سرشناسه : دایی چینی ، مرتضی ، 1345 -
عنوان و نام پدیدآور : احکام صنف تلفن همراه/ مرتضی دایی چینی.
مشخصات نشر : قم: معرو ف، 1393 .
مشخصات ظاهری : 108 ص . ؛ 9/ 19×5 سم .
شابک : 7- 28 - 6612 - 600 - 978
وضعیت فهرست نویسی : فیپا
موضوع : تلفن همراه )فقه(
موضوع : تلفن همراه -- جنبه های اخلاقی
موضوع : تلفن همراه -- جنبه های اجتماعی
رده بندی کنگره : 6/BP198 1393 2د 8ت/
رده بندی دیویی : 379 / 297
شماره کتابشناسی ملی : 3700990
ص: 1
ص: 2
ص: 3
ص: 4
سخن پژوهشکده ...............................................9
مقدمه .............................................................15
پیشینه تلفن همراه در جهان ................................17
پیشینه ی تلفن همراه در ایران ..............................19
بخش اول
معروفات تلفن همراه ............................................21
ادخال سرور در دل مؤمن .....................................23
صله رحم با پیامک ..............................................24
تبلیغ دین .........................................................25
استفاده کردن در آموزش......................................25
استفاده کردن در اطلاع رسانی..............................26
استفاده کردن در پزشکی .....................................26
بخش دوم
احکام مربوط به تولیدکنندگان.................................29
عدم ضرر رسانی به رقیب ....................................31
ص: 5
اصول اخلاقی......................................................32
بخش سوم
احکام مربوط به فروشندگان .................................35
انواع خرید و فروش . . . . . . . . . . .. .. ..................37
خیار در احکام داد و ستد ....................................38
تدلیس ...........................................................38
خیار غبن .........................................................43
زمان استفاده از خیار غبن...................................43
خیار عیب........................................................44
گارانتی ..........................................................45
وارانتی.............................................................45
فروش کالای سوخته.............................................50
کپی و تکثیر نرم افزار ...........................................50
مقدار سود حلال ...............................................51
معامله اینترنتی.................................................52
فروش کالا قبل از قبض ........................................54
معامله با افراد نابالغ .............................................54
فروش کالای نجس شده ......................................55
خرید و فروش تلفن همراه با روکش طلا . . .............55
فروش نقد و نسیه ...........................................56
معاملات سلف................................................57
تغییر بسته بندی کالا ......................................58
بخش چهارم
احکام تعمیرکاران .............................................59
تعیین دستمزد ................................................61
ضامن بودن تعمیرکار.........................................62
نگاه به عکس و فیلم ...........................................62
ص: 6
تعویض قطعات تلفن همراه با قطعات کهنه ...............64
اجناس کهنه به جای نو .......................................65
اجناس جای مانده از مشتری ...............................65
تأخیر در تحویل دادن کالا به مشتری .......................66
بخش پنجم
احکام مصرف کنندگان ... .....................................69
شارژ تلفن همراه از برق اماکن عمومی ..................71
فیلم برداری از حوادث .......................................71
تصویربرداری از حریم خصوصی دیگران....................73
ضبط صدای دیگران بدون اجازه ............................73
تفتیش وسایل فرزند ..........................................74
عقد و طلاق پیامکی...........................................74
سلام و جواب پیامکی ........................................74
قول و قرار پیامکی ...........................................75
پیامک دروغ به قصد شوخی ..................................76
برداشت از حساب کاربران جهت دریافت پیامک ...........76
کاربردهای نامشروع..............................................77
قمار............................ ....................................77
مسابقات پیامکی .................................................77
مسابقات فرعه ای (بخت آزمایی )...........................78
پیش بینی مسابقات ورزشی ...............................78
مجازات قماربازان و دایرکنندگان قمارخانه ................80
ماده 705 .........................................................80
ماده 706 ...........................................................80
ماده 708 ............................... ..........................80
ماده 709 ........................................................81
ارتباط پیامکی با نامحرم......................................82
ص: 7
مزاحمت تلفنی و پیامکی ...................................84
اشاعه فحشاء ................................................85
غیبت و تهمت پیامکی........................................86
تمسخر...........................................................89
تقلید از لهجه های مختلف...... ............................89
پیامک های قداست شکن..................................90
آلودگی صوتی ................................................91
بخش ششم
هشدار در میزان استفاده از تلفن همراه .................93
اعتیاد به تلفن همراه ...........................................95
تلفن همراه و کودکان ..........................................96
تلفن همراه و سلامتی جسم .................................99
تجمع میکروب روی تلفن همراه .................... .....100احساس ارتعاش ................................................100
حساسیت و آلرژی ............................................101
خطرات صدای بلند موسیقی ................................101
خطر بیدار شدن با زنگ موبایل ..............................102
تلفن همراه و رانندگی .......................................103
بخش هفتم
رایتل ..............................................................105
دلایل موافقان و مخالفان نسل سوم تلفن همراه .....108
بخش هشتم
آداب موبایل .......................................................102
فهرست منابع.................................................117
ص: 8
فقه و زندگی و سبک زندگی اسلامی
اسلامی شدن زندگی اجتماعی سه گام دارد:
1- شناخت معروف و منکر در فعالیت های فردی و روابط انسان و خداوند عز و جلّ
2- شناخت معروف و منکر در حوزه روابط اجتماعی و معاملات اقتصادی.
3- شناخت معروف و منکر در روابط دولت و ملّت
در گام اول فعالیت های فقهی، اخلاقی پژوهشهای اخلاق مدار فراوانی توسط عالمان و محققان پدید آمده و اصلاح و تقویت روابط عبادی، عقیدتی و معرفتی انسان با
ص: 9
خداوند متعال را مورد توجه قرار داده است.
گام دوم یعنی شناخت معروف و منکر در روابط اجتماعی و معاملات اقتصادی، کاری است که با وجود برخی از آثار علمی و پژوهشهای ارزشمند با نگاه تخصصی به هر صنف مورد توجه قرار نگرفته است. سلسله کتابهای «فقه و زندگی» به پژوهش و نگارش در حوزه اصناف خاص توجه دارد و بایدها و نبایدهای فقهی و اخلاقی و آداب اسلامی هر اتحادیه صنفی و دست اندرکاران مشاغل مختلف تولیدی، توزیعی، و خدماتی را محور پژوهش و نگارش و اطلاع رسانی خویش می داند.
گام سوم در شناخت معروف و منکر به روابط مردم و حکومت ها اختصاص دارد، اسلامی شدن روابط دولت و ملّت بالاترین گام به سوی رضای خداوند متعال محسوب می شود و در سایه ی پیروی از رهبری الهی و تسلیم دولت و ملت در برابر قوانین قرآن و عترت امکان پذیر است.
در حدود سال های 1372 ش با آغاز فعالیت های ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر طرح پژوهشی «فقه و زندگی» توسط جناب حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ محمد حسین فلاح زاده، در پژوهشکده باقرالعلوم(علیه السّلام) قم، پی ریزی شد. هدف طرح، تألیف و تدوین مجموعه کتابهایی در زمینه آداب و احکام اسلامی برای اصناف و مشاغل گوناگون اقتصادی و بازاریان کشور بود. با هماهنگی این دو نهاد فرهنگی تألیف
ص: 10
حدود بیست جلد از این مجموعه در سال های آغاز کمک خوبی به بازاریان متدین در زمینه شناخت احکام شرعی و حلال و حرام مشاغل بشمار می رفت. اما مثل بسیاری دیگر از طرح ها این کار هم به دلایل مختلف ناتمام ماند و در زمینه ی احکام فقهی بسیاری اصناف اثری فراهم نیامد.
ضرورت اسلامی شدن بازار، علاقه ی بسیاری از کسبه ی محترم در بخش های تولید و توزیع و خدمات و پیگیری ریاست محترم ستاد احیاء حجۀ الاسلام و المسلمین زرگر دام عزه العالی سبب احیای مجدّد این طرح پژوهشی کاربردی در سال 1393 ش شد و تالیف و تدوین کتبی دیگر در زمینه فقه اصناف در دستور کار پژوهشکده امر به معروف و نهی از منکر قرار گرفت.
در سالهای آغازین، این پژوهش ها با هدایت و حمایت ستاد و نظارت علمی و فقهی برادران گرامی حجج اسلام محمد حسین فلاح زاده و محمود مهدی پور شکل گرفت و بیست دفتر از آن فراهم آمد. اینک بار دیگر پس از حدود چهارده سال، این کار ناتمام و بر زمین مانده به توفیق الهی و یاری همان دو برادر و همکاری گروهی از فضلای حوزه علمیه قم در پژوهشکده امر به معروف پیگیری می شود.
همیشه اصناف محترم و صاحبان مشاغل در انجام
ص: 11
وظیفه خود نیاز به احکام و قوانین الهی دارند و لازم است معروف و منکرات صنفی را بشناسند. تحوّلات صنفی و دگرگونی ها در حوزه کسب و کار سبب می شود که احکام بر اساس نیازهای روز مورد بازنگری فقهی و علمی قرار گیرد و تفقه و اجتهاد جدید ضرورت یابد. از این رو بار دیگر با استفاده از فتاوی مراجع بزرگوار تقلید و قوانین مصوب شورای نگهبان موضوعات کار نشده در برنامه پژوهشی قرار گرفت و بیست اثر جدید تحقیق و تولید شد. عناوین پژوهش های سال 1393 ش بدین شرح است:
1- احکام صنف طلا و جواهر
2- احکام تلفن همراه
3- احکام بازی های رایانه ای
4- احکام صنف اتوبوس رانی
5- احکام صنف فرش و تابلو فرش
6- احکام صنف کیف و کفش سراجان
7- احکام صنف صید و صیادان
8- احکام صنف ناشران
9- احکام صنف پوشاک
10- احکام صنف نانوایان
11- احکام صنف اینترنت و رایانه
ص: 12
12- احکام صنف پرندگان و پرنده فروشان
13- احکام صنف اغذیه فروشان
14- احکام صنف پارک ها و مراکز تفریحی
15- احکام صنف قهوه خانه ها
16- احکام صنف الکتریکی
17- احکام صنف عطاری و داروگیاهی
18- احکام صنف صوتی و تصویری
19- احکام بیمه ها
این دفتر از فقه و زندگی که با تلاش برادر گرامی حجت الاسلام مرتضی دائی چینی پدید آمده به احکام صنف تلفن همراه اختصاص یافته است و امیدواریم محققان و بازاریان محترم با ارائه تجارب و مسائل شرعی خویش ما را در تکمیل این اثر یاری کنند.
با درخواست توفیق از خداوند دانا و توانا و یاری محققان حوزوی و همراهی اصناف کشور، بسیج اصناف و مسؤلان ستادهای امر به معروف، می توان به سوی اسلامی شدن بازار، آرامش روانی جامعه، کاهش جرم و تخلفات اقتصادی و کسب رضای حضرت حق گامهایی بلندتر برداشت.
امیدواریم با شناخت احکام الهی در تمام بخش ها و
ص: 13
اجرای آن در زندگی فردی و اجتماعی و در سایه فقه ناب اسلامی و با هدایت حضرت بقیه الله عجل الله تعالی فرجه الشریف، توحید و عدالت در سراسر حاکم گردد. ان شاءالله.
قم پژوهشکده امر به معروف و نهی از منکر
خیابان سمیه کوچه 12 پلاک 355
Fmaroof.ir
info@fmaroof.ir
ص: 14
خدای قادر متعال، انسان را موجودی اجتماعی خلق کرد و به او یاد داد برای رفع نیازها و تبادل اطلاعات از زبان گویای خود استفاده کند.(1)
فطرت جستجوگر و خلاقی به او عنایت فرمود تا بتواند شیوه های دیگری هم برای ارتباط با دنیای اطرافش پدید آورد.
انسانهای اولیه با دمیدن در شاخ حیوانات، روشن کردن آتش، طبل زدن و ....پیام های خود را به نقاط دور دست می فرستادند. ابداع خط و الفبا، انسان را وارد عرصه تازه ای برای انتقال پیام ساخت.سپس انسان ها از طریق پیک نامه بر، پیغام های خود را به سرزمین های دور فرستادند.
ص: 15
با اختراع چاپ، سرعت پیشرفت بشر، دگرگون شد و انسان ها به مرحلۀ جدیدی گام نهادند.
با اختراع تلفن، انسان توانست برای اولین بار صدای خود را به نقاط دوردست بفرستد و تلویزیون تصویر بشر را در تمام دنیای خاکی گستراند.
پیشرفت ها ادامه داشت تا انسان به عرصۀ فناوری «صفر و یک »پا گذاشت و رایانه، اینترنت، ماهواره، دنیای ارتباطات را باسرعت غیر قابل باوری برای ساکنان کرۀ زمین در یک صده پیش روبه رو ساخت.
امروزه دو نفر در شرق و غرب جهان از طریق اینترنت می توانند چنان باهم صحبت کنند که گویا کنار هم هستند.
دست آورد جدید بشر در فناوری، تلفن همراه است که بسیاری از فناوری های پیشین را در خود جای داده است.
تلفن همراه وسیله ای مفید و سازنده است که می تواند زیان آور و مخرّب باشد؛ مانند چاقوی آشپزخانه که آشپز آن را در خدمت انسان قرار می دهد و زنگی مست آن را خطری برای جان انسان ها می سازد.
بنابراین، برای اینکه این چکیده فناوری روز دنیا در راه سعادت و اعتلای بشر قرار گیرد باید قانون و مقرراتی رعایت شود تا مانع سوق دادن انسان به سوی گمراهی و
ص: 16
تباهی شود و محکم ترین و استوارترین قوانین، قوانین الهی است که تضمین کنندۀ سعادت دنیا و آخرت انسان ها هستند.(1)
در این نوشتار، قوانین الهی و اجتماعی مربوط به تلفن همراه و فرهنگ استفاده از آن گرد آمده است.
فکر متحرک یا سیار کردن تلفن و بکارگیری آن در مکان های مختلف به منظور بهره گیری بیشتر از این وسیله ، از دهه 1960 میلادی در کشور های اسکاندیناوی (سوئد ، نروژ ، دانمارک و فنلاند) پا گرفت و در اواخر آن دهه ، اولین تلفن نقطه به نقطه به کار گرفته شد که نقطه عطفی در روند مخابراتی به شمار آمد.
تلفن سیار این سیستم بصورت لامپی و آنالوگ (غیر هوشمند) بود که پاسخگوی متقاضیان نبود. این سیستم با یک مرکز اصلی مرتبط بود و این مرکز محور ارتباط متقابل تلفنهایی بود که هر یک جداگانه باهمان مرکز و فرکانس توان مبادله داشتند و امکان وصل این سیستم به شبکه خودکار در سطح کل جامعه وجود نداشت.
ص: 17
در اوایل سال 1980 میلادی ، استفاده از تلفن های دیجیتالی در اتومبیل مورد توجه قرار گرفت.
درسال 1985 میلادی ، انستیتو (ETSI) (1) متشکل از 17 کشور اروپایی درصدد طراحی و ابداع یک استاندارد مشترک برای تأسیس شبکه سلولی برآمد تا این استاندارد به صورت هماهنگ ، طرح تلفن سیار دیجیتال را اجرا کند ، این استاندارد (GSM) نام گرفت .
در سال 1986 میلادی ، شبکه جهانی اطلاع رسانی اینترنت ، فراگیرترین شبکه اطلاع رسانی بین الملل ، راه اندازی شد.
موبایل یا گوشی همراه یا تلفن سلولی وسیله ای است که برای اتصال به شبکۀ تلفن همراه به کار می رود. این وسیله اولین بار در تاریخ 3 آوریل 1973 میلادی با وزنی نزدیک به یک کیلوگرم توسط مارتین کوپر(2) که مدیرکل بخش سیستم های ارتباطی شرکت موتورولا بود، اختراع شد.
نسل اول تلفن های همراه در سال 1979 میلادی برای استفاده تجاری در آمریکا و ژاپن به کار گرفته شد.
این تلفن ها که از سیستم مخابرات سلولی استفاده
ص: 18
می کردند ، بعدها تکامل پیدا کردند که این تکامل منجر به پیدایش نسل دوم تلفن همراه و سیستم های دیجیتالی شد . تکامل این سیستم نیز که امکان شنود در آن کمتر بود و افزایش تعداد مشترکان را به همراه داشت ، باعث پدید آمدن نسل سوم تلفن همراه شد.
بهره برداری از اولین فاز شبکه تلفن همراه کشور ، در مرداد ماه سال 1373 در شهر تهران با استفاده از 176 فرستنده و گیرنده در 24 ایستگاه رادیویی و با ظرفیت 9200 شماره آغاز شد . به دنبال استقبال غیرمنتظره و بی نظیر مشترکین از این پدیده ، شرکت مخابرات ایران درصدد گسترش پوشش آن از تهران به کل کشور بر آمد ، به طوری که در سال 1374 تعداد تلفن های فعال به 15907 شماره افزایش یافت و افزون بر تهران ، شهرهای مشهد ، اهواز ، تبریز ، اصفهان و شیراز نیز زیر پوشش شبکه تلفن همراه قرار گرفت.
گسترش شبکه ارتباطات سیار در سالهای بعد نیز ادامه یافت ، به طوری که در سال 1375 علاوه بر شهرهای یاد شده ، 28 شهر دیگر به این شبکه پیوست . ضمن آنکه تعداد تلفن های دایر شده در این سال به 59967 شماره بالغ گشت و در پایان سال 1382 به 3449878 شماره
ص: 19
رسید.
هم اکنون(سال92) شرکت ارتباطات سیار ایران حدود 56 میلیون مشترک دارد و 1173شهر و بیش از 70هزار کیلومتر از جاده های کشور را تحت پوشش قرار داده است . ضریب نفوذ این اپراتور حدود 74 درصد و ارتباط رومینگ بین الملل آن با 271 اپراتور در 112 کشور جهان برقرار است.(1)
ص: 20
ص: 21
ص: 22
امروزه تلفن همراه یکی از ضروریات زندگی محسوب می شود و به جزئی از زندگی افراد در جامعه تبدیل شده است، البته می تواند وسیله ای بسیار مفید و کارساز باشد؛ رفاه و آسایش و گشایش در کارها به دنبال داشته باشد، این خود نعمتی است از نعمت های الهی و شکر این نعمت، آن است که در جهت درست و صحیح آن استفاده شود.
موارد ذیل از کارکرد های صحیح و مثبت تلفن همراهست.
در خلال کار روزانه یک پیامک کوتاه می تواند نقش مهمی در التیام بخشیدن، به خستگی اعصاب و روان، ایفا کند.یک شوخی و مزاح، که نه غیبتی در او باشد، نه تمسخر و استهزاء کسی یا قومی، باعث نشاط و شادی افراد می شود؛ این امری مباح و جایز، بلکه مستحب
ص: 23
است و امامان معصوم (علیهم السلام) مردم را سفارش به این کار می کردند و خود نیز با مردم مزاح می کردند.
امیرالمؤمنین علی (علیه السلام):«صِلَةُ الرَّحِمِ تُدِرُّ النِّعَمَ وَتَدفَعُ النِّقَمَ؛»(1)
«صله رحم نعمت ها را فراوان می کند و سختی ها را از بین می برد.»
مشکلات و گرفتاری های روزانه گاهی باعث می شود که صله رحم، فراموش شود و منجر به قطع رحم شود که در پیشگاه خدای متعالف گناه کبیره است و عقوبتی سخت دارد.(2)
در مقابل، صله رحم ،بسیار سفارش شده است و ثواب آن از ثواب همۀ طاعتها زودتر به صاحبش می رسد.(3)
صله رحم مصادیق متعددی دارد مانند رفتن به خانه بستگان ، برطرف کردن نیاز آنان، که باعث خوشحالی آنان شود، عیادت از بیمار، شرکت در مراسم عزا و عروسی، هدیه دادن و حتی تنها با سلام کردن ولو از طریق تلفن
ص: 24
باشد، با پیامک می توان احوال آنان را پرسید و آنها را یاد نمود.
تبلیغ دین، روش های مختلفی دارد؛ یکی از این روش ها استفاده از تلفن همراه است .
تلفن همراه در گسترش آموزه های مذهبی و دینی، بسیار مفید و کارساز است.که چند مورد عبارتند از:
1. استفاده از نرم افزارهای مذهبی و قرائت قرآن کریم و ادعیه
2. ارسال پیام تبریک و تهنیت در مناسبتهای مذهبی
3. گوش دادن به سخنرانی و اصوات دینی و مشاهده فیلم های دینی از طریق آن.
4. امر به معروف و نهی از منکر نمودن از طریق تلفن همراه با فرستادن پیامک و غیره.
تلفن همراه در مدارس ، آموزشگاهها و دانشگاه ها کاربردهای فراوانی دارد که تعدادی از آنها عبارتند از:
تبلیغ و اطلاع رسانی دوره های جدید به دانش آموزان از طریق پیامک.
ص: 25
ارسال پیامکهای آموزشی مانند لغات و ترجمه.
برگزاری نظرسنجی و ارزشیابی دوره ها و اساتید با ارسال پیامک.
امکان ارتباط مستقیم با والدین دانش آموزان و ارائه نمرات و…به آنها.
یکی از خدمات رایج و متداول تلفن همراه، اطلاع رسانی است مانند:
1. ارسال پیامک گروهی برای گروهی خاص مانند دانشجویان یک کلاس
2. فرستادن پیام های فوری و اضطراری
3. اعلان وقایع روز و فرستادن خبرنامه
4. خدمات پاسخ به پرسش های فرستاده شده به سایت های مرجع مانند سایت مراجع تقلید
یکی دیگر از کاربرد های تلفن همراه استفاده کردن در امور پزشکی است مانند:
سیستم نوبت دهی غیرحضوری جهت بیماران بوسیله پیام کوتاه.
ارسال اطلاعات پزشکی و دارویی به بیمار.
ص: 26
اعلام جلسات کاری با همکاران و اساتید.
ایجاد ارتباط سریع و دو طرفه بین بیمار و بیمارستان با کمترین هزینه.
و همچنین در خیلی جاهای دیگر مانند صنعت، تجارت، خبر و... که ذکر همه آنها در اینجا مقدور نیست.
ص: 27
ص: 28
ص: 29
ص: 30
س: گاهی در بازار رقابت برای جذب مشتری و یا فرار از ورشکستگی کارخانه ای اقدام به فروش کالایی زیر قیمت تمام شده می کند و یا یک شرکت داخلی با شرکت خارجی قراردادی ببندد که باعث ضرر و خسارت به تولیدکننده داخلی شودآیا این کار جایز است؟
ج: مفهوم عرفی ضرر یا خسارت را همه می دانیم. هر جا که نقصی در اموال ایجاد شود یا منفعت مسلمی از دست برود و باید دانست ضرری موجب مسئولیت مدنی می شود که واجد سه شرط اساسی زیر باشد:
1. ضرر مسلم باشد
2. ضرر باید مستقیم و بی واسطه باشد
3. ضرر جبران نشده باشد (1)
ص: 31
در این موارد اگر ضرر مستقیم مربوط به اقدام کسی باشد او ضامن است ولی گاهی عدم النفع است و ضرر با عدم النفع تفاوت واضحی دارد(1)
مثلاً دو مغازه دار کنار هم رقابت می کنند و یکی با مدیریت و تنزل سودش، باعث شود مغازه بعدی سود نکند، در این گونه موارد، کسی ضامن نیست.
س: آیا برای فروش بیشتر و یا ماندن در بازار تجارت، می توان از نرم افزار و بازی های مناسب فرهنگ غرب استفاده کرد؟
ج: رعایت اصول و قواعد اسلامی مقدم بر سود است و هر آنچه باعث ترویج فرهنگ یا مذهب کفر شود حرام است.(2)
در جامعه اسلامی، افزون بر مردم، حکومت نیز وظیفه دارد جلوی حفظ، نشر و ترویج چیزهایی را که باعث ضلالت مردم می شود، بگیرد و با توجه به اینکه همواره
ص: 32
افرادی از این حکم سرپیچی کرده و چیزهایی را در جامعه منتشر می کنند که باعث اضلال مردم می شود، حکومت وظیفه دارد که جبران این تخلف را هم بکند، و به وسیله چیزهایی که مایه هدایت است، آن مشکلات و شائبه ها را حل کند و این حکم شرعی و فقهی است، نه سلیقه ای. حکومت وظیفه دارد که نگذارد این گناه در جامعه واقع گردد.(1)
بنابراین دولت وظیفه دارد در ساخت نرم افزار و بازی های اسلامی سرمایه گزاری کند و متخصصان فن را به کار گمارد و این خلاء عظیم و خطرناک را پر کند.
امام خمینی (قدس سره) در ضرورت خودباوری و تکیه بر فرهنگ ایرانی اسلامی می فرماید: اول چیزی که بر ملت لازم است و بر دانشگاهها لازم است و بر دانشکده ها لازم است و بر همه ملت لازم است این است که این مغزی که حالا شده است یک مغز اروپایی یا یک مغز شرقی، این مغز را بردارند، یک مغز انسان خودمانی، انسان ایرانی- اسلامی، همان طور که آنها شستشو کردند مغزهای ما را، مغزهای بچه های ما را و به جای مغز خودشان مغز دیگری نشاندند، ما هم حالا عکس العمل نشان بدهیم و شستشو کنیم مغز خودمان و بچه های خودمان را و یک
ص: 33
مغز اسلامی- انسانی جایش بنشانیم، تا از این وابستگی فرهنگی و وابستگی فکری بیرون بیاییم. اگر ما از وابستگی فکری بیرون بیاییم، همه وابستگی ها تمام می شود.(1)
رهبری در زمینه فرهنگ می فرماید؛ فرهنگ هویّت یک ملّت است. ارزشهای فرهنگی روح و معنای حقیقی یک ملّت است. همه چیز مترتّب بر فرهنگ است.
در زمینه ی هدایت فرهنگی جامعه. می فرماید؛ دولت و مسئولان موظّفند که توجّه کنند به جریان عمومی فرهنگ جامعه؛ ببینند کجا داریم میرویم، چه دارد اتّفاق می افتد، چه چیزی در انتظار ما است؛ اگر چنانچه مزاحماتی وجود دارد، آنها را برطرف کنند؛ جلوی موانع را، عناصر مخرّب را، عناصر مفسد را بگیرند.(2)
ص: 34
ص: 35
ص: 36
مبانی محاسبه و قیمت گذاری در نظام توزیع کالاها دارای پیچیدگی خاصی است که از سوی کارشناسان وضع می شود؛ ولی در معاملات بین فروشنده و خریدار، صورت های مختلفی از بیع تحقق می گیرد که طرفین معامله لازم است به شرایط آن واقف باشند تا خدای نخواسته دچار ربا و بیع باطل نشوند.
بنابراین به طور مختصر چند نوع از این معاملات را که امروزه متداول است جهت آشنایی کسانی که اقدام به خریدوفروش تلفن همراه می کنند مطرح می شود
1. معامله نقد: معامله ای است که پس از آن، طرفین حق دارند جنس و عوض را از یکدیگر مطالبه کنند
2. معامله نسیه: خریدار می تواند جنس را مطالبه کند، اما برای عوض آن (مثل پول) مدت تعیین شده است.
ص: 37
3. سلف (پیش خرید): مشتری ملزم است عوض را بپردازد که بعد از مدتی جنس را تحویل بگیردمثلاً بگوید: این پول را می دهم که 6 ماه بعد فلان جنس را بگیرم. (عکس نسیه است).(1)
البته هر کدام از این معاملات، اصول و قوانین ویژه ای دارد که بدون رعایت آن، معامله باطل است و گاهی ربا، طرفین معامله را تهدید می کند.
خیار: حقّ به هم زدن معامله را «خیار» می گویند حق خیار این است که خریدار و فروشنده در شرایطی می توانند معامله را فسخ کنند.(2)
تدلیس: یعنی پنهان کردن عیوب کالا از مشتری(3)
در اصطلاح، «تدلیس» این است که فردی واقعیت را بپوشاند و دیگری را اغفال کند و خسارتی به او بزند.که در
ص: 38
سه صورت ممکن است نمایان شود:
1- کالا عیب پنهان دارد که فروشنده آن را به خریدار نمی گوید ؛
2- عیبی پنهان دارد و فروشنده آن را به خریدار نمی گوید؛
بلکه ضدّ آن را گوید و از کالا تعریف می کند؛
3- عیبی ندارد، امّا فروشنده صفت کمالی را برای آن می شمارد که فاقد آن است.
در این موارد، قصد تدلیس، شرط نیست؛ چون این موارد از اموری است که قصد در آن قهری است.(1)
به چند پرسش فقهی در این زمینه توجه کنید
س: اگر کالا را به گونه ای تزیین کنندکه باعث جذب مشتری شود؛ مثلاً کالا را در بسته بندی های عالی و تزیینی یا در معرض نور لامپ های پرقدرت، قرار دهند، آیا این کار تدلیس است؟
ج: معیار تشخیص تدلیس، عرف است اگر کالا را به گونه ای بیارایند که مشتری به خرید او رغبت کند، این تدلیس نیست.(2)
س: گاهی فروشنده می گوید این کالا را به چه مبلغی
ص: 39
خریده ام و به چه مقدار سود می فروشم، آیا گفتن قیمت واقعی آن لازم است؟
ج: اگر فروشنده عمداً یاسهواً، دروغ بگوید ، خرید و فروش صحیح است؛ ولی خریدارحق فسخ دارد.(1)بنابراین بهترین معامله، دادوستدی است که خریدار و فروشنده راضی به قیمت آن باشند؛ بی آن که خریدار بگوید من این کالا را به چه مبلغی خریده ام.(2)
س: گاهی مشتری کالایی را می خواهد بخرد که وصف خاصی دارد اما این صفت خاص هنگام معامله مجهول می ماند؛ مثلاً تلفن همراهی را می خواهد که فارسی ساز داشته باشد اما بعد از خرید آن متوجه می شود که فارسی ساز ندارد؛ آیا این معامله صحیح است؟
ج: یکی از شروط معامله این است که کالایی که فروخته می شود، آن دسته از صفات کالا که در ارزش گذاری و تمایل مردم در خرید آن مؤثر است، معین شود.(3) بنابراین اگر این صفت در خرید و تمایل مردم مؤثر است، مشتری
ص: 40
حقّ فسخ دارد(1)
س: اگر هنگام معامله، کالا به رؤیت مشتری رسید و خریدار و فروشنده بر قیمت آن توافق کردند. ولی بعد از معامله، مشتری مدعی شد کالا فاقد آن صفتی است که باعث ترغیب خرید می شود؛ آیا این ادعا باعث فسخ معامله می شود؟
ج: یکی از شروط صحت معامله ،معلوم بودن مبیع و
رفع ابهام از آن است. مبیع نباید یک امر مجهول باشد و
ثمن باید در مقابل یک امر مجهول قرار بگیرد که معامله
به شکل قمار و بخت درآید. مثل اینکه انسان بسته ای
را بخرد که نمی داند داخل آن چیست یا اگر می داند،
نمی داند چقدر است. بنابراین باید حدود و مشخصات
مبیع معلوم باشد و الا معامله صحیح نیست.
امام «معلوم بودن مال » از سه جهت مطرح می باشد؛ به
عبارت دیگر رفع ابهام از مورد معامله از سه جهت ضرورت دارد:
1.تعیین جنس؛ مثلاً یک گلدان از جنس نقره است
و گلدان دیگر از جنس مس ومانند آن. و معامله ای که
جنس در آن مجهول باشد، به سبب «غرر کثیر » باطل
است.
ص: 41
البته گاهی استفاده وکار برد خاص ازکالایی ، هدف اصلی خریداراست مثلاً هدف اصلی خریدار است مثلاً خریدارانی وسایلی مانند کامپیوتر ، کمتر به جنس آن توجه می کننذ و به طور عمده ، هدف کاربردی آن مورد نظر است .
2.توصیف کیفیت ؛ مثلاً شرکت تولید کننده تلفن همراه باید مشخصات و تاریخ تولید ، مدل و نوغ آن را مشخص کند .اما جای این پرسش هست که اعلام اوصاف مورد معامله تاچه اندازه ضرورت دارد وچه مقدار باید اوصاف رابه تفصیل ذکر کرد .آن چه در معامله سبب ضرر جهت جهل به مورد معامله می شود، اختلاف قیمت وارزش مبادله کالا بین طرفین است که در نتیجه موجب جهل دو طرف معامله به عوض می شود.
بنابراین ، حدود اعلام اوصاف کیفی وکّمی مورد معامله تا اندازه ای است که به موجب آن ارزش و قیمت وانگیزه های طرفین معامله متفاوت و مختلف می شود.
البته ملاک این اختلاف ، عرف است به گونه ای که عرف نسبت به آن تسامح ننماید و قابل توجه باشد.بی گمان اشاره به همه اوصاف فرعی و جزیی از شرایط نفوذ و تعهد نیست ؛ زیرا همیشه احتمال دارد وصفی بی اهمیت از قلم بیفتد ودست آویزی برای بطلان معامله به وجود آورد.
3.مقدار و تعداد مبیع هم باید معلوم و مشخص
ص: 42
باشد.(1)
خیار غین: خیار غبن درجایی است که یکی از دو طرف معامله، کالا را به کمتر از ثمن (قیمت مثل جنس فروخته شده) بفروشد یا به بیشتر از آن بخرد. مغبون، خیار فسخ دارد.(2)
س: تا چه زمانی می توان از خیار غبن استفاده کرد؟
ج: فردی که حقّ خیار غبن دارد اگر بعد از اطلاع بر غبن معامله را فسخ نکرد، در صورت جهل به حکم خیار، خیار او باقی است و در صورت علم به حکم خیار و تصمیم به فسخ، اگر تأخیر در فسخ برای غرضی بوده و موجب ضرری بر غابن نباشد، بازهم خیارش باقی است.(3)
س: گاهی مشتری پیش پرداخت به فروشنده می دهد که جنسی را به مبلغ معینی برای او تهیه کند؛ ولی هنگام تحویل جنس، فروشنده به علت بالا رفتن قیمت، از تحویل دادن کالا خودداری می کند, آیا فروشنده می تواند
ص: 43
به این بهانه که مغبون شده، از تحویل دادن کالا خودداری کند؟
ج: اگر معامله تمام شده، فروشنده حق به هم زدن معامله را ندارد و ترقی قیمت بعد از معامله، غبن و ضرر محسوب نمی شود.(1)
هرگاه کالای فروخته شده معیوب باشد، خریدار خیار دارد، یعنی می تواند معامله را فسخ یا آن را امضا کند و ارش بگیرد.(2)
چنان که در صورت معیوب بودن بهای پرداختی، فروشنده نیز حقّ خیار پیدا می کند(3).
س: اگر مشتری در کالا تصرف کرد، آیا در صورت معیوب بودن کالا، خیار فسخ دارد؟
ج: تصرّف، قبل از آشکار شدن غبن، اسقاط خیار نمی کند و خیار برای مغبون ثابت است.(4)
س: اگر فردی پس از خرید جنسی، متوجه اختلاف زیاد قیمت آن جنس در بازار شود، آیا می تواند تفاوت
ص: 44
قیمت را از فروشنده مطالبه کند؟
ج: اگر محرز شود که یکی از طرفین معامله، مغبون شده است، می تواند معامله را فسخ نماید و حقّ دیگری ندارد.(1)
گارانتی یا ضمانت نامه، تعهدی کتبی است که سازندۀ کالا متعهد می گردد اگر کالا در مدت زمان معینی که در ضمانت نامه قید گردیده، دچار نقص یا ایرادی (بنا به تشخیص کارشناسان شرکت) گردد، رایگان آن را تعمیر کند.
وارانتی یا تضمین قطعات، تعهدی کتبی است که در آن سازنده کالا متعهد می گردد اگر بعد از اتمام گارانتی، دستگاه دچار نقص فنی گردد، قطعه آن را در عوض دریافت هزینه و اجرت تعمیردر اختیار بگذارد.
س: گارانتی از چه زمانی شروع می شود؟
ج: سه زمان برای شروع گارانتی وجود دارد:
1. زمانی که در شماره سریال کالا یا کارت ضمانت
ص: 45
قیدشده است.
2. هنگام خرید، فروشنده با ارائه برگ خرید و قید تاریخ، زمان گارانتی را تعیین می کند.
3. فروشنده دستگاه را در محل نصب می کند و دفترچه ضمانت را تحویل دهد.
س: اگر در معامله، فقط تضمین (گارانتی) تعمیر و تعویض وجود داشت و مشتری پس از معامله، عیبی در کالا دید، آیا مشتری حقّ فسخ معامله را دارد؟
ج: شرط ضمنی عقد، سالم بودن کالاست یعنی معامله بر اساس صحت کالا منعقد می شود (1)و
گارانتی یعنی اگر کالا در مدت زمان معینی که در ضمانت نامه قیدشده، دچار نقص یا ایرادی شد، توسط شرکت مربوطه تعویض یا تعمیر شود بنابراین؛ اگر از اول معیوب بوده، خریدار حقّ فسخ معامله را دارد.
س: مدت زمانی که مشتری به واسطه وجود عیب در کالا، می تواند برای فسخ معامله رجوع کند چقدر است؟
ج: فاصلۀ مشخصی اعتبار ندارد. هر وقت ثابت شود
ص: 46
که غبن بوده و سایر شرایط خیار هم موجود است حق فسخ ثابت است(1)
س: در بعضی مغازه ها تابلویی نصب می کنند که جنس فروخته شده پس گرفته نمی شود، آیا این نوشته دلیل بر اسقاط خیار عیب است؟ یعنی اگر جنس معیوب بود، مشتری حقّ فسخ ندارد؟
ج: این تابلو در مورد اقاله معامله است، اقاله یعنی فسخ عقد از ناحیه هر دو طرف.
توضیح مطلب: در معاملات گاهی هر دو طرف پشیمان می شوند در این صورت فسخ و اقاله معامله معلوم است زیرا هر دو طرف همان طوری که با اراده خود معامله ای را انجام داده اند، با اختیار خود آن را به هم می زنند.
دراغلب موارد، فقط مشتری پشیمان می شود و فروشنده می گوید مالی که فروخته شد پس گرفته نمی شود؛ و بعضیها به صورت تابلو، این جمله را در مغازۀ خود نصب می کنند،در واقع فروشنده با گذاشتن این تابلو به مشتری می گوید که اقاله را رد می کند. هر چند در روایات رسیده از اهلبیت (علیهم السلام) برای پذیرفتن اقاله پاداش اخروی زیادی بیان شده است.که چند مورد آن بیان می شود.
امام صادق (علیه السّلام) فرمود:
ص: 47
« أَیُّمَا عَبْدٍ أَقَالَ مُسْلِماً فِی بَیْعٍ- أَقَالَهُ اللَّهُ عَثْرَتَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ »؛(1)
«هر عبدی که استقالۀ مسلمانی را پذیرفته و معامله را اقاله کند، خداوند در روز قیامت استقالۀ او را نسبت به لغزشهای او پذیرفته و اقاله می کند.»
و در حدیث دیگر از امام صادق (علیه السّلام) وارد شده است که: «أَرْبَعَةٌ یَنْظُرُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَیْهِمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ مَنْ أَقَالَ نَادِماً أَوْ أَغَاثَ لَهْفَانَ أَوْ أَعْتَقَ نَسَمَةً أَوْ زَوَّجَ عَزَباً.»(2)
«خداوند بزرگ در قیامت به چهار دسته نظر محبت و رحمت خواهد داشت:
1- کسی که معاملۀ پشیمانی را اقاله کند.
2- کسی که به کمک بیچاره ای بشتابد.
3-کسی که بنده ای را آزاد کند.
4- کسی که مجردی را تزویج کند.»(3)
س: اگر فردی چند دستگاه تلفن همراه به صورت عمده بخرد و بعد متوجه شود یکی از آنها معیوب است،
ص: 48
آیا مشتری حقّ دارد تمام آنها را پس بدهد و کل معامله را فسخ کند؟
ج: (خیار تبعّض صفقه) دارد. اگر بخشی از کالای فروخته شده به علّتی، همچون معیوب بودن یا ملک دیگری بودن، صلاحیت معامله را نداشته باشد، خریدار می تواند معامله را به هم بزند(1)
در ماده 441 قانون مدنی آمده است: خیارتبعض صفقه وقتی حاصل می شود که عقد بیع نسبت به بعض مبیع، به جهتی از جهات باطل باشد. در این صورت مشتری حق خواهد داشت بیع را فسخ نماید یا به نسبت قسمتی که بیع واقع شده است قبول کند.و نسبت به قسمتی که بیع باطل بوده است ثمن را استرداد کند.
س: اگر فروشنده هنگام فروش تلفن همراه، باطری اصلی آن را عوض کند و به جای آن باطری دیگری که کیفیتش پایین تر است در آن قرار دهد؛ آیا مشتری حق فسخ دارد؟
یکی از موارد غش در معامله، موردی است که کالایی را به جای کالای دیگر تحویل دهد که در ماهیت با هم تفاوت دارند و اگر این ماهیت مقوّم مبیع است بیع باطل
ص: 49
است و اگر مقوّم مبیع نیست، مشتری حق فسخ دارد.(1)
س: تعمیرکار کالایی را به عنوان اسقاطی و سوخته می خرد ولی می داند که قابل تعمیر است و آن را تعمیر می کند و می فروشد آیا این کار جایز است؟
ج: اگر دروغ گفته باشد، جایز نیست چون یکی از کسب های حرام، کسب از طریق کذب و دروغ است(2)
س: آیا تولید نرم افزار حقّی برای تولیدکنندۀ آن ایجاد می کند؟
ج: امام خمینی(قدسّ سرّه): آنچه که متعارف شده از ثبت صنعت برای مخترع آن و منع دیگری از تقلید و تکثیر آن، شرعا اثری ندارد(3)
مقام رهبری،آیة الله خامنه ای: احوط این است که در نسخه برداری و تکثیر نوارهای کامپیوتری که در داخل
ص: 50
تولید شده است، حقوق صاحبانشان از طریق کسب اجازه از آنان رعایت شود و در مورد خارج کشور، تابع قرارداد است(1)
آیة الله مکارم شیرازی: تمام افرادی که جان و مال آنها محترم است، حقّ امتیازات آنها نیز محترم است.(2)
س: معیار محاسبۀ میزان سود حلال چیست؟
در مقدار سود، حدّومرزی نداریم؛ ولی دو ملاک برای تعیین قیمت می توان ارائه کرد:
1. گران فروشی در آن صادق نباشد و انصاف رعایت شود
2. بر اقتصاد مسلمانان ضرر و لطمه نزند. (3)
س: گاهی به دلیل چانه زدن بسیار مشتری، فروشنده قیمت کالا را مقداری بالا می برد و هنگام فروش، به اسم تخفیف،آن را به قیمت واقعی اش می فروشد، آیا این کار جایز است؟
ص: 51
ج: فی حد ذاته جایز است هرچند مکروه است (1)
س: گاهی گرانی به صورت موج در بازار به وجود می آید که فروشنده اگر گران نفروشد دیگر قدرت خرید نخواهد داشت، آیا گران فروختن جایز است؟
ج: اگر این موج گرانی توطئۀ دشمن برای بازار مسلمانان است و می خواهد به اقتصاد مسلمانان لطمه بزند گران فروختن جایز نیست، ولی اگر قیمت متعارف بازار باشد و قیمت فعلی جنس است اشکال ندارد(2)
س: برخی فروشندگان قیمت گوشی را پایین می آورند تا مشتری جنس را بخرد ولی در عوض قیمت نرم افزارها را بالا می برد یا نرم افزارهایی که غیرضروری هستند به عنوان ضروری به مشتری می فروشد، آیا این کار جایز است؟
ج: هر نوع دروغ و کلاهبرداری جهت فروش کالا جایز نیست و در صورتی که به حد اجحاف به مشتری نرسد، مانعی ندارد. (3)
س: آیا معامله به صورت اینترنتی صحیح است یا خیر؟
ص: 52
ج: اگر شروط بیع را داشته باشد، صحیح است..(1)
س: در معاملات اینترنتی، گاهی جنس خریداری شده توسط پیک ارسال می شود و بین راه آسیب می بیند یا تلف می شود ضامن کیست؟
ج: طبق قاعده فقهی؛ قبل از رسیدن کالا به دست مشتری اگر مبیع، معیوب یا از بین برود؛ فروشنده ضامن است. چون با از بین رفتن کالا، معامله از هنگام تلف فسخ می شود؛ بنابراین اگر فروشنده در نگهداری کالا کوتاهی کرده باشد،مثلاً در نوع بسته بندی و انتخاب شرکت حمل و نقل دقت نکرده باشد، ضامن است و باید جبران کند.(2)
و اگر هیچ اهمال و کوتاهی صورت نگرفته، بلکه به بلای آسمانی، کالا معیوب و یا از بین رفته باشد، با توجه به پرداخت هزینه بسته بندی، ارسال و انتخاب نوع مراسله توسط مشتری، این معنی را می رساند که تا این اندازه رساندن، با رضایت مشتری بوده، و این به منزله رسیدن جنس است، احتیاطاً مصالحه نمایند.(3)
ص: 53
س: آیا پس از خریدن کالا، می توان آن را قبل از تحویل گرفتن، به دیگران فروخت؛ مثلاً اینترنتی خرید و اینترنتی فروخت؟
ج: اگرکالا عین است، فروش آن قبل از تحویل گرفتن، جایز است؛ اگر معامله، سلف(پیش فروش) است، فروش آن قبل از مدت معین شده برای تحویل گرفتن کالا، جایز نیست.(1)
س: گاهی اقتضای شغلی ایجاب می کند که یکی از دو طرف معامله، غیر بالغ باشد، آیا معامله اشکال دارد؟
ج: درصورتی که در این گونه معاملات، غیر بالغ به منزلۀ واسطه در مبادلۀ عوضین(کالا و پول) باشد، مانعی ندارد و میزان تا حدّی است که عنوان واسطه بر او صدق کند.(2)
معامله با بچۀ نابالغ، باطل است، حتّی اگر ولی به او اجازه داده باشد؛ مگر این که طرف معامله، ولیّ طفل باشد و طفل وسیلۀ رساندن پول به فروشنده یا جنس به خریدارباشد.(3)
ص: 54
س: آیا فروش تلفن همراه نجس شده که قابل تطهیر نیست جایز است؟ آیا اعلان نجس بودن تلفن همراه واجب است؟
ج: شئ نجس از جهت امکان تطهیر، به دو صورت است:
1. در حال نجاست، منفعت حلالی ندارد؛ مانند دارویی که نجس شده و منفعت آن منحصر در شرب است، و شرب نجس هم در غیر موارد ضرورت، حرام است؛بنابراین معامله صحیح نیست.
2. در حال نجاست منفعت حلال دارد؛ بنابراین معامله جایز است.(1)
و اگر قابل تطهیر باشد؛معامله جایز است، و اگر فروشنده بداند که خریدار، آن را در خوردن و آشامیدن استعمال می کند؛ باید نجاستش را به او بگوید.(2)
س: آیا خریدوفروش تلفن همراهی که تزیین به طلا
ص: 55
شده جایز است؟
ج: پوشیدن طلا، خواه حلقۀ انگشتری باشد یا غیر آن، برای مردان مطلقاً حرام است؛ هرچند به قصد زینت نباشد و از دید دیگران مخفی باشد.(1)
بنابراین، پوشیدن طلا برای مردان جایز نیست ولی در مورد وسایلی که صدق پوشیدن نمی کنند، ملاک صدق زینت است، مثل اسلحه شکاری که روکشی از طلا داشته باشدکه بنابر فتوای مراجع تقلید، آیة الله سیستانی، آیة الله مکارم، آیة الله صافی : اگر زینت باشد جایز نیست.(2)
س: اگر در معامله نسیه، زمان پرداخت پول مشخص نباشد؛ آیا معامله صحیح است؟
ج: امام خمینی(قدس سره) : اگر مدت به طور دقیق تعیین نشود و نسیه معامله شود، معامله باطل است.(3)
آیة الله بهجت : در نسیه باید زمان مشخص باشد و اگر مدت تعیین نشود، معامله حالّ (نقد)است و فروشنده
ص: 56
هر وقت بخواهد می تواند مطالبه کند. (1)
س: آیا فروش کالایی که هنوز در کارخانه تولید نشده جایز است؟ مثلاً شرکتی تبلیغ کالایی را می کند که به زودی روانه بازار می کند و مشتری به فروشنده سفارش خرید کالا را به صورت بیع سلف می دهد، آیا این معامله جایز است؟
ج: اگر مشتری پول را بقصد تملیک به بایع داده و بایع هم بقصد تملک پول را دریافت نموده باشد، معامله صحیح است. (2)
س: اگر خریدار گوشی تلفنی را خرید و از فروشنده بخواهد که جنس را برایش نگهداری کند، فروشنده تا چه زمانی باید آن را نگهدای کند؟
ج: اگر مشتری پول جنسی را که نقد خریده تا سه روز ندهد و فروشنده هم جنس را تحویل نداده باشد، و اگر مشتری شرط نکرده باشد که دادن پول را تأخیر بیندازد و شرط تأخیر جنس هم نشده باشد، فروشنده می تواند
ص: 57
معامله را به هم بزند (خیار تأخیر).(1)
س: گاهی کالا از حالت بسته بندی اولیه درکارخانه، خارج می شود، آیا جایز است ظاهرش را مانند پلمپ کارخانه کرد و به همین عنوان فروخت؟
ج: یکی از موارد حرام در معاملات ، غش در معامله است یعنی هر معامله ای که در ثمن و مثمن فریب و خدعه ای باشد.
بنابراین اگر کالا صدق مال مغشوش نکند، و یا تصرف در بسته بندی مشهود باشد، معامله آن با همان عنوان اشکال ندارد(2)
ص: 58
ص: 59
ص: 60
س: قیمت تعمیرات گوشی بر چه مبنایی است؟
ج: قیمت گذاری انواع تعمیرات در کشور، غالباً توسط اتحادیه ها صورت می گیرد و هر منطقه ای هم قیمت خاص خود را دارد؛ ولی ملاک و معیار کلی قیمت گذاری در هر تعمیری، بستگی به مدت زمانی که تعمیرکار برای آن وقت می گذارد و سختی کار و میزان ریسک و خطر خراب شدن گوشی، تعیین می شود.
س: آیا تعمیرکار با بازکردن گوشی و نظر کارشناسی دادن، بدون اینکه تعمیری صورت انجام دهد، تعمیرکار مستحق اجرت می شود؟
ج: هرگاه کسی بر حسب امر دیگری اقدام بعملی نماید عامل، مستحق اجرت عمل خود، خواهد بود. (1)
ص: 61
در اجارۀ خود انسان برای کار؛ کارگر، استحقاق اجرت مثل کارش را دارد(1)
س: آیا تعمیرکاری که گوشی تلفن را خراب کرده، ضامن است؟
ج: هرگاه صنعتگر چیزی را که گرفته ضایع کند ضامن است.(2)
س: آیا نگاه کردن به عکس و فیلم خصوصی داخل گوشی برای تعمیرکار جایز است؟
ج: در حوزه زندگی انسان ،یک حریم خصوصی وجود دارد که انتظار دارد دیگران بدون رضایت او، به آن قلمرو وارد نشوند،نگاه و نظارت نکنند، به اطلاعات آن دسترسی نداشته باشند؛ اطلاعات داخل تلفن همراه، عکس، فیلم، جزء این قلمروست.(3)
ص: 62
بنابراین نگاه کردن به عکس و فیلم خصوصی، بدون اجازه صاحب آن، ورود به حریم خصوصی افراد است و حرمت آن عقلاً و عرفاً وشرعاً بر کسی پوشیده نیست و آیه 12 سوره حجرات که می فرماید: تجسس نکنید شامل این مورد هم می شود و روایات متعددی وارد شده که نهی می کند از ورود به حریم خصوصی افراد مانند روایت امام صادق (علیه السلام) از رسول خدا(صلی الله علیه و آله وسلم) که می فرماید: «نَهَی أَنْ یطَّلِعَ الرَّجُلُ فِی بَیتِ جَارِهِ» (1)
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) نهی کرد که کسی به خانۀ همسایۀ خودش سرک بکشد.
و همچنین می فرماید: مَلْعُونٌ مَنِ اطَّلَعَ عَلَی جَارِهِ (2)(ملعون است کسی که به خانه همسایه سرک بکشد.)
در اینجا از تصرف در حریم خصوصی دیگران به معنای اطلاع و آگاهی از آن نهی شده است. اطلاع و آگاهی نوعی تصرف است.
اما چرا سرک کشیدن به خانه همسایه، حرام است؟ چون ممکن است، شخص اموری در خانه خود نگهداری
ص: 63
کند که مایل نیست دیگران باخبر شوند، یا در حال خاصّی باشد که نمی خواهد کسی او را در آن وضعیت مشاهده کند.
ممکن است این حکم شامل همه مکان هایی که خصوصیتی مانندخانه دارند، بشود؛ بنابراین اطلاعات خصوصی درون تلفن همراه، یکی از مصادق مسائل خصوصی است که باید از نگاه کردن بدون اجازه صاحبش اجتناب کرد.
و اما نگاه به عکس و فیلم و... نگاه کردن به هر چیزی یا هر کسی به قصد لذّت جنسی با خوف افتادن در گناه حرام است.(1)
س: یکی از کارهایی که در تعمیرات گوشی صورت می گیرد این است که قطعه خراب را با قطعه کارکرده و دست دوم تعویض می کنند و هزینۀ قطعه نو را از مشتری می گیرند، آیا این کار جایز است؟
ج: غشّ در معامله،حرام است، یعنی فروختن جنسی که با چیز دیگر مخلوط شده، در صورتی که معلوم نباشد و
ص: 64
فروشنده هم به خریدار نگوید(1)
یکی از موارد غش در معامله، ذکر صفت پسندیده برای جنسی که این صفت را ندارد،(2)
مثلاً فروختن جنس کهنه را به جای جنس نو، اگر از مشتری پنهان کند در حکم غش در معامله است و اگر آن صفت مقوم کالا باشد، معامله باطل و اگر مقوم نباشد مشتری حق فسخ دارد.
پرسش :آیا می توان اجناس کهنه را رنگ کرد، به گونه ای که ظاهر و باطن آن با جنس نو تفاوتی نکند و آن را به جای جنس نو به مشتری فروخت؟
ج: اگر غشّ در معامله شود، جایز نیست.(3)
س: حکم وسیله ای که از مدّتها پیش جهت تعمیر در نزد تعمیرکار می باشد و برای تحویل گرفتن آن هیچ اقدامی نشده است، چیست؟
چنانچه صاحبانش را می شناسد باید به آنها برگرداند و اگر نمی شناسد، باید تحقیق کند، هرگاه از پیدا کردن
ص: 65
صاحبانش مأیوس گردد می تواند آن را بفروشد و قیمت آن را به فقیر بدهد.(1)
بهترین کار این است که تعمیرکاران به افراد رسید بدهند و شماره تلفن هم بگیرند. البته این کار واجب نیست ولی کار خوبی است و از زحمت و مشقت پیدا کردن صاحب مال جلوگیری می کند.
س: اگر تعمیرکار گوشی را در زمان تعیین شده تحویل ندهد، آیا مشتری حقّ فسخ دارد؟ اگر به مشتری از بابت این تأخیر ضرری برسد، آیا تعمیرکار ضامن است؟
ج: اگر در ضمن عقد، شرط کرده باشند که مشتری در زمان خاصی گوشی را تعمیر کند وتحویل بدهد، اگر تعمیرکار در آن زمان، گوشی را تحویل ندهد، مشتری به عنوان خیار تخلف شرط، حقّ فسخ دارد. (2)
بنابر ماده 221 قانون مدنی، تعهد به جبران خسارت، چه بر اساس تصریح در قرارداد، چه بر اساس آنچه
ص: 66
عرف رایج مقرر می داند و چه در مواردی که قانون الزام کند، قابل مطالبه است؛ مشروط به اینکه طرف تعهد قرارداد، تعهدی را مبنی بر انجام یا عدم انجام کاری برعهده گرفته باشد.
ص: 67
ص: 68
ص: 69
ص: 70
س: آیا شارژ تلفن همراه از برق اماکن عمومی، مانند مساجد، بیمارستان ها، اشکال دارد؟
ج: استفاده از برق مسجد برای کارهای شخصی جایز نیست(1)
البته در بعضی از مکان های عمومی اجازه می دهند؛ حتی محلی برای شارژ گوشی در نظر می گیرند، ولی برای استفاده از برق مکان هایی که نمی دانیم اجازه داده اند یا خیر، باید اجازه گرفت.
س: آیا فیلم برداری از اتفاقات و حوادثی که برای مردم می افتد جایز است؟
ص: 71
ج: در اسلام، یک قاعده کلی به نام قاعده «اصاله الحِلّ» وجود دارد. بر اساس این قاعده، تا زمانی که در شرع، دلیلی بر حرمت عملی نداشته باشیم؛ انجام آن عمل، حلال و جایز است؛ یعنی اصل اولیه در مورد هر
عملی، حلّیت است؛ مگر آن که خلاف آن ثابت شود؛ البته تشخیص این مورد، بر عهدۀ فقیه است و در نتیجه، دربارۀ بسیاری از اکتشافات، مشاغل و فنون جدید، وقتی از فقیهی پرسش می شود، وقتی دلیلی بر حرمت آن نیافت، جواب می دهد که «فی نفسه حلال است»؛ یعنی تا زمانی که حرام دیگری در ضمن آن واقع نشود، مشکلی ندارد. عکاسی هم جزء همین مقوله است؛ یعنی اصل عکاسی یا فیلم برداری، به خودی خود، حلال است؛ اما مهم، توجه در جزئیات و ریزه کاری های آن است.
اصل عکاسی، نیاز به رضایت افراد ندارد؛ اما اگر عکاسی، بدون اجازه که موجب اذیت افراد شود یا عکاسی از مکان های خصوصی افراد، مصداق تصرف در ملک آنها باشد، یا به قصد عیب جویی و انتشار آن باشد، جایز نیست حکم چاپ و تکثیر عکس هم همین است.
البته عکاسی از برخی مکان های دولتی و مراکز نظامی و... که بر اساس مقررات، ممنوع اعلام شده، به خاطر زیر
ص: 72
پا گذاشتن قانون و مقررات، جایز نیست.(1)
س: آیا تصویربرداری از منازل دیگران و انتشار آن، جایز است؟
ج: ورود به حریم خصوصی اشخاص بدون اجازه، شرعاً جایز نیست، اگر چه عنوان تجسّس بر آن منطبق نباشد؛ و گرفتن فیلم و عکس و مانند آن به صورت مخفیانه، شرعاً حرام و انتشار آن حرام دوم است.(2)
س: آیا ضبط کردن صدای دیگران (بدون قصد هیچگونه استفاده سوء) نیازمند کسب اجازه و دادن اطلاع است؟ در مورد عکس و فیلم چطور؟
ج: موارد مختلف است، اگر صحبت و حضور در جلسه عمومی و در ملأ عام نباشد، ضبط صدا و برداشتن عکس و گرفتن فیلم بدون اجازه طرف جایز نیست.(3)
ص: 73
س: آیا پدر و مادر اجازه دارند وسایل شخصی فرزندشان را تفتیش کنند؛ مانند تفتیش محتویات گوشی؟
ج: اگر فرزند نابالغ باشد اشکال ندارد، و در صورت بلوغ اگر احتمال امر مهمی را می دهند که با سرنوشت فرزند ارتباط دارد و درصدد هدایت و نجات او باشند در این صورت پدر می تواند تفتیش کند.(1)
س: آیا عقد و طلاق پیامکی صحیح است؟
ج: در عقددائم و موقت باید صیغه خوانده شود. بنابراین،عقد، پیامکی صحیح نیست.(2)
و در طلاق هم باید صیغۀ طلاق با لفظ عربی صحیح خوانده شود و دو مرد عادل آن را بشنوند، بنابراین، در طلاق پیامکی هم صحیح نیست.(3)
س: آیا جواب سلام پیامکی واجب است؟
ص: 74
ج: در وجوب پاسخ به سلام کتبی یا با واسطه اختلاف است.
رهبری آیة الله خامنه ای می فرماید: احتیاط در جواب دادن است.(1)
آیة الله مکارم می فرماید: در صورتیکه تولید مزاحمتی نکند، سلام را باید پاسخ گفت مگر اینکه ثابت شود او قصد جدّی برای سلام ندارد.(2)
آیة الله تبریزی می فرماید: واجب نیست.(3)
س: آیا عمل به قول و قرار پیامکی واجب است؟
ج: خلف وعده دو صورت دارد
1. در مورد وعده ای که می دهد، می داند تخلف می کند، این کذب و دروغ محسوب می شود.
2. در مورد وعده ای که می دهد، نمی داند تخلف می کند، این کذب و دروغ محسوب نمی شود.(4)
ص: 75
س: آیا ارسال پیامکی دروغ به قصد شوخی جایز است؟
ج: ارسال پیامک دروغ به صورت شوخی دو صورت دارد:
1. گاهی خبری خلاف واقع را پیامک می کند و مقصودش این است که افراد را بخنداند، در این اخبار، هزل و شوخی وجود ندارد بلکه دروغی گفته است و مسلماً حرام است.
2. خبر کذب داده نمی شود، بلکه خود کذب، شوخی و هزل است؛ مثل لطیفه و متل هایی (جُک) که بین مردم متداول است، این نوع از هزل، حرام نیست.(1)
س: آیا شرکت مخابرات جهت ارسال پیامک تبلیغاتی می تواند مبلغی از حساب کاربرانی که پیامک را دریافت می کنند، برداشت کند؟
ج: بدون جلب رضایت کاربران برای دریافت پیامک تبلیغاتی، برداشت پول به هر عنوانی که باشد، جایز
ص: 76
نیست.(1)
نوعی مسابقه وجود دارد به نام مسابقات پیامکی. این مسابقات در قالب پرسش و جواب برگزارمی شود. روال کار در این گونه مسابقات بدین گونه است که افراد، با جواب دادن به پرسشی که اصولاً خیلی آسان طرح می شود؛ وارد مرحله قرعه کشی مسابقه می شوند. محل تأمین هزینه های جوایز برندگان این گونه مسابقات معمولاً از شرکت کنندگان اخذ می شود که باعث می شود مسابقه به قمار تبدیل شود.
اگر هزینه جوایزی که به برندگان اهدا می شود از محلی غیر از پول شرکت کنندگان در مسابقه باشد، به نظر می رسد شرکت در این مسابقات مشکل شرعی ندارد؛ اما معمولاً هزینه های جوایز از محل هزینۀ پیامک ها تأمین می شود که باعث عدم جواز شرکت در این مسابقات می شود.
ص: 77
اساس شکل گیری مسابقات قرعه ای ، احتمال است. شرکت کنندگان در این مسابقات به مهارت و فعالیت خاصی نمی پردازند؛ بلکه با پرداخت مقداری هزینه، شانس و اقبال خود را امتحان می کنند. بخت آزمایی که در اصطلاح انگلیسی به آن «لاتاری» گفته می شود، نوعی قمار دسته جمعی است که به علت جذابیت جوایز آن، در حال گسترش روزافزون است.
گاهی برگزارکنندگان این مسابقات برای تطهیر این نوع فعالیت، به صورت نمادین اقدام به اعمال عام المنفعه و خیرخواهانه می کنند که باعث از بین رفتن حرمت بخت آزمایی و قمار نمی شود؛. چون ماهیت این مسابقات، همان بلیت بخت آزمایی است.(1)
در برخی سایت های پیش بینی مسابقات ورزشی که در حال گسترش روزافزون است، افراد با عضو شدن و پرداخت مبالغی قادر به پیش بینی مسابقات ورزشی، به خصوص مسابقات فوتبال می شوند. معمولاً در این گونه پیش بینی ها که به صورت هفتگی، ماهیانه و سالیانه
ص: 78
برگزار می شود،افراد شرکت کننده درمسابقه به پیش بینی نتایج بازی های لیگ های داخلی و خارجی می پردازند.
شیوۀ عملکرد این سایت اینگونه است که افراد با پرداخت مبالغی به پیش بینی مسابقات می پردازند.و در صورت درست حدس زدن نتیجۀ مسابقه، در لیست قرعه کشی قرار می گیرند.
شرط بندی در مسابقات به این صورت که طرف های مسابقه قرار بگذارند هر کس بازنده شد چیزی را به برنده بدهد یا کاری برای او انجام دهد، چنین شرط بندی حرام است، همچنین اگر تماشاگران با همدیگر شرط بندی کنند حرام است. این حرمت برای شرکت کننده های مسابقات اسب دوانی و تیراندازی استثنا شده است. اگر دولت، ارگان، مؤسسه یا شخص سومی به عنوان هدیه، یا عنوان دیگر،جایزه ای به برنده بدهد، مسابقه، شرط بندی نیست و اشکالی ندارد. اما اگر ابتدا، مبلغی جهت انجام هزینه های مسابقه از طرفین مسابقه گرفته شود و بخشی از جایزه ازآن تأمین گردد، چون جایزه از اموال بازنده گرفته شده، شرط بندی و حرام است.
کسانی که وارد سایت می شوند و مبلغی پرداخت کرده و نتیجه مسابقات را پیش بینی می کنند؛ اگر نظر صحیح بدهند، مبلغی دریافت می کنند، مرتکب شرط بندی
ص: 79
حرام شده اند.و دادن مبلغی به مؤسسات خیریه توجیهی برای انجام دادن کار حرام نیست.(1)
شماری از مواد قانون مجازات اسلامی در جرم قمار، عبارت اند از:
قماربازی با هر وسیله ای ممنوع و مرتکبین آن به یک تا شش ماه حبس و یا تا 74 ضربه شلاق محکوم می شوند و در صورت تجاهر به قماربازی به هر دو مجازات محکوم می شوند.
هر کس آلات و وسایل مخصوص به قماربازی را بخرد یا حمل یا نگهداری کند به یک تا سه ماه حبس یا تا پانصد هزار تا یک میلیون و پانصد هزار ریال جزای نقدی محکوم می شود.
هر کس قمارخانه دایر کند یا مردم را برای قمار به آنجا دعوت نماید به شش ماه تا دو سال حبس و یا از سه میلیون تا دوازده میلیون ریال جزای نقدی محکوم می شود.
ص: 80
تمام اسباب و پول های متعلق به قمار، حسب مورد، معدوم یا به عنوان جریمه ضبط می شود.(1)
فتوای مراجع تقلید دربارۀ پیش بینی نتایج جام جهانی فوتبال:
آیة الله صافی گلپایگانی: به نظر این جانب، پول گرفتن در مقابل پیش بینی مسابقات، اکل مال به باطل است و جایزه نیست.
مقام رهبری آیة الله خامنه ای:این عمل که افرادی با پرداخت پول در مسابقه شرکت نموده و به افرادی که صحیح پاسخ داده اند، مبلغی پرداخت شود، حکم برد و باخت را دارد و جایز نیست.
آیة الله مکارم شیرازی: اگر از شرکت کنندگان در مسابقه پولی نمی گیرند، بلکه برگزارکنندگان مسابقه به برندگان جایزه می دهند، گرفتن جایزه اشکال ندارد.(2)
لازم به ذکر است که لازمه شرکت در مسابقات، فرستادن پیامک و پرداخت هزینۀ پیامک است.
آیت الله بهجت: اگر جوایز از اموال بازنده تهیه شود و به برنده داده شود، حرام است .(3)
ص: 81
س: آیا ارتباط پیامکی با نامحرم اشکال دارد؟
قبل از هر چیز توجه به چند نکته لازم و ضروری است
1. یکی از غرایز قوی در انسان شهوات جنسی است که اگر طغیان و سرکشی کند، کنترل آن ناممکن یا مشکل خواهد بود.
2. بروز و ظهور و غلبه غریزه ی شهوانی در انسان به صورت پلکانی و تدریجی است، و به تعبیر قرآن کریم شیطان از طریق سیاست گام به گام به هدف خود می رسد.(1)
به همین جهت جلوگیری از وسوسه های شیطانی در ابتدای امر و قدم اوّل آسان است چون هنوز موقعیت شیطان و غرایز شهوانی ضعیف است، ولی اگر فردی در قدم اول از شیطان و هوی و هوس تبعیت کند، موقعیت خود را در مقابله با آنها تضعیف نموده و باعث تقویت نیروهای شیطانی و غرایز شهوانی خواهد شد. و در آن صورت مقاومت مشکل تر خواهد شد. به عبارتی همیشه پیش گیری راحت تر از درمان است.
نتیجه این که بهتر است از رابطه داشتن با نامحرم
ص: 82
اجتناب کرد.
استفتایی که از دفتر مراجع عظام در این زمینه شده ، به شرح ذیل است:
1. چت کردن با جنس مخالف و رد و بدل کردن صحبت های معمولی چه حکمی دارد؟
همه مراجع: در صورتی که خوف فتنه و کشیده شدن به گناه وجود داشته باشد جایز نیست.
2. شوخی کردن با نا محرم چه حکمی دارد؟
همه مراجع: اگر با قصد لذت (جنسی) باشد و یا بترسد به گناه بیفتد، جایز نیست.(1)
تذکر نکته ای در پایان ضروری است: آن چه بیان شد یک حکم کلی است و از این جهت فرقی بین انواع شوخی( شوخی از طریق چت و پیام کوتاه و...) و بین انواع نامحرم ها (هم کلاسی ها و غیر آن)، وجود ندارد یعنی؛ اگر شوخی با نامحرم، به قصد لذت باشد یا خوف فتنه و کشیده شدن به گناه وجود داشته باشد، از حکم حرمت برخوردار است اگر چه آن نامحرم هم کلاسی باشد و این شوخی هم از طریق پیام کوتاه، انجام شده باشد.
ص: 83
گاهی نصف شب، پیامکی، خواب اهل خانه را آشفته می کند و وقتی متوجه می شوی که پیامک بازرگانی یا شوخی بی موقعی بوده، آشفته تر می شوی.
چنین مواردی، مصداق اذیت و آزار مؤمن است، که در پیشگاه خداوند متعال ، گناه بزرگی است.
امام صادق(علیه السلام) فرمودند:
مَنْ أَعَانَ عَلَی مُؤْمِنٍ بِشَطْرِ کَلِمَةٍ لَقِیَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَوْمَ الْقِیَامَةِ مَکْتُوبٌ بَیْنَ عَیْنَیْهِ آیِسٌ مِنْ رَحْمَتِی(1)
(هر کس با کلمه ای به مؤمنی زیان برساند، روز قیامت، خدا را در حالی ملاقات می کند که میان دو چشمش نوشته شده است: ناامید از رحمت من! )
ایجاد مزاحمت و مردم آزاری راه های مختلفی دارد که یکی از آنها پیامک های زننده و بدموقع است.
س: مصادیق اشاعه فحشا کدامند؟
ج: از مصادیق آن می توان به موارد ذیل اشاره نمود:
1. عیبی را به دروغ به کسی نسبت دادن و پخش
ص: 84
کردن آن بین مردم؛
2. پخش کردن عیب فردی میان مردم که مصداق غیبت است؛
3. گناهی را علنی و در میان مردم انجام دادن، مثلاً گذاشتن موسیقی های مبتذل، پخش عکس و فیلم خصوصی افراد در وبلاگ ها؛
4. فرستادن بلوتوث غیراخلاقی.(1)
واژه « شایعه» از ریشۀ «شاع» به معنای پخش کردن است.
در قرآن درباره پخش شایعه می فرماید:
﴿ لَّئنِ لَّمْ یَنتَهِ الْمُنَفِقُونَ وَ الَّذِینَ فیِ قُلُوبِهِم مَّرَضٌ وَ الْمُرْجِفُونَ فیِ الْمَدِینَةِ لَنُغْرِیَنَّکَ بِهِمْ ثُمَّ لَایجُاوِرُونَکَ فِیهَا إِلَّا قَلِیلًا﴾(2)
(اگر منافقان و آنان که در دل هایشان بیماری است، و آنان که اخبار دروغ و شایعات بی اساس در مدینه پخش می کنند، دست از کار خود برندارند، تو را بر ضد آنان می شورانیم، سپس جز مدت کوتاهی نمی توانند کنار تو
ص: 85
در این شهر بمانند. )
«مرجفون»، کسانی اند که شایعه پخش می کنند.
شایعه در اصطلاح، خبر یا اطلاعات تأیید نشده ای است برای ایجاد باور نزد دیگران، معمولاً از فردی به فردی دیگر به طور شفاهی و بدون هیچ گونه اطمینان و دلیل و مدرک کافی انتقال می یابد.
بیشتر شایعات اطلاعاتی مبالغه آمیز، نادرست و غیرمنطقی است که از فرد یا افرادی به فرد یا افرادی دیگر به صورت سلسه وار منتقل می شود. شایعه بیشتر به وسیلۀ افراد ساده لوح منتقل می شود.
ساختن و پخش شایعات از مهم ترین شاخه های «جنگ روانی» است. هنگامی که دشمن قادر نیست از طریق رویارویی، صدمه ای وارد کند، به پخش شایعات روی می آورد و از این طریق، افکار عمومی را نگران و از مسائل ضروری و حساس منحرف می کند. شایعه سازی، از سلاح های مخرب برای جریحه دار ساختن حیثیت نیکان و پاکان و پراکنده ساختن مردم از اطراف آنان است. در دهۀ اخیر، پخش شایعه از طریق فرستادن پیامک، شتاب بیشتری گرفته است.
یکی از گناهان بزرگ، غیبت است که در فرهنگ
ص: 86
دینی، از آن نهی شده است. کیفرهای فراوانی برای غیبت کنندگان در قرآن و روایات ذکر شده است.
خداوند متعال در قرآن می فرماید: وَ لَا تجَسَّسُواْ وَ لَا یَغْتَب بَّعْضُکُم بَعْضًا أَیحُبُّ أَحَدُکُمْ أَن یَأْکُلَ لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتًا فَکَرِهْتُمُوهُ وَ اتَّقُواْ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَّحِیم(1)
(و از یکدیگر غیبت ننمایید، آیا یکی از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده اش را بخورد؟ بی تردید [از این کار] نفرت دارید، و از خدا پروا کنید که خدا بسیار توبه پذیر و مهربان است.)
امام صادقؑ می فرماید: «وَ الْغِیبَةُ تَأْکُلُ الْحَسَنَاتِ کَمَا تَأْکُلُ النَّارُ الْحَطَبَ- أَوْحَی اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَی مُوسَی بْنِ عِمْرَانَ ع الْمُغْتَابُ هُوَ آخِرُ مَنْ یَدْخُلُ الْجَنَّةَ إِنْ تَابَ وَ إِنْ لَمْ یَتُبْ فَهُوَ أَوَّلُ مَنْ یَدْخُلُ النَّار»
غیبت کردن اعمال نیکوی آدمی را محو می کند چنان که آتش هیزم را می خورد. خداوند متعال به حضرت موسی ؑ وحی فرمود: شخص غیبت کننده آخرین کسی است که داخل بهشت می شود اگر توبه کند، و اگر توبه نکرد او نخستین کسی خواهد بود که داخل آتش شود(2)
ص: 87
اما اینکه چه چیزهایی صدق غیبت می کند باید گفت:
ذکر هر عیب و نقص از انسان، غیبت است؛ اعم از اینکه آن عیب و نقص در دین او باشد یا در دنیای او، صفتی از صفات او باشد یا فعلی از افعال او یا کلامی از او صادر شده باشد، یا در خلقت و جسم او.
معیار و ملاک صدق غیبت، عبارت است از کشف امر مستور، اگر مستور باشد، گفتن آن غیبت است. امّا اگر ظاهر باشد، صدق غیبت نمی کند.
مراد از ستر و کشف در اینجا، ستر و کشف برای خصوص مخاطب نیست، بلکه ستر و کشف عرفی است، مستور عرفی آن است که معمولاً کسی از آن عیب خبر ندارد یا بیشتر مردم اطلاعی ندارند.و مکشوف عرفی آن است که مردم معمولاً می دانند این شخص دچار این عیب یا نقص است؛ اگر چه عده ای هم بی اطلاع باشند بنابراین ذکر امری که مستور عرفی است، غبیت است و ذکر امری که مکشوف عرفی است حتی نزد کسانی که اطلاع ندارند هم غیبت نیست.(1)
یکی از موارد غیبت ضبط مکالمات تلفنی به قصد ضبط وثبت خطای فرد ونشان دادن به دیگران است.
ص: 88
هر روز هزاران هزار پیامک درباره تمسخر افراد یا قومیّت ها ارسال و دریافت می شود.
تمسخر یعنی ریشخند کردن به معنای تحقیر فردی یا قومی یا باوری است.
برخی با ارسال پیامک های طنز، اصول و آموزه های دینی را بی ارزش جلوه می دهند و آن را تمسخر می کنند.
تقلید از لهجه های مختلف، در صورتی که برای تمسخر و استهزاء باشد، در حرمت آن هیج شکی نیست؛ اگر چه غیبت نیست؛ چون این لهجه خاص، امر مستوری نیست. علاوه بر اینکه اصلاً عیب نیست؛ به همین سبب غیبت نیست. امّا اگر از روی تمسخر و استهزاء باشد، حرام است، فرقی نمی کند که لهجه منطقه ای را تقلید کند، یا شخص خاصی را، تنها تفاوت در این است که اگر غرض او تقلید لهجه عموم باشد، این اهانت به همه آن جمعیت می شود که طبعاً آثار خاص خودش را دارد؛ مثلاً اگر بخواهد طلب حلالیت کند، بایستی از یکایک آنها حلالیت بطلبد، ولی اگر تقلید لهجه برای تمسخر نیست،
ص: 89
حرام نیست.(1)
برخی از شوخی ها متوجه موضوعات دینی و آموزه های سعادت بخش مذهبی می شود و هرچند که شاید انگیزه بهره گیرندگان از چنین شوخی ها و مزاح هایی، فقط تفریح و خنداندن مخاطب باشد، ولی در ماهیت آن ها وهن دین نهفته است.
برخی افراد به قصد تخریب اعتقادات مذهبی مردم، با ارسال پیامک های طنز به تمسخر عاشورا ، محرم، روزه و ..می پردازند. برخی نیز پس از دریافت این پیامک ها، فریب می خورند و فقط برای خنداندن دیگران، آنها را برای دوستان و آشنایان خود می فرستند و ناخواسته، آلت دست دشمنان دین می شوند. این روش، سیر، برخی کافران در صدر اسلام بوده است. قرآن کریم جهت مبارزه با آنان به مؤمنان دستور داد که از سیره نادرست آنان پرهیز کنند:
(یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا الَّذینَ اتَّخَذُوا دینَکُمْ هُزُواً وَ لَعِباً مِنَ الَّذینَ أُوتُوا الْکِتابَ مِنْ قَبْلِکُمْ وَ الْکُفَّارَ أَوْلِیاءَ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنینَ) (2)
(ای کسانی که ایمان
ص: 90
آوردید، کافران و اهل کتابی را که دین شما را به تمسخر گرفته و بازیچه اش پنداشته اند، دوستان خود مگیرید و از خدا بپرهیزید؛ اگر ایمان دارید. )
هر نوع صدایی که انسان تمایل به شنیدن آن نداشته باشد و به گونه ای نسبت به آن احساس آزردگی کند یا سبب ایجاد آسیب و اختلال اعصاب شنوایی شود، آلودگی صوتی شناخته و تعریف می شود.
هر فردی هنگام گوش کردن به صدای موسیقی، تلویزیون یا رادیو، باید مراعات حال اطرافیان خود را بنماید، چون شاید آنچه برای ما صدایی دل نشین است برای دیگری آزاردهنده باشد.
اگر فردی از هدست یا هدفن استفاده می کند یا در فضای بسته و محدود موسیقی پخش می شود (داخل اتومبیل)، حجم صدا باید کم باشد. اگر فردی که در 90 سانتیمتری منبع صدا ایستاده، قادر به شنیدن صدای موسیقی از هدست یا هدفن باشد، صدای موسیقی دستگاه؛ بسیار بالاست(1)
ص: 91
ص: 92
ص: 93
ص: 94
تلفن همراه ،همان قدر که مفید است، می تواند مضر نیز باشد. استفاده از این وسیله برای برخی افراد، حالت وسواسی پیداکرده است.
بر اساس تحقیقات انجام شده؛ ترس از جدا شدن از تلفن همراه، بیماری که در علم روانشناسی «نوموفوبیا nomophobia» نامیده می شود، در حال افزایش است.
در این تحقیقات نشان داده شده است که زنان بیشتر از مردان درگیر این بیماری هستند زیرا در مقایسه با 61 در صد مردانی که می ترسند از گوشی خود جدا شوند، 70 درصد زنان هستند که این ترس را در خوددارند. البته در مقابل این تحقیق نشان می دهد که بیشتر مردان هستند که تمایل دارند دوگوشی همراه خود داشته باشند، که اگر یکی از آن ها را از دست دادند دچار استرس زیادی نشوند.
ص: 95
داده های این تحقیق نشان می دهد بیشترین افرادی که هنگام جدا شدن از تلفن همراه عرق سرد روی پیشانی شان می نشیند نسل جوان هستند، زیرا 77 درصد افرادی که سنینی بین 18 تا 24 سال داشتند گفته بودند اگر بخواهند از تلفن همراه خود جدا شوند احساس نگرانی می کنند. البته به نظر می رسد این آمار بیشتر به خاطر این باشد که این نسل با تلفن همراه و وسایلی ازاین دست بزرگ شده اند.(1)
س: از چه زمانی برای بچه ها تلفن همراه بخریم؟
ج: توسعۀ فنّاوری همیشه مفید نیست. انیشتین می گوید: «من از روزی هراس دارم که فناوری از تعامل انسانی سبقت بگیرد. چنین روزی، دنیا نسلی از احمق ها خواهد داشت.
همه ما از فنّاوری استفاده می کنیم اما اگر قرار باشد فنّاوری همه زندگی ما را فرابگیرد، فاتحه انسانیت و مهربانی را باید خواند.(2)
حدود 50 سال پیش در میان خانواده ها این تفکر رایج بود که باید از خانواده و فرزندان خودمان حفاظت
ص: 96
بکنیم. حفاظت در آن دوره و زمانه، به معنای دورنگه داشتن و تماس نداشتن بچه ها با چیزی بود که به نظر بزرگ ترها غلط یا اشتباه می آمد؛ مثلاً مردم تصور می کنند اگر فرزندشان را از سیگار دور کنند، به هیچ وجه سیگاری نخواهد شد اما در عصر کنونی، فنّاوری به حدی پیشرفت و گسترش داشته که دیگر امکان روبه رو نشدن بچه ها با آن به خواست والدین، وجود ندارد.ما امروز نمی توانیم فرزندان خود را از اینترنت، تلفن همراه یا سایر وسایل ارتباطی دورنگه داریم. بچه ها می توانند به سادگی درباره فنّاوری های جدید در محیط های دوستانه و حتی خانوادگی اطلاعات به دست بیاورند و دورنگه داشتن آنان از رایانه و تلفن همراه به معنای بی اطلاع ماندن آنان درباره چنین لوازم و امکاناتی نیست.
نمی توانیم به صراحت سنّی را برای خرید تلفن همراه برای کودکان مشخص کنیم و مثلاً بگوییم هر وقت فرزند شما به 12 سالگی رسید، می توانید برایش تلفن همراه بخرید. ما باید به فرزندان خود اصول و روش صحیح استفاده از فنّاوری را بیاموزیم و به آنان بگوییم باید از وسایل ارتباطی مانند تلفن همراه یا رایانه به نحوی استفاده کنند که برای آنان و دنیای اطرافشان ضرری نداشته باشد و به کسی صدمه ای نزند. نیز والدین باید به این نتیجه
ص: 97
برسند که داشتن و استفاده از وسیله ای مانند تلفن همراه برای فرزندشان لازم است یا نه.
عده ای از والدین می گویند فرزندان آن ها تلفن همراه را برای بازی های هیجان انگیز آن می خواهند؛ در این صورت می توان به جای تلفن همراه یک وسیله مخصوص بازی برای آن ها تهیه کرد.
از سوی دیگر بچه هایی هم هستند که به دلیل جدا شدن پدر و مادرشان از یکدیگر، به برقراری ارتباط با پدر یا مادری که کنارشان نیست نیاز دارند، در چنین شرایطی داشتن تلفن همراه برای چنین بچه هایی نوعی حل مسئله محسوب می شود. متأسفانه چشم و هم چشمی ها به خرید تلفن همراه برای بچه ها هم رسیده است.
این چشم و هم چشمی و خرید بدون تدبیر تلفن همراه برای برخی بچه ها ،مانند چاقوی دولبه ای است که به طور حتم یک لبه آن،خود خانواده را تحت تأثیر قرار خواهد داد. به عبارت ساده تر، وقتی شما یک وسیله گران قیمت اما ناکارآمد برای فرزندتان می خرید، او را متوقع خواهید کرد و این توقع به مرورزمان سیر صعودی خواهد داشت.
گاهی ما برای بالا بردن اعتمادبه نفس فرزند خود برای او وسیله های گران قیمتی می خریم اما اگر این وسیله را گم یا خراب کند، سرزنش و تحقیرش می کنیم که این
ص: 98
باعث تخریب اعتمادبه نفسش خواهد شد. نتیجه اینکه تلفن همراه باید با توجه به توانمندی و کارایی برای بچه ها خریداری شود.(1)
تلفن همراه، وسیله ای برای ارتباط با دیگران است. بنابراین، والدین هنگامی باید برای کودکان خود تلفن همراه بخرند که بخواهند با آنان در ارتباط باشند بنابراین ، نباید برای کودکانی که نیاز به تلفن همراه ندارند، نیاز کاذب درست کرد و تلفن همراه برای او خرید.
س: مضرات تلفن همراه برای سلامت چیست؟
ج: در سال های اخیر، ترس و نگرانی عمومی در مورد پرتوهای ساطع شده از تلفن های همراه، به طرح نظریه های متعددی درباره تأثیرات این پرتوها بر سلامتی منجر شده است. ادعاهایی مثل خطر بالای سرطان مغز یا تولد کودکان آسیب دیده از مادران استفاده کننده از موبایل، با تحقیقات علمی، ردّ شده اند؛ اما تحقیقات، اثرات منفی دیگری را که موبایل ممکن است بر سلامتی انسان داشته باشد مطرح کر ده اند:
ص: 99
تحقیقات جدید حاکی از آن است که روی تلفن همراه، میکروب هایی شناسایی شد که برای سلامتی انسان خطرناک اند. در این تحقیقات 5/94 درصد موبایل های بررسی شده، آلوده به باکتری بودند. بعضی از این باکتری ها نسبت به آنتی بیوتیک های معمول مقاوم بودند. راه حل ارائه شده برای این مشکل، استفاده از دستمال یا اسپری ضدعفونی کننده برای حداقل یک یا دو بار در روز اعلام شد.
احساس ارتعاش توسط کاربران معتاد به موبایل می تواند از اثرات سوء آزاردهندۀ این وسیله باشد.
در تحقیقات آمده است که بسیاری از کاربران موبایل، حتی وقتی که تلفنشان در حالت بی صدا قرار داشت، احساس ارتعاش کردند.
دکتر بار، استاد دانشگاه نیویورک می گوید: «وقتی زیاد از موبایل استفاده کنید، این وسیله تبدیل به بخشی از شما می شود. انگار که در طول روز جوراب تنگی پوشیده باشید و وقتی آن را درمی آورید، هنوز آن را روی پایتان احساس می کنید.» افراد عادت می کنند شدت های کمتری از ارتعاش را تشخیص دهند تا سریع تر پاسخ دهند. با تکرار
ص: 100
آن، رابطه بین اعصاب محیطی و مغز قوی تر می شود و به پاسخ خودکار و خودبه خود کمک می کند. این تکرار باعث می شود که گاهی این پاسخ خودکار به محرکی داده شود که اصلاً وجود خارجی ندارد.
افرادی که نسبت به فلزات خاص، مثل نیکل، آلرژی دارند، ممکن است در اثر استفاده از موبایل، دچار درماتیت تماسی(1)
شوند. این مشکل در سال های اخیر به طور فزاینده ای دیده شده است. نیکل، فلزی است که در محصولات متنوعی، مثل زیورآلات، قلاب کمربند و بند ساعت، به طور گسترده به کار می رود. این فلز شایع ترین علت درماتیت تماسی در جهان مدرن است. علایم واکنش به نیکل از قرمزی ساده تا جوش های پوستی یا حتی تاول متغیر است. بنابر تحقیقات، اغلب موبایل ها در اطراف دکمه منو، نزدیک محل آرم مدل، اطراف حاشیه صفحه گوشی یا روی بخشی از گوشی که رنگ آن ساییده شده، حاوی فلز نیکل بودند.
با پیشرفت فنّاوری و جمع شدن امکانات موردنیاز در یک وسیله، تعداد رو به رشدی از افراد از موبایلشان برای
ص: 101
ذخیره و گوش دادن به موسیقی موردعلاقه شان استفاده می کنند.اگر موسیقی را با صدای خیلی بلند گوش کنیم، به سلامتی ما آسیب وارد می شود.صداهای بلندتر از 85 دسی بل به شنوایی آسیب می زنند.
مکالمه معمولی حدود 60 دسی بل شدت صوتی دارد وبیشتر استریوی موبایل ها تا 100 دسی بل شدت صوتی خروجی دارند.(1)
پزشکان توصیه می کنند بهتر است برای بیدار شدن از زنگ موبایل استفاده نکنید و آن را از خود دور نگه دارید.
بیدار شدن با موبایل باعث افزایش نبض و ضربان قلب می شود
نتایج مطالعات نشان می دهند افرادی که با زنگ موبایل از خواب بیدار می شوند، در طول روز احساس کسالت و خستگی بیشتری دارند و دچار سردرد و گاهی میگرن های عصبی می شوند.
پزشکان به افرادی که صبح ها سخت از خواب بیدار می شوند توصیه می کنند حتماً از ساعت برای تنظیم ساعت خواب خود استفاده کنند. (2)
ص: 102
در تحقیقات دانشمندان، سه گروه راننده مقایسه شده اند.
گروهی که با تلفن همراه صحبت می کردند، گروهی که از مشروبات الکلی استفاده کرده بودند (به میزان مصوب قانون آمریکا یعنی 0/08 درصد) و گروه سوم رانندگان هوشیار و بدون استفاده از تلفن همراه.
نتایج این پژوهش نشان داد، افرادی که با تلفن حرف می زدند، بیش از 5 برابر افراد در حالت طبیعی تصادف کردند و تعداد تصادف گروه با تلفن همراه حتی از افراد مست بیشتر بود. نکته ای که در رفتارهای این دو گروه مشاهده شد، آن بود که افراد مست هنگام رانندگی حالتی پرخاشجویانه پیدا می کنند و علت اصلی تصادف آنها چنین رفتارهایی است و افرادی که زمان رانندگی از تلفن همراه استفاده می کنند، بیش از حد آهسته و محتاط می رانند و همین باعث حادثه می شود. مطالعه این گروه نشان داد استفاده از تلفن همراه زمان واکنش را 9 تا 19 درصد (بسته به موقعیت های مختلف) افزایش می دهد که زمینه ساز بروز تصادف خواهد شد. استفاده از تلفن همراه علاوه بر بالا بردن میزان تصادفات، با کم کردن سرعت راننده، هنگامی که می تواند سریع تر براند، باعث
ص: 103
اختلال در ترافیک و عبور ومرور خودروها می شود.
در تحقیقات، دو مدل گوشی معمولی و هندزفری، با هم مقایسه شدند اما تفاوتی بین این دو گروه از لحاظ میزان تصادفات دیده نشد. این بررسی نشان می دهد احتمالا مشکل تلفن همراه بیش از ایجاد اختلال فیزیکی در کنترل فرمان و دنده، کم کردن تمرکز فرد است که حتی در هنگام استفاده از هندزفری هم کماکان باقی می ماند.
در تحقیقات دانشمندان، مشاهده شد، فردی که از تلفن همراه استفاده می کند، 50 درصد صحنه هایی را که چشمش می بیند، مغزش پردازش نمی کند. یعنی در واقع فرد این صحنه ها دیده، ولی ندیده! آمار نشان می دهد 75 درصد تصادفاتی که روزانه در شهرها اتفاق می افتد، ناشی از انحراف توجه راننده است. البته با توجه به افزایش استفاده از تلفن همراه در کشور ایران ، می توان گفت موارد زیادی از این انحراف توجه ها به دلیل استفاده از تلفن همراه است.(1)
ص: 104
ص: 105
ص: 106
س: شبکه مخابراتی نسل سوم یا 3G چیست؟
ج: نام گذاری نسل های تلفن همراه، عموماً به تغییر ماهیت بنیادی خدمت ارائه شده اشاره دارد. در سال 1981م.، نسل اول تلفن همراه با تلفن های همراه آنالوگ (غیرهوشمند) آغاز شد هنگامی که فناوری آنالوگ جای خود را به فناوری دیجیتال (هوشمند) می داد نسل دوم تلفن همراه در سال 1992 م. آغاز شد. در سال 2001 م.، یعنی زمانی که پشتیبانی از چندرسانه ای ها (مانند ارتباط تصویری) کلید خورد نسل سوم تلفن همراه شروع شد. انتظار می رود در سال های 2013 -2014 نسل چهارم «واقعی» تلفن همراه که پروتکل شبکه آن مبتنی بر اینترنت خواهد بود منجر به ایجاد امکان اتصال پهن باند چند گیگا بیتی شود؛ سرعتی که بیش از چهارصد برابر سرعت تعریف شده برای اینترنت
ص: 107
پهن باند در کشور ایران خواهد بود(1)
عاملی که باعث تفاوت 3G و سیستم کنونی تلفن همراه است؛ شبکه های آن است. شبکه های 3G حجم بسیار وسیع تری از اطلاعات را منتقل می کنند. مانند ارسال ویدئو کلیپ، آهنگ ها، بازی ها و مانند آن
نسل سوم تلفن همراه یا 3G که در ایران به نام رایتل شناخته شده و نسل چهارم 4G نام گذاری شده است.
واژه «رایتل» از دو کلمۀ «رایت» به معنای هوش و خرد و «تل» به معنای تلفن تشکیل شده است که یک شرکت وابسته به تأمین اجتماعی، راه اندازی این پروژه را به عهده دارد.
امروزه اکثر قریب به اتفاق کشورهای جهان در حال استفاده از این سیستم یا در حال راه اندازی آن هستند. و با آمدن نسل چهارم باید بپذیریم که دنیای فنّاوری، منتظر اجازۀ فرد یا دولتی نمی ماند و اگر با آن پیشرفت نکنی، دیگر نمی توانی به قافله علم برسی چون علوم بسیار سریع پبشرفت می کند. بودن در مسیر توسعه علمی مجاهدتی عظیم می خواهد.
1. رسانه، ابزار قدرت است و در عصر ارتباطات،
ص: 108
قدرت از آن کسی است که حرف اوّل را می زند.
2. رایتل، منافع علمی و آموزشی بسیاری دارد و در مدارس و دانشگاه ها بسیار کاربردی است.
3. نسل سوم تلفن همراه، زمینه توسعه دیگر ابعاد کشور را فراهم می کند؛ مانند دولت الکترونیک که به خاطر نبود نسل سوم، بعضی خدمات را نمی تواند ارائه دهد
4. رایتل، مانند بسیاری از فنّاوری ها جزء آلات مشترک است، می تواند در کارهای مثبت و منفی استفاده شود.
5. دولت با وضع قوانین سخت گیرانه و کنترل موارد خاص می تواند از سوءاستفاده های احتمالی جلوگیری کند.
6. مقابله با علم،امکان پذیر نیست باید علم را بومی سازی کرد و به خدمت گرفت؛ یعنی خطر های نسل سوم تلفن همراه را بایدکاهش داد.
7. هم اکنون مشابه آن در اینترنت وجود دارد و امکان ارتباط تصویری در شبکه موجود است.
دلایل مخالفین نسل سوم تلفن همراه
8. قابلیت فساد آن، بالاست.
9. امکان سوءاستفاده از آن، بسیار است.
ص: 109
10. استفاده از آن، ضرورت ندارد.
11. توجیهی برای عموم ندارد.
12. باعث تزلزل خانواده می شود.
13. با تمایلات نفسانی سازگاری دارد.
14. مسیر گناه را هموار می کند.
15. امنیت ناموسی را از بین می برد.
16. دست دشمنان را برای ضربه زدن باز می گذارد.
17. برای گسترش آن فرهنگ سازی نشده است.
بنابراین ما سه گزینه در پیش روی داریم
1. طرد کردن و مانع شدن ورود این فناوری به داخل کشور؛
2. تسلیم شدن در برابر ضررهای آن به خاطر فایده هایی که دارد؛
3. تدبیر کردن و مدیریت فناوری با شناخت توانایی های آن و مقاومت در برابر مضراتش.
استفتایی که از دفتر مراجع عظام در این زمینه شده ، به شرح ذیل است:
مقام رهبری آیة الله خامنه ای: چنانچه از آن،استفادۀ حرام و مفسده انگیز صورت نگیرد، اشکال ندارد و خرید و فروش آن تابع همین امر است.
آیة الله سیستانی: کسی که مطمئن نیست نگه داری
ص: 110
این سیم کارت سبب کشیده شدن او به استفاده از آن در کارهای حرام نمی شود نباید آن را نگه داری کند.
آیة الله نوری همدانی: در صورت استفاده صحیح و عدم وجود مفسده، بلامانع است.
آیة الله مکارم: به یقین مفاسد این کار از فوائد آن بیشتر است و منشأ مفاسد جدیدی در جامعه ما که متاسفانه درگیر مفاسد مختلفی است خواهد شد و با توجه به اینکه ضرورتی برای اصل این کار نیست بنابر این شرکتهای خصوصی و دولتی باید از آن خودداری کنند.»
ص: 111
ص: 112
ص: 113
ص: 114
درمکان های عمومی و اماکن خاص، مانند مسجد و کتابخانه، زنگ تلفن تمرکز انسان را به هم می ریزد و اگر باعث ضایع شدن وقت دیگران شود،جایز نیست.
در مکان هایی که جای استراحت است، ادب حکم می کند که وسیلۀ آزار دیگران را فراهم نکنیم و صدای تلفن همراه خود را در حالت سکوت قرار دهیم و هنگام مکالمه با صدای آهسته صحبت کنیم.
امروزه شاهد گسترش اضطراب در جامعه هستیم از این رو، هر روز شاهد مکالمۀ مردم با حالتی پرخاشگرانه هستیم. صحبت تلفنی در حکم صحبت حضوری است و از آداب و اخلاق اسلامی به دور است که چنین برخوردی با اطرافیان خود داشته باشیم.
یکی از معضلات و گرفتاری های امروزی، مکالمات طولانی و غیرمفید است که دامن گیر جامعۀ ما شده است و در گاه نوعی ناهنجاری به حساب می آید؛ مثلاً افرادی
ص: 115
به جای صلۀ رحم، ترجیح می دهند از طریق مکالمه طولانی با بستگان خود، این وظیفه را را انجام دهند؛ درحالی که صله رحمی که با دیدار حضوری محقق می شود هرگز مکالمه طولانی قابل قیاس نیست.
ص: 116
1. قرآن
2. استفتاءات امام، انتشارات اسلامی (وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم)، چاپ پاییز 1380
3. استفتاءات آیة الله بهجت، انتشارات دفتر حضرت آیة الله بهجت، قم، چاپ اول، 1428 ق
4. استفتاءات جدید، ناصر مکارم شیرازی، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب علیه السلام، قم ، چاپ دوم، 1427 ق
5. أجوبة الاستفتاءات، سید علی خامنه ای، انتشارات دفتر معظم له در قم، چاپ اول، 1424 ق
6. تحریر الوسیلة ، امام خمینی (قدسّ سرّه)، ترجمه،علی اسلامی، انتشارات اسلامی (وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه
ص: 117
قم)چاپ 1425 ق
7. توضیح المسائل 13 مرجع ، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین سال 1386 ش
8. جامع الشتات فی اجوبة السؤالات، میرزای قمی ،مؤسسه کیهان، تهران، چاپ اول، 1413 ق
9. الجعفریات( الأشعثیات)، محمد بن محمد اشعث کوفی، مکتبة نینوی الحدیثة، تهران.
10. الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، یوسف بحرانی، دفتر انتشارات اسلامی، قم،چاپ اول، 1405 ق
11.رساله آموزشی ، رهبری، فقه روز( وابسته به انتشارات انقلاب اسلامی)،چاپ اول 1392ش.
12.صحیفه امام خمینی ، ناشر: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ،تهران، چاپ: 1386 ش
13.فقه و حقوق (مجموعه آثار)، مرتضی مطهری.(نرم افزار فقهی نور)
14.حقوق مدنی ، حبیب الله طاهری، ، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم،چاپ دوم، 1418 ق
15.فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، جمعی از پژوهشگران زیر نظر سید محمود هاشمی شاهرودی ناشر: مؤسسه دائرة المعارف فقه، قم ، چاپ اول، 1426 ق
16.قاعدة لا ضرر و لا ضرار ، سید علی حسینی سیستانی،
ص: 118
(نرم افزار فقهی نور)
17.قواعد فقهیه، سید محمد بجنوردی، مؤسسه عروج، تهران چاپ سوم، 1401 ق
18.مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل؛ نوری، محدث، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، بیروت - لبنان، چاپ اول، 1408 ق
19.کتاب المکاسب ، مرتضی انصاری، مؤسسه مطبوعاتی دار الکتاب، قم ، چاپ سوم، 1410 ق
20.من لا یحضره الفقیه ، صدوق، محمّد بن علی بن بابویه - مترجم: غفاری، علی اکبر ، نشر صدوق، تهران ، اول، 1409 ه ق
21.مجمع البحرین، طریحی، فخرالدین، کتاب فروشی مرتضوی، تهران - سوم، 1416
22.مجمع المسائل ،گلپایگانی، سید محمد رضا موسوی ، دار القرآن الکریم، قم - ایران، دوم، 1409 ق
23.مجله اینترنتی برترین ها http://www.bartarinha.ir/fa/news
24.الکافی ، الشیخ کلینی، ناشر: دار الکتب الإسلامیة ،تاریخ نشر: 1407 ه ق نوبت چاپ: چهارم
25.کتاب النکاح ناصرمکارم شیرازی، مدرسه امام علی بن ابی طالب علیه السلام، قم چاپ اول، 1424
26.وسائل الشیعة، محمد بن حسن، حرّ، عاملی، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم ،چاپ اول، 1409
ص: 119
27.سایت راسخون http://www.rasekhoon.net
28.سایت مقام رهبری، آیة الله خامنه ای
29.سایت آیة الله بهجت
30.سایت آیة الله مکارم
31.سایت آیة الله سبحانی
32.سایت تبیان http://www.tebyan.net
33.سایت اسلام کوئست http://islamquest.net
34.سایت پرسمان احکام orseman.mihanblog.com p
35.سایت همراه اول، http://www.mci.ir/mci-history
36.سایت نشریه الکترونیکی پرسمان http://www.porseman.org،
37.سایت مجله دکتر سلام http://www.hidoctor.ir
38.سایت پرشین پرشیا www.persianpersia.com
39.سایت جامع اطلاعت پزشکی ایران سلامت ( http://forum.iransalamat.com)
40.سایت ویکی پدیا http://fa.wikipedia.org/wiki
41.سایت پرسمان دانشجو.
ص: 120