِمْ مِنْ رَبِّهِمْ لَأَكَلُوا مِنْ فَوْقِهِمْ وَ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِهِمْ مِنْهُمْ أُمَّةٌ مُقْتَصِدَةٌ وَ كَثيرٌ مِنْهُمْ ساءَ ما يَعْمَلُونَ».(1)

«ما اُنزِلَ» چیست که بر یهود و نصاری نازل شده و باید اقامه گردد؟

چه دستورالعمل مهمی بر آنان نازل گشته که اقامۀ آن برکات داشته است؟

در حدیث حضرت امام باقر(علیه السلام) نقل شده، که آن مهم «ولایت» بوده است.(2)

باز قرآن می فرماید:

«قُلْ يا أَهْلَ الْكِتابِ لَسْتُمْ عَلى شَيْ ءٍ حَتَّى تُقيمُوا التَّوْراةَ وَ الْإِنْجيلَ وَ ما أُنْزِلَ إِلَيْكُمْ مِنْ رَبِّكُمْ وَ لَيَزيدَنَّ كَثيراً مِنْهُمْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ طُغْياناً وَ كُفْراً فَلا تَأْسَ عَلَى الْقَوْمِ الْكافِرينَ».(3)

در مورد این قسمت از آیۀ شریفه:

ص: 94

«... وَ ما أُنْزِلَ إِلَيْكُمْ مِنْ رَبِّكُمْ»

از حضرت امام باقر(علیه السلام) منقول است:

«هِيَ وَلَايَتُنَا»(1)

و در مورد

«وَ لَيَزيدَنَّ كَثيراً مِنْهُمْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ طُغْياناً وَ كُفْراً »

حضرتش می فرماید:

«هِيَ وَلَايَةُ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ(علیه السلام)».(2)

پس غیر از ادلّۀ تاریخی و حدیثی منقول از فریقین پیرامون آیۀ شریفۀ «يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ ...»(3) فقیه و متدبّر در قرآن کریم بر اینکه «ما انزل» ولایت و امامت است، دلیل داشته، اقامۀ برهان می نماید.

فقهای شیعه می دانند بعد از توحید اوّل چیزی که از طرف حق تعالی نازل شده است و بر تمام «احکام» تقدّم رتبی دارد، مسئلۀ ولایت و امامت است.

آنان به فساد انگیزی و ستمگری معاندین، خاصّه، یهود، آگاه بوده، می دانند که این مخالفتها، به صدر اسلام منحصر نمی شود و به دشمنی با «ما انزل» یعنی ولایت و امامت در ازمنۀ سابقه بر می گردد.

ص: 95

فقهای شیعه با تدبّر در آیۀ:

«يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ عَنْ مَواضِعِهِ»(1)

و آیۀ:

«يا أَهْلَ الْكِتابِ قَدْ جاءَكُمْ رَسُولُنا يُبَيِّنُ لَكُمْ كَثيراً مِمَّا كُنْتُمْ تُخْفُونَ مِنَ الْكِتابِ وَ يَعْفُوا عَنْ كَثيرٍ قَدْ جاءَكُمْ مِنَ اللَّهِ نُورٌ وَ كِتابٌ مُبينٌ»(2)

حتّی به نوع روش مخالفین اسلام در براندازی علّت مبقیۀ این مکتب الهی، آگاهی داشته و برای مبارزه با «تحریف» و «اخفاء» حقائق سعی و تلاش دارند.

می دانید پیشگیری مقدّم بر درمان است، فقهای شیعه برای پیشگیری و مبارزه با مرض تحریف و اخفاء حقائق، مردم را به آیاتی مثل:

«يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا الْيَهُودَ وَ النَّصارى اوّلياءَ بَعْضُهُمْ اوّلياءُ بَعْضٍ وَ مَنْ يَتَوَلَّهُمْ مِنْكُمْ فَإِنَّهُ مِنْهُمْ إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمينَ»(3)

ص: 96

و

«يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا آباءَكُمْ وَ إِخْوانَكُمْ اوّلياءَ إِنِ اسْتَحَبُّوا الْكُفْرَ عَلَى الْإيمانِ وَ مَنْ يَتَوَلَّهُمْ مِنْكُمْ فَأُولئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ»(1)

توجّه می دهند و برای درمان این مرض فرهنگی، با تدریس، نوشتن کتاب و خلاصه دفاع از دین و مبارزه با افکار ضد ولایت و مهدویّت که به اَشکال مختلف در جامعه ظاهر می گردد، مثل افکار التقاطی، عرفان نمایانه، روشنفکر مآبانه و مخالف با شعائر مودّت، به وظیفۀ خود عمل می نمایند.

فقهای شیعه با تفقّه در آیۀ شریفۀ «وَ إِنَّهُ لَذِكْرٌ لَكَ وَ لِقَوْمِكَ وَ سَوْفَ تُسْئَلُونَ»(1)، و تدبّر در روایات کثیره، مسئول علمی و عملی و مرجعیّت الهی در آیۀ شریفۀ «فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ»(2) را فقط اهل بیت:، می دانند و بیدار تبلیغات «مُحّرِفین کَلِم»، «مغضوب علیهم» و بدتر از آنان منافقین و پیروان جبت و طاغوت، هستند.

ما در این دروس می گوئیم که آیۀ سؤال هیچ ربطی به یهود ندارد و «أهل الذکر» فقط اهل بیت: می باشند.

ترویج فرهنگ بیگانه، مکتب تراشی در برابر عقائد حقّه، حزب گرائی صوفیّه، تبلیغ جبت و طاغوت و مبارزه با شرط توحید، یقیناً یک نوع عبودیّت غیر توحیدی و همراه با شرک است.

إذا شئت أن ترضى لنفسك مذهبا

ينجيك يوم البعث من ألم النار

فدع عنك قول الشافعي و مالك

و أحمد و النعمان أو كعب الأحبار

و وال أناسا قولهم و حديثهم

روى جدنا عن جبرئيل عن الباري (1)

اگر مذهب و را ه صدقی بخواهی

نجاتت دهد روز حشر و گواهی

برو دست از اهل طغیان تو بردار

شوند آل احمد برایت پناهی

رسیده، کمی از زیاد و قطره ای از اقیانوس و دریا است.

ظرفیتهای کم، افکار ناتوان، مردم نا مستعد و مهمتر وجود منافقین و ایادی یهود، در جامعه، باعث گردید خدا و رسولش(صلی الله علیه و آله و سلم) از کمالات آل عصمت: برای همه بیان نکنند و بعضی از آن کمالات را به صورت رمزی و سرّی بیان دارند.

«لَوْ لَا أَنْ يَقُولَ فِيكَ طَوَائِفُ مِنْ أُمَّتِي مَا قَالَتِ النَّصَارَى فِي عِيسَى ابْنِ مَرْيَمَ لَقُلْتُ الْيَوْمَ فِيكَ قَوْلًا لَا تَمُرُّ بِمَلَإٍ مِنْهُمْ قَلُّوا أَوْ كَثُرُوا إِلَّا قَامُوا إِلَيْكَ يَأْخُذُونَ التُّرَابَ مِنْ تَحْتِ قَدَمَيْكَ يَلْتَمِسُونَ فِي ذَلِكَ الْبَرَكَةَ».(1)

توصیف تو یا علی به دنیا نکنم با مردم پست شرح معنا نکنم

توصیف تو خوبست علی با زهرا با اهل، صفات بحر اخفاء نکنم

مگر آنچه در کمالات این خانواده در کتب سابقین و روایات آمده از گزند حوادث یعنی از خطر سرقت دزدان جهانی «یهود» و سقیفه نشینان در امان بوده است؟

چه خوب گفته اند که سه کس کمالات و فضائل امیرالمؤمنین(علیه السلام) را آنطور که باید بیان نداشتند، پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) از ترس منافقین و افراد کم ظرفیّت، و دوستان از ترس، و دشمنان از حسد، و با این حال شرق و غرب عالم را بزرگی فضائلش پر کرده است.

ص: 101

کاتب این مقدمه، مستبصرین فراوانی را می شناسد که بوسیلۀ همین حدیث نورانی به حصن حصین ولایت و دژ استوار امامت پناهنده شده اند.

احادیث بعد از قرآن و همراه با قرآن نه فقط در اصول عقائد و فروع شرعیّه راهنما هستند که در برنامه های اخلاق و تزکیه و مسائل اجتماعی و سیاسی نیز رهگشا می باشند.

فقیه عظیم الشّأن آیة الله صافی گلپایگانی (دام ظلّه) بیان می دارند:

«لاريب فی انّ ما عند المسلمين، بعد الکتاب المبين الذی هو الحبل المتين، لا يأتيه الباطل من بين يديه و لا من خلفه تنزيل من حکيم حميد، من السنة النبوية و الاحاديث الشريفة المسندة المأثورة عن سيّدنا رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم)، و عن عترته الطاهرة، الذين هم احد الثقلين اللذين امرنا(صلی الله علیه و آله و سلم) بالتمسک بهما، ثروة علمية کبيرة و تراث ضخم جليل مملوء من المعارف الحقيقية و البرامج التربوية و التعاليم الاخلاقية و السياسية و الاجتماعيه، و اصول التقدم و الرقی و حقوق الانسان، الحرية و المدنية و غيرها من التعاليم الصحيحة السليمة و القواعد الحکيمة و المناهج القيمة القويمة التی لو تمسکت البشرية بها ما سقطت فی هاوية الفساد و الظلم و الاستکبار و الاستعباد، و لم تقهر و لم يستضعفها جبابرتها الاقوياء.(1)

ص: 103

و لم يقع المسلمون فيما وقعوا فيه من الفساد الاجتماعی و التفرّق و التخالف و التخاصم و غلبة الاشرار و سلطة الکفار و المعيشه الضنک، الا الاعراض عن هذه المناهج الحکيمه الالهيه و جهل بعضهم بقوة هذه التعاليم الرشيده البنّاءة، و اخذهم بالبرامج الاستيرادية العلمانية الشرقيه او الغربية، فلم يکن حالهم اِلّا کحال تاجر، خزائنه مملوءة بالجواهر و الاحجار الکريمه و هو غافل عنها و لا يعرف قيمتها، و يشتری من غيره الرمال و الاحجار عوضاً عن الجواهر بقيمتها و بذهاب عزه و مجده و حريته و استقلاله و لا يفتح خزائنه ليری ان ما يوجد عنده من انواع الجواهر لا يوجد فی سوق من الاسواق و لا عند تاجر من التجار.

نعم، قال النبی(صلی الله علیه و آله و سلم): «ما من شی يقربّکم من الجنة و يباعدکم من النار اِلّا و قد امرتکم به، و ما من شی يقرّبکم من النار و يباعدکم من الجنه اِلا و قد نهيتکم عنه».(1)

اِنّ الاحاديث الشريفه تتضمن جميع ما يحتاج اليه الانسان، فيجب علينا الاهتمام بها، بدراستها و التفقه فيها فی الکليات و الجامعات و فی المحاضرات و جميع المناسبات و فی الصحف و المجلات و الجرائد و الاذاعات و غيرها، و ايم الله انی لا اظن باحد درس هذه الاحاديث و ما تحويه من العلوم و المعارف ان يعدل عنها الی غيرها، اللهم الا ان يکون فی قلبه مرض

و قد سعت السياسات التی لاتری من مصلحتها عناية المسلمين بالاحاديث و اهتمامهم لهذه الثروة العلمية و الانظمة الحکيمة لاخفائها و ابعادها عن واقع حياة المسلمين عقيدة و سياسة و نظاماً و اخلاقاً، حتی صار المسلمون سائلين بعد ما کانوا مسئولين و خادمين بعد ما کانوا مخدومين کما وصفهم بذلک النبی(صلی الله علیه و آله و سلم)

ص: 104

بانهم (يستخدمون و لا يستخدمون).

ففی البرهة الاولی من الزمان حدثت مصيبة المنع عن تدوين السنة و حدثت الی جانبها مصيبة الاسرائيليات و کان مثل کعب الاحبار بطلها الفذّ من خواص ذوی السلطة و مرجعهم فی تفسير القرآن و قصص الانبياء و الاخبار عن الملاحم و المسائل المهمة الاخری، هذا علی رغم اَنّ رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم) لمّا رای بعضهم مشغولاً بقراءة کتاب من اهل الکتاب او مطالعته قال:

لوکان موسی حيّاً لما وسعه اِلا اتّباعی(1) و علی رغم وجود امام مثل علی(علیه السلام) الذی هو باب مدينة العلم بنص الرسول(صلی الله علیه و آله و سلم) و قوله فيه «علی مع الحق و الحق معه و لا يفارقه» و علی رغم وجود عترته بينهم التی قال النبی(صلی الله علیه و آله و سلم) فيها و فی القرآن: «انهما لن يفترقا حتی يردا علیّ الحوض»

و فی الفترة الثانية التی بدأت من عصر بنی اميّه و تکاملت فی عصر بنی العباس سيّما المأمون جاءت السياسات الحاکمة المعارضه للقوانين الاسلاميه التی لا تسمح لارباب هذه السياسات بسياساتهم الاستضعافيه فی الحکم و الادارة و المال و ما يتعلق بالمسلمين و بيت مالهم، جاءت بالفلسفة اليونانية بما يوجد فيها من الاراء الالحادية و المبادی التی لا تتفق فی النهايه مع رسالة الله تعالی و هداية الانبياء فی معرفة الله تعالی و اسمائه الحسنی و صفاته الکماليه و افعاله الحکيمه و إن أصرّ بعض المشتغلين بها على التوفيق بين المدرستين.

مدرسة الأنبياء و دعوتهم التوحيدية التي قررّها و بيّنها القرآن بأحسن التقرير و أكمل التبيين و التي يتفق الكل عليها و على اصولها القيّمة القويمة، فلم يختلفوا حتّى في أصل واحد.

ص: 105

و مدرسة الفلاسفة الذين اختلفوا في اصولهم اختلافاً كثيراً فلم يجمعوا في المبادئ الأولية على كلمة واحدة و لم يجعلوا أمام البشرية مسلكا مشخصا بمبادئه الفكرية و العملية و لم يهدوها الى حقّ اتفقوا عليه.

و قد اختلفت آراؤهم في المسائل المتعلقة بالمبدإ و المعاد حتى لعلك لم تجد اثنين منهم اتفقا على رأي واحد في جميع هذه المسائل، فلكل منهم مسلك سلكه و طريق يذهب فيه اللّهم إلا المتمسّكين منهم بحبل وحي الأنبياء و المعتمدين على هدايتهم و هداية الأئمة المعصومين: ممن لم يغتروا بأقوال أصحاب الفلسفة و لم يخوضوا في مباحث لم يأذن الشرع الخوض فيها.

و من سبر كتبهم و اصطلاحاتهم يعرف أنّ منطق الفلاسفة و لغتهم غير لغة الأنبياء و المتشرّعين بشرائعهم.

فاللّه الذي هو خالق الكلّ يفعل ما يشاء، و يبعث الرسل و يجازى العباد على أفعالهم و يرزقهم، و يسمع دعاءهم، و يستجيب لهم، و هو موصوف بالصفات التي وصف هو تعالى نفسه بها، ليس هو ما أسماه الفلاسفة بالعلة الاولى التي لا يصح اطلاق أسماء اللّه الحسنى عليها حقيقة مثل: الخالق و الرازق و الغفار و التواب. . . الخ،

إلا بالتأويل و التسامح و التجوّز، فليس في أسماء اللّه تعالى ما هو مرادف للعلة الاولى و لا ما مفهومه مفهومها أو مفهوم غيرها مما أطلقه الفلاسفة الذين عبّروا عن اللّه تعالى بالعلة الاولى.

كما يعلم أنّ مفهوم مثل الخالق و الخالقية و المخلوقية و نحوها الذي يبين به الفرق بين اللّه و بين ما سواه ليس مفهوم العلة و العلية و المعلولية الذي يدور عندهم عليه تبيين ربط الحادث بالقديم، على تفاصيل و بيانات مختلفة فلسفية مذكورة في كتب القوم.

ص: 106

و سواء أمكن التوفيق بين ما بنيت عليه دعوة الأنبياء و المعارف القرآنية و المأثورة عن أهل بيت الوحي و الذين هم عدل الكتاب، و ما قرره حكماؤنا الإسلاميون الذين ثبتت استقامة طريقتهم و اعتمادهم في مسالكهم على هداية الكتاب و السنّة أم لم يمكن فلا ريب أنّ المسلمين في دور طويل و قرون متمادية اشتغلوا بالبحث و الجدل حول مسائل لا يمكن إدراكها و الوصول الى حقيقتها، و لم يكلّفهم الشرع البحث عنها، و لم يستضيئوا فيها بأنوار القرآن و ما في الأحاديث من العلوم و المعارف حق الاستنارة و الاستضاءة.

و لو لا عناية جماعة من العلماء الأفذاذ و رجالات التفسير و الحديث و المعارف، و الذين لم يتتلمذوا إلا في مكتب القرآن و الحديث و لم يغترفوا إلا من بحار علوم أهل البیت(علیهم السلام) و لم يسألوا الا أهل الذكر، و لم يأخذوا إلا من اوّلئك الذين علمهم من علم اللّه تعالى، و عندهم ما نزل إلى الرسل و ما نزل به الروح الامين الى النبي(صلی الله علیه و آله و سلم) لاندرست آثار النبوة.

نعم، هؤلاء الأعاظم هم تلامذة مدرسة الإسلام و مدرسة القرآن و مدرسة الرسول(صلی الله علیه و آله و سلم)، و الإمام أمير المؤمنين و سائر الأئمة:، لهم علينا حقّ كبير عظيم،

فقد حفظوا الآثار و المعارف الإسلامية طول القرون و الأعصار حتّى وصلت إلينا و هي كيومها الأوّل و زمان بلاغها أقوم المعارف الحقيقة و الإلهية و أتقنها.

هذا و في زماننا، و من عهد قريب، افتتن المسلمون بالفلسفة المادية العلمانية الحديثة، و مال إليها طائفة من المفتونين بالتمدن المادي العلماني الغربي أو الإلحادي الشرقي، فآمنت فئة بالأول و شرذمة بالثاني، و كان وراء هذا الميل أيضا السياسات الاستكبارية الشرقية و الغربية، فزيّنت بلسان عملائها ما حصل لغير المسلمين من الرقيّ الصناعي و التقدم التكنيكي، فظن بعضهم أنّ ذلك معلول لمبادئهم العلمانية، فأخذوا في ترويج الحضارات المادية و المبادئ الماركسية و تشجيع الشباب

ص: 107

على رفض الآداب الإسلامية، و عمد عدد من الذين يعدّون أنفسهم من أهل الثقافة و التنوّر الفكري، و من الذين كل ثقافتهم و تنوّرهم ليست إلا الخضوع المفرط أمام المدينة المادية و توهين المبادئ الفكرية الإسلامية، عمدوا الى تفسير اصول الإسلام و مناهجه على الأصول المادية حتى الماركسية الملحدة.

و بالجملة فقد قلب هؤلاء المتسمّون بالمتنوّرين الامور في الإدارة و السياسة و الاقتصاد و التربية و الفنّ و غيرها ظهرا لبطن، و كان بلاؤهم و فتنهم و ما يروّجون من الضلالات باسم الثقافة بلاء عظيما.

الا أن الاسلام بأحكامه البناءة الالهية قام في كل عصر و زمان في وجه الضلالات بكل أساليبها، و ما زال يسجل انتصاراته في هذه المعارك الايديولوجية.

فكتابه العظيم كما كان في عصر نزوله يهدي للتي هي أقوم، فكذلك هو في بعده و في كل العصور و القرون الى قرننا الخامس عشر هذا، و بعده الى آخر الدهر. . .

يهدي للتي هى أقوم، فهو دين الهي و وحي سماوي، جاء للبشرية كلها في كل عصورها الى أن يرث اللّه الأرض و من عليها. دين جاء للبقاء و الخلود، لهداية.

جميع الأمم، و تحقيق العدل بينها، فهو لا يرضى بتسلط أمة على أمة و لا بلد على بلد، و لا قوم على قوم، و لا ينظر مصلحة شعب دون شعب. . .

جاء ليختم الحياة على الأرض باقامة دولة العدل الالهي على يد خاتم الأوصياء و الحجج، صلوات اللّه و سلامه عليه، ليكون الدين كله للّه رب العالمين، و تكون الأمم كلها أمة واحدة، لا فرق بين أبيضهم و أسودهم، و أحمرهم و أصفرهم. . .

كلهم أمام الحق سواء.

و واجب المسلمين- سيما علماء اليوم، و قد يئست البشرية من جميع المدارس و الايديولوجيات المادية و الأنظمة العلمانية، واجبهم-عرض مبادئ الدين الحنيف

ص: 108

الإلهية على البشرية الحائرة، و بيان ما فيه من الطاقات القوية الجامعة الكافلة لجميع ما تحتاج إليه مقتصرا على ما بيّن في الكتاب و السنّة متعلّما عن القرآن و النبيّ(صلی الله علیه و آله و سلم) و عترته الطاهرة:.

فيا أيّها المسلمون كونوا شاكرين لهذه النعمة العظمى، و لا تكونوا عنها غافلين أو- و العياذ باللّه- معرضين عنها أو كافرين، «وَ لا تَكُونُوا كَالَّذِينَ قَالُوا سَمِعْنا وَ هُمْ لا يَسْمَعُونَ»، «إِنَّ شَرَّ اَلدَّوَابِّ عِنْدَ اَللّهِ اَلصُّمُّ اَلْبُكْمُ اَلَّذِينَ لا يَعْقِلُونَ»،(1) و اتّقوا من الإلحاد في آيات اللّه و دينه، قال اللّه تعالى: «إِنَّ اَلَّذِينَ يُلْحِدُونَ فِي آياتِنا لا يَخْفَوْنَ عَلَيْنا أَ فَمَنْ يُلْقى فِي اَلنّارِ خَيْرٌ أَمْ مَنْ يَأْتِي آمِناً يَوْمَ اَلْقِيامَةِ اِعْمَلُوا ما شِئْتُمْ إِنَّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ»،(2) فخوضوا في بحار هذه العلوم و استخرجوا ما فيها من الدرر الغالية، و عليكم بالسير و السياحة في رياضها التي عرضها أعرض من السماء و الأرض، فاقتطفوا من أزهارها الجميلة البهية و أثمارها الشهية الروحانية، و خذوا من هذا التراث الإسلامي ما به حياة روحكم و إصابة نظركم و سلامة فكركم و نظام معاشكم و دينكم و دنياكم و لا تبتغوا له بدلا، و كونوا من تلامذة مدرسة الحديث و خرّيجى مدرسة الرسول(صلی الله علیه و آله و سلم)، و مدرسة أهل بيته و الأئمة الصادقين من عترته:.

قال اللّه تعالى: «يا أَيُّهَا اَلَّذِينَ آمَنُوا اِتَّقُوا اَللّهَ وَ كُونُوا مَعَ اَلصّادِقِينَ»(3)».(4)

بی شک سیرۀ نبوی و احادیث شریف مستندی که از رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) و خاندان پاکش، که یکی از ثقلین هستند که آن بزرگوار به ما دستور فرموده به دامن آنها

ص: 109

چنگ زنیم، رسیده و در دست مسلمان هاست، بعد از قرآن مجید، که ریسمان محکم الهی است و از جانب خداوند حکیم نازل گشته و باطل در آن هیچ راهی ندارد، ثروت علمی عظمی و میراث ارزشمند و گرانبها و گنجینه ای است از معارف حقیقی و برنامه های تربیتی و آموزه های اخلاقی و سیاسی و اجتماعی، و اصول پیشرفت و ترقی و حقوق انسان و آزادگی و مدنیّت و نیز شامل تعلیمات درست و قوانین حکمت آمیز و روش های ارزشمند و استواری است که اگر جامعۀ بشری به آنها چنگ می زد، هرگز به قعر دوزخ ظلم و فساد و استکبار و به بردگی کشیدن بندگان خدا سقوط نمی کرد و مغلوب زورگویان قدرتمند نمی گشت.

و اگر مسلمانان، امروز دچار فساد اجتماعی و تفرقه و اختلافات و دشمنی ها و غلبۀ اشرار و سلطۀ کفّار و زندگی های پرفشار و سخت شده اند. تنها به خاطر رویگردانی از این دستورات حکیمانۀ الهی و آگاهی نداشتن آنان از توان و قدرت کارایی این آموزه های استوار و سازنده و روی آوردن آنها به برنامه های وارداتی ضد دینی شرقی و غربی است. از این رو آنان را به تاجری می توان تشبیه کرد که صندوق هایش پر از جواهر و سنگ های گرانبهاست، در حالی که خودش از آنها و بهای سنگین آنها غافل است و سنگ و کلوخ هایی را به قیمت جواهر از دیگران می خرد و عزّت و بزرگواری و آزادی و استقلال خود را هم از دست می دهد و هیچ گاه گنجینه هایش را نمی گشاید تا ببیند انواع جواهراتی که نزد اوست در هیچ بازاری یافت نمی شود و هیچ تاجری مانندش را ندارد.

آری، پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «هیچ چیزی نیست که شما را به بهشت نزدیک و از آتش دوزخ دور کند مگر آن که شما را به آن امر کرده ام، و هیچ چیز نیست که شما را به آتش دوزخ نزدیک و از بهشت دور گرداند مگر آنکه شما را از آن بازداشته ام.»

ص: 110

احادیث شریف معصومین، سلام الله علیهم اجمعین، در بر دارندۀ همۀ نیازهای انسان است، از این رو بر ما لازم است با تحقیق و پژوهش و تدریس و طرح آنها در دانشکده ها و دانشگاه ها، مجامع علمی، سخنرانی ها و همۀ مناسبت ها و در روزنامه ها و مجلات و رسانه ها و غیره نسبت به آنها اهتمام ورزیم.

به خدا سوگند من تصوّر نمی کنم کسی که احادیث و علوم و معارف آنها را فرا گرفته است، از آنها دست شوید و به غیر آنها روی آورد مگر این که زنگار مرض آینۀ قلبش را پوشانده باشد.

مع الأسف سیاست هایی که توجّه مسلمانان به احادیث، و اهتمامشان به این ثروت علمی و این نظام قانون مند را به مصلحت خود نمی دیدند، در راستای محو این احادیث و دورکردن آنها از متن زندگی عقیدتی و سیاسی و اجتماعی و اخلاقی مسلمانان کوشیدند. و این جریان تا آنجا پیش رفت که مسلمانان که روزگاری دیگران از آنها درخواست می کردند و به آنها خدمت می نمودند، خود درخواست کننده و خادم دیگران شدند، حال آن که خدای متعال، آنان را برای رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم)در شب معراج چنین توصیف فرموده بود که «آنان دیگران را به خدمت می گیرند و خود به خدمت گرفته نمی شوند».

(تفصیل مطلب آن که) در دورۀ اوّل پس از رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فاجعۀ منع از نگاشتن سنّت پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) رخ داد که خود، فاجعۀ دیگری را به دنبال داشت و آن رواج اسرائلیات بود و شخصی مثل کعب الأحبار که یکه تاز این عرصه بود، از خواص دستگاه حاکم و مرجع آنها در تفسیر قرآن و داستانهای پیامبران و اخبار آینده و سایر مسائل مهم گردید.

و این جریان در حالی بود که رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) هنگامی که مشاهده کرد یکی از مسلمانان در حال خواندن کتابی از اهل کتاب است، فرمودند: «اگر موسی زنده

ص: 111

بود چاره ای جز تبعیت از من نداشت» و نیز در حالی بود که امامی چون علی(علیه السلام) در میان امت بود که بنابر فرمایش صریح پیامبر، دروازۀ شهر علم بود و حضرت درباره اش فرموده بود: «علی همواره همراه حق است و حق نیز همیشه همراه اوست و هرگز از او جدا نخواهد شد» و همچنین در حالی بود که اهل بیت پیامبر در میان مسلمانان بودند که خود رسول اکرم در مورد آنها و قرآن کریم فرموده بود: «آن دو هرگز از هم جدا نخواهند گشت تا در کنار حوض (کوثر) بر من وارد شوند».

و در دورۀ دوّم که از عصر بنی امیّه آغاز شد و در دوران بنی عباس به ویژه در زمان مأمون، به اوج خود رسید، سیاست هایی بر جامعه حاکم شد که با قوانین اسلام که به مجریان این سیاست ها اجازۀ اجرای برنامه های سلطه طلبانه در حکومت و ادارۀ جامعه و بیت المال و همۀ امور مربوط به مسلمانان را نمی داد، در تعارض و تضاد بود. اصحاب این سیاست ها فلسفۀ یونانی را (در جامعه) مطرح کردند. فلسفه ای با نظریات کفرآمیز و اصول و پایه هایی که در نهایت با رسالت الهی و تعلیمات پیامبران در باب شناخت خداوند و اسماء حسنی و صفات کمال و افعال حکیمانه اش هماهنگ نبود. گرچه برخی از اصحاب فلسفه بر هماهنگی و همخوانی بین این دو مکتب اصرار می ورزند.

یکی مکتب پیامبران و دعوت توحیدی آنها که قرآن با بهترین بیان و کاملترین شیوه، آن را تبیین کرده و همۀ پیامبران، روی آن دعوت و اصول ارزشمندش اتفاق نظر داشته حتی در یک اصل آن هم اختلافی ندارند، و دیگری مکتب فلاسفه که خودشان در اصولشان با هم اختلاف زیادی دارند و در اصول و پایه های اوّلیه هم بر روی مطلب واحدی اتفاق نظر ندارند، و از همین رو نتوانسته اند راه و روش مشخصی را همراه با مبانی نظری و عملی آن، فراروی

ص: 112

جامعۀ بشری قرار دهند و آن را به راه حقّی که مورد قبول همۀ آنها باشد راهنمایی کنند.

نظرات آنها در مسائل مربوط به مبداء و معاد، دارای اختلافات زیادی است تا جایی که شاید نتوان دو نفر از آنان را یافت که در همۀ این مسائل هم عقیده و هم نظر باشند.

هریک از ایشان روشی دارد که طبق آن حرکت می کند و راهی دارد که در آن راه قدم برمی دارد، به جز آن دسته از ایشان که با چنگ زدن به ریسمان وحی پیامبران و با تکیه بر هدایت ایشان و راهنمائی ائمّۀ معصومین: فریب حرف های فلاسفه را نخورده اند و در مباحثی که شرع مقدّس اجازۀ ورود به آنها را نداده است، وارد نشده اند. و هرکس درکتاب ها و اطلاحات فلاسفه غور کند، در می یابد که منطق فلاسفه و زبان آنان با منطق و زبان پیامبران و پیروان آنها متفاوت است.

خدایی که خالق همۀ هستی است، هر چه بخواهد انجام می دهد، پیامبران را مبعوث می کند، بندگان را بر اعمالشان جزا می دهد، به آنها روزی می رساند، دعایشان را می شنود و اجابت می کند و متّصف به صفاتی است که خودش، ذات خود را بدان ها وصف نموده است، خدایی نیست که فلاسفه آنرا «علّت اوّلی» نامیده اند که اطلاق اسماء حسنای الهی از قبیل خالق و رازق و غفّار و توّاب و غیره بر او صحیح نیست، مگر با ارتکاب تأویل و تسامح و مجاز.

اساساً در میان اسماء خداوند، اسمی که هم معنا و هم مفهوم باشد با «علّت اوّلی» و یا سایر نام هایی که فلاسفه خداوند را به آنها تعبیر کرده اند، یافت نمی شود.

ص: 113

همچنان که روشن می شود که مفهوم خالق و خالقیّت و مخلوقیّت و مانند اینها که به وسیلۀ آنها فرق میان خدا و غیرخدا مشخص می شود، چیزی غیر از مفهوم علّت و علیّت و معلولیّتی است که در نظر فلاسفه، رابطۀ میان و حادث و قدیم - با آن تفصیل ها و بیان های مختلف فلسفی که در کتاب هایشان ذکر شده است بر محور آن می چرخد و مبتنی بر آن است.

(حال با توجّه به این همه اختلافهای بنیادی و ریشه ای) خواه امکان توافق و هماهنگی میان آنچه دعوت انبیاء برآن پایه گذاری شده و معارف قرآنی و معارف رسیده از اهل بیت وحی، که هم تراز قرآنند، و میان آنچه حکمای اسلامی ما که راهشان مستقیم و تکیۀ آنها بر هدایت کتاب و سنّت است، بیان کرده اند، وجود داشته باشد یاخیر، آنچه مسلّم است این است که مسلمانان در سالیان دراز و قرن های متمادی، خود را سرگرم بحث و جدل دربارۀ مسائلی کرده اند که نه درک نهایی آنها و رسیدن به حقیقتشان ممکن بوده و نه شارع مقدّس، آنها را به بحث در مورد آنها تکلیف کرده است و در این مجال، از انوار قرآن کریم و علوم و معارفی که در احادیث هست، آن طور که باید و شاید بهره نبرده اند.

و اگر نبود توجّه گروهی از علمای بی نظیر و مفسّران و حدیث شناسان و متخصّصان معارف دینی وکسانی که جز در مکتب قرآن و حدیث زانو نزده اند و از غیر دریای علوم اهل بیت جرعه نوشی نکرده اند و تنها از اهل ذکر کسب معلومات کرده و فقط از کسانی علم آموخته اند که علمشان از علم خداوند سرچشمه می گیرد وآنچه بر پیامبران نازل شده و جبرئیل امین بر رسول مکرم اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) وحی کرده، نزد آنان موجود است، قطعاً آثار و نشانه های نبوّت از بین رفته بود.

آری، این بزرگان که شاگردان مکتب اسلام و قرآن و پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم)و امیرالمؤمنین و دیگر ائمّه: اند، حق بزرگی بر گردن ما دارند، چرا که آنان احادیث و معارف

ص: 114

اسلامی را در طول قرن ها و دوران های گذشته نگهداری کرده اند تا این که امروز به دست ما رسیده و همانند روز نخست و زمان ابلاغ، صحیح ترین و استوارترین معارف حقیقی و الهی است.

این چنین بود تا دوران معاصر و اندکی پیش از آن، که مسلمانان گرفتار فلسفه های جدید مادّی ضد دین شدند و گروهی ازکسانی که شیفتۀ تمدّن ضدّ دینی غربی یا الحادی شرقی بودند بدان گرویده، گروهی به غرب و گروهی به شرق ایمان آوردند.

در پس این گرایش ها نیز سیاست های استکباری شرقی و غربی پنهان بود که از طریق مزدورانشان، پیشرفتهای علمی و صنعتی غیر مسلمانان را به رخ مسلمانان می کشیدند تا آنجا که گروهی از نا آگاهان گمان کردند که این پیشرفتها محصول اصول ضدّ دینی آنهاست، از این رو اقدام به ترویج وگسترش فرهنگ های مادّی و اصول اعتقادی مارکسیسم نموده و جوانان را به ترک آداب اسلامی تشویق کردند.

گروهی از کسانی هم که خود را اهل فرهنگ و روشنفکری می دانستند و از آنهایی بودند که همۀ فرهنگ و روشنفکریشان چیزی جز تسلیم مذلّت بار در برابر تمدن مادّی و سست شمردن و بی پایه جلوه دادن اصول فکری اسلام نبود، به تأویل اصول اسلامی و تطبیق معارف و اندیشه های دینی بر اصول مادّی حتی مارکسیستی الحادی روی آوردند.

خلاصه این افراد که از روشنفکری تنها نام آنرا یدک می کشند، همه چیز را در ادارۀ جامعه و سیاست و اقتصاد و امور تربیتی و هنر و غیره دگرگون کردند و مصیبت و بلای آنها و انحرافاتی که به اسم فرهنگ ترویج می کردند فاجعۀ بزرگی بود.

ص: 115

امّا اسلام با احکام و دستورات الهی و سازنده اش در هر دوره ای، در برابر گمراهی ها با همۀ شیوه ها و روش هایش ایستاده و همواره در این میدان های مبارزۀ عقیدتی، پیروزمند و سربلند بیرون آمده است.

قرآن عظیم همانگونه که در زمان نزولش به محکمترین و استوارترین راه، هدایت می نمود، پس از آن هم، در تمام زمان ها و قرن ها تا همین قرن پانزدهم ما و پس از آن تا ابد، همچنان به استوارترین راه، هدایت می کند؛ چراکه اسلام دین الهی و وحی آسمانی است و برای همۀ بشریّت در همۀ زمان ها تا آنگاه که خدا زمین و اهلش را به ارث ببرد، آمده است.

اسلام دینی است که برای بقا و جاودانگی و برای هدایت همۀ امّت ها و ایجاد عدالت میان آنها آمده است، از همین رو، به سلطۀ امّتی بر امّت دیگر، یا سرزمینی بر سرزمین دیگر و قومیتی و قومیت دیگر رضایت نداده و مصالح هیچ ملّتی را بر دیگر ملّت ها ترجیح نمی دهد.

اسلام آمده است تا زندگی بر کرۀ خاکی را با تشکیل دولت عدل الهی به دست آخرین حجّت الهی و آخرین وصیّ پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) به پایان برد تا دین در همه جای زمین، دین خدا پروردگار جهانیان باشد و همۀ امّت ها امّتی یگانه شوند، فرقی میان سیاه و سفید و زرد و سرخشان نباشد و همگی در برابر حق یکسان باشند.

امروز که بشریّت از تمام مکاتب و ایدئولوژی های مادّی و نظام های ضدّ دین نا امید شده است، آنچه بر همۀ مسلمانان به ویژه علما واجب است عرضۀ دین راستین الهی و اصول و پایه های آن و بیان توانایی های بالا و جامعیت آموزه های آن در سطح تمام نیازمندی های انسان بر بشر سرگردان است، آن هم تنها با بهره گیری از قرآ ن و بیان رسول اکرم(صلی الله علیه و آله

و سلم)و ائمّۀ اطهار: و در همان چارچوبی که آنها مشخص و معیّن کرده اند.

ص: 116

پس ای مسلمانان، شکر گذار این نعمت بزرگ باشید و مبادا از آن غافل شوید و یا - العیاذ بالله - روی از آن برتابید و به آن کافر شوید.

«وَ لا تَكُونُوا كَالَّذينَ قالُوا سَمِعْنا وَ هُمْ لا يَسْمَعُونَ»، «إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِّ عِنْدَ اللَّهِ الصُّمُّ الْبُكْمُ الَّذينَ لا يَعْقِلُونَ»

و مانند کسانی نباشید که گفتند شنیدیم، با آنکه نمی شنوند. بدترین جنبدگان نزد خدا کسانی هستند که (از شنیدن حق و گفتن آن) نا شنوا و گنگ اند و هیچ تعقّل نمی کنند.

و از کجروی در آیات خداوند و دینش بپرهیزید که می فرماید:

«إِنَّ الَّذينَ يُلْحِدُونَ في آياتِنا لا يَخْفَوْنَ عَلَيْنا أَ فَمَنْ يُلْقى فِي النَّارِ خَيْرٌ أَمْ مَنْ يَأْتي آمِناً يَوْمَ الْقِيامَةِ اعْمَلُوا ما شِئْتُمْ إِنَّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصيرٌ».

آنانکه در آیات ما کجروی می کنند بر ما پوشیده نیستند، آیا کسی که روز قیامت در آتش دوزخ افکنده می شود بهتر است یا آنکه در امن و امان می آید؟ هرچه می خواهید انجام دهید که خداوند به همۀ اعمالتان بیناست.

پس در دریای این علوم غوطه ور شوید و مروارید های گرانبهای آن را استخراج نمایید، در بوستان هایی که از آسمان و زمین پهناورتر است بگردید، شکوفه های زیبا و دل انگیز و میوه های دلپذیر و روحانی آن را بچینید و از این میراث اسلامی، آنچه را که موجب حیات روح و درستی نظر و سلامت فکر و نظام معیشت و دین و دنیایتان می شود، برگیرید و به دنبال هیچ جایگزینی برای آن نباشید.

از دانش آموختگان مکتب حدیث و فارغ التحصیلان مکتب پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و مکتب اهل بیت او و امامان راستین عترتش: باشید که خداوند می فرماید:

ص: 117

«يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ كُونُوا مَعَ الصَّادِقينَ»، ای اهل ایمان، از خدا پروا کنید و با راستگویان باشید.(1)

توجّه به اصول ایمان

آشکار است که در بنای فکری مؤمن آنچه باید اوّل به آن پرداخته شود ارکان ایمان می باشد و توجّه به فروع در مرحله دوم قرار دارد.

امام صادق(علیه السلام) می فرمایند:

«أَحْسِنُوا النَّظَرَ فِيمَا لَا يَسَعُكُمْ جَهْلُهُ وَ انْصَحُوا لِأَنْفُسِكُمْ وَ جَاهِدُوهَا فِي طَلَبِ مَعْرِفَةِ مَا لَا عُذْرَ لَكُمْ فِي جَهْلِهِ فَإِنَّ لِدِينِ اللَّهِ أَرْكَاناً لَا يَنْفَعُ مَنْ جَهِلَهَا شِدَّةُ اجْتِهَادِهِ فِي طَلَبِ ظَاهِرِ عِبَادَتِهِ وَ لَا يَضُرُّ مَنْ عَرَفَهَا فَدَانَ بِهَا حُسْنُ اقْتِصَادِهِ وَ لَا سَبِيلَ لِأَحَدٍ إِلَى ذَلِكَ إِلَّا بِعَوْنٍ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ».(2)

نيك نظر و دقّت كنيد در آنچه نادانى آن بر شما جايز و روا نيست، و براى خود خير انديشى كنيد و بكوشيد در بدست آوردن آنچه ندانستن آن بهانه و عذر شما نشود، زيرا براى دين خدا ركنها و پايه هائى است كه كوشش بسيار در عبادت با ندانستن آنها سودى ندهد، و هر كه آنها را شناخت و معتقد و متديّن بدان ها شد ميانه روى در عبادت به او زيان نزند (مقصود شناختن امام است كه كوشش در عبادت بدون شناسائى امام سود ندهد، و ميانه روى در عبادت با معرفت به امام زيان نزند) و براى هيچ كس راهى به شناسائى اركان دين نيست جز به يارى خداى عزّ و جلّ.

ص: 118

بر این اساس عدّه ای از فقهای شیعه در طول تاریخ برای تبیین و تشریح عقائد حقّه به نوشتن کتب مهم اقدام نموده و بخصوص پیرامون ولایت و امامت تلاش کرده و برای عمل به آیۀ شریفۀ «نفر» انذار خود را با تصنیف و تألیف کتب به گوش مردم رسانده اند.

این کار مهم یعنی تشریح مبانی ولایت و تبیین بزرگی امامت، خاصّه امامت حضرت بقية الله الاعظم(عجل الله تعالی فرجه الشریف) چون مطلوب خداوند متعال و اوّلیای اوست، در بعضی از موارد بر آن از طرف صاحب ولایت(عجل الله تعالی فرجه الشریف) امر و دستور صادر شده است.

وجود یک دین شناس راستین که بی پناهی از ایتام ما را که از فرهنگ ما دور افتاده و از مشاهدۀ ما محروم شده است، با آموزش آنچه به آن نیاز دارد نجات دهد، (و او را رهایی بخشد) بر شیطان از هزار عابد دشوارتر است.

زیرا عابد فقط به فکر نجات خویش است و این گونه عالم به رهایی خود و دیگر مردان و زنان از بندگان خدا می اندشید. تا آنان را از دست شیطان و نوکرانش رهایی بخشد. بنابراین، این نوع عالم دینی از یک میلیون مرد و زنی که اهل عبادت باشند، برتر است.

امام عسکری(علیه السلام) از قول امام رضا(علیه السلام) بیان می دارند:

«... أَلَا إِنَّ الْفَقِيهَ مَنْ أَفَاضَ عَلَى النَّاسِ خَيْرَهُ وَ أَنْقَذَهُمْ مِنْ أَعْدَائِهِمْ وَ وَفَّرَ عَلَيْهِمْ نِعَمَ جِنَانِ اللَّهِ وَ حَصَّلَ لَهُمْ رِضْوَانَ اللَّهِ تَعَالَى وَ يُقَالُ لِلْفَقِيهِ: يَا أَيُّهَا الْكَافِلُ لِأَيْتَامِ آلِ محمّد الْهَادِي لِضُعَفَاءِ مُحِبِّيهِمْ وَ مَوَالِيهِمْ قِفْ حَتَّى تَشْفَعَ لِمَنْ أَخَذَ عَنْكَ أَوْ تَعَلَّمَ مِنْكَ فَيَقِفُ ...».(1)

بدانید که فقیه کسی است که خیر خود را بر مردم فرو ریزد و آنان را از دشمنان برهاند، به فقیه گفته می شود: ای کسی که سرپرستی یتیمان خاندان محمّد را به عهده گرفتی و دوستداران و پیروان ناتوان آنان را هدایت کردی! بایست تا برای هرکس که از تو بهره مند شده یا دانش آموخته شفاعت کنی.

امام عسکری(علیه السلام) از امام هادی(علیه السلام) بیان می دارند:

«لَوْ لَا مَنْ يَبْقَى بَعْدَ غَيْبَةِ قَائِمِنَا(علیه السلام) مِنَ الْعُلَمَاءِ الدَّاعِينَ إِلَيْهِ وَ الدَّالِّينَ عَلَيْهِ وَ الذَّابِّينَ عَنْ دِينِهِ بِحُجَجِ اللَّهِ وَ الْمُنْقِذِينَ لِضُعَفَاءِ عِبَادِ اللَّهِ مِنْ شِبَاكِ إِبْلِيسَ وَ مَرَدَتِهِ وَ مِنْ فِخَاخِ النَّوَاصِبِ لَمَا بَقِيَ أَحَدٌ إِلَّا ارْتَدَّ عَنْ

دِينِ اللَّهِ وَ لَكِنَّهُمُ الَّذِينَ يُمْسِكُونَ أَزِمَّةَ

ص: 120

قُلُوبِ ضُعَفَاءِ الشِّيعَةِ كَمَا يُمْسِكُ صَاحِبُ السَّفِينَةِ سُكَّانها اوّلئِكَ هُمُ الْأَفْضَلُونَ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ.»(1)

اگر در زمان غيبت امام قائم(علیه السلام) علمائى نبودند كه داعى به سوى او بوده و اشاره به او كنند، و با براهين الهى از او دفاع نمايند، و بندگان مستضعف خدا را از دام ابليس و اعوانش برهانند، و از بند نواصب (دشمنان اهل بيت) رهايى بخشند، همۀ مردم از دين خدا دست كشيده و مرتدّ مى شدند، لكن علماء كسانى هستند كه زمام قلوب شيعيان ضعيف ما را در دست داشته و مهار مى كنند، همچون ناخداى كشتى كه سكّان آن را در دست دارد. اين گروه همان شخصيتهاى برتر و افضل در نزد خداوند با عزّت و جلال مى باشند.

حضرت فاطمه زهرا(علیها السلام) از پدرشان بیان می دارند:

«...إِنَّ عُلَمَاءَ شِيعَتِنَا يُحْشَرُونَ فَيُخْلَعُ عَلَيْهِمْ مِنْ خِلَعِ الْكَرَامَاتِ عَلَى قَدْرِ كَثْرَةِ عُلُومِهِمْ وَ جِدِّهِمْ فِي إِرْشَادِ عِبَادِ اللَّهِ ...».(2)

همانا علمائی که از شيعیان ما هستند وقتی در روز قيامت محشور می شوند به اندازۀ كثرت علومشان و جدّيتشان در ارشاد بندگان خداوند خلعتهاى كرامت بر آنان می پوشانند...

در حدیثی امام صادق(علیه السلام) می فرمایند:

«الرَّاوِيَةُ لِحَدِيثِنَا يَشُدُّ بِهِ قُلُوبَ شِيعَتِنَا أَفْضَلُ مِنْ أَلْفِ عَابِدٍ».(3)

ص: 121

آنكه احاديث ما را روايت كند و دلهاى شيعيانمان را استوار سازد از هزار عابد بهتر است.

امام عسکری(علیه السلام) از امام رضا(علیه السلام) بیان می کنند:

«أَفْضَلُ مَا يُقَدِّمُهُ الْعَالِمُ مِنْ مُحِبِّينَا وَ مَوَالِينَا أَمَامَهُ لِيَوْمِ فَقْرِهِ وَ فَاقَتِهِ وَ ذُلِّهِ وَ مَسْكَنَتِهِ أَنْ يُغِيثَ فِي الدُّنْيَا مِسْكِيناً مِنْ مُحِبِّينَا مِنْ يَدِ نَاصِبٍ عَدُوٍّ لِلَّهِ وَ لِرَسُولِهِ يَقُومُ مِنْ قَبْرِهِ وَ الْمَلَائِكَةُ صُفُوفٌ مِنْ شَفِيرِ قَبْرِهِ إِلَى مَوْضِعِ مَحَلِّهِ مِنْ جِنَانِ اللَّهِ فَيَحْمِلُونَهُ عَلَى أَجْنِحَتِهِمْ وَ يَقُولُونَ طُوبَاكَ طُوبَاكَ يَا دَافِعَ الْكِلَابِ عَنِ الْأَبْرَارِ وَ يَا أَيُّهَا الْمُتَعَصِّبُ لِلْأَئِمَّةِ الْأَخْيَارِ».(1)

بهترین چیزی که یک عالم از دوست داران ما می تواند برای روز نیازمندی و احتیاج و خواری و مسکنت خود پیش فرستد این است که به داد یک مسکین از دوست داران ما برسد و او را از دست دشمن خدا و دشمن رسولش نجات دهد.

چنین عالمی هنگامی که از قبرش بیرون می آید ملائکه از سر قبرش تا مکانش در بهشت صف کشیده اند و او را بر روی بال هایشان حمل می کنند و به او می گویند:

خوش آمدی! آفرین بر تو! خوش به حالت! ای کسی که سگها را از بندگان خوب خدا راندی! و ای کسی که متعصّب بر ائمّۀ اطهار: که بهترین هستند باقی ماندی.

امام عسکری(علیه السلام) از قول امام صادق(علیه السلام) بیان می دارند:

«مَنْ كَانَ هَمُّهُ فِي كَسْرِ النَّوَاصِبِ عَنِ الْمَسَاكِينِ مِنْ شِيعَتِنَا الْمُوَالِينَ لَنَا أَهْلَ الْبَيْتِ

ص: 122

يَكْسِرُهُمْ عَنْهُمْ وَ يَكْشِفُ عَنْ مَخَازِيهِمْ وَ يُبَيِّنُ عَوْرَاتِهِمْ وَ يُفَخِّمُ أَمْرَ محمّد وَ آلِهِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِمْ جَعَلَ اللَّهُ هِمَّةَ أَمْلَاكِ الْجِنَانِ فِي بِنَاءِ قُصُورِهِ وَ دُورِهِ يَسْتَعْمِلُ بِكُلِّ حَرْفٍ مِنْ حُرُوفِ حُجَجِهِ عَلَى أَعْدَاءِ اللَّهِ أَكْثَرَ مِنْ عَدَدِ أَهْلِ الدُّنْيَا أَمْلَاكاً قُوَّةُ كُلِّ وَاحِدٍ تَفْضُلُ عَنْ حَمْلِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ فَكَمْ مِنْ بِنَاءٍ وَ كَمْ مِنْ نِعْمَةٍ وَ كَمْ مِنْ قُصُورٍ لَا يَعْرِفُ قَدْرَهَا إِلَّا رَبُّ الْعَالَمِينَ».(1)

کسی که اهتمام ورزد در شکست دادن نواصب که در برابر شیعیان جبهه گیری کرده اند و برای ما اهل بیت جوانمردی و مروّت به خرج دهد، آنها را از (مقصودشان در اغوای) ضعفای شیعه باز دارد و در برابر شیعه آنها را خرد نماید و پرده از رسوایی های آنها بردارد و عیبهای آنها را واضح و روشن بیان نماید، و امر پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) و خاندانش را تمجید نموده و بستاید ، خداوند همت فرشتگان بهشتی را در ساختن خانه ها و کاخهای او قرار دهد. به عدد هر حرفی که در برابر دشمنان به کار برد، خدا فرشتگانی، بیش از تعداد مردم دنیا، را برای او بکار گیرد. بسا قصرهایی که ارزش آن را جز پروردگار جهانیان نداند.

و نیز امام عسکری(علیه السلام) از امیرالمؤمنین(علیه السلام) بیان می کنند:

«مَنْ قَوَّى مِسْكِيناً فِي دِينِهِ ضَعِيفاً فِي مَعْرِفَتِهِ عَلَى نَاصِبٍ مُخَالِفٍ فَأَفْحَمَهُ لَقَّنَهُ اللَّهُ يَوْمَ يُدْلَى فِي قَبْرِهِ أَنْ يَقُولَ اللَّهُ رَبِّي وَ محمّد نَبِيِّي وَ عَلِيٌّ وَلِيِّي وَ الْكَعْبَةُ قِبْلَتِي وَ الْقُرْآنُ بَهْجَتِي وَ عُدَّتِي وَ الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَانِي فَيَقُولُ اللَّهُ أَدْلَيْتَ بِالْحُجَّةِ فَوَجَبَتْ لَكَ أَعَالِي دَرَجَاتِ الْجَنَّةِ فَعِنْدَ ذَلِكَ يَتَحَوَّلُ عَلَيْهِ قَبْرُهُ أَنْزَهَ رِيَاضِ الْجَنَّةِ».(2)

کسی که درمانده ای را در دین و ناتوانی را در معرفتش، در برابر دشمن مخالف

ص: 123

ما توانا سازد تا آن دشمن را شکست دهد و به جایش بنشاند، خداوند روزی که او را به سوی قبرش می فرستند، به او تلقین می فرماید تا بگوید: الله پروردگار من است و محمّد پیامبر و علی ولی ّمن و کعبه قبله و قرآن موجب شادمانی و ذخیرۀ من و مؤمنان، برادران من اند.

آنگاه خداوند خطاب به او می فرماید: حجّت را ادا کردی، پس اینک درجات بالای بهشت از آن توست. در این هنگام شاداب ترین باغ های بهشت، برایش آماده می شود.

و در حدیثی رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:

«مَنْ خَرَجَ يَطْلُبُ بَاباً مِنْ عِلْمٍ لِيَرُدَّ بِهِ بَاطِلًا إِلَى حَقٍّ أَوْ ضَلَالَةٍ إِلَى هُدًى، كَانَ عَمَلُهُ ذَلِكَ كَعِبَادَةِ مُتَعَبِّدٍ أَرْبَعِينَ عَاماً».(1)

كسى كه بيرون رود براى اينكه مطلب و پاره اى از علم و دانش طلب نموده و بدست آورد تا باطل و نادرستى را بحق و درستى يا ضلالت و گمراهى را به هدايت و راهنمائى باز گرداند عمل و رفتار او مانند عبادت و بندگى چهل سال عبادت كننده است.

و نیز می فرمایند:

«أخلصوا أعمالكم و أعزوا الإسلام، قالوا: يا رسول الله! و كيف نعز الإسلام؟ قال: بالحضور عند العلماء لتعلم العلم بالرد على أهل الأهواء، فإن من رد عليهم و أراد به وجه الله، فله عبادة الثقلين: الجن و الإنس...».(2)

ص: 124

اعمالتان را خالص و اسلام را عزيز نمائيد، عرض كردند: چگونه اسلام را عزيز كنيم؟ حضرت فرمودند: با حضور در نزد علماء براى ياد گرفتن علم كسى كه دانش بياموزد و جواب منحرفین را بدهد، و براى رضاى خدا با آنها بحث نماید، در این صورت ثواب عبادت ثقلين، یعنی جنّ و انس، براى او است.

متفقّه با تدبّر و تفقّه در احادیث مذکوره به این نتیجه می رسد که مسئولیّتی فراتر از تفقّه و بیان فروع شرعیّه بر دوش حوزویان نهاده شده که آن، انقاذ عباد الله، دستگیری مساکین عقیدتی و فرهنگی، تقویت مردم در برابر مخالفین دین، رد باطل و اهل اهواء، دفع کلاب از ابرار، کسر نواصب و خلاصه نجات دوستان اهل بیت: از شبکه های انحرافی ابلیس و پیروان او می باشد.

به راستی از این احادیث شأن فقهاء و مقام حوزویان و تعهدشان در برابر صاحب الولایة معلوم می شود.

طاهرین ایشان:، ترویج آن و مبارزه با منحرفین و ایادی سقیفه، فقهاء مسئولیّتشان از همۀ مردم بالاتر و زیادتر است.

نکته ای که در اینجا باید بیان شود اینست که اگر فقیهی نسبت به وظائف معیّنه در دفاع از ولایت و امامت حضرات معصومین: بی تفاوت باشد، به ویژه امروز در دفاع از ولیّ نعمت حضرت بقیة الله الاعظم(عجل الله تعالی فرجه الشریف)، کم کاری و سستی کند، فروع و حجّت در فقه فروع را، بر اصول عقائد و مسائل مهم فقه ولایت و امامت ترجیح دهد و حوزویان را به کسب معرفة الحجّة(عجل الله تعالی فرجه الشریف) و مبارزه با انحرافات عقیدتی ارشاد ننماید، در فقاهت و دانش او به قرآن و سنّت پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) و اهل بیت:، تردید می شود.

یادم آمد یکی از دوستان اهل بیت:، شعر استاد شهریار(ره) را در این موضوع متذکر شدند که موعظۀ توجّه به ولایت معصومین: در آن، قلوب مستعده را خاضع می کند و حوزویان را بیدارِ «وَ قِفُوهُمْ إِنَّهُمْ مَسْؤُلُونَ» می نماید.(1)

مبارزات فقهای شیعه و حفظ و حراست آنان از دین مبین و مکتب هداة مهدیین:، در طول تاریخ غیبت کبری، برای اهل مطالعه معلوم و آشکار است.

بزرگانی که برای نگهداری مکتب ولایت و امامت و احکام آن از هر طریق ممکن، مسئولیّت خود را انجام و بعضاً در این راه به شهادت رسیده اند.

لذا دشمنان اسلام و مکتب اهل بیت: از فقهاء و مرزبانان تشیّع دل خوشی نداشته در فکر براندازی و حذف آنان از جامعه می باشند.

آیا «حافظاً لدینه» همان دینی را نمی گوید که تفقّه در آن طبق آیه «لِيَتَفَقَّهُوا فِي الدِّينِ»(1) لازم و واجب است، همان «دِينِ الْحَقِّ»(2) همان «دِينِ اللَّهِ»(3) همان «إِنَّ الدِّينَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلامُ»(4) همان «رَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلامَ دِيناً»(5) همان «الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ»(6) همان «دِينُ الْقَيِّمَةِ».(7)

این ها و آدرس های فراوان دیگر از دینی است که فقیه باید حافظ آن باشد که آن غیر از ولایت و امامت معصومین: چیزی دیگری نیست.

و معلوم است اگر فقیهی اهل مبارزه با هوای نفس نباشد نمی تواند سرباز خوبی برای دین یعنی ولایت ائمّۀ معصومین: باشد.

و می بینیم که حدیث می فرماید: «مُخَالِفاً لِهَوَاهُ، مُطِيعاً لِأَمْرِ مَوْلَاهُ»، مجاهدۀ نفس با اطاعت از صاحب الولایة (عجل الله تعالی فرجه الشریف) گره خورده است، فقیهی که حاکم بر نفس خویش است و در میدان مجاهده نفس پیروز گردیده، می تواند حافظ دین و مطیع مولا باشد. (8)

ص: 128

باعث شد، این معمار الهی به دستور خداوند متعال، حفاظت و ادارۀ خانۀ امن مؤمنین را با رموز و نشانه های مخصوص، انجام دهد و بطور سرّی به بعض کمالات خود و عترت طاهرین: اشاره فرماید.

چون دنیا قبل از ظهور حضرت بقية الله الاعظم(عجل الله تعالی فرجه الشریف) به شب تشبیه شده است،(1) در این شب ها، شب ظلمانی دوری از خدا و اوّلیای او، شب تاریک ظلم و جور، و شب وحشتناک جهل و بی معرفتی، دوست و دشمن و مؤمن و منافق را چگونه باید شناخت؟

نظام، نظام توحیدی است، وارد شدن در دژ و حصن توحید با تحقّق شرط میسّر است و ورود به این پناهگاه و پایگاه الهی، برای دشمن ممنوع است، حال چه باید کرد که دشمن به این دژ استوار، راه پیدا نکند و دوست از دشمن، جدا گردیده، تشخیص داده شود.

بیشتر بخاطر حفظ دین از ضربۀ منافقین می باشد.(1)

می بینیم که قرآن کریم آیاتش، خاصّه آیات الولایة و آیات المهدویّة رموز و بواطن دارد و برای اطلاع یابی از آنها باید متفقّه زحمت بکشد.

آیاتی مثل:

«وَ سْئَلْ مَنْ أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِكَ »(2)

«إِنَّ هذَا الْقُرْآنَ يَهْدي لِلَّتي هِيَ أَقْوَمُ وَ...»(3)

«حافِظُوا عَلَى الصَّلَواتِ وَ الصَّلاةِ الْوُسْطى وَ ...»(4)

«وَ مَنْ دَخَلَهُ كانَ آمِناً»(5)

«وَ يَبْقى وَجْهُ رَبِّكَ ذُو الْجَلالِ وَ الْإِكْرامِ»(6)

ص: 131

«فَإِنْ كُنْتَ في شَكٍّ مِمَّا أَنْزَلْنا إِلَيْكَ»(1)

با هدایت «وَ الَّذينَ جاهَدُوا فينا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنا»(2)

و با جهاد تفقّه در قرآن و روایات، تقوی و توسّل، برای افراد لایق و بقول قرآن «للمتّقین»(3) وفق مراد قائل «عزّ اسمه» تفسیر و باطن آن، آن هم به اندازۀ ظرفیّت باز می شود.

این آیات نمونه ای از صدها آیه ای است که در ولایت و امامت و عظمت شأن ولیّ الله و خليفة الله سخن می گوید، حال جای سؤال است که در حوزه های علمیّه برای فهم این آیات که رمز سعادت و کُد ورود به پایگاه امنیّت است، آیا بصورت رسمی کلاس و تدریسی وجود دارد؟

آیا به اسرار و رموز معنوی ادعیه و زیارات، خطب و کلمات معصومین:، مثل خطبۀ شقشقية، خطبۀ غدیر، فدکیّه، و یا دعای عرفه، دعای ندبه، دعای ابو حمزه، زیارت جامعه، زیارت آل یاسین، در حوزه چه اندازه توجّه می شود؟

«... وَ إِنَّ لِلْقَائِمِ مِنَّا غَيْبَتَيْنِ، إِحْدَاهُمَا أَطْوَلُ مِنَ الْأُخْرَى، أَمَّا الْأُولَى فَسِتَّةُ أَيَّامٍ وَ سِتَّةُ أَشْهُرٍ وَ سِتُّ سِنِينَ، وَ أَمَّا الْأُخْرَى فَيَطُولُ أَمَدُهَا حَتَّى يَرْجِعَ عَنْ هَذَا الْأَمْرِ أَكْثَرُ مَنْ يَقُولُ بِهِ، فَلَا يَثْبُتُ عَلَيْهِ إِلَّا مَنْ قَوِيَ يَقِينُهُ وَ صَحَّتْ مَعْرِفَتُهُ، وَ لَمْ يَجِدْ فِي نَفْسِهِ حَرَجاً مِمَّا قَضَيْنَا وَ سَلَّمَ لَنَا أَهْلَ الْبَيْتِ».(1)

... و براى قائم ما دو غيبت است، كه يكى از ديگرى طولانى تر است، امّا غيبت اوّل شش روز و شش ماه و شش سال به طول مى انجامد، و امّا غيبت ديگر طولانى مى شود تا به حدّی كه بيشتر معتقدين به آن امام از اين امر باز گردند و بر آن ثابت نمانند، مگر كسى كه يقينش قوى و معرفتش درست باشد و در دلش حرجى از آنچه حكم مى كنيم نبوده و تسليم ما اهل بيت باشد.

عالمی که از قوّۀ یقین و صحّت معرفت، بی بهره است و تفقّه و توجّه در بواطن آیات الولایة و رموز آیات المهدویّة، نداشته و تحقیق در خطبة الغدیر، فدکیّه و تفکّر در ادعیه و زیارات را کار روضه خوان ها معرفی می کند، چگونه می خواهد از ولایت و مهدویّت دفاع کند و دوست را از دشمن به وسیلۀ رمز شب بشناسد؟

آیا این بی تفاوتی ها زمینه نمی شود که تصوّف که در جهالتکدۀ تسنّنِ (یهودی) آب می خورد و در برابر ولایت الهیّه، قطب و مرشد می تراشد، حوزه های علمیّه را بکوبد و علمای شیعه را، قشری معرفی کند؟

بالاترین مراتب معرفت و روشنفکری واقعی برخوردار باشند.

امام باقر(علیه السلام) به امام صادق(علیه السلام) می فرمایند:

«يَا بُنَيَّ! اعْرِفْ مَنَازِلَ الشِّيعَةِ عَلَى قَدْرِ رِوَايَتِهِمْ وَ مَعْرِفَتِهِمْ، فَإِنَّ الْمَعْرِفَةَ هِيَ الدِّرَايَةُ لِلرِّوَايَةِ وَ بِالدِّرَايَاتِ لِلرِّوَايَاتِ يَعْلُو الْمُؤْمِنُ إِلَى أَقْصَى دَرَجَاتِ الْإِيمَانِ، إِنِّي نَظَرْتُ فِي كِتَابٍ لِعَلِيٍّ(علیه السلام) فَوَجَدْتُ فِي الْكِتَابِ أَنَّ قِيمَةَ كُلِّ امْرِئٍ وَ قَدْرَهُ مَعْرِفَتُهُ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى يُحَاسِبُ النَّاسَ عَلَى قَدْرِ مَا آتَاهُمْ مِنَ الْعُقُولِ فِي دَارِ الدُّنْيَا».(1)

فرزندم، حدّ دانش و درك پيروان مكتب علىّ(علیه السلام) را از اينكه آنان چه مقدار سخنان معصومين را آموخته و درك نموده اند و به ديگران مى آموزند بدست بياور. زيرا، شناخت آنان از گفتار پيشوايان دين و آگاهى ايشان بوسيله درك فرمايشات معصومين باعث مى شود كه مؤمن، خود را به بلندترين قلّه هاى ايمان برساند، من كتابى از حضرت على(علیه السلام) مطالعه مى كردم كه اين عبارت را در آن مشاهده نمودم: معيار ارزش و مقام هر كس، اندازه آگاهى و شناخت وى مى باشد، زيرا خداوند تبارك و تعالى هنگام سنجش اعمال انسان، به اندازه خردى كه در دنيا به او داده است كردارش را حساب مى كشد.

عالم خبره در آیات الولایة و احادیث پیرامون اهل بیت: می داند علم صحیح و آگاهی واقعی، یعنی نور، نزد آنهائی است که آیۀ نور، آدرس مدرسه و دانشگاه آنان است و مکتب بیگانه با اهل بیت:، یعنی بافندگی فلاسفه و متصوّفه، خالی از نور و آگاهی های آنان غیر واقع و ناصحیح است.

ص: 134

«إِنْ أَرَدْتَ الْعِلْمَ الصَّحِيحَ فَعِنْدَنَا أَهْلَ الْبَيْتِ»(1)

بر این اساس باید بگوئیم:

عالمی که دل به ولایت و امامت اهل بیت: نداده و در هدایت یابی، عوض «نصوص» به «فصوص» و کتب بیگانه روی آورده، هرگز نمی تواند الگوی خوبی برای جامعۀ خویش به حساب آید و در دین و مکتب ولایت و امامت استوار بماند.

تفقّه در حدیث فوق به حوزویان می آموزد آنچه باید اساس تبلیغ قرار گیرد، «دین»، یعنی مکتب ولایت ائمّۀ معصومین: است و آنچه باید مورد انذار قرار گیرد دور شدن و جدائی جامعه از ولایت و امامت است.

پایان مقدمۀ استاد

در پایان این مقدمه به چند نکته اشاره می گردد:

1- هدف در این کتاب تشریح مسئولیّت تفقّه در دین و تبیین سائل و مسئول در آیۀ سؤال بوده و در این سطور جایگاه رفیع فقهاء دین و وظائف آنان از آیات قرآن و روایات بررسی شده است.

2- این کتاب با نقد علمی همراه است، پس می طلبد که خواننده شرح صدر داشته باشد و به ویژه تفسیر صحیح آیۀ «نفر» و تفسیر صحیح آیۀ «سؤال» را به خوبی دریافت نماید.

3- آیات دیگری نیز مورد تفقّه قرار گرفته که زمینۀ بحث پیرامون دو آیۀ مذکوره بوده است.

4- ضمن تفسیر صحیح دو آیه مذکوره، غرضمان بیان وظائف حوزویان در قبال صاحب الولایه، و بیان عظمت اصل ولایت و امامت بوده است.

5- بحثهای این کتاب به یکدیگر مربوط است، خواهشمند است همۀ کتاب را با دقّت مطالعه فرمائید، از تذکّرات علمای اعلام و دیگر خوانندگان گرامی استفاده خواهیم کرد.

6- برای بندۀ حقیر، نگاه به این کتاب، ترسیم حال و هوای نجف اشرف را به

ص: 136

دنبال دارد، امیدوارم روح خوانندگان محترم هم با عنایت محمّد و آل محمّد صلوات الله علیهم اجمعین، به مودّت بیشتر ارتقاء پیدا کند و مطالعه این کتاب باعث بهرۀ معنوی آنان گردد.

7- بخشی از این مباحث به زمان فقیه عظیم الشّأن، مرحوم آیة الله حاج سید علی بهبهانی(قدس سره)، که از اهواز به اصفهان تشریف می آوردند، و بحث ولایت و امامت داشتند، برمی گردد.

البته از اساتید بزرگوار، فقیه عظیم الشّأن حضرت آیت الله حاج شیخ محمّد تقی مجلسی دام ظلّه، مرحوم آیت الله حاج شیخ عبدالحسین خراسانی(واعظ)(قدس سره)، مرحوم پدرم، آیت الله حاج سید بحرالعلوم میردامادی (قدس سره)، مرحوم آیت الله حاج شیخ احمد رحمانی همدانی(قدس سره)، مرحوم آیة الله حاج سید حسن فقیه امامی(قدس سره) و اخیراً از فقیه عظیم الشّأن، علامه عالی مقام حضرت آیت الله حاج شیخ عبدالکریم حقیقت دام ظلّه نیز بهره برده ام.

همچنین از توجّه ویژۀ مرجع عالیقدر، فقیه عظیم الشّأن حضرت آیة الله آقای حاج شیخ لطف الله صافی گلپایگانی (دام ظلّه العالی) به مباحث ولایت، امامت و مهدویّت و پاسخگوئی معظّم له به سؤالات و شبهات عقیدتی، بسیار بهره برده، درس وفاداری نسبت به شریعت مطهّره علی صاحبها و آله السّلام و دفاع از عترت طاهرین: ، خاصّه حضرت بقیة الله الاعظم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) را از ایشان آموخته ام، خداوند متعال وجود با برکت ایشان را محفوظ بدارد.

در اینجا لازم است از مرجع عالیقدر، فقیه عظیم الشّأن حضرت آیة الله حاج شیخ بشیرحسین النجفی دام ظلّه و فقیه عظیم الشأن علامه عالیمقام حضرت آیة الله حاج

ص: 137

شیخ عبدالکریم حقیقت (دام ظلّه)، به خاطر تقریظی که بر این کتاب مرقوم فرموده اند و بنده را مورد لطف قرار داده اند تشکر فراوان نمایم.

و نیز از دانشمندان محترم آیة الله حاج سید محمّدرضا موسوی، آیة الله حاج سید یحیی حسینی، دکتر حاج سید محسن قائم فرد و حجج الاسلام و المسلمین آقایان شیخ نورمحمد ثالثی، سید فیاض حسین حسینی، سید احمد عباس عابدی موسوی، حاج سید محمّدجعفر روضاتی، حاج سید محمّدمهدی تجویدی، سید رضا طالقانی، فاضل ارجمند آقای دکتر سید علی آیت اللهی و صدیق گرامی آقای مهندس حاج احمد جعفری (دام بقائهم) و دوستان خدمتگزار در مرکز جهانی حضرت ولی عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) تشکر می نمایم.

و تشکر فراوان دارم از محقّق گرامی، خادم الحجّة(عجل الله تعالی فرجه الشریف) جناب آقای دکتر اصغر غلامی (دام عزّه) خداوند متعال به همۀ خدّام ولایت و مهدویّت خاصّه ایشان توفیقات روزافزون و سلامت عطا فرماید.

و نیز در خاتمه از امام ثانی عشر، ولیّ منتظر، امیر انس و جان، مولانا صاحب الزّمان حضرت بقیة الله الاعظم(عجل الله تعالی فرجه الشریف)، بالاترین تشکر را داشته، طلب عفو و درخواست عنایت بیشتر دارم، شعری را به یاد حضرتش سروده ام، خدا کند قبول افتد.

ای هویدا ز انفس و آفاق

سفره دار ضیافت عشاق

هیچ قیدی مقیدت نکند

جز که خلقی به بندگی الصاق

سنریهم ز قول حق خواندم

مادح خور نباشدش اغراق

سامره قبله گاه اهل دل است

بوسه دادم به خاک صحن و رواق

ص: 138

فخر عرش است نام نامی تو

هست منقوش صد هزاران ساق

تطمئن القلوب حق دانم

شاهد روز توست با اطلاق

می کنم ار طلب ز تو بخشش

مهربانی کن ای رفیق ارفاق

ای ذخیره ز علم و حشمت و جاه

ناتوانند به مدح تو نطاق

«کوچک» بی نوا چه می گوید

کن نگاهی، نگاه استحقاق(1)

والسّلام علیک و علی امّک الزّهراء و علی آبائک. نجف اشرف 1435 ه ق

سیّد محمود بحرالعلوم میردامادی

ص: 139

ص: 140

ص: 142

گفتار مرا از او اخذ نما که توجّه به این فرمان نیز عین عبودیّت و توجّه به دستور و فرمان مولا به حساب می آید.

در بعضی از زیارات حجج الهیّه، ذکر (الله اکبر) وارد شده است،(1) چرا؟

شاید برای غلوّ زدائی است، کما اینکه بعضی از بزرگان علماء این مطلب را نقل نموده اند.(2)

به نظر می رسد باید بیشتر در مورد این دستور فکر کرد، هادی راه می خواهد رهرو از بزرگی سلطان به بزرگی نماینده اش واقف شود و ولیّ الله را بوسیلۀ بزرگی «الله» ببیند.

می خواهد زائر از بزرگی خداوند متعال و عظمت او به بزرگی نمایندۀ او یعنی «ولیّ الله» معرفت پیدا کند.

خداوندِ بزرگ، عالم و قادر، آیا نماینده اش کوچک، جاهل و ناتوان است؟

یا نمایش دهندۀ بزرگی حق باید نسبت به سایر خلائق، بزرگ، عالِم و قادر باشد؟

بدون شک نمایندۀ خدای متعال باید بزرگ، عالم و قادر باشد، مثلاً امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف)، که آنچه خوبان همه دارند، ایشان به تنهایی دارا می باشند، اگر بزرگی و علم و قدرت نداشته باشند، چگونه ولیّ خداوند متعال محسوب می شوند و چگونه قیام می کنند و صلح و سعادت می آورند.

ص: 146

البته اوّلیای الهی: در مقام عبودیّت و مناجات با خدای متعال «انا الصغیر» و «انا الجاهل»(1) می گویند و یا استغفار می کنند. چرا؟

این دلیل بزرگی معرفت آنان، نسبت به خدای متعال است، آنان نسبت به خالق جلَّ و علَی، فقیر و نادارند و مشمول آیۀ شریفۀ: «يا أَيُّهَا النَّاسُ أَنْتُمُ الْفُقَراءُ إِلَى اللَّهِ وَ اللَّهُ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَميدُ»(2) می باشند، امّا نسبت به خلائق، امارت، ولایت، بزرگی، غنی و قدرت دارند و استغفار آنان، نه به خاطر تقصیر در بندگی و اطاعت است، بلکه به دلیل قصور امکانی آنان است، یعنی به لسان حال و قال می گویند: ما بیشتر و بهتر از این توان بندگی و اطاعت نداریم.(3)

همانطور که از شناخت خداوند به شناخت حجّت الهی نائل می شویم، از شناخت حجّت الله نیز می توانیم به معرفت «الله» تبارک و تعالی برسیم.

دلیل این مطلب روایات صحیحه ای است با این مضمون که: «بوسیلۀ ما خداوند متعال شناخته می شود»(4)، و در زیارت جامعۀ کبیره می خوانیم:

ص: 147

«مَنْ أَرَادَ اللَّهَ بَدَأَ بِكُمْ...»، «بِمُوَالاتِكُمْ عَلَّمَنَا اللَّهُ مَعَالِمَ دِينِنَا...»(1).

البته این مطلب بلند عقیدتی، در کلاسهائی مستقل باید به خوبی تشریح و تبیین گردد.

می دهد و در مسیر ترقّی و رسیدن به سعادت خویش، مانع تراشی می کند.

مگر انسان می تواند منکر خالق و آفرینندۀ جهان بشود؟

مگر خمیر مایۀ انسان خدائی نیست؟

مگر انسان روز «الست» به ربوبیّت خالق «بلی» نگفته است؟(1)

پس چرا؟

به قول یکی از بزرگان علم و معرفت، منکر خدا، منکر تصوّر ذهنی خودش است،(1) یعنی هیچ کس نمی تواند راستی منکر خدای متعال بشود.

مگر کسی می تواند منکر بنّا برای ساختمانِ کوچک و یا بزرگ شده، و یا کاتب و مؤلّف کتاب و نوشته ای را انکار نماید؟

و مگر ...؟(2)

ص: 150

ص: 151

ص: 152

ص: 153

مدینۀ معرفت و عبودیّت حق تعالی برسد و به بلد امین توحید راه یابد، باید به رهنما و هادی راه پناهنده شود و دست در دست امیر کاروان، طی مسیر نماید.

مگر حرکت بسوی خداوند متعال و مهاجرت الی الله، یک سفر آسمانی نیست؟

چگونه در مسافرت های زمینی، مسافر به مدیر کاروان و مترجم، محتاج است، در این مسافرت الهی و عروج آسمانی، صد چندان و هزار برابر، این نیاز ضروری به نظر می رسد.

اینجا طالب عبودیّت و مهیّای سفر معنویّت، اضافه بر بال عقل به بال وحی محتاج است و باید دست در دست «ید الله» و با سرپرستی «َالصَّادِقِين»(1) حرکت را آغاز نماید.(2)

ص: 155

این احتیاج، یعنی نیاز به نمایندۀ خداوند متعال، همه گانی است، بویژه فقیه و مبیّن قانون الهی، حرکتش باید به «اسم الله» باشد و با استفاده از امر و نهی آسمانیِ «ولیّ خدا» باید در موضوع احکام الله و اصول و فروع دین تلاش و سعی نماید.

«عَنْ أَبِي حَمْزَةَ قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ(علیه السلام): يَا أَبَا حَمْزَةَ! يَخْرُجُ أَحَدُكُمْ فَرَاسِخَ فَيَطْلُبُ لِنَفْسِهِ دَلِيلًا وَ أَنْتَ بِطُرُقِ السَّمَاءِ أَجْهَلُ مِنْكَ بِطُرُقِ الْأَرْضِ فَاطْلُبْ لِنَفْسِكَ دَلِيلًا». (1)

فقیهی که تکیه به عقل و رأی شخصی نماید و به بهانۀ زمان، آراء زمینی را بر آراء آسمانی ترجیح دهد، حتّی بال عقل را هم نداشته، در این حرکت باز مانده، مصداق «اخلد الی الارض»(2) می گردد.

دلیل راه و هادی طریق بسپارد.

اینجاست که به بزرگی آیۀ شریفۀ «وَ ابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسيلَةَ»(1) پی برده، ضرورت شناخت اسماء الله(2) و معیّت با صادقین برای ما معلوم می گردد.

ص: 157

رمز موفقیّت فقهای بزرگ در همین است که کارشان با توکّل بر خداوند متعال و توسّل به «اسم الله» و در معیّت با صادقین صورت می گیرد.

آشنایی با اسماء حُسنی، نگاه به آیاتی است که بزرگی، علم و قدرت حق تعالی را نشان می دهد و مهاجر الی الله را دلیل و راهنما می گردد.

در طول این مسیر الهی و تا پایان این هجرت آسمانی، نگاه به این آیات الهی واجب و ضروری است، پس معرفت اسماء الله و مودّت و محبّت آن بزرگواران طریقیت داشته و بنا به دلائلی که بعداً خواهیم گفت نیز موضوعیّت(1) دارد و مهمترین اصل اصول دین و به تعبیر بهتر تمام دین به شمار می رود.(2)

بعضی از علماء پیرامون مودّت آل عصمت: گفته اند:

«... دوستی خاندان رسالت، خود مطلوب اساسی و به اصطلاح (موضوعیت) ندارد، بلکه صد در صد جنبۀ تربیتی داشته و مقصود از محبّت و مودّت آنان، پیروی از گفتار و کردار آنان است ...».(3)

ص: 158

چون سخن ما بیشتر با اهل تفقّه است، عرض می کنیم که اگر متفقّه، روایات دوستی اهل بیت: را دقیقاً مطالعه کند، به این نتیجه می رسد که این کیمیای سعادت، مطلوب اساسی خداوند متعال و رسول او(صلی الله علیه و آله و سلم) می باشد و موضوعیّت دارد، پس سخن فوق در موضوعیّت نداشتن مودّت، مردود است، روایات فراوان این باب می گوید اگر کسی عمل نیک مثل نماز، روزه، حج و انفاق داشته باشد به تعبیر بعضی به نسخۀ پزشک الهی خوب عمل کند ولی این پزشک را دوست نداشته باشد، این شخص رستگار نمی باشد.

توضیح مطلب اینکه ممکن است کسی عامل به دستورات دینی باشد ولی در دستور مودّت نمرۀ صفر بیاورد، این چنین شخصی اعمالش پذیرفته نمی شود. (بعضی مَثَل زده اند که فردی به دلیل علم و تخصص پزشکی، از او پیروی می کند و ضمن پیروی نسبت به او حسد دارد، یعنی عامل اینکه از پزشک پیروی می کند دوستی پزشک نیست، بلکه عامل این است که می داند پزشک از روی آگاهی سخن می گوید، و برای همین هم، نسبت به پزشک حسد دارد و می خواهد سلب نعمت آگاهی از پزشک بشود. این مَثَل برای این بحث، نارسا است، زیرا پیروی از پزشک محسود، ممکن است مفید باشد ولی پیروی در مثلاً نماز و روزه و غیرهما از حجّت الهی که محسود واقع شده و مودّتش در قلب عمل کننده نباشد، مورد قبول خدای متعال نیست و موجب فلاح نمی شود.)

نتیجه اینکه دوستی عترت:، خود موضوعیّت دارد، به طوریکه اگر کسی اعمال صالحه ای بدون مودّت داشته باشد، ذره ای ارزش نداشته، اضافه بر این، با او معاملۀ منافق می شود.

ص: 159

4- عن اللّه عزّ وجلّ: (يا آدم!) لَوْ لَا عَبْدَانِ أُرِيدُ أَنْ أَخْلُقَهُمَا فِي دَارِ الدُّنْيَا مَا خَلَقْتُكَ، قَالَ: إِلَهِي فَيَكُونَانِ مِنِّي؟ قَالَ: نَعَمْ، يَا آدَمُ! ارْفَعْ رَأْسَكَ انْظُرْ، فَرَفَعَ رَأْسَهُ فَإِذَا مَكْتُوبٌ عَلَى الْعَرْشِ: لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ، محمّد رَسُولُ الله نَبِيُّ الرَّحْمَةِ، وَ عَلِيٌّ مُقِيمُ الحجّة، وَ مَنْ عَرَفَ حَقَّ عَلِيٍّ زَكَى وَ طَابَ، وَ مَنْ أَنْكَرَ حَقَّهُ لُعِنَ وَ خَابَ، أَقْسَمْتُ بِعِزَّتِي أَنْ أُدْخِلَ الْجَنَّةَ مَنْ أَطَاعَهُ وَ إِنْ عَصَانِي، وَ أَقْسَمْتُ بِعِزَّتِي أَنْ أُدْخِلَ النَّارَ مَنْ عَصَاهُ وَ إِنْ أَطَاعَنِي».(1)

خدای متعال در خطاب به آدم(علیه السلام) فرمود: اگر نبودند آن دو بنده ای که آهنگ آفرینش آنها را در سرای دنیا دارم تو را نمی آفریدم. آدم گفت: خداوندا! آنها نسل من اند؟ فرمود: آری، ای آدم! سر بردار و ببین. آدم سر برداشت دید که بر عرش نوشته است: «خدایی جز الله نیست، محمّد رسول خدا پیامبر رحمت است، علی برپادارندۀ حجّت است؛ هرکه حق علی را بشناسد بالنده و پاکیزه باشد، و هرکه حق او انکار کند ملعون و زیانکار گردد. به عزّت خود سوگند خورده ام که فرمانبر او را به بهشت برم گرچه مرا نافرمانی نموده باشد، به عزّت خود سوگند خورده ام که نافرمان او را به آتش دوزخ برم گرچه مرا فرمان برده باشد».

5- عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ(صلی الله علیه و آله و سلم): «حُبُّ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ(علیه السلام) تَأْكُلُ السَّيِّئَاتِ كَمَا تَأْكُلُ النَّارُ الْحَطَب».(2)

رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: دوستی علی بن ابی طالب(علیه السلام) گناهان را می خورد چنانکه آتش هیزم را.

ص: 161

6- عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ(صلی الله علیه و آله و سلم): «لَوِ اجْتَمَعَ النَّاسُ عَلَى حُبِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ لَمَا خَلَقَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ النَّار».(1)

و فرمودند: اگر مردم بر دوستی علی بن ابی طالب گرد می آمدند خدای بزرگ آنش دوزخ را نمی آفرید.

7- عَن النّبيّ(صلی الله علیه و آله و سلم): «إِنَّ مَلَكَ الْمَوْتِ يَتَرَحَّمُ عَلَى مُحِبِّي عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ(علیه السلام) كَمَا يَتَرَحَّمُ عَلَى الْأَنْبِيَاءِ:».(2)

و فرمودند: فرشتۀ مرگ بر دوستان علی بن ابی طالب با مهربانی رفتار می کند چنانکه با پیامبران.

8- عَنْ أَبِي عَلْقَمَةَ مَوْلَى بَنِي هَاشِمٍ، قَالَ: «صَلَّى بِنَا النَّبِيُّ(صلی الله علیه و آله و سلم) الصُّبْحَ ثُمَّ الْتَفَتَ إِلَيْنَا، فَقَالَ: مَعَاشِرَ أَصْحَابِي! رَأَيْتُ الْبَارِحَةَ عَمِّي حَمْزَةَ بْنَ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ وَ أَخِي جَعْفَرَ بْنَ أَبِي طَالِبٍ وَ بَيْنَ أَيْدِيهِمَا طَبَقٌ مِنْ نَبَقٍ، فَأَكَلَا سَاعَةً ثُمَّ تَحَوَّلَ النَّبِقُ عِنَباً، فَأَكَلَا سَاعَةً ثُمَّ تَحَوَّلَ الْعِنَبُ رُطَباً، فَأَكَلَا سَاعَةً، فَدَنَوْتُ مِنْهُمَا وَ قُلْتُ: بِأَبِي وَ أُمِّي أَنْتُمَا! أَيَّ الْأَعْمَالِ وَجَدْتُمَا أَفْضَلَ؟ قَالا: فَدَيْنَاكَ بِالْآبَاءِ وَ الْأُمَّهَاتِ وَجَدْنَا أَفْضَلَ الْأَعْمَالِ الصَّلَاةَ عَلَيْكَ، وَ سَقْيَ الْمَاءِ، وَ حُبَّ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ».(3)

ابوعلقمه مولای(4) بنی هاشم گوید: روزی رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) نماز صبح را با ما خواند. آن گاه به ما رو کرد و فرمودند: ای یاران! دیشب عمویم حمزه بن

ص: 162

عبدالمطلب و برادرم(1) جعفر بن ابی طالب را در عالم رؤیا دیدم که در برابر آنا طبقی از آرد مغز ساقۀ نخل بود، لختی از آن خوردند و آن آرد تبدیل به انگور شد، لختی از آن خوردند و انگور به خرمای تازه بدل شد و باز لختی از آن خوردند. من نزدیک آن شدم و گفتم: پدرم فدایتان باد! شما کدام عمل را برترین اعمال یافتید؟ گفتند: پدران و مادران ما فدای تو باد! ما برترین اعمال را صلوات بر تو، سقّایی آب و دوستی علی بن ابی طالب یافتم.

9- عن أبي عبد اللّه(علیه السلام): «إِنَّ فَوْقَ كُلِّ عِبَادَةٍ عِبَادَةٌ، وَ حُبُّنَا أَهْلَ الْبَيْتِ أَفْضَلُ عِبَادَةٍ».(2)

امام صادق(علیه السلام) فرمودند: بالاتر از هر عبادتی عبادتی هست، و دوستی ما خاندان برترین عبادت است.

10- عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ(علیه السلام) قَالَ: «مَنْ أَحَبَّنَا وَ لَقِيَ اللَّهَ وَ عَلَيْهِ مِثْلُ زَبَدِ الْبَحْرِ ذُنُوباً كَانَ حَقّاً عَلَى اللَّهِ أَنْ يَغْفِرَ لَهُ».(3)

و فرمودند: هرکه ما را دوست بدارد و با گناهانی به قدر کفهای دریا خدا را دیدار کند، بر خداست که او را بیامرزد.

11- عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ(علیه السلام): «إِنَّ الذُّنُوبَ تَسَاقَطُ عَنْ ظُهُورِ شِيعَتِنَا كَمَا تُسْقِطُ الرِّيحُ الْوَرَقَ مِنَ الشَّجَرِ».(4)

ص: 163

و فرمودند: گناهان از دوش شیعیان ما می ریزد بسان برگهای درخت که با وزیدن باد فرو می ریزد.

12- عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ(علیه السلام): «إِنَّ حُبَّنَا أَهْلَ الْبَيْتِ لَيَحُطُّ الذُّنُوبَ عَنِ الْعِبَادِ كَمَا تَحُطُّ الرِّيحُ الشَّدِيدَةُ الْوَرَقَ عَنِ الشَّجَرِ».(1)

و فرمودند: همانا دوستی ما خاندان گناهان را از بندگان می ریزد، چنانکه باد سخت برگ را از درختان.

13- عن النّبيّ(صلی الله علیه و آله و سلم): «حُبُّ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ يُحْرِقُ الذُّنُوبَ كَمَا تُحْرِقُ النَّارُ الْحَطَبَ».(2)

پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: دوستی علی بن ابی طالب گناهان را می سوزد چنانکه آتش هیزم را.

14- عَنِ النَّبِيِّ(صلی الله علیه و آله و سلم): «حُبُّ عَلِيٍّ يُخْمِدُ النِّيرَانَ».(3)

و فرمودند: دوستی علی آتش دوزخ را خاموش می کند.

15- قال رسول اللّه(صلی الله علیه و آله و سلم): «مَنْ أَحَبَّ عَلِيّاً نَادَاهُ مَلَكٌ مِنْ تَحْتِ الْعَرْشِ أن يَا عَبْدَ اللَّهِ! اسْتَأْنِفِ الْعَمَلَ فَقَدْ غَفَرَ اللَّهُ لَكَ الذُّنُوبَ كُلَّهَا، أَلَا وَ مَنْ أَحَبَّ عَلِيّاً لَا يَخْرُجُ مِنَ الدُّنْيَا حَتَّى يَشْرَبَ مِنَ الْكَوْثَرِ، وَ يَأْكُلَ مِنْ شَجَرَة طُوبَى، وَ يَرَى مَكَانَهُ فِي الْجَنَّةِ، أَلَا

ص: 164

وَ مَنْ أَحَبَّ عَلِيّاً وَ تَوَلّاهُ كَتَبَ اللَّهُ لَهُ بَرَاءَةً مِنَ النَّارِ وَ جَوَازاً عَلَى الصِّرَاطِ وَ أَمَاناً مِنَ الْعَذَابِ».(1)

و فرمودند: هرکه علی را دوست بدارد فرشته ای از زیر عرش او را ندا می دهد که ای بندۀ خدا عمل را از سر بگیر که خداوند همۀ گناهان (گذشته ی) تو را بخشید. هش دارید که هرکه علی را دوست بدارد از دنیا بیرون نرود تا از آب کوثر بنوشد و از میوۀ درخت طوبی بخورد و جای خود را در بهشت ببیند. آگاه باشد که هرکه علی را دوست بدارد و ولایت او را بپذیرد خداوند برات بیزاری از آتش دوزخ و جواز عبور از صراط و امان نامۀ از عذاب را برای او بنویسد.

16- قالَ رسُولُ اللّه(صلی الله علیه و آله و سلم): «إِنَّ شَأْنَ عَلِيٍّ عَظِيمٌ، إِنَّ حَالَ عَلِيٍّ جَلِيلٌ، إِنَّ وَزْنَ عَلِيٍّ ثَقِيلٌ، مَا وُضِعَ حُبُّ عَلِيٍّ فِي مِيزَانِ أَحَدٍ إِلَّا رَجَحَ عَلَى سَيِّئَاتِهِ، وَ لَا وُضِعَ بُغْضُهُ فِي مِيزَانِ أَحَدٍ إِلَّا رَجَحَ عَلَى حَسَنَاتِهِ».(2)

و فرمودند: همانا شأن علی عظیم است، حال علی جلیل است، وزنۀ علی سنگین است، دوستی علی را در ترازوی عمل کسی ننهند جز آنکه بر بدیهایش رجحان یابد، و دشمنی او را در ترازوی عمل کسی ننهند جز آنکه بر نیکی هایش سنگینی کند.

17- عن النّبيّ(صلی الله علیه و آله و سلم): «يَا عَلِيُّ! حُبُّكَ تَقْوَى وَ إِيمَانٌ، وَ بُغْضُكَ كُفْرٌ وَ نِفَاقٌ».(3)

و فرمودند: ای علی! دوستی تو تقوا و ایمان است، و دشمنی تو کفر و نفاق.

ص: 165

18- عن النّبيّ(صلی الله علیه و آله و سلم): حُبُّ عَلِيٍّ نِعْمَةٌ، وَ اتِّبَاعُهُ فَضِيلَةٌ إلى أن قال: لَوْ أُوحِيَ إِلَى أَحَدٍ بَعْدِي لَأُوْحِيَ إِلَيْهِ، فَزَيَّنَ اللَّهُ بِهِ الْمَحَافِلَ، وَ أَكْرَمَ بِهِ الْعَسَاكِرَ، وَ أَخْصَبَ بِهِ الْبِلَادَ، وَ أَعَزَّ بِهِ الْأَجْنَاد الحدیث».(1)

و فرمودند: دوستی علی نعمت است و پیروی او فضیلت... اگر بنا بود پس از من به کسی وحی شود بی گمان به او وحی می شد، خداوند انجمنها را به او زینت داد، سپاهیان را به او گرامی داشت، سرزمینها را به او سبز و خرم کرد، و لشکریان را به او عزّت بخشید... .

19- عَن سَعدِ بنِ حُذَيفة، يقول: سَمِعتُ أبي حُذَيْفَةَ يَقُولُ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ(صلی الله علیه و آله و سلم) يَقُولُ: «مَا مِنْ عَبْدٍ وَ لَا أَمَةٍ يَمُوتُ وَ فِي قَلْبِهِ مِثْقَالُ حَبَّةِ خَرْدَلٍ مِنْ حُبِّ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ(علیه السلام) إِلَّا أَدْخَلَهُ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ الْجَنَّةَ».(2)

و فرمودند: هیچ بنده ای و کنیزی (مرد و زنی) نمیرد و در دل به وزن دانه های خردل از دوستی علی بن ابی طالب(علیه السلام) داشته باشد جز آنکه خدای بزرگ او را به بهشت در آورد.

20- نَزَلَ جَبْرَئِيلُ(علیه السلام) عَلَى النَّبِيِّ(صلی الله علیه و آله و سلم) وَ قالَ: «يَا محمّد! اللَّهُ الْعَلِيُّ الْأَعْلَى يَقْرَأُ عَلَيْكَ السَّلَامَ وَ قَالَ: محمّد نَبِيُّ رَحْمَتِي وَ عَلِيٌّ مُقِيمُ حُجَّتِي لَا أُعَذِّبُ مَنْ وَالاهُ وَ إِنْ عَصَانِي وَ لَا أَرْحَمُ مَنْ عَادَاهُ وَ إِنْ أَطَاعَنِي».(3)

جبرئیل(علیه السلام) بر پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) وارد شد و گفت: ای محمّد! خدای بلند پایه و والا مرتبه تو را سلام می رساند و می گوید: محمّد پیامبر رحمت من است و علی

ص: 166

برپادارندۀ حجّت من. دوست او را عذاب نکنم گرچه مرا نافرمانی کرده، و بر دشمن او رحم نیاورم گرچه مرا فرمان برده باشد.

أيّها الأخ العزيز! أنت بعد ما قرأت هذه الأخبار المرويّة من طرق العامة و الخاصّة، و أحطت بألفاظها و معانيها تتجلّى لك الحقيقة بأنّ حبّ عليّ عليه السّلام يأكل السّيّئات، و يذيب الآثام و يحطّ الذّنوب كما تسقط الرّيح الشّديدة الورق من الشّجر، و يحرق الذّنوب كما تحرق النّار الحطب، و أنّ من أحبّه و اوّلاده و لقي اللّه و عليه مثل زبد البحر ذنوبا كان حقّا على اللّه أن يغفر له، و أنّه ما وضع حبّه في ميزان أحد إلاّ رجح على سيّئاته، أنّه أن يغفر له، و أنّه ما من عبد و لا أمة يموت و فى قلبه مثقال حبّة من خردل من حبّه عليه السّلام إلاّ أدخله اللّه عزّ وجلّ الجنّة...(1)

ای خوانندۀ گرامی! با مطالعۀ این اخبار که از طریق عامّه و خاصّه روایت شده است و پس از احاطه به الفاظ و معانی آنها این حقیقت برای او روشن می شود که دوستی آن حضرت گرچه وسیلۀ تهذیب اخلاق و آشنایی و عمل به شریعت اسلامی است، ولی منحصر در این معنا نیست بلکه به خودی خود موضوعیّت دارد و موجب آمرزش گناهان دوستان اوست...

بعد مرحوم آیة الله رحمانی همدانی(قدس سره) در جواب کسی که برای مودّت موضوعیّت قائل نیست، می گویند:

إنّا إذا فرضنا رجلين مسلمين: أحدهما يحبّ عليّا و اوّلاده المعصومين: و الآخر بخلافه، و الحال أنّهما لم يوفّقا على العمل بأحكام الإسلام قطّ، فهل هما عند اللّه تعالى سيّان؟ اجعل نفسك قاضيا. أو نفرض أنّهما عملا عملا تامّا كاملا ثمّ ماتا، و لكن أحدهما مات مع حبّ عليّ(علیه السلام)، و الآخر بدونه فهل هما سيّان عند اللّه عزّ وجلّ؟

ص: 167

فاجعل نفسك قاضيا.(1)

اگر دو نفر مسلمان را فرض کنیم که یکی به علی و فرزندان معصوم او: محبت می ورزد و دیگری بر خلاف او یا دشمن آن حضرت است یا ارادتی نمی ورزد، و فرض کنیم که هیچ یک اصلاً به احکام اسلام عمل نکرده اند، آیا این دو تن نزد خداوند برابرند؟ یا فرض می کنیم که هر دو با عمل تام و کامل از دنیا روند امّا یکی با دوستی آن حضرت و دیگری بدون آن، آیا نزد خداوند برابرند؟ کلاه خود را قاضی کنید.

و کسی که با زبان و قلبش دوست بدارد، دو ثلث ایمان را دارا می باشد.

و کسی که با زبان و قلب تو را دوست بدارد و ناصر تو باشد براستی ایمانش کامل است.

سوگند به خدایی که مرا مبعوث نموده (ای علی) اگر مردم زمین، همانند اهل آسمان، تو را دوست می داشتند، عذاب از آنها برداشته می شد».(1)

ص: 169

این حدیث شریف را مرحوم میرداماد(قدس سره) در رسالۀ سورة الاخلاص، شرح نموده و می فرماید:

«ما این روایت را در شرح تقدمۀ تقویم الایمان آورده ایم».

و در این کتاب، شرح مفصل و بیان اسرار الهی این روایت را به اصل کتاب یعنی «تقویم الایمان» موکول نموده است.(1)

شرح اجمالی حدیث

ما برای استفادۀ اهل تفقّه و شیفتگان معرفت به ترجمه عبارات محقق عظیم الشأن، مرحوم میرداماد(قدس سره) در شرح حدیث مذکور می پردازیم:

جملۀ ممکنات و نظام آنها «عموماً» که بزرگان حکماء از آن به انسان کبیر تعبیر می کنند، کتاب الله مبین است، این کتاب تکوینی الهی، جامع همۀ اشیاء، از کوچک و بزرگ است.

(باید دانست این کتاب از حروف و کلمات مفرده و کلام و جمل مرکبه و آیات و سور، تشکیل شده) اگر در آن ملاحظۀ اعمیت صنف نسبت به شخص، و اعمیّت نوع نسبت به صنف، و اعمیّت جنس نسبت به نوع، بشود (در این صورت) گفته شده که:

تشخصات و اشخاص، بمنزلۀ حروف و کلمات

ص: 170

اصناف، بمنزلۀ افراد کلام و جمل

انواع، بمنزلۀ آیات

اجناس، بمنزلۀ سور این کتاب الله مبین هستند

و قوی و لوازم و اوصاف، بمنزلۀ تشدید و مد و اعراب می باشند.

(البته به صورت دیگری هم، می توان مسئله را مطرح ساخت، با این بیان که):

اگر، ترکیب نوع از جنس و فصل

صنف، از نوع و لواحق مصنّفه

شخص، از حقیقت صنفیه و عوارض مشخّصه

ملاحظه شود، مسئله عکس صورت اوّل می شود، زیرا در صورت اوّل

ص: 171

اشخاص کلمه، و در صورت دوّم اشخاص سوَر هستند.

بنابراین، نفس ناطقۀ بشری که به کمال واقعی در جانب علم و عمل رسیده باشد صورت کمالیۀ عالم وجود بتمامه است، که به دلیل شمول و جامعیتش، خود کتاب مبین می باشد، همانطوری که مجموع عالم وجود کتاب حق تعالی است.

از اینجاست که به انسان عارف،(1) عالم صغیر و به مجموع عالم، انسان کبیر گفته می شود.

بلکه چون انسان عارف نسخۀ عالم کبیر و صورت کمالیه آفرینش است و از نظر روح و غیره، عظمت خاصی دارد، به او عالم کبیر و به مجموع عالم،

ص: 172

انسان صغیر گفته می شود.

حال که تو را از دو راه مذکور(1) (عکس یکدیگر به تطبیق عالم وجود با کتاب تدوینی) راهنمایی نمودیم پس باید بدانی که برای هر کدام از این دو اعتبار (وراه) درجه ای از تحقیق هست.

به اعتبار اوّل (اطلاق کلمات بر اشخاص) قول خداوند جل سلطانه در قرآن کریم:

«إِنَّ اللَّهَ يُبَشِّرُكِ بِكَلِمَةٍ مِنْهُ اسْمُهُ الْمَسيحُ عيسَى ابْنُ مَرْيَمَ» (2)

آشکار می گردد.

و به اعتبار دوّم (اطلاق سوره بر اشخاص) معنی و تفسیر قول رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم):

«مثل علی بن ابیطالب فیکم مثل قل هو الله احد فی القرآن» معلوم می شود.

و از دقّت در سخنان قبل، سخن (ارزنده ی) پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) که: «مثل علی بن ابی طالب فی هذه الامة مثل عیسی بن مریم فی بنی اسرائیل» ظاهر می گردد.

باید دانست همانطور که حضرت عیسی(علیه السلام) کلمة الله است، حضرت امیرالمؤمنین(علیه السلام) هم، کلمة الله هستند.

ص: 173

مطلب دیگر اینکه پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) خطاب به علی(علیه السلام) فرمودند:

اگر از مردم نمی ترسیدم که گویند درباره ات آنچه دربارۀ عیسی(علیه السلام) گفتند، تو را تعریف و مدح می نمودم که خاک پایت را به تبرّک برگیرند.

یعنی اگر آنطور که هستی تو را تعریف نمایم، چون مردم کشش فکری و ظرفیّت ندارند، تو را خدا می خوانند همانطور که عیسی را خدا نامیدند.

و این چیزی است که از طریق عامّه و خاصّه روایت شده است.

کما قال الله تبارک و تعالی:

«يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا أَطيعُوا اللَّهَ وَ أَطيعُوا الرَّسُولَ وَ اوّلي الْأَمْرِ مِنْكُمْ»(1)

و کما قال تبارک و تعالی:

«هُوَ الَّذي أَنْزَلَ عَلَيْكَ الْكِتابَ مِنْهُ آياتٌ مُحْكَماتٌ هُنَّ أُمُّ الْكِتابِ وَ أُخَرُ مُتَشابِهاتٌ فَأَمَّا الَّذينَ في قُلُوبِهِمْ زَيْغٌ فَيَتَّبِعُونَ ما تَشابَهَ مِنْهُ ابْتِغاءَ الْفِتْنَةِ وَ ابْتِغاءَ تَأْويلِهِ وَ ما يَعْلَمُ تَأْويلَهُ إِلاَّ اللَّهُ وَ الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ »(2)

ص: 176

عبد بعد از اعتقاد به ولایت الله و ولایت اوّلیاء الله، صبغۀ الهی(1) پیدا می کند و رنگ و بوی اوّلیاء را به خود می گیرد، و از معیّت با «صادقین» به منهج عبودیّت نزدیک می گردد.

اهل مودّت و شاگردان «الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ»، چون به نمایندگان الهی متصلند و معیّت با صادقین دارند، مصداق واقعی متدیّن می باشند.

در زیارت حضرت امیر المؤمنین(علیه السلام) می خوانیم:

«السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا دِينَ اللَّهِ الْقَوِيمَ».(2)

تدیّن و صبغۀ الهی به خود گرفتن زمان زیادی نمی طلبد، یک روز یا کمتر از آن، حر بن یزید ریاحی(علیه السلام) در کربلای معلّا و یا راهب; در مسیر صفّین در معنویّت و هجرت الی الله برنده شده، با اقتداء به سابق و حرکت بر منهج صادقین، مصلّی گردیدند.(3)

ص: 177

و این صلاة، همان صلاة خاشعین است، کما قال الله تبارک و تعالی:

«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ»، «قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ»، «الَّذينَ هُمْ فِي صَلاتِهِمْ خاشِعُونَ»(1)

پس دین جز اعتقاد به مبدأ کمال و مودّت نمایندگان خدای ذوالجلال، چیز دیگری نیست.

دین داران واقعی پاسخ گوی، هل من ناصر صاحب الولایه و تشریح کنندۀ «هَلِ الدِّينُ إِلَّا الْحُبُّ»(2)، متخذین سبیل رب(3)، عاملین به آیۀ مودّت(4) و برندگان مدال «فَهُوَ

ص: 178

لَكُمْ»(1) هستند.

امّا تکذیب صلاة تراویح تکذیب چه کسی به شمار می آید؟ آیا آمر به صلاة تراویح، نمایندۀ خدای متعال بوده است؟

پس معلوم شد تکذیب دین، تکذیب ولایت نمایندگان الهی و پیشوایان معصوم است و منظور از دین، ولایت و صاحب اختیاری معصومین: می باشد.

3- «الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دينَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتي وَ رَضيتُ لَكُمُ الْإِسْلامَ ديناً»(1).

ص: 181

4- «هُوَ الَّذي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدى وَ دينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَ لَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ»(1).

ص: 182

5- «كَلاَّ بَلْ تُكَذِّبُونَ بِالدِّينِ»(1).

6- «... وَ ذلِكَ دينُ الْقَيِّمَةِ» (2) .

7- «أَ رَأَيْتَ الَّذي يُكَذِّبُ بِالدِّينِ»(3).

ص: 183

8- «إِنَّ الَّذينَ فَرَّقُوا دينَهُمْ وَ كانُوا شِيَعاً»(1).

9- «قُلْ إِنَّني هَداني رَبِّي إِلى صِراطٍ مُسْتَقيمٍ ديناً قِيَماً مِلَّةَ إِبْراهيمَ حَنيفاً وَ ما كانَ مِنَ الْمُشْرِكينَ»(2).

10- «وَ الَّذينَ يُصَدِّقُونَ بِيَوْمِ الدِّينِ»(3).

ص: 184

11- «وَ ما كانَ الْمُؤْمِنُونَ لِيَنْفِرُوا كَافَّةً فَلَوْ لا نَفَرَ مِنْ كُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طائِفَةٌ لِيَتفقّهوا فِي الدِّينِ وَ لِيُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذا رَجَعُوا إِلَيْهِمْ لَعَلَّهُمْ يَحْذَرُونَ»(1).

وجود امام و حجّت الهی در هر زمان

با توجّه به آیات قرآن و احادیث معصومین به این نتیجه می رسیم که همواره باید روی زمین حجّتی از حجج الهی وجود داشته باشد.

آیۀ شریفه ای مثل:

«إِنَّما أَنْتَ مُنْذِرٌ وَ لِكُلِّ قَوْمٍ هادٍ»(2)

ص: 185

و آیۀ شریفه ای مثل:

«يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ كُونُوا مَعَ الصَّادِقينَ»(1)

گویای این است که خدای متعال برای همۀ اقوام در طول زمان هادی معصوم و راهنمای صادق قرار داده است.

ص: 186

روایاتی که ذیل اینگونه آیات رسیده(1) و حدیث شریف ثقلین(2) که منقول از فریقین است بر وجود حجّت الهی در هر زمان دلالت دارد و هر گونه تردیدی را پیرامون این موضوع رد می کند.

«وَ ما كانَ الْمُؤْمِنُونَ لِيَنْفِرُوا كَافَّةً فَلَوْ لا نَفَرَ مِنْ كُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طائِفَةٌ لِيَتفقّهوا فِي الدِّينِ وَ لِيُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذا رَجَعُوا إِلَيْهِمْ لَعَلَّهُمْ يَحْذَرُونَ»(1).

قابل دقّت است که «لیتفقّهوا» به صورت مضارع آمده و این دلیل استمرار وجوب تفقّه در همۀ ازمنه است و چون تفقّه فی الدّین، یعنی شناخت رهبر دین و امام عصر، پس شناخت امام و حجّت در همۀ ازمنه واجب است، و این همان مدلول حدیث معروف است که :

«مَنْ مَاتَ وَ لَمْ يَعْرِفْ إِمَامَ زَمَانِهِ مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّةً». (2)

پس باید در هر عصری امام و حجّتی باشد تا تفقّه پیرامون او و یا امام بعد از او صورت بگیرد، طبق آیۀ شریفه در تمام اعصار از هر طایفه عده ای باید در طلب ولیّ پروردگار حرکت نموده، از یک مبدأ الهی از امام عصر و مقامات و فضائل او جستجو و

ص: 188

تفقّه نمایند(1) و بعد از آن، قوم خود را در این موضوع آگاه نموده از بی معرفتی هشدار دهند، پس مردم عادی که دور از مبدأ معرفت هستند، وظیفه دارند از فقهاء که در معرفة الحجّة کار کرده اند، کسب معرفت نمایند.

این آیه که در کتب اصول فقه (بحث حجیّت خبر واحد) عنوان گشته، از آیات امامت و مهدویّت است و وجوب تفقّه در جهت مقامات صاحب الولایه را بازگو می کند.

مخالفت و ضدّيّت داشت. نامبرده در تاريخ 17/1/75 بوسيلۀ عدّه ای از دوستان به مركز جهانی حضرت ولیّ عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) آمد و اينجانب در محيطی كه به استغاثه به حضرت صاحب الزمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و ذكر شريف(يابن الحسن) متبرّك شده است، با او بحث نمودم و اين همان محيطی است كه آقای مهندس بودائی سومياكی (روح الله) و اهل ژاپن بعد از دو سه روز مباحثه در تاريخ 25/8/74 در برابر اسلام سر فرود آورد و به بركت عنايت حضرت مهدي(عجل الله تعالی فرجه الشریف) به گروه هدايت يافته و فرقۀ ناجيه پيوست.(1)

نتيجۀ مباحثات ما با آقای شيخ عبدالرحمن العلی اين شد، كه به عنايت حضرت ولیّ عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ايشان از گذشتۀ خويش نادم شده، با تمام وجود و از روی صميم قلب مكتب اهل بیت(علیهم السلام) را پذيرفت.

احياءگری امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) تا آنجا رسيد كه نامبرده جزوه ای به نام «موعظتي لكلّ مسلم» نوشته و مسلمين را به اتحاد زير لوای امامت اهلبیت(علیهم السلام) فرا خوانده است.(2)

ص: 190

است.

شما بفرمائيد بعد از وفات پيامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) تا انتخاب ابابكر(هر مقدار باشد) امام زمان مسلمين و پيشوای موحّدين چه كسی مي باشد؟

اگر بگوئيد در آن فاصله مسلمين امام زمان نداشته اند خلاف حديث سخن گفته ايد، چون معنی حديث «من مات...» اين مي شود كه همواره بايد امام زمانی در جامعه باشد تا مردم او را بشناسند.

درمورد حديث خودتان هم «الخلافة بعدي...» پيامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) مي فرمايند:

خلافت بعد از من سی سال است، ظاهر كلمه (بعدي) چه چيزی را مي رساند،

يعني: آنِ بعد وفات من، خلافت آغاز مي گردد و تا سی سال طول مي كشد، سؤال را تكرار مي كنيم، در اين فتره و فاصلۀ زمانی يعنی از آنِ بعد از وفات رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم) تا انتخاب ابابكر چه كسی خليفه و جانشين پيامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) بوده است؟

اگر بگوئيد ابابكر خليفه بود، مي گوئيم قبل از انتخاب كه (روی قول شما)(1) او كاره ای نبوده است.

اگر بگوئيد در آن فاصلۀ زمانی جامعه بدون خليفه بوده است، اين هم خلاف حديثی است كه خودتان نقل كرده ايد كه «الخلافة بعدي...» چون اين حديث گويای اينست كه، لحظۀ بعد از وفاتِ پيامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) خلافت بايد آغاز بشود و نه بعد از گذشت مدّتی از وفات او، پس:

1- حديث «من مات...» كه علمای ما و شما از پيامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) نقل كرده اند.

ص: 192

2- حديث «الخلافة بعدي...» كه علماء شما از پيامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) نقل كرده اند، اين مطلب را به ما مي گويد كه: بايد امام و خليفه ای آنِ بعد از وفات رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم) موجود باشد، تا مردم به عنوان حجّت و امام او را بشناسند و به او مراجعه كنند، و الّا در اين فاصله زمين خالی از حجت مي ماند و رهبری خلق گسيخته مي شود، و مردم در معرفت يابی امام زمانشان، سرگردان مي شوند و مي گويند ما مأمور به شناخت كسی شده ايم كه وجود ندارد.

اين بود قسمت مختصری از صحبت اينجانب با آقای عبدالرحمن العلی كه نقل كرديم و تفصيل مطالب در مورد ولايت تشريعيّه و تكوينيّه، و توسّلات به وجود مطهر امام عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) كه مدتها طول كشيد، بايد زمان دیگر بیان شود.

ممكن است بگوئيد، نتيجه اين قسمت مباحثه چه شد و سخن به كجا كشيد؟

وقتی اينجانب مطالب ياده شده را در مورد حديث (من مات...) و (الخلافة بعدي...) گفتم، و از آقای عبد الرّحمن سئوال كردم، اگر ما، در آن زمان بوديم به امامت و خلافت چه كسی اعتقاد پيدا مي كرديم و چه كسی را بايد امام مي دانستيم و مي شناختيم تا مرگمان مرگ جاهليت نباشد؟

ايشان خواست از بحث فرار كند، لذا بحثهای ديگری از قبيل آيۀ تطهير و يا معجزه را پيش كشيد.

حقير گفتم: مسئلۀ اصلی و اوّلی ما مسئلۀ خلافت و رهبری بعد از رسول گرامي(صلی الله علیه و آله و سلم) است، چرا از بحث فرار مي كنيد و به مسائل ديگر مي پردازيد؟

گفت: من بايد در مورد سؤال شما فكر كنم.

گفتم: بسيار كار خوبی است، اسلام آئين تفكّر و تدبّر است اگر خوب فكر كنيد و

ص: 193

ادلّۀ شيعه را در امامت ائمّه بررسی نمائيد، به نتيجه مي رسيد.

همانطور كه بسياری از افراد، اعم از عالم و غير عالم بوده اند، كه گرايش به مذهب عامّه داشته و ابابكر را خليفه و جانشين پيامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) مي دانستند، ولی در اثر مباحثه و مطالعه و تفكّر به تشيّع رو آورده اند، و به دفاع از مكتب ولايت پرداخته اند.

البته ما در مورد آيۀ تطهير و معجزات هم بحث مي كنيم و از مباحث دينی و مذهبی فراری و روگردان نيستيم ولی فعلاً شما بايد در مورد فترت و فاصله بعد از وفات رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم) نظرتان را بگوئيد.

جلسۀ آن روز تمام شد و حقير چند كتاب در مورد ولايت ائمّه در اختيار آقای عبد الرحمن العلی گذاشتم.

جلسۀ بعد، ديدم او از نظر روحی فرق كرده، شادابی خاصی پيدا نموده است، معلوم شد خواب ديده، كه آقائی به او عينك داده اند، اوّل نگران شده بود، ولی دوستان به او گفته بودند، اين عينك بصيرت در دين است، چرا نگران شده اي؟

و راستی بصيرت پيدا كرد و آقا، دستش را گرفتند.

قبول كرد كه امام و خليفۀ بعد از پيامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) وجود مطهّر حضرت علي(علیه السلام) بوده اند و خلاصه حق با علي(علیه السلام) و خاندان ايشان بوده و هست، خدا مي داند آن جلسه، چه مقدار شاد و شادی آفرين بود و جوانان شيعه تا چه اندازه در ولايت اهل بیت(علیهم السلام) استواری پيدا كردند.

ص: 194

مأخذ و منبع شناخت مطلب دیگر.

اقوال کسانی که از مقامات صاحب الولایه بی خبرند ولی لقب عارف را به خود هدیه می دهند، آیا در شناخت امام گره گشاست؟

فلاسفه چطور؟ مستشرقین چطور؟

ماسینیون فرانسوی حلاج شناسی می کند و تصوّف را ترویج می کند، آیا این جاسوس یهود، می تواند گفتارش در امام شناسی برای جامعۀ ما میزان باشد، اقطاب و خرقه پوشان که ادعای خدائی دارند و از شطحیّاتشان شیطان پرستی غربی و ماتریالیسم شرقی ترویج می شود آیا به آدرس ولایت الهی و امامت آسمانی، عالم اند؟

مگر بحث، بحث زمینی است؟ سخن از «ما أَنْزَلَ اللَّهُ» است، «يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ»(1).

ص: 196

بحث یک انسان عادی و یک مقام عادی نیست، این مقام به جعل الهی بستگی

ص: 197

دارد.(1)

قال الله تبارک و تعالی: «إِنِّي جاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِماماً»(2) پس سخن از شورا، اجماع و اقوال متفکران، عرفا و فلاسفه در این مورد بیهوده است.

پس باید چه کرد و امام را از کجا باید شناخت؟

پاسخ این است که: امام را باید از قول الله و قول معصوم بشناسیم.

قال امیرالمؤمنین(علیه السلام): «فیهم کرائم القرآن و هم کنوز الرّحمن.(3)

از الطاف الهی است که خداوند متعال، امام و حجّت را تعیین و با آیۀ شریفۀ (نفر) طریق شناخت و مبدء معرفت الحجّه را بیان می فرماید.

ص: 198

توجّه می کنیم، به این نتیجه می رسیم که اگر ولایت و امامت اعتقاد ما نباشد ما اهل عبادت نبوده، به توحید و رسالت راستین بی عقیده ایم.

بر این اساس همگان باید از بی توجّهی نسبت به این اصل و از عدم شناخت این مهم، انذار شوند.

شما انذارهای قرآن را ببینید شامل حال چه کسانی می شود.

همانطور که سابقاً گفتیم، تکذیب کنندۀ صلاة بدلیل اینکه تکذیبش به پیامبر و امام برمی گردد، کافر است و البته برای کافر انذار است.

قرآن می فرماید:

«ما سَلَكَكُمْ في سَقَرَ »،«قالُوا لَمْ نَكُ مِنَ الْمُصَلِّينَ»(1).

یعنی به صاحب شریعت(صلی الله علیه و آله و سلم) و اوصیاء آن حضرت: معرفت نداشتیم، برای همین، امر و نهی آنان را اهمیّت نمی دادیم، و به تعبیر دیگر دنبال سابق نبودیم و به دلیل راه توجّه نداشتیم، لذا به آتش الهی مبتلا شدیم.(2)

در آیۀ شریفۀ «وَ قِفُوهُمْ إِنَّهُمْ مَسْؤُلُونَ»(3) انذار علیه کسانی است که به صاحب

ص: 200

الولایة معرفت نداشته باشند.

در حدیث «من مات...» که به عبارات مختلفه(1) منقول است، موت جاهلیّت برای کسی است که، امام و حجّت الهی را نشناسد و بدون معرفت او بمیرد و می دانیم، انذار به موت جاهلیّت، بالاترین انذار و بزرگترین بشارت به عذاب الله است.

یوم الحسرة، چه چیزی باعث حسرت دوزخیان است؟

قال الله تبارک و تعالی:

«وَ يَوْمَ يَعَضُّ الظَّالِمُ عَلى يَدَيْهِ يَقُولُ يا لَيْتَنِي اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبيلاً»(2)

البته انذار برای افراد بی تقوا نیز وجود دارد کسانی که به آیۀ شریفۀ:

«يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ كُونُوا مَعَ الصَّادِقينَ»(3)

ص: 201

و آیۀ شریفۀ:

«يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ ابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسيلَةَ»(1)

بی توجّه بوده، قلب را جایگاه محبّت جبت و طاغوت قرار داده و زمینۀ ایمان به صاحب الولایة را فراهم نکرده اند، به عذاب الهی مبتلا می گردند.

قال الله تبارک و تعالی:

«يا وَيْلَتى لَيْتَني لَمْ أَتَّخِذْ فُلاناً خَليلاً»(2).

نتیجه اینکه: مقصود اصلی از (لِیُنذروا) در آیۀ شریفۀ (نفر)، انذار مردم نسبت به عدم شناخت و بی اعتنائی به اصول عقائد (خاصّه توحید و شرط آن، یعنی ولایت و امامت) و بی تقوائی عقیدتی یعنی توجّه به جبت و طاغوت است.

ممکن است برای معتقد به ولایت و مؤمن به امامت و دوست آل عصمت: که در اثر نادانی (نه از سر انکار دین) گناهی مرتکب شده، انذاری باشد، امّا اینها هشدارهای تربیتی است که پدر علیه فرزندش به کار می گیرد و همانطور که در روایات آمده ممکن است برای این گروه جریمه ای باشد، امّا این کجا و عذاب منکرین توحید و رسالت و ولایت کجا؟!!

بر این اساس طالب فقاهت، باید مبانی اصول عقائد و مباحث توحید، عدل،

ص: 202

نبوّت، معاد و خاصّه ولایت و امامت را خوب تحصیل کند «لِيَتَفَقَّهُوا فِي الدِّينِ» و با مطالعه و همراه با آگاهی، جامعۀ خویش را بیدار و انذار نماید. «لِيُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ».

رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم) که اسوۀ همگان هستند با تعین وصی و جانشین در یوم الانذار، به عوام و خواص تدریس فرمودند که پا به پای تبلیغ توحید، باید تبلیغ ولایت و امامت نیز بشود، هر جا سخن از توحید باشد، باید به بیان شرط آن پرداخته شود و اِلّا آن تبلیغ ناقص و به مردم اتمام حجّت نشده است.

است.

شنیدم یکی از فقهای عظیم الشّأن(قدس سره) فرموده اند که آیۀ قرآن دربارۀ یهود می فرماید: «... وَ ضُرِبَتْ عَلَيْهِمُ الذِّلَّةُ وَ الْمَسْكَنَةُ وَ باؤُ بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ ذلِكَ بِأَنَّهُمْ كانُوا يَكْفُرُونَ بِآياتِ اللَّهِ ...»(1)، پس یهود ذلیل و بیچاره است و کاری را نمی تواند از پیش ببرد، بنده عرض می کنم: یهود از ذلّت و بیچارگیش این همه مکر می کند و این همه غدر دارد، او می خواهد کمبودهای فرهنگی و معنوی خود و بی آبرو بودنش را در عالم با حیله و تزویر جبران کند او ذلیلِ حسد و بیچارۀ کینه توزی است. «أَمْ يَحْسُدُونَ النَّاسَ عَلى ما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضلِهِ»(2). پس باید از حسد و مکر این دشمن غدّار باخبر باشیم و کید او را به خودش برگردانیم.

1- تفقّه در دین، که تفقّه در ولایت معصومین و مقامات حجج رب العالمین: و مخصوصاً امروز در امر مهدویّت یعنی ولایت و صاحب اختیاری آخرین وصیّ خاتم النّبیین(صلی الله علیه و آله و سلم)، حضرت مهدی آل محمّد (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است، از نظر قرآن واجب و اهم واجبات می باشد.(1)

2- این واجب بر دوش عدّه ای از جامعۀ مؤمنین است آنهایی که می توانند خود را به مبدأ علم و منبع معرفت یعنی معصوم برسانند و برای جامعۀ خود، مذکِّر و مبلِّغ باشند.

البته این مسئولیّت و انجام این واجب الهی، در زمان غیبت حضرت بقیة الله الاعظم(عجل الله تعالی فرجه الشریف) بر دوش افراد توانا و مستعد از جامعۀ مؤمنین است که به مراکز تحقیقی و حوزه های علمی شیعه مراجعه کنند و با إشراف فقهای عالی قدر و جامع الشرائط، یعنی مرزبانان اصول دین و شریعت خیر المرسلین(صلی الله علیه و آله و سلم) به تفقّه بپردازند و سپس جامعۀ خود را با ولایت و مهدویّت آشنا کنند.

3- این عده که به فقه امامت و ولایت و معرفت حجج الهیّه: منوّر و مزّین هستند، نباید بخل در گفتار و نوشتار در دفاع از اصول اسلام و اصل علّت مبقیّه و شارحۀ اسلام یعنی امامت و مهدویّت داشته باشد، بلکه باید حرکت کنند و مردم را انذار و بیدار نمایند.

4- انذار برای کسی است که در اصول عقائد اسلام خاصّه علّت مبقیّه و شارحۀ اسلام یعنی امامت و مهدویّت نمرۀ کم آورده، در معرض مردودیّت الهی و سقوط

ص: 206

معنوی باشد، و انذار کسی که منکر فرعی از فروع شرعیّه است، بخاطر این است که انکارش به یک اصل اعتقادی مثلاً تکذیب معصومین: بر می گردد.

5- شنوندگان و مخاطبین، باید به تبلیغ فقهاء و مرزبانان عقائد پیرامون اصول دین و اصل امامت و مهدویّت توجّه کنند و گوش شنوا داشته باشند.

6- تفقّه باید از مبدأ فقه و مأخذ علم صورت بگیرد، فاقد شیئ نمی تواند معطی باشد، پس اسلام شناسی و امام شناسی در کلاس عرفا، فلاسفه، مستشرقین و متفکرین، تفقّه مطلوب قرآن کریم نیست، بخصوص به بهانۀ آیۀ شریفۀ «فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ» گدائی فرهنگی از علماء یهود عین گمراهی و ضلالت است و معلوم است که آنها جامعۀ مسلمین را به کفر و فساد و مسیر ظلمانی خود دعوت می کنند.(1) (ما پیرامون این

ص: 207

موضوع مفصلاً بحث می کنیم)

7- اجر کسی که در راه تفقّه از دار دنیا برود، اجر مهاجر «إِلَى اللَّهِ وَ رَسُولِهِ» است و با خداست.(1)

ص: 208

8- همانطور که در روایات مربوط به آیۀ شریفۀ «نفر» آمده است تفقّه پیرامون امامت و ولایت، امام بعد از امام و نشانه های حقانیّت او، منظور قرآن کریم است، و این خود دلیلی است که زمین خالی از حجّت نمی شود و همواره باید امام و حجّت الهی روی زمین وجود داشته باشد.

9- تفقّه در فروع شرعیّه بعد از تفقّه در اصول عقائد و اصل ولایت و امامت است، و آیه نفر، اوّل، نظر به عقائد دارد.

در پایان این بحث، باید که به دو مطلب اشاره نمایم:

1- در جامعۀ شیعه، بویژه حوزویان نسبت به آیۀ شریفۀ «نفر» بی توجّهی شده و آیه عملاً تنها به تفقّه در فروع تفسیر شده است.

2- حوزه های علمیّه، وفق مراد آیۀ «نفر»، اوّل باید به عقائد طلاب بپردازند و در فقه اکبر کار کنند و سپس، فروع را تعلیم دهند.

ص: 209

گرفته، سخن خواهیم داشت.

متفقّه عظمت پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) و عترت طاهرین را از آیۀ شریفۀ «تطهیر» دریافت می کند.(1)

ص: 211

او که به دنبال چراغ می گردد، با تفقّه در آیات ولایت و امامت، به چراغی می رسد که خاموشی ندارد.

«فِيها مِصْباحٌ»(1) در آیۀ نور آیا به چه چیز توصیه می فرماید و بشر را به چه چیز ارجاع می دهد؟

آیا آیۀ نور تفقّه نمی خواهد، متفقّه بعد از شناخت امام نور، آیا دیگر به دنبال امام نار، یعنی فلاسفه و صوفیّه می رود؟

فهم آیۀ نور آیا اولویّت بر فهم ادلّۀ احکام فرعیّه ندارد؟

فقه آیۀ نور و شناخت امام هدایت، اگر نباشد حرکت فقیه فقه فروع، بدون چراغ است.

عدالت دائمی، که در آیۀ شریفۀ«وَ مَنْ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ»(2) آمده، به کدامین پیشوا

ص: 212

اختصاص دارد؟

وسیلۀ قرب الهی(1) آیا نباید مورد تفقّه قرار گیرد، مگر متفقّه در حوزه، خواهان قرب الهی نیست، و می دانید بی توجّهی به این نکته، طالب قرب را به دکّانداران تصوّف می سپارد و از حوزه به خانقاه دعوت می کند.

وقتی متفقّه «حبل الله» را نمی شناسد، به «صادقین» معرفت ندارد، «فَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُونَ» را نمی داند و به نمایش دهندۀ دید و شنود خداوند توجّه نمی کند و به «عین الله» و «اذُن الله» بی معرفت است، آنوقت باید حرفهای صوفیّه برایش جلوه کند و پای رقص آنها بنشیند، خر برفت بخواند، و دست در دست

ص: 213

«چشتیّه» و یا «ذهبیّه» و دیگران بگذارد.(1)

امروز که اوج هجمۀ دشمنان به دین مبین است، می بینیم که بعضی از طالبین علم در حوزه، سرگردان پیدا کردن مرادند و به دنبال خطوط انحرافی و تصوّف حرکت می کنند. چرا؟

چون در بدو امر و زمان شروع تحصیل به این آقای طالب علم، آیۀ «في بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ يُذْكَرَ فيهَا اسْمُهُ» و «وَ لِلَّهِ الْأَسْماءُ الْحُسْنى فَادْعُوهُ بِها» و «كُونُوا مَعَ الصَّادِقينَ» و «وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَميعاً» و «وَ ابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسيلَةَ» و اینکه مراد فقط آل عصمت اند، تفهیم نشده است و طلبه قبل از اینکه به آیات الولایه برسد و در آنها تفقّه کند، به آیات احکام فروع پرداخته، در کتاب الطّهارۀ فقه فروع، مانده است.

متفقّه با توجّه به «شجرۀ طیّبه»(2) در قرآن، دلش آرام می گیرد که امضاء کنندگان

ص: 214

تقدیرات(1) و تقسیم کنندگان آب حیات(2) از برترین پاکیزگان عالم وجودند.

ص: 215

نبی،(1) مخزن دانش نبوی،(2) حافظ کتب و سنّت الهی که «فیهم کرائم القرآن» بر بالای سر درب آسمانی آنان نصب شده، «في بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ يُذْكَرَ فيهَا اسْمُهُ»(3)

ص: 217

عنوان و آدرس آنان است و در کلام صادق مصدَّق، یعنی مقصد و مقصود آیۀ «كُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ» وجود مطهّر امیرالمؤمنین(علیه السلام)، کنوز الرّحمن،(1) می باشند فقه مقاماتشان، فهم فضائلشان، درک محیط حکومتشان، و وصول به معارفشان، رسیدن به عمق زیبایی کلامشان،(2) چشیدن شیرینی اسامی شان(3) و خلاصه یافتن گنج مودّتشان بدون رنج تفقّه، تحقیق و جستجوی فراوان و مهمتر، دستگیری ویژۀ آنحضرات، هرگز هرگز میسّر و مقدور نیست.

«مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِيٌّ مَوْلَاه»(1)، ثقلین(2)، منزلت(3)، «أَنَا دَعْوَةُ أَبِي إِبْرَاهِيمَ(علیه السلام)»(4)، «نَحْنُ أَبْوَابُ اللَّهِ، نَحْنُ تَرَاجِمَةُ وَحْيِهِ، نَحْنُ أَرْكَانُ تَوْحِيدِه»(5)، «نَحْنُ أُمَّةُ الْوَسَط وَ نَحْنُ شُهَدَاءُ اللَّهِ عَلَى خَلْقِهِ وَ حُجَّتُهُ فِي أَرْضِه»(6) و صدها و هزاران عبارت در روایات، ادعیه و زیارات معتبره پیرامون کمالات

ص: 219

و دلیل حقانیّت خاندان رسالت: بدور از توفیق الهی و بدون لیاقت قلبی و روحی، امکان پذیر نبوده، وصول و رسیدن به این معارف بلند آسمانی، به ایصالِ آن ذوات مقدّسه: محتاج است، و ایصال ایشان، نیّات صادقه و قلوب طاهرۀ طالبین را می طلبد.

فقیه شدن، یعنی درک مقام ولایت، بصیرت یافتن به عظمت امامت، دل به حجّت خدا سپردن، صبغۀ مودّت داشتن، و رشد به ارشاد آنانکه (اَمرُهُم رُشد) تا رسیدن به مقام افقه الفقهائی (منّا اهل البیت) کار فراوان و جهاد مستمر نیاز دارد.

تدریس ولایت و مهدویّت عمل و توجّه به مطلوب اوّلی این آیۀ شریفه نیست؟

شاید چون این آیه در کتب اصول فقه، بحث حجیّت خبر واحد، که از مباحث اصول فروع شرعیّه است عنوان شده، کم کم لباس مهجوریّت پوشیده و از شمار آیات اصول عقائد و بحث ولایت و امامت کناره گرفته است.

به هر حال مهجوریّت این آیۀ شریفه و عوامل دیگر باعث شده که در حوزه های علمیّه مباحث عقائد و بخصوص بحث ولایت و امامت و تفقّه پیرامون مقامات صاحب الولایه مهجور باشد.

اهمیّت این تفقّه و بزرگی این دفاع علمی را نمی توانیم با تفقّه فروع شرعیّه قیاس کنیم، مگر مکلِّف شناسی را می توان نادیده گرفت.

تحقیق دربارۀ مذهب و امر به معروف که همان امر به ولایت و مهدویّت است در فقه فروع نیز مطرح است.

یعنی فقهای عظام در فقه فروع اهمیّت تفقّه در اصول عقائد، تحقیق پیرامون این موضوع و دفاع از امامت و ولایت را بیان می فرمایند و تقلید در اصول عقائد را جایز نمی دانند، ولی عملاً در حوزه، تحقیق در فروع دین بر تحقیق در اصول عقائد ترجیح دارد!!

اوّلی واجب است و مدال افتخار دارد، و دوّمی در نظر کوته نظران کار غیر ضروری محسوب می شود!!!

چه زیباست که بدانیم ائمّه معصومین:، بخوبی از مطلوب این آیۀ شریفه سخن گفته، تردیدی در هدف از (نفر) که تفقّه در ولایت و امامت است باقی نگذاشته اند، ان شاء الله تعالی ما روایات این موضوع را نقل می کنیم.

اشاره ندارد.(1)

نتیجه این بی توجّهی به گفتار ائمّۀ طاهرین:، این می شود که مفسّر، حتّی ظهور آیۀ شریفه را که در (نفرِ) در جهت تفقّه در دین است فراموش کند و قول به (نفر) در جهت جهاد را تقویت نماید.

مطالب تفسیر نمونه پیرامون این آیه به صورت مضطرب بیان شده، و در خاتمه به فضل تحصیل علم و مبارزه با جهل پرداخته، در حالیکه به علم واقعی که همان مطلوب آیۀ شریفه است، یعنی امام شناسی و مبارزه با موت جاهلیّت اشاره ای ندارد.

ما اعتقاد داریم با توجّه به آیات و روایات پیرامون ائمّۀ معصومین: و با توجّه به سیره ی نورانی آن حضرات، «عیش العلم و موت الجهل» این بزرگوارانند، و علم فقه فروع شرعیّه و علوم دیگر بدون شناخت مقامات هداة مهدیین بی فائده و بلکه مضرّ است.

ص: 224

مرحوم علامه مظفر(قدس سره) می فرماید:

«الكلام فى صدر الاية : «وَ ما كانَ الْمُؤْمِنُونَ لِيَنْفِرُوا كَافَّةً», تمهيدا للاستدلال, فان الظاهر من هذه الفقرة نفى وجوب النفر على المؤمنين كافة، و المراد من النفر بقرينة باقى الاية النفر الى الرسول للتفقّه فى الدّين لا النفر الى الجهاد, و ان كانت الايات الّتى قبلها واردة فى الجهاد, فان ذلك وحده غير كاف ليكون قرينة مع ظهور باقى الاية فى النفر الى التعلم و التفقّه. انّ الكلام الواحد يفسر بعضه بعضا».(1)

ثانیاً: روایات فراوان، که نفر را به معنی نفر در جهت تفقّه (پیرامون ولایت و امامت) معرفی می کند، قول قائل را ردّ می نماید.

قائل مذکور دربارۀ روایات منقوله می گویند:

«و هذا اشکال مهم ینشأ من روایات کثیرة تبلغ اثنتا عشرة روایة تشهد بأن النفر فی الایة بمعنی النفر الی التفقّه لا الجهاد...»(2)

و بعد می گویند:

ص: 225

«و یمکن الجواب عنه بان استدلال الامام(علیه السلام) فی هذه الروایات ربما یکون بما یستنتج من الایه و بملاک یستفاد منها و هو انّ تحصیل العلم و التفقّه فی الدّین واجب کفائی کما انّ الجهاد واجب کفائی و النفر مقدمة له...».(1)

باید بدانیم، روایات اهل بیت: که چراغ راه و مانع افتادن به چاه است، اگر نادیده گرفته شود، ما به تفسیر به رأی که مذموم و مردود خداوند و اوّلیاء دین است مبتلاء می شویم.

در بحث فعلی که خود قائل، قائل اند روایات کثیره ای در مورد مقصود نفر داریم، چه باید بکنیم؟ مگر مطلوب ما مطلوب روایات نباید باشد، روایات کثیره می فرمایند مقصود نفر، نفر برای تفقّه است، ولی قائل می گویند مقصود، نفر برای جهاد است، این مطلب آیا شبیه اجتهاد در برابر نصّ نمی باشد؟!

اهل تحقیق باز عبارت قائل که:

«یمکن الجواب عنه بان استدلال الامام(علیه السلام) فی هذه الروایات ربما یکون بما یستنتج من الایه و بملاک یستفاد منها و هو ...»، را بخوانند و با دقّت در روایات کثیره(2) ذیل آیۀ شریفۀ (نفر) خود به قضاوت بنشینند. به نظر ما روایات مذکوره را با عبارت (یمکن

ص: 226

الجواب) گذاشتن و گذشتن، می رساند که قائل کمتر توجّه به مباحث ولایت و امامت دارند.

در حالیکه، قائل در عبارت خود بیان نموده اند که:

«و هنا إشكال مهمّ ينشأ من روايات كثيرة تبلغ اثنتا عشرة روایة تشهد بان النفر فی الایه بمعنی النفر فی التفقّه لاالجهاد»(1) آیا دیگر جای اظهار نظر باقی می ماند؟

راستی جای سؤال است، وقتی روایات شاهد این است که نفر در آیه به معنی نفر در جهت تفقّه است نه جهاد، چگونه این مطلب واضح و آشکار، با عبارت (یمکن الجواب) مورد تردید واقع می گردد؟

مربوط به قرآن و عترت:، ابتکار شایسته و پسندیده ای دارند، بیان این آیۀ شریفه به نظرشان نرسد،(1) آن وقت انتظار تشکیل کرسی درس قوی و مستقل در موضوع ولایت و امامت و تشریح آیات مربوط به آن، تبیین موضوع مهدویّت و آیات و روایات مربوط به آن و پاسخگویی سؤالات و شبهات، در حوزه های علمیّه، انتظاری بی فائده و غیر عملی به نظر می رسد.

علم و اجتهاد به وجوب كفايى به مقدار ما به الكفاية، و سپس در اوطان خود بيايند و به ديگران خبر دهند و بر آنها واجب است اخذ كنند و عمل نمايند.

و دليل بر اين مدّعى علاوه از ظاهر آيه كه بيان مي شود انشاء اللَّه، اخبار بسيار شايد حدود بيست حديث داريم كه از ائمّۀ اطهار: سؤال مي كنند كه اگر خداى نخواسته پيش آمدى بر امام(علیه السلام) وارد شد، يعنى رحلت فرمود، مؤمنين از كجا بفهمند كه امام بعد از او كيست؟

ائمّه: تمسّك به اين آيه می كنند كه واجب است بعضى كوچ كنند و بروند امام را بشناسند به علائم و معجزات، و برگردند و ديگران را آگاه كنند، و مخصوصاً در اخبار دارد كه در اين مدّت معذورند و اگر آنهايى كه كوچ كردند در اثناء راه بميرند مشمول آيۀ شريفۀ: «وَ مَنْ يَخْرُجْ مِنْ بَيْتِهِ مُهاجِراً إِلَى اللَّهِ وَ رَسُولِهِ ثُمَّ يُدْرِكْهُ الْمَوْتُ فَقَدْ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ»(1)، مي شوند «وَ ما كانَ الْمُؤْمِنُونَ» يعنى جميع مؤمنين كه مراد شيعه اثنى عشرى است، «لِيَنْفِرُوا كَافَّةً» تماما، مكلف نيستند كه فرداً فرد كوچ كنند و نفر كنند كه واجب عينى باشد و محل خود را خالى بگذارند.

«فَلَوْ لا نَفَرَ مِنْ كُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طائِفَةٌ»، به مقدار كفايت مثل ساير واجبات كفايى و البته مراد عقلاء و دانشمندان كه استعداد تحصيل داشته باشند و قابليت داشته باشند، لِيَتفقّهوا تفقّه از فقه به معنى فهم فِی الدِّينِ آنچه مربوط به دين است از معرفت نبى و امام و مشاهده ی معجزات و وصيّت امام

ص: 229

سابق و بودن ودايع امامت نزد او و اينكه داراى شرائط نبوّت و امامت هست و فاقد موانع و ساير آثار و از اخذ احكام از نبى يا امام بلاواسطه يا مع الواسطه و اجتهاد در دوره غيبت از اعمال قوى و تحصيل خدمت اكابر و بايد جامع شرائط هم باشند تا ديگران بتوانند از آنها تقليد كنند و ساير امور مربوط به دين، «وَ لِيُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذا رَجَعُوا إِلَيْهِمْ»، واجب است برگردند در قوم خود و انذار كنند آنها را به فعل واجبات و ترك محرمات و ساير امور محتاج اليها...».(1)

اصول است، وقت می گذاشتند(1) و ویژه ی مباحث عقائد خصوصاً ولایت و امامت کرسی تدریس داشتند.

فقیه عظیم الشّأن، عالم زاهد، مرحوم آیة الله سیّد علی بهبهانی(قدس سره)(2) که سیمایش سیمای صدّیقین و کلامش کلام ابرار بود، از جمله فقهائی بود که به فقه عقائد و ولایت و امامت، اهمیّت می داد و در حوزۀ علمیّۀ اصفهان، پیرامون این موضوع تدریس می فرمود.

هنوز شیرینی کلام و حلاوت دفاعیّات آن مرزبان عقائد از حریم مقدّس تشیّع در خاطر این عبد وجود دارد.

فتنه ی وهّابیّت در اصفهان با تدریس ولایت و امامت که توسّط آن فقیه بزرگ انجام می گرفت و مجاهدۀ عالم زاهد مرحوم آیت الله شهید سیّد ابوالحسن شمس آبادی(قدس سره) و دیگر علمای اصفهان(3)، خاموش گردید و مردم اعتقاداتشان حفظ

ص: 231

شد.

البته بعضی از علماء با نوشتن کتب عقائد، تشریح مبانی ولایت و امامت، و ردّ مخالفین دین و ایادی یهود (مثل وهّابیّت، تصوّف، بابیّت و بهائیّت) تا حدّی خلإ کرسی درس پیرامون این مهم را پر کرده اند، ولی تدریس پیرامون عقائد و خاصّه ولایت و امامت در حوزه، نه بصورت ضمنی و حاشیه ای، بلکه بعنوان یک کار لازم و اساسی اثر بیشتری دارد و یک عمل کلیدی است.

بخواهند باید به کتاب دانشمند محترم، نویسنده ی متعهد و دلسوز، مرحوم آقای دوانی که از شاگردان و نزدیکان آیة الله بهبهانی(قدس سره) بودند، رجوع نمایند.(1)

پاسخ آیت اللّه بهبهانی(قدس سره)

ایشان فرمودند:

مولوی گفته است:

پای استدلالیان چوبین بود پای چوبین سخت بی تمکین بود

ص: 233

و این گفته باطل است، و خلاف آیات قرآنی می باشد، قرآن اهل فکر و استدلال را مدح کرده و کسانی که اهل تفکر و تدبر نیستند را مذمت نموده است، و اختلاف مسالک و مذاهب از عدم توجّه به قواعد استدلال است و ربطی به خود استدلال ندارد، به اضافه همین اختلاف نیز در سلسله های صوفیّه به طور وسیع وجود دارد، در حالیکه اینها قائل به کشف و شهودند، این چه شهودی است که اختلاف پذیر است؟

مرحوم میرداماد(قدس سره) در پاسخ مولوی گفته اند:

ای که گفتی پای چوبین شد دلیل

ورنه بودی فخر رازی بی بدیل

فرق ناکرده میان عقل و وهم

طعنه بر برهان مزن ای کج بفهم!

هست در تحقیق، برهان اوستاد

داده خاک خرمن شبهت به باد

در کتاب حق اوّلوالالباب بین

وآن تدبّر را که کرده است آفرین

زآهنِ تثبیتِ فیّاضِ مبین

پای استدلال کردم آهنین

پای برهان آهنین خواهی به راه

از صراط المستقیم ما بخواه

مرحوم آیة الله بهبهانی(قدس سره) در ادامه فرمودند:

ص: 234

یکی از اقطاب ذهبیّه، از نافهمی به پاسخ میرداماد(قدس سره) پرداخته، و در شعری گفته است:

ای كه طعنه می زنی بر مولوی

ای كه محرومی ز فهم مثنوی

گر تو فهم مثنوی می داشتی

كی زبان طعنه می افراشتی

گرچه سستیهای استدلال عقل

مولوی در مثنوی كردست نقل

لیک مقصودش نبوده عقل كل

زآنكه او هادی است در كل سبل

بلكه قصدش عقل جزئی فلسفی است

زآنكه او بی نور حسن یوسفی است

بعد فرمودند:

ولی این پاسخ که این صوفی ذهبیّه داده است، حرف بی ربطی است، چون صحبت در مورد پایۀ استدلال است که ظن است یا یقین و مربوط به صحّت حکم عقل نیست، که بیائیم در مورد عقل کلی یا جزئی سخن بگوئیم.

به اضافه عقل چه جزئی و چه کلی، حکمش درست است، و آنچه باطل است، وَهم است که تمییز آن با عقل، بازگشت به قانون استدلال دارد، یعنی هر حکمی اگر با قانون استدلال مطابقت کند، صحیح است و حکم عقل است وگرنه وَهم است و باطل.

ص: 235

مطلب دیگر اینکه کشف و شهود آیا برای درستی اش میزانی دارد؟ یا هر کشف و شهودی درست است؟

آیا کسی در بین صوفیّه هست که بگوید کشف و شهود من باطل است؟

با این اختلاف بین استکشافیان، کدام درست می گویند؟

پس اینجا به میزانی احتیاج است، و آن میزان عقل است، و عقل داعی به برهان است، نتیجه این می شود که کشف باید با دلیل مطابق باشد، وگرنه این کشف درست نیست.

(جالب اینست که در آن مجلس یکی از آقایان به شوخی گفت: آقا این کشف نیست، بلکه کشک است، آیة الله بهبهانی(قدس سره) فرمودند: تمام ادّعاهای صوفیّه کشک است).(1)

بعد فرمودند:

پس برای استواری کشف، برهان لازم است و عاقبت باید به استدلال رجوع کرد، پس باید در جواب شعر (پای استدلالیان) بگوئیم: پای استکشافیان چوبین بود ...(2)

ص: 236

با بیان این جریان، می خواستم کمی از خستگی بیرون بیائید.(1)

یعنی جای بیان «ماء معین»(1)، «ماء غدق»(2) و «مرج البحرین»(3)، بیان حکم چاه آب آمده جای بیان بئر معطله،(4) تاریخ این بی توجّهی به فقه عقائد و بی تفاوتی نسبت به فهم بزرگی های امامت و ولایت شاید روشن نباشد، ولی آثار آن در جامعۀ اهل علم مشهود است.(5)

تصوّر کنید بزرگی را که فقه فروعش تدریس می شود، در کتاب الطّهارۀ خویش نشان می دهد که روی کتاب الطّهارۀ عقائد یعنی فقه امامت و برتری های امام، کمتر کار کرده به طوریکه، علم امام برایش روشن نگشته است، و حالا چه آثار سوئی این بی توجّهی ها روی اندیشۀ طلاب دارد، و چه تبلیغاتی از ناحیه ی مخالفین بدینوسیله علیه فضائل معصومین: می شود، خدا می داند.

امروز که هجمۀ فرهنگی و اعتقادی بصورت مسری در حرکت است و حتّی جامعۀ طلّاب را هم در بر می گیرد، بی توجّهی به مباحث عقائد، بویژه بحث ولایت و امامت، آیا زمینه ساز آن هجمه نیست، حالا تازه این آقای سرباز امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) که در مورد فرمانده و امام خود و بزرگی های او از آیات و روایات کم می داند و حوزه برایش درسی

ص: 238

قرار نداده، اگر مواجه شود با انکار علم امام، ببینید چه می شود؟ یا مواجه شود با انکار فدک، حدیث کساء، زیارت ناحیه، سیاهپوشی، عزاداری، شهادت ثالثه و ...

طلبه ای که توی روضه ها حوزه ای شده، پای منبرهای روضه، تشویق به حوزه گشته، حالا آمده و ردّ روضه و انکار احراقِ خانۀ ولایت به گوشش می خورد.

جای سؤال است که این شبهات و سنگ اندازی ها را، آیا کتب فقه یا اصول فقه پاسخ می دهد و یا کلاس های درس ویژه ی خود را می طلبد؟

البته می دانیم که قائل به اصول عقائد و مؤمن به ولایت و امامت، باید به فروع دین و احکام الله ملتزم باشد، ولی هر چیزی به جای خویش نیکوست، تدریس فروع شرعیّه خلأ تدریس عقائد و ولایت و امامت را پر نمی کند.

پاسخ معلوم است، آنان که با ماء طهور یعنی مکتب آل رسول(صلی الله علیه و آله و سلم) فاصله دارند، معتقدات پاکیزه و مهذّب ندارند.

آنان که از عترت دورند، از آب حیات دورند و به اقسام پستی ها و زشتی ها مبتلا می باشند.

پس تدریس درس ولایت و امامت تدریس فقه اکبر است و شرح کتاب الطّهارۀ عقائد محسوب می گردد. تدریس اخلاق مطلوب قرآن و عرفان مطلوب دین نیز در این دانشگاه بزرگ یافت می شود.

«إِنْ ذُكِرَ الْخَيْرُ كُنْتُمْ اوّلهُ وَ أَصْلَهُ وَ فَرْعَهُ وَ مَعْدِنَهُ وَ مَأْوَاهُ وَ مُنْتَهَاه»(1).

تدریس ولایت و امامت شامل تدریس همۀ خیرات، اعم از عبادت، اخلاق و معرفت است و قلوب مستعدّه را تزکیه می نماید.

متأسفانه بعضی در حوزۀ علمیّۀ تشیّع، اخلاق می گویند، اما اخلاقی که به کتاب الطّهارۀ ولایت و امامت عرضه نشده است، عرفان می گویند امّا عرفان وسوسه های فصوصی و الهامات ابلیسی، که احادیث فراوانی از معصومین: در ردّ این طریق رسیده است.(2)

گرفتار شدن بعضی از طلاب به عرفان این چنینی نیز بازگشت به عدم اطلاع از مکتب ولایت و امامت دارد، از طلبّۀ تازه وارد چه توقّع که مثلاً از کتاب اثنی عشریّه در ردّ صوفیّه با خبر باشد

ص: 240

و یا از نقشه های عرفان نمایانۀ صوفیّه مطلع باشد، زمانی که توحید فصوص جای توحید نهج البلاغه را می گیرد، وقتی در حوزه «تفقّه در دین» درست معنا نمی شود، و آیۀ (نفر) آدرسِ منبع سیر و سلوک بشریّت و عنوان «بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ يُذْكَرَ فيهَا اسْمُهُ»(1) صحیح تشریح نمی گردد، آن وقت پای قطب و مرشد باز شده، تصوّف سوغات تسنّن یهودیّت به نام «عرفان» راهی پایگاه علمی تشیّع می شود. بخصوص که بعضی از حوزویان در مقام تدریس کتب تصوّف برآیند، و دانشجوی تشنۀ معارف الهیّه را به جای «ماء معین» با سراب دل خوش کنند.

هراس دارد.

ضعیف است، پرسیدند که راست می گویند که تصوّف راهی است که منتهی می شود به خانۀ الحاد؟

در جواب گفت: غلط می گویند، تصوّف (خود) خانۀ الحاد است.(1)

این قدرت از فقه ولایت و امامت و از مجاهده در این راه کسب می شود، هرگز نمی خواهیم بگوییم فقیه، مغرور و متکبّر است، بلکه غرض این است که تبیین نمائیم، فقیه چون نورانیّت معرفة الحجّه(علیه السلام) را دارد، قدرت بیگانه روحیۀ او را نمی شکند و در برابر مخالف کوتاه نمی آید.

کسانی که در لباس روحانیّت و اهل علم در برابر تصوّف تسلیم می شوند، افرادی ساده اندیش و خود گم کرده اند، این بیچاره ها شناسنامۀ طلبگی را فراموش کرده اند که سربازی امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) است و دل به شهود دروغینِ مرشد و قطب بسته اند، البته غالباً اینها اوّل صوفی بوده اند و بعد برای ضربه زدن به حوزه، طلبه شده اند.

به یکی از بزرگان گفتند: طلبه ای دزدی کرده است، ایشان فرمودند: طلبه دزدی نمی کند، بگوئید دزدی طلبه شده است.

آیة الله سیّد زین العابدین ابرقوئی(قدس سره) در کتاب شریف ولایة المتّقین که حقاً کتابی متین و در آسمان ولایت برهانی مبین است با قاطعیّت می فرماید:

«پس آن کسانی که می روند بالای منبر مسلمین و در مقابل جمعیت می گویند که: «مرحوم حجّة الاسلام غزالی (رحمة

الله علیه)! در کتاب «احیاء علوم» اینچنین فرموده اند»، دیگر چه توقّعی است از این واعظ، که منکر فضائل علی(علیه السلام) نشود،

ص: 243

بلکه جا دارد که اقتداءً به غزالی منکر مناقب امیر المؤمنین و ائمّه گردد، یا منکر توسّلات و زیارات به لسان علمی و مغالطه ی منطقی شود».(1)

این حقیقت گوئی و قاطعیّت اثر تفقّه در دین و آشنایی با مقامات حجج رب العالمین: است که فقیه از مخالف نهراسد و القاب و عناوین زمانه او را شکست ندهد.

وحید زمان مرحوم علامۀ حلّی(قدس سره) جای خودش به کار و انجام وظائف می پردازد، مگر جای خالی پرچمدار ولایت و امامت مرحوم علامۀ مجلسی(قدس سره) را کسی می تواند پر کند؟

فقهای دیگر جای خود و در جهت انجام وظائف خود به امور علمی و معنوی رسیده و پاسخگو می باشند.

چرا رفت و آمد محضر اوّلیای خدا و حجج الهی رحمت نباشد، که وجود این بزرگواران سراسر لطف و رحمت الهی است.

قال الله تبارک و تعالی:

«قُلْ بِفَضْلِ اللَّهِ وَ بِرَحْمَتِهِ فَبِذلِكَ فَلْيَفْرَحُوا هُوَ خَيْرٌ مِمَّا يَجْمَعُونَ»(1).

ص: 247

طالبین فقاهت، روح لایق و قلب خاشع دارند؟

قال الله تبارک و تعالی:

«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ»،«قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ»،«الَّذينَ هُمْ في صَلاتِهِمْ خاشِعُونَ»(1)

و قال تبارک و تعالی:

«وَ إنَّها لَكَبيرَةٌ إِلاَّ عَلَى الْخاشِعينَ»(2).

مگر آبشار فقه و فهم معارف الهیّه بر قلوبی که «كَرِهُوا ما أَنْزَلَ اللَّهُ»(3) را مصداق شده و یا غرور فراگیری اصطلاحات، علم به لغات و قیل و قال نظرات آن را فرا گرفته، سرازیر می شود؟

آنکه نادیده خریدار است و از راه دور، از تابش نور و از آب طهور ولایت و امامت استفاده می کند، تا به حضور می رسد و مقام منّا اهل البیت را کسب می کند سلمان محمّدی است.

اویس قرنی که جانش از تاریکی استکبار، غرور و حسد راحت و قلبش در فراق یار

ص: 249

و ولیّ پروردگار نا آرام و ناراحت بود، نیز توانست فقاهت را تا مرز شهود راستین طی کند.

مردانی مثل اباذر، مقداد، کمیل، میثم تمار، حبیب بن مظاهر و مسلم بن عوسجه و برتر از همۀ اینان حضرت اباالفضل العباس(علیه السلام) که حدیث ولایت و خبر امامت برایشان صعب مستصعب(1) نبود، اسرار را توان بار داشتند و بار را به منزل رساندند، اینها فقهای صدر اسلامند.

و بعد از آن خصوصاً دوران امام باقر(علیه السلام) و امام صادق(علیه السلام) بزرگمردانی بودند که با حفظ حدیث، نگهبانی اسرار و مناظره و مبارزه با منحرفین، پایگاه فرهنگی سقیفه و ایادی یهود را تخریب می کردند.

می کند، یکی هم می شود ابوالقاسم حسین بن روح(1) که سمت نیابت خاص امام و حجّت خدا(عجل الله تعالی فرجه الشریف) را دریافت می نماید.

فقیه به دنبال اجرای کار (لیتفقّهوا فی الدّین) و وظیفه ی سؤال «فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ» مجاهده می کند، او در جستجوی خبری است که مستکبرین در قبول آن وا مانده اند، خبر بزرگ(2)، خبر بزرگی که به مستعد فقاهت و طالب معرفت، یعنی کسی که امتحن الله قلبه للایمان، اخبار بزرگی را از عوالم بالا تعلیم نماید.

می نگارند.

نقش فقهاء در حفاظت از دین

از آنچه گذشت در حد توان نقش فقهاء را در حفاظت از دین و نصرت ولایت و امامت هداة مهدیین: بیان داشتیم.

نقش کسانی که:

1- تحریف و تغییر غلاة و مردم کاسه گرمتر از آش.

2- بدع و جعل دین توسط خرابکاران.

3- روگردانی از حق و تأویل توسّط جاهلین.(1)

را به پیروی از ائمّۀ دین: نفی می کنند و همچون، برجهای منوّر(2) با روایت و حدیث معصومین: قلوب شیعیان را استوار می سازند.(3)

فقیه مشوّق مردم در جهت علم آموزی و تفقّه در دین است و جامعۀ خود را از

ص: 252

مرتبه ی اعرابی به اوج مدنیّت معارف ولایت و امامت سوق می دهد.(1)

رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم)(1) نیز بهترین استاد برای بیان اخلاق و ترسیم حیات طیّبۀ انسانی است.

اینجا انسانها هستند که باید زمینه ی استفاده را برای خویش و جامعۀ خویش آماده کنند و از چراغ رسالت و ولایت بهره ببرند.

رتبه های اوّل و مقدّم قرار دارند.(1)

افسوس بر طالب فقاهت و دانشجوی معرفت که از غذای سالم معنوی ثقلین (قرآن و عترت:) بهره برداری نکند و از مباحث ولایت و امامت توشه برنگیرد.

چنین شخصی مبتلاء به دروس شیطانی شده، متعلّم در مکاتب غیر آسمانی و گمراه کننده می گردد.(2) معلوم است وقتی غذای سالم به انسان نرسد، غذای مسموم به او می دهند، بجای نهج البلاغه و توحید دعای عرفه و ابوحمزه، فصوص غذای طلبه می شود و بجای ادعیه صحیفه سجادیه، اذکار قطب و مرشد دراویش.

داستان اینگونه افراد ضالّ که بعد از مدّتی مضلّ جامعه شده اند عبرت آور است.

داستان ابوحنیفه که خفاش صفت از کنار خورشید ولایت و امامت حضرت اباعبد الله جعفر بن محمّد(علیهما السلام) رد شد و در تفقّه در دین مردود گردید و داستان علی محمّد شیرازی (معروف به باب) که به شکل طالب فقه در آمد امّا به دروس تصوّف و غلوّ مبتلا گردید تا به علوّخواهی و ادّعای بی اساس و نغمه های وسواس خنّاس کشیده شد و داستان بعضی از

ص: 255

عارفین زمان که اسرار ملکوت را در دروس محی الدّین جستجو می کنند و غرفه های شهود را در تذکّرة الاولیاء و مثنوی مولوی می یابند و داستان علمای وهّابی زده که سخن امام معصوم را مهجور نموده و به سخنان ابن تیمیه و محمّد بن عبدالوهّاب فخر می کنند و داستان مجاهدین راه درهم و دینار که به جای تفقّه در ولایت و امامت ائمّۀ اطهار: و اقدام به موعظه و انذار به انحراف افکار می پردازند و هر روزی در پی رزق و روزی، عمر تلف کرده، باعث رنجش صاحب الولایه می گردند، باید باعث عبرت و بیداری همۀ شیفتگان فقاهت باشد.

برگردد، امّا امروزه دیگر شهرها بسته و جدای از یکدیگر نیستند.

از نشانه های حقانیّت آیات مربوط به ظهور و حاکمیّت جهانی امام نور و هدایت(عجل الله تعالی فرجه الشریف) یکی این است که با وجود وسائل ارتباط جمعی، گویا بلاد و مدن به یک بلد و مدینه تبدیل شده و مردم بیدار، منتظر صوت العداله از زبان یک رجل آسمانی هستند.

مدحها وعناوین، او را مغرور نمی سازد.

فقیه از تبلیغات مخالف و جار و جنجال معاند نمی ترسد، زیرا تبلیغات منفی همیشه وجود داشته، ولی عاقبت خوب همراه با سربلندی از آنِ طرفداران حق بوده است. تبلیغات مخالفین و زد و خوردهای عقیدتی فقیه را پخته و آماده می کند.

فقیه با نورانیّت خدادادی، مستمعین را می شناسد و «إِنَّا مَعَاشِرَ الْأَنْبِيَاءِ نُكَلِّمُ النَّاسَ عَلَى قَدْرِ عُقُولِهِمْ»(1) را رعایت می کند.(2)

او می داند افکار ضعیف، توان درک مطالب بالا و بلند ولایت و امامت را ندارد و ممکن است این مطلب باعث رنجش و زدگی ضعفای فکری گردد.

برای همین به مستمع تازه وارد و مبتدی القاء می کند که مطلبی که مثلاً در ولایت تکوینیّه شنیده ای، کلاسش بالاست، تو باید برای درک آن بیشتر مطالعه کنی، و مهمتر باید قلبت را از مرض عناد، کینه و حسد نسبت به اوّلیاء الله: پاک نمایی.

مثلاً در مورد ولایت تکوینیّه ی رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) و عترت طاهرین: فقیه کلاس به کلاس پیش می رود و استعداد و ظرفیّت مستمع را در نظر می گیرد.

برای تدریس این موضوع فقیه اوّل به آیات قرآن متمسّک می شود و ولایت انبیای قبل را برای تقریب به ذهن مستمع، بازگو می نماید.

مثل اینکه برای قبول حقانیت غیبت امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، از غیبت انبیاء می گوید و از داستان شیخ صدوق(قدس سره) استفاده می کند.(3)

ص: 259

فقیه و مرزبان عقائد، از تقصیر دور است و بحول الله و قوته در برابر دشمنان اسلام قصور هم ندارد.

او از غلوّ و زیاده روی پرهیز می کند و میل به صوفیّه و طریق فلاسفه ندارد و با توجّه به قدرت کلام الله و منطق روایات معتبره، علیه معاندین ولایت و امامت، خصوصاً عمّال یهود، افشاگری می کند.

این ها بایدها و نبایدهای تبلیغی است که بخاطر ادب برای حافظین حدود الله، یعنی مرزبانان اعتقادی و سربازان سرفراز امام منتظر حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف)، به صورت خبر، بیان گردید.(1)

این آیۀ شریفه در رهبری مؤمنین، به سمت معصومین: نقش بزرگی را ایفاء می کند و طریق تفقّه و مبدأ آن را به مستعدّین و مشتاقین دین معرفی می نماید.

در این تفقّه متفقّه به آیات پیرامون ولایت و امامت آشنا می شود و ادلّه ی صاحب اختیاری پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) و عترت طاهرین: را فرا می گیرد.

بدیهی است وقتی متفقّه به شرط توحید(1) یعنی اعتقاد به صاحب اختیاری پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) و عترت طاهرین: رسید، مشروط، یعنی اعتقاد به توحید خدای متعال در فکر و قلب او متحقّق می گردد. اینجا دیگر فقیه به دنبال توحید صوفیانه نمی گردد، او از توحید قرآن و عترت: روحش سرشار گشته است.

چون متفقّه در امر ولایت و امامت و معتقد به رهبری خاندان رسالت:، از باب خیرات و درب ورودی اعتقادات حقّه وارد شده است، به رهبری حجّت الهی در تمام اعتقادات حقّه کلاس می بیند و پس از آن وارد کلاس اخلاق حسنه و احکام شرعیّه ی فرعیّه می گردد.

قال الله تبارک و تعالی:

ص: 261

«لَيْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتُوا الْبُيُوتَ مِنْ ظُهُورِها وَ لكِنَّ الْبِرَّ مَنِ اتَّقى وَ أْتُوا الْبُيُوتَ مِنْ أَبْوابِها»(1).

طبق روایات معتبره، ابواب معارف الهیّه خاصّه توحید، حضرات معصومین: می باشند. حالا چه شده بعضی به ابواب غیر معصومین: و دزدان طریق برای معرفت توحید روی آورده اند، این اوّلاً بازگشت به کم کاری حوزه در جهت نشان دادن اصل «لِيَتَفَقَّهُوا فِي الدِّينِ» دارد، وقتی طالب علم، (الدّین) را نمی داند چیست، آنوقت مثنوی برای او دین می شود و قطب و پیر، امام و حجّت الهی!

یکی از ثمرات تفقّه در مکتب صاحب الولایه بعد از شناخت توحید، شناخت پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) است، یعنی باب شناخت رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم) و آیینه تمام نمای بزرگی خاتم الانبیاء(صلی الله علیه و آله و سلم)، ائمّه اطهار: هستند.

احادیثی که امیرالمؤمنین(علیه السلام) را نفس نبی(صلی الله علیه و آله و سلم) و از یک شجره و اصل معرفی می کند مثل:

ص: 262

- عَنْ أَبِي الْحَزَوَّرِ عَنْ أَبِي جَعْفَر (علیه السلام) قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ(صلی الله علیه و آله و سلم): خُلِقَ النَّاسُ مِنْ شَجَرٍ شَتَّى وَ خُلِقْتُ أَنَا وَ ابْنُ أَبِي طَالِبٍ مِنْ شَجَرَةٍ وَاحِدَةٍ، أَصْلِي عَلِيٌّ وَ فَرْعيِ جَعْفَرٌ.(1)

- عَنْ عَلِيٍّ(علیه السلام) قَالَ: قَالَ النَّبِيُّ(صلی الله علیه و آله و سلم): النَّاسُ مِنْ أَشْجَارٍ شَتَّى، وَ أَنَا وَ أَنْتَ يَا عَلِيُّ مِنْ شَجَرَةٍ وَاحِدَةٍ.(2)

- عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ(علیه السلام) قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ(صلی الله علیه و آله و سلم): يَا عَلِيُّ! خُلِقَ النَّاسُ مِنْ شَجَرٍ شَتَّى، وَ خُلِقْتُ أَنَا وَ أَنْتَ مِنْ شَجَرَةٍ وَاحِدَةٍ، أَنَا أَصْلُهَا وَ أَنْتَ فَرْعُهَا وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ أَغْصَانها وَ شِيعَتُنَا أَوْرَاقُهَا فَمَنْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْ أَغْصَانها أَدْخَلَهُ اللَّهُ الْجَنَّةَ.(3)

اینها دلالت بر مطلب ما دارد.

حقانیّت ایشان هستند.

کما قال الله تبارک و تعالی:

«وَ يَقُولُ الَّذينَ كَفَرُوا لَسْتَ مُرْسَلاً قُلْ كَفى بِاللَّهِ شَهيداً بَيْني وَ بَيْنَكُمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتابِ»(1)

طبق این آیۀ شریفه، قرآن و امیرالمؤمنین(علیه السلام) دو شاهد بزرگ حقانیّت رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم) می باشند.

پس بالیقین قرآن و امیرالمؤمنین(علیه السلام) معرّف بزرگی های رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم) و پاسخگوی سؤالات پیرامون ایشان هستند.

قال الله تبارک و تعالی:

«أَ فَمَنْ كانَ عَلى بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّهِ وَ يَتْلُوهُ شاهِدٌ مِنْهُ وَ مِنْ قَبْلِهِ كِتابُ مُوسى إِماماً وَ رَحْمَةً اوّلئِكَ يُؤْمِنُونَ بِه...»(2)

ما در مباحث آینده با استفاده از این دو آیه بیان می کنیم که مرجع سؤال پیرامون توحید و نبوّت و دیگر معارف الهیّه، امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) و عترت طاهرین: می باشند، و با وجود این بزرگواران دیگر فرصت به یهود فرصت طلب نمی رسد که مرجع سؤال باشد، پس اهل الذّکر در آیۀ شریفۀ «سؤال» عترت اند.

ص: 264

می آیند نجف اشرف بر سر قبر به قول خودشان عارف، مثنوی می خوانند.

ولی آیات شریفۀ قرآن دربارۀ علم و حکمت امیرالمؤمنین(علیه السلام) و روایات کثیره ای که در این موضوع است، خواسته ی دشمنان را محکوم نموده، مبدأ بودن امیرالمؤمنین(علیه السلام) را در علوم، خاصّه علم توحید و معارف الهیّه، آشکار و معلوم ساخته است.

دلائل و نشانه های علم و حکمت، دانش و بصیرت عترت طاهرین: در بین جوامع بشری بی رنگ و ناشناخته بماند.

از جمله دلائل و نشانه های علم و حکمت، دانش و بصیرت آن بزرگواران که در اثر مکر دشمنان و بی توجّهی دوستان دچار مهجوریّت شده و ناشناخته مانده است، آیۀ شریفۀ «فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ» است.

ما معتقدیم که دشمنان دین از روی دشمنی این مهجوریت را بر این آیۀ شریفه حاکم نموده و دوستان از روی قصور و بی توجّهی، این مهجوریت را تقویت کرده اند.

مهجوریّت این آیه از آنجا ناشی می شود که بعضی از روی عناد و بعضی از روی ناآگاهی «اهل الذکر» را علمای یهود و یا مطلق علماء معرفی نموده، در حالی که روایاتی از پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) و ائمّۀ طاهرین: به ما رسیده که مصداق «اهل الذکر» را عترت: معرفی کرده اند.

ما قبل از پرداختن به مقصد آیۀ شریفه و بیان روایات معصومین: به فعالیّت فرهنگی و فکری یهود در ضدیّت با قرآن، احادیث نبوی(صلی الله علیه و آله و سلم) و ائمّۀ هدی: مروری خواهیم داشت.

آیا می دانید؟

آیا می دانید که قدرت طلبی خلفاء و مبارزاتشان با قرآن و سنّت نبوی(صلی الله علیه و آله و سلم) و عترت طاهرین:، به پشتیبانی یهود بوده است؟

علیه ادیان خاصّه ی اسلام و مکتب اهل بیت: و سیاست او در قدرت یابی بیشتر، یک روش و سیاست مکّارانه و همراه با خدعه و نیرنگ است، هنری فورد در کتاب (یهودی جهانی یگانه مشکل جهان) که در سال 1921م انتشار یافته(1) می گوید:

«هنوز یهود همان سیاست قدیم مبنی بر آنکه نباید یهودی را در جلو انداخت بلکه اغیار را (Gentiles) صورت قرار داده و یهود در واقع باشند، در پیش گرفته اند، فائده ی این کار آن است که آنها با (ظاهر) بودن اغیار بیش از ظاهر بودن یهود می توانند اغراض خود را اعمال کنند، زیرا اگر یهود رئیس باشد و علناً به اغراض یهود کمک کند، مردم او را متّهم کرده و شاید از یهود متنفر شوند، در صورتی که اگر آنها همچنان زیر پرده باشند، هیچگاه مورد اتهام نخواهند شد، و در این صورت، هم از انتقاد سالم مانده اند و هم خواسته ی خود را جامه ی عمل پوشانده اند».(2)

حاصل اینکه، یهود غالباً سیاست و قدرت خود را آشکار نمی کند و خود به میدان مخالف نمی آید، بلکه با سیاست منفی و پشت پرده، توسّط عمّالش به مخالفت برمی خیزد و از وجود اغیار بهره می گیرد.

بسیار زیبا و قابل دقت است که بدانیم یهود نابودی خود را به دست عترت: می بیند. تاریخ دیروز و امروز یهود اضافه بر اینکه نشان دهنده ی مکر و غدر این گروه غدّار است، نشان دهنده خوف شدید ایشان از عترت: و پیروان آن بزرگواران می باشد.

بدین جهت سران سقیفه با تحریک یهود مقابل امیرالمؤمنین(علیه السلام) به مبارزه قیام نمودند و امروز سران وهّابیّت و تصوّف با شعبی که دارند مقابل مکتب امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) و حزب الله با دستورالعمل یهود ایستاده و به مبارزه فرهنگی و تسلیحاتی علیه ولایت و مهدویّت اقدام می کنند.

در نامه های اینترنتی بین علامه متتبع شیعه سید جعفر مرتضی عاملی (دام ظلّه) و شخصی به نام «خاخام یعقوب بنیامین زیاده» دانشمند و فیلسوف یهودی در کتاب شبهات یهودی، شما به این عبارت برخورد می کنید که آن خاخام یهودی به علامه سید جعفر مرتضی عاملی (دام ظلّه) می نویسد:

آیا می دانی و من برای تو معلوم می نمایم که اگر اصحاب پیامبرتان محمّد(صلی الله علیه و آله و سلم) آن جوان را که نامش ایلیا (علی) است، رها می کردند و مانع او نمی شدند، دیگر اثری از دین ما باقی نبود. کسی که خدای متعال وعده داده است که نهایت کار ما به دست یکی از فرزندان او باشد که خواهد آمد و بر ما سخت خواهد گرفت.(1)

این دانشمند یهودی در سطور بعد اقرار می کند که آنکسی که مانع ایلیا یعنی علی(علیه السلام) در مبارزه با یهود شد، عمر بوده است.

در این عبارات که این خاخام و دانشمند یهودی بیان داشته، اوّلاً ارتباط و

ص: 269

دوستی سقیفه با یهود آشکار می گردد، ثانیاً مبدأ و چرایی دشمنی یهود با أمیرالمؤمنین(علیه السلام) معلوم می شود، ثالثاً واضح می شود که ترس یهود از حزب الله ، در واقع ترس از فرزند أمیرالمؤمنین(علیه السلام) یعنی منتقم مظلومین، حضرت صاحب الأمر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) است. یهود می داند که در آخرالزمان، خیبرهایی مثل جنگ خیبر صدر اسلام در پیش روی دارد که به فرماندهی حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف)، ائمّه کفر و سران نفاق، خاصّه یهود به کیفر جنایات خود می رسند.

مثناة كمثناة أهل الكتاب؟!

و الظّاهر أن الصحيح: «مشناة كمشناة أهل الكتاب...»(1)

و في نص آخر أنه قال: «ذكرت قوماً كانوا قبلكم، كتبوا كتبا فأكبوا عليها، و تركوا كتاب اللّه. و إني-و اللّه-لا أشوب كتاب اللّه بشيء أبدا»

أو قال: لا كتاب مع كتاب اللّه.

و كتب إلى الأمصار: «من كان عنده شيء منها فليمحه».

و مهما يكن من أمر فلقد بلغ من تشدّد الخليفة في هذا الأمر: أنهم يذكرون في ترجمة أبي هريرة: أنهم ما كانوا يستطيعون أن يقولوا: قال رسول اللّه(صلی الله علیه و آله و سلم)، حتّى قبض عمر».(2)

عمر در گامی فراتر و در یک اقدام حساب شده از صحابه خواست: آنچه از پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) نوشته اند، نزد او آورند، به این بهانه که می خواهد احادیث نبوی را جمع و تدوین و از خطر نابودی حفظ کند. یک ماه نوشته های صحابه را جمع کرد و سپس همه را سوزاند و این گونه احتجاج کرد:

مثناة کمثناة اهل الکتاب؟!

ظاهراً درست این باشد:

مشناة کمشناة اهل الکتاب.(3)

ص: 271

یعنی: روایات شفاهی تدوین شده همچون روایات شفاهی ای است که یهود تدوین و علمایشان آن را شرح کردند. آنان، شرح را «جمار» نامیدند و سپس هر دو را در یک کتاب آوردند و اصل و شرح: مشناة و جمار، را تلموذ نام نهادند...

در متن دیگری آمده که عمر گفت:

قومی را به یاد آوردم که کتاب هایی نوشتند و به آن چسبیدند و کتاب خدا را رها کردند امّا من، به خدای سوگند! کتاب خداوند را با هیچ چیز در هم نخواهم آمیخت.

یا گفت:

هیچ کتابی با کتاب خداوند نیست.

او به شهرها نوشت:

هر که چیزی از روایات مکتوب نزد خود دارد، محو سازد.

به هر حال شدّت عمل خلیفه در این باره به جایی رسید که در شرح حال ابوهریره می گویند:

صحابه نمی توانستند بگویند: قال رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم)، تا اینکه عمر مرد.

نتیجه این شد که، عمر بن الخطاب به بهانه ی اینکه در اثر توجّه به احادیث به کتاب الله بی توجّهی می شود، احادیث نبوی(صلی الله علیه و آله و سلم) را جمع آوری نموده و آتش زد.

است؟

پاسخ این است که سیاست پشت پرده ی یهود و نقشه ی آنان در مبارزه با اسلام، این توجیهات را به عامل خود تعلیم داده است.

داشتند؟

نگرانی و مخالفت اینان از آنجا آغاز می شد که گوینده بخواهد از عقائد حقّه سخن بگوید و شرط قبولی اعمال را که ولایت و امامت است، بیان نماید.

پس منع حدیث و آتش زدن آن برای جلوگیری از نماز و روزه نبوده، بلکه برای ممانعت از تبلیغ اصول دین خاصّه اصل ولایت و امامت صورت گرفته است.

حال شما آیا می توانید بگویید سران سقیفه چه قدر با منع حدیث و حدیث سوزانی، احادیث فضائل و حقانیّت اهل بیت: را از بین بردند و به جای آن حدیث جعلی به نفع خودشان ساختند؟

هذا، و لا بد من الإشارة هنا إلى أن السياسة الّتي انتهجت تجاه حديث النبي(صلی الله علیه و آله و سلم)، و إن كانت سبباً مهما لما حاق بالإسلام من بلاء، على صعيد تجهيل النّاس به، و التلاعب بالدين، و تغيير أحكام الشريعة.

و لكن ذلك ليس هو كل شيء في هذا المجال، بل إن ثمة سبباً آخر كان له دوره و تأثيره في ذلك، و هو: بغض علي(علیه السلام)، و الإصرار على مخالفته في كل شيء.

قال ابن عباس: «اللهم العنهم، قد تركوا السّنة من بغض علي.»(1)

لازم است اشاره کنیم که هر چند سیاستی که در قبال حدیث پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) اتخاذ شد ضربه ی مهمی به اسلام وارد کرد و باعث جاهل نگه داشتن مردم، بازی با دین و تغییر احکام شریعت بود، امّا این تنها عامل نبود بلکه

ص: 274

سبب دیگری هم در این زمینه وجود داشت و آن، دشمنی با علی(علیه السلام) و مخالفت با وی در همه چیز بود. عبدالله بن عباس گفت:

خدایا! آنان را لعنت کن که سنّت پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) را به سبب بغض علی رها کردند.

و لكن و رغم توصية ابن الحنفية الآنفة بكتاب اللّه و قبل و فوق ذلك وصايا النبي(صلی الله علیه و آله و سلم) و الوصي(علیه السلام) به أيضاً، و رغم أن النبي(صلی الله علیه و آله و سلم) كان يعلّم أصحابه الآيات من القرآن، و يوقفهم على ما فيها من علم و عمل، و ما فيها من حلال و حرام، و ما ينبغي أن يقف عنده.

ثم ما روي عنه(صلی الله علیه و آله و سلم) من أنه قال: تعلموا القرآن، و التمسوا غرائبه، و غرائبه فرائضه، و فرائضه حدوده، و حدوده حلال و حرام، و محكم و متشابه إلخ.

و ما روي عن عمر أنه قال حين وفاة النبي(صلی الله علیه و آله و سلم): حسبنا كتاب اللّه - كما تقدّم-ثم مبادرته حين تولّيه الخلافة إلى المنع من تدوين الحديث و روايته، و إلخ.

نعم رغم ذلك كله، فإننا لا نجد لدى رواد هذه السياسة كبير اهتمام بالقرآن، و تعليمه، و تفسيره للناس، بل نجد عكس ذلك تماما، فإن عمر بن الخطاب نفسه كان يمنع النّاس من السّؤال عن معاني القرآن، و يضرب و يعاقب من يسأل عن شيء منه...

و قد بقي ابن عباس سنة كاملة أو سنّتين لا يجرؤ على سؤال عمر عن آية في كتاب اللّه، رغم ما كان له من المكانة عنده.(1)

به رغم توصیه ی محمّد بن حنفیه و پیش از آن و بلکه بالاتر از آن سفارش های پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و علی(علیه السلام) در مورد کتاب خدا و به رغم آنکه پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) آیات قرآن را به اصحاب می آموخت و علم و عمل و حلال و حرام و سایر مواضع آن را بیان می فرمود، و علی رغم روایت منقول از آن حضرت که فرمودند: قرآن را بیاموزید و

ص: 276

غرایب آن را فراگیرید، غرایب قرآن، فرایض آن است و فرایض آن، حدود آن و حدود آن، حلال و حرام و محکم و متشابه.

و به رغم اینکه عمر به هنگام رحلت پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) گفت: «ما را کتاب خدا کافی است» و اقدام وی پس از روی کار آمدن، در منع روایت و تدوین حدیث و...

آری! به رغم این همه، نه تنها نزد سردمداران این سیاست، هیچ اهتمامی به قرآن، آموزش و تفسیر آن نمی بینیم بلکه بر عکس ملاحظه می شود که شخص عمر، مردم را از پرسش دربارۀ معانی قرآن منع می کرد و متخلفان را تازیانه می زد و عقوبت می کرد...

عبد الله بن عبّاس که نزد عمر از موقعیت ممتازی برخوردار بود، یک یا دو سال صبر کرد و نمی توانست از وی دربارۀ یک آیۀ قرآن سؤال کند.

نتیجه این که: با اقدامات خلیفۀ دوّم، هم سنّت به دست فراموشی سپرده شد و هم قرآن متروک ماند و کسی حق نداشت سؤالی از معانی قرآن بکند.

«لا تسألوا أهل الكتاب عن شيء، فإنهم لن يهدوكم، و قد أضلوا أنفسهم».(1)

دربارۀ چیزی از اهل کتاب سؤال نکنید، آنان شما را هدایت نمی کنند بلکه خود را گمراه کرده اند.

و با اینکه قرآن دربارۀ اهل کتاب می فرماید:

«مِنَ الَّذينَ هادُوا يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ عَنْ مَواضِعِهِ...»(2)

و همچنین می فرماید:

«فَوَيْلٌ لِلَّذينَ يَكْتُبُونَ الْكِتابَ بِأَيْديهِمْ ثُمَّ يَقُولُونَ هذا مِنْ عِنْدِ اللَّهِ لِيَشْتَرُوا بِهِ ثَمَناً قَليلاً»(3).

ولی سران سقیفه برای اینکه برای قرآن و سنّت جایگزین داشته باشند، مردم را به علم آموزی از اهل کتاب و سؤال نمودن از یهود سوق می دادند.

مدارس ماسکه

و لكن الأمر الذي يثير عجبنا هو أننا نجد: أن بعض مشاهير الصحابة يستمر على التعلم من أهل الكتاب. و كان بعضهم - كالخليفة الثّاني عمر بن الخطاب-

ص: 278

يقصدهم إلى مدارسهم في المدينة، و تسمى «ماسكة».(1)

امّا آنچه ما را شگفت زده می کند، این است که می بینیم برخی از مشاهیر اصحاب به فراگیری علم از اهل کتاب ادامه می دهند و برخی از آنان – همچون خلیفۀ دوّم – بدین منظور به مدارس یهودیان در مدینه موسوم به «ماسکه»، می رفتند.

نتیجه اینکه: با وجود نهی پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) از سؤال نمودن از اهل کتاب و با توجّه به خیانت فرهنگی اینان، عمر بن خطاب به فرهنگ یهود توجّه داشت و به مدارس آنها ارج می نهاد.

خواند. در همین هنگام که او مشغول خواندن بود، پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) چنان در خشم شد که آثار آن در چهره ی حضرت نمودار شد. آن گاه فرمودند:

آیا عقل ندارید و نابخردانه خود را به چاه می افکنید؟! من برای شما به جای تورات، کتابی پاکیزه و روشن آوردم. به خدا سوگند! اگر موسی زنده بود جز از من پیروی نمی کرد.

حاصل اینکه عمر، مبلّغ تورات گشته، پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) را ناراحت نمود.

پس سیاست شیطانی یهود در مورد کنار زدن ثقلین (کتاب الله و عترت رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم)) از جامعۀ اسلامی جامه ی عمل پوشید، مردم دیگر نه سنّت صحیحه ای داشتند و نه از معارف قرآن می توانستند استفاده نمایند.

بی توجّهی به حدیث پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) که (لا تسئلوا اهل الکتاب عن شیء فانهم لن یهدوکم و قد اضلوا انفسهم) و ثمره ی دوری از «اهل الذّکر» یعنی عترت طاهرین:، رواج ورود اسرائیلیّات به جامعۀ اسلامی گردید و متأسفانه این کار که تقویت جبهه ی یهود و ایادی آنان بود، با سلاح (قال رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم)) و به نام شرع مطهّر تحقّق پیدا کرد.

«و بذلك يكونون قد سمحوا لأهل الكتاب بأن ينشروا أساطيرهم، و يشيعوا أباطيلهم، و ذلك بصورة شرعية، و رسمية، و لا يمكن الإعتراض عليها، لا سيّما، و أنهم قد دعموا ذلك بمزاعم أخرى من قبيل ما زعموه من أن النبي(صلی الله علیه و آله و سلم) كان يحدثهم عن بني إسرائيل عامة ليله، حتى يصبح».(1)

بدین ترتیب به اهل کتاب اجازه دادند که به طور رسمی و قانونی به نشر افسانه ها و اباطیل خود بپردازند، بدون اینکه کسی متعرّض آنان شود. این دروغ خود را با دروغ های دیگری تقویت کردند. همچون این دروغ که پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) از سر شب تا صبح برای آنان از بنی اسرائیل حدیث می گفته است.

آشکار ساخت.

جالب است بدانیم معاویه فرزند سقیفه، همچون عمر بن خطاب علاقمند اهل کتاب و دشمنان دین بوده است.

در تاریخ اسلام با رویکرد دشمن شناسی آمده است:

در منابع زیادی از جمله شرح ابن ابی الحدید و نیز کامل بهائی آمده که وقتی معاویه مرد، قاضی القضات آمد تا لباسهای معاویه را در آورد (این مراسم برای این بود که مُهرش به دست کسی نیافتد و ...) وقتی که قاضی لباسهای معاویه را در می آورد، دید که صلیبی به گردن معاویه است. آنجا گفت: «ماتَ مُعاویَةُ مُستَشفیاً بِالصَّنَم» یعنی خلیفۀ مسلمین در حالی از دنیا رفت که بُت (یا صلیب) را به قصد شفا گرفتن به گردن انداخته بود.(1)

در عهد عثمان، کعب الاحبار رسماً اعلام کرد که بعد از عثمان، خلافت با معاویه است.

معاویه روزی به کعب الاحبار گفت: این حرف از کجاست؟ گفت: در کتاب خدا (یعنی تورات). معاویه پرسید: چگونه؟ گفت: در تورات می خوانیم که بعد از پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) به ترتیب، ابو بکر، عمر، عثمان و سپس معاویه خلافت خواهند کرد. پرسید: با وجود علی(علیه السلام)؟ کعب گفت: بله.

کعب الاحبار که نزد عمر احترام خاصّی داشت از وی خواست که به معاویه سِمتی بدهد و لذا عمر به معاویه، استانداری شام را داد و او در زمان خلیفۀ دوّم والی دمشق شد.

معاویه در زمان عثمان خیلی قدرت یافت. حتّی او به پیشنهاد کعب الاحبار از عثمان خواهش کرد که پایتخت را از مدینه به دمشق منتقل کند، چون کعب الاحبار مکرراً می گفت که ما در کتاب خدا یعنی تورات می خوانیم که ولادت پیامبر اسلام در مکّه، هجرت او در مدینه و قدرت و سلطنتش در شام است. (1)

زهرای بتول، حضرت ابا عبدالله الحسین(علیه السلام) را به شهادت رسانید و گفت:

لعبت هاشم بالملك فلا خبر جاء و لا وحي نزل(1)

بنی هاشم با حکومت و پادشاهی بازی کردند و گرنه، نه خبری از نزد خدا آمد و نه وحی ای نازل شد.

قول عبدالله علائلی را بشنوید:

«شاید عجیب به نظر آید اگر تربیت یزید را تربیت مسیحی بدانیم به طوری که از تربیت اسلامی و آشنایی با فرهنگ و تعلیمات اسلامی دور بوده باشد، و شاید خواننده تا حد انکار از این معنا تعجب کند، ولی اگر بدانیم که یزید از طرف مادر از قبیله ی «بنی کلب» بود که پیش از اسلام دین مسیحی داشتند، تعجّب نخواهیم کرد، زیرا از بدیهیّات علم الاجتماع این است که ریشه کن ساختن عقائد یک ملّت که اساس خویها و خصلتها و ارزشهای اجتماعی و سرچمشه ی افکار و عادات و فرهنگ عمومی آنهاست، گذشت زمانی طولانی است.

تاریخ به ما می گوید: یزید تا زمان جوانی در این قبیله پرورش یافته بود و این به آن معنا است که وی دوران تربیت پذیری و شکل گیری شخصیّت خود را که مورد توجّه مربیّان است، در چنین محیطی گذرانده بود و با این تربیت، علاوه بر تأثیرپذیری از مسیحیّت، خشونت بادیه و سختی طبیعت صحرا نیز با سرشت او در هم آمیخته بود.

بعلاوه به نظر گروهی از مورّخان، از آن جمله «لامنس» مسیحی در کتاب

ص: 284

«معاویه» و کتاب «یزید»، بعضی از استادان یزید از مسیحیان شام بوده اند، و آثار سوء چنین تربیتی در مورد کسی که می خواست زمامدار مسلمانان باشد بر کسی پوشیده نیست.

«علائلی» آنگاه می گوید: «اینکه یزید «اخطل»، شاعر مسیحی را واداشت که انصار را هجو کند و نیز سپردن تربیت پسرش به یک نفر مسیحی که مورّخان به اتفاق آن را نقل کرده اند، ریشه در همین تربیت مسیحی وی داشت.»(1)

این یزید همان کسی است که به نظر علمای وهّابیّت باید با لقب «امیرالمؤمنین» از او استقبال کرد.

البته این مطلب درستی است، او امیرالمؤمنین است، پادشاه مؤمنینِ به تورات تحریف شده و در واقع پادشاهِ منتخب یهود، و نصاری، نه امیر مؤمنین به قرآن و عترت:.

«وَ اسْتَفْتَحُوا وَ خابَ كُلُّ جَبَّارٍ عَنيدٍ»، «مِنْ وَرائِهِ جَهَنَّمُ»(1) فرمى المصحف بالنشّاب، و هو يقول:

تهددني بجبار عنيد

فها أنا ذاك جبار عنيد

إذا ما جئت ربك يوم حشر

فقل يا رب خرقني الوليد(2)

مورخان می گویند: ولید بن یزید اموی روزی خواند:

«وَ استَفتَحوا وَ خابَ کلُّ جَبَارٍ عَنیدٍ؛ مِّن وَرَآئِهِ جَهَنِّمُ وَیُسقَی مِن مَّاءٍ صَدِیدٍ».

و (پیامبران از خدا) گشایش خواستند و (سرانجام) هر زورگوی لجوجی نومید شد. (آن کس که) دوزخ پیش روی او است و به او آبی چرکین نوشانده می شود.

پس قرآن را هدف تیر قرار داد و گفت:

مرا به گردنکش ستیزه جو تهدید می کنی؟

اینک منم آن گردنکش ستیزه جو.

وقتی روز محشر، پروردگارت را ملاقات کردی، بگو: پروردگار من! ولید مرا پاره پاره کرد.

ص: 286

یهود انبیاء را کشتند، عمّال یهود هم، پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) را کشتند، ولید قرآن را تیرباران کرد و یزیدیان، کلمة الله و روح قرآن را به شهادت رساندند.

ولی قائل، «إِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ» و «كَلِمَةُ اللَّهِ هِيَ الْعُلْيَا»، می گوید:

«وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقينَ»(1).

امّا برادر هاشم (رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم))، هر روز نامش پنج بار برده می شود و می گویند: «اشهد انّ محمّداً رسول الله.»

ای بی مادر! با این وضعیت چه باقی می ماند؟ نه به خدای سوگند؛ از پا ننشینم تا آن را برای همیشه دفن کنم.

گفته می شود: همین قضیه باعث شد که مأمون در سال دویست و دوازده هجری دستور داد که معاویه را لعن کنند، اما اطرافیانش او را قانع کردند و از این کار دست برداشت.(1)

معاویه با هدف براندازی اسلام و دفن نام پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) با نفس رسول، امیرالمؤمنین(علیه السلام) می جنگد و فرزندش با همان هدف، سبط نبی ابا عبد الله الحسین(علیه السلام) را به شهادت می رساند و این همان سیاست مخفی یهود است که منافقین عامل آن بوده اند.

و دقة حتى إن زعيمهم محمّد بن عبد الوهاب يقول عن النبي(صلی الله علیه و آله و سلم): «إنه طارش».

و بعض أتباعه يقول بحضرته، أو يبلغه فيرضى: عصاي هذه خير من محمّد، لأنه ينتفع بها في قتل الحية و العقرب، و نحوها، و محمّد قد مات، و لم يبق فيه نفع، و إنما هو طارش.(1)

آنچه نظرمان را به خود جلب می کند، این است که وهابیان سیاست های امویان را با همین دقّت و امانت اجرا می کنند حتی رهبرشان، محمّد بن عبدالوهّاب دربارۀ پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) می گوید:

او پادو و فرستاده ای بود که خداوند او را در پی نیازی گسیل داشت.

یکی از پیروانش در حضور وی یا در جای دیگری که به او خبر رسید و بدان رضایت داشت، گفت:

این عصای من از محمّد بهتر است، زیرا از آن در کشتن مار و عقرب و غیره استفاده می شود، امّا محمّد مرده است و چیزی از او نمانده که در آن سودی باشد بلکه او پادویی بیش نیست.

عترت: بپردازد.(1)

ولی به نظر می رسد که بتوان یوم الخمیس را روز ظهور و بروز اهداف پشت پرده ی یهود نامید، همانطور که روز احراق بیت در مدینه و احراق خیام در کربلا نیز روز آشکار شدن آن اهداف بوده است و آغاز مبارزه، بازگشت به روز تصمیم گیری یهود علیه دین و مکتب خاتم الانبیاء(صلی الله علیه و آله و سلم) دارد.

نویسنده ی یهودی (اسرائیل ولفنسون) می گوید:

«اگر تعالیم پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) فقط منحصر به مبارزه با بت پرستی می شد و از یهود نمی خواست که به رسالت او ایمان آورند، هرگز نزاعی میان یهود و مسلمانان رخ نمی داد.»(2)

ظاهراً این نویسنده خبر از روحیۀ جاه طلبی، برتری جوئی، انحصار طلبی و ثروت اندوزی یهود نداشته و یا مغرضانه سخن گفته است.

هر انسان آزاده، بدور از حقد و کینه، اگر در پروتکل های فاش شده ی یهود، مطالعه ای داشته باشد و تاریخ یهود را از مآخذ صحیح بررسی نماید، متوجّه این موضوع می شود که این قوم با آنچه بر پایۀ حق و حقیقت باشد و مردم را به راه صدق و صفا، عدالت و خیرخواهی دعوت کند، مخالفت می کنند.

بنابراین یهود با پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) که بجز صدق، حقیقت خواهی، عدالت و خداجویی راهی را نمی پیمود چگونه می توانست در فکر خدعه و جنگ تسلیحاتی و

ص: 290

مبارزه فرهنگی نباشد؟

و باب علم و حکمت آن حضرت امیرالمؤمنین(علیه السلام) به علماء و قصه پردازان یهود با عنوان (اهل الذّکر) روی آورده، و کتب اسرائیلیّه و علمای اهل کتاب مرجع فکری آنان بشوند.

«و مهما يكن من أمر، فإن النّاس كانوا يأخذون من كعب الأحبار، الذي كان يحدثهم عن الكتب الإسرائيلية و عن وهب بن منبه، و عبد اللّه بن سلام، و غيرهم من علماء و أحبار أهل الكتاب، الذين أظهروا الإسلام».(1)

به هر حال، مردم از کعب الاحبار که کتاب های بنی اسرائیل را برایشان حدیث می کرد و از وهب بن منبه و عبدالله بن سلام و دیگر عالمان و دانشمندان اهل کتاب که اظهار اسلام کرده بودند، علم آموختند.

«إن من يراجع كتب تراجم الصحابة و التابعين يجد الكثير من الروايات رواها رواتها عن خصوص كعب الأحبار، و لو بالواسطة، الأمر الذي يشير إلى كثرة تلامذة هذا الرّجل، و شدة اهتمام فريق من الناس بالأخذ عنه».(2)

با مراجعه به شرح حال صحابه و تابعین، ملاحظه می شود که بسیاری از روایات آنان، هر چند با واسطه، به کعب الاحبار می رسد. این می رساند که شاگردان این مرد بسیار بوده، عدّه ی زیادی سعی داشته اند از او علم و دانش فراگیرند.

نتیجه این شد: کعب الاحبار جاسوس یهودِ صدر اسلام و همکارانش به حدیث سازی و جعل اخبار پرداختند و اخبار اسرائیلی جای حقائق آسمانی را گرفت.

لیال یهودیه بیان می دارد:

ص: 292

«و فی تلک الایّام سمح عثمان بالمنهج الیهودی لکعب الاحبار کما کان فی زمن عمر بن الخطاب.

و المنهج یتمثّل فی قیام کعب بإلقاء محاضرتین اسبوعیّاً فی المسجد النّبوی واحدة قبل صلاة الجمعة یذکر فیها الأحکام الدّینیة و القصص النّبویة و التّاریخیة و الامور الغیبیة، فاصبحت هذه المحاضرات تراثاً للمسلمین و تاریخاً للیهود و النّصاری و الروم بقلم یهودی ماکر!!

و استمرّ کعب الاحبار فی الوعظ الدّینی فی المسجد النّبوی فی زمن عمر و عثمان و معاویة و هی مدّة زمنیّة طویلة شاب علیها الصبیان و کبر علیها الشباب، فأصبحت القصص الیهودیّة الکاذبة قصصاً للمسلمین، و أضحت أحادیث کعب أقوالاً للنّبی(صلی الله علیه و آله و سلم).»(1)

مصیبت زمان عمر تکرار شد و کعب الاحبار منهج یهودی را ترویج می کرد و در مسجد نبوی در بهترین ساعات، یعنی قبل از نماز جمعه احکام و قصص و تاریخ بیان می داشت، و این کار ادامه داشت تا کودکان جوان شدند و جوانان پیر شدند (یعنی زمان طولانی این انحراف فرهنگی ادامه داشت تا حدیث کعب الاحبار جای اقوال رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم) را گرفت).

یکی از شاگردان کعب الاحبار، ابوهریره است که با اینکه مدّت کمی با پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) بوده، امّا صدها حدیث از آنحضرت نقل کرده است.

ابو ریّه گفته است: آنچه از ابوهریره نقل شده به 5374 حدیث می رسد، در حالی که از علی(علیه السلام) 158 حدیث آورده اند.(1)

ممکن است کسی سؤال کند که، چرا قانون ممنوعیّت حدیث، برای ابوهریره شکسته شده است؟

پاسخ برای مطلعین از تاریخ معلوم است، ابوهریره شاگرد کعب الاحبار یهودی است، او مجوّز حدیث گوئی از یهود و سران سقیفه دارد!!!

کعب الاحبار دربارۀ ابوهریره می گوید:

«ما رأیت أحداً لم یقرأ التوراة أعلم بما فیها من أبی هریرة».(2)

کسی را ندیدم که تورات را نخوانده باشد امّا به محتوای آن از ابوهریره آگاه تر باشد.

مؤلّف الصحیح من سیرة النبی الاعظم(صلی الله علیه و آله و سلم) می نویسند:

«و لا ندری من أین حصل أبو هریرة علی علوم التوراة، و کیف عرف ما فیها دون أن یقرأها.

و هل یمکن أن یوجد شخص غیر هذا الرّجل یستطیع أن ینال علم شیء دون أن یطلع

ص: 294

علیه، و یعرف ما فیه؟!».(1)

نمی دانیم چگونه ابوهریره به علوم تورات دست یافته و چگونه بدون خواندن کتاب مقدّس یهود، از محتوای آن آگاه شده است. آیا کسی جز این مرد هست که به چیزی آگاهی یابد بدون اینکه آن را بخواند و از محتوای آن آگاه باشد؟!

چه خوب گفته است:

«و کانت نتیجة المعارک عدم اقدام أبی بکر و عمر و عثمان علی قتل ای مشرک قرشی و یهودی، و هذا الأمر من دواعی حقد قریش و الیهود علی محمّد(صلی الله علیه و آله و سلم) و علی(علیه السلام) و حبّهم لأبی بکر و عمر».(1)

نتیجه ی این جنگها این است که خلفاء هیچ اقدامی بر کشتن مشرکین و یهود نداشته و در عوض مورد دوستی آنان واقع شدند ولی پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) و علی(علیه السلام)، مورد حقد و کینه ی قریشیان و یهود بودند، چرا که با آنان جهاد کردند.

اللّه ُ يَومَ القِيامَةِ يَهودِيًّا»(1) - و شهید مذکور نقل می کند: وقتی یهودی ها در سینا فاتح شدند، سرکرده آنان فریاد می زد که: «الیوم بیوم خیبر» - امروز بجای خیبر.

می دانید که یهود بجای خیبر فقط فتح سینا نمی کند، بلکه به فتح مغزها می پردازد. مثلاً اوّل سقیفه درست می کند، بعد خانقاه می سازد، شیخی درست می کند، صوفی پرورش می دهد تا بعد بتواند بابی، بهائی، قادیانی و وهابی زایمان کند.

این صورت که به وی لقب «فاروق» دادند و این لقب به مذاق خلیفه خوش می آمد.

منابع تاریخی نشان می دهد که اهل کتاب نخستین کسانی بودند که به عمر فاروق گفته اند و چنین لقبی هیچ گاه از سوی پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) به او داده نشده است.

شاید از روایت طبری به دست آید که کسی که او را فاروق نامید، شخص کعب الاحبار بود.

واضح است که بخشیدن این لقب به خلیفه نوعی رشوه است و شاید پاداش کاری باشد که عمر برای اهل کتاب، انجام داد و دست آنان را باز گذاشت تا ترهات و اباطیل خود را در میان مسلمانان واگویند و مسلمین نیز از روایت و کتابت حدیث پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و حتّی قرآن محروم مانند.

و نشأت أجیال و أجیال لم تسمع أحداً یذکر شیئاً عن نبیها، و لا عن مواقفه، و تعالیمه، و سیرته و مفاهیمه.

و تربت هذه الأجیال عن النهج الفکری الّذی أراده لها الحکام و المتسلطون و الموتورون و الحاقدون.

و تلامذة أهل الکتاب، المعجبون بهم. و ذهب الدّین و تلاشی، حتّی لم یبق من الاسلام إلّا اسمه و من الدّین إلّا رسمه، حسبما روی عن أمیرالمؤمنین علی علیه الصّلاة و السّلام، الذی لم یعش إلّا إلی سنة أربعین من الهجرة.»(1)

منع کتابت و روایت حدیث ده ها سال ادامه یافت و کناره گیری از نقل حدیث، ویژه ی عالمان و روشنفکران طلایه دار امّت گردید و بلکه در اوایل دوران مروانیان، نوشتن حدیث ننگ محسوب می شد.

ده ها سال گذشت و نیکان صحابه از دنیا رفتند و تابعان نیز واپسین سال های حیات خود را می گذراندند. نسل ها یکی پس از دیگری آمدند امّا کسی از آنان دربارۀ اهداف و تعالیم و سیره و مفاهیم پیامبرشان چیزی نشنید.

این نسل ها بر پایۀ اندیشۀ حاکمان و فرمانروایان و دشمنان و کینه توزان و خودباختگان و شاگردان اهل کتاب تربیت شدند. دین از بین رفت و نابود شد تا آنجا که از اسلام جز نام و از دین جز نشانی نماند. این مضمون روایتی است از امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) که فقط تا سال چهلم هجری زندگی کرد.

ص: 299

سپس گروهی گسترده از کسانی موسوم به فقهاء و محدّثان که بسیاری از آنان از جیره خواران و متملقان حاکمان بودند، از آنان پیروی کردند و به رأی و قیاس مبادرت ورزیدند. بدین ترتیب مکتب رأی رواج پیدا کرد و عمل به استحسان و قیاس در میان مردم منتشر شد، تا آنجا که به گفته ابن ابی الحدید معتزلی شافعی: «شریعت اسلام به کلّی دگرگون شد و اصحاب قیاس صاحبان شریعت جدید شدند.» (1)

بنی اسرائیل عامة لیله، حتّی یصبح.»(1)

نظام حاکم ناچار بود در ابتدای کار برای روایت اسرائیلیّات، با استناد به پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) اجازه ی شرعی صادر کند تا هم مردم بپذیرند و هم علیه معترضان احتمالی حجّتی داشته باشند. لذا یک اجازه ی کلّی منسوب به رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) صادر کردند که حضرت فرمودند:

از بنی اسرائیل روایت کنید که هیچ اشکالی ندارد.

این حدیث را عبد الله بن عمرو بن عاص و ابوهریره و ابو سعید خدری روایت کرده اند.

بدین ترتیب به اهل کتاب اجازه دادند که به طور رسمی و قانونی به نشر افسانه ها و اباطیل خود بپردازند، بدون اینکه کسی متعرّض آنان شود. این دروغ خود را با دروغ های دیگری تقویت کردند. همچون این دروغ که پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) از سر شب تا صبح برای آنان از بنی اسرائیل حدیث می گفته است.

با یکدیگر دیدار کنید و دربارۀ حدیث هر چه بیشتر مذاکره نمایید وگرنه حدیث از بین خواهد رفت.

«کما أن الإمام الحسن(علیه السلام) دعا بنیه، و بنی أخیه، فقال: یا بنیّ، و بنی أخی، إنکم صغار قوم یوشک أن تکونوا کبار آخرین، فتعلموا العلم، فمن لم یستطع منکم أن یرویه، فلیکتبه، و لیضعه فی بیته».(1)

همانطور که امام حسن(علیه السلام) فرزندان و برادرزادگان خود را فرا خواندند و فرمودند: ای فرزندانم! و ای برادرزادگانم! امروز شما خردسالان قومی هستید و فردا بزرگان قومی دیگر. پس دانش فراگیرید. هر که از شما نمی تواند روایت کند، حدیث بنویسد و آن را در خانه اش بگذارد.

به هر حال مکتب اهل بیت(علیه السلام) در حفاظت و نگهبانی کتاب و سنّت نقش اساسی و مهمی را ایفاء نمود.

شاگردان مکتب اهل بیت: نیز در مبارزه با ترویج فرهنگ یهود، خدمات بزرگی را ارائه دادند.

«و قد اقتدی الشیعة الأبرار رضوان الله تعالی علیهم بأئمتهم: فی محاربة الفکر الإسرائیلی الدخیل، و تصدوا لرموزه، و للمروجین له بحزم، و شجاعة، و صلابة، رغم ما کان یتمتع به اوّلئک الأفاکون من حصانة قویة من قبل الحکّام علی أعلی المستویّات، لقد واجههم الشیعة، و تصدوا لهم، عملاً بالتکلیف الشرعی، الّذی أکده ما روی عن الرّسول الأکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) من أنه قال: (إن الله قضی بالجهاد علی المؤمنین فی الفتنة بعدی...)

ص: 303

إلی أن قال: (...یجاهدون علی الإحداث فی الدّین، إذا عملوا بالرأی فی الدّین، لا رأی فی الدّین الخ...)».(1)

شیعیان آزاده در مبارزه با تفکّر التفاطی اسرائیلی به ائمّۀ اطهار: اقتدا کردند و با اینکه شخصیت ها و مروّجان این اندیشه از حمایت کامل حاکمان وقت برخوردار بودند، با قوّت، شجاعت و صلابت به جنگ آنان رفتند.

شیعیان در عمل به تکلیف شرعی خود که روایات مروی از رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) آن را تأکید می کرد، به مقابله و مبارزه با فرهنگ یهود پرداختند. آن حضرت فرمودند:

خداوند مؤمنان را در فتنه های پس از من به جهاد امر کرده است...

هنگامی که در دین بر اساس رأی عمل کنند، آنان به خاطر تغییر در دین جهاد خواهند کرد. بدانید که رأی در دین وجود ندارد...

یهود! از کی فتوا با تو شده است؟

«لقد أعلن ابن عباس بالنکیر علی اوّلئک الّذین یسألون أهل الکتاب، مع وجود کتاب الله بین ظهرانیهم».(1)

عبدالله بن عبّاس علناً کسانی را که با وجود قرآن، احکام دین را از اهل کتاب می پرسیدند، تکذیب کرد.

«و روی نظیر ذلک عن ابن مسعود ایضاً».(2)

همین مسئله از عبد الله بن مسعود هم نقل شده است.

«و قد تصدی ابن عباس، و حذیفة بن الیمان لتکذیب کعب الاحبار صراحة فی بعض الموارد».(3)

ابن عباس و حذیفة بن یمان در برخی از موارد به صراحت کعب الاحبار را تکذیب کردند.

یکی از وظائف مهم این است که مسلمین علم و آگاهی خود را از مآخذ صحیح و سرچشمه ی پاک اخذ کنند.

قال الله تبارک و تعالی:

«فَلْيَنْظُرِ الْإِنْسانُ إِلى طَعامِهِ»(1).

راستی آیا مسلمین به غذای فکری و معنوی خود نگاه می کنند که چگونه و از کجا اخذ می گردد؟

مگر قرآن نمی فرماید:

«يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا الْيَهُودَ وَ النَّصارى اوّلياءَ بَعْضُهُمْ اوّلياءُ بَعْضٍ وَ مَنْ يَتَوَلَّهُمْ مِنْكُمْ فَإِنَّهُ مِنْهُمْ إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمينَ»(2).

آیا مرجع قرار دادن یهود در امور اعتقادات و فروع شرعیّه، دوستی با یهود محسوب نمی گردد؟

دیدید که بدون کوچکترین دلیلی، ابابکر، صدیق و عمر، فاروق امّت شدند، آیا اینکه در سوره ی انبیاء آیۀ 48 و در سوره ی غافر آیۀ 54 وصف ذکر را برای تورات بیان داشته، مستمسک عمّال یهود نمی شود که ذکر در (اهل الذّکر) نیز به معنی تورات می باشد؟

مگر دشمن مرده است، و مگر سیاست یهود به وظیفه ی شیطانی خودش عمل نمی کند؟

برای چه یهود مرجعیّت علمی و عملی مسلمانان را با تفسیر صحیح «اهل الذّکر» رها سازد؟

مگر اهل سقیفه، که یهود، سالها آنها را در آستین خود پرورش داده بود از ضدیّت خود با «اهل الذّکر» یعنی عترت طاهرین: دست برمی دارند؟

مگر یهود برای تحریف معنوی، جابجائی مصداق ها و غلط اندازی در تطبیق، قرآن را مورد مطالعه قرار نداده است؟

مگر ایادی یهود چیزی از دین را سالم رها کرده اند تا تفسیر (اهل الذّکر) از تحریف معنوی سالم مانده باشد؟

مگر باند کعب الاحبار که اباهریره را برای جعل خلق می کند، در تحریف معنوی آیات ولایت و امامت، به خواب رفته است؟

مگر دشمن که داستان غرانیق(1) را ساخت تا هزار و چهار صد سال دیگر بتواند

ص: 307

سفارش ساختن سلمان رشدی و امثال او را به عمّالش بدهد، می گذارد مسلمانان از اهل الذّکر راستین و علم و حکمت آنان با خبر شوند؟

مگر امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب(علیه السلام) نفرمودند:

«يَأْتِي عَلَى النَّاسِ زَمَانٌ لَا يَبْقَى فِيهِمْ مِنَ الْقُرْآنِ إِلَّا رَسْمُهُ وَ مِنَ الْإِسْلَامِ إِلَّا اسْمُهُ».(1)

روزگارى بر مردم خواهد آمد كه از قرآن جز نشانى، و از اسلام جز نامى، باقى نخواهد ماند.

و مگر امام صادق(علیه السلام) نفرمودند:

«لا و الله، ما هم على شئ مما جاء به رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم) إلا استقبال الكعبة فقط».(2)

به خدا سوگند! مردم به چیزی از آنچه رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) آورده عمل نمی کنند، فقط رو به کعبه می ایستند.

و مگر مدافعین سقیفه خودشان نگفته اند:

«كل سنن رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم) قد غيرت، حتّى الصّلاة».(3)

ص: 308

همه ی سنّت های رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) حتّی نماز تغییر داده شده است.

و مگر رجوع سران سقیفه به علمای یهود معنی ارجاع مسلمین به این قوم عنود را نمی دهد و مگر این تفسیر عملی نسبت به آیۀ (اهل الذّکر) نمی باشد؟

مگر تاریخ نمی گوید:

«و قد كان بعض الصحابة المتأثرون بأهل الكتاب يوصون بأخذ العلم عنهم.

فقد روي: أنه حينما حضرت معاذاً الوفاة أوصاهم: أن يلتمسوا العلم عند أربعة و هم: سلمان، و ابن مسعود، و أبو الدرداء، و عبد الله بن سلام، الذي كان يهودياً فأسلم.

و أوضح من ذلك و أصرح: ما روي من أن رجلاً سأل ابن عمر عن مسألة، و عنده رجل من اليهود، يقال له: يوسف، فقال: سل يوسف، فإن الله يقول: «فسئلوا أهل الذّكر ان كنتم لا تعلمون»»(1)

بعضی از صحابه، متأثّر از اهل کتاب، دیگران را به فراگیری علم و دانش از آنان توصیه و سفارش می کردند.

معاذ به هنگام احتضار، اطرافیان را سفارش کرد که علم را از چهار نفر فراگیرند: سلمان، ابن مسعود، ابو درداء و عبد الله بن سلام که یهودی بود و اسلام آورد.(2)

واضح تر و صریح تر از آن، روایت شده که مردی دربارۀ مسئله ای از عبد الله بن عمر سؤال کرد. عبد الله که مردی یهودی به نام یوسف نزد وی بود، گفت: از یوسف بپرس

ص: 309

که خداوند می فرماید: «فسئلوا أهل الذّكر ان كنتم لا تعلمون».

جای تعجب نیست که حتّی پسر عمر هم یهودی زده شده است، او هم مثل پدرش مرجع فکری و معنوی مسلمانان را یهود می داند و با آیۀ سؤال تقویت جبهه ی یهود می کند.

با مطالعه در سیاست شیطانی یهود و عمّال آنان تعجّب نمی کنید که آنان به بهانه ی صدر آیۀ «وَ ما أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِكَ إِلاَّ رِجالاً نُوحي إِلَيْهِمْ فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ» حتّی موضوع سؤال را اطلاق داده و با این برهان سست (یعنی صدر و سیاق آیه) یهود را مرجع همۀ سؤالات از اصول و فروع معرفی کرده اند.

ببینید حتّی در مورد گریه کردن بر میّت، سیاست خفقان سقیفه، اقتضاء کرد که از تورات تقلید کند و آن را منع نماید.

«ان عمر بن الخطاب یمنع من البکاء علی المیت و یضرب علیه، و یفعل ما شاءت له قریحته فی سبیل المنع عنه، و یروی حدیثاً عن النبی(صلی الله علیه و آله و سلم) مفاده: أن المیت لیعذب ببکاء أهله علیه.

مع أننا نجد أنه هو نفسه قد أمر بالبکاء علی خالد بن الولید

و يبدو لنا أن المنع من البكاء على الميت مأخود من أهل الكتاب.»(1)

عمر بن خطاب مانع گریه بود در حالیکه خودش امر کرد که بر خالدین ولید گریه کنند.

ص: 310

او حدیثی از پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) روایت کرده که: مرده، از گریه بر او عذاب می شود.

ولی او در واقع منع گریه را از اهل کتاب فرا گرفته بود.

به هر حال کار فتوی دادن با مآخذ اسرائیلی با مستمسک «فسئلوا اهل الذکر» در جامعه پیرو سقیفه به اصول و فروع کشیده شد و حتّی به گریه کردن بر میّت هم حاکم گردید.

توسّل و شعائر مذهبی، نیز دستورالعمل یهود به وسیلۀ ایادی آنان، یعنی وهّابیّت و صوفیّه می باشد، وهّابیّت عزاداری را جزء مظاهر شرک معرفی می کند و صوفیّه عاشورا را روز سرور!! (1)

آنان چون از عاشورا و گریه و انقلاب مردم در این مصیبت جانکاه ضربه خورده، لذا با نام توحید، ولایت، شفاعت، زیارت، توسّل و عزاداری را محکوم می کنند و به شیعه که بهترین دروس توحیدی را از امیرالمؤمنین(علیه السلام) و ائمّۀ هدی:، یاد گرفته تهمت شرک می زنند.

تَعْلَمُونَ»(1).

2- «وَ ما أَرْسَلْنا قَبْلَكَ إِلاَّ رِجالاً نُوحي إِلَيْهِمْ فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ»(2).

صاحب (مجمع البیان)(قدس سره) در ذیل آیۀ اوّل نکاتی را بیان داشته اند که به بعضی از آنها اشاره می نمائیم:

««فسئلوا اهل الذکر» فیه اقوال:

احدها: أن المعنی بذلك أهل العلم بأخبار من مضى من الأمم، سواء أ كانوا مؤمنين أو كفاراً. و سمي العلم ذكراً، لأن الذّكر منعقد بالعلم، فإن الذكر هو ضد السهو، فهو بمنزلة السبب المؤدي إلى العلم في ذكر الدليل، فحسن أن يقع موقعه، و ينبئ عن معناه إذا تعلق به هذا التعلق، عن الرماني، و الزجاج، و الأزهري.

و ثانيها: أن المراد بأهل الذّكر أهل الكتاب، عن ابن عباس، و مجاهد، أي: فسئلوا أهل التوراة و الإنجيل. «إِنْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ» يخاطب مشركي مكة، و ذلك أنهم كانوا يصدقون اليهود و النصارى فيما كانوا يخبرون به من كتبهم، لأنهم كانوا يكذبون النبي(صلی الله علیه و آله و سلم) لشدة عداوتهم له.

و ثالثها: أن المراد بهم أهل القرآن، لأن الذّكر هو القرآن، عن ابن زيد.

و يقرب منه ما رواه جابر و محمّد بن مسلم عن أبي جعفر(علیه السلام) أنه قال: نحن أهل الذّكر، و قد سمى الله رسوله ذكراً في قوله (ذِكْراً رَسُولًا) علی أحد الوجهین».(3)

ص: 313

«فسئلوا أهل الذّكر ان كنتم لا تعلمون»، در اين باره اقوالى است:

1- مقصود از «اهل ذكر» كسانى است كه به تاريخ گذشتگان، اعم از مؤمنان و كافران، آگاهند، بنابراين «اهل ذكر» يعنى اهل علم. بديهى است كه ذكر يعنى متذكر بودن و ضد سهو است و هر علمى از تذكر و يادآورى حاصل مى شود. و از اين لحاظ جايز است كه: ذكر، يعنى سبب، بجاى علم، يعنى مسبب، بكار رود. اين قول از رمانى و زجاج و ازهرى است.

2- ابن عباس و مجاهد گويند: منظور اهل كتاب است. يعنى اگر نمى دانيد از اهل تورات و انجيل سؤال كنيد. اين خطاب، به مشركين است، زيرا آنان اخبارى را كه يهود و نصارى از كتاب هاى خود مى دادند، تصديق و پيامبر را بخاطر شدت دشمنى تكذيب مى كردند.

3- ابن زيد گويد: مقصود اهل قرآن است، زيرا ذكر يعنى قرآن. قريب بهمين مضمون، جابر و محمّد بن مسلم از امام باقر(علیه السلام) روايت كرده اند كه فرمودند: «اهل ذكر ماييم» اينكه: خداوند در قرآن كريم، پيامبر را «ذكر» ناميده (طلاق: 10) بنا بر يكى از دو وجه است.

همچنین ایشان در ذیل آیۀ دوّم بیان داشته اند:

«اختلف فی المعنی باهل الذکر علی اقوال:

فروي عن علي(علیه السلام) أنه قال: نحن أهل الذّكر، و روي ذلك عن أبي جعفر(علیه السلام).

و يعضده أن الله تعالى سمى النبي(صلی الله علیه و آله و سلم) ذكراً رسولاً في قوله «ذِكْراً رَسُولًا». و قيل: أهل الذّكر أهل التوراة و الإنجيل، عن الحسن و قتادة. و قيل: هم أهل العلم بأخبار من مضى من الأمم. و قيل: هم أهل القرآن. و الذّكر: هو القرآن. و هم العلماء بالقرآن، عن

ص: 314

ابن زيد».(1)

امام باقر(علیه السلام) نيز همين طور روايت شده است. مؤيد آن اين است كه خدا پيامبرش را «ذكراً رسولا» ناميده است برخى گويند: مقصود پيروان تورات و انجيل است. برخى گويند: مقصود اهل علم است به سرگذشت پيشينيان. برخى گويند: مقصود اهل قرآن است، يعنى عالمان قرآن.

پس ایشان (یعنی صاحب مجمع البیان)، در تفسیر آیۀ اوّل، می گویند معنی سوّم اهل الذّکر یعنی اهل قرآن و روایت جابر و محمّد بن مسلم را از امام باقر(علیه السلام) نقل می کنند که:

نحن اهل الذّکر (اهل الذّکر اهل قرآنند و اهل قرآن اهل بیت: می باشند) و در تفسیر آیۀ دوّم می گویند: اهل الذّکر یعنی اهل بیت: و روایت امیرالمؤمنین(علیه السلام) و امام باقر(علیه السلام) را نقل می کنند و می فرمایند: تأیید این معنی این است که خدا پیامبر را ذکر نامید (ذکراً رسولاً) و بعد بدون تائید، معنی دوّم (اهل تورات و انجیل) و معنی سوّم، اهل العلم باخبار گذشته و... را نقل می کنند.

پس صاحب مجمع البیان(قدس سره) اگر چه اقوالی را در مورد معنی (اهل الذّکر) می آورند ولی به مدلول روایات که اهل الذّکر را اهل بیت می دانند، نظر دارند.

خبر واحد، به سیاق آیۀ (سؤال) (1) و قول منسوب به ابن عباس اشاره دارند، ولی در واقع قول مختار ایشان، مدلول اخبار (به قول خودشان) مستفیضه ای است، که اهل الذّکر را اهل بیت: می داند.

أهل الذّكر هم الأئمة:.

و قد عقد في أصول الكافي باباً لذلك ...»(1)

یعنی اگر سیاق را در نظر نگیریم، نیز از آیۀ شریفه نمی توانیم حجیّت خبر واحد را استفاده کنیم، زیرا «اهل الذّکر» در اخبار، ائمّۀ اطهار: می باشند که قولشان بدون چون و چرا حجّت است.

2- الْحُسَيْنُ بْنُ محمّد عَنْ مُعَلَّى بْنِ محمّد عَنْ محمّد بْنِ أُورَمَةَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ حَسَّانَ عَنْ عَمِّهِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ كَثِيرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ(علیه السلام) «فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ»، قَالَ: الذِّكْرُ محمّد(صلی الله علیه و آله و سلم) وَ نَحْنُ أَهْلُهُ الْمَسْئُولُونَ، قَالَ قُلْتُ: قَوْلُهُ: «وَ إِنَّهُ لَذِكْرٌ لَكَ وَ لِقَوْمِكَ وَ سَوْفَ تُسْئَلُونَ»، قَالَ: إِيَّانَا عَنَى وَ نَحْنُ أَهْلُ الذِّكْرِ وَ نَحْنُ الْمَسْئُولُونَ.

ابن كثير گويد: از امام صادق(علیه السلام) آيۀ «اگر نمي دانيد، از اهل ذكر بپرسيد» را پرسيدم، فرمودند: مقصود از ذكر حضرت محمّد(صلی الله علیه و آله و سلم) هستند و مائيم اهل او كه پرسيده مي شويم، به حضرت عرض كردم: خداى تعالى می فرمايد: «قرآن ذكر است براى تو و قومت و بزودى از آن پرسيده مي شويد» فرمودند: تنها ما را قصد كرده، مائيم اهل ذكر و مائيم پرسش شوندگان.

3- الْحُسَيْنُ بْنُ محمّد عَنْ مُعَلَّى بْنِ محمّد عَنِ الْوَشَّاءِ قَالَ: سَأَلْتُ الرِّضَا(علیه السلام) فَقُلْتُ لَهُ: جُعِلْتُ فِدَاكَ! «فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ»، فَقَالَ: نَحْنُ أَهْلُ الذِّكْرِ وَ نَحْنُ الْمَسْئُولُونَ، قُلْتُ: فَأَنْتُمُ الْمَسْئُولُونَ، وَ نَحْنُ السَّائِلُونَ، قَالَ: نَعَمْ، قُلْتُ: حَقّاً عَلَيْنَا أَنْ نَسْأَلَكُمْ، قَالَ: نَعَمْ، قُلْتُ: حَقّاً عَلَيْكُمْ أَنْ تُجِيبُونَا، قَالَ: لَا، ذَاكَ إِلَيْنَا إِنْ شِئْنَا فَعَلْنَا وَ إِنْ شِئْنَا لَمْ نَفْعَلْ أَمَا تَسْمَعُ قَوْلَ اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى: هذا عَطاؤُنا فَامْنُنْ أَوْ أَمْسِكْ بِغَيْرِ حِسابٍ.

وشاء گويد: به حضرت رضا(علیه السلام) عرض

كردم: قربانت گردم! «اگر نمي دانيد از اهل ذكر بپرسيد» يعنى چه؟ فرمودند: مائيم اهل ذكر و مائيم پرسش شوندگان، عرض كردم: شما پرسش شونده و ما پرسش كننده ايم؟ فرمودند: آرى! عرض كردم، بر ماست كه از شما بپرسيم؟ فرمودند: آرى! عرض كردم: بر شماست كه بما پاسخ دهيد؟ فرمودند: نه، اختيار با ماست، اگر خواستيم پاسخ دهيم و اگر نخواستيم پاسخ ندهيم، مگر نمي شنوى قول خداى تبارك و تعالى را: «اينست بخشش

ص: 319

بی حساب ما، خواهى ببخش يا نگهدار.»

4- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ محمّد عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَيْدٍ عَنْ عَاصِمِ بْنِ حُمَيْدٍ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ(علیه السلام) فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ: «وَ إِنَّهُ لَذِكْرٌ لَكَ وَ لِقَوْمِكَ وَ سَوْفَ تُسْئَلُونَ»، فَرَسُولُ اللَّهِ(صلی الله علیه و آله و سلم) الذِّكْرُ وَ أَهْلُ بَيْتِهِ: الْمَسْئُولُونَ وَ هُمْ أَهْلُ الذِّكْرِ.

ابو بصیر از امام صادق(علیه السلام) دربارۀ (آيه ی 44 سوره ی زخرف) فرمودند: رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) ذكر است و اهل بيتش علیهم السلام پرسش شوندگان و اهل ذكر باشند.

5- أَحْمَدُ بْنُ محمّد عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ رِبْعِيٍّ عَنِ الْفُضَيْلِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ(علیه السلام) فِي قَوْلِ اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى: «وَ إِنَّهُ لَذِكْرٌ لَكَ وَ لِقَوْمِكَ وَ سَوْفَ تُسْئَلُونَ»، قَالَ: الذِّكْرُ الْقُرْآنُ وَ نَحْنُ قَوْمُهُ وَ نَحْنُ الْمَسْئُولُونَ.

فضیل از امام صادق(علیه السلام) دربارۀ همين آيه روایت کرده که حضرت فرمودند: همانا مراد از ذكر قرآن است و ما هستيم قوم او و ما هستيم پرسش شوندگان.

6- محمّد بْنُ يَحْيَى عَنْ محمّد بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ محمّد بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ يُونُسَ عَنْ أَبِي بَكْرٍ الْحَضْرَمِيِّ قَالَ: كُنْتُ عِنْدَ أَبِي جَعْفَرٍ(علیه السلام) وَ دَخَلَ عَلَيْهِ الْوَرْدُ أَخُو الْكُمَيْتِ، فَقَالَ: جَعَلَنِيَ اللَّهُ فِدَاكَ! اخْتَرْتُ لَكَ سَبْعِينَ مَسْأَلَةً مَا تَحْضُرُنِي مِنْهَا مَسْأَلَةٌ وَاحِدَةٌ؟ قَالَ: وَ لَا وَاحِدَةٌ يَا وَرْدُ! قَالَ: بَلَى، قَدْ حَضَرَنِي مِنْهَا وَاحِدَةٌ، قَالَ: وَ مَا هِيَ؟ قَالَ: قَوْلُ اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى: «فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ»، مَنْ هُمْ؟ قَالَ: نَحْنُ، قَالَ قُلْتُ: عَلَيْنَا أَنْ نَسْأَلَكُمْ، قَالَ: نَعَمْ، قُلْتُ: عَلَيْكُمْ أَنْ تُجِيبُونَا، قَالَ: ذَاكَ إِلَيْنَا.

ابو بكر حضرمى گويد: خدمت امام باقر(علیه السلام) شرفياب بودم كه ورد برادر كميت (كه از شعراء معروف عرب و مداح اهل بيت است) وارد شد و عرض كرد: خدا مرا

ص: 320

قربانت كند! هفتاد سؤال حاضر كرده بودم كه از شما بپرسم و اكنون يكى از آنها را هم به خاطر ندارم.

حضرت فرمودند: اى ورد! يكى را هم به خاطر ندارى؟!! عرض كرد: چرا يكى از آنها به خاطرم آمد، فرمودند: آن چيست؟ عرض كرد، قول خداى تبارك و تعالى: «اگر نمي دانيد از اهل ذكر بپرسيد» ايشان كيانند؟ فرمودند: ما هستيم، عرض كرد: بر ماست كه از شما بپرسيم؟ فرمودند: آرى! عرض كردم: بر شماست كه به ما جواب گوئيد؟ فرمودند: اختيار با ماست.

7- محمّد بْنُ يَحْيَى عَنْ محمّد بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِينٍ عَنْ محمّد بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ(علیه السلام) قَالَ: إِنَّ مَنْ عِنْدَنَا يَزْعُمُونَ أَنَّ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ: «فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ»، أَنَّهُمُ الْيَهُودُ وَ النَّصَارَى؟ قَالَ: إِذاً يَدْعُونَكُمْ إِلَى دِينِهِمْ! قَالَ: ثُمَ قَالَ بِيَدِهِ إِلَى صَدْرِهِ، نَحْنُ أَهْلُ الذِّكْرِ وَ نَحْنُ الْمَسْئُولُونَ.

محمد بن مسلم به امام باقر(علیه السلام) عرض كرد: همشهريان ما گمان كنند، قول خداى عزّ و جلّ: «اگر نمي دانيد از اهل ذكر بپرسيد» اهل ذكر يهود و نصارى هستند، فرمودند: اگر چنین باشد، آنها شما را به دين خود دعوت كنند!!! سپس با دست به سينه شان اشاره كردند و فرمودند: ما هستيم اهل ذكر و ما هستيم سؤال شوندگان.

8- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ محمّد عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا(علیه السلام) قَالَ: سَمِعْتُهُ يَقُولُ: قَالَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ(علیه السلام) عَلَى الْأَئِمَّةِ مِنَ الْفَرْضِ مَا لَيْسَ عَلَى شِيعَتِهِمْ وَ عَلَى شِيعَتِنَا مَا لَيْسَ عَلَيْنَا أَمَرَهُمُ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ أَنْ يَسْأَلُونَا، قَالَ: «فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ»، فَأَمَرَهُمْ أَنْ يَسْأَلُونَا وَ لَيْسَ عَلَيْنَا الْجَوَابُ إِنْ شِئْنَا

ص: 321

أَجَبْنَا وَ إِنْ شِئْنَا أَمْسَكْنَا.

حضرت امام رضا(علیه السلام) از على بن الحسين(علیه السلام) نقل مي فرمايند: بر امامان چيزى واجبست كه بر شيعيانشان واجب نيست و بر شيعيان ماست چيزى كه بر ما نيست، (و آن امور دين خود را از ما پرسيدن است) خداى عزّ و جلّ ايشان را امر فرموده كه از ما بپرسند زيرا فرموده است: «اگر نمي دانيد از اهل ذكر بپرسيد» به ايشان فرمان داده كه از ما بپرسند ولى پاسخ بر ما لازم نيست، اگر بخواهيم پاسخ دهيم و اگر بخواهيم باز ايستيم.

9- أَحْمَدُ بْنُ محمّد عَنْ أَحْمَدَ بْنِ محمّد بْنِ أَبِي نَصْرٍ قَالَ: كَتَبْتُ إِلَى الرِّضَا(علیه السلام) كِتَاباً فَكَانَ فِي بَعْضِ مَا كَتَبْتُ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ: «فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ»، وَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ: «وَ ما كانَ الْمُؤْمِنُونَ لِيَنْفِرُوا كَافَّةً فَلَوْ لا نَفَرَ مِنْ كُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طائِفَةٌ لِيَتفقّهوا فِي الدِّينِ وَ لِيُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذا رَجَعُوا إِلَيْهِمْ لَعَلَّهُمْ يَحْذَرُونَ»، فَقَدْ فُرِضَتْ عَلَيْهِمُ الْمَسْأَلَةُ وَ لَمْ يُفْرَضْ عَلَيْكُمُ الْجَوَابُ، قَالَ: قَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى: «فَإِنْ لَمْ يَسْتَجِيبُوا لَكَ فَاعْلَمْ أَنَّما يَتَّبِعُونَ أَهْواءَهُمْ وَ مَنْ أَضَلُّ مِمَّنِ اتَّبَعَ هَواهُ».(1)

محمد بن ابى نصر گويد: به امام رضا(علیه السلام) نامه اى نوشتم: كه قسمتى از آن اين بود خداى عزّ و جلّ می فرمايد: «اگر نمي دانيد از اهل ذكر بپرسيد» و نيز فرموده است: «مؤمنين همگى نتوانند سفر كنند، پس چرا از هر گروه ايشان، دسته اى سفر نكنند، تا در امر دين دانش آموزند و چون بازگشتند، قوم خويش را بيم دهند: شايد آنها بترسند» بنابراين بر مردم پرسش واجب گشته و بر شما پاسخ

ص: 322

واجب نيست، امام(علیه السلام) مرقوم فرمودند: خداى تبارك و تعالى می فرمايد: «اگر از تو نپذيرفتند، بدان كه فقط از هوسهاى خود پيروى مي كنند، گمراه تر از كسى كه پيروى هوس خود كند كيست؟»(1)

ابن عباس امام معصوم است که ردّ قولش کفرآور باشد.

به هر حال ابن عباس تا زمانی در بین محقّقین و علمای شیعه نظراتش محترم شمرده می شود که وفق مراد قرآن و عترت: سخن بگوید و آب به آسیاب یهود و ایادی آنان نریزد.

و دیدیم در قول ابن عباس که «اهل الذّکر»، اهل بیت: هستند، با روایات معصومین: موافقت دارد، پس این نظر قابل قبول است.

امّا مثلاً پیرامون آیۀ «من عنده علم الکتاب»، آیۀ برتری دانش و بزرگی بصیرت امیرالمؤمنین(علیه السلام)، که مرجعیّت علمی و معنوی آنحضرت را الی الابد اعلام می دارد، قول ابن عباس برای علمای شیعه و محقّقین ارزشی ندارد.

مجمع البیان می گوید:

«و الثاني: إن المراد به مؤمنوا أهل الكتاب، منهم عبد الله بن سلام و سلمان الفارسي و تميم الداري، عن ابن عباس و قتادة و مجاهد...»(1)

ابن عباس و قتاده و مجاهد و جبائى گويند: مقصود (از: من عنده علم الکتاب) مؤمنان اهل كتاب، از قبيل عبد اللَّه سلام و سلمان فارسى و تميم دارى است.

به هر حال جوّ سیاسی حکومت خلفاء و ایادی یهود، ممکن است ابن عباس را بدین مطلب غیر منطقی وا داشته و یا دستگاه دروغ پردازی کعب الاحبار(2) (وزیر فرهنگ سقیفه نشینان) ممکن است این دروغ را به نام ابن عباس منتشر نموده

ص: 325

باشند.

کما این که فقیه عظیم الشأن مرحوم آیة الله سیّد علی بهبهانی(قدس سره) این مطلب را ردّ می کنند که ابن عباس گفته: «من عنده علم الکتاب» مؤمنین اهل کتاب می باشند.

«... و الی ما بینّاه ینظر ما روی عن ابن عباس انه قال: «لا والله ما هو الّا علی ابن ابی طالب، لقد کان عالماً بالتفسیر و التأویل و الناسخ و المنسوخ و الحلال و الحرام» یعنی انّه لم یمکن فی امّته من یکون عالماً بجمیعه الّا علی ابن ابی طالب(علیه السلام)، فلا یحتمل نزولها فی شأن غیره».(1)

چنان که روایت ابن عباس ناظر به این معنی است، عبد الله بن عباس گفت: نه به خدا! «دارنده ی علم کتاب» کسی جز علی بن ابی طالب(علیه السلام) نیست. علی(علیه السلام) عالم به تفسیر و تأویل و ناسخ و منسوخ و حلال و حرام بود».

منظور ابن عباس این است که در امّت پیغمبر(صلی الله علیه و آله و سلم) کسی جز علی بن ابی طالب(علیه السلام) نبود که دارنده ی تمام علوم کتاب و قرآن مجید باشد، از این رو احتمال نمی رود که آیۀ شریفه دربارۀ دیگری نازل شده باشد.

«قيل المراد بأهل الذكر أهل العلم و قيل أهل الكتاب و ستعلم من الأخبار المستفيضة أنهم الأئمة: لوجهين الأول أنهم أهل علم القرآن لقوله تعالى بعد تلك الآية في سورة النحل: «وَ أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَيْهِمْ».

و الثاني أنهم أهل الرسول و قد سماه الله ذكرا في قوله: ذِكْراً رَسُولًا و هذا مما روته العامة أيضا.

رَوَى الشَّهْرَسْتَانِيُّ فِي تَفْسِيرِهِ الْمُسَمَّى بِمَفَاتِيحِ الْأَسْرَارِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ محمّد(علیهما السلام) أَنَّ رَجُلًا سَأَلَهُ فَقَالَ مَنْ عِنْدَنَا يَقُولُونَ قَوْلُهُ تَعَالَى «فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ» إِنَّ الذِّكْرَ هُوَ التَّوْرَاةُ وَ أَهْلَ الذِّكْرِ هُمْ عُلَمَاءُ الْيَهُودِ فَقَالَ(علیه السلام): وَ اللَّهِ إِذاً يَدْعُونَنَا إِلَى دِينِهِمْ بَلْ نَحْنُ وَ اللَّهِ أَهْلُ الذِّكْرِ الَّذِينَ أَمَرَ اللَّهُ تَعَالَى بِرَدِّ الْمَسْأَلَةِ إِلَيْنَا...». (1)

بعضى گفته اند منظور از اهل ذكر، اهل علم است. بعضى اهل كتاب گفته اند، ولى بزودى ثابت مى شود از اخبار بسيار زيادى كه اهل ذكر، ائمّه هستند. به دو دليل:

الف) ائمّه اهل علم قرآن هستند چون خداوند بعد از آن آيه در سوره نحل مي فرمايد: «وَ أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَيْهِمْ».

ب) ائمّه اهل رسولند كه خداوند آنها را ذكر ناميده در اين آيه ذكراً رسولا.

اين مطلب را اهل سنّت نيز نقل كرده اند.

شهرستانى در تفسير خود بنام مفاتيح الاسرار می نویسد كه مردى از حضرت صادق(علیه السلام) سؤال كرده گفت كسانى در شهر ما هستند مي گويند اين آيه «فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ» منظور از ذكر، تورات است و اهل

ص: 327

ذكر علماى يهودند.

حضرت صادق(علیه السلام) فرمودند: پس در اين صورت به خداوند قسم که آنها ما را به دين خود دعوت مى نمايند.

بخدا سوگند ما اهل ذكر هستيم كه دستور داده از ما بپرسند.

جالب این است که ایشان از تفسیر شهرستانی (مفاتیح الاسرار)(1) از امام صادق(علیه السلام) نقل می کند که کسی به امام عرض کرد:

عدّه ای می گویند که در آیۀ شریفۀ سؤال (الذّکر) تورات است و اهل ذکر علمای یهودند.

حضرت صادق(علیه السلام) فرمودند: «وَ اللَّهِ إِذاً يَدْعُونَنَا إِلَى دِينِهِمْ»، یعنی در این هنگام آنها ما را به دین خود دعوت می کنند، اگر از آنها سؤال کنیم آنها ما را از صراط مستقیم باز می دارند و به صراط مغضوب علیهم می خوانند.(2)

این نقل با روایت صحیحه ی محمّد بن مسلم از امام باقر(علیه السلام)، از نظر مضمون نزدیک است و خبر از مکر شیطانی و سیاست پلید اهل کتاب خاصّه یهود می دهد.

ائمّه: نماینده ی علم و بصیرت خداوند متعال اند، آنان ساده لوح و بدون سیاست الهیّه نیستند که فریب یهود را بخورند و آنها را مسئول مسلمین بخوانند.

به هر حال یهود برای اینکه تبلیغاتش مؤثّر واقع شود، خود را «اهل الذّکر» خوانده و با این فریب می خواسته مرجع علمی مسلمین گردد.

فکر نکنید این قوم عنود از این طرح شیطانی، بهره ای نبرده اند، ورود اسرائیلیّات و تأسیس کارخانه های حدیث سازی در جامعۀ اهل سنّت، و همچنین تقویت فکری منافقین و تغذیه ی فرهنگی ظالمین در حق اهل بیت: به بهانه ی همین تفسیر غلط و خلاف قرآن و سنّت، صورت گرفته است.

در عبارت: اذاً یدعوننا الی دینهم، بیشتر تفقّه کنید، این فقه فراتر از فقه غسل و وضو و تیمم است، این فقه دشمن شناسی است و باید از آن قدرشناسی شود.

چرا یهود و ایادی آنان بویژه وهّابیّت علیه مکتب و حوزه های علمیّۀ شیعه تبلیغات سوء می کنند؟ و چرا مکتب ولایت و امامت و شعائر مربوط به آن را محکوم می کنند؟

زیرا مکتب امام باقر(علیه السلام) و امام صادق(علیه السلام)، و مدرسه ی ولایت و امامت، علیه اینان افشاگری نموده، مردم را به نیرنگ این قوم عنود آگاه می سازند.

یا عده ای گمان می کنند،(1) یعنی قول قاطعی نیست که پشتوانه ی قرآنی و حدیثی معتبر، داشته باشد.

فضائل عترت طاهره: را بیان داشتند تا رسیدند به: و امّا آيۀ نهم، اين آيۀ شريفه است: «فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ»، و ما اهل ذكريم اگر نمي دانيد از ما سؤال كنيد، علماء عرض كردند كه: مقصود حقتعالى به اهل ذكر يهود و نصارى است، حضرت فرمودند: سبحان اللَّه! پس در اين صورت آنها، ما را به دين خود دعوت می كنند و می گويند كه دين ما افضل است از دين اسلام؟

مأمون عرض كرد: آيا شرحى هست نزد شما در اين باب كه دلالت كند بر خلاف آنچه علماء گفته اند؟ حضرت فرمودند: بلى، مقصود به ذكر رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) هستند و مائيم اهل آن جناب، و بيان اين معنى در كتاب خدا است که در سوره ی طلاق مي فرمايد: «فَاتَّقُوا اللَّهَ يا اوّلي الْأَلْبابِ الَّذِينَ آمَنُوا قَدْ أَنْزَلَ اللَّهُ إِلَيْكُمْ ذِكْراً رَسُولًا يَتْلُوا عَلَيْكُمْ آياتِ اللَّهِ مُبَيِّناتٍ»(1)، پس ذكر رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) هستند و مائيم اهل او.

باید از کسانی که برای قول مثلاً ابن عباس احترام قائلند و می گویند: تفسیر اهل الذکر به اهل کتاب نظر ابن عباس است، پرسید: برای چه امام رضا(علیه السلام) حتّی در یک مورد هم (یعنی مورد اوّل صدر اسلام) تفسیر مذکور را قبول نفرمودند؟

مگر برای حضرت مانعی وجود داشت که بفرمایند، این تفسیر (یعنی تفسیر اهل الذکر، به اهل کتاب) برای پاسخگویی به مشرکین در صدر اسلام بوده، ولی دیگر تفسیر مذکور زمانش گذشته است، و حالا اهل الذکر ما هستیم؟!

واقعاً تعجّب دارد که بعضی به توهّم اینکه ابن عباس این نظریّه را داده است، مقابل اقوال معصومین: می ایستند، و ما در گذشته گفتیم که اصلاً ابن عباس قائل

ص: 331

به قول مذکور نبوده است.

«فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ»، روایت کرده که حضرت فرمودند: كتاب خدا ذكر است و اهل آن آل محمّد(صلی الله علیه و آله و سلم) هستند كه خدا دستور داده از آنها سؤال كنند، و به آنها دستور نداده از جهّال سؤال نمايند، خداوند قرآن را ذكر ناميده، فرمود: «وَ أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ»(1).

در این حدیث سیاق آیۀ (سؤال) که دربارۀ قرآن است نشان داده شده است: «وَ أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ».(2)

نحن المسئولون

محمد بن مسلم از بعضی که گمان می کنند مصداق اهل الذّکر یهود و نصاری هستند خبر می دهد، امام باقر(علیه السلام) می فرمایند:

إِذاً يَدْعُونَهُمْ إِلَى دِينِهِمْ، ثُمَّ أَشَارَ بِيَدِهِ إِلَى صَدْرِهِ، فَقَالَ: نَحْنُ أَهْلُ الذِّكْرِ وَ نَحْنُ الْمَسْئُولُون.(3)

پاسخ این است که:

این چه اصراری است که بعضی به خرج می دهند، راستی علّت این اصرار چیست؟

این مطلب که باید برای پاسخ شبهۀ مذکور مردم نزد یهود و نصاری بروند و از آنان سؤال کنند هیچ دلیل معتبری ندارد، نه قرآن این مطلب را فرموده و نه در روایات این چنین مطلبی نقل شده، به اضافه روایات فقط نمی گویند اهل بیت: مصداق اهل الذّکر هستند، بلکه به طور مطلق می گویند یهود و نصاری مصداق اهل الذّکر نیستند.

آيا سزاوار نيست، اهل تفقّه پيرامون اين روايات دقّت بيشتری داشته باشند، آيا تفقّه در اين روايات مصداق تفقّه در دين محسوب نمي شود.

به بحث پیرامون آیۀ شریفۀ «سؤال» ادامه می دهیم:

یکی از کارهائی که یهود در جهت مبارزه ی فرهنگی علیه پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) بدان متوسّل شده، مسئله ی بهانه تراشی و سؤالهای بیجا و درخواست های بی مورد و دور از عقل است.

این قوم عنود همانطور که در جنگ تسلیحاتی علیه پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) محرّک مشرکین حجاز بودند، در مبارزه ی فرهنگی و بهانه تراشی های تبلیغاتی نیز دست به تحریکات می زدند و جبهه ی شرک را تقویت می کردند.

قرآن می فرماید:

«يَسْئَلُكَ أَهْلُ الْكِتابِ أَنْ تُنَزِّلَ عَلَيْهِمْ كِتاباً مِنَ السَّماءِ...»(1).

به هر حال از سابقه ی تنفّربار یهود در ضدیّت با انبیاء:، خاصّه رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) و از پیوستن آنان به مشرکین حجاز که در تاریخ مسطور است، آشکار می گردد که طرح این شبهه که پیام آور باید فرشته باشد، غذا نخورد و یا عمر جاودان داشته باشد، از طرف یهود بوده است.

پس توقّع اینکه طرّاح شبهه که از روی عناد طرح شبهه کرده خود پاسخگوی شبهه باشد، و به نفع پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) سخن بگوید، توقّع بیجا و انتظاری بی مورد است.

ص: 336

حتّی اگر کسی طرّاح شبهه را مشرکین حجاز بداند.(1) باز بر اساس حقد و حسدی که در یهود وجود داشته توقّع مذکور توقّعی بی اساس و بی جا محسوب می گردد.

مهم این است که بعضی از این طوائف با عنوان دینی و حوزوی به میدان عقائد اسلامی می آیند، یعنی در واقع از عناوین حوزه های علمیّه سوء استفاده کرده، نفوذ در مراکز تفقّه و تحقیقات شیعه می نمایند.

یکی از موثّقین سادات اصفهان می فرمود:

آیة الله زند کرمانی(قدس سره)، محمّد جواد غروی که سالها علیه اعتقادات شیعه و شعائر، تبلیغ می کرد را مأمور وهّابیّت می دانست، و علناً این مطلب را در جلسه ای که در منزل ما تشکیل گردید، در مقابل خود او بازگو فرمود.

یکی از بزرگان علم و سیادت می فرمود:

ابوالفضل برقعی مبلّغ افکار وهّابیّت برای اینکه تأییدی از حوزۀ علمیّۀ نجف اشرف داشته باشد، نزد یکی از مراجع گذشته ی نجف اشرف آمد و درخواست نمود ایشان بر کتاب او تقریظ بنویسند، ولی آن مرجع بیدار وقتی متوجّه انحراف کتاب او از مسیر ولایت و امامت گردید، از نوشتن تقریظ خودداری فرمود.

سوء استفاده ی این گروه یعنی وهّابیّت از حوزه و نام و نشان روحانیّت، انسان را به یاد سوء استفاده ی صوفیّه از عناوین حوزوی و نام بعضی از علماء می اندازد.

همانطور که غروی و برقعی با لقب «حجة الاسلام» و «علامه» به میدان مبارزه با علم ِ امام و عصمتِ معصوم شتافتند و علیه شعائر مذهبی قیام نمودند، آخوندهای صوفی هم از القاب، علامه، آیة الله و عارف سوء استفاده نموده، مروّج افکار ابن عربی و همراهان او شدند. از دیگر خیانت های این طایفه اینست که، چون شخصیت برازنده علمی ندارند، به سرقت شخصیت ها می پردازند و یا شخصیت تراشی می کنند. مثلاً علامه عظیم الشأن سید بحرالعلوم(قدس سره) را طرفدار این روش شیطانی

معرفی می کنند، و یا قطب الدین نیریزی مبلغ صوفیّه ذهبیه را عالم کامل می خوانند، در حالیکه نه علامه سید بحرالعلوم(قدس سره) تصدیق

ص: 338

صوفیّه نموده و نه ملا قطب الدین از کمال و نورانیت بهره ای داشته است.

صوفیه مشترکاتی با وهّابیّت دارند، یکی از آن مشترکات این است که همگی می خواهند برای توحید بمیرند، بیچاره ها به شرط توحید یعنی مودّت به قطب واقعی عالم حضرت بقیة الله الاعظم(عجل الله تعالی فرجه الشریف) بی توجهند و در برابر ایشان قطب می تراشند، ولی خود را عاشق و تشنۀ توحید جلوه می دهند.

چاپ و نشر این همه کتب به اصطلاح عرفانی که باطناً مروّج تصوّف است بی شباهت به چاپ و نشر کتب به اصطلاح توحیدی وهّابیّت نمی باشد. و این انحراف از قرآن و عترت:، بازگو کننده ی این معناست که در حوزه تفقّه،

تلاشی مطلوب در مرادشناسی که همان امام شناسی است صورت نگرفته است.

اگر حوزوی امام زمانش را خوب می شناخت دیگر به دنبال حزب گرائی تصوّف نمی رفت و به مدّاحی معصوم علیشاه و اقطاب دیگر نمی پرداخت.

و گفتیم که این عوامل ایجاد تفرقه در حوزه و حزب گرائی در دانشگاه و جامعه بازگشت به نقشه ها و پروتکل های یهود دارد.

باید بدانیم بعضی از گروه ها از عنوان دانشگاه سوء استفاده کرده، با نام روشنفکری و دانشگاهی علیه ولایت و امامت مبارزه می کنند، اینان با مستشرقین و غربیّون مأمور یهود، غالباً در ارتباط هستند و به وظیفه و تعهد در برابر غرب که ولی نعمتشان حساب می شود، عمل می نمایند.

چشم می خورد.

در این اثر بر خلاف آنچه از محمّد بیدآبادی نقل شده که:

در بیان معنای «فَلْيَنْظُرِ الْإِنْسانُ إِلى طَعامِهِ»(1)، انظر علمک عمن تأخذه، از اهل خرقه، سلسله و پیروان جعلیّات، مدح و ستایش شده است.

بر اهل تحقیق و مطالعه پوشیده نیست که روایات ذم صوفیّه که از اهل بیت عصمت و طهارت: منقول است، شامل حال همۀ صوفیّه از جمله ذهبیّه می شود، و اگر مطالب اثر یاد شده در صوفی بودن محمّد بیدآبادی را قبول کنیم، باید معتقد شویم که همۀ صوفیّه از جمله محمّد بیدآبادی بر خلاف آیۀ شریفۀ «فَلْيَنْظُرِ الْإِنْسانُ إِلى طَعامِهِ» قدم برداشته و دانسته و یا نادانسته، کسب علم از غیر عالم ربانی نموده و مدال افتخار متعلِّمٌ علی سبیل النجاة، را از دست داده اند.

در اثر یاد شده، حتی مرحوم علامه ملا محمّد تقی مجلسی(قدس سره) هم مبلّغ صوفیّه ی ذهبیّه معرفی شده است، در حالی که فرزند عالیقدر ایشان، علامه ملا محمّد باقر مجلسی(قدس سره) به این تهمت بزرگ پاسخ فرموده است.(2)

در اثر یاد شده از تشویق السالکین، که اصلاً معلوم نیست از مرحوم علامه ملا محمّد تقی مجلسی(قدس سره) باشد، نقل می کند(3) که:

ص: 340

اقرب طرق به معرفت الهی، طریقه ی حقّه ی رضویّه ی ذهبیّه ی معروفیّه ی مرتضوی است که طریق تصوّف و حقیقتش نیز خوانند و آن عبارت است از تحصیل قرب معرفت رب العالمین به طریق زهد و ریاضت و ... .(1)

عبارات ذکر شده نمی تواند از عالمی وارسته و عظیم الشّأن همچون مرحوم علامه ملا محمّد تقی مجلسی(قدس سره) باشد، اینگونه عبارات از قلم کسانی صادر می شود که با مکتب اهل بیت: که اصل و ریشه ی معرفت، زهد و اسباب کمالند، نا آشنایند و به «إِنْ ذُكِرَ الْخَيْرُ كُنْتُمْ اوّلهُ وَ أَصْلَهُ وَ فَرْعَهُ وَ مَعْدِنَهُ وَ مَأْوَاهُ وَ مُنْتَهَاهُ » و ...، توجّه ندارند.

سؤال اینست که چگونه مرحوم علامه ملا محمّد تقی مجلسی(قدس سره)، روایات ذم صوفیّه که مطلق است و مربوط به گروه خاصّی نیست را، ندیده اند و با چشم پوشی از انحرافات صوفیّه، به یاری این طایفه ی منحرف پرداخته اند؟

پاسخ را از علامۀ عظیم الشّأن مرحوم آقا محمّد علی فرزند علامۀ عظیم الشّأن و مجاهد بزرگ مرحوم وحید بهبهانی(قدس سره) بشنوید:

... محقق ماهر آخوند ملا محمّد باقر مجلسی(قدس سره) در آخر کتاب عقائدش به این مضمون فرموده:

که بپرهیز از این که گمان بد کنی در حق والد علامه، یعنی آخوند ملا محمّد تقی

ص: 341

مجلسی(قدس سره)، این که او از جمله ی صوفیّه بوده یا این که اعتقاد به خوبی به مسالک و مذاهب ایشان داشته است حاشا که چنین باشد و چگونه چنین می بود و حال آن که او آشناترین اهل عصر خود بود به اخبار اهل بیت:.(1)

عالم مراجعه کند، آیه در حقیقت از یک فطرت عقلائی و برنامه ی عقلائی حاکی است و آن اینکه جاهلان باید از عالمان بپرسند، حتّی این آیه در مقام بیان حکم مولوی نیست بلکه حکم ارشادی است، به این معنا که حتّی اگر قرآن این را نمی گفت، عقل ما این را می گفت که جاهل باید از عالم بپرسد.(1)

با دقّت در آیات و روایاتی که هدف این آیۀ شریفه را بازگو می کند، مطلب یاد شده قابل قبول نمی باشد.

یعنی آیۀ شریفه در لزوم رجوع به عالم خیبر سخن نمی گوید، بلکه هدف آیه معرّفی عالم خبیری است که عقل رجوع به او را لازم می داند و از معارف الهیّه، خداشناسی، پیامبرشناسی، احکام، اخلاق و تزکیه با خبر و اهل ذکر است.

در واقع عاقلِ سلیم النّفس با دو بال، به سمت اهل بیت: حرکت می کند:

1- بال عقل، که لزوم رجوع به عالم خبیر را یادآور است.

2- بال وحی، که عالم خبیر، شاهد حقّانیّت پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) و شارح منهج قویم آن حضرت را معرفی می کند.

اگر قول یاد شده که آیه حاکی از یک قاعده ی عقلائی است، و آن لزوم مراجعه ی جاهل به عالم است، را قبول کنیم، آن وقت در تعیین مصداق «اهل الذّکر» متحیّر می شویم و عاقبت از فکر خودمان بهره گرفته، بر خلاف آیات و روایات، برای علمای یهود و نصاری جایگاهی در کنار اهل بیت: در نظر می گیریم.

حتّی آیۀ شریفه در پاسخ به انسان عاقل که به دنبال یک پشتوانه ی قوی و

ص: 343

استوار، از نظر علم و آگاهی در اصول و فروع و مجموع معارف الهیّه می گردد، عالمی که خطاپذیر است و ممکن است اشتباه کند را معرفی نمی کند، و این مطلب از «ان کنتم لا تعلمون» استفاده می شود.

عالم مذکور در تفسیر آیۀ شریفۀ (سؤال) می گویند:

آیۀ سؤال در دو جای قرآن با کمی تفاوت آمده است:

1-«وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ إِلَّا رِجَالًا نُوحِي إِلَيْهِمْ فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ»(1)

2- «وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ إِلَّا رِجَالًا نُوحِي إِلَيْهِمْ فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ»، «وَمَا جَعَلْنَاهُمْ جَسَدًا لَا يَأْكُلُونَ الطَّعَامَ وَمَا كَانُوا خَالِدِينَ»(2).

آیۀ اوّل و دوّم مجمل است، ولی آیۀ سوّم که آیۀ هشتم سوره ی انبیاء می باشد، اجمال هر دو آیه را برطرف می کند. معلوم می شود که مشرکین عرب بر پیغمبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) ایراد می کردند و می گفتند که شما چگونه پیغمبری هستید که اوّلاً شما مانند ما غذا می خورید و حال اینکه کسی که رسول خداست، مقامش بالاتر از این است که غذا بخورد، آنها اکل طعام را زیبنده ی رسول نمی دانستند، و لذا می گفتند که رسول باید ملک باشد و تو ملک نیستی به دلیل اینکه غذا می خوری.

قرآن در جواب اینها می فرماید که بروید و از اهل ذکر و علمای یهود و

ص: 344

نصاری بپرسید، انبیای قبلی هم مانند رسول خاتم بودند.(1)

مما روته العامة أيضاً».(1)

گفته شده که منظور از اهل ذكر اهل علم اند، و گفته شده که اهل كتاب اند، ولى به زودى ثابت مى شود از اخبار بسيار زياد كه «اهل ذكر»، ائمّه هستند به دو دليل:

1 ائمّه اهل علم قرآن هستند، چون خداوند بعد از آن آيه در سوره ی نحل مي فرمايد: «وَ أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَيْهِمْ».

2 ائمّه اهل رسول اند كه خداوند آنها را ذكر ناميده در اين آيه: ذكراً رسولا.

اين مطلب را اهل سنّت نيز نقل كرده اند. لازم است یادآوری شود که مرحوم علامه مجلسی(قدس سره) تفسیر اهل الذکر را به اهل علم و اهل کتاب با عبارت (قیل) بیان می دارند ولی در مورد تفسیر اهل الذکر به اهل بیت: می فرمایند: ستعلم من الأخبار المستفيضة أنهم الأئمة: ... ایشان هم به سیاق «أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الذِّكْرَ» می پردازند و هم به دلیل قرآنی دیگر و روایات عامّه.

ائمّۀ اهل بیت: است، این از باب بیان افضل المصادیق است، و الّا مرجع تقلید هم اهل ذکر است، راوی هم که حدیث را از پیغمبر و ائمّه: شنیده است، اهل ذکر است و لذا ما نباید در بهره گیری از قرآن این مقدار جامد باشیم.

امام صادق(علیه السلام) می فرماید: القرآن یجری کجری الشمس، قرآن مانند آفتاب بر همه جا می تابد، انحصار اینکه مراد یهود و نصاری است این جمود است، یا بگوئیم که فقط ائمّۀ اهل بیت: مراد است این نیز یک نوع جمود است. (1)

اهل دقّت می دانند که نفی یهود و نصاری از مسئول بودن (در آیۀ سؤال) یک نظر بدون دلیل نیست که بتوان به آن نسبت جمود داد، بلکه این نظر به دلیل آیات قرآن و روایات نافیه ای است که به طور مطلق حتّی گمان مسئول بودن آنان را ردّ می کند.

قرآن برای بی نیاز نمودن مردم از اهل کتاب، «من عنده علم الکتاب» را معرّفی نموده و با «وَ إِنَّهُ لَذِكْرٌ لَكَ وَ لِقَوْمِكَ»(2) اهل الذکر را با عنوان مرجع الهی و آسمانی جهان بشریّت، ستوده است.

کسانی که بر اساس آیات قرآن و روایات کثیره نفی شریک برای اهل بیت: می کنند، مبتلا به جمود فکری نیستند، جرم اینان چیزی جز این نیست که در برابر روایات، قدرتی برای سیاق آیۀ مذکوره نمی بینند و با کمک گرفتن از آیات ذمّ یهود و روایات مربوط به آیۀ (سؤال)، مصداق اهل الذّکر را فقط اهل البیت: می دانند.

ص: 347

2- «شهداء»(1)

3- «اولی الامر»(2)

4- «الاسماء الحسنی»(3)

5- «من عنده علم الکتاب»(4)

6- «اهل الذکر»(5)

7- «اوتوا العلم»(6)

8- «اهل البیت»(7)

ص: 349

9- «الراسخون فی العلم»(1)

در قرآن آمده تا این گمشده که از هر گنجی برتر و با ارزش تر است با رنج تفقّه در آیات مفسِّره و روایات مربوطه برای تشنگان حکمت و شیفتگان ولایت به دست آید و «وَ الَّذينَ جاهَدُوا فينا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنا»(2) و «وَ أَنْ لَوِ اسْتَقامُوا عَلَى الطَّريقَةِ لَأَسْقَيْناهُمْ ماءً غَدَقاً»(3) تحقق پیدا کند.

این اسامی که در دفتر الهی برای آل رسول(صلی الله علیه و آله و سلم) و بستگان بتول(علیها السلام) ثبت گردیده، کتاب تفقّه و تابلوی معرفت آموزی در جهت عمل به تکلیف دائمی «لیتفقّهوا» و دوری از مرگ جاهلیّت است.

این اسامی مقدّسه و عناوین الهی با هم و متصل به هم اند و در تفسیر یکدیگر البته با کمک روایات به ما یاری می رسانند.

«الراسخون فی العلم»، «فی صدور الذین اوتوا العلم» را تفسیر می کند. «انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت»، «لایمسه الا المطهرون» را بیان می کند، «و انه لذکر لک و لقومک»، «فسئلوا اهل الذکر» را شرح می دهد.

هرگز هرگز نباید این اسامی و عناوین مثل «صدّیق و فاروق»(4) به دست دشمنان

ص: 350

مکّار و به وسیلۀ دوستان نادان، سرقت شوند و چراغ راه متفقّهین ولایت و امامت کم نور گردد.

بدیهی است در کنار معصوم، غیر معصوم را نشاندن و در نشانه های قرآنی اهل بیت: با عبارت، مرحله ی کامل، مصداق شاخص، بدون دلیل، شریک قائل شدن، طالب فقاهت را به تحیّر و سرگردانی می کشاند و می دانیم این خواست استعمار است.

چرا می بینیم عدّه ای از متفقّهین ولایت و امامت، بعد از خواندن مثلاً یک دوره تفسیر قرآن، هنوز در بعضی از شئون ولایت و امامت اهل بیت: مبتدی هستند و یا بعضاً به انکار برمی خیزند؟

پاسخ این است که بعضی از تفاسیر قرآن کریم در موضوع ولایت و امامت از آنچه خود اهل بیت:، ذیل آیات الولایه فرموده اند چندان بهره نبرده، مصادیق را تعمیم داده و برای مقامات اهل بیت: شریک قائل شده اند.

آیۀ «أمّةً وَسَطاً»

تفسیر نمونه که نزد محققین نمونه ای از تفسیر است، در مورد آیۀ شریفۀ: «وَ كَذلِكَ جَعَلْناكُمْ أُمَّةً وَسَطاً»(1) بیاناتی دارد که ذیلاً نقل می نمائیم:

«در آيۀ مورد بحث به قسمتى از فلسفه و اسرار تغيير قبله اشاره شده است.

نخست مى گويد: همانگونه (كه قبله ی شما يك قبله ی ميانه است) شما را نيز يك امّت ميانه قرار داديم «وَ كَذلِكَ جَعَلْناكُمْ أُمَّةً وَسَطاً».

ص: 351

امّتى كه از هر نظر در حدّ اعتدال باشد، نه كندرو و نه تندرو، نه در حد افراط و نه تفريط، الگو و نمونه.

امّا چرا قبله ی مسلمانان، قبله ی ميانه است، زيرا مسيحيان تقريباً به سمت مشرق مى ايستادند به خاطر اينكه بيشتر ملل مسيحى در كشورهاى غربى زندگى مى كردند و براى ايستادن به سوى محل تولد عيسى كه در بيت المقدّس بود ناچار بودند به سمت مشرق بايستند و به اين ترتيب جهت مشرق قبله ی آنان محسوب مى شد ولى يهود كه بيشتر در شامات و بابل و مانند آن به سر مى بردند رو به سوى بيت المقدّس كه براى آنان تقريباً در سمت غرب بود مى ايستادند، و به اين ترتيب نقطه ی غرب قبله ی آنان بود.

امّا «كعبه» كه نسبت به مسلمانان آن روز (مسلمانان مدينه) در سمت جنوب و ميان مشرق و مغرب قرار داشت يك خط ميانه محسوب مى شد.

در حقيقت تمام اين مطالب را مى توان از جمله ی «و كذلك» استفاده كرد هر چند در تفسير اين جمله مفسران احتمالات ديگرى داده اند كه قابل بحث و ايراد است.

به هر حال گويا قرآن مى خواهد رابطه اى ميان همۀ برنامه هاى اسلامى ذكر كند و آن اينكه نه تنها قبله ی مسلمانان يك قبله ی ميانه است كه تمام برنامه هايشان اين ويژگى را دارا است.

سپس اضافه مى كند: «هدف اين بود كه شما گواه بر مردم باشيد و پيامبر هم گواه بر شما باشد» «لِتَكُونُوا شُهَداءَ عَلَى النَّاسِ وَ يَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ

ص: 352

شَهِيداً».

تعبير به «گواه بودن» امّت اسلامى بر مردم جهان، و همچنين «گواه بودن» پيامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) نسبت به مسلمانان، ممكن است اشاره به اسوه و الگو بودن، بوده باشد، چرا كه گواهان و شاهدان را هميشه از ميان افراد نمونه انتخاب مى كنند.

يعنى شما با داشتن اين عقائد و تعليمات، امّتى نمونه هستيد همانطور كه پيامبر در ميان شما يك فرد نمونه است.

شما با عمل و برنامه ی خود گواهى مى دهيد كه يك انسان مى تواند هم مرد دين باشد و هم مرد دنيا، در عين اجتماعى بودن جنبه هاى معنوى و روحانى خود را كاملاً حفظ كند، شما با اين عقائد و برنامه ها گواهى مى دهيد كه دين و علم، دنيا و آخرت، نه تنها تضادى با هم ندارند بلكه يكى در خدمت ديگرى است.»(1)

در این تفسیر به روایات اهل بیت: که فرموده اند: «نَحْنُ الْأُمَّةُ الْوُسْطَى»، بی توجّهی شده و گواه بودن به اسوه بودن و الگو بودن، تفسیر گشته است.

توسعه بر اهل يك ملّت اطلاق مي گردد، و وسط به معنى عدل و راه مستقيم است كه بين دو طرف افراط و تفريط باشد، و امّت وسط يعنى گروهى كه در جميع شئون فردى و اجتماعى داراى روش مستقيمى بوده و به طرف افراط و تفريط منحرف نشوند، و اين خاصّه معصومين يعنى ائمّۀ طاهرين مي باشد كه از هر جهت در حد وسط بوده اند.

امّا از حيث اعتقادات: دربارۀ خدا معتقد به توحيد بوده كه حدّ وسط بين انكار وجود حق و شرك است و معتقد به عين ذات بودن صفات ربوبى كه حدّ وسط بين زياده ی صفات و انكار اصل صفات است كه منسوب به بعض حكماء مي باشد و در باب عدل معتقد به اختيار كه حدّ وسط بين جبر و تفويض است و در باب نبوّت قائل به عصمت انبياء كه حدّ وسط بين غلوّ و انكار نبوّت است، و در امامت قائل به شئونى براى امامند كه حدّ وسط بين غلوّ و انكار امامت است و در معاد معتقد به معاد جسمانى و روحانى بوده كه حدّ وسط بين انكار معاد و مذهب بعض عرفاست و همچنين حدّ وسط بين قول به معاد جسمانى تنها و معاد روحانى صرف است.

امّا از حيث اخلاق: متخلّق به جميع اخلاق فاضله و صفات پسنديده بوده اند كه حدّ وسط بين افراط و تفريط در اخلاق است. مثلاً ملكه ی شجاعت حدّ وسط بين تهور و جبن و علم حدّ وسط بين جربزه و جهل، و سخاوت حدّ وسط بين اسراف و بخل، و تواضع حدّ وسط بين تكبّر و ذلّت و همچنين ساير اخلاق.

امّا از حيث اعمال: داراى مقام عصمت بوده و كوچكترين عملى كه بر خلاف موازين شرع و عقل باشد از آنها صادر نمي شده و در شئون زندگى جنبه ی

ص: 354

روح و جسم هر دو را رعايت نموده و از رهبانيّت و دست كشيدن از مظاهر زندگى و از توغّل در ماديّت منع نموده اند و بالجمله در جميع شئون حياتى داراى مرتبه عدل بوده و قدمى بر غير موازين شرع و عقل بر نداشته اند، «لِتَكُونُوا شُهَداءَ عَلَى النَّاسِ» تا اينكه گواه بر اعمال مردم باشيد، اين موهبتى است كه خداوند به خاندان عصمت و طهارت داده كه آنان را امّت وسط و برگزيده ی خود قرار داده و علم و احاطه به آنها عنايت فرموده براى اينكه گواه اعمال امّت در روز قيامت باشند چنانچه مضمون بسيارى از اخبار و زيارات مخصوصاً مواضعى از زيارت جامعه بر اين معنى ناطق است.

و نمي شود خطاب در آيه متوجّه جميع امّت باشد، زيرا قرائنى در آيه و بيرون از آيه هست كه خطاب را تخصيص به بعض مي دهد كه از آن جمله است.

1- تعريفى و تفسيرى كه براى امّت وسط شده كه برگزيده و عدل از هر جهت باشد با همۀ امّت مطابقت نمي كند، زيرا در ميان امّت افراد فاسق و منحرف از صراط مستقيم و طاغى و سركش و بالاخره مجرم و عاصى بسيار بوده و مى باشند.

2- امّت وسط بايد شاهد بر اعمال مردم باشند و بنا بر فرمايش حضرت صادق(علیه السلام) چگونه مي شود كسى كه در دنيا شهادت او بر يك صاع از خرما قبول نيست در محضر امم گذشته شهادت دهد و شهادتش قبول شود .

3- اگر مراد از امّت وسط جميع امّت باشند و مراد از ناس نيز همه آنها باشند اتحاد شاهد و مشهود عليه لازم آيد با اينكه نص آيه مغايرت است.

ص: 355

4- شاهد بايد ناظر اعمال و افعال مردم باشد تا بتواند شهادت دهد و كسانى كه جاهل بافعال عباد باشند چگونه مي توانند شهادت دهند، پس بايد كسانى باشند كه خداوند در آيۀ شريفۀ: «قُلِ اعْمَلُوا فَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُونَ»، آنان را در رديف خود و رسول خود قرار داده.

5- در اخبار وارده از ائمّۀ طاهرين و مبيّنان قرآن، امّت وسط به ائمّۀ اطهار تفسير شده چنانچه گذشت و لام در «لِتَكُونُوا» براى غايت است و از آن استفاده مي شود كه غرض از امّت وسط قرار دادن ائمّه اين بوده كه ناظر و شاهد افعال باشند و از آيات ديگر و اخبار استفاده مي شود كه در قيامت شهود بسيارند كه از آن جمله اعضاء بدن انسان از چشم و گوش و دست و پا و غيره است كه بر افعال صادره از خود شهادت مي دهند، و رقيب و عتيد و كرام الكاتبين و قرآن و مساجد و امكنه و زمان ها و ساعات شب و روز و غير اينها و بالاتر از همه ذات اقدس پروردگار مي باشد.

وَ يَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهِيداً، و پيغمبر اكرم(صلی الله علیه و آله و سلم) دربارۀ ائمّۀ اطهار: شهادت مي دهد كه به امر امامت قيام كرده و به وظايف محوله به خود رفتار نموده اند و نه تنها رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) شاهد بر ائمّۀ هدى: است بلكه شاهد بر جميع شهداء امم گذشته نيز مى باشد چنانچه در آيۀ شريفه مي فرمايد: «فَكَيْفَ إِذا جِئْنا مِنْ كُلِّ أُمَّةٍ بِشَهِيدٍ وَ جِئْنا بِكَ عَلى هؤُلاءِ شَهِيداً»، و از اين آيات استفاده مي شود كه پيغمبر اكرم(صلی الله علیه و آله و سلم) و ائمّۀ اطهار: حيات و مماتشان يكسان است و ارواح مقدّسه ی آنها احاطه به همۀ جهان دارد و مظهر اتمّ

ص: 356

صفات پروردگار مى باشند و بر طبق اين معنى اخبار بسيار وارد شده است».(1)

این بود گفتار تفسیر اطیب البیان پیرامون آیۀ شریفۀ «اُمةً وسطاً» که با روایات اهل بیت: مطابقت دارد و با برهان هماهنگ است.

شما گفتار تفسیر نمونه که در صفحات قبل گذشت را با این گفتار مقایسه کنید، تا دریابید، تعمیم آیات خصائص معصومین: و بی توجّهی به روایات، چه خطای بزرگی است!!!

از شاهد امام امير مؤمنان(علیه السلام) يعنى نخستين مردى كه به پيامبر و قرآن ايمان آورد، و در تمام مراحل با او بود و لحظه اى از فداكارى فروگذار نكرد و تا آخرين نفس در حمايتش كوشيده، مى باشد.

در حديثى مى خوانيم كه على(علیه السلام) فرمود: دربارۀ هر يك از مردان معروف قريش آيه يا آيه هايى نازل شده است كسى عرض كرد: اى امير مؤمنان! دربارۀ شما كدام آيه نازل شده است؟

امام فرمود: آيا آيه اى كه در سوره هود است نخوانده ای: «أَفَمَنْ كانَ عَلى بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّهِ وَ يَتْلُوهُ شاهِدٌ مِنْهُ»؟ پيامبر «بينه الهى» داشت و «شاهد» من بودم.

در آخرين آيۀ سوره ی رعد نيز تعبيرى ديده مى شود كه اين معنى را تأييد مى كند آنجا كه مى فرمايد: «وَ يَقُولُ الَّذِينَ كَفَرُوا لَسْتَ مُرْسَلًا قُلْ كَفى بِاللَّهِ شَهِيداً بَيْنِي وَ بَيْنَكُمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتابِ»، كافران مى گويند: تو پيامبر نيستى، بگو: همين اندازه بس كه خداوند ميان من و شما شاهد و گواه است و همچنين كسى كه علم كتاب (قرآن) نزد او است.

در روايات بسيارى از طرق شيعه و اهل سنّت چنين مى خوانيم كه منظور از «مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتابِ»، على(علیه السلام) است.

اين نكته نيز لازم به ياد آورى است: همانگونه كه سابقاً هم اشاره كرديم يكى از بهترين طرق شناخت حقانيّت يك مكتب مطالعه در وضع پيروان و مدافعان و حاميان آن است. طبق ضرب المثل معروف امام زاده را از زوّارش

بايد شناخت، هنگامى که ملاحظه كنيم گروهى پاكباز، باهوش، با ايمان، مخلص و با تقوى گرد رهبر و مكتبى جمع شده اند به خوبى مى توان

ص: 358

دريافت كه اين مكتب و آن رهبر در يك حد عالى از صداقت و درستى است.

امّا هنگامى كه ببينيم يك عدّه فرصت طلب، شياد، بى ايمان، و بى تقوا، اطراف مكتب و يا رهبرى را گرفته اند كمتر مى توان باور كرد كه آن رهبر و آن مكتب بر حق باشد.

اشاره به اين مطلب را نيز لازم مى دانيم كه تفسير كلمه ی «شاهد» به على(علیه السلام) منافاتى با اين حقيقت ندارد كه همۀ مؤمنان راستين و افرادى همچون ابو ذرها، سلمان ها، و عمار ياسرها را شامل شود، چرا كه اين گونه تفاسير اشاره به فرد شاخص و برتر مى كند، يعنى منظور اصلى گروهى است كه در رأس آنها آن فرد شاخص قرار گرفته است.

شاهد اين سخن روايتى است كه از امام باقر(علیه السلام) نقل شده كه فرمود: منظور از شاهد امير مؤمنان، سپس جانشينان او يكى بعد از ديگرى هستند، گرچه در اين حديث تنها معصومين ذكر شده اند ولى اين خود نشان مى دهد كه رواياتى كه شاهد را منحصراً به على(علیه السلام) تفسير، منظور خصوص آن حضرت نيست بلكه منظور مصداق شاخص است.»(1)

اهل تفقّه باز عبارات این تفسیر را در موضوع (شاهدٌ منه) به دقّت مطالعه کنند تا متوجّه شوند، آیه ای که به قول حضرت علی(علیه السلام) بهترین منقبت ایشان است و بنا به قول امام باقر(علیه السلام) اوصیاء آن حضرت هم کلمه ی (شاهد) شاملشان می شود، چگونه این آیه شامل ابوذرها و ... گشته است. ما نمی دانیم این لطف از ناحیه ی نویسندگان این تفسیر شامل حال ابوذرها و ... شده یا از ناحیه ی کلمه ی (منه) که به منزله ی

ص: 359

نفس نفیس رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) اشاره دارد و فقط حضرت علی(علیه السلام) را در بر می گیرد.

و آیا اگر اوصیای حضرت علی(علیه السلام) همچون رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم)، علم، عصمت، ولایت و صاحب اختیاری نداشتند، آیا امام باقر(علیه السلام) آنها را در کنار امام معصوم و ولیّ مطلق یعنی حضرت علی(علیه السلام) قرار می دادند.

این تعمیم بدون دلیل مثل تعمیم بدون دلیل «مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتَابِ»، خلاف روایتی است که حضرت علی(علیه السلام) می فرماید: این آیه بهترین منقبت من است.

اهل اطلاع می دانند که در مورد آیۀ شریفۀ «مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتَابِ» از معصوم(علیه السلام) (ایانا عنی) رسیده است.(1)

و همین مطلب کفایت می کند که متفقّه بداند، که در «كَفَى بِاللَّهِ شَهِيدًا بَيْنِي وَبَيْنَكُمْ وَمَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتَابِ» کلمه ی (کفی) این معنی را می رساند که شهادت خداوند و ولیّ معصوم او به حقانیّت پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله و سلم)، کافی است و دیگر نیازی به شهادت، ابوذرها و سلمان ها و... نمی باشد.

وقتی حقانیت پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) نیازمند شهادت ابوذرها و سلمان ها نباشد، به

ص: 360

طریق اوّلی محتاج بله گفتن و تأیید اهل کتاب هم نمی باشد.

وقتی حضرت علی(علیه السلام) با آن بزرگی شأن و عظمت مقام و رتبه، به ندای پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) پاسخ می دهد و پروانه وار دور شمع وجود آن حضرت حرکت می کند، دیگر چه نیازی به شهادت دیگران وجود دارد.

این عبارت را از نویسنده ی تفسیر نمونه نقل می نماییم:

«فهنا ذكر النبي شاهدين: الأوّل هو اللَّه تعالى، و الثاني هو الشخص الذي عنده «علم الكتاب» أي الشخص الذي يعلم بجميع ما في الكتاب لا بجزء منه، و هذان الشاهدان كافيان لمن كان يتحرك في طلب الحقّ و الحقيقة».(1)

سپس این نویسنده، روی این مطلب تأکید نموده اند که «من عنده علم الکتاب» علی بن ابیطالب(علیه السلام) می باشند،(2) با این حال چگونه متصوّر است که حقانیّت رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) به شهادت افراد دیگری که در علم و عمل برابری با «من عنده علم الکتاب»نداشته، نیازمند باشد، تا بخواهیم از آیۀ «شاهدٌ منه» شاهد درست کنیم.

در واقع بین آنچه در تفسیر نمونه، در بحث تعمیم شاهد آمده، با آنچه در آیات الولایة فی القرآن، بیان شده است، (با اینکه از یک نویسنده می باشد)، تناقض وجود دارد.

اثبات الولایة بیانات جامع و ارزشمندی آورده اند، که به بعضی از آنها اشاره می کنیم:

«العیاشی عن مولانا الباقر(علیه السلام): الذي علی بینة من ربه، رسول الله، و الذي تلاه من بعده الشاهد منه أمیر المؤمنین ثم أوصیاؤه واحداً بعد واحد. ... و قد استفاضت الروایات عن أهل البیت: من طریقنا فی أن المراد ب(شاهد منه) مولانا أمیر المؤمنین(علیه السلام) بل کادت أن تکون متواترة.

و فی الاحتجاج: أنه سئل عن أفضل منقبة له فتلا هذه الآیة، و قال: أنا الشاهد من رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم)».

عیاشی در تفسیر خود از حضرت امام محمّد باقر(علیه السلام) روایت نموده که فرمودند: کسی که از جانب خدای خود با دلیل روشن (قرآن) آمده بود، رسول خداست، و آن کس که بعد از آن حضرت بوده و شاهد اوست، امیرالمؤمنین(علیه السلام) و یک یک جانشینان آن حضرت می باشند.

باید دانست در روایات مستفیضی که از طریق شیعه رسیده است، ائمّۀ طاهرین: فرموده اند

منظور از «شاهدی از خود او» در این آیه، امیرمؤمنان(علیه السلام) است، و می توان گفت که این روایت به حد تواتر رسیده است.

در احتجاج طبرسی روایت می کند که از علی(علیه السلام) پرسیدند بهترین منقبت شما کدام است؟ حضرت این آیه را تلاوت نموده و فرمودند: «شاهدی که پیغمبر دارد، من هستم».

و قد استفاضت الروایات أیضاً من طریق العامّة مسندة إلی النبی(صلی الله علیه و آله و سلم) و مولانا أمیر المؤمنین(علیه السلام) و مولانا الباقر(علیه السلام) و ابن عباس أن المراد به مولانا أمیر المؤمنین(علیه السلام)...

همچنین در روایات مستفیضی که از طریق عامّه با سلسله ی سند از پیغمبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و امیرمؤمنان و امام باقر(علیه السلام) و عبد الله عباس رسیده است، صریحاً

ص: 362

می گوید که «شاهدٌ منه» علی(علیه السلام) است.

«فتبین بما بیناه أن کونه(علیه السلام) شاهدا للرسول(صلی الله علیه و آله و سلم) من ألقابه الشریفة الدالة علی عصمته و طهارته، بل تقدیم شهادته علی شهادة کتاب موسی فی الذکر یدل علی تقدمها علیها رتبة المستلزم لتقدمه علی موسی الکلیم فی الرتبة، لما عرفت من أن علم کل نبی طبق ما حواه کتابه، فدرجته أیضا طبق درجة کتابه، فالمقدم علی الکتاب فی الرتبة مقدم علی صاحبه کذلک».

از آنچه گفتیم روشن می گردد که شاهد بودن امیرالمؤمنین(علیه السلام) برای اثبات نبوّت حضرت رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) یکی از القاب شریف آن حضرت است، که دلالت بر عصمت و طهارت آن وجود مقدّس می کند، بلکه تقدّم شهادت آن حضرت بر شهادت کتاب موسی در آیۀ شریفه، دلیل است که گواهی امیرالمؤمنین مقدّم بر گواهی و شهادت کتاب موسی است، و این معنی نیز می رساند که مقام و رتبه ی علی(علیه السلام) مقدّم بر حضرت موسی(علیه السلام) است، زیرا قبلاً گفتیم که دانش هر پیغمبری به اندازۀ محتوای کتاب اوست، و مقام آن پیغمبر نیز مطابق با مقام کتاب خود اوست، از این رو کسی که رتبه اش مقدّم بر کتاب پیغمبری است، بر صاحب آن کتاب نیز در مقام، مقدّم می باشد.

«هذا کله بالنسبة إلی کونه(علیه السلام) شاهداً للرسول(صلی الله علیه و آله و سلم) علی رسالته. و أما کونه من الرسول(صلی الله علیه و آله و سلم) فمنقبة أخري قد کشف عنها الرسول(صلی الله علیه و آله و سلم) علی ما رواه الفریقان، أنه قال(صلی الله علیه و آله و سلم): أنا و علی من شجرة واحدة و الناس من أشجار شتی و علی منی و أنا منه. و هی منقبة جلیلة دالة علی اتحادهما و تساویهما فی الکمال، و عدم ارتقاء أحد من الناس مرتبته و درجته».

امّا این که علی(علیه السلام) از پیغمبر است، خود منقبت دیگری برای آن حضرت می باشد و شخص پیغمبر آن را اظهار داشت. شیعه و سنی روایت کرده اند که

ص: 363

پیغمبر(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: أنا و علی من شجرة واحدة و سائر الناس من أشجار شتی، و علی منی و أنا منه. یعنی: من و علی از یک درخت هستیم و سایر مردم از درختهای متعدد می باشند، و علی از من است و من از اویم. و این خود منقبت بزرگی است که می رساند علی و پیغمبر مانند هم، در کمال و جلال مساوی بودند، و هیچ کس به مقام و درجۀ او نرسیده است.(1)

«وَ لَوْ أَنَّهُمْ أَقامُوا التَّوْراةَ وَ الْإِنْجيلَ وَ ما أُنْزِلَ إِلَيْهِمْ مِنْ رَبِّهِمْ لَأَكَلُوا مِنْ فَوْقِهِمْ وَ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِهِمْ مِنْهُمْ أُمَّةٌ مُقْتَصِدَةٌ وَ كَثيرٌ مِنْهُمْ ساءَ ما يَعْمَلُونَ»(1)

و آیۀ بعد می فرماید:

«قُلْ يا أَهْلَ الْكِتابِ لَسْتُمْ عَلى شَيْ ءٍ حَتَّى تُقيمُوا التَّوْراةَ وَ الْإِنْجيلَ وَ ما أُنْزِلَ إِلَيْكُمْ مِنْ رَبِّكُمْ وَ لَيَزيدَنَّ كَثيراً مِنْهُمْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ طُغْياناً وَ كُفْراً فَلا تَأْسَ عَلَى الْقَوْمِ الْكافِرينَ»(2).

همانطور که ملاحظه می کنید، قبل و بعد آیۀ شریفۀ تبلیغ، در مورد اهل کتاب است، حال تفسیر این آیۀ شریفه چگونه است؟

آیا آیه در مورد ولایت و امامت امیرالمؤمنین(علیه السلام) نیست؟ و الله یعصمک من الناس، چه می فرماید؟ الناس آیا منافقین نیستند؟

«و قد رجح الرازي: انها تريد أن تؤمن النبي(صلی الله علیه و آله و سلم) من كيد اليهود و النصارى، فأمره اللّه بإظهار التبليغ، و عدم المبالاة بهم، و دليله على ذلك: أن ما قبل الآية و ما بعدها مرتبط بأهل الكتاب.

و نقول اوّلا: إن السياق ليس حجّة، و لا سيّما بعد ورود الروايات الكثيرة المبينة لشأن النزول ...».(1)

فخر رازی دربارۀ آیۀ تبلیغ، گفته، که خداوند متعال رسولش(صلی الله علیه و آله و سلم) را از کید یهود و نصاری، ایمن نمود و بعد از آن، امر به اظهار تبلیغ نموده است، و دلیل این مطلب، اینست که ما قبل آیه (یعنی آیۀ تبلیغ) و ما بعد آن، مربوط به اهل کتاب است.

سپس علامه سید جعفر مرتضی (دام بقائه) می گویند:

ما می گوئیم سیاق حجّت نیست، به ویژه بعد از روایات کثیره که بیان کننده ی شأن نزول است.

آیه چه می گوید؟

چون آیۀ شریفه در بین آیاتی قرار دارد که در مورد زنان پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) نازل شده است، پس این آیه مربوط به آنان می باشد.

در حالی که قرائن حالیه و مقالیه، سیاق مذکور را می شکند و طالب معارف را به اعتقاد بر عصمت عترت: استوار می سازد.

«عَنْ أُمِّ سَلَمَةَ زَوْجِ النَّبِيِّ(صلی الله علیه و آله و سلم) انها قَالَتْ: لَمَّا نَزَلَتْ هَذِهِ الْآيَةُ فِي بَيْتِهَا: إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ، أَمَرَنِي رَسُولُ اللَّهِ أَنْ أُومِيَ إِلَى عَلِيٍّ وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ، فَلَمَّا أَتَوْهُ اعْتَنَقَ عَلِيّاً بِيَمِينِهِ وَ الْحَسَنَ بِشِمَالِهِ وَ الْحُسَيْنَ عَلَى بَطْنِهِ وَ فَاطِمَةَ عِنْدَ رِجْلَيْهِ، ثُمَّ قَالَ: اللَّهُمَّ هَؤُلَاءِ أَهْلُ بَيْتِي وَ عِتْرَتِي فَأَذْهِبْ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وَ طَهِّرْهُمْ تَطْهِيراً. قَالَهَا ثَلَاثَ مَرَّاتٍ، قُلْتُ: فَأَنَا يَا رَسُولَ اللَّهِ؟ قَالَ: إِنَّكِ عَلَى خَيْرٍ إِنْ شَاءَ اللَّهُ».(1)

عبد اللَّه بن ربيعه، غلام ام سلمه همسر رسول اللَّه(صلی الله علیه و آله و سلم) نقل كرده است كه ام سلمه بيان كرد: هنگامى كه آيۀ كريمه ی: «إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ ...» نازل شد، رسول اللَّه(صلی الله علیه و آله و سلم) به من امر فرمودند على، فاطمه، حسن و حسين: را دعوت كنم تا حاضر شوند. چون همگى به حضور نبى(صلی الله علیه و آله و سلم) رسيدند، على(علیه السلام) را در سمت راست خويش قرار داد و حسن(علیه السلام) را در سمت چپ و حسين(علیه السلام) را روى سينه و در بغل خود گرفت و فاطمه (علیها السلام) را پیش پايش نشانيد. آن گاه دست به آسمان بلند كردند و فرمودند: «خدايا! اينها اهل بيت و عترت من هستند، ناپاكى و پليدى را از آنان زايل و طهارت روح و صفاى باطن به آنان عنايت فرما.»

ص: 368

پيامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) سه مرتبه اين دعا را تكرار كردند. ام سلمه مى گويد عرض كردم: يا رسول اللَّه! آيا من هم از اهل بيت هستم؟ نبى(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: تو از زنان خوب و خيرانديش هستى، ولى از اهل بيت نيستى.

جدا کند و شعائر، از جمله سیاه پوشی را منع نماید.

و عارف دیگر، اسرار ملکوت را به ارواح مجرده تعلیم می دهد تا طلبّۀ علم و کمال را با تعمیم آیات عصمت به عارف های معصوم از اشتباه (به قول خودش) رهنمون نماید و از غرض سیاسی وحدت وجود پرده بردارد(1).

و عارفی دیگر در نشان از نشان دارها، به دروغ از قول امیرالمؤمنین(علیه السلام)، صاد صوفی را از صفا و واوش را از وفا معرفی می کند تا بگویند دست در دست است تا دست علی(علیه السلام)، در صورتیکه علی التحقیق دست در دست است تا دست یهود.

ص: 370

اینجاست که (ماسینیون) جاسوس فرانسوی، استاد العرفاء می شود(1) و برخی از مستشرقین دیگر طرفدار مولوی و ابن عربی، مثلاً مِستر هِمفِر(2) هم، سفارش دهنده ی خدمات صوفیّه می گردد.

اینها ضررهای بی توجهی به عقائد حقه ی امامیه است، اینکه می بینیم صوفی زده ها، مثلاً معروف کرخیِ مجهول الهویه را دارای مقام معرفی می نمایند، مثنوی را چو قرآن مدل و ابن عربی را هادی راه می خوانند این نشانه ی تفقّه نداشتن در آیات ولایت و امامت و عدم شناخت امام و حجّت الهی است. اینان ملّای عارف ندیده اند و الّا سراب را بجای آب نمی گرفتند و معصوم علی شاه و امثال او را بر سر حوزۀ نورانی و مقدّس امام جعفر صادق(علیه السلام) نمی زدند.

روایات با جملاتی مثل (ایّانا عنی) آمده، رعایت و ملاحظه نمی شود، تعمیم مطهّرون و معصومون هم در حوزۀ تفقّه شیعه راه پیدا می کند، و سارقین عقیده به نام عرفان، تصوّف را رواج داده، دستور قطب و مرشد را جای دستور امام معصوم و حجّت خدا قرار می دهند.

وقتی مفسّرین شیعه در گفتار و نوشتار خود، حداقل، احتیاط نمی کنند و بعضاً به طور قطع در تعمیم آیات مذکوره سخن می گویند، آنوقت از صوفی می توان توقّع احتیاط کاری را داشت؟ او که می گوید ما از شریعت گذشته ایم و شما هنوز اندر خم یک کوچه اید.

راستی جای سؤال است، وقتی در مورد آیاتی مثل «کونوا مع الصّادقین» و «و انّه لذکر لک و لقومک» و «من عنده علم الکتاب» ایّانا عنی، داریم و در مورد مصداق غلط اهل الذّکر) در احادیث (سبحان الله، هل یجوز ذلک)(1) داریم، به چه دلیل و برای چه مقصد و هدفی بعضی به تعمیم این آیات رضایت می دهند و روایات را نادیده می گیرند.

کوله باری از تجربه و شناخت به میدان آمده باشد.»(1)

این گونه شبه افکنی ها که با غلط اندازی همراه است، و مخالف ادلّه ی عقلیّه و نقلیّه (قرآن و روایات صحیحه) می باشد، پاسخش برای معتقدین به ولایت و امامت معلوم و آشکار است، ولی مسئله ای که باید بدانیم این است که مرزبانان عقائد آیا به آنچه در حوزه می گذرد آگاهی دارند؟

آیا هنوز طالب فقاهت، بعد از دروس ادبیات باید، اصول فقه و فقه فروع شرعیّه بخواند و از اصول عقائد و فقه آیات الولایه بی خبر باشد؟

...»(1)

و در مقدمۀ تفسير «العياشي» عرضه مي دارند:

«اللهم لک الحمد بما أنعمت علينا بنبيّک نبيّ الرحمة محمّد الذي أرسلته بکتابک الکريم، و بالطاهرين من أهل بيته، الذين هديتنا بهم إلي معارف کتابک و معالم دينک، و وفّقتنا لاقتفاء آثارهم و تعاطي أخبارهم، اللهم صلّ عليه و عليهم و هب لنا من لدنک رحمة إنک أنت الوهاب.

أما بعد: فإن من البين اللائح الذي لا يرتاب فيه ذو ريب أن الکتاب الکريم هو الأساس القويم الذي تقوم عليه بنية الدّين الحنيف، و هو الروح السماوية التي بها حياة العلة البيضاء، و أن النبي الکريم هو الذي خصّه الله ببيان ما أنزل إلي الناس من ربهم و تعليمه کما قال عزّ من قائل «لتبين للناس ما...» و قال: «و يعلمهم الکتاب و الحکمة...» و أن الطاهرين من أهل بيته هم الذين قارنهم النبي(صلی الله علیه و آله و سلم) بکتاب الله فسماهما الثقلين، و أوقفهم موقف البيان و التعليم، و أمر بالتمسک بهم و أخذ الکتاب عنهم، فهم الهداة يهدي الله بهم لنوره من يشاء، و هم المعلّمون القائمون بتعليم ما فيه من حقائق المعارف و شرائع الدّين.»(2)

و با این حال چرا و به چه دلیل ایشان تفسیر قرآن به قرآن می نویسند؟

و چگونه در تفسير الميزان مي گويند:

«... و لا معنى لإرجاع فهم معاني الآيات، و المقام هذا المقام، إلى فهم الصحابة و

ص: 376

تلامذتهم من التابعين حتّى إلى بيان النبي(صلی الله علیه و آله و سلم)».(1)

جای سؤال است، در موضوع تحدی آیا محکمات کفایت نمی کند؟

و مگر تبيين رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم) در موضوع آيات متشابهات، هدايت آن حضرت، الی كتابه الكريم نيست؟!

و چگونه صاحب الميزان، (ذيل آيۀ شريفۀ سؤال) به احاديث كثيره توجّه ننموده، و اهل الذکر را به اهل کتاب، خاصّه یهود تفسیر کرده اند، مگر احاديث، ارشاد و هدايت هداة مهديين: نمي باشد؟!

پيرامون آيۀ مذكوره علامه مجلسی(قدس سره) بيش از شصت روايت نقل فرموده اند و به قول پدرشان(علامه مجلسی اوّل(قدس سره)) اين روايات به تواتر رسيده است، حال آيا ناديده گرفتن اين روايات، چشم پوشی از هدايت پيشوايان معصوم: محسوب نمي شود؟ و آيا اين چشم پوشی با در خواست «و اهدنا بهم الی كتابك الكريم»، تناقض ندارد؟ و آیا طبق آیۀ شریفۀ: «وَمَا أَنزَلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ إِلاَّ لِتُبَيِّنَ لَهُمُ الَّذِي اخْتَلَفُواْ فِيهِ وَهُدًى وَرَحْمَةً لِّقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ»(2) تبیین رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم) مطلوب حق تعالی نبوده است؟

النبي(صلی الله علیه و آله و سلم) لم يكن معنى لإرجاعهم إلى غيره من أهل القرآن لأنهم لم يكونوا يقرون للقرآن أنه ذكر من الله فتعين أن يكون المسئول عنه بالنظر إلى مورد الآية هم أهل الكتاب و خاصة اليهود.»(1)

قبلاً گذشت كه گفتيم خطاب در آيه بطورى كه از سياق بر مى آيد به مشركين است همان بت پرستانى كه عليه رسالت رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) حيله ها مى كردند، آنها مامور شدند كه از اهل ذكر بپرسند و اهل ذكر همان اهل كتابهاى آسمانيند، بايد از ايشان بپرسند آيا خدا هيچ فرستاده اى از جنس بشر فرستاده كه بسويش وحى كرده باشد يا نه؟ و معلوم است كه مشركين چون از خود رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) نمى پذيرفتند ديگر معنا ندارد كه قرآن به آنان بفرمايد اگر نمى دانيد از اهل ذكر بپرسيد، چون آنها خود قرآن را قبول نداشتند تا چه رسد به اهل آن، ناگزير بايد بگوييم مقصود از اهل ذكر در خصوص مورد آيه، اهل كتاب و مخصوصا يهوديان است.

و باز در تفسیر المیزان می خوانیم:

«لكن المشركين المخاطبين بمثل قوله: «فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ» لما كانوا لا يسلمون للنبي(صلی الله علیه و آله و سلم) النبوة و لا يصدقونه في دعواه و يستهزءون بالقرآن ذي الذّكر كما يذكره تعالى في قوله: «وَ قالُوا يا أَيُّهَا الَّذِي نُزِّلَ عَلَيْهِ الذِّكْرُ إِنَّكَ لَمَجْنُونٌ»(2)، لم ينطبق قوله: «فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ» بحسب المورد إلا على أهل التوراة، و خاصة من حيث كونهم أعداء للنبي(صلی الله علیه و آله و سلم) رادين لنبوته و كانت نفوس المشركين طيبة بهم لذلك، و قد

ص: 378

قالوا في المشركين: «هؤُلاءِ أَهْدى مِنَ الَّذِينَ آمَنُوا سَبِيلًا»(1).»(2)

ليكن مشركين كه در آيۀ شريفۀ «فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ» مورد خطاب هستند از آنجايى كه نمى خواستند تسليم گفته هاى رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) و نبوّت او شده تصديقش كنند، و قرآن را مسخره مى كردند، هم چنان كه خود قرآن حكايت مى كند كه «وَ قالُوا يا أَيُّهَا الَّذِي نُزِّلَ عَلَيْهِ الذِّكْرُ إِنَّكَ لَمَجْنُونٌ» لذا نمى توانند مورد خطاب در جمله «فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ» بوده باشند، و اين جمله جز با يهوديان اهل تورات قابل انطباق نيست، مخصوصاً با در نظر داشتن اينكه يهوديان، دشمن رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) بودند و نبوّتش را رد مى كردند، و دلهاى مشركين با دشمنى آنان گرم بود، چون يهوديان از مشركين طرفدارى مى كردند، و مى گفتند: «هؤُلاءِ أَهْدى مِنَ الَّذِينَ آمَنُوا سَبِيلًا».

و باز در تفسیر المیزان می خوانیم:

«و المراد بالذكر الكتاب السماوي و بأهل الذكر أهل الكتاب فإنهم كانوا يشايعون المشركين في عداوة النبي(صلی الله علیه و آله و سلم) و كان المشركون يعظمونهم و ربما شاوروهم في أمره و سألوهم عن مسائل يمتحنونه بها و هم القائلون للمشركين على المسلمين: «هؤُلاءِ أَهْدى مِنَ الَّذِينَ آمَنُوا سَبِيلًا»(3).»(4)

و مقصود از «ذكر» كتابهاى آسمانى است، و مراد از «اهل ذكر»، علماى اهل كتابند، زيرا آنها در دشمنى با رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) دنبال مشركين بودند، و مشركين از آنها

ص: 379

احترام مى كردند، و چه بسا در كار خود با آنها مشورت مى نمودند، و مسائلى از آنها مى پرسيدند تا با آن مسائل رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) را امتحان كنند، و همان اهل كتاب بودند كه عليه مسلمانان به مشركين مى گفتند: «هؤُلاءِ أَهْدى مِنَ الَّذِينَ آمَنُوا سَبِيلًا».

و باز در تفسیر المیزان می خوانیم:

إذ لا معنى لإرجاع المشركين إلى أهل الرسول أو أهل القرآن و هم خصماؤهم و لو قبلوا منهم لقبلوا من النبي(صلی الله علیه و آله و سلم) نفسه.(1)

چون معنا ندارد كه خداى تعالى مشركين را به اهل رسول و يا به اهل قرآن ارجاع دهد چون مشركين دشمنان اهل رسول و اهل قرآن بودند اگر مى خواستند از اهل رسول حرفى بپذيرند از خود رسول مى پذيرفتند.

«شبهه انداز دشمن است پس پاسخگو هم باید دشمن باشد»(1)

این مطلب به نظر ما قابل قبول نیست، زیرا اگر دشمن از گروه «فی قلوبهم مرض» است که فصل خصومتش «فزادهم الله مرضاً» است، یعنی پاسخگو هر که باشد قبول نمی کند، و اگر لایق هدایت است که بدون شک از هادی الهی بهتر بهرمند می گردد.

اهل تفقّه می دانند که در آیۀ «علم الکتاب» شخص حضرت امیرالمؤمنین(علیه السلام) به عنوان مثلاً پسر عمو و یا وصیّ خاتم الانبیاء(صلی الله علیه و آله و سلم) مطرح نگردیده اند بلکه به عنوان کسی که عالم به کتب سماوی و الهی اند از ایشان یاد شده است.

حال، دشمن اگر معاند و لجوج نباشد، پاسخ صحیح شبهه را از ایشان می گیرد و اگر مغرض و عنود باشد به خصومت خود ادامه می دهد.

این شبهه که پیامبر خدا باید فرشته باشد، یا غذا نخورد، شبهه ای بسیار ساده است، امیرالمؤمنین(علیه السلام) با آن جاذبه ی الهی، فصاحت، بلاغت، وقار و عظمت روحی پاسخگوی سخت ترین شبهه ها بود، و آنکه لیاقت داشت و لجوج نبود از ایشان به عنوان عالم خبیر و آگاه بصیر بهترین استفاده را می برد.

نتیجه: سخن صاحب المیزان که: «اذا لا معنی لارجاع المشرکین الی اهل الرسول او ...» مردود است و در مقابل روایات منقوله که اهل الذکر را اهل بیت: معرفی می کند قرار دارد، پس عبارت ایشان باید به این جمله تغییر پیدا کند که: لا معنی لارجاع المشرکین الی اهل الکتاب خاصه الیهود، زیرا اگر مشرکین معاند و لجوج هستند، فرضاً اگر یهود حرف حقّی هم بزنند نمی پذیرند و اگر لایق هدایتند که از هداة

ص: 381

مهدییّن و آل رسول: استفاده می کنند.

چه ساده لوحی است که از یهود انتظار دفاع از دین و شریعت خاتم النبیّین(صلی الله علیه و آله و سلم) را داشته باشیم، یهودی که به قول خود المیزان:

«فإنهم كانوا يشايعون المشركين في عداوة النبي(صلی الله علیه و آله و سلم) ...»(1).

و ضروری است، «لتبیین للناس ما نزل الیهم».

مطلب دیگر اینکه در بعضی آیات که مورد خاصّی غیر اهل بیت: وجود ندارد و می تواند مفسّر آیۀ (سؤال) باشد چرا در تفسیر المیزان به سکوت گذشته و به احادیث ذیل آیه حتّی اشاره هم نشده است؟

«إِنَّمَا عَنَانَا بِهَا نَحْنُ أَهْلُ الذِّكْرِ وَ نَحْنُ الْمَسْئُولُونَ»(1).

توجّه به این نکته ضروری است که قرآن کریم برای پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) و اهل بیت:، ذکر است، و به تعبیر بهتر یادنامه، و آن بزرگواران بر اساس این یادنامه و کتاب، مسئول می باشند.

البته در قرآن و بویژه آیات ولایت و امامت عزّت و پیشرفت مؤمنین نهفته است، ولی این آیۀ شریفه مذکّر این است که پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) و خاندان او بر اساس قرآن پاسخگوی مردم می باشند.

در تفسیر المیزان آمده است:

«و عن أكثر المفسّرين أن المراد بالذكر الشّرف الذي يذكر به، و المعنى: و إنه لشرف عظيم لك و لقومك من العرب تذكرون به بين الأمم.»(2)

و از بيشتر مفسرين نقل شده كه گفته اند مراد از «ذكر» شرف و نام نيكى است كه از آن جناب و قومش باقى بماند. و معنايش اين است كه: اين قرآن شرافت عظيمى است براى تو و قومت، يعنى اعراب، كه تا قيام قيامت در بين امت هاى ديگر سر بلند خواهيد بود.

در تفسیر مجمع البیان آمده است:

«أي: و إن القرآن الذي أوحي إليك لشرف لك و لقومك من قريش عن ابن عباس و السّدي و قيل لقومك أي للعرب، لأن القرآن نزل بلغتهم ثم يختص بذلك الشّرف

ص: 385