ص: 2

ص: 3

گزارش دومین کنگره

خطر جریان های تکفیری در دنیای امروز؛ مسئولیت علمای جهان اسلام

تهیه و تنظیم: دبیرخانه کنگره جهانی مقابله با جریان های افراطی و تکفیری

به کوشش: سیّدمحمّدعلی موسوی نسب و سیّدمحمّدباقر باقریان موحّد

ناشر: انتشارات

دارالإعلام لمدرسة اهل البیت(

صفحه آرایی: محبوب محسنی

طراح جلد: حسین ونکی فراهانی

تیراژ: 5000 / اول

صفحه و قطع: 264 صفحه / رقعی

تاریخ انتشار: بهمن 1394

آدرس: قم، خیابان معلم، مدرسه علمیه امام کاظم%، دبیرخانه کنگره

تلفن: 982537842141+ / فکس: 982537841320+

تلفن همراه: 989105847478+ (بین الملل)/ 989105847479+(دبیرخانه)

سایت: www.takfircongress.com

ایمیل: Info@takfircongress.com / Int@takfircongress.com

قم، خیابان شهید فاطمی، کوچه شماره 2، فرعی اول، پلاک 13

تلفن: 420 17704723 ایمیل: - info@darolelam.ir

وب سایت: darolelam.ir

ص: 4

اعضای ستاد برگزاری

همایش بین المللی خطر جریان های تکفیری در دنیای امروز؛

مسئولیت علمای جهان اسلام

دبیر

علمی همایش:آیت الله اعرافی

ریاست

دبیرخانه: حجت الاسلام والمسلمین دکتر حکیم الهی

نماینده

دفتر: حجت الاسلام والمسلمین مهدی مکارم شیرازی

معاون

پژوهش: حجت الاسلام والمسلمین دکتر فرمانیان

معاون

اجرایی: حجت الاسلام والمسلمین موسوی نسب

رئیس

اداره ارتباطات و بین الملل: حجت الاسلام والمسلمین خوشخو

ناظر: حجت الاسلام والمسلمین موحدی پور

مدیر

دفتر دبیرخانه: سیدمحمدباقر باقریان موحد

کارشناس

اجرایی پژوهش: سیدمهدی عمادی، سیدشهاب الدین شریفی

کارشناس

اجرایی بین الملل:مرتضی احمدی

کمیته

رسانه:ابوالفضل صالحی، روح الله تیموری

ص: 5

ص:6

کلمات الضیوف فی المؤتمر.................... 199

ندوة علمیة تناولت جذور أزمة التکفیر وتحلیل أبعادها وإیجاد الحلول المناسبة للخروج منها.......................................................................... 221

البیان الختامی للمؤتمر ............................. 257

قسم الآثارالجدیدة النشر................... 264

ص: 8

ص: 9

ص:10

حضور میهمانان خارجی:

حضور بیش از 150 نفر از کشورهای؛ پاکستان،

ترکیه، تونس، روسیه، سنگال، عراق، فلسطین، گرجستان، لبنان، مصر، نیجریه، تانزانیا، ساحل عاج، بنگلادش، تایلند، میانمار، عربستان، کنیا، مالی، غنا، سوریه، سودان، عمان، آلبانی، یمن و هند؛

حضور دیپلمات های کشورهای خارجی مقیم ایران:

تعداد 20 نفر از سفارت کشورهای افغانستان، عراق، سوریه، سنگال، بنین، تایلند، روسیه، هند، مالزی، ویتنام، تاجیکستان، قرقیزستان و ... ؛

ص: 12

حضور میهمانان اهل سنّت داخلی:

تعداد 61 نفر علمای اهل سنّت از 12 استان تهران، آذربایجان غربی، کردستان، بوشهر، هرمزگان، خراسان رضوی، خراسان شمالی، خراسان جنوبی، فارس، کرمانشاه، گلستان، و سیستان و بلوچستان.

ص: 13

برنامه جانبی میهمانان اهل سنّت داخلی:

دیدار با حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی(مدظله)؛

بازدید از جامعة المصطفی صلی الله علیه و آله وسلم العالمیه؛

دیدار با رئیس و استادان دانشگاه ادیان و مذاهب قم؛

ص: 15

فعالیت های رسانه ای

نشست خبری دبیر مجمع جهانی بیداری اسلامی، جناب آقای دکتر ولایتی، و رئیس دبیرخانه کنگره حجت الاسلام والمسلمین دکتر حکیم الهی با

حضور بیش از 60 رسانه داخلی و خارجی در تهران قبل از برگزاری همایش؛

نشست ویژه آیت الله اعرافی با حضور بیش از 350 خبرنگار داخلی و خارجی پس از همایش؛

پخش تولیدات رسانه از شبکه های داخلی و برون مرزی یک هفته قبل از برگزاری همایش؛

پوشش اخبار همایش از طریق شبکه های تلویزیونی،

ص:16

خبرگزاری ها، رسانه ها و روزنامه ها با حضور:

بیش از 300 خبرنگار از 110 رسانه داخلی

بیش از 50 خبرنگار از 20 رسانه خارجی

پوشش همایش و پخش زنده آن از شبکه های: یک صدا و سیما، شبکه خبر و شبکه قم.

گزارش خبری کنگره در: اخبار ساعت 14 شبکه یک؛

اخبار ساعت 19 شبکه یک؛

اخبار ساعت 21 شبکه یک؛

کلیه بخش های خبری شبکه قم؛

شبکه خبر در چند بخش به صورت خبری-تحلیلی؛

ص:17

شبکه پرس تی وی به صورت خبری-تحلیلی؛

شبکه العالم به صورت خبری-تحلیلی؛

شبکه ماهواره ای المیادین؛

شبکه ماهواره ای الأخباریة؛

شبکه ماهواره ای الأتجاه؛

شبکه ماهواره ای الغدیر؛

شبکه ماهواره ای ولایت.

مصاحبه رئیس دبیرخانه به صورت زنده و تولیدی با بیش از 30 شبکه داخلی و خارجی رادیویی، تلویزیونی و خبرگزاری؛

ص:18

مصاحبه مدیر بین الملل کنگره به صورت زنده و تولیدی با حدود 5 شبکه داخلی رادیویی، تلویزیونی و خبرگزاری؛

پوشش خبری در اکثر مطبوعات نوشتاری:

صفحه اول روزنامه های: اطلاعات؛ جمهوری اسلامی؛ رسالت؛ حمایت؛ خراسان؛ فرهیختگان.

صفحه دوم روزنامه های: ایران؛ کیهان در یک ستون کامل.

ص: 19

ص: 20

ص: 21

(الْحَمْدُ للهِ الَّذِی هَدَانَا لِهَذَا وَمَا کُنَّا لِنَهْتَدِی لَوْلاَ أَنْ هَدَانَا اللهُ)

السلام علیکم ورحمة الله

قبل از هر چیز لازم می دانم از حضور شما علما و اندیشمندان و سفرای محترم کشورهای مختلف و میهمان های داخلی و خارجی این همایش که دعوت ما را اجابت کردید و از راه های دور و نزدیک در اینجا گرد هم آمدید، صمیمانه تشکر کنم. امیدوارم این همایش در سایه لطف پروردگار برای جهان اسلام خصوصاً و برای بشریت عموماً، مفید و کارساز باشد. «انه علی کل شیء قدیر وبالاجابة جدیر»

ص:23

چند نکته ضروری:

در ابتدای سخن ذکر چند نکته را ضروری می دانم:

اوّلا: این همایش یک همایش کاملاً علمی است و نه سیاسی و لذا امور سیاسی از حوزه این همایش خارج

است.

ثانیا: ما به مقدسات همه مذاهب اسلامی جداً احترام می گذاریم و این را یک اصل می دانیم.

ثالثا: ما سعی داریم با این همایش إن شاءالله به دو هدف مهم نزدیک شویم:

نخست این که ریشه های افکار تکفیری را بیشتر بشناسیم و با دلائل منطقی آنها را پاسخ دهیم تا جوانان ساده لوح، فریب سردمداران و رهبران جاه طلب گروه های تکفیری را نخورند و جذب آنها نشوند.

دیگر این که علمای اسلام با صدای واحد از گروه های تکفیری برائت جویند و دامان اسلام را از لوث افکار تکفیری ها بشویند. ما باید اعلام کنیم کسانی که اسلام را دین قساوت و خون ریزی و کشتار و ویرانی معرفی می کنند، از ما نیستند. آنها بدترین بهانه را به دست اسلام ستیزان می دهند و باعث گسترش اسلام هراسی در جهان

ص:24

می شوند در حالی که اسلام دین رحمت و محبت است.

ما همه روزه بارها در نمازهایمان خدا را به رحمانیت و رحیمیت یعنی رحمت عام و خاص توصیف می کنیم. پیغمبر اکرم9 نیز بر طبق مفاد آیه شریفه )وَمَا أَرْسَلْنَاکَ إِلاَّ رَحْمَةً لِّلْعَالَمِینَ((1) وسیله رحمت برای همه جهانیان است، به عکس تکفیری ها که مصداق وحشةً للعالمین هستند!

قرآن می فرماید: )وَجَعَلَ بَیْنَکُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً( (2) خداوند پیوند همه انسان ها را با محبت و رحمت قرار داده، نه وحشت و نکبت و جنایت.

و در جای دیگر می فرماید: )وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً( (3) یعنی قرآن به همه ما دستور می دهد که با تمام مردم جهان سخن نیک بگوییم و رفتار نیک داشته باشیم، مگر آنها که با ما دشمنی می کنند.

به این ترتیب می توان به همه مردم جهان اعلام کرد: اسلامی که محمد مصطفی9 آورده آن است که در این همایش ها و مانند آن مطرح می شود و نه آنچه گمراهان تکفیری بی خبر از

ص:25

اسلام می گویند و انجام می دهند.

پس از این مقدمه به بیان چند محور اساسی می پردازم و امیدوارم سخنرانان بعدی این مباحث را بیشتر باز کنند و جوانب آن را بررسی نمایند و راه حل های عملی ارائه دهند:

محور اوّل: خسارات شش گانه شجرۀ شوم تکفیر

خسارت اوّل: آنها از یک سو به کشتار بی رحمانه مردم مسلمان و غیرمسلمان دامن می زنند، آن هم به بدترین صورت چون سربریدن مانند گوسفند، در قفس کردن و آتش زدن افراد و... و از همه وحشتناک تر این است که به هنگام انجام این جنایات

ص:26

شعار اسلامی می دهند و الله اکبر می گویند.

خسارت دوم: آواره ساختن میلیون ها نفر از مسلمانان مظلوم که گروهی از آنها در دریا غرق شدند و گروهی نیز با ذلت و خواری به کشورهای بیگانه پناهنده شدند در حالی که قرآن می گوید: )وَللهِ الْعِزَّةُ وَلِرَسُولِهِ وَلِلْمُؤْمِنِینَ

وَلَکِنَّ الْمُنَافِقِینَ لاَ یَعْلَمُونَ((1)

خسارت سوم: تخریب مساجد، قبور بزرگان اسلام و آثار باستانی است که هر کدام فوق العاده ارزشمند بوده اند.

خسارت چهارم: تخریب شهرها و زیربناهای اقتصادی، تخریبی که شاید تا 50 سال دیگر نتوان آنها را مرمت کرد.

خسارت پنجم: همکاری گروه های تکفیری با دشمنان اسلام چون اسراییل و برخی کشورهای غربی و از آنها کمک گرفتن برای نابودی کشورهای اسلامی.

خسارت ششم: کشتار گروهی از غیرمسلمانان در عراق و سوریه و نیجریه که هیچ جنگ و نزاعی با مسلمین نداشته و در کنار آنها مشغول هم زیستی مسالمت آمیز بودند. به علاوه زنان غیرمسلمان را به صورت اسیرانی در بازارها فروختند و لکه ننگ

ص:27

دیگری بر دامان اسلام و مسلمین گذاشتند.

این در حالی است که قرآن صریحاً در سوره ممتحنه آیه 8 توصیه می کند: اشخاصی که با شما سر جنگ ندارند متعرض آنها نشوید بلکه با آنها نیکی کنید و عدالت در حق آنها رعایت نمایید که خداوند عدالت پیشگان را دوست دارد. )لّاَ یَنْهَاکُمُ اللهُ عَنِ الَّذِینَ لَمْ یُقَاتِلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَلَمْ یُخْرِجُوکُمْ مِّنْ دِیَارِکُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ

وَتُقْسِطُوا إِلَیْهِمْ إِنَّ اللهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ((1). بنابراین نه تنها نباید متعرض آنها شد بلکه می توان با این گونه اشخاص پیمان دوستی بست طبق صریح قرآن مجید.

اضافه بر اینها متاسفانه این جماعت تکفیری یک نوع احساس ناامنی در تمام دنیا به وجود آورده اند، زیرا مقیّد به هیچ قانون یا برنامه اخلاقی و انسانی نیستند و بر صغیر و کبیر رحم نمی کنند.

شاید بعضی آنها را به "گروه خوارج" در صدر اسلام تشبیه کنند و بگویند تکفیری ها و داعش و مانند آنها در واقع خوارج زمان ما هستند در حالی که هرگز خوارج چنین جنایاتی را مرتکب نشدند. آنها این همه کشتار و تخریب وحشتناک به راه نیانداختند،

ص:28

آنها مساجد و قبور بزرگان دین را تخریب نکردند، آنها زنان غیرمسلمان را به بازار نبردند و نفروختند، آنها فحشاء بسیار زشتی به نام «جهاد نکاح» به راه نینداختند!

خوارج زمان ما قابل مقایسه با خوارج صدر اسلام نیستند، بلکه به مراتب خطرناک تر و زیان بارتر هستند.

وظیفه ما علمای اسلام از همه مذاهب اسلامی این است که دست به دست هم دهیم و کاری کنیم که ریشه این افکار انحرافی با منطق و استدلال سوزانده شود.

محور دوم: دشمنی با همه مذاهب

این نکته نیز بسیار حائز اهمیت است که عداوت تکفیری ها تنها با شیعیان و پیروان مکتب اهل بیت( نیست بلکه آنها با

ص:29

تمام مذاهب اسلامی که عقاید انحرافی شان را نپذیرند، مخالفند و همه را کافر می دانند و خون و مال همه آنها را مباح می شمرند.

شاهد گویای این مسأله سندی است که ذیلاً از نظرتان می گذرد:

محمد بن عبدالوهاب خطاب به پیروان خود در نامه ای چنین می نویسد:

علمای مشرکان (منظور علمای مکه و مدینه است) اقرار کرده اند که مردم حرمین شریفین و بصره و عراق و یمن و دیگر شهرهای مسلمان نشین تاکنون مشرک بوده اند.(1)

یعنی آنها اقرار کردند که در حرمین شریفین، بصره و عراق و یمن آنچه انجام می شده شرک بر خداوند متعال بوده و همه مستحق اعدام بوده اند.

همان طور که می دانیم، هنگامی که وهابیان مکه و مدینه را بعد از یک جنگ خونین به تصرف خود درآوردند، منشوری نوشتند و تمام علمای اهل سنّت این دو شهر را مجبور کردند که زیر آن را امضا نمایند. آنها نیز به اجبار اعتراف کردند، توحیدی که محمد بن عبدالوهاب آورده، توحید خالص است و مردم مکه و

ص:30

مدینه و مصر و شام و سایر کشورهای اسلامی تا امروز کافر و مشرک بوده اند و افزوده اند: "انه الکفر المبیح للدم والمال والموجب للخلود فی النار؛ یعنی کفر آنها کفری است که خون و مال آنها را مباح می کند و موجب این می شود که تا ابد در جهنم بمانند".

واضح است که این نامه در سایۀ شمشیر به وسیله علمای اهل سنّت مکه و مدینه برای حفظ جانشان امضا شده است، همان گونه که «یوسف کمال حنانه» در کتاب المسألة الحجازیة، ص11 می گوید: "بایع الحجازیون سلطان النجد والسیف فوق رقابهم والنطع تحت اقدامهم؛ حجازیون با حاکم نجد بیعت کردند در حالی که شمشیر بالای گردن آنها و نطع (سفره چرمی که برای گردن زدن می گستراندند) زیر پای آنها بود".

حداقل آنها از این مسأله مسلم اسلامی غافل بودند که

به فرض آنها مجتهد بوده اند هیچ مجتهدی نمی تواند عقیدۀ خود را بر دیگران تحمیل کند، چه رسد به اینکه یک نفر بخواهد عقیدۀ خود را بر همۀ مجتهدان مکه و مدینه تحمیل نماید.

بنابراین نتیجه می گیریم تکفیر آنها شامل همه مسلمین کشورهای اسلامی می شود،( و نه تنها شیعیان)، همان تکفیری که به حلال بودن خون و مال آنها فتوا می دهد.

ص:31

البته غیرمسلمانان به طریق اولی مشمول این حکم تکفیر می شود، زیرا بنیان گذار مذهب وهابیت در همان سند می گوید: (من لم یدخل فی هذه الدین - ای الوهابیة - فهو عندنا کافر بالله والیوم الآخر وواجب علی امام المسلمین والمسلمین جهاده وقتاله؛ کسی که در مذهب وهابیت داخل نشود نزد ما کافر به خدا و روز قیامت است و بر پیشوای مسلمین و همه مسلمانان واجب است با آنها وارد جنگ شوند).

به این ترتیب آنها اعلان جنگ به همه مردم دنیا و کسانی که مذهب وهابیت را نپذیرند، داده اند.

ص: 32

محور

سوم: مبارزه با همه دانشمندان جهان

از عجائب روزگار مطلبی است که مفتی اعظم سابق سعودی، در رساله ای ذکر کرده و تصریح نموده است: تمام کسانی که اعتقاد به ثابت بودن خورشید در منظومه شمسی و حرکت زمین به دور آن دارند، کافرند و خون آنها مباح است. وی در رساله خود با صراحت اعلام می کند:"من در این گفتارم خون کسی را که بگوید خورشید ثابت است و جریان ندارد (پس از توبه دادن) حلال می شمرم."

برادران و خواهران عزیز دقت کنند که مسأله تکفیر تا کجا پیش رفته و بدتر از دوران تفتیش عقاید در قرون وسطی است!

در واقع، این مفتی بزرگ وهابی سعودی حکم می کند همه دانشمندان و دانشجویان و دانش آموزانی را که عقیده ثابت بودن خورشید در منظومه شمسی پذیرفته اند، در سراسر جهان باید توبه داد و اگر توبه نکنند خون آنها مباح است. تصور کنید این گونه فتاوای وحشتناک و مملوّ از اشتباه چه ضربه ای به حیثیت اسلام و مسلمین وارد می کند!

نداشتن اطلاعات کافی از مسائل روز و اشتباه در تفسیر آیه

ص:33

شریفه )لاَ الشَّمْسُ یَنْبَغِی لَهَا أَنْ تُدْرِکَ الْقَمَرَ وَلاَ اللَّیْلُ سَابِقُ النَّهَارِ وَکُلٌّ فِی فَلَکٍ یَسْبَحُونَ((1) و بی اطلاعی از آیاتی است که در قرآن مجید، حرکت زمین را به وضوح می رساند، دست به دست هم داده و محصول آن چنین فتوای وحشتناکی بوده است!

محور چهارم: بهانه اصلی تکفیری ها

اکنون به سراغ دلیل و بهانه اصلی تکفیری ها می رویم. اصولاً سرچشمه تکفیر، خطای بزرگی است که آنها در مسأله توحید و شرک دارند و اشتباه فاحش آنها در مسأله توحید از نظر قرآن و

ص:34

سنت نبوی آنها را به پرتگاه تکفیر همه مسلمانان افکنده است.

آنها چنین می پندارند که هرگونه توسل و درخواست حاجت از پیامبران و اولیاء الله و بزرگان دین، هر چند به صورت شفاعت در درگاه خداوند باشد، شرک و کفر است. آنها حتی از این که کفر معانی متعدد دارد، نیز غافلند.

در اینجا توجه شما عزیزان را به مطلبی از کتاب الدرر السنیة جلب می کنم (کتاب الدرر السنیة فی أجوبة

المسائل النجدیة که از کتاب های معروف وهابی هاست که تمام نامه های محمد بن عبدالوهاب و سایر علمای وهابیت در آن گردآوری شده است).

در صفحه 144 این کتاب از قول محمد بن عبدالوهاب چنین آمده:

«اما آن چیزی که ما آن را انکار می کنیم و به سبب آن مردم را تکفیر می نماییم شرک به خداوند است مثل این که کسی پیامبری از پیامبران و یا فرشتگان را بخواند (مثلا بگوید یا رسول الله) یا برای او قربانی و نذر کند، یا نزد قبر او اعتکاف نماید یا با خضوع خم شود یا سجده نماید یا از او حاجت بطلبد، از او رفع مشکلاتش را بخواهد، اینها شرکی است که قریش به آن مبتلا بودند، و رسول خدا به همین دلیل تکفیرشان کرد و با آنها جنگید».

ص:35

به این ترتیب آنها همه امور فوق را مجوز قتل مسلمین قرار می دهند. در حالی که اشتباه و خطای محض است.

آنها از این آموزه اسلامی غافل و بی خبرند که شرک یعنی کسی را همتای خدا دانستن یعنی کسی اداره کنندۀ جهان هستی و روزی دهنده و شفادهنده را غیرخدا بداند.

اما اگر کسی پیامبران و بزرگان دین را در درگاه خدا به شفاعت بطلبد و مثلا بگوید: ای رسول خدا از خدا بخواه این بیمار شفا بیابد، یا این جنگ خانمان سوز

پایان یابد یا آن مسافر به سلامت از سفرش برگردد، اینها عین توحید است بلکه تأکید بر توحید است. زیرا نقطه اصلی توجه به ذات پاک خداست.

همان گونه که در آیه 49 سوره مائده حضرت مسیح7 می گوید: «من به اذن خدا بیماران غیرقابل علاج را شفا می دهم یا مردگان را زنده می کنم». به یقین کسی که چنین ادعایی کند، مردم چنین خواسته هایی را از او طلب خواهند کرد. بدین ترتیب آیا حضرت مسیح7مردم را به شرک دعوت کرده و همه آن مردم مشرک شدند؟

یا اگر حواریون از مسیح طبق آیه 112 سوره مائده از او خواستند دعا کند تا مائده آسمانی (غذایی از آسمان) برای آنها

ص:36

نازل شود و حضرت مسیح7آن را پذیرفت، آیا همه حواریون حضرت مسیح7کافر شدند؟

از 1400 سال قبل تاکنون، همه مسلمانان به قبور بزرگان اسلام احترام می گذارد و از دور و نزدیک به زیارت آنها می روند و از آنها تقاضای شفاعت در درگاه خدا و قضای حوائج را دارند، آیا تمام مسلمین در این هزار و چهارصد سال کافر بوده اند و خون و مالشان مباح بوده است؟ آیا هیچ انسان عاقلی چنین سخن می گوید؟ آیا اینها خرافات نیست؟

به همین دلیل شما علمای برجسته جهان اسلام و فضلای محترم که در اینجا حضور دارید (و یا آنهایی که بعداً پیام ما به آنها می رسد،) باید با این خرافات

مبارزه کنید. مسلمانان و همه مردم جهان را نسبت به تعلیمات صحیح اسلام آشنا سازید و جلوی این خون ریزی های بی رحمانه را بگیرید و تعلیمات اسلام را شفاف سازید.

چند پیشنهاد مهم:

البته این مباحث از نظر علمی دامنه وسیع دارد که از حوصله این جلسه خارج است ولی در پایان می خواهم چند پیشنهاد را به

ص:37

عنوان جمع بندی و نتیجه گیری این بحث ها خدمتتان مطرح سازم:

1. امروز بلای تکفیر مهم ترین بلای جهان اسلام است بلکه همه جهان بشریت است و همگان نیز معترفند که راه حل نظامی و امنیتی به تنهایی پاسخگو نیست و باید کار فرهنگی و فکری و رسانه ای کرد تا ریشه های تکفیر خشکانده شود.

علما و دانشمندان جهان اسلام باید ریشه این افکار خطرناک را با دلیل و منطق بسوزانند و بدانند اگر فعالیت های سیاسی و نظامی و اقتصادی با کوشش های فرهنگی علمای اسلام همراه نشود نتیجه نخواهد داد و هر روز افراد جدیدی به سوی این گروه خطرناک جذب می شوند.

لذا ما از سال گذشته و پس از برگزاری موفقیت آمیز" نخستین کنگره جهانی جریان های افراطی و تکفیری از دیدگاه علمای اسلام" در قم، بر آن شدیم تا دبیرخانه ای دائمی تشکیل دهیم و به تولید کتاب و

نشریه به زبان های مختلف بپردازیم و با افکار جریان های تکفیری به مبارزه پردازیم. امیدوارم علما و سفرای محترم سایر کشورهای جهان از محصولات فرهنگی این دبیرخانه بیشتر استفاده کنند.

* * *

ص:38

2. به علمای وهابی مخصوصاً در عربستان سعودی دوستانه توصیه می کنیم که تا دیر نشده بنشینند و آن افکاری که به تکفیر مسلمین می انجامد را از کتاب ها و منابع آموزشی خود جدا سازند و از تکفیر اهل قبله که پیغمبر اسلام9 تأکید بر اسلام آنها دارد، مطلقاً بپرهیزند. به آنها توصیه می کنیم تعلیمات تکفیری را که هم اکنون در حوزه های علمیه و مدارس کشور آنها وجود دارد، هر چه زودتر جمع آوری کند و در بیانیه های خود تکفیر را به طور کامل محکوم نماید. کتابخانه های خود را نیز از این کتب ضلال پاک سازی کنند.

* * *

3. از همه رهبران سیاسی دنیا می خواهیم تا کشورهایی را که از گروه های تکفیری حمایت مالی و سیاسی می کنند، مورد تحریم و فشار قراردهند. زیرا به یقین فتنه تکفیر به زودی دامن همه آنها را هم خواهد گرفت همان گونه که آثارش ظاهرشده است.

4. از سفرای محترم کشورهای اسلامی و از رسانه های داخلی و خارجی می خواهیم که پیام این

کنگره و کنگرۀ قبلی که در ایران و بعضی مناطق دیگر تشکیل شد، به کشورهای خود و همه مناطق جهان برسانند، تا بیش از این شاهد کشتار و ویران گری و

ص:39

ناامنی در جهان نباشیم.

ما در کشورمان بحمدالله موارد بسیار نادری از فعالیت های تکفیری دیده ایم در عین حال وظیفۀ خود می دانیم برای تمام جهان اسلام و بشریت تلاش کنیم.

* * *

5. موضوع برخورد فکری و فرهنگی با جریان های تکفیری باید جدی تر گرفته شود. لذا در اینجا پیشنهاد مهمی داریم و آن اینکه شبکه ای تلویزیونی به زبان های زنده دنیا برای مقابله فکری و منطقی با این پدیده خطرناک ایجاد شود تا ذهن جوانان مسلمان را از ویروس تکفیر بزداید. ماهیت واقعی شعارهای ظاهراً جذاب این گروه ها چون: "هجرت و جهاد و شهادت" باید برای همگان روشن شود و زمینه سوءاستفاده از این واژه های مقدس توسط آنها از بین رود.

ما حاضریم به سهم خود در تشکیل این شبکۀ تلویزیونی جهانی شرکت کنیم.

6. ما در این شرائط هرگونه دامن زدن به اختلافات مذهبی در میان مسلمین را گناه بزرگی می دانیم، باید همه مسلمانان به مقدسات یکدیگر احترام بگذارند و اگر بعضی از مزدوران وابسته به

ص:40

دشمنان اسلام، اهانت را وظیفه خود می دانند به آنها اعتنا نکنند و از آنان تبری جویند. زیرا آنها اقلیت ناچیز و ناآگاه یا مزدوری هستند

که آب به آسیاب دشمن می ریزند. علمای اسلام باید از نزدیک بنشینند و با هم در مسائل اعتقادی بحث کنند تا بدانند بسیاری از نسبت ها که به فرق مختلف اسلامی داده می شود، دروغ و تهمت است.

* * *

در پایان دست به دعا برمی داریم و عرض می کنیم: خداوندا! به سیاست مداران هوشیاری، به جنگجویان قدرت و به علمای اسلام توفیق بیشتر مرحمت کن تا دست به دست هم دهند و فتنه تکفیر را که فتنۀ مهم زمان ماست خاموش سازند و جهانی امن و امان بسازند. آمین یا رب العالمین. )رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا وَلِإِخْوَانِنَا الَّذِینَ سَبَقُونَا بِالإِیمَانِ وَلا تَجْعَلْ فِی قُلُوبِنَا غِلاً لِّلَّذِینَ آمَنُوا رَبَّنَا إِنَّکَ رَؤُوفٌ رَّحِیمٌ(

والسلام علیکم ورحمة الله وبرکاته

ص:41

ص:42

ص:43

پس از برگزاری همایش بین المللی «خطر جریان های تکفیری در دنیای امروز؛ مسئولیت علمای جهان اسلام» میهمانان همایش درخواست دیدار با معظم له را داشتند تا در فضایی صمیمی به بیان برخی از دیدگاه های خود بپردازند و از رهنمودهای ایشان بهره گیرند.

در ابتدا میهمانان خارجی همایش و پس از آن سفرای کشورهای خارجی و در پایان علمای اهل سنّت ایران با معظم له دیدارهای جداگانه و بیادماندنی داشتند و همگی ضمن ابراز

ص:45

رضایت و خوشحالی از دیدار مرجع تقلید و حضور در این همایش عظیم، از تلاش های معظم له در روشنگری ماهیت خطرناک

جریان های تکفیری و نیز تبیین اسلام واقعی، تشکر و قدردانی نمودند و از تاسیس دبیرخانه کنگره جهت مقابله فکری و علمی علیه جریان های تکفیری ابراز خشنودی کردند.

در ادامه معظم له نکاتی را با دیدارکنندگان مطرح فرمودند که متن آن در ادامه آمده است.

ص: 46

دیدار

میهمانان خارجی با معظّم له

در این دیدار که در فضایی صمیمی برگزار شد، در ابتدا علمای کشورهای خارجی هر کدام دقایقی را در مورد وضعیت جریان های تکفیری در کشورهای خود گزارش داده و خواستار ادامه تعامل میان علمای اسلام از تمامی مذاهب اسلامی و مشارکت گسترده تر نظام جمهوری اسلامی ایران در مقابله با تکفیر در عرصه های فکری و فرهنگی شدند.

پس از ارائه گزارش میهمانان خارجی، حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی(مدظله) مطالبی را به شرح ذیل بیان فرمودند:

ص:47

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمدلله رب العالمین و صلی الله علی سیدنا محمد و آله الطاهرین

بنده ضمن خوشامد به شما بزرگواران، حضور شما در این همایش را نشانه احساس مسئولیت علمای اسلام در خصوص خطر جریان های تکفیری می دانم و امیدوارم با استمرار پی گیری ها بتوانیم در تضعیف گروه های تکفیری به نتایج مناسبی برسیم. باید شبکه ای ماهواره ای با هدف تشریح خطر جریان های تکفیری برای مردم تأسیس شود. این شبکه نباید به ملت و دولت خاصی محدود شود، بلکه باید متعلق به امت اسلامی باشد. طرح مقدماتی شبکه ماهواره ای خطر جریان های تکفیری تدوین، و به علمای جهان اسلام عرضه می شود. علمای اسلام باید جلسات مناسبی را برای تشریح جایگاه تکفیری ها برگزار کنند که در صورت نیاز می توانیم کارشناسانی را برای تحقق آن به کشورهای مد نظر اعزام کنیم.

اقدامات گسترده ای در عراق و پاکستان برای توقف حرکت تکفیر انجام شده است. تکفیری ها احادیث و آیاتی را تفسیر به

ص:48

رأی و تحریف می کنند تا بتوانند جوانان را به سمت خود جذب کنند. به همین علت باید با برگزاری کمیسیون های تخصصی در همایش ها به دنبال بررسی این شبهات باشیم. تدوین کردن تعالیم اسلامی لازم و انتقال جامع آن به نسل جوان از راهکارهای تضعیف گروه های تکفیری است.امیدواریم

ارتباط علمای دینی استمرار داشته باشد تا بتوانیم در عرصه های مختلف به دستاوردهای گسترده تری برسیم.

نکته دیگر اینکه، مشکلات جوانان فلسطینی مایه تأسف امت اسلامی است. مشکلات فلسطین مشکل همه مسلمانان است و جوامع اسلامی باید از وضعیت این کشور آگاه شوند تا بتوانند برای رفع آنها گام بردارند. در همین زمینه، ارتباط های لازم با مسئولان لبنانی برای رفع مشکلات شورای علمای فلسطین در لبنان انجام می شود. تقویت اتحاد امت اسلامی اهمیت فراوانی دارد.

امیدواریم اتحاد میان مذاهب اسلامی گسترش یابد و دشمن در نقشه تفرقه افکنی مذهبی خود نتواند به اهدافش برسد. برای مبارزه با گروهک تروریستی داعش باید در گام نخست وحدت ایجاد شود تا بتوانیم با این مقدمه تکفیری ها را از جامعه اسلامی

ص:49

دور کنیم، که به لطف خدا تقریب مذاهب ایجاد شده و علمای اسلام ضرورت تقریب را درک کرده اند. افراد افراطی میان مذاهب مختلف فعالیت دارند و گروه اندکی بیش نسیتند و از سوی دیگر بیگانگان و دشمنان اسلام حرکت های بسیاری برای ادامه جریان تفرقه انداز انجام می دهند و علاقه علما و مسلمانان جهان اسلام به موضوع تقریب مذاهب ثابت شده است؛ ما معتقدیم هرگونه اهانت به مقدسات مذاهب اسلامی جایز نیست. کشورهای اسلامی

باید از اقداماتی که عامل تفرقه میان مذاهب اسلامی است پرهیز کنند. ما همواره بر این موضوع تأکید و پافشاری کرده ایم.

ص:50

دیدار

سفرای کشورهای خارجی با معظّم له

در حاشیه همایش، شماری از سفرا و دیپلمات های خارجی با حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی(مدظله) ملاقات کردند.

در آغاز این دیدار، سفیر کشور هندوستان به نمایندگی از سفرا و دیپلمات های حاضر ضمن تجلیل از برگزاری این اجلاس عظیم اظهار داشت: این همایش خیلی خوب برگزار شد و نشان دهنده نقش سازنده حوزه علمیه قم و مرجعیت شیعه در صلح جهانی و حل کردن بحران های منطقه به ویژه جریان های تکفیری است.

من با دقت به سخنرانی جناب عالی گوش فرا دادم این سخنان حکیمانه و حاوی درس هایی برای جامعه جهانی بود که چگونه می توان مروج صلح در جهان بود.

تصمیم جناب عالی برای دعوت از سفرا و دیپلمات های

ص:51

خارجی به این کنگره تصمیم بسیار درستی

بود و در واقع فرصتی برای ما فراهم نمود تا با آراء و نظرات علما در این خصوص آشنا شویم.

پس از ایشان، حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی(مدظله) مطالبی را به شرح ذیل بیان فرمودند:

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمدلله رب العالمین و صلی الله علی سیدنا محمد و آله الطاهرین

از دیدار شما بسیار خوشحال و خرسندم. همانطور که همه می دانید تفکر جاهلانه تکفیری امروز مهمترین بحران جهان است و دنیا باید برای خشکاندن ریشه تفکر تکفیری بسیج شود؛ چراکه اگر این جریان ادامه پیدا کند دامن سایر کشورهایی را که امروز عملاً با آن درگیر نیستند نیز خواهد گرفت.

حضور شما در این همایش به معنای شناختن حق کشور خود در برابر جریان های تکفیری است.

پیشنهاد می کنیم برای جلوگیری از پیوستن جوانان به این

ص:52

گروه ها، کار فرهنگی و عقیدتی در همه کشورها انجام شود. این کار را می توان با تأسیس شبکه ماهواره ای چندزبانه محقق کرد. باید ریشه افکار و عقیده های انحرافی و غلط را بسوزانیم. همه باید با اتحاد و وحدت بکوشیم تا این عقیده های باطل و انحرافی توسعه پیدا نکند.

ما کتاب های زیادی را در کنگرۀ قبل و این همایش به زبان های مختلف منتشر کردیم. خوب است شما سفرای گرامی از مسئولان فرهنگی کشورهای خود دعوت کنید تا از ثمره این زحمات استفاده کنند.

والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته

ص: 53

دیدار

علمای اهل سنت ایران با معظّم له

پس از پایان اجلاس، علمای اهل سنت ایران دیداری خصوصی با حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی(مدظله) داشتند.

در ابتدا حاج ماموستا عبدالرحمن خدایی به نمایندگی از علمای اهل سنت از معظم له تشکر و قدردانی نمود و پس از ایشان مولوی عبدالحمید اسماعیل زهی ضمن تاکید بر وحدت شیعه و سنی، حمایت و رسیدگی مرجعیت شیعه و مسئولین کشور از مناطق اهل سنت را تضمین موفقیت این وحدت دانست

ص:54

و گفت: به عنوان مردم و علمای اهل سنت ان شاء الله به سهم خودمان از

ورود، نفوذ و رخنه گروه های تکفیری، تندرو، افراط گرا و تفرقه افکن جلوگیری می کنیم و واقعاً همه روی این مساله حساس هستیم.

در پایان، حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی(مدظله) مطالبی را به شرح ذیل بیان فرمودند:

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمدلله رب العالمین و صلی الله علی سیدنا محمد و آله الطاهرین

از دیدار شما بسیار خوشبختم. یکی از برکات این کنگره همین اجتماعی است که اینجا حاصل شد و واقعاً فراموش نشدنی است. برادران شیعه و علمای اهل سنّت از مناطق مختلف در اینجا جمع اند و دوستانه و با محبت حرف هایمان را می زنیم و مطالبمان را مطرح می کنیم. من از شما تشکر می کنم که دعوت ما را پذیرفتید و تشریف آوردید.

ص:55

چهار نکته را می خواستم خدمت شما عرض کنم:

نخست اینکه، در چهار طرف کشور ما برادران اهل سنّت هستند؛ در شمال، جنوب، شرق و غرب. با این همه داعش نتوانسته نفوذ کند؛ و این خیلی مهم است. این دلیل بر این است که برادران اهل سنّت بیدارند؛ و الا اگر بیدار نبودند از چهار طرف

سرزمینمان داعش نفوذ می کرد. الحمدلله در مملکت ما از تکفیری ها خبری نیست و این با همت شما و بیداری مسئولین کشور است؛ و ان شاء الله این همت را داشته باشید و مراقب کمترین تحرکات باشید. نظام هم بیدار و هشیار است. شما هم اگر کمترین حرکتی را دیدید به مسئولان اطلاع دهید که ان شاء الله امنیتی که در کشور ما هست و بخش مهمی از آن از همت شما مرزنشینان کشور است همیشه برقرار باشد و همه بتوانیم در سایه این امنیت به اهداف مقدسمان برسیم.

***

دوم اینکه، من در شُرُف به ثمر رسیدن انقلاب، یعنی سال 1356، به دست تشکیلات شاه به سه منطقه تبعید شدم: سیستان و بلوچستان (چابهار)؛ کردستان (مهاباد)؛ و در نهایت نائین (انارک). در دو منطقه برادران اهل سنّت بودند و من خاطرات

ص:56

خوبی از آن زمان دارم؛ هم آن وقت که در چابهار بودم و هم زمانی که در مهاباد بودم. آنها با ما بسیار صمیمی بودند و کنار هم می نشستیم و صحبت می کردیم.

***

سوم اینکه، اقلیتی تندرو در میان ما و شما هستند که گاهی حرف های تند و نادرستی می زنند. اینها را به حساب ما نگذارید و ما هم به حساب شما نمی گذاریم. ما به شدت با اینها مخالفیم؛ اما بالأخره افرادی هستند که کوته فکرند و افکارشان خیلی منحط است، هرچند

اقلیت اند. مثالی می زنم. مثلاً من درباره تحریف قرآن، برای اهل تشیع نه اهل سنّت، می گفتم که همه علمای محقق ما قائل به عدم تحریف قرآن هستند و ما در تفسیر نمونه و ... این را نوشته ایم و در درس اصول مفصل این مسئله را بحث کرده ایم. ولی ممکن است کسانی پیدا شوند و به چند حدیث ضعیف استناد کنند و حرفی را بزنند. در میان اهل سنّت هم افرادی را دیدیم که صحبت از تحریف می کنند. نه آن اقلیت محل توجه است و نه این اقلیت. نباید به حرف هایی که برخی افراد نادان و افراطی در گوشه و کنار در برخی رسانه های کثیف و مزدور و آلوده می زنند گوش کنیم. ما با شما و شما با ما طرف

ص:57

هستید. ما حرفمان را می فهمیم و قائل به تحریف نیستیم؛ و شما هم نیستید. ما مخالف افراطی گری هستیم و شما هم مخالف افراطی گری هستید. پس معیار را علما و بزرگان دو طرف قرار دهیم که گرفتار مشکلات نشویم.

***

چهارم اینکه، دور نشستن سبب سوء ظن می شود و بعضی شیاطین هم می آیند و در این میانه صحبت هایی را می کنند. این مثال را گفته ام که کتابی نوشته شده است به نام الفقه علی المذاهب الاربعه. نویسنده این کتاب شش نفر از علمای بغداد اهل سنّت هستند. چنان که می دانید در بغداد، سنی و شیعه در کنار هم هستند. در عین حال با هم رفت و آمد نداشته اند. مطلب عجیبی در

این کتاب هست. در بحث نکاح آن آمده است که به شیعه ها اصلاً نباید دختر داد. چرا؟ چون بعد از نماز می گویند: «خان الامین خان الامین خان الامین». به آنها گفتم والله من تاکنون این را نشنیده بودم! و از کتاب شما شنیدم. شش عالم سنی در بغداد، که نزدیک شیعیان زندگی کرده اند در کتابی علمی چنین چیزی نوشته اند. ولی وقتی با هم بنشینیم می بینیم که اینها حرف های مضحکی است و دشمنان اسلام برای اینکه ماها را به

ص:58

جان هم بیندازند اینها را درست کرده اند.

به هر حال، این ساعت، ساعت خوبی برای من بود که توانستم شما را از نزدیک ببینم و با شما صحبت کنم و بعضی درد دل ها را بشنوم. امیدوارم بتوانیم باز هم شما را در جلسات دیگر ببینیم؛ در زمانی که ان شاءالله دیگر داعش در حال ریشه کن شدن است. باید هم دعا و هم تلاش کنیم. من آینده را برخلاف بعضی ها که بد می بینند، خوب می بینم و به آن خوش بینم. یکی از کارهایی که داعش می کند این است که خودش، خودش را تخریب می کند. مثلاً خلبانی را در قفس می کند و رویش بنزین می ریزد و او را آتش می زند. بعد هم فیلمش را برمی دارد و در دنیا منتشر می کند. یعنی دارد خودش را در دنیا بی آبرو می کند. هرچند از اول هم آبرویی نداشتند!

تمام دنیا از اینها نفرت پیدا می کنند و خود این نفرت سرمایه ای است برای نابودی آنها.

امیدوارم، ان شاء الله رحمان، با کمک شما ریشه های فکری اینها سوزانده شود و ان شاء الله سیاستمداران بتوانند در میدان سیاست از طریق مذاکره آتش هایی را که در یمن، عراق و سوریه است فرو بنشانند و حل کنند. چون اینها راه حل نظامی ندارد و راه حل آن

ص:59

سیاسی و فرهنگی است و باید برای آن چاره اندیشی کرد.

همه شما را به خداوند بزرگ می سپارم و امیدوارم در سایه لطف پروردگار سالم و موفق باشید.

والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته

ص:60

(این گزارش در آغاز همایش توسط رئیس دبیرخانه حجت الاسلام والمسلمین دکتر حکیم الهی بیان شد)

ص: 61

)وَ لا تَکُونُوا کَالَّذینَ تَفَرَّقُوا وَ اخْتَلَفُوا مِنْ بَعْدِ ما جاءَهُمُ الْبَیِّناتُ وَ أُولئِکَ لَهُمْ عَذابٌ عَظیمٌ ((1)

قبل از هر چیز حضرت حق، جل و علا، را شاکریم که بار دیگر توفیق برگزاری گردهمایی و اجلاسی بزرگ با حضور شخصیت های برجسته از جهان اسلام را بر ما هموار کرد تا بتوانیم با هدف صیانت از چهره رحمانی اسلام و جلوگیری از قتل و غارت و هتک نوامیس به گفت وگو بنشینیم و ضمن برائت و

ص:63

بیزاری مجدد از این گونه اعمال، اعلام کنیم که این رفتارها ربطی به اسلام نداشته و ساحت مقدس اسلام از آن پاک و مبرا است.

ضرورت ایجاد دبیرخانه دائمی کنگره

استقبال فوق العاده علمای اسلام از کنگره سال گذشته و بازتاب مثبت آن از یکسو و گسترش خطر جریان های تکفیری از سوی دیگر سبب شد که مؤسس محترم کنگره، تصمیم بر تشکیل دبیرخانه دائمی بگیرد

تا از این طریق رابطۀ مستمری با علمای جهان اسلام برقرار باشد و مسائل مربوط به خطر تکفیری ها به فراموشی سپرده نشود.

چرا که امروز جهان اسلام یکی از سخت ترین دوران های خود را می گذراند. بشریت شاهد رشد و گسترش جریان های افراطی و تکفیری است. اقدامات این جریان ها نظیر قتل، غارت، هتک حرمت، ترور علمای بزرگ اسلام، تخریب اماکن مقدس و هویت ساز و ارتکاب اعمال شنیع، ضربات جبران ناپذیری بر پیکر جهان اسلام وارد آورده است.

ص:64

در این میان دشمنان اسلام با راهبرد «اسلام علیه اسلام» در تأسیس گروه های افراطی و حمایت از آنها و دامن زدن به اختلافات مذهبی، به دنبال معرفی کردن چهره ای خشن از اسلام و مسلمانان هستند. حمایت های همه جانبه لجستیکی، دیپلماتیک و بین المللی برخی از قدرت های بزرگ از کشورهای تربیت کننده تکفیری ها و از حامیان مالی و تجهیزاتی آنان به همین منظور است.

علمای اسلام، که همواره مرزبانان و مرابطین مرزهای عقیدتی اسلام بوده اند، این بار نیز در سرتاسر جهان با استفاده از سلاح علم و تقوا به دفاع از آن پرداخته اند و کمال جد و جهد خود را بر حفظ اصول و ارزش های اصیل اسلامی معطوف داشته اند.

بر همین اساس، مرجع عالی قدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی(مدظله) پیش گام این حرکت بزرگ شدند و با دعوت از علمای کشورهای مختلف، گامی دیگر برای یکپارچه سازی مقابله علمی و گسترده با جریان های افراطی و تکفیری برداشتند. اولین کنگره جهانی «جریان های افراطی و تکفیری از دیدگاه علمای اسلام» در سال 1393 در شهر مقدس قم با حضور علما

ص:65

و اندیشمندان جهان اسلام تشکیل شد و فارغ از تعصبات قومی و مذهبی به دنیا نشان دادند که این جریان ها نماینده اسلام و مسلمانان نیستند و علمای مسلمان در مقابله با این جریان ها و راه های برون رفت از این بحران، جدی و متّحدند.

استقبال فراوان علما، اندیشمندان و مراکز علمی- فرهنگی جهان اسلام از برگزاری این کنگره و درخواست مکرر آنان برای ادامه ارتباط، وحدت، همدلی و تعامل میان علمای اسلام در نفی افراط و تکفیر، معظم له را بر آن داشت تا با تأسیس دبیرخانه دائمی کنگره، به مقابله علمی با جریان های افراطی و تکفیری استمرار بخشند و آن را نهادینه کنند.

مهم ترین اهدافی که این دبیرخانه دنبال می کند عبارت است از:

تبیین و ترویج اندیشه اسلام اعتدالی و گسترش

1. فرهنگ هم زیستی مسالمت آمیز و همگرایی امت واحده اسلامی؛

2. شناسایی، بررسی و نقد علمی تفکرات و اندیشه های تکفیری، افراط گرایانه و خشونت طلبانه؛

ص:66

3. تبیین خطرها و مشکلات حاصل از تفکرات تکفیری و اقدامات خشن و افراطی برای اسلام و مسلمین جهان و آگاه سازی مردم در این زمینه؛

4. تقویت اتحاد و همگرایی علمای اسلام و موضع گیری های جهانی علیه تفکرات و جریان های افراطی و تکفیری؛

5. بررسی راه های برون رفت از بحران تکفیر و ترسیم جامعهٔ ایده آل اسلامی؛

فعالیت های

دبیرخانه در یک نگاه

دبیرخانه کنگره به منظور دست یابی به اهداف خود اقداماتی را به شرح ذیل انجام داده است.

نشست های

علمی و کتاب ها و مقالات:

در سالی که گذشت نشست های مهم علمی در داخل و خارج کشور تشکیل شد و کتاب های فراوانی تهیه و به چاپ رسید و منتشر شد و یک مجلۀ علمی و منطقی

آغاز به کار کرد و به طور کلی فعالیت ها به شرح زیر انجام گرفت:

ص:67

1. برگزاری 5 نشست علمی با موضوع «خطر جریان های افراطی و تکفیری در جهان امروز» در خارج از ایران؛

2. برگزاری 13 نشست علمی با موضوع «جریان شناسی و تبارشناسی جریان های تکفیری» با حضور اندیشمندان در ایران؛

3. تولید بیش از 830 مقاله؛

4. چاپ و انتشار مقالات برتر در 10 مجلد؛

5. تدوین و چاپ بیش از 40 عنوان کتاب به زبان های فارسی، عربی، انگلیسی، و اردو؛

6. انتشار شماره اول «مجله امت واحده» به زبان فارسی و عربی؛

7. انتشار کتاب «وقایع نگار این کنگره جهانی در سال گذشته»؛

8. انتشار شماره نخست پایش خبری- تحلیلی جریان های افراطی و تکفیری؛

9. تولید نرم افزار (DVD) آثار دبیرخانه کنگره؛

10. برگزاری کلاس های آموزشی به صورت حضوری و مجازی؛

فعالیت

بخش ارتباطات و بین الملل

1. همکاری و ارتباط با بیش از 2000 نفر از علمای برجسته از

ص:68

کشورهای مختلف؛

2. ارسال منشورات دبیرخانه کنگره به علما و مراکز علمی - پژوهشی جهان اسلام؛

3. ارتباط با نهادها و مراکز علمی- فرهنگی بین المللی؛

4. میزبانی و دیدار با شخصیت های بزرگ جهان اسلام؛

5. انجام سفرهای داخلی و خارجی لازم؛

فعالیت

های رسانه ای

1. تولید بیش از 30 کلیپ و اینفوگرافیک در موضوع جریان های تکفیری؛

2. تولید 1300 دقیقه برنامه گفت وگومحور به 5 زبان؛

3. تولید بیش از 300 دقیقه مستند جریان های تکفیری؛

4. تولید اینفوگرافی تکفیری ها؛

5. تولید 78 برنامه تلویزیونی با موضوع جریان های افراطی و تکفیری به 5 زبان فارسی، عربی، اردو، انگلیسی و ترکی؛

6. ارتباط گسترده با رسانه های داخلی و خارجی؛

7. تأسیس و راه اندازی وب سایت علمی- خبری دبیرخانه؛

ص:69

8. حضور گسترده در شبکه های مجازی و اجتماعی؛

به این ترتیب با لطف و عنایت پروردگار دبیرخانه به

صورت بسیار فعال در ادامۀ راه کنگره جهانی جریان خطرتکفیری ها می کوشد.

والحمدلله رب العالمین.

ص: 70

ص: 72

مولوی دکتر صاحب زاده ابوالخیر؛ رئیس حزب جمعیت علما و رهبر شورای همبستگی ملی کشور پاکستان

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد لله الذی کفی، و سلام علی عباده الذین اصطفی؛

جناب ریاست محترم، علماء اسلام و بزرگان؛ قبل از همه چیز تبریکات صمیمانه خود را خدمت محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی(مدظله)، و تمام دست اندرکاران این اجلاس اعلام می دارم که با سعی وافر خود در مورد این موضوع بسیار مهم، این کنگره و اجتماع عظیم را منعقد نموده اند.

ص: 73

اکنون زمانی است که خون مسلمانان ریخته می شود، و کسانی که مرتکب این خونریزی می شوند نیز خود را مسلمان می خوانند و جُبه مسلمانی بر تن کرده اند و به نام اسلام انسان ها را به قتل می رسانند، هنگامی که سر کسی را از بدنش جدا می کنند، شعار "الله اکبر" را فریاد می زنند.

در واقع اینان مزدوران دشمنان واقعی اسلام می باشند، اینان مزدور یهود و نصاری می باشند، و دشمنان واقعی اسلام برای مقاصد و اهداف خاصی گروه ها و احزابی را تشکیل داده اند و اینان را [به جامعه اسلامی] گسیل داشته اند، و از این گروه ها می خواهند کارهایی را انجام دهند تا نام اسلام مخدوش شود، تا مسلمانان بدنام جلوه کنند. در حالی که اسلام دین امن و آشتی است. اجازه کشتن یک فرد به خاطر اختلاف در یک مسئله خاص در دین اسلام بسیار بعید است، در حالی که اسلام برای برادر دینی این مسئله را نیز روا نمی دارد که کسی بر علیه برادر دینی خود اسلحه بردارد.

حضرت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم می فرمایند: کسی که بر علیه برادر دینی خود دست به اسلحه ببرد از ما نیست. دست به اسلحه بردن

ص:74

بماند، اگر کسی از روی مزاح و شوخی سر نیزه و سر آن اسلحه را به طرف برادر دینی خود نگهدارد، نبی مکرم اسلام صلی الله علیه و آله وسلم می فرمایند تا زمانی که سر

آن اسلحه به طرف آن مسلمان می باشد، لعنت خدا بر سر آن شخص فرو فرستاده می شود. این یعنی حتی از روی مزاح و شوخی نیز اسلام اجازه تهدید و ارعاب مسلمانان را ممنوع نموده است. این کجا و کشتن و ریختن خون مسلمانان کجا؟! و عجیب آنکه تمام این کار ها را به نام اسلام انجام دهند!

عزیزان من، تمام این نقشه ها برای تضعیف اسلام است، علی الخصوص در این زمان، مسئله کشور یمن، در یمن نیز این آتش را بر افروخته اند، و همین آتش فرقه گرایی را شعله ور نموده اند. تنها راه مقابله و رویایی با این مسئله [فتنه] آن است که تمام علمای امت اسلام با هم متحد شده و همه آنان در کشورهای متبوع خود نیز این گونه اتحاد و تشکل ها را به وجود بیاورند.

ما در کشور پاکستان اتحادیه و شورایی به نام «ملی یکجهتی کونسل» (شورای ملی همبستگی) تشکیل داده ایم. علما و بزرگان تمام مسالک و مذاهب اسلامی در این شورا حضور دارند، که در

ص:75

مورد این اتحاد در بین مردم روشنگری می کنند. علمای وابسته به این شورا در تجمعات مختلف علماء و مردم از مذاهب و مسالک مختلف در مورد گروه ها و فرقه های ضاله به افشاگری می پردازند و اینکه این فرقه ها و این تکفیر نه فقط به یک کشور خاص بلکه به اصل اسلام ضرر می زند و از اینها باید پرهیز نمود.

تمام علماء وظیفه دارند، که در مناطق خود این تشکل ها را به وجود بیاورند، و به مقابله با این گروه ها برخیزند و اعلام جهاد بر علیه آنها نمایند؛ جهاد با قلم، جهاد با گفتار. مردم را بر علیه آنها بشورانند، اجتماعات بزرگ و فراگیر تشکیل دهند.

برگزاری کنگره هایی همانند این کنگره بسیار در پیشبرد این اهداف و برگزاری آن اجتماعات کمک خواهد نمود، و من امید فراوانی دارم که انشاء الله اگر برگزاری این گونه اجلاس ها تداوم داشته باشد، گروه های تکفیری را در اهداف خود ناکام خواهد گذاشت.

علی الخصوص در زمان کنونی با وضعیت موجود که در یمن به وجود آمده است و دوست دارم توجه جمع حاضر را به این مسئله مبذول نمایم؛ به علت برداشته شدن تحریم ها از جمهوری

ص:76

اسلامی ایران، پس از آن "انقلاب بزرگ اسلامی" که سال ها پیش به وجود آمد، اکنون انقلاب بزرگ دیگری یعنی "انقلاب اقتصادی" نیز در راه است. و جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک قدرت بزرگ اسلامی و اقتصادی در حال ظهور است و این خیلی به مذاق دشمنان خوشایند نخواهد بود. در واقع به مذاق دشمنان اسلام خوشایند نمی باشد. لذا می خواهند امت مسلمان را همیشه به اموری مشغول نمایند و با این کار آن را ضعیف و

زبون نمایند. ولی انشاء الله جمهوری اسلامی ایران همانند گذشته به امر خدمت به اسلام و دین ادامه خواهد داد و انشاء الله قوی تر از گذشته خواهد شد. ولی در این میان وظیفه ما و شما علمای جهان اسلام از هر خطه ای که در اینجا حضور دارید، آن است که بر دولت های خود نیز فشار بیاوریم تا بدون اینکه در این نزاع (عربستان و یمن) ورود کنند [و از یک طرف دفاع کنند] به مصالحه بین امور مسلمین بپردازند زیرا به خاطر این نزاع ساحت اسلام ضرر می کند و گروه های فرقه گرا و تکفیری قوت می یابند. عربستان اتحادیه 34 کشور مسلمان به راه انداخته است ولی در واقع این اتحاد علیه اسلام می باشد. این اتحاد خدمتی به اسلام

ص:77

نیست. کشور های غربی نیز این از این اتحاد به عنوان یک اتحاد اسلامی یاد نمی کنند، بلکه این اتحاد را به عنوان یک "اتحاد سنی" در نظر می گیرند. ما باید از سردمداران کشور های خود بخواهیم که به جای افتادن در گیرودار این اختلافات، نقش صلح آمیز ایفا نمایند.

الحمد لله ما به عنوان "جمعیت علماء اسلام پاکستان" که یک سازمان بسیار وسیع و گسترده ای در پاکستان می باشد، و همچنین از طریق یک شورا در پاکستان به عنوان "ملی یکجهتی کونسل" این کار را انجام داده ایم و باز هم انجام خواهیم داد و به مسوولین

مملکتی خواهیم گفت که پاکستان در این مورد نقش مهم خود را ایفا کند و اقدامات خود را به عنوان اصلاح ذات بین به انجام برساند، و فضای اتحاد و اتفاق را ایجاد نماید. و اگر این فشار بر روی دولت ها از سوی علماء دیگر کشور ها نیز انجام شود، من مطمئنم آن کسانی که خود را از این اتحاد ها دور نگه می دارند نیز شامل جمعیت متحد خواهند شد. ما می دانیم که برخی به علت دسیسه های یهود و نصاری دوست دارند این آتش خاموش نشود بلکه روزبه روز شعله ورتر گردد و به دیگر کشورها

ص:78

نیز سرایت کند، ولی باید سعی خودمان را بکنیم و علماء باید این سعی و تلاش خود را انجام دهند و من مطمئن هستم ما در این تلاشمان پیروز خواهیم شد.

در پایان بار دیگر می خواهم تبریکات صمیمانه خود را به دولت جمهوری اسلامی به علت پیروزی بزرگ خود در مذاکرات و توافق به دست آمده اعلام دارم. در اتفاقات پسابرجام مسوولین مملکتی از کشور های بزرگ دنیا به ایران سرازیر شده اند و هیئت ها و وفود به ایران سفر می نمایند و سعی می کنند روابط خود را هر بیشتر با ایران مستحکم تر کنند. لذا من خیلی خیلی امیدوارم که جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک قدرت بزرگی ظهور خواهد کرد و به خدمات دینی خود نیز خواهد افزود.

و ما علینا الا البلاغ المبین.

ص: 79

دکتر کمال توفیق هلباوی؛

استاد دانشگاه قاهره و سخنگوی سابق اخوان المسلمین در غرب

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد الله و الصلاة و السلام علی رسول الله و صحبه الطیبین

ضمن تقدیر و تشکر از مسئولین برگزارکننده این کنگره، افتخار پیداکردم که در چنین اجلاس مهمی شرکت کنم، اجلاسی که تلاش می کند خطر جریان های ظالمانه تکفیری را برای برای اسلام و امت اسلام نمایان کند. با عنایت بسیار خاصی به سخنان و فرمایشاتی که از سوی مرجع کبیر آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله) مطرح شد گوش فرادادم،

مطالب و نکات مهمی را

ص:80

بیان می کند که ما علمای اسلام وظیفه داریم تا آنان را در این راه الگوی خود قرار دهیم. و این نکات جای تامل بسیاری دارد.

من از این مرجع اسلامی و همچنین آیت الله سبحانی و آیت الله تسخیری تشکر می کنم که سابقه طولانی در تقریب بین مذاهب اسلامی دارد.

جریان های تکفیری، که امروز در دنیای اسلام سربرآورده است؛ خطری برای تمام جهان است و این موضوع بسیاری از مقالات و کتاب ها شده است و تحلیلگران آن را تحلیل می کنند. ولی باید در این راه حکمت و عقلانیت را به کار گیریم تا از این وضعیت دشوار و خطرناک به سلامت خارج شویم. از نظر اینجانب لازم است تا در این راه کمیته های کاری در همه کشورهای اسلامی و تمامی کشورهای غربی که مسلمانان در آنجا زندگی می کنند تشکیل شود و در این مجموعه ها فعالیت های مهمی را که آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله) پیشنهاد کردند در این کمیته ها بررسی و پیگیری و انجام شود تا خطر جریان های تکفیری متوقف شود.

کتاب و مقالات و برنامه های زیادی در حال انجام است ولی

ص:81

باید اقدام عملی انجام داد و مطالبی که اینجا مطرح می شود را همراه با معارف اسلام به جوانان در سراسر دنیا آموزش بدهیم و ارسال کنیم.

ضروری است یک شبکه تلویزیونی راه اندازی شود تا خطر گسترش این فتنه به همه مسلمین گوشزد شود و در جهت وحدت بین مذاهب حرکت کند و علمای بزرگوار شیعه و سنی در آن به آگاه سازی مردم بپردازند و اسلام حقیقی را بیان کنند.

خطرها روز به روز افزایش پیدا می کنند و کاهش پذیر نخواهند بود؛ این خطرها کسانی هستند که در همه جا حضور دارند و هیچ زمینه علمی نیز ندارند به همین دلیل ما نیاز به تیم های علمی داریم تا این جریان ها را مورد بررسی قرار دهند.

بی شک امید تمام جوامع اسلامی به علمای بزرگ است، چه سنی و چه شیعه. ما وظیفه داریم همانطور که در گذشته دارای وحدت و همکاری بوده ایم امروز نیز همان راه را در پیش گیریم و به حال پیشین خود بازگردیم.

اکنون ضروریست همه علمای اسلام و بزرگان و کسانی که می توانند به سراسر دنیا بروند و فقط به اجلاس تهران و قم اکتفا

ص:82

نشود و در میان امت اسلامی با ابزار علم و حکمت به روشنگری بپردازند و از خطر غرب و آمریکا آنها را بیدار کنند. افزایش ارتباطات در جهان اسلام موجب آگاهی امت و همه جوامع بشری نسبت به خطرات جریان های تکفیری می شود.

باید جنبه های سیاسی دینی مذاهب را در برابر توطئه های آمریکا فعال کرد. فقط در کشور قطر نیست که نیروهای بیگانه حضور دارند و باید با آنها مقابله کنیم، بلکه با همه بیگانگانی که در کشورهای اسلامی حضور دارند، مقابله شود.

من در الازهر شریف، در همایش ها، در رسانه ها و تلویزیون هایی که میلیون ها بیننده دارد گفته ام که ما نباید به دنبال نابودکردن دیگر مذاهب باشیم. نباید اجازه بدهیم تحت عنوان جریان وهابیت، مذهبی را علیه مذهب دیگری بشورانند.

و مناسب است یاد کنیم از شیخ محمود شلتوت و شیخ محمد فهام و شیخ غزالی و شیخ سید طنطاوی و تمام علمایی که خواستار تقریب بیشتر بین مذاهب اسلامی بودند و حتی اجازه می دادند بر تعبد به مذاهب اربعه از جمله مذهب اثنی عشری جعفری و گام های عملی برداشتند.

ص: 83

شیخ سلیمان سی؛

عالم، استاد دانشگاه و مفتی کشور سنگال

بسم الله الرحمن الرحیم

امروز تنها به نمایندگی از کشور سنگال در این مراسم حضور پیدا نکرده ام، بلکه از سوی 14 کشور موجود در غرب آفریقا در این مراسم حاضر شدم و تشکر می کنم از اینکه مقامات ایرانی امروز این فرصت را به ما دادند.

برای بازبینی وضعیت موجود جریان های تکفیری در دنیای

ص:84

امروز تشخیص مشکل است و یک نظریه ای که مطرح شد این بود که امروزه کشورهای مسلمان

تقسیم شده اند و گروهی در این میان از روحیه تهاجمی برخوردار هستند که ناشی از کمک های عربستان و وجود وهابیت است و این گروه ما را به سمتی می برد که جنگ جهانی سوم رخ دهد.

بیش از صدها کتاب و مقاله که تنها و تنها از وهابیت سخن می گوید هر روزه در حال انتشار است و هدفشان تنها این است که دیگران را به عنوان نابودکننده نشان دهند و بر ما لازم است تا موضعی را که تمام مسلمانان به دنبال آن هستند روشن و بررسی کنیم.

باید در کشورهای اسلامی حضور پیدا کنیم و به تمام ملت مسلمان این حالت از هم گسیختگی کشورهای اسلامی را یادآوری نماییم تا بدانند آنچه را که امروزه در حال رخ دادن است.

ما باید بر دو نکته ویژه یعنی استقرار صلح و مسئله محیط زیست توجه ویژه داشته باشیم و هرکدام از ما باید وظایف خود را در این باره بدانیم و به خوبی آن را به سرانجام برسانیم چرا که هدف از این گردهمایی چیزی جز واحدشدن و همراه شدن ما در برابر تکفیری ها نیست.

ص:85

روشن حضرت عباس اف؛

استاد دانشگاه، عالم و معاون اول شورای مفتیان کشور روسیه

بسم الله الرحمن الرحیم

ما باید به دور از تعصب ها از علم و بصیرت استفاده کنیم که خداوند بر اساس آن این اراده را در انسان قرارداده است، ما باید برای پاکسازی فضا از هرگونه آلودگی و بیماری تلاش کنیم. امیدواریم یک راهبرد بسیار خوبی را پس از این گردهمایی ارائه دهیم تا با این بیماری را که ریشه اسلام را هدف قرار گرفته است مقابله کنیم؛ بهترین راه حل تجدید عهد با خداوند و التزام به آموزش های الهی است و باید بدانیم

در این راه چگونه با خدا ارتباط برقرار کنیم.

ص:86

بنابر فرموده پیامبراکرم صلی الله علیه و آله وسلم هرکس از امت اسلام بخواهد خارج از وظایف اسلامی عمل کند همانند کسی خواهد بود که از دین خارج شده باشد بنابراین خداوند کسانی را که به عنوان دین جنایتی را مرتکب می شوند را به هیچ وجه از اسلام نمی داند.

امروز شاهد جنایت های بسیاری هستیم که علیه مسلمانان در جای جای جهان رخ می دهد و این دلیل محکمی است تا ما در برابر این افراد که می خواهند در هر فرصتی به اسلام ضربه بزنند کوتاه نیاییم و لازم است تا با آنها مبارزه کنیم؛ در این راه باید هدف خود را مشخص کنیم و اگر لازم است با مشرکان وارد جنگ شویم باید هدف و ماهیت خودرا مشخص کنیم و در برابر آنها بایستیم.

تکفیری ها هیچگاه بخشیده نخواهند شد، آنها کسانی هستند که در برابر اسلام جنایت می کنند بنابراین هیچگاه بخشیده نخواهند شد و من فکر می کنم که امروز وضعیت و شرایط به گونه ای است که هرگز آنان با منطق و سخن هدایت نمی شوند لذا لازم است تا برای مقابله جدی با آنها فکری کنیم.

ما باید یک موضع بسیار قاطع بگیریم و بدون هیچگونه

ص:87

تردیدی باید بدانیم که امت اسلام با یک شرایط خاصی مواجه شده که نیازمند هم فکری علمای

اسلام است تا راهکاری مناسب انتخاب شود.

مرجعیت واحد و یکپارچه می تواند به عنوان راهکاری اساسی برای رهایی از جریان های تکفیری عمل کند.

ص:88

شیخ خلیل ابراهیم الکبیسی؛

عالم و مفتی استان الأنبار کشور عراق

بسم الله الرحمن الرحیم

امروز موضوع خطر تکفیری محور مهم این کنگره است و مسلما اساتید و علمای بزرگی در این اجلاس ها شرکت می کنند و من تلاش دارم مطالبی بیان کنم که سبب اتخاذ تصمیمات جدی ما باشد به نحوی که امت اسلام را از این شرایط بحرانی نجات دهد.

اگر ما بخواهیم به عقب برگردیم و پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم و اصحاب

ص:89

ایشان ما را در این شرایط ببینند حتماً از ما خواهند خواست درود بر پیامبر بفرستیم. امروز سخن از مساله ای است که قرآن ما را به آن دعوت کرده است. در این شرایط بحرانی آنچه سبب کرامت و

استحکام وحدت ما می شود برادری اسلامی است. ما امروز در چه جایگاهی قرار گرفته ایم؟ دشمنان ما را تضعیف کرده و اختلاف ایجاده کرده اند و تلاش کرده اند با هیاهوی تبلیغاتی و جاهلانه اختلاف بین ما ایجاد کنند.

امروز زمانی است که باید به داد اسلام برسیم. زمانی که سلمان سرباز ارتش اسلام بوده است و وقتی برای فتح عراق آمدند پرچم لا اله الا الله را بلند کردند و به صلاح الدین یک سرباز کردی که فرمان وحدت کردها را خواست، هرگز اجازه نداد فرمان به قومیت خاص دهد.

پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم همواره از ما خواسته هرگز به جز قرآن به چیز دیگری تمسک نجوئیم و همچنین می فرماید از قرآن باید بهره کامل را برد اما ما نتوانسته ایم حقیقت اسلام را درک کنیم و همین سبب جهل و نادانی ما نسبت به اسلام شد و سبب گردید که قرآن را کنار گذاریم.

اولین درسی که قرآن به آدم و حوا می دهد اینکه او را متوجه وجود دشمنان می کند اما تا این لحظه بشر نتوانسته دشمن خود را

ص:90

بشناسد؛ قرآن گفته یهودیان را دوست خود قرار ندهید و هیچ یک از حکمرانان مسلمانان نتوانسته اند این مساله قرآنی را سرلوحه قرار دهند.

باید ببینیم هویت اصیل ما چیست که جز تمسک به آیات قرآن نمی تواند ما را به این هویت اصیل برساند. فقط آمده ایم خود را به مذاهب مختلف تقسیم کرده و

هویت خود را فراموش کرده ایم در حالیکه قرآن دستور داده بگوئید مسلمانیم و پیرو مکتب ابراهیم هستیم لذا باید حقایق را در همه جا مطرح کنیم که قانون اساسی مسلمانان قرآن است اگر به قرآن عمل کنیم این مشکلات را نخواهیم داشت.

او بیان داشت دشمنان ما آمده اند از اختلاف مسلمین استفاده کرده و هر روز جنایتی علیه مسلمانان کنند در حالیکه اگر مسلمانان در گذشته دارای مجد و عظمت بودند به دلیل تمسک به قرآن بوده است.

قرآن کریم نقطه قوت و اقتدار ماست، خلیفه دوم می گوید اگر علی نبود من هلاک می شدم بنابراین برادری می تواند عامل وحدت بخش در جهان اسلام باشد.

ص:91

پرفوسور سنوسی ابوبکر إتیکو لاوی؛

عالم و استاد دانشگاه کشور نیجریه

بسم الله الرحمن الرحیم

اسلام به معنای صلح است؛ همه مسلمانان طبق اصول قرآنی باید بدون توجه به اختلافات به صورت صلح آمیز زندگی کنند. از حضرت محمد صلی الله علیه و آله وسلم می خواهم که صداقت و صلح را در میان امت اسلامی گسترش دهند همچنانکه دشمنانش محمد را امین نامیدند و تعالیم قرآن از این حمایت می کنند. در قرآن آمده است که خداوند مردم را در گروه های مختلف قرار داد تا یکدیگر را بهتر

ص:92

بشناسند و اختلافات خود را متوجه شوند.

فهم تکفیری ها از جهاد را نادرست است و این اشتباه است که یکدیگر را بکشیم. این جهاد نیست چون اسلام از پیروان خود خشونت را نمی خواهد. از این مساله تنها یهودیان و دشمنان بهره می برند و سبب می شود جایگاه اسرائیل به رسمیت شناخته شود. به همین دلیل این تروریست ها را ایجاد کردند تا تصویر اسلام را خدشه دار کنند و اینها قطعاً در راستای منافع اسلام در آینده نیست بلکه توطئه ای علیه اسلام است و آنها قصد دارند با ایجاد این حرکات بیش از 400 هزار نفر را در اروپا جذب کنند.

با این تغییر، کل دنیا علیه اسلام خواهند بود لذا این گروه ها به وجود آمدند تا توجه مردم را منحرف کنند. براساس آیات قرآن کریم اینها سبب خدشه دارشدن اسلام و مکدرشدن چهره اسلام می شوند و در این صورت هیچ قوم و ملتی به اسلام روی نخواهند آورد. عدم درک صحیح از حقیقت اسلام به جهل نسبت به اسلام دامن می زند.

ص: 93

ص: 94

ص: 95

ص:96

مدنی، آخوند ابوبکر خوجملی و حجت الاسلام و المسلمین دکتر فرمانیان (دبیر میزگرد علمی) برگزار شد و

موضوعات مهمی همچون «علل و عوامل گسترش جریان های تکفیری در عصر حاضر»، «ارزیابی آینده جریان های تکفیری» و«راهکارهای برای برون رفت از بحران تکفیر» مورد نقد و بررسی قرار گرفت که تفصیل آن در ادامه می آید.

ص:98

دکتر علی اکبر ولایتی؛

مشاور عالی مقام معظم رهبری در امور بین الملل

و عضو شورای راهبردی کنگره

بسم الله الرحمن الرحیم

با کسب اجازه از حضرات آیات عظام مکارم شیرازی و سبحانی و میهمانان گرامی عرض می کنم مهمترین علل پیدایش جریان های تکفیری در جهان اسلام، مقابله با بیداری اسلامی بود. امواج بیداری اسلامی از ابتدای قرن 19 میلادی پیدا شد و از همان ابتدا انواع تقابل هم با آن شکل گرفت.

ص:99

بیداری اسلامی در حقیقت احیاء دعوت مجدد به اسلام بعد از هجوم استعمار در سرزمین های اسلامی

است. هجوم استعمار از تنگه جبل الطارق تا تنگه مالاکا. از هلندی ها تا انگلیسی ها و فرانسوی ها و اسپانیایی و پرتغالی ها. هر کدام گوشه ای از اسلام را اشغال کردند و این برای مسلمانان سخت بود و موجب پیدایش جریانی در جهان اسلام شد و متفکرین اسلامی از هر گوشه جهان اسلام برای رهایی سرزمین های اسلامی از چنگ استعمار قیام کردند. این تاریخچه بیداری اسلامی در سراسر جهان اسلام از آسیای جنوبی تا جنوب شرقی و غربی و شمال و غرب آفریقا است که در هر منطقه یک بیدارگری از میان علما داریم.

در نیجریه که امروز دچار خطر «بوکو حرام» شده است در بین سال های 1812 تا 1912 به مدت یک سال حکومت اسلامی به رهبری معلمی به نام عثمان دن فودیو(1) تشکیل شد. در حال حاضر احکام اسلامی در شمال نیجریه اجرا می شود و هر

ص:100

حکومتی بر سر کار باشد به برکت آن قیام، همچنان حدود اسلامی اجرا می شود و کسی نمی تواند مقابلش بایستد.

موج جدید بیداری اسلامی با انقلاب اسلامی ایران

شروع شد و دشمنان برای مقابله با آن، پاتک و بدلش را به صورتی که ظاهرش اسلام و باطنش مخالفت با اسلام است در قالب جریان های افراطی و تکفیری ساختند. قبل از این تکفیری هایی که امروز در عراق و شام هستند، القاعده در افغانستان و پاکستان برای مقابله با بیداری اسلامی توسط کشورهای غربی به وجود آمد و به نام اسلام کاری کردند که موجب وهن اسلام شد. در زمان حکومت طالبان کارهایی شد که حتی کسانی که آنها را به وجود آوردند از این کار تبری جستند و این وهن اسلام بود.

تلویزیون بی بی سی به خانم «بی نظیر بوتو» نخست وزیر مقتول پاکستان گفت: «شما متهم هستید که طالبان را روی کار آوردید!» خانم بوتو هم پذیرفت. ولی گفت: ما تنها نبودیم. عربستان، انگلیس و آمریکا هم در به وجودآوردن طالبان نقش داشتند. پولش را عربستان تأمین کرد. طراحی را انگلیس انجام داد. آمریکا امکانات نظامی تزریق کرد و لجستیک را پاکستان انجام داد. این

ص:101

در حقیقت تقابل با امواج بیداری اسلامی در ایران بود.

الان هم با شروع بیداری اسلامی در تونس و استقرارش در مصر و ادامه آن در یمن، چند نوع تقابل، شکل دهی شده است و جدی ترین آن جریان های تکفیری است.

امروز سوریه حلقه طلایی زنجیره مقاومت در برابر با اسرائیل است و از زمان جنگ های بین اعراب و اسرائیل، سوریه، تنها کشوری بود که در خط مقدم این جبهه ایستاد و با اسرائیل کنار نیامد و بعد از تشکیل زنجیره مقاومت (سوریه، حزب الله لبنان، عراق و ایران) برای اینکه این ارزشمندترین و آسیب پذیرترین حلقه مقاومت را از بین ببرند؛ جریان های تکفیری را درست کردند تا هم ارتباط ایران با فلسطین و لبنان قطع شود و هم اینکه اسرائیل در امنیت قرار بگیرد.

ستون فقرات داعش در عراق و سوریه، باقی مانده بعثی ها با جذب سلفیه هستند. صدام در سال های آخر حکومتش، طالبان و القاعده را جذب کرد و یکی از سران تشکیل دهنده داعش، عزت ابراهیم الدوری (نفر دوم بعث) بود که کشته شد.

اگر بخواهیم داعش را در عراق و سوریه تجزیه و تحلیل کنیم؛

ص:102

ترکیبی از بعثی و سلفی است و هدفش هم مقابله با خط مقاومت در برابر اسرائیل است. لذا آمریکایی ها از آنها حمایت می کنند و خانم کلینتون هم در کتاب خاطراتش صراحتاً می گوید: «داعش را ما به وجود آورده ایم».

* * *

تاریخ مصرف گروه های تکفیری جدید، مانند تکفیری های قدیم به تدریج از بین می رود. تکفیری های

سوریه به تدریج در حال از دست دادن مشروعیتشان هستند. در تمام دنیا رسانه ها جنایات آنها را به نمایش می گذارند. مخاطبینشان به خصوص در کشورهای اسلامی وقتی می بینند آنها یک خلبان اردنی سنی مذهب را در قفس زنده زنده آتش می زنند؛ متوجه ماهیت کثیف اینها می شوند.

هدف غربی ها از نشان دادن و تبلیغ جنایات جریان های تکفیری و داعش، القاء این است که نشان دهند اسلام دین خشونت است ولی به این نکته دقت ندارند که این به ضد خودش تبدیل می شود.

از ابتدا تبلیغ کرده بودند که بشار اسد دمکراسی ندارد و مردم هم دمکراسی می خواهند و با این توجیه عده ای را مسلح کردند و

ص:103

پول این تروریست ها را کشورهایی دادند که هنوز به شیوه عصر حجر حکومت می کنند. به واسطه این پول از سراسر دنیا نیرو جذب کردند و برای جنگ به سوریه فرستادند.

از رجال سیاسی یکی از کشور اروپایی پرسیدم، چند نفر از کشور شما در سوریه حضور دارند؟ گفت حدود سه هزار نفر. گفتم: چرا به آنجا رفتند؟ گفت: اینها وقتی دیدند دولت سوریه مردم را بمباران می کند، احساس مسئولیت کردند که حکومت ظالم را بردارند. گفتم: این جوان های شما وقتی اسرائیل مردم غزه و فلسطین را بمباران می کرد غیرتی نشدند؟!

رسانه های استعماری با هدف توجیه حمله به عراق و سوریه و تبلیغ خشن بودن دین مبین اسلام؛ صحنه های خشونت بار جنایات داعش را نشان می دهند، اما غافل از این که این نشان دادن، موجب شناخت ماهیت این جریان در میان مردم خواهد شد و مشروعیت جریان های تکفیری را از بین خواهد برد و نه اسلام حقیقی را.

کشورهای غربی به این نوع مبارزاتی که افرادی غیرسوری در سوریه بجنگند در شورای امینت مشروعیت دادند. اسلحه و پول را از کشورهای دیگری می گیرند تا تروریست ها در بازارها و بین

ص:104

مردم عادی، بمب منفجر کنند برای این که دمکراسی ایجاد کنند! پوشش مبارزه با تروریسم و حمایت سازمان ملل را هم به این جنایات می دهند.

بعد از رسوایی در این جبهه، همان ها ائتلاف ضد داعش را درست کردند و نیرو به عراق و سوریه فرستادند. این یعنی بازگشت به استعمار به بهانه استقرار دمکراسی و امنیت و مبارزه با خشونت. بنابراین آینده این طیف از افراطی گری و تکفیرگری آینده درازمدتی نیست و به تاریخ می پیوندند.

لازم است امت اسلامی بیدار باشد و در حالت انفعال نباشند و ابتکار عمل را در دست بگیرند و آینده را پیش بینی و تحلیل کنند و راهی جز احیاء و تقویت بیداری اسلامی نیست.

*

* *

اما برای برون رفت از بحران جریان های تکفیری باید بر گفتمان اجتهادی و عقلانی توجه و تأکید کرد. جای سوال است که چرا یک جوان تازه مسلمان حاضر است عملیات انتحاری انجام دهد؟ چه حسی در او باعث این کار می شود؟ حس عدالت جویی و مقابله با سلطه جویی است؟ باید گفت این

ص:105

مسائل به صورت فطری در ذات هر انسانی هست. مارکسیست ها در حالی که نه به خدا و نه دین اعتقادی نداشتند در دوران مبارزات خود در آمریکای لاتین صرفاً برای رسیدن به اهداف سازمانشان این کار را می کردند و جوانان مسیحی مارکسیست در تقابل با سلطه جویان حاضر بودند از جان خودشان بگذرند. در جنگ ویتنام و کامبوج و لائوس هم از خودگذشتی جوانان باعث شکست آمریکا شد. پس این خصوصیت عدالت خواهی و جانفشانی در راه آرمان ها در ذات انسان هست.

امروز عصر دیکتاتوری و وابستگی به پایان رسیده و مردم دنیا با توجه به رشد و گسترش رسانه ها و معرفت و علم و تکنولوژی متوجه این قضیه هستند و می دانند بسیاری از حکومت های جهان سوم از جمله کشورهای اسلامی، وابسته به سلطه جویان هستند و مردم قضاوت می کنند. برای همه روشن است آمریکا در چه کشورهایی پایگاه نظامی دارد و منافع آن

کشورها را مصادره می کند و آن کشور هم ناچار است که همراهی کند و باج بدهد.

در یک دوره ای بعضی از دوستان متدین ما در منطقه، علیه یک کشور فعالیت می کردند و من با آقای مرحوم کلیم صدیقی از

ص:106

اعضای اخوان المسلمین مصر صحبتی کردم که از من ناراحت شد. گفتم آنهایی که علیه فلان حکومتی که مقابل اسرائیل است ایستادگی می کنند چرا علیه اسرائیل یک کلمه نمی گویند و یک گلوله شلیک نمی کنند؟! بنابراین مشکل بعضی از جریان ها فقدان رهبری فکری است.

برخی از حکام کشورهای اسلامی نه بر اساس دموکراسی و آراء مردم و نه بر اساس سنت رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم حکومت می کنند. صرفاً دنبال حاکمیت خاندانی خودشان هستند. برای اینکه در صحنه جهانی باقی بمانند به حکومت های غربی باج می دهند و دست به هر انحرافی می زنند. یک عده متفکر قلم به مزد را اجیر می کنند و برای مردم و جوانان یک دشمن غیرواقعی می سازند و او را علت بدبختی مسلمانان معرفی می کنند. در ذهن جوانان یک حالت کاذب ایجاد و القاء می کنند که «اگر عملیات انتحاری انجام بدهی، خودت به بهشت و در دامن پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله وسلم می روی و دنیای دیگران را هم آباد می کنی». این انحراف فکری و نداشتن یک رهبری درست در جوامع اسلامی موجب می شود جوانان و افراد

ساده به انحراف کشیده و جذب جریان های افراطی شوند.

ص:107

در پایان عرض کنم این حرکت علمایی علیه جریان های افراطی و تکفیری در قم یک کار بسیار بزرگی است. اینجا علمای شیعه و سنی با هم به گفتگو می نشینند و تبادل نظر می کنند. به جوامع خودشان می روند و افکار صحیح را ترویج می کنند. اگر اینها توسط رسانه ها درست استفاده و منتقل شود و به گوش مردم دنیا برسد به اهدافمان بهتر می رسیم و علاوه بر جنبه های سلبی و مقابله با جریان های تکفیری باید روی جنبه های اثباتی و سازنده هم کار کرد.

ص: 108

مولوی نذیر احمد سلامی؛

نماینده مجلس خبرگان رهبری

بسم الله الرحمن الرحیم

امروزه مقابله با جریان های تکفیری از اهم ضروریات امت اسلامی به شمار می رود، بعد از جنگ های صلیبی که در قرن 11 شروع و در قرن 12 میلادی پایان یافت و بعد از اینکه قدرت های غربی به این اذعان رسیدند که در عرصه نظامی نمی توانند قدرت های اسلامی را از پا درآورند، تلاش کردند تا راه های

ص:109

دیگری را برای مقابله با اسلام در پیش گیرند که به سه دسته استشراق، جهانی شدن و لائیسم می توان تقسیم کرد.

حق و باطل همیشه و در همه جا با یکدیگر در نبرد بوده اند و هیچگاه نیز به اهداف خود نرسیدند، بعد از آنکه غرب در این مواجهه شکست خورد درصدد شد تا از طریق مستشرقین، اسباب پیروزی های اسلامی را بررسی و در لابه لای آن نیز اهداف خود را دنبال کنند.

در عرصه جهانی شدن بعد از این که در زمینه های علمی نتوانستند مسلمانان را شکست دهند، راهبرد دورکردن مسلمانان از اسلام و قرآن را دنبال کردند و از هیچ تلاش و دشمنی دریغ نکردند و البته تا حدودی نیز موفق شدند. در وهله بعد سعی کردند در میان مسلمانان با بزرگ نمایی اختلافات مذهبی، جنگ های مذهبی و فرقه ای راه بیندازند. لذا این گروه های تکفیری حلقه ای از آن زنجیره شیطانی علیه کیان اسلام در طول تاریخ هستند. در زمان پیامبر اکرم اسلام صلی الله علیه و آله وسلم هم این جریان ها بودند و همینطور تا امروز با نام و قالب جریان های تکفیری از میان خود مسلمان ها با پشتیبانی دنیای غرب و استکبار و برخی از

ص:110

کشورهای منطقه ادامه و استمرار پیدا کردند.

* * *

در سخنان جناب آقای دکتر ولایتی تردیدی نیست که یکی از عوامل گسترش جریان های تکفیری مقابله با پیروزی انقلاب اسلامی و بیداری اسلامی است.

این بیداری اسلامی برای دشمنان اسلام قابل تحمل نبود و کشورهایی که مرکز ثقل سیاست های استکبار بودند نظام هایشان سقوط کرد ولی یک نکته ای هست و آن اینکه در این کشورها شخصیت موثری که بتواند این قیام را رهبری کند نبود و لذا یک فرصتی را برای تکفیری ها به وجود آورد که به خاطر فقدان رهبری در کشورها، تقویت شوند و بتوانند خودشان و اهدافشان را در جهان اسلام گسترش دهند.

تاریخ جریان های تکفیری نشان می دهد که شکل گیری آنها یک قرن طول کشیده است و اینها متاسفانه به صورت کلی از بین نمی روند ولی قابل کنترل هستند که نیاز به مدیریت صحیح دارد.

بعد از جنگ های صلیبی، دشمنان اسلام با ابزار و حربه جریان های تکفیری به اسلام هجوم آورده اند و این جریان بسیار

ص:111

موثر است و دلیل گسترش آنها هم اختلاف میان فرقه های اسلامی و ساده لوحی برخی از مسلمانان است.

* * *

در نگاه تحلیل گران غربی، مسلمانان دو سرمایه بزرگ «قرآن» و «منابع طبیعی» را دارند و تا زمانی که از آنها بهره می گیرند نمی توان به آنها ضرری وارد کرد. در مجله گاردین که در ماه اکتبر سال 1993 میلادی منتشر شده است به این نکته اذعان کرده اند و

اشاره شده است که «خداوند با مسلمانان دو بار صحبت کرده است یک بار با قرآن و یک بار دیگر با منابع زیرزمینی». یعنی کشورهای اسلامی مترادف با نفت هستند. پس اگر مسلمانان در سایه انسجام و اتحاد و خرد جمعی به این دو ابزار متوسل شوند و بهره برداری بهینه کنند هر دشمنی چه داعش و غیرداعش نمی تواند به اسلام تعرض کند و موجبات نابودی و اختلاف را فراهم کند.

در خصوص نابودی داعش هم ما علمای مسلمان باید به صورت ریشه ای اسباب پیدایش داعش را از بین ببریم و به عللی که موجب تقویت آنها می شود توجه کنیم. همانطور که می دانید

ص:112

داعش پایگاه مردمی ندارد ولی زمینه های جذب جوانان به داعش با وجود مشکلات اقتصادی و فقر و تبعیض در کشورهای اسلامی تقویت می شود و این جای نگرانی دارد.

در راستای مقابله فرهنگی و علمی با جریان های تکفیری باید به عوامل اقتصادی، بی سوادی و بیکاری توجه کرد تا عرصه برای جولان تفکرات افراطی تنگ تر شود و طبیعتاً زمینه گرایش به داعش هم از بین خواهد رفت.باید با استفاده از آن دو سرمایه و نعمت مادی و معنوی در جهت تقویت بنیه های اقتصادی و فرهنگی جهان اسلام استفاده کنیم. هرچه در عرصه های مختلف قدرت ما بیشتر بشود زمینه های

جذب داعش بیشتر از بین خواهد رفت.

ص: 113

ماموستا محمد امین راستی؛

امام جمعه اهل سنت سنندج و قاضی دیوان عالی فقه شافعی

بسم الله الرحمن الرحیم

الحَمْدُ للهِ رَبِّ العَالَمِیْنَ والصَّلاةُ وَ السَّلامْ عَلَی خَیْرِ خَلْقِهِ مُحَمَّدٍ وَ صَحْبِهِ اَجْمَعِیْنَ. الَّذینَ قَضَوْا بالحَقِّ وَکانُوا بهِ یَعْدِلونَ

یکی از خاستگاه های فکری و مولد جریان های تکفیری، وجود دیدگاه غلط برخی از مسلمانان به نصوص است که از درون آن جریان های تکفیری ظهور کرده اند. اگر به نصوص در

ص:114

اسلام نگاه کنیم، یعنی نصی که در قبالش اجتهادی نباشد، تمام مسلمانان

اتحاد نظر دارند. در مسائل ضمنی مسلمانان هم در شیعه و هم در سنی، با هم اختلافاتی دارند و این اختلافات خودش عامل ترقی و تعالی و پویایی فقه اسلامی است. اما نکته این است که دشمنان از بدو تاریخ اسلام با بزرگ نمایی این اختلافات جزئی در پی تفرقه افکنی و جنگ فرقه ای بین مسلمانان بوده اند و لازم است ما مسلمانان برای مقابله با این اختلاف افکنی دشمنان، به مشترکاتمان و قرآن مجید رجوع کنیم و بیش از پیش بر وحدت میان مسلمانان تأکید و تبلیغ کنیم. دشمنان اسلام همیشه در پشت پرده ها بارها و بارها اعلام کرده اند تا این قرآن در قلب مردم حکومت می کند ما به اهداف مطلوبمان نمی رسیم پس در طول تاریخ سعی کرده اند در بین مسلمانان اختلاف به وجود بیاورند و این همه تلاش هم به خاطر این بوده است که دین اسلام در ابعاد فرهنگ، اقتصاد، علم و معنویت بسیار غنی است و جوابگوی نیازهای بشریت است. غیر از قرآن و وحی الهی بقیه قوانین نمی تواند نیاز بشریت را تامین کند و آنها هم آگاهند که قرآن می تواند یک روزی حکومت کند و وعده خداوند محقق

ص:115

می شود و دین اسلام در تمام دنیا یقیناً حکومت می کند و شک و تردیدی در آن نیست. لذا می خواهند با دوری مسلمانان از قرآن و القاء تفرقه در میان مسلمانان، اسلام را به نحوی منحرف نشان دهند و بگویند آن اسلامی که شما

شیفته اش شده اید القاعده، وهابیت و داعش است که مردم را ذبح می کنند و در بازار برده فروش ها به ثمن بخس می فروشند.

* * *

بیداری اسلامی با انقلاب اسلامی ایران روحی دوباره در آن دمیده و شروع شد و تمام سیاست های سیاست گذاران و تحلیل گران غربی و دشمنان اسلام را بهم ریخت و دیدند که اسلام می تواند حکومت کند و باعث شد دوباره از حربه اختلاف افکنی میان امت اسلامی استفاده کنند و جا دارد ما علمای اسلام آن رسالتی که به دوشمان است را به سرانجام برسانیم و اسلام و دین واقعی را به مردم دنیا و سایر مسلمانان نشان دهیم. یقیناً دیگر کسی به سمت تکفیر و داعش نمی رود و آینده تکفیری ها به عمل عالمان مسلمانان برمی گردد. اگر اسلام واقعی تبیین شود، دیگر تکفیر و داعشی وجود ندارد.

ص: 116

مولوی اسحاق مدنی؛

عضو شورای برنامه ریزی مدارس علوم دینی اهل سنت

بسم الله الرحمن الرحیم

در برخورد با پدیده شومی همچون داعش و جریان های تکفیری در سراسر جهان اسلام باید هوشیارتر برخود کنیم و مساله به این سهل و سادگی نیست.

اینجا همه در انحراف و بدبودن جریان های تکفیری اذعان و وحدت نظر داریم. ولی باید دید چرا اینها نفوذ دارند؟ همه شنیده اید که یک دختر یهودی تازه مسلمان جلیقه انتحاری به

ص:117

خودش می بندد و حاضر است خودش را در راه اهداف داعش منفجر کند! این نیرو باید

شناخته شود. اینها از کشورهای مختلف در حال جذب هستند و همه حاضرند جان خودشان را فدا کنند و دیگرانی را هم از بین ببرند.

یک نقطه مورد غفلت واقع شده است و آن اینکه علمای اسلام مدت هاست اسلام سیاسی را به دیگران واگذار کرده اند. ما دو دسته عالم داریم؛ علمای مطالعی و علمای سنتی. به این معنا که گروه اول اسلام را با مطالعه درک کرده اند و عربی را خوب بلدند و اسلام را مطالعه می کنند و به مردم هم آموزش می دهند.

اما گروه دوم، نه تنها اسلام را تبلیغ می کنند بلکه به اسلام هم عمل می کنند یعنی از بدو کار آن چیزی که در قرآن آمده است را به خوبی یاد گرفته و به آن عمل می کنند. علمای سنتی اسوه اسلام هستند.

علمای مطالعی فقط شنیده اند که پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم جهاد و قصاص کرده، پس جهاد را تبلیغ می کنند ولی آیا جهاد و قصاص پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم همین است؟! باید دید آیا دین حقیقی همان چیزی است که امروز علمای مطالعی تبلیغ می کنند یا خیر؟ اینها مسائل ریز و دقیقی است!

*

* *

ص:118

در طول تاریخ حکومت هایی به نام اسلام در زمان اموی ها، عباسی ها و عثمانی ها حکومت کردند که حکومتشان نه راشده بوده و نه بر منهج پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم بوده است. اما حداقل یک نکته را داشتند و آن اقتدار، قدرت، عزت و عظمت نام اسلام بود. مسلمانان آن تاریخ را می خوانند و امروز را هم می بینند که حکومت هایی وابسته، ضعیف و ذلیل در جهان به نام

اسلام حکومت می کنند و لذا مردمی که تشنه عظمت و عزت اسلام هستند؛ تحت تأثیر تبلیغات دروغین جریان های تکفیری با نیت عزت بخشی به اسلام جذب آنها می شوند. در حقیقت افرادی که جذب این جریان ها می شوند راهشان اشتباه است نه نیتشان. انسان هایی هستند که مرید علمای سنتی هستند ولی با فریب و خدعه جریان های استکباری، جذب این گروه های منحرف شده اند.

اینجا لازم است علمای سنتی وارد میدان شوند و ماهیت این جریان و درک و فهم پایینی که آنها از اسلام دارند را تبیین کنند. ورود علمای بزرگ به میدان مبارزه علمی و فرهنگی با این جریان، نقش سازنده ای در ریشه کن کردن جریان های تکفیری ایفا می کند.

ص: 119

آخوند ابوکر خوجملی؛

امام جمعه و استاد حوزه علمیه اهل سنت گلستان

بسم الله الرحمن الرحیم

همه مستحضرید که امروز میدان جولان برای جریان های تکفیری وسیع است و همچنان در حال فعالیت و جذب جوانان و یک عده مسلمانان غافل و ناآگاه هستند. در وهله اول باید عرصه را برای جذب به جریان های تکفیری تنگ کنیم و راهش این است که از کسانی که به این پدیده شوم تکفیر آلوده نشده اند، محافظت کنیم.

ص:120

هر یک از مذاهب و فرق اسلامی برای خود اصولی دارد که هر کس می خواهد مسلمان باشد باید به

آنها تکیه کند. هم شیعیان و هم اهل سنت باید این اصول را برای پیروان خود تبیین کنند تا از خطر گسترش جریان های تکفیری جلوگیری شود و مسلمانان در این ورطه خطرناک گرفتار نشوند.

اهل سنت دیدگاه هایی دارد که به طور نمونه عرض می کنم. اهل سنت شروطی را برای اسلام دارند. علامه زین الدین الحنفی در کتاب بحر الرائق کنز الدقائق آورده است: «... والثامن: لا یکفر أحدا من أهل القبلة بذنب. والتاسع: یصلی علی من مات من أهل القبلة. والعاشر: یری الجماعة رحمة والفرقة عذابا. قال صاحب الکشاف: فی هذا الفصل شروط وزیادات لأصحابنا یجب أن تراعی و ... »(1) یعنی کسی می تواند اهل سنت باشد که وحدت و همدلی را رحمت بداند و تفرقه را عذاب بداند و برای اموات اهل قبله نماز بخواند و از اهل قبله، احدی را به واسطه ارتکاب گناهی از اسلام خارج نکند و بر امیر با شمشیر خروج نکند...» این تعالیم باید توسط علمای شیعه و اهل سنت آموزش داده شود.

ص:121

* * *

یکی از مشکلات و مسائلی که باعث بروز اختلاف بین امت اسلامی می شود و دشمنان اسلام هم بر روی آن تمرکز کرده اند بزرگ نمایی خطای یکی از پیروان

مذاهب اسلامی و انتساب خطای یک شخص به کل آن مذهب و پیروانش است. دشمن با استفاده از این حربه، بهره برداری و سوء استفاده خودش را در جهت اهداف شوم و خطرناک خودش می کند.

ما طبق قرآن اجازه نداریم خطای یک شخص را به همه افراد آن مذهب نسبت دهیم. امام راحل با دیدگاه بزرگی که داشتند می فرمودند کسانی که تفرقه بین شیعه و سنی می اندازند نه شیعه اند و نه سنی.

آنچه که امروز دشمن دنبال آن است شکاف در جریان وحدت بین شیعه و سنی با استفاده از ابزار تهمت، ترس و تفرقه است. جریان استکباری مدام شیعیان و اهل سنت را از یکدیگر می ترساند تا با شکست در وحدت آنها به عزت و اقتدار اسلام خدشه وارد کند و امروز جریان های تکفیری بهترین ابزار دشمنان برای این تفرقه افکنی و ریختن خون مسلمانان به وسیله مسلمان هستند.

ص: 122

حضرت آیت الله اعرافی: دبیر علمی همایش

بسم الله الرحمن الرحیم

خیر مقدم عرض می کنم به تمامی میهمانان بزرگوار. طبعاً این اجتماع بزرگ و باشکوه در قم و تحت زعامت مراجع معظم و حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله) و شرکت بیوت مراجع معظم تقلید نشان دهنده اهتمام حوزه علمیه قم و روحانیت شیعه نسبت به اسلام و معالجه دردهای بزرگ امت اسلامی است.

ص:123

همه ما باید سپاس گذار علما، بزرگان و رهبران شایسته و این مرجع عظیم الشان و انقلاب اسلامی ایران باشیم که با این رویکرد به مسائل امت اسلامی نگاه

می کند.

در خصوص علل پیدایش جریان های تکفیری سخن فراوان است و مطالب مهمی در سخنان کارشناسان وجود داشت. این علل را از دیدگاه های مختلفی می شود تقسیم کرد. از یک نگاه به علل بعیده و علل قریبه و از نگاه دیگر به علل بیرون جهان اسلام و علل درون جهان اسلام و از منظر دیگر به علل تاریخی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی می توان تقسیم کرد.

اما آنچه که به گمانم با این همایش تناسب دارد این است که بر علل معرفتی و بنیادین فکری در پیدایش و رشد جریان های افراطی و تکفیری باید تأکید کنیم.

جهان اسلام بعد از هجمه های غرب و استعماری که در لایه های گوناگون شکل گرفت، به سمت بیداری و احیاء تمدن تارخی اسلام حرکت کرد. امت اسلام، علما، روشنفکران، نخبگان و جوانان احساس کردند که باید به مجد و عظمت تاریخی خود بازگردند اما سوال مهم این بود که چگونه باید به

ص:124

مجد تاریخی خویش بازگردیم و آن را از نو احیاء کنیم؟ در اینجا سه گفتمان پیدا شد.

گفتمان اول: گفتمان روشنفکرانه لیبرالیستی و سکولاریستی بود. در طول 2 قرن گذشته افرادی در نقاط مختلف جهان، بازگشت به اسلام را با هضم اندیشه اسلامی در شاخص های تفکر غرب جستجو

می کردند و مفاهیم دینی را با شاخص های غربی متر و تفسیر می کردند. این یک نوع بازگشت به اسلام بود ولی بازگشت دروغین بود و نتیجه آن سکولاریسم و لیبرالیسم بود.

دومین گفتمان: گفتمان متحجرانه و جاهلانه بود. این مقابله، غیرهوشمندانه و سطحی نگرانه با دنیای غرب بود. عده ای مفاهیم اسلام را دقیق نمی شناختند و با تکیه بر یک سری ظواهر به صورت یکسویه می خواستند عظمت اسلام را بازگردانند. این جریان در طول این 2 قرن جلو آمده است و اوج آن در جریان های تکفیری و داعش است.

مشکل امروز جهان اسلام هم فقدان یک گفتمان عمیق و درست در جهان اسلام برای مقابله با غرب و بازگشت به اسلام است. و نتیجه این گفتمان جاهلانه، حرکت به سمت

ص:125

خشونت های مذهبی و افراط و تکفیر بوده است.

گفتمان سوم: گفتمان اجتهادی و عقلانی است. این مقابله، در عین اجتهاد از انقلابی بودن و مبارزه برخوردار است.

برای معالجه بحران تکفیر - که اکنون گرفتار آن هستیم- و عوامل به وجود آورنده آن در کنار عوامل بیرونی -که غربی ها طراحی کرده اند- مبانی معرفتی در امور مشترک مانند هجرت، جهاد، توحید -که

درست شناخته نشده است و مبدل به اختلاف شده است- فقه و فلسفه سیاسی و فقه و اخلاق ارتباطی امت اسلام که متناسب با دنیای امروز باشد، باید برای مسلمانان تبیین شود.

فقدان این تئوری ها زمینه را برای توطئه بیرونی فراهم می کند. در آینده هم اگر این تئوری ها در میان شیعه و سنی حل نشود به مشکل می خوریم. اینها خلأهایی است که علمای اسلام باید آن را رفع کنند.

* * *

اندیشکده های غربی و نیز جهان اسلام مطالعات و پیش بینی ها زیادی در خصوص آینده جریان های تکفیری داشته اند

ص:126

که طیف گسترده ای از نظریات را دربردارد و می توان در سه تحلیل خلاصه کرد:

تحلیل اول: تحلیل های خوشبینانه که پیش بینی می کنند ریشه ها و عوامل جریان های تکفیری به سرعت خشک خواهد شد.

تحلیل دوم: تحلیل های بدبینانه که طیف وسیع عوامل اجتماعی و تاریخی و فکری و ... جریان های تکفیری را چنان قوی پیش بینی می کنند که قابل از بین رفتن نیست.

تحلیل سوم: تحلیل های واقع بینانه که از یک سو می گوید نباید بدبینانه به تمام شدن این دوره پر نقمت به اسلام نگاه کنیم. چون بیداری امت ریشه دار است و

همین جریانی که این کنگره برگزار کرده و اندیشمندان جهان اسلام وارد صحنه شده اند نشان دهنده این است که امت با علمای خود در عرصه های مختلف به دنبال معالجه آن ریشه ها هستند و ریشه های سیاسی هم با گفتمان انقلابی اصیل اسلامی قابل معالجه است. بنابراین نباید بدبین بود. و از سوی دیگر هم این تحلیل می گوید باید بدانیم که تنوع این عوامل و دسائس بیرونی و مشکلات مختلف

ص:127

امت اسلامی زمینه را برای بازتولید این اندیشه های افراطی فراهم می کند.

ارزیابی ما این است که واقع بینانه با این بحران مواجهه کنیم و این ارزیابی برای این کنگره هم مفید است. باید با حالت خوف و رجاء حرکت کنیم و قطعاً امت اسلام با یک نگاه تمدنی جدید بر این مشکلات فائق خواهد آمد و در کنار هم قرار خواهند گرفت ولی انواعی از ریشه ها وجود دارد که باید به آنها توجه کنیم.

بنابراین، این میزگرد هم به طیف عوامل حرکت های افراطی و ... توجه کرد و هم عوامل بیرونی و هم داخلی و هم اینکه باید به همه آنها نگاه کرد و اینکه آینده را باید خوب و روشن ببینیم اما از بازتولید انحرافات فکری هم غفلت نورزیم.

* * *

در مقام معالجه وضع بحران زایی که ما با آن مواجه

هستیم؛ نکات مهمی به عنوان راهکار و راهبرد برون رفت می توان برشمرد.

راهکار اول: توجه علما و نخبگان به اصلاح مبانی معرفتی است. فقدان آن دنیا را به کجراهه تکفیر و افراط میان مذهبی برده است. و این نیاز به کارهای علمی دقیق و تفاهم میان مذهبی در

ص:128

مبانی کلامی و فقهی در حوزه تعامل و هم گرایی دارد.

راهکار دوم: اصلاح نظام های آموزشی است. ما اکنون با نظام های آموزشی ای مواجه هستیم که در آن فکر ترور و تکفیر و افراط گرایی ترویج می شود. بر کسی پوشیده نیست که در خیلی از کشورهای اسلامی در سطوح آموزش های قبل از دانشگاه، دانشگاه و بعد از آن، در قالب متون درسی افکار تکفیری و پرخاش گرانه ترویج می شود و لذا باید نظام های آموزشی را اصلاح کرد.

راهکار سوم: جایگزین کردن گفتمان اجتهادی و عقلانی به جای گفتمان های سکولاریستی و متحجرانه است. فقدان آن یا باعث از بین رفتن ماهیت اسلام در جوامع اسلامی و یا بروز خشونت های مذهبی خواهد بود.

راهکار چهارم: مبارزه با ریشه های خارجی حامی جریان های تکفیری است. باید هوشیار و آگاه باشیم که جریان هایی خارج از جهان اسلام درصدد فعال کردن

گسل هایی است که به صورت تاریخی از صدر اسلام وجود داشته اند و این گسل ها را آمریکایی ها و غربی ها فعال می کنند و باید آن را بشناسیم و در

ص:129

مقابلشان بایستیم.

راهکار پنجم: تمرکز جهان اسلام بر مبارزه با اسرائیل و دشمنان اصلی امت اسلام است.

راهکار ششم: رفتن به سمت مردم سالاری های دینی است که بسیاری از مشکلات را کاهش می دهد.

راهکار هفتم: تأکید بر مشترکات جهان اسلام و پایه ریزی یک فکر و سیاست و بازار مشترک در جهان اسلام است. امت اسلام امکانات و سرمایه های بی کرانی دارد ولی با افکار متحجرانه همه اینها بر باد می رود و ما نیازمندیم به توافق اصولی با کشورهای اسلامی برسیم تا از مشکلات عبور کنیم.

راهکار هشتم: گفتگوها و تولید آثار و متون وحدت آفرین توسط علمای دینی مذاهب اسلامی است.

این نشست یک فصلی نو و پیامی از سوی مرجعیت قم برای کاهش آلام و دردها و گشایش معضلات جهان اسلام است.

ص: 130

ص:132

الحمدلله رب العالمین و صلی الله علی سیدنا محمد و علی آله الطاهرین و صحبه المنتجبین و من تبعهم باحسان الی یوم الدین

)وَلاَ تَقُولُواْ لِمَنْ أَلْقَی إِلَیْکُمُ السَّلاَمَ لَسْتَ مُؤْمِنًا تَبْتَغُونَ عَرَضَ الْحَیَاةِ الدُّنْیَا ((1)

در شرایط کنونی، جهان اسلام یک از تلخ ترین دروه های خود را پشت سر می گذارد. جریان های افراطی و تکفیری با سخنان، فتاوا و اقدامات تفرقه افکنانه خود، موجبات کشتار، خشونت، جنگ مذهبی، انحراف مسلمین از مسائل اصلی جهان اسلام و تقویت جبهه دشمنان اسلام می شوند.

در چنین شرایطی بر علمای اسلام لازم است ضمن طرد و نفی این گروه ها و معرفی اسلام اصیل، رسالت تاریخی خود را ایفا نمایند.

بر همین اساس همایش بین المللی جریان های افراطی و تکفیری در روز 08/11/1394 به دعوت مرجع عالیقدر جهان

ص:133

تشیع و با حضور صدها تن از علمای شیعه و سنی در شهر قم برگزار شد و ضمن محکوم کردن رفتارهای افراطی در هر فرقه و مذهبی، مصوبات زیر را اعلام می دارد:

الحمدلله رب العالمین و صلی الله علی سیدنا محمد و علی آله الطاهرین و صحبه المنتجبین و من تبعهم باحسان الی یوم الدین

)وَلاَ تَقُولُواْ لِمَنْ أَلْقَی إِلَیْکُمُ السَّلاَمَ لَسْتَ مُؤْمِنًا تَبْتَغُونَ عَرَضَ الْحَیَاةِ الدُّنْیَا ((1)

در شرایط کنونی، جهان اسلام یک از تلخ ترین دروه های خود را پشت سر می گذارد. جریان های افراطی و تکفیری با سخنان، فتاوا و اقدامات تفرقه افکنانه خود، موجبات کشتار، خشونت، جنگ مذهبی، انحراف مسلمین از مسائل اصلی جهان اسلام و تقویت جبهه دشمنان اسلام می شوند.

در چنین شرایطی بر علمای اسلام لازم است ضمن طرد و نفی این گروه ها و معرفی اسلام اصیل، رسالت تاریخی خود را ایفا نمایند.

بر همین اساس همایش بین المللی جریان های افراطی و تکفیری در روز 08/11/1394 به دعوت مرجع عالیقدر جهان تشیع و با حضور صدها تن از علمای شیعه و سنی در شهر قم برگزار شد و ضمن محکوم کردن رفتارهای افراطی در هر فرقه و مذهبی، مصوبات زیر را اعلام می دارد:

1. اسلام دین رحمت و رافت و از قتل و خشونت مبراست. الگوی مسلمین، رسول مصطفی صلی الله علیه و آله وسلم است که ملقب به «إِنَّک لَعَلی خُلُقٍ عَظِیمٍ» شده است.

از این رو همه مسلمین زندگی مسالمت آمیز را با دیگر ادیان و مذاهب را سرلوحه رفتار اجتماعی خود قرار داده و از هر نوع پرخاش و عملی که موجب بهم زدن هم زیستی مسالمت آمیز میان پیروان ادیان و مذاهب گردد، پرهیز می کند.

2. بر اساس سیره عملی و سنت قطعی پیامبر خدا صلی الله علیه و آله وسلم ، هر کس شهادتین را به زبان جاری کند، مسلمان و خون و مال و ناموس و آبروی او محترم است و استنباطات شخصی در این زمینه، اجتهاد در مقابل نص است.

3. به اجماع علمای اسلام، کفر زمانی محقق می شود که انکار صریح ضروری دین صورت گیرد و حال آن که هیچ از موضوعات اختلافی موجود در جهان اسلام از ضروریات دین نبوده و بر همین اساس فردی یا گروهی حق تعرض به دیگران را

ص:134

به بهانه های واهی ندارد.

4. ضمن محکوم کردن جنایات گروه های تکفیری در کشورهای مختلف اسلامی و گفتارها و اقدامات عده قلیلی تفرقه افکن در شبکه های ماهواره ای، از همه علمای اسلام در تمامی فرقه ها و مذاهب می خواهیم تا بدون ملاحظات سیاسی و مذهبی، از افراطیون خود، تبری جسته و به صورت رسمی با فتاوا و بیانیه های

خود، مسلمانان را از ورود به جنگ مذهبی پرهیز دهند.

5. از آنجا که دشمنان اسلام از این تندروی ها برای پیش برد اهداف استکباری خود و تسلط بر منابع جهان اسلام استفاده می کنند و با راه اندازی پروژه اسلام هراسی از نفوذ و گسترش اسلام در جهان جلوگیری می کنند، علمای حاضر در همایش با صراحت اعلام می کنند مخالف تمامی جریان های افراطی و تکفیری بوده و این گروه ها هیچ ربطی به اسلام و مسلمین ندارند.

6. ما علمای حاضر در همایش از تمام سیاست مداران منطقه می خواهیم از رفتارهایی که باعث گسترش خشونت و تکفیر می گردد و گام های عملی در راستای جنگ مذهبی است، پرهیز کنند و در تمام مسائل منطقه، مذاکره بهترین راه حل و صلح بهترین عاقبت است که به تصریح قرآن «الصلح خیر».

ص:135

7. رمز موفقیت امت اسلام در گروه وحدت و بازآفرینی تمدن نوین اسلامی و نشر فرهنگ اصیل و حیات بخش اسلام در سطح جهان با همکاری و همیاری یکدیگر است. در این راستا باید تمام توان و قدرت خود را برای اعتلای کلمه الله و ایجاد تمدنی جدید به کارگیریم و از هر نوع سخن یا رفتاری که می تواند ما را از هدف اصلی دور کند، پرهیز نماییم.

8. با توجه به تشکیل دبیرخانه دائمی «کنگره جهانی مقابله با جریان های افراطی و تکفیری» از سوی مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی«مدظله»،

دست اتحاد به سوی همه علمای اسلام در سرتاسر عالم گشوده و از تمامی علما می خواهیم که ما را در این راه خطیر یاری دهند.

این دبیرخانه وظیفه خود می داند با همه کسانی که در راه وحدت و تعالی جهان اسلام تلاش می کنند همراه گردد و در برابر افراط و تکفیر با شفقت و نصیحت برادرانه از همه جوانان مسلمان می خواهد که از رفتارهایی که می تواند به ضرر اسلام و مسلمین باشد، بپرهیزند.

امید می رود سیره نیکوی رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم ، سرمشق همه مسلمانان و وجهه همت همه علما و اندیشمندان جهان گردد.

والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته

ص: 136

ص:138

بر امج المؤتمر

ص: 139

ص:140

نبذة عن شخصیات المؤتمر و البرامج الرئیسیة و الثانویة

نحمد الله و نشکره علی ما أولانا من رعایة و توفیق،

انطلاقاً من الضرورة الملحة و استجابة لمطالبات علماء الإسلام، هاهوذا موعد جدید مع مؤتمر مخاطر التیارات التکفیریة، الذی نستعرض فی السطور التالیة أهم وقائعه بالأرقام:

إرسال الدعوات إلی ضیوف الداخل:

دعوة ما یزید علی 1600 شخصیة علمیة حوزویة

ص:141

وأکادیمیة وناشطین فی مجال محاربة التیارات التکفیریة؛

عدد الحضور من ضیوف الداخل: 750 شخص؛

حضور ضیوف الخارج:

150 شخصیة من البلاد المختلفة: الباکستان، ترکیة، تونس، روسیه، السنغال، العراق، فلسطین، جورجیا، لبنان، مصر،

نیجریا، تنزانیا، ساحل العاج، بنغلادیش، تایلند، میانمار، العربیة السعودیة، کینیا، مالی، غانا، سوریة، السودان، عمان، ألبانیا، الیمن والهند؛

ص:142

حضور الهیئات الدبلوماسیة الأجنبیة المعتمدة لدی إیران:

حضرت 20 شخصیة دبلوماسیة تابعة لسفارات أفغانستان، العراق، سوریة، السنغال، بنین، تایلند، روسیة، الهند، مالیزیا، فیتنام، طاجیکستان، قرقیزستان و... ؛

ص:143

الضیوف الإیرانیون من أهل السنّة:

عددهم 61 شخصیة من 12 محافظة إیرانیة هی: طهران، أذربیجان الغربیة، کردستان، بوشهر، هرمزجان، خراسان رضوی، خراسان شمالی، خراسان جنوبی، فارس، کرمانشاه، کلستان، سیستان و بلوشستان.

علی هامش المؤتمر:

لقاء السفراء و الضیوف بسماحة المرجع الدینی الشیخ ناصر مکارم الشیرازی (دام ظله الوارف)؛

لقاؤهم بسماحة آیة الله أعرافی و زیارتهم لجامعة

ص:144

المصطفی صلی الله علیه و آله وسلم العالمیة؛

حضور الضیوف فی الحرم ومشارکتهم فی صلاة الجمعة بمدینة قم؛

فعالیات الضیوف الإیرانیین من أهل السنّة:

لقاؤهم بسماحة المرجع الدینی الشیخ ناصر مکارم الشیرازی(دام ظله الوارف)؛

زیارتهم لجامعة المصطفی صلی الله علیه و آله وسلم العالمیة؛

لقاؤهم برئیس و أساتذة جامعة الأدیان و المذاهب فی قم؛

ص:145

النشاطات الإعلامیة

عقد مؤتمر صحفی لأمین المجمع العالمی للصحوة الإسلامیة الأستاذ الدکتور علی أکبر ولایتی و رئیس الأمانة الدائمة للمؤتمر حجة الإسلام والمسلمین الدکتور حکیم إلهی فی طهران قبیل بدء أعمال المؤتمر، حضره مندوبون عن 60 وسیلة إعلامیة محلیة و أجنبیة؛

عقد مؤتمر صحفی خاص لآیة الله أعرافی بعد انتهاء جلسات المؤتمر حضره حوالی 350 مراسلاً محلیاً و أجنبیاً؛

ص: 146

بثّ النتاجات الإعلامیة عبر القنوات المحلیة و الفضائیة قبل أسبوع من عقد المؤتمر؛

التغطیة الإخباریة للمؤتمر عبر القنوات التلفزیونیة ووکالات الأنباء و وسائل الإعلام و الصحف بواسطة أکثر من 300 صحفی مثّلوا 110 وسیلة إعلام محلیة، بالإضافة إلی ما یربو علی 50 مراسلاً مثّلوا 20 وسیلة إعلام أجنبیة.

ص: 147

تغطیة وقائع المؤتمر علی الهواء مباشرة عبر القناة التلفزیونیة الأولی و القناة الإخباریة و القناة المحلیة لمحافظة قم.

عرض تقریر إخباری حول نشاطات المؤتمر علی القناة الأولی ضمن نشرة أخبار الساعة الثانیة بعد الظهر؛ و علی نفس القناة ضمن نشرتی أخبار الساعة السابعة و التاسعة مساءً؛

عبر جمیع نشرات الأخبار علی القناة المحلیة لمحافظة قم؛ ضمن التحلیلات الإخباریة للقناة الإخباریة و علی فترات مختلفة؛

ص:148

ضمن التحلیلات الإخباریة لشبکة Press TV؛

ضمن التحلیلات الإخباریة لشبکة العالم؛

قناة المیادین الفضائیة؛

قناة الإخباریة الفضائیة؛

قناة الاتحاد الفضائیة؛

قناة الغدیر الفضائیة؛

قناة الولایة الفضائیة.

مقابلة صحفیة علی الهواء مباشرة لرئیس الأمانة الدائمة للمؤتمر مع أزید من 30 شبکة محلیة و أجنبیة، إذاعیة و

ص:149

تلفزیونیة و وکالة أنباء؛

مقابلة صحفیة لمدیر الشؤون الدولیة فی المؤتمر مع 5 محطات إذاعیة وتلفزیونیة و وکالة أنباء؛

تغطیة إخباریة لوقائع المؤتمر فی معظم الصحف و المطبوعات المکتوبة، علی سبیل المثال:

الصفحة الأولی من صحف: اطلاعات؛ جمهوری اسلامی؛ رسالت؛ حمایت؛ خراسان؛ فرهیختگان.

تخصیص عمود کامل فی الصفحة الثانیة من صحیفتی إیران و کیهان.

ص: 150

ص:152

(الْحَمْدُ للهِ الَّذِی هَدَانَا لِهَذَا وَمَا کُنَّا لِنَهْتَدِی لَوْلاَ أَنْ هَدَانَا اللهُ)

السلام علیکم ورحمة الله و برکاته

فی البدایة، یسرّنی أن أرحّب بحضراتکم أجمل ترحیب، السادة العلماء و المفکّرین و السفراء المعتمدین لدی الجمهوریة الإسلامیة فی إیران و جمیع الضیوف الوافدین من داخل إیران وخارجها، و أشکرکم جزیل الشکر علی تلبیتکم

ص:153

دعوتنا و حضورکم هذا المؤتمر و تجشّمکم عناء السفر من أقاصی العالم و أدانیه، و أرجو من الله السمیع العلیم أن ینشر ألطافه علی هذا المؤتمر و یشمله بعنایته لتعمّ فائدته الإنسانیة جمعاء و العالم الإسلامی علی وجه الخصوص (إنّه علی کل شیء قدیر و بالإجابة جدیر).

ملاحظات مهمة:

قبل کل شیء، أجدُ لِزاماً أن أضع أمامکم بعض الملاحظات المهمة:

أوّلاً: إنّ مؤتمرنا هذا ذو صفة علمیة بحتة و لا علاقة له بالسیاسة، لذلک فالقضایا السیاسیة تقع خارج دائرة اهتماماته.

ثانیاً: إنّنا نعلن و نؤکّد احترامنا التام لمقدسات جمیع المذاهب الإسلامیة، و هذا مبدأ ثابت لا مَحیدَ عَنه.

ثالثاً: إنّنا نسعی من وراء عقد هذا المؤتمر أن نصیب هدفین اثنین بإذن الله:

ص:154

الهدف الأول، تسلیط الضوء بشکل أکبر علی جذور الأفکار التکفیریة، و من ثَمَّ تفنیدها بالأدلة المنطقیة و العلمیة، لئلّا ینخدع الشباب الأغرار بأقوال أمراء الحروب من زعماء التیارات التکفیریة فیلتحقوا بصفوفهم.

و الهدف الثانی هو، أن یُعلن علماء الإسلام بصوت واحد براءتهم من التیارات التکفیریة، و یطهّروا ذمة الإسلام ممّا عَلِقَ بها من شوائب الأفکار التکفیریة. نعم، یجب أن نقولها مدویّة و صریحة، إنّ الذین یُقدّمون الإسلام علی أنّه دین البطش و سفک الدماء و القتل و التدمیر لیسوا منّا. لقد قدّم هؤلاء لأعداء الإسلام أسْوَءَ مثل و أفظع حجّة، فعملوا علی تسعیر نار الإسلاموفوبیا فی العالم، بینما الإسلام هو دین الرحمة و المحبة.

إنّنا فی کل یوم ندعو الله فی صلواتنا، و ننعته بالرحمن الرحیم، أی الرحمة العامة و الخاصة. و الرسول الأکرم صلی الله علیه و آله وسلم طبقاً للآیة الکریمة )وَ ما أَرْسَلْناکَ إِلّا رَحْمَةً لِلْعالمَین((1) هو تجسید

ص:155

للرحمة المهداة إلی البشریة، علی النقیض من التکفیریین الذین هم وحشة ورعب للبشریة.

یقول الله تبارک و تعالی فی کتابه المجید )وَ جَعَلَ بَیْنَکُمْ مَوَدَّةً وَ رَحْمَةً((1) أی إنّه سبحانه ربط أفراد البشر برباط المحبة و الرحمة لا رباط الفزع و الرعب و القتل.

و یقول عزّ و جلّ فی موضع آخر من القرآن الکریم )وَقُولُواْ لِلنَّاسِ حُسْناً((2) و هو أمرٌ صریحٌ لنا بأنْ نُحْسِنُ القول و التعاطی مع سائر أفراد البشر إلّا من أضمر لنا العداوة والشنآن.

انطلاقاً من هذا، فإنّنا نعلن لجمیع شعوب العالم: إنّ الإسلام الذی جاء به الحبیب المصطفی صلی الله علیه و آله وسلم هو هذا الإسلام الذی تجدونه فی هذه المؤتمرات و ما شابهها، و لیس ما یقوله و یفعله الضالّون التکفیریون الجاهلون بحقیقة الإسلام.

ص:156

بعد هذا الاستهلال، من المناسب أن نعرّج علی بعض المحاور الرئیسیة، متمنیاً علی الخطباء بعدی أن یبسطوا البحث فی هذه المحاور و یشبعوها تحلیلاً و تمحیصاً لیجدوا الآلیات و الحلول المناسبة بشأنها:

المحور الأول: الأضرار الستّة لشجرة التکفیر الملعونة

الضرر الأول: من جهة، یُمْعِن هؤلاء فی سفک دماء المسلمین و غیر المسلمین بقسوة و بلا هوادة، و بأبشع الطرق و الوسائل، مثل حَزُّ رؤوس الضحایا کالخِراف، و حرقهم فی الأقفاص أحیاء ... و الأفظع من ذلک کلّه، تکبیرهم و

ص:157

تردیدهم لشعار الله أکبر أثناء ارتکابهم لهذه الجرائم.

الضرر الثانی: تشریدهم لملایین المسلمین الأبریاء، حیث قضی الکثیر منهم غرقاً فی عرض البحار، أما من نجا منهم فقد هرب إلی الدول الأجنبیة لاجئاً متجرّعاً الذِلّة و المهانة، هذا، بینما یصرّح القرآن الکریم: )وَ لِلّهِ العِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنینَ وَ لَکِنَّ المُنافِقِینَ لا یَعْلَمُونَ(.(1)

الضرر الثالث: تدمیرهم للمساجد و أضرحة عظماء الإسلام و الآثار التاریخیة حیث ینطوی کل منها علی قیمة عظمی.

الضرر الرابع: تدمیر المدن و البنی التحتیة الاقتصادیة تدمیراً تاماً بحیث لن یتسنّی إعادة تعمیرها إلی خمسین سنة قادمة.

الضرر الخامس: تعاون الجماعات التکفیریة مع الجهات المعادیة للإسلام مثل إسرائیل و بعض البلدان الغربیة، و

ص:158

تلقّی الدعم و المساعدات منها من أجل تهدید البلدان الإسلامیة و القضاء علیها.

الضرر السادس: ارتکاب المجازر بحق الأقلیات غیر المسلمة فی العراق و سوریة و نیجریا التی لم تدخل فی أیّ صراع أو قتال ضدّ المسلمین، بل علی العکس، کانت علی الدوام تتعایش مع المسلمین بأمن و سلام. فضلاً عن أَسْرِ نساء الأقلیات و بیعهنّ فی أسواق النَخاسَة، و هی وصمة عار أخری طبعها

هؤلاء التکفیریون علی جبین الإسلام و المسلمین.

هذا، فی حین إنّ القرآن الکریم فی سورة الممتحنة الآیة 8 یوصینا خیراً بالأشخاص المسالمین الذین لا یحاربون المسلمین، و یحثّ علی معاملتهم بالحسنی و القسط، لأنّ الله یحبّ المقسطین )لاَ یَنْهَاکُمُ اللهُ عَنِ الَّذِینَ لَمْ یُقَاتِلُوکُمْ فِی الدِّینِ ولَمْ یُخْرِجُوکُمْ مِنْ دِیَارِکُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وتُقْسِطُوا إِلَیْهِمْ إِنَّ اللهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ((1). إذن، لا ینبغی التعرّض لهذه الأقلیات، لا بل و

ص:159

أکثر من هذا، یمکن أن نعقد معها معاهدات الصداقة امتثالاً لصریح الآیات الکریمة.

و عدا هذا و ذاک، فقد خلقت هذه الجماعات التکفیریة، و للأسف الشدید، شعوراً بانعدام الأمان فی جمیع أنحاء العالم، و ما ذلک إلّا لأنّها فی حِلٍّ من کلّ القوانین و الأعراف الأخلاقیة و الإنسانیة، و بالتالی لا تأخذها أدنی شفقة أو رحمة لا بصغیر و لا بکبیر.

ربّما یقارن البعض بین هؤلاء و بین فرقة الخوارج فی صدر الإسلام، فیعتبر أنّ التکفیریین و الدواعش و أمثالهم هم فی الحقیقة خوارج عصرنا، و نحن نقول لهم، أبداً، لیس الأمر کذلک، فالخوارج لم یرتکبوا مثل هذه الجرائم فی عصرهم مطلقاً. لم یوقعوا هذا الحجم الهائل و المرعب من الإبادة و الخراب، لم یدمّروا المساجد و أضرحة عظماء الدین، لم یُقْدِموا علی بیع النساء غیر المسلمات فی سوق النَخاسَة، و أخیراً، لم یشرّع الخوارج العمل الشنیع المسمّی «جهاد النکاح».

ص:160

لذلک نقول، شتّان بین خوارج عصرنا و خوارج صدر الإسلام، فخوارج عصرنا أشدّ خطراً و أعظم وبالاً.

إنّ واجبنا نحن العلماء من کلّ المذاهب الإسلامیة هو أن نتکاتف مع بعضنا، و نشمّر عن سواعد الجدّ لمواجهة هذه الأفکار الضالة و المنحرفة، و أن نعمل علی قلعها من جذورها

بالحجّة و البرهان.

المحور الثانی: العداء لجمیع المذاهب

من الأهمیة بمکان أن نبیّن بأنّ عداء التکفیریین وحقدهم لا ینصبّ علی الشیعة و أتباع أهل البیت( وحدهم، وإنّما یشمل جمیع المذاهب الإسلامیة التی تعارض عقائدهم

ص:161

الضالة و المنحرفة أیضاً، حیث یکفّرونهم جمیعاً، و یستبیحون دماءهم و أموالهم، و الشاهد علی هذه القضیة نصّ الوثیقة التالیة:

فی رسالة موجّهة إلی أتباعه یقول محمد بن عبد الوهاب ما یلی:

لقد أقرّ العلماء المشرکون (یقصد علماء مکة و المدینة) بأنّ أهل الحرمین الشریفین و البصرة والعراق والیمن وسائر البلاد الإسلامیة کانوا حتی الیوم مشرکین(1).

و المعنی أنّ هؤلاء العلماء اعترفوا بأنّ کل ما کان یُعمل به فی الحرمین الشریفین و البصرة والعراق والیمن کان فی جملته شرکاً، ما یعنی أنّ الجمیع یستحق القصاص.

کلنا یعلم أنّ الوهابیین بعد استیلائهم علی مکة و المدینة فی معرکة دمویة، نشروا وثیقة و أجبروا جمیع علماء أهل السنّة فی تِینَکِ المدینتین علی توقیعها. واعترف أولئک العلماء مکرهین

ص:162

علی أنّ توحید محمد بن عبدالوهاب هو التوحید الخالص، وأنّ أهالی مکة و المدینة ومصر و الشام وسائر البلدان الإسلامیة کانوا کفاراً ومشرکین حتی ذلک الیوم، وأضافوا: «إنّه الکفر المبیح للدم و المال و الموجب للخلود فی النار».

ولا حاجة بنا إلی القول بأنّ توقیع علماء أهل السنّة فی مکة والمدینة علی تلک الوثیقة کان تحت تهدید السیف وصوناً لدمائهم، کما یقول الکاتب «یوسف کمال حنانة» فی کتابه المسألة الحجازیة، صفحة 11: «بایع الحجازیون سلطان نجد والسیف فوق رقابهم والنطع تحت أقدامهم».

إنّنا نقول، بأنّ الوهابیین کانوا، علی أقل تقدیر، جاهلین عن مسألة إسلامیة مسلّم بها و هی، إنّه حتی لو افترضنا جدلاً أنّهم کانوا مجتهدین، فأنّی للمجتهد أن یفرض اجتهاده علی الآخرین، فضلاً عن فرض شخص واحد عقیدته و اجتهاده علی جمیع مجتهدی مکة و المدینة.

إذن، نستنتج بناءً علی هذا، إنّهم یکفّرون جمیع مسلمی

ص:163

البلدان الإسلامیة و لیس الشیعة فقط، ذلک التکفیر الذی یبیح دم الإنسان و ماله.

طبعاً، من باب أولی، أنّ حکم التکفیر هذا یشمل غیر المسلمین، و ذلک لقول مؤسس الوهابیة فی تلک الوثیقة: «من لم یدخل فی هذا الدین – أی الوهابیة- فهو عندنا کافر بالله والیوم الآخر و واجب علی إمام المسلمین و المسلمین جهاده و قتاله».

نفهم من هذا، بأنّه بمثابة إعلان حرب ضدّ جمیع شعوب الدنیا وکل من لا یعتنق المذهب الوهابی.

ص:164

المحور الثالث، اِسْتِخْفافِهم بعلماء العلوم الطبیعیة فی العالم

إحدی عجائب العالم الذی نعیشه إصدار المفتی العام فی السعودیة رسالة یذکر فیها صراحةً أنّ کل من یقول بثبات الشمس فی المنظومة الشمسیة و دوران الأرض حولها کافر و دمه مباح. و قد قال فی رسالته صراحةً ما یلی: «کل من یقول بثبات الشمس و عدم دورانها فإنّه مهدور الدم بعد أن یستتاب».

إخوانی و أخواتی الأعزاء، تأمّلوا المدی الذی بلغته فکرة التکفیر، حتی أنّها فاقت عصر تفتیش العقائد فی القرون الوسطی.

فی الحقیقة، لقد أفتی کبیر المفتین الوهابیین السعودیین بوجوب استتابة جمیع العلماء و المفکرین و الطلبة فی أنحاء العالم کافة الذین یؤمنون بثبات الشمس فی المنظومة الشمسیة، و إلّا فإنّ دمائهم مباحة. تأمّلوا مقدار الضرر الذی یلحقه هذا النمط من الفتاوی المرعبة و الضالّة بسمعة

ص:165

الإسلام و المسلمین.

لاشکّ فی أنّ عدم امتلاک معلومات کافیة عن قضایا العصر و الجنوح عن الصراط فی تفسیر الآیة الکریمة )لاَ الشَّمْسُ

یَنْبَغِی لَهَا أَنْ تُدْرِکَ الْقَمَرَ ولاَ الْلَیْلُ سَابِقُ النَّهَارِ وکُلٌّ فِی فَلَکٍ یَسْبَحُونَ((1)، و الجهل بالآیات القرآنیة التی تشرح حرکة الأرض بوضوح، کلّها عوامل تضافرت لتنتج لنا هذه الفتوی المفزعة.

ص:166

المحور الرابع: الحجّة الرئیسیة للتکفیریین

و الآن، نحاول أن نضع یدنا علی العامل أو الحجة الرئیسیة التی یسوقها التکفیریون. أساساً، إنّ أصل التکفیر عبارة عن خطأ جسیم یرتکبونه فی مسألة التوحید و الشرک، و هذا الخطأ فی تفسیر مسألة التوحید من منظار القران الکریم و السنّة المطهرة أدّی بهم إلی هاویة تکفیر جمیع المسلمین.

یعتقد هؤلاء أنّ کل من توسّل بالأنبیاء و الأولیاء و عظماء الدین و رفع حوائجه إلیهم فی إطار الاستشفاع بهم عند الله یعتبر مشرکاً و کافراً، متناسین أنّ للکفر معانٍ عدیدة.

أرید هنا أن ألفت عنایتکم أیّها الأعزاء إلی فقرة وردت فی کتاب الدرر السنّیة (الدرر السنیة فی أجوبة المسائل النجدیة و

هو من أشهر المصادر الوهابیة و یجمع بین دفتیه جمیع رسائل محمد بن عبد الوهاب و علماء الوهابیة).

جاء فی صفحة 144 من الکتاب المذکور نقلاً عن محمد بن عبد الوهاب ما یلی:

ص:167

«و أمّا الذی أنکرناهُ علیهم، و کفّرناهُم به، فإنّما هو: الشرک بالله، مثل أنْ تدعو نبیاً من الأنبیاء، أو مَلَکاً من الملائکة، أو تنحر له، أو تَنْذِرَ له، أو تعتکف عند قبره، أو ترکع بالخضوع و السجود له، أو تطلب منه قضاء الحاجات، أو تفریج الکربات؛ فهذا شرک قریش، الذی کفّرهم به رسول الله^ و قاتلهم عند هذا».

نتبیّن من هذا أنّ جمیع الأمور أعلاه هی أسباب تجوّز استباحة دماء المسلمین من وجهة نظر هؤلاء، فی حین أنّنا نعرف أنّ هذا کله ضلال و افتراء.

لم یفقه هؤلاء القوم هذه العقیدة الإسلامیة و هی أنّ الشرک یعنی أن نجعل لله ندّاً، یعنی الإیمان بإله غیر الله یدیر عالم الوجود، إله غیر الله یرزق و یشفی.

أمّا من یتوسّل بالأنبیاء و أئمة الدین کی یشفعوا له عند الله فیقول مثلاً: یا رسول الله اشفع لی عند الله لیشفی هذا السقیم، أو أن یُنهی هذه الحرب المدمرة، أو أن یُرجع هذا

ص:168

المسافر إلی أهله سالماً، هذه الأقوال هی عین التوحید و جوهره، بل إنّها تأکید علی التوحید، و ذلک لأنّ المحور الرئیسی فیها هو التوجّه إلی الذات الإلهیة المقدسة.

و لنا فی القرآن الکریم خیر دلیل و مثال، فقد ورد علی لسان السید المسیح% فی الآیة 49 من سورة المائدة المبارکة قوله: )وأُبْرِءُ الأَکْمَهَ والأَبْرَصَ وأُحْیِی الْمَوْتَی بِإِذْنِ اللهِ(. یقیناً أنّ من یدّعی هذا الادّعاء، فلا ینتظرنّ من الناس إلّا أن یطلبوا منه هذه الحوائج. فهل کان السید المسیح% یدعو الناس إلی الشرک، و کان الناس کلهم مشرکین؟

أو عندما طلب الحواریون من السید المسیح% أن یُنزّل

علیهم مائدة من السماء کما ورد فی الآیة 112 من سورة المائدة، و استجاب النبی لطلبهم فهل کفر حواریو السید المسیح%؟

منذ 1400 سنة و حتی الیوم یکنّ الناس احتراماً عظیماً لمقابر عظماء الإسلام، و یأتون إلی زیارتها من کل فجّ عمیق،

ص:169

و یستشفعون بمقام أصحابها عند الله لیقضی لهم حوائجهم، فهل کان المسلمون طیلة الألف و أربعمائة سنة التی مرّت کفاراً، و کانت دماؤهم و أموالهم مستباحة؟ هل من عاقل یقول هذا الکلام؟ ألیست هذه خرافات و خزعبلات؟

هذا هو سبب حضورکم لهذا المؤتمر یا علماء و مفکّری العالم الإسلامی الأفاضل (أو الذین سیصلهم نداءنا فیما بعد) إنّه محاربة هذه الخرافات. إنّکم تتحمّلون مسؤولیة کبری فی توعیة المسلمین و جمیع أمم العالم و إطلاعهم علی حقیقة التعالیم الإسلامیة الصحیحة و التصدّی لهذه الموجة الوحشیة من إراقة الدماء من خلال توضیح المفاهیم الإسلامیة.

بعض المقترحات المهمة:

إنّنا ندرک، بطبیعة الحال، أنّ دائرة هذه المباحث علی الصعید العلمی واسعة و رحبة، و لا یسع المقام هنا للإحاطة

ص:170

بها، لکنّی أرغب فی ختام کلمتی هذه أن أخرج بالمقترحات و الاستنتاجات التالیة:

1. إنّ آفة التکفیر هی أخطر تهدید یواجه العالم الإسلامی الیوم بل و الإنسانیة جمعاء، و الجمیع یعترف بعدم کفایة الحل العسکری و الأمنی لوحده، إذ لا بدّ من اللجوء إلی جانب ذلک إلی الآلیات الثقافیة و الفکریة و الإعلامیة من أجل قطع دابر التکفیر و اقتلاعه من جذوره، و هی مهمة العلماء و المفکرین فی العالم الإسلامی الذین ینبغی لهم التصدّی لمخاطر الأفکار التکفیریة و القیام برسالتهم علی أکمل وجه عبر إلقاء الحجج و البراهین، و لیعلموا أنّ النشاطات السیاسیة و العسکریة و الاقتصایة لن تُؤْتی ثمارها ما لم تَقترِن بالجهود الثقافیة و التَوْعَویة لعلماء الإسلام، و

خصوصاً أنّنا نشهد فی کل یوم التحاق أعداد جدیدة من الشباب بهذه الجماعات الخطرة.

و لکلّ ما تقدّم، فقد بادرنا منذ العام الماضی و لا سیّما بعد

ص:171

النجاح الذی حقّقه انعقاد المؤتمر الدولی الأول «آراء علماء الإسلام فی التیارات المتطرّفة و التکفیریة» فی قم إلی تأسیس أمانة دائمة للمؤتمر، و إصدار مطبوعات عدیدة تشمل الکتب و المجلات بمختلف اللغات، و ذلک مساهمةً منّا فی محاربة أفکار التیارات التکفیریة، آملین أن یَطّلِعَ السادة العلماء و السفراء المحترمون علی النتاجات الثقافیة الصادرة عن الأمانة المذکورة.

2. إنّنی بهذه المناسبة أودّ أتقدّم إلی علماء الوهابیة فی العربیة السعودیة بشکل خاص باقتراح أخوی و هو أن یجتمعوا قبل فوات الأوان و یبادروا إلی تصحیح کتبهم و مناهجهم الدراسیة من خلال حذف الأفکار و الآراء التی تدعو إلی تکفیر المسلمین، و أن یکفّوا بشکل نهائی عن تکفیر أهل القبلة الذین أکّد الرسول الأعظم صلی الله علیه و آله وسلم علی إسلامهم، و أطالبهم بإلغاء التعالیم التکفیریة التی تعجّ بها مدارسهم الدینیة بأسرع وقت و أن یصدروا بیانات یدینوا فیها التکفیر

ص:172

بشکل تام. و أدعوهم أیضاً إلی تطهیر مکتباتهم من هذه الکتب الضالة.

3. کما و أطالب الزعماء السیاسیین فی جمیع بلدان العالم ممارسة الضغوط علی البلدان التی تقدّم الدعم المالی و السیاسی للجماعات التکفیریة و مقاطعتها، لأنّه عاجلاً أم آجلاً سوف تنتقل فتنة التکفیر إلی بلدانهم کما بدأت آثارها بالظهور.

4. و أدعو سفراء البلدان الإسلامیة و وسائل الإعلام المحلیة و الأجنبیة إلی نقل رسالة هذا المؤتمر و المؤتمرات السابقة التی عُقدت فی إیران و بعض المناطق الأخری إلی بلدانهم و إلی جمیع أنحاء العالم، فکفانا قتلاً و تدمیراً و انعدام الأمن فی هذا العالم. إنّ النشاطات التکفیریة فی بلدنا نادرة الحدوث، و لله الحمد، لکنّنا مع ذلک، نجد من واجبنا بذل جهود حثیثة من أجل خیر العالم الإسلامی و الإنسانیة برمّتها.

5. یجب أن نأخذ بجدیة أکبر مسألة التصدّی الثقافی و

ص:173

الفکری للتیارات الفکریة، و من هذا الباب نقدّم اقتراحاً مهماً فی هذا المجال ألا و هو تأسیس قناة فضائیة تبثّ بعدّة لغات حیة تکون رسالتها مواجهة ظاهرة التکفیر الخطیرة فکریاً و عقلانیاً لنطهّر أذهان الشباب المسلم من فایروس التکفیر. کما یجب تعریة الجوهر الحقیقی للشعارات البراقة لهذه الجماعات مثل «الهجرة و الجهاد و الشهادة» کیما یطّلع الجمیع علی مکنوناتها، للحؤول دون استغلالها لهذه المفاهیم المقدسة. و إنّنا هنا نعلن عن استعدادنا التام لتحمّل مسؤولیتنا و المشارکة فی تأسیس هذه القناة.

6. إنّنا فی هذه الظروف العصیبة نعتبر أیّ تأجیج للخلافات المذهبیة بین المسلمین بمثابة خطیئة کبری، إذ یجب علی المسلمین أن یحترموا مقدسات بعضهم البعض، و إذا کان بعض العملاء لأعداء الإسلام یعتبر أنّ مسؤولیته توجیه الإساءات و ازدراء مقدسات المسلمین، فیجب نبذه و عزله و البراءة منه، فهؤلاء إمّا أقلیة ضئیلة و جاهلة، و إمّا عملاء

ص:174

یصبّون الماء فی طاحونة الأعداء.

یجب علی علماء الإسلام أن یجتمعوا و یتبادلوا الآراء و الأفکار فیما یخصّ الموضوعات العَقائدیة، و حینذاک سیتبیّن لهم بطلان الکثیر من النعوت و الافتراءات التی تنسب إلی المذاهب الإسلامیة.

فی الختام، نرفع أیدینا بالتضرّع إلی الله تبارک و تعالی و ندعو أن یُلهم ساستنا الحنکة و الوعی، و أن یمنّ علی مقاتلینا بالقوة و المنعة، و یوفّق علماءنا لکلّ خیرٍ و سَداد، لیضعوا أیدیهم فی أیدی بعض و یطفأوا فتنة التکفیر التی تعتبر أخطر فتنة فی عصرنا، و أن یُنْعِمَ الله علی عالمنا بالأمن و الطمأنینة و الاستقرار. آمین یا رب العالمین )رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا ولِإِخْوَانِنَا الَّذِینَ سَبَقُونَا بِالإِیمَانِ ولاَ تَجْعَلْ فِی قُلُوبِنَا غِلاًّ لِلَّذِینَ آمَنُوا رَبَّنَا إِنَّکَ

رَؤُوفٌ رَحِیمٌ(.(1)

و السلام علیکم و رحمة الله و برکاته

ص:175

ص:176

ص:178

بعد انتهاء أعمال المؤتمر الدولی «مخاطر التیارات التکفیریة فی العصر الحاضر و مسؤولیة علماء العالم الإسلامی» اغتنم ضیوف المؤتمر هذه الفرصة لیحظوا بلقاء سماحة المرجع الدینی الشیخ ناصر مکارم الشیرازی (دام ظله الوارف) و بالفعل تمّ اللقاء و طرح الضیوف وجهات نظرهم فی أجواء مفعمة بالحمیمیة و الودّ، کما استمعوا إلی توجیهات سماحته فی مختلف القضایا.

فی البدایة، التقی ضیوف المؤتمر الأجانب بسماحته، ثم

ص:179

سفراء البلدان الأجنبیة، و أخیراً علماء أهل السنّة فی إیران، و کانت لقاءات أخویة ستبقی فی ذاکرة الزمان؛ حیث أعرب الجمیع عن السرور و السعادة للقاء المرجع الکبیر و حضور هذا المؤتمر الرائع؛ و أثنوا علی جهود سماحته الرامیة إلی تسلیط الضوء علی الطبیعة الهدّامة للتیارات التکفیریة، و فی نفس الوقت، إبراز الصورة الناصعة للإسلام الحقیقی الأصیل، کما أعربت هذه الوفود عن تقدیرها و تثمینها لخطوة سماحته المتمثّلة

فی تأسیس أمانة دائمة للمؤتمر بغیة التصدّی العملی للتیارات الفکریة علی الصعید الفکری.

بعد ذلک طرح سماحة المرجع الکبیر علی الضیوف الکرام بعض الملاحظات، فیما یلی نصّها:

ص: 180

لقاء سماحة المرجع بالضیوف الأجانب

جری اللقاء فی أجواء أخویة، و تحدّث کل من الشخصیات و الضیوف الأجانب لدقائق قلیلة عن أوضاع التیارات التکفیریة فی بلده، مطالبین جمیعاً باستمرار التواصل بین علماء الإسلام من کل المذاهب الإسلامیة، و بدور أوسع لنظام الجمهوریة الإسلامیة فی إیران فی محاربة التکفیر فی المیادین الثقافیة و الفکریة.

ص:181

بعد ذلک ألقی سماحة المرجع الدینی الشیخ ناصر مکارم الشیرازی (دام ظله الوارف) کلمة فی الضیوف الأجانب فیما یلی نصّها:

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد لله رب العالمین و صلّی الله علی سیدنا محمد و آله الطاهرین

أودّ أن أعبّر عن خالص الترحیب بحضراتکم، و الحق أقول،

إنّ مشارکتکم فی هذا المؤتمر تنمّ عن شعور عمیق بالمسؤولیة لدی علماء الإسلام إزاء الخطر الداهم للتیارات التکفیریة، و أتمنّی من خلال المتابعة المستمرة لهذه الجهود أن نصل إلی نتائج مناسبة و ملموسة تساهم فی إضعاف الجماعات التکفیریة. أجد من الضروری استحداث شبکة فضائیة مهمّتها أن تشرح للناس التهدید الذی تشکّله التیارات التکفیریة. شبکة لا تمثّل شعباً معیّناً أو دولة بعینها، بل الأمة الإسلامیة برمّتها. لذلک، ثمّة مشروع تمهیدی تحت مسمّی الشبکة الفضائیة حول مخاطر التیارات التکفیریة یتم

ص:182

الإعداد له من أجل عرضه علی علماء العالم الإسلامی. و علی العلماء الأفاضل أن یعقدوا اجتماعات مکثفة لشرح موقع التکفیریین، و بدورنا، نحن مستعدون، إذا لزم الأمر، أن نرسل مختصّین ، إلی البلدان المعنیة بالأمر لتحقیق هذا الهدف.

فی الحقیقة، تمّ اتّخاذ إجراءات واسعة فی العراق و الباکستان لإیقاف الهجمة التکفیریة. و قد دأب التکفیریون علی تحریف الآیات و الأحادیث و تفسیرها بحسب أهوائهم، بغیة استقطاب الشباب و جذبهم، من هنا، یتحتّم علینا وضع هذه الشبهات تحت مجهر التحلیل و التمحیص عبر اللجان المتخصصة المنبثقة عن المؤتمرات.

و من الضرورة بمکان أن یتمّ تدوین التعالیم الإسلامیة و نشرها بشکل شامل و جامع فی أوساط الشباب، لأنّ ذلک من أوالیات إضعاف الجماعات التکفیریة و انحسار تأثیرها. لذا أدعو علماء الدین إلی إدامة زخم التواصل فیما بینهم لنتمکّن من تحقیق إنجازات کبیرة فی مختلف الأصعدة.

ص:183

الملاحظة الأخری هی، المشاکل و الهموم التی یعانی منها الشباب الفلسطینی و التی صارت موضع أسف و حزن بالنسبة للأمة الإسلامیة. إنّ هموم فلسطین هی هموم جمیع المسلمین، و علی المجتمعات الإسلامیة أن تطّلع علی أوضاع هذا البلد و مشاکله لکی تساهم فی وضع الحلول المناسبة لها. و فیما یتعلّق

بهذه المسألة ثمّة اتصالات جاریة مع المسؤولین اللبنانیین من أجل رفع الصعاب التی تعانی منها هیئة علماء فلسطین فی لبنان، و فی هذا الصدد، تنطوی مسألة وحدة الأمة الإسلامیة علی أهمیة قصوی.

أرجو أن تتعمق أواصر الوحدة بین المذاهب الإسلامیة، لمنع الأعداء من تنفیذ أهدافهم فی بثّ الفُرقة المذهبیة و نشر الفتنة الطائفیة. إنّ محاربة زمرة داعش الإرهابیة یتطلّب فی المقام الأول رصّ الصفوف و تحقیق الوحدة لنتمکّن بهذه الوسیلة عزل التکفیریین عن المجتمع الإسلامی و نبذهم، و قد تحقّق التقریب بین المذاهب، بفضل الله و عنایته، إذ أدرک

ص:184

العلماء المسلمون ضرورة التقریب و أهمیته.

ما انفکّ الأشخاص المتطرّفون من جمیع المذاهب یواصلون نشاطاتهم التخریبیة، و هم لیسوا سوی فئة قلیلة و محدودة، و من ناحیة ثانیة یقوم الأجانب و أعداء الإسلام بتحرکات واسعة لدعم تیار التفرقة و الاختلاف، هذا، فی حین أنّ اهتمام العلماء المسلمین فی العالم الإسلامی بموضوع التقریب ثابت و راسخ؛ أمّا بالنسبة لموقفنا، فنحن نؤمن بعدم جواز الإساءة لمقدسات المذاهب الإسلامیة. و علی البلدان الإسلامیة أن تعمل علی منع الممارسات التی تشیع الفُرقة بین المذاهب الإسلامیة و تزید الهوّة فیما بینها. لطالما أکّدنا علی هذه المسألة و أصرّینا علی الالتزام بها.

ص: 185

لقاء السفراء الدول الأجنبیة

علی هامش أعمال المؤتمر، زار عدد من سفراء البلدان الأجنبیة المعتمدین لدی الجمهوریة الإسلامیة فی إیران سماحة المرجع الدینی الشیخ ناصر مکارم الشیرازی(دام ظله الوارف).

فی بدایة اللقاء، تحدّث سفیر الهند بالنیابة عن جمیع السفراء و أعضاء الهیئات الدبلوماسیة الحاضرین فأعرب عن تقدیره و زملائه لعقد هذا المؤتمر العظیم مضیفاً: لقد عُقد هذا المؤتمر علی أفضل وجه، و هو یعبّر بوضوح عن الدور البنّاء الذی

ص:186

تلعبه الحوزة العلمیة بقم و المرجعیة الشیعیة الرشیدة فی إرساء أسس السلام العالمی، و السعی لحل أزمات المنطقة لا سیّما مسألة التیارات التکفیریة.

لقد أصغیت بدقة لکلمة سماحتکم الافتتاحیة فی المؤتمر، و الحقیقة، إنّها کلمة تزخر بالحکمة و الدروس المفیدة للمجتمع العالمی فی کیفیة الدعوة لقیم السلام فی العالم.

إنّ خطوة سماحتکم المتمثّلة بدعوة السفراء و أعضاء

الهیئات الدبلوماسیة المعتمدة لدی إیران لهی خطوة صائبة تماماً، و فی نفس الوقت کانت فرصة طیبة لنا للاطلاع علی آراء العلماء و أفکارهم فی هذا الخصوص.

بعد ذلک ألقی سماحة المرجع الدینی الشیخ ناصر مکارم الشیرازی (دام ظله الوارف) کلمة قیّمة تضمّنت عدداً من الملاحظات السدیدة، فیما یلی نصّها:

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد لله رب العالمین و صلّی الله علی سیدنا محمد و آله

ص:187

الطاهرین

أشعر بسعادة غامرة لهذا اللقاء. کما تعلمون، یعتبر الفکر التکفیری الجاهلی أخطر معضلة یواجهها عالمنا الیوم، و هذا یستدعی من العالم استنفار کل طاقاته من أجل اجتثاث جذور هذا الفکر الضالّ؛ لأنّه لو استمرّ هذا التیار علی هذا المنوال فسوف تصیب شظایاه، عاجلاً أو آجلاً، سائر البلدان الأخری التی لم تکتوِ بناره حتی الآن.

إنّ حضورکم هذا المؤتمر هو بمثابة اعتراف بحق بلدانکم فی مقابل التیارات التکفیریة. إنّنا نقترح تکثیف النشاطات الثقافیة و العقدیة فی جمیع البلدان للحؤول دون التحاق الشباب بصفوف تلک الجماعات، و لا یتسنّی ذلک إلّا من خلال تأسیس شبکة فضائیة متعددة اللغات. لا بدّ من القضاء علی الأفکار و العقائد المنحرفة و الضالة و وأدها فی مهدها. علی الجمیع أن یتمسّک بالوحدة و التضامن لسدّ المنافذ علی انتشار هذه العقائد الضالة.

ص:188

أودّ هنا ألفت انتباهکم إلی أنّنا قمنا بإصدار العدید من الکتب فی المؤتمر السابق و فی المؤتمر الحالی أیضاً و بعدّة لغات، لذلک أجد من المستحسن أن یأخذ السفراء الکرام علی عاتقهم دعوة المسؤولین عن الثقافة فی بلدانهم لیطلعوا علی هذه الإصدارات و یستفیدوا من ثمار هذه الجهود المبذولة.

و السلام علیکم و رحمة الله و برکاته

ص: 189

لقاء العلماء أهل السنّة فی إیران

بعد اختتام أعمال المؤتمر، کان لعلماء أهل السنّة فی إیران لقاء خاص بسماحة المرجع الدینی الشیخ ناصر مکارم الشیرازی (دام ظله الوارف)، حیث فی البدایة الحاج ماموستا خدایی نیابة عن علماء أهل السنّة فأعرب عن خالص شکره و تقدیره لسماحة المرجع الکبیر، ثم أعقبه مولوی عبد الحمید إسماعیل زهی فأکّد علی ضرورة التمسک بعری الوحدة بین الشیعة و السنّة، و اعتبر أنّ دعم المرجعیة الشیعیة الرشیدة و مسؤولی

ص:190

النظام لمناطق أهل السنّة و متابعة شؤونهم و قضایاهم هی الضمانة الأکیدة لنجاح هذه الوحدة، و أضاف: إنّنا أهل السنّة أفراداً و علماء سوف نضطلع بمسؤولیتنا، إن شاءالله، فی منع نفوذ الجماعات التکفیریة المتطرّفة التی تعمل علی وتر التفرقة و البغضاء و الحؤول دون تسلّلها إلی صفوفنا، و الحقیقة، إنّنا جمیعاً نشعر بحساسیة شدیدة تجاه هذه المشکلة.

بعد ذلک تحدّث سماحة المرجع الدینی الشیخ ناصر مکارم

الشیرازی(دام ظله الوارف) فألقی کلمة مقتضبة أشار فیها إلی بعض الأمور المهمة. و إلیک نصّ کلمة سماحته:

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد لله ربّ العالمین و صلّی الله علی سیدنا محمد و آله الطاهرین

سُررت کثیراً بلقائکم، فی الحقیقة إنّ إحدی برکات هذا المؤتمر هی هذه اللقاءات و الاجتماعات التی سوف تبقی فی الذاکرة.

ص:191

لقد جمع هذا اللقاء الأخوة الشیعة و علماء أهل السنّة الذین جاؤوا من مختلف المناطق، لنتبادل الأحادیث و نعبّر عن آرائنا بودّ و محبة، و نطرح قضایانا و همومنا علی بساط البحث. أشکرکم جزیل الشکر علی تلبیتکم دعوتنا و حضورکم هذا المؤتمر.

أودّ أن أطرح علی حضراتکم أربع ملاحظات:

الملاحظة الأولی هی: أنّ أخوتنا أهل السنّة یقطنون فی الجهات الأربع من البلاد، فی الشمال و الجنوب و الشرق و الغرب، و لکن مع ذلک لم یستطع الدواعش التسلّل إلی بلدنا، إنّها مسألة غایة فی الأهمیة، و فی نفس الوقت دلیل ساطع علی یقظة الأخوة من أهل السنّة، إذ لولا ذلک، لاستطاع الدواعش أن ینفذوا إلی داخل البلاد. نحمد الله و نشکره علی عدم وجود أیّ أثر للتکفیریین فی بلدنا، و ما ذلک إلّا بفضل هممکم العالیة و یقظة المسؤولین، و نأمل أن تستمر هذه الهمم العالیة إن شاء الله، لرصد أیّة تحرکات مشبوهة؛ فی

ص:192

الحقیقة، إنّ الدولة یقظة و عینها ساهرة. علیکم أنتم أیضاً أن تبلّغوا المسؤولین عن أیّة تحرکات مشبوهة، و ذلک لإدامة الاستقرار الأمنی الذی ینعم به بلدنا إن شاء الله و الذی یرجع الفضل فی جزء کبیر منه إلی هممکم العالیة أنتم أهل الثغور الرابضون علی الحدود، و لنتمکّن جمیعاً من السیر نحو أهدافنا المقدسة فی کنف هذا الاستقرار.

***

الملاحظة الثانیة، فی خضم الأحداث قبیل انتصار الثورة

الإسلامیة أعنی عام 1977م قامت سلطات الشاه بإبعادی إلی ثلاث مناطق هی: سیستان و بلوشستان (شابهار)؛ و کردستان (مهاباد)؛ و أخیراً فی بلدة أنارک فی مدینة نائین. فی المدینتین الأولیین کان یقطن الأخوة من أهل السنّة، حیث احتفظ بذکریات عزیزة و جمیلة من تلک الفترة طیلة مدة إقامتی فی مدینة شابهار و کذلک فی مدینة مهاباد. لقد غمرونا بمحبّتهم و ودّهم، کنّا نجلس معاً و نتناقش فی مختلف القضایا.

ص:193

الملاحظة الثالثة، هناک فئة قلیلة متطرّفة مندسّة بیننا، نحن و أنتم، تطلق من حین لآخر آراءً متطرّفة و ضالّة، لذا، لا ینبغی لنا أن نلقی مسؤولیة هذه الترّهات علی بعضنا البعض. إنّنا نعارض بشدّة نهج هذه الفئة، و من الطبیعی أن توجد مثل هذه الفئات الجاهلة قصیرة النظر التی تحمل أفکاراً فاسدة و منحطة، و إن کانت أقلیة محدودة. اضرب لکم مثلاً فی هذا المجال، لطالما کنت أتحدّث إلی الشیعة، و لیس أهل السنّة، عن مسألة تحریف القرآن، و أقول أنّ ثمّة إجماع بین العلماء الجهابذة علی عدم تحریف القرآن الکریم، لقد ذکرت ذلک فی تفسیر «الأمثل» أیضاً... و بحثنا هذا الأمر بشکل تفصیلی فی دروس الأصول، و مع ذلک ربّما یکون هناک بعض الأشخاص الذین یدلون بآراء مخالفة مستندین فی ذلک إلی بعض الأحادیث الضعیفة. یوجد مثل هؤلاء الأشخاص بین أهل السنّة أیضاً، الذین یتحدّثون عن تحریف القرآن الکریم، لذلک، لا هذه القلّة و لا تلک موضع اهتمام، بمعنی، لا ینبغی الإصغاء إلی کلام الجهلة

ص:194

و المتطرّفین هنا و هناک، الذین یتحدّثون فی بعض وسائل الإعلام القذرة و المأجورة. إنّنا الآن نجلس مع بعض، و ندرک ما نقول، و قولنا هو أنّ القرآن الکریم غیر محرّف، و أنتم أیضاً تقولون نفس الشیء. نحن نعارض التطرّف و أنتم أیضاً کذلک، إذاً، یجب أن تکون مرجعیّتنا العلماء و أئمة الطرفین حتی لا نبتلی بهذه المسائل.

الملاحظة الرابعة هی، إنّ الاعتزال و التنحّی یورثان سوء

الظن، فینفتح الباب أمام بعض الشیاطین للنفوذ و الانسلال لیدلوا بدلوهم و یطرحوا آراءهم. لقد ذکرت هذا المثال من قبل و هو، لقد دوّن ستّة من علماء أهل السنّة فی بغداد کتاباً بعنوان الفقه علی المذاهب الأربعة. کما تعلمون، کان یعیش فی بغداد أهل السنّة و الشیعة جنباً إلی جنب، و لکن مع ذلک لم یکونوا یتزاورون فیما بینهم. لقد تضمّن الکتاب المذکور ملاحظة عجیبة فی موضوع النکاح و هی أنّه لا یجوز مصاهرة الشیعة أبداً، لماذا؟ لأنّهم یقولون بعد الصلاة «خان الأمین،

ص:195

خان الأمین، خان الأمین». فقلت لهم و الله هذه أول مرة أسمع هذا الکلام! و من کتابکم. تأمّلوا جیداً، ستّة من علماء أهل السنّة فی بغداد حیث یعیش الشیعة علی مقربة منهم، یذکرون هذه الملاحظة فی کتاب علمی. لذلک أقول، إذا جلسنا مع بعضنا و تباحثنا سوف نتبیّن مدی سخافة هذه الآراء و کیف أنّها تثیر الضحک و الاستهزاء، و أنّها من صنع أعداء الإسلام لکی یثیروا الوقیعة بیننا.

علی أیّ حال، إنّها لفرصة طیبة أن ألتقی بکم و أتحدث إلیکم عن قرب و اطّلع علی بعض همومکم، راجیاً أن یتجدّد اللقاء فی اجتماعات قادمة، فی وقت لا یبقی فیه أثر لا لداعش و لا لأخواتها. یجب أن ندعو الله و أن نعمل و نجتهد فی آنٍ معاً، أنا متفائل بالمستقبل و أراه مشرقاً، علی العکس من البعض الذی یراه قاتماً و مظلماً. تشاء الأقدار أن یشوّه داعش سمعته بیده، علی سبیل المثال، ما فعلوه بذلک الطیار الأردنی الذی وضعوه فی القفص و سکبوا علیه البنزین ثم أشعلوا

ص:196

النار فیه، و قاموا بتصویر هذه العملیة و بثّ شریط الفیدیو علی وسائل الإعلام العالمیة، إنّ داعش بعمله هذا یفضح نفسه بنفسه أمام العالم و یشوّه سمعته، هذا فیما لو کانت له سمعة أو کرامة أصلاً. العالم کلّه أصبح ینفر من هؤلاء، و هذه النفرة و الکراهیة هی الحبل الذی سیطوّق عنق هذه الفئة و سیقضی علیها.

أتمنّی من الله العلی القدیر، و بفضل تعاونکم أن نجتثّ الجذور الفکریة لهذا التنظیم، و أن یتمکّن ساستنا، إن شاء الله، عبر التفاوض و التباحث فی میدان السیاسة من إطفاء الحرائق

التی أشعلت فی میادین الحرب بالیمن و العراق و سوریا، فلا حلول عسکریة لهذه الأزمات، بل إنّ الحل سیاسی و ثقافی، و علینا أن نسعی إلیه.

استودعکم الله الذی لا تضیع ودائعه، و أتمنی لکم التوفیق و السلامة فی ظلال ألطافه و کرمه.

و السلام علیکم و رحمة الله و برکاته

ص: 197

ص:198

ص:200

)وَ لا تَکُونُوا کَالَّذینَ تَفَرَّقُوا وَ اخْتَلَفُوا مِنْ بَعْدِ ما جاءَهُمُ الْبَیِّناتُ وَ أُولئِکَ لَهُمْ عَذابٌ عَظیمٌ((1)

فی البدء، أفتتح الثناء بحمده جلّ جلاله، و أثنی علیه علی توفیقه لنا بعقد هذا المؤتمر العظیم بنسخته الثانیة و بحضور شخصیات مرموقة من أرجاء العالم الإسلامی، لیتسنّی لنا

ص:201

التشاور و التباحث من أجل صیانة الوجه الرحمانی للإسلام و التصدّی لموجة القتل و النهب و انتهاک الأعراض، و لکی نعلن من جدید عن براءتنا و اشمئزازنا من هذا القبیل من الأعمال، و نؤکّد علی أنّها لا تمتّ بأیّة صلة بالإسلام ، و أنّ ساحة هذا الدین الحنیف منزّهة من کلّ ذلک.

ضرورة استحداث أمانة دائمة للمؤتمر

من جهة، إنّ الترحیب الواسع الذی حظی به مؤتمر العام الماضی من قبل العلماء المسلمین و صداه الإیجابی، و من جهة ثانیة تمدّد الخطر التکفیری و توسّعه، دفع براعی المؤتمر المحترم إلی اتّخاذ قرار بتشکیل أمانة دائمة لضمان التواصل المستمر بین العلماء فی العالم الإسلامی، و عدم نسیان القضایا ذات الصلة بالخطر التکفیری، لا سیّما و أنّ العالم الإسلامی یمرّ الیوم بأصعب مراحله و أشدّها وطأة و قساوة، فالبشریة تشهد نمواً سرطانیاً رهیباً للتیارات المتطرّفة و التکفیریة. و فی

ص:202

الحقیقة إ ن هذه الجماعات الوحشیة قد س ددت ضربات

موجعة لجسم العالم الإسلامی لما ارتکبته من قتل و نهب و

انتهاک للحرمات و الأعراض و اغتیال کبار علماء الإسلام و

تهدیم الأماکن المقدسة العریقة و ارتکاب أفظع الجرائم.

راح » الإسلام ض د الإسلام « فی هذه الأثناء، و تحت شعار

أعداء الإسلام یستغ لون هذه الظروف من خلال تشکیل

جماعات متط رفة و تقدیم الدعم و المساندة لها و اللعب علی

وتر الاختلافات الطائفیة و المذهبیة، ک ل ذلک من أجل رسم

صورة عنیفة عن الإسلام و المسلمین. و یص ب فی هذا الاتجاه

الدعم الشامل للقوی الکبری و علی جمیع الأصعدة

اللوجستیة و الدبلوماسیة و الدولیة للبلدان الراعیة

للتکفیریین و المم ولة لنشاطاتهم.

و مرة أخری تص در المشهد علماء الإسلام فی کل مکان فی

العالم، کما هو دورهم دائ ما علی م ر العصور مدافعین أصلاء

عن حیاض العقیدة الإسلامیة، و تناخوا للذود عن دینهم

ص:203

بسلاح العلم و التقوی، و بذلوا کل جهودهم وطاقاتهم لصیانة الأصول و القیم الإسلامیة الأصیلة.

و هنا، کان سماحة المرجع الدینی الشیخ ناصر مکارم الشیرازی (دام ظله الوارف) رائد هذه الحرکة الکبری بدعوته العلماء الأفاضل من جمیع البلدان، لیتقدّم خطوة أخری علی طریق توحید الجهود العلمیة الشاملة الرامیة للتصدّی للتیارات المتطرّفة و التکفیریة.

و قد کان من ثمار هذه الخطوة المبارکة عقد المؤتمر العالمی الأول «آراء علماء الإسلام فی التیارات المتطرّفة و التکفیریة» فی عام 2014م بمدینة قم المقدسة، و الذی حضره لفیف من العلماء و المفکرین فی العالم الإسلامی، و بعیداً عن الانتماءات القومیة و الطائفیة، فقد برهن المؤتمر للعالم بأنّ هذه التیارات لا تمثّل الإسلام و لا المسلمین، و أنّ العلماء المسلمین جادّون و مصمّمون علی الوقوف بوجه هذه التیارات، و إیجاد الحلول و المخارج المناسبة لهذه الأزمة.

ص: 204

و کان لترحیب العلماء و المفکرین و المراکز العلمیة و الثقافیة فی العالم الإسلامی بعقد ذلک المؤتمر و مطالباتهم المستمرة بإدامة زخم التواصل و الوحدة و التآلف بین علماء الإسلام و العمل علی نبذ التطرّف و التکفیر، أطیب الأثر فی نفوس المنظّمین للمؤتمر، ما حدا بسماحة المرجع الکبیر علی اتّخاذ القرار بتشکیل أمانة دائمة تناط بها مهمة مواصلة المواجهة العلمیة و الفکریة للتیارات المتطرّفة و التکفیریة و مأسسة هذه العملیة.

أهم الأهداف التی تسعی الأمانة الدائمة إلی تحقیقها:

1. تسلیط الضوء علی الفکر الإسلامی الوسطی و الترویج له، و نشر ثقافة التعایش و الألفة و الوحدة بین أبناء الإسلامیة الواحدة؛

2. رصد الأفکار التکفیریة و المتطرّفة و العنفیة و تحلیلها و نقدها نقداً علمیاً؛

3. شرح الأخطار و التهدیدات التی یتسبّب بها الفکر التکفیری و تداعیات ممارساته المتطرّفة و العنیفة علی الإسلام

ص:205

و المسلمین فی العالم، و نشر الوعی بین الناس فی هذا المجال؛

4. تقویة الوحدة و التضامن بین العلماء المسلمین و المواقف العالمیة ضدّ الأفکار و التیارات المتطرّفة و التکفیریة؛

5. دراسة السبل الکفیلة بالخروج من أزمة التکفیر و رسم ملامح المجتمع الإسلامی المثالی؛

نظرة سریعة علی نشاطات الأمانة الدائمة

فی إطار سعیها لتحقیق الأهداف المذکورة أعلاه، قامت الأمانة الدائمة للمؤتمر بالخطوات التالیة:

الندوات العلمیة و الکتب و المقالات:

فی العام المنصرم، عقدت الأمانة الدائمة العدید من الندوات العلمیة المهمة فی داخل البلاد و خارجها، کما طبعت و نشرت الکثیر من الکتب فی هذا المجال، بالإضافة إلی إصدار مجلة علمیة و منطقیة، و یمکن تلخیص مجمل النشاطات المنجزة فی الفترة المذکورة علی النحو التالی:

1. عقد خمس ندوات علمیة فی خارج إیران تحت عنوان

ص:206

«مخاطر التیارات المتطرّفة و التکفیریة فی العصر الحاضر»؛

2. عقد 13 ندوة علمیة فی إیران بحضور عدد من العلماء و تحت عنوان «التیارات التکفیریة: المسیرة و الجذور»؛

3. تدوین أزید من 830 مقالة؛

4. طبع و نشر المقالات المختارة فی عشر مجلدات؛

5. تألیف و إصدار أکثر من 40 عنوان کتاب باللغات الفارسیة و العربیة و الإنجلیزیة و الأوردیة؛

6. صدور العدد الأول من مجلة «الأمة الواحدة» باللغتین الفارسیة و العربیة؛

7. صدور کتاب «عرض بوقائع المؤتمر العالمی فی العام الماضی»؛

8. صدور العدد الأول من الراصد الخبری التحلیلی للتیارات المتطرّفة و التکفیریة؛

8. إنتاج برنامج حاسوبی علی ال- (DVD) بجمیع أعمال الأمانة الدائمة للمؤتمر؛

ص:207

9. عقد دورات تعلیمیة حضوریة و افتراضیة؛

نشاطات قسم العلاقات و الشؤون الدولیة

1. إقامة جسور التعاون و التواصل مع ما یربو علی 2000 من أبرز العلماء فی مختلف البلدان؛

2. إرسال مطبوعات الأمانة الدائمة إلی العلماء و المراکز العلمیة و البحثیة فی العالم الإسلامی؛

3. التواصل مع المؤسسات و المراکز العلمیة و الثقافیة الدولیة؛

4. استضافة العدید من الشخصیات المرموقة فی العالم الإسلامی؛

5. القیام برحلات داخلیة و خارجیة بحسب الاقتضاء؛

النشاطات الإعلامیة

1. إنتاج أکثر من 30 کلیب و انفوغرافیک عن التیارات التکفیریة؛

2. إجراء مقابلات و حوارات بخمس لغات بلغت مدّتها 1300 دقیقة؛

ص:208

3. إنتاج أفلام وثائقیة عن التیارات التکفیریة علی مدی 300 دقیقة؛

4. إنتاج إنفوغرافیک حول التکفیریین؛

5. إنتاج 78 برنامجاً تلفزیونیاً حول التیارات المتطرّفة و التکفیریة و بخمس لغات: الفارسیة، العربیة، الأوردیة، الإنجلیزیة، الترکیة؛

6. تعزیز التواصل مع وسائل الإعلام المحلیة و الأجنبیة؛

7. استحداث موقع علمی – خبری للأمانة الدائمة للمؤتمر علی الشبکة العالمیة؛

8. الحضور الواسع فی الشبکات الافتراضیة و الاجتماعیة؛

و علی هذا، تکون الأمانة الدائمة، بفضل الله و رعایته، قد تابعت مسیرة المؤتمر العالمی لمخاطر التیارات التکفیریة بشکل فعال و دؤوب.

و الحمد لله رب العالمین.

ص: 209

ص:210

ص:212

الدکتور صاحب زاده أبو الخیر؛

رئیس حزب جمعیة العلماء و زعیم مجلس التضامن الوطنی فی الباکستان

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد لله الذی کفی، و سلام علی عباده الذین اصطفی؛

السید رئیس المؤتمر المحترم، السادة علماء الإسلام الأفاضل، قبل کل شیء، أودّ أن أقدّم أزکی التهانی القلبیة إلی سماحة المرجع الدینی الشیخ مکارم الشیرازی (دام ظله الوارف)، و جمیع القائمین علی هذا المؤتمر، إذ بفضل جهودهم الحثیثة

ص:213

المبارکة فی هذا الموضوع شدید الحسّاسیة، التئم هذا المؤتمر العظیم.

فی هذا العصر الذی نعیشه تُسفک دماء المسلمین، و الذین یرتکبون هذه المجازر یعتبرون أنفسهم مسلمین، و یتزیّون بزیّ الإسلام، و یقتلون الناس باسم الإسلام، و حین یُقدمون علی فصل رأس الضحیة عن جسده یهتفون بشعار "الله أکبر".

فی الحقیقة، إنّ هؤلاء المرتزقة هم الأعداء الحقیقیون للإسلام، إنّهم مرتزقة الیهود و النصاری، و الأعداء الحقیقیون للإسلام، یشکّلون الجماعات و الأحزاب لأهداف و مقاصد خاصة، و یسوقونها صوب المجتمع الإسلامی، و یطالبونها بالقیام ببعض الأعمال من أجل تلطیخ سمعة الإسلام، و الإساءة إلی المسلمین، هذا فی حین أنّ الإسلام هو دین الأمن و السلام. الإسلام أبعد من أن یأمر بقتل أحد بسبب اختلاف العقیدة، فهذا الدین الحنیف لا یجیز لأخوة

ص:214

الإیمان أن یشهروا سلاحهم فی وجه بعضهم البعض.

یقول النبی الأکرم صلی الله علیه و آله وسلم : لیس منّا من رفع سلاحه بوجه أخیه. لیس ذلک فقط بل لا یجوز توجیه السلاح بوجه إخوة الإیمان علی سبیل المزاح أیضاً، حیث یقول صلی الله علیه و آله وسلم فی ذلک أنّ لعنة الله علی الشاهر حتی یرفع السلاح عن وجه أخیه المسلم. معنی هذا، إنّ الإسلام یحرّم تهدید المسلمین و إرهابهم حتی لأغراض المزاح و الفکاهة. أین ذلک من قتل المسلمین و سفک دمائهم؟! و العجیب فی الأمر إنّ جمیع هذه الجرائم تُرتکب باسم الإسلام!

أیّها الحضور الکریم، جمیع هذه المخططات هی لإضعاف الإسلام، و خصوصاً إنّه فی هذه الفترة، برزت مشکلة الیمن، حیث قاموا بإشعال نار الفتنة المذهبیة فی هذا البلد. إنّ السبیل الوحید للوقوف بوجه هذه الفتنة هو أن یتّحد علماء الأمة الإسلامیة جمیعاً، و أن یتّحدوا فی بلدانهم و ینظّموا صفوفهم ضمن تشکیلات حزبیة. إنّنا فی بلدنا الباکستان استطعنا

ص:215

تشکیل اتحاد أو مجلس تحت عنوان «مجلس التضامن الوطنی»، یضمّ جمیع العلماء الأفاضل من جمیع المشارب و المذاهب الإسلامیة، حیث یأخذوا علی عاتقهم تعریف الناس بطبیعة هذا المجلس و مهامه، و ذلک من خلال حضور علماء هذا المجلس فی مختلف الملتقیات و التجمعات التی یعقدها العلماء و الناس من المذاهب و المشارب الأخری، لیتحدّثوا عن الجماعات و الفرق الضالة، و کیف أنّ أضرار هذه الفرق و هذا التکفیر لا تقتصر علی بلد

بعینه، و إنّما تصیب أصل الإسلام و جوهره، و لذلک لا بدّ من نبذه و الابتعاد عنها.

تقع علی جمیع العلماء مسؤولیة استحداث هذه التشکیلات و الأحزاب فی مناطقهم، و النهوض لمواجهة هذه الجماعات و إعلان الجهاد ضدّها؛ جهاد بالقلم و جهاد بالکلمة، علیهم تثویر الناس ضدّ تلک الجماعات، علیهم أن یعقدوا تجمعات کبیرة و شاملة لهذا الغرض.

إنّ عقد مؤتمرات کهذا الذی نحن بصدده له تأثیر کبیر فی

ص:216

تحقیق هذه الأهداف، کما أنّ إقامة التجمعات سیساعد کثیراً، و لدیّ أمل کبیر أنّه فی حال استمرار مثل هذه المؤتمرات ستکون قادرة علی إفشال مخططات الجماعات التکفیریة فی تحقیق أهدافها، خصوصاً فی الوقت الحاضر، و فی ظلّ الأوضاع الراهنة فی الیمن، و أرید أن ألفت عنایة الحاضرین الکرام إلی هذه المسألة و هی، نظراً لرفع العقوبات الاقتصادیة التی کانت مفروضة علی الجمهوریة الإسلامیة فی إیران، فإنّنا علی موعد مع ثورة أخری عدا الثورة الأم، أی الثورة الإسلامیة، هذه المرة ستکون الثورة ثورة اقتصادیة. فی الحقیقة، إنّ الجمهوریة الإسلامیة فی إیران تدخل إلی الساحة کقوة کبری إسلامیة و اقتصادیة، و هو أمر قد لا یروق للأعداء، و لذلک یسعون إلی إلهاء الأمة الإسلامیة بأمور و قضایا جانبیة، قاصدین من وراء ذلک إضعافها و إذلالها. لکنّ الجمهوریة الإسلامیة فی إیران سوف تواصل، بإذن الله، مسیرتها فی خدمة الإسلام و الدین، و ستکون إن شاء الله

ص:217

أقوی من ذی قبل. أمّا مسؤولیتنا نحن و أنتم علماء العالم الإسلامی یا من حضرتم من کل حدب و صوب فهی أن نؤثّر علی حکوماتنا لکی لا یتدخّلوا فی هذا النزاع (بین السعودیة و الیمن) [و یدافعوا عن أحد الطرفین] بل یعملوا علی إصلاح ذات بین المسلمین، لأنّ هذا النزاع تسبّب فی أضرار و خسائر للإسلام، فی المقابل تتعزّز قوة الجماعات الطائفیة و التکفیریة و تتعاظم. لقد شکّلت العربیة السعودیة ائتلافاً من 34 دولة إسلامیة، لکنّه فی الواقع ائتلاف ضدّ الإسلام، هذا الائتلاف

لا یخدم الإسلام، فحتی الدول الغربیة لا تعتبره ائتلافاً إسلامیاً، بل تنظر إلیه علی أنّه ائتلاف سنّی. یجب علینا مطالبة حکّامنا بلعب دور حمامة السلام لا أن یصبّوا الزیت علی نار الفتنة و أن ینخرطوا فی أتون الصراعات.

لله الحمد، إنّنا جمعیة العلماء المسلمین فی الباکستان لنا حضور واسع و قوی فی هذا البلد، و قد استطعنا أن نقوم

ص:218

بهذا الدور عبر مجلس التضامن الوطنی فی الباکستان و ما زلنا مستمرّین فی ذلک، و سوف نذکّر المسؤولین فی حکومتنا بأنّ علیهم لعب دور مهم، و أن یرکّزوا جهودهم لإصلاح ذات البین، و یساهموا فی خلق أجواء الوحدة و الوئام و التوافق. و إذا فعل علماء البلدان الأخری نفس الشیء و مارسوا ضغوطاً علی حکوماتهم، فإنّی علی یقین أنّ کل من تجنّب الانخراط فی هذه الجمعیات سوف ینضوی تحت لواء الجمعیة المتحدة. نحن علی درایة بأنّ البعض، و بسبب مؤامرات و دسائس الیهود و النصاری، یتمنّی لو أنّ هذه النار لا تنطفئ بل و تزید اضطراماً یوماً بعد آخر، و تنتقل إلی بقیة البلدان، لذلک یجب علینا أن نبذل کل ما فی وسعنا، کما یجب علی العلماء أیضاً أن یبذلوا مساعیهم، و إنّی لعلی ثقة بأنّ النصر سیکون حلیفنا.

فی الختام، أودّ مرّة أخری أن أهنّئ من صمیم قلبی حکومة الجمهوریة الإسلامیة فی إیران علی النصر الکبیر

ص:219

المؤزّر الذی حقّقه فی المفاوضات و ما نتج عنها من اتفاق. و فی أحداث ما بعد الاتفاق النووی، توافد المسؤولون الرسمیون من البلدان الکبری فی العالم علی إیران، و ازدحمت العاصمة الإیرانیة بالوفود الزائرة التی تسعی إلی تعزیز و تطویر علاقاتها مع إیران. لذلک، یحدونی أمل عظیم بأنّ الجمهوریة الإسلامیة فی إیران ستنزل إلی الساحة کقوة کبری، و ستزید من خدماتها للدین، و ما علینا إلّا البلاغ المبین.

ص:220

الدکتور کمال توفیق الهلباوی؛

أستاذ فی جامعة القاهرة،

و متحدّث سابق باسم جماعة الإخوان المسلمین فی الغرب

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد لله و الصلاة و السلام علی رسول الله و صحبه الطیبین

أقدّم شکری و تقدیری للقائمین علی المؤتمر، و أعرب عن فخری و اعتزازی بالمشارکة فی هذا الملتقی المهم، حیث یسعی المشارکون فیه إلی بذل الجهود لدرء مخاطر التیارات

ص:221

التکفیریة الظالمة عن الإسلام و الأمة الإسلامیة. لقد استمعت باهتمام خاص إلی توجیهات سماحة المرجع الدینی الکبیر الشیخ مکارم الشیرازی (دام ظله الوارف)، و الحقّ إنّها کلمة زخرت بنقاط و ملاحظات مهمة، تفرض علینا نحن العلماء المسلمین مسؤولیة الاقتداء بها و العمل بمضامینها. و هذه الملاحظات تقتضی منّا أن نتأمّلها ملیّاً.

إنّنی أقدّم شکری الجزیل لهذا المرجع الکبیر و لآیة الله

سبحانی، و کذلک لآیة الله تسخیری الذی له تاریخ حافل فی مجال التقریب بین المذاهب الإسلامیة.

إنّ التیارات التکفیریة التی أطلّت برأسها الیوم علی العالم الإسلامی تشکّل خطراً ماثلاً علی العالم أجمع، و قد أصبح هذا الموضوع مادة دسمة للکثیر من المقالات و الکتب، کما استقطب تحلیلات معظم المحلّلین. بید أنّ من الضروری هنا أن نتبنّی منطق الحکمة و الرویّة إزاء هذه المسألة، لنضمن خروجاً آمناً من هذا الوضع الصعب و الخطیر. من وجهة

ص:222

نظری، الأمر یحتاج إلی تشکیل لجان عمل فی جمیع البلدان الإسلامیة و کذلک فی جمیع البلدان الغربیة التی تستضیف علی أراضیها جالیات مسلمة، لتضطلع هذه اللجان بمسؤولیة متابعة النشاطات و المقترحات المهمة التی اقترحها سماحة آیة الله العظمی مکارم شیرازی (دام ظله الوارف) و ذلک بهدف التصدّی لمخاطر التیارات التکفیریة و تهدیداتها.

هناک العدید من الکتب و المقالات و البرامج فی طور الإنجاز، و لکن یجب اتّخاذ العدید من الخطوات العملیة متمثلة فی نقل القضایا و الملاحظات التی تطرح هنا مقرونة بالمعارف الإسلامیة إلی الشباب فی جمیع أنحاء العالم.

کما أجد من الضروری تفعیل مقترح استحداث قناة تلفزیونیة فضائیة تعمل علی الحدّ من خطر انتشار هذه الفتنة بین المسلمین، و أن تنشط فی مجال نشر مفاهیم الوحدة و الوئام بین المذاهب، حیث یقوم علماء الدین الأفاضل من کلا الفریقین بتوعیة الناس و تقدیم نموذج الإسلام الحقیقی.

ص:223

فی الواقع، إنّ الأخطار تتزاید یوماً بعد آخر، و لا أمل منظور فی انحسارها، إنّها أخطار یتسبّب بها أناس حاضرون فی کل مکان، و لا یملکون أیّة خلفیة علمیة، لهذا السبب، نحن بحاجة إلی مجموعات علمیة تقوم بدراسة هذه التیارات و تحلیل أفکارها.

ما من شکّ فی أنّ جمیع المجتمعات الإسلامیة تعلّق آمالاً

عریضة علی العلماء الأعلام من کلا الفریقین. کما إنّ واجبنا یحتّم علینا، أن نواصل الیوم درب الوحدة و التعاون فیما بیننا کما فی السابق، و أن نعید الأمور إلی مجدها التلید.

فی ظلّ الأوضاع الراهنة، تستدعی الضرورة أن یتحرّک علماء الإسلام و المفکرین صوب نقاط العالم، و أن لا یکتفوا بمؤتمری طهران و قم، و أن یرفعوا رایة الدعوة و التنویر فی أوساط الأمة الإسلامیة مستخدمین أدوات العلم و الحکمة و المعرفة، و التحذیر من مخاطر الغرب و أمریکا.

إنّ توسیع العلاقات و الاتصالات فی العالم الإسلامی،

ص:224

یؤدّی إلی توعیة الأمة و جمیع المجتمعات الإنسانیة إزاء مخاطر التیارات التکفیریة. و هنا لا بدّ من تفعیل المکامن السیاسیة و الدینیة للمذاهب الإسلامیة تجاه المؤامرات الأمریکیة. فلیس دولة قطر وحدها التی توجد فیها قوات أجنبیة و تستدعی التصدّی لها، و إنّما ینبغی التصدّی لتواجد الأجانب فی جمیع البلدان الإسلامیة.

لقد قلتها مراراً فی الأزهر الشریف و فی المؤتمرات و وسائل الإعلام و الشبکات التلفزیونیة التی یشاهدها الملایین من المشاهدین، لا یجوز لنا أن نعمل علی تدمیر المذاهب الأخری، لا ینبغی أن نسمح بإثارة مذهب ضدّ آخر تحت ذریعة التیار الوهابی.

و لعلّه من المناسب هنا أن نتطرّق إلی ذکری الشیخ محمود شلتوت و الشیخ محمد فهام و الشیخ الغزالی و الشیخ سید طنطاوی و جمیع العلماء الذین بذلوا جهوداً طیبة و سعوا للتقریب بین المذاهب الإسلامیة، حتی أنّهم أجازوا التعبّد إلی

ص:225

جانب المذاهب الأربعة بالمذهب الجعفری الإثنی عشری، و خطوا خطوات عملیة کثیرة فی هذا المجال.

ص: 226

الشیخ سلمان سی؛

عالم دین و مفتی من السنغال و أستاذ جامعی

بسم الله الرحمن الرحیم

إنّ حضوری فی هذا المؤتمر و المشارکة فی أعماله، لیس بالنیابة عن بلدی السنغال فقط، بل إنّنی أمثّل 14 بلداً فی غرب أفریقیا، و أودّ بهذه المناسبة أن أتوجّه بالشکر و التقدیر إلی المسؤولین الإیرانیین علی إتاحتهم هذه الفرصة الثمینة.

تنطوی مراجعة الأوضاع الراهنة للتیارات التکفیریة فی

ص:227

عالم الیوم علی صعوبات و مشاکل، و هناک رأی مطروح یقول بأنّ البلدان الإسلامیة تعانی التقسیم و التشرذم، و أنّ جماعة من هؤلاء تحمل روحاً عدوانیة بسبب المساعدات التی تتلقاها من العربیة السعودیة و حضور الوهابیة، و إنّ هذه الجماعة تسوقنا نحو اندلاع حرب عالمیة ثالثة.

فی کل یوم نشهد صدور أکثر من مائة کتاب و مقالة موضوعها الأوحد هو الوهابیة و هدفها هو التعریف بالآخرین

کمهاجمین مدمّرین، و لذا علینا أن نتّخذ موقفاً یحاکی موقف جمیع المسلمین بعد التمحیص و الدراسة.

یجب أن نسجّل حضوراً فی البلدان الإسلامیة، لکی نحذّر جمیع الشعوب المسلمة من هذه الحالة المنحلة و المنفکة للبلدان الإسلامیة، لیعلموا ما یجری فی الوقت الراهن.

ینبغی التأکید علی نقطتین خصوصیتین، هما، إرساء أسس السلام و مسألة البیئة، و علی کلّ منّا أن یدرک طبیعة المسؤولیات الملقاة علی عاتقه فی هذا المجال، و أن نسوقها إلی مقاصدها بخیر و طمأنینة، لأنّ هذا المؤتمر لا یهدف إلّا إلی توحیدنا لنکون یداً واحدة فی مواجهة التکفیریین.

ص:228

روشن حضرت عباسوف؛

أستاذ جامعی و عالم دین و النائب الأول لمجلس المفتین فی روسیا

بسم الله الرحمن الرحیم

یجب أن نوظّف العلم والبصیرة بعیداً عن أیّ تعصّب، فقد أودع الله تبارک وتعالی الإرادة فی الإنسان علی هذا الأساس، علینا أن نسعی إلی تطهیر الأجواء من أیّ تلوّث أو أمراض. نأمل بعد اختتام هذا المؤتمر أن نقدّم استراتیجیة محکمة تکون کفیلة بالقضاء علی هذا المرض الذی یفتک بأسّ الإسلام

ص:229

وأساسه؛ والحل الأمثل هو أن نجدّد العهد مع الله تبارک وتعالی وأن نلتزم بالتعالیم الإلهیة، وأن نعلم طبیعة ارتباطنا بالله فی هذا الإطار.

طبقاً لمضمون الحدیث الشریف المروی عن النبی صلی الله علیه و آله وسلم بأنّ أیّ فرد من الأمة الإسلامیة یرید أن یعمل خارج حدود الواجبات

الإسلامیة یکون کمن مرق من الدین، فإنّ من یرتکب جریمة باسم الدین لیس بمسلم عند الله تبارک و تعالی.

فی هذه الظروف التی نعیشها، تُرتکب بحق المسلمین جرائم کثیرة فی کل بقعة من بقاع العالم، و فی ذلک دلیل قاطع علی عدم جواز النکوص أمام هؤلاء الذین ینتهزون کل فرصة للنیل من کیان الإسلام، و بالتالی یتحتّم علینا مواجهتهم و قتالهم؛ فی هذا الإطار لا بدّ لنا من تحدید أهدافنا، و إذا لزم الأمر أن نحارب المشرکین فعلینا أن نحدّد هدفنا و من نحن، ثم نتصدّی لهؤلاء.

ص:230

لامجال أبداً للصفح عن التکفیریین، لأنّهم ارتکبوا وما زالوا جرائم بحق الإسلام، ولذلک، لن یُصفح عنهم أبداً، وأنا أعتقد بأنّ الظروف والأوضاع الیوم علی نحوٍ بحیث إنّ أیّ منطق أو کلام لن یُثنهم عمّا هم علیه ولن یعیدهم إلی جادة الصواب، لذلک ما من خیار أمامنا سوی الحزم والحسم.

یجب علینا أن نتّخذ موقفاً قاطعاً، و أن نعلم دون تردّد، بأنّ الأمة الإسلامیة تواجه ظروفاً استثنائیة نحتاج فیها إلی التشاور و تبادل الآراء بین علماء الإسلام حتی نصل إلی الحلول المناسبة.

بطبیعة الحال، إنّ المرجعیة الموحدة و المتماسکة یمکن أن تکون بمثابة آلیة رئیسیة للخلاص من هذه التیارات التکفیریة.

ص: 231

الشیخ خلیل إبراهیم الکبیسی؛

عالم دین و مفتی من محافظة الأنبار العراقیة

بسم الله الرحمن الرحیم

یعدّ الخطر التکفیری محوراً مهماً فی هذا المؤتمر، الذی یشارک فیه، بالتأکید علماء و أساتذة کبار، و أنا سأحاول أن أطرح بعض الملاحظات التی قد تشکّل نواة لقرارات جادة علی النحو الذی یتیح خروج الأمة الإسلامیة من هذه الأوضاع المتأزمة.

ص:232

إذا أردنا العودة إلی الوراء لیرانا النبی الکریم صلی الله علیه و آله وسلم و أصحابه فی هذه الأوضاع، فبالتأکید سوف یطلبون منّا أن نصلّی علی النبی صلی الله علیه و آله وسلم . فی الوقت الراهن یرتبط الحدیث بقضایا دعانا إلیها القرآن الکریم. و فی هذه الظروف العصیبة وحدها الأخوة الإسلامیة التی تجلب لنا الکرامة و تفضی إلی ترسیخ وحدتنا. أین نحن الیوم؟ لقد عمل الأعداء علی إضعافنا، و بثّ الفُرقة و الاختلاف بیننا، و حاولوا من خلال الدعایة الإعلامیة الجاهلیة

أن یدقّوا إسفینا فیما بیننا.

الیوم هو یوم تلبیة نداء الإسلام، فحین کان سلمان الفارسی جندیاً فی جیش الفتح الإسلامی، دخل العراق تحت رایة لا إله إلّا الله، و صلاح الدین الأیوبی الذی کان جندیاً کردیاً و أراد توحید الأکراد، لم یسمح بأن یصدر الأمر إلی قومیة خاصة.

لقد أمرنا النبی الأکرم صلی الله علیه و آله وسلم دائماً أن نتمسّک بالقرآن الکریم فقط و لا شیء غیره، کما حثّنا صلی الله علیه و آله وسلم أن نستلهم من هذا

ص:233

الکتاب العظیم، لکنّنا لم نستطع أن ندرک حقیقة الإسلام، و هذا هو سبب جهلنا بالإسلام، و قد أدّی بنا ذلک إلی هجر القرآن و ترکه.

إنّ الدرس الأول الذی قدّمه القرآن الکریم لآدم و حواء هو أن یحذرا العدو، لکنّ الإنسان لم یستطع حتی هذه اللحظة أن یعرف من هو عدوّه؛ القرآن الکریم یأمرنا أن لا نتولّی الیهود، و لکن ما من حاکم إسلامی وضع هذا التعلیم القرآنی نصب عینیه.

یجب أن نتعرّف علی هویّتنا الأصیلة، و هی لیست سوی التمسّک بآیات القرآن الکریم، هذه هی هویّتنا الأصیلة. ماذا فعلنا سوی أنّنا توزّعنا علی مذاهب مختلفة و أضعنا هویّتنا، بینما القرآن الکریم یأمرنا أن نقول بأنّنا مسلمون و أتباع ملّة إبراهیم الخلیل%، من هنا ینبغی أن نطرح الحقائق فی کل مکان، و أن نعلنها صراحة بأنّ القرآن الکریم هو دستور المسلمین، و إذا عملنا به فلن یتبقی شیء من هذه المشاکل. و

ص:234

أنّ الأعداء یریدون أن یستثمروا خلافات المسلمین، و یرتکبوا فی کل یوم جریمة بحق المسلمین، فی حین أنّ عظمة المسلمین و مجدهم فی الماضی کان بسبب تمسّکهم بالقرآن الکریم.

إنّ القرآن الکریم مصدر قوّتنا و اقتدارنا، یقول الخلیفة الثانی لولا علی لهلک عمر، لهذا السبب یمکن للأخوة أن تصبح مصدر وحدة فی العالم الإسلامی.

ص:235

البروفسور سنوسی أبو بکر إتیکو لاوی؛

عالم دین و أستاذ جامعی من نیجیریا

بسم الله الرحمن الرحیم

الإسلام یعنی السلم و الصلح؛ طبقاً للتعالیم القرآنیة، علی جمیع المسلمین، بغض النظر عن اختلافاتهم، أن یتعایشوا بأمن و سلام. أدعو النبی الأکرم محمد صلی الله علیه و آله وسلم أن ینشر الصدق و السلام فی ربوع الأمة الإسلامیة، کما کان أعداء محمد صلی الله علیه و آله وسلم

ص:236

یطلقون علیه الصادق الأمین و دافعت تعالیم القرآن الکریم عن ذلک. یقول القرآن الکریم )یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وأُنْثَی وجَعَلْنَاکُمْ شُعُوبًا وقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللهِ أَتْقَاکُمْ(. إنّ قراءة التکفیریین للجهاد قراءة خاطئة، فخطأ فاحش أن یقتل بعضنا بعضاً، هذا لیس جهاداً، فالإسلام لا یأمر أتباعه بارتکاب العنف، الیهود و الأعداء هم الذین یستفیدون من هذا الوضع، و النتیجة هی الاعتراف بموقع إسرائیل. لهذا السبب، قاموا بصنع هؤلاء الإرهابیین لیشوّهوا

صورة الإسلام، و هذا، بکل تأکید، لا یخدم المصالح الإسلامیة فی المستقبل، إنّها مؤامرة علی الإسلام، هؤلاء یرومون من وراء إثارة مثل هذه الأمور أن یستقطبوا حوالی 400 ألف مهاجر إلی أوروبا.

بسبب هذه التحولات سوف ینقلب العالم کلّه ضدّ الإسلام، و هو ما یفسّر خلق مثل هذه الجماعات من أجل حرف أنظار الناس بعیداً. طبقاً لآیات القرآن الکریم، إنّ هؤلاء هم السبب فی تشویه صورة الإسلام و تلطیخ سمعته،

ص:237

و نتیجة لذلک، لن یُقبل أی شعب أو طائفة علی الإسلام. إنّ عدم الفهم الصحیح لحقیقة الإسلام یزید من مستوی الجهل بهذا الدین.

ص: 238

ص:240

فی ضوء الحاجة الملحة إلی الحوار، و إلی نقد و تحلیل جذور التیارات التکفیریة و أسباب نشأتها، و بعد انتهاء الضیوف الأجانب من إلقاء کلماتهم فی المؤتمر، عُقدت ندوة علمیة بحضور کل من السادة الخبراء والمحللین: آیة الله أعرافی، الدکتور علی أکبر ولایتی، مولوی نذیر أحمد سلامی، ماموستا محمد أمین راستی، مولوی إسحاق مدنی، الآخوند أبو بکر خوجملی، و فضیلة الشیخ الدکتور فرمانیان (مدیر الندوة)، و قد طُرحت فی الندوة المذکورة العدید من الموضوعات، حیث قام المشارکون بتقدیم دراسة نقدیة حول

ص:241

«أسباب و عوامل انتشار التیارات التکفیریة فی العصر الراهن» و «تقییم مستقبل هذه التیارات» بالإضافة إلی «السبل الکفیلة بالخروج من أزمة التکفیر»، و فیما یلی نستعرض أهم ما دار من حوارات فی تلک الندوة.

ص:242

الدکتور علی أکبر ولایتی؛

المستشار الأعلی لسماحة مرشد الثورة الإسلامیة للشؤون الدولیة و عضو المجلس الاستراتیجی للمؤتمر

بسم الله الرحمن الرحیم

بعد الاستئذان من سماحة المرجع الدینی الشیخ مکارم الشیرازی و سماحة المرجع الدینی جعفر السبحانی و الضیوف الأعزاء، أعتقد أنّ من أهم الأسباب وراء بروز التیارات التکفیریة فی العالم الإسلامی، هو التصدّی للصحوة

ص:243

الإسلامیة. و قد ظهرت أولی موجات هذه الصحوة فی بدایات القرن التاسع عشر، و تبلورت معها منذ البدایة، أنواع المواجهات و الاصطفافات.

فی الحقیقة، إنّ الصحوة الإسلامیة عبارة عن إحیاء الدعوة إلی الإسلام و ذلک بعد الهجمة الاستعماریة الشرسة التی شهدتها البلاد الإسلامیة، و قد امتدّت هذه الهجمة من مضیق جبل طارق

إلی مضیق مالاقا، و کانت متعددة الجنسیات شارک فیها الهولندیون و البریطانیون و الفرنسیون و الأسبان و البرتغالیون، حیث اقتطع کلّ منهم جزءاً من بلاد الإسلام، و بطبیعة الحال، کان وقع ذلک علی المسلمین شدیداً، فأدّی إلی تفجیر موجة عارمة فی العالم الإسلامی، تنادی علی إثرها المفکرون المسلمون فی کل بقعة من بقاع العالم الإسلامی لإنقاذ البلاد الإسلامیة من براثن الاستعمار، و لیؤرّخوا لمرحلة الصحوة الإسلامیة فی أرجاء العالم الإسلامیة برمّته، من جنوب آسیا إلی جنوب شرق أفریقیا و

ص:244

شمالها و غربها، و قد برز من کل منطقة داعیة مصلح من بین العلماء.

لنأخذ، علی سبیل المثال، نیجیریا، هذا البلد الذی یعانی الیوم من خطر جماعة «بوکو حرام»، شهد فی الفترة بین 1812 حتی 1912م قیام حکومة إسلامیة لمدة عام واحد بزعامة معلم اسمه عثمان بن فودیو، و فی الوقت الراهن یتم تطبیق أحکام الشریعة الإسلامیة فی منطقة شمال نیجیریا، و قد واصلت الحکومات المتعاقبة إقامة الحدود الإسلامیة و ذلک ببرکة تلک النهضة، و لیس بمقدور أحد الیوم أن یقف بوجهها.

فی العصر الحدیث، انطلقت الموجة الجدیدة للصحوة الإسلامیة مع انتصار الثورة الإسلامیة فی إیران، ما استدعی ردّة فعل من قبل الأعداء فشنّوا هجمة شرسة من خلال استنساخ بدیل مسخ للتجربة الإیرانیة ظاهره إسلامی و باطنه مناهض له تجسّد فی نموذج التیارات المتطرّفة و

ص:245

التکفیریة. و قد سبق هؤلاء التکفیریین الذین یقیمون دولتهم فی العراق و الشام، تنظیم القاعدة فی أفغانستان و الباکستان حیث قام بلعب الدور المناط به من قبل البلدان الغربیة فی التصدّی للصحوة الإسلامیة، و ارتکب باسم الإسلام فظائع و مجازر شوّهت سمعة هذا الدین الحنیف. فی أیّام حکم طالبان فی أفغانستان، وقعت من الأحداث

و الفظائع ما أجبر حتی الذین صنعوا هذه الجماعة أن یتبرأوا منها، و کان ذلک، فی الحقیقة، بمثابة الحطّ من شأن الإسلام و سمعته.

لقد اعترفت السیدة «بی نظیر بوتو» رئیسة الوزراء الباکستانیة الراحلة لشبکة تلفزیون BBC بمسؤولیتها عن الإتیان بجماعة طالبان إلی الحکم فی أفغانستان، فعندما سألها مراسل الشبکة: «أنتِ متّهمة بالمسؤولیة عن وصول طالبان إلی الحکم، فما هو ردّک؟» أجابت بالإیجاب لکنّها أردفت قائلة: لسنا وحدنا من تقع علیه هذه المسؤولیة، العربیة السعودیة و بریطانیا و الولایات المتحدة أیضاً ساعدوا علی

ص:246

صنع طالبان. کانت العربیة السعودیة تؤمّن الأموال، و بریطانیا تضع الخطط، فی حین کانت الولایات المتحدة ترسل التجهیزات العسکریة و اللوجستیة إلی الباکستان.

فی الحقیقة، کان ذلک نوعاً من المواجهة مع موجة الصحوة الإسلامیة فی إیران. و فی الوقت الحاضر أیضاً، مع انطلاق قطار الصحوة الإسلامیة من تونس و وصوله إلی مصر و امتداده إلی الیمن، تبلورت أنماط عدیدة من التصدّی لهذه الصحوة، کان آخرها ظهور التیار التکفیری.

تعدّ سوریة الیوم الحلقة الذهبیة فی سلسلة المقاومة ضدّ إسرائیل، و منذ عصر الحروب العربیة الإسرائیلیة، کانت البلد الوحید الذی وقف فی الخطوط الأمامیة لهذه الجبهة و صمد بوجه إسرائیل و لم ینخرط فی المشروع الاستسلامی، و بعد تشکیل سلسلة المقاومة (سوریة، حزب الله اللبنانی، العراق، إیران) عمد الأعداء إلی زرع التیارات التکفیریة لض-رب هذه الحلقة الذهبیة و القضاء علیها باعتبارها الحلقة

ص:247

الأهم و الأکثر حساسیة فی السلسلة، و فی نفس الوقت، قطع جسور التواصل بین إیران و فلسطین و لبنان، و ضمان أمن الدولة العبریة.

یشکّل بقایا البعث الصدامی العمود الفقری لتنظیم داعش فی العراق و سوریا و ذلک بعد انخراطهم فی الحرکة السلفیة، فقد

عمل صدام فی أواخر عهده علی استقطاب جماعات القاعدة و طالبان، و کان أحد زعماء تشکیل داعش هو عزت إبراهیم الدوری (الرجل الثانی فی حزب البعث) الذی قُتل مؤخراً.

إذا أردنا تحلیل ترکیبة داعش فی العراق وسوریة سنجد أنّها خلیط من البعثیین والسلفیین، وهدفهم هو التصدّی لخط المقاومة ضدّ إسرائیل، لهذا السبب نجد الدعم الأمریکی لهم، وهو ما ذکرته السیدة هیلاری کلینتون صراحةً فی مذکراتها، حینما قالت: «نحن صنعنا داعش».

* * *

ص:248

إنّ تاریخ انقضاء الجماعات التکفیریة الجدیدة بدأ ینفد شیئاً فشیئاً، و ذلک علی غرار ما حصل مع التکفیریین القدماء. فالتکفیریون فی سوریة یفقدون مشروعیتهم تدریجیاً، و ما انفکّت وسائل الإعلام فی جمیع أنحاء العالم تعرض جرائمهم و مجازرهم، فعندما یری المتلقون لا سیّما فی البلدان الإسلامیة إنّ هذا التنظیم یقوم بحرق طیار أردنی سنّی فی القفص و هو حیّ، فإنّهم بالتأکید یطّلعون علی الطبیعة القذرة لهذه الجماعات.

إنّ هدف الغرب من عرض جرائم التیارات التکفیریة و داعش و الدعایة لها، إظهار أنّ الإسلام دین العنف، لکنّه تناسی نقطة مهمة و هی، إنّ هذه الممارسات سترتدّ علیه.

لقد روّجوا منذ البدایة فی وسائل إعلامهم بأنّ نظام بشار الأسد لیس دیمقراطیاً، و أنّ الشعب یسعی إلی تحقیق الدیمقراطیة، و بهذه الذریعة راحوا یسلّحون بعض الجماعات، و قامت بتمویل هؤلاء الإرهابیین بلدان لا تزال

ص:249

هی نفسها تعیش فی الع-صر الحجری. و بفضل هذه الأموال و الدعم اللامحدود جاء المقاتلون من جمیع أنحاء العالم للقتال علی الأراضی السوریة.

ذات مرة سألت أحد الساسة الأوروبیین عن عدد أفراد مواطنی بلده الذین یقاتلون فی سوریة فأجاب: حوالی ثلاثة آلاف مقاتل، سألته: لماذا ذهبوا إلی هناک؟ قال: لقد تأثّروا بما شاهدوه من قصف النظام السوری لشعبه فشعروا بالمسؤولیة بإسقاط

النظام المستبدّ، قلت: لماذا لم یتحمّس شبابکم لمشاهد القتل و الدمار التی مارستها إسرائیل بحق الشعب الفلسطینی و قصفت مدن غزة و فلسطین؟!

تقوم وسائل الإعلام الاستعماریة بعرض المشاهد المرعبة لمجازر داعش بهدف تبریر حملتها علی العراق و سوریة، و الترویج لفکرة عنفیة الدین الإسلامی الحنیف، لکنّها نسیت بأنّ عرض تلک المشاهد سیؤدّی إلی تعریة الوجه الکالح لهذه التیارات أمام الرأی العام، و إلغاء مشروعیتها لا مشروعیة

ص:250

الدین الإسلامی الأصیل.

فی مجلس الأمن، أضفت البلدان الغربیة المشروعیة علی هذا النوع من القتال فی سوریة الذی یشارک فیه مقاتلون غیر سوریین. فهم یتلقّون الأسلحة و الأموال من دول أخری لیقوموا بتفجیر القنابل و العبوات الناسفة فی الأسواق و فی أوساط الناس لیؤسّسوا بزعمهم للدیمقراطیة فی هذا البلد. کما تقوم تلک البلدان بتقدیم غطاء محاربة الإرهاب و دعم الأمم المتحدة لهذه الجرائم.

بعد افتضاح أمرها فی هذه الجبهة، بادرت إلی تشکیل تحالفات ضدّ داعش، و قامت بإرسال قوات إلی العراق و سوریة، و هو ما یعنی العودة إلی عصر الاستعمار تحت ذریعة إرساء الدیمقراطیة و الأمن و محاربة العنف. من هذا المنطلق نقول، إنّ مستقبل هذه الشریحة من المتطرّفین و التکفیریین لیس بمدید، و أنّها سرعان ما ستصبح فی ذمة التاریخ.

لکن، علی الأمة الإسلامیة أن تکون یقظة و تبتعد عن

ص:251

الانفعال، و أن تمسک بزمام المبادرة، و تقوم باستشراف المستقبل و تحلیل آفاقه، و لا مناص هنا من بعث الصحوة الإسلامیة و ترسیخها.

* * *

أمّا کیف السبیل للخروج من أزمة التیارات التکفیریة فیتمثّل فی الترکیز علی الخطاب الاجتهادی العقلانی و تعزیزه. بید أنّ السؤال الذی یطرح نفسه هنا هو، لماذا یُقدم شاب حدیث العهد

بالإسلام علی تنفیذ عملیات انتحاریة؟ ما هو الشعور الذی یدفعه إلی القیام بهذا العمل؟ هل هو شعور بطلب العدالة و التصدّی للهیمنة و التسلّط؟ لا بدّ من القول إنّ هذه القضایا هی غرائز تطبع جوهر کل إنسان. خذ، علی سبیل المثال، المارکسیین، فعلی الرغم من عدم إیمانهم بالله و لا بأیّ دین، کانوا فی فترة النضال یحاربون فی أمریکا اللاتینیة و ذلک لتحقیق أهدافهم التنظیمیة حصراً، و کان الشباب المسیحی المارکس-ی مستعدّاً لمحاربة الهیمنة و الاستبداد

ص:252

لدرجة التضحیة بنفسه. تضحیات هؤلاء الشباب فی حرب فیتنام و کمبودیا و لاوس هی التی أدّت إلی هزیمة الولایات المتحدة هناک. إذن، فمفاهیم العدالة و التضحیة فی سبیل المبادئ مغروسة فی ذات الإنسان.

إنّ عصر الدیکتاتوریات و التبعیّة قد ولّی، و إنّ التقدّم الهائل الذی طرأ علی وسائل الإعلام و التحوّل العظیم الذی شهدته المعارف و العلوم و التکنولوجیا جعل شعوب العالم تعی مسألة مهمة و هی، إنّ الکثیر من حکومات العالم الثالث، و من بینها البلدان الإسلامیة، خاضعة لسلطة المستبدین. و لا یخفی علی أحد من هی البلاد التی تقیم فیها الولایات المتحدة قواعد عسکریة، و تهیمن علی مصالحها و تقوم بمصادرة إرادتها و تجبرها علی الانقیاد لسیاساتها.

فی مرحلة معینة، کان بعض أصدقائنا المتدیّنین فی المنطقة یمارسون نشاطات مناهضة لإحدی البلدان، و فی حدیث لی مع المرحوم کلیم صدیقی أحد أعضاء جماعة الإخوان

ص:253

المسلمین فی مصر، و الذی انزعج عندما قلت له: أولئک الذین یعارضون نظاماً معادیاً لإسرائیل، لماذا لا یتفوّهون بکلمة واحدة ضدّ إسرائیل، و لا یطلقون رصاصة واحدة ضدّ هذا الکیان الغاصب. لذلک أنا أقول بأنّ مشکلة بعض التیارات هی غیاب الزعامة الفکریة.

ثمّة أنظمة فی بعض البلدان الإسلامیة لا تحکم علی أساس الدیمقراطیة و آراء الشعب، و لا حتی استناداً إلی سنّة رسول الله (صلّی الله علیه و آله و سلّم)، و إنّما همّها الأول و الأخیر هو

تعزیز سلطة الأسر الحاکمة فی تلک البلدان، و الخضوع لابتزاز الحکومات الغربیة من أجل ضمان استمرارها علی المسرح العالمی و ممارسة التجاوزات، من قبیل توظیف بعض المفکّرین من أصحاب الأقلام المأجورة و صنع أعداء وهمیین للشعب و الشباب، و تعلیق کل ما یعانیه المسلمون من بؤس و شقاء علی هذه الشمّاعة. یلقون فی أذهان الشباب حالة مزیفة و یوهمونهم «بأنّهم إذا أقدموا علی تنفیذ عملیات انتحاریة

ص:254

فسیدخلون الجنّة و یحلّون ضیوفاً علی مائدة النبی الأکرم صلی الله علیه و آله وسلم ، و بذلک سیعمّرون دنیا الآخرین». هذا الانحراف الفکری و غیاب الزعامة الرشیدة فی المجتمعات الإسلامیة أدّی بهؤلاء الشباب و الأشخاص البسطاء لأن ینحرفوا عن جادة الصواب و الوقوع فی حبائل التیارات المتطرّفة.

* * *

فی الختام أودّ أن أقول بأنّ انطلاق هذه الحرکة المبارکة للعلماء فی قم ضدّ التیارات المتطرّفة و التکفیریة لهی خطوة جبارة. حیث یتباحث علماء الفریقین وجهاً لوجه و یتبادلون الآراء فیما بینهم، لیعودوا بعد ذلک إلی بلدانهم و مجتمعاتهم و یروّجوا الأفکار السلیمة و العقائد الصحیحة. فإذا بادرت وسائل الإعلام إلی نقل تلک الأفکار بالشکل الصحیح و عملت علی إیصالها بأمانة إلی أسماع الناس فی العالم، فسوف نتمکّن من تحقیق أهدافنا بشکل أفضل، و علاوة علی تسلیط

ص:255

الضوء علی الأبعاد السلبیة و التصدّی للتیارات التکفیریة، لا بدّ لنا أیضاً أن نفعّل الجوانب الإیجابیة و البنّاءة.

ص:256

مولوی نذیر أحمد سلامی؛

عضو مجلس خبراء القیادة

بسم الله الرحمن الرحیم

لقد أضحت مسألة التصدّی للتیارات التکفیریة الیوم من أهم الضرورات الملقاة علی عاتق الأمة الإسلامیة، فبعد عصر الحروب الصلیبیة التی بدأت فی القرن الحادی عشر و انتهت فی القرن الثانی عشر المیلادی، أیقنت القوی الغربیة أنّها

ص:257

عاجزة عن القضاء علی القوی الإسلامیة فی میدان المنازلة و القتال، فراحت تفتّش عن طرق و سبل أخری لمواجهة الإسلام، و اهتدت فی نهایة المطاف إلی مثلث الاستشراق و العولمة و العلمنة.

ما برح صراع الحق و الباطل مستمراً فی کل بقعة من بقاع العالم، دون أن یحقّق أیّ منهما أهدافه أبداً، فبعد أن ذاق الغرب مرّ الهزیمة فی هذه المواجهة، حوّل مسیره صوب الاست-شراق،

و سعی إلی دراسة عوامل النجاحات الإسلامیة عبر الحملات الاست-شراقیة، و قد ضمّنها، بطبیعة الحال، أهدافه غیر المعلنة.

و بعد أن عجزوا علی صعید العولمة عن إلحاق الهزیمة بالمسلمین فی المجالات العلمیة، اشتغلوا علی فکرة إبعاد المسلمین عن الإسلام و القرآن الکریم، و لم یدّخروا جهداً و لم یتورّعوا عن ممارسة أیّ عداء فی هذا النطاق، و طبعاً لم یعدموا بعض النجاح فی مساعیهم تلک. فی الخطوة التالیة،

ص:258

نقلوا محاولاتهم إلی أوساط المسلمین عبر زرع الاختلافات المذهبیة و تضخیمها، لیحصدوا حروباً مذهبیة و طائفیة.

من هنا نقول بأنّ هذه الجماعات التکفیریة تمثّل حلقة فی سلسلة شیطانیة لطالما أضمرت العداء لکیان الإسلام علی مدی التاریخ. فی عصر الرسول الأکرم صلی الله علیه و آله وسلم أیضاً کانت هذه التیارات موجودة و استمرّ حضورها فی صفوف المسلمین حتی یومنا هذا تحت اسم و هیئة التیارات التکفیریة، مسنودةً بدعم الغرب و الاستکبار و بعض دول المنطقة.

لا شکّ أبداً فیما تفضّل به الدکتور ولایتی من أنّ أحد عوامل تمدّد التیارات التکفیریة هو انتصار الثورة الإسلامیة و الصحوة الإسلامیة.

فهذه الصحوة لم تکن بالشیء الهیّن بالنسبة لأعداء الإسلام، و خصوصاً أنّها أطاحت بأنظمة کانت بلدانها تعدّ مرکز ثقل سیاسات الاستکبار، بید أنّ الملاحظة الجدیرة بالذکر هی أنّ هذه البلدان کانت تفتقر إلی زعامة رصینة و

ص:259

قویة تأخذ علی عاتقها قیادة هذه الانتفاضات و الثورات، لذلک، فقد أهدت التکفیریین فرصة ثمینة لملء الفراغ، و استطاع هؤلاء التمدّد و الانتشار فی العالم الإسلامی و تحقیق أهدافهم.

تشیر المسیرة التاریخیة للتیارات التکفیریة إلی أنّ تبلورها و نشأتها استغرق قرناً کاملاً، و إنّها، مع الأسف، لن تمحی من مسرح الأحداث بصورة کلیة، و إنّما یمکن احتواؤها و ضبطها، و هذا یتطلّب إدارة رشیدة للأزمة.

بعد الحروب الصلیبیة، عمد أعداء الإسلام عبر سلاح التیارات التکفیریة إلی شنّ هجمة مضادة علی الإسلام، و تعدّ هذه التیارات ذات تأثیر کبیر، و یعزی سبب انتشارها و نفوذها إلی اتساع شقّة الخلاف بین المذاهب الإسلامیة، فضلاً عن سذاجة بعض المسلمین.

* * *

یعتقد المحلّلون الغربیون إنّ لدی المسلمین ثروتین

ص:260

عظمیتین هما القرآن الکریم و المنابع الطبیعیة، و ما داموا ینعمون بهاتین الثروتین فمن الصعب إلحاق الضرر بهم. و کانت مجلة الغاردیان قد اعترفت فی عددها الصادر فی شهر تشرین الأول/ أکتوبر عام 1993م بهذه المسألة عندما قالت: «لقد تحدّث الله مع المسلمین مرّتین، المرة الأولی من خلال القرآن [الکریم] و المرة الثانیة عبر المنابع الطبیعیة التی حباهم بها». بمعنی، إنّ البلدان الإسلامیة ترادف النفط، فلو عمل المسلمون علی توظیف تینک الأداتین علی الوجه الأمثل تحت رایة الوفاق و الوحدة و العقل الجمعی، لما تجرّأ أیّ عدو سواء أکان داعش أو غیره علی مهاجمة الإسلام، و توفیر عوامل التفسّخ و الاختلاف.

بالنسبة لمسألة القضاء علی داعش، یجب علی العلماء المسلمین أن یفتّشوا بشکل جذری عن أسباب ظهور هذا التنظیم، و الوقوف عند العوامل التی ساعدت علی تقویته. کما نعلم، لیس لداعش قاعدة شعبیة، لکنّ العوامل المساعدة

ص:261

علی التحاق الشباب به تتعزّز فی ظل وطأة المشاکل الاقتصادیة و الفقر و التمییز فی البلدان الإسلامیة، و هذا الأمر یبعث علی القلق. و فی إطار التصدی للتیارات التکفیریة علی الصعیدین الثقافی و العلمی، لا بدّ من الترکیز علی العوامل الاقتصادیة مثل الأمیة و البطالة، من أجل تضییق الخناق أکثر فأکثر علی انتشار الأفکار المتطرّفة، و طبعاً، القضاء علی الأسس و العوامل التی تغذّی نزعة الانضمام إلی صفوف داعش.

علینا أن نوظّف تلکما الثروتین و النعمتین المادیة و الروحیة علی طریق تعزیز البنی الاقتصادیة و الثقافیة للعالم الإسلامی.

فکلما زادت قوتنا فی مختلف المجالات، زادت فرص تلاشی قدرة داعش علی استقطاب الشباب.

ص: 262

ماموستا محمد أمین راستی؛

إمام جمعة سنندج و القاضی فی المحکمة العلیا للفقه الشافعی

بسم الله الرحمن الرحیم

الحَمْدُ للهِ رَبِّ العَالَمِیْنَ و الصَّلاةُ وَ السَّلامْ عَلَی خَیْرِ خَلْقِهِ مُحَمَّدٍ وَ صَحْبِهِ اَجْمَعِیْنَ. الَّذینَ قَضَوْا بالحَقِّ وَکانُوا بهِ یَعْدِلونَ

أحد المنطلقات الفکریة المنتجة للتیارات التکفیریة هو الرؤیة الخاطئة عند بعض المسلمین تجاه النصوص و التی،

ص:263

بدورها، تستولد التیارات التکفیریة. فلو تفحّصنا النصوص الإسلامیة، أعنی، النصوص التی لا تحتمل الاجتهاد، سنجد إجماعاً فی الرأی لدی المسلمین بشأنها. أمّا المسائل الفرعیة فإنّ المسلمین سواء أکانوا شیعة أم سنّة، مختلفون بشأنها، و هذه الاختلافات فی حدّ ذاتها تساعد علی تطوّر الفقه الإسلامیة و رقیّه و دینامیّته. لکنّ المسألة هی إنّ الأعداء و منذ فجر التاریخ الإسلامی عملوا علی تشدید هذه الاختلافات و ذلک فی إطار محاولاتهم الرامیة

إلی بثّ الفُرقة و الصراعات الطائفیة و المذهبیة بین المسلمین، لذلک ینبغی لنا نحن المسلمین أن نعود إلی مشترکاتنا و قرآننا الکریم و أن ندعو إلی وحدة المسلمین و نؤکّد علیها لدفع الاختلافات التی یثیرها الأعداء.

لقد أعلن أعداء الإسلام مراراً و تکراراً من وراء الستار، بأنّه ما دام هذا القرآن یتحکّم فی قلوب الناس، فلن نصل إلی أهدافنا المرجوة، إذاً لقد سعی هؤلاء طوال التاریخ أن

ص:264

یزرعوا بذور الاختلاف و الشنآن فی صفوف المسلمین، و کل هذه المحاولات هی بسبب کون الدین الإسلامی دین غنی فی جمیع الأبعاد الثقافیة و الاقتصادیة و العلمیة و المعنویة، و أنّه یلبّی متطلبات البشریة. فعدا القرآن الکریم و الوحی الإلهی، لا یستطیع أیّ قانون أو شریعة أن تؤمّن حاجات البشریة، و هم یدرکون جیداً بأنّ القرآن الکریم سوف یحکم فی یوم ما، و أنّ الله منجز وعده و أنّ الدین الإسلامی سیبسط حکومته فی جمیع أرجاء العالم، فلا ریب فی ذلک و لا شک. من هنا یرید هؤلاء من خلال إبعاد المسلمین عن القرآن و بثّ الفُرقة فی صفوفهم، أن یصوّروا الإسلام، بنحوٍ أو بآخر، علی أنّه دین منحرف، لیقولوا هوذا إسلامکم الذی فُتنتم به، إسلام القاعدة و الوهابیة و داعش، إسلام یحزّ رؤوس الناس و یبیع السبایا و العبید فی سوق النخاسة بثمن بخس.

* * *

لقد تمثّلت الصحوة الإسلامیة روحاً جدیدة مع انتصار

ص:265

الثورة الإسلامیة فی إیران، فأفسدت علی الساسة و المحلّلین الغربیین و أعداء الإسلام سیاساتهم و حساباتهم، و أدرکوا إنّ بمقدور الإسلام أن یحکم، ما دفعهم مرة أخری إلی استخدام سلاح الاختلاف و زرع الفتن و الفُرقة فی الأمة الإسلامیة، و حریّ بنا نحن العلماء المسلمین أن نوصل رسالتنا إلی أعداء الإسلام، و أن نقدّم لشعوب الأرض و المسلمین کافة الإسلام الأصیل و الدین الحقیقی. و یقیناً، لن یتجّه أحد، حینئذٍ، صوب التکفیر أو

داعش، و سیتعلّق مستقبل التکفیریین بجهود العلماء المسلمین. و لو أنّنا قدّمنا الإسلام الحقیقی فلن یبق هناک لا تکفیر و لا داعش.

ص: 266

مولوی إسحاق مدنی؛

عضو مجلس التخطیط لمدارس العلوم الدینیة لأهل السنّة

بسم الله الرحمن الرحیم

من المعلوم إنّ التصدّی لظاهرة خبیثة علی شاکلة داعش و التیارات التکفیریة فی جمیع أنحاء العالم یتطلّب أن نتحلّی بالوعی و الفطنة، فالمسألة لیست بهذه البساطة. نعم، الجمیع متّفق علی ضلال التیارات التکفیریة و أنّها شرّ مستطیر، لکن یجب أن نفهم ما سرّ هذا النفوذ الذی تحظی به هذه

ص:267

الجماعات. لا بدّ أنّکم جمیعاً سمعتم بخبر الفتاة الیهودیة التی اعتنقت الإسلام حدیثاً، و تزنّرت بالحزام الناسف و أعلنت عن استعدادها تفجیر نفسها فی سبیل تحقیق أهداف داعش! من الضروری أن نتعرّف علی هذه القوة، هؤلاء یتوافدون من مختلف البلدان، و کلّهم علی استعداد تام للتضحیة بنفسه من أجل قتل الآخرین.

هناک نقطة لم تلق اهتماماً کافیاً و هی، إنّ علماء الإسلام و منذ فترة قد سلّموا قیاد الإسلام السیاسی للآخرین. هناک فئتان من

العلماء، علماء مطالعون و علماء تقلیدیون، عنیتُ بالفئة الأولی العلماء الذین فهموا الإسلام بالبحث و التمحیص، و أتقنوا اللغة العربیة بشکل تام، و درسوا الإسلام بعمق و درایة و علّموه للناس. أمّا الفئة الثانیة، فلم تکتف بالدعوة إلی تعالیم الإسلام و مبادئه، بل عملت بمضمونه، أی، إنّها استلهمت منذ البدایة ما ورد فی القرآن الکریم و تمثّلته جیداً و طبّقته بحذافیره. فالعلماء التقلیدیون

ص:268

هم أسوة الإسلام.

أمّا العلماء المطالعون فقد سمعوا بأحادیث النبی صلی الله علیه و آله وسلم عن الجهاد و القصاص، و لذلک یعملون علی الدعوة إلی الجهاد، و لکن هل هذا هو الجهاد و القصاص الذی جاء به النبی صلی الله علیه و آله وسلم ؟! یجب أن نتحقّق فیما إذا کان الدین الحقیقی هو ذلک الذی یدعو إلیه العلماء المطالعون أم لا؟ إنّها قضایا حسّاسة و دقیقة!

عبر تاریخ الحکومات التی حکمت باسم الإسلام فی عص-ر الأمویین و العباسیین و العثمانیین و التی لم یکن حکمها لا راشداً و لا علی منهاج الرسول الأکرم صلی الله علیه و آله وسلم ، لکنّها علی الأقل کانت تمتلک شیئاً واحداً و هو اقتدار الإسلام و عزّته و عظمته. فالمسلم یطالع تاریخ تلک الحقبة الإسلامیة و فی نفس الوقت یجد أمامه الیوم حکومات مرتهنة و ضعیفة و ذلیلة تحکم العالم الإسلامی، الأمر الذی یفسّر تعطّش الناس إلی استعادة عظمة الإسلام و مجده متأثّرین بالحملات

ص:269

الدعائیة المزیّفة للتیارات التکفیریة التی تزعم العودة إلی عزّة الإسلام فیمیلون إلیها. فی الحقیقة إنّ الذین یلتحقون بتلک التیارات قد ضلّوا الطریق لا النوایا. فهم أفراد یناصرون العلماء التقلیدیین، لکنّهم ینخرطون فی تلک الجماعات المنحرفة نتیجة لأسالیب الخداع و التضلیل التی تمارسها القوی الاستکباریة.

هنا لا بدّ للعلماء التقلیدیین أن ینزلوا إلی الساحة و یمارسوا دورهم و مسؤولیتهم فی تعریة جوهر هذه التیارات، و یکشفوا ضحالة فهمهم و إدراکهم لحقیقة الإسلام. و الحق أقول إنّ نزول کبار العلماء إلی میدان المواجهة العلمیة و الثقافیة لهذا التیار له

دور بنّاء فی اجتثاث التیارات التکفیریة.

ص: 270

الآخوند أبو بکر خوجملی؛

إمام جمعة و أستاذ فی الحوزة العلمیة لأهل السنة فی محافظة کلستان

بسم الله الرحمن الرحیم

أصبح واضحاً للجمیع بأنّ الساحة الیوم باتت مفتوحة للتیارات التکفیریة، التی لم تأل جهداً فی استمالة الشباب و اجتذاب جماعات المسلمین المغفلین الذین ینقصهم الوعی و المعرفة. کخطوة أولی، لا بدّ من سدّ المنافذ التی تؤدّی إلی

ص:271

نزوعهم نحو الجماعات التکفیریة، و ذلک عن طریق المحافظة علی الذین لم ینغمسوا فی ظاهرة التکفیر المشؤومة و یتدنّسوا بشرورها.

من البدیهی أن یکون لکل مذهب إسلامی مبادئه و أصوله الخاصة به، و علی من یرغب فی اعتناق الدین الإسلامی أن یؤمن بتلک المبادئ و الأصول. لذلک یجب علی الشیعة و أهل

السنّة معاً أن یبیّنوا تلک الأصول لأتباعهم من أجل درء مخاطر انتشار التیارات التکفیریة و تفادی وقوع المسلمین فی هذه الهاویة السحیقة.

لأهل السنّة بعض الآراء، أعرض علیکم بعضها هنا بعجالة: بحسب مذهب أهل السنّة ثمّة شروط فی الإسلام یجب علی المسلم مراعاتها، حیث یستعرض العلامة زین الدین الحنفی فی کتاب البحر الرائق و کنز الدقائق تلک الشروط قائلاً: «... و الثامن: لا یکفّر أحداً من أهل القبلة بذنب. و التاسع: یصلّی علی من مات من أهل القبلة. و

ص:272

العاشر: یری الجماعة رحمة و الفرقة عذاباً. قال صاحب الکشاف: فی هذا الفصل شروط و زیادات لأصحابنا یجب أن تراعی و ... »(1)، یجب علی علماء الفریقین تدریس هذه التعالیم.

* * *

إحدی المشاکل و القضایا التی تؤدّی إلی نشوء خلافات فی صفوف الأمة الإسلامیة و تحظی باهتمام و ترکیز أعداء الإسلام، تضخیم الخطأ الذی یرتکبه أحیاناً شخص ینتمی إلی مذهب إسلامی معیّن و تحمیل المذهب و أتباعه جمیعاً مسؤولیة ذلک الخطأ. لطالما استغلّ الأعداء هذا السلاح و وظّفوه أیّما توظیف باتجاه تحقیق أهدافهم المشؤومة و الخطیرة.

إنّنا، و طبقاً لتعالیم القرآن الکریم، لا یحقّ لنا أن ننسب ارتکابات شخص واحد إلی جمیع أتباع المذهب الذی ینتمی إلیه. کان الإمام الراحل یمتلک رؤیة سامیة و عظیمة، إذ کان

ص:273

یقول أولئک الذین یبثّون الفُرقة و الاختلاف بین الشیعة و السنّة، لیسوا من الشیعة و لا من أهل السنّة.

إنّ ما یسعی إلیه أعداؤنا الیوم هو إحداث ثغرة فی جدار الوحدة بین الشیعة و السنّة، بالاستعانة بأدوات من قبیل الافتراء و الترهیب و زرع الفُرقة. فلطالما کان دیدن المنظومة

الاستکباریة هو تخویف الشیعة من أهل السنّة و تخویف أهل السنّة من الشیعة، کیما یدقّوا إسفیناً فی جدار وحدتهما، و من هذا الطریق یعبثوا بعزّة الإسلام و عظمته، و ما من شکّ فی أنّ التیارات التکفیریة هی أفضل أداة بید الأعداء لزرع الخلاف بین المسلمین و سفک دمائهم علی ید بعضهم البعض.

ص:274

آیة الله أعرافی: الأمین العلمی للمؤتمر

بسم الله الرحمن الرحیم

أرحّب أجمل ترحیب بجمیع الضیوف الکرام.

بطبیعة الحال، إنّ التئام هذا الملتقی العظیم فی مدینة قم المقدسة بتوجیه من المرجعیات الدینیة الرشیدة و برعایة کریمة من سماحة المرجع الدینی الشیخ مکارم الشیرازی (دام ظله الوارف) و مشارکة مکاتب مراجع الدین العظام لهو مؤشّر واضح علی الحرص الذی تبدیه الحوزة العلمیة فی قم و المؤسسة

ص:275

الدینیة الشیعیة علی الإسلام، و معالجة الهموم الکبری للأمة الإسلامیة.

لذلک ینبغی لنا جمیعاً أن نتوجّه بالشکر و العرفان إلی العلماء الأفاضل و الزعماء الأجلاء و هذا المرجع الکبیر و الثورة الإسلامیة الإیرانیة، الذین ینظرون إلی قضایا الأمة الإسلامیة من هذه الزاویة.

لقد قیل الکثیر فی أسباب و عوامل ظهور التیارات التکفیریة و طُرحت ملاحظات مهمة فی کلمات الخبراء و المحلّلین. یمکن تقسیم هذه الأسباب و العوامل من زوایا نظر مختلفة. فبالإمکان تناولها، مثلاً، من زاویة الأسباب البعیدة و الأسباب القریبة، أو من زاویة العوامل الداخلیة للعالم الإسلامی و العوامل الخارجیة، أو من زاویة العوامل التاریخیة و السیاسیة و الاجتماعیة و الثقافیة.

و لکن فی ظنّی أنّ ما یبدو أکثر انسجاماً مع أجواء هذا المؤتمر هو الترکیز علی العوامل الفکریة المعرفیة و البنیویة فی

ص:276

ظهور التیارات المتطرّفة و التکفیریة و تنامیها و توسّعها.

بعد حملات الغرب و الاستعمار التی تمظهرت فی أشکال مختلفة، اتّجه العالم الإسلامی نحو الصحوة و بعث الحضارة الإسلامیة التاریخیة. لقد انتابت الأمة الإسلامیة و العلماء و المثقفون و النخب و الشباب مشاعر جیاشة بضرورة استعادة المجد التاریخی للإسلام و عظمته، غیر أنّ السؤال المهم المطروح هو کیف لنا أن نبعث مجدنا التاریخی من جدید؟ هنا ظهرت ثلاثة خطابات.

الخطاب الأول: خطاب تنویری لیبرالی و علمانی. فعلی مدی القرنین الماضیین، ظهر أشخاص فی مختلف نقاط العالم راحوا یبحثون عن سبیل العودة إلی الإسلام من خلال مماهاة الفکر الإسلامی فی معاییر الفکر الغربی، و معایرة المفاهیم الدینیة مع المقاییس الغربیة و تفسیرها فی هذا الإطار. کان هذا أحد أنماط الإحیاء و العودة إلی الإسلام، لکنّها عودة مزیّفة، لأنّ مآلها العلمنة و اللبرلة.

ص:277

الخطاب الثانی: خطاب متحجّر و جاهل. و هو بمثابة

مواجهة غبیة و سطحیة مع عالم الغرب. فقد أراد البعض بصورة أحادیة و انطلاقاً من عدم معرفته الدقیقة بالمفاهیم الإسلامیة، و استناداً إلی مجموعة من الشکلیات و الظواهر، أن یستعید عظمة الإسلام و مجده. لقد احتل هذا التیار المشهد العام طیلة القرنین الماضیین، و تجلّت ذروته فی التیارات التکفیریة و تنظیم داعش.

إنّ مشکلة العالم الإسلامی الیوم هی عدم وجود خطاب عمیق و صحیح لمواجهة الغرب و العودة إلی أحضان الإسلام، فکانت نتیجة هذا الخطاب الجاهل الحرکة صوب العنف المذهبی و التطرّف و التکفیر.

الخطاب الثالث: خطاب اجتهادی عقلانی. و هو عبارة عن مواجهة نابعة من الاجتهاد لکنّه اجتهاد یتمیّز بمفاهیم الثوریة و النضال.

ص:278

و لمعالجة معضلة التکفیر التی نعانی من وطأتها فی الوقت الحاضر و العوامل المسبّبة لها، إلی جانب العوامل الخارجیة – التی هی من صنع الغربیین- لا بدّ من أن نشرح للمسلمین الأسس المعرفیة فی القضایا المشترکة من قبیل الهجرة و الجهاد و التوحید – التی لم یتم تبیینها بشکل صحیح فتحوّلت إلی نقاط اختلاف- و الفقه و الفلسفة السیاسیة و الفقه و الأخلاق التواصلیة للأمة الإسلامیة المنسجمة مع عالم الیوم.

إنّ غیاب هذه النظریات یهیّئ الظروف لنفوذ المؤامرات الخارجیة. و إذا لم تتم معالجة هذه النظریات بین الشیعة و السنّة فی المستقبل، فسنواجه مشکلة فی هذا المجال. هذه بعض نقاط الضعف التی ینبغی لعلماء الإسلام معالجتها.

* * *

لقد طرحت مراکز الفکر فی الغرب و کذا فی العالم الإسلامی بحوثاً و مقترحات کثیرة بالنسبة لمستقبل هذه التیارات التکفیریة تتضمن شریحة واسعة من الآراء و

ص:279

النظریات، و یمکن تصنیفها ضمن ثلاث مقاربات رئیسیة هی:

المقاربة الأولی: تتضمّن تحلیلات متفائلة تتنبأ بزوال أسباب

و عوامل التیارات التکفیریة فی وقت قریب.

المقاربة الثانیة: تتضمّن تحلیلات متشائمة حیث تعتقد بأنّ العوامل الاجتماعیة و التاریخیة و الفکریة و... للتیارات التکفیریة من القوّة بحیث لا یمکن تدمیرها بسهولة.

المقاربة الثالثة: عبارة عن تحلیلات واقعیة تعتقد، من جهة، أنّه لا ینبغی تبنّی نظرة متشائمة إزاء انتهاء هذه الحقبة العصیبة علی الإسلام، ذلک لأنّ جذور یقظة الأمة و صحوتها عمیقة و راسخة، و الدلیل علی ذلک انعقاد هذا المؤتمر و اجتماع علماء العالم الإسلامی، و ما نزول الأمّة و علماؤها إلی مختلف المیادین لمعالجة تلک الأسباب و العوامل إلّا دلیل واضح علی ما نقول، کما إنّ الأسباب السیاسیة أیضاً یمکن معالجتها بالخطاب الإسلامی الثوری الأصیل. علی هذا الأساس، لا داعی للتشاؤم. من جهة أخری، تقول هذه

ص:280

المقاربة بأنّ تعدّد هذه العوامل و الدسائس الخارجیة و مختلف مشاکل الأمة الإسلامیة توفّر أرضیة مناسبة لتفریخ هذه الأفکار المتطرّفة.

بالنسبة لتقییمنا فهو، أن نتعاطی مع هذه الأزمة بواقعیة، و هذا التقییم مفید لهذا المؤتمر. یجب أن نتحرّک فی إطار الخشیة و الرجاء، و یقیناً، إنّ الأمة الإسلامیة و من خلال رؤیة حضاریة جدیدة سوف تتغلّب علی هذه المشاکل، و سیقف بعضها إلی جانب بعض، بید أنّه توجد أنواع عدیدة من الأسباب و العوامل التی تستدعی الوقوف عندها و معالجتها. بناءً علی هذا، فقد تطرّقت هذه الندوة إلی طائفة من العوامل وراء الحرکات المتطرّفة و ...، و کذا العوامل الخارجیة و الداخلیة، و الاهتمام بها جمیعاً، و علینا أن ننظر نظرة تفاؤلیة مشرقة إلی المستقبل، دون أن نغفل مسألة تفریخ الانحرافات الفکریة.

* * *

ص:281

فی إطار معالجة الوضع المتأزم الذی نحن بصدده، ثمّة ملاحظات مهمة یمکن استعراضها کآلیات و استراتیجیات تکفل الخروج من هذا الوضع.

الآلیة الأولی: اهتمام العلماء و النخب بمسألة إصلاح الأسس المعرفیة. فغیابها هو الذی دفع هذا العالم إلی هاویة التکفیر و التطرّف بین المذاهب. و هذا یقتضی القیام بأبحاث علمیة دقیقة و خلق تفاهم بین المذاهب فی الأسس الکلامیة و الفقهیة فی مجال التواصل و الوحدة.

الآلیة الثانیة: إصلاح النظم التعلیمیة. تواجهنا حالیاً نظم تعلیمیة تروّج لأفکار الإرهاب و التکفیر و التطرّف، و لیس خافیاً علی أحد بأنّ العدید من البلدان الإسلامیة تقوم بالترویج للأفکار التکفیریة و العدوانیة فی مناهجها الدراسیة للمراحل الدراسیة الثانویة و الجامعیة و ما بعد الجامعیة، و علیه، تلحّ الضرورة علی القیام بإصلاحات شاملة للنظم التعلیمیة.

ص:282

الآلیة الثالثة: استبدال الخطابین العلمانی و المتحجّر بالخطاب الاجتهادی العقلانی. إذ إنّ غیاب هذا الخطاب یؤدّی إلی تدمیر جوهر الإسلام فی المجتمعات الإسلامیة، أو ظهور العنف الدینی.

الآلیة الرابعة: محاربة العوامل الخارجیة الداعمة للتیارات التکفیریة. یجب أن نتحلّی بالوعی و الیقظة فهناک تیارات من خارج العالم الإسلامی تقوم بتفعیل التصدّعات الموجودة تاریخیاً منذ صدر الإسلام، حیث یقوم الأمریکان و الغربیین بتعمیق تلک التصدّعات و تنشیطها، لذا، لا بدّ من تعریتهم و الوقوف بوجههم.

الآلیة الخامسة: ترکیز العالم الإسلامی علی محاربة إسرائیل و الأعداء الأصلیین للأمة الإسلامیة.

الآلیة السادسة: الاتجاه صوب الحاکمیات الشعبیة الدینیة و التی بمقدورها التخفیف من الکثیر من المشاکل.

الآلیة السابعة: التأکید علی المشترکات التی تجمع العالم

ص:283

الإسلامی، و التأسیس لفکر و سیاسة و سوق مشترکة فی العالم الإسلامی. إنّ لدی الأمة الإسلامیة إمکانات و ثروات لا تحصی، لکنّها تُهدر جمیعاً بسبب الأفکار المتحجّرة، لذا، نحن بحاجة للوصول إلی توافق أصولی مع البلدان الإسلامیة لتجاوز المشاکل و الأزمات.

الآلیة الثامنة: إقامة علماء المذاهب الإسلامیة الحوارات و إنتاج الأعمال و النصوص التی تدعو إلی الوحدة.

لقد افتتح هذا المؤتمر فصلاً جدیداً، و یعدّ بمثابة رسالة من المرجعیة الدینیة فی قم للتخفیف من آلام و معاناة العالم الإسلامی و العمل علی معالجتها و حلّها.

ص: 284

ص:286

الحمدلله رب العالمین و صلی الله علی سیدنا محمد و علی آله الطاهرین و صحبه المنتجبین و من تبعهم باحسان الی یوم الدین.

)وَلاَ تَقُولُواْ لِمَنْ أَلْقَی إِلَیْکُمُ السَّلاَمَ لَسْتَ مُؤْمِنًا تَبْتَغُونَ عَرَضَ الْحَیَاةِ الدُّنْیَا((1)

الحمد لله رب العالمین و صلّی الله علی سیّدنا محمد و علی آله الطاهرین و صحبه المنتجبین و من تبعهم بإحسان إلی یوم الدین.

ص:287

لا شکّ فی أنّ الظروف الراهنة هی من أشدّ المراحل التاریخیة قساوة التی مرّت علی العالم الإسلامی، فالتیارات المتطرّفة و التکفیریة من خلال أفکارها و الفتاوی التی تصدرها و بثّها للفُرقة و الاختلاف هیّأت أسباب القتل و العنف و الحرب الطائفیة بهدف حرف المسلمین عن القضایا الأصلیة التی تهمّ العالم الإسلامی، و تعزیز جبهة أعداء الإسلام. و فی ضوء هذه الحوادث، یجب علی العلماء المسلمین نبذ هذه التیارات و عزلها و التعریف بالإسلام الأصیل و ذلک فی إطار القیام برسالتهم التاریخیة.

علی هذا الأساس، التئم المؤتمر الدولی حول سبل مواجهة التیارات المتطرّفة و التکفیریة فی مدینة قم بتاریخ 28-1-2016م تلبیة لدعوة المرجع الدینی الکبیر و بحضور مئات العلماء من الفریقین الذین عبّروا عن استنکارهم الشدید

للسلوکیات المتطرّفة أیّاً کان مذهبها أو طائفتها، کما أکّدوا بهذه المناسبة علی المحاور التالیة:

ص:288

1. الإسلام دین الرحمة و الألفة و هو بریء من سلوکیات القتل و العنف. و الرسول المصطفی صلی الله علیه و آله وسلم هو قدوة المسلمین و قد وصفه القرآن الکریم ب-)إنّکَ لَعَلی خُلُقٍ عَظِیم(، من هنا، ینبغی لجمیع المسلمین أن یتمثّلوا مفاهیم العیش السلمی المشترک فی سلوکهم الاجتماعی مع أتباع سائر المذاهب و الأدیان، و أن یبتعدوا عن الجدال أو أیّ عمل یزعزع أسس التعایش السلمی بین أتباع مختلف الأدیان و المذاهب.

2. طبقاً لسنّة النبی الأکرم صلی الله علیه و آله وسلم و سیرته القطعیة، فإنّ المسلم هو من نطق بالشهادتین و بها یصان دمه و ماله و عرضه، و أیّ استنباط فی هذا المجال إنّما هو اجتهاد فی مقابل النص.

3. بإجماع العلماء کافة، فإنّ رکن الکفر هو الإنکار الصریح لضروری الدین، و من حیث أنّ أیّاً من الاختلافات المطروحة فی العالم الإسلامی لیست من ضروریات الدین،

ص:289

لذلک، لا یحقّ لأیّ فرد أو جماعة التعرّض للآخرین لأسباب و مسوّغات واهیة.

4. إنّنا نستنکر بأقوی العبارات الجرائم التی ترتکبها الجماعات التکفیریة فی مختلف بلاد المسلمین، و کذلک الآراء و الأعمال التی یرتکبها نفر قلیل من مثیری الفتن علی شاشات القنوات الفضائیة، و نطالب علماء المسلمین کافة من جمیع المذاهب و الطوائف بالبراءة من المتطرّفین دون تحفظ أو مراعاة لاعتبارات سیاسیة أو طائفیة، و أن یصدّروا فتاوی و بیانات رسمیة یحذّروا فیها المسلمین من الانزلاق إلی أتون الحرب المذهبیة.

5. لمّا کان سعی أعداء الإسلام هو توظیف هذه الظواهر المتطرّفة لتحقیق مطامعهم الاستکباریة و الهیمنة علی مقدّرات العالم الإسلامی، و اللجوء إلی مشروعهم الخبیث فی الإسلاموفوبیا للحدّ من انتشار الإسلام فی العالم، فإنّ العلماء

المشارکین فی هذا المؤتمر یعلنون عن معارضتهم

ص:290

الصریحة لجمیع التیارات المتطرّفة و التکفیریة، و یؤکّدون علی أنّه لا تربطها بالإسلام و المسلمین أیّة علاقة لا من قریب و لا من بعید.

6. یطالب العلماء المشارکون فی المؤتمر جمیع الساسة فی المنطقة الابتعاد عن السیاسات التی تؤجّج العنف و التکفیر، و الامتناع عن اتّخاذ أیّة خطوات عملیة علی طریق الحرب المذهبیة، و أنّ إجراء الحوار و المحادثات هی الحل الأمثل للتعاطی مع جمیع مشاکل المنطقة و أنّ الصلح هو حسن العاقبة و علی حدّ تعبیر القرآن الکریم فإنّ «الصلح خیر».

7. إنّ کلمة السرّ وراء رفعة الأمة الإسلامیة و نجاحها، هی الوحدة، و إنّ الطریق إلی إعادة خلق الحضارة الإسلامیة الحدیثة و نشر الثقافة الإسلامیة الأصیلة الحیّة علی صعید العالم یمرّ عبر التعاون و التعاضد بین أفراد هذه الأمة. لذا، یجب فی هذا السیاق، أن نعقد العزم و نشدّ الهمّة من أجل اعتلاء کلمة الله و تأسیس حضارة جدیدة، و نمتنع عن أیّ

ص:291

قول أو تصرّف یمکن أن یحول بیننا و بین تحقیق هدفنا الأصلی.

8. فی ضوء مبادرة المرجع الدینی الکبیر الشیخ ناصر مکارم الشیرازی(دام ظله الوارف) المتمثلة فی استحداث أمانة عامة دائمة للمؤتمر الدولی حول مواجهة التیارات المتطرّفة و التکفیریة، فإنّنا نمد ید الوحدة و التضامن إلی جمیع علماء العالم الإسلامی فی جمیع أنحاء العالم، و نرجو منهم دعمنا و مساندتنا فی هذه المسؤولیة الخطیرة. و فی هذا الإطار، تری الأمانة العامة للمؤتمر أنّ واجبها یملی علیها أن تواکب جمیع الذین یبذلون الجهود فی سبیل وحدة العالم الإسلامی و ارتقائه، و التصدّی للتطرّف و التکفیر بالنصیحة الأخویة و الموعظة الحسنة و تطالب الشباب المسلم الامتناع عن الأعمال التی یمکن أن تسبّب ضرراً للإسلام و المسلمین.

ص:292

فی الختام، نأمل أن یضع المسلمون السیرة العطرة للنبی

الأعظم صلی الله علیه و آله وسلم نصب أعینهم، و تکون المقصد النهائی لجمیع العلماء و المفکرین فی العالم.

ص: 293

ص:294