مفاتیح الجنان جدید (نگارش آسان)

مشخصات کتاب

سرشناسه : قمی، عباس، 1254 1319

عنوان قراردادی : مفاتیح الجنان . فارسی عربی .

عنوان و نام پدیدآور: مفاتیح الجنان جدید (نگارش آسان) / [عباس قمی] ؛ با ترجمه حسین انصاریان .

مشخصات نشر : اصفهان : مرکز تحقیقات رایانه ای قائمیه اصفهان، 1397 .

مشخصات ظاهری : 1139ص . /محقق ومصحح:عباسعلی کریمیان1402

وضعیت فهرست نویسی : فیپا

موضوع : قرآن . برگزیده ها ترجمه ها

موضوع : دعاها

شناسه افزوده : انصاریان، حسین، 1323، گردآورنده

رده بندی کنگره : BP267/8/ق9م704212737 1388

رده بندی دیویی : 297/772

فهرست

تصویر

ص: 1

تصویر

ص: 2

تصویر

ص: 3

تصویر

ص: 4

تصویر

ص: 5

تصویر

ص: 6

تصویر

ص: 7

تصویر

ص: 8

تصویر

ص: 9

تصویر

ص: 10

تصویر

ص: 11

تصویر

ص: 12

تصویر

ص: 13

تصویر

ص: 14

تصویر

ص: 15

تصویر

ص: 16

مقدمه

«بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ»

«قُلْ مَا يَعْبَأُ بِكُمْ رَبِّي لَوْلَا دُعَاؤُكُمْ»

سپاس خدایی را که درهای رحمتش همواره به روی بندگان باز و آستان اجابتش نزدیک است . آفریدگار مهربانی که «دعا» را کلید رحمتش قرار داد و چراغی که ظلمتها بدان مرتفع می گردد و راهی برای برآورده شدن حاجات ؛ آنچنان که امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) فرمودند: «به آنچه نزد خدای عز و جل است نتوان رسید جز به وسیله دعاء» . (1)

سلام و صلوات خدا بر ائمه طریق هدایت و پیشوایان راه حق و حقیقت ؛ آنان که آداب حضور در محضر حق و چگونه دعا کردن را به بشر آموختند و اگر نبود ادعیه و مناجات ایشان، تشنگان معرفت، از این حقیقت ناب همواره بی بهره می ماندند . اکنون که مکتب انسان ساز اهل بیت (عَلَيهِم السَّلَامُ) سرشار از این معرفت زلال و جاودان است، بر ماست که از این منبع پرفیض به قَدر توان توشه بر گیریم و در بسط و گسترش آن بکوشیم .

انتشارات مرکز طبع و نشر قرآن جمهوری اسلامی ایران با بهره گیری از دانش و تجربه اساتید گرانقَدر، اقدام به تهیه نسخه ای از کتاب ارزشمند «مفاتیح الجنان» نموده است که در عین محافظت از مطالب و محتوای اولیه، دارای ویژگی های ممتازی میباشد .

ویژگیهای نگارشی:

* در تعیین متن مفاتیح الجنان به نسخه های متعدد موجود از آن، از جمله نسخه ای به خط مرحوم طاهر خوشنویس و تصحیح دست نویس مرحوم حاج شیخ عباس قمی مراجعه شد ؛ اما متن پیش رو در اغلب موارد با نسخه چاپ شده در سال 1388 توسط انتشارات «دار العرفان» مطابقت دارد .

ص: 17


1- «لا ينال ما عند اللّه - عزّ و جلّ - إلّا بالدعاء» ؛ (کافی، ج4، ص305)

* با توجه به اختلاف نسخه ها در مورد برخی از کلمات یا عبارات ادعیه، زیارات و سایر اذکار، این موارد به دو شکل نشان داده شده است:

- كلمات یا عباراتی که داخل پرانتز و به صورت کمرنگ نوشته شده: در اینگونه موارد باید عبارت داخل پرانتز، یا عبارت قبل از آن خوانده شود و خواندن هر دو عبارت، صحيح نمی باشد ؛ مانند: «طلب ثاری (ثارکم) » .

- كلمات یا عباراتی که داخل قلاب نوشته شده: اینگونه کلمات یا عبارات می تواند در ادامه عبارات قبل از خود خوانده شود ؛ مانند: «و سَلَّم تسلياً [ كثيراً]»

* به منظور تدوین اصول و مبانی نگارشی متن مفاتيح الجنان، شورای علمی مرکز طبع و نشر قرآن کریم، پس از برگزاری جلسات متعدد، شیوه نامه ای را در سه بخش علامت های نقطه ویرگول»، «علامت گذاری حروف و کلمات» و «املای کلمات» تنظیم نمود که برخی از موارد قابل ذکر آن به شرح زیر است:

علامت های نقطه ویرگول: از آنجا که وجود علایم نقطه ویرگول سبب صحيح خواندن عبارات ادعیه، زیارات، مناجات ها و سایر اذکار مفاتيح می شود و علاوه بر آن، تأثیر به سزایی در القای معنای صحیح عبارات ادعیه، زیارات و . . . دارد، در این نسخه از مفاتيح الجنان - برای نخستین بار و با بهره گیری از منابع معتبر و کتب املای عربی - از این علایم به صورت کاملا علمی استفاده شده است .

این علامت ها عبارتند از:

1 . نقطه .

2 . نقطه ویرگول ؛

3 . ویرگول،

4 . دو نقطه :

5 . سه نقطه . . .

6 . علامت سؤال ؟

7 . علامت سؤال انکاری ؟!

18 علامت تعجب !

9 . گیومه « »

10 . پرانتز ()

11 . پرانتز گل دار

12 . قلاب []

13 . خط فاصله -

ص: 18

علامت گذاری حروف و کلمات: به منظور ایجاد سهولت در قرائت متن ادعیه برای عموم مردم، در این نسخه - مطابق با شيوه علامت گذاری مصاحف مرکز طبع و نشر قرآن جمهوری اسلامی ایران - از علایم و حرکات غیر ضروری که باعث شلوغی خط و ایجاد مشکل در خواندن می شود، استفاده نشده است ؛ مهم ترین این موارد عبارت اند از:

- عدم استفاده از علایم همراه صداهای کشیده ؛ مانند: «أعوذ برضاك»

- حذف علامت سکون ؛ مانند: «واجعلنا»

- استفاده از حرکات ریز برای همزههای وصل بعد از علایم نگارشی، به منظور تشخیص حرکت آن هنگام شروع ؛ مانند: «يا عظيم ترجي لكل عظيم، اغفرلى العظيم»،

« . . . والفائزين بجنتك، ألناجين برحمتك»

املای کلمات: در نگارش متن ادعیه، با مبنا قرار دادن کتب معاصر و معتبر املای عربی، سعی شده است کتابت کلمات، مطابق با جدیدترین قواعد املاء صورت پذیرد . در این خصوص به منابعی همچون «المفصل في الاملاء العربی» تأليف ناصف يمين و «الواضح في الاملاء العربي» محَمد زرقان الفرح مراجعه شده است .

* ویژگی های دیگر این نسخه از مفاتیح الجنان عبارت اند از:

- استفاده از فونت رایانه ای نسخ عربی

- نگارش توضیحات مربوط به ادعیه و زیارات با خط درشت، برای توجه بیشتر به

مطالب و محتوای ارزشمند آن

- تقدیم فضائل سوره ها بر متن سوره ها در ابتدای مفاتيح

- تقديم دعای روز شنبه در دعاهای ایام هفته

- تنظیم ادعیه و اعمال شبهای ماه مبارک رمضان به ترتیب زمان آن ها

- درج بخش «باقیات الصالحات» در انتهای مفاتیح

ص: 19

ترجمه:

ترجمه به کار رفته در این نسخه از مفاتیح الجنان اثر محقق اندیشمند، استاد حسین انصاریان است که با خلوص نیت و به منظور ترویج فرهنگ غنی اهل بیت (عَلَيهِم السَّلَامُ) آن را در اختیار مرکز طبع و نشر قرآن جمهوری اسلامی ایران قرار داده اند . ضمنا متون فارسی و توضیحات مربوط به ادعیه و زیارات توسط ایشان به قلمی روان و با نگارش امروزی - با اخذ اجازه از فرزند مرحوم مؤلف - بازنویسی شده است . در همین جا از جناب حجة الاسلام و المسلمین استاد حسین انصاریان کمال امتنان و تشکر را داریم و از خوانندگان محترم نیز تقاضا داریم که ایشان را از دعای خیر خویش بهره مند نمایند .

در پایان لازم می دانیم از زحمات اساتید بزرگوار آقایان عبدالرسول عبایی و ابوالفضل علامی - که عهده دار تحقیق و درج علایم نگارشی، نظارت بر صحت املای كلمات و اشراف علمی بر متن این اثر بوده اند . تشکر و سپاسگزاری نماییم .

همچنین از اعضای محترم شورای علمی مرکز طبع و نشر قرآن جمهوری اسلامی ایران و نیز همکاران واحدهای تحقیق و پژوهش، آماده سازی، تصحیح، فنی و رایانه هنری و انتشارات تشکر می کنیم که با تلاش بی وقفه و همکاری صمیمانه در تهیه این اثر کوشیده اند . همینطور از معاونت محترم قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که بخشی از هزینه های تحقیق و آماده سازی این اثر را تقبل نمودند، تشکر و قَدردانی می نماییم .

امیدواریم مجموعه این تلاش ها که در جهت ترویج معارف اهل بیت (عَلَيهِم السَّلَامُ) صورت گرفته است، مورد رضایت حضرت حق قرار گیرد و خوانندگان عزیز و شیفتگان خاندان عصمت و طهارت (عَلَيهِم السَّلَامُ)، مؤلف محترم و همه دست اندرکاران تهیه این اثر را از دعا و طلب مغفرت فراموش ننمایند .

مرکز طبع و نشر قرآن جمهوری اسلامی ایران

ص: 20

سوره های قرآن در مفاتیح الجنان

فضیلت سوره مبارک یس

در کتاب (مفاتيح النجاح) از پیامبر اکرم (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) روایت شده: هر که سوره «یس» را برای خشنودی حق تعالی بخواند، پروردگار او را مشمول آمرزش فرماید و به او چنان اجری عنایت کند که گویا دوازده مرتبه: قرآن را قرائت نموده است . از خواص این سوره آن است که هرگاه نزد بیماری خوانده شود به عوض هر حرفی از آن ده فرشته نازل می شوند که در برابر بیمار به صف ایستاده و برای او طلب آمرزش می کنند . و به هنگام قبض روحش حاضر گردیده و در تشییع جنازه اش شرکت می نمایند و بر او نماز می خوانند و به وقت دفنش در کنار او خواهند بود . و هر بیماری که خودش این سوره را هنگام سکرات مرگ بخواند یا برای او بخوانند، رضوان خزانه دار بهشت، جامی از شربت بهشت به او مینوشاند، پس او می میرد در حالی که سیراب است و برانگیخته می شود در حالی که سیراب است و نیازمند به حوضی از حوضهای پیامبران نمی گردد تا زمانی که وارد بهشت می شود در حالی که سیراب است . و نیز روایت شده: سوره «یس» خیر دنیا و آخرت را به قرائت کننده اش

ص: 1

می رساند، و از او بلای دنیا و اهوال آخرت را دفع می نماید بلکه هر شری را از او برطرف نموده و همه حاجات او را روا می کند . خواندن این سوره برابر با بیست حج است و برای شنونده آن هزار نور و هزار برکت و هزار رحمت خواهد بود و هر گونه دشمنی و بیماری از او برطرف خواهد شد .

از رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) به روایت شده: هر که وارد قبرستان شود و سوره «یس» را بخواند خدا عذاب مردگان آن قبرستان را کاهش داده و به تعداد آن ها برای او حسنات قرار خواهد داد . از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: هر کس سورۀ «یس» را در روز بخواند تا شب مرزوق و محفوظ است و هر کس آن را شبانه پیش از خواب بخواند، خدا هزار فرشته بر او بگمارد که او را از شر هر شیطان رانده شده و از هر آفتی حفظ کنند و اگر در همان روز مرگش فرا رسد، خدا او را وارد بهشت نماید .

سوره یس

***

بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ (1)

ص: 2


1- به نام خداوند بخشنده مهربان

يس﴿1﴾(1)

وَ الْقُرْآنِ الْحَكِيمِ ﴿2﴾(2)

إِنَّكَ لَمِنَ الْمُرْسَلِينَ ﴿3﴾(3)

عَلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ ﴿4﴾(4)

تَنْزِيلَ الْعَزِيزِ الرَّحِيمِ ﴿5﴾(5)

لِتُنْذِرَ قَوْمًا مَا أُنْذِرَ آبَاؤُهُمْ فَهُمْ غَافِلُونَ ﴿6﴾(6)

لَقَدْ حَقَّ الْقَوْلُ عَلَى أَكْثَرِهِمْ فَهُمْ لَا يُؤْمِنُونَ ﴿7﴾(7)

إِنَّا جَعَلْنَا فِي أَعْنَاقِهِمْ أَغْلَالًا فَهِيَ إِلَى الْأَذْقَانِ فَهُمْ مُقْمَحُونَ ﴿8﴾(8)

وَ جَعَلْنَا مِنْ بَيْنِ أَيْدِيهِمْ سَدًّا وَ مِنْ خَلْفِهِمْ سَدًّا فَأَغْشَيْنَاهُمْ فَهُمْ لَا يُبْصِرُونَ ﴿9﴾(9)

وَ سَوَاءٌ عَلَيْهِمْ أَ أَنْذَرْتَهُمْ أم لَمْ تُنْذِرْهُمْ لَا يُؤْمِنُونَ ﴿10﴾(10)

إِنَّمَا تُنْذِرُ مَنِ اتَّبَعَ الذِّكْرَ وَ خَشِيَ الرَّحْمَنَ بِالْغَيْبِ ۖ فَبَشِّرْهُ بِمَغْفِرَةٍ وَ أَجْرٍ كَرِيمٍ ﴿11﴾(11)

إِنَّا نَحْنُ نُحْيِي الْمَوْتَى وَ نَكْتُبُ مَا قَدَّمُوا وَ آثَارَهُمْ ۚ وَ كُلَّ شَيْءٍ أَحْصَيْنَاهُ فِي إِمَامٍ مُبِينٍ ﴿12﴾(12)

وَاضْرِبْ لَهُمْ مَثَلًا أَصْحَابَ الْقَرْيَةِ إِذْ جَاءَهَا الْمُرْسَلُونَ ﴿13﴾(13)

إِذْ أَرْسَلْنَا إِلَيْهِمُ اثْنَيْنِ فَكَذَّبُوهُمَا فَعَزَّزْنَا بِثَالِثٍ فَقَالُوا إِنَّا إِلَيْكُمْ مُرْسَلُونَ ﴿14﴾(14)

قَالُوا مَآ أَنْتُمْ إِلَّا بَشَرٌ مِثْلُنَا (15)

ص: 3


1- یاء، سین (رمز هایی میان اللّه و رسول اوست) (1)
2- سوگند به قرآن حکیم که، (2)
3- به یقین تو از فرستادگان (خدا) هستی. (3)
4- بر راهی مستقیم قرار داری . (4)
5- (و این کتاب) فرو فرستاده خدای مقتدر و مهربان است . (5)
6- تا بیم دهی قومی را که پدرانشان (از زمان عیسی یا ابراهیم) بیم داده نشده اند، از این رو غافل اند.(6)
7- بی تردید بر بیشتر آنان گفتار (وعده عذاب) ثابت و محقق شده است، از این رو دیگر ایمان نمی آورند . (7)
8- همانا در گردن هایشان غل هایی قرار داده ایم که تا چانه های آنها کشیده شده، پس سرهایشان رو به بالا مانده است، (8)
9- و از پیش رویشان سدی و از پشت سرشان سدّی قرار داده ایم، و چشمانشان را پوشانده ایم (کور کرده ایم)، از این رو نمی بینند. (9)
10- و برای آنان یکسان است چه بیمشان دهی یا بیمشان ندهی، ایمان نمی آورند، (10)
11- جز این نیست که تو کسی را بیم توانی داد که قرآن پندآموز را پیروی کرده و از خدای رحمان در نهان ترسیده باشد؛ پس او را به آمرزش و پاداشی پرارزش و گرامی بشارت ده.(11)
12- البته این ماییم که مرده ها را زنده می کنیم و آنچه را از پیش فرستاده اند و آثار (پس از مرگ) آنها را می نویسیم، و همه چیز را در نسخه ای آشکار (لوح محفوظ) به طور فراگیر برشمرده ایم. (12)
13- و برای آنها داستان اهل آن شهر (انطاکیه) را مثل بزن هنگامی که فرستادگان خدا به آنجا آمدند (13)
14- آن گاه که دو نفر به سوی آنها فرستادیم، پس آنها را تکذیب کردند و ما (آنها را) با فرستاده سومی تقویت نمودیم، پس همگی گفتند: ما به سوی شما فرستاده شده ایم. (14)
15- (مردمان شهر) گفتند: شما جز بشری مانند ما نیستید

وَمَا أَنْزَلَ الرَّحْمَنُ مِنْ شَيْءٍ إِنْ أَنْتُمْ إِلَّا تَكْذِبُونَ ﴿15﴾(1)

قَالُوا رَبُّنَا يَعْلَمُ إِنَّا إِلَيْكُمْ لَمُرْسَلُونَ ﴿16﴾(2)

وَمَا عَلَيْنَا إِلَّا الْبَلَاغُ الْمُبِينُ ﴿17﴾(3)

قَالُوا إِنَّا تَطَيَّرْنَا بِكُمْ ۖ لَئِنْ لَمْ تَنْتَهُوا لَنَرْجُمَنَّكُمْ وَ لَيَمَسَّنَّكُمْ مِنَّا عَذَابٌ أَلِيمٌ ﴿18﴾(4)

قَالُوا طَائِرُكُمْ مَعَكُمْ ۚ أَئِنْ ذُكِّرْتُمْ ۚ بَلْ أَنْتُمْ قَوْمٌ مُسْرِفُونَ ﴿19﴾(5)

وَجَاءَ مِنْ أَقْصَى الْمَدِينَةِ رَجُلٌ يَسْعَى قَالَ يَا قَوْمِ اتَّبِعُوا الْمُرْسَلِينَ ﴿20﴾(6)

اتَّبِعُوا مَنْ لَا يَسْأَلُكُمْ أَجْرًا وَ هُمْ مُهْتَدُونَ ﴿21﴾(7)

وَمَا لِيَ لَا أَعْبُدُ الَّذِي فَطَرَنِي وَ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ ﴿22﴾(8)

أَأَتَّخِذُ مِنْ دُونِهِ آلِهَةً إِنْ يُرِدْنِ الرَّحْمَانُ بِضُرٍّ لَا تُغْنِ عَنِّي شَفَاعَتُهُمْ شَيْئًا وَ لَا يُنْقِذُونِ ﴿23﴾(9)

إِنِّي إِذًا لَفِي ضَلَالٍ مُبِينٍ ﴿24﴾(10)

إِنِّي آمَنْتُ بِرَبِّكُمْ فَاسْمَعُونِ ﴿25﴾(11)

قِيلَ ادْخُلِ الْجَنَّةَ ۖ قَالَ يَا لَيْتَ قَوْمِي يَعْلَمُونَ ﴿26﴾(12)

بِمَا غَفَرَ لِي رَبِّي وَ جَعَلَنِي مِنَ الْمُكْرَمِينَ ﴿27﴾(13)

وَمَا أَنْزَلْنَا عَلَى قَوْمِهِ مِنْ بَعْدِهِ مِنْ جُنْدٍ مِنَ السَّمَآءِ (14)

ص: 4


1- و خدای رحمان چیزی نازل نکرده، شما نیستید جز اینکه دروغ می پردازید. (15)
2- (رسولان) گفتند: پروردگار ما می داند که ما به سوی شما فرستاده شده ایم، (16)
3- و بر عهده ما تنها رساندن آشکار است و بس. (17)
4- گفتند: ما به (دیدن) شما فال بد زدیم، بی شک اگر از گفتارتان دست برندارید حتما شما را سنگسار می کنیم و مسلّما از جانب ما عذاب دردناکی به شما خواهد رسید. (18)
5- (رسولان) گفتند: وسیله فال بد شما با خودتان است، آیا اگر شما را تذکر دهند (تهدید به عذاب می کنید)؟! بلکه شما گروهی تجاوزکارید. (19)
6- و از دورترین نقطه شهر مردی شتابان آمد، گفت: ای قوم من! از این فرستادگان [خدا] پیروی کنید، (20)
7- از کسانی پیروی کنید که از شما مزدی نمی طلبند و خود هدایت یافته اند، (21)
8- و مرا چیست کسی را که مرا آفریده نپرستم در حالی که همه به سوی او بازگردانده می شوید ؟ (22)
9- آیا جز او معبودهایی را به پرستش گیرم که اگر خدای رحمان ضرر و زیانی را برای من بخواهد شفاعت آنها چیزی را از من بازنمی گرداند و نمی توانند مرا نجات بخشند (23)
10- در این صورت بی تردید من در گمراهی آشکاری خواهم بود. (24)
11- (آن گاه خطاب به رسولان گفت) حقّا که من به پروردگار شما ایمان آوردم، پس (اقرار) مرا بشنوید (و تحمل شهادت کنید). (25)
12- (عاقبت او را کشتند، و بدو) گفته شد: وارد بهشت (برزخ) شو، گفت: ای کاش قوم من می دانستند، (26)
13- که پروردگارم مرا آمرزید و مرا از گرامیان قرار داد. (27)
14- و ما بر (اهلاک) قوم او پس از وی هیچ سپاهی از آسمان فرو نفرستادیم،

وَمَا كُنَّا مُنْزِلِينَ ﴿28﴾(1)

إِنْ كَانَتْ إِلَّا صَيْحَةً وَاحِدَةً فَإِذَا هُمْ خَامِدُونَ ﴿29﴾(2)

يَا حَسْرَةً عَلَى الْعِبَادِ ۚ مَا يَأْتِيهِمْ مِنْ رَسُولٍ إِلَّا كَانُوا بِهِ يَسْتَهْزِئُونَ ﴿30﴾(3)

أَلَمْ يَرَوْا كَمْ أَهْلَكْنَا قَبْلَهُمْ مِنَ الْقُرُونِ أَنَّهُمْ إِلَيْهِمْ لَا يَرْجِعُونَ ﴿31﴾(4)

وَإِنْ كُلٌّ لَمَّا جَمِيعٌ لَدَيْنَا مُحْضَرُونَ ﴿32﴾(5)

وَآيَةٌ لَهُمُ الْأَرْضُ الْمَيْتَةُ أَحْيَيْنَاهَا وَ أَخْرَجْنَا مِنْهَا حَبًّا فَمِنْهُ يَأْكُلُونَ ﴿33﴾(6)

وَجَعَلْنَا فِيهَا جَنَّاتٍ مِنْ نَخِيلٍ وَ أَعْنَابٍ وَ فَجَّرْنَا فِيهَا مِنَ الْعُيُونِ ﴿34﴾(7)

لِيَأْكُلُوا مِنْ ثَمَرِهِ وَ مَا عَمِلَتْهُ أَيْدِيهِمْ ۖ أَفَلَا يَشْكُرُونَ ﴿35﴾(8)

سُبْحَانَ الَّذِي خَلَقَ الْأَزْوَاجَ كُلَّهَا مِمَّا تُنْبِتُ الْأَرْضُ وَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَ مِمَّا لَا يَعْلَمُونَ ﴿36﴾(9)

وَآيَةٌ لَهُمُ اللَّيْلُ نَسْلَخُ مِنْهُ النَّهَارَ فَإِذَا هُمْ مُظْلِمُونَ ﴿37﴾(10)

وَالشَّمْسُ تَجْرِي لِمُسْتَقَرٍّ لَهَا ۚ ذَلِكَ تَقْدِيرُ الْعَزِيزِ الْعَلِيمِ ﴿38﴾(11)

وَالْقَمَرَ قَدَّرْنَاهُ مَنَازِلَ حَتَّى عَادَ كَالْعُرْجُونِ الْقَدِيمِ ﴿39﴾(12)

لَا الشَّمْسُ يَنْبَغِي لَهَا أَنْ تُدْرِكَ (13)

ص: 5


1- و (پیش از آن هم) ما فرو فرستنده (سپاه آسمانی برای اهلاک قومی) نبودیم. (28)
2- (وسیله اهلاک آنها) جز یک صیحه (آسمانی) نبود که به ناگاه همگی خاموش و بی جان شدند (29)
3- دریغا بر بندگان! که هیچ فرستاده ای بر آنها نمی آمد مگر اینکه پیوسته او را استهزا می کردند (30)
4- آیا ندیدند که پیش از آنها چه بسیار از مجتمعات انسانی هلاک کردیم که آنها به سوی اینان بازنمی گردند ؟ (31)
5- و آنها نیستند جز اینکه همگی (در روز واپسین) در نزد ما احضار می شوند. (32)
6- و نشانه ای برای آنها همین زمین مرده است که ما آن را زنده کردیم و حبوباتی از آن بیرون آوردیم که از آن می خورند. (33)
7- و در آن باغ هایی از درختان خرما و انگور قرار دادیم و از چشمه های گوناگون در آن جوشاندیم. (34)
8- تا از میوه آن و از نتیجه کارکرد دست هایشان بخورند، پس آیا سپاس نمی گزارند؟ (35)
9- منزه است آن که همه جفت ها را آفریده از آنچه زمین می رویاند و از خودشان و از چیزهایی که نمی دانند. (36)
10- و نشانه ای (دیگر) برای آنها این شب است که روز را از آن (همانند لباسی) برمی کنیم، پس به ناگاه در تاریکی قرار می گیرند. (37)
11- و این خورشید برای رسیدن به قرارگاه مخصوص خود همواره جریان دارد. این تقدیر و اندازه گیری مقتدر غالب و داناست. (38)
12- و ماه تمام را منزل هایی مقدر کردیم تا آنکه همانند شاخه کهنه درخت خرما (به صورت هلال) بازگردد (39)
13- نه خورشید را می سزد

الْقَمَرَ وَ لَا اللَّيْلُ سَابِقُ النَّهَارِ ۚ وَ كُلٌّ فِي فَلَكٍ يَسْبَحُونَ ﴿40﴾(1)

وَآيَةٌ لَهُمْ أَنَّا حَمَلْنَا ذُرِّيَّتَهُمْ فِي الْفُلْكِ الْمَشْحُونِ ﴿41﴾(2)

وَخَلَقْنَا لَهُمْ مِنْ مِثْلِهِ مَا يَرْكَبُونَ ﴿42﴾(3)

وَإِنْ نَشَأْ نُغْرِقْهُمْ فَلَا صَرِيخَ لَهُمْ وَ لَا هُمْ يُنْقَذُونَ ﴿43﴾(4)

إِلَّا رَحْمَةً مِنَّا وَ مَتَاعًا إِلَى حِينٍ ﴿44﴾(5)

وَإِذَا قِيلَ لَهُمُ اتَّقُوا مَا بَيْنَ أَيْدِيكُمْ وَ مَا خَلْفَكُمْ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ ﴿45﴾(6)

وَمَا تَأْتِيهِمْ مِنْ آيَةٍ مِنْ آيَاتِ رَبِّهِمْ إِلَّا كَانُوا عَنْهَا مُعْرِضِينَ ﴿46﴾(7)

وَإِذَا قِيلَ لَهُمْ أَنْفِقُوا مِمَّا رَزَقَكُمُ اللّه قَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لِلَّذِينَ آمَنُوا أَنُطْعِمُ مَنْ لَوْ يَشَاءُ اللّه أَطْعَمَهُ إِنْ أَنْتُمْ إِلَّا فِي ضَلَالٍ مُبِينٍ ﴿47﴾(8)

وَيَقُولُونَ مَتَى هَذَا الْوَعْدُ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ ﴿48﴾(9)

مَا يَنْظُرُونَ إِلَّا صَيْحَةً وَاحِدَةً تَأْخُذُهُمْ وَ هُمْ يَخِصِّمُونَ ﴿49﴾(10)

فَلَا يَسْتَطِيعُونَ تَوْصِيَةً وَ لَا إِلَى أَهْلِهِمْ يَرْجِعُونَ ﴿50﴾(11)

وَنُفِخَ فِي الصُّورِ فَإِذَا هُمْ مِنَ الْأَجْدَاثِ إِلَى رَبِّهِمْ يَنْسِلُونَ ﴿51﴾(12)

قَالُوا يَا وَيْلَنَا مَنْ بَعَثَنَا مِنْ مَرْقَدِنَا ۜ (13)

ص: 6


1- که این قمر را دریابد، و نه شب سبقت گیرنده بر روز است، و هر یک در مدار خاصی شناورند . (40)
2- و نشانه ای (دیگر) برای آنها این است که ما فرزندان آنها را در کشتی هایی پُر حمل کردیم. (41)
3- برای آنها از مثل کشتی چیزهایی که بر آن سوار می شوند بیافریدیم. (42)
4- و اگر بخواهیم آنها را غرق می کنیم، پس نه فریادرسی برای آنها خواهد بود و نه نجات داده می شوند. (43)
5- مگر به خاطر رحمتی از ما و برخورداری (از زندگی) تا زمانی معین (نجات یابند). (44)
6- و چون به آنها گفته شود: از آنچه در پیش روی شماست (شرک و فسقی که در آینده دارید) و آنچه در پشت سر شماست (کفر و فسقی که انجام داده اید) پروا کنید شاید مورد ترحم قرار گیرید (اعتنا نمی کنند) (45)
7- و هیچ نشانه ای از نشانه ها و آیات پروردگارشان به آنها نمی آمد مگر اینکه پیوسته از آنها رویگردان بودند. (46)
8- و چون به آنها گفته شود از آنچه خدا به شما روزی کرده انفاق نمایید، کسانی که کفر ورزیده اند به کسانی که ایمان آورده اند گویند: آیا کسی را اطعام کنیم که اگر خدا می خواست به او طعام می داد؟ شما جز در گمراهی آشکاری نیستید . (47)
9- گویند: این وعده (قیام رستاخیز) کی خواهد بود اگر راستگویید. (48)
10- آنها جز یک صیحه (آسمانی) را انتظار نمی کشند که آنان را در حالی که با یکدیگر در خصومت اند فرا گیرد. (49)
11- پس نه قدرت وصیّت و سفارش پیدا می کنند و نه می توانند به سوی کسان خود بازگردند. (50)
12- و (بار دوم) در صور دمیده شود، پس به ناگاه همه آنان از قبرهای خود به سوی پروردگار خویش می شتابند. (51)
13- گویند: ای وای بر ما، چه کسی ما را از خوابگاهمان برانگیخت؟ (آری) این همان است که

هَذَا مَا وَعَدَ الرَّحْمَنُ وَ صَدَقَ الْمُرْسَلُونَ ﴿52﴾(1)

إِنْ كَانَتْ إِلَّا صَيْحَةً وَاحِدَةً فَإِذَا هُمْ جَمِيعٌ لَدَيْنَا مُحْضَرُونَ ﴿53﴾(2)

فَالْيَوْمَ لَا تُظْلَمُ نَفْسٌ شَيْئًا وَ لَا تُجْزَوْنَ إِلَّا مَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ ﴿54﴾(3)

إِنَّ أَصْحَابَ الْجَنَّةِ الْيَوْمَ فِي شُغُلٍ فَاكِهُونَ ﴿55﴾(4)

هُمْ وَ أَزْوَاجُهُمْ فِي ظِلَالٍ عَلَى الْأَرَائِكِ مُتَّكِئُونَ ﴿56﴾(5)

لَهُمْ فِيهَا فَاكِهَةٌ وَ لَهُمْ مَا يَدَّعُونَ ﴿57﴾(6)

سَلَامٌ قَوْلًا مِنْ رَبٍّ رَحِيمٍ ﴿58﴾(7)

وَامْتَازُوا الْيَوْمَ أَيُّهَا الْمُجْرِمُونَ ﴿59﴾(8)

أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَيْكُمْ يَا بَنِي آدَمَ أَنْ لَا تَعْبُدُوا الشَّيْطَانَ ۖ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ ﴿60﴾(9)

وَأَنِ اعْبُدُونِي ۚ هَذَا صِرَاطٌ مُسْتَقِيمٌ ﴿61﴾(10)

وَلَقَدْ أَضَلَّ مِنْكُمْ جِبِلًّا كَثِيرًا ۖ أَفَلَمْ تَكُونُوا تَعْقِلُونَ ﴿62﴾(11)

هَذِهِ جَهَنَّمُ الَّتِي كُنْتُمْ تُوعَدُونَ ﴿63﴾(12)

اصْلَوْهَا الْيَوْمَ بِمَا كُنْتُمْ تَكْفُرُونَ ﴿64﴾(13)

الْيَوْمَ نَخْتِمُ عَلَى أَفْوَاهِهِمْ وَ تُكَلِّمُنَا أَيْدِيهِمْ وَ تَشْهَدُ أَرْجُلُهُمْ بِمَا كَانُوا يَكْسِبُونَ ﴿65﴾(14)

وَلَوْ نَشَاءُ لَطَمَسْنَا عَلَى أَعْيُنِهِمْ (15)

ص: 7


1- خدای رحمان (در دنیا) به ما وعده داد، و فرستادگان او راست گفتند. (52)
2- (در آن هنگام) نفخه و صیحه ای نیست جز یک صیحه (نفخه سوم صور) پس به ناگاه همگی در پیشگاه ما احضار می شوند. (53)
3- و امروز هیچ کسی به هیچ مقداری ستم نمی شود و از پاداشش کسر نمی گردد، و جز در برابر آنچه می کردید مجازات نمی شوید (54)
4- همانا بهشتیان در آن روز در حال و هوایی خوش اند و مسرور و متلذّذند. (55)
5- خودشان و همسرانشان در زیر سایه هایی بر تخت های آراسته خویش تکیه می زنند. (56)
6- برای آنها در آنجا میوه جات (گوناگون) است، و برای آنهاست هر چه آرزو کنند و بطلبند. (57)
7- (برای آنها) سلام و درود است، گفتاری از جانب پروردگار مهربان. (58)
8- (به مجرمان خطاب می شود) جدا شوید امروز ای گنهکاران (از صف مؤمنان و صالحان). (59)
9- ای فرزندان آدم، آیا به شما سفارش نکردم که شیطان را نپرستید که او مسلما برای شما دشمنی آشکار است؟ (60)
10- و فقط مرا بپرستید که این راه مستقیم است؟ (61)
11- و بی تردید گروه بسیاری از شما را گمراه کرده، پس آیا اندیشه نمی کردید؟ (62)
12- این همان جهنّمی است که همواره بدان تهدید می شدید. (63)
13- امروز بدان درآیید و بچشید حرارت آن را در برابر آن که کفر و کفران می ورزیدید. (64)
14- امروز بر دهن های آنان مهر می نهیم، و دست هایشان با ما سخن می گوید، و پاهایشان به آنچه انجام می دادند گواهی می دهد. (65)
15- و اگر بخواهیم چشمان آنها را محو می کنیم، پس در راه پیشی گیرند

فَاسْتَبَقُوا الصِّرَاطَ فَأَنَّى يُبْصِرُونَ ﴿66﴾(1)

وَلَوْ نَشَاءُ لَمَسَخْنَاهُمْ عَلَى مَكَانَتِهِمْ فَمَا اسْتَطَاعُوا مُضِيًّا وَ لَا يَرْجِعُونَ ﴿67﴾(2)

وَمَنْ نُعَمِّرْهُ نُنَكِّسْهُ فِي الْخَلْقِ ۖ أَفَلَا يَعْقِلُونَ ﴿68﴾(3)

وَمَا عَلَّمْنَاهُ الشِّعْرَ وَ مَا يَنْبَغِي لَهُ ۚ إِنْ هُوَ إِلَّا ذِكْرٌ وَ قُرْآنٌ مُبِينٌ ﴿69﴾(4)

لِيُنْذِرَ مَنْ كَانَ حَيًّا وَ يَحِقَّ الْقَوْلُ عَلَى الْكَافِرِينَ ﴿70﴾(5)

أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّا خَلَقْنَا لَهُمْ مِمَّا عَمِلَتْ أَيْدِينَا أَنْعَامًا فَهُمْ لَهَا مَالِكُونَ ﴿71﴾(6)

وَذَلَّلْنَاهَا لَهُمْ فَمِنْهَا رَكُوبُهُمْ وَ مِنْهَا يَأْكُلُونَ ﴿72﴾(7)

وَلَهُمْ فِيهَا مَنَافِعُ وَ مَشَارِبُ ۖ أَفَلَا يَشْكُرُونَ ﴿73﴾(8)

وَاتَّخَذُوا مِنْ دُونِ اللّه آلِهَةً لَعَلَّهُمْ يُنْصَرُونَ ﴿74﴾(9)

لَا يَسْتَطِيعُونَ نَصْرَهُمْ وَ هُمْ لَهُمْ جُنْدٌ مُحْضَرُونَ ﴿75﴾(10)

فَلَا يَحْزُنْكَ قَوْلُهُمْ ۘ إِنَّا نَعْلَمُ مَا يُسِرُّونَ وَ مَا يُعْلِنُونَ ﴿76﴾(11)

أَوَلَمْ يَرَ الْإِنْسَانُ أَنَّا خَلَقْنَاهُ مِنْ نُطْفَةٍ فَإِذَا هُوَ خَصِيمٌ مُبِينٌ ﴿77﴾(12)

وَضَرَبَ لَنَا مَثَلًا وَ نَسِيَ خَلْقَهُ ۖ قَالَ مَنْ يُحْيِي الْعِظَامَ وَ هِيَ (13)

ص: 8


1- اما کجا می توانند راه را ببینند؟!. (66)
2- و اگر بخواهیم آنها را در جای خود مسخ می کنیم (به صورت حیوان با جمادی درمی آوریم) پس نه می توانند پیش بروند و نه برگردند. (67)
3- و کسی را که عمر دراز دهیم او را در خلقت، واژگون می کنیم (نیروهایش را رو به ضعف می بریم)، پس آیا نمی اندیشند. (68)
4- و ما به او (پیامبر) شعر نیاموختیم و سزاوار او هم نیست، آنچه او می خواند چیزی جز مایه یادآوری و قرآنی آشکار و روشنگر نیست. (69)
5- تا کسانی را که زنده دل اند بیم کند، و سخن (خدا و وعده جهنم) بر کافران محقق شود. (70)
6- و آیا ندیدند که ما از آنچه دست های (قدرت) ما ایجاد کرده برای آنها چهارپایانی آفریدیم که آنها مالک و مسلّط بر آنند . (71)
7- و آنها را برایشان رام کردیم، پس برخی از آنها وسیله سواریشان است و از برخی می خورند. (72)
8- و برای آنان سودها و آشامیدنی ها در آن حیوانات است، پس آیا سپاس نمی گزارند؟ (73)
9- و به جای خدای یکتا معبودهایی برای خود اتخاذ کرده اند، شاید یاری شوند. (74)
10- آنها قدرت یاری اینان را ندارند و اینان برای آنها سپاهی احضار شده اند (75)
11- پس گفتار آنها تو را غمگین نسازد، زیرا که ما آنچه را در دل پنهان دارند و آنچه را بر زبان آشکار می کنند، می دانیم. (76)
12- آیا انسان ندیده است که ما او را از نطفه ای آفریدیم، که به ناگاه ستیزه گر و مخاصمه جوی آشکار گردیده است؟ (77)
13- و برای ما مثالی زد در حالی که آفرینش خود را فراموش نموده، گفت: چه کسی این استخوان ها را زندگی می بخشد در حالی که چنین پوسیده

رَمِيمٌ ﴿78﴾(1)

قُلْ يُحْيِيهَا الَّذِي أَنْشَأَهَا أَوَّلَ مَرَّةٍ ۖ وَ هُوَ بِكُلِّ خَلْقٍ عَلِيمٌ ﴿79﴾(2)

الَّذِي جَعَلَ لَكُمْ مِنَ الشَّجَرِ الْأَخْضَرِ نَارًا فَإِذَا أَنْتُمْ مِنْهُ تُوقِدُونَ ﴿80﴾(3)

أَوَلَيْسَ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ بِقَادِرٍ عَلَى أَنْ يَخْلُقَ مِثْلَهُمْ ۚ بَلَى وَ هُوَ الْخَلَّاقُ الْعَلِيمُ ﴿81﴾(4)

إِنَّمَا أَمْرُهُ إِذَا أَرَادَ شَيْئًا أَنْ يَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ ﴿82﴾(5)

فَسُبْحَانَ الَّذِي بِيَدِهِ مَلَكُوتُ كُلِّ شَيْءٍ وَ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ ﴿83﴾(6)

فضیلت سوره الرحمن

از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: خواندن سوره رحمن را ترک نکنید چه این سوره در دل منافقان قرار نمی گیرد، و در روز قیامت به صورت انسانی با زیباترین چهره و خوشبوترین رایحه بر خدا وارد می شود تا در جایگاهی نزد حق بایستد که مقامی نزدیک تر از آن به خدا نیست پس آنگاه خدا به او می گوید: آن که در حیات دنیا تو را برپا می داشت و بر قرائت تو مداومت می نمود کیست؟ عرضه میدارد: فلان و فلان، پس چهره آنان تابناک می شود، پس

ص: 9


1- و خاکستر شده است. (78)
2- گو: کسی آن را زنده می کند که نخستین بار پدیدش آورد، و او به هر آفریده ای داناست (79)
3- همان که برای شما از درخت سرسبز و تر (به نام مرخ و عفار) آتشی (خشک و سوزان) پدید آورد، پس شما از آن به ناگاه آتش می افروزید (80)
4- و آیا کسی که آسمان ها و زمین را آفریده توانا نیست بر اینکه امثال آنها را بیافریند؟ چرا (تواناست) و اوست آفریننده کامل و دانا (81)
5- جز این نیست که کار و شأن او این است هنگامی که وجود چیزی را بخواهد به او می گوید: باش، پس می باشد. (82)
6- پس منزه است آن که ملکیت حقیقی و تسلّط کامل بر همه اشیا به دست (قدرت) اوست، و به سوی او بازگردانده می شوید . (83)

خدا به آنان می گوید: هر که را می خواهید شفاعت کنید . و آنان تا آنجا شفاعت می کنند که دیگر احدی برای شفاعت آنان باقی نماند . در این هنگام خطاب می رسد: وارد بهشت شوید و در هر کجای آن که می خواهید مأوی کنید . و نیز از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: هر کس سوره رحمن را قرائت کند و در پس هر آیه «فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ» بگوید: لابِشَیء مِن آلائكَ رَبِّ اُکذِّب اگر شب بخواند و بمیرد شهید مرده و اگر روز بخواند و از دنیا برود، شهید از دنیا رفته است .

سوره الرحمن

***

بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ (1)

الرَّحْمَنُ﴿1﴾(2)

عَلَّمَ الْقُرْآنَ ﴿2﴾(3)

خَلَقَ الْإِنْسَانَ ﴿3﴾(4)

عَلَّمَهُ الْبَيَانَ ﴿4﴾(5)

الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ بِحُسْبَانٍ ﴿5﴾(6)

وَالنَّجْمُ وَ الشَّجَرُ يَسْجُدَانِ ﴿6﴾(7)

وَالسَّمَاءَ رَفَعَهَا وَ وَضَعَ الْمِيزَانَ ﴿7﴾(8)

أَلَّا تَطْغَوْا فِي الْمِيزَانِ ﴿8﴾(9)

وَأَقِيمُوا الْوَزْنَ بِالْقِسْطِ وَ لَا تُخْسِرُوا الْمِيزَانَ ﴿9﴾(10)

وَالْأَرْضَ وَضَعَهَا لِلْأَنَامِ ﴿10﴾(11)

ص: 10


1- به نام خداوند بخشنده مهربان
2- خداوند رحمان،(1)
3- قرآن را یاد داد . (2)
4- انسان را بیافرید (3)
5- او را راه بیان آموخت. (4)
6- ورشید و ماه با حسابی معین در جریانند. (5)
7- و گیاه و درخت (در برابر خدا تکوینا) سجده می کنند. (6)
8- و آسمان را برافراشت، و قانون و میزان را بنهاد. (7)
9- (و امر نمود) که در سنجش طغیان نکنید. (8)
10- و وزن را به عدالت برپا دارید و ترازو را کم مگذارید. (9)
11- و این زمین را برای همه خلق بیافرید. (10)

فِيهَا فَاكِهَةٌ وَ النَّخْلُ ذَاتُ الْأَكْمَامِ ﴿11﴾(1)

وَالْحَبُّ ذُو الْعَصْفِ وَ الرَّيْحَانُ ﴿12﴾(2)

فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ﴿13﴾(3)

خَلَقَ الْإِنْسَانَ مِنْ صَلْصَالٍ كَالْفَخَّارِ ﴿14﴾(4)

وَخَلَقَ الْجَانَّ مِنْ مَارِجٍ مِنْ نَارٍ ﴿15﴾(5)

فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ﴿16﴾(6)

رَبُّ الْمَشْرِقَيْنِ وَ رَبُّ الْمَغْرِبَيْنِ ﴿17﴾(7)

فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ﴿18﴾(8)

مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيَانِ ﴿19﴾(9)

بَيْنَهُمَا بَرْزَخٌ لَا يَبْغِيَانِ ﴿20﴾(10)

فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ﴿21﴾(11)

يَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَ الْمَرْجَانُ ﴿22﴾(12)

فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ﴿23﴾(13)

وَلَهُ الْجَوَارِ الْمُنْشَآتُ فِي الْبَحْرِ كَالْأَعْلَامِ ﴿24﴾(14)

فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ﴿25﴾(15)

كُلُّ مَنْ عَلَيْهَا فَانٍ ﴿26﴾(16)

وَيَبْقَى وَجْهُ رَبِّكَ ذُو الْجَلَالِ وَ الْإِكْرَامِ ﴿27﴾(17)

فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ﴿28﴾(18)

يَسْأَلُهُ مَنْ فِي السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ ۚ كُلَّ يَوْمٍ هُوَ فِي شَأْنٍ ﴿29﴾(19)

فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ﴿30﴾(20)

سَنَفْرُغُ لَكُمْ أَيُّهَ الثَّقَلَانِ ﴿31﴾(21)

فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ﴿32﴾(22)

يَا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ (23)

ص: 11


1- در آن هر نوع میوه، و درخت خرماست که دارای خوشه های غلاف دار است. (11)
2- نیز دانه با ساق و برگ و گیاهان خوشبو (12)
3- پس (ای گروه انس و جن) کدام یک از نعمت های پروردگارتان را تکذیب و انکار می کنید؟ (13)
4- انسان را از گل خشکیده ای مانند سفال آفرید. (14)
5- و جن را از شعله ای سفید و سرخ و سیاه از آتش آفرید. (15)
6- پس کدام یک از نعمت های پروردگارتان را تکذیب و انکار می کنید؟ (16)
7- (او) پروردگار دو مشرق و پروردگار دو مغرب است. (17)
8- پس کدام یک از نعمت های پروردگارتان را تکذیب و انکار می کنید؟ (18)
9- دو دریا را که با هم برخورد دارند به هم درآمیخت. (19)
10- میان آن دو حد فاصلی است که بر یکدیگر (از حیث اثر) غلبه نمی کنند (20)
11- پس کدام یک از نعمت های پروردگارتان را تکذیب و انکار می کنید؟ (21)
12- از آن دو دریا (ی شور و شیرین) مروارید و مرجان بیرون آید. (22)
13- پس کدام یک از نعمت های پروردگارتان را تکذیب و انکار می کنید؟ (23)
14- و او راست کشتی های روان در دریا که همانند کوه های بلندی ساخته شده اند. (24)
15- پس کدام یک از نعمت های پروردگارتان را تکذیب و انکار می کنید؟ (25)
16- هر که بر روی این (زمین) است محکوم به فناست. (26)
17- و تنها ذات صاحب کبریا و عظمت و برتری و دارای جود و جمال و رحمت پروردگارت باقی می ماند. (27)
18- پس کدام یک از نعمت های پروردگارتان را تکذیب و انکار می کنید؟ (28)
19- هر که در آسمان ها و زمین است از او درخواست می کند او هر روز و هر زمان در کاری است. (29)
20- پس کدام یک از نعمت های پروردگارتان را تکذیب و انکار می کنید؟ (30)
21- به زودی به (حساب) شما می پردازیم ای دو گروه انس و جن (31)
22- پس کدام یک از نعمت های پروردگارتان را تکذیب و انکار می کنید؟ (32)
23- ای گروه جن و انس،

إِنِ اسْتَطَعْتُمْ أَنْ تَنْفُذُوا مِنْ أَقْطَارِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ فَانْفُذُوا ۚ لَا تَنْفُذُونَ إِلَّا بِسُلْطَانٍ ﴿33﴾(1)

فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ﴿34﴾(2)

يُرْسَلُ عَلَيْكُمَا شُوَاظٌ مِنْ نَارٍ وَ نُحَاسٌ فَلَا تَنْتَصِرَانِ ﴿35﴾(3)

فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ﴿36﴾(4)

فَإِذَا انْشَقَّتِ السَّمَاءُ فَكَانَتْ وَرْدَةً كَالدِّهَانِ ﴿37﴾(5)

فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ﴿38﴾(6)

فَيَوْمَئِذٍ لَا يُسْأَلُ عَنْ ذَنْبِهِ إِنْسٌ وَ لَا جَانٌّ ﴿39﴾(7)

فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ﴿40﴾(8)

يُعْرَفُ الْمُجْرِمُونَ بِسِيمَاهُمْ فَيُؤْخَذُ بِالنَّوَاصِي وَ الْأَقْدَامِ ﴿41﴾(9)

فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ﴿42﴾(10)

هَذِهِ جَهَنَّمُ الَّتِي يُكَذِّبُ بِهَا الْمُجْرِمُونَ ﴿43﴾(11)

يَطُوفُونَ بَيْنَهَا وَ بَيْنَ حَمِيمٍ آنٍ ﴿44﴾(12)

فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ﴿45﴾(13)

وَلِمَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ جَنَّتَانِ ﴿46﴾(14)

فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ﴿47﴾(15)

ذَوَاتَا أَفْنَانٍ ﴿48﴾(16)

فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ﴿49﴾(17)

فِيهِمَا عَيْنَانِ تَجْرِيَانِ ﴿50﴾(18)

فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ﴿51﴾(19)

فِيهِمَا مِنْ كُلِّ فَاكِهَةٍ زَوْجَانِ ﴿52﴾(20)

فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ﴿53﴾(21)

مُتَّكِئِينَ

ص: 12


1- اگر توانستید از کرانه های آسمان ها و زمین (به بیرون) بگذرید (تا از کیفر اعمالتان فرار کنید) بگذرید، (اما) نخواهید گذشت جز با قدرتی (که آن را ندارید) . (33)
2- پس کدام یک از نعمت های پروردگارتان را تکذیب و انکار می کنید؟ (34)
3- بر (سر) شما شعله ای از آتش و دودی غلیظ، یا پاره های مس گداخته، فرو فرستاده می شود، پس هرگز از خود دفاع نتوانید کرد (35)
4- پس کدام یک از نعمت های پروردگارتان را تکذیب و انکار می کنید؟ (36)
5- پس آن گاه که آسمان بشکافد و همانند چرم سرخ (یا روغن مذاب) گلگون گردد. (37)
6- پس کدام یک از نعمت های پروردگارتان را تکذیب و انکار می کنید؟ (38)
7- پس در آن روز هیچ انس و جنّی از گناهش پرسش نمی شود. (39)
8- پس کدام یک از نعمت های پروردگارتان را تکذیب و انکار می کنید؟ (40)
9- (زیرا) گنهکاران به سیمایشان شناخته می شوند، پس آنها را از موهای جلو سر و قدم ها می گیرند (و به دوزخ می افکنند) (41)
10- پس کدام یک از نعمت های پروردگارتان را تکذیب و انکار می کنید؟ (42)
11- این همان جهنمی است که گنهکاران آن را تکذیب و انکار می کردند. (43)
12- آنها در میان آن آتش و آب جوشان دور می زنند (44)
13- پس کدام یک از نعمت های پروردگارتان را تکذیب و انکار می کنید؟ (45)
14- و برای کسی که از تسلط و احاطه پروردگارش، یا از قیام خود در حضور پروردگارش بترسد دو بهشت است . (46)
15- پس کدام یک از نعمت های پروردگارتان را تکذیب و انکار می کنید؟ (47)
16- که هر دو دارای انواع درختان و شاخساران است. (48)
17- پس کدام یک از نعمت های پروردگارتان را تکذیب و انکار می کنید؟ (49)
18- در آن دو (بهشت) دو چشمه پیوسته در جریان است . (50)
19- پس کدام یک از نعمت های پروردگارتان را تکذیب و انکار می کنید؟ (51)
20- در آن دو از هر میوه ای دو صنف است. (52)
21- پس کدام یک از نعمت های پروردگارتان را تکذیب و انکار می کنید؟ (53)

عَلَى فُرُشٍ بَطَائِنُهَا مِنْ إِسْتَبْرَقٍ ۚ وَ جَنَى الْجَنَّتَيْنِ دَانٍ ﴿54﴾(1)

فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ﴿55﴾(2)

فِيهِنَّ قَاصِرَاتُ الطَّرْفِ لَمْ يَطْمِثْهُنَّ إِنْسٌ قَبْلَهُمْ وَ لَا جَانٌّ ﴿56﴾(3)

فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ﴿57﴾(4)

كَأَنَّهُنَّ الْيَاقُوتُ وَ الْمَرْجَانُ ﴿58﴾(5)

فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ﴿59﴾(6)

هَلْ جَزَاءُ الْإِحْسَانِ إِلَّا الْإِحْسَانُ ﴿60﴾(7)

فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ﴿61﴾(8)

وَمِنْ دُونِهِمَا جَنَّتَانِ ﴿62﴾(9)

فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ﴿63﴾(10)

مُدْهَامَّتَانِ ﴿64﴾(11)

فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ﴿65﴾(12)

فِيهِمَا عَيْنَانِ نَضَّاخَتَانِ ﴿66﴾(13)

فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ﴿67﴾(14)

فِيهِمَا فَاكِهَةٌ وَ نَخْلٌ وَ رُمَّانٌ ﴿68﴾(15)

فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ﴿69﴾(16)

فِيهِنَّ خَيْرَاتٌ حِسَانٌ ﴿70﴾(17)

فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ﴿71﴾(18)

حُورٌ مَقْصُورَاتٌ فِي الْخِيَامِ ﴿72﴾(19)

فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ﴿73﴾(20)

لَمْ يَطْمِثْهُنَّ إِنْسٌ قَبْلَهُمْ وَ لَا جَانٌّ ﴿74﴾(21)

فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ﴿75﴾(22)

مُتَّكِئِينَ عَلَى رَفْرَفٍ خُضْرٍ وَ عَبْقَرِيٍّ حِسَانٍ ﴿76﴾(23)

فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ﴿77﴾(24)

تَبَارَكَ اسْمُ رَبِّكَ ذِي الْجَلَالِ وَ الْإِكْرَامِ ﴿78﴾(25)

ص: 13


1- در حالی که بر روی بسترهایی که آستر داخل آنها از ابریشم ستبر است تکیه زده اند، و میوه هر دو باغ نزدیک و در دسترس است. (54)
2- پس کدام یک از نعمت های پروردگارتان را تکذیب و انکار می کنید؟ (55)
3- در آن بهشت ها زنانی هستند که چشم از دیدن غیر همسر کوته بینان دارند و جز او به کسی عشق نورزند، نه انسانی پیش از آنها با آنان تماس گرفته و نه جنّی. (56)
4- پس کدام یک از نعمت های پروردگارتان را تکذیب و انکار می کنید؟ (57)
5- گویی یاقوت و مرجانند. (58)
6- پس کدام یک از نعمت های پروردگارتان را تکذیب و انکار می کنید؟ (59)
7- آیا پاداش نیکی جز نیکی است؟ (60)
8- پس کدام یک از نعمت های پروردگارتان را تکذیب و انکار می کنید؟ (61)
9- و فروتر از آن دو بهشت دیگر است. (62)
10- پس کدام یک از نعمت های پروردگارتان را تکذیب و انکار می کنید؟ (63)
11- که هر دو از شدت سرسبزی به سیاهی می زنند. (64)
12- پس کدام یک از نعمت های پروردگارتان را تکذیب و انکار می کنید؟ (65)
13- در آن دو، دو چشمه جوشان و در فوران است. (66)
14- پس کدام یک از نعمت های پروردگارتان را تکذیب و انکار می کنید؟ (67)
15- در آن دو میوه و درخت خرما و انار است. (68)
16- پس کدام یک از نعمت های پروردگارتان را تکذیب و انکار می کنید؟ (69)
17- در آنها زنانی نیکو سیرت و زیبا صورت است. (70)
18- پس کدام یک از نعمت های پروردگارتان را تکذیب و انکار می کنید؟ (71)
19- حوریانی پرده نشین در میان خیمه ها. (72)
20- پس کدام یک از نعمت های پروردگارتان را تکذیب و انکار می کنید؟ (73)
21- که نه انسانی پیش از آنها با آنان تماس گرفته و نه جنّی. (74)
22- پس کدام یک از نعمت های پروردگارتان را تکذیب و انکار می کنید؟ (75)
23- در حالی که بر بالش های سبز و بسترها و فرش های زیبا تکیه زده اند. (76)
24- پس کدام یک از نعمت های پروردگارتان را تکذیب و انکار می کنید؟ (77)
25- پرخیر و برکت است نام پروردگارت که صاحب کبریا و عظمت و برتری و جود و جمال و رحمت است. (78)

فضیلت سوره واقعه

روايت است: كه عثمان بن عفان از عبد اللّه بن مسعود در مرضی كه به سبب آن از دنيا رفت، عيادت كرد، پس به او گفت: از چه شكوه داری؟ عبد اللّه گفت: از گناهانم . گفت: چه چيز ميل داری؟ گفت: رحمت پروردگارم . گفت: آيا برايت طبيب بياورم؟

پاسخ داد: طبيب مرا بيمار كرده . گفت: آيا فرمان بدهم عطيه ای به تو بدهند؟ جواب داد: زمانی كه نيازمندترين مردمان به آن بودم به من ندادی، اكنون كه از آن بی نيازم می خواهی بدهی؟ گفت: برای دخترانت باشد . پاسخ داد: آن ها را حاجتی به عطای تو نيست چه اينكه ايشان را به قرائت سوره واقعه سفارش كرده ام، زيرا از رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) شنيدم كه می فرمود، هركه سوره واقعه را هر شب بخواند هرگز دچار پريشانی نمی شود . و نيز از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روايت است: كه هركس سوره واقعه را قبل از خواب بخواند، خدا را با چهره ای نورانی همچون قرص ماه ملاقات كند، و نيز از آن حضرت روايت شده: كه هركس مشتاق بهشت و وصف آن می باشد، سوره واقعه را بخواند

ص: 14

سوره الواقعة

بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ (1)

إِذَا وَقَعَتِ الْوَاقِعَةُ﴿1﴾(2)

لَيْسَ لِوَقْعَتِهَا كَاذِبَةٌ ﴿2﴾(3)

خَافِضَةٌ رَافِعَةٌ ﴿3﴾(4)

إِذَا رُجَّتِ الْأَرْضُ رَجًّا ﴿4﴾(5)

وَبُسَّتِ الْجِبَالُ بَسًّا ﴿5﴾(6)

فَكَانَتْ هَبَاءً مُنْبَثًّا ﴿6﴾(7)

وَكُنْتُمْ أَزْوَاجًا ثَلَاثَةً ﴿7﴾(8)

فَأَصْحَابُ الْمَيْمَنَةِ مَا أَصْحَابُ الْمَيْمَنَةِ ﴿8﴾(9)

وَأَصْحَابُ الْمَشْأَمَةِ مَا أَصْحَابُ الْمَشْأَمَةِ ﴿9﴾(10)

وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ ﴿10﴾(11)

أُولَئِكَ الْمُقَرَّبُونَ ﴿11﴾(12)

فِي جَنَّاتِ النَّعِيمِ ﴿12﴾(13)

ثُلَّةٌ مِنَ الْأَوَّلِينَ ﴿13﴾(14)

وَقَلِيلٌ مِنَ الْآخِرِينَ ﴿14﴾(15)

عَلَى سُرُرٍ مَوْضُونَةٍ ﴿15﴾(16)

مُتَّكِئِينَ عَلَيْهَا مُتَقَابِلِينَ ﴿16﴾(17)

يَطُوفُ عَلَيْهِمْ وِلْدَانٌ مُخَلَّدُونَ ﴿17﴾(18)

بِأَكْوَابٍ وَ أَبَارِيقَ وَ كَأْسٍ مِنْ مَعِينٍ ﴿18﴾(19)

لَا يُصَدَّعُونَ عَنْهَا وَ لَا يُنْزِفُونَ ﴿19﴾(20)

وَفَاكِهَةٍ مِمَّا يَتَخَيَّرُونَ ﴿20﴾(21)

وَلَحْمِ طَيْرٍ مِمَّا يَشْتَهُونَ ﴿21﴾(22)

وَحُورٌ عِينٌ ﴿22﴾(23)

كَأَمْثَالِ اللُّؤْلُؤِ الْمَكْنُونِ ﴿23﴾(24)

جَزَاءً بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ ﴿24﴾(25)

لَا يَسْمَعُونَ فِيهَا لَغْوًا (26)

ص: 15


1- به نام خداوند بخشنده مهربان
2- آن گاه که آن واقعه (واقعه قیامت) واقع شود (1)
3- که در واقع شدن آن دروغی نیست، (2)
4- پایین آورنده است و بالابرنده. (3)
5- آن گاه که این زمین سخت لرزانده شود. (4)
6- و کوه ها به شدت سیر داده شوند و خرد گردند. (5)
7- پس به حالت غبار پراکنده درآیند (آن گاه مومنان رستگار و کافران زیانکار گردند). (6)
8- و شما (مکلّفان) به سه گروه تقسیم شوید (7)
9- (نخست) اصحاب یمین چه هستند اصحاب یمین؟. (8)
10- و (دوم) اصحاب شمال چه هستند اصحاب شمال. (9)
11- و (سوم) پیشگامان (در ایمان) سبقت گیران (در تقوی). (10)
12- آنها مقربان (درگاه) اند (11)
13- در بهشت ها و باغ های پرنعمت خواهند بود. (12)
14- گروه انبوهی از پیشینیان (معصومین از گذشتگان) (13)
15- و اندکی از پسینیان (معصومین امت اخیر)اند (14)
16- بر تخت هایی بافته شده (از طلا) در ردیف شده، (15)
17- تکیه داده بر آنها رو به روی یکدیگر . (16)
18- همواره به گرد آنها پسرانی جاودانی (با دستبند و گوشواره دار) می گردند. (17)
19- با تنگ ها و ابریق ها و جام هایی از شرابی روان (18)
20- که از آن نه سردرد می گیرند و نه عقلشان زایل می گردد. (19)
21- و با میوه از آنچه انتخاب کنند. (20)
22- و گوشت پرنده از هر چه میل نمایند. (21)
23- و (برای آنها در آنجا) زنانی است سفیدپوست و درشت چشم و زیبا. (22)
24- همانند مرواریدی نهان در صدف. (23)
25- به پاداش آنچه (از عمل های شایسته) به جا می آوردند. (24)
26- در آن بهشت ها هرگز سخنی لغو

وَلَا تَأْثِيمًا ﴿25﴾(1)

إِلَّا قِيلًا سَلَامًا سَلَامًا ﴿26﴾(2)

وَأَصْحَابُ الْيَمِينِ مَا أَصْحَابُ الْيَمِينِ ﴿27﴾(3)

فِي سِدْرٍ مَخْضُودٍ ﴿28﴾(4)

وَطَلْحٍ مَنْضُودٍ ﴿29﴾(5)

وَظِلٍّ مَمْدُودٍ ﴿30﴾(6)

وَمَاءٍ مَسْكُوبٍ ﴿31﴾(7)

وَفَاكِهَةٍ كَثِيرَةٍ ﴿32﴾(8)

لَا مَقْطُوعَةٍ وَ لَا مَمْنُوعَةٍ ﴿33﴾(9)

وَفُرُشٍ مَرْفُوعَةٍ ﴿34﴾(10)

إِنَّا أَنْشَأْنَاهُنَّ إِنْشَاءً ﴿35﴾(11)

فَجَعَلْنَاهُنَّ أَبْكَارًا ﴿36﴾(12)

عُرُبًا أَتْرَابًا ﴿37﴾(13)

لِأَصْحَابِ الْيَمِينِ ﴿38﴾(14)

ثُلَّةٌ مِنَ الْأَوَّلِينَ ﴿39﴾(15)

وَثُلَّةٌ مِنَ الْآخِرِينَ ﴿40﴾(16)

وَأَصْحَابُ الشِّمَالِ مَا أَصْحَابُ الشِّمَالِ ﴿41﴾(17)

فِي سَمُومٍ وَ حَمِيمٍ ﴿42﴾(18)

وَظِلٍّ مِنْ يَحْمُومٍ ﴿43﴾(19)

لَا بَارِدٍ وَ لَا كَرِيمٍ ﴿44﴾(20)

إِنَّهُمْ كَانُوا قَبْلَ ذَلِكَ مُتْرَفِينَ ﴿45﴾(21)

وَكَانُوا يُصِرُّونَ عَلَى الْحِنْثِ الْعَظِيمِ ﴿46﴾(22)

وَكَانُوا يَقُولُونَ أَئِذَا مِتْنَا وَ كُنَّا تُرَابًا وَ عِظَامًا أَإِنَّا لَمَبْعُوثُونَ ﴿47﴾(23)

أَوَآبَاؤُنَا الْأَوَّلُونَ ﴿48﴾(24)

قُلْ إِنَّ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ ﴿49﴾(25)

لَمَجْمُوعُونَ إِلَى مِيقَاتِ يَوْمٍ مَعْلُومٍ ﴿50﴾(26)

ثُمَّ إِنَّكُمْ أَيُّهَا الضَّالُّونَ الْمُكَذِّبُونَ ﴿51﴾(27)

لَآكِلُونَ مِنْ شَجَرٍ مِنْ زَقُّومٍ ﴿52﴾(28)

فَمَالِئُونَ مِنْهَا الْبُطُونَ ﴿53﴾(29)

فَشَارِبُونَ عَلَيْهِ مِنَ الْحَمِيمِ ﴿54﴾(30)

ص: 16


1- و گناه آور نمی شنوند. (25)
2- مگر سخن سلام (علیک) سلام (علیک). (26)
3- و یاران دست راست، چه هستند یاران دست راست؟ (27)
4- در زیر درختان سدری بی خار (28)
5- و موزی که میوه هایش روی هم نشسته (29)
6- و سایه ای کشیده شده دائم (30)
7- و آبی ریزان (از آبشارها) (31)
8- و میوه هایی فراوان (32)
9- که نه تمام شدنی است و نه ممنوع از استفاده است (33)
10- و فرش هایی عالی و روی هم گسترده، یا همسرانی والا قدر در اخلاق و جمال (34)
11- که البته ما آنها را به آفرینش خاصی آفریدیم (35)
12- پس آنها را (برای همیشه) دوشیزه قرار داده ایم (36)
13- و دوستان و عشق ورزان به همسر، (یا همسالان با یکدیگر یا با همسرانشان) (37)
14- (اینها همه) برای یاران دست راست است (38)
15- که گروهی انبوه از پیشینیان (از امت های گذشته) (39)
16- و گروه انبوهی از متأخران (از آخرین امت) اند (40)
17- و یاران دست چپ، چه هستند یاران دست چپ؟ (41)
18- در (میان) حرارت نفوذکننده آتش و آب جوشان (42)
19- و سایه ای از دود غلیظ سیاه اند (43)
20- که نه خنک است و نه سودبخش (برای استراحت) (44)
21- حقّا که آنها پیش از این (در دنیا) از صاحب نعمت های خوشگذران بودند (45)
22- و همواره بر تخلّفات بزرگ اصرار می ورزیدند (46)
23- و می گفتند: آیا هنگامی که ما مردیم و خاک و پاره های استخوان شدیم آیا حتما ما برانگیخته می شویم؟ (47)
24- و آیا نیاکان ما (نیز برانگیخته می شوند) (48)
25- بگو: بی تردید اولین و آخرین (49)
26- حتما به سوی وعده گاه روز معینی (روز قیامت) گردآوری خواهند شد (50)
27- سپس شما ای گمراهان انکارکننده (رسالت و قیامت) (51)
28- حتما از درختی (بد منظر و بد طعم و بو) که زقّوم است خواهید خورد (52)
29- پس شکم ها را از آن پر خواهید نمود (53)
30- پس روی آن آب جوشان خواهید نوشید (54)

فَشَارِبُونَ شُرْبَ الْهِيمِ ﴿55﴾(1)

هَذَا نُزُلُهُمْ يَوْمَ الدِّينِ ﴿56﴾(2)

نَحْنُ خَلَقْنَاكُمْ فَلَوْلَا تُصَدِّقُونَ ﴿57﴾(3)

أَفَرَأَيْتُمْ مَا تُمْنُونَ ﴿58﴾(4)

أَأَنْتُمْ تَخْلُقُونَهُ أم نَحْنُ الْخَالِقُونَ ﴿59﴾(5)

نَحْنُ قَدَّرْنَا بَيْنَكُمُ الْمَوْتَ وَ مَا نَحْنُ بِمَسْبُوقِينَ ﴿60﴾(6)

عَلَى أَنْ نُبَدِّلَ أَمْثَالَكُمْ وَ نُنْشِئَكُمْ فِي مَا لَا تَعْلَمُونَ ﴿61﴾(7)

وَلَقَدْ عَلِمْتُمُ النَّشْأَةَ الْأُولَى فَلَوْلَا تَذَكَّرُونَ ﴿62﴾(8)

أَفَرَأَيْتُمْ مَا تَحْرُثُونَ ﴿63﴾(9)

أَأَنْتُمْ تَزْرَعُونَهُ أم نَحْنُ الزَّارِعُونَ ﴿64﴾(10)

لَوْ نَشَاءُ لَجَعَلْنَاهُ حُطَامًا فَظَلْتُمْ تَفَكَّهُونَ ﴿65﴾(11)

إِنَّا لَمُغْرَمُونَ ﴿66﴾(12)

بَلْ نَحْنُ مَحْرُومُونَ ﴿67﴾(13)

أَفَرَأَيْتُمُ الْمَاءَ الَّذِي تَشْرَبُونَ ﴿68﴾(14)

أَأَنْتُمْ أَنْزَلْتُمُوهُ مِنَ الْمُزْنِ أم نَحْنُ الْمُنْزِلُونَ ﴿69﴾(15)

لَوْ نَشَاءُ جَعَلْنَاهُ أُجَاجًا فَلَوْلَا تَشْكُرُونَ ﴿70﴾(16)

أَفَرَأَيْتُمُ النَّارَ الَّتِي تُورُونَ ﴿71﴾(17)

أَأَنْتُمْ أَنْشَأْتُمْ شَجَرَتَهَا أم نَحْنُ الْمُنْشِئُونَ ﴿72﴾(18)

نَحْنُ جَعَلْنَاهَا تَذْكِرَةً وَ مَتَاعًا لِلْمُقْوِينَ ﴿73﴾(19)

فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيمِ ﴿74﴾(20)

فَلَا أُقْسِمُ بِمَوَاقِعِ النُّجُومِ ﴿75﴾(21)

وَإِنَّهُ لَقَسَمٌ لَوْ تَعْلَمُونَ عَظِيمٌ ﴿76﴾(22)

ص: 17


1- پس همانند شتران عطش زده می نوشید (55)
2- این در روز جزا پذیرایی ابتدایی آنهاست (56)
3- ما شما را آفریدیم پس چرا (تجدید خلقتان در آخرت را) تصدیق نمی کنید؟ (57)
4- آیا آنچه از نطفه (در رحم) می ریزید دیده اید (58)
5- آیا شما آن را می آفرینید یا ما آفریننده ایم (59)
6- ماییم که مرگ را در میان شما مقدّر کردیم- و هرگز ما در اراده مغلوب نمی شویم (60)
7- تا (در دنیا) امثالتان را به جای شما قرار دهیم و شما را در صورت ها و حالاتی که نمی دانید مجددا ایجاد نماییم (61)
8- و به یقین شما خلقت نخستین (در این دنیا) را دانستید پس چرا متذکّر نمی شوید؟ (62)
9- آیا آنچه را کشت می کنید دیده اید (63)
10- آیا شما آن را می رویانید یا ما رویاننده ایم (64)
11- اگر اراده حتمی کنیم مسلّما آن را خار و خاشاک می گردانیم، پس شما از روی تعجب و تأسف گویید (65)
12- حقّا که ما غرامت زده ایم (66)
13- بلکه ما محروم و بدبختیم. (67)
14- آیا آبی را که می نوشید دیده اید. (68)
15- آیا شما آن را از ابر سفید باران زا فرود آوردید یا ما فرو فرستنده ایم (69)
16- اگر بخواهیم آن را تلخ می گردانیم، پس چرا سپاس نمی گزارید؟ (70)
17- آیا آن آتشی را که برمی افروزید دیده اید. (71)
18- آیا شما درخت آن را ایجاد کرده اید یا ما ایجادکننده ایم (72)
19- ما آن را وسیله تذکر (آتش قیامت) و برخورداری برای مسافران قرار داده ایم. (73)
20- پس به نام پروردگار بزرگت تسبیح گوی. (74)
21- پس سوگند به جایگاه ستارگان (در جوّ وسیع) (75)
22- و البته اگر بدانید این سوگندی است بزرگ. (76)

إِنَّهُ لَقُرْآنٌ كَرِيمٌ ﴿77﴾(1)

فِي كِتَابٍ مَكْنُونٍ ﴿78﴾(2)

لَا يَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ ﴿79﴾(3)

تَنْزِيلٌ مِنْ رَبِّ الْعَالَمِينَ ﴿80﴾(4)

أَفَبِهَذَا الْحَدِيثِ أَنْتُمْ مُدْهِنُونَ ﴿81﴾(5)

وَتَجْعَلُونَ رِزْقَكُمْ أَنَّكُمْ تُكَذِّبُونَ ﴿82﴾(6)

فَلَوْلَا إِذَا بَلَغَتِ الْحُلْقُومَ ﴿83﴾(7)

وَأَنْتُمْ حِينَئِذٍ تَنْظُرُونَ ﴿84﴾(8)

وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْكُمْ وَ لَكِنْ لَا تُبْصِرُونَ ﴿85﴾(9)

فَلَوْلَا إِنْ كُنْتُمْ غَيْرَ مَدِينِينَ ﴿86﴾(10)

تَرْجِعُونَهَا إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ ﴿87﴾(11)

فَأَمَّا إِنْ كَانَ مِنَ الْمُقَرَّبِينَ ﴿88﴾(12)

فَرَوْحٌ وَ رَيْحَانٌ وَ جَنَّتُ نَعِيمٍ ﴿89﴾(13)

وَأَمَّا إِنْ كَانَ مِنْ أَصْحَابِ الْيَمِينِ ﴿90﴾(14)

فَسَلَامٌ لَكَ مِنْ أَصْحَابِ الْيَمِينِ ﴿91﴾(15)

وَأَمَّا إِنْ كَانَ مِنَ الْمُكَذِّبِينَ الضَّالِّينَ ﴿92﴾(16)

فَنُزُلٌ مِنْ حَمِيمٍ ﴿93﴾(17)

وَتَصْلِيَةُ جَحِيمٍ ﴿94﴾(18)

إِنَّ هَذَا لَهُوَ حَقُّ الْيَقِينِ ﴿95﴾(19)

فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيمِ ﴿96﴾(20)

فضیلت سوره جُمعه

از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: بر هر مؤمن پیرو اهل بیت (عَلَيهِم السَّلَامُ) لازم است در نماز شب جُمعه (ظاهراً منظور نماز عشاء است) سوره جُمعه و سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ الْأَعْلَى و در نماز ظهر

ص: 18


1- که به یقین این قرآنی است کریم (77)
2- که در نوشته ای مستور است (78)
3- که آن (لوح نوشته) را لمس نکند جز فرشتگان پاکیزه شدگان. (79)
4- فرو فرستاده شده از جانب پروردگار جهانیان است. (80)
5- آیا با این سخن به سستی و سبکی برخورد می کنید؟ (81)
6- و روزی تان را (از آن) این قرار می دهید که آن را تکذیب می نمایید (82)
7- پس چرا آن گاه که جان به گلوگاه می رسد (83)
8- و شما در آن حال (به وضع محتضر) می نگرید (84)
9- و ما به آن محتضر از شما نزدیکتریم و لکن نمی بینید. (85)
10- (آری) پس چرا اگر شما مجازات شدنی نیستید (86)
11- آن جان را (به بدن او) بازنمی گردانید اگر راستگویید؟ (87)
12- پس اگر (آن محتضر) از مقربان باشد (88)
13- پس (او را) آسایش و روزی پاک و بهشت پرنعمت است (89)
14- و اما اگر از یاران دست راست باشد (90)
15- پس (به او گفته می شود) سلامی است تو را از جانب یاران دست راست. (91)
16- و اما اگر از تکذیب کنندگان گمراه باشد (92)
17- پس پذیرایی ابتدایی از آب جوشان است. (93)
18- و وارد شدن در جهنم و چشیدن حرارت آن . (94)
19- به یقین این (مطالب) خود حقّی است یقینی و غیر قابل شک. (95)
20- پس به نام پروردگار بزرگ خود تسبیح گو. (96)

جُمعه سوره جُمعه و منافقون را قرائت کند، هر گاه این عمل را انجام دهد گویا عمل رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) را به جا آورده و ثواب و پاداشش از طرف خدای عزّوجلّ بهشت است .

سوره جُمعه

بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ يُسَبِّحُ للّه مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَ مَا فِي الْأَرْضِ الْمَلِكِ الْقُدُّوسِ الْعَزِيزِ الْحَكِيمِ﴿1﴾ (1)

هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الْأُمِّيِّينَ رَسُولًا مِنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَ يُزَكِّيهِمْ وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ إِنْ كَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُبِينٍ ﴿2﴾(2)

وَآخَرِينَ مِنْهُمْ لَمَّا يَلْحَقُوا بِهِمْ ۚ وَ هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ ﴿3﴾(3)

ذَلِكَ فَضْلُ اللّه يُؤْتِيهِ مَنْ يَشَاءُ ۚ وَ اللّه ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ ﴿4﴾(4)

مَثَلُ الَّذِينَ حُمِّلُوا التَّوْرَاةَ ثُمَّ لَمْ يَحْمِلُوهَا كَمَثَلِ الْحِمَارِ يَحْمِلُ أَسْفَارًا ۚ بِئْسَ مَثَلُ الْقَوْمِ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِ اللّه ۚ وَ اللّه لَا يَهْدِي الْقَوْمَ (5)

ص: 19


1- به نام خداوند بخشنده و مهربان، آنچه در آسمان ها و آنچه در زمین است همواره خدا تسبیح می گویند، خدایی که فرمانروا(ی عالم هستی)، پاکیزه (از هر عیب و نقص)، مقتدر شکست ناپذیر و با حکمت است. (1)
2- اوست که در میان امّیان (مردم مکه که غالبا بی سواد بودند) فرستاده ای از خودشان برانگیخت که آیاتش را بر آنها تلاوت می نماید و آنها را پاکیزه می کند و به آنها کتاب (آسمانی) و معارف دینی و عقلی می آموزد، و حقیقت این است که آنها پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند. (2)
3- و (برانگیخت او را برای) مجتمعات دیگری از آنها که هنوز به آنها نپیوسته اند، و اوست مقتدر غالب و حکیم (در تشریع دین قویم ابدی). (3)
4- آن (رسالت) فضل خداوند است که به هر کس که خود بخواهد می دهد، و خدا صاحب فضل بزرگ است . (4)
5- مثل کسانی (از علماء یهود) که (دانش علم و عمل و ابلاغ) تورات بر دوش آنها نهاده شد سپس آن را بر دوش نکشیدند، مثل درازگوشی است که کتاب هایی چند بار می کشد (اما بهره ای از آنها ندارد). بد مثلی است مثل گروهی که آیات خدا را تکذیب و انکار کردند، و خداوند گروه

الظَّالِمِينَ ﴿5﴾(1)

قُلْ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ هَادُوا إِنْ زَعَمْتُمْ أَنَّكُمْ أَوْلِيَاءُ للّه مِنْ دُونِ النَّاسِ فَتَمَنَّوُا الْمَوْتَ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ ﴿6﴾(2)

وَلَا يَتَمَنَّوْنَهُ أَبَدًا بِمَا قَدَّمَتْ أَيْدِيهِمْ ۚ وَ اللّه عَلِيمٌ بِالظَّالِمِينَ ﴿7﴾(3)

قُلْ إِنَّ الْمَوْتَ الَّذِي تَفِرُّونَ مِنْهُ فَإِنَّهُ مُلَاقِيكُمْ ۖ ثُمَّ تُرَدُّونَ إِلَى عَالِمِ الْغَيْبِ وَ الشَّهَادَةِ فَيُنَبِّئُكُمْ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ ﴿8﴾(4)

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا نُودِيَ لِلصَّلَاةِ مِنْ يَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلَى ذِكْرِ اللّه وَ ذَرُوا الْبَيْعَ ۚ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ ﴿9﴾(5)

فَإِذَا قُضِيَتِ الصَّلَاةُ فَانْتَشِرُوا فِي الْأَرْضِ وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللّه وَ اذْكُرُوا اللّه كَثِيرًا لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ ﴿10﴾(6)

وَإِذَا رَأَوْا تِجَارَةً أَوْ لَهْوًا انْفَضُّوا إِلَيْهَا وَ تَرَكُوكَ قَائِمًا ۚ قُلْ مَا عِنْدَ اللّه خَيْرٌ مِنَ اللّهوِ وَ مِنَ التِّجَارَةِ ۚ وَ اللّه خَيْرُ الرَّازِقِينَ ﴿11﴾(7)

فضیلت سوره ملک

از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: هرکس سوره ملک را در

ص: 20


1- ستمکاران را هدایت نمی کند . (5)
2- بگو: ای کسانی که یهودی هستید، اگر می پندارید که شما دوستان خدایید نه مردم دیگر، پس آرزوی مرگ کنید اگر راستگویید (6)
3- و هرگز آنها به خاطر دستاوردهایی که پیش فرستاده اند آرزوی مرگ نخواهند کرد، و خدا به (حال) ستمکاران داناست. (7)
4- بگو: بی تردید آن مرگی که از آن می گریزید با شما ملاقات خواهد کرد، سپس به سوی دانای نهان و آشکار بازگردانده می شوید، پس شما را از آنچه (در دنیا) عمل می کردید آگاه خواهد نمود. (8)
5- ای کسانی که ایمان آورده اید، هنگامی که برای نماز در روز جمعه ندا درداده شد پس به سوی یاد خدا (اقامه نماز جمعه) بشتابید و داد و ستد را رها کنید که این برای شما بهتر است اگر بدانید. (9)
6- و چون نماز تمام شد (مجازید که) در روی زمین پراکنده شوید و از فضل خدا بطلبید (در پی کار و روزی روید) و خدا را بسیار یاد کنید، شاید رستگار گردید . (10)
7- (ولی به نماز جمعه اهمیت ندهند) و چون تجارت یا لهوی ببینند به سوی آن پراکنده شوند و تو را ایستاده (در حال خطبه یا نماز) رها می کنند، بگو . (11)

نماز واجب بخواند، پیش از آنکه بخوابد، همواره در امان خدا خواهد بود تا وارد صبح شود و روز قیامت [نیز] در امان خدا خواهد بود تا داخل بهشت گردد . قطب راوندی از ابن عباس روایت نموده: مردی روی قبری خیمه زد بی آنکه بداند آنجا قبر است، پس سوره ملک را خواند، ناگاه شنید فریاد کننده ای گفت: این سوره نجات دهنده است . آن مرد این رویداد را برای حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) حکایت کرد حضرت فرمودند: این سوره انسان را از عذاب قبر نجات می بخشد .

سوره الملک

بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ تَبَارَكَ الَّذِي بِيَدِهِ الْمُلْكُ وَ هُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ﴿1﴾(1)

الَّذِي خَلَقَ الْمَوْتَ وَ الْحَيَاةَ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا ۚ وَ هُوَ الْعَزِيزُ الْغَفُورُ ﴿2﴾(2)

الَّذِي خَلَقَ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ طِبَاقًا ۖ مَا تَرَى فِي خَلْقِ الرَّحْمَنِ مِنْ تَفَاوُتٍ ۖ فَارْجِعِ الْبَصَرَ هَلْ تَرَى مِنْ فُطُورٍ ﴿3﴾(3)

ثُمَّ ارْجِعِ الْبَصَرَ كَرَّتَيْنِ (4)

ص: 21


1- به نام خداوند بخشنده و مهربان مقدس و والا و پرخیر و برکت است آن (خدایی) که ملکیت حقیقی و حاکمیت بر جهان هستی در دست (قدرت) اوست و او بر هر چیزی تواناست. (1)
2- همان که مرگ و زندگی را پدید آورد تا شما را بیازماید که کدامتان نیکوکارترید و اوست مقتدر شکست ناپذیر و آمرزنده . (2)
3- همان که هفت آسمان را طبقه هایی (روی هم) آفرید، هرگز در آفرینش خدای رحمان تفاوت و ناهمگونی نمی بینی، پس بار دیگر بنگر آیا (در خلق اشیا) هیچ خلل و شکاف می بینی (3)
4- سپس بار دیگر (به جهان هستی) نگاه کن که

يَنْقَلِبْ إِلَيْكَ الْبَصَرُ خَاسِئًا وَ هُوَ حَسِيرٌ ﴿4﴾(1)

وَلَقَدْ زَيَّنَّا السَّمَاءَ الدُّنْيَا بِمَصَابِيحَ وَ جَعَلْنَاهَا رُجُومًا لِلشَّيَاطِينِ ۖ وَ أَعْتَدْنَا لَهُمْ عَذَابَ السَّعِيرِ ﴿5﴾(2)

وَلِلَّذِينَ كَفَرُوا بِرَبِّهِمْ عَذَابُ جَهَنَّمَ ۖ وَ بِئْسَ الْمَصِيرُ ﴿6﴾(3)

إِذَا أُلْقُوا فِيهَا سَمِعُوا لَهَا شَهِيقًا وَ هِيَ تَفُورُ ﴿7﴾(4)

تَكَادُ تَمَيَّزُ مِنَ الْغَيْظِ ۖ كُلَّمَا أُلْقِيَ فِيهَا فَوْجٌ سَأَلَهُمْ خَزَنَتُهَا أَلَمْ يَأْتِكُمْ نَذِيرٌ ﴿8﴾(5)

قَالُوا بَلَى قَدْ جَاءَنَا نَذِيرٌ فَكَذَّبْنَا وَ قُلْنَا مَا نَزَّلَ اللّه مِنْ شَيْءٍ إِنْ أَنْتُمْ إِلَّا فِي ضَلَالٍ كَبِيرٍ ﴿9﴾(6)

وَقَالُوا لَوْ كُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ مَا كُنَّا فِي أَصْحَابِ السَّعِيرِ ﴿10﴾(7)

فَاعْتَرَفُوا بِذَنْبِهِمْ فَسُحْقًا لِأَصْحَابِ السَّعِيرِ ﴿11﴾(8)

إِنَّ الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ بِالْغَيْبِ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ أَجْرٌ كَبِيرٌ ﴿12﴾(9)

وَأَسِرُّوا قَوْلَكُمْ أَوِ اجْهَرُوا بِهِ ۖ إِنَّهُ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ ﴿13﴾(10)

أَلَا يَعْلَمُ مَنْ خَلَقَ وَ هُوَ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ ﴿14﴾(11)

هُوَ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ ذَلُولًا فَامْشُوا فِي مَنَاكِبِهَا وَ كُلُوا مِنْ رِزْقِهِ ۖ وَ إِلَيْهِ النُّشُورُ ﴿15﴾(12)

أَأَمِنْتُمْ مَنْ فِي السَّمَاءِ أَنْ يَخْسِفَ بِكُمُ الْأَرْضَ فَإِذَا هِيَ (13)

ص: 22


1- چشم (دلت) خوار و وامانده (از درک نقص و خللی در خلقت) به سوی تو بازمی گردد. (4)
2- و به یقین ما آسمان نزدیکتر (به شما) را با چراغ هایی (از ستارگان) زینت بخشیدیم و آنها را وسایل رجم شیاطین قرار دادیم، و برای آنها عذاب آتش فروزان آماده نموده ایم. (5)
3- و برای کسانی که به پروردگارشان کفر ورزیدند عذاب جهنم است، و آن بد جای بازگشتی است . (6)
4- چون در آن افکنده شوند از آن صدای دلخراش فرو کشیدن نفس بشنوند در حالی که پیوسته در جوش و فوران است. (7)
5- نزدیک است که از شدت خشم متلاشی شود هر گاه گروهی در آن افکنده شوند نگهبانانش از آنها می پرسند: آیا شما را (در دنیا) بیم دهنده ای نیامد (8)
6- می گویند: چرا، مسلّما برای ما (از جانب خدا) بیم دهنده ای آمد، ولی (او را) تکذیب کردیم و گفتیم: خدا چیزی نازل نکرده شما جز در گمراهی بزرگی نیستید. (9)
7- و گویند: اگر ما (به راستی) می شنیدیم یا می اندیشیدیم هرگز در زمره اهل آتش فروزان دوزخ نبودیم. (10)
8- پس به گناهشان اعتراف می کنند و مرگ و دوری (از رحمت خدا) باد بر اهل آتش فروزان دوزخ. (11)
9- البته کسانی که از پروردگارشان در نهان می ترسند آنها را آمرزش و پاداشی بزرگ است. (12)
10- و گفتارتان را پنهان دارید یا آشکار سازید، حتما خداوند به آنچه در سینه هاست داناست. (13)
11- آیا کسی که آفریده نمی داند؟ هوش دار، کسی که آفریده می داند و او باریک بین و آگاه است . (14)
12- اوست آن که زمین را برای شما رام نمود، پس بر دوش های آن راه روید و از روزی او (خداوند) بخورید، و (بدانید که فرمان) برانگیختن به دست او و حضور برانگیخته ها به سوی اوست. (15)
13- آیا از کسی که در آسمان است ایمنید از این که شما را در زمین

تَمُورُ ﴿16﴾(1)

أَمْ أَمِنْتُمْ مَنْ فِي السَّمَاءِ أَنْ يُرْسِلَ عَلَيْكُمْ حَاصِبًا ۖ فَسَتَعْلَمُونَ كَيْفَ نَذِيرِ ﴿17﴾(2)

وَلَقَدْ كَذَّبَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَكَيْفَ كَانَ نَكِيرِ ﴿18﴾(3)

أَوَلَمْ يَرَوْا إِلَى الطَّيْرِ فَوْقَهُمْ صَافَّاتٍ وَ يَقْبِضْنَ ۚ مَا يُمْسِكُهُنَّ إِلَّا الرَّحْمَنُ ۚ إِنَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ بَصِيرٌ ﴿19﴾(4)

أَمَّنْ هَذَا الَّذِي هُوَ جُنْدٌ لَكُمْ يَنْصُرُكُمْ مِنْ دُونِ الرَّحْمَنِ ۚ إِنِ الْكَافِرُونَ إِلَّا فِي غُرُورٍ ﴿20﴾(5)

أَمَّنْ هَذَا الَّذِي يَرْزُقُكُمْ إِنْ أَمْسَكَ رِزْقَهُ ۚ بَلْ لَجُّوا فِي عُتُوٍّ وَ نُفُورٍ ﴿21﴾(6)

أَفَمَنْ يَمْشِي مُكِبًّا عَلَى وَجْهِهِ أَهْدَى أَمَّنْ يَمْشِي سَوِيًّا عَلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ ﴿22﴾(7)

قُلْ هُوَ الَّذِي أَنْشَأَكُمْ وَ جَعَلَ لَكُمُ السَّمْعَ وَ الْأَبْصَارَ وَ الْأَفْئِدَةَ ۖ قَلِيلًا مَا تَشْكُرُونَ ﴿23﴾(8)

قُلْ هُوَ الَّذِي ذَرَأَكُمْ فِي الْأَرْضِ وَ إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ ﴿24﴾(9)

وَيَقُولُونَ مَتَى هَذَا الْوَعْدُ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ ﴿25﴾(10)

قُلْ إِنَّمَا الْعِلْمُ عِنْدَ اللّه وَ إِنَّمَا أَنَا نَذِيرٌ مُبِينٌ ﴿26﴾(11)

فَلَمَّا رَأَوْهُ زُلْفَةً سِيئَتْ وُجُوهُ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ قِيلَ هَذَا الَّذِي كُنْتُمْ بِهِ تَدَّعُونَ ﴿27﴾(12)

قُلْ أَرَأَيْتُمْ إِنْ أَهْلَكَنِيَ اللّه وَ مَنْ مَعِيَ أَوْ (13)

ص: 23


1- فرو برد پس به ناگاه زمین در موج و لرزه افتد (و شما را خرد کند) (16)
2- یا از آن کس که در آسمان است ایمنید از این که تندبادی بر شما فرو فرستد که سنگریزه ببارد؟! پس به زودی خواهید دانست که بیم دادن من چگونه است (17)
3- و حقیقت این است که کسانی که پیش از اینان بودند (پیامبران ما را) تکذیب کردند، پس عکس العمل و کیفر ما چگونه بود (18)
4- و آیا آنها به پرندگانی که در بالای سرشان در پروازند ننگریستند که گاه بال های خود گشوده دارند و گاه می بندند؟! آنها را (در میان فضا) جز خدای رحمان نگه نمی دارد، که او به هر چیزی بیناست. (19)
5- آیا کیست آن که سپاه شماست که شما را در برابر خدای رحمان یاری دهد؟! کافران جز در غفلت و فریب نیستند. (20)
6- یا کیست آن که به شما روزی دهد اگر خداوند روزیش را از شما بازدارد؟ (حق بر آنها پنهان نیست) بلکه در سرکشی و فرار (از حق) لجاجت می کنند. (21)
7- پس آیا کسی که افتاده و خزنده بر صورت خود راه می رود هدایت یافته تر است یا آن که با قامت راست بر راه مستقیم می رود؟! (22)
8- بگو: اوست آن که شما را پدید آورد و برای شما نیروی شنوایی و دیده ها و دل ها قرار داد اما شما کم سپاس می گزارید . (23)
9- اوست آن که شما را در این زمین بیافرید و (در آخرت) به سوی او گرد آورده می شوید. (24)
10- و (کافران) گویند: این وعده (روز قیامت) کی است اگر شما راستگویید (25)
11- بگو: این علم تنها در نزد خداست، و من فقط بیم دهنده ای آشکارم. (26)
12- پس چون آن (جهنم موعود) را از نزدیک ببینند چهره کسانی که کفر می ورزیدند زشت و درهم گردد، و (به آنها) گفته شود: این همان چیزی است که آن را (می خواستید. (27)
13- بگو: به من خبر دهید اگر خداوند مرا و هر کس را که با من است بمیراند یا

رَحِمَنَا فَمَنْ يُجِيرُ الْكَافِرِينَ مِنْ عَذَابٍ أَلِيمٍ ﴿28﴾(1)

قُلْ هُوَ الرَّحْمَنُ آمَنَّا بِهِ وَ عَلَيْهِ تَوَكَّلْنَا ۖ فَسَتَعْلَمُونَ مَنْ هُوَ فِي ضَلَالٍ مُبِينٍ ﴿29﴾(2)

قُلْ أَرَأَيْتُمْ إِنْ أَصْبَحَ مَاؤُكُمْ غَوْرًا فَمَنْ يَأْتِيكُمْ بِمَاءٍ مَعِينٍ ﴿30﴾(3)

فضیلت سوره نبأ

شیخ صدوق از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده است: هر که سوره نبأ را بخواند و هر روز بر قرائت آن مداومت نماید سال را سپری نکند مگر اینکه بیت اللّه الحرام را زیارت کند . و شیخ طبری در مجمع البیان از اُبَیّ بن کعب روایت کرده که حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) فرمود: هر که سوره نبأ را بخواند خدا او را در قیامت از شراب خنک سیراب نماید، و دانسته باش که در روایات اهل بیت (عَلَيهِم السَّلَامُ) آمده است که منظور از نبأ عظيم، ولایت است و نیز وارد شده است که نبأ عظيم حضرت امیرالمؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) است: هُوَ النَّبَأُ الْعَظِيمُ وَ فُلْكُ نُوحٍ وَ بَابُ اللّه وَ انْقَطَعَ الْخِطَابُ اوست نبأ عظیم و کشتی نوح و دروازه آسمان آن هنگام که خطاب الهی پایان یافت .

ص: 24


1- بر ما رحم آورد (و زنده نگه دارد) کافران را چه کسی از عذاب دردناک پناه خواهد داد (28)
2- بگو: او (که شما را به توحید او می خوانم) خدای رحمت بخش است، به او ایمان آوردیم و بر او توکل کردیم، پس به زودی خواهید فهمید که چه کسی در گمراهی آشکاری است . (29)
3- بگو: به من خبر دهید، اگر آب شما در (زمین) فرو نشیند، کیست که برای شما آبی روان و گوارا بیاورد؟! (30)

سوره النبأ

بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ (1)

عَمَّ يَتَسَاءَلُونَ ﴿1﴾(2)

عَنِ النَّبَإِ الْعَظِيمِ ﴿2﴾(3)

الَّذِي هُمْ فِيهِ مُخْتَلِفُونَ ﴿3﴾(4)

كَلَّا سَيَعْلَمُونَ ﴿4﴾(5)

ثُمَّ كَلَّا سَيَعْلَمُونَ ﴿5﴾(6)

أَلَمْ نَجْعَلِ الْأَرْضَ مِهَادًا ﴿6﴾(7)

وَالْجِبَالَ أَوْتَادًا ﴿7﴾(8)

وَخَلَقْنَاكُمْ أَزْوَاجًا ﴿8﴾(9)

وَجَعَلْنَا نَوْمَكُمْ سُبَاتًا ﴿9﴾(10)

وَجَعَلْنَا اللَّيْلَ لِبَاسًا ﴿10﴾(11)

وَجَعَلْنَا النَّهَارَ مَعَاشًا ﴿11﴾(12)

وَبَنَيْنَا فَوْقَكُمْ سَبْعًا شِدَادًا ﴿12﴾(13)

وَجَعَلْنَا سِرَاجًا وَهَّاجًا ﴿13﴾(14)

وَأَنْزَلْنَا مِنَ الْمُعْصِرَاتِ مَاءً ثَجَّاجًا ﴿14﴾(15)

لِنُخْرِجَ بِهِ حَبًّا وَ نَبَاتًا ﴿15﴾(16)

وَجَنَّاتٍ أَلْفَافًا ﴿16﴾(17)

إِنَّ يَوْمَ الْفَصْلِ كَانَ مِيقَاتًا ﴿17﴾(18)

يَوْمَ يُنْفَخُ فِي الصُّورِ فَتَأْتُونَ أَفْوَاجًا ﴿18﴾(19)

وَفُتِحَتِ السَّمَاءُ فَكَانَتْ أَبْوَابًا ﴿19﴾(20)

وَسُيِّرَتِ الْجِبَالُ فَكَانَتْ سَرَابًا ﴿20﴾(21)

إِنَّ جَهَنَّمَ كَانَتْ مِرْصَادًا ﴿21﴾(22)

لِلطَّاغِينَ مَآبًا ﴿22﴾(23)

لَابِثِينَ فِيهَا أَحْقَابًا ﴿23﴾(24)

لَا يَذُوقُونَ فِيهَا بَرْدًا وَ لَا شَرَابًا ﴿24﴾(25)

إِلَّا حَمِيمًا وَ غَسَّاقًا ﴿25﴾(26)

جَزَاءً وِفَاقًا ﴿26﴾(27)

إِنَّهُمْ كَانُوا لَا يَرْجُونَ حِسَابًا ﴿27﴾(28)

وَكَذَّبُوا بِآيَاتِنَا كِذَّابًا ﴿28﴾(29)

وَكُلَّ

ص: 25


1- به نام خداوند بخشنده و مهربان
2- (کافران) درباره چه چیزی از یکدیگر می پرسند؟ (1)
3- از خبری بزرگ (آمدن قیامت، یا حقانیت قرآن) (2)
4- همان خبری که در آن اختلاف دارند (3)
5- نه چنان است (که فکر می کنند) به زودی خواهند دانست. (4)
6- باز هم نه چنان است، به زودی خواهند دانست. (5)
7- آیا این زمین را مهد آرامش قرار ندادیم؟ (6)
8- و کوه ها را میخهایی؟ (فرو رفته در سطح آن) نکردیم؟ (7)
9- و شما را به صورت جفت هایی آفریدیم (8)
10- و خوابتان را وسیله آرامش کردیم (9)
11- و شب را پوششی قرار دادیم (10)
12- و روز را وقت زندگی و تلاش برای معاش نمودیم (11)
13- و بر بالای سر شما هفت آسمان محکم و استوار بنا نمودیم (12)
14- و چراغی بسیار فروزان و سوزان (خورشید) قرار دادیم (13)
15- و ابرهای متراکم درهم فشرده، آب ریزان فراوانی فرود آوردیم (14)
16- تا به وسیله آن دانه ها و گیاهان را (از دل خاک) بیرون آوریم (15)
17- و باغ هایی با درختانی انبوه و در هم پیچیده. (16)
18- به یقین روز داوری و جدایی وعده گاه است. (17)
19- روزی که در صور دمیده شود، پس شما فوج فوج (از گورها به سوی حساب) می آیید (18)
20- و آسمان گشوده شود و به صورت درهایی (برای نزول انبوه فرشتگان) درآید. (19)
21- و کوه ها سیر داده شوند و آب نما گردند (20)
22- البته جهنم (در آن روز) کمین گاه است. (21)
23- برای طغیان گران جای بازگشت است. (22)
24- که روزگاران درازی (به درازای ابدیت) در آن درنگ کنند. (23)
25- در آنجا نه خنکی (هوا و نوشیدنی) چشند و نه آشامیدنی (گوارا) (24)
26- مگر آب جوشان و مایعات روان از چرک و خونابه (25)
27- کیفری است موافق (عمل های آنها) (26)
28- همانا آنها هیچ امیدی به (روز) حساب نداشتند (27)
29- و آیات و نشانه های ما را سخت و مصرّانه تکذیب کردند. (28)

شَيْءٍ أَحْصَيْنَاهُ كِتَابًا ﴿29﴾(1)

فَذُوقُوا فَلَنْ نَزِيدَكُمْ إِلَّا عَذَابًا ﴿30﴾(2)

إِنَّ لِلْمُتَّقِينَ مَفَازًا ﴿31﴾(3)

حَدَائِقَ وَ أَعْنَابًا ﴿32﴾(4)

وَكَوَاعِبَ أَتْرَابًا ﴿33﴾(5)

وَكَأْسًا دِهَاقًا ﴿34﴾(6)

لَا يَسْمَعُونَ فِيهَا لَغْوًا وَ لَا كِذَّابًا ﴿35﴾(7)

جَزَاءً مِنْ رَبِّكَ عَطَاءً حِسَابًا ﴿36﴾(8)

رَبِّ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ مَا بَيْنَهُمَا الرَّحْمَنِ ۖ لَا يَمْلِكُونَ مِنْهُ خِطَابًا ﴿37﴾(9)

يَوْمَ يَقُومُ الرُّوحُ وَ الْمَلَائِكَةُ صَفًّا ۖ لَا يَتَكَلَّمُونَ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمَنُ وَ قَالَ صَوَابًا ﴿38﴾(10)

ذَلِكَ الْيَوْمُ الْحَقُّ ۖ فَمَنْ شَاءَ اتَّخَذَ إِلَى رَبِّهِ مَآبًا ﴿39﴾(11)

إِنَّا أَنْذَرْنَاكُمْ عَذَابًا قَرِيبًا يَوْمَ يَنْظُرُ الْمَرْءُ مَا قَدَّمَتْ يَدَاهُ وَ يَقُولُ الْكَافِرُ يَا لَيْتَنِي كُنْتُ تُرَابًا ﴿40﴾(12)

فضیلت سوره اعلی

شیخ صدوق از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت نموده است که فرمودند: هر که سوره سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ الْأَعْلَى را در نماز واجب یا مستحب بخواند، روز قیامت به او گفته می شود: از هر در از درهای بهشت که می خواهی وارد شو .

ص: 26


1- و ما به شمار همه چیز احاطه یافته و آن را در کتاب لوح محفوظ قرار داده و هر عملی از آنها را در صحیفه اعمالشان ثبت کرده ایم. (29)
2- پس بچشید که هرگز برای شما جز عذاب نخواهیم افزود. (30)
3- همانا برای پرهیزکاران رستگاری و کامیابی و جایگاه نجات است. (31)
4- باغ های حصارین و درختان انگور است (32)
5- و دخترانی نارپستان و هم سن و سال (33)
6- و جام هایی سرشار (از شراب ها) (34)
7- در آنجا نه هرگز لغوی می شنوند و نه دروغی و نه تکذیبی. (35)
8- پاداشی (است) از جانب پروردگارت، بخششی به قدر کافی و روی حساب عمل های گذشته است. (36)
9- همان پروردگار آسمان ها و زمین و آنچه در میان آن دو است، همان خدای رحمان که اهل محشر را در برابر او هرگز یارای سخن نباشد . (37)
10- روزی که روح (رئیس فرشتگان) و فرشتگان به صف می ایستند، هیچ یک از آنان سخن نمی گوید مگر آن کس که خدای رحمان او را اذن دهد و سخن درست گوید. (38)
11- آن روز، روز حق است، پس هر که خواهد (از هم اکنون) به سوی پروردگار خود راه بازگشتی پیش گیرد. (39)
12- به یقین ما شما را از عذابی نزدیک بیم دادیم، روزی که هر کس به آنچه با دست های خود پیش فرستاده می نگرد، و کافر می گوید: ای کاش خاک بودم (40)

سوره الأعلی

بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ (1)

سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ الْأَعْلَى ﴿1﴾(2)

الَّذِي خَلَقَ فَسَوَّى ﴿2﴾(3)

وَالَّذِي قَدَّرَ فَهَدَى ﴿3﴾(4)

وَالَّذِي أَخْرَجَ الْمَرْعَى ﴿4﴾(5)

فَجَعَلَهُ غُثَاءً أَحْوَى ﴿5﴾(6)

سَنُقْرِئُكَ فَلَا تَنْسَى ﴿6﴾(7)

إِلَّا مَا شَاءَ اللّه ۚ إِنَّهُ يَعْلَمُ الْجَهْرَ وَ مَا يَخْفَى ﴿7﴾(8)

وَنُيَسِّرُكَ لِلْيُسْرَى ﴿8﴾(9)

فَذَكِّرْ إِنْ نَفَعَتِ الذِّكْرَى ﴿9﴾(10)

سَيَذَّكَّرُ مَنْ يَخْشَى ﴿10﴾(11)

وَيَتَجَنَّبُهَا الْأَشْقَى ﴿11﴾(12)

الَّذِي يَصْلَى النَّارَ الْكُبْرَى ﴿12﴾(13)

ثُمَّ لَا يَمُوتُ فِيهَا وَ لَا يَحْيَى ﴿13﴾(14)

قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَكَّى ﴿14﴾(15)

وَذَكَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّى ﴿15﴾(16)

بَلْ تُؤْثِرُونَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا ﴿16﴾(17)

وَالْآخِرَةُ خَيْرٌ وَ أَبْقَى ﴿17﴾(18)

إِنَّ هَذَا لَفِي الصُّحُفِ الْأُولَى ﴿18﴾(19)

صُحُفِ إِبْرَاهِيمَ وَ مُوسَى ﴿19﴾(20)

فضیلت سوره شمس

در مجمع البيان به نقل از اُبَیّ بن کَعب از رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) روایت شده است که فرمودند: کسی که سوره شمس را بخواند گویی هر آنچه را که آفتاب و ماه بر آن تابیده صدقه داده است .

ص: 27


1- به نام بخشنده و مهربان
2- نام پروردگار والای خود را به پاکی بستای. (1)
3- آن کس که (هر موجودی را) آفرید و (اعضاء او را) راست و درست نمود. (2)
4- و آن کس که اندازه ای قرار داد پس (او را به سوی کمالش) هدایت نمود. (3)
5- و آن کس که چراگاه را (از دل خاک) بیرون آورد (4)
6- سپس آن را خاشاکی تیره رنگ و سیاه گردانید (5)
7- به زودی تو را (به خواندن همه قرآن) خوانا می کنیم، پس هرگز فراموش نمی کنی (6)
8- جز آنچه را که خدا بخواهد (که هرگز نخواهد ولی قدرت او دائما محفوظ است)، همانا او آنچه را آشکار و آنچه را پنهان است می داند. (7)
9- و تو را برای راه آسان (در دعوت و هدایت) آماده و متمکن می سازیم. (8)
10- پس (آنان را) تذکر ده اگر تذکر سود بخشد. (9)
11- به زودی کسی که استعداد ترس (از خدا) دارد متذکر می شود. (10)
12- و کسی که از همه شقی تر است از آن دوری می جوید. (11)
13- آن کس که به آتش بزرگتر درمی آید و می سوزد. (12)
14- سپس در آنجا نه (حقیقتا) می میرد و نه (به راحتی) زندگی می کند. (13)
15- حقّا که رستگار شد کسی که خود را پاک کرد (یا زکات داد). (14)
16- و نام پروردگار خود را یاد کرد و خضوع نمود و نماز خواند . (15)
17- (شما به سراغ آن فلاح نمی روید) بلکه شما زندگی دنیا را ترجیح می دهید. (16)
18- در حالی که آخرت بهتر و پایدارتر است. (17)
19- همانا این (امور) در همه کتاب های آسمانی گذشته ثبت است. (18)
20- در کتاب های ابراهیم و موسی. (19)

سوره الشمس

بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ (1)

وَ الشَّمْسِ وَ ضُحَاهَا ﴿1﴾(2)

وَالْقَمَرِ إِذَا تَلَاهَا ﴿2﴾(3)

وَالنَّهَارِ إِذَا جَلَّاهَا ﴿3﴾(4)

وَاللَّيْلِ إِذَا يَغْشَاهَا ﴿4﴾(5)

وَالسَّمَاءِ وَ مَا بَنَاهَا ﴿5﴾(6)

وَالْأَرْضِ وَ مَا طَحَاهَا ﴿6﴾(7)

وَنَفْسٍ وَ مَا سَوَّاهَا ﴿7﴾(8)

فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَ تَقْوَاهَا ﴿8﴾(9)

قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَكَّاهَا ﴿9﴾(10)

وَقَدْ خَابَ مَنْ دَسَّاهَا ﴿10﴾(11)

كَذَّبَتْ ثَمُودُ بِطَغْوَاهَا ﴿11﴾(12)

إِذِ انْبَعَثَ أَشْقَاهَا ﴿12﴾(13)

فَقَالَ لَهُمْ رَسُولُ اللّه نَاقَةَ اللّه وَ سُقْيَاهَا ﴿13﴾(14)

فَكَذَّبُوهُ فَعَقَرُوهَا فَدَمْدَمَ عَلَيْهِمْ رَبُّهُمْ بِذَنْبِهِمْ فَسَوَّاهَا ﴿14﴾(15)

وَلَا يَخَافُ عُقْبَاهَا ﴿15﴾(16)

فضیلت سوره قَدر

از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده است که فرمودند: هر کس سوره قَدر را در نماز واجب بخواند، فرشته ای از جانب پروردگار ندا کند: ای بنده خدا، خدا گناهان گذشته ات را آمرزید، عمل از نو آغاز کن .

ص: 28


1- به نام خداوند بخشنده و مهربان
2- سوگند به خورشید و گسترش پرتو آن (1)
3- و سوگند به ماه هنگامی که در پی آن آید (2)
4- و سوگند به روز آن گاه که زمین را روشن سازد (3)
5- و سوگند به شب آن گاه که خورشید را بپوشاند. (4)
6- و سوگند به آسمان و آن (موجود مقتدری) که آن را بنا نمود (5)
7- و سوگند به این زمین و به آن (ذات قادری) که آن را بگسترد (6)
8- و سوگند به نفس (آدمی) و به آن که او را راست و درست کرد (7)
9- پس بدکاری و پرهیزکاریش را به وی الهام نمود. (8)
10- که به یقین رستگار شد کسی که نفس را پاکیزه داشت. (9)
11- و بی تردید محروم و زیانکار شد کسی که آن را به پلیدی ها آلود. (10)
12- ملّت ثمود (قوم صالح) به سبب طغیانشان (او را) تکذیب نمودند (11)
13- آن گاه که شقی ترین آنها به پا خاست (و برای کشتن شتر صالح داوطلب شد). (12)
14- پس پیامبر خدا به آنها گفت: از آسیب به شتر خدا و منع وی از سیراب شدن در نوبت خودش بر حذر باشید (13)
15- اما آنها او را تکذیب کردند و شتر خدا را کشتند، پس پروردگارشان آنها را به کیفر گناهشان به کلی هلاک کرد و همه را با خاک یکسان نمود (14)
16- و از عاقبت آن کار (هم از کسی) بیم ندارد . (15)

سوره القَدر

بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ (1)

إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ ﴿1﴾(2)

وَمَا أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ ﴿2﴾(3)

لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ ﴿3﴾(4)

تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَ الرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ ﴿4﴾(5)

سَلَامٌ هِيَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ ﴿5﴾(6)

فضیلت سوره زلزله

از رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) روایت شده است که فر مودند: هرکس سوره زلزال را چهار بار قرائت کند مانند کسی است که تمام قرآن را قرائت کرده است .

سوره الزلزلة

بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ (7)

إِذَا زُلْزِلَتِ الْأَرْضُ زِلْزَالَهَا ﴿1﴾(8)

وَأَخْرَجَتِ الْأَرْضُ أَثْقَالَهَا ﴿2﴾(9)

وَقَالَ الْإِنْسَانُ مَا لَهَا ﴿3﴾(10)

يَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ أَخْبَارَهَا ﴿4﴾(11)

ص: 29


1- به نام خداوند بخشنده و مهربان
2- به یقین ما این (قرآن) را در شب قدر فرو فرستادیم. (1)
3- و چه چیزت آگاه نمود که شب قدر چیست (2)
4- شب قدر از هزار ماه بهتر است. (3)
5- در آن شب فرشتگان و روح به اذن پروردگارشان فرود می آیند به جهت (تقدیر و تنظیم و تصویب) هر امری. (4)
6- آن شب همه مشمول سلامت و رحمت (خدا) است، تا طلوع فجر . (5)
7- به نام خداوند بخشنده و مهربان
8- آن گاه که این زمین به زلزله مخصوص خود لرزانده شود. (1)
9- و این زمین بارهای گران و کالاهای پرارج خود را (مردگان) بیرون ریزد. (2)
10- و انسان گوید: چه شده است آن را؟ (3)
11- مین در آن روز خبرهای خود را بازگو می کند. (4)

بِأَنَّ رَبَّكَ أَوْحَى لَهَا ﴿5﴾(1)

يَوْمَئِذٍ يَصْدُرُ النَّاسُ أَشْتَاتًا لِيُرَوْا أَعْمَالَهُمْ ﴿6﴾(2)

فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ ﴿7﴾(3)

وَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ ﴿8﴾(4)

فضیلت سوره عادیات

در خبر است که هرکس به خواندن آن مداومت نماید با حضرت امیرالمؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) محشور می شود .

سوره العادیات

بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ (5)

وَ الْعَادِيَاتِ ضَبْحًا ﴿1﴾(6)

فَالْمُورِيَاتِ قَدْحًا ﴿2﴾(7)

فَالْمُغِيرَاتِ صُبْحًا ﴿3﴾(8)

فَأَثَرْنَ بِهِ نَقْعًا ﴿4﴾(9)

فَوَسَطْنَ بِهِ جَمْعًا ﴿5﴾(10)

إِنَّ الْإِنْسَانَ لِرَبِّهِ لَكَنُودٌ ﴿6﴾(11)

وَإِنَّهُ عَلَى ذَلِكَ لَشَهِيدٌ ﴿7﴾(12)

وَإِنَّهُ لِحُبِّ الْخَيْرِ لَشَدِيدٌ ﴿8﴾(13)

أَفَلَا يَعْلَمُ إِذَا بُعْثِرَ مَا فِي الْقُبُورِ ﴿9﴾(14)

ص: 30


1- و این به سبب آن است که پروردگارت به وی وحی (تکوینی) نموده. (5)
2- در آن روز مردم در صورت گروه های گوناگون (از قبرها) برمی آیند تا حساب اعمالشان به آنها نشان داده شود. (6)
3- پس هر که هموزن ذره ای کار خیر کند آن را می بیند. (7)
4- و هر که هموزن ذره ای کار شرکند آن را می بیند. (8)
5- به نام خداوند بخشنده و مهربان
6- سوگند به اسبان دونده (جهاد) که به شدت نفس می زنند (1)
7- پس به اسبانی که با سم هایشان جرقه آتش از سنگ می جهانند (2)
8- پس به تازندگان (بر دشمن) در صبحگاهان (3)
9- که به وسیله آن حمله گردی برانگیختند (4)
10- پس بدان حمله در میان جمعی (از دشمن) درآمدند. (5)
11- که همانا انسان به پروردگار خود سخت ناسپاس و بخیل و نافرمان است. (6)
12- و بی تردید خود بر این معنی گواه است. (7)
13- و مسلّما او بر دوستی مال (فطرتا) بسی سرسخت است. (8)
14- آیا نمی داند هنگامی که آنچه در قبرهاست برانگیخته شود (روز قیامت). (9)

وَحُصِّلَ مَا فِي الصُّدُورِ ﴿10﴾(1)

إِنَّ رَبَّهُمْ بِهِمْ يَوْمَئِذٍ لَخَبِيرٌ ﴿11﴾(2)

فضیلت سوره کافِرون

در احادیث بسیاری، فضیلت قرائت سوره کافِرون در نمازهای واجب و مستحب بیان شده است و آن اینکه خواندن آن معادل یک چهارم قرآن است .

سوره الکافِرون

بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ (3)

قُلْ يَا أَيُّهَا الْكَافِرُونَ ﴿1﴾(4)

لَا أَعْبُدُ مَا تَعْبُدُونَ ﴿2﴾(5)

وَلَا أَنْتُمْ عَابِدُونَ مَا أَعْبُدُ ﴿3﴾(6)

وَلَا أَنَا عَابِدٌ مَا عَبَدْتُمْ ﴿4﴾(7)

وَلَا أَنْتُمْ عَابِدُونَ مَا أَعْبُدُ ﴿5﴾(8)

لَكُمْ دِينُكُمْ وَ لِيَ دِينِ ﴿6﴾(9)

فضیلت سوره نصر

در حدیث آمده است: قرائت سوره نصر در نمازهای واجب یا مستحب موجب پیروزی بر دشمنان می شود .

ص: 31


1- و آنچه در سینه هاست روشن و جدا گردد. (10)
2- به یقین پروردگارشان به حال آنها در آن روز آگاه است؟ (11)
3- به نام خداوند بخشنده و مهربان
4- بگو: ای کافران (1)
5- آنچه را که شما می پرستید هرگز من نمی پرستم. (2)
6- و نه هرگز شما پرستنده آن هستید که من می پرستم. (3)
7- و نه هرگز من پرستنده آنم که شما می پرستید. (4)
8- و نه هرگز شما پرستنده آن هستید که من می پرستم. (5)
9- دین شما از آن خودتان، و دین من از آن من. (6)

سوره النصر

بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ (1)

إِذَا جَاءَ نَصْرُ اللّه وَ الْفَتْحُ ﴿1﴾(2)

وَرَأَيْتَ النَّاسَ يَدْخُلُونَ فِي دِينِ اللّه أَفْوَاجًا ﴿2﴾(3)

فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَ اسْتَغْفِرْهُ ۚ إِنَّهُ كَانَ تَوَّابًا ﴿3﴾(4)

فضیلت سوره تَوحید

خواندن سوره تَوحید، همچون خواندن یک سوم قرآن است .

سوره الإخلاص

بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ (5)

قُلْ هُوَ اللّه أَحَدٌ ﴿1﴾(6)

اللّه الصَّمَدُ ﴿2﴾(7)

لَمْ يَلِدْ وَ لَمْ يُولَدْ ﴿3﴾(8)

وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُوًا أَحَدٌ ﴿4﴾(9)

ص: 32


1- به نام خداوند بخشنده و مهربان
2- هر گاه که یاری خداوند و آن پیروزی (بزرگ، فتح مکه) فرا رسید (1)
3- و مردم را دیدی که فوج فوج در دین خدا وارد می شوند. (2)
4- پس همراه با حمد پروردگارت او را تسبیح گو و به اعتقاد و عمل منزه دار و از او آمرزش طلب، که او همواره عطف توجه کننده و توبه پذیر است. (3)
5- به نام خداوند بخشنده و مهربان
6- بگو: حقیقت آن است که خداوند یکتاست. (1)
7- خداوندی است بزرگوار و قبله حاجات.(2)
8- نه کسی را زاده و نه از کسی زاده شده است (3)
9- هیچ گاه احدی همتای او نبوده است . (4)

فضیلت سوره معوذتین

در روایت آمده است: چنانچه شخص از خانه خود بیرون رود و معوذتین (فَلَق و ناس) را بخواند، چشم بد به او زیان نرساند، و کسی که دچار ترس می شود به هنگام خوابیدن، این دو سوره را به همراه آية الكرسي [آیه 255 سوره بقره] بخواند .

سوره الفَلَق

بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ (1)

قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ ﴿1﴾(2)

مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ ﴿2﴾(3)

وَمِنْ شَرِّ غَاسِقٍ إِذَا وَقَبَ ﴿3﴾(4)

وَمِنْ شَرِّ النَّفَّاثَاتِ فِي الْعُقَدِ ﴿4﴾(5)

وَمِنْ شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ ﴿5﴾(6)

سوره الناس

بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ (7)

ص: 33


1- به نام خداوند بخشنده و مهربان
2- بگو: پناه می برم به پروردگار سپیده دم. (1)
3- از شر آنچه آفریده. (2)
4- و از شر هر شب تاریک آن گاه که درآید و فرا گیرد.(3)
5- و از شر زنان (جادوگر) دمنده در گره ها (4)
6- و از شر هر حسود آن گاه که حسد خود را به کار بندد. (5)
7- به نام خداوند بخشنده و مهربان

قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ ﴿1﴾(1)

مَلِكِ النَّاسِ ﴿2﴾(2)

إِلَهِ النَّاسِ ﴿3﴾(3)

مِنْ شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ ﴿4﴾(4)

الَّذِي يُوَسْوِسُ فِي صُدُورِ النَّاسِ ﴿5﴾(5)

مِنَ الْجِنَّةِ وَ النَّاسِ ﴿6﴾(6)

ص: 34


1- بگو: پناه می برم به پروردگار مردم (1)
2- به سلطان و حاکم (مطلق) مردم (2)
3- به معبود (حقیقی) مردم (3)
4- از شر وسوسه گر پنهانی، آن عقب رونده عودکننده (4)
5- آن که در سینه های مردم وسوسه می کند (5)
6- چه از جن باشد و چه از انس. (6)

کتاب مفاتیح الجنان

إشارة:

بِسْمِ اللّه الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ

الْحَمْدُ للّه الَّذِی جَعَلَ الْحَمْدَ مِفْتَاحاً لِذِکْرِهِ، وَ خَلَقَ الْأَشْیَاءَ نَاطِقَةً بِحَمْدِهِ وَ شُکْرِهِ، وَ الصَّلاةُ وَ السَّلامُ عَلَی نَبِیِّهِ مُحَمَّدٍ، الْمُشْتَقِّ اسْمُهُ مِنِ اسْمِهِ الْمَحْمُودِ وَ عَلَی آلِهِ الطَّاهِرِینَ، أُولِی الْمَکَارِمِ وَ الْجُودِ . (1)

و بعد این فقیر بی بضاعت و متمسّک به احادیث اهل بیت رسالت (عَلَيهِم السَّلَامُ) عباس بن محَمّد رضا القمي - که خداوند پایان کار هر دو را به نیکی و سعادت ختم کند . چنین گوید: عده ای از برادران اهل ایمان از این دعاگو خواستند که کتاب «مفتاح الجنان» را که بین مردم متداول است مطالعه نمایم و دعاهای مستند آن کتاب را ذکر نمایم و آنچه را که سندش به نظرم نرسیده از ذکرش خودداری کنم و پاره ای از دعاها و زیارات معتبره را که در آن کتاب نیامده بر آن بیفزایم . این کمترین خواهش برادرانم را اجابت کرده و این کتاب را به همان ترتیب نظام داده و آن را «مفاتیح الجنان»

ص: 35


1- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانیش همیشگی است . ستایش خدای را که سپاس خویش را، کلید یاد خود قرار داد، و تمام موجودات را گویای ستایش و شکرش آفریده، و سلام بر پیامبرش محمد (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ )، که نامش از نام ستوده او (محمود)جدا شده است، و بر اهل بیت پاکش که بزرگوار و بخشنده اند .

[کلیدهای بهشت] نامیدم . این مجموعه را در سه باب مرتّب ساختم ؛ در باب اول تعقیب نمازها و دعاهای روزهای هفته و اعمال شب و روز جُمعه و پاره ای از دعاهای مشهور و مناجات خمسة عشر و جز اینها گرد آمده است . در باب دوّم: اعمال ماههای سال و فضیلت و اعمال نوروز و اعمال ماههای رومی [شمسی] بیان شده است . در باب سوم: زیارات و آنچه مربوط به زیارات است آمده .

امید است برادران اهل ایمان مطابق آن عمل کنند، و این گنهکار رو سیاه را از دعا و زیارات و طلب آمرزش فراموش نفرمایند .

باب اول: ادعیه

اشاره

در بیان تعقیب نمازها و دعاهای روزهای هفته، و اعمال شب و روز جُمعه، و پاره ای از دعاهای مشهور و مناجات «خمسة عشر» و جز اینها، و در این باب چند فصل است:

فصل اول: تعقیبات مشترک

از مصباح شیخ طوسی و غیر آن نقل شده: هرگاه نماز را سلام دادی، دستها را تابرابر گوش بالا ببر و سه مرتبه تکبیر

ص: 36

(اللّه أَكْبَرُ) گفته و سپس بگو: لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ إِلٰهاً وَاحِداً وَ نَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ . لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ وَ لَا نَعْبُدُ إِلّا إِيَّاهُ، مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ وَ لَوْكَرِهَ الْمُشْرِكُونَ . لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ، رَبُّنَا وَ رَبُّ آبائِنَا الْأَوَّلِينَ . لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ وَحْدَهُ وَحْدَهُ وَحْدَهُ، أَنْجَزَ وَعْدَهُ، وَ نَصَرَ عَبْدَهُ، وَ أَعَزَّ جُنْدَهُ، وَ هَزَمَ الْأَحْزَابَ وَحْدَهُ، فَلَهُ الْمُلْكُ، وَ لَهُ الْحَمْدُ، يُحْيِى وَ يُمِيتُ، وَ يُمِيتُ وَ يُحْيِى، وَ هُوَ حَيٌّ لَايَمُوتُ، بِيَدِهِ الْخَيْرُ وَ هُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ . (1) آنگاه بگو: أَسْتَغْفِرُ اللّٰهَ الَّذى لَا إِلٰهَ إِلّا هُوَ الْحَىُّ الْقَيُّوْمُ وَ أَتُوْبُ إِلَيْهِ .

آنگاه بگو : اَللّٰهُمَّ اهْدِنِى مِنْ عِنْدِكَ، وَ أَفِضْ عَلَىَّ مِنْ فَضْلِكَ، وَ انْشُرْ عَلَىَّ مِنْ رَحْمَتِكَ، وَ أَنْزِلْ عَلَىَّ مِنْ بَرَكاتِكَ ؛ سُبْحانَكَ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ اغْفِرْ لِى ذُنُوبِى كُلَّها جَمِيعاً، فَإِنَّهُ لا يَغْفِرُ الذُّنُوبَ كُلَّها جَمِيعاً إِلّا أَنْتَ، اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ كُلِّ خَيْرٍ أَحَاطَ بِهِ عِلْمُكَ، وَ أَعُوذُ بِكَ مِنْ كُلِّ شَرٍّ أَحَاطَ بِهِ عِلْمُكَ . (2)

ص: 37


1- معبودی جز خدا نیست، معبودی یگانه و ما تسلیم او هستیم، معبودی غیر از خدا نیست و جز او را نمیپرستیم، درحالی که طاعت (دین) خود را برای او خالص می نماییم هرچند برای مشرکان ناخوش آیند باشد، معبودی جز خدا پروردگار ما و پروردگار پدران نخستین ما نیست . معبودی غیر از خدا نیست یگانه و یگانه و یگانه است، به وعده اش وفا کرد، بندگ انش را یاری داد سپاهش را عزت بخشید و به تنهایی لشکریان (کفر و شرک) را درهم شکست . پس فرمانروایی و ستایش تنها او را سزاست . زنده می کند و میمیراند و میمیراند و زنده می کند و او است زنده ای که نمی میرد، خیر و نیکی تنها به دست اوست و او بر هر چیز تواناست .
2- از خدا که جز او معبودی نیست آن زنده و پاینده آمرزش می طلبم و به جانب او باز می گردم خدایا مرا از جانب خود راهنمایی کن، و از باران احسانت بر من ببار، و از ابر رحمتت بر من بگستران، و از نعمتهای فراوانت بر من فرود آور، پاک و منزهّی، معبودی جز تو نیست، تمامی گناهانم را بیامرز، زیرا جملگی گناهان را کسی جز تو نمیآمرزد، بار خدایا از تو درخواست می کنم از هر خیری که دانشت بر آن احاطه یافته است و به تو پناه می آورم از هر گزندی که علم تو به آن احاطه دارد .

اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ عَافِيَتَكَ فِى أُمُورِى كُلِّها، وَ أَعُوذُ بِكَ مِنْ خِزْىِ الدُّنْيَا وَ عَذَابِ الْآخِرَةِ، وَ أَعُوذُ بِوَجْهِكَ الكَرِيمِ، وَ عِزَّتِكَ الَّتِى لَاتُرامُ، وَ قُدْرَتِكَ الَّتِى لَايَمْتَنِعُ مِنْهَا شَىْءٌ، مِنْ شَرِّ الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ، وَ مِنْ شَرِّ الْأَوْجاعِ كُلِّهَا، وَ مِنْ شَرِّ كُلِّ دابَّةٍ أَنْتَ آخِذٌ بِنَاصِيَتِها، إِنَّ رَبِّى عَلىٰ صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ، وَ لَاحَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ، تَوَكَّلْتُ عَلَى الْحَيِّ الَّذِي لَايَمُوتُ، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِى لَمْ يَتَّخِذْ وَلَداً، وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ شَرِيكٌ فِى الْمُلْكِ، وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ وَلِيٌّ مِنَ الذُّلِّ، وَ كَبِّرْهُ تَكْبِيراً . (1)

پس تسبیح حضرت زهرا (عَلَيهَا السَّلَامُ) را گفته، (و کیفیت آن چنین است: تکبیر (اللّه أَكْبَرُ) 34 مرتبه، حَمد (الْحَمْدُ للّه) 33 مرتبه، تسبیح (سُبحانَ اللّه) 33 مرتبه) و پیش از انکه از جای خود خرکت کنی ده مرتبه: می خوانی:

أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ وَحْدَهُ، لَاشَرِيكَ لَهُ، إِلٰهاً وَاحِداً أَحَداً فَرْداً صَمَداً، لَمْ يَتَّخِذْ صاحِبَةً وَ لا وَلَداً . (2) مؤلف گوید:

ص: 38


1- خدایا! در همه کارهایم سلامتی کامل از تو می خواهم، و به تو پناه می آورم از خواری دنیا و عذاب آخرت، و پناه میبرم به مقام والا، و عزّت دست نایافتنی، و قَدرت سرپیچی ناپذیرت، از شر دنیا و آخرت، و از شر همه دردها، و از شر هر حیوانی که زمام وجودش به دست توست، همانا پروردگارم بر راه راست است، هیچ توان و نیرویی نیست جز از جانب خدای بلندمرتبه بزرگ . توکل می کنم بر آن زنده ای که نمی میرد، سپاس خدا را که فرزندی نگرفته و در فرمانروایی شریکی برای او نیست و نه سرپرستی تا از ذلّت برهاندش و او را بسیار بزرگ شمار .
2- گواهی می دهم که معبودی جز خدای یکتا نیست، برای او شریکی وجود ندارد، معبودی است یگانه و یکتا، بی همتا و بی نیاز است، و هرگز همسر و فرزندی نگرفته است .

فضیلت فراوان این ذکر (أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلهَ إِلّا اللّه .) در روایت وارد شده به ویژه پس از نماز صبح و شام، و هنگام طلوع و غروب آفتاب . آنگاه می گویی:

سُبْحانَ اللّٰهِ كُلَّما سَبَّحَ اللّٰهَ شَيْءٌ، وَ كَمَا يُحِبُّ اللّٰهُ أَنْ يُسَبَّحَ، وَ كَمَا هُوَ أَهْلُهُ، وَ كَمَا يَنْبَغِى لِكَرَمِ وَجْهِهِ وَ عِزِّ جَلالِهِ، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ كُلَّما حَمِدَ اللّٰهَ شَىْءٌ، وَ كَمَا يُحِبُّ اللّٰهُ أَنْ يُحْمَدَ، وَ كَمَا هُوَ أَهْلُهُ، وَ كَمَا يَنْبَغِى لِكَرَمِ وَجْهِهِ وَ عِزِّ جَلَالِهِ، وَ لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ كُلَّما هَلَّلَ اللّٰهَ شَىْءٌ، وَ كَمَا يُحِبُّ اللّٰهُ أَنْ يُهَلَّلَ، وَ كَمَا هُوَ أَهْلُهُ، وَ كَمَا يَنْبَغِى لِكَرَمِ وَجْهِهِ وَ عِزِّ جَلَالِهِ . (1)

وَاللّٰهُ أَكْبَرُ كُلَّما كَبَّرَ اللّٰهَ شَىْءٌ، وَ كَمَا يُحِبُّ اللّٰهُ أَنْ يُكَبَّرَ، وَ كَمَا هُوَ أَهْلُهُ، وَ كَمَا يَنْبَغِى لِكَرَمِ وَجْهِهِ وَ عِزِّ جَلالِهِ، سُبْحانَ اللّٰهِ، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ، وَ لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ، وَ اللّٰهُ أَكْبَرُ عَلَىٰ كُلِّ نِعمَةٍ أَنْعَمَ بِهَا عَلَىَّ، وَ عَلَىٰ كُلِّ أَحَدٍ مِنْ خَلْقِهِ، مِمَّنْ كَانَ أَوْ يَكُونُ إِلَىٰ يَوْمِ الْقِيَامَةِ . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّىَ عَلَىٰ (2)

ص: 39


1- منزه است خدا هر زمان که چیزی او را تنزیه کند، و آنچنان که دوست دارد تنزیه شود، و آنچنان که او شایسته آن است، و آنگونه که برای مقام والا و رفعت جلالش سزاوار است و سپاس خدای را هر زمان که او را چیزی سپاس گوید و همان طور که دوست دارد سپاسش گویند و چنان که شایسته آن است و آنگونه که برای مقام والا و شکوه رفیعش سزاوار است . معبودی جز خدا نیست هر آن که چیزی به یگانه پرستی اش بانگ برآرد و همان طور که دوست دارد یگانه شمرده شود و آنگونه که سزاوار است وآنگونه که شایسته مقام والا و عزت رفیع او است .
2- و (خدا بزرگتر است) هر زمان که او را چیزی به بزرگی یاد کند و همان طور که دوست دارد به بزرگی یاد شود و چنان که او شایسته آن است و آنگونه که برای مقام والا و عزت رفیعش سزاوار است . منزه است خدا و سپاس تنها خدا راست، و معبودی جز خدا نیست، و خدا بزرگ تر است برای هر نعمتی که به من و به هر یک از مخلوقاتش عطا نموده، چه آنان که بوده اند و چه آنان که تا روز قیامت خواهند آمد . خدایا از تو می خواهم که بر

مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَسْأَلُكَ مِنْ خَيْرِ مَا أَرْجُو وَ خَيْرِ مَا لَا أَرْجُو، وَ أَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ مَا أَحْذَرُ وَ مِنْ شَرِّ مَا لَاأَحْذَرُ . (1)

سپس سوره حَمد، آیَةُ الکُرسی [آیه 255 سوره بقره]، شَهِدَ اللّه [آل عمران: 18] «قُلِ اللّهمَّ مالِكَ اَلْمُلْكِ» [آل عمران: 26] و آیه سخره را که عبارت از سه آیه از سوره اعراف [56 54] که اوّل آن «إِنّ رَبَّکُمْ اللّه» و آخر آن «مِنَ المُحسِنینَ» است می خوانی، و سپس سه مرتبه می گویی:

سُبْحَانَ رَبِّكَ رَبِّ الْعِزَّةِ عَمَّا يَصِفُونَ وَ سَلَامٌ عَلَى الْمُرْسَلِينَ، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ الْعالَمِينَ . (2) پس سه مرتبه می گویی: اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اجْعَلْ لِى مِنْ أَمْرِىَ فَرَجاً وَ مَخْرَجاً، وَ ارْزُقْنِى مِنْ حَيْثُ أَحْتَسِبُ، وَ مِنْ حَيْثُ لَا أَحْتَسِبُ، (3)

و این دعایی است که جبرئیل آن را به حضرت یوسف (عَلَيهِ السَّلَامُ) هنگامی که آن حضرت در زندان بود، تعلیم داد . سپس با دست راست محاسنت را بگیر، و کف دست چپت را به

ص: 40


1- محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و از تو از بهترین چیزیکه امید دارم و از بهترین چیزیکه امید ندارم درخواست می کنم، و به تو پناه می آورم از شر آنچه که پرهیز می کنم و از شر آنچه که نمی پرهیزم .
2- منزّه است پروردگارت، پروردگار عزّت، از آنچه مشرکان به او نسبت میدهند، و درود بر فرستادگان او و سپاس برای خدا پروردگار جهانیان
3- خدایا! درود فرست بر محمّد و خاندان محمّد و در کارم برای من گشایش و راه نجات قرار ده و مرا از جانبی که گمان میبرم و از جانبی که گمان نمیبرم روزی عنایت کن .

سوی آسمان بگشا و هفت مرتبه بگو:

يَا رَبَّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ عَجِّلْ فَرَجَ آلِ مُحَمَّدٍ . (1) و باز به همان حال سه مرتبه بگو: يَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِكْرامِ، صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ ارْحَمْنِى وَ أَجِرْنِى مِنَ النَّارِ . (2)

پس دوازده مرتبه: سوره «تَوحید» را می خوانی و می گویی: اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الْمَكْنُونِ الْمَخْزُونِ، الطَّاهِرِ الطُّهْرِ الْمُبَارَكِ، وَ أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الْعَظِيمِ وَ سُلْطَانِكَ الْقَدِيمِ، يَا وَاهِبَ الْعَطَايَا، وَ يَا مُطْلِقَ الْأُسَارَىٰ، وَ يَا فَكَّاكَ الرِّقابِ مِنَ النَّارِ، أَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّىَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُعْتِقَ رَقَبَتِى مِنَ النَّارِ وَ أَنْ تُخْرِجَنِى مِنَ الدُّنْيَا سَالِماً، وَ تُدْخِلَنِى الْجَنَّةَ آمِناً، وَ أَنْ تَجْعَلَ دُعَائِى أَوَّلَهُ فَلَاحاً، وَ أَوْسَطَهُ نَجاحَاً، وَ آخِرَهُ صَلَاحاً، إِنَّكَ أَنْتَ عَلَّامُ الْغُيُوبِ . (3)

و در «صَحیفه عَلَویَّه» آمده که دنبال هر فریضه چنین

ص: 41


1- ای پروردگار محمّد و خاندان محمّد، درود فرست بر محمّد و خاندان محمّد، و فرج خاندان محمّد را نزدیک فرما .
2- ای صاحب عظمت و بزرگواری!، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و به من رحم کن و از آتش دوزخ پناهم ده .
3- خدایا از تو می خواهم به نام پوشیده و پنهان و پاکیزه و پاکی بخش و مبارکت و نیز به نام بزرگ و سلطنت دیرینه ات از تو خواستارم ای بخشنده عطاها! و ای آزادی بخش اسیران و ای رهاننده انسانها از آتش، از تو می خواهم که بر محَمد و خاندان محَمد درود فرستی و گردن مرا از آتش دوزخ رهایی بخشی، و از سرای دنیا همراه با سلامت ایمان بیرون بری و درامنیت وارد بهشت نمایی . آغاز دعایم را رستگاری و میانش را موفقیت، و پایانش را صلاح، قرار دهی . همانا تویی دانای نهانها .

می خوانی:

يَا مَنْ لَايَشْغَلُهُ سَمْعٌ عَنْ سَمْعٍ، وَ يَا مَنْ لَايُغَلِّطُهُ السَّائِلُونَ، وَ يَا مَنْ لَايُبْرِمُهُ إِلْحَاحُ الْمُلِحِّينَ، أَذِقْنِى بَرْدَ عَفْوِكَ، وَ حَلَاوَةَ رَحْمَتِكَ وَ مَغْفِرَتِكَ . (1) و نیز می گویی اِلهی هذِهِ صَلوتی صَلَّیْتُها لا لِحاجَةٍ مِنْکَ إِلَیْها وَ لا رَغْبَةٍ مِنْکَ فیها إِلاّ تَعْظیماً وَ طاعَةً وَ إِجابَةً لَکَ إِلی ما أَمَرْتَنی بِهِ إِلَهی إِنْ کانَ فیها خَلَلٌ أَوْ نَقْصٌ مِنْ رُکُوعِها أَوْ سُجُودِها فَلا تُؤاخِذْنی وَ تَفَضَّلْ عَلَیَّ بِالْقَبُولِ وَ الْغُفْرانِ . (2)

و نیز در پی هر نماز، این دعا را که پیامبر (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) برای تقویت حافظه به امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) تعلیم داد می خوانی:

سُبْحَانَ مَنْ لَايَعْتَدِى عَلىٰ أَهْلِ مَمْلَكَتِهِ ؛ سُبْحانَ مَنْ لَايَأْخُذُ أَهْلَ الْأَرْضِ بِأَلْوانِ الْعَذَابِ، سُبْحانَ الرَّؤُوُفِ الرَّحِيمِ . اَللّٰهُمَّ اجْعَلْ لِى فِى قَلْبِى نُوراً وَ بَصَرَاً وَ فَهْماً وَ عِلْماً ؛ (3)

ص: 42


1- ای کسی که گوش دادن به سخنی از گوش دادن به سخنی دیگر او را باز نمیدارد و درخواست بیشمار خواهندگان به اشتباهش نمی اندازد، ای آنکه اصرار اصرار کنندگان آزرده و خسته ات نمی کند، بچشان مرا از خنکی گذشت و شیرینی رحمت و آمرزشت .
2- معبودا این است نماز من، آن را بجا آوردم نه به خاطر نیاز و رغبتی از سوی تو به آن، بلکه تنها از جهت تعظیم و اطاعت دستور و اجابت آنچه که مرا به آن فرمان دادی معبودا اگر عیب و نقصی در رکوع و سجودش بود مرا مؤاخذه مکن و بر من با پذیرش عبادات و آمرزش کاستیها تفضّل کن .
3- منزه است پادشاهی که بر زیردستانش ستم نمی کند، منزه است خدایی که اهل زمین را به عذاب های رنگارنگ گرفتار نمی نماید، منزه است آن خدای بنده نواز مهربان . خدایا قرار ده در دلم نور و بینایی و فهم و دانش،

إِنَّكَ عَلىٰ كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ . (1)

در مصباح کفعمی آمده: بعد از نمازها سه مرتبه بگو:

أُعِيذُ نَفْسِى وَ دِينِى، وَ أَهْلِى وَ مَالِى وَ وَلَدِى، وَ إِخْوانِى فِى دِينِى، وَ مَا رَزَقَنِى رَبِّى، وَ خَواتِيمَ عَمَلِى، وَ مَنْ يَعْنِينِى أَمْرُهُ، بِاللّٰهِ الْوَاحِدِ الْأَحَدِ الصَّمَدِ، الَّذِى لَمْ يَلِدْ وَ لَمْ يُولَدْ، وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُواً أَحَدٌ ؛ وَ بِرَبِّ الْفَلَقِ مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ، وَ مِنْ شرِّ غَاسِقٍ إِذَا وَقَبَ، وَ مِنْ شَرِّ النَّفَّاثَاتِ فى الْعُقَدِ، وَ مِنْ شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ ؛ وَ بِرَبِّ النَّاسِ، مَلِكِ النَّاسِ، إِلٰهِ النَّاسِ، مِنْ شَرِّ الْوَسْوَاسِ الخَنَّاسِ، الَّذِى يُوَسْوِسُ فِى صُدُورِ النَّاسِ مِنَ الْجِنَّةِ وَ النَّاسِ . (2)

و از دست نوشته شیخ شهید نقل است که حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) فرمود: هرکه میخواهد خداوند در قیامت اعمال زشتش را بر او عرض نکند و پرونده گناهانش را نگشاید، باید این دعا را بعد از هر نماز بخواند:

ص: 43


1- مسلّما تو بر هر چیز توانایی .
2- خودم و دینم و خانواده و ثروتم و فرزند و برادران دینی ام و آنچه را پروردگارم روزیم نموده و سرانجام کارم و هرکس که سرپرستی او به دست من است، همه و همه را در پناه خدای یگانه و یکتای بی نیاز قرار می دهم، خدایی که نزاده است و زاییده نشده است و کسی همتای او نیست، و (پناه میبرم) به آفریدگار سپیده دم از شر آنچه آفرید و از شر شب تاریک آنگاه که درآید و از شر زنان ساحر دهنده در گره ها و از شر حسود زمانی که حسد ورزد و پناه میبرم به پروردگار آدمیان، فرمانروای آدمیان، معبود آدمیان، از شر شیطان مرموزی که در سینه های مردمان وسوسه می کند، چه شیطان جنی و چه شیطان انسی .

اَللّٰهُمَّ إِنَّ مَغْفِرَتَكَ أَرْجَىٰ مِنْ عَمَلِى، وَ إِنَّ رَحْمَتَكَ أَوْسَعُ مِنْ ذَنْبِى . اَللّٰهُمَّ إِنْ كَانَ ذَنْبِى عِنْدَكَ عَظِيماً، فعَفْوُكَ أَعْظَمُ مِنْ ذَنْبِى، اَللّٰهُمَّ إِنْ لَمْ أَكُنْ أَهْلاً أَنْ أَبْلُغَ رَحْمَتَكَ، فَرَحْمَتُكَ أَهْلٌ أَنْ تَبْلُغَنِى وَ تَسَعَنِى، لِأَنَّهَا وَسِعَتْ كُلَّ شَىْءٍ، بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1)

و از ابن بابویه روایت شده: چون از تسبیح حضرت فاطمه (عَلَيهَا السَّلَامُ) فارغ شدی بگو:

اَللّٰهُمَّ أَنْتَ السَّلَامُ، وَ مِنْكَ السَّلَامُ، وَ لَكَ السَّلَامُ، وَ إِلَيْكَ يَعُودُ السَّلَامُ، سُبْحَانَ رَبِّكَ رَبِّ الْعِزَّةِ عَمَّا يَصِفُونَ، وَ سَلَامٌ عَلَى الْمُرْسَلِينَ، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ . السَّلَامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا النَّبِىُّ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ الْأَئِمَّةِ الْهَادِينَ الْمَهْدِيِّينَ، السَّلَامُ عَلىٰ جَمِيعِ أَنْبِياءِ اللّٰهِ وَ رُسُلِهِ وَ مَلَائِكَتِهِ، السَّلامُ عَلَيْنا وَ عَلَىٰ عِبادِ اللّٰهِ الصَّالِحِينَ ؛ اَلسَّلامُ عَلَیٰ عَلِيٍّ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، السَّلامُ عَلَى الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ سَيِّدَيْ شَبَابِ (2)

ص: 44


1- بار خدایا! همانا آمرزش تو از عمل من امیدوارکننده تر و مهربانی تو از گناه من گسترده تر است، بار خدایا! اگر گناهانم نزد تو بزرگ است، گذشت تو از گناه من بزرگتر است، بار خدایا! اگرچه شایسته دست یابی رحمت تو نیستم، امّا رحمت تو سزاوار است به من برسد و مرا فرا گیرد، زیرا رحمتت همه چیز را فرا گرفته است، به حق مهربانیت ای مهربان ترین مهربانان! .
2- خدایا! تویی خدای سلامت «بی عیب»، و سلامت تنها از تو سرچشمه میگیرد و تنها از آن توست و به سوی تو باز می گردد منزه است پروردگارت پروردگار صاحب عزت از صفاتی که مشرکان برایش بیان می کنند، و سلام بر فرستادگان او و ستایش خدای را است پروردگار جهانیان، سلام و برکات خدا بر تو ای پیامبر!، سلام بر امامان هدایت گر، هدایت یافته، درود و سلام بر همه پیامبران خدا و فرستادگان و فرشتگانش، سلام بر ما و بر بندگان شایسته خدا، سلام بر علی(عَلَيهِ السَّلَامُ)امیر اهل ایمان، سلام بر حسن و حسین دو سرور

أَهْلِ الْجَنَّةِ أَجْمَعِينَ، السَّلَامُ عَلَىٰ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ زَيْنِ الْعَابِدِينَ، السَّلامُ عَلىٰ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ باقِرِ عِلْمِ النَّبِيِّينَ . اَلسَّلامُ عَلَیٰ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الصَّادِقِ . اَلسَّلامُ عَلَیٰ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ الْكَاظِمِ . السَّلامُ عَلىٰ عَلِيِّ بْنِ مُوسَى الرِّضَا . السَّلامُ عَلىٰ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ الْجَوادِ . السَّلامُ عَلىٰ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْهادِي . اَلسَّلامُ عَلَیٰ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ الزَّكِيِّ الْعَسْكَرِيِّ . اَلسَّلامُ عَلَیٰ الْحُجَّةِ بْنِ الْحَسَنِ الْقائِمِ الْمَهْدِيِّ . صَلَواتُ اللّٰهِ عَلَيْهِمْ أَجْمَعِينَ . (1)

آنگاه هر حاجت که داری از خدا بخواه . شیخ کفعمی فرموده: پس از هر نمازی می گویی:

رَضِيتُ بِاللّٰهِ رَبّاً، وَ بِالْإِسْلامِ دِيناً، وَ بِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ نَبِيّاً، وَ بِعَلِيٍّ إِمَاماً، وَ بِالْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ وَ عَلِيٍّ وَ مُحَمَّدٍ وَ جَعْفَرٍ وَ مُوسىٰ وَ عَلِيٍّ وَ مُحَمَّدٍ وَ عَلِيٍّ وَ الْحَسَنِ وَ الْخَلَفِ الصَّالِحِ عَلَيْهِمُ السَّلامُ، أَئِمَّةً وَ سَادَةً وَقادَةً ؛ بِهِمْ أَتَوَلَّىٰ، (2)

ص: 45


1- تمام جوانان اهل بهشت، سلام بر علی بن حسین زینت بخش عابدان، سلام بر محَمد بن علی شکافنده دانش انبیاء، سلام بر جعفر بن محمّد آن امام راستگو، سلام بر موسی بن جعفر آن امام فرو برنده خشم، سلام بر علی بن موسی آن امام قانع و خشنود، سلام بر محَمد بن علی آن امام بخشنده، سلام بر علی بن محَمد آن امام هدایتگر، سلام بر حسن بن علی آن پاکیزه دربند، سلام بر حجت بن الحسن آن امام قیام کننده هدایت شده، درود و سلام خدا بر تمام آنان باد .
2- خشنودم به پروردگاری خدا، و دیانت اسلام، و نبوت محَمد که درود خدا بر او و خاندانش باد، و امامت علی، و به حسن و حسین و علی و محَمد و جعفر و موسی و علی و محَمد و علی و حسن و یادگار شایسته (حضرت مهدی) درود بر آنان باد، که امامان و سروران و پیشوایانم باشند به آنان دوستی می ورزم

وَمِنْ أَعْدائِهِمْ أَتَبَرَّأُ . (1) پس سه مرتبه بگو: اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ الْعَفْوَ وَ الْعافِيَةَ وَ الْمُعافاةَ فِى الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ . (2)

فصل دوم: تعقیبات هر یک از نماز ها

تعقیب نماز ظهر به نقل از کتاب مصباح المجتهد

به دنبال نماز ظهر چنان که در کتاب مصباح المُتَهَجِّد آمده، بگو:

لا إِلهَ إِلّا اللّه الْعَظِيمُ الْحَلِيمُ ؛ لا إِلهَ إِلّا اللّه رَبُّ الْعَرْشِ الْكَرِيمُ، اَلْحَمْدُ للّه رَبِّ الْعَالَمِينَ، اللّهمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ مُوجِبَاتِ رَحْمَتِكَ، وَ عَزَائِمَ مَغْفِرَتِكَ، وَ الْغَنِيمَةَ مِنْ كُلِّ بِرٍّ، وَ السَّلامَةَ مِنْ كُلِّ إِثْمٍ، اللّهمَّ لا تَدَعْ لِي ذَنْبًا إِلّا غَفَرْتَهُ، وَ لا هَمًّا إِلّا فَرَّجْتَهُ، وَ لا سُقْماً إِلّا شَفَيْتَهُ، وَ لا عَيْباً إِلّا سَتَرْتَهُ، وَ لا رِزْقاً إِلّا بَسَطْتَهُ، وَ لا خَوْفاً إِلّا آمَنْتَهُ، وَ لا سُوءً إِلّا صَرَفْتَهُ، وَ لا حَاجَةً هِيَ لَكَ رِضاً وَ لِيَ فِيهَا صَلاحٌ إِلّا قَضَيْتَهَا، يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ، آمِينَ رَبَّ الْعَالَمِينَ . (3)

ده مرتبه می گویی: بِاللّه اعْتَصَمْتُ، وَ بِاللّه أَثِقُ، (4)

ص: 46


1- و از دشمنانشان بیزاری می جویم
2- بار خدایا از تو بخشش و تندرستی و آسایش را در دنیا و آخرت خواستارم .
3- معبودی جز خدا نیست، خدای بزرگ بردبار، معبودی جز خدا نیست، پروردگار عرش آن پروردگار کریم، ستایش ویژه خدایِ پروردگارِ جهانیان است . خدایا از تو می خواهم مرا موفق به انجام موجبات رحمت خویش و اسباب آمرزش خویش بگردانی و بهره مندی از هر کار نیک و سلامت از هر کار بدی را از تو می طلبم . خدایا! بر من گناهی مگذار، جز آنکه بیامرزی و اندوهی منه جز آنکه از دلم برداری و نه دردی مگر آنکه شفا دهی و نه عیبی مگر آنکه بپوشانی و نه رزقی مگر آنکه گسترده سازی و نه ترسی جز اینکه مرا از آن ایمنی دهی و نه پیش آمد بدی مگر آنکه آن را برگردانی و نه حاجتی که تو را در آن رضایت و مرا در آن مصلحت است مگر اینکه روا کنی ای مهربان ترین مهربانان، دعایم را مستجاب کن ای پروردگار جهانیان .
4- به ریسمان خدا چنگ میزنم و بر خدا توکل می کنم

وَ عَلَى اللّه أَتَوَكَّلُ . سپس می گویی : اَللّٰهُمَّ إِنْ عَظُمَتْ ذُنُوبِى فَأَنْتَ أَعْظَمُ، وَ إِنْ كَبَرُ تَفْرِيطِى فَأَنْتَ أَكْبَرُ، وَ إِنْ دامَ بُخْلِى فَأَنْتَ أَجْوَدُ . اَللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِى عَظِيمَ ذُنُوبِى بِعَظِيمِ عَفْوِكَ، وَ كَثِيرَ تَفْرِيطِى بِظَاهِرِ كَرَمِكَ، وَ اقْمَعْ بُخْلِى بِفَضْلِ جُودِكَ . اَللّٰهُمَّ مَا بِنَا مِنْ نِعْمَةٍ فَمِنْكَ ؛ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ ؛ أَسْتَغْفِرُكَ وَ أَتُوبُ إِلَيْكَ . (1)

تعقیب نماز عصر به نقل از کتاب مصباح المجتهد

أَسْتَغْفِرُ اللّٰهَ الَّذِى لَا إِلٰهَ إِلّا هُوَ، الْحَىُّ الْقَيُّومُ، الرَّحْمٰنُ الرَّحِيمُ، ذُو الْجَلالِ وَ الْإِكْرامِ، وَ أَسْألُهُ أَنْ يَتُوبَ عَلَىَّ، تَوْبَةَ عَبْدٍ ذَلِيلٍ خاضِعٍ فَقِيرٍ، بَائِسٍ مِسْكِينٍ مُسْتَكِينٍ مُسْتَجِيرٍ، لَايَمْلِكُ لِنَفْسِهِ نَفْعاً وَ لَا ضَرَّاً وَ لَا مَوْتاً وَ لَا حَيَاةً وَ لَا نُشُوراً . (2) سپس می گویی اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَعُوذُ بِكَ مِنْ نَفْسٍ لَاتَشْبَعُ، وَ مِنْ قَلْبٍ لَايَخْشَعُ، وَ مِنْ عِلْمٍ لَايَنْفَعُ، وَ مِنْ صَلاةٍ لَاتُرْفَعُ، (3)

ص: 47


1- و به خداوند اعتماد می نمایم بار خدایا اگر گناهانم بزرگ است تو بزرگتری، و اگر کوتاهی در بندگی ام بزرگ است تو بزرگتری و اگر همواره بخل می ورزم تو بخشنده تری . خدایا بزرگی گناهانم را به بزرگی گذشتت، و بسیاری کوتاهی ام را به بزرگواری آشکارت بیامرز و بخل مرا با جود سرشارت ریشه کن نما . بار الها! هر نعمتی که در دست ماست از سوی توست، معبودی جز تو نیست، از تو آمرزش می خواهم و به سوی تو باز می گردم .
2- از خدایی که معبودی جز او نیست آن زنده پاینده و بخشنده مهربان، آن خداوند دارای عظمت و بزرگواری آمرزش می جویم، و از او می خواهم که توبه ام را بپذیرد، توبه بنده ی خوار، فروتن، فقیر، بینوا پریشان زمین گیر و پناهنده ای که سود و زیان و مرگ و زندگی و رستاخیز خویش را در اختیار ندارد .
3- خدایا به تو پناه می آورم از نفسی که سیر نمی شود و از دلی که بیم برنمی دارد و از دانشی که سود نمی بخشد، و از نمازی که اوج نمی گیرد

وَمِنْ دُعاءٍ لَايُسْمَعُ . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ الْيُسْرَ بَعْدَ الْعُسْرِ، وَ الْفَرَجَ بَعْدَ الْكَرْبِ، وَ الرَّخاءَ بَعْدَ الشِّدَةِ . اَللّٰهُمَّ مَا بِنَا مِنْ نِعْمَةٍ فَمِنْكَ ؛ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ ؛ أَسْتَغْفِرُكَ وَ أَتُوبُ إِلَيْكَ . (1)

از حضرت امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: هرکه پس از نماز عصر هفتاد مرتبه إِسْتغفار کند، حق تعالی هفتصد گناه او را بیامرزد، و از حضرت امام جواد (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: «کسی که پس از نماز عصر ده مرتبه: سوره قَدر را بخواند، در آن روز، همانند اعمال خلایق بر او بگذرد» . و خواندن دعای «عشرات» در هر صبح و شام مستحب است و بهترین زمان برای خوان آن بعد از نماز عصر روز جُمعه است . این دعا بعدا ذکر خواهد شد . [صفحه177]

تعقیب نماز مغرب به نقل از کتاب مصباح المجتهد

إِنَّ اللّٰهَ وَ مَلائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ ؛ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا، صَلُّوا عَلَيْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِيماً . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ النَّبِيِّ، وَ عَلىٰ ذُرِّيَّتِهِ وَ عَلىٰ أَهْلِ بَيْتِهِ (2) پس هفت مرتبه می گویی: بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ (3)

ص: 48


1- و از دعایی که مستجاب نمی شود . خدایا! آسانی پس از سختی و گشایش پس از گرفتاری و آسایش پس از مشقت را از تو خواستارم . خدایا هر آن نعمتی که در دست ماست از جانب توست، معبودی جز تو نیست از تو بخشش گناهانم را می خواهم و به سوی تو باز می گردم .
2- همانا خدا و فرشتگانش بر پیامبر (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) درود میفرستند، ای کسانیکه ایمان آورده اید بر او درود فرستید و سلام خاص خویش را نثار وی کنید . خدایا بر محمّد پیامبر و فرزندان او و خاندانش درود فرست .
3- به نام خدا که رحمتش بسیار

الرَّحيمِ ؛ وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إِلّا بِاللّه الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ . (1) و سه مرتبه بگو: الْحَمْدُ للّه الَّذِي يَفْعَلُ مَا يَشَاءُ، وَ لا يَفْعَلُ مَا يَشَاءُ غَيْرُهُ . (2) سپس بگو: سُبْحَانَكَ لا إِلهَ إِلّا أَنْتَ، اغْفِرْ لِي ذُنُوبِي كُلَّهَا جَمِيعاً، فَإِنَّهُ لا يَغْفِرُ الذُّنُوبَ كُلَّهَا جَمِيعاً إِلّا أَنْتَ . (3)

سپس نافله مغرب را به جا می آوری که دو نماز دو رکعتی است و بین آن دو نماز سخن مگو . شیخ فرموده: روایت شده: که در رکعت اول سوره «قُل یا اَیُّهاَ الکافِرونَ» و در رکعت دوم سوره «قُل هُوَ اللّه اَحَدٌ»خوانده شود و در دو رکعت دیگر هر سوره ای را که بخواهد . و روایت شده که حضرت امام هادی (عَلَيهِ السَّلَامُ) در رکعت سوم (از آن چهار رکعت نماز نافله) سوره «حَمد» و آیات اول سوره «حدید» تا«وَ هُوَ عَلِیمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ» و در رکعت چهارم «حَمد» و آیات آخر سوره «حشر» «لَو اَنزَلنا هذَا القُرآنَ» تا پایان سوره را قرائت می کردند .

و مستحب است در سجده آخر نافله ها در هر شب و به ویژه در شب جُمعه، هفت مرتبه خوانده شود:

اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِوَجْهِكَ الْكَرِيمِ، وَ اسْمِكَ الْعَظِيمِ، وَ مُلْكِكَ (4)

ص: 49


1- و مهربانی اش همیشگی است و هیچ نیرو و توان نیست جز آنکه به خدای بلندمرتبه بزرگ وابسته است .
2- سپاس خدای را که هرچه بخواهد می کند و جز او نتواند هرچه بخواهد انجام دهد .
3- پاک و منزهی تو، معبودی جز تو نیست، همه و همه گناهانم را بیامرز زیرا به راستی همه و همه گناهانم را جز تو کسی نمی آمرزد
4- خدایا از تو می خواهم به نگاه بزرگوارانه ات و نام بزرگ و فرمانروایی

الْقَدِيمِ، أَنْ تُصَلِّىَ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ أَنْ تَغْفِرَ لِى ذَنْبِىَ الْعَظِيمَ ؛ إِنَّهُ لَايَغْفِرُ الْعَظِيمَ إِلّا الْعَظِيمُ . (1) و چون از نافله فارغ شدی هرچه میخواهی تعقیب بخوان، سپس ده مرتبه: بگو: مَا شَاءَ اللّه، لا قُوَّةَ إِلّا بِاللّه ؛ أَسْتَغْفِرُ اللّه . (2) آنگاه بگو:

اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مُوجِبَاتِ رَحْمَتِكَ، وَ عَزائِمَ مَغْفِرَتِكَ، وَ النَّجاةَ مِنَ النَّارِ، وَ مِنْ كُلِّ بَلِيَّةٍ، وَ الْفَوْزَ بِالْجَنَّةِ، وَ الرِّضْوانِ فِى دارِ السَّلامِ، وَ جِوَارِ نَبِيِّكَ مُحَمَّدٍ، عَلَيْهِ وَ آلِهِ السَّلامُ، اَللّٰهُمَّ مَا بِنَا مِنْ نِعْمَةٍ فَمِنْكَ، لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ، أَسْتَغْفِرُكَ وَ أَتُوبُ إِلَيْكَ . (3) و بین نماز مغرب و عشاء نماز «غفیله» را می خوانی که دو رکعت است . در رکعت اول بعد از «حَمد» می خوانی:

«وَ ذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغٰاضِباً فَظَنَّ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَيْهِ، فَنٰادىٰ فِي الظُّلُمٰاتِ، أَنْ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ أَنْتَ سُبْحٰانَكَ، إِنِّي كُنْتُ مِنَ الظّٰالِمِينَ، فَاسْتَجَبْنٰا لَهُ وَ نَجَّيْنٰاهُ مِنَ الْغَمِّ وَ كَذٰلِكَ نُنْجِي (4)

ص: 50


1- دیرینه ات که بر محَمد و خاندان او درود فرستی و بیامرزی گناه بزرگ مرا، چه گناه بزرگ را جز آمرزگاری بزرگ نمی آمرزد
2- آنچه خدا بخواهد خواهد شد . هیچ نیرویی نیست مگ سرچشمه یافته از خدا، از خدا آمرزش می طلبم
3- خدایا! از تو موجبات رحمتت و اسباب آمرزش حتمی ات، و رهایی از آتش دوزخ و از هر بلا و کامیابی به بهشت و خشنودی تو در خانه امن آن جهان و همسایگی پیامبرت محَمد (درود بر او و خاندانش) را خواستارم . خدایا هر نعمتی که بدست ماست از جانب توست، جز تو شایسته پرستش نیست، از تو آمرزش می جویم و به سوی تو می پویم
4- و همراه ماهی (یونس) را یاد کن آن گاه که خشمناک [از میان قوم خود بیرون] رفت، سپس گمان کرد که بر او تنگ نگیریم، پس در میان تاریکیها ندا داد که شایسته پرستشی جز تو نیست، پاک و منزهی به راستی من از ستمکاران بودم، پس دعایش را مستجاب نمودیم و او را از غم رهانیدیم، و این چنین

الْمُؤْمِنِينَ .» (1) . و در رکعت دوم پس از حَمد می خوانی:«وَعِنْدَهُ مَفَاتِحُ الْغَيْبِ لَا يَعْلَمُهَا إِلَّا هُوَ، ۚ وَ يَعْلَمُ مَا فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ،ۚ وَ مَا تَسْقُطُ مِنْ وَرَقَةٍ إِلَّا يَعْلَمُهَا، وَ لَا حَبَّةٍ فِي ظُلُمَاتِ الْأَرْضِ، وَ لَا رَطْبٍ وَ لَا يَابِسٍ إِلَّا فِي كِتَابٍ مُبِينٍ» . (2) .

پس دستها را به حالت قنوت بلند می کنی و می گویی:

اللّهمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِمَفَاتِحِ الْغَيْبِ، الَّتِي لا يَعْلَمُهَا إِلّا أَنْتَ، أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَنْ تَفْعَلَ بِي كَذَا وَ كَذَا (3)

و به جای «کَذَا وَ کَذَا» حاجت خویش را بیان می کنی و سپس می گویی: اللّهمَّ أَنْتَ وَلِيُّ نِعْمَتِي، وَ الْقَادِرُ عَلَى طَلِبَتِي، تَعْلَمُ حَاجَتِي، فَأَسْأَلُكَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ عَلَيْهِ وَ عَلَيْهِمُ السَّلامُ، لَمَّا قَضَيْتَهَا لِي . (4)

و حاجت خود را میطلبی، زیرا روایت شده: هرکه این نماز را بخواند و حاجت خود را بخواهد، آنچه را طلب

ص: 51


1- اهل ایمان را رهایی بخشیم .
2- و کلیدهای غیب نزد اوست آن ها را کسی جز او نمی داند، و بر آنچه در خشکی و دریاست آگاه است، و هیچ برگی فرو نمی افتد جز آنکه به آن آگاهی دارد و هیچ دانه ای در دل تاریکی های زمین و هیچ تر و خشکی [در هر کجای عالم] فرو نیفتد جز آنکه در لوح محفوظ ثبت است
3- خدایا به حق کلیدهای غیب که کسی جز تو از آن ها آگاه نیست از تو می خواهم بر محَمد و خاندان او درود فرستی و با من چنین و چنان کنی .
4- خدایا! تو ولی نعمت من هستی و بر انجام خواسته من توانایی، حاجتم را می دانی، پس به حق محَمد و خاندان او (درود بر او و ایشان) از تو می خواهم که حاجتم را روا سازی،

نماید حق تعالی به او عطا فرماید .

تعقیب نماز عشاء به نقل از کتاب مصباح المجتهد

اَللّٰهُمَّ إِنَّهُ لَيْسَ لِى عِلْمٌ بِمَوْضِعِ رِزْقِى، وَ إِنَّما أَطْلُبُهُ بِخَطَراتٍ تَخْطُرُ عَلَىٰ قَلْبِى، فَأَجُولُ فِى طَلَبِهِ الْبُلْدانَ، فَأَنَا فِيَما أَنَا طالِبٌ كَالْحَيْرانِ، لَاأَدْرِى أَفِى سَهْلٍ هُوَ اَم فِى جَبَلٍ؟ ام فِى أَرْضٍ اَم فِى سَماءٍ؟ اَم فِى بَرٍّ اَم فِى بَحْرٍ؟ وَ عَلَىٰ يَدَيْ مَنْ وَ مِنْ قِبَلِ مَنْ؟ وَ قَدْ عَلِمْتُ أَنَّ عِلْمَهُ عِنْدَكَ، وَ أَسْبابَهُ بِيَدِكَ، وَ أَنْتَ الَّذِى تَقْسِمُهُ بِلُطْفِكَ، وَ تُسَبِّبُهُ بِرَحْمَتِكَ، اَللّٰهُمَّ فَصَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اجْعَلْ يا رَبِّ رِزْقَكَ لِى وَاسِعاً، وَ مَطْلَبَهُ سَهْلاً، وَ مَأْخَذَهُ قَرِيباً، وَ لَا تُعَنِّنِى بِطَلبِ مَا لَمْ تُقَدِّرْ لِى فِيهِ رِزْقاً، فَإِنَّكَ غَنِيٌّ عَنْ عَذَابِي (عَنائي)، وَ أَنَا فَقِيرٌ إِلَىٰ رَحْمَتِكَ، فَصَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ جُدْ عَلَىٰ عَبْدِكَ بِفَضْلِكَ ؛ إِنَّكَ ذُو فَضْلٍ عَظِيمٍ . (1)

ص: 52


1- خدایا من نمی دانم روزی ام در کجاست، و آن را تنها بر پایه گمانه ایی که بر خاطرم می گذرد می جویم، و ازاین رو در جستجوی آن شهرها را زیر پا می گذارم، پس در آنچه که خواهان آنم همچون حیرت زدگانم، نمی دانم آیا در دشت است یا در کوه؟ در زمین است یا در آسمان؟ در خشکی است یا در دریا؟ نمی دانم به دست کیست؟ و از جانب چه کسی است؟ ولی به یقین می دانم که دانش آن نزد تو و اسباب آن به دست توست و تویی که آن را با لطف خویش تقسیم می کنی و با رحمت خود برای آن سبب فراهم می سازی، خدایا، پس بر محَمد و خاندان او درود فرست و بارپروردگارا، روزی خود را بر من گسترده ساز و به دست آوردنش را برایم آسان نما و جای دریافتش را نزدیک قرار ده و با طلب آنچه برایم در آن روزی مقَدر نکرده ای به زحمتم میفکن، چه تو از آزردن من بی نیازی و من به رحمتت نیازمندم، پس بر محَمد و خاندان او درود فرست، و با لطف و فضل خویش بر بنده ات کرم نما، تو صاحب بخشش بزرگ هستی .

مؤلف گوید: این دعا از دعاهای طلب روزی است و نیز مستحب است در تعقیبات نماز عشاء هفت مرتبه سوره قَدر خوانده شود و نیز در نماز«ویتره»که دو رکعت نافله نشسته بعد از نماز عشاءست، صد آیه از قرآن خوانده شود و مستحب است نمازگزار به جای صد آیه، سوره «اِذا وَقَعَتِ الواقِعَه» را در یک رکعت و سوره«قُل هُوَ اللّه اَحَدٌ»را در رکعت دیگر بخواند .

تعقیب نماز صبح به نقل از کتاب مصباح المجتهد

اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اهْدِنِى لِمَا اخْتُلِفَ فِيهِ مِنَ الْحَقِّ بِإذْنِكَ ؛ إِنَّكَ تَهْدِى مَنْ تَشَاءُ إِلىٰ صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ (1) . و ده مرتبه: می گویی: اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، الْأَوْصِياءِ الرَّاضِينَ الْمَرْضِيِّينَ بِأَفْضَلِ صَلَواتِكَ، وَ بارِكْ عَلَيْهِمْ بِأَفْضَلِ بَرَكَاتِكَ، وَ السَّلامُ عَلَيْهِمْ وَ عَلىٰ أَرْواحِهِمْ وَ أَجْسَادِهِمْ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكَاتُهُ (2) . خواندن این صلوات همچنین در عصرهای جُمعه بافضیلت بسیار وارد شده:

ص: 53


1- خدایا بر محَمد و خاندان محَمد درود فرست و مرا به آن حقیقتی که در آن اختلاف شده، به اذن خود راهنمایی کن، تو هرکه را بخواهی به راه راست هدایت میکنی .
2- خدایا برترین درودهایت را بر محَمد و خاندان آن جانشینان خشنود و پسندیده نثار کن، و برترین برکات خود را بر آنان سرازیر کن و سلام بر ایشان و بر ارواح و بدنهای پاکشان باد و رحمت و برکات خدا بر آنان باد

اَللّٰهُمَّ أَحْيِنِى عَلىٰ مَا أَحْيَيْتَ عَلَيْهِ عَلِىَّ بْنَ أَبِى طَالِبٍ، وَ أَمِتْنِى عَلَىٰ مَا ماتَ عَلَيْهِ عَلِىُّ بْنُ أَبِى طالِبٍ، (عَلَيهِ السَّلَامُ) . (1) و صد مرتبه بگو: أَسْتَغْفِرُ اللّه وَ أَتُوبُ إِلَيْهِ . (2) و صد مرتبه: أَسْأَلُ اللّه الْعَافِیَةَ . (3) و صد مرتبه: أَسْتَجِیرُ بِاللّه مِنَ الْنَّارِ . (4) و صد مرتبه:وَ أَسْأَلُهُ الْجَنَّةَ . (5) و صد مرتبه: أَسْأَلُ اللّه الْحُورَ الْعِینَ . لا إِلَهَ إِلّا اللّه الْمَلِکُ الْحَقُّ الْمُبِینُ . (6) و صد مرتبه سوره «تَوحید» و صد مرتبه:صَلَّی اللّه عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ . (7) و صد مرتبه: سُبْحَانَ اللّٰهِ، وَ الْحَمْدُ للّٰهِ، وَ لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ، وَ اللّٰهُ أَكْبَرُ، وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ . (8) و صد مرتبه:مَا شَاءَ اللّه کَانَ، وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إِلا بِاللّه الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ . (9) آنگاه بگو: أَصْبَحْتُ اَللّٰهُمَّ مُعْتَصِماً بِذِمَامِكَ الْمَنِيعِ، الَّذِى لَايُطاوَلُ وَ لَا يُحاوَلُ، مِنْ شَرِّ كُلِّ غاشِمٍ وَ طَارِقٍ، مِنْ سَائِرِ مَنْ خَلَقْتَ، وَ مَا خَلَقْتَ مِنْ خَلْقِكَ، الصَّامِتِ وَ النَّاطِقِ، فِى جُنَّةٍ مِنْ كُلِّ مَخُوفٍ، (10)

ص: 54


1- خدایا زنده بدار مرا بر آن دینی که علی بن ابی طالب را بر آن زنده داشتی، و بمیران مرا بر آن آیینی که علی بن ابی طالب (درود بر او) بر آن از دنیا رفت .
2- از خدا آمرزش می خواهم و به سوی او باز می گردم
3- از خدا سلامت کامل می طلبم
4- پناه میبرم به خدا از آتش دورخ .
5- از او بهشت می خواهم .
6- از خدا حور العین می طلبم . معبودی جز خدا نیست آن فرمانده و حقیقتِ آشکارِ هستی
7- درود خدا بر محَمد و خاندان محَمد باد
8- پاک و منزه است خدا و سپاس ویژه خداست و معبودی جز خدای یکتا نیست و خدا از هر وصفی برتر است و هیچ قَدرت و نیرویی نیست جز آنکه به خدای بلندمرتبه باعظمت وابسته است .
9- آنچه خدا بخواهد می شود، هیچ نیرو و قوتی نیست جز آنکه به خدای بلندمرتبه باعظمت وابسته است .
10- خدایا صبح کردم درحالی که پناه آورده ام به پناهگاه بلند و استوار تو، پناهگاهی که در معرض دستبرد و دگرگونی قرار نمی گیرد از شر هر بیدادگر و هر شبگرد رهزن از هر که و هرچه آفریدی، از آفریدگان خاموش و گویایت، در حفاظتی مصون از گزند هرچیز هراسناکی،

بِلِبَاسٍ سَابِغَةٍ وِلَاءِ أَهْلِ بَيْتِ نَبِيِّكَ، مُحْتَجِباً مِنْ كُلِّ قاصِدٍ لِى إِلىٰ أَذِيَّةٍ، بِجِدَارٍ حَصِينِ الإِخْلَاصِ فى الاعْتِرافِ بِحَقِّهِمْ، وَ التَّمَسُّكِ بِحَبْلِهِمْ، مُوقِناً أَنَّ الْحَقَّ لَهُمْ وَ مَعَهُمْ، وَ فِيهِمْ وَ بِهِمْ، أُوالِى مَنْ وَ الَوْا، وَ أُجانِبُ مَنْ جَانَبُوا، فَأَعِذْنِى اَللّٰهُمَّ بِهِمْ، مِنْ شَرِّ كُلِّ مَا أَتَّقِيهِ ؛ يَا عَظِيمُ، حَجَزْتُ الْأَعادِىَ عَنِّى بِبَدِيعِ السَّمٰواتِ وَ الْأَرْضِ ؛ [وَ] إِنَّا «جَعَلْنا مِنْ بَيْنِ أَيْدِيهِمْ سَدّاً وَ مِنْ خَلْفِهِمْ سَدّاً فَأَغْشَيْناهُمْ فَهُمْ لَايُبْصِرُوُنَ» . (1) و این دعایی است که هر صبح و شام خوانده می شود . و نیز دعایی است که امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) شب هجرت پیامبر (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) وقتی در جای آن حضرت خوابید خواند . و در کتاب «تهذیب» روایت شده: هرکس بعد از نماز صبح ده مرتبه: بگوید:

سُبْحَانَ اللّٰهِ الْعَظِيمِ وَ بِحَمْدِهِ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلّا باللّٰهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ . (2)

ص: 55


1- همراه با لباسی ساخته از محبّت خاندان پیامبرت، و در پوششی استوار از هرکه قصد آزار مرا دارد در پس دیوار محکمی فراهم آمده، از اخلاص در اعتراف به حق اهل بیت و تمسک به رشته ولایتشان با یقین به اینکه حق از آن ایشان و با ایشان و در ایشان و پابرجا به وجود آن بزرگواران است . دوست دارم کسانی که آن ها دوست دارند و برکنارم از آنان که ایشان دوری می گزینند، خدایا پس به حقشان مرا از گزند هرچه که از آن پروا دارم پناه ده، ای بزرگ، از خود دور ساختم دشمنان را به یاری پدید آورنده آسمان ها و زمین، همانطورکه قرآن می فرماید: در برابر و پشت سرشان سدی قرار دادیم پس دیدگان آن ها را پوشاندیم، ازاین رو هرگز نمی بینند .
2- پاک و منزه است خدای بزرگ و سپاس از آن اوست و هیچ نیرو و توانی نیست جز انکه به خدای بلندمرتبه باعظمت وابسته است

خداوند او را از کوری و دیوانگی و جذام و فقر و ماندن زیر آوار و تباهی عقل به هنگام پیری در امان قرار می دهد . و شیخ کلینی از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: هرکس پس از نماز صبح و نماز مغرب هفت مرتبه بگوید:

بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ . لَاحَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ . (1)

خدا (تبارک و تعالی) هفتاد نوع از انواع بلاها را که آسان ترین آن ها ریح (بیماری ورم معده) و پیسی (نوعی بیماری پوستی) و دیوانگی است از او برطرف سازد، و اگر شقی باشد نامش از دفتر اشقیا محو و در دیوان سعادتمندان ثبت شود . و نیز از آن حضرت نقل کرده که برای امور دنیا و آخرت و رفع درد چشم، پس از نماز صبح و مغرب این دعا را بخوانند:

اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ عَلَيْكَ، صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، واجْعَلِ النُّورَ فِى بَصَرِى، وَ الْبَصِيرَةَ فِى دِينِى، وَ الْيَقِينَ فِى قَلْبِى، وَ الْإِخْلاصَ فِى عَمَلِى، وَ السَّلامَةَ فِى نَفْسِى، وَ السَّعَةَ فِى رِزْقِى، وَ الشُّكْرَ لَكَ أَبَداً مَا أَبْقَيْتَنِى . (2)

ص: 56


1- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانیاش همیشگی است، هیچ نیرو و توانی نیست مگر آنکه به خدای بلندمرتبه و باعظمت وابسته است .
2- خدایا! به حق محَمد و خاندان محَمد بر تو، درود فرست بر محَمد و خاندان محَمد، و قرار بده در دیده ام نور و در دینم بصیرت و در قلبم یقین و در عملم اخلاص، و در جانم سلامت و در روزی ام فراوانی و سپاس جاودان خویش را مادام که زنده ام نصیبم ساز .

شیخ ابن فهد در کتاب «عدّة الدّاعی» از امام رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: هرکس پس از نماز صبح این کلمات را ادا کند حاجتی نخواهد مگر آنکه برایش فراهم شود، و خداوند آنچه برای او اهمیت دارد برایش آماده سازد، و آن کلمات این است:

بِسْمِ اللّٰهِ وَ صَلَّى اللّٰهُ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، «وَأُفَوِّضُ أَمْرِى إِلَى اللّٰهِ إِنَّ اللّٰهَ بَصِيرٌ بِالْعِبادِ، فَوَقَاهُ اللّٰهُ سَيِّئاتِ مَا مَكَرُوا»، «لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ سُبْحانَكَ، إِنِّى كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ، فَاسْتَجَبْنَا لَهُ وَ نَجَّيْناهُ مِنَ الْغَمِّ، وَ كَذَلِكَ نُنْجِى الْمُؤْمِنِينَ» . «حَسْبُنَا اللّٰهُ وَ نِعْمَ الْوَكيلُ، فَانْقَلَبُوا بِنِعْمةٍ مِنَ اللّٰهِ وَ فَضْلٍ لَمْ يَمْسَسْهُمْ سُوءٌ»، مَا شَاءَ اللّٰهُ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ، مَا شَاءَ اللّٰهُ لَامَا شَاءَ النَّاسُ ؛ (1)

مَا شَاءَ اللّٰهُ وَ إِنْ كَرِهَ النَّاسُ، حَسْبِىَ الرَّبُّ مِنَ الْمَرْبُوبِينَ؛ حَسْبِىَ الْخالِقُ مِنَ الْمَخْلُوقِينَ؛ حَسْبِىَ الرَّازِقُ مِنَ الْمَرْزُوقِينَ؛ حَسْبِىَ اللّٰهُ رَبُّ الْعالَمِينَ، حَسْبِى مَنْ هُوَ حَسْبِى؛ (2)

ص: 57


1- به نام خدا، درود خدا بر محَمد و خاندانش، کارهایم را تنها به خدا واگذار می کنم چه خدا به حال بندگان خویش آگاه است (غافر آیه 45) پس خدا او را از نیرنگ آن ها نگاه داشت، معبودی جز تو نیست، پاک و منزهی، همانا من از ستمکاران بودم، پس به درخواست او (یونس) پاسخ گفتیم و او را از غم رهانیدیم و بدینسان مؤمنان را رهایی میبخشیم [انبیاء: 8] خدا ما را بس است و نیکو وکیلی است پس همراه با نعمت و فضل خدا و درحالی که هیچ آسیبی به آن ها نرسیده بود بازگشتند: آنچه خدا بخواهد همان می شود، هیچ نیرو و توانی نیست جز آنکه به خدا متکی است . آنچه خدا بخواهد آن می شود نه آنچه مردمان بخواهند،
2- آنچه خدا بخواهد خواهد شد گرچه مردمان خوش ندارند، پروردگار از یاری پروردگان، آفریدگار از کمک آفریده ها، روزی دهنده از لطف روزی خواران، خدای یکتا پروردگار جهانیان کفایتم می کند، مرا بس است آن که به حقیقت مرا بس است،

حَسْبِى مَنْ لَمْ يَزَلْ حَسْبِى؛ حَسْبِى مَنْ كَانَ مُذْ كُنْتُ لَمْ يَزَلْ حَسْبِى ؛ حَسْبِىَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا هُوَ ؛ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ، وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ . (1)

حکایت نافعه برای گشایش کار

مؤلف گوید: شیخ ما ثقة الاسلام نوری (نور اللّه مرقده) در کتاب دار السلام از شیخ خود مرحوم خلد مقام عالم ربانی، جناب حاج ملاّ فتحعلی سلطان آبادی نقل فرموده: که فاضل مقدس آخوند ملاّ محمّد صادق عراقی در نهایت سختی و پریشانی و بدحالی بود و به هیچ وجه در کارش گشایشی فراهم نمی آمد تا آنکه شبی در خواب دید که در یک وادی خیمه بزرگی با گنبدی برپاست، پرسید این خیمه از کیست؟ گفتند: از کهف حصین (دژ محکم) و غیاث مضطر مستکین [یاری گر بیچاره درمانده] امام قائم حضرت مهدی و امام منتظر مرضیّ عجلّ اللّه فرجه میباشد . پس باشتاب خدمت آن حضرت شرفیاب شد و سختی حال خود را به آن جناب عرضه داشت و از آن بزرگوار دعایی برای گشایش کار و رفع اندوه خویش خواست، امام عصر او را به سیّدی از اولاد خود ارجاع نمود و به او و خیمه اش اشاره فرمود . آخوند از خدمت حضرت

ص: 58


1- مرا بس است آن که همواره مرا بس است، مرا بس است آن که همواره از آنگاه که بوده ام مرا بس بوده است، مرا بس است خدایی که معبودی جز او نیست، بر او توکل نمودم، و اوست پروردگار عرش بزرگ .

مرخص شده و به خیمه ای که حضرت به آن اشاره فرموده بود رفت، دید که سیّد سند و حبر معتمد [دانشمند مورد اطمینان] عالم امجد مؤید، جناب آقا سید محمّد سلطان آبادی است که در آن خیمه روی سجّاده نشسته مشغول دعا و قرائت است . آخوند به محضر سیّد سلام کرد و حکایت حال خود را برای او بازگفت . سیّد او را برای گشایش کار و فراخی روزی دعایی تعلیم کرد . پس از بیدار شدن از خواب درحالی که آن دعا در خاطر او بود قصد خانه سیّد کرد با آنکه آخوند پیش از این خواب با سیّد به دلیلی که بیان نمی کرد رابطه خوبی نداشت و او را ترک گفته بود، چون به خدمت سید رسید او را به همان صورت که در خواب دیده بود مشاهده کرد که در مصلاّیش نشسته مشغول ذکر و استغفار است، به سیّد سلام کرد، سیّد جواب سلامش را داد و لبخندی زد، چنان که گویا از داستان آگاه باشد! پس آخوند از سیّد برای گشایش امر خد دعایی خواست . سیّد همان دعایی را که در خواب به او آموخته بود تعلیم کرد، آخوند مشغول به آن دعا شد و در اندک مدتی دنیا از هرسو به او روی آورد و از سختی و تنگدستی بیرون آمد . مرحوم حاج ملاّ فتحعلی (رَحمهُ اللّه) از سیّد به مدح

ص: 59

شایسته ای تعریف می کرد و چندی به زیارتش نایل شده و زمانی چندهم شاگردی او را نموده بود . سیّد در خواب و بیداری به آخوند سه چیز را تعلیم نموده بود اوّل: آنکه پس از فجر دست بر سینه گذارد و هفتاد مرتبه یا فتّاح [ای گشاینده مشکلات] گوید . دوّم: آنکه به خواندن این دعا که در کتاب کافی است مداومت نماید . دعایی که حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) به فردی از صحابه خویش که به ناخوشی و پریشانی مبتلا بود تعلیم داد و از برکت خواندن این دعا ناخوشی و پریشانی در اندک زمانی از او برطرف گشت:

لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ ؛ تَوَكَّلْتُ عَلَى الْحَيِّ الَّذِي لَايَمُوتُ، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِى لَمْ يَتَّخِذْ وَلَداً، ولَمْ يَكُنْ لَهُ شَرِيكٌ فِى الْمُلْكِ، وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ وَلِيٌّ مِنَ الذُّلِّ ؛ وَ كَبِّرْهُ تَكْبِيراً . (1)

نمازهای صبح دعایی را که از شیخ بزرگوار ابن فهد روایت شده، بخواند . این اوراد و اذکار را باید غنیمت شمرد و به خواندن آن ها اهتمام داشت و از فوائدش غفلت نکرد . و بدان که سجده شکر بعد از نمازها مستحب مؤکد است و دعاها

ص: 60


1- هیچ نیرو و توانی نیست مگر آنکه به خدا متکی است، توکل دارم بر زنده جاودانی که هرگز نمی میرد و سپاس خدای را که فرزندی نگرفته، و او را در فرمانروایی انبازی نیست و نیست برای او سرپرستی از خوار و ناتوانی، و او را آنچنان که شاید بزرگ شمار .

و اذکار بسیاری در آن حال وارد شده است، از حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده که اگر خواهی در سجده شکر صد مرتبه «شُکراً شُکراً» بگو و اگر خواهی صدر مرتبه «عَفْوَاً عَفْوَاً» و نیز از آنحضرت نقل شده: کمترین ذکری که در این سجده گویند آن است که سه مرتبه بگویند: «شُکْرَاللّه»

دعای وقت طلوع و غروب آفتاب

و نیز آگاه باش که برای هنگام طلوع آفتاب و غروب آن، دعاهاو اذکار بسیاری از حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) و ائمه طاهرین (عَلَيهِم السَّلَامُ) روایت شده، و نیز تشویق و ترغیب بی شمار بر محافظت این دو زمان چه در آیات و چه در اخبار وارد شده . و ما در این مختصر به ذکر چند دعای معتبر اکتفا می کنیم: اوّل: مشایخ حدیث به سندهای معتبر از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده اند که بر هر مسلمان واجب و لازم است که این دعا را ده مرتبه: پیش از طلوع آفتاب و ده مرتبه: پیش از غروب آن بخواند:

لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ وَحْدَهُ لَاشَرِيكَ لَهُ ؛ لَهُ الْمُلْكُ وَ لَهُ الْحَمْدُ، يُحْيِى وَ يُمِيتُ، وَ يُمِيتُ وَ يُحْيِى، وَ هُوَ حَيٌّ لَايَمُوتُ ؛ بِيَدِهِ الْخَيْرُ ؛ وَ هُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ . (1)

ص: 61


1- شایسته پرستشی جز خدای یکتا نیست، یگانه است و انبازی ندارد، فرمانروایی هستی و ستایش تنها زیبنده اوست . زنده می کند و می میراند و می میراند و زنده می نماید، و فردی زنده ای است که هرگز نمی میرد، نیکی تنها به دست اوست، و او بر هر چیزی تواناست .

و در بعضی از روایات آمده: که اگر این دعا ترک شد لازم است قضا شود . دوم: در روایات معتبر همچنان از آن حضرت وارد شده: که پیش از طلوع و غروب آفتاب ده مرتبه: بگو: أَعُوذُ بِاللّٰهِ السَّمِيعِ الْعَلِيمِ، مِنْ هَمَزَاتِ الشَّيَاطِينِ، وَ أَعُوذُ بِاللّٰهِ أَنْ يَحْضُرُونِ، إِنَّ اللّٰهَ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ . (1)

سوم: از آن حضرت روایت شده: چه چیز شما را بازمیدارد از اینکه در هر صبح و شام این دعا را سه مرتبه بخوانید:

اَللّٰهُمَّ مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْأَبْصَارِ، ثَبِّتْ قَلْبِى عَلَىٰ دِينِكَ، وَ لَا تُزِغْ قَلْبِى بَعْدَ إِذْ هَدَيْتَنِى، وَهَبْ لِى مِنْ لَدُنْكَ رَحْمَةً ؛ إِنَّكَ أَنْتَ الْوَهَّابُ ؛ وَ أَجِرْنِى مِنَ النَّارِ بِرَحْمَتِكَ . اَللّٰهُمَّ امْدُدْ لِى فِى عُمْرِى، وَ أَوْسِعْ عَلَىَّ فِى رِزْقِى، وَ انْشُرْ عَلَىَّ رَحْمَتَكَ، وَ إِنْ كُنْتُ عِنْدَكَ فِى أمّ الْكِتابِ شَقِيّاً، فَاجْعَلْنِى سَعِيداً، فَإِنَّكَ تَمْحُو مَا تَشَاءُ وَ تُثْبِتُ، وَ عِنْدَكَ أمُّ الْكِتابِ . (2) چهارم: از آن حضرت

ص: 62


1- پناه میبرم به خدای شنوای دنا از وسوسه های پنهانی شیاطین، پناه میبرم به خدا از اینکه شیاطین برگردم جمع شوند، همانا تنها خدا شنوا و داناست .
2- خدایا ای دگرگون کننده دلها و دیده ها، دلم را بر دینت ثابت بدار و آن را پس از اینکه به راهم آوردی گمراه مساز و از نزد خود بر من رحمتی ببخش زیرا تویی که بسیار بخشنده ای و به رحمتت از آتش پناهم ده . خدایا بر عمرم بیفزا، و در روزیم وسعت عنایت کن، و رحمتت را بر من بگستران، و اگر نزد تو در کتاب تقدیر و سرنوشت بد فرجام هستم مرا نیکبخت گردان چرا که تو آنچه را بخواهی محو و آنچه را بخواهی ثبت می نمایی و کتاب تقدیر و سرنوشت در اختیار توست .

روایت شده: که این دعا را هر صبح و هر شام بخوان:

اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِى يَفْعَلُ مَا يَشَاءُ، وَ لَا يَفْعَلُ مَا يَشَاءُ غَيْرُهُ ؛ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ كَمَا يُحِبُّ اللّٰهُ أَنْ يُحْمَدَ ؛ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ كَمَا هُوَ أَهْلُهُ . اَللّٰهُمَّ أَدْخِلْنِى فِى كُلِّ خَيْرٍ أَدْخَلْتَ فِيهِ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ، وَ أَخْرِجْنِى مِنْ كُلِّ شَرٍّ أَخْرَجْتَ مِنْهُ مَحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ ؛ صَلَّى اللّٰهُ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ . (1)

پنجم: در هر صبح و شام ده مرتبه: بگو: سُبْحَانَ اللّٰهِ، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ، وَ لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ، وَ اللّٰهُ أَكْبَرُ . (2)

و از جمله دعاهای مخصوص این دو وقت دعای عشرات است که خواهد آمد . [صفحه177] .

ص: 63


1- ستایش خدای را که آنچه خواهد انجام دهد، و غیر او آنچه را خواهد نمیتواند انجام دهد، ستایش خدای را چنان که می پسندد ستوده شود، ستایش خدای را چنان که شایسته آن است، بار خدایا! مرا در هر خیری که محَمد و خاندان محَمد را در ان وارد نمودی وارد نما، و مرا از هر شرّی دعاهای ایّام هفته که محَمد و خاندان محَمد را از آن خارج نمودی خارج نما، درود خدا بر محَمد و خاندان محَمد .
2- پاک و منزه است خدا و ستایش تنها از آن خداست و شایسته پرستش جز خدای یکتا نیست و خدا از هر وصفی برتر است .

فصل سوم: دعاهای ایام هفته نقل از ملحقات صحیفه سجادیه

دعای روز شنبه

بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ(1)

بِسْمِ اللّٰهِ كَلِمَةِ الْمُعْتَصِمِينَ، وَ مَقالَةِ الْمُتَحَرِّزِينَ، وَ أَعُوذُ بِاللّٰهِ تَعَالىٰ مِنْ جَوْرِ الْجَائِرِينَ، وَ كَيْدِ الْحَاسِدِينَ، وَ بَغْىِ الظَّالِمِينَ، وَ أَحْمَدُهُ فَوْقَ حَمْدِ الْحَامِدِينَ، اَللّٰهُمَّ أَنْتَ الْواحِدُ بِلَا شَرِيكٍ، وَ الْمَلِكُ بِلَا تَمْلِيكٍ، لَاتُضَادُّ فِى حُكْمِكَ، وَ لَا تُنَازَعُ فِى مُلْكِكَ، أَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّىَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ عَبْدِكَ وَ رَسُولِكَ، وَ أَنْ تُوزِعَنِى مِنْ شُكْرِ نُعْمَاكَ مَا تَبْلُغُ بِى غَايَةَ رِضَاكَ ؛ (2)وَأَنْ تُعِينَنِى عَلَىٰ طَاعَتِكَ وَ لُزُومِ عِبَادَتِكَ، وَ اسْتِحْقَاقِ مَثُوبَتِكَ بِلُطْفِ عِنَايَتِكَ، وَ تَرْحَمَنِى بِصَدِّى عَنْ مَعَاصِيكَ مَا أَحْيَيْتَنِى، وَ تُوَفِّقَنِى لِمَا يَنْفَعُنِى مَا أَبْقَيْتَنِى، وَ أَنْ تَشْرَحَ (3)

ص: 64


1- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است
2- به نام خدا که کلمه پناه جویان و گفتار پرهیزگاران است و پناه می برم به خدای بلندمرتبه از ستم ستمگران و نیرنگ حسودان و سرکشی ظالمان و او را می ستایم ستایشی برتر از ستایش ستایشگران، خدایا! تویی یگانه بی انباز، و پادشاه علی الاطلاق، در فرمانروایی ات مخالفت نشوی، و در پادشاهی ات هماوردی نداری، از تو می خواهم که بر بنده و فرستاده ات محَمد درود فرستی، و سپاس نعمت هایت را چنان قسمت من کن که مرا به کمال خشنودی ات نایل گرداند
3- و به برکت عنایت خویش بر طاعت و مداومت عبادت خود و شایستگی پاداشت یاری نمایی و تا زنده ام به بازداشتن از گناهانت بر من مهر ورزی و تا پایان عمر بر انجام آنچه بهره ام رساند توفیقم دهی، و به کتاب خود (قرآن)

بِكِتَابِكَ صَدْرِى، وَ تَحُطَّ بِتِلاوَتِهِ وِزْرِى، وَ تَمْنَحَنِى السَّلَامَةَ فِى دِينِى وَ نَفْسِى، وَ لَا تُوحِشَ بِى أَهْلَ أُنْسِى، وَ تُتِمَّ إِحْسَانَكَ فِيَما بَقِىَ مِنْ عُمْرِى كَمَا أَحْسَنْتَ فِيَما مَضَىٰ مِنْهُ ؛ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1)

دعای روز یکشنبه

بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ، (2)

بِسْمِ اللّه بِسْمِ اللّٰهِ الَّذِى لَاأَرْجُو إِلّا فَضْلَهُ، وَ لَا أَخْشىٰ إِلّا عَدْلَهُ، وَ لَا أَعْتَمِدُ إِلّا قَوْلَهُ، وَ لَا أُمْسِكُ إِلّا بِحَبْلِهِ؛ بِكَ أَسْتَجِيرُ يَا ذَا الْعَفْوِ وَ الرِّضْوانِ مِنَ الظُّلْمِ وَ الْعُدْوانِ، وَ مِنْ غِيَرِ الزَّمانِ، وَ تَواتُرِ الْأَحْزانِ، وَ طَوارِقِ الْحَدَثانِ، وَ مِنِ انْقِضَاءِ الْمُدَّةِ قَبْلَ التَّأَهُّبِ وَ الْعُدَّةِ، وَ إِيَّاكَ أَسْتَرْشِدُ لِمَا فِيهِ الصَّلَاحُ وَ الْإِصْلاحُ، وَ بِكَ أَسْتَعِينُ فِيَما يَقْتَرِنُ بِهِ النَّجَاحُ وَ الإِنْجَاحُ، وَ إِيَّاكَ أَرْغَبُ فِى لِبَاسِ الْعافِيَةِ وَ تَمامِها، وَ شُمُولِ السَّلَامَةِ (3)

ص: 65


1- برای پذیرش حق، سینه ام را فراخ گردانی و بار گناهانم را با تلاوتش از نامه اعمالم فرو ریزی و در دین و جانم به من سلامت بخشی و کسانی که به آن ها انس گرفته ام از من وحشت زده نکنی و در باقیمانده عمر احسانت را بر من تمام نمایی چنان که در گذشته عمرم بر من احسان نمودی . ای مهربان ترین مهربانان .
2- به نام خدا که رحتمش بسیار و مهربانیاش همیشگی است
3- به نام خدایی که جز به فضل و بخشش او امید نبستم، و جز از عدالت او نهراسم، و جز به سخن او اعتماد نمی کنم، و جز به ریسمانش چنگ نزنم، تنها به تو پناه می آورم ای خدای بخشایش گر مهربان از ستم و دشمنی، و مصائب روزگار و اندوه های پیاپی و پیش آمدهای ناگوار دوران و از گذشت عمر پیش از مهیّا شدن و توشه برداشتن و تنها از تو راهنمائی می جویم به سوی آنچه خیر و صلاح من در آن است و فقط از تو یاری می خواهم در آنچه پیروزی و رستگاری با آن همراه است، و در پوشیدن لباس عافیت و کمال آن و فراگیری سلامتی و دوام آن تنها

وَدَوامِهَا ؛ وَ أَعُوذُ بِكَ يَا رَبِّ مِنْ هَمَزاتِ الشَّيَاطِينِ، وَ أَحْتَرِزُ بِسُلْطانِكَ مِنْ جَوْرِ السَّلَاطِينِ ؛ فَتَقَبَّلْ مَا كَانَ مِنْ صَلَاتِى وَ صَوْمِى، وَ اجْعَلْ غَدِى وَ مَا بَعْدَهُ أَفْضَلَ مِنْ سَاعَتِى وَ يَوْمِى، وَ أَعِزَّنِى فِى عَشِيرَتِى وَ قَوْمِى، وَ احْفَظْنِى فِى يَقْظَتِى وَ نَوْمِى؛ فَأَنْتَ اللّٰهُ خَيْرٌ حَافِظاً، وَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ، اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَبْرَأُ إِلَيْكَ فِى يَوْمِى هٰذَا وَ مَا بَعْدَهُ مِنَ الْآحادِ، مِنَ الشِّرْكِ وَ الْإِلْحَادِ، وَ أُخْلِصُ لَكَ دُعَائِى تَعَرُّضاً لِلْإِجَابَةِ، وَ أُقِيمُ عَلَىٰ طَاعَتِكَ رَجَاءً لِلْإِثَابَةِ، فَصَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ خَيْرِ خَلْقِكَ، الدَّاعِى إِلَىٰ حَقِّكَ، وَ أَعِزَّنِى بِعِزِّكَ الَّذِى لَايُضَامُ، وَ احْفَظْنِى بِعَيْنِكَ الَّتِى لَاتَنَامُ، وَ اخْتِمْ بِالانْقِطَاعِ إِلَيْكَ أَمْرِى، وَ بِالْمَغْفِرَةِ عُمْرِى، إِنَّكَ أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ . (1)

دعای روز دوشنبه

بِسْمِ اللّه الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ (2)

ص: 66


1- به تو دل میبندم و به تو پناه می آورم ای پروردگار من از وسوسه های شیاطین و به یاری سلطنت تو دوری می جویم از ستم پادشاهان، پس آنچه از نماز و روزه ام صورت گرفته پذیرا باش و فردا و روزهای پس از آن مرا بهتر از این ساعت و امروزم قرار ده و مرا در بین خویشاوندان و بستگانم عزیز گردان، و در بیداری و خواب نگهدارم باش، چرا که تویی خدا و بهترین نگهدار و تویی مهربان ترین مهربانان . خدایا من در امروزم و یکشنبه های دیگر از شرک و بیدینی، به سوی تو بیزاری می جویم و دعایم را تنها برای تو خالص می کنم تا در معرض اجابت قرار گیرد، و به امید پاداش تو بر طاعتت پایداری می کنم، پس درود فرست بر بهترین آفریده ات محمّد آن که دعوت کننده مردم به حقانیّت تو بود و مرا عزیز گردان با عزّت ذلّت ناپذیر خود و به دیده بی خواب خودت حفظ کن، و کارم را با گسستن از همه خلق و پیوستن به تو و عمرم را با آمرزش خویش پایان بخش، همانا تویی بسیار آمرزنده و مهربان .
2- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانیاش همیشگی است

اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِى لَمْ يُشْهِدْ أَحَداً حِينَ فَطَرَ السَّمَاوَاتِ وَ الأَرْضَ، وَ لَا اتَّخَذَ مُعِيناً حِينَ بَرَأَ النَّسَمَات، لَمْ يُشَارَكْ فِى الْإِلٰهِيَّةِ، وَ لَمْ يُظاهَرْ فِى الْوَحْدَانِيَّةِ، كَلَّتِ الأَلْسُنُ عَنْ غَايَةِ صِفَتِهِ، وَ الْعُقُولُ عَنْ كُنْهِ مَعْرِفَتِهِ، وَ تَوَاضَعَتِ الْجَبابِرَةُ لِهَيْبَتِهِ، وَ عَنَتِ الْوُجُوهُ لِخَشْيَتِهِ، وَ انْقَادَ كُلُّ عَظِيمٍ لِعَظَمَتِهِ ؛ فَلَكَ الْحَمْدُ مُتَواتِراً مُتَّسِقاً، وَ مُتَوالِياً مُسْتَوْسِقاً، وَ صَلَوَاتُهُ عَلَىٰ رَسُو لِهِ أَبَداً، وَ سَلامُهُ دَائِماً سَرْمَداً . اَللّٰهُمَّ اجْعَلْ أَوَّلَ يَوْمِى هٰذَا صَلاحاً، وَ أَوْسَطَهُ فَلاحاً، آخِرَهُ نَجَاحاً، (1) وَ أَعُوذُ بِكَ مِنْ يَوْمٍ أَوَّلُهُ فَزَعٌ، وَ أَوْسَطُهُ جَزَعٌ، وَ آخِرُهُ وَجَعٌ . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْتَغْفِرُكَ لِكُلِّ نَذْرٍ نَذَرْتُهُ، وَ كُلِّ وَعْدٍ وَعَدْتُهُ، وَ كُلِّ عَهْدِ عَاهَدْتُهُ ثُمَّ لَمْ أَفِ بِهِ، وَأَسْأَلُكَ فِى مَظَالِمِ عِبَادِكَ عِنْدِى، فَأَيُّما عَبْدٍ مِنْ عَبِيدِكَ أَوْ أَمَةٍ مِنْ إِمَائِكَ، كَانَتْ لَهُ قِبَلِى مَظْلِمَةٌ ظَلَمْتُهَا إِيَّاهُ، فِى نَفْسِهِ، أَوْ فِى عِرْضِهِ، أَوْ فِى مَالِهِ، أَوْ فِى (2)

ص: 67


1- ستایش خدای را که هنگام آفرینش آسمان ها و زمین احدی را گواه نساخت و به گاه ایجاد جانداران یاوری نگرفت، در پرستش انبازی ندارد، و در یکتایی اش پشتیبانی نخواهد، زبانها از بیان حقیقت وصفش درمانده و خردها از ژرفای معرفتش وامانده و گردنکشان در برابر عظمتش فروتن و چهره ها از بیم او متواضع گشته و هر بزرگی در برابر بزرگیش تسلیم گشته است . ستایش پیاپی و پیوسته و دنباله دار و پایدار تنها توراست، و رحمت همیشگی و درود جاودان و بی پایان او بر رسولش باد . بار خدایا! ابتدای امروزم را خیر و صلاح، و میانه امروز را رستگاری و پایانش را کامیابی قرار ده
2- و به تو پناه می آورم از روزی که آغازش شیون و میانش بیتابی، و پایانش دردمندی است، خدایا! از تو آمرزش می طلبم برای هر نذری که کردم و هر وعده ای که دادم و هر پیمانی که بستم سپس به آن وفا نکردم و ادای حقوق بندگانت را که بر عهده دارم از تو درخواست می کنم، پس هر بنده ای از بندگانت و هر کنیزی از کنیزانت که او را نزد من حقیّ پایمال شده باشد که در آن به جان یا آبرو یا مال، یا

أَهْلِهِ وَ وَلَدِهِ، أَوْ غِيبَةٌ اغْتَبْتُهُ بِهَا، أَوْ تَحَامُلٌ عَلَيْهِ بِمَيْلٍ أَوْ هَوَىً، أَوْ أَنَفَةٍ أَوْ حَمِيَّةٍ، أَوْ رِيَاءٍ أَوْ عَصَبِيَّةٍ، غَائِباً كَانَ أَوْ شَاهِداً، وَ حَيّاً كَانَ أَوْ مَيِّتاً، فَقَصُرَتْ يَدِى، وَ ضَاقَ وُسْعِى عَنْ رَدِّهَا إِلَيْهِ وَ التَّحَلُّلِ مِنْهُ ؛ (1) فَأَسْأَلُكَ يَا مَنْ يَمْلِكُ الْحَاجَاتِ، وَ هِىَ مُسْتَجِيبَةٌ لِمَشِيَّتِهِ، وَ مُسْرِعَةٌ إِلَىٰ إِرادَتِهِ، أَنْ تُصَلِّىَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تُرْضِيَهُ عَنِّى بِمَا شِئْتَ، وَ تَهَبَ لِى مِنْ عِنْدِكَ رَحْمَةً، إِنَّهُ لَاتَنْقُصُكَ الْمَغْفِرَةُ، وَ لَا تَضُرُّكَ الْمَوْهِبَةُ، يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ، اَللّٰهُمَّ أَوْلِنِى فِى كُلِّ يَوْمِ اثْنَيْنِ، نِعْمَتَيْنِ مِنْكَ ثِنْتَيْنِ: سَعادَةً فِى أَوَّلِهِ بِطَاعَتِكَ، وَ نِعْمَةً فِى آخِرِهِ بِمَغْفِرَتِكَ، يَا مَنْ هُوَ الْإِلٰهُ، وَ لَا يَغْفِرُ الذُّنُوبَ سِوَاهُ . (2)

دعای روز سه شنبه

بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ(3)

اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ وَ الْحَمْدُ حَقُّهُ، كَمَا يَسْتَحِقُّهُ حَمْداً كَثِيراً، وَ أَعُوذُ (4)

ص: 68


1- خانواده اش یا فرزندش ستم روا داشته ام یا غیبتی از او کرده ام یا بر اثر میل خود یا خواهش دل یا تکبّر یا غضب یا خودنمایی یا تعصّب بر او یاری نهاده ام، این بنده یا کنیزت غایب باشد یا حاضر، زنده باشد یا مرده، و دستم کوتاه شده و وسعم نمی رسد از پرداخت آن حق یا طلب حلالیت از او،
2- از تو می خواهم ای کسی که رفع نیازها در اختیار اوست، و آن حاجات در مقابل مشیّت او اجابت پذیر و به جانب اراده اش شتابانند که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی و آن بنده را که بر او ستمی کردم هرگونه که خواهی از من راضی گردانی و از جانب خود مرا رحمت عطا نمایی، چه آمرزیدن از تو نکاهد و بخشیدن به تو زیان نرساند، ای مهربان ترین مهربانان خدایا! در هر دوشنبه از سوی خویش دو نعمت بر من عطا کن، خوشبختی بندگی ات را در آغازش، و نعمت آمرزشت را در پایانش، ای آن که تنها او شایسته پرستش است و جز او کسی گناهان را نیامرزد .
3- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است
4- ستایش خداراست و سپاس برازنده او آنچنان که شایسته حضرت اوست، ستایشی بسیار و به او پناه می برم

بِهِ مِنْ شَرِّ نَفْسِى، إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ إِلّا مَا رَحِمَ رَبِّى، وَ أَعُوذُ بِهِ مِنْ شَرِّ الشَّيْطَانِ، الَّذِى يَزِيدُنِى ذَنْباً إِلَىٰ ذَنْبِى، وَ أَحْتَرِزُ بِهِ مِنْ كُلِّ جَبَّارٍ فَاجِرٍ، وَ سُلْطَانٍ جَائِرٍ، وَ عَدُوٍّ قَاهِرٍ . اَللّٰهُمَّ اجْعَلْنِى مِنْ جُنْدِكَ، فَإِنَّ جُنْدَكَ هُمُ الْغَالِبُونَ، وَ اجْعَلْنِى مِنْ حِزْبِكَ، فَإِنَّ حِزْبَكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ؛ (1)وَاجْعَلْنِى مِنْ أَوْلِيَائِكَ فَإِنَّ أَوْلِياءَكَ لَاخَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لَا هُمْ يَحْزَنُونَ، اَللّٰهُمَّ أَصْلِحْ لِى دِينِى فَإِنَّهُ عِصْمَةُ أَمْرِى، وَ أَصْلِحْ لِى آخِرَتِى فَإِنَّها دَارُ مَقَرِّى، وَ إِلَيْهَا مِنْ مُجاوَرَةِ اللِّئَامِ مَفَرِّى، وَ اجْعَلِ الْحَيَاةَ زِيادَةً لِى فِى كُلِّ خَيْرٍ، وَ الْوَفَاةَ رَاحَةً لِى مِنْ كُلِّ شَرٍّ ؛ اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ خاتَمِ النَّبِيِّينَ، (2)وَتَمَامِ عِدَّةِ الْمُرْسَلِينَ، وَ عَلَىٰ آلِهِ الطَّيِّبِينَ الطَّاهِرِينَ، وَ أَصْحَابِهِ الْمُنْتَجَبِينَ، وَهَبْ لِى فِى الثُّلَثَاءِ ثَلَاثاً: لَاتَدَعْ لِى ذنْباً إِلّا غَفَرْتَهُ، وَ لَا غَمّاً إِلّا أَذْهَبْتَهُ، وَ لَا عَدُوّاً إِلّا دَفَعْتَهُ، بِبِسْمِ اللّٰهِ خَيْرِ الأَسْمَاءِ ؛ بِسْمِ اللّٰهِ رَبِّ (3)

ص: 69


1- از شر نفسم چه نفس همانا به زشتی بسیار فرمان می دهد جز آنکه پروردگارم رحم کند، و به خدا پناه می برم از گزند شیطانی که گناه بر گناهم می افزاید، و به قَدرت او از هر گردنکش نابکار و پادشاه ستمکار و دشمن قهّار، دوری می جویم، خدایا مرا از سپاهیانت قرار ده، چرا که همانا تنها سپاه تو پیروز است، و مرا از حزب خود قرار ده که تنها حزب تو رستگار است
2- و هم از دوستانت قرارم ده که بر دوستانت ترسی نیست و اندوهگین نمی شوند، خدایا دینم را برایم سامان ده که آن وسیله در امان بودن و دوری من از گناه است و آخرتم را آباد ساز که آنجا خانه پایدار من و گریزگاهم از همسایگی دون صفتان است و زندگی را برایم زمینه افزونی در هر خیر و مرگم را برایم آرامش از هر گزندی قرار ده، بار خدایا بر محمّد خاتم پیامبران
3- و کامل کننده شمار رسولان و بر خاندان پاک و پاکیزه او و بر یاران برگزیده اش درود فرست و در روز سه شنبه سه حاجتم را روا کن: گناهی برایم مگذار جز آنکه بیامرزی و نه اندوهی جز آنکه را برطرف سازی و نه دشمنی جز آنکه دور گردانی، به نام خدا که بهترین نام هاست، به نام خدا پروردگار

الْأَرْضِ وَ السَّماءِ، أَسْتَدْفِعُ كُلَّ مَكْرُوهٍ أَوَّلُهُ سَخَطُهُ، وَ أَسْتَجْلِبُ كُلَّ مَحْبُوبٍ أَوَّلُهُ رِضَاهُ، فَاخْتِمْ لِى مِنْكَ بِالْغُفْرانِ يَا وَلِىَّ الْإِحْسَانِ . (1)

دعای روز چهارشنبه

بِسْمِ اللّه الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ (2)

اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِى جَعَلَ اللَّيْلَ لِباساً، وَ النَّوْمَ سُباتاً، وَ جَعَلَ النَّهارَ نُشُوراً ؛ لَكَ الْحَمْدُ أَنْ بَعَثْتَنِى مِنْ مَرْقَدِى، وَ لَوْ شِئْتَ جَعَلْتَهُ سَرْمَداً، حَمْداً دائِماً لَايَنْقِطعُ أَبَداً، وَ لَا يُحْصِى لَهُ الْخَلائِقُ عَدَداً، اَللّٰهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ أَنْ خَلَقْتَ فَسَوَّيْتَ، وَ قَدَّرْتَ وَ قَضَيْتَ، وَ أَمَتَّ وَ أَحْيَيْتَ، وَ أَمْرَضْتَ وَ شَفَيْتَ، وَ عافَيْتَ وَ أَبْلَيْتَ، وَ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوَيْتَ، وَ عَلَى الْمُلْكِ احْتَوَيْتَ، أَدْعُوكَ دُعَاءَ مَنْ ضَعُفَتْ وَسِيلَتُهُ، وَ انْقَطَعَتْ حِيلَتُهُ، وَ اقْتَرَبَ أَجَلُهُ، وَ تَدَانَىٰ فِى الدُّنْيَا أَمَلُهُ، واشْتَدَّتْ (3)

ص: 70


1- زمین و آسمان، دوری هر ناخوشایندی را که ابتدایش خشم خداست، و نیل به هر محبوبی را که آغازش رضای اوست خواستارم، پس از سوی خود سرانجام را به آمرزش پایان ده ای سرچشمه نیکی .
2- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانیاش همیشگی است
3- ستایش خدای را که شب را جامه و خواب را مایه آرامش و روز را زمینه تکاپو قرار داده، ستایش تنها تو را سزاست که مرا از خوابگاهم برانگیختی و اگر میخواستی خوابم را جاودان میساختی، ستایش دائم که هرگز پایان نیابد، و سپاس بیکران که آفریدگان از شمارش آن ناتوانند، خدایا! ستایش تنها شایسته توست که آفریدی و سامان دادی و اندازه مقرر نمودی و فرمان دادی و میراندی و زنده کردی و بیمار نمودی و درمان کردی و بهبودی عنایت فرمودی و فرسوده ساختی و بر عرش هستی استیلا یافتی و بر فرمانروایی جهان چیره گشتی، تو را می خوانم همچون کسی که وسیله اش ناکارا گشته و رشته چاره اش گسسته و اجلش نزدیک شده و آرزویش در دنیا کاستی یافته و سخت

إِلَىٰ رَحْمَتِكَ فاقَتُهُ، وَ عَظُمَتْ لِتَفْرِيطِهِ حَسْرَتُهُ، وَ كَثُرَتْ زَلَّتُهُ وَ عَثْرَتُهُ، وَ خَلُصَتْ لِوَجْهِكَ تَوْبَتُهُ، فَصَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ خاتَمِ النَّبِيِّينَ، وَ عَلَىٰ أَهْلِ بَيْتِهِ الطَّيِّبِينَ الطَّاهِرِينَ، وَ ارْزُقْنِى شَفاعَةَ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، وَ لَا تَحْرِمْنِى صُحْبَتَهُ ؛ إِنَّكَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ . اَللّٰهُمَّ اقْضِ لِى فِى الْأَرْبَعاءِ أَرْبَعاً: اجْعَلْ قُوَّتِى فِى طَاعَتِكَ، وَ نَشَاطِى فِى عِبَادَتِكَ، وَ رَغْبَتِى فِى ثَوَابِكَ، وَ زُهْدِى فِيَما يُوجِبُ لِى أَلِيمَ عِقَابِكَ، إِنَّكَ لَطِيفٌ لِمَا تَشَاءُ . (1)

دعای روز پنجشنبه

بِسْمِ اللّه الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ(2)

اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِى أَذْهَبَ اللَّيْلَ مُظْلِماً بِقُدْرَتِهِ، وَ جَاءَ بِالنَّهَارِ مُبْصِراً بِرَحْمَتِهِ، وَ كَسَانِى ضِياءَهُ، وَ أَنَا فِى نِعْمَتِهِ . اَللّٰهُمَّ فَكَمَا أَبْقَيْتَنِى لَهُ فَأَبْقِنِى لِأَمْثالِهِ، وَ صَلِّ عَلَى النَّبِيِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ لَا تَفْجَعْنِي فِيهِ وَ فِي غَيْرِهِ مِنَ اللَّيالِى وَ الْأَيَّامِ، بِارْتِكَابِ (3)

ص: 71


1- بر رحمت تو نیازمند گشته و حیرتش بر اثر کوتاهی فزونی یافته و لغزش و افتادنش بسیار گشته و بازگشتش به سوی تو خالص شده است، پس بر محمّد خاتم پیامبران و بر خاندان پاکیزه و پاک نهاد او درود فرست، و شفاعت محمّد (درود خدا بر او و خاندانش باد) را روزی ام فرما و از همنشینی با او محرومم مساز، همانا تویی مهربان ترین مهربانان، خدایا! در چهارشنبه چهار حاجت مرا روا ساز، نیرویم را در طاعت خود و نشاطم را در بندگی خویش، و رغبتم را در پاداشت و بی رغبتی ام را در آنچه که موجب عذاب دردناک توست قرار ده، همانا آنچه را بخواهی لطف می فرمایی .
2- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانیاش همیشگی است
3- سپاس خدای را که شب تاریک را با قَدرت خود برد و روز روشن را به رحمتش آورد و لباس پرفروغ آن را درحالی که قرین نعمتش بودم بر تن من کرد، خدایا! همچنان که مرا برای این روز نگاه داشتی برای امثال آن نیز پابرجا بدار و بر پیامبر اسلام محمّد و خاندان او درود فرست و مرا در این روز و شبها و روزهای دیگر به فاجعه

الْمَحَارِمِ، وَ اكْتِسَابِ الْمَآثِمِ، وَ ارْزُقْنِى خَيْرَهُ، وَ خَيْرَ مَا فِيهِ، وَ خَيْرَ مَا بَعْدَهُ، وَ اصْرِفْ عَنِّى شَرَّهُ، وَ شَرَّ مَا فِيهِ، وَ شَرَّ مَا بَعْدَهُ، اَللّٰهُمَّ إِنِّى بِذِمَّةِ الْإِسْلامِ أَتَوَسَّلُ إِلَيْكَ، وَ بِحُرْمَةِ الْقُرْآنِ أَعْتَمِدُ عَلَيْكَ، وَ بِمُحَمَّدٍ الْمُصْطَفىٰ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ أَسْتَشْفِعُ لَدَيْكَ، (1)فَاعْرِفِ اَللّٰهُمَّ ذِمَّتِىَ الَّتِى رَجَوْتُ بِهَا قَضَاءَ حَاجَتِى، يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ. اَللّٰهُمَّ اقْضِ لِی فِى الْخَمِيسِ خَمْساً، لَايَتَّسِعُ لَها إِلّا كَرَمُكَ، وَ لَا يُطِيقُها إِلّا نِعَمُكَ: سَلَامَةً أَقْوىٰ بِهَا عَلَىٰ طَاعَتِكَ، وَ عِبادَةً أَسْتَحِقُّ بِها جَزِيلَ مَثُوبَتِكَ، وَسَعَةً فِى الْحَالِ مِنَ الرِّزْقِ الْحَلَالِ، وَ أَن تُؤْمِنَنِى فِى مَوَاقِفِ الْخَوْفِ بِأَمْنِكَ، وَ تَجْعَلَنِى مِنْ طَوَارِقِ الْهُمُومِ وَ الْغُمُومِ فِى حِصْنِكَ، وَ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اجْعَلْ تَوَسُّلِى بِهِ شَافِعاً يَوْمَ الْقِيامَةِ نَافِعاً؛ إِنَّكَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ . (2)

ص: 72


1- انجام گناهان مبتلا مساز، خیر این روز و و خیر آنچه در آن است، و خیر بعد از این روز را روزی ام گردان و شرّ این روز و شرّ آنچه در آن است و شرّ بعد از آن را از من دور ساز . خدایا! من با گردن نهادن به دین اسلام به سوی تو وسیله می جویم و با حرمت نهادن به قران بر تو اعتماد می کنم، و دوستی محمّد، بنده برگزیده است که (درود خدا بر او و خاندانش باد) نزد تو شفاعت می طلبم،
2- پس بار خدایا پیمانی که روا شدن حاجتم را به آن امید بسته ام به حساب اور، ای مهربان ترین مهربانان! بار خدایا در روز پنجشنبه پنج حاجت مرا برطرف نما، که آن ها را جز کرم تو گنجایش و جز نعمت های تو طاقت ندارد: سلامتی که با آن برای انجام طاعتت نیرو گیرم و عبادتی که با آن سزاوار پاداش فراوان تو گردم، و گشایشی در حال، من با روزی حلال و اینکه به من با امن خویش در هنگامه های ترس امنیت دهی، و از هر غم و اندوه کوبنده در دژ استوار خویش پناهم دهی، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و چاره جویی ام را بوسیله او شفیع سودمندی برایم در روز قیامت قرار ده، به یقین تو مهربان ترین مهربانانی .
دعای روز جُمعه

بِسْمِ اللّه الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ (1)

اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الأَوَّلِ قَبْلَ الْإِنْشاءِ وَ الْإِحْياءِ، وَ الْآخِرِ بَعْدَ فَنَاءِ الأَشْياءِ، الْعَلِيمِ الَّذِى لَايَنْسىٰ مَنْ ذَكَرَهُ، وَ لَا يَنْقُصُ مَنْ شَكَرَهُ، وَ لَا يَخِيبُ مَنْ دَعَاهُ، وَ لَا يَقْطَعُ رَجَاءَ مَنْ رَجَاهُ . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أُشْهِدُكَ وَ كَفىٰ بِكَ شَهِيداً، وَ أُشْهِدُ جَمِيعَ مَلائِكَتِكَ، وَ سُكَّانَ سَمٰواتِكَ، وَ حَمَلَةِ عَرْشِكَ، وَ مَنْ بَعَثْتَ مِنْ أَنْبِيَائِكَ وَ رُسُلِكَ، وَ أَنْشَأْتَ مِنْ أَصْنَافِ خَلْقِكَ، أَنِّى أَشْهَدُ أَنَّكَ أَنْتَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ (2) وَحْدَكَ، لَا شَرِيكَ لَكَ وَ لَا عَدِيلَ، وَ لَا خُلْفَ لِقَوْلِكَ وَ لَا تَبْدِيلَ، وَ أَنَّ مُحَمَّداً صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، عَبْدُكَ وَ رَسُولُكَ، أَدَّىٰ مَا حَمَّلْتَهُ إِلَى الْعِبَادِ، وَ جَاهَدَ فِى اللّٰهِ عَزَّ وَ جَلَّ حَقَّ الْجِهَادِ، وَ أَنَّهُ بَشَّرَ بِمَا هُوَ حَقٌّ مِنَ الثَّوَابِ، وَ أَنْذَرَ بِمَا هُوَ صِدْقٌ مِنَ الْعِقَابِ . اَللّٰهُمَّ ثَبِّتْنِى عَلىٰ (3)

ص: 73


1- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانیاش همیشگی است
2- ستایش خدای را که آغاز هستی است پیش از آفرینش و حیات بخشی، و پایان هستی است پس از نابودی هرچیز، دانایی که از یاد مبرد آن را که یادش کند و کم نگذارد از آنکه شکرش را به جای آورد و ناامید نسازد آن را که خواندش و قطع کند امید آن که به او امید بست . بار خدایا! تو را گواه میگیرم و تو برای گواهی کافی هستی و گواه میگیرم همه فرشتگانت و ساکنان آسمان هایت و نگهبانان عرشت و رسولان و پیامبرانی که برانگیختی، و انواع مخلوقات که آفریدی (همه و همه را گواه میگیرم) بر اینکه باور دارم که همانا تویی خدا، شایسته پرستشی جز تو نیست .
3- یگانه ای ؛ شریکی نداری و بی همتایی و تخلف و تبدیلی در گفتارت نیست و اینکه محمّد که خدا بر او و خاندان او درود فرستد بنده و فرستاده توست . رسالتی را که بر عهده اش نهاده بودی به بندگانت ادا کرد و در راه خدا به حق کوشید و به پاداشی که حق است مژده داد و از عذابی که راست است بیم داد، خدایا! تا زنده ام مرا بر

دِينِكَ مَا أَحْيَيْتَنِى، وَلَا تُزِغْ قَلْبِى بَعْدَ إِذْ هَدَيْتَنِى، وَهَبْ لِى مِنْ لَدُنْكَ رَحْمَةً ؛ إِنَّكَ أَنْتَ الْوَهَّابُ ؛ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ عَلَىٰ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اجْعَلْنِى مِنْ أَتْباعِهِ وَ شِيعَتِهِ، وَ احْشُرْنِى فِى زُمْرَتِهِ، وَ وَفِّقْنِى لِأَدَاءِ فَرْضِ الْجُمُعَاتِ، وَ مَا أَوْجَبْتَ عَلَىَّ فِيها مِنَ الطَّاعَاتِ، وَ قَسَمْتَ لِأَهْلِهَا مِنَ الْعَطَاءِ فِى يَوْمِ الْجَزَاءِ ؛ إِنَّكَ أَنْتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ . (1)

ص: 74


1- دین خود ثابت بدار و دلم را پس از آنکه به نور هدایت روشن نمودی گمراه مکن و از نزد خود رحمتی بر من ببخش چرا که، تنها تو بخشاینده ای، درود فرست بر محمّد و خاندان محمّد و مرا از پیروان و شیعیان او قرار ده و در گروه او محشورم گردان، و بر انجام واجبات جُمعه ها و طاعاتی که در ان بر من لازم نمودی توفیقم ده، و عطایی که در رستاخیز برای اهل جُمعه قرار داده ای نصیبم گردان، چه همانا تویی قَدرتمند حکیم .

فصل چهارم: فضیلت و اعمام شب و روز جُمعه

فضیلت شب و روز جُمعه

آگاه باش که شب و روز جُمعه از سایر شبها و روزها به صفت بلندی مقام و شرافت و نام آوری کاملا متمایز است . از رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) روایت شده: که شب و روز جُمعه بیست وچهار ساعت است و حق تعالی در هر ساعت آن ششصد هزار تن را از دوزخ آزاد می کند و از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) وارد شده: که هرکه ما بین ظهر روز پنجشنبه تا ظهر روز جُمعه از دنیا برود، خدا او را از فشار قبر پناه دهد . و نیز از آن حضرت روایت شده که برای جُمعه حق و حرمتی بسیار است مبادا حرمت آن را ضایع گردانی و در انجام عبادات حق تعالی و تقرب جستن به خدا با انجام کارهای شایسته و ترک همه محرّمات الهی در آن روز کوتاهی نمایی، زیرا خدا ثواب طاعات را در این روز دو چندان می سازد و گناهان را محو می کند، و درجات اهل ایمان را در دو جهان بلند می گرداند .

شب جُمعه در فضیلت مانند روز است، پس اگر می توانی

ص: 75

شب جُمعه را تا صبح به نماز و دعا زنده بدار، به راستی که خدا در شب جُمعه برای اضافه کردن کرامت اهل ایمان، فرشتگان را به آسمان اوّل می فرستند تا بر حسنات ایشان بیفزایند، و گناهانشان را محو کنند و حق تعالی عطایش گسترده و بسیار کریم است . و نیز در حدیث معتبر از آن حضرت روایت شده: گاهی از اوقات شخص مؤمن برای حاجتی دعا می کند و حق تعالی قضای حاجتش را به تأخیر می اندازد تا در روز جُمعه حاجتش را براورده سازد و به خاطر فضیلت جُمعه درخواستش دو چندان برآورده شود . و فرمود: آنگاه که برادران یوسف از حضرت یعقوب (عَلَيهِ السَّلَامُ) درخواست کردند تا برای آمرزش گناهانشان از خدا طلب بخشش نماید، گفت: «سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَكُمْ رَبِّي» (یعنی: از پروردگارم برای شما طلب آمرزش خواهم کرد) و این تأخیر به آن سبب بود که این درخواست در سحر شب جُمعه واقع گردد تا دعایش اجابت شود . و نیز از آن حضرت روایت شده: چون شب جُمعه فرا رسد، ماهیان دریا سر از آب بیرون آورند، و درندگان صحرا سربرآورند و حق تعالی را ندا کنند که پروردگارا! ما را به سبب گناه آدمیان عذاب مکن! و از حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده:

ص: 76

حضرت حق سبحانه و تعالی فرشته ای را در هر شب جُمعه فرمان می دهد که از اول شب تا آخر شب از جانب پروردگار جهانیان از بالای عرش ندا کند: آیا بنده مؤمنی هست که پیش از طلوع صبح برای هر دو جهانش مرا بخواند، تا من درخواستش را اجابت کنم؟ آیا بنده مؤمنی هست که پیش از طلوع صبح از گناهش توبه کند تا توبه اش را بپذیرم؟ آیا بنده مومنی هست که در روزی او تنگ گرفته باشم، و پیش از طلوع صبح از من بخواهد که روزی اش را فزونی بخشم تا به او فراخی در روزی دهم؟ آیا بنده مؤمن بیماری هست که پیش از برآمدن صبح از من بخواهد شفایش دهم تا به او تندرستی ارزانی کنم؟ آیا بنده مؤمن غمگین در بندی هست که پیش از طلوع صبح از من بخواهد او را از بند برهانم و اندوهش را برطرف سازم تا دعایش را اجابت نمایم؟ آیا بنده مؤمن ستمدیده ای هست که پیش از طلوع صبح دفع ستم ستمکار را از من بخواهد تا انتقام او را از ستمکار بگیرم و حقّش را به وی بازگردانم فرشته حق این ندا را پیوسته تا طلوع صبح ادامه می دهد! از امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: حق تعالی جُمعه را از میان همه روزها انتخاب کرده و روزش را عید نموده

ص: 77

و شب آن را در فضیلت همچون روزش گردانیده است، و از جمله فضیلت های روز جُمعه آن است که در آن روز هر حاجتی که از خدا درخواست شود برآورده می شود! و چنانچه جماعتی در اثر نافرمانی مستحق عذاب حق شوند چون شب و روز جُمعه را دریابند و دعا کنند، خداوند عذاب را از ایشان برمی گرداند و نیز امور آینده را خدا در شب جُمعه استوار و نهایی می گرداند . پس شب جُمعه بهترین شبها و روز آن بهترین روزهاست .

و از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: در شب جُمعه از گناه دوری کنید که عقوبت گناهان در ان شب دو چندان است، همان گونه که پاداش کارهای نیک در آن شب دو برابر است . و هرکه در شب جُمعه نافرمانی خدا را ترک گوید خدا گناهان گذشته او را بیامرزد و هرکه در شب جُمعه گناهی را آشکار انجام دهد، خدا او را به خاطر گناهان همه عمرش عذاب نماید و جزای گناه انجام گرفته در شب جُمعه را بر او دو چندان گرداند . و به سند معتبر از حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) فرمودند: روز جُمعه سید و بزرگ روزهاست، خدا پاداش نیکی ها را در آن روز دو برابر عطا می کند و گناهان را محو می سازد

ص: 78

و درجات اهل ایمان را بالا می برد و دعاها را مستجاب نماید و سختی ها را آسان و غم ها را از دل ها می زداید ؛ و حاجت های بزرگ را روا کند . و روز جُمعه روزافزونی است چرا که خدا لطف و مهر خویش را بر بندگان فزونی می بخشد و گروه های بسیاری را از آتش دوزخ نجات می دهد ؛ پس هرکه خدا را در آن روز بخواند و حق و حرمت آن روز را آنچنان که شایسته است بشناسد، به یقین خدا او را از آتش دوزخ رهایی دهد .

پس چنانچه در روز جُمعه یا شب آن از دنیا برود پاداش شهیدان را دارد و در قیامت ایمن از عذاب الهی برانگیخته می شود ؛ و هرکه حرمت جُمعه را آنچنان که شاید نگاه ندارد و حقش را تباه کند، یا این که نماز جُمعه به جا نیاورد، یا در آن مرتکب محرمات الهی شود، به یقین خدا او را در آتش دوزخ بسوزاند، مگر آنکه توبه کند . و به سندهای معتبر از حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: آفتاب در روزی بهتر از جُمعه طلوع نکرده، و هنگامی که پرندگان در روز جُمعه به یکدیگر می رسند به هم سلام می کنند و می گویند: امروز روز با ارزشی است . و به سند معتبر از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: هرکه روز جُمعه را دریابد، باید به

ص: 79

کاری جز عبادت نپردازد، چه در این روز خدا گناه بندگان را می آمرزد و رحمت خویش را بر آنان نازل می کند . البته فضایل شب و رزو جُمعه بیشتر از آن است که در این سطور کوتاه بیان شود .

اعمال شب جُمعه

شب جُمعه را اعمال بسیاری است که ما در اینجا تنها به ذکر چند عمل بسنده می کنیم . اوّل: بسیار گفتن «سُبْحانَ اللّه، وَ اللّه أَکْبَر، وَ لَا إِلَه إِلاّ اللّه» و زیاد صلوات فرستادن، روایت شده: جُمعه، شبش تابناک و روزش بس روشن است، پس ذکر «سُبْحانَ اللّه، وَ اللّه أَکْبَر، وَ لَا إِلَه إِلاّ اللّه» بگوئید و بر محمّد و آل محمّد بسیار صلوات فرستید و در روایت دیگر آمده: که کمترین صلوات در این شب، صد مرتبه است، و هرچه بیشتر باشد بهتر است . و از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: صلوات بر محمّد و آل محمّد در شب جُمعه با هزار کار نیک برابر است و هزار گناه را پاک می کند و مقام انسان را هزار درجه بالا میبرد و مستحب است که پس از نماز عصر پنجشنبه تا آخر روز جُمعه بر محمّد و آل محمّد (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) بسیار

ص: 80

صلوات فرستند . و با سند صحیح از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: هنگام عصر روز پنجشنبه فرشتگان از آسمان با قلم های طلا و صحیفه های نقره فرود می آیند و در عصر پنجشنبه و شب و روز جُمعه تا هنگام غروب خورشید جز صلوات بر محمّد و خاندان آن حضرت چیزی ننویسند . شیخ طوسی فرموده: در روز پنجشنبه مستحبّ است فرستادن هزار صلوات بر محمّد و آل محمّد . و در آن بگوید:

اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُمْ، وَ أَهْلِكْ عَدُوَّهُمْ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ مِنَ الأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ . (1) این صلوات صد مرتبه از بعد از عصر پنجشنبه تا آخر روز جُمعه فضیلت بسیار دارد . و نیز شیخ فرموده: مستحب است در آخر روز پنجشنبه به این صورت استغفار کنند:

أَسْتَغْفِرُ اللّٰهَ الَّذِى لا إِلٰهَ إِلّا هُوَ الْحَىُّ الْقَيُّومُ، وَ أَتُوبُ إِلَيْهِ، تَوْبَةَ عَبْدٍ خاضِعٍ مِسْكِينٍ مُسْتَكِينٍ، لَايَسْتَطِيعُ لِنَفْسِهِ صَرْفاً وَ لَا عَدْلاً، وَ لَا نَفْعاً وَ لَاضَرّاً، وَ لَاحَيَاةً وَ لَا مَوْتاً (2)

ص: 81


1- خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و فرج ایشان را تعجیل نما، و دشمنانشان را از جن و انس از اولین و آخرین نابود فرما .
2- طلب آمرزش می نمایم از خدایی که نیست معبودی جز او، زنده و پایدار است، و توبه می نمایم به سوی او توبه بنده فروتن بی چیز که فقیر و عاجز ناتوان است برای نفس خود و نه دفاعی و نه سودی و نه زیانی و نه زندگی و نه مرگی

وَ لَا نُشُوراً، وَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ عِتْرَتِهِ الطَّيِّبِينَ الطَّاهِرِينَ الْأَخْيارِ الأَبْرارِ وَ سَلَّمَ تَسْلِيماً . (1)

دوّم: آنکه در شب جمعَه این سوره ها را بخواند که از برای هریک فوائد و ثواب بسیار روایت شده: بَنی اِسرائیل [اسراء] کَهف، سه طس [شُعراء و نَمل و قصَص] سَجده، یس، ص، اَحقاف، واقِعَه، حم سَجده، حم دُخان، طور، اِقَتَربَت، جُمعه و اگر فرصت نشد همه را تلاوت کند، واقعه و سوره های قبل از آن را انتخاب کند، زیرا از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده هرکه در هر شب جُمعه سوره «اسراء» را بخواند، نمی میرد تا خدمت حضرت قائم (عجل اللّه تعالی فرجه الشریف) رسد و از اصحاب آن حضرت گردد و هرکه در هر شب جُمعه سوره «کهف» را بخواند، نمی میرد مگر شهید و خداوند او را در قیامت با شهیدان محشور می کند و در قیامت همراه ایشان نگاهش می دارد و هر که در شب جُمعه سوره های شعراء و نمل و قَصَص را تلاوت کند، از دوستان خدا گشته و در امان و حمایت حق تعالی قرار می گیرد و نیز در دنیا دچار فقر و تنگدستی نمی شود و خدا در آن جهان چندان از

ص: 82


1- و نه رستاخیزی و درود خدا بر محمّد و خاندان او، پاک و پاکیزگان، از برگزیدگان و نیکان، و درود فراوان فرست .

بهشت به او عطا کند که خشنود شود و بلکه افزون بر خشنودی اش بر او کرامت نماید، و صد زن زیبا چشم از زنان دلربای بهشت را به همسری او در آورد و هرکه در شب جُمعه سوره سجده را بخواند خدا در قیامت نامه اعمالش را به دست راست او دهد و در حسابرسی اعمال بر او آسان گیرد . و از دوستان محمّد و خاندان او باشد . و به سند معتبر از امام باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: هرکس هر شب جُمعه سوره «ص» را قرائت کند، از خیر این جهان و جهان دیگر آن اندازه به او ببخشند که جز به پیامبری مرسل یا فرشته ای مقرّب نبخشیده و او را با هرکس از اهل خانه اش که بخواهد وارد بهشت کنند، حتی خدمتکاری که به او خدمت کرده باشد، هرچند از خانواده او به حساب نیاید و در حدّ شفاعت او نباشد . و از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: هرکه در شب جُمعه یا روز جُمعه سوره «احقاف» را بخواند، در دنیا دچار بیم و هراس نشود و در روز قیامت ازوحشت و ترس در امان باشد، و هرکه در شب جُمعه سوره واقعه را بخواند، خدا او را دوستش بدارد و او را محبوب تمام مردم کند، ودر دنیا دچار بدحالی و تنگدستی نشود و آفتی از آفات دنیا به او نرسد، و از دوستان حضرت

ص: 83

امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) باشد و این سوره مخصوص امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) است . و روایت شده: هرکه سوره «جُمعه» را در هر شب جُمعه تلاوت کند کفاره اعمال او از این جُمعه تا جُمعه دیگر خواهد بود . و نیز همین فضیلت برای کسی که در هر شب جُمعه و بعد از ظهر و عصر جُمعه سوره «کَهف» را بخواند وارد شده است . و آگاه باش که برای شب جُمعه نمازهای بسیاری وارد شده . اوّل: نماز حضرت امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) دوّم: دو رکعت نماز که در هر رکعت، «حَمد» و پانزده مرتبه: سوره «زِلزال» در روایت است: هرکه این نماز را بجا آورد، خدا او را از عذاب قبر و هول و هراس قیامت ایمن کند . سوّم: آنکه در شب جُمعه در رکعت اوّل نماز مغرب و رکعت اوّل نماز عشاء سوره «جُمعه» و در رکعت دوّم نماز مغرب سوره «تَوحید» و در رکعت دوم عشا سوره «اعلی» را بخواند . چهارم: خواند شعر را در شب جُمعه ترک کند ؛ زیرا در حدیث صحیح از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: برای شخص روزه دار و شخص محرم و نیز در حرم خدا و در روز جُمعه و در شب آن روایت کردن شعر مکروه است . راوی به حضرت عرض کرد: هرچند معنای آن شعر مطلب حقی باشد، فرمود: هرچند شعر به حق باشد .

ص: 84

و در حدیث معتبر از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: رسول خدا فرمود: هرکه در شب یا روز جُمعه یک شعر بخواند، در آن شب و روز بهره ای از ثواب به غیر آن نداشته باشد . و براساس روایت معتبر دیگر، در آن شب و روز نمازش مورد قبول واقع نشود [از آنجاکه شعر و خواندن آن مورد علاقه مردوزن، پیروجوان، عالم وعامی و خلاصه تمام مردم است، شاید اصرار روایات بر ترک خواند شعر در شب و روز جُمعه به خاطر این باشد که اهل ایمان از قرائت قرآن و دعا و مستحبات شب و روز جُمعه باز نمانند و ثوابهای عظیم و بهره های وافر الهی را از دست ندهند . مترجم] پنجم: در حق مؤمنین بسیار دعا کند، چنان که حضرت زهرا (عَلَيهَا السَّلَامُ) بسیار دعا می کرد و روایت شده اگر برای ده نفر از برادران مؤمن که از دنیا رفته باشند طلب آمرزش کند بهشت برای او واجب می شود . ششم: دعاهای مخصوص شب جُمعه را بخواند که آن دعاها بسیار است و ما به ذکر برخی از آن ها بسنده می کنیم:

به سند صحیح از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: هرکس در شب جُمعه در سجده آخر نافله شب این دعا را هفت بار، بخواند، هنگامی که از آن فارغ شود، آمرزیده شده باشد .

و اگر در هر شب این دعا را در سجده آخر نافله شب

ص: 85

بخواند، بهتر است . و آن دعا این است:

اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِوَجْهِكَ الْكَرِيمِ وَ اسْمِكَ الْعَظِيمِ، أَنْ تُصَلِّىَ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تَغْفِرَ لِى ذَنْبِىَ الْعَظِيمَ . (1) و از حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) روایت شده: هرکس در شب یا روز جُمعه این دعا را، هفت بار بخواند، اگر در آن شب یا در آن روز از دنیا برود وارد بهشت می شود و آن دعا این است:

اَللّٰهُمَّ أَنْتَ رَبِّى، لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ، خَلَقْتَنِى وَ أَنَا عَبْدُكَ وَ ابْنُ أَمَتِكَ، وَ فِى قَبْضَتِكَ وَ ناصِيَتِى بِيَدِكَ؛ أَمْسَيْتُ عَلَىٰ عَهْدِكَ وَ وَعْدِكَ مَا اسْتَطَعْتُ، أَعُوذُ بِرِضاكَ مِنْ شَرِّ مَا صَنَعْتُ، أَبُوءُ بِنِعْمَتِكَ [بِعَمَلِى]، وَ أَبُوءُ بِذَنْبِى [بِذُنوُبِى]، فَاغْفِرْ لِى ذُنُوبِى؛ إِنَّهُ لَايَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلّا أَنْتَ . (2) شیخ طوسی و سیّد کفعمی و سیّد ابن باقی (رحمهم اللّه) فرموده اند: در شب و روز جُمعه و شب و روز عرفه مستحب است دعای اللّهمَّ مَن تَعَبَّاَ . . . خوانده شود؛ ما آن را از کتاب«مصباح شیخ» نقل می کنیم، و آن دعا این است:

ص: 86


1- خدایا! از تو می خواهم به عنایت کریمانه و نام بزرگت که درود فرستی بر محمّد و خاندان محمّد و از گناهانم بزرگم درگذری .
2- خدایا! تویی پروردگار من، شایسته پرستشی جز تو نیست، تو مرا آفریدی و من بنده تو و فرزند کنیز تو و در دست قَدرت توام و زمام زندگی ام به دست توست، تا توانستم بر عهد و پیمان روز را به شب آوردم . از شرّ آنچه انجام دادم به خوشبینی و خشنودی تو پناه می آورم، به نعمتت اعتراف و به گناهم اقرار می نمایم پس گناهانم را بیامرز، زیرا گناهان را جز تو نمی آمرزد .

اَللّٰهُمَّ مَنْ تَعَبَّأَ وَ تَهَيَّأَ وَ أَعَدَّ وَ اسْتَعَدَّ لِوِفَادَةٍ إِلَىٰ مَخْلُوقٍ رَجَاءَ رِفْدِهِ، وَ طَلَبَ نائِلِهِ وَ جائِزَتِهِ، فَإِلَيْكَ يَا رَبِّ تَعْبِيَتِى وَ اسْتِعْدادِى رَجَاءَ عَفْوِك،َ وَ طَلَبَ نائِلِكَ وَ جَائِزَتِكَ، فَلَا تُخَيِّبْ دُعَائِى؛ يَا مَنْ لَايَخِيبُ عَلَيْهِ سائِلٌ (السّائِلُ)، وَ لَا يَنْقُصُهُ نائِلٌ، فَإِنِّى لَمْ آتِكَ ثِقَةً بِعَمَلٍ صَالِحٍ عَمِلْتُهُ، وَ لَا لِوَفادَةِ مَخْلُوقٍ رَجَوْتُهُ. أَتَيْتُكَ مُقِرّاً عَلَىٰ نَفْسِى بِالْإِساءَةِ وَ الظُّلْمِ، (1) مُعْتَرِفا بِأَنْ لا حُجَّةَ لِی وَ لا عُذْرَ ؛ أَتَيْتُكَ أَرْجُو عَظِيمَ عَفْوِكَ، الَّذِى عَفَوْتَ (عَلَوتَ) بِهِ عَنِ (علی) الْخاطِئِينَ (الخَطّائینَ )، فَلَمْ يَمْنَعْكَ طُولُ عُكُوفِهِمْ عَلىٰ عَظِيمِ الْجُرْمِ، أَنْ عُدْتَ عَلَيْهِمْ بِالرَّحْمَةِ، فَيَا مَنْ رَحْمَتُهُ واسِعَةٌ، وَ عَفْوُهُ عَظِيمٌ، يَا عَظِيمُ يَا عَظِيمُ يَا عَظِيمُ، لَايَرُدُّ غَضَبَكَ إِلّا حِلْمُكَ، وَ لَا يُنْجِى مِنْ سَخَطِكَ إِلّا التَّضَرُّعُ إِلَيْكَ، فَهَبْ لِى يَا إِلٰهِى فَرَجاً، بِالْقُدْرَةِ الَّتِى تُحْيِى بِهَا مَيْتَ الْبِلَادِ، وَ لا تُهْلِکْنِی غَمَّا حَتَّی (2)

ص: 87


1- خدایا! هرکس به امید کمک و طلب عطا و جود و جایزه مخلوقی مجهّز و مهیّا و آماده دیدار او شود، تنها به سوی توست ای پروردگار من استعداد و آمادگی من به امید عفو و درخواست و جایزه است، پس مرا از خواسته ام ناامید مساز، ای آن که پرسنده ای از او محروم نگردد و بخشیده ای از او نکاهد من به پشتوانه عمل شایسته ای که انجام داده باشم، و یا به امید آفریده ای که به او دل بسته باشم به پیشگاهت نیامده ام، به درگاهت آمده ام با با اعتراف بر نفس خویش به بدکاری دستم
2- و با اعتراف به اینکه هیچ دلیل و نه عذری بر بدکاریام نیست، گذشت فراگیرت را که بر آن از خطاکاران در می گذری امیدوارم، پس پافشاری بر جرم بزرگشان از اینکه بر انان دوباره مهرورزی تو را بازنداشت، پس ای آن که رحمتش فراگیر و گذشتش بس بزرگ است ای بزرگ، ای بزرگ، ای بزرگ، جز بردباری ات خشم تو را برنگرداند و جز زاری به پیشگاهت از ناخشنودی ات رهایی نبخشد، پس خدایا! با نیرویی که با آن سرزمین های مرده را زنده می کنی برایم گشایشی بخش و از اندوه هلاکم مکن تا آنکه

تَستَجِيبَ لِى، وَ تُعَرِّفَنِى الْإِجابَةَ فِى دُعَائِى، وَ أَذِقْنِى طَعْمَ الْعَافِيَةِ إِلَىٰ مُنْتَهىٰ أَجَلِى، وَ لَا تُشْمِتْ بِى عَدُوِّى، وَ لَا تُسَلِّطْهُ عَلَىَّ، وَ لَا تُمَكِّنْهُ مِنْ عُنُقِى، اَللّٰهُمَّ إِنْ وَضَعْتَنِى فَمَنْ ذَا الَّذِى يَرْفَعُنِى وَ إِنْ رَفَعْتَنِى فَمَنْ ذَا الَّذِى يَضَعُنِى وَ إِنْ أَهْلَكْتَنِى فَمَنْ ذَا الَّذِى يَعْرِضُ لَكَ فِى عَبْدِكَ أَوْ يَسْأَلُكَ عَنْ أَمْرِهِ ؛ (1) وَ قَدْ عَلِمْتُ أَنَّهُ لَيْسَ فِى حُكْمِكَ ظُلْمٌ، وَ لَا فِى نَقِمَتِكَ عَجَلَةٌ، وَ إِنَّمَا يَعْجَلُ مَنْ يَخَافُ الْفَوْتَ، وَ إِنَّمَا يَحْتاجُ إِلَى الظُّلْمِ الضَّعِيفُ، وَ قَدْ تَعالَيْتَ يَا إِلٰهِى عَنْ ذٰلِكَ عُلُوّاً كَبِيراً . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَعُوذُ بِكَ فَأَعِذْنِى، وَ أَسْتَجِيرُ بِكَ فَأَجِرْنِى، وَ أَسْتَرْزِقُكَ فَارْزُقْنِى، وَ أَتَوَكَّلُ عَلَيْكَ فَاكْفِنِى، وَ أَسْتَنْصِرُكَ عَلىٰ عَدُوِّى (عدُوِّکَ) فَانْصُرْنِى، وَ أَسْتَعِينُ بِكَ فَأَعِنِّى، وَ أَسْتَغْفِرُكَ يَا إِلٰهِى فَاغْفِرْ لِى، آمِينَ آمِينَ آمِينَ . (2)

هفتم: دعای «کمیل» را بخواند که در فصل بعد [صفحه 165] خواهد آمد ان شاء اللّه [کمیل بن زیاد نخعی، از اصحاب

ص: 88


1- دعایم را مستجاب نمایی و مرا به اجابت دعایم آگاه سازی و شیرینی سلامت و تندرستی را تا پایان عمر به من بچشان و مرا در معرض سرزنش دشمنم قرار مده و او را بر من چیره مساز و بر گردنم مسلّط مکن خدایا! اگر تو مرا حقیر و پست بداری، پس چه کسی بلندم گرداند و اگر تو مرا بلند گردانی، پس کیست آن که مرا خوار کند و اگر هلاکم کنی، پس کیست آن که درباره بنده ات در برابر تو خود نماید؟ یا از کار او از تو پرس و جو کند؟
2- با آنکه به یقین می دانم که نه در حکم تو ستمی است و نه در انتقامت شتابی، چه تنها کسی در انتقام شتاب می کند که از دست دادن فرصت را می هراسد و فقط کسی محتاج ستمگری است که ناتوان است، و حال آنکه تو ای خدای من! از این امور بسیار برتری . بار خدایا به تو پناه می آورم، پس پناهم ده و از تو امان می جویم پس امانم ده و از تو روزی می طلبم پس روزی ام ده و اعتماد می کنم بر تو، پس تو خود مرا کافی باش، و برای غلبه بر دشمنم از تو یاری می خواهم پس یاری ام ده، و از تو مدد می جویم پس مرا مدد فرما، ای خدای من! دعایم را بپذیر . بپذیر . بپذیر .

امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) است که حضرت به اصرار وی دعای کمیل را انشاء و به او تعلیم فرمود] هشتم: دعای «اللّهمَّ یا شاهِدَ کُلِّ نَجوی» را که در شب عرفه هم خوانده می شود، بخواند . این دعا نیز ان شاء اللّه تعالی خواهد آمد . [صفحه 628]

نهم: ده مرتبه: بگوید: يَا دائِمَ الْفَضْلِ عَلَى الْبَرِيَّةِ، يَا بَاسِطَ الْيَدَيْنِ بِالْعَطِيَّةِ، يَا صَاحِبَ الْمَوَاهِبِ السَّنِيَّةِ، صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ خَيْرِ الْوَرَىٰ سَجِيَّةً، وَ اغْفِرْ لَنا يَا ذَا الْعُلا، فِي هَذِهِ الْعَشِيَّةِ . (1)

این ذکر شریف در شب عید فطر نیز خوانده می شود .

دهم: انار بخورد، چنانکه امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) در هر شب جُمعه میل می فرمود، و اگر هنگام خوابیدن بخورد، شاید بهتر باشد، چه آنکه روایت شده: هرکه وقت خوابیدن انار بخورد تا صبح در جان خود ایمن خواهد بود . و سزاوار است هرگاه انار بخورد، در زیر آن دستمالی بگستراند که هر دانه ای از ان بیفتد جمع کرده و بعد بخورد و بهتر است دیگری را در آن انار شریک نسازد . شیخ جعفر ابن احَمد قمی (رَحمهُ اللّه) در کتاب عروس از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: هرکه ما بین دو رکعت نافله و فریصه صبح صد مرتبه بگوید:

ص: 89


1- ای کسی که جود و بخشش توبه آفریدگان همیشگی است! ای آن که دو دست سخاوت خود را برای عطا گشوده ای! ای صاحب عطاهای گرانبها! بر محمّد و خاندان او، نیکوخوترین مردمان درود فرصت، و ما را ای خدای بلند مرتبه در چنین شبی بیامرز .

سُبْحَانَ رَبِّيَ الْعَظِيمِ وَ بِحَمْدِهِ، أَسْتَغْفِرُ اللّٰهَ رَبِّي وَ أَتُوبُ إِلَيْهِ . (1) خدا در بهشت خانه ای برای او بنا کند . و شیخ طوسی و سید ابن طاووس و دیگران این دعا را ذکر کرده و گفته اند: مستحب است در سحر شب جُمعه این دعا خوانده شود:

اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَهَبْ لِىَ الْغَداةَ رِضَاكَ، وَ أَسْكِنْ قَلْبِى خَوْفَكَ، وَاقْطَعْهُ عَمَّنْ سِواكَ، حَتَّىٰ لَاأَرْجُوَ وَ لَا أَخافَ إِلّا إِيَّاكَ، اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَهَبْ لِى ثَباتَ الْيَقِينِ، وَ مَحْضَ الْإِخْلاصِ، وَ شَرَفَ التَّوْحِيدِ، وَ دَوَامَ الاسْتِقامَةِ، وَ مَعْدِنَ الصَّبْرِ وَ الرِّضَا بِالْقَضَاءِ وَ الْقَدَرِ؛ يَا قَاضِىَ حَوَائِجِ السَّائِلِينَ؛ يَا مَنْ يَعْلَمُ مَا فِى ضَمِيرِ الصَّامِتِينَ، صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ؛ (2)

وَاسْتَجِبْ دُعَائِى، وَ اغْفِرْ ذَنْبِى، وَ أَوْسِعْ رِزْقِى، وَ اقْضِ حَوَائِجِى فِى نَفْسِى، وَ إِخْوانِى فِى دِينِى وَ أَهْلِى . إِلَهِی طُمُوحُ الْآمَالِ قَدْ خَابَتْ إِّلا لَدَیْکَ، وَ مَعَاکِفُ

ص: 90


1- منزه است پروردگار بزرگ من و به ستایش او را سزاست، از خدا، پروردگار خود، آمرزش می طلبم و به سوی او باز می گردم .
2- خدایا! بر محمّد و خاندان او درود فرست و در این بامداد خشنودی خود را بر من ارزانی بدار، و ترس از خویش را در دلم جای ده، و دلم را از غیر خود ببر، تا به غیر تو امید نبندم و جز از تو نترسم، خدایا! بر محمّد و خاندان او درورد فرست و مرا یقین استوار، و اخلاص بی شائبه و قَدر خود، ببخش، ای برآورنده نیازهای پرسندگان! ای آن که هرچه در نهاد خاموشان می گذرد می داند! بر محَمد و خاندانش درود فرست

الْهِمَمِ قَدْ تَعَطَّلَتْ إِلا عَلَیْکَ، وَ مَذَاهِبُ الْعُقُولِ قَدْ سَمَتْ إِلا إِلَیْکَ، فَأَنْتَ الرَّجَاءُ وَ إِلَیْکَ الْمُلْتَجَأُ ؛ یَا أَکْرَمَ مَقْصُودٍ، وَ أَجْوَدَ مَسْئُولٍ، هَرَبْتُ إِلَیْکَ بِنَفْسِی یَا مَلْجَأَ الْهَارِبِینَ، (1) بِأَثْقالِ الذُّنُوبِ، أَحْمِلُهَا عَلَىٰ ظَهْرِى، لَاأَجِدُ لِى إِلَيْكَ شَافِعاً سِوىٰ مَعْرِفَتِى، بِأَنَّكَ أَقْرَبُ مَنْ رَجَاهُ الطَّالِبُونَ، وَ أَمَّلَ مَا لَدَيْهِ الرَّاغِبُونَ ؛ يَا مَنْ فَتَقَ الْعُقُولَ بِمَعْرِفَتِهِ، وَ أَطْلَقَ الْأَلْسُنَ بِحَمْدِهِ، وَ جَعَلَ مَا امْتَنَّ بِهِ عَلَىٰ عِبَادِهِ فِى كِفَاءٍ لِتَأْدِيَةِ حَقِّهِ، صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ لَا تَجْعَلْ لِلشَّيْطَانِ عَلَىٰ عَقْلِى سَبِيلاً، وَ لَا لِلْباطِلِ عَلَىٰ عَمَلِى دَلِيلاً . (2)

و به هنگام طلوع صبح روز جُمعه این دعا را بخواند:

أَصْبَحْتُ فِى ذِمَّةِ اللّٰهِ، وَ ذِمَّةِ مَلائِكَتِهِ، وَ ذِمَمِ أَنْبِيائِهِ وَ رُسُلِهِ عَلَيْهِمُ السَّلامُ، وَ ذِمَّةِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، وَ ذِمَمِ الْأَوْصِياءِ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ عَلَيْهِمُ السَّلامُ ؛ آمَنْتُ بِسِرِّ آلِ مُحَمَّدٍ (3)

ص: 91


1- و خواهشم را برآور، و گناهم را بیامرز و روزی ام را وسعت بخش و نیازهای درونی ام و حوائج براداران دینی ام و خانواده ام را برآورد، خدای من آرزوهای دور و سرکش جز نزد تو ناکام است، همّتهای بلند جز آنکه بر گرد کوی تو گردد بیهوده باشد و راههای خرد بسته است جز به سوی تو، پس تویی امید دلها و به سوی توست پناهگاه، ای گرامی ترین مراد، و بخشنده ترین درخواست شده! با همه وجودم به سوی تو گریخته ام، ای پناهگاه گریختگان،
2- با بارهای گناه که بر دوش می کشم، درحالی که برای رسیدن به تو یاوری نمی یابم جز آگاهی از اینکه تو نزدیک ترین کسی هستی که امید جویندگان به اوست و آنچه را که نزد اوست راغبان آرزومندند، ای آن که خردها را به معرفت خویش شکوفا ساخت، و زبانها را به ستایش خود گشود و آنچه را بر بندگانش منّت گذارد، برای ادای حق خود بسنده ساخت، بر محمّد و خاندان درود فرست و برای شیطان بر خردم راهی و به سوی باطل بر عملم راهنما و دلیلی قرار مده .
3- شب را صبح کردم در امان خدا و امان فرشتگان و امان پیامبران و فرستادگان او (درود بر آنان باد )، و امان محمّد (درود خدا بر او و خاندان او باد )، و امان های جانشینیان خاندان محمّد (درود بر آنان باد )، ایمان آوردم به نهان خاندان محمّد

عَلَيْهِمُ السَّلامُ وَ عَلَانِيَتِهِمْ، وَ ظَاهِرِهِمْ وَ بَاطِنِهِمْ، وَ أَشْهَدُ أَنَّهُمْ فِى عِلْمِ اللّٰهِ وَ طَاعَتِهِ كَمُحَمَّدٍ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ . (1)

روایت شده: هرکس پیش از نماز صبح روز جُمعه سه مرتبه بگوید:

أَسْتَغْفِرُ اللّه الَّذِی لا إِلَهَ إِلا هُوَ، الْحَیُّ الْقَیُّومُ، وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ . (2)

گناهانش آمرزیده شود هرچند از حباب نشسته بر دریا بیشتر باشد .

ص: 92


1- (بر ایشان درود باد) و ظاهر و باطن ایشان، و گواهی می دهم که همانا ایشان در معرفت به خدا و طاعت او همچون محمّد (درود خدا بر او و خاندان او) هستند .
2- آمرزش می جویم از خدای که شایسته پرستشی جز آن زنده پاینده نیست و به سوی او باز می گردم .
اعمال روز جُمعه

برای روز جُمعه اعمال بسیاری است که در اینجا تنها به بیان چند مورد اکتفا می کنیم: اول: در رکعت اوّل نماز صبح سوره «جُمعه» و در رکعت دوّم: «تَوحید» خوانده شود . دوّم: پس از نماز صبح، پیش از آنکه سخن بگوید، این دعا را بخواند تا کفّاره گناهان او از این جُمعه تا جُمعه دیگر باشد:

اَللّٰهُمَّ مَا قُلْتُ فِي جُمُعَتِي هَذِهِ مِنْ قَوْلٍ، أَوْ حَلَفْتُ فِيها مِنْ حَلْفٍ، أَوْ نَذَرْتُ فِيها مِنْ نَذْرٍ، فَمَشِيّتُكَ بَيْنَ يَدَيْ ذٰلِكَ كُلِّهِ، فَمَا شِئْتَ مِنْهُ أَنْ يَكُونَ كَانَ، وَ مَا لَمْ تَشَأْ مِنْهُ لَمْ يَكُنْ، اَللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِي وَ تَجاوَزْ عَنِّي، اَللّٰهُمَّ مَنْ صَلَّيْتَ عَلَيْهِ فَصَلاَتِي عَلَيْهِ، وَ مَنْ لَعَنْتَ فَلَعْنَتي عَلَيْهِ . (1)

و دست کم در هر ماه یک بار این عمل را بجا آورد و نیز روایت شده: هرکس در روز جُمعه پس از نماز صبح بنشیند، و به تعقیب بپردازد تا آفتاب برآید، هفتاد درجه در بهشت برین برای او بالا رود . و شیخ طوسی روایت کرده: که سنّت است این دعا را در تعقیب

ص: 93


1- خدایا! هر سخنی که در این جُمعه بر زبان آوردم، و یا هر سوگندی که در آن ادا نمایم و یا هر نذری که در آن جاری کنم، خواست و اراده تو پیشاپیش همه اینهاست، پس در این میان هرچه را تو بخواهی که بشود می شود، و هرچه را که نخواهی نشود، بار خدایا! مرا بیامرز و از من درگذر . خدایا! هرکه را تو بر او درود فرستی پس درودم بر او باد و هرکه را که تو لعنت کنی پس لعنتم بر او باد .

نماز صبح روز جُمعه بخواند: اللّٰهُمَّ إِنِّى تَعَمَّدْتُ إِلَيْكَ بِحَاجَتِى، وَأَنْزَلْتُ إِلَيْكَ الْيَوْمَ فَقْرِى وَفَاقَتِى وَمَسْكَنَتِى، فَأَنَا لِمَغْفِرَتِكَ أَرْجَىٰ مِنِّى لِعَمَلِى، وَلَمَغْفِرَتُكَ وَ رَحْمَتُكَ أَوْسَعُ مِنْ ذُنُوبِى، فَتَوَلَّ قَضاءَ كُلِّ حَاجَةٍ لِى بِقُدْرَتِكَ عَلَيْهَا، وَتَيْسِيْرِ (تَیَسُّرِ) ذٰلِكَ عَلَيْكَ، وَ لِفَقْرِى إِلَيْكَ، فَإنِّى لَمْ أُصِبْ خَيْراً قَطُّ إِلّا مِنْكَ، وَلَمْ يَصْرِفْ عَنِّى سُوءً قَطُّ أَحَدٌ سِوَاكَ، وَلَسْتُ (لَیسَ) أَرْجُو لآخِرَتِى وَدُنْياىَ، و لا لِيَوْمِ فَقْرِى، يَوْمَ يُفْرِدُنِى النَّاسُ فِى حُفْرَتِ،ى وَأُفْضِى إِلَيْكَ بِذَنْبِى سِوَاكَ . (1)

سوّم: روایت شده: هرکس در روز جُمعه و دیگر روزها پس از نماز ظهر و نماز صبح بگوید: اللّهمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ، وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُمْ . (2) نمیرد تا حضرت قائم عجل اللّه تعالی فرجه الشریف را دریابد . و اگر صد مرتبه این صلوات را بخواند، خدا شصت حاجت، سی حاجت از حاجات دنیا و سی حاجت از حاجات آخرتش را برآورده سازد . چهارم: پس از

ص: 94


1- خدایا! با حاجت خویش آهنگ تو کرده ام و امروز بر تو فرود آورده ام فقر و تنگدستی و درماندگی ام را و به آمرزش تو امیدوارتر از کردار خویشم و بخشایش و رحمت تو دامنه دار تر از گناهان من است، پس برآور نیاز مرا با قَدرتی که بر آن داری و با سهولتی که نزد تو دارد، و نیازی که من به تو دارم . چه من به خیری دست نیافته ام جز از سوی تو و جز تو هرگز کسی گزندی را از من نرانده است و برای آن جهان و این جهانم و نه برای گاه تهیدستی ام، آنگاه که مردم در قبرم تنها گذارند و گناهم را به نزد تو آورم، جز به مهر تو امید ندارم .
2- خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و طلوع ظهورشان را زود گردان

نماز صبح سوره «اَلرَّحمن» را بخواند و بعد از آیه:«فَبِأَیِّ آلاءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ» (1) بگوید:لا بِشَیْءٍ مِنْ آلائِکَ رَبِّ أُکَذِّبُ . (2)

پنجم: شیخ طوسی (رَحمهُ اللّه) فرموده: مستحب است پس از نماز صبح روز جُمعه صد مرتبه سوره «تَوحید» را بخواند و صد مرتبه بر محمّد و آل محمّد صلوات فرستد و صد مرتبه استغفار کند و سوره های «نساء، هود، کَهف، صافّات، اَلرَّحمن» را بخواند . ششم: سوره های: «اَحقاف» و «مُؤمِنون» را بخواند، از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: هرکه در هر شب جُمعه یا در هر روز جُمعه سوره «احقاف» را بخواند در دنیا هراسی به دلش راه نیابد و از وحشت بزرگ روز قیامت ایمن گردد و نیز آن حضرت فرمود: هرکس جُمعه ها بر خواندن سوره «مُؤمِنون» مداومت نماید، خدای تعالی پایان کارش را به نیکبختی و سعادت قرار دهد، و جایگاهش در بهشت برین با پیامبران الهی باشد، هفتم: پیش از طلوع آفتاب ده مرتبه: سوره «قُل یا اَیُّهاَ الکافِرونَ» را بخواند و دعا کند تا خواسته اش اجابت شود . روایت شده: حضرت زین العابدین (عَلَيهِ السَّلَامُ) چون صبح روز جُمعه میشد تا ظهر «آیَةُ الکُرسی»

ص: 95


1- کدامین نعمتهای پروردگارتان را تکذیب میکنید .
2- هیچ یک از نعمت های تو را ای پروردگارم تکذیب نمی کنم

[آیه 255 سوره بقره: «اللّه ُ لا الهَ الاّ هُوَ الحَیُّ . . . و لاَ یؤُوُدهُ حِفظُهُما، وَ هُوَ العَلِیُّ العَظیمُ»] را می خواند، و چون از نمازها فراغت می یافت، به تلاوت سوره: «اِنّا اَنزَلناهُ» می پرداخت . و آگاه باش برای خواندن آیَةُ الکُرسی علی التنزیل در روز جُمعه فضیلت بسیار روایت شده است [علاّمه مجلسی گوید: آیَةُ الکُرسی علی التنزیل بنا بر روایت علی بن ابراهیم و شیخ کلینی عبارت است از: «اللّه لا اِلهَ اِلّا هُوَ الحَیُّ . . . تا: هُم فیها خالِدونَ» هشتم: غسل جُمعه کند، و آن از جمله اعمال مستحبی است که بر آن تأکید بسیار شده و در روایت آمده که حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) به امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) فرمود: یا علی! در هر جُمعه غسل کن، گرچه به خاطر آن غذای خود را برای بدست آوردن آب جهت غسل کردن بفروشی و گرسنه بمانی ؛ زیرا هیچ عمل مستحبّی برتر از غسل روز جُمعه نیست و از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: هرکه در روز جُمعه غسل کند و این دعا را بخواند:

أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ وَحْدَهُ، لَاشَرِيكَ لَهُ، وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، (1)

ص: 96


1- گواهی می دهم که شایسته پرستشی جز خدا نیست، شریک و انبازی ندارد، و گواهی می دهم که محمّد بنده و فرستاد اوست، بار خدایا، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست

وَ اجْعَلْنِی مِنَ التَّوَّابِینَ، وَ اجْعَلْنِی مِنَ الْمُتَطَهِّرِینَ . (1)

برای او تا جُمعه آینده حالت پاکی و طهارت پیدا شود ؛ یعنی: از گناهان پاک می گردد، یا آنکه اعمال او با طهارت معنوی انجام می گیرد و مورد قبول حق واقع می شود . و به احتیاط نزدیک تر آن است که تا جائی که ممکن است، غسل جُمعه را ترک نکنند . باید دانست وقت غسل جُمعه پس از طلوع فجر تا زمان ظهر است و هرچه نزدیک تر به ظهر انجام شود، بهتر است . نهم: سر را با گل خطمی بشوید ؛ زیرا که این کار از بیماری پیسی و دیوانگی ایمنی می بخشد . دهم: ناخن و موی پشت لبش را بزداید زیرا که ثواب بسیار دارد و روزی را افزون می سازد، و او را از گناه تا جُمعه دیگر دور می کند، و از بیماری دیوانگی و جذام و پیسی ایمنی می دهد، و بهتر است در وقت چیدن ناخن و زدودن موی پشت لب بخواند:بِسْمِ اللّه وَ بِاللّه وَ عَلَی سُنَّةِ مُحَمَّدٍ رَسُولِ اللّه وَ آلِ مُحَمَّدٍ . (2)

و در گرفتن ناخن، از انگشت کوچک دست چپ شروع، و به انگشت کوچک دست راست ختم نماید، و این شیوه را

ص: 97


1- و مرا از بسیار توبه کنندگان و پاکان قرار ده .
2- به نام خدا و به یاد خدا و بر روش محمّد و خاندان محمّد

در گرفتن ناخن های پای خود نیز رعایت کند پس از آن ناخن های چیده را دفن کند . یازدهم: بوی خوش استعمال کند و جامه های پاکیزه خود را بپوشد . دوازدهم: صدقه دهد، چه بر طبق یک روایت: ثواب صدقه دادن در شب و روز جُمعه، هزار برابر اوقات دیگر است . سیزدهم: برای خانواده خود خوردنی های خوب و تازه از قبیل میوه و گوشت تهیه کند تا به آمدن جُمعه شاد شوند . چهاردهم: پیش از خوردن صبحانه انار و پیش از ظهر هفت برگ کاسنی بخورد، از موسی بن جعفر (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) روایت شده: هرکه در روز جُمعه وقتی که ناشتاست یک انار بخورد، تا چهل روز دل او را نورانی گرداند . و اگر دو انار بخورد تا هشتاد روز و اگر سه انار، تا صدوبیست روز، وسوسه شیطان را از او دور گرداند و هرکس وسوسه شیطان از او دور شود نافرمانی خدا نکند و هرکه نافرمانی خدا نکند وارد بهشت شود . شیخ طوسی در کتاب «مصباح» فرموده: در مورد خوردن انار در روز وشب جُمعه فضیلت بسیار روایت شده . پانزدهم: خود را از کارهای دنیا فارغ کند، و به آموختن دین بپردازد، نه آنکه روز جُمعه را به گشت و گذار، و تفرّج

ص: 98

در باغها و کشتزارهای مردم، و هم سخنی با اراذل و مردمان بی عار و مسخره گی و عیب گوئی از مردم، و خنده های قهقهه، و خواندن اشعار و غوطه ور شدن در کارهای باطل و امثال اینها صرف کند، که مفاسدش بیش از آن است که بیان شود . از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده: بدا به حال مسلمانی که در طول هفته روز جُمعه را صرف یادگیری مسائل دینی خود نکند، و برای این عمل مهمّم، خود را از کارهای دیگر فارغ نسازد . از حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) روایت شده: هرگاه در روز جُمعه ببینید پیرمردی سرگذشت دوران جاهلیت و کفر را برای مردم بیان می کند، بر سرش سنگریزه بزنید . شانزدهم: هزار مرتبه صلوات فرستد، از امام باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: هیچ عبادتی در روز جُمعه نزد من محبوب تر از صلوات بر محمّد و آل مطهّر او - صَلَّی اللّه عَلَیهِم اَجمَعین- نیست . مؤلّف گوید: اگر برای هزار مرتبه صلوات فرصت نکرد، دست کم صد مرتبه را ترک نکند، تا در روز قیامت چهره اش نورانی گردد . و روایت شده: هرکس روز جُمعه صد مرتبه صلوات فرستد و صد مرتبه اَستَغفِرُاللّه رَبَّی وَ اَتُوبُ اِلَیهِ . گوید و صد مرتبه سوره «تَوحید» را بخواند، آمرزیده خواهد شد . و نیز روایت شده: که ثواب صلوات بر محمّد و آل

ص: 99

محمّد، بین نماز ظهر و عصر برابر با ثواب هفتاد حج است . هفدهم: حضرت رسول و ائمه طاهرین (عَلَيهِم السَّلَامُ) را زیارت نماید و کیفیت آن در باب زیارات [صفحه 780] خواهد آمد . هیجدهم: به زیارت گذشتگان به ویژه پدر و مادر یا یکی از ایشان برود، که این عمل ثواب بسیار دارد . از امام باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: مردگان را در روز جُمعه زیارت کنید، زیرا می دانند چه کسی به زیارت ایشان رفته است و از این رو شاد می شوند .

نوزدهم: دعای «ندبه» را که از اعمال عیدهای چهارگانه است بخواند . این دعا بعد از این، در جای خودش خواهد، آمد . [صفحه 1299] بیستم: آگاه باش برای روز جُمعه جز نافله آن، که بیست رکعت است، نمازهای بسیاری ذکر شده است . کیفیت نافله مذکور بنا بر مشهور آن است که شش رکعت آن زمانی که نور آفتاب افق را فرا گیرد بجا آورده شود، و شش رکعت دیگر وقتی که خورشید بالا بیاید، و شش رکعت دیگر نزدیک ظهر، و دو رکعت پس از ظهر پیش از نماز ظهر، و یا آنکه شش رکعت اوّل را پس از نماز جُمعه یا نماز ظهر بجا آورد، به صورتی که در کتب فقها و »مصابیح» ذکر شده . البته نمازهای بسیار دیگری نیز نقل

ص: 100

شده، که ذکر بعضی از آن ها در این مقام مناسبت دارد، هر چند بیشتر آن ها اختصاصی به روز جُمعه ندارد، ولی بجا آوردن آن ها در روز جُمعه بیشتر فضیلت دارد:

از جمله آن ها نماز کامله است که شیخ طوسی، و سیّد ابن طاووس و شهید و علاّمه حلّی و دیگران به سندهای بسیار و معتبر از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) و ایشان از پدران بزرگوارشان (عَلَيهِم السَّلَامُ) از حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) روایت کرده اند که آن حضرت فرمود: «هرکس در روز جُمعه پیش از ظهر چهار رکعت نماز بخواند، و در هر رکعت سوره «حَمد» را ده مرتبه: و هر یک از: «قُل اَعوذُ بِرَبِّ النّاسِ» و «قُل اَعوذُ بِرَبِّ الفَلَقِ» و «قُل هُوَ اللّه اَحَدٌ» و «قُل یا اَیُّهَا الکافِرونَ» و «آیَةُ الکُرسی» را ده مرتبه:، و به روایت دیگر: «اِنّا اَنزَلناهُ» و آیۀ «شَهِدَ اللّه . » [آیه 18 سوره آل عمران] را نیز هر یک ده مرتبه: بخواند، و آنگاه که از چهار رکعت فارغ شود، صد مرتبه استغفار کند، و صد مرتبه بگوید:

سُبحانَ اللّه وَ الحَمدُللّه، وَ لا اِلهَ اِلّا اللّه، واللّه اَکبَرُ، وَ لا حَولَ وَ لا قُوَّة الّا بِاللّه، العَلِیِّ العَظیمِ . (1) و پس از آن صد

ص: 101


1- خدا پاک و منزه است و ستایش تنها او را سزاست و خدایی جز او نیست، و خدا بزرگتر از هر وصفی است و هیچ نیرو و توانی جز برآمده از خدای بلند مرتبه بزرگ نیست .

مرتبه صلوات فرستد، خدا شرّ اهل آسمان و شرّ اهل زمین، و شرّ شیطان و شرّ پادشاهان ستمگر را از او برطرف کند» تا پایان روایت که همه در بیان فضیلت این نماز است . نماز دیگر: حارث همدانی از امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: اگر بتوانی روز جُمعه ده رکعت نماز بجای آر، و رکوع و سجودش را تمام و کامل ادا کن، و پس از هر دو رکعت صد مرتبه بگو: سُبحانَ اللّه وَ بِحَمدِهِ (1) که فضیلت بسیار دارد .

نماز کامله

نماز دیگر: به سند معتبر از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده:

هرکس سوره «ابراهیم» و سوره «حجر» را در دو رکعت نماز در روز جُمعه بخواند، هرگز دچار پریشانی و دیوانگی و یا بلایی دیگر نشود، از جمله آن نمازها: نماز حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) است .

نماز حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ )

سید ابن طاووس (رَحمهُ اللّه) به سند معتبر از حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده که از آن حضرت درباره نماز حضرت جعفر طیار (رَحمهُ اللّه) پرسیدند . حضرت فرمود: چرا از نماز حضرت رسول غافلی؟ شاید رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) نماز جعفر را بجا نیاورده باشد و شاید جعفر نماز رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) را نخوانده

ص: 102


1- پاک و منزه است خدایی که ستایش تنها شایسته اوست

باشد . سؤال کننده عرضه داشت: یابن رسول اللّه! نماز پیامبر را به من بیاموز! حضرت فرمود: دو رکعت نماز می خوانی ؛ در هر رکعت یک مرتبه سوره«حَمد »و پانزده مرتبه: سوره «اِنّا اَنْزَلناهُ»و در رکوع و پس از سر برداشتن، و در سجده اوّل و بعد از آن و در سجده دوّم و پس از آن در هر یک پانزده بار سوره «اِنّا اَنْزَلناهُ» را می خوانی آنگاه تشهّد خوانده و سلام می دهی . چون فارغ شوی بین تو و خدا گناهی نمی ماند جز آنکه آمرزیده شود، و هر حاجتی که از حق تعالی بخواهی روا خواهد شد، و پس از آن این دعا را می خوانی:

لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ، رَبُّنا وَ رَبُّ آبائِنَا الْأَوَّلِينَ، لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ إِلٰهاً واحِداً وَ نَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ، لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ لَانَعْبُدُ إِلّا إِيَّاهُ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ وَ لَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ، لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ وَحْدَهُ وَحْدَهُ وَحْدَهُ، أَنْجَزَ وَعْدَهُ، وَ نَصَرَ عَبْدَهُ، وَ أَعَزَّ جُنْدَهُ، وَ هَزَمَ الْأَحْزَابَ وَحْدَهُ، فَلَهُ الْمُلْكُ وَ لَهُ الْحَمْدُ، وَ هُوَ عَلىٰ كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ، اَللّٰهُمَّ أَنْتَ نُورُ (1)

ص: 103


1- شایسته پرستشی جز خدا نیست، پروردگار پدران نخستین ما شایسته پرستشی جز خدا نیست، پرستیده یکتا و ما تنها به فرمان او هستیم . شایسته پرستشی جز خدا نیست، جز او را نمی پرستیم، و دینمان را برای او خالص می کنیم، گرچه مشرکان را خوش نیاید، معبودی جز خدا نیست، یکتا، یگانه و بی همتاست، به وعده خویش وفا کرد، و بنده خود را یاری کرد، و سپاهش را نیرومند ساخت و به تنهایی همه دشمنان را گریزاند و تار و مار ساخت، فرمانروایی و ستایش تنها شایسته اوست و او بر هر چیز تواناست، خدایا تویی! نور

السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ مَنْ فِیهِنَّ فَلَکَ الْحَمْدُ، وَ أَنْتَ قَیَّامُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ مَنْ فِیهِنَّ فَلَکَ الْحَمْدُ، وَ أَنْتَ الْحَقُّ، وَ وَعْدُکَ الْحَقُّ [حَقٌ]، وَقَوْلُكَ حَقٌّ، وَ إِنْجَازُكَ حَقٌّ، وَ الْجَنَّةُ حَقٌّ، وَ النَّارُ حَقٌّ [وَ أَنْتَ الْحَقُّ]، اَللّٰهُمَّ لَكَ أَسْلَمْتُ، وَ بِكَ آمَنْتُ، وَ عَلَيْكَ تَوَكَّلْتُ، وَ بِكَ خَاصَمْتُ، وَ إِلَيْكَ حَاكَمْتُ، يَا رَبِّ يَا رَبِّ يَا رَبِّ اغْفِرْ لِى مَا قَدَّمْتُ وَ أَخَّرْتُ، وَ أَسْرَرْتُ وَ أَعْلَنْتُ، أَنْتَ إِلٰهِى لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لِى وَ ارْحَمْنِى وَ تُبْ عَلَىَّ؛ إِنَّكَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ . . (1)

علاّمه مجلسی (رَحمهُ اللّه) فرموده: این نماز از نمازهای مشهور است و سنّی و شیعه آن را در کتابهای خود روایت کرده اند و برخی این نماز را از نمازهای روز جُمعه شمرده اند ولی از روایت این نکته به دست نمی آید و ظاهراً در دیگر روزها هم می توان آن را بجا آورد و نیز از جمله

ص: 104


1- آسمان ها و زمین و هر که در آنهاست، پس ستایش تنها برای توست . و تویی برپادارنده آسمان ها و زمین و هرکه در آنهاست، پس ستایش تنها تو را سزاست، و تو حقیّ و وعده ات حق و گفتارت حق و عملت حق و بهشتت حق و دوزخت حق است . بار خدایا تنها به فرمان تو و به تو ایمان آوردم، و بر تو توکلّ کردم، و به خاطر تو (با بدان) دشمنی کردم، و تنها به سوی تو دادخواهی نمودم . پروردگارا پروردگارا پروردگارا! ببخش گناهانی را که پیش از این مرتکب شده ام و پس از این مرتکب می شوم و آنچه پنهان و آشکار انجام داده ام، همه را خدای من! هیچ شایسته پرستیده شدنی جز تو نیست . درود فرست بر محمّد و خاندان محمّد! و مرا بیامرز و به من مهرورز و توبه ام را بپذیر، همانا تنها تویی بسیار توبه پذیر مهربان .

آن نمازها «نماز امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ)» است .

نماز حضرت امیرالمومنین (عَلَيهِ السَّلَامُ)

شیخ و سیّد از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده اند: هرکه از شما نماز امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را بخواند، از گناهان پاک گردد، همچون روزی که از مادر زاده شده و حاجاتش در پیشگاه حق برآورده شود . این نماز چهار رکعت (2 نماز دو رکعتی) است: در هر رکعت یک بار سوره «حَمد» و پنجاه بار «قُل هُوَ اللّه اَحَدٌ» تلاوت شود، و چون از نماز فارغ شود این دعا را بخواند که تسبیح آن حضرت است:

سُبْحَانَ مَنْ لَاتَبِيدُ مَعالِمُهُ ؛ سُبْحانَ مَنْ لَاتَنْقُصُ خَزائِنُهُ ؛ سُبْحَانَ مَنْ لَا اضْمِحْلالَ لِفَخْرِهِ ؛ سُبْحانَ مَنْ لَايَنْفَدُ مَا عِنْدَهُ ؛ سُبْحَانَ مَنْ لَاانْقِطَاعَ لِمُدَّتِهِ ؛ سُبْحَانَ مَنْ لَايُشَارِكُ أَحَداً فِى أَمْرِهِ ؛ سُبْحانَ مَنْ لَا إِلٰهَ غَيْرُهُ . (1) پس دعا کند و بگوید یَا مَنْ عَفَا عَنِ السَّیِّئَاتِ وَ لَمْ یُجَازِ بِهَا، ارْحَمْ عَبْدَکَ یَا اللّه، نَفْسِی نَفْسِی! أَنَا عَبْدُکَ یَا سَیِّدَاهْ، أَنَا عَبْدُکَ (2)

ص: 105


1- پاک و منزّه است آن که نشانه های وجودش نابود نشود، پاک و منزّه است آن که از خزانه هایش کاسته نگردد، پاک و منزّه است آن که فخرش را فروپاشی نباشد، پاک و منزّه است آن که آنچه نزد اوست پایان نیابد، پاک و منزّه است آن که دورانش به سر نرسد، پاک و منزّه است آن که هیچکس را در کارش شرکت ندهد، پاک و منزّه است آن که شایسته پرستشی جز او نیست .
2- ای آن که درگذری از بدیها، و به آن ها کیفر نکنی! ای خدا! بر بنده ات مهر ورز، وجود مرا دریاب، ای سرور من من بنده تو هستم، بنده ای

بَیْنَ یَدَیْکَ أَیَا رَبَّاهْ . إِلٰهِى بِكَيْنُونَتِكَ يَا أَمَلَاهُ، يَا رَحْمَانَاهُ يَا غِيَاثَاهُ، عَبْدُكَ عَبْدُكَ لَاحِيلَةَ لَهُ، يَا مُنْتَهىٰ رَغْبَتَاهُ، يَا مُجْرِىَ الدَّمِ فِى عُرُوقِى، يَا سَيِّدَاهُ يَا مَالِكَاهُ، أَيَا هُوَ أَيَا هُوَ، يَا رَبَّاهُ، عَبْدُكَ عَبْدُكَ لَا حِيلَةَ لِى وَ لَا غِنىٰ بِى عَنْ نَفْسِى، وَ لَا أَسْتَطِيعُ لَهَا ضَرّاً وَ لَا نَفْعاً، وَ لَا أَجِدُ مَنْ أُصَانِعُهُ، تَقَطَّعَتْ أَسْبَابُ الْخَدَائِعِ عَنِّى، وَ اضْمَحَلَّ كُلُّ مَظْنُونٍ عَنِّى، أَفْرَدَنِى الدَّهْرُ إِلَيْكَ فَقُمْتُ بَيْنَ يَدَيْكَ هٰذَا الْمَقامَ . يَا إِلٰهِى بِعِلْمِكَ كانَ هٰذَا كُلُّهُ فَكَيْفَ أَنْتَ صَانِعٌ بِى؟ وَ لَيْتَ شِعْرِى كَيْفَ تَقُولُ لِدُعَائِى؟ أَتَقُولُ نَعَمْ أم تَقُولُ لَا؟ (1) فَإنْ قُلْتَ: لَا، فَيَا وَيْلِى يَا وَيْلِى يَا وَيْلِى! يَا عَوْلِى يَا عَوْلِى يَا عَوْلِى! يَا شِقْوَتِى يَا شِقْوَتِى يَا شِقْوَتِى، يَا ذُلِّى يَا ذُلِّى يَا ذُلِّى! إِلَىٰ مَنْ ؟ وَ مِمَّنْ أَوْ عِنْدَ مَنْ، أَوْ كَيْفَ أَوْ مَاذَا، أَوْ إِلىٰ أَيِّ شَىْءٍ أَلْجَأُ ؟ وَ مَنْ أَرْجُو ؟ وَ مَنْ يَجُودُ عَلَىَّ بِفَضْلِهِ حِينَ تَرْفُضُنِى ؟ يَا وَاسِعَ الْمَغْفِرَةِ ؟ وَ إِنْ قُلْتَ نَعَمْ، (2)

ص: 106


1- ایستاده در پیشگاه تو، پروردگارا!خدایا به هستی ات سوگند، ای آرمان من، ای بخشاینده، ای فریاد رس، دریاب بنده ات را! دریاب بنده ات را! بنده ات را چاره ای نیست، ای واپسین امید، ای روان کننده خون در رگهایم! ای سرور من! ای مالک من، ای او! ای او! پروردگارا! بنده ات را دریاب، بنده ات را دریاب، چاره ای ندارم، از پیش خود هیچ ندارم (که عین نیازم) توان سود و زیان خویش را ندارم، کسی را برای یاری نمی یابم، چاره جویی ها از من جدا گشته، و هر گمان چاره ای نابود گشته است، روزگار مرا تنها به سوی تو روانه ساخته، ازاین رو در این جا در برابر بارگاهت ایستاده ام، همه اینها خدایا! با آگاهی تو بوده است پس چگونه با من رفتار خواهی کرد؟ ای کاش! می دانستم پاسخ خواهشم را چگونه خواهی داد؟ آیا خواهی گفت: آری یا می گویی نه؟
2- اگر بگویی: نه ؛ پس وای بر من! وای بر من! وای بر من!، وای از درماندگی ام! وای از درماندگی ام! وای از درماندگی ام! وای از بیچاره گی ام! از بیچاره گی ام! وای از خواری ام از خواری ام! از خواری ام! آنگاه که تو مرا رها کنی؟ به سوی که، و از طرف که، یا نزد که، یا چگونه، یا چه چیز؟ یا به سوی چه چیزی پناه برم؟ و به چه کسی امید بندم؟ و کیست که با فضل خود بر من کرم نماید؟ ای آن که آمرزشت فراگیر است؟ و اگر بگویی: آری،

كَمَا هُوَ الظَّنُّ بِكَ وَ الرَّجَاءُ لَكَ، فَطُوبَىٰ لِى، أَنَا السَّعِيدُ وَ أَنَا الْمَسْعُودُ، فَطُوبَىٰ لِى وَ أَنَا الْمَرْحُومُ ؛ (1) يَا مُتَرَحِّمُ يَا مُتَرَئِّفُ، يَا مُتَعَطِّفُ يَا مُتَجَبِّرُ (مُتَحَنِّنُ )، يَا مُتَمَلِّكُ يَا مُقْسِطُ، لَا عَمَلَ لِى أَبْلُغُ بِهِ نَجَاحَ حَاجَتِى، أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الَّذِى جَعَلْتَهُ فِى مَكْنُونِ غَيْبِكَ، وَ اسْتَقَرَّ عِنْدَكَ، فَلَا يَخْرُجُ مِنْكَ إِلَىٰ شَىْءٍ سِوَاكَ، أَسْأَلُكَ بِهِ وَ بِكَ وَ بِهِ فَإنَّهُ أَجَلُّ وَ أَشْرَفُ أَسْمائِكَ، لَاشَىْءَ لِى غَيْرُ هٰذَا وَ لَا أَحَدَ أَعْوَدُ عَلَىَّ مِنْكَ، يَا كَيْنُونُ يَا مُكَوِّنُ، يَا مَنْ عَرَّفَنِى نَفْسَهُ، يَا مَنْ أَمَرَنِى بِطَاعَتِهِ، يَا مَنْ نَهَانِى عَنْ مَعْصِيَتِهِ، وَ يَا مَدْعُوُّ يَا مَسْؤُولُ، يَا مَطْلُوباً إِلَيْهِ رَفَضْتُ وَصِيَّتَكَ الَّتِى أَوْصَيْتَنِى وَ لَمْ أُطِعْكَ، وَ لَوْ أَطَعْتُكَ فِيَما أَمَرْتَنِى لَكَفَيْتَنِى مَا قُمْتُ إِلَيْكَ فِيهِ، وَ أَنَا مَعَ مَعْصِيَتِى لَكَ راجٍ، (2) فَلا تَحُلْ بَیْنِی وَ بَیْنَ مَا رَجَوْتُ، یَا مُتَرَحِّما لِی، أَعِذْنِی مِنْ بَیْنِ یَدَیَّ وَ مِنْ خَلْفِی، وَ مِنْ فَوْقِی وَ مِنْ تَحْتِی، وَ مِنْ کُلِّ جِهَاتِ (3)

ص: 107


1- که همان از تو گمان دارم و امید به تو چنین است، پس خوشا به حال من که خوشبختم! و کامروا شده ام، پس خوشا به حال من که مورد رحمت قرار گرفتم!
2- ای خدای مهربان! ای خدای بنده پرور! ای خدای دلجو ای خدای جبران گر! ای آن که هستی به دست توست! ای دادگر! مرا کرداری که به برآمدن حاجتم نایل آیم نیست، از تو می خواهم به حق آن نامت که در پس پرده غیب خود مستور ساختی و نزد خویش بنهادی . پس برای هیچ موجودی جز تو پدیدار نشود! به حق آن نام و به حق هستی نابت و به آنکه برترین و شریف ترین نامها تو است از تو درخواست مینماید مرا چیزی جز این نیست و کسی خیرخواه تر از تو به من نیست، ای به خود خستی! ای هستی بخش! ای آن که خویش را به شناساند! ای آن که به اطاعتش فرمانم داد، ای آن که مرا از فرمانی اش بازداشت، ای خوانده شده! ای خواسته شده! ای مطلوب! سفارشی که به من نموده بودی وانهادم و فرمانت را نخواندم، و اگر تو را در آنچه فرمانم دادی اطاعت می کردم هر آینه مرا در آنچه برایش به سویت برخاستم بس بودی و من با نافرمانیم هم به تو امیدوارم،
3- پس بین من و آنچه به آن امیدوارم جدایی مینداز، ای مهر ورز بر من از پیش روی، و از پشت سر، و از بالای سر، و از زیر پایم و از همه جهات

الْإِحَاطَةِ بِى . اَللّٰهُمَّ بِمُحَمَّدٍ سَيِّدِى، وَ بِعَلِيٍّ ولِيِّى، وَ بِالْأَئِمَّةِ الرَّاشِدِينَ عَلَيْهِمُ السَّلامُ، اجْعَلْ عَلَيْنا صَلَواتِكَ، وَ رَأْفَتَكَ وَ رَحْمَتَكَ، وَ أَوْسِعْ عَلَيْنَا مِنْ رِزْقِكَ، وَ اقْضِ عَنَّا الدَّيْنَ وَ جَمِيعَ حَوَائِجِنا؛ يَا اللّٰهُ يَا اللّٰهُ يَا اللّٰهُ، إِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ . (1)

پس از آن حضرت فرمود: هرکه این نماز را بجا آورد و این دعا را بخواند، وقتی از آن فارغ شود، بین او و خدا گناهی نماند جز آنکه آمرزیده شود .

مؤلف گوید: احادیث بسیاری در فضیلت خواندن این چهار رکعت نماز، در شب و روز جُمعه وارد شده است و اگر پس از نماز بگوید:اللّهمَّ صَلِّ عَلَی النَّبِیِّ الْعَرَبِیِّ وَ آلِهِ . (2) در حدیث آمده که گناهان گذشته و آینده او آمرزیده شود، و مانند کسی شود که دوازده مرتبه: قرآن را ختم کرده باشد و حق تعالی گرسنگی و تشنگی قیامت را از او رفع کند ... .

نماز حضرت فاطمه (عَلَيهَا السَّلَامُ)

روایت شده: حضرت فاطمه (عَلَيهَا السَّلَامُ) دو رکعت نماز می خواند که جبرئیل به ایشان تعلیم داده بود آن حضرت در رکعت

ص: 108


1- احاطه بر من پناهم ده . خدایا! به حق محمّد ص، و سرور من، و به حق علی(عَلَيهِ السَّلَامُ) مولای من، و به حق امامان هدایت یافته (که بر ایشان درود باد) لطف و مهر و رحمتت را بر ما بگستر، و از روزی خود بر ما فراوان ده، و وام ما را بپرداز و همه حاجت های ما را برآور، ای خدا! ای خدا! ای خدا! زیرا تو بر هر چیز توانایی .
2- بار الها! بر پیامبر عرب زبان و خانواده او درود فرست

اوّل پس از سوره «حَمد» صدر مرتبه سوره «قَدر» و در رکعت دوّم بعد از سوره «حَمد» صد مرتبه سوره «تَوحید» را قرائت می کردند، و چون سلام میدادند این دعا را می خواندند:

سُبْحَانَ ذِى الْعِزِّ الشَّامِخِ الْمُنِيفِ ؛ سُبْحَانَ ذِى الْجَلاَلِ الْباذِخِ الْعَظِيمِ ؛ سُبْحَانَ ذِى الْمُلْكِ الْفَاخِرِ الْقَدِيمِ ؛ سُبْحَانَ مَنْ لَبِسَ الْبَهْجَةَ وَ الْجَمَالَ ؛ سُبْحَانَ مَنْ تَرَدّىٰ بِالنُّورِ وَ الْوَقَارِ ؛ سُبْحَانَ مَنْ يَرَىٰ أَثَرَ النَّمْلِ فِى الصَّفَا ؛ سُبْحَانَ مَنْ يَرَىٰ وَقْعَ الطَّيْرِ فِى الْهَوَاءِ ؛ سُبْحَانَ مَنْ هُوَ هَكَذَا لَاهَكَذَا غَيْرُهُ . (1)

سیّد ابن طاووس فرموده: در روایت دیگری وارد شده که پس از این نماز تسبیح مشهور حضرت زهرا (عَلَيهَا السَّلَامُ) را که بعد از هر نماز خوانده می شود بخوانند، و پس از آن صد مرتبه صلوات بر محمّد و خاندان او فرستند . و شیخ در کتاب «مصباح المتهجدّین» فرموده است: نماز حضرت فاطمه (عَلَيهَا السَّلَامُ) دو رکعت است، در رکعت اوّل سوره «حَمد» و صد مرتبه سوره «قَدر» و در رکعت دوّم سوره «حَمد» و صد مرتبه «تَوحید» خوانده شود، و چون سلام داده شد تسبیح حضرت زهرا (عَلَيهَا السَّلَامُ)

ص: 109


1- پاک و منزّه است آن خدایی که دارای شکوه افراشته و بلند است، پاک و منزّه است خدایی که صاحب شوکت والا و بزرگ است، پاک و منزّه است خدایی که دارنده فرمانروایی پر افتخار دیرینه است، پاک و منزّه است آن که لباس خرّمی و زیبایی به بر دارد، پاک و منزّه است آن که در پوششی از نور وقار است، پاک و منزّه است آن که ردّپای مورچه را بر سنگ سخت می بیند، پاک و منزّه است آن که خطّ سیر پرنده را در هوا می بیند، پاک و منزّه است آن که او چنین است و جز او چنین نیست .

را بخوانند، آنگاه دعای «سُبْحَانَ ذِي اَلْعِزِّ اَلشَّامِخِ» را تا آخر قرائت کنند . و شیخ فرموده: کسی که این نماز را بجای آورد، چون از تسبیح فارغ شود زانوها و دستان خود را تا آرنج برهنه نماید و همه مواضع سجود خود را بدون مانع و حایل به زمین بچسپاند و از خدا حاجت بخواهد، و به هر کیفیتی که دوست دارد دعا کند، و در همان حال سجده بگوید:

يَا مَنْ لَيْسَ غَيْرَهُ رَبٌّ يُدْعىٰ، يَا مَنْ لَيْسَ فَوْقَهُ إِلٰهٌ يُخْشَىٰ، يَا مَنْ لَيْسَ دُونَهُ مَلِكٌ يُتَّقَىٰ، يَا مَنْ لَيْسَ لَهُ وَزِيرٌ يُؤْتَىٰ، يَا مَنْ لَيْسَ لَهُ حَاجِبٌ يُرْشَىٰ، يَا مَنْ لَيْسَ لَهُ بَوَّابٌ يُغْشَىٰ، يَا مَنْ لَايَزْدَادُ عَلَىٰ كَثْرَةِ السُّؤالِ إِلّا كَرَماً وَجُوداً، وَ عَلَىٰ كَثْرَةِ الذُّنُوبِ إِلّا عَفْواً وَصَفْحاً، صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ افْعَلْ بِى كَذَا وَ كَذَا . (1) و به جای«کذا و کذا»حاجات خویش را از خدا بخواهد .

نماز دیگر از حضرت فاطمه (عَلَيهَا السَّلَامُ): شیخ طوسی و سیّد ابن

ص: 110


1- ای آن که جز او پروردگاری نیست که خوانده شود، ای آن که ورای او معبودی نیست که او پروا شود! ای آن که جز او فرمانروایی نیست که از او پرهیز شود! ای آن که او را وزیری نیست که به او روی آرند! ای آن که او را نگهبانی نیست تا به او رشوه داده شود! ای آنکه او را دربانی نیست تا به وسیله او به درگاهش آیند! ای آن که بر اثر بسیاری درخواست، جز کرم و جود، و بر اثر کثرت گناهان جز عفو، و گذشت نیفزاید، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و با من چنین و چنان کن .

طاووس از صفوان روایت کرده اند که محمّد بن علی حلبی روز جُمعه، خدمت امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) شرفیاب شد و عرضه داشت: علاقمندم به من عملی بیاموزی که بهترین کارها در روز جُمعه باشد حضرت فرمود: من کسی را که برای رسول خدا عزیزتر از حضرت فاطمه باشد سراغ ندارم، و چیزی را برتر از آنچه پیامبر به فاطمه آموخت، نمیشناسم، پیامبر به دخترش فرمود: هرکه صبح جُمعه را دریابد، غسل کند و قدمهایش را بگسترد و چهار رکعت نماز (دو نماز دو رکعتی) بگذارد .

در رکعت اوّل پس از سوره «حَمد» پنجاه مرتبه سوره «تَوحید» و در رکعت دوم، پس از سوره «حَمد» پنجاه مرتبه سوره «وَ العادِیات» و در رکعت سوّم پس از «حَمد» پنجاه مرتبه سوره «اِذا زُلزِلَتِ» و در رکعت چهارم پس از سوره «حَمد» پنجاه مرتبه سوره «إِذَا جَاءَ نَصْرُ اللّه . . . »که مراد از این سوره، سوره مبارکه نصر است یعنی آخرین سوره ای که نازل شده است . و چون از نماز فارغ شوند، این دعا را بخوانند:

إِلٰهِى وَ سَيِّدِى، مَنْ تَهَيَّأَ أَوْ تَعَبَّىٰ أَوْ أَعَدَّ أَوِ اسْتَعَدَّ، لِوِفَادَةِ (1)

ص: 111


1- ای معبود و سرور من! اگر دیگران به امید رسیدن به عطا و مواهب وجود

مَخْلُوقٍ رَجَاءَ رِفْدِهِ، وَ فَوَائِدِهِ وَ نَائِلِهِ، وَ فَوَاضِلِهِ وَ جَوائِزِهِ، فَإِلَيْكَ يَا إِلٰهِى، كَانَتْ تَهْيِئَتِى وَ تَعْبِئَتِى، وَ إِعْدَادِى وَ اسْتِعْدَادِى، رَجَاءَ فَوَائِدِكَ وَ مَعْرُوفِكَ، وَ نَائِلِكَ وَ جَوَائِزِكَ، فَلاٰ تُخَيِّبْنِى مِنْ ذٰلِكَ، يَا مَنْ لَاتَخِيبُ عَلَيْهِ مَسْأَلَةُ السَّائِلِ، وَ لَا تَنْقُصُهُ عَطِيَّةُ نَائِلٍ، فَإنِّى لَمْ آتِكَ بِعَمَلٍ صَالِحٍ قَدَّمْتُهُ، وَ لَا شَفَاعَةِ مَخْلُوقٍ رَجَوْتُهُ، أَتَقَرَّبُ إِلَيْكَ بِشَفَاعَتِهِ إِلّا مُحَمَّداً وَ أَهْلَ بَيْتِهِ صَلَوَاتُكَ عَلَيْهِ وَ عَلَيهِمْ ؛ (1)أَتَيْتُكَ أَرْجُو عَظِيمَ عَفْوِكَ الَّذِى عُدْتَ بِهِ عَلَى الْخَطَّائِينَ عِنْدَ عُكُوفِهِمْ عَلَى الْمَحَارِمِ، فَلَمْ يَمْنَعْكَ طُولُ عُكُوفِهِمْ عَلَى الْمَحَارِمِ، أَنْ جُدْتَ عَلَيْهِمْ بِالْمَغْفِرَةِ، وَ أَنْتَ سَيِّدِى الْعَوَّادُ بِالنَّعْمَاءِ، وَ أَنَا الْعَوَّادُ بِالخَطَاءِ، أَسْأَلُكَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِينَ، أَنْ تَغْفِرَ لِى ذَنْبِىَ الْعَظِيمَ، فَإِنَّهُ لَايَغْفِرُ الْعَظِيمَ إِلّا الْعَظِيمُ، يَا عَظِيمُ يَا عَظِيمُ يَا عَظِيمُ، يَا عَظِيمُ يَا عَظِيمُ، يَا عَظِيمُ يَا عَظِيمُ . (2)

ص: 112


1- و بخشش ها و هدایا آماده و مهیّا و مجّهز و مستعد ورود بر آفریده ای چون خو شده اند، پس خدایا! پس خدایا! آمادگی و مجهّز بودن و مهیّا بودن و استعداد من به امید دستیابی به بهره ها و نیکی و عطایا و هدایا تو تنها به سوی توست، پس مرا از این همه ناامید مساز، ای آن که خواهش هیچ نیازمندی از او بی ثمر نماند، و بخشش بخشنده ای از او نکاهد! من با کردار شایسته ای که پیش فرستاده باشم به پیشگاه تو نیامده ام، و با یاری آفریده ای که به او امید بسته باشم و با آن به تو تقرب جویم، به درگاهت بار نیافتم جز به امید شفاعت محمّد و خاندان او که درود تو بر او و بر ایشان باد،
2- در حالی به نزد تو آمدم که گذشت کریمانه ات را امید دارم، گذشتی که به آن بر خطاکاران در حال پافشاری بر گناهان است، پس مداومت آنان بر کارهای حرام تو را از اینکه آمرزشت را بر آنان ارزانی داری باز نداشت، و تو ای سرور من! بسیار بر نعمت بخشی بازگردی و من بر خطا کاری، به حق محمّد و خاندان پاکش از تو می خواهم، که گناه بزرگ ام را بیامرزی، زیرا گناه بزرگ را جز آمرزگار بزرگ نیامرزد ؛ ای بزرگ! ای بزرگ! ای بزرگ ای بزرگ ای بزرگ! ای بزرگ!

مؤلف گوید: سید ابن طاووس در کتاب «جَمال الاُسبوع» [زیبایی ایّام هفته] برای هر یک از امامان (عَلَيهِم السَّلَامُ) نمازهای به همراه دعا ذکر نموده که شایسته است در اینجا بیان شود .

نماز سایر امامان (عَلَيهِم السَّلَامُ)
نماز حضرت مجتبی (عَلَيهِ السَّلَامُ)

نماز حضرت مجتبی (عَلَيهِ السَّلَامُ) در روز جُمعه چهار رکعت میباشد که مانند نماز امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) است . نماز دیگر آن حضرت در روز جُمعه نیز چهار رکعت است که در هر رکعت یک بار سوره «حَمد» و بیست و پنج بار سوره «تَوحید» خوانده می شود .

دعای آن حضرت: اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَتَقَرَّبُ إِلَيْكَ بِجُودِكَ وَ كَرَمِكَ، وَ أَتَقَرَّبُ إِلَيْكَ بِمُحَمَّدٍ عَبْدِكَ وَ رَسُولِكَ، وَ أَتَقَرَّبُ إِلَيْكَ بِمَلَائِكَتِكَ الْمُقَرَّبِينَ وَ أَنْبِيائِكَ وَ رُسُلِكَ، أَنْ تُصَلِّىَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ عَبْدِكَ وَ رَسُولِكَ وَ عَلَىٰ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تُقِيلَنِى عَثْرَتِى، وَ تَسْتُرَ عَلَىَّ ذُنُوبِى وَ تَغْفِرَهَا لِى، وَ تَقْضِىَ لِى حَوَائِجِى، وَ لَا تُعَذِّبْنِى بِقَبِيحٍ كَانَ مِنِّى، فَإِنَّ عَفْوَكَ وَ جُودَكَ يَسَعُنِى، (1)

ص: 113


1- خدایا! به امید جود و کرم تو به سویت تقرّب می جویم، و به دوستی محمّد بنده و فرستاده ات به سوی تو تقرّب می جویم، و به فرشتگان مقرّب به پیشگاه تو تقرّب می جویم، و به پیامبران و فرستادگانت که بر محمّد، بنده شایسته و فرستاده ات و بر خاندان محمّد درود فرستی و از لغزشم درگذری، و گناهانم را بر من بپوشانی، و آن ها را بیامرزی، و نیازهایم را برآورده سازی، و به کار زشتی که از من سرزده عذابم نکنی، چه همانا عفو و بخشش تو بر من فراگیر است،

إِنَّكَ عَلىٰ كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ . (1)

نماز حضرت حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ)

نماز حضرت حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) چهار رکعت است که در هر رکعت سوره «فاتِحَه» پنجاه بار و«قُل هُوَ اللّه اَحَدٌ»پنجاه بار، و در رکوع، هر یک از سوره های «فاتِحَه» و «قُل هُوَ اللّه اَحَدٌ» ده بار، و پس از سر برداشتن از رکوع نیز هر یک، ده بار و نیز در سجده اوّل و پس از سر برداشتن از سجده، و هم در سجده دوّم هر کدام ده بار خوانده شود، و چون از نماز فارغ شد این دعا را بخواند: اللّهمَّ أَنْتَ الَّذِی اسْتَجَبْتَ لِآدَمَ وَ حَوَّاءَ . . . [بار خدایا! تویی که دعای آدم و حوا را اجابت نمودی] که دعای بلندی است [این دعا در جلد 88 بحار النوار چاپ بیروت صفحه 186 نقل شده است] .

نماز حضرت زین العابدین (عَلَيهِ السَّلَامُ)

نماز آن حضرت چهار رکعت است که در هر رکعت یک بار سوره «حَمد» و صدر بار سوره «تَوحید» خوانده می شود .

دعای آن حضرت:یَا مَنْ أَظْهَرَ الْجَمِیلَ، وَ سَتَرَ الْقَبِیحَ، (2)

ص: 114


1- به یقین تو بر هر کاری توانایی .
2- ای آن که زیبایی را آشکار ساخت، و زشتی را پوشاند،

يَا مَنْ لَمْ يُؤْاخِذْ بِالْجَرِيرَةِ، وَ لَمْ يَهْتِكِ السِّتْرَ، يَا عَظِيمَ الْعَفْوِ، يَا حَسَنَ التَّجَاوُزِ، يَا وَاسِعَ الْمَغْفِرَةِ، يَا بَاسِطَ الْيَدَيْنِ بِالرَّحْمَةِ، يَا صَاحِبَ كُلِّ نَجْوَىٰ، يَا مُنْتَهَىٰ كُلِّ شَكْوَىٰ، يَا كَرِيمَ الصَّفْحِ، يَا عَظِيمَ الرَّجَاءِ، يَا مُبْتَدِئاً بِالنِّعَمِ قَبْلَ اسْتِحْقاقِها، يَا رَبَّنا وَ سَيِّدَنا وَ مَوْلَانا، يَا غَايَةَ رَغْبَتِنا، أَسْأَلُكَ اَللّٰهُمَّ أَنْ تُصَلِّىَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ . (1)

نماز حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ)

نماز آن حضرت دو رکعت است که در هر رکعت یک مرتبه سوره «حَمد» و صدر مرتبه:سُبْحَانَ اللّه وَ الْحَمْدُ للّه، وَ لا إِلَهَ إِلا اللّه، وَ اللّه أَکْبَرُ (2) خوانده می شود .

دعای آن حضرت :اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ يَا حَلِيمٌ، ذُو (ذا) أَنَاةٍ غَفُورٌ وَدُودٌ، أَنْ تَتَجاوَزَ عَنْ سَيِّئَاتِى، وَ مَا عِنْدِى بِحُسْنِ مَا عِنْدَكَ، وَ أَنْ تُعْطِيَنِى مِنْ عَطَائِكَ مَا يَسَعُنِى، وَ تُلْهِمَنِى فِيمَا أَعْطَيْتَنِى (3)

ص: 115


1- ای آن که بر جم و گناه سرزنش ننمود، و پرده حرمت بنده اش را ندرید، ای که گذشت بزرک، و بخششت نیکوست، ای که آمرزگاریاست دامن گستر، ای که دستانت به مهر گشاده است، ای شنوای هر نجوای پنهان، ای سرانجام هر دادخواهی، ای درگذرنده بزرگوار، ای بزرگ سرچشمه امید، ای آغاز گر نعمتها پیش از آنکه بندگان سزاوار آن شوند، ای پروردگار و سرور و مولای ما، ای واپسین دلبستگی ما، خدایا! از تو می خواهم بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی .
2- پاک و منزّه است خدا و ستایش تنها او را سزاست و شایسته پرستشی جز خدا نیست و خداوند برتر از هر وصفی است .
3- خدایا از تو خواستارم ای بردبار دارای رفق و مدارا و ای آمرزگار مهربان، از گناهانم و آنچه از زشتیها نزد من است، به خوبی و زیبایی آنچه نزد خود داری درگذری، و از عطای خود به اندازه ای که مرا در بر گیرد به من بدهی و از آنچه به من بخشیدی

الْعَمَلَ فِيهِ بِطَاعَتِكَ وَ طَاعَةِ رَسُولِكَ، وَ أَنْ تُعْطِيَنِى مِنْ عَفْوِكَ مَا أَسْتَوْجِبُ بِهِ كَرَامَتَكَ، اَللّٰهُمَّ أَعْطِنِى مَا أَنْتَ أَهْلُهُ، وَ لَا تَفْعَلْ بِى مَا أَنَا أَهْلُهُ، فَإنَّمَا أَنَا بِكَ، وَ لَمْ أُصِبْ خَيْراً قَطُّ إِلّا مِنْكَ، يَا أَبْصَرَ الْأَبْصَرِينَ، وَ يَا أَسْمَعَ السَّامِعِينَ، وَ يَا أَحْكَمَ الْحَاكِمِينَ، وَ يَا جَارَ الْمُسْتَجِيرِينَ، وَ يَا مُجِيبَ دَعْوَةِ الْمُضْطَرِّينَ، صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ . (1)

نماز حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ)

نماز آن بزرگوار دو رکعت است که در هر رکعت یک مرتبه سوره «حَمد» و صد مرتبه آیه شریفه«شهد اللّه» [آیه 18 از سوره آل عمران] خوانده می شود .

دعای آن حضرت : يَا صَانِعَ كُلِّ مَصْنُوعٍ، يَا جَابِرَ كُلِّ كَسِيرٍ (کسرٍ )، وَ يَا حَاضِرَ كُلِّ مَلَاً، وَ يَا شَاهِدَ كُلِّ نَجْوَىٰ، وَ يَا عَالِمَ كُلِّ خَفِيَّةٍ، وَ يَا شَاهِداً (شاهِدٌ) غَيْرَ غَائِبٍ، وَ غالِباً (غالِبٌ) غَيْرَ مَغْلُوبٍ، وَ يَا قَرِيباً (قَریبُ) غَيْرَ بَعِيدٍ، وَ يَا مُؤنِسَ كُلِّ وَحِيدٍ، وَ يَا حَىُّ

ص: 116


1- کردار شایسته به همراه فرمان برداری از خود و پیامبرت الهام بخشی، و از گذشت خویش به قَدری به من ببخشی که در پرتو آن سزوار کرامتت شوم . خدایا چنانچه شایسته تو است به من عطا کن و با من آنچه را سزاوار آنم مکن، چه هستی من تنها به مدد توست، و جز از سوی تو به خیری دست نیافته ام، ای بیناترین بینایان، و ای شنواترین شنوایان، و ای دادگرترین داوران و ای پناه پناه جویان، و ای برآورنده دعای درماندگان، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست .

مُحْيِىَ الْمَوْتَىٰ، وَ مُمِيتَ الْأَحْيَاءِ، الْقائِمَ عَلىٰ كُلِّ نَفْسٍ بِمَا كَسَبَتْ، وَ يَا حَيّاً حِينَ لَا حَىَّ، لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ . (1)

نماز حضرت موسی بن جعفر (عَلَيهِ السَّلَامُ)

نماز آن حضرت دو رکعت است که در هر رکعت یک مرتبه سوره «حَمد» و دوازده مرتبه: «تَوحید» خوانده می شود .

دعای آن حضرت : إِلٰهِى خَشَعَتِ الْأَصْوَاتُ لَكَ، وَ ضَلَّتِ الْأَحْلَامُ فِيكَ، وَ وَجِلَ كُلُّ شَىْءٍ مِنْكَ، وَ هَرَبَ كُلُّ شَىْءٍ إِلَيْكَ، وَ ضَاقَتِ الْأَشْيَاءُ دُونَكَ، وَ مَلأَ كُلَّ شَىْءٍ نُورُكَ، فَأَنْتَ الرَّفِيعُ فِى جَلَالِكَ، وَ أَنْتَ الْبَهِىُّ فِى جَمَالِكَ، وَ أَنْتَ الْعَظِيمُ فِى قُدْرَتِكَ، وَ أَنْتَ الَّذِى لَايَؤُودُكَ شَىْءٌ، يَا مُنْزِلَ نِعْمَتِى، يَا مُفَرِّجَ كُرْبَتِى، وَ يَا قَاضِىَ حَاجَتِى، أَعْطِنِى مَسْأَلَتِى بِلَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ، آمَنْتُ بِكَ مُخْلِصاً لَكَ دِينِى، أَصْبَحْتُ عَلَىٰ عَهْدِكَ وَ وَعْدِكَ مَا اسْتَطَعْتُ، أَبُوءُ لَكَ بِالنِّعْمَةِ، وَ أَسْتَغْفِرُكَ مِنَ (2)

ص: 117


1- ای آفریننده هر آفریده، ای بر سازنده هر شکسته، ای حاضر در هر جا، ای ای شاهد هر راز، ای شاهد بر هر راز، ای دانای هر نهان، ای هماره حاضر و ای پیروزمند بی شکست، ای نزدیک دوری ناپذیر، ای همدم هر تنها، ای زنده حیات بخش مردگان، و میراننده زندگان، ای که پاداش هرکس بر وفق کردارش بر پاداری، و ای زنده آنگاه که زنده ای نباشد، شایسته پرستشی جز تو نیست، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست .
2- خدایا، آواها در آستانت کوتاه و آهسته گشته، و اندیشه ها در شناسایی ات سرگردان شده، و هر چیز از بلندای هیبتت ترسان است، و همه آفریدگان به درگاهت گریزان، در برابر هستی ات، هستی هر آفریده ای در تنگنای نیستی است و همه چیز را نور هستی تو آکنده است، پس تویی والا در شکوهت، و فروزنده در زیبایی ات، و بزرگ در توانایی ات، و تویی آن که هیچش درمانده نسازد، ای فرو بارنده نعمتم، ای گشایشگر اندوهم، و ای برآورنده نیازم، خواهشم را به حق یگانگی ات روا ساز، به تو ایمان آوردم ایمانی خالص، بر پیمان و وعده ات صبح کردم تا توان دارم، با عطایت به جانبت آیم و از تو آمرزش می جویم از

الذُّنُوبِ الَّتِى لَايَغْفِرُها غَيْرُكَ ؛ يَا مَنْ هُوَ فِى عُلُوِّهِ دَانٍ، وَ فِى دُنُوِّهِ عَالٍ، وَ فِى إِشْرَاقِهِ مُنِيرٌ، وَ فِى سُلْطَانِهِ قَوِيٌّ، صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ . (1)

نماز حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ)

نماز آن بزرگوار شش رکعت است که در هر رکعت یک مرتبه سوره «حَمد» و ده مرتبه: سوره«هَلْ أَتىٰ عَلَى الْإِنْسٰانِ » [سوره 76 قران] خوانده می شود .

دعای آن حضرت :یَا صَاحِبِی فِی شِدَّتِی، وَ یَا وَلِیِّی فِی نِعْمَتِی، وَ یَا إِلَهِی وَ إِلَهَ إِبْرَاهِیمَ وَ إِسْمَاعِیلَ وَ إِسْحَاقَ وَ یَعْقُوبَ، یَا رَبَّ کهیعص (کاف، ها، یا، عین، صاد) وَ یس (یا، سین) وَ الْقُرْآنِ الْحَكِيمِ، أَسْأَلُكَ يَا أَحْسَنَ مَنْ سُئِلَ، وَ يَا خَيْرَ مَنْ دُعِىَ، وَ يَا أَجْوَدَ مَنْ أَعْطَىٰ، وَ يَا خَيْرَ مُرْتَجَىٰ، أَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّىَ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ . (2)

نماز حضرت جواد (عَلَيهِ السَّلَامُ)

نماز آن سرچشمه جود و کرم دو رکعت است که در هر

ص: 118


1- گناهانم که جز آن ها را نمی آمرزد، ای آن که در اوج بلندای خویش به آفرده ها نزدیک است، و در کمال به آنان فراتر از همگان است و در تابشش پرتوافشان، و در پادشاهی اش بس نیرومند است، بر محمّد و خاندانش درود فرست .
2- ای یار من در سختی ها، و ای همراه من در نعمتها و ای معبود من ابراهیم و اسماعیل و اسحق و یعقوب، ای پرودگار «کهیعص» و «یس و القرآن الحکیم»، از تو درخواست می کنم ای بهترین کسی که از او درخواست شود و ای نیکوترین کسی که خوانده شود، و ای بخشنده ترین بخشندگان و ای بهترین مأوای امید بستگان تو خواستارم که درود فرستی بر محمّد و خاندان محمّد .

رکعت یک مرتبه سوره «حَمد» و هفتاد مرتبه «تَوحید» خوانده می شود .

دعای آن حضرت : اللّهمَّ رَبَّ الْأَرْوَاحِ الْفَانِیَةِ، وَ الْأَجْسَادِ الْبَالِیَةِ، أَسْأَلُکَ بِطَاعَةِ الْأَرْوَاحِ الرَّاجِعَةِ إِلَی أَجْسَادِهَا [أَحِبَّائِهَا]، وَ بِطَاعَةِ الْأَجْسَادِ الْمُلْتَئِمَةِ بِعُرُوقِها، وَ بِكَلِمَتِكَ النَّافِذَةِ بَيْنَهُمْ، وَ أَخْذِكَ الْحَقَّ مِنْهُمْ وَ الْخَلائِقُ بَيْنَ يَدَيْكَ يَنْتَظِرُونَ فَصْلَ قَضَائِكَ، وَ يَرْجُونَ رَحْمَتَكَ، وَ يَخَافُونَ عِقَابَكَ، صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلِ النُّورَ فِى بَصَرِى، وَ الْيَقِينَ فِى قَلْبِى، وَ ذِكْرَكَ بِاللَّيْلِ وَ النَّهارِ عَلىٰ لِسانِى، وَ عَمَلاً صالِحاً فَارْزُقْنِى . (1)

نماز حضرت هادی (عَلَيهِ السَّلَامُ)

نماز آن حضرت دو رکعت است که در رکعت اوّل سوره «حَمد» و سوره «یس» و در رکعت دوم سوره «حَمد» و سوره «اَلرَّحمن» خوانده می شود .

دعای آن حضرت :یَا بَارُّ یَا وَصُولُ، یَا شَاهِدَ کُلِّ غَائِبٍ، (2)

ص: 119


1- خدایا! ای پروردگار جانهای فنا یافته، و بدن های پوسیده و در خاک افتاده، از تو درخواست می کنم به حق فرمانبری روان های بازآینده به بدنهای خویش و بحق فرمانبری بدنهای پیوسته به رگ های خویش، و به حق گفتار پر نفوذت در میان آن ها، و دادخواهی ات از آن ها، آنگاه که آفریده ها بر آستانت در انتظار داوری تو بنشسته اند . و به مهر بی پایانت دل بسته و از شکنجه بی سرانجامت هراسانند . بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و نور فروزان در دیدگانم، و یقین بی گمان در جانم، و یاد جاودان خود در هر شب و روز بر زبانم بنه، و کردار پسندیده روزی ام گردان
2- ای نیکوکار، ای همواره در پیوند با دلها، ای گواه، هر ناپیدا،

وَيَا قَرِيبُ غَيْرَ بَعِيدٍ، وَ يَا غَالِبُ غَيْرَ مَغْلُوبٍ، وَ يَا مَنْ لَايَعْلَمُ كَيْفَ هُوَ إِلّا هُوَ، يَا مَنْ لَاتُبْلَغُ قُدْرَتُهُ، أَسْأَلُكَ اَللّٰهُمَّ بِاسْمِكَ الْمَكْنُونِ الْمَخْزُونِ، الْمَكْتُومِ عَمَّنْ شِئْتَ، الطَّاهِرِ الْمُطَهَّرِ الْمُقَدَّسِ، النُّورِ التَّامِّ الْحَيِّ الْقَيُّومِ الْعَظِيمِ، نُورِ السَّمَاوَاتِ وَ نُورِ الْأَرَضِينَ، عَالِمِ الْغَيْبِ وَ الشَّهَادَةِ، الْكَبِيرِ الْمُتَعَالِ الْعَظِيمِ، صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ . (1)

نماز حضرت عسکری (عَلَيهِ السَّلَامُ)

نماز آن وجود مبارک چهار رکعت است که در رکعت اوّل پس از سوره «حَمد» پانزده بار سوره «زِلزال» و در رکعت دوّم بعد از «حَمد» پانزده بار سوره «تَوحید» خوانده می شود .

دعای آن حضرت : اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِأَنَّ لَكَ الْحَمْدَ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ الْبَدِىءُ قَبْلَ كُلِّ شَىْءٍ، وَ أَنْتَ الْحَىُّ الْقَيُّومُ، وَ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ الَّذِى لَايُذِلُّكَ شَىْءٌ، وَ أَنْتَ كُلَّ يَوْمٍ فِى شَأْنٍ، لَا إِلٰهَ إِلّا (2)

ص: 120


1- ای نزدیک دور ناشدنی و ای پیروز بی شکست، ای آن که جز او نمی داند که چون است، ای آن که به قَدرتش نمی توان دست یافت بار خدایا! از تو درخواست می کنم به حق آن نامت که در پرده است، و در گنجینه است و ناپیدا از هر آنکه تو خواهی، آن نام پاک پاکیبخش، مبرّا از هر نقص، بر همگان پرتوافشان، زنده، به خود پایدار، بزرگ، تویی نور آسمان ها و فروغ زمینها، دانای نهان و آشکار، والای بلند مرتبه و بزرگ، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست .
2- خدایا! از تو می خواهم به حق آنه ستایش تنها از آن توست، شایسته پرستشی جز تو نیست، تویی سرآغاز هر آنچه هست، و تویی زنده به خود پایدار و شایسته پرستشی جز تو نیست، چیزی خوارت نسازد، و تو هر روز در کاری هستی، شایسته پرستشی

أَنْتَ، خالِقُ مَا يُرىٰ وَ مَا لَايُرىٰ، الْعالِمُ بِكُلِّ شَىْءٍ بِغَيْرِ تَعْلِيمٍ، أَسْأَلُكَ بِآلآئِكَ وَ نَعْمَائِكَ، بِأَنَّكَ اللّٰهُ الرَّبُّ الْوَاحِدُ، لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ الرَّحْمٰنُ الرَّحِيمُ، وَ أَسْأَلُكَ بِأَنَّكَ أَنْتَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ الْوِتْرُ الْفَرْدُ، الْأَحَدُ الصَّمَدُ الَّذِى لَمْ يَلِدْ وَ لَمْ يُولَدْ وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُواً أَحَدٌ، (1)

وَأَسْأَلُكَ بِأَنَّكَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ الْقَائِمُ عَلَىٰ كُلِّ نَفْسٍ بِمَا كَسَبَتْ الرَّقِيبُ الْحَفِيظُ، وَ أَسْأَلُكَ بِأَنَّكَ اللّٰهُ الْأَوَّلُ قَبْلَ كُلِّ شَىْءٍ، وَ الْآخِرُ بَعْدَ كُلِّ شَىْءٍ، وَ الْبَاطِنُ دُونَ كُلِّ شَىْءٍ الضَّارُّ النَّافِعُ الْحَكِيمُ الْعَلِيمُ، وَ أَسْأَلُكَ بِأَنَّكَ أَنْتَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ الْحَىُّ الْقَيُّومُ، الْبَاعِثُ الْوَارِثُ، الْحَنَّانُ الْمَنَّانُ، بَدِيعُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ، ذُو الْجَلَالِ وَ الْإِكْرامِ، وَ ذُو الطَّوْلِ وَ ذُو الْعِزَّةِ وَ ذُو السُّلْطانِ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ أَحَطْتَ بِكُلِّ شَىْءٍ عِلْماً، وَ أَحْصَيْتَ كُلَّ شَىْءٍ عَدَداً صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ . (2)

ص: 121


1- جز تو نیست، آفریننده هر آنچه به دیده آید و هر آنچه نادیده باشد، دانای به هر چیز بیآنکه آموخته باشی، از تو خواستارم به حق عطایا و نعمت هایت ای آن که تویی خدا و پروردگار جهانیان، یکتایی که شایسته پرستشی جز او نیست بخشایشگر مهربان، و از تو می خواهم به آنکه تویی خدایی که شایسته پرستشی جز تو نیست . یگانه یکتای بی همتای بینیازی که نه زاده است، و نه زاده شده، و برای او همتایی نیست
2- و از تو می خواهم به خدایی ات که شایسته پرستشی جز تو نیست. ای مهرورز آگاه و ناظر بر همگان و آنچه فراهم آورده اند، ای آن که دیده بان و نگاهداری و از تو درخواست می کنم به خدایی ات که سرآغاز است پیش از آنکه چیزی باشد، و سرانجام است پس از هر آنچه هست . و ای ژرفای هر چه هست و ای زیان رسان، سودبخش، و فرزانه دانا و از تو می خواهم، به خدایی ات که در پرستش یگانه ای، زنده و پاینده ای برانگیزنده، میراث بر، و ای مهرورز، منّت گذار، ای پدیدآوردنده آسمان ها و زمین، صاحب شکوه و بزرگواری، و ای بخشایشگر عزتمند و دارای سلطنت پایدار، شایسته پرستشی جز تو نیست که دانشت همه را فرا گرفته و شماره هر چه هست دانی، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست .
نماز حضرت صاحب الزمان (عَلَيهِ السَّلَامُ) و دعای آن حضرت

نماز آن حضرت دو رکعت است که در هر رکعت در سوره «حَمد» آیه «إِیّاکَ نَعْبُدُ و إِیّاکَ نَسْتَعینْ» را صد مرتبه بخوان و پس از آن سوره «حَمد» را تا «وَ لَا الْضَّالینَ» ادامه بده، آنگاه سوره «تَوحید» را یک مرتبه قرائت کن و پس از فراغت از نماز این دعا را بخوان:

اَللّٰهُمَّ عَظُمَ الْبَلَاءُ، وَ بَرِحَ الْخَفَاءُ، وَ انْكَشَفَ الْغِطَاءُ، وَ ضَاقَتِ الْأَرْضُ بِمَا وَسَعَتِ السَّماءُ، وَ إِلَيْكَ يَا رَبِّ الْمُشْتَكَىٰ، وَ عَلَيْكَ الْمُعَوَّلُ فِى الشِّدَّةِ وَ الرَّخَاءِ، اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الَّذِينَ أَمَرْتَنَا بِطَاعَتِهِمْ، وَ عَجِّلِ اَللّٰهُمَّ فَرَجَهُمْ بِقَائِمِهِمْ، وَ أَظْهِرْ إِعْزَازَهُ، يَا مُحَمَّدُ يَا عَلِىُّ، يَا عَلِىُّ يَا مُحَمَّدُ، اكْفِيانِى فَإِنَّكُمَا كَافِيَاىَ، يَا مُحَمَّدُ يَا عَلِىُّ، يَا عَلِىُّ يَا مُحَمَّدُ، انْصُرَانِى فَإِنَّكُما نَاصِرَاىَ، يَا مُحَمَّدُ يَا عَلِىُّ، يَا عَلِىُّ يَا مُحَمَّدُ، احْفظَانِى فَإِنَّكُما حَافِظَاىَ، يَا مَوْلاىَ يَا صَاحِبَ الزَّمَانِ، يَا مَوْلاىَ (1)

ص: 122


1- خدایا! بلا بسی بزرگ شده، و سختی های نهان آشکار گشته و پرده برافتاده، و زمین با آنچه آسمان فرا گرفته، تنگ شده، پروردگارا! به سوی تو دادخواهی می کنیم و درسختی و آسانی تنها بر تو تکیه می زنیم . خدایا درود فرست بر محمّد و خاندان محمّد، آنان که ما را به فرمانبرداری از ایشان فرمان دادی . خدیا! در فرج آنان به آمدن قائمشان شتاب فرما، و عزّتش را نمایان ساز، یا محمّد یا علیّ یا علیّ یا محمّد کفایت نمایید مرا که کفایت کننده ام شما هستید، یا محمّد یا علیّ، یا علیّ یا محمّد، یاری ام کنیم که یاور من شمایید، یا محمّد یا علیّ یا علیّ یا محمّد، نگهدارم باشید، که شما نگهدارم هستید، ای مولای من

يَا صَاحِبَ الزَّمانِ، يَا مَوْلَاىَ يَا صاحِبَ الزَّمَانِ، الْغَوْثَ الْغَوْثَ الْغَوْثَ ! أَدْرِكْنِى أَدْرِكْنِى أَدْرِكْنِى! الْأَمَانَ الْأَمَانَ الْأَمَانَ! . (1)

نماز جعفر طیار (رَحمهُ اللّه)

این نماز اکسیر اعظم، و کبریت احمر است، و به سندهای بسیار معتبد با فضیلت فراوان - که مهم ترین آن آمرزش گناهان بزرگ است - وارد شده، و بهترین زمان برای بجا آوردن آن، آغاز روز جُمعه است، و آن چهار رکعت است با دو تشهد و دو سلام که در رکعت اوّل پس از سوره «حَمد» سوره «زِلزال» و در رکعت دوّم بعد از سوره «حَمد» سوره «وَ العادِیاتِ» و در رکعت سوم پس از سوره «حَمد» سوره «إِذَا جَاءَ نَصْرُ اللّه وَ الْفَتْحُ» و در رکعت چهارم بعد از سوره «حَمد» یک بار سوره«قُل هُوَ اللّه اَحَدٌ» خوانده می شود .

و هر رکعت پس از تمام شدن سوره«حَمد»و سوره های یاد شده پانزده بار گفته می شود:

سُبْحانَ اللّٰهِ، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ، وَ لا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ، وَ اللّٰهُ أَكْبَرُ . (2) و در رکوع نیز همین تسبیحات ده بار، و پس از برخاستن از

ص: 123


1- ای صاحب الزّمان، ای مولای من ای صاحب الزّمان، ای مولای من ای صاحب الزّمان درخواست یاری دارم، درخواست یاری، درخواست یاری، مرا دریاب، مرا دریاب، امانم بده امان، امان .
2- پاک و منزه است خدا و ستایش تنها سزاوار اوست و خدایی جز او نیست، و او از هر صفتی برتر است

رکوع ده بار، و در سجده اوّل ده بار، و پس از سر برداشتن از سجده ده بار، و در سجده دوم ده بار، و پس از سجده، پیش از برخاستن برای انجام رکعت دوم ده بار گفته می شود و این ترتیب در هر چهار رکعت رعایت می گردد، که مجموع تسبیحات به سیصد می رسد .

شیخ کلینی از ابو سعید مدائنی روایت کرده، که امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) به من فرمود: آیا نمیخواهی ذکری را به تو تعلیم دهم که آن را در نماز جعفر بخوانی، گفتم: آری می خواهم، فرمود: هنگامی که در رکعت چهارم به آخرین سجده نماز رسیدی، و از تسبیحات فارغ شدی بگو:

سُبْحانَ مَنْ لَبِسَ الْعِزَّ وَ الْوَقارَ، سُبْحانَ مَنْ تَعَطَّفَ بِالْمَجْدِ وَ تَكَرَّمَ بِهِ، سُبْحانَ مَنْ لَايَنْبَغِى التَّسْبِيحُ إِلّا لَهُ، سُبْحانَ مَنْ أَحْصىٰ كُلَّ شَىْءٍ عِلْمُهُ، سُبْحانَ ذِى الْمَنِّ وَ النِّعَمِ، سُبْحانَ ذِى الْقُدْرَةِ وَ الْكَرَمِ، اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِمَعاقِدِ الْعِزِّ مِنْ عَرْشِكَ، وَ مُنْتَهَى الرَّحْمَةِ مِنْ كِتابِكَ، وَ اسْمِكَ الْأَعْظَمِ، وَكَلِماتِكَ (1)

ص: 124


1- پاک و منزه است آن که لباس عزت و وقار به بر دارد، پاک و منزه است آن که به بزرگی مهر ورزد، و به آن گرامی باشد، پاک و منزه است آن که پاکی جز برای او سزاوار نیست . پاک و منزه است آن که دانشش هر چیز را بر شمارد، پاک و منزه است آن سرچشمه فضل و بخشش، پاک و منزه است آن دارای قَدرت و کرم . خدایا از تو خواستارم به حق بندها و گره گاه های شکوه عرشت، و به حق نهایت مهرت که در کتابت آوردی، و نام بزرگت و کلمات

التَّامَّةِ الَّتِى تَمَّتْ صِدْقاً وَ عَدْلاً، صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ، وَ افْعَلْ بِى كَذا وَ كَذا . (1)

و بجای کلمه «کَذا و کَذا» حاجات خود را از خدا درخواست کند . شیخ طوسی و سیّد ابن طاووس از مفضل بن عمر، روایت کرده اند که گفت: روزی امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) را دیدم که نماز جعفر بجا آوردند و پس از نماز دستها را بلند نمودند، این دعا را خواندند: «یا رَبِّ یا رَبِّ» به اندازه ای که یک نفس اجازه دهد، «یا رَبّاهُ یا رَبّاهُ» به قَدر یک نفس، «رَبِّ رَبِّ» به اندازه یک نفس، «یا اللّه یا اللّه» باز هم به قَدر یک نفس، «یا حَیُّ یا حَیُّ» همپای یک نفس، «یا رَحیمُ یا رَحیمُ» باز هم به اندازه یک نفس، «یا رَحمنُ یا رَحمنُ» هفت بار، «یا اَرحَمَ الرّاحِمینَ» هفت بار، سپس این دعا را خواندند:

اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَفْتَتِحُ الْقَوْلَ بِحَمْدِكَ، وَ أَنْطِقُ بِالثَّناءِ عَلَيْكَ، وَ اُمَجِّدُكَ وَ لَا غَايَةَ لِمَدْحِكَ، وَ أُثْنِى عَلَيْكَ وَ مَنْ يَبْلُغُ غايَةَ ثَنَائِكَ وَ أَمَدَ مَجْدِكَ، وَ أَنَّىٰ لِخَلِيقَتِكَ كُنْهُ مَعْرِفَةِ مَجْدِكَ؟! (2)

ص: 125


1- بی عیب و نقصت که در راستی و عدالت بس کمال یافته اند، بر محمّد و خاندانش درود فرست و با من چنین و چنان کن .
2- خدایا! سخنم را با ستایش تو آغاز می کنم، و با ثنای تو گویا می شوم و تو را به بزرگی می ستایم، درحالی که ستایشت را پایانی نیست، و تو را سپاس می گویم و کیست آن که به نهایت سپاست و بلندای بزرگی ات برسد؟ آفریدگانت را چه رسد که به شناخت رژفای عظمت تو دست یابد،

وَ أَىَّ زَمَنٍ لَمْ تَكُنْ مَمْدُوحاً بِفَضْلِكَ، مَوْصُوفاً بِمَجْدِكَ، عَوَّاداً عَلَى الْمُذْنِبِينَ بِحِلْمِكَ، تَخَلَّفَ سُكَّانُ أَرْضِكَ عَنْ طَاعَتِكَ، فَكُنْتَ عَلَيْهِمْ عَطُوفاً بِجُودِكَ، جَوَاداً بِفَضْلِكَ، عَوَّاداً بِكَرَمِكَ، يَا لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ، الْمَنَّانُ ذُو الْجَلَالِ وَ الْإِكْرامِ . (1)

پس حضرت فرمود: ای مفضّل هرگاه تو را حاجت ضروری پیش آید نماز جعفر را بخوان، و این دعا را قرائت کن، و حاجتت را از خدا بخواه، که به خواست خدا برآورده می شود . مؤلف گوید: شیخ طوسی برای برآورده شدن حاجت از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: روزهای چهارشنبه و پنجشنبه و جُمعه را روزه بدار، و چون روز پنجشنبه به آخر رسد به ده مسکین، هر مسکینی یک مدّ [به مقدار تقریبی 10 سیر] طعام صدقه بده . و در آغاز روز جُمعه غسل کن و به محراب برو و نماز جناب جعفر را، بخوان، آنگاه زانوها را برهنه ساز و بر زمین بگذار و بگو:

یَا مَنْ أَظْهَرَ الْجَمِیلَ، وَ سَتَرَ [عَلَیَّ ] الْقَبِیحَ، یَا مَنْ لَمْ یُؤَاخِذْ (2)

ص: 126


1- چه زمانی بوده که به فضل و بخششت ستوده و به عظمت موصوف نبودی، کدامین زمان بوده که با بردباری خویش پیاپی از گنه کاران در نگذشته باشی؟ ! ساکنان زینت از فرمانبرداری تو سرپیچی کردند، ولی تو با بخشش خویش بر آنان مهر ورزیدی، به فضل خود به آنان بخشیدی و به کرامت پی در پی به آنان روی کردی، ای که معبودی جز تو نیست، بخشایشگری که دارای شوکت و کرامتی .
2- آن که زیبایی را آشکار سازی و زشتی را بپوشانی، از آن که بندگان را

بِالْجَرِيرَةِ، وَ لَمْ يَهْتِكِ السِّتْرَ، يَا عَظِيمَ الْعَفْوِ، يَا حَسَنَ التَّجَاوُزِ، يَا وَاسِعَ الْمَغْفِرَةِ، يَا بَاسِطَ الْيَدَيْنِ بِالرَّحْمَةِ، يَا صَاحِبَ كُلِّ نَجْوَىٰ، وَ مُنْتَهَىٰ كُلِّ شَكْوَىٰ، يَا مُقِيلَ الْعَثَرَاتِ، يَا كَرِيمَ الصَّفْحِ، يَا عَظِيمَ الْمَنِّ، يَا مُبْتَدِئاً بِالنِّعَمِ قَبْلَ اسْتِحْقاقِهَا، (1)

«یَا رَبَّاهْ یَا رَبَّاهْ یَا رَبَّاهْ» [ای پروردگار] ده مرتبه:، «یا اللّه یا اللّه یا اللّه» [ای خدا] ده مرتبه:، «یا سَیِّداهُ یا سَیِّداهُ» [ای سرور] ده مرتبه:، «یا مَولایاهُ، یا مَولایاهُ» [ای مولا] ده مرتبه:، «یا رجاءاهُ» [ای امید] ده مرتبه:، «یا غِیاثاهُ» [ای پناه] ده مرتبه: «یا غایَةَ رَغبَتاهُ» [ای نهایت رغبت] ده مرتبه:، «یا رَحمٰنُ» [ای بخشاینده] ده مرتبه:، «یا رَحیمُ» [ای مهربان] ده مرتبه:، «یا مُعطِیَ الخَیراتِ» [ای عطابخش] ده مرتبه: و «صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ کَثِیراً طَیِّباً، کَأَفْضَلِ مَا صَلَّیْتَ عَلَی أَحَدٍ مِنْ خَلْقِکَ» (2) ده مرتبه: و حاجت خود را بطلب . مؤلف گوید: درباره روزه این

ص: 127


1- بر خطایشان سرزنش نکنی و پرده حرمتشان را ندری ای بزرگ در بخشش و نیکو در گذشت، ای که آمرزگاریات فراگیر، و دستانت به مهر گشاده است، ای شنوای هر راز و نجومی و سرانجام هر دادخواهی، از که از لغزشها درگذری، ای بزرگوار در چشم پوشی و گذشت، ای بزرگ بخشایش گر ای آغازگر نعمت ها پیش از شایستگی بندگان .
2- درود فراوان و پاکیزه بر محمّد و خاندان محمّد فرست، همچون بهترین درودها که بر بنده ای از بندگان خود فرستی

سه روز و بجا آوردن دو رکعت نماز مستحب به هنگام ظهر روز جُمعه، برای برآورده شدن حاجت، روایات بسیاری وارد شده .

اعمال زوال روز جُمعه

بیست و یکم: از دیگر اعمال روز جُمعه این است که چون خورشید به گاه ظهر رسد، دعایی را که محمّد بن مسلم از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده، بخواند و آن دعا آنگونه که در مصباح المتهجّد شیخ طوسی نقل شده، این است:

لا إِلهَ إِلّا اللّه، وَ اللّه أَكْبَرُ، وَ سُبْحَانَ اللّه، وَ الْحَمْدُ للّه الَّذِي لَمْ يَتَّخِذْ وَلَداً وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ شَرِيكٌ فِي الْمُلْكِ، وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ وَلِيٌّ مِنَ الذُّلِّ، وَ كَبِّرْهُ تَكْبِيراً . (1) آنگاه بگو:يَا سَابِغَ النِّعَمِ، يَا دَافِعَ النِّقَمِ، يَا بَارِئَ النَّسَمِ، يَا عَلِيَّ الْهِمَمِ، يَا مُغْشِيَ الظُّلَمِ، يَا ذَا الْجُودِ وَ الْكَرَمِ، يَا كَاشِفَ الضُّرِّ وَ الْأَلَمِ، يَا مُونِسَ الْمُسْتَوْحِشِينَ فِي الظُّلَمِ، يَا عَالِماً لا يُعَلَّمُ، صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ افْعَلْ بِي مَا أَنْتَ أَهْلُهُ، يَا مَنِ اسْمُهُ دَوَاءٌ، وَ ذِكْرُهُ شِفَاءٌ، وَ طَاعَتُهُ غَنَاءٌ، إرْحَمْ مَنْ رَأْسُ مَالِهِ الرَّجَاءُ، وَ سِلاحُهُ الْبُكَاءُ، (2)

ص: 128


1- معبودی جز خدا نیست، و خدا بزرگتر از هر وصفی است و پاک و منزّه است خدا، و ستایش تنها او را سزاست، هم او که فرزندی نگرفته، و در فرمانروایی اش شریکی نپذیرفته است، و برای او نگاهداری از خواری نبوده است، پس او را بسیار بزرگ شمار
2- ای فروریزنده نعمت ها، ای پیش گیرنده بد فرجامی ها، ای آفریننده جانداران، ای بلند همّت، ای روشنی تاریکی ها، ای صاحب جود و کرم، ای برطرف کننده زیان و درد، ای همدم ترسیدگان در تاریکی ها، ای دانای نیاموخته بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست با من چنان کن که تو را سزد، ای آن که نامش دوا و یادش شفا، و طاعتش توانگری است، مهرورز بر آن که سرمایه اش امید است، و ساز و برگش گریه،

سُبْحَانَكَ لا إِلهَ إِلّا أَنْتَ، يَا حَنَّانُ يَا مَنَّانُ يَا بَدِيعَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ، يَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِكْرَامِ . (1)

بیست و دوّم: در رکعت اول نماز ظهر جُمعه پس از سوره «حَمد» سوره «جُمعه»، و در رکعت دوم آن بعد از سوره «حَمد» سوره «مُنافقین» بخواند، و در رکعت اول نماز عصر پس از سوره «حَمد» سوره «جُمعه» و در رکعت دوم پس سوره «حَمد» سوره «تَوحید» را بخواند . شیخ صدوق از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: از چیزهایی که بر هر مؤمن شیعه ای واجب و لازم است این که در شب جُمعه را با سوره «جُمعه» و سوره «اَعلی» و در روز جُمعه نماز را با سوره «جُمعه» و «مُنافِقون» بخواند، هرگاه این شیوه را رعایت کند، گویا به عمل رسول اللّه (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) رفتار نموده، و ثواب و پاداشش از سوی خدا بهشت خواهد بود .

شیخ کلینی به سند حسن سندی که همچون سند صحیح است از حلبی روایت کرده:

از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) سئوال کردم: هرگاه در روز جُمعه به تنهایی نماز بخوانم، یعنی به نماز جُمعه موفّق نشوم، آیا چهار رکعت نماز ظهر را با صدای بلند بخوانم؟ فرمود: آری، ولی

ص: 129


1- پاک و منزهی، معبودی جز تو نیست ای پرمهر، ای بخشایش گر، ای پدیدآورنده آسمان ها و زمین، ای بلند بالا و بزرگوار .

در روز جُمعه در نماز ظهر پس از «حَمد» سوره های «جُمعه» و «مُنافِقون» بخوان .

بیست و سوم: شیخ طوسی (رَحمهُ اللّه) در کتاب مصباح المتهّج از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده:

هرکه پس از سلام نماز روز جُمعه سوره های «حَمد، ناس، فَلَق، تَوحید» و «کافِرون» را هر کدام هفت بار بخواند . و نیز آیه«لَقَد جاءَکُم رَسولٌ مِن اَنفُسِکُم» را که در آخر سوره «بَرائَت» [نهمین سوره قرآن] است، و آیه«لَو اَنزَلنا هٰذَا القُرآنَ» را که در آخر سوره «حشر» قرار دارد تا پایان سوره و پنج آیه «آلِ عِمران» را از «اِنَّ فی خَلقِ السَّماواتِ وَ الاَرضِ» تا «اِنَّکَ لا تُخلِفُ المیعادَ» [190-194] بخواند، از این جُمعه تا جُمعه دیگر، از گزند دشمنان و نیز آسیب بلاها در امان باشد . بیست و چهارم: شیخ طوسی از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: هر که پس از نماز صبح یا پس از نماز ظهر بگوید:

اللّهمَّ اجْعَلْ صَلاتَکَ وَ صَلاةَ مَلائِکَتِکَ وَ رُسُلِکَ، عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ . (1) تا یک سال بر او گناهی نوشته نشود و نیز فرموده هر که بعد از نماز صبح و نماز ظهر بگوید:

ص: 130


1- بار خدایا! رحمت بی کرانت، و درود فرشتگان و فرستادگانت را بر محمّد و خاندان محمّد قرار ده

اللّهمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ عَجِّلْ فَرَجَهُمْ، (1) نمیرد تا حضرت قائم (عجل اللّه تعالی فرجه الشریف) را درک کند . مؤلف گوید: اگر دعای پیشین را پی از فریضه ظهر جُمعه بخواند تا جُمعه دیگر از بلاها در امان باشد . و نیز روایت شده: هر که بین دو نماز روز جُمعه، بر محمّد و آل محمّد صلوات فرستد، پاداش آن برابر پاداش هفتاد رکعت نماز خواهد بود .

بیست و پنجم: دعای «یا مَن یَرحَمُ مَن لا تَرحَمُهُ العِبادُ» و دعای «اَللّٰهُمَّ هٰذا یَومُ مُبارَکٌ» را که در از دعاهای «صحیفه کامله» [صحیفه کامله سجّادیه] است بخواند .

بیست و ششم: شیخ طوسی در کتاب «مصباح المتهجّد» فرموده است: از امامان (عَلَيهِم السَّلَامُ) روایت شده: هر که در روز جُمعه پس از نماز ظهر دو رکعت نماز به جای آورد، و در هر رکعت بعد از سوره «حَمد» هفت بار «قُل هُوَ اللّٰهُ اَحَدٌ» بخواند و پس از نماز بگوید:

اللّهمَّ اجْعَلْنِي مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ، الَّتِي حَشْوُهَا الْبَرَكَةُ، وَ عُمَّارُهَا الْمَلائِكَةُ، مَعَ نَبِيِّنَا مُحَمَّدٍ صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ، وَ أَبِينَا إِبْرَاهِيمَ (عَلَيهِ السَّلَامُ) . (2)

ص: 131


1- خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و طلوع ظهورشان را زود گردان
2- خدایا! مرا از اهل بهشت قرار ده، آن بهشتی که انباشته از برکت و نعمت است و آبادکنندگانش فرشتگان هستند، در کنار پیامبر، محمّد (درود خدا بر او و خاندانش باد) و پدرمان ابراهیم بر او درود و سلام باد .

تا جُمعه دیگر دچار فتنه ای نشود، و حق تعالی او را در کنار و به همراه محمّد (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) و اهل بیتش و ابراهیم (عَلَيهِ السَّلَامُ) بگذارد . علاّمه مجلسی (رَحمهُ اللّه) فرموده: اگر این دعا را فردی که سیّد نیست بخواند به جای «وَ اَبینا» بگوید «و اَبیه»

اعمال عصر جُمعه

بیست و هفتم: روایت شده: بهترین زمان برای فرستادن صلوات در روز جُمعه، پس از عصر است . بنابراین در آن وقت صد مرتبه بگو:اللّهمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ، وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُمْ . (1) شیخ طوسی فرموده است: روایت شده: مستحّب است صد مرتبه بگویی:صَلَوَاتُ اللّه وَ مَلائِكَتِهِ، وَ أَنْبِيَائِهِ وَ رُسُلِهِ، وَ جَمِيعِ خَلْقِهِ، عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ السَّلامُ عَلَيْهِ وَ عَلَيْهِمْ، وَ عَلَى أَرْوَاحِهِمْ وَ أَجْسَادِهِمْ، وَ (رَحمهُ اللّه) وَ بَرَكَاتُهُ . (2)

شیخ بزرگوار ابن ادریس در کتاب «سَرائِر» از جامع «بزنطی» نقل کرده: که ابو بصیر گفت: از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) شنیدم می فرمود: صلوات بر محمّد و آل محمّد در بین ظهر

ص: 132


1- خدایا! بر محمّد و خاندانش رحمت فرست و ظهورشان را زود گردان
2- درود خدا و فرشتگان و پیامبران و همه آفریده هایش بر محمّد و خاندان محمّد و سلام بر او و بر ایشان و بر روان ها و تنهاشان، و رحمت خدا و برکاتش بر آنان باد .

و عصر، برابر با هفتاد رکعت نماز است، و کسی که پس از عصر روز جُمعه بگوید:

اللّهمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، الْأَوْصِيَاءِ الْمَرْضِيِّينَ، بِأَفْضَلِ صَلَوَاتِكَ، وَ بَارِكْ عَلَيْهِمْ بِأَفْضَلِ بَرَكَاتِكَ، وَ السَّلامُ عَلَيْهِمْ وَ عَلَى أَرْوَاحِهِمْ وَ أَجْسَادِهِمْ وَ (رَحمهُ اللّه) وَ بَرَكَاتُهُ . (1)

برای او همانند پاداش عمل پریان و آدمیان در آن روز خواهد بود . مؤلف گوید: این صلوات ارزنده در نوشته های بزرگان حدیث با سندهای بسیار معتبر، با فضیلت های فراوان روایت شده . و چنانچه ده بار و هفت بار خوانده شود بهتر است زیرا از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: هرکه پس از نماز عصر روز جُمعه، پیش از آنکه از جای خویش برخیزد، این صلوات را ده بار بخواند، فرشتگان از این جُمعه تا جُمعه آینده در همین ساعت بر او صلوات میفرستند، و نیز از آن حضرت روایت شده: هنگامی که نماز عصر روز جُمعه را خواندی هفت بار این صلوات را بخوان . و شیخ کلینی در کتاب «کافی» روایت کرده: وقتی که در روز جُمعه نماز خود را خواندی بگو:

ص: 133


1- خدایا! درود فرست بر محمّد و خاندان محمّد، آن جانشینان پسندیده او، برترین درودهایت را، و از بهترین برکاتت به آنان ارزانی کن، و سلام بر ایشان و بر جان ها و بدن هاشان و رحمت و برکات خدا بر آنان باد .

اللّهمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، الْأَوْصِيَاءِ الْمَرْضِيِّينَ، بِأَفْضَلِ صَلَوَاتِكَ، وَ بَارِكْ عَلَيْهِمْ بِأَفْضَلِ بَرَكَاتِكَ، وَ السَّلامُ عَلَيْهِمْ وَ عَلَى أَرْوَاحِهِمْ وَ أَجْسَادِهِمْ وَ (رَحمهُ اللّه) وَ بَرَكَاتُهُ . (1)

به یقین هر که این صلوات را، پس از نماز عصر بخواند حق تعالی برای او صد هزار کار نیک ثبت کند، و از او صد هزار گناه را محو نماید، و صد هزار حاجتش را روا کند، و صد هزار بار مقامش را در بهشت بلند گرداند . و نیز شیخ کلینی فرموده روایت شده: هر که این صلوات را هفت بار بخواند برای او به تعداد بندگان کار نیک ثبت کنند و عملش در آن روز مورد قبول واقع شود، و در روز قیامت حاضر می شود درحالی که بین دو چشم او نرو پروفروغی می درخشد . و در اعمال روز عرفه صلواتی خواهد آمد که هرکس آن را بخواند حضرت محمّد و آل محمّد (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) را خشنود سازد .

بیست و هشتم: بعد از عصر هفتاد بار بگوید: «أَسْتَغْفِرُ اللّه رَبّی وَ أَتوبُ الَیْهِ» [از خدا، پروردگارم آمرزش می جویم و به سوی او می پویم] تا حق تعالی گناهان او را بیامرزد .

ص: 134


1- خدایا! درود فرست بر محمّد و خاندان محمّد که جانشینان پسندیده اویند بهترین درودهایت را، و بهترین برکاتت را بر آنان ارزانی کن، و سلام و رحمت و برکات خدا بر او و بر ایشان باد .

بیست و نهم: صدر بار سوره «اِنّا اَنزَلناهُ» را بخواند . از موسی بن جعفر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: برای خدا در روز جُمعه هزار نسیم رحمت است که هرچه بنده اش بخواهد از آن نسیم مهرآمیز به او ببخشد، پس هر که بعد از عصر روز جُمعه صد بار سوره «اِنّا اَنزَلناهُ» را بخواند، حق تعالی آن هزار رحمت را چند برابر گرداند و به او عطا فرماید .

سی ام: دعای عشرات را که در صفحات بعد [صفحه:177] خواهد آمد بخواند .

سی و یکم: شیخ طوسی (رَحمهُ اللّه) فرموده: هنگام اجابت دعا ساعت آخر روز جُمعه تا غروب آفتاب است، سزاوار است مؤمن در آن ساعت بسیار دعا کند . و روایت شده: ساعت اجابت دعا، هنگامی است که نیمی از خورشید غروب کرده باشد، و نیمه دیگر آن در مغرب دیده شود . حضرت فاطمه (عَلَيهَا السَّلَامُ) در آن هنگام دعا می کرد، بنابراین دعا در آن ساعت مستحب است .

و دعایی را که از پیامبر (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) روایت شده مستحب است در ساعت اجابت دعا بخواند . و آن دعا این است:

سُبْحَانَكَ لا إِلهَ إِلّا أَنْتَ، يَا حَنَّانُ يَا مَنَّانُ، يَا بَدِيعَ السَّمَاوَاتِ (1)

ص: 135


1- پاک و منزّهی، پرستیده ای جز تو نیست، ای پرمهر ای بخشایشگر، ای پدیدآوردنده آسمان ها

وَ الْأَرْضِ، يَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِكْرَامِ . (1) و در ساعت آخر روز جُمعه دعای «سمات» را که پس از این [در صفحه:185]خواهد آمد بخواند .

صلوات ابوالحسن ضراب اصفهانی

آگاه باش روز جُمعه از چند جهت اختصاص و تعلّق به امام عصر عجلّ اللّه تعالی فرجه الشریف دارد:

یکی آنکه ولادت با سعادت ایشان در آن روز بوده، دیگر آنکه ظهور پر از سرور آن حضرت در روز جُمعه خواهد بود، و ازاین رو، انتظار فرج در آن روز بیش از روزه ای دیگر است، و در زیارت مختصّ به آن حضرت در روز جُمعه آمده است «هٰذا یَومُ الجُمعَةِ، وَ هُوَ یَومُکَ المُتَوَقَّعُ فیهِ ظُهورُکَ، وَ الفَرَجُ فیهِ لِلمُؤمِنینَ عَلی یَدِکَ» [این روز جُمعه است، روزی که انتظار میرود در آن ظهور کنی و به دست تو برای مومنان گشایش حاصل شود] بلکه عید بودن روز جُمعه، و آن را یکی از عیدهای چهارگانه شمردن در حقیقت به خاطر زمان ظهور آن حضرت است، که در آن هنگام زمین را از وجود شرک و کفر، و آلودگی به گناه و هم از وجود ستمکاران و دین ستیزان و کافران و منافقان پاک و پاکیزه می گرداند، و با آشکار ساختن کلمه حق و برافراشتن پرچم ایمان

ص: 136


1- و زمین، ای دارای بزرگی و کرم .

و احکام دین، چشم و دل خاصان اهل ایمان را در آن روز روشن و مسرور و خرسند می نماید- وَ اَشرَقَتِ الاَرضُ بِنورِ رَبِّها [زمین به پرتو پروردگارش تا بنده گشت] پس شایسته است که در این روز صلوات کبیر را بخوانی، و دعایی را که حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) امر به خواند آن برای صاحب الأمر (عجل اللّه تعالی فرجه الشریف) فرموده اند قرائت کنی، و آغاز آن دعا این است: «اللّهمَّ ادفَع عَن وَلِیِّکَ وَ خَلیفَتِکَ» که بطور کامل در باب زیارات، در آخر اعمال سرداب [صفحه 1318] خواهد آمد . و نیز خوب است که دعایی را که شیخ ابو عَمرو عَمروی قَدَّسَ اللّه روحَه به ابو علی بن همّام املا کرده و فرموده است که آن را در زمان غیبت قائم آل محمّد (عجل اللّه تعالی فرجه الشریف) بخوانند، بخوانی . و چون آن صلوات و این دعا طولانی است، به جهت رعایت اختصار ذکر نکردیم، علاقمندان می توانند به کتاب های «مِصباح المتهجّد» و «جَمال الاسبوع» مراجعه کنند . جا دارد در اینجا صلواتی را که به ابو الحسن ضرّاب اصفهانی منسوب است و شیخ طوسی و سیّد ابن طاووس آن را در اعمال عصر روز جُمعه آورده اند ذکر کنیم سیّد ابن طاووس فرموده: این صلوات از مولای ما حضرت مهدی (عجل اللّه تعالی فرجه الشریف) روایت شده و حتی اگر تعقیب روز

ص: 137

جُمعه را به جهت، عذری نتوانستی بخوانی، هرگز این صلوات را ترک نکن به جهت امری که خدا جَلَّ جَلالُه ما را به آن آگاه نموده است . آنگاه سیّد در ادامه سند آن را با متن صلوات نقل کرده، امّا شیخ در «مصباح المتهجد» فرموده: این صلوات از حضرت صاحب الزّمان (عجل اللّه تعالی فرجه الشریف) روایت شده که در مکّه بدست ابو الحسن ضرّاب اصفهانی رسیده است و ما سند آن را بخاطر اختصار نسخه ذکر نکردیم . و آن دعا این است:

بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ سَيِّدِ الْمُرْسَلِينَ، وَ خَاتَمِ النَّبِيِّينَ، وَ حُجَّةِ رَبِّ الْعَالَمِينَ، الْمُنْتَجَبِ فِى الْمِيثَاقِ، الْمُصْطَفىٰ فِى الظِّلالِ، الْمُطَهَّرِ مِنْ كُلِّ آفَةٍ، الْبَرِىءِ مِنْ كُلِّ عَيْبٍ، الْمُؤَمَّلِ لِلنَّجَاةِ، الْمُرْتَجَىٰ لِلشَّفاعَةِ، الْمُفَوَّضِ إِلَيْهِ دِينُ اللّٰهِ، اَللّٰهُمَّ شَرِّفْ بُنْيَانَهُ، وَ عَظِّمْ بُرْهَانَهُ، وَ أَفْلِجْ حُجَّتَهُ، وَ ارْفَعْ دَرَجَتَهُ، وَ أَضِئْ نُورَهُ، وَ بَيِّضْ وَجْهَهُ، وَ أَعْطِهِ الْفَضْلَ وَ الْفَضِيلَةَ، وَ الْمَنْزِلَةَ وَ الْوَسِيلَةَ، وَ الدَّرَجَةَ الرَّفِيعَةَ، وَ ابْعَثْهُ (1)

ص: 138


1- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است، خدایا! بر محمّد درود فرست، آن سرور فرستادگان و پایان بخش پیامبران و برهان پروردگار جهانیان، آن برگزیده خدا در عالم الست، انتخاب شده او در ملکوت، پاکیزه از هر آفت، بری از هر عیب، همان که از او آرزوی نجات برند، و امید شفاعت از او دارند، آن که دین خدا به او واگذار گشته، بار خدایا بنیادش را شرف بخش، و برهانش را بزرگ گردان، و حجّت او را پیروز کن، و پایه اش را برافراز، و نورش را برافروز و رویش را سپید کن و فضلش عطا کن، و به او جایگاه و دست آویز و رتبه بلند عنایت کن، و او را در

مَقَاماً مَحْمُوداً، يَغْبِطُهُ بِهِ الْأَوَّلُونَ وَ الْآخِرُونَ، وَصَلِّ عَلَىٰ أَمِيرِالْمُؤْمِنِينَ، وَ وَارِثِ الْمُرْسَلِينَ، وَ قَائِدِ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ، وَ سَيِّدِ الْوَصِيِّينَ، وَ حُجَّةِ رَبِّ الْعَالَمِينَ، وَ صَلِّ عَلَى الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ إِمَامِ الْمُؤْمِنِينَ، وَ وَارِثِ الْمُرْسَلِينَ، وَ حُجَّةِ رَبِّ الْعَالَمِينَ، وَ صَلِّ عَلَى الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ إِمَامِ الْمُؤْمِنِينَ، (1) و وَارِثِ الْمُرْسَلِينَ، وَ حُجَّةِ رَبِّ الْعالَمِينَ ؛ وَ صَلِّ عَلَىٰ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ إِمَامِ الْمُؤْمِنِينَ، وَ وَارِثِ الْمُرْسَلِينَ، وَ حُجَّةِ رَبِّ الْعالَمِينَ، وَ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ إِمَامِ الْمُؤْمِنِينَ، وَ وَارِثِ الْمُرْسَلِينَ، وَ حُجَّةِ رَبِّ الْعالَمِينَ، وَ صَلِّ عَلىٰ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ إِمَامِ الْمُؤْمِنِينَ، وَ وَارِثِ الْمُرْسَلِينَ، وَ حُجَّةِ رَبِّ الْعالَمِينَ، وَصَلِّ عَلَىٰ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ إِمَامِ الْمُؤْمِنِينَ، وَ وَارِثِ الْمُرْسَلِينَ، وَ حُجَّةِ رَبِّ الْعالَمِينَ، وَ صَلِّ عَلَىٰ عَلِيِّ بْنِ مُوسىٰ إِمَامِ الْمُؤْمِنِينَ، وَ وَارِثِ الْمُرْسَلِينَ، وَ حُجَّةِ رَبِّ الْعالَمِينَ، وَصَلِّ (2)

ص: 139


1- جایگاه ستوده ای که گذشتگان و آیندگان به آن رشک برند برانگیز، و بر علی امیر مؤمنان و وارث رسولان و پیشوای نیکان با چهره های درخشان و سرور اوصیاء و برهان پروردگار جهانیان درود فرست و بر حسن بن علی پیشوای مؤمنان، و وارث رسولان و برهان پروردگار جهانیان درود فرست! و بر حسین بن علی پیشوای مؤمنان، و وارث رسولان، و برهان پروردگار جهانیان درود فرست و بر علی بن الحسین پیشوای مؤمنان، و وارث رسولان، و برهان پروردگار جهانیان درود فرست
2- و بر محمّد بن علی پیشوای مؤمنان، و وارث رسولان، و برهان پروردگار جهانیان درود فرست، و بر جعفر بن محمّد پیشوای مؤمنان، و وارث رسولان، و برهان پروردگار جهانیان درود فرست، و بر موسی بن جعفر پیشوای مؤمنان و وارث رسولان و برهان پروردگار جهانیان، درود فرست، و بر علی بن موسی پیشوای مؤمنان و وارث رسولان و برهان پروردگار جهانیان، درود فرست،

عَلىٰ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ إِمَامِ الْمُؤْمِنِينَ، وَ وَارِثِ الْمُرْسَلِينَ، وَ حُجَّةِ رَبِّ الْعالَمِينَ، وَ صَلِّ عَلَىٰ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ إِمَامِ الْمُؤْمِنِينَ، وَ وَارِثِ الْمُرْسَلِينَ، وَ حُجَّةِ رَبِّ الْعالَمِينَ، وَصَلِّ عَلَى الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ إِمَامِ الْمُؤْمِنِينَ، وَ وَارِثِ الْمُرْسَلِينَ، وَ حُجَّةِ رَبِّ الْعالَمِينَ، وَصَلِّ عَلَى الْخَلَفِ الْهادِى الْمَهْدِيِّ إِمَامِ الْمُؤْمِنِينَ، وَ وَارِثِ الْمُرْسَلِينَ، وَ حُجَّةِ رَبِّ الْعالَمِينَ ؛ (1)اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ الْأَئِمَّةِ الْهَادِينَ، الْعُلَماءِ الصَّادِقِينَ، الْأَبْرَارِ الْمُتَّقِينَ، دَعَائِمِ دِينِكَ، وَ أَرْكَانِ تَوْحِيدِكَ، وَ تَراجِمَةِ وَحْيِكَ، وَ حُجَجِكَ عَلَىٰ خَلْقِكَ، وَ خُلَفَائِكَ فِى أَرْضِكَ، الَّذِينَ اخْتَرْتَهُمْ لِنَفْسِكَ، وَ اصْطَفَيْتَهُمْ عَلَىٰ عِبَادِكَ، وَ ارْتَضَيْتَهُمْ لِدِينِكَ، وَ خَصَصْتَهُمْ بِمَعْرِفَتِكَ، وَ جَلَّلْتَهُمْ بِكَرَامَتِكَ، وَ غَشَّيْتَهُمْ بِرَحْمَتِكَ، وَ رَبَّيْتَهُمْ بِنِعْمَتِكَ، وَ غَذَّيْتَهُمْ بِحِكْمَتِكَ، وَ أَلْبَسْتَهُمْ نُورَكَ، وَ رَفَعْتَهُمْ فِى مَلَكُوتِكَ، وَ حَفَفْتَهُمْ بِملائِكَتِكَ، وَ شَرَّفْتَهُمْ بِنَبِيِّكَ، (2)

ص: 140


1- و بر محمّد بن علی پیشوای مؤمنان و وارث رسولان و برهان پروردگار جهانیان، درود فرست، و بر علی بن محمّد پیشوای مؤمنان و وارث رسولان و برهان پروردگار جهانیان، درود فرست، و بر حسن بن علی پیشوای مؤمنان و وارث رسولان و برهان پروردگار جهانیان، درود فرست، و بر یادگار پیامبران و امامان و هدایتگر هدایت یافته، پیشوای مؤمنان، و وارث رسولان، و برهان پروردگار جهانیان، درود فرست،
2- بار خدایا! بر محمّد و خاندانش درود فرست، آن پیشوایان رهنما و عالمان راستگو، و نیکان پرهیزگار، آنان که ستون های دین تو و پایه های تَوحیدت و ترجمان وحیت و حجّت های تو بر آفریده هایت، و جانشینان تو در زمینت هستند، هم آنان که برای خود اختیار کردی . و بر بندگانت برگزیدی، و برای دینت پسندیدی، و به شناخت خویش اختصاص دادی، و به کرامت خود بزرگی شان بخشیدی، و به رحمتت فرو گرفتی، و به نعمتت پروراندی، و به حکمتت به ایشان غذا دادی و لباس نور بر اندامشان پوشاندی و مقامشان را در ملکوتت بلند گردانیدی، و در پوشش و حمایت فرشتگانت درآوردی، و به پیامبرت که درود تو بر او و خاندانش باد

صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ . اللّهمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ عَلَیْهِمْ، صَلاةً زَاکِیَةً نَامِیَةً، كَثِيرَةً دَائِمَةً طَيِّبَةً، لَايُحِيطُ بِهَا إِلّا أَنْتَ، وَ لَا يَسَعُهَا إِلّا عِلْمُكَ، وَ لَا يُحْصِيهَا أَحَدٌ غَيْرُكَ . اَللّٰهُمَّ وَ صَلِّ عَلَىٰ وَلِيِّكَ الْمحْيِى سُنَّتَكَ، الْقَائِمِ بِأَمْرِكَ، الدَّاعِى إِلَيْكَ، الدَّلِيلِ عَلَيْكَ، حُجَّتِكَ عَلَىٰ خَلْقِكَ، وَ خَلِيفَتِكَ فِى أَرْضِكَ، وَ شَاهِدِكَ عَلَىٰ عِبَادِكَ . اَللّٰهُمَّ أَعِزَّ نَصْرَهُ، وَ مُدَّ فِى عُمْرِهِ، وَ زَيِّنِ الْأَرْضَ بِطُولِ بَقائِهِ . اَللّٰهُمَّ أَكْفِهِ بَغْىَ الْحَاسِدِينَ، وَ أَعِذْهُ مِنْ شَرِّ الْكَائِدِينَ، وَ ازْجُرْ عَنْهُ إِرَادَةَ الظَّالِمِينَ، وَ خَلِّصْهُ مِنْ أَيْدِى الْجَبَّارِينَ ؛ (1)اَللّٰهُمَّ أَعْطِهِ فِى نَفْسِهِ وَ ذُرِّيَّتِهِ، وَ شِيعَتِهِ وَ رَعِيَّتِهِ، وَ خَاصَّتِهِ وَ عَامَّتِهِ وَ عَدُوِّهِ، وَ جَمِيعِ أَهْلِ الدُّنْيا مَا تُقِرُّ بِهِ عَيْنَهُ، وَ تَسُرُّ بِهِ نَفْسَهُ، وَ بَلِّغْهُ أَفْضَلَ مَا أَمَّلَهُ فِى الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ، إِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ . اَللّٰهُمَّ جَدِّدْ بِهِ مَا امْتَحىٰ (مُحِیَ) مِنْ دِينِكَ، وَ أَحْىِ بِهِ مَا بُدِّلَ مِنْ كِتَابِكَ، وَ أَظْهِرْ بِهِ مَا غُيِّرَ مِنْ حُكْمِكَ، (2)

ص: 141


1- شرافتشان بخشیدی . خدایا! بر محمّد و خاندانش درود فرست، درودی پاکیزه، فزاینده فراوان پیوسته و خوشایند که جز تو به آن احاطه نیابد، جز دانش تو آن را فرا نگیرد، و کسی جز تو شمارش را نداند . خدایا! درود فرست بر ولیّت که حیات بخش راه و روشت و بپادارنده فرمانت و دعوت کننده به سویت و رهنمای به هستی ات، و حجّت بر آفریدگان و جانشینت در زمین، و گواه تو بر بندگانت . بار خدایا! یاریاش را اقتدار بخش و عمرش را طولانی ساز، و زمین را به طول بقایش بیارای . بار خدایا! او را از ستم حسودان کفایت کن، و از گزند مکّاران پناه ده، و اراده بیدادگران را از او بازدار، و از دست گردن کشانش رهایی بخش
2- بار خدایا! به او عطا کن برای خودش و فرزندانش، و پیروانش و رعیتش و خاصانش و همه آنان که فرمانش برند و دشمنانش و همه اهل دنیا آنچه که دیدگانش را به آن روشن کنی و دلش را به آن شاد نمایی و او را در دنیا و آخرت به برترین آرزوهایش برسان، به یقین تو بر هر چیز توانایی . بار خدایا! به دست او آنچه از دینت فراموش شده را تازه گردان، و آنچه از معانی کتابت تغییر یافته را زنده کن، و آنچه از احکامت دگرگون شده را آشکار ساز،

حَتَّىٰ يَعُودَ دِينُكَ بِهِ وَ عَلَىٰ يَدَيْهِ، غَضّاً جَدِيداً خَالِصاً مُخْلَصاً، لَاشَكَّ فِيهِ، وَ لَا شُبْهَةَ مَعَهُ، وَ لَا بَاطِلَ عِنْدَهُ، وَ لَا بِدْعَةَ لَدَيْهِ . اَللّٰهُمَّ نَوِّرْ بِنُورِهِ كُلَّ ظُلْمَةٍ، وَ هُدَّ بِرُكْنِهِ كُلَّ بِدْعَةٍ، وَ اهْدِمْ بِعِزِّهِ كُلَّ ضَلالَةٍ، وَ اقْصِمْ بِهِ كُلَّ جَبَّارٍ، وَ أَخْمِدْ بِسَيْفِهِ كُلَّ نارٍ، وَ أَهْلِكْ بِعَدْلِهِ جَوْرَ كُلِّ جَائِرٍ، وَ أَجْرِ حُكْمَهُ عَلَىٰ كُلِّ حُكْمٍ، وَ أَذِلَّ بِسُلْطانِهِ كُلَّ سُلْطَانٍ ؛ (1) الَلّٰهُمَّ أَذِلَّ كُلَّ مَنْ نَاوَاهُ، وَ أَهْلِكْ كُلَّ مَنْ عَادَاهُ، وَ امْكُرْ بِمَنْ كَادَهُ، وَ اسْتَأْصِلْ مَنْ جَحَدَهُ حَقَّهُ، وَ اسْتَهَانَ بِأَمْرِهِ، وَسَعَىٰ فِى إِطْفَاءِ نُورِهِ، وَأَرَادَ إِخْمَادَ ذِكْرِهِ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ الْمُصْطَفىٰ، وَ عَلِيٍّ الْمُرْتَضىٰ، وَ فاطِمَةَ الزَّهْراءِ، وَ الْحَسَنِ الرِّضا، وَ الْحُسَيْنِ الْمُصَفَّىٰ، وَ جَمِيعِ الْأَوْصِيَاءِ مَصَابِيحِ الدُّجَىٰ، وَ أَعْلامِ الْهُدَىٰ، وَ مَنَارِ التُّقَىٰ، وَ الْعُرْوَةِ الْوُثْقَىٰ، وَ الْحَبْلِ الْمَتِينِ، والصِّراطِ الْمُسْتَقِيمِ، وَ صَلِّ عَلَىٰ وَلِيِّكَ (2)

ص: 142


1- تا دینت به وسیله او و به دست او شاداب، نوین، ناب و بیآلایش گردد آنچنان که شکی در آن نبوده و شبهه ای با آن نباشد، و باطل و بدعتی همراه آن نماند . بار خدایا! هر ظلمتی را با نورش روشنی بخش، با استواری اش هر بدعتی را ویرن کن، و با پایداریش هر گمراهی را برطرف کن و به دست او پشت هر گردن کشی را با پایداریش بشکن، و آتش هر آشوبی را با شمشیر او خاموش کن و ستم هر ستمگری را با عدل او نابود ساز، و فرمانش را بر هر فرمانی چیره گردان و هر سلطنتی را به سلطنتش خوار کن .
2- بار خدایا! هرکه را که آهنگ او کند به ذلّت نشان و هر که را با او دشمنی ورزد هلاک ساز و مکر کن با هر که با او نیرنگ بازد، و هرکه حقش را انکار کند و فرمانش را سبک شمارد، و در خاموش کردن نورش بکوشد، و فرونشاندن یادش را اراده نماید از بن برکن، خدایا! درود فرست بر محمّد مصطفی و علی مرتضی، و فاطمه زهرا، و حسن خشنود از قضا، و حسین پاک گشته، و همه اوصیایی که چراغ های تاریکی، و نشانه های هدایت، و مشعل های فروزان تقوی، و دستاویز و رشته استوار و راه راست اند، و بر ولیّت و زمامداران پای بند

وَوُلَاةِ عَهْدِكَ، وَ الْأَئِمَّةِ مِنْ وُلْدِهِ، وَ مُدَّ فِى أَعْمارِهِمْ، وَ زِدْ فِى آجالِهِمْ، وَ بَلِّغْهُمْ أَقْصَىٰ آمالِهِمْ دِيناً وَ دُنْيا وَ آخِرَةً، إِنَّكَ عَلىٰ كُلِّ شَىْءٍ قَدْيرٌ . (1)

بدان که موافق روایتی شب شنبه هم حکم شبه جُمعه را دارد و سزاوار است آنچه در شب جُمعه خوانده می شود در آن شب هم خوانده شود .

ص: 143


1- به عهدت که امامان از فرزندانش هستند درود فرست، و بر عمرشان بیفزا و به طول حیاتشان فزونی بخش، و به نهایت آرزوهای دینی و دنیوی و اخرویشان برسان که به یقین تو بر هر چیز توانایی .

فصل پنجم: زیارات معصومین (عَلَيهِم السَّلَامُ) در ایام هفته

اشاره

در تعیین اسامی پیامبر اکرم و ائمه طاهرین (عَلَيهِم السَّلَامُ) برای روزهای هفته و زیارت آنان در آن روزها . سید ابن طاووس (رَحمهُ اللّه) در کتاب «جَمال الأُسبوع» فرموده : ابن بابویه با ذکر سند از صَقر بن ابی دُلَف روایت کرده: زمانی که متوکل عباسی حضرت هادی (عَلَيهِ السَّلَامُ) را به شهر سامرای کنونی آورد و نزد دربان خود (زراقی) حبس کرد، روزی برای خبر گرفتن از احوال آن حضرت نزد زراقی رفتم، گفت: چه کاری داری؟ گفتم: برای دیدن شما آمده ام . ساعتی با هم نشستیم و از هر دری سخن گفتیم، تا زمانی که مردم را متفرق کرد و مجلس خلوت شد، باز از من پرسید: برای چه پیش من آمدهای؟ من به همان صورت اول پاسخ گفتم، ولی او گفت: گویا آمده ای که خبری از مولای خود، امام هادی (عَلَيهِ السَّلَامُ) بگیری؟ من ترسیدم، گفتم: مولای من متوكل است، گفت: ساکت شو که مولای تو بر حق است، و من نیز هم عقیده توام . گفتم: «الْحَمْدُ للّه»، سپس گفت: آیا می خواهی نزد آن حضرت بروی؟ گفتم: آری . گفت: اندکی بنشین تا پیک از نزد آن حضرت بیرون آید، من

ص: 144

نشستم تا زمانی که پیک بیرون آمد، پس از آن پسرکی را مأموریت داد، تا مرا نزد آن حضرت ببرد، وقتی به خدمت آن جناب رسیدم، دیدم بر روی حصیری نشسته و در برابرشان قبری آماده کرده اند! به وجود مبارکشان سلام کردم، سلامم را جواب دادند، سپس دستور دادند بنشینم، فرمودند: برای چه آمدهای؟ گفتم: برای خبر گرفتن از احوال شما آمده ام . آنگاه به خاطر دیدن آن قبر گریه کردم . حضرت فرمودند: گریه مکن، که در این زمان از جانب ایشان آسیبی به من نمی رسد، گفتم: «اَلحَمدُ لِلّٰهِ» سپس گفتم: ای سرور من، حدیثی از رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) روایت شده که من معنی آن را نمی فهمم، فرمودند آن حدیث کدام است؟ عرض کردم: « لا تُعادُوا الأَيّامَ فَتُعادیکُم » [با روزها دشمنی مکنید تا آن ها با شما دشمنی نورزند] . فرمودند: مراد از روزها تا زمانی که آسمان ها و زمین برپاست ما هستیم . شنبه: نام رسول خداست، یکشنبه: امیرالمؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ)، دوشنبه: حسن و حسین (عَلَيهِمَا السَّلَامُ)، سه شنبه: علی بن الحسين ومحَمد بن علي وجعفر بن محَمد (عَلَيهِم السَّلَامُ) چهارشنبه: موسی بن جعفر و علی بن موسی و محَمد بن (عَلَيهِم السَّلَامُ) و من، پنجشنبه: فرزندم حسن (عَلَيهِ السَّلَامُ)، جُمعه: فرزند فرزندم، که اهل حق بر

ص: 145

گردش جمع می شوند . این است معنی ایام، پس در دنیا با ایشان دشمنی مکنید، که در آخرت با شما دشمنی خواهند کرد . آنگاه فرمود: با من خداحافظی کن و برو که بر تو ایمن نیستم و می ترسم آزاری به تو رسد . سپس سید این حدیث را به سند دیگر از قطب راوندی نقل کرده، آنگاه فرموده: زیارت حضرت رسول اللّه (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) در روز شنبه این است:

زیارت حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) در روز شنبه

أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ وَحْدَهُ، لَاشَرِيكَ لَهُ، وَ أَشْهَدُ أَنَّكَ رَسُولُهُ، وَ أَنَّكَ مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِاللّٰهِ، وَ أَشْهَدُ أَنَّكَ قَدْ بَلَّغْتَ رِسالاتِ رَبِّكَ وَ نَصَحْتَ لِأُمَّتِكَ، وَ جَاهَدْتَ فِى سَبِيلِ اللّٰهِ بِالْحِكْمَةِ وَ المَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ، وَ أَدَّيْتَ الَّذِى عَلَيْكَ مِنَ الْحَقِّ، وَ أَنَّكَ قَدْ رَؤُفْتَ بِالْمُؤْمِنِينَ، وَ غَلَظْتَ عَلَى الْكَافِرِينَ، وَ عَبَدْتَ اللّٰهَ مُخْلِصاً حَتَّىٰ أَتاكَ الْيَقِينُ، فَبَلَغَ اللّٰهُ بِكَ أَشْرَفَ مَحَلِّ الْمُكَرَّمِينَ، اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِى اسْتَنْقَذَنا بِكَ مِنَ الشِّرْكِ (1)

ص: 146


1- شهادت می دهم که معبودی جز خدا نیست، یکتاست و شریکی ندارد، و گواهی می دهم که تو فرستاده اویی، و تویی محمّد فرزند عبد اللّه، و شهادت می دهم که تو پیام های پروردگارت را به مردم رساندی و برای امّتت خیرخواهی نمودی و در راه خدا با حکمت و اندرز پسندیده کوشیدی، و آنچه را از حق بر عهده تو بود ادا کردی، و همانا تو به مردمان مؤمن مهربانی نمودی، و بر کافران سخت گرفتی، و خدا را با خلوص کامل تا رسیدن مرگ بندگی کردی، پس خداوند تو را به شریف ترین مقام اهل کرامت نایل گرداند . سپاس خدای را که ما را به وسیله تو از شرک

وَ الضَّلالِ . اللّهمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اجْعَلْ صَلَوَاتِکَ وَ صَلَوَاتِ مَلائِکَتِکَ، وَ أَنْبِیَائِکَ وَ الْمُرْسَلِینَ وَ عِبَادِکَ الصَّالِحِینَ، وَ أَهْلِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرَضِینَ، (1) وَ مَنْ سَبَّحَ لَكَ يَا رَبَّ الْعَالَمِينَ مِنَ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ، عَلَىٰ مُحَمَّدٍ عَبْدِكَ وَ رَسُولِكَ، وَ نَبِيِّكَ وَ أَمِينِكَ، وَ نَجِيبِكَ وَ حَبِيبِكَ، وَ صَفِيِّكَ وَ صِفْوَتِكَ، وَ خَاصَّتِكَ وَ خَالِصَتِكَ، وَ خِيَرَتِكَ مِنْ خَلْقِكَ، وَ أَعْطِهِ الْفَضْلَ وَ الْفَضِيلَةَ وَ الْوَسِيلَةَ وَ الدَّرَجَةَ الرَّفِيعَةَ، وَ ابْعَثْهُ مَقاماً مَحْمُوداً يَغْبِطُهُ بِهِ الْأَوَّلُونَ وَ الْآخِرُونَ . اَللّٰهُمَّ إِنَّكَ قُلْتَ: «وَ لَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جٰاؤُكَ فَاسْتَغْفَرُوا اللّٰهَ وَ اسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللّٰهَ تَوّٰاباً رَحِيماً»، إِلٰهِى فَقَدْ أَتَيْتُ نَبِيَّكَ مُسْتَغْفِراً تَائِباً مِنْ ذُنُوبِى، فَصَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اغْفِرْها لِى، يَاسَيِّدَنا أَتَوَجَّهُ بِكَ وَ بِأَهْلِ بَيْتِكَ إِلَى اللّٰهِ تَعَالىٰ رَبِّكَ وَ رَبِّى لِيَغْفِرَ لِى . (2) آنگاه سه

ص: 147


1- و گمراهی رهانید . خدایا! بر محمّد و خاندانش درود فرست و درود خود و فرشتگان و پیامبران و فرستادگان و بندگان شایسته ات و همه اهل آسمان ها و زمین ها
2- و هر آنکه از پیشینیان و آیندگان تسبیح تو گوید را ای پروردگار جهانیان، بر محمّد بنده شایسته و پیامبر و فرستاده ات و امین و برگزیده و محبوب و پاک و بنده و خاص و خالصت و اختیار شده از میان بندگانت، قرار ده . خدایا! به او فضل و برتری و مرتبه شفاعت و درجه بلند عطا کن و او را به مقام ستوده ای که پیشینیان و آیندگان بر ان رشک برند برانگیز . خدیا! تو فرموده ای: «اگر ایشان آنگاه که برخود ستم کردند نزد تو می آمدند پس از خدا طلب آمرزش می کردند و پیامبر نیز برای ایشان درخواست آمرزش می نمود، به یقین خدا را توبه پذیر و مهربان می یافتند» خدایا! من استغفارکنان و پشیمان از گناهانم نزد پیامبرت آمدم، پس بر محمّد و خاندانش درود فرست و گناهانم را بیامرز . ای سرور ما، دست به دامن تو و خاندانت، به جانب خدای متعال که پروردگار من و توست روی می آورم تا مرا بیامرزد .

بار بگو«إِنَّا للّه وَ إِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ» (1) سپس بگو: أُصِبْنا بِكَ يَا حَبِيبَ قُلُوبِنا، فَمَا أَعْظَمَ الْمُصِيبَةَ بِكَ حَيْثُ انْقَطَعَ عَنَّا الْوَحْىُ، وَ حَيْثُ فَقَدْنَاكَ، فَإِنَّا لِلّٰهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ . يَا سَيِّدَنا يَا رَسُولَ اللّٰهِ صَلَوَاتُ اللّٰهِ عَلَيْكَ وَ عَلَىٰ آلِ بَيْتِكَ [الطَّیّبِینَ] الطَّاهِرِينَ، هٰذَا يَوْمُ السَّبْتِ وَ هُوَ يَوْمُكَ، وَ أَنَا فِيهِ ضَيْفُكَ وَ جَارُكَ، فَأَضِفْنِى وَ أَجِرْنِى، فَإِنَّكَ كَرِيمٌ تُحِبُّ الضِّيَافَةَ، وَ مَأمُورٌ بِالْإِجارَةِ، فَأَضِفْنِى وَ أَحْسِنْ ضِيَافَتِى، وَ أَجِرْنا وَ أَحْسِنْ إِجَارَتَنا، بِمَنْزِلَةِ اللّٰهِ عِنْدَكَ وَ عِنْدَ آلِ بَيْتِكَ، وَ بِمَنْزِلَتِهِمْ عِنْدَهُ، وَ بِمَا اسْتَوْدَعَكُمْ مِنْ عِلْمِهِ فَإِنَّهُ أَكْرَمُ الْأَكْرَمِينَ . (2)

گردآوردنده این کتاب عباس قمی خدایش ببخشاید گوید: من هرگاه خواستم رسول خدا را به این زیارت، زیارت نمایم نخسن آن حضرت را به صورتی که امام هشتم تعلیم بَزَنطی فرموده زیارت می کنم، پس از آن این زیارت را

ص: 148


1- همه از خداییم و به سوی او باز می گردیم
2- ای محبوب دل های ما، ما به خاطر تو سوگواریم، و چه بزرگ است سوگواری بر تو ازآن رو که وحی از ما بریده و هم ازآن رو که به فقدان تو دچار آمده ایم چه ما از خداییم و به سوی او باز می گردیم، ای سرور ما، ای فرستاده خدا، درود خدا بر تو و بر خاندان پاک پاکیزه ات باد . امروز روز شنبه است و آن روز توست، و من در این روز مهمان تو و پناهنده به درگاه توام، پس از من پذیرایی کن و به من پناه ده، زیرا تو بزرگوار و مهمان نوازی، و از سوی حق تعالی مأور به پناه دادنی، پس از من پذیرایی کن و نیکو پذیرایی فرما و ما را پناه ده، و نیکو پناهمان ده، به برکت جایگاهی که خدا نزد تو و نزد خاندانت دارد، و بحق منزلی که آنان نزد خداوند دارند و بحق آنچه از دانشش نزد شما سپرده که همانا او گرامی ترین گرامیان است .

می خوانم . و آن زیارت [زیارت تعلیم داده شده به بزنطی] به گونه ای که با سند صحیح روایت شده چنین است: ابن ابی نصر خدمت حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) عرض کرد: پس از نماز چگونه بر حضرت پیامبر (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) صلوات و سلام فرستاد؟ فرمود می گویی:

اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا رَسُولَ اللّٰهِ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكَاتُهُ ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا مُحَمَّدَ بْنَ عَبْدِاللّٰه ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا خِيَرَةَ اللّٰهِ ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا حَبِيبَ اللّٰهِ ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا صِفْوَةَ اللّٰهِ ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا أَمِينَ اللّٰهِ، أَشْهَدُ أَنَّكَ رَسُولُ اللّٰهِ، وَ أَشْهَدُ أَنَّكَ مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللّٰهِ، وَ أَشْهَدُ أَنَّكَ قَدْ نَصَحْتَ لِأُمَّتِكَ، وَ جَاهَدْتَ فِى سَبِيلِ رَبِّكَ، وَ عَبَدْتَهُ حَتَّىٰ أَتَاكَ الْيَقِينُ، فَجَزَاكَ اللّٰهُ يَا رَسُولَ اللّٰهِ أَفْضَلَ ما جَزىٰ نَبِيّاً عَنْ أُمَّتِهِ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ أَفْضَلَ ما صَلَّيْتَ عَلىٰ إِبْراهِيمَ وَ آلِ إِبْراهِيمَ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ . (1)

ص: 149


1- سلام و رحمت خدا و برکاتش بر تو ای رسول خدا، سلام بر تو ای محمّد بن عبداللّه، سلام بر توی ای اختیارشده خدا، سلام بر تو ای محبوب خدا، سلام بر تو ای برگزیده خدا، سلام بر تو ای امین وحی خدا، شهادت می دهم که تو فرستاده خدایی و گواهی می دهم که تو محمّد بن عبد اللّه هستی و گواهی می دهم که تو امّت خویش را خیرخواهانه پند گفتی، و در راه پرودگارت جهاد کردی، و او را تا زمان مرگ پرستیدی، پس خدا پاداشت دهد. ای فرستاده خدا، بهترین پاداشی که به پیامبری از سوی امّتش می دهد . خدایا! بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست . برترین درودی که بر ابراهیم و خاندان ابراهیم فرستادی، همانا تو ستوده و بزرگواری
زیارت حضرت امیرالمومنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) در یکشنبه

این زیارت به روایت کسی است که امام زمان (عجل اللّه تعالی فرجه الشریف) را در بیداری مشاهده کرده بود در حالی که آن حضرت امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را در روز یکشنبه که روز آن حضرت است با این عبارات زیارت می کرد:

السَّلامُ عَلَى الشَّجَرَةِ النَّبَوِيَّةِ، وَ الدَّوْحَةِ الْهَاشِمِيَّةِ، الْمُضِيئَةِ، الْمُثْمِرَةِ بِالنُّبُوَّةِ، الْمُونِقَةِ (المونِعَةِ) بِالْإِمَامَةِ، وَ عَلىٰ ضَجِيعَيْكَ آدَمَ وَ نُوحٍ عَلَيْهِمَا السَّلامُ ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ وَ عَلَىٰ أَهْلِ بَيْتِكَ الطَّيِّبِينَ الطَّاهِرِينَ ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ وَ عَلَى الْمَلائِكَةِ الْمُحْدِقِينَ بِكَ وَ الْحَافِّينَ بِقَبْرِكَ ؛ يَا مَوْلاىَ يَا أَمِيرَالْمُؤْمِنِينَ، هَذاَ يَوْمُ الْأَحَدِ وَ هُوَ يَوْمُكَ وَ بِاسْمِكَ، وَ أَنَا ضَيْفُكَ فِيهِ وَ جارُكَ، فَأَضِفْنِى يَا مَوْلاىَ وَ أَجِرْنِى، فَإِنَّكَ كَرِيمٌ تُحِبُّ الضِّيافَةَ، وَ مَأْمُورٌ بِالْإِجارَةِ، فَافْعَلْ مَا رَغِبْتُ إِلَيْكَ فِيهِ، وَ رَجَوْتُهُ مِنْكَ، بِمَنْزِلَتِكَ وَ آلِ بَيْتِكَ

ص: 150

عِنْدَاللّٰهِ، وَ مَنْزِلَتِهِ عِنْدَكُمْ، وَ بِحَقِّ ابْنِ عَمِّكَ رَسُول ِاللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَ سَلَّمَ وَ عَلَيْهِمْ أَجْمَعِينَ . (1)

زیارت حضرت زهرا (عَلَيهَا السَّلَامُ) در روز یکشنبه

اَلسَّلامُ عَلَیْکِ يَا مُمْتَحَنَةُ، امْتَحَنَكِ [اللّه] الَّذِى خَلَقَكِ، فَوَجَدَكِ لِمَا امْتَحَنَكِ صَابِرَةً، أَنَا لَكِ مُصَدِّقٌ صَابِرٌ عَلَىٰ مَا أَتىٰ بِهِ أَبُوكِ وَ وَصِيُّهُ صَلَواتُ اللّٰهِ عَلَيْهِما، وَ أَنَا أَسْأَلُكِ إِنْ كُنْتُ صَدَّقْتُكِ إِلّا أَلْحَقْتِنِى بِتَصْدِيقِى لَهُمَا، لِتُسَرَّ نَفْسِى، فَاشْهَدِى أَنِّى ظاهِرٌ بِوَلَايَتِكِ وَ وِلايَةِ آلِ بَيْتِكِ صَلَوَاتُ اللّٰهِ عَلَيْهِمْ أَجْمَعِينَ . (2)

زیات حضرت زهرا (عَلَيهَا السَّلَامُ) به روایتی دیگر: اَلسَّلامُ عَلَیْکِ يَا مُمْتَحَنَةُ، امْتَحَنَكِ الَّذِى خَلَقَكِ قَبْلَ أَنْ يَخْلُقَكِ، وَ كُنْتِ لِمَا امْتَحَنَكِ بِهِ صَابِرَةً، وَ نَحْنُ لَكِ أَوْلِيَاءٌ مُصَدِّقُونَ، وَ لِكُلِّ مَا أَتىٰ بِهِ أَبُوكِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ وَ أَتىٰ بِهِ وَصِيُّهُ (3)

ص: 151


1- سلام بر شجره نبوت، و درخت تنومند هاشمی، درخت تابان و بارور به برکت نبوّت و خرّم و سرسبز به حرمت امامت، و بر دو آرمیده در کنارت آدم و نوح (درود بر آن ها باد) . سلام بر تو و بر اهل بیت پاک و پاکیزه ات، سلام بر تو و بر فرشتگان حلقه زننده بر دورت و گرد آمده بر قبرت، ای مولای من ای امیر مؤمنان، امروز روز یکشنبه و روز تو و به نام توست و من در این روز میهمان و پناهنده به توام، ای مولای من از من پذیرایی کن و مرا پناه ده، چه همانا تو کریمی و مهمان نوازی را دوست می داری و از سوی خدا مأمور به پناه دادنی، پس برآور خواهشی را که برای آن در این روز بسوی تو میل نمودم و آن را از تو امید دارم، به حق مقام والای خود و جایگاه بنلد اهل بیتت نزد خدا و مقام خدا نزد شما، و بحق پسر عمویت رسول خدا که خدا بر او و خاندانش همه و همه درود و سلام فرستد .
2- سلام بر تو ای آزموده شده، آن که تو را آفرید آزمودت، پس تو را به آنچه آزمود شکیبا یافت، من از صمیم قلب به تو ایمان دارم و بر آنچه پدر بزرگوارت و جانشینش (درود خدا بر آن دو باد) آوردند بردبارم و از تو می خواهم از آنجا که مومن به تو هستم مرا به گروندگان آن دو ملحق سازی تا دلشاد گردم، پس گواه باش که همانا من تنها به ولایت تو و ولایت اهل بیتت (که درود خدا بر همه آنان باد) پاک گشته و دلگرمم .
3- سلام بر تو ای آزموده شده، آزمودت آن که تو را آفرید پیش از آفریدنت در دنیا، و در آن آزمون شکیبا بودی و ما دوستان و تصدیق کنندگان توایم، و به همه آنچه پدر بزرگوارت (درود خدا بر او و خاندانش باد) و جانشینش

(عَلَيهِ السَّلَامُ) مُسَلِّمُونَ، وَ نَحْنُ نَسْأَلُكَ اَللّٰهُمَّ إِذْ كُنَّا مُصَدِّقِينَ لَهُمْ أَنْ تُلْحِقَنَا بِتَصْدِيقِنا بِالدَّرَجَةِ الْعَالِيَةِ، لِنُبَشِّرَ أَنْفُسَنَا بِأَنَّا قَدْ طَهُرْنا بِوَلايَتِهِمْ، عَلَيْهِمُ السَّلامُ . (1)

زیارت حضرت حسن (عَلَيهِ السَّلَامُ) در روز دوشنبه

روز دوشنبه روز امام حسن و امام حسین (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) است، در زیارت حضرت امام حسن (عَلَيهِ السَّلَامُ) می گویی:

السَّلامُ عَلَیْکَ یَا ابْنَ رَسُولِ رَبِّ الْعَالَمِینَ ؛ السَّلامُ عَلَیْکَ یَا ابْنَ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ؛ السَّلامُ عَلَیْکَ یَا ابْنَ فَاطِمَةَ الزَّهْرَاءِ ؛ السَّلامُ عَلَیْکَ یَا حَبِیبَ اللّه ؛ السَّلامُ عَلَیْکَ یَا صِفْوَةَ اللّه ؛ السَّلامُ عَلَیْکَ یَا أَمِینَ اللّه ؛ السَّلامُ عَلَیْکَ یَا حُجَّةَ اللّه ؛ السَّلامُ عَلَیْکَ یَا نُورَ اللّه ؛ السَّلامُ عَلَیْکَ یَا صِرَاطَ اللّه ؛ السَّلامُ عَلَیْکَ یَا بَیَانَ حُکْمِ اللّه ؛ السَّلامُ عَلَیْکَ یَا نَاصِرَ دِینِ اللّه ؛ السَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا السَّیِّدُ الزَّکِیُّ السَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْبَرُّ الْوَفِیُّ ؛ السَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْقَائِمُ ؛ (2)

ص: 152


1- (درود بر او) آوردند سر می سپاریم خدایا! از تو می خواهیم ازآن رو که تصدیق کنندگان آن بزرگواران بودیم ما را به خاطر این باور به درجه والا برسانی، تا خود را بشارت دهیم که پاک گشتیم به ولایت آنان (درود بر آنان)
2- سلام بر تو ای فرزند فرستاده پرودگار جهانیان، سلام بر تو ای فرزند امیر مؤمنان، سلام بر تو ای فرزند فاطمه زهرا، سلام بر تو ای محبوب خدا، سلام بر تو ای برگزیده خدا، سلام بر تو ای امین خدا، سلام بر تو ای برهان حکم خدا، سلام بر تو ای نور خدا، سلام بر تو ای راه خدا، سلام بر تو ای بیان حکم خدا، سلام بر تو ای یار دین خدا، سلام بر تو ای سرور پاک نهاد، سلام بر تو ای نیکوکردار وفادار، سلام بر تو ای قیام کننده

الْأَمِینُ ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْعَالِمُ بِالتَّأْوِیلِ ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْهَادِی الْمَهْدِیُّ ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الطَّاهِرُ الزَّکِیُّ ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا التَّقِیُّ النَّقِیُّ ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْحَقُّ الْحَقِیقُ ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الشَّهِیدُ الصِّدِّیقُ ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَا أَبَا مُحَمَّدٍ الْحَسَنَ بْنَ عَلِیٍّ وَ (رَحمهُ اللّه) وَ بَرَکَاتُهُ . (1)

زیارت حضرت حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) در روز دوشنبه

السَّلامُ عَلَیْکَ یَا ابْنَ رَسُولِ اللّه ؛ السَّلامُ عَلَیْکَ یَا ابْنَ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ؛ السَّلامُ عَلَیْکَ یَا ابْنَ سَیِّدَةِ نِسَاءِ الْعَالَمِینَ ؛ أَشْهَدُ أَنَّکَ أَقَمْتَ الصَّلاةَ، وَ آتَیْتَ الزَّکَاةَ، وَ أَمَرْتَ بِالْمَعْرُوفِ، وَ نَهَیْتَ عَنِ الْمُنْکَرِ، وَ عَبَدْتَ اللّه مُخْلِصاً، وَ جَاهَدْتَ فِی اللّه حَقَّ جِهَادِهِ، حَتَّی أَتَاکَ الْیَقِینُ، فَعَلَیْکَ السَّلامُ مِنِّی مَا بَقِیتُ وَ بَقِیَ اللَّیْلُ وَ النَّهَارُ، وَ عَلَی آلِ بَیْتِکَ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ ؛ أَنَا یَا مَوْلایَ مَوْلًی لَکَ وَ لِآلِ بَیْتِکَ، سِلْمٌ لِمَنْ سَالَمَکُمْ، وَ حَرْبٌ لِمَنْ(2)

ص: 153


1- امین، سلام بر تو ای آگاه به تأویل، سلام بر تو ای راهنمای راه یافته، سلام بر تو ای پاک و پاکیزه، سلام بر تو ای پرهیزکار پاکدامن، سلام بر تو ای حقیقت راستین و آشکار، سلام بر تو ای شهید راست کردار سلام بر تو ای ابا محمّد حسن بن علی، و رحمت و برکات خدا بر تو باد
2- سلام بر تو ای فرزند رسول خدا، سلام بر تو ای فرزند امیر مؤمنان، سلام بر تو ای فرزند سرور زنان جهانیان، گواهی می دهم که تو نماز را بپا داشتی، و زکات را پرداختی، و امر به معروف و نهی از منکر نمودی، و خدا را خالصانه عبادت کردی و در راه خدا به نحو شایسته به جهاد برخاستی تا مرگ تو را دربر گرفت، از من بر تو سلام تا هستم و تا شب و روز باقی است و سلام بر خاندان پاک و پاکیزه ات، ای مولای من، من دل بسته تو و خاندان تو هستم، در صلحم با آن که با شما در صلح است، و در جنگم با آن که با شما در

حَارَبَكُمْ، مُؤْمِنٌ بِسِرِّكُمْ وَ جَهْرِكُمْ، وَ ظَاهِرِكُمْ وَ بَاطِنِكُمْ، لَعَنَ اللّٰهُ أَعْداءَكُمْ مِنَ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ، وَ أَنَا أَبْرَأُ إِلَى اللّٰهِ تَعالىٰ مِنْهُمْ، يَا مَوْلَاىَ يَا أَبا مُحَمَّدٍ، يَا مَوْلَاىَ يَا أَبا عَبْدِاللّٰهِ، هٰذا يَوْمُ الإِثْنَيْنِ وَ هُوَ يَوْمُكُما وَ بِاسْمِكُما وَ أَنَا فِيهِ ضَيْفُكُما، فَأَضِيفانِى وَ أَحْسِنا ضِيَافَتِى، فَنِعْمَ مَنِ اسْتُضِيفَ بِهِ أَنْتُمَا، وَ أَنَا فِيهِ مِنْ جِوارِكُما فَأَجِيرانِى، فَإِنَّكُمَا مَأمُورانِ بِالضِّيافَةِ وَ الْإِجارَةِ، فَصَلَّى اللّٰهُ عَلَيْكُمَا وَ آلِكُمَا الطَّيِّبِينَ . (1)

زیارت امام زین العابدین, امام باقر, امام صادق (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) در روز سه شنبه

روز سه شنبه به نام حضرت زین العابدین و حضرت باقر و حضرت صادق (عَلَيهِم السَّلَامُ) است . زیارت کن ایشان را در این روز به این زیارت:

اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ يَا خُزَّانَ عِلْمِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ يَا تَرَاجِمَةَ وَحْىِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ يَا أَئِمَّةَ الْهُدَىٰ، اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ يَا أَعْلامَ (2)

ص: 154


1- جنگ است، من به نهان و آشکار و ظاهر و باطن شما ایمان دارم، لعنت خدا بر دشمنانتان از گذشتگان و آیندگان، من از آنان به سوی خدا بیزاری می جویم، ای مولای من ای ابا محمّد، ای سرور من ای ابا عبد اللّه، امروز روز دوشنبه است و روز شما دو بزرگوار و به نام شماست و من در این روز مهمان شما هستم، پذیرای من باشید و نیکو پذیرایی کنید، چه خوشبخت میهمانی است آن که شمار میزبانش باشید، و من در این روز از پناهندگان به شمایم، پس مرا پناه دهید، به یقین شما از سوی خدا مأمور به پذیرایی نمودن و پناه دادنید، خدا بر شما و خاندان پاکتان درود فرستد .
2- سلام بر شما ای خزانه داران علم خدا، سلام بر شما ای مفسرّان وحی خدا، سلام برشما ای پیشوایان هدایت، سلام بر شما ای نشانه های

التُّقىٰ، اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ يَا أَوْلادَ رَسُولِ اللّٰهِ، أَنَا عَارِفٌ بِحَقِّكُمْ، مُسْتَبْصِرٌ بِشَأْنِكُمْ، مُعادٍ لِأَعْدائِكُمْ، مُوَالٍ لِأَوْلِيَائِكُمْ، بِأَبِى أَنْتُمْ وَ أُمِّى، صَلَواتُ اللّٰهِ عَلَيْكُمْ . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَتَوالىٰ آخِرَهُمْ كَمَا تَوالَيْتُ أَوَّلَهُمْ، وَ أَبْرَأُ مِنْ كُلِّ وَلِيجَةٍ دُونَهُمْ، وَ أَكْفُرُ بِالْجِبْتِ وَ الطَّاغُوتِ وَ اللَّاتِ وَ الْعُزَّىٰ . صَلَوَاتُ اللّٰهِ عَلَيْكُمْ يَا مَوالِىَّ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ . اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا سَيِّدَ الْعَابِدِينَ وَ سُلالَةَ الْوَصِيِّينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا بَاقِرَ عِلْمِ النَّبِيِّينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا صَادِقاً مُصَدَّقاً فِى الْقَوْلِ وَ الْفِعْلِ، يَا مَوالِىَّ هٰذَا يَوْمُكُمْ وَ هُوَ يَوْمُ الثُّلَثَاءِ، وَ أَنَا فِيهِ ضَيْفٌ لَكُمْ وَ مُسْتَجِيرٌ بِكُمْ، فَأَضِيفُونِى وَ أَجِيرُونِى بِمَنْزِلَةِ اللّٰهِ عِنْدَكُمْ وَ آلِ بَيْتِكُمُ الطَّيِّبِينَ الطَّاهِرِينَ . (1)

زیارت امام موسی کاظم و امام رضا و امام جواد و امام هادی (عَلَيهِمَ السَّلَامُ) در روز چهارشنبه

روز چهارشنبه به نام حضرت موسی بن جعفر و حضرت

ص: 155


1- پارسایی، سلام بر شما ای فرزندان رسول خدا من به حق شما دانا، و به مقام شما بینایم و با دشمنانتان دشمن، و با دوستانتان دوستم، پدر و مادرم فدایتان، درودهای خدا بر شما باد . خدایا! من دوست دارم آخرین اینان را چنان که دوست داشتم اولین شان را، و از هر صف بندی در برابر ایشان بیزاری می جویم و به جبت و طاغوت و لات و عزی [بتان روزگار جاهلیت] کفر می ورزم، ای سروران من، درودهای خدا و رحمت و برکاتش بر شما باد، سلام بر تو ای سرور عابدان، و زبده جانشینان، سلام بر تو ای شکافنده دانش پیامبران، سلام بر تو ای راستگوی پذیرفته در گفتار و کردار، ای سروران من، امروز روز سه شنبه روز شماست و من در این روز میهمان شما و پناهنده به شمایم، پذیرای من باشید، و پناهم دهید، به حق مقام خدا نزد شما و اهل بیت پاکیزه و پاکتان .

رضا و حضرت جواد و حضرت هادی (عَلَيهِم السَّلَامُ) است . در زیارت آن بزرگواران بگو:

اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ يَا أَوْلِيَاءَاللّٰهِ ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ يَا حُجَجَ اللّٰهِ ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ يَا نُورَ اللّٰهِ فِى ظُلُمَاتِ الْأَرْضِ ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ، صَلَواتُ اللّٰهِ عَلَيْكُمْ وَ عَلَىٰ آلِ بَيْتِكُمُ الطَّيِّبِينَ الطَّاهِرِينَ ؛ بِأَبِى أَنْتُمْ وَ أُمِّى، لَقَدْ عَبَدْتُمُ اللّٰهَ مُخْلِصِينَ، وَ جَاهَدْتُمْ فِى اللّٰهِ حَقَّ جِهَادِهِ حَتَّىٰ أَتاكُمُ الْيَقِينُ، فَلَعَنَ اللّٰهُ أَعْداءَكُمْ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ أَجْمَعِينَ، وَ أَنَا أَبْرَأُ إِلَى اللّٰهِ وَ إِلَيْكُمْ مِنْهُمْ، يَا مَوْلاىَ يَا أَبا إِبْراهِيمَ مُوسَى بْنَ جَعْفَرٍ، يَا مَوْلاىَ يَا أَبَا الْحَسَنِ عَلِىَّ بْنَ مُوسىٰ، يَا مَوْلاىَ يَا أبا جَعْفَرٍ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِيٍّ، يَا مَوْلاىَ يَا أَبَا الْحَسَنِ عَلِىَّ بْنَ مُحَمَّدٍ، أَنَا مَوْلىً لَكُمْ، مُؤْمِنٌ بِسِرِّكُمْ وَ جَهْرِكُمْ، مُتَضَيِّفٌ بِكُمْ فِى يَوْمِكُمْ هٰذَا وَ هُوَ يَوْمُ الْأَرْبَعاءِ، وَ مُسْتَجِيرٌ بِكُمْ، فَأَضِيفُونِى وَ أَجِيرُونِى بِآلِ بَيْتِكُمُ (1)

ص: 156


1- سلام بر شما ای دوستان خدا، سلام بر شما ای حجت های خدا، سلام بر شما ای نور خدا در تاریکی های زمین، سلام بر شما، درودهای خدا بر شما و بر خاندان پاکیزه و پاکتان، پدر و مادرم فدایتان، به راستی خدا را خالصانه پرستیدید و در راه خدا آنچنان که شایسته بود جهاد نمودید تا مرگ شما را دربر گرفت، لعنت خدا بر دشمنانتان از تمام پریان و آدمیان، من به سوی خدا و به سوی شما از دشمنانتان بیزاری می جویم، ای سرور من یا ابا ابراهیم موسی بن جعفر، ای سرور من یا ابا الحسن علی بن موسی، ای سرور من یا ابا جعفر محمّد بن علی، ای سرور من یا ابا الحسن علی بن محمّد، من دل بسته شما هستم، ایمان دارم به نهان و آشکار شما، در این روز شما که روز چهارشنبه است از شما درخواست پذیرایی دارم، و به بارگاه شما پناه می جویم، پس مرا پذیرا باشید و پناهم دهید، به حقّ خاندان

الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ . (1)

زیارت امام حسن عسکری (عَلَيهِ السَّلَامُ) در روز پنجشنبه

روز پنجشنبه به نام حضرت عسکری (عَلَيهِ السَّلَامُ) است . در زیارت آن حضرت بگو:

اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَلِىَّ اللّٰهِ ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا حُجَّةَ اللّٰهِ وَ خَالِصَتَهُ ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا إِمَامَ الْمُؤْمِنِينَ، وَ وَارِثَ الْمُرْسَلِينَ، وَ حُجَّةَ رَبِّ الْعَالَمِينَ، صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْكَ وَ عَلَىٰ آلِ بَيْتِكَ الطَّيِّبِينَ الطَّاهِرِينَ، يَا مَوْلاىَ يَا أَبا مُحَمَّدٍ الْحَسَنَ بْنَ عَلِيٍّ، أَنَا مَولىً لَكَ وَ لِآلِ بَيْتِكَ، وَ هٰذَا يَوْمُكَ وَ هُوَ يَوْمُ الْخَمِيسِ، وَ أَنَا ضَيْفُكَ فِيهِ وَ مُسْتَجِيرٌ بِكَ فِيهِ، فَأَحْسِنْ ضِيافَتِى وَ إِجارَتِى بِحَقِّ آلِ بَيْتِكَ الطَّيِّبِينَ الطَاهِرِينَ . (2)

زیارت امام زمان (عَلَيهِ السَّلَامُ) در روز جُمعه

جُمعه روز حضرت صاحب الزّمان (عجل اللّه تعالی فرجه الشریف) و بنام آن حضرت

ص: 157


1- پاکیزه و پاکتان .
2- سلام بر تو ای ولیّ خدا، سلام بر تو ای حجّت حق و بنده پاک خدا، سلام بر تو ای پیشوای مؤمنان، و وارث پیامبران، و برهان محکم پروردگار جهانیان، درود خدا بر تو و اهل بیت پاکیزه و پاکت باد، ای سرور من یا ابا محمّد حسن بن علی، من دل بسته تو و اهل بیت توام، این روز روز پنجشنبه و روز توست و من در آن میهمان و پناهنده به توام، پس به نیکی پذیرایم باش و پناهم ده، به حق خاندان پاکیزه و پاکت .

است و همان روزی است که ایشان در آن روز ظهور خواهد فرمود . . . بگو:

اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا حُجَّةَ اللّٰهِ فِى أَرْضِه ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا عَيْنَ اللّٰهِ فِى خَلْقِهِ ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا نُورَ اللّٰهِ الَّذِى يَهْتَدِى بِهِ الْمُهْتَدُونَ، وَ يُفَرَّجُ بِهِ عَنِ الْمُؤْمِنِينَ ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْمُهَذَّبُ الْخائِفُ ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْوَلِىُّ النَّاصِحُ ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا سَفِينَةَ النَّجاةِ ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا عَيْنَ الْحَيَاةِ ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ، صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْكَ وَ عَلَىٰ آلِ بَيْتِكَ الطَّيِّبِينَ الطَّاهِرِينَ ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ، عَجَّلَ اللّٰهُ لَكَ مَا وَعَدَكَ مِنَ النَّصْرِ وَ ظُهُورِ الْأَمْرِ ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا مَوْلاىَ، أَنَا مَوْلاكَ عَارِفٌ بِأُولَاكَ وَ أُخْرَاكَ ؛ أَتَقَرَّبُ إِلَى اللّٰهِ تَعَالَىٰ بِكَ وَ بِآلِ بَيْتِكَ، وَ أَنْتَظِرُ ظُهُورَكَ وَ ظُهُورَ الْحَقِّ عَلَىٰ يَدَيْكَ ؛ وَ أَسْأَلُ اللّٰهَ أَنْ يُصَلِّىَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ يَجْعَلَنِى مِنَ الْمُنْتَظِرِينَ لَكَ وَ التَّابِعِينَ وَ النَّاصِرِينَ لَكَ عَلَىٰ (1)

ص: 158


1- سلام بر تو ای حجّت خدا در زمینش، سلام بر تو ای دیده خدا در میان مخلوقاتش، سلام بر تو ای نور خدا که رهجویان به آن نور ره مییابند و به آن نور از مؤمنان اندوه و غم زدوده می شود، سلام بر تو ای پاک نهاد و ای هراسان از آشوب دوران، سلام بر تو ای همراه خیرخواه، سلام بر تو ای کشتی نجات، سلام بر تو ای چشمه حیات، سلام بر تو، درود خدا بر تو و بر خاندان پاکیزه و و پاکت، سلام بر تو، خدا در تحقق وعده ای که به تو داده از نصرت و ظهور امرت شتاب فرماید، سلام بر تو ای مولای من، من دل بسته تو و آگاه به شأن دنیا و آخرت توام، و به دوستی تو و خاندانت به سوی خدا تقرّب می جویم و ظهور تو و ظهور حق را به دست تو انتظار میکشم، و از خدا درخواست می کنم بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستد و مرا از منتظران و پیروان و یاوران تو در برابر

أَعْدائِكَ، وَ الْمُسْتَشْهَدِينَ بَيْنَ يَدَيْكَ فِى جُمْلَةِ أَوْلِيَائِكَ . يَا مَوْلاىَ يَا صَاحِبَ الزَّمَانِ، صَلَواتُ اللّٰهِ عَلَيْكَ وَ عَلَىٰ آلِ بَيْتِكَ، هٰذَا يَوْمُ الْجُمُعَةِ وَ هُوَ يَوْمُكَ الْمُتَوَقَّعُ فِيهِ ظُهُورُكَ، وَ الْفَرَجُ فِيهِ لِلْمُؤْمِنِينَ عَلَىٰ يَدَيْكَ، وَ قَتْلُ الْكافِرِينَ بِسَيْفِكَ، وَ أَنَا يَا مَوْلاىَ فِيهِ ضَيْفُكَ وَ جَارُكَ، وَ أَنْتَ يَا مَوْلاىَ كَرِيمٌ مِنْ أَوْلادِ الْكِرَامِ، وَ مَأْمُورٌ بِالضِّيافَةِ وَ الْإِجَارَةِ، فَأَضِفْنِى وَ أَجِرْنِى صَلَوَاتُ اللّٰهِ عَلَيْكَ وَ عَلَىٰ أَهْلِ بَيْتِكَ الطَّاهِرِينَ . (1)

سیّد بن طاووس فرموده: من پس از این زیارت به این شعر تمثل می جویم و به آن حضرت اشاره نموده، می گویم:

نَزِیلُکَ حَیْثُ مَا اتَّجَهَتْ رِکَابِی *** وَ ضَیْفُکَ حَیْثُ کُنْتُ مِنَ الْبِلادِ

در هر کجا و بر سر هر خوان، من میهمان توام ای صاحب الزّمان

ص: 159


1- دشمنانت و از شهدای در آستانت در شمار شیفتگانت قرار دهد، ای سرور من، ای صاحب زمان، درودهای خدا بر تو و بر خاندانت، امروز روز جُمعه و روز توست روزی که ظهورت و گشایش کار اهل ایمان به دستت در آن روز و کشتن کافران به سلاحت امید می رود و من ای آقای من در این روز میهمان و پناهنده به توام و تو ای مولای من بزرگواری از فرزندان بزرگواران و از سوی خدا به پذیرایی و پناه دهی مأموری، پس مرا پذیرا باش و پناه ده، درودهای خدا بر تو و خاندان پاکیزه ات .

فصل ششم: بیان بعضی از دعاهای مشهور

دعای صباح امیر المومنین (عَلَيهِ السَّلَامُ)

بسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ (1)

اَللّٰهُمَّ يَا مَنْ دَلَعَ لِسانَ الصَّباحِ بِنُطْقِ تَبَلُّجِهِ، وَ سَرَّحَ قِطَعَ اللَّيْلِ الْمُظْلِمِ بِغَيَاهِبِ تَلَجْلُجِهِ، وَ أَتْقَنَ صُنْعَ الْفَلَكِ الدَّوَّارِ فِى مَقَادِيرِ تَبَرُّجِهِ، وَ شَعْشَعَ ضِيَاءَ الشَّمْسِ بِنُورِ تَأَجُّجِهِ، يَا مَنْ دَلَّ عَلَىٰ ذَاتِهِ بِذَاتِهِ، وَ تَنَزَّهَ عَنْ مُجَانَسَةِ مَخْلُوقَاتِهِ، وَ جَلَّ عَنْ مُلائَمَةِ كَيْفِيَّاتِهِ، يَا مَنْ قَرُبَ مِنْ خَطَراتِ الظُّنُونِ، وَ بَعُدَ عَنْ لَحَظَاتِ الْعُيُونِ، وَ عَلِمَ بِمَا كَانَ قَبْلَ أَنْ يَكُونَ، يَا مَنْ أَرْقَدَنِى فِى مِهَادِ أَمْنِهِ وَ أَمَانِهِ، وَ أَيْقَظَنِى إِلىٰ مَا مَنَحَنِى بِهِ مِنْ مِنَنِهِ وَ إِحْسَانِهِ، وَ كَفَّ أَكُفَّ السُّوءِ عَنِّى بِيَدِهِ وَ سُلْطَانِهِ ؛ صَلِّ اللّهمَّ عَلَی الدَّلِیلِ إِلَیْکَ فِی اللَّیْلِ الْأَلْیَلِ، وَ الْمَاسِکِ مِنْ أَسْبَابِکَ بِحَبْلِ الشَّرَفِ الْأَطْوَلِ، وَ النَّاصِعِ الْحَسَبِ فِی ذِرْوَةِ الْکَاهِلِ (2)

ص: 160


1- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است
2- خدایا، ای آن که زبان صبح را به گویایی تابش و روشنایی اش برآورد، شب تار را با تیرگی های شدید به هم پیچیده اش به اطراف جهان فرستاد، و ساختمان سپهر گردون را در اندازه های زیبایش محکم نمود، و پرتو خورشید را به روشنایی شعله ورش در همه جا برافروزد، ای آن که بر ذاتش دلی است و از شباهت و هم گونگی با آفریده گانش منزّه است و شأنش از سازگاری با کیفیّات مخلوقاتش برتر است، ای آن که به باورهای گذرا بر دل نزدیک و از چشم انداز دیدگان سر دور است، و آنچه را هستی پیش از آنکه پدید آید می داند، ای آن که در گاهواره أمن و امانش خوابانید مرا و به جانب آنچه از نعمت ها و احسانش که بی دریغ به من بخشید بیدارم کرد و دست های حوادث و آفات را با دست لطف و قَدرتش از من بازداشت . خدایا، درود فرست به آن راهنمای به سویت در شب تیره و تار جاهلیت و آن چنگ زننده از میان ریسمان هایت به بلندترین رشته شرف و آن دارنده حسب پاک و ناب که برگرده استوارترین روشن شرافت

الْأَعْبَلِ، وَ الثَّابِتِ الْقَدَمِ عَلَىٰ زَحالِيفِها فِى الزَّمَنِ الْأَوَّلِ، وَ عَلَىٰ آلِهِ الْأَخْيَارِ الْمُصْطَفَيْنَ الْأَبْرارِ، وَ افْتَحِ اَللّٰهُمَّ لَنَا مَصَارِيعَ الصَّباحِ بِمَفَاتِيحِ الرَّحْمَةِ وَ الْفَلَاحِ، وَ أَلْبِسْنِى اَللّٰهُمَّ مِنْ أَفْضَلِ خِلَعِ الْهِدَايَةِ وَ الصَّلَاحِ، وَ أَغْرِسِ اَللّٰهُمَّ بِعَظَمَتِكَ فِى شِرْبِ جَنانِى يَنَابِيعَ الْخُشُوعِ، وَ أَجْرِ اَللّٰهُمَّ لِهَيْبَتِكَ مِنْ آمَاقِى زَفَرَاتِ الدُّمُوعِ، وَ أَدِّبِ اَللّٰهُمَّ نَزَقَ الْخُرْقِ مِنِّى بِأَزِمَّةِ الْقُنُوعِ ؛ (1) إِلٰهِى إِنْ لَمْ تَبْتَدِئْنِى الرَّحْمَةُ مِنْكَ بِحُسْنِ التَّوْفِيقِ، فَمَنِ السَّالِكُ بِى إِلَيْكَ فِى واضِحِ الطَّرِيقِ ؟ وَ إِنْ أَسْلَمَتْنِى أَنَاتُكَ لِقائِدِ الْأَمَلِ وَ الْمُنَىٰ فَمَنِ الْمُقِيلُ عَثَرَاتِى مِنْ كَبَوَاتِ الْهَوىٰ ؟ وَ إِنْ خَذَلَنِى نَصْرُكَ عِنْدَ مُحارَبَةِ النَّفْسِ وَ الشَّيْطانِ، فَقَدْ وَكَلَنِى خِذْلانُكَ إِلىٰ حَيْثُ النَّصَبِ وَ الْحِرْمَانُ . إِلٰهِى أَتَرَانِى مَا أَتَيْتُكَ إِلّا مِنْ حَيْثُ الْآمالِ، أم عَلِقْتُ بِأَطْرَافِ حِبَالِكَ إِلّا حِينَ باعَدَتْنِى ذُنُوبِى عَنْ دَارِ الْوِصَالِ، فَبِئْسَ الْمَطِيَّةُ الَّتِى (2)

ص: 161


1- قرار دارد، و آن ثابت قدم در لغزشگاه های دوران پیش از بعثت، و نیز بر خاندان او که بهترین انتخاب شدگان و برگزیدگان و نیکانند . خدیا! درهای روز را با کلیدهای رحمت و رستگاری به روی ما بگشا، و بر من از بهترین لباس های هدایت و صلاح بپوشان، به عظمتت در آبشخور قلبم چشمه های فروتنی را بجوشان، و در برابر هیبتت از گوشه های دیگانم رودهای اشک سوزان جاری ساز، و مرا از بی پروایی و نادانی به مهارهای قناعت و خواری ادب فرما .
2- خدایا اگر رحمت تو با توفیق نیکو از ابتدا شامل حال من نبود چه کسی رهنمای من به سویت در این راه روشن میبود؟ و اگر مهلتت مرا تسلیم آمال و آرزوهای باطل کند آنگاه چه کسی لغزش هایم را از فروافتادن در هوای نفس جبران می کند؟ و اگر به هنگام جنگ با نفس و شیطان یاریت مرا واگذارد این یارین نکردنت مرا در آغوش رنج و محرومیت اندازد . خدای من، میبینی که به پیشگاهت نیامدم مگر از جهتی که نسبت به رحمتت اروزها داشتم، یا چنگ نزدم به اطراف رشته استوارت مگر آنگاه که گناهانم مرا از خانه وصال تو دور ساخت، پس چه بد مرکبی است

امْتَطَتْ نَفْسِى مِنْ هَوَاها، فَوَاهاً لَهَا لِمَا سَوَّلَتْ لَهَا ظُنُونُها وَ مُنَاها، وَ تَبّاً لَها لِجُرْأَتِها عَلَىٰ سَيِّدِها وَ مَوْلاها . إِلٰهِى قَرَعْتُ بَابَ رَحْمَتِكَ بِيَدِ رَجَائِى، وَ هَرَبْتُ إِلَيْكَ لَاٰجِئاً مِنْ فَرْطِ أَهْوَائِى، وَ عَلَّقْتُ بِأَطْرَافِ حِبَالِكَ أَنامِلَ وَلَاٰئِى، فَاصْفَحِ اَللّٰهُمَّ عَمَّا كُنْتُ (کانَ) أَجْرَمْتُهُ مِنْ زَلَلِى وَ خَطَائِى، وَ أَقِلْنِى مِنْ صَرْعَةِ رِدَائِى، فَإِنَّكَ سَيِّدِى وَ مَوْلاىَ وَ مُعْتَمَدِى وَ رَجَائِى ؛ (1) وَ أَنْتَ غايَةُ مَطْلُوبِى وَ مُنَاىَ فِى مُنْقَلَبِى وَ مَثْوَاىَ . إِلٰهِى كَيْفَ تَطْرُدُ مِسْكِيناً الْتَجَأَ إِلَيْكَ مِنَ الذُّنُوبِ هارِبَاً ؟ أم كَيْفَ تُخَيِّبُ مُسْتَرْشِداً قَصَدَ إِلَىٰ جَنَابِكَ سَاعِياً (صَاقِبا) ؟ اَم كَيْفَ تَرُدُّ ظَمْآناً وَرَدَ إِلىٰ حِيَاضِكَ شَارِباً ؟ كَلَّا وَ حِيَاضُكَ مُتْرَعَةٌ فِى ضَنْكِ الْمُحُولِ، وَ بَابُكَ مَفْتُوحٌ لِلطَّلَبِ وَ الْوُغُولِ، وَ أَنْتَ غايَةُ الْمَسْؤُولِ (السَّؤُولِ) وَ نِهَايَةُ الْمَأْمُولِ . إِلٰهِى هَذِهِ أَزِمَّةُ نَفْسِى عَقَلْتُها بِعِقَالِ مَشِيَّتِكَ، وَ هٰذِهِ أَعْبَاءُ ذُنُوبِى دَرَأْتُها (2)

ص: 162


1- مرکب خواسته های باطل که نفسم بر آن سوار شده، وای بر این نفس که گمان های بی مورد و آرزوهای نابجایش با همه زشتی در برابرش زیبا جلوه کرده! و مرگ بر او که سرور و مولایش جزات نموده! خدایا با دست امید در رحمتت را کوبیدم و از کثرت هوسرانی ام به پاهندگی به سویت گریختم و به کناره های رشته استوارت انگشتان محبّتم را آویختم . بار خدایا از آنچه در گذشته مرتکب شدم، از لغزش و خطایم چشم پوشی کن و از درافتادن به جامه تنگ گناه رهایم ساز که به یقین تویی سرور و مولا، و پشتیبان و امید من،
2- و تویی منتهای خواسته و آرزوی من، در دنیا و آخرت، خدای من چسان درمانده ای را که در حال گریز از گناهان خویش به تو پناه جسته از خود می رانی؟ یا چگونه رهجویی را که شتابان قصد آستانت نموده ناامید می کنی؟ یا چگونه تشنه ای را باز می گردانی که وارد حوض هایت شده؟، البته که چنین نخواهی کرد زیرا حوضهای رحمتت در سخت ترین خشک سالی ها لبریز و درگاه لطفت همواره برای درخواست و وارد شدن باز است، تویی منتهای خواسته و نهایت آرزو . خدای من این مهار نفس من است که به پایبند مشیّت بستم، و این بارهای سنگین گناهان من است که به پیشگاه

بِعَفْوِکَ وَ رَحْمَتِکَ، وَ هَذِهِ أَهْوَائِیَ الْمُضِلَّةُ وَکَلْتُهَا إِلَی جَنَابِ لُطْفِکَ وَ رَأْفَتِکَ ؛ فَاجْعَلِ اَللّٰهُمَّ صَبَاحِى هٰذا نَازِلاً عَلَىَّ بِضِيَاءِ الْهُدىٰ، وَ بِالسَّلامَةِ (وَ السَّلامَة) فِى الدِّينِ وَ الدُّنْيا، وَ مَسَائِى جُنَّةً مِنْ كَيْدِ الْعِدَىٰ (الأَعداءِ) وَ وِقايَةً مِنْ مُرْدِياتِ الْهَوَىٰ، إِنَّكَ قادِرٌ عَلَىٰ ما تَشاءُ، «تُؤْتِى الْمُلْكَ مَنْ تَشاءُ، وَ تَنْزِعُ الْمُلْكَ مِمَّنْ تَشاءُ، وَ تُعِزُّ مَنْ تَشاءُ، وَ تُذِلُّ مَنْ تَشاءُ، بِيَدِكَ الْخَيْرُ إِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ، تُولِجُ اللَّيْلَ فِى النَّهارِ، وَ تُولِجُ النَّهارَ فِى اللَّيْلِ، وَ تُخْرِجُ الْحَىَّ مِنَ الْمَيِّتِ، وَ تُخْرِجُ الْمَيِّتَ مِنَ الْحَيِّ، وَ تَرْزُقُ مَنْ تَشاءُ بِغَيْرِ حِسَابٍ»، لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ سُبْحانَكَ اَللّٰهُمَّ وَ بِحَمْدِكَ، مَنْ ذَا يَعْرِفُ قَدْرَكَ فَلَا يَخافُكَ، (1) وَ مَنْ ذَا یَعْلَمُ مَا أَنْتَ فَلا یَهَابُکَ أَلَّفْتَ بِقُدْرَتِكَ الْفِرَقَ، وَ فَلَقْتَ بِلُطْفِكَ الْفَلَقَ، وَ أَنَرْتَ بِكَرَمِكَ دَياجِىَ الْغَسَقِ، وَ أَنْهَرْتَ الْمِيَاهَ مِنَ الصُّمِّ الصَّياخِيدِ عَذْباً وَ أُجَاجاً، وَ أَنْزَلْتَ مِنَ الْمُعْصِراتِ (2)

ص: 163


1- عفو و رحمتت انداختم، و این هوس های گمراه کننده من است که به درگاه لطف و مهرت واگذاشتم . بار خدایا! این صبح مرا انگونه آغاز کن که با پرتو هدایت و با سلامت دین و دنیا همراه باشد و شبم را سپری ساز از نیرنگ دشمنان و نگاهبانی گردان از هلاکت های هوای نفس، که به یقین تو به هر چه بخواهی توانایی، فرمانروایی را به هر که بخواهی عنایت میکنی، و از هر که بخواهی باز می ستانی، و هرکه بخواهی عزت می بخشی، و هرکه اراده کنی به ذلت می نشانی، خوبی بدست توست، همانا بر همه چیز توانایی، شب را در روز درمی آوری، و روز را در شب، زنده را از مرده بیرون می آوری، و مرده را از زنده، زنده، و هر که را بخواهی بی حساب روزی می دهی . معبودی جز تو نیست . بار خدایا! تنها تو را منزّه می دارم و سپاس و ستایش می گویم، کیست که قَدر تو را بشناسد و از مقام تو نترسد؟
2- و کیست که بداند تو کسیتی آنگاه از تو نهراسد؟ با قَدرت خود پراکنده را الفت بخشیدی و با مهربانیت سپیده دم را شکافتی و با کرمت تاریکی های شب را روشن نمودی، و آبهای شیرین و شور را از دل سنگهای سخت و خارا جاری کردی و از ابرهای گران

ماءً ثَجَّاجاً، وَ جَعَلْتَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ لِلْبَرِيَّةِ سِراجاً وَ هَّاجاً، مِنْ غَيْرِ أَنْ تُمَارِسَ فِيَما ابْتَدَأْتَ بِهِ لُغُوباً وَ لَا عِلاجاً، فَيا مَنْ تَوَحَّدَ بِالْعِزِّ وَ الْبَقَاءِ، وَ قَهَرَ عِبَادَهُ بِالْمَوْتِ وَ الْفَناءِ، صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الْأَتْقِيَاءِ، وَ اسْمَعْ نِدَائِى ؛ (1) وَ اسْتَجِبْ دُعَائِى، وَ حَقِّقْ بِفَضْلِكَ أَمَلِى وَ رَجَائِى، يَا خَيْرَ مَنْ دُعِىَ لِكَشْفِ الضُّرِّ، وَ الْمَأْمُولِ لِكُلِّ (فِی کُلِّ) عُسْرٍ وَ یُسْرٍ، بِکَ أَنْزَلْتُ حَاجَتِی فَلا تَرُدَّنِی مِنْ سَنِیِّ [بَابِ ] مَوَاهِبِكَ خائِباً، يَا كَرِيمُ يَا كَرِيمُ يَا كَرِيمُ، بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ، وَ صَلَّى اللّٰهُ عَلىٰ خَيْرِ خَلْقِهِ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ أَجْمَعِينَ . (2)

آنگاه به سجده رود و بگوید:

إِلٰهِى قَلْبِى مَحْجُوبٌ، وَ نَفْسِى مَعْيُوبٌ، وَ عَقْلِى مَغْلُوبٌ، وَ هَوَائِى غَالِبٌ، وَ طَاعَتِى قَلِيلٌ، وَ مَعْصِيَتِى كَثِيرٌ، وَ لِسَانِى مُقِرٌّ بِالذُّنُوبِ، فَكَيْفَ حِيلَتِى يَا سَتَّارَ الْعُيُوبِ، وَ يَا عَلَّامَ الْغُيُوبِ، وَ يَا كَاشِفَ الْكُرُوبِ ؟ اغْفِرْ ذُنُوبِى (3)

ص: 164


1- بارانی فراوان فرو ریختی و خورشید و ماه را برای مردمان چراغی فروزان قرار دادی، بیآنکه در آنچه آغازگر پیدایشش بودی دچار خستگی و ناتوانی و چاره جویی شوی، ای آن که در عزت و بقا یگانه است و بندگانش را به مرگ و فنا مقهور خود ساخته است، درود فرست بر محمّد و خاندان پرهیزگارش و ندای مرا بشنو،
2- و دعایم را اجابت گو، و به فضل خود آرزو و امیدم را محققّ فرما، ای بهترین کسی که برای برطرف ساختن هر بدحالی خوانده و برای هر سختی و آسانی آرزو شدی، نیازم را به پیشگاه تو فرود آوردم، پس از موهبت های بلندپاینه خود ناامیدانه ردّم مکن ای بزرگوار، ای بزرگوار، ای بزرگوار، به رحمتت ای مهربان ترین مهربانان، و درود خدا بر بهترین آفریده اش محمّد و اهل بیت او همه
3- خدای من، دلم در پرده های ظلمت پوشیده شده و جانم دچار کاستی گشته و عقلم مغلوب هوای نفسم شده و هوای نفسم بر من چیره آمده، طاعتم اندک، و نافرمانیم بسیار، و زبانم اقرارکننده به گناهان است، چاره من چیست ای پرده پوش عیبها، ای دانای نهان ها، ای برطرف کننده غم ها، همه گناهان مرا بیامرز،

كُلَّها، بِحُرْمَةِ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، يَا غَفَّارُ يَا غَفَّارُ يَا غَفَّارُ، بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1)

مؤلف گوید: علاّمه مجلسی (رَحمهُ اللّه) این دعا را در کتاب دعای «بحار» و در کتاب صلواة آن همراه با توضیح ذکر کرده و فرموده: این دعا از دعاهای مشهور است ولی من آن را در کتاب های معتبر جز در کتاب مصباح سیّد ابن باقی (رَحمهُ اللّه) نیافتم . و نیز فرموده است: مشهور خواندن این دعا پس از نماز صبح است درحالی که سیّد ابن باقی خواندن آن را پس از نافله صبح روایت نموده است و به هر کدام عمل شود مناسب است .

دعای کمیل بن زیاد

از دعاهای بسیار معروف است، علاّمه مجلسی (رَحمهُ اللّه) فرموده: این دعا از بهترین دعاهاست و دعای خضر پیمبر است .

امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) آن را به کمیل که از خواصّ اصحاب آن حضرت بود آموخت و نیز فرموده: در شب های نیمه شعبان و در هر شب جُمعه خوانده می شود، و برای کفایت از گزند دشمنان و گشوده شدن درهای روزی و آمرزش گناهان

ص: 165


1- به احترام محمّد و خاندان محمّد، ای آمرزنده، ای آمرزنده، ای آمرزنده به مهربانیت ای مهربان ترین مهربانان .

سودمند است . شیخ طوسی و سیّد ابن طاووس آن را در کتاب های دعای خود آورده اند و من متن این گنجینه ملکوتی را از «مصباح المتهجد» روایت می نمایم و آن دعای شریف این است:

اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِرَحْمَتِكَ الَّتِى وَسِعَتْ كُلَّ شَىْءٍ، وَ بِقُوَّتِكَ الَّتِى قَهَرْتَ بِها كُلَّ شَىْءٍ، وَ خَضَعَ لَها كُلُّ شَىْءٍ، وَ ذَلَّ لَها كُلُّ شَىْءٍ، وَ بِجَبَرُوتِكَ الَّتِى غَلَبْتَ بِها كُلَّ شَىْءٍ، وَ بِعِزَّتِكَ الَّتِى لَايَقُومُ لَها شَىْءٌ، وَ بِعَظَمَتِكَ الَّتِى مَلَأَتْ كُلَّ شَىْءٍ، وَ بِسُلْطانِكَ الَّذِى عَلَا كُلَّ شَىْءٍ، وَ بِوَجْهِكَ الْباقِى بَعْدَ فَنَاءِ كُلِّ شَىْءٍ، وَ بِأَسْمَائِكَ الَّتِى مَلَأَتْ أَرْكَانَ كُلِّ شَىْءٍ، وَ بِعِلْمِكَ الَّذِى أَحَاطَ بِكُلِّ شَىْءٍ، وَ بِنُورِ وَجْهِكَ الَّذِى أَضَاءَ لَهُ كُلُّ شَىْءٍ ؛ (1) یَا نُورُ یَا قُدُّوسُ یَا أَوَّلَ الْأَوَّلِینَ، وَ یَا آخِرَ الْآخِرِینَ . اللّهمَّ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تَهْتِکُ الْعِصَمَ ؛ اللّهمَّ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تُنْزِلُ النِّقَمَ ؛ اللّهمَّ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تُغَیِّرُ النِّعَمَ ؛ اللّهمَّ (2)

ص: 166


1- خدایا از تو درخواست می کنم، به رحمت که همه چیز را فرا گرفته، و به نیرویت که با آن بر هرچیز چیره گشتی و در برابر آن هرچیز فروتنی نموده و همه چیز خوار شده و به جبروتت که با آن بر همه چیزی فائق آمدی و به عزّتت که چیزی در برابرش تاب نیاورد و به بزرگی ات که همه چیز را پر کرده و به پادشاهی ات که برتر از همه چیز قرار گرفته، و به جلوه ات که پس از نابودی همه چیز باقی است و به نام هایت که پایه های همه چیز را انباشته و به علمت که بر همه چیز احاطه نموده، و به نور ذاتت که همه چیز در پرتو آن تابنده گشته،
2- ای نور، ای پاک از هر عیب، ای آغاز هر آغاز، و ای پایان هر پایان، خدایا! بیامرز برای من آن گناهانی را که پرده حرمتم می درد، خدایا! بیامرز برای من آن گناهانی را که کیفرها را فرو می بارند، خدایا!

اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تَحْبِسُ الدُّعَاءَ ؛ اللّهمَّ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تُنْزِلُ الْبَلاَءَ ؛ (1) اللّهمَّ اغْفِرْ لِی کُلَّ ذَنْبٍ أَذْنَبْتُهُ، وَ کُلَّ خَطِیئَةٍ أَخْطَأْتُهَا . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَتَقَرَّبُ إِلَيْكَ بِذِكْرِكَ، وَ أَسْتَشْفِعُ بِكَ إِلَىٰ نَفْسِكَ، وَ أَسْأَلُكَ بِجُودِكَ أَنْ تُدْنِيَنِى مِنْ قُرْبِكَ، وَ أَنْ تُوزِعَنِى شُكْرَكَ، وَ أَنْ تُلْهِمَنِى ذِكْرَكَ . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ سُؤَالَ خَاضِعٍ مُتَذَلِّلٍ خَاشِعٍ، أَنْ تُسامِحَنِى وَ تَرْحَمَنِى، وَ تَجْعَلَنِى بِقَسْمِكَ رَاضِياً قانِعاً، وَ فِى جَمِيعِ الْأَحْوَالِ مُتَواضِعاً ؛ (2) اَللّٰهُمَّ وَ أَسْأَلُكَ سُؤَالَ مَنِ اشْتَدَّتْ فَاقَتُهُ، وَ أَنْزَلَ بِكَ عِنْدَ الشَّدائِدِ حَاجَتَهُ، وَ عَظُمَ فِيَما عِنْدَكَ رَغْبَتُهُ . اَللّٰهُمَّ عَظُمَ سُلْطَانُكَ، وَ عَلَا مَكَانُكَ، وَ خَفِىَ مَكْرُكَ، وَ ظَهَرَ أَمْرُكَ، وَ غَلَبَ قَهْرُكَ، وَ جَرَتْ قُدْرَتُكَ، وَ لَا يُمْكِنُ الْفِرارُ مِنْ حُكُومَتِكَ ؛ اَللّٰهُمَّ لَاأَجِدُ لِذُنُوبِى غَافِراً، وَ لَا لِقَبائِحِى سَاتِراً، وَ لَا لِشَىْءٍ مِنْ عَمَلِىَ الْقَبِيحِ بِالْحَسَنِ مُبَدِّلاً غَيْرَكَ، لَا إِلٰهَ إِلّا (3)

ص: 167


1- بیامرز برایم گناهانی را که نعمت ها را دگرگون می سازند، خدایا! بیامرز برایم آن گناهانی را که دعا را باز می دارند، خدایا! بیامرز برایم گناهانی که بلا را نازل می کند،
2- خدایا! بیامرز برایم همه گناهانی را که مرتکب شدم، و تمام خطاهایی که به آن ها آلوده گشتم، خدایا! با یاد تو به سویت نزدیکی می جویم، و از ناخشنودی تو به درگاه خودت شفاعت می طلبم، و از تو خواستارم به جودت مرا به بارگاه قرب خویش نزدیک گردانی و سپاس خود را نصیب من کنی، و یادت را به من الهام نمایی، خدایا! از تو درخواست می کنم، درخواست بنده ای فروتن، خوار و افتاده، که با من مدارا نمایی و به من رحم کنی و به آنچه روزی ام نموده ای خشنود و قانع بداری و در تمام حالات در عرصه تواضعم بگذاری،
3- خدایا! از تو درخواست می کنم درخواست کسی که سخت تهیدست شده و بار نیازش را به هنگام گرفتاری ها به آستان تو فرود آورده و میلش به آنچه نزد توست فزونی یافته، خدایا! فرمانروایی بس بزرگ و مقامت والا و تدبیرت پنهان، و فرمانت آشکار، و قهرت چیره، و قَدرتت نافذ، و گریز از حکومتت ممکن نیست، خدایا! آمرزنده ای برای گناهانم و پرده پوشی برای زشتکاری هایم و تبدیل کننده ای برای کار زشتم به زیبایی، جز تو نمی یابم معبودی جز تو

أَنْتَ سُبْحَانَكَ وَ بِحَمْدِكَ، ظَلَمْتُ نَفْسِى، وَ تَجَرَّأْتُ بِجَهْلِى، وَ سَكَنْتُ إِلَىٰ قَدِيمِ ذِكْرِكَ لِى وَ مَنِّكَ عَلَىَّ . اَللّٰهُمَّ مَوْلَاىَ كَمْ مِنْ قَبِيحٍ سَتَرْتَهُ، وَ كَمْ مِنْ فَادِحٍ مِنَ الْبَلَاءِ أَقَلْتَهُ (أَمَلْتَهُ )، وَ كَمْ مِنْ عِثَارٍ وَقَيْتَهُ، وَ كَمْ مِنْ مَكْرُوهٍ دَفَعْتَهُ، وَ كَمْ مِنْ ثَنَاءٍ جَمِيلٍ لَسْتُ أَهْلاً لَهُ نَشَرْتَهُ ؛ (1) اَللّٰهُمَّ عَظُمَ بَلَائِى، وَ أَفْرَطَ بِى سُوءُ حالِى، وَ قَصُرَتْ (قَصَّرَت) بِى أَعْمالِى، وَ قَعَدَتْ بِى أَغْلالِى، وَ حَبَسَنِى عَنْ نَفْعِى بُعْدُ أَمَلِى (آمالى)، وَ خَدَعَتْنِى الدُّنْيا بِغُرُورِها، وَ نَفْسِى بِجِنايَتِها (بِخِیانَتِها)، وَ مِطالِى؛ يَا سَيِّدِى، فَأَسْأَلُكَ بِعِزَّتِكَ، أَنْ لَايَحْجُبَ عَنْكَ دُعائِى سُوءُ عَمَلِى وَ فِعالِى، وَ لَا تَفْضَحْنِى بِخَفِيِّ مَا اطَّلَعْتَ عَلَيْهِ مِنْ سِرِّى، وَ لَا تُعاجِلْنِى بِالْعُقُوبَةِ عَلىٰ مَا عَمِلْتُهُ فِى خَلَواتِى، مِنْ سُوءِ فِعْلِى وَ إِساءَتِى، وَ دَوامِ تَفْرِيطِى وَ جَهالَتِى، وَ كَثْرَةِ شَهَواتِى وَ غَفْلَتِى ؛ وَ کُنِ اللّهمَّ بِعِزَّتِکَ لِی فِی کُلِّ الْأَحْوَالِ (2)

ص: 168


1- نیست، پاک و منزّهی و به ستایشت برخاسته ام، به خود ستم کردم و از روی نادانی جرأت نمودم و به یاد دیرینه ات از من و بخششت بر من به آرامش نشستم خدایا! ای سرور من چه بسیار زشتی مرا پوشاندی و چه بسیار بالاهای سنگین و بزرگی که از من برگرداندی و چه بسیار لغزشی که مرا از آن نگهداشتی و چه بسیار ناپسند که از من دور کردی و چه بسیار ستایش نیکویی که شایسته آن نبودم و تو در میان مردم پخش کردی،
2- خدایا! بلایم بزرگ شده و زشتی حالم از حدّ گذشته و کردارم خوارم ساخته و زنجیرهای گناه مرا زمین گیر نموده و دوری آرزوهایم مرا زندانی ساخته و دنیا با غرورش و نفسم با جنایتش و امروز و فردا کردنم در توبه مرا فریفته، ای سرورم از تو درخواست می کنم به عزّتت که مانع نشود از اجابت دعایم به درگاهت، بدی عمل و زشتی کردارم و مرا با آنچه از اسرار نهانم می دانی رسوا مسازی و در کیفر آنچه در خلوتهایم انجام دادم شتاب نکنی، از زشتی کردار و بدی رفتار و تداوم تقصیر و نادانی و بسیاری شهواتم و غفلتم، شتاب نکنی، خدایا! با من در

(الْأَحْوَالِ کُلِّهَا) رَؤُوفاً، وَ عَلَىَّ فِى جَمِيعِ الْأُمُورِ عَطُوفاً، إِلٰهِى وَ رَبِّى مَنْ لِى غَيْرُكَ، أَسْأَلُهُ كَشْفَ ضُرِّى، وَ النَّظَرَ فِى أَمْرِى ؛ (1) إِلٰهِى وَ مَوْلاىَ أَجْرَيْتَ عَلَىَّ حُكْماً اتَّبَعْتُ فِيهِ هَوىٰ نَفْسِى، وَ لَمْ أَحْتَرِسْ فِيهِ مِنْ تَزْيِينِ عَدُوِّى، فَغَرَّنِى بِمَا أَهْوىٰ وَ أَسْعَدَهُ عَلَىٰ ذٰلِكَ الْقَضاءُ، فَتَجاوَزْتُ بِما جَرىٰ عَلَىَّ مِنْ ذٰلِكَ بَعْضَ (مِن نَقضِ) حُدُودِكَ، وَ خالَفْتُ بَعْضَ أَوامِرِكَ، فَلَكَ الحَمْدُ (الحُجّةُ) عَلَىَّ فِى جَمِيعِ ذٰلِكَ، (2) وَ لاَ حُجَّةَ لِی فِیمَا جَرَی عَلَیَّ فِیهِ قَضَاؤُکَ، وَ أَلْزَمَنِی حُکْمُکَ وَ بَلاَؤُکَ، وَ قَدْ أَتَيْتُكَ يَا إِلٰهِى بَعْدَ تَقْصِيرِى وَ إِسْرافِى عَلىٰ نَفْسِى، مُعْتَذِراً نادِماً مُنْكَسِراً، مُسْتَقِيلاً مُسْتَغْفِراً مُنِيباً، مُقِرّاً مُذْعِناً مُعْتَرِفاً، لَاأَجِدُ مَفَرّاً مِمَّا كَانَ مِنِّى، وَ لَا مَفْزَعاً أَتَوَجَّهُ إِلَيْهِ فِى أَمْرِى، غَيْرَ قَبُولِكَ عُذْرِى، وَ إِدْخالِكَ إِيَّاىَ فِى سَعَةِ [مِن] رَحْمَتِكَ . اَللّٰهُمَّ (اِلٰهی) فَاقْبَلْ عُذْرِى، وَ ارْحَمْ شِدَّةَ (3)

ص: 169


1- همه احوال مهرورز و بر من در هر کارم به دیده لطف بنگر، خدایا، پروردگارا، جز تو که را دارم؟ تا برطرف شدن ناراحتی و نظر لطف در کارم را از او درخواست کنم .
2- خدای من و سرور من، حکمی را بر من جاری ساختی که هوای نفسم را در آن پیروی کردم و از فریبکاری آرایش دشمنم نهراسیدم، پس مرا به خواهش دل فریفت و بر این امر اختیار و اراده ام یاریش نمود، پس بدین سان و بر پایه گذشته هایم از حدودت گذشتم، و با برخی از دستوراتت مخالفت نمودم، پس حجت تنها از ان تواست در همه اینها،
3- و مرا هیچ حقی نیست در انچه بر من از سوی قضایت جاری شده و فرمان و آزمایشت ملزمم نموده، ای خدای من اینک پس از کوتاهی در عبادت و زیاده روی در خواهش های نفس عذرخواه، پشیمان، شکسته دل، جویای گذشت طالب آمرزش، بازگشت کنان با حالت اقرار و اذعان و اعتراف به گناه، بی آنکه گریزگاهی از آنچه از من سرزده بیابم و نه پناهگاهی که به آن رو آورم پیدا کنم، جز اینکه پذیرای عذرم باشی، و مرا در رحمت فراگیرت بگنجایی، خدایا! پس عذرم را بپذیر، و به بدحالی ام رحم کن .

ضُرِّی، وَ فُکَّنِی مِنْ شَدِّ وَثَاقِی ؛ يَا رَبِّ ارْحَمْ ضَعْفَ بَدَنِى، وَ رِقَّةَ جِلْدِى، وَ دِقَّةَ عَظْمِى، يَا مَنْ بَدَأَ خَلْقِى وَ ذِكْرِى وَ تَرْبِيَتِى وَ بِرِّى وَ تَغْذِيَتِى، هَبْنِى لِابْتِداءِ كَرَمِكَ وَ سالِفِ بِرِّكَ بِى . يَا إِلٰهِى وَ سَيِّدِى وَ رَبِّى، أَتُراكَ مُعَذِّبِى بِنَارِكَ بَعْدَ تَوْحِيدِكَ؟! وَ بَعْدَ مَا انْطَوىٰ عَلَيْهِ قَلْبِى مِنْ مَعْرِفَتِكَ، وَ لَهِجَ بِهِ لِسَانِى مِنْ ذِكْرِكَ، وَ اعْتَقَدَهُ ضَمِيرِى مِنْ حُبِّكَ؟! وَ بَعْدَ صِدْقِ اعْتِرافِى وَ دُعَائِى خَاضِعاً لِرُبُوبِيَّتِكَ ؟! (1) هَيْهاتَ أَنْتَ أَكْرَمُ مِنْ أَنْ تُضَيِّعَ مَنْ رَبَّيْتَهُ، أَوْ تُبَعِّدَ مَنْ أَدْنَيْتَهُ، أَوْ تُشَرِّدَ مَنْ آوَيْتَهُ، أَوْ تُسَلِّمَ إِلَى الْبَلَاءِ مَنْ كَفَيْتَهُ وَ رَحِمْتَهُ، وَ لَيْتَ شِعْرِى يَا سَيِّدِى وَ إِلٰهِى وَ مَوْلاىَ، أَتُسَلِّطُ النَّارَ عَلَىٰ وُجُوهٍ خَرَّتْ لِعَظَمَتِكَ سَاجِدَةً، وَ عَلَىٰ أَلْسُنٍ نَطَقَتْ بِتَوْحِيدِكَ صَادِقَةً، وَ بِشُكْرِكَ مَادِحَةً، وَ عَلَىٰ قُلُوبٍ اعْتَرَفَتْ بِإِلٰهِيَّتِكَ مُحَقِّقَةً؟! وَ عَلَی ضَمَائِرَ حَوَتْ مِنَ الْعِلْمِ بِکَ (2)

ص: 170


1- و رهایم ساز از بند محکم گناه، پروردگارا! بر ناتوانی جسمم و نازکی پوستم و نرمی استخوانم رحم کن . ای که آغازگر آفرینش و یاد و پرورش و نیکی بر من و تغذیه ام بوده ای، اکنون مرا ببخش به همان کرم نخستت، و پیشینه احسانت بر من، ای خدای من و سرور و پروردگارم، آیا مرا به آتش دوزخ عذاب نمایی، پس از اقرار به یگانگی ات و پس از آنکه دلم از نور شناخت تو روشنی گرفت و زبانم در پرتو آن به ذکرت گویا گشت و پس از آنکه درونم از عشقت لبریز شد و پس از صداقت در اعتراف و درخواست خاضعانه ام در برابر پروردگاری ات،
2- باور نمی کنم چه آن بسیار بعید است و تو بزرگوارتر از آن هستی که پرورده ات را تباه کنی یا آن را که به خود نزدیک نموده ای دور نمایی یا آن را که پناه دادی از خود برانی یا آن را که خود کفایت نموده ای و به او رحم کردی به موج بلا واگذاری؟ ! ای کاش میدانستم ای سرورم و معبودم و مولایم، آیا آتش را بر صورتهایی که برای عظمتت سجده کنان بر زمین نهاده شده مسلطّ می کنی و نیز بر زبان هایی که صادقانه به تَوحیدت و به سپاست مدح کنان گویا شده و هم بر دل هایی که بر پایه تحقیق به خداوندیت اعتراف کرده و بر نهادهایی که معرفت به تو آن ها را فرا گرفته

حَتَّی صَارَتْ خَاشِعَةً؟! وَ عَلَی جَوَارِحَ سَعَتْ إِلَی أَوْطَانِ تَعَبُّدِکَ طَائِعَةً، وَ أَشَارَتْ بِاسْتِغْفَارِکَ مُذْعِنَةً؟! مَا هَکَذَا الظَّنُّ بِکَ، وَ لاَ أُخْبِرْنَا بِفَضْلِکَ عَنْکَ یَا کَرِیمُ! یَا رَبِ، وَ أَنْتَ تَعْلَمُ ضَعْفِى، عَنْ قَلِيلٍ مِنْ بَلاءِ الدُّنْيا وَ عُقُوباتِها، وَ مَا يَجْرِى فِيها مِنَ الْمَكَارِهِ عَلَىٰ أَهْلِها، عَلىٰ أَنَّ ذٰلِكَ بَلاءٌ وَ مَكْرُوهٌ قَلِيلٌ مَكْثُهُ، يَسِيرٌ بَقاؤُهُ، قَصِيرٌ مُدَّتُهُ، (1) فَکَیْفَ احْتِمَالِی لِبَلاَءِ الْآخِرَةِ وَ جَلِیلِ (حُلُولِ) وُقُوعِ الْمَکَارِهِ فِیهَا ؟وَ هُوَ بَلاَءٌ تَطُولُ مُدَّتُهُ، وَ یَدُومُ مَقَامُهُ، وَ لاَ یُخَفَّفُ عَنْ أَهْلِهِ، لِأَنَّهُ لاَ یَکُونُ إِلاَّ عَنْ غَضَبِکَ وَ انْتِقَامِکَ وَ سَخَطِکَ، وَ هَذَا مَا لاَ تَقُومُ لَهُ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ یَا سَیِّدِی فَکَیْفَ بِی (لِی)؟ وَ أَنَا عَبْدُکَ الضَّعِیفُ الذَّلِیلُ، الْحَقِیرُ الْمِسْکِینُ الْمُسْتَکِینُ ؛ یَا إِلَهِی وَ رَبِّی وَ سَیِّدِی وَ مَوْلاَیَ، لِأَیِّ الْأُمُورِ إِلَیْکَ أَشْکُو؟ وَ لِمَا مِنْهَا أَضِجُّ وَ أَبْکِی: لِأَلِیمِ الْعَذَابِ وَ شِدَّتِهِ أ م لِطُولِ (2)

ص: 171


1- تا آنجا که در پیشگاهت خاضع شده و به اعضایی که مشتاقانه به سوی پرستشگاه هایت شتافته اند و اقرارکنان جویای آمرزش تو بوده اند، شگفتا این همه را به آتش بسوزانی! هرگز چنین گمانی به تو نیست و از فضل تو چنین خبری داده نشده . ای بزرگوار، ای پروردگار و تو از ناتوانی ام در برابر اندکی از غم و اندوه دنیا و کیفرهای آن و آنچه که از ناگواری ها بر اهلش میگذرد آگاهی، با آنکه این غم و اندوه و ناگواری درنگش کم بقایش اندک و مدّتش کوتاه است،
2- پس چگونه خواهد بود تابم در برابر بلای آخرت، و فرود آمدن ناگواری ها در آن جهان بر جسم و جانم و حال انکه زمانش طولانی و جایگاهش ابدی است و تخفیفی برای اهل آن بلا نخواهد بو، چرا که مایه آن بلا جز از خشم و انتقام و ناخشنودی تو نیست و این چیزی است که تاب نیاورند در برابرش آسمان ها و زمین، ای سرور من تا چه رسد به من؟ و حال آنکه من بنده ناتوان، خوار و کوچک، زمین گیر و درمانده توأم . ای خدای من و پروردگارم و سرور و مولایم، برای کدامیک از دردهایم به حضرتت شکوه کنم و برای کدامین گرفتاریم به درگاهت بنالم

الْبَلَاءِ وَ مُدَّتِهِ؟ فَلَئِنْ صَيَّرْتَنِى لِلْعُقُوبَاتِ مَعَ أَعْدائِكَ، وَ جَمَعْتَ بَيْنِى وَ بَيْنَ أَهْلِ بَلَائِكَ، وَ فَرَّقْتَ بَيْنِى وَ بَيْنَ أَحِبَّائِكَ وَ أَوْلِيائِكَ، فَهَبْنِى يَا إِلٰهِى وَ سَيِّدِى وَ مَوْلاىَ وَ رَبِّى، صَبَرْتُ عَلَىٰ عَذابِكَ، فَكَيْفَ أَصْبِرُ عَلَىٰ فِراقِكَ؟ وَ هَبْنِى (یا اِلٰهی) صَبَرْتُ عَلىٰ حَرِّ نَارِكَ، فَكَيْفَ أَصْبِرُ عَنِ النَّظَرِ إِلَىٰ كَرامَتِكَ ؟ أم كَيْفَ أَسْكُنُ فِى النَّارِ وَ رَجائِى عَفْوُكَ؟ (1) فَبِعِزَّتِكَ يَا سَيِّدِى وَ مَوْلاىَ أُقْسِمُ صَادِقاً، لَئِنْ تَرَكْتَنِى نَاطِقاً، لَأَضِجَّنَّ إِلَيْكَ بَيْنَ أَهْلِها ضَجِيجَ الْآمِلِينَ(الآلمین)، وَ لَأَصْرُخَنَّ إِلَيْكَ صُراخَ الْمُسْتَصْرِخِينَ، وَ لَأَبْكِيَنَّ عَلَيْكَ بُكَاءَ الْفَاقِدِينَ، وَ لَأُنادِيَنَّكَ: أَيْنَ كُنْتَ يَا وَلِىَّ الْمُؤْمِنِينَ، يَا غَايَةَ آمالِ الْعارِفِينَ، يَا غِياثَ الْمُسْتَغِيثِينَ، يَا حَبِيبَ قُلُوبِ الصَّادِقِينَ، وَ يَا إِلٰهَ الْعالَمِينَ؟ أَفَتُرَاکَ سُبْحَانَکَ یَا إِلَهِی وَ بِحَمْدِکَ تَسْمَعُ فِیهَا صَوْتَ عَبْدٍ مُسْلِمٍ، سُجِنَ (یُسْجَنُ) فِیهَا (2)

ص: 172


1- و اشک بریزیم . آیا برای دردناکی عذاب و سختی اش، یا برای طولانی شدن بلا و زمانش، پس اگر مرا در عقوبت و مجازات با دشمنانت قرار دهی، و بین من و اهل عذابت جمع کنی، و میان من و عاشقان و دوستانت جدایی اندازی، ای خدا و آقا و مولا و پروردگارم، بر فرض که بر عذابت شکیبائی ورزم، ولی بر فراقت چگونه صبر کنم و گیرم ای خدای من بر سوزندگی آتشت صبر کنم، اما چگونه چشم پوشی از کرمت را تاب آورم یا چگونه در آتش، سکونت گزینم و حال آنکه امید من گذشت و عفو تواست .
2- پس به عزّتت ای آقا و مولایم سوگند صادقانه می خورم، اگر مرا در سخن گفتن آزاد بگذاری در میان اهل دوزخ به پیشگاهت سخت ناله سر دهم همانند ناله آرزومندان و به درگاهت بانگ بردارم، همچون بانگ آنان که خواهان دادرسی هستند و هر آینه به آستانت گریه کنم چونان که مبتلا به فقدان عزیزی می باشند و صدایت می زنم: کجایی ای سرپرست مؤمنان، آری کجایی ای نهایت آرزوی عارفان، ای فریادرس خواهندگان فریادرس، ای محبوب دل های راستان و ای معبود جهانیان، آیا این چنین است، ای خدای منزّه، و ستوده که در دوزخ بشنوی صدای بنده مسلمانی که برای مخالفتش با دستورات تو زندانی شده

بِمُخالَفَتِهِ، وَ ذاقَ طَعْمَ عَذابِها بِمَعْصِيَتِهِ، وَ حُبِسَ بَيْنَ أَطْباقِها بِجُرْمِهِ وَ جَرِيرَتِهِ، وَ هُوَ يَضِجُّ إِلَيْكَ ضَجِيجَ مُؤَمِّلٍ لِرَحْمَتِكَ، وَ يُنادِيكَ بِلِسانِ أَهْلِ تَوْحِيدِكَ، وَ يَتَوَسَّلُ إِلَيْكَ بِرُبُوبِيَّتِكَ ؟ يَا مَوْلاىَ، فَكَيْفَ يَبْقىٰ فِى الْعَذابِ وَ هُوَ يَرْجُو مَا سَلَفَ مِنْ حِلْمِكَ ؟ اَم كَيْفَ تُؤْلِمُهُ النَّارُ وَ هُوَ يَأْمُلُ فَضْلَكَ وَ رَحْمَتَكَ ؟! (1) أم كَيْفَ يُحْرِقُهُ لَهِيبُها، وَ أَنْتَ تَسْمَعُ صَوْتَهُ وَ تَرىٰ مَكانَهُ ؟ أ م كَيْفَ يَشْتَمِلُ عَلَيْهِ زَفِيرُها وَ أَنْتَ تَعْلَمُ ضَعْفَهُ ؟ أ م كَيْفَ يَتَقَلْقَلُ بَيْنَ أَطْباقِها وَ أَنْتَ تَعْلَمُ صِدْقَهُ ؟ أم كَيْفَ تَزْجُرُهُ زَبانِيَتُها، وَ هُوَ يُنادِيكَ يَا رَبَّهُ ؟ أم كَيْفَ يَرْجُو فَضْلَكَ فِى عِتْقِهِ مِنْها فَتَتْرُكُهُ فِيها؟! هَيْهاتَ ما ذٰلِكَ الظَّنُ بِكَ، وَ لَا الْمَعْرُوفُ مِنْ فَضْلِكَ، وَ لَا مُشْبِهٌ لِمَا عَامَلْتَ بِهِ الْمُوَحِّدِينَ مِنْ بِرِّكَ وَ إِحْسانِكَ، فَبِالْيَقِينِ أَقْطَعُ لَوْلَا مَا حَكَمْتَ بِهِ مِنْ تَعْذِيبِ جَاحِدِيكَ، وَ قَضَيْتَ بِهِ مِنْ (2)

ص: 173


1- و مزه عذابش را به خاطر نافرمانی چشیده و میان درکات دوزخ به علّت جرم و جنایتش محبوس شده، و حال آنکه در درگاهت سخت ناله میزند، همچون ناله آن که آرزومند رحمت توست، و با زبان اهل تَوحیدت تو را می خواند، و به ربوبیّتت به پیشگاهت توسّل می جوید، ای مولای من، چگونه در عذاب بماند و حال آنکه امید به بردباری گذشته ات دارد یا آتش چگونه او را به درد آورد درحالی که بخشش و رحمت تو را آرزو دارد
2- یا چگونه شعله آتش او را بسوزاند درحالی که فریادش را می شنوی و جایش را می بینی یا چگونه آتش او را دربر بگیرد و حال آنکه از ناتوانی اش خبر داری، یا چگونه در طبقات دوزخ به این سو و آن سو کشانده شود درحالی که راستگوی اش را می دانی، یا چگونه فرشته های عذاب او را با خشم برانند و حال آنکه تو را به پروردگاری ات می خواند، یا چگونه ممکن است بخششت را در آزادی از دوزخ امید داشته باشد و تو او را در انجا به همان حال واگذاری؟ همه این امور از بنده نوازی تو بس دور است، هرگز گمان ما به تو این نیست و نه از فضل تو چنین گویند و نه به آنچه که از خوبی و احسانت با اهل تَوحید رفتار کرده ای شباهتی دارد، پس به یقین می دانم که اگر فرمانت در به عذاب کشیدن منکران نبود و حکمت

إِخْلادِ مُعانِدِيكَ، لَجَعَلْتَ النَّارَ كُلَّها بَرْداً وَ سَلاماً، وَ مَا كانَ (کانَت) لِأَحَدٍ فِيها مَقَرّاً وَ لَا مُقاماً (مَقَاماً)، لَكِنَّكَ تَقَدَّسَتْ أَسْماؤُكَ، أَقْسَمْتَ أَنْ تَمْلَأَها مِنَ الْكَافِرِينَ: مِنَ الْجِنَّةِ وَ النَّاسِ أَجْمَعِينَ، وَ أَنْ تُخَلِّدَ فِيهَا الْمُعانِدِينَ، وَ أَنْتَ جَلَّ ثَناؤُكَ قُلْتَ مُبْتَدِئاً، وَ تَطَوَّلْتَ بِالْإِنْعامِ مُتَكَرِّماً، (1) «اَفَمَنْ کانَ مُؤْمِناً کَمَنْ کانَ فاسِقاً لا یَسْتَوُونَ» إِلٰهِى وَ سَيِّدِى، فَأَسْأَلُكَ بِالْقُدْرَةِ الَّتِى قَدَّرْتَها، وَ بِالْقَضِيَّةِ الَّتِى حَتَمْتَها وَ حَكَمْتَها، وَ غَلَبْتَ مَنْ عَلَيْهِ أَجْرَيْتَها، أَنْ تَهَبَ لِى فِى هَذِهِ اللَّيْلَةِ وَ فِى هَذِهِ السَّاعَةِ، كُلَّ جُرْمٍ أَجْرَمْتُهُ، وَ كُلَّ ذَنْبٍ أَذْنَبْتُهُ، وَ كُلَّ قَبِيحٍ أَسْرَرْتُهُ، وَ كُلَّ جَهْلٍ عَمِلْتُهُ، كَتَمْتُهُ أَوْ أَعْلَنْتُهُ، أَخْفَيْتُهُ أَوْ أَظْهَرْتُهُ، وَ كُلَّ سَيِّئَةٍ أَمَرْتَ بِإِثْباتِهَا الْكِرامَ الْكاتِبِينَ؛ الَّذِينَ وَكَّلْتَهُمْ بِحِفْظِ مَا يَكُونُ مِنِّى، وَ جَعَلْتَهُمْ شُهُوداً عَلَىَّ مَعَ جَوارِحِى، وَ كُنْتَ أَنْتَ الرَّقِيبَ عَلَىَّ مِنْ وَرائِهِمْ، وَ الشَّاهِدَ لِما (2)

ص: 174


1- به همیشگی بودن دشمنانت در آتش صادر نمی شد، هر آینه سرتاسر دوزخ را سرد و سلامت می کردی و برای احدی در انجا قرار و جایگاهی نبود، امّا تو که مقدّس است نام هایت سوگند یاد کردی که دوزخ را از همه کافران چه پری و چه آدمی پر سازی و ستیزه جویان را در انجا همیشگی و جاودانه بداری و هم تو که ثنایت برجسته و والا است به این گفته ابتدا کردی و با نعمت هایت کریمانه تفضّل فرمودی که
2- «آیا مؤمن همانند فاسق است؟ نه، مساوی نیستند» ای خدا و سرور من، از تو خواستارم به قَدرتی که مقدّر نمودی و به فرمانی که حتمیتش دادی و بر همه استوارش نمودی و بر کسی که بر او اجرایش کردی چیره ساختی که در این شب و در این ساعت بر من ببخشی هر جرمی که مرتکب شدم و هر گناهی که به آن آلوده گشتم و هر کار زشتی را که پنهان ساختم و هر نادانی که آن را بکار گرفتم خواه پنهان کردم یا آشکار، نهان ساختم یا عیان و هر کار زشتی که دستور ثبت آن را به نویسندگان بزرگوار دادی آنان که بر ضبط آنچه از من سر زند گماشتی و آنان را نیز گواهانی بر من قرار دادی علاوه بر اعضایم و خود فراتر از آن ها مراقب من بودی و شاهد بر آنچه که

خَفِىَ عَنْهُمْ، وَ بِرَحْمَتِكَ أَخْفَيْتَهُ، وَ بِفَضْلِكَ سَتَرْتَهُ، وَ أَنْ تُوَفِّرَ حَظِّى، مِنْ كُلِّ خَيْرٍ أَنْزَلْتَهُ (تُنزِلُه )، أَوْ إِحْسَانٍ فَضَّلْتَه (تُفَضِّلُه )، أَوْ بِرٍّ نَشَرْتَهُ (تَنشُرُهُ )، أَوْ رِزْقٍ بَسَطْتَهُ (تَبسُطُهُ )، أَوْ ذَنْبٍ تَغْفِرُهُ، أَوْ خَطَاً تَسْتُرُهُ، يَا رَبِّ يَا رَبِّ يَا رَبِّ، (1) یا اِلهی وَ سَیِّدی وَ مَوْلایَ وَ مالِکَ رِقّی، یا مَنْ بِیَدِهِ ناصِیَتی یا عَلیماً بِضُرّی (بِفَقری) وَ مَسْکَنَتی، یا خَبیراً بِفَقْری وَ فاقَتی، یا رَبِّ یا رَبِّ یا رَبِّ، أَسْأَلُكَ بِحَقِّكَ وَ قُدْسِكَ وَ أَعْظَمِ صِفاتِكَ وَ أَسْمائِكَ، أَنْ تَجْعَلَ أَوْقاتِى مِنَ (فی) اللَّيْلِ وَ النَّهارِ بِذِكْرِكَ مَعْمُورَةً، وَ بِخِدْمَتِكَ مَوْصُولَةً ؛ (2) وَ أَعْمالِى عِنْدَكَ مَقْبُولَةً، حَتَّىٰ تَكُونَ أَعْمالِى وَ أَوْرادِى (اِرادَتی) كُلُّها وِرْداً وَاحِداً، وَ حالِى فِى خِدْمَتِكَ سَرْمَداً . يَا سَيِّدِى يَا مَنْ عَلَيْهِ مُعَوَّلِى، يَا مَنْ إِلَيْهِ شَكَوْتُ أَحْوالِى، يَا رَبِّ يَا رَبِّ يَا رَبِّ، قَوِّ عَلىٰ خِدْمَتِكَ جَوارِحِى، وَ اشْدُدْ عَلَى الْعَزِيمَةِ جَوانِحِى، وَهَبْ لِىَ (3)

ص: 175


1- از آنان پنهان ماند و به یقین با رحمتت پنهان ساختی و با فضلت پوشاندی و اینکه از تو می خواهم از هرچیزیکه نازل کردی یا احسانی که تفضّل نمودی یا برّ و نیکی که گستردی یا رزقی که پراکندی یا گناهی که بیامرزی یا خطایی که بپوشانی، پرورگارا، پروردگارا، پروردگارا!
2- ای خدای من ای سرور من، ای مولای من و اختیار دارم، ای کسی که مهارم به دست اوست، ای آگاه از پریشانی و ناتوانی ام ای دانای تهیدستی و ناداری ام، پروردگارا! پروردگارا! پروردگارا! از تو درخواست می کنم به حقّت و قدست و بزرگ ترین صفات و نام هایت که همه اوقاتم را از شب و روز به یادت آباد کنی و به خدمت گزاری ات پیوسته بداری
3- و اعمالم را در پیشگاهت قبول فرمایی تا آنکه اعمال و اورادم هماهنگ، همسو و همواره باشد و حالم در خدمت تو پاینده گردد، ای سرور من، ای آن که بر او تکیه دارم، ای آن که شکوه حالم را تنها به سوی او برم، ای پروردگارم، ای پروردگارم، ای پروردگارم! اعضایم را در راه خدمتت نیرو بخش و دلم را بر عزم و همّت

الْجِدَّ فِى خَشْيَتِكَ، وَ الدَّوامَ فِى الاتِّصالِ بِخِدْمَتِكَ، حَتّىٰ أَسْرَحَ إِلَيْكَ فِى مَيادِينِ السَّابِقِينَ، وَأُسْرِعَ إِلَيْكَ فِى البَارِزِينَ (المُبادرین )، وَ أَشْتاقَ إِلىٰ قُرْبِكَ فِى الْمُشْتاقِينَ، وَ أَدْنُوَ مِنْكَ دُنُوَّ الْمُخْلِصِينَ، وَ أَخافَكَ مَخافَةَ الْمُوقِنِينَ، وَ أَجْتَمِعَ فِى جِوارِكَ مَعَ الْمُؤْمِنِينَ . اَللّٰهُمَّ وَ مَنْ أَرادَنِى بِسُوءٍ فَأَرِدْهُ، وَ مَنْ كادَنِى فَكِدْهُ، وَ اجْعَلْنِى مِنْ أَحْسَنِ عَبِيدِكَ نَصِيباً عِنْدَكَ، وَ أَقْرَبِهِمْ مَنْزِلَةً مِنْكَ، وَ أَخَصِّهِمْ زُلْفَةً لَدَيْكَ، فَإِنَّهُ لَايُنالُ ذٰلِكَ إِلّا بِفَضْلِكَ، وَ جُدْ لِى بِجُودِكَ، وَ اعْطِفْ عَلَىَّ بِمَجْدِكَ ؛ (1)وَاحْفَظْنِى بِرَحْمَتِكَ، وَ اجْعَلْ لِسانِى بِذِكْرِكَ لَهِجاً، وَ قَلْبِى بِحُبِّكَ مُتَيَّماً، وَ مُنَّ عَلَىَّ بِحُسْنِ إِجابَتِكَ، وَ أَقِلْنِى عَثْرَتِى، وَ اغْفِرْ زَلَّتِى، فَإِنَّكَ قَضَيْتَ عَلىٰ عِبادِكَ بِعِبادَتِكَ، وَ أَمَرْتَهُمْ بِدُعائِكَ، وَ ضَمِنْتَ لَهُمُ الْإِجابَةَ، فَإِلَيْكَ يارَبِّ نَصَبْتُ وَجْهِى، وَ إِلَيْكَ يَا رَبِّ مَدَدْتُ يَدِى، فَبِعِزَّتِكَ (2)

ص: 176


1- محکم کن، و کوشش در راستای پروایت و دوام در پیوستن به خدمتت را به من ارزانی دار تا به سویت برانم در میدان های پیشتازان و به سویت بشتابم در میان شتابندگان و به کوی قربت آیم در میان مشتاقان و همانند مخلصان به تو نزدیک شوم و چون یقین آوردگان از جاه تو بهراسم و با اهل ایمان در جوارت گرد آیم . خدایا! هرکس مرا به بدی قصد کند تو قصدش کن، و هرکس با من مکر ورزد تو با او مکر کن، و مرا از بهره مندترین بندگانت نزد خود، و نزدیک ترین شان در منزلت به تو و مخصوص ترین شان در رتبه به پیشگاهت بگردان، زیرا این همه به دست نیاید جز به فضل تو، خدایا! با جودت به من جود کن و با بزرگواریت به من نظر کن
2- و با رحمتت مرا نگاهدار و زبانم را به ذکرت گویا کن، و دلم را به محبتت شیفته و شیدا فرا و بر من منّت گذار با پاسخ نیکویت و لغزشم را نادیده انگار و گناهم را ببخش، زیرا تو بندگانت را به بندگی فرمان دادی و به دعا و درخواست از خود امر کردی و اجابت دعا را برای آنان ضامن شدی، پس ای پروردگار من تنها روی به سوی تو داشتم و دستم را تنها به جانب تو دراز کردم، پس تو را به عزّتت سوگند می دهم که

اسْتَجِبْ لِى دُعائِى، وَ بَلِّغْنِى مُناىَ، وَ لَا تَقْطَعْ مِنْ فَضْلِكَ رَجائِى، وَ اكْفِنِى شَرَّ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ مِنْ أَعْدائِى ؛ يَا سَرِيعَ الرِّضا، اغْفِرْ لِمَنْ لَايَمْلِكُ إِلّا الدُّعاءَ، فَإِنَّكَ فَعَّالٌ لِما تَشَاءُ، يَا مَنِ اسْمُهُ دَوَاءٌ، وَ ذِكْرُهُ شِفاءٌ، وَ طَاعَتُهُ غِنىً، ارْحَمْ مَنْ رَأْسُ مالِهِ الرَّجاءُ، وَ سِلاحُهُ الْبُكَاءُ، يَا سَابِغَ النِّعَمِ، يَا دَافِعَ النِّقَمِ، يَا نُورَ الْمُسْتَوْحِشِينَ فِى الظُّلَمِ، يَا عَالِماً لَايُعَلَّمُ، صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ افْعَلْ بِى مَا أَنْتَ أَهْلُهُ، وَ صَلَّى اللّٰهُ عَلىٰ رَسُولِهِ وَ الْأَئِمَّةِ الْمَيامِينَ مِنْ آلِه (اَهلِهِ) وَ سَلَّمَ تَسْلِيماً [كَثِيراً] . (1)

دعای عشرات

این دعا از دعاهای بسیار معتبر است و ما بین نسخه های آن تفاوت دیده می شود . ما آن را از کتاب مصباح المتهجّد شیخ طوسی نقل می کنیم . خواندن آن در هر صبح و شام مستحب است و بهترین وقت برای خواندن آن بعد از عصر جُمعه است .

ص: 177


1- دعایم را اجابت کنی و مرا به آرزویم برسانی، و امیدم را از فضلت ناامید نکنی، و شرّ دشمنانم را از پری و آدمی از من کفایت کنی،ای خدایی که زود از بنده ات خشنود می شوی، بیامرز آن را که جز دعا چیزی ندارد، همانا تو هرچه بخواهی انجام می دهی، ای آن که نامش دوا و یادش شفا و طاعتش توانگری است، رحم کن به کسی که سرمایه اش امید و سازو برگش اشک ریزان است، ای فروریزنده نعمت ها، ای دورکننده بلاها، ای روشنی بخش وحشت زدگان در تاریکی ها، ای دانای ناآموخته بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و با من چنان کن تو را شاید، و درود و سلام فراوان خدا بر پیامبرش و بر امامان خجسته از خاندانش .

بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ (1)

سُبْحانَ اللّٰهِ وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ، وَ لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ وَ اللّٰهُ أَكْبَرُ، وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ، سُبْحانَ اللّٰهِ آناءَ اللَّيْلِ وَ أَطْرافَ النَّهارِ، سُبْحانَ اللّٰهِ بِالْغُدُوِّ وَ الْآصالِ، سُبْحانَ اللّٰهِ بالْعَشِيِّ وَ الْإِبْكارِ، «سُبْحَانَ اللّه حِینَ تُمْسُونَ وَ حِینَ تُصْبِحُونَ، وَ لَهُ الْحَمْدُ فِی السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ عَشِیّا وَ حِینَ تُظْهِرُونَ، یُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ، وَ یُخْرِجُ الْمَیِّتَ مِنَ الْحَیِّ، وَ یُحْیِی الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا، وَ کَذَلِکَ تُخْرَجُونَ» «سُبْحَانَ رَبِّکَ رَبِّ الْعِزَّةِ عَمَّا یَصِفُونَ، (2) وَ سَلامٌ عَلَی الْمُرْسَلِینَ، وَ الْحَمْدُ للّه رَبِّ الْعَالَمِینَ» . سُبْحَانَ ذِی الْمُلْکِ وَ الْمَلَکُوتِ سُبْحَانَ ذِی الْعِزَّةِ وَ الْجَبَرُوتِ؛ سُبْحَانَ ذِی الْکِبْرِیَاءِ وَ الْعَظَمَةِ، الْمَلِکِ الْحَقِّ الْمُهَیْمِنِ (الْمُبِینِ) الْقُدُّوسِ ؛ سُبْحَانَ اللّه الْمَلِکِ الْحَیِّ الَّذِی لا یَمُوتُ ؛ سُبْحَانَ اللّه الْمَلِکِ الْحَیِّ الْقُدُّوسِ ؛ سُبْحَانَ (3)

ص: 178


1- نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است
2- منزّه است خدا و ستایش خاص خداست، و معبودی جز خدا نیست، و او از هر وصفی برتر، و جنبش و نیرویی نیست جز به مدد خدای والای بزرگ، پاک و منزّه است خدا شب هنگام و به گاه روز، پاک و منزّه است خدا صبحگاهان و به گاه عصر، پاک و منزّه است خدا در شامگاه و بامداد، پاک و منزّه است خدا آنگاه که به شب درآیید و گاهی که به صبح برآیید، ستایش برای اوست در آسمان ها و زمین، و شب هنگام و گاهی که ظهر می کنید، هم او که زنده را از مرده بیرون می آورد، و مرده را از زنده خارج می سازد، و به زمین پس از مرگش زندگی می بخشد، و به همین گونه شما هم از قبرها بیرون آورده می شوید، منزّه است پروردگارت پروردگار عزّت، از آنچه او را بدان وصف می کنند
3- و سلام بر رسولان و سپاس خدای را پروردگار جهانیان، منزّه است صاحب فرمانروایی و ملکوت منزّه است صاحب عزّت و اقتدار، منزّه است دارنده بزرگ منشی و عظمت، همان فرمانروای بر حق سیطره دار، دارای نهایت پاکی، منزّه است خدای فرمانروای زنده ای که هرگز نمی میرد، منزّه است خدای فرمانروای زنده، دارای نهایت پاکی، منزّه است

الْقَائِمِ الدَّائِمِ ؛ سُبْحَانَ الدَّائِمِ الْقَائِمِ ؛ سُبْحَانَ رَبِّیَ الْعَظِیمِ ؛ سُبْحَانَ رَبِّیَ الْأَعْلَی ؛ سُبْحَانَ الْحَیِّ الْقَیُّومِ ؛ سُبْحَانَ الْعَلِیِّ الْأَعْلَی ؛ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَی سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ، (1) رَبُّنا وَ رَبُّ الْمَلائِكَةِ وَ الرُّوحِ ؛ سُبْحانَ الدَّائِمِ غَيْرِ الْغافِلِ، سُبْحانَ الْعالِمِ بِغَيْرِ تَعْلِيمٍ، سُبْحانَ خالِقِ مَا يُرىٰ وَ مَا لَايُرىٰ، سُبْحانَ الَّذِى يُدْرِكُ الْأَبْصارَ وَ لَا تُدْرِكُهُ الْأَبْصارُ، وَ هُوَ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَصْبَحْتُ مِنْكَ فِى نِعْمَةٍ وَ خَيْرٍ وَ بَرَكَةٍ وَ عافِيَةٍ، فَصَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَتْمِمْ عَلَىَّ نِعْمَتَكَ وَ خَيْرَكَ وَ بَرَكَاتِكَ وَ عافِيَتَكَ بِنَجاةٍ مِنَ النَّارِ، وَ ارْزُقْنِى شُكْرَكَ وَ عافِيَتَكَ وَ فَضْلَكَ وَ كَرامَتَكَ أَبَداً ما أَبْقَيْتَنِى . اَللّٰهُمَّ بِنُورِكَ اهْتَدَيْتُ، وَ بِفَضْلِكَ اسْتَغْنَيْتُ، وَ بِنِعْمَتِكَ أَصْبَحْتُ وَ أَمْسَيْتُ ؛ اَللّٰهُمَّ إِنِّى أُشْهِدُكَ وَ كَفىٰ بِكَ شَهِيداً، وَ أُشْهِدُ مَلائِكَتَكَ وَ أَنْبِياءَكَ وَ رُسُلَكَ، وَ حَمَلَةَ عَرْشِكَ، وَ سُكّانَ سَماواتِكَ وَ أَرْضِكَ (2)

ص: 179


1- پاینده پایدار، منزّه است پایدار پاینده، منزّه است پروردگار بزرگم، منزّه است پروردگار برترم، منزّه است آن زنده به خود پاینده، منزّه است آن بلند مرتبه برتر، منزّه است او و بلندمرتبه است از هر زشتی و عیب، پاک و پاکیزه است،
2- پروردگار ما و پروردگار فرشتگان و روح، منزّه است آن پاینده بی غفلت، منزّه است آن دانای ناآموخته، منزّه است آن آفریننده دیدنی ها و نادیدنی ها، منزّه است آن که دیده ها را دریابد و دیده ها او را در نیابند و اوست لطیف آگاه، خدایا، در حالی صبح کردم که از جانب تو بودم در نعمت و خیر و برکت و سلامتی کامل، پس درود فرست بر محمّد و خاندانش و نعمت و خیر و برکات و سلامتی را بر من با نجات از آتش دوزخ تمام کن، شکرگذاری و سلامتی و فضل و کرامتت را همواره تا گاهی که زنده هستم روزی ام فرما، خدایا! به نورت هدایت یافتم و به احسانت بی نیاز گشته و به نعمتت صبح و شام کردم، خدایا! تو را گواه می گیرم و گواهی تو مرا بس است، و و گواه می گیرم همه فرشتگان و پیامبران و رسولان و حاملان عرش و ساکنان آسمان ها و زمین

(أَرَضِیکَ )، وَ جَمِيعَ خَلْقِكَ، بِأَنَّكَ أَنْتَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ، وَحْدَكَ لَاشَرِيكَ لَكَ، وَ أَنَّ مُحَمَّداً صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ عَبْدُكَ وَ رَسُولُكَ، وَ أَنَّكَ عَلىٰ كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ، تُحْيِى وَ تُمِيتُ، وَ تُمِيتُ وَ تُحْيِى، وَ أَشْهَدُ أَنَّ الْجَنَّةَ حَقٌّ، وَ أَنَّ النَّارَ حَقٌّ، وَ (انّ) النُّشُورَ حَقٌّ، وَ السَّاعَةَ آتِيَةٌ لَارَيْبَ فِيها، (1) وَ أَنَّ اللّه یَبْعَثُ مَنْ فِی الْقُبُورِ ؛ وَ أَشْهَدُ أَنَّ عَلِىَّ بْنَ أَبِى طَالِبٍ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ حَقّاً حَقّاً، وَ أَنَّ الْأَئِمَّةَ مِنْ وُلْدِهِ، هُمُ الْأَئِمَّةُ الْهُداةُ الْمَهْدِيُّونَ، غَيرُ الضَّالِّينَ وَ لَا الْمُضِلِّينَ، وَ أَنَّهُمْ أَوْلِياؤُكَ الْمُصْطَفَونَ، وَ حِزْبُكَ الْغالِبُونَ، وَ صِفْوَتُكَ وَ خِيَرَتُكَ مِنْ خَلْقِكَ، وَ نُجَبَاؤُكَ الَّذِينَ انْتَجَبْتَهُمْ لِدِينِكَ، وَ اخْتَصَصْتَهُمْ مِنْ خَلْقِكَ، وَ اصْطَفَيْتَهُمْ عَلىٰ عِبادِكَ، وَ جَعَلْتَهُمْ حُجَّةً عَلَى الْعالَمِينَ، صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِمْ، وَ اَلسَّلامُ وَ (رَحمهُ اللّه) وَ بَرَکَاتُهُ . اللّهمَّ اکْتُبْ لِی هَذِهِ الشَّهَادَةَ عِنْدَکَ، حَتَّی تُلَقِّنَنِیهَا [یَوْمَ الْقِیَامَةِ]، وَ أَنْتَ عَنِّی (2)

ص: 180


1- و همه آفریده هایت را بر اینکه همانا تویی خدا، معبودی جز تو نیست، یگانه و بی شریکی و اینکه محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) بنده و فرستاده تو است و اینکه تو بر هرچیز توانایی، زنده می کنی و می میرانی و می میرانی و زنده می سازی و گواهی می دهم که بهشت و دوزخ و برانگیخته شدن مردگان حق است و قیامت آمدنی است که تردیدی در آن نیست
2- و اینکه خدا مردگان را برخواهد انگیخت و شهادت می دهم که علی بن ابی طالب امیر مؤمنان بر حق بر حق است و پیشوایان از فرزندانش امامان هدایت گرو ره یافته اند، نه گمراهند و نه گمراه کننده و اینکه آنان اولیاء برگزیده تو، و حزب پیروز تو، و بندگان خالص تو بهترین انتخاب شدگان از میان مخلوقات تواند و بهترین برگزیده شدگانی هستند که برای بیان دینت برگزیدی و از میان بندگانت خاص خود ساختی و ایشان را بر بندگانت برگزیدی و بر جهانیان حجّت قرار دادی، درود و سلام و رحمت و برکاتت بر آنان باد، بار الها! این شهادت را نزد خود برای من ثبت کن، تا آن را در روز قیامت بر زبانم جاری کنی درحالی که

رَاضٍ، إِنَّکَ عَلَی مَا تَشَاءُ قَدِیرٌ . اَللّٰهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ حَمْداً يَصْعَدُ أَوَّلُهُ، وَ لَا يَنْفَدُ آخِرُهُ، اَللّٰهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ حَمْداً تَضَعُ لَكَ السَّماءُ كَنَفَيْها، وَ تُسَبِّحُ لَكَ الْأَرْضُ وَ مَنْ عَلَيْها . اَللّٰهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ حَمْداً سَرْمَداً أَبَداً، لَاانْقِطاعَ لَهُ وَ لَا نَفادَ وَ لَكَ يَنْبَغِى وَ إِلَيْكَ يَنْتَهِى، فِىَّ وَ عَلَىَّ، وَ لَدَىَّ وَ مَعِى، وَ قَبْلِى وَ بَعْدِى، وَ أَمامِى وَ فَوْقِى وَ تَحْتِى، وَ إِذا مِتُّ وَ بَقِيتُ فَرْداً وَحِيداً، ثُمَّ فَنِيتُ ؛ (1) وَ لَکَ الْحَمْدُ إِذَا نُشِرْتُ وَ بُعِثْتُ یَا مَوْلایَ . اَللّٰهُمَّ وَ لَكَ الْحَمْدُ وَ لَكَ الشُّكْرُ بِجَمِيعِ مَحامِدِكَ كُلِّها، عَلىٰ جَمِيعِ نَعْمائِكَ كُلِّها، حَتَّىٰ يَنْتَهِىَ الْحَمْدُ إِلىٰ مَا تُحِبُّ [رَبَّنا] وَ تَرْضىٰ . اَللّٰهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ عَلَىٰ كُلِّ أَكْلَةٍ وَ شَرْبَةٍ، وَ بَطْشَةٍ وَ قَبْضَةٍ وَ بَسْطَةٍ، وَ فِى كُلِّ مَوْضِعِ شَعْرَةٍ . اَللّٰهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ حَمْداً خالِداً مَعَ خُلُودِكَ، وَ لَكَ الْحَمْدُ حَمْداً لَامُنْتَهىٰ لَهُ دُونَ عِلْمِكَ، وَ لَكَ الْحَمْدُ حَمْداً لَاأَمَدَ لَهُ دُونَ (2)

ص: 181


1- از من خشنود باشی، همانا تو بر آنچه می خواهی توانایی . خدایا! تو را سپاس سپاسی که آغازش بالا رود و انجامش پایان نگیرد، خدایا! تو را سپاس، سپاسی که آسمان برای تو بر دوش کشد و زمین و هرکه بر آن است تو را آنچنان تسبیح کند . خدایا! تو را سپاس، سپاسی همواره و همیشگی که گسست و پایانی برایش نباشد و تنها سزاوار تو باشد و به تو بیانجامد، سپاسی که نمایان شود در دلم و بر تنم و نزد من و با من و پیش از من و پس از من و پیش رویم و بالای سرم و زیر پایم و آنگاه که مرگم فرا رسد و یگانه و تنها مانم سپس فانی شوم
2- و تو را سپاس گاهی که زنده و برانگیخته شوم، ای سرور من، خدایا! و تو را ستایش و سپاس برای همه صفات پسندیده ات و بر همه نعمت هایت، سپاسی بلند و بی پایان، که آن را ای پروردگار ما پسندیده داری و از آن خشنود شوی، خدایا! تو را سپاس بر هر خوردن و نوشیدن و هر دست یافتن و هر بست و گشودن، و در برابر هر تار مو که به ما دادی، خدایا! تو را سپاس سپاسی پاینده به پایندگی ات و تو را سپاس سپاسی که نهایت آن را جز دانشت نداند و تو را سپاس سپاسی که پایان آن را جز

مَشِيَّتِكَ، وَ لَكَ الْحَمْدُ حَمْداً لَا أَجْرَ لِقائِلِهِ إِلّا رِضاكَ، وَ لَكَ الْحَمْدُ عَلىٰ حِلْمِكَ بَعْدَ عِلْمِكَ ؛ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی عَفْوِکَ بَعْدَ قُدْرَتِکَ، وَ لَكَ الْحَمْدُ باعِثَ الْحَمْدِ، وَ لَكَ الْحَمْدُ وارِثَ الْحَمْدِ، وَ لَكَ الْحَمْدُ بَدِيعَ الْحَمْدِ، وَ لَكَ الْحَمْدُ مُنْتَهَى الْحَمْدِ، وَ لَكَ الْحَمْدُ مُبْتَدِعَ الْحَمْدِ، وَ لَكَ الْحَمْدُ مُشْتَرِىَ الْحَمْدِ، وَ لَكَ الْحَمْدُ وَ لِىَّ الْحَمْدِ، وَ لَكَ الْحَمْدُ قَدِيمَ الْحَمْدِ، وَ لَكَ الْحَمْدُ صَادِقَ الْوَعْدِ، وَ فِىَّ الْعَهْدِ، عَزِيزَ الْجُنْدِ، قَائِمَ الْمَجْدِ، وَ لَكَ الْحَمْدُ رَفِيعَ الدَّرَجاتِ، مُجِيبَ الدَّعَواتِ، مُنْزِلَ (مُنَزِّلَ) الْآياتِ مِنْ فَوْقِ سَبْعِ سَمَاواتٍ ؛ (1) عَظِيمَ الْبَرَكاتِ، مُخْرِجَ النُّورِ مِنَ الظُّلُماتِ، وَ مُخْرِجَ مَنْ فِى الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ، مُبَدِّلَ السَّيِّئاتِ حَسَناتٍ، وَ جاعِلَ الْحَسَناتِ دَرَجَاتٍ . اَللّٰهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ غَافِرَ الذَّنْبِ، وَ قَابِلَ التَّوْبِ، شَدِيدَ الْعِقابِ ذَا الطَّوْلِ، لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ، إِلَيْكَ الْمَصِيرُ . اَللّٰهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ فِى (2)

ص: 182


1- مشیتّت نخواهد و تو را سپاس سپاسی که جز خشنودی تو مزدی برای گوینده اش نیست و تو را سپاس بر بردباری ات پس از آن که دانستی و تو را سپاس بر گذشتت، پس از آنکه بر عذاب توانا بودی و تو را سپاس ای سرچشمه سپاس و تو را سپاس ای به ارث برنده سپاس و تو را سپاس ای آفریننده سپاس و تو را سپاس ای نهایت سپاس و تو را سپاس ای پدیدآورنده سپاس و تو را سپاس ای خریدار سپاس، و تو را سپاس ای صاحب سپاس، و تو را سپاس ای دیرینه سپاس و تو را سپاس ای راست وعده، ای وفادار به عهد ای سپاه توانا، ای مجد و عظمتت پایدار و تو را سپاس ای بلند پایه، ای پاسخگوی خواسته ها، ای فرود آورنده آیات از بالای هفت آسمان،
2- ای دارای برکات بزرگ، ای درآورنده نور از دل تاریکی ها و ای بیرون آورنده آنان که در تاریکی هایند به سوی نور، ای دگرگون کننده گناهان به نیکی ها، و بالا برنده حسنات در مراتب بهشت، خدیا! تو را سپاس ای آمرزنده گناه و ای پذیرای توبه و ای عذابت سخت و ای صاحب عطای بی حدّ، معبودی جز تو نیست . بازگشت همه به سوی تو است . خدیا! تو را سپاس

اللَّيْلِ إِذا يَغْشىٰ، وَ لَكَ الْحَمْدُ فِى النَّهارِ إِذا تَجَلّىٰ، وَ لَكَ الْحَمْدُ فِى الْآخِرَةِ وَ الْأُولىٰ، وَ لَكَ الْحَمْدُ عَدَدَ كُلِّ نَجْمٍ وَ مَلَكٍ فِى السَّمَاءِ، وَ لَكَ الْحَمْدُ عَدَدَ الثَّرَىٰ وَ الْحَصىٰ وَ النَّوَىٰ، وَ لَكَ الْحَمْدُ عَدَدَ ما فِى جَوِّ السَّماءِ، وَ لَكَ الْحَمْدُ عَدَدَ ما فِى جَوْفِ الْأَرْضِ ؛ (1) وَ لَكَ الْحَمْدُ عَدَدَ أَوْزانِ مِياهِ الْبِحارِ، وَ لَكَ الْحَمْدُ عَدَدَ أَوْراقِ الْأَشْجارِ، وَ لَكَ الْحَمْدُ عَدَدَ ما عَلىٰ وَجْهِ الْأَرْضِ، وَ لَكَ الْحَمْدُ عَدَدَ مَا أَحْصىٰ كِتابُكَ، وَ لَكَ الْحَمْدُ عَدَدَ ما أَحاطَ بِهِ عِلْمُكَ، وَ لَكَ الْحَمْدُ عَدَدَ الْإِنْسِ وَ الْجِنِّ، وَ الْهَوامِّ وَ الطَّيْرِ وَ الْبَهائِمِ وَ السِّباعِ، حَمْداً كَثِيراً طَيِّباً مُبارَكاً فِيهِ كَما تُحِبُّ رَبَّنا وَ تَرْضىٰ، وَ كَما يَنْبَغِى لِكَرَمِ وَجْهِكَ وَ عِزِّ جَلالِكَ . (2)

پس ده مرتبه: می گویی: لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ وَحْدَهُ لَاشَرِيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَ لَهُ الْحَمْدُ، وَ هُوَ اللَّطِيفُ الْخَبِير . (3) و نیز ده مرتبه: می گویی: لا إِلَهَ إِلا اللّه وَحْدَهُ، لا شَرِیکَ لَهُ، (4)

ص: 183


1- در شب گاهی که روز را می پوشاند، و تو را سپاس در روز آنگاه که آشکار می گردد و تو را سپاس در آخرت و دنیا، و تو را سپاس به تعداد همه ستاره ها و همه فرشتگان آسمانی و تو را سپاس به شماره ذرات خاک و ریگ و دانه ها و تو را سپاس به عدد آنچه در میان آسمان است و تو را سپاس به عدد آنچه در درون زمین است
2- و تو را سپاس به میزان وزن آب های دریا، و تو را سپاس به شماره برگ درختان و تو را سپاس به عدد آنچه روی زمین است، و تو را سپاس به تعداد آنچه کتابت برشمرده و تو را سپاس به عدد آنچه دانشت آن را فراگرفته، و تو را سپاس به شماره آدمیان و پریان و حشرات و پرندگان و چهارپایان و درندگان، سپاسی فراوان و سپاسی پاک که در آن برکت باشد آنچنان که پذیری، ای پروردگار ما و خشنود گردی، و آنچنان که سزاوار بزرگواری ذات و بزرگی جلال تواست .
3- معبودی جز خدا نیست، یگانه و بیشریک است، فرمانروایی و ستایش تنها از آن اوست و اوست، لطیف و آگاه .
4- معبودی جز خدا نیست، یگانه و بی شریک است،

لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ ؛ یُحْیِی وَ یُمِیتُ، وَ یُمِیتُ وَ یُحْیِی، وَ هُوَ حَیٌّ لا یَمُوتُ ؛ بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ . (1) و ده مرتبه: أَسْتَغْفِرُ اللّه الَّذِی لا إِلَهَ إِلا هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ، وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ (2) و ده مرتبه: یَا اللّه یَا اللّه (3) و ده مرتبه: یَا رَحْمَانُ یَا رَحْمَانُ (4) و ده مرتبه: یَا رَحِیمُ یَا رَحِیمُ (5) و ده مرتبه: یَا بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ (6) و ده مرتبه:یَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِکْرَامِ (7) و ده مرتبه:یَا حَنَّانُ یَا مَنَّانُ (8) و ده مرتبه: یَا حَیُّ یَا قَیُّومُ (9) و ده مرتبه:یَا حَیُّ لا إِلَهَ إِلا أَنْتَ (10) و ده مرتبه: یَا اللّه یَا لا إِلَهَ إِلا أَنْتَ (11) و ده مرتبه: بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ (12) و ده مرتبه: اللّهمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ (13) و ده مرتبه: اللّهمَّ افْعَلْ بِی مَا أَنْتَ أَهْلُهُ (14) و ده مرتبه: آمِینَ آمِینَ (15) و ده مرتبه: سوره تَوحید . پس می گویی: اللّهمَّ اصْنَعْ بِی مَا أَنْتَ أَهْلُهُ، وَ لا تَصْنَعْ بِی مَا أَنَا أَهْلُهُ فَإِنَّکَ أَهْلُ التَّقْوَی وَ أَهْلُ الْمَغْفِرَةِ، وَ أَنَا أَهْلُ الذُّنُوبِ (16)

ص: 184


1- فرمانروایی و ستایش از آن اوست، زنده می کند، و می میراند، می میراند و زنده می کند و او خود زنده ای است که هرگز نمی میرد، نیکی به دست اوست و او بر هر چیزی تواناست .
2- آمرزش می جویم از خدایی که معبودی جز او نیست، زنده و به خود پاینده است، و تنها به سوی او باز می گردم
3- ای خدا ای خدا
4- ای بخشنده ای بخشنده
5- ای مهربان ای مهربان
6- ای پدید آورنده آسمان ها و زمین
7- ای صاحب جلال و بزرگواری
8- ای مهرورز و صاحب منت
9- ای زنده ای پاینده
10- ای زنده ای که شایسته پرستشی جز تو نیست
11- ای خدا، ای که شایسته پرستشی جز تو نیست .
12- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است .
13- خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست
14- خدایا! با من آن کن که شایسته تو است
15- اجابت فرما اجابت فرما
16- خدایا! با من آن کن که شایسته تو است، نه آن که سزاوار من است چه همانا تو شایسته پروا و آمرزشی و من درخور گناهان

وَ الْخَطَایَا، فَارْحَمْنِی یَا مَوْلایَ، وَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ، (1) و ده مرتبه: لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إِلّا بِاللّه ؛ تَوَکَّلْتُ عَلَی الْحَیِّ الَّذِی لا یَمُوتُ، وَ الْحَمْدُ للّه الَّذِی لَمْ یَتَّخِذْ وَلَدا، وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ شَرِیکٌ فِی الْمُلْکِ، وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ وَلِیٌّ مِنَ الذُّلِّ ؛ وَ کَبِّرْهُ تَکْبِیراً . (2)

دعای سمات

این دعا معروف به دعای شُبوّر [دعای عطا و بخشش] است، که خواندن آن در ساعت آخر روز جُمعه مستحب است و پوشیده نماند که این دعا از دعاهای مشهور است و بیشتر علمای گذشته بر خواندن این دعا مواظبت می نمودند . در (مصباح) شیخ طوسی و (جمال الاسبوع) سیّد ابن طاووس و کتب کفعمی به سندهای معتبر از جناب محمّد بن عثمان عمروی رضوان اللّه علیه که از نوّاب حضرت صاحب الامر بود از حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) و امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده علاّمه مجلسی (رَحمهُ اللّه) این دعا را همراه با شرح در کتاب (بحار) ذکر نموده است . این دعا چنان که در کتاب (مصباح) شیخ آمده چنین است:

ص: 185


1- و خطاهایم، پس به من رحم کن . ای مولای من که تو مهربان ترین مهربانانی
2- جنبش و نیرویی نیست جز برآمده از سوی خدا، توکل نمودم بر زنده پاینده ای که نمی میرد، و ستایش خدای را که فرزندی نگرفته و در فرمانروایی شریکی برایش نبوده و از خواری و ناتوانی سرپرستی نداشته است و بی اندازه بزرگش شمار .

اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الْعَظِيمِ الْأَعْظَمِ [الاَعظمِ]، الْأَعَزِّ الْأَجَلِّ الْأَكْرَمِ، الَّذِى إِذا دُعِيتَ بِهِ عَلىٰ مَغالِقِ أَبْوابِ السَّماءِ لِلْفَتْحِ بِالرَّحْمَةِ انْفَتَحَتْ، وَ إِذا دُعِيتَ بِهِ عَلىٰ مَضائِقِ أَبْوابِ الْأَرْضِ لِلْفَرَجِ انْفَرَجَتْ، وَ إِذا دُعِيتَ بِهِ عَلَى الْعُسْرِ لِلْيُسْرِ تَيَسَّرَتْ، وَ إِذا دُعِيتَ بِهِ عَلَى الْأَمْواتِ لِلنُّشُورِ انْتَشَرَتْ، وَ إِذا دُعِيتَ بِهِ عَلىٰ كَشْفِ الْبَأْسَاءِ وَ الضَّرَّاءِ انْكَشَفَتْ ؛ وَ بِجَلالِ وَجْهِکَ الْکَرِیمِ، (1) أَكْرَمِ الْوُجُوهِ وَ أَعَزِّ الْوُجُوهِ الَّذِى عَنَتْ لَهُ الْوُجُوهُ، وَ خَضَعَتْ لَهُ الرِّقابُ، وَ خَشَعَتْ لَهُ الْأَصْواتُ، وَ وَجِلَتْ لَهُ الْقُلُوبُ مِنْ مَخافَتِكَ، وَ بِقُوَّتِكَ الَّتِى بِها تُمْسِكُ السَّماءَ أَنْ تَقَعَ عَلَى الْأَرْضِ إِلّا بِإِذْنِكَ وَ تُمْسِكُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ أَنْ تَزُولا، وَ بِمَشِیَّتِکَ الَّتِی دَانَ لَهَا الْعَالَمُونَ، وَ بِکَلِمَتِکَ الَّتِی خَلَقْتَ بِهَا السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ وَ بِحِکْمَتِکَ الَّتِی صَنَعْتَ بِهَا الْعَجَائِبَ وَ خَلَقْتَ بِهَا الظُّلْمَةَ وَ جَعَلْتَهَا لَیْلاً، (2)

ص: 186


1- خدایا! از تو خواستارم به نام بزرگت آن نام بزرگتر عزیزتر باشکوه تر گرامیتر، که چون بر درهای بسته آسمان با آن نام خوانده شوی که به رحمت گشوده شوند باز می شوند و چون با آن بر درهای ناگشوده زمین خوانده شوی برای فرج گشوده شود، و جون با آن برای آسان شدن سختی خوانده شوی، آسان گردند و چون با آن بر مردگان برای زنده شدن خوانده شوی، زنده شوند و چون با آن برای رفع سختی و زیان خوانده شوی برطرف گردد و می خوانمت به شکوه جلوه گرامی ات،
2- گرامی ترین جلوه ها و عزیزترین آنان که چهره ها در برابرش خوار گشته و گردن ها خاضع شده و صداها آهسته گشته و دلها در برابر آن هراس ناک شده اند از ترس تو و تو را می خوانم به نیرویت که با آن آسمان ها را نگاه داشتی از اینکه بر زمین افتد مگر به اجازه تو، و با آن آسمان ها و زمین را از اینکه ویران شوند نگاه داشتی و می خوانمت به اراده ات که جهانیان در برابرش مطیعند، به کلمه ات که با آن آسمان ها و زمین را آفریدی، و به حکمتت که با آن شگفتی ها را ساختی، و تاریکی را با آن پدیدآوردی

وَ جَعَلْتَ اللَّیْلَ سَکَناً [مَسْکَناً]، وَخَلَقْتَ بِهَا النُّورَ وَ جَعَلْتَهُ نَهاراً، وَ جَعَلْتَ النَّهارَ نُشُوراً مُبْصِراً، وَ خَلَقْتَ بِهَا الشَّمْسَ وَ جَعلْتَ الشَّمْسَ ضِياءً، وَ خَلَقْتَ بِهَا الْقَمَرَ وَ جَعَلْتَ الْقَمَرَ نُوراً ؛ (1) وَ خَلَقْتَ بِهَا الْكَواكِبَ وَ جَعلْتَها نُجُوماً وَ بُرُوجاً وَ مَصابِيحَ وَ زِينةً وَ رُجُوماً، وَ جَعَلْتَ لَها مَشارِقَ وَ مَغارِبَ، وَ جَعَلْتَ لَها مَطالِعَ وَ مَجارِىَ، وَ جَعَلْتَ لَها فَلَكاً وَ مَسابِحَ، وَ قَدَّرْتَها فِى السَّماءِ مَنازِلَ فَأَحْسَنْتَ تَقْدِيرَها، وَ صَوَّرْتَها فَأَحْسَنْتَ تَصْوِيرَها، وَ أَحْصَيْتَها بِأَسْمائِكَ إِحْصاءً، وَ دَبَّرْتَها بِحِكْمَتِكَ تَدْبِيراً، وَ أَحْسَنْتَ (فَأَحْسَنْتَ) تَدْبِيرَها، وَ سَخَّرْتَها بِسُلْطانِ اللَّيْلِ وَ سُلْطانِ النَّهارِ وَ السَّاعاتِ وَ عَدَدِ السِّنِينَ وَ الْحِسابِ، وَ جَعَلْتَ رُؤْيَتَها لِجَمِيعِ النّاسِ مَرْئً واحِداً ؛ وَ أَسْأَلُكَ اَللّٰهُمَّ بِمَجْدِكَ، الَّذِى كَلَّمْتَ بِهِ عَبْدَكَ وَ رَسُولَكَ، مُوسَى بْنَ عِمْرانَ عَلَيْهِ (2)

ص: 187


1- و آن را شب قرار دادی، و شب را برای آرامش مقرّر داشتی و هم با آن حکمت نور را آفریدی و آن را روز قرار دادی، و روز را مایه جنبش و بینایی سنجش ساختی، و نیز با آن خورشید را آفریدی، و خورشید را مایه تابش نمودی، و با آن ماه را پدید آوردی و ماه را نورانی ساختی،
2- و با آن ستارگان را خلق کردی و آن ها را اخترانی تابناک و برجها و چراغها و زینت و عامل راندن شیاطین قرار دادی برای ستارگان مشرق ها و مغرب ها و نیز طلوع گاه ها و گردشگاه ها مقرّر ساختی و برای آن ها مدارهایی که در آن ها شناورند قرار دادی و برای آن ها در آسمان منزلگاه هایی مقَدر فرمودی، پس چه نیکو تقدیر نمودی و صورتگری کردی و چه نیکو صورتشان دادی، و با نام هایت آن ها را بر شمردی درخور و به حکمتت تدبیر نمودی تدبیری شایسته و چه نیکو تدبیر کردی و با تسلّط بخشیدن شب و روز و ساعات بر آن ها شمارش سال ها و ثبت حساب را شناساندی، و دیدن آن ها را برای همه مردم یکسان نمودی، و خدایا! از تو می خواهم به عظمتت که با آن بنده و فرستاده ات موسی بن عمران (درود

السَّلامُ فِی الْمُقَدَّسِینَ، فَوْقَ إِحْسَاسِ الْکَرُوبِیِّینَ، فَوْقَ غَمَائِمِ النُّورِ، فَوْقَ تَابُوتِ الشَّهَادَةِ فِی عَمُودِ النَّارِ، وَ فِی طُورِ سَیْنَاءَ، وَ فِی (إِلَی) جَبَلِ حُورِيثَ، فِى الْوادِى الْمُقَدَّسِ، فِى الْبُقْعَةِ الْمُبارَكَةِ، مِنْ جانِبِ الطُّورِ الْأَيْمَنِ مِنَ الشَّجَرَةِ، وَ فِى أَرْضِ مِصْرَ بِتِسْعِ آياتٍ بَيِّناتٍ، وَ يَوْمَ فَرَقْتَ لِبَنِى إِسْرائِيلَ الْبَحْرَ، وَ فِى الْمُنْبَجِساتِ الَّتِى صَنَعْتَ بِهَا الْعَجائِبَ فِى بَحْرِ سُوفٍ ؛ (1) وَ عَقَدْتَ ماءَ الْبَحْرِ فِى قَلْبِ الْغَمْرِ كَالْحِجارَةِ، وَ جاوَزْتَ بِبَنِى إِسْرائِيلَ الْبَحْرَ، وَ تَمَّتْ كَلِمَتُكَ الْحُسْنىٰ عَلَيْهِمْ بِما صَبَرُوا، وَ أَوْرَثْتَهُمْ مَشارِقَ الْأَرْضِ وَ مَغارِبَهَا الَّتِى بارَكْتَ فِيها لِلْعالَمِينَ، وَ أَغْرَقْتَ فِرْعَوْنَ وَ جُنُودَهُ وَ مَراكِبَهُ فِى الْيَمِّ، وَ بِاسْمِكَ الْعَظِيمِ الْأَعْظَمِ الْأَعَزِّ الْأَجَلِّ الْأَكْرَمِ، وَ بِمَجْدِكَ الَّذِى تَجَلَّيْتَ بِهِ لِمُوسىٰ كَلِيمِكَ (عَلَيهِ السَّلَامُ) فِى طُورِ سَيْناءَ، وَ لِإِبْراهِيمَ عَلَيْهِ (2)

ص: 188


1- بر او) در میان قدسیان، برتر از احسان کروبیّان، فراتر از سحاب های نور، بر فراز تابوت شهادت، در عمودی از آتش، و در طور سینا، و در کوه حوریث، در وادی مقدّس، در بقعه با برکت از جانب راست کوه طور، از دل درخت و در زمین مصر، با نه معجزه آشکار و روزی که دریا را برای بنی اسرائیل شکافتی، و در چشمه های جوشنده که با آن شگفتی هایی در دریای سوف برساختی
2- و آب دریا را در دل گرداب همانند سنگ سخت بستی و بنی اسرائیل را از دریا به خشکی رساندی و وعده نیکویت بر آنان کامل گشت به خاطر آنکه شکیبائی ورزیدند و آنان را وارث مشارق و مغارب زمینی که در آن جهانیان را برکت دادی نمودی و فرعون و سپاهیان و مرکب هایش را در دریا غرق کردی و به نام بزرگت، آن نام بزرگ تر، با شکوه تر، گرامی تر، و به بزرگی ات که با آن بر موسی کلیمت (درود

السَّلامُ خَلِیلِکَ مِنْ قَبْلُ فِی مَسْجِدِ الْخَیْفِ، وَ لِإِسْحَاقَ صَفِیِّکَ عَلَيهِ السَّلَامُ، فِی بِئْرِ شِیَعٍ (سَبْعٍ) وَ لِیَعْقُوبَ نَبِیِّکَ عَلَيهِ السَّلَام)، فِی بَیْتِ إِیلٍ، وَ أَوْفَيْتَ لِإِبْراهِيمَ عَلَيهِ السَّلَامُ بِمِيثاقِكَ، وَ لِإِسْحاقَ بِحَلْفِكَ، وَ لِيَعْقُوبَ بِشَهادَتِكَ، وَ لِلْمُؤْمِنِينَ بِوَعْدِكَ، وَ لِلدَّاعِينَ بِأَسْمائِكَ فَأَجَبْتَ، وَ بِمَجْدِكَ الَّذِى ظَهَرَ لِمُوسَى بْنِ عِمْرانَ عَلَيهِ السَّلَامُ عَلىٰ قُبَّةِ الرُّمّانِ (الزَّمَانِ )، وَ بِآياتِكَ الَّتِى وَقَعَتْ عَلىٰ أَرْضِ مِصْرَ، بِمَجْدِ الْعِزَّةِ وَ الْغَلَبَةِ، بِآياتٍ عَزِيزَةٍ، وَ بِسُلْطانِ الْقُوَّةِ، وَ بِعِزَّةِ الْقُدْرَةِ، وَ بِشَأْنِ الْكَلِمَةِ التَّامَّةِ ؛ (1) وَ بِكَلِماتِكَ الَّتِى تَفَضَّلْتَ بِها عَلىٰ أَهْلِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ، وَ أَهْلِ الدُّنْيا وَ أَهْلِ الْآخِرَةِ، وَ بِرَحْمَتِكَ الَّتِى مَنَنْتَ بِها عَلىٰ جَمِيعِ خَلْقِكَ، وَ بِاسْتِطاعَتِكَ الَّتِى أَقَمْتَ بِها عَلَى الْعالَمِينَ، وَ بِنُورِكَ الَّذِى قَدْ خَرَّ مِنْ فَزَعِهِ طُورُ سَيْناءَ، وَ بِعِلْمِكَ وَ جَلالِكَ وَ كِبْرِيائِكَ وَ عِزَّتِكَ، (2)

ص: 189


1- بر او) در طور سینا جلوه کردی و نیز برای ابراهیم (درود بر او) خلیلت پیش از آن در مسجد خیف و برای اسحاق برگزیده ات (درود بر او) در چاه شیع و برای یعقوب (درود بر او) پیامبرت در بیت ایل و وفا کردی به پیمانت برای ابراهیم (درود بر او) و به سوگندت برای اسحاق و به شهادتت برای یعقوب و به وعده ات برای اهل ایمان و برای دعا خوانان به نام هایت که اجابتشان کردی و به بزرگی ات که برای موسی بن عمران (درود بر او) در قبّه رمّان نمایان شد، و به نشانه هایت که در زمین مصر، به بزرگواری عزّت و غلبه ات واقع شد، با نشانه های تحسین برانگیز و حاکمیت نیرومند و در سایه قَدرت پرشکوت، به مقام کلمه تامّه،
2- و کلماتی که با آن بر اهل آسمان ها و زمین و اهل دنیا و آخرت عطا و بخشش نمودی و به رحمتت که با آن بر همه آفریدگانت بخشش کردی، و به توانایی ات که با آن جهانیان را برپا داشتی، و به نورت که از هراسش طور سینا بر خاک افتاد و به دانش و شکوه و بزرگی و عزّت

وَجَبَرُوتِكَ الَّتِى لَمْ تَسْتَقِلَّهَا الْأَرْضُ، وَ انْخَفَضَتْ لَهَا السَّماواتُ، وَ انْزَجَرَ لَهَا الْعُمْقُ الْأَكْبَرُ، وَ رَكَدَتْ لَهَا الْبِحارُ وَ الْأَنْهارُ، وَ خَضَعَتْ لَهَا الْجِبالُ، وَ سَكَنَتْ لَهَا الْأَرْضُ بِمَناكِبِها ؛ (1) وَ اسْتَسْلَمَتْ لَهَا الْخَلائِقُ [کُلُّهَا]، وَخَفَقَتْ لَهَا الرِّياحُ فِى جَرَيانِها، وَ خَمَدَتْ لَهَا النِّيرانُ فِى أَوْطانِها، وَ بِسُلْطانِكَ الَّذِى عُرِفَتْ لَكَ بِهِ الْغَلَبَةُ دَهْرَ الدُّهُورِ، وَ حُمِدْتَ بِهِ فِى السَّماواتِ وَ الْأَرَضِينَ، وَ بِكَلِمَتِكَ كَلِمَةِ الصِّدْقِ الَّتِى سَبَقَتْ لِأَبِينا آدَمَ عَلَيهِ السَّلَامُ وَ ذُرِّيَّتِهِ بِالرَّحْمَةِ؛ وَ أَسْأَلُكَ بِكَلِمَتِكَ الَّتِى غَلَبَتْ كُلَّ شَىْءٍ، وَ بِنُورِ وَجْهِكَ الَّذِى تَجَلَّيْتَ بِهِ لِلْجَبَلِ، فَجَعَلْتَهُ دَكّاً، وَ خَرَّ مُوسىٰ صَعِقاً ؛ (2) وَ بِمَجْدِكَ الَّذِى ظَهَرَ عَلىٰ طُورِ سَيْناءَ، فَكَلَّمْتَ بِهِ عَبْدَكَ وَ رَسُولَكَ مُوسَى بْنَ عِمْرانَ، وَ بِطَلْعَتِكَ فِى ساعِيرَ، وَ ظُهُورِكَ فِى جَبَلِ فارانَ، بِرَبَواتِ الْمُقَدَّسِينَ وَ جُنُودِ الْمَلائِكَةِ الصَّافِّينَ، وَ خُشُوعِ(3)

ص: 190


1- و جبروتت که زمین تاب آن را نیاورد، و آسمان ها در برابرش زانو زدند و در برابرش عمق فروردین زمین فروتر گشت و دریاها و نهرها در آستانش از حرکت ایستاد، و کوه ها فروتن شد و زمین با شانه هایش آرام گشت،
2- و تسلیم شدند همه آفریدگان در برابر آن و بادها در وزیدن خود در برابرش پریشان گشتند، و آتش ها به درگاهش در جایگاه خویش خاموش شدند و به فرمانروایی ات که با آن همواره به پیروزی شناخته شدی، و با آن در آسمان ها و زمین ستوده گشتی، و به کلمات کلمه صدقی که به رحمت و بخشش برای پدرمان آدم (درود بر او) و نسلش پیشی گرفت، و از تو خواستارم به کلمه ات که بر هر چیز چیره گشت و به نور جلوه ات که با آن بر کوه تجلّی نمودی و آن را فرو پاشیدی، و موسی مدهوش در افتاد
3- و به بلندای جاهت که بر طور سینا نمایان شد، پس با آن، سخن گفتی با بنده و رسولت موسی بن عمران و به پرتو فروزانت در ساعیر [کوهی در حجاز] و ظهور پر فروغت در فاران [کوهی نزدیک مکه و محل مناجات پیامبر] در جایگاه بلند قدسیان و با سپاهیان صف کشیده از فرشتگان، و خشوع

الْمَلائِكَةِ الْمُسَبِّحِينَ، وَ بِبَرَكاتِكَ الَّتِى بارَكْتَ فِيها عَلىٰ إِبْراهِيمَ خَلِيلِكَ (عَلَيهِ السَّلَامُ) فِى أُمَّةِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، وَ بارَكْتَ لِإِسْحاقَ صَفِيِّكَ فِى أُمَّةِ عِيسىٰ عَلَيْهِمَا السَّلامُ، (1) وَ بَارَکْتَ لِحَبِیبِکَ مُحَمَّدٍ صَلَّی اللّه عَلَیْهِ وَ آلِهِ فِی عِتْرَتِهِ وَ ذُرِّیَّتِهِ [وَ أُمَّتِهِ] . اَللّٰهُمَّ وَ كَما غِبْنا عَنْ ذٰلِكَ وَ لَمْ نَشْهَدْهُ، وَ آمَنَّا بِهِ وَ لَمْ نَرَهُ، صِدْقاً وَ عَدْلاً، أَنْ تُصَلِّىَ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تُبارِكَ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ تَرَحَّمَ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ كَأَفْضَلِ ما صَلَّيْتَ وَ بارَكْتَ وَ تَرَحَّمْتَ عَلىٰ إِبْراهِيمَ وَ آلِ إِبْراهِيمَ، إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ فَعَّالٌ لِما تُرِيدُ وَ أَنْتَ عَلىٰ كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ . [شَهِیدٌ] (2) پس حاجت خود را ذکر می کنی و می گویی : اَللّٰهُمَّ بِحَقِّ هٰذَا الدُّعاءِ، وَ بِحَقِّ هَذِهِ الْأَسْماءِ الَّتِى لَايَعْلَمُ تَفْسِيرَها وَ لَا يَعْلَمُ باطِنَها غَيْرُكَ، صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ (3)

ص: 191


1- فرشتگان تسبیح کننده، و به برکاتت که بدانها بر ابراهیم خلیلت (درود بر او) در امّت محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) و بر اسحاق برگزیده ات در امّت عیسی (درود بر آن دو) و بر یعقوب اسرائیلت در امت موسی (درود بر آن دو)
2- و بر محبوب خویش محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) در عترت و فرزندانش و امّتش برکت نهادی . خدایا! و چنان که از آن رخدادها بدور بودیم و آن وقایع را شهد نبودیم و به آن ها درحالی که ندیدیم ایمان آوردیم، ایمان از روی راستی و درستی، از تو خواستارم بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی و بر محمّد و خاندان محمّد برکت دهی و بر محمّد و خاندان محمّد بسیار مهر ورزی همچون بهترین درود و برکت و رحمتی که بر ابراهیم و خاندان ابراهیم فرستادی، تو ستوده و والایی، هرچه را بخواهی انجام می دهی و تو بر هر چیز توانایی
3- پس حاجت خود را ذکر می کنی و می گویی: خدایا! به حق این دعا و به حق این نام هایی که تفسیر و باطن آن ها را جز تو کسی نمی داند، بر محمّد و خاندان محمّد

مُحَمَّدٍ، وَافْعَلْ بِى ما أَنْتَ أَهْلُهُ، وَ لَا تَفْعَلْ بِى ما أَنَا أَهْلُهُ، وَ اغْفِرْ لِى مِنْ ذُنُوبِى ما تَقَدَّمَ مِنْها وَ ما تَأَخَّرَ، وَ وَسِّعْ عَلَىَّ مِنْ حَلالِ رِزْقِكَ، وَ اكْفِنِى مَؤُونَةَ إِنْسانِ سَوْءٍ، وَ جارِ سَوْءٍ، وَ قَرِينِ سَوْءٍ، وَ سُلْطانِ سَوْءٍ، إِنَّكَ عَلىٰ ما تَشاءُ قَدِيرٌ، وَ بِكُلِّ شَىْءٍ عَلِيمٌ، آمِينَ رَبَّ الْعالَمِينَ . (1) مؤلف گوید که در بعضی نسخه ها پس از: وَ أَنْتَ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ آمده : هر حاجت که داری ذکر کن و بگو: یَا اللّه، یَا حَنَّانُ یَا مَنَّانُ، یَا بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ، یَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِکْرَامِ، یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ، اللّهمَّ بِحَقِّ هَذَا الدُّعَاءِ . . . (2)تا آخر آنچه گذشت . و علاّمه مجلسی از کتاب «مصباح» سیّد ابن باقی نقل کرده که بعد از دعای سمات این دعا را بخواند: اللّهمَّ بِحَقِّ هَذَا الدُّعَاءِ وَ بِحَقِّ هَذِهِ الْأَسْمَاءِ الَّتِی لا یَعْلَمُ تَفْسِیرَهَا وَ لا تَأْوِیلَهَا وَ لا بَاطِنَهَا وَ لا ظَاهِرَهَا غَیْرُکَ أَنْ (3)

ص: 192


1- درود فرست و با من چنان کن که شایسته توست، نه آنچه را من سزاوارم و از گناهانم آنچه را گذشته و آنچه را خواهد آید بیامرز، و بر من وسعت بخش از روزی حلالت و مرا از رنج انسان بد و همسایه بد و همنشین بد و پادشاه بد کفایت کن، همانا تو بر هرچه بخواهی توانایی و به همه چیز دانایی، دعایم را اجابت کن ای پروردگار جهانیان
2- ای خدا، ای بسیار مهربان، ای بخشایشگر، ای پدید آورنده آسمان ها و زمین، ای دارنده هیبت و شکوه ای مهربان ترین مهربانان، خدایا! به حق این دعا ...
3- خدایا! به حق این دعا و به حق این نام هایی که نه تفسیر و تأویلش و نه باطن و ظاهرش را کسی جز تو نمی داند،

تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تَرْزُقَنِی خَیْرَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ . (1) پس حاجات خود را بخواهد و بگوید وَافْعَلْ بِى ما أَنْتَ أَهْلُهُ، وَ لَا تَفْعَلْ بِى ما أَنَا أَهْلُهُ، وَ انْتَقِمْ لِى مِنْ فُلانِ بْنِ فُلانٍ . (2) و نام دشمن را بگوید، سپس بگوید: وَاغْفِرْ لِى مِنْ ذُنُوبِى مَا تَقَدَّمَ مِنْها وَ مَا تَأَخَّرَ، وَ لِوالِدَىَّ وَ لِجَمِيعِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ، وَ وَسِّعْ عَلَىَّ مِنْ حَلالِ رِزْقِكَ، وَ اكْفِنِى مَؤُونَةَ إِنْسانِ سَوْءٍ، وَ جارِ سَوْءٍ، وَ سُلْطانِ سَوْءٍ، وَ قَرِينِ سَوْءٍ، وَ يَوْمِ سَوْءٍ، وَ ساعَةِ سَوْءٍ، وَ انْتَقِمْ لِى مِمَّنْ يَكِيدُنِى، وَ مِمَّنْ يَبْغِى عَلَىَّ، وَ يُرِيدُ بِى وَ بِأَهْلِى وَ أَوْلادِى وَ إِخْوانِى وَ جِيرانِى وَ قَراباتِى مِنَ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ ظُلْماً، إِنَّكَ عَلىٰ ما تَشَاءُ قَدِيرٌ، وَ بِكُلِّ شَىْءٍ عَلِيمٌ، آمِينَ رَبَّ الْعالَمِينَ . (3) بعد بگوید:اَللّٰهُمَّ بِحَقِّ هٰذَا الدُّعاءِ تَفَضَّلْ عَلىٰ فُقَراءِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ بِالْغِنىٰ وَ الثَّرْوَةِ، وَ عَلىٰ مَرْضَى الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ بِالشِّفاءِ (4)

ص: 193


1- از تو خواستارم که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی و خیر دنیا و آخرت را روزی ام گردانی .
2- با من آنچه شایسته تو است انجام ده نه آنچه سزاوار من است و انتقام مرا از فلان فرزند فلان بگیر
3- گناهانم را آنچه بوده و آنچه خواهد بود بیامرز و پدر و مادرم و همه مردان و زنان باایمان را مشول آمرزشت قرار داده و بر من از روزی حلالت وسعت عنایت کن و مرا از شر انسان بد و همسایه بد و پادشاه بد و همنشین بد و روز بد و ساعت بد کفایت فرما و از کسی که بر من حیله میورزد و بر من ستم می کنم انتقام بگیر و هم انتقام بگیر از آن که بخواهد بر من و خانواده ام و فرزندانم و برادرانم و همسایگانم و نزدیکانم از مردان و زنان باایمان ستم روا کند، همانا تو بر آنچه بخواهی توانایی و به هر چیز دانایی، دعایم را اجابت کن ای پروردگار جهانیان .
4- خدایا! به حق این دعا بر تهیدستان از مردان و زنان با ایمان توانگری و ثروت عطا فرما و بر بیماران اهل ایمان از مردان و زنان بهبودی

وَالصِّحَّةِ، وَ عَلىٰ أَحْياءِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ بِاللُّطْفِ وَ الْكَرامَةِ، وَ عَلىٰ أَمْواتِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ بِالْمَغْفِرَةِ وَ الرَّحْمَةِ، وَ عَلىٰ مُسافِرِى الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ بِالرَّدِّ إِلىٰ أَوْطانِهِمْ سالمِينَ غانِمِينَ؛ بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ؛ وَ صَلَّى اللّٰهُ عَلىٰ سَيِّدنا مُحَمَّدٍ خاتَمِ النَّبِيِّينَ وَ عِتْرَتِهِ الطَّاهِرِينَ وَ سَلَّمَ تَسْلِيماً كَثِيراً . (1)

ابن فهد حلّی فرموده است: پس از دعای سمات مستحب است بگویی: اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِحُرْمَةِ هَذَا الدُّعَاءِ، وَ بِمَا فَاتَ مِنْهُ مِنَ الْأَسْمَاءِ، وَ بِمَا یَشْتَمِلُ عَلَیْهِ مِنَ التَّفْسِیرِ وَ التَّدْبِیرِ، الَّذِی لا یُحِیطُ بِهِ إِلّا أَنْتَ، أَنْ تَفْعَلَ بِی کَذَا وَ کَذَا . و بجای کذا و کذا (2) و به جای (کذا و کذا) حاجت خود را بخواهد .

دعای مشلول

موسوم به دعای «الشاب المأخوذ بذنبه» [یعنی: جوانی که به سبب گناهش گرفتار عذاب حق شده]

ص: 194


1- و تندرستی ببخش و بر مؤمنین و مؤمنات در قید حیات با لطف و کرامت و بر مؤمنین و مومنات از دنیا رفته با آمرزش و رحمت، و بر مؤمنین و مؤمنات سفر کرده با برگشت به وطن های خویش در لباس سلامت و بهره مندی عنایت فرما، به رحمتت ای مهربان ترین مهربانان و درود خدا بر سرور ما محمّد پایان بخش پیامبران و بر خاندان پاکش و هم سلام بسیار خدا بر ایشان
2- خدایا! از تو درخواست می کنم به احترام این دعا و به آنچه از نام هایت که در آن نیامده و به آنچه در بردار از تفسیر و تدبیری که جز تو کسی بر آن احاطه ندارد، که با من چنین و چنان کنی .

این دعا از کتابهای کفعمی و «مهج الدعوات» نقل شده، و دعایی است که آن را امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) به جوانی که به خاطر گناه و ستم در حقّ پدرش شل شده بود آموز داد، جوان این دعا را خواند و حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) را در خواب دید که دست مبارکش را بر اندام او کشید و فرمود: بر اسم اعظم خدا محافظ کن که کار تو به خیر خواهد بود، پس بیدار شد درحالی که سالم شده بود و آن دعا این است:

اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ، بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ، يَا ذَا الْجَلالِ وَ الإِكْرامِ، يَا حَىُّ يَا قَيُّومُ يَا حَىُّ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ، يَا هُوَ يَا مَنْ لَايَعْلَمُ ما هُوَ، وَ لَا كَيْفَ هُوَ، وَ لَا أَيْنَ هُوَ، وَ لَا حَيْثُ هُوَ إِلّا هُوَ، يَا ذَا الْمُلْكِ وَ الْمَلَكُوتِ، يَا ذَا الْعِزَّةِ وَ الْجَبَرُوتِ، يا مَلِكُ يَا قُدُّوسُ، يَا سَلامُ يَا مُؤْمِنُ يَا مُهَيْمِنُ، يَا عَزِيزُ يَا جَبّارُ يَا مُتَكَبِّرُ، يَا خالِقُ يَا بارِئُ يَا مُصَوِّرُ، يَا مُفِيدُ يَا مُدَبِّرُ، يَا شَدِيدُ يَا مُبْدِئُ، يَا مُعِيدُ يَا مُبِيدُ، يَا وَدُودُ يَا مَحْمُودُ يَا مَعْبُودُ، (1)

ص: 195


1- خدایا! از تو خواستارم به نامت، به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانیاش همیشگی است، ای دارای بزرگی و بزرگواری، ای زنده ای همیشه پاینده، ای زنده، معبودی جز تو نیست، ای او، ای آن که کسی نمی داند او چیست و نمی داند او چگونه است و نمی داند کجاست، و نمی داند در کدام سو است، ای دارای فرمانروایی و ملکوت، ای صاحب عزّت و جبروت، ای فرمانروا، ای منزّه از هرعیب، ای سلام، ای ایمنیبخش، ای پرشکوه، ای عزّتمند، ای دارنده قره، ای بزرگمنش، ای آفریننده، ای پدیدآوردنده، ای صورتگر، ای سودبخش ای تدبیر کننده، ای محکم کار، ای آغازگر، ای نابود کننده ستمگران، ای دوست نیکان، ای ستوده، ای پرستیده،

يَا بَعِيدُ يَا قَرِيبُ، يَا مُجِيبُ يَا رَقِيبُ، يَا حَسِيبُ يَا بَدِيعُ، يَا رَفِيعُ يَا مَنِيعُ، يَا سَمِيعُ يَا عَلِيمُ، يَا حَلِيمُ يَاكَرِيمُ، يَا حَكِيمُ يَا قَدِيمُ، يَا عَلِىُّ يَا عَظِيمُ، يَا حَنَّانُ يَا مَنَّانُ، يَا دَيَّانُ يَا مُسْتَعانُ، يَاجَلِيلُ يَا جَمِيلُ، يَا وَكِيلُ يَا كَفِيلُ، يَا مُقِيلُ يَا مُنِيلُ، يَا نَبِيلُ يَا دَلِيلُ، يَا هادِى يَا بادِى، يَا أَوَّلُ يَا آخِرُ، يَا ظاهِرُ يَا باطِنُ، يَا قائِمُ يَا دائِمُ، يَا عالِمُ يَا حاكِمُ، يَا قاضِى يَا عادِلُ، يَا فاصِلُ يَا واصِلُ، يَا طاهِرُ يَا مُطَهِّرُ، يَا قادِرُ يَا مُقْتَدِرُ، يَا كَبِيرُ يَا مُتَكَبِّرُ، يَا واحِدُ يَا أَحَدُ يَا صَمَدُ، يَا مَنْ لَمْ يَلِدْ وَ لَمْ يُولَدْ وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُواً أَحَدٌ، وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ صاحِبَةٌ وَ لَا كانَ مَعَهُ وَزِيرٌ، (1) وَ لَا اتَّخَذَ مَعَهُ مُشِيراً، وَ لَا احْتاجَ إِلىٰ ظَهِيرٍ، وَ لَا كانَ مَعَهُ مِنْ إِلٰهٍ غَيْرُهُ، لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ، فَتَعالَيْتَ عَمَّا يَقُولُ الظَّالِمُونَ عُلُوّاً كَبِيراً، يَا عَلِىُّ يَا شامِخُ يَا باذِخُ، يَا فَتَّاحُ يَا نَفَّاحُ يَا مُرْتاحُ، يَا مُفَرِّجُ يَا ناصِرُ يَا مُنْتَصِرُ يَا مُدْرِكُ يَا مُهْلِكُ يَامُنْتَقِمُ، يَا باعِثُ يَا وارِثُ، يَا طالِبُ (2)

ص: 196


1- ای دور از هر چیز، ای نزدیک به هرچیز، ای اجابت کننده، ای دیدبان، ای حسابرس، ای نورآفرین، ای بلندمرتبه، ای ارجمند، ای شنوا، ای دانا، ای بردبار، ای بزرگوار، ای فرزانه، ای دیرینه، ای والا، ای بزرگ، ای پرمهر، ای عطابخش، ای جزادهنده، ای یاری کننده، ای با جلالت، ای زیبا، ای کارگزار، ای کفایت کننده، ای بخشنده لغزش، ای رساننده نعمت، ای شریف، ای رهنما، ای هدایت گر، ای آغازگر، ای اوّل، ای آخر، ای آشکار، ای پنهان، ای استوار، ای پایدار، ای آگاه، ای حکمران، ای داور، ای دادگر، ای جدا کننده، ای پیونددهنده، ای پاک، ای پاک کننده، ای توانا، ای نیرومند، ای بزرگ، ای بزگمنش، ای یگانه، ای یکتا، ای مقصود دل نیازمندان، ای آن که نزاده و زاده نشده، و همتایی ندارد و همسری برایش نباشد و وزیری با او نبوده
2- و برای خود مشاوری نگرفته و به پشتیبانی نیازمند نگشته و با او جز او معبودی نبوده است، نیست معبودی جز تو، تو برتر از آنی که ستمکاران گویند بسیار برتری، ای والا بلند مرتبه، ای عطابخش، ای گشایشگر، ای بخشایشگر، ای فرخ بخش دلها، ای غم زدا، ای یاری رسان، ای یاری ستان، ای دریابنده، ای نابود کننده، ای انتقام گیرنده، ای برانگیزنده، ای وارث، ای خواهان،

يَا غالِبُ، يَا مَنْ لَايَفُوتُهُ هارِبٌ، يَا تَوَّابُ يَا أَوَّابُ يَا وَهَّابُ، يَا مُسَبِّبَ الْأَسْبابِ، يَا مُفَتِّحَ الْأَبْوابِ، يَا مَنْ حَيْثُ ما دُعِىَ أَجابَ، يَا طَهُورُ يَاشَكُورُ، يَا عَفُوُّ يَا غَفُورُ، يَا نُورَ النُّورِ، يَا مُدَبِّرَ الْأُمُورِ ؛ (1)يَا لَطِيفُ يَاخَبِيرُ، يَا مُجِيرُ يَا مُنِيرُ، يَا بَصِيرُ يَا ظَهِيرُ يَا كَبِيرُ، يَا وِتْرُ يَا فَرْدُ، يَا أَبَدُ يَا سَنَدُ يَا صَمَدُ، يَا كافِى يَا شافِى، يَا وافِى يَا مُعافِى، يَا مُحْسِنُ يَا مُجْمِلُ، يَا مُنْعِمُ يَا مُفْضِلُ، يَا مُتَكَرِّمُ يَا مُتَفَرِّدُ، يَا مَنْ عَلا فَقَهَرَ، يَا مَنْ مَلَكَ فَقَدَرَ، يَا مَنْ بَطَنَ فَخَبَرَ، يَا مَنْ عُبِدَ فَشَكَرَ، يَا مَنْ عُصِىَ فَغَفَرَ، يَا مَنْ لَاتَحْوِيهِ الْفِكَرُ، وَ لَا يُدْرِكُهُ بَصَرٌ، وَ لَا يَخْفىٰ عَلَيْهِ أَثَرٌ، يَا رازِقَ الْبَشَرِ، يَا مُقَدِّرَ كُلِّ قَدَرٍ ؛ (2) يَا عالِىَ الْمَكانِ، يَا شَدِيدَ الْأَرْكانِ، يَا مُبَدِّلَ الزَّمانِ، يَا قابِلَ الْقُرْبانِ، يَا ذَا الْمَنِّ وَ الْإِحْسانِ، يَا ذَا الْعِزَّةِ وَ السُّلْطانِ، يَا رَحِيمُ يَا رَحْمٰنُ، يَا مَنْ هُوَ كُلَّ يَوْمٍ فِى شَأْنٍ، يَا مَنْ لَايَشْغَلُهُ شَأْنٌ عَنْ شَأْنٍ، يَا عَظِيمَ (3)

ص: 197


1- ای چیره، ای که گریزنده ای از دستش نگریزد، ای بسیار توبه پذیر، ای بسیار پذیرای بندگان، ای بسیار بخشنده، ای فراهم آورنده سبب ها، ای گشاینده درها، ای آن که هرگاه و هرجا خوانده شود اجابت نماید، ای پاک کننده، ای قَدردان صالحان ای با گذشت، ای آمرزنده، ای روشنایی نور، ای مدبّر امور،
2- ای مهربان، ای آگاه، ای پناه دهنده، ای روشنی بخش، ای مدد رسان ای بزرگ، ای یکتا، ای یگانه ای پاینده، ای تکیه گاه، ای بی نیاز، ای کفایت کننده، ای شفابخش، ای وفا کننده، ای عافیت بخش، ای نیکوکار، ای زیبایی بخش، ای نعمت افزا، ای فزون بخش ای گرامی، ای بی همتا، ای آن که بلندی گرفت و چیره گشت، ای آن که در فرمانروایی اش توانا شد، ای آن که پنهان و آگاه گشت، ای آن که پرستیده شد و پذیرفت، ای آن که نافرمانی شد و آمرزید، ای آن که اندیشه نگنجایدش، و دیده ای او را در نیابد، و اثری بر او پوشیده نماند، ای روزی دهنده بشر، ای اندازه گیر هر اندازه،
3- ای والا جاه، ای استوار پایه، ای گرداننده روزگار، ای پذیرنده قربانی، ای منتّ گذار نیکوکار، ای دارای شکوه و سلطنت، ای مهربان، ای بخشنده، ای کسی که هر روز در کاری است، ای آن که کاری از کار دیگر بازش ندارد، ای بلندمرتبه،

الشَّأْنِ، يَا مَنْ هُوَ بِكُلِّ مَكانٍ، يَا سامِعَ الْأَصْواتِ، يَا مُجِيبَ الدَّعَواتِ، يَا مُنْجِحَ الطَّلِباتِ، يَا قاضِىَ الْحاجاتِ، يَا مُنْزِلَ الْبَرَكاتِ، يَا راحِمَ الْعَبَراتِ، يَا مُقِيلَ الْعَثَراتِ، يَا كاشِفَ الْكُرُباتِ، يَا وَلِىَّ الْحَسَناتِ، يَا رافِعَ الدَّرَجاتِ ؛ (1)يَا مُؤْتِىَ السُّؤْلاتِ، يَا مُحْيِىَ الْأَمْواتِ، يَا جامِعَ الشَّتاتِ، يَا مُطَّلِعاً عَلَى النِّيَّاتِ، يَا رادَّ ما قَدْ فاتَ، يَا مَنْ لَاتَشْتَبِهُ عَلَيْهِ الْأَصْواتُ، يَا مَنْ لَاتُضْجِرُهُ الْمَسْأَلاتُ، وَ لَا تَغْشاهُ الظُّلُماتُ، يَا نُورَ الْأَرْضِ وَ السَّماواتِ، يَا سابِغَ النِّعَمِ، يَا دافِعَ النِّقَمِ، يَا بارِئَ النَّسَمِ، يَا جامِعَ الْأُمَمِ، يَا شافِىَ السَّقَمِ، يَا خالِقَ النُّورِ وَ الظُّلَمِ، يَا ذَا الْجُودِ وَ الْكَرَمِ، يَا مَنْ لَا يَطَأُ عَرْشَهُ قَدَمٌ، يَا أَجْوَدَ الْأَجْوَدِينَ، يَا أَكْرَمَ الْأَكْرَمِينَ، يَا أَسْمَعَ السَّامِعِينَ، يَا أَبْصَرَ النَّاظِرِينَ، يَا جارَ الْمُسْتَجِيرِينَ، يَا أَمانَ الْخائِفِينَ، يَا ظَهْرَ اللَّاجِينَ، يَا وَلِىَّ الْمُؤْمِنِينَ، يَا غِياثَ الْمُسْتَغِيثِينَ، يَا غايَةَ (2)

ص: 198


1- ای آن که در هر جا هست، ای شنونده نجواها، ای اجابت کننده دعاها، ای برآورنده خواسته ها و نیازها، ای فرو فرستنده برکات، ای رحم کننده بر اشک ها، ای درگذرنده از لغزش ها، ای برطرف کننده ناراحتی ها، ای سرچشمه خوبی ها، ای بالابرنده درجات،
2- ای دهنده خواسته ها، ای زنده کننده مردگان، ای گرد آورنده پراکنده ها، ای آگاه از نیت ها، ای برگرداننده آنچه از دست رفته، ای کسی که نجواها بر او مشتبه نشود، ای کسی که درخواست ها او را به ستوه نیاورد، و تاریکی ها او را فرا نگیرد، ای روشنی زمین و آسمان ها، ای فروریز نعمت ها، ای دفع کننده بدفرجامی ها، ای آفریننده آدمیان، ای گرد آورنده امّت ها، ای شفابخش دردها، ای پدیدآورنده روشنی و تاریکی ها، ای صاحب جود و کرم، ای آن که به عرشش قدمی پای ننهد، ای بخشنده ترین بخشندگان، ای کریم ترین کریمان، ای شنواترین شنوایان، ای بیناترین بینایان، ای پناه پناه جویان، ای امان هراس ناکان، ای تکیه گاه پناهندگان ای سرپرست مؤمنان، ای فریادرس فریادکنندگان، ای مقصود

الطَّالِبِينَ، يَا صاحِبَ كُلِّ غَرِيبٍ، يَا مُونِسَ كُلِّ وَحِيدٍ، يَا مَلْجَأَ كُلِّ طَرِيدٍ، يَا مَأْوىٰ كُلِّ شَرِيدٍ، يَا حافِظَ كُلِّ ضَّالَّةٍ، يَا راحِمَ الشَّيْخِ الْكَبِيرِ، يَا رازِقَ الطِّفْلِ الصَّغِيرِ، يَا جَابِرَ الْعَظْمِ الْكَسِيرِ، يَا فَاكَّ كُلِّ أَسِيرٍ، يَا مُغْنِىَ الْبَائِسِ الْفَقِيرِ، يَا عِصْمَةَ الْخائِفِ الْمُسْتَجِيرِ، يَا مَنْ لَهُ التَّدْبِيرُ وَ التَّقْدِيرُ، يَا مَنِ الْعَسِيرُ عَلَيْهِ سَهْلٌ يَسِيرٌ، يَا مَنْ لَايَحْتاجُ إِلىٰ تَفْسِيرٍ، (1) يَا مَنْ هُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَىْءٍ قدِيرٌ، يَا مَنْ هُوَ بِكُلِّ شَىْءٍ خَبِيرٌ، يَا مَنْ هُوَ بِكُلِّ شَىْءٍ بَصِيرٌ، يَا مُرْسِلَ الرِّياحِ، يَا فَالِقَ الْإِصْباحِ، يَا بَاعِثَ الْأَرْواحِ، يَا ذَا الْجُودِ وَ السَّماحِ، يَا مَنْ بِيَدِهِ كُلُّ مِفْتاحٍ، يَا سَامِعَ كُلِّ صَوْتٍ، يَا سَابِقَ كُلِّ فَوْتٍ، يَا مُحْيِىَ كُلِّ نَفْسٍ بَعْدَ الْمَوْتِ، يَا عُدَّتِى فِى شِدَّتِى، يَا حافِظِى فِى غُرْبَتِى، يَا مُونِسِى فِى وَحْدَتِى، يَا وَلِيِّى فِى نِعْمَتِى، يَا كَهْفِى حِينَ تُعْيِينِى الْمَذَاهِبُ، وَ تُسَلِّمُنِى الْأَقارِبُ، وَ يَخْذُلُنِى كُلُّ صَاحِبٍ، یَا عِمَادَ مَنْ لا عِمَادَ لَهُ، (2)

ص: 199


1- دل نیازمندان، ای کس هر بی کس، ای همدم هر تنها، ای پناه هر رانده، ای مأوای هر آواره، ای نگهدار هر گمشده، ای مهرورز سالخوردگان، ای روزی دهنده کودکان خردسال، ای ترمیم کننده استخوان شکسته، ای رهاننده هر اسیر ای بینیاز کننده هر بینوای تهدیست، ای پناه هر ترسان پناه جو، ای آن که تدبیر و تقدیر از آن اوست، ای آن که دشواریها برای او سهل و آسان است، ای آن که نیازمند به دلیل و تفسیر نیست،
2- ای آن که بر هر کاری تواناست، ای آن که به هر چیزی داناست، ای آن به همه چیز بیناست، ای فرستنده بادها، ای شکافنده روشنی صبح ای برانگیزنده ارواح، ای صاحب جود و بخشش، ای آن که هر کلیدی به دست اوست، ای شنونده هر نجوا ای پیشتر از هر آنچه گذشته، ای حیات بخش هر جان پس از مرگ، ای توشه ام در سختی، ای نگهدارم در غربت، ای همدمم در تنهایی، ای سرپرستم در نعمت، ای پناهم آنگاه که روش های ناهنجار درمانده ام سازد و نزدیکان رهایم کنند، و هر همدمی دست از یاری ام بردارد، ای تکیه گاه آن که تکیه گاهی ندارد،

يَا سَنَدَ مَنْ لَاسَنَدَ لَهُ، يَا ذُخْرَ مَنْ لَاذُخْرَ لَهُ، يَا حِرْزَ مَنْ لَاحِرْزَ لَهُ، يَا كَهْفَ مَنْ لَاكَهْفَ لَهُ، يَا كَنْزَ مَنْ لَاكَنْزَ لَهُ، يَا رُكْنَ مَنْ لَارُكْنَ لَهُ، يَا غِياثَ مَنْ لَاغِياثَ لَهُ، يَا جَارَ مَنْ لَاجَارَ لَهُ، يَا جَارِىَ اللَّصِيقَ، يَا رُكْنِىَ الْوَثِيقَ، يَا إِلٰهِى بِالتَّحْقِيقِ، يَا رَبَّ الْبَيْتِ الْعَتِيقِ، يَا شَفِيقُ يا رَفِيقُ، فُكَّنِى مِنْ حَلَقِ الْمَضِيقِ، وَ اصْرِفْ عَنِّى كُلَّ هَمٍّ وَ غَمٍّ وَ ضِيقٍ، وَ اكْفِنِى شَرَّ مَا لَاأُطِيقُ، وَ أَعِنِّى عَلَىٰ ما أُطِيقُ، يَا رَادَّ يُوسُفَ عَلَىٰ يَعْقُوبَ، يَا كاشِفَ ضُرِّ أَيُّوبَ، يَا غافِرَ ذَنْبِ داوُدَ، يَا رافِعَ عِيسَىٰ بْنِ مَرْيَمَ وَ مُنْجِيَهُ مِنْ أَيْدِى الْيَهُودِ، يَا مُجِيبَ نِداءِ يُونُسَ فِى الظُّلُماتِ، يَا مُصْطَفِىَ مُوسىٰ بِالْكَلِماتِ، (1)يَا مَنْ غَفَرَ لاِدَمَ خَطِيئَتَهُ، وَ رَفَعَ إِدْرِيسَ مَكَاناً عَلِيّاً بِرَحْمَتِهِ، يَا مَنْ نَجَّىٰ نُوحاً مِنَ الْغَرَقِ، يَا مَنْ أَهْلَكَ عاداً الْأُولىٰ وَ ثَمُودَ فَما أَبْقَىٰ، وَ قَوْمَ نُوحٍ مِنْ قَبْلُ إِنَّهُمْ كَانُوا هُمْ أَظْلَمَ وَ أَطْغَىٰ، وَ الْمُؤْتَفِكَةَ (2)

ص: 200


1- ای پشتوانه کسی که پشت و پناهی ندارد، ای اندوخته هر بی اندوخته، ای نگهدار آن که نگهداری ندارد، ای پناه بی پناهان، ای گنجینه کسی که برایش گنج نیست، ای تکیه گاه هر بیکس، ای فریادرس آن که برایش فریادرسی نیست، ای همسایه بی همسایگان، ای همسایه همراه من، ای تکیه گاه محکم، ای خدای من به حقیقت، ای پرورگار خانه کعبه، ای مهربان ای دوست، رهایم کن از بندهای تنگناها، و هر غم و اندوه و تنگی را از من برگردان و شرّ آنچه را تاب نیاورم از من دور ساز و بر آنچه می توانم یاری ام ده، ای بازگرداننده یوسف نزد یعقوب، ای برطرف کننده رنج ایّوب، ای آمرزنده خطای داود، ای بالا برنده عیسی بن مریم و رهایی بخش او از دست یهود، ای پاسخ دهنده به ندای یونس در دل تاریکی ها ای برگزیننده موسی برای سخن گویی،
2- ای آن که خطای آدم را بخشید و ادریس را به رحمت خویش به جایگاه بلندی برکشید، ای آن که نوح را از غرق شدن نجات بخشید، ای آن که هلاک ساخت قوم عاد نخستین و قوم ثمود را و هیچکس از آنان را باقی نگذاشت، و پیش از آن ها قوم نوح را هلاک نمود زیرا آن ها ستمکارتر و سرکش تر بودند و نابود ساخت افترازنندگان را که

أَهْوَی، یَا مَنْ دَمَّرَ عَلَی قَوْمِ لُوطٍ، وَ دَمْدَمَ عَلَی قَوْمِ شُعَیْبٍ، يَا مَنِ اتَّخَذَ إِبْراهِيمَ خَلِيلاً، يَا مَنِ اتَّخَذَ مُوسىٰ كَلِيماً، وَ اتَّخَذَ مُحَمَّداً صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ عَلَيْهِمْ أَجْمَعِينَ حَبِيباً، يَا مُؤْتِىَ لُقْمانَ الْحِكْمَةَ، وَ الْواهِبَ لِسُلَيْمانَ مُلْكاً لَايَنْبَغِى لِأَحَدٍ مِنْ بَعْدِهِ، يَا مَنْ نَصَرَ ذَا الْقَرْنَيْنِ عَلَى الْمُلُوكِ الْجَبابِرَةِ، يَا مَنْ أَعْطَى الْخِضْرَ الْحَياةَ، وَ رَدَّ لِيُوشَعَ بْنِ نُونٍ الشَّمْسَ بَعْدَ غُرُوبِها، (1) يَا مَنْ رَبَطَ عَلىٰ قَلْبِ أم مُوسىٰ، وَ أَحْصَنَ فَرْجَ مَرْيَمَ ابْنَةِ عِمْرانَ، يا مَنْ حَصَّنَ يَحْيَى بْنَ زَكَرِيَّا مِنَ الذَّنْبِ، وَ سَكَّنَ عَنْ مُوسَى الْغَضَبَ، يَا مَنْ بَشَّرَ زَكَرِيَّا بِيَحْيىٰ، يَا مَنْ فَدَىٰ إِسْماعِيلَ مِنَ الذَّبْحِ بِذِبْحٍ عَظِيمٍ، يَا مَنْ قَبِلَ قُرْبانَ هابِيلَ، وَ جَعَلَ اللَّعْنَةَ عَلىٰ قابِيلَ، يَا هازِمَ الْأَحْزابِ لِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَلىٰ جَمِيعِ الْمُرْسَلِينَ وَ مَلائِكَتِكَ الْمُقَرَّبِينَ وَ أَهْلِ طَاعَتِكَ أَجْمَعِينَ، أَسْأَلُکَ بِکُلِّ مَسْأَلَةٍ (2)

ص: 201


1- در زمین فرو رفتند، ای آن که بر قوم لوط واژگون نمود، و بر قوم شعیب عذابی دردناک فرستاد، ای آن که ابراهیم را دوست خویش ساخت، ای آن که موسی را همسخن خود ساخت، و محَمد (درود خدا بر او و همه خاندانش) را محبوب خویش برگرفت، ای بخشنده حکمت به لقمان و بخشنده فرمانروایی به سلیمان، چنان فرمانروایی که برای احدی پس او سزاوار نیست، ای آن که ذو القرنین را بر فرمانروایان سرکش پیروز نمود، ای آن که به خضر زندگی جاودان عطا فرمود، و خورشید را پس از غروبش برای یوشع بن نون برگرداند،
2- ای آن که آرامش بخشید به قلب مادر موسی و عفت و پاکی مریم دختر عمران را حفظ نمود، ای آن که یحیی پسر زکریّا را از گناه پاک داشت و خشم را از موسی باز نشاند، ای آن که زکریّا را به تولّد یحیی مژده داد، ای آن که با فرستادن ذبح عظیم، اسماعیل را از ذبح شدن نجات داد، ای آن که قربانی هابیل را پذیرفت، و لعنت را بر قابیل قرار داد، ای گرزدهنده گروه ها دشمن محمّد (درود خدا بر او و خاندانش )، بر محمّد و خاندان محمّد و بر همه فرستادگان و فرشتگان بارگاهت و بر اهل طاعتت همگان درود فرست، و از تو خواستارم هر خواهشی را که

سَأَلَكَ بِها أَحَدٌ مِمَّنْ رَضِيتَ عَنْهُ، فَحَتَمْتَ لَهُ عَلَى الْإِجابَةِ، يَا اللّٰهُ يَا اللّٰهُ يَا اللّٰهُ، يَا رَحْمٰنُ يَا رَحْمٰنُ يَا رَحْمٰنُ، يا رَحِيمُ يَا رَحِيمُ يَا رَحِيمُ، يَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِكْرامِ، يَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِكْرامِ، يَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِكْرامِ، بِهِ، أَسْأَلُكَ بِكُلِّ اسْمٍ سَمَّيْتَ بِهِ نَفْسَكَ، أَوْ أَنْزَلْتَهُ فِى شَىْءٍ مِنْ كُتُبِكَ، أَوِ اسْتَأَثَرْتَ بِهِ فِى عِلْمِ الْغَيْبِ عِنْدَكَ، وَ بِمَعاقِدِ الْعِزِّ مِنْ عَرْشِكَ، وَ بِمُنْتَهَى الرَّحْمَةِ مِنْ كِتابِكَ وَ بِما «لَوْ أَنَّ مٰا فِي الْأَرْضِ مِنْ شَجَرَةٍ أَقْلاٰمٌ وَ الْبَحْرُ يَمُدُّهُ مِنْ بَعْدِهِ سَبْعَةُ أَبْحُرٍ مٰا نَفِدَتْ كَلِمٰاتُ اللّٰهِ إِنَّ اللّٰهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ»، وَ أَسْأَلُکَ بِأَسْمَائِکَ الْحُسْنَی الَّتِی نَعَتَّهَا فِی کِتَابِکَ فَقُلْتَ: (1) «وَ لِلّٰهِ الْأَسْمٰاءُ الْحُسْنىٰ فَادْعُوهُ بِهٰا» وَ قُلْتَ: «اُدْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ»، وَ قُلْتَ:«وَ إِذٰا سَأَلَكَ عِبٰادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ، أُجِيبُ دَعْوَةَ الدّٰاعِ إِذٰا دَعٰانِ»، وَ قُلْتَ: «يٰا عِبٰادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلىٰ أَنْفُسِهِمْ، لاٰ تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللّٰهِ ؛ إِنَّ اللّٰهَ (2)

ص: 202


1- ، بندگان مورد خشنودیت از تو خواسته اند، و اجابت خواهش آن ها حتم فرمودی، ای خدا، ای خدا، ای خدا، ای بخشنده، ای بخشنده، ای بخشنده، ای مهربان، ای مهربان، ای مهربان، ای دارای شکوه و کرامت، ای دارای شکوه و کرامت، ای دارای شکوه و کرامت، به او، به او، به او، به او، به او، به او، به او، از تو خواستارم به هر نامی که خود را به آن نامیدی، یا آن را در کتابی از کتابهایت فرو فرستادی، یا آن را در علم غیبت نزد خود نگاه داشتی، و به بندگاه های بلند عرشت، و به انتهای رحمت از کتاب سرنوشت خویش و به آنچه در این آیه است: «اگر همه درختان روی زمین قلم باشند و دریا هم مرکب شود که از پس آن هفت دریای دیگر مدوش کنند کلمات خدا تمام نمی شود، همانا خدا عزیز است»، و تو را می خوانم به نامهای نیکویت که آن ها را در کتابت وصف کرده و گفتی:
2- «و برای خدا نامهای نیکوست، پس خدا را به آن ها بخوانید»، و نیز گفتی: «مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم»، و گفتی: «هرگاه بندگانم از تو درباره من بپرسند پس به یقین من به آنان نزدیکم، دعای دعا کننده را هرگاه دعا کند پاسخ می دهم»، و گفتی: «ای بندگانم که بر خود اسراف کردید از رحمت خدا ناامید نباشید، همانا خدا

یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعاً، إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ) ». وَ أَنَا أَسْأَلُكَ يَا إِلٰهِى، وَ أَدْعُوكَ يَا رَبِّ، وَ أَرْجُوكَ يَا سَيِّدِى، وَ أَطْمَعُ فِى إِجابَتِى يَا مَولاىَ كَما وَعَدْتَنِى وَ قَدْ دَعَوْتُكَ كَما أَمَرْتَنِى، فَافْعَلْ بِى ما أَنْتَ أَهْلُهُ يَاكَرِيمُ، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ الْعالَمِينَ، وَ صَلَّى اللّٰهُ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ أَجْمَعِينَ . (1) پس خاجت خود را ذکر کن که انشا اللّه تعالی برآورده خواهد شد و در روایت «مهج الدعوات» است که این دعا را هرگز بدون طهارت نخوان .

دعای معروف به یستشیر

سیّد ابن طاووس در کتاب «مهج الدعوات» از امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل کرده: حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) این دعا را به من تعلیم داد و امر فرمود آن را درهرحال و برای هر سختی و آسانی بخوانم و نیز آن را به جانشین خود تعلیم دهم و خواندن این دعا را ترک نگویم تا حق تعالی را ملاقات کنم و نیز فرمود: یا علی این دعا را هر صبح و هر شام بخوان زیرا که گنجی از گنج های عرش الهی است . اُبَیّ بن کعب، به پیشگاه

ص: 203


1- همه گناهان را میآمرزد، به یقین او آمرزنده مهربان است» و من از تو درخواست می کنم ای خدای من و تو را می خوانم ای پروردگارم، و به تو امیدوارم ای آقایم و در اجابت دعایم به تو طمع دارم ای مولایم، آنطور که به من وعده اجابت دادی، تو را خواندم، و آنگونه که به من امر فرمودی، پس با من چنان رفتار کن که سزاوار تو است ای کریم و سپاس خدای را پروردگار جهانیان و درود خدا بر محمّد و خاندانش همگان .

حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) التماس کرد که آن حضرت فضیلت این دعا را بیان نماید، حضرت اندکی از ثواب بسیار آن را بیان فرمود . هرکه میخواهد به کتاب «مهج الدعوات» مراجعه نماید . متن دعا این است:

بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ (1)

اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِى لَا إِلٰهَ إِلّا هُوَ، الْمَلِكُ الْحَقُّ الْمُبِينُ، الْمُدَبِّرُ بِلا وَزِيرٍ، وَ لَا خَلْقٍ مِنْ عِبادِهِ يَسْتَشِيرُ، الْأَوَّلُ غَيْرُ مَوْصُوفٍ، وَ الْباقِى بَعْدَ فَناءِ الْخَلْقِ، الْعَظِيمُ الرُّبُوبِيَّةِ، نُورُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرَضِينَ (الْأَرْضِ) وفاطِرُهُما وَ مُبْتَدِعُهُما، بِغَيْرِ عَمَدٍ خَلَقَهُما وَ فَتَقَهُما فَتْقاً، فَقامَتِ السَّمَاوَاتُ طائِعاتٍ بِأَمْرِهِ، وَ اسْتَقَرَّتِ الْأَرَضُونَ بِأَوْتادِها فَوْقَ الْماءِ، ثُمَّ عَلا رَبُّنا فِى السَّمَاوَاتِ الْعُلىٰ، «الرَّحْمٰنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوىٰ، لَهُ ما فِى السَّمَاوَاتِ وَ ما فِى الْأَرْضِ وَ ما بَيْنَهُما وَ ما تَحْتَ (2)

ص: 204


1- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است
2- ستایش خدا را که معبودی جز او نیست، آن فرمانروای بر حق آشکار، تدبیرگر، هستی بی آنکه او را وزیری باشد و یا با آفریده ای از بندگانش مشورت نماید، آغازی است که در وصف نگنجد و پابرجاست پس از فنای آفریدگان، پرودگاری اش بس بزرگ است، روشنایی آسمان ها و زمین ها و آفریننده و پدیدآورنده آن دو است، آسمان و زمین را بی ستون آفرید، و از هم گشودشان گشودنی چشم گیر، پس آسمان ها به فرمان او بر پا شدند، و زمین ها با کوه هایشان بر فراز آب جا گرفت، سپس بلندی گرفت پروردگار ما در آسمان های بلند، خدا بخشاینده بر فرمانروای هستی چیره گشت، تنها از آن اوست آنچه در آسمان ها و زمین است و هر آنچه بین آن دو

الثَّرَی»، فَأَنَا أَشْهَدُ بِأَنَّکَ أَنْتَ اللّه، لا رَافِعَ لِمَا وَضَعْتَ، وَ لا وَاضِعَ لِمَا رَفَعْتَ، وَ لا مُعِزَّ لِمَنْ أَذْلَلْتَ، وَ لا مُذِلَّ لِمَنْ أَعْزَزْتَ، وَ لا مَانِعَ لِمَا أَعْطَیْتَ، وَ لا مُعْطِیَ لِمَا مَنَعْتَ، وَأَنْتَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ، كُنْتَ إِذْ لَمْ تَكُنْ سَماءٌ مَبْنِيَّةٌ، وَ لَا أَرْضٌ مَدْحِيَّةٌ، وَ لَا شَمْسٌ مُضِيئَةٌ، وَ لَا لَيْلٌ مُظْلِمٌ، وَ لَا نَهارٌ مُضِىءٌ، وَ لَا بَحْرٌ لُجِّيٌّ، وَ لَا جَبَلٌ رَاسٍ، وَ لَا نَجْمٌ سارٍ، وَ لَا قَمَرٌ مُنِيرٌ، وَ لَا رِيحٌ تَهُبُّ، وَ لَا سَحَابٌ يَسْكُبُ، وَ لَا بَرْقٌ يَلْمَعُ، وَ لَا رَعْدٌ يُسَبِّحُ، وَ لَا رُوحٌ تَنَفَّسُ، وَ لَا طَائِرٌ يَطِيرُ، وَ لَا نَارٌ تَتَوَقَّدُ، وَ لَا ماءٌ يَطَّرِدُ، كُنْتَ قَبْلَ كُلِّ شَىْءٍ، وَ كَوَّنْتَ كُلَّ شَىْءٍ، وَ قَدَرْتَ عَلىٰ كُلِّ شَىْءٍ، وَ ابْتَدَعْتَ كُلَّ شَىْءٍ، وَ أَغْنَيْتَ وَ أَفْقَرْتَ، وَ أَمَتَّ وَ أَحْيَيْتَ، وَ أَضْحَكْتَ وَ أَبْكَيْتَ ؛وَ عَلَی الْعَرْشِ اسْتَوَیْتَ، فَتَبَارَکْتَ یَا اللّه وَ تَعَالَیْتَ، أَنْتَ اللّه الَّذِی لا إِلَهَ إِلا أَنْتَ الْخَلاقُ الْمُعِینُ، (الْعَلِیمُ) أَمْرُکَ غَالِبٌ، وَ عِلْمُکَ (1)

ص: 205


1- و آنچه زیر خاک است، پس من شهادت می دهم که تنها تویی خدا، بالابرنده ای برای آنچه بر زمین نشاندی نیست و نه زمین زننده ای برای آنچه بالا بردی و نه عزّت بخشی آن را که تو خوارش کردی، و خوارکننده ای نیست آن را که تو عزیز نمودی و بازدارنده ای برای آنچه عطا کردی نیست، و نه عطا کننده ای برای آنچه دریغ کردی، و تویی خدا، معبودی جز تو نیست، تو بودی آنگاه که نه آسمانی بنا شده بود و نه زمینی گسترانیده و نه خورشیدی تابان و نه شبی تاریک و نه روزی فروزان و نه دریایی خروشان و نه کوهی استوار و نه ستاره ای روان و نه ماهی تابنده و نه بادی وزان، و نه ابری پرباران، و نه برقی درخشان، و نه صاعقه ای تسبیح گویان، و نه روحی دم زنان و نه پرنده ای پرآن و نه آتشی فروزان و نه آبی روان بوده باشند، پیش از هر چیز بودی و همه چیز را پدید آوردی و بر هر چیز توانا بودی و همه چیز را نو آفریدی و توانگر نمودی و ناتوان ساختی و میراندی و زنده نمودی و خنداندی و گریاندی، و بر فرمانروایی هستی چیره گشتی، پس خجسته بودی، ای خدا، و بلندی گرفتی، تویی خدایی که معبودی جز تو نیست، آفریننده یاری رسانی که فرمانت چیره و علمت

نافِذٌ، وَ كَيْدُكَ غَرِيبٌ، وَ وَعْدُكَ صَادِقٌ، وَ قَوْلُكَ حَقٌّ، وَ حُكْمُكَ عَدْلٌ، وَ كَلامُكَ هُدىً، وَ وَحْيُكَ نُورٌ، وَ رَحْمَتُكَ واسِعَةٌ، وَ عَفْوُكَ عَظِيمٌ، وَ فَضْلُكَ كَثِيرٌ، وَ عَطاؤُكَ جَزِيلٌ، وَ حَبْلُكَ مَتِينٌ، وَ إِمْكانُكَ عَتِيدٌ، وَ جَارُكَ عَزِيزٌ، وَ بَأسُكَ شَدِيدٌ، وَ مَكْرُكَ مَكِيدٌ، أَنْتَ یَا رَبِّ مَوْضِعُ کُلِّ شَکْوَىٰ (1) [وَ] حَاضِرُ کُلِّ مَلَإٍ، [وَ] وَ شاهِدُ كُلِّ نَجْوىٰ، مُنْتَهىٰ كُلِّ حاجَةٍ، مُفَرِّجُ كُلِّ حُزْنٍ (حَزْینٍ )، غِنىٰ كُلِّ مِسْكِينٍ، حِصْنُ كُلِّ هَارِبٍ، أَمانُ كُلِّ خَائِفٍ، حِرْزُ الضُّعَفاءِ، كَنْزُ الْفُقَرَاءِ، مُفَرِّجُ الْغَمَّاءِ، مُعِينُ الصَّالِحِينَ، ذٰلِكَ اللّٰهُ رَبُّنا لَا إِلٰهَ إِلّا هُوَ، تَكْفِى مِنْ عِبادِكَ مَنْ تَوَكَّلَ عَلَيْكَ، وَ أَنْتَ جَارُ مَنْ لاذَ بِكَ وَ تَضَرَّعَ إِلَيْكَ، عِصْمَةُ مَنِ اعْتَصَمَ بِكَ، ناصِرُ مَنِ انْتَصَرَ بِكَ، تَغْفِرُ الذُّنُوبَ لِمَنِ اسْتَغْفَرَكَ، جَبَّارُ الْجَبَابِرَةِ، عَظِيمُ الْعُظَمَاءِ، کَبِیرُ الْکُبَرَاءِ، سَیِّدُ السَّادَاتِ، َمَولَی الْمَوَالِی، (2)

ص: 206


1- نافذ، و نیرنگت شگفت، و وعده ات راست، و گفته ات، حق، و داوری ات دادگرانه و مخنت هدایت گر و پیامت نور و رحمتت فراگیر، و گذشتت بزرگ و بخششت بسیار، و عطایت فراوان و ریسمانت استوار، و یاری ات فراهم و پناهنده ات عزّتمند و عذابت سخت، و نیرنگت زیرکانه است، تو ای پروردگار من آستانت جایگاه هر شکایتی است
2- و خود حاضر در هر جماعتی و گواه هر گفتگوی نهانی، نهایت هر حاجتی، شادی بخش هر اندوهگین، توانگری هر بر خاک نشسته ای، دژ استوار هر گریزانی، امان هر هراسانی، نگاهدار ناتوانی، گنجینه تهیدستانی، غم زدای غم زدگانی، پشتیبان شایستگانی، آن است خدا، پروردگار ما، معبودی جز او نیست، کفایت می کنی از بندگانت آن را که بر تو توکل کند، و تویی پناه آن که به تو پناه آورد و به درگاهت زاری نماید، نگهدار کسی که به دامن تو چنگ زند، یار آن که از تو یاری جوید، می آمرزی گناهان آن را که از تو آمرزش خواهد، جبّار جبّارانی، بزرگ بزرگان، سرور سروران، آقای آقایان، سرآمد مولایان،

صَرِيخُ المُسْتَصْرِخِينَ، مُنَفِّسٌ عَنِ الْمَكْرُوبِينَ، مُجِيبُ دَعْوَةِ الْمُضْطَرِّينَ، أَسْمَعُ السَّامِعِينَ، أَبْصَرُ النَّاظِرِينَ، أَحْكَمُ الْحَاكِمِينَ، أَسْرَعُ الْحَاسِبِينَ، أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ، خَيْرُ الْغَافِرِينَ، قَاضِى حَوائِجِ الْمُؤْمِنِينَ، مُغِيثُ الصَّالِحِينَ، أَنْتَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ رَبُّ الْعالَمِينَ، أَنْتَ الْخالِقُ وَ أَنَا الْمَخْلُوقُ، وَ أَنْتَ الْمَالِكُ وَ أَنَا الْمَمْلُوكُ، وَ أَنْتَ الرَّبُّ وَ أَنَا الْعَبْدُ، وَ أَنْتَ الرَّازِقُ وَ أَنَا الْمَرْزُوقُ، (1) وَأَنْتَ الْمُعْطِى وَ أَنَا السَّائِلُ، وَ أَنْتَ الْجَوادُ وَ أَنَا الْبَخِيلُ، وَ أَنْتَ الْقَوِىُّ وَ أَنَا الضَّعِيفُ، وَ أَنْتَ الْعَزِيزُ وَ أَنَا الذَّلِيلُ، وَ أَنْتَ الْغَنِىُّ و أَنَا الْفَقِيرُ، وَ أَنْتَ السَّيِّدُ وَ أَنَا الْعَبْدُ، وَ أَنْتَ الْغافِرُ وَ أَنَا الْمُسِىءُ، وَ أَنْتَ الْعَالِمُ وَ أَنَا الْجَاهِلُ، وَ أَنْتَ الْحَلِيمُ وَ أَنَا الْعَجُولُ، وَ أَنْتَ الرَّحْمٰنُ وَ أَنَا الْمَرْحُومُ، وَ أَنْتَ الْمُعافِى وَ أَنَا الْمُبْتَلىٰ، وَ أَنْتَ الْمُجِيبُ وَ أَنَا الْمُضْطَرُّ، وَ أَنَا أَشْهَدُ بِأَنَّکَ أَنْتَ اللّه لا إِلَهَ إِلا أَنْتَ، الْمُعْطِی عِبَادَکَ بِلا سُؤَالٍ، (2)

ص: 207


1- دادرس دادخواهان، گره گشای گرفتاران، اجابت کننده دعای بیچارگان، شنواترین شنوندگان، بیناترین بینندگان، داورترین داوران، سریع ترین حسابرسان، مهربان ترین مهربانان، بهترین آمرزندگان، برآورنده حاجات مؤمنان، فریادرس نیکان، تویی خدا، معبودی جز تو نیست، پروردگار جهانیان، تویی آفریدگار و من آفریده و تویی مالک و من مملوک، و تویی پروردگار و من بنده، و تویی روزی دهنده و من روزی خوار،
2- و تویی بخشنده و من سائل، و تویی دارای جود و من بخیل، و تویی توانمند و من ناتوان، و تویی عزّتمند و من خوار، و تویی بینیاز و من تهیدست، و تویی آقا و من بنده، و تویی آمرزنده و من بدکار، و تویی دانا و من نادان، و تویی بردبار و من شتابزده و تویی رحم کننده و من رحم شده و تویی عافیت بخش و من بلازده و تویی اجابت کننده و من ناچار و پریشان، و گواهی می دهم که تویی خدا، معبودی جز تو نیست، عطابخش بندگانی بدون درخواست ایشان،

وَ أَشْهَدُ بِأَنَّكَ أَنْتَ اللّٰهُ الْواحِدُ الْأَحَدُ، الْمُتَفَرِّدُ الصَّمَدُ الْفَرْدُ، وَ إِلَيْكَ الْمَصِيرُ، وَ صَلَّى اللّٰهُ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ الطَّيِّبِينَ الطَّاهِرِينَ، وَ اغْفِرْ لِى ذُنُوبِى، وَ اسْتُرْ عَلَىَّ عُيُوبِى، وَ افْتَحْ لِى مِنْ لَدُنْكَ رَحْمَةً وَ رِزْقاً وَاسِعاً يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ الْعالَمِينَ، وَ حَسْبُنَا اللّٰهُ وَ نِعْمَ الْوَكِيلُ، وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ . (1)

دعای مجیر

این دعا در بین دعاها از جایگاه بلندی برخوردار است و از حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) روایت شده و دعایی است که جبرئیل برای آن حضرت هنگامی که در مقام ابراهیم مشغول نماز بودند آورد و کَفْعَمی در «بَلَدُ الأَمین» و «مصباح» این دعا را ذکر نموده و در حاشیه آن به فضیلت آن اشاره کرده، از جمله اینکه هر که این دعا را در «ایام البیض» [روزهای سیزدهم و چهارهم و پانزدهم] ماه رمضان بخواند گناهش آمرزیده می شود، هرچند به عدد دانه های باران و برگ های

ص: 208


1- و گواهی می دهم تویی خدای یگانه یکتای بی همتای بی نیاز تک، و بازگشت همه به سوی تو است، خدایا بر محمّد و اهل بیت پاک و پاکیزه اش درود فرست و گناهانم را بیامرز و بر من بپوشان کاستی هایم را و از پیشگامت برای من رحمت و روزی فراوان بگشا، ای مهربان ترین مهربانان، و سپاس خدا را پروردگار جهانیان، و خدا ما را بس است و چه نیکو وکیلی است و جنبش و نیرویی نیست جز به عنایت خدای والای بزرگ .

درختان و ریگ های بیابان باشد . و خواندن آن برای شفای بیمار و ادای دین و بی نیازی و توانگری و رفع غم و اندوه سودمند است . و دعا این است:

بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ (1)

سُبْحانَكَ يَا اللّٰهُ، تَعالَيْتَ يَا رَحْمٰنُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا رَحِيمُ، تَعالَيْتَ يَا كَرِيمُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِير ؛ سُبْحانَكَ يَا مَلِكُ، تَعالَيْتَ يَا مالِكُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا قُدُّوسُ، تَعالَيْتَ يَا سَلامُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَامُؤْمِنُ، تَعالَيْتَ يَا مُهَيْمِنُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا عَزِيزُ، تَعالَيْتَ يَا جَبَّارُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا مُتَكَبِّرُ، تَعالَيْتَ يَا مُتَجَبِّرُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَاخالِقُ، تَعالَيْتَ يَا بارِئُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِي ؛ سُبْحانَكَ يَامُصَوِّرُ، تَعالَيْتَ يَا مُقَدِّرُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ (2)

ص: 209


1- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است
2- منزّهی تو ای خدا، بلندمرتبه هستی ای بخشنده، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای مهربان، بلندمرتبه هستی ای کریم، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای فرمانروا، بلندمرتبه هستی ای مالک، ما را از آتش پناه ده ای منزّهی تو ای ایمن بخش، بلندمرتبه هستی ای چیره بر هستی، مار از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای عزّت مند، بلندمرتبه هستی ای جبّار، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای بزرگ منش، بلندمرتبه هستی ای بزرگ منش، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، پناه دهنده، منزّهی تو ای بری از هر عیب، بلندمرتبه هستی ای سلام، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای آفریننده، بلندمرتبه هستی ای آفرینشگر، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای صورت آفرین، بلندمرتبه هستی ای تقدیر کننده، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،

سُبْحانَكَ يَا هادِى، تَعالَيْتَ يَا باقِى، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا وَهَّابُ، تَعالَيْتَ يَا تَوَّابُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا فَتَّاحُ، تَعالَيْتَ يَا مُرْتاحُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا سَيِّدِى، تَعالَيْتَ يَا مَوْلاىَ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا قَرِيبُ، تَعالَيْتَ يَا رَقِيبُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا مُبْدِئُ، تَعالَيْتَ يَا مُعِيدُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا حَمِيدُ، تَعالَيْتَ يَا مَجِيدُ، أَجِرْنا مِنَ النّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحَانَکَ یَا قَدِیمُ، (1) تَعالَيْتَ يَا عَظِيمُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا غَفُورُ، تَعالَيْتَ يَا شَكُورُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا شَاهِدُ، تَعالَيْتَ يَا شَهِيدُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا حَنَّانُ، تَعالَيْتَ يَا مَنَّانُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا بَاعِثُ، تَعالَيْتَ يَا وَارِثُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا مُحْيِى، تَعالَيْتَ يَا مُمِيتُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ (2)

ص: 210


1- منزّهی تو ای راهنما، بلندمرتبه هستی ای ماندگار، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده منزّهی تو ای بخشایشگر، بلندمرتبه هستی ای بسیار توبه پذیر، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای گشایشگر، بنلدمرتبه، هستی ای خستگی ناپذیر، ما را از آتش پناه ای پناه دهنده، منزّهی تو ای سرورم، بلندمرتبه هستی ای مولایم، ما از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای نزدیک، بلندمرتبه هستی ای نگاهبان، ما را از آتش پناه ده ای پناه هنده، منزّهی تو ای پدید آورنده، بلندمرتبه هستی ای بازگرداننده، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای ستوده، بلندمرتبه ای دارای عظمت، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای دیرینه،
2- بلند مرتبه هستی ای بزرگ، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای آمرزگار، بلندمرتبه هستی ای ستایش پذیر، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای گواه، بلندمرتبه هستی ای حاضر، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای مهربان، بلندمرتبه هستی ای منتّ گذار، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای برانگیزنده، بلندمرتبه هستی ای میراث بر، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده منزّهی تو ای زندگی بخش، بلندمرتبه هستی ای میراننده، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،

سُبْحانَكَ يَا شَفِيقُ، تَعالَيْتَ يَا رَفِيقُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا أَنِيسُ، تَعالَيْتَ يَا مُؤْنِسُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا جَلِيلُ، تَعالَيْتَ يَا جَمِيلُ، (1) أَجِرْنَا مِنَ النَّارِ یَا مُجِیرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا خَبِيرُ، تَعالَيْتَ يَا بَصِيرُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِير ؛ سُبْحانَكَ يَا حَفِىُّ، تَعالَيْتَ يَا مَلِىُّ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا مَعْبُودُ، تَعالَيْتَ يَا مَوْجُودُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا غَفَّارُ، تَعَالَيْتَ يَا قَهَّارُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا مَذْكُورُ، تَعالَيْتَ يَا مَشْكُورُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا جَوادُ، تَعالَيْتَ يَا مَعاذُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا جَمالُ، تَعالَيْتَ يَا جَلالُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَسَابِقُ، تَعالَيْتَ يَا رَازِقُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَاصَادِقُ، تَعالَيْتَ يَا فَالِقُ، أَجِرْنَا مِنَ النَّارِ یَا مُجِیرُ ؛ سُبْحَانَکَ یَا سَمِیعُ، تَعَالَیْتَ یَا سَرِیعُ، أَجِرْنَا مِنَ النَّارِ یَا مُجِیرُ (2)

ص: 211


1- منزّهی تو ای مهربان، بلندمرتبه هستی ای همراه، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده منزّهی تو ای همدم، بلندمرتبه هستی ای مونس ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای بزرگ منزلت، بلندمرتبه هستی ای زیبا،
2- ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای آگاه، بلندمرتبه، هستی ای بینا، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای عطابخش، بلندمرتبه هستی ای امان ده، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای معبود، بلندمرتبه هستی ای موجود، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده منزّهی تو ای بسیار آمرزنده، بلندمرتبه هستی ای ستوده، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای یاد شده، بلندمرتبه هستی ای سپاس شده، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای بخشنده، بلندمرتبه هستی ای پناهگاه، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای زیبا، بلندمرتبه هستی ای باشکوه، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای پیش از همه، بلندمرتبه هستی ای روزی دهنده، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای راستگو، بلندمرتبه هستی ای شکافنده، ما را از ای پناه دهنده، منزّهی تو ای شنوا، بلندمرتبه هستی ای سریع، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،

سُبْحانَكَ يَا رَفِيعُ، تَعالَيْتَ يَا بَدِيعُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا فَعَّالُ، تَعالَيْتَ يَا مُتَعالٍ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا قَاضِى، تَعالَيْتَ يَا رَاضِى، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا قَاهِرُ، تَعالَيْتَ يَا طَاهِرُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا عَالِمُ، تَعالَيْتَ يَا حَاكِمُ، (1) أَجِرْنَا مِنَ النَّارِ یَا مُجِیرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا دائِمُ، تَعالَيْتَ يَا قائِمُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا عَاصِمُ، تَعالَيْتَ يَا قاسِمُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا غَنِىُّ، تَعالَيْتَ يَامُغْنِى، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا وَفِىُّ، تَعالَيْتَ يَا قَوِىُّ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا كَافِى، تَعالَيْتَ يَا شَافِى، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا مُقَدِّمُ، تَعالَيْتَ يَا مُؤَخِّرُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا أَوَّلُ، تَعالَيْتَ يَا آخِرُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحَانَکَ یَا ظَاهِر، ُ تَعَالَیْتَ یَا بَاطِنُ، أَجِرْنَا مِنَ النَّارِ یَا مُجِیرُ ؛ (2)

ص: 212


1- منزّهی تو ای بلندپایه، بلندمرتبه هستی ای نوآفرین، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای همواره در کار، بلندمرتبه هستی ای والاتر، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای قضاوت کننده، بلندمرتبه هستی ای خشنود، مار از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای چیره، بلندمرتبه هستی ای پاک، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده منزّهی تو ای دانا، بلندمرتبه هستی ای حکمران،
2- ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای پاینده، بلندمرتبه هستی ای پایدار، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای نگهدارنده، بلندمرتبه هستی ای پخش کننده، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای بینیاز، بلندمرتبه هستی ای بی نیاز کننده، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای باوفا، بلندمرتبه هستی ای توانا، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای کفایت کننده، بلندمرتبه هستی ای شفابخش، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای پیش انداز، بلندمرتبه هستی ای پس انداز، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای آغاز، بلندمرتبه هستی ای انجام ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای آشکار، بلندمرتبه هستی ای نهان، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،

سُبْحانَكَ يَا رَجَاءُ، تَعالَيْتَ يَا مُرْتَجىٰ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا ذَا الْمَنِّ، تَعالَيْتَ يَا ذَا الطَّوْلِ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا حَىُّ، تَعالَيْتَ يَا قَيُّومُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا واحِدُ، تَعالَيْتَ يَا أَحَدُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِير ؛ سُبْحانَكَ يَا سَيِّدُ، تَعالَيْتَ يَا صَمَدُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛سُبْحانَكَ يَا قَدِيرُ، تَعالَيْتَ يَا كَبِيرُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا وَالِى، تَعالَيْتَ يا مُتَعَالِى، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ (عَالِی) (1) أَجِرْنَا مِنَ النَّارِ یَا مُجِیرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا عَلِىُّ، تَعالَيْتَ يَا أَعْلىٰ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا وَلِىُّ، تَعالَيْتَ يَا مَوْلىٰ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا ذارِئُ، تَعالَيْتَ يَا بَارِئُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا خَافِضُ، تَعالَيْتَ يَا رَافِعُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا مُقْسِطُ، تَعالَيْتَ يَا جَامِعُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛سُبْحانَكَ يَا مُعِزُّ، تَعالَيْتَ يَا مُذِلُّ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ (2)

ص: 213


1- منزّهی تو ای امید، بلندمرتبه هستی ای امیدبخش، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای عطابخش، بلندمرتبه هستی ای هماره بخشایشگر، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای زنده، بلندمرتبه هستی ای به خود پاینده، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای یگانه، بلندمرتبه هستی ای یکتا، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای سرور، بلندمرتبه هستی ای مقصود همه ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای توانا، بلندمرتبه هستی ای بزرگ، ما از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای ولایت مدار، بلندمرتبه هستی ای بلند پایه
2- ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای والا، بلندمرتبه هستی ای والاتر، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای سرپرست، بلندمرتبه هستی ای مولا، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای پدیدآور، بلندمرتبه هستی ای آفرینشگر، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای فرودآور، بلندمرتبه هستی ای فرازبر، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای دادگر، بلندمرتبه هستی ای گردآور، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای عزّت بخش، بلندمرتبه هستی ای خوارساز، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،

سُبْحانَكَ يَا حَافِظُ، تَعالَيْتَ يَا حَفِيظُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا قادِرُ، تَعالَيْتَ يَا مُقْتَدِرُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا عَلِيمُ، تَعالَيْتَ يَا حَلِيمُ، (1) أَجِرْنَا مِنَ النَّارِ یَا مُجِیرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا حَكَمُ، تَعالَيْتَ يَا حَكِيمُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا مُعْطِى، تَعالَيْتَ يَا مانِعُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا ضَارُّ، تَعالَيْتَ يَا نَافِعُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا مُجِيبُ، تَعالَيْتَ يَا حَسِيبُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا عادِلُ، تَعالَيْتَ يَا فاصِلُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا لَطِيفُ، تَعالَيْتَ يَا شَرِيفُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا رَبُّ، تَعالَيْتَ يَا حَقُّ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا مَاجِدُ، تَعالَيْتَ يَا وَاحِدُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛سُبْحانَكَ يَا عَفُوُّ، تَعالَيْتَ يَا مُنْتَقِمُ، أَجِرْنَا مِنَ النَّارِ یَا مُجِیرُ ؛ سُبْحَانَکَ یَا وَاسِعُ تَعَالَیْتَ یَا مُوَسِّعُ، أَجِرْنَا مِنَ النَّارِ یَا مُجِیرُ ؛ (2)

ص: 214


1- منزّهی تو ای نگاهبان، بلندمرتبه هستی این نگاهبان، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای توانا، بلندمرتبه هستی ای توانمند ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای دانا، بلندمرتبه هستی ای بردبار،
2- ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای داور، بلندمرتبه هستی ای فرزانه، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای عطابخش، بلندمرتبه هستی ای بازدار، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای زیان رسان، بلندمرتبه هستی ای سودبخش، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای اجابت کننده، بلندمرتبه هستی ای حسابرس، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای دادگر، بلندمرتبه هستی ای جدایی انداز، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای مهربان، بلندمرتبه هستی ای شریف، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای پروردگار، بلندمرتبه هستی ای حقیقت پایدار، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای پرشکوه، بلندمرتبه هستی ای گانه، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای درگذرنده، بلندمرتبه هستی ای انتقام گیرنده، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای بسیار عطابخش، بلندمرتبه هستی ای عطاگستر، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،

سُبْحانَكَ يَا رَؤُوفُ، تَعالَيْتَ يَا عَطُوفُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ؛ سُبْحانَكَ يَا فَرْدُ، تَعالَيْتَ يَا وِتْرُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا مُقِيتُ، تَعالَيْتَ يَا مُحِيطُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا وَكِيلُ، تَعالَيْتَ يَاعَدْلُ، أَجِرْنا مِنَ النّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا مُبِينُ، تَعالَيْتَ يَا مَتِينُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا بَرُّ، تَعالَيْتَ يَا وَدُودُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا رَشِيدُ، تَعالَيْتَ يَا مُرْشِدُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَانُورُ، تَعالَيْتَ يَا مُنَوِّرُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحَانَکَ یَا نَصِیرُ، (1) تَعالَيْتَ يَا نَاصِرُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا صَبُورُ، تَعالَيْتَ يَا صَابِرُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا مُحْصِى، تَعالَيْتَ يَا مُنْشِئُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحَانَكَ يَا سُبْحَانُ، تَعالَيْتَ يَا دَيَّانُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا مُغِيثُ، تَعالَيْتَ يَا غِياثُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ (2)

ص: 215


1- منزّهی تو ای پرمهر، بلندمرتبه هستی ای نوازشگر، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده منزّهی تو ای یگانه، بلندمرتبه هستی ای بی همتا، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای روزی بخش، بلندمرتبه هستی ای فراگیر، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای وکیل، بلندمرتبه هستی ای عدالت محض، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده منزّهی تو ای آشکار، بلندمرتبه هستی ای استوار، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای نیکو، بلندمرتبه هستی ای مهروز، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزهی تو ای راهما، بلندمرتبه هستی ای راهبر، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای روشنایی، بلندمرتبه هستی ای روشنی بخش، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای یاری رسان،
2- بلندمرتبه هستی ای یاور، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای بردبار، بلندمرتبه هستی ای شکیبا، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای شمارشگر، بلندمرتبه هستی ای آفرینش گر، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای پاک و منزّه، بلندمرتبه هستی ای جزادهنده، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای فریادرس، بلندمرتبه هستی ای پناه، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،

سُبْحانَكَ يَافَاطِرُ، تَعالَيْتَ يَا حَاضِرُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ يَا مُجِيرُ ؛ سُبْحانَكَ يَا ذَا الْعِزِّ وَ الْجَمَالِ، تَبارَكْتَ يَا ذَا الْجَبَرُوتِ وَ الْجَلَالِ ؛ سُبْحانَكَ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ، سُبْحانَكَ إِنِّى كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ ؛ فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَ نَجَّيْناهُ مِنَ الْغَمِّ، وَ كَذٰلِكَ نُنْجِى الْمُؤْمِنِينَ ؛ وَ صَلَّى اللّٰهُ عَلىٰ [سَيِّدِنا] مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ أَجْمَعِينَ، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ الْعالَمِينَ، وَ حَسْبُنا اللّٰهُ وَ نِعْمَ الْوَكِيلُ، وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ . (1)

دعای عدیله

بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ (2)

«شَهِدَ اللّٰهُ أَنَّهُ لَا إِلٰهَ إِلّا هُوَ، وَ الْمَلائِكَةُ وَ أُولُوا الْعِلْمِ، قَائِماً بِالْقِسْط ؛ لَا إِلٰهَ إِلّا هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ . إِنَّ الدِّينَ عِنْدَ اللّٰهِ الْإِسْلامُ»، وَ أَنَا الْعَبْدُ الضَّعِيفُ الْمُذْنِبُ، الْعاصِى الْمُحْتاجُ الْحَقِيرُ، أَشْهَدُ لِمُنْعِمِى وَ خالِقِى وَ رازِقِى وَ مُكْرِمِى، كَما (3)

ص: 216


1- منزّهی تو ای آفریننده، بلندمرتبه هستی ای حاضر، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای صاحب شکوه و زیبایی، بلندمرتبه هستی ای دارای جبروت و جلال، منزّهی تو، معبودی جز جز تو نیست منزّهی تو، همانا من از ستمکاران بودم، پس دعایش را اجابت کردیم و او را از اندوه رهانیدیم و اینچنین اهل اهل ایمان را رهایی بخشیم، و درود خدا بر آقای ما محمّد و خاندان او همه و سپاس خدا را پروردگار جهانیان و خدا ما را بس است و چه نیکو وکیلی است، و جنبش و نیرویی نیست، جز به عنایت خدای والای بزرگ .
2- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است
3- خدا برپا دارنده عدل و داد گواهی داد که معبودی جز او نیست و فرشتگان و صاحبان دانش نیز گواهند که معبودی جز او نیست هم او که عزّتمند و حکمت مدار است، همانا دین راستین نزد خدا اسلام است و من بنده ناتوان گنهکار نافرمان نیازمند ناچیز تو گواهی می دهم به نعمت دهنده و آفریننده و روزی بخش و اکرام کننده خویش، چنان که

شَهِدَ لِذاتِهِ، وَ شَهِدَتْ لَهُ الْمَلائِكَةُ وَ أُولُوا الْعِلْمِ مِنْ عِبادِهِ، بِأَنَّهُ لَا إِلٰهَ إِلّا هُوَ، ذُو النِّعَمِ وَ الْإِحْسانِ، وَ الْكَرَمِ وَ الْامْتِنانِ، قادِرٌ أَزَلِيٌّ، عالِمٌ أَبَدِيٌّ، حَيٌّ أَحَدِيٌّ، مَوْجُودٌ سَرْمَدِيٌّ، سَمِيعٌ بَصِيرٌ، (1) مُرِيدٌ كارِهٌ، مُدْرِكٌ صَمَدِيٌّ، يَسْتَحِقُّ هَذِهِ الصِّفاتِ وَ هُوَ عَلَىٰ ما هُوَ عَلَيْهِ فِي عِزِّ صِفاتِهِ، كَانَ قَوِيّاً قَبْلَ وُجُودِ الْقُدْرَةِ وَ الْقُوَّةِ، وَ كانَ عَلِيماً قَبْلَ إِيجادِ الْعِلْمِ وَ الْعِلَّةِ، لَمْ يَزَلْ سُلْطاناً إِذْ لَامَمْلَكَةَ وَ لَا مالَ، وَ لَمْ يَزَلْ سُبْحَاناً عَلىٰ جَمِيعِ الْأَحْوالِ، وُجُودُهُ قَبْلَ الْقَبْلِ فِى أَزَلِ الْآزالِ، وَ بَقاؤُهُ بَعْدَ الْبَعْدِ مِنْ غَيْرِ انْتِقالٍ وَ لَا زَوالٍ، غَنِيٌّ فِى الْأَوَّلِ وَ الْآخِرِ، مُسْتَغْنٍ فِى الْباطِنِ وَ الظَّاهِرِ، لَاجَوْرَ فِى قَضِيَّتِهِ، ولَا مَيْلَ فِى مَشِيئَتِهِ، وَ لَا ظُلْمَ فِى تَقْدِيرِهِ، وَ لَا مَهْرَبَ مِنْ حُكُومَتِهِ، وَ لَا مَلْجَأَ مِنْ سَطَواتِهِ، وَ لَا مَنْجٰا مِنْ نَقِماتِهِ ؛ سَبَقَتْ رَحْمَتُهُ غَضَبَهُ، وَ لَا يَفُوتُهُ أَحَدٌ إِذا طَلَبَهُ، أَزاحَ الْعِلَلَ فِى التَّكْلِيفِ، وَ سَوَّى التَّوْفِيقَ بَيْنَ الضَّعِیفِ (2)

ص: 217


1- خود گواهی، داد بر یگانگی ذاتش و هم گواهی دادند فرشتگان و صاحبان دانش از بندگانش بر اینکه معبودی جز او نیست، هم او که صاحب نعمتها و احسان و کرم و بخشش است، آن توانای بی ابتدا دانای بی انتها، زنده یکتا، موجود همیشگی، شنوای بینا،
2- خواهان ناخواه، دریابنده بی نیازی، که او شایسته این صفات است و او در پرده عزّ صفات خویش آنگونه است که تنها خود داند توانا بود پیش از پیدایش توانایی و نیرو، دانا بود پیش از آفریدن دانش و آفرینش، همواره پادشاه بود آنگاه که نه کشوری بود و نه مالی، و همیشه منزّه بود در همه حال، وجودش پیش از پیش بود در آغاز محض، و بقایش بعد از بعد است بدون جابجایی و دگرگونی، توانگر است در آغاز و انجام، بی نیاز است در باطن و ظاهر، در داوری اش ستمی نیست و در اراده اش انحرافی وجود ندارد، و در تقدیرش بیدادی به چشم نمی خورد، و از حکومتش راه گریزی نیست، و از شدّت خشمش پناهگاهی وجود ندارد و از انتقامش راه نجاتی نمی باشد، رحمتش بر خشمش پیشی گرفت، آن را که بخواهد از چنگش نرهد موانع تکلیف را برطرف ساخته و توفیق را یکسان قرار داده است بین ناتوان

وَالشَّرِيفِ، مَكَّنَ أَداءَ الْمَأْمُورِ، وَ سَهَّلَ سَبِيلَ اجْتِنابِ الْمَحْظُورِ، لَمْ يُكَلِّفِ الطَّاعَةَ إِلّا دُونَ الْوُسْعِ وَ الطَّاقَةِ ؛ سُبْحانَهُ مَا أَبْيَنَ كَرَمَهُ، وَ أَعْلَىٰ شَأْنَهُ ، سُبْحانَهُ مَا أَجَلَّ نَيْلَهُ، وَ أَعْظَمَ إِحْسانَهُ ، بَعَثَ الْأَنْبِياءَ لِيُبَيِّنَ عَدْلَهُ، وَ نَصَبَ الْأَوْصِياءَ لِيُظْهِرَ طَوْلَهُ وَ فَضْلَهُ، وَ جَعَلَنا مِنْ أُمَّةِ سَيِّدِ الْأَنْبِياءِ، وَ خَيْرِ الْأَوْلِياءِ، وَ أَفْضَلِ الْأَصْفِياءِ، وَ أَعْلَى الْأَزْكِياءِ، مُحَمَّدٍ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ؛ (1) آمَنَّا بِهِ وَ بِما دَعانا إِلَيْهِ، وَ بِالْقُرْآنِ الَّذِى أَنْزَلَهُ عَلَيْهِ، وَ بِوَصِيِّهِ الَّذِى نَصَبَهُ يَوْمَ الْغَدِيرِ وَ أَشارَ بِقَوْلِهِ: هٰذا عَلِيٌّ إِلَيْهِ، وَ أَشْهَدُ أَنَّ الْأَئِمَّةَ الْأَبْرارَ، وَ الْخُلَفاءَ الْأَخْيارَ بَعْدَ الرَّسُولِ الْمُخْتارِ، عَلِيٌّ قامِعُ الْكُفّارِ، وَ مِنْ بَعْدِهِ سَيِّدُ أَوْلادِهِ، الْحَسَنُ بْنُ عَلِيٍّ، ثُمَّ أَخُوهُ السِّبْطُ التَّابِعُ لِمَرْضاةِ اللّٰهِ الْحُسَيْنُ، ثُمَّ الْعابِدُ عَلِيٌّ، ثُمَّ الْباقِرُ مُحَمَّدٌ، ثُمَّ الصّادِقُ جَعْفَرٌ، ثُمَّ الْکَاظِمُ مُوسَی، ثُمَّ الرِّضَا عَلِیٌّ ثُمَّ التَّقِیُّ مُحَمَّدٌ، ثُمَّ النَّقِیُّ عَلِیٌّ، ثُمَّ الزَّکِیُّ (2)

ص: 218


1- و شریف، ممکن نمود ادای وظیفه را و راه دوری جستن از حرام را هموار ساخت، طاعت را تکلیف ننمود جز به کنتر از ظرفیت و طاقت، منزّه است او چه آشکار است کرمش و چه والاتر است مقامش، منزّه است او چه، بزرگ است عطایش و چه بزرگ است احسانش پیامبران را برانگیخت تا دادگری اش را بیان کنند و جانشینان آنان را بگماشت تا نمایان سازد عطای بیحد و فضلش را و ما را از امت سرور انبیاء و بهترین اولیاء و برترین برگزیده ها و والاترین پاکان محمّد، (درود خدا بر او و خاندانش) قرار داد،
2- به او ایمان آوردیم و به آنچه ما را بسوی آن دعوت کرد و به قرآنی که خدا بر او نازل نمود و به جانشینش که در روز غدیر معین کرد و با گفته اش به او اشاره نمود و فرمود: «این علی است» . و شهادت می دهم که امامان نیکو کردار و جانشیان نیکوکار پس از رسول برگزیده خدا، علی سرکوب گر کافران است و پس از او سرور فرزندانش حسن بن علی، سپس برادرش نواده پیامبر، پیرو رضای خدا: حسین، سپس عبادت کننده علی، سپس باقر محمّ، سپس صادق جعفر، سپس کاظم موسی، سپس رضا علی سپس تقی محمّد، سپس نقی علی، سپس زکیّ

[الْعَسْکَرِیُّ] الْحَسَنُ، ثُمَّ الْحُجَّةُ الْخَلَفُ، الْقَائِمُ الْمُنْتَظَرُ [الْمَهْدِیُّ] الْمُرْجَى، الَّذِى بِبَقائِهِ بَقِيَتِ الدُّنْيا، وَ بِيُمْنِهِ رُزِقَ الْوَرىٰ، وَ بِوُجُودِهِ ثَبَتَتِ الْأَرْضُ وَ السَّماءُ، وَ بِهِ يَمْلَأُ اللّٰهُ الْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلاً بَعْدَما مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً، (1)وَأَشْهَدُ أَنَّ أَقْوالَهُمْ حُجَّةٌ، وَ امْتِثالَهُمْ فَرِيضَةٌ، وَ طاعَتَهُمْ مَفْرُوضَةٌ، وَ مَوَدَّتَهُمْ لازِمَةٌ مَقْضِيَّةٌ، وَ الْاقْتِداءَ بِهِمْ مُنْجِيَةٌ، وَ مُخالَفَتَهُمْ مُرْدِيَةٌ، وَ هُمْ سَاداتُ أَهْلِ الْجَنَّةِ أَجْمَعِينَ، وَ شُفَعاءُ يَوْمِ الدِّينِ، وَ أَئِمَّةُ أَهْلِ الْأَرْضِ عَلَى الْيَقِينِ، وَ أَفْضَلُ الْأَوْصِياءِ الْمَرْضِيِّينَ، وَ أَشْهَدُ أَنَّ الْمَوْتَ حَقٌّ، وَ مُساءَلَةَ الْقَبْرِ حَقٌّ، وَ الْبَعْثَ حَقٌّ، وَ النُّشُورَ حَقٌّ، وَ الصِّراطَ حَقٌّ، وَ الْمِيزانَ حَقٌّ، وَ الْحِسابَ حَقٌّ، وَ الْكِتابَ حَقٌّ، وَ الْجَنَّةَ حَقٌّ، وَ النَّارَ حَقٌّ، وَ أَنَّ السَّاعَةَ آتِيَةٌ لَارَيْبَ فِيها، وَ أَنَّ اللّٰهَ يَبْعَثُ مَنْ فِى الْقُبُورِ . اللّهمَّ فَضْلُکَ رَجَائِی، وَ کَرَمُکَ وَ رَحْمَتُکَ أَمَلِی، لا عَمَلَ لِی أَسْتَحِقُّ بِهِ الْجَنَّةَ، (2)

ص: 219


1- عسگری حسن، سپس حجّت، جانشین بر حق، قائم منتظر مهدی، آن امیدبخشی که به بقایش دنیا باقیست، و از برکتش بندگان روزی یافته اند و به وجودش زمین و آسمان استوار گشته است و خدا به وسیله او زمین را از عدل و داد پر می کند، پس از آنکه از ستم و بیداد پر شده
2- و شهادت می دهم که گفتار آنان حجّت، و پیروی از آنان واجب و اطاعتشان بایسته، و دوستی با آنان لازم و ختم و اقتداری به آنان نجات بخش و مخالفتشان سرنگون کننده است، و ایشان سروران همه اهل بهشت و شفیعان روز جرا و امامان اهل زمین بطور یقین، و برترین جانشین پسندیده، و شهادت می دهم که مرگ حق است و سؤال قبر و برانگیخته شدن حق و ورود خلایق به محشر و صراط و میزان، و حساب حق و کتاب و بهشت و جهنم همه و و همه بر حق است و ساعت موعود آمدنی است، هیچ تردیدی در آن نیست و اینکه خدا آنان که در قبرها هستند را برخواهد انگیخت . خدایا! بخششت امید من و کرم و رحمتت آرزوی من است، عملی که به آن سزاوار بهشت باشم ندارم

وَلَا طاعَةَ لِى أَسْتَوْجِبُ بِهَا الرِّضْوانَ، إِلّا أَنِّى اعْتَقَدْتُ تَوْحِيدَكَ وَ عَدْلَكَ، وَ ارْتَجَيْتُ إِحْسانَكَ وَ فَضْلَكَ، وَ تَشَفَّعْتُ إِلَيْكَ بِالنَّبِيِّ وَ آلِهِ مِنْ أَحِبَّتِكَ، وَ أَنْتَ أَكْرَمُ الْأَكْرَمِينَ وَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ، وَ صَلَّى اللّٰهُ عَلىٰ نَبِيِّنا مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ أَجْمَعِينَ الطَّيِّبِينَ الطَّاهِرِينَ وَ سَلَّمَ تَسْلِيماً كَثِيراً كَثِيراً، وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ . اَللّٰهُمَّ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ، إِنِّي أَوْدَعْتُكَ يَقِينِي هٰذَا وَ ثَباتَ دِينِى، وَ أَنْتَ خَيْرُ مُسْتَوْدَعٍ، وَ قَدْ أَمَرْتَنا بِحِفْظِ الْوَدائِعِ، فَرُدَّهُ عَلَىَّ وَقْتَ حُضُورِ مَوْتِى، بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1)

مؤلف گوید: در عاهای روایت شده چنین آمده:

اللّهمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنَ الْعَدِیلَةِ عِنْدَ الْمَوْتِ . و عدیله عند الموت (2) و عدیله به هنگام مرگ یعنی عدول کردن از حق به سوی باطل به گاه جان دادن، و عدول از حق چنین است که شیطان هنگام مرگ نزد انسان حاضر می شود و او را وسوسه کرده و نسبت به

ص: 220


1- و طاعتی که به آن شایسته خشنودی گردم در پرونده ام نیست، جز اینکه یگانگی و دادگری ات را باور دارم، و به احسان و فضلت دل بستم و از محبوبانت: پیامبر و خاندانش را در بارگاه تو شفیع آوردم و تو کریم ترین کریمانی و مهربان ترین مهربانانی و درود خدا بر پیامبران محمّد و همه خاندانش آن پاکان و پاکیزگان و سلام بسیار او بر آنان باد، و جنبش و نیرویی نیست جز به عنایت خدای والای بزرگ، خدایا ای مهربان ترین مهربانان، این یقین و استواری در دینم را به تو سپردم و تو بهترین امانتداری، چه تو خود ما را به حفظ امانت ها فرمان دادی، پس این امانت مرا گاه فرارسیدن مرگم به من برگدان، به رحمتت ای مهربان ترین مهربانان .
2- خدایا من از عدیله به هنگام مرگ به تو پناه می آورم .

باورهای دینی به شک می اندازد، تا جایی که او را از مدار ایمان بیرون کند و به همین دلیل است که در دعاها از این عدول به خدا پناه برده شده . و جناب فخر المحققین (رَحمهُ اللّه) چنین فرموده: هرکه می خواهد از این وسوسه های به هنگام مرگ در امان باشد، دلایل ایمان و اصول پنجگانه را با برهان های قطعی و صفای باطن، در ضمیرش حاضر نموده و آن ها را به حق تعالی بسپارد که هنگام مرگ به او بازگرداند، بدینسان که پس از اظهار عقاید بر حق بگوید:

اَللّٰهُمَّ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ، إِنِّي أَوْدَعْتُكَ يَقِينِي هٰذَا وَ ثَباتَ دِينِى، وَ أَنْتَ خَيْرُ مُسْتَوْدَعٍ، وَ قَدْ أَمَرْتَنا بِحِفْظِ الْوَدائِعِ، فَرُدَّهُ عَلَىَّ وَقْتَ حُضُورِ مَوْتِى، (1)

بنا بر گفته فخر المحققین (رَحمهُ اللّه) خواند دعای شریف عدیله و به یاد سپردم معنای آن در ذهن برای به سلامت رستن از خطر «عدیله عند الموت» سودمند است . و امّا این دعای مذکور روایت معصوم است یا انشای علمای شیعه؟ باید گفت: بنا بر گواهی عالم برجسته در علم حدیث شناسی و بررسی کننده روایات و گردآورنده تمام اخبار ائمه

ص: 221


1- خدایا! ای مهربان ترین مهربانان همانا من این یقین و استواری دینم را به تو سپردم و تو بهترین امانتدار هستی چه تو خود ما را به حفظ امانت ها فرمان دادی، پس آن را به گاه فرارسیدن مرگم به من بازگردان .

دانشمند زبردست و خبره و محدّث ناقد و بصیر، شیخنا الاکرم و المحدث الأعظم مولانا الحاج میرزا حسین نوری «نور اللّه مرقده» این دعا از معصومین نیست، چنان که فرموده است:وَاَمَّا دُعآءُ الْعَديلَةِ الْمَعْرُوفُ، فَهُوَ مِنْ مُؤَلَّفاتِ بَعْضِ اَهْلِ الْعِلْمِ، لَيْسَ بِمَاْثُورٍ وَ لا مَوْجُودٍ فى كُتُبِ حَمَلَةِ الْأَحادِيثِ وَ نُقَّادِها . (1) بدان که شیخ طوسی از محمّد بن سلیمان دیلمی روایت کرده است که به محضر حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) عرضه داشتم: شیعیان شما می گویند: ایمان بر دو گونه است: نخستین ایمان مستّقر و دیگر آن که به امانت نهاده شده و از بین میرود، بنابراین دعایی را به من بیاموز که هرگاه آن را بخوانم ایمانم کامل شود و از بین نرود، ایشان فرمود پس از هر نماز واجب بگو:

رَضِيتُ بِاللّٰهِ رَبّاً، وَ بِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ نَبِيّاً، وَ بِالْإِسْلامِ دِيناً، وَ بِالْقُرْآنِ كِتاباً، وَ بِالْكَعْبَةِ قِبْلَةً، وَ بِعَلِيٍّ وَلِيّاً وَ إِماماً، وَ بِالْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ، وَ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ، وَ مُحَمَّدِ (2)

ص: 222


1- دعاى عديله معروف از نوشته هاى بعضى از اهل علم است و از معصومين (عَلَيهِم السَّلَامُ) روايت نشده است و در كتاب هاى حاملان حديث و نقّادان روايت موجود نيست .
2- خشنودم به اینکه خدا پروردگارم باشد و محمّد (درود خدا بر او و خاندانش باد) پیامبرم، و اسلام آیینم و قرآن کتابم، و کعبه قبله ام، و علی ولی و امامم، و حسن و حسین و علی بن الحسین و محمّد

بْنِ عَلِيٍّ، وَجَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ، وَ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ، وَ عَلِيِّ بْنِ مُوسىٰ، وَ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ، وَعَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ، وَ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ، وَالْحُجَّةِ بْنِ الْحَسَنِ، صَلَواتُ اللّٰهِ عَلَيْهِمْ أَئِمَّةً . اَللّٰهُمَّ إِنِّى رَضِيتُ بِهِمْ أَئِمَّةً، فَارْضَنِى لَهُمْ؛ إِنَّكَ عَلىٰ كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ . (1)

ص: 223


1- . بن علی و جعفر بن محمّد و موسی بن جعفر و علی بن موسی، و محمّد بن علی و علی بن محمّد و حسن بن علی و حجة بن الحسن که درود خدا بر همه آنان باد پیشوایانم باشند . خدایا! خشنودم به اینکه آنان امامانم باشند، پس مرا مورد پسند و خشنودی ایشان قرار ده زیرا تو بر هر کاری توانایی .
دعای جوشن کبیر

این دعا در کتاب های بلد الامین و مصباح کفعمی آمده، از حضرت سیّد الساجدین (عَلَيهِ السَّلَامُ)، از پدر ایشان از جدّ بزرگوارش حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) روایت شده: این دعا را جبرئیل برای آن حضرت در یکی از جنگها فرود آورد، درحالی که زره سنگینی بر تن آن جناب بود به گونه ای که سنگینی آن بدن مبارک آن حضرت را به درد آورده بود . جبرئیل عرضه داشت: یا محمّد پروردگارت به تو سلام می رساند و می فرماید: این جوشن (زره) را از تن خود بیرون کن و این دعا را بخوان که برای تو و امّتت موجب ایمنی است . سپس شرحی در فضیلت این دعا ذکر فرموده که اینجا جای بیان تمام آن نیست ولی به برخی از آن اشاره می کنیم از جمله آنکه هرکه آن را بر کفنش بنویسد، خدا به احترام آن او را به آتش نمی افکند و و هرکه آن را در اول ماه رمضان با نیّت خالص و دلی پاک بخواند، حق تعالی بهره مندی را روزی او می کند، و برای وی هفتاد هزار فرشته می آفریند که خدا را تسبیح و تقدیس کنند و ثوابش را برای او قرار دهند . در ادامه نیز فضیلت زیادی نقل کرده تا آنکه

ص: 224

فرمود: هرکه آن را در ماه رمضان سه بار بخواند، خدا بدن او را بر آتش جهنم حرام می کند، و بهشت را برای او واجب می گرداند، و دو فرشته را بر او می گمارد تا او را از گناهان حفظ کنند، و در طول زندگی خود در امان خدا باشد و در پایان روایت آمده: امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) فرمود: پدرم علی بن ابیطالب (عَلَيهِ السَّلَامُ) به حفظ این دعا وصیّت کرد، و نیز اینکه آن را بر کفن ایشان بنویسم و به اهل خود تعلیم دهم و آنان را به خواندنش ترغیب نمایم . این دعا مشتمل بر هزار نام از نام های خدا است و اسم اعظم نیز در آن است . فقیر گوید: از این روایت دو نکته استفاده می شود، اوّل: استحباب نوشتن این دعا بر کفن چنان که علاّمه بحر العلوم (عطر مرقده) در کتاب «الدرّة» به آن اشاره فرموده است:

وَسُنَّ اَنْ یُکْتَبَ بالاْکْفانِ*** شَهادَةُ الاْسْلامِ وَ الاِیمانِ (1)

وَهکَذا کِتابَةُ الْقُرْانِ*** وَ الْجَوْشَنُ المَنْعُوتُ بِالاْمانِ (2)

دومّ: استحباب خواندن این دعا در اوّل ماه رمضان، و امّا درباره قرائت آن در خصوص شب های قَدر باید گفت، ذکری

ص: 225


1- {مستحب است که بر کفن ها شهادت به اسلام و ایمان نوشته شود}
2- {و هم چنین نوشتن قرآن و جوشن کبیر که دعای امان دادن است . }

از آن در این روایت نیامده است، ولی علاّمه مجلسی قدّس اللّه روحه در کتاب «زاد المعاد» آن را در ضمن اعمال شب های قَدر ذکر نموده است و در پاره ای از روایات نیز وارد شده که دعای «جوشن کبیر» را در هر یک از شب های قَدر بخوانند . و برای ما در این مقام فرمایش علاّمه مجلسی اَحَلَّهُ اللّه دار السَّلام کافی است .

در هر صورت این دعا مشتمل بر صد بند است، و هر بندی مشتمل بر ده نام از نام های خداست که در آخر هر بند باید گفت:سُبْحانَكَ یا لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ، الْغَوْثَ الْغَوْثَ خَلِّصْنا مِنَ النّارِ یا رَبِّ .

و در کتاب «بلد الامین» آمده است که در آغاز هر بند «بسم اللّه» بگوید و در آخرش: سُبْحانَكَ یا لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ، الْغَوْثَ الْغَوْثَ! صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ خَلِّصْنا مِنَ النّارِ یا رَبِّ، یا ذَاالْجَلالِ وَ الاِکْرامِ، یا ارْحَمَ الرّاحِمینَ . (1)

و آن دُعا این است :

ص: 226


1- منزّهی تو ای که معبودی جز تو نیست، فریادرس فریادرس بر محّمد و خاندانش درود فرست و ما را ای پروردگار از آتش رهایی بخش، ای سرچشمه هیبت و کرامت، ای مهربان ترین مهربانان .

بِسم اللّه الرَحمنِ الرَحیم(1)

(1) اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ يَا اللّٰهُ، يَا رَحْمٰنُ، يَا رَحِيمُ، يَا كَرِيمُ، يَا مُقِيمُ، يَا عَظِيمُ، يَا قَدِيمُ، يَا عَلِيمُ، يَا حَلِيمُ، يَا حَكِيمُ، سُبْحانَكَ يَا لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ، الْغَوْثَ الْغَوْثَ، خَلِّصْنا مِنَ النَّارِ يَا رَبِّ . (2)

(2) يَا سَيِّدَ السَّاداتِ، يَا مُجِيبَ الدَّعَواتِ، يَا رَافِعَ الدَّرَجَاتِ، يَا وَلِىَّ الْحَسَناتِ، يَا غَافِرَ الْخَطِيئاتِ، يَا مُعْطِىَ الْمَسْأَلاتِ، يَا قابِلَ التَّوْباتِ، يَا سَامِعَ الْأَصْواتِ، يَا عَالِمَ الْخَفِيِّاتِ، يَا دَافِعَ الْبَلِيِّاتِ . (3)

(3) يَا خَيْرَ الْغافِرِينَ، يَا خَيْرَ الْفاتِحِينَ، يَا خَيْرَ النَّاصِرِينَ، يَا خَيْرَ الْحَاكِمِينَ، يَا خَيْرَ الرَّازِقِينَ، يَا خَيْرَ الْوَارِثِينَ، يَا خَيْرَ الْحَامِدِينَ، يَا خَيْرَ الذَّاكِرِينَ، يَا خَيْرَ الْمُنْزِلِينَ، يَا خَيْرَ الْمُحْسِنِينَ . (4)

(4) يَا مَنْ لَهُ الْعِزَّةُ وَ الْجَمالُ، يَا مَنْ لَهُ الْقُدْرَةُ وَ الْكَمالُ، يَا مَنْ لَهُ الْمُلْكُ وَ الْجَلالُ، يَا مَنْ هُوَ الْكَبِيرُ الْمُتَعالِ، يَا مُنْشِئَ السَّحابِ الثِّقالِ، يَا مَنْ هُوَ شَدِيدُ الْمِحالِ، (5)

ص: 227


1- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانیاش همیشگی است
2- (1) خدایا از تو خواستارم به نامت، ای خدا، ای بخشنده، ای مهربان، ای گرامی، ای پایدار، ای بزرگ، ای دیرینه ای دانا، ای شکیبا، ای فرزانه، منزّهی تو ای که معبودی جز تو نیست، فریاد رس فریاد رس، ما را از آتش برهان ای پروردگار من .
3- (2) ای سرور سروران، ای برآورنده دعاها، ای بلندی بخش جایگاه ها، ای سرچشمه نیکی ها، ای درگذرنده از خطاها، ای عطابخش خواسته ها، ای پذیرنده توبه ها، ای شنونده نداها، ای دانای رازها، ای دور کننده بلاها
4- (3) ای بهترین آمرزگاران، ای بهترین گشایش گران ای بهترین یاوران، ای بهترین داوران، ای بهترین روزی دهان، ای بهترین وارثان، ای بهترین ستایش گران ای بهترین یادآوران، ای بهترین عطابخشان، ای بهترین نیکوکاران،
5- (4) ای آن که شکوه و زیبایی تنها از آن اوست ای آن که توانایی و برازندگی تنها از آن اوست، ای آن که فرمانروایی و شوکت تنها از آن اوست، ای آنکه اوست بزرگ و برتر، ای پدیدآورنده ابرهای پرباران، ای آن که نیرومند، و پرتوان است،

يَا مَنْ هُوَ سَرِيعُ الْحِسابِ، يَا مَنْ هُوَ شَدِيدُ الْعِقابِ، يَا مَنْ عِنْدَهُ حُسْنُ الثَّوابِ، يَا مَنْ عِنْدَهُ أم الْكِتابِ . (1)

(5) اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ يَا حَنَّانُ، يَا مَنَّانُ، يَا دَيَّانُ، يَا بُرْهانُ، يَا سُلْطانُ، يَا رِضْوانُ، يَا غُفْرانُ، يَا سُبْحانُ، يَا مُسْتَعانُ، يَا ذَا الْمَنِّ وَ الْبَيانِ . (2)

(6) يَا مَنْ تَواضَعَ كُلُّ شَىْءٍ لِعَظَمَتِهِ، يَا مَنِ اسْتَسْلَمَ كُلُّ شَىْءٍ لِقُدْرَتِهِ، يَا مَنْ ذَلَّ كُلُّ شَىْءٍ لِعِزَّتِهِ، يَا مَنْ خَضَعَ كُلُّ شَىْءٍ لِهَيْبَتِهِ، يَا مَنِ انْقادَ كُلُّ شَىْءٍ مِنْ خَشْيَتِهِ، يَا مَنْ تَشَقَّقَتِ الْجِبالُ مِنْ مَخافَتِهِ، يَا مَنْ قامَتِ السَّمَاوَاتُ بِأَمْرِهِ، يَا مَنِ اسْتَقَرَّتِ الْأَرَضُونَ بِإِذْنِهِ، يَا مَنْ يُسَبِّحُ الرَّعْدُ بِحَمْدِهِ، يَا مَنْ لَايَعْتَدِى عَلىٰ أَهْلِ مَمْلَكَتِهِ . (3)

(7) يَا غافِرَ الْخَطايا، يَا كاشِفَ الْبَلايا، يَا مُنْتَهَى الرَّجايَا، يَا مُجْزِلَ الْعَطايَا، يَا واهِبَ الْهَدايَا، يَا رازِقَ الْبَرايا، يَا قَاضِىَ الْمَنايا، يَا سَامِعَ الشَّكَايا، يَا بَاعِثَ الْبَرايا، يَا مُطْلِقَ الْأُسارىٰ . (4)

(8)

ص: 228


1- ای آن که حسابرسی چالاک است، ای آن که کیفرش سخت و شدید است، ای آن که پاداش نیک تنها نزد اوست، ای آن که دفرت هستی پیش روی اوست
2- (5) خدایا! از تو خواستارم به نامت ای پرمهر، ای بخشایشگر، ای جزادهنده، ای روشنی خرد، ای فرمانروا، ای خشنودی، ای آمرزش، ای پاک، ای پشتوانه، ای صاحب نعمت و بیان
3- (6) ای آن که همه در برابر عظمتش فروتن، ای آن که همه در برابر قَدرتش تسلیم، ای آن که همه در برابر عزّتش خوار، ای آن که همه در برابر هیبتش هراسان، ای آن که همه از ترسش فرمانبردار، ای آن که کوه ها از بیمش شکافته، ای آن که آسمان ها به امرش بر پا، ای آن که زمین ها به اجازه اش بر جا، ای آن که رعد به ستایشش تسبیح گو است، ای آن که بر اهل مملکتش ستم نمی کند
4- (7) ای درگذرنده از خطاها، ای برطرف کننده بلاها، ای اوج امیدواری ها، ای بسیاردهنده عطاها، ای بخشنده هدایا، ای روزی رسان آفریده ها، ای برآورنده آرزوها، ای شنوای گلایه ها، ای برانگیزنده بندگان، ای بندگشای دربندان

یا ذَا الْحَمْدِ وَ الثَّناءِ، يَا ذَا الْفَخْرِ وَ الْبَهاءِ، يَا ذَا الْمَجْدِ وَ السَّناءِ، يَا ذَا الْعَهْدِ وَ الْوَفاءِ، يَا ذَا الْعَفْوِ وَ الرِّضاءِ، يَا ذَا الْمَنِّ وَ الْعَطَاءِ، يَا ذَا الْفَصْلِ وَ الْقَضاءِ، يَا ذَا الْعِزِّ وَ الْبَقاءِ، يَا ذَا الْجُودِ وَ السَّخاءِ، يَا ذَا الْآلاءِ وَ النَّعْماءِ . (1)

(9) اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ، يَا مانِعُ يَا دافِعُ، يَا رافِعُ يَا صانِعُ، يَا نافِعُ يَا سامِعُ، يَا جامِعُ يَا شافِعُ، يَا واسِعُ يَا مُوسِعُ . (2)

(10) يَا صانِعَ كُلِّ مَصْنُوعٍ، يَا خالِقَ كُلِّ مَخْلُوقٍ، يَا رازِقَ كُلِّ مَرْزُوقٍ، يَا مالِكَ كُلِّ مَمْلُوكٍ، يَا كَاشِفَ كُلِّ مَكْرُوبٍ، يَا فَارِجَ كُلِّ مَهْمُومٍ، يَا رَاحِمَ كُلِّ مَرْحُومٍ، يَا نَاصِرَ كُلِّ مَخْذُولٍ، يَا سَاتِرَ كُلِّ مَعْيُوبٍ، يَا مَلْجَأَ كُلِّ مَطْرُودٍ . (3)

(11) يَا عُدَّتِى عِنْدَ شِدَّتِى، يَا رَجَائِى عِنْدَ مُصِيبَتِى، يَا مُؤْنِسِى عِنْدَ وَحْشَتِى، يَا صَاحِبِى عِنْدَ غُرْبَتِى، يَا وَلِيِّى عِنْدَ نِعْمَتِى، يَا غِياثِى عِنْد كُرْبَتِى، يَا دَلِيلِى عِنْدَ حَيْرَتِى، يَا غَنائِى عِنْدَ افْتِقارِى، يَا مَلْجَئِى عِنْدَ (4)

ص: 229


1- (8) ای صاحب سپاس و ستایش، ای صاحب فخر و زیبایی، ای صاحب بزرگواری و والایی، ای صاحب پیمان و وفا، ای صاحب گذشت و رضا، ای صاحب بخشش و عطاء، ای صاحب دادرسی و داوری، ای صاحب عزّت و بقا، ای صاحب کرم و بخشش، ای صاحب عطاها و نعمتها
2- (9) خدایا از تو خواستارم به نامت ای بازدارنده، ای دور کننده، ای بردارنده، ای سازنده، ای سودبخش، ای شنوا، ای گرد آوردنده، ای یاریگر، ای مهرگستر، ای وسعت بخش
3- (10) ای سازنده هر ساخته، ای آفریننده هر آفریده، ای روزی بخش هر روزی خوار، ای دارای هر دارایی، ای غم گسار هر غم زده، ای فرج بخش هر اندوهگین، ای مهرورز بر هر مهرجو ای یاور هر بی یاور، ای پرده پوش هر کاستی، ای پناه هر رانده .
4- ای توشه ام در سختی، ای امیدم در ناگواری، ای همدم در وحشت، ای همرهم در غربت ای سرپرستم در نعمت، ای فریادرسم در گرفتاری، ای رهنمایم در سرگردانی، ای توانگری ام در تنگدستی ای پناهم در

اضْطِرَارِی، یَا مُعِینِی عِنْدَ مَفْزَعِی . (1)

(12) یَا عَلامَ الْغُیُوبِ، یَا غَفَّارَ الذُّنُوبِ، یَا سَتَّارَ الْعُیُوبِ، یَا کَاشِفَ الْکُرُوبِ، یَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ، یَا طَبِیبَ الْقُلُوبِ، یَا مُنَوِّرَ الْقُلُوبِ، یَا أَنِیسَ الْقُلُوبِ، یَا مُفَرِّجَ الْهُمُومِ، یَا مُنَفِّسَ الْغُمُومِ . (2)

(13) اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ، یَا جَلِیلُ یَا جَمِیلُ، یَا وَ کِیلُ یَا کَفِیلُ، یَا دَلِیلُ یَا قَبِیلُ، یَا مُدِیلُ یَا مُنِیلُ، یَا مُقِیلُ یَا مُحِیلُ . (3)

(14) یَا دَلِیلَ الْمُتَحَیِّرِینَ، یَا غِیَاثَ الْمُسْتَغِیثِینَ، یَا صَرِیخَ الْمُسْتَصْرِخِینَ، یَا جَارَ الْمُسْتَجِیرِینَ، یَا أَمَانَ الْخَائِفِینَ، یَا عَوْنَ الْمُؤْمِنِینَ، یَا رَاحِمَ الْمَسَاکِینِ، یَا مَلْجَأَ الْعَاصِینَ، یَا غَافِرَ الْمُذْنِبِینَ، یَا مُجِیبَ دَعْوَةِ الْمُضْطَرِّینَ . (4)

(15) یَا ذَا الْجُودِ وَ الْإِحْسَانِ، یَا ذَا الْفَضْلِ وَ الامْتِنَانِ، یَا ذَا الْأَمْنِ وَ الْأَمَانِ، یَا ذَا الْقُدْسِ وَ السُّبْحَانِ، یَا ذَا الْحِکْمَةِ وَ الْبَیَانِ، یَا ذَا الرَّحْمَةِ وَ الرِّضْوَانِ، یَا ذَا الْحُجَّةِ وَ الْبُرْهَانِ، یَا ذَا الْعَظَمَةِ وَ السُّلْطَانِ، (5)

ص: 230


1- (11) دماندگی، ای مددرسانم در پریشانی
2- (12) ای دانای نهان ها، ای آمرزنده گناهان، ای پرده پوش عیب ها، ای غم گسار غم ها، ای دگرگون ساز دلها، ای پزشک قلبها، ای روشنی بخش دلها، ای همدم جان ها، ای گره گشای اندوه ها، ای گشایش گر دلتنگی ها
3- (13) خدایا! از تو درخواست می کنم به نامت ای والا، ای زیبا، ای کارگشا، ای سرپرست، ای راهنما، ای پذیرا، ای گرداننده، ای عطابخش، ای درگذرنده، ای حال گردان
4- (14) ای رهنمای رهجویان، ای مددرس مددجویان، ای فریادرس فریادکنان، ای پناه پناهندگان، ای ایمنی بخش هراسندگان، ای یاور مؤمنان، ای مهرورز بر خاک نشستگان، ای پناه عصیان گران، ای آمرزنده گنهگاران، ای اجابت کننده دعای بیچارگان .
5- ای صاحب جود و نیکی، ای صاحب بخش و عطا، ای صاحب امن و امان، ای صاحب قدس و پاکی، ای صاحب حکمت و بیان، ای صاحب رحمت و رضوان ای صاحب حجّت و برهان، ای صاحب عظمت و سلطان،

یَا ذَا الرَّأْفَةِ وَ الْمُسْتَعَانِ، یَا ذَا الْعَفْوِ وَ الْغُفْرَانِ . (1)

(16) یَا مَنْ هُوَ رَبُّ کُلِّ شَیْءٍ، یَا مَنْ هُوَ إِلَهُ کُلِّ شَیْءٍ، یَا مَنْ هُوَ خَالِقُ کُلِّ شَیْءٍ، یَا مَنْ هُوَ صَانِعُ کُلِّ شَیْءٍ، یَا مَنْ هُوَ قَبْلَ کُلِّ شَیْءٍ، یَا مَنْ هُوَ بَعْدَ کُلِّ شَیْءٍ، یَا مَنْ هُوَ فَوْقَ کُلِّ شَیْءٍ، یَا مَنْ هُوَ عَالِمٌ بِکُلِّ شَیْءٍ، یَا مَنْ هُوَ قَادِرٌ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ، یَا مَنْ هُوَ یَبْقَی وَ یَفْنَی کُلُّ شَیْءٍ . (2)

(17) اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِاسْمِكَ، یَا مُؤْمِنُ یَا مُهَیْمِنُ، یَا مُکَوِّنُ یَا مُلَقِّنُ، یَا مُبَیِّنُ یَا مُهَوِّنُ، یَا مُمَکِّنُ یَا مُزَیِّنُ، یَا مُعْلِنُ یَا مُقَسِّمُ . (3)

(18) یَا مَنْ هُوَ فِی مُلْکِهِ مُقِیمٌ، یَا مَنْ هُوَ فِی سُلْطَانِهِ قَدِیمٌ، یَا مَنْ هُوَ فِی جَلالِهِ عَظِیمٌ، یَا مَنْ هُوَ عَلَی عِبَادِهِ رَحِیمٌ، یَا مَنْ هُوَ بِکُلِّ شَیْءٍ، عَلِیمٌ یَا مَنْ هُوَ بِمَنْ عَصَاهُ حَلِیمٌ، یَا مَنْ هُوَ بِمَنْ رَجَاهُ کَرِیمٌ، یَا مَنْ هُوَ فِی صُنْعِهِ حَکِیمٌ، یَا مَنْ هُوَ فِی حِکْمَتِهِ لَطِیفٌ، یَا مَنْ هُوَ فِی لُطْفِهِ قَدِیمٌ . (4)

(19) یَا مَنْ لا یُرْجَىٰ

ص: 231


1- (15) ای صاحب مهر و ای پشتیبان، ای صاحب گذشت و غفران
2- (16) ای آن که پروردگار همه اوست، ای آن که معبود همه، اوست، ای آن که آفریننده همه، اوست ای آن که سازنده همه، اوست، ای آن که پیش از همه بود، ای آن که بعد از همه هست، ای آن که از هر چیز برتر است، ای آن که به همه چیز داناست، ای آن که بر هر چیز توانا است، ای آن که او همیشگی است و همه چیز رفتنی است .
3- (17) خدایا! از تو می خواهم به نامت ای ایمنی بخش، ای چیره بر همه، ای هستی آفرین، ای دلبر، ای خردربا، ای سادگی بخش، ای توان ده، ای زینت بخش، ای نمایانگر، ای پخش کن .
4- (18) ای آن که در فرمانروایی اش پابرجاست ای آن که در پادشاهی اش دیرینه است، ای آن که در شکوهش بزرگ است، ای آن که بر بندگانش مهربان است، ای ای آن که به هرچیز داناست، ای آن که بر نافرمانان بردبار است، ای آن که بر امیدواران اکرام ورزد، ای آن که در آفرینش حکمت نماید، ای آن که در حکمتش مهر ورزد، ای آن که در مهرش دیرینه است .

إِلّا فَضْلُهُ، یَا مَنْ لا یُسْأَلُ إِلّا عَفْوُهُ، یَا مَنْ لا یُنْظَرُ إِلّا بِرُّهُ، یَا مَنْ لا یُخَافُ إِلّا عَدْلُهُ، یَا مَنْ لا یَدُومُ إِلّا مُلْکُهُ، یَا مَنْ لا سُلْطَانَ إِلّا سُلْطَانُهُ، یَا مَنْ وَسِعَتْ کُلَّ شَیْءٍ رَحْمَتُهُ، یَا مَنْ سَبَقَتْ رَحْمَتُهُ غَضَبَهُ، یَا مَنْ أَحَاطَ بِکُلِّ شَیْءٍ عِلْمُهُ، یَا مَنْ لَیْسَ أَحَدٌ مِثْلَهُ . (1)

(20) یَا فَارِجَ الْهَمِّ، یَا کَاشِفَ الْغَمِّ، یَا غَافِرَ الذَّنْبِ، یَا قَابِلَ التَّوْبِ یَا خَالِقَ الْخَلْقِ، یَا صَادِقَ الْوَعْدِ یَا مُوفِیَ الْعَهْدِ، یَا عَالِمَ السِّرِّ یَا فَالِقَ الْحَبِّ، یَا رَازِقَ الْأَنَامِ . (2)

(21) اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِاسْمِكَ، یَا عَلِیُّ یَا وَفِیُّ، یَا غَنِیُّ یَا مَلِیُّ، یَا حَفِیُّ یَا رَضِیُّ، یَا زَکِیُّ یَا بَدِیُّ، یَا قَوِیُّ یَا وَلِیُّ . (3)

(22) یَا مَنْ أَظْهَرَ الْجَمِیلَ، یَا مَنْ سَتَرَ الْقَبِیحَ، یَا مَنْ لَمْ یُؤَاخِذْ بِالْجَرِیرَةِ، یَا مَنْ لَمْ یَهْتِكِ السِّتْرَ، یَا عَظِیمَ الْعَفْوِ، یَا حَسَنَ التَّجَاوُزِ، یَا وَاسِعَ الْمَغْفِرَةِ، یَا بَاسِطَ الْیَدَیْنِ بِالرَّحْمَةِ، یَا صَاحِبَ کُلِّ نَجْوَی، یَا مُنْتَهَی کُلِّ شَکْوَىٰ . (4)

(23)

ص: 232


1- (19) ای آن که جز به فضلش امید نیست، ای آن که جز عفوش خواهش نشود، ای آن که جز به نیکی اش چشم ندوزند، ای آن که جز از دادش نهراسند، ای آن که پایدار نماند جز فرمانروایی اش، ای آن که جز سلطنتش سلطنتی نیست، ای آن که رحمتش همه را فرا گرفته، ای آن که رحمتش بر خشمش پیشی گرفته، ای آن که دانشش همه را فرو گرفته، ای آن که هیچکس همانندش نیست .
2- (20) ای گشاینده اندوه، ای برطرف کننده غم، ای آمرزنده گناه، ای پذیرنده توبه، ای آفریننده آفریدگان، ای راست وعده، ای وفادار به پیمان، ای دانای راز نهان، ای شکافنده دانه، ای روزی دهنده بندگان .
3- (21) خدایا! از تو خواستارم به نامت ای والا، ای وفادار، ای توانگر، ای امان ده، ای پرمهر، ای خشنود، ای پاک، ای نمایان، ای پرتوان، ای فیض بخش .
4- (22) ای آن که زیبایی را پدیدار نمودی، ای آن که زشتی را پوشاندی ای آن که بر گناه سرزنش نکردی، ای آن که پرده دری ننمودی، ای که گذشتت بزرگ، ای که نیکو درگذری، ای آمرزگانیت فراگیر، ای دستت به مهر گشوده، ای شنوای هر نجوی، ای سرانجام هر گلایه

یَا ذَا النِّعْمَةِ السَّابِغَةِ، یَا ذَا الرَّحْمَةِ الْوَاسِعَةِ، یَا ذَا الْمِنَّةِ السَّابِقَةِ، یَا ذَا الْحِکْمَةِ الْبَالِغَةِ، یَا ذَا الْقُدْرَةِ الْکَامِلَةِ، یَا ذَا الْحُجَّةِ الْقَاطِعَةِ، یَا ذَا الْکَرَامَةِ الظَّاهِرَةِ، یَا ذَا الْعِزَّةِ الدَّائِمَةِ، یَا ذَا الْقُوَّةِ الْمَتِینَةِ، یَا ذَا الْعَظَمَةِ الْمَنِیعَةِ . (1)

(24) یَا بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ، یَا جَاعِلَ الظُّلُمَاتِ، یَا رَاحِمَ الْعَبَرَاتِ، یَا مُقِیلَ الْعَثَرَاتِ، یَا سَاتِرَ الْعَوْرَاتِ، یَا مُحْیِیَ الْأَمْوَاتِ، یَا مُنْزِلَ الْآیَاتِ، یَا مُضَعِّفَ الْحَسَنَاتِ، یَا مَاحِیَ السَّیِّئَاتِ، یَا شَدِیدَ النَّقِمَاتِ . (2)

(25) اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ، یَا مُصَوِّرُ یَا مُقَدِّرُ، یَا مُدَبِّرُ یَا مُطَهِّرُ، یَا مُنَوِّرُ یَا مُیَسِّرُ، یَا مُبَشِّرُ یَا مُنْذِرُ، یَا مُقَدِّمُ یَا مُؤَخِّرُ . (3)

(26) یَا رَبَّ الْبَیْتِ الْحَرَامِ، یَا رَبَّ الشَّهْرِ الْحَرَامِ، یَا رَبَّ الْبَلَدِ الْحَرَامِ، یَا رَبَّ الرُّکْنِ وَ الْمَقَامِ، یَا رَبَّ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ، یَا رَبَّ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ، یَا رَبَّ الْحِلِّ وَ الْحَرَامِ، یَا رَبَّ النُّورِ وَ الظَّلامِ، یَا رَبَّ التَّحِیَّةِ وَ السَّلامِ، یَا رَبَّ الْقُدْرَةِ فِی (4)

ص: 233


1- (23) ای دارای نعمت فراوان، ای دارای رحمت فراگیر، ای دارای بخشش آغازین، ای دارای حکمت رسا، ای دارای نیروی برازنده، ای دارای برهان قطعی، ای دارای کرامت هویدا، ای دارای عزّت پایدار، ای دارای توان استوار، ای دارای عظمت بلندپایه .
2- (24) ای پدیدآورنده آسمان ها ای برنهنده تاریکی ها، ای رحم کننده اشک های ریزان، ای درگذرنده از لغزش ها، ای پوشنده زشتی ها، ای زندگی بخش مردگان، ای فرودآور آیات، ای دوچندان کن خوبی ها، ای ناپدید کننده بدی ها، ای سخت شکنجه .
3- (25) خدایا! از تو درخواست می کنم به نامت ای صورتگر، ای سنجیده کار، ای گرداننده، ای پاک کننده، ای روشنی بخش، ای ساده ساز، ای مژده ده، ای بیم ده، ای پیش آور، ای پس آور .
4- (26) ای پروردگار خانه محترم، ای پرودگار ماه محترم، ای پرودگار شهر محترم، ای پروردگار رکن و مقام، ای پروردگار مشعر الحرام، ای پروردگار مسجد الحرام، ای پروردگار حلال و حرام، ای پروردگار روشنی و تاریکی، ای پروردگار تحیّت و سلام، ای پرورنده نیرو در

الْأَنَامِ . (1)

(27) یَا أَحْکَمَ الْحَاکِمِینَ، یَا أَعْدَلَ الْعَادِلِینَ، یَا أَصْدَقَ الصَّادِقِینَ، یَا أَطْهَرَ الطَّاهِرِینَ، یَا أَحْسَنَ الْخَالِقِینَ، یَا أَسْرَعَ الْحَاسِبِینَ، یَا أَسْمَعَ السَّامِعِینَ، یَا أَبْصَرَ النَّاظِرِینَ، یَا أَشْفَعَ الشَّافِعِینَ، یَا أَکْرَمَ الْأَکْرَمِینَ . (2)

(28) یَا عِمَادَ مَنْ لا عِمَادَ لَهُ، یَا سَنَدَ مَنْ لا سَنَدَ لَهُ، یَا ذُخْرَ مَنْ لا ذُخْرَ لَهُ، یَا حِرْزَ مَنْ لا حِرْزَ لَهُ، یَا غِیَاثَ مَنْ لا غِیَاثَ لَهُ، یَا فَخْرَ مَنْ لا فَخْرَ لَهُ، یَا عِزَّ مَنْ لا عِزَّ لَهُ، یَا مُعِینَ مَنْ لا مُعِینَ لَهُ، یَا أَنِیسَ مَنْ لا أَنِیسَ لَهُ، یَا أَمَانَ مَنْ لا أَمَانَ لَهُ . (3)

(29) اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُكَ بِاسْمِکَ، یَا عَاصِمُ یَا قَائِمُ، یَا دَائِمُ یَا رَاحِمُ، یَا سَالِمُ یَا حَاکِمُ، یَا عَالِمُ یَا قَاسِمُ، یَا قَابِضُ یَا بَاسِطُ . (4)

(30) یَا عَاصِمَ مَنِ اسْتَعْصَمَهُ، یَا رَاحِمَ مَنِ اسْتَرْحَمَهُ، یَا غَافِرَ مَنِ اسْتَغْفَرَهُ، یَا نَاصِرَ مَنِ اسْتَنْصَرَهُ، یَا حَافِظَ مَنِ اسْتَحْفَظَهُ، یَا مُکْرِمَ مَنِ اسْتَکْرَمَهُ، یَا مُرْشِدَ مَنِ اسْتَرْشَدَهُ، یَا صَرِیخَ مَنِ (5)

ص: 234


1- مردمان .
2- (27) ای داورترین داوران، ای دادگرترین دادگران، ای راستگوترین راستگویان، ای پاکترین پاکان، ای بهترین آفرینندگان، ای چابک ترین حسابگران، ای شنواترین شنوندگان، ای بیناترین بینندگان، ای یاورترین یاوران، ای گرامی ترین گرامیان .
3- (28) ای تکیه گاه آن که تکیه گاه ندارد، ای پشتیبان آن که پشتیبانی ندارد، ای اندوخته آن که اندوخته ای ندارد ای پناه آن که پناهی ندارد، ای فریادرس آن که فریادرسی ندارد، ای افتخار آن که افتخاری ندارد، ای عزّت آن که عزّتی ندارد ای مدد رسان آن که مددی ندارد، ای همدم آن که همدمی ندارد، ای ایمنی بخش آن که ایمنی ندارد
4- (29) خدایا! از تو می خواهم به نامت ای نگهدار، ای پایدار، ای پاینده، ای مهرورز، ای سلامتی بخش، ای داور، ای دانا، ای بخش کن، ای بازگیر، ای فراخی بخش .
5- (30) ای نگهدار آن که از او نگهداری جوید، ای مهربان بر آن که از او مهر جوید، ای آمرزنده آن که از او آمرزش خواهد ای یاور آن که از او یاری طلبد، ای حافظ آن که از او حفاظت خواهد، ای اکرام کننده آن که از او اکرام خواهد، ای راهنمای آن که از او راهنمایی جوید، ای دادرس آن که از او

اسْتَصْرَخَهُ، یَا مُعِینَ مَنِ اسْتَعَانَهُ، یَا مُغِیثَ مَنِ اسْتَغَاثَهُ . (1)

(31) یَا عَزِیزاً لا یُضَامُ، یَا لَطِیفاً لا یُرَامُ، یَا قَیُّوماً لا یَنَامُ، یَا دَائِماً لا یَفُوتُ، یَا حَیّا لا یَمُوتُ، یَا مَلِکا لا یَزُولُ، یَا بَاقِیا لا یَفْنَی، یَا عَالِماً لا یَجْهَلُ، یَا صَمَداً لا یُطْعَمُ، یَا قَوِیّاً لا یَضْعُفُ . (2)

(32) اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ، یَا أَحَدُ یَا وَاحِدُ، یَا شَاهِدُ یَا مَاجِدُ، یَا حَامِدُ یَا رَاشِدُ، یَا بَاعِثُ یَا وَارِثُ، یَا ضَارُّ یَا نَافِعُ . (3)

(33) یَا أَعْظَمَ مِنْ کُلِّ عَظِیمٍ، یَا أَکْرَمَ مِنْ کُلِّ کَرِیمٍ، یَا أَرْحَمَ مِنْ کُلِّ رَحِیمٍ، یَا أَعْلَمَ مِنْ کُلِّ عَلِیمٍ، یَا أَحْکَمَ مِنْ کُلِّ حَکِیمٍ، یَا أَقْدَمَ مِنْ کُلِّ قَدِیمٍ، یَا أَکْبَرَ مِنْ کُلِّ کَبِیرٍ، یَا أَلْطَفَ مِنْ کُلِّ لَطِیفٍ، یَا أَجَلَّ مِنْ کُلِّ جَلِیلٍ، یَا أَعَزَّ مِنْ کُلِّ عَزِیزٍ . (4)

(34) یَا کَرِیمَ الصَّفْحِ، یَا عَظِیمَ الْمَنِّ، یَا کَثِیرَ الْخَیْرِ، یَا قَدِیمَ الْفَضْلِ، یَا دَائِمَ اللُّطْفِ، یَا لَطِیفَ الصُّنْعِ، یَا مُنَفِّسَ الْکَرْبِ، یَا کَاشِفَ الضُّرّ، ِ یَا مَالِکَ الْمُلْكِ، یَا قَاضِیَ (5)

ص: 235


1- دادرسی خواهد، ای مددیار آن که از او مدد جوید، ای فریادرس آن که از او فریادرسی خواهد
2- (31) ای عزیزی که خوار نگردد، ای لطیفی که دست اندازی نشود، ای پایداری که خوا او را درنیابد، ای پاینده ای که فنا نپذیرد، ای زنده ای که نمی میرد، ای پادشاهی که از بین نمی رود، ای همیشگی که فانی نمی شود، ای دانایی که نادانی ندارد، ای بی نیازی که خوراک نخواهد، ای توانایی که ناتوان نمی گردد
3- خدایا! از تو درخواست می کنم به نامت ای یکتا، ای یگانه، ای گواه، ای بزرگوار، ای ستایش پذیر، ای راهنما ای برانگیزنده، ای میراث برنده، ای زیان رسان، ای سودبخش
4- (33) ای بزرگ تر از هر بزرگ، ای کریم تر از هر کریم، ای مهربان تر از هر مهربان، ای داناتر از هر دانا، ای فرزانه تر از هر فرزانه، ای دیرینه از هر دیرینه، ای بزرگ تر از هر بزرگ، ای لطیف تر از هر لطیف، ای باشکوه تر از هر باشکوه، ای عزیزتر از هر عزیز .
5- (34) ای گذشت کریمانه، ای نعمتت بزرگ، ای خیرت بسیار، ای فضلت دیرینه، ای لطفت همیشگی، ای ضنعت چشم نواز، ای گره گشای گرفتاری، ای بردارنده زیان، ای پادشاه هستی، ای داور

الْحَقِّ . (1)

(35) یَا مَنْ هُوَ فِی عَهْدِهِ وَفِیٌّ، یَا مَنْ هُوَ فِی وَفَائِهِ قَوِیٌّ، یَا مَنْ هُوَ فِی قُوَّتِهِ عَلِیٌّ، یَا مَنْ هُوَ فِی عُلُوِّهِ قَرِیبٌ، یَا مَنْ هُوَ فِی قُرْبِهِ لَطِیفٌ، یَا مَنْ هُوَ فِی لُطْفِهِ شَرِیفٌ، یَا مَنْ هُوَ فِی شَرَفِهِ عَزِیزٌ، یَا مَنْ هُوَ فِی عِزِّهِ عَظِیمٌ، یَا مَنْ هُوَ فِی عَظَمَتِهِ مَجِیدٌ، یَا مَنْ هُوَ فِی مَجْدِهِ حَمِیدٌ . (2)

(36) اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ، یَا کَافِی یَا شَافِی یَا وَافِی یَا مُعَافِی، یَا هَادِی یَا دَاعِی یَا قَاضِی، یَا رَاضِی یَا عَالِی یَا بَاقِی . (3)

(37) یَا مَنْ کُلُّ شَیْءٍ خَاضِعٌ لَهُ، یَا مَنْ کُلُّ شَیْءٍ خَاشِعٌ لَهُ، یَا مَنْ کُلُّ شَیْءٍ کَائِنٌ لَهُ، یَا مَنْ کُلُّ شَیْءٍ مَوْجُودٌ بِهِ، یَا مَنْ کُلُّ شَیْءٍ مُنِیبٌ إِلَیْهِ، یَا مَنْ کُلُّ شَیْءٍ خَائِفٌ مِنْهُ، یَا مَنْ کُلُّ شَیْءٍ قَائِمٌ بِهِ، یَا مَنْ کُلُّ شَیْءٍ صَائِرٌ إِلَیْهِ، یَا مَنْ کُلُّ شَیْءٍ یُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ، یَا مَنْ کُلُّ شَیْءٍ هَالِكٌ إِلّا وَجْهَهُ . (4)

(38) یَا مَنْ لامَفَرَّ إِلّا إِلَیْهِ، یَا مَنْ لا مَفْزَعَ إِلّا إِلَیْهِ، یَا مَنْ لا مَقْصَدَ إِلّا إِلَیْهِ، یَا مَنْ (5)

ص: 236


1- بر حق،
2- (35) ای آن که در پیمانش وفادار است، ای آن که در وفاداری اش پایدار است، ای آن که در پایداریاش والاست، ای آن که در والایی اش نزدیک است، ای آن که در نزدیکی اش با نرمی است، ای آن که در نرمیاش شریف است، ای آن که در شرفش با عزّت است، ای آن که در عزّتش بزرگ است، ای آن که در بزرگی اش شکوه مند است، ای آن که در شکوهش ستوده است .
3- (36) خدایا! از تو درخواست می کنم به نامت ای بسنده، ای درمان بخش، ای وفادار، ای تندرستی ده ای راهنما، ای به نیکی خوان، ای داور، ای خشنود، ای بلندمرتبه، ای ماندگار .
4- (37) ای آن که هرچیز برایش فروتن است، ای آن که هر چیز از او هراسان است، ای آن که هستی هرچیز از او است، ای آن که هرچیز به او پدیدار است، ای آن که هرچیز به سوی او بازگشت کند، ای آن که هرچیز از او ترسان است، ای آن که هرچیز به او بر پاست، ای آن که هر چیز به سوی او دگرگون می شود، ای آن که هر چیز به ستایش او تسبیح گو است، ای آن که هرچیز جز جلوه اش نابود است
5- ای آن که گریزگاهی نیست جز به بارگاهش، ای آن که پناهی جز به درگاهش نیست، ای آن که مقصدی جز به سوی او نیست، ای آن

لا مَنْجَی مِنْهُ إِلّا إِلَیْهِ، یَا مَنْ لا یُرْغَبُ إِلّا إِلَیْهِ، یَا مَنْ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إِلّا بِهِ، یَا مَنْ لا یُسْتَعَانُ إِلّا بِهِ، یَا مَنْ لا یُتَوَکَّلُ إِلّا عَلَیْهِ، یَا مَنْ لا یُرْجَی إِلّا هُوَ، یَا مَنْ لا یُعْبَدُ إِلّا هُوَ . (1)

(39) یَا خَیْرَ الْمَرْهُوبِینَ، یَا خَیْرَ الْمَرْغُوبِینَ، یَا خَیْرَ الْمَطْلُوبِینَ، یَا خَیْرَ الْمَسْئُولِینَ، یَا خَیْرَ الْمَقْصُودِینَ، یَا خَیْرَ الْمَذْکُورِینَ، یَا خَیْرَ الْمَشْکُورِینَ، یَا خَیْرَ الْمَحْبُوبِینَ، یَا خَیْرَ الْمَدْعُوِّینَ، یَا خَیْرَ الْمُسْتَأْنِسِینَ . (2)

(40) اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ، یَا غَافِرُ یَا سَاتِرُ، یَا قَادِرُ یَا قَاهِر، ُ یَا فَاطِرُ یَا کَاسِرُ، یَا جَابِرُ یَا ذَاکِرُ، یَا نَاظِرُ یَا نَاصِرُ . (3)

(41) یَا مَنْ خَلَقَ فَسَوَّیٰ، یَا مَنْ قَدَّرَ فَهَدَیٰ، یَا مَنْ یَکْشِفُ الْبَلْوَیٰ، یَا مَنْ یَسْمَعُ النَّجْوَیٰ، یَا مَنْ یُنْقِذُ الْغَرْقَیٰ، یَا مَنْ یُنْجِیٰ الْهَلْکَیٰ، یَا مَنْ یَشْفِیٰ الْمَرْضَیٰ، یَا مَنْ أَضْحَكَ وَ أَبْکَیٰ، یَا مَنْ أَمَاتَ وَ أَحْیَا، یَا مَنْ خَلَقَ الزَّوْجَیْنِ الذَّکَرَ وَ الْأُنْثَیٰ . (4)

(42) یَا مَنْ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ

ص: 237


1- (38) که از خشمش رهای نیست جز به مهرش، ای آن که جز به سوی او میلی نیست، ای آن که جنبش و نیرویی نیست جز به او، ای آن که جز از او مدد نجویند، ای آن که جز بر او توکلّ نشود، ای آن که جز به او امیدی نیست، ای آن که جز او پرستیده نشود .
2- (39) ای بهترین هراس ان گیزان، ای بهترین شوق آفرینان، ای بهترین جویاشدگان، ای بهترین پاسخ دهان، ای بهترین قصد شدگان ای بهترین یادشدگان، ای بهترین ستودگان، ای بهترین دلبران، ای بهترین خواندگان، ای بهترین همدمان .
3- (40) خدایا! از تو خواستارم به نامت ای آمرزگار، ای پرده پوش، ای توانا، ای چیره، ای آفریننده ای شکننده، ای شکسته بند، ای یادآور، ای بینا، ای یاور .
4- (41) ای آن که آفرید پس متناسب نمود، ای آن که اندازه نهاد پس رهنمون شد ای آن که بلا را برگیرد، ای آن که زمزمه نهان را بشنود، ای آن که غرق شدگان را برهاند، ای آن که از نابودی رهایی بخشد، ای آن که بیماران را شفا دهد . ای آن که خنداند و گریاند، ای آن که میراند و زنده کند، ای آن که دوگونه مرد و زن آفرید .

سَبِیلُهُ، یَا مَنْ فِی الْآفَاقِ آیَاتُهُ، یَا مَنْ فِی الْآیَاتِ بُرْهَانُهُ، یَا مَنْ فِی الْمَمَاتِ قُدْرَتُهُ، یَا مَنْ فِی الْقُبُورِ عِبْرَتُهُ، یَا مَنْ فِی الْقِیَامَةِ مُلْکُهُ، یَا مَنْ فِی الْحِسَابِ هَیْبَتُهُ، یَا مَنْ فِی الْمِیزَانِ قَضَاؤُهُ، یَا مَنْ فِی الْجَنَّةِ ثَوَابُهُ، یَا مَنْ فِی النَّارِ عِقَابُهُ . (1)

(43) یَا مَنْ إِلَیْهِ یَهْرُبُ الْخَائِفُونَ، یَا مَنْ إِلَیْهِ یَفْزَعُ الْمُذْنِبُونَ، یَا مَنْ إِلَیْهِ یَقْصِدُ الْمُنِیبُونَ، یَا مَنْ إِلَیْهِ یَرْغَبُ الزَّاهِدُونَ، یَا مَنْ إِلَیْهِ یَلْجَأُ الْمُتَحَیِّرُونَ، یَا مَنْ بِهِ یَسْتَأْنِسُ الْمُرِیدُونَ، یَا مَنْ بِهِ یَفْتَخِرُ الْمُحِبُّونَ، یَا مَنْ فِی عَفْوِهِ یَطْمَعُ الْخَاطِئُونَ، یَا مَنْ إِلَیْهِ یَسْکُنُ الْمُوقِنُونَ، یَا مَنْ عَلَیْهِ یَتَوَکَّلُ الْمُتَوَکِّلُونَ . (2)

(44) اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ، یَا حَبِیبُ یَا طَبِیبُ، یَا قَرِیبُ یَا رَقِیبُ، یَا حَسِیبُ یَا مُهِیبُ، یَا مُثِیبُ یَا مُجِیبُ، یَا خَبِیرُ یَا بَصِیرُ . (3)

(45) یَا أَقْرَبَ مِنْ کُلِّ قَرِیبٍ، یَا أَحَبَّ مِنْ کُلِّ حَبِیبٍ، یَا أَبْصَرَ مِنْ کُلِّ بَصِیرٍ، یَا أَخْبَرَ مِنْ کُلِّ خَبِیر، (4)

ص: 238


1- (42) ای آن که در خشکی و دریا راه اوست، ای آن که در کرانه های هستی نشانه های اوست، ای آن که در نشانه هایش برهان روشن اوست، ای آن که در مرگ آفریدگان قَدرت نمایی اوست، ای آن که در قبرها پندآموزی اوست، ای آن که در رستاخیز فرمانروایی بی حدّ اوست، ای آن که در حسابرسی اعمال شکوه اوست، ای آن که در سنجش کردارها داوری اوست، ای آن که در بهشت پاداش اوست، ای آن که در دوزخ کیفر اوست
2- (43) ای آن که هراسندگان به درگاه او گریزند، ای آن که گنهکاران به سوی او پناه برند، ای آن که پشیمانان آهنگ او کنند، ای آن که پارسایان به او میل نمایند، ای آن که سرگشتگان به او پناه برند، ای آن که ارادتمندان به او انس گیرند، ای آن که شیفتگان به او افتخار کنند، ای آن که خطاکاران در عفوش طمع ورزند، ای آن که یقین یافتگان به سوی او آرام گیرند، ای آن که توکّل کنندگان بر او توکّل کنند .
3- (44) خدایا! از تو درخواست می کنم به نامت ای دوست داشتنی، ای شفابخش، ای نزدیک، ای دیده بان، ای حسابرس، ای هراس انگیز، ای پاداش ده، ای اجابت کننده، ای آگاه ای بینا .
4- (45) ای نزدیک تر از هر نزدیک، ای محبوب تر از هر محبوب، ای بیناتر از هر بینا، ای آگاه تر از هر آگاه

یَا أَشْرَفَ مِنْ کُلِّ شَرِیفٍ، یَا أَرْفَعَ مِنْ کُلِّ رَفِیعٍ، یَا أَقْوَی مِنْ کُلِّ قَوِیٍّ، یَا أَغْنَی مِنْ کُلِّ غَنِیٍّ، یَا أَجْوَدَ مِنْ کُلِّ جَوَادٍ، یَا أَرْأَفَ مِنْ کُلِّ رَءُوفٍ . (1)

(46) یَا غَالِبا غَیْرَ مَغْلُوبٍ، یَا صَانِعا غَیْرَ مَصْنُوعٍ، یَا خَالِقا غَیْرَ مَخْلُوقٍ، یَا مَالِکاً غَیْرَ مَمْلُوکٍ، یَا قَاهِراً غَیْرَ مَقْهُورٍ، یَا رَافِعاً غَیْرَ مَرْفُوعٍ، یَا حَافِظاً غَیْرَ مَحْفُوظٍ، یَا نَاصِراً غَیْرَ مَنْصُورٍ، یَا شَاهِداً غَیْرَ غَائِبٍ، یَا قَرِیباً غَیْرَ بَعِیدٍ . (2)

(47) یَا نُورَ النُّورِ، یَا مُنَوِّرَ النُّورِ، یَا خَالِقَ النُّورِ، یَا مُدَبِّرَ النُّورِ، یَا مُقَدِّرَ النُّورِ، یَا نُورَ کُلِّ نُورٍ، یَا نُورا قَبْلَ کُلِّ نُورٍ، یَا نُورا بَعْدَ کُلِّ نُورٍ، یَا نُورا فَوْقَ کُلِّ نُورٍ، یَا نُورا لَیْسَ کَمِثْلِهِ نُورٌ . (3)

(48) یَا مَنْ عَطَاؤُهُ شَرِیفٌ، یَا مَنْ فِعْلُهُ لَطِیفٌ، یَا مَنْ لُطْفُهُ مُقِیمٌ، یَا مَنْ إِحْسَانُهُ قَدِیمٌ، یَا مَنْ قَوْلُهُ حَقٌّ، یَا مَنْ وَعْدُهُ صِدْقٌ، یَا مَنْ عَفْوُهُ فَضْلٌ، یَا مَنْ عَذَابُهُ عَدْلٌ، یَا مَنْ ذِکْرُهُ حُلْوٌ، یَا مَنْ فَضْلُهُ عَمِیمٌ . (4)

ص: 239


1- ، ای شریف تر از هر شریف، ای برتر از هر بلند، ای تواناتر از هر توانا، ای توانگرتر از هر توانگر، ای بخشنده تر از هر بخشنده، ای مهربان تر از هر مهربان
2- (46) ای چیره شکست ناپذیر، ای سازنده ناساخته، ای آفریننه نا آفریده، ای مالک ما مملوک، ای چیره چیره گی ناپذیر، ای بلندی بخش بلندی ناپذیر، ای نگهدار بی نگهدار، ای یاری کننده یاری نشده، ای گواه همیشه حاضر، ای نزدیک دوری ناپذیر
3- (47) ای روشنی نور، ای روشنی بخش نور ای آفریننده نور، ای گرداننده نور، ای به اندازه ساز نور، ای روشنی هر نور، ای روشنایی پیش از هر نور، ای روشنایی پس از هر نور، ای روشنایی بر فراز هر نور، ای نوری که همانندش نوری نیست
4- (48) ای آن که عطایش چشمگیر است، ای آن که کارش چشم نواز است، ای آن که نوازشش پایدار است، ای آن که نیکی اش دیرینه است، ای آن که سخنش حق است ای آن که وعده اش راست است، ای آن که گذشتش فراتر از شایستگی است، ای آن که کیفرش داد است، ای آن که یادش شیرین است، ای آن که عطایش همگانی است .

(49) اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ، یَا مُسَهِّلُ یَا مُفَصِّلُ، یَا مُبَدِّلُ یَا مُذَلِّلُ، یَا مُنَزِّلُ یَا مُنَوِّلُ، یَا مُفْضِلُ یَا مُجْزِلُ، یَا مُمْهِلُ یَا مُجْمِلُ . (1)

(50) یَا مَنْ یَرَی وَ لا یُرَی، یَا مَنْ یَخْلُقُ وَ لا یُخْلَقُ، یَا مَنْ یَهْدِی وَ لا یُهْدَی، یَا مَنْ یُحْیِی وَ لا یُحْیَی، یَا مَنْ یَسْأَلُ وَ لا یُسْأَلُ، یَا مَنْ یُطْعِمُ وَ لا یُطْعَمُ، یَا مَنْ یُجِیرُ وَ لا یُجَارُ عَلَیْهِ، یَا مَنْ یَقْضِی وَ لا یُقْضَی عَلَیْهِ، یَا مَنْ یَحْکُمُ وَ لا یُحْکَمُ عَلَیْهِ، یَا مَنْ لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ، وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُوا أَحَدٌ . (2)

(51) یَا نِعْمَ الْحَسِیبُ، یَا نِعْمَ الطَّبِیبُ، یَا نِعْمَ الرَّقِیبُ، یَا نِعْمَ الْقَرِیبُ، یَا نِعْمَ الْمُجِیبُ، یَا نِعْمَ الْحَبِیبُ، یَا نِعْمَ الْکَفِیلُ، یَا نِعْمَ الْوَکِیلُ، یَا نِعْمَ الْمَوْلَىٰ، یَا نِعْمَ النَّصِیرُ . (3)

(52) یَا سُرُورَ الْعَارِفِینَ، یَا مُنَی الْمُحِبِّینَ، یَا أَنِیسَ الْمُرِیدِینَ، یَا حَبِیبَ التَّوَّابِینَ، یَا رَازِقَ الْمُقِلِّینَ، یَا رَجَاءَ الْمُذْنِبِینَ، یَا قُرَّةَ عَیْنِ الْعَابِدِینَ، یَا مُنَفِّسَ عَنِ الْمَکْرُوبِینَ، یَا مُفَرِّجَ عَنِ الْمَغْمُومِینَ، (4)

ص: 240


1- (49) خدایا! از تو درخواست می کنم به نامت ای آسان ساز، ای جداییبخش، ای دگرگون ساز، ای هموار کن، ای فرودآور، ای عطابخش، ای فزون ده، ای بسیاربخش، ای امان ده، ای زیباییآفرین
2- (50) ای آن که بینده و دیده نشود، ای آن که بیافریده و آفریده نشود، ای آن که راهنمایی کند و راهنمایی نشود، ای آن که زنده کند و زنده اش نکنند، ای آن که پرسد و پرسیده نشود، ای آن که خوراند و خوراک نخواهد، ای آن که پناهد دهد و پناه نجوید، ای آن که داوری کند و بر او داوری نشود، ای آن که فرمان دهد و فرمانش ندهند، ای آن که نزاده، و زاده نشده، و برای او همتایی نبوده است .
3- (51) ای که چه خوش حسابگری، ای که چه خوش طبیبی، ای که چه خوش همراهی، ای که چه خوش نزدیکی، ای که چه خوش پاسخ دهی، ای که چه خوش دلبری، ای که چه خوش سرپناهی، ای که چه خوش کارگشایی، ای که چه خوش مولایی، ای که چه خوش یاوری
4- (52) ای شادی عارفان، ای آرزوی شیفتگان، ای همدم مریدان، ای محبوب توبه کاران، ای روزی دهنده بی چیزان، ای امید گنهکاران، ای نور چشم عبادت کنندگان، ای گشاینده اندوه دلگیران، ای غم گسار غم زدگان،

یَا إِلَهَ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ . (1)

(53) اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ، یَا رَبَّنَا یَا إِلَهَنَا، یَا سَیِّدَنَا یَا مَوْلانَا، یَا نَاصِرَنَا یَا حَافِظَنَا، یَا دَلِیلَنَا یَا مُعِینَنَا، یَا حَبِیبَنَا یَا طَبِیبَنَا . (2)

(54) یَا رَبَّ النَّبِیِّینَ وَ الْأَبْرَارِ، یَا رَبَّ الصِّدِّیقِینَ وَ الْأَخْیَارِ، یَا رَبَّ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ، یَا رَبَّ الصِّغَارِ وَ الْکِبَارِ، یَا رَبَّ الْحُبُوبِ وَ الثِّمَارِ، یَا رَبَّ الْأَنْهَارِ وَ الْأَشْجَارِ، یَا رَبَّ الصَّحَارِی وَ الْقِفَارِ، یَا رَبَّ الْبَرَارِی وَ الْبِحَارِ، یَا رَبَّ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ، یَا رَبَّ الْأَعْلانِ وَ الْأَسْرَارِ . (3)

(55) یَا مَنْ نَفَذَ فِی کُلِّ شَیْءٍ أَمْرُهُ، یَا مَنْ لَحِقَ بِکُلِّ شَیْءٍ عِلْمُهُ، یَا مَنْ بَلَغَتْ إِلَی کُلِّ شَیْءٍ قُدْرَتُهُ، یَا مَنْ لا تُحْصِی الْعِبَادُ نِعَمَهُ، یَا مَنْ لا تَبْلُغُ الْخَلائِقُ شُکْرَهُ، یَا مَنْ لا تُدْرِکُ الْأَفْهَامُ جَلالَهُ، یَا مَنْ لا تَنَالُ الْأَوْهَامُ کُنْهَهُ، یَا مَنِ الْعَظَمَةُ وَ الْکِبْرِیَاءُ رِدَاؤُهُ، یَا مَنْ لا تَرُدُّ الْعِبَادُ قَضَاءَهُ، یَا مَنْ لا مُلْکَ إِلّا مُلْکُهُ، یَا مَنْ لا عَطَاءَ إِلّا عَطَاؤُهُ . (4)

(56) یَا مَنْ لَهُ الْمَثَلُ

ص: 241


1- ای معبود گذشتگان و آیندگان .
2- (53) خدایا! من از تو درخواست می کنم به نامت ای پروردگار ما، ای معبود ما، ای سرور ما ای مولای ما، ای یاور ما، ای نگهدار ما، ای راهنمای ما، ای مددرسان ما، ای محبوب ما، ای طبیب ما،
3- (54) ای پروردگار پیامبران و نیکان، ای پروردگار صدّیقان و خوبان، ای پروردگار بهشت و دوزخ، ای پروردگار خردسالان و بزرگسالان، ای پروردگار دانه ها و میوه ها، ای پروردگار نهرها و درختان، ای پروردگار دشت ها و بیشه ها، ای پروردگار خشیکی ها و دریاها، ای پروردگار شب و روز، ای پروردگار آشکارها و نهان ها
4- (55) ای آن که فرمانش در هرچیز نفوذ یافته، ای آن که دانشش به هر چیز رسیده، ای آن که قَدرتش هر چیز را دربر گرفته، ای آن که بندگان از شمردن نعمت هایش ناتوانند، ای آن که آفریدگان به سپاسش نرسند، ای آن که فهم ها بزرگی اش را درنیابند، ای آن که پندارها به ژرفای هستی اش نرسند، ای آن که بزرگی و بزرگ منشی پوشش اوست، ای که بندگان توان برگرداندن حکمش را ندارند، ای آن که فرمانروایی جز فرمانروایی او نیست، ای آن که عطایی جز عطای او نیست

الْأَعْلَی، یَا مَنْ لَهُ الصِّفَاتُ الْعُلْیَا، یَا مَنْ لَهُ الْآخِرَةُ وَ الْأُولَی، یَا مَنْ لَهُ الْجَنَّةُ الْمَأْوَی، یَا مَنْ لَهُ الْآیَاتُ الْکُبْرَی، یَا مَنْ لَهُ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَی، یَا مَنْ لَهُ الْحُکْمُ وَ الْقَضَاءُ، یَا مَنْ لَهُ الْهَوَاءُ وَ الْفَضَاءُ، یَا مَنْ لَهُ الْعَرْشُ وَ الثَّرَی، یَا مَنْ لَهُ السَّمَاوَاتُ الْعُلَی . (1)

(57) اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ، یَا عَفُوُّ یَا غَفُورُ، یَا صَبُورُ یَا شَکُورُ، یَا رَئُوفُ یَا عَطُوفُ، یَا مَسْئُولُ یَا وَدُودُ، یَا سُبُّوحُ یَا قُدُّوسُ . (2)

(58) یَا مَنْ فِی السَّمَاءِ عَظَمَتُهُ، یَا مَنْ فِی الْأَرْضِ آیَاتُهُ، یَا مَنْ فِی کُلِّ شَیْءٍ دَلائِلُهُ، یَا مَنْ فِی الْبِحَارِ عَجَائِبُهُ، یَا مَنْ فِی الْجِبَالِ خَزَائِنُهُ، یَا مَنْ یَبْدَأُ الْخَلْقَ ثُمَّ یُعِیدُهُ، یَا مَنْ إِلَیْهِ یَرْجِعُ الْأَمْرُ کُلُّهُ، یَا مَنْ أَظْهَرَ فِی کُلِّ شَیْءٍ لُطْفَهُ، یَا مَنْ أَحْسَنَ کُلَّ شَیْءٍ خَلَقَهُ، یَا مَنْ تَصَرَّفَ فِی الْخَلائِقِ قُدْرَتُهُ . (3)

(59) یَا حَبِیبَ مَنْ لا حَبِیبَ لَهُ، یَا طَبِیبَ مَنْ لا طَبِیبَ لَهُ، یَا مُجِیبَ مَنْ لا مُجِیبَ لَهُ، (4)

ص: 242


1- (56) ای آن که نمونه اعلی از آن اوست، ای آن که صفات برتر برای اوست، ای آن که سرانجام و سرآغاز از آن اوست، ای آن که بهشت آسایش از آن اوست، ای آن که نشانه های بزرگ تر از آن اوست، ای آن که نام های نیکوتر از آن اوست، ای آن که فرمان و داوری از آن اوست، ای آن هوا و فضا از آن اوست، ای آن که عرش و فرش از آن اوست، ای آن که آسمان های برافراشته از آن اوست .
2- (57) خدایا! از تو می خواهم به نامت ای درگذرنده، ای آمرزنده، ای شکیبا، ای ستایش پذیر، ای مهربان، ای مهرورز، ای خواسته، ای دوست، ای پاک، ای منزّه .
3- (58) ای آن که بزرگی اش در آسمان است، ای آن که نشانه هایش در زمین است، ای آن که دلایلش در هرچیز است، ای آن که شگفتی هایش در دریاست، ای آن که گنیجنه هایش در کوه هاست، ای آن که آفرینش را آغاز کند سپس بازش گرداند، ای آن که مه امور به به سوی او بازگردد، ای آن که لطفش را در هر چیز نمایان ساخته، ای آن که آفرینش هر چیز را نیکو پرداخته، ای آن که توانش در آفریدگان کارگر افتاده است .
4- (59) ای دوست آن که دوستی ندارد، ای پزشک آن که پزشکی ندارد، ای پاسخگوی آن که پاسخگویی ندارد،

یَا شَفِیقَ مَنْ لا شَفِیقَ لَهُ، یَا رَفِیقَ مَنْ لا رَفِیقَ لَهُ، یَا مُغِیثَ مَنْ لا مُغِیثَ لَهُ، یَا دَلِیلَ مَنْ لا دَلِیلَ لَهُ، یَا أَنِیسَ مَنْ لا أَنِیسَ لَهُ، یَا رَاحِمَ مَنْ لا رَاحِمَ لَهُ، یَا صَاحِبَ مَنْ لا صَاحِبَ لَهُ . (1)

(60) یَا کَافِیَ مَنِ اسْتَکْفَاهُ، یَا هَادِیَ مَنِ اسْتَهْدَاهُ، یَا کَالِیَ مَنِ اسْتَکْلاهُ، یَا رَاعِیَ مَنِ اسْتَرْعَاهُ، یَا شَافِیَ مَنِ اسْتَشْفَاهُ، یَا قَاضِیَ مَنِ اسْتَقْضَاهُ، یَا مُغْنِیَ مَنِ اسْتَغْنَاهُ، یَا مُوفِیَ مَنِ اسْتَوْفَاهُ، یَا مُقَوِّیَ مَنِ اسْتَقْوَاهُ، یَا وَلِیَّ مَنِ اسْتَوْلاهُ (2)

(61) اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ، یَا خَالِقُ یَا رَازِقُ، یَا نَاطِقُ یَا صَادِقُ، یَا فَالِقُ یَا فَارِقُ، یَا فَاتِقُ یَا رَاتِقُ، یَا سَابِقُ [فَائِقُ ] یَا سَامِقُ . (3)

(62) یَا مَنْ یُقَلِّبُ اللَّیْلَ وَ النَّهَارَ، یَا مَنْ جَعَلَ الظُّلُمَاتِ وَ الْأَنْوَارَ، یَا مَنْ خَلَقَ الظِّلَّ وَ الْحَرُورَ، یَا مَنْ سَخَّرَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ، یَا مَنْ قَدَّرَ الْخَیْرَ وَ الشَّرّ، َ یَا مَنْ خَلَقَ الْمَوْتَ وَ الْحَیَاةَ، یَا مَنْ لَهُ الْخَلْقُ وَ الْأَمْر، یَا مَنْ لَمْ یَتَّخِذْ (4)

ص: 243


1- ای یار مهربان آن که مهربانی ندارد، ای همراه بی همرهان، ای فریادرس آن که فریادرسی ندارد، ای رهنمای آن که رهنمایی ندارد، ای همدم آن که همدمی ندارد، ای رحم کننده آن که رحم کننده ای ندارد ای همنشین آن که همنشینی ندارد
2- (60) ای کفایت کننده هرکه از او کفایت خواهد، ای راهنمای هرکه از او راهنمایی جوید، ای نگاهبان هرکه از او نگاهبانی خواهد، ای رعایت کننده هرکه از او رعایت خواهد، ای شفادهنده هرکه از او شفا طلبد، ای داور هرکه از او داوری خواهد، ای بی نیاز کننده هرکه از او بی نیازی جوید، ای وفادار به هر که از او وفا جوید، ای نیرو بخش هرکه از او نیرو خواهد، ای سرپرست هرکه از او سرپرستی خواهد .
3- (61) خدایا! از تو می خواهم به نامت ای آفریننده، ای روزی دهنده، ای گویا، ای راستگو ای شکافنده، ای جدا کننده، ای گشاینده، ای پیوند دهنده، ای پیشی گیرنده، ای بلند جایگاه .
4- (62) ای آن که شب و روز را دگرگون سازد، ای آن که تاریکی ها و روشنایی ها را قرار داد، ای آن که سایه خنک و گرما را آفرید، ای آن که خورشید و ماه را مسّخر ساخت، ای آن که خیر و شر را مقدّر نمود، ای آن که مرگ و زندگی را آفرید، ای آن که خلق و امر از آن اوست، ای آن که

[صَاحِبَةً وَ لا] وَلَدا، یَا مَنْ لَیْسَ لَهُ شَرِیکٌ فِی الْمُلْکِ، یَا مَنْ لَمْ یَکُنْ لَهُ وَلِیٌّ مِنَ الذُّلِّ . (1)

(63) یَا مَنْ یَعْلَمُ مُرَادَ الْمُرِیدِینَ، یَا مَنْ یَعْلَمُ ضَمِیرَ الصَّامِتِینَ، یَا مَنْ یَسْمَعُ أَنِینَ الْوَاهِنِینَ، یَا مَنْ یَرَی بُکَاءَ الْخَائِفِینَ، یَا مَنْ یَمْلِکُ حَوَائِجَ السَّائِلِینَ، یَا مَنْ یَقْبَلُ عُذْرَ التَّائِبِینَ، یَا مَنْ لا یُصْلِحُ عَمَلَ الْمُفْسِدِینَ، یَا مَنْ لا یُضِیعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِینَ، یَا مَنْ لا یَبْعُدُ عَنْ قُلُوبِ الْعَارِفِینَ، یَا أَجْوَدَ الْأَجْوَدِینَ . (2)

(64) یَا دَائِمَ الْبَقَاءِ، یَا سَامِعَ الدُّعَاءِ، یَا وَاسِعَ الْعَطَاءِ، یَا غَافِرَ الْخَطَاءِ، یَا بَدِیعَ السَّمَاءِ، یَا حَسَنَ الْبَلاءِ، یَا جَمِیلَ الثَّنَاءِ، یَا قَدِیمَ السَّنَاءِ، یَا کَثِیرَ الْوَفَاءِ، یَا شَرِیفَ الْجَزَاءِ . (3)

(65) اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ، یَا سَتَّارُ یَا غَفَّارُ، یَا قَهَّارُ یَا جَبَّارُ، یَا صَبَّارُ یَا بَارُّ، یَا مُخْتَارُ یَا فَتَّاحُ، یَا نَفَّاحُ یَا مُرْتَاحُ . (4)

(66) یَا مَنْ خَلَقَنِی وَ سَوَّانِی، یَا مَنْ رَزَقَنِی وَ رَبَّانِی، یَا مَنْ أَطْعَمَنِی وَ سَقَانِی، یَا مَنْ قَرَّبَنِی (5)

ص: 244


1- همسر و فرزندی نگرفت، ای آن که در فرمانروایی شریکی برایش نیست، ای آن که از روی خواری سرپرستی نخواهد .
2- (63) ای آن که خواهش خواهشمندان را می داند، ای آن که از نهاد خاموشان آگاه است، ای آن که ناله درماندگان را می شنود، ای آن که گریه هراسیدگان را میبیند، ای آن که نیازهای نیازمندان به دست اوست، ای آن بهانه توبه کاران را میپذیرد، ای آن که عمل تبهکاران را صلاح نبخشد، ای آن که پاداش نیکوکاران را تباه نکند، ای آن که از دل عارفان دور نباشد ای بخشنده ترین بخشندگان .
3- (64) ای همیشه ماندگار، ای شنونده دعا، ای گسترده عطا، ای آمرزنده خطا، ای پدید آورنده آسمان، ای نیک آزمون، ای نیکو ستایش، ای دیرینه بر فراز، ای بسیار وفادار، ای شریف پاداش .
4- (65) خدایا! از تو می خواهم به نامت ای پرده پوش ای آمرزگار، ای چیره، ای جاه مند، ای بس شکیبا، ای نیک بخش، ای برگزیده، ای گشاینده، ای روح بخش، ای راحتی بخش
5- (66) ای آن که مرا آفرید و بیاراست، ای آن که مرا روزی داد و پرورید، ای آن که به من خورانید و نوشانید، ای آن که مرا نزدیک نمود

وَ أَدْنَانِی، یَا مَنْ عَصَمَنِی وَ کَفَانِی، یَا مَنْ حَفِظَنِی وَ کَلانِی، یَا مَنْ أَعَزَّنِی وَ أَغْنَانِی، یَا مَنْ وَفَّقَنِی وَ هَدَانِی، یَا مَنْ آنَسَنِی وَ آوَانِی، یَا مَنْ أَمَاتَنِی وَ أَحْیَانِی . (1)

(67) یَا مَنْ یُحِقُّ الْحَقَّ بِکَلِمَاتِهِ، یَا مَنْ یَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ، یَا مَنْ یَحُولُ بَیْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ، یَا مَنْ لا تَنْفَعُ الشَّفَاعَةُ إِلّا بِإِذْنِهِ، یَا مَنْ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنْ ضَلَّ عَنْ سَبِیلِهِ، یَا مَنْ لا مُعَقِّبَ لِحُکْمِهِ، یَا مَنْ لا رَادَّ لِقَضَائِهِ، یَا مَنِ انْقَادَ کُلُّ شَیْءٍ لِأَمْرِهِ، یَا مَنِ السَّمَاوَاتُ مَطْوِیَّاتٌ بِیَمِینِهِ، یَا مَنْ یُرْسِلُ الرِّیَاحَ بُشْرا بَیْنَ یَدَیْ رَحْمَتِهِ . (2)

(68) یَا مَنْ جَعَلَ الْأَرْضَ مِهَاداً، یَا مَنْ جَعَلَ الْجِبَالَ أَوْتَاداً، یَا مَنْ جَعَلَ الشَّمْسَ سِرَاجاً، یَا مَنْ جَعَلَ الْقَمَرَ نُوراً، یَا مَنْ جَعَلَ اللَّیْلَ لِبَاساً، یَا مَنْ جَعَلَ النَّهَارَ مَعَاشاً، یَا مَنْ جَعَلَ النَّوْمَ سُبَاتاً، یَا مَنْ جَعَلَ السَّمَاءَ بِنَاءً، یَا مَنْ جَعَلَ الْأَشْیَاءَ أَزْوَاجاً، یَا مَنْ جَعَلَ النَّارَ مِرْصَادا . (3)

(69) اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ،

ص: 245


1- و به کنار خویش برد، ای آن که مرا نگاه داشت و کفایت نمود، ای آن که مرا حفظ کرد و حمایت نمود، ای آن که به من عزّت بخشید و بی نیازم ساخت، ای آن که توفیقم داد و راهنمایی کرد، ای آن که همدمم شد و جایم داد، ای آن که مرا بمیراند و زنده کند .
2- (67) ای آن که حق را با کلماتش استوار و برجا کند، ای آن که توبه را از بندگانش بپذیرد، ای آن که میان انسان و دلش قرار گیرد، ای آن که شفاعت جز با اجازه اش سود نبخشد، ای آن که به گمراه شدگان راهش داناتر است، ای آن که حکمش دگرگونی نپذیرد، ای آن که رأیش را بازگرداننده ای نیست، ای آن که هرچیز فرمانش را گردن نهد، ای آن که آسمان ها به دست قَدرتش پیچیده گشته، ای آن که بادها را مژده دهنده رحمتش فرستد .
3- (68) ای آن که زمین را بستر زندگی قرار داد، ای آن که کوه ها را میخهای زمین نهاد، ای آن که خورشدی را چراغ جهانش کرد، ای آن که ماه را تابان ساخت، ای آن که شب را جامه آرامش گرداند، ای آن که روز را مایه روزی قرار داد، ای آن که خواب را وسیله آرامش ساخت، ای آن که آسمان را بنا نهاد، ای آن که از هر چیز گونه های مختلف قرار داد، ای آن که آتش را کمین گاه قرار داد .

یَا سَمِیعُ یَا شَفِیعُ، یَا رَفِیعُ یَا مَنِیعُ، یَا سَرِیعُ یَا بَدِیعُ، یَا کَبِیرُ یَا قَدِیرُ، یَا خَبِیرُ [مُنِیرُ] یَا مُجِیرُ . (1)

(70) یَا حَیّا قَبْلَ کُلِّ حَیٍّ، یَا حَیّاً بَعْدَ کُلِّ حَیٍّ، یَا حَیُّ الَّذِی لَیْسَ کَمِثْلِهِ حَیٌّ، یَا حَیُّ الَّذِی لا یُشَارِکُهُ حَیٌّ، یَا حَیُّ الَّذِی لا یَحْتَاجُ إِلَی حَیٍّ، یَا حَیُّ الَّذِی یُمِیتُ کُلَّ حَیٍّ، یَا حَیُّ الَّذِی یَرْزُقُ کُلَّ حَیٍّ، یَا حَیّاً لَمْ یَرِثِ الْحَیَاةَ مِنْ، حَیٍّ یَا حَیُّ الَّذِی یُحْیِی الْمَوْتَی، یَا حَیُّ یَا قَیُّومُ لا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَ لا نَوْمٌ . (2)

(71) یَا مَنْ لَهُ ذِکْرٌ لا یُنْسَی، یَا مَنْ لَهُ نُورٌ لا یُطْفَی، یَا مَنْ لَهُ نِعَمٌ لا تُعَدُّ، یَا مَنْ لَهُ مُلْکٌ لا یَزُولُ، یَا مَنْ لَهُ ثَنَاءٌ لا یُحْصَی، یَا مَنْ لَهُ جَلالٌ لا یُکَیَّفُ، یَا مَنْ لَهُ کَمَالٌ لا یُدْرَکُ، یَا مَنْ لَهُ قَضَاءٌ لا یُرَدُّ، یَا مَنْ لَهُ صِفَاتٌ لا تُبَدَّلُ، یَا مَنْ لَهُ نُعُوتٌ لا تُغَیَّرُ . (3)

(72) یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ، یَا مَالِکَ یَوْمِ الدِّینِ، یَا غَایَةَ الطَّالِبِینَ، یَا ظَهْرَ اللاجِینَ، یَا مُدْرِکَ الْهَارِبِینَ، یَا مَنْ یُحِبُّ الصَّابِرِینَ، یَا مَنْ (4)

ص: 246


1- (69) خدایا! از تو می خواهم به نامت ای شنوا، ای همیار، ای بلندپایه، ای فرازمند، ای شبتابنده، ای نوآفرین، ای بزرگ، ای توانا، ای آگاه، ای پناه ده
2- (70) ای زنده پیش از هر زنده، ای زنده پس از هر زنده، ای زنده ای که مانند او زنده ای نیست، ای زنده ای که هیچ زنده ای شریک او نیست، ای زنده ای که به زنده ای نیاز ندارد، ای زنده ای که همه زندگان را می میراند، ای زنده ای که به زنده ها روزی می دهد، ای زنده ای که زندگی را از زنده ای دیگر به ارث نبرده، ای زنده ای که مردگان را زنده می کند، ای زنده ای به خود پاینده ای که او را چرت و خواب درنگیرد .
3- (71) ای آن که یادی دارد فراموش نشدنی، ای آن که نوری دارد خاموش نشدنی، ای آن که عطایایی بخشیده ناشمردنی، ای آن فرمانروایی اش بیزوال است، ای آن که ستایشش بی آمار است، ای آن که شکوهش چگونگی نپذیرد، ای آن که کمالی دارد درک ناشدنی، ای آن که داوری اش بازگشت ناپذیر است، ای آن که صفاتی دارد دگرگون ناپذیر ای آن که جلوه هایی دارد غیر قابل تغییر .
4- (72) ای پروردگار جهانیان، ای مالک روز جزا، ای مقصود جویندگان ای پشت و پناه پناهندگان، ای دریابنده فراریان، ای آن که شکیبایان را دوست دارد، ای آن که

یُحِبُّ التَّوَّابِینَ، یَا مَنْ یُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِینَ، یَا مَنْ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ، یَا مَنْ هُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِینَ . (1)

(73) اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ، یَا شَفِیقُ یَا رَفِیقُ، یَا حَفِیظُ یَا مُحِیطُ، یَا مُقِیتُ یَا مُغِیثُ، یَا مُعِزُّ یَا مُذِلُّ، یَا مُبْدِئُ یَا مُعِیدُ . (2)

(74) یَا مَنْ هُوَ أَحَدٌ بِلا ضِدٍّ، یَا مَنْ هُوَ فَرْدٌ بِلا نِدّ، ٍ یَا مَنْ هُوَ صَمَدٌ بِلا عَیْبٍ، یَا مَنْ هُوَ وِتْرٌ بِلا کَیْفٍ، یَا مَنْ هُوَ قَاضٍ بِلا حَیْفٍ، یَا مَنْ هُوَ رَبٌّ بِلا وَزِیرٍ، یَا مَنْ هُوَ عَزِیزٌ بِلا ذُلٍّ، یَا مَنْ هُوَ غَنِیٌّ بِلا فَقْرٍ، یَا مَنْ هُوَ مَلِکٌ بِلا عَزْلٍ، یَا مَنْ هُوَ مَوْصُوفٌ بِلا شَبِیهٍ . (3)

(75) یَا مَنْ ذِکْرُهُ شَرَفٌ لِلذَّاکِرِینَ، یَا مَنْ شُکْرُهُ فَوْزٌ لِلشَّاکِرِینَ، یَا مَنْ حَمْدُهُ عِزٌّ لِلْحَامِدِینَ، یَا مَنْ طَاعَتُهُ نَجَاةٌ لِلْمُطِیعِینَ، یَا مَنْ بَابُهُ مَفْتُوحٌ لِلطَّالِبِینَ، یَا مَنْ سَبِیلُهُ وَاضِحٌ لِلْمُنِیبِینَ، یَا مَنْ آیَاتُهُ بُرْهَانٌ لِلنَّاظِرِینَ، یَا مَنْ کِتَابُهُ تَذْکِرَةٌ لِلْمُتَّقِینَ، یَا مَنْ رِزْقُهُ عُمُومٌ لِلطَّائِعِینَ وَ الْعَاصِینَ، یَا مَنْ (4)

ص: 247


1- توبه کنندگان را دوست دارد ای آن که پاکیزگان را دوست دارد، ای آن که نیکوکاران را دوست دارد، ای آن که اوست داناتر به راه یافتگان
2- (73) خدایا! از تو خواستارم به نامت ای مهربان، ای همراه، ای نگهدار، ای فراگیر، ای روزیبخش، ای فریادرس، ای عزّت بخش، ای خوارکن، ای آغازگر، ای برگرداننده .
3- (74) ای آن که یکتاست و ضدّ ندارد، ای آن که یگانه است و بیمانند، ای آن که بی نیاز و کاستی است، ای آن که بی همتای بودن و چگونگی است، ای آن که داوری دادگر است، ای آن که پروردگاری بی وزیر است، ای آن که عزّتمندی بی خواری است، ای آن که توانگری بی نیاز است، ای آن که پادشاهی عزل ناپذیر است، ای آن که اوصافش بی مانند است .
4- (75) ای آن که ذکرش برای ذاکران شرف است، ای آن که شکرش برای شاکران رستگاری است، ای آن که ستایشش برای ستایشگران عزّت است، ای آن که طاعتش برای مطعیان مایه نجات است، ای آن که درگاهش گشوده است به روی جویندگان، ای آن که راهش برای توبه کاران هموار است، ای آن که نشانه هایش برای بینندگان دلیل قاطع است، ای آن که کتابش برای پرواپیشگان مایه پند و یادآوری است، ای آن که روزی اش همه مطیعان و گنهکاران را فراگیرد، ای آن که

رَحْمَتُهُ قَرِیبٌ مِنَ الْمُحْسِنِینَ . (1)

(76) یَا مَنْ تَبَارَکَ اسْمُهُ، یَا مَنْ تَعَالَی جَدُّهُ، یَا مَنْ لا إِلَهَ غَیْرُهُ، یَا مَنْ جَلَّ ثَنَاؤُهُ، یَا مَنْ تَقَدَّسَتْ أَسْمَاؤُهُ، یَا مَنْ یَدُومُ بَقَاؤُهُ، یَا مَنِ الْعَظَمَةُ بَهَاؤُهُ، یَا مَنِ الْکِبْرِیَاءُ رِدَاؤُهُ، یَا مَنْ لا تُحْصَی آلاؤُهُ، یَا مَنْ لا تُعَدُّ نَعْمَاؤُهُ . (2)

(77) اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ، یَا مُعِینُ یَا أَمِینُ، یَا مُبِینُ یَا مَتِینُ، یَا مَکِینُ یَا رَشِیدُ، یَا حَمِیدُ یَا مَجِیدُ، یَا شَدِیدُ یَا شَهِیدُ . (3)

(78) یَا ذَا الْعَرْشِ الْمَجِیدِ، یَا ذَا الْقَوْلِ السَّدِیدِ، یَا ذَا الْفِعْلِ الرَّشِیدِ، یَا ذَا الْبَطْشِ الشَّدِیدِ، یَا ذَا الْوَعْدِ وَ الْوَعِیدِ، یَا مَنْ هُوَ الْوَلِیُّ الْحَمِیدُ، یَا مَنْ هُوَ فَعَّالٌ لِمَا یُرِیدُ، یَا مَنْ هُوَ قَرِیبٌ غَیْرُ بَعِیدٍ، یَا مَنْ هُوَ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ، شَهِیدٌ یَا مَنْ هُوَ لَیْسَ بِظَلامٍ لِلْعَبِیدِ . (4)

(79) یَا مَنْ لا شَرِیکَ لَهُ وَ لا وَزِیرَ، یَا مَنْ لا شَبِیهَ [شِبْهَ ] لَهُ وَ لا نَظِیرَ، یَا خَالِقَ الشَّمْسِ وَ الْقَمَرِ الْمُنِیرِ، یَا مُغْنِیَ الْبَائِسِ الْفَقِیرِ، یَا رَازِقَ الطِّفْلِ الصَّغِیرِ، یَا (5)

ص: 248


1- رحمتش به نیکوکاران نزدیک است .
2- (76) ای آن که نامش خجسته است، ای آن که عنایتش بس بلند است، ای آن که معبودی جز او نیست، ای آن که ستایشش والا است، ای آن که نام هایش مقدس است، ای آن که هستی اش پایدار است، ای آن که بزرگی جلوه زیبایی اوست، ای آن که بزرگ منشی پوشش اوست، ای آن که عطاهایش در شمار نیاید، ای آن که نعمت هایش شمرده نشود .
3- (77) خدایا! از تو می خواهم به نامت ای مددرسان، ای امین، ای آشکار ای استوار، ای ارجمند، ای راهنما، ای ستوده، ای بزرگوار، ای سختگیر (گنهکاران )، ای گواه .
4- (78) ای صاحب عرش پرشکوه، ای صاحب سخن استوار، ای صاحب کردکار برازنده، ای صاحب کوبش سخت، ای صاحب نوید و و تهدید، ای آن که سرپرست ستوده است، ای آن که به نیکی انجام دهد آنچه را خواهد، ای آن که نزدیک دوری ناپذیر است، ای آن که بر هر چیز گواه است، ای آن که بر بندگان ستمکار نیست .
5- (79) ای آن که شریک و وزیری ندارد، ای آن که مثل و مانندی ندارد، ای آفریننده خورشید و ماه تابان، ای بی نیاز کننده درمانده تهیدست، ای روزی دهنده کودک خردسال، ای

رَاحِمَ الشَّیْخِ الْکَبِیرِ، یَا جَابِرَ الْعَظْمِ الْکَسِیرِ، یَا عِصْمَةَ الْخَائِفِ الْمُسْتَجِیرِ، یَا مَنْ هُوَ بِعِبَادِهِ خَبِیرٌ بَصِیرٌ، یَا مَنْ هُوَ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ . (1)

(80) یَا ذَا الْجُودِ وَ النِّعَمِ، یَا ذَا الْفَضْلِ وَ الْکَرَمِ، یَا خَالِقَ اللَّوْحِ وَ الْقَلَمِ، یَا بَارِئَ الذَّرِّ وَ النَّسَمِ، یَا ذَا الْبَأْسِ وَ النِّقَمِ، یَا مُلْهِمَ الْعَرَبِ وَ الْعَجَمِ، یَا کَاشِفَ الضُّرِّ وَ الْأَلَمِ، یَا عَالِمَ السِّرِّ وَ الْهِمَمِ، یَا رَبَّ الْبَیْتِ وَ الْحَرَمِ، یَا مَنْ خَلَقَ الْأَشْیَاءَ مِنَ الْعَدَمِ . (2)

(81) اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ، یَا فَاعِلُ یَا جَاعِلُ، یَا قَابِلُ یَا کَامِلُ، یَا فَاصِلُ یَا وَاصِلُ، یَا عَادِلُ یَا غَالِبُ، یَا طَالِبُ یَا وَاهِبُ . (3)

(82) یَا مَنْ أَنْعَمَ بِطَوْلِهِ، یَا مَنْ أَکْرَمَ بِجُودِه، ِ یَا مَنْ جَادَ بِلُطْفِهِ، یَا مَنْ تَعَزَّزَ بِقُدْرَتِهِ، یَا مَنْ قَدَّرَ بِحِکْمَتِهِ، یَا مَنْ حَکَمَ بِتَدْبِیرِهِ، یَا مَنْ دَبَّرَ بِعِلْمِهِ، یَا مَنْ تَجَاوَزَ بِحِلْمِهِ، یَا مَنْ دَنَا فِی عُلُوِّهِ، یَا مَنْ عَلا فِی دُنُوِّهِ . (4)

(83) یَا مَنْ یَخْلُقُ مَا یَشَاءُ، یَا مَنْ یَفْعَلُ مَا یَشَاءُ، یَا مَنْ یَهْدِی مَنْ یَشَاءُ، یَا (5)

ص: 249


1- مهرورز بر پیر بزرگسال، ای پیونددهنده استخوان شکسته، ای پناه ترسان پناه جو، ای آن که بر بندگانش آگاه و بیناست، ای آن که بر هر چیز تواناست .
2- (80) ای صاحب جود و بخشش ای صاحب فضل و کرم، ای آفریننده لوح و قلم، ای پدیدآورنده موران و مردمان، اای صاحب عذاب و انتقام ای الهام بخش عرب و عجم، ای بردارنده زیان و درد، ای دانای رازها و قصدها، ای پروردگار کعبه و حرم، ای آفریننده هرچیز از نیستی .
3- (81) خدایا! از تو خواستارم به نامت ای کردگار، ای هستی بخش، ای پذیرنده، ای برازنده، ای جدا، ای پیوند دهنده، ای دادگر، ای چیره، ای جویا، ای بخشنده،
4- (82) ای آن که به کرمش بخشید، ای آن که به جودش گرامی داشت، ای آن که به لطفش کرم ورزید، ای آن که به نیرویش عزّت یافت، ای آن که به حکمتش سامان داد، ای آن که به تدبیر خود حکم کرد، ای آنکه با علم خود تدبیر کرد، ای آن که با بردباری اش درگذرد، ای آن که به تدبیر خود در عین برتری اش نزدیک است، ای آن که در عین نزدیکی اش برتر است .
5- (83) ای آن که هرچه خواهد آفریند، ای آن که هرچه بخواهد بکند، ای آن که هرکه را بخواهد راهنمایی کند، ای

مَنْ یُضِلُّ مَنْ یَشَاءُ، یَا مَنْ یُعَذِّبُ مَنْ یَشَاءُ، یَا مَنْ یَغْفِرُ لِمَنْ یَشَاءُ، یَا مَنْ یُعِزُّ مَنْ یَشَاءُ، یَا مَنْ یُذِلُّ مَنْ یَشَاءُ، یَا مَنْ یُصَوِّرُ فِی الْأَرْحَامِ مَا یَشَاءُ، یَا مَنْ یَخْتَصُّ بِرَحْمَتِهِ مَنْ یَشَاءُ . (1)

(84) یَا مَنْ لَمْ یَتَّخِذْ صَاحِبَةً وَ لا وَلَداً، یَا مَنْ جَعَلَ لِکُلِّ شَیْءٍ قَدْراً، یَا مَنْ لا یُشْرِکُ فِی حُکْمِهِ أَحَداً، یَا مَنْ جَعَلَ [مِنَ ] الْمَلائِکَةَ رُسُلاً، یَا مَنْ جَعَلَ فِی السَّمَاءِ بُرُوجاً، یَا مَنْ جَعَلَ الْأَرْضَ قَرَارا، یَا مَنْ خَلَقَ مِنَ الْمَاءِ بَشَراً، یَا مَنْ جَعَلَ لِکُلِّ شَیْءٍ أَمَداً، یَا مَنْ أَحَاطَ بِکُلِّ شَیْءٍ عِلْماً، یَا مَنْ أَحْصَی کُلَّ شَیْءٍ عَدَداً . (2)

(85) اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ، یَا أَوَّلُ یَا آخِرُ، یَا ظَاهِرُ یَا بَاطِنُ، یَا بَرُّ یَا حَقُّ، یَا فَرْدُ یَا وِتْرُ، یَا صَمَدُ یَا سَرْمَدُ . (3)

(86) یَا خَیْرَ مَعْرُوفٍ عُرِفَ، یَا أَفْضَلَ مَعْبُودٍ عُبِدَ، یَا أَجَلَّ مَشْکُورٍ شُکِرَ، یَا أَعَزَّ مَذْکُورٍ ذُکِرَ، یَا أَعْلَی مَحْمُودٍ حُمِدَ، یَا أَقْدَمَ مَوْجُودٍ طُلِبَ، یَا أَرْفَعَ مَوْصُوفٍ وُصِفَ، یَا أَکْبَرَ (4)

ص: 250


1- آن که هرکه را بخواهد گمراه سازد، ای آن که هرکه را بخواهد عذاب کند، ای آن که هرکه را بخواهد بیامرزد، ای آن که هرکه را بخواهد عزّت بخشد، ای آن که هرکه را بخواهد خوار گرداند، ای آن که در رحم مادران هرچه خواهد صورت بخشد، ای آن که هرکه را بخواهد به رحمتش مخصوص گرداند .
2- (84) ای آن که همسر و فرزندی نگرفت، ای آن که برای هرچیز اندازه نهاد، ای آن که در حکمش کسی را شریک نساخت، ای آن که فرشتگان را فرستادگان خویش قرار داد، ای آن که در آسمان ها برج هایی گذارد، ای آن که زمین را زیستگاه شایسته نمود، ای آن که آدمی را از آب آفرید، ای آن که برای هرچیز سرانجامی قرار داد، ای آن که با علم خویش هرچیز را دربر گرفته است، ای آن که تعداد هرچیز را شماره نموده است .
3- (85) خدایا! از تو درخواست می کنم به نامت ای آغاز، ای انجام، ای آشکار، ای نهان، ای نیکوکار، ای حق، ای یگانه، ای یکتا، ای بی نیاز، ای همیشگی .
4- (86) ای بهترین شناخته شده ای که شناخته شده، ای برترین معبودی که عبادت شده، ای والاترین ثناپذیری که سپاس شده، ای عزیزترین یاد شده ای که یاد شده ای برترین ستوده ای که ستایش شده، ای دیرینه ترین موجودی که خواسته شده، ای بلندترین وصف شده ای که به وصف آمده، ای بزرگترین

مَقْصُودٍ قُصِدَ، یَا أَکْرَمَ مَسْئُولٍ سُئِلَ، یَا أَشْرَفَ مَحْبُوبٍ عُلِمَ . (1)

(87) یَا حَبِیبَ الْبَاکِینَ، یَا سَیِّدَ الْمُتَوَکِّلِینَ یَا هَادِیَ الْمُضِلِّینَ، یَا وَلِیَّ الْمُؤْمِنِینَ، یَا أَنِیسَ الذَّاکِرِینَ، یَا مَفْزَعَ الْمَلْهُوفِینَ، یَا مُنْجِیَ الصَّادِقِینَ، یَا أَقْدَرَ الْقَادِرِینَ، یَا أَعْلَمَ الْعَالِمِینَ، یَا إِلَهَ الْخَلْقِ أَجْمَعِینَ . (2)

(88) یَا مَنْ عَلا فَقَهَر، َ یَا مَنْ مَلَکَ فَقَدَرَ، یَا مَنْ بَطَنَ فَخَبَرَ، یَا مَنْ عُبِدَ فَشَکَرَ، یَا مَنْ عُصِیَ فَغَفَرَ، یَا مَنْ لا تَحْوِیهِ الْفِکَرُ، یَا مَنْ لا یُدْرِکُهُ بَصَرٌ، یَا مَنْ لا یَخْفَی عَلَیْهِ أَثَرٌ، یَا رَازِقَ الْبَشَرِ، یَا مُقَدِّرَ کُلِّ قَدَرٍ . (3)

(89) اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ، یَا حَافِظُ یَا بَارِئُ، یَا ذَارِئُ یَا بَاذِخُ، یَا فَارِجُ یَا فَاتِحُ، یَا کَاشِفُ یَا ضَامِنُ، یَا آمِرُ یَا نَاهِی . (4)

(90) یَا مَنْ لا یَعْلَمُ الْغَیْبَ إِلّا هُوَ، یَا مَنْ لا یَصْرِفُ السُّوءَ إِلّا هُوَ، یَا مَنْ لا یَخْلُقُ الْخَلْقَ إِلّا هُوَ، یَا مَنْ لا یَغْفِرُ الذَّنْبَ إِلّا هُوَ، یَا مَنْ لا یُتِمُّ النِّعْمَةَ إِلّا هُوَ، یَا مَنْ لا یُقَلِّبُ الْقُلُوبَ إِلّا هُوَ، یَا (5)

ص: 251


1- مقصودی که قصد شده، ای گرامی ترین پرسیده ای که پرسش شده، ای شریف ترین محبوبی که دانسته شده .
2- (87) ای محبوب گریه کنندگان، ای سرور توکّل کنندگان، ای راهنمای گمراهان، ای سرپرست مؤمنان، ای همدم ذاکران، ای پناه جان سوختگان ای رهایی بخش راستگویان، ای تواناترین توانایان، ای داناترین دانایان، ای پرستیده همه آفریدگان .
3- (88) ای آن که فراتر رفت و چیره گشت، ای آن که دارا گشت و توان یافت، ای آن که نهان شد و آگاهی یافت، ای آن که پرستش شد و ارج نهاد، ای آن که نافرمانی شد و آمرزید، ای آنکه اندیشه ها او را فرا نگیرد، ای آن که دیده ای او را در نیابد، ای آن که اثری بر او پوشیده نماند، ای روزی دهنده آدمیان، ای اندازه دهنده هر اندازه .
4- (89) خدایا! از تو درخواست می کنم به نامت ای نگهدار، ای آفریننده، ای پدید آورنده، ای بسیار بخشنده، ای گشایشگر، ای فراخی بخش، ای برگیرنده زیان، ای ضمانت کننده، ای فرمان ده، ای بازدارنده .
5- (90) ای آن که جز او غیب نداند، ای آن که برنگرداند بدی را جز او، ای آن که آفریدگان را جز او نیافریند، ای آن که گناه را جز او نیامرزد، ای آن که نعمت را جز او کامل نکند، ای آن که دل ها را جز او دگرگون نکند، ای

مَنْ لا یُدَبِّرُ الْأَمْرَ إِلّا هُوَ، یَا مَنْ لا یُنَزِّلُ الْغَیْثَ إِلّا هُوَ، یَا مَنْ لا یَبْسُطُ الرِّزْقَ إِلّا هُوَ، یَا مَنْ لا یُحْیِی الْمَوْتَی إِلّا هُوَ . (1)

(91) یَا مُعِینَ الضُّعَفَاءِ، یَا صَاحِبَ الْغُرَبَاءِ، یَا نَاصِرَ الْأَوْلِیَاءِ، یَا قَاهِرَ الْأَعْدَاءِ، یَا رَافِعَ السَّمَاءِ، یَا أَنِیسَ الْأَصْفِیَاءِ، یَا حَبِیبَ الْأَتْقِیَاءِ، یَا کَنْزَ الْفُقَرَاءِ، یَا إِلَهَ الْأَغْنِیَاءِ، یَا أَکْرَمَ الْکُرَمَاءِ . (2)

(92) یَا کَافِیا مِنْ کُلِّ شَیْءٍ، یَا قَائِما عَلَی کُلِّ شَیْءٍ، یَا مَنْ لا یُشْبِهُهُ شَیْءٌ، یَا مَنْ لا یَزِیدُ فِی مُلْکِهِ شَیْءٌ، یَا مَنْ لا یَخْفَی عَلَیْهِ شَیْءٌ، یَا مَنْ لا یَنْقُصُ مِنْ خَزَائِنِهِ شَیْءٌ، یَا مَنْ لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْءٌ، یَا مَنْ لا یَعْزُبُ عَنْ عِلْمِهِ شَیْءٌ، یَا مَنْ هُوَ خَبِیرٌ بِکُلِّ شَیْءٍ، یَا مَنْ وَسِعَتْ رَحْمَتُهُ کُلَّ شَیْءٍ . (3)

(93) اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ، یَا مُکْرِمُ یَا مُطْعِمُ، یَا مُنْعِمُ یَا مُعْطِی، یَا مُغْنِی یَا مُقْنِی، یَا مُفْنِی یَا مُحْیِی، یَا مُرْضِی یَا مُنْجِی . (4)

(94) یَا أَوَّلَ کُلِّ شَیْءٍ وَ آخِرَهُ، یَا إِلَهَ کُلِّ شَیْءٍ وَ مَلِیکَهُ، یَا رَبَّ کُلِّ (5)

ص: 252


1- آن که کارها را جز او تدبیر ننماید، ای آن که باران را جز او فرو نبارد، ای آن که روزی را جز او نگستراند، ای آن که مردگان را جز او زنده نسازد .
2- (91) ای یاور ضعیفان، ای همراه غریبان، ای یار دوستان، ای چیره بر دشمنان ای بالا برنده آسمان، ای مونس برگزیدگان، ای محبوب پروا پیشگان، ای گنجینه تهیدستان، ای معبود توانگران ای کریم ترین کریمان .
3- (92) ای کفایت کننده از هرچیز، ای پاینده بر هرچیز، ای آن که چیزی مانند او نیست، ای آن که چیزی بر فرمانروایی اش نیفزاید، ای آن که چیزی بر او پوشیده نیست، ای آن که چیزی از خزانه هایش نکاهد، ای آن که مانندش کسی نیست، ای آن که چیزی از علمش پنهان نماند، ای آن که به همه چیز آگاه است، ای آن که همه رحمتش همه چیز را فرا گرفته است .
4- (93) خدایا! از تو درخواست می کنم به نامت ای اکرام کننده، ای روزی بخش ای نعمت دهنده، ای عطابخش، ای بی نیازکننده، ای ذخیره گذار، ای نابودکننده، ای زنده ساز، ای خشنودکننده، ای رهایی بخش .
5- (94) ای آغاز و انجام هرچیز، ای پرستیده و دارنده هرچیز، ای پروردگار و

شَیْءٍ وَ صَانِعَهُ، یَا بَارِئَ کُلِّ شَیْءٍ وَ خَالِقَهُ، یَا قَابِضَ کُلِّ شَیْءٍ وَ بَاسِطَهُ، یَا مُبْدِئَ کُلِّ شَیْءٍ، وَ مُعِیدَهُ یَا مُنْشِئَ کُلِّ شَیْءٍ وَ مُقَدِّرَهُ، یَا مُکَوِّنَ کُلِّ شَیْءٍ وَ مُحَوِّلَهُ، یَا مُحْیِیَ کُلِّ شَیْءٍ وَ مُمِیتَهُ، یَا خَالِقَ کُلِّ شَیْءٍ وَ وَارِثَهُ . (1)

(95) یَا خَیْرَ ذَاکِرٍ وَ مَذْکُور، ٍ یَا خَیْرَ شَاکِرٍ وَ مَشْکُورٍ، یَا خَیْرَ حَامِدٍ وَ مَحْمُودٍ، یَا خَیْرَ شَاهِدٍ وَ مَشْهُودٍ، یَا خَیْرَ دَاعٍ وَ مَدْعُوٍّ، یَا خَیْرَ مُجِیبٍ وَ مُجَابٍ، یَا خَیْرَ مُونِسٍ وَ أَنِیسٍ، یَا خَیْرَ صَاحِبٍ وَ جَلِیسٍ، یَا خَیْرَ مَقْصُودٍ وَ مَطْلُوبٍ، یَا خَیْرَ حَبِیبٍ وَ مَحْبُوبٍ . (2)

(96) یَا مَنْ هُوَ لِمَنْ دَعَاهُ مُجِیبٌ، یَا مَنْ هُوَ لِمَنْ أَطَاعَهُ حَبِیبٌ، یَا مَنْ هُوَ إِلَی مَنْ أَحَبَّهُ قَرِیبٌ، یَا مَنْ هُوَ بِمَنِ اسْتَحْفَظَهُ رَقِیبٌ، یَا مَنْ هُوَ بِمَنْ رَجَاهُ کَرِیمٌ، یَا مَنْ هُوَ بِمَنْ عَصَاهُ حَلِیمٌ، یَا مَنْ هُوَ فِی عَظَمَتِهِ رَحِیمٌ، یَا مَنْ هُوَ فِی حِکْمَتِهِ عَظِیمٌ، یَا مَنْ هُوَ فِی إِحْسَانِهِ قَدِیمٌ، یَا مَنْ هُوَ بِمَنْ أَرَادَهُ عَلِیمٌ (3)

(97) اللّهمَّ

ص: 253


1- سازنده هرچیز، ای آفریننده و برآورنده هرچیز، ای گیرنده و گشاینده هرچیز، ای آغاز کننده هرچیز، ای پدیدآورنده و اندازه بخش هرچیز، ای هستی بخش و جنباننده هرچیز، ای زنده کننده و می راننده هرچیز، ای آفریننده و میراث بر هرچیز
2- (95) ای بهترین یادکننده و یادشده، ای بهترین ثناپذیر و ثناشده، ای بهترین ستاینده و ستوده، ای بهترین گواه و گواه پذیر، ای بهترین خواهنده و خوانده شده، ای بهترین پاسخ دهنده و پاسخ داده شده، ای بهترین یار و همدم، ای بهترین همراه و همنشین، ای بهترین سویه و آهنگ، ای بهترین دوستدار و دوستی پذیر .
3- (96) ای آن که به خواهنده اش پاسخ گوید، ای آن که برای فرمانبرش دوست است، ای آن که به دوستدارش نزدیک است، ای آن که برای کسی که از او نگهداری طلبد دیده بان است، ای آن که به هرکه به او امید بندد کریم است، ای آن که هرکه از او نافرمانی کند بردبار است، ای ان که در بزرگیاش مهربان است، ای آن که در فرزانگی بزرگ است، ای آن که در نیکی اش دیرینه است، ای آن که به هر که او را خواهد دانا است .

إِنِّی أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ، یَا مُسَبِّبُ یَا مُرَغِّبُ، یَا مُقَلِّبُ یَا مُعَقِّبُ، یَا مُرَتِّبُ یَا مُخَوِّفُ، یَا مُحَذِّرُ یَا مُذَکِّرُ، یَا مُسَخِّرُ یَا مُغَیِّرُ . (1)

(98) یَا مَنْ عِلْمُهُ سَابِقٌ، یَا مَنْ وَعْدُهُ صَادِقٌ، یَا مَنْ لُطْفُهُ ظَاهِر، یَا مَنْ أَمْرُهُ غَالِبٌ، یَا مَنْ کِتَابُهُ مُحْکَمٌ، یَا مَنْ قَضَاؤُهُ کَائِنٌ، یَا مَنْ قُرْآنُهُ مَجِیدٌ، یَا مَنْ مُلْکُهُ قَدِیمٌ، یَا مَنْ فَضْلُهُ عَمِیمٌ، یَا مَنْ عَرْشُهُ عَظِیمٌ . (2)

(99) یَا مَنْ لا یَشْغَلُهُ سَمْعٌ عَنْ سَمْعٍ، یَا مَنْ لا یَمْنَعُهُ فِعْلٌ عَنْ فِعْلٍ، یَا مَنْ لا یُلْهِیهِ قَوْلٌ عَنْ قَوْلٍ، یَا مَنْ لا یُغَلِّطُهُ سُؤَالٌ عَنْ سُؤَالٍ، یَا مَنْ لا یَحْجُبُهُ شَیْءٌ عَنْ شَیْءٍ، یَا مَنْ لا یُبْرِمُهُ إِلْحَاحُ الْمُلِحِّینَ، یَا مَنْ هُوَ غَایَةُ مُرَادِ الْمُرِیدِینَ، یَا مَنْ هُوَ مُنْتَهَی هِمَمِ الْعَارِفِینَ، یَا مَنْ هُوَ مُنْتَهَی طَلَبِ الطَّالِبِینَ، یَا مَنْ لا یَخْفَی عَلَیْهِ ذَرَّةٌ فِی الْعَالَمِینَ . (3)

(100) یَا حَلِیما لا یَعْجَلُ، یَا جَوَادا لا یَبْخَلُ، یَا صَادِقا لا یُخْلِفُ، یَا وَهَّابا لا یَمَلُّ، یَا قَاهِرا لا یُغْلَبُ، یَا عَظِیما لا یُوصَفُ، یَا عَدْلًا (4)

ص: 254


1- (97) خدایا! از تو درخواست می کنم به نامت ای سبب ساز، ای شوق آفرین، ای برگرداننده، ای پیگیر، ای سامان بخش، ای هراس آور، ای برحذر دار، ای یادآور، ای تسخیرگر، ای دگرگون ساز
2- (98) ای آن که علمش پیش است، ای آن که وعده اش راست است، ای آن که لطفش آشکار است، ای آن که فرمانش چیره است، ای آن که کتابش استوار است . ای آن که حکمش شدنی است، ای آن که قرآنش باشکوه است، ای آن که فرمانروایی اش دیرین است، ای آن که بخشش فراگیر است، ای آن که پایگاهش بس بزرگ است .
3- (99) ای آن که شنیدنی از شنیدن دیگر بازش ندارد، ای آن که کاری از کار دیگر منعش نکند، ای آن که گفتاری از گفتار دیگر سرگرمش نکند، ای آن که درخواستی از درخواست دیگر او را به اشتباه نیافکند، ای آن که چیزی از چیز دیگر پرده اش نشود، ای آن که اصرار اصرارکنندگان او را به ستوه نیاورد، ای آن که آرمان واپسین جویندگان است، ای آن که نهایت همّت عارفان است، ای آن که پایان جستجوی جویندگان است، ای آن که غباری در سراسر هستی بر او پوشیده نیست .
4- (100) ای بردباری که شتاب نکند، ای بخشنده ای که بخل نورزد، ای راستگویی که تخلّف نکند، ای عطاکننده ای که خستگی نپذیرد، ای چیره ای که شکست ناپذیر است، ای بزرگی که به وصف در نیاید، ای دادگری

لا یَحِیفُ، یَا غَنِیّا لا یَفْتَقِرُ، یَا کَبِیرا لا یَصْغُرُ، یَا حَافِظا لا یَغْفُلُ، سُبْحَانَکَ یَا لا إِلَهَ إِلّا أَنْتَ الْغَوْثَ الْغَوْثَ خَلِّصْنَا مِنَ النَّارِ یَا رَبِّ . (1)

ص: 255


1- که ستم ننماید، ای توانگری که نیازمند نشود، ای بزرگی که کوچک نگردد، ای نگهداری که غفلت ننماید . منزّهی تو ای که معبودی جز تو نیست، فریادرس، فریادرس، ما را از آتش رهایی بخش پروردگار
دعای جوشن صغیر

این دعا در کتاب های معتبر به شرحی گسترده تر از شرح جوشن کبیر نقل شده، و کفعمی در حاشیه کتاب بلد الامین فرموده که این دعا دعایی است بس بلند و پر ارج و هنگامی که هادی عبّاسی کشتن حضرت موسی بن جعفر (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) را قصد کرد آن حضرت این دعا را خواند در نتیجه جدّش رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) را در خواب دید که به ایشان فرمود: حق تعالی دشمن تو را هلاک خواهد کرد . این دعا در کتاب «مهج الدعوات» سیّد ابن طاووس نیز نقل شده ولی بین نسخه کفعمی و سیّد اختلاف وجود دارد که ما آن را موافق کتاب بلد الامین نقل می کنیم . و آن دعا این است: بِسم اللّه الرَحمنِ الرَحیم (1)

إِلٰهِى، كَمْ مِنْ عَدُوٍّ انْتَضىٰ عَلَىَّ سَيْفَ عَداوَتِهِ، وَشَحَذَ لِى ظُبَةَ مِدْيَتِهِ، وَ أَرْهَفَ لِى شَبَا حَدِّهِ، وَ دافَ لِى قَواتِلَ سُمُومِهِ، وَ سَدَّدَ إِلىَّ صَوائِبَ سِهامِهِ، وَ لَمْ تَنَمْ عَنِّى عَيْنُ حِراسَتِهِ، (2)

ص: 256


1- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است
2- خدایا چه بسیار دشمنی که شمشیر دشمنی اش را به روی من کشید، و لبه تیغش را بر من تیز کرد، و باریک نمود دم برنده اسلحه اش را و زهرهای کشنده اش را برای من درهم آمیخت و تیرهای بی خطایش را به سوی من نشانه گرفت و چشم نگهبانش از من به خواب نرفت

وَاَضْمَرَ اَنْ یَسُومَنِی الْمَکْروْهَ، وَ یُجَرِّعنّی ذُعافَ مَرارَتِهِ ؛ نَظَرْتَ اِلی ضَعْفی عَنِ احتِمالِ الْفَوادِحِ، (1) وَعَجْزِى عَنِ الانْتِصارِ مِمَّنْ قَصَدَنِى بِمُحارَبَتِهِ، وَ وَحْدَتِى فِى كَثِيرٍ مِمَّنْ ناوانِى وَ أَرْصَدَ لِى فِيما لَمْ أُعْمِلْ فِكْرِى فِى الْإِرْصادِ لَهُمْ بِمِثْلِهِ، فَأَيَّدْتَنِى بِقُوَّتِكَ، وَ شَدَدْتَ أَزْرِى بِنُصْرَتِكَ، وَ فَلَلْتَ لِى حَدَّهُ، [شَباحَدِّه] وَ خَذَلْتَهُ بَعْدَ جَمْعِ عَدیدِهِ وَ حَشْدِهٖ واَعْلَیْتَ کَعْبی عَلَیْهِ، (2) وَوَجَّهْتَ ما سَدَّدَ إِلَىَّ مِنْ مَكائِدِهِ إِلَيْهِ، وَ رَدَدْتَهُ عَلَيْهِ، وَ لَمْ يَشْفِ غَلِيلَهُ، وَ لَمْ تَبْرُدْ حَزازاتُ غَيْظِهِ، وَ قَدْ عَضَّ عَلَىَّ أَنامِلَهُ، وَ أَدْبَرَ مُوَلِّياً قَدْ أَخْفَقَتْ سَراياهُ، فَلَكَ الْحَمْدُ يَا رَبِّ مِنْ مُقْتَدِرٍ لَايُغْلَبُ، وَ ذِى أَناةٍ لَايَعْجَلُ، صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْنِى لِنَعْمائِكَ مِنَ الشَّاكِرِينَ، وَ لِآلائِكَ مِنَ الذَّاكِرِينَ . إِلٰهِى وَ كَمْ مِنْ باغٍ بَغانِى بِمَكائِدِهِ، وَ نَصَبَ لِى أَشْراكَ مَصائِدِهِ، وَ وَكَّلَ بِى تَفَقُّدَ رِعايَتِهِ، وَ ضَبَأَ (3)

ص: 257


1- و نهانی بر آن است تا مرا در معرض امور ناخوشایند قرار دهد، و به من بچشاند زهر جگر سوزش را، خدایا به ناتوانی من نگریستی که تاب حوادث بزرگ را ندارم،
2- و در درماندگی ام را از انتقام گرفتن از ان با ستیزه جویی اش قصد من کرده دیدی، و تنهایی ام را در برابر بسیاری از آنان که آزار مرا اراده نموده اند، و در کمین من نشستند مشاهده کردی و در آنچه که اندیشه ام را علیه آنان برای مقابله به مثل بکار نگرفتم، پس مرا به نیرویت تأیید کردی و پشتم را با یاریت محکم نمودی، و تیغ او را به نفع من کند کردی، و او را پس از جمع آوری نفرات و تجهیزاتش خوار نمودی، و مقام و جایگاه مرا بر او برتری دادی،
3- و آنچه را از نیرنگ هایش به جانب من هدف گرفته بود به سوی خودش بازگردانی و علیه او به کار بستی، ولی عطش کینه اش فرو ننشست، و سوزش دل برامده از خشمش سرد نشد درحالی که از غیضش بر من انگشت به دندان گزید و پشت کرده پا به فرار نهاد و سپاه و نفراتش تارومار شد، پس تو را سپاس ای پروردگار از توانایی ات که شکست نپذیرد، و بردباری ات که شتاب نپذیرد، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مرا در برابر نعمت هایت از شاکران و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار ده، خدایا چه بسیار متجاوزی که با نیرنگ هایش به من ستم کرد، و دام های شکارگیرش را در راهم نهاد، و توجه جستجوگرانه اش را بر من گماشت،

إِلَىَّ ضبءَ السَّبُعِ لِطَرِيدَتِهِ، انْتِظاراً لِانْتِهازِ فُرْصَتِهِ، وَ هُوَ يُظْهِرُ بَشاشَةَ الْمَلَقِ، وَ يَبْسُطُ [لی] وَجْهاً غَيْرَ طَلِقٍ، فَلَمّا رَأَيْتَ دَغَلَ سَرِيرَتِهِ، وَ قُبْحَ مَا انْطَوىٰ عَلَيْهِ لِشَرِيكِهِ فِى مِلَّتِهِ، وَ أَصْبَحَ مُجْلِباً لِى فِى بَغْيِهِ أَرْكَسْتَهُ لِأُمِّ رَأْسِهِ، وَ أَتَيْتَ بُنْيانَهُ مِنْ أَساسِهِ، فَصَرَعْتَهُ فِى زُبْيَتِهِ، وَ رَدَّيْتَهُ فِى مَهْوىٰ حُفْرَتِهِ، وَ جَعَلْتَ خَدَّهُ طَبَقاً لِتُرابِ رِجْلِهِ، (1) وَشَغَلْتَهُ فِى بَدَنِهِ وَ رِزْقِهِ، وَ رَمَيْتَهُ بِحَجَرِهِ، وَ خَنَقْتَهُ بِوَتَرِهِ، وَ ذَكَّيْتَهُ بِمَشاقِصِهِ، وَ كَبَبْتَهُ لِمَنْخِرِهِ، وَ رَدَدْتَ كَيْدَهُ فِى نَحْرِهِ، وَ رَبَقْتَه (وَ وَثَقتَهِ) بِنَدامَتِهِ وَ فَسَاْتَهُ (اَفَنَیتَهِ) فَاسْتَخْذَأَ وتَضاءَلَ بَعْدَ نَخْوَتِهِ، وَ انْقَمَعَ بَعْدَ اسْتِطالَتِهِ ذَلِيلاً مَأْسُوراً فِى رِبْقِ حِبالَتِهِ (حَبائِلِهِ) الَّتِى كانَ يُؤَمِّلُ أَنْ يَرانِى فِيها يَوْمَ سَطْوَتِهِ، وَ قَدْ كِدْتُ يَا رَبِّ لَوْلا رَحْمَتُكَ أَنْ يَحُلَّ بِى ما حَلَّ بِساحَتِهِ، فَلَكَ الْحَمْدُ يَا رَبِّ مِنْ مُقْتَدِرٍ لَا يُغْلَبُ، وَ ذی (2)

ص: 258


1- و در کمین من نشست همچون کمین گذاردن درنده ای برای شکار خویش برای به دست آوردن فرصت مناسب درحالی که درحالی که خوشرویی چاپلوسانه نشان داده و به سختی گشاده رویی می نمود پس چون حیله گری نهادش، و زشتی پندار نهفته اش را آن هم بر زیان هم کیشش مشاهده نمودی درحالی که سپیده می کرد به امید آنکه در ستمش بر من هجوم آورد پس تو او را سرنگون ساختی و ریشه اش را از بیخ وبن برکندی، و او را در چاهی که برای من کنده بود و در ژرفای گودالش در انداختی، و گونه اش را همپای خاک پایش قرار دادی،
2- و او را به تن و روزی اش سرگرم کردی، و او را با سنگ خودش زدی، و با زه کمان خودش خفه اش نمودی و با سر نیزه های خودش هلاک کردی و به رو به خاک مذلّت انداختی، و حیله اش را به گردنش برگرداندی و به بند پشیمانی گرفتارش کردی، و به سبب حسرتش به باد فنایش دادی، ازاین رو پس از کبر و نخوتش خوار و کوچک گشت، و به دنبال گردن فرازی اش خوار و کوبیده شد، و در بند دامی که روز گردن کشی اش آرزو داشت مرا در میان آن ببیند اسیر شد، و چه نزدیک بود پروردگارا اگر رحمتت نبود بر من فرود آید، آنچه که دامن زندگی او را فرا گرفت، پس تو را سپاس پروردگارا که توانای شکست ناپذیری، و بردبار

أَناةٍ لَايَعْجَلُ، صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اجْعَلْنِى لِنَعْمائِكَ مِنَ الشَّاكِرِينَ، وَ لِآلائِكَ مِنَ الذَّاكِرِينَ، إِلٰهِى وَ كَمْ، مِنْ حاسِدٍ شَرِقَ بِحَسْرَتِهِ، وَ عَدُوٍّ شَجِىَ بِغَيْظِهِ، وَ سَلَقَنِى بِحَدِّ لِسانِهِ، وَ وَخَزَنِى بِمُوقِ عَيْنِهِ، وَ جَعَلَنِى غَرَضاً (وَجَعَلَ عِرضی) لِمرامیهِ، وَ قَلَّدَنی خِلالاً لَمْ تَزَلْ فِیهِ، نادَيْتُكَ يَا رَبِّ مُسْتَجِيراً بِكَ، واثِقاً بِسُرْعَةِ إِجابَتِكَ، مُتَوَكِّلاً عَلىٰ ما لَمْ أَزَلْ أَتَعَرَّفُهُ مِنْ حُسْنِ دِفاعِكَ، عالِماً أَنَّهُ لَايُضْطَهَدُ مَنْ أَوىٰ إِلىٰ ظِلِّ كَنَفِكَ، (1) وَلَنْ تَقْرَعَ الْحَوادِثُ (الفَوادِحُ) مَنْ لَجَاَ اِلىٰ مَعْقِلِ الاِنْتِصارِ بِکَ فَحَصَّنْتَنی مِنْ باْسِهِ بِقُدْرَتِکَ فَلَکَ الْحْمدُ یا رَبِّ مِنْ مُقْتَدِرٍ لا یُغْلَبُ وَ ذی مَنْ لَجَأَ إِلىٰ مَعْقِلِ الانْتِصارِ بِكَ، فَحَصَّنْتَنِى مِنْ بَأْسِهِ بِقُدْرَتِكَ، فَلَكَ الْحَمْدُ يَا رَبِّ مِنْ مُقْتَدِرٍ لَايُغْلَبُ، وَ ذِى أَناةٍ لَايَعْجَلُ، صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْنِى لِنَعْمائِكَ مِنَ الشَّاكِرِينَ، وَ لِآلائِكَ مِنَ الذَّاكِرِينَ اَناةٍ لا یَعْجَلُ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ واجْعَلْنی لِنَعْماَّئِکَ مِنَ الشّاکِرینَ وَ لآلِائِکَ مِنَ الذّاکِرینَ . إِلٰهِى وَ كَمْ مِنْ سَحائِبِ مَكْرُوهٍ جَلَّيْتَها، وَسَماءِ نِعْمَةٍ مَطَرْتَها، وَ جَداوِلِ كَرامَةٍ أَجْرَيْتَها، وَ أَعْيُنِ(2)

ص: 259


1- بدون شتابی، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و مرا بر نعمت هایت از شاکران و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار بده، خدایا چه بسیار حسودی که از روی حسرت برافروخته گشت و دشمنی که بسبب خشمش به سختی اندوهناک شد، و مرا با نیش زبانش آزرده ساخت و مژگانش را چون نیزه ای به بدنم فرو برد، و مرا هدف تیرهای سرزنش نمود، و کاستی هایی را به گردنم انداخت که در خود اوست، پروردگارا پناه جویانه تو را خواندم، درحالی که اطمینان به سرعت اجابت تو داشتم، توکّل کنان به آنچه همواره از خوبی دفاعت می دانستم، با آگاهی به اینکه هرکه رخت به سایه حمایتت کشد مورد آزار واقع نگردد،
2- و کسی که به قلعه مددجویی تو پناه آورد هرگز حوادث روزگار او را درهم نکوبد، پس به قَدرتت مرا از آزار او حفظ کردی، پس تو را سپاس ای پروردگار که توانای شکست ناپذیری و بردباری که هرگز شتاب نکنی، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و مرا بر نعمت هایت از شاکران و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار بده، خدایا چه بسیار ابرهای ناملایمات که از فضای زندگی ام زدودی، و آسمان نعمتی که بر من باراندی و نهرهای کرامتی که به سوی من روان ساختی، و چشمه های

أَحْداثٍ طَمَسْتَها، وَ ناشِئَةِ رَحْمَةٍ نَشَرْتَها، وَجُنَّةِ عافِيَةٍ أَلْبَسْتَها، وَ غَوامِرِ كُرُباتٍ كَشَفْتَها، وَ أُمُورٍ جارِيَةٍ قَدَّرْتَها، لَمْ تُعْجِزْكَ إِذْ طَلَبْتَها، وَ لَمْ تَمْتَنِعْ مِنْكَ إِذْ أَرَدْتَها، فَلَكَ الْحَمْدُ يَا رَبِّ مِنْ مُقْتَدِرٍ لَايُغْلَبُ، وَ ذِى أَناةٍ لَايَعْجَلُ، صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْنِى لِنَعْمائِكَ مِنَ الشَّاكِرِينَ، وَ لِآلائِكَ مِنَ الذَّاكِرِينَ، (1) إِلٰهِى وَ كَمْ مِنْ ظَنٍّ حَسَنٍ حَقَّقْتَ، وَ مِنْ كَسْرِ إِمْلاقٍ جَبَرْتَ، وَ مِنْ مَسْكَنَةٍ فادِحَةٍ حَوَّلْتَ، وَ مِنْ صَرْعَةٍ مُهْلِكَةٍ نَعَشْتَ، وَ مِنْ مَشَقَّةٍ أَرَحْتَ، لَاتُسْأَلُ عَمَّا تَفْعَلُ وَ هُمْ يُسْأَلُونَ، وَ لَا يَنْقُصُكَ ما أَنْفَقْتَ، وَلَقَدْ سُئِلْتَ فَأَعْطَيْتَ، وَ لَمْ تُسْأَلْ فَابْتَدَأْتَ، وَ اسْتُمِيحَ بابُ فَضْلِكَ فَما أَكْدَيْتَ، أَبَيْتَ إِلّا إِنْعاماً وَ امْتِناناً، وَ إِلّا تَطَوُّلاً يَا رَبِّ وَ إِحْساناً، وَ أَبَيْتُ إِلّا انْتِهاكاً لِحُرُماتِكَ، وَ اجْتِراءً عَلىٰ مَعاصِيكَ، وَتَعَدِّیاً لِحُدُودِکَ وَ غَفْلَةً عَنْ وَعیدِکَ، (2)

ص: 260


1- حوادثی که محو نمودی و نهال رحمتی که گستردی و زره عافیتی که بر من پوشاندی، و گرداب های گرفتاری که برطرف کردی، و امور جاریه ای که مقدّر فرمودی، آنگاه که این امور را خواستی درمانده ات نکردند و هر زمان که آن ها را اراده فرمودی از فرمانبرداری خودداری ننمودند، پس تو را سپاس ای پروردگار که توانای شکست ناپذیری و بردباری که شتاب نورزی، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مرا به نعمت هایت از شاکران و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار بده،
2- خدایا چه بسیار گمان نیکی که جامه عمل پوشاندی و شکست نداری را که جبران نمودی، و بی چیزی توان فرسایی که از من گرداندی و سقوط هلاکت باری که بلندم کردی، و دشواری که آسان نمودی تو بازخواست نشوی از آنچه انجام می دهی و دیگران بازخواست شوند، و از آنچه خرج می کنی چیزی کاسته نشود، هر آینه از تو درخواست شد حالی عطا کردی و درخواست نشد پس آغاز در عطا و او پیشگاه فضلت درخواست احسان شد و تو منع ننمودی و ابا نمودی مگر از نعمت بخشی و اصرار بر رساندن عطا و فزون بخشی و احسان ای پروردگار و من خودداری نمودم مگر از شکستن احترام محرّماتت، و جسارت بر گناهانت، و تجاوز از قوانینت، و غفلت از تهدیدت،

وَ طَاعَة لِعَدُوِّى وَ عَدُوِّكَ، لَمْ يَمْنَعْكَ يَا إِلٰهِى وَ ناصِرِى إِخْلالِى بِالشُّكْرِ، عَنْ إِتْمامِ إِحْسانِكَ، وَ لَا حَجَزَنِى ذٰلِكَ عَنِ ارْتِكابِ مَساخِطِكَ . (1) اللّهمَّ وَ هذا (فهذا) مَقامُ عَبْدٍ ذَلیلٍ اعْتَرَفَ لَکَ بِالتَّوْحیدِ، وَ اَقَرَّ عَلی نَفْسِهِ بِالتَّقْصیرِ فی اَداءِ حَقِّکَ، وَ شَهِدَ لَکَ بِسُبُوغِ نِعْمَتِکَ عَلَیْهِ، وَ جَمیلِ عادَتِکَ عِنْدَهُ، واِحْسانِکَ اِلَیْهِ فَهَبْ لی یا إِلهی وَ سَیِّدِی مِنْ فَضْلِکَ، ما اُریدُهُ [سَبَباً] اِلی رَحْمَتِکَ، واَتَّخِذُهُ سُلَّماً اَعْرُجُ فیهِ اِلی مَرْضاتِکَ، وَ امَنُ بِهِ مِنْ سَخَطِکَ بِعِزَّتِکَ وَ طَوْلِکَ، (2) وَبِحَقِّ نَبِیِّکَ مَحَمَّدٍ صَلَّی اللّه عَلَیْهِ وَ آلِهِ ؛ فَلَکَ الْحَمْدُ یا رَبِّ مِنْ مُقْتَدِرٍ لا یُغْلَبُ، وَ ذی اَناةٍ لا یَعْجَلُ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ الِ مُحَمَّدٍ، وَ اجْعَلْنی لِنَعْماَّئِکَ مِنَ الشّاکِرینَ، وَ لآلائِکَ مِنَ الذّاکِرینَ . إِلهی وَ کَمْ مِنْ عَبْدٍ أَمْسی وَ اَصْبَحَ فی کَرْبِ الْمَوْتِ، وَ حَشْرَجَةِ الصَّدْرِ، وَالنَّظَرِ اِلی ما تَقْشَعِرُّ مِنْهُ (3)

ص: 261


1- و فرمانبری از دشمنم و دشمنت، ای معبودم و یاورم کوتاهی ام در سپاسگزاری ات تو را از تمام کردن احسانت بر من باز نداشت، و این چشم پوشی و بزرگواری مرا از انجام کارهای مورد خشمت مانع نشد .
2- خدایا این است جایگاه بنده خواری که برای تو به یگانگی اقرار کرد، و برای خویش به کوتاهی در ادای حق تو، و گواهی داد برای تو به کمال نعمتت بر او و شیوه زیبا و دلنشینت نزد او احسانت بر او، پس به من ببخش ای خدای من و سرور من از فضلت آنچه را که در راه رسیدن به رحمتت می خواهم تا نردبانش قرار دهم که از آن به سوی خشنودیت، بالا روم، و با آن از خشمت امان یابم، به حق عزّت و عطای همیشگی ات،
3- و به حق پیامبرت محمّد (درود خدا بر او و خاندانش)، پس تو را سپاس ای پروردگار که توانای شکست ناپذیری، و بردباری که شتاب نورزی، درود فرست بر محمّد و خاندان محمّد و مرا بر نعمت هایت از شاکران و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار بده . خدایا چه بسیار بنده ای که شامگاهان و صبحگاهان نمود در سختی مرگ و به شدت و تنگی نفس زنان، و با نگاه به آنچه که بدنها از دیدنش

الْجُلُودُ، وَ تَفْزَعُ لَهُ الْقُلُوبُ، وَ أَنَا فِى عافِيَةٍ مِنْ ذٰلِكَ كُلِّهِ، فَلَكَ الْحَمْدُ يَا رَبِّ مِنْ مُقْتَدِرٍ لَايُغْلَبُ، وَ ذِى أَناةٍ لَايَعْجَلُ، صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْنِى لِنَعْمائِكَ مِنَ الشَّاكِرِينَ، وَ لِآلائِكَ مِنَ الذَّاكِرِينَ . (1) اِلهى وَ كَمْ مِنْ عَبْدٍ أَمْسىٰ وَ أَصْبَحَ سَقِيماً مُوجِعاً فِى أَنَّةٍ وَ عَوِيلٍ يَتَقَلَّبُ فِى غَمِّهِ لَا يَجِدُ مَحِيصاً، وَ لَا يُسِيغُ طَعاماً وَ لَا شَراباً، وَ أَنَا فِى صِحَّةٍ مِنَ الْبَدَنِ، وَ سَلامَةٍ مِنَ الْعَيْشِ، كُلُّ ذٰلِكَ مِنْكَ، فَلَكَ الْحَمْدُ يَا رَبِّ مِنْ مُقْتَدِرٍ لَايُغْلَبُ، وَ ذِى أَناةٍ لَايَعْجَلُ، صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْنِى لِنَعْمائِكَ مِنَ الشَّاكِرِينَ، وَ لِآلائِكَ مِنَ الذَّاكِرِينَ . (2) إِلٰهِى وَ كَمْ مِنْ عَبْدٍ أَمْسىٰ وَ أَصْبَحَ خائِفاً مَرْعُوباً، مُشْفِقاً وَجِلاً، هارِباً طَرِيداً، مُنْجَحِراً فِى مَضِيقٍ، وَ مَخْبَأَةٍ مِنَ الْمَخابِىَ، قَدْ ضاقَتْ عَلَيْهِ الْأَرْضُ بِرُحْبِها، لَايَجِدُ حِيلَةً وَ لَا مَنْجىٰ وَ لَا مَأْوىٰ، وَ أَنَا فِى أَمْنٍ (3)

ص: 262


1- می لرزد، و دل ها از آن بی تاب می شود و من از همه اینها در عافیت و سلامتی هستم، پس تو را سپاس ای پروردگار که توانای شکست ناپذیری، و بردباری که شتاب نورزی، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و مرا بر نعمت هایت از شاکران و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار بده .
2- خدای من چه بسا بنده ای که به شامگاهان و صبحگاهان در آمد بیمار و دردمند، در ناله و فریاد، در اندوهش به خود می پیچد و راه گریزی نمی یافت و خوردنی و نوشیدنی گوارایی نمی خورد، و من در تندرستی و سلامت زندگی هستم، همه اینها از توست، پس تو را سپاس ای پروردگار توانای شکست ناپذیر، و بردباری که شتاب نورزی، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مرا بر نعمت هایت از شاکران و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار بده .
3- خدایا چه بسیار بنده ای که به شامگاهان و صبحگاهان درآمد ترسان و هراسان، پریشان و اندیشناک، فراری و رانده شده، خرابه نشین در تنگنا و مخفیگاهی از مخفیگاهها که زمین با فراخیاش بر او تنگ شد چاره و راه نجات و پناهگاهی نمی یابد، و من از همه اینها در امنیت

وَطُمَأْنِينَةٍ وَ عافِيَةٍ مِنْ ذٰلِكَ كُلِّهِ، فَلَكَ الْحَمْدُ يَا رَبِّ مِنْ مُقْتَدِرٍ لَا يُغْلَبُ وَ ذِى أَناةٍ لَايَعْجَلُ، صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اجْعَلْنِى لِنَعْمائِكَ مِنَ الشَّاكِرِينَ، (1) وَلآلائِکَ مِنَ الذّاکِرینَ . إِلٰهِى وَ سَيِّدِى وَ كَمْ مِنْ عَبْدٍ أَمْسىٰ وَ أَصْبَحَ مَغْلُولاً مُكَبَّلاً فِى الْحَدِيدِ، بِأَيْدِى الْعُداةِ لَايَرْحَمُونَهُ، فَقِيداً مِنْ أَهْلِهِ وَ وَلَدِهِ، مُنْقَطِعاً عَنْ إِخْوانِهِ وَ بَلَدِهِ، يَتَوَقَّعُ كُلَّ ساعَةٍ بِأَيِّ قِتْلَةٍ يُقْتَلُ، وَ بِأَيِّ مُثْلَةٍ يُمَثَّلُ بِهِ، وَ أَنَا فِى عافِيَةٍ مِنْ ذٰلِكَ كُلِّهِ، فَلَكَ الْحَمْدُ يَا رَبِّ مِنْ مُقْتَدِرٍ لَايُغْلَبُ، وَ ذِى أَناةٍ لَايَعْجَلُ، (2) صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اجْعَلْنِى لِنَعْمائِكَ مِنَ الشَّاكِرِينَ، وَ لِآلائِكَ مِنَ الذَّاكِرِينَ . إِلٰهِى وَ كَمْ مِنْ عَبْدٍ أَمْسىٰ وَ أَصْبَحَ يُقاسِى الْحَرْبَ، وَ مُباشَرَةَ الْقِتالِ بِنَفْسِهِ، قَدْ غَشِيَتْهُ الْأَعْداءُ مِنْ كُلِّ جانِبٍ، بِالسُّيُوفِ وَ الرِّماحِ وَ آلَةِ الْحَرْبِ، يَتَقَعْقَعُ فِى الْحَدِيدِ، قَدْ بَلَغَ مَجْهُودَهُ، لَايَعْرِفُ حِيلَةً، (3)

ص: 263


1- و آرامش و سلامت کاملم، پس تو را سپاس ای پروردگار توانمند شکست ناپذیر، و بردباری که شتاب نورزی، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مرا بر نعمت هایت از شاکران
2- و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار بده، خدای من و آقای من و چه بسیار بنده ای که به شامگاه و بامداد درامد بسته به زنجیر، پیچیده در آهن آن هم به دست دشمنانش که به او رحم نورزند، دور مانده از زن و فرزند، بریده از برادران و شهر خویش، هر لحظه انتظار دارد که چگونه کشته خواهد شد، و چگونه اعضایش بریده خواهد گشت، و من از همه اینها در سلامت کاملم، پس تو را سپاس ای پروردگار توانای شکست ناپذیر و بردباری که شتاب نورزی،
3- بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مرا از شاکران، و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار بده، خدای من و چه بسیار بنده ای که به شامگاه صبحگاه درآمد، درحالی که سختی جنگ و پیکار را با جانش تحمّل می کند، و دشمنان از هر جانب او را با شمشیرها و نیزه ها و ابزار جنگ در محاصره آورده اند، در میان آهن تلاش می کند، نهایت کوشش را بکار گرفته، راه چاره ای نمی یابد،

وَلَا يَجِدُ مَهْرَباً، قَدْ أُدْنِفَ بِالْجِراحَاتِ، أَوْ مُتَشَحِّطاً بِدَمِهِ، تَحْتَ السَّنابِكِ وَ الْأَرْجُلِ، يَتَمَنَّىٰ شَرْبَةً مِنْ ماءٍ، أَوْ نَظْرَةً إِلىٰ أَهْلِهِ وَ وَلَدِهِ [وَ] لَا يَقْدِرُ عَلَيْها، وَ أَنَا فِى عافِيَةٍ مِنْ ذٰلِكَ كُلِّهِ، فَلَكَ الْحَمْدُ يَا رَبِّ مِنْ مُقْتَدِرٍ لَايُغْلَبُ، وَ ذِى أَناةٍ لَايَعْجَلُ، صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْنِى لِنَعْمائِكَ مِنَ الشَّاكِرِينَ، وَ لِآلائِكَ مِنَ الذَّاكِرِينَ . إِلٰهِى وَ كَمْ مِنْ عَبْدٍ أَمْسىٰ وَ أَصْبَحَ فِى ظُلُماتِ الْبِحارِ، وَ عَواصِفِ الرِّياحِ وَ الْأَهْوالِ وَ الْأَمْواجِ، يَتَوَقَّعُ الْغَرَقَ وَ الْهَلاكَ، لَايَقْدِرُ عَلىٰ حِيلَةٍ، أَوْ مُبْتَلىً بِصاعِقَةٍ أَوْ هَدْمٍ أَوْ حَرْقٍ أَوْ شَرْقٍ أَوْ خَسْفٍ أَوْ مَسْخٍ أَوْ قَذْفٍ، وَ أَنَا فِى عافِيَةٍ مِنْ ذٰلِكَ كُلِّهِ، فَلَكَ الْحَمْدُ يَا رَبِّ مِنْ مُقْتَدِرٍ لَايُغْلَبُ، وَ ذِى أَناةٍ لَا يَعْجَلُ، صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلنی لِنَعْماَّئِکَ مِنَ الشّاکِرینَ، وَ لآلائِکَ مِنَ الذّاکِرینَ . اِلهی وکَمْ مِنْ عَبْدٍ اَمْسی (1)

ص: 264


1- و گریزگاهی نمی یابند، از سختی جراحات بیمار شده، یا در خون خویش زیر سمها و لگدها غلطان گشته، جرعه آبی را آرزو می کند، یا یک نگاه به اهل و فرزندش را تمّنا می نماید، امّا توانی بر آن را ندارد، و من از همه اینها در سلامت کاملم، تو را پس سپاس ای پروردگار توانای شکست ناپذیر و بردباری که شتاب نورزی، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مرا بر نعمت هایت از شاکران و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار بده . خدای من و چه بسیار بنده ای که به شامگاه و صبحگاه درآید، در تاریکی های دریاها و تندبادها و در دل هراس ها و امواج در حالی انتظار غرق شدن و هلاکت را می کشد و توان چاره اندیشی ندارد، یا گرفتار صاعقه یا آوار یا آتش سوزی یا گلوگیر شدن لقمه یا فرو رفتن در زمین یا مسخ شدن یا اتّهام به امر نامشروع است و من از همه اینها در سلامت کاملم، پس تو را سپاس ای پروردگار توانای شکست ناپذیر و بردباری که شتاب نورزی، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مرا بر نعمت هایت از شاکران و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار ده . خدای من چه بسیار بنده ای که به شامگاه

وَ أَصْبَحَ مُسافِراً، شاخِصاً عَنْ أَهْلِهِ وَ وَلَدِهِ، مُتَحَيِّراً فِى الْمَفاوِزِ، تائِهاً مَعَ الْوُحُوشِ وَ الْبَهائِمِ وَ الْهَوامِّ، وَحِيداً فَرِيداً لَايَعْرِفُ حِيلَةً وَ لَا يَهْتَدِى سَبِيلاً، أَوْ (وَ) مُتَأَذِّياً بِبَرْدٍ أَوْ حَرٍّ، أَوْ جُوعٍ أَوْ عُرْيٍ، أَوْ غَيْرِهِ مِنَ الشَّدائِدِ مِمَّا أَنَا مِنْهُ خِلْوٌ فِى عافِيَةٍ مِنْ ذٰلِكَ كُلِّهِ، فَلَكَ الْحَمْدُ يا رَبِّ مِنْ مُقْتَدِرٍ لَايُغْلَبُ، وَ ذِى أَناةٍ لَايَعْجَلُ، (1) صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ واجْعَلْنی لِنَعْمآئِکَ مِنَ الشّاکِرینَ ولآلائِکَ مِنَ الذّ اکِرینَ . إِلٰهِى وَ سَيِّدِى وَ كَمْ مِنْ عَبْدٍ أَمْسىٰ وَ أَصْبَحَ فَقِيراً عائِلاً، عارِياً مُمْلِقا،ً مُخْفِقاً مَهْجُوراً، جائِعاً ظَمْآناً، يَنْتَظِرُ مَنْ يَعُودُ عَلَيْهِ بِفَضْلٍ، أَوْ عَبْدٍ وَجِيهٍ عِنْدَكَ هُوَ أَوْجَهُ مِنِّى عِنْدَكَ وَ أَشَدُّ عِبادَةً لَكَ، (2) مَغْلُولاً مَقْهُوراً قَدْ حُمِّلَ ثِقْلاً مِنْ تَعَبِ الْعَناءِ، وَ شِدَّةِ الْعُبُودِيَّةِ، وَ كُلْفَةِ الرِّقِّ، وَ ثِقْلِ الضَّرِيبَةِ، أَوْ مُبْتَلىً بِبَلاءٍ شَدِيدٍ لَاقِبَلَ لَهُ إِلّا بِمَنِّكَ عَلَيْهِ، وَ أَنَا الْمَخْدُومُ الْمُنَعَّمُ الْمُعافَی (3)

ص: 265


1- و بامداد در حال مسافرت و دوری از همسر و و فرزند، سرگردان در بیشه های خشک، سرگشته در میان حیوانات وحشی و چهارپایان و حشرات آن هم بی یاور و تنها، چاره ای نمی یابد، و به راهی رهنمون نمی گردد، یا در آزار است از سرمایی سرد یا گرمایی سوزان، یا دچار گرسنگی یا برهنگی یا غیر اینها از سختی ها و گرفتاری هایی که من از آن ها در امانم و در سلامتی کامل از همه اینها بسر می برم، پس تو را سپاس ای پروردگار توانای شکست ناپذیر، و بردباری که شتاب نورزی،
2- بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و مرا بر نعمت هایت از شاکران و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار بده . خدای من و آقای من و چه بسیار بنده ای که به شامگاه و صبحگاه درآمد درحالی که تهیدست، بی چیز، عریان، نیازمند، پریشان، دچار هجران، گرسنه، تشنه است و انتظار میبرد که چه کسی به او احسان می کند، یا چه بسا بنده آبرومندی که نزد تو از من آبرومندتر و عبادتش برای تو بیشتر است،
3- و در عین حال دچار غل و زنجیر و اسیر دست ستمگر است، بار سنگینی از خستگی و رنج و سختی بیگاری و دشواری بردگی و پرداخت وجه سنگین به اربابش بر او تحمیل شده است، یا شخصی که به بلای سختی گرفتار آمده و توان ایستادگی در برابر آن را جز به فضل تو ندارد، اما من مورد احترام دیگران، و در نعمت و تندرستی ام،

الْمُكَرَّمُ، فِى عافِيَةٍ مِمَّا هُوَ فِيهِ، فَلَكَ الْحَمْدُ عَلىٰ ذٰلِكَ كُلِّهِ مِنْ مُقْتَدِرٍ لَايُغْلَبُ، وَ ذِى أَناةٍ لَايَعْجَلُ، صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْنِى لِنَعْمائِكَ مِنَ الشَّاكِرِينَ، وَ لِآلائِكَ مِنَ الذَّاكِرِينَ . (1) إِلٰهِى وَ سَيِّدِى وَ كَمْ مِنْ عَبْدٍ أَمْسَىٰ وَ أَصْبَحَ عَلِيلاً مَرِيضاً سَقِيماً مُدْنِفاً عَلىٰ فُرُشِ الْعِلَّةِ وَ فِى لِباسِها يَتَقَلَّبُ يَمِيناً وَ شِمالاً، لَايَعْرِفُ شَيْئاً مِنْ لَذَّةِ الطَّعامِ وَ لَا مِنْ لَذَّةِ الشَّرابِ، يَنْظُرُ إِلىٰ نَفْسِهِ حَسْرَةً لَايَسْتَطِيعُ لَها ضَرّاً وَ لَا نَفْعاً، وَ أَنَا خِلْوٌ مِنْ ذٰلِكَ كُلِّهِ بِجُودِكَ وَ كَرَمِكَ، فَلا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ سُبْحانَكَ مِنْ مُقْتَدِرٍ لَايُغْلَبُ، وَ ذِى أَناةٍ لَايَعْجَلُ، صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْنِى لَكَ مِنَ الْعابِدِينَ، وَ لِنَعْمائِكَ مِنَ الشَّاكِرِينَ، وَ لِآلائِكَ مِنَ الذَّاكِرِينَ، وَ ارْحَمْنِى بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . مَوْلایَ وَ سَیِّدی، وَ کَمْ مِنْ عَبْدٍ اَمْسی وَ اَصْبَحَ وَ قَدْ دَنا یَوْمَهُ مِنْ حَتْفِهِ، واَحْدَقَ بِهِ مَلَکُ الْمَوْتِ فی (2)

ص: 266


1- و گرامی ام داشته اند، از آنچه آن درمانده به آن گرفتار است در سلامت کاملم، پس تو را سپاس بر تمام این الطافی که به من بخشیدی ای توانای شکست ناپذیر و بردباری که شتاب نورزی، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مرا بر نعمت هایت از شاکران، و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار بده .
2- خدای من و آقای من و چه بسیار بنده ای که به شامگاه و صبحگاه درآمد درحالی که علیل، دردمند، بیمار است و در بستر بیماری و لباس ناخوشی افتاده، و از درد به راست و چپ می غلطد و چیزی از لذّت خوراکی و آشامیدنی را درک نمی کند، با حسرت به خود می نگرد ولی بر دفع زیان و جلب نفعی توان ندارد، و من در سایه جود و کرمت از همه اینها در آرامش هستم، پس معبودی جز تو نیست، که توانای شکست ناپذیر بردباری که شتاب نورزی، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و مرا از عبادت کنندگان قرار بده، و بر نعمت هایت از شاکران و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار بده، و به من مهر ورز به حق رحمتت ای مهربان ترین مهربانان . مولایم و سرورم، و چه بسا بنده ای که به شامگاه و صبحگاه درآمد درحالی که به مرگ نزدیک شده، و فرشته مرگ در

اَعْوانِه، ِیيُعالِجُ سَكَراتِ الْمَوْتِ وَ حِياضَهُ، تَدُورُ عَيْناهُ يَمِيناً وَ شِمالاً، يَنْظُرُ إِلىٰ أَحِبَّائِهِ وَ أَوِدَّائِهِ وَ أَخِلَّائِهِ، قَدْ مُنِعَ مِنَ الْكَلامِ، وَ حُجِبَ عَنِ الْخِطابِ، يَنْظُرُ إِلىٰ نَفْسِهِ حَسْرَةً لَايَسْتَطِيعُ لَها ضَرّاً وَ لَا نَفْعاً، وَ أَنَا خِلْوٌ مِنْ ذٰلِكَ كُلِّهِ بِجُودِكَ وَ كَرَمِكَ، فَلَاٰ إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ سُبْحانَكَ مِنْ مُقْتَدِرٍ لَايُغْلَبُ، وَ ذِى أَناةٍ لَايَعْجَلُ، صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْنِى لِنَعْمائِكَ مِنَ الشَّاكِرِينَ، وَ لِآلائِكَ مِنَ الذَّاكِرِينَ، وَ ارْحَمْنِى بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرّاحِمينَ . (1)مَوْلاىَ وَ سَيِّدِى وَ كَمْ مِنْ عَبْدٍ أَمْسىٰ وَ أَصْبَحَ فِى مَضائِقِ الْحُبُوسِ وَ السُّجُونِ وَ كُرَبِها وَ ذُلِّها وَ حَدِيدِها تَتَداوَلُهُ أَعْوانُها وَ زَبانِيَتُها فَلا يَدْرِى أَىُّ حالٍ يُفْعَلُ بِهِ، وَ أَىُّ مُثْلَةٍ يُمَثَّلُ بِهِ، فَهُوَ فِى ضُرٍّ مِنَ الْعَيْشِ، وَضَنْكٍ مِنَ الْحَياةِ، يَنْظُرُ إِلىٰ نَفْسِهِ حَسْرَةً، لَايَسْتَطِيعُ لَها ضَرّاً وَ لَا نَفْعاً، وَ أَنَا خِلْوٌ مِنْ ذٰلِكَ كُلِّهِ بِجُودِكَ وَ كَرمِكَ ؛ (2)

ص: 267


1- میان یارانش او را محاصره کرده است، در جستجوی درمانی برای سختی های جان دادن و گردابهای آن است، چشمانش به راست و چپ می چرخد، به محبوبان و دوستان و یاران صمیمی اش می نگرد، از گفتار بازداشته، و از خطاب محروم گشته و از روی حسرت بر خود می نگرد، بر دفع زیان و جلب سودی توان ندارد، و من از همه اینها به جود و کرمت در آرامش هستم، پس معبودی جز تو نیست، پاکی تو که توانای شکست ناپذیر و بردباری که شتاب نورزی، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و مرا بر نعمت هایت از شاکران و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار بده، و به حق مهرت بر من مهر ورز ای مهربان ترین مهربانان .
2- مولایم و سرورم، و چه بسا بنده ای که به شامگاه و صبحگاه درآمد درحالی که در تنگناهای زندان ها و محبس ها و با ناراحتی و خواری و در غل و زنجیر به سر می برد، و زندانبان ها و دژخیمان او را دست به دست می گردانند . پس نمی داند با او چگونه رفتار خواهد شد، و چگونه اعضایش بریده خواهد گشت، پس او در زندگانی در بدحالی سخت است، و در نهایت تنگی و سختی است، با حسرت به خود می نگرد، بر دفع زیان و جلب سودی توان ندارد، و من به جود و کرمت از همه اینها در امان هستم،

فَلَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ ؛ سُبْحانَكَ مِنْ مُقْتَدِرٍ لَايُغْلَبُ، وَ ذِى أَناةٍ لَا يَعْجَلُ، صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْنِى لَكَ مِنَ الْعابِدِينَ، وَ لِنَعْمائِكَ مِنَ الشَّاكِرِينَ، وَ لِآلائِكَ مِنَ الذَّاكِرِينَ، وَ ارْحَمْنِى بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1) سَيِّدِى وَ مَوْلاىَ، وَ كَمْ مِنْ عَبْدٍ أَمْسىٰ وَ أَصْبَحَ قَدِ اسْتَمَرَّ عَلَيْهِ الْقَضاءُ، وَ أَحْدَقَ بِهِ الْبَلاءُ، وَ فارَقَ أَوِدَّاءَهُ وَ أَحِبَّاءَهُ وَ أَخِلَّاءَهُ، وَ أَمْسىٰ أَسِيراً حَقِيراً ذَلِيلاً فِى أَيْدِى الْكُفَّارِ وَ الْأَعْداءِ يَتَداوَلُونَهُ يَمِيناً وَ شِمالاً قَدْ حُصِرَ فِى الْمَطامِيرِ، وَ ثُقِّلَ بِالْحَدِيدِ، لَايَرىٰ شَيْئاً مِنْ ضِياءِ الدُّنْيا وَ لَا مِنْ رَوْحِها، يَنْظُرُ إِلىٰ نَفْسِهِ حَسْرَةً لَا يَسْتَطِيعُ لَها ضَرّاً وَ لَا نَفْعاً، وَ أَنَا خِلْوٌ مِنْ ذٰلِكَ كُلِّهِ بِجُودِكَ وَ كَرمِكَ، فَلَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ، سُبْحانَكَ مِنْ مُقْتَدِرٍ لَايُغْلَبُ، وَ ذِى أَناةٍ لَايَعْجَلُ، صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْنِى لَكَ مِنَ الْعابِدِينَ، وَ لِنَعْمائِكَ مِنَ الشَّاكِرِينَ، (2)

ص: 268


1- خدای من و آقای من، چه بسیار پس معبودی جز تو نیست، پاکی تو که توانای شکست ناپذیر، و بردباری که شتاب نورزی، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مرا از عبادت کنندگان خویش، و بر نعمت هایت از شاکران و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار بده و به حق مهرت بر من مهر آر ای مهربان ترین مهربانان،
2- آقای من و مولای من، چه بسیار بنده ای که به شامگاه و صبحگاه درآمد درحالی که سرنوشتش با سختی گره خورده، و گرفتاری او را محاصره کرده، و از دوستان و محبوبان و یاران صمیمی جدا افتاده است، شام کرد در حال اسارت، حقارت، خواری در دست کافران و دشمنان، او را دست به دست به راست و چپ می گردانند، در سیاه چال ها زندانی شده و با غل و زنجیر سنگین گشته، از روشنی دنیا و نسیمش چیزی نمی بیند، با حسرت به خود می نگرد، بر دفع زیان و جلب سودی توان ندارد و من از همه اینها به جود و کرمت در آرامش هستم، پس معبودی جز تو نیست، پاکی تو که توانای شکست ناپذیر و بردباری که شتاب نورزی، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مار از عبادت کنندگان خویش، و بر نعمت هایت از شاکران

وَ لآلائِکَ مِنَ الذّ اکِرینَ، وَ ارْحَمْنی بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ . وَعِزَّتِکَ یا کَریمُ لاَطْلُبَنَّ مِمّا لَدَیْکَ، وَ لَاُلِحَّنَّ عَلَیْکَ (وَ لَاُلجَّنَّ اِلَیک)، وَ لَأَمُدَّنَّ یَدی نَحْوَکَ مَعَ جُرْمِها اِلَیْکَ . یا رَبِّ فَبِمَنْ اَعُوذُ؟ وَ بِمَنْ اَلُوذُ؟ لا اَحَدَ لی اِلاّ اَنْتَ اَفَتَرُدُّنی، وَ اَنْتَ مُعَوَّلی، وَ عَلَیْکَ مُتَّکَلی؟! أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الَّذى وَضَعْتَهُ عَلَى السَّماءِ فَاسْتَقَلَّتْ، وَ عَلَى الْأَرْضِ فَاسْتَقَرَّتْ، وَ عَلَى الْجِبالِ فَرَسَتْ، وَ عَلَى اللَّيْلِ فَأَظْلَمَ، وَ عَلَى النَّهارِ فَاسْتَنارَ، أَنْ تُصَلِّىَ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تَقْضِىَ لِى حَوائِجِى كُلَّها، وَ تَغْفِرَ لِى ذُنُوبِى كُلَّها صَغِيرَها وَ كَبِيرَها، وَ تُوَسِّعَ عَلَىَّ مِنَ الرِّزْقِ ما تُبَلِّغُنِى بِهِ شَرَفَ الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1)

مَوْلاىَ بِكَ اسْتَعَنْتُ فَصَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَعِنِّى، وَ بِكَ اسْتَجَرْتُ فَأَجِرْنِى، وَ أَغْنِنِى بِطاعَتِكَ عَنْ طاعَةِ عِبادِكَ، وَ بِمَسْأَلَتِكَ عَنْ مَسْأَلَةِ خَلْقِكَ، وَ انْقُلْنِى مِنْ ذُلِّ الْفَقْرِ إِلىٰ عِزِّ (2)

ص: 269


1- و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار بده، به حق مهرت بر من مهر آر، ای مهربان ترین مهربانان،و به حق عزّتت ای کریم هر آینه از تو درخواست می کنم آنچه از عطایا را که نزد تواست و دراین باره بر تو اصرار می ورزم، و دستم را با جرمی که نسبت به تو دارد، به جانب آستانت دراز می کنم، پس به که پناه ببرم؟ و به که رو کنم؟ کسی را جز تو ندارم، آیا مرا از درگاهت میرانی درحالی که تنها تو تکیه گاه منی و توکلّم تنها بر تو است، از تو درخواست می کنم به نامت که چون بر آسمان نهادی پابرجا شد و چون بر زمین گذاردی آرام گرفت و چون بر کوه ها گذاشتی استوار گشت و چون بر شب نهادی تاریک شد و چون بر روز قرار دادی روشنی گرفت، [خدای من] از تو می خواهم که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی و همه نیازهای مرا برآورده سازی، و همه گناهان کوچک و بزرگم را بیامرزی، و روزی ام را گسترده سازی، روزی ای که مرا با آن به شرف دنیا و آخرت برسانی، ای مهربان ترین مهربانان،
2- آقای من از تو یاری خواهم، پس بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مرا یاری ده و به تو پناه جستم پس پناهم ده و مرا با طاعت خود از طاعت بندگانت بی نیاز کن، و به خواهش خویش از خواهش خلق مستغنی ام گردان و از خواری تنگدستی به عزّت

الْغِنىٰ، وَ مِنْ ذُلِّ الْمَعاصِى إِلىٰ عِزِّ الطَّاعَةِ، فَقَدْ فَضَّلْتَنِى عَلىٰ كَثِيرٍ مِنْ خَلْقِكَ جُوداً مِنْكَ وَ كَرَماً، لَا بِاسْتِحْقاقٍ مِنِّى . إِلٰهِى فَلَكَ الْحَمْدُ عَلىٰ ذٰلِكَ كُلِّهِ، صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اجْعَلْنِى لِنَعْمائِكَ مِنَ الشَّاكِرِينَ، وَ لِآلائِكَ مِنَ الذَّاكِرِينَ، [وَارْحَمْنِي، يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ] . (1) سپس به سجده برو و بگو: سَجَدَ وَجْهِىَ الذَّلِيلُ لِوَجْهِكَ الْعَزِيزِ الْجَلِيلِ، سَجَدَ وَجْهِىَ الْبالِى الْفانِى، لِوَجْهِكَ الدَّائِمِ الْباقِى؛ سَجَدَ وَجْهِىَ الْفَقِيرُ، لِوَجْهِكَ الْغَنِيِّ الْكَبِيرِ؛ سَجَدَ وَجْهِى وَ سَمْعِى وَ بَصَرِى، وَ لَحْمِى وَ دَمِى، وَ جِلْدِى وَ عَظْمِى، وَ ما أَقَلَّتِ الْأَرْضُ مِنِّى، لِلّٰهِ رَبِّ الْعالَمِينَ . اَللّٰهُمَّ عُدْ عَلىٰ جَهْلِى بِحِلْمِكَ، وَ عَلىٰ فَقْرِى بِغِناكَ، وَ عَلىٰ ذُلِّى بِعِزِّكَ وَ سُلْطانِكَ، وَ عَلىٰ ضَعْفِى بِقُوَّتِكَ، وَ عَلىٰ خَوْفِى بِأَمْنِكَ، وَ عَلىٰ ذُنُوبِى وَ خَطاياىَ بِعَفْوِكَ وَ رَحْمَتِكَ يَا رَحْمٰنُ يَا رَحِيمُ . اللّهمَّ اِنّی أَدْرَاُ بِکَ فی (2)

ص: 270


1- توانگری، و از ذلت گناه به عزّت طاعت دگرگون ساز، همانا تو مرا بر بسیاری از مردمان برتری دادی، نه از روی شایستگی من، بلکه از روی جود و کرمت، خدای من تو را سپاس بر همه این عطاها، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مرا قرار بده بر نعمت هایت از شاکران و در برابر عطاهایت از ذاکران و به من رحم کن به مهرت ای مهربان ترین مهربانان .
2- سجده کرد روی خوارم برای ذات عزیز بزرگت، سجده کرد روی فرسوده فانی ام و برای ذات همیشگی ماندگارت، سجده کرد روی پیوسته به تهیدستی ام برای ذات بی نیاز بزرگت، سجده کرد رویم و گوشم و چشم و گوشتم و خونم و پوستم و استخوانم، و همه آنچه زمنی از بار وجود من برداشته در برابر پروردگار جهانیان . خدایا بر نادانی من به بردباری ات، و بر تهیدستی من به توانگری ات، و بر خواری من به عزّتت و سلطنتت، بر ناتوانی من به توانایی ات، و بر ترس من به ایمنی ات، و بر گناهان و خطاهای من به گذشتت و رحمتت بنگر ای بخشنده مهربان . خدایا! من به مدد تو

نَحْرِ فُلانِ بْنِ فُلان، وَ أَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّهِ فَاكْفِنِيهِ بِما كَفَيْتَ بِهِ أَنْبِياءَكَ وَ أَوْلِياءَكَ مِنْ خَلْقِكَ، وَ صالِحِى عِبادِكَ مِنْ فَراعِنَةِ خَلْقِكَ، وَ طُغاةِ عُداتِكَ، وَ شَرِّ جَمِيعِ خَلْقِكَ؛ بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرّاحِمِينَ، إِنَّكَ عَلىٰ كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ، وَ حَسْبُنَا اللّٰهُ وَ نِعْمَ الْوَكِيلُ . (1)

دعای سیفی صغیر معروف به دعای قاموس

شیخ بزرگوار ثقة الاسلام نوری (عطر اللّه مرقده) این دعا را در صحیفه ثانیه علویه ذکر کرده و فرموده: برای این دعا در کلمات ارباب طلسمات و تسخیرات شرح عجیبی است و برای آن آثار شگفتی ذکر کرده اند و من چون اعتماد بر آن آثار نداشتم از ذکر آن ها خودداری کردم، ولی اصل دعا را از باب مسامحه از روی اقتداء به علمای برجسته ذکر می کنم . و آن دعا این است:

بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ (2)

ص: 271


1- سینه سخت دشمنم فلان پسر فلان را دفع می کنم و از شرّ او به تو پناه می آورم، پس مرا از گزند او کفایت کن بدانسان که کفایت کردی پیامبران و اولیا و بندگان، شایسته ات را از گزند فرعون ها، و دشمنان سرکشت، و از شرّ همه خلقت به مهرت ای مهربان ترین مهربانان، همانا تو بر هر چیز توانایی، و خدا ما را بس است و چه نیکو وکیلی است .
2- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانیش همیشگی است

رَبِّ أَدْخِلْنِى فِى لُجَّةِ بَحْرِ أَحَدِيَّتِكَ، وَ طَمْطَامِ يَمِّ وَحْدانِيَّتِكَ، وَ قَوِّنِى بِقُوَّةِ سَطْوَةِ سُلْطانِ فَرْدانِيَّتِكَ، حَتَّىٰ أَخْرُجَ إِلىٰ فَضَاءِ سَعَةِ رَحْمَتِكَ، وَ فِى وَجْهِى لَمَعاتُ بَرْقِ الْقُرْبِ مِنْ آثارِ حِمايَتِكَ، مَهِيباً بِهَيْبَتِكَ، عَزِيزاً بِعِنايَتِكَ، مُتَجَلِّلاً مُكَرَّماً بِتَعْلِيمِكَ وَ تَزْكِيَتِكَ، وَ أَلْبِسْنِى خِلَعَ الْعِزَّةِ وَ الْقَبُولِ، وَ سَهِّلْ لِى مَناهِجَ الْوُصْلَةِ وَ الْوُصُولِ، وَ تَوِّجْنِى بِتاجِ الْكَرامَةِ وَ الْوَقارِ، وَ أَلِّفْ بَيْنِى وَ بَيْنَ أَحِبَّائِكَ فِى دارِ الدُّنْيا وَ دارِ الْقَرارِ، وَ ارْزُقْنِى مِنْ نُورِ اسْمِكَ هَيْبَةً وَ سَطْوَةً تَنْقادُ لِىَ الْقُلُوبُ وَ الْأَرْواحُ، وَ تَخْضَعُ لَدَىَّ النُّفُوسُ وَ الْأَشْباحُ، يَا مَنْ ذَلَّتْ لَهُ رِقابُ الْجَبابِرَةِ، وَ خَضَعَتْ لَدَيْهِ أَعْناقُ الْأَكاسِرَةِ، لَا مَلْجَأَ وَ لَا مَنْجٰا مِنْكَ إِلّا إِلَيْكَ، وَ لَا إِعانَةَ إِلّا بِكَ، وَ لَا اتِّكاءَ إِلّا عَلَيْكَ ؛ ادْفَعْ عَنِّى كَيْدَ الْحاسِدِينَ، وَظُلُماتِ شَرِّ الْمُعانِدِينَ، وَ ارْحَمْنِى تَحْتَ سُرادِقَاتِ عَرْشِكَ يَا أَكْرَمَ الْأَكْرَمِينَ، أَيِّدْ(1)

ص: 272


1- پروردگارا مرا در ژرفای دریای یگانگی ات، و در میان اقیانوس یکتایی ات وارد ساز، و با نیروی چیرگی سلطنت تنهای ات توانمند گردان تا به فضای بیکران رحمتت درآیم، درحالی که در چهره ام درخشندگی های پرتو قرب از آثار حمایتت فروزان باشد و به شوکتت پرشکوه باشم، و به عنایتت عزیز باشم، و به آموزش و پرورشت بزرگ و بزرگوار باشم، خدایا خلعت های عزّت و قبولی را بر من بپوشان، و برایم راه های پیوند و پیوستگی را هموار کن، و به تاج کرامت و وقار تاجدارم نما، و میان من و شیفتگانت در دنیا و آخرت پیوند انداز، و از نور نامت شوکت و قوّتی به من عنایت کن که دل ها و جانها مطیع من گردند، نفوس و بدنها نزد من فروتن شوند، ای آن که گردن گردنکشان برایش خوار گشته، و پادشاهان در پیشگاهش فروتن شده اند، پناهگاه و راه رهایی از تو جز به تو نیست و کمکی نیست جز از تو، و تکیه گاهی نیست جز بر تو، خدایا! بداندیشی حسودان، و تیرگی های شرّ دشمنان را از من دور کن، و به من مهر ورز زیر سراپرده های عرشت، ای گرامی ترین گرامیان،

ظاهِرِى فِى تَحْصِيلِ مَراضِيكَ، وَ نَوِّرْ قَلْبِى وَ سِرِّى بِالاطِّلاعِ عَلىٰ مَناهِجِ مَساعِيكَ، إِلٰهِى كَيْفَ أَصْدُرُ عَنْ بابِكَ بِخَيْبَةٍ مِنْكَ، وَ قَدْ وَرَدْتُهُ عَلىٰ ثِقَةٍ بِكَ ؟ وَ كَيْفَ تُؤْيِسُنِى [تُوئِسُنِی ] مِنْ عَطَائِکَ، وَ قَدْ أَمَرْتَنِی بِدُعَائِکَ؟ وَ هَا أَنَا مُقْبِلٌ عَلَيْكَ، مُلْتَجِئٌ إِلَيْكَ، باعِدْ بَيْنِى وَ بَيْنَ أَعْدائِى كَما باعَدْتَ بَيْنَ أَعْدائِى، اخْتَطِفْ أَبْصارَهُمْ عَنِّى بِنُورِ قُدْسِكَ وَ جَلالِ مَجْدِكَ، إِنَّكَ أَنْتَ اللّٰهُ الْمُعْطِى جَلائِلَ النِّعَمِ الْمُكَرَّمَةِ لِمَنْ نَاجَاكَ بِلَطائِفِ رَحْمَتِكَ، يَا حَىُّ يَا قَيُّومُ، يَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِكْرامِ وَ صَلَّى اللّٰهُ عَلىٰ سَيِّدِنا وَ نَبِيِّنا مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ أَجْمَعِينَ الطَّيِّبِينَ الطَّاهِرِينَ . (1)

فصل هفتم: بعضی آیات و دعاهای نافعه مختصره

آیات اسم اعظم

در بیان بعضی از آیات و دعاهای مختصری که سودمند هستند و من آن ها را از کتاب های معتبر انتخاب کرده ام .

ص: 273


1- ظاهر هستی ام را در به دست آوردن خشنودیت تأیید کن، و قلب و نهادم را با آگاهی بر راه های رسیدن به پیشگاهت روشن فرما . خدایا چگونه از در خانه ات مأیوس و ناامید بازگردم درحالی که با اعتماد به تو وارد آن شدم، و چگونه از عطایت ناامیدم می کنی درحالی که مرا به دعا در پیشگاهت فرمان دادی، اینک به تو روی آورده ام و از تو پناه می جویم بین من و دشمنانم دوری انداز، چنان که بین دشمنانم دوری انداختی، به نور پاک و عظمت و بزرگواری ات دیدگان دشمنانم را از دین من نابینا کن، به یقین تو خدای عطابخش نعمت های بزرگ و باارزش به بندگان نجواگر خویش هستی، که با لطائف رحمتت تو را می خوانند، ای زنده، ای پاینده ای صاحب بزرگ و کرامت و درود خدا بر مولای ما و پیامبر ما محمّد و بر خاندان پاک و پاکیزه اش همه و همه .

اوّل: سیّد بزرگوار سیّد علی خان شیرازی (رضوان اللّه علیه) در کتاب کلم طیّب نقل کرده که: اسم اعظم خدای تعالی اسمی است که شروع آن «اللّه» و پایانش «هُو» میباشد و در حروف اسم اعظم نقطه ای نیست و خواندش تغییر نمی یابد چه آن حروف زیروزبر داشته باشند یا نداشته باشند و این اسم در قرآن مجید در پنج آیه مبارکه از پنج سوره موجود است یعنی سوره های: بقره، آل عمران نساء، طه و تغابن شیخ مغربی گفته است: هرکه این پنج آیه مبارکه را ورد دائم خود قرار دهد، و هر روز یازده بار بخواند هر آینه برای او هر کار مهمّی از امور کلی و یا جزئی به زودی آسان گردد، ان شاء اللّه تعالی .

آن پنج آیه عبارت است از:

1 . «اللّه لا إِلَهَ إِلّا هُوَ، الْحَیُّ الْقَیُّومُ . . . » (1) تا پایان آیَةُ الکُرسی .

2 . «اللّه لا إِلَهَ إِلّا هُوَ، الْحَیُّ الْقَیُّومُ، نَزَّلَ عَلَیْکَ الْکِتَابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقاّ لِمَا بَیْنَ یَدَیْهِ، وَ أَنْزَلَ التَّوْرَاةَ وَ الْإِنْجِیلَ مِنْ قَبْلُ هُدیً لِلنَّاسِ، وَ أَنْزَلَ الْفُرْقَانَ» (2)

3 . «اللّه لا إِلَهَ إِلّا هُوَ، لَیَجْمَعَنَّکُمْ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ، (3)

ص: 274


1- خدایی که معبودی جز او نیست آن خدا زنده به خود پاینده
2- خدایی که معبودی جز او نیست، زنده به خود پاینده، فرو فرستاد بر تو کتاب را بر حق، تصدیق کننده آنچه پیش از آن بود، و پیش از آن تورات و انجیل را برای هدایت مردم نازل کرد، و فرقان را فرو فرستاد .
3- خدایی که معبودی جز او نیست، به راستی شما را برای روز قیامت

لا رَیْبَ فِیه، ِ وَ مَنْ أَصْدَقُ مِنَ اللّه حَدِیثاً» (1)

4 . «اللّه لا إِلَهَ إِلّا هُو، َ لَهُ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَی» (2)

5 . «اللّه لا إِلَهَ إِلّا هُوَ، وَ عَلَی اللّه فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُؤْمِنُونَ» . (3)

دعای توسل

دوّم: علاّمه مجلسی (رَحمهُ اللّه) فرموده است: در بعضی از کتابهای معتبر از محمّد بن بابویه نقل کرده اند که این دعا را از امامان (عَلَيهِم السَّلَامُ) روایت کرده و گفته است: در هیچ امری آن را نخواندم مگر آنکه به زودی اثر اجابت آن را یافتم . و دعا این است:

اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ وَ أَتَوَجَّهُ إِلَيْكَ، بِنَبِيِّكَ نَبِيِّ الرَّحْمَةِ، مُحَمَّدٍ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، يَا أَبَا الْقاسِمِ يَا رَسُولَ اللّٰهِ، يَا إِمامَ الرَّحْمَةِ، يَا سَيِّدَنا وَ مَوْلَانَا، إِنَّا تَوَجَّهْنا وَ اسْتَشْفَعْنا، وَ تَوَسَّلْنا بِكَ إِلَى اللّٰهِ وَ قَدَّمْناكَ بَيْنَ يَدَيْ حَاجاتِنا ؛ يَا وَجِيهاً عِنْدَ اللّٰهِ، اِشْفَعْ لَنا عِنْدَ اللّٰهِ . یَا اَبَا الْحَسَنِ یا اَمیرَ الْمُؤْمِنینَ، یا عَلِیَّ بْنَ أَبیطالِبٍ، (4)

ص: 275


1- گرد خواهیم آورد، تردیدی در آن نیست، و چه کسی در گفتار راستگوتر از خدا است؟
2- خدایی که معبودی جز او نیست برای او است نام های نیکو .
3- خدایی که معبودی جز او نیست و باید که مؤمنان تنها بر خدا توکّل کنند .
4- خدایا از تو درخواست دارم و به سویت روی آوردم به وسیله پیامبرت، پیامبر رحمت محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) ای ابا القاسم، ای فرستاده خدا، ای پیشوای رحمت، ای آقا و مولای ما، به تو رو آوردیم و تو را واسطه قرار قرار دادیم، و به سوی خدا تو را وسیله ساختیم، و تو را پیش روی حاجاتمان نهادیم، ای آبرومند نزد خدا، برای ما نزد خدا شفاعت کن . ای ابا الحسن ای امیر المؤمنین ای علی بن ابیطالب،

یا حُجَّةَ اللّه عَلی خَلْقِهِ، یا سَیِّدَنا وَ مَوْلینا، إِنّا تَوَجَّهْنا وَ اسْتَشْفَعْنا، وَ تَوَسَّلْنا بِکَ اِلَی اللّه، وَقَدَّمْناکَ بَیْنَ یَدَیْ حاجاتِنا ؛ یا وَجیهاً عِنْدَ اللّه، اِشْفَعْ لَنا عِنْدَ اللّه . (1) یا فاطِمَةَ الزَّهْراَّءُ، یا بِنْتَ مُحَمَّدٍ، یا قُرَّةَ عَیْنِ الرَّسُولِ، یا سَیِّدَتَنا وَ مَوْلاتَنا، اِنّا تَوَجَّهْنا وَ اسْتَشْفَعْنا، وَ تَوَسَّلْنا بِکِ اِلَی اللّه، وَ قَدَّمْناکِ بَیْنَ یَدَیْ حاجاتِنا ؛ یا وَجیهَةً عِنْدَ اللّه، اِشْفَعی لَنا عِنْدَ اللّه . (2) یا اَبا مُحَمَّدٍ، یا حَسَنَ بْنَ عَلِیٍّ، اَیُّهَا الْمُجْتَبی یَا بْنَ رَسُولِ اللّه، یا حُجَّةَ اللّه عَلی خَلْقِهِ، یا سَیِّدَنا وَ مَوْلینا، اِنّا تَوَجَّهْنا وَ اسْتَشْفَعْنا، وَ تَوَسَّلْنا بِکَ اِلَی اللّه، وَ قَدَّمْناکَ بَیْنَ یَدَیْ حاجاتِنا ؛ یا وَجیهاً عِنْدَ اللّه، إِشْفَعْ لَنا عِنْدَ اللّه . (3) يَا أَبا عَبْدِاللّٰهِ، يَا حُسَيْنَ بْنَ عَلِيٍّ، أَيُّهَا الشَّهِيدُ، يَا ابْنَ رَسُولِ اللّٰهِ، يَا حُجَّةَ اللّٰهِ عَلىٰ خَلْقِهِ، يَا سَيِّدَنا وَ مَوْلانا إِنَّا تَوَجَّهْنا وَ اسْتَشْفَعْنا وَ تَوَسَّلْنا بِكَ إِلَى اللّٰهِ وَ قَدَّمْناكَ بَيْنَ يَدَيْ (4)

ص: 276


1- ای حُجّت خُدا بر بندگان، ای آقا و مولای ما، به تو روی آوردیم و تو را واسطه قرار دادیم و به سوی خدا به تو توسّل جُستیم و تو را پیش روی حاجاتمان نهادیم، ای آبرومند نزد خدا، برای ما نزد خدا شفاعت کن .
2- ای فاطمه زهرا، ای دختر دلبند محمّد، ای نور چشم رسول خدا ای سرور و بانوی ما، به تو روی آوردیم و تو را واسطه قرار دادیم و به سوی به تو توسّل جستیم، و تو را پیش روی حاجاتمان نهادیم، ای آبرومند نزد خدا، برای ما نزد خدا شفاعت کن،
3- ای ابا محمّد، ای حسن بن علی ای برگزیده ای فرزند فرستاده خدا، ای حجّت خدا بر بندگان، ای آقا و مولای ما، به تو روی آوردیم و تو را واسطه قرار دادیم و و به سوی خدا به تو توسّل جستیم، و تو را پیش روی حاجاتمان نهادیم، ای آبرومند نزد خدا، برای ما نزد خدا شفاعت کن .
4- ای ابا عبد اللّه، ای حسین بن علی، ای شهید، ای فرزند فرستاده خدا، ای حجّت خدا بر بندگان، ای آقا و مولای ما، به تو روی آوردیم، و تو را واسطه قرار دادیم، و به سوی خدا به تو توسّل جستیم و تو را پیش روی حاجاتمان

حاجاتِنا ؛ یا وَجیهاً عِنْدَ اللّه، اِشْفَعْ لَنا عِنْدَ اللّه . يا اَبَا الْحَسَنِ، يا عَلِىَّ بْنَ الْحُسَيْنِ، يَا زَيْنَ الْعابِدِينَ، يَا ابْنَ رَسُولِ اللّٰهِ، يَا حُجَّةَ اللّٰهِ عَلىٰ خَلْقِهِ، يَا سَيِّدَنا وَ مَوْلانا إِنَّا تَوَجَّهْنا وَ اسْتَشْفَعْنا وَ تَوَسَّلْنا بِكَ إِلَى اللّٰهِ وَ قَدَّمْناكَ بَيْنَ يَدَيْ حاجاتِنا ؛ يَا وَجِيهاً عِنْدَ اللّٰهِ اشْفَعْ لَنا عِنْدَ اللّٰهِ . (1) يَا أَبا جَعْفَرٍ، يَا مُحَمَّدَ بْنَ عَلِيٍّ، أَيُّهَا الْباقِرُ، يَا ابْنَ رَسُولِ اللّٰهِ، يَا حُجَّةَ اللّٰهِ عَلىٰ خَلْقِهِ، يَا سَيِّدَنا وَ مَوْلانا إِنَّا تَوَجَّهْنا وَ اسْتَشْفَعْنا وَ تَوَسَّلْنا بِكَ إِلَى اللّٰهِ وَ قَدَّمْناكَ بَيْنَ يَدَيْ حَاجَاتِنا ؛ يَا وَجِيهاً عِنْدَ اللّٰهِ اشْفَعْ لَنا عِنْدَ اللّٰهِ . (2) يَا أَبا عَبْدِ اللّٰهِ، يَا جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ، أَيُّهَا الصَّادِقُ، يَا ابْنَ رَسُولِ اللّٰهِ، يَا حُجَّةَ اللّٰهِ عَلىٰ خَلْقِهِ، يَا سَيِّدَنا وَ مَوْلانَا إِنَّا تَوَجَّهْنا وَ اسْتَشْفَعْنا وَ تَوَسَّلْنا بِكَ إِلَى اللّٰهِ وَ قَدَّمْناكَ بَيْنَ يَدَيْ حاجاتِنا ؛ يَا وَجِيهاً عِنْدَ اللّٰهِ اشْفَعْ لَنا عِنْدَ اللّه، یا أَبَا الْحَسَنِ، یا مُوسَی بْنَ جَعْفَرٍ، أَیُّهَا الْکاظِمُ یَا بْنَ رَسُولِ اللّه، (3)

ص: 277


1- نهادیم، ای آبرومند نزد خدا، برای ما نزد خدا شفاعت کن . ای ابا الحسن، ای علی بن الحسین ای زین العابدین، ای فرزند فرستاده خدا، ای حجّت خدا بر بندگان ای آقا و مولای ما، به تو روی آوردیم و تو را واسطه قرار دادیم و به سوی خدا به تو توسّل جستیم، و تو را پیش روی حاجاتمان نهادیم، ای آبرومند نزد خدا برای ما نزد خدا شفاعت کن
2- ای أبا جعفر، ای محمّد بن علی، ای باقر، ای فرزند فرستاده خدا، ای حجّت خدا بر بندگان، ای آقا و مولای ما به تو روی آوردیم و تو را واسطه قرار دادیم و به سوی خدا به تو توسّل جستیم، و تو را پیش روی حاجاتمان نهادیم، ای آبرومند نزد خدا، برای ما نزد خدا شفاعت کن .
3- ای ابا عبد اللّه، ای جعفر بن محمّدا، ای صادق، ای فرزند رسول خدا، ای حجّت خدا بر بندگان، ای آقا و مولای ما، به تو روی آوردیم و تو را واسطه قرار دادیم و به سوی خدا به تو توسّل جستیم و تو را پیش روی حاجاتمان نهادیم، ای آبرومند نزد خدا، برای ما نزد خدا شفاعت کن، ای ابا الحسن ای موسی بن جعفر، ای کاظم، ای فرزند فرستاده خدا،

یا حُجَّةَ اللّٰهِ عَلىٰ خَلْقِهِ، يَا سَيِّدَنا وَ مَوْلانَا إِنَّا تَوَجَّهْنا وَ اسْتَشْفَعْنا وَ تَوَسَّلْنا بِكَ إِلَى اللّٰهِ وَ قَدَّمْناكَ بَيْنَ يَدَيْ حَاجَاتِنا ؛ يَا وَجِيهاً عِنْدَ اللّٰهِ اشْفَعْ لَنا عِنْدَ اللّه، (1) يَا أَبَا الْحَسَنِ يَا عَلِىَّ بْنَ مُوسىٰ، أَيُّهَا الرِّضا، يَا ابْنَ رَسُولِ اللّٰهِ، يَا حُجَّةَ اللّٰهِ عَلىٰ خَلْقِهِ، يَا سَيِّدَنا وَ مَوْلانا إِنَّا تَوَجَّهْنا وَ اسْتَشْفَعْنا وَ تَوَسَّلْنا بِكَ إِلَى اللّٰهِ وَ قَدَّمْناكَ بَيْنَ يَدَيْ حَاجَاتِنا ؛ يَا وَجِيهاً عِنْدَ اللّٰهِ اشْفَعْ لَنا عِنْدَاللّه (2) يَا أَبا جَعْفَرٍ، يَا مُحَمَّدَ بْنَ عَلِيٍّ، أَيُّهَا التَّقِىُّ الْجَوادُ، يَا ابْنَ رَسُولِ اللّٰهِ، يَا حُجَّةَ اللّٰهِ عَلىٰ خَلْقِهِ، يَا سَيِّدَنا وَ مَوْلانَا إِنَّا تَوَجَّهْنا وَ اسْتَشْفَعْنا وَ تَوَسَّلْنا بِكَ إِلَى اللّٰهِ وَ قَدَّمْناكَ بَيْنَ يَدَيْ حَاجَاتِنا ؛ يَا وَجِيهاً عِنْدَ اللّٰهِ اشْفَعْ لَنا عِنْدَ اللّه . (3) یا أَبَا الْحَسَنِ، يَا عَلِىَّ بْنَ مُحَمَّدٍ، أَيُّهَا الْهادِى النَّقِىُّ، يَا ابْنَ رَسُولِ اللّٰهِ، يَا حُجَّةَ اللّٰهِ عَلىٰ خَلْقِهِ، يَا سَيِّدَنا وَ مَوْلانا إِنَّا تَوَجَّهْنا وَ اسْتَشْفَعْنا وَ تَوَسَّلْنا بِكَ إِلَى اللّٰهِ وَ قَدَّمْناكَ(4)

ص: 278


1- ای حجّت خدا بر بندگان، ای آقا و مولای ما، به تو روی آوردیم و تو را واسطه قرار دادیم و به سوی خدا به تو توسّل جستیم و تو را پیش روی حاجاتمان نهادیم، ای آبرومند نزد خدا، برای ما نزد خدا شفاعت کن،
2- ای ابا الحسن ای علی بن موسی، ای رضا، ای فرزند فرستاده خدا، ای حجّت خدا بر بندگان ای آقا و مولای ما به تو روی آوردیم و تو را واسطه قرار دادیم و به سوی خدا به تو توسّل جستیم و تو را پیش روی حاجاتمان نهادیم، ای آبرومند نزد خدا، برا یما نزد خدا شفاعت کن
3- ای ابا جعفر ای محمّد بن علی ای تقی جواد، ای فرزند فرستاده خدا، ای حجّت خدا بر بندگان، ای آقا و مولای ما، به تو روی آوردیم و تو را واسطه قرار دادیم و به سوی خدا به تو توسّل جستیم، و تو را پیش روی حاجاتمان نهادیم، ای آبرومند نزد خدا، برای ما نزد خدا شفاعت کن،
4- ای ابا الحسن، ای علی بن محمّد، ای هادی نقی، ای فرزند فرستاده خدا، ای حجّت خدا بر بندگان، ای آقا و مولای ما، به تو روی آوردیم و تو را واسطه قرار دادیم و به سوی خدا به تو توسّل جستیم، و تو را

بَیْنَ یَدَیْ حاجاتِنا ؛ یا وَجیهاً عِنْدَ اللّه، اِشْفَعْ لَنا عِنْدَ اللّه . (1) یا أَبا مُحَمَّدٍ، يَا حَسَنَ بْنَ عَلِيٍّ أَيُّهَا الزَّكِىُّ الْعَسْكَرِىُّ، يَا ابْنَ رَسُولِ اللّٰهِ، يَا حُجَّةَ اللّٰهِ عَلىٰ خَلْقِهِ، يَا سَيِّدَنا وَ مَوْلانا إِنَّا تَوَجَّهْنا وَ اسْتَشْفَعْنا وَ تَوَسَّلْنا بِكَ إِلَى اللّٰهِ وَ قَدَّمْناكَ بَيْنَ يَدَيْ حاجاتِنا ؛ يَا وَجِيهاً عِنْدَ اللّٰهِ اشْفَعْ لَنا عِنْدَ اللّه . (2) یا وَصِیَّ الْحَسَنِ، وَ الْخَلَفَ الْحُجَّةَ، اَیُّهَا الْقاَّئِمُ الْمُنْتَظَرُ الْمَهْدِیُّ [المَهدِیُّ]، یَا بْنَ رَسُولِ اللّه یا حُجَّةَ اللّه عَلی خَلْقِهِ، یا سَیِّدَنا وَ مَوْلانا، اِنّا تَوَجَّهْنا وَ اسْتَشْفَعْنا، وَ تَوَسَّلْنا بِکَ اِلَی اللّه، وَقَدَّمْناكَ بَيْنَ يَدَيْ حاجاتِنا ؛ یا وَجیهاً عِنْدَ اللّه اِشْفَعْ لَنا عِنْدَ اللّه (3)

پس از خواندن دعا، حاجات خود را بخواهد که به خواست خدا برآورده می شود . و در روایت دیگری وارد شده است که بعد از خواندن دعا چنین گوید:

یا سادَتی وَ مَوالِیَّ، اِنّی تَوَجَّهْتُ بِکُمْ أَئِمَّتی وَ عُدَّتی، لِیَوْمِ (4)

ص: 279


1- پیش روی حاجاتمان نهادیم، ای آبرومند نزد خدا، برای ما نزد خدا شفاعت کن،
2- ای ابا محمّد، ای حسن بن علی، ای پاکنهاد عسگری، ای فرزند فرستاده خدا، ای حجّت خدا بر بندگان، ای آقا و مولای ما، به تو روی آوردیم و تو را واسطه قرار دادیم و به سوی خدا به تو توسّل جستیم و تو را پیش روی حاجاتمان نهادیم، ای آبرومند نزد خدا، برای ما نزد خدا شفاعت کن،
3- ای جانشین حسن، ای یادگار شایسته، ای پایدار مورد امید، ای مهدی ای فرزند فرستاده خدا، ای حجّت خدا بر بندگان، ای آقا و مولای ما، به تو روی آوردیم و تو را واسطه قرار دادیم و به سوی خدا به تو توسّل جستیم، و تو را پیش روی حاجاتمان نهادیم، ای آبرومند نزد خدا، برای ما نزد خدا شفاعت کن .
4- ای آقایان و سرورانم، من به شما پیشوایان و توشه هایم برای روز

فَقْرِى وَ حاجَتِى إِلَى اللّٰهِ، وَ تَوَسَّلْتُ بِكُمْ إِلَى اللّٰهِ، وَ اسْتَشْفَعْتُ بِكُمْ إِلَى اللّٰهِ، فَاشْفَعُوا لِى عِنْدَ اللّٰهِ، وَ اسْتَنْقِذُونِى مِنْ ذُنُوبِى عِنْدَ اللّٰهِ، فَإِنَّكُمْ وَسِيلَتِى إِلَى اللّٰهِ، وَ بِحُبِّكُمْ وَ بِقُرْبِكُمْ أَرْجُو نَجاةً مِنَ اللّٰهِ، فَكُونُوا عِنْدَ اللّٰهِ رَجائِى، يَا سادَتِى يَا أَوْلِياءَ اللّٰهِ، صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِمْ أَجْمَعِينَ، وَ لَعَنَ اللّٰهُ أَعْداءَ اللّٰهِ ظالِمِيهِمْ مِنَ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ، آمِينَ رَبَّ الْعالَمِينَ . (1)

مؤلف گوید: شیخ کفعمی در کتاب بَلَدُ الأَمین دعای مفصلی موسوم به دعای فَرَج نقل کرده که این دعای تَوَسُّل در ضمن آن آمده است و به گمان من، «دوازده امام» خواجه نصیر الدین طوسی همین دعای توسّل است که آن را با صلوات بر حجّتهای پاک الهی ترکیب کرده اند و مجموعه آن در یک خطبه بلیغ و رسا جا گرفته است، و کفعمی آن را در بخشهای آخر کتاب «مِصْباح» ذکر کرده است .

ص: 280


1- تنگدستی روی آوردم، و نیازم به سوی خداست، و توسّل جستم به سوی خدا، پس در نزد خدا واسطه من شوید، و مرا پیش خدا از گناهانم رهایی بخشید، که تنها شما وسیله من به جانب خدا هستید، من با دوستی با شما و نزدیک شدن به شما امیدوار نجات از جانب خدا هستم، پس نزد خدا امید من باشید، ای آقایان من و دوستداران خدا، خدا بر همه آنان درود فرست و لعنت خدا بر دشمنان خدا، آن ستمگران به محمّد و خاندان محمّد، از پیشینیان و پسینیان، دعایم را اجابت کن ای پروردگار جهانیان .
دعای توسل دیگر

سوم: سیّد علی خان در کتاب کَلِم طیّب از کتاب قبس المصباح شیخ صَهرَشتی دعای توسّل دیگری را نقل کرده به شرحی که مقام را گنجایش ذکر آن شرح نیست . و آن دعا این است:

اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ، وَ عَلَى ابْنَتِهِ وَ عَلَى ابْنَيْها، وَ أَسْأَلُكَ بِهِمْ أَنْ تُعِينَنِى عَلَىٰ طاعَتِكَ وَ رِضْوانِكَ، وَ أَنْ تُبَلِّغَنِى بِهِمْ أَفْضَلَ ما بَلَّغْتَ أَحَداً مِنْ أَوْلِيائِكَ، إِنَّكَ جَوادٌ كَرِيم . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِحَقِّ أَمِيرِالْمُؤْمِنِينَ، عَلِيِّ بْنِ أَبِى طالِبٍ عَلَيهِ السَّلَامُ إِلّا انْتَقَمْتَ بِهِ مِمَّنْ ظَلَمَنِى وَ غَشَمَنِى وَ آذانِى وَ انْطَوىٰ عَلىٰ ذٰلِكَ، وَ كَفَيْتَنِى بِهِ مَؤُونَةَ كُلِّ أَحَدٍ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1)

اللّهمَّ اِنّی أَسْئَلُکَ بِحَقِّ وَلِیِّکَ، عَلیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَلَيهِ السَّلَامُ، إلاّ کَفَیْتَنی بِهِ مَؤُنَةَ کُلِّ شَیْطانٍ مَریدٍ، وَ سُلْطانٍ عَنیدٍ، یَتَقَوّی عَلَیَّ بِبَطْشِهِ، وَ یَنْتَصِرُ عَلیَّ بِجُنْدِهِ، اِنَّکَ جَوادٌ کَریمٌ، (2)

ص: 281


1- خدایا بر محمّد و دخترش و دو پسر او درود فرست، و به حق آنان از تو می خواهم که مرا بر طاعت خویش و جلب خشنودی خود کمک کنی، و مرا به وسیله آنان به برترین مقامی که اولیائت را رساندی برسانی، به یقین تو بخشنده بزرگواری . خدایا! از تو درخواست می کنم به حق امیر المؤمنین علی بن ابیطالب (درود خدا بر او) که انتقام بگیری از کسی که به من ظلم و ستم و آزار روا داشته، و در حالی چنین نقشه هایی بر زیان من است، و به حق او مرا از گزند هر بدخواهی کفایت نمایی، ای مهربان ترین مهربانان .
2- خدایا! از تو درخواست می کنم به حق ولیّت علی بن الحسین (درود خدا بر او) که مرا کفایت کنی از شرّ هر شیطان عصیان گر و هر پادشاه ستیزه جویی که با یورش سختش بر زیان من نیرو گیرد، و به یاری سپاهش بر ضده من یاری جوید همانا تو بخشنده بزرگواری،

یا وَهّابُ . اللّهمَّ اِنّی أَسْئَلُکَ بِحَقِّ وَلِیَّیْکَ، مُحَمَّدٍ بْنِ عَلی وَ جَعْفَرِ بنِ مُحَمَّدٍ عَلَيهِمَا السَّلَامُ، اِلاّ أَعَنْتَنی بِهِما عَلی أَمْرِ آخِرَتی، بِطاعَتِکَ وَ رِضْوانِکَ، وَ بَلَّغْتَنی بِهِما ما یُرْضیکَ ؛ إِنَّکَ فَعّالٌ لِما تُریدُ . (1) اللّهمَّ اِنّی اَسْئَلُکَ بِحَقِّ وَلِیِّکَ، مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ عَلَيهِ السَّلَامُ، اِلاّ عافَیْتَنی بِهِ فی جَمیعِ جَوارِحی، ما ظَهَرَ مِنْها وَ مابَطَنَ ؛ یا جَوادُ یا کَرِیمُ . (2) اللّهمَّ اِنّی أَسْئَلُکَ بِحَقِّ وَلِیِّکَ، الرِّضا عَلِیِّ بْنِ مُوسی عَلَيهِ السَّلَامُ، إلاّ سَلَّمْتَنی بِهِ فی جَمیعِ اَسْفاری، فِی الْبَراری وَ الْبِحارِ، وَ الْجِبالِ والْقِفارِ، والاْوْدِیَةِ وَ الْغِیاضِ، مِنْ جَمیعِ ما اَخافُهُ، وَ اَحْذَرُهُ ؛ اِنَّکَ رَؤُفٌ رَحیمٌ . (3) اللّهمَّ اِنّی أَسْئَلُکَ بِحَقِّ وَ لِیِّکَ مُحمَّدِ بْنِ عَلِی عَلَيهِ السَّلَامُ إلاّ جُدْتَ بِهِ عَلَیَّ مِنْ فَضْلِکَ، وَ تَفَضَّلْتَ بِهِ عَلیَّ مِنْ وُسْعِکَ، وَ وَسَّعْتَ عَلَیَّ رِزْقَکَ، وَ اَغْنَیْتَنی عَمَّنْ سِواکَ، وَ جَعَلْتَ حاجَتی اِلَیْکَ وَ قَضاها، عَلَیْکَ اِنَّکَ لِما تَشاَّءُ قَدیرٌ . (4)

ص: 282


1- ای عطابخش . خدایا! از تو درخواست می کنم به حقّ ولیّت محمّد بن علی و جعفر بن محمّد (درود خدا بر آنان) که مرا به وسیله آن دو بزرگوار به طاعت و جلب رضایت خود در امر اخرتم کمک کنی، و به وسیله آنان مرا به آنچه تو را خشنود می کند برسانی، به یقین تو هر کاری را که بخواهی انجام می دهی .
2- خدایا! از تو درخواست می کنم به حق ولیّت موسی بن جعفر (درود خدا بر او) که در همه اعضایم، چه ظاهری و چه باطنی به من سلامت کامل عنایت کنی، ای بخشنده بزرگوار .
3- خدایا! از تو درخواست می کنم به حقّ ولیّت رضا، علی بن موسی (درود خدا بر او) که مرا در همه مسافرت هایم در خشکی ها و دریاها و کوه ها و بیابان های خشک و درّه ها و بیشه ها از آنچه می ترسم و پرهیز دارم در امان بداری، همانا تو مهربان و مهرورزی .
4- خدایا! از تو درخواست می کنم به حق ولیّت محمّد بن علی (درود خدا بر او) که بر من از فضلت ببخشی، و از فراخی عنایتت تفضلّ فرمایی، و بر من فراوان سازی روزی ات را و از غیر خودت مرا بی نیاز گردانی، و حاجتم را در بارگاه خود قرار دهی، و برآوردنش را به عهده خود گذاری، همانا تو بر آنچه بخواهی توانایی .

اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِحَقِّ وَلِيِّكَ، عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَلَيْهِمَا السَّلامُ، إِلّا أَعَنْتَنِي بِهِ عَلىٰ تَأْدِيَةِ فُرُوضِكَ، وَ بِرِّ إِخْوانِىَ الْمُؤْمِنِينَ، وَ سَهِّلْ ذٰلِكَ لِى وَ اقْرُنْهُ بِالْخَيْرِ، وَ أَعِنِّى عَلَىٰ طاعَتِكَ بِفَضْلِكَ يَا رَحِيمُ . (1) اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِحَقِّ وَلِيِّكَ، الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ عَلَيْهِمَا السَّلامُ، إِلّا أَعَنْتَنِى بِهِ عَلىٰ أَمْرِ آخِرَتِى، بِطاعَتِكَ وَ رِضْوانِكَ، وَ سَرَرْتَنِى فِى مُنْقَلَبِى وَ مَثْواىَ بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (2) اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِحَقِّ وَلِيِّكَ وَ حُجَّتِكَ، صاحِبِ الزَّمانِ عَلَيهِ السَّلَامُ، إِلّا أَعَنْتَنِى بِهِ عَلَىٰ جَمِيعِ أُمُورِى، وَ كَفَيْتَنِى بِهِ مَؤُونَةَ كُلِّ مُؤْذٍ وَ طاغٍ وَ باغٍ، وَ أَعَنْتَنِى بِهِ فَقَدْ بَلَغَ مَجْهُودِى، وَ كَفَيْتَنِى بِهِ كُلَّ عَدُوٍّ وَ هَمٍّ وَ غَمٍّ وَ دَيْنٍ وَ عَنِّى وَ عَنْ وُلْدِى وَ جَمِيعِ أَهْلِى وَ إِخْوانِى وَ مَنْ يَعْنِينِى أَمْرُهُ وَ خاصَّتِى، آمِينَ رَبَّ الْعالَمِينَ . (3)

دعای فرج

چهارم: شیخ کفعمی در کتاب «بلد الامین» دعایی نقل کرده

ص: 283


1- خدایا! من از تو درخواست می کنم به حق ولیّت علی بن محمّد (درود خدا بر آنان) که مرا بر ادای واجباتت، و نیکی به برادران ایمانی ام کمک نمایی، و این امور را بر من آسان گردانی و انجام آن ها را قرین خیر و خوبی فرمایی، و مرا به فضل خویش بر طاعتت کمک کنی ای مهربان .
2- خدایا! از تو درخواست می کنم به حق ولیّت حسن بن علی (درود خدا بر آنها) که مرا مدد رسانی به طاعت و جلب خشنودی ات بر امر آخرتم، و مرا در گردش گاه و اقامت گاهم دلشاد کنی به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان .
3- خدایا! از تو درخواست می کنم به حق ولی و حجّتت صاحب زمان (درود خدا بر او) که مرا در تمام امور مدد رسانی و از گزند هر مردم آزار و طغیان گر و متجاوز کفایت کنی، و به وسیله آن حضرت مرا پشتیبانی نمایی که طاقتم به سر آمده و هم کفایت کنی مرا به وسیله او از هر دشمنی که دارم و از اندوه و غم و بدهکاری و از خود و فرزندانم و همه اهل و برادرانم و هرکه کارش با من است و نیز خاصانم، آمین ای پروردگار جهانیان .

به روایت از حضرت امیر المؤمنین که هر سوخته دل و مصیبت زده و غمناک و گرفتار آن را بخواند حق تعالی به او گشایش و فرج کرامت فرماید . و آن دعا این است:

يَا عِمادَ مَنْ لَاعِمادَ لَهُ، وَ يَا ذُخْرَ مَنْ لَاذُخْرَ لَهُ، وَ يَا سَنَدَ مَنْ لَاسَنَدَ لَهُ، وَ يَا حِرْزَ مَنْ لَاحِرْزَ لَهُ، وَ يَا غِياثَ مَنْ لَاغِياثَ لَهُ، وَ يَا كَنْزَ مَنْ لَاكَنْزَ لَهُ، وَ يَا عِزَّ مَنْ لَاعِزَّ لَهُ، يَا كَرِيمَ الْعَفْوِ، يَا حَسَنَ التَّجاوُزِ، يَا عَوْنَ الضُّعَفاءِ، يَا كَنْزَ الْفُقَراءِ، يَا عَظِيمَ الرَّجاءِ، يَا مُنْقِذَ الْغَرْقىٰ، يَا مُنْجِىَ الْهَلْكىٰ، يَا مُحْسِنُ، (1) یا مُجْمِلُ یا مُنْعِمُ یا مُفْضِلُ، أَنْتَ الَّذِى سَجَدَ لَكَ سَوادُ اللَّيْلِ وَ نُورُ النَّهارِ، وَضَوْءُ الْقَمَرِ وَ شُعاعُ الشَّمْسِ، وَ حَفِيفُ الشَّجَرِ وَ دَوِىُّ الْماءِ، يَا اللّٰهُ يَا اللّٰهُ يَا اللّٰهُ، لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ وَحْدَكَ لَاشَرِيكَ لَكَ، يَا رَبَّاهُ يَا اللّٰهُ، صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ افْعَلْ بِنَا مَا أَنْتَ أَهْلُهُ . (2) پس از دعا هرچه حاجت داری درخواست کن .

ص: 284


1- ای تکیه گاه آن که تکیه گاهی ندارد، ای اندوخته آن که اندوخته ای ندارد، ای پشتیبان آن که پشتیبانی ندارد، ای نگاهدار آن که نگاه داری ندارد، ای فریادرس آن که فریادرسی ندارد، ای گنج آن که گنجی ندارد، ای عزّت آن که عزّتی ندارد، ای کریمانه درگذرنده، ای نیکو گذشت، ای پشتیبان ناتوانان، ای غنای تهیدستان، ای بزرگ مایه امید، ای نجات دهنده غریقان، ای رهایی بخش هلاک شدگان، ای احسان کننده،
2- ای زیبایی بخش، ای نعمت ده، ای عطابخش، تویی آن که سیاهی شب و روشنی روز و پرتو ماه و شعاع خورشید و وزش باد در درخت و صدای آب باریت سجده کرد، ای خدا، ای خدا، ای خدا، معبودی جز تو نیست، یگانه و بی شریکی ای پروردگار، ای خدا، بر محمّد درود فرست و با ما آنچه شایسته آنی انجام ده .

مؤلف گوید: و نیز برای گشایش مشکلات و رفع گرفتاری، و برطرف شدن غم و اندوه، تداوم بر این ذکر که حضرت جواد (عَلَيهِ السَّلَامُ) تعلیم فرموده بسیار سودمند است:

یَا مَنْ یَکْفی مِنْ کُلِّ شَیءٍ وَ لا یَکْفی مِنْهُ شَیءٌ، اِکْفِنی ما اَهَمَّنی . (1)

دعای آزاد شدن از زندان

پنجم: دعای آزاد شدن از بند و زندن . سیّد ابن طاووس در«مهج الدعوات»فرموده: روایت شده که شخصی در شهر شام زمانی طولانی در زندان بود تا اینکه حضرت زهرا (عَلَيهَا السَّلَامُ) را در خواب دید که به او فرمود: این دعا را بخوان، و او با تعلیم حضرت زهرا (عَلَيهَا السَّلَامُ) دعا را خواند و از زندان آزاد شد و به خانه خود بازگشت، آن دعا این است:

اَللّٰهُمَّ بِحَقِّ الْعَرْشِ وَ مَنْ عَلاهُ، وَ بِحَقِّ الْوَحْىِ وَ مَنْ أَوْحاهُ، وَ بِحَقِّ النَّبِيِّ وَ مَنْ نَبَّأَهُ، وَ بِحَقِّ الْبَيْتِ وَ مَنْ بَناهُ، يَا سامِعَ كُلِّ صَوْتٍ، يَا جامِعَ كُلِّ فَوْتٍ، يَا بارِئَ النُّفُوسِ بَعْدَ الْمَوْتِ، صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ، وَ آتِنا وَ جَمِيعَ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ، فِى (2)

ص: 285


1- ای آن که از هرچیز کفایت کند و از او چیزی کفایت نکند کارهای مهمّ مرا کفایت فرما .
2- خدایا! به حق عرش و کسی که بر آن است و به حق وحی و کسی که آن را فرستاد و به حق پیامبر و کسی که پیامش داد، و به حق کعبه و کسی که آن را بنا نهاد، ای شنونده هر نجوا، ای گردآوردنده هرچه از دست رفته، ای باز آفریننده جان ها پس از مرگ، بر محمّد و اهل بیتش درود فرست و از نزد خود ما را و همه مردان و زنان با ایمان را در

مَشارِقِ الْأَرْضِ وَ مَغارِبِها فَرَجاً مِنْ عِنْدِكَ عاجِلاً، بِشَهادَةِ أَنْ لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ، وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُكَ وَ رَسُولُكَ، صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ عَلىٰ ذُرِّيَّتِهِ الطَّيِّبِينَ الطَّاهِرِينَ، وَ سَلَّمَ تَسْلَيماً كَثِيراً . (1)

دعای نور

ششم: سیّد ابن طاووس در کتاب «مهج الدعوات» از سلمان روایتی نقل کرده که: در آخر روایت مطلبی آمده به این مضمون: حضرت فاطمه (عَلَيهَا السَّلَامُ) کلامی به من آموخت که از حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) فراگرفته بود، ایشان آن را در صبح و شام می خواند به من فرمود: اگر می خواهی هرگز در دنیا دچار تب نشوی بر آن مداومت کن . و آن کلام این است:

بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ ؛ بِسْمِ اللّٰهِ النُّورِ، بِسْمِ اللّٰهِ نُورِ النُّورِ، بِسْمِ اللّٰهِ نُورٌ عَلىٰ نُورٍ، بِسْمِ اللّٰهِ الَّذِى هُوَ مُدَبِّرُ الْأُمُورِ، بِسْمِ اللّٰهِ الَّذِى خَلَقَ النُّورَ مِنَ النُّورِ . اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِى خَلَقَ النُّورَ مِنَ النُّورِ، وَ أَنْزَلَ النُّورَ عَلَى الطُّورِ، فِى كِتابٍ مَسْطُورٍ، فِى رَقٍّ مَنْشُورٍ، بِقَدَرٍ مَقْدُورٍ، (2)

ص: 286


1- تمام شرق و غرب زمین به زودی گشایشی عنایت فرما، به حق شهادت اینکه معبودی نیست جز خدا، و اینکه محمّد بنده و فرستاده توست، درود خدا بر او و خاندانش، و بر نسل پاکیزه و پاکش، و سلام بسیار و کامل بر آنان باد
2- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانیاش همیشگی است ؛ به نام خدای نور، به نام خدای نور نور، به نام خدای نور بر نور، به نام خدایی که تدبیرگر امور است، به نام خدایی که نور را از نور آفرید، و سپاس خدایی را که نور را از نور آفرید، و نور را در کوه طور فرو فرستاد در کتابی بر نوشته، در ورقه ای گشوده، با اندازهه ای درخور،

عَلىٰ نَبِيٍّ مَحْبُورٍ . اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِي هُوَ بِالْعِزِّ مَذْكُورٌ، وَ بِالْفَخْرِ مَشْهُورٌ، وَ عَلَى السَّرَّاءِ وَ الضَّرَّاءِ مَشْكُورٌ . وَ صَلَّى اللّٰهُ عَلىٰ سَيِّدِنا مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِينَ . (1)

سلمان فرموده: چون آن را از حضرت فاطمه (عَلَيهَا السَّلَامُ) آموختم به خدا آن را به بیش از هزار نفر از مردم مکه و مدینه که دچار تب بودند تعلیم دادم، پس همه آنان به اذن خدای تعالی شفا یافتند .

حرز امام زین العابدین (عَلَيهِ السَّلَامُ)

هفتم: حرز حضرت امام زین العابدین (عَلَيهِ السَّلَامُ) است، سیّد ابن طاووس در دو موضع از کتاب «مهج الدعوات» این حرز شریف را از حضرت سجّاد (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده است:

بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ (2)

يَا أَسْمَعَ السَّامِعِينَ، يَا أَبْصَرَ النَّاظِرِينَ، يَا أَسْرَعَ الْحاسِبِينَ، يَا أَحْكَمَ الْحاكِمِينَ، يَا خالِقَ الْمَخْلُوقِينَ، يَا رازِقَ الْمَرْزُوقِينَ، يَا ناصِرَ الْمَنْصُورِينَ، يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ، يَا دَلِيلَ الْمُتَحَيِّرِينَ، يَا غِياثَ الْمُسْتَغِيثِينَ، أَغِثْنِى يَا مالِكَ يَوْمِ الدِّينِ، «إِيَّاكَ نَعْبُدُ (3)

ص: 287


1- بر پیامبری آراسته، سپاس خدای را که به عزّت یاد شود، و به عظمت مشهور است، و بر شادی و بدحالی سپاسگزاری شود، درود خدا بر آقای ما محمّد و خاندان پاکش .
2- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است
3- ای شنواترین شنوایان، ای بیناترین بینایان، ای چابک ترین حسابرسان، ای داورترین داوران، ای آفریننده آفریدگان، ای روزی دهنده، روزیمندان، ای یاور یاور شدگان، ای مهربان ترین مهربانان، ای راهنمای سرگردانان، ای فریادرس دادجویان، به دادم برس، ای مالک روز جزا، تنها تو را می پرستم

وَ إِیَّاکَ نَسْتَعِینُ» يَا صَرِيخَ الْمَكْرُوبِينَ، يَا مُجِيبَ دَعْوَةِ الْمُضْطَرِّينَ، أَنْتَ اللّٰهُ رَبُّ الْعالَمِينَ، أَنْتَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ الْمَلِكُ الْحَقُّ الْمُبِينُ، الْكِبْرِياءُ رِداؤُكَ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ الْمُصْطَفىٰ، وَ عَلىٰ عَلِيٍّ الْمُرْتَضىٰ، وَ فاطِمَةَ الزَّهْراءِ، وَ خَدِيجَةَ الْكُبْرىٰ، وَ الْحَسَنِ الْمُجْتَبىٰ، وَ الْحُسَيْنِ الشَّهِيدِ بِكَرْبَلاءَ، (1) وَ [عَلٰی] عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ زَيْنِ الْعابِدِينَ، وَ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ الْباقِرِ، وَ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الصَّادِقِ، وَ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ الْكَاظِمِ، وَ عَلِيِّ بْنِ مُوسَى الرِّضا، وَ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ التَّقِيِّ، وَ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ النَّقِيِّ، وَ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ الْعَسْكَرِيِّ، وَ الْحُجَّةِ الْقائِمِ الْمَهْدِيِّ الْإِمامِ المُنْتَظَرِ صَلَواتُ اللّٰهِ عَلَيْهِمْ أَجْمَعِينَ . اَللّٰهُمَّ والِ مَنْ وَالاهُمْ، وَ عادِ مَنْ عادَاهُمْ، وَ انْصُرْ مَنْ نَصَرَهُمْ، وَ اخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُمْ، وَ الْعَنْ مَنْ ظَلَمَهُمْ، وَ عَجِّلْ فَرَجَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ انْصُرْ شِيعَةَ آلِ مُحَمَّدٍ، (2)

ص: 288


1- و از تو یاری می جویم، ای فریادرٰس غم زدگان، ای اجابت کننده دعای درماندگان، تویی خدا، پروردگار جهانیان، تویی خدا، معبودی جز تو نیست فرمانروای مطلق، حق آشکار، بزرگ منشی، جامه برازنده تو است . خدایا درود فرست بر محمّد برگزیده، و علی پسندیده و فاطمه زهرا و خدیجه کبری، و حسن مجتبی و حسین شهید در کربلا،
2- و علی بن الحسین زینت عبادت کنندگان و محمّد بن علی باقر، و جعفر بن محمّد صادق، و موسی بن جعفر کاظم، و علی بن موسی الرضا، و محمّد بن علی تقی، و علی بن محمّد نقی، و حسن بن علی عسگری، و حجّت قائم امام مهدی مورد انتظار درود خدا بر همه آنان . خدایا دوست بدار آن که آنان را دوست دارد، و دشمن بدار آن که آنان را دشمن بدارد، و یاری ده آن که آنان را یاری رساند و خوار کن آن که آنان را خوار خواهد و لعنت فرست بر آن که به آنان ستم ورزید و در فرج خاندان محمّد شتاب فرما، و پیروان خاندان محمّد را یاری کن،

[وَ أَهْلِکْ أَعْدَاءَ آلِ مُحَمَّدٍ] وَ ارْزُقْنِی رُؤْیَةَ قَائِمِ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اجْعَلْنِی مِنْ أَتْبَاعِهِ وَ أَشْیَاعِهِ وَ الرَّاضِینَ بِفِعْلِهِ ؛ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ . (1)

دعای مقاتل بن سلیمان

هشتم:شیخ کفعمی در کتاب «بلد الامین» از حضرت زین العابدین (عَلَيهِ السَّلَامُ) دعایی نقل کرده و فرموده: این دعا را مقاتل بن سلیمان از آن حضرت روایت کرده و گفته: هرکه این دعا را صد مرتبه بخواند و دعایت اجابت نشود پس مقاتل را لعنت کند . و آن دعا این است:

إِلٰهِى كَيْفَ أَدْعُوكَ وَ أَنَا أَنَا ؟ وَ كَيْفَ أَقْطَعُ رَجائِى مِنْكَ وَ أَنْتَ أَنْتَ ؟ إِلٰهِى إِذا لَمْ أَسْأَلْكَ فَتُعْطِيَنِى، فَمَنْ ذَا الَّذِى أَسْأَلُهُ فَيُعْطِينِى ؟ إِلٰهِى إِذا لَمْ أَدْعُوكَ فَتَسْتَجِيبَ لِى، فَمَنْ ذَا الَّذِى أَدْعُوهُ فَيَسْتَجِيبُ لِى ؟ إِلٰهِى إِذا لَمْ أَتَضَرَّعْ إِلَيْكَ فَتَرْحَمَنِى، فَمَنْ ذَا الَّذِى أَتَضَرَّعُ إِلَيْهِ فَيَرْحَمُنِى ؟ إِلَهِی فَکَمَا فَلَقْتَ الْبَحْرَ لِمُوسَی عَلَيهِ السَّلَامُ وَ نَجَّیْتَهُ، أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ أَنْ تُنَجِّیَنِی (2)

ص: 289


1- و دیدار قائم خاندان محمّد را روزی ام گردان، و مرا از پیروان و شیعیان او و خرسندان به کار او قرار ده، به مهرت ای مهرورزترین مهرورزان .
2- خدایا چگونه تو را بخوانم و حال آنکه من منم، و چگونه امیدم را از تو قطع کنم و حال آنکه تو تویی، خدایا! آنگاه که از تو نخواهم که به من عطا کنی پس کیست که از او درخواست عطا کنم؟ خدایا! آنگاه که تو را نخوانم تا مرا اجابت کنی، پس کیست که او را بخوانم تا اجابتم کند؟، خدایا! آنگاه که به سوی تو زاری نکنم تا به من مهرآوری، پس کیست که به جانب او زاری کنم تا به من مهر آورد، خدایا! چنان که دریا را برای موسی (درود خدا بر او) شکافتی و نجاتش دادی، از تو درخواست می کنم بر محمّد و خاندانش درود فرستی و از آنچه در آن گرفتارم

مِمَّا أَنَا فِیهِ، وَ تُفَرِّجَ عَنِّی فَرَجاً عَاجِلاً غَیْرَ آجِلٍ، بِفَضْلِکَ وَ رَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ . (1)

دعایی که جبرئیل به پیغمیر (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) آموخت

نهم: سیّد ابن طاووس در کتاب مهج الدعوات از حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده که جبرئیل به محضر رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) عرضه داشت: هیچ پیامبری را به اندازه تو دوست نداشتم، پس بسیار بگو:

اَللّٰهُمَّ إِنَّكَ تَرىٰ وَ لَا تُرىٰ، وَ أَنْتَ بِالْمَنْظَرِ الْأَعْلىٰ، وَ أَنَّ إِلَيْكَ الْمُنْتَهىٰ وَ الرُّجْعىٰ، وَ أَنَّ لَكَ الْآخِرَةَ وَ الْأُولىٰ، وَ أَنَّ لَكَ الْمَماتَ وَ الْمَحْيَا، وَ رَبِّ أَعُوذُ بِكَ أَنْ أُذَلَّ أَوْ أُخْزىٰ . (2)

دعای سریع الاجابه

دهم: کفعمی در کتاب «بلد الامین» دعایی به روایت از موسی بن جعفر (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) نقل کرده و گفته است: این دعا عظیم الشأن و سریع الاجابة است، و آن دعا این است:

اللّهمَّ إِنِّی أَطَعْتُکَ فِی أَحَبِّ الْأَشْیَاءِ إِلَیْکَ، وَ هُوَ التَّوْحِیدُ، وَ لَمْ أَعْصِکَ فِی أَبْغَضِ الْأَشْیَاءِ إِلَیْکَ، وَ هُوَ الْکُفْرُ، فَاغْفِرْ لِی مَا بَیْنَهُمَا، یَا مَنْ إِلَیْهِ مَفَرِّی، آمِنِّی مِمَّا فَزِعْتُ مِنْهُ إِلَیْکَ . (3)

ص: 290


1- مرا رهایی بخشی، و بر من گشایش دهی گشایشی فوری نه دیر، به فضل و مهربانی ات، ای مهربان ترین مهربانان .
2- خدایا! تو می بینی و دیده نمی شوی و تو در چشم انداز برتری و نهایت و بازگشت همه به سوی تو است، و آخرت و دنیا و مرگ و زندگی از آن تو است، پروردگارا به تو پناه می آورم از اینکه خوار یا رسوا شوم .
3- خدایا! تو را در محبوبترین چیزها نزدت که یگانه پرستی است اطاعت نمودم، و تو را در مبغوض ترین چیزها که کفر است نافرمانی نکردم، پس آنچه از گناهان بین این دو است بر من بیامرز، ای آن که گریزگاهم تنها به جانب اوست، از آنچه از آن به سویت پناه آوردم مرا ایمنی بخش،

اَللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِىَ الْكَثِيرَ مِنْ مَعاصِيكَ، وَ اقْبَلْ مِنِّى الْيَسِيرَ مِنْ طاعَتِكَ، يَا عُدَّتِى دُونَ الْعُدَدِ، وَ يَا رَجائِى وَ الْمُعْتَمَدَ، وَ يَا كَهْفِى وَ السَّنَدَ، وَ يَا وَاحِدُ يَا أَحَدُ، يَا قُلْ هُوَ اللّٰهُ أَحَدٌ اللّٰهُ الصَّمَدُ لَمْ يَلِدْ وَ لَمْ يُولَدْ وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُواً أَحَدٌ، (1) أَسْأَلُكَ بِحَقِّ مَنِ اصْطَفَيْتَهُمْ مِنْ خَلْقِكَ وَ لَمْ تَجْعَلْ فِى خَلْقِكَ مِثْلَهُمْ أَحَداً، أَنْ تُصَلِّىَ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ تَفْعَلَ بِى ما أَنْتَ أَهْلُهُ . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِالْوَحْدانِيَّةِ الْكُبْرىٰ، وَ الْمُحَمَّدِيَّةِ الْبَيْضاءِ، وَ الْعَلَوِيَّةِ العُلْيا، وَ بِجَمِيعِ مَا احْتَجَجْتَ بِهِ عَلىٰ عِبادِكَ، وَ بِالاسْمِ الَّذِى حَجَبْتَهُ عَنْ خَلْقِكَ فَلَمْ يَخْرُجْ مِنْكَ إِلّا إِلَيْكَ، صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اجْعَلْ لِى مِنْ أَمْرِى فَرَجاً وَ مَخْرَجاً، وَ ارْزُقْنِى مِنْ حَيْثُ أَحْتَسِبُ وَ مِنْ حَيْثُ لَاأَحْتَسِبُ، إِنَّكَ تَرْزُقُ مَنْ تَشاءُ بِغَيْرِ حِسابٍ . (2) سپس حاجت خود را درخواست کن .

ص: 291


1- خدایا! بیامرز از نافرمانی های بسیارم را در پیشگاهت، و طاعت اندکم را در آستانت بپذیر، ای تنها توشه ام از میان توشه ها، و ای امید و آرامش، و پناه و تکیه گاهم، و ای یگانه و یکتا، ای که گفتی «بگو او خدای یکتاست، خدای بی نیاز است، نه زاده و نه زاییده شده، و برایش همتایی نبوده است»
2- از تو درخواست می کنم به حق آنان که از میان آفریده هایت انتخاب نمودی، و هیچکس را از میان آفریدگانت همانند آنان قرار ندادی، بر محمّد و خاندانش درود فرست، و با من چنان کن که سزاوار آنی، خدایا! از تو درخواست می کنم به حق یگانگی بزرگ تر الهی، و مقام تابنده محمّدی، و جایگاه برتر علوی، و به تمام آنچه به آن بر بندگانت حجّت نهادی، و به حق آن نامی که از آفریدگان خود پنهان داشتی، که از تو جز برای تو اظهار نگردد، بر محمّد و خاندانش درود فرست و برای من در کارم گشایش و راه نجاتی قرار ده، و از جهاتی که گمان می برم و یا گمان نمی برم مرا روزی ده همانا تو هرکه را بخواهی بی حساب روزی می دهی .
دعای یامن تحل که حضرت هادی تعلیم الیسع قمی کرده وفرموده: آل محَمد این دعا را هنگام بلا و ظهور دشمن و خوف فقر و تنگی سینه می خواندند

یازدهم: کفعمی در کتاب «مصباح» دعایی نقل کرده و فرموده است: سیّد ابن طاووس این دعا را برای ایمن شدن از ستم سلطان و نزول بلا و چیرگی دشمنان و ترس و تنگدستی و دل تنگی ذکر کرده، و آن از دعاهای صحیفه سجّادیه است، پس هرگاه از زیان آنچه ذکر شد در هراس بودی آن را بخوان . و دعا این است:

يَا مَنْ تُحَلُّ بِهِ عُقَدُ الْمَكارِهِ، وَ يَا مَنْ يُفْثَأُ بِهِ حَدُّ الشَّدائِدِ، وَ يَا مَنْ يُلْتَمَسُ مِنْهُ الْمَخْرَجُ إِلىٰ رَوْحِ الْفَرَجِ، ذَلَّتْ لِقُدْرَتِكَ الصِّعابُ، وَ تَسَبَّبَتْ بِلُطْفِكَ الْأَسْبابُ، وَ جَرىٰ بِقُدْرَتِكَ الْقَضاءُ، وَ مَضَتْ عَلىٰ إِرادَتِكَ الْأَشْياءُ، فَهِىَ بِمَشِيئَتِكَ دُونَ قَوْلِكَ مُؤْتَمِرَةٌ، وَ بِإِرادَتِكَ دُونَ نَهْيِكَ مُنْزَجِرَةٌ، أَنْتَ الْمَدْعُوُّ لِلْمُهِمَّاتِ، وَ أَنْتَ الْمَفْزَعُ فِى الْمُلِمَّاتِ، لَايَنْدَفِعُ مِنْها إِلّا ما دَفَعْتَ، وَ لَا يَنْكَشِفُ مِنْها إِلّا ما كَشَفْتَ، وَ قَدْ نَزَلَ بِى يَا رَبِّ ما قَدْ تَكَأَّدَنِى ثِقْلُهُ، وَ أَلَمَّ بِى ما قَدْ بَهَظَنِى حَمْلُهُ، وَ بِقُدْرَتِكَ (1)

ص: 292


1- ای آن که گرفتاری های سخت تنها به وسیله او بازگردد، ای آن که تیزی تیغ دشواری ها به او درهم شکسته شود، ای آن که بیرون آمدن از رنج ها و راه یافتن به سوی عرصه گشایش تنها از او درخواست گردد، در برابر توانایی ات سختی ها رام شد، و به لطف اسباب و وسائل فراهم گشت، و به نیرویت قضا جاری شد، و امور براساس اراده ات گذرد، پس اشیاء تنها نه به گفتارت بلکه به اراده ات فرمان پذیرند، و تنها به اراده ات قبل از نهی کردنت باز داشته اند، تنها تو برای رفع گرفتاری ها خوانده شدی، و در بلاهای سخت پناهگاهی، چیزی از آن بلاهای سخت دفع نگردد جز آنچه تو دفع کردی، و چیزی از آن گشوده نشود مگر آنچه تو گشودی، پروردگارم مشکلی به من رسیده که سنگینی اش مرا به زحمت انداخته است، و دشواری بر من فرود آمده که به دوش کشیدنش مرا گرانبار نموده است آری آن را تو به قَدرت خویش

أَوْرَدْتَهُ عَلَىَّ، وَ بِسُلْطانِكَ وَجَّهْتَهُ إِلَىَّ، فَلا مُصْدِرَ لِما أَوْرَدْتَ، وَ لَا صارِفَ لِما وَجَّهْتَ، وَ لَا فاتِحَ لِما أَغْلَقْتَ، وَ لَا مُغْلِقَ لِما فَتَحْتَ، وَ لَا مُيَسِّرَ لِما عَسَّرْتَ، وَ لَا ناصِرَ لِمَنْ خَذَلْتَ، ففَصَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ افْتَحْ لِى يَا رَبِّ بَابَ الْفَرَجِ بِطَوْلِكَ، (1) وَ اكْسِرْ عَنِّى سُلْطانَ الْهَمِّ بِحَوْلِكَ، وَ أَنِلْنِى حُسْنَ النَّظَرِ فِيما شَكَوْتُ، وَ أَذِقْنِى حَلاوَةَ الصُّنْعِ فِيما سَأَلْتُ، وَهَبْ لِى مِنْ لَدُنْكَ رَحْمَةً وَ فَرَجاً هَنِيئاً، وَ اجْعَلْ لِى مِنْ عِنْدِكَ مَخْرَجاً وَحِيّاً، وَ لَا تَشْغَلْنِى بِالاهْتِمامِ عَنْ تَعاهُدِ فُرُوضِكَ، وَ اسْتِعْمالِ سُنَنِكَ، (سُنَّتِکَ) فَقَدْ ضِقْتُ لِما نَزَلَ بِى يَا رَبِّ ذَرْعاً، وَ امْتَلَأْتُ بِحَمْلِ ما حَدَثَ عَلَىَّ هَمّاً، وَ أَنْتَ الْقادِرُ عَلىٰ كَشْفِ ما مُنِيتُ بِهِ، وَ دَفْعِ ما وَقَعْتُ فِيهِ، فَافْعَلْ بِى ذٰلِكَ وَ إِنْ لَمْ أَسْتَوْجِبْهُ مِنْكَ، يَا ذَا الْعَرْشِ الْعَظِيمِ، وَ ذَا الْمَنِّ الْكَرِيمِ، فَأَنْتَ قادِرٌ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ، آمِينَ رَبَّ الْعالَمِينَ . (2)

ص: 293


1- بر من فرود آوردی، و با نیرویت متوجّه من ساختی، پس از آنچه مرا در آن وارد کردی بیرون کننده ای نیست و از آنچه متوجه من نمودی بازگرداننده ای وجود ندارد و از آنچه تو بستی گشاینده ای نمی باشد و از آنچه تو گشودی کسی را یارای بستن نیست و بر آنچه تو سخت گرفتی آسان کننده ای وجود ندارد و برای آن که تو از یاری اش دریغ ورزیدی یاوری نیست، بر محمّد و خاندانش درود فرست، و گشایش را پروردگارا به کرم و فضلت به روی من بگشا،
2- و چیرگی اندوه را به نیرویت از من برگیر، و مرا در آنچه از آن به تو شکایت نمودم خوش بینی عطا فرما، و شیرینی رفتارت را نسبت به آنچه از تو خواستم به من بچشان، و از پیشگاه خود مهر و گشایش گوارایی به من ببخش، و از نزد خود را نجات فوری برایم قرار ده، و از محافظت در انجام واجبات، و به کار گرفتن احکامت در زندگی مرا غافل مساز، پروردگارا از مشکلی که بر من فرود آمده سخت به تنگ آمدم، و وجودم را به خاطر حادثه ای که برایم رخ داده اندوه فرا گرفته است، تنها تو توانایی برای برطرف ساختن آنچه به آن دچار شدم و دفع آنچه در آن افتادم، پس به فضل خویش آن را برایم به انجام برسان، هرچند خود را سزاوار آن از سوی تو نمی دانم، ای صاحب عرش بزرگ، و دارای نعمت کریمانه، تنها تو نیرومندی، ای مهربان ترین مهربانان، دعایم را اجابت کن ای پروردگار جهانیان .
دعای فرج امام زمان (عجل اللّه تعالی فرجه الشریف)

دوازدهم: کفعمی در کتاب «بلد الامین» فرموده: این دعا دعای امام زمان (عجل اللّه تعالی فرجه الشریف) است که آن را به شخصی که در زندان بود تعلیم داد، پس آن زندانی با خواندن آن آزاد شد:

إِلٰهِى عَظُمَ الْبَلاءُ، وَ بَرِحَ الْخَفاءُ، وَ انْكَشَفَ الْغِطاءُ، وَ انْقَطَعَ الرَّجاءُ، وَ ضاقَتِ الْأَرْضُ، وَ مُنِعَتِ السَّماءُ، وَ أَنْتَ الْمُسْتَعانُ، وَ إِلَيْكَ الْمُشْتَكىٰ، وَ عَلَيْكَ الْمُعَوَّلُ فِى الشِّدَّةِ وَ الرَّخاءِ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، أُولِى الْأَمْرِ الَّذِينَ فَرَضْتَ عَلَيْنا طاعَتَهُمْ، وَ عَرَّفْتَنا بِذَلِكَ مَنْزِلَتَهُمْ، فَفَرِّجْ عَنّا بِحَقِّهِمْ فَرَجاً عاجِلاً قَرِيباً، كَلَمْحِ الْبَصَرِ أَوْ هُوَ أَقْرَبُ ؛ يَا مُحَمَّدُ يَا عَلِىُّ، يَا عَلِىُّ يَا مُحَمَّدُ، اكْفِيانِى فَإِنَّكُما كافِيانِ، وَ انْصُرانِى فَإِنَّكُما ناصِرانِ . يَا مَوْلانا يَا صاحِبَ الزَّمانِ، الْغَوْثَ الْغَوْثَ الْغَوْثَ، أَدْرِكْنِى أَدْرِكْنِى أَدْرِكْنِى، السَّاعَةَ السَّاعَةَ السّاعَةَ ! الْعَجَلَ الْعَجَلَ (1)

ص: 294


1- خدایا گرفتاری بزرگ شد، و پوشیده بر ملا گشت، و پرده کنار رفت، و امید بریده گشت، و زمین تنگ شد، و خیرات آسمان دریغ شد و پشتیبان تویی، و شکایت تنها به جانب تو است، در سختی و آسانی تنها بر تو اعتماد است، خدایا! بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست آن صاحبان فرمانی که اطاعتشان را بر ما فرض نمودی، و به این سبب مقامشان را به ما شناساندی، پس به حق ایشان به ما گشایش ده، گشایشی زود و نزدیک همچون چشم بر هم نهادن یا زودتر، ای محمّد و ای علی، ای علی و ای محمّد، مرا کفایت کنید، که تنها شما کفایت کنندگان من هستید، و یاری ام دهید که تنها شما یاری کنندگان من هستید، ای مولای ما ای صاحب زمان، فریادرس، فریادرس، فریادرس، مرا دریاب، مرا دریاب، مرا دریاب، اکنون، اکنون، اکنون، با شتاب، با شتاب،

الْعَجَلَ! یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ، بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ . (1)

دعای امام زمان (عجل اللّه تعالی فرجه الشریف) اللّهم ارزقنا توفیق الطاعه و بعد المعصیه

سیزدهم: کفعمی در کتاب «مصباح» فرموده است: این دعای حضرت مهدی (عجل اللّه تعالی فرجه الشریف) است:

اَللّٰهُمَّ ارْزُقْنا تَوْفِيقَ الطّاعَةِ، وَ بُعْدَ الْمَعْصِيَةِ، وَ صِدْقَ النِّيَّةِ، وَ عِرْفانَ الْحُرْمَةِ، وَ أَكْرِمْنا بِالْهُدىٰ وَ الاسْتِقامَةِ، وَ سَدِّدْ أَلْسِنَتَنا بِالصَّوابِ وَ الْحِكْمَةِ، وَ امْلَأْ قُلُوبَنا بِالْعِلْمِ وَ الْمَعْرِفَةِ، وَ طَهِّرْ بُطُونَنا مِنَ الْحَرامِ وَ الشُّبْهَةِ، وَ اكْفُفْ أَيْدِيَنا عَنِ الظُّلْمِ وَ السَّرِقَةِ، وَ اغْضُضْ أَبْصارَنا عَنِ الْفُجُورِ وَ الْخِيانَةِ، وَ اسْدُدْ أَسْماعَنا عَنِ اللَّغْوِ وَ الْغِيبَةِ، وَتَفَضَّلْ عَلىٰ عُلَمائِنا بِالزُّهْدِ وَ النَّصِيحَةِ، وَ عَلَى الْمُتَعَلِّمِينَ بِالْجُهْدِ وَ الرَّغْبَةِ، وَ عَلَى الْمُسْتَمِعِينَ بِالاتِّباعِ وَ الْمَوْعِظَةِ، وَ عَلىٰ مَرْضَى الْمُسْلِمِينَ بِالشِّفاءِ وَ الرَّاحَةِ، وَ عَلىٰ مَوْتاهُمْ بِالرَّأْفَةِ وَ الرَّحْمَةِ، وَ عَلَی مَشَایِخِنَا بِالْوَقَارِ وَ السَّکِینَةِ، وَ عَلَی الشَّبَابِ بِالْإِنَابَةِ وَ التَّوْبَةِ، وَ عَلَی النِّسَاءِ (2)

ص: 295


1- با شتاب، ای مهربان ترین مهربانان به حق محمّد و خاندان پاک او .
2- خدایا، توفیق فرمان بری، و دوری از نافرمانی، و درستی نهاد و شناخت واجبات را روزی ما بدار و ما را به هدایت و پایداری گرامی دار، و زبانمان را به راستگویی و حکمت استوار ساز، و دل هایمان را از دانش و بینش پر کن، و شکم هایمان را از حرام و شبهه پاک فرما، و دستانمان را از ستم و دردی بازدار و دیدگانما را از ناپاکی و خیانت فرو بند، و گوش هایمان را از شنیدن بیهوده و غیبت ببند، و و بر دانشمندان مان زهد و خیرخواهی و بر دانش آموزان تلاش و شوق، و بر شنوندگان پیروی و پندآموزی، و بر بیماران شفا و آرامش، و بر مردگان مهر و رحمت، و بر پیران متانت و آرامش، و بر جوانان بازگشت و توبه و بر زنان

بِالْحَياءِ وَ الْعِفَّةِ، وَ عَلَى الْأَغْنِياءِ بِالتَّواضُعِ وَ السَّعَةِ، وَ عَلَى الْفُقَراءِ بِالصَّبْرِ وَ الْقَناعَةِ، وَ عَلَى الْغُزاةِ بِالنَّصْرِ وَ الْغَلَبَةِ، وَ عَلَى الْأُسَرَاءِ بِالْخَلاصِ وَ الرَّاحَةِ، وَ عَلَى الْأُمَراءِ بِالْعَدْلِ وَ الشَّفَقَةِ، وَ عَلَى الرَّعِيَّةِ بِالْإِنْصافِ وَ حُسْنِ السِّيرَةِ، وَ بارِكْ لِلْحُجَّاجِ وَ الزُّوَّارِ فِى الزَّادِ وَ النَّفَقَةِ، وَ اقْضِ ما أَوْجَبْتَ عَلَيْهِمْ مِنَ الْحَجِّ وَ الْعُمْرَةِ، بِفَضْلِكَ وَ رَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1)

دعای حضرت حجت (عَلَيهِ السَّلَامُ)

چهاردهم: در «مهج الدّعوات» ذکر شده است که این دعا دعای حضرت حجّت (عجل اللّه تعالی فرجه الشریف) است:

إِلٰهِى بِحَقِّ مَنْ نَاجَاكَ، وَ بِحَقِّ مَنْ دَعَاكَ فِى الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ [صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ] تَفَضَّلْ عَلىٰ فُقَراءِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ بِالْغَناءِ وَ الثَّرْوَةِ، وَ عَلىٰ مَرْضَى الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُومِناتِ بِالشِّفاءِ وَ الصِّحَّةِ، وَ عَلىٰ أَحْياءِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ، بِاللُّطْفِ وَ الْكَرَمِ، وَ عَلىٰ أَمْواتِ الْمُؤْمِنِينَ (2)

ص: 296


1- حیا و پاکدامنی و بر ثروتمندان فروتنی و گشادگی، و بر تنگدستان شکیبایی و قناعت، و بر جنگجویان نصر و پیروزی، و بر اسیران آزادی و راحتی، و بر حاکمان دادگستری و دلسوزی، و بر زیردستان انصاف و خوش رفتاری تفضّل فرما، و حاجیان و زیارت کنندگان را در زاد و خرجی برکت ده، و آنچه را بر ایشان از حج و عمره واجب کردی توفیق اتمام عنایت کن به فضل و رحمتت ای مهربان ترین مهربانان .
2- خدایا! به حق کسی که با تو راز گفت، و به حق کسی که در خشکی و دریا تو را خواند، درود فرست بر محمّد و خاندان محمّد و بر تهیدستان از مردان و زنان با ایمان توانگری و ثروت عطا فرما، و بر بیماران اهل ایمان از مردان و زنان شفا و تندرستی عطا فرما، و بر زندگان شان لطف و کرامت، و بر مردگان مردان

وَ الْمُؤْمِنَاتِ، بِالْمَغْفِرَةِ وَ الرَّحْمَةِ، وَ عَلَی غُرَبَاءِ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ، بِالرَّدِّ إِلَی أَوْطَانِهِمْ، سَالِمِینَ غَانِمِینَ، بِمُحَمَّدٍ وَ آلِهِ أَجْمَعِینَ . (1)

دعای استغاثه به امام زمان (عجل اللّه تعالی فرجه الشریف)

پانزدهم: سیّد علی خان شیرازی در کتاب «کلم طیّب» فرموده است: این دعا دعای استغاثه به حضرت صاحب الزّمان (صلوات اللّه علیه) است، هر کجا که باشی دو رکعت نماز بجای آر و سپس زیر آسمان رو به قبله بایست و بگو:

سَلامُ اللّٰهِ الْكامِلُ التَّامُّ الشَّامِلُ الْعامُّ، وَ صَلَواتُهُ الدَّائِمَةُ وَ بَرَكاتُهُ الْقائِمَةُ التَّامَّةُ عَلىٰ حُجَّةِ اللّٰهِ وَ وَلِيِّهِ فِى أَرْضِهِ وَ بِلادِهِ، وَ خَلِيفَتِهِ عَلىٰ خَلْقِهِ وَ عِبادِهِ، وَ سُلالَةِ النُّبُوَّةِ وَ بَقِيَّةِ الْعِتْرَةِ وَ الصَّفْوَةِ، صاحِبِ الزَّمانِ، وَ مُظْهِرِ الْإِيمانِ، وَ مُلَقِّنِ (مُعلِنِ) أَحْكامِ الْقُرْآنِ، وَ مُطَهِّرِ الْأَرْضِ، وَ ناشِرِ الْعَدْلِ فِى الطُّولِ وَ الْعَرْضِ، وَ الْحُجَّةِ الْقائِمِ الْمَهْدِيِّ، الْإِمامِ الْمُنْتَظَرِ الْمَرْضِيِّ (الْمُرْتَضَی) (2)

ص: 297


1- و زنان با ایمان آمرزش و رحمت، و بر غریبان مردان و زنان با ایمان بازگشت به وطن با سلامتی و بهره مندی عنایت فرما، به حق محمّد و همه اهل بیت او .
2- سلام کامل، تمام، همه جانبه و فراگیر خدا، و درود همیشگی، و برکات پاینده و برازنده حق بر حجت خدا و جانشین او در زمین و تمامی سرزمین ها، و خلیفه او بر همه خلق و بندگان، آن که از نسل نبوّت، و باقیمانده عترت، و از برگزیدگان است، صاحب زمان و آشکار کننده ایمان، و معلّم احکام قرآن، و پاک کننده زمین و گستراننده عدالت در طول و عرض جهان و حجّت پایدار، مهدی، آن امام مورد انتظار، پسندیده،

وَ ابْنِ الْأَئِمَّةِ الطَّاهِرِينَ، الْوَصِيِّ ابْنِ الْأَوْصِياءِ الْمَرْضِيِّينَ، الْهادِي الْمَعْصُومِ ابْنِ الْأَئِمَّةِ الْهُداةِ الْمَعْصُومِينَ . السَّلامُ عَلَیْکَ یَا مُعِزَّ الْمُؤْمِنِینَ الْمُسْتَضْعَفِینَ، السَّلامُ عَلَیْکَ یَا مُذِلَّ الْکَافِرِینَ الْمُتَکَبِّرِینَ الظَّالِمِینَ، (1) اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا مَوْلاىَ يَا صاحِبَ الزَّمانِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا ابْنَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا ابْنَ فاطِمَةَ الزَّهْراءِ سَيِّدَةِ نِساءِ الْعالَمِينَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا ابْنَ الْأَئِمَّةِ الْحُجَجِ الْمَعْصُومِينَ وَ الْإِمامِ عَلَى الْخَلْقِ أَجْمَعِينَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا مَوْلاىَ سَلامَ مُخْلِصٍ لَكَ فِى الْوَلايَةِ أَشْهَدُ أَنَّكَ الْإِمامُ الْمَهْدِىُّ قَوْلاً وَ فِعْلاً، وَ أَنْتَ الَّذِى تَمْلَأُ الْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلاً بَعْدَ ما مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً، فَعَجَّلَ اللّٰهُ فَرَجَكَ، وَ سَهَّلَ مَخْرَجَكَ، وَقَرَّبَ زَمانَكَ، وَ كَثَّرَ أَنْصارَكَ وَ أَعْوانَكَ، وَ أَنْجَزَ لَكَ ما وَعَدَكَ، فَهُوَ أَصْدَقُ الْقائِلِينَ وَ «نُرِيدُ أَنْ نَمُنَّ (2)

ص: 298


1- و فرزند امامان پاک، جانشین و فرزند جانشینان پسندیده، رهبر معصوم و فرزند پیشوایان راهبر معصوم، سلام بر تو ای عزّت بخش اهل ایمان و همه آنان که ناتوان شان شمردند، سلام بر تو ای خوار کننده کافران گردنکش و ستمکار،
2- سلام بر تو ای سرورم ای صاحب الزّمان، سلام بر تو ای فرزند رسول خدا، سلام بر تو ای فرزند امیر مؤمنان، سلام بر تو ای فرزند فاطمه زهرا، سرور بانوان جهان، سلام بر تو ای فرزند امامان، آن حجّت های معصوم، و ای پیشوای همه خلایق، سلام بر تو ای سرورم، سلامی با کمال خلوص به تو در ولایت و پیروی، گواهی می دهم که همانا تو امام راه یافته در گفتار و کرداری، و تویی آن که زمین را با عدل و داد پر کنی، پس از آنکه از ستم و جور پر شد، پس خدا در گشایش کارت شتاب ورزد، و آمدنت را آسان نماید، و زمانت را نزدیک فرماید، و بر یاران و یاورانت بیافزاید، و به آنچه به تو وعده داده وفا کند، که خدا راستگوترین گویندگان است که در قرآن فرموده: «و ما می خواهیم

عَلَی الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ، وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِینَ» یَا مَوْلایَ یَا صَاحِبَ الزَّمَانِ، یَا ابْنَ رَسُولِ اللّه، حَاجَتِی کَذَا وَ کَذَا . (1) و بجای کذا و کذا حاجات خود را بیان کند و بگوید: فَاشْفَعْ لِى فِى نَجاحِها، فَقَدْ تَوَجَّهْتُ إِلَيْكَ بِحاجَتِى لِعِلْمِى أَنَّ لَكَ عِنْدَ اللّٰهِ شَفاعَةً مَقْبُولَةً وَ مَقاماً مَحْمُوداً، فَبِحَقِّ مَنِ اخْتَصَّكُمْ بِأَمْرِهِ، وَ ارْتَضاكُمْ لِسِرِّهِ، وَ بِالشَّأْنِ الَّذِى لَكُمْ عِنْدَ اللّٰهِ بَيْنَكُمْ وَ بَيْنَهُ، سَلِ اللّٰهَ تَعالىٰ فِى نُجْحِ طَلِبَتِى وَ إِجابَةِ دَعْوَتِى وَ كَشْفِ كُرْبَتِى . (2) سپس بخواه هرچه خواهی که به خواست خدا برآورده شود . مؤلّف گوید: بهتر آن است که در رکعت اوّل این نماز پس از سوره «حَمْد» سوره «انّا فَتَحْنا» و در رکعت دوّم پس از سوره «حَمد» سوره«إِذا جاءَ نَصْرُ اللّه»خوانده شود .

ص: 299


1- بر کسانی که در زمین ناتوان شمرده شده اند منّت نهیم و آنان را پیشوایان و وارثان قرار دهیم»، ای سرورم ای صاحب الزّمان، ای فرزند رسول خدا، حاجت من این و آن است .
2- در برآورده شدن حاجاتم نزد خدا واسطه شو، من با حاجاتم به سوی تو رو نمودم، چون می دانم شفاعت تو نزد خدا پذیرفته می شود و مقام تو در بارگاهش بس ستوده است، پس به حق آن که شما را به امر خویش خاص گردانید و برای بیان اسرارش برگزید، و به حق جایگاهی که شما در پیشگاه خدا داری که تنها بین شما و اوست، برآوردن خواهشم، و اجابت دعایم، و برطرف شدن اندوهم را از خدا بخواه .

فصل هشتم: مناجات خمس عشره

مناجات اول: راز و نیاز توبه کنندگان

مناجات خمس عشرة [یعنی مناجات های پانزده گانه] از مولای ما علی بن الحسین (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) است، علاّمه مجلسی (رَحمهُ اللّه) علیه در کتاب بحار الانوار فرموده است: من این مناجات را به روایت از آن حضرت در کتاب های بعضی از علما (رضوان اللّه علیهم) یافتم .

المناجاة الاولی: مناجاة التائبین (1)

بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ إِلَهِی، أَلْبَسَتْنِى الْخَطايا ثَوْبَ مَذَلَّتِى، وَ جَلَّلَنِى التَّباعُدُ مِنْكَ لِباسَ مَسْكَنَتِى، وَ أَماتَ قَلْبِى عَظِيمُ جِنايَتِى، فَأَحْيِهِ بِتَوْبَةٍ مِنْكَ يَا أَمَلِى وَ بُغْيَتِى، وَ يَا سُؤْلِى وَ مُنْيَتِى، فَوَعِزَّتِكَ ما أَجِدُ لِذُنُوبِى سِواكَ غافِراً، وَ لَا أَرَىٰ لِكَسْرِى غَيْرَكَ جابِراً، وَ قَدْ خَضَعْتُ بِالْإِنابَةِ إِلَيْكَ، وَ عَنَوْتُ بِالاسْتِكانَةِ لَدَيْكَ، فَإِنْ(2)

ص: 300


1- مناجات اوّل: رازونیاز توبه کنندگان
2- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است خدایا! گناهان بر من لباس خواری پوشانده، و دوری از تو جامه درماندگی بر تنم پیچیده، و بزرگی جنایتم دلم را میرانده، پس آن را با توبه به درگاهت زنده کن، ای آرزویم و مرادم و خواسته ام و امیدم، به عزّتت سوگند برای گناهانم آمرزنده ای جز تو نمی یابم، و برای دل شکستگی ام جبران کننده ای جز تو نمی بینم، به پیشگاهت با توبه و انابه فروتنی نمودم، و با ذلّت و خواری، به درگاهت تسلیم شدم، اگر

طَرَدْتَنِی مِنْ بَابِکَ، فَبِمَنْ أَلُوذُ؟ وَإِنْ رَدَدْتَنِی عَنْ جَنَابِکَ، فَبِمَنْ أَعُوذُ؟ فَوَا أَسَفَاهْ مِنْ خَجْلَتِی وَ افْتِضَاحِی! وَ وَالَهْفَاهْ مِنْ سُوءِ عَمَلِی وَ اجْتِرَاحِی! أَسْأَلُکَ یَا غَافِرَ الذَّنْبِ الْکَبِیرِ، وَ یَا جَابِرَ الْعَظْمِ الْکَسِیرِ، أَنْ تَهَبَ لِی مُوبِقَاتِ الْجَرَائِرِ، وَ تَسْتُرَ عَلَیَّ فَاضِحَاتِ السَّرَائِرِ، وَ لا تُخْلِنِی فِی مَشْهَدِ الْقِیَامَةِ مِنْ بَرْدِ عَفْوِکَ وَ غَفْرِکَ، وَ لا تُعْرِنِی مِنْ جَمِیلِ صَفْحِکَ وَ سَتْرِکَ، إِلَهِی، ظَلِّلْ عَلَی ذُنُوبِی غَمَامَ رَحْمَتِکَ، (1) وَ أَرْسِلْ عَلَی عُیُوبِی سَحَابَ رَأْفَتِکَ إِلَهِی هَلْ یَرْجِعُ الْعَبْدُ الْآبِقُ إِلّا إِلَی مَوْلاهُ! أم هَلْ یُجِیرُهُ مِنْ سَخَطِهِ أَحَدٌ سِوَاهُ! إِلَهِی، إِنْ کَانَ النَّدَمُ عَلَی الذَّنْبِ تَوْبَةً، فَإِنِّی وَ عِزَّتِکَ مِنَ النَّادِمِینَ، وَ إِنْ کَانَ الاسْتِغْفَارُ مِنَ الْخَطِیئَةِ حِطَّةً، فَإِنِّی لَکَ مِنَ الْمُسْتَغْفِرِینَ، لَکَ الْعُتْبَی حَتَّی تَرْضَی . إِلَهِی بِقُدْرَتِکَ عَلَیَّ تُبْ عَلَیَّ، وَ بِحِلْمِکَ عَنِّی، اعْفُ عَنِّی وَ بِعِلْمِکَ بِی ارْفَقْ بِی، إِلَهِی، أَنْتَ الَّذِی فَتَحْتَ لِعِبَادِکَ (2)

ص: 301


1- مرا از درگاهت برانی به که روی آورم؟ و اگر از آستانت بازگردانی به که پناه برم؟ در این حال افسوس از شرمندگی و رسوایی ام، و دریغ از زشتی کردار و فراهم آوردن گناهانم، ای آمرزنده گناهان بزرگ، و ای جبران کننده استخوان شکسته، از تو درخواست می کنم که گناهان تباه کننده ام را بر من ببخشایی، و بر من بپوشانی پنهان کاری های رسواکننده ام را، و مرا در عرصه قیامت از نسیم گذشت و آمرزشت بی بهره مگذاری، و از پوشش زیبای چشم پوشی ات عریان و بی پوشش رها نسازی، خدایا سایه رحمتت را بر گناهانم بینداز،
2- و ابر مهربانی ات را به سوی عیب هایم گسیل کن، خدایا آیا برده فراری جز به جانب مولایش باز می گردد؟ یا کسی به او از خشم مولایش جز مولایش پناه می دهد؟ خدایا اگر پشیمانی از گناه توبه است، پس به عزّتت سوگند که من از پشیمانانم، و اگر آمرزش طلبی از خطاکاری سبب فرو ریختن خطاها از پرونده است، من از آمرزش خواهانم، حق رضایت با توست تا راضی شوی، خدایا با قَدرتت بر من توبه ام را بپذیر، و با بردباری است نسبت به من از من درگذر، و با آگاهی ات از حال من با من مدارا فرما، خدایا تویی که به روی بندگانت

بَاباً إِلَی عَفْوِکَ، سَمَّیْتَهُ التَّوْبَةَ، فَقُلْتَ: «تُوبُوا إِلَی اللّه تَوْبَةً نَصُوحا»؛ فَمَا عُذْرُ مَنْ أَغْفَلَ دُخُولَ الْبَابِ بَعْدَ فَتْحِهِ؟ إِلَهِی، إِنْ کَانَ قَبُحَ الذَّنْبُ مِنْ عَبْدِکَ، فَلْیَحْسُنِ الْعَفْوُ مِنْ عِنْدِکَ. إِلٰهِى، مَا أَنَا بِأَوَّلِ مَنْ عَصَاكَ فَتُبْتَ عَلَيْهِ، وَ تَعَرَّضَ لِمَعْرُوفِكَ فَجُدْتَ عَلَيْهِ؛ يَا مُجِيبَ الْمُضْطَرِّ، يَا كَاشِفَ الضُّرِّ، يَا عَظِيمَ الْبِرِّ، يَا عَلِيماً بِمَا فِى السِّرِّ، يَا جَمِيلَ السِّتْرِ، اسْتَشْفَعْتُ بِجُودِكَ وَ كَرَمِكَ إِلَيْكَ، وَ تَوَسَّلْتُ بِجَنابِكَ وَ تَرَحُّمِكَ لَدَيْكَ، فَاسْتَجِبْ دُعائِى، وَ لَا تُخَيِّبْ فِيكَ رَجائِى، وَ تَقَبَّلْ تَوْبَتِى، وَ كَفِّرْ خَطِيئَتِى، بِمَنِّكَ وَ رَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1)

مناجات دوم: راز و نیاز شاکیان

المناجات الثانیة مناجاة الشاکین (2)

بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ إِلَهِی إِلَیْکَ أَشْکُو نَفْساً بِالسُّوءِ أَمَّارَةً، وَ إِلَی الْخَطِیئَةِ مُبَادِرَةً، وَ بِمَعَاصِیکَ مُولَعَةً، وَ لِسَخَطِکَ مُتَعَرِّضَةً، تَسْلُکُ بِی مَسَالِکَ (3)

ص: 302


1- دری به سوی بخششت گشودی و آن را توبه نامیدی، و خود فرمودی: «بازگردید به جانب خدا، بازگشتی خالصانه»، پس عذر کسی که از ورود به این در پس از گشوده شدنش غفلت ورزد چه می تواند باشد؟ خدایا اگر نافرمانی و گناه از بنده ات زشت بود، پس گذشت از جانب تو زیباست، خدایا نخستین، کسی نیستم که تو را نافرمانی کرده و حضرتت توبه پذیرش شدی، و خود را در معرض احسانت قرار داده و تو مرا مورد احسانش قرار دادی، ای پاسخگوی درماندگان، ای برطرف کننده زیان، ای بزرگ نیکی، ای دانای نهان، ای زیبا پرده پوش، به جود و کرمت به سوی تو شفاعت می جویم، و توسّل می کنم نزد تو به فضل و رحمتت دعایم را اجابت کن، امیدم را به خود ناامید مساز، و توبه ام را بپذیر، و با احسان و مهرت خطاهایم را نادیده گیر، ای مهربان ترین مهربانان .
2- مناجات دوم: راز ونیاز شاکیان
3- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است خدایا از نفسی که فراوان به بدی فرمان می دهد به تو شکایت می کنم، همان نفسی که شتابنده به سوی خطا، و آزمند به انجام گناهان، و در معرض خشم توست، نفسی که مرا به راه

الْمَهَالِكِ، وَ تَجْعَلُنِى عِنْدَكَ أَهْوَنَ هَالِكٍ، كَثِيرَةَ الْعِلَلِ، طَوِيلَةَ الْأَمَلِ، إِنْ مَسَّهَا الشَّرُّ تَجْزَعُ، وَ إِنْ مَسَّهَا الْخَيْرُ تَمْنَعُ، مَيَّالَةً إِلَى اللَّعْبِ وَ اللّهوِ، مَمْلُوَّةً بِالْغَفْلَةِ وَ السَّهْوِ، تُسْرِعُ بِى إِلى الْحَوْبَةِ، وَ تُسَوِّفُنِى بِالتَّوْبَةِ . الِٰهِى أَشْكُو إِلَيْكَ عَدُوّاً يُضِلُّنِى، وَ شَيْطاناً يُغْوِينِى، قَدْ مَلَأَ بِالْوَسْواسِ صَدْرِى، وَ أَحاطَتْ هَواجِسُه بِقَلْبِى، يُعاضِدُ لِىَ الْهَوىٰ، وَ يُزَيِّنُ لِى حُبَّ الدُّنْيا، وَ يَحُولُ بَيْنِى وَ بَيْنَ الطَّاعَةِ وَ الزُّلْفىٰ، (1) إِلٰهِى إِلَيْكَ أَشْكُو قَلْباً قاسِياً مَعَ الْوَسْواسِ مُتَقَلِّباً، وَ بِالرَّيْنِ وَ الطَّبْعِ مُتَلَبِّساً، وَ عَيْناً عَنِ الْبُكاءِ مِنْ خَوْفِكَ جامِدَةً، وَ إِلىٰ ما تَسُرُّها طامِحَةً . إِلٰهِى لَاحَوْلَ لِى وَ لَا قُوَّةَ إِلّا بِقُدْرَتِكَ، وَ لَا نَجاةَ لِى مِنْ مَكارِهِ الدُّنْيا إِلّا بِعِصْمَتِكَ، فَأَسْأَلُكَ بِبَلاغَةِ حِكْمَتِكَ، وَ نَفاذِ مَشِيئَتِكَ، أَنْ لَاتَجْعَلَنِى لِغَيْرِ جُودِكَ مُتَعَرِّضاً، وَ لَا تُصَيِّرَنِى لِلْفِتَنِ غَرَضاً، وَ كُنْ لِى عَلَى الْأَعْداءِ ناصِراً، وَ عَلَى الْمَخازِى وَ الْعُيُوبِ ساتِراً، (2)

ص: 303


1- هلاکت می کشاند، و هستی ام را نزد تو از پست ترین تباه شدگان قرار می دهد، بیماری هایش بسیار، آرزویش دراز است، اگر گزندی به او در رسد بی تابی می کند، و اگر خیری به او رسد از انفاقش دریغ می ورزد، به بازی و هوس رانی میل بسیار دارد، از غفلت و اشتباه آکنده است، مرا به تندی به جانب گناه می راند، و با من در توبه و ندامت امروز و فردا می کند، خدایا از دشمنی که گمراهم می کند و از شیطانی که به بی راه ه ام می برد به تو شکایت می کنم، شیطانی که سینه ام را از وسوسه انباشته و زمزمه های خطرناکش قلبک را فرا گرفته است، شیطانی که با هوا و هوس برایم کمک می کند، و عشق به دنیا را در دیدگانم زیور می بخشد، و بین من و بندگی و مقام قرب پرده می افکند،
2- خدایا از دل همچون سنگی که با وسوسه زیر و رو می شود و به آلودگی گناه و سیاسی نافرمانی آلوده شده به تو شکایت می کنم، خدایا از چشمی که از گریه ناشی از هراس تو خشک شده، و در عوض به مناظری که خوش آیند آن است خیره گشته به تو گلایه می کنم، خدایا توان و نیرویی برای من جز به قَدرت تو نیست، راه نجاتی از گرفتاری های دنیا جز نگهداری تو برایم نمی باشد، از تو خواستارم به رسایی حکمتت، و نفوذ اراده ات که مرا جز جودت در معرض چیزی قرار ندهی، و هدف فتنه ها نگردانی، و علیه دشمنانم یاور باشی، و پرده پوش رسوائی ها و عیوبم گردی،

وَ مِنَ الْبَلاءِ [الْبَلایَا] وَاقِیاً، وَ عَنِ الْمَعَاصِی عَاصِماً، بِرَأْفَتِکَ وَ رَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ . (1)

مناجات سوم: راز و نیاز ترسیدگان

المناجاة الثالثة: مناجات الخائفین (2)

بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ (3)

إِلَهِی، أَتَرَاکَ بَعْدَ الْإِیمَانِ بِکَ تُعَذِّبُنِی؟! أم بَعْدَ حُبِّی إِیَّاکَ تُبَعِّدُنِی؟! أ م مَعَ رَجَائِی لِرَحْمَتِکَ وَ صَفْحِکَ تَحْرِمُنِی؟! أم مَعَ اسْتِجْارَتِی بِعَفْوِکَ تُسْلِمُنِی؟! حَاشَا لِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ أَنْ تُخَیِّبَنِی . لَیْتَ شِعْرِی أَ لِلشَّقَاءِ وَ لَدَتْنِی أُمِّی، أم لِلْعَنَاءِ رَبَّتْنِی؟ فَلَیْتَهْا لَمْ تَلِدْنِی وَ لَمْ تُرَبِّنِی، وَ لَیْتَنِی عَلِمْتُ أَمِنْ أَهْلِ السَّعَادَةِ جَعَلْتَنِی، وَ بِقُرْبِکَ وَ جِوَارِکَ خَصَصْتَنِی؟ فَتَقَرَّ بِذَلِکَ عَیْنِی وَ تَطْمَئِنَّ لَهُ نَفْسِی . إِلَهِی، هَلْ تُسَوِّدُ وُجُوهاً خَرَّتْ سَاجِدَةً لِعَظَمَتِکَ؟! أَوْ تُخْرِسُ أَلْسِنَةً نَطَقَتْ بِالثَّنَاءِ عَلَی مَجْدِکَ وَ جَلالَتِکَ؟! أَوْ تَطْبَعُ عَلَی قُلُوبٍ انْطَوَتْ عَلَی مَحَبَّتِکَ؟! (4)

ص: 304


1- و از بلا نگهدار، و از گناهان بازدارنده ام باشی به مهر و رحمتت ای مهربان ترین مهربانان .
2- مناجات سوّم: رازونیاز ترسیدگان
3- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است
4- خدایا آیا چنین می نمایی که پس از ایمانم به تو عذابم نمایی؟ یا پس از عشقم به تو از خود دورم سازی، یا با امید به رحمت و چشم پوشی ات محرومم سازی، یا با پناه جویی ام به گذشتت رهایم نمایی، هرگز چنین نیست! از ذات بزرگوارت به دور است که محرومم کنی، ای کاش می دانستم که آیا مادرم مرا برای بدبختی به دنیا آورده، یا برای رنج کشیدن و زحمت پرورانده است، اگر چنین است کاش مرا نزاده و نپرورانده بود، و ای کاش آگاه بودم که آیا مرا از اهل سعادت قرار داده و به قرب و جوارت اختصاص داده ای تا به این سبب چشمم روشن و جانم آرام گیرد؟ خدایا آیا چهره هایی که در برابر عظمتت سجده کنان به خاک افتاده سیاه می کنی، یا زبان هایی را که برای بزرگی و شکوهت به ستایش گویا شده ناگویا می نمایی؟ یا بر دل هایی که به محبتت پیچیده شده مهر می زنی،

أَوْ تُصِمُّ أَسْمَاعاً تَلَذَّذَتْ بِسَمَاعِ ذِکْرِکَ فِی إِرَادَتِکَ؟! أَوْ تَغُلُّ أَكُفّاً رَفَعَتْهَا الْآمالُ إِلَيْكَ رَجاءَ رَأْفَتِكَ ؟ أَوْ تُعاقِبُ أَبْداناً عَمِلَتْ بِطاعَتِكَ حَتَّىٰ نَحِلَتْ فِى مُجاهَدَتِكَ ؟ أَوْ تُعَذِّبُ أَرْجُلاً سَعَتْ فِى عِبادَتِكَ ؟ ! إِلٰهِى لَاتُغْلِقْ عَلىٰ مُوَحِّدِيكَ أَبْوابَ رَحْمَتِكَ، وَ لَا تَحْجُبْ مُشْتاقِيكَ عَنِ النَّظَرِ إِلىٰ جَمِيلِ رُؤْيَتِكَ . إِلٰهِى نَفْسٌ أَعْزَزْتَها بِتَوْحِيدِكَ، كَيْفَ تُذِلُّها بِمَهانَةِ هِجْرانِكَ ؟! وَ ضَمِيرٌ انْعَقَدَ عَلىٰ مَوَدَّتِكَ، كَيْفَ تُحْرِقُهُ بِحَرارَةِ نِيرانِكَ ؟! إِلٰهِى أَجِرْنِى مِنْ أَلِيمِ غَضَبِكَ، وَ عَظِيمِ سَخَطِكَ، يَا حَنَّانُ يَا مَنَّانُ، يَا رَحِيمُ يَا رَحْمانُ، يَا جَبَّارُ يَا قَهَّارُ، يَا غَفَّارُ يَا سَتَّارُ، نَجِّنِى بِرَحْمَتِكَ مِنْ عَذابِ النَّارِ، وَ فَضِيحَةِ الْعارِ، إِذَا امْتازَ الْأَخْيارُ مِنَ الْأَشْرارِ، وَ حَالَتِ الْأَحْوالُ وَ هَالَتِ الْأَهْوالُ، و قَرُبَ الْمُحْسِنُونَ، وَ بَعُدَ الْمُسِيئُونَ، «وَ وُفِّيَتْ كُلُّ نَفْسٍ ما كَسَبَتْ وَ هُمْ لَايُظْلَمُونَ» . (1)

ص: 305


1- یا گوش هایی را که از شنیدن ذکرت در راه رضایت لذّت برده ناشنوا می کنی،یا دست هایی را که آرزوهای به امید مهرورزی ات به سویت بلند کرده به زنجیر میب ندی، یا بدن هایی را که در طاعتت کوشیده تا جایی که در راه کوشش در بندگی ات لاغر شده مجازات می کنی، یا پاهایی را که در راه عبادتت پوییده به عذاب دچار می نمایی، خدایا درهای رحمتت را بر یکتاپرستان مبند، و شیفتگانت را از نگاه به زیبایی دیدارت محروم مساز، خدایا جانی را که به تَوحیدت عزّت بخشیدی، چگونه به خواری هجرانت ذلیل می کنی، و باطنی که بر دوستی ات پیمان بسته، چگونه به سوز آتشت می سوزانی؟ خدایا از دردناکی خشمت و بزرگی ناخشنودیت پناهم ده، ای پرمهر، ای منتّ گذار، ای مهربان، ای بخشاینده، ای جبّار، ای چیره، ای آمرزنده، ای پرده پوش، به مهرت مرا از شکنجه آتش و رسوایی ننگ رهایی بخش، آنگاه که نیکان از بدان جدا شوند، و حالت های دگرگون گردد و هراسنده ها بهراسند، و نیکوکاران به خوشبختی نزدیک شوند، و بدکاران از آن دور گردند، و به هرکسی برابر آنچه انجام داده جزای برازنده داده شود و هرگز به آنان ستم نشود .
مناجات چهارم: راز و نیاز امیدواران

المناجات الرابعة: مناجاة الرّاجین (1)

بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ (2)

یَا مَنْ إِذا سَأَلَهُ عَبْدٌ أَعْطاهُ، وَ إِذا أَمَّلَ ما عِنْدَهُ بَلَّغَهُ مُناهُ، وَ إِذا أَقْبَلَ عَلَيْهِ قَرَّبَهُ وَ أَدْناهُ، وَ إِذا جاهَرَهُ بِالْعِصْيانِ سَتَرَ عَلىٰ ذَنْبِهِ وَ غَطَّاهُ، وَ إِذا تَوَكَّلَ عَلَيْهِ أَحْسَبَهُ وَ كَفاهُ . إِلٰهِى مَنِ الَّذِى نَزَلَ بِكَ مُلْتَمِساً قِراكَ فَما قَرَيْتَهُ ؟ وَ مَنِ الَّذِى أَناخَ بِبابِكَ مُرْتَجِياً نَداكَ فَما أَوْلَيْتَهُ ؟ أَيَحْسُنُ أَنْ أَرْجِعَ عَنْ بابِكَ بِالْخَيْبَةِ مَصْرُوفاً، وَلَسْتُ أَعْرِفُ سِواكَ مَوْلىً بِالْإِحْسانِ مَوْصُوفاً ؟! كَيْفَ أَرْجُو غَيْرَكَ وَ الْخَيْرُ كُلُّهُ بِيَدِكَ ؟ وَ كَيْفَ أُؤَمِّلُ سِواكَ وَ الْخَلْقُ وَ الْأَمْرُ لَكَ ؟! أَأَقْطَعُ رَجائِى مِنْكَ وَ قَدْ أَوْلَيْتَنِى ما لَمْ أَسْأَلْهُ مِنْ فَضْلِكَ ؟! أم تُفْقِرُنِى إِلىٰ مِثْلِى وَ أَنَا أَعْتَصِمُ بِحَبْلِكَ؟! يَا مَنْ سَعَدَ بِرَحْمَتِهِ الْقاصِدُونَ، وَ لَمْ يَشْقَ بِنِقْمَتِهِ الْمُسْتَغْفِرُونَ، کَیْفَ أَنْسَاکَ وَ لَمْ تَزَلْ ذَاکِرِی؟! وَ کَیْفَ اَلْهُو (3)

ص: 306


1- مناجات چهارم: رازونیاز امیدواران
2- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانیاش همیشگی است
3- ای آن که هرگاه بنده ای از او بخواهد عطایش کند، و هرگاه چیزی را که نزد اوست آرزو کند به آرزویش برساند، و زمانی که به او روی آور مقرّب و نزدیکش کند، و گاهی که تظاهر به گناه کند گناهش را پرده پوشی نماید، و آنگاه که بر او توکل نماید او را بس باشد و کفایت کند، خدای من کیست که بر آستانت وارد شده و خواهان مهمان پذیری ات باشد و تو از او پذیرایی نکرده باشی، و کیست که مرکب حاجت را با امید به سخاوتت به درگاهت خوابانده باشد و تو احسانش ننموده باشی آیا خوشایند است که از درگاهت با محرومیت بازگردم، درحالی که جز تو سروری که به احسان متصّف باشد نشناسم، چگونه به غیر تو امید بندم درحالی که هر خوبی به دست توست، و چگونه جز تو را آرزو کنم درحالی که آفرینش و فرمان خاص تو است، آیا امیدم را از تو ببرم درحالی که از روی احسان آنچه که از تو نخواستم به من عطا فرمودی یا آیا به مانند خودم محتاج می کنی درحالی که به رشته محکمت چنگ می زنم، ای آن که قصدکنندگان به رحمتش خوشبخت شدند، و آمرزش خواهان به انتقامش بدبخت نشدند، چگونه فراموشت کنم که همیشه به یادم بوده ای، و چگونه از

عَنْکَ وَ أَنْتَ مُرَاقِبِی؟! إِلٰهِى، بِذَيْلِ كَرَمِكَ أَعْلَقْتُ يَدِى، وَ لِنَيْلِ عَطاياكَ بَسَطْتُ أَمَلِى، فَأَخْلِصْنِى بِخالِصَةِ تَوْحِيدِكَ، وَ اجْعَلْنِى مِنْ صَفْوَةِ عَبِيدِكَ، یا مَنْ كُلُّ هارِبٍ إِلَيْهِ يَلْتَجِئُ، وَ كُلُّ طالِبٍ إِيَّاهُ يَرْتَجِى، يَا خَيْرَ مَرْجُوٍّ، وَ يَا أَكْرَمَ مَدْعُوٍّ، وَ يَا مَنْ لَايُرَدُّ سائِلُهُ، وَلَا يُخَيَّبُ آمِلُهُ، يَا مَنْ بابُهُ مَفْتُوحٌ لِداعِيهِ، وَ حِجابُهُ مَرْفُوعٌ لِراجِيهِ، أَسْأَلُكَ بِكَرَمِكَ أَنْ تَمُنَّ عَلَىَّ مِنْ عَطائِكَ بِما تَقَرُّ [تَقِرُّ] بِهِ عَيْنِى، وَ مِنْ رَجائِكَ بِما تَطْمَئِنُّ بِهِ نَفْسِى، وَ مِنَ الْيَقِينِ بِما تُهَوِّنُ بِهِ عَلَىَّ مُصِيباتِ الدُّنْيا، وَ تَجْلُو بِهِ عَنْ بَصِيرَتِى غَشَواتِ الْعَمىٰ، بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1)

مناجات پنجم: راز و نیاز دلدادگان

المناجات الخامسة: مناجاة الرّاغبین (2)

بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ إِلٰهِى، إِنْ كانَ قَلَّ زادِى فِى الْمَسِيرِ إِلَيْكَ، فَلَقَدْ حَسُنَ ظَنِّى بِالتَّوَكُّلِ عَلَيْكَ، وَ إِنْ كانَ جُرْمِى قَدْ أَخافَنِى مِنْ عُقُوبَتِكَ، (3)

ص: 307


1- تو غافل شوم که تو نگهبانم هستی، خدای من دستم را به دامن کرمت آویختم، و برای رسیدن به عطایت سفره آرزویم را گستردم، مرا به خلوص تَوحیدت خالص کن، و از بندگان برگزیده ات قرار ده، ای آن که هر گریزانی به او پناه می جوید، و هر جوینده ای به او امید می بندد، ای بهترین امیدبخش، ای کریم ترین خوانده، ای آن که پرسنده اش برگردانده نشود، و آرزومندش محروم نگردد، ای آن که در رحمتش به روی خوانندگان باز است، و پرده درگاهش برای امیدواران گشوده است، از تو می خواهم به بزرگواریت که ببخشی از عطای خود بر من آنچنان که دیده ام به آن روشن شود، و از امید به تو سرشارم سازی به اندازه ای که نهادم آرامش یابد، و از یقین آنچنان بر من منّت نهی که با آن ناگواری های دنیا را برایم آسان نمایی، و با آن از دیدگانم دلم پرده های نابینایی را برگیری به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان .
2- مناجات پنجم: رازونیاز دلدادگان
3- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است خدایا هرچند در آمدن به سویت توشه ام اندک است ولی گمانم بر توکّل به تو همواره نیکو است، و هرچند گناهم مرا از عذاب تو به هراس افکنده،

فَإِنَّ رَجائِى قَدْ أَشْعَرَنِى بِالْأَمْنِ مِنْ نِقْمَتِكَ، وَ إِنْ كانَ ذَنْبِى قَدْ عَرَضَنِى لِعِقابِكَ، فَقَدْ آذَنَنِى حُسْنُ ثِقَتِى بِثَوابِكَ، وَ إِنْ أَنامَتْنِى الْغَفْلَةُ عَنِ الاسْتِعْدادِ لِلِقائِكَ، فَقَدْ نَبَّهَتْنِى الْمَعْرِفَةُ بِكَرَمِكَ وَ آلائِكَ، وَ إِنْ أَوْحَشَ ما بَيْنِى وَ بَيْنَكَ فَرْطُ الْعِصْيانِ وَ الطُّغْيانِ، فَقَدْ آنَسَنِى بُشْرَى الْغُفْرانِ وَ الرِّضْوانِ، (1)أَسْأَلُكَ بِسُبُحاتِ وَجْهِكَ وَ بِأَنْوارِ قُدْسِكَ، وَ أَبْتَهِلُ إِلَيْكَ بِعَواطِفِ رَحْمَتِكَ، وَ لَطائِفِ بِرِّكَ، أَنْ تُحَقِّقَ ظَنِّى بِما أُؤَمِّلُهُ مِنْ جَزِيلِ إِكْرامِكَ، وَ جَمِيلِ إِنْعامِكَ، فِى الْقُرْبىٰ مِنْكَ وَ الزُّلْفىٰ لَدَيْكَ، وَ التَّمَتُّعِ بِالنَّظَرِ إِلَيْكَ، وَ هَا أَنَا مُتَعَرِّضٌ لِنَفَحاتِ رَوْحِكَ وَ عَطْفِكَ، وَ مُنْتَجِعٌ غَيْثَ جُودِكَ وَ لُطْفِكَ، فارٌّ مِنْ سَخَطِكَ إِلىٰ رِضاكَ، هارِبٌ مِنْكَ إِلَيْكَ، راجٍ أَحْسَنَ ما لَدَيْكَ، مُعَوِّلٌ عَلىٰ مَواهِبِكَ، مُفْتَقِرٌ إِلىٰ رِعايَتِكَ . إِلٰهِى مَا بَدَأْتَ بِهِ مِنْ فَضْلِكَ فَتَمِّمْهُ، وَ ما وَهَبْتَ لِى مِنْ كَرَمِكَ(2)

ص: 308


1- ولی چشم امیدم ایمنی از انتقامت را به من خبر می دهد، و هرچند نافرمانی ام مرا را در معرض عذابت قرار داده ولی حسن اعتمادم مرا به پاداشت آگاهی می دهد، و هرچند بی خبری مرا از آمادگی برای دیدارت به خواب غفلت انداخته ولی آشنایی به کرم و عطاهایت مرا بیدار نموده است، و اگر زیاده روی در گناه و سرکشی، میانه من و تو را تیره ساخته ولی مژده آمرزش و خشنودی ات با من انس گرفته است .
2- از تو می خواهم به درخشش های جلوه ات و به انوار قدست، و هم به سویت زاری می کنم به عواطف مهرت و لطایف احسانت، که تحقق بخشی گمانم را در آنچه از تو آرزومندم از بزرگی اکرامت و زیبایی انعامت، در راه تقرّب به تو و نزدیکی به درگاهت و بهره مندی از نگاه به سویت، هم اینک متعرّض نسیم های رحمت و توّجه تو، و خواهان باران جو و لطف بی پایان تو می باشم، و از خشمت به سوی خشنودیات گریزان، و از تو به سوی خودت فراری ام، نیکوترین چیزی را که نزد توست امید دارم، بر بخشش هایت اعتماد می نمایم، به عنایتت نیازمندم، خدایا آنچه را از فضلت بر من آغاز کردی به انجام رسان، و آنچه را از کرمت به من دادی

فَلا تَسْلُبْهُ، وَ ما سَتَرْتَهُ عَلَىَّ بِحِلْمِكَ فَلا تَهْتِكْهُ، وَ ما عَلِمْتَهُ مِنْ قَبِيحِ فِعْلِى فَاغْفِرْهُ . إِلَهِی، اسْتَشْفَعْتُ بِکَ إِلَیْکَ، وَ اسْتَجَرْتُ بِكَ مِنْكَ، أَتَيْتُكَ طامِعاً فِى إِحْسانِكَ، راغِباً فِى امْتِنانِكَ، مُسْتَسْقِياً وَابِلَ طَوْلِكَ، مُسْتَمْطِراً غَمامَ فَضْلِكَ، طالِباً مَرْضاتَكَ، قاصِداً جَنابَكَ، وَارِداً شَرِيعَةَ رِفْدِكَ، مُلْتَمِساً سَنِىَّ الْخَيْراتِ مِنْ عِنْدِكَ، وَافِداً إِلىٰ حَضْرَةِ جَمالِكَ، مُرِيداً وَجْهَكَ، طارِقاً بابَكَ، مُسْتَكِيناً لِعَظَمَتِكَ وَجَلالِكَ، فَافْعَلْ بِى ما أَنْتَ أَهْلُهُ مِنَ الْمَغْفِرَةِ وَ الرَّحْمَةِ، وَ لَا تَفْعَلْ بِى ما أَنَا أَهْلُهُ مِنَ الْعَذابِ وَ النِّقْمَةِ، بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1)

مناجات ششم: راز و نیاز شاکران

اَلمُناجاةُ السّادِسَةُ: مُناجاةُ الشّاکِرینَ (2)

بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ إِلٰهِى، أَذْهَلَنِى عَنْ إِقامَةِ شُكْرِكَ تَتابُعُ طَوْلِكَ، وَ أَعْجَزَنِى عَنْ إِحْصاءِ ثَنائِكَ فَيْضُ فَضْلِكَ، وَ شَغَلَنِى عَنْ ذِكْرِ مَحامِدِكَ

(3)

ص: 309


1- از من مگیر، و آنچه را با بردباری ات بر من پوشاندی آشکار مکن، و آنچه را از زشتی کردارم دانستی بیامرز، خدای از تو به تو شفاعت می جویم، و از تو به تو پناهنده می شوم، با امید بسیار به احسانت به سوی تو آمدم، به خوبی هایت که بر من منّت گذاری دل بسته ام، به فراوانی کرمت تشنه ام، ابر فضلت را باران طلبم، خشنودی ات را خواهانم، آهنگ آستانت را دارم، به جویبار عطایت وارد آمدم، برترین خیرات را از پیشگاهت خواهشمندم، به جانب حضرت جمالت روانم، ذاتت را اراده دارم، کوبنده در رحمتت هستم، درمانده ام در برابر شکوه و جلالت، با من از آمرزش و رحمت آنگونه کن که شایسته آنی و نه آنگونه که سزاوار عذاب و انتقامم، به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان .
2- مناجات ششم: رازونیاز شاکران
3- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است خدایا، پیاپی آمدن کرمت، بر پا داشتن سپاست را از یاد من برد، و فراوانی بخششت مرا از شمارش ستایشت درمانده ساخت، و در پی هم آمدن احسانت مرا از یاد اوصاف نیکت بازداشت،

تَرادُفُ عَوائِدِكَ، وَ أَعْيانِى عَنْ نَشْرِ عَوارِفِكَ تَوَالِى أَيادِيكَ، وَ هٰذا مَقامُ مَنِ اعْتَرَفَ بِسُبُوغِ النَّعْماءِ وَ قابَلَها بِالتَّقْصِيرِ، وَ شَهِدَ عَلىٰ نَفْسِهِ بِالْإِهْمالِ وَ التَّضْيِيعِ، وَ أَنْتَ الرَّؤُوفُ الرَّحِيمُ الْبَرُّ الْكَرِيمُ، الَّذِى لَايُخَيِّبُ قاصِدِيهِ، وَ لَا يَطْرُدُ عَنْ فِنائِهِ آمِلِيهِ، بِساحَتِكَ تَحُطُّ رِحالُ الرَّاجِينَ، وَ بِعَرْصَتِكَ تَقِفُ آمالُ الْمُسْتَرْفِدِينَ، فَلَاٰ تُقابِلْ آمالَنا بِالتَّخْيِيبِ وَ الْإِيآسِ، وَ لَا تُلْبِسْنا سِرْبالَ الْقُنُوطِ وَ الْإِ بْلاسِ . (1) إِلٰهِى تَصَاغَرَ عِنْدَ تَعاظُمِ آلائِكَ شُكْرِى، وَ تَضَاءَلَ فِى جَنْبِ إِكْرامِكَ إِيَّاىَ ثَنائِى وَ نَشْرِى، جَلَّلَتْنِى نِعَمُكَ مِنْ أَنْوارِ الْإِيمانِ حُلَلاً، وَ ضَرَبَتْ عَلَىَّ لَطائِفُ بِرِّكَ مِنَ الْعِزِّ كِلَلاً، وَ قَلَّدَتْنِى مِنَنُكَ قَلائِدَ لَاتُحَلُّ، وَ طَوَّقَتْنِى أَطْواقاً لَاتُفَلُّ، فَآلاؤُكَ جَمَّةٌ ضَعُفَ لِسانِى عَنْ إِحْصَائِها، وَ نَعْماؤُكَ كَثِيرَةٌ قَصُرَ فَهْمِى عَنْ إِدْراكِها، فَضْلاً عَنِ اسْتِقْصَائِهَا ؛ فَکَیْفَ لِی بِتَحْصِیلِ الشُّکْرِ، وَ شُکْرِی إِیَّاکَ (2)

ص: 310


1- و پشت هم رسیدن نعمت هایت مرا از گسترش خوبی هایت درمانده نمود، این است جایگاه آن که به برازندگی نعمت های تو و در برابر آن به کوتاهی خود اعتراف دارد و به زیان خود به سستی در بندگی و هدر دادن نعمت ها گواهی می دهند و تویی دلجو، مهربان، نیکوکار کریم، که خواهنده اش را محروم نمی کند، و آرزومندش را از درگاهش نمی راند، به آستانت فرود می آید بار امیدواران، و در درگاه رحمت تو می ایستد آرزوهای عطاخواهان، پس آرزوهایمان را با محرومیت و ناامیدی روبرو مساز، و جامه ناامیدی و دوری از رحمت را بر ما بپوشان،
2- خدایا در برابر بزرگی نعمت هایت سپاسم کوچک می نماید، و در کنار اکرامت بر من ستایش و گزارشم از آن خود را پست و ناچیز نشان می دهد، نعمت هایت از انوار ایمان زینت هایی به من پوشاند، و لطایف نیکی ات خیمه هایی از عزت بالای سرم افراشت، و عطاهایت گردن بندهای زیبنده ای به گردنم افکند که هرگز باز نشود، و طوق هایی بر من آویخت که به هیچ روی گسسته نگردد، عطاهای انبوهت زبانم را از شمردنش ناتوان ساخته، و نعمت های فراوانت فهمم را از دریافت شان کوتاه نموده، تا چه رسد به بررسی کامل آنها، سپاس گزاری ات چگونه برای من امکان پذیر است در حالی که سپاسم نسبت به تو خود نیازمند

یَفْتَقِرُ إِلَی شُکْرٍ؟ فَکُلَّمَا قُلْتُ لَکَ الْحَمْدُ، وَجَبَ عَلَیَّ لِذَلِکَ أَنْ أَقُولَ لَکَ الْحَمْدُ . إِلٰهِى فَكَما غَذَّيْتَنا بِلُطْفِكَ، وَ رَبَّيْتَنا بِصُنْعِكَ، فَتَمِّمْ عَلَيْنا سَوَابِغَ النِّعَمِ، وَ ادْفَعْ عَنَّا مَكارِهَ النِّقَمِ، وَ آتِنا مِنْ حُظُوظِ الدَّارَيْنِ أَرْفَعَها وَ أَجَلَّها عاجِلاً وَ آجِلاً، وَ لَكَ الْحَمْدُ عَلىٰ حُسْنِ بَلائِكَ، وَ سُبُوغِ نَعْمَائِكَ، حَمْداً يُوافِقُ رِضَاكَ، وَ يَمْتَرِى الْعَظِيمَ مِنْ بِرِّكَ وَ نَدَاكَ، يَا عَظِيمُ يَا كَرِيمُ، بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1)

مناجات هفتم: راز و نیاز فرمانبران خدا

اَلمُناجاةُ السّابِعَةُ: مُناجاةُ المُطیعینَ للّه (2)

بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ اَللّٰهُمَّ أَلْهِمْنا طَاعَتَكَ، وَ جَنِّبْنا مَعْصِيَتَكَ، وَ يَسِّرْ لَنا بُلُوغَ مَا نَتَمَنَّىٰ مِنِ ابْتِغاءِ رِضْوانِكَ، وَ أَحْلِلْنا بُحْبُوحَةَ جِنانِكَ، وَ اقْشَعْ عَنْ بَصائِرِنا سَحابَ الارْتِيابِ، وَ اكْشِفْ عَنْ قُلُوبِنا أَغْشِيَةَ الْمِرْيَةِ وَ الْحِجابِ، وَ أَزْهِقِ الْباطِلَ عَنْ ضَمائِرِنا، (3)

ص: 311


1- سپاسی دیگر است، پس هر نوبت که گفتم تو را سپاس، بر من واجب شد که به خاطر آن باز بگویم تو را سپاس، خدیا همان گونه که ما را به لطف طعام دادی و با احسانت پروریدی پس نعمت های سرشارت را بر ما به انجام رسان، و ناگواری های ناخوشایند را از ما دور کن، و از بهره های هر دو جهان بالاتر و برترش را چه اینک و چه در آینده به ما عنایت کن، تو را سپاس بر خوبی آزمونت و بر نعمتهای سرشارت، سپاسی که درخور خشنودی ات باشد، و خیر وجودت را به جانب ما جلب کند، ای بزرگ، ای کریم، به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان .
2- مناجات هفتم: رازونیاز فرمانبران خدا
3- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است خدای فرمانبری ات را به ما الهام فرما، و ما را از نافرمانیت دور کن، و راه رسیدن به آنچه از خشنودی ات آرزومندیم آسان کن، و ما را در میان بهشت هایت جای ده، و از برابر دیدگان دل هایمان ابرهای شک و دودلی را بزدای، و از قلوبمان پرده های تردید و کوردلی را کنار زن، و از نهادمان باطل را زایل کن،

وَأَثْبِتِ الْحَقَّ فِى سَرائِرِنا، فَإِنَّ الشُّكُوكَ وَ الظُّنُونَ لَواقِحُ الْفِتَنِ، وَ مُكَدِّرَةٌ لِصَفْوِ الْمَنائِحِ وَ الْمِنَنِ . اَللّٰهُمَّ احْمِلْنا فِى سُفُنِ نَجاتِكَ، وَ مَتِّعْنا بِلَذِيذِ مُنَاجَاتِكَ، وَ أَوْرِدْنا حِيَاضَ حُبِّكَ، (1) وَ أَذِقْنا حَلاوَةَ وُدِّكَ وَ قُرْبِكَ، وَ اجْعَلْ جِهادَنا فِيكَ، وَ هَمَّنا فِى طَاعَتِكَ، وَ أَخْلِصْ نِيَّاتِنا فِى مُعامَلَتِكَ، فَإِنَّا بِكَ وَ لَكَ وَ لَا وَسِيلَةَ لَنا إِلَيْكَ إِلّا أَنْتَ . إِلٰهِى اجْعَلْنِى مِنَ الْمُصْطَفَيْنَ الْأَخْيارِ، وَ أَلْحِقْنِى بِالصَّالِحِينَ الْأَبْرارِ، السَّابِقِينَ إِلَى الْمَكْرُماتِ، الْمُسارِعِينَ إِلَى الْخَيْراتِ، الْعامِلِينَ لِلْباقِياتِ الصَّالِحاتِ، السَّاعِينَ إِلَىٰ رَفِيعِ الدَّرَجاتِ، إِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ، وَ بِالْإِجابَةِ جَدِيرٌ، بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (2)

مناجات هشتم: راز و نیاز ارادتمندان

اَلمُناجاةُ الثّامِنَةُ: مُناجاةُ المُریدینَ (3)

بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ سُبْحَانَکَ، مَا أَضْیَقَ الطُّرُقَ عَلَی مَنْ لَمْ تَکُنْ دَلِیلَهُ!

(4)

ص: 312


1- و حق را در درون ما استوار گردان، زیرا شکها و گمان ها بارورکننده آشوب ها، تیره کننده عطاها و بخشش های زلال و بی آلایش اند، خدایا ما را بر کشتی های نجاتت بنشان، و از لذّت رازونیازت بهره مند گردان، و به حوض های دوستی ات وارد کن،
2- و شیرینی محبّت و مقام قربت را به ما بچشان، کوشش مان را در راهت و همّتمان را در طاعتت قرار ده، و نیتّ هایمان را در معامله با خود خالص گران، چرا که ما با تو و از توییم و برای ما وسیله ای جز به سوی تو نیست، خدایا مرا از گزیدگان بندگان خوبت قرار ده، و به شایستگان نیکوکار ملحق کن، هم آنان که به بندگی پیشی گرفتند، و به سوی خیرات شتافتند و برای باقیات صالحات تلاش کردند، و برای رسیدن به درجات بلند کوشش نمودند همانا تو بر هرچیز توانایی، و به اجابت دعا سزاواری، به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان .
3- مناجاة هشتم: رازونیاز ارادتمندان
4- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است منزّهی تو، چه تنگ است راه ها بر کسی که تو راهنمایش نباشی،

وَمَا أَوْضَحَ الْحَقَّ عِنْدَ مَنْ هَدَيْتَهُ سَبِيلَهُ! إِلٰهِى، فَاسْلُكْ بِنا سُبُلَ الْوُصُولِ إِلَيْكَ، وَ سَيِّرْنا فِى أَقْرَبِ الطُّرُقِ لِلْوُفُودِ عَلَيْكَ، قَرِّبْ عَلَيْنَا الْبَعِيدَ، وَ سَهِّلْ عَلَيْنَا الْعَسِيرَ الشَّدِيدَ، وَ أَلْحِقْنا بِعِبادِكَ الَّذِينَ هُمْ بِالْبِدارِ إِلَيْكَ يُسارِعُونَ، وَ بابَكَ عَلَى الدَّوامِ يَطْرُقُونَ، وَ إِيَّاكَ فِى اللَّيْلِ وَ النَّهارِ يَعْبُدُونَ، وَ هُمْ مِنْ هَيْبَتِكَ مُشْفِقُونَ، الَّذِينَ صَفَّيْتَ لَهُمُ الْمَشَارِبَ، وَ بَلَّغْتَهُمُ الرَّغائِبَ، (1) وَ أَنْجَحْتَ لَهُمُ الْمَطالِبَ، وَ قَضَيْتَ لَهُمْ مِنْ فَضْلِكَ الْمَآرِبَ، وَ مَلَأْتَ لَهُمْ ضَمائِرَهُمْ مِنْ حُبِّكَ، وَ رَوَّيْتَهُمْ مِنْ صافِى شِرْبِكَ، فَبِكَ إِلَىٰ لَذِيذِ مُناجاتِكَ وَ صَلُوا، وَ مِنْكَ أَقْصىٰ مَقاصِدِهِمْ حَصَّلُوا، فَيا مَنْ هُوَ عَلَى الْمُقْبِلِينَ عَلَيْهِ مُقْبِلٌ، وَ بِالْعَطْفِ عَلَيْهِمْ عائِدٌ مُفْضِلٌ، وَ بِالْغافِلِينَ عَنْ ذِكْرِهِ رَحِيمٌ رَؤُوفٌ، وَ بِجَذْبِهِمْ إِلَىٰ بابِهِ وَدُودٌ عَطُوفٌ، أَسْأَلُكَ أَنْ تَجْعَلَنِى مِنْ أَوْفَرِهِمْ مِنْكَ حَظّاً، وَ أَعْلاهُمْ عِنْدَكَ مَنْزِلاً، وَ أَجْزَلِهِمْ مِنْ وُدِّكَ قِسْماً، وَ أَفْضَلِهِمْ (2)

ص: 313


1- و چه آشکار است حق نزد کسی که راه را نشانش دادی، خدایا ما را به راه های رسیدن به سرایت بکشان، و ما را از نزدیک ترین راه های ورود به بارگاهت ببر، دور را بر ما نزدیک کن، و دشوار و سخت را بر ما آسان گردان، و ما را به آن بندگانت که با چالاکی به سویت میشتابند، و همواره در رحمتت را می کوبند ملحق نما، آنان که در هر شب و روز تو را عبادت می کنند، و از هیبتت در هراسند، بندگانی که آبشخورها برای آنان زلال کردی و به خواسته هایشان با کامیابی رساندی،
2- و آنان را بر جوینده هایشان کامروا نمودی، و از روی فضلت حاجاتشان را برآوردی، و نهادشان را از محبّتت آکنده ساختی، و از زلال چشمه ات سیرابشان نمودی، اینان به وسیله تو به لذّت مناجاتت دست یافتند، و از حسن عنایت تو دورترین مقاصدشان را فراچنگ آوردند، ای کسی که بر روی آورندگان بر خویش روی آورد و با مهرورزی بر ایشان روی آور و بخشنده است، و به غفلت ورزان از یادش دلسوز و مهربان است، و برای جلب آنان به درگاهش با محبّت و عطوف است، از تو می خواهم مرا از کسانی قرار دهی که بهره بیشتری از تو دارند، و برترین جایگاه را نزد تو نصیب خود ساخته اند و از دوستی است سهم برجسته تری به آنان رسیده،

فِى مَعْرِفَتِكَ نَصِيباً، فَقَدِ انْقَطَعَتْ إِلَيْكَ هِمَّتِى، وَ انْصَرَفَتْ نَحْوَكَ رَغْبَتِى، فَأَنْتَ لَاغَيْرُكَ مُرادِى، وَ لَكَ لَالِسِوَاكَ سَهَرِى وَ سُهادِى، وَ لِقاؤُكَ قُرَّةُ عَيْنِى، وَ وَصْلُكَ مُنَىٰ نَفْسِى، (1) وَ إِلَيْكَ شَوْقِى، وَ فِى مَحَبَّتِكَ وَلَهِى، وَ إِلَىٰ هَواكَ صَبابَتِى، وَ رِضاكَ بُغْيَتِى، وَ رُؤْيَتُكَ حاجَتِى، وَ جِوارُكَ طَلَبِى، وَ قُرْبُكَ غايَةُ سُؤْلِى، وَ فِى مُناجَاتِكَ رَوْحِى وَ رَاحَتِى، وَ عِنْدَكَ دَواءُ عِلَّتِى، وَ شِفاءُ غُلَّتِى، وَ بَرْدُ لَوْعَتِى، وَ كَشْفُ كُرْبَتِى، فَكُنْ أَنِيسِى فِى وَحْشَتِى، وَ مُقِيلَ عَثْرَتِى، وَ غافِرَ زَلَّتِى، وَ قابِلَ تَوْبَتِى، وَ مُجِيبَ دَعْوَتِى، وَ وَلِىَّ عِصْمَتِى، وَ مُغْنِىَ فاقَتِى، وَ لَا تَقْطَعْنِى عَنْكَ، وَ لَا تُبْعِدْنِى مِنْكَ، يَا نَعِيمِى وَ جَنَّتِى، وَ يَا دُنْيَاىَ وَ آخِرَتِى، [یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ ] . (2)

مناجات نهم: راز و نیاز شیفتگان

اَلمُناجاةُ التّاسِعَةُ: مُناجاةُ المُحِبّینَ (3)

بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ (4)

ص: 314


1- و در معرفتت بهره بیشتری نصیب آنان گشته است، همانا همّتم از همه جا بریده و تنها متوجّه تو گشته است، و رغبتم به جانب تو منصرف شده است، پس تنها تو مراد منی نه غیر تو، و شب زنده داری و بی خوابی ام تنها برای توست نه برای غیر تو، و دیدارت نور دیدگان من است و وصالت آرزوی هستی ام،
2- و تنها به سوی توست اشتیاقم، تنها در مسیر عشق توست شیفتگی ام و در هوای توست دلدادگی ام، و خشنودی ات مقصود من، و دیدارت نیاز من، و جوارت مطلوب من، و قربت نهایت خواسته من است، آسودگی و راحتم در راز و نیاز با توست، داروی دردم و درمان بیماری سینه ام، و خنکای آتشم قلبم، و برآمدن اندوهم تنها پیش توست، پس در هنگام ترس همدمم باش، و لغزشم را نادیده گیر، و گناهم را بیامرز، توبه ام را بپذیر و دعایم را اجابت کن، و سرپرست زمامم و توانگری گاه تهیدستی ام باش، مرا از خود جدا مکن، و از خویشتن دورم مساز، ای نعمت و بهشت من، و ای دنیا و آخرتم، ای مهربان ترین مهربانان .
3- مناجات نهم: رازونیاز شیفتگان
4- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانیاش همیشگی است

إِلَهِی، مَنْ ذَا الَّذِی ذَاقَ حَلاوَةَ مَحَبَّتِکَ فَرَامَ مِنْکَ بَدَلاً؟! وَ مَنْ ذَا الَّذِی أَنِسَ بِقُرْبِکَ فَابْتَغَی عَنْکَ حِوَلاً؟! إِلٰهِى فَاجْعَلْنا مِمَّنِ اصْطَفَيْتَهُ لِقُرْبِكَ وَ وِلايَتِكَ، وَ أَخْلَصْتَهُ لِوُدِّكَ وَ مَحَبَّتِكَ، وَ شَوَّقْتَهُ إِلَىٰ لِقائِكَ، وَ رَضَّيْتَهُ بِقَضَائِكَ، وَ مَنَحْتَهُ بِالنَّظَرِ إِلَىٰ وَجْهِكَ، وَ حَبَوْتَهُ بِرِضَاكَ، وَ أَعَذْتَهُ مِنْ هَجْرِكَ وَ قِلَاكَ، وَ بَوَّأْتَهُ مَقْعَدَ الصِّدْقِ فِى جِوارِكَ، وَ خَصَصْتَهُ بِمَعْرِفَتِكَ، وَ أَهَّلْتَهُ لِعِبادَتِكَ، وَ هَيَّمْتَ قَلْبَهُ لِإِرادَتِكَ، وَ اجْتَبَيْتَهُ لِمُشَاهَدَتِكَ، (1) وَأَخْلَيْتَ وَجْهَهُ لَكَ، وَ فَرَّغْتَ فُؤادَهُ لِحُبِّكَ، وَ رَغَّبْتَهُ فِيما عِنْدَكَ، وَ أَلْهَمْتَهُ ذِكْرَكَ، وَ أَوْزَعْتَهُ شُكْرَكَ، وَ شَغَلْتَهُ بِطَاعَتِكَ، وَ صَيَّرْتَهُ مِنْ صَالِحِى بَرِيَّتِكَ، وَ اخْتَرْتَهُ لِمُنَاجَاتِكَ، وَ قَطَعْتَ عَنْهُ كُلَّ شَىْءٍ يَقْطَعُهُ عَنْكَ . اَللّٰهُمَّ اجْعَلْنا مِمَّنْ دَأْبُهُمُ الارْتِياحُ إِلَيْكَ وَ الْحَنِينُ، وَ دَهْرُهُمُ الزَّفْرَةُ وَ الْأَنِينُ، جِباهُهُمْ سَاجِدَةٌ لِعَظَمَتِكَ، وَ عُيُونُهُمْ سَاهِرَةٌ فِى (2)

ص: 315


1- خدایا کیست آن که شیرینی محبتت را چشید پس به جای تو دیگری را برگزید؟ و کیست آن که با مقام قرب تو انس یافت پس مایل به روی برتافتن از تو شد؟ خدایا، ما را از کسانی قرارده که برای قرب و ولایتت برگزیدی، و برای دوستی و محبتت خالص نمودی، و برای دیدارت مشتاق کردی، و به قضایت راضی ساختی، و نعمت نگاه به جمالت را عطایش کردی، و به خشنودی ات مخصوص گرداندی، و از غم هجران و دوری ات پناه دادی، و در جوارت در جایگاه راستی جای دادی، و به شناخت خود اختصاص دادی، و برای بندگی ات سزاوار کردی، و به اراده ات دلباخته فرمودی، و برای تماشای جمالت برگزیدی،
2- و رویش را برای خود از غیر پاک کردی، و دلش را برای عشقت فارغ نمودی، و آن را به سوی آنچه نزد توست راغب فرمودی، و یادت را به او الهام کردی، و شکرت را نصیبش نمودی، و به طاعتت مشغول ساختی، و او را از بندگان شایسته ات گرداندی، و برای راز و نیازت انتخاب کردی، و جدا کردی از او هرچه که او را از تو جدا می کند، خدایا ما را ما را از کسانی قرار ده که شیوه هاشان آرام گرفتن به درگاه توست در حال زاری و روزگارشان آه و ناله است، و پیشانیشان در پیشگاه عظمتت بر سجده، و دیدگانشان در

خِدْمَتِكَ، وَ دُمُوعُهُمْ سَائِلَةٌ مِنْ خَشْيَتِكَ، وَ قُلُوبُهُمْ مُتَعَلِّقَةٌ بِمَحَبَّتِكَ، وَ أَفْئِدَتُهُمْ مُنْخَلِعَةٌ مِنْ مَهَابَتِكَ یَا مَنْ أَنْوَارُ قُدْسِهِ لِأَبْصَارِ مُحِبِّيهِ رَائِقَةٌ، وَ سُبُحَاتُ وَجْهِهِ لِقُلُوبِ عَارِفِيهِ شَائِفَةٌ، يَا مُنَىٰ قُلُوبِ الْمُشْتَاقِينَ، وَ يَا غَايَةَ آمَالِ الْمُحِبِّينَ، أَسْأَلُكَ حُبَّكَ، وَحُبَّ مَنْ يُحِبُّكَ، وَحُبَّ كُلِّ عَمَلٍ يُوصِلُنِى إِلَىٰ قُرْبِكَ، وَ أَنْ تَجْعَلَكَ أَحَبَّ إِلَىَّ مِمَّا سِوَاكَ، وَ أَنْ تَجْعَلَ حُبِّى إِيَّاكَ قائِداً إِلَىٰ رِضْوَانِكَ، وَ شَوْقِى إِلَيْكَ ذَائِداً عَنْ عِصْيانِكَ، وَ امْنُنْ بِالنَّظَرِ إِلَيْكَ عَلَىَّ، وَ انْظُرْ بِعَيْنِ الْوُدِّ وَ الْعَطْفِ إِلَىَّ، وَ لَا تَصْرِفْ عَنِّى وَجْهَكَ، وَ اجْعَلْنِى مِنْ أَهْلِ الْإِسْعادِ وَالْحُظْوَةِ عِنْدَكَ، يَا مُجِيبُ، يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1)

مناجات دهم: راز و نیاز توسل جویان

اَلمُناجاةُ العاشِرَةُ: مُناجاةُ المُتَوَسِّلینَ (2)

بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ إِلٰهِى لَيْسَ لِى وَ سِيلَةٌ إِلَيْكَ إِلّا عَوَاطِفُ رَأْفَتِكَ، وَ لَا لِى ذَرِيعَةٌ (3)

ص: 316


1- خدمتت بیخواب گشته است، و اشکشان از خشیت تو روان، و قلوبشان به عشقت آویخته و دل هایشان از هیبتت از جا کنده است، ای آن که انوار قدسش برای دیدگان عاشقانش جلوه گر است و بزرگی های جمالش برای قلوب عارفانش دیدنی است، ای آرمان دل مشتاقان، ای نهایت آروزهای عاشقان، از تو درخواست می کنم دوستی خودت را و دوستی آنان که تو را دوست دارند و دوستی هر کاری که مرا به میدان قرب تو می رساند، و اینکه خودت را نزد من محبوب تر از دیگران قرار دهی و عشقم را به وجودت راهبر به سوی خرسندی ات بگردانی و شوقم را به حضرتت بازدارنده از نافرمانی ات سازی، خدایا تماشای زیبایی وجودت را بر من منّت گذار و به من به دیده عشق و عاطفه بنگر، و روی از من متاب، و مرا نزد خود از اهل خوشبختی و بهره مندی قرار ده، از اجابت کننده، ای مهربان ترین مهربانان .
2- مناجاة دهم: رازونیاز توسّل جویان
3- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است خدایا به پیشگاهت وسیله ای جز عواطب مهرت ندارم، و به درگاهت دست آویزی

إِلَيْكَ إِلّا عَوَارِفُ رَحْمَتِكَ، وَ شَفَاعَةُ نَبِيِّكَ نَبِيِّ الرَّحْمَةِ، وَ مُنْقِذِ الْأُمَّةِ مِنَ الْغُمَّةِ، فَاجْعَلْهُما لِى سَبَباً إِلَىٰ نَيْلِ غُفْرانِكَ، وَ صَيِّرْهُما لِى وُصْلَةً إِلَى الْفَوْزِ بِرِضْوَانِكَ، وَ قَدْ حَلَّ رَجَائِى بِحَرَمِ كَرَمِكَ، وَ حَطَّ طَمَعِى بِفِنَاءِ جُودِكَ، فَحَقِّقْ فِيكَ أَمَلِى، وَ اخْتِمْ بِالْخَيْرِ عَمَلِى، وَ اجْعَلْنِى مِنْ صَفْوَتِكَ الَّذِينَ أَحْلَلْتَهُمْ بُحْبُوحَةَ جَنَّتِكَ، وَ بَوَّأْتَهُمْ دَارَ كَرامَتِكَ، (1) وَ أَقْرَرْتَ أَعْيُنَهُمْ بِالنَّظَرِ إِلَيْكَ يَوْمَ لِقائِكَ، وَ أَوْرَثْتَهُمْ مَنَازِلَ الصِّدْقِ فِى جِوارِكَ . يَا مَنْ لَايَفِدُ الْوَافِدُونَ عَلَىٰ أَكْرَمَ مِنْهُ، وَ لَا يَجِدُ الْقَاصِدُونَ أَرْحَمَ مِنْهُ، يَا خَيْرَ مَنْ خَلَا بِهِ وَحِيدٌ، وَ يَا أَعْطَفَ مَنْ أَوَىٰ إِلَيْهِ طَرِيدٌ، إِلَىٰ سَعَةِ عَفْوِكَ مَدَدْتُ يَدِى، وَ بِذَيْلِ كَرَمِكَ أَعْلَقْتُ كَفِّى، فَلا تُولِنِى الْحِرْمَانَ، وَ لَا تُبْلِنِى بِالْخَيْبَةِ وَ الْخُسْرانِ، يَا سَمِيعَ الدُّعاءِ، [یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ] . (2)

مناجات یازدهم: راز و نیاز نیازمندان

اَلمُناجاةُ الحادِیَةَ عَشَرَةَ: مُناجاةُ المُفتَقِرینَ (3)

ص: 317


1- جز آنچه از رحمتت شناخته شده و جز شفاعت پیامبرت پیامبر رحمت رهایی بخش امت از رنج و ناراحتی ندارم، خدایا! این دو وسیله را برای من سبب رسیدن به آمرزشت قرار ده، و آن دو را رابطه ای برای دست یابی به خشنودیت بگردان، همانا امیدم به حریم کرمت فرود آمده، و مرکب طمعم به آستانه جودت بار انداخته است، پس درباره خودت آرزویم را محقّق ساز، و کارم را به خیر پایان ده، و مرا از آن برگزیدگانی قرار ده که در در میان بهشت قرارشان دادی و خانه کرامتت را در اختیارشان گذاردی
2- و دیده آنان را در روز قیامت با نگاه به سوی جمال خویش روشن نمودی، و جایگاه راستی را در جوارت به آنان واگذار نمودی، ای آن که باریافتگان بر کریم تر از او بار نیابند، و قصدکنندگان مهربان تر از او را نیابند، ای بهترین کسی که شخص تنها با او خلوت کند، و ای مهربان ترین کسی که انسان رانده به جانب او روی آورده، به سوی گستردگی عفوت دست گدایی دراز کردم، و به دامن کرمت چنگ آویختم، مرا سزاوار حرمان مکن و به ناامیدی و زیان دچار مساز، ای شنوای دعا، ای مهربان ترین مهربانان .
3- مناجات یازدهم: رازونیاز نیازمندان

مناجات یازدهم: رازونیاز نیازمندان

بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ (1)

إِلٰهِى، كَسْرِى لَايَجْبُرُهُ إِلّا لُطْفُكَ وَ حَنانُكَ، وَ فَقْرِى لَايُغْنِيهِ إِلّا عَطْفُكَ وَ إِحْسَانُكَ، وَ رَوْعَتِى لَايُسَكِّنُها إِلّا أَمانُكَ، وَ ذِلَّتِى لَايُعِزُّها إِلّا سُلْطانُكَ، وَ أُمْنِيَّتِى لَايُبَلِّغُنِيها إِلّا فَضْلُكَ، وَ خَلَّتِى لَايَسُدُّها إِلّا طَوْلُكَ، وَ حَاجَتِى لَا يَقْضِيها غَيْرُكَ، وَ كَرْبِى لَايُفَرِّجُهُ سِوَىٰ رَحْمَتِكَ، وَ ضُرِّى لَايكْشِفُهُ غَيْرُ رَأْفَتِكَ، وَ غُلَّتِى لَايُبَرِّدُها إِلّا وَصْلُكَ، وَ لَوْعَتِى لَايُطْفِيها إِلّا لِقاؤُكَ، وَ شَوْقِى إِلَيْكَ لَايَبُلُّهُ إِلّا النَّظَرُ إِلَىٰ وَجْهِكَ، وَ قَرارِى لَايَقِرُّ دُونَ دُنُوِّى مِنْكَ، (2) وَ لَهْفَتِى لَا يَرُدُّها إِلّا رَوْحُكَ، وَ سُقْمِى لَايَشْفِيهِ إِلّا طِبُّكَ، وَ غَمِّى لَايُزِيلُهُ إِلّا قُرْبُكَ، وَ جُرْحِى لَايُبْرِئُهُ إِلّا صَفْحُكَ، وَ رَيْنُ قَلْبِى لَايَجْلُوهُ إِلّا عَفْوُكَ، وَ وَسْوَاسُ صَدْرِى لَايُزِيحُهُ إِلّا أَمْرُكَ . فَیَا مُنْتَهَی أَمَلِ (3)

ص: 318


1- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است
2- خدایا شکستگی ام را جز لطف و محبتت جبران نکنند، و تهیدستی ام را بی نیازی نرساند جز مهر و احسانت، و هراسم را جز امان تو آرام ننماید، و خواری ام را جز توانایی ات به عزّت تبدیل نکند، و مرا جز فضلت به آرزویم نرساند و شکاف فقرم را جز احسان تو پر نکند، و حاجتم را کسی جز تو بر نیاورد، و غمزدگی ام را جز رحمتت برطرف ننماید و بدحالی ام را جز مهرت نگشاید و سوز سینه ام را جز وصل تو خنک نکند و آتش درونم را جز دیدارت خاموش نگرداند و بر حرارت شوقم به تو جز نگاه به جمالت آب نریزد، و آرامشم بدون نزدیک شدن به حضرتت برقرار نشود
3- و حسرتم را جز نسیم رحمتت برنگرداند، و بیماری ام را جز درمانت شفا ندهند و غمم را جز مقام قربت برطرف نسازد، و زخمم را جز چشم پوشی ات التیام ندهد، و آلودگی دلم را جز گذشت تو نزداید، و وسواس سینه ام را جز فرمانت از میان نبرد، ای نهایت آرزوی

الْآمِلِينَ، وَيَا غَايَةَ سُؤْلِ السَّائِلِينَ، وَ يَا أَقْصَىٰ طَلِبَةِ الطَّالِبِينَ، وَ يَا أَعْلَىٰ رَغْبَةِ الرَّاغِبِينَ، وَ يَا وَلِىَّ الصَّالِحِينَ، وَ يَا أَمانَ الْخَائِفِينَ، وَ يَا مُجِيبَ دَعْوَةِ الْمُضْطَرِّينَ، وَ يَا ذُخْرَ الْمُعْدِمِينَ، وَ يَا كَنْزَ الْبَائِسِينَ، وَ يَا غِيَاثَ الْمُسْتَغِيثِينَ (1) وَ يَا قَاضِىَ حَوَائِجِ الْفُقَرَاءِ وَ الْمَسَاكِينِ، وَ يَا أَكْرَمَ الْأَكْرَمِينَ، وَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ، لَكَ تَخَضُّعِى وَ سُؤالِى، وَ إِلَيْكَ تَضَرُّعِى وَ ابْتِهالِى، أَسْأَلُكَ أَنْ تُنِيلَنِى مِنْ رَوْحِ رِضْوانِكَ، وَ تُدِيمَ عَلَىَّ نِعَمَ امْتِنانِكَ، وَ هَا أَنَا بِبابِ كَرَمِكَ واقِفٌ، وَ لِنَفَحاتِ بِرِّكَ مُتَعَرِّضٌ، وَ بِحَبْلِكَ الشَّدِيدِ مُعْتَصِمٌ، وَ بِعُرْوَتِكَ الْوُثْقىٰ مُتَمَسِّكٌ . إِلٰهِى ارْحَمْ عَبْدَكَ الذَّلِيلَ، ذَا اللِّسَانِ الْكَلِيلِ، وَ الْعَمَلِ الْقَلِيلِ، وَ امْنُنْ عَلَيْهِ بِطَوْلِكَ الْجَزِيلِ، وَ اكْنُفْهُ تَحْتَ ظِلِّكَ الظَّلِيلِ، يَا كَرِيمُ يَا جَمِيلُ، يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (2)

مناجات دوازدهم: راز و نیاز عارفان

اَلمُناجاةُ الثّانِیَةَ عَشَرَةَ: مُناجاةُ العارِفینَ (3)

ص: 319


1- آرزومندان، ای غایت خواهش خواهندگان، ای دورترین مطلوب جویندگان، ای والاترین رغبت راغبان، ای سرپرست شایستگان، ای امان ترسیدگان، ای اجابت کننده دعای بیچارگان، ای ذخیره ناداران، ای گنج بینوایان، ای فریادرس دادخواهان،
2- ای برآورنده حاجات تهیدستان و بر خاک نشستگان، ای کریم ترین کریمان، ای مهربان ترین مهربانان، فروتنی و خواهشم به پیشگاه توست، و زاری و ناله ام به سوی تو، از تو می خواهم مرا به نسیم خرسندی ات برسانی، و نعمت های نیکویت را بر من تداوم بخشی، من اینک بر در خانه کرمت ایستاده ام، و در معرض نسیم های نیکی ات قرار دارم، و به رشته محکمت چنگ زده ام و به دست آویز استوارت دست آویختم، خدایا بر بنده خوارت که زبانش گنگ، و عملش اندک است رحم کن، و با احسان پیوسته و برجسته ات بر او منّت گذار، و او را زیر سایه بلندت حمایت فرما، ای گرامی، ای زیبا، ای مهربان ترین مهربانان .
3- مناجاة دوازدهم: رازونیاز عارفان

مناجاة دوازدهم: رازونیاز عارفان

بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ (1)

إِلٰهِى، قَصُرَتِ الْأَلْسُنُ عَنْ بُلُوغِ ثَنائِكَ، كَما يَلِيقُ بِجَلالِكَ، وَ عَجَزَتِ الْعُقُولُ عَنْ إِدْراكِ كُنْهِ جَمالِكَ، وَ انْحَسَرَتِ الْأَبْصارُ دُونَ النَّظَرِ إِلىٰ سُبُحاتِ وَجْهِكَ، وَ لَمْ تَجْعَلْ لِلْخَلْقِ طَرِيقاً إِلَىٰ مَعْرِفَتِكَ، إِلّا بِالْعَجْزِ عَنْ مَعْرِفَتِكَ . إِلٰهِى فَاجْعَلْنا مِنَ الَّذِينَ تَرَسَّخَتْ أَشْجارُ الشَّوْقِ إِلَيْكَ فِى حَدائِقِ صُدُورِهِمْ، وَ أَخَذَتْ لَوْعَةُ مَحَبَّتِكَ بِمَجامِعِ قُلُوبِهِمْ، فَهُمْ إِلَىٰ أَوْكارِ الْأَفْكارِ يَأْوُونَ، وَ فِى رِياضِ الْقُرْبِ وَ الْمُكاشَفَةِ يَرْتَعُونَ، وَ مِنْ حِيَاضِ الْمَحَبَّةِ بِكَأْسِ الْمُلاطَفَةِ يَكْرَعُونَ، (2) وَ شَرائِعَ الْمُصافاةِ يَرِدُونَ، قَدْ كُشِفَ الْغِطاءُ عَنْ أَبْصارِهِمْ، وَ انْجَلَتْ ظُلْمَةُ الرَّيْبِ عَنْ عَقَائِدِهِمْ وَ ضَمَائِرِهِمْ، وَ انْتَفَتْ مُخَالَجَةُ الشَّكِّ عَنْ قُلُوبِهِمْ وَ سَرَائِرِهِمْ، وَ انْشَرَحَتْ بِتَحْقِيقِ الْمَعْرِفَةِ صُدُورُهُمْ، وَ عَلَتْ(3)

ص: 320


1- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است
2- خدای زبان ها از ادای ثنایت آنچنان که شایسته عظمت توست کوتاه است، و خردها از درک ژرفای جمالت ناتوان است، و دیده ها از تماشای بزرگی های ذاتت درمانده است، برای خلق راهی به سوی شناسایی ات جز ناتوانی از شناخت قرار ندادی، خدایا ما را از کسانی قرار ده که شاخسارهای اشتیاق به سویت در بوستان های سینه هایشان استوار و پابرجا شده است و سوز عشقت در کانون دل هایشان برافروخته، از این روی به آشیانه اندیشه های ولا جای گیرند، و در گلستان قرب و مکاشفه ات می گردند، و از حوض های محبّتت با جام ملاطفت می نوشند
3- و در کنار نهرهای صفا وارد می شوند، درحالی که پرده از دیدگانشان برداشته شده، و تاریکی دودلی از باورها و ضمایرشان زدوده گشته، و خلجان شک از دلها و باطنشان بیرون رفته، و سینه هایشان با تحقّق معرفت گشوده شده، و همّتشان

لِسَبْقِ السَّعَادَةِ فِى الزَّهَادَةِ هِمَمُهُمْ، وَ عَذُبَ فِى مَعِينِ الْمُعَامَلَةِ شِرْبُهُمْ، وَ طَابَ فِى مَجْلِسِ الْأُنْسِ سِرُّهُمْ، وَ أَمِنَ فِى مَوْطِنِ الْمَخَافَةِ سِرْبُهُمْ، وَ اطْمَأَنَّتْ بِالرُّجُوعِ إِلَىٰ رَبِّ الْأَرْبابِ أَنْفُسُهُمْ، وَ تَيَقَّنَتْ بِالْفَوْزِ وَ الْفَلَاحِ أَرْواحُهُمْ، وَ قَرَّتْ بِالنَّظَرِ إِلَىٰ مَحْبُوبِهِمْ أَعْيُنُهُمْ، وَ اسْتَقَرَّ بِإِدْرَاكِ السُّؤْلِ وَ نَيْلِ الْمَأْمُولِ قَرارُهُمْ، وَ رَبِحَتْ فِى بَيْعِ الدُّنْيا بِالْآخِرَةِ تِجَارَتُهُمْ . إِلٰهِى مَا أَلَذَّ خَواطِرَ الْإِلْهامِ بِذِكْرِكَ عَلَى الْقُلُوبِ ! وَ مَا أَحْلَى الْمَسِيرَ إِلَيْكَ بِالْأَوْهامِ فِى مَسالِكِ الْغُيُوبِ ! وَ مَا أَطْيَبَ طَعْمَ حُبِّكَ ! وَ مَا أَعْذَبَ شِرْبَ قُرْبِكَ، فَأَعِذْنا مِنْ طَرْدِكَ وَ إِبْعادِكَ، وَ اجْعَلْنا مِنْ أَخَصِّ عَارِفِيكَ، وَ أَصْلَحِ عِبَادِكَ، وَ أَصْدَقِ طَائِعِيكَ، وَ أَخْلَصِ عُبَّادِكَ، يَا عَظِيمُ يَا جَلِيلُ، يَا كَرِيمُ يَا مُنِيلُ، بِرَحْمَتِكَ وَ مَنِّكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1)

مناجات سیزدهم: راز و نیاز ذاکرین

اَلمُناجاةُ الثّالِثَةَ عَشَرَةَ: مُناجاةُ الذّاکِرینَ (2)

ص: 321


1- برای پیشی گرفتن در میدان خوشبختی بر اثر زهد بلندی گرفته، و نوشیدنشان در چشمه زلال کردار گوارا شده، و باطنشان در مجلس انس پاکیزه گشته، و راهشان در جای ترسناک ایمنی یافته، و جانشان با رجوع به رب الارباب اطمینان یافته، و ارواحشان به نیکبختی و رستگاری یقین یافته، و دیدگانشان با نظر به محبوبشان روشنی گرفته، و آرامش شان با دریافت خواهش و رسیدن به آرزو استقرار یافته، و تجارتشان در فروش دنیا به آخرت سودبخش بوده، خدایا چه لذّت بخش است در دلها خاطرات الهام گرفته از یادت، و چقَدر شیرین است پویش به سوی تو با مرکب اندیشه ها در راه های غیب، و طعم عشقت چه خوش، و شربت مقام قربت چقَدر گوارا است، پس ما را از راندن و دور کردنت پناه ده، و از خاص ترین عارفانت و شایسته ترین بندگانت و راستگوترین فرمانبرانت و خالص ترین پرستندگانت قرار داده، ای بزرگ، ای باشکوه، ای گرامی، ای بخشنده، به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان .
2- مناجات سیزدهم: رازونیاز ذاکران

مناجات سیزدهم: رازونیاز ذاکران

بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ (1)

إِلٰهِى، لَوْلَا الْواجِبُ مِنْ قَبُولِ أَمْرِكَ، لَنَزَّهْتُكَ مِنْ ذِكْرِى إِيَّاكَ، عَلَىٰ أَنَّ ذِكْرِى لَكَ بِقَدْرِى لَابِقَدْرِكَ، وَ مَا عَسَىٰ أَنْ يَبْلُغَ مِقْدارِى حَتَّىٰ أُجْعَلَ مَحَلّاً لِتَقْدِيسِكَ، وَ مِنْ أَعْظَمِ النِّعَمِ عَلَيْنا جَرَيَانُ ذِكْرِكَ عَلَىٰ أَلْسِنَتِنا، وَ إِذْنُكَ لَنا بِدُعائِكَ وَ تَنْزِيهِكَ وَ تَسْبِيحِكَ . إِلٰهِى، فَأَلْهِمْنا ذِكْرَكَ فِى الْخَلَاءِ وَ الْمَلَاءِ، وَ اللَّيْلِ وَ النَّهارِ، وَ الْإِعْلانِ وَ الْإِسْرارِ، وَ فِى السَّرَّاءِ وَ الضَّرَّاءِ، وَ آنِسْنا بِالذِّكْرِ الْخَفِيِّ، وَ اسْتَعْمِلْنا بِالْعَمَلِ الزَّكِيِّ وَ السَّعْىِ الْمَرْضِيِّ، إِلٰهِي بِكَ هامَتِ الْقُلُوبُ الْوَالِهَةُ، وَ عَلَىٰ مَعْرِفَتِكَ جُمِعَتِ الْعُقُولُ الْمُتَبايِنَةُ (2) فَلَاٰ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ إِلّا بِذِكْرَاكَ، وَ لَا تَسْكُنُ النُّفُوسُ إِلّا عِنْدَ رُؤْياكَ، أَنْتَ الْمُسَبَّحُ فِى كُلِّ مَكَانٍ، وَ الْمَعْبُودُ فِى كُلِّ زَمَانٍ، وَ الْمَوْجُودُ (3)

ص: 322


1- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است
2- خدایا اگر پذیرش فرمانت بر من واجب نبود هر آینه پاک نگاه میداشتمت از اینکه ذکر تو گویم، چه ذکر من تو را به اندازه کاستی من است نه برازنده کمال تو، شأن و اندازه من چقَدر میتواند بالا رود تا ظرف تقدیس تو قرار گیرم؟ از بزرگ ترین نعمتها بر ما جاری شدن ذکر تو بر زبان ماست، و اجازه ات به ماست که تو را بخوانیم و تنزیه و تسبیح گوییم، خدایا پس ذکرت را به ما الهام کن در نهان و آشکار و شب و روز، و پیدا و پنهان، و در خوشی و ناخوشی و ما را به ذکر پنهان مأنوس فرما و به عمل پاکیزه و کوشش پسندیده بکار گیر، و به میزان کامل پاداشمان ده، خدایا دل های عاشق شیفته تواند، و خردهای جدای از هم بر معرفتت گرد آمده اند،
3- بدین خاطر دلها آرام نگیرند جز به یاد تو، و جانها جز به هنگام مشاهده ات راحتی نیابند، تو تنزیه شده ای، در هرجا، و پرستیده گشته ای در هرگاه و در همواره

فِى كُلِّ أَوَانٍ، وَ الْمَدْعُوُّ بِكُلِّ لِسَانٍ، وَ الْمُعَظَّمُ فِى كُلِّ جَنانٍ، (وَ) أَسْتَغْفِرُكَ مِنْ كُلِّ لَذَّةٍ بِغَيْرِ ذِكْرِكَ، وَ مِنْ كُلِّ رَاحَةٍ بِغَيْرِ أُنْسِكَ، وَ مِنْ كُلِّ سُرُورٍ بِغَيْرِ قُرْبِكَ، وَ مِنْ كُلِّ شُغْلٍ بِغَيْرِ طَاعَتِكَ . إِلٰهِى أَنْتَ قُلْتَ وَ قَوْلُكَ الْحَقُّ: «يٰا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اذْكُرُوا اللّٰهَ ذِكْراً كَثِيراً وَ سَبِّحُوهُ بُكْرَةً وَ أَصِيلاً» وَ قُلْتَ وَ قَوْلُكَ الْحَقُّ: «فَاذْكُرُونِي أَذْكُرْكُمْ»، فَأَمَرْتَنا بِذِكْرِكَ، وَ وَعَدْتَنا عَلَيْهِ أَنْ تَذْكُرَنا تَشْرِيفاً لَنا وَ تَفْخِيماً وَ إِعْظَاماً، وَ هَا نَحْنُ ذَاكِرُوكَ كَما أَمَرْتَنا، فَأَنْجِزْ لَنا مَا وَعَدْتَنا؛ يَا ذاكِرَ الذَّاكِرِينَ، وَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1)

مناجات چهاردهم: راز و نیاز پناه جویان

اَلمُناجاةُ الرّابِعَةَ عَشَرَةَ: مُناجاةُ المُعتَصِمینَ (2)

بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ اَللّٰهُمَّ يَا مَلاذَ اللَّائِذِينَ، وَ يَا مَعَاذَ الْعَائِذِينَ، وَ يَا مُنْجِىَ الْهَالِكِينَ، وَ يَا عَاصِمَ الْبَائِسِينَ، وَ يَا رَاحِمَ الْمَساكِينِ، (3)

ص: 323


1- روزگار بوده ای، و به هر زبان خوانده شده ای، و در هر دلی بزرگداشت شده ای از هر لذّتی به جز ذکر تو، و از هر آسایشی جز همدمی با تو، و از هر شادمانی به غیر قرب تو، و از هر شغلی جز طاعت تو پوزش می جویم، تو گفتی و گفتارت حق است که: ای کسانی که ایمان آورده اید خدا را بسیار یاد کنید و در بامداد و شامگاه او را تسبیح گویید و تو گفتی و گفتارت حق است: «مرا یاد کنید تا شما را یاد کنم «ما را به یاد کردنت فرمان دادی، و وعده فرمودی که تو نیز از روی شرافت و عزّت و کرامت بخشیدن به ما، ما را یاد کنی، اکنون برابر با فرمانت تو را یاد می کنیم، پس تو نیز به وعده ات وفا کن، ای یادآور یادکنندگان، و ای مهربان ترین مهربانان .
2- مناجات چهاردهم: رازونیاز پناه جویان
3- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانیاش همیشگی است خدایا ای پشتیبان پناه جویان، و ای پناه پناهندگان، و ای رهایی بخش هلاک شدگان، و ای نگهدار بینوایان، و ای مهرورز بی چیزان،

وَيَا مُجِيبَ الْمُضْطَرِّينَ، وَ يَا كَنْزَ الْمُفْتَقِرِينَ، وَ يَا جابِرَ الْمُنْكَسِرِينَ، وَ يَا مَأْوَى الْمُنْقَطِعِينَ، وَ يَا نَاصِرَ الْمُسْتَضْعَفِينَ، وَ يَا مُجِيرَ الْخائِفِينَ، وَ يَا مُغِيثَ الْمَكْرُوبِينَ، وَ يَا حِصْنَ اللَّاجِينَ، إِنْ لَمْ أَعُذْ بِعِزَّتِكَ فَبِمَنْ أَعُوذُ ؟! وَ إِنْ لَمْ أَلُذْ بِقُدْرَتِكَ فَبِمَنْ أَلُوذُ ؟! وَقَدْ أَلْجَأَتْنِى الذُّنُوبُ إِلَى التَّشَبُّثِ بِأَذْيَالِ عَفْوِكَ، وَ أَحْوَجَتْنِى الْخَطَايَا إِلَى اسْتِفْتاحِ أَبْوَابِ صَفْحِكَ، (1) وَدَعَتْنِى الْإِساءَةُ إِلَى الْإِناخَةِ بِفِنَاءِ عِزِّكَ، وَ حَمَلَتْنِى الْمَخَافَةُ مِنْ نِقْمَتِكَ، عَلَى التَّمَسُّكِ بِعُرْوَةِ عَطْفِكَ، وَ مَا حَقُّ مَنِ اعْتَصَمَ بِحَبْلِكَ أَنْ يُخْذَلَ، وَ لَا يَلِيقُ بِمَنِ اسْتَجَارَ بِعِزِّكَ أَنْ يُسْلَمَ أَوْ يُهْمَلَ . إِلٰهِى فَلا تُخْلِنا مِنْ حِمَايَتِكَ، وَ لَا تُعْرِنا مِنْ رِعَايَتِكَ، وَذُدْنا عَنْ مَوارِدِ الْهَلَكةِ، فَإِنَّا بِعَيْنِكَ وَ فِى كَنَفِكَ وَ لَكَ، أَسْأَلُكَ بِأَهْلِ خَاصَّتِكَ مِنْ مَلَائِكَتِكَ وَ الصَّالِحِينَ مِنْ بَرِيَّتِكَ، أَنْ تَجْعَلَ عَلَيْنا واقِيَةً تُنْجِينا مِنَ الْهَلَكَاتِ، وَ تُجَنِّبُنا(2)

ص: 324


1- و ای اجابت کننده درماندگان و ای گنجینه تهیدستان و ای جبران کننده شکست خوردگان، و ای جایگاه آواردگان، و ای یاور ناتوان شمردگان، و ای پناه دهنده ترسیدگان و ای غمگسار غمزدگان، و ای دژ پناهندگان، اگر به عزّتت پانه نیاورم پس به که پناه برم، و اگر به قَدرتت پناهنده نشوم، به که پناهنده شوم؟ گناهان وادارم ساخته که به دامان گذشتت چنگ زنم، و خطاها محتاجم کرده که از تو خواهم درهای چشم پوشیات را بر من بگشایی،
2- و بدیها مرا فراخوانده تا به آستان عزّتت بار اندازم، و هراس از انتقام وادارم کرده که به دستاویز مهرت چنگ زنم، کسی که به ریسمانت چنگ زده سزاوار نیست خوار گردد، و آن که به عزّتت پناهنده شده، شایسته نیست رها گردد یا واگذاشته شود، خدایا ما را از حمایتت محروم مکن، و از پوشش رعایتت برهنه مساز، و از پرتگاه های هلاک دورم کن، زیرا ما در سایه توجه تو و در حمایت تو به سر می بریم و از توییم، از تو می خواهم به حق خاصان از فرشتگانت، و شایستگانت از بندگانت، که برای ما سپری قرار دهی که ما را از هلاکتها برهاند،

مِنَ الْآفاتِ، وَ تُكِنُّنا مِنْ دَوَاهِى الْمُصِيبَاتِ، وَ أَنْ تُنْزِلَ عَلَيْنا مِنْ سَكِينَتِكَ، وَ أَنْ تُغَشِّىَ وُجُوهَنا بِأَ نْوارِ مَحَبَّتِكَ، وَ أَنْ تُؤْوِيَنا إِلَىٰ شَدِيدِ رُكْنِكَ، وَ أَنْ تَحْوِيَنا فِى أَكْنافِ عِصْمَتِكَ، بِرَأْفَتِكَ وَ رَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1)

مناجات پانزدهم: راز و نیاز پارسایان

اَلمُناجاةُ الخّامِسَةَ عَشَرَةَ: مُناجاةُ الزّاهِدینَ (2)

بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ (3)

إِلٰهِى، أَسْكَنْتَنا داراً حَفَرَتْ لَنا حُفَرَ مَكْرِها، وَ عَلَّقَتْنا بِأَيْدِى الْمَنايا فِى حَبَائِلِ غَدْرِها، فَإِلَيْكَ نَلْتَجِئُ مِنْ مَكَائِدِ خُدَعِها، وَ بِكَ نَعْتَصِمُ مِنَ الاغْتِرارِ بِزَخَارِفِ زِينَتِها، فَإِنَّهَا الْمُهْلِكَةُ طُلَّابَهَا، الْمُتْلِفَةُ حُلَّالَهَا، الْمَحْشُوَّةُ بِالْآفاتِ، الْمَشْحُونَةُ بِالنَّكَبَاتِ . إِلٰهِى فَزَهِّدْنا فِيها، وَ سَلِّمْنا مِنْها بِتَوْفِيقِكَ وَ عِصْمَتِكَ، وَ انْزَعْ عَنَّا جَلابِيبَ مُخالَفَتِكَ، وَ تَوَلَّ أُمُورَنا بِحُسْنِ كِفايَتِكَ، وَأَوْفِرْ مَزِيدَنا مِنْ سَعَةِ رَحْمَتِكَ، (4)

ص: 325


1- و از آفات برکنار دارد، و از بلاهای سخت نگهداری کند، و هم اینکه آرامش خود را بر ما نازل کنی، و چهره های ما را به انوار محبتت پرفروغ گردانی، و ما را در پناهگاه محکمت پناه دهی، و در کناره های نگهداری خویش بگنجانی، به حق مهر و رحمتت ای مهربان ترین مهربانان .
2- مناجات پانزدهم: رازونیاز پارسایان
3- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است
4- خدایا، ما را در خانه ای ساکن نموده ای که گودال های فریبش را برای ما آماده ساخته، و در شبکه های خیانتش به دستهای مرگ آویخته، از دامهای فریبش به تو پناه میآوریم، و چنگ می زنیم از مغرور شدن به زیورهای آراسته اش به عنایت تو، که این دنیا خواهندگانش را هلاک می سازد، و واردینش را نابود می کند، آکنده به آفت هاست، انباشته از نکبت هاست، خدایا ما را به دنیا بی رغبت کن، و به توفیق و عصمتت ما را از آن سلامت بدار و جامه های مخالفت را از هستیِ مان برکن، و با حسن کفایتت امرو ما را سرپرستی فرما، و فزونی سهم ما را از رحمت گسترده ات کامل گردان،

وَأَجْمِلْ صِلاتِنا مِنْ فَيْضِ مَواهِبِكَ، وَ اغْرِسْ فِى أَفْئِدَتِنا أَشْجارَ مَحَبَّتِكَ، وَ أَتْمِمْ لَنا أَنْوارَ مَعْرِفَتِكَ، وَ أَذِقْنا حَلاوَةَ عَفْوِكَ وَ لَذَّةَ مَغْفِرَتِكَ، وَ أَقْرِرْ أَعْيُنَنا يَوْمَ لِقائِكَ بِرُؤْيَتِكَ، وَ أَخْرِجْ حُبَّ الدُّنْيا مِنْ قُلُوبِنا كَما فَعَلْتَ بِالصَّالِحِينَ مِنْ صَفْوَتِكَ وَ الْأَبْرارِ مِنْ خَاصَّتِكَ، بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ، وَ يَا أَكْرَمَ الْأَكْرَمِينَ . (1)

مناجات منظوم , منسوب حضرت امیر المومنین (عَلَيهِ السَّلَامُ)

بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ (2)

لَکَ الْحَمْدُ یَا ذَا الْجُودِ وَ الْمَجْدِ وَ الْعُلَا *** تَبَارَکْتَ تُعْطِی مَنْ تَشَاءُ وَ تَمْنَعُ (3)

إِلَهِی، وَ خَلاقِی وَ حِرْزِی وَ مَوْئِلِی *** إِلَیْکَ لَدَی الْإِعْسَارِ وَ الْیُسْرِ أَفْزَعُ (4)

إِلَهِی، لَئِنْ جَلَّتْ وَ جَمَّتْ خَطِیئَتِی *** عَفْوُکَ عَنْ ذَنْبِی أَجَلُّ وَ أَوْسَعُ (5)

إِلَهِی، لَئِنْ أَعْطَیْتُ نَفْسِی سُؤْلَهَا *** هَا أَنَا فِی رَوْضِ النَّدَامَةِ أَرْتَعُ (6)

ص: 326


1- و از چشمه سار مواهبت عطای ما را نیکو گردان، و در سرزمین دل های ما درختان محبتت را بکار، و انوار معرفتت را بر ما کامل کن، و شیرینی گذشت و لذّت آمرزشت را به ما بچشان، و دیدگان ما را در جهان دیگر به دیدارت روشن فرما، و محبّت دنیا را از دل ما بیرون کن، آنگونه که درباره نیکوکاران برگزیده ات و خاصان نیکوکردارت انجام دادی، به حق مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان و ای گرامیترین گرامیان .
2- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است
3- ستایش توراست ای صاحب جود و بزرگواری و برتری فرخنده ای تو عطا کنی به هرکه خواهی و منع کنی زهر که خواهی
4- خدایم و آفریدگارم، و نگهدارم و پناهم به جانب تو در سختی و آسانی پناه می آورم
5- خدایا اگر خطایم بزرگ و انبوه است پس گذشت تو از گناه من بزرگتر و گسترده تر است
6- خدایا اگر خواهش نفسم را به نفسم واگذاشتم اینک در مرغزار پشیمانی می گردم

إِلَهِی، تَرَی حَالِی وَ فَقْرِی وَ فَاقَتِی *** أَنْتَ مُنَاجَاتِی الْخَفِیَّةَ تَسْمَعُ (1)

إِلَهِی، فَلا تَقْطَعْ رَجَائِی وَ لا تُزِغْ *** فُؤَادِی فَلِی فِی سَیْبِ جُودِکَ مَطْمَعٌ (2)

إِلَهِی، لَئِنْ خَیَّبْتَنِی أَوْ طَرَدْتَنِی *** فَمَنْ ذَا الَّذِی أَرْجُو وَ مَنْ ذَا أُشَفِّعُ؟ (3)

إِلَهِی، أَجِرْنِی مِنْ عَذَابِکَ إِنَّنِی *** سِیرٌ ذَلِیلٌ خَائِفٌ لَکَ أَخْضَعُ (4)

إِلَهِی، فَآنِسْنِی بِتَلْقِینِ حُجَّتِی *** ذَا کَانَ لِی فِی الْقَبْرِ مَثْوًی وَ مَضْجَعٌ (5)

إِلَهِی، لَئِنْ عَذَّبْتَنِی أَلْفَ حِجَّةٍ *** فَحَبْلُ رَجَائِی مِنْکَ لا یَتَقَطَّعُ (6)

إِلَهِی، أَذِقْنِی طَعْمَ عَفْوِکَ یَوْمَ لا *** بَنُونَ وَ لا مَالٌ هُنَالِکَ یَنْفَعُ (7)

إِلَهِی، لَئِنْ لَمْ تَرْعَنِی کُنْتُ ضَائِعا *** وَ إِنْ کُنْتَ تَرْعَانِی فَلَسْتُ أُضَیَّعُ (8)

إِلَهِی، إِذَا لَمْ تَعْفُ عَنْ غَیْرِ مُحْسِنٍ *** فَمَنْ لِمُسِیءٍ بِالْهَوَی یَتَمَتَّعُ (9)

إِلَهِی، لَئِنْ فَرَّطْتُ فِی طَلَبِ التُّقَی *** فَهَا أَنَا إِثْرَ الْعَفْوِ أَقْفُو وَ أَتْبَعُ (10)

إِلَهِی، لَئِنْ أَخْطَأْتُ جَهْلا فَطَالَمَا *** رَجَوْتُکَ حَتَّی قِیلَ مَا هُوَ یَجْزَعُ (11)

إِلَهِی، ذُنُوبِی بَذَّتِ الطَّوْدَ وَ اعْتَلَتْ

وَ صَفْحُکَ عَنْ ذَنْبِی أَجَلُّ وَ أَرْفَعُ (12)

إِلَهِی یُنَجِّی ذِکْرُ طَوْلِکَ لَوْعَتِی *** وَ ذِکْرُ الْخَطَایَا الْعَیْنَ مِنِّی یُدَمِّعُ (13)

ص: 327


1- خدایا بدحالی و تهیدستی و نیازم را می بینی و تو مناجات پنهان مرا می شنوی
2- خدایا امیدم را قطع مکن، و منحرف مساز قلبم را که من به باران جودت طمع دارم
3- خدایا اگر محرومم کنی یا از پیشگاهت برانی پس به چه کسی امیدوار شوم و چه کسی را شفیع گیرم
4- خدایا از عذابت پناهم ده که من اسیر و خوار و ترسانم و برایت فروتنی می کنم
5- خدایا با آموزش دلیل راه همراهم باش در آن زمان که در قبر منزل و خوابگاهم باشد
6- خدایا اگر هزار سال مرا عذاب نمایی رشته امید من از تو قطع نمی شود
7- خدایا مزه گذشتت را به من بچشان آنگاه که نه فرزندان و نه مال در آن زمان سود نرساند
8- خدایا اگر مرا رعایت نکنی تباه شده ام و اگر رعایتم نمایی تباهی نپذیرم
9- خدیا اگر از غیر نیکوکاران نگذری پس امید کسی که با هوس کامروایی می کند کیست
10- خدایا اگر در طلب پروا کوتاهی نمودم پس اینک دنبال گذشت توام و سراغ آن میروم
11- خدایا اگر از روی جهالت خطا کردم تا آنجا به تو امید بستم که درباره ام گفته شد باک ندارد
12- خدایا گناهم بلندتر و بزرگ تر از کوههای برافراشته شده ولی چشم پوشی تو از گناه من بزرگ تر و برفرازتر است
13- خدایا یاد عطای همیشگیات آتش دلم را خنکا می بخشد و یاد گناهان، دیدگانم را اشکبار میسازد

إِلَهِی، أَقِلْنِی عَثْرَتِی وَ امْحُ حَوْبَتِی *** فَإِنِّی مُقِرٌّ خَائِفٌ مُتَضَرِّعٌ (1)

إِلَهِی، أَنِلْنِی مِنْکَ رَوْحا وَ رَاحَةً *** فَلَسْتُ سِوَی أَبْوَابِ فَضْلِکَ أَقْرَعُ (2)

إِلَهِی، لَئِنْ أَقْصَیْتَنِی أَوْ أَهَنْتَنِی *** فَمَا حِیلَتِی یَا رَبِّ أم کَیْفَ أَصْنَعُ (3)

إِلَهِی، حَلِیفُ الْحُبِّ فِی اللَّیْلِ سَاهِرٌ *** یُنَاجِی وَ یَدْعُو وَ الْمُغَفَّلُ یَهْجَعُ (4)

إِلَهِی، وَ هَذَا الْخَلْقُ مَا بَیْنَ نَائِمٍ *** وَ مُنْتَبِهٍ فِی لَیْلِهِ یَتَضَرَّعُ (5)

وَ کُلُّهُمْ یَرْجُو نَوالَکَ راجِیاً *** لِرَحْمَتِکَ الْعُظْمَی وَ فِی الْخُلْدِ یَطْمَعُ (6)

إِلَهِی، یُمَنِّینِی رَجَائِی سَلامَةً *** قُبْحُ خَطِیئَاتِی عَلَیَّ یُشَنِّعُ (7)

إِلَهِی، فَإِنْ تَعْفُو فَعَفْوُکَ مُنْقِذِی *** وَ إِلا فَبِالذَّنْبِ الْمُدَمِّرِ أُصْرَعُ (8)

إِلَهِی، بِحَقِّ الْهَاشِمِیِّ مُحَمَّدٍ *** وَ حُرْمَةِ أَطْهَارٍ هُمْ لَکَ خُضَّعٌ (9)

إِلَهِی، بِحَقِّ الْمُصْطَفَی وَ ابْنِ عَمِّهِ *** وَ حُرْمَةِ أَبْرَارٍ هُمْ لَکَ خُشَّعٌ (10)

إِلَهِی، فَانْشُرْنِی عَلَی دِینِ أَحْمَدٍ *** مُنِیباً تَقِیّاً قَانِتاً لَکَ أَخْضَعُ (11)

وَ لا تَحْرِمَنِّی یَا إِلَهِی وَ سَیِّدِی *** شَفَاعَتَهُ الْکُبْرَی فَذَاکَ الْمُشَفَّعُ (12)

وَ صَلِّ عَلَیْهِمْ مَا دَعَاکَ مُوَحِّدٌ *** وَ نَاجَاکَ أَخْیَارٌ بِبَابِکَ رُکَّعٌ (13)

ص: 328


1- خدایا لغزشم را نادیه گیر و گناهم را پاک کن من اقرار به گناه دارم و هراسان و نالانم
2- خدایا از سوی خود آسایش و راحتی به من ده که من جز درهای احسان تو را نمی کوبم
3- خدایا اگر مرا دور کنی یا سبکم انگاری پس چه چاره کنم ای پروردگار و چه سازم
4- خدایا سوگند خورده عشق در شب بیدار است رازونیاز و دعا می کند ولی شخص غافل میخوابد
5- خدایا از این مردم گروهی در خوابند و گروهی دیگر شب بیدار و زاری می کنند
6- و همه آنان عطای تو را امید دارند، و امیدوار رحمت بزرگ تواند و به بهشت تو طمع ورزند
7- خدایا امید من در دلم آرزوی سلامتی می کند و زشتی گناهانم مرا به رسوایی تهدید می نماید
8- خدایا اگر بگذری گذشتت نجات بخش من است ور نه با گناهم به عرصه نابودی در افتم
9- خدایا به حق محمّد هاشمی نسب و به حرمت پاکانی که نزد تو فروتنند
10- خدایا به حق محمّد مصطفی و پسر عمویش و به حرمت نیکوکارانی که برای تو خاشعند
11- خدایا مرا در رستاخیز بر دین احَمد برانگیز تائب و پرهیزکار و عابد و فروتن در پیشگاهت
12- ای خدای من و آقای من مرا محروم مساز از شفاعت بزرگ محمّد که شفاعتش پذیرفته است
13- و بر ایشان درود فرست تا هرگاه که موّحدی تو را بخواند و خوبان با تو مناجات کنند و در برابرت به رکوع پردازند

و نیز در «صحیفه علویه» مناجات منظوم دیگری از آن حضرت نقل شده که اوّل آن «یا سامع الدّعاء» است . ولی چون مشتمل بر واژه های مشکل و لغات ناآشنا بود و ما بنابر اختصار از ذکر خودداری نمودیم .

ثَلاثُ کَلَماتٍ مِن مَولانا عَلِیٍّ (عَلَيهِ السَّلَامُ) فِی المُناجاةِ:

إِلٰهِى كَفىٰ بِى عِزّاً أَنْ أَكُونَ لَكَ عَبْداً، وَ كَفىٰ بِى فَخْراً أَنْ تَكُونَ لِى رَبّاً، أَنْتَ كَما أُحِبُّ فَاجْعَلْنِى كَما تُحِبُّ . (1)

ص: 329


1- سه جمله از مولایمان علی (درود بر او) در باب مناجات خدایا مرا این عزّت بس است که بنده تو باشم، و برایم این افتخار کافی است که تو پروردگار من باشی، تو آنچنانی که دوست دارم، مرا هم چنان کن که دوست داری .

باب دوم: اعمال سال

فصل اول: فضیلت و اعمال ماه رجب

فضیلت و اعمال ماه رجب

در اعمال ماه های سال و فضیلت و اعمال نوروز و نیز اعمال ماه های رومی (شمسی) و آن در چند فصل است:

فصل اوّل: در بیان فضیلت و اعمال ماه مبارک رجب

بدان که این ماه و ماه شعبان و ماه رمضان در شرافت، کامل و تمامند و روایات بسیاری در فضیلت آن ها وارد شده است بلکه از رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) روایت شده است که رجب ماه بزرگ خدا است و ماهی در احترام و فضیلت به آن نمی رسد و در این ماه جنگ با کافران حرام است! ! و رجب ماه خدا و شعبان ماه من و رمضان ماه امّت من است، کسی که یک روز از ماه رجب را روزه بدارد، مستحقّ خشنودی بزرگ خدا می شود و خشم حق از او دور می گردد و دری از درهای دوزخ به رویش بسته می شود .

و از حضرت موسی بن جعفر (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) روایت شده است: هرکه یک روز از ماه رجب را روزه بدارد بهشت بر او واجب می شود . و نیز فرمود: رجب نام نهری در بهشت که از شیر سپیدتر و از عسل شیرین تر است، هرکه یک روز از

ص: 330

رجب را روزه بدارد به یقین از آن نهر بیاشامد . و از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده است که رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) فرمود: ماه رجب ماه استغفار امّت من است پس در این ماه بسیار طلب آمرزش کنید که خدا آمرزگار و مهربان است و رجب را «اصبّ» [یعنی فروریزنده تر] می گویند، زیرا رحمت خدا در این ماه بر امّت من بسیار ریخته می شود، پس بسیار بگویید، اَستَغفِرُ اللّه وَ اَساَلُهُ التَّوبَةَ .

ابن بابویه به سند معتبر از سالم روایت نموده که گفت: در اواخر ماه رجب که چند روزی از آن مانده بود به خدمت امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) رفتم . چون نظر مبارک آن حضرت بر من افتاد، فرمود: آیا در این ماه روزه گرفته ای؟ گفتم: نه به خدا ای پسر رسول خدا . فرمود: آنقَدر ثواب از تو فوت شده که اندازه آن را جز خدا کسی نمی داند، به یقین این ماهی است که خدا آن را بر ماه های دیگر فضیلت داده و احترام آن را عظیم نموده و گرامی داشتن روزه داران این ماه را بر خود واجب کرده! ! گفتم: یابن رسول اللّه، اگر در باقیمانده این ماه روزه بدارم آیا به بخشی از ثواب روزه داران آن نایل می شودم؟ فرمود: ای سالم هرکه یک روز از آخر این ماه را روزه بدارد، خدا او را از سختی سکرات مرگ

ص: 331

و از هراس پس از مرگ و از عذاب قبر ایمن می کند، و هرکه دو روز آخر این ماه را روزه بدارد، به آسانی از صراط می گذرد، و هرکه سه روز آخر این ماه را روزه بدارد از وحشت بزرگ روز قیامت، و از سختی ها و هول های آن روز ایمن می شود، و برات آزادی از آتش دوزخ را به او عطا می کنند .

در هر صورت برای روزه ماه رجب فضیلت بسیار وارد شده و در روایت آمده: اگر کسی قَدرت بر روزه ماه رجب را ندارد، هر روز این تسبیحات را صد بار بخواند، تا ثواب روزه ماه رجب را دریابد:

سُبْحانَ الْإِلٰهِ الْجَلِيلِ ؛ سُبْحانَ مَنْ لَايَنْبَغِى التَّسْبِيحُ إِلّا لَهُ ؛ سُبْحانَ الْأَعَزِّ الْأَكْرَمِ ؛ سُبْحانَ مَنْ لَبِسَ الْعِزَّ وَ هُوَ لَهُ أَهْلٌ . (1)

بخش اول
اعمال مشترکه ماه رجب

و آن بر دو بخش است:

بخش اوّل: اعمال مشترک آن است که به متعلق به همه ماه است و اختصاص به روز معیّنی ندارد، و آن چند عمل

ص: 332


1- منزّه است خدای بزرگ، منزّه است آن که تسبیح جز برای او سزاوار نیست، منزّه است خدای عزیزتر و گرامی تر، منزّه است آن که جامه عزّت در پوشید که تنها او برای آن جامه شایسته است .

است:

اوّل: در تمام روزهای ماه رجب این دعا را بخواند که روایت شده: حضرت زین العابدین (عَلَيهِ السَّلَامُ) در آغاز رجب در حجر اسماعیل خواند:

يَا مَنْ يَمْلِكُ حَوائِجَ السَّائِلِينَ، وَ يَعْلَمُ ضَمِيرَ الصَّامِتِينَ، لِكُلِّ مَسْأَلَةٍ مِنْكَ سَمْعٌ حَاضِرٌ، وَ جَوَابٌ عَتِيدٌ . اَللّٰهُمَّ وَ مَواعِيدُكَ الصَّادِقَةُ، وَ أَيادِيكَ الْفَاضِلَةُ، وَ رَحْمَتُكَ الْوَاسِعَةُ، فَأَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّىَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تَقْضِىَ حَوائِجِى لِلدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ، [إِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ] . (1)

دعاهای هر روز ماه رجب

دوّم: این دعا را بخواند، دعایی که امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) در هر روز ماه رجب می خواندند:

خابَ الْوافِدُونَ عَلَىٰ غَيْرِكَ، وَ خَسِرَ الْمُتَعَرِّضُونَ إِلّا لَكَ، وَضاعَ الْمُلِمُّونَ إِلّا بِكَ، وَ أَجْدَبَ الْمُنْتَجِعُونَ إِلّا مَنِ انْتَجَعَ فَضْلَكَ، بَابُكَ مَفْتُوحٌ لِلرَّاغِبِينَ، وَ خَيْرُكَ مَبْذُولٌ لِلطَّالِبِينَ، (2)

ص: 333


1- ای که مالک حاجات خواهندگانی، و از باطن لب فروبستگان خبر داری، از سوی تو برای هر خواهشی، گوشی شنوا، و پاسخی آماده است، خدایا به حق وعده های صادقانه است و نعمت های فراوانت، رحمت گسترده ات، از تو می خواهم که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و حاجات دنیا و آخرتم را برآوری، چه همانا تو بر هر کاری توانایی .
2- آنان که بر غیر تو بار یافتند ناامید گشتند، و آنان که به کاری جز تو پرداختند زیانکار شدند، و آنان که به درگاه غیر تو وارد شدند به تباهی رسیدند، و سودجویان دچار قحطی شدند، مگر آنان که از فضل تو سود جستند، در رحمتت به روی مشتاقان باز است، خیرت به خواهندگان عطا شده،

وَفَضْلُكَ مُباحٌ لِلسَّائِلِينَ، وَ نَيْلُكَ مُتَاحٌ لِلْآمِلِينَ، وَ رِزْقُكَ مَبْسُوطٌ لِمَنْ عَصَاكَ، وَ حِلْمُكَ مُعْتَرِضٌ لِمَنْ نَاوَاكَ، عَادَتُكَ الْإِحْسانُ إِلَى الْمُسِيئِينَ، وَ سَبِيلُكَ الْإِبْقاءُ عَلَى الْمُعْتَدِينَ . اَللّٰهُمَّ فَاهْدِنِى هُدَى الْمُهْتَدِينَ، وَ ارْزُقْنِى اجْتِهادَ الْمُجْتَهِدِينَ، وَ لَا تَجْعَلْنِى مِنَ الْغَافِلِينَ الْمُبْعَدِينَ، وَ اغْفِرْ لِى يَوْمَ الدِّينِ . (1)

سوّم: شیخ در کتاب «مصباح» از مُعلَّی بن خُنَیس از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: در ماه رجب این دعا را بخوان:

اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ صَبْرَ الشَّاكِرِينَ لَكَ، وَ عَمَلَ الْخَائِفِينَ مِنْكَ، وَ يَقِينَ الْعَابِدِينَ لَكَ . اَللّٰهُمَّ أَنْتَ الْعَلِىُّ الْعَظِيمُ، وَ أَنَا عَبْدُكَ الْبَائِسُ الْفَقِيرُ، أَنْتَ الْغَنِىُّ الْحَمِيدُ، وَ أَنَا الْعَبْدُ الذَّلِيلُ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ امْنُنْ بِغِنَاكَ عَلَىٰ فَقْرِى، وَ بِحِلْمِكَ عَلَىٰ جَهْلِى، وَ بِقُوَّتِكَ عَلَىٰ ضَعْفِى، يَا قَوِىُّ يَا عَزِيزُ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الْأَوْصِياءِ الْمَرْضِيِّينَ، وَ اكْفِنِى مَا أَهَمَّنِى مِنْ (2)

ص: 334


1- احسانت برای نیازمندان گوارا است، و عطایت برای آرزومندان آماده است و روزیاست حتی برای روگردانان از فرمانت گسترده است، و بردباری است کسانی را که به دشمنی ات برخاسته اند نیز شامل است، شیوه ات به بدرکاران احسان، و روشت زندگی بخشیدن به متجاوزان است، خدایا مرا به راه ره یافتگان بدار، و تلاش تلاش گران را روزی ام فرما، و مرا از بی خبران دورشده قرار مده، و روز جزا آمرزشت را نصیبم کن .
2- خدایا شکیبایی شاکرانت، و کردار ترسیدگانت، و باور عبادت کنندگانت را از تو می خواهم، خدایا تو برتر و بزرگی، و من بنده بینوا و تهی دستم، تو بی نیاز و ستوده ای، و من بنده خوارم، خدایا بر محمّد و خاندانش درود فرست، و عطای این خواسته ها را بر من منت بگذار به توانگری ات بر تهیدستی ام، و به بردباری ات بر نادانی ام، به توانت بر ناتوانی ام ای عزیز، خدایا بر محمّد و خاندانش آن جانشیان پسندیده درود فرست، و مرا از

أَمْرِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ . (1)

مؤلف گوید: سیّد ابن طاووس هم این دعا را در کتاب «اقبال» نقل کرده، و از نقل او پیداست که این دعا از جامع ترین دعاهاست، و در تمام اوقات می توان آن را خواند .

چهارم: شیخ طوسی فرموده: در هر روز ماه رجب مستحب است این دعا را بخوانند:

اَللّٰهُمَّ يَا ذَا الْمِنَنِ السَّابِغَةِ، وَ الْآلَاٰءِ الْوَازِعَةِ، وَ الرَّحْمَةِ الْوَاسِعَةِ، وَ الْقُدْرَةِ الْجَامِعَةِ، وَ النِّعَمِ الْجَسِيمَةِ، وَ الْمَواهِبِ الْعَظِيمَةِ، وَ الْأَيادِى الْجَمِيلَةِ، وَ الْعَطايَا الْجَزِيلَةِ . يَا مَنْ لَايُنْعَتُ بِتَمْثِيلٍ، وَ لَا يُمَثَّلُ بِنَظِيرٍ، وَ لَا يُغْلَبُ بِظَهِيرٍ . يَا مَنْ خَلَقَ فَرَزَقَ، وَ أَلْهَمَ فَأَنْطَقَ، وَ ابْتَدَعَ فَشَرَعَ، وَ عَلا فَارْتَفَعَ، وَ قَدَّرَ فَأَحْسَنَ، وَ صَوَّرَ فَأَتْقَنَ، وَ احْتَجَّ فَأَبْلَغَ، وَ أَنْعَمَ فَأَسْبَغَ، وَ أَعْطىٰ فَأَجْزَلَ، وَ مَنَحَ فَأَفْضَلَ . يَا مَنْ سَمَا فِى الْعِزِّ فَفاتَ نَواظِرَ الْأَبْصارِ، وَ دَنا فِى (2)

ص: 335


1- کارهای دنیا و آخرت نسبت به چیزی که بی تابم کرده کفایت کن ای مهربان ترین مهربانان .
2- خدایا ای صاحب نعمت های فراوان و عطاهای قسمت شده، و رحمت گسترده، و قَدرت فراگیر، و نعمت های برجسته، و موهبت های بزرگ، و بخشش های زیبا، و عنایات درخور، ای آن که به شباهت با چیزی وصف نشود، و به مثال و نمونه ای مثلش نزنند، و از سوی هیچ پنجه ای مغلوب نگردد، ای آن که آفرید و روزی داد، و الهام نمود و به سخن آورد، و نوآوری نمود و آغاز کرد، و برتر شد و بالا رفت، و اندازه داد و نیکو اندازه داد، و شلک داد و استوار نمود و حجّت آورد و رساند، و نعمت بخشید و فراوان گرداند و بخشید و افزون ساخت، و عطا فرمود و فزونی بخشید، ای که در عزّت بالا، پس از دیدگاه دیده ها درگذشت، و در

اللُّطْفِ فَجَازَ هَوَاجِسَ الْأَفْکَارِ ؛ يَا مَنْ تَوَحَّدَ بِالْمُلْكِ فَلاٰ نِدَّ لَهُ فِى مَلَكُوتِ سُلْطَانِهِ، وَ تَفَرَّدَ بِالْآلَاٰءِ وَ الْكِبْرِياءِ فَلَا ضِدَّ لَهُ فِى جَبَرُوتِ شَأْنِهِ، يَا مَنْ حارَتْ فِى كِبْرِياءِ هَيْبَتِهِ دَقائِقُ لَطائِفِ الْأَوْهامِ، وَ انْحَسَرَتْ دُونَ إِدْراكِ عَظَمَتِهِ خَطَائِفُ أَبْصَارِ الْأَنامِ . یَا مَنْ عَنَتِ الْوُجُوهُ لِهَیْبَتِهِ، (1) وَخَضَعَتِ الرِّقابُ لِعَظَمَتِهِ، وَ وَجِلَتِ الْقُلُوبُ مِنْ خِيفَتِهِ، أَسْأَلُكَ بِهَذِهِ الْمِدْحَةِ الَّتِى لَاتَنْبَغِى إِلّا لَكَ، وَ بِما وَأَيْتَ بِهِ عَلَىٰ نَفْسِكَ لِداعِيكَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ، وَ بِما ضَمِنْتَ الْإِجابَةَ فِيهِ عَلَىٰ نَفْسِكَ لِلدَّاعِينَ، وَخَضَعَتِ الرِّقابُ لِعَظَمَتِهِ، وَ وَجِلَتِ الْقُلُوبُ مِنْ خِيفَتِهِ، أَسْأَلُكَ بِهَذِهِ الْمِدْحَةِ الَّتِى لَاتَنْبَغِى إِلّا لَكَ، وَ بِما وَأَيْتَ بِهِ عَلَىٰ نَفْسِكَ لِداعِيكَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ، وَ بِما ضَمِنْتَ الْإِجابَةَ فِيهِ عَلَىٰ نَفْسِكَ لِلدَّاعِينَ، وَ أَحْيِنِى مَا أَحْيَيْتَنِى مَوْفُوراً، وَ أمِتْنِى مَسْرُوراً (2)

ص: 336


1- لطف نزدیک شد پس از دغدغه افکار بیرون رفت، ای آن که در فرمانروایی یگانه است پس برای او در عرصه سلطنتش همتایی نیست، و به نعمت ها و بزرگ منشی تنهاست، پس برای او در عظمت جایگاهش ضدّی نیست، ای آن که در شکوه هیبتش دقایق و لطایف اندیشه ها سرگردان شده، و در برابر درک عظمتش دیدگان تیزبین خلایق وامانده است، ای آن که رخساره در برابر جلالتش به خواری افتاده،
2- و گردن ها در برابر بزرگی اش فروتن گشته، و دل ها از ترسش هراسان شده است، از تو می خواهم به حق این ستایش که جز برای تو شایسته نیست، و به آن وعده ای که برای خوانندگانت از مؤمنین، خود را به آن پای بند کرده ای و به آنچه اجابت آن را برای دعاکنندگان بر خودت ضمانت نموده ای، ای شنواترین شنوایان، ای بیناترین بینایان، ای چابک ترین حسابرسان، ای صاحب نیروی استوار، بر محمّد خاتم پیامبران و بر اهل بیتش درود فرست، و در این ماه بهترین چیزی را که قسمت کرده ای نصیب من کن، و بهترین چیزی که در قضای خود حتم نموده ای بر من حتم کن، و آن را برای من به خوشبختی ختم کن، در زمره آنان که کارشان را به خوشبختی ختم نمودی، و تا زنده ام زندگی همراه با عنایاتی فراوان روزی ام کن، و بمیران خوشحال

وَمَغْفُوراً، وَ تَوَلَّ أَنْتَ نَجَاتِى مِنْ مُساءَلَةِ البَرْزَخِ، وَ ادْرأْ عَنِّى مُنكَراً وَ نَكِيراً، وَ أَرِ عَيْنِى مُبَشِّراً وَ بَشِيراً، وَ اجْعَلْ لِى إِلَىٰ رِضْوَانِكَ وَ جِنانِكَ مَصِيراً، وَ عَيْشاً قَرِيراً، وَ مُلْكاً كَبِيراً، وَ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ كَثِيراً . (1)

مؤلف گوید: این دعا دعایی است که در مسجد صعصعه هم خوانده می شود .

پنجم: شیخ روایت کرده که از ناحیه مقدّسه به دست شیخ کبیر ابی جعفر محمّد بن عثمان بن سعید رضی اللّه عنه این توقیع شریف [یعنی دست نویس شریف] بیرون آمد که هر روز از روزهای رجب بخوان:

بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِمَعانِى جَمِيعِ مَا يَدْعُوكَ بِهِ وُلاةُ أَمْرِكَ الْمَأْمُونُونَ عَلَىٰ سِرِّكَ، الْمُسْتَبْشِرُونَ بأَمْرِكَ، الْواصِفُونَ لِقُدْرَتِكَ، الْمُعْلِنُونَ لِعَظَمَتِكَ، أَسْأَلُكَ بِما نَطَقَ فِيهِمْ مِنْ مَشِيئَتِكَ فَجَعَلْتَهُمْ مَعادِنَ لِكَلِماتِكَ، وَ أَرْكاناً لِتَوْحِيدِكَ(2)

ص: 337


1- و آمرزیده، و از پرسش و پاسخ برزخ رهایی ام بخش، و نکیر و منکر دو فرشته مأمور بر سؤال مردگان را از من دور کن و مبشر و بشیر را که مژده دهندگان سعادتند به من بنمایان، و برایم به جانب خشنودی و بهشت راه همواری قرار ده و زندگی خوش و فرمانروایی بزرگی برایم مقرّر فرما، و بر محمّد و خاندانش درود بسیار فرست .
2- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است خدایا از تو درخواست می کنم، به حق معانی تمام دعاهایی که متولیان امرت تو را به آن می خوانند، آنان که امین راز تو هستند، و به امر تو شادند، و بیان کنندگان نیرویت و آشکارکنندگان بزرگی ات میباشند، از تو می خواهم به حق آنچه از مشیتت درباره ایشان گفته شد، پس آنان را قرار دادی معادن کلماتت و پایه های تَوحیدت،

وَآياتِكَ وَ مَقاماتِكَ الَّتِى لَاتَعْطِيلَ لَهَا فِى كُلِّ مَكَانٍ يَعْرِفُكَ بِهَا مَنْ عَرَفَكَ، لَا فَرْقَ بَيْنَكَ وَ بَيْنَها إِلّا أَنَّهُمْ عِبادُكَ وَ خَلْقُكَ، فَتْقُها وَ رَتْقُها بِيَدِكَ، بَدْؤُها مِنْكَ وَ عَوْدُها إِلَيْكَ، أَعْضادٌ وَ أَشْهادٌ وَ مُناةٌ وَ أَذْوَادٌ وَ حَفَظَةٌ وَ رُوَّادٌ، فَبِهِمْ مَلَأْتَ سَمَاءَكَ وَ أَرْضَكَ حَتَّىٰ ظَهَرَ أَنْ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ، فَبِذٰلِكَ أَسْأَلُكَ، وَ بِمَواقِعِ الْعِزِّ مِنْ رَحْمَتِكَ وَ بِمَقاماتِكَ وَ عَلامَاتِكَ، أَنْ تُصَلِّىَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَنْ تَزِيدَنِى إِيماناً وَ تَثْبِيتاً . يَا بَاطِناً فِى ظُهُورِهِ، وَ ظَاهِراً فِى بُطُونِهِ وَ مَكْنُونِهِ، يَا مُفَرِّقاً بَيْنَ النُّورِ وَ الدَّيجُورِ، يَا مَوْصُوفاً بِغَيْرِ كُنْهٍ، وَ مَعْرُوفاً بِغَيْرِ شِبْهٍ، حَادَّ كُلِّ مَحْدُودٍ، وَ شَاهِدَ كُلِّ مَشْهُودٍ، وَ مُوجِدَ كُلِّ مَوْجُودٍ، وَ مُحْصِىَ كُلِّ مَعْدُودٍ، وَ فاقِدَ كُلِّ مَفْقُودٍ لَيْسَ دُونَكَ مِنْ مَعْبُودٍ، أَهْلَ الْكِبْرِياءِ وَ الْجُودِ، يَا مَنْ لَا يُكَيَّفُ بِكَيْفٍ، وَ لَا يُؤَيَّنُ بِأَيْنٍ، يَا مُحْتَجِباً عَنْ كُلِّ عَيْنٍ، يَا دَيْمُومُ يَا قَيُّومُ وَ عالِمَ كُلِّ مَعْلُومٍ، (1)

ص: 338


1- و آیات و مقاماتت که تعطیلی برای آن ها در جایی نیست، تو را با آن ها شناسد هرکه بشناسدت، بین تو و آن ها تفاوتی نیست جز اینک ایشان بندگان و آفریده تواند که باز و بسته شدن کارشان به دست توست، آغازشان از تو و انجامشان به جانب توست، آنان بازوان و گواهان و بخشندگان و مدافعان و نگهبانان و بازرسان اند، آسمان و زمینت را با حقیقت آنان انباشتی تا آشکار شد که معبودی جز تو نیست، پس به حق همه این ها و به جایگاه های عزّت از رحمتت و به مقامات و نشانه های از تو می خواهم که بر محمّد و خاندانش درود فرستی، و بر ایمان و پایداریم بیفزایی، این هان در عین ظهور، ای ظاهر در عین نهان، و مستوری، ای جداکننده بین روشنایی و تاریکی، ای وصف شده بدون اینکه ژرفای وجودش درک شود و ای شناخته شده بدون تشبیه، مرزبند هر محدود، گواه هر گواهی پذیر، هستی بخش هرچه هست، و شماره کننده هر شماره و گم کننده هر گم شده، معبودی غیر تو نیست، اهل بزرگ منشی و جودی، ای که چگونگی نپذیری و به جایی درنگنجی، ای پوشیده از هر دیده، ای جاودان، ای به خود پاینده و دانای هر دانسته،

صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ عَلَىٰ عِبادِكَ الْمُنْتَجَبِينَ، وَ بَشَرِكَ الْمُحْتَجِبِينَ، وَ مَلائِكَتِكَ الْمُقَرَّبِينَ، وَ الْبُهْمِ الصَّافِّينَ الْحَافِّينَ، وَ بارِكْ لَنا فِى شَهْرِنا هٰذَا الْمُرَجَّبِ الْمُكَرَّمِ، وَ مَا بَعْدَهُ مِنَ الْأَشْهُرِ الْحُرُمِ، وَ أَسْبِغْ عَلَيْنا فِيهِ النِّعَمَ، وَ أَجْزِلْ لَنا فِيهِ الْقِسَمَ، وَ أَبْرِرْ لَنا فِيهِ الْقَسَمَ، بِاسْمِكَ الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ الْأَجَلِّ الْأَكْرَمِ، الَّذِى وَضَعْتَهُ عَلَى النَّهَارِ فَأَضاءَ، وَ عَلَى اللَّيْلِ فَأَظْلَمَ، وَ اغْفِرْ لَنا مَا تَعْلَمُ مِنَّا وَ مَا لَانَعْلَمُ، وَ اعْصِمْنا مِنَ الذُّنُوبِ خَيْرَ الْعِصَمِ، وَ اكْفِنا كَوافِىَ قَدَرِكَ، وَ امْنُنْ عَلَيْنا بِحُسْنِ نَظَرِكَ، وَ لَا تَكِلْنا إِلَىٰ غَيْرِكَ، وَ لَا تَمْنَعْنا مِنْ خَيْرِكَ، وَ بَارِكْ لَنَا فِيما كَتَبْتَهُ لَنَا مِنْ أَعْمارِنا، وَ أَصْلِحْ لَنا خَبِيئَةَ أَسْرَارِنا، وَ أَعْطِنَا مِنْكَ الْأَمانَ، وَ اسْتَعْمِلْنا بِحُسْنِ الْإِيمَانِ، وَ بَلِّغْنَا شَهْرَ الصِّيامِ، وَ مَا بَعْدَهُ مِنَ الْأَيَّامِ وَ الْأَعْوامِ، يَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِكْرامِ . (1)

ششم: شیخ روایت نموده که: از ناحیه مقدّسه به دست شیخ

ص: 339


1- بر محمّد و خاندانش درود فرست، و بر بندگان برگزیده ات، و انسان های در پرده ات، و فرشتگان مقربّت، و شجاعان صف کشیده گرداگرد عرشت، و مبارک گردان بر ما در این ماهمان ماه بزرگ و ماه مکرّم، و آنچه پس از این است از ماه های محترم، در این ماه نعمتعایت را بر ما فراوان کن، و نصیب های ما را سرشار فرما، و سوگندهایمان را به انجام برسان، به حق اسم بزرگ تر و بزرگ تر، و عظیم تر و گرامی ترت که چون بر روز نهادی روشن شد و چون بر شب گذاردی تاریک گشت، و از گناهانمان بیامرز آنچه را تو می دانی و آنچه را ما نمی دانیم، و ما را از گناهان حفظ کن به بهترین نگاه داری، و ما را از حوادثی که مقدّر نموده ای کفایت فرما، و بر ما به حسن توجّهت منّت گذار، و به غیر خودت وامگذار، و ما را از خیرت منع مکن، و به عمرهایمان به اندازه ای که مقدّر فرموده ای برکت ده، و رازهای پنهان ما را سامان ده، و از جانب خود به ما امان بده، و ما را با حسن ایمان به کار گمار، و به ماه رمضان و روزها و سال های پس از آن برسانِ مان، ای دارای جلالت و بزرگواری .

ابو القاسم (رَحمهُ اللّه) این دعا در ایّام رجب صادر شده:

اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِالْمَوْلُودَيْنِ فِى رَجَبٍ، مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ الثَّانِي، وَ ابْنِهِ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْمُنْتَجَبِ، وَ أَتَقَرَّبُ بِهِمَا إِلَيْكَ خَيْرَ الْقُرَبِ، يَا مَنْ إِلَيْهِ الْمَعْرُوفُ طُلِبَ، وَ فِيما لَدَيْهِ رُغِبَ، أَسْأَلُكَ سُؤالَ مُقْتَرِفٍ مُذْنِبٍ قَدْ أَوْبَقَتْهُ ذُنُوبُهُ، وَ أَوْثَقَتْهُ عُيُوبُهُ، فَطالَ عَلَى الْخَطايَا دُؤُوبُهُ، وَ مِنَ الرَّزَايا خُطُوبُهُ، يَسْأَلُكَ التَّوْبَةَ، وَ حُسْنَ الْأَوْبَةِ، وَ النُّزُوعَ عَنِ الْحَوْبَةِ، وَ مِنَ النَّارِ فَكاكَ رَقَبَتِهِ، وَ الْعَفْوَ عَمَّا فِى رِبْقَتِهِ، فَأَنْتَ مَوْلَاٰىَ أَعْظَمُ أَمَلِهِ وَثِقَتِهِ . اَللّٰهُمَّ وَ أَسْأَلُكَ بِمَسَائِلِكَ الشَّرِيفَةِ، وَ وَسَائِلِكَ الْمُنِيفَةِ أَنْ تَتَغَمَّدَنِى فِى هٰذَا الشَّهْرِ بِرَحْمَةٍ مِنْكَ وَاسِعَةٍ، وَ نِعْمَةٍ وَازِعَةٍ، وَ نَفْسٍ بِمَا رَزَقْتَها قَانِعَةٍ، إِلَىٰ نُزُولِ الْحَافِرَةِ، وَ مَحَلِّ الْآخِرَةِ، وَ مَا هِىَ إِلَيْهِ صَائِرَةٌ . (1)

زیارت رجیبیه (الحَمد اللّه الذی اشهدنا)

هفتم: و نیز شیخ از جناب ابو القاسم بن روح (رضی اللّه عنه) که

ص: 340


1- خدایا! از تو درخواست می کنم به حقّ دو مولود ماه رجب، محمّد بن علی دوّم (امام جواد (عَلَيهِ السَّلَامُ) )، و فرزندش علی بن محمّد برگزیده (امام هادی (عَلَيهِ السَّلَامُ)) و به وسیله آن دو امام به جانب تو تقرّب می جویم به بهترین تقرّب، ای آن که نیکی تنها از سوی او خواسته شده، و تنها در آنچه نزد اوست رغبت شده است، از تو می خواهم خواهش جرم پیشه معصیت کاری که گناهانش او را هلاک نموده، و عیوبش او را به اسارت کشیده، پس عادتش بر گناه طولانی شد، و امورش با بلاهای سخت به هم آمیخت، از تو میخواهد: توبه و خوبی بازگشت، کنده شدن از گناه، رهایی جانش از آتش، گذشت از آنچه بر گردن اوست، زیرا مولای من تو بزرگ ترین آرزو و امید او هستی . خدایا! از تو می خواهم به حق مسائل شریفت، و وسایل والایت، که مرا در این ماه به رحمت گسترده است، و نعمت تقسیم شده ات فروگیری، و نفسی به من عنایت کنی که به آنچه روزی اش نموده ای قناعت ورزد تا گاهی که به گور درآید و به آخرت رسد، و به آنچه عاقبت اوست بازگردد .

نایب خاص حضرت صاحب الامر (عجل اللّه تعالی فرجه الشریف) است روایت کرده: که فرمود: در ماه رجب در هر زیارتگاهی از زیارتگاه های شریف که باشی به این زیارت صاحب مزار را زیارت کن . پس چون وارد حرم میشوی بگو:

الْحَمْدُ للّه الَّذِی أَشْهَدَنَا مَشْهَدَ أَوْلِیَائِهِ فِی رَجَبٍ وَ أَوْجَبَ، عَلَیْنَا مِنْ حَقِّهِمْ مَا قَدْ وَجَبَ، وَ صَلَّی اللّه عَلَی مُحَمَّدٍ الْمُنْتَجَبِ وَ عَلَی أَوْصِیَائِهِ الْحُجُبِ . اَللّٰهُمَّ فَكَما أَشْهَدْتَنا مَشْهَدَهُمْ فَأَنْجِزْ لَنا مَوْعِدَهُمْ، وَ أَوْرِدْنا مَوْرِدَهُمْ، غَيْرَ مُحَلَّئِينَ عَنْ وِرْدٍ فِى دارِ الْمُقامَةِ وَ الْخُلْدِ، وَ اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ، إِنِّى قَدْ قَصَدْتُكُمْ وَ اعْتَمَدْتُكُمْ بِمَسْأَلَتِى وَ حَاجَتِى وَ هِىَ فَكَاكُ رَقَبَتِى مِنَ النَّارِ، وَ الْمَقَرُّ مَعَكُمْ فِى دَارِ الْقَرارِ، مَعَ شِيعَتِكُمُ الْأَبْرَارِ، وَ اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ بِمَا صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَى الدَّارِ، أَنَا سَائِلُکُمْ وَ آمِلُکُمْ فِیمَا إِلَیْکُمُ التَّفْوِیضُ وَ عَلَیْکُمُ التَّعْوِیضُ، فَبِکُمْ یُجْبَرُ الْمَهِیضُ، وَ یُشْفَی الْمَرِیضُ، وَ مَا تَزْدَادُ الْأَرْحَامُ (1)

ص: 341


1- سپاس خدا را که ما را در ماه رجب در محضر اولیایش حاضر کرد، و آنچه را که از حق ایشان بر ما فرض بود واجب فرمود، و درود خدا بر محمّد برگزیده خدا، و جانشینان پرنجات بخش، خدایا! چنان که ما را به محضر ایشان حاضر نمودی، به وعده آن ها در حق ما وفا کن، و ما را به جایگاه ورود آنان و فیض وجودشان وارد فرما، بی آنکه از ورود به خانه همیشگی و بهشت جاوید رانده شویم، و سلام بر شما، من به قصد شما آمده ام و در خواهش و حاجتم به شما تکیه کردم، حاجتم آزادی ام از دوزخ و جای گرفتن در کنار شما در خانه ابدی است، هرماه با پیروان نیکوکارتان، و سلام بر شما به خاطر شکیبایی تان، چه نیکوست این خانه آخرت، من خواهنده و آرزومند شمایم در آنچه اختیار و تغییرش به دست شماست . تنها «به وسیله شما» شکستگی جبران شود و بیمار درمان پذیرد، و آنچه را رحم ها بیفزاید

وَ مَا تَغِیضُ إِنِّی بِسِرِّکُمْ مُؤْمِنٌ [مُؤَمِّمٌ ]، وَ لِقَوْلِكُمْ مُسَلِّمٌ، وَ عَلَى اللّٰهِ بِكُمْ مُقْسِمٌ فِى رَجْعِى بِحَوَائِجِى، وَ قَضَائِها وَ إِمْضَائِها، وَ إِنْجَاحِها وَ إِبْراحِها، وَ بِشُؤُونِى لَدَيْكُمْ وَ صَلَاحِها، وَاَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ سَلَامَ مُوَدِّعٍ، وَ لَكُمْ حَوائِجَهُ مُودِعٌ، يَسْأَلُ اللّٰهَ إِلَيْكُمُ الْمَرْجِعَ، وَ سَعْيَهُ إِلَيْكُمْ غَيْرُ مُنْقَطِعٍ، وَ أَنْ يَرْجِعَنِى مِنْ حَضْرَتِكُمْ خَيْرَ مَرْجِعٍ إِلَىٰ جَنَابٍ مُمْرِعٍ، وَ خَفْضٍ عَيشٍ مُوَسَّعٍ، وَ دَعَةٍ وَ مَهَلٍ إِلَىٰ حِينِ الْأَجَلِ، وَ خَيْرِ مَصِيرٍ وَ مَحَلٍّ فِى النَّعِيمِ الْأَزَلِ، وَ الْعَيْشِ الْمُقْتَبَلِ، وَ دَوامِ الْأُكُلِ، وَ شُرْبِ الرَّحِيقِ وَ السَّلْسَلِ، وَ عَلٍّ وَ نَهَلٍ لَاسَأَمَ مِنْهُ وَ لَا مَلَلَ، وَرَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكَاتُهُ وَ تَحِيَّاتُهُ عَلَيْكُمْ حَتَّى الْعَوْدِ إِلَىٰ حَضْرَتِكُمْ، وَ الْفَوْزِ فِى كَرَّتِكُمْ، وَ الْحَشْرِ فِى زُمْرَتِكُمْ، وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ عَلَيْكُمْ وَ صَلَواتُهُ وَ تَحِيَّاتُهُ، وَ هُوَ حَسْبُنا وَ نِعْمَ الْوَكِيلُ . (1)

سایر اعمال ماه رجب

هشتم: سیّد ابن طاووس از محمّد بن ذکران که معروف به

ص: 342


1- و کم کنند انجام پذیرد، من به راز شما ایمان دارم و به گفتارتان تسلیمم، و خدا را به شما سوگند می دهم در اینکه از حرم شما بازگردم به همراه حاجاتم و رواشدن آن ها و به امضا رسیدنشان و موفقّانه برآمدنشان و دور شدن سختی های آن ها و به همراه کارهایم نزد شما و اصلاح آنها، و سلام بر شما سلام وداع کننده ای که حوائجش را به شما سپرده، از خدا می خواهد دوباره به سوی شما بازگردد، و راهش با جانب شما قطع نشود، و اینکه خدا مرا برگرداند از محضر شما به بهترین وجه و با دستی پر، به جایی سرسبز، و زیستگاهی خوش و گسترده و راحت و آسوده، تا رسیدن مرگ و بهترین سرانجام، و جایگاهی در ناز و نعمت ازلی، و زندگی آینده ابدی، و خوردنی های مداوم، و نوشیدن شراب طهور، و آب گوارا، نوشیدن چند بار و یکبار، که از نوشیدنش خستگی و ملالی دست ندهد و رحمت خدا و برکات و تحیّاتش بر شما، تا بازگشتم به محضر شما، و رستگاری در حکومت تان، و محشور شدن در زمره شما، و رحمت خدا و برکت و درودها و تحیّاتش بر شما، و او ما را بس است و نیکو وکیلی است .

سجّاد است چه آنقَدر سجده کرد و در حال سجده گریست که نابینا شد روایت کرده که گفت: به امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) عرض کردم فدایت شود این ماه ماه رجب است مرا در این ماه دعایی تعلیم کن که حق تعالی مرا به آن سود بخشد، حضرت فرمود: بنویس «بِسْمِ اللّه الرَّحْمنِ الرَّحیم» و در هر روز از رجب در صبح و شام پس از نمازهای روزوشب بگو:

يَا مَنْ أَرْجُوهُ لِكُلِّ خَيْرٍ، وَ آمَنُ سَخَطَهُ عِنْدَ كُلِّ شَرٍّ، يَا مَنْ يُعْطِى الْكَثِيرَ بِالْقَلِيلِ، يَا مَنْ يُعْطِى مَنْ سَأَلَهُ، يَا مَنْ يُعْطِى مَنْ لَمْ يَسْأَلْهُ وَ مَنْ لَمْ يَعْرِفْهُ تَحَنُّناً مِنْهُ وَ رَحْمَةً، أَعْطِنِى بِمَسْأَلَتِى إِيَّاكَ جَمِيعَ خَيْرِ الدُّنْيا وَ جَمِيعَ خَيْرِ الْآخِرَةِ، وَ اصْرِفْ عَنِّى بِمَسْأَلَتِى إِيَّاكَ جَمِيعَ شَرِّ الدُّنْيا وَ شَرِّ الْآخِرَةِ، فَإِنَّهُ غَيْرُ مَنْقُوصٍ مَا أَعْطَيْتَ، وَ زِدْنِى مِنْ فَضْلِكَ يَا كَرِيمُ . (1)

راوی گفت: حضرت محاسن (موهای صورت) شریف خود را در پنجه چپ گرفت و این دعا را با حالت درماندگی و زاری همراه حرکت دادن انگشت اشاره دست راست خواند، و پس از

ص: 343


1- ای آن که هر خیری را از او امید دارم، و از خشمش در هر شرّی ایمنی جویم، ای آن که در برابر عبادت اندک مزد بسیار عطا می کند، ای آن که به هرکه از او بخواهد می بخشد، ای آن که به هرکه از او نخواهد و او را نشناسد نیز می بخشد، عطایش از روی مهربانی و رحمت است، با درخواستم از تو همه خیر دنیا و خیر آخرت را به من عنایت کن، و با درخواستم از تو همه شره دنیا و شره آخرت را بازگردان، زیرا آنچه را تو عطا کردی کاستی ندارد، و از احسانت بر من بیفزای ای کریم .

این گفت:

يَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِكْرامِ، يَا ذَا النَّعْماءِ وَ الْجُودِ، يَا ذَا الْمَنِّ وَ الطَّوْلِ، حَرِّمْ شَيْبَتِي عَلَى النَّارِ . (1) نهم: از پیامبر روایت شده: هرکه در ما رجب صد مرتبه بگوید:

أَسْتَغْفِرُ اللّٰهَ الَّذِي لَا إِلٰهَ إِلّا هُوَ وَحْدَهُ لَاشَرِيكَ لَهُ وَ أَتُوبُ إِلَيْهِ . (2)

و آن را با صدقه به انجام رساند، حق تعالی پایان کارش را ختم به رحمت و آمرزش کند، و هرکه چهارصد مرتبه بگوید: ثواب شهادت صد شهید را برای او بنویسد .

دهم: و نیز از آن حضرت روایت شده: هرکه در ماه رجب هزار مرتبه بگوید:لا إِلَهَ إِلا اللّه (3)

خدای عزّتمند پرشکوه صد هزار کار نیک برای او ثبت کند، و برایش صد شهر در بهشت بنا کند .

یازدهم: روایت شده، هرکه در ماه رجب به هنگام صبح، هفتاد مرتبه، و در زمان پسین (شامگاه) هم هفتاد مرتبه بگوید: أَسْتَغْفِرُ اللّه وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ (4) و چون به پایان رساند، دستها را بلند کند و بگوید:

ص: 344


1- ای دارای بزرگی و بزرگواری، ای دارای بخشش و جود، ای دارای عطا و کرم، محاسنم را بر آتش دوزخ حرام کن .
2- آمرزش می خواهم از خدایی که معبودی جز او نیست، اوست یگانه، برایش شریکی نمی باشد، و به سوی او باز می گردم .
3- معبودی جز خدا نیست،
4- از خدا آمرزش می طلبم و به او باز می گردم

اللّهمَّ اغْفِرْ لِی وَ تُبْ عَلَیَّ (1)

پس اگر در ماه رجب از دنیا برود، خدا از او خشنود باشد و به برکت ماه رجب، آتش دوزخ با او تماس نگیرد .

دوازدهم: در همه این ماه هزار مرتبه بگوید:أَسْتَغْفِرُ اللّٰهَ ذَا الْجَلالِ وَ الْإِكْرامِ مِنْ جَمِيعِ الذُّنُوبِ وَ الْآثامِ . (2) تا خدای مهربان او را بیامرزد .

سیزدهم: سیّد ابن طاووس در کتاب «اقبال» از حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) برای خواندن سوره «قُل هُوَ اللّه اَحَدٌ»در ماه رجب ده هزار مرتبه، یا هزار مرتبه، یا صد مرتبه فضیلت بسیار نقل کرده، و نیز روایت کرده: هرکه در روز جُمعه ماه رجب صد مرتبه سوره تَوحید را بخواند، در قیامت برایش نوری پدید می آید که او را به بهشت راهنمایی کند .

چهاردهم: سیّد روایت کرده: هرکه در ماه رجب یک روز روزه بدارد، و چهار رکعت نماز بگذارد و به این ترتیب که در رکعت اوّل صد مرتبه «آیَةُ الکُرسی» بخواند و در رکعت دوّم دویست مرتبه سوره تَوحید، نمی میرد تا مقامش را خود در بهشت ببیند، یا دیگری برای او ببیند .

ص: 345


1- خدایا مرا بیامرز و توبه ام را بپذیر
2- از خدای دارای بزرگی و بزرگواری، از همه گناهان و گنهکاریها، آمرزش می جویم .

پانزدهم: و نیز سیّد از پیامبر روایت کرده: هرکه در روز جُمعه ماه رجب بین نماز ظهر و عصر چهار رکعت نماز بخواند به این صورت که در هر رکعت یکبار سوره «حَمد» و هفت بار «آیَةُ الکُرسی» و پنج مرتبه «سوره تَوحید» سپس ده بار بگوید:أَسْتَغْفِرُ اللّه الَّذِی لا إِلَهَ إِلا هُوَ وَ أَسْأَلُهُ التَّوْبَةَ (1) حق تعالی برای او از روزی که این نماز را خوانده تا روزی که از دنیا برود برای هر روز هزار کار نیک بنویسد، و در عوض هر آیه ای که خوانده است شهری در بهشت از یاقوت سرخ، و به جای هر حرف قصری در بهشت از گوهر سپید عطا کند، و برای او زنان زیبا روی بهشتی را به همسری او درآورد و از او خشنود گردد بی آنکه برایش خشمی به دنبال داشته باشد، و در زمره عبادت کنندگان به شمار آید، و سرانجام او را به سعادت و آمرزش پایان دهد . . . تا آخر حدیث .

شانزدهم: سه روز این ماه را که پنجشنبه و جُمعه و شنبه باشد روزه بدارد، زیرا روایت شده: هرکه در یکی از ماههای حرام این سه روز را روزه بدارد، حق تعالی برای او

ص: 346


1- آمرزش می خواهم از خدایی که معبودی جز او نیست و از او درخواست توبه دارم .

ثواب نهصد سال عبادت را می نویسد .

هفدهم: در تمام ماه رجب شصت رکعت نماز بخواند در هر شب دو رکعت به این ترتیب که در هر رکعت یک مرتبه سوره «حَمد» و سه مرتبه«قُل یا اَیُّهَا الکافِرون»و یک مرتبه سوره تَوحید بخواند، و چون سلام دهد دستها را بلند کرده و بگوید:لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ وَحْدَهُ لَاشَرِيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَ لَهُ الْحَمْدُ، يُحْيِى وَ يُمِيتُ وَ هُوَ حَيٌّ لَايَمُوتُ، بِيَدِهِ الْخَيْرُ، وَ هُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ، وَ إِلَيْهِ الْمَصِيرُ، وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ، اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ النَّبِيِّ الْأُمِّيِّ وَ آلِهِ . (1)

سپس دستها را به صورت خویش بمالد، از پیامبر روایت شده، هرکه این عمل را بجا آورد، خدا دعایش اجابت کند، و پاداش شصت حج و شصت عمره را به او عطا فرماید .

هجدهم: از پیامبر (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) روایت شده: هرکه در یک شب از ماه رجب، در دو رکعت نماز صد مرتبه سوره تَوحید بخواند مانند کسی است که در راه خدا صد سال روزه

ص: 347


1- معبودی جز خدا نیست، یگانه و بی شریک است، فرمانروایی و سپاس مخصوص اوست زنده می کند و می میراند و او زنده ای است که هرگز نمی میرد، خیز تنها به دست اوست، و او بر هر کاری توانا است، و بازگشت همه به سوی اوست، و جنبش و نیرویی نیست جز به عنایت او، خدای برتر و بزرگ، خدایا! بر محمّد پیامبر درس ناخوانده و خاندانش درود فرست .

گرفته و حق تعالی برای این عمل صد قصر در بهشت به او مرحمت فرماید، هر قصری در جوار پیامبری از پیامبران (عَلَيهِم السَّلَامُ) .

نوزدهم: و نیز از آن حضرت روایت شده: هرکه در یک شب از شبهای رجب ده رکعت نماز بجای آورد به این ترتیب که در هر رکعت سوره «حَمد» و یک بار«قُل یا اَیُّهَا الکَافِرون» و سه بار سوره تَوحید را بخواند حق تعالی هر گناهی که پیش از آن مرتکب شده بیامرزد . تا آخر حدیث .

بیستم: علاّمه مجلسی در کتاب «زاد المعاد» فرموده: از حضرت امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) فرمود: هرکه در هر شب و هر روز ماههای رجب، شعبان و رمضان، هر یک از «حَمد» و «آیَةُ الکُرسی» و«قَل یا اَیُّهَا الکافِرون» و «قُل هُوَ اللّه اَحَدٌ» و «قُل اَعوذُ بِرَبِّ الفَلَقِ» و «قُل اَعوذُ بِرَبِّ النّاسِ» را سه مرتبه قرائت کند و سه مرتبه بگوید:

سُبْحانَ اللّٰهِ، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ، وَ لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ، وَ اللّٰهُ أَكْبَرُ، وَ لا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ ؛ (1) و سه مرتبه بگوید:اللّهمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ، وَ آلِ مُحَمَّدٍ ؛ (2) و سه مرتبه: اللّهمَّ

ص: 348


1- منزّه است خدا و سپاس خدای را و معبودی جز خدا نیست و خدا بزرگ تر از هرچیز است و جنبش و نیرویی جز به خدا نیست، خدای برتر و بزرگ
2- خدایا درود فرست بر محمّد و خاندانش

اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ ؛ (1) و چهار صد مرتبه : أَسْتَغْفِرُ اللّه وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ . (2)

خدای تعالی گناهانش را بیامرزد، هرچند به عدد قطره های باران و برگ درختان و کف روی آب دریاها باشد، تا آخر حدیث . و نیز علاّمه مجلسی فرموده که در هر شب از شبهای این ماه هزار مرتبه گفتن «لا اِلهَ اِلَاّ اللّه» (معبودی جز خدا نیست) وارد شده .

اعمال لیله الرِغائب

بدان که اولین شب جُمعه ماه رجب را «لیلة الرغاب» (یعنی شب دلدادگان) میگویند و برای آن عملی با فضیلت بسیار از حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) وارد شده که آن را سیّد در کتاب «اقبال» و علاّمه حلی در «اجازه بنی زهره» نقل کرده اند، بعضی از فضیلت آن اینکه به سبب انجام آن گناهان بسیار آمرزیده می شود، و نیز نمازی در آن وارد شده که هرکه آن را به جای آورد هنگام شب اوّل قبرش حق تعالی ثواب آن را به نیکوترین صورت و با روی گشاده و درخشان و زبانی گویا به سوی او میفرستد، پس به او میگوید: ای حبیب من تو را بشارت باد که از هر شدّت و سختی نجات یافتی، بنده میگوید تو کیستی؟ به

ص: 349


1- بار خدایا مردان و زنان مؤمن را ببخش و بیامرز
2- از خدا آمرزش می جویم و به سوی او میپویم

خدا سوگند من چهره ای زیباتر از چهره تو ندیدم، و سخنی شیرین تر از سخن تو نشنیدم، و بویی بهتر از بوی تو نبوییدم! ! پاسخ می دهد: من ثواب آن نمازم که در فلان شب، از فلان ماه، از فلان سال به جای آوردی امشب نزد تو آمدم تا حقّت را ادا کنم، و مونس تنهایی تو باشم، و هراس را از تو برگیرم و هنگامی که در صور (شیپور قیامت) دمیده شود، در عرصه قیامت سایه ای بر سرت خواهم افکند، پس خوشحال باش که خیر هرگز از تو جدا نخواهد شد . کیفیت این نماز چنین است:

اولین پنجشنبه ماه رجب را روزه میداری، چون شب جُمعه داخل شود، ما بین نماز مغرب و عشا، دوازده رکعت نماز بجای می آوری، هر دو رکعت با یک سلام به این ترتیب که در هر رکعت یک مرتبه سوره «حَمد» و سه مرتبه «سوره قَدر» و دوازده مرتبه: «سوره تَوحید» می خوانی و هنگامی که از نماز فارغ شدی هفتاد مرتبه می گویی:

اللّهمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ، النَّبِیِّ الْأُمِّیِّ وَ عَلَی آلِهِ (وَ آلِ مُحَمَّدٍ) . (1) سپس به سجده می روی و هفتاد مرتبه می گویی: سُبُّوحٌ

ص: 350


1- خدایا! بر محمّد پیامبر درس ناخوانده و خاندانش درود فرست

قُدُّوسٌ، رَبُّ الْمَلائِکَةِ وَ الرُّوحِ . (1) آنگاه سر از سجده بر می داری و هفتاد مرتبه می گویی: رَبِّ اغْفِرْ وَ ارْحَمْ، وَ تَجَاوَزْ عَمَّا تَعْلَمُ، إِنَّکَ أَنْتَ الْعَلِیُّ الْأَعْظَمُ . (2) دوباره به سجده می روی و هفتاد مرتبه می گویی: سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ، رَبُّ الْمَلائِکَةِ وَ الرُّوحِ . (3) سپس حاجت خود را میطلبی که به خواست خدا برآورده خواهد شد . آگاه باش زیارت حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) در ماه رجب مستحب است، و انجام آن در این ماه امتیاز خاصی دارد، همانگونه که انجام عمره در ماه رجب فضیلت دارد تا جایی که روایت شده انجام آن در این ماه، در فضیلت همتای حج است و نیز نقل شده: حضرت سجاد (عَلَيهِ السَّلَامُ) در ماه رجب به عمره مشرّف شده بود، و شب و روز نزد کعبه نماز می خواند، و در حالی که پیوسته در سجده بود این ذکر از زبان ایشان شنیده می شد:

عَظُمَ الذَّنْبُ مِنْ عَبْدِکَ فَلْیَحْسُنِ الْعَفْوُ مِنْ عِنْدِکَ . (4)

ص: 351


1- پاک و منزّه است پروردگار فرشتگان و روح
2- پروردگارا! مرا بیامرز و بر من مهرورز و از آنچه از من می دانی بگذر، تو خدای برتر و بزرگ تری
3- پاک و منزّه است پروردگار فرشتگان و روح
4- گناه از بنده ات بزرگ شده، پس بگذر گذشت از سوی تو زیبا باشد .
بخش دوم
اعمال مخصوص روزها و شبهای ماه رجب

شب اولّ: شب شریفی است، و در آن چند عمل وارد است: اوّل: چون هلال ماه را مشاهده کند بگوید: اَللّٰهُمَّ أَهِلَّهُ عَلَيْنا بِالْأَمْنِ وَ الْاِيمانِ وَ السَّلامَةِ وَ الْإِسْلامِ، رَبِّي وَ رَبُّكَ اللّٰهُ عَزَّوَجَلَّ . (1) و روایت شده: رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) هنگامی که هلال ماه رجب را می دید می گفت:اَللّٰهُمَّ بارِكْ لَنا فِي رَجَبٍ وَ شَعْبانَ، وَ بَلِّغْنا شَهْرَ رَمَضانَ، وَ أَعِنَّا عَلَى الصِّيامِ، وَ الْقِيامِ، وَ حِفْظِ اللِّسانِ، وَ غَضِّ الْبَصَرِ، وَ لَا تَجْعَلْ حَظَّنا مِنْهُ الْجُوعَ وَ الْعَطَشَ . (2)

دوّم: چنان که بعضی از علما فرموده اند غسل کند . از رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) روایت شده: هر که ماه رجب را بیابد، و در اوّل و وسط و آخر آن غسل کند پس از انجام آن مانند روزی که از مادر متولد شده بود از گناهان خود بیرون آمده و پاک می شود . سوم: حضرت حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را زیارت کند .

ص: 352


1- خدایا! شروع این ماه را بر ما با ایمنی و ایمان و سلامت و اسلام قرار ده، (ای ماه) پروردگار من و تو خدای عزّتمند و پر شکوه است .
2- خدایا برای ما در ماه رجب و شعبان برکت قرار ده، و ما را به ماه رمضان برسان، و بر روزه رمضان و بیداری شب و نگهداری زبان و فروبستن چشم کمک فرما، و بهره ما را از ماه رمضان، گرسنگی و تشنگی قرار مده .

چهارم: پس از نماز مغرب بیست رکعت نماز به جای آورد، به این ترتیب که در هر هر رکعت پس از سوره «حَمد» یک مرتبه سوره «تَوحید» را خوانده، و پس از هر دو رکعت سلام دهد، تا خود و اهل و اولاد و مالش محفوظ بماند، و از عذاب قبر ایمنی یابد و از صراط به سرعت برق بدون حسابرسی بگذرد .

پنجم: پس از نماز عشاء دو رکعت نماز به جای آورد به این صورت که در رکعت اوّل پس از سوره «حَمد» یک مرتبه سوره «اَلَم نَشرَح» و سه بار سوره «تَوحید» را بخواند و در رکعت دوّم سوره «حَمد» و سوره های «اَلَم نَشرَح» و «قُل هُوَ اللّه اَحَدٌ» و «قُل اَعوذُ بِرَبِ الفَلَق» و «قُل اَعوذُ بِرَبِّ النّاس»را هرکدام یک بار بخواند، و هنگامی که سلام نماز را داد سی مرتبه بگوید: «لا اِلهَ اِلَاّ اللّه» و سی مرتبه صلوات فرستد، تا حق تعالی همانند روزی که از مادر متولدّ شده، گناهان او را بیامرزد و پاکش نماید .

ششم: سی رکعت نماز به این ترتیب که در هر رکعت پس از سوره «حَمد» یک مرتبه سوره«قُل یا اَیُّهَا الکافِرونَ»و سه مرتبه سوره «قُل هُوَ اللّه اَحَدٌ»را بخواند، هفتم: عملی را که شیخ در کتاب «مصباح المتهجد» ذکر کرده به جای آورد . شیخ

ص: 353

در آن کتاب فرموده: عمل شب اوّل رجب: ابو البختری وَهَب بن وَهَب از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) از پدر بزرگوارش (عَلَيهِ السَّلَامُ) از جدّش (عَلَيهِ السَّلَامُ) از امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده، که برای آن حضرت خوشایند بود، که خود را چهار شب در طول سال از هر کاری فارغ سازد، و آن شبها را به عبادت زنده بدارد و آن چهار شب عبارتند از: شب اوّل رجب، شب نیمه شعبان، شب عید فطر و شب عید قربان .

از حضرت جواد (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده که مستحبّ است هرکسی این دعا را در شب اوّل رجب بعد از نماز عشاء آخر بخواند:

اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُك بِأَنَّكَ مَلِكٌ، وَ أَنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَىْءٍ مُقْتَدِرٌ، وَ أَنَّكَ مَا تَشاءُ مِنْ أَمْرٍ يَكُونُ . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَتَوَجَّهُ إِلَيْكَ بِنَبِيِّكَ مُحَمَّدٍ نَبِيِّ الرَّحْمَةِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ . يَا مُحَمَّدُ، يَا رَسُولَ اللّٰهِ، إِنِّى أَتَوَجَّهُ بِكَ إِلَى اللّٰهِ رَبِّكَ وَ رَبِّى لِيُنْجِحَ لِى بِكَ طَلِبَتِى . اَللّٰهُمَّ بِنَبِيِّكَ مُحَمَّدٍ وَ الْأَئِمَّةِ مِنْ أَهْلِ بَيْتِهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ عَلَيْهِمْ أَنْجِحْ طَلِبَتِى . (1)

ص: 354


1- خدایا! از تو درخواست می کنم به حق اینکه تو فرمانروایی و بر هر کاری توانایی، و هر کاری که بخواهی می شود، خدایا! من به تو رو می کنم به وسیله پیامبرت محمّد، پیامبر رحمت، درود خدا بر او و خاندانش ای محمّد ای فرستاده خدا، من برای توجه به خدای پروردگارت و پروردگارم، به تو روی می آورم، تا خدا به سبب تو حاجتم را برآورد خدای به حق محمّد و پیشوایان از اهل بینش که درود خدا بر او و بر آنان حاجتم را برآورد

سپس حاجتت را از خدا بخواه . علی بن حدید روایت کرده که حضرت موسی بن جعفر (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) پس از فراغت از نماز شب در حال سجده چنین میگفت:

لَكَ الْمَحْمَدَةُ إِنْ أَطَعْتُكَ، وَ لَكَ الْحُجَّةُ إِنْ عَصَيْتُكَ، لَاصُنْعَ لِى وَ لَا لِغَيْرِى فِى إِحْسانٍ إِلّا بِكَ، يَا كائِنُ [کَائِنا] ققَبْلَ كُلِّ شَىْءٍ، وَ يَا مُكَوِّنَ كُلِّ شَىْءٍ، إِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْعَدِيلَةِ عِنْدَ الْمَوْتِ، وَ مِنْ شَرِّ الْمَرْجِعِ فِى الْقُبُورِ، وَ مِنَ النَّدامَةِ يَوْمَ الْآزِفَةِ، فَأَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّىَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَجْعَلَ عَيْشِى عِيشَةً نَقِيَّةً، وَ مِيْتَتِى مِيتَةً سَوِيَّةً، وَ مُنْقَلَبِى مُنْقَلَباً كَرِيماً غَيْرَ مُخْزٍ وَ لَا فاضِحٍ. اللّهمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الْأَئِمَّةِ، یَنَابِیعِ الْحِکْمَةِ، (1) وَ أُوْلِى النِّعْمَةِ، وَ مَعادِنِ الْعِصْمَةِ، وَ اعْصِمْنِى بِهِمْ مِنْ كُلِّ سُوءٍ، وَ لَا تَأْخُذْنِى عَلَىٰ غِرَّةٍ وَ لَا عَلَىٰ غَفْلَةٍ، وَ لَا تَجْعَلْ عَواقِبَ أَعْمالِى حَسْرَةً، وَ ارْضَ عَنِّى، فَإِنَّ مَغْفِرَتَكَ لِلظَّالِمِينَ وَ أَنَا مِنَ الظَّالِمِينَ . اللّهمَّ اغْفِرْ (2)

ص: 355


1- شکر و سپاس تنها از آن توست اگر از تو اطاعت کردم و حجّت و برهان تنها از آن توست اگر تو را معصیت کردم، در نیکی کردن نه کاری از من ساخته است و نه از غیر من جز به عنایت تو، ای هستی پیش از هرچیز، ای هستی بخش هر چیز، تو بر هر کاری توانایی خدایا! از انحراف و ناباوری به هنگام مرگ، و از گزند بازگشت در گورها، و از پشیمانی در روز قیامت به تو پناه می آورم، از تو می خواهم بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و قرار دهی زندگی ام را زندگی پاکی، و مرگم را مرگی معتدل، و بازگشتگاهم را بازگشتگاهی کریمانه که در آن خواری و رسوایی نباشد . خدایا! بر محمّد و خاندانش درود فرست، آن امامانی که چشمه های حکمت،
2- و صاحبان نعمت، و ریشه های عصمت اند، و مرا به وسیله آنان از هر بدی نگهدار، و در حالت غرور و غفلت مگیر، و سرانجام کارهایم را حسرت و اندوه قرار مده، و از من راضی شو، زیرا همانا آمرزشت برای ستمگاران است و من از ستمکارانم، خدایا! بر من بیامرز

لِى مَا لَايَضُرُّكَ، وَ أَعْطِنِى مَا لَايَنْقُصُكَ، فَإِنَّكَ الْوَسِيعُ رَحْمَتُهُ، الْبَدِيعُ حِكْمَتُهُ، وَ أَعْطِنِى السَّعَةَ وَ الدَّعَةَ، وَ الْأَمْنَ وَ الصِّحَّةَ، وَ البُّخُوعَ وَ الْقُنُوعَ، وَ الشُّكْرَ وَ الْمُعافاةَ وَ التَّقْوىٰ وَ الصَّبْرَ وَ الصِّدْقَ عَلَيْكَ وَ عَلَىٰ أَوْلِيائِكَ وَ الْيُسْرَ وَ الشُّكْرَ، وَ اعْمُمْ بِذٰلِكَ يَا رَبِّ أَهْلِى وَ وَلَدِى وَ إِخْوانِى فِيكَ وَ مَنْ أَحْبَبْتُ وَ أَحَبَّنِى وَ وَلَدْتُ وَ وَلَدَنِى مِنَ الْمُسْلِمِينَ وَ الْمُؤْمِنِينَ يَا رَبَّ الْعالَمِينَ . (1)

ابن اَشَیم گفته: وقت خواندن این دعا پس از هشت رکعت نماز شب و پیش از نماز وتر است، پس از آن سه رکعت وتر را به جای میآوری چون سلام دادی، در حالتی که نشسته ای بگو:

اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِى لَاتَنْفَدُ خَزائِنُهُ، وَ لَا يَخافُ آمِنُهُ، رَبِّ إِنِ ارْتَكَبْتُ الْمَعاصِىَ فَذٰلِكَ ثِقَةٌ مِنِّى بِكَرَمِكَ، إِنَّكَ تَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبادِكَ، وَ تَعْفُو عَنْ سَيِّئاتِهِمْ وَ تَغْفِرُ الزَّلَلَ، وَ إِنَّكَ (فإِنَّكَ) مُجِيبٌ لِدَاعِيكَ وَ مِنْهُ قَرِيبٌ، وَ أَنَا تائِبٌ

ص: 356


1- آنچه را به تو زیان نمیرساند، و به من عطا کن آنچه را که کاستیات ندهد، همانا رحمتت گسترده و حکمتت نوین است . خدایا! و به من مرحمت فرما: گشایش، راحتی، امنیت، سلامت، فروتنی، قناعت، سپاسگذاری، تندرستی کامل، پرواپیشگی، شکیبائی، راستی بر تو و دوستانت، آسانی، شکر، و همه اینها را پروردگارا به خانواده و فرزند و برادان دینی ام و هرکه را دوست دارم و دوستم دارد، و هرکه فرزندم باشد و فرزندش باشم از مسلمانان و مؤمنان عمومیت ده، ای پروردگار جهانیان .

إِلَيْكَ مِنَ الْخَطايا، وَ راغِبٌ إِلَيْكَ فِى تَوْفِيرِ حَظِّى مِنَ الْعَطايا، يَا خالِقَ الْبَرايا، يَا مُنْقِذِى مِنْ كُلِّ شَدِيدَةٍ (شِدَّهٍ )، يَا مُجِيرِى مِنْ كُلِّ مَحْذُورٍ، وَفِّرْ عَلَىَّ السُّرُورَ، وَ اكْفِنِى شَرَّ عَواقِبِ الْأُمُورِ، فَأَنْتَ (فَاِنَّکَ) اللّٰهُ عَلَىٰ نَعْمائِكَ وَ جَزِيلِ عَطائِكَ مَشْكُورٌ، وَ لِكُلِّ خَيْرٍ مَذْخُورٌ . (1)

و آگاه باش علما برای هر شب این ماه نماز مخصوصی ذکر کرده اند، که مقام را گنجایش نقل آن نیست .

اعمال روز اول ماه رجب

اعمال روز اوّل ماه رجب: روز شریفی است و در آن چند عمل است: اوّل: روزه گرفتن، روایت شده: حضرت نوح (عَلَيهِ السَّلَامُ) در این روز سوار کشتی شد، و به کسانی که با او بودند امر فرمود روزه بدارند . و هرکه در این روز روزه بدارد، آتش دوزخ به فاصله یک سال راه از او دور می شود . دوّم: غسل کردن . سوّم: زیارت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ)، شیخ از بشیر دهّان از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: هرکه روز اوّل رجب حسین بن علی (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) را زیارت کند بی تردید خدای عالم او را بیامرزد . چهارم: خواندن دعای طولانی و مفصّلی که سیّد در کتاب

ص: 357


1- سپاس خدای را که خزانه هایش پایان نمی پذیرد، و آن که را امان دهد هرگز نمی ترسد، پرودگارا اگر مرتکب گناهانی شدم در اثر اطمینانم به کرم تو بود، همانا توبه بندگان را می پذیری، و از بدیهایشان در می گذری، و لغزش ها را می آمرزی، همانا تو خواننده ات را اجابت می نمایانی، و به او نزدیکی، و من از خطاها تنها به جانب تو باز می گردم، و در کامل کردن بهره ام از عطاها تنها به سوی تو رغبت دارم، ای آفریننده آفریدگان، ای نجات بخش من از هر سختی، ای پناه من از هرچه که هراسناک گردم خوشحالی ام را فراوان کن، و مرا از بدفرجامی در کارها کفایت فرما، تویی خدایی که بر نعمت ها و عطاهای فراوانت سپاس شده، و برای هر خیری ذخیره بندگانی .

«اقبال» نقل کرده .

نماز سلمان

پنجم: خواندن «نماز سلمان» به این صورت که ده رکعت نماز گذارد، بعد از هر دو رکعت سلام دهد و در هر رکعت یک مرتبه سوره «حَمد»، سه مرتبه «تَوحید» و سه مرتبه «قُل یا اَیُّهَا الکافِرونَ» را خوانده و پس از هر سلام دستها را بلند کند و بگوید: لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ، وَ لَهُ الْحَمْدُ، يُحْيِي وَ يُمِيتُ، وَ هُوَ حَيٌّ لَايَمُوتُ، بَيَدِهِ الْخَيْرُ وَ هُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ . (1) سپس بگوید:

اَللّٰهُمَّ لَامانِعَ لِما أَعْطَيْتَ، وَ لَا مُعْطِيَ لِما مَنَعْتَ، وَ لَا يَنْفَعُ ذَا الْجَدِّ مِنْكَ الْجَدُّ . (2) و نیز در روز نیمه ماهر رجب این نماز را با همین کیفیت بخواند، ولی پس از:

عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ (3) بگوید:إِلٰهاً واحِداً أَحَداً فَرْداً صَمَداً، لَمْ يَتَّخِذْ صاحِبَةً وَ لَا وَ لَداً . (4) و هم در روز آخر ماه این عمل را بجا آورد و بعد از:عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ بگوید وَ صَلَّی اللّه عَلَىٰ

ص: 358


1- معبودی جز خدا نیست، یگانه و بی شریک است، فرمانروایی و سپاس تنها برای اوست، زنده می کند و میمیراند، و اوست زنده ای که نمی میرد، خیر به دست اوست و او بر هر کاری تواناست .
2- خدایا! از آنچه عطا کردی بازدارنده ای نیست، و آنچه را بازداری دهنده ای ندارد و شخص کوشا را کوشش از تو بی نیاز نمی کند، سپس دستها را بر چهره خود بکشد .
3- او بر هر کاری تواناست
4- معبود، یگانه، یکتا، فرد، مقصود نیازمندان، که همسری و فرزندی نگرفته است

مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِينَ، وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ . (1) پس دستها را بر چهره خود کشیده و حاجتش را بطلب، از فواید این نماز که بسیار است نباید غفلت نمود و آگاه باش که برای سلمان در روز اوّل ماه رجب نماز دیگری است که آن ده رکعت است: در هر رکعت سوره «حَمد» یک مرتبه و سوره«قُل هُوَ اللّه اَحَدٌ» سه مرتبه خوانده شود . با فضیلت بسیار، که چکیده اش آمرزش گناهان و در امان ماندن از فتنه قبر، و عذاب قیامت و سلامت یافتن از جذام و پیسی و بیماری ذات الجنب برای خواننده آن است، و همچنین سیّد ابن طاووس برای این روز چهار رکعت نماز نقل کرده که هرکه می خواهد به کتاب «اقبال» مراجعه کند . و در این روز، در سال پنجاه و هفت هجری به قولی ولادت امام باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) واقع شده، ولی مختار نویسنده در این مورد سوم صفر است . و در روز دوم این ماه در سال 212 به قولی ولادت با سعادت امام هادی (عَلَيهِ السَّلَامُ) و در روز سوم این ماه شهادت آن حضرت در سال دویست و پنجاه و چهار، در شهر سُرّ من رأی [سامرّاء] اتّفاق افتاده است، و به قول ابن

ص: 359


1- او بر هر کاری تواناست خدایا! بر محمّد و خاندان پاکش درود فرست، و جنبش و نیرویی جز به خدا نیست، خدای برتر و بزرگ .

عیّاش در روز دهم این ماه ولادت حضرت جواد الائمه (عَلَيهِ السَّلَامُ) واقع شده است .

ایام البیض رجب

شب سیزدهم: آگاه باش که در هر یک از ماههای رجب و شعبان و رمضان، در شب سیزدهم مستحب است دو رکعت نماز بگذارند به این صورت که در هر رکعت پس از سوره «حَمد» سوره های «یس» و «تَبارَک» و «قُل هُوَ اللّه اَحَدٌ»را بخوانند، و در شب چهاردهم: چهار رکعت با همین کیفیت و با دو سلام، و در شب پانزدهم شش رکعت با سه سلام و به همین صورت .

از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: هرکه چنین کند تمام فضیلت این سه ماه را دریابد، و همه گناهانش جز شرک آمرزیده شود .

روز سیزدهم: اوّل «ایّام البیض» است و برای روزه این روز و روز چهاردهم و پانزدهم، ثواب بسیاری وارد شده، و اگر کسی بخواهد عمل «امّ داود» را بجا آورد، باید این روز را روزه

ص: 360

بدارد، و در روز سیزدهم این ماه بنا بر مشهور، سی سال پس از عام الفیل ولادت با سعادت حضرت امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) در کعبه معظّمه واقع شده است .

اعمال شب و روز نیمه رجب

شب نیمه ماه رجب: شب شریفی است، و در آن چند عمل مستحبّ است:

اوّل: غسل کردن . دوّم: شب زنده داری به عبادت، چنان که علاّمه مجلسی فرموده . سوّم: زیارت حضرت سید الشّهدا (عَلَيهِ السَّلَامُ) چهارم: شش رکعت نماز به کیفیتی که در اعمال شب سیزدهم گذشت . پنجم: سی رکعت نماز که در هر رکعت سوره «حَمد» و ده مرتبه: سوره«قُل هُوَ اللّه اَحَدٌ»خوانده شود، و این نماز را سیّد ابن طاووس با فضیلت بسیار از رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) روایت کرده . ششم: دوازده رکعت نماز، هر دو رکعت با یک سلام، و در هر رکعت، هر یک از سوره های «حَمد» و «تَوحید» و «فَلَق» و «ناس» و «آیَةُ الکُرسی» و «قَدر» را چهار مرتبه بخواند، و پس از سلام چهار مرتبه بگوید:

اللّٰهُ اللّٰهُ رَبِّي لَاأُشْرِكُ بِهِ شَيْئاً، وَ لَا أَتَّخِذُ مِنْ دُونِهِ وَلِيّاً . (1) سپس هر دعایی که می خواهد بخواند .

سیّد این نماز را به این صورت از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت

ص: 361


1- خدایا خدایا، پروردگارا چیزی را شریک او نسازم، و جز او سرپرستی نگیردم

کرده، ولی شیخ در کتاب «مصباح» فرموده: که داود بن سرحان از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: در شب نیمه رجب دوازده رکعت نماز به جا می آوری، در هر رکعت بعد از سوره «حَمد» یک سوره خوانده، و هنگامی که از نماز فراغت یافتی، هر یک از سوره های «حَمد»، «قل اعوذ بربّ الفَلَق» و «قُل اَعوذُ بِرَبِّ النّاسِ» و «قُل هُوَ اللّه اَحَدٌ» و «آیَةُ الکُرسی» را چهار مرتبه قرائت میکنی، و پس از آن چهار مرتبه می گویی:

سُبْحانَ اللّٰهِ، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ، وَ لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ، وَ اللّٰهُ أَكْبَرُ . (1) سپس می خوانی: اللّٰهُ اللّٰهُ رَبِّي لَاأُشْرِكُ بِهِ شَيْئاً، وَ ما شاءَاللّٰهُ، لَاقُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ العَلِيِّ الْعَظِيمِ . (2)

و همچنین در شب بیست و هفتم مثل این عمل را به جا میآوری .

روز نیمه رجب: روز مبارکی است، و در آن چند عمل مستحب است:

اوّل: غسل کردن، دوّم: زیارت حضرت سیّد الشهداء (عَلَيهِ السَّلَامُ)، زیرا از ابن ابی نصر نقل شده که گفت: از حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ)

ص: 362


1- منزّه است خدا و سپاس خاص اوست و معبودی جز او نیست و او بزرگتر از هر وصفی است
2- خدایا خدایا پروردگارا چیزی را شریک او نسازم، و هرچه او خواهد شود نیرویی نیست جز خدای برتر و بزرگ .

پرسیدم، امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ)، را در کدام ماه زیارت کنیم؟ فرمود: در نیمه رجب و تمام ماه شعبان . سوّم: نماز سلمان به کیفیتی که در اعمال روز اوّل گذشت . چهارم: چهار رکعت نماز بخواند، و پس از سلام دست به دعا بردارد و بگوید:

اَللّٰهُمَّ يَا مُذِلَّ كُلِّ جَبَّار، وَ يَا مُعِزَّ الْمُؤْمِنِينَ، أَنْتَ كَهْفِى حِينَ تُعْيِينِى الْمَذاهِبُ، وَ أَنْتَ بارِئُ خَلْقِى رَحْمَةً بِى، وَ قَدْ كُنْتَ عَنْ خَلْقِى غَنِيّاً، وَ لَوْلا رَحْمَتُكَ لَكُنْتُ مِنَ الْهالِكِينَ، وَ أَنْتَ مُؤَيِّدِى بِالنَّصْرِ عَلَىٰ أَعْدائِى، وَ لَوْلا نَصْرُكَ إِيَّاىَ لَكُنْتُ مِنَ الْمَفْضُوحِينَ، يَا مُرْسِلَ الرَّحْمَةِ مِنْ مَعادِنِها، وَ مُنْشِئَ الْبَرَكَةِ مِنْ مَواضِعِها، يَا مَنْ خَصَّ نَفْسَهُ بِالشُّمُوخِ وَ الرِّفْعَةِ فَأَوْلِياؤُهُ بِعِزِّهِ يَتَعَزَّزُونَ، وَ يَا مَنْ وَضَعَتْ لَهُ الْمُلُوكُ نِيرَ الْمَذَلَّةِ عَلَىٰ أَعْناقِهِمْ فَهُمْ مِنْ سَطَواتِهِ خائِفُونَ، أَسْأَلُك بِكَيْنُونِيَّتِكَ الَّتِى اشْتَقَقْتَها مِنْ كِبْرِيائِكَ، وَ أَسْأَلُك بِكِبْرِيائِكَ الَّتِى اشْتَقَقْتَها مِنْ عِزَّتِكَ، وَ أَسْأَلُك بِعِزَّتِكَ الَّتِى (1)

ص: 363


1- ای خوارکننده هر ستمگر سرکش، از عزّت بخش مؤمنان، تویی پناهگاه من آن هنگام که دیدگاه ها و روش ها مرا عاجز سازند و تویی پدیدآورنده جسم و جانم از روی مهر و رحمت، درحالی که از آفریدن من بی نیاز بودی، و اگر رحمت تو نبود هرآینه از هلاک شدگان بودم، و تویی تأیید کننده من در پیروزی بر دشمنانم، و اگر یاری تو نبود، هرآینه از رسواشدگان بودم، ای فرستنده رحمت از سرچشمه هایش، و پدید آورنده برکت از جاهایش، ای آن که هستی اش را به نهایت بزرگی و بلندی خاص ساخته، پس دوستانش به عزت او عزیز می شوند، ای آن که پادشاهان در برابرش یوغ خواری بر گردن نهاده اند در نتیجه از حملات انتقام جویانه اش در هراسند، از تو می خواهم به حق وجودت که آن را از کبریایت برون ساختی، و از تو می خواهم به حق کبریایت که آن را از عزّتت برگرفتی و از تو می خواهم به حق عزّتت که

اسْتَوَيْتَ بِها عَلَىٰ عَرْشِكَ فَخَلَقْتَ بِها جَمِيعَ خَلْقِكَ فَهُمْ لَكَ مُذْعِنُونَ أَنْ تُصَلِّىَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ . (1)

عمل و دعای ام داود

روایت شده: هر صاحب اندوهی این دعا را بخواند حق تعالی او را از اندوه و غم رهایی بخشد . پنجم: عمل ام داود که مهم ترین اعمال این روز است، و برای برآمدن حاجات و برطرف شدن سختیها، و دفع ستم ستمکاران بسیار مؤثّر است . و کیفیت آن بنابر آنچه در کتاب «مصباح» شیخ آمده چنین است: چون بخواهد این عمل را بجا آورد، روزهای سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم را روزه بدارد، سپس در روز پانزدهم هنگام ظهر غسل کند و چون وقت ظهر داخل گردد، نماز ظهر و عصر را با رکوع، و سجود نیکو بجا آورد، در جایی خلوت که چیزی او را مشغول نکند، و کسی با او سخن نگوید . چون از نماز فراغت یابد، رو به جانب قبله کند، و سوره «حَمد» را صد مرتبه و سوره «تَوحید» را نیز صد مرتبه و «آیَةُ الکُرسی» را ده مرتبه: بخواند، و بعد از اینها قرائت کند سوره های «انعام، بنی اسرائیل (اسراء )، کهف، لقمان، یس، صافات، حم سجده، حمعسق، حم دخان، فتح،

ص: 364


1- با آن بر حکومت هستی چیره گشتی و با آن همه آفریدگانت را آفریدی، در نتیجه همه آنان بر هستی ات اعتراف دارند، که بر محمّد و اهل بیتش درود فرستی .

واقعه، ملک، ن، اِذَا السَّماءُ انشَقَّت» و پس از آن را تا آخر قرآن، و چون از اینها فارغ شود، درحالی که رو به قبله می باشد بگوید:

صَدَقَ اللّٰهُ الْعَظِيمُ الَّذِى لَا إِلٰهَ إِلّا هُوَ الْحَىُّ الْقَيُّومُ ذُوالْجَلالِ وَ الْإِكْرامِ، الرَّحْمٰنُ الرَّحِيمُ، الْحَلِيمُ الْكَرِيمُ، الَّذِى لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَىْءٌ وَ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ، الْبَصِيرُ الْخَبِيرُ، «شَهِدَ اللّٰهُ أَنَّهُ لَا إِلٰهَ إِلّا هُوَ وَ الْمَلائِكَةُ وَ أُولُو الْعِلْمِ قائِماً بِالْقِسْطِ لَا إِلٰهَ إِلّا هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ»، وَ بَلَّغَتْ رُسُلُهُ الْكِرامُ وَ أَنَا عَلَىٰ ذٰلِكَ مِنَ الشَّاهِدِينَ . اَللّٰهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ، وَ لَكَ الْمَجْدُ، وَ لَكَ الْعِزُّ، (وَ لَكَ الْفَخْرُ)، وَ لَكَ الْقَهْرُ، ولَكَ النِّعْمَةُ، وَ لَكَ الْعَظَمَةُ، وَ لَكَ الرَّحْمَةُ، وَ لَكَ الْمَهابَةُ، وَ لَكَ السُّلْطانُ، وَ لَكَ الْبَهاءُ، وَ لَكَ الامْتِنانُ، وَ لَكَ التَّسْبِيحُ، وَ لَكَ التَّقْدِيسُ، وَ لَكَ التَّهْلِيلُ، وَ لَكَ التَّكْبِيرُ، وَ لَكَ مَا يُرىٰ، وَ لَكَ مَا لا يُرىٰ، وَ لَكَ مَا (1)

ص: 365


1- راست فرمود خدای بزرگ که معبودی جز او نیست، خدای زنده و به خود پاینده، دارای بزرگی و بزرگواری، مهربان و بخشنده، بردبار و کریم، که چیزی همانند او نیست، و او شنوای دانای بینای آگاه است، گواهی داد خدا خدایی که معبودی جز او نیست و فرشتگان و صاحبان دانش هم گواهان وحدانیّت اویند و اینکه بر پا دارنده عدالت است، معبودی جز او که عزیز حکیم است، نیست، و پیامبران بزرگوارش این حقیقت را به مردم رساندند، و من بر این واقعیت از گواهانم، خدایا! تنها برای توست، سپاس و بزرگواری و عزّت و افتخار، و چیرگی، و نعمت، و عظمت، و رحمت، و هیبت، و سلطنت، و زیبایی، و نعمت بخشی، و تنزیه، و تقدیس، و یکتایی، و بزرگی، و دیدنیها و نادیدنی ها، و آنچه

فَوْقَ السَّماواتِ الْعُلىٰ، وَ لَكَ مَا تَحْتَ الثَّرىٰ، وَ لَكَ الْأَرَضُونَ السُّفْلىٰ، وَ لَكَ الْآخِرَةُ وَ الْأُولىٰ، وَ لَكَ مَا تَرْضىٰ بِهِ مِنَ الثَّناءِ وَ الْحَمْدِ وَ الشُّكْرِ وَ النَّعْماءِ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ جَبْرَئِيلَ أَمِينِكَ عَلَىٰ وَحْيِكَ، وَ الْقَوِيِّ عَلَىٰ أَمْرِكَ، وَ الْمُطاعِ فِى سَمَاوَاتِكَ وَ مَحالِّ كَراماتِكَ، الْمُتَحَمِّلِ لِكَلِماتِكَ، النَّاصِرِ لِأَنْبِيائِكَ، الْمُدَمِّرِ لِأَعْدائِكَ ؛ اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مِيكائِيلَ مَلَكِ رَحْمَتِكَ، وَ الْمَخْلُوقِ لِرَأْفَتِكَ، وَ الْمُسْتَغْفِرِ الْمُعِينِ لِأَهْلِ طاعَتِكَ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ إِسْرافِيلَ حامِلِ عَرْشِكَ، وَ صاحِبِ الصُّوْرِ الْمُنْتَظِرِ لِأَمْرِكَ، الْوَجِلِ الْمُشْفِقِ مِنْ خِيفَتِكَ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ حَمَلَةِ الْعَرْشِ الطَّاهِرِينَ، (1) وَ عَلَى السَّفَرَةِ الْكِرامِ الْبَرَرَةِ الطَّيِّبِينَ، وَ عَلَىٰ مَلائِكَتِكَ الْكِرامِ الْكاتِبِينَ، وَ عَلَىٰ مَلائِكَةِ الْجِنانِ، وَ خَزَنَةِ النِّيرانِ، وَ مَلَكِ الْمَوْتِ وَ الْأَعْوانِ، يَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِكْرامِ . اللّهمَّ صَلِّ عَلَی أَبِینَا (2)

ص: 366


1- بر فرازآسمان های بلند است، و آنچه در اعماق زمین است و زمینهای فروتر، و آخرت و دنیا، و آنچه به آن خشنود شوی از ثنا و ستایش و سپاس و نعمتها، خدایا! بر جبرئیل درود فرست آن فرشته امین بر وحیت، و نیرومند بر انجام فرمانت و فرمانبردار در آسمان ها و جایگاه های کرامتت، حمل کننده کلماتت، یاور پیامبرانت، نابود کننده دشمنانت، خدایا بر میکائیل درود فرست آن فرشته رحمتت، آفریده برای نمایش رأفتت، و آمرزش خواه و یاور اهل طاعتت، خدایا! بر اسرافیل درود فرست آن فرشته حمل کننده عرشت، و صاحب صور (شیپور) قیامت، آن چشم به راه فرمانت، اندیش ناک و بیمناک از هراست، خدایا درود فرست بر حاملان عرش، آن حاملان پاک نهاد،
2- و بر سفیران بزرگوار، آن نیکان پاکیزه، و بر فرشتگانت آن بزرگواران نویسنده اعمال بندگان، و بر فرشتگان بهشت، و گماشتگان بر دوزخ، و فرشته مرگ و یارانش، ای صاحب عظمت و بزرگواری، خدایا! درود فرست بر پدرمان آدم،

آدَمَ بَدِيعِ فِطْرَتِكَ الَّذِى كَرَّمْتَهُ بِسُجُودِ مَلائِكَتِكَ، وَ أَبَحْتَهُ جَنَّتَكَ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ أُمِّنا حَوّاءَ، الْمُطَهَّرَةِ مِنَ الرِّجْسِ، الْمُصَفَّاةِ مِنَ الدَّنَسِ، الْمُفَضَّلَةِ مِنَ الْإِنْسِ، الْمُتَرَدِّدَةِ بَيْنَ مَحالِّ الْقُدْسِ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ هابِيلَ وَ شَيْثٍ وَ إِدْرِيسَ، وَ نُوحٍ وَ هُودٍ وَ صالِحٍ، وَ إِبْراهِيمَ وَ إِسْماعِيلَ وَ إِسْحاقَ وَ يَعْقُوبَ، وَ يُوسُفَ وَ الْأَسْباطِ، وَ لُوطٍ (1) وَ شُعَيْبٍ وَ أَيُّوْبَ وَ مُوسىٰ، وَ هارُونَ وَ يُوشَعَ، وَ مِيشا وَ الْخِضْرِ، وَ ذِى الْقَرْنَيْنِ وَ يُونُسَ، وَ إِلْياسَ وَ الْيَسَعَ، وَ ذِى الْكِفْلِ وَ طالُوتَ، وَ داوُدَ وَ سُلَيْمانَ، وَ زَكَرِيَّا وَ شَعْيا، وَ يَحْيىٰ وَ تُورَخَ، وَ مَتّى وَ إِرْمِيا، وَ حَيْقُوقَ وَ دانِيالَ، وَ عُزَيْرٍ وَ عِيسىٰ، وَ شَمْعُونَ وَ جِرْجِيسَ، وَ الْحَوارِيِّينَ وَ الْأَتْباعِ، وَ خالِدٍ وَ حَنْظَلَةَ [وَلُقْمانَ] . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ ارْحَمْ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ، وَ بارِكْ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ كَما صَلَّيْتَ وَ رَحِمْتَ (وَ تَرَحَّمْتَ) وَ بَارَکْتَ (2)

ص: 367


1- پدیده آفرینشت، که او را گرامی داشتی با سجده فرشتگانت، و بهشت را به او بخشید، خدایا! بر مادرمان حوّا درود فرست، آن پاکیزه از پلیدی، و صفا یافته از چرکی، و برتر از آدمیان، و گردش کننده در جایگاه های مقدّس، خدای درود فرست بر هابیل و شیث و ادریس و نوح و هود، و صالح و ابراهیم و اسماعیل و اسحق و یعقوب و یوسف اسباط و لوط
2- و شعیب و ایّوب و موسی و هارون و یوشع و میشا و خضر و ذی القرنین و یونس و الیاس و یسع و ذی الکفل و طالوت و داود و سلیمان و زکرّیا و شعیا و یحیی و تورخ و متی و ارمیا و حیقوق و دانیال و عزیر و عیسی و شمعون و جرجیس و حواریّون و پیروان و خالد و حنظله (و لقمان) . خدایا! بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و بر محمّد و خاندان محمّد رحمت فرست و بر محمّد و خاندان محمّد برکت فرست، آنچنان که درود و رحمت و برکت

عَلَىٰ إِبْراهِيمَ وَ آلِ إِبْراهِيمَ، إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَى الْأَوْصِياءِ وَ السُّعَداءِ وَ الشُّهَداءِ وَ أَئِمَّةِ الْهُدىٰ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَى الْأَبْدالِ وَ الْأَوْتادِ وَ السُّيَّاحِ وَ الْعُبَّادِ وَ الْمُخْلِصِينَ وَ الزُّهَّادِ وَ أَهْلِ الْجِدِّ وَ الاجْتِهادِ، وَ اخْصُصْ مُحَمَّداً وَ أَهْلَ بَيْتِهِ بِأَفْضَلِ صَلَواتِكَ، وَ أَجْزَلِ كَراماتِكَ، وَ بَلِّغْ رُوحَهُ وَ جَسَدَهُ مِنِّى تَحِيَّةً وَ سَلاماً، وَ زِدْهُ فَضْلاً وَ شَرَفاً وَ كَرَماً حَتّىٰ تُبَلِّغَهُ أَعْلىٰ دَرَجاتِ أَهْلِ الشَّرَفِ مِنَ النَّبِيِّينَ وَ الْمُرْسَلِينَ وَ الْأَفاضِلِ الْمُقَرَّبِينَ اَللّٰهُمَّ وَ صَلِّ عَلَىٰ مَنْ سَمَّيْتُ وَ مَنْ لَمْ أُسَمِّ مِنْ مَلائِكَتِكَ وَ أَنْبِيائِكَ وَ رُسُلِكَ وَ أَهْلِ طاعَتِكَ، وَ أَوْصِلْ صَلَواتِى إِلَيْهِمْ وَ إِلىٰ أَرْواحِهِمْ وَ اجْعَلْهُمْ إِخْوانِى فِيكَ، وَ أَعْوانِى عَلَىٰ دُعائِكَ . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْتَشْفِعُ بِكَ إِلَيْكَ، وَ بِكَرَمِكَ إِلىٰ كَرَمِكَ، وَ بِجُودِكَ إِلىٰ جُودِكَ، وَ بِرَحْمَتِكَ، إِلىٰ رَحْمَتِكَ، وَ بِأَهْلِ طاعَتِكَ إِلَيْكَ ؛ وَ أَسْأَلُك اَللّٰهُمَّ بِكُلِّ ما (1)

ص: 368


1- بر ابراهیم و خاندان ابراهیم فرستادی، به حقیقت تویی ستوده و بزرگوار، خدایا! درود فرست بر اوصیاء، و سعادتمندان و شهیدان و امامان هدایتگر، خدایا! درود فرست بر ابدال و اوتاد و جهانگردان و عبادت کنندگان و مخلصان و پارسایان، و اهل کوشش و تلاش و محمّد و اهل بیتش را خاص گردان، به برترین دردهایت، و بزرگترین کراماتت و بر روح و جسمش از سوی من تحیّت و سلام رسان، و او را آنچنان فضل و شرف و کرامت بیفزای که او را به بالاترین درجات اهل شرف از پیامبران و فرستادگان و برترین بندگان مقربّت برسانی، خدایا! درود فرست بر آن که نام بردم و بر آن که نام نبردم از فرشتگانت و و پیامبرانت و رسولانت و اهل طاعتت، و درودهایم را بر ایشان و بر ارواحشان برسان، و آنان را برادرانم در آستانت، و یارانم بر دعایت قرار بده، خدایا! شفاعت می جویم از تو، و از کرمت به سوی کرمت و از جودت به سوی جودت، و از رحمتت به سوی رحمتت، و از اهل طاعتت به سویت، و از تو می خواهم تمام آنچه را

سَأَلَكَ بِهِ أَحَدٌ مِنْهُمْ، مِنْ مَسْأَلَةٍ شَرِيفَةٍ غَيْرِ مَرْدُودَةٍ، وَ بِما دَعَوْكَ بِهِ مِنْ دَعْوَةٍ مُجابَةٍ غَيْرِ مُخَيَّبَةٍ، يَا اللّٰهُ يَا رَحْمٰنُ يَا رَحِيمُ، يَا حَلِيمُ يَا كَرِيمُ، يَا عَظِيمُ يَا جَلِيلُ، يَا مُنِيلُ يَا جَمِيلُ، يَا كَفِيلُ يَا وَكِيلُ، يَا مُقِيلُ يَا مُجِيرُ، يَا خَبِيرُ يَا مُنِيرُ، يَا مُبِيرُ يَا مَنِيعُ، يَا مُدِيلُ يَا مُحِيلُ، يَا كَبِيرُ يَا قَدِيرُ، يَا بَصِيرُ يَا شَكُورُ، يَا بَرُّ يَا طُهْر، ُ يَا طاهِرُ يَا قاهِر، ُ يَا ظاهِرُ يَا باطِنُ، يَا ساتِرُ یَا مُحِيطُ، يَا مُقْتَدِرُ يَا حَفِيظُ، يَا مُتَجَبِّرُ يَا قَرِيبُ، يَا وَدُودُ يَا حَمِيدُ، يَا مَجِيدُ يَا مُبْدِئُ، يَا مُعِيدُ يَا شَهِيدُ، يَا مُحْسِنُ يَا مُجْمِلُ، يَا مُنْعِمُ يَا مُفْضِلُ، يَا قابِضُ يَا باسِطُ، يَا هادِى، (1) يَا مُرْسِلُ، يَا مُرْشِدُ يَا مُسَدِّدُ، يَا مُعْطِى يَا مانِعُ، يَا دافِعُ يَا رافِعُ، يَا باقِى يَا واقِى، يَا خَلَّاقُ يَا وَهَّابُ، يَا تَوَّابُ يَا فَتَّاحُ، يَا نَفَّاحُ يَا مُرْتاحُ، يَا مَنْ بِيَدِهِ كُلُّ مِفْتاحٍ، يَا نَفَّاعُ يَا رَؤُوفُ، يَا عَطُوفُ يَا كافِى، يَا شافِى يَا مُعافِى، يَا مُكافِى يَا وَفِىُّ، يَا مُهَيْمِنُ يَا عَزِيزُ، يَا جَبّارُ (2)

ص: 369


1- که یکی از بندگان شایسته ات از تو درخواست کرده درخواست شرافت افزایی که مردود نشده و می خوانمت به آنچه تو را بدان خوانده اند، خواندنی که اجابت شده و به نومیدی نرسیده، ای خدا ای بخشنده، ای مهربان، ای بردبار، ای کریم، ای بزرگ ای باشکوه، ای بخشنده، ای زیبا، ای سرپرست، ای کارگشا، ای برگیرنده لغزش ها، ای پناه ده، ای آگاه، ای روشنی بخش، ای نابود کننده، ای والا مقام، ای چرخاننده، ای دگرگون ساز، ای بزرگ، ای توانا، ای بینا، ای ستایش پذیر، ای نیکوکردار، ای پاکی، ای پاک، ای چیره ای پیدا، ای پنهان، ای پرده پوش، ای فراگیر، ای توانمند، ای نگهبان، ای بزرگمنش، ای نزدیک، ای مهرورز، ای ستوده ای بزرگوار، ای آغازگر، ای بازگرداننده، ای گواه، ای احسان کننده، ای زیبایی بخش، ای عطا بخش، ای فزونی بخش، ای گیرنده، ای دهنده، ای هدایت گر،
2- ای فرستنده، ای ارشاد کننده، ای استوارساز، ای عطا کننده، ای منع کننده، ای دفع کننده، ای بلندی بخش، ای همیشگی، ای نگهدار، ای آفریننده ای بسیار بخشنده، ای توبه پذیر، ای کارگشا، ای فراوان دهنده، ای نشاط آفرین، ای آن که هر کلیدی به دست اوست ای بسیار سود رسان، ای مهرورز، ای عطوف، ای بسنده، ای شفابخش، ای عافیت بخش، ای پاداش دهنده، ای وفاکننده، ای سلطه گر ای با عزّت، ای جبران کننده،

یَا مُتَکَبِّرُ، یَا سَلامُ یَا مُؤْمِنُ، یَا أَحَدُ یَا صَمَدُ، یَا نُورُ یَا مُدَبِّرُ، یَا فَرْدُ یَا وِتْرُ، یَا قُدُّوسُ یَا نَاصِرُ، یَا مُونِسُ یَا بَاعِثُ، یَا وَارِثُ یَا عَالِمُ، یَا حَاکِمُ یَا بَادِی، یَا مُتَعَالِی یَا مُصَوِّرُ، یَا مُسَلِّمُ یَا مُتَحَبِّبُ، یَا قَائِمُ یَا دَائِمُ، یَا عَلِیمُ یَا حَکِیمُ، یَا جَوَادُ یَا بَارِئُ، یَا بَارُّ یَا سَارّ، ُ یَا عَدْلُ یَا فَاصِلُ، یَا دَیَّانُ یَا حَنَّانُ، یَا مَنَّانُ، (1) یَا سَمِیعُ، یَا بَدِیعُ یَا خَفِیرُ، یَا مُعِینُ یَا نَاشِرُ، یَا غَافِرُ یَا قَدِیمُ، یَا مُسَهِّلُ یَا مُیَسِّرُ، یَا مُمِیتُ یَا مُحْیِی، یَا نَافِعُ یَا رَازِقُس، یَا مُقْتَدِرُ یَا مُسَبِّبُ، یَا مُغِیثُ یَا مُغْنِی، یَا مُقْنِی یَا خَالِقُ، یَا رَاصِدُ یَا وَاحِدُ، یَا حَاضِرُ یَا جَابِرُ، یَا حَافِظُ یَا شَدِیدُ، یَا غِیَاثُ یَا عَائِدُ، یَا قَابِضُ، يَا مَنْ عَلا فَاسْتَعْلىٰ فَكانَ بِالْمَنْظَرِ الْأَعْلىٰ قَرُبَ فَدَنا، وَ بَعُدَ فَنَأَىٰ، وَ عَلِمَ السِّرَّ وَ أَخْفىٰ، يَا مَنْ إِلَيْهِ التَّدْبِيرُ وَ لَهُ الْمَقادِيرُ، وَ يا مَنِ الْعَسِيرُ عَلَيْهِ سَهْلٌ يَسِيرٌ، يَا مَنْ هُوَ عَلَىٰ مَا يَشاءُ قَدِيرٌ، يَا مُرْسِلَ الرِّياحِ، يَا فالِقَ الْإِصْباحِ، يَا باعِثَ (2)

ص: 370


1- ای بزرگمنش، ای سلام، ای ایمنی بخش، ای یکتا، ای بی نیاز، ای نور، ای تدبیرگو، ای فرو، ای تک، ای قدوس، ای یاور، ای همدم، ای برانگیزنده، ای وارث، ای دانا، ای فرمان ده، ای آغازگر، ای برتر، ای صورتگر، ای سلامتی بخش، ای دوستی ورز، ای پایدار، ای همیشه، ای دانا، ای فرزانه، ای بخشنده، ای آفریننده، ای نیکوکار، ای شادی افزا ای دادگر، ای داور، ای جزادهنده، ای پرمهر، ای منّت گذار،
2- ای شنوا، ای پدیدآور، ای پشتیبان، ای یاور، ای زندگی بخش مردگان، ای آمرزنده، ای دیرینه، ای آسانی بخش، ای هموار کننده، ای میراننده، ای زنده کننده، ای سودبخش، ای روزی بخش، ای قَدرتمند، ای سبب ساز ای فریادرس، ای بی نیازکننده، ای دارای بخش، ای آفریننده، ای در کمین، ای یگانه، ای حاضر، ای جبران کننده، ای نگهدار، ای استوار، ای فریادرس، ای بازگرداننده، ای گیرنده، ای که بلندی جست و بر فراز آمد، آمد، پس در چشم انداز برتر جای گرفت، ای آن که نزدیک شد پس در کنار آمد، و دور شد پس نایافتنی شد، و نهان و ناپیداتر را دانست، ای آن که تدبیر امور با اوست و اندازه ها به دست او، ای آن که هر هر دشواری بر اوس حل و آسان است، ای آن که بر هرچه بخواهد تواناست، ای فرستنده بادها، ای پدیدآوردنده روشنی بامداد، ای برانگیزنده

الْأَرْواحِ، يَا ذَا الْجُودِ وَ السَّماحِ، يَا رادَّ مَا قَدْ فاتَ، يَا ناشِرَ الْأَمْواتِ، يَا جامِعَ الشَّتاتِ، یَا رَازِقَ مَنْ یَشَاءُ [بِغَیْرِ حِسَابٍ]، وَ [یَا] اعِلَ مَا يَشاءُ كَيْفَ يَشاءُ، وَ يا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِكْرامِ، يَا حَىُّ يَا قَيُّومُ، يَا حَيّاً حِينَ لا حَىَّ، يَا حَىُّ يَا مُحْيِىَ الْمَوْتىٰ، يَا حَىُّ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ بَدِيعُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ . یَا إِلَهِی [وَ سَیِّدِی]، صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ ارْحَمْ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ، وَ بارِكْ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، كَما صَلَّيْتَ وَ بارَكْتَ وَ رَحِمْتَ عَلَىٰ إِبْراهِيمَ وَ آلِ إِبْراهِيمَ، إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ، وَ ارْحَمْ ذُلِّى وَ فاقَتِى وَ فَقْرِى وَ انْفِرادِى وَ وَحْدَتِى، وَ خُضُوعِى بَيْنَ يَدَيْكَ، وَ اعْتِمادِى عَلَيْكَ، وَ تَضَرُّعِى إِلَيْكَ، (1) أَدْعُوكَ دُعاءَ الْخاضِعِ الذَّلِيلِ، الْخاشِعِ الْخائِفِ، الْمُشْفِقِ الْبائِسِ، الْمَهِينِ الْحَقِيرِ، الْجائِعِ الْفَقِيرِ، الْعائِذِ الْمُسْتَجِيرِ، الْمُقِرِّ بِذَنْبِهِ، الْمُسْتَغْفِرِ مِنْهُ، الْمُسْتَكِينِ لِرَبِّهِ، دُعاءَ مَنْ أَسْلَمَتْهُ ثِقَتُهُ وَ رَفَضَتْهُ أَحِبَّتُهُ، (2)

ص: 371


1- ارواح، ای صاحب جود و بخشش، ای بازگرداننده آنچه از دست رفته، ای زنده کننده مردگان، ای گردآوردنده پراکنده ها، ای روزی بخش بی حساب به هرکه خواهی، ای انجام دهنده آنچه خواهی هرگونه که خواهی، ای صاحب بزرگی و بزرگواری، ای زنده به خو پاینده، ای زنده آنگاه که نباشد زنده، ای زنده کننده مردگان، ای زنده ای که معبودی جز تو نیست، پدید آورنده آسمان ها و زمین، ای خدای من وآقای من، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و بر محمّد و خاندان محمّد رحمت فرست، و بر محمّد و خاندان محمّد برکت فرست، آنچنان که درود و برکت و رحمت خویش را بر ابراهیم و خاندان ابراهیم فرستادی، به یقین که ستوده و بزرگواری و رحمت آر بر خواری و نداری، و تهیدستی من، و بر تک بودن و تنهایی و فروتنی من در برابرت، و بر اعتمادم بر تو، و زاری ام به درگاهت،
2- تو را می خوانم، خواندن آن فروتن خوار خاشع ترسان بیمناک بینوای پست ناچیز گرسنه نادار پناهنده پناه جوی، معترف به گناه، آمرزش خواه از گناه، درمانده به درگاه پروردگارش، می خوانمت خواندن آن که معتمدانش او را واگذاشته اند و دوستانش او را ترگ گفته اند،

وَ عَظُمَتْ فَجِیعَتُهُ ؛ دُعَاءَ حَرِقٍ حَزِینٍ ضَعِیفٍ مَهِینٍ، بَائِسٍ مُسْتَکِینٍ، بِکَ مُسْتَجِیرٍ . اَللّٰهُمَّ وَ أَسْأَلُك بِأَنَّكَ مَلِيكٌ، وَ أَنَّكَ مَا تَشاءُ مِنْ أَمْرٍ يَكُونُ، وَ أَنَّكَ عَلَىٰ مَا تَشاءُ قَدِيرٌ . وَ أَسْأَلُك بِحُرْمَةِ هٰذَا الشَّهْرِ الْحَرامِ، وَ الْبَيْتِ الْحَرامِ، وَ الْبَلَدِ الْحَرامِ، وَ الرُّكْنِ وَ الْمَقامِ، وَ الْمَشاعِرِ الْعِظامِ، وَ بِحَقِّ نَبِيِّكَ مُحَمَّدٍ عَلَيْهِ وَ آلِهِ السَّلامُ یَا مَنْ وَهَبَ لِآدَمَ شَیْثا، (1)وَلِإِبْراهِيمَ إِسْماعِيلَ وَ إِسْحاقَ، وَ يَا مَنْ رَدَّ يُوسُفَ عَلَىٰ يَعْقُوبَ، وَ يا مَنْ كَشَفَ بَعْدَ الْبَلاءِ ضُرَّ أَيُّوْبَ، يَا رادَّ مُوسىٰ عَلَىٰ أُمِّهِ، وَ زائِدَ الْخِضْرِ فِى عِلْمِهِ، وَ يا مَنْ وَهَبَ لِداوُدَ سُلَيْمانَ، وَ لِزَكَرِيَّا يَحْيىٰ، وَ لِمَرْيَمَ عِيسىٰ، يَا حافِظَ بِنْتِ شُعَيْبٍ، وَ يا كافِلَ وَلَدِ ام مُوسىٰ أَسْأَلُك أَنْ تُصَلِّىَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَغْفِرَ لِى ذُنُوبِى كُلَّها، وَ تُجِيرَنِى مِنْ عَذابِكَ، وَ تُوجِبَ لِى رِضْوانَكَ وَ أَمانَكَ وَ إِحْسانَكَ وَ غُفْرانَكَ وَ جِنانَكَ . وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تَفُکَّ (2)

ص: 372


1- و درد جانگاهش بزرگ شده، می خوانمت خواندن آن دلسوخته غمگین ناتوان بی مقدار بینوای درمانده پناه جو، خدایا! از تو درخواست می کنم به حق اینکه فرمانروایی، و آنچه بخواهی می شود، و بر آنچه بخواهی توانایی، و از تو درخواست می کنم به احترام این ماه محترم و خانه محترم، و شهر محترم و رکن و مقام و مشاعر بزرگ، و به حق پیامبرت محمّد که بر او و خاندانش سلام، ای آن که به آدم شیث را بخشید،
2- و به ابراهیم اسماعیل و اسحاق را، و ای آن که یوسف را به یعقوب بازگرداند، و ای آن که بدحالی ایّوب را پس از آزمون برطرف ساخت، ای بازگرداننده موسی به مادرش و فزونی بخش دانش خضر، ای آن که سلیمان را به داود بخشید، و یحیی را به زکریا، و عیسی را به مریم، ای نگهدار دختر شعیب، ای سرپرست فرزند مادر موسی، از تو می خواهم بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و همه گناهان مرا بیامرزی، و از عذابت پناهم دهی، و مرا مستوجب خشنودی و ایمنی و احسان و آمرزش و بهشت خویش قرار دهی، و از تو درخواست می کنم

عَنِّی کُلَّ حَلْقَةٍ بَیْنِی وَ بَیْنَ مَنْ یُؤْذِینِی، وَ تَفْتَحَ لِى كُلَّ بابٍ، وَ تُلَيِّنَ لِى كُلَّ صَعْبٍ، وَ تُسَهِّلَ لِى كُلَّ عَسِيرٍ، وَ تُخْرِسَ عَنِّى كُلَّ ناطِقٍ بِشَرٍّ، وَ تَكُفَّ عَنِّى كُلَّ باغٍ، وَ تَكْبِتَ عَنِّى كُلَّ عَدُوٍّ لِى وَ حاسِدٍ، وَ تَمْنَعَ مِنِّى كُلَّ ظالِمٍ، وَ تَكْفِيَنِى كُلَّ عائِقٍ يَحُولُ بَيْنِى وَ بَيْنَ حاجَتِى وَ يُحاوِلُ أَنْ يُفَرِّقَ بَيْنِى وَ بَيْنَ طاعَتِكَ وَ يُثَبِّطَنِى عَنْ عِبادَتِكَ . يَا مَنْ أَلْجَمَ الْجِنَّ الْمُتَمَرِّدِينَ، وَ قَهَرَ عُتاةَ الشَّياطِينِ، وَ أَذَلَّ رِقابَ الْمُتَجَبِّرِينَ، وَ رَدَّ كَيْدَ الْمُتَسَلِّطِينَ عَنِ الْمُسْتَضْعَفِينَ، أَسْأَلُك بِقُدْرَتِكَ عَلَىٰ مَا تَشاءُ، وَ تَسْهِيلِكَ لِما تَشاءُ كَيْفَ تَشاءُ أَنْ تَجْعَلَ قَضاءَ حاجَتِى فِيما تَشاءُ . (1) سپس بر زمین سجده کن و دو طرف رخسار خود را بر خاک بگذار و بگو: اَللّٰهُمَّ لَكَ سَجَدْتُ، وَ بِكَ آمَنْتُ، فَارْحَمْ ذُلِّي وَ فاقَتِي وَ اجْتِهادِي وَ تَضَرُّعِي وَ مَسْكَنَتِي وَ فَقْرِي إِلَيْكَ يَا رَبِّ . (2) و بکوش که دیده هایت اشک ریزان

ص: 373


1- هر حلقه ای که میان من و آزاردهنده من است باز کنی، و هر سختی را برایم آسان نمایی، و هر مشکلی را برایم هموار کنی، و زبان هر بدگوی از من را ناگویا سازی، و هر متجاوزی را از من بازداری، و هر دشمن و حسود بر من را نابود نمایی، و هر ستمگری را از من بازداری، و مرا از هر مانعی که بین من و حاجتم حایل می شود، و می خواهد بین من و طاعتت جدایی اندازد، و از عبادتت بازدارد کفایت فرمایی، ای آن که پریان سرکش را مهار نمودی و شیاطین متکبّر را مقهور ساختی، و گردن گردنکشان را به خاک ذلّت افکندی، و بداندیشی چیره جویان را از مستضعفان بازگرداندی، از تو می خواهم با قَدرتت بر هرچه می خواهی، و آسان نمودنت هرچه را بخواهی به هرگونه که بخواهی اینکه برآوردن حاجتم را در زمره آنچه می خواهی قرار دهی .
2- خدایا! برای تو سجده کردم، و به تو ایمان آوردم، پس رحمت آور بر خواری ام، و تنگدستی ام، و کوششم، و رازی ام، و درماندگی ام، و نیازم به سویت ای پروردگار من .

باشد، هرچند به اندازه سر سوزن، که این خود نشانه برآورده شدن دعاست .

اعمال شب مبعث

روز بیست و پنجم: در سال صد وهشتاد وسه، شهادت حضرت موسی بن جعفر (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) در سن پنجاه و پنج سالگی در شهر بغداد واقع شد، و آن روزی است که غمهای آل محمّد (عَلَيهِم السَّلَامُ) و شیعیان ایشان تازه می شود .

شب بیست و هفتم: شب بعثت پیامبر (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) و از شبهای پربرکت است، و در آن چند عمل مستحبّ است: اوّل: شیخ طوسی در کتاب «مصباح» فرموده: از حضرت جواد (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: همانا در ماه رجب شبی است، که از هر آنچه آفتاب بر آن می تابد بهتر است و آن، شب بیست و هفتم رجب است، که در صبح آن پیامبر (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) به رسالت مبعوث شد . برای کسی که از شیعه ما عامل در آن شب است، پاداش نیکوکاری شصت سال مقرّر است، به محضر آن حضرت عرض شد: عمل در آن شب چیست؟ فرمود: چون نماز عشا را خواندی، و به بستر استراحت رفتی، تا پیش از نیمه شب، هر ساعتی که خواستی از بستر برمی خیزی، و دوازده رکعت نماز هر دو رکعت به یک سلام به جای می آوری در هر رکعت حَمد و سوره ای از سوره های کوچک مفصّل

ص: 374

می خوانی و کوچک مفصّل از سوره محمّد (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) تا آخر قرآن است، زمانی که از دوازده رکعت فارغ شدی، در همان حال نشسته هر یک از سوره های «حَمد» و «قُل اَعوذُ بِرَبِّ الفَلَق» و «قُل اَعوذُ بِرَبِّ النّاسِ» و «قُل هُوَ اللّه اَحَدٌ» و «قُل یا اَیُّهاَ الکافِرون» و «انِّا اَنزَلناهُ» و آیَةُ الکُرسی را هفت مرتبه بخوان، و به دنبال همه آن ها این دعا را بخوان:

اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِى لَمْ يَتَّخِذْ وَلَداً، وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ شَرِيكٌ فِى الْمُلْكِ، وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ وَلِيٌّ مِنَ الذُّلِّ وَ كَبِّرْهُ تَكْبِيراً . اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُك بِمَعاقِدِ عِزِّكَ عَلَىٰ أَرْكانِ عَرْشِكَ وَ مُنْتَهَى الرَّحْمَةِ مِنْ كِتابِكَ، وَ بِاسْمِكَ الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ، وَ ذِكْرِكَ الْأَعْلَى الْأَعْلَى الْأَعْلىٰ، وَ بِكَلِماتِكَ التَّامَّاتِ أَنْ تُصَلِّىَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَنْ تَفْعَلَ بِى مَا أَنْتَ أَهْلُهُ . (1)

سپس بخوان هر دعایی را که میخواهی . و نیز غسل در این شب مستحب است . و نمازی که داود بن سرحان از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) برای شب نیمه رجب روایت کرده و جزو اعمال شب نیمه ذکر شد در این شب هم خوانده می شود .

کلام ابن بطوطه

دوّم: زیارت حضرت امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ)

ص: 375


1- سپاس خدای را که فرزندی بر نگرفته، و شریکی در فرمانروایی و یاوری از روی خواری و نیاز برایش نبوده است، او را بسیار بزرگ شمار . خدایا! از تو درخواست می کنم به حق جایگاه های عزّتت بر پایه های عرشت و منتهای رحمتت در قرآنت، و بنام بزرگتر بزرگتر بزرگترت، و ذکر برتر برتر برترت، و به کلمات کاملت، بر محمّد و خاندانش درود فرست، و با من چنان کن که شایسته آنی .

است که برترین اعمال این شب می باشد . و بدان که ابو عبد اللّه محمّد بن بطوطه که یکی از دانشمندان اهل سنت است در ششصد سال پیش از این زمان (زمان تألیف مفاتیح الجنان) می زیسته، در سفرنامه خود معروف به «رحله ابن بطوطه» در بیان ورودش از مکّه معظّمه به نجف اشرف، روضه و قبر مبارک مولایمان امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را ذکر نموده، و گفته است همه اهل این شهر رافضی هستند، و برای این روضه مبارکه کراماتی ظاهر شده: از جمله در شب بیست وهفتم، ماه رجب که نامش نزد اهل آنجا «لیلة المحیا» [شب بیداری یا شب زندگانی] است، از عراقین [بصره و کوفه] و خراسان و شهرهای فارس، و روم، افراد شل و مفلوج و زمین گیری را که حدود سی یا چهل نفر می شوند پس از عشا نزد ضریح مقدس علی (عَلَيهِ السَّلَامُ) می آورند، آنگاه مردم اجتماع می کنند، و به انتظار شفا یافتن و برخاستن آنان می مانند .

گروهی از اجتماع کنندگان نماز می خوانند، و عده ای ذکر می گویند، و گروهی قرآن تلاوت می کنند، و بعضی هم به تماشای روضه مبارکه مشغول می شوند، تا آنکه نصف یا دو سوم از شب بگذرد، در این هنگام تمام مبتلایان

ص: 376

و زمین گیران که محروم از حرکت بودند، از جای برمی خیزند درحالی که صحیح و تندرستند و نقصی در آنان نیست و می گویند: لَا إِلَهَ إِلَّا اللّه (معبودی جز خدا نیست )، «مُحَمَّدٌ رَسولُ اللّه» (محمّد فرستاده خدا است )، «عَلِیٌّ وَلِیُّ اللّه» (علی ولیّ خدا است)، و این امری است مشهور و معروف .

من گرچه آن شب را در آن روضه درنیافتم، ولی از مردمان مورد اطمینان که بر گفتارشان اعتماد داشتم شنیدم .

و همچنین در مدرسه ای که مهمانخانه آن حضرت است، سه نفر زمین گیر را که قَدرت بر حرکت نداشتند مشاهده کردم، یکی از مردمان روم، و دیگری از اهالی اصفهان، و سومی از مردم خراسان بود، از هر سه پرسیدم، چگونه شما درمان نیافته و در اینجا مانده اید؟ گفتند: ما شب بیست و هفتم رجب را درک نکردیم، اینجا مانده ایم تا شب بیست و هفتم آینده برسد، و شفای خود را بگیریم، و به خاطر این شب، مردم زیادی از شهرها جمع می شوند، و بازار بزرگی به مدّت ده روز برپا می گردد .

تتمه اعمال شب مبعث

مؤلف گوید: مبادا این حکایت را دور از واقع بدانی، چه همانا معجزات و کراماتی که این مشاهد مشرّفه به ظهور رسیده، و به حدّ تواتر نقل شده بسیار زیادتر از آن است که در شمار آید . و در ماه شوال گذشته [نسبت به زمان نوشتن

ص: 377

این قسمت از مفاتیح الجنان به وسلیه مؤلّف بزرگوارش مرحوم محدّث قمی (رَحمهُ اللّه)]سال هزار و سیصد و چهل و سه هجری قمری در حرم مطهّر حضرت ثامن الائمة الهداة، و ضامن الامّة العصاة مولانا ابو الحسن علی بن موسی الرضا (صلوات اللّه علیه )، سه زن که هر سه به علت بیماری فلج و مانند آن زمین گیر بودند، و علاجشان از توان پزشکان بیرون بود، شفا یافتند، و این معجزه از آن قبر مطهّر بر همه واضح و آشکار شد همچون پدیدار شدن خورشید در آسمان صاف و بی ابر، و باز شدن دروازه نجب به روی عرب های بادیه نشین، و شفا یافتن این سه زن به اندازه ای روشن بود، که برای مردم بیان شد، و دکترهایی که از بیماری آنان مطلّع بودند، با اینکه در امر مداوای آنان دقت بسیار داشتند، شفا یافتن معجزه گونه آنان را تصدیق کردند، و بعضی از آن ها تصدیق خود را بر شفای آنان به صورت نوشته اعلام داشتند، و اگر ملاحظه اختصار، و عدم مناسبت محل نبود، داستان آن ها را به تفصیل نقل می کردم .

وَ لَقَد أَجادَ شَیخُنَا الحُرُّ العامِلی فیِ أُرجوزَتِهِ:

وَ مَا بَدَا مِنْ بَرَکَاتِ مَشْهَدِهِ *** فِی کُلِّ یَوْمٍ أَمْسُهُ مِثْلُ غَدِهِ (1)

ص: 378


1- چه زیبا سروده شیخ ما شیخ حرّ عاملی در قصیده اش و آنچه از برکات بارگاهش در همه روز نمایان شده، دیروزش مانند فردایش می باشد

وَ کَشِفَا الْعَمَی وَ الْمَرْضَی بِهِ *** إِجَابَةُ الدُّعَاءِ فِی أَعْتَابِهِ (1)

سوم: شیخ کفعمی در کتاب «بلد الامین» فرموده: شب مبعث این دعا را بخواند:

اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِالتَّجَلِّی الْأَعْظَمِ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ، مِنَ الشَّهْرِ الْمُعَظَّمِ، وَ الْمُرْسَلِ الْمُكَرَّمِ، أَنْ تُصَلِّىَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَنْ تَغْفِرَ لَنا مَا أَنْتَ بِهِ مِنَّا أَعْلَمُ، يَا مَنْ يَعْلَمُ وَ لَا نَعْلَمُ . اَللّٰهُمَّ بارِكْ لَنا فِى لَيْلَتِنا هٰذِهِ الَّتِى بِشَرَفِ الرِّسالَةِ فَضَّلْتَها، وَ بِكَرامَتِكَ أَجْلَلْتَها، وَ بِالْمَحَلِّ الشَّرِيفِ أَحْلَلْتَها . اَللّٰهُمَّ فَإِنّا نَسْأَلُكَ بِالْمَبْعَثِ الشَّرِيفِ، وَ السَّيِّدِ اللَّطِيفِ، وَ الْعُنْصُرِ الْعَفِيفِ، أَنْ تُصَلِّىَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَنْ تَجْعَلَ أَعْمالَنا فِى هٰذِهِ اللَّيْلَةِ وَ فِى سائِرِ اللَّيالِى مَقْبُولَةً، وَ ذُنُوبَنا مَغْفُورَةً، وَ حَسَناتِنا مَشْكُورَةً، وَ سَيِّئاتِنا مَسْتُورَةً، وَ قُلُوبَنا بِحُسْنِ الْقَوْلِ مَسْرُورَةً، وَ أَرْزاقَنا مِنْ لَدُنْكَ بِالْيُسْرِ مَدْرُورَةً . (2)

ص: 379


1- و مانند شفای کور و بیماران به سبب عنایتش، اجابت دعا در آستانش می باشد
2- خدایا! از تو درخواست می کنم، به تجلّی اعظم، در این شب از ماه معظّم، و به حق رسول مکرّم، که درود فرستی بر محمّد و خاندانش، و بیامرزی بر ما، آنچه را تو به آن از ما داناتری، ای آن که می داند، و ما نمی دانیم، خدایا! بر ما برکت ده در این شب، شبی که آن را به شرف رسالت برتری دادی و به کرامتت بزرگ نمودی، و به جایگاه شریفی برآوردی، خدایا! ما از تو درخواست می کنیم به حق بعثت شریف و آقای مهربان، و موجود پارسا، که بر محمّد و خاندانش درود فرستی، و اعمال ما را در این شب و در سایر شبها پذیرفته پیشگاهت قرار دهی، و گناهانمان را آمرزیده بداری، و خوبی هایمان را مورد سپاس، و بدی هایمان را پوشیده گردانی، و دل های مان را به گفتار خوش شادمان سازی، و روزی هایمان را از جانب خود به آسانی فراوان گردانی . خدایا!

اللّهمَّ إِنَّكَ تَرىٰ وَ لَا تُرىٰ، وَ أَنْتَ بِالْمَنْظَرِ الْأَعْلىٰ، وَ إِنَّ إِلَيْكَ الرُّجْعىٰ وَ الْمُنْتَهىٰ، وَ إِنَّ لَكَ الْمَماتَ وَ الْمَحْيا، وَ إِنَّ لَكَ الْآخِرَةَ وَ الْأُولىٰ . اَللّٰهُمَّ إِنَّا نَعُوذُ بِكَ أَنْ نَذِلَّ وَ نَخْزىٰ، وَ أَنْ نَأْتِىَ مَا عَنْهُ تَنْهىٰ . اَللّٰهُمَّ إِنَّا نَسْأَلُكَ الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِكَ، وَ نَسْتَعِيذُ بِكَ مِنَ النَّارِ فَأَعِذْنا مِنْها بِقُدْرَتِكَ، وَ نَسْأَلُكَ مِنَ الْحُورِ الْعِينِ فَارْزُقْنا بِعِزَّتِكَ، وَ اجْعَلْ أَوْسَعَ أَرْزاقِنا عِنْدَ كِبَرِ سِنِّنا، وَ أَحْسَنَ أَعْمالِنا عِنْدَ اقْتِرابِ آجالِنا، وَ أَطِلْ فِى طاعَتِكَ، وَ ما يُقَرِّبُ إِلَيْكَ، وَ يُحْظِى عِنْدَكَ، وَ يُزْ لِفُ لَدَيْكَ أَعْمارَنا، وَ أَحْسِنْ فِى جَمِيعِ أَحْوالِنا وَ أُمُورِنا مَعْرِفَتَنا، وَ لَا تَكِلْنا إِلىٰ أَحَدٍ مِنْ خَلْقِكَ فَيَمُنَّ عَلَيْنا، وَ تَفَضَّلْ عَلَيْنا بِجَمِيعِ حَوائِجِنا لِلدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ، وَ ابْدَأْ بِآبائِنا وَ أَبْنائِنا وَ جَمِيعِ إِخْوانِنَا الْمُؤْمِنِينَ فِى جَمِيعِ مَا سَأَلْناكَ لِأَنْفُسِنا يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ اللّهمَّ إِنَّا نَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْعَظِیمِ، وَ مُلْکِکَ الْقَدِیمِ، أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ (1)

ص: 380


1- تو می بینی، و خود دیده نمی شود، و تو در چشم انداز برتری، و بازگشت و سرانجام به سوی توست، و ممات و حیات و آخرت و دنیا از آن تو است . خدایا! به تو پناه می آوریم از اینکه خوار و رسوا شویم، و از اینکه مرتکب عملی شویم که از آن نهی کرده ایم . خدایا درخواست بهشت را به رحمتت از تو داریم، و به تو پناه می آوریم از آتش دوزخ، پس ما را به قَدرتت از آتش پناه ده، و از تو درخواست حور العین داریم، پس به عزّتت روزی ما فرما، و فراخ ترین روزی را هنگام پیری ما قرار ده، و نیکوترین اعمالمان را به گاه فرا رسیدن مرگمان، و عمر ما را در طاعتت و در آنچه ما را به سویت نزدیک کند و در نزدت بهره مندمان نماید و در پیشگاهت بر منزلتمان افزاید، طولانی گردان، و در همه حالات و کارها معرفتمان را نیکو گردان، و ما را به احدی از خلقت وامگذار تا بر ما منّت نهد، و بر ما به برآورده ساختن تمام حاجات دنیا و آخرتمان تفضّل فرما، و بخشش آغاز کن به پدرانمان و فرزندانمان، و همه برادران با ایمانمان، در همه آنچه از تو برای خود درخواست کردیم، ای مهربانترین مهربانان . خدایا! از تو درخواست می کنیم به نام بزرگت، و فرمانروایی دیرینه ات، که بر محمّد

وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تَغْفِرَ لَنَا الذَّنْبَ الْعَظِيمَ، إِنَّهُ لَايَغْفِرُ الْعَظِيمَ إِلّا الْعَظِيمُ . اَللّٰهُمَّ وَ هٰذا رَجَبٌ الْمُكَرَّمُ الَّذِى أَكْرَمْتَنا بِهِ أَوَّلُ أَشْهُرِ الْحُرُمِ، أَكْرَمْتَنا بِهِ مِنْ بَيْنِ الْأُمَمِ، فَلَكَ الْحَمْدُ يَا ذَا الْجُودِ وَ الْكَرَمِ، فَأَسْأَلُكَ بِهِ وَ بِاسْمِكَ الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ، الْأَجَلِّ الْأَكْرَمِ الَّذِى خَلَقْتَهُ فَاسْتَقَرَّ فِى ظِلِّكَ فَلا يَخْرُجُ مِنْكَ إِلىٰ غَيْرِكَ أَنْ تُصَلِّىَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ الطَّاهِرِينَ، وَ أَنْ تَجْعَلَنا مِنَ الْعامِلِينَ فِيهِ بِطاعَتِكَ، وَ الْآمِلِينَ فِيهِ لِشَفاعَتِكَ . اَللّٰهُمَّ اهْدِنا إِلَىٰ سَواءِ السَّبِيلِ، وَ اجْعَلْ مَقِيلَنا عِنْدَكَ خَيْرَ مَقِيلٍ، فِى ظِلٍّ ظَلِيلٍ، وَ مُلْكٍ جَزِيلٍ، فَإِنَّكَ حَسْبُنا وَ نِعْمَ الْوَكِيلُ . اَللّٰهُمَّ اقْلِبْنا مُفْلِحِينَ مُنْجِحِينَ غَيْرَ مَغْضُوبٍ عَلَيْنا وَ لَا ضَالِّينَ بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . اللّهمَّ إِنِّی اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُك بِعَزائِمِ مَغْفِرَتِكَ، وَ بِواجِبِ رَحْمَتِكَ، السَّلامَةَ مِنْ كُلِّ إِثْمٍ، وَ الْغَنِيمَةَ مِنْ كُلِّ بِرٍّ، وَ الْفَوْزَ بِالْجَنَّةِ، أَسْأَلُکَ بِعَزَائِمِ مَغْفِرَتِکَ وَ بِوَاجِبِ رَحْمَتِکَ السَّلامَةَ مِنْ کُلِّ إِثْمٍ وَ الْغَنِیمَةَ مِنْ کُلِّ بِرٍّ وَ الْفَوْزَ بِالْجَنَّةِ (1)

ص: 381


1- و خاندان محمّد درود فرستی، و بیامرزی بر ما گناه بزرگ را، چرا که بزرگ را جز بزرگ نمی آمرزد . خدایا! این ماه مکرّم رجب است که ما را به آن گرامی داشتی، نخستین ماهرهای حرام است، که ما را به آن از میان امّتها اکرام نمودی، پس تو را سپاس ای دارای بخشش و کرم، از تو درخواست می کنم بر حق ماه رجب، و به حق نام بزرگتر بزرگتر بزرگتر باشکوه تر و گرامی تری که آن را آفریدی، پس در سایه ات استقرار یافت، نامی که از تو به غیر تو نرسد، که بر محمّد و اهل بیت پاکش درود فرستی، و ما را در این ماه از برپادارندگان طاعتت، و آرزومندان شفاعتت قرار دهی . خدایا! ما را به راه راست هدایت فرما، و جایگاه ما را نزد خود بهترین استراحتگاه در سایه سار رحمت همیشگی و فرمانروایی عظیمت قرار ده، تو ما را بسی، و چه نیکو کارگشایی . خدایا! ما را به حالت رستگاری و موفقیت برگردان، که در گروه غضب شدگان و در طایفه گمراهان نباشیم، به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان . خدایا! به وسایل موجب آمرزشت، و به رحمتت که بر خود حتم نموده ای، از تو درخواست می کنم، سلامت از هر گناه، و بهره مندی از هر کار نیک، و رسیدن به بهشت

وَ النَّجَاةَ مِنَ النَّارِ . اَللّٰهُمَّ دَعاكَ الدَّاعُونَ وَ دَعَوْتُكَ، وَ سَأَلَكَ السَّائِلُونَ وَ سَأَلْتُكَ، وَ طَلَبَ إِلَيْكَ الطَّالِبُونَ وَ طَلَبْتُ إِلَيْكَ . اللّهمَّ أَنْتَ الثِّقَةُ وَ الرَّجَاءُ، وَ إِلَیْکَ مُنْتَهَی الرَّغْبَةِ فِی الدُّعَاءِ . اَللّٰهُمَّ فَصَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اجْعَلِ الْيَقِينَ فِى قَلْبِى، وَ النُّورَ فِى بَصَرِى، وَ النَّصِيحَةَ فِى صَدْرِى، وَ ذِكْرَكَ بِاللَّيْلِ وَ النَّهارِ عَلَىٰ لِسانِى، وَ رِزْقاً واسِعاً غَيْرَ مَمْنُونٍ وَ لَا مَحْظُورٍ فَارْزُقْنِى، وَ بارِكْ لِى فِيما رَزَقْتَنِى، وَ اجْعَلْ غِناىَ فِى نَفْسِى، وَ رَغْبَتِى فِيما عِنْدَكَ، بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1) پس به سجده برو و بگو:اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِى هَدانا لِمَعْرِفَتِهِ، وَ خَصَّنا بِوِلايَتِهِ، وَ وَفَّقَنا لِطاعَتِهِ، شُكْراً شُكْراً (2) تا صدر مرتبه . پس سر از سجده بردار و بگو:اَللّٰهُمَّ إِنِّى قَصَدْتُكَ بِحاجَتِى، وَ اعْتَمَدْتُ عَلَيْكَ بِمَسْأَلَتِى، وَ تَوَجَّهْتُ إِلَيْكَ بِأَئِمَّتِى وَ سادَتِى . اَللّٰهُمَّ انْفَعْنا بِحُبِّهِمْ، وَ أَوْرِدْنا مَوْرِدَهُمْ، وَ ارْزُقْنا (3)

ص: 382


1- و رهایی از دوزخ را به من عطا فرمایی . خدایا! خوانندگان تو را خواندند و من هم تو را خواندم، و درخواست کنندگان از تو را درخواست کردند، و من هم از تو درخواست نمودم، و جویندگان تو را جویا شدند و من هم جویای تو شدم . خدایا! تو مورد اطمینان و امیدی، و نهایت میل و رغبت در خواندن دعا به سوی توست، خدایا! بر محمّد و خاندانش درود فرست، و قرار ده یقین را در قلبم، و روشنی را در دیده ام، و خیرخواهی را در سینه ام، و ذکرت را در هر شب و روز بر زبانم، و روزی گسترده بی منّت و غیر حرام را روزی ام فرما، و در آنچه که روزی ام نمودی برکت افزا، و بی نیازی ام را در خودم، و دلبستگی ام را در آنچه نزد توست قرار ده، به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان .
2- سپاس خدای را که ما را به معرفتش رهنمون شد، و به ولایتش خاص گرداند، و به طاعتش توفیقمان داد، سپاس سپاس .
3- خدایا من تو را برای رفع حاجتم قصد کردم، و به خواسته ام بر تو اعتماد نمودم، و روی آوردم به تو به واسطه امامان و سرورانم . خدایا! ما را به محبتشان سود بخش، و به جایگاه آنان وارد ساز و همنشینی با ایشان را

مُرافَقَتَهُمْ، وَ أَدْخِلْنَا الْجَنَّةَ فِى زُمْرَتِهِمْ بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1)

این دعا را سیّد ابن طاووس برای روز مبعث ذکر فرموده .

اعمال روز مبعث

روز بیست وهفتم: یکی از اعیاد بزرگ است، و روزی است که حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) به پیامبری مبعوث شد، و جبرئیل برای ابلاغ پیامبری، بر آن حضرت فرود آمد، و برای این روز چند عمل وارد است: اوّل: غسل کردن، دوّم: روزه گرفتن و آن یکی از چهار روزی است که در طول سال برای روزه گرفتن امتیاز ویژه دارد، و ثوابی برابر با روزه هفتاد سال دارد .

سوّم: صلوات زیاد فرستادن .

چهارم: زیارت حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) و امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) .

پنجم: شیخ طوسی در کتاب «مصباح» فرموده که از ریّان بن الصّلت روایت شده: حضرت جواد (عَلَيهِ السَّلَامُ) زمانی که در بغداد بود روز نیممه و روز بیست وهفتم رجب را روزه گرفت، و همه خدمتکاران آن حضرت نیز روزه گرفتند و هم به ما فرمان داد دوازده رکعت نماز بجا آوریم به این صورت که در هر رکعت یک مرتبه «حَمد» و سوره خوانده و پس از پایان نماز، هر کدام

ص: 383


1- روزی ما گردان و ما را در زمره آنان وارد بهشت کن، به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان .

از سوره های «حَمد» و«قُل هُوَ اللّه اَحَدٌ» و «قُل اَعوذُ بِرَبِّ الفَلَق» و «قُل اَعوذُ بِرَبِّ النّاسِ» را چهار مرتبه بخوانیم، آنگاه چهار مرتبه بگوئیم:

لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ، وَ اللّٰهُ أَكْبَرُ، وَ سُبْحانَ اللّٰهِ، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ، وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ . (1) و چهار مرتبه:اللّه اللّه رَبِّی لا أُشْرِکُ بِهِ شَیْئاً . (2)

و چهار مرتبه:لا أُشْرِکُ بِرَبِّی أَحَداً . (3)

ششم: شیخ طوسی از جناب ابو القاسم حسین بن روح (رحمه اللّه) روایت کرده که در این روز دوازده رکعت نماز به جا می آوری در هر رکعت سوره «حَمد» و سوره ای که آسان باشد می خوانی، و پس از گفتن تشهّد و سلام بین هر دو رکعت می گویی: اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِى لَمْ يَتَّخِذْ وَلَداً، وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ شَرِيكٌ فِى الْمُلْكِ، وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ وَلِيٌّ مِنَ الذُّلِّ، وَ كَبِّرْهُ تَكْبِيراً . يَا عُدَّتِي فِي مُدَّتِي، يَا صاحِبِي فِي شِدَّتِى، يَا وَلِيِّى فِى نِعْمَتِى، يَا غِياثِى فِى رَغْبَتِى، يَا نَجاحِى فِى حاجَتِى، يَا حافِظِى فِى غَيْبَتِى، يَا كافِىَّ فِى وَحْدَتِى، (4)

ص: 384


1- معبودی جز خدا نیست و خدا بزرگ تر از هر چیزی است، و منزّه است خدا، و خدا را سپاس، و نیست جنبش و نیرویی جز به عنایت خدای برتر و بزرگ
2- خدا، خدا، پروردگار من است، چیزی را برای او شریک نمی آورم
3- هیچکس را برای پرودگارم شریک نسازم
4- خدا را سپاس که فرزندی بر نگرفته، و برایش در فرمانروایی شریکی و یاوری از روز خواری نبوده است، و او را بزرگ شمار، ای توشه ام در همه عمر، ای همنشینم در سختی ها، ای سرپرستم در نعمت، ای فریادرسم در رغبت، ای پیروزیم در حاجت، ای نگهدارم در غیبت، ای کفایتم در تنهایی

يَا أُنْسِى فِى وَحْشَتِى، أَنْتَ السَّاتِرُ عَوْرَتِى، فَلَكَ الْحَمْدُ، وَ أَنْتَ الْمُقِيلُ عَثْرَتِى، فَلَكَ الْحَمْدُ، وَ أَنْتَ الْمُنْعِشُ صَرْعَتِى، فَلَكَ الْحَمْدُ، صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اسْتُرْ عَوْرَتِى، وَ آمِنْ رَوْعَتِى، وَ أَقِلْنِى عَثْرَتِى، وَ اصْفَحْ عَنْ جُرْمِى، وَ تَجاوَزْ عَنْ سَيِّئاتِى فِى أَصْحابِ الْجَنَّةِ وَعْدَ الصِّدْقِ الَّذِى كانُوا يُوعَدُونَ . (1)

هنگامی که از نماز فارغ شدی، هر یک از سوره های «حَمد» و «قُل هُوَ اللّه اَحَدٌ» و «قُل اَعوذُ بِرَبِّ الفَلَق» و «قُل اَعوذُ بِرَبِّ النّاسِ» و «قُل یا اَیُّهاَ الکافِرُون» و «اِنّا اَنزَلناهُ» و «آیةُ الکُرسی» را هفت مرتبه می خوانی و هفت بار می گویی:

لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ، وَ اللّٰهُ أَكْبَرُ، وَ سُبْحانَ اللّٰهِ، وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ . (2) و هفت بار اللّه اللّه رَبِّی لا أُشْرِکُ بِهِ شَیْئاً (3) و هر دعایی که بخواهی می خوانی .

هفتم: در کتاب «اقبال» و در بعضی نسخه های «مصباح» آمده است که مستحب است در این روز این دعا را بخوانند:

یَا مَنْ أَمَرَ بِالْعَفْوِ وَ التَّجَاوُزِ وَ ضَمَّنَ نَفْسَهُ الْعَفْوَ وَ التَّجَاوُزَ، (4)

ص: 385


1- ای همدمم در هراس، تو پوشاننده کاستی منی، تو را سپاس، تو نادیده گیرنده لغزش منی، تو را سپاس، تو بلندی بخش من در وقت افتادگی هستی، تو را سپاس، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و عیبم را بپوشان، و هراسم را ایمنی بخش، و لغزشم را نادیده گیر، و از گناهم چشم بپوش، و از زشتی هایم درگذر، و در زمره بهشتیان قرارم ده همراه با آن وعده صادقانه ای که به آن ها داده ای .
2- معبودی جز خدا نیست و خدا بزرگ تر است، و پاک است خدا، و جنبش و نیرویی جز به خدا نیست
3- خدا، خدا پروردگار من است و هیچ چیر شریکش نگیرم
4- ای آن که به عفو و گذشت فرمان داده، و عفو و گذشت را بر عهده خویش ضمانت نموده است،

يا مَنْ أَمَرَ بِالْعَفْوِ وَ التَّجاوُزِ، وَ ضَمَّنَ نَفْسَهُ الْعَفْوَ وَ التَّجاوُزَ، يَا مَنْ عَفا وَ تَجاوَزَ اعْفُ عَنِّى وَ تَجاوَزْ يَا كَرِيمُ . اَللّٰهُمَّ وَ قَدْ أَكْدَى الطَّلَبُ، وَ أَعْيَتِ الْحِيلَةُ وَ الْمَذْهَبُ، وَ دَرَسَتِ الْآمالُ، وَ انْقَطَعَ الرَّجاءُ إِلّا مِنْكَ وَحْدَكَ لا شَرِيكَ لَكَ . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَجِدُ سُبُلَ الْمَطالِبِ إِلَيْكَ مُشْرَعَةً، وَ مَناهِلَ الرَّجاءِ لَدَيْكَ مُتْرَعَةً، وَ أَبْوابَ الدُّعاءِ لِمَنْ دَعاكَ مُفَتَّحَةً، وَ الاسْتِعانَةَ لِمَنِ اسْتَعانَ بِكَ مُباحَةً، وَ أَعْلَمُ أَنَّكَ لِداعِيكَ بِمَوْضِعِ إِجابَةٍ، وَ لِلصَّارِخِ إِلَيْكَ بِمَرْصَدِ إِغاثَةٍ، وَ أَنَّ فِى اللّهفِ إِلىٰ جُودِكَ وَ الضَّمانِ بِعِدَتِكَ عِوَضاً مِنْ مَنْعِ الْباخِلِينَ . (1) وَ مَنْدُوحَةً عَمَّا فِى أَيْدِى الْمُسْتَأْثِرِينَ، وَ أَنَّكَ لَاتَحْتَجِبُ عَنْ خَلْقِكَ، إِلّا أَنْ تَحْجُبَهُمُ الْأَعْمالُ دُونَكَ، وَقَدْ عَلِمْتُ أَنَّ أَفْضَلَ زادِ الرَّاحِلِ إِلَيْكَ، عَزْمُ إِرادَةٍ يَخْتارُكَ بِها، وَ قَدْ ناجاكَ بِعَزْمِ الْإِرادَةِ قَلْبِى ؛ وَ أَسْأَلُك بِكُلِّ دَعْوَةٍ دَعاكَ بِها راجٍ بَلَّغْتَهُ أَمَلَهُ، أَوْ صارِخٌ إِلَيْكَ أَغَثْتَ صَرْخَتَهُ، أَوْ مَلْهُوفٌ مَكْرُوبٌ فَرَّجْتَ كَرْبَهُ، (2)

ص: 386


1- ای آن که بخشید و در گذشت، مرا عفو کن و از من درگذر ای کریم . خدایا! طلب سخت شده، و چاره جویی و راه یابی مرا به زحمت افکنده و آرزوها کهنه گشته، و رشته امید جز از تو که یگانه ای و شریکی نداری بریده شده است . خدایا! من راه های خواهش را بسوی تو باز می یابم، و چشمه سارهای امید نزد تو پرآب است، و درهای دعا را برای هرکه به درگاهت دعا کند گشوده ای و یاری ات آن را که از تو یاری خواهد فراهم است، و می دانم که برای آن که تو را خواند در جایگاه اجابتی، و برای فریادکننده ات درصدد فریادرسی هستی، و همانا در طمع ورزیدن به بخششت و اعتماد به وعده ات جایگزینی است برای دریغ ورزی بخیلان،
2- و گشایشی است از آنچه در دست ثروت اندوزان است، تو از بندگانت در پرده نمی روی، جز اینکه کردارشان بین تو و ایشان پرده می افکند، و هرآینه دانستم که برترین توشه کوچ کننده به سویت اراده نیرومندی است، که بدان تو را برمی گزیند، و با همین اراده نیرومند دلم با تو مناجات کرده و از تو می خواهم هر دعایی را که تو را به آن خواند امیدواری که او را به آرزویش رساندی، یا فریادکشی به درگاهت که به دادش رسیدی، یا دلسوخته غمزده ای که اندوهش را زدودی،

أَوْ مُذْنِبٌ خاطِئٌ غَفَرْتَ لَهُ، أَوْ مُعافىً أَتْمَمْتَ نِعْمَتَكَ عَلَيْهِ، أَوْ فَقِيرٌ أَهْدَيْتَ غِناكَ إِلَيْهِ، وَ لِتِلْكَ الدَّعْوَةِ عَلَيْكَ حَقٌّ وَ عِنْدَكَ مَنْزِلَةٌ إِلّا صَلَّيْتَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ قَضَيْتَ حَوائِجِى حَوائِجَ الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ، وَهٰذا رَجَبٌ الْمُرَجَّبُ الْمُكَرَّمُ الَّذِى أَكْرَمْتَنا بِهِ أَوَّلُ أَشْهُرِ الْحُرُمِ أَكْرَمْتَنا بِهِ مِنْ بَيْنِ الْأُمَمِ، يَا ذَا الْجُودِ وَ الْكَرَمِ فَنَسْأَلُكَ بِهِ وَ بِاسْمِكَ الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ، الْأَجَلِّ الْأَكْرَمِ الَّذِى خَلَقْتَهُ فَاسْتَقَرَّ فِى ظِلِّكَ فَلا يَخْرُجُ مِنْكَ إِلىٰ غَيْرِكَ أَنْ تُصَلِّىَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ الطَّاهِرِينَ وَ تَجْعَلَنا مِنَ الْعامِلِينَ فِيهِ بِطاعَتِكَ، وَ الْآمِلِينَ فِيهِ بِشَفاعَتِكَ . (1) اَللّٰهُمَّ وَ اهْدِنا إِلىٰ سَواءِ السَّبِيلِ، وَ اجْعَلْ مَقِيلَنا عِنْدَكَ خَيْرَ مَقِيلٍ فِى ظِلٍّ ظَلِيلٍ، فَإِنَّكَ حَسْبُنا وَ نِعْمَ الْوَكِيلُ، وَ اَلسَّلامُ عَلَیٰ عِبادِهِ الْمُصْطَفَيْنَ وَ صَلَواتُهُ (صَلاتُهُ) عَلَیْهِمْ أَجْمَعِینَ . اللّهمَّ وَ بَارِکْ لَنَا فِی (2)

ص: 387


1- یا گنهکار خطاکاری که او را آمرزیدی، یا تندرستی که نعمت خویش را بر او تمام کردی، یا بیچیزی که توانگری ات را به او هدیه دادی و چنین دعایی را بر تو حقّی است و نزدت مقامی، به حق این دعا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و حاجات دنیا و آخرتم را برآور، این رجب مرجّب مکّرم است که ما را به آن گرامی داشتی، نخستین ماههای حرام است، که ما را به خاطر آن از بین ملّتها اکرام نمودی، ای دارای جود و کرم، از تو درخواست می کنیم به حق ماه رجب، و به نام بزرگتر بزرگتر بزرگتر باشکوه و گرامیتری که آن را آفریدی پس در سایه ات استقرار یافت و جلوه اش از تو به دیگری نمی رسد، بر محمّد و اهل بیت پاکش درود فرستی، و ما را در این ماه از عاملین به طاعتت، و آرزومندان شفاعتت قرار دهی .
2- خدایا! ما را به راه راست هدایت فرما . و استراحتگاه ما را در سایه سار همیشگیات نزد خویش بهترین استراحتگاه قرار ده، که تو ما را بسی و چه نیکو کارگشایی هستی، و سلام و درود بر همه بندگان برگزیده اش، خدایا! به ما در این روز برکت ده،

یَوْمِنَا هَذَا الَّذِی فَضَّلْتَهُ، وَ بِکَرَامَتِکَ جَلَّلْتَهُ، وَ بِالْمَنْزِلِ (الْعَظِیمِ) الْأَعْلَی أَنْزَلْتَهُ، صَلِّ عَلَی مَنْ فِیهِ إِلَی عِبَادِکَ أَرْسَلْتَهُ، وَ بِالْمَحَلِّ الْکَرِیمِ أَحْلَلْتَهُ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَيْهِ صَلاةً دائِمَةً، تَكُونُ لَكَ شُكْراً، وَ لَنا ذُخْراً، وَ اجْعَلْ لَنا مِنْ أَمْرِنا يُسْراً، وَ اخْتِمْ لَنا بِالسَّعادَةِ إِلىٰ مُنْتَهىٰ آجالِنا، وَ قَدْ قَبِلْتَ الْيَسِيرَ مِنْ أَعْمالِنا، وَ بَلَّغْتَنا بِرَحْمَتِكَ أَفْضَلَ آمالِنا، إِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ، وَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ . (1)

مؤلّف گوید: این دعا را حضرت موسی بن جعفر (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) در آن روزی که آن جناب را به جانب بغداد حرکت دادند بر زبان جاری ساخت، و آن روز، روز بیست وهفتم رجب بود، و این دعا از دعاهای انتخابی ماه رجب است، هشتم: سیّد ابن طاووس در کتاب «اقبال» فرموده: دعای «اللّهمَّ اِنّی اَساَلُکَ بِالتَّجَلِّی الاَعظّمِ» را بخواند، و این دعا به روایت کفعمی جزو اعمال شب بیست وهفتم بیان شد .

روز آخر ماه: در این روز غسل وارد شده، و روزه اش سبب آمرزش گناهان گذشته و آینده است . و نماز سلمان به صورتی

ص: 388


1- روزی که آن را برتری دادی، و به کرامتت بزرگ نمودی، و به جایگاه بزرگ و برتر وارد ساختی، بر آن که در این روز به سوی بندگانت فرستادی، و او را به مقام با کرامتی برآوردی درود فرست . خدایا! بر او درود فرست درودی همیشگی، برای تو سپاس، و برای ما ذخیره ای باشد، و در کارمان آسانی قرار ده، و پایان عمرمان را به سعادت و نیکبختی ختم کن، در حالی که اعمال اندک ما را پذیرفته، و با رحمت بیکرانت ما را به برترین آزروهایمان رسانده باشی، که تو بر هرچیز توانایی، و درود و سلام خدا بر محمّد و خاندانش باد

که در ضمن اعمال روز اوّل بیان شد بجای آورده شود .

فصل دوم: فضیلت و اعمال ماه شعبان

فضیلت ماه شعبان

آگاه باش که شعبان ماه بسیار شریفی است، و به سید انبیاء (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) انتساب دارد، و آن حضرت همه این ماه را روزه می گرفت، و روزه آن را به ماه رمضان وصل می کرد، و می فرمود: شعبان ماه من است، هرکه یک روز از این ماه را روزه بدارد، بهشت بر او واجب می شود . از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: چون ماه شعبان می رسید حضرت زین العابدین (عَلَيهِ السَّلَامُ) اصحاب خود را جمع می کرد و می فرمود: ای اصحاب من، می دانید این چه ماهی است؟ این ماه شعبان است، و حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) می فرمود شعبان ماه من است، پس در این ماه برای جلب محبّت پیامبر خود، و برای تقرّب به سوی پروردگار خویش، روزه بدارید، به خدایی که جان علی بن الحسین (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) به دست قَدرت اوست، سوگند یاد می کنم از پدرم حسین بن علی (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) شندیم که فرمود: از امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) شندیم: هرکه شعبان را برای محبّت پیامبر، و تقرّب جستن به سوی خدا روزه دارد، خدا او را دوست بدارد، و در روز قیامت به کرامتش نزدیک کند و

ص: 389

بهشت را بر او واجب گرداند .

شیخ از صفوان جمّال روایت کرده است که امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) به من فرمود: کسانی را که پیرامون تو هستند، به روزه شعبان وادار کن . گفتم: فدایت شوم، مگر در فضیلت آن چیزی می بینی؟ فرمود: آری رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) هرگاه هلال شعبان را میدید، به منادی دستور می داد تا در مدینه ندا کنند: ای اهل مدینه، من از جانب رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) به سوی شما ارسال شده ام، آن حضرت می فرماید: آگاه باشید، به درستی که شعبان ماه من است، خدا رحمت کند کسی را، که مرا در ماه من یاری کند، یعنی روه بدارد آن را، سپس امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) چنین گفت:

امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) می فرمود: از هنگامی که شنیدم منادی رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) در شعبان ندا داد، روزه شعبان از من فوت نشد و تا زمانی که زنده هستم به خواست خدا از من فوت نخواهد شد . پس می فرمود: روزه دو ماه شعبان و رمضان مایه توبه و آمرزش خداست .

اسماعیل بن عبد الخالق روایت کرده: نزد امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) بودم، ذکر روزه شعبان به میان آمد، حضرت فرمود: فضیلت روزه شعبان چنین و چنان است، تا جایی که انسان

ص: 390

مرتکب قتل حرام می شود، پس چنانچه شعبان را روزه بدارد این روزه به او سود می رساند، و به خواست خدا آمرزیده می شود! آگاه باش اعمال این ماه شریف بر دو بخش است: اعمال مشترک و اعمال خاص .

بخش اول
اعمال مشترکه ماه شعبان

امّا اعمال مشترک پس چند عمل است:

اوّل: هر روز هفتاد مرتبه بگوید:

أَسْتَغْفِرُ اللّه وَ أَسْأَلُهُ التَّوْبَة . (1)

دوم: هر روز هفتاد مرتبه بخواند:أَسْتَغْفِرُ اللّه الَّذِی لا إِلَهَ إِلا هُوَ، الرَّحْمَنُ الرَّحِیمُ الْحَیُّ الْقَیُّومُ، وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ . (2)در بعضی روایات «الْحَیُّ الْقَیُّومُ» پیش از «الرَّحْمَنِ الرَّحِیمُ» است، و عمل به هر دو خوب است، و از روایات استفاده می شود، که بهترین دعاها و ذکرها در این ماه استغفار است، و هرکه در هر روز این ماه هفتاد مرتبه استغفار کند، مانند این است که در ماه های دیگر هفتاد هزار مرتبه استغفار بجا آورد .

سوّم: در این ماه صدقه بدهد، گرچه نصب دانه خرما باشد، تا حق تعالی بدن او را بر آتش دوزخ حرام کند . از

ص: 391


1- از خدا آمرزش و توبه می خواهم
2- آمرزش می خواهم از خدا معبودی جز او نیست بخشدنه مهربان زنده به خود پاینده و به سوی او باز می گردم .

امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: که از وجود مبارک ایشان درباره فضیلت روزه رجب سؤال کردند؟ فرمود: چرا از روزّ شعبان غافل هستید؟ راوی عرض کرد یابن رسول اللّه کسی که یکروز از شعبان را روزه بدارد، چه ثوابی دارد؟ فرمود: به خدا سوگند بهشت پاداش آن است، عرض کرد یابن رسول اللّه بهترین اعمال در این ماه چیست؟ فرمود: صدقه و استغفار، هرکه در ماه شعبان صدقه دهد حق تعالی آن را رشد و نموّ دهد همان گونه که یکی از شما بچّه شترش را رشد می دهد، تا آن که در قیامت درحالی که به اندازه کوه احد شده باشد به صاحبش بازگردد .

چهارم: در تمام این ماه هزار مرتبه بگوید:لا إِلَهَ إِلا اللّه، وَ لا نَعْبُدُ إِلّا إِیَّاهُ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ، وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ . (1)

این ذکر پاداش بسیاری دار، از جمله اینکه در نامه عملش عبادت هزار ساله بنویسند .

صلوات هر روز شعبان

پنجم: در هر پنجشنبه، این ماه دو رکعت نماز بجا آورد در هر رکعت پس از سوره «حَمد» صد مرتبه سور «قُل هُوَ اللّه اَحَدٌ» خوانده و بعد از سلامِ نماز

ص: 392


1- معبودی جز خدا نیست، و نپرستیم جز او را درحالی که عبادت را برای او خالص می کنیم، گرچه مشرکان را خوش نیاید .

صد مرتبه صلوات بفرستد، تا حق تعالی هر حاجتی که در دین و دنیا دارد روا کند و نیز روزه هر پنجشنبه این ماه فضیلت بسیار دارد . روایت شده: که در هر پنجشنبه ماه شعبان آسمان ها را زینت می کنند، پس ملائکه عرض می کنند، خدایا! روزه داران این روز را بیامرز، و دعای آنان را اجابت فرما . در خبر نبوی است هرکه روز دوشنبه و پنجشنبه شعبان را روزه بدارد، حق تعالی بیست حاجت از حوائج دنیا و بیست حاجت از حوایج آخرت او را برآورد . ششم: در این ماه بسیار صلوات فرستد .

هفتم: در هر روز شعبان در وقت زوال [وقت ظهر شرعی] و در شب نیمه آن این صلوات را که از حضرت زین العابدین (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده بخواند:اللّهمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ شَجَرَةِ النُّبُوَّةِ، وَ مَوْضِعِ الرِّسَالَةِ، وَ مُخْتَلَفِ الْمَلائِکَةِ، وَ مَعْدِنِ الْعِلْمِ، وَ أَهْلِ بَیْتِ الْوَحْیِ، اللّهمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، الْفُلْکِ الْجَارِیَةِ فِی اللُّجَجِ الْغَامِرَةِ، یَأْمَنُ مَنْ رَکِبَهَا، وَ یَغْرَقُ مَنْ تَرَکَهَا، الْمُتَقَدِّمُ (1)

ص: 393


1- خدایا! بر محمّد و مخاندان محَمد درود فرست، درخت نبوت، و جایگاه رسالت، و محل آمد و شد فرشتگان، و معدن دانش، و خانواده وحی، خدایا! بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، کشتی روان در اقیانوس های عمیق، هرکه به آن توسّل جوید ایمنی یابد، و هرکه آن را رها کند غرق شود، پیش افتاده

لَهُمْ مَارِقٌ، وَ الْمُتَأَخِّرُ عَنْهُمْ زَاهِقٌ، وَ اللازِمُ لَهُمْ لاحِقٌ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الْكَهْفِ الْحَصِينِ، وَ غِياثِ الْمُضْطَرِّ الْمُسْتَكِينِ، وَ مَلْجَاَ الْهارِبِينَ، وَ عِصْمَةِ الْمُعْتَصِمِينَ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ صَلاةً كَثِيرَةً تَكُونُ لَهُمْ رِضاً، وَ لِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ أَداءً وَ قَضاءً بِحَوْلٍ مِنْكَ وَ قُوَّةٍ يَا رَبَّ الْعالَمِينَ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الطَّيِّبِينَ الْأَبْرارِ الْأَخْيارِ، الَّذِينَ أَوْجَبْتَ حُقُوقَهُمْ، وَ فَرَضْتَ طاعَتَهُمْ وَ وِلايَتَهُمْ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اعْمُرْ قَلْبِى بِطاعَتِكَ، وَ لَا تُخْزِنِى بِمَعْصِيَتِكَ، وَ ارْزُقْنِى مُواساةَ مَنْ قَتَّرْتَ عَلَيْهِ مِنْ رِزْقِكَ، (1) بِما وَسَّعْتَ عَلَىَّ مِنْ فَضْلِكَ، وَ نَشَرْتَ عَلَىَّ مِنْ عَدْلِكَ، وَ أَحْيَيْتَنِى تَحْتَ ظِلِّكَ، وَ هٰذا شَهْرُ نَبِيِّكَ سَيِّدِ رُسُلِكَ، شَعْبانُ الَّذِى حَفَفْتَهُ مِنْكَ بِالرَّحْمَةِ وَ الرِّضْوان، الَّذِى كانَ رَسُولُ اللّٰهِ، صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ، يَدْأَبُ فِى صِيامِهِ (2)

ص: 394


1- از آن ها از دین خارج است و عقب مانده از آنان نابود اس، و همراه آنان ملحق به حق است . خدایا! بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، پناهگاه محکم، و فریادرس بیچارگان درمانده، و پناه گریختگان، و دستاویز استوار برای چنگ اندازان، خدایا! بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، درودی که برای آنان موجب خشنودی، و برای ما مایه اداکردن و بجا آوردن حق محمّد و خاندان محمّد باشد، به حول و نیرویت ای پروردگار جهانیان . خدایا! بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست آن پاکان و نیکان و خوبان، که حقوقشان را بر همه واجب کردی، و پیروی و و لایتشان را بر همگان فرض نمودی . خدایا! بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و دلم را با طاعتت آباد کن، و به نافرمانی از خود رسوایم مساز، و همیاری با آن که رزقت را بر او تنگ گرفتی،
2- به مدد آنچه از فضلت بر من وسعت دادی، و از عدلت بر من گستردی، و مرا در سایه رحمتت زنده داشتی روزی من فرما، این است ماه پیامبرت، آن سرور فرستادگان، شعبانی که آن را به رحمت و رضوانت پوشاندی، ماهی که رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش باد) در روزه داری

وَ قِیَامِهِ، فِی لَیَالِیهِ وَ أَیَّامِهِ، بُخُوعا لَکَ فِی إِکْرَامِهِ وَ إِعْظَامِهِ، إِلَی مَحَلِّ حِمَامِهِ . اَللّٰهُمَّ فَأَعِنَّا عَلَى الاسْتِنانِ بِسُنَّتِهِ فِيهِ، وَ نَيْلِ الشَّفاعَةِ لَدَيْهِ . اَللّٰهُمَّ وَ اجْعَلْهُ لِى شَفِيعاً مُشَفَّعاً، وَ طَرِيقاً إِلَيْكَ مَهْيَعاً، وَ اجْعَلْنِى لَهُ مُتَّبِعاً حَتّىٰ أَلْقاكَ يَوْمَ الْقِيامَةِ عَنِّى راضِياً، وَ عَنْ ذُنُوبِى غاضِياً، قَدْ أَوْجَبْتَ لِى مِنْكَ الرَّحْمَةَ وَ الرِّضْوانَ، وَ أَنْزَلْتَنِى دارَ الْقَرارِ وَ مَحَلَّ الْأَخْيارِ . (1)

مناجات ائمه (عَلَيهِم السَّلَامُ) در ماه شعبان و مناجات شعبانیه

هشتم: این مناجات را که از ابن خالویه روایت شده بخواند به گفته او این مناجات حضرت امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) و امامان پس از اوست، که در ماه شعبان می خواندند:

اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اسْمَعْ دُعائِى إِذا دَعَوْتُكَ، وَ اسْمَعْ نِدائِى إِذا نادَيْتُكَ، وَ أَقْبِلْ عَلَىَّ إِذا ناجَيْتُكَ، فَقَدْ هَرَبْتُ إِلَيْكَ، وَ وَقَفْتُ بَيْنَ يَدَيْكَ مُسْتَكِيناً لَكَ، مُتَضَرِّعاً إِلَيْكَ، راجِياً لِما لَدَيْكَ ثَوابِى، وَ تَعْلَمُ مَا فِى نَفْسِى، وَ تَخْبُرُ حاجَتِى، (2)

ص: 395


1- و بپاداری عبادت در شبها و روزهایش، تا هنگام مرگ، با تمام توان کوشش می کرد، تنها برای فروتنی در برابرت و گرامی داشت ماه شعبان، خدایا! ما را در این ماه به پیروی از روشش، و رسیدن به شفاعتش یاری فرما، خدایا! او را برا من شفیعی با شفاعت پذیرفته، و راهی روشن به سویت قرار ده، و ما را پیرو او گردان، تا آنگاه که تو را در قیامت دیدار کنم، درحالی که از من خشنو باشی، و از گناهانم چشم پوشی، و رحمت و رضوانت را بر من واجب نموده و مرا در بهشت و جایگاه خوبان درآورده باشی .
2- خدایا! بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و شنوای دعایم باش آنگاه که می خوانمت، و صدایم را بشنو گاهی که صدایت می کنم، و به من توجّه کن هنگامی که با تو مناجات می نمایم، همانا به سوی تو گریختم، و در حال درماندگی و زاری در برابرت ایستادم، پاداشی را که نزد توست امیدوارم، آنچه را که در درون دارم می دانی، بر حاجتم خبر داری،

وَتَعْرِفُ ضَمِيرِى، وَ لَا يَخْفىٰ عَلَيْكَ أَمْرُ مُنْقَلَبِى وَ مَثْواىَ، وَ ما أُرِيدُ أَنْ أُبْدِئَ بِهِ مِنْ مَنْطِقِى، وَ أَتَفَوَّهُ بِهِ مِنْ طَلِبَتِى، وَ أَرْجُوهُ لِعاقِبَتِى، وَ قَدْ جَرَتْ مَقادِيرُكَ عَلَىَّ يَا سَيِّدِى فِيما يَكُونُ مِنِّى إِلىٰ آخِرِ عُمْرِى مِنْ سَرِيرَتِى وَ عَلانِيَتِى وَ بِيَدِكَ لَابِيَدِ غَيْرِكَ زِيادَتِى وَ نَقْصِى وَ نَفْعِى وَ ضَرِّى . إِلٰهِى إِنْ حَرَمْتَنِى فَمَنْ ذَا الَّذِى يَرْزُقُنِى؟! وَ إِنْ خَذَلْتَنِى فَمَنْ ذَا الَّذِى یَنْصُرُنِی؟! (1) إِلٰهِى إِنْ حَرَمْتَنِى فَمَنْ ذَا الَّذِى يَرْزُقُنِى ؟ وَ إِنْ خَذَلْتَنِى فَمَنْ ذَا الَّذِى يَنْصُرُنِى ؛ إِلٰهِى أَعُوذُ بِكَ مِنْ غَضَبِكَ وَ حُلُولِ سَخَطِكَ . إِلٰهِى، إِنْ كُنْتُ غَيْرَ مُسْتَأْهِلٍ لِرَحْمَتِكَ، فَأَنْتَ أَهْلٌ أَنْ تَجُودَ عَلَىَّ بِفَضْلِ سَعَتِكَ . إِلٰهِى، كَأَنِّى بِنَفْسِى واقِفَةٌ بَيْنَ يَدَيْكَ، وَ قَدْ أَظَلَّها حُسْنُ تَوَكُّلِى عَلَيْكَ، فَقُلْتَ (فَفَعَلْتَ) مَا أَنْتَ أَهْلُهُ وَ تَغَمَّدْتَنِی بِعَفْوِکَ . إِلَهِی إِنْ عَفَوْتَ فَمَنْ أَوْلَی مِنْکَ بِذَلِکَ؟! وَ إِنْ کَانَ قَدْ دَنَا أَجَلِی وَ لَمْ یُدْنِنِی (لَم یَدْنُ) مِنْکَ عَمَلِی، فَقَدْ جَعَلْتُ الْإِقْرَارَ بِالذَّنْبِ إِلَیْکَ وَسِیلَتِی . إِلَهِی، قَدْ (2)

ص: 396


1- نهانم را می شناسی، کار بازگشت به آخرت و خانه ابدی ام بر تو پوشیده نیست، و آنچه که می خواهم به زبان آرم، و خواهش خویش را بازگو کنم و هم آنچه را که برای عاقبتم امید دارم، بر تو پنهان نیست، همانا آنچه تقدیر نموده ای بر من ای آقای من در آنچه که تا پایان عمر بر من فرود می آید از نهان و آشکارم جاری شده است، و تنها به دست توست نه به دست غیر تو فزونی و کاستی ام و سود و زیانم، خدایا! اگر محرومم کنی پس کیست آن که به من روزی دهد؟ و اگر خوارم سازی پس کیست آن که به من یاری رساند،
2- خدایا! به تو پناه می آورم از خشمت و از فرود آمدن غضبت . خدایا! اگر شایسته رحمت نیستم، تو سزاواری که بر من با فراوانی فضلت بخشش نمایی، خدایا! گویی من با همه هستی ام در برابرت ایستاده ام، درحالی که حسن اعتمادم بر تو، بر وجودم سایه افکنده است، و آنچه را تو شایسته آنی بر من جاری کرده ای و مرا با عفوت پوشانده ای، خدایا! اگر گذشت کنی، چه کسی از تو سزاوارتر به آن است؟ و اگر مرگم نزدیک شده باشد و عملم مرا به تو نزدیک نکرده، اعترافم را به گناه وسیله خویش به بارگاهت قرار دادم . خدایا

جُرْتُ عَلىٰ نَفْسِى فِى النَّظَرِ لَها، فَلَهَا الْوَيْلُ إِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَها، إِلٰهِى لَمْ يَزَلْ بِرُّكَ عَلَىَّ أَيَّامَ حَياتِى، فَلا تَقْطَعْ بِرَّكَ عَنِّى فِى مَماتِى . إِلَهِی، کَیْفَ آیَسُ مِنْ حُسْنِ نَظَرِکَ لِی بَعْدَ مَمَاتِی، وَ أَنْتَ لَمْ تُوَلِّنِی (لم تُولِنِی) إِلّا الْجَمِیلَ فِی حَیَاتِی؟! (1) إِلٰهِى تَوَلَّ مِنْ أَمْرِى مَا أَنْتَ أَهْلُهُ، وَ عُدْ عَلَىَّ بِفَضْلِكَ عَلىٰ مُذْنِبٍ قَدْ غَمَرَهُ جَهْلُهُ . إِلٰهِى قَدْ سَتَرْتَ عَلَىَّ ذُنُوباً فِى الدُّنْيا وَ أَنَا أَحْوَجُ إِلىٰ سَتْرِها عَلَىَّ مِنْكَ فِى الْأُخْرىٰ، [إِلَهِی قَدْ أَحْسَنْتَ إِلَیَّ ] إِذْ لَمْ تُظْهِرْهَا لِأَحَدٍ مِنْ عِبَادِکَ الصَّالِحِینَ، فَلا تَفْضَحْنِی یَوْمَ الْقِیَامَةِ عَلَی رُءُوسِ الْأَشْهَادِ، إِلَهِی، جُودُکَ بَسَطَ أَمَلِی، وَ عَفْوُکَ أَفْضَلُ مِنْ عَمَلِی، إِلَهِی فَسُرَّنِی بِلِقَائِکَ یَوْمَ تَقْضِی فِیهِ بَیْنَ عِبَادِکَ . إِلَهِی، اعْتِذَارِی إِلَیْکَ اعْتِذَارُ مَنْ لَمْ یَسْتَغْنِ عَنْ قَبُولِ عُذْرِهِ، فَاقْبَلْ عُذْرِی یَا أَکْرَمَ مَنِ اعْتَذَرَ إِلَیْهِ الْمُسِیئُونَ . إِلَهِی لا تَرُدَّ حَاجَتِی وَ لا تُخَیِّبْ طَمَعِی وَ لا تَقْطَعْ مِنْکَ رَجَائِی (2)

ص: 397


1- بر نفسم در فرمانبری از آن گناه بار کردم، پس وای بر او اگر او را نیامرزی، خدایا نیکی ات بر من در روزهای زندگی ام پیوسته بود، پس نیکی خویش را در هنگام مرگم از من قطع مکن . خدایا چگونه از حسن توجهت پس از مرگم ناامید شوم؟، درحالی که در طول زندگی ام مرا جز به نیکی سرپرستی نکردی .
2- خدایا کارم را چنان که سزاوار آنی بر عهده گیر، خدایا به سوی من با فضلت بازگرد، به سوی گناهکاری که جهلش سراپایش را پوشانده، خدایا گناهانی را در دنیا بر من پوشاندی، که بر پوشاندن آن در آخرت محتاج ترم، گناهم را در دنیا برای هیچیک از بندگان شایسته ات آشکار نکردی، پس مرا در قیامت در برابر دیدگان مردم رسوا مکن، خدایا جود تو آرزویم را گسترده ساخت، و عفو تو از عمل من برتری گرفت . بار خدایا، روزی که در آن میان بندگانت حکم میکنی، مرا به دیدارت خوشحال کن . خدایا عذرخواهی من از پیشگاهت عذرخواهی کسی است که از پذیرفتن عذرش بی نیاز نگشته، پس عذرم را بپذیر ای کریم ترین کسی که بدکاران از او پوزش خواستند . خدایا، حاجتم را برمگردان، و (طمع ام) را قرین نومیدی مساز، و امید و آرزویم را از خود مبر.

وَأَمَلِى . إِلٰهِى لَوْ أَرَدْتَ هَوانِى لَمْ تَهْدِنِى، وَ لَوْ أَرَدْتَ فَضِيحَتِى لَمْ تُعافِنِى . إِلٰهِى مَا أَظُنُّكَ تَرُدُّنِى فِى حاجَةٍ قَدْ أَفْنَيْتُ عُمْرِى فِى طَلَبِها مِنْكَ . إِلٰهِى فَلَكَ الْحَمْدُ أَبَداً أَبَداً دائِماً سَرْمَداً يَزِيدُ وَ لَا يَبِيدُ كَما تُحِبُّ وَ تَرْضىٰ . إِلٰهِى إِنْ أَخَذْتَنِى بِجُرْمِى أَخَذْتُكَ بِعَفْوِكَ، وَ إِنْ أَخَذْتَنِى بِذُنُوبِى أَخَذْتُكَ بِمَغْفِرَتِكَ، وَ إِنْ أَدْخَلْتَنِى النَّارَ أَعْلَمْتُ أَهْلَها أَنِّى أُحِبُّكَ . إِلٰهِى إِنْ كانَ صَغُرَ فِى جَنْبِ طاعَتِكَ عَمَلِى فَقَدْ كَبُرَ فِى جَنْبِ رَجائِكَ أَمَلِى . إِلٰهِى كَيْفَ أَنْقَلِبُ مِنْ عِنْدِكَ بِالْخَيْبَةِ مَحْرُوماً وَ قَدْ كانَ حُسْنُ ظَنِّى بِجُودِكَ أَنْ تَقْلِبَنِى بِالنَّجاةِ مَرْحُوماً ؟! إِلٰهِى وَ قَدْ أَفْنَيْتُ عُمْرِى فِى شِرَّةِ السَّهْوِ عَنْكَ، وَ أَبْلَيْتُ شَبابِى فِى سَكْرَةِ التَّباعُدِ مِنْكَ . إِلٰهِى فَلَمْ أَسْتَيْقِظْ أَيَّامَ اغْتِرارِى بِكَ، وَ رُكُونِى إِلىٰ سَبِيلِ سَخَطِكَ . إِلَهِی، وَ أَنَا عَبْدُکَ وَ ابْنُ عَبْدِکَ قَائِمٌ بَیْنَ یَدَیْکَ مُتَوَسِّلٌ بِکَرَمِکَ إِلَیْکَ إِلَهِی أَنَا عَبْدٌ (1)

ص: 398


1- خدایا، اگر خواری ام را می خواستی، هدایتم نمی نمودی، و اگر رسوایی ام را خواسته بودی عافیتم نمی بخشیدی، خدایا، این گمان را به تو ندارم که مرا در حاجتی که عمرم را در طلبش سپری کرده ام، از درگاهت بازگردانی . خدایا تو را سپاس، سپاسی ابدی و جاودانه، همیشگی و بی پایان، سپاسی که افزون شود و نابود نگردد، آنگونه که پسندی و خشنود گردی، خدایا اگر مرا بر جرمم بگیری، من نیز تو را به عفوت بگیرم، و اگر به گناهانم بنگری، جز به آمرزشت ننگرم، و اگر مرا وارد دوزخ کنی، به اهل آن آگاهی دهم که تو را دوست دارم . خدایا اگر عملم در برابر طاعتت کوچک بوده، همانا از سر امید به تو آرزویم بزرگ است . خدایا چگونه از بارگاهت با نومیدی و محرومیت بازگردم، درحالی که خوش گمانی ام به بخشش وجودت این بوده که مرا نجات یافته و بخشیده باز می گردانی، خدایا عمرم را در آزمندی غفلت از تو نابود ساختم، و جوانی ام را در مستی دوری از تو پیر نمودم . خدایا در روزگار غرور نسبت به تو، بیدار نشدم و گاه تمایلم به سوی خشم تو آگاه نگشتم . خدایا و من بنده تو و فرزند بنده توام، در برابرت ایستاده ام، به کرمت به حضرت تو متوسّلم . خدایا، بنده ای هستم،

أَتَنَصَّلُ إِلَیْکَ مِمَّا کُنْتُ أُوَاجِهُکَ بِهِ، مِنْ قِلَّةِ اسْتِحْيائِى مِنْ نَظَرِكَ، وَ أَطْلُبُ الْعَفْوَ مِنْكَ إِذِ الْعَفْوُ نَعْتٌ لِكَرَمِكَ . إِلٰهِى لَمْ يَكُنْ لِى حَوْلٌ فَأَنْتَقِلَ بِهِ عَنْ مَعْصِيَتِكَ إِلّا فِى وَقْتٍ أَيْقَظْتَنِى لِمحَبَّتِكَ، وَ كَما أَرَدْتَ أَنْ أَكُونَ كُنْتُ فَشَكَرْتُكَ بِإِدْخالِى فِى كَرَمِكَ، وَ لِتَطْهِيرِ قَلْبِى مِنْ أَوْساخِ الْغَفْلَةِ عَنْكَ . إِلٰهِى انْظُرْ إِلَىَّ نَظَرَ مَنْ نادَيْتَهُ فَأَجابَكَ، وَ اسْتَعْمَلْتَهُ بِمَعُونَتِكَ فَأَطاعَكَ، يَا قَرِيباً لَايَبْعُدُ عَنِ الْمُغْتَرِّ بِهِ، وَ يا جَواداً لَايَبْخَلُ عَمَّنْ رَجا ثَوابَهُ . إِلٰهِى هَبْ لِى قَلْباً يُدْنِيهِ مِنْكَ شَوْقُهُ، وَ لِساناً يُرْفَعُ إِلَيْكَ صِدْقُهُ، وَ نَظَراً يُقَرِّبُهُ مِنْكَ حَقُّهُ . إِلٰهِى إِنَّ مَنْ تَعَرَّفَ بِكَ غَيْرُ مَجْهُولٍ، وَ مَنْ لاذَبِكَ غَيْرُ مَخْذُولٍ، وَ مَنْ أَقْبَلْتَ عَلَيْهِ غَيْرُ مَمْلُوكٍ (مَمْلُولٍ). إِلٰهِى إِنَّ مَنِ انْتَهَجَ بِكَ لَمُسْتَنِيرٌ، وَ إِنَّ مَنِ اعْتَصَمَ بِكَ لَمُسْتَجِيرٌ، وَ قَدْ لُذْتُ بِكَ يَا إِلٰهِى فَلا تُخَيِّبْ ظَنِّى مِنْ رَحْمَتِكَ، (1)

ص: 399


1- که به درگاهت از آنچه که با آن با تو روبرو بوده ام از کمی حیایم از مراقبتت نسبت به من بیزاری می جویم و از تو درخواست گذشت می کنم، زیرا گذشت صفتی درخور کرم توست . خدایا برایم نیرویی نیست که خود را بوسیله آن از عرصه نافرمانی ات بیرون برم، مگر آنگاه که به محبّتت بیدارم سازی، و آنچنان که خواستی باشم، پس تو را شکر گذارم، برای اینکه در آستان کرمت واردم کردی، و هم اینکه دلم را از آلایه های غفلت از حضرتت پاک نمودی . خدایا بر من نظر کن، نظر به کسی که صدایش کردی و تو را اجابت کرد، و به یاری ات به کارش گماشتی و او از تو اطاعت کرد، ای نزدیکی که از فریفتگان دور نمی شود، و ای سخاوتمندی که از امید بستگان به پاداشش دریغ نمی ورزد . خدایا، قلبی به من عنایت کن، که اشتیاقش او را به تو نزدیک کند، و زبانی که صدقش به جانب تو بالا برده شود . و نگاهی که حق بودن او را به تو نزدیک نماید، خدایا، کسی که به تو شناخته شد، ناشناخته نیست، و آن که به تو پناهنده شد خوار نیست، و هرکه را تو به او روی آوری برده نیست، خدایا، آن که به تو راه جوید راهش روشن است، و آن که به تو پناه جوید در پناه توست، و من به تو پناه آوردم ای خدای من، پس گمانم را از رحمتت ناامید مساز،

وَلَا تَحْجُبْنِى عَنْ رَأْفَتِكَ . إِلٰهِى أَقِمْنِى فِى أَهْلِ وِلايَتِكَ مُقامَ مَنْ رَجَا الزِّيادَةَ مِنْ مَحَبَّتِكَ . إِلٰهِى وَ أَلْهِمْنِى وَلَهاً بِذِكْرِكَ إِلىٰ ذِكْرِكَ، وَ هِمَّتِى فِى رَوْحِ نَجاحِ أَسْمائِكَ وَ مَحَلِّ قُدْسِكَ . إِلٰهِى بِكَ عَلَيْكَ إِلّا أَلْحَقْتَنِى بِمَحَلِّ أَهْلِ طاعَتِكَ، وَ الْمَثْوَى الصَّالِحِ مِنْ مَرْضاتِكَ، فَإِنِّى لَاأَقْدِرُ لِنَفْسِى دَفْعاً، وَ لا أَمْلِكُ لَها نَفْعاً . إِلٰهِى أَنَا عَبْدُكَ الضَّعِيفُ الْمُذْنِبُ، وَ مَمْلُوكُكَ الْمُنِيبُ (المَعیبُ )، فَلاٰ تَجْعَلْنِى مِمَّنْ صَرَفْتَ عَنْهُ وَجْهَكَ، وَ حَجَبَهُ سَهْوُهُ عَنْ عَفْوِكَ . إِلٰهِى هَبْ لى كَمالَ الانْقِطاعِ إِلَيْكَ، وَ أَنِرْ أَبْصارَ قُلُوبِنا بِضِياءِ نَظَرِها إِلَيْكَ، حَتَّىٰ تَخْرِقَ أَبْصارُ الْقُلُوبِ حُجُبَ النُّورِ فَتَصِلَ إِلىٰ مَعْدِنِ الْعَظَمَةِ، وَ تَصِيرَ أَرْواحُنا مُعَلَّقَةً بِعِزِّ قُدْسِكَ . إِلٰهِى وَ اجْعَلْنِى مِمَّنْ نادَيْتَهُ فَأَجابَكَ، وَ لاحَظْتَهُ فَصَعِقَ لِجَلالِكَ، فَناجَيْتَهُ سِرّاً وَ عَمِلَ لَكَ جَهْراً . إِلَهِی، لَمْ أُسَلِّطْ عَلَی حُسْنِ ظَنِّی قُنُوطَ (1)

ص: 400


1- و از مهربانی ات محرومم مکن، خدایا، در میان اهل ولایتت برنشانم، نشاندن آن که به افزون شدن محبّتت امید بسته، خدایا، شیفتگی به ذکرت را پیوسته به من الهام فرما، و همّتم را در نسیم کامیابی نامهایت و جایگاه قدست قرار ده . خدایا به حق خودت بر خودت، مرا به جایگاه اهل طاعتت، و جایگاه شایسته بر ساخته از خشنودی ات برسان، زیراکه من نه بر دفعی از خود قَدرت دارم، و نه بر نفع خویش مالک هستم . خدایا، من بنده ناتوان گنهکار توام، و مملوک توبه کننده به پیشگاهت، مرا از کسانی که رویت را از آنان برگرداندی قرار مده، و نه از کسانی که غفلتشان از بخششت محرومشان نموده . خدای کمال جدایی از مخلوقات را، برای رسیدن کامل به خودت به من ارزانی کن، و دیدگان دل هایمان را به پرتو نگاه به سوی خویش روشن کن، تا دیدگان دل پرده های نور را دریده و به سرچشمه عظمت دست یابد، و جانهایمان آویخته به شکوه قدست گردد، خدایا مرا از کسانی قرار ده که آوازشان دادی، پس پاسخت دادند، به آن ها توجه فرمودی، پس در برابر بزرگی ات مدهوش شدند، و با آنان راز پنهان گفتی و آنان آشکارا برای تو کار کردند، خدایا بر خوش بینی ام ناامیدی

الْأَياسِ، وَ لَا انْقَطَعَ رَجائِى مِنْ جَمِيلِ كَرَمِكَ . إِلٰهِى إِنْ كانَتِ الْخَطايَا قَدْ أَسْقَطَتْنِى لَدَيْكَ، فَاصْفَحْ عَنِّى بِحُسْنِ تَوَكُّلِى عَلَيْكَ . إِلٰهِى إِنْ حَطَّتْنِى الذُّنُوبُ مِنْ مَكارِمِ لُطْفِكَ فَقَدْ نَبَّهَنِى الْيَقِينُ إِلىٰ كَرَمِ عَطْفِكَ . إِلٰهِى، إِنْ أَنامَتْنِى الْغَفْلَةُ عَنِ الاسْتِعْدادِ لِلِقائِكَ، فَقَدْ نَبَّهَتْنِى الْمَعْرِفَةُ بِكَرَمِ آلائِكَ . إِلٰهِى إِنْ دَعانِى إِلَى النَّارِ عَظِيمُ عِقابِكَ، فَقَدْ دَعانِى إِلَى الْجَنَّةِ جَزِيلُ ثَوابِكَ . إِلٰهِى فَلَكَ أَسْأَلُ وَ إِلَيْكَ أَبْتَهِلُ وَ أَرْغَبُ، وَ أَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّىَ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَجْعَلَنِى مِمَّنْ يُدِيمُ ذِكْرَكَ، وَ لَا يَنْقُضُ عَهْدَكَ، وَ لَا يَغْفُلُ عَنْ شُكْرِكَ، وَ لَا يَسْتَخِفُّ بِأَمْرِكَ . إِلٰهِى وَ أَلْحِقْنِى بِنُورِ عِزِّكَ الْأَبْهَجِ فَأَكُونَ لَكَ عارِفاً، وَ عَنْ سِواكَ مُنْحَرِفاً، وَ مِنْكَ خائِفاً مُراقِباً، يَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِكْرامِ، وَ صَلَّى اللّٰهُ عَلىٰ مُحَمَّدٍ رَسُولِهِ وَ آلِهِ الطَّاهِرِينَ وَ سَلَّمَ تَسْلِيماً كَثِيراً . (1)

ص: 401


1- و یأس را چیره نسازم، و امیدم از زیبایی کرمت نَبُرد . خدایا گر خطاهایم مرا از نظرت انداخته، به خاطر حسن اعتمادم بر تو از من چشم پوشی کن . خدایا، اگر گناهان از جایگاه مکارم لطفت مرا پائین آورده، اما یقین به کرم عنایتت هوشیارم نموده . خدایا اگر غفلت از آماده شدن برای دیدارت به خوابم فرو برده، ولی معرفت به نعمت های کریمانه ات مرا بیدار ساخته است . خدایا اگر بزرگی مجازاتت مرا به سوی آتش فرا خوانده، هرآینه ثواب برجسته ات مرا به سوی بهشت خوانده است، خدایا از تو درخواست می کنم، و به پیشگاهت زاری نموده، و رغبت می ورزم، و از تو می خواهم که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و مرا از کسانی قرار دهی که ذکرت را همواره بر زبان دارند، و پیمانت را نمی شکنند، و از سپاست غافل نمی شوند، و فرمانت را سبک نمی شمارند، خدایا مرا به نور عزّت بسیار زیبایت برسان تا عارف به وجودت گردم، و از غیر تو روی گردان شود، و از تو هراسان و برحذر باشم، ای دارای بزرگی و بزرگواری، و درود خدا و سلام بسیار او بر محمّد فرستاده اش، و برخاندان پاکش باد .

این رازونیاز از مناجات های جلیل القَدر أَئِمة (عَلَيهِم السَّلَامُ) بوده، و مشتمل بر مضامین بسیار بلندی است، و هرگاه که حضور قلبی باشد خواندن آن مناسب است .

بخش دوم
اعمال مخصوصه ماه شعبان

شب اوّل: در کتاب «اقبال» نمازهای بسیار ذکر شده، از جمله دوازده رکعت که در هر رکعت سوره «حَمد» یک مرتبه و سوره «قُل هُوَ اللّه اَحَدٌ»یازده مرتبه: خوانده می شود .

خبری شریف در فضیلت روز اول شعبان مشتمل بر فوائد کثیره

روز اوّل: روزه این روز فضیلت بسیار دارد، از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: هرکه روز اول شعبان را روزه بگیرد، بی تردید بهشت بر او واجب می شود، و سیّد ابن طاووس از حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) ثواب بسیاری روایت کرده برای کسی که سه روز اوّل این ماه را روزه بدارد، و در شبهای آن، دو رکعت نماز بجای آورد، با این ترتیب که در هر رکعت سوره «حَمد» یک بار، و سوره «قُل هُوَ اللّه اَحَدٌ» یازده بار خوانده شود، بدان که در تفسیر امام (عَلَيهِ السَّلَامُ) [تفسیر امام حسن عسگری] روایتی در فضیلت ماه شعبان و روز اول آن ذکر شده، که فواید بسیاری در آن درج شده است، و شیخ ما ثقة الاسلام نوری (نورّ اللّه مَرقَدَه) آن روایت را ترجمه

ص: 402

کرده و در پایان کتاب «کلمه طیّبه» آورده، ولی چون آن روایت طولانی است، و مقام را گنجایش نوشتن تمام آن نیست، خلاصه آن را در اینجا ذکر می کنم: حاصل روایت این که حضرت امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) در روز اول شعبان به جماعتی برخورد که در مسجد نشسته بودند، و درباره قَدر و امثال آن گفتگو می کردند تا آنکه لجاجت و جدالشان، و فریاد و صدایشان سخت بلند شد، حضرت ایستاد و بر آن ها سلام کرد، پاسخ سلام را دادند، و به احترام حضرت از جای برخاستند و درخواست کردند کنا آنان بنشیند، ایشان توجّهی به دعوت آنان نکردند و در همان حالت ایستاده فرمودند: ای گروهی که سخن می گویید در مسئله ای که سودی نمی رساند، آیا ندانستید که خدای تعالی را بندگانی است، که آنان را از هراس ساکت نموده بی آنکه لال باشند، یا از سخن گفتن عاجز باشند، اینان هرگاه عظمت خدا را به خاطر می آورند، زبان های شان شکسته و دل های شان از جا کنده می شود، و عقولشان از سر می رود، و دچار بهت و حیرت می گردند، این همه به خاطر بلندای عزت و شوکت و بزرگداشت خداست! هرگاه از این حالت به خود آیند با کردارهای پاکیزه به سوی خدا رو می کنند و وجود خود را

ص: 403

در شمار ستمکاران و خطاکاران به حساب می آورند، درحالی که از تقصیر و کوتاهی پا کند، اینان برای خدا به کردار اندک راضی نمی شوند، و عمل زیاد را برای او بسیار نمی شمارند، پیوسته به کار شایسته و عمل نیک مشغولند، اینان چنانند که هرگاه به ایشان بنگری، ترسان و هراسان و در بیم و اضطراب به عبادت ایستاده اند، ای گروه تازه کاران شما کجا و ایشان کجا، آیا ندانستید که داناترین مردم به «قَدر» ساکت ترین ایشانند در سخن از آن، و نادان ترین مردم به «قَدر» سخن گوترین آنانند نسبت به آن، ای تازه کارها امروز غرّه شعبان کریم است [به آغاز پیشانی گویند غره]، پرودگار آن را شعبان نامیده به خاطر انشعاب یافتن و پراکنده شدن خیرات در آن، همانا پروردگار شما در شعبان درهای حسنات را باز کرده، و قصرها و خیراتش را به شما جلوه داد به قیمتی ارزان و کارهایی آسان، پس در مقام خرید برآیید، ابلیس دور از رحمت خدا شاخه های شرور و بلاهای خود را برای شما آراسته و شما پیوسته در گمراهی و سرکشی می کوشید و به شاخه های ابلیس تمسّک می جویید، و از شاخه های خیرات که درهایش برای شما باز شده روی می گردانید، و این غرّه ماه شعبان است، و

ص: 404

شاخه های خیراتش عبارت است از:

نماز، روزه، زکات، امر به معروف، نهی از منکر، نیکی به پدر و مادر و خویشان و همسایگان، ایجاد صلح و صفا بین مردم، صدقه دادن به فقرا و مساکین، در چیزی که مسئولیّتش از شما برداشته شده، به خود زحمت و مشقّت می دهید و آن مسأله قضا و قَدر است، و خود را در سختی می اندازید در چیزی که از ژرف اندیشی و تحقیق در آن نهی شده اید، و آن کشف اسرار الهی است، که هرکه از آن ها تفتیش کند از تباه شدگان است . بدانید که اگر شما بر آنچه پروردگار برای مطیعان از بندگانش در امروز آماده نموده آگاه شوید، هرآینه خود را از آنچه بدان پرداختید [بحث در قضا و قَدر] باز خواهید داشت، و در آنچه به آن فرمان دادند وارد خواهید شد . گفتند: یا امیر المؤمنین آنچه را خدا در این روز برای مطیعان خود مهیّا نموده چیست؟ حضرت داستان آن لشگری را که رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) برای جهاد با کافران فرستاده بود، و سپاه دشمن به هنگام شب بر آن ها شبیخون زدند را نقل کرد و فرمود: شبی تاریک و فرورفته در سیاهی بود، مسلمانان در خواب، و کسی از آنان جز زید بن حارث و عبد اللّه بن رواحه و قتاده بن نعمان و قیس بن عاصم

ص: 405

منقری بیدار نبود، هریک از آنان در جانبی از لشگر مشغول نماز و خواندن دعا بود، دشمنان با شبیخون خویش در آن شب تاریخ، مسلمانان را آماج تیرهای خود ساختند و مسلمانان به خاطر سیاهی شب، از دیدن دشمنان عاجز بودند، و راهی برای حفظ خویش نداشند، به این خاطر نزدیک بود هلاک شوند، ناگهان از دهان این چند نفر انواری درخشید، که اردوگاه را روشن ساخت، و باعث قوّت دل و دلیری مسلمانان شد، پس شمشیر کشیده و همه دشمنان را کشته و زخمی و اسیر نمودند، پس از بازگشت از جهاد داستان خود را برای رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) نقل کردند، حضرت فرمود: این انوار به خاطر اعمال برادران شما در آغاز ماه شعبان است، پس حضرت یک یک آن اعمال را نقل کردند تا آن که فرمودند: چون روز اوّل شعبان می رسد، ابلیس سپاه خویش را در اطراف زمین و کرانه های آن پراکنده می کند و به ایشان می گوید: امروز در کشاندن بعضی از بندگان خدا به سوی خود بکوشید، و خدا (عزّ و جلّ) فرشتگان را در اطراف و آفاق زمین پراکنده می کند و به آنان می فرماید: بندگانم را به راستی و درستی نگاه دارید، و آنان را ارشاد کنید، همه بندگانم سعاتمند می شوند، جز

ص: 406

آن که از قبول حق امتناع ورزد و به راه سرکشی رود، که او در شمار حزب ابلیس و سپاهیان او محسوب می شود .

چون روز اوّل ماه شعبان شود، خدا (عزّ و جلّ) به باز شدن درهای بهشت امر می کند، پس باز می شوند، و به درخت طوبی [درختی است در بهشت] فرمان می دهد تا شاخه های خود را دنیا نزدیک کند، آنگاه منادی پروردگار (عزّ و جلّ) ندا سر می دهد: ای بندگان خدا این شاخه های درخت طوبی است، پس به آن درآویزید، که شما را به سوی بهشت برافروزد، و این شاخه های دخت زقّوم است [درختی است از درختان دوزخ که در سوره مبارکه واقعه از آن یاد شده است] از آن دوری کنید تا شما را به جانب دوزخ نبرد .

رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) فرمود: سوگند به آن که مرا به راستی مبعوث به رسالت نمود، هرکه در این روز دری از خیر و نیکی را فراگیرد، به تحقیق به شاخه ای از شاخه های درخت طوبی در آویخته که او را به سوی بهشت می کشاند، و هرکه در امروز دری از شرّ و بدی را فراگیرد، به یقین به شاخه ای از شاخه های زقّوم درآویخته که او را کشاننده به سوی آتش است، سپس رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) اعمالی که هریک باعث درآویخته شدن به شاخه ای از شاخه های طوبی است

ص: 407

به این صورت بیان فرمودند: امروز هرکس برای خدا نماز مستحبی بجا آورد، و هرکه در این روز روزه بدارد، و هرکه میان زنی با همسرش، یا پدری با فرزندش، یا خویشاوندان، یا زن و شوهر بیگانه ای صلح دهد، و کسی که تخفیف دهد پریشانی را، از طلبی که از او دارد، یا از طلبش از عهده مدیون بکاهد، و کسی که در حساب خود نظر کند، و قرض کهنه ای را بر عهده خود ببیند، که طلبکارش از به دست آوردنش مأیوس شده، پس آن را به صاحبش برگداند، و کسی که یتیمی را سرپرستی نماید، و کسی که سفیهی را از ضربه زدن به آبرو و عرض مؤمنی بازدارد، و کسی که قرآن یا بخشی از آن را بخواند، و کسی که خدا را یاد کند، و نعمت هایش را بر شمارد، و اقدام به شکر نماید، و کسی که از بیماری عیادت کند، و کسی که به پدر و مادر یا یکی از آن ها نیکی ورزد، و آن که پیش از رسیدن روز اوّل شعبان پدر و مادر خویش را به خشم آورده بود و در این روز خشنودشان ساخت، و هرکه جنازه ای را تشییع کند، و هرکه در این روز مصیبت زده ای را تسلّی بخشد، و هرکس در این روز چیزی از ابواب خیر را بجا آورد از آویختگان به درخت طوبی است . سپس رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) فرمودند: سوگند به آن که مرا

ص: 408

به راستی به رسالت برانگیخت هرکس در این روز دری از شرّ و گناه را فرا گیرد، به تحقیق به شاخه ای از شاخه های درخت زقّوم درآویخته، و آن شاخه کشاننده اوست به سوی آتش، آنگاه اعمالی که هریک باعث درآویخته شدن به شاخه ای از شاخه های زقّوم است را به این صورت بیان فرمودند: سوگند به آن که مرا به راستی به پیامبری فرستاد، هرکس در این روز نسبت به نماز واجب خود کوتاهی کند، و آن را تباه نماید، و هرکس فقیری درمانده نز او آید، که بدی حالش را می داند، و بدون اینکه ضرری متوجه وی گردد، قَدرت بر تغییر حال او را دارد، و کس دیگری هم نیست که به جای او، مشکل فقیر را حل کند، پس فقیر را به حال خود خود واگذارد، و دست او را نگیرد، تا از بین رفته و هلاک گردد، و کسی که خطاکاری از او عذرخواهی کند، پس عذر او را نپذیرد، علاوه بر این بیش از اندازه ای که بدی کرده، او را عقوبت نماید، و کسی که جدایی اندازد میان شوهری با همسرش، یا پدری با فرزندش، یا برادری با برادرش، یا خویشی با خویشش، یا میان دو همسایه، یا میان دو رفیق، یا دو خواهر، و کسی که بر انسان تنگدستی سخت بگیرد، درحالی که تنگدستی او را می داند، پس بر خشم و

ص: 409

بلای او بیفزاید، و کسی که مدیون باشد و آن را بر صاحبش انکار کند، و بر او ستم ورزد تا دین او را باطل نماید، و آن که بر یتیمی جفا کند، و به او آزار رساند، و مال او را تباه کند، و کسی که به آبرو و عرض برادر مؤمنی هجوم برد و مردم را هم بر آن وا دارد، و کسی که آوازه خوانی کند، به صورتی که مردم را در آن آوازه خوانی بر انجام گناه تحریک کند . و کسی که کارهای زشت و قبیح خود را در جنگها، و انواع ستم خود را بر بندگان خدا بر شمارد، و به آن اعمال افتخار نماید، و کسی که همسایه اش بیمار شده، و به جهت سبک شمردن شان او، از او عیادت نکرده، و آن که همسایه اش مرده و به خاطر خوار بودن آن مرده در نظرش جنازه اش را تشییع نکرده، و آن که از تسلیت مصیبت زده اعراض کند، و به وی از روی حقارت و پستی جفا کند، و کسی که عاق کند پدر و مادر خود، یا یکی از آن دو را، و کسی که پیش از شعبان ایشان را عاق کرده بود، و در شعبان ایشان را خشنود نساخت، و حال آنکه قَدرت بر آن را داشت و همچنین هرکس کاری از سایر اقسام شهر را انجام دهد، آویخته به شاخه ای از شاخه های زقّوم است، و سوگند به آن که مرا به راستی به پیامبری

ص: 410

برگزید که در آویختگان به شاخه های درخت طوبی با آن شاخه ها به سوی بهشت بلند می شوند .

آنگاه رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) اندکی نظر خود را به جانب آسمان بلند کرد، و میخندید و مسرور بود، سپس نظر مبارک را به سوی زمین به زیر انداخت، پس پیشانی مبارک را درهم کشید و روی مبارک عبوس گشت، آنگاه رو به اصحاب خود کرد و فرمود: سوگند به آن که محمّد را به راستی به پیامبری برگزید به تحقیق دیدم درخت طوبی را که بلند میشد، و بلند می کرد آنان را که به او درآویخته بودند به سوی بهشت، و دیدم از ایشان را که درآویخته بودند به یک شاخه از آن، و بعضی به دو شاخه، یا به چند شاخه، برحسب پای بندیشان بر طاعات . و هرآینه زید به حارثه را می بینم که در آویخته به بیشتر شاخه های آن و آن شاخه ها بلند می کنند او را به اعلا علیّین [بالاترین مرتبه] بهشت، از این جهت خندیدم و خوشحال شدم، آنگاه به سوی زمین نگاه کردم و سوگند به آن که مرا به راستی به پیامبری برانگیخت درخت زقّوم را دیدم که به پایین میرفت شاخه های آن، و درآویختگان به خود را به سوی دوزخ پایین می برد .

ص: 411

و دیدم گروهی از ایشان را درآویخته به شاخه ای، و گروهی به دو شاخه یا چند شاخه بر حسب پافشاریشان بر گناهان .

و هرآینه بعضی از منافقان را می بینم، که به بیشتر شاخه های آن درآویخته اند، و آن شاخه ها او را به اسفل درکات [پایین ترین مهلکه ها] فرو می برند، از این جهت روی دهم کشیدم، و پیشانی ام گرفت .

اعمال روز سوم شعبان

روز سوّم: روز بسیار مبارکی است، شیخ طوسی در کتاب «مصباح» فرموده است: در این روز حضرت حسین بن علی (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) متولّد شد، و در چنین روزی توقیع [دست نوشت] شریف به سوی قاسم بن علاء همدانی وکیل حضرت امام حسن عسگری (عَلَيهِ السَّلَامُ) بیرون آمد که: مولایمان امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) در روز پنجشنبه سوم شعبان متولّد شد، پس آن روز را روزه بگیر، و این دعا را بخوان:

اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِحَقِّ الْمَوْلُودِ فِی هَذَا الْیَوْمِ، الْمَوْعُودِ بِشَهَادَتِهِ قَبْلَ اسْتِهْلالِهِ وَ وِلادَتِهِ، بَکَتْهُ السَّمَاءُ وَ مَنْ فِیهَا، وَ الْأَرْضُ وَ مَنْ عَلَیْهَا، وَ لَمَّا یَطَأْ لابَتَیْهَا قَتِیلِ الْعَبْرَةِ، وَ سَیِّدِ الْأُسْرَةِ، (1)

ص: 412


1- خدایا از تو می خواهم به حق مولود دراین روز، که به شهادتش وعده داده شد پیش از برخاستن صدایش و قبل از ولادتش، آسمان و هرکه در آن است، زمین و هر که بر آن است بر او گریست درحالی که هنوز قدم در جهان نگذاشته بود، کشته اشک، سرور خاندان،

الْمَمْدُودِ بِالنُّصْرَةِ يَوْمَ الْكَرَّةِ، الْمُعَوَّضِ مِنْ قَتْلِهِ أَنَّ الْأَئِمَّةَ مِنْ نَسْلِهِ، وَ الشِّفاءَ فِى تُرْبَتِهِ، وَ الْفَوْزَ مَعَهُ فِى أَوْبَتِهِ، وَ الْأَوْصِياءَ مِنْ عِتْرَتِهِ بَعْدَ قائِمِهِمْ وَ غَيْبَتِهِ، حَتّىٰ يُدْرِكُوا الْأَوْتارَ، وَ يَثْأَرُوا الثَّارَ، وَ يُرْضُوا الْجَبَّارَ، وَ يَكُونُوا خَيْرَ أَنْصارٍ، صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِمْ مَعَ اخْتِلافِ اللَّيْلِ وَ النَّهارِ . اَللّٰهُمَّ فَبِحَقِّهِمْ إِلَيْكَ أَتَوَسَّلُ وَ أَسْأَلُ سُؤالَ مُقْتَرِفٍ مُعْتَرِفٍ، مُسِىءٍ إِلىٰ نَفْسِهِ مِمَّا فَرَّطَ فِى يَوْمِهِ وَ أَمْسِهِ؛ يَسْأَلُكَ الْعِصْمَةَ إِلىٰ مَحَلِّ رَمْسِهِ. (1) اَللّٰهُمَّ فَصَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ عِتْرَتِهِ، وَ احْشُرْنا فِى زُمْرَتِهِ، وَ بَوِّئْنا مَعَهُ دارَ الْكَرامَةِ، وَ مَحَلَّ الْإِقامَةِ . اللّهمَّ وَ کَمَا أَکْرَمْتَنَا بِمَعْرِفَتِهِ، فَأَکْرِمْنَا بِزُلْفَتِهِ، وَ ارْزُقْنَا مُرَافَقَتَهُ، وَ سَابِقَتَهُ، وَ اجْعَلْنَا مِمَّنْ یُسَلِّمُ لِأَمْرِهِ، وَ یُکْثِرُ الصَّلاةَ عَلَیْهِ عِنْدَ ذِکْرِهِ، وَ عَلَی جَمِیعِ أَوْصِیَائِهِ، وَ أَهْلِ أَصْفِیَائِهِ، الْمَمْدُودِینَ مِنْکَ بِالْعَدَدِ الاثْنَیْ عَشَرَ، النُّجُومِ الزُّهَرِ، وَ الْحُجَجِ عَلَی جَمِیعِ الْبَشَرِ . اللّهمَّ (2)

ص: 413


1- مددیافته به یاری، روز بازگشت، پاداش شهادتش اینکه امامان از نسل اویند، و شفا در کام اوست، و پیروزی با اوست درگاه بازگشتش، و جانشینان از خاندانش پس از قیام کننده شان و غیبت او، تا انتقام گیرند و خون خواهی نمایند، و حضرت جبّار را خشنود سازند و بهترین یاران دین حق شوند، درود خدا بر ایشان همگام با رفت وآمد شب و روز . خدایا! به حق آنان به تو توسّل می جویم و از تو درخواست می کنم درخواست گنهکار معترف به گناه و بد کرده به خود با اموری که در امروز دیروزش کوتاهی نموده، از تو تا هنگام رفتن در گورش پناه می خواهد،
2- خدایا! بر محمّد و خاندانش درود فرست، و ما را در جمع او محشور کن، و همراه وی در بهشت و جایگاه ابدی جای ده . خدایا! همچنان که ما را به شناسایی اش گرامی داشتی پس ما را به تقرّب به آن حضرت گرامی دار، و رفاقت و سابقه محبّت با او را روزی ما فرما، و ما را از کسانی قرار ده که فرمانش را تسلیم می شوند، و به هنگام بردن نامش صلوات زیاد بر او میفرستند، و هم بر همه جانشینان و خاندان برگزیده اش، آن یاری شدگان از سوی تو به عدد دوازده، آن ستارگان درخشانند، و حجّتهای الهی بر تمام بشر، خدایا!

وَهَبْ لَنا فِى هٰذَا الْيَوْمِ خَيْرَ مَوْهِبَةٍ، وَ أَنْجِحْ لَنا فِيهِ كُلَّ طَلِبَةٍ، كَما وَهَبْتَ الْحُسَيْنَ لِمحَمَّدٍ جَدِّهِ، وَ عاذَ فُطْرُسُ بِمَهْدِهِ، فَنَحْنُ عائِذُونَ بِقَبْرِهِ مِنْ بَعْدِهِ نَشْهَدُ تُرْبَتَهُ وَ نَنْتَظِرُ أَوْبَتَهُ، آمِينَ رَبَّ الْعالَمِينَ . (1)

بعد از این دعا، می خوانی دعای امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را، و این اخرین دعای آن حضرت است در روزی که دشمنانش فزونی گرفتند، یعنی روز عاشورا: اَللّٰهُمَّ أَنْتَ مُتَعالى الْمَكانِ، عَظِيمُ الْجَبَرُوتِ، شَدِيدُ الْمِحالِ، غَنِيٌّ عَنِ الْخَلائِقِ، عَرِيضُ الْكِبْرِياءِ، قادِرٌ عَلىٰ مَا تَشاءُ، قَرِيبُ الرَّحْمَةِ، صَادِقُ الْوَعْدِ، سَابِغُ النِّعْمَةِ، حَسَنُ الْبَلاءِ، قَرِيبٌ إِذا دُعِيتَ، مُحِيطٌ بِما خَلَقْتَ، قابِلُ التَّوْبَةِ لِمَنْ تابَ إِلَيْكَ، قادِرٌ عَلىٰ مَا أَرَدْتَ، وَ مُدْرِكٌ مَا طَلَبْتَ، وَ شَكُورٌ إِذا شُكِرْتَ، وَ ذَكُورٌ إِذا ذُكِرْتَ، أَدْعُوكَ مُحْتاجاً، وَ أَرْغَبُ إِلَيْكَ فَقِيراً، وَ أَفْزَعُ إِلَيْكَ خائِفاً، (2)

ص: 414


1- ببخش بر ما در این روز بهترین بخشش را، و برآور برای ما هر خواسته ای را، چنان که حسین را به محمّد بخشیدی، و فطرس به گهواره اش پناهنده شد، و ما پناهنده به مزار اوییم پس از شهادتش، بر تربتش حاضر می شویم و بازگشتش را انتظار می کشیم، آمین ای پروردگار جهانیان .
2- خدایا تو بلندمرتبه و بزرگ جبروتی و در عذاب بس سخت گیری، از آفریدگان بی نیازی، کبریایی ات فراگیر است، بر هرچه میخواهی توانایی، رحمتت به بندگان نزدیک است، وعده ات راست، نعمتت کامل، و آزمونت نیکوست، هنگامی که خوانده شوی بسیار نزدیکی، به آنچه آفریدی احاطه داری، برای آن که توبه کند پذیرای توبه ای، بر هرچه اراده کنی توانایی، و آنچه را بجویی به دست آوری، هرگاه سپاس شوی، سپاس پذیری، و هرگاه یاد شوی یاد کنی، از سر نیاز تو را می خوانم، و با احتیاج به سوی تو میل می کنم، و بیمناک به جانب تو پناه می آورم

وَ أَبْکِی إِلَیْکَ مَکْرُوبا، وَ أَسْتَعِینُ بِکَ ضَعِیفا، وَ أَتَوَکَّلُ عَلَیْکَ کَافِیا، احْکُمْ بَیْنَنَا وَ بَیْنَ قَوْمِنَا [بِالْحَقِ ]، فَإِنَّهُمْ غَرُّونَا وَ خَدَعُونَا، وَ خَذَلُونَا وَ غَدَرُوا بِنَا، وَ قَتَلُونَا وَ نَحْنُ عِتْرَةُ نَبِیِّکَ، وَ وَلَدُ حَبِیبِکَ، مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللّه، الَّذِی اصْطَفَیْتَهُ بِالرِّسَالَةِ، وَ ائْتَمَنْتَهُ عَلىٰ وحْیِکَ، فَاجْعَلْ لَنَا مِنْ أَمْرِنَا فَرَجا وَ مَخْرَجا، بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ . (1)

ابن عیّاش گفت: از حسین بن علی بن سفیان بزوفری شنیدم، که میگفت: امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) این دعا را، در این روز می خواند و نیز فرمود این دعا از دعاهای روز سوم شعبان، روز ولادت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) است .

فضیلت و اعمال شب نیمه شعبان

شب سیزدهم: اوّل لیالی بیض [شبهای روشن که عبارتند از شبهای سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم] است، و کیفیت نماز شب سیزدهم و دو شب بعد در اعمال ماه رجب بیان شد .

شب نیمه شعبان: شب بسیار مبارکی است، از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده که از امام باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) از فضیلت شب نیمه

ص: 415


1- و غمگین به درگاهت گریه می کنم، و در کمال ناتوانی از تو کمک می خواهم، و برای کفایت امورم بر تو توکّل می نمایم، بین ما و بین قوم ما [به حق] داوری کن که آنان ما را فریفتند، و به ما نیرنگ زدند و از یاری ما دست کشیدند، و با ما بی وفایی نمودند و ما را کشتند، و حال آنکه ما عترت پیامبر تو، و فرزند محبوب تو محمّد بن عبد اللّه هستیم، آن که او را به رسالت برگزیدی، و بر وحی خود امین قرار دادی، در کار ما گشایش و راه رهایی از مشکل قرار ده، به مهرت ای مهربان ترین مهربانان .

شعبان سؤال شد، ایشان فرمود: این شب پس از شب قَدر برترین شبهاست . در این شب خدا فضل خود را بر بندگان سرازیر می کند، و آنان را به بخشش و کرم خویش می آمرزد، پس در تقرّب جستن به سوی خدای تعالی در آن بکوشید، که آن شبی است که خدا به ذات مقدّس خود سوگند یاد کرده، که سائلی را از درگاه خویش با دست خالی بازنگرداند مادام که انجام معصیتی را درخواست نکند، و شب نیمه شعبان شبی است که حق تعالی آن را برای ما قرار داد و در عوض شب قَدر که آن را مخصوص پیامبر (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) فرمود، پس در دعای و ثنا بر خدای تعالی کوشش کنید . . .، تا آخر خبر .

از جمله برکات این شب مبارک، ولادت با سعادت حضرت سلطان عصر امام زمان (ارواحنا له الفداء) است که در سحر چنین شبی در سال دویست وپنجاه وپنج هجری قمری در سُرَّمن رأی [سامرّای کنونی] واقع شد، و باعث فزونی شرافت این شب مبارک گشت . برای این شب چند عمل دارد است:

اوّل: غسل کردن که باعث تخفیف گناهان است .

دوّم: شب زنده داری به نماز و دعا و استغفار، چنان که امام زین العابدین (عَلَيهِ السَّلَامُ) انجام می دادند، و در روایت آمده: هرکه

ص: 416

این شب را به راز و نیاز و عدابت بپردازد دل او نمیرد در روزی که دل ها بمیرند .

سوّم: زیارت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) که افضل اعمال این شب است و باعث آمرزش گناهان است، و هرکه میل دارد تا ارواح صدوبیست وچهار هزار پیامبر با او دست آشنایی دهند، در این شب امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را زیارت کند، کم ترین حدّ زیارت آن حضرت ان است که بر بالای بامی برآید و به جانب راست و چپ نظر کند، سپس سر به جانب آسمان برآرد، و با این کلمات حضرت را زیارت کند:السَّلامُ عَلَیْکَ یَا أَبَا عَبْدِ اللّه السَّلامُ عَلَیْکَ وَ (رَحمهُ اللّه) وَ بَرَکَاتُهُ (1)

و هرکس در هر کجا باشد و در هر زمان آن حضرت را به این شیوه زیارت کند، امید است که پاداش حجّ و عمره برای او نوشته شود . و ما زیارت مخصوص این شب را در باب زیارات به خواست خدا ذکر خواهیم نمود . [صفحه 1084]

چهارم: خواندن دعایی که شیخ و سیّد نقل کرده اند، و به منزله زیارت امام زمان (صلوات اللّه علیه) است:

اللّهمَّ بِحَقِّ لَیْلَتِنَا [هٰذِهِ] وَ مَوْلُودِهَا وَ حُجَّتِکَ، وَ مَوْعُودِهَا (2)

ص: 417


1- درود بر تو ای ابا عبد اللّه، درود و رحمت و برکات خدا بر تو
2- خدای به حق این شب و مولود در آن، و به حق حجتّت و موعود او،

الَّتِى قَرَنْتَ إِلىٰ فَضْلِها فَضْلاً، فَتَمَّتْ كَلِمَتُكَ صِدْقاً وَ عَدْلاً، لَامُبَدِّلَ لِكَلِماتِكَ، وَ لَا مُعَقِّبَ لِآياتِكَ، نُورُكَ الْمُتَأَلِّقُ، وَ ضِياؤُكَ الْمُشْرِقُ، وَ الْعَلَمُ النُّورُ فِى طَخْياءِ الدَّيْجُورِ، الْغائِبُ الْمَسْتُورُ جَلَّ مَوْلِدُهُ، وَ كَرُمَ مَحْتِدُهُ، وَ الْمَلائِكَةُ (فَالْمَلائِكَةُ) شُهَّدُهُ، وَ اللّٰهُ ناصِرُهُ وَ مُؤَيِّدُهُ، إِذا آنَ مِيعادُهُ، وَ الْمَلائِكَةُ أَمْدادُهُ، سَيْفُ اللّٰهِ الَّذِى لَا يَنْبُو، وَ نُورُهُ الَّذِى لَايَخْبُو، وَ ذُو الْحِلْمِ الَّذِى لَايَصْبُو، مَدارُ الدَّهْرِ، وَ نَوامِيسُ الْعَصْرِ، وَ وُلاةُ الْأَمْرِ، وَ الْمُنَزَّلُ عَلَيْهِمْ مَا يَتَنَزَّلُ (ینزِلُ) فِى لَيْلَةِ الْقَدْرِ، (1)وَأَصْحابُ الْحَشْرِ وَ النَّشْرِ، تَراجِمَةُ وَحْيِهِ، وَ وُلاةُ أَمْرِهِ وَ نَهْيِهِ . اَللّٰهُمَّ فَصَلِّ عَلَىٰ خاتِمِهِمْ وَ قائِمِهِمُ الْمَسْتُورِ عَنْ عَوالِمِهِمْ . اَللّٰهُمَّ وَ أَدْرِكْ بِنا أَيَّامَهُ وَ ظُهُورَهُ وَ قِيامَهُ، وَ اجْعَلْنا مِنْ أَنْصارِهِ، وَ اقْرِنْ ثارَنا بِثارِهِ، وَ اكْتُبْنا فِى أَعْوانِهِ وَ خُلَصائِهِ، وَ أَحْيِنا فِى دَوْلَتِهِ ناعِمِينَ، وَ بِصُحْبَتِهِ غانِمِينَ، (2)

ص: 418


1- که به فضیلتش فضیلت دیگری را قرین ساختی، پس کامل شد کلمه ات به راستی و عدالت، برای کلماتت دگرگون سازی نیست، و برای آیاتت پس زنده ای نمی باشد، نور درخشانت، و پرتو فروزانت، و نشانه روشنت در شب تاریک، آن غایب پوشیده از نظر، که عظیم بوده ولادتش، و شریف است اصل و نسبش، فرشتگان گواه اویند، و خدا یاور و تأیید کننده اش آنگاه که وعده ظهورش در رسد و فرشتگان مددکاران اویند، شمشیر خداست که کند نشود، و نور حق است که خاوش نگردد، و با بردباری است که کاری بی منطق انجام ندهند، مدار روزگار است . [پدرانش] نوامیس عصر، و متولّیان حکومت حق اند، نازل شده بر آنان آنچه در شب قَدر نازل می شود،
2- اصحاب حشر و نشرند، و مفسّران وحی خدا، و والیان امر و نهی حق . خدایا! بر خاتم و قائمشان که پوشیده از عوالم ایشان است درود فرست . خدایا! ما را به درک ایام او و ظهور و قیامش نایل فرما، و از یارانش قرارمان ده، و خوخواهی او قرین کن، و ما را در شمار یاران و دل دادگانش ثبت فرما، و در دولتش شاد و خرّم زنده بدار، و از همنشینی اش بهره مند ساز

وَبِحَقِّهِ قائِمِينَ، وَ مِنَ السُّوءِ سالِمِينَ، يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ الْعالَمِينَ، وَ صَلَواتُهُ عَلَىٰ سَيِّدِنا مُحَمَّدٍ، خاتَمِ النَّبِيِّينَ وَ الْمُرْسَلِينَ، وَ عَلَىٰ أَهْلِ بَيْتِهِ الصَّادِقِينَ، وَ عِتْرَتِهِ النَّاطِقِينَ، وَ الْعَنْ جَمِيعَ الظَّالِمِينَ، وَ احْكُمْ بَيْنَنا وَ بَيْنَهُمْ يَا أَحْكَمَ الْحاكِمِينَ . (1)

پنجم: شیخ از اسماعیل بن فضیل هاشمی روایت کرده که گفت: حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) این دعا را به من تعلیم داد که آن را در شب نیمه شعبان بخوانم: اَللّٰهُمَ أَنْتَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ، الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ، الْخَالِقُ الرَّازِقُ، الْمُحْیِی الْمُمِیتُ، الْبَدِیءُ الْبَدِیعُ، لَکَ الْجَلالُ وَ لَکَ الْفَضْلُ، وَ لَکَ الْحَمْدُ وَ لَکَ الْمَنُّ، وَ لَکَ الْجُودُ وَ لَکَ الْکَرَمُ، وَ لَکَ الْأَمْرُ وَ لَکَ الْمَجْدُ وَ لَکَ الشُّکْرُ، وَحْدَکَ لا شَرِیکَ لَکَ، یَا وَاحِدُ یَا أَحَدُ یَا صَمَدُ یَا مَنْ لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ، وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اغْفِرْ لِی (2)

ص: 419


1- و برپادارنده حقش قرارمان ده، و از بدیها به سلامت بدار، ای مهربان ترین مهربانان، و سپاس خدای را پروردگار عالمیان، و درودهای بی پایان خدا بر آقایمان محمّد خاتم پیامبران و رسولان، و بر اهل بیت راستگو و خاندان حق گویش باد، و خدا لعنت فرست بر همه ستمکاران، و بین ما و بین آنان داوری کن، ای داورترین داوران .
2- خدایا تویی زنده به خود پاینده برتر بزرگ، آفریننده روزی بخش، زندگی بخش میراننده، آغاز کننده پدیدآورنده، بزرگی توراست، برتری توراست، سپاس از آن توست، نعمت و جود، کرم و فرمان، بزرگواری و شکر تنها توراست، یگانه ای، شریکی برای تو نیست، ای یگانه ای یکتا، ای مقصود خلق، ای آن که نزاده و زاده نشده و برایش همتایی نبوه، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مرا بیامرز

وَارْحَمْنِى، وَ اكْفِنِى مَا أَهَمَّنِى، وَ اقْضِ دَيْنِى، وَ وَسِّعْ عَلَىَّ فِى رِزْقِى، فَإِنَّكَ فِى هٰذِهِ اللَّيْلَةِ كُلَّ أَمْرٍ حَكِيمٍ تَفْرُقُ، وَ مَنْ تَشاءُ مِنْ خَلْقِكَ تَرْزُقُ، فَارْزُقْنِى وَ أَنْتَ خَيْرُ الرَّازِقِينَ، فَإِنَّكَ قُلْتَ وَ أَنْتَ خَيْرُ الْقائِلِينَ النَّاطِقِينَ: «وَاسْأَلُوا اللّٰهَ مِنْ فَضْلِهِ» فَمِنْ فَضْلِكَ أَسْأَلُ، وَ إِيَّاكَ قَصَدْتُ، وَ ابْنَ نَبِيِّكَ اعْتَمَدْتُ، وَ لَكَ رَجَوْتُ، فَارْحَمْنِى يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1)

ششم: دعایی را بخواند که حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) در این شب می خواندند: اَللّٰهُمَّ اقْسِمْ لَنا مِنْ خَشْيَتِكَ، مَا يَحُولُ بَيْنَنا وَ بَيْنَ مَعْصِيَتِكَ، وَ مِنْ طاعَتِكَ مَا تُبَلِّغُنا بِهِ رِضْوانَكَ، وَ مِنَ الْيَقِينِ مَا يَهُونُ عَلَيْنا بِهِ مُصِيباتُ الدُّنْيا . اَللّٰهُمَّ أَمْتِعْنا بِأَسْماعِنا وَ أَبْصارِنا وَ قُوَّتِنا مَا أَحْيَيْتَنا وَ اجْعَلْهُ الْوارِثَ مِنَّا، وَ اجْعَلْ ثارَنا عَلَىٰ مَنْ ظَلَمَنا، وَ انْصُرْنا عَلَىٰ مَنْ عادانا، وَ لَا تَجْعَلْ مُصِيبَتَنا فِى دِينِنا، وَ لَا تَجْعَلِ الدُّنْيا أَكْبَرَ هَمِّنا، (2)

ص: 420


1- و به من رحمت آر، و نیازهای مهمّ مرا کفایت فرما، بدهکاری ام را ادا کن، روزی ام را وسعت ده، به درستی که تو در این شب هر کار استواری را مقدّر می کنی، و هرکه از خلق خود را بخواهی روزی می دهی، پس مرا روزی ده که تو بهترین روزی دهندگانی، تو گفتی و تو بهترین گوینده و سخنگویی: «از فضل خدا بخواهید» بنابر این از فضلت می خواهم، و تو را قصد کردم و به فرزند پیامبرت اعتماد نمودم، و به تو امید بستم، بر من رحم کن، ای مهربان ترین مهربانان .
2- خدایا از خشیتت چنان نصیب ما کن، که بین ما و نافرمانی تو حایل شود، و از طاعتت آنچه که ما را به خشنودی ات برساند، و از یقین به قَدری که گرفتاری های دنیا را بر ما آسان سازد، خدایا مار را به گوشهای مان و دیدگانمان و نیروهایمان تا گاهی که ما را زنده میداری بهره مند گردان، و آن را وارث ما قرار بده، و انتقام ما را بر عهده کسی قرار ده که بر ما ستم روا داشته، و ما را بر کسی که با ما دشمنی ورزیده یاری ده، و مصیبت ما را در دین ما قرار نده، و دنیا را بزرگ ترین اندیشه و نهایت دانش ما قرار مده،

وَلَا مَبْلَغَ عِلْمِنا، وَ لَا تُسَلِّطْ عَلَيْنا مَنْ لَايَرْحَمُنا، بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1)

این دعا دعای جامع و کاملی است که خواندن آن در اوقات دیگر هم، مغتنم است، و از کتاب «عوالی اللئالی» چنین روایت شده که حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) همواره این دعا را می خواندند .

هفتم: بخواند صلوات هر روز را که هنگام زوال [هنگام ظهر شرعی] می خواند: اللّهم صلّ علی محمّد و ال محمّد شجرة النّبوّة و موضع الرّسالة . . . »

هشتم: دعای کمیل را بخواند که ورودش در این شب است، و به طور کامل در باب اوّل گذشت .

نهم: هر یک از ذکرهای «سُبحانَ اللّه» و «اَلحَمدُ للّه» و «اللّه اَکبَرُ» و «لا اِلهَ اِلَاّ اللّه» را صد مرتبه بگوید، تا خدای تعالی همه گناهان گذشته او را بیامرزد، و حاجتهای دنیا و آخرت او را برآورد . دهم: شیخ طوسی در کتاب (مصباح) از

ص: 421


1- و آن را که به ما رحم نمی کند بر ما چیره مکن، به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان .

ابو یحیی در ضمن خبری در فضیلت شب نیمه شعبان روایت کرده است که گفت: به مولای خود امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) گفتم: بهترین دعاها در این شب کدام است؟ فرمود: هرگاه نماز عشا را بجا آوردی، دو رکعت نماز به این ترتیب بخوان در رکعت اول سوره «حَمد» و سوره «کافِرون» و در رکعت دوم سوره «حَمد» و سوره «تَوحید» و چون سلام دادی، بگو: «سُبحانَ اللّه» سی وسه مرتبه، و «اَلحَمدُ للّه» سی وسه مرتبه و «اللّه أَكْبَرُ» سی وچهار مرتبه، سپس بگو:يَا مَنْ إِلَيْهِ مَلْجَأُ الْعِبادِ فِى الْمُهِمَّاتِ، وَ إِلَيْهِ يَفْزَعُ الْخَلْقُ فِى الْمُلِمّاتِ، يَا عالِمَ الْجَهْرِ وَ الْخَفِيّاتِ، [و] يَا مَنْ لَاتَخْفىٰ عَلَيْهِ خَواطِرُ الْأَوْهامِ وَ تَصَرُّفُ الْخَطَراتِ، يَا رَبَّ الْخَلائِقِ وَ الْبَرِيَّاتِ، يَا مَنْ بِيَدِهِ مَلَكُوتُ الْأَرَضِينَ وَ السَّماواتِ، أَنْتَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ، أَمُتُّ إِلَيْكَ بِلا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ، فَيا لا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ اجْعَلْنِى فِى هٰذِهِ اللَّيْلَةِ مِمَّنْ نَظَرْتَ إِلَيْهِ فَرَحِمْتَهُ، وَ سَمِعْتَ دُعاءَهُ فَأَجَبْتَهُ، وَ عَلِمْتَ اسْتِقالَتَهُ فَأَقَلْتَهُ، وَ تَجاوَزْتَ عَنْ سالِفِ خَطِيئَتِهِ، (1)

ص: 422


1- ای آن که پناه بندگان در سختی ها به سوی اوست، و بندگان در رخدادهای ناگوار به سوی او پناه می برند، ای دانای آشکار و نهان، ای آن که خیالات وهم و فکر، و آنچه را اوهام در نظر می آورد بر او پنهان نمی ماند، ای پروردگار خلایق و آفریده ها، ای آن که ملکوت زمین ها و آسمان ها به دست اوست، تویی خدا، معبودی جز تو نیست، به اینکه معبودی جز تو نیست توسّل می جویم، پس ای آن که معبودی جز تو نیست، مرا در این شب از کسانی قرار ده که به ایشان نظر کردی و به آنان رحم نمودی، و دعایشان را شنیدی پس اجابت کردی و درخواست گذشت از گناهشان را دانستی، پس ایشان را آمرزیدی، و از خطای گذشته و گناه بزرگشان

وَ عَظِيمِ جَرِيرَتِهِ، فَقَدِ اسْتَجَرْتُ بِكَ مِنْ ذُنُوبِى، وَ لَجَأْتُ إِلَيْكَ فِى سَتْرِ عُيُوبِى . اَللّٰهُمَّ فَجُدْ عَلَىَّ بِكَرَمِكَ وَ فَضْلِكَ، وَ احْطُطْ خَطاياىَ بِحِلْمِكَ وَ عَفْوِكَ، وَ تَغَمَّدْنِى فِى هٰذِهِ اللَّيْلَةِ بِسابِغِ كَرامَتِكَ، وَ اجْعَلْنِى فِيها مِنْ أَوْلِيائِكَ الَّذِينَ اجْتَبَيْتَهُمْ لِطاعَتِكَ، وَ اخْتَرْتَهُمْ لِعِبادَتِكَ، وَ جَعَلْتَهُمْ خالِصَتَكَ وَ صِفْوَتَكَ (1) اللّهمَّ اجْعَلْنِی مِمَّنْ سَعَدَ جَدُّهُ، وَ تَوَفَّرَ مِنَ الْخَیْرَاتِ حَظُّهُ، وَ اجْعَلْنِی مِمَّنْ سَلِمَ فَنَعِمَ، وَ فَازَ فَغَنِمَ، وَ اکْفِنِی شَرَّ مَا أَسْلَفْتُ، وَ اعْصِمْنِی مِنَ الازْدِیَادِ فِی مَعْصِیَتِکَ، وَ حَبِّبْ إِلَیَّ طَاعَتَکَ، وَ مَا یُقَرِّبُنِی مِنْکَ، وَ یُزْلِفُنِی عِنْدَکَ . سَیِّدِی، إِلَیْکَ یَلْجَأُ الْهَارِبُ، وَ مِنْکَ یَلْتَمِسُ الطَّالِبُ، وَ عَلَی کَرَمِکَ یُعَوِّلُ الْمُسْتَقِیلُ التَّائِبُ، أَدَّبْتَ عِبَادَکَ بِالتَّکَرُّمِ، وَ أَنْتَ أَکْرَمُ الْأَکْرَمِینَ، وَ أَمَرْتَ بِالْعَفْوِ عِبَادَکَ، وَ أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ، اللّهمَّ فَلا تَحْرِمْنِی مَا رَجَوْتُ (2)

ص: 423


1- درگذشتی، به تحقیق از گناهانم به تو پناه آوردم، و برای پرده پوشی عیب هایم به تو پناهنده شدم، خدایا! با کرم و فضلت بر من ببخش، و به بردباری و گذشت خطاهایم را بریز، و مرا در این شب با کرامت کاملت فرو پوشان، و از اولیایت که برای طاعتت برگزیدی، و برای عبادتت اختیار کردی و خالص و برگزیده درگاهت نمودی قرار ده .
2- خدایا! مرا از کسانی که کوشش شان قرین سعادت شد، و بهره شان از خیرات کامل گشت قرار ده، و نیز مرا از کسانی قرار ده که سلامت یافتند و نعمت پذیر و رستگار گشته پس بهره بردند، و مرا از گزند آنچه پشت سر گذاردم کفایت فرما، و از زیاده روی در معصیتت نگاه دار، طاعتت و هر آنچه مرا به تو نزدیک می سازد و مقرّب درگاهت می نماید محبوب من قرار ده، سرورم هر فراری به تو پناه می آورد، و هر جوینده به تو التماس می کند، و هر عذرخواه توبه کار بر کرم تو تکیه می زند، بندگانت را با احترام گذرادن به آنان ادب کردی و تو کریم ترین کریمانی، و بندگانت را دستور به گذشت دادی و تویی آمرزنده مهربان . خدایا! مرا نسبت به آنچه از کرمت امیدوارم

مِنْ کَرَمِکَ، وَ لا تُؤْیِسْنِی مِنْ سَابِغِ نِعَمِکَ، وَ لا تُخَیِّبْنِی مِنْ جَزِیلِ قِسَمِکَ، فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ لِأَهْلِ طَاعَتِکَ، وَ اجْعَلْنِی فِی جُنَّةٍ مِنْ شِرَارِ بَرِیَّتِکَ، رَبِّ إِنْ لَمْ أَکُنْ مِنْ أَهْلِ ذَلِکَ، فَأَنْتَ أَهْلُ الْکَرَمِ وَ الْعَفْوِ وَ الْمَغْفِرَةِ، (1) وَ جُدْ عَلَیَّ بِمَا أَنْتَ أَهْلُهُ، لا بِمَا أَسْتَحِقُّهُ، فَقَدْ حَسُنَ ظَنِّی بِکَ، وَ تَحَقَّقَ رَجَائِی لَکَ، وَ عَلِقَتْ نَفْسِی بِکَرَمِکَ، فَأَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ، وَ أَکْرَمُ الْأَکْرَمِینَ، اللّهمَّ وَ اخْصُصْنِی مِنْ کَرَمِکَ بِجَزِیلِ قِسَمِکَ، وَ أَعُوذُ بِعَفْوِکَ مِنْ عُقُوبَتِکَ، وَ اغْفِرْ لِیَ الذَّنْبَ الَّذِی یَحْبِسُ عَلَیَّ الْخُلُقَ، وَ یُضَیِّقُ عَلَیَّ الرِّزْقَ، حَتَّی أَقُومَ بِصَالِحِ رِضَاکَ، وَ أَنْعَمَ بِجَزِیلِ عَطَائِکَ وَ أَسْعَدَ بِسَابِغِ نَعْمَائِکَ، فَقَدْ لُذْتُ بِحَرَمِکَ، وَ تَعَرَّضْتُ لِکَرَمِکَ، وَ اسْتَعَذْتُ بِعَفْوِکَ مِنْ عُقُوبَتِکَ، وَ بِحِلْمِکَ مِنْ غَضَبِکَ، فَجُدْ بِمَا سَأَلْتُکَ، وَ أَنِلْ مَا الْتَمَسْتُ مِنْکَ، أَسْأَلُکَ بِکَ لا بِشَیْءٍ هُوَ أَعْظَمُ مِنْکَ . (2)

ص: 424


1- بی بهره مکن، و از نعمتهای کاملت ناامید مساز، و از بهره فراوانت که در این شب برای اهل طاعتت مقرّر نموده ای بی نصیب مکن، و مرا از شرار مخلوقاتت در سپر استواری قرار ده، پرودگارا هرچند سزاوار آن همه عنایت نباشم، ولی تو اهل کرم و گذشت آمرزشی،
2- بر من چنان که شایسته آنی مرحمت فرما، نه چنان که سزاوار آنم، زیرا گمانم به تو نیکو است، و امیدم تو برجا، و به کرمت آویخته ام، پس تو مهربان ترین مهربانانی، و کریم ترین کریمانی، خدایا! خاص گردان مرا از روی کرمت به فراوانی روزی، و پناه می آورم به عفوت از عقابت، و بیامرز بر من گناهی را که زشت خویی آورد، و روزی را بر من تنگ می کند، تا به خشنودی درخورت بپا خیزم، و به فراوانی عطایت متنعم شوم، و به نعمت های کاملت خوشبخت گردم، هرآینه به آستانت پناه آوردم، و متعرّض کرمت شدم، و به عفوت از مجازاتت، و به بردباری ات از خشمت پناه بردم، پس ببخش مرا آنچه که از تو درخواست نمودم، و به من برسان آنچه را از تو خواهش کردم، از تو می خواهم به حق خودت نه به چیزی که بزرگتر از تو باشد که چیزی بزرگتر از تو نیست .

آنگاه به سجده می روی و می گویی: «یا رَبِّ» (1) بیست مرتبه، «یا اللّه»(2) هفت مرتبه، «لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللّه» (3) هفت مرتبه، «ماشاءَ اللّه» (4) ده مرتبه:، «لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللّه» (5) ده مرتبه:، پس صلوات می فرستی بر پیامبر و آل او (عَلَيهِم السَّلَامُ) . و از خدا حاجت خود را می خواهی، پس سوگند به خدا که اگر در پی این عمل، به عدد قطرات باران حاجت بخواهی هرآینه خدا (عزّ و جلّ) به کرم فراگیر و فضل بزرگش، آن حاجت را به تو می رساند .

یازدهم: شیخ طوسی و کفعمی فرموده اند که در این شب این دعا را بخواند:

إِلَهِی تَعَرَّضَ لَکَ فِی هَذَا اللَّیْلِ الْمُتَعَرِّضُونَ، وَ قَصَدَکَ الْقَاصِدُونَ، وَ أَمَّلَ فَضْلَکَ وَ مَعْرُوفَکَ الطَّالِبُونَ، وَ لَکَ فِی هَذَا اللَّیْلِ نَفَحَاتٌ وَ جَوَائِزُ، وَ عَطَایَا وَ مَوَاهِبُ، تَمُنُّ بِهَا عَلَی مَنْ تَشَاءُ مِنْ عِبَادِکَ وَ تَمْنَعُهَا مَنْ لَمْ تَسْبِقْ لَهُ الْعِنَایَةُ مِنْکَ، وَ هَا أَنَا ذَا عُبَیْدُکَ الْفَقِیرُ إِلَیْکَ، الْمُؤَمِّلُ فَضْلَکَ وَ مَعْرُوفَکَ، فَإِنْ (6)

ص: 425


1- پروردگارا
2- خدایا
3- جنبش و نیرویی جز به خدا نیست
4- خواست خواست خدا است
5- نیرویی جز به خدا نیست
6- الهی در این شب روی آوردند به سوی تو روی آورندگان، و قصد تو نمودند قصدکنندگان، و فضل و احسانت را آرزو کردند جویندگان، از جانب تو در این شب نسیم های رحمت و هدایا و عطاها و مواهبی است که به هرکس از بندگانت بخواهی تفضّل می کنی، و از هرکس که پیشینه عنایتت شامل حال او نگشته باز می داری، هم اینک من این بنده کوچک تو، نیازمند به تو، احسان و نیکی ات را آرزومندم،

کُنْتَ یَا مَوْلایَ تَفَضَّلْتَ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ، عَلَی أَحَدٍ مِنْ خَلْقِکَ، وَ عُدْتَ عَلَیْهِ بِعَائِدَةٍ مِنْ عَطْفِکَ، فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ، الْخَیِّرِینَ الْفَاضِلِینَ، وَ جُدْ عَلَیَّ بِطَوْلِکَ وَ مَعْرُوفِکَ، یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ ؛ وَ صَلَّی اللّه عَلَی مُحَمَّدٍ خَاتَمِ النَّبِیِّینَ، وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ، وَ سَلَّمَ تَسْلِیماً ؛ إِنَّ اللّه حَمِیدٌ مَجِیدٌ . اللّهمَّ إِنِّی أَدْعُوکَ کَمَا أَمَرْتَ، فَاسْتَجِبْ لِی کَمَا وَعَدْتَ ؛ إِنَّکَ لا تُخْلِفُ الْمِیعَادَ . (1) و این دعایی است که در سحرها در پی نماز شفع خوانده می شود . دوازدهم: بعد از هر دو رکعت از نماز شب و شفع، و بعد از دعاهای وتر دعایی را که شیخ طوسی و سیّد ابن طاووس روایت کرده اند بخواند . سیزدهم: سجده ها و دعاهایی را که از رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) روایت شده بجا آورد از جمله روایتی است که شیخ از حمّاد بن عیسی از ابان بن تغلب روایت کرده که گفت، امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) فرمودند: شب نیمه شعبانی فرا رسید، رسول خدا در آن شب در منزل عایشه بود، چون شب به نیمه رسید از

ص: 426


1- چنانچه ای مولای من در جایگاهی که در این شب بر یکی از بندگانت احسان نمودی، و بر او جایزه ای عطا کردی، پس بر محمّد و خاندان محمّد که پاکان و پاکیزگان و نیکوکاران و برترینند درود فرست، و از نعمت و نیکی ات بر من ببخش ای پروردگار جهانیان، و درود خدا و سلام بسیار بر محمّد خاتم پیامبران و خاندان پاکش باد، به درستی که خدا ستوده و بزرگوار است . خدایا! تو را می خوانم آنچنان که فرمان دادی، پس دعایم را به اجابت برسان همانطورکه وعده فرمودی، که تو هرگز از وعده خویش تخلّف نکنی .

بستر خود برای عبادت برخاست، هنگامی که عایشه بیدار شد، دریافت که پیامبر از خوابگاه خویش بیرون رفته، وی را همچون اغلب زنان وسوسه گرفت، گمان کرد آن حضرت نزد همسر دیگری از همسرانش رفته، از جا برخاست و چادرش را بر خود پیچید و سوگند به خدا که چادر او از ابریشم و کتان نبود، تارش از مو، و پودش از کرک شتر مایه داشت، حجره به حجره در حجره های زنان رسول خدا جستجو می کرد، در این میان که در جستجوی آن حضرت بود، ناگهان نگاهش به رسول خدا افتاد که مانند جامه ای بر زمین چسبیده در حال سجده است، به نزدیک آن حضرت رفت، شنید در سجده اش چنین می گوید:

سَجَدَ لَکَ سَوَادِی وَ خَیَالِی، وَ آمَنَ بِکَ فُؤَادِی، هَذِهِ یَدَایَ وَ مَا جَنَیْتُهُ عَلَی نَفْسِی ؛ یَا عَظِیمُ تُرْجَی لِکُلِّ عَظِیمٍ، اغْفِرْ لِیَ الْعَظِیمَ ؛ فَإِنَّهُ لا یَغْفِرُ الذَّنْبَ الْعَظِیمَ . إِلّا الرَّبُّ الْعَظِیمُ . (1) سپس سر مبارک خویش را از سجده برداشت، و دوباره به سجده برگشت، عایشه شنید که آن حضرت می گوید:أَعُوذُ بِنُورِ (2)

ص: 427


1- همه هستی و اندیشه ام برایت سجده کرد، و دلم به تو ایمان آورد، این است دستانم و آنچه بر خود جنایت کردم ای بزرگی که برای هر کار بزرگی به او امید است، از من گناه بزرگ را بیامرز، زیرا گناه بزرگ را جز پروردگار بزرگ نمی آمرزد .
2- پناه می آورم به نور

وَجْهِکَ، الَّذِی أَضَاءَتْ لَهُ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرَضُونَ، وَ انْکَشَفَتْ لَهُ الظُّلُمَاتُ، وَ صَلَحَ عَلَیْهِ أَمْرُ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ، مِنْ فُجْأَةِ نَقِمَتِکَ، وَ مِنْ تَحْوِیلِ عَافِیَتِکَ، وَ مِنْ زَوَالِ نِعْمَتِکَ . اللّهمَّ ارْزُقْنِی قَلْباً تَقِیّاً نَقِیّاً، وَ مِنَ الشِّرْکِ بَرِیئا، لا کَافِراً وَ لا شَقِیّاً . (1) سپس دو طرف روی خود را بر خاک نهاد و گفت: عَفَّرْتُ وَجْهِی فِی التُّرَابِ، وَ حُقَّ لِی أَنْ أَسْجُدَ لَکَ . (2)

آنگاه که رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) خواست به اطاق برگردد، عایشه با شتاب به جانب بستر خویش رفت، و هنگامی که رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) به خوابگاه خویش آمد، شنید که عایشه بلند نفس می زند، فرمود: این بلند نفس زند چیست؟ آیا ندانستی که امشب چه شبی است؟ این شب نیمه شعبان است که در آن روزی ها قسمت می شود، و زمان مرگ اشخاص ثبت می گردد، و نام کسانی که باید به حج بروند نوشته می شود، به درستی که خدای تعالی آمرزد از میان خلق خود بیش از عدد موهای بزهای قبیله کلب را، و در این شب خدای تعالی فرشتگان را از عالم بالا به سوی مکه در زمین

ص: 428


1- جلوه ات که آسمان ها و زمین ها بر آن روشن شد، و تاریکی ها با آن برطرف گشت، و با ان کار گذشتگان و آیندگان اصلاح شد، از فرا رسیدن عذاب نابهنگامت و از دگرگونی عافیتت، و از زایل شدن نعمتت . خدایا! دل با تقوا و صفا یافته، و بیزار از شرک، نه کافر و بدبخت روزی من گردان .
2- روی خویش را به خاک ساییدم، و مرا سزاست که تو را سجده کنم .

می فرستد .

چهاردهم: نماز جناب جعفر طیّار را بجا آورد، چنان که شیخ از امام رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده .

پانزدهم: نمازهای این شب را بجا آورد که بسیار است، از جمله نمازی است که ابو یحیی صنعانی از امام باقر و امام صادق (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) روایت کرده، و همچنین سی نفر از کسانی که مورد اطمینان و اعتماد هستند از آن دو بزرگوار روایت کرده اند که هرگاه شب نیمه شعبان فرا رسید چهار رکعت نماز بجا آور به این ترتیب که در هر رکعت سوره «حَمد» و پس از آن صد مرتبه سوره «تَوحید» را بخوان . و چون فارغ شدی بگو: اللّهمَّ إِنِّی إِلَیْکَ فَقِیرٌ، وَ مِنْ عَذَابِکَ خَائِفٌ مُسْتَجِیرٌ، اللّهمَّ لا تُبَدِّلْ اسْمِی، وَ لا تُغَیِّرْ جِسْمِی، وَ لا تَجْهَدْ بَلائِی، وَ لا تُشْمِتْ بِی أَعْدَائِی ؛ أَعُوذُ بِعَفْوِکَ مِنْ عِقَابِکَ، وَ أَعُوذُ بِرَحْمَتِکَ مِنْ عَذَابِکَ، وَ أَعُوذُ بِرِضَاکَ مِنْ سَخَطِکَ، وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْکَ، جَلَّ ثَنَاؤُکَ، أَنْتَ کَمَا أَثْنَیْتَ عَلَی نَفْسِکَ، وَ فَوْقَ (1)

ص: 429


1- خدایا! نیازمند به توام، و از عذابت بیمناک و به تو پناهنده ام، خدایا! نامم را از گروه بندگان به گروهی دیگر تبدیل مکن، جسمم را تغیر مده، آزمونم را سخت مکن، دشمن شادم مساز، پناه می آورم به عفوت از مجازاتت، و به رحمتت از عذابت، و به خشنویت از خشمت، و به تو از تو، ثنایت بس بزرگ است، تو چنانی که خود بر خویش ثنا کردی و برتر از

مَا یَقُولُ الْقَائِلُونَ . (1)

و بدان که برای خواندن صد رکعت نماز در این شب به این ترتیب که در هر رکعت سوره «حَمد» یک مرتبه و سوره «تَوحید» ده مرتبه: خوانده شود، فضیلت بسیار بسیار وارد شده، و در اعمال ماه رجب دستور العمل شش رکعت نماز در این شب با سوره های «حَمد» و «تَبارَک» و «یس» و «تَوحید» گذشت .

روز نیمه شعبان

روز نیمه شعبان: روز ولادت شریف امام دوازدهم مولانا و امامنا المهدی حضرت حجّة بن الحسن صاحب الزّمان (صلوات اللّه علیه و علی آبائه) است . «و زیارت آن حضرت در هر زمان و مکان و دعا برای تعجیل فرج آن حضرت به هنگام زیارتش مستحبّ است، و زیارت آن حضرت در سرداب شهر سامّراء تاکید بیشتری دارد، و اوست که ظهور و فرمانروایی اش یقینی است، و اوست که زمین را پر از عدل وداد می کند، چنان که از ستم و بیداد پر شده است .»

اعمال سایر روزهای این ماه: از حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: هرکه سه روز آخر ماه شعبان را روزه بدارد و آن را به ماه مبارک رمضان پیوند دهد حق تعلی ثواب روزه دو ماه

ص: 430


1- آنچه گویندگان گویند .

پی درپی را برای او بنویسد . ابو الصّلت هروی روایت کرده: در جُمعه آخر ماه شعبان خدمت حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) رسیدم، حضرت فرمود، ای ابوالصّلت بیشتر ماه شعبان گذشت، و این روز جُمعه آخر آن است . پس تدارک و تلافی کن در انجام آنچه از این ماه باقی مانده و کوتاهی هایی که در گذشته این ماه کرده ای، و بر تو باد بر آنچه برای تو سودمند است روی آوری و بسیار دعا و استغفار کرده و قرآن تلاوت کند، و از گناهان خود به سوی خدا توبه کن، تا وقتی ماه مبارک فرا رسد، خود را برای خدا خالص کرده باشی، و امانت و حق کسی را، بر عهده خود مگذار مگر آن که ادا کنی، و در دل خویش کینه کسی را وامگذار مگر آن که بیرون کنی، و گناهی را مگذار جز آن که ترک کنی و از خدا بترس، و در امور پنهان و آشکار خود، بر او توکّل کن، که هرکس بر خدا توکّل کند، خدا او را بس است، و در باقیمانده ماه این دعا را بسیار بخوان:

اللّهمَّ إِنْ لَمْ تَکُنْ غَفَرْتَ لَنَا فِیمَا مَضَی مِنْ شَعْبَانَ، فَاغْفِرْ لَنَا فِیمَا بَقِیَ مِنْهُ . (1)

ص: 431


1- خدایا اگر در آنچه از ماه شعبان گذشت ما را نیامرزیدی، پس در آن مقدار که از آن باقی مانده است ما را بیامرز .

به درستی که حق تعالی در این ماه، بنده های بسیاری را به خاطر حرمت ماه مبارک رمضان، از آتش دوزخ برهاند .

دعای شب آخر ماه شعبان و شب اول رمضان

و شیخ طوسی از حارث بن مغیره نضری روایت کرده که حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) در شب آخر شعبان و شب اول ماه رمضان چنین می خواند: اللّهمَّ إِنَّ هَذَا الشَّهْرَ الْمُبَارَکَ، الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ، وَ جُعِلَ هُدًی لِلنَّاسِ، وَ بَیِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَی وَ الْفُرْقَانِ قَدْ حَضَرَ، فَسَلِّمْنَا فِیهِ وَ سَلِّمْهُ لَنَا وَ تَسَلَّمْهُ مِنَّا، فِی یُسْرٍ مِنْکَ وَ عَافِیَةٍ ؛ یَا مَنْ أَخَذَ الْقَلِیلَ، وَ شَکَرَ الْکَثِیرَ، اقْبَلْ مِنِّی الْیَسِیرَ . اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ أَنْ تَجْعَلَ لِی إِلَی کُلِّ خَیْرٍ سَبِیلاً، وَ مِنْ کُلِّ مَا لاَ تُحِبُّ مَانِعاً ؛ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ، یَا مَنْ عَفَا عَنِّی، وَ عَمَّا خَلَوْتُ بِهِ مِنَ السَّیِّئَاتِ، یَا مَنْ لَمْ یُؤَاخِذْنِی بِارْتِکَابِ الْمَعَاصِی، عَفْوَکَ عَفْوَکَ عَفْوَکَ یَا کَرِیمُ . إِلَهِی وَعَظْتَنِی فَلَمْ أَتَّعِظْ، وَ زَجَرْتَنِی عَنْ مَحَارِمِکَ فَلَمْ أَنْزَجِرْ، فَمَا عُذْرِی؟! فَاعْفُ عَنِّی یَا کَرِیمُ، (1)

ص: 432


1- خدایا، این ماه مبارک که قرآن در آن نازل گشته و هدایتی برای مردم و دلایل روشنی از هدایت و تمیز میان حق و باطل قرار داده شده است، فرا رسید، پس ما را در آن به سلامت بدار و آن را برایمان سالم نگهدار و از سوی خویش در حال آسانی و سلامت کامل از ما تحویل بگیرش، ای آن که اندک را بپذیرد و بسیار را قدر نهد، از من اندک را بپذیر؛ خدایا، از تو درخواست می کنم برای من به سوی هر خیری راهی، و از هرچه نمی پسندی مانعی قرار دهی، ای مهربان ترین مهربانان، ای آن که از من درگذشت و از آنچه از زشتی ها در پنهان انجام دادم چشم پوشی کرد، ای آن که مرا به سبب ارتکاب گناهان سرزنش ننمود، عفوت، عفوت، عفوت را خواهم، ای کریم. خدایاپندم فرمودی، پندپذیر نشدم و از حرام هایت بازم داشتی، باز نایستادم، پس مرا چه عذری است؟ از من درگذر ای کریم،

عَفْوَکَ عَفْوَکَ . اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ الرَّاحَةَ عِنْدَ الْمَوْتِ، وَ الْعَفْوَ عِنْدَ الْحِسَابِ ؛ عَظُمَ الذَّنْبُ مِنْ عَبْدِکَ، فَلْیَحْسُنِ التَّجَاوُزُ مِنْ عِنْدِکَ، یَا أَهْلَ التَّقْوَی وَ یَا أَهْلَ الْمَغْفِرَةِ، عَفْوَکَ عَفْوَکَ . اللّهمَّ إِنِّی عَبْدُکَ ابْنُ عَبْدِکَ وَ ابْنُ أَمَتِکَ، ضَعِیفٌ فَقِیرٌ إِلَی رَحْمَتِکَ، وَ أَنْتَ مُنْزِلُ الْغِنَی وَ الْبَرَکَةِ عَلَی الْعِبَادِ، قَاهِرٌ مُقْتَدِرٌ، أَحْصَیْتَ أَعْمَالَهُمْ، وَ قَسَمْتَ أَرْزَاقَهُمْ، وَ جَعَلْتَهُمْ مُخْتَلِفَةً أَلْسِنَتُهُمْ وَ أَلْوَانُهُمْ، خَلْقاً مِنْ بَعْدِ خَلْقٍ، وَ لاَ یَعْلَمُ الْعِبَادُ عِلْمَکَ، وَ لاَ یَقْدِرُ الْعِبَادُ قَدْرَکَ، وَ کُلُّنَا فَقِیرٌ إِلَی رَحْمَتِکَ، فَلاَ تَصْرِفْ عَنِّی وَجْهَکَ، وَ اجْعَلْنِی مِنْ صَالِحِی خَلْقِکَ، فِی الْعَمَلِ وَ الْأَمَلِ، وَ الْقَضَاءِ وَ الْقَدَرِ . اللّهمَّ أَبْقِنِی خَیْرَ الْبَقَاءِ، وَ أَفْنِنِی خَیْرَ الْفَنَاءِ، عَلَی مُوَالاَةِ أَوْلِیَائِکَ، وَ مُعَادَاةِ أَعْدَائِکَ، وَ الرَّغْبَةِ إِلَیْکَ، وَ الرَّهْبَةِ مِنْکَ، وَ الْخُشُوعِ وَ الْوَفَاءِ، وَ التَّسْلِیمِ لَکَ، وَ التَّصْدِیقِ بِکِتَابِکَ، وَ اتِّبَاعِ سُنَّةِ (1)

ص: 433


1- عفوت، عفوت را خواهم؛ خدایا! آسودگی به گاه مرگ و عفو هنگام حساب را از تو می خواهم، گناه از بنده ات بزرگ شده، پس شایسته است گذشت از جانب تو نیکو باشد، ای پروا پذیر، و شایسته آمرزش، عفوت، عفوت را خواهم؛ خدایا! من بنده تو، فرزند بنده تو، فرزند کنیز توأم، ناتوانم، به رحمتت نیازمندم، تو فرود آورنده دارایی و برکت بر بندگانت هستی، چیره و توانایی، کارهای بندگان را شمرده ای و روزی شان را قسمت کرده ای و زبان ها و رنگ هایشان را گوناگون قرار دادی، آفرینشی از پس آفرینش دیگر، بندگان کرانه های دانشت را نمی دانند، و جایگاهت را اندازه ندارند و همه ما نیازمند به رحمت توییم، روی از من برمتاب، و مرا در عمل و آرزو و قضا و قدر از شایستگان بندگانت قرار ده. خدایا، مرا باقی بدار به بهترین بقاء، و بمیران به بهترین مرگ، بر پایه دوستی دوستانت، و دشمنی با دشمنانت، و میل به سویت و ترس از حضرتت، و خشوع و وفا و تسلیم در آستانت، و تصدیق به کتابت، و پیروی از روش

رَسُولِکَ . اللّهمَّ مَا کَانَ فِی قَلْبِی مِنْ شَکٍّ أَوْ رِیبَةٍ، أَوْ جُحُودٍ أَوْ قُنُوطٍ، أَوْ فَرَحٍ أَوْ بَذَخٍ أَوْ بَطَرٍ، أَوْ خُیَلاَءَ أَوْ رِیَاءٍ أَوْ سُمْعَةٍ، أَوْ شِقَاقٍ أَوْ نِفَاقٍ، أَوْ کُفْرٍ أَوْ فُسُوقٍ، أَوْ عِصْیَانٍ أَوْ عَظَمَةٍ، أَوْ شَیْءٍ لاَ تُحِبُ، فَأَسْأَلُکَ یَا رَبِّ، أَنْ تُبَدِّلَنِی مَکَانَهُ إِیمَاناً بِوَعْدِکَ، وَ وَفَاءً بِعَهْدِکَ، وَ رِضًا بِقَضَائِکَ، وَ زُهْداً فِی الدُّنْیَا وَ رَغْبَةً فِیمَا عِنْدَکَ، وَ أَثَرَةً وَ طُمَأْنِینَةً، وَ تَوْبَةً نَصُوحاً، أَسْأَلُکَ ذَلِکَ یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ . إِلَهِی أَنْتَ مِنْ حِلْمِکَ تُعْصَی، وَ مِنْ کَرَمِکَ وَ جُودِکَ تُطَاعُ، فَکَأَنَّکَ لَمْ تُعْصَ (لم تَرَ) وَ أَنَا وَ مَنْ لَمْ یَعْصِکَ سُکَّانُ أَرْضِکَ، فَکُنْ عَلَیْنَا بِالْفَضْلِ جَوَاداً، وَ بِالْخَیْرِ عَوَّاداً یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ ؛ وَ صَلَّی اللّه عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، صَلاَةً دَائِمَةً لاَ تُحْصَی وَ لاَ تُعَدُّ، وَ لاَ یَقْدِرُ قَدْرَهَا غَیْرُکَ ؛ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ . (1)

ص: 434


1- پیامبرت. خدایا، آنچه در دلم می باشد از شک یا تردید یا انکار یا ناامیدی یا خوشی هواپرستانه یا کبر یا سرکشی یا خودبینی یا ریا یا میل به شهرت یا نفاق افکنی یا دورویی یا کفر یا نافرمانی یا گناه یا فخرفروشی یا هرچه که نزد تو ناخوشایند است، پس از تو درخواست می کنم ای پروردگارم که آن ها را تبدیل کنی به ایمان به وعده ات و وفای به پیمانت و خشنودی به قضایت و پارسایی در دنیا و شوق به آنچه نزد توست، و انتخاب نیکو و آرامش و توبه خالص، همه این ها را از تو درخواست می کنم ای پروردگار جهانیان؛ بار خدایا از روی بردباری ات نافرمانی شوی، و به خاطر کرم و بخشندگی ات اطاعت گردی چنان که گویا نافرمانی نشدی، و من و هر که نافرمانی ات نکردند، ساکنان زمین توییم، بر ما با فضل بخشنده باش، و با خیر بهره رسان، ای مهربان ترین مهربانان و درود خدا بر محمّد و خاندانش باد، درودی همواره که به شمار و عدد در نیاید، و اندازه اش را جز تو نداند، ای مهربان ترین مهربانان.

فصل سوم: فضیلت و اعمال ماه مبارک رمضان

خطبه حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) در فضیلت ماه رمضان

شیخ صدوق به سند معتبر، از حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) از پدران بزرگوارش، از حضرت امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده که: روزی رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) برای ما خطبه ای خواند و در آن خطبه فرمود: ای مردم ماه خدا با برکت و رحمت و آمرزش به سوی شما روی آورده، ماهی که نزد خدا بهترین ماه ها، و روزهایش بهترین روزها، و شبهایش بهترین شبها و ساعاتش بهترین ساعت هاست، و آن ماهی است که شما را در آن به سوی میهمانی خدا خوانده اند، و در آن از اهل کرامت خدا شده اید، نفس های شما در آن ماه پاداش تسبیح، و خواب شما ثواب عبادت، و اعمال شما پذیرفته، و دعاهای شما مستجاب است، از پروردگار خویش با نیّت های صادقانه و دل های پاکیزه از گناهان و صفات ناپسند درخواست کنید که به شما برای روزه داشتن در آن و تلاوت قرآن توفیق دهد، همانا بدبخت و بدعاقبت کسی است که در این ماه بزرگ از آمرزش خدا محروم شود . و به گرسنگی و تشنگی در این ماه، تشنگی و گرسنگی روز قیامت را به یاد آرید، به تهیدستان و از کارافتادگان صدقه دهید، پیران خود را تعظیم

ص: 435

و به کودکان مهربانی روا دارید، خویشان خود را نوازش کنید و زبانهای خود را از آنچه نباید گفت بازدارید و دیده های خویش را از آنچه نگاه به آن روا نیست فرو پوشید، و گوش های خود را از انچه شنیدنش بر شما سزاوار نیست بازدارید، با یتیمان مهربانی کنید، تا بعد از شما با یتیمان شما مهربانی کنند . از گناهان خود به سوی خدا توبه کنید، دست های خود را در اوقات نماز به دعا بردارید، زیرا وقت نماز بهترین ساعت هاست، حق تعالی در این اوقات به سوی بندگانش به رحمت نظر می کند، به آنان پاسخ می دهد هرگاه او را بخوانند و لبیک می گوید، هرگاه او را ندا دهند اجابت می نماید هرگاه او را بخوانند . ای مردم همانا وجود شما در گرو کرده های شماست پس آن را با آمرزش خواهی از خدا از گرو رها سازید . و پشت شما از گناهان گرانبار است، پس آن را به طولانی ساختن سجده ها سبک کنید، و بدانید حق تعالی به عزّت و جلال خود سوگند یاد کرده، که نمازگزاران و سجده کنندگان در این ماه را عذاب ننماید، و آنان را در قیامت به آتش دوزخ نترساند . ای مردم هرکه از شما روزه دار مؤمنی را در این ماه افطار دهد، برای او نزد خدا ثواب آزاد کردن بنده و آمرزش گناهان پیشین

ص: 436

خواهد بود . بعضی از اصحاب گفتند: یا رسول اللّه همه ما توانایی افطار دادن نداریم، فرمود: از آتش دوزخ بپرهیزید به افطار دادن روزه داران، گرچه به نصف دانه خرما، یا به یک جرعه آب باشد، همانا خدا به هرکه به همین مقدار افطاری دهد، این پاداش را می دهد، حتی اگر توانایی بیشتر از این را نداشته باشد! ! ای مردم هرکه اخلاق خود را در این ماه نیکو کند، آسان و راحت بر صراط بگذرد روزی که قدم ها بر ان بلغزد، و هرکه در این ماه بر به کار گرفتن غلام و کنیز خویش آسان گیرد، خدا در قیامت حساب او را آسان کند، و هرکه در این ماه شرّ خود را از مردم بازدارد، حق تعالی خشم خویش را در قیامت از او بازدارد و هرکه در این ماه یتیم بی پدری را نوازش کند، خدا در قیامت او را گرا می دارد و هرکه در این ماه به خویشان خود صله و احسان کند، خدا در قیامت او را به مهر خود پیوند دهد، و هرکه از خویشان خود احسان را قطع کند، خدا در قیامت رحمت خود را از او بردارد، و هرکه در این ماه نماز مستحب بجا آورد، خدا برای او برات بیزاری از آتش دوزخ ثبت کند . و هرکه در این ماه نماز واجبی را ادا کند، خدا به او پاداش هفتاد نماز واجب را که در ماه های دیگر خوانده

ص: 437

شود عطا نماید، و هرکه در این ماه صلوات بسیار بر من فرستد، خدا ترازوی عمل او را سنگین گرداند، در روزی که ترازوهای عمل سبک باشند و هرکه در این ماه یک آیه از قرآن بخواند، پاداش کسی را دارد که در ماه های دیگر ختم قرآن کرده باشد . ای مردم به یقین درهای بهشت در این ماه باز است، از خدا بخواهید که به روی شما نبندد، درهای دوزخ در این ماه بسته است، از خدا درخواست نمایید که به روی شما نگشاید، و شیاطین را در این ماه به زنجیر کشیده اند از خدا بخواهید که آنان را بر شما چیره نسازد تا آخر خبر شیخ صدوق روایت کرده چون ماه رمضان میرسید رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) هر اسیری را آزاد می کرد و به هر خواهنده ای عطا می فرمود . مؤلّف گوید: ماه رمضان ماه خدای جهانیان و شریف ترین ماه هاست ماهی که درهای آسمان و درهای بهشت و رحمت باز می شود، و درهای دوزخ بسته میچ شود، در این ماه شبی است که عبادت در آن از عبادت هزار ماه بهتر است، پس درنگ کن که در شب وروز خود چگونه خواهی بود، و چگونه اعضا و جوارح خویش را از نافرمانی پروردگار حفظ می کنی؟ مبادا شبها خواب باشی، و روزها از یاد خدا غافل، همانا در

ص: 438

روایت است، که در پایان هر روز از روزهای ماه رمضان خدا در وقت افطار، هزار هزار نفر را از آتش دوزخ آزاد می کند، و چون شب جُمعه و روز جُمعه شود، در هر ساعتی هزار هزار نفر را از آتش دوزخ می رهاند، که هریک مستوجب عذاب بوده باشند، و در شب و روز آخر ماه، به تعداد آنچه در تمام ماه رها ساخته آزاد می کند، پس ای عزیز مبادا که ماه رمضان بگذرد، و گناهانت بر عهده ات باقی مانده باشد، و در وقتی که روزه داران پاداش خود را بگیرند تو ازجمله محرومان و زیانکاران باشی، و به سوی خدای تبارک و تعالی تقرّب جوی به تلاوت قرآن در شبها و روزهای این ماه، و به خواندن نماز، و کوشش در عبادت و خواندن نمازها در اوقات فضیلت، و کثرت استغفار و دعا .

فَعَنِ الصَّادِقِ (عَلَيهِ السَّلَامُ)، أَنَّهُ مَنْ لَمْ یُغْفَرْ لَهُ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ، لَمْ یُغْفَرْ لَهُ إِلَی قَابِلٍ إِلا أَنْ یَشْهَدَ عَرَفَةَ . (1)

و خود را از آنچه خدا حرام کرده و از افطار دادن به چیزهای حرام، حفظ کن و به گونه ای رفتار کن که مولای ما حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) وصیت فرموده که: هرگاه روزه

ص: 439


1- از امام صادق (درود بر او) روایت شده است: هرکه در ماه رمضان مورد مغفرت قرار نگیرد، تا سال آینده قرار نمی گیرد، مگر آنکه برای آمرزیده شدن در عرفه حاضر شود .

هستی باید گوش و چشم و پوست و همه اعضای تو روزه باشند، یعنی از انجام محرّمات بلکه مکروهات دوری کنند و نیر فرمود: گاه روزه تو نباید همانند روز افطار تو باشد، و همچنین فرمود: روزه به همین خودداری از خوردن و آشامیدن تنهاست، بلکه باید در هنگام روزه، زبان خود را از دروغ نگاه دارید، و دیده های خود را از حرام بپوشانید و با یکدیگر نزاع نکنید، و بر هم حسد نورزید، و غیبت و گفتگوی بی منطق ننمایید، و سوگند دروغ بلکه حتی سوگند راست به زبان نیاورید، و دشنام و ناسزا ندهید، و بی خردی نورزید، و دلتنگ نشوید، و از یاد خدا و نماز غفلت نکنید، و از آنچه نباید گفت خاموش باشید، شکیبا باشید، و سخن به راستی گویید، از اهل شرّ دوری کنید، و از گفتار بد و دروغ و افترا و خصومت با مردم و گمان بد بردن و غیبت و سخن چینی اجتناب کنید و خود را در آستانه آخرت بدانید، و در انتظار فرج و ظهور قائم آل محمّد (عَلَيهِم السَّلَامُ) باشید و ثواب های آخرت را آرزو نمایید، و برای سفر آخرت، اعمال شایسته را توشه برگیرید و بر شما باد به آرامش دل و آرامی تن و خضوع و خشوع و شکستگی و فروتنی، مانند برده ای که از مولای خویش

ص: 440

بترسد، و از عذاب خدا هراسان باشید، و به رحمتش امیدوار، و ای روزه دار باید که دلت از عیب ها و باطنت از حیله ها و مکرها پاک باشد، و تنت پاکیزه از آلودگی ها و از آنچه غیر خداست به سوی خدا بیزاری جو، و ولایت و دوستی خویش را به گاه روزه برای خدا خالص گردان، و از بیان آنچه حق تعالی تو را از آن در آشکار و نهان نهی کرده خاموش باش . و در ایام روزه روح و بدن خویش را به خدای (عزّ و جلّ) ببخش، و دل خویش را برای محبت و یاد او فارغ گردان، و بدن خود را در آنچه خدا تو را به آن امر کرده و فرا خوانده بکارگیر، اگر چنین کنی، آنچه شایسته روزه است انجام داده ای، و فرمان خدا را اطاعت کرده ای، و از آنچه بیان شد آنچه را کم بگذاری، به اندازه آن از فضل و ثواب روزه تو کم می شود، به درستی که پدرم گفت: رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) شنید زنی هنگام روزه، کنیز خویش را دشنام داد، حضرت طعامی خواست و به آن زن گفت: میل کن، عرضه داشت: روزه هستم، فرمود: چگونه روزه ای که کنیز خود را دشنام دادی! روزه تنها ترک خوردن و آشامیدن نیست، همانا حق تعالی روزه را حجابی از انجام کارهای ناشایست، و کردارهای بد، و گفتارهای

ص: 441

ناپسند قرار داده، چه بسیارند روزه داران، و چه بسیارند آنان که تحمّل گرسنگی می کنند . حضرت امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) فرمود: چه بسیار روزه داری که او را از روزه جز تشنگی و گرسنگی بهره ای نیست، و چه بسیار عبادت کننده ای که او را از عبادت سودی جز رنج و زحمت نیست!! ای خوشا خواب زیرکان که بهتر از بیداری و عبادت احمقان می باشد، و خوشا افطار زیرکان که بهتر از روزه داشتن بی خردان است!!

از جابر بن یزید از امام باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده که حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) به جابر بن عبد اللّه فرمود: ای جابر این ماه ماه رمضان است، هرکه روزه بدارد روزش را، و به عبادت بایستد بخشی از شبش را، و شکم و شهوت خویش را از حرام باز دارد، و زبانش را حفظ کند، از گناهانش همچون بیرون رفتن از ماه رمضان بیرون رود . . . جابر گوید: گفتم: یا رسول اللّه چه نیکوست این حدیثی که فرمودی؟ حضرت فرمود: ای جابر چه دشوار است این شرط هایی که گفتم؟ ! به هر صورت، اعمال این ماه شریف در دو مطلب و یک خاتمه ذکر می شود :

ص: 442

مطلب اول: اعمال مشترک ماه مبارک رمضان
بخش اول
اعمال شب و روز ماه رمضان

و آن بر چهار بخش است، بخش اوّل: اعمالی که در هر شب و هر روز این ماه بجا آورده شود .

سیّد ابن طاووس از امام صادق و موسی بن جعفر (عَلَيهِم السَّلَامُ) روایت کرده که فرمودند: در ماه رمضان از اوّل آن تا آخر آن پس از هر فریضه بخوان:

اللّهمَّ ارْزُقْنِی حَجَّ بَیْتِکَ الْحَرَامِ، فِی عَامِی هَذَا وَ فِی کُلِّ عَامٍ، مَا أَبْقَیْتَنِی فِی یُسْرٍ مِنْکَ وَ عَافِیَةٍ وَ سَعَةِ رِزْقٍ، وَ لا تُخْلِنِی مِنْ تِلْکَ الْمَوَاقِفِ الْکَرِیمَةِ، وَ الْمَشَاهِدِ الشَّرِیفَةِ، وَ زِیَارَةِ قَبْرِ نَبِیِّکَ، صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ، وَ فِی جَمِیعِ حَوَائِجِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ فَکُنْ لِی، اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ، مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ، مِنَ الْقَضَاءِ الَّذِی لا یُرَدُّ وَ لا یُبَدَّلُ، أَنْ تَکْتُبَنِی مِنْ حُجَّاجِ بَیْتِکَ الْحَرَامِ، الْمَبْرُورِ حَجُّهُمْ، الْمَشْکُورِ سَعْیُهُمْ، الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمْ، الْمُکَفَّرِ عَنْهُمْ سَیِّئَاتُهُمْ، وَ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ، أَنْ تُطِیلَ عُمُرِی [فِی طَاعَتِکَ]، وَ تُوَسِّعَ عَلَیَّ رِزْقِی، (1)

ص: 443


1- خدایا زیارت خانه محرّمت را در امسال و در هر سال نصیبم کن، تا زمانیکه زنده ام داری در آسانی تندرستی و گشادگی روزی، و محرومم نکن مرا از آن اماکن گرامی، و مشاهد شریف . زیارت قبر پیامبرت که درود تو بر او و بر خاندانش باد، و در تمام حاجات دنیا و آخرت یاور من باش خدایا از تو درخواست می کنم در آنچه که حکم می کنی و مقدّر می نمایی، از فرمان حتمی در شب قَدر، از حکمی که برگشت داده نمی شود، و به حکم دیگر تبدیل نمی گردد، اینکه مرا در شمار زائران خانه محترمت بنویسی، آن زائرانی که پاک و خالصانه است زیارتشان و پذیرفته است تلاششان و آمرزیده است گناهشان، و نابود شده است بدی هایشان، و قرار ده در آنچه حکم می کنی، و مقدّر می نمایی اینکه عمرم را طولانی سازی و روزی ام را فراوان کنی،

وَ تُؤَدِّیَ عَنِّی أَمَانَتِی وَ دَیْنِی ؛ آمِینَ رَبَّ الْعَالَمِینَ . (1)

و پس از نمازهای واجب بخوان: یَا عَلِیُّ یَا عَظِیمُ، یَا غَفُورُ یَا رَحِیمُ، أَنْتَ الرَّبُّ الْعَظِیمُ، الَّذِی لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْءٌ، وَ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ . وَ هَذَا شَهْرٌ عَظَّمْتَهُ وَ کَرَّمْتَهُ، وَ شَرَّفْتَهُ وَ فَضَّلْتَهُ عَلَی الشُّهُورِ، وَ هُوَ الشَّهْرُ الَّذِی فَرَضْتَ صِیَامَهُ عَلَیَّ وَ هُوَ شَهْرُ رَمَضَانَ، الَّذِی أَنْزَلْتَ فِیهِ الْقُرْآنَ، هُدًی لِلنَّاسِف وَ بَیِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَی وَ الْفُرْقَانِ، وَ جَعَلْتَ فِیهِ لَیْلَةَ الْقَدْرِ، وَ جَعَلْتَهَا خَیْرا مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ ؛ فَیَا ذَا الْمَنِّ وَ لا یُمَنُّ عَلَیْکَ، مُنَّ عَلَیَّ بِفَکَاکِ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ، فِیمَنْ تَمُنُّ عَلَیْهِ وَ أَدْخِلْنِی الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ . (2)

شیخ کفعمی در «مصباح» و «بلد الامین» و شیخ شهید در مجموعه خود از حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) روایت کرده اند که آن حضرت فرمود: هرکه این دعا را در ماه رمضان، پس از هر نماز واجب بخواند، حق تعالی گناهان او را تا روز قیامت

ص: 444


1- و امانت و قرضم را ادا نمایی، دعایم را اجابت کن ای پروردگار جهانیان
2- ای بلندمرتبه، ای بزرگ، ای آمرزنده، ای مهربان، تویی پروردگار بزرگی که چیزی همانندش نیست، و اوست شنوای بینا، و این ماهی است که به آن عظمت و کرامت و شرافت بخشیدی و بر سایر ماه ها برتری دادی، و ماهی است که روزه اش را بر ما واجب نمودی، و آن ماه رمضان است که قرآن را در آن فرود آوردی، برای هدایت مردم و بیان دلایل روشن از هدایت و تمیز حق از باطل، و شب قَدر را در آن قرار دادی، و آن را از هزار ماه بهتر ساختی، ای صاحب منت که بر تو منّتی گذاشته نشود، بر من به آزادی از آتش منّت نه، در جمع آنان که بر آن ها منّت نهی، و وارد بهشتم گردان ای مربان ترین مهربانان .

بیامرزد . و آن دعا این است:

اللّهمَّ أَدْخِلْ عَلَی أَهْلِ الْقُبُورِ السُّرُورَ . اللّهمَّ أَغْنِ کُلَّ فَقِیرٍ . اللّهمَّ أَشْبِعْ کُلَّ جَائِعٍ اللّهمَّ اکْسُ کُلَّ عُرْیَانٍ . اللّهمَّ اقْضِ دَیْنَ کُلِّ مَدِینٍ . اللّهمَّ فَرِّجْ عَنْ کُلِّ مَکْرُوبٍ . اللّهمَّ رُدَّ کُلَّ غَرِیبٍ . اللّهمَّ فُکَّ کُلَّ أَسِیرٍ . اللّهمَّ أَصْلِحْ کُلَّ فَاسِدٍ مِنْ أُمُورِ الْمُسْلِمِینَ . اللّهمَّ اشْفِ کُلَّ مَرِیضٍ . اللّهمَّ سُدَّ فَقْرَنَا بِغِنَاکَ . اللّهمَّ غَیِّرْ سُوءَ حَالِنَا بِحُسْنِ حَالِکَ . اللّهمَّ اقْضِ عَنَّا الدَّیْنَ، وَ أَغْنِنَا مِنَ الْفَقْرِ إِنَّکَ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ . (1)

شیخ کلینی در کتاب «کافی» از ابو بصیر روایت کرده که امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) در ماه رمضان این دعا را می خواند:

اللّهمَّ إِنِّی بِکَ وَ مِنْکَ أَطْلُبُ حَاجَتِی، وَ مَنْ طَلَبَ حَاجَةً إِلَی النَّاسِ، فَإِنِّی لا أَطْلُبُ حَاجَتِی إِلّا مِنْکَ، وَحْدَکَ لا شَرِیکَ لَکَ، وَ أَسْأَلُکَ بِفَضْلِکَ وَ رِضْوَانِکَ، أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ (2)

ص: 445


1- خدایا دل اهل قبور را شاد کن، خدایا هر تهیدستی را بی نیاز کن، خدایا هر گرسنه ای را سیر کن، خدایا هر برهنه ای را بپوشان، خدایا قرض هر بدهکاری را ادا کن . خدایا غم هر غم زده ای را برطرف کن، خدایا هر غریبی را به وطن بازگردان، خدایا هر اسیری را آزاد فرما، خدایا هر فسادی را در کار مسلمانان اصلاح گردان، خدایا هر بیماری را درمان ده، خدایا راه تهیدستی ما را با توانگریت ببند، خدایا بدحالی ما را به خوبی حال خود تغییر ده، خدایا وام ما را بپرداز، و ما را از تهیدستی بی نیاز کن، همانا تو بر هرچیز توانایی .
2- خدایا من به وسیله تو و از تو حاجتم را درخواست می کنم، و هرکه حاجت خویش از مردم بخواهد همانا من حاجتم را نمی خواهم مگر از تو، یگانه ای، شریکی برای تو نیست، به حق فضل و رضوانت از تو می خواهم که بر محمّد و اهل

بَیْتِهِ، وَ أَنْ تَجْعَلَ لِی فِی عَامِی هَذَا، إِلَی بَیْتِکَ الْحَرَامِ سَبِیلاً، حِجَّةً مَبْرُورَةً، مُتَقَبَّلَةً زَاکِیَةً خَالِصَةً لَکَ، تَقَرُّ بِهَا عَیْنِی، وَ تَرْفَعُ بِهَا دَرَجَتِی، وَ تَرْزُقَنِی أَنْ أَغُضَّ بَصَرِی، وَ أَنْ أَحْفَظَ فَرْجِی، وَ أَنْ أَکُفَّ بِهَا عَنْ جَمِیعِ مَحَارِمِکَ، حَتَّی لا یَکُونَ شَیْءٌ آثَرَ عِنْدِی، مِنْ طَاعَتِکَ وَ خَشْیَتِکَ، وَ الْعَمَلِ بِمَا أَحْبَبْتَ، وَ التَّرْکِ ِمَا کَرِهْتَ وَ نَهَیْتَ عَنْهُ، وَ اجْعَلْ ذَلِکَ فِی یُسْرٍ وَ یَسَارٍ وَ عَافِیَةٍ، وَ مَا أَنْعَمْتَ بِهِ عَلَیَّ، وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تَجْعَلَ وَفَاتِی قَتْلا فِی سَبِیلِکَ، تَحْتَ رَایَةِ نَبِیِّکَ مَعَ أَوْلِیَائِکَ، وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تَقْتُلَ بِی أَعْدَاءَکَ وَ أَعْدَاءَ رَسُولِکَ، وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تُکْرِمَنِی بِهَوَانِ مَنْ شِئْتَ مِنْ خَلْقِکَ، وَ لا تُهِنِّی بِکَرَامَةِ أَحَدٍ مِنْ أَوْلِیَائِکَ، اللّهمَّ اجْعَلْ لِی مَعَ الرَّسُولِ سَبِیلا، حَسْبِیَ اللّه مَا شَاءَ اللّه . (1)

دعای حج

مؤلّف گوید: این دعا موسوم به دعای حجّ است، سیّد در «اقبال» خواندن آن را در شبهای ماه رمضان، پس از مغرب، از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده، و کفعمی در کتاب «بلد

ص: 446


1- بیتش درود فرستی، و در این سال برایم راهی به سوی کعبه قرار دهی، با زیارتی پاک و پذیرفته، پاکیزه و خالص برای خویش، که دیده ام به آن روشن گردد و مرتبه ام با آن بالا رود، خدایا به من روزی کن که دیده ام را از حرام فرو بندم، و شهوتم را نگاه دارم، و خود را از همه حرام هایت بازدارم، تا آنجا که چیزی نزد من برتر نباشد از طاعت و خشیتت، و عمل به آنچه واجب کردی، و ترک آنچه نپسندیدی و از آن نهی نمودی، و همه اینها را در کنار آسانی و فراوانی و تندرستی، و آنچه به من نعمت دادی قرار ده . و از تو می خواهم مرگم را کشته شدن در راهت در زیر پرچم پیامبرت همراه با اولیایت قرار دهی، و از تو می خواهم که به وسیله من دشمنان خود و رسولت را به قتل رسانی، و از تو درخواست می کنم که مرا گرامی داری با خوار کردن آن از خلق که خودخواهی، و خوار نکنی مرا به گرامی داشتن احدی از اولیایت، خدایا برایم همراه پیامبر راهی به خوشبختی قرار ده، خدا مرا بس است، آنچه خدا خواهد شود .

الامین» فرموده: در هر روز از ماه رمضان و در شب اوّل آن، خواندن این دعا مستحبّ است، و شیخ مفید در کتاب «مقنعه» آن را برای خصوص شب اول ماه پس از نماز مغرب روایت کرده، آگاه باش بهترین اعمال در شبها و روزهای ماه مبارک رمضان خواندن قرآن است، و باید آن را بسیار خواند، چه اینکه قرآن در این ماه نازل شده و در آثار اسلامی وارد شده که هرچیزی را بهاری است، و بهار قرآن ماه رمضان است و در ماه های دیگر یک ختم قرآن مستحبّ است، و کم ترینش ختم آن در شش روز است، ولی در ماه رمضان هر سه روز یک ختم مستحبّ است، و اگر بتواند روزی یک ختم قرآن کند بسیار خوب است، علاّمه مجلسی فرموده: در حدیث است که بعضی از امامان (عَلَيهِم السَّلَامُ) در این ماه چهل ختم قرآن می نمودند و بلکه زیادتر، و اگر ثواب هر ختم قرآنی را به روح مقدس یکی از چهارده معصوم هدیه کند ثوابش دو چندان گردد . و از روایتی ظاهر می شود، که اجر چنین کسی آن است که در روز قیامت با ایشان باشد . در این ماه باید دعا و صلوات و استغفار بسیار نمود، و زیاد «لا اله الاّ اللّه» گفت، و روایت شده که امام چهارم (عَلَيهِ السَّلَامُ) چون ماه رمضان فرا می رسید، زبان نمی گشود مگر به دعا و تسبیح

ص: 447

و استغفار و تکبیر، و نیز باید به عبادت و انجام نافله های شب و روز اهتمام بسیار ورزید .

بخش دوم
دعای افتتاح

دعای افتتاح

بخش دوّم: اعمالی است که باید در شبهای رمضان بجا آورد، و آن چند عمل است: اوّل: افطار نمودن و مستحبّ است پس از نماز شام افطار کند مگر آنکه ضعف بر او چیره شده باشد، یا جمعی جهت افطار منتظر او باشند، دوّم: با غذایی پاکیزه از حرام و شبهه افطار کند، و بهتر است با خرمای حلال روزه خود را بگشاید، تا ثواب نمازش چهار صد برابر گردد، و به خرما، آب، رطب شیر، حلوا، نبات، آب گرم، به هر کدام که افطار کند خوب است .

سوّم: در وقت افطار دعاهای ویژه آن را بخواند، از جمله بگوید:اللّهمَّ لَکَ صُمْتُ، وَ عَلَی رِزْقِکَ أَفْطَرْتُ، وَ عَلَیْکَ تَوَکَّلْتُ . (1)

تا خدا ثواب هرکسی را که در این روز روزه داشته به او عطا کند و اگر دعای «اللّهمّ ربَّ النّور العظیمِ» را که سیّد و کفعمی روایت کرده اند بخواند فضیلت بسیار یابد، و روایت شده که امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) هرگاه می خواست افطار

ص: 448


1- خدایا برای تو روزه گرفتم، و بر خوان تو افطار کردم، و بر تو تکیه نمودم .

کند می گفت:

بِسْمِ اللّه . اللّهمَّ لَکَ صُمْنَا، وَ عَلَی رِزْقِکَ أَفْطَرْنَا، فَتَقَبَّلْ مِنَّا إِنَّکَ أَنْتَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ . (1)

چهارم: در هنگام خوردن لقمه اول بگوید:بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ . یَا وَاسِعَ الْمَغْفِرَةِ اِغْفِرْ لِی . (2) تا خدا او را بیامرزد .

در روایت آمده که در پایان هر روز از روزهای ماه رمضان، خدا هزار هزار نفر را از آتش دوزخ آزاد کند، پس از حضرتش بخواه که تو را یکی از آنان قرار دهد . پنجم: در وقت افطار سوره «قَدر» را بخواند . ششم: به هنگام افطار صدقه داده، و به روزه داران افطار دهد، هرچند به قَدر چند دانه خرما یا جرعه ای آب باشد . از رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) روایت شده: هرکه روزه داری را افطار دهد همچون اجر آن روزه دار برایش خواهد بود، بی آنکه از پاداش آن روزه دار چیزی کاسته شود . و همچنین برای او خواهد بود همانند آن عمل خوبی که آن افطار کننده به نیروی آن طعام بجا آورد، آیة اللّه علاّمه حلی در رساله «سعدیه» از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: هر مؤمنی در ماه رمضان مؤمن دیگری را به

ص: 449


1- به نام خدا، خدایا برای تو روزه گرفتیم، و بر روزی تو افطار کردیم، خدایا از ما بپذیر، که تو شنوا و دانایی
2- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است، ای گسترده آمرزش، مرا بیامرز

لقمه ای اطعام کند، حق تعالی برای او بنویسد اجر کسی را که سی بنده مؤمن آزاد کرده، و نزد خدا یک دعایش مستجاب شود . هفتم: در هر شب خواندن هزار مرتبه «اِنّا اَنزَلناهُ» وارد است . هشتم: در هر شب اگر بتواند صد مرتبه سوره «حم دخان» را بخواند . نهم: سیّد روایت کرده است: هرکه این دعا را در هر شب ماه رمضان بخواند، گناهان چهل سال او آمرزیده می شود:

اللّهمَّ رَبَّ شَهْرِ رَمَضَانَ، الَّذِی أَنْزَلْتَ فِیهِ الْقُرْآنَ، وَ افْتَرَضْتَ عَلَی عِبَادِکَ فِیهِ الصِّیَامَ، صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ ارْزُقْنِی حَجَّ بَیْتِکَ الْحَرَامِ، فِی عَامِی هَذَا وَ فِی کُلِّ عَامٍ، وَ اغْفِرْ لِی تِلْکَ الذُّنُوبَ الْعِظَامَ ؛ فَإِنَّهُ لا یَغْفِرُهَا غَیْرُکَ ؛ یَا رَحْمَانُ یَا عَلّامُ . (1)

دهم: در هر شب پس از مغرب دعای حج را بخواند، که بیان آن در بخش اوّل گذشت .

یازدهم: در هر شب از ماه رمضان بخواند: اللّهمَّ إِنِّی أَفْتَتِحُ (2)

ص: 450


1- خدایا پروردگار ماه رمضان، که قرآن را در آن فرو فرستادی، و روزه را در آن بر بندگانت واجب نمودی، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و زیارت خانه ات را در این سال و در هر سال نصیب من فرما، و برایم بیامرز گناهان بزرگی را که آن ها را جز تو نیامرزد، ای بخشاینده، ای دارای دانش بی پایان .
2- خدایا، من با سپاس تو

الثَّنَاءَ بِحَمْدِکَ، وَ أَنْتَ مُسَدِّدٌ لِلصَّوَابِ بِمَنِّکَ، [وَ] أَیْقَنْتُ أَنَّکَ [أَنْتَ] أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ، فِی مَوْضِعِ الْعَفْوِ وَ الرَّحْمَةِ، وَ أَشَدُّ الْمُعَاقِبِینَ فِی مَوْضِعِ النَّکَالِ وَ النَّقِمَةِ، وَ أَعْظَمُ الْمُتَجَبِّرِینَ فِی مَوْضِعِ الْکِبْرِیَاءِ وَ الْعَظَمَةِ، اللّهمَّ أَذِنْتَ لِی فِی دُعَائِکَ وَ مَسْأَلَتِکَ، فَاسْمَعْ یَا سَمِیعُ مِدْحَتِی، وَ أَجِبْ یَا رَحِیمُ دَعْوَتِی، وَ أَقِلْ یَا غَفُورُ عَثْرَتِی ؛ فَکَمْ یَا إِلَهِی مِنْ کُرْبَةٍ قَدْ فَرَّجْتَهَا، وَ هُمُومٍ قَدْ کَشَفْتَهَا، وَ عَثْرَةٍ قَدْ أَقَلْتَهَا، وَ رَحْمَةٍ قَدْ نَشَرْتَهَا، وَ حَلْقَةِ بَلاءٍ قَدْ فَکَکْتَهَا . الْحَمْدُ للّه الَّذِی لَمْ یَتَّخِذْ صَاحِبَةً وَ لا وَلَداً، وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ شَرِیکٌ فِی الْمُلْکِ، وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ وَلِیٌّ مِنَ الذُّلِّ، وَ کَبِّرْهُ تَکْبِیراً . (1) الْحَمْدُ للّه بِجَمِیعِ مَحَامِدِهِ کُلِّهَا ؛ عَلَی جَمِیعِ نِعَمِهِ کُلِّهَا الْحَمْدُ للّه الَّذِی لا مُضَادَّ لَهُ فِی مُلْکِهِ، وَ لا مُنَازِعَ لَهُ فِی أَمْرِهِ ؛ الْحَمْدُ للّه الَّذِی لا شَرِیکَ لَهُ فِی خَلْقِهِ، وَ لا شَبِیهَ [لاشِبْهَ ] لَهُ فِی عَظَمَتِهِ، الْحَمْدُ للّه الْفَاشِی فِی الْخَلْقِ (2)

ص: 451


1- ستایش را آغاز می کنم و تویی که با کرمت به سوی درستی توجّه دهی، و یقین دارم که در جای عفو و رحمت مهربان ترین مهربانانی . و در جایگاه مجازات و انتقام، سخت ترین کیفرکننده ای، و در موضع بزرگ منشی و عظمت بزرگ ترین جبّاری، خدایا در خواندنت، و در درخواست از حضرتت به من اذن دادی، پس ای شنوا بشنو ستودنم را، و ای مهربان اجابت کن دعایم را، و ای آمرزنده بیامرز لغزشم را، ای خدای من چه بسیار سختیهای که گره گشودی، و اندوه ها که برطرف کردی، و لغزش ها که آمرزیدی، و رحمت که گستردی، و زنجیر بلا که باز کردی، سپاس خدای را که همسر و فرزندی برنگرفته، و در فرمانروایی شریکی برایش نیست، و سرپرستی از روی ناتوانی نداشته است، و او را بزرگ شمار بسیار بزرگ .
2- سپاس خدای را با همه ستودنی هایش، بر تمام نعمت هایش، سپاس خدای را که در فرمانروایی رقیبی ندارد، و برای او در کارش نزاع کننده ای نیست، سپاس خدای را که در آفرینش شریکی ندارد، و در بزرگی شبیهی برای او نیست . سپاس خدای را که

أَمْرُهُ وَ حَمْدُهُ، الظَّاهِرِ بِالْكَرَمِ مَجْدُهُ، الْباسِطِ بِالْجُودِ يَدَهُ، الَّذِى لَاتَنْقُصُ خَزائِنُهُ، وَ لَا تَزِيدُهُ كَثْرَةُ الْعَطاءِ إِلّا جُوداً وَ كَرَماً إِنَّهُ هُوَ الْعَزِيزُ الْوَهَّابُ . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ قَلِيلاً مِنْ كَثِيرٍ، مَعَ حاجَةٍ بِى إِلَيْهِ عَظِيمَةٍ وَ غِناكَ عَنْهُ قَدِيمٌ وَ هُوَ عِنْدِى كَثِيرٌ، وَ هُوَ عَلَيْكَ سَهْلٌ يَسِيرٌ . (1) اللّهمَّ إِنَّ عَفْوَکَ عَنْ ذَنْبِی، وَ تَجَاوُزَکَ عَنْ خَطِیئَتِی، وَ صَفْحَکَ عَنْ ظُلْمِی، وَ سَتْرَکَ عَلَی (عَنْ) قَبِیحِ عَمَلِی، وَ حِلْمَکَ عَنْ کَثِیرِ (کَبِیرِ) جُرْمِى عِنْدَ مَا كانَ مِنْ خَطَإى وَ عَمْدِى أَطْمَعَنِى فِى أَنْ أَسْأَلَكَ مَا لَاأَسْتَوْجِبُهُ مِنْكَ الَّذِى رَزَقْتَنِى مِنْ رَحْمَتِكَ، وَ أَرَيْتَنِى مِنْ قُدْرَتِكَ، وَ عَرَّفْتَنِى مِنْ إِجابَتِكَ، فَصِرْتُ أَدْعُوكَ آمِناً، وَ أَسْأَلُكَ مُسْتَأْنِساً لَاخائِفاً وَ لَا وَجِلاً، مُدِلّاً عَلَيْكَ فِيما قَصَدْتُ فِيهِ إِلَيْكَ، فَإِنْ أَبْطَأَ عَنِّى عَتَبْتُ بِجَهْلِى عَلَيْكَ، وَ لَعَلَّ الَّذِى أَبْطَأَ عَنِّى هُوَ خَيْرٌ لِى لِعِلْمِكَ بِعاقِبَةِ الْأُمُورِ، فَلَمْ أَرَ مَوْلىً [مُؤَمَّلا] کَرِیما أَصْبَرَ (2)

ص: 452


1- فرمان و سپاسش در آفریدگان جاری است و بزرگواری اش با کرمش آشکار است، و دست لطفش به سخاوت گشوده، خدایی گنجینه هایش نقصان نپذیرد، و بخشش بسیارش جز جود و کرم بر او نیفزاید، همانا او عزیز و بسیار بخشنده است، خدایا اندک از بسیار از تو درخواست می کنم، با نیاز شدیدی که مرا به آن است، و بی نیازی تو از ان دیرینه است، و آن اندک نزد من بسیار است، و برای تو هموار و آسان .
2- خدایا بخششت از گناهم، و گذشتت از خطایم، و چشم پوشی ات از تجاوزم، و پرده افکنی ات بر کردار زشتم، و بردباری ات از فراوانی جرمم از آنچه که از خطا و گناه عمدی ام بود مرا به طمع انداخت، که از درگاهت چیزی را که شایسته آن از سوی تو نیستم درخواست کنم، آنچه که از رحمتت نصیبم نمودی و از قَدرتت نشانم دادی، و از اجابتت به من شناساندی، پس بر آن شدم که با اطمینان بخوانمت، و با انس و میل بدون ترس و هراس از تو درخواست می کنم، و در انچه به خاطر آن قصد پیشگاه تو نمودم از تو ناز جویم، اگر برآورده شدن حاجتم تأخیر افتاد، از روی نادانی بر تو عتاب ورزیدم، با آنکه شاید به تأخیر افتادن روا شدن حاجتم برایم بهتر باشد، چه تو به سرانجام امور آگاهی، پس هیچ مولای کریمی را

عَلَی عَبْدٍ لَئِیمٍ مِنْکَ عَلَیَّ . یَا رَبِّ إِنَّکَ تَدْعُونِی فَأُوَلِّی عَنْکَ، وَ تَتَحَبَّبُ إِلَیَّ فَأَتَبَغَّضُ إِلَیْکَ، وَ تَتَوَدَّدُ إِلَیَّ فَلا أَقْبَلُ مِنْکَ، کَأَنَّ لِیَ التَّطَوُّلَ عَلَیْکَ، (1)فَلَمْ يَمْنَعْكَ ذٰلِكَ مِنَ الرَّحْمَةِ لِى وَ الْإِحْسانِ إِلَىَّ، وَ التَّفَضُّلِ عَلَىَّ بِجُودِكَ وَ كَرَمِكَ، فَارْحَمْ عَبْدَكَ الْجاهِلَ وَجُدْ عَلَيْهِ بِفَضْلِ إِحْسانِكَ إِنَّكَ جَوادٌ كَرِيمٌ . اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ مالِكِ الْمُلْكِ، مُجْرِى الْفُلْكِ، مُسَخِّرِ الرِّياحِ، فالِقِ الْإِصْباحِ، دَيَّانِ الدِّينِ، رَبِّ الْعالَمِينَ . اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ عَلىٰ حِلْمِهِ بَعْدَ عِلْمِهِ، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ عَلَىٰ عَفْوِهِ بَعْدَ قُدْرَتِهِ، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ عَلَىٰ طُولِ أَناتِهِ فِى غَضَبِهِ وَ هُوَ قادِرٌ عَلَىٰ مَا يُرِيدُ . اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ خالِقِ الْخَلْقِ، باسِطِ الرِّزْقِ، فالِقِ الْإِصْباحِ، ذِى الْجَلالِ وَ الْإِكْرامِ وَ الْفَضْلِ وَ الْإِنْعامِ، الَّذِى بَعُدَ فَلا يُرىٰ، وَ قَرُبَ فَشَهِدَ النَّجْوىٰ، تَبارَكَ وَ تَعالىٰ . اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِى لَيْسَ لَهُ مُنازِعٌ يُعادِلُهُ، وَ لَا شَبِيهٌ يُشاكِلُهُ، وَ لَا ظَهِيرٌ يُعاضِدُهُ، قَهَرَ بِعِزَّتِهِ (2)

ص: 453


1- بر بنده پستی، شکیباتر از تو بر خود ندیدم، ای پروردگار من، تو مرا می خوانی، و من از تو روی می گردانم، و با من دوستی می ورزی و من با تو دشمنی می کنم، به من محبّت می نمای و از تو نمی پذیرم، گویا مرا بر تو منّت است،
2- و با همه اینها چیزی تو را باز نمی دارد از رحمت و احسان بر من، و تفضّل به جود و کرمت بر این بنده، بر بنده نادانت رحم کن، و با فزونی احسانت بر او جود آور، زیرا تو بخشنده کریمی، سپاس خدای را خدای مالک سلطنت، روان کننده کشتی، تسخیرکننده بادها، شکافنده سپیده، حکمفرمای روز جزاء پروردگار جهانیان . سپاس خدای را بر بردباری اش پس از دانشش به نافرمانی بنده، و سپاس خدای را بر عفوش پس از قَدرتش بر عقاب، و و سپاس خدای را بر طول بردباری اش در وقت خشم، و حال آنکه او بر آنچه بخواهد تواناست . سپاس خدای را که آفریننده آفریدگان گسترنده روزی، شکافنده سپیده، دارای عظمت و بزرگواری و احسان و نعمت بخشی است خدایی که از دیدگان دور است پس دیده نمی شود، و به جانها نزدیک است پس شاهد گفتگوهای پنهان است، فرخنده و برتر است . سپاس خدای را که ستیزه جویی ندارد تا با او برابری نماید، و شبیهی ندارد که هم شکل او باشد، و پشتیبانی ندارد که او را یاری کند، با عزّتش

الْأَعِزَّاءَ، وَ تَواضَعَ لِعَظَمَتِهِ الْعُظَماءُ، فَبَلَغَ بِقُدْرَتِهِ مَا يَشاءُ . اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِى يُجِيبُنِى حِينَ أُنادِيهِ، وَ يَسْتُرُ عَلَىَّ كُلَّ عَوْرَةٍ وَ أَنَا أَعْصِيهِ، وَ يُعَظِّمُ النِّعْمَةَ عَلَىَّ فَلَا أُجازِيهِ، فَكَمْ مِنْ مَوْهِبَةٍ هَنِيئَةٍ قَدْ أَعْطانِى، وَ عَظِيمَةٍ مَخُوفَةٍ قَدْ كَفانِى، وَ بَهْجَةٍ مُونِقَةٍ قَدْ أَرانِى، فَأُثْنِى عَلَيْهِ حامِداً، وَ أَذْكُرُهُ مُسَبِّحاً . اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِى لَايُهْتَكُ حِجابُهُ، وَ لَا يُغْلَقُ بابُهُ، وَ لَا يُرَدُّ سائِلُهُ، وَ لَا يُخَيَّبُ (لا یَخِیبُ) آمِلُهُ . الْحَمْدُ للّه الَّذِی یُؤْمِنُ الْخَائِفِینَ، وَ یُنَجِّی (یُنْجِی) الصَّالِحِینَ (الصَّادِقِینَ) وَ یَرْفَعُ الْمُسْتَضْعَفِینَ، وَ يَضَعُ الْمُسْتَكْبِرِينَ، وَ يُهْلِكُ مُلُوكاً وَ يَسْتَخْلِفُ آخَرِينَ، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ قاصِمِ الْجَبَّارِينَ، مُبِيرِ الظَّالِمِينَ، مُدْرِكِ الْهارِبِينَ، نَكالِ الظَّالِمِينَ، صَرِيخِ الْمُسْتَصْرِخِينَ، مَوْضِعِ حاجاتِ الطَّالِبِينَ، مُعْتَمَدِ الْمُؤْمِنِينَ . اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِى مِنْ خَشْيَتِهِ تَرْعَدُ السَّماءُ وَ سُكَّانُها، وَ تَرْجُفُ الْأَرْضُ وَ عُمَّارُها، وَ تَمُوجُ الْبِحارُ وَ مَنْ(1)

ص: 454


1- همه عزیزان را مقهور ساخته و در برابر عظمتش بزرگان فروتن گشته اند، پس با قَدرتش به هرچه خواهد رسد، سپاس خدای را که اجابتم می کند آنگاه که صدایش می زنم، و هر زشتی را بر من می پوشاند و من از او نافرمانی می کنم، و او نعمتش را بر من بزرگ می گرداند، پس من او را شکر نمی کنم، چه بسیار موهبت های گوارایی که به من عطا فرمود، و حوادث وحشتناکی که مرا از آسیب آن ها کفایت نمود، و چه بسیار خرّمی دلنشینی که به من نمایاند، او را سپاس گویان ستایش می کنم، و تسبیح گویان یادیش می کنم، سپاس خدای را که پرده اش دریده نگردد، و در رحمتش بسته نشود، و پرسنده اش ردّ نگردد، و آرزومندش نومید نشود . سپاس خدای را که هراسندگان را ایمنی بخشد، و شایستگان را نجات دهد، و ناتوان شمردگان را به رفعت رساند، و متکبّران را به خاک اندازد و پادشاهانی را نابود نماید، و دیگران را جانشین آنان سازد، سپاس خدای را که درهم شکننده گردن کشان، نابودکننده ستمکاران، دریابنده گریختگان، کیفردهنده ستمگران، فریادرس دادجویان، حاجت بخش خواهندگان، تکیه گاه مؤمنان است . سپاس خدای را که از خشیتش آسمان و ساکنانش غرّش کنند، و زمین و آباد کنندگانش بلرزند، و دریاها

یَسْبَحُ (یُسَبِّحُ) فِی غَمَرَاتِهَا . «اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِى هَدانا لِهٰذا، وَ مَا كُنَّا لِنَهْتَدِىَ لَوْلَا أَنْ هَدَانا اللّٰهُ» اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِى يَخْلُقُ وَ لَمْ يُخْلَقْ، وَ يَرْزُقُ وَ لَا يُرْزَقُ، وَ يُطْعِمُ وَ لَا يُطْعَمُ، وَ يُمِيتُ الْأَحْياءَ، وَ يُحْيِى الْمَوْتىٰ، وَ هُوَ حَيٌّ لَايَمُوتُ، بِيَدِهِ الْخَيْرُ، وَ هُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ . اللّهمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ وَ رَسُولِکَ، وَ أَمِینِکَ وَ صَفِیِّکَ، وَ حَبِیبِکَ وَ خِیَرَتِکَ (خَلِیلِکَ) مِنْ خَلْقِکَ، وَ حَافِظِ سِرِّکَ، وَ مُبَلِّغِ رِسَالاتِکَ، أَفْضَلَ وَ أَحْسَنَ وَ أَجْمَلَ، وَ أَکْمَلَ وَ أَزْکَی وَ أَنْمَی وَ أَطْیَبَ وَ أَطْهَرَ وَ أَسْنَی، وَ أَکْثَرَ (أَکْبَر) مَا صَلَّیْتَ وَ بَارَکْتَ وَ تَرَحَّمْتَ وَ تَحَنَّنْتَ، وَ سَلَّمْتَ عَلَی أَحَدٍ مِنْ عِبَادِکَ (خَلْقِکَ) وَ أَنْبِیَائِکَ، وَ رُسُلِکَ وَ صِفْوَتِکَ، وَ أَهْلِ الْکَرَامَةِ عَلَیْکَ مِنْ خَلْقِکَ . اللّهمَّ وَ صَلِّ عَلَی عَلِیٍّ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ، وَ وَصِیِّ رَسُولِ رَبِّ الْعَالَمِینَ، عَبْدِکَ وَ وَلِیِّکَ وَ أَخِی رَسُولِکَ، وَ حُجَّتِکَ عَلَی خَلْقِکَ، وَ آیَتِکَ الْکُبْرَی، (1)

ص: 455


1- و هرکه در اعماقش شناور است موج زنند . سپاس خدای را که ما را به شناخت خویش هدایت فرمود و اگر خدا ما را هدایت نکرده بود هرگز هدایت نمی شدیم سپاس خدای را که می آفریند و خود آفریده نشده، و روزی می دهد، و خود روزی داده نمی شود و می خوراند و خود خورانده نمی شود و زنده ها را می میراند، و مردگان را زنده می کند، و اوست زنده ای که هرگز نمی میرد، خیر تنها به دست اوست، و او بر هر چیز تواناست . خدایا درود فرست بر محمّد بنده و فرستاده ات و امین و یار صمیمی و محبوب، و برگزیده ات و حافظ راز و رساننده پیام هایت، درودی برترین و بهترین و زیباترین و کامل ترین و پاکیزه ترین و پر نماترین و دلپسندترین و پاک ترین و بلندترین و بیشترین درودی که فرستادی و برکت دادی و ترحم نمودی و مهر ورزیدی، و سلام دادی بر یکی از بندگان و پیامبران و رسولان و برگزیدگان و اهل کرامت از خَلْقَت . خدایا درود فرست بر علی امیر المؤمنان، و جانشین فرستاده پروردگار جهانیان، بنده و ولیّت و برادر رسولت، و حجّتت بر بندگان، و نشانه بزرگ ترت،

وَ النَّبَإِ الْعَظِیمِ، وَ صَلِّ عَلَی الصِّدِّیقَةِ الطَّاهِرَةِ، فَاطِمَةَ [الزَّهْرَاءِ] سَیِّدَةِ نِسَاءِ الْعَالَمِینَ، وَ صَلِّ عَلَی سِبْطَیِ الرَّحْمَةِ وَ إِمَامَیِ الْهُدَی، الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ، سَیِّدَیْ شَبَابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ، وَ صَلِّ عَلَی أَئِمَّةِ الْمُسْلِمِینَ، عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ، وَ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ، وَ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ، وَ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ، وَ عَلِيِّ بْنِ مُوسىٰ، وَ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ، وَ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ، وَ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ، وَ الْخَلَفِ الْهادِي الْمَهْدِيِّ، حُجَجِكَ عَلَىٰ عِبادِكَ، وَ أُمَنائِكَ فِى بِلادِكَ صَلاةً كَثِيرَةً دائِمَةً. اللّهمَّ وَ صَلِّ عَلَی وَلِیِّ أَمْرِکَ، الْقَائِمِ الْمُؤَمَّلِ، وَ الْعَدْلِ الْمُنْتَظَرِ، وَ حُفَّهُ (وَ احْفُفْهُ) بِمَلائِكَتِكَ الْمُقَرَّبِينَ، وَ أَيِّدْهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ؛ يَا رَبَّ الْعالَمِينَ . اَللّٰهُمَّ اجْعَلْهُ الدَّاعِىَ إِلىٰ كِتابِكَ، وَ الْقائِمَ بِدِينِكَ، اسْتَخْلِفْهُ فِى الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفْتَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِ، مَكِّنْ لَهُ دِينَهُ الَّذِى ارْتَضَيْتَهُ لَهُ، أَبْدِلْهُ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِ أَمْناً، يَعْبُدُكَ لَايُشْرِكُ بِكَ شَيْئاً . (1)

ص: 456


1- و خبر عظیم، و درود فرست بر صدیقه طاهره فاطمه زهرا سرور زنان جهانیان، و درود فرست بر دو فرزندزاده پیامبر رحمت، و دو پیشوای هدایت، حسن و حسین، دو سرور جوانان اهل بهشت، و درود فرست بر امامان مسلمین، علی بن الحسین و محمّد بن علی، و جعفر بن محمّد، و موسی بن جعفر و علی بن موسی و محمّد بن علی و علی بن محمّد، و حسن بن علی، و یادگار شایسته هدایت گر حضرت مهدی، حجّت های تو بر بندگان، و امین های تو در سرزمین هایت درودی بسیار و همیشگی . خدایا درود فرست بر ولی امرت، آن قائم آرزو شده، و دادگستر مورد انتظار، واو را در حمایت فرشتگان مقرّبت قرار ده، و به روح القدس تأییدش کن ای پروردگار جهانیان . خدایا او را دعوت کننده به کتابت، و قیام کننده به آئینت قرار ده، او را جانشین خود روی زمین گردان، چنان که پاکان پیش از او را جانشین خویش قرار دادی، دینی را که برایش پسندیده ای به دست او پابرجا بدار، و ترسش را به امنیت بازگردان، تا با اخلاص کامل تو را بپرستد .

اللّهمَّ أَعِزَّهُ وَ أَعْزِزْ [اَعزَّ] بِهِ، وَ انْصُرْهُ وَ انْتَصِرْ بِهِ، وَ انْصُرْهُ نَصْراً عَزِيزاً، وَ افْتَحْ لَهُ فَتْحاً يَسِيراً، وَ اجْعَلْ لَهُ مِنْ لَدُنْكَ سُلْطاناً نَصِيراً . اَللّٰهُمَّ أَظْهِرْ بِهِ دِينَكَ وَ سُنَّةَ نَبِيِّكَ، حَتَّىٰ لَايَسْتَخْفِىَ بِشَىْءٍ مِنَ الْحَقِّ مَخافَةَ أَحَدٍ مِنَ الْخَلْقِ . اَللّٰهُمَّ إِنَّا نَرْغَبُ إِلَيْكَ فِى دَوْلَةٍ كَرِيمَةٍ تُعِزُّ بِهَا الْإِسْلامَ وَ أَهْلَهُ، وَ تُذِلُّ بِهَا النِّفاقَ وَ أَهْلَهُ، وَ تَجْعَلُنا فِيها مِنَ الدُّعاةِ إِلَىٰ طاعَتِكَ، وَ الْقادَةِ إِلىٰ سَبِيلِكَ، وَ تَرْزُقُنا بِها كَرامَةَ الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ . (1)اَللّٰهُمَّ مَا عَرَّفْتَنا مِنَ الْحَقِّ فَحَمِّلْناهُ، وَ مَا قَصُرْنا عَنْهُ فَبَلِّغْناهُ . اَللّٰهُمَّ الْمُمْ بِه شَعَثَنا، وَ اشْعَبْ بِهِ صَدْعَنا، وَ ارْتُقْ بِهِ فَتْقَنا، وَ كَثِّرْ بِهِ قِلَّتَنا، وَ أَعْزِزْ بِهِ ذِلَّتَنا، وَ أَغْنِ بِهِ عائِلَنا، وَ اقْضِ بِهِ عَنْ مَغْرَمِنا، وَ اجْبُرْ بِهِ فَقْرَنا، وَ سُدَّ بِهِ خَلَّتَنا، وَ يَسِّرْ بِهِ عُسْرَنا، وَ بَيِّضْ بِهِ وُجُوهَنا، وَ فُكَّ بِهِ أَسْرَنا، وَ أَنْجِحْ بِهِ طَلِبَتَنا، وَ أَنْجِزْ بِهِ مَواعِيدَنا، وَ اسْتَجِبْ بِهِ دَعْوَتَنا، وَ أَعْطِنا بِهِ سُؤْلَنا، وَ بَلِّغْنا بِهِ (2)

ص: 457


1- خدایا عزیزش بدار، و به دیگران توسط او عزّت بده و یاری اش کن . و به دیگران از سوی او یاری ده یاری اش ده یاری پیروزمندانه و بر پیروزیش با پیروزی آسان، و از پیش خود برای او سلطنتی پیروزی آفرین قرار ده . خدایا به وسیله او دینت و روش پیامبرت را آشکار کن، تا چیزی از حق، از ترس احدی از مردم پنهان نماند . خدایا به سوی تو مشتاقیم برای یافتن دولت کریمه ای که اسلام و اهلش را به آن عزیز گردانی، و نفاق و اهلش را به وسیله آن خوار سازی، و ما را در آن دولت از دعوت کنندگان به سوی طاعتت، و رهبران به سوی راهت قرار دهی، و کرامت دنیا و آخرت را از برکت آن روزیمان فرمایی .
2- خدایا آنچه از حق به ما شناساندی تاب تحملش را نیز عنایت کن، و آنچه را دررسیدن به آن کوتاهی کردیم، ما را به آن برسان، خدایا پریشانی ما را به یاری او جمع کن، و پراکندگی ما را به او وحدت بخش، و گسیختگی ما را با او پیوند ده، و اندک ما را به او زیاد فرما، و ذلّت ما را به او عزّت ده و تنگدستی ما را به او توانگری بخش، و بدهی ما را از برکت او ادا کن، و فقر ما را به مدد او جبران فرما، و جدایی و دو دستگی ما را به او برطرف کن، و دشواری کار ما را به او آسان گردان، و روری ما را به دیدار او سپید کن، و اسیران ما را به یاری او آزاد گردان، و درخواسته ای ما را به لطف او برآور، و وعده های ما را به ظهور او تحقق بخش و دعایمان را به کمک او اجابت کن، و خواسته هایمان را به حق او عطا فرما، و ما را به یاری او

مِنَ الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ آمالَنا، وَ أَعْطِنا بِهِ فَوْقَ رَغْبَتِنا، يَا خَيْرَ الْمَسْؤُولِينَ، وَ أَوْسَعَ الْمُعْطِينَ، اشْفِ بِهِ صُدُورَنا، وَ أَذْهِبْ بِهِ غَيْظَ قُلُوبِنا، وَ اهْدِنا بِهِ لِمَا اخْتُلِفَ فِيهِ مِنَ الْحَقِّ بِإِذْنِكَ، إِنَّكَ تَهْدِى مَنْ تَشاءُ إِلىٰ صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ، وَ انْصُرْنا بِهِ عَلَىٰ عَدُوِّكَ وَ عَدُوِّنا إِلٰهَ الْحَقِّ (الْخَلْقِ). آمِینَ . اللّهمَّ إِنَّا نَشْکُو إِلَیْکَ فَقْدَ نَبِیِّنَا، صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ غَیْبَةَ وَلِیِّنَا (إِمَامِنَا )، وَ کَثْرَةَ عَدُوِّنَا، وَ قِلَّةَ عَدَدِنَا، (1) وَ شِدَّةَ الْفِتَنِ بِنا، وَ تَظاهُرَ الزَّمانِ عَلَيْنا، فَصَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ (وَ آلِ مُحَمَّدٍ )، وَ أَعِنَّا عَلىٰ ذٰلِكَ بِفَتْحٍ مِنْكَ تُعَجِّلُهُ، وَ بِضُرٍّ تَكْشِفُهُ، وَ نَصْرٍ تُعِزُّهُ، وَ سُلْطانِ حَقٍّ تُظْهِرُهُ، وَ رَحْمَةٍ مِنْكَ تُجَلِّلُناها، وَ عافِيَةٍ مِنْكَ تُلْبِسُناها، بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (2)

دوازدهم: در هر شب این دعا را بخواند:اللّهمَّ بِرَحْمَتِکَ فِی الصَّالِحِینَ فَأَدْخِلْنَا، وَ فِی عِلِّیِّینَ فَارْفَعْنَا، وَ بِکَأْسٍ مِنْ مَعِینٍ مِنْ عَیْنٍ سَلْسَبِیلٍ فَاسْقِنَا، (3)

ص: 458


1- به آروزهای دنیا و آخرتمان برسان، و لطف به او بالاتر از آرزویمان به ما اعطا کن، ای بهترین خواسته شدگان، و گشاده دست ترین بخشندگان، سینه های ما را به او شفا بخش، و کینه دل هایمان را به او برطرف کن، و ما را به مدد او به حقیقت آنچه که در آن اختلاف افتاده از حق به اذن خود راهنمایی فرما، همانا تو هرکه را بخواهی به راه راست هدایت می کنی، و به وسیله او ما را بر دشمنان خود و دشمنان خویش یاری ده، ای معبود حق آمین . خدایا از نبود پیامبران که درودهای تو بر او و خاندانش و از ناپیدایی مولایمان، و بسیاری دشمنانمان و کمی نفراتمان،
2- و سختی فتنه ها به سویمان، و از جریان زمان بر زیانمان به درگاه تو شکوه می آوریم، بر محمّد و خاندانش درود فرست و ما را در برابر این همه یاری فرما به گشایشی از جانب خویش که زود برسانی، و بدحالی که برطرف کنی، و پیروزی با عزّت برایمان قرار دهی، و سلطنت حقی که آشکارش فرمایی، و به رحمتی که از سویت ما را فرا گیرد، و به سلامتی کاملی که از جانبت ما را بپوشاند، ای مهربان ترین مهربانان .
3- خدایا ما را در زمره شایستگان وارد کن، و در بهشت برین بالا بر، و جامی از نوشیدنی خوش گوار از چشمه سلسبیل به ما بنوشان،

وَ مِنَ الْحُورِ الْعِینِ بِرَحْمَتِکَ فَزَوِّجْنَا، وَ مِنَ الْوِلْدَانِ الْمُخَلَّدِینَ کَأَنَّهُمْ لُؤْلُؤٌ مَکْنُونٌ فَأَخْدِمْنَا، وَ مِنْ ثِمَارِ الْجَنَّةِ وَ لُحُومِ الطَّیْرِ فَأَطْعِمْنَا، وَ مِنْ ثِیَابِ السُّنْدُسِ وَ الْحَرِیرِ وَ الْإِسْتَبْرَقِ فَأَلْبِسْنَا، وَ لَیْلَةَ الْقَدْرِ وَ حَجَّ بَیْتِکَ الْحَرَامِ، وَ قَتْلا فِی سَبِیلِکَ فَوَفِّقْ لَنَا، وَ صَالِحَ الدُّعَاءِ وَ الْمَسْأَلَةِ فَاسْتَجِبْ لَنَا، وَ إِذَا جَمَعْتَ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فَارْحَمْنَا، وَ بَرَاءَةً مِنَ النَّارِ فَاکْتُبْ لَنَا، وَ فِی جَهَنَّمَ فَلا تَغُلَّنَا، وَ فِی عَذَابِکَ وَ هَوَانِکَ فَلا تَبْتَلِنَا، وَ مِنَ الزَّقُّومِ وَ الضَّرِیعِ فَلا تُطْعِمْنَا، وَ مَعَ الشَّیَاطِینِ فَلا تَجْعَلْنَا، وَ فِی النَّارِ عَلَی وُجُوهِنَا فَلا تَکْبُبْنَا (تَکُبَّنَا)، وَ مِنْ ثِیَابِ النَّارِ وَ سَرَابِیلِ الْقَطِرَانِ فَلا تُلْبِسْنَا، وَ مِنْ کُلِّ سُوءٍ یَا لا إِلَهَ إِلا أَنْتَ، بِحَقِّ لا إِلَهَ إِلا أَنْتَ فَنَجِّنَا . (1)

اعمال و نماز شبهای ماه رمضان

سیزدهم: از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: در هر شب ماه

ص: 459


1- و به رحمتت از حور العین به همسری ما درآور، و از جاوید پسرانی که همچون مروارید در صدفند، در خدمت ما بگمار، و از میوه های بهشت، و گوشت پرندگان به ما بخوران، و از لباس های زربفت و حریر و دیبا به ما بپوشان، و ما را برای رسیدن به شب قَدر، و زیارت خانه کعبه، و کشته شدن در راهت توفیق عنایت کن، و دعای شایسته و درخواست ما را اجابت فرما، و آنگاه که پیشینیان و پسینیان را در روز قیامت جمع کردی به ما رحم کن، و رهایی از آتش را برای ما بنویس، و در دوزخ ما را به زنجیر نبند، و در عذاب و خواری ات ما را گرفتار مساز، و از زَقّوم و ضَریعِ دوزخ به ما مخوران، و با شیاطین یکجا قرارمان مده، و ما را به رو در آتش مینداز، و از جامه های آتشین و پیراهن های فلزی آتش بار بر ما مپوشان، و از هرگونه بدی، ای که معبودی جز تو نیست، بحق اینکه معبودی جز تو نیست ما را رهایی بخش .

رمضان بخوان: اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ أَنْ تَجْعَلَ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّر، مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ فِی الْأَمْرِ الْحَکِیمِ، مِنَ الْقَضَاءِ الَّذِی لا یُرَدُّ وَ لا یُبَدَّلُ، أَنْ تَکْتُبَنِی مِنْ حُجَّاجِ بَیْتِکَ الْحَرَامِ، الْمَبْرُورِ حَجُّهُمْ، الْمَشْکُورِ سَعْیُهُمْ الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمْ، الْمُکَفَّرِ عَنْ سَیِّئَاتِهِمْ، وَ أَنْ تَجْعَلَ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ، أَنْ تُطِیلَ عُمُرِی فِی خَیْرٍ وَ عَافِیَةٍ، وَ تُوَسِّعَ فِی رِزْقِی، وَ تَجْعَلَنِی مِمَّنْ تَنْتَصِرُ بِهِ لِدِینِکَ، وَ لا تَسْتَبْدِلْ بِی غَیْرِی . (1)

چهاردم: در کتاب «انیس و الصّالحین» آمده است که در هر شب از شبهای ماه رمضان بخواند: أَعوذُ بِجَلالِ وَجهِکَ الکَریمِ، أَنْ یَنْقَضِیَ عَنِّی شَهْرُ رَمَضَانَ، أَوْ یَطْلُعَ الْفَجْرُ مِنْ لَیْلَتِی هَذِهِ، وَ لَکَ قِبَلِی تَبِعَةٌ أَوْ ذَنْبٌ تُعَذِّبُنِی عَلَیْهِ . (2)

پانزدهم: شیخ کفعمی در حاشیه «بلد الامین» از سیّد ابن باقی روایت کرده که مستحب است در هر شب ماه رمضان دو

ص: 460


1- خدایا از تو درخواست می کنم، در آنچه حکم می کنی و مقدّر می فرمایی، از امر حتمی در کار حکیمانه، از فرمانی که برگشت ناپذیرد، و تغییر پیدا نمی کند چنین قرار دهی که مرا در شمار زائران خانه ات ثبت کنی، زائرانی که حجشان پذیرفته شده و تلاششان قبول شده، و گناهانشان به آمرزش رسیده، و بدی هایشان محو گشته، و در آنچه حکم می کنی، و مقدّر می فرمایی قرار دهی، که عمر مرا در خیر و سلامت کامل طولانی کنی، و در روزی ام وسعت دهی، و مرا از آنانی قرار دهی که به وسیله آنان دینت را یاری می کنی، و دیگری را به جای من قرار ندهی
2- به عظمت ذات کریمانه ات پناه می آورم، از اینکه ماه رمضان از من بگذرد، یا سپیده این شب بدمد، و هنوز نزد من حقی برای تو یا گناهی مانده باشد، که بر آن عذابم کنی .

رکعت نماز خوانده شود، در هر رکعت سوره «حَمد» یک مرتبه و سوره «تَوحید» سه مرتبه و چون سلام داده شد بگوید:

سُبْحانَ مَنْ هُوَ حَفِيظٌ لَايَغْفُلُ، سُبْحانَ مَنْ هُوَ رَحِيمٌ لَايَعْجَلُ، سُبْحانَ مَنْ هُوَ قائِمٌ لَايَسْهُو، سُبْحانَ مَنْ هُوَ دائِمٌ لَايَلْهُو . (1)

سپس تسبیحات اربعه [یعنی: سُبْحانَ اللّه وَ الْحَمْدُ للّه، وَ لا إلهَ إلاّ اللّه وَ اللّه أکْبَرُ] راهفت مرتبه بگوید، آنگاه بخواند:

سُبْحَانَکَ سُبْحَانَکَ سُبْحَانَکَ ؛ یَا عَظِیمُ، اغْفِرْ لِیَ الذَّنْبَ الْعَظِیمَ . (2) سپس بر پیامبر و آل او (عَلَيهِم السَّلَامُ) ده مرتبه: صلوات فرستد .

کسی که این دو رکعت نماز را بجا آورد، حق تعالی برای او هفتاد هزار گناه را بیامرزد . . . تا آخر خبر .

کیفیت هزار رکعت نماز در ماه رمضان

شانزدهم: روایت شده که هرکه در هر شب از ماه رمضان سوره «إِنَّا فَتَحْنا لَكَ فَتْحاً مُبِيناً» را در نماز نافله بخواند، در آن سال از آسیب محفوظ می ماند .

ص: 461


1- منزّه است آن که نگهبان است و غفلت نمی کند، منزّه است آن که مهربان است و شتاب نمی ورزد، منزّه است آن که برپا است و از یاد نمی برد، منزّه است آن که همیشگی است و سرگرم نمی شود
2- منزّهی تو منزّهی تو، منزّهی تو، ای بزرگ، گناه بزرگ مرا بیامرز .

آگاه باش از اعمالی که مستحب است در شبهای ماه رمضان بجا آورده شود، هزار رکعت نماز در مجموع این ماه است، که استادان و بزرگان علما در کتاب های خود، که در زمینه فقه یا عبادات نوشته اند به آن اشاره کرده اند . احادیث در باب کیفیت بجا آوردن آن مختلف است، آنچه موافق روایت ابن ابی قرّه از امام جواد (عَلَيهِ السَّلَامُ) است، و شیخ مفید در کتاب «غرّیه و اشراف»، آن را اختیار کرده، بلکه مورد اختیار مشهور از علماست، آن است که در دهه اول و دوم ماه رمضان، در هر شب بیست رکعت خوانده شود، هر دو رکعت به یک سلام، به این صورت که، هشت رکعت آن را پس از نماز مغرب، و دوازده رکعت دیگر را بعد از نماز عشا بخواند، و در دهه آخر ماه در هر شب سی رکعت بخواند، هشت رکعت آن را پس از نماز مغرب و بیست ودو رکعت دیگر را بعد از نماز عشا بخواند، که مجموع این نمازها هفتصد رکعت می شود، و باقی آن را که سیصد رکعت است در شبهای قَدر بخواند، شب نوزدهم صد رکعت، و شب بیست ویکم صد رکعت، و در شب بیست وسوم نیز صد رکعت که در جمع هزار رکعت می شود . این هزار رکعت به ترتیب دیگری هم وارد شده است که تفصیلش

ص: 462

در جای دیگر آمده، و این مقام گنجایش شرح آن را ندارد، و امید است که اهل خیر در اجرای این هزار رکعت مسامحه و سهل انگاری نکنند، و خود را از فیض آن بهره مند کنند .

و نیز روایت شده: که پس از هر دو رکعت از نمازهای مستحبی ماه رمضان بخوان:

اَللّٰهُمَّ اجْعَلْ فِيما تَقْضِى وَ تُقَدِّرُ، مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ، وَ فِيما تَفْرُقُ مِنَ الْأَمْرِ الْحَكِيمِ فِى لَيْلَةِ الْقَدْرِ، أَنْ تَجْعَلَنِى مِنْ حُجَّاجِ بَيْتِكَ الْحَرامِ، الْمَبْرُورِ حَجُّهُمُ، الْمَشْكُورِ سَعْيُهُمُ، الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمْ، وَ أَسْأَلُكَ أَنْ تُطِيلَ عُمْرِى فِى طاعَتِكَ، وَ تُوَسِّعَ لِى فِى رِزْقِى، يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1)

بخش سوم
اعمال سحرهای ماه مبارک

بخش سوّم: اعمال سحرهای ماه مبارک رمضان و آن چند عمل است: اوّل: سحری خوردن، و آن را ترک نکند گرچه به خوردن یک خرمای خشک، یا نوشیدن شربتی از آب باشد، و بهترین سحریها سویق یعنی قاووت و خرماست، و در خبر وارد شده: که خدا و فرشتگان صلوات می فرستند

ص: 463


1- خدایا در آنچه حکم می کنی و مقدّر می نمایی از فرمان حتمی ات، و در آنچه بسط می دهی از کار حکیمانه ات، در شب قَدر مقرّر فرما که مرا از حاجیان خانه کعبه ات قرار دهی، حاجیانی که حجّشان پذیرفته شده، و تلاششان قبول گشته، و گناهانشان آمرزیده شده است، و از تو درخواست می کنم که عمرم را در طاعتت طولانی سازی، و روزی ات را بر من گسترده نمایی، ای مهربان ترین مهربانان .

بر آنهایی که در سحرها استغفار می کنند، و سحری می خورند . دوم: هنگام خوردن سحری سوره «انِّا اَنزَلناهُ» را بخواند، که هرکه این سوره مبارکه را هنگام افطار کردن و سحری خوردن بخواند، در فاصله بین این دو زمان ثواب کسی را دارد که در راه خدا در خون خود غلطیده است .

دعای سحر معروف

سوم: دعای عظیم الشأنی را که از حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده بخواند، آن حضرت فرموده است: این دعا دعایی است که امام باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) در سحرهای ماه رمضان می خواندند:

اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ بَهائِكَ بِأَبْهاهُ، وَ كُلُّ بَهائِكَ بَهِيٌّ،، اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِبَهائِكَ كُلِّهِ . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ جَمالِكَ بِأَجْمَلِهِ وَ كُلُّ جَمالِكَ جَمِيلٌ ؛ اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِجَمالِكَ كُلِّهِ . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ جَلالِكَ بِأَجَلِّهِ، وَ كُلُّ جَلالِكَ جَلِيلٌ ؛ اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِجَلالِكَ كُلِّهِ . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ عَظَمَتِكَ بِأَعْظَمِها، وَ كُلُّ عَظَمَتِكَ عَظِيمَةٌ، اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِعَظَمَتِكَ كُلِّها . اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ نُورِکَ بِأَنْوَرِهِ، وَ کُلُّ (1)

ص: 464


1- خدایا از تو درخواست می کنم به حق زیباترین مرتبه از زیبایی ات، و همه مراتب زیبایی ات زیباست، خدایا از تو درخواست می کنم به حق همه مراتب زیبایی ات . خدایا از تو درخواست می کنم به حق نیکوترین مرتبه از جمالت، و همه مراتب جمال تو نیکوست، خدایا از تو درخواست می کنم به حق همه مراتب جمالت . خدا از تو درخواست می کنم به حق برجسته ترین مرتبه از جلالت، و همه مراتب جلال تو برجسته است خدایا از تو درخواست می کنم به حق همه مراتب جلالت . خدایا از تو درخواست می کنم به حق بالاترین مرتبه از عظمتت، و همه مراتب عظمتت عظیم است، خدایا از تو درخواست می کنم به حق همه مراتب عظمتت . خدایا از تو درخواست می کنم به حق نورانی ترین مرتبه از نورت، و همه

نُورِكَ نَيِّرٌ ؛ اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِنُورِكَ كُلِّهِ . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ رَحْمَتِكَ بِأَوْسَعِها وَ كُلُّ رَحْمَتِكَ واسِعَةٌ ؛ اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِرَحْمَتِكَ كُلِّها . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ كَلِماتِكَ بِأَتَمِّها وَ كُلُّ كَلِماتِكَ تامَّةٌ، اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِكَلِماتِكَ كُلِّها . (1) اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ كَمالِكَ بِأَكْمَلِهِ، وَ كُلُّ كَمالِكَ كامِلٌ، اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِكَمالِكَ كُلِّهِ . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ أَسْمائِكَ بِأَكْبَرِها وَ كُلُّ أَسْمائِكَ كَبِيرَةٌ، اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِأَسْمائِكَ كُلِّها . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ عِزَّتِكَ بِأَعَزِّها وَ كُلُّ عِزَّتِكَ عَزِيزَةٌ، اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِعِزَّتِكَ كُلِّها . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ مَشِيئَتِكَ بِأَمْضاها وَ كُلُّ مَشِيئَتِكَ ماضِيَةٌ، اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِمَشِيئَتِكَ كُلِّها . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ قُدْرَتِكَ بِالْقُدْرَةِ الَّتِى اسْتَطَلْتَ بِها عَلَىٰ كُلِّ شَىْءٍ وَ كُلُّ قُدْرَتِكَ مُسْتَطِيلَةٌ، اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِقُدْرَتِكَ كُلِّها . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ عِلْمِكَ (2)

ص: 465


1- مراتب نور تو نورانی است، خدایا از تو درخواست می کنم به حق همه مراتب نورت . خدایا از تو درخواست می کنم به حق گسترده تری مرتبه از رحمتت، و همه مراتب رحمتت گسترده است، خدایا از تو درخواست می کنم به حق همه مراتب رحمتت . خدایا از تو درخواست می کنم به حق کامل ترین مرتبه از مراتب کلمات، و همه مراتب کلماتت کامل است، خدایا از تو درخواست می کنم به حق همه مراتب کلماتت .
2- خدایا از تو درخواست می کنم به حق کامل ترین مرتبه از کمالت و همه مراتب کمالت کامل است، خدایا از تو درخواست می کنم به حق همه مراتب کمالت . خدایا از تو درخواست می کنم به حق بزرگ ترین مرتبه از نام هایت، و همه مراتب نام هایت بزرگ است، خدایا از تو درخواست می کنم به حق همه مراتب نام هایت خدایا از تو درخواست می کنم به حق عزیزترین مرتبه از عزّتت و همه مراتب عزّتت عزیز است، خدایا از تو درخواست می کنم به حق همه مراتب عزتت خدایا از تو درخواست می کنم به حق

بِأَنْفَذِهِ، وَ كُلُّ عِلْمِكَ نافِذٌ، اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِعِلْمِكَ كُلِّهِ . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ قَوْلِكَ بِأَرْضاهُ وَ كُلُّ قَوْلِكَ رَضِيٌّ، اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِقَوْلِكَ كُلِّهِ . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ مَسائِلِكَ بِأَحَبِّها إِلَيْكَ حَبِيبَةٌ، اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِمَسائِلِكَ كُلِّها . (1) اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ شَرَفِكَ بِأَشْرَفِهِ وَ كُلُّ شَرَفِكَ شَرِيفٌ، اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِشَرَفِكَ كُلِّهِ . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ سُلْطانِكَ بِأَدْوَمِهِ وَ كُلُّ سُلْطانِكَ دَائِمٌ، اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِسُلْطانِكَ كُلِّهِ . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ مُلْكِكَ بِأَفْخَرِهِ وَ كُلُّ مُلْكِكَ فاخِرٌ، اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِمُلْكِكَ كُلِّهِ . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ عُلُوِّكَ بِأَعْلاهُ وَ كُلُّ عُلُوِّكَ عالٍ، اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِعُلُوِّكَ كُلِّهِ . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ مَنِّكَ بِأَ قْدَمِهِ وَ كُلُّ مَنِّكَ قَدِيمٌ، اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِمَنِّكَ كُلِّهِ . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ آياتِكَ بِأَكْرَمِها وَ كُلُّ آياتِكَ كَرِيمَةٌ ؛ اَللّٰهُمَّ إِنِّى (2)

ص: 466


1- نافذترین مرتبه اراده ات و همه مراتب اراده ات نافذ است خدایا از تو درخواست می کنم به حق همه مراتب اراده ات خدایا از تو درخواست می کنم به حق قَدرتت که بر همه موجودات احاطه دارد و همه قَدرتت بر تمام موجودات احاطه دارد خدایا از تو درخواست می کنم به حق همه مراتب قَدرتت، خدایا از تو درخواست می کنم به حق نافذترین مرتبه از مراتب علمت و همه مراتب علمت نافذ است، خدایا از تو درخواست می کنم به حق همه مراتب علمت . خدایا از تو درخواست می کنم به حق پسندیده ترین مرتبه از گفتارت، و همه مراتب گفتار تو پسندیده است خدایا از تو درخواست می کنم به حق همه مراتب گفتارت، خدایا از تو درخواست می کنم به حق محبوبترین مرتبه از خواسته هایت نزد تو، و همه مراتب خواسته هایت محبوب است خدایا از تو درخواست می کنم به حق همه مراتب خواسته هایت .
2- خدایا از تو درخواست می کنم به حق شریف ترین مرتبه از شرفت، و همه مراتب شرف تو شریف است، خدایا از تو درخواست می کنم به حق همه مراتب شرفت . خدایا از تو درخواست می کنم به حق پایدارترین مرتبه از سلطنتت و همه مراتب سلطنت تو پایدار است، خدایا از تو درخواست می کنم به حق مراتب سلطنتت . خدایا از تو درخواست می کنم به حق باافتخارترین مرتبه از فرمانروایی ات و همه مراتب فرمانروایی ات با افتخار است، خدایا از تو درخواست می کنم به حق همه مراتب فرمانروایی ات . خدایا از تو درخواست می کنم به حق برترین مرتبه از برتری ات و همه مراتب برتری ات برتر است، خدایا از تو درخواست می کنم به حق همه مراتب برتری ات . خدایا از تو درخواست می کنم به حق دیرینه ترین مرتبه از کرمت، و همه مراتب کرمت دیرینه است، خدایا از تو درخواست می کنم به حق همه مراتب کرمت . خدایا از تو درخواست می کنم به حق گرامی ترین مرتبه از نشانه هایت، و همه مراتب نشانه هایت گرامی است . خدایا

أَسْأَلُكَ بآياتِكَ كُلِّها . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِما أَنْتَ فِيهِ مِنَ الشَّأْنِ وَ الْجَبَرُوتِ، وَ أَسْأَلُكَ بِكُلِّ شَأْنٍ وَحْدَهُ وَ جَبَرُوتٍ وَحْدَها، اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِما تُجِيبُنِى [بِهِ] حِينَ أَسْأَلُكَ، فَأَجِبْنِى يَا اللّٰهُ . (1)

آنگاه هر حاجت که داری از خدا بخواه، که به یقین براورده خواهد شد .

ابوحمزه ثمالی

چهارم:در کتاب «مصباح» شیخ طوسی به نقل از ابو حمزه ثمالی آمده است که حضرت امام زین العابدین (عَلَيهِ السَّلَامُ) در ماه رمضان بیشتر شب را به نماز می ایستاد و چون سحر می رسید این دعا را می خواند:

إِلٰهِى لَاتُؤَدِّبْنِى بِعُقُوبَتِكَ، وَ لَا تَمْكُرْ بِى فِى حِيلَتِكَ . مِنْ أَيْنَ لِىَ الْخَيْرُ يَا رَبِّ وَ لَا يُوجَدُ إِلّا مِنْ عِنْدِكَ ؛ وَ مِنْ أَيْنَ لِىَ النَّجاةُ ؟وَلا تُسْتَطاعُ إِلّا بِكَ ؟ لَا الَّذِى أَحْسَنَ اسْتَغْنىٰ عَنْ عَوْنِكَ وَ رَحْمَتِكَ، وَ لَا الَّذِى أَساءَ وَ اجْتَرَأَ عَلَيْكَ وَ لَمْ يُرْضِكَ خَرَجَ عَنْ قُدْرَتِكَ ؛ يَا رَبِّ يَا رَبِّ يَا رَبّ(2) آنقَدر بگوید تا نفس

ص: 467


1- از تو درخواست می کنم به حق همه مراتب نشانه هایت . خدایا از تو درخواست می کنم به حق آنچه از جاه و جبروت که در آنی، و از تو می خواهم به حق هر جاه به تنهایی و به حق هر جبروت به تنهایی، خدایا از تو درخواست می کنم به حق آنچه اجابت می کنی مرا به آن هنگامی که از تو درخواست می کنم پس مرا اجابت کن ای خدا .
2- خدایا مرا به کیفرت ادب منما، و با نقشه ات با من نیرنگ مکن، پروردگارا از کجا برایم خیری هست، درحالی که جز نزد تو یافت نمی شود، و از کجا برایم نجاتی است، درحالی که جز به تو فراهم نمی گردد، نه آن که نیکی کرد از کمک و رحمتت بی نیاز شد، و نه آن که بدی کرد و بر تو گستاخی روا داشت، و تو را خشنود نساخت از عرصه قَدرتت بیرون رفت . پروردگارا، پروردگارا، پروردگارا .

قطع گردد . بِكَ عَرَفْتُكَ، وَ أَنْتَ دَلَلْتَنِى عَلَيْكَ، وَ دَعَوْتَنِى إِلَيْكَ، وَ لَوْلا أَنْتَ لَمْ أَدْرِ مَا أَنْتَ . . اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِى أَدْعُوهُ فَيُجِيبُنِى وَ إِنْ كُنْتُ بَطِيئاً حِينَ يَدْعُونِى، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِى أَسْأَلُهُ فَيُعْطِينِى وَ إِنْ كُنْتُ بَخِيلاً حِينَ يَسْتَقْرِضُنِى، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِى أُنادِيهِ كُلَّما شِئْتُ لِحاجَتِى وَ أَخْلُو بِهِ حَيْثُ شِئْتُ لِسِرِّى بِغَيْرِ شَفِيعٍ فَيَقْضِى لِى حاجَتِى وَ الْحَمْدُ للّه الَّذِی لا أَدْعُو غَیْرَهُ، وَ لَوْ دَعَوْتُ غَیْرَهُ، لَمْ یَسْتَجِبْ لِی دُعَائِی، (1) وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِى لَاأَرْجُو غَيْرَهُ، وَ لَوْ رَجَوْتُ غَيْرَهُ لَأَخْلَفَ رَجائِى، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِى وَكَلَنِى إِلَيْهِ فَأَكْرَمَنِى، وَ لَمْ يَكِلْنِى إِلَى النَّاسِ فَيُهِينُونِى، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِى تَحَبَّبَ إِلَىَّ وَ هُوَ غَنِيٌّ عَنِّي، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِى يَحْلُمُ عَنِّى حَتَّىٰ كَأَنِّى لَاذَنْبَ لِى، فَرَبِّى أَحْمَدُ شَىْءٍ عِنْدِى وَ أَحَقُّ بِحَمْدِى . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَجِدُ سُبُلَ الْمَطالِبِ إِلَيْكَ مُشْرَعَةً، وَ مَناهِلَ الرَّجاءِ إِلَيْكَ مُتْرَعَةً، وَ الاسْتِعانَةَ (2)

ص: 468


1- تو را به تو شناختم، و تو مرا بر هستی خود راهنمایی فرمودی، و به سوی خود خواندی، و اگر راهنمایی تو نبود، من نمیدانستم تو که هستی؟، سپاس خدای را که می خوانمش و او جوابم را می دهد، گرچه سستی می کنم گاهی که او مرا می خواند، و سپاس خدای را که از او درخواست می کنم و او به من عطا می نماید، گرچه بخل می ورزم هنگامی که از من قرض بخواهد، و سپاس خدای را که هرگاه خواهم برای رفع حاجتم صدایش کنم، و هرجا که خواهم برای رازونیاز با او بی پرده خلوت کنم و او حاجتم را برآورد، سپاس خدای را که غیر او را نمی خوانم، که اگر غیر او را می خواندم دعایم را مستجاب نمی کرد،
2- و سپاس خدای را که به غیر او امید نبندم، که اگر جز به او امید می بستم ناامیدم می نمود، و سپاس خدای را که مرا بخویش وا گذاشت، از این رو اکرامم نمود، و به مردم وا نگذاشت تا مرا خوار کنند، و سپاس خدای را که با من دوستی ورزید، درحالی که از من بی نیاز است، و سپاس خدای را که بر من بردباری می کند تا آنجاکه گویی مرا گناهی نیست! پروردگارم ستوده ترین موجود نزد من بوده و به ستایش من سزاوارتر است . خدایا راه های درخواست حاجت هایم را به جانب تو باز می یابم، و آبشخورهای امید را نزد تو پر می بینم، و یاری خواستن

بِفَضْلِكَ لِمَنْ أَمَّلَكَ مُباحَةً، وَ أَبْوابَ الدُّعاءِ إِلَيْكَ لِلصَّارِخِينَ مَفْتُوحَةً، وَ أَعْلَمُ أَنَّكَ لِلرَّاجِينَ بِمَوْضِعِ إِجابَةٍ، وَ لِلْمَلْهُوفِينَ بِمَرْصَدِ إِغاثَةٍ، وَ أَنَّ فِى اللّهفِ إِلىٰ جُودِكَ، وَ الرِّضَا بِقَضائِكَ عِوَضاً مِنْ مَنْعِ الْباخِلِينَ، وَ مَنْدُوحَةً عَمَّا فِى أَيْدِى الْمُسْتَأْثِرِينَ، وَ أَنَّ الرَّاحِلَ إِلَيْكَ قَرِيبُ الْمَسافَةِ، وَ أَنَّكَ لَاتَحْتَجِبُ عَنْ خَلْقِكَ، إِلّا أَنْ تَحْجُبَهُمُ الْأَعْمالُ دُونَكَ، وَ قَدْ قَصَدْتُ إِلَیْکَ بِطَلِبَتِی، (1) وَ تَوَجَّهْتُ إِلَيْكَ بِحاجَتِى، وَ جَعَلْتُ بِكَ اسْتِغاثَتِى، وَ بِدُعائِكَ تَوَسُّلِى مِنْ غَيْرِ اسْتِحْقاقٍ لِاسْتِماعِكَ مِنِّى، وَ لَا اسْتِيجابٍ لِعَفْوِكَ عَنِّى، بَلْ لِثِقَتِى (وَثِقَتِى) بِكَرَمِكَ، وَ سُكُونِى إِلىٰ صِدْقِ وَ عْدِكَ، وَ لَجَإِى إِلَى الْإِيمانِ بِتَوْحِيدِكَ، وَ يَقِينِى (وَثِقَتِى) بِمَعْرِفَتِكَ مِنِّى أَنْ لا رَبَّ لِى غَيْرُكَ، وَ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ وَحْدَكَ لَاشَرِيكَ لَكَ . اَللّٰهُمَّ أَنْتَ الْقائِلُ وَ قَوْلُكَ حَقٌّ وَ وَعْدُكَ صِدْقٌ: «وَ اسْأَلُوا اللّه مِنْ (2)

ص: 469


1- از فضل برای آن که تو را آرزو کرد بی مانع می بینم، و درهای دعا را برای فریاد کنندگان گشوده می نگرم، و می دانم که تو برای امیدواران در جایگاه اجابتی، و برای دل سوختگان در کمین گاه فریادرسی، و به یقین در اشتیاق به جودت، و خشنودی به قضایت جایگزینی از منع بخیلان است، و گشایشی از آنچه در دست ثروت اندوزان، و همانا مسافر به سوی تو مسافتش نزدیک است، و تو از آفریدگانت هرگز در پرده نیستی، جز اینکه کردارشان آنان را از تو محجوب نماید، من با درخواستم آهنگ تو کردم
2- و با حاجتم روی به تو آوردم، نیاز خواهی ام را به پیشگاه تو قرار دادم، و خواندت را دست آویز خویش نمودم بی آنکه مستحق شنیدن خواهشم، و شایسته گذشت از من باشی، بلکه برای اطمینان به کرمت، و آرامش به درستی وعده ات، و پناه جستن به ایمان به یگانگی ات و یقین به معرفتت که مرا پروردگاری جز تو نیست، و معبودی جز تو نیست، یگانه و بیشریکی . خدایا تو گفتی و گفتارت بر حق، و وعده ات درست است [فرمودی:]

فَضْلِهِ؛ إِنَّ اللّه کَانَ بِکُمْ رَحِیما ». وَ لَيْسَ مِنْ صِفاتِكَ يَا سَيِّدِى، أَنْ تَأْمُرَ بِالسُّؤالِ وَ تَمْنَعَ الْعَطِيَّةَ، وَ أَنْتَ الْمَنَّانُ بِالْعَطِيَّاتِ عَلَىٰ أَهْلِ مَمْلَكَتِكَ، وَ الْعَائِدُ عَلَیْهِمْ بِتَحَنُّنِ رَأْفَتِکَ . إِلٰهِى رَبَّيْتَنِى فِى نِعَمِكَ وَ إِحْسانِكَ صَغِيراً، وَ نَوَّهْتَ بِاسْمِى كَبِيراً، فَيا مَنْ رَبَّانِى فِى الدُّنْيا بِإِحْسانِهِ وَ تَفَضُّلِهِ وَ نِعَمِهِ، وَ أَشارَ لِى فِى الْآخِرَةِ إِلىٰ عَفْوِهِ وَ كَرَمِهِ، مَعْرِفَتِى يَا مَوْلاىَ دَلِيلِى عَلَيْكَ، وَ حُبِّى لَكَ شَفِيعِى إِلَيْكَ، وَ أَنَا واثِقٌ مِنْ دَلِيلِى [دَلَّتنی] عَلَیْکَ، وَ حُبِّى لَكَ شَفِيعِى إِلَيْكَ، وَ أَنَا واثِقٌ مِنْ دَلِيلِى بِدَلالَتِكَ، وَ ساكِنٌ مِنْ شَفِيعِى إِلىٰ شَفاعَتِكَ. أَدْعُوكَ يَا سَيِّدِى بِلِسانٍ قَدْ أَخْرَسَهُ ذَنْبُهُ؛ رَبِّ أُناجِيكَ بِقَلْبٍ قَدْ أَوْبَقَهُ جُرْمُهُ. أَدْعُوكَ يَا رَبِّ راهِباً راغِباً، راجِياً خائِفاً، إِذا رَأَيْتُ مَوْلاىَ ذُنُوبِى فَزِعْتُ، وَ إِذا رَأَيْتُ كَرَمَكَ طَمِعْتُ، فَإِنْ عَفَوْتَ فَخَيْرُ راحِمٍ، وَ إِنْ عَذَّبْتَ فَغَيْرُ ظالِمٍ، حُجَّتِى يَا اللّٰهُ فِى جُرْأَتِى عَلَىٰ مَسْأَلَتِكَ مَعَ إِتْيانِى مَا تَكْرَهُ، جُودُكَ وَ كَرَمُكَ، وَ عُدَّتِى فِى (1)

ص: 470


1- از فضل خدا بخواهید که خدا به شما مهربان است، ای آقای من در شأن تو این نیست که دستور به درخواست دهی و از بخشش خودداری کنی، تو با عطاهایت بر اهل مملکتت بسیار کریمی، و بر آنان با محبّت و رأفت بسیار احسان کننده ای . خدایا مرا در کودکی در میان نعمت ها و احسانت پروریدی، و در بزرگسالی نامم را بلند آوازه ساختی، ای آن که مرا در دنیا به احسان و فضل نعمت هایش پرورید و برایم در آخرت به گذشت و کرمش اشاره نمود، ای مولای من معرفتم راهنمایم به سوی تو، و عشقم به تو واسطه ام به پیشگاه توست، من از دلیلم به دلالت تو مطمئن، و از واسطه ام به شفاعت تو در آرامشم، ای آقایم تو را به زبانی می خوانم که گناهش او را ناگویا نموده، و با دلی با تو مناجات می کنم که جرمش او را هلاک ساخته، تو را می خوانم ای پروردگارم در حال هراس و اشتیاق و امید و بیم، مولای من هرگاه گناهانم را می بینم بی تاب می گردم، و هرگاه کرمت را مشاهده می کنم، به طمع می افتم، پس اگر از من درگذری بهترین رحم کننده ای، و اگر عذاب کنی ستم نکرده ای، خدایا حجّت من در گستاخی بر درخواست از تو، با ارتکاب آنچه از آن کراهت داری جود و کرم توست، و ذخیره ام در

شِدَّتِى مَعَ قِلَّةِ حَيائِى، رَأْفَتُكَ وَ رَحْمَتُكَ، وَ قَدْ رَجَوْتُ أَنْ لَاتَخِيبَ بَيْنَ ذَيْنِ وَ ذَيْنِ مُنْيَتِى، فَحَقِّقْ رَجائِى، وَ اسْمَعْ دُعائِى، يَا خَيْرَ مَنْ دَعاهُ داعٍ، وَ أَفْضَلَ مَنْ رَجاهُ راجٍ، عَظُمَ يَا سَيِّدِى أَمَلِى وَ ساءَ عَمَلِى، فَأَعْطِنِى مِنْ عَفْوِكَ بِمِقْدارِ أَمَلِى، وَ لَا تُؤاخِذْنِى بِأَسْوَءِ عَمَلِى فَإِنَّ كَرَمَكَ يَجِلُّ عَنْ مُجازاةِ الْمُذْنِبِينَ، وَ حِلْمَكَ يَكْبُرُ عَنْ مُكافٰاةِ الْمُقَصِّرِينَ، (1) وَأَنَا يَا سَيِّدِى عائِذٌ بِفَضْلِكَ، هارِبٌ مِنْكَ إِلَيْكَ، مُتَنَجِّزٌ مَا وَعَدْتَ مِنَ الصَّفْحِ عَمَّنْ أَحْسَنَ بِكَ ظَنّاً، وَ مَا أَنَا يَا رَبِّ وَ مَا خَطَرِى، هَبْنِى بِفَضْلِكَ، وَ تَصَدَّقْ عَلَىَّ بِعَفْوِكَ، أَيْ رَبِّ جَلِّلْنِي بِسِتْرِكَ، وَ اعْفُ عَنْ تَوْبِيخِى بِكَرَمِ وَجْهِكَ، فَلَوِ اطَّلَعَ الْيَوْمَ عَلَىٰ ذَنْبِى غَيْرُكَ مَا فَعَلْتُهُ، وَلَوْ خِفْتُ تَعْجِيلَ الْعُقُوبَةِ لَاجْتَنَبْتُهُ، لَا لِأَنَّكَ أَهْوَنُ النَّاظِرِينَ [إِلَیَّ ]، وَ أَخَفُّ الْمُطَّلِعِینَ [عَلَیَّ ]، بَلْ لِأَنَّکَ یَا رَبِّ خَیْرُ السَّاتِرِینَ، وَ أَحْکَمُ الْحَاکِمِینَ، وَ أَکْرَمُ الْأَکْرَمِینَ، (2)

ص: 471


1- سختی ها با کمی حیا همانا رأفت و رحمت توست، و امیدم بر ان است که بین حجّت و ذخیره ام آرزویم را نومید نکنی، پس امیدم را تحقق بخش، و دعایم را بشنو، ای بهترین کسی که خواننده ای او را خوانده، و برترین کسی که امیدواری به او امید بسته، ای آقای من آرزویم بزرگ شده، و کردارم زشت گشته، پس به اندازه آرزیم از عفوت به من ببخش، و به زشت ترین کردارم مرا سرزنش مکن، زیرا کرمت برتر از کیفر گنهکاران و بردباریت بزرگتر از مکافات تبهکاران است،
2- و من ای آقایم پناهنده به فضل توام، گریزان از تو به سوی توام، خواستار تحقق چیزی هستم که وعده کردی، و آن گذشت تو از کسی که گمانش را به تو نیکو کرده، چه هستم من ای پروردگارم، و اهمیت من چیست؟ به فضلت مرا ببخش، و به گذشتت بر من صدقه بخش، پروردگارا مرا به پرده پوشی ات بپوشان، و از توبیخم به کرم ذاتت درگذر، اگر امروز جز تو بر گناهم آگاه می شد، آن را انجام نمی دادم، و اگر از زود رسیدن عقوبت می ترسیدم، از آن دوری می کردم، گناهم نه به این خاطر بود که تو سبک ترین بینندگانی و بی مقدارترین آگاهان، بلکه پروردگارا از این جهت بود که تو بهترین پرده پوشی، و حاکم ترین حاکمان، و کریم ترین کریمانی،

سَتَّارُ الْعُيُوبِ، غَفَّارُ الذُّنُوبِ، عَلَّامُ الْغُيُوبِ، تَسْتُرُ الذَّنْبَ بِكَرَمِكَ، وَ تُؤَخِّرُ الْعُقُوبَةَ بِحِلْمِكَ، فَلَكَ الْحَمْدُ عَلَىٰ حِلْمِكَ بَعْدَ عِلْمِكَ، وَ عَلَىٰ عَفْوِكَ بَعْدَ قُدْرَتِكَ، وَ يَحْمِلُنِى وَ يُجَرِّئُنِى عَلَىٰ مَعْصِيَتِكَ حِلْمُكَ عَنِّى، وَ يَدْعُونِى إِلىٰ قِلَّةِ الْحَياءِ سِتْرُكَ عَلَىَّ، وَ يُسْرِعُنِى إِلَى التَّوَثُّبِ عَلَىٰ مَحارِمِكَ مَعْرِفَتِى بِسَعَةِ رَحْمَتِكَ وَ عَظِيمِ عَفْوِكَ، يَا حَلِيمُ يَا كَرِيمُ، يَا حَىُّ يَا قَيُّومُ، يَا غافِرَ الذَّنْبِ، يَا قابِلَ التَّوْبِ، (1) يَا عَظِيمَ الْمَنِّ، يَا قَدِيمَ الْإِحْسانِ، أَيْنَ سَتْرُكَ الْجَمِيلُ ؟ أَيْنَ عَفْوُكَ الْجَلِيلُ ؟ أَيْنَ فَرَجُكَ الْقَرِيبُ ؟ أَيْنَ غِياثُكَ السَّرِيعُ ؟ أَيْنَ رَحْمَتُكَ الْواسِعَةُ ؟ أَيْنَ عَطاياكَ الْفاضِلَةُ؟ أَيْنَ مَواهِبُكَ الْهَنِيئَةُ ؟ أَيْنَ صَنائِعُكَ السَّنِيَّةُ ؟ أَيْنَ فَضْلُكَ الْعَظِيمُ ؟ أَيْنَ مَنُّكَ الْجَسِيمُ؟ أَيْنَ إِحْسانُكَ الْقَدِيمُ ؟ أَيْنَ كَرَمُكَ يَا كَرِيمُ ؟ (بِهِ وَ بِمُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ) فَاسْتَنْقِذْنِى، وَ بِرَحْمَتِكَ فَخَلِّصْنِى . يَا مُحْسِنُ يَا مُجْمِلُ، (2)

ص: 472


1- پوشنده عیب ها، آمرزنده گناهان، دانای نهان ها، گناه را با کرمت می پوشانی، و کیفر با بردباری ات به تاخیر می افکنی، سپاس تو را سزاست بر بردباری ات پس از انکه دانستی، و بر گذشتت پس از آنکه توانستی، بردباری ات مرا به جانب گناه می کشد و بر نافرمانی ات جرأت می دهد، پرده پوشی ات بر من مرا به کم حیایی می خواند، و شناختم از رحمت گسترده و بزرگی عفوت، به من در تاختن بر محرّماتت سرعت می دهد! ای شکیبا، ای گرامی، ای زنده، ای به خود پاینده، ای آمرزگار، ای توبه پذیر
2- ای بزرگ نعمت، ای دیرینه احسان، پرده پوشی زیبایت کجاست، گذشت بزرگت کجاست، گشایش نزدیکت کجاست، فریادرسی زودت کجاست، رحمت گسترده ات کجاست، عطاهای برترت کجاست، موهبت های گوارایت کجاست، جایزه های شایانت کجاست، فضل بزرگت کجاست، عطای عظیمت کجاست، احسان دیرینه ات کجاست، کرمت کجاست، ای کریم، به حق کرمت و «به محمّد و خاندان محمّد» مرا رهایی بخش، و به رحمتت مرا خلاص کن، ای نیکوکار، ای زیباکار،

يَا مُنْعِمُ يَا مُفْضِلُ، لَسْتُ أَتَّكِلُ فِى النَّجاةِ مِنْ عِقابِكَ عَلَىٰ أَعْمالِنا، بَلْ بِفَضْلِكَ عَلَيْنا، لِأَنَّكَ أَهْلُ التَّقْوىٰ وَ أَهْلُ الْمَغْفِرَةِ؛ تُبْدِئُ بِالْإِحْسانِ نِعَماً، وَ تَعْفُو عَنِ الذَّنْبِ كَرَماً، فَما نَدْرِى مَا نَشْكُرُ أَجَمِيلَ مَا تَنْشُرُ؟! ام قَبِيحَ مَا تَسْتُرُ؟! أم عَظِيمَ مَا أَبْلَيْتَ وَ أَوْلَيْتَ؟! أم كَثِيرَ مَا مِنْهُ نَجَّيْتَ وَ عافَيْتَ ؟! يَا حَبِيبَ مَنْ تَحَبَّبَ إِلَيْكَ، وَ يَا قُرَّةَ عَيْنِ مَنْ لاذَبِكَ وَ انْقَطَعَ إِلَيْكَ أَنْتَ الْمُحْسِنُ، (1) وَنَحْنُ الْمُسِيئُونَ، فَتَجاوَزْ يَا رَبِّ عَنْ قَبِيحِ مَا عِنْدَنا، بِجَمِيلِ مَا عِنْدَكَ، وَ أَىُّ جَهْلٍ يَا رَبِّ لَايَسَعُهُ جُودُكَ ؟! أَوْ أَىُّ زَمانٍ أَطْوَلُ مِنْ أَناتِكَ ؟! وَ مَا قَدْرُ أَعْمالِنا فِى جَنْبِ نِعَمِكَ ؟! وَ كَيْفَ نَسْتَكْثِرُ أَعْمالاً نُقابِلُ بِها كَرَمَكَ ؟! بَلْ كَيْفَ يَضِيقُ عَلَى الْمُذْنِبِينَ مَا وَسِعَهُمْ مِنْ رَحْمَتِكَ ؟ يَا واسِعَ الْمَغْفِرَةِ، يَا باسِطَ الْيَدَيْنِ بِالرَّحْمَةِ، فَوَعِزَّتِكَ يَا سَيِّدِى لَوْ نَهَرْتَنِى مَا بَرِحْتُ مِنْ بابِكَ، (2)

ص: 473


1- ای نعمت ده، ای فزونی بخش، من آن نیستم که در رهایی از کیفرت بر اعمالمان تکیه کنم، بلکه به احسانت بر ما اعتماد دارم، چرا که تو اهل تقوا و مغفرتی، از باب نعمت دهی ابتدای به احسان می کنی، و از جهت کرم از گناه در می گذری، پس نمی دانم از چه سپاس گویم، از زیبایی که می گسترانی، یا کار زشتی که می پوشانی، یا بزرگ آزمونی که آزمودی و شایسته نیکی نمودی، یا آن همه مشکلی که مرا از آن رهانیدی، و سلامت کامل بخشیدی؟ ! ای محبوب آن که به تو دوستی ورزید، ای نور چشم کسی که به تو پناه آورد و برای رسیدن به تو از دیگران گسست، تو نیکوکاری
2- و ما بدکارانیم، به زیبایی آنچه نزد توست، از زشتی آنچه پیش ماست درگذر، پروردگارا کدام جهلی است که جود تو گنجایش آن را نداشته باشد، و کدام زمان طولانی تر از مهلت دادن توست، در کنار نعمت هایت ارزش اعمال ما چیست، چگونه اعمال خود را بسیار انگاریم، تا با آن ها با کرمت برابری کنیم، بلکه چگونه بر گنهگاران تنگ شود آنچه از رحمتت شاملشان شده؟، ای گسترده آمرزش، ای گشاده دست به رحمت، ای آقای من به عزّتت سوگند، اگر مرا برانی از درگاهت دور نخواهم شد،

وَ لا کَفَفْتُ عَنْ تَمَلُّقِکَ، لِمَا انْتَهَی إِلَیَّ مِنَ الْمَعْرِفَةِ بِجُودِکَ وَ کَرَمِکَ، و أَنْتَ الْفاعِلُ لِما تَشاءُ، تُعَذِّبُ مَنْ تَشاءُ بِما تَشاءُ كَيْفَ تَشاءُ، وَ تَرْحَمُ مَنْ تَشاءُ بِما تشاءُ كَيْفَ تَشاءُ، لَاتُسْأَلُ عَنْ فِعْلِكَ، وَ لَا تُنازَعُ فِى مُلْكِكَ، وَ لَا تُشارَكُ فِى أَمْرِكَ، (1) وَ لَا تُضادُّ فِى حُكْمِكَ، وَ لَا يَعْتَرِضُ عَلَيْكَ أَحَدٌ فِى تَدْبِيرِكَ، لَكَ الْخَلْقُ وَ الْأَمْرُ تَبارَكَ اللّٰهُ رَبُّ الْعالَمِينَ . يَا رَبِّ هٰذَا مَقامُ مَنْ لاذَبِكَ، وَ اسْتَجارَ بِكَرَمِكَ، وَ أَلِفَ إِحْسانَكَ وَ نِعَمَكَ، وَ أَنْتَ الْجَوادُ الَّذِى لَايَضِيقُ عَفْوُكَ، وَ لَا يَنْقُصُ فَضْلُكَ، وَ لَا تَقِلُّ رَحْمَتُكَ، وَ قَدْ تَوَثَّقْنا مِنْكَ بِالصَّفْحِ الْقَدِيمِ، وَ الْفَضْلِ الْعَظِيمِ، (2) وَ الرَّحْمَةِ الْوَاسِعَةِ، فَتُراكَ يَا رَبِّ تُخْلِفُ ظُنُونَنا أَوْ تُخَيِّبُ آمالَنا ؟ كَلَّا يَا كَرِيمُ فَلَيْسَ هَذَا ظَنُّنا بِكَ وَ لَا هٰذَا فِيكَ طَمَعُنَا، يَا رَبِّ إِنَّ لَنا فِيكَ أَمَلاً طَوِيلاً كَثِيراً، إِنَّ لَنا فِيكَ رَجاءً عَظِيماً، عَصَيْناكَ وَ نَحْنُ نَرْجُو أَنْ تَسْتُرَ عَلَيْنا، (3)

ص: 474


1- و از چاپلوسی و تملق نسبت به تو دست نخواهم کشید، به خاطر شناختی که به جود و کرمت پیدا کرده ام، تو انجام دهی آنچه را که خواهی، هرکه را بخواهی عذاب می کنی به هرچه که بخواهی و به هر صورتی که بخواهی، و رحم می کنی هرکه را بخواهی، به هرچه که بخواهی و به هر کیفیت که بخواهی، از آنچه کنی بازخواست نشوی، و در فرمانروایی ات نزاع در نگیرد، و کسی در کارت شریکت نگردد،
2- و در داوری ات با تو هماورد نشود، و در تدبیرت احدی بر تو اعتراض نکند، آفرینش و فرمان توراست، منزّه است خدا پروردگار جهانیان، پروردگارا این است جایگاه کسی که به پناهت آمد، و به کرمت پناهنده گشت، و به احسان و نعمت هایت الفت جست، تویی آن سخاوتمندی که گذشتت به تنگی نمی رسد، و احسانت کاهش نمی پذیرد، و رحمتت کم نمی شود، و به یقین از چشم پوشی دیرینت، و فضل بزرگت،
3- و رحمت گسترده ات اعتماد نمودیم، آیا ممکن است پروردگارا برخلاف گمان های ما به خویش رفتار کنی، یا آرزوهایمان را نسبت به رحمتت نومید سازی هرگز ای بزرگوار، چنین گمانی به تو نیست، و طمع ما درباره تو این چنین نمی باشد، پروردگارا، ما را درباره تو آروزی طولانی بسیاری است، ما را در حق تو امید بزرگی است، از تو نافرمانی کردیم و حال آنکه امیدواریم گناه را بر ما بپوشانی،

وَدَعَوْناكَ وَ نَحْنُ نَرْجُو أَنْ تَسْتَجِيبَ لَنا، فَحَقِّقْ رَجاءَنا مَوْلانا، فَقَدْ عَلِمْنا مَا نَسْتَوْجِبُ بِأَعْمالِنا، وَ لٰكِنْ عِلْمُكَ فِينا، وَ عِلْمُنا بِأَنَّكَ لَاتَصْرِفُنا عَنْكَ، حَثَّنا عَلَى الرَّغْبَةِ إِلَيْكَ، وَ إِنْ كُنَّا غَيْرَ مُسْتَوْجِبِينَ لِرَحْمَتِكَ، فَأَنْتَ أَهْلٌ أَنْ تَجُودَ عَلَيْنا وَ عَلَى الْمُذْنِبِينَ، بِفَضْلِ سَعَتِكَ، (1) فَامْنُنْ عَلَيْنا بِما أَنْتَ أَهْلُهُ وَ جُدْ عَلَيْنا فَإِنَّا مُحْتاجُونَ إِلىٰ نَيْلِكَ، يَا غَفَّارُ بِنُورِكَ اهْتَدَيْنا، وَ بِفَضْلِكَ اسْتَغْنَيْنا، وَ بِنِعْمَتِكَ أَصْبَحْنا وَ أَمْسَيْنا، ذُنُوبُنا بَيْنَ يَدَيْكَ نَسْتَغْفِرُكَ اَللّٰهُمَّ مِنْها وَ نَتُوبُ إِلَيْكَ، تَتَحَبَّبُ إِلَيْنا بِالنِّعَمِ وَ نُعارِضُكَ بِالذُّنُوبِ، خَيْرُكَ إِلَيْنا نازِلٌ، وَ شَرُّنا إِلَيْكَ صاعِدٌ، وَ لَمْ يَزَلْ وَ لَا يَزالُ مَلَكٌ كَرِيمٌ يَأْتِيكَ عَنَّا بِعَمَلٍ قَبِيحٍ فَلا يَمْنَعُكَ ذٰلِكَ مِنْ أَنْ تَحُوطَنا بِنِعَمِكَ، وتَتَفَضَّلَ عَلَيْنا بِآلائِكَ، فَسُبْحانَكَ مَا أَحْلَمَكَ وَ أَعْظَمَكَ وَ أَكْرَمَكَ، مُبْدِئاً وَ مُعِیداً . تَقَدَّسَتْ أَسْمَاؤُکَ . وَ جَلَّ ثَنَاؤُکَ، وَ کَرُمَ صَنَائِعُکَ وَ فِعَالُکَ ؛ أَنْتَ إِلَهِی (2)

ص: 475


1- و تو را خواندیم، و امیدواریم که بر ما اجابت کنی، مولای ما امیدمان را تحقق بخش، ما دانستیم که با کردارمان سزاوار چه خواهیم بود، ولی دانش تو درباره ما، و و آگاهی ما به اینکه ما را از درگاهت نمیرانی، گرچه ما سزاوار رحمتت نیستیم ولی تو شایسته آنی که بر ما و بر گنهکاران به فضل گسترده ات جود کنی،
2- پس آن گونه که شایسته آنی بر ما منّت گذار، و بر ما جود کن، که ما نیازمند به عطای توییم، ای آمرزگار، به نور تو هدایت شدیم، و به فضل تو بی نیاز گشتیم، و به نعمتت بامداد نمودیم و شامگاه کردیم، گناهان ما پیش روی توست، خدایا از گناهانمان از تو آمرزش می خواهیم، و به سوی تو باز می گردیم، تو با نعمتها به ما مهر می ورزی و ما با گناهان با تو مقابله می کنیم، خیرت به سوی ما سرازیر است، و بدی ما به سوی تو بالا می آید، همواره فرشته کریمی، از ما کردار زشت به جانب تو می آید، و این امر مانع نمی شود از اینکه ما را با نعمت هایت فراگیری، و به عطاهای برجسته ات بر ما تفضّل نمایی، منزّهی تو، چه بردبار و بزرگ و کریمی، آغاز کننده به نیکی و تکرار کننده آنی، نام هایت مقدس، و ثنایت عظیم، و رفتارها و کردارهایت کریمانه است، خدایا، فضلت

أَوأَوْسَعُ فَضْلاً، وَ أَعْظَمُ حِلْماً مِنْ أَنْ تُقايِسَنِى بِفِعْلِى وَ خَطِيئَتِى، فَالْعَفْوَ الْعَفْوَ الْعَفْوَ، سَيِّدِى سَيِّدِى سَيِّدِى! اَللّٰهُمَّ اشْغَلْنا بِذِكْرِكَ، وَ أَعِذْنا مِنْ سَخَطِكَ، وَ أَجِرْنا مِنْ عَذابِكَ، وَ ارْزُقْنا مِنْ مَواهِبِكَ، وَ أَنْعِمْ عَلَيْنا مِنْ فَضْلِكَ، وَ ارْزُقْنا حَجَّ بَيْتِكَ، وَ زِيارَةَ قَبْرِ نَبِيِّكَ، صَلَواتُكَ وَ رَحْمَتُكَ وَ مَغْفِرَتُكَ وَ رِضْوانُكَ عَلَيْهِ، وَ عَلَىٰ أَهْلِ بَيْتِهِ إِنَّكَ قَرِيبٌ مُجِيبٌ، وَ ارْزُقْنا عَمَلاً بِطاعَتِكَ، وَ تَوَفَّنا عَلَىٰ مِلَّتِكَ وَ سُنَّةِ نَبِيِّكَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ . اَللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِى وَ لِوالِدَىَّ، وَ ارْحَمْهُما كَما رَبَّيانِى صَغِيراً، اجْزِهِما بِالْإِحْسانِ إِحْساناً، وَبِالسَّيِّئاتِ غُفْراناً، (1) اللّهمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ، الْأَحْیَاءِ مِنْهُمْ وَ الْأَمْوَاتِ، وَ تَابِعْ بَیْنَنَا وَ بَیْنَهُمْ بِالْخَیْرَاتِ (فِی الْخَیْرَاتِ)؛ اللّهمَّ اغْفِرْ لِحَیِّنَا وَ مَیِّتِنَا، وَ شَاهِدِنَا وَ غَائِبِنَا، ذَکَرِنَا وَ أُنْثَانَا (إِنَاثِنَا)، صَغِیرِنَا وَ کَبِیرِنَا، حُرِّنَا وَ مَمْلُوکِنَا، کَذَبَ الْعَادِلُونَ بِاللّه، (2)

ص: 476


1- گسترده تر، و بردباری ات بزرگ تر از آن است که مرا به کردار ناپسند و خطاکاری ام بسنجی، پس گذشت نما، گذشت نما، گذشت نما، آقای من، آقای من، آقای من . ما را به ذکرت مشغول کن، و از خشمت پناه ده، و از عذابت نجات بخش، و از مواهبت روزی کن، و از فضلت بر ما انعام فرما، و زیارت خانه ات، و زیارت مرقد پیامبرت را روزی ما کن، صلوات و رحمت و مغفرت و رضوانت بر پیامبر و خاندانش، تو نزدیک و جواب دهنده هستی، عمل به طاعتت را روزی ما گردان، و ما را بر دینت و بر روش پیامبرت (درود خدا بر او و خاندانش) بمیران . خدایا من و پدر و مادرم را بیامرز و به هر دو آن ها رحم کن، چنان که مرا به گاه کودکی پروردند، احسان هردو را به احسان، و بدیهایشان را به آمرزش پاداش ده .
2- خدایا مردان و زنان مؤمن را بیامرز، چه زنده و چه مرده آن ها را، و بین ما و آنان با نیکی ها پیوند ده . خدایا بیامرز زنده و مرده ما را، حاضر و غائب ما را، مرد زن ما را، کوچک و بزرگ ما را، آزاد و غیر آزاد ما را، برگشتگان از خدا دروغ گفتند،

وَ ضَلُّوا ضَلالاً بَعِیداً، وَ خَسِرُوا خُسْرَاناً مُبِینا، اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اخْتِمْ لِى بِخَيْرٍ، وَ اكْفِنِى مَا أَهَمَّنِى مِنْ أَمْرِ دُنْياىَ وَ آخِرَتِى، وَ لَا تُسَلِّطْ عَلَىَّ مَنْ لَايَرْحَمُنِى، وَ اجْعَلْ عَلَىَّ مِنْكَ واقِيَةً باقِيَةً، (1) وَ لَا تَسْلُبْنِى صالِحَ مَا أَنْعَمْتَ بِهِ عَلَىَّ، وَ ارْزُقْنِى مِنْ فَضْلِكَ رِزْقاً واسِعاً حَلالاً طَيِّباً . اَللّٰهُمَّ احْرُسْنِى بِحَراسَتِكَ، وَ احْفَظْنِى بِحِفْظِكَ، وَ اكْلَأْنِى بِكَلاءَتِكَ، وَ ارْزُقْنِى حَجَّ بَيْتِكَ [الْحَرامِ]، فِى عامِنا هٰذَا وَ فِى كُلِّ عامٍ، وَ زِيارَةَ قَبْرِ نَبِيِّكَ وَ الْأَئِمَّةِ عَلَيْهِمُ السَّلامُ، وَ لا تُخْلِنِى يَا رَبِّ مِنْ تِلْكَ الْمَشاهِدِ الشَّرِيفَةِ وَ الْمَواقِفِ الْكَرِيمَةِ (2) اَللّٰهُمَّ تُبْ عَلَىَّ حَتَّىٰ لَاأَعْصِيَكَ، وَ أَلْهِمْنِى الْخَيْرَ وَ الْعَمَلَ بِهِ، وَ خَشْيَتَكَ بِاللَّيْلِ وَ النَّهارِ مَا أَبْقَيْتَنِى، يَا رَبَّ الْعالَمِينَ . اَللّٰهُمَّ إِنِّى كُلَّما قُلْتُ قَدْ تَهَيَّأْتُ وَ تَعَبَّأْتُ (تَعَبَّیْتُ )، وَ قُمْتُ لِلصَّلاةِ بَیْنَ یَدَیْکَ وَ نَاجَیْتُکَ، أَلْقَیْتَ عَلَیَّ نُعَاساً إِذَا أَنَا صَلَّیْتُ، (3)

ص: 477


1- و گمراه شدند گمراهی دوری، و زیان کردند، زیانی آشکار . خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و برایم ختم به خیر فرما، و مرا از آنچه که بی قرارم کرده از کار دنیا و آخرتم کفایت کن، و کسی که مرا رحم نمی کنم بر من چیره مساز، و بر من از سوی خود نگهبانی همیشگی قرار ده،
2- و از من شایسته های آنچه را که انعام کردی مگیر، و از فضلت روزی گسترده حلال پاکیزه نصیب من کن . خدایا به نگهبانی ات مرا نگهبانی کن، و به نگهداری ات مرا نگهدار و به پاسداری ات از من پاسداری فرما، و زیارت خانه ات را در این سال و در هر سال، و زیارت مرقد پیامبرت و امامان (درود بر آنان) را روزی من کن، پروردگارا از این مشاهد پر شرف و مواقف بس گرامی مرا محروم مساز .
3- خدایا به من روی آور تا نافرمانی ات نکنم، و خیر و عمل به آن وحشت از خویش را در شب و روز، تا گاهی که زنده ام می داری ای پروردگار جهانیان به من الهام فرما . خدایا هرگاه گفتم مهیا و آماده شدم و در پیشگاهت به نماز ایستاد و با تو راز گفتم، چرتی بر من افکندی، آنگاه که وارد نماز شدم،

وَ سَلَبْتَنِى مُناجاتَكَ إِذا أَنَا ناجَيْتُ . مالِى؟ كُلَّما قُلْتُ قَدْ صَلُحَتْ سَرِيرَتِى، وَ قَرُبَ مِنْ مَجالِسِ التَّوَّابِينَ مَجْلِسِى، عَرَضَتْ لِى بَلِيَّةٌ أَزالَتْ قَدَمِى، وَ حالَتْ بَيْنِى وَ بَيْنَ خِدْمَتِكَ (1)سَيِّدِى، لَعَلَّكَ عَنْ بابِكَ طَرَدْتَنِى، وَ عَنْ خِدْمَتِكَ نَحَّيْتَنِى، أَوْ لَعَلَّكَ رَأَيْتَنِى مُسْتَخِفّاً بِحَقِّكَ فَأَقْصَيْتَنِى، أَوْ لَعَلَّكَ رَأَيْتَنِى مُعْرِضاً عَنْكَ فَقَلَيْتَنِى، أَوْ لَعَلَّكَ وَ جَدْتَنِى فِى مَقامِ الْكاذِبِينَ فَرَفَضْتَنِى، أَوْ لَعَلَّكَ رَأَيْتَنِى غَيْرَ شاكِرٍ لِنَعْمائِكَ فَحَرَمْتَنِى، أَوْ لَعَلَّكَ فَقَدْتَنِى مِنْ مَجالِسِ الْعُلَماءِ فَخَذَلْتَنِى، أَوْ لَعَلَّكَ رَأَيْتَنِى فِى الْغافِلِينَ فَمِنْ رَحْمَتِكَ آيَسْتَنِى، أَوْ لَعَلَّكَ رَأَيْتَنِى آلِفَ مَجالِسِ الْبَطَّالِينَ فَبَيْنِى وَ بَيْنَهُمْ خَلَّيْتَنِى، أَوْ لَعَلَّكَ لَمْ تُحِبَّ أَنْ تَسْمَعَ دُعائِى فَباعَدْتَنِى، أَوْ لَعَلَّكَ بِجُرْمِى وَ جَرِيرَتِى كافَيْتَنِى، أَوْ لَعَلَّکَ بِقِلَّةِ حَیَائِی مِنْکَ جَازَیْتَنِی، فَإِنْ عَفَوْتَ یَا رَبِّ، فَطَالَمَا عَفَوْتَ عَنِ الْمُذْنِبِینَ قَبْلِی، لِأَنَّ کَرَمَکَ أَیْ رَبِّ یَجِلُّ عَنْ (2)

ص: 478


1- و حال راز گفتن را از من گرفتی آنگاه که با تو راز و نیاز کردم، مرا چه شده؟ هرگاه گفتم نهانم شایسته شد، و جایگاهم به جایگاه توبه کنندگان نزدیک گشته برایم گرفتاری پیش آمد، بر اثر آن گرفتاری پایم لغزید، و میان من و خدمت به تو مانع شد
2- سرور من شاید مرا از درگاهت رانده ای، و از خدمتت عزل نموده ای، یا مرا دیده ای که حقّت را سبک می شمارم پس از پیشگاهت دورم ساختی، یا شاید مرا روی گردان از خود مشاهده کردی، پس مرا مورد خشم قرار دادی یا شاید مرا در جایگاه دروغگویان یافتی، پس به دورم انداختی، یا شاید مرا نسبت به نعمت هایت ناسپاس دیدی، پس محرومم نمودی، یا شاید مرا از هم نشینی دانشمندان غایب یافتی، پس خوارم نمودی، یا شاید مرا در گروه غافلان دیدی، پس از رحمتت ناامیدم کردی، یا شاید مرا انس یافته با مجالس بیکاره ها دیدی . پس مرا به آنان واگذاشتی، یا شدی دوست نداشتی دعایم را بشنوی پس دورم نمودی، یا شاید به خاطر جرم و جنایتم کیفرم نمودی، یا شاید برای کمی حیایم از تو مجازاتم نمودی، پس اگر پروردگارا عفو کنی، سابقه اینکه از گناهکاران پیش از من گذشته ای طولانی است، زیرا کرمت پروردگارا

مُكافاةِ الْمُقَصِّرِينَ، وَ أَنَا عائِذٌ بِفَضْلِكَ، هارِبٌ مِنْكَ إِلَيْكَ، مُتَنَجِّزٌ مَا وَعَدْتَ مِنَ الصَّفْحِ عَمَّنْ أَحْسَنَ بِكَ ظَنّاً . إِلٰهِى أَنْتَ أَوْسَعُ فَضْلاً، وَ أَعْظَمُ حِلْماً مِنْ أَنْ تُقايِسَنِى بِعَمَلِى، أَوْ أَنْ تَسْتَزِلَّنِى بِخَطِيئَتِى، وَ مَا أَنَا يَا سَيِّدِى وَ مَا خَطَرِى؟ (1)هَبْنِى بِفَضْلِكَ سَيِّدِى، وَ تَصَدَّقْ عَلَیَّ بِعَفْوِکَ، وَ جَلِّلْنِی بِسَتْرِکَ، وَ اعْفُ عَنْ تَوْبِیخِی بِکَرَمِ وَجْهِکَ، سَیِّدِی، أَنَا الصَّغِیرُ الَّذِی رَبَّیْتَهُ، وَ أَنَا الْجَاهِلُ الَّذِی عَلَّمْتَهُ، وَ أَنَا الضَّالُّ الَّذِی هَدَیْتَهُ، وَ أَنَا الْوَضِیعُ الَّذِی رَفَعْتَهُ، وَ أَنَا الْخَائِفُ الَّذِی آمَنْتَهُ، وَ الْجَائِعُ الَّذِی أَشْبَعْتَهُ، وَ الْعَطْشَانُ الَّذِی أَرْوَیْتَهُ، وَ الْعَارِی الَّذِی کَسَوْتَهُ، وَ الْفَقِیرُ الَّذِی أَغْنَیْتَهُ، وَ الضَّعِیفُ الَّذِی قَوَّیْتَهُ، وَ الذَّلِیلُ الَّذِی أَعْزَزْتَهُ، وَ السَّقِیمُ الَّذِی شَفَیْتَهُ، وَ السَّائِلُ الَّذِی أَعْطَیْتَهُ، وَ الْمُذْنِبُ الَّذِی سَتَرْتَهُ، وَ الْخَاطِئُ الَّذِی أَقَلْتَهُ، وَ أَنَا الْقَلِیلُ الَّذِی کَثَّرْتَهُ، وَ الْمُسْتَضْعَفُ الَّذِی (2)

ص: 479


1- از مجازات اهل تقصیر بسیار بزرگ تر است، و من پناهنده به فضل توام، از تو به تو گریزانم، خواهان چیزی هستم که وعده داده ای . و آن چشم پوشی از کسانی است که به تو گمان نیک برده اند، خدایا فضل تو گسترده تر، و بردباری ات بزرگ تر از آن است که مرا به کردارم بسنجی، یا به خطایم بلغزانی، ای آقایم من چیستم، و چه ارزشی دارم،
2- سرور من مرا به فضلت ببخش، و با گذشت بر من کرم فرما، و به پرده پوشی ات خطاهایم را بپوشان، و به کرم وجودت از توبیخم درگذر، آقای من منم کودکی که پروریدی، منم نادانی که دانا نمودی، منم گمراهی که هدایت کردی، منم افتاده ای که بلندش نمودی، منم هراسانی که امانش دادی، و گرسنه ای که سیرش نمودی، و تشنه ای که سیرابش کردی، و برهنه ای که لباسش پوشاندی، و تهیدستی که توانگرش ساختی، و ناتوانی که نیرومندش نمودی، و خواری که عزیزش فرمودی، و بیماری که شفایش دادی، و خواهشمندی که عطایش کردی، و گنه کاری که گناهش را بر او پوشاندی، و خطاکاری که نادیده اش گرفتی، و اندکی که بسیارش فرمودی، و ناتوان شمرده ای که

نَصَرْتَهُ، وَ أَنَا الطَّرِيدُ الَّذِى آوَيْتَهُ، أَنَا يَا رَبِّ الَّذِى لَمْ أَسْتَحْيِكَ فِى الْخَلاءِ، وَ لَمْ أُراقِبْكَ فِى الْمَلاءِ، أَنَا صاحِبُ الدَّواهِى الْعُظْمىٰ، أَنَا الَّذِى عَلَىٰ سَيِّدِهِ اجْتَرَى، أَنَا الَّذِى عَصَيْتُ جَبَّارَ السَّماءِ، أَنَا الَّذِى أَعْطَيْتُ عَلَىٰ مَعاصِى الْجَلِيلِ الرُّشى، أَنَا الَّذِى حِينَ بُشِّرْتُ بِها خَرَجْتُ إِلَيْها أَسْعىٰ، أَنَا الَّذِى أَمْهَلْتَنِى فَمَا ارْعَوَيْتُ، وَ سَتَرْتَ عَلَىَّ فَمَا اسْتَحْيَيْتُ، وَ عَمِلْتُ بِالْمَعاصِى فَتَعَدَّيْتُ، (1) وَ أَسْقَطْتَنِی مِنْ عَیْنِکَ [عِنْدِکَ ] فَمَا بَالَیْتُ، فَبِحِلْمِکَ أَمْهَلْتَنِی، وَ بِسِتْرِکَ سَتَرْتَنِی، حَتَّی کَأَنَّکَ أَغْفَلْتَنِی وَ مِنْ عُقُوبَاتِ الْمَعَاصِی جَنَّبْتَنِی، حَتَّی کَأَنَّکَ اسْتَحْیَیْتَنِی . إِلَهِی لَمْ أَعْصِکَ حِینَ عَصَیْتُکَ، وَ أَنَا بِرُبُوبِیَّتِکَ جَاحِدٌ، وَ لا بِأَمْرِکَ مُسْتَخِفٌّ، وَ لا لِعُقُوبَتِکَ مُتَعَرِّضٌ، وَ لا لِوَعِیدِکَ مُتَهَاوِنٌ، لَکِنْ خَطِیئَةٌ عَرَضَتْ وَ سَوَّلَتْ لِی نَفْسِی، وَ غَلَبَنِی هَوَایَ، وَ أَعَانَنِی عَلَیْهَا شِقْوَتِی، وَ غَرَّنِی سِتْرُکَ الْمُرْخَی عَلَیَّ، فَقَدْ عَصَیْتُکَ (2)

ص: 480


1- یاری اش دادی، و رانده شده ای که مأوایش بخشیدی، من پروردگارا کسی هستم که در خلوت از تو حیا نکردم، و در آشکار از تو ملاحظ ننمودم، منم صاحب مصیبت های بزرگ، منم آن که بر آقایش گستاخی کرد، منم آن که جبّار آسمان را نافرمانی کرد، منم آن که بر معاصی بزرگ رشوه دادم، منم آن که هرگاه به گناهی مژده داده میشدم شتابان به سویش می رفتم، منم آن که مهلتم دادی باز نایستادم، و بر من پرده پوشاندی حیا نکردم، و مرتکب گناهان شدم و از اندازه گذراندم
2- و مرا از چشمت انداختی، اهمیت ندادم، پس با بردباری ات مهلتم دادی، و با پرده پوشی ات مرا پوشاندی تا آنچا که گویی مرا از یاد برده ای، و از مجازات گناهان برکنارم داشته ای، گویا تو از من حیا کرده ای!! خدایا، آنگاه که نافرمانی کردم نافرمانی ات نکردم چنان که پروردگاری ات باشم، و نه چنان که سبک شمارنده فرمانت باشم، و نه با گستاخی در معرض کیفرت قرار گیرم، و نه تهیدست را ناچیز شمارم، ولی خطایی بود که بر من عارض شد و نفسم آن را برایم آراست، و بدبختی ام مرا بر آن یاری نمود، و پرده افتاده ات بر من مغرورم نمود، در نتیجه با کوششم

وَ خَالَفْتُکَ بِجُهْدِی ؛ فَالْآنَ مِنْ عَذَابِکَ مَنْ یَسْتَنْقِذُنِی؟ وَ مِنْ أَیْدِی الْخُصَمَاءِ غَدا مَنْ یُخَلِّصُنِی؟ (1) وَ بِحَبْلِ مَنْ أَتَّصِلُ إِنْ أَنْتَ قَطَعْتَ حَبْلَکَ عَنِّی ؟فَوَاسَوْأَتَا عَلَی مَا أَحْصَی کِتَابُکَ مِنْ عَمَلِیَ! الَّذِی لَوْ لا مَا أَرْجُو مِنْ کَرَمِکَ وَ سَعَةِ رَحْمَتِکَ، وَ نَهْیِکَ إِیَّایَ عَنِ الْقُنُوطِ لَقَنَطْتُ عِنْدَ مَا أَتَذَکَّرُهَا ؛ یَا خَیْرَ مَنْ دَعَاهُ دَاعٍ، وَ أَفْضَلَ مَنْ رَجَاهُ رَاجٍ . اللّهمَّ بِذِمَّةِ الْإِسْلامِ أَتَوَسَّلُ إِلَیْکَ، وَ بِحُرْمَةِ الْقُرْآنِ أَعْتَمِدُ عَلَیْکَ، وَ بِحُبِّی النَّبِیَّ االْأُمِّیَّ الْقُرَشِیَّ، الْهَاشِمِیَّ الْعَرَبِیَّ التِّهَامِیَّ، الْمَکِّیَّ الْمَدَنِیَّ، أَرْجُو الزُّلْفَةَ لَدَیْکَ، فَلا تُوحِشْ اسْتِینَاسَ إِیمَانِی، (2) وَ لا تَجْعَلْ ثَوَابِی ثَوَابَ مَنْ عَبَدَ سِوَاکَ، فَإِنَّ قَوْماً آمَنُوا بِأَلْسِنَتِهِمْ لِیَحْقِنُوا بِهِ دِمَاءَهُمْ، فَأَدْرَکُوا مَا أَمَّلُوا وَ إِنَّا آمَنَّا بِکَ بِأَلْسِنَتِنَا وَ قُلُوبِنَا لِتَعْفُوَ عَنَّا، فَأَدْرِکْنَا مَا أَمَّلْنَا، وَ ثَبِّتْ رَجَاءَکَ فِی صُدُورِنَا، وَ لا تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنَا، وَ هَبْ لَنَا مِنْ لَدُنْکَ رَحْمَةً ؛ إِنَّکَ (3)

ص: 481


1- نافرمانی ات نمودم و به مخالفتت برخاستم اکنون چه کس مرا از عذابت نجات می دهند، و فردا از چنگ ستیره جویان و دشمنی کنندگان چه کسی رهایم می کند،
2- و به رشته چه کسی بپیوندم اگر تو رشته ات را از من بگسلی، مرا چه رسوایی بزرگی است از آنچه کتاب تو از کردارم در شمار آورده، اگر امیدوار به کرم فراوانی رحمتت نبودم، و هم اینکه مرا از ناامیدی نهی نموده ای هرآینه نا امید می شدم به هنگامی که گناهانم را بیاد می آوردم، ای بهترین کسی که خواننده ای او را خواند، و برترین کسی که امیدواری به او امید بست . خدایا به پیمان اسلام به تو توسّل می جویم، و به حرمت قرآن بر تو تکیه می کنم، و به محبّتم نسبت به پیامبر درس ناخوانده قریشی هاشمی عربی تهامی مکّی مدنی، همجواری نزد تو را امید می نمایم، پس انس ایمانی مرا در عرصه وحشت نینداز،
3- و و پاداش مرا، پاداش کسی که غیر تو را عبادت کرده قرار مده، چه اینکه مردمی به زبانشان ایمان آوردند تا جانشان را به این وسیله حفظ کنند، پس به آنچه آرزو داشتند رسیدند، و ما با زبان و دلمان به تو ایمان آوردیم، تا از ما درگذری، پس ما را به آنچه آرزومندیم برسان، و امیدت را در سینه هایمان استوار کن، و دل هایمان را پس از آنکه هدایتمان فرمودی گمراه مکن، و از جانب خود ما را ببخش، که تو

أَنْتَ الْوَهَّابُ . فَوَ عِزَّتِکَ لَوِ انْتَهَرْتَنِی مَا بَرِحْتُ مِنْ بَابِکَ، وَ لا کَفَفْتُ عَنْ تَمَلُّقِکَ، لِمَا أُلْهِمَ قَلْبِی [یَا سَیِّدِی ] مِنَ الْمَعْرِفَةِ بِکَرَمِکَ، وَ سَعَةِ رَحْمَتِکَ . إِلَی مَنْ یَذْهَبُ الْعَبْدُ إِلّا إِلَی مَوْلاهُ، وَ إِلَی مَنْ یَلْتَجِئُ الْمَخْلُوقُ إِلّا إِلَی خَالِقِهِ . (1) إِلَهِی لَوْ قَرَنْتَنِی بِالْأَصْفَادِ، وَ مَنَعْتَنِی سَیْبَکَ مِنْ بَیْنِ الْأَشْهَادِ، وَ دَلَلْتَ عَلَی فَضَائِحِی عُیُونَ الْعِبَادِ، وَ أَمَرْتَ بِی إِلَی النَّارِ، وَ حُلْتَ بَیْنِی وَ بَیْنَ الْأَبْرَارِ، مَا قَطَعْتُ رَجَائِی مِنْکَ، وَ مَا صَرَفْتُ تَأْمِیلِی لِلْعَفْوِ عَنْکَ، وَ لا خَرَجَ حُبُّکَ مِنْ قَلْبِی، أَنَا لا أَنْسَی أَیَادِیَکَ عِنْدِی، وَ سَتْرَکَ عَلَیَّ فِی دَارِ الدُّنْیَا . سَیِّدِی، أَخْرِجْ حُبَّ الدُّنْیَا مِنْ قَلْبِی، وَ اجْمَعْ بَیْنِی وَ بَیْنَ الْمُصْطَفَی، وَ آلِهِ خِیَرَتِکَ مِنْ خَلْقِکَ [وَ] خَاتَمِ النَّبِیِّینَ مُحَمَّدٍ صَلَّی اللّه عَلَیْهِ وَ آلِهِ . وَ انْقُلْنِی إِلَی دَرَجَةِ التَّوْبَةِ إِلَیْکَ، وَ أَعِنِّی بِالْبُکَاءِ عَلَی نَفْسِی، فَقَدْ أَفْنَیْتُ بِالتَّسْوِیفِ وَ الْآمَالِ عُمُرِی وَ قَدْ نَزَلْتُ مَنْزِلَةَ الْآیِسِینَ مِنْ (2)

ص: 482


1- بسیار بخشنده ای، به عزتت سوگند اگر مرا برانی، از درگاهت نخواهم رفت، و از چاپلوسی نسبت به تو باز نخواهم ایستاد، به خاطر الهامی که از معرفت به کرمت و گستردگی رحمتت به قلب من شده، بنده به جانب چه کسی جز مولایش میرود؟ و آفریده به چه کسی جز آفریدگارش پناه می برد؟
2- خدایا، اگر مرا با زنجیر ببندی، و عطایت را در میان مردم از من بازداری، و بر رسوایی هایم دیدگان بندگانت را بگشایی، و مرا به سوی دوزخ فرمان دهی، و بین من و نیکان پرده گردی، امیدم را از تو نخواهم برید، و آرزویم را از عفو تو باز نخواهم گرداند، و محبتت از قلبم بیرون نخواهد رفت، من فراوانی عطایت را نزد خود، و پرده پوشی ات را در دار دنیا بر گناهانم فراموش نخواهم کرد، ای آقای من محبت دنیا را از دلم بیرون کن، و میان من و مصطفی پیامبرت و خاندانش، بهترین برگزیدگان از آفریدگانت و پایان بخش پیامبران محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) جمع کن، و مرا به مقام توبه به پیشگاهت برسان، و هر گریه بر خویشتن مرا یاری ده، من عمرم را به امروز و فردا کردن و آرزوهای باطل نابود ساختم، و اینک به جایگاه به نا امیدان از

خَیْرِی [حَیَاتِی ]، فَمَنْ یَکُونُ أَسْوَأَ حَالاً مِنِّی؟ إِنْ أَنَا نُقِلْتُ عَلَی مِثْلِ حَالِی إِلَی قَبْرِی، لَمْ أُمَهِّدْهُ لِرَقْدَتِی، وَ لَمْ أَفْرُشْهُ بِالْعَمَلِ الصَّالِحِ لِضَجْعَتِی ؛ وَ مَا لِی لا أَبْکِی! وَ لا أَدْرِی إِلَی مَا یَکُونُ مَصِیرِی، وَ أَرَی نَفْسِی تُخَادِعُنِی، وَ أَیَّامِی تُخَاتِلُنِی، وَ قَدْ خَفَقَتْ عِنْدَ رَأْسِی أَجْنِحَةُ الْمَوْتِ، فَمَا لِی لا أَبْکِی! أَبْکِی لِخُرُوجِ نَفْسِی ؛ أَبْکِی لِظُلْمَةِ قَبْرِی ؛ أَبْکِی لِضِیقِ لَحْدِی ؛ أَبْکِی لِسُؤَالِ مُنْکَرٍ وَ نَکِیرٍ إِیَّایَ ؛ (1) أَبْکِی لِخُرُوجِی مِنْ قَبْرِی عُرْیَاناً ذَلِیلاً، حَامِلاً ثِقْلِی عَلَی ظَهْرِی، أَنْظُرُ مَرَّةً عَنْ یَمِینِی وَ أُخْرَی عَنْ شِمَالِی، إِذِ الْخَلائِقُ فِی شَأْنٍ غَیْرِ شَأْنِی: « لِکُلِّ امْرِئٍ مِنْهُمْ یَوْمَئِذٍ شَأْنٌ یُغْنِیهِ ؛ وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ مُسْفِرَةٌ ؛ ضَاحِکَةٌ مُسْتَبْشِرَةٌ، وَ وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ عَلَیْهَا غَبَرَةٌ ؛ تَرْهَقُهَا قَتَرَةٌ» وَ ذِلَّةٌ . سَیِّدِی، عَلَیْکَ مُعَوَّلِی وَ مُعْتَمَدِی، وَ رَجَائِی وَ تَوَکُّلِی، وَ بِرَحْمَتِکَ تَعَلُّقِی تُصِیبُ بِرَحْمَتِکَ مَنْ تَشَاءُ، وَ تَهْدِی (2)

ص: 483


1- خیر و صلاح فرود آمده ام، پس بدحال تر از من کیست؟ اگر من بر چنین حالی به قبرم وارد شوم، قبری که آن را برای خواب آماده نساخته ام، و برای آرمیدن به کار نیک فرش ننموده ام، و مرا چه شده که گریه نکنم، و حال آنکه نمی دانم بازگشت من به جانب چه خواهد بود، من نفسم را می نگرم که با من نیرنگ می بازد، و روزگار را مشاهده می کنم که مرا می فریبد، و حال آنکه بالهای مرگ بالای سرم به حرکت درآمده، پس مرا چه شده که گریه نکنم، گریه می کنم برای بیرون رفتن جان از بدنم، گریه می کنم برای تاریکی قبرم، گریه می کنم برای تنگی لحدم، گریه می کنم برای پرسش دو فرشته قبر منکر و نکیر از من،
2- گریه می کنم برای درآمدنم از قبر عریان و خوار، درحالی که بار سنگینی را بر دوش می کشم، یک بار از طرف راست و بار دیگر از جانب چپم نگاه می کنم، هنگامی که مردمان در کاری جز کارمنند، چه برای هرکسی از آنان در آن روز کاری است که او را بس است، چهره هایی در آن روز روشن و خندان خوشحال اند، و چهره هایی در آن روز بر آن ها غبار بدفرجامی نشسته، و سیاهی و خواری آن ها را پوشانده، ای آقای من، تکیه و اعتمادم و امید و توکلّم بر تو، و آویختنم بر رحمت توست، هرکه را خواهی

بِکَرَامَتِکَ مَنْ تُحِبُّ ؛ فَلَکَ الْحَمْدُ عَلَی مَا نَقَّیْتَ مِنَ الشِّرْکِ قَلْبِی، وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی بَسْطِ لِسَانِی، أَ فَبِلِسَانِی هَذَا الْکَالِّ أَشْکُرُکَ، أم بِغَایَةِ جُهْدِی فِی عَمَلِی أُرْضِیکَ؟! وَ مَا قَدْرُ لِسَانِی یَا رَبِّ فِی جَنْبِ شُکْرِکَ، وَ مَا قَدْرُ عَمَلِی فِی جَنْبِ نِعَمِکَ وَ إِحْسَانِکَ . إِلَهِی إِنَّ جُودَکَ بَسَطَ أَمَلِی، وَ شُکْرَکَ قَبِلَ عَمَلِی . سَیِّدِی إِلَیْکَ رَغْبَتِی، وَ إِلَیْکَ [مِنْکَ ] رَهْبَتِی، وَ إِلَیْکَ تَأْمِیلِی، وَ قَدْ سَاقَنِی إِلَیْکَ أَمَلِی، وَ عَلَیْکَ [إِلَیْکَ ] یَا وَاحِدِی عَکَفَتْ هِمَّتِی، وَ فِیمَا عِنْدَکَ انْبَسَطَتْ رَغْبَتِی، وَ لَکَ خَالِصُ رَجَائِی وَ خَوْفِی، وَ بِکَ أَنِسَتْ مَحَبَّتِی، وَ إِلَیْکَ أَلْقَیْتُ بِیَدِی، وَ بِحَبْلِ طَاعَتِکَ مَدَدْتُ رَهْبَتِی . [یَا] مَوْلایَ بِذِکْرِکَ عَاشَ قَلْبِی وَ بِمُنَاجَاتِکَ بَرَّدْتُ أَلَمَ الْخَوْفِ عَنِّی، فَیَا مَوْلایَ، وَ یَا مُؤَمَّلِی، وَ یَا مُنْتَهَی سُؤْلِی فَرِّقْ بَیْنِی وَ بَیْنَ ذَنْبِی . الْمَانِعِ لِی مِنْ لُزُومِ طَاعَتِکَ فَإِنَّمَا أَسْأَلُکَ لِقَدِیمِ الرَّجَاءِ فِیکَ، (1)

ص: 484


1- به رحمتت رسانی، و با کرامتت هرکه را دوست داری هدایت کنی، پس تو را سپاس بر اینکه قلبم را از شرک پاک نمودی، و برای تو سپاس بر گشودن زبانم، آیا با این زبان کندم تو را شکر کنم، یا با نهایت کوشش در کارم تو را خشنود نمایم، پروردگارا ارزش زبانم در کنار شکرت چیست، و قیمت کارم در برابر نعمت هایت و احسانت چه اندازه است؟! خدایا، جودت آرزویم را گسترد، و سپاست عملم را پذیرفت، ای آقای من میلم به سوی توست، و ترسم از جانب توست، و آرزویم به پیشگاه توست، آرزویم مرا به سوی تو کسانده و همّتم بر درگاه تو ای خدای یگانه معتکف شده، و رغبتم در آنچه نزد توست فزونی یافته، امید خالص و بیمم برای توست، و محبّتم به تو انس گرفته، و دستم را به جانب تو انداختم، و ترسم را به سوی رشته طاعت تو کشیدم، ای مولای من دلم به یاد تو زندگی کرد، و با مناجات با تو آتش هراس را بر خود سرد نمودم، ای مولایم و ای آرزویم و ای نهایت خواسته ام، میان من و گناهم جدایی انداز، گناهی که بازدارنده من از ملامت طاعت توست، تنها از تو درخواست می کنم، به خاطر امید دیرینه به تو،

وَ عَظِیمِ الطَّمَعِ مِنْکَ، الَّذِی أَوْجَبْتَهُ عَلَی نَفْسِکَ مِنَ الرَّأْفَةِ وَ الرَّحْمَةِ، فَالْأَمْرُ لَکَ وَحْدَکَ، لا شَرِیکَ لَکَ وَ الْخَلْقُ کُلُّهُمْ عِیَالُکَ وَ فِی قَبْضَتِکَ، وَ کُلُّ شَیْءٍ خَاضِعٌ لَکَ تَبَارَکْتَ یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ . إِلَهِی ارْحَمْنِی إِذَا انْقَطَعَتْ حُجَّتِی، وَ کَلَّ عَنْ جَوَابِکَ لِسَانِی، وَ طَاشَ عِنْدَ سُؤَالِکَ إِیَّایَ لُبِّی، فَیَا عَظِیمَ رَجَائِی لا تُخَیِّبْنِی إِذَا اشْتَدَّتْ فَاقَتِی، وَ لا تَرُدَّنِی لِجَهْلِی وَ لا تَمْنَعْنِی لِقِلَّةِ صَبْرِی أَعْطِنِی لِفَقْرِی، وَ ارْحَمْنِی لِضَعْفِی سَیِّدِی عَلَیْکَ مُعْتَمَدِی وَ مُعَوَّلِی، وَ رَجَائِی وَ تَوَکُّلِی، وَ بِرَحْمَتِکَ تَعَلُّقِی، وَ بِفِنَائِکَ أَحُطُّ رَحْلِی وَ بِجُودِکَ أَقْصِدُ طَلِبَتِی، وَ بِکَرَمِکَ أَیْ رَبِّ أَسْتَفْتِحُ دُعَائِی، وَ لَدَیْکَ أَرْجُو فَاقَتِی، وَ بِغِنَاکَ أَجْبُرُ عَیْلَتِی، وَ تَحْتَ ظِلِّ عَفْوِکَ قِیَامِی، وَ إِلَی جُودِکَ وَ کَرَمِکَ أَرْفَعُ بَصَرِی، وَ إِلَی مَعْرُوفِکَ أُدِیمُ نَظَرِی، فَلا تُحْرِقْنِی بِالنَّارِ، وَ أَنْتَ مَوْضِعُ أَمَلِی، وَ لا تُسْکِنِّی الْهَاوِیَةَ، فَإِنَّکَ (1)

ص: 485


1- و بزرگی طمع از تو، که از مهر و رحمت بر خود واجب کرده ای، پس فرمان توراست، یگانه ای و شریکی نداری، و همه خلق جیره خوار تو، و در دست قَدرت تواند، و هرچیز برای تو فروتن است، منزّهی تو ای پروردگار جهانیان، خدایا به من رحم کن آنگاه که حجّتم بریده شود، و زبانم از پاسخت ناگویا گردد، و به هنگام بازپرسی ات هوش از سرم برود، ای بزرگ امیدم، زمانی که بیچارگی ام شدّت گیرد محرومم مکن، و به خاطر نادانی ام از درگاهت مران، و به علت کم تابی ام از رحمتت دریغ مفرما، به جهت تهیدستی ام عطایم کن، و به خاطر ناتوانی ام به من رحم کن، آقایم اعتماد و تکیه، امید و توکلم بر توست، و آویختنم به رحمت توست، و بارم را به آستان تو اندازم، و خواسته ام را به جود و کرم تو جویم، پروردگارا دعایم را آغاز می کنم، و رفع تنگدستی ام را به تو امید می بندم، و به توانگری تو ناداری ام را جبران می کنم، و ایستادنم زیر سایه عفو توست، و به جانب جود و کرمت دیده ام را بلند می کنم، و به سوی احسانت نگاهم را ادامه می دهم، پس مرا به آتش مسوزان، و حال آنکه تو جایگاه آرزوی منی، و در دوزخ جایم مده که تو

قُرَّةُ عَیْنِی . یَا سَیِّدِی، لا تُکَذِّبْ ظَنِّی بِإِحْسَانِکَ وَ مَعْرُوفِکَ، فَإِنَّکَ ثِقَتِی، وَ لا تَحْرِمْنِی ثَوَابَکَ فَإِنَّکَ الْعَارِفُ بِفَقْرِی . إِلَهِی إِنْ کَانَ قَدْ دَنَا أَجَلِی، وَ لَمْ یُقَرِّبْنِی مِنْکَ عَمَلِی، فَقَدْ جَعَلْتُ الاعْتِرَافَ إِلَیْکَ بِذَنْبِی وَسَائِلَ عِلَلِی . إِلَهِی إِنْ عَفَوْتَ فَمَنْ أَوْلَی مِنْکَ بِالْعَفْوِ؟! وَ إِنْ عَذَّبْتَ فَمَنْ أَعْدَلُ مِنْکَ فِی الْحُکْمِ؟! ارْحَمْ فِی هَذِهِ الدُّنْیَا غُرْبَتِی، وَ عِنْدَ الْمَوْتِ کُرْبَتِی، وَ فِی الْقَبْرِ وَحْدَتِی، وَ فِی اللَّحْدِ وَحْشَتِی، وَ إِذَا نُشِرْتُ لِلْحِسَابِ بَیْنَ یَدَیْکَ ذُلَّ مَوْقِفِی، وَ اغْفِرْ لِی مَا خَفِیَ عَلَی الْآدَمِیِّینَ مِنْ عَمَلِی، (1) وَ أَدِمْ لِی مَا بِهِ سَتَرْتَنِی، وَ ارْحَمْنِی صَرِیعا عَلَی الْفِرَاشِ، تُقَلِّبُنِی أَیْدِی أَحِبَّتِی، وَ تَفَضَّلْ عَلَیَّ مَمْدُودا عَلَی الْمُغْتَسَلِ یُقَلِّبُنِی صَالِحُ جِیرَتِی، وَ تَحَنَّنْ عَلَیَّ مَحْمُولاً قَدْ تَنَاوَلَ الْأَقْرِبَاءُ أَطْرَافَ جَنَازَتِی، وَ جُدْ عَلَیَّ مَنْقُولاً، قَدْ نَزَلْتُ بِکَ وَحِیداً فِی حُفْرَتِی، وَ ارْحَمْ فِی ذَلِکَ الْبَیْتِ الْجَدِیدِ غُرْبَتِی، (2)

ص: 486


1- نور چشم منی، ای آقای من گمانم را به احسان و نیکی ات تکذیب مکن که تویی مورد اطمینانم، و از پاداشت محرومم مگردان که تو عارف به تهیدستی منی خدایا اگر مرگم فرا رسیده و کردارم مرا به تو نزدیک نکرده پس اعتراف به گناهم را به پیشگاهت وسیله عذرخواهی ام قرار دادم . خدایا اگر گذشت کنی، پس سزاوارتر از وجود تو به گذشت کیست، و اگر عذاب نمایی پس دادگرتر از تو در داوری کیست؟، در این دنیا به غربت، و به گاه مرگ به سختی جان دادنم، و در قبر به تنهایی ام، و در لحد به هراسم رحم کن، و زمانی که برای حساب در برابرت برانگیخته شدم و به خواری جایگاهم رحمت آور، و آنچه از کردارم بر انسانها پوشیده مانده بیامرز،
2- و آنچه را که مرا به آن پوشاندی تداوم بخش، و به من در حال افتادن در بستر مرگ که دست های دوستانم مرا این طرف و آن طرف کند رحم فرما، و به من محبت فرما در آن حال که روی تخت غسّالخانه به صورت درازا افتاده ام، و همسایگان شایسه مرا به این سو و آن سو برمی گردانند بر من تفضّل کن، و در وقت حمل شدنم که بستگانم گوشه های جنازه ام را به دوش برداشته اند، و در حالت حمل شدنم، که تنها در قبرم وارد پیشگاه تو شده ام بر من جود نما، و در این خانه جدید بر غربتم رحم کن،

حَتَّی لا أَسْتَأْنِسَ بِغَیْرِکَ . یَا سَیِّدِی، إِنْ وَکَلْتَنِی إِلَی نَفْسِی هَلَکْتُ ؛ سَیِّدِی، فَبِمَنْ أَسْتَغِیثُ إِنْ لَمْ تُقِلْنِی عَثْرَتِی؟! فَإِلَی مَنْ أَفْزَعُ إِنْ فَقَدْتُ عِنَایَتَکَ فِی ضَجْعَتِی؟! وَ إِلَی مَنْ أَلْتَجِئُ إِنْ لَمْ تُنَفِّسْ کُرْبَتِی؟! سَیِّدِی مَنْ لِی وَ مَنْ یَرْحَمُنِی إِنْ لَمْ تَرْحَمْنِی؟! وَ فَضْلَ مَنْ أُؤَمِّلُ إِنْ عَدِمْتُ فَضْلَکَ یَوْمَ فَاقَتِی؟! وَ إِلَی مَنِ الْفِرَارُ مِنَ الذُّنُوبِ إِذَا انْقَضَی أَجَلِی؟! سَیِّدِی لا تُعَذِّبْنِی وَ أَنَا أَرْجُوکَ إِلَهِی [اللّهمَ ] حَقِّقْ رَجَائِی، وَ آمِنْ خَوْفِی، فَإِنَّ کَثْرَةَ ذُنُوبِی لا أَرْجُو فِیهَا إِلّا عَفْوَکَ . سَیِّدِی . أَنَا أَسْأَلُکَ مَا لا أَسْتَحِقُّ، وَ أَنْتَ أَهْلُ التَّقْوَی وَ أَهْلُ الْمَغْفِرَةِ، فَاغْفِرْ لِی وَ أَلْبِسْنِی مِنْ نَظَرِکَ ثَوْبا یُغَطِّی عَلَیَّ التَّبِعَاتِ، وَ تَغْفِرُهَا لِی وَ لا أُطَالَبُ بِهَا ؛ إِنَّکَ ذُو مَنٍّ قَدِیمٍ وَ صَفْحٍ عَظِیمٍ وَ تَجَاوُزٍ کَرِیمٍ . إِلَهِی أَنْتَ الَّذِی تُفِیضُ سَیْبَکَ عَلَی مَنْ لا یَسْأَلُکَ، وَ عَلَی الْجَاحِدِینَ بِرُبُوبِیَّتِکَ، فَکَیْفَ سَیِّدِی بِمَنْ سَأَلَکَ، وَ أَیْقَنَ أَنَّ (1)

ص: 487


1- تا به غیر تو انس نگیرم ای آقای من، اگر مرا به خودم واگذاری هلاک شده ام، ای آقای من، اگر لغزشم را نادیده نگری از چه کسی فریادرسی خواهم، و به چه کسی پناه ببرم اگر عنایتت را در آرامگاهمم نداشته باشم، و به چه کسی التجا برم اگر غم و اندوهم را برطرف نکنی؟، ای آقای من که را دارم و چه کسی بر من رحم می کند، اگر تو به من رحم نکنی، و احسان که را آرزو کنم، اگر احسان تو را روز بیچارگی ام نداشته باشم، و گریز از گناهان به سوی کیست، وقتی که عمرم سرآید؟ ای آقای من، مرا عذاب مکن که امید به تو دارم، خدایا امیدم را تحقق بخش، و ترسم را ایمنی ده، زیرا من در عین فراوانی گناهانم امیدی جز به گذشت تو ندارم، ای آقای من چیزی را از تو درخواست دارم که شایسته آن نیستم، و تو اهل تقوا و آمرزشی، پس مرا بیامرز، و جامه ای از لطفت بر من بپوشان، که گناهانم را بر من بپوشاند، و آن ها را بیامرزی و نسبت به آنه بازخواست نشوم، که تو داری کرم دیرینه، و چشم پوشی بزرگ و گذشت کریمانه ای . خدایا تویی که عطایت را پی درپی فرو ریزی، بر کسی که از تو درخواست نمی کند، و بر آنان که منکر پروردگاریت هستند، چه رسد آقای من بر کسی که از تو خواهش کرده و یقین نمود که

الْخَلْقَ لَکَ، وَ الْأَمْرَ إِلَیْکَ؟ تَبَارَکْتَ وَ تَعَالَیْتَ ؛ یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ . سَیِّدِی، عَبْدُکَ بِبَابِکَ، أَقَامَتْهُ الْخَصَاصَةُ بَیْنَ یَدَیْکَ، یَقْرَعُ بَابَ إِحْسَانِکَ بِدُعَائِهِ [وَ یَسْتَعْطِفُ جَمِیلَ نَظَرِکَ بِمَکْنُونِ رَجَائِکَ ]، فَلا تُعْرِضْ بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ عَنِّی، وَ اقْبَلْ مِنِّی مَا أَقُولُ فَقَدْ دَعَوْتُ (دَعْوَتُکَ) بِهَذَا الدُّعَاءِ، وَ أَنَا أَرْجُو أَنْ لا تَرُدَّنِی، مَعْرِفَةً مِنِّی بِرَأْفَتِکَ وَ رَحْمَتِکَ . إِلَهِی أَنْتَ الَّذِی لا یُحْفِیکَ سَائِلٌ وَ لا یَنْقُصُکَ نَائِلٌ أَنْتَ کَمَا تَقُولُ وَ فَوْقَ مَا نَقُولُ . (1) اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ صَبْراً جَمِیلاً، وَ فَرَجاً قَرِیباً، وَ قَوْلاً صَادِقاً، وَ أَجْراً عَظِیماً ؛ أَسْأَلُکَ یَا رَبِّ مِنَ الْخَیْرِ کُلِّهِ، مَا عَلِمْتُ مِنْهُ وَ مَا لَمْ أَعْلَمْ ؛ أَسْأَلُکَ اللّهمَّ مِنْ خَیْرِ مَا سَأَلَکَ مِنْهُ عِبَادُکَ الصَّالِحُونَ ؛ یَا خَیْرَ مَنْ سُئِلَ وَ أَجْوَدَ مَنْ أَعْطَی ؛ أَعْطِنِی سُؤْلِی فِی نَفْسِی وَ أَهْلِی ؛ وَ وَالِدَیَّ وَ وُلْدِی، وَ أَهْلِ حُزَانَتِی وَ إِخْوَانِی فِیکَ، [وَ] أَرْغِدْ عَیْشِی، وَ أَظْهِرْ مُرُوَّتِی وَ أَصْلِحْ (2)

ص: 488


1- آفرینش از تو و فرمان تنها به دست توست، منزّه و والایی ای پروردگار جهانیان، ای آقای من بنده ات به درگاه توست، تنگدستی او را پیش رویت قرار داده با دعایش در خانه احسانت را می کوبد، پس روی کریمانه ات را از من برمگردان، و آنچه می گویم از من بپذیر، من تو را به این دعا خواندم، امید دارم که به خاطر معرفتم به رأفت و مهرت مرا باز نگردانی . خدایا تویی آن که پرسنده ای ناتوانت نکند، و عطاگیری از تو نکاهد، تو چنانی که خود گویی، و بالاتر از آنچه ما می گوییم .
2- خدایا از تو صبری زیبنده، و گشایشی نزدیک و گفتاری درست و مزدی بزرگ درخواست می کنم پروردگارا از خیر تمامش را از تو می خواهم، آنچه را از آن دانسته ام و آنچه را ندانسته ام، خدایا از تو می خواهم بهترین چیزهایی را که بندگان شایسته ات از تو خواستند، ای بهترین کسی که از او خواسته می شود، و سخی ترین کسی که عطا فرمود، خواسته ام را در حق خودم و خانواده ام و پدر و مادرم و فرزندانم و خاصانم و برادران دینی ام به من عطا کن، زندگی ام را گوارا گردان، مرّوتم را آشکار ساز، و همه احوالم را

جَمِیعَ أَحْوَالِی، وَ اجْعَلْنِی مِمَّنْ أَطَلْتَ عُمُرَهُ، وَ حَسَّنْتَ عَمَلَهُ، وَ أَتْمَمْتَ عَلَیْهِ نِعْمَتَکَ، وَ رَضِیتَ عَنْهُ، وَ أَحْیَیْتَهُ حَیَاةً طَیِّبَةً فِی أَدْوَمِ السُّرُورِ، وَ أَسْبَغِ الْکَرَامَةِ، وَ أَتَمِّ الْعَیْشِ ؛ (1) إِنَّکَ تَفْعَلُ مَا تَشَاءُ، وَ لا یَفْعَلُ مَا یَشَاءُ غَیْرُکَ . اللّهمَّ خُصَّنِی مِنْکَ بِخَاصَّةِ ذِکْرِکَ، وَ لا تَجْعَلْ شَیْئا مِمَّا أَتَقَرَّبُ بِهِ فِی آنَاءِ اللَّیْلِ وَ أَطْرَافِ النَّهَارِ، رِیَاءً وَ لا سُمْعَةً وَ لا أَشَرا وَ لا بَطَرا، وَ اجْعَلْنِی لَکَ مِنَ الْخَاشِعِینَ . اللّهمَّ أَعْطِنِی السَّعَةَ فِی الرِّزْقِ، وَ الْأَمْنَ فِی الْوَطَنِ، وَ قُرَّةَ الْعَیْنِ فِی الْأَهْلِ وَ الْمَالِ وَ الْوَلَدِ، وَ الْمُقَامَ فِی نِعَمِکَ عِنْدِی، وَ الصِّحَّةَ فِی الْجِسْمِ، وَ الْقُوَّةَ فِی الْبَدَنِ، وَ السَّلامَةَ فِی الدِّینِ، وَ اسْتَعْمِلْنِی بِطَاعَتِکَ وَ طَاعَةِ رَسُولِکَ، مُحَمَّدٍ صَلَّی اللّه عَلَیْهِ وَ آلِهِ، أَبَدا مَا اسْتَعْمَرْتَنِی، وَ اجْعَلْنِی مِنْ أَوْفَرِ عِبَادِکَ عِنْدَکَ، نَصِیبا فِی کُلِّ خَیْرٍ أَنْزَلْتَهُ، وَ تُنْزِلُهُ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ، وَ مَا أَنْتَ مُنْزِلُهُ فِی کُلِّ سَنَةٍ مِنْ رَحْمَةٍ تَنْشُرُهَا، (2)

ص: 489


1- اصلاح کن، و مرا از کسانی قرار ده که عمرش را طولانی کردی، و کردارش را نیکو ساختی، و نعمتت را بر او تمام کردی، و از او خشنود شدی، و او را به زندگانی پاکیزه زنده داشتی، در بادوام ترین خوشی ها، و کامل ترین کرامتها و کامل ترین زندگیها،
2- همانا تو هرچه را بخواهی انجام می دهی و جز تو هرچه را بخواهد توان انجام آن را ندارد . خدای از جانب خود مرا به ذکر خاصت اختصاص ده، و چیزی از آنچه که به وسیله آن به تو تقرّب می جویم را در همّ اوقات شب و روز وسیله ریا و شهرت خواهی و هوس رانی و طغیانگری قرار مده، و مرا از خاشعان درگاهت بگردان، خدای از تو می خواهم که به من عطا کنی: گشایش در روزی امنیّت در وطن، نوز چشم در خانواده و مال و اولاد، و پایداری در نعمتهایی که نزد من است، و تندرستی در جسم، و توانمندی در بدن، و سلامت در دین، و مرا به طاعتت و طاعت رسولت محمّد که درود خدا بر او و خاندانش باد، به کار گمار، همیشه و تا هنگامی که عمرم داده ای، و مرا از پر نصیب ترین بندگانت در نزد خود قرار ده، پر نصیب تر در هر خیری که فرو فرستادی، و در ماه رمضان در شب قَدر نازل می کنی، و نازل کننده آنی در هر سال، از رحمتی که می گستری،

وَ عَافِیَةٍ تُلْبِسُهَا، وَ بَلِیَّةٍ تَدْفَعُهَا، وَ حَسَنَاتٍ تَتَقَبَّلُهَا، وَ سَیِّئَاتٍ تَتَجَاوَزُ عَنْهَا، وَ ارْزُقْنِی حَجَّ بَیْتِکَ الْحَرَامِ، فِی عَامِی هَذَا وَ فِی کُلِّ عَامٍ، وَ ارْزُقْنِی رِزْقاً وَاسِعاً مِنْ فَضْلِکَ الْوَاسِعِ، وَ اصْرِفْ عَنِّی یَا سَیِّدِی الْأَسْوَاءَ، وَ اقْضِ عَنِّی الدَّیْنَ وَ الظُّلامَاتِ، حَتَّی لا أَتَأَذَّی بِشَیْءٍ مِنْهُ، وَ خُذْ عَنِّی بِأَسْمَاعِ وَ أَبْصَارِ أَعْدَائِی، وَ حُسَّادِی وَ الْبَاغِینَ عَلَیَّ، وَ انْصُرْنِی عَلَیْهِمْ، وَ أَقِرَّ عَیْنِی [وَ حَقِّقْ ظَنِّی ] وَ فَرِّحْ قَلْبِی، (1) وَ اجْعَلْ لِی مِنْ هَمِّی وَ کَرْبِی فَرَجاً وَ مَخْرَجاً، وَ اجْعَلْ مَنْ أَرَادَنِی بِسُوءٍ مِنْ جَمِیعِ خَلْقِکَ تَحْتَ قَدَمَیَّ وَ اکْفِنِی شَرَّ الشَّیْطَانِ، وَ شَرَّ السُّلْطَانِ، وَ سَیِّئَاتِ عَمَلِی، وَ طَهِّرْنِی مِنَ الذُّنُوبِ کُلِّهَا، وَ أَجِرْنِی مِنَ النَّارِ بِعَفْوِکَ، وَ أَدْخِلْنِی الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِکَ، وَ زَوِّجْنِی مِنَ الْحُورِ الْعِینِ بِفَضْلِکَ، وَ أَلْحِقْنِی بِأَوْلِیَائِکَ الصَّالِحِینَ، مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الْأَبْرَارِ، الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ الْأَخْیَارِ، صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِمْ وَ عَلَی أَجْسَادِهِمْ (2)

ص: 490


1- و عافیتی که می پوشانی، و بلایی که دفع می کنی، و خوبی هایی که می پذیری، و بدی هایی که از آن درمی گذری، و در این سال و هر سال زیارت خانه ات را نصیبم فرما، و از فضل گسترده ات روزی فراخ ارزانی من کن، و بدی ها را ای آقای من از من برگردان، و بدیه مرا بپرداز و جبران ستم هایی که بر عهده من است را ادا فرما تا به خاطر چیزی از آن ها آزار نبینیم و گوش ها و دیدگان دشمنان و حسودان و متجاوزان بر من را از من برگیر، و مرا بر آنان پیروز کن، و چشمم را روشن فرما، و دلم را شادی بخش
2- و برایم از اندوه و غم گشایش و بیرون رو قرار ده، و هرکه از میان مخلوقاتت نسبت به من به بدی قصد کرده، و زیر گامم قرار ده، و مرا از گزند شیطان و گزند پادشاه و بدی های کردارم کفایت کن، و از همه گناهان پاکم فرما، و به گذشتت از آتش امانم ده، و به رحمتت به بهشت واردم کن، و به احسانت از حور العین به همسری ام درآور، و مرا به دوستان شایسته ات محمّد و خاندانش آن خوبان و نیکان پاکیزه و پاک ملحق کن، درود بر آنان و بر تنها

وَ أَرْوَاحِهِمْ، وَ (رَحمهُ اللّه) وَ بَرَکَاتُهُ . إِلَهِی وَ سَیِّدِی وَ عِزَّتِکَ وَ جَلالِکَ، لَئِنْ طَالَبْتَنِی بِذُنُوبِی لَأُطَالِبَنَّکَ بِعَفْوِکَ، وَ لَئِنْ طَالَبْتَنِی بِلُؤْمِی لَأُطَالِبَنَّکَ بِکَرَمِکَ، (1) وَ لَئِنْ أَدْخَلْتَنِی النَّارَ لَأُخْبِرَنَّ أَهْلَ النَّارِ بِحُبِّی لَکَ . إِلَهِی وَ سَیِّدِی، إِنْ کُنْتَ لا تَغْفِرُ إِلّا لِأَوْلِیَائِکَ وَ أَهْلِ طَاعَتِکَ، فَإِلَی مَنْ یَفْزَعُ الْمُذْنِبُونَ؟! وَ إِنْ کُنْتَ لا تُکْرِمُ إِلّا أَهْلَ الْوَفَاءِ بِکَ فَبِمَنْ یَسْتَغِیثُ الْمُسِیئُونَ؟! إِلَهِی إِنْ أَدْخَلْتَنِی النَّارَ، فَفِی ذَلِکَ سُرُورُ عَدُوِّکَ، وَ إِنْ أَدْخَلْتَنِی الْجَنَّةَ فَفِی ذَلِکَ سُرُورُ نَبِیِّکَ، وَ أَنَا وَ اللّه أَعْلَمُ أَنَّ سُرُورَ نَبِیِّکَ، أَحَبُّ إِلَیْکَ مِنْ سُرُورِ عَدُوِّکَ، (2) اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ أَنْ تَمْلَأَ قَلْبِی حُبّاً لَکَ، وَ خَشْیَةً مِنْکَ وَ تَصْدِیقاً بِکِتَابِکَ وَ إِیمَاناً بِکَ، وَ فَرَقاً مِنْکَ وَ شَوْقاً إِلَیْکَ ؛ یَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِکْرَامِ، حَبِّبْ إِلَیَّ لِقَاءَکَ وَ أَحْبِبْ لِقَائِی، وَ اجْعَلْ لِی فِی لِقَائِکَ الرَّاحَةَ وَ الْفَرَجَ وَ الْکَرَامَةَ . اللّهمَّ أَلْحِقْنِی بِصَالِحِ مَنْ (3)

ص: 491


1- و جانهای شان، و رحمت خدا و برکاتش بر ایشان، خدای ای آقای من، به عزّت و جلالت سوگند، اگر مرا به گناهانم پی جویی کنی، من تو را به عفوت پی می جویم و اگر مرا به پستی ام تعقیب نمایی، من تو را به کرمت می خواهم،
2- و اگر به دوزخم دراندازی اهل دوزخ را به محبتم به تو آگاه می سازم . خدایم و آقایم اگر جز اولیا و اهل طاعتت را نیامرزی، پس گنهکاران به چه کسی پناه برند، و اگر جز اهل وفا را اکرام ننمایی، پس بدکاران از چه کسی فریادرسی خواهند؟، خدایا اگر مرا وارد دوزخ کنی این موجب خرسندی دشمن توست، و اگر مرا به بهشت وارد نمایی، این سبب خوشحالی پیامبر توست، و من به خدا سوگند این را می دانم، که دلشادی پیامبرت نزد تو، از خرسندی دشمنت محبوب تر است .
3- خدایا از تو درخواست می کنم که دلم را از محبت و خشیتت، و باور به کتابت، و ایمان به وجودت، و هراس از حضرتت، و اشتیاق به ذاتت پر کنی، ای دارای بزرگی و بزرگواری، دیدارت را محبوب من کن، و تو نیز مرا محبوب خود بدار، و در لقایت برای من آرامش و گشایش و کرامت قرار ده . خدایا مرا به شایستگان از بندگان گذشته ات

مَضَی، وَ اجْعَلْنِی مِنْ صَالِحِ مَنْ بَقِیَ، وَ خُذْ بِی سَبِیلَ الصَّالِحِینَ، وَ أَعِنِّی عَلَی نَفْسِی بِمَا تُعِینُ بِهِ الصَّالِحِینَ عَلَی أَنْفُسِهِمْ، وَ اخْتِمْ عَمَلِی بِأَحْسَنِهِ، وَ اجْعَلْ ثَوَابِی مِنْهُ الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِکَ، وَ أَعِنِّی عَلَی صَالِحِ مَا أَعْطَیْتَنِی، وَ ثَبِّتْنِی یَا رَبِّ، وَ لا تَرُدَّنِی فِی سُوءٍ اسْتَنْقَذْتَنِی مِنْهُ ؛ یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ . (1) اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ إِیمَاناً لا أَجَلَ لَهُ دُونَ لِقَائِکَ، أَحْیِنِی مَا أَحْیَیْتَنِی عَلَیْه،ِ وَ تَوَفَّنِی إِذَا تَوَفَّیْتَنِی عَلَیْهِ، وَ ابْعَثْنِی إِذَا بَعَثْتَنِی عَلَیْهِ، وَ أَبْرِئْ قَلْبِی مِنَ الرِّیَاءِ وَ الشَّکِّ وَ السُّمْعَةِ فِی دِینِکَ، حَتَّی یَکُونَ عَمَلِی خَالِصاً لَکَ . اللّهمَّ أَعْطِنِی بَصِیرَةً فِی دِینِکَ، وَ فَهْماً فِی حُکْمِکَ، وَ فِقْهاً فِی عِلْمِکَ، وَ کِفْلَیْنِ مِنْ رَحْمَتِکَ، وَ وَرَعاً یَحْجُزُنِی عَنْ مَعَاصِیکَ، وَ بَیِّضْ وَجْهِی بِنُورِکَ، وَ اجْعَلْ رَغْبَتِی فِیمَا عِنْدَکَ، وَ تَوَفَّنِی فِی سَبِیلِکَ، وَ عَلَی مِلَّةِ رَسُولِکَ، صَلَّی اللّه عَلَیْهِ وَ آلِهِ . اللّهمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنَ الْکَسَلِ وَ الْفَشَلِ، وَ الْهَمِّ وَ الْجُبْنِ (2)

ص: 492


1- ملحق ساز، و از شایستگان از آنان که در آینده اند قرار ده، و مرا بر راه شایستگان نگاه دار، و بر مخالفت با خواسته های نفسم یاری ده، آنگونه که شایستگان را بر مخالفت با خواسته های نفسانی یاری می دهی، و کردارم را به نیکوترین وجه ختم کن، و پاداشم را در کارها به برکت رحمتت بهشت قرار ده، و بر شایسته ای آنچه عطا کردی یاری ام نما و ثابت قدمم کن، پروردگارا، و در ورطه بدی هایی که از آن ها نجاتم دادی باز مگردان، ای پروردگار جهانیان .
2- خدایا ایمانی از تو درخواست می کنم، که پایانی جز دیدار تو نداشده باشد، بر آن ایمان پایدارم بدار تا زنده ام می داری و بر آن بیمران زمانی که مرا میمرانی، و بر آن برانگیز، هنگامی که مرا برمی انگیزی، و دلم را از ریا و شک و شهرت خواهی در دینت پاک فرما، تا عملم برای تو حالص باشد . خدایا از تو می خواهم که به من عطا کنی: بصیرت در دینت، و فهم در فرمانت، وآگاهی در علمت، و دو نصب از رحمتت، و پرهیزی که مرا از نافرمانی هایت بازدارد، و رخسارم را به فروغ نورت سپید کن، و رغبتم را در آنچه نزد توست قرار ده، و در راه خود و بر آئین پیامبرت درود خدا بر او و خاندانش بمیران . خدایا به تو پناه می آورم از کسالت و سرافکندی و اندوه و ترس

وَ الْبُخْلِ، وَ الْغَفْلَةِ وَ الْقَسْوَةِ [وَ الذِّلَّةِ] وَ الْمَسْکَنَةِ، وَ الْفَقْرِ وَ الْفَاقَةِ وَ کُلِّ بَلِیَّةٍ، وَ الْفَوَاحِشِ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَ مَا بَطَنَ، وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ نَفْسٍ لا تَقْنَعُ، وَ بَطْنٍ لا یَشْبَعُ، وَ قَلْبٍ لا یَخْشَعُ، وَ دُعَاءٍ لا یُسْمَعُ، وَ عَمَلٍ لا یَنْفَعُ، وَ أَعُوذُ بِکَ یَا رَبِّ عَلَی نَفْسِی وَ دِینِی وَ مَالِی، وَ عَلَی جَمِیعِ مَا رَزَقْتَنِی، مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ ؛ إِنَّکَ أَنْتَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ . (1) اللّهمَّ إِنَّهُ لا یُجِیرُنِی مِنْکَ أَحَدٌ، وَ لا أَجِدُ مِنْ دُونِکَ مُلْتَحَداً، فَلا تَجْعَلْ نَفْسِی فِی شَیْءٍ مِنْ عَذَابِکَ، وَ لا تَرُدَّنِی بِهَلَکَةٍ، وَ لا تَرُدَّنِی بِعَذَابٍ أَلِیمٍ، اللّهمَّ تَقَبَّلْ مِنِّی، وَ أَعْلِ ذِکْرِی، وَ ارْفَعْ دَرَجَتِی، وَ حُطَّ وِزْرِی، وَ لا تَذْکُرْنِی بِخَطِیئَتِی، وَ اجْعَلْ ثَوَابَ مَجْلِسِی، وَ ثَوَابَ مَنْطِقِی، وَ ثَوَابَ دُعَائِی رِضَاکَ وَ الْجَنَّةَ، وَ أَعْطِنِی یَا رَبِّ جَمِیعَ مَا سَأَلْتُکَ، وَ زِدْنِی مِنْ فَضْلِکَ، إِنِّی إِلَیْکَ رَاغِبٌ، یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ . اللّهمَّ إِنَّکَ أَنْزَلْتَ فِی کِتَابِکَ [الْعَفْوَ وَ أَمَرْتَنَا]، أَنْ نَعْفُوَ عَمَّنْ ظَلَمَنَا،

(2)

ص: 493


1- و بخل و بی خبری و سنگدلی و ناداری و تهیدستی و بیچارگی و همه بلاها و زشتی های آشکار و پنهان، و به تو پناه می آورم از نفسی که قانع نمی شود، و از شکمی که سیر نمی گردد، و از قلبی که فروتنی نمی کند، و دعایی که به اجابت نمی رسد، و کرداری که سود نمی بخشد، پروردگارا برای حفظ جان و دین و مال و آنچه که نصیب من فرموده ای، از شیطان رانده شده به تو پناه می آورم، همانا تو شنوا و دانایی .
2- خدایا به یقین جز تو احدی مرا پناه نمی دهد، و به جز تو پناهگاهی نمی یابم، پس هستی ام را در دامن عذابت قرار نده، و به هلاکت و شکنجه دردناک بازمگردان . خدایا از من بپذیر و نامم را پرآوازه کن، و درجه ام را بالا ببر، و بار گناهم را بریز، و مرا به اشتباهم یاد مکن، و پاداش به عبادت نشستن و گفتار و دعایم را خشنودی و بهشت قرار ده، پروردگارا، همه آنچه را از تو خواستم به من عطا فرما، و از احسانت بر من بیفزا، من مشتاق توام، ای پروردگار جهانیان، خدایا تو خود در قرآن فرمودی که از کسی که به ما ستم روا داشته گذشت کنیم،

وَ قَدْ ظَلَمْنَا أَنْفُسَنَا فَاعْفُ عَنَّا، فَإِنَّکَ أَوْلَی بِذَلِکَ مِنَّا، وَ أَمَرْتَنَا أَنْ لا نَرُدَّ سَائِلاً عَنْ أَبْوَابِنَا، وَ قَدْ جِئْتُکَ سَائِلا، فَلا تَرُدَّنِی إِلّا بِقَضَاءِ حَاجَتِی، وَ أَمَرْتَنَا بِالْإِحْسَانِ إِلَی مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُنَا، وَ نَحْنُ أَرِقَّاؤُکَ فَأَعْتِقْ رِقَابَنَا مِنَ النَّارِ، یَا مَفْزَعِی عِنْدَ کُرْبَتِی، وَ یَا غَوْثِی عِنْدَ شِدَّتِی، إِلَیْکَ فَزِعْتُ، وَ بِکَ اسْتَغَثْتُ وَ لُذْتُ، لا أَلُوذُ بِسِوَاکَ، وَ لا أَطْلُبُ الْفَرَجَ إِلّا مِنْکَ، فَأَغِثْنِی وَ فَرِّجْ عَنِّی؛ یَا مَنْ یَفُکُّ الْأَسِیرَ [یَقْبَلُ الْیَسِیرَ] وَ یَعْفُو عَنِ الْکَثِیرِ، اقْبَلْ مِنِّی الْیَسِیرَ، وَ اعْفُ عَنِّی الْکَثِیرَ، إِنَّکَ أَنْتَ الرَّحِیمُ الْغَفُورُ. اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ إِیمَانا تُبَاشِرُ بِهِ قَلْبِی، وَ یَقِینا (صَادِقاً،) حَتَّی أَعْلَمَ أَنَّهُ لَنْ یُصِیبَنِی إِلّا مَا کَتَبْتَ لِی، وَ رَضِّنِی مِنَ الْعَیْشِ بِمَا قَسَمْتَ لِی؛ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ . (1)

دعای سحر دیگر

پنجم : و همچنین شیخ فرموده: این دعا را در سحرها بخوان:یَا عُدَّتِی فِی کُرْبَتِی، وَ یَا صَاحِبِی فِی شِدَّتِی، وَ یَا وَلِیِّی فِی نِعْمَتِی، وَ یَا غَایَتِی (2)

ص: 494


1- و ما بر خود ستم ورزیدیم، پس از ما درگذر، که حضرتت به گذشت از ما، شایسته تر از ماست، و هم فرمان دادی که فقیری را دست خالی از در خانه هایمان نرانیم، و من اکنون به گدایی از تو به درگاهت آمدم، پس مرا جز با روا شدن حاجتم باز نگردان و نیز به نیکی درباره بردگانمان امر فرمودی، و هم اینک ما بردگان توییم، پس ما را از آتش دوزخ برهان، ای پناهگاهم به وقت غم و اندوه، ای فریادرس به هنگام سختی، به تو پناه آوردم، و از تو فریادرسی خواستم، و جز به تو پناه نمی آورم و جز از تو درخواست گشایش نمی کنم، پس به فریادم رس و گشایشی در کارم قرار ده، ای که اسیر را آزاد می کنی، و از گناه فراوان می گذری، از من عمل اندک را بپذیر، و از گناه بسیارم درگذر، همانا تو مهربان و آمرزنده . خدایا ایمانی از تو می خواهم که دلم با آن همراه شود و باور صادقانه ای که بدانم هرگز چیزی به من نمی رسد، مگر آنچه که تو برایم ثبت کردی و مرا از زندگی به آنچه که نصیبم فرمودی خشنود بدار، ای مهربان ترین مهربانان .
2- ای توشه ام در اندوه بسیار، ای همراهم در سختی ها، ای سرپرستم در گاه نعمت، ای هدفم

فِی رَغْبَتِی، أَنْتَ السَّاتِرُ عَوْرَتِی، وَ الْمُؤْمِنُ رَوْعَتِی، وَ الْمُقِیلُ عَثْرَتِی، فَاغْفِرْ لِی خَطِیئَتِی . اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ خُشُوعَ الْإِیمَانِ قَبْلَ خُشُوعِ الذُّلِّ فِی النَّارِ، یَا وَاحِدُ یَا أَحَدُ یَا صَمَدُ، یَا مَنْ لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ، وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ ؛ یَا مَنْ یُعْطِی مَنْ سَأَلَهُ، تَحَنُّناً مِنْهُ وَ رَحْمَةً، وَ یَبْتَدِئُ بِالْخَیْرِ، مَنْ لَمْ یَسْأَلْهُ تَفَضُّلاً مِنْهُ، وَ کَرَماً بِکَرَمِکَ الدَّائِمِ، صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ هَبْ لِی رَحْمَةً وَاسِعَةً جَامِعَةً، أَبْلُغُ بِهَا خَیْرَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ . اللّهمَّ إِنِّی أَسْتَغْفِرُکَ لِمَا تُبْتُ إِلَیْکَ مِنْهُ، ثُمَّ عُدْتُ فِیهِ، وَ أَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ خَیْرٍ أَرَدْتُ بِهِ وَجْهَکَ، فَخَالَطَنِی فِیهِ مَا لَیْسَ لَکَ، اللّهمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اعْفُ عَنْ ظُلْمِی وَ جُرْمِی، بِحِلْمِکَ وَ جُودِکَ یَا کَرِیمُ . (1) یَا مَنْ لا یَخِیبُ سَائِلُهُ، وَ لا یَنْفَدُ نَائِلُهُ ؛ یَا مَنْ عَلا فَلا شَیْءَ فَوْقَهُ، وَ دَنَا فَلا شَیْءَ دُونَهُ، صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ ارْحَمْنِی یَا فَالِقَ (2)

ص: 495


1- در میل و رغبت، تو پوشاننده زشتی منی، تو ایمنی بخش هراس منی، تو درگذرنده از لغزش منی، پس خطایم را بیامرز . خدایا از تو فروتنی ایمان را پیش از خواری در دوزخ خواستارم، ای یگانه، ای یکتا، ای تکیه گاه حاجات، ای که نزاده و زاده نشده و هیچ همتایی ندارد، ای آن که از روی محبت ورحمت به کسی که از او بخواهد عطا می کنی، و از روی فضل و کرم بر کسی که از او درخواست نکرد شروع به خیر می نماید، به حق کرم جاودانت بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و مرا رحمت گسترده و فراگیر بخش، که به سبب آن به خیر دنیا و آخرت برسم . خدایا از تو آمرزش می جویم، برای گناهانی که پس از توبه از آنها، دوباره مرتکب آن ها شدم، و از تو درخواست بخشش می کنم، برای هر عمل خیری که خالصانه برای تو انجام دادم، ولی آنچه برای رضای تو نبود . آمیخته به آن شد . خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و از ستم و گناهم به بردباری و جودت درگذر، ای کریم،
2- ای که گدایش را محروم نمی کند، و عطایش پایان ندارد، ای که برتر است و چیزی برتراز او نیست، و نزدیک است، و چیزی نزدیکتر از او نمی باشد، خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، ای شکافننده

الْبَحْرِ لِمُوسَی، اللَّیْلَةَ اللَّیْلَةَ اللَّیْلَةَ! السَّاعَةَ السَّاعَةَ السَّاعَةَ! اللّهمَّ طَهِّرْ قَلْبِی مِنَ النِّفَاقِ، وَ عَمَلِی مِنَ الرِّیَاءِ، وَ لِسَانِی مِنَ الْکِذْبِ، وَ عَیْنِی مِنَ الْخِیَانَةِ ؛ فَإِنَّکَ تَعْلَمُ خَائِنَةَ الْأَعْیُنِ وَ مَا تُخْفِی الصُّدُورُ . یَا رَبِّ هَذَا مَقَامُ الْعَائِذِ بِکَ مِنَ النَّارِ ؛ هَذَا مَقَامُ الْمُسْتَجِیرِ بِکَ مِنَ النَّارِ ؛ هَذَا مَقَامُ الْمُسْتَغِیثِ بِکَ مِنَ النَّارِ؛ هَذَا مَقَامُ الْهَارِبِ إِلَیْکَ مِنَ النَّارِ ؛ هَذَا مَقَامُ مَنْ یَبُوءُ لَکَ بِخَطِیئَتِهِ، وَ یَعْتَرِفُ بِذَنْبِهِ، وَ یَتُوبُ إِلَی رَبِّهِ ؛ هَذَا مَقَامُ الْبَائِسِ الْفَقِیرِ ؛ هَذَا مَقَامُ الْخَائِفِ الْمُسْتَجِیرِ ؛ هَذَا مَقَامُ الْمَحْزُونِ الْمَکْرُوبِ ؛ (1) هَذَا مَقَامُ الْمَغْمُومِ [الْمَحْزُونِ ] الْمَهْمُومِ ؛ هَذَا مَقَامُ الْغَرِیبِ الْغَرِیقِ ؛ هَذَا مَقَامُ الْمُسْتَوْحِشِ الْفَرِقِ ؛ هَذَا مَقَامُ مَنْ لا یَجِدُ لِذَنْبِهِ غَافِراً غَیْرَکَ، وَ لا لِضَعْفِهِ مُقَوِّیاً إِلّا أَنْتَ، وَ لا لِهَمِّهِ مُفَرِّجاً سِوَاکَ یَا اللّه یَا کَرِیمُ، لا تُحْرِقْ وَجْهِی بِالنَّارِ، بَعْدَ سُجُودِی لَکَ وَ تَعْفِیرِی، بِغَیْرِ مَنٍّ مِنِّی عَلَیْکَ، (2)

ص: 496


1- دریا پیش روی موسی، همین شب، همین شب، همین شب، همین ساعت، همین ساعت، همین ساعت، خدایا دلم را از دورویی و کردارم را از ریا، زبانم را از دروغ، و دیده ام را از خیانت پاک کن، همانا تو از خیانت دیده ها و آنچه در سینه ها نهان است خبرداری، پروردگارا، این است جایگاه پناهنده به تو از آتش، این است جایگاه پناه خواه از تو از آتش، این است جایگاه دادخواه از تو از آتش، این است جایگاه گریزان به سوی تو از آتش، این است جایگاه کسی که از خطایش به تو بازگشته، و به گناهش اعتراف می کند، و به سوی پروردگارش توبه می نماید، این است جایگاه بینوای تهیدست، این است جایگاه هراسنده پناه جو، این است جایگاه اندوهناک غمگین،
2- این است جایگاه دلگیر افسرده، این است جایگاه غریب غرق شده، این است جایگاه ترسنده هراسان، این است جایگاه کسی که برای گناهش آمرزگاری جز تو نیابد، و توان بخشی برای ناتوانی اش جز تو پیدا نکند، و برای اندوهش برگزیده ای جز تو نبیند، ای خدا ای کریم، چهره ام را به آتش مسوزان، آن هم پس از سجده ام برای تو، و به خاک ساییدن رویم به درگاهت، بی آنکه منّتی از من بر تو باشد،

بَلْ لَکَ الْحَمْدُ وَ الْمَنُّ وَ التَّفَضُّلُ عَلَیَّ، ارْحَمْ أَیْ رَبِّ أَیْ رَبِّ أَیْ رَبِّ ( . . . آنقَدر بگوید تا نفس قطع شود) ضَعْفِی، وَ قِلَّةَ حِیلَتِی، وَ رِقَّةَ جِلْدِی، وَ تَبَدُّدَ أَوْصَالِی، وَ تَنَاثُرَ لَحْمِی وَ جِسْمِی وَ جَسَدِی، وَ وَحْدَتِی وَ وَحْشَتِی فِی قَبْرِی، وَ جَزَعِی مِنْ صَغِیرِ الْبَلاءِ ؛ أَسْأَلُکَ یَا رَبِّ قُرَّةَ الْعَیْنِ وَ الاغْتِبَاطَ، یَوْمَ الْحَسْرَةِ وَ النَّدَامَةِ ؛ بَیِّضْ وَجْهِی یَا رَبِّ یَوْمَ تَسْوَدُّ الْوُجُوهُ، آمِنِّی مِنَ الْفَزَعِ الْأَکْبَرِ ؛ أَسْأَلُکَ الْبُشْرَی یَوْمَ تُقَلَّبُ الْقُلُوبُ وَ الْأَبْصَارُ، وَ الْبُشْرَی عِنْدَ فِرَاقِ الدُّنْیَا . الْحَمْدُ للّه الَّذِی أَرْجُوهُ عَوْناً [لِی ] فِی حَیَاتِی، وَ أُعِدُّهُ ذُخْراً لِیَوْمِ فَاقَتِی ؛ الْحَمْدُ للّه الَّذِی أَدْعُوهُ وَ لا أَدْعُو غَیْرَهُ، وَ لَوْ دَعَوْتُ غَیْرَهُ لَخَیَّبَ دُعَائِی ؛ الْحَمْدُ للّه الَّذِی أَرْجُوهُ وَ لا أَرْجُو غَیْرَهُ، وَ لَوْ رَجَوْتُ غَیْرَهُ لَأَخْلَفَ رَجَائِی ؛ الْحَمْدُ للّه الْمُنْعِمِ الْمُحْسِنِ الْمُجْمِلِ الْمُفْضِلِ، ذِی الْجَلالِ وَ الْإِکْرَامِ، وَلِیُّ کُلِّ نِعْمَةٍ، وَ صَاحِبُ کُلِّ حَسَنَةٍ، وَ مُنْتَهَی کُلِّ (1)

ص: 497


1- بلکه تو را بر من و سپاس و منّت و تفضّل است، رحم کن پروردگارا، پروردگارا، پروردگارا، به ناتوانی ام و کمی تدبیرم، و نازکی پوستم، و از هم گسیختن بندهایم، و از هم پاشیدن گوشت و بدن، و پیکرم، و تنهایی و هراسم در قبر، و بی تابی ام از بلای کوچک، از تو درخواست می کنم، پروردگارا، ای نور چشم و خوشحالی روز اندوه و ندامتم، پروردگارا چهره ام را سپید کن آن روز که چهره ها سیاه می شود، از هول بزرگ تر امانم ده، از تو درخواست مژده می کنم برای روزی که دل ها و دیده ها زیرورو می شود، و به هنگام جدا شدن از دنیا خواهان بشارتم، سپاس خدای را که به یاری او در زندگی ام امید دارم، و او را چونان اندوخته روز تهیدستی ام مهیّا می سازم سپاس خدای را که او را می خوانم، و جز او را نمی خواهم، اگر جز او را می خواندم، خواندنم بی پاسخ می ماند، سپاس خدای را که به او امید می بندم و به غیرش امید ندارم، اگر به جز او امید می بستم، امیدم ناامید می شد، سپاس خدای را، خدای نعمت بخش نیکوکار زیباکردار فزون بخش دارای بزرگی و اکرام، سرآغاز هر نعمت، و صاحب هر خوبی، و نهایت هر

رَغْبَةٍ، وَ قَاضِی کُلِّ حَاجَةٍ . اللّهمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ ارْزُقْنِی الْیَقِینَ وَ حُسْنَ الظَّنِّ بِکَ، وَ أَثْبِتْ رَجَاءَکَ فِی قَلْبِی، وَ اقْطَعْ رَجَائِی عَمَّنْ سِوَاکَ، حَتَّی لا أَرْجُوَ غَیْرَکَ، وَ لا أَثِقَ إِلّا بِکَ، یَا لَطِیفاً لِمَا تَشَاءُ، الْطُفْ لِی فِی جَمِیعِ أَحْوَالِی بِمَا تُحِبُّ وَ تَرْضَی، یَا رَبِّ، إِنِّی ضَعِیفٌ عَلَی النَّارِ، فَلا تُعَذِّبْنِی بِالنَّارِ . یَا رَبِّ ارْحَمْ دُعَائِی وَ تَضَرُّعِی، وَ خَوْفِی وَ ذُلِّی وَ مَسْکَنَتِی، وَ تَعْوِیذِی وَ تَلْوِیذِی، یَا رَبِّ إِنِّی ضَعِیفٌ عَنْ طَلَبِ الدُّنْیَا، وَ أَنْتَ وَاسِعٌ کَرِیمٌ ؛ أَسْأَلُکَ یَا رَبِّ بِقُوَّتِکَ عَلَی ذَلِکَ، وَ قُدْرَتِکَ عَلَیْهِ، وَ غِنَاکَ عَنْهُ، (1) وَ حَاجَتِی إِلَیْهِ، أَنْ تَرْزُقَنِی فِی عَامِی هَذَا، وَ شَهْرِی هَذَا، وَ یَومِی هَذَا، وَ سَاعَتِی هَذِهِ، رِزْقاً تُغْنِینِی بِهِ عَنْ تَکَلُّفِ مَا فِی أَیْدِی النَّاسِ، مِنْ رِزْقِکَ الْحَلالِ الطِّیِّبِ . أَیْ رَبِّ مِنْکَ أَطْلُبُ، وَ إِلَیْکَ أَرْغَبُ، وَ إِیَّاکَ أَرْجُو وَ أَنْتَ أَهْلُ ذَلِکَ، لَا أَرْجُو غَیْرَکَ، وَ لَا أَثِقُ إِلّا بِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ . أَیْ رَبِّ (2)

ص: 498


1- رغبت، و برآورنده هر نیاز . خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و باور نیکو و خوش گمانی به خویش را نصیبم کن، و امیدت را در دلم استوار گردان، و رشته امیدم را از غیر خودت ببر، تا به غیر تو امید نبندم، و جز به تو اعتماد ننمایم، ای لطف کننده به هر موجودی که خواهی، در همه احوالم آنگونه که می پسندی و خشنود می شودی به من لطف کن، بارپروردگارا در برابر آتش ناتوانم، پس مرا به آتش کیفر مکن، پروردگارا به دعا و زاری و ترس و خواری و مسکنت و پناهندگی و پناه جویی ام رحم فرما، ای پروردگار من از طلب دنیا درمانده ام، و تو وسعت بخش و کریمی، از تو درخواست می کنم پروردگارا به توانایی ات بر این کار، و نیرویت بر آن، و بی نیازی ات از آن،
2- و نیاز من به آن، که در این سال و این ماه، و این روز و این ساعت روزی نصیبم کنی، که به سبب آن از به زحمت افتادن نسبت به آنچه در اختیار مردم است بی نیازم نمایی، آری از روزی حلال و پاکیزه ات روزی ام کن، ای پروردگارم از تو درخواست می کنم، و به سوی تو میل می نمایم، و به تو امید دارم که تو سزاوار آنی، و به غیر تو امید نمی بندم، و جز تو به کسی اطمینان نمی نمایم، ای مهربان ترین مهربانان، پروردگارا

ظَلَمْتُ نَفْسِی، فَاغْفِرْ لِی وَ ارْحَمْنِی وَ عَافِنِی ؛ یَا سَامِعَ کُلِّ صَوْتٍ، وَ یَا جَامِعَ کُلِّ فَوْتٍ، وَ یَا بَارِئَ النُّفُوسِ بَعْدَ الْمَوْتِ، یَا مَنْ لَا تَغْشَاهُ الظُّلُمَاتُ، وَ لا تَشْتَبِهُ عَلَیْهِ الْأَصْوَاتُ، وَ لا یَشْغَلُهُ شَیْءٌ عَنْ شَیْءٍ، أَعْطِ مُحَمَّداً صَلَّی اللّه عَلَیْهِ وَ آلِهِ، أَفْضَلَ مَا سَأَلَکَ وَ أَفْضَلَ مَا سُئِلْتَ لَهُ، وَ أَفْضَلَ مَا أَنْتَ مَسْئُولٌ لَهُ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ، وَ هَبْ لِیَ الْعَافِیَةَ، حَتَّی تَهْنِئَنِی الْمَعِیشَةُ، وَ اخْتِمْ لِی بِخَیْرٍ، حَتَّی لا تَضُرَّنِی الذُّنُوبُ . (1)

اللّهمَّ رَضِّنی بِما قَسَمْتَ لی، حَتّی لا اَسْئَلَ اَحَداً شَیْئاً . اللّهمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ افْتَحْ لی خَزاَّئِنَ رَحْمَتِکَ، وَ ارْحَمْنی رَحْمَةً لا تُعَذِّبُنی بَعْدَها اَبَداً، فِی الدُّنْیا وَ الاخِرَةِ، وَ ارْزُقْنی مِنْ فَضْلِکَ الْواسِعِ، رِزْقاً حَلالاً طَیِّباً، لا تُفْقِرُنی اِلی اَحَدٍ بَعْدَهُ سِواکَ، تَزیدُنی بِذلِکَ شُکْراً، وَ اِلَیْکَ فاقَةً وَ فَقْراً، وَ بِکَ عَمَّنْ سِواکَ غِناً وَ تَعفُّفاً . یا مُحْسِنُ یا مُجْمِلُ . یا مُنْعِمُ یا مُفْضِلُ، یا (2)

ص: 499


1- بر خود ستم کردم، پس مرا بیامرز و به من رحم کن و سلامت کاملم بخش، ای شنونده هر صدا، ای جمع آورنده هرچه از دست رفته، ای آفریننده جانها پس از مرگ، ای که تاریکی ها او را نپوشاند، و صداها بر او مشتبه نشود، و چیزی او را از چیز دیگر منصرف نکند، به محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) عطا کن برترین چیزی را که از تو خواسته، و برترین چیزی را که از تو درخواست شده، و برترین چیزی را که از تو برای او تا روز قیامت درخواست شود، و مرا تندرستی کامل عنایت فرما، تا زندگی برایم گوارا باشد، و کارم را به خیر پایان ده تا گناهانم به من زیانی نرساند .
2- خدایا به آنچه که نصیبم فرمودی خشنودم ساز، تا چیزی از کسی نخواهم . خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و خزانه های رحمتت را به رویم باز کن، و به من رحم کن رحمتی که هرگز پس از آن، در دنیا و آخرت عذابم نکنی، و از فضل گسترده ات روزی حلال پاکیزه ای نصبم فرما، که پس از آن به احدی جز خود نیازمندم نکنی، و به سبب آن رزق و روزی بر سپاسم بیافزائی، و درماندگی نیازم را به جانب خود زیاد کنی، و به تو بی نیازی و خویشتن داری ام از غیر تو افزون گردد، ای نیکوکار، ای زیباکردار، ای نعمت بخش، ای افزون ده، ای

مَلیکُ یا مُقْتَدِرُ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اکْفِنِی الْمُهِمَّ کُلَّهُ، وَ اقْضِ لی بِالْحُسْنی، وَ بارِکْ لی فی جَمیعِ اُمُوری، وَ اقْضِ لی جَمیعَ حَوائِجی . اللّهمَّ یَسِّرْ لی ما اَخافُ تَعْسیرَهُ، فَاِنَّ تَیْسیرَ ما اَخافُ تَعْسیرَهُ عَلَیْکَ [سَهْلٌ] یَسیرٌ، وَ سَهِّلْ لی ما اَخافُ حُزُونَتَهُ، وَ نَفِّسْ عَنّی ما اَخافُ ضیقَهُ، وَ کُفَّ عَنّی ما اَخافُ هَمَّهُ، وَ اصْرِفْ عَنّی ما اَخافُ بَلِیَّتَهُ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ . (1) اللّهمَّ امْلَأْ قَلْبِی حُبّاً لَکَ، وَ خَشْیَةً مِنْکَ، وَ تَصْدِیقاً لَکَ، وَ إِیمَاناً بِکَ، وَ فَرَقاً مِنْکَ، وَ شَوْقاً إِلَیْکَ ؛ یَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِکْرَامِ . اللّهمَّ إِنَّ لَکَ حُقُوقاً فَتَصَدَّقْ بِهَا عَلَیَّ، وَ لِلنَّاسِ قِبَلِی تَبِعَاتٌ فَتَحَمَّلْهَا عَنِّی، وَ قَدْ أَوْجَبْتَ لِکُلِّ ضَیْفٍ قِرًی، وَ أَنَا ضَیْفُکَ فَاجْعَلْ قِرَایَ اللَّیْلَةَ الْجَنَّةَ ؛ یَا وَهَّابَ الْجَنَّةِ، یَا وَهَّابَ الْمَغْفِرَةِ، [وَ] لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إِلّا بِکَ . (2)

ششم: دعای ادریس را که شیخ طوسی و سیّد ابن طاووس

ص: 500


1- زمامدار، ای توانا، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و همه کارهای مهمّ ما را کفایت فرما، و بر من به حسن عاقبت داوری کن، و در همه امور به من برکت بخش، و تمام حاجاتم را برآور . خدایا سختی را آنچه را می ترسم بر من آسان کن، به یقین آسان کردن آنچه من از سختی اش میهراسم بر تو هموار و ساده است، و آنچه از ناهمواری اش می ترسم بر من هموار ساز، و آنچه از تنگی اش وحشت دارم، از من بردار، و آنچه را از اندوهش ترسانم، از من بازدار، و آنچه را از بلایشخوفناکم، از من بازگردان، ای مهربان ترین مهربانان .
2- خدایا دلم را از محبت به حضرتت، و ترس از خویش و باور به خود و ایمان به هستی ات و هراس از خود، و شوق به سویت آکنده کن، ای دارای بزرگی و بزرگواری . خدایا تو را بر من حقوقی است، آن ها را بر من ببخش، و هم برای مردم بر عهده من ستم های ناخواسته ای است ادای آن ها را از جانب من بر عهده گیر، تو برای هر میهمانی پذیرایی واجب کردی، و من میهمان توام پس پذیرایی مرا در این شب بهشت قرار ده، ای بخشنده بهشت، ای بخشاینده آمرزش، جنبش و نیرویی جز به تو نیست

روایت کرده اند می خوانی . برای متن کامل آن به کتاب «مصباح» یا «اقبال» مراجعه کنید .

مختصرترین دعاهای سحر

هفتم: این دعا را که مختصرترین دعا از دعاهای سحر است، و در کتاب «اقبال» آمده بخوان:

یَا مَفْزَعِی عِنْدَ کُرْبَتِی، وَ یَا غَوْثِی عِنْدَ شِدَّتِی، إِلَیْکَ فَزِعْتُ، وَ بِکَ اسْتَغَثْتُ، وَ بِکَ لُذْتُ لا أَلُوذُ بِسِوَاکَ، وَ لا أَطْلُبُ الْفَرَجَ إِلّا مِنْکَ، فَأَغِثْنِی وَ فَرِّجْ عَنِّی، یَا مَنْ یَقْبَلُ الْیَسِیرَ، وَ یَعْفُو عَنِ الْکَثِیرِ، اقْبَلْ مِنِّی الْیَسِیرَ، وَ اعْفُ عَنِّی الْکَثِیرَ، إِنَّکَ أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ . اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ إِیمَاناً تُبَاشِرُ بِهِ قَلْبِی، وَ یَقِیناً حَتَّی أَعْلَمَ أَنَّهُ لَنْ یُصِیبَنِی إِلّا مَا کَتَبْتَ لِی، وَ رَضِّنِی مِنَ الْعَیْشِ بِمَا قَسَمْتَ لِی، یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ . یَا عُدَّتِی فِی کُرْبَتِی وَ یَا صَاحِبِی فِی شِدَّتِی، وَ یَا وَلِیِّی فِی نِعْمَتِی، وَ یَا غَایَتِی فِی رَغْبَتِی، أَنْتَ السَّاتِرُ عَوْرَتِی، وَ الْآمِنُ رَوْعَتِی، وَ الْمُقِیلُ عَثْرَتِی، فَاغْفِرْ لِی خَطِیئَتِی یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ . (1)

تسبیحات در سحر

هشتم: این تسبیحات

ص: 501


1- ای پناهگاهم در غم و اندوه، ای دادرسم در دشواری ها، به تو پناه آوردم و از تو دادخواهی نمودم، و پناه جوی تو شدم، و به دیگری پناه نمیبرم، و گشایش در کارم را جز از تو نخواهم، پس به فریادم رس، و در کارم گشایش ده، ای که عمل اندک را می پذیری، و از گناه بسیار در می گذری، عبادت اندک را از من بپذیر، و گناه بسیار را از من درگذر، زیرا تو آمرزنده مهربانی . خدایا از تو ایمانی می خواهم که دلم با آن همراه باشد، و باوری می جویم که بدانم هرگز چیزی به من نمی رسد، جز آنچه تو برایم نوشتی مرا از زندگی به آنچه نصیبم فرمودی خشنود ساز، ای مهربان ترین مهربانان، ای توشه ام در غم و اندوه، ای همراهم در سختی ها، ای سرپرستم در نعمتها، و ای هدف میل و رغبتم، تو پوشاننده زشتی من، و ایمنی بخش هراس من، و درگذرنده لغزش منی، خطایم را بیامرز، ای مهربان ترین مهربانان .

را که در کتاب اقبال آمده بخوان:

سُبْحَانَ مَنْ یَعْلَمُ جَوَارِحَ الْقُلُوبِ ؛ سُبْحَانَ مَنْ یُحْصِی عَدَدَ الذُّنُوبِ ؛ سُبْحَانَ مَنْ لا یَخْفَی عَلَیْهِ خَافِیَةٌ فِی السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرَضِینَ ؛ سُبْحَانَ الرَّبِّ الْوَدُودِ ؛ سُبْحَانَ الْفَرْدِ الْوِتْرِ ؛ سُبْحَانَ الْعَظِیمِ الْأَعْظَمِ ؛ سُبْحَانَ مَنْ لا یَعْتَدِی عَلَی أَهْلِ مَمْلَکَتِهِ ؛ سُبْحَانَ مَنْ لا یُؤَاخِذُ أَهْلَ الْأَرْضِ بِأَلْوَانِ الْعَذَابِ ؛ سُبْحَانَ الْحَنَّانِ الْمَنَّانِ ؛ سُبْحَانَ الرَّءُوفِ الرَّحِیمِ ؛ سُبْحَانَ الْجَبَّارِ الْجَوَادِ ؛ سُبْحَانَ الْکَرِیمِ الْحَلِیمِ ؛ سُبْحَانَ الْبَصِیرِ الْعَلِیمِ ؛ سُبْحَانَ الْبَصِیرِ الْوَاسِعِ ؛ سُبْحَانَ اللّه عَلَی إِقْبَالِ النَّهَارِ، سُبْحَانَ اللّه عَلَی إِدْبَارِ النَّهَارِ ؛ سُبْحَانَ اللّه عَلَی إِدْبَارِ اللَّیْلِ وَ إِقْبَالِ النَّهَارِ، وَ لَهُ الْحَمْدُ وَ الْمَجْدُ وَ الْعَظَمَةُ وَ الْکِبْرِیَاءُ، مَعَ کُلِّ نَفَسٍ، وَ کُلِّ طَرْفَةِ عَیْنٍ، وَ کُلِّ لَمْحَةٍ سَبَقَ فِی عِلْمِهِ ؛ سُبْحَانَکَ مِلءَ مَا أَحْصَی کِتَابُکَ ؛ سُبْحَانَکَ زِنَةَ عَرْشِکَ ؛ (1)

ص: 502


1- منزّه است آن که قوای پنهانی دلها را می داد، منزّه است آن که عدد گناهان را بر می شمارد، منزّه است آن که پوشیده ای در آسمان ها و زمین ها برای او پوشیده نمی ماند، منزّه است پروردگار پرمهر و محبّت، منزّه است آن یگانه و فرد منزّه است بزرگ بزرگ تر، منزّه است آن که بر اهل فرمانروایی اش ستم نمی ورزد، منزّه است آن که اهل زمین را به عذاب های گوناگون کیفر نمی کند، منزّه است آن مهربان نعمت بخش، منزّه است آن رئوف مهربان، منزّه است آن جبّار سخاوتمند، منزّه است آن کریم بردبار، منزّه است آن بینای دانا، منزّه است آن بینای وسعت بخش، منزّه است خدا بر روی آوردن روز، منزّه است خدا بر روی گرداندن روز، منزّه است خدا بر روی گرداندن شب و روی آوردن روز، برای اوست سپاس و بزرگواری و بزرگی و کبریایی، همراه هر نفس و هر چشم برهم زدن و هر برق نگاه که در علم او گذشته، منزّهی تو به انباشتگی آنچه کتابت بر شمرده، منزّهی تو به سنگینی عرشت،

سُبْحَانَکَ سُبْحَانَکَ سُبْحَانَکَ . (1)

آگاه باش: علما فرموده اند: اگر پس از خوردن سحر نیّت روزه کند بهتر است، هرچند از آغاز شب تا پایان شب می توان نیّت روزه کرد و بلکه همین که می داند، و قصدش این است که فردا برای خدا روزه می گیرد، و از مفطرات خوداری می کند کافی است، و شایسته تر است که نماز شب را در سحرها ترک نکند، و شب زنده داری را بجا آورد .

ص: 503


1- منزّهی تو، منزّهی تو، منزّهی تو .
بخش چهارم
اعمال و دعاهای روزهای ماه رمضان

و آن چند عمل است: اوّل: دعایی را که شیخ طوسی و سیّد ابن طاووس روایت کرده اند هر روز بخواند:

اللّهمَّ هَذَا شَهْرُ رَمَضَانَ، الَّذِی أَنْزَلْتَ فِیهِ الْقُرْآنَ، هُدًی لِلنَّاسِ، وَ بَیِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَی وَ الْفُرْقَانِ، وَ هَذَا شَهْرُ الصِّیَامِ، وَ هَذَا شَهْرُ الْقِیَامِ، وَ هَذَا شَهْرُ الْإِنَابَةِ، وَ هَذَا شَهْرُ التَّوْبَةِ، وَ هَذَا شَهْرُ الْمَغْفِرَةِ وَ الرَّحْمَةِ، وَ هَذَا شَهْرُ الْعِتْقِ مِنَ النَّارِ، وَ الْفَوْزِ بِالْجَنَّةِ، وَ هَذَا شَهْرٌ فِیهِ لَیْلَةُ الْقَدْرِ، الَّتِی هِیَ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ، اللّهمَّ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَعِنِّی عَلَی صِیَامِهِ وَ قِیَامِهِ، وَ سَلِّمْهُ لِی، وَ سَلِّمْنِی فِیهِ، وَ أَعِنِّی عَلَیْهِ بِأَفْضَلِ عَوْنِکَ، وَ وَفِّقْنِی فِیهِ لِطَاعَتِکَ، وَ طَاعَةِ رَسُولِکَ وَ أَوْلِیَائِکَ، صَلَّی اللّه عَلَیْهِمْ، وَ فَرِّغْنِی فِیهِ لِعِبَادَتِکَ، وَ دُعَائِکَ وَ تِلاوَةِ کِتَابِکَ، وَ أَعْظِمْ [عَظِّمْ ] لِی فِیهِ الْبَرَکَةَ [وَ أَحْرِزْ لِی فِیهِ (1)

ص: 504


1- خدایا این ماه رمضان است، که قرآن را در آن فرو فرستادی، برای راهنمایی مردم، و دلایلی روشن از هدایت و تمیز بین حق و باطل، و این است ماه روزه، و این است ماه بپاداری نماز، و این است ماه بازگشت، و این است ماه توبه، و این است ماه آمرزش و رحمت، و این است ماه رهایی از آتش دوزخ و رسیدن به بهشت، و این ماهی است که شب قَدر در آن است شبی که از هزار ماه بهتر است . خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست . و مرا بر روزه و شب زنده داری در این ماه یاری فرما، آن را برایم سالم بدار و مرا بر آن سلامتی ده، و مرا بر آن به بهترین یاری ات یاری ده، و مرا در آن بر طاعتت و طاعت رسول و اولیایت که درود خدا بر آنان توفیق ده، و در آن برای بندگی ات و خواندن دعا و تلاوت قرآنت فراغتم بخش، و در این ماه برکت را برایم بزرگ گردان،

التَّوْبَةَ] وَ أَحْسِنْ لِی فِیهِ الْعَافِیَةَ (الْعَاقِبَة )، وَ أَصِحَّ فِیهِ بَدَنِی، وَ أَوْسِعْ [لِی ] فِیهِ رِزْقِی، وَ اکْفِنِی فِیهِ مَا أَهَمَّنِی، وَ اسْتَجِبْ فِیهِ دُعَائِی، وَ بَلِّغْنِی فِیهِ رَجَائِی . (1) اللّهمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَذْهِبْ عَنِّی فِیهِ النُّعَاسَ وَ الْکَسَلَ، وَ السَّأْمَةَ وَ الْفَتْرَة، َ وَ الْقَسْوَةَ وَ الْغَفْلَةَ وَ الْغِرَّةَ، وَ جَنِّبْنِی فِیهِ الْعِلَلَ وَ الْأَسْقَامَ، وَ الْهُمُومَ وَ الْأَحْزَانَ، وَ الْأَعْرَاضَ وَ الْأَمْرَاضَ، وَ الْخَطَایَا وَ الذُّنُوبَ، وَ اصْرِفْ عَنِّی فِیهِ السُّوءَ وَ الْفَحْشَاءَ، وَ الْجَهْدَ وَ الْبَلاءَ وَ التَّعَبَ وَ الْعَنَاءَ إِنَّکَ سَمِیعُ الدُّعَاءِ . اللّهمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَعِذْنِی فِیهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ، وَ هَمْزِهِ وَ لَمْزِهِ، وَ نَفْثِهِ وَ نَفْخِهِ، وَ وَسْوَسَتِهِ وَ تَثْبِیطِهِ [وَ بَطْشِهِ ]، وَ کَیْدِهِ وَ مَکْرِهِ، وَ حَبَائِلِهِ وَ خُدَعِهِ، وَ أَمَانِیِّهِ وَ غُرُورِهِ، وَ فِتْنَتِهِ وَ شَرَکِهِ، وَ أَحْزَابِهِ وَ أَتْبَاعِهِ، وَ أَشْیَاعِهِ وَ أَوْلِیَائِهِ، وَ شُرَکَائِهِ وَ جَمِیعِ مَکَایِدِهِ . اللّهمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ (2)

ص: 505


1- و تندرستی ام را در آن نیکو بدار و تنم را در آن قرین سلام فرما، و روزی ام را وسعت بخش، و آنچه برایم در آن مهم است کفایت کن، و دعایم را در آن اجابت فرما، و به آرزویم برسان .
2- خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و در این ماه از من برطرف کن: خواب آلودگی و کسالت و خستگی و سستی و قساوت و غفلت و غرور را، و در این ماه برکنارم دار از دردها و بیماری ها و اندوه ها و غصّه ها و پیش آمدها و مریضی ها و خطاها و گناهان، و در این ماه از من دور کن بدی و زشتکاری و رنج و بلا و زحمت و مشقت را، همانا تو شنوای دعایی . خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و پناهم ده در این ماه از شیطان رانده شده و عیب جویی و اشاره به زشتی و سحر و دمیدن و وسوسه انگیزی و بازداشتن و نیرنگ و مکر و دامها و فریبها و آرزوها و گول زدنها و فتنه انگیزیها و دام گستریها و دارودسته و پیروان و دنباله روها و دوستان و شریکانش و تمام حیله گریهایش خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست

وَ ارْزُقْنَا قِیَامَهُ وَ صِیَامَهُ، وَ بُلُوغَ الْأَمَلِ فِیهِ وَ فِی قِیَامِهِ، وَ اسْتِکْمَالَ مَا یُرْضِیکَ عَنِّی صَبْراً وَ احْتِسَاباً، وَ إِیمَاناً وَ یَقِیناً، ثُمَّ تَقَبَّلْ ذَلِکَ مِنِّی بِالْأَضْعَافِ الْکَثِیرَةِ، وَ الْأَجْرِ الْعَظِیمِ، یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ . (1) اللّهمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ ارْزُقْنِی (وَ ارْزُقْنَا) الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ، وَ الْجِدَّ وَ الاجْتِهَادَ، وَ الْقُوَّةَ وَ النَّشَاطَ، وَ الْإِنَابَةَ وَ التَّوْبَةَ، وَ الْقُرْبَةَ (وَ التَّوْفِیقَ) وَ الْخَیْرَ الْمَقْبُولَ، وَ الرَّغْبَةَ وَ الرَّهْبَةَ، وَ التَّضَرُّعَ وَ الْخُشُوعَ، وَ الرِّقَّةَ وَ النِّیَّةَ الصَّادِقَةَ، وَ صِدْقَ اللِّسَانِ، وَ الْوَجَلَ مِنْکَ، وَ الرَّجَاءَ لَکَ، وَ التَّوَکُّلَ عَلَیْکَ، وَ الثِّقَةَ بِکَ، وَ الْوَرَعَ عَنْ مَحَارِمِکَ، مَعَ صَالِحِ الْقَوْلِ، وَ مَقْبُولِ السَّعْیِ، وَ مَرْفُوعِ الْعَمَلِ، وَ مُسْتَجَابِ الدَّعْوَةِ، وَ لا تَحُلْ بَیْنِی وَ بَیْنَ شَیْءٍ مِنْ ذَلِکَ، بِعَرَضٍ وَ لا مَرَضٍ، وَ لا هَمٍّ وَ لا غَمٍّ، وَ لا سُقْمٍ وَ لا غَفْلَةٍ، وَ لا نِسْیَانٍ، بَلْ بِالتَّعَاهُدِ وَ التَّحَفُّظِ لَکَ وَ فِیکَ، وَ الرِّعَایَةِ لِحَقِّکَ، (2)

ص: 506


1- و روزی ما کن شب زنده داری و روزه ماه رمضان را، و رسیدن به آرزوهایمان را در این ماه و بپاداری نماز و کامل کردن آنچه که تو را از من خشنود سازد، که همانا صبر و خوش خویی و ایمان و باور است، سپس آن را از من بپذیر به چند برابر بیشتر، و مزدی بزرگ، ای پروردگار جهانیان .
2- خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و روزی ام گردان حج و عمره، و کوشش و نیرو، و شادابی و بازگشت به سوی حق و توبه کردن و مقام قرب و خیر پذیرفته و رغبت به بهشت، و ترس از دوزخ، و زاری و خشوع، و پاک دلی، و نیّت صادقانه و درستی زبان، و بیم از خود، و امید به خویش و اعتماد بر خود، و اطمینان به خویش و پرهیز از محرمات همراه با گفتار شایسته، و سعی پذیرفته، و عمل بالارفته و دعای اجابت شده را و میان من و اینها فاصله نگذار به حادثه ای و مرضی و نه اندوهی و غمی و دردی و غفلتی و فراموشی بلکه عنایتی کن که با عهده پذیری و خویشتن داری برای تو و درباره تو، و رعایت حق تو،

وَ الْوَفَاءِ بِعَهْدِکَ وَ وَعْدِکَ، بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ . اللّهمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اقْسِمْ لِی فِیهِ أَفْضَلَ مَا تَقْسِمُهُ لِعِبَادِکَ الصَّالِحِینَ، وَ أَعْطِنِی فِیهِ أَفْضَلَ مَا تُعْطِی أَوْلِیَاءَکَ الْمُقَرَّبِینَ، مِنَ الرَّحْمَةِ وَ الْمَغْفِرَةِ، وَ التَّحَنُّنِ وَ الْإِجَابَةِ، وَ الْعَفْوِ وَ الْمَغْفِرَةِ الدَّائِمَةِ، وَ الْعَافِیَةِ وَ الْمُعَافَاةِ، وَ الْعِتْقِ مِنَ النَّارِ، وَ الْفَوْزِ بِالْجَنَّةِ، وَ خَیْرِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ . اللّهمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اجْعَلْ دُعَائِی فِیهِ إِلَیْکَ وَاصِلا، وَ رَحْمَتَکَ وَ خَیْرَکَ إِلَیَّ فِیهِ نَازِلاً، وَ عَمَلِی فِیهِ مَقْبُولاً، وَ سَعْیِی فِیهِ مَشْکُوراً، وَ ذَنْبِی فِیهِ مَغْفُوراً، حَتَّی یَکُونَ نَصِیبِی فِیهِ الْأَکْبَرَ، وَ حَظِّی فِیهِ الْأَوْفَرَ . (1) اللّهمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ، وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ وَفِّقْنِی فِیهِ لِلَیْلَةِ الْقَدْرِ، عَلَی أَفْضَلِ حَالٍ، تُحِبُّ أَنْ یَکُونَ عَلَیْهَا أَحَدٌ مِنْ أَوْلِیَائِکَ، وَ أَرْضَاهَا لَکَ ثُمَّ اجْعَلْهَا لِی خَیْرا مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ، وَ ارْزُقْنِی فِیهَا أَفْضَلَ مَا رَزَقْتَ (2)

ص: 507


1- و وفاکردن به پیمان و وعده ات کارم سامان پذیرد، به حق رحمتت ای مهربان ترین مهرابانان .خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و در این ماه روزی من گردان برترین چیزی که آن را نصیف بندگان شایسته ات میکنی، و به من عطا کن در آن برترین چیزی را که عطا می کنی به اولیای مقرّبت از رحمت و آمرزش، و مهربانی و اجابت دعا، و عفو و مغفرت همیشگی، و سلامتی کامل و تندرستی دنیا و آخرت و آزادی از آتش دوزخ و رسیدن به بهشت و خیر دنیا و آخرت . خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و دعایم را در این ماه به پیشگاهت برسان، و رحمت و خیرت را در ای ماه بر من فرو فرست، و عملم را در آن مقبول و سعیم را پذیرفته، و گناهم را آمرزیده قرار ده، تا سهمم در این ماه بیشتر، و بهره ام کاملتر گردد .
2- خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و مرا در این ماه برای درک شب قَدر توفیق ده، به برترین حالی که دوست داری یکی از اولیایت بر آن حال باشد و پسندیده ترین حال برای تو، سپس شب قَدر را برای من بهتر از هزار شب قرار ده، و در آن شب به من روزی کن برترین چیزی که روزی کردی

أَحَداً مِمَّنْ بَلَّغْتَهُ إِیَّاهَا، وَ أَکْرَمْتَهُ بِهَا، وَ اجْعَلْنِی فِیهَا مِنْ عُتَقَائِکَ مِنْ جَهَنَّمَ، وَ طُلَقَائِکَ مِنَ النَّارِ، وَ سُعَدَاءِ خَلْقِکَ بِمَغْفِرَتِکَ وَ رِضْوَانِکَ ؛ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ . اللّهمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ ارْزُقْنَا فِی شَهْرِنَا هَذَا الْجِدَّ وَ الاجْتِهَادَ، وَ الْقُوَّةَ وَ النَّشَاطَ، وَ مَا تُحِبُّ وَ تَرْضَی، اللّهمَّ رَبَّ الْفَجْرِ وَ لَیَالٍ عَشْرٍ [وَ اللَّیَالِی الْعَشْرِ]، وَ الشَّفْعِ وَ الْوَتْرِ، وَ رَبَّ شَهْرِ رَمَضَانَ، وَ مَا أَنْزَلْتَ فِیهِ مِنَ الْقُرْآنِ، وَ رَبَّ جَبْرَئِیلَ وَ مِیکَائِیلَ، وَ إِسْرَافِیلَ [وَ عِزْرَائِیلَ]، (1) وَ جَمِیعِ الْمَلائِکَةِ الْمُقَرَّبِینَ، وَ رَبَّ إِبْرَاهِیمَ وَ إِسْمَاعِیلَ، وَ إِسْحَاقَ وَ یَعْقُوبَ، وَ رَبَّ مُوسَی وَ عِیسَی، وَ جَمِیعِ النَّبِیِّینَ وَ الْمُرْسَلِینَ، وَ رَبَّ مُحَمَّدٍ خَاتَمِ النَّبِیِّینَ، صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ أَجْمَعِینَ، وَ أَسْأَلُکَ بِحَقِّکَ عَلَیْهِمْ، وَ بِحَقِّهِمْ عَلَیْکَ، وَ بِحَقِّکَ الْعَظِیمِ لَمَّا صَلَّیْتَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ عَلَیْهِمْ أَجْمَعِینَ، وَ نَظَرْتَ إِلَیَّ نَظْرَةً رَحِیمَةً، تَرْضَی بِهَا عَنِّی (2)

ص: 508


1- یکی از کسانیکه او را به آن روزی رساندی، و به آن گرامی اش داشتی، و در آن شب قرارم ده از آزادشدگانت از دوزخ، و رهاشدگانت از آتش، و سعادتمندان از خلقت به مغفرت و رضوانت، ای مهربان ترین مهربانان . خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و روزی ما کن در این ماه کوشش و تلاش و توانمندی و شادابی و آنچه دوست داری و می پسندی . خدایا ای پروردگار سپیده دم و شبهای ده گانه و زوج و فرد و پروردگار ماه رمضان و آنچه از قرآن در آن نازل کردی، و پروردگار جبرییل و میکائیل، و اسرافیل، و عزراییل
2- و تمام فرشتگان مقرّب، و پروردگار ابراهیم و اسماعیل و اسحق و یعقوب، و پروردگار موسی، و عسی و همه پیامبران و رسولان، و پروردگار محمّد خاتم پیامبران، درودهایت بر او و بر همه آنان باد، و از تو درخواست می کنم به حقّت بر ایشان و به حق ایشان بر تو، و به حق بزرگت که درود فرستی بر او و خاندان او و بر همه آنان، و نظر کنی بر من نظری از روی مهر که به آن نظر از من خشنود شوی،

رِضًا لا سَخَطَ [تَسْخَطُ] عَلَیَّ بَعْدَهُ أَبَدا، وَ أَعْطَیْتَنِی جَمِیعَ سُؤْلِی وَ رَغْبَتِی، وَ أُمْنِیَّتِی وَ إِرَادَتِی، وَ صَرَفْتَ عَنِّی مَا أَکْرَهُ وَ أَحْذَرُ، وَ أَخَافُ عَلَی نَفْسِی وَ مَا لا أَخَافُ، وَ عَنْ أَهْلِی وَ مَالِی وَ إِخْوَانِی وَ ذُرِّیَّتِی، اللّهمَّ إِلَیْکَ فَرَرْنَا مِنْ ذُنُوبِنَا، فَآوِنَا تَائِبِینَ، وَ تُبْ عَلَیْنَا مُسْتَغْفِرِینَ، وَ اغْفِرْ لَنَا مُتَعَوِّذِینَ، وَ أَعِذْنَا مُسْتَجِیرِینَ، وَ أَجِرْنَا مُسْتَسْلِمِینَ، وَ لا تَخْذُلْنَا رَاهِبِینَ، وَ آمِنَّا رَاغِبِینَ، وَ شَفِّعْنَا سَائِلِینَ وَ أَعْطِنَا ؛ إِنَّکَ سَمِیعُ الدُّعَاءِ قَرِیبٌ مُجِیبٌ . (1) اللّهمَّ أَنْتَ رَبِّی وَ أَنَا عَبْدُکَ، وَ أَحَقُّ مَنْ سَأَلَ الْعَبْدُ رَبَّهُ، وَ لَمْ یَسْأَلِ الْعِبَادُ مِثْلَکَ کَرَماً وَ جُوداً، یَا مَوْضِعَ شَکْوَی السَّائِلِینَ، وَ یَا مُنْتَهَی حَاجَةِ الرَّاغِبِینَ، وَ یَا غِیَاثَ الْمُسْتَغِیثِینَ، وَ یَا مُجِیبَ دَعْوَةِ الْمُضْطَرِّینَ، وَ یَا مَلْجَأَ الْهَارِبِینَ، وَ یَا صَرِیخَ الْمُسْتَصْرِخِینَ، وَ یَا رَبَّ الْمُسْتَضْعَفِینَ، وَ یَا کَاشِفَ کَرْبِ الْمَکْرُوبِینَ، وَ یَا فَارِجَ هَمِّ الْمَهْمُومِینَ، (2)

ص: 509


1- خشنودشدنی که هرگز پس از آن خشمی بر من نباشد، و عطا کنی به من همه خواهش و رغبت و آرزو و خواسته ام را، و از من بگردانی آنچه را ناخوش دارم و از آن پرهیز می کنم، و می ترسم و نمی ترسم بر خود، و نیز همه آن ها را بگردانی از خانواده و مال و برادران و فرزندانم . خدایا از گناهانمان به جانب تو گریختم، ما را درحالی که توبه کننده ایم جای ده، و توبه مان را درحالی که آمرزش طلبیم بپذیر، و درحالی که پناهنده ایم بیامرز، و درحالی که پناه جوییم پناهمان ده، و درحالی که تسلیمیم نجاتمان بخش، و درحالی که، هراسناکیم وامگذار، و درحالی که مشتاقیم امانمان ده، و درحالی که خواهنده ایم شفاعتمان را بپذیر و به ما عطا کن که تو شنوای دعایی و نزدیک و اجابت کننده ای .
2- خدایا تویی پروردگارم و من بنده توام، و شایسته ترین کسی که بنده از او بخواهد پروردگار اوست بندگان درخواست نکردند از کسی که در کرم وجود چون تو باشد، ای بارگاه شکوه سائلان، ای نهایت حاجت راغبان، ای فریادرس دادخواهان، ای اجابت کننده دعای بیچارگان، ای پناهگاه گریختگان ای دادرس دادخواهان، ای پروردگار مستضعفان ای برطرف کننده اندوه غم زدگان، ای گشاینده اندوه اندوه ناگان،

وَ یَا کَاشِفَ الْکَرْبِ الْعَظِیمِ، یَا اللّه یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ، یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ [و یا ایُّهَا المَکنُونُ مِن کُلِّ عینٍ، المُرتَدی بِالکِبرِیاءِ]، صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اغْفِرْ لِی ذُنُوبِی، وَ عُیُوبِی وَ إِسَاءَتِی، وَ ظُلْمِی وَ جُرْمِی، وَ إِسْرَافِی عَلَی نَفْسِی، وَ ارْزُقْنِی مِنْ فَضْلِکَ وَ رَحْمَتِکَ، فَإِنَّهُ لا یَمْلِکُهَا غَیْرُکَ، وَ اعْفُ عَنِّی وَ اغْفِرْ لِی کُلَّ مَا سَلَفَ مِنْ ذُنُوبِی، (1) وَ اعْصِمْنِی فِیمَا بَقِیَ مِنْ عُمُرِی، وَ اسْتُرْ عَلَیَّ وَ عَلَی وَالِدَیَّ وَ وُلدِی، وَ قَرَابَتِی وَ أَهْلِ حُزَانَتِی، وَ مَنْ کَانَ مِنِّی بِسَبِیلٍ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ، فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ، فَإِنَّ ذَلِکَ کُلَّهُ بِیَدِکَ، وَ أَنْتَ وَاسِعُ الْمَغْفِرَةِ فَلا تُخَیِّبْنِی یَا سَیِّدِی، وَ لا تَرُدَّ دُعَائِی، وَ لا یَدِی إِلَی نَحْرِی، حَتَّی تَفْعَلَ ذَلِکَ بِی وَ تَسْتَجِیبَ لِی جَمِیعَ مَا سَأَلْتُکَ، وَ تَزِیدَنَی مِنْ فَضْلِکَ ؛ فَإِنَّکَ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیر، ٌ وَ نَحْنُ إِلَیْکَ رَاغِبُونَ . اللّهمَّ لَکَ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَی وَ الْأَمْثَالُ الْعُلْیَا، (2)

ص: 510


1- ای برطرف کننده گرفتاری بزگ، ای خدا، ای بخشنده، ای مهربان، ای مهربان ترین مهربانان درود فرست بر محمّد، و خاندان محمّد و گناهان و عیبها و بدرفتاری و ستم و جرم و زیاده روی مرا بر خودم بیامرز، و از فضل و رحمتت روزی من کن، که آن را کسی جز تو مالک نیست، از من درگذر، و همه آنچه از گناهانم گذشته بیامرز،
2- و در باقیمانده عمرم مرا حفظ کن، و پرده پوشی کن بر من و پدر و مادر و فرزندان و نزدیکان و اهل و عیالم، و هرکه به من نسبت داشته از مردان و زنان مؤمن در دنیا و آخرت، زیرا همه این امور به دست توست، و تو گسترنده آمرزشی ای آقای من مرا محروم مکن، و دعایم را بدون اجابت و دستم را خالی به سوی سینه ام بازنگردان، تا آنچه را خواستم در حقم انجام دهی، و همه درخواسته ایم را اجابت نمایی، و از احسانت بر من بیفزایی، که تو به هر چیز توانایی، مشتاق به سوی توییم، خدایا نامه ای نیکو، و نمونه های برتر،

وَ الْکِبْرِیَاءُ وَ الْآلاءُ، أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ، إِنْ کُنْتَ قَضَیْتَ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ، تَنَزُّلَ الْمَلائِکَةِ وَ الرُّوحِ فِیهَا، أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تَجْعَلَ اسْمِی فِی السُّعَدَاءِ، وَ رُوحِی مَعَ الشُّهَدَاءِ، (1) وَ إِحْسَانِی فِی عِلِّیِّینَ، وَ إِسَاءَتِی مَغْفُورَةً، وَ أَنْ تَهَبَ لِی یَقِینا تُبَاشِرُ بِهِ قَلْبِی، وَ إِیمَاناً لا یَشُوبُهُ شَکٌّ، وَ رِضًی بِمَا قَسَمْتَ لِی، وَ آتِنِی (تُؤْتِیَنِی) فِی الدُّنْیَا حَسَنَةً، وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً، وَ قِنِیٰ عَذَابَ النَّارِ ؛ وَ إِنْ لَمْ تَکُنْ قَضَیْتَ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ، تَنَزُّلَ الْمَلائِکَةِ وَ الرُّوحِ فِیهَا، فَأَخِّرْنِی إِلَی ذَلِکَ، وَ ارْزُقْنِی فِیهَا ذِکْرَکَ وَ شُکْرَکَ، وَ طَاعَتَکَ وَ حُسْنَ عِبَادَتِکَ، وَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ بِأَفْضَلِ صَلَوَاتِکَ، یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ، یَا أَحَدُ یَا صَمَدُ، یَا رَبَّ مُحَمَّدٍ، اغْضَبِ الْیَوْمَ لِمُحَمَّدٍ، وَ لِأَبْرَارِ عِتْرَتِهِ، وَ اقْتُلْ أَعْدَاءَهُمْ بَدَداً، وَ أَحْصِهِمْ عَدَداً، وَ لا تَدَعْ عَلَی ظَهْرِ الْأَرْضِ مِنْهُمْ أَحَداً، وَ لا تَغْفِرْ لَهُمْ أَبَدا؛، یَا (2)

ص: 511


1- و بزرگ منشی و نعمت ها برای توست، از تو درخواست می کنم بحق نامت «بسم اللّه الرّحمن الرّحیم» اگر در این شب فرود آمدن فرشتگان و روح را حتم کرده باشی، اینکه بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و قرار دهی نامم را در شمار خوشبختان و روحم را با شهیدان،
2- و کار نیکم را در برترین جای بهشت، و بدکاری ام را آمرزیده، و بر من ببخشی باوری که دلم با آن همراه باشد، و ایمانی که به دو دلی آمیخته نشود، و خشنودی به آنچه نصیبم نمودی، و به من در دنیا نیکی و در آخرت نیکی عنایت کن، و از شکنجه دوزخ حفظ فرما، و اگر نزول فرشتگان و روح را در این شب حتم نکرده باشی، عمر مرا تا آن زمان به تأخیر انداز، و در آن شب ذکر و شکر و طاعتت و نیکو بندگی کردنت را روزی من کن، و بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست به برترین درودهایت ای مهربان ترین مهربانان، ای یکتا، ای مقصود نیازمندان، ای پروردگار محمّد، امروز به خاطر محمّد و خوبان از عترش خشم کن، و دشمنانشان را در پریشانی و پراکندگانی به قتل برسان، و آنان را یک به یک برشمار، و بر روی زمین احدی از آنان را باقی مگذار، و و آنان را هرگز نیامرز، ای

حَسَنَ الصُّحْبَةِ، یَا خَلِیفَةَ النَّبِیِّینَ، أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ، الْبَدِیءُ الْبَدِیعُ، الَّذِی لَیْسَ کَمِثْلِکَ شَیْءٌ، وَ الدَّائِمُ غَیْرُ الْغَافِلِ، وَ الْحَیُّ الَّذِی لا یَمُوتُ، أَنْتَ کُلَّ یَوْمٍ فِی شَأْنٍ، أَنْتَ خَلِیفَةُ مُحَمَّدٍ، وَ نَاصِرُ مُحَمَّدٍ، وَ مُفَضِّلُ مُحَمَّدٍ، أَسْأَلُکَ أَنْ تَنْصُرَ وَصِیَّ مُحَمَّدٍ، وَ خَلِیفَةَ مُحَمَّدٍ، وَ الْقَائِمَ بِالْقِسْطِ مِنْ أَوْصِیَاءِ مُحَمَّدٍ، صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ، اعْطِفْ عَلَیْهِمْ نَصْرَکَ . یَا لا إِلَهَ إِلا أَنْتَ، بِحَقِّ لا إِلَهَ إِلّا أَنْتَ، صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اجْعَلْنِی مَعَهُمْ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ، وَ اجْعَلْ عَاقِبَةَ أَمْرِی إِلَی غُفْرَانِکَ وَ رَحْمَتِکَ ؛ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ، وَ کَذَلِکَ نَسَبْتَ نَفْسَکَ یَا سَیِّدِی بِاللَّطِیفِ (بِاللُّطْفِ)؛ بَلَی إِنَّکَ لَطِیفٌ، فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ الْطُفْ [بِی إِنَّکَ لَطِیفٌ ] لِمَا تَشَاءُ . اللّهمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ ارْزُقْنِی الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ فِی عَامِنَا هَذَا، وَ تَطَوَّلْ عَلَیَّ بِجَمِیعِ حَوَائِجِی لِلْآخِرَةِ (1)

ص: 512


1- نیکو همنشین، ای جانشین پیامبران در کارهایشان، تو مهربان ترین مهربانانی، ای آغازگر آفرینش، ای آفریننده که چیزی مانند تو نیست، و جاودان غیر غافل، و زنده ای که هرگز نمی میرد، تو هر روز در کاری هستی، تو خلیفه محمّد و یاور محمّد، و برتری دهنده محمّدی، از تو می خواهم که یاری رسانی بر وصّی محمّد و جانشین محمّد، و قیام کننده به عدالت از جانشینان محمّد، درودت بر او و بر ایشان، یاری ات را متوّجه ایشان فرما، ای که معبودی جز تو نیست، به حق اینکه معبودی جز تو نیست، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و مرا در دنیا و آخرت همراه ایشان قرار ده، و پایان کارم را به آمرزش و رحمتت رسان . ای مهربان ترین مهربانان، و همچنان که ای آقای من خود را به لطیف بودن نسبت دادی، آری همانا لطیفی، پس بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و به هرچه خواهی بر من لطف کن . خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و این سال حج و عمره روزی من گردان، و با برآوردن همه حاجات دنیوی و اخروی ام بر من منّت گذار .

وَ الدُّنْیَا سپس سه مرتبه بگوید:أَسْتَغْفِرُ اللّه رَبِّی وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ ؛ إِنَّ رَبِّی قَرِیبٌ مُجِیبٌ ؛ أَسْتَغْفِرُ اللّه رَبِّی وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ ؛ إِنَّ رَبِّی رَحِیمٌ وَدُودٌ. أَسْتَغْفِرُ اللّه رَبِّی وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ ؛ إِنَّهُ کَانَ غَفَّاراً (غَفُورا) . اللّهمَّ اغْفِرْ لِی ؛ إِنَّکَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ . رَبِّ إِنِّی عَمِلْتُ سُوءاً وَ ظَلَمْتُ نَفْسِی، فَاغْفِرْ لِی، إِنَّهُ لا یَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلّا أَنْتَ ؛ أَسْتَغْفِرُ اللّه الَّذِی لا إِلَهَ إِلّا هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ الْحَلِیمُ، الْعَظِیمُ الْکَرِیمُ، الْغَفَّارُ لِلذَّنْبِ الْعَظِیمِ، وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ ؛ أَسْتَغْفِرُ اللّه ؛ إِنَّ اللّه کَانَ غَفُوراً رَحِیماً . (1) پس این دعا را بخواند: اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تَجْعَلَ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ، مِنَ الْأَمْرِ الْعَظِیمِ الْمَحْتُومِ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ، مِنَ الْقَضَاءِ الَّذِی لا یُرَدُّ وَ لا یُبَدَّلُ، أَنْ تَکْتُبَنِی مِنْ حُجَّاجِ بَیْتِکَ الْحَرَامِ، الْمَبْرُورِ حَجُّهُمْ الْمَشْکُورِ سَعْیُهُمْ، الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمْ، الْمُکَفَّرِ عَنْهُمْ سَیِّئَاتُهُمْ، وَ أَنْ تَجْعَلَ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ، أَنْ (2)

ص: 513


1- از خدای پروردگارم درخواست آمرزش می کنم و به سوی او باز می گردم که پرودگارم نزدیک و اجابت کننده است، از خداوند پروردگارم درخواست آمرزش می کنم و بسوی او باز می گردم که او مهربان و با محبّت است، از خدای پروردگارم درخواست آمرزش می کنم و بسوی او باز می گردم که بسیار آمرزنده است، خدایا مرا بیامرز که تو مهربان ترین مهربانانی، بارپروردگارا من بد کردم، و به خود ستم نمودم پس مرا بیامرز، که کسی جز تو گناهنان را نیامرزد، از خدا درخواست آمرزش می کنم که معبودی جز او نیست زنده و به خود پاینده است، بردبار و بزرگ و بخشنده و آمرزنده گناهان بزرگ است، و به سوی او باز می گردم، از خدا درخواست آمرزش می کنم که همانا او آمرزنده و مهربان است .
2- خدایا از تو می خواهم بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی و در آنچه حکم می کنی و مقدّر می نمایی از فرمان بزرگ حتمی در شب قَدر، از حکمی که بازگشت و و تغییری برای آن نیست، اینکه مرا از زیارت کنندگان خانه کعبه بنویسی، آنان که حجّشان پذیرفته، و تلاششان قبول، و گناهانشان آمرزیده، و از بدی هایشان گذشت شده، و در آنچه که حکم می کنی، مقدّر فرمایی که

تُطِیلَ عُمُرِی، وَ تُوَسِّعَ رِزْقِی، وَ تُؤَدِّیَ عَنِّی أَمَانَتِی وَ دَیْنِی، آمِینَ رَبَّ الْعَالَمِینَ . اللّهمَّ اجْعَلْ لِی مِنْ أَمْرِی فَرَجاً، وَ مَخْرَجاً وَ ارْزُقْنِی مِنْ حَیْثُ أَحْتَسِبُ، وَ مِنْ حَیْثُ لا أَحْتَسِبُ، وَ احْرُسْنِی مِنْ حَیْثُ أَحْتَرِسُ، وَ مِنْ حَیْثُ لا أَحْتَرِسُ، وَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ سَلِّمْ کَثِیراً . (1)

تسبیحات و صلوات هر روز ماه رمضان

دوّم: فرموده اند که این تسبحات را در همه روزهای ماه مبارک رمضان از اوّل تا آخر ماه بخوان و آن ده بخش است که هر بخش آن مشتمل بر ده «سبحان اللّه» است:

(1) سُبْحَانَ اللّه بَارِئِ النَّسَمِ ؛ سُبْحَانَ اللّه الْمُصَوِّرِ ؛ سُبْحَانَ اللّه خَالِقِ الْأَزْوَاجِ کُلِّهَا ؛ سُبْحَانَ اللّه جَاعِلِ الظُّلُمَاتِ وَ النُّورِ ؛ سُبْحَانَ اللّه فَالِقِ الْحَبِّ وَ النَّوَی ؛ سُبْحَانَ اللّه خَالِقِ کُلِّ شَیْءٍ ؛ سُبْحَانَ اللّه خَالِقِ مَا یُرَی وَ مَا لا یُرَی ؛ سُبْحَانَ اللّه مِدَادَ کَلِمَاتِهِ ؛ سُبْحَانَ اللّه رَبِّ الْعَالَمِینَ سُبْحَانَ اللّه السَّمِیعِ، الَّذِی (2)

ص: 514


1- عمرم را طولانی کنی، و در روزی ام وسعت بخشی، و امانت و دینم را ادا کنی، آمین ای پروردگار جهانیان، خدایا، در کارم گشایشت و راه نجاتی قرار ده، و از جایی که گمان می برم و از جایی که گمان نمی برم، مرا روزی بخش، و از جایی که خود را حفظ می کنم و از جایی که خود را حفظ نمی کنم مرا محافظت فرما، بر محمّد و خاندان محمّد درود و سلام بسیار فرست .
2- (1) منزه است خدا آفریننده هر تنفس کننده، منزّه است خدای صورتگر، منزّه است خدای آفریننده همه جفت ها، منزّه است خدای قراردهنده تاریکی ها و نور، منزّه است خدای شکافنده دانه و هسته، منزّه است خدای پدیدآورنده هر چیز، منزّه است خدای آفریننده آنچه دیده می شود و آنچه دیده نمی شود، منزّه است خدای به امتداد کلمات بی پایانش منزّه است خدا پروردگار جهانیان، منزّه است خدای شنوا، که

لَیْسَ شَیْءٌ أَسْمَعَ مِنْهُ، یَسْمَعُ مِنْ فَوْقِ عَرْشِهِ، مَا تَحْتَ سَبْعِ أَرَضِینَ، وَ یَسْمَعُ مَا فِی ظُلُمَاتِ الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ، وَ یَسْمَعُ الْأَنِینَ وَ الشَّکْوَی، وَ یَسْمَعُ السِّرَّ وَ أَخْفَی، وَ یَسْمَعُ وَسَاوِسَ الصُّدُورِ [وَ یَعْلَمُ خَائِنَةَ الْأَعْیُنِ وَ مَا تُخْفِی الصُّدُورُ ]، وَ لا یُصِمُّ سَمْعَهُ صَوْتٌ . (1)

(2) سُبْحَانَ اللّه بَارِئِ النَّسَمِ ؛ سُبْحَانَ اللّه الْمُصَوِّرِ ؛ سُبْحَانَ اللّه خَالِقِ الْأَزْوَاجِ کُلِّهَا ؛ سُبْحَانَ اللّه جَاعِلِ الظُّلُمَاتِ وَ النُّورِ، سُبْحَانَ اللّه فَالِقِ الْحَبِّ وَ النَّوَی ؛ سُبْحَانَ اللّه خَالِقِ کُلِّ شَیْءٍ ؛ سُبْحَانَ اللّه خَالِقِ مَا یُرَی وَ مَا لا یُرَی ؛ سُبْحَانَ اللّه مِدَادَ کَلِمَاتِهِ، سُبْحَانَ اللّه رَبِّ الْعَالَمِینَ ؛ سُبْحَانَ اللّه الْبَصِیرِ، الَّذِی لَیْسَ شَیْءٌ، أَبْصَرَ مِنْهُ، یُبْصِرُ مِنْ فَوْقِ عَرْشِهِ مَا تَحْتَ سَبْعِ أَرَضِینَ، وَ یُبْصِرُ مَا فِی ظُلُمَاتِ الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ، لا تُدْرِکُهُ الْأَبْصَارُ، وَ هُوَ یُدْرِکُ الْأَبْصَارَ، وَ هُوَ اللَّطِیفُ الْخَبِیرُ ؛ [وَ] لا تُغْشِی بَصَرَهُ الظُّلْمَةُ، وَ لا یُسْتَتَرُ مِنْهُ (2)

ص: 515


1- هیچکس شنواتر از او نیست، از بالای عرشش می شنود آنچه زیر هفت زمین است، و می شنود آنچه در تاریکی های خشکی و دریاست، و می شنود ناله ها و شکوه ها را، و می شنود پنهان و پنهان تر را، و می شود وسوسه های نهان در سینه ها را، و شنوایی اش را هیچ صدایی کر نکند .
2- منزّه است خدای آفریننده هر تنفس کننده، منزّه است خدای صورت آفرین منزّه است خدای آفریننده همه جفت ها، منزّه است خدای قراردهنده تاریکی ها و نور، منزّه است خدای شکافنده دانه و هسته، منزّه است خدای آفریننده هرچیز، منزّه است خدای آفریننده آنچه دیده می شود، و آنچه دیده نمی شود، منزّه است خدای به امتداد کلمات بی پایانش، منزّه است خدا پروردگار جهانیان، منزّه است خدای بینا، که هیچکس بیناتر از او نیست، از بالای عرشش می بیند آنچه زیر هفت زمین است، و می بیند آنچه در تاریکی های خشکی و دریاست، دیده ها او را درک نمی کند، و او دیده ها را درک می کند، و او مهربان و آگاه است، دیده اش را تاریکی نمی پوشاند، و چیزی از او با پوشش

بِسِتْرٍ، وَ لَا يُوارِى مِنْهُ جِدارٌ، وَ لَا يَغِيبُ عَنْهُ بَرٌّ وَ لَا بَحْرٌ، وَ لَا يَكُنُّ مِنْهُ جَبَلٌ مَا فِى أَصْلِهِ وَ لَا قَلْبٌ مَا فِيهِ، وَ لَا جَنْبٌ مَا فِى قَلْبِهِ، وَ لَا يَسْتَتِرُ مِنْهُ صَغِيرٌ وَ لَا كَبِيرٌ، وَ لَا يَسْتَخْفِى مِنْهُ صَغِيرٌ لِصِغَرِهِ، وَ لَا يَخْفىٰ عَلَيْهِ شَىْءٌ فِى الْأَرْضِ وَ لَا فِى السَّماءِ، هُوَ الَّذِى يُصَوِّرُكُمْ فِى الْأَرْحامِ كَيْفَ يَشاءُ لَا إِلٰهَ إِلّا هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ . (1) (3) سُبْحانَ اللّٰهِ بارِئِ النَّسَمِ ؛ سُبْحانَ اللّٰهِ الْمُصَوِّرِ ؛ سُبْحانَ اللّٰهِ خالِقِ الْأَزْواجِ كُلِّها ؛ سُبْحانَ اللّٰهِ جاعِلِ الظُّلُماتِ وَ النُّورِ، سُبْحانَ اللّٰهِ فالِقِ الْحَبِّ وَ النَّوىٰ، سُبْحانَ اللّٰهِ خالِقِ كُلِّ شَىْءٍ، سُبْحانَ اللّٰهِ خالِقِ مَا يُرىٰ وَ مَا لَايُرىٰ، سُبْحانَ اللّٰهِ مِدادَ كَلِماتِهِ، سُبْحانَ اللّٰهِ رَبِّ الْعالَمِينَ، سُبْحانَ اللّه الَّذِى يُنْشِئُ السَّحابَ الثِّقالَ، وَ يُسَبِّحُ الرَّعْدُ بِحَمْدِهِ، وَ الْمَلائِكَةُ مِنْ خِيفَتِهِ، وَ يُرْسِلُ الصَّواعِقَ، فَيُصِيبُ بِها مَنْ يَشاءُ، وَ يُرْسِلُ الرِّياحَ، بُشْراً بَيْنَ يَدَيْ رَحْمَتِهِ، (2)

ص: 516


1- (2) پوشیده نمی شود، و دیوار چیزی را از او پنهان نمی کند، و خشکی و دریا از او غایب نمی گردد و کوه آنچه را در ریشه دارد از او پنهان نمی دارد، و نه دلی آنچه را در نهاد خود دارد، و نه پهلویی آنچه را در دل دارد، و کوچک و بزرگی نمی تواند خود را از او پنهان کند، و چیز کوچکی به خاطر کوچکی اش نمی تواند از او پنهان شود، در زمین و آسمان چیزی بر او پنهان نیست، اوست که شما را به هرگونه که بخواهد در رحم ها صورت می بندد معبودی جز او نیست، نیرومند و فرزانه است .
2- (3) منزّه است خدای آفریننده هر تنفّس کننده، منزّه است خدای صورت آفرین، منزّه است خدای آفریننده همه جفت ها، منزّه است خدای قراردهنده تاریکی ها و نور، منزّه است خدای شکافنده دانه و هسته، منزّه است خدای آفریننده هرچیز، منزّه است خدای آفریننده آنچه دیده می شود و آنچه دیده نمی شود، و منزّه است خدا به امتداد کلمات بی پایانش، منزّه است خدای پروردگار جهانیان، منزّه است خدای پدیدآورنده ابرهای گران و رعد به سپاس او تسبیح می گوید، و فرشتگان از بیمش و صاعقه ها را می فرستد و هرکه را بخواهد به آن دچار می کند، و بادها را مژده ای پیشاپیش باران رحمتش می فرستد،

وَ يُنَزِّلُ الْماءَ مِنَ السَّماءِ بِكَلِمَتِهِ، وَ يُنْبِتُ النَّباتَ بِقُدْرَتِهِ، وَ يَسْقُطُ الْوَرَقُ بِعِلْمِهِ، سُبْحانَ اللّٰهِ الَّذِى لَايَعْزُبُ عَنْهُ مِثْقالُ ذَرَّةٍ فِى الْأَرْضِ، وَ لَا فِى السَّماءِ وَ لَا أَصْغَرُ مِنْ ذٰلِكَ وَ لَا أَكْبَرُ، إِلّا فِى كِتابٍ مُبِينٍ . (1)

(4) سُبْحانَ اللّٰهِ بارِىَ النَّسَمِ ؛ سُبْحانَ اللّٰهِ الْمُصَوِّرِ، سُبْحانَ اللّٰهِ خالِقِ الْأَزْواجِ كُلِّها، سُبْحانَ اللّٰهِ جاعِلِ الظُّلُماتِ وَ النُّورِ، سُبْحانَ اللّٰهِ فالِقِ الْحَبِّ وَ النَّوىٰ، سُبْحانَ اللّٰهِ خالِقِ كُلِّ شَىْءٍ، سُبْحانَ اللّٰهِ خالِقِ مَا يُرىٰ وَ مَا لَا يُرىٰ، سُبْحانَ اللّٰهِ مِدادَ كَلِماتِهِ، سُبْحانَ اللّٰهِ رَبِّ الْعالَمِينَ، سُبْحانَ اللّه الَّذِى يَعْلَمُ مَا تَحْمِلُ كُلُّ أُنْثىٰ وَ مَا تَغِيضُ الْأَرْحامُ وَ مَا تَزْدادُ وَ كُلُّ شَىْءٍ عِنْدَهُ بِمِقْدارٍ، عالِمُ الْغَيْبِ وَ الشَّهادَةِ، الْكَبِيرُ الْمُتَعالِ، سَواءٌ مِنْكُمْ مَنْ أَسَرَّ الْقَوْلَ وَ مَنْ جَهَرَ بِهِ، وَ مَنْ هُوَ مُسْتَخْفٍ بِاللَّيْلِ، وَ سارِبٌ بِالنَّهارِ، لَهُ مُعَقِّباتٌ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ، يَحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ اللّٰهِ ؛ سُبْحانَ (2)

ص: 517


1- و با فرمانش آب را از آسمان نازل می کند و گیاه را با نیرویش می رویاند، و برگ درخت را به دانشش فرو می ریزد، منزّه است خدایی که به اندازه سنگینی غباری در زمین و آسمان از او پنهان نمی ماند، و نه کوچک تر از آن و نه بزرگ تر از آن چیزی نیست مگر در کتابی روشن نوشته است .
2- (4) منزّه استّ خدای آفریننده هر تنفس کننده، منزّه است خدای صورت آفرین، منزّه است خدای آفریننده همه جفت ها، منزّه است خدای قراردهنده تاریکی ها و نور، منزّه است خدای شکافنده دانه و هسته، منزّه است خدای آفریننده هر چیز، منزّه است خدای آفریننده آنچه دیده می شود و آنچه دیده نمی شود، منزّه است خدا به کشش کلمات بی پایانش، منزّه است خدا پروردگار جهانیان، منزّه است خدایی که می داند آنچه را هر مادری باردار است، و آنچه را رحم ها فرو برند و آنچه را بیفزایند، و هر چیز نزد او به اندازه است، دانای پنهان و آشکار است، بزرگ و والاست، برای او برابر است که کسی از شما آهسته سخن گوید یا بلند، و پنهان شونده در شب باشد یا راه رونده آشکار در روز، برای خدا فرشتگان پیگیری است پیش روی انسان و پشت سرش، که از او به فرمان خدا محافظت می کنند، منزّه است

اللّٰهِ الَّذِى يُمِيتُ الْأَحْياءَ، وَ يُحْيِى الْمَوْتىٰ، وَ يَعْلَمُ مَا تَنْقُصُ الْأَرْضُ مِنْهُمْ، وَ يُقِرُّ فِى الْأَرْحامِ مَا يَشاءُ، إِلىٰ أَجَلٍ مُسَمّىً . (1) (5) سُبْحانَ اللّٰهِ بارِىَ النَّسَمِ، سُبْحانَ اللّٰهِ الْمُصَوِّرِ، سُبْحانَ اللّٰهِ خالِقِ الْأَزْواجِ كُلِّها، سُبْحانَ اللّٰهِ جاعِلِ الظُّلُماتِ وَ النُّورِ، سُبْحانَ اللّٰهِ فالِقِ الْحَبِّ وَ النَّوىٰ، سُبْحانَ اللّٰهِ خالِقِ كُلِّ شَىْءٍ، سُبْحانَ اللّٰهِ خالِقِ مَا يُرىٰ وَ مَا لَايُرىٰ، سُبْحانَ اللّٰهِ مِدادَ كَلِماتِهِ، سُبْحانَ اللّٰهِ رَبِّ الْعالَمِينَ، سُبْحانَ اللّه مالِكِ الْمُلْكِ، تُؤْتِى الْمُلْكَ مَنْ تَشاءُ، وَ تَنْزِعُ الْمُلْكَ مِمَّنْ تَشاءُ، وَ تُعِزُّ مَنْ تَشاءُ، وَ تُذِلُّ مَنْ تَشاءُ، بِيَدِكَ الْخَيْرُ، إِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ، تُولِجُ اللَّيْلَ فِى النَّهارِ، وَ تُولِجُ النَّهارَ فِى اللَّيْلِ، تُخْرِجُ الْحَىَّ مِنَ الْمَيِّتِ، وَ تُخْرِجُ الْمَيِّتَ مِنَ الْحَيِّ، وَ تَرْزُقُ مَنْ تَشاءُ بِغَيْرِ حِسابٍ . (2) (6) سُبْحَانَ اللّه بَارِئِ النَّسَمِ سُبْحَانَ اللّه الْمُصَوِّرِ ؛ سُبْحَانَ اللّه خَالِقِ الْأَزْوَاجِ کُلِّهَا ؛ سُبْحَانَ اللّه جَاعِلِ الظُّلُمَاتِ (3)

ص: 518


1- خدایی که می میراند زنده ها را، و زنده می کند مردگان را، و آگاه است آنچه را زمین از ایشان می کاهد، خدایی که در رحم ها قرار می دهند آنچه را بخواهد تا زمانی معیّن
2- (5) منزّه است خدا آفریننده هر تنفس کننده، منزّه است خدای صورت آفرین، منزّه است خدایی که همه جفت ها را آفرید، آفرید، منزّه است خدای قراردهنده تاریکی ها، و نور، منزه است خدای شکافننده دانه و هسته، منزّه است خدای آفریننده آنچه دیده می شود و آنچه دیده نمی شود، منزّه است خدا به کشش کلمات بی پایانش، منزّه است خدا پروردگار جهانیان، منزه است خدا، دارنده پادشاهی، به هر که بخواهی پادشاهی می بخشی، و از هرکه بخواهی می ستانی، و به هرکه بخواهی عزت می دهی، و به هر که بخواهی به خاک ذلت می کشانی، خیر تنها بدست توست، توبه هرچیز توانایی، شب را وارد روز می کنی و روز را وارد شب می نمایی، زنده را از مرده، و مرده را از زنده بیرون می آوری، و به هرکه بخواهی بی حساب روزی می دهی .
3- (6) منزّه است خدا آفریننده هر تنفس کننده، منزّه است خدای صورت آفرین، منزّه است خدا آفریننده همه جفت ها، منزّه است خدا قراردهنده تاریکی ها

وَالنُّورِ ؛ سُبْحانَ اللّٰهِ فالِقِ الْحَبِّ وَ النَّوىٰ ؛ سُبْحانَ اللّٰهِ خالِقِ كُلِّ شَىْءٍ، سُبْحانَ اللّٰهِ خالِقِ مَا يُرىٰ وَ مَا لَايُرىٰ، سُبْحانَ اللّٰهِ مِدادَ كَلِماتِهِ، سُبْحانَ اللّٰهِ رَبِّ الْعالَمِينَ، سُبْحانَ اللّه الَّذِى عِنْدَهُ مَفاتِحُ الْغَيْبِ لَايَعْلَمُها إِلّا هُوَ وَ يَعْلَمُ مَا فِى الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ مَا تَسْقُطُ مِنْ وَرَقَةٍ إِلّا يَعْلَمُها وَ لَا حَبَّةٍ فِى ظُلُماتِ الْأَرْضِ، وَ لَا رَطْبٍ وَ لَا يابِسٍ إِلّا فِى كِتابٍ مُبِينٍ . (1) (7) سُبْحانَ اللّٰهِ بارِىَ النَّسَمِ ؛ سُبْحانَ اللّٰهِ الْمُصَوِّرِ ؛ سُبْحانَ اللّٰهِ خالِقِ الْأَزْواجِ كُلِّها ؛ سُبْحانَ اللّٰهِ جاعِلِ الظُّلُماتِ وَ النُّورِ ؛ سُبْحانَ اللّٰهِ فالِقِ الْحَبِّ وَ النَّوىٰ، سُبْحانَ اللّٰهِ خالِقِ كُلِّ شَىْءٍ، سُبْحانَ اللّٰهِ خالِقِ مَا يُرىٰ وَ مَا لَا يُرىٰ، سُبْحانَ اللّٰهِ مِدادَ كَلِماتِهِ، سُبْحانَ اللّٰهِ رَبِّ الْعالَمِينَ، سُبْحانَ اللّٰهِ الَّذِى لَا يُحْصِى مِدْحَتَهُ الْقائِلُونَ، وَ لَا يَجْزِى بِآلائِهِ الشَّاكِرُونَ الْعابِدُونَ، وَ هُوَ كَما قالَ وَ فَوْقَ مَا نَقُولُ، وَ اللّٰهُ سُبْحانَهُ كَما أَثْنىٰ عَلَىٰ نَفْسِهِ، (2)

ص: 519


1- و نور، منزّه است خدا شکافنده دانه و هسته، منزّه است خدا آفریننده هر چیزی، منزّه است خدا آفریننده آنچه دیده نمی شود، منزّه است خدا به کشش کلمات بی پایانش، منزّه است خدا پروردگار جهانیان، منزّه است خدای یکه کلیدهای غیب نزد اوست، و آن ها را کسی جز او نمی داند، و به هر چه در خشکی و دریاست علم دارد، و برگی از درخت نمی افتد مگر آنکه می داند، و نیست دانه ای در تاریکی های زمین و نه تر و خشکی مگر اینکه در کتابی روشن نوشته است .
2- (7) منزّه است خدا آفریننده هر تنفس کننده، منزّه است خدا صورت آفرین منزّه است خدا آفریننده همه جفت ها، منزّه است خدا قراردهنده تاریکی ها و نور، منزّه است خدا شکافننده دانه و هسته، منزّه است خدا آفریننده هرچیز، منزّه است خدا و آفریننده آنچه دیده می شود، و آنچه دیده نمی شود، منزّه است خدا به کشش کلمات بی پایانش، منزّه است خدا پروردگار جهانیان، منزّه است خدایی که مدح کنندگان نمی توانند مدحش را برشمارند، و سپاس گویان عبادت کننده توان پرداخت پاداش نعمت هایش را ندارند، و او چنان است که خود فرموده، برتر از آنچه ما می گوییم، و خدای پاک چنان است که خودش را ستوده،

«وَ لا یُحِیطُونَ بِشَیْءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلّا بِمَا شَاءَ ؛ وَسِعَ کُرْسِیُّهُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ وَ لا یَؤُدُهُ حِفْظُهُمَا ؛ وَ هُوَ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ» (1) (8) سُبْحانَ اللّٰهِ بارِىَ النَّسَمِ ؛ سُبْحانَ اللّٰهِ الْمُصَوِّرِ، سُبْحانَ اللّٰهِ خالِقِ الْأَزْواجِ كُلِّها، سُبْحانَ اللّٰهِ جاعِلِ الظُّلُماتِ وَ النُّورِ، سُبْحانَ اللّٰهِ فالِقِ الْحَبِّ وَ النَّوىٰ، سُبْحانَ اللّٰهِ خالِقِ كُلِّ شَىْءٍ، سُبْحانَ اللّٰهِ خالِقِ مَا يُرىٰ وَ مَا لَا يُرىٰ، سُبْحانَ اللّٰهِ مِدادَ كَلِماتِهِ، سُبْحانَ اللّٰهِ رَبِّ الْعالَمِينَ، سُبْحانَ اللّه الَّذِى يَعْلَمُ مَا يَلِجُ فِى الْأَرْضِ وَ مَا يَخْرُجُ مِنْها، وَ مَا يَنْزِلُ مِنَ السَّماءِ وَ مَا يَعْرُجُ فِيها، وَ لَا يَشْغَلُهُ مَا يَلِجُ فِى الْأَرْضِ وَ مَا يَخْرُجُ مِنْها عَمَّا يَنْزِلُ مِنَ السَّماءِ وَ مَا يَعْرُجُ فِيها، وَ لَا يَشْغَلُهُ مَا يَنْزِلُ مِنَ السَّماءِ وَ مَا يَعْرُجُ فِيها عمَّا يَلِجُ فِى الْأَرْضِ وَ مَا يَخْرُجُ مِنْها، وَ لَا يَشْغَلُهُ عِلْمُ شَىْءٍ عَنْ عِلْمِ شَىْءٍ، وَ لَا يَشْغَلُهُ خَلْقُ شَىْءٍ عَنْ خَلْقِ شَىْءٍ، وَ لَا حِفْظُ شَىْءٍ عَنْ حِفْظِ شَىْءٍ، وَ لَا يُساوِيهِ شَىْءٌ، (2)

ص: 520


1- به چیزی از دانشش احاطه نمی یابند مگر به اندازه ای که خود خواسته، حکومتش آسمان ها و زمین او را به زحمت نمی اندازد، و او والا و بزرگ است .
2- (8) منزّه است خدا آفریننده هر تنفّس کننده، منزّه است خدای صورت آفرین، منزّه است خدا آفریننده همه جفت ها، منزّه است خدا قراردهنده تاریکی ها و نور، منزّه است خدا شکافنده دانه و هسته، منزّه است خدا آفریننده هرچیز، منزّه است خدا آفریننده آنچه دیده می شود، و آنچه دیده نمی شود، منزّه است خدا به کشش کلمات بی پایانش، منزّه است خدا پروردگار جهانیان، منزّه است خدا که آنچه را در زمین فرو می رود و آنچه را از آن بیرون می آید می داند، و از آنچه از آسمان فرو می ریزد، و آنچه در آن بالا می رود خبر دارد، و او را سرگرم نکند آنچه در زمین فرو می رود و از آن بیرون می آید، از آنچه از آسمان فرو می ریزد و آنچه در آن بالا می رود، و او را سرگرم نسازد و آنچه از آسمان نازل می شود و آنچه در آن بالا می رود، از آنچه در زمین فرو می رود، و از آن بیرون می آید، و او را سرگرم نکند علم به چیزی از علم به چیز دیگر، و او را سرگرم نکند آفریدن چیزی از آفریدن چیزی دیگر، و نه نگهداری چیزی از نگهداری چیزی دیگر، و چیزی برابر او نیست،

وَ لا یَعْدِلُهُ شَیْءٌ لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْءٌ، وَ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ . (1)

(9) سُبْحانَ اللّٰهِ بارِىَ النَّسَمِ ؛ سُبْحانَ اللّٰهِ الْمُصَوِّرِ، سُبْحانَ اللّٰهِ خالِقِ الْأَزْواجِ كُلِّها، سُبْحانَ اللّٰهِ جاعِلِ الظُّلُماتِ وَ النُّوْرِ، سُبْحانَ اللّٰهِ فالِقِ الْحَبِّ وَ النَّوىٰ، سُبْحانَ اللّٰهِ خالِقِ كُلِّ شَىْءٍ، سُبْحانَ اللّٰهِ خالِقِ مَا يُرىٰ وَ مَا لَايُرىٰ، سُبْحانَ اللّٰهِ مِدادَ كَلِماتِهِ، سُبْحانَ اللّٰهِ رَبِّ الْعالَمِينَ، سُبْحانَ اللّه فاطِرِ السَّمَاواتِ وَ الْأَرْضِ « . . . جاعِلِ الْمَلائِكَةِ رُسُلاً أُولِى أَجْنِحَةٍ مَثْنىٰ وَ ثُلاثَ وَ رُباعَ يَزِيدُ فِى الْخَلْقِ مَا يَشاءُ إِنَّ اللّٰهَ عَلَىٰ كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ . مَا يَفْتَحِ اللّٰهُ لِلنّاسِ مِنْ رَحْمَةٍ فَلا مُمْسِكَ لَها وَ مَا يُمْسِكْ فَلا مُرْسِلَ لَهُ مِنْ بَعْدِهِ ؛ وَ هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ» . (2) (10) سُبْحانَ اللّٰهِ بارِىَ النَّسَمِ، سُبْحانَ اللّٰهِ الْمُصَوِّرِ، سُبْحانَ اللّٰهِ خالِقِ الْأَزْواجِ كُلِّها، سُبْحانَ اللّٰهِ جاعِلِ الظُّلُماتِ وَ النُّورِ، سُبْحانَ اللّٰهِ فالِقِ الْحَبِّ وَ النَّوىٰ، سُبْحانَ اللّٰهِ خالِقِ كُلِّ شَىْءٍ، (3)

ص: 521


1- و چیزی همتای او نمی باشد، چیزی مانند او نیست، و او شنوا و بیناست .
2- (9) منزّه است خدا آفریننده هر تنفّس کننده، منزّه است خدا صورت آفرین، منزّه است خدا آفریننده همه جفت ها، منزّه است خدا قراردهنده تاریکی ها و نور منزّه است خدا شکافنده دانه و هسته، منزّه است خدا آفریننده هرچیز، منزّه است خدا آفریننده آنچه دیده می شود، و آنچه دیده نمی شود، منزّه است خدا به کشش کلمات بی پایانش، منزّه است خدا پروردگار جهانیان، منزّه است خدا پدیدآورنده آسمان ها و زمین منزّه است خدایی که فرشتگان را فرستادگان خویش قرار داد دارندگان بال هایی دوتایی و سه تایی و چهارتایی در آفرینش می افزاید آنچه را بخواهد، همانا خدا بر هرچیز تواناست، آنچه خدا از سر رحمت برای مردم می گشاید کسی را توان بستن آن نیست، و آنچه را می بندد، کسی را نیروی گشودن آن نمی باشد، و او نیرومند و حکیم است
3- (10) منزّه است خدا آفریننده هر تنفّس کننده، منزّه است خدا صورت آفرین، منزّه است خدا آفریننده همه جفت ها، منزّه است خدا قراردهنده تاریکی ها و نور، منزّه است خدا شکافنده دانه و هسته، منزّه است خدا آفریننده هرچیز،

سُبْحانَ اللّٰهِ خالِقِ مَا يُرىٰ وَ مَا لَايُرىٰ؛ سُبْحانَ اللّٰهِ مِدادَ كَلِماتِهِ، سُبْحانَ اللّٰهِ رَبِّ الْعالَمِينَ؛ سُبْحانَ اللّه الَّذِى يَعْلَمُ مَا فِى السَّماواتِ وَ مَا فِى الْأَرْضِ؛ «...مَا يَكُونُ مِنْ نَجْوىٰ ثَلاثَةٍ إِلّا هُوَ رابِعُهُمْ، وَ لَا خَمْسَةٍ إِلّا هُوَ سادِسُهُمْ، وَ لَا أَدْنىٰ مِنْ ذٰلِكَ وَ لَا أَكْثَرَ إِلّا هُوَ مَعَهُمْ أَيْنَما كانُوا، ثُمَّ يُنَبِّئُهُمْ بِما عَمِلُوا يَوْمَ الْقِيامَةِ؛ إِنَّ اللّٰهَ بِكُلِّ شَىْءٍ عَلِيمٌ» . (1)

سوّم: و نیز فرموده اند این صلوات را در هر روز ماه رمضان بخوان:

«إِنَّ اللّٰهَ وَ مَلائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ ؛ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا، صَلُّوا عَلَيْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِيماً». لَبَّيْكَ يَا رَبِّ [وَ سَعْدَيْكَ] وَ سُبْحانَكَ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ بارِكْ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، كَما صَلَّيْتَ وَ بارَكْتَ عَلَىٰ إِبْراهِيمَ ؛ وَ آلِ إِبْراهِيمَ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ . اَللّٰهُمَّ ارْحَمْ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ، كَما رَحِمْتَ إِبْراهِيمَ وَ آلَ إِبْراهِيمَ ؛ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ . اَللّٰهُمَّ سَلِّمْ عَلَىٰ(2)

ص: 522


1- منزّه است خدا آفریننده آنچه دیده می شود و آنچه دیده نمی شود، منزّه است خدا به کشش کلمات بی پایانش، منزّه است خدا پروردگار جهانیان، منزّه است خدا که می داند آنچه را در آسمان ها و زمین است، گفتگوی پنهانی هیچ سه نفری نیست مگر اینکه او چهارمی آنهاست، و نه پنج نفری دیگر مگر اینکه او ششمی آنهاست، و نه کمتر از آن و نه بیشتر، مگر آنکه با آن ها باشد هرجا که باشند، سپس روز قیامت آنان را به آنچه انجام داند آگاه می سازد، همانا خدا به هر چیز داناست .
2- به راستی خدا و فرشتگانش بر پیامبر درود می فرستند، ای کسانی که ایمان آوردید، بر او درود فرستید و بطور کامل تسلیم او شوید، ای پروردگار تو را اجابت کردم و سعادت پی درپی از تو درخواست می کنم، منزّهی تو، خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و بر محمّد و خاندان محمّد برکت ده، همانگونه که بر ابراهیم و خاندان ابراهیم درود فرستادی و به آنان برکت دادی، همانا تو ستوده و بزرگواری، خدایا به محمّد و خاندان محمّد رحم کن . همانگونه که به ابراهیم و خاندان ابراهیم رحم کردی، همانا تو ستوده و بزرگواری، خدایا بر

مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، كَما سَلَّمْتَ عَلَىٰ نُوحٍ فِى الْعالَمِينَ . اَللّٰهُمَّ امْنُنْ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، كَما مَنَنْتَ عَلَىٰ مُوسىٰ وَ هارُونَ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، كَما شَرَّفْتَنا بِهِ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، كَما هَدَيْتَنا بِهِ . اللّهمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ ابْعَثْهُ مَقَاماً مَحْمُوداً، یَغْبِطُهُ بِهِ الْأَوَّلُونَ وَ الْآخِرُونَ ؛ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ السَّلامُ، کُلَّمَا طَلَعَتْ شَمْسٌ أَوْ غَرَبَتْ؛ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ السَّلامُ، کُلَّمَا طَرَفَتْ عَیْنٌ أَوْ بَرَقَتْ؛ (1) عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ السَّلام،ُ كُلَّما ذُكِرَ السَّلامُ؛ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ السَّلامُ، كُلَّما سَبَّحَ اللّٰهَ مَلَكٌ أَوْ قَدَّسَهُ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فِى الْأَوَّلِينَ، وَ اَلسَّلامُ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فِى الْآخِرِينَ، وَ اَلسَّلامُ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فِى الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ . اَللّٰهُمَّ رَبَّ الْبَلَدِ الْحَرامِ، وَ رَبَّ الرُّكْنِ وَ الْمَقامِ، وَ رَبَّ الْحِلِّ وَ الْحَرامِ أَبْلِغْ مُحَمَّداً نَبِيَّكَ عَنَّا السَّلامَ . اَللّٰهُمَّ أَعْطِ مُحَمَّداً مِنَ الْبَهاءِ (2)

ص: 523


1- محمّد و خاندان محمّد سلام فرست همانگونه که بر نوح در بین جهانیان سلام فرستادی . خدایا بر محمّد و خاندان محمّد نعمت بخش، همانگونه که به موسی و هارون نعمت بخشیدی، خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست همانگونه که ما را به یمن او شرافت دادی، خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست همانگونه که ما را به او هدایت فرمودی، خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و او را به مقام پسندیده ای برانگیز، که اولین و آخرین بر آن مقام رشک برند، بر محمّد و خاندانش سلام هر زمان که خورشید برآید یا غروب کند، بر محمّد و خاندانش سلام هر زمان که پلک بر هم نهد چشمی یا برق زند،
2- بر محمّد و خاندانش سلام هر زمان که سلام ذکر شود، بر محمّد و خاندانش سلام هر زمان که فرشته ای خدا را تسبیح یا تقدیس کند، سلام بر محمّد و خاندانش در میان پیشینیان، سلام بر محمّد و خاندانش در میان پسینیان، و سلام بر محمّد و خاندانش در دنیا و آخرت . خدایا ای پروردگار مکّه، و پروردگار رکن و مقام، و پروردگار حلّ و حرام، به محمّد پیامبرت از جانب ما سلام برسان . خدایا به محمّد عطا کن از

وَالنَّضْرَةِ، وَ السُّرُورِ وَ الْكَرامَةِ، وَ الْغِبْطَةِ وَ الْوَسِيلَةِ، وَ الْمَنْزِلَةِ وَ الْمَقامِ، وَالشَّرَفِ وَ الرِّفْعَةِ، وَالشَّفاعَةِ عِنْدَكَ يَوْمَ الْقِيامَةِ، أَفْضَلَ ما تُعْطِى أَحَداً مِنْ خَلْقِكَ، وَ أَعْطِ مُحَمَّداً فَوْقَ مَا تُعْطِى الْخَلائِقَ مِنَ الْخَيْرِ، أَضْعافاً كَثِيرَةً لَايُحْصِيها غَيْرُكَ . (1) اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ أَطْيَبَ وَ أَطْهَرَ وَ أَزْكىٰ وَ أَنْمىٰ وَ أَفْضَلَ مَا صَلَّيْتَ عَلَىٰ أَحَدٍ مِنَ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ وَ عَلَىٰ أَحَدٍ مِنْ خَلْقِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ [عَلِيٍّ ] أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، وَ والِ مَنْ والاهُ، وَ عادِ مَنْ عاداهُ، وَ ضاعِفِ الْعَذابَ عَلَىٰ مَنْ شَرِكَ فِى دَمِهِ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ فاطِمَةَ بِنْتِ نَبِيِّكَ مُحَمَّدٍ عَلَيْهِ وَ آلِهِ السَّلامُ [وَ والِ مَنْ وَالاها، وَ عادِ مَنْ عَادَاهَا، وَ ضاعِفِ الْعَذابَ عَلَىٰ مَنْ ظَلَمَها]، وَ الْعَنْ مَنْ آذىٰ نَبِيَّكَ فِيها . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَى الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ، إِمامَىِ الْمُسْلِمِينَ، وَ والِ مَنْ وَالاهُما، وَ عادِ مَنْ عَاداهُما، (2)

ص: 524


1- زیبایی و شادابی و شادی و بزرگواری و خوشحالی و وسیله و منزلت و مقام و شرف و بلند شأن و شفاعت در پیشگاهت روز قیامت، برترین چیزیکه به یکی از بندگانت عطا می کنی، و عطا کن به محمّد بالاترین چیزی را که از خیر به خلایق عطا می کنی، به چندین برابر که آن را غیر تو نتواند به شماره آورد
2- خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست پاک ترین و پاکیزه ترین و با نشو و نماترین، و برترین درودی که بر یکی از پیشینیان و پسینیان و بر احدی از خلق خود فرستادی ای مهربان ترین مهربانان، خدایا بر علی امیر مؤمنان درود فرست، و دوست بدار هرکه او را دوس دارد، و دشمن بدار هرکه او را دشمن دارد، و عذابت را بر کسی که در ریختن خونش شرکت جست دوچندان کن . خدایا درود فرست بر فاطمه دختر پیامبرت محمّد که سلام بر او و خاندانش باد، و لعنت کن کسی را که درباره فاطمه، پیامبرت را آزرد، خدایا بر حسن و حسین دو پیشوای مسلمانان درود فرست، و دوست بدار هرکه آن دو پیشوا را دوست دارد، و دشمن بدار هرکه آن دو را دشمن بدارد،

وَ ضَاعِفِ الْعَذَابَ عَلَىٰ مَنْ شَرِکَ فِی دِمَائِهِمَا (دَمِهِمَا) . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ إِمامِ الْمُسْلِمِينَ، وَ والِ مَنْ والاهُ، وَ عادِ مَنْ عاداهُ، وَ ضاعِفِ الْعَذابَ عَلَىٰ مَنْ ظَلَمَهُ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ إِمامِ الْمُسْلِمِينَ، وَ والِ مَنْ والاهُ، وَ عادِ مَنْ عاداهُ، وَ ضاعِفِ الْعَذابَ عَلَىٰ مَنْ ظَلَمَهُ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ إِمامِ الْمُسْلِمِينَ، وَ والِ مَنْ والاهُ، وَ عادِ مَنْ عاداهُ، وَ ضاعِفِ الْعَذابَ عَلَىٰ مَنْ ظَلَمَهُ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُوسَىٰ بْنِ جَعْفَرٍ إِمامِ الْمُسْلِمِينَ، وَ والِ مَنْ والاهُ، وَ عادِ مَنْ عاداهُ، وَ ضاعِفِ الْعَذابَ عَلَىٰ مَنْ شَرِكَ فِى دَمِهِ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ عَلِيِّ بْنِ مُوسىٰ إِمامِ الْمُسْلِمِينَ، وَ والِ مَنْ والاهُ، وَ عادِ مَنْ عاداهُ، وَ ضاعِفِ الْعَذابَ عَلَىٰ مَنْ شَرِكَ فِى دَمِهِ ، اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ إِمامِ الْمُسْلِمِينَ، وَ والِ مَنْ والاهُ، وَ عادِ مَنْ عاداهُ، وَ ضاعِفِ الْعَذابَ عَلَىٰ مَنْ ظَلَمَهُ (شَرِکَ فِی دَمِهِ) . (1)

ص: 525


1- و عذاب کسی را که در ریختن خون آن دو امام شرکت جست دو چندان گردان، خدایا بر علی بن حسین پیشوای مسلمانان درود فرست، و دوست بدار هرکه او را دوست دارد و دشمن بدار هرکه او را دشمن دارد، عذاب کسی که بر او ستم ورزید دوچندان گردان . خدایا بر محمّد بن علی پیشوای مسلمانان درود فرست، و دوست بدار و هرکه او را دوست دارد، و دشمن بدار هرکه او را دشمن دارد، و عذاب کسی که بر او ستم ورزید دوچندان گردان . خدایا بر جعفر بن محمّد پیشوای مسلمانان درود فرست، و دوست بدار هرکه او را دوست دارد، و دشمن بدار هرکه او را دشمن دارد، و عذاب کسی که بر او ستم ورزید و دو چندان گردان . خدایا بر موسی بن جعفر پیشوای مسلمانان درود فرست، و دوست بدار هرکه او را دوست دارد و دشمن بدار هرکه او را دشمن دارد، و عذاب کسی که در ریختن خونش شرکت جست دوچندان گردان . خدایا بر علی بن موسی، پیشوای مسلمانان درود فرست، و دوست بدار هرکه او را دوست دارد، و دشمن بدار هرکه او را دشمن دارد و عذاب کسی که در ریختن خونش شرکت جست و دوچندان گردان . خدایا بر محمّد بن علی پیشوای مسلمانان درود فرست، و دوست بدار هرکه او را دوست دارد و دشمن بدار هرکه او را دشمن دارد، دارد و عذاب کسی که بر او ستم ورزید دوچندان گردان .

اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ، إِمامِ الْمُسْلِمِينَ، وَ والِ مَنْ والاهُ، وَ عادِ مَنْ عاداهُ، وَ ضاعِفِ الْعَذابَ عَلَىٰ مَنْ ظَلَمَهُ (شَرِكَ فِى دَمِهِ) . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَى الْحَسَنِبْنِ عَلِيٍّ إِمامِ الْمُسْلِمِينَ، وَ والِ مَنْ والاهُ، وَ عادِ مَنْ عاداهُ، وَ ضاعِفِ الْعَذابَ عَلَىٰ مَنْ ظَلَمَهُ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَى الْخَلَفِ مِنْ بَعْدِهِ إِمامِ الْمُسْلِمِينَ، وَ والِ مَنْ والاهُ، وَ عادِ مَنْ عاداهُ، وَ عَجِّلْ فَرَجَهُ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ الْقاسِمِ وَ الطَّاهِرِ ابْنَيْ نَبِيِّكَ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ رُقَيَّةَ بِنْتِ نَبِيِّكَ، وَ الْعَنْ مَنْ آذىٰ نَبِيَّكَ فِيها . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ اُمّ كُلْثُومَ بِنْتِ نَبِيِّكَ، وَ الْعَنْ مَنْ آذىٰ نَبِيَّكَ فِيها . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ ذُرِّيَّةِ نَبِيِّكَ . اَللّٰهُمَّ اخْلُفْ نَبِيَّكَ فِى أَهْلِ بَيْتِهِ . اَللّٰهُمَّ مَكِّنْ لَهُمْ فِى الْأَرْضِ . اَللّٰهُمَّ اجْعَلْنا مِنْ عَدَدِهِمْ وَ مَدَدِهِمْ، وَ أَنْصارِهِمْ عَلَى الْحَقِّ، فِى السِّرِّ وَ الْعَلانِيَةِ . اَللّٰهُمَّ اطْلُبْ بِذَحْلِهِمْ وَ وِتْرِهِمْ وَ دِمائِهِمْ، وَ كُفَّ عَنّا وَ عَنْهُمْ، وَ عَنْ كُلِّ (1)

ص: 526


1- خدایا بر علی بن محمّد پیشوای مسلمانان درود فرست، و دوست بدار هرکه او را دوست دارد، و دشمن بدار هرکه او را دشمن دارد، و عذاب کسی که بر او ستم ورزید دوچندان گردان . خدایا بر حسن بن علی پیشوای مسلمانان درود فرست، و دوست بدار هرکه او را دوست دارد، و دشمن بدار هرکه او را دشمن دارد، و عذاب کسی که بر او ستم ورزید دوچندان گردان . خدایا بر یادگار پس از او پیشوای مسلمانان درود فرست، و دوست بدار هرکه او را دوست دارد، و دشمن بدار هرکه او را دشمن دارد، و گشایش کارش را سرعت بخش، خدایا بر قاسم و طاهر دو پسر پیامبرت درود فرست . خدایا بر رقیّه دختر پیامبرت درود فرست، و لعنت کن کسی را که درباره او پیامبرت را آزرد خدایا بر ام کلثوم دختر پیامبرت درود فرست، و لعنت کن کسی را که درباره او پیامبرت را آزرد . خدایا بر فرزندان پیامبرت درود فرست . خدایا به جای پیامبرت سرپرستی اهل بیتش را بر عهده گیر . خدایا حکومتشان را در زمین پا برجا فرما . خدایا ما را از شمار آنان و مددکار و یارشان به حق چه پنهان و چه آشکار قرار ده . خدایا خون خواهی، انتقام و قصاصشان را بستان، و از ما و از ایشان و از هر

مُؤْمِنٍ وَ مُؤْمِنَةٍ، بَأْسَ كُلِّ باغٍ وَ طاغٍ، وَ كُلِّ دابَّةٍ أَنْتَ آخِذٌ بِناصِيَتِها ؛ إِنَّكَ أَشَدُّ بَأْساً وَ أَشَدُّ تَنْكِيلاً . (1)سیّد ابن طاوس فرموده است: و نیز بخوان:

يَا عُدَّتِى فِى كُرْبَتِى، وَ يَا صاحِبِى فِى شِدَّتِى، وَ يَا وَلِيِّى فِى نِعْمَتِى، وَ يَا غايَتِى فِى رَغْبَتِى، أَنْتَ السَّاتِرُ عَوْرَتِى، وَ الْمُؤْمِنُ رَوْعَتِى، وَ الْمُقِيلُ عَثْرَتِى، فَاغْفِرْ لِى خَطِيئَتِى يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (2)

و می گویی اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَدْعُوكَ لِهَمٍّ لَايُفَرِّجُهُ غَيْرُكَ، وَ لِرَحْمَةٍ لَاتُنالُ إِلّا بِكَ، وَ لِكَرْبٍ لَايَكْشِفُهُ إِلّا أَنْتَ، وَ لِرَغْبَةٍ لَاتُبْلَغُ إِلّا بِكَ، وَ لِحاجَةٍ لَايَقْضِيها إِلّا أَنْتَ . اَللّٰهُمَّ فَكَما كانَ مِنْ شَأْنِكَ مَا أَذِنْتَ لِى بِهِ مِنْ مَسْأَلَتِكَ، وَ رَحِمْتَنِى بِهِ مِنْ ذِكْرِكَ، فَلْيَكُنْ مِنْ شَأْنِكَ سَيِّدِى الْإِجابَةُ لِى فِيما دَعَوْتُكَ، وَ عَوائِدُ الْإِفْضالِ فِيما رَجَوْتُكَ، وَ النَّجاةُ مِمَّا فَزِعْتُ إِلَيْكَ فِيهِ، فَإِنْ لَمْ أَکُنْ أَهْلا أَنْ أَبْلُغَ رَحْمَتَکَ، فَإِنَّ رَحْمَتَکَ أَهْلٌ أَنْ تَبْلُغَنِی (3)

ص: 527


1- مرد مؤمن و زن مؤمنه ای بازدار شرّ هر متجاوز و سرکش و جانوری که مهارش را به دست گرفته ای، همانا تو در سختگیری از همه سخت تر، و در کیفر نمودن از همه شدیدتری .
2- ای توشه ام در شدت اندوه، و ای همدمم در سختی ها، و ای سرپرستم در نعمت، و ای نهایت اشتیاقم، تو پوشاننده زشتی ام، و ایمنی بخش ترسم، و نادیده گیرنده لغزشم هستی، پس خطایم را بیامرز، ای مهربان ترین مهربانان
3- خدایا تو را می خوانم برای اندوهی که کسی جز تو آن را نگشاید، و برای رحمتی که جز به عنایت تو حاصل نگردد، و دفع بلایی که کسی جز تو برطرف ننماید، و برای رغبتی که جز به لطف تو نمی توان به آن رسید، و حاجتی که کسی جز تو برآورده نکند . خدایا چنان که همواره از شأنت بوده که درخواست از حضرتت را به من اجازه داده ای، و به ذکرت بر من رحم فرموده، پس باید ای آقای من از شأنت این باشد که مرا اجابت نمایی در آنچه تو را خواندم، و فواید افزون پذیر در آنچه که به امید بستم، و نجات از آنچه که از آن به تو پناه آوردم، اگر من شایسته رسیدن به رحمتت نبودم همانا رحمت تو شایسته است که به من برسد

وَتَسَعَنِى، وَ إِنْ لَمْ أَكُنْ لِلْإِجابَةِ أَهْلاً فَأَنْتَ أَهْلُ الْفَضْلِ، وَ رَحْمَتُكَ وَسِعَتْ كُلَّ شَىْءٍ، فَلْتَسَعْنِى رَحْمَتُكَ يَا إِلٰهِى يَا كَرِيمُ أَسْأَلُكَ بِوَجْهِكَ الْكَرِيمِ أَنْ تُصَلِّىَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ، وَ أَنْ تُفَرِّجَ هَمِّى، وَ تَكْشِفَ كَرْبِى وَ غَمِّى، وَ تَرْحَمَنِى بِرَحْمَتِكَ، وَ تَرْزُقَنِى مِنْ فَضْلِكَ، إِنَّكَ سَمِيعُ الدُّعاءِ قَرِيبٌ مُجِيبٌ . (1)

چهارم: شیخ طوسی و سیّد ابن طاووس فرموده اند: در هر روز ماه رمضان بخوان:

اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ فَضْلِكَ بِأَفْضَلِهِ، وَ كُلُّ فَضْلِكَ فاضِلٌ ؛ اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِفَضْلِكَ كُلِّهِ . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ رِزْقِكَ بِأَعَمِّهِ، وَ كُلُّ رِزْقِكَ عامٌّ ؛ اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِرِزْقِكَ كُلِّهِ . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ عَطائِكَ بِأَهْنَئِهِ وَ كُلُّ عَطائِكَ هَنِىءٌ، اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِعَطائِكَ كُلِّهِ . اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ عَطَائِکَ بِأَهْنَئِهِ وَ کُلُّ عَطَائِکَ هَنِیءٌ، اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِعَطَائِکَ کُلِّهِ . اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ خَیْرِکَ (2)

ص: 528


1- و مرا فرا گیرد، و اگر من سزاوار اجابت دعا نبودم، تو سزاوار فضل بر بندگانی، و زحمت تو هر چیز را فرا گرفته پس باید رحمتت مرا هم فرا بگیرد، ای خدای من، ای کریم از تو می خواهم به حق ذات بزرگوارت، بر محمّد و اهل بیتش درود فرستی، و اندوهم را بگشایی، و بلا و غم را برطرف کنی، و به رحمتت به من رحم فرمایی، و از فضلت روزی ام نمایی همانا تو شنوای دعا و نزدیک و پاسخ دهنده ای .
2- خدایا از تو درخواست می کنم از بخششت به برترین مرتبه آن، و همه بخششت شایسته است، خدایا از تو درخواست می کنم به همه بخششت . خدایا از تو درخواست می کنم از روزی ات به فراگیرترین آن و همه روزی ات فراگیر است، خدایا از تو درخواست می کنم به همه روزی ات، خدایا از تو درخواست می کنم از عطایت به گواراترین آن، و همه عطای تو گواراست، خدایا از تو درخواست می کنم به همه عطایت . خدایا از تو درخواست می کنم از خیرت

بِأَعْجَلِهِ، وَ كُلُّ خَيْرِكَ عاجِلٌ ؛ اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِخَيْرِكَ كُلِّهِ . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ إِحْسانِكَ بِأَحْسَنِهِ، وَ كُلُّ إِحْسانِكَ حَسَنٌ، اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِإِحْسانِكَ كُلِّهِ . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِما تُجِيبُنِى بِهِ حِينَ أَسْأَلُكَ، فَأَجِبْنِى يَا اللّٰهُ، وَ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ عَبْدِكَ الْمُرْتَضىٰ، وَ رَسُولِكَ الْمُصْطَفىٰ، وَ أَمِينِكَ وَ نَجِيِّكَ دُونَ خَلْقِكَ، وَ نَجِيبِكَ مِنْ عِبادِكَ (1) وَ نَبِیِّکَ بِالصِّدْقِ وَ حَبِیبِکَ [وَ] صَلِّ عَلَی رَسُولِکَ، وَخِيَرَتِكَ مِنَ الْعالَمِينَ الْبَشِيرِ النَّذِيرِ، السِّراجِ الْمُنِيرِ، وَ عَلَىٰ أَهْلِ بَيْتِهِ الْأَبْرارِ الطّاهِرِينَ، وَ عَلَىٰ مَلائِكَتِكَ الَّذِينَ اسْتَخْلَصْتَهُمْ لِنَفْسِكَ وَ حَجَبْتَهُمْ عَنْ خَلْقِكَ، وَ عَلَىٰ أَنْبِيائِكَ الَّذِينَ يُنْبِئُونَ عَنْكَ بِالصِّدْقِ، وَ عَلَىٰ رُسُلِكَ الَّذِينَ خَصَصْتَهُمْ بِوَحْيِكَ وَ فَضَّلْتَهُمْ عَلَى الْعالَمِينَ بِرِسالاتِكَ، وَ عَلَی عِبَادِکَ الصَّالِحِینَ الَّذِینَ أَدْخَلْتَهُمْ فِی رَحْمَتِکَ، الْأَئِمَّةِ الْمُهْتَدِینَ الرَّاشِدِینَ، (2)

ص: 529


1- به پر شتاب ترین آن و همه خیر تو پرشتاب است، خدایا از تو درخواست می کنم به همه خیرت، خدای از تو درخواست می کنم از احسانت به نیکوترین آن، و همه احسانت نیکوست، خدایا از تو درخواست می کنم به همه احسانت . خدایا از تو درخواست می کنم به آنچه که به خاطر آن جوابم را می دهی، زمانی که از تو درخواست می کنم، پس جوابم را بده ای خدا، و درود فرست بر محمّد بنده پسندیده، و فرستاده برگزیده، و امین و محرم رازت از میان بندگان و انتخاب شده ات در بین بندگانت،
2- و پیامبرت و محبوب راستینت، و درود فرست بر فرستاده و برگزیده ات از جهانیان، آن مژده دهنده، و بیم دهنده و چراغ روشنی بخش، و بر اهل بیتش آن نیکان پاک، و بر فرشتگانت، آن فرشتگانی که خاص درگاهت نمودی، و آنان را از دیده مخلوقات پنهان داشتی، و بر پیامبرانت که از تو به راستی خبر می دهند، و بر رسولانت که آنان را به وحی خویش اختصاص دادی و با رسالاتت بر جهانیان برتری بخشیدی، و بر بندگان شایسته ات که در رحمتت واردشان نمودی، آن امامان ره یافته راهنما

وَأَوْلِيائِكَ الْمُطَهَّرِينَ، وَ عَلَىٰ جَبْرَئِيلَ وَ مِيكائِيلَ وَ إِسْرافِيلَ وَ مَلَكِ الْمَوْتِ، وَ عَلَىٰ رِضْوانَ خازِنِ الْجِنانِ، وَ عَلَىٰ مالِكٍ خازِنِ النَّارِ، وَ رُوحِ الْقُدُسِ، وَ الرُّوحِ الْأَمِينِ، وَ حَمَلَةِ عَرْشِكَ الْمُقَرَّبِينَ، وَ عَلَى الْمَلَكَيْنِ الْحافِظَيْنِ عَلَىَّ بِالصَّلاةِ الَّتِى تُحِبُّ أَنْ يُصَلِّىَ بِها عَلَيْهِمْ أَهْلُ السَّماواتِ وَ أَهْلُ الْأَرَضِينَ، (1) صَلاةً طَیِّبَةً کَثِیرَةً، مُبَارَکَةً زَاکِیَةً نَامِیَةً، ظَاهِرَةً بَاطِنَةً، شَرِیفَةً فَاضِلَةً، تُبَیِّنُ (تُبِینُ) بِهَا فَضْلَهُمْ عَلَی الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ . اللّهمَّ أَعْطِ مُحَمَّداً الْوَسِیلَةَ، وَ الشَّرَفَ وَ الْفَضِیلَةَ، وَ اجْزِهِ [عَنَّا] خَیْرَ مَا جَزَیْتَ نَبِیّاً عَنْ أُمَّتِهِ، اللّهمَّ وَ أَعْطِ مُحَمَّداً صَلَّی اللّه عَلَیْهِ وَ آلِهِ مَعَ کُلِّ زُلْفَةٍ زُلْفَةً، وَ مَعَ کُلِّ وَسِیلَةٍ وَسِیلَةً، وَ مَعَ کُلِّ فَضِیلَةٍ فَضِیلَةً، وَ مَعَ کُلِّ شَرَفٍ شَرَفاً، تُعْطِی (أَعْطِ) مُحَمَّداً وَ آلَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ، أَفْضَلَ مَا أَعْطَیْتَ أَحَداً مِنَ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ . اللّهمَّ وَ اجْعَلْ مُحَمَّداً صَلَّی اللّه عَلَیْهِ (2)

ص: 530


1- و اولیای پاکیزه ات، و بر جبرئیل و میکائیل و اسرافیل و فرشته مرگ، و بر رضوان خزانه دار بهشت، و بر مالک خزانه دار دوزخ، و روح القدس و روح الامین، و حاملان مقرّب عرشت، و بر دو فرشته نگهبان بر من، با درودی که دوست داری درود فرستند بر ایشان با آن درود، اهل آسمان ها و اهل زمینها،
2- درودی پاک و فراوان، خجسته رشد یافته و فزاینده، آشکار و نهان، شریف و بافضیلت، که با چنین درودی برتری آنان را بر اولین و آخرین آشکار نمایی . خدایا محمّد را وسیله و شرف و فضیلت عطا کن، و به بهتر چیزی که پیامبر را از امتش پاداش دهی به او پاداش ده خدایا به محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) عطا کن با هر مقامی مقامی دیگر، و با هر وسیله ای وسیله ای دیگر، و با هر فضیلتی فضیلت دیگر، و با هر شرفی شرف دیگر، عطا کن به محمّد و خاندانش در روز قیامت برترین چیزی که عطا کردی به یکی از گذشتگان و آیندگان . خدایا محمّد (درود خدا بر او

وَ آلِهِ، أَدْنَی الْمُرْسَلِینَ مِنْکَ مَجْلِساً، وَ أَفْسَحَهُمْ فِى الْجَنَّةِ عِنْدَكَ مَنْزِلاً، وَ أَقْرَبَهُمْ إِلَيْكَ وَسِيلَةً، وَ اجْعَلْهُ أَوَّلَ شافِعٍ، وَ أَوَّلَ مُشَفَّعٍ، وَ أَوَّلَ قائِلٍ، وَ أَنْجَحَ سائِلٍ، وَ ابْعَثْهُ الْمَقامَ الْمَحْمُودَ الَّذِى يَغْبِطُهُ بِهِ الْأَوَّلُونَ وَ الْآخِرُونَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ، وَأَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّىَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَسْمَعَ صَوْتِى، وَ تُجِيبَ دَعْوَتِى، وَ تَجاوَزَ عَنْ خَطِيئَتِى، وَ تَصْفَحَ عَنْ ظُلْمِى، وَ تُنْجِحَ طَلِبَتِى، وَ تَقْضِىَ حاجَتِى، وَ تُنْجِزَ لِى مَا وعَدْتَنِى، وَ تُقِيلَ عَثْرَتِى، وَ تَغْفِرَ ذُنُوبِى، وَ تَعْفُوَ عَنْ جُرْمِى، وَ تُقْبِلَ عَلَىَّ وَ لَا تُعْرِضَ عَنِّى، وَ تَرْحَمَنِى وَ لَا تُعَذِّبَنِى، وَ تُعافِيَنِى وَ لَا تَبْتَلِيَنِى ؛ (1) وَ تَرْزُقَنِى مِنَ الرِّزْقِ أَطْيَبَهُ وَ أَوْسَعَهُ وَ لَا تَحْرِمَنِى، يَا رَبِّ وَ اقْضِ عَنِّى دَيْنِى، وَضَعْ عَنِّى وِزْرِى، وَ لَا تُحَمِّلْنِى مَا لَا طاقَةَ لِى بِهِ، يَا مَوْلاىَ وَ أَدْخِلْنِى فِى كُلِّ خَيْرٍ أَدْخَلْتَ فِيهِ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ، وَ أَخْرِجْنِى مِنْ كُلِّ سُوءٍ، أَخْرَجْتَ مِنْهُ مُحَمَّداً (2)

ص: 531


1- و خاندانش) را در جایگاه نزدیک ترین رسولان به خود، و در بهشت در پیشگاهت در منزلگاه جادارترین انبیا، و از بابت وسیله نزدیک ترینشان به درگاه خود قرار ده، و او را نخستین شفاعت کننده و نخستین کسی که شفاعتش پذیرفته است، و نخستین گوینده، و حاجت رواترین خواهنده گردان، و او را به مقام پسندیده ای برانگیز که گذشتگان و آیندگان به خاطر آن بر او رشک برند، ای مهربان ترین مهربانان، و از تو می خواهم که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و اینکه صدایم را بشنوی و دعایم را اجابت نمایی و از خطایم درگذری، و از ستم چشم پوشی، و مرا به خواسته ام رسانی، و حاجتم را روا سازی، و به آنچه وعده ام داده ای وفا کنی، و لغزشم را نادیده گیری، و گناهم را بیامرزی، و از جرمم بگذری، و به من رو کنی، و از من رو نگردانی، و به من مهر ورزی و عذابم نکنی، و در سلامت کاملم بداری و گرفتارم ننمایی،
2- و از روزی پاکیزه ترین و فراخ ترینش را نصیبم کنی، ای پروردگارم مرا محروم مکن، و قرضم را ادا کن، و بارم را از دوشم بردار، و آنچه مرا تاب آن نیست بر عهده ام مگذار، ای مولای من مرا در هر خیری که محمّد و خاندان محمّد را وارد کردی وارد کن، و از هر شرّی که محمّد

وَ آلَ مُحَمَّدٍ، صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ، وَ السَّلامُ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ، وَ (رَحمهُ اللّه) وَ بَرَکَاتُهُ . (1)

سپس سه مرتبه بگو:اللّهمَّ إِنِّی أَدْعُوکَ کَمَا أَمَرْتَنِی، فَاسْتَجِبْ لِی کَمَا وَعَدْتَنِی . (2)

آنگاه بگو:اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ قَلِیلاً مِنْ کَثِیرٍ، مَعَ حَاجَةٍ بِی إِلَیْهِ عَظِیمَةٍ، وَ غِنَاکَ عَنْهُ قَدِیمٌ، وَ هُوَ عِنْدِی کَثِیرٌ، وَ هُوَ عَلَیْکَ سَهْلٌ یَسِیرٌ ؛ فَامْنُنْ عَلَیَّ بِهِ، إِنَّکَ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ، آمِینَ رَبَّ الْعَالَمِینَ . (3) پنجم: خواندن این دعا است:اللّهمَّ إِنِّی أَدْعُوکَ کَمَا أَمَرْتَنِی، فَاسْتَجِبْ لِی کَمَا وَعَدْتَنِی . (4)

و چون دعایی طولانی است، به خاطر رعایت اختصار آن را ذکر نکردم، هرکه خواهان آن است به کتاب «اقبال» یا «زاد المعاد» مرحوم مجلسی مراجعه کند . ششم: شیخ مفید در کتاب «مقنعه» از ثقة بزرگوار علی بن مهزیار از حضرت جواد (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده که مستحب است در هر وقت از شب و روز ماه مبارک رمضان، از اول ماه تا آخر ماه بسیار بگویی:

ص: 532


1- و خاندان محمّد را از آن خارج کردی خارج نما، درودهایت و سلام و رحمت و برکاتت بر او و بر ایشان باد .
2- خدایا تو را می خوانم چنان که فرمانم دادی، پس مرا اجابت کن چنان که وعده ام نمودی
3- خدایا اندکی از بسیار از تو می خواهم، با نیاز بزرگی که مرا به آن است، و بی نیازی دیرینه ای که تو را از آن است، و آن اندک نزد من بسیار است، و بر تو هموار و آسان، پس به آن بر من منّت بگذار، همانا تو بر هرچیز توانایی، آمین ای پروردگار جهانیان
4- خدایا می خوانمت آنگونه که فرمودی پس اجابتم کن آنگونه که وعده کردی

یا ذَا الَّذِى كانَ قَبْلَ كُلِّ شَىْءٍ، ثُمَّ خَلَقَ كُلَّ شَىْءٍ، ثُمَّ يَبْقىٰ وَ يَفْنىٰ كُلُّ شَىْءٍ، يَا ذَا الَّذِى لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَىْءٌ، وَ يَا ذَا الَّذِى لَيْسَ فِى السَّمَاواتِ الْعُلىٰ، وَ لَا فِى الْأَرَضِينَ السُّفْلىٰ، وَ لَا فَوْقَهُنَّ وَ لَا تَحْتَهُنَّ وَ لَا بَيْنَهُنَّ إِلٰهٌ يُعْبَدُ غَيْرُهُ، لَكَ الْحَمْدُ حَمْداً لَايَقْوىٰ عَلَىٰ إِحْصائِهِ إِلّا أَنْتَ، فَصَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ صَلاةً لَايَقْوىٰ عَلَىٰ إِحْصائِها إِلّا أَنْتَ . (1)

هفتم: شیخ کفعمی در کتاب «بلد الامین» و «مصباح» از کتاب «اختیار» سیّد ابن باقی نقل کرده است که هرکه این دعا را در هر روز ماه رمضان بخواند، حق تعالی گناهان چهل ساله او را بیامرزد :اَللّٰهُمَّ رَبَّ شَهْرِ رَمَضانَ الَّذِى أَنْزَلْتَ فِيهِ الْقُرْآنَ، وَ افْتَرَضْتَ عَلَىٰ عِبادِكَ فِيهِ الصِّيامَ، ارْزُقْنِى حَجَّ بَيْتِكَ الْحَرامِ فِى هٰذَا الْعامِ وَ فِى كُلِّ عامٍ، وَ اغْفِرْ لِىَ الذُّنُوبَ الْعِظامَ فَإِنَّهُ لَايَغْفِرُها غَيْرُكَ يَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِكْرامِ . (2)

هشتم: این ذکر را که فیض کاشانی در کتاب «خلاصة

ص: 533


1- ای که پیش از هرچیز بوده پس انگاه همه چیز را آفرید، و ماندگار است و همه چیز نابود می شود، ای که چیزی مانند او نیست، ای ان که نه در آسمان های برتر، و نه در زمین های پایین تر، و نه بالای آنها، و نه زیر آن ها و نه بین آنها، معبودی جز او نیست که پرستیده شود، سپاس تنها توراست، سپاسی که کسی بر شمردنش جز تو توان ندارد، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، درودی که کسی جز تو توانایی شمردنش را نداشته باشد .
2- خدایا ای پروردگار ماه رمضان که قرآن را در آن نازل کردی، و روزه در آن را بر بندگانت واجب نمودی، حج خانه محترمت را در این سال و در هر سال روزی من کن، و گناهان بزرگ را بر من بیامرز، همانا کسی جز تو آن ها را نمی آمرزد، ای دارای بزرگی و شکوه .

الاذکار» فرموده است که در هر روز ماه رمضان صد مرتبه بگوید:

سُبْحَانَ الضَّارِّ النَّافِعِ ؛ سُبْحَانَ الْقَاضِی بِالْحَقِّ ؛ سُبْحَانَ الْعَلِیِّ الْأَعْلَی ؛ سُبْحَانَهُ وَ بِحَمْدِهِ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَی . (1)

نهم: شیخ مفید در کتاب «مُقنعه» فرموده است: از جمله مستحبات ماه رمضان در هر روز، صد مرتبه صلوات فرستادن بر رسول خدا است، و هرکه زیادتر فرستند بهتر است .

مطلب دوم: اعمال مخصوص شب و روز ماه رمضان
اعمال شب اول و رویت هلال ماه رمضان

شب اوّل: در ان چند عمل مستحب است: اوّل: استهلال [یعنی جستجوی هلال ماه]، و بعضی استهلال این ماه را واجب دانسته اند .

دوّم: چون رؤیت هلال کرد، به هلال اشاره نکند، بلکه رو به قبله نموده و دستها را به آسمان بردارد و هلال را خطاب کرده و بگوید:

رَبِّی وَ رَبُّکَ اللّه، رَبُّ الْعَالَمِینَ . اللّهمَّ أَهِلَّهُ عَلَیْنَا بِالْأَمْنِ وَ الْإِیمَانِ، وَ السَّلامَةِ وَ الْإِسْلامِ، وَ الْمُسَارَعَةِ إِلَی مَا تُحِبُّ (2)

ص: 534


1- منزّه است زیان رسان به کافران، سود رسان به مؤمنان، منزّه است حکم کنند بر حق، منزّه است او و برتر است، منزّه است او و ستایش از آن اوست، منزّه است او و برتر .
2- ای ماه، پروردگار من و تو، خدا پروردگار جهانیان است . خدایا ماه را بر ما نو کن به ایمنی و ایمان، و تندرستی و اسلام و شتافتن به سوی آنچه دوست داری

وَ تَرْضَی . اللّهمَّ بَارِکْ لَنَا فِی شَهْرِنَا هَذَا . وَ ارْزُقْنَا خَیْرَهُ وَ عَوْنَهُ، وَ اصْرِفْ عَنَّا ضُرَّهُ وَ شَرَّهُ، وَ بَلاءَهُ وَ فِتْنَتَهُ . (1) و روایت شده: زمانی که رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) هلال ماه رمضان را رؤیت می کرد، روی شریفش را به جانب قبله می گرداند و می گفت:

اَللّٰهُمَّ أَهِلَّهُ عَلَيْنا بِالْأَمْنِ وَ الْإِيمانِ، وَ السَّلامَةِ وَ الْإِسْلامِ، وَ الْعافِيَةِ الْمُجَلَّلَةِ، وَ دِفاعِ الْأَسْقامِ، وَ الْعَوْنِ عَلَى الصَّلاةِ وَ الصِّيامِ، وَ الْقِيامِ وَ تِلاوَةِ الْقُرْآنِ . اَللّٰهُمَّ سَلِّمْنا لِشَهْرِ رَمَضانَ، وَ تَسَلَّمْهُ مِنّا، وَ سَلِّمْنا فِيهِ، حَتَّىٰ يَنْقَضِىَ عَنَّا شَهْرُ رَمَضانَ، وَ قَدْ عَفَوْتَ عَنَّا وَ غَفَرْتَ لَنا وَ رَحِمْتَنا . (2)

و از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: چون رؤیت هلال نمودی بگو:اللّهمَّ قَدْ حَضَرَ شَهْرُ رَمَضَانَ، وَ قَدِ افْتَرَضْتَ عَلَیْنَا صِیَامَهُ، وَ أَنْزَلْتَ فِیهِ الْقُرْآنَ، هُدًی لِلنَّاسِ، وَ بَیِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَی وَ الْفُرْقَانِ، اللّهمَّ أَعِنَّا عَلَی صِیَامِهِ، وَ تَقَبَّلْهُ مِنَّا، (3)

ص: 535


1- و خشنود میشوی . خدایا در این ماه به ما برکت بخش، و خیر و کمکش را روزی ما فرما، و زیان و گزند و بلا و فتنه اش را از ما بگردان .
2- خدایا این ماه را بر ما نو کن به ایمنی و ایمان و سلامت و اسلام و عافیت بزرگ، و دفاع در برابر بیماری ها، و یاری بر نماز و روزه و شب زنده داری و تلاوت قرآن . خدایا ما را برای ماه رمضان سالم گردان، و ماه رمضان را از ما سالم دریافت کن و ما را در آن تا از ما بگذرد به سلامت دار درحالی که از گناهان ما درگذشته و ما را مورد آمرزش و رحمت خویش قرار داده باشی
3- خدایا ماه رمضان آمد، و تو روزه آن را بر ما واجب کرده ای، و قران را در آن برای هدایت و دلایلی روشن از هدایت و وسیله تشخیص حق از باطل نازل نموده ای . خدایا ما را بر روزه اش یاری کن، و آن را از من بپذیر،

وَ سَلِّمْنَا فِیهِ، وَ سَلِّمْنَا مِنْهُ، وَ سَلِّمْهُ لَنَا فِی یُسْرٍ مِنْکَ وَ عَافِیَةٍ، إِنَّکَ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ، یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ . (1)

دعای هللال صحیفه مکرمه

سوّم: دعای چهل وسوم» صحیفه کامله سجادیه «را در هنگام رؤیت هلال بخواند . سیّد ابن طاووس روایت کرده: روزی حضرت سجّاد (عَلَيهِ السَّلَامُ) در راهی می گذشت، که به هلال ماه رمضان نظر کرد، پس ایستاد و گفت:

أَيُّهَا الْخَلْقُ الْمُطِيعُ، الدَّائِبُ السَّرِيعُ، الْمُتَرَدِّدُ فِى مَنازِلِ التَّقْدِيرِ، الْمُتَصَرِّفُ فِى فَلَكِ التَّدْبِيرِ، آمَنْتُ بِمَنْ نَوَّرَ بِكَ الظُّلَمَ، وَ أَوْضَحَ بِكَ الْبُهَمَ، وَ جَعَلَكَ آيَةً مِنْ آياتِ مُلْكِهِ، وَ عَلامَةً مِنْ عَلاماتِ سُلْطانِهِ، فَحَدَّ بِكَ الزَّمانَ، وَ امْتَهَنَكَ بِالْكَمالِ وَ النُّقْصانِ، وَ الطُّلُوعِ وَ الْأُفُولِ وَ الْإِنارَةِ وَ الْكُسُوفِ فِى كُلِّ ذٰلِكَ أَنْتَ لَهُ مُطِيعٌ، وَ إِلىٰ إِرادَتِهِ سَرِيعٌ، سُبْحانَهُ مَا أَعْجَبَ مَا دَبَّرَ مِنْ أَمْرِكَ ! وَ أَلْطَفَ مَا صَنَعَ فِى شَأْنِكَ! جَعَلَكَ مِفْتاحَ شَهْرٍ (2)

ص: 536


1- و ما را در آن و از آن سالم بدار، و آن را برای ما سالم گردان، در آسانی و عافیت از جانب خویش، همانا تو بر هرچیز توانایی، ای بخشنده، ای مهربان .
2- ای آفریده فرمانبردار، رونده کوشا و شتابان، رفت وآمدکننده در منزلگاه های معیّن، ای متصرف در چرخ گردان تدبیر، ایمان آوردم به آن کس که با تو تاریکی ها را روشن کرد، و آنچه را که به سختی می توان یافت آشکار ساخت و تو را نشانه ای از نشانه های چیرگی، و علامتی از علائم قَدرت خود قرار داد، پس زمان را به تو محدود ساخت، و گاهی تو را به نقص و گاهی به کمال، و وقتی به طلوع، و زمانی به غروب، و حالتی پر نور، و حالتی گرفته، مسخّر خویش نمود، تو در تمام این حالات مسّخر اویی، و به سوی اراده اش شتابانی، منزّه است او چه عجیب است تدبیری که در حق تو به کار برده، و چه دقیق است آنچه درباره تو انجام داده، تو را کلید ماهی

حَادِثٍ، لِأَمْرٍ حَادِثٍ، فَأَسْأَلُ اللّه رَبِّی وَ رَبَّکَ، وَ خَالِقِی وَ خَالِقَکَ، وَ مُقَدِّرِی وَ مُقَدِّرَکَ، وَ مُصَوِّرِی وَ مُصَوِّرَکَ، أَنْ يُصَلِّىَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ يَجْعَلَكَ هِلالَ بَرَكَةٍ، لَاتَمْحَقُهَا الْأَيَّامُ، وَ طَهارَةٍ لَاتُدَنِّسُهَا الْآثامُ، هِلالَ أَمْنٍ مِنَ الْآفاتِ، وَ سَلامَةٍ مِنَ السَّيِّئاتِ، هِلالَ سَعْدٍ لَانَحْسَ فِيهِ، وَ يُمْنٍ لَانَكَدَ مَعَهُ، وَ يُسْرٍ لَايُمازِجُهُ عُسْرٌ، وَ خِيْرٍ لَا يَشُوبُهُ شَرٌّ، هِلالَ أَمْنٍ وَ إِيمانٍ، وَ نِعْمَةٍ وَ إِحْسانٍ، وَ سَلامَةٍ وَ إِسْلامٍ . اللّهمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْنَا مِنْ أَرْضَی مَنْ طَلَعَ عَلَیْهِ، (1) وَأَزْكىٰ مَنْ نَظَرَ إِلَيْهِ، وَ أَسْعَدَ مَنْ تَعَبَّدَ لَكَ فِيهِ، وَ وَفِّقْنَا اَللّٰهُمَّ فِيهِ لِلطَّاعَةِ وَ التَّوْبَةِ، وَ اعْصِمْنا فِيهِ مِنَ الْآثامِ وَ الْحَوْبَةِ، وَ أَوْزِعْنا فِيهِ شُكْرَ النِّعْمَةِ، وَ أَلْبِسْنا فِيهِ جُنَنَ الْعافِيَةِ، وَ أَتْمِمْ عَلَيْنا بِاسْتِكْمالِ طاعَتِكَ فِيهِ الْمِنَّةَ؛ إِنَّكَ أَنْتَ الْمَنّانُ الْحَمِيدُ، وَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّيِّبِينَ، وَ اجْعَلْ (2)

ص: 537


1- نو برای کارهایی نو ساخته، پس از پروردگار که پروردگار من و توست، و آفریننده من و توست، و مهار مقدّرات من و تو در کف قَدرت اوست، و صورتگر من و توست، می خواهم که بر محمّد و خاندانش درود فرستد، و تو را ماه برکتی قرار دهد، که گذشت روزگاران آن را از بین نبرد و ماه پاکی که گناهان آن را آلوده نگرداند، هلال ایمنی از آفات، و سلامتی از زشتیها، هلال خوش طالعی برکنار از بد یمنی، و مبارکی بدون گرفتاری و آسایش بدون دشواری و خیر بدون شرّ، هلال ایمنی و امان، و نعمت و احسان و سلامت و اسلام، خدایا بر محمّد و خاندانش درود فرست، و ما را از پسندیده ترین کسانی قرار ده که این ماه بر آنان طلوع کرده،
2- و پاکیزه ترین کسانی که به آن ها نظر نموده، و خوشبخت ترین کسانی که در آن به بندگی تو گردن نهاده اند، و ما را در این ماه توفیق توبه عنایت کن، و از گناه حفظ فرما، و از انجام نافرمانی ات بازدار، و ادای شکر نعمتت را به ما ارزانی کن، و لباسهای عافیت را بر ما بپوشان، و به سبب انجام طاعت کامل، نعمتت را در این ماه بر ما تمام کن، زیرا که تو بس بخشنده ستوده ای، و درود خدا بر محمّد و خاندان پاکش، و برای ما

لَنا فِيهِ عَوْناً مِنْكَ، عَلَىٰ مَا نَدَبْتَنا إِلَيْهِ، مِنْ مُفْتَرَضِ طاعَتِكَ وَ تَقَبَّلْها ؛ إِنَّكَ الْأَكْرَمُ مِنْ كُلِّ كَرِيمٍ، وَ الْأَرْحَمُ مِنْ كُلِّ رَحِيمٍ، آمِينَ آمِينَ رَبَّ الْعالَمِينَ . (1)

بقیه اعمال شب اول

چهارم: با همسر خویش نزدیکی کند، و این عمل از ویژگی های این ماه است، وگرنه نزدیکی با همسر در شب اول ماههای دیگر مکروه است .

پنجم: غسل شب اول ماه را انجام دهد . روایت شده: هرکه در شب اول ماه رمضان غسل کند، تا ماه رمضان آینده بدنش دچار خارش نشود .

ششم: اگر بتواند در نهر جاری غسل کند، و سی کف آب بر سر بریزد که تا ماه رمضان آینده با طهارت معنوی باشد .

هفتم: مزار امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را زیارت کند، تا گناهانش ریخته و ثواب حاجیان و اهل عمره آن سال را دریابد .

هشتم: از این شب خواندن هزار رکعت نماز این ماه را که در پایان بخش دوم [صفحه 461]ذکر شد شروع کند .

نهم: در این شب دو رکعت نماز بجا آورد، در هر رکعت سوره «حَمد» و سوره «انعام» را بخواند، و از خدا درخواست کند که او را کفایت نماید، و از آنچه از دردها می ترسد حفظ کند .

دهم: دعای

ص: 538


1- از جانب خود در این ماه مددی برسان، بر انجام آنچه ما را به آن خوانده ای از اطاعت واجبت، و آن را بپذیر، همانا تو کریم تر از هر کریمی، و مهربان تر از هر مهربانی، آمین آمین ای پروردگار جهانیان .

« اللّٰهُمَّ إِنَّ هٰذَا الشَّهْرَ الْمُبارَکَ » را که در اعمال شب آخر ماه شعبان گذشت بخواند . [صفحه432]

یازدهم: پس از نماز مغرب دستها را بلند کند، و این دعا را که از امام جواد (عَلَيهِ السَّلَامُ) وارد شده و در کتاب «اقبال» ذکر شده بخواند:

اَللّٰهُمَّ يَا مَنْ يَمْلِكُ التَّدْبِيرَ، وَ هُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ ؛ يَا مَنْ يَعْلَمُ خائِنَةَ الْأَعْيُنِ، وَ مَا تُخْفِى الصُّدُورُ، وَ تُجِنُّ الضَّمِيرُ، وَ هُوَ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ . اَللّٰهُمَّ اجْعَلْنا مِمَّنْ نَوىٰ فَعَمِلَ، وَ لَا تَجْعَلْنا مِمَّنْ شَقِىَ فَكَسِلَ، وَ لَا مِمَّنْ هُوَ عَلَىٰ غَيْرِ عَمَلٍ يَتَّكِلُ . اَللّٰهُمَّ صَحِّحْ أَبْدانَنا مِنَ الْعِلَلِ، وَ أَعِنّا عَلَىٰ مَا افْتَرَضْتَ عَلَيْنا مِنَ الْعَمَلِ، حَتّىٰ يَنْقَضِىَ عَنَّا شَهْرُكَ هٰذَا، وَ قَدْ أَدَّيْنا مَفْرُوضَكَ فِيهِ عَلَيْنا . اَللّٰهُمَّ أَعِنّا عَلَىٰ صِيامِهِ، وَ وَفِّقْنا لِقِيامِهِ، وَ نَشِّطْنا فِيهِ لِلصَّلاةِ، وَ لَا تَحْجُبْنا مِنَ الْقِراءَةِ، وَ سَهِّلْ لَنا فِيهِ إِيتاءَ الزَّكاةِ . اَللّٰهُمَّ لَاتُسَلِّطْ عَلَيْنا وَصَباً وَ لَا تَعَباً وَ لَا سَقَماً وَ لَا عَطَباً . اللّهمَّ ارْزُقْنَا الْإِفْطَارَ مِنْ رِزْقِکَ الْحَلالِ . اللّهمَّ سَهِّلْ لَنَا فِیهِ (1)

ص: 539


1- خدایا ای آن که مالک تدبیر است، و او بر هرچیز تواناست، ای آن که می داند خیانت دیده ها را و آنچه را سینه ها پنهان می کنند و نهاد نهان می سازد، و او لطیف و آگاه است . خدایا ما را از کسانی قرار ده که تصمیم گرفتند آنگاه انجام دادند، و از کسانی قرار مده که تیره بخت شدند و در نهایت تنبلی کردند و از آنانی قرار مده که بر غیر عمل صالح تکیه نمودند . خدایا بدن های ما را از بیماریها سلامتی بخش و ما را بر انجام آنچه از عمل بر ما واجب کرده ای یاری ده، تا این ماه از ما سپری گردد درحالی که آنچه را در این ماه بر ما واجب نموده ای ادا کرده باشیم . خدایا ما را بر روزه اش یاری ده، و برای شب زنده داری اش موفق بدار، و برای نماز در این ماه ما را شاداب گردان، و از قرائت قران محروم مساز، و پرداخت زکات را در این ماه بر ما آسان گردان . خدایا درد مزمن، خستگی، بیماری، هلاکت را بر ما چیره مکن . خدایا افطار از روزی حالت را روزی ما کن . خدایا آنچه که از روزی ات در این ماه

مَا قَسَمْتَهُ مِنْ رِزْقِكَ، وَ يَسِّرْ مَا قَدَّرْتَهُ مِنْ أَمْرِكَ، وَ اجْعَلْهُ حَلالاً طَيِّباً نَقِيّاً مِنَ الْآثامِ، خالِصاً مِنَ الْآصارِ وَ الْأَجْرامِ . اَللّٰهُمَّ لَاتُطْعِمْنا إِلّا طَيِّباً غَيْرَ خَبِيثٍ وَ لَا حَرامٍ، وَ اجْعَلْ رِزْقَكَ لَنا حَلالاً لَايَشُوبُهُ دَنَسٌ وَ لا أَسْقامٌ، يَا مَنْ عِلْمُهُ بِالسِّرِّ كَعِلْمِهِ بِالْأَعْلانِ، يَا مُتَفَضِّلاً عَلَىٰ عِبادِهِ بِالْإِحْسانِ، يَا مَنْ هُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ، وَ بِكُلِّ شَىْءٍ عَلِيمٌ خَبِيرٌ، أَلْهِمْنا ذِكْرَكَ، وَ جَنِّبْنا عُسْرَكَ، وَ أَنِلْنا يُسْرَكَ، وَ اهْدِنا لِلرَّشادِ، وَ وَفِّقْنا لِلسَّدادِ، وَ اعْصِمْنا مِنَ الْبَلايا، وَ صُنَّا مِنَ الْأَوْزارِ وَ الْخَطايا، یَا مَنْ لا یَغْفِرُ عَظِیمَ الذُّنُوبِ غَیْرُهُ، وَ لا یَکْشِفُ السُّوءَ إِلّا هُوَ، یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ، (1) وَ أَکْرَمَ الْأَکْرَمِینَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ الطَّیِّبِینَ، وَ اجْعَلْ صِیَامَنَا مَقْبُولاٌ، وَ بِالْبِرِّ وَ التَّقْوَی مَوْصُولاً، وَ کَذَلِکَ فَاجْعَلْ سَعْیَنَا مَشْکُوراً، وَ قِیَامَنَا مَبْرُوراً، وَ قُرْآنَنَا (وَ قِرَاءَتَنَا) مَرْفُوعاً، وَ دُعَاءَنَا (2)

ص: 540


1- قسمت ما نمودی دست یافتن به آن را برای ما هموار کن، و آنچه را از فرمانت برای ما تقدیر کرده ای آسان کن، و آن را حلال و پاک و پاکیزه از گناهان بوده از گرانباری ها و بزهکاری ها قرار ده . خدایا به ما مخوران جز غذای پاک که نه پلید باشد و نه حرام، و روزی ات را برای ما حلال گردان، که آلودگی ها و درها با آن در نیامیزد، ای که داناییاش به امور پنهان، همانند دانایی اش به امور آشکار است، ای فضل بخش بر بندگانش به احسان، ای آن که بر هرچیز تواناست، و به هرچیز دانا و آگاه است، یادت را به ما الهام کن، و از سختی بر ما ما را برکنار دار و به آسانی ات ما را برسان، و به راستی راهنمایمان باش، و به استواری توفیقمان ده، و از بلا نگاهمان بدار . و ما را از بارهای گران گناهان و خطاها حفظ کن، ای آن که گناهان بزرگ را جز او نیامرزد، و احدی بدی را جز او برطرف ننماید، ای مهربان ترین مهربانان،
2- و کریم ترین کریمان، بر محمّد و اهل بیت پاکش درود فرست، و روزه ما را پذیرفته بدار، و به نیکی و تقوا پیوندش ده، و همچنین کوشش ما را مورد قَدردانی، و شب زنده داری ما را پذیرفته، و قرائتمان را بالا رفته، و دعایمان را

مَسْمُوعاً، وَ اهْدِنَا لِلْحُسْنَی (الْحُسْنَی) . وَ جَنِّبْنَا الْعُسْرَی، وَ یَسِّرْنَا لِلْیُسْرَی، وَ أَعْلِ لَنَا الدَّرَجاتِ، وَ ضاعِفْ لَنَا الْحَسَناتِ، وَ اقْبَلْ مِنَّا الصَّوْمَ وَ الصَّلاةَ، وَ اسْمَعْ مِنَّا الدَّعَواتِ، وَ اغْفِرْ لَنَا الْخَطِيئاتِ، وَ تَجاوَزْ عَنَّا السَّيِّئاتِ، وَ اجْعَلْنا مِنَ الْعامِلِينَ الْفَائِزِينَ، وَ لَا تَجْعَلْنا مِنَ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَ لَا الضَّالِّينَ، حَتَّىٰ يَنْقَضِىَ شَهْرُ رَمَضانَ عَنَّا، وَ قَدْ قَبِلْتَ فِيهِ صِيامَنا وَ قِيامَنا، وَ زَكَّيْتَ فِيهِ أَعْمالَنا، وَ غَفَرْتَ فِيهِ ذُنُوبَنا، وَ أَجْزَلْتَ فِيهِ مِنْ كُلِّ خَيْرٍ نَصِيبَنا، فَإِنَّكَ الْإِلٰهُ الْمُجِيبُ، وَ الرَّبُّ الْقَرِيبُ (الرَّقِیبُ)، وَ أَنْتَ بِکُلِّ شَیْءٍ مُحِیطٌ . (1)

دوازدهم: در این شب دعای روایت شده از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) را که در کتاب «اقبال» آمده بخواند:

اَللّٰهُمَّ رَبَّ شَهْرِ رَمَضانَ، مُنَزِّلَ الْقُرْآنِ، هٰذَا شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِى أَنْزَلْتَ فِيهِ الْقُرْآنَ، وَ أَنْزَلْتَ فِيهِ آياتٍ بَيِّناتٍ، مِنَ الْهُدىٰ وَ الْفُرْقانِ . اَللّٰهُمَّ (2)

ص: 541


1- اجابت شده قرار ده، و ما را به عاقبت به خیری هدایت کن، و از دشواری برکنارمان بدار، و ما را برای آسانی آماده ساز، و درجاتمان را بالا بر، و حسناتمان را دوچندان کن، و روزه و نماز ما را بپذیر، و دعاهای مان را شنوا باش، خطاهایمان را بیامرز، و از گناهمان درگذر، و ما را از عاملان رستگار قرار ده، و از غضب شدگان و گمراهان قرار مده، تا ماه رمضان از ما سپری گردد چنان که روزه ها و شب زنده داری مان را در آن پذیرفته باشی، و کردارمان را در آن پاکیزه، و گناهانمان را در آن مورد آمرزش قرار داده، و سهم ما را در آن از هر خیری فراوان ساخته باشی، به یقین تویی معبود اجابت کننده دعاها، و پروردگار نزدیک به بندگان و تویی احاطه کننده بر هرچیز .
2- خدایا ای پروردگار ماه رمضان، ای فرو فرستنده قرآن، این ماه رمضان است که قرآن را در آن فرود فرستادی، و در آن دلایل روشنی از هدایت و شناسایی حق از باطل فرو فرستادی . خدایا

ارْزُقْنَا صِیَامَهُ، وَ أَعِنَّا عَلَی قِیَامِهِ . اَللّٰهُمَّ سَلِّمْهُ لَنا، وَ سَلِّمْنا فِيهِ، وَ تَسَلَّمْهُ مِنَّا فِى يُسْرٍ مِنْكَ وَ مُعافاةٍ، وَ اجْعَلْ فِيما تَقْضِى وَ تُقَدِّرُ، مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ، وَ فِيما تَفْرُقُ مِنَ الْأَمْرِ الْحَكِيمِ، فِى لَيْلَةِ الْقَدْرِ، مِنَ الْقَضاءِ الَّذِى لَايُرَدُّ وَ لَا يُبَدَّلُ، أَنْ تَكْتُبَنِى مِنْ حُجَّاجِ بَيْتِكَ الْحَرامِ، الْمَبْرُورِ حَجُّهُمُ، الْمَشْكُورِ سَعْيُهُمُ، الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمُ، الْمُكَفَّرِ عَنْهُمْ سَيِّئاتُهُمْ، وَ اجْعَلْ فِيما تَقْضِى وَ تُقَدِّرُ، أَنْ تُطِيلَ لِى فِى عُمْرِى، وَ تُوَسِّعَ عَلَىَّ مِنَ الرِّزْقِ الْحَلالِ . (1)

سیزدهم: دعای چهل وچهارم صحیفه کامله سجادیه را بخواند .

چهاردهم: بخواند دعای «اللّهمَّ اِنَّ هَذَا شَهْرُ رَمَضَانَ . . . » را که سیّد در کتاب «اقبال» نقل فرموده، و دعایی بسیار طولانی است .

پانزدهم: بخواند:

اللّهمَّ إِنَّهُ قَدْ دَخَلَ شَهْرُ رَمَضَانَ . اللّهمَّ رَبَّ شَهْرِ رَمَضَانَ، الَّذِی أَنْزَلْتَ فِیهِ الْقُرْآنَ، وَ جَعَلْتَهُ بَیِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَی وَ الْفُرْقَانِ . اللّهمَّ (2)

ص: 542


1- روزه آن را نصیب ما کن، و بر شب زنده داری اش یاری مان ده، خدایا آن را برای ما سالم بدار، و در آن به ما سلامتی ده و آن را از سوی خویش در آسانی و سلامت کامل از ما تحویل بگیر، و در آنچه حکم می کنی و مقدّر می گردانی از فرمان حتمی خویش، و در انچه جدا می کنی از امر حکیمانه ات در شب قَدر، از ان حکمی که برگشت نمی پذیرد و دگرگون نمی شود، مقرّر فرما که ما را از حاجیان خانه محترمت بنویسی، آنان که حجّشان قبول، و سعیشان پذیرفته، و گناهانشان آمرزیده گشته، و بدیهای شان نادیده گرفته شده است . و در آنچه حکم می کنی و مقدّر می نمایی مقرّر فرما که عمرم را طولانی گردانی، و از روزی حلالت بر من وسعت بخشی .
2- خدایا هر آینه ماه رمضان وارد شد، ماهی که در آن قرآن را فرو فرستادی، و آن را دلایل آشکاری از هدایت و شناسایی حق از باطل قرار دادی . خداوند

فَبَارِکْ لَنَا فِی شَهْرِ رَمَضَانَ، وَ أَعِنَّا عَلَی صِیَامِهِ وَ صَلَوَاتِهِ، وَ تَقَبَّلْهُ مِنَّا . (1)

روایت شده رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) وقتی ماه رمضان میرسید این دعا را می خواندند .

شانزدهم: و نیز روایت شده است که رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) در شب اول ماه رمضان این دعا را می خواندند:

اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِى أَكْرَمَنا بِكَ، أَيُّهَا الشَّهْرُ الْمُبارَكُ . اَللّٰهُمَّ فَقَوِّنا عَلَىٰ صِيامِنا وَ قِيامِنا، وَ ثَبِّتْ أَقْدامَنا، وَ انْصُرْنا عَلَى الْقَوْمِ الْكافِرِينَ . اَللّٰهُمَّ أَنْتَ الْواحِدُ فَلا وَلَدَ لَكَ، وَ أَنْتَ الصَّمَدُ فَلا شِبْهَ لَكَ، وَ أَنْتَ الْعَزِيزُ فَلا يُعِزُّكَ شَىْءٌ، وَ أَنْتَ الْغَنِىُّ وَ أَنَا الْفَقِيرُ، وَ أَنْتَ الْمَوْلىٰ وَ أَنَا الْعَبْدُ، وَ أَنْتَ الْغَفُورُ وَ أَنَا الْمُذْنِبُ، وَ أَنْتَ الرَّحِيمُ وَ أَنَا الْمُخْطِئُ، وَ أَنْتَ الْخالِقُ وَ أَنَا الْمَخْلُوقُ، وَ أَنْتَ الْحَىُّ وَ أَنَا الْمَيِّتُ، أَسْأَلُكَ بِرَحْمَتِكَ أَنْ تَغْفِرَ لِى وَ تَرْحَمَنِى وَ تَجاوَزَ عَنِّى إِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ . (2)

ص: 543


1- در ماه رمضان به ما برکت عطا کن، و بر روزه و نمازهایش یاریمان فرما و آن را از ما بپذیز .
2- سپاس خدای را که به وسیله تو ای ماه مبارک ما را گرامی داشت . خدایا ما را بر روزه و شب زنده داری مان نیرو بخش، و گام های مان را استوار کن، و بر کافران پیروزمان گردان، خدایا تو یگانه ای پس برایت فرزندی نیست، و تو بی نیازی پس شبیهی برایت نمی باشد، و تویی عزیز و چیزی عزیزت نکند، و تویی بی نیاز و من تهیدستم، و تویی مولا و من بنده ام، و تویی آمرزنده و من گنهگارم، و تویی مهربان و من خطاکارم، و تویی آفریننده و من آفریده ام، و تویی زنده و من مرده ام، از تو درخواست می کنم به مهرت که مرا بیامرزی و به من رحم کنی، و از من درگذری، همانا تو بر هرچیز توانایی .

هفدهم: در باب اوّل [صفحه224]بیان استحباب خواندن دعای جوشن کبیر در آغاز ماه گذشت .

هیجدهم: دعای حج را که در اول ماه گذشت بخواند .

نوزدهم: هنگامی که ماه رمضان شروع می شود کثرت تلاوت قرآن شایسته است، و روایت شده که امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) پیش از تلاوت قرآن این دعا را می خواندند:

اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَشْهَدُ أَنَّ هٰذَا كِتابُكَ، الْمُنْزَلُ مِنْ عِنْدِك، عَلَىٰ رَسُولِكَ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِاللّٰهِ، صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، وَ كَلامُكَ النَّاطِقُ عَلَىٰ لِسانِ نَبِيِّكَ جَعَلْتَهُ هادِياً مِنْكَ إِلىٰ خَلْقِكَ، وَ حَبْلاً مُتَّصِلاً فِيما بَيْنَكَ وَ بَيْنَ عِبادِكَ . اَللّٰهُمَّ إِنِّى نَشَرْتُ عَهْدَكَ وَ كِتابَكَ، اَللّٰهُمَّ فَاجْعَلْ نَظَرِى فِيهِ عِبادَةً، وَ قِراءَتِى فِيهِ فِكْراً، وَ فِكْرِى فِيهِ اعْتِباراً، وَ اجْعَلْنِى مِمَّنْ اتَّعَظَ بِبَيانِ مَواعِظِكَ فِيهِ، وَ اجْتَنَبَ مَعاصِيَكَ، وَ لَا تَطْبَعْ عِنْدَ قِراءَتِى عَلَىٰ سَمْعِى، وَ لَا تَجْعَلْ عَلَىٰ بَصَرِى غِشاوَةً، وَ لَا تَجْعَلْ قِراءَتِى (1)

ص: 544


1- خدایا گواهی می دهم که این کتاب توست که از سوی تو بر رسولت محمّد بن عبد اللّه (درود خدا بر او و خاندانش) نازل گشته، و سخن گویای توست بر زبان پیامبرت، آن را از سوی خود راهنمایی برای بندگانت قرار دادی، و رشته پیوسته ای بین تو و بندگان توست . خدایا پیمان و کتابت را در پیش رویم باز کرده ام، خدایا نگاهم را در آن عبادت، و خواندم را در آن اندیشه، و اندیشه ام را در آن عبرت آموز قرار بده، و مرا از کسانی قرار ده که از بیان پندهایت در قرآن اندرز گیرند، و از نافرمانی هایت دوری نمایند، و هنگام تلاوت آن بر گوشم مهر مزن، و بر دیده ام پرده منه، و خواندنم را

قِرَاءَةً لا تَدَبُّرَ فِیهَا، بَلِ اجْعَلْنِی أَتَدَبَّرُ آیَاتِهِ وَ أَحْکَامَهُ، آخِذاً بِشَرايِعِ دِينِكَ، وَ لَا تَجْعَلْ نَظَرِى فِيهِ غَفْلَةً، وَ لَا قِراءَتِى هَذَراً، إِنَّكَ أَنْتَ الرَّؤُوفُ الرَّحِيمُ . و بعد از قرائت قرآن مجید این دعا را می خواندند اَللّٰهُمَّ إِنِّى قَدْ قَرَأْتُ مَا قَضَيْتَ مِنْ كِتابِكَ، الَّذِى أَنْزَلْتَهُ عَلَىٰ نَبِيِّكَ الصَّادِقِ، صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، فَلَكَ الْحَمْدُ رَبَّنا . اَللّٰهُمَّ اجْعَلْنِى مِمَّنْ يُحِلُّ حَلالَهُ، وَ يُحَرِّمُ حَرامَهُ، وَ يُؤْمِنُ بِمُحْكَمِهِ وَ مُتَشابِهِهِ، وَ اجْعَلْهُ لِى أُنْساً فِى قَبْرِى، وَ أُنْساً فِى حَشْرِى، وَ اجْعَلْنِى مِمَّنْ تُرْقِيهِ بِكُلِّ آيَةٍ قَرَأَها دَرَجَةً فِى أَعْلَىٰ عِلِّيِّينَ، آمِينَ رَبَّ الْعالَمِينَ . (1)

اعمال روز اول ماه رمضان

روز اوّل: در آن چند عمل مستحبّ است: اوّل: غسل نمودن در آب جاری، و بر سر ریختن سی کف دست آب، که در تمام طول سال باعث ایمنی از همه دردها و بیماریهاست .

دوم: کفی از گلاب به روی خویش بزند، تا از خواری و پریشانی نجات یابد و قَدری هم به سر خود بمالد، تا در

ص: 545


1- خواندن بی تدبّر قرار مده، بلکه آنچنان قرارم ده که در آیات و احکامش تدبّر کنم، و برگیرنده قوانین دینت باشم، و نگاهم را در آن بی خبری، و قرائتم را بیهوده و باطل قرار مده، تویی رؤف، و مهربان . و پس از قرائت قرآن مجید این دعا را می خواندند خدایا آنچه را از حکم کتابت کرده بودی خواندم، کتابی که بر پیامبر راستگویت (درود خدا بر او و خاندانش) نازل کردی، پس سپاس شایسته توست ای پروردگار خدایا مرا از کسانی قرار ده که حلالش را حلال و حرامش را حرام می شمارند، به محکم و متشابه اش ایمان می آورند، و آن را مونس در قبر و قیامتم گردان، و مرا از کسانی قرار ده که او را به هر آیه ای که می خواند در برترین جایگاه بهشت بالا بری، آمین ای پروردگار جهانیان .

آن سال از سرسام [در برخی نسخه ها: برسام، به معنی بیماری سینه] ایمن گردد . سوّم: دو رکعت نماز اول ماه را بجا آورد و صدقه بدهد . چهارم: دو رکعت نماز بخواند، در رکعت اول سوره های «حَمد» و «انّا فتحنا» را و در رکعت دوم سوره «حَمد» و هر سوره دیگری را که بخواهد بخواند، تا حق تعالی در آن سال بدیها را از او دور سازد، و تا سال آینده در پناه خدا باشد . پنجم: پس از طلوع فجر این دعا را بخواند:

اَللّٰهُمَّ قَدْ حَضَرَ شَهْرُ رَمَضانَ، وَ قَدِ افْتَرَضْتَ عَلَيْنا صِيامَهُ، وَ أَنْزَلْتَ فِيهِ الْقُرْآنَ هُدىً لِلنّاسِ وَ بَيِّناتٍ مِنَ الْهُدىٰ وَ الْفُرْقانِ . اَللّٰهُمَّ أَعِنَّا عَلَىٰ صِيامِهِ، وَ تَقَبَّلْهُ مِنّا، وَ تَسَلَّمْهُ مِنّا، وَ سَلِّمْهُ لَنا فِى يُسْرٍ مِنْكَ وَ عافِيَةٍ، إِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ . (1)

ششم: دعای چهل وچهارم صحیفه کامله را اگر در شب قبل نخوانده بخواند . هفتم: علاّمه مجلسی در «زاد المعاد» فرموده که شیخ کلینی و شیخ طوسی و دیگران به سند صحیح روایت کرده اند که حضرت موسی بن جعفر (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) فرمود: در

ص: 546


1- خدایا ماه رمضان رسید، تو روزه اش را بر ما واجب نموده ای، و قرآن را در آن برای هدایت مردم، و دلایل روشنی از هدایت و شناسایی از باطل نازل کرده ای . خدایا ما را بر روزه اش یاری کن، و آن را از ما بپذیر، و این ماه را از ما به سلامت دریافت کن، و آن را برای ما از سوی خویش در آسانی و عافیت سالم بدار، همانا تو بر هرچیز توانایی .

ماه مبارک رمضان در آغاز سال، یعنی روز اول این ماه چنان که علما فهمیده اند این دعا را بخوان، و فرمود: هرکه این دعا را برای رضای خدا، و بدون آمیختگی با اغراض ناپسند و ریا بخواند، در آن سال فتنه و گمراهی و آفتی که به دین یا بدنش ضرر برساند به او نرسد، و حق تعالی او را از شرّ آنچه از بلاها در آن سال واقع می شود حفظ می نماید . و دعا این است:

اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ، الَّذِى دانَ لَهُ كُلُّ شَىْءٍ، وَ بِرَحْمَتِكَ الَّتِى وَسِعَتْ كُلَّ شَىْءٍ، وَ بِعَظَمَتِكَ الَّتِى تَواضَعَ لَها كُلُّ شَىْءٍ، وَ بِعِزَّتِكَ الَّتِى قَهَرَتْ كُلَّ شَىْءٍ، وَ بِقُوَّتِكَ الَّتِى خَضَعَ لَها كُلُّ شَىْءٍ، وَ بِجَبَرُوتِكَ الَّتِى غَلَبَتْ كُلَّ شَىْءٍ، وَ بِعِلْمِكَ الَّذِى أَحاطَ بِكُلِّ شَىْءٍ، يَا نُورُ يَا قُدُّوسُ، يَا أَوَّلُ قَبْلَ كُلِّ شَىْءٍ، وَ يَا باقِياً بَعْدَ كُلِّ شَىْءٍ، یا اللّٰهُ يَا رَحْمٰنُ، صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اغْفِرْ لِىَ الذُّنُوبَ الَّتِى تُغَيِّرُ النِّعَمَ، وَ اغْفِرْ لِىَ الذُّنُوبَ الَّتِى تُنْزِلُ النِّقَمَ، وَ اغْفِرْ لِىَ الذُّنُوبَ الَّتِى (1)

ص: 547


1- خدایا از تو درخواست می کنم به آن نامت که همه چیز در برابرش فروتن شده، و به رحمتت که همه چیز را فرا گرفته، و به عظمتت که همه چیز در آستانش تواضع نموده، و به عزّتت که بر همه چیز چیره گشته، و به نیرویت که همه چیز در برابرش خضوع یافته، و به جبروتت که بر همه چیز غالب گشته، و به علمت که همه چیز را فرا گرفته، ای نور، ای قدوس، ای اول پیش از هر چیز، ای باقی پس از هر چیز، ای خدا، ای مهربان، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و از من بیامرز گناهانی را که نعمت ها را دگرگون می سازد، و بیامرز گناهانی را که کینه ها را فرو می فرستد، و بیامرز گناهانی را

تُدِيلُ الْأَعْداءَ، وَ اغْفِرْ لِىَ الذُّنُوبَ الَّتِى تَرُدُّ الدُّعاءَ، وَ اغْفِرْ لِىَ الذُّنُوبَ الَّتِى يُسْتَحَقُّ بِها نُزُولُ الْبَلاءِ، (1) وَاغْفِرْ لِىَ الذُّنُوبَ الَّتِى تَحْبِسُ غَيْثَ السَّماءِ، وَ اغْفِرْ لِىَ الذُّنُوبَ الَّتِى تَكْشِفُ الْغِطاءَ، وَ اغْفِرْ لِىَ الذُّنُوبَ الَّتِى تُعَجِّلُ الْفَناءَ، وَ اغْفِرْ لِىَ الذُّنُوبَ الَّتِى تُورِثُ النَّدَمَ، وَ اغْفِرْ لِىَ الذُّنُوبَ الَّتِى تَهْتِكُ الْعِصَمَ، وَ أَلْبِسْنِى دِرْعَكَ الْحَصِينَةَ الَّتِى لَا تُرامُ، وَ عافِنِى مِنْ شَرِّ مَا أُحاذِرُ بِاللَّيْلِ وَ النَّهارِ فِى مُسْتَقْبَلِ سَنَتِى هٰذِهِ . اَللّٰهُمَّ رَبَّ السَّمَاواتِ السَّبْعِ، وَ رَبَّ الْأَرَضِينَ السَّبْعِ وَ مَا فِيهِنَّ وَ مَا بَيْنَهُنَّ وَ رَبَّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ، وَ رَبَّ السَّبْعِ الْمَثانِى وَ الْقُرْآنِ الْعَظِيمِ، وَ رَبَّ إِسْرافِيلَ وَ مِيكائِيلَ وَ جَبْرَئِيلَ، وَ رَبَّ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ سَيِّدِ الْمُرْسَلِينَ وَ خاتَمِ النَّبِيِّينَ، أَسْأَلُكَ بِكَ وَ بِما سَمَّيْتَ بِهِ نَفْسَكَ يَا عَظِيمُ أَنْتَ الَّذِى تَمُنُّ بِالْعَظِيمِ، وَ تَدْفَعُ کُلَّ مَحْذُورٍ، وَ تُعْطِی کُلَّ جَزِیلٍ، وَ تُضَاعِفُ [مِنَ ] الْحَسَنَاتِ بِالْقَلِیلِ (2)

ص: 548


1- که امید به تو را قطع می کند، و بیامرز گناهانی را که دشمنان را چیره می سازد، و بیامرز گناهانی را که دعا را برمی گرداند، و بیامرز گناهانی را که مردم به سبب آن سزاوار نزول بلا می شوند،
2- و بیامرز گناهانی را که بارش آسمان را باز میدارد، و بیامرز گناهانی را که پرده ها را کنار میزند، و بیامرز گناهانی را که در نابودی شتاب می افکند، و بیامرز گناهانی را که سبب پشیمانی می گردد، و بیامرز گناهانی را که پرده ها را میدرد، و زره محکمت را بر من بپوشان زرهی که نفوذ ناپذیر است، و مرا از شرّ آنچه در شب و روز و آینده این سال از آن حذر می کنم عافیت بخش . خدایا پروردگار آسمان های هفتگانه، و پروردگار زمینهای هفتگانه، و آنچه در آنهاست، و آنچه میان آنهاست، و پروردگار عرش بزرگ، و پروردگار سوره «حَمد» و قرآن عظیم، و پروردگار اسرافیل و میکاییل و جبرییل، و پروردگار محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) آقای رسولان و پایان بخش پیامبران، از تو می خواهم به حق ذات پاکت و به حق آنچه خود را به آن نام نهادی، ای بزرگ تویی که به نعمت بزرگ تفضّل می کنی، و هر محدوزی را دفع می کنی، و هر نعمت برجسته ای را عطا می نمایی، و نیکی ها را به کم

وَ بِالْکَثِیرِ، وَ تَفْعَلُ مَا تَشَاءُ یا قَدِيرُ يَا اللّٰهُ يَا رَحْمٰنُ، صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ، وَ أَلْبِسْنِى فِى مُسْتَقْبَلِ سَنَتِى هٰذِهِ سِتْرَكَ، وَ نَضِّرْ وَجْهِى بِنُورِكَ، وَ أَحِبَّنِى بِمَحَبَّتِكَ، وَ بَلِّغْنِى رِضْوانَكَ، وَ شَرِيفَ كَرامَتِكَ، وَ جَسِيمَ عَطِيَّتِكَ، وَ أَعْطِنِى مِنْ خَيْرِ مَا عِنْدَكَ وَ مِنْ خَيْرِ مَا أَنْتَ مُعْطِيهِ أَحَداً مِنْ خَلْقِكَ، وَ أَلْبِسْنِى مَعَ ذٰلِكَ عافِيَتَكَ، يَا مَوْضِعَ كُلِّ شَكْوىٰ، وَ يَا شاهِدَ كُلِّ نَجْوىٰ، وَ يَا عالِمَ كُلِّ خَفِيَّةٍ، وَ يَا دافِعَ مَا تَشاءُ مِنْ بَلِيَّةٍ، يَا كَرِيمَ الْعَفْوِ، يَا حَسَنَ التَّجاوُزِ، تَوَفَّنِى عَلَىٰ مِلَّةِ إِبْراهِيمَ وَ فِطْرَتِهِ، (1) وَ عَلَی دِینِ مُحَمَّدٍ صَلَّی اللّه عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ سُنَّتِهِ، وَ عَلَی خَیْرِ الْوَفَاةِ فَتَوَفَّنِی مُوَالِیاً لِأَوْلِیَائِکَ، [وَ] مُعَادِیاً لِأَعْدَائِکَ . اللّهمَّ وَ جَنِّبْنِی فِی هَذِهِ السَّنَةِ، کُلَّ عَمَلٍ أَوْ قَوْلٍ أَوْ فِعْلٍ، یُبَاعِدُنِی مِنْکَ وَ اجْلِبْنِی إِلَی کُلِّ عَمَلٍ أَوْ قَوْلٍ أَوْ فِعْلٍ، یُقَرِّبُنِی مِنْکَ فِی هَذِهِ السَّنَةِ ؛ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ ؛ وَ امْنَعْنِی (2)

ص: 549


1- و زیاد دوچندان می سازی، و هرکاری که بخواهی انجام می دهی، ای توانا ای خدا، ای مهربان، بر محمّد و اهل بیتش درود فرست، و در آینده این سال لباس سترت را بر من بپوشان، و چهره ام را به نورت شاداب ساز، و به دوستی ات دوستم بدار، و و مرا به خشنودیت، و شریف کرامتت، و بزرگ عطایت برسان، و به من عطا کن از بهترین چیزی که نزد توست و بهترین چیزی که به بنده ای از بندگانت عطا می فرمایی، و افزون بر این لباس عافیت و تندرستی بر من بپوشان، ای جایگاه هر شکایت، ای حاضر در هر گفتگوی پنهان، ای دانای هر نهان، ای دفع کننده بلاها آنگونه که خواهی، ای بزرگوار گذشت ای نیکو درگذر، مرا بر آیین ابراهیم و بر فطرت او،
2- و بر دین محمّد (درود خدا بر او و خاندانش باد) و روش او، و بر بهترین مرگ ها بمیران، بمیران درحالی که دوستدار اولیایت، و دشمن دشمنانت باشم . خدایا مرا در این سال از هر کار یا گفتار یا کرداری که از تو دورم می کند برکنار دار، و به جانب هر عمل یا گفتار یا کرداری که مرا در این سال به تو نزدیک می کند جلب نما، ای مهربان ترین مهربانان، و بازدار مرا

مِنْ كُلِّ عَمَلٍ أَوْ قَوْلٍ أَوْ فِعْلٍ، يَكُونُ مِنِّى أَخافُ ضَرَرَ عاقِبَتِهِ، وَ أَخافُ مَقْتَكَ إِيَّاىَ عَلَيْهِ، حِذارَ أَنْ تَصْرِفَ وَ جْهَكَ الْكَرِيمَ عَنِّى، فَأَسْتَوْجِبَ بِهِ نَقْصاً مِنْ حَظٍّ لِى عِنْدَكَ، يَا رَؤُوفُ يَا رَحِيمُ . (1)

اَللّٰهُمَّ اجْعَلْنِى فِى مُسْتَقْبَلِ سَنَتِى هٰذِهِ فِى حِفْظِكَ وَ فِى جِوارِكَ وَ فِى كَنَفِكَ، وَ جَلِّلْنِى سِتْرَ عافِيَتِكَ، وَهَبْ لِى كَرامَتَكَ، عَزَّ جارُكَ، وَ جَلَّ ثَناؤُكَ، وَ لَا إِلٰهَ غَيْرُكَ . اَللّٰهُمَّ اجْعَلْنِى تابِعاً لِصالِحِى مَنْ مَضىٰ مِنْ أَوْلِيائِكَ، وَ أَلْحِقْنِى بِهِمْ، وَ اجْعَلْنِى مُسَلِّماً لِمَنْ قالَ بِالصِّدْقِ عَلَيْكَ مِنْهُمْ، وَ أَعُوذُ بِكَ اَللّٰهُمَّ أَنْ تُحِيطَ بِى خَطِيئَتِى وَ ظُلْمِى، وَ إِسْرافِى عَلَىٰ نَفْسِى، وَ اتِّباعِى لِهَواىَ، وَ اشْتِغالِى بِشَهَواتِى، فَيَحُولُ ذٰلِكَ بَيْنِى وَ بَيْنَ رَحْمَتِكَ وَ رِضْوانِكَ فَأَكُونَ مَنْسِيّاً عِنْدَكَ، مُتَعَرِّضاً لِسَخَطِكَ وَ نِقْمَتِكَ . اَللّٰهُمَّ وَفِّقْنِى لِكُلِّ عَمَلٍ صَالِحٍ تَرْضىٰ بِهِ عَنِّى، وَ قَرِّبْنِى إِلَيْكَ زُلْفىٰ . اَللّٰهُمَّ كَما كَفَيْتَ نَبِيَّكَ (2)

ص: 550


1- از هر عمل یا گفتار یا کرداری که از من سر میزند، و من از سرانجام زیانبارش میترسم، و از خشمت به خاطر آن بر خود بیمناکم، ترسم از این است که روی کریمانه ات را از من بگردانی در نتیجه سزاوار کاستی بهره ای که پیش تو دارم گردم، ای پرلطف ای مهربان
2- خدایا در آینده این سال مرا در حفظ و پناه و حمایت خود قرار ده، و پرده تندرستی را بر من بپوشان، و از کرامتت بر من ببخش، عزیز است پناه تو، و بزرگ است ثنای تو، و معبودی جز تو نیست . خدایا مرا پیرو شایستگان از اولیای گذشته ات قرار ده، و به آنان ملحقم فرما، و تسلیم آن که از آنان از طرف توراست گفت قرارم ده، خدایا به تو پناه می آورم از اینکه خطایم و ستمم، و زیاده روی بر نفسم، و پیروی از هوا و هوسم، و سرگرمی ام به شهوات بر من احاطه کند، در نتیجه همه اینها بین من و رحمت و خشنودی ات دیوار گردد، و من نزد تو فراموش شوم، و در معرض خشم و کینه ات قرار گیرم . خدایا مرا برای هر عمل شایسته ای که به سبب آن از من خشنود شودی موفق بدار، و مرا به مقام قربت نزدیک کن . خدایا چنان که از پیامبرت

مُحَمَّدا صَلَّی اللّه عَلَیْهِ وَ آلِهِ، هَوْلَ عَدُوِّهِ، وَ فَرَّجْتَ هَمَّهُ، وَ کَشَفْتَ غَمَّهُ (کَرْبَهُ) وَ صَدَقْتَهُ وَعْدَکَ، وَ أَنْجَزْتَ لَهُ عَهْدَکَ، (1) اَللّٰهُمَّ فَبِذٰلِكَ فَاكْفِنِى هَوْلَ هٰذِهِ السَّنَةِ، وَ آفاتِها وَ أَسْقامَها، وَ فِتْنَتَها وَ شُرُورَها، وَ أَحْزانَها وَ ضِيقَ الْمَعاشِ فِيها، وَ بَلِّغْنِى بِرَحْمَتِكَ كَمالَ الْعافِيَةِ، بِتَمامِ دَوامِ النِّعْمَةِ عِنْدِى، إِلىٰ مُنْتَهىٰ أَجَلِى، أَسْأَلُكَ سُؤالَ مَنْ أَساءَ وَ ظَلَمَ، وَ اسْتَكانَ وَ اعْتَرَفَ، وَ [أَسْأَلُكَ] أَنْ تَغْفِرَ لِى مَا مَضىٰ مِنَ الذُّنُوبِ، الَّتِى حَصَرَتْها حَفَظَتُكَ وَ أَحْصَتْها كِرامُ مَلائِكَتِكَ عَلَىَّ، وَ أَنْ تَعْصِمَنِى إِلٰهِى [اللّهمَّ] مِنَ الذُّنُوبِ، فِيما بَقِىَ مِنْ عُمْرِى، إِلىٰ مُنْتَهىٰ أَجَلِى . يَا اللّٰه يَا رَحْمٰنُ [يَا رَحِيمُ] صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِ مُحَمَّدٍ، وَ آتِنِى كُلَّ مَا سَأَلْتُكَ، وَ رَغِبْتُ إِلَيْكَ فِيهِ، فَإِنَّكَ أَمَرْتَنِى بِالدُّعاءِ، وَ تَكَفَّلْتَ لِى بِالْإِجابَةِ ؛ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (2)

فقیر گوید: سیّد ابن طاووس این دعا را در شمار اعمال شب

ص: 551


1- محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) هراس از دشمنش را کفایت کردی، و اندوهش را برطرف نمودی، و غمش را زدودی، و وعده ات را به او وفا کردی، و پیمانت را برایش به پایان آوردی .
2- خدایا به همانگونه هراس این سال و آفات و امراض و فتنه ها و شرور و اندوهها و تنگی معیشت را در آن از من کفایت کن، و به رحمتت مرا به کمال عافیت، با کامل کردن ریزش نعمت بر من تا پایان عمرم برسان از تو درخواست می کنم درخواست کسی که بد کرده و ستم روا داشته و درمانده شده و اعتراف به گناه نموده است، و از تو درخواست می کنم که مرا بیامرزی از آنچه از گناهان بر من گذشته، که آن ها را نگهبانانت ثبت نموده و بزرگوار فرشتگانت برشمرده اند و اینکه خدایا در آنچه از عمرم باقی مانده، تا پایان عمر مرا از گناهان نگاه داری، ای خدا، ای بخشنده، ای مهربان، بر محمّد و اهل بیت محمّد درود فرست، و هر آنچه از تو خواستم، و در طلب آن به جانب تو رغبت نمودم به من عنایت فرما، بدرستی که تو مرا به خواستن فرمان دادی و برایم عهده دار اجابت شدی، ای مهربان ترین مهربانان .

اوّل ماه ذکر کرده است .

اعمال شب سیزدهم ماه رمضان

روزششم: در چنین روزی در سال دویست ویک، مردم با امام رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) بیعت کردند، سیّد روایت کرده: که برای شکرانه این نعمت در این روز دو رکعت نماز بجا آرند، در هر رکعت پس از «حَمد» بیست وپنج مرتبه سوره «تَوحید» بخوانند .

شب سیزدهم: آغاز شبهای بیض [یعنی شبهای روشن و تابناک که عبارتند از شبهای سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم ماه] است و در آن سه عمل مستحب است: اوّل: غسل کردن دوم: چهار رکعت نماز بخواند، در هر رکعت یک بار سوره «حَمد» و بیست وپنج بار سوره تَوحید سوم: دو رکعت نماز، که در اعمال شب سیزدهم رجب و شعبان بیان شد، در هر رکعت پس از سوره «حَمد» سوره های «یس» و «تَبَارَكَ الَّذِي بِيَدِهِ الْمُلْكُ» و «قُل هُوَ اللّه اَحَدٌ» را بخواند . و در شب چهاردهم: این نماز خوانده می شود به صورت چهار رکعت با دو سلام که در صفحات پیش [صفحه 208] در شرح دعای مجیر بیان آن گذشت، که هر که آن را در ایام البیض ماه رمضان بخواند، گناهانش آمرزیده می شود هرچند به تعداد قطرات باران، و برگ درختان، و ریگ بیابان باشد .

اعمال شب نیمه

شب پانزدهم: از شبهای پربرکت است، و در آن چند عمل

ص: 552

مستحبّ است: اوّل: غسل کردن . دوّم: زیارت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) . سوم: شش رکعت نماز که در هر رکعت پس از سوره «حَمد» سوره های «یس» و «تَبَارَكَ الَّذِي بِيَدِهِ الْمُلْكُ» و «قُل هُوَ اللّه اَحَدٌ» خوانده شود . چهارم: صد رکعت نماز بخواند، در هر رکعت پس از سوره «حَمد» ده مرتبه: سوره «تَوحید» خوانده شود . شیخ مفید در کتاب «مقنعه» از حضرت امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده که هرکه این عمل را بجا آورد حق تعالی ده فرشته به سوی او میفرستد، تا دشمنانش را از پری و آدمی از او دور کنند، و هنگام مرگ او سی فرشته میفرستد، که او را از عذاب دوزخ ایمن کنند . پنجم: روایت شده که از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) پرسیدند: چه میفرمایی در حق کسی که در شب نیمه ماه رمضان کنار قبر امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) حاضر شود؟ حضرت فرمود: خوشا به حال کسی که در شب نیمه ماه رمضان پس از نماز عشا ده رکعت نماز کنار قبر آن حضرت بجار آورد، البته این نماز غیر از نافله شب میباشد، و بخواند در هر رکعت پس از سوره «حَمد» ده مرتبه: «تَوحید» را، و به خدای تعالی از آتش دوزخ پناه ببرد، خدا او را نجات یافته از آتش ثبت می کند، و از دنیا نرود تا فرشتگانی را در خواب ببیند، که او را به بهشت بشارت

ص: 553

می دهند، و نیز فرشتگانی که او را از آتش ایمن می کنند .

روز نیمه ماه رمضان: در چنین روزی در سال دوم هجری ولادت باسعادت حضرت امام حسن مجتبی (عَلَيهِ السَّلَامُ) واقع شد، و شیخ مفید فرموده: ولادت امام محمّد تقی (عَلَيهِ السَّلَامُ) در چنین روزی در سال صد و نود و پنج هجری بوده، اما مشهور از علما برآنند که آن در غیر این روز بوده است، به هر صورت این روز روز بسیار شریفی است، و دادن صدقات و بخششها در این روز فضیلت بسیار دارد .

اعمال شب هفدهم

شب هفدهم: شب بسیار مبارکی است، در آن شب سپاه رسول خدا با کافران قریش در منطقه بدر روبرو شدند، و فردای آن جنگ بدر درگرفت، و خدا سپاه آن حضرت را بر مشرکین پیروز کرد، و آن پیروزی از بزرگترین فتوحات اسلام بود، به همین خاطر علما فرموده اند: صدقه در چنین روزی، همراه شکرگزاری بسیار به درگاه حق بسیار مستحب است، و همچنین در شبش غسل و عبادت فضیلت بسیار دارد . مؤلف گوید: روایات بسیار وارد شده که رسول خدا در شب بدر به یارانش فرمود: امشب کیست که برود برای ما از چاه آب بیاورد؟ یاران سکوت نموده و هیچیک اقدام به این کار نکردند! امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) برای

ص: 554

طلب آب مشکی برداشت و بیرون رفت، آن شب، شبی سرد بود، و باد تندی می وزید و تاریکی همه جا را فرا گرفته بود، به چاه آب رسید، چاهی بود بسیار عمیق و تاریک، و حضرت دلوی نیافت تا از چاه آب بگیرد به ناچار وارد چاه شد، و مشک را پر کرده بیرون آمد، به جانب اردوی اسلام حرکت کرد ناگاه باد سختی وزید، که آن حضرت از سختی آن نشست، تا برطرف شد، سپس برخواست و به حرکتش ادامه داد که ناگهان باد سخت دیگری مانند آن وزیدن گرفت، آن حضرت دوباره نشست تا آن باد هم آرام گرفت، چون برخاست و به سوی سپاه اسلام حرکت کرد، باز بادی به همان صورت وزید، آن حضرت نشست و پس از فرو نشستن باد، خود را به پیامبر اسلام رساند، حضرت فرمود: یا ابا الحسن چرا دیر آمدی؟ عرض کرد سه مرتبه بادی وزیدن گرفت که بسیار سخت بود و مرا لرزه فرا گرفت و دیر آمدنم بخاطر فرو نشستن بادها بود . پیامبر فرمود: یا علی آیا دانستی آن ها چه بودند؟ عرض کرد: ندانستم، فرمود: بار نخست جبرئیل بود با هزار فرشته که بر تو سلام کرد و سلام کردند و بار دوم میکاییل بود با هزار فرشته که بر تو سلام کرد و سلام کردند، و پس

ص: 555

از آن اسرافیل بود با هزار فرشته که بر تو سلام کرد و سلام کردند و آنان برای یاری دادن به ما نازل شدند . فقیر گوید: قول آن کسی که گفته در یک شب برای امیر المؤمنین سه هزاروسه منقبت (کمال و برازندگی) بوده، اشاره به همین شب است و سیّد حمیری در مدح آن حضرت در قصیده خود به این معنا اشاره کرده:

أُقْسِمُ بِاللّه وَ آلائِهِ *** وَ الْمَرْءُ عَمَّا قَالَ مَسْئُولٌ (1)

إِنَّ عَلِیِّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ *** عَلَی الْتُّقَی وَ الْبِرِّ مَجْبُولٌ (2)

کَانَ إِذَا الْحَرْبُ مَرَتْهَا الْقَنَا *** وَ أَحْجَمَتْ عَنْهَا الْبَهَالِیلُ (3)

یَمْشِی إِلَی الْقِرْنِ وَ فِی کَفِّهِ *** أَبْیَضُ مَاضِی الْحَدِّ مَصْقُولٌ (4)

مَشْیَ الْعَفَرْنَا بَیْنَ أَشْبَالِهِ *** أَبْرَزَهُ لِلْقَنَصِ الْغِیلُ (5)

ذَاکَ الَّذِی سَلَّمَ فِی لَیْلَةٍ *** عَلَیْهِ مِیکَالٌ وَ جِبْرِیلٌ (6)

مِیکَالُ فِی أَلْفٍ وَ جِبْرِیلُ فِی *** أَلْفٍ وَ یَتْلُوهُمْ سَرَافِیلُ (7)

لَیْلَةَ بَدْرٍ مَدَدا أُنْزِلُوا *** کَأَنَّهُمْ طَیْرٌ أَبَابِیلُ (8)

ص: 556


1- به خد و نعمتهایش سوگند میخورم و شخص در برابر آنچه گفت مسئول است
2- بدرستیکه علی بن ابیطالب وجودش بر تقوا و نیکی سرشته شده است
3- چنین بود، وقتی برق نیزه ها تنور جنگ را میافروخت و پهلوانان از عرصه فرار می کردند
4- به جانب حریف میشتافت و در دستش بود شمشیر بر آن تیز صیقلی شده
5- مانند راه رفتن شیر غران در میان بچه هایش که آن ها را از بیشه برای شکار به میدان آورده
6- علی همان است که در شبی بر او میکاییل و جبرییل سلام کرد
7- میکاییل همراه هزار فرشته و جبرییل با هزار فرشته و به دنبالشان اسرافیل
8- در شب بدر برای یاری رساندن نازل شدند گویا آنان مرغان ابابیل بودند
اعمال شبهای قَدر

شب نوزدهم: این شب با عظمت آغاز شبهای قَدر است، و شب قَدر آن شبی است که در طول سال، شبی به خوبی و فضلیت آن یافت نمی شود، و عمل در این شب از عمل در طول هزار ماه بهتر است، و تقدیر امور سال در این شب صورت می گیرد، و فرشتگان و روح که اعظم فرشتگان الهی است، در این شب به اذن پروردگار به زمین فرود می آیند، و به محضر امام زمان (عجل اللّه تعالی فرجه الشریف) می رسند و آنچه را که برای هر فرد مقدّر شده بر آن حضرت عرضه می دارند . و اعمال شبهای قَدر بر دو نوع است: یکی از آن دو نوع اعمالی که در هر سه شب باید انجام داد، و دیگر اعمالی که مخصوص به هر یک از شبهای قَدر است .

اوّل: اعمالی است که در هر سه شب باید انجام داد، و آن چند عمل است: اوّل: غسل کردند . علاّمه مجلسی فرموده بهتر است غسل این شبها در هنگام غروب آفتاب انجام گیرد، که نماز شام را با غسل بخواند . دوم: دو رکعت نماز که در هر رکعت پس از سوره «حَمد»، هفت مرتبه «تَوحید» خوانده، و پس از فراغت از نماز هفتاد مرتبه بگوید، أَسْتَغْفِرُ اللّه وَ أَتوبُ الَیْهِ در روایت نبوی است: که از جای برنخیزد تا خدا او و پدر و مادرش را بیامرزد، تا آخر خبر .

ص: 557

سوم: قرآن مجید را باز کند و در برابر خود گرفته و بگوید:

اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِکِتَابِکَ الْمُنْزَلِ وَ مَا فِیهِ، وَ فِیهِ اسْمُکَ الْأَکْبَرُ، وَ أَسْمَاؤُکَ الْحُسْنَی، وَ مَا یُخَافُ وَ یُرْجَی، أَنْ تَجْعَلَنِی مِنْ عُتَقَائِکَ مِنَ النَّارِ . (1) سپس هر حاجت که دارد بخواهد .

چهارم: قرآن مجید را روی سر بگذارد و بگوید:اللّهمَّ بِحَقِّ هَذَا الْقُرْآنِ، وَ بِحَقِّ مَنْ أَرْسَلْتَهُ بِهِ، وَ بِحَقِّ کُلِّ مُؤْمِنٍ مَدَحْتَهُ فِیهِ، وَ بِحَقِّکَ عَلَیْهِمْ، فَلا أَحَدَ أَعْرَفُ بِحَقِّکَ مِنْکَ . (2) سپس ده مرتبه: بگوید: بِکَ یَا اللّه (3) و ده مرتبه: بِمُحَمَّدٍ (4) و ده مرتبه: بِعَلِیٍّ (5) وده مرتبه: بِفَاطِمَةَ (6) و ده مرتبه: بِالْحَسَنِ (7) و ده مرتبه: بِالْحُسَیْنِ (8) و ده مرتبه: بِعَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ (9) و ده مرتبه: بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ (10) و ده مرتبه: بِجَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ (11) و ده مرتبه:بِمُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ (12) و ده مرتبه: بِعَلِیِّ بْنِ مُوسَی (13) و ده مرتبه: بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ (14) و ده مرتبه: بِعَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ (15) و ده مرتبه:

ص: 558


1- خدایا از تو درخواست می کنم به حق کتاب نازل شده ات، و آنچه در آن است، و در آن است نام بزرگترت، و نام های نیکوترت و آنچه بیم انگیز است و امیدبخش، اینکه مرا از آزادشدگان از آتش دوزخ قرار دهی .
2- خدایا به حق این قرآن، و به حق کسی که آن را بر او فرستادی، و به حق هر مؤمنی که او را در قرآن ستودی، و به حق خود بر آنان، پس احدی شناساتر از تو به حق تو نیست
3- به ذاتت ای خدا
4- به حق محمّد
5- به حق علی
6- به حق فاطمه
7- به حق حسن
8- به حق حسین
9- به حق علی بن الحسین
10- به حق محمّد بن علی
11- به حق جعفر بن محمّد
12- به حق موسی بن جعفر
13- به حق علی بن موسی
14- به حق محَمد بن علی
15- به حق علی بن محمّد

بِالْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ (1) و ده مرتبه: بِالْحُجَّةِ (2) پس هر حاجتی که داری از خدا بخواه . پنجم: حضرت سید الشهّدا (عَلَيهِ السَّلَامُ) را زیارت کند . در روایت آمده: هنگامی که شب قَدر می شود، مَنادی از آسمان هفتم از پشت عَرْش ندا سر می دهد که خدا هرکه را به زیارت مزار امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) آمده آمرزید . ششم: این شبها را احیا بدارد، روایت شده هرکه شب قَدر را احیا بدارد، گناهانش آمرزیده می شود، هرچند به شماره ستارگان آسمان و سنگینی کوه ها و پیمانه دریاها باشد . هفتم: صد رکعت نماز بجا آورد، که فضلیت بسیار دارد و بهتر آن است که در هر رکعت پس از سوره «حَمد»، ده مرتبه: «تَوحید» بخواند . هشتم: این دعا را بخواند:

اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَمْسَيْتُ لَكَ عَبْداً داخِراً، لَاأَمْلِكُ لِنَفْسِى نَفْعاً وَ لا ضَرّاً، وَ لا أَصْرِفُ عَنْها سُوءًا، أَشْهَدُ بِذٰلِكَ عَلَىٰ نَفْسِى، وَ أَعْتَرِفُ لَكَ بِضَعْفِ قُوَّتِى، وَ قِلَّةِ حِيلَتِى ؛ فَصَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْجِزْ لِى مَا وَعَدْتَنِى، وَ جَمِيعَ الْمُؤْمِنِينَ (3)

ص: 559


1- به حق حسین بن علی
2- به حق حجّت .
3- خدایا شام کردم درحالی که برای تو تنها بنده کوچک و خواری هستم، که برای خویش سود و زیانی را به دست ندارم، و نمی توانم از خود پیش آمد بدی را بازگردانم، به این امر بر خویش گواهی می دهم، و در پیشگاهت به ناتوانی و کمی چاره ام اعتراف می کنم، خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و آنچه را به من و همه مردان

وَ الْمُؤْمِنَاتِ، مِنَ الْمَغْفِرَةِ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ، وَ أَتْمِمْ عَلَیَّ مَا آتَیْتَنِی، فَإِنِّی عَبْدُکَ الْمِسْکِینُ الْمُسْتَکِینُ، الضَّعِیفُ الْفَقِیرُ الْمَهِینُ . اللّهمَّ لا تَجْعَلْنِی نَاسِیاً لِذِکْرِکَ فِیمَا أَوْلَیْتَنِی، وَ لا [غَافِلا] لِإِحْسَانِکَ فِیمَا أَعْطَیْتَنِی، وَ لا آیِساً مِنْ إِجَابَتِکَ وَ إِنْ أَبْطَأَتْ عَنِّی، فِی سَرَّاءَ [کُنْتُ ] أَوْ ضَرَّاءَ أَوْ شِدَّةٍ أَوْ رَخَاءٍ، أَوْ عَافِیَةٍ أَوْ بَلاءٍ، أَوْ بُؤْسٍ أَوْ نَعْمَاءَ إِنَّکَ سَمِیعُ الدُّعَاءِ . (1)

این دعا را کفعمی از امام زین العابدین (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده که در این شبها، در حال قیام و قعود و رکوع و سجود می خواندند، و علاّمه مجلسی فرموده: بهترین اعمال در این شبها، درخواست آمرزش و دعا است، برای حوایج دنیا و آخرت خود، و پدر و مادر و خویشان، و برادران و خواهران مؤمن، چه آنان که زنده اند، و چه آنان که از دنیا رفته اند، و خواندن اذکار، و صلوات بر محمّد و آل محمّد (عَلَيهِم السَّلَامُ) به هر اندازه که بتواند و در بعضی از روایات وارد شده: دعای جوشن کبیر را در این سه شب بخواند . فقیر گوید: که دعای جوشن کبیر را در بخش های پیش آورده ام . روایت شده که خدمت

ص: 560


1- و زنان مؤمن، از آمرزش در این شب وعده دادی وفا کن، و آنچه را به من عنایت فرموده ای کامل ساز، که من بنده بیچاره، درمانده، ناتوان، تهیدست خوار توام . خدایا مرا فراموش کننده ذکرت قرار مده، در آنچه سزاوار آنم فرمودی، و نه فراموش کننده احسانت، در آنچه عطایم نمودی، و نه ناامید از اجابتت، گرچه مدّت زمانی طولانی گردد، چه در خوشی یا ناخوشی، یا سختی، یا آسانی، یا عافیت، یا بلا، یا تنگدستی، یا در نعمت همانا تو شنونده دعایی .

رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) عرض شد: اگر شب قَدر را یافتم، از خدای خود چه بخواهم؟ فرمود: عافیت . دوّم: اعمال مخصوص هر یک از این شبها است .

اعمال شب نوزدهم رمضان

امّا اعمال شب نوزدهم چند چیز است: اوّل: گفتن صد مرتبه:أَسْتَغْفِرُ اللّه رَبِّی وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ (1) دوم: گفتن صد مرتبه اللّهمَّ الْعَنْ قَتَلَةَ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (2)

سوم: دعای «یا ذَا الذَّی کانَ» را که در قسم چهارم گذشت بخواند .

چهارم: این دعا را بخواند:

اللّهمَّ اجْعَلْ فِيمَا تَقْضِي وَ تُقَدِّرُ، مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ، وَ فِيمَا تَفْرُقُ مِنَ الْأَمْرِ الْحَكِيمِ، فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ، وَ فِي الْقَضَاءِ الَّذِي لا يُرَدُّ وَ لا يُبَدَّلُ، أَنْ تَكْتُبَنِي مِنْ حُجَّاجِ بَيْتِكَ الْحَرَامِ، الْمَبْرُورِ حَجُّهُمْ، الْمَشْكُورِ سَعْيُهُمْ، الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمْ، الْمُكَفَّرِ عَنْهُمْ سَيِّئَاتُهُمْ، وَ اجْعَلْ فِيمَا تَقْضِي وَ تُقَدِّرُ أَنْ تُطِيلَ عُمْرِي، وَ تُوَسِّعَ عَلَيَّ فِي رِزْقِي، وَ تَفْعَلَ بِي كَذَا وَ كَذَا . (3)

ص: 561


1- از پروردگارم خدا آمرزش می جویم و به سوی او می پویم
2- خدایا قاتلان امیر المؤمنین را لعنت کن
3- خدایا مقرّر فرما در آنچه حکم میکنی، و تقدیر مینمایی از فرمان حتمی، و در آنچه جدا می کنی از کار حکیمانه در شب قَدر، و در آن حکم حتمی که برگشت و تغییری ندارد، اینکه مرا از حاجیان خانه محترمت بنویسی، حاجیانی که حجّشان قبول، سعیشان پذیرفته، گناهانشان آمرزیده، بدی هایشان نادیده گرفته شده است، و در آنچه حکم می کنی و تقدیر می نمایی، مقرّر فرما که عمرم را طولانی نمایی، و در روزی ام بر من وسعت بخشی، و با من چنین و چنان کنی .

و به جای «کذا و کذا» حاجت خود را بیان کند .

اعمال شب بیست ویکم رمضان

شب بیست ویکم: فضیلت این شب نورانی از شب نوزدهم بیشتر اس و باید اعمال این شب را، از غسل و احیا و زیارت و نماز هفت «تَوحید» و قرآن بر سر گرفتن و صد رکعت نماز و دعای جوشن کبیر و غیر آن ها را انجام دهد و در غسل و احیا و سعی در عبادت، در این شب و شب بیست وسوم اصرار ورزد، در روایات به این معنی که شب قَدر یکی از این دو شب میباشد، تاکید شده در چند روایت آمده: که از معصوم خواسته شد: معین فرمایید که شب قَدر کدام یک از این دو شب است؟ ایشان تعیین نکرد، بلکه فرمود:ما أیسر لیلتین فیما تطلب (1) یا آنکه فرمود: ما عَلَیْکَ أَنْ تَفْعَلَ خیراً فی لَیْلَتَیْنِ وَ نَحوِ ذلک . (2) و قال شیخنا الصدوق فیما أملی علی المشایخ فی مجلس واحدٍ من مذهبِ الإمامیةِ و مَنْ أحیا هاتَینِ اللیلَتین بِمُذاکرةِ العلمِ فهو أفضلُ . (3)

اعمال شبهای دهه ی آخر ماه رمضان

به هر صورت از این شب شروع کند به خواندن دعاهای

ص: 562


1- چه آسان است دو شب در آنچه میجویی
2- باکی بر تو نیست که در هر دو شب کار خیر انجام دهی مانند ان .
3- و شیخ ما صدوق در آنچه بر بزرگان در یک مجلس راجع به مذهب امامیه دیکته کرده چنین فرمود: هر که این دو شب را با بحثهای علمی احیا بدارد بهتر است .

شبهای دهه آخر ماه که از جمله آن ها این دعاست که شیخ کلینی در کتاب کافی از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: که در دهه آخر ماه رمضان در هر شب بخوان:

أَعُوذُ بِجَلالِ وَجْهِکَ الْکَرِیمِ، أَنْ یَنْقَضِیَ عَنِّی شَهْرُ رَمَضَانَ، أَوْ یَطْلُعَ الْفَجْرُ مِنْ لَیْلَتِی هَذِهِ، وَ لَکَ قِبَلِی ذَنْبٌ أَوْ تَبِعَةٌ تُعَذِّبُنِی عَلَیْهِ . (1)

کفعمی در حاشیه «بَلَد الاَمین» نقل کرده که امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) در هر شب از دهه آخر این ماه پس از نمازهای واجب و مستحب می خواندند:

اَللّٰهُمَّ أَدِّعَنَّا حَقَّ مَا مَضىٰ مِنْ شَهْرِ رَمَضانَ، وَ اغْفِرْ لَنا تَقْصِيرَنا فِيهِ، وَ تَسَلَّمْهُ مِنَّا مَقْبُولاً، وَ لَا تُؤاخِذْنا بِإِسْرافِنا عَلَىٰ أَنْفُسِنا، وَ اجْعَلْنا مِنَ الْمَرْحُومِينَ، وَ لَا تَجْعَلْنا مِنَ الْمَحْرُومِينَ . (2)

و فرموده: هرکه این دعا را بخواند، خدا تقصیری که در گذشته از ماه رمضان از او سر زده بیامرزد، و او را در باقیمانده ماه از گناهان بازدارد . سیّد ابن طاووس در کتاب «اقبال» از ابن ابی عمیر از مرازم نقل کرده: امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ)

ص: 563


1- پناه می آورم به عظمت ذات کریمت، از اینکه ماه رمضان از من سپری شود، یا سپیده این شب طلوع کند، و از سوی من نزد تو گناهی یا نتیجه کاری مانده باشد، که مرا بر آن عذاب نمایی
2- خدایا از ما حق آنچه را که از ماه رمضان گذشته ادا فرما، و کوتاهی ما را از عبادت در این ماه بیامرز و ماه رمضان را از ما پذیرفته تحویل گیر، و ما را از زیاده روی های بر علیه خویشتن مؤاخذه مکن، و از رحمت شدگان قرار ده، نه از محرومان .

در هر شب از دهه آخر این ماه می خواند:

اَللّٰهُمَّ إِنَّكَ قُلْتَ فِى كِتابِكَ الْمُنْزَلِ: «شَهْرُ رَمَضٰانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ، هُدىً لِلنّٰاسِ وَ بَيِّنٰاتٍ مِنَ الْهُدىٰ وَ الْفُرْقٰانِ» ؛ فَعَظَّمْتَ حُرْمَةَ شَهْرِ رَمَضانَ، بِما أَنْزَلْتَ فِيهِ (مِنَ) الْقُرْآنِ، وَ خَصَصْتَهُ بِلَيْلَةِ الْقَدْرِ، وَ جَعَلْتَها خَيْراً مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ . اَللّٰهُمَّ وَ هٰذِهِ أَيَّامُ شَهْرِ رَمَضانَ قَدِ انْقَضَتْ، وَ لَيالِيهِ قَدْ تَصَرَّمَتْ، وَ قَدْ صِرْتُ يَا إِلٰهِى مِنْهُ إِلىٰ مَا أَنْتَ أَعْلَمُ بِهِ مِنِّى، وَ أَحْصىٰ لِعَدَدِهِ مِنَ الْخَلْقِ أَجْمَعِينَ، فَأَسْأَلُكَ بِما سَأَلَكَ بِهِ مَلائِكَتُكَ الْمُقَرَّبُونَ، وَ أَنْبِياؤُ ك الْمُرْسَلُونَ، (1) وَ عِبَادُکَ الصَّالِحُونَ ؛ أَنْ تُصَلِّىَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَفُكَّ رَقَبَتِى مِنَ النَّارِ، وَ تُدْخِلَنِى الْجَنَّةَ برَحْمَتِكَ، وَ أَنْ تَتَفَضَّلَ عَلَىَّ بِعَفْوِكَ وَ كَرَمِكَ، وَ تَتَقَبَّلَ تَقَرُّبِى، وَ تَسْتَجِيبَ دُعائِى، وَ تَمُنَّ عَلَىَّ بِالْأَمْنِ يَوْمَ الْخَوْفِ، مِنْ كُلِّ هَوْلٍ أَعْدَدْتَهُ لِيَوْمِ الْقِيامَةِ . (2)

ص: 564


1- خدایا تو در کتاب نازل شده ات فرمودی: ماه رمضان، ماهی که قرآن برای هدایت مردم در آن نازل شده و دلایلی روشن از هدایت و تمیز دادن حق از باطل است، با نازل کردن قرآن در آن حرمتش را بزرگ شمردی، و آن را به شب قَدر اختصاص دادی، شبی که آن را از هزار ماه ماه بهتر قرار دادی . خدایا این روزهای ماه رمضان است که گذشت، و شبهای آن است که از دست رفت، من از این ماه چنان شده ام که تو از من به آن داناتری، و شماره آن را از تمام آفریدگانت شمارنده تری، در نتیجه از تو درخواست می کنم به آنچه از تو درخواست کردند فرشتگان مقرّبت، و پیامبران مرسلت،
2- و بندگان شایسته ات، این که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و وجودم را از آتش آزاد کنی، و به رحمتت به بهشتم وارد نمایی، و به عفو و کرمت بر من تفضّل آری، و نزدیک جویی ام را بپذیری، و دعایم را به اجابت رسانی، و به امان دادنم در روز وحشت، از هر هراسی که برای قیامتم آماده ساخته ای بر من منت نهی،

إِلٰهِى وَ أَعُوذُ بِوَجْهِكَ الْكَرِيمِ، وَ بِجَلالِكَ الْعَظِيمِ أَنْ يَنْقَضِىَ أَيَّامُ شَهْرِ رَمَضانَ وَ لَيالِيهِ وَ لَكَ قِبَلِى تَبِعَةٌ أَوْ ذَنْبٌ تُؤاخِذُنِى بِهِ، أَوْ خَطِيئَةٌ تُرِيدُ أَنْ تَقْتَصَّها مِنِّى لَمْ تَغْفِرْها لِى، سَيِّدِى سَيِّدِى سَيِّدِى، أَسْأَلُكَ يَا لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ إِذْ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ، (1) إِنْ كُنْتَ رَضِيتَ عَنِّى فِى هٰذَا الشَّهْرِ، فَازْدَدْ عَنِّى رِضاً، وَ إِنْ لَمْ تَكُنْ رَضِيتَ عَنِّى فَمِنَ الْآنَ فَارْضَ عَنِّى، يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ، يَا اللّٰهُ يَا أَحَدُ يَا صَمَدُ، يَا مَنْ لَمْ يَلِدْ وَ لَمْ يُولَدْ، وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُواً أَحَدٌ . و بسیار بگو يَا مُلَيِّنَ الْحَدِيدِ لِداوُدَ عَلَيهِ السَّلَامُ، يَا كاشِفَ الضُّرِّ وَ الْكُرَبِ الْعِظامِ، عَنْ أَيُّوبَ عَلَيهِ السَّلَامُ، أَيْ مُفَرِّجَ هَمِّ يَعْقُوبَ عَلَيهِ السَّلَامُ، أَيْ مُنَفِّسَ غَمِّ يُوسُفَ عَلَيهِ السَّلَامُ، صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، كَما أَنْتَ أَهْلُهُ أَنْ تُصَلِّىَ عَلَيْهِمْ أَجْمَعِينَ ؛ وَ افْعَلْ بِى مَا أَنْتَ أَهْلُهُ، وَ لَا تَفْعَلْ بِى مَا أَنَا أَهْلُهُ . (2)

ص: 565


1- خدایا به ذات کریم و به جلال بزرگت پناه می آورم، از اینکه روزها و شبهای ماه رمضان سپری گردد، و برای من نزد تو نتیجه کاری یا گناهی باشد که مرا به سبب آن مؤاخذه کنی، یا خطایی که بخواهی انتقامش را از من بگیری، و مرا در آن ها نیامرزیده باشی، ای آقای من، ای آقای من، ای آقای من از تو می خواهم که معبودی جز تو نیست، آنگاه که معبودی جز تو نبود،
2- اگر در این ماه از من خشنود بوده ای، بر خشنودی ات از من بیفزا، و اگر خشنود نبوده ای از هم اکنون از من خشنود شو ای مهربان ترین مهربانان، ای خدا، ای یکتا، ای بینیاز، ای که نزاییده و زاده نشده، و احدی برایش همتا نبود . و بسیار بگو: ای نرم کننده آهن برای داود (درود بر او )، ای بردارنده بدحالی و بلاهای بزرگ از ایّوب (درود بر او )، ای از بین برنده اندوه شدید یعقوب (درود بر او )، ای زایل کننده غم یوسف (درود بر او )، درود فرست بر محمّد و خاندان محمّد، چنان که تو سزاواری که درود فرستی بر جمله آنان، و با من چنان کن که تو شایسته آنی نه چنان که من سزاوار آنم .

و از جمله این دعاها دعایی است که در کتاب «کافی» به صورت روایت مستند، و در کتاب «مقنعه» و «مصباح» بدون ذکر سند نقل شده: که در شب اوّل از دهه سوم، یعنی در شب بیست ویکم بخوان:

يَا مُولِجَ اللَّيْلِ فِى النَّهارِ، وَ مُولِجَ النَّهارِ فِى اللَّيْلِ، وَ مُخْرِجَ الْحَيِّ مِنَ الْمَيِّتِ، وَ مُخْرِجَ الْمَيِّتِ مِنَ الْحَيِّ، يَا رازِقَ مَنْ يَشاءُ بِغَيْرِ حِسابٍ، يَا اللّٰهُ يَا رَحْمانُ، يَا اللّٰهُ يَا رَحِيمُ، يَا اللّٰهُ يَا اللّٰهُ يَا اللّٰهُ لَكَ الْأَسْماءُ الْحُسْنىٰ، وَ الْأَمْثالُ الْعُلْيا، وَ الْكِبْرِياءُ وَ الْآلاءُ، أَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّىَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تَجْعَلَ اسْمِى فِى هٰذِهِ اللَّيْلَةِ فِى السُّعَداءِ، وَ رُوحِى مَعَ الشُّهَداءِ، وَ إِحْسانِى فِى عِلِّيِّينَ، وَ إِساءَتِى مَغْفُورَةً، وَ أَنْ تَهَبَ لِى يَقِيناً تُباشِرُ بِهِ قَلْبِى، وَ إِيماناً يُذْهِبُ الشَّكَّ عَنِّى، وَ تُرْضِيَنِى بِما قَسَمْتَ لِى، وَ آتِنا فِى الدُّنْيا حَسَنَةً، وَ فِى الْآخِرَةِ حَسَنَةً، وَ قِنا عَذابَ النَّارِ الْحَرِيقِ، وَ ارْزُقْنِى فِيها ذِكْرَكَ وَ شُكْرَكَ وَ الرَّغْبَةَ إِلَيْكَ، وَ الْإِنابَةَ، (1)

ص: 566


1- ای وارد کننده شب و روز، و وارد کننده روزوشب، و بیرون آورنده زنده از مرده، و بیرون آورنده مرده از زنده، ای روزی دهنده بی حساب به هرکه خواهی، ای خدا، ای مهربان، ای خدا ای خدا، ای بخشنده، ای خدا، ای خدا، ای خدا، براین نام های نیکوتر، و نمونه های برتر و بزرگ منشی و نعمتها، از تو می خواهم بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و قرار دهی نامم را در این شب از گروه سعات مندان، و روحم را با شهیدان، و نیکوکاری ام را در بلندترین مقام بهشت، و بدکاری ام را آمرزیده، و بر من یقینی ببخشی که دلم همراه آن باشد، و ایمانی که دودلی را از من بردارد، و خشنودم نمایی به آنچه نصیبم کردی، و ما را در دنیا و آخرت پاداش نیکو عنایت کن، و از آتش سوزان حفظ فرما، و در این شب ذکر و شکر و رغبت به سویت، و توبه

وَ التَّوْفِیقَ لِمَا وَفَّقْتَ لَهُ مُحَمَّدا وَ آلَ مُحَمَّدٍ، عَلَیْهِ وَ عَلَيهِم السَّلَامُ) . (1)

بقیه اعمال شب بیست و یکم

بقیه اعمال شب بیست ویکم: کفعمی از سیّد ابن باقی نقل کرده که در شب بیست ویکم بخوان:

اللّهمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اقْسِمْ لِي حِلْما يَسُدُّ عَنِّي بَابَ الْجَهْلِ، وَ هُدًى تَمُنُّ بِهِ عَلَيَّ مِنْ كُلِّ ضَلالَةٍ، وَ غِنًى تَسُدُّ بِهِ عَنِّي بَابَ كُلِّ فَقْرٍ، وَ قُوَّةً تَرُدُّ بِهَا عَنِّي كُلَّ ضَعْفٍ، وَ عِزّاً تُكْرِمُنِي بِهِ عَنْ كُلِّ ذُلٍّ، وَ رِفْعَةً تَرْفَعُنِي بِهَا عَنْ كُلِّ ضَعَةٍ، وَ أَمْناً تَرُدُّ بِهِ عَنِّي كُلَّ خَوْفٍ، وَ عَافِيَةً تَسْتُرُنِي بِهَا عَنْ كُلِّ بَلاءٍ، وَ عِلْما تَفْتَحُ لِي بِهِ كُلَّ يَقِينٍ، وَ يَقِينا تُذْهِبُ بِهِ عَنِّي كُلَّ شَكٍّ، وَ دُعَاءً تَبْسُطُ لِي بِهِ الْإِجَابَةَ فِي هَذِهِ اللَّيْلَةِ، وَ فِي هَذِهِ السَّاعَةِ، السَّاعَةِ السَّاعَةِ السَّاعَةِ ؛ يَا كَرِيمُ، وَ خَوْفا تَنْشُرُ لِي بِهِ كُلَّ رَحْمَةٍ، وَ عِصْمَةً تَحُولُ بِهَا بَيْنِي وَ بَيْنَ الذُّنُوبِ، حَتَّى أُفْلِحَ بِهَا (2)

ص: 567


1- و توفیق آنچه که محمّد و خاندان محمّد (درود خدا بر او و ایشان) را به آن موفق نمودی نصیب من فرما .
2- خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و آن چنان بردباری روزی من گردان که در نادانی را به روی من ببندد، و هدایتی که رهیدن از هر گمراهی را به وسیله آن بر من منت نهی، و ثروتی که در هر فقری را به سبب آن بر من ببندی، و نیرویی که به آن هرگونه ضعفی را از من برگیری، و عزّتی که مرا به آن از هر خواری اکرام نمایی، و مرتبه بلندی که مرا به آن از هر افتادنی بلند گردانی، و امنیتی که به آن هر ترسی را از من دور سازی، و سلامتی کاملی که مرا به آن از هر بلایی بپوشانی، و دانشی که به آن در هر یقینی را به رویم بگشایی، و یقینی که به آن هر شکی را از من برطرف سازی، و دعایی که به آن سفره اجابت را در امشب و در این ساعت بگسترانی همین ساعت، همین ساعت، همین ساعت ای کریم، و ترسی که به آن هرگونه رحمتی را برایم پخش کن، و بازدارنده ای که بین من و گناهانم پرده شود، تا به سبب آن

عِنْدَ الْمَعْصُومِینَ عِنْدَکَ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ (1)

روایت شده:که حماد بن عثمان در شب بیست ویکم بر امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) وارد شد، حضرت پرسید: غسل کرده ای؟ عرض کرد آری، فدایت شودم، پس حضرت حصیری خواست و حمّاد را به نزدیک خود طلبید و مشغول نماز شد و پیوسته نماز خواند و حمّاد هم در کنار حضرت نماز می خواند، تا از نمازهای خود فارغ شدند، آنگاه امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) دعاکرد و حمّاد آمین گفت، تا سپیده دمید، سپس آن حضرت اذان و اقامه گفت و بعضی از خدمتکاران خود را خواست و جلو ایستاد و نماز صبح خواند، در رکعت اول پس از سوره «حَمد» سوره «قَدر» و در رکعت دوم بعد از سوره «حَمد» سوره «تَوحید» را قرائت کرد و بعد از نماز مشغول تسبیح و تحمید و تقدیس و ثنای حق و صلوات بر پیامبر و دعا برای مردان و زنان مومن و مسلمان شد، سپس سر به سجده گذاشت و به اندازه یک ساعت به جز صدای تنفس صدایی از آن حضرت شنیده نشد، پس از آن این دعا را خواند:«لا إِلهَ إِلّا أَنْتَ مُقَلِّبَ القُلُوبِ وَ الأَبْصارِ» معبودی جز تو نیست زیرورو کننده دلها ودیده ها تا آخر دعا که در کتاب» اقبال «آمده است .

ص: 568


1- نزد معصومین به درگاهت رستگار شوم، به حق مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان .

شیخ کلینی روایت کرده که امام باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) در شبهای بیست ویکم و بیست وسوم تا نیمه شب دعا می خواند، و پس از آن شروع به خواندن نماز می کرد . آگاه باش که در هر شب از شبهای این دهه غسل مستحب است . روایت شده حضرت رصول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) در هر شب این دهه غسل می کرد . و نیز اعتکاف در این دهه استحباب و فضیلت بسیار دارد و بهترین اوقات برای اعتکاف این دهه است و روایت شده که اعتکاف در این دهه برابر دو حج و دو عمره ثواب دارد . «بنای رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) این بود، که چون دهه آخر ماه رمضان می شد، در مسجد اعتکاف می کرد، چادری مویین برای آن حضرت می زدند و آن جناب کمر عبادت را محکم می بست و بستر خواب را به هم می پچید» و آگاه باش که در چنین شبی در سال چهلم شهادت مولایمان حضرت امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) واقع شد و در این شب غصّه های آل محمّد (عَلَيهِم السَّلَامُ) و شیعیانش تازه می شود و روایت شده که در آن شب مانند شب شهادت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) سنگی از روی زمین برداشته نشد، مگر آنکه زیر آن خون تازه بود . شیخ مفید فرموده: در این شب صلوات بسیار فرست و در نفرین بر ستم کنندگان به آل محمّد (عَلَيهِم السَّلَامُ) و لعن فرستادن

ص: 569

بر قاتل امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) سعی و کوشش کن . روز بیست ویکم روز شهادت حضرت امیر المؤمنی (عَلَيهِ السَّلَامُ) است و خواندن زیارت آن جناب مناسب است و همچنین کلماتی که در چنین روزی خضر به زبان آورده، که به منزله زیارت آن حضرت در این روز است، و آن کلمات در کتاب «هدیة الزائر» ذکر شده است .

دعای شب بیست و دوم

دعای شب بیست و دوم :

يَا سالِخَ النَّهارِ مِنَ اللَّيْلِ فَإِذا نَحْنُ مُظْلِمُونَ، وَ مُجْرِىَ الشَّمْسِ لِمُسْتَقَرِّها بِتَقْدِيرِكَ، يَا عَزِيزُ يَا عَلِيمُ، وَ مُقَدِّرَ الْقَمَرِ مَنازِلَ حَتّىٰ عادَ كَالْعُرْجُونِ الْقَدِيمِ، يَا نُورَ كُلِّ نُورٍ، وَ مُنْتَهىٰ كُلِّ رَغْبَةٍ، وَ وَلِىَّ كُلِّ نِعْمَةٍ، يَا اللّٰهُ يَا رَحْمانُ، يَا اللّٰهُ يَا قُدُّوسُ، يَا أَحَدُ يَا واحِدُ يَا فَرْدُ، يَا اللّٰهُ يَا اللّٰهُ يَا اللّٰهُ، لَكَ الْأَسْماءُ الْحُسْنىٰ، وَ الْأَمْثالُ الْعُلْيا، وَ الْكِبْرِياءُ وَ الْآلاءُ، أَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّىَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ، وَ أَنْ تَجْعَلَ اسْمِى فِى هٰذِهِ اللَّيْلَةِ فِى السُّعَداءِ، وَ رُوحِى مَعَ الشُّهَداءِ، وَ إِحْسانِى فِى عِلِّيِّينَ، وَ إِساءَتِى مَغْفُورَةً، وَ أَنْ تَهَبَ لِى يَقِيناً (1)

ص: 570


1- ای برکننده روز از قامت شب، پس به ناگاه ما در تاریکی درآییم، و روان کننده خورشید در جایگاهش به تقدیرت، ای توانا، ای دانا، و اندازه ده ماه در منازل فلکی، تا چون شاخه خرمای رسیده برگردد، ای نور هر نور، و منتهای هر شوق، و سرچشمه هر نعمت، ای خدا، ای بخشنده، ای خدا، ای قدوس، ای یگانه، ای یکتا، ای بی همتا، ای خدا، ای خدا، ای خدا، نامهای نیکوتر و نمونه های والاتر و بزرگ منشی و نعمت ها برای توست، از تو می خواهم بر محمّد و اهل بیتش درود فرستی، و قرار دهی نامم را در این شب در گروه سعادتمندان، و روحم را با شهیدان و کردار نیکم را در بلندمرتبه ترین درجه بهشت، و بدکاری ام را آمرزیده، و یقینی بر من بخشی که

تُباشِرُ بِهِ قَلْبِى، وَ إِيماناً يُذْهِبُ الشَّكَّ عَنِّى، وَ تُرْضِيَنِى بِما قَسَمْتَ لِى، وَ آتِنا فِى الدُّنْيا حَسَنَةً، وَ فِى الْآخِرَةِ حَسَنَةً، وَ قِنا عَذابَ النَّارِ الْحَرِيقِ، وَ ارْزُقْنِى فِيها ذِكْرَكَ وَ شُكْرَكَ، وَ الرَّغْبَةَ إِلَيْكَ، وَ الْإِنابَةَ وَ التَّوْفِيقَ لِما وَفَّقْتَ لَهُ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ عَلَيْهِمُ السَّلامُ . (1)

اعمال مخصوصه شب بیست و سوم

بقیه اعمال شب بیست وسوم: این شب از دو شب قَدر گذشته افضل است، و از احادیث بسیار استفاده می شود، که شب قَدر همین شب است، و این شب شب جهنی است یعنی شبی است که دعاها در آن اجابت می شود، و در این شب تمام کارها بر پایه حکمت الهی مقدّر گردد، و برای این شب غیر از اعمالی که با دو شب قَدر گذشته مشترک است چند عمل دیگر است: اوّل: خواندن سوره «عنکبوت» و «روم» که امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) سوگند یاد کردند که خواننده این دو سوره در این شب از اهل بهشت خواهد بود . دوم: خواندن سوره «حم دخان». سوم: هزار مرتبه خواندن سوره «قَدر». چهارم: محمّد بن عیسی به سند خود از امامان صالح

ص: 571


1- دلم همراه آن باشد، و ایمانی که دودلی را از من برطرف کند، و خشنودی به آنچه نصیبم نمودی، و به ما در دنیا و آخرت نیکویی عنایت کن، و از عذاب آتش سوزان نگاه دار، و در این شب ذکر و شکر و رغبت به سوی خود، و توبه و تفیق به آنچه که محمّد و خاندان محمّد درود خدا بر آنان را به آن موفق نمودی روزیام فرما .

(عَلَيهِم السَّلَامُ) روایت کرده که فرمودند: در شب بیست وسوم از ماه رمضان این دعا را به دفعات بخوان، در حال سجود و قیام و قعود . و بر هر حالی که هستی در تمام ماه، و در طول حیاتت تا جایی که ممکن باشد، و هر زمانی که به یادت آید . بعد از ستایش پروردگار به بزرگواری، و فرستادن صلوات بر پیامبر (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) می گویی:

«اللّهمَّ کُن لولیَّک فُلانِ بن فُلان (1) و به جای فلان بن فلان بگو:الحُجةِ بنِ الحَسَنِ، صَلَواتُکَ عَلَیهِ و عَلی آبائهِ، فی هذهِ السّاعةِ، و فی کُلّ ساعَة، وَلیّا و حافظاً، وقائِداً وَ ناصِراً، وَ دَلیلاً وَ عَیناً، حَتّی تُسکِنَهُ اَرضَکَ طَوعاً، و تُمَتّعَهُ فیها طَویلاً . (2) و همچنین می خوانی:یا مُدَبّرَ الاُموُرِ، یا باعِثَ مَن فی القُبُور، یا مُجرِی البُحُور، یا مُلَیَّن الحَدیدِ لِداوُد، صَل عَلی مُحَّمد وَ افعَل بی کَذا وَ کَذا (3) و به جای «کذا و کذا» حاجات خود را بخواهد:اَللیلَةَ الیلَةَ ! (4) و دستهای

ص: 572


1- خدایا برای ولیت باش فلان بن فلان
2- حجت بن الحسن که درودهایت بر او و پدرانش باد، در این ساعت، و در هر ساعت سرپرست و نگهبان و پیشوا و یاور و راهنما و دیده بان (باش، تا او را با رغبت مردم در زمینت سکونت دهی، و زمانی طولانی بهره مندش سازی
3- ای تدبیرگر امور، ای برانگیزنده مرده های در گور، ای روان کننده دریاها، ای نرم کننده آهن برای داود، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و با من چنین و چنان کن .
4- امشب، امشب

خود را دروقت خواندن «یا مُدَبِّرَ الاُمورِ» تا آخر به سوی آسمان بردار .

و این دعا را در حال رکوع و سجود و ایستاده و نشسته بخوان، و آن را تکرار کن، و در شب آخر ماه رمضان هم بخوان . پنجم:بخواند:

اللّهمَّ امْدُدْ لِي فِي عُمُرِي، وَ أَوْسِعْ لِي فِي رِزْقِي، وَ أَصِحَّ لِي جِسْمِي، وَ بَلِّغْنِي أَمَلِي، وَ إِنْ كُنْتُ مِنَ الْأَشْقِيَاءِ، فَامْحُنِي مِنَ الْأَشْقِيَاءِ، وَ اكْتُبْنِي مِنَ السُّعَدَاءِ، فَإِنَّكَ قُلْتَ فِي كِتَابِكَ الْمُنْزَلِ، عَلَى نَبِيِّكَ الْمُرْسَلِ صَلَوَاتُكَ عَلَيْهِ وَ آلِهِ: «يَمْحُو اللّه مَا يَشَاءُ وَ يُثْبِتُ وَ عِنْدَهُ ام الْكِتَابِ» . (1)

ششم بخواند:اللّهمَّ اجْعَلْ فِيمَا تَقْضِي وَ فِيمَا تُقَدِّرُ، مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ وَ فِيمَا تَفْرُقُ مِنَ الْأَمْرِ الْحَكِيمِ، فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ مِنَ الْقَضَاءِ الَّذِي لا يُرَدُّ وَ لا يُبَدَّلُ، أَنْ تَكْتُبَنِي مِنْ حُجَّاجِ بَيْتِكَ الْحَرَامِ، فِي عَامِي هَذَا، الْمَبْرُورِ حَجُّهُمْ، الْمَشْكُورِ سَعْيُهُمْ، الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمْ، الْمُكَفَّرِ عَنْهُمْ سَيِّئَاتُهُمْ، وَ اجْعَلْ فِيمَا تَقْضِي وَ تُقَدِّرُ، أَنْ تُطِيلَ عُمْرِي (2)

ص: 573


1- خدایا عمرم را طولانی گردان، و روزی ام را وسعت بخش، و بدنم را تندرست بدار، و به آرزویم برسان، و و اگر در زمره بدفرجامان، هستم، مرا از آن گروه محو کن، و در گروه سعادتمندان ثبت فرما، که تو در کتاب فرو فرستاده به پیامبر مرسلت (درود تو بر او و خاندانش) فرمودی: خدا محو می کند آنچه را بخواهد و ثبت مینماید آنچه را اراده کند و کتاب جامع نزد اوست .
2- خدایا قرار ده در آنچه حکم میکنی، و مقدّر مینمایی، از فرمان حتمی، در آنچه از کار حکیمانه جدا میسازی در شب قَدر، از حکمی که بازگشت نپذیرد، و تغییر نیابد، اینکه مرا در این سال از حاجیان خانه محترمت بنویسی، حاجیانی که حجّشان پذیرفته، و سعیشان قبول افتاده، و گناهانشان آمرزیده گشته، و بدی هایشان محو شده است، و قرار ده در آنچه فرمان می دهی و مقدّر می نمایی که عمرم را طولانی گردانی،

وَ تُوَسِّعَ لِی فِی رِزْقِی . (1)

هفتم: دعایی را که در کتاب «اقبال» آمده است بخواند:

يَا باطِناً فِى ظُهُورِهِ، ويَا ظاهِراً فِى بُطُونِهِ، وَ يَا باطِناً لَيْسَ يَخْفَىٰ، وَ يَا ظاهِراً لَيْسَ يُرىٰ، يَا مَوْصُوفاً لَايَبْلُغُ بِكَيْنُونَتِهِ مَوْصُوفٌ وَ لَا حَدٌّ مَحْدُودٌ، وَ يَا غائِباً غَيْرَ مَفْقُودٍ، وَ يَا شاهِداً غَيْرَ مَشْهُودٍ، يُطْلَبُ فَيُصابُ، وَ لَمْ يَخْلُ مِنْهُ السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ وَ مَا بَيْنَهُما طَرْفَةَ عَيْنٍ، لَايُدْرَكُ بِكَيْفٍ، وَ لَا يُؤَيَّنُ بِأَيْنٍ وَ لَا بِحَيْثٍ، أَنْتَ نُورُ النُّورِ وَ رَبُّ الأَرْبابِ، أَحَطْتَ بِجَمِيعِ الأُمورِ، سُبحانَ مَنْ لَيْسَ كَمِثِلهِ شَىْءٌ وَ هُوَ السَّميعُ البَصيرُ ! سبحانَ مَنْ هُوَ هكَذَا وَ لَا هَكَذا غَيْرُه . (2)

سپس آنچه را می خواهی از خدا طلب کن . هشتم: غیر از غسل اوّل شب، غسلی هم در آخر شب انجام دهد . بدان که برای غسل و شب زنده داری این شب و زیارت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ)، و صد رکعت نماز، فضیلت بسیار نقل شده

ص: 574


1- و در روزی ام وسعت بخشی .
2- ای پنهان در حال آشکار بودنش، و ای آشکار در حال پنهان بودنش و ای پنهانی که مخفی نمی شود، ای آشکاری که دیده نمی شود، ای به وصف آمده ای که هیچ ممکنی به حقیقتش نمی رسد و هیچ حدّ بسته ای به او احاطه پیدا نمی کند، و ای غایب گم نشده، ای حاضری که مشهود نیست، تا آنکه جستجو شود و او را بیابند، آسمان ها و زمین و آنچه بین آنهاست، به اندازه چشم برهم زدن از او خالی نیست، به کیفیتی معیّن دانسته نمی شود و محدود به مکان و جهت نمی گردد، تویی روشنایی نور، پروردگار پرورندگان، به همه امور احاطه کرده ای، منزّه است آن که چیزی همانندش نیست، و او شنوا و بیناست، منزّه است آن که دارای این صفات است و برای غیر او چنین صفاتی نیست

است، و انجام این اعمال مورد تأکید است . شیخ طوسی در کتاب «تهذیب» از ابو بصیر از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده که آن حضرت فرمود: در شبی که امید می رود شب قَدر باشد، صد رکعت نماز بخوان در هر رکعت پس از سوره «حَمد» ده مرتبه: سوره «تَوحید» را قرائت کن، گفتم: فدایت شوم، اگر ایستاده قَدرت نداشته باشم چه؟ فرمود نشسته بخوان، گفتم اگر نتوانم، فرمود: به همان حالی که در بسترت به پشت خوابیده ای این نماز را بخوان . از کتاب «دعائم الاسلام» روایت شده که رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) در دهه آخر ماه رمضان بستر خود را جمع می کرد، و برای عبادت کمر همّت را محکم می بست، و در شب بیست وسوم اهل خود را بیدار می کرد، و آنهایی را که خواب در ربوده بود، به رویشان آب می پاشید، و حضرت فاطمه (عَلَيهَا السَّلَامُ) در این شب اجازه نمیداد احدی از اهلش بخوابد، و خواب آن ها را به کمی طعام علاج می فرمود، و آن ها را با خواباندن در روز برای بیداری و احیای شب آماده می کرد، و می فرمود: محروم کسی است که از خیر این شب محروم بماند . روایت شده که امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) به بیماری سختی دچار شده بود، وقتی شب بیست وسوم ماه رمضان رسید، به خدمتکارانش

ص: 575

دستور داد او را به مسجد بردند، و تا صبح در مسجد بود .

علاّمه مجلسی (رَحمهُ اللّه) فرموده است هرقَدر که خواندن قرآن ممکن باشد، در این شب خوانده شود، و دعاهای صحیفه کامله (سجادیه )، به ویژه دعای مکارم الأخلاق، و دعای توبه قرائت گردد، و روزهای این شبها را نیز باید حرمت نهاد، و به عبادت و تلاوت قرآن به سر آورد، زیرا در احادیث معتبر آمده است که روز قَدر در فضیلت همانند شب قَدر است .

دعای شب بیست و سوم

دعای شب بیست و سوم: يَا رَبَّ لَيْلَةِ الْقَدْرِ وَ جاعِلَها خَيْراً مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ، وَ رَبَّ اللَّيْلِ وَ النَّهارِ، وَ الْجِبالِ وَ الْبِحار ِ، وَ الظُّلَمِ وَ الْأَنْوارِ، وَ الْأَرْضِ وَ السَّماءِ، يَا بارِئُ يَا مُصَوِّرُ، يَا حَنَّانُ يَا مَنَّانُ، يَا اللّٰهُ يَا رَحْمانُ يَا اللّٰهُ يَا قَيُّومُ يَا اللّٰهُ يَا بَدِيعُ، يَا اللّٰهُ يَا اللّٰهُ يَا اللّٰهُ، لَكَ الْأَسْماءُ الْحُسْنىٰ، وَ الْأَمْثالُ الْعُلْيا، وَ الْكِبْرِياءُ وَ الْآلاءُ، أَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّىَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَجْعَلَ اسْمِى فِى هٰذِهِ اللَّيْلَةِ فِى السُّعَداءِ، وَ رُوحِى مَعَ الشُّهَداءِ، (1)،

ص: 576


1- ای پروردگار شب قَدر، و قراردهنده آن بهتر از هزار ماه، و پروردگار شب و روز، و کوهها و دریاها، و تاریکی ها و روشنایی ها، و زمین و آسمان، ای پدیدآورنده، ای صورت بخش، ای عطا کننده، ای نعمت ده، ای خدا، ای بخشنده، ای خدا، ای به خود پاینده، ای خدا، ای نو آفرین، ای خدا، ای خدا، ای خدا، نام های نیکوتر، و نمونه های والاتر، و بزرگ منشی و نعمت ها از آن توست، از تو درخواست می کنم که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و قرار دهی در این شب نامم را در زمره سعادتمندان، و روحم را با شهیدان

وَ إِحْسانِى فِى عِلِّيِّينَ، وَ إِساءَتِى مَغْفُورَةً، وَ أَنْ تَهَبَ لِى يَقِيناً تُباشِرُ بِهِ قَلْبِى، وَ إِيماناً يُذْهِبُ الشَّكَّ عَنِّى، وَ تُرْضِيَنِى بِما قَسَمْتَ لِى، وَ آتِنا فِى الدُّنْيا حَسَنَةً، وَ فِى الْآخِرَةِ حَسَنَةً، وَ قِنا عَذابَ النَّارِ الْحَرِيقِ، وَ ارْزُقْنِى فِيها ذِكْرَكَ وَ شُكْرَكَ وَ الرَّغْبَةَ إِلَيْكَ وَ الْإِنابَةَ وَ التَّوْبَةَ وَ التَّوْفِيقَ لِما وَفَّقْتَ لَهُ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ عَلَيْهِمُ السَّلامُ . (1)

دعای شب بیست و چهارم

دعای شب بیست و چهارم: يَا فالِقَ الْإِصْباحِ وَ جاعِلَ اللَّيْلِ سَكَناً، وَ الشَّمْسِ وَ الْقَمَرِ حُسْباناً ؛ يَا عَزِيزُ يَا عَلِيمُ، يَا ذَا الْمَنِّ وَ الطَّوْلِ، وَ الْقُوَّةِ وَ الْحَوْلِ، وَ الْفَضْلِ وَ الْإِنْعامِ، وَ الْجَلالِ وَ الْإِكْرامِ، يَا اللّٰهُ يَا رَحْمٰنُ، يَا اللّٰهُ يَا فَرْدُ يَا وِتْرُ، يَا اللّٰهُ يَا ظاهِرُ يَا باطِنُ، يَا حَىُّ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ، لَكَ الْأَسْماءُ الْحُسْنىٰ، وَ الْأَمْثالُ الْعُلْيا، وَ الْكِبْرِياءُ وَ الْآلاءُ، أَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّىَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تَجْعَلَ اسْمِى فِى هٰذِهِ اللَّيْلَةِ فِى السُّعَداءِ، وَ رُوحِى مَعَ (2)

ص: 577


1- و نیکوکاری ام را در بلندمرتبه ترین درجه بهشت، و گناهم را آمرزیده، و ببخشی بر من یقینی که دلم با آن همراه باشد، و ایمانی که شک را از من زدوده گرداند، و خشنودی به آنچه نصیبم نموده ای، و ما را در دنیا و آخرت پاداش نیکو عنایت فرما، و از عذاب آتش سوزان حفظ کن، و در این شب ذکر و شکر خویش و رغبت به سوی خود، و بازگشت و توبه روزی ام فرما، و به آنچه محمّد و و خاندان محمّد (درود خدا بر آنان باد) را به آن موفق کردی توفیقم ده .
2- ای شکافنده روشنی سپیده از شب و قراردهنده شب برای آرامش، و آفتاب و ماه برای حساب زمان، ای توانا، ای دانا، ای صاحب نعمت و عطا و قوت و قَدرت و فضل و نعمت بخشی، و بزرگی و بزرگواری، ای خدا، ای مهربان، ای خدا، ای یگانه، ای تنها، ای خدا، ای آشکار، ای نهان، ای زنده، معبودی جز تو نیست نام های نیکوتر، و نمونه های برتر و بزرگمنشی و نعمتها از آن توست، از تو می خواهم که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و اینکه قرار دهی در این شب نام مرا از سعادت مندان، و روحم را با

الشُّهَداءِ، وَ إِحْسانِى فِى عِلِّيِّينَ، وَ إِساءَتِى مَغْفُورَةً، وَ أَنْ تَهَبَ لِى يَقِيناً تُباشِرُ بِهِ قَلْبِى، وَ إِيماناً يَذْهَبُ بِالشَّكِّ عَنِّى، وَ رِضىً بِما قَسَمْتَ لِى، وَ آتِنا فِى الدُّنْيا حَسَنَةً، وَ فِى الْآخِرَةِ حَسَنَةً، وَ قِنا عَذابَ النَّارِ الْحَرِيقِ، وَ ارْزُقْنِى فِيها ذِكْرَكَ وَ شُكْرَكَ وَ الرَّغْبَةَ إِلَيْكَ وَ الْإِنابَةَ وَ التَّوْبَةَ وَ التَّوْفِيقَ لِما وَفَّقْتَ لَهُ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ صَلَواتُكَ عَلَيْهِ وَ عَلَيْهِمْ . (1)

دعای شب بیست و پنجم

دعای شب بیست و پنجم: يَا جاعِلَ اللَّيْلِ لِباساً، وَ النَّهارِ مَعاشاً، وَ الْأَرْضِ مِهاداً، وَ الْجِبالِ أَوْتاداً، يَا اللّٰهُ يَا قاهِرُ، يَا اللّٰهُ يَا جَبّارُ، يَا اللّٰهُ يَا سَمِيعُ، يَا اللّٰهُ يَا قَرِيبُ، يَا اللّٰهُ يَا مُجِيبُ، يَا اللّٰهُ يَا اللّٰهُ يَا اللّٰهُ، لَكَ الْأَسْماءُ الْحُسْنىٰ، وَ الْأَمْثالُ الْعُلْيا، وَ الْكِبْرِياءُ وَ الْآلاءُ، أَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّىَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تَجْعَلَ اسْمِى فِى هٰذِهِ اللَّيْلَةِ فِى السُّعَداءِ، وَ رُوحِى مَعَ الشُّهَداءِ، وَ إِحْسانِى فِى عِلِّيِّينَ، وَ إِساءَتِى مَغْفُورَةً، وَ أَنْ تَهَبَ لِى يَقِيناً (2)

ص: 578


1- شهیدان، و نیکوکاری ام را در بلندمرتبه ترین درجه بهشت، و گناهم را آمرزیده، و به من ببخشی باوری که قلبم همراه آن باشد، و یقینی که شک را از من برطرف سازد، و خشنودی به آنچه نصیبم نمودی، و در دنیا و آخرت پاداش نیکو به ما عنایت فرما و از عذاب آتش سوزان ما را حفظ کن، و در این شب ذکر و شکر خویش و رغبت به سوی خود و بازگشت و توبه روزیام کن، و به آنچه محمّد و خاندان محمّد را که درودت بر او و بر ایشان باد بر آن موفق کردی توفیقم ده .
2- ای قراردهنده شب را جامه روز، و روز را مایه کسب روزی و زمین را بستر آرامش، و کوهها را میخ های زمین، ای خدا، ای چیره، ای خدا، ای شکوه مند، ای خدا، ای شنوا، ای خدا، ای نزدیک، ای خدا، ای اجابت کننده ای خدا ای خدا ای خدا، نام های نیکوتر، و نمونه های برتر، و بزرگ منشی و نعمت ها از آن توست، از تو می خواهم که بر محمّد و آل محمّد درود فرست، و در این شب نامم را در شمار سعادتمندان و روحم را با شهیدان، و نیکوکاری ام را در بلندمرتبه ترین درجه بهشت و بدکاری ام را آمرزیده قرار دهی، و به من ببخشی یقینی که

تُباشِرُ بِهِ قَلْبِى، وَ إِيماناً يُذْهِبُ الشَّكَّ عَنِّى، وَ رِضىً بِما قَسَمْتَ لِى، وَ آتِنا فِى الدُّنْيا حَسَنَةً، وَ فِى الْآخِرَةِ حَسَنَةً، وَ قِنا عَذابَا النَّارِ الْحَرِيقِ، وَ ارْزُقْنِى فِيها ذِكْرَ ك وَ شُكْرَكَ، وَ الرَّغْبَةَ إِلَيْك وَ الْإِنابَةَ وَ التَّوْبَةَ، وَ التَّوْفِيقَ لِما وَفَّقْتَ لَهُ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ، عَلَيْهِمُ السَّلامُ . (1)

دعای شب بیست و ششم

دعای شب بیست و ششم: يَا جاعِلَ اللَّيْلِ وَ النَّهارِ آيَتَيْنِ، يَا مَنْ مَحا آيَةَ اللَّيْلِ، وَ جَعَلَ آيَةَ النَّهارِ مُبْصِرَةً، لِتَبْتَغُوا فَضْلاً مِنْه وَ رِضْواناً، يَا مُفَصِّلَ كُلِّ شَىْءٍ تَفْصِيلاً، يَا مَاجِدُ يَا وَهَّابُ، يَا اللّٰهُ يَا جَوادُ، يَا اللّٰهُ يَا اللّٰهُ يَا اللّٰهُ، لَكَ الْأَسْماءُ الْحُسْنىٰ، وَ الْأَمْثالُ الْعُلْيا، وَ الْكِبْرِياءُ و الْآلاءُ، أَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّىَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تَجْعَلَ اسْمِى فِى هٰذِهِ اللَّيْلَةِ فِى السُّعَداءِ، وَ رُوحِى مَعَ الشُّهَداءِ، وَ إِحْسانِى فِى عِلِّيِّينَ، وَ إِساءَتِى مَغْفُورَةً، وَ أَنْ تَهَبَ لِى يَقِيناً تُباشِرُ بِهِ قَلْبِى، وَ إِيماناً يُذْهِبُ (2)

ص: 579


1- قلبم با آن همراه باشد، و ایمانی که شک را از من برطرف نماید، و خشنودی به آنچه نصیبم فرمودی، و در دنیا و آخرت پاداش نیکو به ما عنایت کن، و ما را از عذاب آتش سوزان حفظ فرما، و در این شب ذکر و شکر خویش، و رغبت به سوی خود، و بازگشت و توبه را روزی ام فرما، و به آنچه محمّد و خاندان محمّد (درود خدا بر آنان) را بر آن موفّق نمودی توفیقم ده .
2- ای قراردهنده شب و روز، دو نشانه، ای آن که نشانه شب را محو ساخت، و نشانه روز را روشنی بخش قرار داد، تا فضل و خشنودی اش را طلب کنند، ای جدا کننده هرچیز به دقت بسیار، ای بزرگوار، ای بخشنده، ای خدا، ای سخاوتمند، ای خدا ای خدا ای خدا، نام های نیکوتر و نمونه های برتر و بزرگ منشی و نعمت ها از آن توست، از تو درخواست می کنم که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و قرار دهی در این شب نام مرا از سعادتمندان و روحم را با شهیدان، و نیکوکاری ام را در بلندمرتبه ترین درجه بهشت و گناهم را آمرزیده، و به من ببخشی یقینی که قلبم با آن همراه باشد،

الشَّكَّ عَنِّى، وَ تُرْضِيَنِى بِما قَسَمْتَ لِى، وَ آتِنا فِى الدُّنْيا حَسَنَةً، وَ فِى الْآخِرَةِ حَسَنَةً، وَ قِنا عَذابَ النّارِ الْحَرِيقِ، وَ ارْزُقْنِى فِيها ذِكْرَ ك وَ شُكْرَ ك وَ الرَّغْبَةَ إِلَيْك وَ الْإِنابَةَ و التَّوْبَةَ و التَّوْفِيقَ لِما وَفَّقْتَ لَهُ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْه وَ عَلَيْهِمْ . (1)

دعای شب بیست وهفتم

شب بیست وهفتم: در آن غسل کردن وارد شده و روایت شده است که حضرت زین العابدین (عَلَيهِ السَّلَامُ) این دعا را، در این شب از اول تا آخر شب مکرّر می خواند

اللّهمَّ ارْزُقْنِی التَّجَافِیَ عَنْ دَارِ الْغُرُورِ، وَ الْإِنَابَةَ إِلَی دَارِ الْخُلُودِ، وَ الاسْتِعْدَادَ لِلْمَوْتِ قَبْلَ حُلُولِ الْفَوْتِ . (2)

دعای شب بیست و هفتم: يَا مادَّ الظِّلِّ وَ لَوْ شِئْتَ لَجَعَلْتَهُ ساكِناً، وَ جَعَلْتَ الشَّمْسَ عَلَيْهِ دَلِيلاً، ثُمَّ قَبَضْتَهُ [إِلَيْكَ] قَبْضاً يَسِيراً، يَا ذَا الْجُودِ وَ الطَّوْلِ، وَ الْكِبْرِياءِ و الْآلاءِ، لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ، عالِمُ الْغَيْبِ و الشَّهادَةِ، الرَّحْمانُ الرَّحِيمُ، لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ ؛ (3)

ص: 580


1- و باوری که شک را از من زدوه سازد، و خشنودی به آنچه نصیبم نمودی، و در دنیا و آخرت پاداش نیکو به ما عنایت فرما، و از عذاب آتش سوزان ما را حفظ کن، و در این شب ذکر و شکر خویش و رغبت به سویت، و بازگشت و توبه را روزی ام گردان، و به آنچه محمّد و خاندان محمّد را (درود خدا بر او و ایشان) بر آن موفّق نمودی توفیقم ده .
2- خدایا دوری از خانه فریب، و بازگشت به خانه جاویدان، و آمادگی برای مرگ پیش از رسیدن آن را روزی ام گردان .
3- ای گسترنده سایه، و اگر میخواستی آن را بی حرکت می ساختی، و خورشید را بر آن راهنما قرار دادی، سپس آن را جمع کردی جمع کردنی آسان، ای صاحب جود و عطا و بزرگ منشی و نعمت ها، معبودی جز تو نیست، دانای غیب و آشکار، بخشنده مهربان، معبودی جز تو نیست،

یَا قُدُّوسُ یَا سَلامُ، یَا مُؤْمِنُ یَا مُهَیْمِنُ، یَا عَزِیزُ یَا جَبَّارُ یَا مُتَکَبِّرُ، یَا اللّه یَا خَالِقُ، یَا بَارِئُ یَا مُصَوِّرُ، یَا اللّه یَا اللّه یَا اللّه، لَکَ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَی، وَ الْأَمْثَالُ الْعُلْیَا وَ الْکِبْرِیَاءُ وَ الْآلاءُ، أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، (1) وَ أَنْ تَجْعَلَ اسْمِى فِى هٰذِهِ اللَّيْلَةِ فِى السُّعَداءِ، وَ رُوحِى مَعَ الشُّهَداءِ، وَ إِحْسانِى فِى عِلِّيِّينَ، وَ إِساءَتِى مَغْفُورَةً، وَ أَنْ تَهَبَ لِى يَقِيناً تُباشِرُ بِهِ قَلْبِى، وَ إِيماناً يُذْهِبُ الشَّكَّ عَنِّى، وَ تُرْضِيَنِى بِما قَسَمْتَ لِى، وَ آتِنا فِى الدُّنْيا حَسَنَةً، وَ فِى الْآخِرَةِ حَسَنَةً، وَ قِنا عَذابَ النَّارِ الْحَرِيقِ، وَ ارْزُقْنِى فِيها ذِكْرَ ك وَ شُكْرَكَ، وَ الرَّغْبَةَ إِلَيْك وَ الْإِنابَةَ و التَّوْبَة َ، وَ التَّوْفِيقَ لِما وَفَّقْتَ لَهُ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ، صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْه وَ عَلَيْهِمْ . (2)

دعای شب بیست و هشتم

دعای شب بیست و هشتم: يَا خازِنَ اللَّيْلِ فِى الْهَواءِ، وَ خازِنَ النُّورِ فِى السَّماءِ، وَ مَانِعَ السَّماءِ، أَنْ تَقَعَ عَلَى الْأَرْضِ إِلّا بِإِذْنِهِ، (3)

ص: 581


1- ای قدوس، ای سلام، ای ایمنی بخش، ای چیره، ای توانا، ای پرشکوه، ای بزرگ منش، ای خدا، ای آفریننده، ای پدیدآورنده، ای صورت بخش، ای خدا ای خدا، ای خدا، نام های نیکوتر، و نمونه های برتر، و بزرگ منشی و نعمت ها از آن توست، از تو می خواهم که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی،
2- و قرار دهی در این شب نامم را از سعادتمندان، و روحم را با شهیدان، و نیکوکاری ام را در بلندمرتبه ترین درجه بهشت، و بدکاری ام را آمرزیده، و به من ببخشی یقینی که قلبم با آن همراه باشد، و ایمانی که شک را از من بزداید، و خشنودی به آنچه که نصیبم کرده ای، و پاداش نیکو در دنیا و در آخرت را به ما عنایت فرما، و ما را از عذاب آتش سوزان حفظ کن، و در این شب ذکر و شکرت و رغبت به سویت، و بازگشت و توبه را روزی ام فرما، و به آنچه محمّد و خاندان محمّد (درود خدا بر او و ایشان) را بر آن موفق کردی توفیقم ده .
3- ای قراردهنده تاریکی در فضا، و قراردهنده روشنایی در آسمان، و بازدارنده آسمان از اینکه بر زمین افتد، مگر به اجازه او،

وَ حابِسَهُما أَنْ تَزُولا، يَا عَلِيمُ يَا عَظِيمُ، يَا غَفُورُ يَا دائِمُ، يَا اللّٰهُ يَا وارِثُ، يَا باعِثَ مَنْ فِى الْقُبُورِ، يَا اللّٰهُ يَا اللّٰهُ يَا اللّٰهُ، لَكَ الْأَسْماءُ الْحُسْنىٰ، وَ الْأَمْثالُ الْعُلْيا، وَ الْكِبْرِياءُ و الْآلاءُ، أَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّىَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تَجْعَلَ اسْمِى فِى هٰذِهِ اللَّيْلَةِ فِى السُّعَداءِ، وَ رُوحِى مَعَ الشُّهَداءِ، وَ إِحْسانِى فِى عِلِّيِّينَ، وَ إِساءَتِى مَغْفُورَةً، وَ أَنْ تَهَبَ لِى يَقِيناً تُباشِرُ بِهِ قَلْبِى، وَ إِيماناً يُذْهِبُ الشَّكَّ عَنِّى، وَ تُرْضِيَنِى بِما قَسَمْتَ لِى، وَ آتِنا فِى الدُّنْيا حَسَنَةً، وَ فِى الْآخِرَةِ حَسَنَةً، وَ قِنا عَذابَ النَّارِ الْحَرِيقِ، وَ ارْزُقْنِى فِيها ذِكْرَ ك وَ شُكْرَكَ، وَ الرَّغْبَةَ إِلَيْك وَ الْإِنابَةَ و التَّوْبَةَ و التَّوْفِيقَ لِما وَفَّقْتَ لَهُ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْه وَ عَلَيْهِمْ . (1)

دعای شب بیست و نهم

دعای شب بیست و نهم یَا مُکَوِّرَ اللَّیْلِ عَلَی النَّهَارِ، وَ مُکَوِّرَ النَّهَارِ عَلَی اللَّیْلِ، یَا عَلِیمُ یَا حَکِیمُ یَا رَبَّ الْأَرْبَابِ، وَ سَیِّدَ (2)

ص: 582


1- و نگاه دارنده آسمان و زمین، از اینکه از جای بدر روند، ای دانا، ای بزرگ، ای آمرزنده ای جاودانه، ای خدا، ای وارث، ای برانگیزنده مردگان در قبرها، ای خدا، ای خدا، ای خدا، نامهای نیکوتر و نمونه های برتر، و بزرگ منشی، و نعمت ها از آن توست، از تو می خواهم که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و قرار دهی در امشب نامم را از سعادتمندان، و روحم را با شهیدان، و نیکوکاری ام را در بلندمرتبه ترین درجه بهشت، و گناهانم را آمرزیده، و اینکه ببخشی به من یقینی که قلبم با آن همراه باشد، و ایمانی که شک را از من برطرف سازد، و خشنودی به آنچه که نصیب من کردی، و پاداش نیکو در دنیا و در آخرت به ما عنایت فرما، و ما را از عذاب آتش سوزان حفظ کن، و در این شب ذکر و شکر خویش و رغبت به سوی خود، و بازگشت و توبه را روزی ام کن، و به آنچه محمّد و خاندان محمّد (درود خدا بر او و ایشان) را بر آن موفق کردی توفیقم ده .
2- ای پیچاننده شب بر روز، و پیچاننده روز بر شب، ای دانا، ای فرزانه، ای پروردگار پرورندگان و آقای

السَّادَاتِ لا إِلَهَ إِلا أَنْتَ، یَا أَقْرَبَ إِلَیَّ مِنْ حَبْلِ الْوَرِیدِ، یَا اللّه یَا اللّه یَا اللّه لَکَ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَی، وَ الْأَمْثَالُ الْعُلْیَا، وَ الْکِبْرِیَاءُ وَ الْآلاءُ أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تَجْعَلَ اسْمِی فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ فِی السُّعَدَاءِ، وَ رُوحِی مَعَ الشُّهَدَاءِ وَ إِحْسَانِی فِی عِلِّیِّینَ وَ إِسَاءَتِی مَغْفُورَةً، وَ أَنْ تَهَبَ لِی یَقِیناً تُبَاشِرُ بِهِ قَلْبِی، وَ إِیمَاناً یُذْهِبُ الشَّکَّ عَنِّی، وَ تُرْضِیَنِی بِمَا قَسَمْتَ لِی ؛ وَ آتِنَا فِی الدُّنْیَا حَسَنَةً، وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً، وَ قِنَا عَذَابَ النَّارِ الْحَرِیقِ، وَ ارْزُقْنِی فِیهَا ذِکْرَکَ وَ شُکْرَکَ، وَ الرَّغْبَةَ إِلَیْکَ وَ الْإِنَابَةَ وَ التَّوْبَةَ، وَ التَّوْفِیقَ لِمَا وَفَّقْتَ لَهُ مُحَمَّدا وَ آلَ مُحَمَّدٍ صَلَّی اللّه عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ . (1)

اعمال شب آخر ماه رمضان

شب آخر ماه: شب بسیار مبارکی است، و برای این شب چند عمل وارد است: اوّل: غسل . دوم: زیارت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) . سوم: خواندن سوره های «انعام» و «کهف» و «یس» و گفتن صد مرتبه: أَسْتَغْفِرُ اللّه وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ . (2) چهارم: این دعا را که

ص: 583


1- آقایان، معبودی جز تو نیست، ای نزدیک تر از رگ گردن به من، ای خدا ای خدا ای خدا، نام های نیکوتر و نمونه های برتر، و بزرگ منشی و نعمت ها از آن توست، از تو می خواهم بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و قرار دهی نامم را در این شب از سعادتمندان، و روحم را با شهیدان، و نیکوکاری ام را در بلندمرتبه ترین درجه بهشت، و گناهم را آمرزیده، و به من ببخشی یقینی که قلبم با آن همراه باشد، و ایمانی که شک را از من برطرف نماید، و خشنودی به آنچه نصیبم کردی، و پاداش نیکو در دنیا و آخرت به ما عنایت فرما، و ما را از عذاب آتش سوزان حفظ کن، و در این شب ذکر و شکر خویش و رغبت به سوی خود، و بازگشت و توبه را روزی ام کن، و به آنچه محمّد و خاندان محمّد (درود خدا بر او و ایشان) را بر آن موفق کردی توفیقم ده .
2- از خدا آمرزش می جویم و به سوی او می پویم .

شیخ کلینی از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده بخواند:

اَللّٰهُمَّ هٰذا شَهْرُ رَمَضانَ، الَّذِى أَنْزَلْتَ فِيهِ الْقُرْآنَ و قَدْ تَصَرَّمَ، وَ أَعُوذُ بِوَجْهِكَ الْكَرِيمِ يَا رَبِّ، أَنْ يَطْلُعَ الْفَجْرُ مِنْ لَيْلَتِى هٰذِهِ، أَوْ يَتَصَرَّمَ شَهْرُ رَمَضانَ، وَ لَكَ قِبَلِى تَبِعَةٌ أَوْ ذَنْبٌ، تُرِيدُ أَنْ تُعَذِّبَنِى بِهِ يَوْمَ أَلْقاكَ . (1)

پنجم: بخواند دعای «یا مُدَبِّرَ الاُمورِ» را که بیان آن در اعمال شب بیست وسم گذشت ششم: ماه رمضان را با دعاهای وداع، وداع گوید: دعاهایی که شیخ کلینی و شیخ صدوق و شیخ مفید و شیخ طوسی، و سیّد ابن طاووس (رضوان اللّه علیه) نقل کرده اند و شاید بهترین آن ها دعای چهل وپنجم صحیفه کامله باشد . سیّد ابن طاووس از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده که هرکه در شب آخر ماه رمضان، آن ماه شریف را وداع گفته و بگوید:

اللّهمَّ لا تَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنْ صِیَامِی لِشَهْرِ رَمَضَانَ، وَ أَعُوذُ بِکَ أَنْ یَطْلُعَ فَجْرُ هَذِهِ اللَّیْلَةِ، (2)

ص: 584


1- خدایا این است ماه رمضان، که قرآن را در آن نازل کردی، اینک در حال گذشتن است، و من به ذات کریمانه ات پناه می آورم از اینکه سپیده این شب طلوع کند، یا ماه رمضان بگذرد، و نزد تو برایم نتیجه کار ناشایست یا گناهی باشد که بخواهی مرا به سبب آن روزی که ملاقاتت کنم عذاب نمایی .
2- خدایا این ماه را آخرین بار روزه ام در ماه رمضان قرار مده، و به تو پناه می آورم از اینکه سپیده این شب سر زند،

إِلا وَ قَدْ غَفَرْتَ لِی . (1)

پیش از آنکه سپیده بر آید، حق تعالی او را بیامرزد، و توبه و بازگشت نصیب وی کند . سیّد و شیخ صدوق از جابر بن عبد عبد اللّه انصاری روایت کرده اند که در جُمعه آخر ماه رمضان خدمت رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) رسیدم، چون نظر آن حضرت بر من افتاد، فرمود: ای جابر این آخرین جُمعه از ماه رمضان است، پس آن را وداع کن و بگو:

اللّهمَّ لا تَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنْ صِیَامِنَا إِیَّاهُ، فَإِنْ جَعَلْتَهُ فَاجْعَلْنِی مَرْحُوما، وَ لا تَجْعَلْنِی مَحْرُوما . (2)

به راستی هرکه این دعا را در این روز بخواند به یکی از دو خصلت نیکو ظفر یابد: یا رسیدن به ماه رمضان آینده، یا آمرزش خدا و رحمت بی انتهای او . سیّد ابن طاووس و کفعمی از حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) روایت کرده اند که فرمود: هرکه در شب آخر ماه رمضان، ده رکعت نماز به صورت دو رکعت بخواند، در هر رکعت سوره «حَمد» را یک بار، و «قُل هُوَ اللّه اَحَدٌ» راه ده بار، و در هر یک از رکوع و سجود ده مرتبه:

ص: 585


1- مگر اینکه مرا آمرزیده باشی .
2- خدایا این ماه را آخرین بار روزه ما در ماه رمضان قرار مده، اگر قرار داده ای پس مرا رحمت شده بدار، نه محروم از رحمت .

بگوید:«سُبْحَانَ اللّه وَ الْحَمْدُ للّه، وَ لا إِلَهَ إِلا اللّه، وَ اللّه أَکْبَرُ» (1)

و هنگامی که از ده رکعت فراغت یافت هزار مرتبه استغفار کند . و پس از استغفار سر به سجده گذارد و در حال سجده بگوید:

یَا حَیُّ یَا قَیُّومُ، یَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِکْرَامِ، یَا رَحْمَانَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ رَحِیمَهُمَا، یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ، یَا إِلَهَ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ، اِغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا، وَ تَقَبَّلْ مِنَّا صَلاتَنَا وَ صِیَامَنَا وَ قِیَامَنَا . (2)

سوگند به کسی که مرا به راستی به پیامبری مبعوث کرد، که جبرئیل مرا از اسرافیل خبر داد و اسرافیل از پروردگار خود، که سر از سجده برنداشته، خدا او را بیامرزد، و ماه رمضان را از او قبول کند، و از او درگذرد تا آخر خبر . و این نماز در شب عید فطر هم روایت شده است، ولی در این روایت آمده است که تسبیحات اربعه را در رکوع و سجود به جای ذکر رکوع و سجود بخواند، و به جای «اِغفِر لَنا ذُنوبَنا» تا آخر

ص: 586


1- پاک است خدا و ستایش شایسته اوست و معبودی جز او نیست و خدا بزرگتر است .
2- ای زنده به خود پاینده! ای دارای بزرگی و بزرگواری، ای بخشنده دنیا و آخرت و ای مهربان دنیا و آخرت، ای مهربان ترین مهربانان، ای معبود گذشتگان و آیندگان، گناهانمان را بیامرز، و نماز و روزه و شب بیداریمان را قبول کن .

بگوید: اغْفِرْ لِی ذُنُوبِی، وَ تَقَبَّلْ صَوْمِی وَ صَلاتِی وَ قِیَامِی . (1)

اعمال شب سی ام

دعای شب سی ام: اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ لَاشَرِيكَ لَهُ، اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ كَما يَنْبَغِى لِكَرَمِ وَجْهِهِ وَ عِزِّ جَلالِهِ، وَ كَما هُوَ أَهْلُهُ، يَا قُدُّوسُ يَا نُورُ، يَا نُورَ الْقُدْسِ، يَا سُبُّوحُ، يَا مُنْتَهَى التَّسْبِيحِ، يَا رَحْمانُ، يَا فاعِلَ الرَّحْمَةِ، يَا اللّٰهُ، يَا عَلِيمُ، يَا كَبِيرُ، يَا اللّٰهُ، يَا لَطِيفُ، يَا جَلِيلُ، يَا اللّٰهُ، يَا سَمِيعُ، يَا بَصِيرُ، يَا اللّٰهُ يَا اللّٰهُ يَا اللّٰهُ، لَكَ الْأَسْماءُ الْحُسْنىٰ، وَ الْأَمْثالُ الْعُلْيا، وَ الْكِبْرِياءُ وَ الْآلاءُ، أَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّىَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ، وَ أَنْ تَجْعَلَ اسْمِى فِى هٰذِهِ اللَّيْلَةِ فِى السُّعَداءِ، وَ رُوحِى مَعَ الشُّهَداءِ، وَ إِحْسانِى فِى عِلِّيِّينَ، وَ إِساءَتِى مَغْفُورَةً، وَ أَنْ تَهَبَ لِى يَقِيناً تُباشِرُ بِهِ قَلْبِى، وَ إِيماناً يُذْهِبُ الشَّكَّ عَنِّى، وَ تُرْضِيَنِى بِمَا قَسَمْتَ لِى، وَ آتِنا فِى الدُّنْيا حَسَنَةً وَ فِى الْآخِرَةِ حَسَنَةً، وَ قِنا عَذابَ النَّارِ الْحَرِيقِ، وَ ارْزُقْنِى فِيها ذِكْرَكَ وَ شُكْرَكَ، وَ الرَّغْبَةَ إِلَيْكَ وَ الْإِنابَةَ [وَالتَّوْبَةَ]، وَ التَّوْفِيقَ لِما (2)

ص: 587


1- گناهم را بیامرز، و روزه و نماز وشب زنده داری ام را بپذیر
2- خدا را سپاس که شریکی ندارد، خدا را سپاس آنگونه که سزاوار بزرگواری جلوه و عزّت جلال اوست، و چنان که شایسته اوست، ای قدوس، ای نور، ای مقدس، ای سبّوح، ای نهایت پاکی، ای بخشنده، ای به انجام رسان رحمت، ای خدا، ای دانا، ای بزرگ، ای خدا، ای لطیف، ای برجسته، ای خدا، ای شنوا، ای بینا، ای خدا، ای خدا، ای خدا، نام های نیکوتر و نمونه های برتر، و بزرگ منشی و نعمت ها از آن توست، از تو می خواهم بر محمّد و اهل بیتش درود فرستی، و قرار دهی نامم را در این شب از سعادتمندان، و روحم را با شهیدان، و نیکوکاری ام را در بلندمرتبه ترین درجه بهشت، و گناهم را آمرزیده، و به من ببخشی یقینی که قلبم همراه آن باشد، و ایمانی که شک را از من برطرف کند، و خشنودی به آنچه نصیبم کردی، و پاداش نیکو در دنیا و در آخرت را به ما عنایت کن، و ما را از عذاب آتش سوزان حفظ فرما، و در این شب ذکر و شکر خویش و رغبت به سوی خود، و بازگشت و توبه را روزی ام کن،

وَفَّقْتَ لَهُ مُحَمَّدا وَ آلَ مُحَمَّدٍ، صَلَّی اللّه عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ . (1)

دعای روز سی ام ماه رمضان

روز سی ام: سیّد در کتاب «اقبال» برای روز آخر دعایی نقل کرده است که ابتدایش این است: اللّهمَّ إِنَّكَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ، چون در این روز بیشتر مردم قرآن را ختم می کنند، شایسته است پس از ختم قرآن «دعای چهل ودوم صحیفه کامله سجادیه» را بخوانند و اگر بخواهند میتوانند این دعای مختصر را که شیخ طوسی از امیرالمؤمنین (علیهالسلام) روایت کرده بخوانند:

اَللّٰهُمَّ اشْرَحْ بِالْقُرْآنِ صَدْرِى، وَ اسْتَعْمِلْ بِالْقُرْآنِ بَدَنِى، وَ نَوِّرْ بِالْقُرْآنِ بَصَرِى، وَ أَطْلِقْ بِالْقُرْآنِ لِسانِى، وَ أَعِنِّى عَلَيْهِ مَا أَبْقَيْتَنِى فَإِنَّهُ لَاحَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلّا بِكَ . (2)

و همچنین این دعا را که از حضرت امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده است بخوانند:

اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ إِخْباتَ الْمُخْبِتِينَ، وَ إِخْلاصَ الْمُوقِنِينَ، وَ مُرافَقَةَ الْأَبْرارِ، وَ اسْتِحْقاقَ حَقائِقِ الْإِيمانِ، وَ الْغَنِيمَةَ مِنْ (3)

ص: 588


1- و به آنچه محمّد و خاندان محمّد (درود خدا بر او و آنان) را بر آن موفق نمودی توفیقم ده .
2- خدایا، به قرآن سینهام را بگشا و به قرآن بدنم را بکار انداز و به قرآن دیدهام را روشن ساز و به قرآن زبانم را گویا کن و به عمل به آن تا زندهام میداری یاریام ده که هیچ نیرو و توان نیست مگر به تو .
3- خدایا از تو درخواست می کنم، خشوع خاشعان، و اخلاص اهل یقین، و مدارای نیکان، و شایستگی حقایق ایمان، و بهره مندی از

کُلِّ بِرٍّ وَ السَّلامَةَ مِنْ کُلِّ إِثْمٍ وَ وُجُوبَ رَحْمَتِکَ وَ عَزَائِمَ مَغْفِرَتِکَ وَ الْفَوْزَ بِالْجَنَّةِ وَ النَّجَاةَ مِنَ النَّارِ (1)

نمازهای شبهای ماه رمضان

خاتمه

در بیان نمازهای شبهای ماه رمضان، و دعاهای روزهایی که مشهور است، و علامه مجلسی در کتاب زاد المعاد در فصل آخر ماه رمضان آن ها را ذکر کرده و احقر در این قسمت، به بیان آنچه آن بزرگوار نوشته اکتفا می کنم:

نماز شب اول: چهار رکعت، هر رکعت حَمد و پانزده مرتبه: سوره تَوحید .

شب دوم: چهار رکعت، در هر رکعت حَمد و بیست مرتبه سوره قَدر .

شب سوم: ده رکعت، در هر رکعت حَمد و پنجاه مرتبه سوره تَوحید .

شب چهارم: هشت رکعت، در هر رکعت حَمد و بیست مرتبه سوره قَدر .

ص: 589


1- هر نیکی، و سلامت از هر گناه، و وجوب رحمتت، و اراده های آمرزشت، و رسیدن به بهشت، و رهایی از آتش را .

شب پنجم: دو رکعت، در هر رکعت حَمد و پنجاه مرتبه سوره تَوحید، و پس از سلام صدر بار صلوات .

شب ششم: چهار رکعت، در هر رکعت حَمد و سوره تبارک .

شب هفتم: چهار رکعت، در هر رکعت حَمد و سیزده مرتبه: سوره قَدر .

شب هشتم: دو رکعت، در هر رکعت حَمد و ده مرتبه: سوره تَوحید و پس از سلام هزار مرتبه سُبحانَ اللّه .

شب نهم: شش رکعت در فاصله میان نماز شام و هنگام خوابیدن، در هر رکعت حَمد، و هفت مرتبه آیَةُ الکُرسی و پس از پایان نماز پنجاه بار صلوات .

شب دهم: بیست رکعت در هر رکعت حَمد و سی مرتبه سوره تَوحید .

شب یازدهم: دو رکعت، در هر رکعت حَمد و بیست مرتبه سوره کوثر .

شب دوازدهم: هشت رکعت، در هر رکعت حَمد و سی مرتبه سوره قَدر .

شب سیزدهم: چهار رکعت در هر رکعت حَمد و بیست وپنج مرتبه سوره تَوحید .

ص: 590

شب چهاردهم: شش رکعت در هر رکعت حَمد و سی مرتبه سوره زلزال.

شب پانزدهم: چهار رکعت، در دو رکعت اول پس از حَمد صد مرتبه سوره تَوحید، و در دو رکعت دیگر بعد از حَمد پنجاه مرتبه سوره تَوحید .

شب شانزدهم: دوازده رکعت در هر رکعت حَمد و دوازده مرتبه: سوره تکاثر .

شب هفدهم: دو رکعت، در رکعت، اول حَمد و هر سوره ای بخواهد، و در رکعت دوم حَمد و صد مرتبه سوره تَوحید، و پس از سلام صدر بار: لَا إِلَهَ إِلَّا اللّه

شب هجدهم: چهار رکعت در هر رکعت حَمد و بیست وپنج مرتبه سوره کوثر .

شب نوزدهم: پنجاه رکعت، در هر رکعت حَمد و یک مرتبه سوره زلزال .

شب بیست تا بیست وچهارم: در هر کدام هشت رکعت با هر سوره ای که میّسر شود .

شب بیست وپنجم: هشت رکعت، در هر رکعت حَمد و ده مرتبه: سوره تَوحید .

شب بیست وششم: هشت رکعت، در هر رکعت حَمد و صد

ص: 591

مرتبه سوره تَوحید .

شب بیست وهفتم: چهار رکعت، در هر رکعت حَمد و سوره ملک، و اگر نتوانست بیست وپنج مرتبه سوره تَوحید .

شب بیست وهشتم: شش رکعت، در هر رکعت حَمد و صدر مرتبه آیَةُ الکُرسی، و صدر مرتبه سوره تَوحید، و صد مرتبه سوره کوثر، و پس از نماز صد بار صلوات .

فقیر گوید: نماز شب بیست وهشتم موافق آنچه من یافتم به این صورت است: شش رکعت، در هر رکعت حَمد و ده مرتبه: آیَةُ الکُرسی، و ده مرتبه: سوره کوثر، و ده مرتبه: سوره تَوحید، و پس از نماز صد بار صلوات .

شب بیست ونهم: دو رکعت، در هر رکعت حَمد، و بیست مرتبه سوره تَوحید .

شب سی ام: دوازده رکعت، و در هر رکعت حَمد و بیست مرتبه سوره تَوحید و پس از سلام صدر بار صلوات، و این نمازها چنان که بیان شد هر دو رکعت به یک سلام است .

دعای مختصر هر روز ماه رمضان

از ابن عباس روایت کرده اند: که حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) برای روزه هر روز ماه مبارک رمضان فضیلت بسیار بیان

ص: 592

فرمود، و برای هر روز دعای مخصوصی با فضیلت و ثواب بسیار برای آن ذکر کرد که ما به بیان اصل دعا اکتفا می کنیم:

روز اول: اَللّٰهُمَّ اجْعَلْ صِيامِى [فِيهِ] صِيامَ الصَّائِمِينَ، وَ قِيامِى فِيهِ قِيامَ الْقائِمِينَ، وَ نَبِّهْنِى فِيهِ عَنْ نَوْمَةِ الْغافِلِينَ، وَهَبْ لِى جُرْمِى فِيهِ يَا إِلٰهَ الْعالَمِينَ، وَ اعْفُ عَنِّى يَا عافِياً عَنِ الْمُجْرِمِينَ . (1)

روز دوم :

اَللّٰهُمَّ قَرِّبْنِى فِيهِ إِلىٰ مَرْضاتِكَ، وَ جَنِّبْنِى فِيهِ مِنْ سَخَطِكَ وَ نَقِماتِكَ، وَ وَفِّقْنِى فِيهِ لِقِراءَةِ آياتِكَ، بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (2)

روز سوم : اَللّٰهُمَّ ارْزُقْنِى فِيهِ الذِّهْنَ وَ التَّنْبِيهَ، وَ باعِدْنِى فِيهِ مِنَ السَّفاهَةِ وَ التَّمْوِيهِ، وَ اجْعَلْ لِى نَصِيباً مِنْ كُلِّ خَيْرٍ تُنْزِلُ فِيهِ، بِجُودِكَ يَا أَجْوَدَ الْأَجْوَدِينَ . (3)

روز چهارم :اَللّٰهُمَّ قَوِّنِى فِيهِ عَلَىٰ إِقامَةِ أَمْرِكَ، وَ أَذِقْنِى فِيهِ حَلاوَةَ ذِكْرِكَ، وَ أَوْزِعْنِى فِيهِ لِأَداءِ شُكْرِكَ بِكَرَمِكَ، (4)

ص: 593


1- خدایا روزه ام را در این ماه روزه روزه داران قرار ده، و شب زنده داری ام را شب زنده داری شب زنده داران، و بیدارم کن در آن از خواب بی خبران، و ببخش گناهم را در آن ای معبود جهانیان، و از من درگذر، ای درگذرنده از گنهکاران .
2- خدایا مرا در این ماه به خشنودی ات نزدیک کن، و از خشم و انتقامت برکنار دار، و به قرائت آیاتت موفق کن، ای مهربان ترین مهربانان .
3- خدایا در این ماه به من تیزهوشی و بیداری عنایت فرما، و از بی خردی و اشتباه دورم ساز، و از هر خیری که در این ماه نازل می کنی، برایم بهره ای قرار ده، و به حق جودت ای جودمندترین جودمندان
4- خدایا در این ماه برای برپاداشتن امرت نیرومند ساز مرا، و شیرینی ذکرت را به من بچشان، و ادای شکرت را به من الهام فرما،

وَ احْفَظْنِی (فِیهِ) بِحِفْظِکَ وَ سِتْرِکَ ؛ یَا أَبْصَرَ النَّاظِرِینَ . (1)

روز پنجم :اَللّٰهُمَّ اجْعَلْنِى فِيهِ مِنَ الْمُسْتَغْفِرِينَ، وَ اجْعَلْنِى فِيهِ مِنْ عِبادِكَ الصَّالِحِينَ الْقانِتِينَ، وَ اجْعَلْنِى فِيهِ مِنْ أَوْلِيائِكَ الْمُقَرَّبِينَ، بِرَأْفَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (2)

روز ششم :اَللّٰهُمَّ لَاتَخْذُلْنِى فِيهِ لِتَعَرُّضِ مَعْصِيَتِكَ، وَ لَا تَضْرِبْنِى بِسِياطِ نَقِمَتِكَ، وَ زَحْزِحْنِى فِيهِ مِنْ مُوجِباتِ سَخَطِكَ، بِمَنِّكَ وَ أَيادِيكَ يَا مُنْتَهىٰ رَغْبَةِ الرَّاغِبِينَ . (3)

روز هفتم :اَللّٰهُمَّ أَعِنِّى فِيهِ عَلَىٰ صِيامِهِ وَ قِيامِهِ، وَ جَنِّبْنِى فِيهِ مِنْ هَفَواتِهِ وَ آثامِهِ، وَ ارْزُقْنِى فِيهِ ذِكْرَكَ بِدَوامِهِ، بِتَوْفِيقِكَ يَا هادِىَ الْمُضِلِّينَ . (4)

روز هشتم :اَللّٰهُمَّ ارْزُقْنِى فِيهِ رَحْمَةَ الْأَيْتامِ، وَ إِطْعامَ الطَّعامِ، وَ إِفْشاءَ السَّلامِ، وَ صُحْبَةَ الْكِرامِ، بِطَوْلِكَ يَا مَلْجَأَ الْآمِلِينَ . (5)

روز نهم :اللّهمَّ اجْعَلْ لِی فِیهِ نَصِیبا مِنْ رَحْمَتِکَ الْوَاسِعَةِ، (6)

ص: 594


1- و به نگهداری و پوششت نگاهم بدار، ای بیناترین بینندگان
2- خدایا قرار ده مرا در این ماه از آمرزش جویان، و از بندگان شایسته فرمانبردار، و از اولیای مقرّبت، به رأفتت ای مهربان ترین مهربانان
3- خدایا مرا در این ماه به خاطر نزدیک شدن به نافرمانی ات وامگذار، و با تازیانه های انتقامت عذاب مکن، و از موجبات خشمت دورم بدار، به فضل و عطاهایت، ای نهایت دلبستگی دل شدگان .
4- خدایا مرا در این ماه بر روزه و شب زنداری اش یاری ده، و از لغزش ها و گناهانش دورم بدار، و ذکرت را همواره روزی ام کن، به توفیقت ای راهنمای گمراهان .
5- خدای در این ماه مهرورزی به ایتام، و خواندن طعام، و آشکار کردن سلام، و همنشینی با اهل کرامت را نصبم فرما، به عطایت ای پناهگاه آرزومندان .
6- خدایا برای من در این ماه بهره ای از رحمت گسترده ات قرار ده،

وَ اهْدِنِى فِيهِ لِبَراهِينِكَ السّاطِعَةِ، وَ خُذْ بِناصِيَتِى إِلىٰ مَرْضاتِكَ الْجامِعَةِ، بِمَحَبَّتِكَ يَا أَمَلَ الْمُشْتاقِينَ . (1)

روز دهم : اَللّٰهُمَّ اجْعَلْنِى فِيهِ مِنَ الْمُتَوَكِّلِينَ عَلَيْكَ، وَ اجْعَلْنِى فِيهِ مِنَ الْفائِزِينَ لَدَيْكَ، وَ اجْعَلْنِى فِيهِ مِنَ الْمُقَرَّبِينَ إِلَيْكَ، بِإِحْسانِكَ يَا غايَةَ الطَّالِبِينَ . (2)

روز یازدهم : اَللّٰهُمَّ حَبِّبْ إِلَىَّ فِيهِ الْإِحْسانَ، وَ كَرِّهْ إِلَىَّ فِيهِ الْفُسُوقَ وَ الْعِصْيانَ، وَ حَرِّمْ عَلَىَّ فِيهِ السَّخَطَ وَ النِّيرانَ، بِعَوْنِكَ يَا غِياثَ الْمُسْتَغِيثِينَ . (3)

روز دوازدهم : اَللّٰهُمَّ زَيِّنِّى فِيهِ بِالسِّتْرِ وَ الْعَفافِ، وَ اسْتُرْنِى فِيهِ بِلِباسِ الْقُنُوعِ وَ الْكَفافِ، وَ احْمِلْنِى فِيهِ عَلَى الْعَدْلِ وَ الْإِنْصافِ، وَ آمِنِّى فِيهِ مِنْ كُلِّ مَا أَخافُ، بِعِصْمَتِكَ يَا عِصْمَةَ الْخائِفِينَ . (4)

روز سیزدهم :اللّهمَّ طَهِّرْنِی فِیهِ مِنَ الدَّنَسِ وَ الْأَقْذَارِ، (5)

ص: 595


1- و به جانب دلایل درخشانت راهنمایی کن، و به سوی خشنودی فراگیرت متوجه کن، به مهرت ای آرزوی مشتاقان .
2- خدایا مرا در این ماه از توکل کنندگان، و از رستگاران نزد خود، و از مقرّبان درگاهت قرار بده، به احسانت ای هدف جویندگان .
3- خدای در این ماه نیکی را پسندیده من گردان، و نادرستی ها و نافرمانی ها را مورد کراهت من قرار ده، و خشم و آتش برافروخته را بر من حرام گردان به یاری ات ای فریادرس دادخواهان .
4- خدایا مرا در این ماه به پوشش و پاکدامنی بیارای، و به لباس قناعت و اکتفا به اندازه حاجت بپوشان و بر عدالت و انصاف وادارم نما، و مرا در این ماه از هرچه می ترسم ایمنی ده، به نگهداری ات ای نگهدارنده هراسندگان .
5- خدایا مرا در این ماه از آلودگیها و ناپاکی ها پاک کن،

وَصَبِّرْنِى فِيهِ عَلَىٰ كائِناتِ الْأَقْدارِ، وَ وَفِّقْنِى فِيهِ لِلتُّقىٰ وَ صُحْبَةِ الْأَبْرارِ، بِعَوْنِكَ يَا قُرَّةَ عَيْنِ الْمَساكِينِ . (1)

روز چهاردهم : اَللّٰهُمَّ لَاتُؤاخِذْنِى فِيهِ بِالْعَثَراتِ، وَ أَقِلْنِى فِيهِ مِنَ الْخَطايا وَ الْهَفَواتِ، وَ لَا تَجْعَلْنِى فِيهِ غَرَضاً لِلْبَلايا وَ الْآفاتِ، بِعِزَّتِكَ يَا عِزَّ الْمُسْلِمِينَ . (2)

روز پانزدهم : اَللّٰهُمَّ ارْزُقْنِى فِيهِ طاعَةَ الْخاشِعِينَ، وَ اشْرَحْ فِيهِ صَدْرِى بِإِنابَةِ الْمُخْبِتِينَ، بِأَمانِكَ يَا أَمانَ الْخائِفِينَ . (3)

روز شانزدهم : اللّهمَّ وَفِّقْنِی فِیهِ لِمُوَافَقَةِ الْأَبْرَارِ، وَ جَنِّبْنِی فِیهِ مُرَافَقَةَ الْأَشْرَارِ وَ آوِنِی فِیهِ بِرَحْمَتِکَ إِلَی دَارِ الْقَرَارِ، بِإِلَهِیَّتِکَ یَا إِلَهَ الْعَالَمِینَ . (4)

روز هفدهم : اللّهمَّ اهْدِنِی فِیهِ لِصَالِحِ الْأَعْمَالِ، وَ اقْضِ لِی فِیهِ الْحَوَائِجَ وَ الْآمَالَ، یَا مَنْ لا یَحْتَاجُ إِلَی التَّفْسِیرِ وَ السُّؤَالِ، یَا عَالِماً بِمَا فِی صُدُورِ الْعَالَمِینَ، [صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ] . (5)

ص: 596


1- و بر شدنی های مورد تقدیرت شکیبایم گردان، و به پرهیزگاری و هم نشینی با نیکان توفیقم ده، به یاریات ای نور چشم درماندگان
2- خدایا مرا در این ماه بر لغزش ها سرزنش مکن، و از خطاها و افتادن در گناهان دور بدار، و هدف بلاها و آفات قرار مده، به عزّتت ای عزّت مسلمانان .
3- خدایا در در این ماه طاعت فروتنان را نصیبم کن، و سینه ام را برای انابه همانند بازگشت خاضعان باز کن به امان دادنت ای امان ده هراسندگان .
4- خدایا مرا در این ماه به همراهی و همسویی با نیکان توفیق ده، و از همنشینی با بدان دور بدار و به حق رحمتت به خانه آرامش جایم ده، و به پرستیدگی ات ای پرستیده جهانیان .
5- خدایا مرا در این ماه به سوی کارهای شایسته هدایت فرما، و حاجتها و آرزوهایم را برآور، ای آن که نیاز به روشنگری و پرسش ندارد، ای آگاه به آنچه در سینه جهانیان است بر محمّد و خاندان پاکش درود فرست

روز هیجدهم : اللّهمَّ نَبِّهْنِی فِیهِ لِبَرَکَاتِ أَسْحَارِهِ، وَ نَوِّرْ فِیهِ قَلْبِی بِضِیَاءِ أَنْوَارِهِ، وَ خُذْ بِکُلِّ أَعْضَائِی إِلَی اتِّبَاعِ آثَارِهِ، بِنُورِکَ یَا مُنَوِّرَ قُلُوبِ الْعَارِفِینَ . (1)

روز نوزدهم : اللّهمَّ وَفِّرْ فِیهِ حَظِّی مِنْ بَرَکَاتِهِ، وَ سَهِّلْ سَبِیلِی إِلَی خَیْرَاتِهِ، وَ لا تَحْرِمْنِی قَبُولَ حَسَنَاتِهِ، یَا هَادِیا إِلَی الْحَقِّ الْمُبِینِ . (2)

روز بیستم : اللّهمَّ افْتَحْ لِی فِیهِ أَبْوَابَ الْجِنَانِ، وَ أَغْلِقْ عَنِّی فِیهِ أَبْوَابَ النِّیرَانِ، وَ وَفِّقْنِی فِیهِ لِتِلاوَةِ الْقُرْآنِ ؛ یَا مُنْزِلَ السَّکِینَةِ فِی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ . (3)

روز بیست و یکم : اللّهمَّ اجْعَلْ لِی فِیهِ إِلَی مَرْضَاتِکَ دَلِیلاً، وَ لا تَجْعَلْ لِلشَّیْطَانِ فِیهِ عَلَیَّ سَبِیلاً، وَ اجْعَلِ الْجَنَّةَ لِی مَنْزِلاً وَ مَقِیلاً، یَا قَاضِیَ حَوَائِجِ الطَّالِبِینَ . (4)

روز بیست و دوم :اللّهمَّ افْتَحْ لِی فِیهِ أَبْوَابَ فَضْلِکَ، وَ أَنْزِلْ (5)

ص: 597


1- خدایا مرا در این ماه به برکت های سحرهایش آگاه کن، و دلم را با روشنایی انوارش روشنی بخش، و تمام اعضایم را به پیروی آثارش بگمار، به نورت ای نوربخش دل های عارفان .
2- خدایا در این ماه بهره ام را از برکت هایش کامل گردان، و راهم را به سوی نیکی هایش هموار نما، و از پذیرفته خوبی هایش محرومم مساز، ای هدایت کننده به سوی حق آشکار
3- خدایا در این ماه درهای بهشت هایت را به رویم باز کن، و درهای آتش دوزخ را به روزیم بربند، و به تلاوت قرآن موفقم بدار، ای فرو فرستنده آرامش در دل مؤمنان .
4- خدایا در این ماه برای من به سوی خشنودی ات دلیلی قرار مده، و برای شیطان راهی به سوی من قرار مده، و بهشت را منزل و آسایشگاهم قرار ده، ای برآورنده حاجات خواهندگان .
5- خدایا در این ماه درهای فضلت را به روی من بگشا، و برکاتت را بر من نازل فرما،

عَلَیَّ فِیهِ بَرَکَاتِکَ، وَ وَفِّقْنِی فِیهِ لِمُوجِبَاتِ مَرْضَاتِکَ، وَ أَسْکِنِّی فِیهِ بُحْبُوحَاتِ جَنَّاتِکَ، یَا مُجِیبَ دَعْوَةِ الْمُضْطَرِّینَ . (1)

روز بیست و سوم : اللّهمَّ اغْسِلْنِی فِیهِ مِنَ الذُّنُوبِ، وَ طَهِّرْنِی فِیهِ مِنَ الْعُیُوبِ، وَ امْتَحِنْ قَلْبِی فِیهِ بِتَقْوَی الْقُلُوبِ ؛ یَا مُقِیلَ عَثَرَاتِ الْمُذْنِبِینَ . (2)

روز بیست و چهارم : اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ فِیهِ مَا یُرْضِیکَ، وَ أَعُوذُ بِکَ مِمَّا یُؤْذِیکَ، وَ أَسْأَلُکَ التَّوْفِیقَ فِیهِ لِأَنْ أُطِیعَکَ وَ لا أَعْصِیَکَ ؛ یَا جَوَادَ السَّائِلِینَ . (3)

روز بیست و پنجم : اللّهمَّ اجْعَلْنِی فِیهِ مُحِبّاً لِأَوْلِیَائِکَ، وَ مُعَادِیا لِأَعْدَائِکَ، مُسْتَنّاً بِسُنَّةِ خَاتَمِ أَنْبِیَائِکَ، یَا عَاصِمَ قُلُوبِ النَّبِیِّینَ . (4)

روز بیست و ششم : اللّهمَّ اجْعَلْ سَعْیِی فِیهِ مَشْکُوراً، وَ ذَنْبِی فِیهِ مَغْفُوراً، وَ عَمَلِی فِیهِ مَقْبُولاً، وَ عَیْبِی فِیهِ مَسْتُوراً ؛ (5)

ص: 598


1- و به موجبات خشنودی ات موفقم بدار، و در میان بهشت هایت جایم ده، ای برآورنده خواهش درماندگان
2- خدایا در این ماه از گناهانم شست وشویم ده، و از عیب ها پاکم کن، و دلم را به پرهیزکاری دلها بیازمای، ای نادیده گیرنده لغزش های اهل گناه .
3- خدایا در این ماه آنچه تو را خشنود می کند از تو درخواست می کنم، و از آنچه تو را ناخشنود می کند به تو پناه می آورم، و از تو در این ماه توفیق اطاعت و ترک نافرمانی ات را خواستارم، ای بخشنده به نیازمندان .
4- خدایا مرا در این ماه دلبسته اولیا، و دشمن دشمنانت قرار ده، و آراسته به راه و روش خاتم پیامبرانت گردان، ای نگهدارنده دل های پیامبران
5- کوششم را در این ماه مورد سپاس، و گناهم را آمرزیده، و عملم را پذیرفته، و عیبم را پوشیده قرار ده،

یَا أَسْمَعَ السَّامِعِینَ . (1)

روز بیست و هفتم : اللّهمَّ ارْزُقْنِی فِیهِ فَضْلَ لَیْلَةِ الْقَدْرِ، وَ صَیِّرْ أُمُورِی فِیهِ مِنَ الْعُسْرِ إِلَی الْیُسْرِ، وَ اقْبَلْ مَعَاذِیرِی، وَ حُطَّ عَنِّیَ الذَّنْبَ وَ الْوِزْرَ، یَا رَءُوفاً بِعِبَادِهِ الصَّالِحِینَ . (2)

روز بیست و هشتم : اللّهمَّ وَفِّرْ حَظِّی فِیهِ مِنَ النَّوَافِلِ، وَ أَکْرِمْنِی فِیهِ بِإِحْضَارِ الْمَسَائِلِ، وَ قَرِّبْ فِیهِ وَسِیلَتِی إِلَیْکَ مِنْ بَیْنِ الْوَسَائِلِ ؛ یَا مَنْ لا یَشْغَلُهُ إِلْحَاحُ الْمُلِحِّینَ . (3)

روز بیست و نهم: اللّهمَّ غَشِّنِی فِیهِ بِالرَّحْمَةِ، وَ ارْزُقْنِی فِیهِ التَّوْفِیقَ وَ الْعِصْمَةَ، وَ طَهِّرْ قَلْبِی مِنْ غَیَاهِبِ التُّهَمَةِ ؛ یَا رَحِیما بِعِبَادِهِ الْمُؤْمِنِینَ . (4)

روز سی ام : اللّهمَّ اجْعَلْ صِیَامِی فِیهِ بِالشُّکْرِ وَ الْقَبُولِ، عَلَی مَا تَرْضَاهُ وَ یَرْضَاهُ الرَّسُولُ مُحْکَمَةً فُرُوعُهُ بِالْأُصُولِ، بِحَقِّ سَیِّدِنَا مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ، وَ الْحَمْدُ للّه رَبِّ الْعَالَمِینَ . (5)

ص: 599


1- خدایا ای شنواترین شنوایان .
2- خدایا در این ماه فضیلت شب قَدر را روزی ام ساز، و کارهایم را از سختی به آیانی برگردان، و پوزش هایم را بپذیر، و گناه و بار گران را از گردنم بریز، ای مهربان به بندگان شایسته .
3- خدایا بهره ام را در این ماه از مستحبات فراوان کن، و مرا با تحقق درخواست ها اکرام فرما، و از میان وسایل وسیله ام را به سویت نزدیک کن، ای که پافشاری اصرار ورزان مشغولش نسازد .
4- خدایا در این ماه با رحمتت فروگیر و توفیق و خود نگهداری نصیبم کن، و از تیرگی های تهمت دلم را پاک گردان، ای مهربان به بندگان با ایمان .
5- خدایا روزه ام را در این ماه، بر پایه آنچه تو و پیامبر آن را می پسندد مورد سپاس و پذیرش قرار ده، درحالی که فروعش بر اصولش استوار باشد، به حق سرورمان محمّد و اهل بیت پاکش، و سپاس خدای را پروردگار جهانیان .

مؤلف گوید: تقدیم و تأخیر دعاها و عبارات هر یک را در کتاب های متعدّد دعا مختلف ذکر کرده اند، چون روایت مربوط به این دعاها را معتبر نمی دانم، متعرض تقدیم و تأخیر اصل دعاها و عبارات آن ها نشدم . کفعمی دعای روز بیست وهفتم را در روز بیست ونهم ذکر نموده و موافق مذهب شیعه خواندن دعای روز بیست وهفتم در روز بیست وسوم دور نیست که مناسب تر باشد .

فصل چهارم: اعمال ماه شوال

اعمال شب اول ماه شوال

شب اول: یکی از شبهای شریف است و در فضیلت و ثواب عبادت و احیای آن احادیث بسیاری وارد شده، از جمله در روایت آمده: آن شب کمتر از شب قَدر نیست، و برای آن چند عمل مستحبّ است: اوّل: غسل کردن هنگامی که آفتاب غروب کرد . دوّم: شب زنده داری به نماز دعا و استغفار و درخواست از خدا و بیتوته [شب زنده داری] در مسجد . سوم: پس از نماز مغرب و عشا و نماز صبح و نماز عید بخواند:

ص: 600

اللّٰهُ أَكْبَرُ اللّٰهُ أَكْبَرُ ؛ لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ وَ اللّٰهُ أَكْبَرُ، اللّٰهُ أَكْبَرُ وَ لِلّٰهِ الْحَمْدُ، اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ عَلَىٰ مَا هَدانا، وَ لَهُ الشُّكْرُ عَلَىٰ مَا أَوْلانا . (1)

چهارم: چون نماز مغرب و نافله آن را خواند، دستها را به جانب آسمان بلند کند و بگوید:

یَا ذَا الْمَنِّ وَ الطَّوْلِ، یَا ذَا الْجُودِ، یَا مُصْطَفِیَ مُحَمَّدٍ وَ نَاصِرَهُ، صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اغْفِرْ لِی کُلَّ ذَنْبٍ أَحْصَیْتَهُ وَ هُوَ عِنْدَکَ فِی کِتَابٍ مُبِینٍ . (2)

پس به سجده رود و در سجده صد مرتبه بگوی: «اَتوبُ اِلَی اللّه» [به سوی خدا میپویم] سپس هر حاجتی که دارد از خدا بخواهد، که بخواست خدا برآورده خواهد شد .

و در روایت شیخ آمده است که پس از نماز مغرب به سجده رود و بگوید:

یَا ذَا الْحَوْلِ یَا ذَا الطَّوْلِ، یَا مُصْطَفِیاً مُحَمَّداً وَ نَاصِرَهُ، صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اغْفِرْ لِی کُلَّ ذَنْبٍ أَذْنَبْتُهُ وَ نَسِیتُهُ (3)

ص: 601


1- خدا بزرگتر است، خدا بزرگتر است، معبودی جز خدا نیست و خدا بزرگتر است، و خدای را سپاس، و سپاس خدای را بر آنچه ما را بدان هدایت کرد، و او را شکر بر آنچه به ما ارزانی داشت .
2- ای صاحب نعمت و کرم، ای دارای جود، ای برگزیننده محمّد و ای یاور او، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و بر من بیامرز هر گناهی که شماره نمودی اش، و آن پیش تو در کتابی آشکار است .
3- ای صاحب قَدرت، ای دارای عطا، ای برگزیننده محمّد و ای یاور او، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و بر من بیامرز هر گناهی را که مرتکب شدم و آن را فراموش کردم،

أَنَا وَ هُوَ عِنْدَکَ فِی کِتَابٍ مُبِینٍ . (1) پس صد مرتبه بگوید: اتوب الی اللّه

پنجم: امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را زیارت کند که فضیلت بسیار دارد، و زیارت مخصوص این شب در باب زیارات خواهد آمد [صفحه 1092] اِن شاءَ اللّه تعالی. ششم: ده مرتبه: ذکر «یا دائِمَ الفَضلِ» را که بیان آن در اعمال شب جُمعه گذشت بگوید [صفحه 89] . هفتم: ده رکعت نمازی که در شب آخر ماه رمضان گذشت [صفحه 585] بجا آورد .

نماز و دعای شب عید فطر

هشتم: دو رکعت نماز بجا آورد، در رکعت اوّل پس از سوره «حَمد» هزار مرتبه «تَوحید» و در رکعت دوم یک مرتبه بخواند، و پس از سلام سر به سجده گذارد و صد مرتبه بگوید: «أَتُوبُ إِلَى اللّٰهِ» آنگاه بگوید: يَا ذَا الْمَنِّ وَ الْجُودِ، يَا ذَا الْمَنِّ وَ الطَّوْلِ، يَا مُصْطَفِيَ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ افْعَلْ بِي كَذا وَ كَذا . (2) و بجای «کذاو کذا» حاجات خود را بخواهد . در روایت آمده که حضرت امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) این دو رکعت نماز را به این کیفیت بجا

ص: 602


1- و آن گناه نزد تو در کتابی آشکار است .
2- ای دارای نعمت و جود، ای صاحب بخشش و عطا، ای برگزیننده محمّد (درود خدا بر او و خاندانش )، بر محمّد و خاندانش درود فرست، و با من چنین و چنان کن .

می آرود، سپس سر از سجده برمی داشت و می فرمود: «به حق آن خدای که جانم در دست قَدرت اوست هرکه این نماز را به جا آورد هر حاجت که از خدا بطلب، به یقین عطا فرماید، و اگر به شماره ریگ های بیابان گناه داشته باشد، خدا آن ها را بیامرزد، در روایت دیگری بجای هزار مرتبه سوره «تَوحید» صد مرتبه وارد شده، لیکن این نماز را باید پس از نماز مغرب و نافله آن بجا آورد . شیخ طوسی و سیّد ابن طاووس پس از پایان نماز این دعا را نقل کرده اند:

يَا اللّٰهُ يَا اللّٰهُ يَا اللّٰهُ، يَا رَحْمٰنُ يَا اللّٰهُ، يَا رَحِيمُ يَا اللّٰهُ، يَا مَلِكُ يَا اللّٰهُ، يَا قُدُّوسُ يَا اللّٰهُ، يَا سَلامُ يَا اللّٰهُ، يَا مُؤْمِنُ يَا اللّٰهُ، يَا مُهَيْمِنُ يَا اللّٰهُ، يَا عَزِيزُ يَا اللّٰهُ، يَا جَبّارُ يَا اللّٰهُ، يَا مُتَكَبِّرُ يَا اللّٰهُ، يَا خالِقُ يَا اللّٰهُ، يَا بارِئُ يَا اللّٰهُ، يَا مُصَوِّرُ يَا اللّٰهُ، يَا عالِمُ يَا اللّٰهُ، يَا عَظِيمُ يَا اللّٰهُ، يَا عَلِيمُ يَا اللّٰهُ، يَا كَرِيمُ يَا اللّٰهُ، يَا حَلِيمُ يَا اللّٰهُ، يَا حَكِيمُ يَا اللّٰهُ، يَا سَمِيعُ يَا اللّٰهُ، يَا بَصِيرُ يَا اللّٰهُ، يَا قَرِيبُ يَا اللّٰهُ، يَا مُجِيبُ يَا اللّٰهُ، يَا جَوادُ يَا اللّٰهُ، يَا ماجِدُ يَا اللّٰهُ، يَا مَلِىُّ يَا اللّٰهُ، يَا وَفِىُّ يَا اللّٰهُ، يَا مَوْلَى (1)

ص: 603


1- ای خدا، ای خدا، ای خدا، ای مهربان، ای خدا، ای بخشنده، ای خدا، ای فرمانروا، ای خدا، ای پاک، ای خدا، ای سلام، ای خدا، ای ایمنی بخش، ای خدا، ای چیره گر، ای خدا، ای عزّتمند، ای خدا، ای جبّار، ای خدا، ای بزرگ منش ای خدا، ای آفریننده، ای خدا، ای پدیدآورنده، ای خدا، ای صورت گر، ای خدا، ای دانا، ای خدا، ای بزرگ، ای خدا، ای آگاه، ای خدا، ای کریم، ای خدا، ای بردبار، ای خدا، ای فرزانه، ای خدا، ای شنوا، ای خدا، ای بینا، ای خدا ای نزدیک، ای خدا، ای اجابت کننده، ای خدا، ای سخاوتمند، ای خدا، ای بزرگوار، ای خدا، ای نیرومند، ای خدا، ای وفادار ای خدا، ای سرپرست،

يَا اللّٰهُ، يَا قاضِى يَا اللّٰهُ، يَا سَرِيعُ يَا اللّٰهُ، يَا شَدِيدُ يَا اللّٰهُ، يَا رَؤُوفُ يَا اللّٰهُ، يَا رَقِيبُ يَا اللّٰهُ، يَا مَجِيدُ يَا اللّٰهُ، يَا حَفِيظُ يَا اللّٰهُ، يَا مُحِيطُ يَا اللّٰهُ، يَا سَيِّدَ السّاداتِ يَا اللّٰهُ، يَا أَوَّلُ يَا اللّٰهُ، يَا آخِرُ يَا اللّٰهُ، يَا ظاهِرُ يَا اللّٰهُ، يَا باطِنُ يَا اللّٰهُ، يَا فاخِرُ يَا اللّٰهُ، يَا قاهِرُ يَا اللّٰهُ، يَا رَبّاهُ يَا اللّٰهُ، يَا رَبّاهُ يَا اللّٰهُ، يَا رَبّاهُ يَا اللّٰهُ، يَا وَدُودُ يَا اللّٰهُ، يَا نُورُ يَا اللّٰهُ، يَا رافِعُ يَا اللّٰهُ، يَا مانِعُ يَا اللّٰهُ، يَا دافِعُ يَا اللّٰهُ، يَا فاتِحُ يَا اللّٰهُ، يَا نَفَّاحُ (نَفَّاعُ) يَا اللّٰهُ، يَا جَلِيلُ يَا اللّٰهُ، يَا جَمِيلُ يَا اللّٰهُ، يَا شَهِيدُ يَا اللّٰهُ، يَا شاهِدُ يَا اللّٰهُ، يَا مُغِيثُ يَا اللّٰهُ، يَا حَبِيبُ يَا اللّٰهُ، يَا فاطِرُ يَا اللّٰهُ، يَا مُطَهِّرُ يَا اللّٰهُ، يَا مَلِكُ [مَلِیکُ ] (1) یَا اللّه، يَا مُقْتَدِرُ يَا اللّٰهُ، يَا قابِضُ يَا اللّٰهُ، يَا باسِطُ يَا اللّٰهُ، يَا مُحْيِى يَا اللّٰهُ، يَا مُمِيتُ يَا اللّٰهُ، يَا باعِثُ يَا اللّٰهُ، يَا وارِثُ يَا اللّٰهُ، يَا مُعْطِى يَا اللّٰهُ، يَا مُفْضِلُ يَا اللّٰهُ، يَا مُنْعِمُ يَا اللّٰهُ، يَا حَقُّ يَا اللّٰهُ، يَا مُبِينُ يَا اللّٰهُ، يَا طَيِّبُ يَا اللّٰهُ، يَا مُحْسِنُ يَا اللّٰهُ، يَا مُجْمِلُ يَا اللّٰهُ، يَا مُبْدِئُ يَا اللّٰهُ، يَا مُعِيدُ يَا اللّٰهُ، يَا (2)

ص: 604


1- ای خدا، ای داور، ای خدا، ای سریع، ای خدا، ای سخت گیر، ای خدا، ای مهربان، ای خدا، ای نگهبان، ای خدا، ای باشوکت، ای خدا، ای نگهدار، ای خدا، ای فراگیر، ای خدا، ای آقای آقایان ای خدا، ای آغاز، ای خدا، ای انجام، ای خدا، ای آشکار، ای خدا، ای نهان، ای خدا، ای فخرکننده، ای خدا، ای چیره، ای خدا، ای پروردگار، ای خدا، ای پروردگار، ای خدا، ای پروردگار، ای خدا، ای دوست، ای خدا، ای نور، ای خدا، ای بالابرنده، ای خدا، ای بازدارنده، ای خدا، ای دفع کننده، ای خدا، ای گشاینده، ای خدا، ای بهره رسان، ای خدا، ای با شکوه، ای خدا، ای زیبا، ای خدا، ای گواه، ای خدا، ای شاهد، ای خدا، ای فریادرس، ای خدا ای حبیب، ای خدا، ای آفریننده، ای خدا، ای پاک کننده، ای خدا، ای پادشاه،
2- ای خدا، ای نیرومند، ای خدا ای قبض کننده، ای خدا، ای گستراننده، ای خدا، ای زنده کننده، ای خدا، ای میراننده، ای خدا، ای برانگیزنده، ای خدا ای وارث، ای خدا، ای عطابخش، ای خدا، ای فزونیده، ای خدا، ای نعمت دهنده، ای خدا، ای حق، ای حقدا، ای ای آشکار، ای خدا، ای پاکیزه، ای خدا، ای نیکوکار، ای خدا، ای زیباکار، ای آغازگر، ای خدا، ای بازآور،

بارِئُ يَا اللّٰهُ، يَا بَدِيعُ يَا اللّٰهُ، يَا هادِى يَا اللّٰهُ، يَا كافِى يَا اللّٰهُ، يَا شافِى يَا اللّٰهُ، يَا عَلِىُّ يَا اللّٰهُ، يَا عَظِيمُ يَا اللّٰهُ، يَا حَنّانُ يَا اللّٰهُ، يَا مَنَّانُ يَا اللّٰهُ، يَا ذَا الطَّوْلِ يَا اللّٰهُ، يَا مُتَعالِى يَا اللّٰهُ، يَا عَدْلُ يَا اللّٰهُ، يَا ذَا الْمَعارِجِ يَا اللّٰهُ، يَا صادِقُ يَا اللّٰهُ، يَا صَدُوقُ، (1) يَا اللّٰهُ، يَا دَيَّانُ يَا اللّٰهُ، يَا باقِى يَا اللّٰهُ، يَا واقِى يَا اللّٰهُ، يَا ذَا الْجَلالِ يَا اللّٰهُ، يَا ذَا الْإِكْرامِ يَا اللّٰهُ، يَا مَحْمُودُ يَا اللّٰهُ، يَا مَعْبُودُ يَا اللّٰهُ، يَا صانِعُ يَا اللّٰهُ، يَا مُعِينُ يَا اللّٰهُ، يَا مُكَوِّنُ يَا اللّٰهُ، يَا فَعّالُ يَا اللّٰهُ، يَا لَطِيفُ يَا اللّٰهُ، يَا غَفُورُ يَا اللّٰهُ، يا جَلِيلُ يا اللّٰهُ، يَا شَكُورُ يَا اللّٰهُ، يَا نُورُ يَا اللّٰهُ، يَا قَدِيرُ (قَدِیمُ) یَا اللّه، يَا رَبَّاهُ يَا اللّٰهُ، يَا رَبَّاهُ يَا اللّٰهُ، يَا رَبَّاهُ يَا اللّٰهُ، يَا رَبَّاهُ يَا اللّٰهُ، يَا رَبَّاهُ يَا اللّٰهُ، يَا رَبَّاهُ يَا اللّٰهُ، يَا رَبَّاهُ يَا اللّٰهُ، يَا رَبَّاهُ يَا اللّٰهُ، يَا رَبَّاهُ يَا اللّٰهُ، يَا رَبّاهُ يَا اللّٰهُ، أَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّىَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تَمُنَّ عَلَىَّ بِرِضاكَ، وَ تَعْفُوَ عَنِّى بِحِلْمِكَ، وَ تُوَسِّعَ عَلَىَّ مِنْ رِزْقِكَ الْحَلالِ الطَّيِّبِ وَ مِنْ حَيْثُ أَحْتَسِبُ، وَ مِنْ حَیْثُ (2)

ص: 605


1- ای خدا، ای پدیدآور، ای خدا، ای نوآفرین، ای خدا، ای هدایت گر، ای خدا، ای کفایت کننده، ای خدا ای شفابخش، ای خدا، ای بلندپایه، ای خدا، ای بزرگ، ای خدا، ای مهربان، ای خدا، ای نعمت بخش، ای خدا، ای عطابخش، ای خدا، ای برتر، ای خدا، ای دادگر، ای خدا، ای صاحب مراتب بلند، ای خدا، ای راستگو ای خدا، ای راستی پیشه،
2- ای خدا، ای جزادهنده، ای خدا، ای پایدار، ای خدا، ای نگهدار، ای خدا، ای صاحب بزرگی ای خدا، ای دارای بزرگواری، ای خدا، ای پسندیده، ای خدا، ای پرستیده، ای خدا، ای سازنده، ای خدا، ای یاریده، ای خدا، ای پدیدآورنده، ای خدا، ای پرکار، ای خدا، ای لطیف، ای خدا، ای آمرزنده، ای خدا، ای سپاسگذار، ای خدا، ای نور، ای خدا، ای توانا، ای خدا، ای پروردگار، ای خدا، ای پروردگار، ای خدا، ای پروردگار، ای خدا، ای پروردگار، ای خدا، ای پروردگار، ای خدا، ای پروردگار، ای خدا، ای پروردگار، ای خدا، ای پروردگار، ای خدا، ای پروردگار، ای خدا، ای پروردگار، ای خدا، از تو درخواست می کنم که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و به خشنودیات بر من منّت نهی، و به بردباری ات از من درگذری، و از روزی حلال پاکیزه ات به من بگستری، از جایی که گمان می برم، و از جایی که

لَاأَحْتَسِبُ، فَإِنِّى عَبْدُكَ لَيْسَ لِى أَحَدٌ سِواكَ، وَ لَا أَحَدٌ أَسْأَلُهُ غَيْرُكَ، يَا أَرْحَمَ الرّاحِمِينَ، مَا شاءَ اللّٰهُ لَاقُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ . (1)

سپس به سجده می روی و می گویی: يَا اللّٰهُ يَا اللّٰهُ يَا اللّٰهُ، يَا رَبُّ يَا رَبُّ يَا رَبُّ، يَا مُنْزِلَ الْبَرَكاتِ، بِكَ تُنْزَلُ كُلُّ حاجَةٍ، أَسْأَلُكَ بِكُلِّ اسْمٍ فِى مَخْزُونِ الْغَيْبِ عِنْدَكَ، وَ الْأَسْماءِ الْمَشْهُورٰاتِ عِنْدَكَ، الْمَكْتُوبَةِ عَلَىٰ سُرادِقِ عَرْشِكَ، أَنْ تُصَلِّىَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تَقْبَلَ مِنِّى شَهْرَ رَمَضانَ، وَ تَكْتُبَنِى مِنَ الْوافِدِينَ إِلىٰ بَيْتِكَ الْحَرامِ، وَ تَصْفَحَ لِى عَنِ الذُّنُوبِ الْعِظامِ، وَ تَسْتَخْرِجَ [لِی] یا رَبِّ كُنُوزَكَ؛ يَا رَحْمٰنُ . (2)

اعمال روز عید فطر

نهم: چهارده رکعت نماز بجای آورد، در هر رکعت سوره «حَمد» و آیَةُ الکُرسی و سه مرتبه سوره «تَوحید» را بخواند، تا در برابر هر رکعتی ثواب چهل سال عبادت و ثواب عبادت هرکه در آن ماه روزه گرفته، و نماز خوانده برای او باشد . دهم: شیخ طوسی در کتاب «مصباح» فرموده که در

ص: 606


1- گمان نمی برم، من بنده توام و کسی را جز تو ندارم، و نه احدی غیر تو که از او گدایی کنم، ای مهربان ترین مهربانان، آنچه را خدا خواهد شود، نیرویی نیست جز به خدای برتر بزرگ .
2- ای خدا، ای خدا، ای خدا، ای پروردگار، ای پروردگار، ای پروردگار، ای فرو فرستنده برکات، به عنایت تو هر حاجتی فرود آورده شود، از تو درخواست می کنم، به هر نامی که در خزانه غیب نزد توست، و نام های مشهور در پیشگاهت، که بر سراپرده عرشت نوشته شده، اینکه بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و ماه رمضان را از من بپذیری و مرا در شمار واردان به خانه محترمت بنویسی، و از من گناهان را چشم پوشی، و گنج های خود را برایم بیرون آوری، ای مهربان .

آخر شب غسل بجای آر، و تا طلوع فجر در جای نماز خود بنشین .

روز اوّل: روز عید فطر است، و اعمال آن چندچیز است: اوّل: پس از نماز صبح و نماز عید، تکبیراتی که در شب عیبد پس از نماز فریضه می خواندی، بخوان .

دوم: پس از نماز صبح دعایی را که سیّد روایت کرده: «اللّهمَّ إِنِّي تَوَجَّهْتُ إِلَيْكَ بِمُحَمَّدٍ أَمَامِي» بخوان، و شیخ خواندن این دعا را پس از نماز عید ذکر کرده .

سوم: کنار گذاشتن زکات فطر پیش از نماز عید، به شرحی که در کتابهای فقهی آمده . بدان که زکات فطر، واجب مؤکّد، و شرط قبولی روزه ماه رمضان و سبب حفظ انسان تا سال آینده است، و حق تعالی در این آیه شریفه:«قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَكَّى، وَذَكَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّى» زکات را مقدّم بر نماز ذکر فرموده .

چهارم: غسل است، و بهتر آن است اگر ممکن شود آن را در نهر انجام دهند، و وقت آن پس از طلوع فجر است تا زمان بجا آوردن نماز عید، چنان که شیخ فرموده و در روایتی آمده است که غسل را در زیر سقف پوشیده بجا آور، و چون خواستی غسل کنی بگو:

ص: 607

اللّهمَّ إِیمَاناً بِکَ، وَ تَصْدِیقاً بِکِتَابِکَ، وَ اتِّبَاعَ سُنَّةِ نَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ، صَلَّی اللّه عَلَیْهِ وَ آلِهِ . (1) آنگاه «بسم اللّه» بگو و غسل را بجای آر، و هنگامی که از غسل فارغ شدی بگو:اللّهمَّ اجْعَلْهُ کَفَّارَةً لِذُنُوبِی، وَ طَهِّرْ دِینِی، اللّهمَّ أَذْهِبْ عَنِّی الدَّنَسَ . (2)

پنجم: پوشیدن جامه نیکو، و بکار بردن بوی خوش، رفتن به صحرا برای بجا آوردن نماز عید در زیر آسمان در غیرشهرمکه .

ششم:افطار کردن پیش از نماز عید، در اول روز و بهتر آن است که با خرما یا شیرینی باشد و شیخ مفید فرموده: خوردن مقدار کمی از تربت سیدالشهدا که از هر دردی شفاست، مستحب است .

هفتم: چون برای رفتن به نماز عید آماده شدی، بیرون نرو مگر پس از طلوع آفتاب، و بخوان دعاهایی را که سیّد ابن طاووس در کتاب» اقبال «نقل کرده از جمله ابو حمزه ثمالی از امام باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده که هنگامی که برای نماز عید فطر و قربان و جُمعه آماده بیرون رفتن شدی، این دعا را بخوان:

ص: 608


1- خدایا تنها برای ایمان به تو، و تصدیق به کتاب تو، و پیروی از روش پیامبر تو محمّد درود خدا بر او و خاندانش باد
2- خدای این غسل را کفاره گناهانم قرار ده، و دینم را پاک کن، خدایا هر آلودگی را از من برطرف فرما .

اَللّٰهُمَّ مَنْ تَهَيَّأَ فِى هٰذَا الْيَوْمِ أَوْ تَعَبَّأَ، أَوْ أَعَدَّ وَ اسْتَعَدَّ لِوِفادَةٍ إِلىٰ مَخْلُوقٍ، رَجاءَ رِفْدِهِ وَ نَوافِلِهِ، وَ فَواضِلِهِ وَ عَطايَاهُ، فَإِنَّ إِلَيْكَ يَا سَيِّدِى تَهْيِئَتِى وَ تَعْبِئَتِى، وَ إِعْدادِى وَ اسْتِعْدادِى، رَجاءَ رِفْدِكَ وَ جَوائِزِكَ، وَ نَوافِلِكَ وَ فَواضِلِكَ، وَ فَضائِلِكَ وَ عَطاياكَ، وَ قَدْ غَدَوْتُ إِلىٰ عِيدٍ مِنْ أَعْيادِ أُمَّةِ نَبِيِّكَ مُحَمَّدٍ صَلَواتُ اللّٰهِ عَلَيْهِ وَ عَلَىٰ آلِهِ، وَ لَمْ أَفِدْ إِلَيْكَ الْيَوْمَ بِعَمَلٍ صالِحٍ أَثِقُ بِهِ قَدَّمْتُهُ، وَ لَا تَوَجَّهْتُ بِمَخْلُوقٍ أَمَّلْتُهُ، وَ لٰكِنْ أَتَيْتُكَ خاضِعاً مُقِرّاً بِذُنُوبِى وَ إِساءَتِى إِلىٰ نَفْسِى، فَيا عَظِيمُ يَا عَظِيمُ يَا عَظِيمُ اغْفِرْ لِىَ الْعَظِيمَ مِنْ ذُنُوبِى، فَإِنَّهُ لَايَغْفِرُ الذُّنُوبَ الْعِظامَ إِلّا أَنْتَ، يَا لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1)

آداب و کیفیت نماز

هشتم: خواندن نماز عید است، و آن دو رکعت است: در رکعت اول سوره های «حَمد» و «اعلی» و پس از سوره «حَمد» و «اَعلی» پنج تکبیر بگوید، و بعد از هر تکبیری دست به قنوت بردارد، و بگوید:

ص: 609


1- خدایا هرکس در این روز آماده شد یا نیت کرد، یا مهیّا و مستعد شد، برای ورود به درگاه یکی از بندگانت به امید جایزه ها و صله ها و بهره ها و عطاها، ولی ای آقای من آماده شدن و قصد کردن و مهیا و مستعد شدن من تنها به جانب توست به امید جایزه ها و صله ها و بهره ها و عطاهایت، اینک صبح کردم در عیدی از اعیاد امت پیامبرت محمّد (درود خدا بر او و خاندانش )، درحالی که به عمل صالحی که به آن اطمینان کنم، و آن را پیش آورده باشم بر تو وارد نشدم، و به مخلوقی که آرزومندش باشم رو نکردم، بلکه در حال فروتنی تنها به جانب تو آمده ام به گناه و بدی نسبت به خویش اعتراف دارم، پس ای بزرگ، ای بزرگ، ای بزرگ، گناهان بزرگم را بیامرز، که گناهان بزرگ را جز تو نیامرزد، ای که معبودی جز تو نیست، ای مهربان ترین مهربانان .

اَللّٰهُمَّ أَهْلَ الْكِبْرِياءِ وَ الْعَظَمَةِ، وَ أَهْلَ الْجُودِ وَ الْجَبَرُوتِ، وَ أَهْلَ الْعَفْوِ وَ الرَّحْمَةِ، وَ أَهْلَ التَّقْوىٰ وَ الْمَغْفِرَةِ، أَسْأَلُكَ بِحَقِّ هٰذَا الْيَوْمِ، الَّذِى جَعَلْتَهُ لِلْمُسْلِمِينَ عِيداً، وَ لِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، ذُخْراً وشَرَفاً وَ مَزِيداً، أَنْ تُصَلِّىَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تُدْخِلَنِى فِى كُلِّ خَيْرٍ، أَدْخَلْتَ فِيهِ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تُخْرِجَنِى مِنْ كُلِّ سُوءٍ، أَخْرَجْتَ مِنْهُ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ، صَلَواتُكَ عَلَيْهِ وَ عَلَيْهِمْ [ أجْمَعِين] . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ خَيْرَ مَا سَأَلَكَ [مِنْهُ] عِبادُكَ الصَّالِحُونَ، وَ أَعُوذُ بِكَ [فِيهِ] مِمَّا اسْتَعاذَ مِنْهُ عِبادُكَ الصَّالِحُونَ . [الْمُخْلِصُونَ] (1)

پس تکبیر ششم بگوید و به رکوع رود، و پس از رکوع و سجود برای رکعت دوم قیام کند، و پس از سوره «حَمد» سوره «شمس» را بخواند، سپس چهار تکبیر بگوید، و پس از هر تکبیری دست به قنوت بردارد، و همان دعا را بخواند، چون فارغ شد پنجمین تکبیر را گفته و به رکوع رود، و نماز را به پایان برساند، و پس از سلام تسبیح حضرت زهرا (عَلَيهَا السَّلَامُ) را بجا

ص: 610


1- خدای ای اهل بزرگی و عظمت، و ای اهل جود و سلطنت، و اهل گذشت و رحمت، و اهل تقوا و مغفرت، از تو درخواست می کنم به حق این روز که برای مسلمانان عید قرار دادی، و برای محمّد (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) ذخیره و فزونی در شرف، که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و مرا در هر خیری که محمّد و خاندان محمّد را وارد نمودی وارد کنی، و از هر شرّی که محمّد و خاندان محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) را بیرون آوردی مرا بیرون آوری، خدایا از تو درخواست می کنم، بهترین چیزی که بندگان شایسته ات درخواست کردند، و به تو پناه می آورم از آنچه بندگان شایسته ات به تو پناه بردند .

آورد . پس از نماز عید دعاهای بسیاری وارد شده که شاید بهترین آن ها دعای چهل وششم صحیفه کامله سجادیه باشد . مستحب است نماز عید زیر آسمان و روی زمین بدون فرش واقع شود، و از جایگاه نماز، از غیر آن راهی که به نماز آمده بود بازگردد، و برای قبول شدن اعمال برای برادران دینی خود دعا کند .

نهم: حضرت سیّد الشهداء (عَلَيهِ السَّلَامُ) را زیارت کند .

دهم: دعای «ندبه» را بخواند که ان شاء اللّه تعالی بعد از این بیاید، و سیّد ابن طاووس فرموده که چون از دعا فارغ شود، به سجده رود و بگوید: أَعُوذُ بِکَ مِنْ نَارٍ حَرُّهَا لا یُطْفَیٰ وَ جَدِیدُهَا لا یَبْلَیٰ، وَ عَطْشَانُهَا لا یَرْوَیٰ . (1)

پس گونه راست را بر زمین گذارد و بگوید: إِلَهِی لا تُقَلِّبْ وَجْهِی فِی النَّارِ بَعْدَ سُجُودِی، وَ تَعْفِیرِی لَكَ بِغَیْرِ مَنٍّ مِنِّی عَلَیْکَ، بَلْ لَكَ الْمَنُّ عَلَیَّ. (2) سپس گونه چپ را بر زمین گذارد و بگوید:إِرْحَمْ مَنْ أَسَاءَ وَ اقْتَرَفَ وَ اسْتَکَانَ وَ اعْتَرَفَ . (3)

ص: 611


1- به تو پناه می آوردم از آتشی که حرارتش خاموش نمی شود، و تازه اش کهنه نمی گردد، و تشنه اش سیراب نمی شود .
2- خدایا رخسارم را پس از سجده، و به خاک مالیدن آن برای تو در آتش زیرو رو مکن، که من در این کار بر تو منّت ندارم، بلکه تنها تو را بر من منّت است
3- رحم کن بر کسی که بد کرده، و مرتکب گناه شده و بیچاره گشته و اعتراف نموده است .

آنگاه به حال سجده برگردد و بگوید:إِنْ کُنْتُ بِئْسَ الْعَبْدُ، فَأَنْتَ نِعْمَ الرَّبُّ، عَظُمَ الذَّنْبُ مِنْ عَبْدِکَ، فَلْیَحْسُنِ الْعَفْوُ مِنْ عِنْدِکَ ؛ یَا کَرِیمُ (1) پس صد مرتبه بگوید: الْعَفْوَ الْعَفْو . (2) آنگاه سیّد فرموده:وَ لا تَقْطَعْ یومَک هذا بالَّلِعبِ و الإهمالِ، و أَنْتَ لا تَعْلَمُ أَ مَرْدُودُ أم مقبولُ الأعمالُ، فإنْ رَجَوْتَ القَبُولَ، فقابِلْ ذلک بالشُکر الجَمیلِ، و إنْ خِفْتَ الرَّدَ، فَکُنْ أَسیرَ الحُزْنِ الطَویل . (3)

روز بیست وپنجم: در سال صدوچهل وهشت به گفته بعضی، شهادت امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) واقع شده، و برخی روز شهادت را نیمه رجب گفته اند، و علت شهادت آن حضرت، انگور زهر آلودی بوده که به حضرت خورانده شده، و روایت شده که چون زمان شهادت آن حضرت فرا رسید دیده های خود را گشود و فرمود: بستگان مرا گرد آورید، چون همه گرد آمدند به جانب ایشان نظر کرد و فرمود: شفاعت ما به کسی که نماز را سبک شمارد و به جایگاه آن

ص: 612


1- اگر من بنده بدی بودم، تو پروردگار خوبی هستی، گناه از بنده ات بزرگ شده، شایسته است گذشت از جانب تو نیکو باشد ای کریم
2- ببخش ببخش
3- امروزت را به بازی و اهمال کاری سپری مکن، درحالی که نمی دانی، آیا از نظر اعمال مردودی، یا پذیرفته؟ اگر امید پذیرفته شدن داری، آن را با سپاس زیبا تلافی کن، و اگر از مردود شدن در هراسی، پس دچار اندوه طولانی باش

اعتماد نکند نمی رسد .

فصل پنجم: اعمال ماه ذی القعده

نماز روز یک شنبه آن

این ماه آغاز ماه های حرام است، که حق تعالی در قرآن مجید ذکر فرموده، و سیّد ابن طاووس روایتی نقل کرده که ذو القعده به هنگام سختی شدید گاه استجابت دعاست، و برای روز یکشنبه این ماه نمازی با فضیلت بسیار از رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) روایت کرده: مختصر آن فضیلت این است که، هرکه آن را بجا آورد، توبه اش پذیرفته حق و گناهش آمرزیده می شود، و طلبکاران او در قیامت از وی راضی گردند، و با ایمان از دنیا برود، و ایمانش از او گرفته نشود و قبرش وسیع و نورانی گردد و پدر و مادرش ازو او راضی شوند، و آمرزش حق نصیب پدر و مادر و فرزندان و نژاد او گردد، و روزی او توسعه یابد و فرشته مرگ در وقت مردن با او مدارا کند، و جانش را به آسانی بستاند، و کیفیت آن نماز چنین است: روز یکشنبه غسل بجا آورد و وضو بگیرد و چهار رکعت نماز بخواند (2 نماز دو رکعتی )، در هر رکعت

ص: 613

سوره «حَمد» را یک مرتبه و سوره «تَوحید» را سه مرتبه و سوره «فَلَق» را یک مرتبه و سوره «ناس» را یک مرتبه بخواند و پس از نماز هفتاد مرتبه اسغفار کند، و استغفار را با: لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إِلا بِاللّه الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ (1) ختم نماید، سپس بگوید:

یَا عَزِیزُ یَا غَفَّارُ، اغْفِرْ لِی ذُنُوبِی، وَ ذُنُوبَ جَمِیعِ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ، فَإِنَّهُ لا یَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلا أَنْتَ . (2)

روایت شده هرکه در یکی از ماههای حرام سه روزی پی در پی که پنجشنبه و جُمعه و شنبه باشد روزه بگیرد، ثواب نهصد سال عبادت برای او نوشته شود . شیخ بزرگوار علی بن ابراهیم قمی فرموده در ماههای حرام گناه ها و حسنات دوچندان می شود .

فضیلت شب نیمه آن و زیارت امام رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) در بیست و سوم آن

روز یازدهم: سال صدوچهل وهشت، ولادت با سعادت حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) واقع شده .

شب پانزدهم: شب مبارکی است، خدا بر بندگان مؤمن خو نظر رحمت می فرماید، و چنان که در روایت نبوی

ص: 614


1- جنبش و نیرویی جز به خدای والای بزرگ نیست
2- ای توانا، ای آمرزنده، گناهان من و همه مردان و زنان مؤمن را بیامرز، که گناهان را جز تو کسی نمی آمرزد .

آمده: کسی که در این شب به طاعت حق مشغول باشد، برای او اجر صد نفر روزه داری است که ملازم مسجد بوده اند، آن هم روزه داری که خدا را به اندازه چشم برهم زدنی معصیت نکرده باشد، پس این شب را غنیمت بشمار، و خود را به طاعت و عبادت و نماز و درخواست حاجات از خدا مشغول کن، روایت شده هرکه در این شب حاجتی از خدا بخواهد حتما به او عطا خواهد شد .

روز بیست وسوم: سال دویست وسه به قولی شهادت حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) واقع شده و زیارت آن حضرت از نزدیک و دور مستحبّ است .

قال السَّیِّدُ بنُ طاوس فی الإقبال: و رَأَیتُ فی بَعضِ تَصانیفِ أَصحابِنَا العَجَمِ، رضوانُ اللّٰهِ عَلَیِهم أَنَّه یُسْتَحَبُّ أنْ یُزارَ مولانَا الرِّضا عَلَيهِ السَّلَامُ، یَومَ ثالِثٍ وَ عِشرینَ مِن ذِی القَعدَةِ، مِنْ قُرْبٍ أو بُعْدٍ بِبَعضِ زِیاراتِهِ المَعرُوفَةِ أَو بِما یَکونُ کَالزِّیارَةِ مِنَ الرِّوایَةِ بِذٰلِكَ . (1)

ص: 615


1- سیّد ابن طاووس در کتاب» اقبال «گفت که در بعضی از کتابهای علمای شیعه غیر عرب (رضوان اللّه علیهم) دیدم که مستحبّ است مولایمان حضرت رضا (درود خدا بر او) در روز بیست وسوم از ماه ذی القعده از نزدیک و دور زیارت شود، به بعضی از زیارت های معروف، یا به آنچه که همانند زیارت باشد از روایاتی که در این باب رسیده است .
فضیلت شب و روز دحوالارض و اعمال آن

شب بیست وپنجم: شب دَحوُ الاَرض است، یعنی پهن شدن زمین از زیر کعبه به روی آب، و از شبهای بسیار شریف است که رحمت خدا در آن نازل می شود، و قیام به عبادت درآن اجر بسیار دارد، و از حسن بن علی وشّاء روایت شده که گفته: من کودک بودم که با پدرم در شب بیست وپنجم ماه ذو القعده، در خدمت حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) شام خوردیم، حضرت فرمود امشب حضرت ابراهیم و حضرت عیسی (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) متولّد شده اند، و زمین از زیر کعبه پهن شده، پس هرکه روزش را روزه بدارد، چنان است که شصت ماه روزه داشته باشد، و در روایت دیگر است که فرمود: در این روز حضرت قائم (عجل اللّه تعالی فرجه الشریف) قیام خواهد کرد .

روز بیست وپنجم: روز دَحُوالاَرض است، یکی از آن چهار روزی است، که در تمام سال به فضیلت روزه ممتاز است، و در روایتی آمده: که روزه این روز همانند روزه هفتاد سال است و در روایت دیگر آمده که کفاره هفتاد سال است، و هرکه این روز را روزه بدارد، و شب را به عبادت به سر آورد، برای او عبادت صد سال نوشته شود و برای روزه دار این روز، که هرچه در میان زمین و آسمان است استغفار کند، و این روزی است که رحمت خدا در آن منتشر شده،

ص: 616

و برای عبادت و اجتماع به ذکر خدا در این روز اجر بسیاری است، و باری این روز جز روزه و عبادت و ذکر خدا و غسل دو عمل دیگر وارد است:

اوّل: نمازی که در کتاب های علمای شیعه از اهل قلم روایت شده و آن دو رکعت است در وقت چاشت [بالا آمدن آفتاب تا پیش از گذشتن از وقت ظهر] در هر رکعت پس از سوره «حَمد» پنج مرتبه سوره «و الشّمس» خوانده شود، و پس از سلام بگوید،

لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إِلا بِاللّه، الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ . (1) آنگاه دعا کند و بخواند:يَا مُقِيلَ الْعَثَراتِ، أَقِلْنِى عَثْرَتِى، يَا مُجِيبَ الدَّعَوَاتِ، أَجِبْ دَعْوَتِى، يَا سامِعَ الْأَصْواتِ اسْمَعْ صَوْتِى وَ ارْحَمْنِى، وَ تَجاوَزْ عَنْ سَيِّئاتِى وَ مَا عِنْدِى ؛ يَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِكْرامِ . (2)

دوّم: خواندن دعایی که شیخ در کتاب «مصباح» فرموده: خواندن آن مستحبّ است:

اللّهمَّ دَاحِیَ الْکَعْبَةِ، وَ فَالِقَ الْحَبَّةِ، وَ صَارِفَ اللَّزْبَةِ، وَ کَاشِفَ (3)

ص: 617


1- هیچ جنبش و نیرویی نیست مگر به خدای برتر بزرگ
2- ای نادیده گیر لغزش ها لغزشم را نادیده گیر، ای اجابت کننده دعاها، دعایم را اجابت کن، ای شنوای صداها، صدایم را بشنو، و به من رحم کن، و از بدی هایم و آنچه نزد من است درگذر، ای صاحب بزرگی و بزرگواری .
3- خدایا ای گستراننده کعبه، و شکافننده دانه، و برگیرنده سختی، و برطرف کننده

كُلِّ كُرْبَةٍ، أَسْأَلُكَ فِى هٰذَا الْيَوْمِ مِنْ أَيَّامِكَ، الَّتِى أَعْظَمْتَ حَقَّها، وَ أَقْدَمْتَ سَبْقَها، وَ جَعَلْتَها عِنْدَ الْمُؤْمِنِينَ وَدِيعَةً، وَ إِلَيْكَ ذَرِيعَةً، وَ بِرَحْمَتِكَ الْوَسِيعَةِ، أَنْ تُصَلِّىَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ عَبْدِكَ الْمُنْتَجَبِ فِى الْمِيثاقِ الْقَرِيبِ يَوْمَ التَّلاقِ فاتِقِ كُلِّ رَتْقٍ، وَ داعٍ إِلىٰ كُلِّ حَقٍّ، وَ عَلَىٰ أَهْلِ بَيْتِهِ الْأَطْهارِ، الْهُداةِ الْمَنارِ، دَعائِمِ الْجَبَّارِ، [وَ] وُلاةِ الْجَنَّةِ وَ النَّار ؛ وَ أَعْطِنا فِى يَوْمِنا هٰذَا مِنْ عَطائِكَ الْمَخْزُونِ غَيْرَ مَقْطُوعٍ وَ لَا مَمْنُوعٍ، تَجْمَعُ لَنا بِهِ التَّوْبَةَ، وَ حُسْنَ الْأَوْبَةِ ؛ (1) يَا خَيْرَ مَدْعُوٍّ، وَ أَكْرَمَ مَرْجُوٍّ، يَا كَفِىُّ يَا وَفِىُّ، يَا مَنْ لُطْفُهُ خَفِيٌّ، الْطُفْ لِي بِلُطْفِكَ، وَ أَسْعِدْنِى بِعَفْوِكَ، وَ أَيِّدْنِى بِنَصْرِكَ، وَ لَا تُنْسِنِى كَرِيمَ ذِكْرِكَ، بِوُلاةِ أَمْرِكَ، وَ حَفَظَةِ سِرِّكَ، وَ احْفَظْنِى مِنْ شَوائِبِ الدَّهْرِ، إِلىٰ يَوْمِ الْحَشْرِ وَ النَّشْرِ، وَ أَشْهِدْنِى أَوْلِياءَكَ عِنْدَ خُرُوجِ نَفْسِى، وَ حُلُولِ رَمْسِى، وَ انْقِطاعِ عَمَلِى، وَ انْقِضاءِ أَجَلِى . اَللّٰهُمَّ (2)

ص: 618


1- هر گرفتاری، از تو می خواهم در این روز از روزهایت، که حقّش را بزرگ گرداندی، و سبقتش را پیش انداختی، و آن را نزد اهل ایمان امانت و و به سوی خود وسیله قرار دادی، و به رحمت گسترده ات که بر محمّد درود فرستی آن بنده برگزیده ات در پیمان نزدیک، روز دیدار، شکافنده هر امر بسته، و دعوت کننده به حق، و بر اهل بیت پاکش آن راهنمایان، و روشن کنندگان راه حق، ستونهای جبّار، و متولّیان بهشت و دوزخ، و عطا کن به ما از عطای در خزانه ات که نه بریده شود، و نه منع گردد، تا به وسیله آن توبه، و بازگشت خوبی برای ما فراهم نمایی
2- ای بهترین خوانده شده و کریم ترین امید شده، ای کفایت کننده، ای وفادار، ای آن که لطفش پنهانی است، به لطفت به من لطف کن، و به عفوت خوشبختم نما، و به یاری ات تأییدم فرما، و از ذکر کریمانه ات فراموشم مکن به حق متولیان امرت و نگهبانان رازت و از گرفتاری های روزگار تا روز قیامت و برانگیخته شدن خفظم کن هنگام بیرون آمدن جانم، و فرو رفتن در قبرم، و تمام شدن کارم، و سپری شدن عمرم، اولیایت را به بالینم حاضر کن، خدایا

وَاذْكُرْنِى عَلَىٰ طُولِ الْبِلىٰ، إِذا حَلَلْتُ بَيْنَ أَطْباقِ الثَّرىٰ، وَ نَسِيَنِى النَّاسُونَ مِنَ الْوَرىٰ، وَ أَحْلِلْنِى دارَ الْمُقامَةِ، وَ بَوِّئْنِى مَنْزِلَ الْكَرامَةِ، وَاجْعَلْنِى مِنْ مُرافِقِى أَوْلِيائِكَ، وَ أَهْلِ اجْتِبائِكَ وَ اصْطِفائِكَ، وَ بارِكْ لِى فِى لِقائِكَ، وَ ارْزُقْنِى حُسْنَ الْعَمَلِ قَبْلَ حُلُولِ الْأَجَلِ، بَرِيئاً مِنَ الزَّلَلِ وَ سُوءِ الْخَطَلِ . اَللّٰهُمَّ وَ أَوْرِدْنِى حَوْضَ نَبِيِّكَ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، وَ اسْقِنِى مِنْهُ مَشْرَباً رَوِيّاً، سائِغاً هَنِيئاً، لَاأَظْمَأُ بَعْدَهُ، وَ لَا أُحَلَّأُ وِرْدَهُ، وَ لَا عَنْهُ أُذادُ، وَ اجْعَلْهُ لِى خَيْرَ زادٍ، وَ أَوْفىٰ مِيعادٍ يَوْمَ يَقُومُ الْأَشْهادُ . اَللّٰهُمَّ وَ الْعَنْ جَبابِرَةَ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ وَ بِحُقُوقِ أَوْلِيائِكَ الْمُسْتَأْثِرِينَ . اَللّٰهُمَّ وَ اقْصِمْ دَعائِمَهُمْ، وَ أَهْلِكْ أَشْياعَهُمْ وَ عامِلَهُمْ، وَ عَجِّلْ مَهالِكَهُمْ، وَ اسْلُبْهُمْ مَمالِكَهُمْ، وَ ضَيِّقْ عَلَيْهِمْ مَسالِكَهُمْ، وَ الْعَنْ مُساهِمَهُمْ وَ مُشارِكَهُمْ . اللّهمَّ وَ عَجِّلْ فَرَجَ أَوْلِیَائِکَ، وَ ارْدُدْ (1)

ص: 619


1- یادم کن، بر طول پوسیدگی، زمانی که در میان توده های خاک فرود آیم، و فراموش کنندگان از مردم فراموشم کنند، و در خانه اقامت فرودم آر، و در منزل کرامت جایم ده، و از دوستان اولیایت، و برگزیدگان و خاصان درگاهت قرارم ده، و دیدارت را بر من مبارک گردان، و پیش از فرا رسیدن پایان عمرم حسن عمل روزی ام فرما، درحالی که پاک از لغزش ها و گفتار بی پایه و منطق تباه باشم . خدایا مرا به حوض پیامبرت محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) وارد کن، و از آن به من بنوشان، نوشاندنی سیراب کننده، روان و گوارا، که پس از آن هرگز تشنه نشوم، و از ورود به آن طرد نگردم، و از آن منع نشوم، و آن را قرار ده برایم بهترین توشه، و کاملترین وعده گا، روزی که گواهان بپا می خیزند . خدایا لعنت کن گردن کشان گذشته و آینده را، هم آنان که حقوق اولیایت را به ناحق به خود اختصاص دادند . خدایا پایه هایشان را بشکن، و پیروان و عمّالشان را نابود ساز، زمیه های هلاکتشان را به زودی فراهم فرما، و کشورهای شان را از دستشان بگیر، و راه های شان را بر آنان تنگ کن، و بر آنان که با آنان سهیم و شریکند لعنت فرست . خدایا در فرج دوستانت شتاب کن

عَلَيْهِمْ مَظالِمَهُمْ، وَ أَظْهِرْ بِالْحَقِّ قائِمَهُمْ، وَ اجْعَلْهُ لِدِينِكَ مُنْتَصِراً، وَ بِأَمْرِكَ فِى أَعْدائِكَ مُؤْتَمِراً . اَللّٰهُمَّ احْفُفْهُ بِمَلائِكَةِ النَّصْرِ، وَ بِما أَلْقَيْتَ إِلَيْهِ مِنَ الْأَمْرِ فِى لَيْلَةِ الْقَدْرِ، مُنْتَقِماً لَكَ حَتّىٰ تَرْضىٰ، وَ يَعُودَ دِينُكَ بِهِ وَ عَلَىٰ يَدَيْهِ جَدِيداً غَضّاً، وَ يَمْحَضَ الْحَقَّ مَحْضاً، وَ يَرْفُضَ الْباطِلَ رَفْضاً . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَيْهِ وَ عَلَىٰ جَمِيعِ آبائِهِ، وَ اجْعَلْنا مِنْ صَحْبِهِ وَ أُسْرَتِهِ، وَ ابْعَثْنا فِى كَرَّتِهِ، حَتّىٰ نَكُونَ فِى زَمانِهِ مِنْ أَعْوانِهِ . اَللّٰهُمَّ أَدْرِكْ بِنا قِيامَهُ، وَ أَشْهِدْنا أَيَّامَهُ وَ صَلِّ عَلَيْهِ (علیٰ مُحَمَّدٍ )، وَ ارْدُدْ إِلَيْنا سَلامَهُ، وَ السَّلامُ عَلَيْهِ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ . (1)

میرداماد (رَحمهُ اللّه) در رساله اربعه ایّام خود، در بیان اعمال روز دَحوُ الاَرض فرموده است: زیارت امام رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) در این روز افضل اعمال مستحبّ، و مؤکّدترین آداب می باشد، و همچنین زیارت آن حضرت در روز اول ماه رجب الفرد در نهایت تأکید بوده، و نسبت به آن ترغیب بسیار شده است .

روز آخر ماه: سال دویست وبیست بنابر مشهور، امام جواد

ص: 620


1- و حقوق تاراج رفته آنان را به آنان بازگردان و قائم آنان را به حق آشکار کن، و او را یاری رسان دینت بدار، و درباره دشمنانت فرمانده به فرمانت قرار ده . خدایا فرشتگان پیروزی را گرداگرد او همواره بدار، و به آن دستوری که در شب قَدر به او القا کردی او را انتقام گیرنده خویش قرار ده، تا جایی که خشنود شوی، و دینت به وسیله او، و به دست او به گونه ای نو و تازه بازگردد، و حق به طور کامل ناب شود، و باطل به صورت همه جانبه به دور افکنده شود . خدایا بر او و همه پدرانش درود فرست، و ما را از همنشینان و خاندانش قرار بده، و در زمان بازگشتش ما را برانگیز، تا در دوران او در شمار یارانش باشیم . خدایا درک قیامش را روزی ما کن، و در روزگارش ما را حاضر کن، و بر او درود فرست، و سلام او را به ما باز رسان، درود و رحمت خدا و برکاتش بر او باد .

(عَلَيهِ السَّلَامُ)، در بغداد به سبب زهری که معتصم عباسی به ایشان خوراند شهید شد و این حادیثه تقریبا پس از درگذشت دوسال ونیم از مرگ مأمون عبّاسی اتفاق افتاد، چنان که خود آن جناب می فرمود اَلْفَرَجُ بَعْدَ الْمأمُونِ بِثَلاثینَ شَهْراً [گشایش کار سی ماه پس از مأمون است] و این جمله نشان دهنده این است که آن حضرت از سوء معاشرت مأمون در کمال رنج و ناراحتی بوده است، که مرگ خود را فرج و گشایش تعبیر نموده است، چنان که پدر بزرگوارشان امام رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ)، در زمان ولایت عهدی خویش چنین بوده است و در هر جُمعه که از مسجد جامع باز می گشت، به همان حال که عرق ریزان و غبارآلوده بود، دستها را به درگاه الهی بلند نموده و می گفت: الهی اگر فرج و گشایش کار من در مرگ من است پس همین ساعت در مرگ من شتاب ورز و پیوسته در غم و اندوه بود، تا از دنیا رحلت فرمود، و امام جواد (عَلَيهِ السَّلَامُ) زمانی که وفات کرد از عمر شریفش بیست و چند سال و چند ماه گذشته بود، مرقد شریف ایشان در بقعه مبارکه کاظمیه در پشت سر جّد بزرگوارشان امام موسی بن جعفر (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) قرار دارد .

ص: 621

فصل ششم: اعمال ماه ذی الحجه

اعمال دهه اول آن

این ماه از ماههای بسیار شریف است که چون فرا میرسید، نیکان صحابه پیامبر و تابعین، اهتمام شدیدی در عبادت اظهار میداشتند، دهه اول آن «ایّام معلومات است» که در قرآن مجید ذکر شده، و در نهایت فضیلت و برکت است، و از رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) روایت شده است که در هیچ ایّامی کار نیک و عبادت نزد خدا، محبوب تر و پسندیده تر از این دهه نیست و برای این دهه اعمال خاصی است از این قبیل: اوّل: روزه گرفتن نه روز اول این دهه که ثواب روزه تمام عمر را داراست .

دو رکعت نماز مشتمل بر آیه (و واعد ناموسی)

دوّم: خواندن دو رکعت نماز، بین مغرب و عشا در تمام شبهای این دهه که در هر رکعت پس از سوره «حَمد» یک مرتبه سوره «تَوحید» و آیه:

«وَ وَاعَدْنَا مُوسَی ثَلاثِینَ لَیْلَةً، وَ أَتْمَمْنَاهَا بِعَشْرٍ، فَتَمَّ مِیقَاتُ رَبِّهِ أَرْبَعِینَ لَیْلَةً، وَ قَالَ مُوسَی لِأَخِیهِ هَارُونَ اخْلُفْنِی فِی قَوْمِی وَ أَصْلِحْ، وَ لا تَتَّبِعْ سَبِیلَ الْمُفْسِدِینَ ». (1)

را بخواند تا با ثواب حاجیان شریک گردد .

ص: 622


1- با موسی سی شب وعده کردیم، و آن را با ده شب دیگر کامل نمودیم، در نتیجه میقات پروردگارش به چهل شب اتمام یافت و موسی به برادرش هارون گفت: در میان قوم من جانشینم باش، و اصلاح کن، و راه اهل فساد را پیروی مکن .

سوم: از روز اول تا عصر روز عرفه به دنبال نماز صبح و پیش از مغرب این دعا را که شیخ مفید و سیّد از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده اند بخواند:

اللّهمَّ هَذِهِ الْأَیَّامُ الَّتِی فَضَّلْتَهَا عَلَی الْأَیَّامِ وَ شَرَّفْتَهَا، قَدْ بَلَّغْتَنِیهَا بِمَنِّکَ وَ رَحْمَتِکَ، فَأَنْزِلْ عَلَیْنَا مِنْ بَرَکَاتِکَ، وَ أَوْسِعْ عَلَیْنَا فِیهَا مِنْ نَعْمَائِکَ . اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَهْدِیَنَا فِیهَا لِسَبِیلِ الْهُدَی، وَ الْعَفَافِ وَ الْغِنَی، وَ الْعَمَلِ فِیهَا بِمَا تُحِبُّ وَ تَرْضَی . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ يَا مَوْضِعَ كُلِّ شَكْوىٰ، وَ يَا سامِعَ كُلِّ نَجْوىٰ، وَ يَا شاهِدَ كُلِّ مَلَاً، وَ يَا عالِمَ كُلِّ خَفِيَّةٍ، أَنْ تُصَلِّىَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَكْشِفَ عَنَّا فِيهَا الْبَلاءَ، وَ تَسْتَجِيبَ لَنا فِيهَا الدُّعاءَ، وَ تُقَوِّيَنا فِيها وَ تُعِينَنا وَ تُوَفِّقَنا فِيها لِما تُحِبُّ رَبَّنا وَ تَرْضىٰ وَ عَلَىٰ مَا افْتَرَضْتَ عَلَيْنا مِنْ طاعَتِكَ وَ طاعَةِ رَسُولِكَ وَ أَهْلِ وِلايَتِكَ . اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ، أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تَهَبَ (1)

ص: 623


1- خدایا این روزها روزهایی است، که بر سایر روزها برتری و شرافت دادی و به لطف و رحمتت مرا به آن ها رساندی، برکاتت را بر ما فرو فرست، و از نعمت هایت در این روزها بر ما وسعت ده . خدایا از تو می خواهم بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و ما را در این روزها به راه هدایت و پاکدامنی و بینیازی و عمل در آن ها به آنچه می پسندی و خشنود می شود هدایت فرمایی، خدایا از تو درخواست می کنم، ای جایگاه هر شکوایه، و ای شنوای هر رازونیاز، و ای حاضر در هر جمع، و ای دانای هر نهان، که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و در این روزها بلا را از ما برگردانی، و دعایمان را مستجاب گردانی، و نیرویمان دهی و یاریمان نمایی، و به آنچه ای پروردگار ما دوست داری و خشنود می شود موّفقمان بداری، و بر اموری که از طاعتت و طاعت رسولت و اهل ولایتت بر ما واجب نمودی توفیقمان دهی . خدایا از تو درخواست می کنم ای مهربان ترین مهربانان، که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی،

لَنا فِيهَا الرِّضا، إِنَّكَ سَمِيعُ الدُّعاءِ، وَ لَا تَحْرِمْنا خَيْرَ مَا تُنْزِلُ فِيها مِنَ السَّماءِ، وَ طَهِّرْنا مِنَ الذُّنُوبِ يَا عَلّامَ الْغُيُوبِ، وَ أَوْجِبْ لَنا فِيها دارَ الْخُلُودِ . اللّهمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ لَا تَتْرُكْ لَنا فِيها ذَنْباً إِلّا غَفَرْتَهُ، وَ لَا هَمّاً إِلّا فَرَّجْتَهُ، وَ لَا دَيْناً إِلّا قَضَيْتَهُ، وَ لَا غائِباً إِلّا أَدَّيْتَهُ، وَ لَا حاجَةً مِنْ حَوائِجِ الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ إِلّا سَهَّلْتَها وَ يَسَّرْتَها، إِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ . اَللّٰهُمَّ يَا عالِمَ الْخَفِيَّاتِ، يَا راحِمَ الْعَبَراتِ، يَا مُجِيبَ الدَّعَواتِ، يَا رَبَّ الْأَرَضِينَ وَ السَّماواتِ، يَا مَنْ لَاتَتَشابَهُ عَلَيْهِ الْأَصْواتُ، صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْنا فِيها مِنْ عُتَقائِكَ وَ طُلَقائِكَ مِنَ النَّارِ، وَ الْفائِزِينَ بِجَنَّتِكَ وَ النَّاجِينَ بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ، وَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَىٰ سَيِّدِنا مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ أَجْمَعِينَ . (1)

چهارم: در هر روز از این دهه بخواند پنج دعایی را که حضرت جبرییل برای حضرت عیسی (عَلَيهِ السَّلَامُ) از جانب خدا هدیه آورد، تا در این ایام بخواند، و آن پنج دعا این است:

ص: 624


1- و خشنودی خود را در این روزها به ما ارزانی کنی، که به یقین تو شنوای دعایی، و از خیری که در این ایام از عالم بالا نازل می کنی، ما را محروم مساز و از گناهان ما را پاک ساز، ای دانای نهان ها، و در این روزها خانه جاودان را بر ما واجب گردان . خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و گناهی را برای ما باقی بگذار جز آنکه ببخشی، و نه اندوهی جز آنکه برطرف کنی، و نه بدهی جز انکه بپردازی، و نه غایبی جز انکه به ما برسانی، و نه حاجتی از حاجات دنیا و آخرت جز آنکه هموار و آسان نمایی، به یقین تو بر هرچیز توانایی . خدایا ای دانای نهان، ای رحم کننده به اشک های روان، ای اجابت کننده دعاها، ای پروردگار زمین ها و آسمان ها، ای آن که صداها بر او اشتباه نشود، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و ما را در این روزها از آزادشدگان و رهاگشته گان ازآتش، و رسیدگان به بهشت، و از نجات یافتگان قرار ده به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان، و درود خدا بر آقایمان محمّد و همه اهل بیتش .

(1) أَشْهَدُ أَنْ لا إِلَهَ إِلا اللّه وَحْدَهُ، لا شَرِیکَ لَهُ، لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ، بِیَدِهِ الْخَیْرُ ؛ وَ هُوَ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ . (2) أَشْهَدُ أَنْ لا إِلَهَ إِلا اللّه وَحْدَهُ، لا شَرِیکَ لَهُ، أَحَدا صَمَداً، لَمْ یَتَّخِذْ صَاحِبَةً وَ لا وَلَداً . (3) أَشْهَدُ أَنْ لا إِلَهَ إِلا اللّه وَحْدَهُ، لا شَرِیکَ لَهُ، أَحَداً صَمَداً، لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ، وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُوا أَحَدٌ . (4) أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ وَحْدَهُ، لَاشَرِيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ، وَ لَهُ الْحَمْدُ، يُحْيِى وَ يُمِيتُ، وَ هُوَ حَيٌّ لَايَمُوتُ، بِيَدِهِ الْخَيْرُ، وَ هُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ . (5) حَسْبِىَ اللّٰهُ وَ كَفىٰ، سَمِعَ اللّٰهُ لِمَنْ دَعا، لَيْسَ وَراءَ اللّٰهِ مُنْتَهى، أَشْهَدُ لِلّٰهِ بِما دَعا، وَ أَنَّهُ بَرِىءٌ مِمَّنْ تَبَرَّأَ، وَ أَنَّ لِلّٰهِ الْآخِرَةَ وَ الْأُولىٰ . (1)

حضرت عیسی (عَلَيهِ السَّلَامُ) برای صد مرتبه خواند هر کدام از این دعاها، ثواب بسیاری بیان کرده است و این امر بعید به نظر نمی رسد، چنان که علامه مجلسی فرموده: اگر کسی هر روز هریک از این دعاها را ده مرتبه: بخواند به روایت عمل کرده، ولی اگر هر روز هریک

ص: 625


1- (1) گواهی می دهم که معبودی جز خدا نیست، یگانه و بی شریک است، فرمانروایی و سپاس برای اوست، خیر تنها به دست اوست و او بر هرچیز تواناست (2) گواهی می دهم معبودی جز خدا نیست، یگانه و بی شریک است، یکتا و بی نیاز است همسر و فرزندی نگرفته است . (3) گواهی می دهم معبودی جز خدا نیست، یگانه و بی شریک است، یکتا و بی نیاز است نه زاده و نه زاییده شده است، و برایش هیچ همتایی نیست . (4) گواهی می دهم معبودی جز خدا نیست، یگانه و بی شریک است، فرمانروایی و سپاس برای اوست، زنده می کند و می میراند و اوست زنده ای که نمی میرد، خیر تنها به دست اوست، و او بر هرچیز تواناست . (5) خدا مرا بس است و کفایت می کند، خدا گوش فرا دهد برای آن که او را بخواند، ورای خدا نهایتی نیست، گواهی می دهم برای خدا به آنچه دعوت کرد، و خدا بیزار است از هرکه از او بیزای جوید، و آخرت و دنیا از آن خداست .

را صد مرتبه بخواند بهتر است .

پنجم: در هر روز این دهه این تهلیلات را که از امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) با ثواب بسیار روایت شده بخواند .

و اگر روزی ده مرتبه: بخواند بهتر است: لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ، عَدَدَ اللَّيالِى وَ الدُّهُورِ، لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ، عَدَدَ أَمْواجِ الْبُحُورِ، لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ، وَ رَحْمَتُهُ خَيْرٌ مِمّا يَجْمَعُونَ، لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ، عَدَدَ الشَّوْكِ وَ الشَّجَرِ، لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ، عَدَدَ الشَّعْرِ وَ الْوَبَرِ، لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ، عَدَدَ الْحَجَرِ وَ الْمَدَرِ، لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ، عَدَدَ لَمْحِ الْعُيُونِ، لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ، فِى اللَّيْلِ إِذا عَسْعَسَ، وَ الصُّبْحِ إِذا تَنَفَّسَ، لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ، عَدَدَ الرِّياحِ فِى الْبَرارِى وَ الصُّخُورِ، لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ، مِنَ الْيَوْمِ إِلىٰ يَوْمِ يُنْفَخُ فِى الصُّورِ . (1)

اعمال روز اول آن

روز اوّل: روز بسیار مبارکی است و در آن چند عمل وارد است . اوّل: روزه که ثواب روزه هشتاد ماه را دارد . دوّم: خواندن نماز حضرت فاطمه (عَلَيهَا السَّلَامُ)، شیخ فرمود: روایت

ص: 626


1- معبودی جز خدا نیست به شمار شبها و روزگاران، معبودی جز خدا نیست به شمار امواج دریاها، معبودی جز خدا نیست، و رحمت او از آنچه گرد میآورند بهتر است، معبودی جز خدا نیست، به شمار خارها و درختان، معبودی جز خدا نیست به شمار موها و کرکها، معبودی جز خدا نیست به شمار سنگها و کلوخها، معبودی جز خدا نیست به شمار بهم خوردن پلکها، معبودی جز خدا نیست در شب چون سیاهی بنماید و در صبح چون سپیدی سر برآورد، معبودی جز خدا نیست به شمار بادها در صحراها و کوهها، معبودی جز خدا نیست از امروز تا روز دمیده شدن در صور .

شده: این نماز چهار رکعت است با دو سلام، مانند نماز امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) که در هر رکعت سوره «حَمد» یک مرتبه و سوره «تَوحید» پنجاه مرتبه خوانده می شود و پس از سلام تسبیحات آن حضرت را گفته، سپس بخواند:

سُبْحانَ ذِي الْعِزِّ الشَّامِخِ الْمُنِيفِ، سُبْحانَ ذِي الْجَلالِ الْباذِخِ الْعَظِيمِ، سُبْحانَ ذِي الْمُلْكِ الْفاخِرِ الْقَدِيمِ، سُبْحانَ مَنْ يَرىٰ أَثَرَ النَّمْلَةِ فِي الصَّفا، سُبْحانَ مَنْ يَرىٰ وَقْعَ الطَّيْرِ فِي الْهَواءِ، سُبْحانَ مَنْ هُوَ هٰكَذا وَ لَا هٰكَذا غَيْرُهُ . (1)

سوّم: دو رکعت نماز نیم ساعت پیش از رسیدن آفتاب به هنگام ظهر بخواند، در هر رکعت سوره «حَمد» یک مرتبه و هر یک از «تَوحید» و «آیَةُ الکُرسی» و «قَدر» را ده مرتبه: بخواند . چهارم: هرکه از ستمگری وحشت دارد، در این روز بگوید:

حَسْبِی حَسْبِی حَسْبِی مِنْ سُؤَالِی، عِلْمُکَ بِحَالِی . (2)

تا خدا شرّ ستمکار را از او کفایت کند، و بدان که در این روز حضرت ابراهیم خلیل (عَلَيهِ السَّلَامُ) متولّد شده است، و نیز در این روز به

ص: 627


1- منزّه است آن داری عزّت بلندمرتبه شریف، منزّه است آن دارای عظمت بسیار با شکوه بزرگ، منزّه است آن دارای فرمانروایی گرانمایه ازلی، منزّه است آن که جای پای مورچه را بر سنگ صاف بیند، منزّه است آن که چگونگی گذر پرنده را در هوا بیند، منزّه است آن که او چنین است، و جز او چنین نیست .
2- مرا کافی است، مرا کافی است، مرا کافی است، آگاهی تو به حالم از درخواست من .

روایت شیخ کلینی و شیخ طوسی، حضرت فاطم (عَلَيهَا السَّلَامُ) به امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) تزویج شده . روز هفتم: سال صدوچهارده شهادت امام باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) در مدینه اتّفاق افتاده و به این سبب روز حزن شیعه است . روز هشتم: روز ترویه است و روزه اش فضیلت بسیار دارد و روایت شده: روزه این روز کفّاره شصت سال است، و شیخ شهید غسل این روز را مستحّب دانسته .

اعمال شب عرفه

شب نهم: از شبهای پر برکت و شب مناجات با خدا برآورنده حاجات است و توبه در آن شب پذیرفته و دعا در آن مستجاب است و کسی که آن شب را به عبادت به سر آورد، اجر صدوهفتاد سال عبادت را دارد، و برای آن شب چند عمل است:

اوّل: این دعا را که روایت شده هرکه آن را در شب عرفه یا شبهای جُمعه بخواند، خدا او را بیامرزد:

اَللّٰهُمَّ يَا شاهِدَ كُلِّ نَجْوىٰ، وَ مَوْضِعَ كُلِّ شَكْوىٰ، وَ عالِمَ كُلِّ خَفِيَّةٍ، وَ مُنْتَهىٰ كُلِّ حاجَةٍ، يَا مُبْتَدِئاً بِالنِّعَمِ عَلَى الْعِبادِ، يَا كَرِيمَ الْعَفْوِ، يَا حَسَنَ التَّجاوُزِ، يَا جَوادُ، يَا مَنْ لَايُوارِى مِنْهُ لَيْلٌ (1)

ص: 628


1- خدایا ای آگاه از هر گفت وگوی پنهان، و جایگاه هر شکایت، و دانای هر نهان، و نهایت هر حاجت، ای آغازگر نعمت ها بر بندگان، ای بزرگوار گذشت، ای نیکو درگذشت، ای بخشنده، ای که چیزی را از او نپوشاند نه شب

داجٍ، وَ لَا بَحْرٌ عَجَّاجٌ، وَ لَا سَماءٌ ذاتُ أَبْراجٍ، وَ لَا ظُلَمٌ ذاتُ ارْتِتاجٍ، يَا مَنِ الظُّلْمَةُ عِنْدَهُ ضِياءٌ، أَسْأَلُكَ بِنُورِ وَجْهِكَ الْكَرِيمِ الَّذِى تَجَلَّيْتَ بِهِ لِلْجَبَلِ فَجَعَلْتَهُ دَكّاً وَ خَرَّ مُوسىٰ صَعِقاً، وَ بِاسْمِكَ الَّذِى رَفَعْتَ بِهِ السَّماواتِ بِلا عَمَدٍ، وَ سَطَحْتَ بِهِ الْأَرْضَ عَلَىٰ وَجْهِ مَاءٍ جَمَدٍ، وَ بِاسْمِكَ الْمَخْزُونِ الْمَكْنُونِ الْمَكْتُوبِ الطَّاهِرِ الَّذِى إِذا دُعِيتَ بِهِ أَجَبْتَ (1) وَ إِذا سُئِلْتَ بِهِ أَعْطَيْتَ، وَ بِاسْمِكَ السُّبُّوحِ الْقُدُّوسِ الْبُرْهانِ، الَّذِى هُوَ نُورٌ عَلَىٰ كُلِّ نُورٍ، وَ نُورٌ مِنْ نُورٍ، يُضِىءُ مِنْهُ كُلُّ نُورٍ، إِذا بَلَغَ الْأَرْضَ انْشَقَّتْ، وَ إِذا بَلَغَ السَّماواتِ فُتِحَتْ، وَ إِذا بَلَغَ الْعَرْشَ اهْتَزَّ، وَ بِاسْمِكَ الَّذِى تَرْتَعِدُ مِنْهُ فَرائِصُ مَلائِكَتِكَ، وَ اَسأَلُكَ بِحَقِّ جَبْرَئِيلَ وَ مِيكائِيلَ وَ إِسْرافِيلَ، وَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ الْمُصْطَفىٰ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ عَلَىٰ جَمِيعِ الْأَنْبِياءِ وَ جَمِيعِ الْمَلائِكَةِ، وَ بِالاسْمِ الَّذِى مَشىٰ بِهِ الْخِضْرُ عَلَىٰ قُلَلِ الْماءِ، كَما (2)

ص: 629


1- تار، نه دریای پر موج، نه آسمان دارای برجها، و نه تاریکیهای درهم پیچیده ای آن که تاریکی نزد او روشنایی است، از تو می خواهم به حق نور جلوه پرشکوهت که به آن بر کوه تجلّی کردی، و کوه را با خاک همسان ساختی، و موسی مدهوش بر زمین افتاد، به حق نامت که با آن آسمان ها را بیستون برافراشتی، و زمین را بر روی آب منجمد بگستردی، و به حق نام مخزون، پوشیده، نوشته شده پاکیزه ات، که چون با آن خوانده شوی، پاسخ دهی،
2- و چون با آن درخواست شوی عطا کنی، و به حق نام منزّه و مقدّس و برهانت که آن نوری است بر فراز هر نور، و نوری است برامده از نور، از آن روشنی می گیرد هر نور، چون به زمین شکافته شود، و چون به آسمان ها رسد گشوده گردد، و چون به عرش رسد، عرش به اهتزاز آید، و به حق نامت که از آن اندام فرشتگانت به لرزه آید، و از تو درخواست می کنم به حق جبرییل و میکاییل و اسرافیل، به حق محَمد پیامبر برگزیده، درود خدا بر او و خاندانش و بر همه پیامبران و همه فرشتگان، و به حق نامی که به وسیله آن خضر بر روی امواج دریا ره سپرد، چنان که

مَشىٰ بِهِ عَلَىٰ جَدَدِ الْأَرْضِ، وَ بِاسْمِكَ الَّذِى فَلَقْتَ بِهِ الْبَحْرَ لِمُوسىٰ، وَأَغْرَقْتَ فِرْعَوْنَ وَ قَوْمَهُ، وَ أَنْجَيْتَ بِهِ مُوسَى بْنَ عِمْرانَ وَ مَنْ مَعَهُ، وَ بِاسْمِكَ الَّذِى دَعاكَ بِهِ مُوسَى بْنُ عِمْرانَ مِنْ جانِبِ الطُّورِ الْأَيْمَنِ، (1) فَاسْتَجَبْتَ لَهُ وَ أَلْقَیْتَ عَلَیْهِ مَحَبَّةً مِنْکَ، وَ بِاسْمِكَ الَّذِى بِهِ أَحْيَا عِيسَى بْنُ مَرْيَمَ الْمَوْتىٰ، وَ تَكَلَّمَ فِى الْمَهْدِ صَبِيّاً، وَ أَبْرَأَ الْأَكْمَهَ والْأَبْرَصَ بِإِذْنِكَ، وَ بِاسْمِكَ الَّذِى دَعاكَ بِهِ حَمَلَةُ عَرْشِكَ وَ جَبْرَئِيلُ وَ مِيكائِيلُ وَ إِسْرافِيلُ وَ حَبِيبُكَ مُحَمَّدٌ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ مَلائِكَتُكَ الْمُقَرَّبُونَ، وَ أَنْبِياؤُكَ الْمُرْسَلُونَ، وَ عِبادُكَ الصَّالِحُونَ مِنْ أَهْلِ السَّماواتِ وَ الْأَرَضِينَ، وَ بِاسْمِكَ الَّذِى دَعاكَ بِهِ ذُو النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغاضِباً فَظَنَّ أَنْ لَنْ تَقْدِرَ عَلَيْهِ فَنادىٰ فِى الظُّلُماتِ أَنْ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ سُبْحانَكَ؛ إِنِّى كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ، فَاسْتَجَبْتَ لَهُ وَ نَجَّيْتَهُ مِنَ الْغَمِّ وَ كَذَلِكَ تُنْجِى (2)

ص: 630


1- بر روی زمین سخت راه رفت، و به حق نامت که دریا را به آن برای موسی شکافتی، و فرعون و قومش را در آن غرق نمودی، و به وسیله آن موسی بن عمران و همراهانش را نجات دادی، و به حق نامت که موسی بن عمران از ناحیه طور ایمن تو را به آن خواند،
2- پس او را اجابت فرمودی، و از جانب خود بر دلش محبّت انداختی، و به حق نامت که به آن عیسی بن مریم مردگان را زنده کرد، و درحالی کودکی در گهواره سخن گفت، و کور مادرزاد و مبتلای به بیماری پیسی را به اذن تو شفا داد، و به حق نامت که حاملان عرشت تو را به آن خواندند، و جبرییل، و میکاییل، و اسرافیل و محبوبت محمّد [درود خدا بر او و خاندانش باد] و فرشتگان درگاهت، و پیامبران مرسلت، و بندگان شایسته ات، از اهل آسمان ها و زمین، و به حق نامت که ذوالنون [حضرت یونس (عَلَيهِ السَّلَامُ) ] تو را به آن خواند، در ان زمان که خشمناک رفت، و گمان کرد که بر او سخت نگیری، پس در میان تاریکی ها فریاد برآورد که معبودی جز تو نیست، منزّهی تو، من از ستمکاران بودم، پس دعایش را اجابت کردی، و او را از اندوه رهانیدی و اینچنین

الْمُؤْمِنِینَ، وَ بِاسْمِکَ الْعَظِیمِ الَّذِی دَعَاکَ بِهِ دَاوُودُ، وَ خَرَّ لَکَ سَاجِدا فَغَفَرْتَ لَهُ ذَنْبَهُ، وَبِاسْمِكَ الَّذِى دَعَتْكَ بِهِ آسِيَةُ امْرَأَةُ فِرْعَوْنَ، إِذْ قالَتْ: «رَبِّ ابْنِ لِي عِنْدَكَ بَيْتاً فِي الْجَنَّةِ، وَ نَجِّنِي مِنْ فِرْعَوْنَ وَ عَمَلِهِ، وَ نَجِّنِي مِنَ الْقَوْمِ الظّٰالِمِينَ»، فَاسْتَجَبْتَ لَها دُعاءَهَا، وَ بِاسْمِكَ الَّذِى دَعاكَ بِهِ أَيُّوبُ، إِذْ حَلَّ بِهِ الْبَلاءُ، فَعافَيْتَهُ وَ آتَيْتَهُ أَهْلَهُ، وَ مِثْلَهُمْ مَعَهُمْ رَحْمَةً مِنْ عِنْدِكَ، وَ ذِكْرىٰ لِلْعابِدِينَ، وَ بِاسْمِكَ الَّذِى دَعاكَ بِهِ يَعْقُوبُ، فَرَدَدْتَ عَلَيْهِ بَصَرَهُ، وَقُرَّةَ عَيْنِهِ يُوسُفَ، وَ جَمَعْتَ شَمْلَهُ، وَ بِاسْمِكَ الَّذِى دَعاكَ بِهِ سُلَيْمانُ، فَوَهَبْتَ لَهُ مُلْكاً لَا يَنْبَغِى لِأَحَدٍ مِنْ بَعْدِهِ؛ إِنَّكَ أَنْتَ الْوَهَّابُ، وَ بِاسْمِكَ الَّذِى سَخَّرْتَ بِهِ الْبُراقَ لِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ إِذْ قالَ تَعالىٰ: «سُبْحٰانَ الَّذِي أَسْرىٰ بِعَبْدِهِ لَيْلاً مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرٰامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَىٰ» وَ قَوْلُهُ: «سُبْحَانَ الَّذِی سَخَّرَ لَنَا هَذَا، (1)

ص: 631


1- مردم با ایمان را نجات می دهی، و به حق نام بزرگت که داوود تو را به آن خواند، و در برابرت بر سجده افتاد، در نتیجه گناهش را آمرزیدی، و به حق نامت که آسیه همسر فرعون تو را به آن خواند آنگاه که گفت: پروردگارا برای من نزد خود در بهشت خانه ای بنا کن، و از فرعون و عملش نجاتم ده، و مرا از چنگ ستمکاران خلاص کن، پس دعایش را مستجاب کردی، و به حق نامت که ایّوب تو را به آن خواند، زمانیکه بلا بر او فرود آمد، پس به او عافیت بخشیدی، و اهلش را و مانند آن ها را به همراه آنان، از روی رحمت از نزد خود به پیش او بازگرداندی، و این را یادآوری برای بندگان نهادی، و به حق نامت که یعقوب تو تو را به آن خواند، پس بینایی و نور دیده اش یوسف، را به او بازگرداندی، و پریشانی اش را سرو سامان بخشیدی، و به حق نامت که سلیمان تو را به آن خواند، پس به او سلطنتی دادی که برای هیچکس پس از او شایسته نبود، همانا تو بسیار بخشنده ای، و به حق نامت که به آن براق را برای محمّد درود خدا بر او و خاندانش مسخرّ ساختی، آنجا که خدای تعالی فرمود: منزّه است خدایی که بنده اش را شبانه از مسجد الحرام تا مسجد الاقصی راه برد، و گفتار خدا: منزّه است خدایی که این مَرکب را برای ما مسخرّ کرد،

وَ مٰا كُنّٰا لَهُ مُقْرِنِينَ ؛ وَ إِنّٰا إِلىٰ رَبِّنٰا لَمُنْقَلِبُونَ .»، وَبِاسْمِكَ الَّذِى تَنَزَّلَ بِهِ جَبْرَئِيلُ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ، صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، وَ بِاسْمِكَ الَّذِى دَعاكَ بِهِ آدَمُ، فَغَفَرْتَ لَهُ ذَنْبَهُ، وَ أَسْكَنْتَهُ جَنَّتَكَ، وَ أَسْأَلُكَ بِحَقِّ الْقُرْآنِ الْعَظِيمِ، وَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ خاتَمِ النَّبِيِّينَ، وَ بِحَقِّ إِبْراهِيمَ، وَ بِحَقِّ فَصْلِكَ يَوْمَ الْقَضاءِ، وَ بِحَقِّ الْمَوازِينِ إِذا نُصِبَتْ، وَ الصُّحُفِ إِذا نُشِرَتْ، وَ بِحَقِّ الْقَلَمِ وَ مَا جَرىٰ، وَ اللَّوْحِ وَ مَا أَحْصىٰ، وَ بِحَقِّ الاسْمِ الَّذِى كَتَبْتَهُ عَلَىٰ سُرادِقِ الْعَرْشِ قَبْلَ خَلْقِكَ الْخَلْقَ وَ الدُّنْيا وَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ بِأَ لْفَيْ عامٍ، وَ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ وَحْدَهُ لَاشَرِيكَ لَهُ، وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ، (1) وَ أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الْمَخْزُونِ فِى خَزائِنِكَ، الَّذِى اسْتَأْثَرْتَ بِهِ فِى عِلْمِ الْغَيْبِ عِنْدَكَ، لَمْ يَظْهَرْ عَلَيْهِ أَحَدٌ مِنْ خَلْقِكَ، لَامَلَكٌ مُقَرَّبٌ، وَ لَا نَبِيٌّ مُرْسَلٌ، وَ لَا عَبْدٌ مُصْطَفىً، وَ أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الَّذِى شَقَقْتَ بِهِ الْبِحارَ، (2)

ص: 632


1- وگرنه قَدرت تسخیرش را نداشتیم و ما به جانب پروردگارمان باز میگردیم، و به حق نامت که به وسیله آن جبراییل بر محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) نازل میشد، و به حق نامت که آدم تو را به آن خواند، پس گناهش را آمرزیدی، و در بهشت جای دادی، و از تو درخواست می کنم به حق قرآن بزرگ، و به حق محمّد خاتم پیامبران، و به حق ابراهیم، و به حق جدا کردنت حق وباطل را در روز داوری، و به حق ترازوها زمانی که نصب شوند و نامه ها وقتی که گشوده شوند، و به حق قلم و آنچه نوشت، و لوح و آنچه شمرد، و به حق اسمی که بر سراپرده عرش نوشتی، به دوهزار سال پیش از آنکه مخلوقات، و دنیا، و آفتاب، و ماه به دست قَدرتت آفریده شوند، و گواهی می دهم که معبودی جز خدا نیست، یگانه و بی شریک است، و همانا محمّد بنده و فرستاده اوست،
2- و از تو درخواست می کنم به حق آن نامت که در میان گنجینه ای از گنجینه های توست، نامی که در علم غیب نزد خود خاص خویش نمودی، نامی که هیچیک از آفریدگانت بر آن آگاه نشد، نه فرشته مقرّبی، و نه پیامبر فرستاده ای، و نه بنده برگزیده ای و از تو درخواست می کنم به حق نامت، که دریاها را با آن شکافتی،

وَ قَامَتْ بِهِ الْجِبَالُ، وَ اخْتَلَفَ بِهِ اللَّیْلُ وَ النَّهَارُ، وَ بِحَقِّ السَّبْعِ الْمَثَانِی، وَ الْقُرْآنِ الْعَظِیمِ، وَ بِحَقِّ الْکِرَامِ الْکَاتِبِینَ، وَ بِحَقِّ طه [طا، ها] وَ یس [یا، سین]، وَ کهیعص [کاف، ها، یا، عین، صاد]، وَ حمعسق [حا، میم، عین، سین، قاف]، وَبِحَقِّ تَوْراةِ مُوسىٰ، وَ إِنْجِيلِ عِيسىٰ، وَ زَبُورِ داوُدَ، وَ فُرْقانِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، وَ عَلَىٰ جَمِيعِ الرُّسُلِ وَ باهِيّاً شَراهِيّاً . اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِحَقِّ تِلْکَ الْمُنَاجَاةِ، الَّتِی کَانَتْ بَیْنَکَ وَ بَیْنَ مُوسَی بْنِ عِمْرَانَ، فَوْقَ جَبَلِ طُورِ سَیْنَاءَ، (1) وَ أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الَّذِى عَلَّمْتَهُ مَلَكَ الْمَوْتِ لِقَبْضِ الْأَرْواحِ، وَ أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الَّذِى كُتِبَ عَلَىٰ وَرَقِ الزَّيْتُونِ، فَخَضَعتِ النِّيرانُ لِتِلْكَ الْوَرَقَةِ، فَقُلْتَ: «يٰا نٰارُ كُونِي بَرْداً وَ سَلاٰماً»، وَ أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الَّذِى كَتَبْتَهُ عَلَىٰ سُرادِقِ الْمَجْدِ وَ الْكَرامَةِ، يَامَنْ لَايُحْفِيهِ سائِلٌ، وَ لَا يَنْقُصُهُ نائِلٌ، يَا مَنْ بِهِ يُسْتَغاثُ وَ إِلَيْهِ يُلْجَأُ، أَسْأَلُكَ بِمَعاقِدِ الْعِزِّ مِنْ عَرْشِكَ، وَمُنْتَهَى الرَّحْمَةِ مِنْ كِتابِكَ، وَ بِاسْمِكَ الْأَعْظَمِ، وَجَدِّكَ الْأَعْلىٰ، (2)

ص: 633


1- و کوهها را با آن برپا ساختی، و شب و روز با آن در رفت وآمد شد، و به حق سوره «حَمد»، و قران بزرگ، و به حق نویسندگان بزرگوارت، و به حق سوره های «طه» «یس»، و «کهیعص» و «حمعسق»، و بحق تورات موسی، و انجیل عیسی، و زبور داود، و فرقان محمّد درود خدا بر او و خاندانش و بر همه رسولان و به حق باهیا و شراهیّا [دو نام اعظم، یادو راز، یا دو تن از اولیای الهی]، خدایا از تو درخواست می کنم به حق آن راز و نیازی که میان تو و موسی بن عمران بر فراز کوه طور سینا انجام گرفت،
2- و از تو می خواهم به حق نامی که برای گرفتن جانها به ملک الموت آموختی و از تو می خواهم به حق نامی که بر برگ زیتون نوشته شد، و آتش در برابر آن برگ فروتن گشت، پس گفتی: ای آتش سرد سرد و سلامت باش، و از تو می خواهم به حق نامی که آن را بر سراپرده بزرگواری و کرامت نوشتی، ای که خواهنده ای بازش ندارد، و عطا از خزانه هایش نکاهد، ای آن که از او فریادرسی شود، و از او پناه جویند، از تو درخواست می کنم به جایگاه عزّت از عرشت، و حدّ نهایی رحمت از کتابت، و اسم اعظمت، و شأن برترت،

وَكَلِماتِكَ التَّامَّاتِ الْعُلىٰ . اللّهمَّ رَبَّ الرِّیَاحِ وَ مَا ذَرَت وَ السَّماءِ وَ مَا أَظَلَّتْ، وَ الْأَرْضِ وَ مَا أَقَلَّتْ، وَ الشَّياطِينِ وَ مَا أَضَلَّتْ، وَ الْبِحارِ وَ مَا جَرَتْ، وَ بِحَقِّ كُلِّ حَقٍّ هُوَ عَلَيْكَ حَقٌّ، (1)وَبِحَقِّ الْمَلائِكَةِ الْمُقَرَّبِينَ، وَ الرَّوْحانِيِّينَ وَ الْكَرُوبِيِّينَ، وَ الْمُسَبِّحِينَ لَكَ بِاللَّيْلِ وَ النَّهارِ لَايَفْتُرُونَ، وَ بِحَقِّ إِبْراهِيمَ خَلِيلِكَ، وَ بِحَقِّ كُلِّ وَلِيٍّ يُنادِيكَ بَيْنَ الصَّفا وَ الْمَرْوَةِ، وَ تَسْتَجِيبُ لَهُ دُعاءَهُ، يَا مُجِيبُ أَسْأَلُكَ بِحَقِّ هٰذِهِ الْأَسْماءِ وَ بِهٰذِهِ الدَّعَواتِ أَنْ تَغْفِرَ لَنا مَا قَدَّمْنا وَ مَا أَخَّرْنا، وَمَا أَسْرَرْنا وَ مَا أَعْلَنَّا، وَ مَا أَبْدَيْنا وَ مَا أَخْفَيْنا، وَ مَا أَنْتَ أَعْلَمُ بِهِ مِنَّا، إِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ ؛ بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . يَا حافِظَ كُلِّ غَرِيبٍ، يَا مُؤْنِسَ كُلِّ وَحِيدٍ، يَا قُوَّةَ كُلِّ ضَعِيفٍ، يَا ناصِرَ كُلِّ مَظْلُومٍ، يَا رازِقَ كُلِّ مَحْرُومٍ، يَا مُؤْنِسَ كُلِّ مُسْتَوْحِشٍ، يَا صاحِبَ كُلِّ مُسافِرٍ، يَا عِمادَ كُلِّ حاضِرٍ، يَا غافِرَ كُلِّ ذَنْبٍ (2)

ص: 634


1- و کلمات کامل والایت، خدایا ای پروردگار بادها و آنچه پراکنده کردند، و ای پروردگار آسمان و آنچه بر آن سایه افکند، و ای پروردگار زمین و آنچه را با خود برداشت، و ای پروردگار شیاطین و هرکه را گمراه گردند، و ای پروردگار دریاها و آنچه روان شد، و به حق هر حقی که آن بر تو حق است،
2- و به حق فرشتگان درگاهت، و روحانیان و کرّوبیان، و آنان که شب و روز بدون اینکه سستی ورزند برایت تسبیح می گویند، و به حق ابراهیم خلیلت، و به حق هر دوستی که میان صفا و مروه تو را می خواند، و تو دعایش را اجابت می کنی، ای اجابت کننده، از تو درخواست می کنم به حق این نامها، و به حق این دعاها، که ما را بیامرزی از گناهانی که پیش از این انجام دادیم، و از این پس انجام می دهیم، و آنچه پنهان و آنچه آشکار کردیم، و آنچه ظاهر نموده و آنچه نهان ساختیم، و آنچه را تو از ما به آن آگاه تری، همانا تو بر هرچیز توانایی، به مهربانیات، ای مهربان ترین مهربانان . ای نگهدار هر غریب، ای مونس هر تنها، ای نیروی هر ناتوان، ای یار هر ستمدیده، ای روزی بخش هر محروم، ای همدم هر هراسان، ای همراه هر مسافر، ای تکیه گاه هر حاضر، ای آمرزنده هر گناه

وَ خَطِیئَةٍ، یَا غِیَاثَ الْمُسْتَغِیثِینَ، یَا صَرِیخَ الْمُسْتَصْرِخِینَ، یَا کَاشِفَ کَرْبِ الْمَکْرُوبِینَ، يَا فارِجَ هَمِّ الْمَهْمُومِينَ، يَا بَدِيعَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرَضِينَ، يَا مُنْتَهىٰ غايَةِ الطَّالِبِينَ، يَا مُجِيبَ دَعْوَةِ الْمُضْطَرِّينَ، يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ، يَا رَبَّ الْعالَمِينَ، يَا دَيَّانَ يَوْمِ الدِّينِ، يَا أَجْوَدَ الْأَجْوَدِينَ، يَا أَكْرَمَ الْأَكْرَمِينَ، يَا أَسْمَعَ السَّامِعِينَ، يَا أَبْصَرَ النَّاظِرِينَ، يَا أَقْدَرَ الْقادِرِينَ، اغْفِرْ لِىَ الذُّنُوبَ الَّتِى تُغَيِّرُ النِّعَمَ، وَ اغْفِرْ لِىَ الذُّنُوبَ الَّتِى تُورِثُ النَّدَمَ، وَ اغْفِرْ لِىَ الذُّنُوبَ الَّتِى تُورِثُ السَّقَمَ، وَ اغْفِرْ لِىَ الذُّنُوبَ الَّتِى تَهْتِكُ الْعِصَمَ، وَ اغْفِرْ لِىَ الذُّنُوبَ الَّتِى تَرُدُّ الدُّعاءَ، وَ اغْفِرْ لِىَ الذُّنُوبَ الَّتِى تَحْبِسُ قَطْرَ السَّماءِ، وَ اغْفِرْ لِىَ الذُّنُوبَ الَّتِى تُعَجِّلُ الْفَناءَ، وَ اغْفِرْ لِىَ الذُّنُوبَ الَّتِى تَجْلِبُ الشَّقاءَ، وَاغْفِرْ لِىَ الذُّنُوبَ الَّتِى تُظْلِمُ الْهَواءَ، وَ اغْفِرْ لِىَ الذُّنُوبَ الَّتِى تَكْشِفُ الْغِطاءَ، وَ اغْفِرْ لِىَ الذُّنُوبَ الَّتِى لَايَغْفِرُها غَيْرُكَ يَا اللّٰهُ، (1)

ص: 635


1- و خطا، ای فریادرس فریادکنان، ای دادرس دادخواهان، ای برطرف ساز اندوه اندوه گینان، ای غم گسار غمزدگان، ای پدید آورنده آسمان ها و زمینها، ای نهایت هدف جویندگان، ای اجابت کننده دعای بیچارگان، ای مهربان ترین مهربانان، ای پروردگار جهانیان ای پاداش دهنده روز پاداش، ای بخشنده ترین بخشندگان، ای کریم ترین کریمان، ای شنواترین شنوندگان، ای بیناترین بینایان، ای تواناترین توانایان، بر من بیامرز گناهانی که نعمتها را تغییر می دهد، و گناهانی که پشیمانی به بار می آورد، و گناهانی که باعث بیماری ها می شود، و گناهانی که پرده های حرمت حرمت را میدرد، و گناهانی که دعا را پس می زند، و گناهانی که باران آسمان را نگاه می دارد، و گناهانی که نابودی را به شتاب می رساند، و گناهانی که بدبختی می آورد، و گناهانی که هوا را تیره می کند، و گناهانی که پرده حیا را بالا میزند، و گناهانی که جز تو کسی آن ها را نمی آمرزد، ای خدا،

وَاحْمِلْ عَنِّى كُلَّ تَبِعَةٍ لِأَحَدٍ مِنْ خَلْقِكَ، وَ اجْعَلْ لِى مِنْ أَمْرِى فَرَجاً وَ مَخْرَجاً وَ يُسْراً، وَ أَنْزِلْ يَقِينَكَ فِى صَدْرِى، وَ رَجاءَكَ فِى قَلْبِى حَتَّىٰ لَاأَرْجُوَ غَيْرَكَ . اَللّٰهُمَّ احْفَظْنِى وَ عافِنِى فِى مَقامِى، وَ اصْحَبْنِى فِى لَيْلِى وَ نَهارِى، وَ مِنْ بَيْنِ يَدَىَّ وَ مِنْ خَلْفِى وَ عَنْ يَمِينِى وَ عَنْ شِمالِى وَ مِنْ فَوْقِى وَ مِنْ تَحْتِى، وَ يَسِّرْ لِىَ السَّبِيلَ، وَ أَحْسِنْ لِىَ التَّيْسِيرَ، وَ لَا تَخْذُلْنِى فِى الْعَسِيرِ، وَ اهْدِنِى يَا خَيْرَ دلِيلٍ، (1)وَلَا تَكِلْنِى إِلىٰ نَفْسِى فِى الْأُمُورِ، وَ لَقِّنِى كُلَّ سُرُورٍ، وَ اقْلِبْنِى إِلىٰ أَهْلِى بِالْفَلاحِ وَ النَّجاحِ مَحْبُوراً فِى الْعاجِلِ وَ الْآجِلِ، إِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ، وَ ارْزُقْنِى مِنْ فَضْلِكَ، وَ أَوْسِعْ عَلَىَّ مِنْ طَيِّباتِ رِزْقِكَ، وَ اسْتَعْمِلْنِى فِى طاعَتِكَ، وَ أَجِرْنِى مِنْ عَذابِكَ وَ نارِكَ، وَ اقْلِبْنِى إِذا تَوَفَّيْتَنِى إِلىٰ جَنَّتِكَ اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَعُوذُ بِكَ مِنْ زَوالِ نِعْمَتِكَ، وَ مِنْ تَحْوِيلِ عافِيَتِكَ، وَ مِنْ حُلُولِ نَقِمَتِكَ، وَ مِنْ نُزُولِ عَذابِكَ، (2)

ص: 636


1- و هر حقی که از یکی از بندگانت به دوش من است بردار، و برای من در کارم گشایش و راه چاره و آسانی قرار ده، و یقینت را در سینه ام و امیدت را در دلم فرود آر، تا به غیر تو امید نبندم . خدایا نگاهم دار و در جایگاهم عافیت ده، و همراه من باش، در شب و در روز، و از پیش رو و پشت سر، و از راست و چپ، و از بالا و زیر پا، و راه را بر من هموار ساز، و سهولت امر را برایم نیکو گردان، و در دشواری خوارم مکن، و مرا راهنما باش ای بهترین راهنما،
2- و در کارها مرا به خود وامگذار، و هرگونه دلخوشی را به دلم انداز و مرا با رستگاری و سربلندی به خانواده ام بازگردان، آراسته به شادکامی، در دنیا وآخرت، همانا تو بر هرچیز توانایی، و از فضلت نصیبم کن، و از روزی های پاکیزه ات بر من وسعت ده، و در طاعت به کار گیر، و از عذاب و آتشت پناهم ده، و زمانیکه مرا از دنیا بردی از روی رحمت به بهشتت وارد کن . خدایا به تو پناه می آورم از زوال نعمتت، و از تغییر عافیتت، و از فرود آمدن انتقامت، و از نزول عذابت،

وَ أَعُوذُ بِكَ مِنْ جَهْدِ الْبَلاءِ، وَ دَرَكِ الشَّقاءِ، وَ مِنْ سُوءِ الْقَضاءِ، وَ شَماتَةِ الْأَعْداءِ، وَ مِنْ شَرِّ مَا يَنْزِلُ مِنَ السَّماءِ، وَ مِنْ شَرِّ مَا فِى الْكِتابِ الْمُنْزَلِ . اللّهمَّ لا تَجْعَلْنِی مِنَ الْأَشْرَارِ وَ لا مِنْ أَصْحَابِ النَّارِ، وَ لَا تَحْرِمْنِى صُحْبَةَ الْأَخْيارِ، وَ أَحْيِنِى حَيَاةً طَيِّبَةً، وَ تَوَفَّنِى وَفاةً طَيِّبَةً تُلْحِقُنِى بِالْأَبْرارِ، وَ ارْزُقْنِى مُرافَقَةَ الْأَنْبِياءِ فِى مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِيكٍ مُقْتَدِرٍ . اَللّٰهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ عَلَىٰ حُسْنِ بَلائِكَ وَ صُنْعِكَ، وَ لَكَ الْحَمْدُ عَلَى الْإِسْلامِ وَ اتِّباعِ السُّنَّةِ، يَا رَبِّ كَما هَدَيْتَهُمْ لِدِينِكَ وَ عَلَّمْتَهُمْ كِتابَكَ فَاهْدِنا وَ عَلِّمْنا، وَ لَكَ الْحَمْدُ عَلَىٰ حُسْنِ بَلائِكَ وَ صُنْعِكَ عِنْدِى خاصَّةً كَما خَلَقْتَنِى فَأَحْسَنْتَ خَلْقِى وَ عَلَّمْتَنِى فَأَحْسَنْتَ تَعْلِيمِى وَ هَدَيْتَنِى فَأَحْسَنْتَ هِدايَتِى، فَلَكَ الْحَمْدُ عَلَىٰ إِنْعامِكَ عَلَىَّ قَدِيماً وَ حَدِيثاً، فَكَمْ مِنْ كَرْبٍ يَا سَيِّدِى قَدْ فَرَّجْتَهُ ؟ وَ كَمْ مِنْ غَمٍّ يَا (1)

ص: 637


1- و به تو پناه می آورم از سختی بلا، و افتادن در بدبختی، و از بدی سرنوشت و سرزنش دشمنان، و از شرّ آنچه از آسمان می رسد، و از شرّ آنچه در کتاب نازل شده ات شرّ قلمداد کردی . خدایا مرا از اشرار و از اهل آتش قرار مده، و از همنشینی نیکان محروم مگردان، و به زندگی پاکیزه زنده ام بدار و به مرگ پاکیزه بمیران، به نیکان پیوندم ده، همنشینی با پیامبران را نصیم فرما، همنشینی در جایگاه صدق، نزد فرمانروایی نیرومند . خدایا تو را سپاس بر نیکی آزمایش و رفتارت، و تو را سپاس بر اسلام و پیروی روش پیامبر، پروردگارا، چنان که اینان را به دینت هدایت فرمودی، و کتاب خود را به آن ها آموختی، ما را هم رهنما باش و به ما هم بیاموز، تو را سپاس بر نیکی آزمایش و رفتارت به ویژه نسبت به من، چنان که مرا آفریدی، و آفرینشم را نیکو نهادی، و به من آموختی و آموزشم را نیکو نمودی، و راهنمایی ام فرمودی، و راهنمایی ام را نیکو گرداندی، پس تو را سپاس بر نعمت بخشی ات بر من در گذشته و حال، آقای من چه بسیار محنت غم زایی که از من گشودی، و چه بسیار اندوهی که زدودی،

سَيِّدِى قَدْ نَفَّسْتَهُ، وَ كَمْ مِنْ هَمٍّ يَا سَيِّدِى قَدْ كَشَفْتَهُ، وَ كَمْ مِنْ بَلاءٍ يَا سَيِّدِى قَدْ صَرَفْتَهُ، وَ كَمْ مِنْ عَيْبٍ يَا سَيِّدِى قَدْ سَتَرْتَهُ، فَلَكَ الْحَمْدُ عَلَىٰ كُلِّ حالٍ فِى كُلِّ مَثْوىً وَ زَمَانٍ وَ مُنْقَلَبٍ وَ مَقامٍ وَ عَلَىٰ هٰذِهِ الْحالِ وَ كُلِّ حالٍ . اَللّٰهُمَّ اجْعَلْنِىمِنْ أَفْضَلِ عِبادِكَ نَصِيباً فِى هٰذَا الْيَوْمِ مِنْ خَيْرٍ تَقْسِمُهُ، أَوْ ضُرٍّ تَكْشِفُهُ، أَوْ سُوءٍ تَصْرِفُهُ، أَوْ بَلاءٍ تَدْفَعُهُ، أَوْ خَيْرٍ تَسُوقُهُ، أَوْ رَحْمَةٍ تَنْشُرُها، أَوْ عافِيَةٍ تُلْبِسُها، فَإِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ، وَ بِيَدِكَ خَزائِنُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ أَنْتَ الْواحِدُ الْكَرِيمُ الْمُعْطِى الَّذِى لَايُرَدُّ سائِلُهُ، وَ لَا يُخَيَّبُ آمِلُهُ، وَ لَا يَنْقُصُ نائِلُهُ، وَ لَا يَنْفَدُ مَا عِنْدَهُ بَلْ يَزْدادُ كَثْرَةً وَ طِيباً وَ عَطاءً وَ جُوداً، وَ ارْزُقْنِى مِنْ خَزائِنِكَ الَّتِى لَاتَفْنىٰ، وَ مِنْ رَحْمَتِكَ الْواسِعَةِ، إِنَّ عَطاءَكَ لَمْ يَكُنْ مَحْظُوراً، وَ أَنْتَ عَلَىٰ كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ، بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1)

ص: 638


1- و چه بسیار نگرانی که برطرف ساختی، و چه بسیار بلایی که ای آقای من برگرداندی، و چه بسیار عیبی که پوشاندی، پس تو را سپاس بر هر حال، در هر مکان و زمان، و هر منزل و مقام، و بر این حال و هر حال . خدایا مرا در این روز از برترین بندگانت در روزی قرار ده، از خیری که پخش میکنی، یا رنجی که برطرف می نمایی، یا امر بدی که برمی گردانی، یا بلایی که دفع می کنی، یا خیری که می فرستی، یا رحمتی که می گسترانی، یا عافیتی که بر بندگان می پوشانی، همانا تو بر هرچیز توانایی، و خزانه های آسمان ها و زمین به دست توست، و تو یگانه بزرگوار عطا بخشی هستی که خواهنده اش بازگردانده نشود، و آرزومندش ناامید نگردد، و عطایش کاستی نپذیرد، و آنچه نزد اوست پایان نیابد، بلکه به فزونی عنایت و خاطر پسندی و عطا و بخشش بیفزاید، و مرا روزی کن از خزانه هایت که تمام نمی شود، و از رحمت گسترده ات، همانا عطایت ممنوع نبوده، و تو بر هر چیز توانایی، به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان .

دوّم: هزار مرتبه تسبیحات عشر را که سیّد به نقل کفعمی ذکر فرموده بخواند، و این تسبیحات در اعمال روز عرفه بیاید . [صفحه641] سوّم: دعای «اللّهمَّ مَنْ تَعَبَّأَ وَ تَهَیَّأَ» را که در روز عرفه و شب و روز جُمعه نیز وارد است بخواند، و متن آن در بیان اعمال شب جُمعه گذشت [صفحه87] چهارم: حضرت سیّد الشهدا (عَلَيهِ السَّلَامُ) و زمین کربلا را زیارت کند، و تا روز عید قربان در آنجا بماند، تا از شرّ آن سال محفوظ باشد .

اعمال روز عرفه

روز نهم: روز عرفه و از اعیاد بزرگ است، گرچه به اسم عید نامیده نشده و روزی است که خدا بندگانش را به عبادت و طاعت خویش دعوت کرده و سفره های جود و احسانش را برای آنان گسترده، و شیطان در این روز خوارتر و حقیرتر، و رانده تر و خشمناک تر از روزهای دیگر است، و روایت شده که حضرت زین العابدین (عَلَيهِ السَّلَامُ) در روز عرفه صدای سائلی را شنید که از مردم درخواست کمک می کرد، به او فرمود: وای بر تو، آیا در این روز از غیر خدا درخواست می کنی؟ ! و حال آنکه برای بچه های در رحم، در این روز امید می رود، که فضل خدا شامل حالشان گردد، و سعادتمند شوند . و برای این روز چند عمل وارد است:

ص: 639

اوّل: غسل دوم: زیارت حضرت سید الشّهداء (عَلَيهِ السَّلَامُ) که برابر هزار حج و هزار عمره و هزار جهاد و بلکه افضل از این است، و روایات در کثرت فضیلت زیارت آن حضرت در این روز متواتر است [یعنی از افراد بسیاری نقل شده است] و اگر کسی در این روز توفیق یابد، که زیر قبّه مقدّسه آن حضرت باشد، ثوابش کمتر از کسی که در عرفات باشد نیست، بلکه بیشتر و بیشتر است، و کیفیت زیارت آن حضرت بعد از این در باب زیارات ان شاء اللّه تعالی می آید. [1101]. سوم: پس از نماز عصر، پیش از آنکه مشغول خواندن دعاهای عرفه شود، در زیر آسمان دو رکعت نماز بجا آورد، و به گناهانش نزد خدا اعتراف و اقرار نماید، تا به ثواب عرفات دست یابد، و گناهانش آمرزیده گردد، آنگاه به اعمال و دعاهای عرفه که از ائمه طاهره (عَلَيهِم السَّلَامُ) روایت شده است مشغول گردد، و آن اعمال و ادعیه بیشتر از ان است که به طور کامل در این مختصر ذکر شود ولی به اندازه ای که این کتاب گنجایش آن را داشته باشد نقل می کنیم .

شیخ کفعمی در کتاب «مصباح» فرموده: برای کسی که از دعا خواندن ضعف پیدا نکند روزه روز عرفه مستحب است،

ص: 640

و پیش از زوال [رسیدن آفتاب به وقت شرعی ظهر] غسل استحباب دارد، و همچنین زیارت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) در روزوشب عرفه مستحبّ است .

و چون وقت زوال رسید، زیر آسمان رود، و نماز ظهر را با رکوع و سجود نیکو بجا آورد، و چون از نماز ظهروعصر فارغ شود، دو رکعت نماز بخواند، در رکعت اول پس از سوره «حَمد» سوره «تَوحید» و در رکعت دوم بعد از «حَمد» سوره «کافِرون» بخواند، پس از ان چهار رکعت نماز بجا آورد، در هر رکعت پس از سوره «حَمد» پنجاه مرتبه سوره «تَوحید» بخواند . فقیر می گوید: این نماز همان نماز حضرت امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) است، که در ضمن اعمال روز جُمعه گذشت .

سپس شیخ کفعمی فرموده است:

این تسبیحات را که از حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) روایت شده است، و سیّد ابن طاووس در «اقبال» ذکر فرموده بخوان:

سُبْحَانَ الَّذِی فِی السَّمَاءِ عَرْشُهُ، سُبْحَانَ الَّذِی فِی الْأَرْضِ حُکْمُهُ، سُبْحَانَ الَّذِی فِی الْقُبُورِ قَضَاؤُهُ ؛ سُبْحَانَ الَّذِی فِی (1)

ص: 641


1- منزّه است خدایی که عرشش در آسمان است، : منزّه است خدایی که حکمش در زمین است، منزّه است خدایی که فرمانش در گورهاست، منزّه است خدایی که

الْبَحْرِ سَبِیلُهُ، سُبْحَانَ الَّذِی فِی النَّارِ سُلْطَانُهُ، سُبْحَانَ الَّذِی فِی الْجَنَّةِ رَحْمَتُهُ، سُبْحَانَ الَّذِی فِی الْقِیَامَةِ عَدْلُهُ، سُبْحَانَ الَّذِی رَفَعَ السَّمَاءَ، سُبْحَانَ الَّذِی بَسَطَ الْأَرْضَ ؛ سُبْحَانَ الَّذِی لا مَلْجَأَ وَ لا مَنْجَی مِنْهُ إِلا إِلَیْهِ . (1)

سپس صد مرتبه بگو:سُبْحَانَ اللّه وَ الْحَمْدُ للّه، وَ لا إِلَهَ إِلا اللّه، وَ اللّه أَکْبَرُ . (2) و سوره «تَوحید» را صد مرتبه «آیة الکُرسی» را صد مرتبه بخوان، و صد مرتبه بر محمّد و آل محمّد صلوات فرست، و ده مرتبه: بگو:

لا إِلَهَ إِلا اللّه وَحْدَهُ، لا شَرِیکَ لَهُ، لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ، یُحْیِی وَ یُمِیتُ، وَ یُمِیتُ وَ یُحْیِی، وَ هُوَ حَیٌّ لا یَمُوتُ، بِیَدِهِ الْخَیْرُ، وَ هُوَ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ . (3) و ده مرتبه: أَسْتَغْفِرُ اللّه الَّذِی لا إِلَهَ إِلا هُوَ، الْحَیُّ الْقَیُّومُ، وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ ؛ (4) و ده مرتبه: یا اللّه ؛ (5) و ده مرتبه: یا رَحْمَنُ (6) و ده مرتبه: یا رَحِیمُ (7) و ده مرتبه: یا بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ (8)

ص: 642


1- راهش در دریاست، منزّه است خدایی که سلطنتش در آتش است، منزّه است خدایی که رحمتش در بهشت است، منزّه است خدایی که عدالتش در قیامت است، منزّه است خدایی که آسمان را برافراشت، منزّه است خدایی که زمین را بگسترد، منزّه است خدایی که پناهگاه و نجاتی از او جز به سوی او نیست
2- منزّه است خدا، و سپاس از آن خدا است، و معبودی جز خدا نیست، و خدا بزرگتر است .
3- معبودی جز خدا نیست، یگانه و بیشریک است، فرمان روایی و سپاس از ان اوست، زنده می کند و میمیراند، و میمیراند و زنده میسازد، و او زنده پاینده است، خیر تنها به دست اوست و او بر هرچیز تواناست .
4- آمرزش می جویم از خدایی که معبودی جز او نیست، زنده و به خود پاینده است و به سوی او بازمیگردیم .
5- ای خدا
6- ای مهربان
7- ای بخشنده
8- ای پدید آورنده آسمان ها

وَ الْأَرْضِ، یَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِکْرَامِ، (1) و ده مرتبه: یا حَیُّ یَا قَیُّومُ (2) ده مرتبه:

یَا حَنَّانُ یَا مَنَّانُ . (3) و ده مرتبه: یا لٰا إِلَهَ إِلا أَنْتَ (4) و ده مرتبه: آمِینَ (5)

آنگاه بگو: اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ يَا مَنْ هُوَ أَقْرَبُ إِلَىَّ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ، يَا مَنْ يَحُولُ بَيْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ، يَا مَنْ هُوَ بِالْمَنْظَرِ الْأَعْلىٰ وَ بِالْأُفُقِ الْمُبِينِ، يَا مَنْ هُوَ الرَّحْمٰنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوىٰ، يَا مَنْ لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَىْءٌ وَ هُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ، أَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّىَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ . (6) و حاجت خود را بخواه که به خواست خدا برآورده خواهد شد، آنگاه این صلوات را که از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده بخوان، که هرکه بخواهد محمّد و آل محمّد (عَلَيهِم السَّلَامُ) را در فرستادن صلوات بر ایشان مسرور نماید، بگوید:

اَللّٰهُمَّ يَا أَجْوَدَ مَنْ أَعْطىٰ، وَ يَا خَيْرَ مَنْ سُئِلَ، وَ يَا أَرْحَمَ مَنِ اسْتُرْحِمَ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فِى الْأَوَّلِينَ، وَ صَلِّ عَلَىٰ (7)

ص: 643


1- و زمین، ای دارای شوکت و بخشش
2- ای زنده ای پاینده
3- ای نعمت افزا ای عطابخش .
4- ای که خدایی جز تو نیست
5- اجابت فرما
6- خدایا از تو درخواست می کنم، ای کسی که از رگ گردن به من نزدیکتر است، ای کسی که میان انسان و دلش پرده می شود، ای کسی که در چشم انداز برتر و افق آشکار است، ای کسی که بخشنده و بر حکومت هستی قرار دارد، ای کسی که چیزی مانندش نیست، و او شنوا و بیناست، از تو درخواست می کنم بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست .
7- خدایا ای بخشنده ترین کسی که عطا فرمود، و ای بهترین کسی که درخواست شد، و ای مهربان ترین کسی که از او مهربانی خواسته شد، خدا درود فرست بر محمّد و آلش در بین گذشتگان، و بر محمّد

مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فِى الْآخِرِينَ، وَ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فِى الْمَلَاَ الْأَعْلىٰ، وَ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فِى الْمُرْسَلِينَ . اَللّٰهُمَّ أَعْطِ مُحَمَّداً وَ آلَهُ الْوَسِيلَةَ وَ الْفَضِيلَةَ وَ الشَّرَفَ وَ الرِّفْعَةَ وَ الدَّرَجَةَ الْكَبِيرَةَ . اَللّٰهُمَّ إِنِّى آمَنْتُ بِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ لَمْ أَرَهُ فَلا تَحْرِمْنِى فِى الْقِيامَةِ رُؤْيَتَهُ، وَ ارْزُقْنِى صُحْبَتَهُ، وَ تَوَفَّنِى عَلَىٰ مِلَّتِهِ، وَ اسْقِنِى مِنْ حَوْضِهِ مَشْرَباً رَوِيّاً سائِغاً هَنِيئاً لَاأَظْمَأُ بَعْدَهُ أَبَداً، إِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ . اَللّٰهُمَّ إِنِّى آمَنْتُ بِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ لَمْ أَرَهُ فَعَرِّفْنِى فِى الْجِنانِ وَجْهَهُ . اَللّٰهُمَّ بَلِّغْ مُحَمَّداً صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ مِنِّى تَحِيَّةً كَثِيرَةً وَ سَلاماً . (1)

پس دعای ام داود را که بیانش در ضمن اعمال ماه رجب گذشت [صفحه 365]بخوان، آنگاه این تسبیح را که ثوابش در زیادتی شماره نمی شود . و ما میزان ثواب آن را به خاطر رعایت اختصار بیان نکردیم بگو:

ص: 644


1- و خاندانش در میان آیندگان، و بر محمّد و خاندانش در میان فرشتگان، و بر محمّد و خاندانش در میان رسولان . خدایا عطا فرما به محمّد و خاندانش وسیله و فضیلت و شرف، و بلندی مقام و درجه والا . خدایا ایمان آوردم به محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) درحالی که او را ندیدم، پس مرا در قیامت از دیدارش محروم مساز، و همنشینی با او را نصیبم فرما، و مرا بر دین او بمیران، و از حوضش سیرابم کن، نوشیدنی بدون تشنگی، دلنشین و گوارا که پس از آن هرگز تشنه نشوم، همانا تو بر هرچیز توانایی . خدایا ایمان آوردم به محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) درحالی که او را ندیدم، پس در بهشت چهره اش را به من بشناسان . خدایا به محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) از سوی من تحیّت و سلام بسیار برسان .

سُبْحَانَ اللّه قَبْلَ کُلِّ أَحَدٍ، وَ سُبْحَانَ اللّه بَعْدَ کُلِّ أَحَدٍ، وَ سُبْحَانَ اللّه مَعَ کُلِّ أَحَدٍ، وَ سُبْحَانَ اللّه یَبْقَی رَبُّنَا وَ یَفْنَی کُلُّ أَحَدٍ، وَ سُبْحَانَ اللّه تَسْبِیحا یَفْضُلُ تَسْبِیحَ الْمُسَبِّحِینَ فَضْلاً کَثِیراً قَبْلَ کُلِّ أَحَدٍ، وَ سُبْحَانَ اللّه تَسْبِیحا یَفْضُلُ تَسْبِیحَ الْمُسَبِّحِینَ فَضْلا کَثِیرا بَعْدَ کُلِّ أَحَدٍ، وَ سُبْحَانَ اللّه تَسْبِیحاً یَفْضُلُ تَسْبِیحَ الْمُسَبِّحِینَ فَضْلا کَثِیرا مَعَ کُلِّ أَحَدٍ، (1) وَ سُبْحَانَ اللّه تَسْبِیحاً یَفْضُلُ تَسْبِیحَ الْمُسَبِّحِینَ، فَضْلاً کَثِیراً لِرَبِّنَا الْبَاقِی، وَ یَفْنَی کُلُّ أَحَدٍ وَ سُبْحَانَ اللّه تَسْبِیحاً لا یُحْصَی وَ لا یُدْرَىٰ، وَ لا یُنْسَىٰ وَ لا یَبْلَىٰ وَ لا یَفْنَىٰ، وَ لَیْسَ لَهُ مُنْتَهىٰ وَ سُبْحَانَ اللّه تَسْبِیحاً یَدُومُ بِدَوَامِهِ، وَ یَبْقَی بِبَقَائِهِ، فِی سِنِی الْعَالَمِینَ، وَ شُهُورِ الدُّهُورِ، وَ أَیَّامِ الدُّنْیَا، وَ سَاعَاتِ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ، وَ سُبْحَانَ اللّه أَبَدَ الْأَبَدِ، وَ مَعَ الْأَبَدِ مِمَّا لا یُحْصِیهِ الْعَدَدُ، وَ لا یُفْنِیهِ الْأَمَدُ، وَ لا یَقْطَعُهُ الْأَبَدُ، وَ تَبَارَکَ اللّه أَحْسَنُ (2)

ص: 645


1- منزّه است خدا، پیش از هرکس، و منزّه است خدا پس از هرکس، و منزّه است خدا با هرکس و منزّه است خدا، پاینده است پروردگار ما، و فنا می پذیرد هرکس، و منزّه است خدا، تنزیهی که فزونی می گیرد بر تنّزیه تنزیه کنندگان فزونی بسیار پیش از هرکس، و منزّه است خدا، تنزیهی که فزونی می گیرد بر تنزیه تنزیه کنندگان فزونی بسیار پس از هرکس، و منزّه است خدا تنزیهی که فزونی می گیرد بر تنزیه تنزیه کنندگان فزونی بسیار به همراه هرکس،
2- و منزّه است خدا، تنزیهی که فزونی میگیرد بر تنزیه، تنزیه کنندگان فزونی بسیار، برای پروردگار ما پاینده است و هیچ کس نپاید، و منزّه است خدا تنزیهی که شمرده نشود، و دانسته نگردد و فراموش نشود و کهنه نمی گردد . و فانی نمی شود، و برایش نهایتی نباشد، و منزّه است خدا تنزیهی که دوام یابد به دوامش، و باقی ماند به بقایش در امتداد سالهای جهانیان، و ماههای روزگاران، و روزهای دنیا و ساعات شب و روز، و منزّه است خدا به ابدیت ابد، و همپای ابد، آن تنزیهی که آن را عددی شماره نکند، و مدّتی فنایش نکند، و سرانجامی قطعش نکند، و بزرگ است خدا نیکوترین

الْخَالِقِینَ . (1) سپس بگو: وَ الْحَمْدُ للّه قَبْلَ کُلِّ أَحَدٍ، وَ الْحَمْدُ للّه بَعْدَ کُلِّ أَحَدٍ . (2) تا آخر دعا، ولی به جای هر سُبحانَ اللّه بگو: ٱلْحَمْدُ للّه و چون به اَحسَنُ الخالِقینَ رسیدی بگو: «لا اِلهَ اِلاَّ اللّه قَبلَ کُلِّ اَحَدٍ» تا آخر که بجای سُبحانَ اللّه «لا اِلهَ اِلاَّ اللّه» می گویی، و پس از آن بگو: «اللّه اَکبَرُ قَبلَ کُلِّ اَحَدٍ» تا آخر که بجای سُبحانَ اللّه: (اللّه اَکبَرُ) می گویی . سپس می خوانی دعای «اللّهمَّ مَنْ تَعَبَّأَ وَ تَهَیَّأَ» را که در اعمال شب جُمعه گذشت پس بخوان دعای علی بن الحسین (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) را که شیخ طوسی در کتاب «مصباح المتهجّد» ذکر فرموده:

«اللّهمَّ أَنْتَ اللّه رَبُّ الْعَالَمِینَ»

دعای امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) در روز عرفه

مؤلف گوید: این دعا چون دعای موقف عرفات و بسیار طولانی بود ذکر ننمودیم و در این روزهای چهل و هفتم صحیفه کامله آن حضرت را با خشوع و دل شکستگی بخوان، که دعایی است مشتمل بر تمام مطالب دنیا و آخرت، که درود خدا بر انشاء کننده اش باد .

ص: 646


1- آفرینندگان .
2- و سپاس خدای را پیش از هرکس، و سپاس خدای را پس از هرکس

از جمله دعاهای مشهور این روز دعای حضرت سید الشّهدا (عَلَيهِ السَّلَامُ) است . بِشر و بَشیر پسران غالب اسدی روایت کرده اند، که بعد از ظهر روز عرفه در صحرای عرفات خدمت آن حضرت بودیم، پس با گروهی از اهل بیت و فرزندان و شیعیان، با نهایت خاکساری و خشوع، از خیمه خود بیرون آمدند، و در جانب چپ کوه ایستادند، و روی مبارک خویش را بسوی کعبه نمودند و دست ها را برابر صورت برداشتند مانند مسکینی که طعام طلبد، و این دعا را خواندند:

اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِى لَيْسَ لِقَضائِهِ دافِعٌ، (1) وَ لَا لِعَطائِهِ مانِعٌ، (2) وَ لَا كَصُنْعِهِ صُنْعُ صانِعٍ، (3) وَ هُوَ الْجَوادُ الْواسِعُ، (4) فَطَرَ أَجْناسَ الْبَدائِعِ، (5) وَ أَتْقَنَ بِحِكْمَتِهِ الصَّنائِعَ، (6) لَا تَخْفىٰ عَلَيْهِ الطَّلائِعُ، (7) وَ لَا تَضِيعُ عِنْدَهُ الْوَدائِعُ، [أَتی بِالکِتابِ الجَامِعِ، وَ بِشَرعِ الاِسلَامِ النّورِ السّاطِعِ، و لِلخَلیفَةِ صَانِعٌ، وَ هُوَ المُستَعانُ عَلَی الفَجَائُع] (8) جازِى كُلِّ صانِعٍ، (9) وَ رايِشُ كُلِّ قانِعٍ، (10) وَ راحِمُ كُلِّ ضارِعٍ، (11) وَ مُنْزِلُ الْمَنافِعِ وَ الْكِتابِ الْجامِعِ بِالنُّورِ السَّاطِعِ، (12) وَ هُوَ

ص: 647


1- خدای را سپاس که برای حکمش برگرداننده ای
2- و برای بخششش بازدارنده ای
3- و همانند ساخته اش ساخته هیچ سازنده ای نیست
4- و او سخاوتمند وسعت بخش است،
5- انواع مخلوقات را پدید آورد
6- و ساخته ها را با دانایی و فراستش استوار ساخت،
7- پیش تازی ها بر او پوشیده نمی ماند
8- و امانت ها نزد او ضایع نمی شود،
9- پاداش دهنده هر سازنده
10- و بی نیازکننده هر قناعت گر
11- و رحم کننده بر هر نالان
12- و فرستندۀ سودها و نازل کننده کتاب جامع با نور درخشان است،

لِلدَّعَواتِ سامِعٌ، (1) وَ لِلْكُرُباتِ دافِعٌ، (2) وَ لِلدَّرَجاتِ رافِعٌ، (3) وَ لِلْجَبابِرَةِ قامِعٌ، (4) فَلا إِلٰهَ غَيْرُهُ، (5) وَ لَا شَىْءَ يَعْدِلُهُ، (6) وَ لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَىْءٌ، (7) وَ هُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ، (8) وَ هُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ . (9) اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَرْغَبُ إِلَيْكَ، وَ أَشْهَدُ بِالرُّبُوبِيَّةِ لَكَ مُقِرّاً بِأَنَّكَ رَبِّى، (10) وَ [أَنَّ] إِلَيْكَ مَرَدِّى، (11) ابْتَدَأْتَنِى بِنِعْمَتِكَ، قَبْلَ أَنْ أَكُونَ شَيْئاً مَذْكُوراً، (12) وَ خَلَقْتَنِى مِنَ التُّرابِ، (13) ثُمَّ أَسْكَنْتَنِى الْأَصْلابَ(14) آمِناً لِرَيْبِ الْمَنُونِ، (15) وَ اخْتِلافِ الدُّهُورِ وَ السِّنِينَ ؛ (16) فَلَمْ أَزَلْ ظاعِناً مِنْ صُلْبٍ إِلىٰ رَحِمٍ، (17) فِى تَقادُمٍ مِنَ الْأَيَّامِ الْماضِيَةِ، وَ الْقُرُونِ الْخالِيَةِ(18) لَمْ تُخْرِجْنِى لِرَأْفَتِكَ بِى وَ لُطْفِكَ لِى (بی) وَ إِحْسانِكَ إِلَىَّ(19) فِى دَوْلَةِ أَئِمَّةِ الْكُفْرِ، الَّذِينَ(20) نَقَضُوا عَهْدَكَ وَ كَذَّبُوا رُسُلَكَ، (21) لَكِنَّكَ أَخْرَجْتَنِى [رَأْفَةً مِنْكَ(22) وَ تَحَنُّناً عَلَىَّ] لِلَّذِى سَبَقَ لِى مِنَ الْهُدَى، (23) الَّذِى لَهُ يَسَّرْتَنِى وَ فِيهِ أَنْشَأْتَنِى، (24) وَ مِنْ قَبْلِ ذٰلِكَ رَؤُفْتَ بِى بِجَمِيلِ(25)

ص: 648


1- او شنونده دعاها
2- و دورکننده نگرانی ها
3- و بالابرنده درجات
4- و کوبنده گردنکشان است ؛
5- پس معبودی جز او نیست
6- و چیزی با او برابری نمی کند
7- و چیزی همانندش نیست
8- و اوست شنوا و بینا و مهربان و آگاه
9- و بر هر کاری تواناست .
10- خدایا، به سوی تو اشتیاق دارم و به پروردگاری تو گواهی می دهم، اقرار کننده ام که تو پروردگار منی
11- و بازگشت من به سوی تو است،
12- وجودم را با نعمتت آغاز کردی پیش از آنکه موجودی قابل ذکر باشم
13- و مرا از خاک پدید آوردی،
14- سپس در میان صلب ها جایم دادی،
15- درحالی که از حوادث زمانه و رفت
16- وآمد روزگار و سال ها ایمنی بخشیدی ؛
17- همواره کوچ کننده بودم از صلبی به رحمی،
18- در ایام گذشته و قرن های پیشین،
19- از باب رأفت و مهربانی و احسانی که به من داشتی به دنیا نیاوردی،
20- مرا در حکومت پیشوایان کفر،
21- آنان که پیمانت را شکستند و پیامبرانت را تکذیب کردند،
22- ولی زمانی به دنیام آوردی به خاطر آنچه در دانش و آگاهی ات برایم رقم خورده بود
23- و آن عبارت بود از هدایتی که مرا برای پذیرفتن آن آماده ساختی
24- و در عرصه گاهش نشو و نمایم دادی
25- و پیش از آن هم با رفتار زیبایت و نعمت های کاملت بر من مهر ورزیدی،

صُنْعِكَ وَ سَوابِغِ نِعَمِكَ، فَابْتَدَعْتَ خَلْقِى مِنْ مَنِيٍّ يُمْنىٰ، (1) وَ أَسْكَنْتَنِي فِي ظُلُماتٍ ثَلاثٍ، بَيْنَ لَحْمٍ وَ دَمٍ وَ جِلْدٍ ؛ (2) لَمْ تُشْهِدْنِى خَلْقِى (لَمْ تُشَّهِرنِى بخَلْقِى )، (3) وَ لَمْ تَجْعَلْ إِلَىَّ شَيْئاً مِنْ أَمْرِى، (4) ثُمَّ أَخْرَجْتَنِى لِلَّذِى سَبَقَ لِى مِنَ الْهُدىٰ إِلَى الدُّنْيا تامّاً سَوِيّاً، (5) وَ حَفِظْتَنِى فِى الْمَهْدِ طِفْلاً صَبِيّاً، (6) وَ رَزَقْتَنِى مِنَ الْغِذاءِ لَبَناً مَرِيّاً، (7) وَ عَطَفْتَ عَلَىَّ قُلُوبَ الْحَواضِنِ، (8) وَ كَفَّلْتَنِى الْأُمَّهاتِ الرَّواحِمَ، (9) وَ كَلَأْتَنِى مِنْ طَوارِقِ الْجانِّ، (10) وَ سَلَّمْتَنِى مِنَ الزِّيادَةِ وَ النُّقْصانِ، (11) فَتَعالَيْتَ يَا رَحِيمُ يَا رَحْمٰنُ، (12) حَتَّىٰ إِذَا اسْتَهْلَلْتُ ناطِقاً بِالْكَلامِ ؛ (13) أَتْمَمْتَ عَلَىَّ سَوابِغَ الْإِنْعامِ، (14) وَ رَبَّيتَنِى زائِداً فِى كُلِّ عامٍ، (15) حَتَّىٰ إِذَا اكْتَمَلَتْ فِطْرَتِى وَ اعْتَدَلَتْ مِرَّتِى (سَریرَتی) (16) أَوْجَبْتَ عَلَىَّ حُجَّتَكَ بِأَنْ أَلْهَمْتَنِى مَعْرِفَتَكَ، (17) وَ رَوَّعْتَنِى بِعَجائِبِ حِكْمَتِكَ (فِطرَتِکَ )، (18) وَ أَيْقَظْتَنِى لِما ذَرَأْتَ فِى سَمائِكَ وَ أَرْضِكَ مِنْ بَدائِعِ خَلْقِكَ، (19) وَ نَبَّهْتَنِى

ص: 649


1- در نتیجه وجودم را پدید آوردی از نطفه ریخته شده
2- و در تاریکی های سه گانه میان گوشت و خون و پوست جایم دادی ؛
3- و مرا در آفرینش وجودم گواه نگرفتی
4- و چیزی از کار پدید آمدنم را به من واگذار نکردی،
5- سپس برای آنچه در دانش و آگاهی ات از هدایتم گذشته بود مرا کامل و آراسته به دنیا آوردی
6- و در حال کودکی و خردسالی در میان گهواره نگهداری ام نمودی
7- و از بین غذاها شیر گوارا نصیبم کردی و
8- دل دایه ها را بر من مهربان نمودی
9- و مادران پرمهر را به پرستاری ام گماشتی
10- و از آسیب های پریان نگهداری فرمودی
11- و از زیادی و کمی سالمم داشتی،
12- پس تو برتری ای مهربان،
13- ای بخشنده تا آنگاه که آغاز به سخن کردم ؛
14- نعمت های کاملت را بر من تمام کردی
15- و مرا در هر سال با افزوده شدن به وجودم پرورش دادی
16- تا آفرینشم کامل شد و تاب و توانم معتدل گشت،
17- حجّتت را بر من واجب کردی، به این که معرفتت را به من الهام فرمودی
18- و با شگفتی های حکمتت به هراسم افکندی
19- و به آنچه در آسمان و زمینت از پدیده های نو و شگفت پدید آوردی بیدارم کردی،

لِشُكْرِكَ وَ ذِكْرِكَ، (1) وَ أَوْجَبْتَ عَلَىَّ طاعَتَكَ وَ عِبادَتَكَ، (2) وَ فَهَّمْتَنِى مَا جاءَتْ بِهِ رُسُلُكَ، (3) وَ يَسَّرْتَ لِى تَقَبُّلَ مَرْضاتِكَ، (4) وَ مَنَنْتَ عَلَىَّ فِى جَمِيعِ ذٰلِكَ بِعَوْنِكَ وَ لُطْفِكَ ؛ (5) ثُمَّ إِذْ خَلَقْتَنِى مِنْ خَيْرِ الثَّرىٰ، (6) لَمْ تَرْضَ لِى يَا إِلٰهِى نِعْمَةً (بِنِعْمَةً) دُونَ أُخْرىٰ، (7) وَ رَزَقْتَنِى مِنْ أَنْواعِ الْمَعاشِ وَ صُنُوفِ الرِّياشِ بِمَنِّكَ الْعَظِيمِ الْأَعْظَمِ عَلَىَّ، (8) وَ إِحْسانِكَ الْقَدِيمِ إِلَىَّ، (9) حَتَّىٰ إِذا أَتْمَمْتَ عَلَىَّ جَمِيعَ النِّعَمِ(10) وَ صَرَفْتَ عَنِّى كُلَّ النِّقَمِ(11) لَمْ يَمْنَعْكَ جَهْلِى وَ جُرْأَتِى عَلَيْكَ أَنْ دَلَلْتَنِى إِلَىٰ (عَلیٰ) مَا يُقَرِّبُنِى إِلَيْكَ، (12) وَ وَفَّقْتَنِى لِما يُزْلِفُنِى لَدَيْكَ، (13) فَإِنْ دَعَوْتُكَ أَجَبْتَنِى، (14) وَ إِنْ سَأَلْتُكَ أَعْطَيْتَنِى، (15) وَ إِنْ أَطَعْتُكَ شَكَرْتَنِى، (16) وَ إِنْ شَكَرْتُكَ زِدْتَنِى ؛ (17) كُلُّ ذٰلِكَ إِكْمالٌ لِأَنْعُمِكَ عَلَىَّ وَ إِحْسانِكَ إِلَىَّ، (18) فَسُبْحانَكَ سُبْحانَكَ مِنْ مُبْدِىً مُعِيدٍ حَمِيدٍ مَجِيدٍ، (19) وَ تَقَدَّسَتْ أَسْماؤُكَ، وَ عَظُمَتْ آلاؤُكَ، (20) فَأَىُّ نِعَمِكَ يَا إِلٰهِى، أُحْصِى عَدَداً(21)

ص: 650


1- به سپاسگزاری و یادت آگاهی ام دادی
2- و طاعت و عبادتت را بر من واجب ساختی
3- و آنچه را پیامبرانت آوردند به من فهماندی
4- و پذیرفتن خشنودی ات را بر من آسان کردی
5- و در تمام این امور به یاری و مهربانی ات بر من منّت نهادی ؛
6- سپس وقتی که مرا از بهترین خاک آفریدی
7- برایم نپسندیدی ای معبودم نعمتی را بدون نعمتی دیگر
8- بنابراین از انواع وسایل زندگی و اقسام بهره ها نصیب من فرمودی و این به خاطر نعمت بخشی بزرگ و بزرگ تر
9- و احسان دیرینه ات بر من بود
10- تا جایی که همه نعمت ها را بر من کامل کردی
11- و تمام بلاها را از من بازگرداندی،
12- نادانی و گستاخی ام بر تو، جلوگیرت نشد، از این که مرا به آنچه به تو نزدیک می کند راهنمایی کنی و
13- به آنچه مرا به پیشگاهت مقرّب می نماید توفیق دهی،
14- پس اگر بخوانمت، اجابتم کنی
15- و اگر از تو درخواست نمایم، عطایم کنی
16- و اگر اطاعتت کنم قَدردانی ام فرمایی
17- و اگر به سپاس گزاری ات برخیزم بر نعمتم بیفزایی ؛
18- همه این ها کامل کردن نعمت هایت بر من و احسانت به سوی من است،
19- پس منزّهی تو، منزّهی تو که آفریننده ای و بازگرداننده ای و ستوده ای و بزرگواری،
20- نام هایت پاک و نعمت هایت بزرگ است،
21- خدایا کدام یک از نعمت هایت را به شماره آورم و یاد کنم،

وَذِكْراً؟ ام أَىُّ عَطاياكَ أَقُومُ بِها شُكْرا ؟ً وَ هِىَ يَا رَبِّ(1) أَكْثَرُ مِنْ أَنْ يُحْصِيهَا الْعادُّونَ، (2) أَوْ يَبْلُغَ عِلْماً بِهَا الْحافِظُونَ؟(3) ثُمَّ مَا صَرَفْتَ وَ دَرَأْتَ عَنِّى اَللّٰهُمَّ مِنَ الضُّرِّ وَ الضَّرَّاءِ(4) أَكْثَرُ مِمَّا ظَهَرَ لِى مِنَ الْعافِيَةِ وَ السَّرَّاءِ، (5) وَ أَنَا (فأَنَا) أَشْهَدُ يَا إِلٰهِى بِحَقِيقَةِ إِيمانِى ؛ (6) وَ عَقْدِ عَزَماتِ يَقِينِى، (7) وَ خالِصِ صَرِيحِ تَوْحِيدِى، (8) وَ باطِنِ مَكْنُونِ ضَمِيرِى، (9) وَ عَلائِقِ مَجارِى نُورِ بَصَرِى، (10) وَ أَسارِيرِ صَفْحَةِ جَبِينِى، (11) وَ خُرْقِ مَسارِبِ نَفْسِى، (12) وَ خَذارِيفِ مارِنِ عِرْنِينِى، (13) وَ مَسارِبِ سِماخِ (صِماخِ) سَمْعِى، (14) وَ مَا ضُمَّتْ وَ أَطْبَقَتْ عَلَيْهِ شَفَتاىَ، (15) وَ حَرَكاتِ لَفْظِ لِسانِى، (16) وَ مَغْرَزِ حَنَكِ فَمِى وَ فَكِّى وَ مَنابِتِ أَضْراسِى ؛ (17) وَ مَساغِ مَطْعَمِى وَ مَشْرَبِى، (18) وَ حِمالَةِ ام رَأْسِى، (19) وَ بُلُوعِ فارِغِ حَبائِلِ (بُلُوعِ حَبائِلِ بارِغِ) عُنُقِى، (20) وَ مَا اشْتَمَلَ عَلَيْهِ تامُورُ صَدْرِى، (21) وَ حَمائِلِ حَبْلِ وَتِينِى، (22) وَ نِياطِ حِجابِ قَلْبِى، (23) وَ أَفْلاذِ حَواشِى كَبِدِى، (24)

ص: 651


1- یا برای کدام یک از عطاهایت به سپاسگزاری برخیزم درحالی که پروردگارا،
2- بیش از آن است که شماره گران برشمارند،
3- یا اینکه یاد دارندگان در دانش به آن ها برسند،
4- آنگاه ای خدا، آنچه از بدحالی و پریشانی از من بازگرداندی و دور کردی،
5- از آنچه از سلامتی کامل و خوشحالی برایم نمایان شد، بیشتر است،
6- معبودا، من گواهی می دهم به حقیقت ایمانم ؛
7- و باور تصمیمات یقینم
8- و یکتاپرستی بی شائبه روشن و صادقانه ام
9- و اندیشه ها و خیالات پنهان درونم
10- و آویزه های راه های نور چشمم
11- و چین های صفحه پیشانی ام
12- و روزنه های راه های نَفَسم
13- و پرّه های نرمه تیغه بینی ام
14- و حفره های پرده شنوایی ام
15- و آنچه ضمیمه شده و بر آن دو لبم بر هم نهاده
16- و حرکت های سخن زبانم
17- و جای فرو رفتگی سقف دهان و آرواره ام و محل روییدن دندان هایم ؛
18- و جای گوارایی خوراک و آشامیدنی ام
19- و بار بر مغز سرم
20- و رسایی رگ های طولانی گردنم
21- و آنچه را قفسه سینه ام در برگرفته
22- و پی های شاهرگم
23- و آویخته های پرده دلم
24- و قطعات کناره های کبدم

وَمَا حَوَتْهُ شَراسِيفُ أَضْلاعِى، (1) وَ حِقاقُ مَفاصِلِى، (2) وَ قَبْضُ عَوامِلِى، (3) وَ أَطْرافُ أَنامِلِى، (4) وَ لَحْمِى وَ دَمِى، وَ شَعْرِى وَ بَشَرِى، وَ عَصَبِى وَ قَصَبِى، وَ عِظامِى وَ مُخِّى وَ عُرُوقِى، وَ جَمِيعُ جَوارِحِى، (5) وَ مَا انْتَسَجَ عَلَىٰ ذٰلِكَ أَيَّامَ رِضاعِى، (6) وَ مَا أَقَلَّتِ الْأَرْضُ مِنِّى وَ نَوْمِى وَ يَقْظَتِى وَ سُكُونِى، (7) وَ حَرَكاتِ رُكُوعِى وَ سُجُودِى ؛ (8) أَنْ لَوْ حاوَلْتُ وَ اجْتَهَدْتُ مَدَى الْأَعْصارِ وَ الْأَحْقابِ(9) لَوْ عُمِّرْتُها أَنْ أُؤَدِّىَ شُكْرَ واحِدَةٍ مِنْ أَنْعُمِكَ، (10) مَا اسْتَطَعْتُ ذٰلِكَ إِلّا بِمَنِّكَ، الْمُوجَبِ عَلَىَّ بِهِ شُكْرُكَ أَبَداً جَدِيداً، (11) وَ ثَناءً طارِفاً عَتِيداً، (12) أَجَلْ وَ لَوْ حَرَصْتُ أَنَا وَ الْعادُّونَ مِنْ أَنامِكَ أَنْ نُحْصِىَ مَدىٰ إِنْعامِكَ سٰالِفِهِ (سٰالِفِةٍ) وَآنِفِهِ (آنِفِةٍ )، مَا حَصَرْناهُ عَدَداً، (13) وَ لَا أَحْصَيْناهُ أَمَداً، (14) هَيْهاتَ أَنَّىٰ ذٰلِكَ وَ أَنْتَ الْمُخْبِرُ فِى كِتابِكَ النَّاطِقِ وَ النَّبَاَ الصَّادِقِ:(15) «وَ إِنْ تَعُدُّوا نِعْمَةَ اللّٰهِ لاٰ تُحْصُوهٰا» ؛ (16) صَدَقَ كِتابُكَ اَللّٰهُمَّ وَ إِنْباؤُكَ، (17)

ص: 652


1- و آنچه را در برگرفته غضروف های دنده هایم
2- و جایگاه های مفاصلم
3- و پیوستگی پاهایم
4- و اطراف انگشتانم
5- و گوشتم و خونم و مویم و پوستم و عصبم و نایم و استخوانم و مغزم و رگ هایم و تمام اعضایم
6- و آنچه در ایام شیرخوارگی بر آن ها بافته شد
7- و آنچه زمین از سنگینی من برداشته و خوابم و بیداری ام و سکونم
8- و حرکات رکوع و سجودم ؛
9- خلاصه با تمام این امور گواهی می دهم بر اینکه اگر به حرکت می آمدم و طول روزگاران و زمان های بس دراز می کوشیدم،
10- بر فرض که آن همه زمان را عمر می کردم که شکر یکی از نعمت هایت را بجا آورم
11- توانایی اش را نداشتم، جز با مهرورزی ات که به سبب آن شکرت بر من واجب می شود،
12- شکری دائم و نو و ثنایی تازه و فراهم .
13- آری اگر من و همه شمارش گران از آفریدگانت، حرص ورزیم که نهایت نعمت هایت، از نعمت های سابقه دار و بی سابقه ات را برشماریم،
14- هرگز نمی توانیم به شماره آوریم و نه اندازه آن را به دست آوریم،
15- چه دور است چنین چیزی چگونه ممکن است؟ و حال آنکه تو در کتاب گویایت و خبر صادقانه ات اعلام کرده ای:
16- «اگر نعمتهای خدا را برشمارید، قدرت شمارش آن را ندارید .»
17- خدایا کتابت راست گفته و اخبارت صادقانه است

وَبَلَّغَتْ أَنْبِياؤُكَ وَ رُسُلُكَ مَا أَنْزَلْتَ عَلَيْهِمْ مِنْ وَحْيِكَ، (1) وَ شَرَعْتَ لَهُمْ وَ بِهِمْ مِنْ دِينِكَ، (2) غَيْرَ أَنِّى يَا إِلٰهِى أَشْهَدُ بِجُهْدِى وَ جِدِّى وَ مَبْلَغِ طاعَتِى (طاقَتِى) و َوُسْعِى، (3) وَ أَقُولُ مُؤْمِناً مُوقِناً(4) الْحَمْدُلِلّٰهِ الَّذِى لَمْ يَتَّخِذْ وَلَداً، فَيَكُونُ مَوْرُوثاً، (5) وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ شَرِيكٌ فِى مُلْكِهِ فَيُضادَّهُ فِيَما ابْتَدَعَ ؛ (6) وَ لَا وَلِيٌّ مِنَ الذُّلِّ فَيُرْفِدَهُ فِيما صَنَعَ، (7) فَسُبْحانَهُ سُبْحانَهُ(8) «لَوْ كانَ فِيهِما آلِهَةٌ إِلّا اللّٰهُ لَفَسَدَتا» وَ تَفَطَّرَتا ؛ (9) سُبْحانَ اللّٰهِ الْواحِدِ الْأَحَدِ، الصَّمَدِ الَّذِى لَمْ يَلِدْ وَ لَمْ يُولَدْ، وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُواً أَحَدٌ . (10) الْحَمْدُلِلّٰهِ حَمْداً يُعادِلُ حَمْدَ مَلائِكَتِهِ الْمُقَرَّبِينَ وَ أَنْبِيائِهِ الْمُرْسَلِينَ، (11) وَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَىٰ خِيَرَتِهِ مُحَمَّدٍ خاتَمِ النَّبِيِّينَ وَ آلِهِ الطَّيِّبِينَ الطَّاهِرِينَ الْمُخْلَصِينَ وَ سَلَّمَ . (12)

آنگاه آن حضرت، شروع به درخواست از خدا کرد و در دعا کوشش و تلاش نشان داد و درحالی که اشک از دیدههای مبارکش جاری بود، دعا را به این صورت ادامه داد:

ص: 653


1- و پیامبرانت و رسولانت به مردم رساندند، آنچه را از وحی ات بر آنان نازل کردی
2- و برای آنان و به وسیله آنان از دینت قانون و شریعت ساختی،
3- معبودم من گواهی می دهم به تلاش و کوششم و به قَدر رسایی طاعت و ظرفیتم
4- و از باب ایمان و یقین می گویم:
5- ستایش ویژۀ خداست که فرزندی نگرفته تا از او ارث برند
6- و برای او در فرمانروایی اش شریکی نبوده تا با او در آنچه پدید آورده مخالفت کند ؛
7- و سرپرستی از خواری و کوچکی برایش نبوده تا او را در آنچه ساخته یاری دهد،
8- پس منزّه است او، منزّه است او،
9- «اگر در آسمان و زمین جز خداوند، معبودانی وجود داشت بی شک هر دو تباه می شدند» و متلاشی می گشتند،
10- منزّه است خدای یگانه یکتا و بی نیاز که نزاده و زاده نشده و احدی همتایش نبوده است . ستایش ویژۀ خداست،
11- ستایشی که برابری کند با ستایش فرشتگان مقرّب و انبیای مرسلش و درود
12- و سلام خدا بر بهترین برگزیده از خلقش محمّد خاتم پیامبران و اهل بیت پاک و پاکیزه و ناب گشته او باد .

اَللّٰهُمَّ اجْعَلْنِى أَخْشاكَ كَأَنِّى أَراكَ، (1) وَ أَسْعِدْنِى بِتَقْواكَ، (2) وَ لَا تُشْقِنِى بِمَعْصِيَتِكَ، (3) وَ خِرْ لِى فِى قَضائِكَ، (4) وَ بارِكْ لِى فِى قَدَرِكَ، (5) حَتَّىٰ لَاأُحِبَّ تَعْجِيلَ مَا أَخَّرْتَ وَ لَا تَأْخِيرَ مَا عَجَّلْتَ . (6) اَللّٰهُمَّ اجْعَلْ غِناىَ فِى نَفْسِى، (7) وَ الْيَقِينَ فِى قَلْبِى، (8) وَ الْإِخْلاصَ فِى عَمَلِى، (9) وَ النُّوْرَ فِى بَصَرِى، (10) وَ الْبَصِيرَةَ فِى دِينِى، (11) وَ مَتِّعْنِى بِجَوارِحِى، (12) وَ اجْعَلْ سَمْعِى وَ بَصَرِى الْوارِثَيْنِ مِنِّى، (13) وَ انْصُرْنِى عَلَىٰ مَنْ ظَلَمَنِى، (14) وَ أَرِنِى فِيهِ ثارِى وَ مَآرِبِى، (15) وَ أَقِرَّ بِذٰلِكَ عَيْنِى . (16) اَللّٰهُمَّ اكْشِفْ كُرْبَتِى، (17) وَ اسْتُرْ عَوْرَتِى، (18) وَ اغْفِرْ لِى خَطِيئَتِى، (19) وَ اخْسَأْ شَيْطانِى، (20) وَ فُكَّ رِهانِى، (21) وَ اجْعَلْ لِى يَا إِلٰهِى الدَّرَجَةَ الْعُلْيا فِى الْآخِرَةِ وَ الْأُولىٰ ؛ (22) اَللّٰهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ كَما خَلَقْتَنِى فَجَعَلْتَنِى سَمِيعاً بَصِيراً، (23) وَ لَكَ الْحَمْدُ كَما خَلَقْتَنِى فَجَعَلْتَنِى خَلْقاً سَوِيّاً رَحْمَةً بِى(24) وَ قَدْ كُنْتَ عَنْ خَلْقِى غَنِيّاً، (25) رَبِّ بِما بَرَأْتَنِى فَعَدَّلْتَ فِطْرَتِى، (26) رَبِّ بِما أَنْشَأْتَنِى فَأَحْسَنْتَ صُورَتِى، (27)

ص: 654


1- خدایا چنانم کن که از تو بترسم گویا که تو را می بینم
2- و با پرهیزگاری مرا خوشبخت گردان
3- و به نافرمانی ات بدبختم مکن
4- و خیر در آنچه مقرر کردی را برایم اختیار کن
5- و به من در تقدیرت برکت ده
6- تا شتاب آنچه را تو به تأخیر انداختی نخواهم و تأخیر آنچه را تو پیش انداختی آرزو نکنم .
7- خدایا قرار ده، بی نیازی را در روح و روانم
8- و یقین را در دلم
9- و اخلاص را در عملم
10- و نور را در دیده ام
11- و بصیرت را در دینم
12- و مرا به اعضایم بهره مند کن
13- و گوش و چشمم را دو وارث من گردان
14- و مرا بر آن که به من ستم روا داشته پیروز کن و
15- در رابطه با او انتقام و هدفم را نشانم ده
16- و چشمم را بدین سبب روشن گردان .
17- خدایا گرفتاری ام را برطرف کن
18- و زشتی ام را بپوشان
19- و خطایم را بیامرز
20- و شیطانم را بران
21- و بدهکاری ام را ادا کن
22- و برایم معبودا در آخرت و دنیا درجه ای برتر قرار ده ؛
23- خدایا تو را ستایش که مرا آفریدی و شنوا و بینا قرار دادی
24- و تو را ستایش که مرا پدید آوردی و از روی رحمت، آفریده ای متناسب قرار دادی،
25- درحالی که از آفرینش من بی نیاز بودی،
26- پروردگارا به اینکه مرا پدید آوردی، پس در خلقتم تناسب نهادی،
27- پروردگارا به اینکه آفرینشم را آغاز کردی و صورتم را نیکو نمودی،

رَبِّ بِما أَحْسَنْتَ إِلَىَّ (بی) وَ فِى نَفْسِى عافَيْتَنِى، (1) رَبِّ بِما كَلَأْتَنِى وَ وَفَّقْتَنِى، (2) رَبِّ بِما أَنْعَمْتَ عَلَىَّ فَهَدَيْتَنِى، (3) رَبِّ بِما أَوْلَيْتَنِى وَ مِنْ كُلِّ خَيْرٍ أَعْطَيْتَنِى، (4) رَبِّ بِما أَطْعَمْتَنِى وَ سَقَيْتَنِى، (5) رَبِّ بِما أَغْنَيْتَنِى وَ أَقْنَيْتَنِى، (6) رَبِّ بِما أَعَنْتَنِى وَ أَعْزَزْتَنِى، (7) رَبِّ بِما أَلْبَسْتَنِى مِنْ سِتْرِكَ الصَّافِى، (8) وَ يَسَّرْتَ لِى مِنْ صُنْعِكَ الْكافِى ؛ (9) صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، (10) وَ أَعِنِّى عَلَىٰ بَوائِقِ الدُّهُورِ وَ صُرُوفِ اللَّيالِى وَ الْأَيَّامِ، (11) وَ نَجِّنِى مِنْ أَهْوالِ الدُّنْيا وَ كُرُباتِ الْآخِرَةِ، (12) وَ اكْفِنِى شَرَّ مَا يَعْمَلُ الظَّالِمُونَ فِى الْأَرْضِ . (13) اَللّٰهُمَّ مَا أَخافُ فَاكْفِنِى، (14) وَ مَا أَحْذَرُ فَقِنِى، (15) وَ فِى نَفْسِى وَ دِينِى فَاحْرُسْنِى، (16) وَ فِى سَفَرِى فَاحْفَظْنِى، (17) وَ فِى أَهْلِى وَ مالِى فَاخْلُفْنِى، (18) وَ فِيما رَزَقْتَنِى فَبارِكْ لِى، (19) وَ فِى نَفْسِى فَذَلِّلْنِى، (20) وَ فِى أَعْيُنِ النَّاسِ فَعَظِّمْنِى، (21) وَ مِنْ شَرِّ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ فَسَلِّمْنِى، (22) وَ بِذُنُوبِى فَلا تَفْضَحْنِى، (23) وَ بِسَرِيرَتِى فَلا تُخْزِنِى، (24) وَ بِعَمَلِى

ص: 655


1- پروردگارا به اینکه به من احسان کردی و در خویشتنم سلامت و تندرستی نهادی،
2- پروردگارا به اینکه محافظتم نمودی و موفّقم داشتی،
3- پروردگارا به اینکه بر من نعمت بخشیدی و راهنمایی ام کردی،
4- پروردگارا به اینکه سزاوار احسانم کردی و از هر خیری عطایم فرمودی،
5- پروردگارا به اینکه مرا خوراندی و نوشاندی،
6- پروردگارا به اینکه بی نیازم ساختی و اندوخته ام بخشیدی،
7- پروردگارا به اینکه یاری ام نمودی و توانمندی ام دادی،
8- پروردگارا به اینکه به من پوشاندی، از پوشش خالص و نابت
9- و بر من آسان نمودی، از رفتار کفایت کننده ات ؛
10- بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و
11- مرا بر بلاهای روزگار و حوادث شبها و روزها یاری ده
12- و از هراس های دنیا و گرفتاری های آخرت رهایم کن
13- و مرا از شرّ آنچه ستمگران در زمین انجام می دهند بازدار .
14- خدایا از آنچه می ترسم مرا بس باش
15- و از آنچه پرهیز می کنم نگهداری کن
16- و در روح و روانم و دینم از من نگهبانی فرما
17- و مرا در سفرم نگهدار
18- و در خاندان و مالم جانشینم باش
19- و مرا در آنچه نصیبم فرمودی برکت ده
20- و در نزد خویش خوارم ساز
21- و در دیدگان مردم بزرگم کن
22- و از شرّ جن و انس سالمم بدار
23- و به گناهانم رسوایم مساز
24- و به پنهانم خوار و بی مقدارم مکن

فَلا تَبْتَلِنِى، (1) وَ نِعَمَكَ فَلا تَسْلُبْنِى، (2) وَ إِلىٰ غَيْرِكَ فَلا تَكِلْنِى ؛ (3) إِلٰهِى إِلىٰ مَنْ تَكِلُنِى؟!(4) إِلىٰ قَرِيبٍ فَيَقْطَعُنِى، (5) ام إِلىٰ بَعِيدٍ فَيَتَجَهَّمُنِى، (6) ام إِلَى الْمُسْتَضْعِفِينَ لِى وَ أَنْتَ رَبِّى وَ مَلِيكُ أَمْرِى؟! (7) أَشْكُو إِلَيْكَ غُرْبَتِى، (8) وَ بُعْدَ دارِى، (9) وَ هَوانِى عَلَىٰ مَنْ مَلَّكْتَهُ أَمْرِى، (10) إِلٰهِى فَلاٰ تُحْلِلْ عَلَىَّ غَضَبَكَ، (11) فَإِنْ لَمْ تَكُنْ غَضِبْتَ عَلَىَّ فَلا أُبالِى سِواكَ، (12) سُبْحانَكَ غَيْرَ أَنَّ عافِيَتَكَ أَوْسَعُ لِى، (13) فَأَسْأَلُكَ يَا رَبِّ بِنُورِ وَجْهِكَ الَّذِى أَشْرَقَتْ لَهُ الْأَرْضُ وَ السَّماواتُ، (14) وَ كُشِفَتْ (انكَشَفَت) الظُّلُماتُ ؛ (15) وَ صَلَحَ بِهِ أَمْرُ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ، (16) أَنْ لَاتُمِيتَنِى عَلَىٰ غَضَبِكَ وَ لَا تُنْزِلْ بِى سَخَطَكَ، (17) لَكَ الْعُتْبىٰ، لَكَ الْعُتْبىٰ حَتَّىٰ تَرْضىٰ قَبْلَ ذٰلِكَ ؛ (18) لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ، رَبَّ الْبَلَدِ الْحَرامِ، وَ الْمَشْعَرِ الْحَرامِ وَ الْبَيْتِ الْعَتِيقِ، (19) الَّذِى أَحْلَلْتَهُ الْبَرَكَةَ، وَ جَعَلْتَهُ لِلنَّاسِ أَمْناً، (20) يَا مَنْ عَفا عَنْ عَظِيمِ الذُّنُوبِ بِحِلْمِهِ، (21) يَا مَنْ أَسْبَغَ النَّعْماءَ بِفَضْلِهِ، (22) يَا مَنْ أَعْطَى الْجَزِيلَ بِكَرَمِهِ، (23) يَا

ص: 656


1- و به عملم دچارم مساز
2- و مرا از نعمت هایت محروم مفرما و
3- به غیر خود واگذارم مکن ؛
4- خدایا، مرا به که واگذار می کنی؟
5- به نزدیک تا با من به دشمنی برخیزد
6- یا به بیگانه تا با من با ترش رویی برخورد کند
7- یا به آنان که خوارم می شمرند؟ و حال اینکه تو خدای من و زمامدار کار منی .
8- من به تو شکایت می کنم، از غربتم
9- و دوری خانه آخرتم
10- و سبکی ام نزد کسی که اختیار کارم را به او دادی .
11- معبودم خشمت را بر من فرود نیاور،
12- اگر در مقام خشم کردن بر من نباشی، از غیر تو باک ندارم،
13- منزّهی تو، جز اینکه عافیتت بر من گسترده تر است،
14- از تو درخواست می کنم پروردگارا به نور ذاتت که زمین و آسمان ها به آن روشن گشت
15- و تاریکی ها به آن برطرف شد ؛
16- و کار گذشتگان و آیندگان به وسیله آن به سر و سامان رسید
17- که مرا بر خشمت نمیرانی و غضبت را بر من فرود نیاوری،
18- خشنودی حق توست، خشنودی حق توست تا پیش از آن راضی شوی،
19- معبودی جز تو نیست، پروردگار خانه محترم و مشعرالحرام و خانه کعبه
20- که برکت را در آن نازل فرمودی و آن را برای مردم ایمن ساختی،
21- ای آن که با بردباری اش از گناهان بزرگ گذشت،
22- ای آن که با احسانش نعمت ها را کامل ساخت،
23- ای آن که با کرمش گسترده و فراوان عطا کرد،

عُدَّتِى فِى شِدَّتِى، (1) يَا صاحِبِى فِى وَحْدَتِى، (2) يَا غِياثِى فِى كُرْبَتِى، (3) يَا وَلِيِّى فِى نِعْمَتِى، (4) يَا إِلٰهِى وَ إِلٰهَ آبائِى إِبْراهِيمَ وَ إِسْماعِيلَ(5) وَ إِسْحاقَ وَ يَعْقُوبَ وَ رَبَّ جَبْرَئِيلَ وَ مِيكائِيلَ (مِیكالَ) و إِسْرافِيلَ، (6) وَ رَبَّ مُحَمَّدٍ خاتَمِ النَّبِيِّينَ وَ آلِهِ الْمُنْتَجَبِينَ، (7) وَ مُنْزِلَ التَّوْراةِ وَ الْإِنْجِيلِ، وَ الزَّبُورِ(8) وَ الْفُرْقانِ، وَ مُنَزِّلَ كهيعص (کاف، ها، یا، عین، صاد) وَ طٰهٰ (طا، ها) وَ يٰس (یا، سین )، وَ الْقُرْآنِ الْحَكِيمِ ؛ (9) أَنْتَ كَهْفِى حِينَ تُعْيِينِى الْمَذاهِبُ فِى سَعَتِها، (10) وَ تَضِيقُ بِىَ الْأَرْضُ بِرُحْبِها (بما رَحُبَت )، (11) وَ لَوْلَا رَحْمَتُكَ لَكُنْتُ مِنَ الْهالِكِينَ، (12) وَ أَنْتَ مُقِيلُ عَثْرَتِى، (13) وَ لَوْلا سَتْرُكَ (لی) إِيَّاىَ لَكُنْتُ مِنَ الْمَفْضُوحِينَ، (14) وَ أَنْتَ مُؤَيِّدِى بِالنَّصْرِ عَلَىٰ أَعْدائِى، (15) وَ لَوْلا نَصْرُكَ إِيَّاىَ لَكُنْتُ مِنَ الْمَغْلُوبِينَ، (16) يَا مَنْ خَصَّ نَفْسَهُ بِالسُّمُوِّ وَ الرِّفْعَةِ، (17) فَأَوْلِياؤُهُ بِعِزِّهِ يَعْتَزُّونَ، (18) يَا مَنْ جَعَلَتْ لَهُ الْمُلُوكُ نِيرَ الْمَذَلَّةِ عَلَىٰ أَعْناقِهِمْ، (19) فَهُمْ مِنْ سَطَواتِهِ خائِفُونَ، (20) يَعْلَمُ خائِنَةَ الْأَعْيُنِ، وَ مَا تُخْفِى

ص: 657


1- ای توشه ام در سختی ها،
2- ای همراهم در تنهایی،
3- ای فریادرسم در گرفتاری ها،
4- ای سرپرستم در نعمت ها،
5- ای خدای من و خدای پدرانم ابراهیم و اسماعیل
6- و اسحاق و یعقوب و پروردگار جبرائیل و میکاییل و اسرافیل
7- و پروردگار محمّد خاتم پیامبران و اهل بیت برگزیده اش
8- و نازل کننده تورات و انجیل و زبور
9- و قرآن و نازل کننده کهیعص و طه و یس و قرآن حکیم ؛
10- تو پناهگاه منی زمانی که راه ها با همه وسعتشان درمانده ام کنند
11- و زمین با همه پهناوری اش بر من تنگ گیرد
12- و اگر رحمت تو نبود، هر آینه من از هلاک شدگان بودم
13- و نادیده گیرنده لغزشم تویی
14- و اگر پرده پوشی ات بر من نبود، هرآینه من از رسواشدگان بودم
15- و تویی که مرا با پیروزی بر دشمنانم حمایت می کنی
16- و اگر یاری تو نبود هر آینه من از شکست خوردگان بودم،
17- ای که وجودش را به بلندی و برتری اختصاص داده،
18- در نتیجه اولیایش به عزّت او عزیز می شوند،
19- ای آن که پادشاهان در برابرش یوغ ذلّت بر گردن هایشان گذاشته اند،
20- در نتیجه از حملاتش ترسانند ؛

الصُّدُورُ، (1) وَ غَيْبَ مَا تَأْتِى بِهِ الْأَزْمِنَةُ وَ الدُّهُورُ، (2) يَا مَنْ لَايَعْلَمُ كَيْفَ هُوَ إِلّا هُوَ، (3) يَا مَنْ لَايَعْلَمُ مَا هُوَ إِلّا هُوَ، (4) يَا مَنْ لَايَعْلَمُهُ إِلّا هُوَ [يَا مَنْ لَايَعْلَمُ مَا یَعلَمُه إِلّا هُو]َ، (5) يَا مَنْ كَبَسَ الْأَرْضَ عَلَى الْماءِ وَ سَدَّ الْهَواءَ بِالسَّماءِ، (6) يَا مَنْ لَهُ أَكْرَمُ الْأَسْماءِ، (7) يَا ذَا الْمَعْرُوفِ الَّذِى لَايَنْقَطِعُ أَبَداً، (8) يَا مُقَيِّضَ الرَّكْبِ لِيُوسُفَ فِى الْبَلَدِ الْقَفْرِ(9) وَ مُخْرِجَهُ مِنَ الْجُبِّ وَ جاعِلَهُ بَعْدَ الْعُبُودِيَّةِ مَلِكاً، (10) يَا رادَّهُ عَلَىٰ يَعْقُوبَ بَعْدَ أَنِ ابْيَضَّتْ عَيْناهُ مِنَ الْحُزْنِ فَهُوَ كَظِيمٌ، (11) يَا كاشِفَ الضُّرِّ وَ الْبَلْوىٰ عَنْ أَيُّوبَ، (12) وَ [یا] مُمْسِكَ يَدَيْ إِبْراهِيمَ عَنْ ذَبْحِ ابْنِهِ بَعْدَ كِبَرِ سِنِّهِ وَ فَناءِ عُمُرِهِ ؛ (13) يَا مَنِ اسْتَجابَ لِزَكَرِيَّا فَوَهَبَ لَهُ يَحْيىٰ وَ لَمْ يَدَعْهُ فَرْداً وَحِيداً، (14) يَا مَنْ أَخْرَجَ يُونُسَ مِنْ بَطْنِ الْحُوتِ، (15) يَا مَنْ فَلَقَ الْبَحْرَ لِبَنِى إِسْرائِيلَ فَأَنْجاهُمْ(16) وَ جَعَلَ فِرْعَوْنَ وَ جُنُودَهُ مِنَ الْمُغْرَقِينَ، (17) يَا مَنْ أَرْسَلَ الرِّياحَ مُبَشِّراتٍ بَيْنَ يَدَيْ رَحْمَتِهِ، (18) يَا

ص: 658


1- خیانت چشم ها را و آنچه سینه ها پنهان می کنند می داند
2- و به پنهانی هایی که زمان ها و روزگاران می آورد آگاهی دارد،
3- ای آن که جز او نمی داند او چگونه است،
4- ای آن که جز او نمی داند او چیست،
5- ای آن که جز او، او را نمی شناسد،
6- ای آن که زمین را بر آب انباشت و هوا را به آسمان بست،
7- ای آن که برای او گرامی ترین نام هاست،
8- ای صاحب احسانی که هرگز قطع نگردد،
9- ای آماده کننده کاروان برای نجات یوسف در سرزمین بی آب و گیاه
10- و خارج کننده اش از چاه و قراردهنده اش بر تخت پادشاهی پس از دوره بندگی،
11- ای برگرداننده یوسف به نزد یعقوب پس از آنکه دو چشمش از اندوه نابینا شد و دلش آکنده از غم بود،
12- ای برطرف کننده بدحالی و گرفتاری از ایوب،
13- ای گیرنده دست های ابراهیم از بریدن سر فرزندش، پس از سنّ پیری و به پایان آمدن عمرش ؛
14- ای که دعای زکرّیا را اجابت کرد و یحیی را به او بخشید و او را بی کس و تنها وا نگذاشت،
15- ای که یونس را از دل ماهی در آورد،
16- ای که دریا را برای بنی اسراییل شکافت و آنان را نجات داد
17- و فرعون و لشگریانش را از غرق شدگان قرار داد،
18- ای که بادها را مژده دهندگانی پیشاپیش باران رحمتش فرستاد،

مَنْ لَمْ يَعْجَلْ عَلَىٰ مَنْ عَصاهُ مِنْ خَلْقِهِ، (1) يَا مَنِ اسْتَنْقَذَ السَّحَرَةَ مِنْ بَعْدِ طُولِ الْجُحُودِ، (2) وَ قَدْ غَدَوْا فِى نِعْمَتِهِ يَأْكُلُونَ رِزْقَهُ، (3) وَ يَعْبُدُونَ غَيْرَهُ، وَ قَدْ حادُّوهُ وَ نادُّوهُ، وَ كَذَّبُوا رُسُلَهُ ؛ (4) يَا اللّٰهُ يَا اللّٰهُ يَا بَدِىءُ، (5) يَا بَدِيعُ (بَدِيعاً) لَانِدَّ (بَدءَ) لَكَ، (6) يَا دائِماً لَانَفادَ لَكَ، (7) يَا حَيّاً حِينَ لَاحَىَّ، (8) يَا مُحْيِىَ الْمَوْتىٰ، (9) يَا مَنْ هُوَ قائِمٌ عَلَىٰ كُلِّ نَفْسٍ بِما كَسَبَتْ، (10) يَا مَنْ قَلَّ لَهُ شُكْرِى فَلَمْ يَحْرِمْنِى، (11) وَ عَظُمَتْ خَطِيئَتِى فَلَمْ يَفْضَحْنِى، (12) وَ رَآنِى عَلَى الْمَعاصِى فَلَمْ يَشْهَرْنِى (یَخذُلنی )، (13) يَا مَنْ حَفِظَنِى فِى صِغَرِى، (14) يَا مَنْ رَزَقَنِى فِى كِبَرِى، (15) يَا مَنْ أَيَادِيهِ عِنْدِى لَاتُحْصىٰ، (16) وَ نِعَمُهُ لَاتُجازىٰ، (17) يَا مَنْ عارَضَنِى بِالْخَيْرِ وَ الْإِحْسانِ(18) وَ عارَضْتُهُ بِالْإِساءَةِ وَ الْعِصْيانِ، (19) يَا مَنْ هَدانِى لِلْإِيمانِ مِنْ قَبْلِ أَنْ أَعْرِفَ شُكْرَ الامْتِنانِ، (20) يَا مَنْ دَعَوْتُهُ مَرِيضاً فَشَفانِى ؛ (21) وَ عُرْياناً فَكَسانِى، (22) وَ جائِعاً فَأَشْبَعَنِى، (23) وَ عَطْشاناً فَأَرْوانِى، (24) وَ ذَلِيلاً فَأَعَزَّنِى، (25) وَ جاهِلاً

ص: 659


1- ای که بر عذاب نافرمانان از بندگانش شتاب نورزد،
2- ای آن که ساحران روزگار موسی را از ورطه هلاکت رهانید، پس از سالیان طولانی که در انکار حق بودند
3- و در عین حال متنعّم به نعمت او رزقش را می خوردند
4- و برای غیر او بندگی می کردند، با او مخالفت داشتند و برای او شبیه قرار داده بودند و پیامبرانش را تکذیب کردند ؛
5- ای خدا، ای خدا، ای آغازگر،
6- ای نوآور، برای تو همتایی نیست،
7- ای جاودانی که پایانی برایت نمی باشد،
8- ای زنده وقتی که زنده ای نبود،
9- ای زنده کننده مردگان،
10- ای مراقب بر هرکس به آنچه انجام داده،
11- ای که شکرم برای او اندک است ولی محرومم نساخت
12- و خطایم بزرگ شد، پس رسوایم نکرد
13- و مرا بر نافرمانی ها دید، ولی در بین مردم مشهور و سرشناسم ننمود،
14- ای که در خردسالی حفظم نمود
15- و در بزرگ سالی رزقم داد،
16- ای که عطاهایش نزد من شماره نشود
17- و نعمت هایش تلافی نگردد،
18- ای که با من به خیر و احسان روبرو شد
19- و من با بدی و نافرمانی با او روبرو گشتم،
20- ای که به ایمان هدایتم نمود، پیش از آنکه سپاس نعمت هایش را بشناسم،
21- ای که در بیماری خواندمش، پس شفایم داد ؛
22- و در حال برهنگی، پوشاند مرا
23- و در حال گرسنگی سیرم کرد
24- و در حال تشنگی سیرابم نمود
25- و در حال خواری، عزّتم بخشید

فَعَرَّفَنِى، (1) وَ وَحِيداً فَكَثَّرَنِى، (2) وَ غائِباً فَرَدَّنِى، (3) وَ مُقِلّاً فَأَغْنانِى، (4) وَ مُنْتَصِراً فَنَصَرَنِى، (5) وَ غَنِيّاً فَلَمْ يَسْلُبْنِى، (6) وَ أَمْسَكْتُ عَنْ جَمِيعِ ذٰلِكَ فَابْتَدَأَنِى، (7) فَلَكَ الْحَمْدُ وَ الشُّكْرُ يَا مَنْ أَقالَ عَثْرَتِى، (8) وَ نَفَّسَ كُرْبَتِى، (9) وَ أَجابَ دَعْوَتِى، (10) وَ سَتَرَ عَوْرَتِى، (11) وَ غَفَرَ ذُنُوبِى، (12) وَ بَلَّغَنِى طَلِبَتِى، (13) وَ نَصَرَنِى عَلَىٰ عَدُوِّى، (14) وَ إِنْ أَعُدَّ نِعَمَكَ وَ مِنَنَكَ وَ كَرائِمَ مِنَحِكَ لَاأُحْصِيها ؛ (15) يَا مَوْلاىَ أَنْتَ الَّذِى مَنَنْتَ، (16) أَنْتَ الَّذِى أَنْعَمْتَ، (17) أَنْتَ الَّذِى أَحْسَنْتَ، (18) أَنْتَ الَّذِى أَجْمَلْتَ، (19) أَنْتَ الَّذِى أَفْضَلْتَ، (20) أَنْتَ الَّذِى أَكْمَلْتَ، (21) أَنْتَ الَّذِى رَزَقْتَ، (22) أَنْتَ الَّذِى وَفَّقْتَ، (23) أَنْتَ الَّذِى أَعْطَيْتَ، (24) أَنْتَ الَّذِى أَغْنَيْتَ، (25) أَنْتَ الَّذِى أَقْنَيْتَ، (26) أَنْتَ الَّذِى آوَيْتَ، (27) أَنْتَ الَّذِى كَفَيْتَ، (28) أَنْتَ الَّذِى هَدَيْتَ، (29) أَنْتَ الَّذِى عَصَمْتَ، (30) أَنْتَ الَّذِى سَتَرْتَ، (31) أَنْتَ الَّذِى غَفَرْتَ، (32) أَنْتَ الَّذِى اَقَلتَ، (33) أَنْتَ الَّذِى مَكَّنْتَ، (34) أَنْتَ الَّذِى أَعْزَزْتَ، (35) أَنْتَ الَّذِى أَعَنْتَ، (36) أَنْتَ الَّذِى

ص: 660


1- و در حال نادانی، معرفتم داد
2- و در حال تنهایی افزونم نمود
3- و در حال غربت، بازم گرداند
4- و در حال نداری، دارایم کرد
5- و در یاری خواهی، یاری ام فرمود
6- و در ثروتمندی محرومم نکرد
7- و از درخواست همه این ها باز ایستادم، پس او شروع به عنایت بر من نمود،
8- ستایش و سپاس توراست، ای که لغزشم را نادیده گرفت
9- و اندوهم را زدود
10- و دعایم را اجابت کرد
11- و عیبم را پوشاند
12- و گناهم را آمرزید
13- و مرا به خواسته ام رساند
14- و بر دشمنم پیروز گرداند،
15- اگر نعمت ها و عطاها و بخشش های باارزشت را برشمارم هرگز نمی توانم به شماره آرم ؛
16- ای سرور من، تویی که عطا کردی،
17- تویی که نعمت دادی،
18- تویی که نیکی کردی،
19- تویی که زیبا نمودی،
20- تویی که افزون نمودی،
21- تویی که کامل کردی،
22- تویی که روزی دادی،
23- تویی که موّفق نمودی،
24- تویی که عطا کردی،
25- تویی که بی نیاز نمودی،
26- تویی که ثروت بخشیدی،
27- تویی که پناه دادی،
28- تویی که کفایت نمودی،
29- تویی که راهنمایی فرمودی،
30- تویی که حفظ کردی،
31- تویی که پرده پوشی نمودی،
32- تویی که آمرزیدی،
33- تویی که نادیده گرفتی،
34- تویی که قَدرت دادی،
35- تویی که توانمندی بخشیدی،
36- تویی که کمک کردی،

عَضَدْتَ، (1) أَنْتَ الَّذِى أَيَّدْتَ، (2) أَنْتَ الَّذِى نَصَرْتَ، (3) أَنْتَ الَّذِى شَفَيْتَ، (4) أَنْتَ الَّذِى عافَيْتَ، (5) أَنْتَ الَّذِى أَكْرَمْتَ ؛ (6) تَبارَكْتَ وَ تَعالَيْتَ، (7) فَلَكَ الْحَمْدُ دائِماً، (8) وَ لَكَ الشُّكْرُ واصِباً أَبَداً، (9) ثُمَّ أَنَا يَا إِلٰهِىَ الْمُعْتَرِفُ بِذُنُوبِى فَاغْفِرْها لِى، (10) أَنَا الَّذِى أَسَأْتُ، (11) أَنَا الَّذِى أَخْطَأْتُ، (12) أَنَا الَّذِى هَمَمْتُ، (13) أَنَا الَّذِى جَهِلْتُ، (14) أَنَا الَّذِى غَفَلْتُ، (15) أَنَا الَّذِى سَهَوْتُ، (16) أَنَا الَّذِى اعْتَمَدْتُ، (17) أَنَا الَّذِى تَعَمَّدْتُ، (18) أَنَا الَّذِى وَعَدْتُ، (19) وَ أَنَا الَّذِى أَخْلَفْتُ، (20) أَنَا الَّذِى نَكَثْتُ، (21) أَنَا الَّذِى أَقْرَرْتُ، (22) أَنَا الَّذِى اعْتَرَفْتُ بِنِعْمَتِكَ عَلَىَّ وَ عِنْدِى(23) وَ أَبُوءُ بِذُنُوبِى فَاغْفِرْها لِى، (24) يَا مَنْ لَاتَضُرُّهُ ذُنُوبُ عِبادِهِ وَ هُوَ الْغَنِىُّ عَنْ طاعَتِهِمْ، (25) وَ الْمُوَفِّقُ مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْهُمْ بِمَعُونَتِهِ وَ رَحْمَتِهِ، (26) فَلَكَ الْحَمْدُ إِلٰهِى وَ سَيِّدِى ؛ (27) إِلٰهِى أَمَرْتَنِى فَعَصَيْتُكَ، (28) وَ نَهَيْتَنِى فَارْتَكَبْتُ نَهْيَكَ، (29) فَأَصْبَحْتُ لَا ذا بَراءَةٍ (لِى) فَأَعْتَذِرَ، (30) وَ لَا ذا قُوَّةٍ فَأَنْتَصِرَ، (31) فَبِأَيِّ شَىْءٍ أَسْتَقْبِلُكَ (أَسْتَقْیلُكَ) يَا مَوْلاىَ؟(32)

ص: 661


1- تویی که حمایت فرمودی،
2- تویی که نیرو بخشیدی،
3- تویی که نصرت دادی،
4- تویی که شفا بخشیدی،
5- تویی که سلامت کامل دادی،
6- تویی که گرامی داشتی ؛
7- بزرگ و برتری،
8- حَمد و شکر همیشگی توراست،
9- و برای همیشه ممنونم
10- سپس من معبودا اعتراف کننده به گناهانم هستم، پس مرا بیامرز،
11- منم که بد کردم،
12- منم که خطا کردم،
13- منم که قصد گناه کردم،
14- منم که نادانی نمودم،
15- منم که غفلت ورزیدم،
16- منم که اشتباه کردم،
17- منم که به غیر تو اعتماد کردم،
18- منم که در گناه تعمّد داشتم،
19- منم که وعده کردم،
20- منم که وعده شکستم،
21- منم که پیمان شکنی نمودم،
22- منم که اقرار کردم،
23- منم که به نعمتت بر خود و پیش خود اعتراف کردم
24- و به گناهانم اقرار می کنم، پس مرا بیامرز،
25- ای آن که گناهان بندگانش به او زیانی نرساند و او بی نیاز از طاعت آنان است
26- و توفیق دهنده کسی که از آنان به کمک و رحمتش عمل شایسته بجا آورد،
27- تو را سپاس ای معبود من و آقای من و خدای من ؛
28- فرمان دادی فرمانت را نخواندم،
29- نهیم نمودی، مرتکب نهیت شدم،
30- اکنون چنانم که نه دارنده زمینه برائتم تا عذرخواهی کنم
31- و نه دارای قَدرتم تا یاری ستانم،
32- ای مولای من با چه وسیله ای با تو روبرو شوم؟

أَبِسَمْعِى أم بِبَصَرِى أم بِلِسانِى، أم بِيَدِى ام بِرِجْلِى؟! (1) أَلَيْسَ كُلُّها نِعَمَكَ عِنْدِى؟! وَ بِكُلِّها عَصَيْتُكَ يَا مَوْلاىَ، (2) فَلَكَ الْحُجَّةُ وَ السَّبِيلُ عَلَىَّ، (3) يَا مَنْ سَتَرَنِى مِنَ الْآباءِ وَ الْأُمَّهاتِ أَنْ يَزْجُرُونِى، (4) وَ مِنَ الْعَشائِرِ وَ الْإِخْوانِ أَنْ يُعَيِّرُونِى، (5) وَ مِنَ السَّلاطِينِ أَنْ يُعاقِبُونِى، (6) وَ لَوِ اطَّلَعُوا يَا مَوْلاىَ عَلَىٰ مَا اطَّلَعْتَ عَلَيْهِ مِنِّى إِذاً مَا أَنْظَرُونِى، (7) وَ لَرَفَضُونِى وَ قَطَعُونِى، (8) فَها أَنَا ذا يَا إِلٰهِى، بَيْنَ يَدَيْكَ يَا سَيِّدِى ؛ (9) خاضِعٌ ذَلِيلٌ حَصِيرٌ حَقِيرٌ، (10) لَاذُو بَراءَةٍ فَأَعْتَذِرَ، (11) وَ لَا ذُو قُوَّةٍ فَأَنْتَصِرُ، (12) وَ لَا حُجَّةٍ فَأَحْتَجُّ بِها، (13) وَ لَا قائِلٌ لَمْ أَجْتَرِحْ وَ لَمْ أَعْمَلْ سُوءاً، (14) وَ مَا عَسَى الْجُحُودُ وَ لَوْ جَحَدْتُ يَا مَوْلاىَ يَنْفَعُنِى، (15) كَيْفَ وَ أَنَّىٰ ذٰلِكَ وَ جَوارِحِى كُلُّها شاهِدَةٌ عَلَىَّ بِما قَدْ عَمِلْتُ (عَلِمْتُ )، (16) وَ عَلِمْتُ يَقِيناً غَيْرَ ذِى شَكٍّ أَنَّكَ سائِلِى مِنْ عَظائِمِ الْأُمُورِ، (17) وَ أَنَّكَ الْحَكَمُ الْعَدْلُ الَّذِى لَاتَجُورُ، (18) وَ عَدْلُكَ مُهْلِكِى، وَ مِنْ كُلِّ (19)

ص: 662


1- آیا با گوشم، یا با دیده ام، یا با زبانم، یا با دستم، یا با پایم،
2- آیا این همه نعمت های تو نزد من نیست؟ و من با همه این ها تو را معصیت کردم،
3- ای مولای من، تو را بر من حجّت و راه است،
4- ای آن که مرا از پدران و مادران پوشاند، از اینکه مرا از خود برانند
5- و از خویشان و برادران، از اینکه مرا سرزنش کنند
6- و از پادشاهان از اینکه مجازاتم نمایند،
7- مولای من اگر اینان آگاه می شدند، بر آنچه تو بر آن از من می دانی،
8- در این صورت مهلتم نمی دانند و مرا تنها می گذاردند و از من می بریدند،
9- هم اینک ای خدای من در برابرت هستم، ای آقای من ؛
10- فروتن و خوار، درمانده و کوچک،
11- نه دارنده زمینه برائتم تا عذرخواهی کنم
12- و نه نیرویی که یاری بطلبم
13- و نه دلیلی که با آن بهانه و عذر بیاورم
14- و نه گوینده ای هستم که گناه و کار بد نکرده باشم،
15- انکار گناه کجا؟ بر فرض اگر انکار می کردم، چه سود می داد،
16- چگونه؟ و چه سان این معنا ممکن شود و حال آنکه همه اعضایم بر آنچه عمل کردم بر من گواه اند
17- به یقین دانستم بدون تردید که تو از کارهای بزرگ من پرسنده ای
18- و تو حاکم عدالت پیشه ای هستی که در حکم و داوری ستم نمی کنی
19- و عدالت تو هلاک کننده من است و من از همه

عَدْلِكَ مَهْرَبِى، (1) فَإِنْ تُعَذِّبْنِى يَا إِلٰهِى فَبِذُنُوبِى بَعْدَ حُجَّتِكَ عَلَىَّ، (2) وَ إِنْ تَعْفُ عَنِّى فَبِحِلْمِكَ وَ جُودِكَ وَ كَرَمِكَ، (3) لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ سُبْحانَكَ إِنِّى كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ ؛ (4) لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ سُبْحانَكَ إِنِّى كُنْتُ مِنَ الْمُسْتَغْفِرِينَ، (5) لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ سُبْحانَكَ إِنِّى كُنْتُ مِنَ الْمُوَحِّدِينَ، (6) لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ سُبْحانَكَ إِنِّى كُنْتُ مِنَ الْخائِفِينَ، (7) لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ سُبْحانَكَ إِنِّى كُنْتُ مِنَ الْوَجِلِينَ، (8) لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ سُبْحانَكَ إِنِّى كُنْتُ مِنَ الرَّاجِينَ، (9) لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ سُبْحانَكَ إِنِّى كُنْتُ مِنَ الرَّاغِبِينَ، (10) لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ سُبْحانَكَ إِنِّى كُنْتُ مِنَ الْمُهَلِّلِينَ، (11) لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ سُبْحانَكَ إِنِّى كُنْتُ مِنَ السَّائِلِينَ، (12) لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ سُبْحانَكَ إِنِّى كُنْتُ مِنَ الْمُسَبِّحِينَ، (13) لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ سُبْحانَكَ إِنِّى كُنْتُ مِنَ الْمُكَبِّرِينَ، (14) لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ سُبْحانَكَ رَبِّى وَ رَبُّ آبائِىَ الْأَوَّلِينَ ؛ (15) اَللّٰهُمَّ هٰذَا ثَنائِى عَلَيْكَ مُمَجِّداً، (16) وَ إِخْلاصِى لِذِكْرِكَ

ص: 663


1- عدالت تو گریزانم،
2- معبودا اگر مرا عذاب کنی، به خاطر گناهان من است پس از حجّتی که بر من داری
3- و اگر از من درگذری، به سبب بردباری و جود و بزرگواری توست،
4- معبودی جز تو نیست من از ستمکارانم ؛
5- معبودی جز تو نیست من از آمرزش خواهانم،
6- معبودی جز تو نیست من از یکتاپرستانم،
7- معبودی جز تو نیست من از هراسندگانم
8- معبودی جز تو نیست، من از بیمناکانم،
9- معبودی جز تو نیست من از امیدوارانم،
10- معبودی جز تو نیست من از مشتاقانم،
11- معبودی جز تو نیست من از «لا اله الّا اللّه» گویانم،
12- معبودی جز تو نیست من از درخواست کنندگانم،
13- معبودی جز تو نیست من از تسبیح کنندگانم،
14- معبودی جز تو نیست منزّهی تو، من از تکبیرگویانم،
15- معبودی جز تو نیست منزّهی تو پروردگار من و پروردگار پدران نخستین من ؛
16- خدایا این است ثنای من بر تو و برای تعظیم تو

مُوَحِّداً، (1) وَ إِقْرارِى بِآلائِكَ مُعَدِّداً، (2) وَ إِنْ كُنْتُ مُقِرّاً أَنِّى لَمْ أُحْصِها لِكَثْرَتِها وَ سُبُوغِها، (3) وَ تَظاهُرِها وَ تَقادُمِها إِلىٰ حادِثٍ، مَا لَمْ تَزَلْ تَتَعَهَّدُنِى (تَتَغَمَّدُنی) بِهِ مَعَها(4) مُنْذُ خَلَقْتَنِى وَ بَرَأْتَنِى مِنْ أَوَّلِ الْعُمْرِ مِنَ الْإِغْناءِ مِنَ الْفَقْرِ، (5) وَ كَشْفِ الضُّرِّ، (6) وَ تَسْبِيبِ الْيُسْرِ، (7) وَ دَفْعِ الْعُسْرِ، (8) وَ تَفْرِيجِ الْكَرْبِ، (9) وَ الْعافِيَةِ فِى الْبَدَنِ، (10) وَ السَّلامَةِ فِى الدِّينِ، (11) وَ لَوْ رَفَدَنِى عَلَىٰ قَدْرِ ذِكْرِ نِعْمَتِكَ جَمِيعُ الْعالَمِينَ مِنَ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ، مَا قَدَرْتُ وَ لَا هُمْ عَلَىٰ ذٰلِكَ، (12) تَقَدَّسْتَ وَ تَعالَيْتَ مِنْ رَبٍّ كَرِيمٍ عَظِيمٍ رَحِيمٍ لَاتُحْصىٰ آلاؤُكَ، (13) وَ لَا يُبْلَغُ ثَناؤُكَ ؛ (14) وَ لَا تُكافىٰ نَعْماؤُكَ، (15) صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَتْمِمْ عَلَيْنا نِعَمَكَ، (16) وَ أَسْعِدْنا بِطاعَتِكَ، (17) سُبْحانَكَ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ . (18) اَللّٰهُمَّ إِنَّكَ تُجِيبُ الْمُضْطَرَّ، (19) وَ تَكْشِفُ السُّوءَ، (20) وَ تُغِيثُ الْمَكْرُوبَ، (21) وَ تَشْفِى السَّقِيمَ، (22) وَ تُغْنِى الْفَقِيرَ، (23) وَ تَجْبُرُ الْكَسِيرَ، (24) وَ تَرْحَمُ الصَّغِيرَ، (25) وَ تُعِينُ الْكَبِيرَ، (26) وَ لَيْسَ دُونَكَ ظَهِيرٌ، (27)

ص: 664


1- و اخلاصم برای یاد تو و به خاطر یکتاپرستی
2- و اقرارم به نعمت هایت، در شمارش آنان،
3- اگرچه اعتراف دارم نتوانستم آن ها را شماره کنم به خاطر کثرت و کمالش
4- و نمایانی و پیشی جستنش تاکنون، آنچه همواره مرا با آن همراه آن ها سرپرستی می کردی،
5- از هنگامی که مرا آفریدی و پدید آوردی، از آغاز عمر و همه آنچه بر من بخشیدی از بی نیاز گرداندنم از تهیدستی
6- و برطرف کردن بدحالی
7- و فراهم کردن اسباب راحتی
8- و دفع دشواری
9- و گشودن گره اندوه
10- و تندرستی در بدن
11- و سلامت در دین،
12- اگر همه جهانیان از گذشتگان و آیندگان به اندازه ای که نعمتت را ذکر کنم یاری ام دهند، نه من قَدرت ذکر آن را دارم نه آن ها،
13- پاکی و برتری، از اینکه پروردگار کریم، بزرگ، مهربانی، عطاهایت به عدد نیاید،
14- به ثنایت نتوان رسید ؛
15- نعمت هایت تلافی نگردد،
16- بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و نعمت هایت را بر ما تمام کن
17- و به طاعتت خوشبختمان فرما،
18- منزّهی تو، معبودی جز تو نیست .
19- خدایا بیچارگان را پاسخ می دهی
20- و بدی را برطرف می کنی
21- و به فریاد گرفتاران می رسی
22- و بیماران را درمان می کنی
23- و تهیدست را بی نیاز می گردانی
24- و شکست را جبران می نمایی
25- و به خردسالان رحم می کنی
26- و به بزرگ سالان کمک می دهی،
27- جز تو پشتیبانی نیست

وَلَا فَوْقَكَ قَدِيرٌ، (1) وَ أَنْتَ الْعَلِىُّ الْكَبِيرُ، (2) يَا مُطْلِقَ الْمُكَبَّلِ الْأَسِيرِ، (3) يَا رازِقَ الطِّفْلِ الصَّغِيرِ، (4) يَا عِصْمَةَ الْخائِفِ الْمُسْتَجِيرِ، (5) يَا مَنْ لَاشَرِيكَ لَهُ وَ لَا وَزِيرَ ؛ (6) صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، (7) وَ أَعْطِنِى فِى هٰذِهِ الْعَشِيَّةِ أَفْضَلَ مَا أَعْطَيْتَ وَ أَنَلْتَ أَحَداً مِنْ عِبادِكَ مِنْ نِعْمَةٍ تُولِيها، (8) وَ آلاءٍ تُجَدِّدُها، (9) وَ بَلِيَّةٍ تَصْرِفُها، (10) وَ كُرْبَةٍ تَكْشِفُها، (11) وَ دَعْوَةٍ تَسْمَعُها، (12) وَ حَسَنَةٍ تَتَقَبَّلُها، (13) وَ سَيِّئَةٍ تَتَغَمَّدُها، (14) إِنَّكَ لَطِيفٌ بِما تَشاءُ خَبِيرٌ وَ عَلَىٰ كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ . (15) اَللّٰهُمَّ إِنَّكَ أَقْرَبُ مَنْ دُعِىَ، (16) وَ أَسْرَعُ مَنْ أَجابَ، (17) وَ أَكْرَمُ مَنْ عَفا، (18) وَ أَوْسَعُ مَنْ أَعْطىٰ، (19) وَ أَسْمَعُ مَنْ سُئِلَ، (20) يَا رَحْمٰنَ الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ رَحِيمَهُما، (21) لَيْسَ كَمِثْلِكَ مَسْؤُولٌ، (22) وَ لَا سِواكَ مَأْمُولٌ، (23) دَعَوْتُكَ فَأَجَبْتَنِى، (24) وَ سَأَلْتُكَ فَأَعْطَيْتَنِى، (25) وَ رَغِبْتُ إِلَيْكَ فَرَحِمْتَنِى، (26) وَ وَثِقْتُ بِكَ فَنَجَّيْتَنِى، (27) وَ فَزِعْتُ إِلَيْكَ فَكَفَيْتَنِى ؛ (28) اَللّٰهُمَّ فَصَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ عَبْدِكَ وَ رَسُولِكَ(29)

ص: 665


1- و فوق تو قَدرتمندی وجود ندارد
2- و تو برتر و بزرگی،
3- ای رهاکننده اسیر در بند،
4- ای روزی دهنده کودک خردسال،
5- ای پناه هراسنده پناه خواه،
6- ای که برایت شریک و وزیری نیست ؛
7- بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست
8- و در این شب به من عطا کن برترین چیزی که عطا کردی و نائل نمودی یکی از بندگانت را، از نعمتی که می بخشی
9- و عطاهایی که تجدید می نمایی
10- و بلایی که برمی گردانی
11- و رنجی که برطرف می کنی
12- و دعایی که می شنوی
13- و عمل نیکی که می پذیری
14- و بدی و زشتی که می پوشانی،
15- همانا به هرچه خواهی مهربان و آگاهی و بر هر کاری توانایی .
16- خدایا تو نزدیک ترین کسی هستی که خوانده شود
17- و سریع ترین کسی که جواب دهد
18- و بزرگوارترین کسی که گذشت کند
19- و وسیع ترین کسی که عطا کند
20- و شنواترین کسی که سؤال شود،
21- ای مهربان دنیا و آخرت و بخشنده در هر دو،
22- همانند تو سؤال شده ای نیست
23- و غیر تو آرزو شده ای وجود ندارد،
24- خواندمت، پاسخم دادی،
25- از تو درخواست کردم عطایم نمودی
26- و به سویت مشتاق، به من رحم فرمودی،
27- به تو اطمینان کردم، نجاتم دادی و
28- به تو پناهنده شدم، کفایتم نمودی ؛
29- خدایا درود فرست بر محمّد بنده و فرستاده ات

وَنَبِيِّكَ وَ عَلَىٰ آلِهِ الطَّيِّبِينَ الطَّاهِرِينَ أَجْمَعِينَ، (1) وَ تَمِّمْ لَنا نَعْماءَكَ، (2) وَ هَنِّئْنا عَطاءَكَ، (3) وَ اكْتُبْنا لَكَ شاكِرِينَ، (4) وَ لِآلائِكَ ذاكِرِينَ، (5) آمِينَ آمِينَ رَبَّ الْعالَمِينَ . (6) اَللّٰهُمَّ يَا مَنْ مَلَكَ فَقَدَرَ، (7) وَ قَدَرَ فَقَهَرَ، (8) وَ عُصِىَ فَسَتَرَ، (9) وَ اسْتُغْفِرَ فَغَفَرَ، (10) يَا غايَةَ الطَّالِبِينَ الرَّاغِبِينَ وَ مُنْتَهىٰ أَمَلِ الرَّاجِينَ، (11) يَا مَنْ أَحاطَ بِكُلِّ شَىْءٍ عِلْماً، (12) وَ وَسِعَ الْمُسْتَقِيلِينَ رَأْفَةً وَ رَحْمَةً وَ حِلْماً ؛ (13) اَللّٰهُمَّ إِنَّا نَتَوَجَّهُ إِلَيْكَ فِى هٰذِهِ الْعَشِيَّةِ الَّتِى شَرَّفْتَها وَ عَظَّمْتَها بِمُحَمَّدٍ نَبِيِّكَ وَ رَسُولِكَ وَ خِيَرَتِكَ مِنْ خَلْقِكَ وَ أَمِينِكَ عَلَىٰ وَ حْيِكَ، (14) الْبَشِيرِ النَّذِيرِ، (15) السِّراجِ الْمُنِيرِ، (16) الَّذِى أَنْعَمْتَ بِهِ عَلَى الْمُسْلِمِينَ وَ جَعَلْتَهُ رَحْمَةً لِلْعالَمِينَ . (17) اَللّٰهُمَّ فَصَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ كَما مُحَمَّدٌ أَهْلٌ لِذٰلِكَ مِنْكَ(18) يَا عَظِيمُ فَصَلِّ عَلَيْهِ وَ عَلَىٰ آلِهِ الْمُنْتَجَبِينَ الطَّيِّبِينَ الطَّاهِرِينَ أَجْمَعِينَ، (19) وَ تَغَمَّدْنا بِعَفْوِكَ عَنَّا، (20) فَإِلَيْكَ عَجَّتِ الْأَصْواتُ بِصُنُوفِ اللُّغاتِ، (21) فَاجْعَلْ لَنَا اَللّٰهُمَّ فِى

ص: 666


1- و پیامبرت و بر همگی اهل بیت پاک و پاکیزه اش
2- و نعمت هایت را بر ما تمام کن
3- و عطاهایت را بر ما گوارا گردان
4- و ما را نسبت به خودت از سپاسگزاران
5- و در نعمت هایت از یادکنندگان ثبت فرما،
6- آمین آمین ای پروردگار جهانیان .
7- خدایا ای که مالک شد و توانست
8- و توانست و چیره شد،
9- نافرمانی شد و پوشاند،
10- از او آمرزش خواسته شد، آمرزید،
11- ای هدف خواستاران مشتاق و نهایت آرزوی امیدواران،
12- ای آن که در دانایی بر هر چیز احاطه دارد و در مهربانی و رحمت و بردباری،
13- خواهندگان گذشت از گناه را فرا می گیرد ؛
14- خدایا در این شب به تو رو می آوریم، شبی که آن را برجستگی و برتری و عظمت دادی به محمّد پیامبرت و فرستاده ات و برگزیده از خلقت و امین وحی ات،
15- آن مژده دهنده و هشداردهنده
16- و چراغ نوربخش،
17- آن که به سبب او بر مسلمانان نعمت بخشیدی و او را رحمت برای جهانیان قرار دادی .
18- خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، آن چنان که محمّد از جانب تو شایسته آن است،
19- ای بزرگ، بر او و بر همه خاندان نجیب و پاک و پاکیزه اش درود فرست
20- و ما را به گذشتت از ما (به رحمتت) بپوشان
21- که صداها با انواع لغات به جانب تو بلند است،

هٰذِهِ الْعَشِيَّةِ، نَصِيباً مِنْ كُلِّ خَيْرٍ تَقْسِمُهُ بَيْنَ عِبادِكَ، (1) وَ نُورٍ تَهْدِى بِهِ، (2) وَ رَحْمَةٍ تَنْشُرُها، (3) وَ بَرَكَةٍ تُنْزِلُها، (4) وَ عافِيَةٍ تُجَللّها، (5) وَ رِزْقٍ تَبْسُطُهُ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ ؛ (6) اَللّٰهُمَّ أَقْلِبْنا فِى هٰذَا الْوَقْتِ مُنْجِحِينَ مُفْلِحِينَ مَبْرُورِينَ غانِمِينَ، (7) وَ لَا تَجْعَلْنا مِنَ الْقانِطِينَ، (8) وَ لَا تُخْلِنا مِنْ رَحْمَتِكَ، (9) وَ لَا تَحْرِمْنا مَا نُؤَمِّلُهُ مِنْ فَضْلِكَ، (10) وَ لَا تَجْعَلْنا مِنْ رَحْمَتِكَ مَحْرُومِينَ، (11) وَ لَا لِفَضْلِ مَا نُؤَمِّلُهُ مِنْ عَطائِكَ قانِطِينَ، (12) وَ لَا تَرُدَّنا خائِبِينَ، (13) وَ لَا مِنْ بابِكَ مَطْرُودِينَ، (14) يَا أَجْوَدَ الْأَجْوَدِينَ، (15) وَ أَكْرَمَ الْأَكْرَمِينَ، (16) إِلَيْكَ أَقْبَلْنا مُوقِنِينَ، (17) وَ لِبَيْتِكَ الْحَرامِ آمِّينَ قاصِدِينَ، (18) فَأَعِنَّا عَلَىٰ مَناسِكِنا، (19) وَ أَكْمِلْ لَنا حَجَّنا، (20) وَ اعْفُ عَنَّا وَ عافِنا، (21) فَقَدْ مَدَدْنا إِلَيْكَ أَيْدِيَنا فَهِىَ بِذِلَّةِ الاعْتِرافِ مَوْسُومَةٌ ؛ (22) اَللّٰهُمَّ فَأَعْطِنا فِى هٰذِهِ الْعَشِيَّةِ مَا سَأَلْناكَ، (23) وَ اكْفِنا مَا اسْتَكْفَيْناكَ، (24) فَلا كافِىَ لَنا سِواكَ، (25) وَ لَا رَبَّ لَنا غَيْرُكَ، (26) نافِذٌ فِينا حُكْمُكَ، (27) مُحِيطٌ بِنا عِلْمُكَ، (28) عَدْلٌ فِينا

ص: 667


1- خدایا در این شب برای ما این امور را قرار ده: از هر خیری نصیبی که میان بندگانت تقسیم می کنی
2- و نوری که با آن هدایت می نمایی
3- و رحمتی که می گسترانی
4- و برکتی که فرو می فرستی
5- و تندرستی و عافیتی که بر اندام حیات بندگان می پوشانی
6- و رزقی که می گسترانی، ای مهربان ترین مهربانان ؛
7- خدایا ما را در این وقت از پیشگاه رحمتت پیروز و رستگار و پذیرفته و بهره مند بازگردان
8- و ما را از ناامیدان قرار مده
9- و از رحمتت با دست تهی و خالی مگذار
10- و از آنچه از احسانت امیدواریم مبتلای به حرمان مکن
11- و از رحمتت محروممان منما
12- و از افزونی آنچه از عطایت آرزو داریم ناامید مساز
13- و ناکام باز مگردان
14- و از درگاهت مران،
15- ای بخشنده ترین بخشندگان
16- و کریم ترین کریمان،
17- یقین کنان به درگاهت رو نمودیم
18- و آهنگ کنان و روی کنان به زیارت خانه ات آمده ایم،
19- بر ادای مناسک حج یاری مان ده
20- و حجّمان را کامل کن
21- و از ما درگذر و به ما سلامت کامل بده،
22- چراکه دست های خود را به جانب تو دراز کرده ایم و آن دست ها به خواری اعتراف علامت دار است ؛
23- خدایا آنچه را در این شب از تو خواستیم به ما عطا کن
24- و کفایت آنچه را از تو خواستیم عهده دار باش
25- که ما را کفایت کننده ای جز تو نیست
26- و برای ما پروردگاری جز تو نمی باشد،
27- قانونت بر ما نافذ است،
28- دانشت ما را فراگیر است،

قَضاؤُكَ، (1) اقْضِ لَنَا الْخَيْرَ، (2) وَ اجْعَلْنا مِنْ أَهْلِ الْخَيْرِ . (3) اَللّٰهُمَّ أَوْجِبْ لَنا بِجُودِكَ عَظِيمَ الْأَجْرِ، وَ كَرِيمَ الذُّخْرِ، وَ دَوامَ الْيُسْرِ، (4) وَ اغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا أَجْمَعِينَ، (5) وَ لَا تُهْلِكْنا مَعَ الْهالِكِينَ، (6) وَ لَا تَصْرِفْ عَنَّا رَأْفَتَكَ وَ رَحْمَتَكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ ؛ (7) اَللّٰهُمَّ اجْعَلْنا فِى هٰذَا الْوَقْتِ مِمَّنْ سَأَلَكَ فَأَعْطَيْتَهُ، (8) وَ شَكَرَكَ فَزِدْتَهُ، (9) وَ ثابَ إِلَيْكَ فَقَبِلْتَهُ، (10) وَ تَنَصَّلَ إِلَيْكَ مِنْ ذُنُوبِهِ كُلِّها فَغَفَرْتَها لَهُ، (11) يَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِكْرامِ . (12) اَللّٰهُمَّ وَ نَقِّنا وَ سَدِّدْنا وَ اقْبَلْ تَضَرُّعَنا، (13) يَا خَيْرَ مَنْ سُئِلَ، (14) وَ يَا أَرْحَمَ مَنِ اسْتُرْحِمَ، (15) يَا مَنْ لَا يَخْفىٰ عَلَيْهِ إِغْماضُ الْجُفُونِ، وَ لَا لَحْظُ الْعُيُونِ، (16) وَ لَا مَا اسْتَقَرَّ فِى الْمَكْنُونِ، وَ لَا مَا انْطَوَتْ عَلَيْهِ مُضْمَراتُ الْقُلُوبِ، (17) أَلَا كُلُّ ذٰلِكَ قَدْ أَحْصاهُ عِلْمُكَ، (18) وَ وَسِعَهُ حِلْمُكَ، (19) سُبْحانَكَ وَ تَعالَيْتَ عَمَّا يَقُولُ الظَّالِمُونَ عُلُوّاً كَبِيراً، (20) تُسَبِّحُ لَكَ السَّماواتُ السَّبْعُ وَ الْأَرَضُونَ وَ مَنْ فِيهِنَّ، وَ إِنْ

ص: 668


1- داوری ات درباره ما عادلانه است،
2- خیر را برای ما حکم کن
3- و ما را اهل خیر قرار بده .
4- خدایا پاداش بزرگ و ذخیره کریمانه و دوام آسایش را به حق جودت بر ما لازم گردان
5- و گناهان همه ما را بیامرز
6- و با هلاک شدگان هلاکمان مکن
7- و مهربانی و رحمتت را از ما باز مگردان، ای مهربان ترین مهربانان ؛
8- خدایا در این وقت ما را از کسانی قرار ده که از تو درخواست کردند و تو به آنان عطا فرمودی
9- و تو را شکر نمودند پس بر آنان افزودی
10- و به سویت بازگشتند و آنان را پذیرفتی
11- و به سوی تو از همه گناهانشان بیزاری جستند پس همه گناهانشان را آمرزیدی،
12- ای دارای بزرگی و رأفت و محبت .
13- خدایا ما را پاک کن و به جانب راستی و درستی توجّه ده و زاری ما را بپذیر،
14- ای بهترین کسی که درخواست شد
15- و رحم کننده ترین کسی که از او رحمت خواسته شد،
16- ای آن که بر هم نهادن پلک ها و دقّت نظر چشم ها بر او پوشیده نیست و
17- آنچه در نهان مستقر شده و آنچه را پنهانی های قلوب در برگرفته از او پنهان نیست،
18- آری همه این ها را دانشت شماره کرده
19- و بردباری ات فرا گرفته،
20- تو منزّهی و برتری، از آنچه ستمگران درباره ات می گویند،

مِنْ شَىْءٍ إِلّا يُسَبِّحُ بِحَمْدِكَ ؛ (1) فَلَكَ الْحَمْدُ وَ الْمَجْدُ وَ عُلُوُّ الْجَدِّ، (2) يَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِكْرامِ، وَ الْفَضْلِ وَ الْإِنْعامِ، وَ الْأَيادِى الْجِسامِ، وَ أَنْتَ الْجَوادُ الْكَرِيمُ، الرَّؤُوفُ الرَّحِيمُ . (3) اَللّٰهُمَّ أَوْسِعْ عَلَىَّ مِنْ رِزْقِكَ الْحَلالِ، (4) وَ عافِنِى فِى بَدَنِى وَ دِينِى، (5) وَ آمِنْ خَوْفِى، (6) وَ أَعْتِقْ رَقَبَتِى مِنَ النَّارِ . (7) اَللّٰهُمَّ لَاتَمْكُرْ بِى وَ لَا تَسْتَدْرِجْنِى وَ لَا تَخْدَعْنِى، (8) وَ ادْرَأْ عَنِّى شَرَّ فَسَقَةِ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ . (9) در این قسمت از دعا سر و دیده خود را به جانب آسمان برداشت و از دیدههای مبارکش مانند ریزش آب از دو مَشک، اشک میریخت و با صدای بلند به محضر حق عرضه داشت: يَا أَسْمَعَ السَّامِعِينَ، (10) يَا أَبْصَرَ النَّاظِرِينَ، (11) وَ يَا أَسْرَعَ الْحاسِبِينَ، (12) وَ يَا أَرحَمَ الرَّاحِمِينَ، (13) صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ السَّادَةِ الْمَيامِينِ، (14) وَ أَسْأَلُكَ اَللّٰهُمَّ حاجَتِىَ الَّتِى إِنْ أَعْطَيْتَنِيها لَمْ يَضُرَّنِى مَا مَنَعْتَنِى، (15) وَ إِنْ مَنَعْتَنِيها لَمْ يَنْفَعْنِى مَا أَعْطَيْتَنِى، (16) أَسْأَلُكَ فَكاكَ

ص: 669


1- آسمان های هفتگانه و زمین ها و هرکه در آن هاست تو را تسبیح می گویند و هیچ موجودی نیست مگر اینکه همراه ستایشت تسبیح می گوید ؛
2- پس تو را سپاس و بزرگواری و بلندی مقام،
3- ای دارنده بزرگی و رأفت و محبت و احسان و مهربانی و لطف و عطاهای بزرگ و تویی بخشنده کریم رئوف و مهربان،
4- خدایا از روزی حلالت بر من وسعت ده و در تن
5- و دینم سلامت کامل بخش
6- و ترسم را امان ده
7- و وجودم را از آتش آزاد کن،
8- خدایا بلایت را به جریمه گناهانم بر من قرار مده و مرا به تدریج بر بدی هایم مؤاخذه مکن و مرا در خیالات باطلم رها مساز
9- و شر بدکاران جن و انس را از من دور کن .
10- ای شنواترین شنوایان،
11- ای بیناترین بینایان
12- و ای سریعترین حسابرسان
13- و ای مهربان ترین مهربانان،
14- بر محمّد و خاندان محمّد آن سروران با میمنت درود فرست
15- و از تو درخواست می کنم خدایا حاجتم را که اگر آن را به من عطا کنی، بی شک هرچه را از من دریغ ورزی به من ضرری نرساند
16- و اگر برآوردن حاجتم را از من دریغ نمایی، آنچه را عطایم کنی سودی نبخشد،

رَقَبَتِى مِنَ النَّارِ، (1) لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ وَحْدَكَ لاشَرِيكَ لَكَ، (2) لَكَ الْمُلْكُ، وَ لَكَ الْحَمْدُ، (3) وَ أَنْتَ عَلَىٰ كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ، (4) يَا رَبِّ يَا رَبِّ . . . (5) پیوسته «یَا رَبِّ» میگفت و همه آنانکه اطراف حضرت بودند به دعای حضرت گوش میدادند و به آمین گفتن اکتفا می کردند، در نتیجه صداهایشان با آن حضرت به گریستن بلند شد تا آفتاب غروب کرد، سپس زادوتوشه خود را بار کرده، به سوی مشعرالحرام حرکت کردند . نویسنده گوید: کفعمی دعای عرفه حضرت سید الشهداء را در کتاب «بلد الامین» تا این قسمت ذکر کرده و علامه مجلسی در «زاد العِماد» این دعای شریف را موافق روایت کفعمی نقل فرموده ولی سید ابن طاووس در کتاب اقبال، پس از «یَا رَبِّ یَا رَبِّ یَا رَبِّ» این اضافه را آورده: إِلٰهِى أَنَا الْفَقِيرُ فِى غِناىَ، فَكَيْفَ لَاأَكُونُ فَقِيراً فِى فَقْرِى!(6) إِلٰهِى أَنَا الْجاهِلُ فِى عِلْمِى فَكَيْفَ لَاأَكُونُ جَهُولاً فِى جَهْلِى!(7) إِلٰهِى إِنَّ اخْتِلافَ تَدْبِيرِكَ وَ سُرْعَةَ طَواءِ مَقادِيرِكَ، مَنَعا عِبادَكَ (8)

ص: 670


1- آزادی وجودم را از آتش از تو درخواست می کنم،
2- معبودی جز تو نیست، یگانه ای، برایت شریک نیست،
3- فرمانروایی و ستایش ویژۀ توست
4- و تو بر هر کاری توانایی،
5- پروردگارا پروردگارا .
6- معبودم، در عین توانگری تهیدستم، پس چگونه در تهیدستی تهیدست نباشم،
7- خدایا در عین دانایی نادانم، پس چگونه در عین نادانی نادان نباشم .
8- معبودم همانا متفاوت بودن تدبیرت و سرعت تغییر تقدیراتت،

الْعارِفِينَ بِكَ عَنِ السُّكُونِ إِلىٰ عَطاءٍ، (1) وَ الْيَأْسِ مِنْكَ فِى بَلاءٍ . (2) إِلٰهِى مِنِّى مَا يَلِيقُ بِلُؤْمِى وَ مِنْكَ مَا يَلِيقُ بِكَرَمِكَ ؛ (3) إِلٰهِى وَصَفْتَ نَفْسَكَ بِاللُّطْفِ وَ الرَّأْفَةِ لِى قَبْلَ وُجُودِ ضَعْفِى أَفَتَمْنَعُنِى مِنْهُما بَعْدَ وُجُودِ ضَعْفِى؟(4) إِلٰهِى إِنْ ظَهَرَتِ الْمَحاسِنُ مِنِّى فَبِفَضْلِكَ وَ لَكَ الْمِنَّةُ عَلَىَّ، (5) وَ إِنْ ظَهَرَتِ الْمَساوِئُ مِنِّى فَبِعَدْلِكَ وَ لَكَ الْحُجَّةُ عَلَىَّ . (6) إِلٰهِى كَيْفَ تَكِلُنِى وَ قَدْ تَكَفَّلْتَ لِى؟(7) وَ كَيْفَ أُضامُ وَ أَنْتَ النَّاصِرُ لِى؟(8) أم كَيْفَ أَخِيبُ وَ أَنْتَ الْحَفِىُّ بِى؟(9) ها أَنَا أَتَوَسَّلُ إِلَيْكَ بِفَقْرِى إِلَيْكَ، (10) وَ كَيْفَ أَتَوَسَّلُ إِلَيْكَ بِمَا هُوَ مَحالٌ أَنْ يَصِلَ إِلَيْكَ؟(11) أم كَيْفَ أَشْكُو إِلَيْكَ حالِى وَ هُوَ لَايَخْفىٰ عَلَيْكَ؟(12) أم كَيْفَ أُتَرْجِمُ بِمَقالِى وَ هُوَ مِنْكَ بَرَزٌ إِلَيْكَ ؛ (13) أم كَيْفَ تُخَيِّبُ آمالِى وَ هِىَ قَدْ وَفَدَتْ إِلَيْكَ؟(14) أم كَيْفَ لَاتُحْسِنُ أَحْوالِى وَ بِكَ قامَتْ؟(15) إِلٰهِى مَا أَلْطَفَكَ بِى مَعَ عَظِيمِ جَهْلِى!(16) وَ مَا أَرْحَمَكَ بِى مَعَ قَبِيحِ فِعْلِى !(17) إِلٰهِى

ص: 671


1- بندگان عارف به تو را، از اطمینان به بخشش
2- و ناامیدی از تو در گرفتاری باز داشته است .
3- معبودم، از من است آنچه سزاوار پستی من است و از توست آنچه شایسته بزرگواری توست ؛
4- معبودم، تو خود را با خوبی و مهربانی به من توصیف کرده ای پیش از پیدایش ناتوانی من، آیا آن دو را از من دریغ ورزی پس از پدید آمدن ناتوانی ام،
5- معبودم، اگر زیبایی هایی از من نمایان شود، به احسان توست و تو را بر من مهرورزی بسیار است
6- و اگر زشتی هایی از من ظاهر گردد، به عدل توست و تو را بر من حجت کامل است .
7- خدایا چگونه مرا وا می نهی در صورتی که عهده دار من شده ای؟
8- و چگونه مورد ستم واقع شوم و حال آنکه تو یار منی؟
9- یا چگونه ناامید گردم، درحالی که نسبت به من سخت مهربانی،
10- اینک به سبب نیازم به تو، متوسل به توام
11- و چگونه متوسل به تو شوم به آنچه محال است به تو برسد،
12- یا چگونه از حالم به تو شکایت کنم و حال آنکه بر تو پوشیده نیست؟
13- یا چگونه با گفتارم توضیح حال دهم، درحالی که از تو برای تو واضح است؟
14- یا چگونه آرزوهایم را به عرصه نومیدی بری، در صورتی که به آستان تو وارد گشته؟
15- یا چگونه احوالم را نیکو نگردانی، درحالی که احوال من استوار به توست؟
16- معبودم چه اندازه به من لطف داری . با این نادانی فوق العاده من
17- و چه قَدر به من مهربانی، با این عمل زشت من؟

مَا أَقْرَبَكَ مِنِّى وَ أَبْعَدَنِى عَنْكَ!(1) وَ مَا أَرْأَفَكَ بِى!(2) فَمَا الَّذِى يَحْجُبُنِى عَنْكَ؟(3) إِلٰهِى عَلِمْتُ بِاخْتِلافِ الْآثارِ وَ تَنَقُّلاتِ الْأَطْوارِ، (4) أَنَّ مُرادَكَ مِنِّى أَنْ تَتَعَرَّفَ إِلَىَّ فِى كُلِّ شَىْءٍ حَتَّىٰ لا أَجْهَلَكَ فِى شَىْءٍ . (5) إِلٰهِى كُلَّما أَخْرَسَنِى لُؤْمِى أَنْطَقَنِى كَرَمُكَ، (6) وَ كُلَّما آيَسَتْنِى أَوْصافِى أَطْمَعَتْنِى مِنَنُكَ ؛ (7) إِلٰهِى مَنْ كانَتْ مَحاسِنُهُ مَساوِئَ فَكَيْفَ لَاتَكُونُ مَساويِهِ مَساوِئَ ؟!(8) وَ مَنْ كانَتْ حَقائِقُهُ دَعاوِىَ فَكَيْفَ لَاتَكُونُ دَعاويِهِ دَعاوِىَ ؟!(9) إِلٰهِى حُكْمُكَ النَّافِذُ وَ مَشِيئَتُكَ الْقاهِرَةُ لَمْ يَتْرُكا لِذِى مَقالٍ مَقالاً، (10) وَ لَا لِذِى حالٍ حالاً . (11) إِلٰهِى كَمْ مِنْ طاعَةٍ بَنَيْتُها، (12) وَ حالَةٍ شَيَّدْتُها هَدَمَ اعْتِمادِى عَلَيْها عَدْلُكَ، (13) بَلْ أَقالَنِى مِنْها فَضْلُكَ . (14) إِلٰهِى إِنَّكَ تَعْلَمُ أَنِّى وَ إِنْ لَمْ تَدُمِ الطَّاعَةُ مِنِّى فِعْلاً جَزْماً فَقَدْ دامَتْ مَحَبَّةً وَ عَزْماً . (15) إِلٰهِى كَيْفَ أَعْزِمُ وَ أَنْتَ الْقاهِرُ؟ وَ كَيْفَ لَاأَعْزِمُ وَ أَنْتَ الْآمِرُ ؛ (16) إِلٰهِى تَرَدُّدِى فِى الْآثارِ يُوجِبُ بُعْدَ الْمَزارِ(17)

ص: 672


1- معبودم چقَدر به من نزدیکی و من چقَدر از تو دورم
2- و چه اندازه به من مهر می ورزی
3- پس چیست آنچه مرا از تو در پرده می کند؟
4- معبودم از اختلاف آثار و تغییرات احوال دانستم
5- که خواسته ات از من این است که خود را در هر چیز به من بشناسانی تا در هیچ چیز نسبت به تو جاهل نباشم،
6- معبودم هر زمان فرومایگی ام از سخن مرا بازداشت،
7- کرم تو گویایم نمود و هروقت اوصافم ناامیدم کرد، نعمت هایت به طمعم انداخت ؛
8- معبودم کسی که زیبایی هایش زشتی بوده، پس چگونه زشتی هایش زشتی نباشد
9- و کسی که حقیقت گویی هایش ادعای خالی بوده، چگونه ادعاهایش ادعا نباشد؟
10- معبودم دستور کاری و ثمربخشت و مشیت چیره ات، برای صاحب سخن سخنی
11- و برای صاحب حال حالی نگذاشته،
12- خدایا چه بسیار طاعتی که بنا کردم
13- و چه بسیار حالتی که استوار نمودم . عدالتت اعتمادم را بر آن ها ویران کرد،
14- ولی احسان تو عذر مرا از آن ها پذیرفت .
15- معبودم همانا می دانی هرچند طاعت از جانب من، به صورت کار جدّی ادامه نداشته، ولی به صورت محبّت و اراده ادامه داشته .
16- معبودم چگونه تصمیم بگیرم و حال آنکه تو چیره ای و چگونه تصمیم نگیرم درحالی که تو دستوردهنده ای ؛
17- معبودم، دودل بودن من در آثار سبب دوری دیدار است،

فَاجْمَعْنِى عَلَيْكَ بِخِدْمَةٍ تُوصِلُنِى إِلَيْكَ، (1) كَيْفَ يُسْتَدَلُّ عَلَيْكَ بِما هُوَ فِى وُجُودِهِ مُفْتَقِرٌ إِلَيْكَ؟!(2) أَيَكُونُ لِغَيْرِكَ مِنَ الظُّهُورِ مَا لَيْسَ لَكَ حَتَّىٰ يَكُونَ هُوَ الْمُظْهِرَ لَكَ؟!(3) مَتىٰ غِبْتَ حَتَّىٰ تَحْتاجَ إِلىٰ دَلِيلٍ يَدُلُّ عَلَيْكَ؟!(4) وَ مَتىٰ بَعُدْتَ حَتَّىٰ تَكُونَ الْآثارُ هِىَ الَّتِى تُوصِلُ إِلَيْكَ؟!(5) عَمِيَتْ عَيْنٌ لَاتَراكَ عَلَيْها رَقِيباً، (6) وَ خَسِرَتْ صَفْقَةُ عَبْدٍ لَمْ تَجْعَلْ لَهُ مِنْ حُبِّكَ نَصِيباً ؛ (7) إِلٰهِى أَمَرْتَ بِالرُّجُوعِ إِلَى الْآثارِ فَأَرْجِعْنِى إِلَيْكَ بِكِسْوَةِ الْأَنْوارِ وَ هِدايَةِ الاسْتِبْصارِ(8) حَتَّىٰ أَرْجِعَ إِلَيْكَ مِنْها كَما دَخَلْتُ إِلَيْكَ مِنْها مَصُونَ السِّرِّ عَنِ النَّظَرِ إِلَيْها، (9) وَ مَرْفُوعَ الْهِمَّةِ عَنِ الاعْتِمادِ عَلَيْها، (10) إِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ . (11) إِلٰهِى هٰذَا ذُلِّى ظاهِرٌ بَيْنَ يَدَيْكَ، (12) وَ هٰذَا حالِى لَايَخْفىٰ عَلَيْكَ، (13) مِنْكَ أَطْلُبُ الْوُصُولَ إِلَيْكَ، (14) وَ بِكَ أَسْتَدِلُّ عَلَيْكَ، (15) فَاهْدِنِى بِنُورِكَ إِلَيْكَ، (16) وَ أَقِمْنِى بِصِدْقِ الْعُبُودِيَّةِ بَيْنَ يَدَيْكَ . (17) إِلٰهِى عَلِّمْنِى مِنْ

ص: 673


1- پس مرا با وجودت گرد آور، به وسیله عبادتی که مرا به تو رساند،
2- چگونه بر وجود تو استدلال شود، به موجودی که در وجودش نیازمند به توست؟
3- آیا برای غیر تو ظهوری هست که برای تو نیست تا آن غیر وسیله ظهور تو باشد؟!
4- کی پنهان بوده ای تا نیازمند به دلیلی باشی که بر تو دلالت کند
5- و کی دور بوده ای تا آثار، واصل کننده به تو باشند؟
6- کور باد دیده ای که تو را بر آن دیده بان نبیند
7- و زیانکار باد تجارت بنده ای که از محبّتت برای او سهمی قرار نداده ای ؛
8- معبودم مرا به رجوع به آثار فرمان دادی، پس مرا به پوششی از انوار و هدایتی بصیرت جو به سوی خود بازگردان
9- تا از آن ها به سویت بازگردم همان طور که از آن ها به بارگاهت بار یافتم، با نگاهداری نهادم از نگاه به آن ها
10- و برگرفتن همّتم از اعتماد بر آن ها،
11- همانا تو بر هر کاری توانایی .
12- معبودم این خواری من است که در برابرت عیان است
13- و این حال من است که بر تو پوشیده نیست،
14- از تو رسیدن به تو را می خواهم
15- و بر تو استدلال می کنم،
16- پس به نورت مرا به وجودت راهنمایی کن
17- و در برابرت به صدق بندگی بر پا دار .

عِلْمِكَ الْمَخْزُونِ، (1) وَ صُنِّى بِسِتْرِكَ الْمَصُونِ . (2) إِلٰهِى حَقِّقْنِى بِحَقائِقِ أَهْلِ الْقُرْبِ، (3) وَ اسْلُكْ بِى مَسْلَكَ أَهْلِ الْجَذْبِ . (4) إِلٰهِى أَغْنِنِى بِتَدْبِيرِكَ لِى عَنْ تَدْبِيرِى، (5) وَ بِاخْتِيارِكَ عَن اخْتِيارِى، (6) وَ أَوْقِفْنِى عَلَىٰ مَراكِزِ اضْطِرارِى . (7) إِلٰهِى أَخْرِجْنِى مِنْ ذُلِّ نَفْسِى، (8) وَ طَهِّرْنِى مِنْ شَكِّى وَ شِرْكِى قَبْلَ حُلُولِ رَمْسِى، (9) بِكَ أَنْتَصِرُ فَانْصُرْنِى، (10) وَ عَلَيْكَ أَتَوَكَّلُ فَلا تَكِلْنِى، (11) وَ إِيَّاكَ أَسْأَلُ فَلا تُخَيِّبْنِى، (12) وَ فِى فَضْلِكَ أَرْغَبُ فَلا تَحْرِمْنِى، (13) وَ بِجَنابِكَ أَنْتَسِبُ فَلا تُبْعِدْنِى، (14) وَ بِبابِكَ أَقِفُ فَلا تَطْرُدْنِى ؛ (15) إِلٰهِى تَقَدَّسَ رِضاكَ أَنْ يَكُونَ لَهُ عِلَّةٌ مِنْكَ فَكَيْفَ تَكُونُ لَهُ عِلَّةٌ مِنِّى؟(16) إِلٰهِى أَنْتَ الْغَنِىُّ بِذاتِكَ أَنْ يَصِلَ إِلَيْكَ النَّفْعُ مِنْكَ فَكَيْفَ لَا تَكُونُ غَنِيّاً عَنِّى؟(17) إِلٰهِى إِنَّ الْقَضاءَ وَ الْقَدَرَ يُمَنِّينِى، (18) وَ إِنَّ الْهَوىٰ بِوَثائِقِ الشَّهْوَةِ أَسَرَنِى، (19) فَكُنْ أَنْتَ النَّصِيرَ لِى حَتَّىٰ تَنْصُرَنِى وَ تُبَصِّرَنِى، (20) وَ أَغْنِنِى بِفَضْلِكَ حَتَّىٰ أَسْتَغْنِىَ بِكَ عَنْ طَلَبِى، (21)

ص: 674


1- معبودا از علم انباشته ات به من بیاموز
2- و به پرده نگاهداری ات حفظم کن ؛
3- معبودم مرا به حقایق اهل قرب محقق کن
4- و به راه و روش اهل جذب ببر،
5- معبودم به تدبیرت نسبت به من مرا از تدبیرم
6- و به اختیارت از اختیارم بی نیاز گردان
7- و مرا به جایگاه های بیچارگی ام آگاه کن،
8- معبودم مرا از خواری نفسم نجات ده
9- و از شک و شرکم پاک کن و پیش از آنکه وارد قبر شوم،
10- از تو یاری می جویم،
11- پس مرا یاری ده و بر تو توّکل می کنم،
12- پس مرا وامگذار و از تو درخواست می کنم،
13- پس ناامیدم مکن و در احسان تو مشتاقم، پس محرومم مگردان
14- و خود را به تو منسوب می کنم، پس دورم مکن
15- و در آستانه تو می ایستم پس مرانم ؛
16- معبودم خشنودی تو منزّه است از اینکه سببی از جانب تو داشته باشد، پس چگونه ممکن است برای آن سببی از ناحیه من بوده باشد؟
17- معبودم تو بی نیازی از اینکه نفعی از سوی تو به حضرتت رسد، پس چگونه بی نیاز از من نباشی؟
18- معبودم قضا و قَدر مرا به آرزو انداخت
19- و هوای نفس مرا در بندهای شهوت اسیر کرد،
20- پس تو یاور من باش تا پیروزم نمایی و بینایم کنی
21- و به احسان خود بی نیازم فرما تا به وسیله تو از خواسته ام بی نیاز گردم،

أَنْتَ الَّذِى أَشْرَقْتَ الْأَنْوارَ فِى قُلُوبِ أَوْلِيائِكَ حَتَّىٰ عَرَفُوكَ وَ وَحَّدُوكَ، (1) وَ أَنْتَ الَّذِى أَزَلْتَ الْأَغْيارَ عَنْ قُلُوبِ أَحِبَّائِكَ حَتَّىٰ لَمْ يُحِبُّوا سِواكَ وَ لَمْ يَلْجَأُوا إِلىٰ غَيْرِكَ، (2) أَنْتَ الْمُؤْنِسُ لَهُمْ حَيْثُ أَوْحَشَتْهُمُ الْعَوالِمُ، (3) وَ أَنْتَ الَّذِى هَدَيْتَهُمْ حَيْثُ اسْتَبانَتْ لَهُمُ الْمَعالِمُ، (4) مَاذا وَجَدَ مَنْ فَقَدَكَ وَ مَا الَّذِى فَقَدَ مَنْ وَجَدَكَ؟(5) لَقَدْ خابَ مَنْ رَضِىَ دُونَكَ بَدَلاً، (6) وَ لَقَدْ خَسِرَ مَنْ بَغىٰ عَنْكَ مُتَحَوِّلاً، (7) كَيْفَ يُرْجىٰ سِواكَ وَ أَنْتَ مَا قَطَعْتَ الْإِحْسانَ؟(8) وَ كَيْفَ يُطْلَبُ مِنْ غَيْرِكَ وَ أَنْتَ مَا بَدَّلْتَ عادَةَ الامْتِنانِ؟(9) يَا مَنْ أَذاقَ أَحِبَّاءَهُ حَلاوَةَ الْمُؤانَسَةِ فَقامُوا بَيْنَ يَدَيْهِ مُتَمَلِّقِينَ، (10) وَ يَا مَنْ أَلْبَسَ أَوْلِياءَهُ مَلابِسَ هَيْبَتِهِ فَقامُوا بَيْنَ يَدَيْهِ مُسْتَغْفِرِينَ، (11) أَنْتَ الذَّاكِرُ قَبْلَ الذَّاكِرِينَ، (12) وَ أَنْتَ الْبادِئُ بِالإِحْسانِ قَبْلَ تَوَجُّهِ الْعابِدِينَ، (13) وَ أَنْتَ الْجَوادُ بِالْعَطاءِ قَبْلَ طَلَبِ الطَّالِبِينَ، (14) وَ أَنْتَ الْوَهَّابُ، ثُمَّ لِما وَهَبْتَ لَنا مِنَ (15)

ص: 675


1- تویی که انوار را در قلوب دوستانت تاباندی تا تو را شناختند و یگانه ات دانستند
2- و تویی که بیگانگان را از قلوب عاشقانت راندی تا این که غیر تو را دوست نداشتند و به غیر تو پناه نبردند،
3- تو مونس آنانی آنجا که جهان ها آنان را به وحشت اندازد،
4- تویی که آنان را هدایت کردی، هرجا که نشانه هایی برای آنان آشکار شد،
5- کسی که تو را گم کرده چه یافته؟ و چه گم کرده، کسی که تو را یافته؟
6- همانا محروم شد کسی که به جای تو به دیگری راضی گشت
7- و زیانکار شد کسی که از تو به دیگری روی آورد،
8- چگونه به غیر تو امید ببندند و حال آن که احسانت را بریده نساختی
9- و چگونه از غیر تو خواسته شود در صورتی که تو شیوه نعمت بخشی ات را تغییر نداده ای،
10- ای که به عاشقانش شیرینی همدمی خود را چشاند، در نتیجه تملّق گویانه در برابرش ایستادند،
11- ای که اولیایش را جامه های حرمت و ارجمندی پوشاند، پس آمرزش جویانه در برابرش قرار گرفتند،
12- تویی یاد کننده پیش از یادکنندگان
13- و تویی شروع کننده به احسان، پیش از توجّه بندگان
14- و تویی جودکننده به عطا، پیش از خواستن خواهندگان و
15- تویی بخشنده و سپس برای آنچه که به ما بخشیدی از ما

الْمُسْتَقْرِضِينَ . (1) إِلٰهِى اطْلُبْنِى بِرَحْمَتِكَ حَتَّىٰ أَصِلَ إِلَيْكَ، (2) وَ اجْذِبْنِى بِمَنِّكَ حَتَّىٰ أُقْبِلَ عَلَيْكَ . (3) إِلٰهِى إِنَّ رَجائِى لَايَنْقَطِعُ عَنْكَ وَ إِنْ عَصَيْتُكَ، (4) كَما أَنَّ خَوفِى لَايُزايِلُنِى وَ إِنْ أَطَعْتُكَ، (5) فَقَدْ دَفَعَتْنِى الْعَوالِمُ إِلَيْكَ، (6) وَ قَدْ أَوْقَعَنِى عِلْمِى بِكَرَمِكَ عَلَيْكَ . (7) إِلٰهِى كَيْفَ أَخِيبُ وَ أَنْتَ أَمَلِى؟!(8) ام كَيْفَ أُهانُ وَ عَلَيْكَ مُتَّكَلِى؟(9) إِلٰهِى كَيْفَ أَسْتَعِزُّ وَ فِى الذِّلَّةِ أَرْكَزْتَنِى؟!(10) ام كَيْفَ لَا أَسْتَعِزُّ وَ إِلَيْكَ نَسَبْتَنِى؟!(11) إِلٰهِى كَيْفَ لَاأَفْتَقِرُ وَ أَنْتَ الَّذِى فِى الْفُقَراءِ أَقَمْتَنِى؟!(12) ام كَيْفَ أَفْتَقِرُ وَ أَنْتَ الَّذِى بِجُودِكَ أَغْنَيْتَنِى؟(13) وَ أَنْتَ الَّذِى لَا إِلٰهَ غَيْرُكَ تَعَرَّفْتَ لِكُلِّ شَىْءٍ فَما جَهِلَكَ شَىْءٌ، (14) وَ أَنْتَ الَّذِى تَعَرَّفْتَ إِلَىَّ فِى كُلِّ شَىْءٍ فَرَأَيْتُكَ ظاهِراً فِى كُلِّ شَىْءٍ، (15) وَ أَنْتَ الظَّاهِرُ لِكُلِّ شَىْءٍ، (16) يَا مَنِ اسْتَوىٰ بِرَحْمانِيَّتِهِ فَصارَ الْعَرْشُ غَيْباً فِى ذاتِهِ، (17) مَحَقْتَ الْآثارَ بِالْآثارِ، (18) وَ مَحَوْتَ الْأَغْيارَ بِمُحِيطاتِ أَفْلاكِ الْأَنْوارِ، (19) يَا مَنِ احْتَجَبَ فِى

ص: 676


1- به قرض می خواهی؟!
2- معبودم مرا به رحمتت بخواه تا آن که به تو برسم
3- و مرا به مهرورزی ات جذب کن تا به سوی تو رو کنم .
4- معبودم امیدم از تو قطع نشود، گرچه نافرمانی ات کردم،
5- چنان که ترسم از حضرتت نابود نشود، گرچه اطاعتت نمودم،
6- همانا جهانیان مرا به جانب تو رانده اند
7- و آگاهی ام به بزرگواری ات مرا به آستانه تو انداخته .
8- خدایا من چگونه ناامید شوم و حال آنکه تو آرزوی منی،
9- یا چگونه خوار گردم درصورتی که اعتمادم بر توست .
10- معبودم چگونه عزّت خواهم، درحالی که در خواری ثابتم کرده ای
11- و چگونه عزّت نخواهم با آن که به خود نسبتم داده ای؟
12- معبودم چگونه نیازمند نباشم و حال آن که مرا در نیازمندان نشاندی،
13- یا چگونه نیازمند باشم در صورتی که تو به جودت بی نیازم کرده ای
14- و تویی که معبودی جز تو نیست، خود را به هر چیز شناساندی، پس چیزی جاهل به تو نیست
15- و تویی که خود را در هر چیز به من شناساندی، پس تو را در هر چیز نمایان دیدم
16- و تویی نمایان برای هر چیز،
17- ای که به رحمانیتش چیره شد، در نتیجه عرش در ذاتش پنهان گشته،
18- آثار را با آثار نابود کردی
19- و اغیار را به احاطه کنندگان افلاک انوار برانداختی،

سُرادِقاتِ عَرْشِهِ عَنْ أَنْ تُدْرِكَهُ الْأَبْصارُ، (1) يَا مَنْ تَجَلَّىٰ بِكَمالِ بَهائِهِ فَتَحَقَّقَتْ عَظَمَتُهُ مِنَ الاسْتِواءَ، (2) كَيْفَ تَخْفىٰ وَ أَنْتَ الظَّاهِرُ؟(3) ام كَيْفَ تَغِيبُ وَ أَنْتَ الرَّقِيبُ الْحاضِرُ؟!(4) إِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ وَحْدَهُ . (5)

به هر صورت هرکه توفیق یابد و روز عرفه را در عرفات باشد، دعاها و اعمال بسیار دارد، و بهترین اعمال در این روز دعاست، و این روز شریف، در تمام روزهای سال به خاطر دعا امتیاز دارد، و برای برادران مؤمن از آنان که زنده اند یا دار فانی را وداع گفته اند دعای بسیار باید کرد، و روایت وارده در حال عبد اللّه بن جندب، در موقف عرفات و دعای او برای برادران خود مشهور است، و همچنین روایت زید نرسی، در حال ثقه جلیل القَدر، معاویة بن وهب در صحرای عرفات و دعای او درباره فردفرد از اشخاصی که در آفاق بودند، و روایت او از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) در فضیلت این عمل، شایسته ملاحظه و توّجه است و امید واثق از برادران دینی، آنکه به این بزرگواران اقتدا کرده، و اهل ایمان را در دعا بر خود مقدّم دارند و این گنهکار روسیاه را یکی از آن

ص: 677


1- ای که در سراپرده های عرشش پرده نشین از این شد که دیده ها او را دریابد،
2- ای آن که به کمال زیبایی اش تجلّی کرد، پس تحقق یافت عظمتش از روی استیلا و برتری،
3- چگونه پنهان شوی و حال آن که نمایانی،
4- یا چگونه غایب شوی و حال آن که دیده بانی و حاضری،
5- همانا تو بر هر کاری توانایی و ستایش ویژۀ خدای یگانه است .

اشخاص به حساب آرند، و در حال حیات و مرگ از دعای خیر فراموشم نفرمایند، و نیز در این روز زیارت جامعه سوم را قرائت کن [صفحه 1346]، و در آخر روز عرفه بخوان:

یَا رَبِّ إِنَّ ذُنُوبِی لا تَضُرُّکَ، وَ إِنَّ مَغْفِرَتَکَ لِی لا تَنْقُصُکَ، فَأَعْطِنِی مَا لا یَنْقُصُکَ، وَ اغْفِرْ لِی مَا لا یَضُرُّکَ . و نیز بخوان: اللّهمَّ لا تَحْرِمْنِی خَیْرَ مَا عِنْدَکَ، لِشَرِّ مَا عِنْدِی، فَإِنْ أَنْتَ لَمْ تَرْحَمْنِی بِتَعَبِی وَ نَصَبِی، فَلا تَحْرِمْنِی أَجْرَ الْمُصَابِ عَلَی مُصِیبَتِهِ .

مؤلّف گوید: سیّد ابن طاووس، در ضمن دعاهای روز عرفه فرموده: چون غروب آفتاب نزدیک شود بگو: «بِسمِ اللّه وَ بِاللّه، وَ سُبحانَ اللّه وَ الحَمدُ للّه» تا آخر، و این همان دعای عشرات است که پیش از این گذشت [صفحه 177]، پس سزاوار است خواندن دعای عشرات که خواندن آن در هر صبح و شام مستحب است، در آخر روز عرفه ترک نشود، و این اذکار عشراتی را که کفعمی نقل کرده، همان ازکار آخر دعای عشرات است که سیّد ابن طاووس روایت کرده .

ص: 678

اعمال شب و روز عید قربان

شب دهم: از شبهای پربرکت و از چهار شبی است که شب زنده داری در آن ها مستحبّ است و درهای آسمان در این شب باز است، و زیارت حضرت سیّد الشهدا (عَلَيهِ السَّلَامُ)، و دعای «یا دائمَ الفَضْلِ عَلَی الْبَریَّة» که در اعمال شب جُمعه گذشت [صفحه 89] در این شب مستحبّ است . روز دهم: روز عید قربان است که بسیار شریف است، و اعمال آن چند چیز است: اوّل: غسل، که در این روز مستحبّ مؤکدّ است، و بعضی از علما آن را واجب دانسته اند . دوّم: نماز عید، به همان صورت که در عید فطر ذکر شد، اما در این روز، مستحبّ است پس از نماز از گوشت قربانی افطار شود . سوم: خواندن دعاهایی که پیش از نماز عید و بعد از آن وارد شده، و آن دعاها در کتاب «اقبال» آمده و شاید بهترین دعاهای این روز، دعای چهل وهشتم صحیفه کامله سجادیه باشد، که اوّل آن: «اللّهمَّ هَذَا يَوْمٌ مُبَارَكٌ» است، و دعای چهل وششم: «يَا مَنْ يَرْحَمُ مَنْ لَا يَرْحَمُهُ الْعِبَادُ» را نیز بخواند . چهارم: خواندن دعای ندبه است، که بعد از این ان شاء اللّه خواهد آمد . [صفحه 1299]پنجم: قربانی کردن است که مستحبّ مؤکدّ میباشد . ششم: خواندن تکبیرات است برای

ص: 679

کسی که در منی باشد، در پی پانزده نماز که نخستین آن ها نماز ظهر روز عید است، و آخر آن ها نماز صبح روز سیزدهم، و کسانیکه در سایز شهرها هستند، پس از ده نماز، از نماز ظهر عید تا صبح دوازدهم بخوانند، و تکبیرات بر وفق روایت صحیح کتاب «کافی» این است:

اللّه أَکْبَرُ اللّه أَکْبَرُ، لا إِلَهَ إِلا اللّه وَ اللّه أَکْبَرُ . اللّه أَکْبَرُ وَ للّه الْحَمْدُ . اللّه أَکْبَرُ عَلَی مَا هَدَانَا ؛ اللّه أَکْبَرُ عَلَی مَا رَزَقَنَا مِنْ بَهِیمَةِ الْأَنْعَامِ ؛ وَ الْحَمْدُ للّه عَلَی مَا أَبْلانَا . (1)

و مستحب است تکرار این تکبیرات به دنبال نمازها به قَدر امکان، و خواندن آن پس از نمازهای مستحبّ .

روز پانزدهم: سال دویست و دوازده ولادت حضرت هادی (عَلَيهِ السَّلَامُ) واقع شده .

اعمال شب وروز عید غدیر

شب هیجدهم: شب عید غدیر و شب بسیار با شرافتی است، سیّد ابن طاووس در کتاب» اقبال «دوازده رکعت نماز با یک سلام به کیفیتی مخصوص برای این شب همراه با دعاهایی روایت کرده است .

روز هیجدهم: روز عید غدیر، و «عیدُ اللّه الاَکبَرُ»، و عید آل

ص: 680


1- خدا بزرگتر است، خدا بزرگتر است، معبودی جز خدا نیست، خدا بزرگتر است، خدا بزرگتر است، تنها برای اوست سپاس، خدا بزرگتر است، بر آنچه ما را هدایت فرمود، خدا بزرگتر است بر آنچه به ما روزی داد از چهارپایان بی زبان و سپاس خدای را بر آنچه ما را آزمود .

محمّد (عَلَيهِم السَّلَامُ) و عظیم ترین عید است، و حق تعالی هیچ پیامبری را مبعوث نفرموده جز آنکه این روز را عید کرده و حرمت آن را دانسته . نام این روز در آسمان روز «عهد معهود» و در زمین روز «میثاق مأخوذ» و «جمع مشهود» است . روایت شده که از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) پرسیدند، آیا مسلمانان را غیر از جُمعه و قربان و فطر عیدی هست؟ فرمود: آری عیدی است که حرمتش از همه اعیاد بیشتر است، راوی گفت: کدام عید است؟ حضرت فرمود: روزی است که حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را به جانشینی خود نصب فرمود، و اعلام کرد: هرکه من مولا و آقای اویم، پس علی مولا و آقا و پیشوای اوست، و آن روز هیجدهم، ذو الحجّه است، راوی گفت: در آن روز چه کاری باید انجام داد؟ فرمود باید روزه بدارید، و عبادت کنید، و محمّد و آل محمّد (عَلَيهِم السَّلَامُ) را یاد آرید، و بر ایشان صلوات فرستید، رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را وصیت کرد، که این روز را عید گرداند، و هر پیامبری به جانشینی خویش وصیت می کرد، که این روز را عید کند .

در حدیث ابن ابی نصر بزنطی از حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) آمده: ای پسر ابی نصر هر کجا باشی، بکوش روز عید غدیر

ص: 681

نزد قبر مطهّر حضرت امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) حاضر شوی، به درستیکه در این روز، خدا میآمرزد، از هر مرد و زن مؤمن گناه شصت سال ایشان را، و از آتش دوزخ آزاد می کند، دو برابر آنچه در ماه رمضان و شب قَدر و شب فطر آزاد کرده، و پرداخت یک درهم در این روز به برادران مؤمن، برابر هزار درهم در اوقات دیگر است، و در این روز به برادران مؤمن احسان کن، و هر مرد و زن مومن را شاد گردان، به خدا سوگند، اگر مردم فضیلت این روز را چنان که باید بدانند، هرآینه هر روز فرشتگان با ایشان ده مرتبه: مصافحه کنند . در هر صورت بزرگداشت این روز شریف لازم است، و اعمال آن چند چیز است: اوّل: روزه که کفّاره شصت سال گناه است، و در حدیثی است روزه این روز برابر روزه تمامی عمر دنیا و معادل با صد حج و صد عمره است .

دوّم: غسل . سوّم: زیارت امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) و شایسته است انسان هر کجا باشد، بکوشد که خود را به قبر مطّهر آن حضرت برساند، و برای آن جناب در این روز سه زیارت مخصوص روایت شده که یکی از آن ها زیارت معروف به «امین اللّه» است، که هم از نزدیک و هم از راه دور خوانده می شود، و آن از زیارات

ص: 682

جامعه مطلقه است، و در باب زیارات ان شاء اللّه تعالی خواهد آمد .

چهارم: تعویذی [ذکر مربوط به پناه جستن به خدا از ناملایمات و شرور] را که سیّد ابن طاووس در کتاب «اقبال» از رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) روایت کرده بخواند .

نماز روز عید غدیر

پنجم: دو رکعت نماز بجا آورد، و به سجده رود، و صد مرتبه شکر خدا گوید، آنگاه سر از سجده بردارد و بخواند:

اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِأَنَّ لَکَ الْحَمْدَ وَحْدَکَ، لَاشَرِيكَ لَكَ، وَ أَنَّكَ واحِدٌ أَحَدٌ صَمَدٌ لَمْ تَلِدْ وَ لَمْ تُولَدْ، وَ لَمْ يَكُنْ لَكَ كُفُواً أَحَدٌ، وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُكَ وَ رَسُولُكَ صَلَواتُكَ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، يَا مَنْ هُوَ كُلَّ يَوْمٍ فِى شَأْنٍ، كَما كانَ مِنْ شَأْنِكَ أَنْ تَفَضَّلْتَ عَلَىَّ بِأَنْ جَعَلْتَنِى مِنْ أَهْلِ إِجابَتِكَ وَ أَهْلِ دِينِكَ، وَ أَهْلِ دَعْوَتِكَ، وَ وَفَّقْتَنِى لِذٰلِكَ فِى مُبْتَدَءِ خَلْقِى تَفَضُّلاً مِنْكَ وَ كَرَماً وَ جُوداً، ثُمَّ أَرْدَفْتَ الْفَضْلَ فَضْلاً، وَ الْجُودَ جُوداً، وَ الْكَرَمَ كَرَمَاً، رَأْفَةً مِنْكَ وَ رَحْمَةً إِلىٰ أَنْ جَدَّدْتَ ذٰلِكَ الْعَهْدَ لِى تَجْدِيداً بَعْدَ تَجْدِيدِكَ خَلْقِى، وَ كُنْتُ نَسْياً مَنْسِيّاً، ناسِياً (1)

ص: 683


1- خدایا از تو درخواست می کنم به حق اینکه تنها توراست سپاس، یگانه ای شریکی نداری و تویی یکتا، یگانه، بی نیاز، نزاده ای و نه زاده شده ای، و یکتایی که همتایی نداری، و محمّد بنده و رسول توست، درودهایت بر او و خاندانش، ای آن که هر روز درکاری است، چنان که در شأنت بود، که بر من تفضّل نمودی، به اینکه مرا از اهل اجابت و دین و دعوتت قرار دادی، و در آغاز آفرینشم از روی تفضّل و کرم و جود خویش، بر این امور موفقّم داشتی، سپس از روی رأفت و رحمتت، به دنبال آوردی این فضل را با فضلی دیگر، و این جود را با جودی دیگر، و این کرم را با کرمی دیگر، تا اینکه آن پیمان را برایم از نو تازه کردی، پس از تجدید آفرینشم، و حال آنکه در فراموشی کامل بودم، فراموشکار

ساهِياً غافِلاً، فَأَتْمَمْتَ نِعْمَتَكَ بِأَنْ ذَكَّرْتَنِى ذٰلِكَ وَ مَنَنْتَ بِهِ عَلَىَّ وَ هَدَيْتَنِى لَهُ، فَلْيَكُنْ مِنْ شَأْنِكَ يَا إِلٰهِى وَ سَيِّدِى وَ مَوْلاىَ أَنْ تُتِمَّ لِى ذٰلِكَ وَ لَا تَسْلُبْنِيهِ حَتَّىٰ تَتَوَفَّانِى عَلَىٰ ذٰلِكَ وَ أَنْتَ عَنِّى راضٍ، فَإِنَّكَ أَحَقُّ الْمُنْعِمِينَ أَنْ تُتِمَّ نِعْمَتَكَ عَلَىَّ، (1) اَللّٰهُمَّ سَمِعْنا وَ أَطَعْنا وَ أَجَبْنا داعِيَكَ بِمَنِّكَ، فَلَكَ الْحَمْدُ غُفْرانَكَ رَبَّنا وَ إِلَيْكَ الْمَصِيرُ، آمَنّا بِاللّٰهِ وَحْدَهُ لَاشَرِيكَ لَهُ، وَ بِرَسُولِهِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، وَ صَدَّقْنا وَ أَجَبْنا داعِىَ اللّٰهِ وَ اتَّبَعْنا الرَّسُولَ فِى مُوالاةِ مَوْلانا وَ مَوْلَى الْمُؤْمِنِينَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طالِبٍ عَبْدِاللّه، وَ أَخِى رَسُولِهِ، وَ الصِّدِّيقِ الْأَكْبَرِ، وَ الْحُجَّةِ عَلَىٰ بَرِيَّتِهِ، الْمُؤَيِّدِ بِهِ نَبِيَّهُ وَ دِينَهُ الْحَقَّ الْمُبِينَ، عَلَماً لِدِينِ اللّٰهِ، وَ خازِناً لِعِلْمِهِ، وَ عَيْبَةَ غَيْبِ اللّٰهِ، وَ مَوْضِعَ سِرِّ اللّٰهِ، وَ أَمِينَ اللّٰهِ عَلَىٰ خَلْقِهِ، وَ شاهِدَهُ فِى بَرِيَّتِهِ . اَللّٰهُمَّ «رَبَّنا إِنَّنا سَمِعْنا مُنادِياً يُنادِى لِلْإِيْمانِ أَنْ آمِنُوا بِرَبِّكُمْ (2)

ص: 684


1- و بی توجّه و بی خبر، پس نعمتت را بر من تمام کردی، به اینکه آن پیمان را به یادم انداختی، و به آن بر من منّت نهادی، و به آن راهنمایی ام نمودی، پس از شأن تو باشد، ای خدای من و آقا و مولایم، اینکه آن را بر من تمام کنی، و از دستم نگیری، تا بر پایه آن از دنیایم ببری، درحالی که از من خشنود باشی، به یقین تو سزاوارترین نعمت دهندگانی، بر اینکه نعمتت را بر من تمام کنی
2- خدایا به لطف تو شنیدیم و اطاعت کردیم، و دعوت کننده ات را اجابت نمودیم، تو را سپاس، آمرزشت را خواهانیم پروردگارا، و بازگشت ما به سوی توست، ایمان آوردیم به خدای یگانه، شریکی برای او نیست، و به رسولش محمّد (درود خدا بر او و خاندانش باد )، او تصدیق کردیم و خواننده خدا را اجابت نمودیم، و از پیامبرش پیروی کردیم، در رابطه با موالات مولایمان و مولای همه اهل ایمان، امیر المؤمنین علی بن ابیطالب، بنده خدا و برادر رسول خدا و صدّیق اکبر، و حجّت بر مخلوقات خدا، آن مولایی که خدا پیامبر و دین بر حق و آشکارش را به او تایید کرد، نشانه دین خدا و خزانه دار دینش، و ظرف غیب خدا، و جایگاه سرّ خدا، و امین خدا بر خلقش، و گواه او در مخلوقاتش، خدایا پروردگارا ما شنیدیم ندا کننده ای که ندا می کرد برای ایمان، که به پروردگارتان ایمان بیاورید،

فَآمَنَّا، رَبَّنَا فَاغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا، وَ کَفِّرْ عَنَّا سَیِّئَاتِنَا، وَ تَوَفَّنا مَعَ الْأَبْرارِ، رَبَّنا وَ آتِنا مَا وَعَدْتَنا عَلَىٰ رُسُلِكَ وَ لَا تُخْزِنا يَوْمَ الْقِيامَةِ إِنَّكَ لَاتُخْلِفُ الْمِيعادَ». فَإِنَّا يَا رَبَّنا بِمَنِّكَ وَ لُطْفِكَ أَجَبْنا داعِيَكَ، وَ اتَّبَعْنَا الرَّسُولَ وَ صَدَّقْناهُ، وَ صَدَّقْنا مَوْلَى الْمُؤْمِنِينَ، وَ كَفَرْنا بِالْجِبْتِ وَ الطَّاغُوتِ، فَوَلِّنا مَا تَوَلَّيْنا، وَ احْشُرْنا مَعَ أَئِمَّتِنا فَإِنَّا بِهِمْ مُؤْمِنُونَ مُوقِنُونَ، وَ لَهُمْ مُسَلِّمُونَ، آمَنَّا بِسِرِّهِمْ وَ عَلانِيَتِهِمْ وَ شاهِدِهِمْ وَ غائِبِهِمْ، وَ حَيِّهِمْ وَ مَيِّتِهِمْ، وَ رَضِينا بِهِمْ أَئِمَّةً وَ قادَةً وَ سادَةً، وَ حَسْبُنا بِهِمْ بَيْنَنا وَ بَيْنَ اللّٰهِ دُونَ خَلْقِهِ لَا نَبْتَغِى بِهِمْ بَدَلاً، وَ لَا نَتَّخِذُ مِنْ دُونِهِمْ وَلِيجَةً، وَ بَرِئْنا إِلَى اللّٰهِ مِنْ كُلِّ مَنْ نَصَبَ لَهُمْ حَرْباً مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ مِنَ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ، وَ كَفَرْنا بِالْجِبْتِ وَ الطَّاغُوتِ وَ الْأَوْثانِ الْأَرْبَعَةِ وَ أَشْياعِهِمْ، وَ أَتْباعِهِمْ، وَ كُلِّ مَنْ والاهُمْ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ، مِنْ أَوَّلِ الدَّهْرِ إِلىٰ آخِرِهِ . (1)

ص: 685


1- پس ما ایمان آوردیم، پس گناهانمان را بیامرز و بدی هایمان را بپوشان،و ما را با نیکان بمیران، پروردگارا به ما عنایت کن آنچه را وسیله فرستادگانت به ما وعده دادی، و در روز قیامت ما را رسوا مکن، به یقین تو خلف وعده نمیکنی، ما ای پروردگارمان به منّت و لطفت دعوت کننده ات را پاسخ گفتیم، و از پیامبرت پیروی نمودیم و او را تصدیق کردیم، و مولای مؤمنان را باور نمودیم، و به جبت و طاغوت کفر ورزیدیم، ما را تابع آن که به ولایت پذیرفتیم قرار بده، و با امامانمان محشور فرما، ما به آنان ایمان و باور داریم، و نسبت به آنان تسلیم، ایمان آوردیم به به نهان و آشکارشان، و حاضر و غایبشان و زنده و مرده شان، و به آنان به عنوان پیشوایان و پیشروان و سروران خویش خشنود گشتیم و همانان، بین ما و خدا از سایر خلق بسند، به جای آنان عوضی نجوییم، و جز ایشان کسی را به عنوان خلیفه برنگیریم، و به خدا بیزاری جستیم از هرکه از جنّ و انس، از اولین و آخرین، در برابرشان جنگی بر پا کرد، و کافر شدیم به جبت و طاغوت، و بتهای چهارگانه و شیعیان و پیروانشان، و هرکه از جنّ و انس دوستشان دارد، از اوّل روزگار تا پایانش .

اَللّٰهُمَّ إِنَّا نُشْهِدُكَ، أَنَّا نَدِينُ بِما دانَ بِهِ مُحَمَّدٌ وَ آلُ مُحَمَّدٍ، صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ عَلَيْهِمْ، وَ قَوْلُنا مَا قالُوا، وَ دِينُنا مَا دانُوا بِهِ، مَا قالُوا بِهِ قُلْنا، وَ مَا دانُوا بِهِ دِنَّا، وَ مَا أَنْكَرُوا أَنْكَرْنا، وَ مَنْ والَوْا والَيْنا، وَ مَنْ عادَوْا عادَيْنا، وَ مَنْ لَعَنُوا لَعَنَّا، وَ مَنْ تَبَرَّأُوا مِنْهُ تَبَرَّأْنا مِنْهُ، وَ مَنْ تَرَحَّمُوا عَلَيْهِ تَرَحَّمْنا عَلَيْهِ، آمَنَّا وَ سَلَّمْنا وَ رَضِينا وَ اتَّبَعْنا مَوالِيَنا صَلَواتُ اللّٰهِ عَلَيْهِمْ . لّٰهُمَّ فَتَمِّمْ لَنا ذٰلِكَ وَ لَا تَسْلُبْناهُ وَ اجْعَلْهُ مُسْتَقِرّاً ثابِتاً عِنْدَنا، وَ لَا تَجْعَلْهُ مُسْتَعاراً، وَ أَحْيِنا مَا أَحْيَيْتَنا عَلَيْهِ، وَ أَمِتْنا إِذا أَمَتَّنا عَلَيْهِ، آلُ مُحَمَّدٍ أَئِمَّتُنا فَبِهِمْ نَأْتَمُّ وَ إِيَّاهُمْ نُوالِى، وَ عَدُوَّهُمْ عَدُوَّ اللّٰهِ نُعادِى، فَاجْعَلْنا مَعَهُمْ فِى الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ مِنَ الْمُقَرَّبِينَ، فَإِنَّا بِذٰلِكَ راضُونَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1)

باز به سجده رود و صد مرتبه «اَلحَمدُ للّه» و صدر مرتبه «شُکرً اللّه» بگوید، روایت شده: هرکه این عمل را بجا آورد، ثواب کسی را داشته باشد، که روز عید غدیر، خدمت حضرت

ص: 686


1- خدایا تو را گواه می گیریم که ما معتقدیم به آنچه معتقد شدند به آن محمّد و خاندان محمّد (درود خدا بر او و خاندانش باد )، و گفتار ما آن است که آنان گفتند، و دینمان همان است که آن ها متدّین به آن بودند، هرچه را گفتند گفتیم، و به آنچه معتقد شدند معتقد شدیم، و هرچه را انکار کردند انکار کردیم، و هرکه را دوست داشتند دوست داشتیم، و هرکه را دشمن داشتند دشمن داشتیم، و هرکه را لعنت کردند لعنت کردیم، و از هرکه بیزار شدند، از او بیزار شدیم، و هرکه را مورد رحمت قرار دادند، مورد رحمت قرار دادیم، ایمان آوردیم، و تسلیم و راضی شدیم، و از موالیانمان (درود خدا بر آنان) پیروی کردیم . خدایا آن را بر ما کامل کن، و از دستمان مگیر، و آن را نزد ما مستقرّ و ثابت قرار ده، و موقت مگردان، و ما را بر آن زنده بدار، تا گاهی که زنده مان داری، و بر آن بمیران، تا زمانی که ما را می میرانی، خاندان محمّد امامان ما هستند، به آنان اقتدا می کنیم، و آنان را دوست میداریم، دشمنانشان را که دشمن خدایند دشمن میداریم، پس ما را در دنیا و آخرت با آنان قرار ده، و از مقرّبان پیشگاهت گردان، که ما به همان راضی هستیم، ای مهربان ترین مهربانان .

رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) حاضر شده، و با آن حضرت بر ولایت امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) بیعت کرده باشد تا آخر خبر . بهتر این است که این نماز را نزدیک به هنگام زوال بجا آورد، که حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را در آن ساعت برای مردم به امامت و خلافت نصب فرمود . در این نماز در رکعت اول پس از سوره «حَمد» سوره «قَدر»، و در رکعت دوم سوره «تَوحید» را بخواند .

ششم: غسل کند، و به نیم ساعت پیش از زوال دو رکعت نماز بجا آورد، در هر رکعت سوره «حَمد» یک بار، و سوره «تَوحید» ده بار، و «آیةُ الکُرسی» ده بار، و ده بار «اِنّا اَنزَلناهُ» خوانده شود، که برابر صد هزار حج و صد هزار عمره است و باعث برآورده شدن حوایج دنیا و آخرت او، به آسانی و عافیت، از جانب خدای کریم است، و پوشیده نمایند، که در کتاب «اقبال» در بیان این نماز سوره «اِنّا اَنزَلناهُ» مقدّم بر «آیةُ الکُرسی» ذکر شده، و علاّمه مجلسی در «زاد المعاد» از کتاب «اقبال» پیروی کرده و سوره «قَدر» را مقدّم داشته، چنان که این حقیر هم در کتب دیگر به این صورت ذکر کرده ام، ولی برابر با پی جویی زیادی که کردم، بیشتر «آیةُ الکُرسی» را مقدّم بر «قَدر» دیدم . احتمال اینکه از قلم مبارک سیّد در کتاب «اقبال»

ص: 687

سهوی شده، یا ناسخان در این نماز، هم در عدد «حَمد» و هم در مقدّم داشتن «قَدر» بر «آیَةُ الکُرسی» اشتباهی کرده اند، یا این که این عمل مستقلّی غیر از آن نماز است بسیار بعید به نظر می رسد، و اللّه تعالی عالم . و بهتر این است که پس از این نماز تمام این دعا را بخواند: «رَبَّنَا إِنَّنَا سَمِعْنَا مُنَادِيًا . » هفتم: دعای ندبه را بخواند .

هشتم: این دعا را بخواند، که سیّد ابن طاووس از شیخ مفید روایت کرده:

اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُكَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ نَبِیِّكَ، وَ عَلِیٍّ وَلِیِّکَ، وَ الشَّأْنِ وَ الْقَدْرِ الَّذِی خَصَصْتَهُمَا بِهِ دُونَ خَلْقِكَ، أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ عَلِیٍّ، وَ أَنْ تَبْدَأَ بِهِمَا فِی کُلِّ خَیْرٍ عَاجِلٍ، اللّهمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، الْأَئِمَّةِ الْقَادَةِ، وَ الدُّعَاةِ السَّادَةِ، وَ النُّجُومِ الزَّاهِرَةِ، وَ الْأَعْلامِ الْبَاهِرَةِ، وَ سَاسَةِ الْعِبَادِ، وَ أَرْکَانِ الْبِلادِ وَ النَّاقَةِ الْمُرْسَلَةِ، وَ السَّفِینَةِ النَّاجِیَةِ، الْجَارِیَةِ فِی اللُّجَجِ الْغَامِرَةِ، اللّهمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ خُزَّانِ عِلْمِكَ، (1)

ص: 688


1- خدایا از تو درخواست می کنم به حق محمّد پیامبرت، و علی نماینده ات، و شأن و مرتبه ای که آن دو را ممتاز از مخلوقات به آن اختصاص دادی، بر محمّد و علی درود فرستی، و در هر خیری که فوری است از آنان آغاز کنی . خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، آن امامان پیشرو، و دعوت کنندگان سرور، و ستارگان درخشان، و نشانه های فروزان، و تدبیرکنندگان دنیا و آخرت بندگان، و پایه های ممالک، و ناقه فرستاده شده، و کشتی نجات که روان در دریاهای عمیق است . خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، خزانه داران دانشت،

وَ أَرْکَانِ تَوْحِیدِكَ، وَ دَعَائِمِ دِینكَ، وَ مَعَادِنِ کَرَامَتِكَ، وَ صِفْوَتِكَ مِنْ بَرِیَّتِكَ، وَ خِیَرَتِكَ مِنْ خَلْقِكَ، الْأَتْقِیَاءِ الْأَنْقِیَاءِ، النُّجَبَاءِ الْأَبْرَارِ، وَ الْبَابِ الْمُبْتَلَی بِهِ النَّاسُ، مَنْ أَتَاهُ نَجَا، وَ مَنْ أَبَاهُ هَوَی . (1) اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، أَهْلِ الذِّكْرِ الَّذِينَ أَمَرْتَ بِمَسْأَلَتِهِمْ، وَ ذَوِى الْقُرْبَى الَّذِينَ أَمَرْتَ بِمَوَدَّتِهِمْ، وَ فَرَضْتَ حَقَّهُمْ، وَجَعَلْتَ الْجَنَّةَ مَعادَ مَنِ اقْتَصَّ آثارَهُمْ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، كَما أَمَرُوا بِطاعَتِكَ، وَ نَهَوْا عَنْ مَعْصِيَتِكَ، وَ دَلُّوا عِبادَكَ عَلَىٰ وَحْدانِيَّتِكَ . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ نَبِيِّكَ وَ نَجِيبِكَ، وَ صَفْوَتِكَ وَ أَمِينِكَ، وَ رَسُولِكَ إِلىٰ خَلْقِكَ، وَ بِحَقِّ أَمِيرِالْمُؤْمِنِينَ، وَ يَعْسُوبِ الدِّينِ، وَ قائِدِ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ، الْوَصِيِّ الْوَفِيِّ، وَ الصِّدِّيقِ الْأَكْبَرِ، وَ الْفارُوقِ بَيْنَ الْحَقِّ وَ الْباطِلِ، وَ الشَّاهِدِ لَكَ، وَ الدَّالِّ عَلَيْكَ، وَ الصَّادِعِ بِأَمْرِكَ، وَ الْمُجاهِدِ فِى سَبِيلِكَ، لَمْ تَأْخُذْهُ فِيكَ لَوْمَةُ (2)

ص: 689


1- و پایه های تَوحیدت، و ستون های دینت، و معادن کرامتت، و برگزیدگان از مخلوقاتت و بهترین منتخبان از خلقت، آن پرهیزگاران و پاکیزگان، و نجیبان و نیکوکاران، و دری که مردم مبتلای به آنند، هرکه از آن درآمد نجات یافت، و هرکه سرباز زد در هلاکت سقوط کرد .
2- خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، اهل ذکری که به پرسش از آنان دستور دادی، و خویشاوندی که به دوستی شان امر فرمودی و حقّشان را واجب نمودی، و بهشت را بازگشتگاه کسی قرار دادی که از آثارشان پیروی نماید . خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، چنان که به طاعتت امر کردند، و از معصیتت نهی نمودند، و بندگانت را بر وحدانیتت دلالت فرمودند . خدایا من از تو درخواست می کنم به حق محمّد پیامبرت و نجیبت و برگزیده ات، و امینت، و فرستاده ات به سوی بندگانت، و به حق امیر المؤمنین، رئیس دین و پیشرو سپیدرویان، آن جانشین وفادار، و صدیق اکبر، و جدا کننده بین حق و باطل، و گواه بر تو و رهنمای به سوی تو، و آشکار کننده دستورت، و جهاد کننده در راهت، که او را ملامت

لائِمٍ، أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تَجْعَلَنِى فِى هٰذَا الْيَوْمِ الَّذِى عَقَدْتَ فِيهِ لِوَلِيِّكَ الْعَهْدَ فِى أَعْناقِ خَلْقِكَ، وَ أَكْمَلْتَ لَهُمُ الدِّينَ مِنَ الْعارِفِينَ بِحُرْمَتِهِ وَ الْمُقِرِّينَ بِفَضْلِهِ، مِنْ عُتَقائِكَ وَ طُلَقائِكَ مِنَ النَّارِ، وَ لَا تُشْمِتْ بِى حاسِدِى النِّعَمِ . اَللّٰهُمَّ فَكَما جَعَلْتَهُ عِيدَكَ الْأَكْبَرَ وَ سَمَّيْتَهُ فِى السَّماءِ يَوْمَ الْعَهْدِ الْمَعْهُودِ، وَ فِى الْأَرْضِ يَوْمَ الْمِيثاقِ الْمَأْخُوذِ وَ الْجَمْعِ الْمَسْؤُولِ، صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَقْرِرْ بِهِ عُيُونَنا، وَ اجْمَعْ بِهِ شَمْلَنا، وَ لَا تُضِلَّنا بَعْدَ إِذْ هَدَيْتَنا، وَ اجْعَلْنَا لِأَ نْعُمِكَ مِنَ الشَّاكِرِينَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ، اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِى عَرَّفَنا فَضْلَ هٰذَا الْيَوْمِ، وَ بَصَّرَنا حُرْمَتَهُ، وَ كَرَّمَنا بِهِ (1)وَ شَرَّفَنَا بِمَعْرِفَتِهِ، وَ هَدَانَا بِنُورِهِ ؛ یَا رَسُولَ اللّه، یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ، عَلَیْکُمَا وَ عَلَی عِتْرَتِکُمَا، وَ عَلَی مُحِبِّیکُمَا مِنِّی أَفْضَلُ السَّلامُ مَا بَقِیَ اللَّیْلُ وَ النَّهَارُ، وَ بِکُمَا أَتَوَجَّهُ إِلَی اللّه، رَبِّی وَ رَبِّکُمَا فِی (2)

ص: 690


1- ملامت کننده ای درباره تو و نگیرد، که بر محمّد درود فرستی، و مرا در این روز که برای ولیّت، عهد امام را بر عهده بندگانت بستی، و برای آنان دین را کامل نمودی، از آگاهان به حرمتش، و اقرارکنندگان به فضلش قرار دهی، و همچنین از آزادشدگان و رهاگشتگان از آتش به حساب آری، و حسودان نعمتها را به سرزنش من میاور . خدایا چنان که آن را عید بزرگترت قرار داده ای، و آن را در آسمان روز عهد معهود، و در زمین روز پیمان گرفتن و انجمن پرسیده نامیدی، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و دیدگان ما را به آن روشن فرما، و پراکندگی ما را به آن جمع کن، و پس از آنکه هدایتمان نمودی، گمراهمان مکن، و به نعمت هایت از سپاس گذاران قرار ده، ای مهربان ترین مهربانان . خدا را سپاس که برتری این روز را به ما شناساند، و ما را به حرمت آن بینا فرمود، و به آن گرامی داشت،
2- و با شناختش به ما شرافت داد، و به نورش هدایتمان نمود، ای رسول خدا، ای امیر المؤمنین، بر شما و خاندانتان و بر دوستدارانتان از جانب من برترین سلام ها، تا شب و روز باقی است، و به واسطه شما به خدا روی می آورم، پروردگارم و پروردگار شما، در

نَجَاحِ طَلِبَتِی، وَ قَضَاءِ حَوَائِجِی، وَ تَیْسِیرِ أُمُورِی . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، أَنْ تُصَلِّىَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تَلْعَنَ مَنْ جَحَدَ حَقَّ هٰذَا الْيَوْمِ وَ أَنْكَرَ حُرْمَتَهُ، فَصَدَّ عَنْ سَبِيلِكَ لِإِطْفاءِ نُورِكَ، فَأَبَى اللّٰهُ إِلّا أَنْ يُتِمَّ نُورَهُ . اَللّٰهُمَّ فَرِّجْ عَنْ أَهْلِ بَيْتِ مُحَمَّدٍ نَبِيِّكَ وَ اكْشِفْ عَنْهُمْ وَ بِهِمْ عَنِ الْمُؤْمِنِينَ الْكُرُباتِ . اَللّٰهُمَّ امْلَاَ الْأَرْضَ بِهِمْ عَدْلاً كَما مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً، وَ أَنْجِزْ لَهُمْ مَا وَعَدْتَهُمْ إِنَّكَ لَاتُخْلِفُ الْمِيعادَ . (1) و اگر بتواند، دعای مبسوط را که سیّد در کتاب «اقبال» روایت کرده بخواند . نهم: چون مؤمنی را ملاقات کند این تهیت را گوید:

الْحَمْدُ للّه الَّذِی جَعَلَنَا مِنَ الْمُتَمَسِّکِینَ بِوِلایَةِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْأَئِمَّةِ عَلَيهِم السَّلَامُ (2) و نیز بخواند:الْحَمْدُ للّه الَّذِی أَکْرَمَنَا بِهَذَا الْیَوْمِ، وَ جَعَلَنَا مِنَ الْمُوفِینَ بِعَهْدِهِ إِلَیْنَا، وَ مِیثَاقِهِ الَّذِی وَ اثَقَنَا بِهِ، (3)

ص: 691


1- به دست آوردن خواسته ام، و برآورده شدن حاجتم، و آسان شدن کارهایم . خدایا از تو درخواست می کنم به حق محمّد و خاندان محمّد که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و لعنت کنی کسی را که حقانیت این روز را منکر شده، و حرمتش را به انکار برخاسته، و از راهت برای خاموش کردن نورت جلوگیری نموده است، ولی خدا هرگز نخواهد، مگر اینکه نورش را به کمال رساند، خدایا گشایش ده به اهل بیت محمّد پیامبرت، و برطرف کن از آنان، و به وسیله آنان گرفتاری ها را از اهل ایمان . خدایا زمین را به وسیله آنان پر از دادگری کن، همانطور که از ستم و بیداد پر شده است، به آنچه که به آنان وعده داده ای وفا کن، که تو خلف وعده نمی کنی .
2- سپاس خدای را، که ما را از چنگ زنندگان به ولایت امیر المؤمنین و امامان دیگر-درود بر آنان-قرار داد .
3- خدای را سپاس که ما را به این روز گرامی داشت، و از وفاکنندگان به عهدش که بر عهده ما نهاده بود، و پیمانش که با ما بسته بود قرار داد، عهد و پیمانی که عبارت است از

مِنْ وِلایَةِ وُلاةِ أَمْرِهِ، وَ الْقُوَّامِ بِقِسْطِهِ، وَ لَمْ یَجْعَلْنَا مِنَ الْجَاحِدِینَ وَ الْمُکَذِّبِینَ بِیَوْمِ الدِّینِ . (1)

دهم: صد مرتبه بگوید: الْحَمْدُ للّه الَّذِی جَعَلَ کَمَالَ دِینِهِ، وَ تَمَامَ نِعْمَتِهِ، بِوِلایَةِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ عَلَيهِ السَّلَامُ . (2)

آگاه باش در این روز شریف، برای هریک از امور زیر فضیلت بسیاری است: پوشیدن جامه های نیکو، زینت کردن، استعمال بوی خوش، شادی کردن، و شاد نمودن شیعیان امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ)، گذشت از تقصیرات شیعیان، برآوردن حاجات آنان، صله ارحام، توسعه دادن بر اهل و عیال، اطعام اهل ایمان، افطار دادن به روزه داران، مصافحه با مومنان رفتن به زیارت آنان، تبسّم نمودن بر چهره ایشان، و فرستادن هدایا برای اهل ایمان، و بجا آوردن شکر و سپاس بخاطر نعمت بزرگ ولایت، بسیار صلوات فرستادن، انجام عبادات و طاعات بسیار . کسی که در این روز یک درهم به برادر مؤمن خود بدهد، برابر با صد هزار درهم در غیر این روز است . طعام دادن در این روز به یک مؤمن مانند طعام دادن

ص: 692


1- ولایت سرپرستان امرش، و قیام کنندگان به عدلش، و ما را از انکارکنندگان، و تکذیب کنندگان روز جزا قرار نداد .
2- خدای را سپاس، که کمال دینش، و تمام نعمتش را به ولایت امیر المؤمنین علی بن ابیطالب (درود خدا بر او) قرار داد .

به همه پیامبران و صدّیقان است . در خطبه حضرت امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) در روز غدیر چنین آمده است: هرکه مؤمن و روزه دار را به وقت افطارش افطار دهد، مانند آن است که ده «فِئام» را افطار داده باشد، شخصی از جای برخاست و عرضه داشت: یا امیر المؤمنین «فئام» چیست؟ ایشان فرمود صد هزار پیغمبر و صدیق وشهید، پس چگونه خواهد بود، کثرت فضیلت حال کسی که جمعی از مردان و زنان مؤمن را کفایت کند، من امان او را از کفر و فقر بر خدای تعالی ضامن هستم . تا آخر خبر .

صیغه عقد اخوت در روز غدیر

در هر صورت فضیلت این روز شریف، بیش از آن است که ذکر شود، و این روز قبولی اعمال شیعیان، و روز برطرف شدن غم های ایشان است و روزی است که حضرت موسی (عَلَيهِ السَّلَامُ) بر ساحران پیروز شد، و خدا آتش را بر ابراهیم (عَلَيهِ السَّلَامُ) سرد و سلامت نمود و حضرت موسی (عَلَيهِ السَّلَامُ) یوشع بن نون را جانشین خود کرد، و حضرت عیسی شمعون الصّفا را خلیفه خود قرار داد و حضرت سلیمان (عَلَيهِ السَّلَامُ) ملّت خود را برای جانشینی آصف بن برخیا گواه گرفت، و جناب رسول خدا بین اصحاب خود عقد برادری برقرار کرد، به این خاطر عقد برادری در این روز با برادران مؤمن سزاوار است و کیفیت

ص: 693

آن بصورتی که شیخ ما در کتاب «مستدرک الوسائل» از کتاب «زاد الفردوس» نقل فرموده است چنین است: دست راست خود را بر دست راست برادر مؤمن خود بگذارد، و بگوید:

وَآخَیْتُکَ فِی اللّه، وَ صَافَیْتُکَ فِی اللّه، وَ صَافَحْتُکَ فِی اللّه، وَ عَاهَدْتُ اللّه وَ مَلائِکَتَهُ، وَ کُتُبَهُ، وَ رُسُلَهُ، وَ أَنْبِیَاءَهُ، وَ الْأَئِمَّةَ الْمَعْصُومِینَ عَلَيهِم السَّلَامُ، عَلَی أَنِّی إِنْ کُنْتُ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ وَ الشَّفَاعَةِ، وَ أُذِنَ لِی بِأَنْ أَدْخُلَ الْجَنَّةَ، لا أَدْخُلُهَا إِلّا وَ أَنْتَ مَعِی . (1)

آنگاه برادر مؤمن بگوید:قَبِلْتُ . (2) سپس بگوید: أَسْقَطْتُ عَنْكَ جَمِيعَ حُقُوقِ الْأُخُوَّةِ، مَا خَلَا الشَّفاعَةَ وَ الدُّعاءَ وَ الزِّيارَةَ . (3) . فیض کاشانی در کتاب «خلاصة الاذکار»، صیغه اخوّت را قریب به همین صورت ذکر کرده، آنگاه فرموده: طرف مقابل قبول نماید برای خود، یا موکّل خود به لفظی که دلالت بر قبول نماید . سپس از یکدیگر جمیع حقوق برادری را جز دعا و زیارت ساقط

ص: 694


1- در راه خدا برادرت شدم، و در راه خدا دوست با صفایت گشتم، و در راه خدا با تو دست دادم، و با خدا و فرشتگان، و کتاب هایش و رسولان و پیامبرانش، و امامان معصوم (درود بر آنان) عهد کردم، بر اینکه اگر از اهل بهشت و شفاعت بودم، و به من اجازه داده شدکه وارد بهشت شوم، به بهشت وارد نشوم مگر اینکه تو هم با من باشی .
2- پذیرفتم پذیرفتم
3- همه حقوق برادری را از تو ساقط کردم، به جز شفاعت و دعا و زیارت

کنند .

فضیلت و اعمال روز مباهله

روز بیست وچهارم: بنابر اشهر روزی است که رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) با نصارای نجران مباهله کرد، و پیش از مباهله عبا بر دوش مبارک گرفت، و حضرت امیر المؤمنین و فاطمه و حسن و حسین (عَلَيهِم السَّلَامُ) را زیر عبا جا داد و گفت: پروردگارا هر پیامبری را اهل بیتی بوده، که مخصوص ترین خلق نسبت به او بودند، خدایا اینان اهل بیت منند، از ایشان شک و گناه را برطرف ساز، و پاک کن ایشان را پاک کردنی کامل، پس جبرائیل نازل شد، و آیه تطهیر را در شأن ایشان فرود آورد، آنگاه رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) آن چهار بزرگوار را برای مباهله به بیرون برد، چون نگاه نصاری بر ایشان افتاد، و حقیقت آن حضرت و آثار نزول عذاب را مشاهده کردند، جرأت بر مباهله را از دست داده، و استدعای مصالحه و قبول جزیه کردند . در این روز حضرت امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) در حال رکوع انگشتر خود را به سائل داد، و آیه«إِنَّما وَلِيُّكُمُ اللّه»در شأن آن حضرت نازل گشت . در هر صورت این روز دارای شرافت بسیاری است، و در آن چند عمل وارد است: اوّل: غسل . دوّم: روزه گرفتن . سوّم: خواندن دو رکعت نماز، که در وقت و کیفیت و ثواب مانند نماز روز

ص: 695

عید غدیر است، و اینکه «آیَةُ الکُرسی» در نماز مباهله باید تا«هُم فیها خالِدونَ»

خوانده شود . چهارم: خواندن دعای مباهله می باشد، که شبیه به دعای سحر ماه رمضان است، و شیخ طوسی و سیّد ابن طاووس نقل کرده اند، ولی بین روایات آن دو بزرگوار اختلاف زیادی است، و من روایت شیخ طوسی را در کتاب «مصباح» برگزیده ام که فرموده است:

دعای روز مباهله همراه با فضیلت آن، از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده، و آن دعا این است:

اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ بَهائِكَ بِأَبْهاهُ وَ كُلُّ بَهائِكَ بَهِيٌّ، ؛ اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِبَهائِكَ كُلِّهِ . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ جَلالِكَ بِأَجَلِّهِ، وَ كُلُّ جَلالِكَ جَلِيلٌ، اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِجَلالِكَ كُلِّهِ . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ جَمالِكَ بِأَجْمَلِهِ وَ كُلُّ جَمالِكَ جَمِيلٌ، اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بَجَمالِكَ كُلِّهِ . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَدْعُوكَ كَما أَمَرْتَنِى، فَاسْتَجِبْ لِى كَما وَعَدْتَنِى . اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ عَظَمَتِکَ بِأَعْظَمِهَا، وَ کُلُّ عَظَمَتِکَ عَظِیمَةٌ ؛ اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِعَظَمَتِکَ (1)

ص: 696


1- خدایا از تو درخواست می کنم از زیبایی ات به حق برترین مرتبه زیبایی ات، و همه مراتب آن زیباست، خدایا از تو درخواست می کنم به همه مراتب زیبایی ات . خدایا از تو درخواست می کنم از بزرگی ات به حق برترین مرتبه بزرگی ات، و همه مراتب بزرگی ات بزرگ است، خدایا از تو درخواست می کنم به همه مراتب عظمتت . خدایا از تو درخواست می کنم از جمالت، به حق برترین مرتبه جمالت، و همه مراتب جمال تو جمیل است، خدایا از تو درخواست می کنم به همه مراتب جمالت . خدایا تو را می خوانم چنان که فرمان دادی، پس اجابتم کن چنان وعده فرمودی، خدایا از تو درخواست می کنم از شکوهت، به حق برترین مرتبه شکوهت، و همه مراتب شکوهت شکوه مند است، خدایا از تو درخواست می کنم به همه مراتب

اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ نُورِكَ بِأَ نْوَرِهِ، وَ كُلُّ نُورِكَ نَيِّرٌ، اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِنُورِكَ كُلِّهِ . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ رَحْمَتِكَ بِأَوسَعِها وَ كُلُّ رَحْمَتِكَ واسِعَةٌ، اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِرَحْمَتِكَ كُلِّها . (1) اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَدْعُوكَ كَما أَمَرْتَنِى،، فَاسْتَجِبْ لِى كَما وَعَدْتَنِى . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ كَمالِكَ بِأَكْمَلِهِ، وَ كُلُّ كَمالِكَ كامِلٌ، اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِكَمالِكَ كُلِّهِ . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ كَلِماتِكَ بِأَتَمِّها وَ كُلُّ كَلِماتِكَ تامَّةٌ، اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِكَلِماتِكَ كُلِّها . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ أَسْمائِكَ بِأَكْبَرِها وَ كُلُّ أَسْمائِكَ كَبِيرَةٌ،، (2) اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُكَ بِأَسْمَائِكَ اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَدْعُوكَ كَما أَمَرْتَنِى فَاسْتَجِبْ لِى كَما وَعَدْتَنِى . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ عِزَّتِكَ بِأَعَزِّها وَ كُلُّ عِزَّتِكَ عَزِيزَةٌ، اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِعِزَّتِكَ كُلِّها . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ مَشِيئَتِكَ بِأَمْضاهَا وَ كُلُّ مَشِيئَتِكَ ماضِيَةٌ، اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِمَشِيئَتِكَ (3)

ص: 697


1- شکوهت . خدایا از تو درخواست می کنم از نورت، به حق برترین مرتبه نورت، و همه نورت نورانی است، خدای از تو درخواست می کنم به همه نورت، خدای از تو درخواست می کنم از رحمتت، به حق وسیع ترین مرتبه رحمتت و همه رحمتت وسیع است، خدایا از تو درخواست می کنم به همه رحمتت .
2- خدایا تو را می خوانم چنان که فرمانم دادی، پس اجابتم کن چنان که وعده فرمودی . خدایا از تو درخواست می کنم از کمالت به حق برترین مرتبه کمالت، و همه کمالت کامل است، خدایا از تو درخواست می کنم به همه کمالت، خدایا از تو درخواست می کنم از کلماتت به حق تمام ترین کلماتت، و همه کلماتت تمام است، خدایا از تو درخواست می کنم به همه کلماتت، خدایا از تو درخواست می کنم از نامهایت به حق بزرگترین آنها، و همه نامهایت بزرگ است،
3- خدایا از تو درخواست می کنم به حق همه نامهایت . خدایا تو را می خوانم، چنان که فرمانم دادی، پس اجابتم کن، چنان که وعده فرمودی، خدایا از تو درخواست می کنم از عزّتت، به حق برترین مرتبه عزّتت، و همه عزّتت عزیز است، خدایا از تو درخواست می کنم به همه عزّتت، خدایا از تو درخواست می کنم از مشیّتت به حق گذراترین مشیّتت و همه مشیّتت گذراست، خدایا از تو درخواست می کنم به همه

کُلِّهَا، اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِقُدْرَتِكَ، الَّتِی اسْتَطَلْتَ بِهَا عَلَی کُلِّ شَیْءٍ وَ کُلُّ قُدْرَتِكَ مُسْتَطِیلَةٌ اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُكَ بِقُدْرَتِکَ کُلِّهَا، اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَدْعُوكَ كَما أَمَرْتَنِى فَاسْتَجِبْ لِى كَما وَعَدْتَنِى . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ عِلْمِكَ بِأَنْفَذِهِ وَ كُلُّ عِلْمِكَ نافِذٌ، اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِعِلْمِكَ كُلِّهِ . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ قَوْلِكَ بِأَرْضاهُ وَ كُلُّ قَوْلِكَ رَضِيٌّ، اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِقَوْلِكَ كُلِّهِ . اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ مِنْ مَسائِلِكَ بِأَحَبِّها وَ كُلُّها إِلَيْكَ حَبِيبَةٌ، اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِمَسائِلِكَ كُلِّها . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَدْعُوكَ كَما أَمَرْتَنِى فَاسْتَجِبْ لِى كَما وَعَدْتَنِى . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ شَرَفِكَ بِأَشْرَفِهِ وَ كُلُّ شَرَفِكَ شَرِيفٌ، اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِشَرَفِكَ كُلِّهِ . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ سُلْطانِكَ بِأَدْوَمِهِ وَ كُلُّ سُلْطانِكَ دائِمٌ، اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِسُلْطانِكَ كُلِّهِ . اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ مُلْکِکَ بِأَفْخَرِهِ، وَ کُلُّ مُلْکِکَ فَاخِرٌ ؛ اللّهمَّ إِنِّی (1)

ص: 698


1- مشیّتت خدایا از تو درخواست می کنم به قَدرتت که با آن بر همه چیز برتری گرفتی، و همه قَدرت تو برتری گیر است، خدایا از تو درخواست می کنم به همه قَدرتت . خدایا تو را می خوانم، چنان که فرمانم دادی، پس اجابتم کن، چنان که وعده فرمودی، خدایا از تو درخواست می کنم از علمت به حق نافذترین آن و همه علم تو نافذ است، خدایا از تو درخواست می کنم به همه علمت . خدایا از تو درخواست می کنم از گفتارت به حق پسندیده ترین آن . و همه گفتارت پسندیده است، خدایا از تو درخواست می کنم به همه گفتارت . خدایا از تو درخواست می کنم از خواسته هایت به حق محبوب ترین آنها، و همه آن ها نزد تو محبوب است، خدایا از تو درخواست می کنم به همه خواسته هایت . خدایا تو را می خوانم چنان که فرمانم دادی، پس اجابتم کن چنان که وعده فرمودی، خدایا از تو درخواست می کنم از شرفت به حق برترین مرتبه شرفت، و همه شرفت شریف است، خدایا از تو درخواست می کنم به همه شرفت . خدایا از تو درخواست می کنم از سلطنتت، به حق پایدارترین آن . و همه سلطنتت پایدار است، خدایا از تو درخواست می کنم به همه سلطنتت . خدایا از تو درخواست می کنم از فرمانروایی ات به حق گرانمایه ترین آن، و همه فرمانروایی ات گرانمایه است، خدایا

أَسْأَلُكَ بِمُلْكِكَ كُلِّهِ . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَدْعُوكَ كَما أَمَرْتَنِى فَاسْتَجِبْ لِى كَما وَعَدْتَنِى . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ عَلائِكَ بِأَعْلاهُ، وَ كُلُّ عَلائِكَ عالٍ، اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِعَلائِكَ كُلِّهِ . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ آياتِكَ بِأَعْجَبِها وَ كُلُّ آياتِكَ عَجِيبَةٌ، اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِآياتِكَ كُلِّها . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ مَنِّكَ بِأَقْدَمِهِ، وَ كُلُّ مَنِّكَ قَدِيمٌ، اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِمَنِّكَ كُلِّهِ . (1) اللّهمَّ إِنِّی أَدْعُوكَ کَمَا أَمَرْتَنِی، فَاسْتَجِبْ لِی کَمَا وَعَدْتَنِی . اللّهمَّ وَ إِنِّی أَسْأَلُكَ بِمَا [مِمَّا] أَنْتَ فِیهِ مِنَ الشَّأْنِ وَ الْجَبَرُوتِ ؛ اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُكَ بِکُلِّ شَأْنٍ وَ کُلِّ جَبَرُوتٍ . اللّهمَّ وَ إِنِّی أَسْأَلُكَ بِمَا تُجِیبُنِی بِهِ حِینَ أَسْأَلُكَ، یَا اللّه یَا لا إِلَهَ إِلا أَنْتَ، أَسْأَلُكَ بِبَهَاءِ لا إِلَهَ إِلا أَنْتَ . یَا لا إِلَهَ إِلا أَنْتَ، أَسْأَلُكَ بِجَلالِ لا إِلَهَ إِلا أَنْتَ، یَا لا إِلَهَ إِلا أَنْتَ، أَسْأَلُكَ بِلا إِلَهَ إِلا أَنْتَ . اللّهمَّ إِنِّی أَدْعُوکَ کَمَا أَمَرْتَنِی، فَاسْتَجِبْ لِی کَمَا وَعَدْتَنِی . اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُكَ مِنْ (2)

ص: 699


1- از تو درخواست می کنم به همه فرمانروایی ات . خدایا تو را می خوانم چنان که فرمانم دادی . پس اجابتم کن چنان که وعده فرمودی . خدایا از تو درخواست می کنم از والایی ات به حق والاترین آن، و همه والایی ات والاست، خدایا از تو درخواست می کنم به همه والایی ات . خدایا از تو درخواست می کنم از آیاتت به حق شگفت ترین آیاتت، و همه آیاتت شگفت است، خدایا از تو درخواست می کنم به همه آیاتت . خدایا از تو درخواست می کنم از نعمتت به حق دیرینه ترین آن و همه نعمتت دیرین است، خدایا از تو درخواست می کنم به همه نعمتت .
2- خدایا تو را می خوانم چنان که فرمانم دادی، پس اجابتم کن، چنان که وعده فرمودی . خدایا از تو درخواست می کنم، به حق آنچه که در آن قرار دادی از مقام و جبروت، خدایا از تو درخواست می کنم به تمام مقام و تمام جبروتت . خدایا از تو درخواست می کنم به آنچه با آن اجابتم مینمایی، زمانیکه از تو می خواهم، ای خدا، ای که معبودی جز تو نیست، از تو می خواهم به زیبایی اینکه معبودی جز تو نیست . ای که معبودی جز تو نیست، از تو می خواهم به بزرگی اینکه معبودی جز تو نیست . ای که معبودی جز تو نیست، از تو می خواهم به حق اینکه معبودی جز تو نیست . خدایا تو را می خوانم چنان که فرمانم دادی، پس اجابتم کن چنان که وعده فرمودی . خدایا از درخواست می کنم از

رِزْقِکَ بِأَعَمِّهِ، وَ کُلُّ رِزْقِکَ عَامٌّ ؛ اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِرِزْقِکَ کُلِّهِ . اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ عَطَائِکَ بِأَهْنَئِهِ، وَ کُلُّ عَطَائِکَ هَنِیءٌ ؛ اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِعَطَائِکَ کُلِّهِ . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ خَيْرِكَ بِأَعْجَلِهِ وَ كُلُّ خَيْرِكَ عاجِلٌ، اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِخَيْرِكَ كُلِّهِ . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ فَضْلِكَ بِأَفْضَلِهِ وَ كُلُّ فَضْلِكَ فاضِلٌ، اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِفَضْلِكَ كُلِّهِ . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَدْعُوكَ كَما أَمَرْتَنِى فَاسْتَجِبْ لِى كَما وَعَدْتَنِى . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ابْعَثْنِى عَلَى الْإِيمانِ بِكَ، وَ التَّصْدِيقِ برَسُولِكَ عَلَيْهِ وَ آلِهِ السَّلامُ، وَ الْوِلايَةِ لِعَلِيِّ بْنِ أَبِي طالِبٍ، وَ الْبَراءَةِ مِنْ عَدُوِّهِ، وَ الايْتِمامِ بِالْأَئِمَّةِ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ عَلَيْهِمُ السَّلامُ، فَإِنِّى قَدْ رَضيْتُ بِذٰلِكَ يَا رَبِّ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ عَبْدِكَ وَ رَسُولِكَ فِى الْأَوَّلِينَ، وَ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ فِى الْآخِرِينَ، وَ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ فِى الْمَلَاَ الْأَعْلىٰ، وَ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ فِى الْمُرْسَلِينَ . (1)

ص: 700


1- روزی ات به همه گانه ترین آن، و همه روزی ات همگانی است . خدایا از تو درخواست می کنم به همه روزی ات، خدایا از تو درخواست می کنم از عطایت، به حق گواراترین آن، و همه عطایت گواراست . خدایا از تو درخواست می کنم به همه عطایت، خدای از تو درخواست می کنم از خیرت به فوریترین آن، و همه خیرت فوری است . خدایا از تو درخواست می کنم به همه خیرت . خدایا از تو درخواست می کنم از فضلت، به حق فزون ترین آن، و همه فضلت فزون است، خدایا از تو درخواست می کنم به همه فضلت . خدایا تو را می خوانم چنان که فرمانم دادی، پس اجابتم کن چنان که وعده فرمودی . خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و مرا برانگیز بر ایمان به خود و تصدیق به رسولت (درود خدا بر او و خاندانش باد)، و ولایت علی بن ابیطالب (عَلَيهِ السَّلَامُ) و بیزاری از دشمنش، و اقتدا به امامان از خاندان محمّد (درود خدا بر آنان باد )، که من به این واقعیت راضی شده ام . خدایا درود فرست بر محمّد بنده و رسولت در میان پیشینیان، و درود فرست بر محمّد در میان آیندگان، و درود فرست بر محمّد، در میان آسمانیان، و درود فرست بر محمّد در میان فرستادگان .

اللّهمَّ أَعْطِ مُحَمَّداً الْوَسِیلَةَ، وَ الشَّرَفَ وَ الْفَضِیلَةَ، وَ الدَّرَجَةَ الْکَبِیرَةَ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ قَنِّعْنِى بِما رَزَقْتَنِى، وَ بارِكْ لَى فِيما آتَيْتَنِى، وَ احْفَظْنِى فِى غَيْبَتِى وَ كُلِّ غائِبٍ هُوَ لِى . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ ابْعَثْنِى عَلَى الْإِيمانِ بِكَ وَ التَّصْدِيقِ بِرَسُولِكَ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَسْأَلُكَ خَيْرَ الْخَيْرِ رِضْوانَكَ وَ الْجَنَّةَ، وَ أَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ الشَّرِّ سَخَطِكَ والنّارِ. اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ احْفَظْنِى مِنْ كُلِّ مُصِيبَةٍ، وَ مِنْ كُلِّ بَلِيَّةٍ، وَ مِنْ كُلِّ عُقُوبَةٍ، وَ مِنْ كُلِّ فِتْنَةٍ، وَ مِنْ كُلِّ بَلاءٍ، وَ مِنْ كُلِّ شَرٍّ، وَ مِنْ كُلِّ مَكْرُوهٍ، وَ مِنْ كُلِّ مُصِيبَةٍ، وَ مِنْ كُلِّ آفَةٍ نَزَلَتْ أَو تَنْزِلُ مِنَ السَّماءِ إِلَى الْأَرْضِ، فِى هٰذِهِ السَّاعَةِ، وَ فِى هٰذِهِ اللَّيْلَةِ، وَ فِى هٰذَا الْيَوْمِ، وَ فِى هٰذَا الشَّهْرِ، وَ فِى هٰذِهِ السَّنَةِ . اللّهمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اقْسِمْ لِی مِنْ کُلِّ سُرُورٍ، وَ مِنْ کُلِّ بَهْجَةٍ، وَ مِنْ کُلِّ (1)

ص: 701


1- خدایا به محمّد عطا کن، وسیله و شرف و فضیلت و درجه بزرگ . خدایا درود فرست بر محمّد و خاندان محمّد، و به آنچه روزی ام نمودی خشنود بدار، و در آنچه به من عنایت کردی برکت ده، و در غیبتم و در غیاب هر غایبی که او از من است نگهدارم باش . خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و مرا بر پایه ایمان به خود و باور داشتن به پیامبرت برانگیز، خ.دای بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و از تو می خواهم خوب ترین خوبها را که خشنودی ات و بهشت است، و به تو پناه می آورم از بدترین بدها که خشمت و آتش است . خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و مرا محافظت فرما از هر مصیبت و هر بلا، و از هر عقوبت، و هر فتنه، و هر آزمایش، و هر شر، و هر امر ناپسند، و هر پیش آمد، و هر آفت که از آسمان بر زمین فرود آید، یا فرود میآید، در این ساعت و در این شب، و در این روز، و در این ماه، و در این سال خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و روزی من کن از هر شادی، و هر خوشحالی، و هر

اسْتِقامَةٍ، وَ مِنْ كُلِّ فَرَجٍ، وَ مِنْ كُلِّ عافِيَةٍ، وَ مِنْ كُلِّ سَلامَةٍ، وَ مِنْ كُلِّ كَرامَةٍ، وَ مِنْ كُلِّ رِزْقٍ واسِعٍ حَلالٍ طَيِّبٍ، وَ مِنْ كُلِّ نِعْمَةٍ وَ مِنْ كُلِّ سعَةٍ، نَزَلَتْ أَو تَنْزِلُ مِنَ السَّماءِ إِلَى الْأَرْضِ، فِى هٰذِهِ السَّاعَةِ، وَ فِى هٰذِهِ اللَّيْلَةِ، وَ فِى هٰذَا الْيَوْمِ، وَ فِى هٰذَا الشَّهْرِ، وَ فِى هٰذِهِ السَّنَةِ . اَللّٰهُمَّ إِنْ كانَتْ ذُنُوبِى قَدْ أَخْلَقَتْ وَجْهِى عِنْدَكَ، وَ حالَتْ بَيْنِى وَ بَيْنَكَ، وَغَيَّرَتْ حالِى عِنْدَكَ، فَإِنِّی أَسْأَلُکَ بِنُورِ وَجْهِکَ الَّذِی لا یُطْفَأُ، (1) وَ بِوَجْهِ مُحَمَّدٍ حَبِيبِكَ الْمُصْطَفىٰ، وَ بِوَجْهِ وَلِيِّكَ عَلِيٍّ الْمُرْتَضىٰ، وَ بِحَقِّ أَولِيائِكَ الَّذِينَ انْتَجَبْتَهُمْ، أَنْ تُصَلِّىَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تَغْفِرَ لِى مَا مَضىٰ مِنْ ذُنُوبِى، وَ أَنْ تَعْصِمَنِى فِى مٰا بَقِىَ مِنْ عُمْرِى، وَ أَعُوذُ بِكَ اَللّٰهُمَّ أَنْ أَعُودَ فِى شَىْءٍ مِنْ مَعاصِيكَ أَبَداً مَا أَبْقَيْتَنِى، حَتَّىٰ تَتَوَفَّانِى، وَ أَنَا لَكَ مُطِيعٌ، وَ أَنْتَ عَنِّى راضٍ، وَ أَنْ تَخْتِمَ لِى عَمَلِى بِأَحْسَنِهِ وَ تَجْعَلَ لِى ثَوابَهُ الْجَنَّةَ، وَ أَنْ تَفْعَلَ بِى مَا أَنْتَ أَهْلُهُ؛ (2)

ص: 702


1- پایداری و هر گشایش و هر عافیت و هر سلامت و هر کرامت، و هر روزی وسیع حلال پاک و هر نعمت، و هر وسعتی که از آسمان بر زمین نازل شد یا می شود . در این ساعت، و در این شب، و در این روز، و در این ماه و در این سال . خدایا اگر گناهانم مرا در پیشگاهت بی اعتبار ساخته، و میان من و تو پرده شده، و حالم را نزد تو دگرگون نموده . من از تو درخواست می کنم، به حق نور جمالت که هرگز خاموش نشود،
2- و به آبروی محمّد محبوب برگزیده ات، و به آبروی ولیّت علی مرتضی، و به حق اولیایت که آنان را برگزیدی، اینکه بر محمّد و خاندان محَمد درود فرستی، و آنچه از گناهانم گذشته بیامرزی، و در باقیمانده عمر حفظم کنی، و به تو پناه می آورم، خدایا، از اینک هرگز به چیزی از نافرمانی هایت بازگردم، تا زنده ام بداری و تا بمیرانی، و من فرمانبردار تو باشم، و تو از من خشنود باشی، و اینکه عملم را ختم کنی به نیکوترینش، و پاداش آن را برایم بهشت قرار دهی، و با من آن کنی که شایسته آنی،

یَا أَهْلَ التَّقْوَی، وَ یَا أَهْلَ الْمَغْفِرَةِ، صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ ارْحَمْنِی بِرَحْمَتِكَ؛ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ . (1)

پنجم: دعایی که شیخ طوسی و سیّد ابن طاووس پس از دو رکعت نماز و هفتاد مرتبه استغفار، روایت کرده اند بخواند، اول آن دعا «الْحَمْدُ للّه رَبِّ الْعَالَمِينَ» است . در این روز دادن صدقه به تهیدستان به خاطر پیروی از مولای همه مردان و زنان با ایمان، و زیارت آن حضرت، شایسته است، و مناسب تر زیارت جامعه است .

روز بیست و پنجم: روز بس شریفی است، و روزی است که سوره «هَل اَتی» در حق اهل بیت نازل شد برای اینکه سه روز روزه گرفتند و افطاری خود را به مسکین و یتیم و اسیر دادند و خود با آب افطار نمودند! و سزاوار است شیعیان اهل بیت در این ایام به ویژه در شب بیست و پنجم در دادن صدقه به مساکین و ایتام، و سعی در اطعام ایشان، و روزه داشتن این روز پیروی از مولایان خود کنند . از آنجا که بعضی از علما این روز را روز مباهله می دانند، مناسب است زیارت جامعه و دعای مباهله را نیز در این روز بخوانند .

اعمال روز آخر ذی الحجه

روز آخر ذو الحجه: آخرین روز سال عربها است، سیّد در کتاب

ص: 703


1- ای هل تقوی و ای اهل مغفرت، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و به رحمتت به من رحم کن، ای مهربان ترین مهربانان .

«اقبال» براساس یک روایت ذکر کرده است که دو رکعت نماز بجا آورد، و در هر رکعت سوره «حَمد» یک مرتبه و ده مرتبه: «قُلْ هُوَ اللّه أَحَدٌ» و ده مرتبه: آیَةُ الکُرسیّ را بخواند و پس از نماز بگوید:

اَللّٰهُمَّ مَا عَمِلْتُ فِى هٰذِهِ السَّنَةِ، مِنْ عَمَلٍ نَهَيْتَنِى عَنْهُ وَ لَمْ تَرْضَهُ، وَ نَسِيتُهُ وَ لَمْ تَنْسَهُ، وَ دَعَوْتَنِى إِلَى التَّوْبَةِ، بَعْدَ اجْتِرائِى عَلَيْكَ؛ اَللّٰهُمَّ فَإِنِّى أَسْتَغْفِرُكَ مِنْهُ فَاغْفِرْ لِى، وَ مَا عَمِلْتُ مِنْ عَمَلٍ يُقَرِّبُنِى إِلَيْكَ، فَاقْبَلْهُ مِنِّى، وَ لَا تَقْطَعْ رَجائِى مِنْكَ يَا كَرِيمُ . (1) چون این را بگوید، شیطان فریاد می زند: وای بر من، آنچه در این سال علیه او رنج بردم، همه را خراب کرد، و سالی که گذشت برای او گواهی می دهد، که سالش را ختم به خیر نمود .

ص: 704


1- خدایا آنچه در این سال انجام دادم، از عملی که مرا از آن نهی کردی، و به آن راضی نبودم، و من آن را فراموش کردم، ولی تو فراموشش ننمودی، و پس از گستاخی ام بر تو، مرا به توبه دعوت کردی، خدایا من از تو آمرزش می خواهم، پس مرا بیامرز، و آنچه انجام دادم از عملی که به تو نزدیکم کند، از من قبول کن، و امیدم را از خودت قطع مکن ای کریم .

فصل هفتم: اعمال ماه محرم

اعمال شب و روز اول ماه محرم

آگاه باش که این ماه، ماه حزن و اندوه اهل بیت (عَلَيهِم السَّلَامُ) و شیعیان ایشان است . از حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: چون ماه محرّم فرا میرسید، کسی پدرم را خندان نمیدید، و پیوسته تا روز دهم اندوه و حزن بر او غالب بود، چون روز عاشورا میشد روز مصیبت و حزن و گریه، ایشان بود، و می فرمودند: امروز روزی است که حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) شهید شد .

شب اول: سیّد ابن طاووس در کتاب «اقبال» برای این شب، چند نماز ذکر فرموده: اوّل: صدر رکعت که در هر رکعت سوره های «حَمدو سوره «تَوحید» خوانده می شود . دوّم: دو رکعت که در رکعت اول سوره های «حَمد» و «انعام»، و در رکعت دوم سوره های «حَمد» و «یس» خوانده می شود . سوم: دو رکعت که در هر رکعت سوره «حَمد» و یازده سوره «تَوحید» خوانده می شود . از رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) روایت شده: هرکه این دو رکعت نماز را در این شب بجا آورد، و فردایش را که اول سال است روزه بدارد، مانند کسی است که همه طول سال را همواره کار خیر کرده، و در آن سال محفوظ باشد، و اگر بمیرد به بهشت میرود .

ص: 705

سیّد ابن طاووس برای هلال این ماه دعای مبسوطی ذکر کرده است .

روز اول: بدان که روز اوّل محرم، اول سال قمری است، و در آن دو عمل وارد شده: اول: روزه گرفتن، در روایت ریّان بن شبیب از حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: هرکه در این روز روزه بدارد، و خدا را بخواند خدا دعای او را مستجاب کند، چنان که دعای زکرّیا را اجابت فرمود . دوم: از حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) روز اول محرّم دو رکعت نماز بجا آورد، و چون فارغ میشد، دستها را به آسمان برمی داشت و این دعا را سه مرتبه می خواند:

اَللّٰهُمَّ أَنْتَ الْإِلٰهُ الْقَدِيمُ، وَ هٰذِهِ سَنَةٌ جَدِيدَةٌ، فَأَسْأَلُكَ فِيهَا الْعِصْمَةَ مِنَ الشَّيْطانِ، وَ الْقُوَّةَ عَلَىٰ هٰذِهِ النَّفْسِ الْأَمَّارَةِ بِالسُّوءِ، وَ الاشْتِغالَ بِما يُقَرِّبُنِى إِلَيْكَ؛ يَا كَرِيمُ، يَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِكْرامِ، يَا عِمادَ مَنْ لا عِمادَ لَهُ، يَا ذَخِيرَةَ مَنْ لا ذَخِيرَةَ لَهُ، يَا حِرْزَ مَنْ لَاحِرْزَ لَهُ، يَا غِياثَ مَنْ لَاغِياثَ لَهُ، يَا سَنَدَ مَنْ (1)

ص: 706


1- خدایا تویی معبود ازلی، و این است سال نو، در این سال از تو درخواست می کنم حفظ شدنم را از شیطان، و قَدرت و غلبه و بر نفس فرمانده به گناه، و مشغول بودن به آنچه که مرا به تو نزدیک می کند، ای صاحب بزرگی و بزرگواری، ای تکیه گاه کسی که تکیه گاهی ندارد، ای اندوخته کسی که اندوخته کسی که اندوخته ای ندارد، ای پناهگاه کسی که پناهگاهی ندارد، ای فریادرس کسی که فریادرسی ندارد، ای پشتوانه کسی که

لَاسَنَدَ لَهُ، يَا كَنْزَ مَنْ لَاكَنْزَ لَهُ، يَا حَسَنَ الْبَلاءِ، يَا عَظِيمَ الرَّجاءِ، يَا عِزَّ الضُّعَفاءِ، يَا مُنْقِذَ الْغَرْقىٰ، يَا مُنْجِىَ الْهَلْكَىٰ، يَا مُنْعِمُ يَا مُجْمِلُ يَا مُفْضِلُ يَا مُحْسِنُ، (1)أَنْتَ الَّذِى سَجَدَ لَكَ سَوادُ اللَّيْلِ، وَ نُورُ النَّهارِ، وَ ضَوْءُ الْقَمَرِ، وَ شُعاعُ الشَّمْسِ، وَ دَوِىُّ الْماءِ، وَ حَفِيفُ الشَّجَرِ، يَا اللّٰهُ لَاشَرِيكَ لَكَ . اَللّٰهُمَّ اجْعَلْنا خَيْراً مِمَّا يَظُنُّونَ، وَ اغْفِرْ لَنا مَا لَايَعْلَمُونَ، وَ لَا تُؤاخِذْنا بِما يَقُولُونَ، حَسْبِىَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا هُوَ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ، وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ، آمَنَّا بِهِ كُلٌّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنا وَ مَا يَذَّكَّرُ إِلّا أُولُوا الْأَلْبابِ، رَبَّنا لاتُزِغْ قُلُوبَنا بَعْدَ إِذْ هَدَيْتَنا وَهَبْ لَنا مِنْ لَدُنْكَ رَحْمَةً إِنَّكَ أَنْتَ الْوَهَّابُ . (2) شیخ طوسی فرموده: که روزه دهه اول محرم مستحب است ولی روز عاشورا تا بعد از عصر از خوراکی و آشامیدنی خودداری کند، آنگاه کمی تربت بخورد، و سیّد روایت کرده که روزه تمام این ماه فضیلت دارد، و روزه آن روز روزه دار را از هر گناهی

ص: 707


1- پشتوانه ای ندارد، ای گنجینه کسی که گنجی ندارد، ای نیکو آزمایش، ای بزرگ امید، ای عزّت ناتوان، ای نجات بخش غرق شدگان، ای رهاننده هلاک شدگان، ای نعمت دهنده، ای زیباکار، ای فزون بخش، ای نیکوکار،
2- تویی که برایت سجده کرد، سیاهی شب، و روشنی روز، و تابش ماه، و شعاع خورشید، و خروش آب و صدای برگ درختان، ای خدا شرکی برای تو نیست . خدایا ما را بهتر از آنچه گمان می کنند قرار ده، و از ما آنچه را نمی دانند بیامرز، و به آنچه از ما میگویند سرزنشمان مکن، خدا مرا بس است، معبودی جز او نیست، بر او تکیه کردم، و او پروردگار عرش بزرگ است، به او ایمان آوردیم . همه چیزها از جانب پروردگار ماست، و یادآور نشوند مگر صاحبان خرد، پروردگارا دل های ما را بعد از آنکه هدایتمان فرمودی منحرف مکن، و از نزد خود رحمتی به ما ببخش، همانا تو بخشنده ای .

حفظ می کند .

روز سوم: روزی است که حضرت یوسف (عَلَيهِ السَّلَامُ) از زندان آزاد شد، هرکه آن روز را روزه بگیرد، حق تعالی کارهای مشکل را بر او آسان کند و اندوه را از او برطرف سازد، و در روایت نبوی آمده: دعایش اجابت شود .

روز نهم: روز تاسوعا . از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: تاسوعا روزی است که امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) و اصحابش را در کربلا محاصره کردند و سپاه شام برای جنگ با آن حضرت گرد آمدند و ابن مرجانه و عمر سعد، به خاطر کثرت سپاه و بسیاری لشگر، که برای آن ها گرد آمده بودند، خوشحال شدند، و امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) و اصحابش را ضعیف به حساب آوردند، و یقین کردند که برای حضرت یاوری نخواهد آمد، و اهل عراق او را مدد نخواهند کرد، سپس فرمود: پدرم فدای آن ضعیف غریب .

اعمال شب عاشورا و روز آن

شب دهم: شب عاشوراست، سیّد سیّد در کتاب «اقبال» برای این شب دعاها و نمازهای بسیار با فضیلت های فراوان روایت کرده، از جمله صدر رکعت نماز که در هر رکعت پس از سوره حَمد سه مرتبه سوره تَوحید خوانده، و بعد از پایان صد رکعت هفتاد مرتبه بگوید:

ص: 708

سُبْحَانَ اللّه، وَ الْحَمْدُ للّه، وَ لا إِلَهَ إِلا اللّه، وَ اللّه أَکْبَرُ، وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إِلا بِاللّه الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ . (1) و در روایت دیگر پس از العلی العظیم استغفار هم ذکر شده . و نیز چهار رکعت نماز در آخر شب که در هر رکعت پس از سوره حَمد، هرکدام از آیَةُ الکُرسی و سوره های تَوحید و فَلَق، و ناس را ده مرتبه: بخواند، و پس از سلام صدمرتبه سوره تحید را قرائت کند . و دیگر چهار رکعت نماز، درهر رکعت سوره حَمد و پنجاه مرتبه سوره تَوحید و این نماز برابر است با نماز امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) که فضیلت بسیار دارد، و فرموده: پس از نماز، بسیار ذکر خدا کند، و صلوات بسیار بر رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) فرستد، و هرچه میتواند بر دشمنان ایشان لعن کند . و در فضیلت احیا این شب روایت کرده: مانند آن است که عبادت کرده باشد به عبادت جمیع فرشتگان، و عبادت در آن، برابر هفتاد سال عبادت است، و اگر کسی را توفیق دست دهد، در چنین شبی در کربلا باشد، و امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را زیارت کند و نزد آن حضرت تا صبح بیتوته کند، خدا او را آغشته به خون امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) در زمره شهدا با آن

ص: 709


1- منزّه است خدا، و سپاس خدای را، و نیست معبودی جز خدا، و خدا بزرگتر است، و جنبش و نیرویی نیست مگر به خدای برتر بزرگ .

حضرت محشور فرماید .

روز دهم:روز شهادت سیّد الشهدا (عَلَيهِ السَّلَامُ)، و روز مصیب و حزن ائمه طاهرین (عَلَيهِم السَّلَامُ) و شیعیان ایشان است،

بیان آنکه روز عاشورا روز شوم است

و در این روز سزاوار است شیعیان مشغول کاری از کارهای دنیا نگردند، و برای خانه خود چیزی ذخیره نکنند، و مشغول گریه و نوحه و مصیبت باشند، و عزاداری حضرت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را بر پا کنند و اشتغال به ماتم داشته باشند به صورتی که در ماتم عزیزترین اولاد و اقوام خود اشتغال میورزند، و آن حضرت را به زیارت عاشورا که پس از این در باب زیارات [صفحه 1115] بیاید، زیارت کنند . و در نفرین و لعن بر قاتلان آن حضرت سعی نمایند . و یکدیگر را در مصیبت آن وجود مقدّس به این جملات تعزیت گویند:أَعْظَمَ اللّه أُجُورَنَا بِمُصَابِنَا بِالْحُسَیْنِ عَلَيهِ السَّلَامُ، وَ جَعَلَنَا وَ إِیَّاکُمْ مِنَ الطَّالِبِینَ بِثَارِهِ مَعَ وَلِیِّهِ الْإِمَامِ الْمَهْدِیِّ، مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ عَلَيهِم السَّلَامُ) . (1)

و سزاوار است در این روز مقتل

ص: 710


1- خدا مزدهای ما را به خاطر سوگواری مان برای حسین (درود بر او باد) بزرگ گرداند، و قرار دهد ما و شما را از خون خواهانش به همراه ولی اش امام مهدی از خاندان محمّد (درود بر ایشان باد) .

[کتابهایی که پیرامون واقعه کبربلا نگاشته شده است] بخوانند، و یکدیگر را بگریانند .

روایت شده که چون حضرت موسی به ملاقات خضر و فرا گرفتن بعضی از حقایق از آن جناب مأمور شد . اول چیزی که در هنگام ملاقات بین ایشان مذاکره شد، این بود که خضر برای حضرت موسی مصائب و بلاهایی را که بر آل محمّد (عَلَيهِم السَّلَامُ) وارد می شود ذکر نمود و هر دو گریستند، و گریستن ایشان شدّت گرفت . از ابن عباس روایت شده است: در ذی قار خدمت امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) رسیدم، صحیفه ای به خط خود و املاء پیامبر (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) بیرون آورد، و از آن صحیفه برای من خواند، در آن صحیفه مقتل امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) بود، و اینکه چگونه شهید می شود، و چه کسی او را به شهادت میرساند، و چه کسی او را یاری می کند، و چه کسی با او شهید می شود، پس آن حضرت گریه کرد و گریه ای سخت و مرا به گریه انداخت .

فقیر گوید: اگر مقام را گنجایش بود، مختصر مقتلی در اینجا ذکر می کردم، امّا محل را گنجایش آن نیست هرکه بخواهد به کتاب های ما در زمینه مقتل رجوع کند . در هر صورت اگر کسی در این روز نزد قبر مطّهر آن حضرت باشد، و مردم را آب دهد، مانند کسی است که

ص: 711

لشگر آن جناب را آب داده باشد، و با آن حضرت در کربلا حاضر بوده، و خواندن هزار مرتبه سوره تَوحید در این روز فضیلت بسیار دارد، و روایت شده: خدای رحمان به سوی او نظر رحمت کند، و سیّد برای این روز دعای نقل کرده شبیه به دعای عشرات، بلکه موافق بعضی روایات، ظاهرا خود آن دعا باشد .

شیخ طوسی از عبد اللّه بن سنان از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) چهار رکعت نماز و دعایی نقل کرده است که باید در این روز در وقت چاشت بجا آورد، ما به خاطر اختصار ذکر نکردین، هرکه طالب است به زاد المعاد رجوع کند و نیز شایسته است که شیعیان در این روز بی آنکه قصد روزه کنند، از خوردن و آشامیدن امساک نمایند . و در آخر روز، پس از عصر افتار کنند به غذایی که اهل مصیبت می خورند، ماند ماست یا شیر و امثال آنها، نه مثل غذاهای لذیذ، و جامه های پاکیزه بپوشند، و به هیئت صاحبان مصیبحت دگمه ها را بگشایند، و آستین ها را بالا بزنند، و علاّمه مجلس در زاد المعاد فرموده: بهتر آن است که روز نهم و دهم را روزه نگیرد، زیرا بنی امیّه این دو روز را برای برکت و شماتت بر قتل آن حضرت روزه می داشتند، و به دروغ، احادیث بسیار

ص: 712

در فضیلت این دو روز، و روزه آن ها را به حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) نسبت داده اند، و از طریق اهل بیت (عَلَيهِم السَّلَامُ) احادیث بسیاری در مذمّت روزه این دو روز به ویژه روز عاشورا وارد شده . و نیز بنی امیّه علیهم اللعنه برای برکت، آذوقه سال را در روز عاشورا ذخیره مینمودند! به این خاطر از حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده:

هرکه کوشیدن در حوائج خود را در روز عاشورا ترک کند، و به دنبال کاری نرود، حق تعالی حوائج دنیا و آخرت او را برآورد و هرکه روز عاشورا، روز مصیبت و اندوه و گریه او باشد، حق تعالی روز قیامت را روز شادی و سرور و خوشحالی او گرداند، و دیده اش در بهشت به ما روشن شود، هرکه روز عاشورا را روز برکت نامد، و در آن روز برای منزل خود چیزی ذخیره نماید خدا آن ذخیره را برای او مبارک نکند، و روز قیامت با یزید و عبید اللّه بن زیاد، و عمر بن سعید علیهم اللعنه محشور گردد . بنابر این انسان باید در روز عاشورا مشغول کاری از کارهای دنیا نگردد، بلکه در گریه و نوحه و مصیبت باشد، و اهل خانه خود را دستور دهد که عزای آن حضرت را بپا دارند، و مشغول ماتم و سوگواری باشند، چنان که در سوگ عزیزترین اولاد و اقوام

ص: 713

خود مشغول می شوند، و در آن روز بی آنکه قصد روزه کنند، از خوردن و آشامیدن امساک ورزند، و در آخر روز پس از عصر افطار کنند گرچه به جرعه آبی باشد، و روزه کامل نگیرند، مگر آنکه در خصوص آن روز روزه واجب داشته باشد، که به نذر یا مثل آن بر او واجب شده باشد، و در آن روز در خانه خود آذوقه ذخیره نکند، و لب به خنده نگشاید، و به لهو و لعب نپردازد، و هزار مرتبه قاتلان آن حضرت را لعنت کند و بگوید:اللّهمَّ الْعَنْ قَتَلَةَ الْحُسَیْنِ (عَلَيهِ السَّلَامُ) (1)

وجوه تبرک بنی امیه به روز عاشورا

مؤلف گوید: از کلام این بزرگوار معلوم می شود، که احادیثی که در فضیلت روز عاشوراست همه جعلی است، و به دروغ به حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) نسبت داده اند . صاحب کتاب «شفاء الصدور» در شرح این قسمت از زیارت عاشورا : (اللّٰهُمَّ إِنَّ هٰذَا یَوْمٌ تَبَرَّکَتْ بِهِ بَنُو أُمَیَّةَ) سخن را در این مقام بسط داده، خلاصه اش آنکه، تبّرک بنی امیّه به این روز نامیمون بر چند وجه است: اوّل: ذخیره کردن غذا و آذوقه را در این روز مستحبّ شمردند، و آن آذوقه را تا سال دیگر مایه سعادت و وسعت رزق، و رفاه زندگی دانستند، چنان که در اخبار اهل بیت (عَلَيهِم السَّلَامُ)، از باب تعریض

ص: 714


1- خداوند بر قاتلان حسین (درود بر او باد) لعنت فرست

به ایشان، از این مطلب نهی مکرّر وارد شده . دوم: اقامه مراسم عید است، از توسعه رزق بر عیال، و نو کردن لباس، و کوتاه کردن شارب، و گرفتن ناخن، و مصافحه، و رسوم دیگر عید، که راه و روش بنی امیّه و پیروان ایشان بر آن جاری است .

سوم: التزام به روزه این روز، که اخبار بسیاری در فضیلت آن جعل کرده اند .

در مجعول بودن دعایی که مشتمل است بر فضیلت روز عاشورا

چهارم: دعا و طلب حوائح را در این روز را به عنوان روزی مبارک مستحبّ دانسته اند، و برای این کار در این روز، با جعل و وضع، و افتراء، مناقب و فضائلی ساخته اند، و دعاهایی چند تلفیق کرده، تعلیم عاصیان نمودند، تا امر ملتبس، و کار مشتبه شود، چنان که در خطبه ای که در این روز در شهرهای خود می خوانند، برای هر پیامبر وسیله و شرفی در این روز یاد می کنند مانند خاموش شدن آتش نمرود، استقراء سفینه نوح، غرق شدن لشگریان فرعون، و نجات یافتن عیسی از دار یهودیان، چنان که جبله مکیّه نقل کرده است که از میثم تمّار شنیدم که فرمود: و اللّه امّت پسر پیامبر خود را در محرّم در روز دهم به قتل میرسانند، و هرآینه دشمنان حق این روز را روز برکت قرار می دهند، و همانا این کار شدنی

ص: 715

است، و در علم خدای تعالی گذشته، و من آن را می دانم به عهدی که از مولایم امیر المومنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) به من رسیده . جبّله میگوید: گفتم: چگونه مردم روز شهادت حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را روز برکت قرار میدهند؟ میثم گریست و فرمود: حدیثی جعل می کنند که روز عاشورا روزی است که خدای تعالی توبه آدم را در آن قبول کرد، با اینکه خدا توبه آدم را در ذو الحجة پذیرفت، و گمان می کنند که عاشورا روزی است که خدا یونس را از شکم ماهی بیرون آورد، درحالی که خدا در ذو القعده یونس را از شکم ماهی بیرون آورد، و گمان می کنند این روز، روزی است که کشتی نوح بر کوه جودی قرار گرفت، با اینکه این واقعه در روز هیجدهم ذو الحجّه رخ داده، و گمان می کنند روزی است که خدا دریا را برای موسی شکافت، درحالی که این حادثه در ربیع الاول بوده است در هر صروت با این همه تصریح و تأکید که در خبر میثم آمده است و در حقیقت از نشانه های نبوّت و امامت، و دلیل بر حقّانیت طریقه شیعه است، که این گونه اخبار یقینی را در اختیار گذاشته، و مضمون آن مطابق با واقع محسوس است .

از عجایب است که دعایی بر طبق این اکاذیب، تلفیق شده،

ص: 716

و در کتابهای بعضی از بی خبران که غافل بوده اند ذکرش به میان آمده و به دست عوام داده شده، و البته خواندن آن دعا بدعت و حرام است و آن دعا این است:

بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ سُبْحَانَ اللّه مِلْاءَ الْمِیزَانِ وَ مُنْتَهَی الْعِلْمِ وَ مَبْلَغَ الرِّضَا وَ زِنَةَ الْعَرْشِ . . . (1)

پس از دو سه سطر چنین دارد: ده مرتبه: صلوات فرستد و بگوید: یَا قَابِلَ تَوْبَةِ آدَمَ یَوْمَ عَاشُورَاءَ، یَا رَافِعَ إِدْرِیسَ إِلَی السَّمَاءِ یَوْمَ عَاشُورَاءَ، یَا مُسَکِّنَ سَفِینَةِ نُوحٍ عَلَی الْجُودِیِّ یَوْمَ عَاشُورَاءَ، یَا غِیَاثَ إِبْرَاهِیمَ مِنَ النَّارِ یَوْمَ عَاشُورَاءَ . . . (2)

شک نیست که این دعا را یکی از ناصبی های مدینه، یا خوارج مسقط یا امثال اینها جعل کرده و با این جعل کردن ظلم بنی امیه را به کمال رسانده، پایان تلخیص کلام صاحب کتاب شفاء الصدور در هر صورت در پایان روز عاشورا سزاوار است یاد کردن حال اهل حضرت سید الشهدا (عَلَيهِ السَّلَامُ) و دختران و اطفال آن حضرت که در این وقت، در سرزمین

ص: 717


1- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است، منزّه است خدا به پری ترازو، و نهایت دانش، و سر حدّ خشنودی و وزن عرش . . .
2- ای پذیرنده توبه آدم در روز عاشورا، ای بالا برنده ادریس به آسمان در روز عاشورا، ای آرام دهنده کشتی نوح بر جودی در روز عاشورا، ای فریادرس ابراهیم از آتش در روز عاشورا . . .

کربلا اسیر دشمنان گشته، و به حزن و گریه مشغول بودند و مصائبی بر ایشان گذشت، که در خاطر هیچ آفریده ای خطور نکند، و قلم را تاب نوشتن آن نباشد . و چه نیکو سروده هرکه سروده:

فاجِعَةٌ اِنْ اَرَدْتُ اَکْتُبُها *** مُجْمَلَةً ذِکْرَةً لِمُدِّکِرٍ (1)

جَرَتْ دُمُوعی فَحالَ حائِلُها *** ما بَیْنَ لَحْظِ الْجُفُونِ وَ الزُّبُرِ(2)

وَقالَ قَلْبی بُقْیا عَلَیَّ فَلا *** وَ اللّه ما قَدْ طُبِعْتُ مِنْ حَجَرٍ (3)

بَکَتْ لَهَا الاْرْضُ وَ السَّماَّءُ وَ ما *** بَیْنَهُما فی مَدامِعٍ حُمُرٍ (4)

من از تحریر این غم ناتوانم *** که تصویرش زده آتش بجانم

ترا طاقت نباشد از شنیدن *** شنیدن کی بود مانند دیدن

اعمال آخر روز عاشورا

پس برخیز به رسول خدا و علی مرتضی و فاطمه زهرا و امام مجتبی و سایر امامان از ذریّه سیّد الشهداء (عَلَيهِم السَّلَامُ) سلام کن، و ایشان را بر این مصائب جانکاه با دل سوخته و چشم گریان تعزیت بگو، و این زیارت را بخوان:

السَّلامُ عَلَیْکَ یَا وَارِثَ آدَمَ صَفْوَةِ اللّه، السَّلامُ عَلَیْکَ (5)

ص: 718


1- فاجعه ای است اگر بخواهم آن را بنویسم به صورت اجمال برای یادآوری یادآوران
2- اشکم روان شود، پس پرده گردد میان نگاه چشمها و صفحات کتاب
3- دلم گوید بر من رحمی که سوگند به خدا من از سنگ سرشته نشدم
4- بر آن مصیبت زمین و آسمان گریست و هرچه ما بین آن دو میباشد گریه ای خونبار
5- سلام بر تو ای وارث آدم، برگزیده خدا، سلام بر تو

يَا وارِثَ نُوحٍ نَبِيِّ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وارِثَ إِبْراهِيمَ خَلِيلِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وارِثَ مُوسىٰ كَلِيمِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وارِثَ عَيسىٰ رُوحِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وارِثَ مُحَمَّدٍ حَبِيبِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وارِثَ عَلِيٍّ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَلِيِّ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وارِثَ الْحَسَنِ الشَّهِيدِ سِبْطِ رَسُولِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ الْبَشِيرِ النَّذِيرِ وَ ابْنَ سَيِّدِ الْوَصِيِّينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ فاطِمَةَ سَيِّدَةِ نِساءِ الْعالَمِينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا أَبا عَبْدِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا خِيَرَةَ اللّٰهِ وَ ابْنَ خِيَرَتِهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ثارَ اللّٰهِ وَ ابْنَ ثارِهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْوِتْرُ الْمَوْتُورُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْإِمَامُ الْهَادِی الزَّکِیُّ (1) وَ عَلَىٰ أَرْواحٍ حَلَّتْ بِفِنائِكَ، وَ أَقامَتْ فَى جِوارِكَ، وَ وَفَدَتْ مَعَ زُوَّارِكَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ مِنِّى مَا بَقِيتُ وَ بَقِىَ اللَّيْلُ وَ النَّهارُ، فَلَقَدْ عَظُمَتْ بِكَ الرَّزِيَّةُ، وَ جَلَّ (2)

ص: 719


1- ای وارث نوح پیامبر خدا، سلام بر تو ای وارث ابراهیم دوست خدا، سلام بر تو ای وارث موسی همسخن خدا، سلام بر تو ای وارث عیسی روح خدا، سلام بر تو ای وارث محمّد محبوب خدا، سلام بر تو ای وارث علی امیر مؤمنان ولیّ خدا، سلام بر تو ای وارث حسن شهید نواده رسول خدا، سلام بر تو ای فرزند رسول خدا، سلام بر تو ای فرزند بشارت دهنده و بیم دهنده و فرزند آقای جانشینان، سلام بر تو ای فرزند فاطمه بانوی بانوان جهانیان، سلام بر تو ای ابا عبد اللّه، سلام بر تو ای برگزیده خدا و فرزند برگزیده خدا، سلام بر تو ای خون خدا و فرزند خون خدا، سلام بر تو ای تنهایی که انتقام خونت گرفته نشد، سلام بر تو ای امام راهنما و پاک،
2- و بر ارواحی که به آستانت فرود آمدند، و در جوارت اقامت گزیدند، و همراه زائرانت وارد شدند، از من بر تو سلام تا زنده ام، و تا شب و روز برپاست، همانا عزای تو بزرگ شد، و سوگواری

الْمُصابُ فِى الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُسْلِمِينَ، وَ فِى أَهْلِ السَّمَاواتِ أَجْمَعِينَ، وَ فِى سُكَّانِ الْأَرَضِينَ، فَإِنَّا لِلّٰهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ، وَ صَلَواتُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ وَ تَحِيَّاتُهُ عَلَيْكَ وَ عَلَىٰ آبائِكَ الطَّاهِرِينَ، الطَّيِّبِينَ الْمُنْتَجَبِينَ، وَ عَلَىٰ ذَرارِيهِمُ الْهُداةِ الْمَهْدِيِّينَ . اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا مَوْلاىَ وَ عَلَيْهِمْ، وَ عَلَىٰ رُوحِكَ وَ عَلَىٰ أَرْواحِهِمْ، وَ عَلَىٰ تُرْبَتِكَ وَ عَلَىٰ تُرْبَتِهِمْ . اَللّٰهُمَّ لَقِّهِمْ رَحْمَةً وَ رِضْواناً وَ رَوْحاً وَ رَيْحاناً . اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَا مَوْلایَ، یَا أَبَا عَبْدِ اللّه، یَا ابْنَ خَاتَمِ النَّبِیِّینَ، (1) وَ يَا ابْنَ سَيِّدِ الْوَصِيِّينَ، وَ يَا ابْنَ سَيِّدَةِ نِساءِ الْعالَمِينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا شَهِيدُ، يَا ابْنَ أَبَاالشُّهَداءِ . اَللّٰهُمَّ بَلِّغْهُ عَنِّى فى هٰذِهِ السَّاعَةِ وَ فِى هٰذَا الْيَوْمِ وَ فِى هٰذَا الْوَقْتِ وَ فِى كُلِّ وَقْتٍ تَحِيَّةً كَثِيرَةً وَ سَلاماً، سَلامُ اللّٰهِ عَلَيْكَ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ يَا ابْنَ سَيِّدِ الْعالَمِينَ وَ عَلَى الْمُسْتَشْهَدِينَ مَعَكَ سَلاماً مُتَّصِلاً مَا اتَّصَلَ اللَّيْلُ وَ النَّهارُ اَلسَّلامُ عَلَی (2)

ص: 720


1- در میان مؤمنان و مسلمانان و در همگی اهل آسمان ها و ساکنان زمین عظیم گشت، همه ما از خدا بیم و به سوی او باز می گردیم، درودها و برکات و تحیّات خدا بر تو، و بر پدران پاک و پاکیزه و نجیبت، و بر فرزندان راهنمای ره یافته آنان، سلام بر تو ای مولایم، و بر ایشان و بر روح تو و روح آنان، و بر خاکت و بر خاکشان . خدایا رحمت و خشنودی روح و ریحان بر آنان بیفکن، سلام بر تو، ای مولایم ای ابا عبد اللّه، ای فرزند خاتم انبیاء
2- و ای فرزند آقای جانشینان، و ای فرزند بانوی بانوان جهانیان، سلام بر تو ای شهید، ای فرزند شهید، ای برادر شهید، ای پدر شهیدان، خدایا از جانب من به حضرت او برسان، در این ساعت، و در این روز، و در این وقت، و در همه وقت، تحیّت بسیار و سلام، سلام و رحمت و برکات خدا بر تو، ای فرزند آقای جهانیان و بر شهید شدگان با تو، سلامی پیوسته، به پیوستگی شب و روز، سلام بر

الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ الشَّهِيدِ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ الشَّهِيدِ . اَلسَّلامُ عَلَى الْعَبَّاسِ بْنِ أَمِيرِالْمُؤْمِنِينَ الشَّهِيدِ، اَلسَّلامُ عَلَى الشُّهَداءِ مِنْ وُلْدِ أَمِيرِالْمُؤْمِنِينَ، اَلسَّلامُ عَلَى الشُّهَداءِ مِنْ وُلْدِ الْحَسَنِ، اَلسَّلامُ عَلَى الشُّهَداءِ مِنْ وُلْدِ الْحُسَيْنِ، اَلسَّلامُ عَلَى الشُّهَداءِ مِنْ وُلْدِ جَعْفَرٍ وَ عَقِيلٍ، اَلسَّلامُ عَلَىٰ كُلِّ مُسْتَشْهَدٍ مَعَهُمْ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ . (1) اللّهمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ بَلِّغْهُمْ عَنِّی تَحِیَّةً کَثِیرَةً وَ سَلاما . اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا رَسُولَ اللّٰهِ أَحْسَنَ اللّٰهُ لَكَ الْعَزاءَ فَى وَ لَدِكَ الْحُسَيْنِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكِ يَافاطِمَةُ أَحْسَنَ اللّٰهُ لَكِ الْعَزاءَ فَى وَ لَدِكِ الْحُسَيْنِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا أَمِيرَالْمُؤْمِنِينَ أَحْسَنَ اللّٰهُ لَكَ الْعَزاءَ فِى وَ لَدِكَ الْحُسَيْنِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا أَبا مُحَمَّدٍ الْحَسَنَ أَحْسَنَاللّٰهُ لَكَ الْعَزاءَ فَى أَخِيكَ الْحُسَيْنِ، يَا مَوْلاىَ يَا أَبا عَبْدِ اللّٰهِ، أَنَا ضَيْفُ اللّٰهِ وَ ضَيْفُكَ وَ جارُ اللّٰهِ وَ جارُكَ، وَ لِكُلِّ ضَيْفٍ (2)

ص: 721


1- حسین فرزند علیّ شهید، سلام بر علی فرزند حسین شهید، سلام بر عبّاس فرزند امیر مؤمنان شهید، سلام بر شهیدان از فرزندان امیر مؤمنان، سلام بر شهیدان از فرزندان حسن، سلام بر شهیدان از فرزندان حسین، سلام بر شهیدان از فرزندان جعفر و عقیل، سلام بر همه شهیدان همراه آنان از مؤمنان .
2- خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و از جانب من تحیّت بسیار و سلام فراوان به ایشان برسان سلام بر تو ای رسول خدا، خدا شکیبایی ات را در مصیبت فرزندت حسین نیکو گرداند، سلام بر تو ای فاطمه، خدا شکیبایی ات را در مصیبت فرزندت حسین نیکو گرداند، سلام بر تو ای امیر مؤمنان، خدا شکیبایی ات را در مصیبت فرزندت حسین نیکو گرداند، سلام بر تو ای ابا محمّد ای حسن مجتبی، خدا شکیبایی ات را در مصیبت برادرت حسین نیکو گرداند، ای مولای من ای ابا عبد اللّه من مهمان خدا و مهمان تو، و پناهنده به خدا، و پناهنده به توام، برای هر مهمان

وَ جَارٍ قِرًی وَ قِرَایَ فِی هَذَا الْوَقْتِ، أَنْ تَسْأَلَ اللّه سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَی، أَنْ یَرْزُقَنِی فَکَاکَ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ، إِنَّهُ سَمِیعُ الدُّعَاءِ، قَرِیبٌ مُجِیبٌ . (1)

روز بیست و پنجم: به گفته جمعی از علما در سال نود و چهار، یا روز دوازدهم سال نود و پنج که آن سال را سنة الفقها [سال فقیهان] می گفتند، حضرت زین العابدین (عَلَيهِ السَّلَامُ) از دنیا رحلت کرد .

ص: 722


1- و پناهنده ای پذیرایی است، پذیرایی من در این وقت این است، که از خدای منزّه برتر بخواهی، که آزادی از آتش دوزخ را نصیبم کند، همانا او شنوای دعا و نزدیک و اجابت کننده است .

فصل هشتم: اعمال ماه صفر

بیان نحوست ماه صفر و راه رفع آن

آگاه باش که این ماه معروف به نُحوست و بد یُمنی است و برای رفع نحوست و بد یمنی چیزی بهتر از صدقه دادن و خواندن دعاها و استعاذات وارده نیست و اگر کسی بخواهد از بلاهای نازله این ماه، محفوظ بماند، چنان که محدّث فیض و غیر او فرموده اند، هر روز ده مرتبه: بخواند:

يَا شَدِيدَ الْقُوىٰ، وَ يَا شَدِيدَ الْمِحالِ، يَا عَزِيزُ يَا عَزِيزُ يَا عَزِيزُ، ذَلَّتْ بِعَظَمَتِكَ جَمِيعُ خَلْقِكَ، فَاكْفِنِى شَرَّ خَلْقِكَ، يَا مُحْسِنُ يَا مُجْمِلُ يَا مُنْعِمُ يَا مُفْضِلُ، يَا لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ، سُبْحانَكَ ؛ إِنِّى كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ ؛ فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَ نَجَّيْناهُ مِنَ الْغَمِّ، وَ كَذٰلِكَ نُنْجِى الْمُؤْمِنِينَ، وَ صَلَّى اللّٰهُ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّيِّبِينَ الطَّاهِرِينَ . (1) سیّد ابن طاووس برای هلال این ماه دعایی روایت کرده .

روز اوّل: در سال سی و هفتم جنگ صفین درگرفت، و در

ص: 723


1- ای سخت نیرو، و سخت کیفر، ای عزیز، ای عزیز، ای عزیز، همه آفریدگانت در برابر عظمت خوار گشته، مرا از شرِّ آفریدگانت کفایت کن، ای نیکوکار، ای زیباکار، ای نعمت بخش، ای افزون کن، ای که معبودی جز تو نیست، منزّهی تو، من از ستمکارانم، پس دعایش را مستجاب کردیم، و او را [اشاره به رهایی حضرت یونس از دل ماهی] از اندوه نجات دادیم، و اینچنین مؤمنان را نجات می دهیم، درود خدا بر محمّد و خاندان پاک و پاکیزه اش .

این روز در سال شصت و یکم به قولی سر مبارک حضرت سیّد الشهداء (عَلَيهِ السَّلَامُ) را وارد دمشق کردند، و بنی امیّه آن روز را عید قرار دادند، و آن روزی است که در ان غصّه ها تازه می شود .

کانَت مَآتِمُ بِالعِراقِ تَعُدُّها *** أمَوِیَّةٌ بِالشّامِ مِن أَعیادِها(1)

و در این روز و به قولی در روز سوم، در سال صد و بیست و یک زید بن علی شهید شد .

روز سوم: سیّد ابن طاووس از کتابهای اصحاب ما امامیه نقل کرده است که در این روز خواندن دو رکعت نماز مستحب است که در رکعت اول سوره های حَمد و انا فتحنا و در رکعت دوم سوره های حَمد و تَوحید خوانده و پس از سلام صد مرتبه صلوات، و صد مرتبه اللّهم الْعَنْ آلَ اَبی سُفیانَ و صد مرتبه استغفار بگوید، آنگاه حاجت خود را بخواهد .

روز هفتم: به قول شهید و کفعمی و دیگران و از طرفی به قول شیخ کلینی و شیخ طوسی: در روز بیست و هشتم در سال پنجاهم شهادت حضرت مجتبی (عَلَيهِ السَّلَامُ) واقع شد . [و در این روز در سال 128 ولادت حضرت موسی بن جعفر (عَلَيهِ السَّلَامُ) در «ابوا» (منزلی بین مکه و مدینه) اتفاق افتاد . از مؤلف]

ص: 724


1- در عراق ماتم هایی بود که آن را بحساب آوردند بنی امیّه در شام از عیدهای خود
روز اربعین

روز بیستم: روز اربعین و به قول شیخ مفید و شیخ طوسی روز بازگشت خانواده حضرت حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) از شام به مدینه، و روز ورود جابر بن عبد اللّه انصاری به کربلا برای زیارت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) است، و جابر نخستین زائر آن حضرت پس از شهادت ایشان است، و زیارت حضرت سیّد الشهداء (عَلَيهِ السَّلَامُ) در این روز مستحبّ است . از حضرت عسگری (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده:

نشانه های مؤمن پنج چیز است: بجا آوردن پنجاه و یک رکعت نمازهای واجب و نافله در شب و روز، زیارت اربعین، انگشتر به دست راست نمودن، و در سجده جبین را بر خاک گذاشتن، و بلند گفتن «بِسْمِ اللّه الرَّحْمنِ الرَّحِیم» شیخ در کتاب «تهذیب» و «مصباح» زیارت خاص این روز را از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل کرده که ما ان شاء اللّه در باب زیارات خواهیم آورد .

روز بیست و هشتم صفر

روز بیست و هشتم: سال یازدهم روز وفات حضرت خاتم انبیا (صَلَواتُ اللّه وَ سَلامه عَلیه) است، و روز وفات به اتّفاق همه علما روز دوشنبه بوده، و هنگام وفات شصت و سه سال داشتند . در چهل سالگی مبعوث به رسالت شد، سیزده سال در شهر مکّه مردم را به خداپرستی خواند، در سنّ پنجاه و سه سالگی

ص: 725

به مدینه هجرت کرد، و در سال دهم هجری از دنیا رفت، غسل و حنوطش را امیر المؤمنین عهده دار بود، و پس از غسل و کفن بر بدن مطهّرش نماز گذارد، آنگه اصحاب دسته دسته و بدون امام بر ان حضرت نماز خواندند، سپس امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) آن حضرت را در حجره طاهره، در همان نقطه ای که از دنیا رفته بود دفن کرد .

از انس بن مالک روایت شده: زمانی که از دفن پیامبر فارغ شدیم، حضرت فاطمه (عَلَيهَا السَّلَامُ) به سوی من آمد و گفت: چگونه جان و روان شما همراهی کرد بر چهره پیامبر خدا خاک فرو ریزید، سپس گریست و فرمود:

یَا أَبَتَاهْ أَجَابَ رَبّاً دَعَاهُ *** یَا أَبَتَاهْ مِن رَبِّهِ مَا أَدْنَاهُ (1)

چه زیبا سروده شده:

ای دو جهان زیر زمین از چه ای***خاک نه ای خاک نشین از چه ای

به روایت معتبر، آن بانوی بانوان، مشتی از خاک پاک آن مرقد مطهّر را بر گرفت، و بر دیدگان نهاد و فرمود:

مَا ذَا عَلَی شْمِّ تُرْبَةَ أَحْمَدٍ *** أَنْ لا یَشَمَّ مَدَی الزَّمَانِ غَوَالِیَا (2)

صُبَّتْ عَلَیَّ مَصَائِبُ لَوْ آن ها *** صُبَّتْ عَلَی الْأَیَّامِ صِرْنَ لَیَالِیَا (3)

ص: 726


1- پدرم، پروردگارت را که تو را فرا خواند پاسخ دادی پدرم، چقَدر به پروردگارت نزدیکی
2- بر بوینده خاک احَمد چیست؟ اینکه تا پابان زمان عطرها را نبوید
3- بر من مصائبی فرود آمد که اگر آن ها بر روزها آمده بود شب میشدند

شیخ یوسف شامی در کتاب «دُرُّ العظیم» نقل کرده است که فاطمه زهرا (عَلَيهَا السَّلَامُ) این اشعار را در مرثیه پدر فرمود:

قُلْ لِلْمُغَیَّبِ تَحْتَ أَطْبَاقِ الثَّرَی *** إِنْ کُنْتَ تَسْمَعُ صَرْخَتِی وَ نِدَائِیَا(1)

صُبَّتْ عَلَیَّ مَصَائِبُ لَوْ آن ها *** صُبَّتْ عَلَی الْأَیَّامِ صِرْنَ لَیَالِیَا (2)

قَدْ کُنْتُ ذَاتَ حِمًی بِظِلِّ مُحَمَّدٍ *** لا أَخْشَ مِنْ ضَیْمٍ وَ کَانَ حِمَیً لِیَا (3)

فَالْیَوْمَ أَخْضَعُ لِلذَّلِیلِ وَ أَتَّقِی *** ضَیْمِی وَ أَدْفَعُ ظَالِمِی بِرِدَائِیَا (4)

فَإِذَا بَکَتْ قُمْرِیَّةٌ فِی لَیْلِهَا *** شَجَنا عَلَی غُصْنٍ بَکَیْتُ صَبَاحِیَا (5)

فَلَأَجْعَلَنَّ الْحُزْنَ بَعْدَکَ مُونِسِی *** وَ لَأَجْعَلَنَّ الدَّمْعَ فِیکَ وِشَاحِیَا (6)

روز آخر ماه: سال دویست و سه به قول شیخ طبرسی و ابن اثیر، شهادت حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) به سبب انگور زهرآلود واقع شد . در آن وقت سن مبارکش پنجاه و پنج سال بود، و قبر شریفش در خانه حمید بن قحطبه در قریه سناباد در سرزمین طوس قرار گرفت، که قبر هارون الرشید هم در آن خانه است .

ص: 727


1- به آن که در زیر توده های خاک پنهان شده بگو اگر فریاد و صدای مرا میشنیدی
2- بر من مصائبی فرو ریخت که اگر آن ها بر روزها فرو ریخته بود شب میشدند
3- همانا من در سایه محمّد حمایتی داشتم که از ستم نمی ترسیدم و او جورکش من بود
4- اما امروز برای شخص پست تواضع کنم و از ستم بر خود می پرهیزم و ستمگرم را با جامه ام دفع کنم
5- اگر قمری به شبانگاهش گریه کند من در روز از غصّه بر شاخساری بگریم
6- اندوه را پس از تو مونسم قرار می دهم و دانه های اشک را در حجر تو گرد نبندم

فصل نهم: اعمال ماه ربیع الاول

شب و روز اول و روز هشتم و نهم

شب اوّل: سال سیزدهم بعثت، مبدأ هجرت رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) از مکّه معظمّه به مدینه منوّره بود، و در آن شب ایشان در غار ثور پنهان شدند، و حضرت امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) برای فدا کردن جان خود به جای آن حضرت خوابید، و از شمشیرهای قبایل مشرکین پروا نکرد، و فضل خود و مواسات و برادری خویش را با رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) به تمام جهانیان آشکار ساخت، و آیه کریمه: «وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَشْرِي نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللّه» در شأنش نازل شد .

روز اوّل: علما فرموده اند، برای شکر نعمت سلامتی رسول خدا و امیر المؤمنین صلوات اللّه علیهما، مستحبّ است روزه بدارند، و زیارت آن دو بزرگوار در این روز بسیار مناسب است، سیّد در کتاب «اقبال» برای این روز دعایی روایت فرموده و در این روز به قول شیخ کفعمی حضرت عسگری (عَلَيهِ السَّلَامُ) وفات یافت، ولی قول مشهور روز هشتم است و شاید ابتدای بیماری آن حضرت در چنین روزی بوده است .

روز هشتم: سال دویست و شصت شهادت حضرت عسکری

ص: 728

(عَلَيهِ السَّلَامُ) واقع شد، و حضرت صاحب الامر صَلَوات اللّه عَلَیه به منصب جلیل امامت نایل گردید، زیارت این دو بزرگوار در این روز بسیار مناسب است .

روز نهم: روز عید بزرگ است، و روز عید بقر است، و برای آن شرح مفصلی است که در جای خود ذکر شده . در روایتی آمده: هرکه در این روز چیزی انفاق کند، گناهانش آمرزیده می شود . و گفته اند: در این روز مستحبّ است: اطعام نمودن برادران مؤمن، و خشنود گرداندن ایشان، و توسعه دادن در نفقه بر اهل و عیال، و پوشیدن جامه های نو، و شکر و عبادت حق تعالی، و این روز، روز برطرف شدن غمها، و روز بسیار شریفی است، و چون روز هشتم ماه شهادت امام عسگری (عَلَيهِ السَّلَامُ) بوده و این روز، روز اول امامت حضرت صاحب الزمان ارواح العالمین فداه است، سبب مزید شرافتش خواهد بود .

اعمال روز دوازدهم تا هفدهم

روز دوازدهم: به قول جناب کلینی، و مسعودی، و مشهور بین عامّه، ولادت رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) در این روز بوده، و در آن دو رکعت نماز مستحبّ است که در رکعت اول پس از سوره حَمد سه مرتبه سوره کافِرون و در رکعت دوم سه مرتبه سوره تَوحید خوانده می شود، و در این روز رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ )

ص: 729

به مدینه وارد شدند، و شیخ فرموده: در چنین روزی در سال صد و سی و دو حکومت بنی مروان به پایان رسید .

روز چهاردهم: در سال شصت و چهار یزید بن معاویه به سوی درکات دوزخ شتافت، در کتاب اَخبارُ الدُّوَلِ آمده است که یزید به بیماری ذات الجنب در منطقه حوران از دنیا رفت، جنازه پلیدش را به دمشق آوردند، و در باب صغیر به خاک سپردند، و محل قبرش هم اکنون محّل انباشتن زباله است، سن او در زمان مرگ سی و هفت سال بوده، و سه سال و نه ماه حکومت کرد، انتهی،

شب هفدهم: شب ولادت حضرت خاتم انبیا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) و شب بسیار مبارکی است، و سیّد نقل کرده که در چنین شبی یک سال پیش از هجرت، معراج آن حضرت واقع شد .

اعمال روز هفدهم روز مولود حضرت رسول

روز هفدهم: بنا بر مشهور بین علمای امامیّه، روز ولادت با سعادت حضرت خاتم انبیا محمّد بن عبد اللّه (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) است، و معروف است که ولادت با سعادتش در مکّه معظمه، در خانه خود آن حضرت، در روز جُمعه هنگام طلوع فجر در عام الفیل در ایام سلطنت انو شیروان [مرحوم حاج شیخ عباس (رَحمهُ اللّه) در متن کتاب از انو شیروان به عنوان انو شیروان عادل یاد کرده، و در حاشیه آن توجیهی را در رابطه با

ص: 730

عدالت او از مجلسی اول نقل کرده است، ولی با مراجعه به کتب تاریخی به ویژه شاهنامه فردوسی این معنا به دست میآید که انو شیروان آتش پرست از متکبران و و ستمگران به ملت ایران بوده، و در سه روز صد هزار نفر از مخالفان ستمکاری هایش را به وضع فجیعی کشت از این جهت، از آوردن کلمه عادل خودداری کردم و توجیه مجلسی اول را هم مردود می دانم . انصاریان . ] واقع شد، و همچنین در این روز شریف در سال هشتاد و سه ولادت حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) اتفاق افتاد، و باعث فزونی فضل و شرافت این روز گردید . در هر صورت این روز، روز بسیار شریفی است و برای آن چند عمل وارد است:

اوّل: غسل . دوم: روزه گرفتن که برای آن فضیلت بسیاری است، و روایت شده هرکه این روز را، روزه بدارد، خدا ثواب روزه یک سال را برای او بنویسد، و این روز، یکی از چهار روزی است، که در تمام سال به فضیلت روزه ممتاز است . سوّم: زیارت حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) از نزدیک و دور . چهارم: زیارت امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) به همان زیارتی که حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) زیارت کرده، و به محمّد بن مسلم تعلیم دادند، و در باب زیارات ان شاء اللّه خواهد آمد . پنجم:

ص: 731

هنگامی که روز بالا آمد، دو رکعت نماز بجا آورد که در هر رکعت، پس از سوره حَمد ده مرتبه: سوره قَدر و ده مرتبه: سوره تَوحید بخواند، و بعد از سلام در مصلاّی خود بنشیند، و این دعا را بخواند: اللّهمَّ أَنْتَ حَيٌّ لا تَمُوتُ [خدایا تو زنده ای هستی که هرگز نمیری] و این دعای مبسوطی است، چون سندش را منتهی به معصوم ندیدم، مراعات اختصار را مهم تر دیدم، هرکه خواهان است، به زاد المعاد مراجعه کند . ششم: لازم است مسلمانان این روز را بزرگ بدارند، و تصدّق و خیرات بنمایند، و مؤمنان را مسرور کنند، و به زیارت مشاهد مشرّفه روند . سیّد در «اقبال» شرحی از لزوم بزرگداشت این روز ذکر نموده، و فرموده است: من طایفه ای از نصاری و جمعی از مسلمانان را یافتم . که بزرگداشت فوق العاده ای از روز ولادت عیسی (عَلَيهِ السَّلَامُ) داشتند، و تعجّب کردم که مسلمانان روز ولادت پیامبرشان را که بزرگترین همه انبیاست، و به این مرتبه از عظمت است، چگونه رضایت دهند که آن را بسیار بی مایه تر از بزرگداشت نصاری، نسبت به ولادت مسیح برگزار کنند!!

فصل دهم: اعمال ماه ربیع الثانی, جمادی الاول و جمادی الآخر

اعمال ماه ربیع الثانی وجمادی الاول

ص: 732

سیّد بن طاووس برای روز اوّل هر یک از این سه ماه، دعایی نقل کرده، و شیخ مفید فرموده: روز دهم ماه ربیع الثانی سال دویست و سی و دو حضرت عسگری (عَلَيهِ السَّلَامُ) متولّد شدند، که روز شریف بسیار مبارکی است، و مستحبّ است به شکرانه این نعمت بزرگ روزه بدارند، و در روز سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم ماه جمادی الاوّل زیارت حضرت فاطمه زهرا (عَلَيهَا السَّلَامُ) و بپا داشتن سوگ آن مظلومه مناسب است، زیرا در روایت صحیح وارد شده است که آن حضرت پس از پدر بزرگوارش بیش از هفتاد و پنج روز زنده نبود، و بنا بر مشهور که وفات رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) در بیست و هفتم صفر بوده، باید وفات آن بانوی بزرگوار در یکی از این سه روز واقع شده باشد . و در روز نیمه این ماه در سال سی و شش فتح بصره برای امیر المؤمنین میّسر گشت، و ولادت حضرت زین العابدین (عَلَيهِ السَّلَامُ) واقع شد، و در این روز زیارت این هر دو امام مناسب است .

اعمال ماه جمادی الاخر و چهار رکعت نماز

اعمال ماه جمادی الاخر: سیّد ابن طاووس روایت کرده: مؤمن در این ماه هرگاه که خواهد، چهار رکعت نماز بجا آورد همراه با دو سلام که در رکعت اول پس از سوره حَمد یک مرتبه آیَةُ الکُرسی و بیست و پنج مرتبه سوره قَدر، و در

ص: 733

رکعت دوم پس از سوره حَمد یک مرتبه سوره أَلْهَاكُمُ التَّكَاثُرُ و بیست و پنج مرتبه سوره تَوحید و در دو رکعت بعد، در رکعت اول پس از سوره حَمد یک مرتبه سوره کافِرون و بیست و پنج مرتبه سوره فَلَق و در رکعت دوم پس از سوره حَمد یک مرتبه سوره نصر و بیست و پنج مرتبه سوره ناس و پس از سلام، هفتاد مرتبه بگوید:

سُبْحَانَ اللّه وَ الْحَمْدُ للّه، وَ لا إِلَهَ إِلا اللّه وَ اللّه أَکْبَرُ ؛ (1)و هفتاد مرتبه: اللّهمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ (2) آنگاه سه مرتبه بگوید:اللّهمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ (3) پس سر به سجده نهاده و سه مرتبه بگوید:یَا حَیُّ یَا قَیُّومُ، یَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِکْرَامِ، یَا اللّه یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ، یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ . (4) سپس هر حاجت که دارد از خدا بخواهد، هرکه این عمل را بجا آورد، خدا خود و مال و مال و زنال و فرزندان، و دین و دنیایش را تا سال آینده حفظ می کند، و اگر در این سال از دنیا برود بر حال شهادت رفته است، یعنی ثواب شهیدان را دارا می باشد .

ص: 734


1- منزه است خدا و ستایش از آن اوست، معبودی جز او نیست، و خدا بزرگتر است
2- خدایا بر محَمد و خاندان محمّد، درود فرست
3- خدایا مردان و زنان با ایمان را بیامرز
4- ای زنده، ای پاینده، ای دارای بزرگی و شکوه، ای خدا، ای بخشنده، ای مهربان، ای مهربان ترین مهربانان
روز سوم وفات حضرت فاطمه (عَلَيهَا السَّلَامُ) و اعمال آن

روز سوم: در این روز در سال یازدهم وفات حضرت فاطمه صلوات اللّه علیها واقع شده و شیعیان باید در این روز، به مراسم سوگواری آن حضرت قیام کنند، و آن مظلومه را زیارت، و بر ظالمان و غاصبان حق او نفرین کنند . سیّد ابن طاووس در کتاب «اقبال» پس از ذکر وفات آن حضرت در این روز، این زیارت را برای آن بانوی بزرگ ذکر کرده:

السَّلامُ عَلَیْکِ یَا سَیِّدَةَ نِسَاءِ الْعَالَمِینَ، السَّلامُ عَلَیْکِ یَا وَالِدَةَ الْحُجَجِ عَلَی النَّاسِ أَجْمَعِینَ، السَّلامُ عَلَیْکِ أَیَّتُهَا الْمَظْلُومَةُ الْمَمْنُوعَةُ حَقَّهَا . (1) پس بگو اللّهمَّ صَلِّ عَلَی أَمَتِکَ، وَ ابْنَةِ نَبِیِّکَ، وَ زَوْجَةِ وَصِیِّ نَبِیِّکَ، صَلاةً تُزْلِفُهَا فَوْقَ زُلْفَی عِبَادِکَ الْمُکَرَّمِینَ، مِنْ أَهْلِ السَّمَاوَاتِ وَ أَهْلِ الْأَرَضِینَ . (2)

به یقین روایت شده: هرکه آن حضرت را به این شیوه زیارت کند، و از خدا آمرزش بخواهد، حق تعالی گناهانش را بیامرزد و او را داخل بهشت کند .

مؤلّف گوید: فرزند سیّد ابن طاووس هم، این زیارت را در کتاب روائد الفوائد نقل کرده، و گفته است که مختص به

ص: 735


1- سلام بر تو ای بانوی بانوان جهانیان، سلام بر تو ای مادر حجت های الهی بر همه مردم . سلام بر تو ای ستمدیده محروم گشته از حق خویش .
2- خدایا درود فرست بر کنیزت، ودختر پیامبرت، و همسر جانشین پیامبر، درودی که بر فراز جایگاه بندگان گرامی ات از اهل آسمان ها و زمین ها جایش دهد .

روز وفات آن حضرت یعنی سوم جمادی الآخر می باشد، و کیفیت زیارت را به این طریق بیان فرموده: که نماز بجا می آوری نماز زیارت، یا نماز خود آن حضرت را که دو رکعت است و در هر رکعت پس از سوره حَمد شصت مرتبه سوره تَوحید و اگر نتوانستی در رکعت اول پس از سوره حَمد سوره تَوحید و در رکعت دوم سوره کافِرون را می خوانی و چون سلام دادی بگو: اَلسَّلامُ عَلَیک تا آخر زیارت یاد شده .

روز بیستم ولادت حضرت زهرا (عَلَيهَا السَّلَامُ) و اعمال آن

روز بیستم: در این روز در سال پنجم یا دوم از بعثت ولادت با سعادت حضرت فاطمه زهرا سلام اللّه علیها واقع شده، و در آن انجام چند عمل شایسته است . اول: روزه گرفتن . دوّم: خیرات و صدقات به مؤمنان رساندن . سوم: زیارت نمودن آن بانوی دنیا و آخرت که کیفیت زیارت آن حضرت، پس از این خواهد آمد . [صفحه 784]

اعمال هر ماه نو، و عید نوروز و ماه های شمسی

اما اعمال هر ماه نو: چند عمل است: اوّل: خواندن دعاهای نقل شده در وقت دیدن هلال، که بهترین آن ها دعای چهل وسوّم صحیفه کامله است، که همراه با اعمال اول ماه

ص: 736

رمضان ذکر شد . دوم: خواندن هفت مرتبه سوره حَمد برای دفع درد چشم . سوم: اندکی پنیر خوردن، چه روایت شده: هرکه خود را به خوردن آن در اول هر ماه مقیّد کند، امید است در آن ماه حاجتش ردّ نشود . چهارم: در شب اوّل دو رکعت نماز بجا آورد، در هر رکعت پس از سوره حَمد سوره انعام را بخواند، و از خدا بخواهد او را از هر ترس و دردی ایمن گرداند، و در آن ماه حادثه ای را نبیند که ناپسند او باشد .

پنجم: در روز اوّل دو رکعت نماز بجا آورد، در رکعت اول پس از سوره حَمد سی مرتبه سوره تَوحید، و در رکعت دوم بعد از سوره حَمد سی مرتبه سوره قَدر بخواند و پس از نماز صدقه بدهد، چون چنین کند، سلامتی اش را در آن ماه از خدا خریده است .

و از بعضی روایات استفاده می شود، که پس از نماز بخواند:بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ . «وَ مَا مِنْ دَابَّةٍ فِی الْأَرْضِ إِلّا عَلَی اللّه رِزْقُهَا، وَ یَعْلَمُ مُسْتَقَرَّهَا وَ مُسْتَوْدَعَهَا ؛ کُلٌّ فِی کِتَابٍ مُبِینٍ». بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ . «وَ إِنْ یَمْسَسْکَ اللّه بِضُرٍّ فَلا کَاشِفَ (1)

ص: 737


1- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است، هیچ جنبنده ای در زمین نیست، مگر اینکه روزی او بر خدا است و قرارگاه و امانگاهش را خدا می داند، همه اینها در کتابی روشن است . به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است، اگر خدا به تو زیانی رساند، جز او

لَهُ إِلا هُوَ، وَ إِنْ یُرِدْکَ بِخَیْرٍ فَلا رَادَّ لِفَضْلِهِ، یُصِیبُ بِهِ مَنْ یَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ، وَ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ». بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ . «سَیَجْعَلُ اللّه بَعْدَ عُسْرٍ یُسْراً». «مَا شَاءَ اللّه لا قُوَّةَ إِلّا بِاللّه» ؛ «حَسْبُنَا اللّه وَ نِعْمَ الْوَکِیلُ» ؛ «وَ أُفَوِّضُ أَمْرِی إِلَی اللّه إِنَّ اللّه بَصِیرٌ بِالْعِبَادِ» . «لا إِلَهَ إِلّا أَنْتَ سُبْحَانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ» . «رَبِّ إِنِّی لِمَا أَنْزَلْتَ إِلَیَّ مِنْ خَیْرٍ فَقِیرٌ» «رَبِّ لا تَذَرْنِی فَرْدا وَ أَنْتَ خَیْرُ الْوَارِثِینَ» . (1)

فصل یازدهم: اعمال هر ماه نو و عید نوروز و اعمال ماههای رومی

اعمال عید نوروز

اعمال عید نوروز: چنان است که امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) به معلّی بن خنیس تعلیم داده: چون روز نوروز شود غسل کن، و پاکیزه ترین جامه های خود را بپوش، و به بهترین بوها خویشتن را خوشبو گردان، و در آن روز روزه بدار، و چون از نماز پیشین و پسین [ ظهر و عصر ]و نافله های آن دو فارغ گشتی چهار رکعت نماز بخوان، هر دو رکعت به یک سلام، پس از رکعت اول بعد از سوره حَمد ده مرتبه: سوره قَدر، و در رکعت دوّم بعد از سوره حَمد ده مرتبه: سوره کافِرون و در رکعت سوم بعد از سوره حَمد ده مرتبه: سوره تَوحید و

ص: 738


1- کسی برطرف کننده آن نیست، و اگر خیری را برای تو بخواهد، فضل او را بازگرداننده ای نیست، آن را به هرکس از بندگانش بخواهد میرساند، و او آمرزنده و مهربان است . به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است، خدا به زودی پس از دشواری آسانی قرار می دهد، آنچه خدا خواست همان شود، نیرویی نیست مگر به خدا، خدا ما را بس است و نیکو کارگشایی است، کارم را به خدا وا می گذارم که خدا بینای به بندگان است، معبودی جز تو نیست، من از ستم کاران بودم، پروردگارا من به آنچه از خیر برایم فرود آری نیازمندم، پروردگارا مرا تنها مگذار، که تو بهترین وارثانی .

در رکعت چهارم بعد از سوره حَمد ده مرتبه: سوره فَلَق و ناس را بخوان و پس از نماز بر سجده شکر رفته و این دعا را بخوان:

اللّهمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، الْأَوْصِيَاءِ الْمَرْضِيِّينَ، وَ عَلَى جَمِيعِ أَنْبِيَائِكَ وَ رُسُلِكَ، بِأَفْضَلِ صَلَوَاتِكَ، وَ بَارِكْ عَلَيْهِمْ بِأَفْضَلِ بَرَكَاتِكَ، وَ صَلِّ عَلَى أَرْوَاحِهِمْ وَ أَجْسَادِهِمْ . اللّهمَّ بَارِكْ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ بَارِكْ لَنَا فِي يَوْمِنَا هَذَا، الَّذِي فَضَّلْتَهُ وَ كَرَّمْتَهُ وَ شَرَّفْتَهُ، وَ عَظَّمْتَ خَطَرَهُ . اللّهمَّ بَارِكْ لِي فِيمَا أَنْعَمْتَ بِهِ عَلَيَّ، حَتَّى لا أَشْكُرَ أَحَدا غَيْرَكَ، وَ وَسِّعْ عَلَيَّ فِي رِزْقِي يَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِكْرَامِ . اللّهمَّ مَا غَابَ عَنِّي فَلا يَغِيبَنَّ عَنِّي عَوْنُكَ وَ حِفْظُكَ، وَ مَا فَقَدْتُ مِنْ شَيءٍ، فَلا تُفْقِدْنِي عَوْنَكَ عَلَيْهِ، حَتَّى لا أَتَكَلَّفَ مَا لا أَحْتَاجُ إِلَيْهِ، يَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِكْرَامِ . (1)

در کتابهای غیر مشهور روایت کرده اند: در وقت تحویل سال این دعا را بسیار بخوانند که بعضی به

ص: 739


1- خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست آن جانشینان پسندیده، و بر تمام پیامبران و رسولانت، با برترین درودهایت، و ایشان را برکت ده به برترین برکت هایت، و درود فرست بر جان ها و تنهایشان خدایا بر محمّد و خاندان محمّد برکت ده، و به ما در این روز برکت ده که آن را برتری و کرامت و شرافت دادی، و مرتبه اش را بزرگ نمودی . خدایا به من برکت ده، در آنچه به من نعمت دادی، تا احدی را جز تو سپاس نگویم، و در روزی ام بر من وسعت ده، ای صاحب بزرگی و بزرگواری . خدایا هر آنچه از من غایب شده باک نیست مبادا کمک و نگهداری ات از من غایب گردد، و هرچه را گم کرده ام، یاری ات را بر آن از من گم مساز تا در آنچه به آن نیازمند نیستم، خود را بر زحمت نیفکنم، ای صاحب بزرگی و بزرگواری .

تعداد 366 مرتبه گفته اند:یَا مُحَوِّلَ الْحَوْلِ وَ الْأَحْوَالِ، حَوِّلْ حَالَنَا إِلَی أَحْسَنِ الْحَالِ (1) و به روایت دیگر:یَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْأَبْصَارِ، یَا مُدَبِّرَ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ یَا مُحَوِّلَ... (2) . . . چون چنین کنی گناهان پنجاه ساله تو آمرزیده شود، و نیز بسیار بگو: یا ذَالجَلالِ وَ الاِکرامِ .

اعمال ماههای رومی (شمسی)

ما در اینجا به بیان آنچه که در زاد المعاد آمده است اکتفا می کنیم .

آداب گرفتن آب نیسان وخواص آن

سید جلیل علی بن طاووس (رَحمهُ اللّه) روایت کرده: روزی جمعی از اصحاب نشسته بودند، رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) وارد شد و به ایشان سلام کرد، و اصحاب جواب سلام ایشان را گفتند حضرت فرمودند: آیا می خواهید دوایی را که جبرییل به من تعلیم داد که نیازمند دوای پزشکان نباشم به شما تعلیم دهم؟ امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) و سلمان و دیگران پرسیدند آن دوا چیست؟ حضرت به امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) خطاب فرمودند که در ماه نیسان رومی آب باران را میگیری و هر کدام از سوره های فاتحه الکتاب و آیَةُ الکُرسی، و تَوحید و فَلَق، و ناس، و کافِرون را هفتاد

ص: 740


1- ای گرداننده حول و احوال بگردان حال ما را به نیکوترین حال
2- ای برگرداننده دلها و دیده ها، ای مدبر شب و روز ای برگرداننده .

مرتبه می خوانی، و در روایت دیگر سوره قَدر را نیز هفتاد مرتبه، و هفتاد مرتبه اللّه اَکبَرُ، و هفتاد مرتبه لا اِلهَ اِلَّا اللّه گفته و هفتاد مرتبه صلوات میفرستی، آنگاه هفت روز در بامداد و شامگاه از آن آب می آشامی، به حق خدایی که مرا به راستی به رسالت بر خلق برانگیخت سوگند یاد می کنم، که جبرییل گفت: خدا از کسی که این آب را می آشامد، بر میدارد هر دردی را که در بدنش باشد، و به او عافیت بخشد، و دردها را از تن و استخوان های او بیرون کند، و اگر در لوح دردی برای او مقَدر شده باشد محو می کند . و به حق پروردگاری که مرا به حق فرستاده، اگر فرزند نداشته باشد، و فرزند بخواهد، آب نیسان را به آن نیّت بیاشامد به او فرزند روزی شود، و اگر زن عقیم باشد، با نیّت از این آب بیاشامد، از او فرزند پدید آید، و اگر مرد و زن پسر یا دختر خواهند، از آن آب بیاشامند مقصود ایشان حاصل گردد . چنان که حق تعالی میفرماید:

«یَهَبُ لِمَنْ یَشَاءُ إِنَاثاً وَ یَهَبُ لِمَنْ یَشَاءُ الذُّکُورَ، أَوْ یُزَوِّجُهُمْ ذُکْرَانا وَ إِنَاثاً وَ یَجْعَلُ مَنْ یَشَاءُ عَقِیماً» (1) سپس فرمود: اگر

ص: 741


1- خدا هرکه را بخواهد دختران و هرکه را بخواهد پسرانی می بخشد، یا پسران و دختران به ایشان عطا می کند و هرکه را بخواهد نازا قرار دهد .

کسی درد سر داشته باشد، از این آب بیاشامد به قَدرت حق درد سر او آرام شود، و اگر درد چشم داشته باشد، و در چشم های خود قطره ای از این آب بریزد، و چشمهای خود را با آن بشوید، و از آن بیاشامد، به اذن خدا شفا یابد، و آشامیدن از این آب بن دندانها را محکم کند، ودهان را خوشبو نماید، و لعاب بن دندانها، و بلغم را کم کن، و به سبب خوردن و آشامیدن تَخَمه و امتلاء نگیرد، و از بادهای قولنج و غیر آن اذیّت نشود، و به درد پشت و درد شکم مبتلا نگردد، و از زکام آزار نکشد، و دچار درد دندان نشود، و درد معده و انگل معده را زایل کند، و نیازمند به حجامت نشود، و از بیماری بواسیر، و خارش بدن، و آبله و دیوانگی و پیسی و رعاف و استفراغ نجات یابد، و کور و لال و کر و زمین گیر نشود، و آب سیاه در دیده اش نیاید، و دردی که موجب افطار روزه و نقصان نمازش گردد عارض او نشود، و از وسوسه های جنیّان و شیاطین گزندی نبیند . آنگاه رسول خدا فرمود: جبرییل گفت: هرکه از این آب بیاشامد، و به همه دردهایی که در مردم است مبتلا باشد، موجب شفای او از تمام آن ها گردد، و نیز گفت: به حق خدایی که تو را به راستی فرستاده، هرکه ین آیات را

ص: 742

بر این آب بخواند و بیاشامد، حق تعالی دلش را از نور پور کند، و روشنی و الهام خود را در دل او وارد سازد، و حکمت بر زبان او جاری کند، و دلش را از فهم و بینایی پر کند، و از کرامت هایش به او عطا فرماید، آنچه به احدی از عالمیان عطا نکرده، و هزار آمرزش رحمت بر او فرستد، و غشّ و خیانت و غیبت و حسد و ستم و کبر و بخل و حرص و غضب را از دل او برکند، و از عداوت و دشمنی مردم و بدگویی ایشان نجات یابد . و موجب شفای همه بیماری های او شود . مؤلّف گوید: این روایت مشهور درباره آثار آب نیسان به عبد اللّه بن عمر منتهی می شود، و به این خاطر سندش ضعیف است، و فقیر به خطر شیخ شهید دیدم، که این روایت را، از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) با همین خواصّ و سوره روایت کرده، ولی آیات و اذکار به این طریق نقل شده که بر آب نیسان می خوانی: «فاتحه الکتاب» و «آیَةُ الکُرسی» و «قُل یا اَیُّهاَ الکافِرون» و «سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ الْأَعْلَى» و «قُل اَعوذُ بِرَبِّ الفَلَق» و «قُل اَعوذُ بِرَبِّ النّاسِ» و «قُل هُوَ اللّه اَحَدٌ» هر یک را هفتاد مرتبه، و می گویی: هفتاد مرتبه «لَا إِلَهَ إِلَّا اللّه» و هفتاد مرتبه «اللّه أَكْبَرُ» و هفتاد مرتبه: «اللّهمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد» و هفتاد مرتبه

ص: 743

«سُبْحانَ اللّه، وَ الْحَمْدُ للّه، وَ لا إلهَ إلاّ اللّه، وَ اللّه أکْبَرُ» و در خواص آن آمده که اگر در زندان باشد، و از آن بیاشامد، از حبس نجات یابد، و سردی بر طبع او غالب نگردد، واکثر آن خواص که بیان شد، در این روایت نیز آمده، و آب باران مطلقا مبارک است و منفعت دارد، خواه در نیسان و خواه در غیر آن، چنان که در حدیث معتبر از حضرت امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) آمده: بیاشامید آب آسمان را که پاک کننده بدن شماست، و دردها را دفع می کند، چنان که حق تعالی میفرماید:

«وَ یُنَزِّلُ عَلَیْکُمْ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً لِیُطَهِّرَکُمْ بِهِ، وَ یُذْهِبَ عَنْکُمْ رِجْزَ الشَّیْطَانِ، وَ لِیَرْبِطَ عَلَی قُلُوبِکُمْ وَ یُثَبِّتَ بِهِ الْأَقْدَامَ .»(1) و در انجام برنامه نیسان بهتر آن است که اگر جمعی بخوانند، هرکدام مجموع آن سوره ها و اذکار را هفتاد مرتبه بخوانند، و برای آن ها که می خوانند فایده اش عظیم تر، و ثوابش بیشتر است، و در این سالها پس از بیست و سه روز که از نوروز بگذرد، تقریبا داخل نیسان ماه رومی می شوند، و ما نیسان سی روز است، و از حضرت

ص: 744


1- خدا بر شما از آسمان آبی فرو میفرستد، برای آنکه شما را به آن پاک گرداند، و از شما وسوسه شیطان را برگیرد، و دل های شما را محکم نماید، و قدمهای شما را با آن ثابت گرداند .

صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) منقول است که در هفتم حزیران، حتما حجامت کن، و اگر میّسر نشود در چهاردهم، و اول حزیران تقریبا هشتاد و چهارم نوروز است و آن نیز سی روز است، و حزیران ماه نحسی است، چنان که در حدیث معتبر نقل شده خدمت امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) ماه حزیران ذکر شد، حضرت فرمود: این ماه ماهی است که در آن حضرت موسی بر بنی اسراییل نفرین کرد، و در یک شبانه روز سیصد هزار نفر از ایشان از بین رفتند . باز به سند معتبر از آن حضرت نقل شده: خدای تعالی اجل ها را در ماه حزیران نزدیک می کند، یعنی مرگ در آن بسیار است، و آگاه باش ماه های رومی بنایش بر حرکت زمین به دور خورشید است و عدد آن ها دوازده ماه است به این ترتیب تشرین اول تشرین آخر، کانون اول کانون آخر، شباط، آذار، نیسان، ایار، حزیران، تموز آب، ایلول و چهار ماه را سی روز می گیرند، که تشرین آخر و نیسان و حزیران و ایلولند، و هفت ماه دیگر غیر شباط را سی و یک روز می گیرند و شباط را در سه سال متوالی بیست و هشت میگیرند، در سال چهارم که سال کبیسه ایشان است بیست و نه روز میگیرند و سال ایشان سیصد و شصت و پنج روز و یک چهارم روز است، و

ص: 745

تشرین اول که اول سال ایشان است در این سالها موافق نوزده درجه میزان است، و تفصیلش در کتاب «بحار الانوار» مذکور است و چون این ماه ها در احادیث آمده در اینجا کوتاه و مختصر ایراد کردیم انتهی .

ص: 746

باب سوم: زیارات

مقدمه: آداب سفر

این باب مشتمل بر یک مقدّمه و چند فصل و یک خاتمه مقدّمه: در بیان آداب سفر است . چون اراده سفر می کنی، شایسته است، روز چهارشنبه، و پنجشنبه، و جُمعه را روزه بداری، و برای سفر کردن، روز شنبه، یا روز سه شنبه یا روز پنجشنبه را اختیار کنی، و از سفر کردن در روز دوشنبه و چهارشنبه، و پیش از ظهر روز جُمعه اجتناب کن و از سفر کردن در این ایام که در این نظم واقع شده بپرهیز:

هفت روزی نحس باشد در مهی *** زان حذر کن تا نیابی هیچ رنج

سه و پنج و سیزده با شانزده *** بیست ویک با بیست وچهار و بیست وپنج

[در بعضی از روایات نقل شده که در بیست ویکم ماه سفر کردن مطلوب است، و در روز هشتم و بیست وسوم خوب نیست، عباس قمی]

در ایام محاق و در حالی که ماه در برج عقرب است به سفر مرو، و اگر در این اوقات برای سفر کردن ضرورتی پیش آمد، دعای سفر را بخوان و صدقه بده، آنگاه به سفر برو .

روایت شده: مردی از اصحاب حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) اراده سفر کرد و برای وداع خدمت آن جناب رسید، حضرت فرمود:

ص: 747

پدرم علی بن الحسین (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) هرگاه اراده می گرد که به سوی بعضی از املاک خود بیرون رود، سلامتی خود را از خدا به آنچه آسان بود می خرید، یعنی به صدقه دادن به هرچه که ممکن بود و این عمل زمانی بود که پای خویش را در رکاب می گذاشت . و چون به سلام از سفر بازمی گشت، خدا را شکر می کرد و به آنچه که ممکن بود صدقه می داد، آن مرد حضرت را وداع گفت و رفت و آنچه را حضرت فرموده بود بجا نیاورد، در نتیجه در مسیر سفر هلاک شد این خبر به حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) رسید، حضرت فرمود: این مرد پند داده شد اگر می پذیرفت . سزاوار است پیش از روی آوردن به سفر، غسل کنی، و اهل و عیال خود را گرد آوری، و دو رکعت نماز بگذاری، و از خدا خیر خود را طلب نمایی و آیَةُ الکُرسی خوانده و حَمد و ثنای الهی را بجا آوری، و بر رسول خدا و آلش صلوات فرستی و بگویی:

اللّهمَّ إِنِّی أَسْتَوْدِعُکَ الْیَوْمَ نَفْسِی وَ أَهْلِی، وَ مَالِی وَ وُلْدِی، وَ مَنْ کَانَ مِنِّی، بِسَبِیلٍ الشَّاهِدَ مِنْهُمْ وَ الْغَائِبَ . اللّهمَّ احْفَظْنَا بِحِفْظِ الْإِیمَانِ، وَ احْفَظْ عَلَیْنَا . اللّهمَّ اجْعَلْنَا (اجْمَعْنَا) (1)

ص: 748


1- خدای امروز به تو می سپارم خودم و خاندانم و مال و فرزندانم و هرکه را به طریقی از من است، حاضر و غایبشان را . خدایا ما را به حفظ ایمان حافظ باش و از ما محافظت فرما . خدایا ما را

فِي رَحْمَتِكَ، وَ لَا تَسْلُبْنا فَضْلَكَ؛ إِنَّا إِلَيْكَ رَاغِبُونَ . اَللّٰهُمَّ إِنَّا نَعُوذُ بِكَ مِنْ وَعْثَاءِ السَّفَرِ، وَ كَآبَةِ الْمُنْقَلَبِ، وَ سُوءِ الْمَنْظَرِ فِي الْأَهْلِ وَ الْمالِ وَ الْوَلَدِ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ . اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَتَوَجَّهُ إِلَيْكَ هٰذَا التَّوَجُّهَ طَلَباً لِمَرْضاتِكَ وَ تَقَرُّباً إِلَيْكَ . [اَللّٰهُمَّ] فَبَلِّغْنِي مَا أُؤَمِّلُهُ، وَ أَرْجُوهُ فِيكَ وَ فِي أَوْلِيائِكَ؛ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1)

پس از این، خاندان خود را وداع کن، و بر در خانه بایست، و تسبیح حضرت فاطمه (عَلَيهَا السَّلَامُ) را بخوان، و از پیش رو و طرف راست، و جانب چپ سوره «حَمد» و «آیَةُ الکُرسی» را قرائت کن و بگو:

اَللّٰهُمَّ إِلَيْكَ وَجَّهْتُ وَجْهِي، وَ عَلَيْكَ خَلَّفْتُ أَهْلِي، وَ مَالِي وَ مَا خَوَّلْتَنِي، وَ قَدْ وَثِقْتُ بِكَ فَلَاٰ تُخَيِّبْنِي، يَا مَنْ لَايُخَيِّبُ مَنْ أَرادَهُ، وَ لَا يُضَيِّعُ مَنْ حَفِظَهُ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ احْفَظْنِي فِيما غِبْتُ عَنْهُ، وَ لَا تَكِلْنِي إِلىٰ نَفْسِي ؛ يَا (2)

ص: 749


1- در حمایت رحمتت قرار ده، و فضلت را از ما مگیر، ما تنها به جانب تو راغبیم . خدایا از رنج سفر، و اندوه بازگشت، و بدی دیدار، در خاندان و مال و فرزند در دنیا و آخرت به تو پناه می بریم خدایا به تو رو می کنم و در این رونمودن، خواستار خشنودی و تقرّب به سوی توام، پس مرا به آنچه از تو و اولیایت آرزو می کنم، و امید دارم برسان، ای مهربان ترین مهربانان .
2- خدایا رویم را متوجه تو کردم، و در حفظ تو قرار دادم خاندان و مالم، و آنچه که به من عطا فرمودی را من به تو اطمینان کردم، پس مرا محرومم مکن، ای که محرومم نمی کند کسی که او را اراده کرده است، و ضایع نمی کند هرکه را او محافظت نماید، خدایا بر محمّد و خاندانش درود فرست، و مرا در آنچه از آن غایبم محافظت فرما، و مرا به خویشتن وامگذار

أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ . (1)

سپس سوره «تَوحید» را یازده مرتبه: بخوان، و سوره «قَدر» و آیَةُ الکُرسی و سوره های (فَلَق) و (ناس) را قرائت کن، پس با دست خود همه بدنت را مسح کن، و به هرچه میّسر باشد صدقه بده و بگو:

اَللّٰهُمَّ إِنِّي اشْتَرَيْتُ بِهٰذِهِ الصَّدَقَةِ سَلَامَتِي، وَ سَلامَةَ سَفَرِي وَ مَا مَعِي . اَللّٰهُمَّ احْفَظْنِي وَ احْفَظْ مَا مَعِیَ، وَ سَلِّمْنِي وَ سَلِّمْ مَا مَعِي، وَ بَلِّغْنِي وَ بَلِّغْ مَا مَعِی، بِبَلاغِكَ الْحَسَنِ الْجَمِيلِ . (2)

و عصایی از چوب درخت بادام تلخ با خود بردار، که روایت شده: هرکه به سفری رود، و با خود عصای بادام تلخ بردارد، و این آیه از سوره (قصص) را بخواند:«وَلَمَّا تَوَجَّهَ تِلْقَاءَ مَدْيَنَ» تا «وَ اللّه عَلَى مَا نَقُولُ وَكِيلٌ» خدا او را از هر حیوان درنده و از هر دزد ستمگر و از هر حیوان صاحب زهر، ایمن گرداند، تا به خانه خود بازگردد، و هفتاد و هفت فرشته با او باشند، که تا به وطن برگردد و عصا را بگذارد، برای او طلب آمرزش کنند و مستحبّ است با عمامه بیرون روی، و سر عمامه را زیر گلو بگردانی . تا از دزد و غرق شدن و

ص: 750


1- ای مهربان ترین مهربانان .
2- خدایا من با این صدقه سلامت خود، و سفرم، و آنچه با من است را خریدم . خدایا مرا و آنچه با من است حفظ کن، مرا و آنچه با من است سالم بدار، و برسان مرا و آنچه با من است به رساندن نیکوی زیبایت .

سوختن آسیبی به تو نرسد، و کمی از تربت حضرت سید الشّهدا (عَلَيهِ السَّلَامُ) را با خود بردار، و در وقت برداشتن چنین بگو:

اللّهمَّ هَذِهِ طِینَةُ قَبْرِ الْحُسَیْنِ عَلَيهِ السَّلَامُ، وَلِیِّکَ وَ ابْنِ وَلِیِّکَ، اتَّخَذْتُهَا حِرْزا لِمَا أَخَافُ . وَ مَا لا أَخَافُ . (1)

و با خود انگشتر عقیق و فیروزه بردار، به ویژه انگشتری که عقیقش زرد باشد و یک طرفش منقوش به «ما شآءَ اللّه، لا قُوَّهَ الّا بِاللّه، أَسْتَغْفِرُ اللّه» و طرف دیگرش (مُحَمَّدٌ وَ عَلِیٌ) باشد،

خبر صافی خادم امام هادی (عَلَيهِ السَّلَامُ) و مسافرت او به مشهد

سیّد ابن طاووس در کتاب امان الاخطار از ابو محمّد قاسم بن علا از صافی خادم حضرت هادی (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: از آن حضرت اجازه خواستم به زیارت جدّش حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) بروم، فرمود: با خود انگشتری داشته باش، دارای نگین زرد و نقش نگین آن «ما شآءَ اللّه، لا قُوَّهَ الّا بِاللّه، أَسْتَغْفِرُ اللّه» و نقش طرف دیگرش «مُحَمَّدٌ وَ عَلِیٌ» چون این انگشتر را برداری، از شرّ دزدان و راهزنان امان یابی، و برای سلامت تو تمامتر و نسبت به دین تو حفظ کننده تر است، خادم گوید: بیرون آمدم و انگشتری که حضرت فرموده بود تهیه کردم، سپس خدمت ایشان بازگشتم که برای سفرم با آن جناب وداع

ص: 751


1- خدایا این تربت قبر حسین (درود بر او باد) ولیّ تو و پسر ولیّ تو است، که آن را پناهگاه خود از آنچه می ترسم و نمی ترسم قرار دادم .

کنم، چون وداع کردم و دور شدم، دستور داد مرا برگردانند، وقتی برگشتم فرمود: ای صافی . عرض کردم: لبیّک ای آقای من: فرمود: انگشتر فیروزه هم باید همراه داشته باشی، زیرا میان طوس و نیشابور شیری به تو برخواهد خورد، که قافله را از ادامه سفر منع خواهد کرد، تو پیش برو، و این انگشتر را به شیر بنما و بگو مولای من می گوید از راه دور شو، باید بر یک طرف نگین فیروزه «اللّه المَلِکُ» و بر طرف دیگرش المُلْکُ لّهِ الواحِدِ القهّارِ نقش کنی، زیرا نقش انگشتر فیروزه امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) اللّه المَلِکُ بود، چون خلافت به آن حضرت برگشت المُلْکُ لّهِ الواحِدِ القهّارِ را نقش کرد، و چنین نگینی انسان را از حیوانات درنده امان می بخشد، و در جنگها باعث پیروزی و غلبه می شود . صافی می گوید: به سفر رفتم، به خدا سوگند در همان مکان که حضرت فرموده بود شیر بر سر راه آمد، و آنچه فرموده بود انجام دادم، شیر برگشت، چون از زیارت بازگشتم، آنچه واقع شده بود خدمت آن حضرت عرض کردم، فرمودند یک چیز ماند که نگفتی، اگر می خواهی من بگویم، گفتم آقای من شاید فراموش کرده باشم، فرمود شبی در طوس شب را نزدیک قبر شریف به سر می بردی، گروهی از جنیّان به

ص: 752

زیارت قبر آن حضرت آمده بودند، آن نگین را در دست تو دیدند و نقش آن را خواندند، پس آن را از دستت بیرون آوردند و به نزد بیماری که داشتند بردند، انگشتر را در آبی شسته آن آب را به بیمار خود دادند، بیمارشان صحّت یافت، انگشتر را برگرداندند، درحالی که تو در دست راست داشتی، آنان در دست چپ تو کردند، تو از این امر بسیار تعجّب کردی و سببش را ندانستی، آنگاه نزدیک سر خود یاقوتی یافتی و آن را برداشتی اکنون همراه توست آن را به بازار ببر، که به هشتاد اشرفی خواهی فروخت و این یاقوت هدیه آن جنیّان است که برای تو آورده بودند، خادم می گوید: یاقوت را به بازار بردم و به هشتاد اشرفی فروختم همانطور که آقایم فرموده بود .

از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: کسی که هر شب در سفر «آیَةُ الکُرسی» را بخواند سالم بماند و آنچه با اوست نیز سالم بماند و در سفر بگوید:

اللّهمَّ اجْعَلْ مَسِیرِی عِبَراً، وَ صَمْتِی تَفَکُّراً وَ کَلامِی ذِکْراً . (1)

از حضرت سجاد (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: اگر برای ضرر زدن به من جنّ و انس جمع شوند پروا نمی کنم، هرگاه این کلمات

ص: 753


1- خدایا مسیرم را عبرت، و لب فرو بستنم را فکرت، و سخنم را ذکر قرار ده .

را بگویم:

بِسْمِ اللّه وَ بِاللّه، وَ مِنَ اللّه وَ إِلَی اللّه، وَ فِی سَبِیلِ اللّه . اللّهمَّ إِلَیْکَ أَسْلَمْتُ نَفْسِی، وَ إِلَیْکَ وَجَّهْتُ وَجْهِی، وَ إِلَیْکَ فَوَّضْتُ أَمْرِی، فَاحْفَظْنِی بِحِفْظِ الْإِیمَانِ، مِنْ بَیْنِ یَدَیَّ وَ مِنْ خَلْفِی، وَ عَنْ یَمِینِی وَ عَنْ شِمَالِی، وَ مِنْ فَوْقِی وَ مِنْ تَحْتِی، وَ ادْفَعْ عَنِّی بِحَوْلِکَ وَ قُوَّتِکَ فَإِنَّهُ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إِلا بِاللّه، الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ . (1)

آداب مسافرین

مؤلّف گوید: دعاها و آداب سفر بسیار است، و ما در اینجا به ذکر چند بخش از آن ها اکتفا می کنیم .

اوّل: برای شخص سزاوار است، هرگاه سوار مرکب می شود بسم اللّه را ترک نکند . دوم: توشه سفر را حفظ کرده، در جای مورد اطمینان بگذارد، زیرا روایت شده: از فقه مسافر، حفظ کردن توشه خود است . سوم: دوستان را کمک کند، و از خدمت کردن و کار کردن، در رفع ایشان مضایقه نکند، تا خدا هفتاد و سه اندوه را از او برطرف سازد، و او را در دنیا از همّ و غمّ پناه دهد و اندوه بزرگ روز قیامت را از او دفع کند . روایت شده: حضرت سجاد (عَلَيهِ السَّلَامُ)

ص: 754


1- به نام خدا، و با خدا، و از خدا و به سوی خدا و در راه خدا . پروردگارا خود را به تو تسلیم کردم، و رویم را به جانب تو نمودم، و کارم را به تو واگذار کردم، مرا به حفظ ایمان حفظ کن از پیش رویم، و از پشت سرم، و از جانب راستم، و از طرف چپم، و از بالای سرم، و زیر پایم، و به حول و قوّه ات از من دفاع کن، چرا که قَدرت و نیرویی نیست، مگر به خدای والای بزرگ .

سفر نمی کرد مگر با اشخاصی که آن حضرت را نشناسند، به خاطر اینکه به آن ها کمک کند، زیرا اگر حضرت را می شناختند نمی گذاشتند ایشان کاری انجام دهد و از اخلاق پسندیده رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) نقل شده زمانی با اصحاب در سفر بودند، خواستند گوسفندی را ذبح کنند، یکی از اصحاب گفت: ذبح گوسفند با من، دیگری گفت پوست کندنش با من، دیگری گفت: پختش با من، حضرت فرمود: جمع کردن هیزمش با من، عرضه داشتند: شما زحمت نکشید، ما هیزم فراهم می کنیم، فرمودند: می دانم شما این کار را خواهید کرد، ولی من دوست ندارم که نسبت به شما امتیازی داشته باشم، زیرا خدا کراهت دارد، بنده اش را ببیند، که خویش را بر دوستانش فضیلت داده باشد، بدان که تقی ترین مردم نزد دوستان، کسی است که در عین سلامت و صحّت اعضایش، تنبلی می کند و دست به کاری نمی برد، و منتظر است، کارهایش را دیگران انجام دهند! چهارم: در سفر، با کسی همراه باشد، که در خرج کردن نظیر اوست . پنجم: از آب منزلی نیاشامد، مگر بعد از آنکه آن را با آب منزل قبل ممزوج کند و برای مسافر لازم است مقداری از خاک شهر خود و طینتی که بر آن تربیت شده بردارد و به

ص: 755

هر منزلی که وارد گردد، کمی از آن خاک را در ظرف اب خود بریزد، و ظرف را حرکت دهد، سپس ظرف را به زمین گذاشته، صبر کند تا آب آن صاف شود، آنگاه بنوشد . ششم: اخلاقش را نیکو نماید و بردباری را زینت خود گرداند، در آداب زیارت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) آنچه مناسب این مقام است بیاید هفتم: برای سفرش توشه برگیرد، و از شرافت آدمی است که توشه خود را به ویژه در سفر مکّه نیکو گرداند، آری در سفر زیارت حضرت سید الشهداء (عَلَيهِ السَّلَامُ) برداشتن توشه، از غذاها و خوراکی های لذیذ پسندیده نیست، چنان که این نکته در باب زیارت آن حضرت بیاید . و ابن أعسم گفته است:

مِنْ شَرَفِ الْإِنْسَانِ فِی الْأَسْفَارِ *** تَطْیِیبُهُ الزَّادَ مَعَ الْإِکْثَارِ (1)

وَ لْیُحْسِنِ الْإِنْسَانُ فِی حَالِ السَّفَرِ *** أَخْلاقَهُ زِیَادَةً عَلَی الْحَضَرِ (2)

وَ لْیَدْعُ عِنْدَ الْوَضْعِ لِلْخِوَانِ *** مَنْ کَانَ حَاضِرا مِنَ الْإِخْوَانِ (3)

وَ لْیُکْثِرِ الْمَزْحَ مَعَ الصَّحْبِ إِذَا *** لَمْ یُسْخِطِ اللّه وَ لَمْ یَجْلِبْ أَذَی (4)

مَنْ جَاءَ بَلْدَةً فَذَا ضَیْفٌ عَلَی *** إِخْوَانِهِ فِیهَا إِلَی أَنْ یَرْحَلا (5)

ص: 756


1- از شرف انسان در سفرها دلپسند نمودن توشه و فراوان برداشتن به آن است
2- انسان باید در حال سفر نیکو کند اخلاقش را بیشتر از وقتی که در وطن است
3- و باید هنگام انداختن سفره دعوت کند از برادرانش هرکسی را که حاضر است
4- و باید به همراهان مزاح کند درحالی که خدا را به غضب نیاورد و موجب آزار نگردد
5- کسی که به شهری وارد شود مهمان است بر برادرانش تا از آنجا کوچ کند

یُبَرُّ لَیْلَتَیْنِ ثُمَّ لْیَأْکُلِ *** مِنْ أَکْلِ أَهْلِ الْبَیْتِ فِی الْمُسْتَقْبِلِ (1)

هشتم: آنچه در سفر رعایت آن خیلی مهم است، محافظت بر نمازهای واجب است، با شرایط و حدود آن در اوایل اوقات، چه آنکه از حاجیان و زائران بسیار مشاهده شده که در راه سفر نمازهای واجب خود را ضایع کردند، به خاطر آنکه یا در وقت بجا نیاوردند، یا در حال سوار بودن بر مرکب خواندند، یا با تیمم بی جا و یا با نجاست جامه و بدن ادا کردند، که تمام اینها از بی مبالاتی و سبک شمردن شأن نماز بوده، و حال آنکه در روایتی از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده که نماز واجب از بیست حج بهتر است، و یک حج بهتر است از خانه ای که پر از طلا باشد، و آن طلاها را صدقه دهند، تا تمام شود، و پس از نمازهای شکسته گفتن سی مرتبه: «سُبْحانَ اللّه، وَ الْحَمْدُ للّه، وَ لا إلهَ إلاّ اللّه، وَ اللّه أکْبَرُ» را ترک مکن که نسبت به آن تأکید بسیار شده است .

ص: 757


1- تا دو شب پذیرایی شود، آنگاه باید بخورد از خوراک معمولی اهل خانه تا در آنجاست

فصل اول: آداب زیارت

آداب زیارت

آداب زیارت بسیار است، در این فصل به بیان چند مورد اکتفا می شود: اوّل: انجام غسل، پیش از بیرون رفتن برای سفر زیارت . دوم: ترک کلام بیهوده و لغو و مخاصمه و مجادله در راه . سوم: غسل کردن برای زیارت هر یک از امامان، و نیز اینکه بخواند دعای وارد، درباره آن را و آن دعا در اول زیارت وارث بیاید . چهارم: طهارت از حدث کبری و صغری . پنجم: پوشیدن جامه های پاک و پاکیزه و نو، و سفید بودن رنگ آن نیکوست .

ششم: گامها را به دقت رفتن به روضه مقدّسه کوتاه برداشتن و به آرامی و وقار حرکت کردن، و خاضع و خاشع بودن، و سر به زیر انداختن، و به بالا و اطراف خود التفات نکردن . هفتم: خوشبو نمودن خود، در غیر زیارت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) .

هشتم: زبان را به دقت رفتن به حرم مطّهر به ذکر و تکبیر و تحمید و تسبیح و تهلیل مشغول ساختن، و به صلوات فرستادن بر محمّد و آل محمّد (عَلَيهِم السَّلَامُ) دهان را معطّر کردن . نهم: ایستادن بر در حرم شریف و درخواست اذن دخول و سعی در تحصیل رقّت قلب و خضوع و شکستگی خاطر با

ص: 758

کمک تصوّر و فکر در عظمت و جلالت قَدر صاحب آن مرقد منوّر، با توجه به این نکته که صاحب قبر ایستادن او را می بیند، و کلام او را، می شنود و سلام او را جواب می دهد، چنان که در وقت خواندن اذن دخول به همه این واقعیات گواهی می دهد، و تدبّر نماید در محبّت و لطفی که ایشان به شیعیان و زائران خود دارند و تأمّل کند در خرابی های حال خود و مخالفت هایی که با آن بزرگواران کرده، و دستورهای زیادی که از ایشان عمل نکرده و آزارها و اذیت هایی که از او به ایشان یا خاصان و دوستان آن بزرگواران رسیده که بازگشت نتیجه همه این اعمال، آزردن ایشان است، و اگر به حقیقت و راستی، در وضع خود بنگرد، قدمهایش از رفتن باز بایستد، و قلبش هراسان، و چشمش گریان شود، و این روح تمام آداب است .

در اینجا مناسب است اشعار سخاوی و روایت را که علاّمه مجلسی در کتاب بحار الانوار از عیون المعجزات نقل کرده ذکر کنیم، اما اشعار سخاوی که در حال زیارت تمثّل به آن ها شایسته است این است:

قَالُوا غَدا نَأْتِی دِیَارَ الْحِمَی *** وَ یَنْزِلُ الرَّکْبُ بِمَغْنَاهُمُ (1)

ص: 759


1- گفتند فردا به سرزمین قرق شده می رسیم و کاروان به دولت سرای آنان بار اندازد

فَکُلُّ مَنْ کَانَ مُطِیعا لَهُمْ *** أَصْبَحَ مَسْرُورا بِلُقْیَاهُمُ (1)

قُلْتُ فَلِی ذَنْبٌ فَمَا حِیلَتِی *** بِأَیِّ وَجْهٍ أَتَلَقَّاهُمُ (2)

قَالُوا أَ لَیْسَ الْعَفْوُ مِنْ شَأْنِهِمْ *** لا سِیَّمَا عَمَّنْ تَرَجَّاهُمُ (3)

فَجِئْتُهُمْ أَسْعَی إِلَی بَابِهِمْ *** أَرْجُوهُمُ طَوْرا وَ أَخْشَاهُمُ (4)

و نیز شایسته است متمثل شود به این اشعار:

هَا عَبْدُکَ وَاقِفٌ ذَلِیلٌ *** بِالْبَابِ یَمُدُّ کَفَّ سَائِلٍ

قَدْ عَزَّ عَلَیَّ سُوءُ حَالِی *** مَا یَفْعَلُ مَا فَعَلْتُ عَاقِلٌ

یَا أَکْرَمَ مَنْ رَجَاهُ رَاجٍ *** عَنْ بَابِکَ لا یُرَدُّ سَائِلٌ

و هم بگوید :

شاها چو تو را سگی بباید *** گر من شوم آن سگِ تو شاید

هستم سگکی ز حبس جسته *** بر شاخ گل هوات بسته

خود را به خودی کشیده از جُل *** پیش تو کشیده از سر ذُل

افکن نظری بر این سگ خویش *** سنگم مزن و مرانم از پیش

و اما آن روایت شریف به روایت مجلسی: وقتی ابراهیم جمّال که یکی از شیعیان بود، می خواست خدمت علی بن

ص: 760


1- پس هرکه فرمانبردار ایشان بوده بدیدارشان شادمان گردد
2- گفتم چاره من گنهکار چیست و با چه رویی ایشان را دیدار کنم
3- گفتند مگر عفو شیوه آنان نیست به خصوص از کسی که به آنان امید بست
4- به محضرشان آمدم و به درگاهشان شتافت یک بار به آنان امید دارم و بار دیگر ترس و بیم از آن ها

یقطین برسد، از باب اینکه ابراهیم ساربان بود، و علی بن یقطین وزیر هارون الرشید، و از نظر ظاهر، شأن ابراهیم نبود که در مجلس وزیر مملکت وارد شود، او را راه نداد! ! اتّفاقا در همان سال علی بن یقتین به حج مشرّف شد، خواست در شهر مدینه خدمت حضرت موسی بن جعفر (عَلَيهِ السَّلَامُ) برسد، حضرت او را بار نداد، روز بعد آن حضرت را در بیرون خانه ملاقات کرد، عرضه داشت: ای سیّد من، تقصیر من چه بوده که مرا بار ندادید؟ فرمود: به خاطر اینکه برادرت ابراهیم جمّال را بار ندادی و خدا اِبا فرموده از اینکه سعی تو را قبول کند، مگر بعد از آنکه ابراهیم تو را عفو کند . علی بن یقطین گفت: گفتم: ای سیّد و مولای من در این وقت ابراهیم را کجا ملاقات کنم، من در مدینه و او در کوفه است؟ فرمود: هرگاه شب برسد تنها به بقیع برو، بی آنکه از اصحاب و غلامان تو کسی خبردار شود، در آنجا شتری زین کرده خواهی دید، آن شتر را سوار می شوی و به کوفه می روی، شب به بقیع رفت، بر آن شتر سوار شد به اندک زمانی به خانه ابراهیم جمّال رسید، شتر را خوابانید، و در زد، ابراهیم گفت کیستی؟ گفت علی بن یقطینم، ابراهیم گفت: علی بن یقطین بر در خانه من چه می کند؟ ! فرود بیا

ص: 761

بیرون که امر من عظیم است و او را سوگند داد که اذن ورود دهد، چون داخل خانه ابراهیم شد، گفت: ای ابراهیم آقا و مولا، از اینکه عمل مرا قبول نماید ابا فرموده، مگر آنکه تو از من بگذری! ابراهیم گفت غَفَرَ اللّه لَکَ [خدا تو را بیامرزد]، پس علی بن یقطین صورت خود را بر خاک گذاشت و ابراهیم را قسم داد که پای روی صورت من بگذار و صورتم را زیر پایت بمال، ابراهیم امتناع کرد، علی بن یقطین او را قسم داد که چنین کند . ابراهیم پا به صورت علی بن یقطین گذاشت، و روی او را زیر پای خود مالید و علی بن یقطین می گفت: «اللّهمَّ اشهد» [خدایا گواه باش] سپس بیرون آمد و سوار بر آن مرکب شد و همان شب به مدینه بازگشت، و شتر را بر در خانه حضرت موسی بن جعفر (عَلَيهِ السَّلَامُ) خوابانید، آنگاه حضرت او را اذن داد که بر آن جناب وارد شود، و حضرت کار او را قبول فرمود . از دقّت در این خبر معلوم می شود که حقوق برادران دینی تا چه اندازه پر اهمیّت است! دهم: بوسیدن عتبه عالیه و آستانه مبارکه است، و شیخ شهید فرموده: اگر زیارت کننده سجده کند و نیّتش این باشد، که خدا را به شکرانه اینکه مرا به این مکان رسانده، سجده می کنم بهتر است . یازدهم: مقدّم

ص: 762

داشتن پای راست به وقت وارد شدن، و مقدّم داشتن پای چپ به وقت بیرون آمدن، مانند ورود به مساجد و خروج از آنها، دوازدهم: رفتن به نزد ضریح مطهّر، به طوری که بتواند خود را به آن بچسباند، و توهّم آن که دور ایستادن ادب است وهم است؟ زیرا تکیه کردن بر ضریح و بوسیدن آن، در آثار وارد شده است سیزدهم: در وقت زیارت پشت به قبله و ایستادن رو به قبر منوّر و ظاهرا این ادب مختصّ به معصوم است، چون از خواندن زیارت فارغ شد، گونه راست را به ضریح بگذارد و به حال تضرّع دعا کند، سپس گونه چپ را بگذارد و خدا را به حق صاحب قبر بخواند که او را از اهل شفاعت آن بزرگوار قرار دهد و در دعا مبالغه و اصرار ورزد، آنگاه به سمت سر مطهّر برود، و رو به قبله بایستد و دعا کند . چهاردهم: ایستادن در وقت خواندن زیارت البته اگر عذری از ضعف و دردکمر و درد پا و غیر آن ها ندارد پانزدهم: گفتن تکبیر به هنگام دیدن قبر مطّهر، پیش از شروع زیارت، در روایتی آمده: هرکه پیش روی امام (عَلَيهِ السَّلَامُ) تکبیر گوید، و پس از آن بگوید: لَا إِلَهَ إِلَّا اللّه وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ برای او رِضوان اللّه الاَکبر نوشته شود . شانزدهم: خواندن زیارت های روایت شده در کتب معتبر، و

ص: 763

زیارت های رسیده از سادات أنام أئمه طاهرین (عَلَيهِم السَّلَامُ)، و ترک خواندن زیارت های اختراع شده، که بعضی بی خردان از عوام، آن ها را با بعضی از زیارات تلفیق کرده، و نادانان را به آن مشغول ساخته اند . شیخ کلینی از عبد الرحیم قصیر روایت کرده: که گفت: بر امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) وارد شدم، و گفتم: فدایت شوم از پیش خود دعایی اختراع کردم، فرمود: مرا از اختراع خود واگذار، هرگاه تو را حاجتی دست دهد، به حضرت رسول پناه بر و دو رکعت نماز بجای آر و به سوی آن حضرت هدیه کن . تا آخر خبر . هفدهم: بجا آوردن نماز زیارت که اقل آن دو رکعت است شیخ شهید فرموده: اگر زیارت پیامبر است، نماز را در روضه مطهّره بجا آورد و اگر در حرم یکی از امامان است، در بالای سر بخواند، و اگر آن دو رکعت را در مسجدی که معمولان بالای سر قبر امامان است بجا آورد جایز است، و علاّمه مجلسی (رَحمهُ اللّه) فرموده: نماز زیارت و غیر آن را به گمان فقیر، در پشت قبر و بالای سر بجا آوردن بهتر است، و علاّمه بحر العلوم نیز در کتاب «دُرّه» فرموده است:

وَ مِنْ حَدِیثِ کَرْبَلا وَ الْکَعْبَةِ *** لِکَرْبَلا بَانَ عُلُوُّ الرُّتْبَةِ (1)

ص: 764


1- از داستان کربلا و کعبه اینکه کربلا را برتری رتبه آشکار شده

وَ غَیْرُهَا مِنْ سَائِرِ الْمَشَاهِدِ *** أَمْثَالُهَا بِالنَّقْلِ ذِی الشَّوَاهِدِ (1)

وَ رَاعِ فِیهِنَّ اقْتِرَابَ الرَّمْسِ *** وَ آثِرِ الصَّلاةَ عِنْدَ الرَّأْسِ (2)

وَ صَلِّ خَلْفَ الْقَبْرِ فَالصَّحِیحُ *** کَغَیْرِهِ فِی نَدْبِهَا صَرِیحٌ (3)

وَ الْفَرْقُ بَیْنَ هَذِهِ الْقُبُورِ *** وَ غَیْرِهَا کَالنُّورِ فَوْقَ الطُّورِ (4)

فَالسَّعْیُ لِلصَّلاةِ عِنْدَهَا نُدِبَ *** وَ قُرْبُهَا بَلِ اللُّصُوقُ قَدْ طُلِبَ (5)

هجدهم: اگر برای آن زیارتی که نماز می خواند، کیفیت مخصوصی برای نمازش ذکر نفرموده باشند، در رکعت اول آن سوره یس، و در رکعت دوم سوره الرحمن، بخواند، و بعد از نماز به آنچه وارد شده دعا کند، یا به آن چه برای دین و دنیای خود بخاطر او می رسد، و دعا را عمومیت دهد [یعنی در حق دیگران نیز دعا کند] زیرا که به اجابت نزدیک تر است . نوزدهم: شیخ شهید فرموده: کسی که وارد حرم مطهر شود، و ببیند نماز جماعت بر پا شده، پیش از زیارت ابتدا به نماز کند، و همچنین اگر دقت نماز شده، زیارت را ترک کند و وارد نماز گردد، و اگر وقت نماز نیست، شروع به زیارت بهتر است، چرا که زیارت نهایت مقصد اوست و اگر بین زیارت نماز اقامه شد، برای زائران مستحب است،

ص: 765


1- و غیر آن از سایر مشاهد مانند آن است به موجب روایات با شواهد
2- نزدیکی به قبر را در آن مشاهد رعایت کن و نماز خواندن بالای سر را انتخاب کن
3- و در پشت قبر نماز بخوان که روایت صحیح و غیر صحیح در استحباب آن صریح است
4- و فرق بین این قبور شریف و قبرهای دیگر مانند نور بالای طور است
5- پس سعی برای نماز در کنار آن ها مستحب است و نزدیکی بلکه چسبیدن به آن ها مطلوب است

زیارت را قطع کنند، و به نماز روی آرند،که ترک نماز کراهت دارد، و بر کارگزاران حرم است که مردم را امر به نماز کنند . بیستم: شیخ شهید تلاوت قرآن را نزد ضرایح مطهره، و هدیه کردن آن را به روح مقدس امام زیارت شده، از جمله آداب زیارت شمرده، که سود آن به زیارت کننده باز می گردد، و متضمن تعظیم امام زیارت شده (عَلَيهِ السَّلَامُ) نیز می گردد . بیست و یکم: ترک کردن سخنان ناشایست و کلمات لغو و بیهوده و دوری جستن از صحبت های دنیایی که همیشه در هرجا مذموم و قبیح و مانع رزق وموجب قساوت قلب است، به خصوص در این بارگاه های مطهر، و قبه های بلندپایه، که خدا در سوره «نور» از بزرگی و جلالت آن ها خبر می دهد، آنجا که می فرماید:«فِي بُيُوتٍ أَذِنَ اللّه أَنْ تُرْفَعَ . . . »تا آخر آیه . بیست ودوم: بلند نکردن صدای خود در وقت زیارت، چنان که در هدیة الزائرین ذکر کردم . بیست وسوم: وداع کردن امام در وقت بیرون رفتن از شهر آن حضرت به زیارت وداعی که در روایت رسیده است یا به غیر آن . بیست وچهارم: توبه و استغفار کردن از گناهان، و بهتر کردن حال و کردار و گفتار خود، پس از فراغ از زیارت از آنچه پیش از زیارت دارا بوده است . بیست وپنجم: انفاق

ص: 766

کردن به خادمان آستانه شریفه به اندازه ای که میسر است و شایسته است خدام آن محل شریف از اهل خیر و صلاح و صاحب دین و مروت باشند و آنچه از زائران می بینند تحمل کنند، و خشم خود را بر ایشان فرو نشانند . و بر آنان غلظت و درشتی روا ندارند و بر قضای حوایج محتاجان اقدام کنند و غریبانرا در صورت گم کردن را مقصد، راهمایی و دلالت نمایند . در هر صورت خدام باید در خدمت لازمه، از تنظیف و حراست و محافظت زائران و غیره به حقیقت و راستی مشغول باشند . بیست وششم: انفاق و احسان بر فقرای مجاور حرم و مساکین آبرومند شهر امام به ویژه سادات و اهل علم و آنان که فقط مشغول تحصیل علمند، و به تلخی غربت و تنگدستی مبتلایند، و همواره پرچم بزرگداشت شعائر الهی را بر پا کرده، و جهاتی را دارا هستند، که ملاحظه هر یک از آنها، در لزوم اعانت و رعایت آن ها کافی است . بیست وهفتم: شیخ شهید فرموده: از جمله آداب، شتاب کردن در برگشت از شهر زیارتی است، البته زمانی که بهره خود را از زیارت درک کرده باشد، و این شتاب برای فزونی تعظیم و احترام و شدت شوق به رجوع، برای زیارت بعد از آن است، و نیز فرموده: زنان در وقت زیارت باید

ص: 767

خود را از مردان جدا کرده، و تنها به زیارت بپردازند و اگر شب به زیارت اقدام کنند بهتر است . و باید در وضع ظاهر خود، تغییر دهند، یعنی لباس عالی و خوب را به لباس های معمولی تبدیل کنند، تا شناخته نشوند، و حتی الامکان مخفی و پنهان بیرون آیند که کمتر دیده شوند، و شناخته گردند، و نیز اگر همراه مردان زیارت کنند جایز نیست، اگر چه کرامت دارد .

کلامی در زیارت زنها و مذمت مزاحمت ایشان با نامحرمان

مؤلّف گوید: از این کلمات، کثرت قبح و زشتی آنچه فعلا معمول شده، که زنان به اسم تشرّف به زیارت خود را آرایش کرده، با لباسهای نفیس از خانه ها بیرون می آیند، و در حرم های مطهر با نامحرمان برخورد می کنند، و به بدن های ایشان فشار می آورند، یا خود را متّصل به ضرایح مطهر کرده، یا روبروی مردان نشسته مشغول به زیارت خواندن شده و حواس مردم را پریشان کرده، عبادت کنندگان از زائران و نمازگزاران و متضرّعان، و گریه کنندگان را از کار خود بازداشته، و داخل در زمره صادّین عن سبیل اللّه [آنان که راه خدا را به سوی بندگان خدا می بندند] می شوند، و غیر اینها، در حقیقت، زیارت اینگونه زنان را باید از منکرات شرع شمرد، نه از عبادات، و داخل در محرمات دانست نه قُرُبات .

ص: 768

از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: که امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) به اهل عراق فرمود:

یا أَهْلَ الْعِرَاقِ، نُبِّئْتُ أَنَّ نِسَاءَکُمْ یُوَافِینَ الرِّجَالَ فِی الطَّرِیقِ ؛ أَمَا تَسْتَحْیُونَ؟! و قال: لَعَنَ اللّه مَنْ لا یَغَارُ . و فی الفقیه روی الأصبغ بن نباتة عن أمیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) قال سمعته یقول: یَظْهَرُ فِی آخِرِ الزَّمَانِ، وَ اقْتِرَابِ السَّاعَةِ، وَ هُوَ شَرُّ الْأَزْمِنَةِ، نِسْوَةٌ کَاشِفَاتٌ عَارِیَاتٌ، مُتَبَرِّجَاتٌ مِنَ الدِّینِ، [خارِجاتٌ] دَاخِلاتٌ فِی الْفِتَنِ، مَائِلاتٌ إِلَی الشَّهَوَاتِ، مُسْرِعَاتٌ إِلَی اللَّذَّاتِ، مُسْتَحِلاتُ الْمُحَرَّمَاتِ، فِی جَهَنَّمَ خَالِدَاتٌ . (1)

بیست و هشتم: شایسته است، مواقعی که زائر زیاد است، کسانی که نزدیکتر به ضریح هستند، زیارت خود را خلاصه تر نموده، و از ضریح دور شوند، تا دیگران هم مانند آنان به نزدیکی ضریح دست یابند . مؤلّف گوید: ما در مقام

ص: 769


1- به من خبر رسیده که زنان شما در کوچه و بازار، به نامحرمان برمی خورند، آیا حیا نمی کنید . سپس فرمود: خدا لعنت کند کسی را که غیرت ندارد . و در کتاب «من لا یحضره الفقیه» أصبغ بن نباته از امیر المؤمنین روایت کرده است که گوید: از آن حضرت شنیدم می فرمود: در آخر الزمان، و نزدیکی قیامت، که بدترین زمان هاست نمایان شوند زنانی که برهنه و عریانند، و خود را برای مردان بیگانه آرایش می کنند، اینها از دین خارجند و در فتنه ها داخلند، به شهوات مایلند، و به سوی لذّتها شتابانند، و حلال شمارندگان محرّماتند، جاودانه در دوزخند؟ !

زیارات حضرت سیّد الشهداء (عَلَيهِ السَّلَامُ) آدابی را که باید زائران آن جناب رعایت کنند، نقل خواهیم کرد . [صفحه 1007]

ص: 770

فصل دوم: اذن دخول حرمهای شریفه

اذن دخول حرمهای شریفه

در اینجا دو اذن دخول ذکر می شود: اوّل شیخ کفعمی فرموده: چون خواستی به مسجد رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) یا یکی از مشاهد مشرفه ائمه (عَلَيهِم السَّلَامُ) وارد شوی بگو:

اللّهمَّ إِنِّي وَقَفْتُ عَلَى بَابٍ مِنْ أَبْوَابِ بُيُوتِ نَبِيِّكَ، صَلَوَاتُكَ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، وَ قَدْ مَنَعْتَ النَّاسَ أَنْ يَدْخُلُوا إِلّا بِإِذْنِهِ، فَقُلْتَ: «يٰا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لاٰ تَدْخُلُوا بُيُوتَ النَّبِيِّ إِلاّٰ أَنْ يُؤْذَنَ لَكُمْ»، اللّهمَّ إِنِّي أَعْتَقِدُ حُرْمَةَ صَاحِبِ هَذَا الْمَشْهَدِ الشَّرِيفِ فِي غَيْبَتِهِ، كَمَا أَعْتَقِدُهَا فِي حَضْرَتِهِ، وَ أَعْلَمُ أَنَّ رَسُولَكَ وَ خُلَفَاءَكَ عَلَيْهِمُ السَّلامُ، أَحْيَاءٌ عِنْدَكَ يُرْزَقُونَ، يَرَوْنَ مَقَامِي، وَ يَسْمَعُونَ كَلامِي، وَ يَرُدُّونَ سَلامِي، وَ أَنَّكَ حَجَبْتَ عَنْ سَمْعِي كَلامَهُمْ، وَ فَتَحْتَ بَابَ فَهْمِي بِلَذِيذِ مُنَاجَاتِهِمْ، وَ إِنِّي أَسْتَأْذِنُكَ يَا رَبِّ أَوَّلا، وَ أَسْتَأْذِنُ رَسُولَكَ صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ ثَانِيا، وَ أَسْتَأْذِنُ خَلِيفَتَكَ الْإِمَامَ الْمَفْرُوضَ (الْمُفْتَرَضَ) (1)

ص: 771


1- خدایا بر دری از درهای خانه های پیامبرت، (درود تو بر او و خاندانش) ایستاده ام، تو مردم را از اینکه بدون اجازه اش وارد شوند منع کرده ای، در قرآن فرمودی: ای آنان که ایمان آورده اید، به خانه های پیامبر وارد نشوید، مگر به شما اجازه دهند . خدایا من حرمت صاحب این زیارتگاه شریف را در غیابش باور دارم چنان که در حضورش، و می دانم که رسولت و جانشینانت (درود بر آنان باد) همواره زنده اند، و نزد تو روزی داده می شوند، محل ایستادنم را می بینند، و سخنم را می شنوند، و به سلامم پاسخ می دهند، ولی تو گوشم را از شنیدن کلامشان محجوب کرده ای، و در فهم مرا به چشیدن لذّت مناجاتشان بازکرده ای، من از تو ای پروردگارم اجازه می خواهم اولا، و از پیامبرت اذن می خواهم ثانیا، و از خلیفه ات امامی که اطاعتش را بر من واجب کرده ای

عَلَیَّ طَاعَتُهُ، فُلانَ بْنَ فُلانٍ ؛ (1) و به جای «فلان بن فلان» آن امام را که می خواهد زیارت کند و پدرش را نام ببرد، مثلا اگر زیارت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) است بگوید، الحسین بن علیّ، و اگر زیارت امام رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) است بگوید: عَلِیَّ بنَ موسَی الرِّضا همچنین امامان دیگر . سپس بگوید:

وَ الْمَلائِكَةَ الْمُوَكَّلِينَ، بِهَذِهِ الْبُقْعَةِ الْمُبَارَكَةِ ثَالِثا، أَ أَدْخُلُ يَا رَسُولَ اللّه؟ أَ أَدْخُلُ يَا حُجَّةَ اللّه؟ أَ أَدْخُلُ يَا مَلائِكَةَ اللّه الْمُقَرَّبِينَ، الْمُقِيمِينَ فِي هَذَا الْمَشْهَدِ؟ فَأْذَنْ لِي يَا مَوْلايَ فِي الدُّخُولِ، أَفْضَلَ مَا أَذِنْتَ لِأَحَدٍ مِنْ أَوْلِيَائِكَ، فَإِنْ لَمْ أَكُنْ أَهْلا لِذَلِكَ، فَأَنْتَ أَهْلٌ لِذَلِكَ (لَهُ) . (2) پس عَتَبَه مبارکه را ببوس و وارد شو و بگو:

بِسْمِ اللّه وَ بِاللّه وَ فِی سَبِیلِ اللّه وَ عَلَی مِلَّةِ رَسُولِ اللّه صَلَّی اللّه عَلَیْهِ وَ آلِهِ، اللّهمَّ اغْفِرْ لِی وَ ارْحَمْنِی، وَ تُبْ عَلَیَّ إِنَّکَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ . (3)

ص: 772


1- اجازه می خواهم
2- و فرشتگان گماشته شده به این بارگاه مبارک ثالثا، آیا وارد شوم ای رسول خدا! آیا وارد شوم ای حجّت خدا؟، آیا وارد شوم ای فرشتگان مقرّب خدا، که در این زیارتگاه اقامت دارید، پس مرا برای واردشدن ای مولایم اجازه ده، به بهترین اجازه ای که به یکی از دوستانت داده ای، چنانچه من لایق آن اجازه نیستم ولی تو لایق آنی
3- به نام خدا، و به خدا، و در راه خدا، و بر آیین رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش باد) خدایا مرا بیامرز و به من رحم کن، و توبه ام را بپذیر، زیرا تویی بسیار توبه پذیر مهربان .
اذن دخول دیگر

دوم: اذن دخولی است که علاّمه مجلسی (رَحمهُ اللّه) از نسخه ای قدیمی از نوشته های اصحاب برای ورود به سرداب مقدّس، و بارگاه های نورانی ائمه (عَلَيهِم السَّلَامُ) به این صورت نقل فرموده:

اللّهمَّ إِنَّ هَذِهِ بُقْعَةٌ طَهَّرْتَهَا، وَ عَقْوَةٌ شَرَّفْتَهَا، وَ مَعَالِمُ زَكَّيْتَهَا، حَيْثُ أَظْهَرْتَ فِيهَا أَدِلَّةَ التَّوْحِيدِ، وَ أَشْبَاحَ الْعَرْشِ الْمَجِيدِ، الَّذِينَ اصْطَفَيْتَهُمْ مُلُوكاً لِحِفْظِ النِّظَامِ، وَ اخْتَرْتَهُمْ رُؤَسَاءَ لِجَمِيعِ الْأَنَامِ، وَ بَعَثْتَهُمْ لِقِيَامِ الْقِسْطِ، فِي ابْتِدَاءِ الْوُجُودِ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ، ثُمَّ مَنَنْتَ عَلَيْهِمْ بِاسْتِنَابَةِ أَنْبِيَائِكَ، لِحِفْظِ شَرَائِعِكَ وَ أَحْكَامِكَ، فَأَكْمَلْتَ بِاسْتِخْلافِهِمْ رِسَالَةَ الْمُنْذِرِينَ، كَمَا أَوْجَبْتَ رِئَاسَتَهُمْ فِي فِطَرِ الْمُكَلَّفِينَ، فَسُبْحَانَكَ مِنْ إِلَهٍ مَا أَرْأَفَكَ، وَ لا إِلَهَ إِلّا أَنْتَ مِنْ مَلِكٍ مَا أَعْدَلَكَ، حَيْثُ طَابَقَ صُنْعُكَ مَا فَطَرْتَ عَلَيْهِ الْعُقُولَ، وَ وَافَقَ حُكْمُكَ مَا قَرَّرْتَهُ فِي الْمَعْقُولِ وَ الْمَنْقُولِ، فَلَكَ الْحَمْدُ عَلَى (1)

ص: 773


1- خدای این بقعه ای است که تو پاکش نمودی، و کویی است که شرافتش دادی، و نشانه هایی است، که پاکیزه اش ساختی، به خاطر اینکه در آنجا آشکار کردی دلایل تَوحید، و نمونه های عرش مجید را، آنان که به عنوان فرمانروا برگزیدی، برای حفظ نظام، و انتخاب کردی برای ریاست بر تمام خلق، و برانگیختی برای قیام به عدالت، در آغاز هستی، تا روز قیامت، سپس بر آنان به جانشینی پیامبرانت، برای حفظ قوانین و احکامت منّت نهادی، و با خلافت از پیامبران و رسالت بیم دهندگان را کامل ساختی، چنان که ریاست شان را در فطرت مکلّفین واجب کردی، پس منزّهی در عرصه معبودیت که چه اندازه مهربانی، و معبودی جز تو نیست در عرصه سلطنت که چقَدر دادگری زیرا هماهنگی کرد رفتارت، با آچه خردها را بر آن سرشتی، و فرمانت موافق آمد، آنچه را در امور عقلی و نقلی مقرّر نمودی، پس سپاس

تَقْدِيرِكَ الْحَسَنِ الْجَمِيلِ، وَ لَكَ الشُّكْرُ عَلَى قَضَائِكَ الْمُعَلَّلِ بِأَكْمَلِ التَّعْلِيلِ، فَسُبْحَانَ مَنْ لا يُسْأَلُ عَنْ فَعْلِهِ، وَ لا يُنَازَعُ فِي أَمْرِهِ، وَ سُبْحَانَ مَنْ كَتَبَ عَلَى نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ، قَبْلَ ابْتِدَاءِ خَلْقِهِ، وَ الْحَمْدُ للّه الَّذِي مَنَّ عَلَيْنَا بِحُكَّامٍ يَقُومُونَ مَقَامَهُ، لَوْ كَانَ حَاضِرا فِي الْمَكَانِ، لا إِلَهَ إِلا اللّه، الَّذِي شَرَّفَنَا بِأَوْصِيَاءَ، يَحْفَظُونَ الشَّرَائِعَ فِي كُلِّ الْأَزْمَانِ، وَ اللّه أَكْبَرُ الَّذِي أَظْهَرَهُمْ لَنَا بِمُعْجِزَاتٍ، يَعْجِزُ عَنْهَا الثَّقَلانِ ؛ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إِلا بِاللّه الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ، الَّذِي أَجْرَانَا عَلَى عَوَائِدِهِ الْجَمِيلَةِ، فِي الْأُمَمِ السَّالِفِينَ ؛ اللّهمَّ فَلَكَ الْحَمْدُ وَ الثَّنَاءُ الْعَلِيُّ، كَمَا وَجَبَ لِوَجْهِكَ الْبَقَاءُ السَّرْمَدِيُّ، وَ كَمَا جَعَلْتَ نَبِيَّنَا خَيْرَ النَّبِيِّينَ، وَ مُلُوكَنَا أَفْضَلَ الْمَخْلُوقِينَ، وَ اخْتَرْتَهُمْ عَلَى عِلْمٍ عَلَى الْعَالَمِينَ، وَفِّقْنَا لِلسَّعْيِ إِلَى أَبْوَابِهِمُ الْعَامِرَةِ، إِلَى يَوْمِ الدِّينِ، وَ اجْعَلْ أَرْوَاحَنَا تَحِنُّ إِلَى مَوْطِئِ أَقْدَامِهِمْ، وَ نُفُوسَنَا تَهْوِی النَّظَرَ إِلَی مَجَالِسِهِمْ وَ عَرَصَاتِهِمْ، (1)

ص: 774


1- توراست بر اندازه گیری نیکوی زیبایت، و شکر توراست بر داوری ات، که معلّل به کاملترین علّت هاست،پس منزّه است آن که از کارش بازخواست نشود، و با او در فرمانش منازعه نگردد، منزّه است آن که پیش از آغاز خلقش رحمت را بر خود واجب کرد، و خدا را سپاس که به وجود زمامدارانی که جانشینان اویند، بر ما منت نهاد، اگر بر فرض محال در مکانی حاضر می بود، و معبودی جز خدا نیست، که ما را به جانشینانی که قوانیشن را در همه زمانها حفظ کنند شرافت داد، و خدا بزرگتر است، که آنان را برای ما به وسیله معجزاتی نمایاند، معجزاتی که جن و انس از آوردنش ناتوانند، جنبش و نیرویی نیست جز به خدای برتر بزرگ، که نعمت های زیبایش در ملّت های گذشته را برای ما نیز مقرّر داشت . خدای سپاس و ثنای برتر، توراست، چنان که بر ذات ابدی بی نهایتت واجب آمد، و همچنان که قرار دادی پیامبر ما را بهترین پیامبران، و امامانمان را برتری مخلوقات، و برگزیدی آنان را از روی دانش، بر تمام جهانیان، ما را تا روز قیامت به شتافتن به درگاه آبادشان موفق بدار، و ارواح ما را چنان قرار ده که عاشقانه به سوی روش و منش ایشان بگراید، و جان های ما را به صورتی که نظر به مجالس شان و آستان شان را دوست داشته باشد،

حَتَّى كَأَنَّنَا نُخَاطِبُهُمْ فِي حُضُورِ أَشْخَاصِهِمْ، فَصَلَّى اللّه عَلَيْهِمْ مِنْ سَادَةٍ غَائِبِينَ، وَ مِنْ سُلالَةٍ طَاهِرِينِ، وَ مِنْ أَئِمَّةٍ مَعْصُومِينَ ؛ اللّهمَّ فَأْذَنْ لَنَا بِدُخُولِ هَذِهِ الْعَرَصَاتِ، الَّتِي اسْتَعْبَدْتَ بِزِيَارَتِهَا أَهْلَ الْأَرَضِينَ وَ السَّمَاوَاتِ، وَ أَرْسِلْ دُمُوعَنَا بِخُشُوعِ الْمَهَابَةِ، وَ ذَلِّلْ جَوَارِحَنَا بِذُلِّ الْعُبُودِيَّةِ، وَ فَرْضِ الطَّاعَةِ حَتَّى نُقِرَّ بِمَا يَجِبُ لَهُمْ مِنَ الْأَوْصَافِ، وَ نَعْتَرِفَ بِأَنَّهُمْ شُفَعَاءُ الْخَلائِقِ، إِذَا نُصِبَتِ الْمَوَازِينُ فِي يَوْمِ الْأَعْرَافِ، وَ الْحَمْدُ للّه وَ سَلامٌ عَلَى عِبَادِهِ الَّذِينَ اصْطَفَى، مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِينَ . (1)

پس عتبه را ببوس، و وارد شو، درحالی که خاشع و گریان باشی، به درستی که، این جملات اجازه ورود به حریم ایشان است، درود خدا بر همه آنان .

ص: 775


1- به طوری که گویی در حضور خودشان با آنان به سخن برخاسته ایم، پس درود خدا بر ایشان، آن آقایان غایب از نظر، و آن پاک نژادان، و آن امام معصوم . خدایا به ما اجازه ورود بده به این آستانهایی که اهل زمینها و آسمان ها را به وسیله زیارتشان به عبادت واداشتی، و اشکمان را با خشوع در برابر مهابتت جاری کن، و اعضایمان را با فروتنی بندگی و وجوب طاعت فروتن گردان، تا به اوصافی که برای ایشان حتم کرده ای اقرار کنیم، و اعتراف نماییم به اینکه ایشان در روز اعراف، زمانی که ترازوها نصب می شود، شفیعان خلایقند، سپاس خدای را، و سلام بر بندگان برگزیده اش محمّد و اهل بیت پاکش .

فصل سوم: زیارت حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) و حضرت فاطمه سلام اللّه علیها و ائمه بقیع (عَلَيهِم السَّلَامُ)

فضیلت زیارت حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) و حضرت فاطمه (عَلَيهَا السَّلَامُ) و ائمه بقیع (عَلَيهِم السَّلَامُ)

آگاه باش که در حق تمامی مردم به خصوص حاجیان مستحبّ مؤکد است، مشرّف شدن به زیارت روضه مطهّره و آستانه منوّره، فخر عالمیان حضرت سیّد المرسلین محمّد بن عبد اللّه صلوات اللّه و سلام علیه و ترک زیارت آن حضرت، باعث جفا در حق او در قیامت است، و شیخ شهید فرموده: اگر مردم زیارت آن جناب را ترک کنند، بر امام است که ایشان را برای رفتن به زیارت آن حضرت مجبور کند، زیرا ترک زیارت آن حضرت موجب جفای حرام است . شیخ صدوق از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: هرگاه یکی از شما حجّ کند، باید حجّش را به زیارت ما به پایان برساند، زیرا زیارت ما از تمامی حجّ است . و نیز از امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: حجّ خود را به زیارت رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) تمام کنید، که ترک زیارت آن حضرت پس از حجّ جفا و خلاف ادب است، و شما را به این زیارت دستور داده اند و به زیارت قبری چند که خدا حق آن ها

ص: 776

و زیارت آن ها را بر شما لازم کرده بروید و کنار آن قبرها از خدا طلب روزی کنید، و نیز از ابو الصّلت هروی روایت کرده که: خدمت حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ)عرض کردم: یابن رسول اللّه، چه می فرمایی در حدیثی که اهل آن روایت می کنند، که مؤمنان در بهشت از منازلشان پروردگار خود را زیارت می کنند؟

کنایه از این که معنی حدیث اگر حدیث صحیحی باشد چیست؟ با آنکه شامل مطلبی است، که به ظاهر با اعتقاد حق هماهنگی ندارد، حضرت پاسخ او را به این صورت فرمودند:

ای ابا صلت خدا پیامبرش محمّد (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) را از جمیع خلقش حتی از پیامبران و ملائکه افضل قرار داد، و طاعت او را طاعت خود، و بیعت او را بیعت با خود، و زیارت او را زیارت خود شمرد، چنان که فرمود:

«ومَنْ یُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطَاعَ اللّه» ؛ و فرموده «إِنَّ الَّذِینَ یُبَایِعُونَکَ إِنَّمَا یُبَایِعُونَ اللّه، یَدُ اللّه فَوْقَ أَیْدِیهِمْ». (1)

و رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) فرمود: هرکه مرا در حال حیات، یا پس از

ص: 777


1- هرکه پیامبر را اطاعت کند خدا را اطاعت کرده و فرموده: آنان که با تو بیعت می کنند در حقیقت با خدا بیعت می کنند دست خدا بالای دست آنان است

مرگ زیارت کند، چنان است که خدا را زیارت کرده باشد تا آخر خبر .

حمیری در کتاب» قرب الأسناد «از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) فرمود: هرکه مرا در حیات، یا پس از ممات زیارت کند، روز قیامت شفیع او می شوم . در حدیثی آمده: امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روز عیدی در مدینه بود، به زیارت رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) رفت، و به آن حضرت سلام داد و فرمود: ما بر اهل همه شهرها خواه مکّه و خواه غیر مکّه برتری داریم، به علّت زیارت و سلاممان به رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) . شیخ طوسی در «تهذیب»، از یزید بن عبد الملک روایت نموده است و او از پدرش، از جدّش، که خدمت حضرت فاطمه (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) مشرّف شدم، آن حضرت به سلام بر من پیشی جست، آنگاه از من پرسید برای چه آمده ای؟ عرض کردم: برای طلب برکت و ثواب، فرمود: مرا خبر داد پدرم، و اینکه حاضر است، که هر که بر او و بر من سه روز سلام کند، خدا بهشت را بر او واجب کند، گفتم: در حیات او و شما؟ فرمود: آری و نیز پس از مرگ ما .

علاّمه مجلسی (رَحمهُ اللّه) فرموده: در حدیث معتبر از عبد اللّه بن عبّاس نقل است که رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) فرمود: هرکه امام حسن (عَلَيهِ السَّلَامُ) را در بقیع زیارت کند، قدمش بر صراط ثابت

ص: 778

باشد، روزی که قدمها از آن بلغزد . در کتاب «مقنعه» از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: هرکه مرا زیارت کند گناهانش آمرزیده شود، و تهیدست و پریشان نمیرد .

شیخ طوسی در «تهذیب» از حضرت عسگری (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: هرکه حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) و پدرش حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) را زیارت کند درد چشم نکشد و بیماری و دردی به او نرسد و مبتلا نمیرد . ابن قولویه در کتاب «کامل الزیارات»، از هشام بن سالم از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایتی طولانی آورده که بخشی از جملات آن این است: مردی به محضر امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) شرف یاب شد، و عرض کرد: آیا پدرت را باید زیارت کرد؟ فرمود: آری، عرضه داشت برای کسی که او را زیارت کند چه پاداشی است؟ فرمود: اگر اعتقاد به امامت او داشته باشد و از او پیروی کند، بهشت پاداش اوست، عرض کرد کسی که از زیارت او اعراض کند چه خواهد شد؟ فرمود در «یوم الحسرة» که روز قیامت است حسرت خواهد داشت . احادیث در این باب بسیار است، و برای متذکّر شدن ما همین اندازه کافی و وافی است .

کیفیت زیارت حضرت رسول (ص) در مدینه

چنین است: هرگاه به مدینه پیامبر (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) وارد شدی، برای زیارت غسل کن، چون

ص: 779

خواستی وارد مسجد آن حضرت شوی کنار در مسجد بایست و اذن دخول اوّل را که در صفحات پیش گذشت بخوان و از در جبرییل وارد شو، و پای راست را وقت ورود مقدّم بدار، سپس صد مرتبه اللّه اکبر بگو، آنگاه دو رکعت نماز تحیّت مسجد بجا آور، و به جانب حجره شریفه برو، و بر آن دست بگذار و آن را ببوس و بگو:

اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا رَسُولَ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا نَبِيَّ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا مُحَمَّدَ بْنَ عَبْدِاللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا خاتَمَ النَّبِيِّينَ، أَشْهَدُ أَنَّكَ قَدْ بَلَّغْتَ الرِّسالَةَ، وَ أَقَمْتَ الصَّلَاةَ، وَ آتَيْتَ الزَّكَاةَ، وَ أَمَرْتَ بِالْمَعْرُوفِ، وَ نَهَيْتَ عَنِ الْمُنْكَرِ، وَ عَبَدْتَ اللّٰهَ مُخْلِصاً حَتَّىٰ أَتاكَ الْيَقِينُ، فَصَلَواتُ اللّٰهِ عَلَيْكَ وَ رَحْمَتُهُ وَ عَلَىٰ أَهْلِ بَيْتِكَ الطَّاهِرِينَ . (1)

پس رو به قبله نزد ستون جلو که از جانب راست قبر است بایست، بطوریکه دوش چپ به جانب قبر، و دوش راست به جانب منبر که جایگاه سر رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) است قرار

ص: 780


1- سلام بر تو ای فرستاده خدا، سلام بر تو ای پیامبر خدا، سلام بر تو ای محمّد بن عبد اللّه، سلام بر تو ای خاتم پیامبران، شهادت می دهم که تو رسالت خویش را انجام دادی، و نماز را بپا داشتی، و زکات را پرداختی، و به معروف امر نموده، و از منکر نهی کردی، و خدا را خالصانه عبادت کردی، تا مرگ تو را دررسید، درودهای خدا و رحمتش بر تو و اهل بیت پاکیزه ات .

گیرد و بگو:

أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ وَحْدَهُ لَاشَرِيكَ لَهُ، وَ [أَشْهَدُ] أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ، وَ أَشْهَدُ أَنَّكَ رَسُولُ اللّٰهِ، وَ أَنَّكَ مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللّٰهِ، وَ أَشْهَدُ أَنَّكَ قَدْ بَلَّغْتَ رِسالاتِ رَبِّكَ وَ نَصَحْتَ لِأُمَّتِكَ، وَ جاهَدْتَ فِي سَبِيلِ اللّٰهِ، وَ عَبَدْتَ اللّٰهَ حَتّىٰ أَتاكَ الْيَقِينُ بِالْحِكْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ، وَ أَدَّيْتَ الَّذِي عَلَيْكَ مِنَ الْحَقِّ، وَ أَنَّكَ قَدْ رَؤُفْتَ بِالْمُؤْمِنِينَ، وَ غَلُظْتَ عَلَى الْكافِرِينَ، فَبَلَّغَ اللّٰهُ بِكَ أَفْضَلَ شَرَفِ مَحَلِّ الْمُكَرَّمِينَ، اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِي اسْتَنْقَذَنا بِكَ مِنْ الشِّرْكِ وَ الضَّلالَةِ . (1) اَللّٰهُمَّ فَاجْعَلْ صَلَوَاتِكَ وَ صَلَوَاتِ مَلائِكَتِكَ الْمُقَرَّبِينَ، وَ أَنْبِيائِكَ الْمُرْسَلِينَ، وَ عِبادِكَ الصَّالِحِينَ، وَ أَهْلِ السَّمَاواتِ وَ الْأَرَضِينَ، وَ مَنْ سَبَّحَ لَكَ يَا رَبَّ الْعالَمِينَ مِنَ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ عَبْدِكَ وَ رَسُولِكَ وَ نَبِيِّكَ وَ أَمِينِكَ وَ نَجِيِّكَ وَ حَبِيبِكَ وَ صَفِيِّكَ، (2)

ص: 781


1- شهادت می دهم که معبودی جز خدا نیست، یگانه و بی شریک است، و شهادت می دهم که محمّد بنده و فرستاده اوست، و شهادت می دهم که تو رسول خدایی و اینکه تویی محمّد بن عبد اللّه، و شهادت می دهم که تو پیامهای پروردگارت را به مردم رساندی و برای امّتت خیرخواهی نمودی، و در راه خدا جهاد کردی با حکمت و موعظه و حسنه، و خدا را عبادت کردی تا مرگ تو را دررسید، و آنچه از حق بر عهده ات بود ادا کردی، و نسبت به مردم مؤمن مهربان، و بر کافران سخت گیر بودی، پس خدا تو را به برترین شرف مقام گرامی داشتگان برساند . خدا را سپاس که ما را به وسیله تو، از شرک و گمراهی رهانید .
2- خدایا قرار ده، درودهایت و درودهای فرشتگان مقرّبت و پیامبران مرسلت و بندگان شایسته ات و اهل آسمان ها و زمین ها، و هرکه برایت تسبیح گفت ای پروردگار جهانیان از گذشتگان و آیندگان، بر محمّد بنده و رسول و پیامبرت و امین و محرم راز و محبوبت و دوست خالص

وَ خَاصَّتِکَ وَ صَفْوَتِکَ، وَ خِیَرَتِکَ مِنْ خَلْقِکَ . اَللّٰهُمَّ أَعْطِهِ الدَّرَجَةَ الرَّفِيعَةَ، وَ آتِهِ الْوَسِيلَةَ مِنَ الْجَنَّةِ، وَ ابْعَثْهُ مَقاماً مَحْمُوداً يَغْبِطُهُ بِهِ الْأَوَّلُونَ وَ الْآخِرُونَ . اَللّٰهُمَّ إِنَّكَ قُلْتَ: «وَ لَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جٰاؤُكَ فَاسْتَغْفَرُوا اللّٰهَ وَ اسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللّٰهَ تَوّٰاباً رَحِيماً» وَ إِنِّي أَتَيْتُكَ مُسْتَغْفِراً تَائِباً مِنْ ذُنُوبِي، وَ إِنِّي أَتَوَجَّهُ بِكَ إِلَى اللّٰهِ رَبِّي وَ رَبِّكَ لِيَغْفِرَ لِي ذُنُوبِي . (1)

و اگر تو را حاجتی باشد، قبر مطهّر را پشت کتف خود قرار ده، و رو به جانب قبله کن و دستها را به سوی خدا بردار و حاجت خویش را بخواه، که سزاوار است برآورده شود، ان شاء اللّه تعالی . ابن قولَوَیه به سند معتبر از محمّد بن مسعود روایت کرده که گفت: دیدم امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) نزد قبر رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) آمد، و دست مبارک را بر قبر گذاشت و گفت:

أَسْأَلُ اللّه الَّذِی اجْتَبَاکَ وَ اخْتَارَکَ، وَ هَدَاکَ وَ هَدَی بِکَ، أَنْ یُصَلِّیَ عَلَیْکَ . (2) سپس چنین خواند: «إِنَّ اللّه وَ مَلائِکَتَهُ (3)

ص: 782


1- و مخصوص و برگزیده ات، و انتخاب شده تو از میان خلقت . خدایا او را درجه بلند عطا کن، و او را از بهشت وسیله عنایت کن، و او را به مقام پسندیده ای برانگیز، که گذشتگان و آیندگان به او رشک برند، خدایا تو فرمودی، اگر اینان وقتی که به خود ستم کردند، نزد تو آمدند، پس از خدا درخواست آمرزش کردند، و رسول برای آنان آمرزش خواست، خدا را توبه پذیر و مهربان می یابند، و من هم اکنون آمرزش خواه و توبه کننده به نزد تو آمدم، و به وسیله تو رو به جانب خدا، پروردگارم و پروردگار تو می کنم، تا گناهانم را بیامرزد .
2- از خدا که تو را بزگزید و انتخاب کرد و هدایتت نمود، و مردم را به وسیله تو هدایت کرد، می خواهم که بر تو درود فرستد،
3- به درستی که خدا و فرشتگانش

یُصَلُّونَ عَلَی النَّبِیِّ ؛ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا، صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِیما .» (1)

شیخ طوسی در کتاب «مصباح» فرموده: چون کنار قبر شریف از دعا فارغ شدی، نزد منبر برو، و بر آن دست بمال و دو قبّه پایین منبر را که مانند انار است بگیر و صورت و چشمهای خود را به آن بمال که در آن شفای چشم است و نزد منبر بایست و حَمد و ثنای الهی را بجای آور، و حاجت خود را بخواه، که رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) فرمود: بین قبر و منبر من باغی است از باغهای بهشت و منبر من بر دریست از درهای بهشت، سپس به مقام پیامبر می روی، و در آنجا آنچه خواهی نماز بجا میآوری، و در مسجد پیامبر بسیار نماز بخوان، به درستی که نماز در آن برابر با هزار نماز است و هرگاه داخل مسجد شوی یا بیرون روی بر آن حضرت صلوات فرست و در خانه فاطمه زهرا نماز گذار و به مقام جبرییل که زیر ناودان است برو، که محلّ ایستادن جبرییل در هنگام اذن دخول خواستن از پیامبر (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) آنجا بوده و بگو:

ص: 783


1- بر پیامبر درود می فرستند، ای کسانی که ایمان آورده اید بر او درود فرستید و سلام کنید سلامی کامل .

أَسْأَلُکَ أَیْ جَوَادُ أَیْ کَرِیمُ، أَیْ قَرِیبُ أَیْ بَعِیدُ، أَنْ تَرُدَّ عَلَیَّ نِعْمَتَکَ . (1)

اعمال روضه منوره

آنگاه حضرت فاطمه (عَلَيهَا السَّلَامُ) را نزد روضه مطهّره زیارت کن و در تعیین جای قبر آن مظلومه اختلاف شده، طایفه ای گفته اند: در روضه که بین قبر و منبر است مدفون می باشد و بعضی گفته اند: در خانه خودش مدفون است و گروه سوم گفته اند قبر مطهّرش در بقیع است و آنچه را اصحاب با بیشتر اعتقاد بر آن دارند، این است که آن مظلومه نزد روضه زیارت شود و کسی که آن معظّمه را در این سه موضع زیارت کند افضل است .

زیارت حضرت فاطمه (عَلَيهَا السَّلَامُ)

چون برای زیارت آن مُمْتَحَنَه، در این مواضع ایستادی بگو:

يَا مُمْتَحَنَةُ، امْتَحَنَكِ اللّٰهُ الَّذِي خَلَقَكِ قَبْلَ أَنْ يَخْلُقَكِ، فَوَجَدَكِ لِمَا امْتَحَنَكِ صابِرَةً، وَ زَعَمْنا أَنَّا لَكِ أَوْلِياءٌ وَ مُصَدِّقُونَ وَ صابِرُونَ لِكُلِّ مَا أَتَانَا بِهِ أَبُوكِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، وَ أَتىٰ [آتانا] بِهِ وَصِيُّهُ، فَإِنّا نَسْأَلُكِ إِنْ كُنَّا صَدَّقْناكِ، إِلّا أَلْحَقْتِنَا بِتَصْدِيقِنَا لَهُما، لِنُبَشِّرَ أَنْفُسَنا بِأَنَّا قَدْ طَهُرْنا (2)

ص: 784


1- از تو می خواهم ای بخشنده، ای بزرگوار، ای نزدیک، ای دور، که نعمتت را به من بازگردانی .
2- ای آزموده، آزمودت خدایی که تو را آفرید، پیش از آنکه تو را بیافریند، پس به آنچه آزمودت تو را شکیبا یافت ما بر این باوریم که دوستان و تصدیق کنندگان توایم، و به تمام آنچه پدرت (درود خدا بر او و خاندانش باد) و وصی اش برای ما آورده صبرکننده ایم، پس از تو درخواست می کنیم، اگر تصدیق کننده تو بوده ایم، ما را به تصدیقمان به پدرت و جانشینش ملحق کنی، تا خود را بشارت دهیم، که به سبب

بِوِلایَتِکِ . (1) و نیز مستحبّ است بگویی:اَلسَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ رَسُولِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ نَبِيِّ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ حَبِيبِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ خَلِيلِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ صَفِيِّ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ أَمِينِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ خَيْرِ خَلْقِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ أَفْضَلِ أَنْبِياءِ اللّٰهِ وَ رُسُلِهِ وَ مَلائِكَتِهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ خَيْرِ الْبَرِيَّةِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكِ يَا سَيِّدَةَ نِساءِ الْعالَمِينَ مِنَ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكِ يَا زَوْجَةَ وَلِيِّ اللّٰهِ وَ خَيْرِ الْخَلْقِ بَعْدَ رَسُولِ اللّٰهِ، (2) اَلسَّلامُ عَلَيْكِ يَا ام اَلْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ سَيِّدَيْ شَبابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الصِّدِّيقَةُ الشَّهِيدَةُ، اَلسَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الرَّضِيَّةُ الْمَرْضِيَّةُ، اَلسَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الْفاضِلَةُ الزَّكِيَّةُ، اَلسَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الْحَوْراءُ الْإِنْسِيَّةُ، اَلسَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا التَّقِيَّةُ النَّقِيَّةُ، اَلسَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الْمُحَدَّثَةُ (3)

ص: 785


1- ولایت تو پاک گشته ایم .
2- سلام بر تو ای دختر رسول خدا، سلام بر تو ای دختر پیامبر خدا، سلام بر تو ای دختر محبوب خدا، سلام بر تو ای دختر دوست صمیمی خدا، سلام بر تو ای دختر بزگریده خدا، سلام بر تو ای دختر امین خدا، سلام بر تو ای دختر بهترین خلق خدا، سلام بر تو ای دختر برترین پیامبران خدا، و رسولان و فرشتگان، سلام بر تو ای دختر بهترین مخلوقات، سلام بر تو ای بانوی بانوان جهان از گذشتگان و آیندگان، سلام بر تو ای همسر ولیّ خدا، و بهترین خلق بعد از رسول خدا،
3- سلام بر تو ای مادر حسن و حسین، دو سرور جوانان اهل بهشت، سلام بر تو ای صدّیقه شهیده، سلام بر تو ای خشنود از خدا، و خدا خشنود از تو، سلام بر تو ای فاضله پاکیزه، سلام بر تو ای حوریه در لباس انسان، سلام بر تو ای پرهیزکار نظیف، سلام بر تو ای هم سخن با ملائکه

الْعَلِيمَةُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ أَيَّتُهَا الْمَظْلُومَةُ الْمَغْصُوبَةُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ أَيَّتُهَا الْمُضْطَهَدَةُ الْمَقْهُورَةُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ يا فاطِمَةُ بِنْتَ رَسُولِ اللّٰهِ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ، صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْكِ وَ عَلَىٰ رُوحِكِ وَ بَدَنِكِ أَشْهَدُ أَنَّکِ مَضَیْتِ عَلَی بَیِّنَةٍ مِنْ رَبِّکِ، (1) وَ أَنَّ مَنْ سَرَّكِ فَقَدْ سَرَّ رَسُولَ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، وَ مَنْ جَفَاكِ فَقَدْ جَفَا رَسُولَ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، وَ مَنْ آذاكِ فَقَدْ آذىٰ رَسُولَ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، وَ مَنْ وَصَلَكِ فَقَدْ وَصَلَ رَسُولَ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، وَ مَنْ قَطَعَكِ فَقَدْ قَطَعَ رَسُولَ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، لِأَنَّكِ بِضْعَةٌ مِنْهُ وَ رُوحُهُ الَّذِي بَيْنَ جَنْبَيْهِ، أُشْهِدُ اللّٰهَ وَ رُسُلَهُ وَ مَلائِكَتَهُ أَنِّي راضٍ عَمَّنْ رَضِيتِ عَنْهُ، ساخِطٌ عَلَىٰ مَنْ سَخِطْتِ عَلَيْهِ، مَتَبَرِّئٌ مِمَّنْ تَبَرَّأْتِ مِنْهُ، مُوَالٍ لِمَنْ وَالَيْتِ، مُعادٍ لِمَنْ عادَيْتِ، مُبْغِضٌ لِمَنْ أَبْغَضْتِ، (2)

ص: 786


1- و ای بسیار دانا، سلام بر تو ای ستمدیده، ای که حقت غصب شده، سلام بر تو از سرکوب شده، و مقهور دشمن، سلام و رحمت و برکات خدا بر تو ای فاطمه دختر رسول خدا، درود خدا بر تو و روح و تن تو، گواهی می دهم که بر بُرهانی روشن از سوی پروردگارت از جهان درگذشتی،
2- و هرکه تو را شاد کرد، رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش باد) را شاد نمود، و هرکه به تو جفا کرد، و به رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش باد) جفا کرد، و هرکه تو را آرزد، رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش باد) را آزرد، و هرکه به تو پیوست، به رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش باد) پیوست و هر که از تو برید، از رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش باد) برید، چرا که تو پاره تن او و روح بین دو پهلوی او هستی، خدا و رسولان خدا و فرشتگان را گواه می گیرم که من خشنودم از کسی که تو از او خشنودی، و خشمگینم بر کسی که تو بر او خشمگینی، و بیزارم از هر که تو از او بیزاری، ودوست دارم هرکه را تو دوست داری و دشمنم هرکه را تو با او دشمنی، و متنفّرم از هرکه تو از او نفرت داری

مُحِبٌّ لِمَنْ أَحْبَبْتِ ؛ وَ کَفَی بِاللّه شَهِیداً وَ حَسِیباً، وَ جَازِیاً وَ مُثِیباً . (1) آنگاه بر رسول خدا و ائمه طاهرین (عَلَيهِم السَّلَامُ) صلوات می فرستی . مؤلّف گوید: ما برای روز سوم جمادی الآخِر زیارتی دیگر برای حضرت فاطمه (عَلَيهَا السَّلَامُ) نقل کردیم، و نیز علما زیارت مبسوطی برای آن مظلومه نقل کرده اند، که مثل همین زیارت نقل شده از شیخ طوسی است، اول آن (السَّلامُ عَلَیْکِ یَا بِنْتَ رَسُولِ اللّه) است تا (أُشْهِدُ اللّه وَ رُسُلَهُ و مَلائکَتَهُ) و از اینجا به بعد آن چنین است:

أُشْهِدُ اللّٰهَ وَ مَلائِكَتَهُ أَنِّي وَلِيٌّ لِمَنْ وَالاكِ، وَ عَدُوٌّ لِمَنْ عَادَاكِ، وَ حَرْبٌ لِمَنْ حَارَبَكِ، أَنَا يَا مَوْلاتِي بِكِ وَ بِأَبِيكِ وَ بَعْلِكِ وَ الْأَئِمَّةِ مِنْ وُلْدِكِ مُوقِنٌ، وَ بِوِلايَتِهِمْ مُؤْمِنٌ، وَ لِطَاعَتِهِمْ مُلْتَزِمٌ، أَشْهَدُ أَنَّ الدِّينَ دِينُهُمْ، وَ الْحُكْمَ حُكْمُهُمْ، وَ هُمْ قَدْ بَلَّغُوا عَنِ اللّٰهِ عَزَّ وَ جَلَّ، وَ دَعَوْا إِلَىٰ سَبِيلِ اللّٰهِ بِالْحِكْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ، لَاتَأْخُذُهُمْ فِي اللّٰهِ لَوْمَةُ لائِمٍ، وَ صَلَواتُ اللّٰهِ عَلَيْكِ وَ عَلَىٰ أَبِيكِ (2)

ص: 787


1- و محبّت دارم به هرکه تو به او محبّت داری و خدا برای شهادت و حسابرسی، کیفر دهی و پاداش دهی کافی است .
2- خدا و فرشتگانش را گواه میگیریم که من دوستم با هرکه تو را دوست دارد، و دشمنم با هرکه با تو دشمن است، و در جنگم با کسی که با تو بجنگد، من ای سرپرستم یقین دارم به تو و پدر و همسر تو و امامان از فرزندانت، و به ولایتشان مؤمنم و به پیروی از آنان ملتزمم، شهادت می دهم، که دین، دین آنهاست، و فرمان فرمان آنها، و آنان از جانب خدا آنچه را باید، ابلاغ کردند، و به راه خدا با حکم و موعظه حسنه دعوت نمودند، و در راه خدا به ملامت ملامت کنندگان اعتنا ننمودند، و درودهای خدا بر تو و پدر

وَبَعْلِكِ، وَ ذُرِّيَّتِكِ الْأَئِمَّةِ الطَّاهِرِينَ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ، وَ صَلِّ عَلَى الْبَتُولِ الطَّاهِرَةِ، الصِّدِّيقَةِ الْمَعْصُومَةِ، التَّقِيَّةِ النَّقِيَّةِ، الرَّضِيَّةِ الْمَرْضِيَّةِ، الزَّكِيَّةِ الرَّشِيدَةِ، الْمَظْلُومَةِ الْمَقْهُورَةِ، الْمَغْصُوبَةِ (الْمَغْصُوبِ) حَقُّها، الْمَمْنُوعَةِ (الْمَمْنُوعِ) إِرْثُها، الْمَكْسُورَةِ (الْمَكْسُورِ) ضِلْعُهَا، الْمَظْلُومِ بَعْلُهَا، الْمَقْتُولِ وَلَدُها، فاطِمَةَ بِنْتِ رَسُولِكَ، وَ بَضْعَةِ لَحْمِهِ، (1) وَ صَمِيمِ قَلْبِهِ، وَ فِلْذَةِ كَبِدِهِ، وَ النُّخْبَةِ (وَالتَّحِیَّةِ) مِنْكَ لَهُ، وَ التُّحْفَةِ خَصَصْتَ بِها وَصِيَّهُ، وَ حَبِيبَةِ الْمُصْطَفىٰ، وَ قَرِينَةِ الْمُرْتَضىٰ، وَ سَيِّدَةِ النِّساءِ، وَ مُبَشِّرَةِ الْأَوْلِياءِ، حَلِيفَةِ الْوَرَعِ وَ الزُّهْدِ، وَ تُفَّاحَةِ الْفِرْدَوْسِ وَ الْخُلْدِ الَّتِي شَرَّفْتَ مَوْلِدَها بِنِساءِ الْجَنَّةِ، وَ سَلَلْتَ مِنْها أَنْوارَ الْأَئِمَّةِ، وَ أَرْخَيْتَ دُونَها حِجابَ النُّبُوَّةِ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَيْها صَلاةً تَزِيدُ فِي مَحَلِّها عِنْدَكَ، وَ شَرَفِها لَدَيْكَ، وَ مَنْزِلَتِها مِنْ رِضَاكَ، (2)

ص: 788


1- و همسر تو و فرزندانت، آن امامان پاک، خدایا درود فرست بر محمّد و اهل بیتش، و درود فرست بر بتول پاک، صدّیقه، معصومه، پرهیزکار، پاکیزه، خشنود از حق، خدا خشنود از او، پاک تربیت، رشیده، مظلومه، دشمن چیره، غصب شده حق، منع شده از ارث، پهلو شکسته، ستم شده [به] شوهرش، کشته شده فرزندش، فاطمه دختر رسولت، و پاره تنش،
2- و خالص قلبش، و جگر گوشه اش، و انتخاب شده از جانب تو، و تحفه هایی که به جانشینش اختصاص دادی، و محبوبه مُصْطَفی، و همسر مُرتِضی، بانوی بانوان، و مژده دهنده اولیاء، و هم پیمان ورع و زهد، و سیب فردوس و بهشت جاوید، بانویی که شرافت دادی تولّدش را به زنان بهشت، و خارج کردی انوار امامان را از صدف وجود او، و انداختی در مقابلش پرده نبوّت را . خدایا بر او درود فرست، درودی که بیفزاید بر مقامش نزد تو، و بر شرفش در پیشگاهت، و بر منزلتش از خشنودی ات،

وَ بَلِّغْهَا مِنَّا تَحِیَّةً وَ سَلاماً، وَ آتِنَا مِنْ لَدُنْکَ فِی حُبِّهَا فَضْلاً وَ إِحْسَاناً وَ رَحْمَةً وَ غُفْرَاناً ؛ إِنَّکَ ذُو الْعَفْوِ الْکَرِیمِ . (1)

مؤلّف گوید: شیخ در «تهذیب» فرموده: آنچه در فضل زیارت آن معظّمه روایت شده، بیشتر از آن است که شمارش شود و علاّمه مجلسی از کتاب «مصباح الانوار» نقل کرده: از حضرت فاطمه (عَلَيهَا السَّلَامُ) روایت شده: پدرم به من فرمود: هرکه بر تو صلوات فرستد، حق تعالی او را بیامرزد و در هر جای بهشت که باشم به من ملحق کند .

زیارت حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) از راه دور

علاّمه مجلسی در «زاد المعاد»، در اعمال عید مولود، که روز هفدهم ربیع الأوّل است فرموده: شیخ مفید و شهید و سید ابن طاووس (رَحمهُ اللّه) گفته اند: چون بخواهی در غیر مدینه طیبه حضرت رسول گرامی (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) را زیارت کنی، غسل کن و چیزی شبیه قبر در برابر خود بساز، و نام مبارک آن حضرت را بر آن بنویس، سپس بایست و دل خود را متوجه آن حضرت کن و بگو:

ص: 789


1- و به او از جانب ما تحیّت و سلام برسان، و به ما در راه دوستی اش از جانب خود، فضل و احسان و رحمت و آمرزش عنایت کن، تو صاحب گذشت و بزرگواری هستی .

أَشْهَدُ أَنْ لا إِلَهَ إِلا اللّه وَحْدَهُ، لا شَرِیکَ لَهُ، وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدا عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ، وَ أَنَّهُ سَیِّدُ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ، وَ أَنَّهُ سَیِّدُ الْأَنْبِیَاءِ وَ الْمُرْسَلِینَ . اللّهمَّ صَلِّ عَلَیْهِ وَ عَلَی أَهْلِ بَیْتِهِ، الْأَئِمَّةِ الطَّیِّبِینَ . (1) سپس بگو: اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا رَسُولَ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا خَلِيلَ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا نَبِيَّ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا صَفِيَّ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا رَحْمَةَ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا خِيَرَةَ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا حَبِيبَ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا نَجِيبَ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا خاتَمَ النَّبِيِّينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا سَيِّدَ الْمُرْسَلِينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا قائِماً بِالْقِسْطِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا فَاتِحَ الْخَيْرِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا مَعْدِنَ الْوَحْيِ وَ التَّنْزِيلِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا مُبَلِّغاً عَنِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا السِّراجُ الْمُنِيرُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَا مُبَشِّرُ ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَا مُنْذِرُ ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَا نُورَ اللّه الَّذِی یُسْتَضَاءُ بِهِ ؛ (2)

ص: 790


1- شهادت می دهم که معبودی جز خدا نیست، یگانه و بی شریک است، و شهادت می دهم که محمّد بنده و رسول اوست، و آقای پیشینیان و پسینیان، و سرور پیامبران و رسولان است . خدایا بر او و اهل بیتش آن امامان پاک درود فرست .
2- سلام بر تو ای رسول خدا، سلام بر تو ای دوست صمیمی خدا، سلام بر تو ای پیامبر خدا، سلام بر تو ای برگزیده خدا، سلام بر تو ای رحمت خدا، سلام بر تو ای منتخب خدا، سلام بر تو ای محبوب خدا، سلام بر تو ای بنده نجیب خدا، سلام بر تو ای خاتم پیامبران، سلام بر تو ای سرور رسولان، سلام بر تو ای قیام کننده به عدالت، سلام بر تو ای فتح کننده خیر، سلام بر تو ای معدن وحی و تنزیل، سلام بر تو ای رساننده پیام از سوی خدا، سلام بر تو ای چراغ پرفروغ، سلام بر تو ای مژده ده، سلام بر تو ای بیم دهنده، سلام بر تو ای هشداردهنده، سلام بر تو ای نور خدا، که به آن روشنی جویند،

اَلسَّلامُ عَلَیْکَ وَ عَلَىٰ أَهْلِ بَيْتِكَ، الطَّيِّبِينَ الطَّاهِرِينَ، الْهادِينَ الْمَهْدِيِّينَ ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ وَ عَلَىٰ جَدِّكَ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ، وَ عَلَىٰ أَبِيكَ عَبْدِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ أُمِّكَ آمِنَةَ بِنْتِ وَهَبٍ ؛ اَلسَّلامُ عَلَیٰ عَمِّكَ حَمْزَةَ سَيِّدِ الشُّهَداءِ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ عَمِّكَ الْعَبَّاسِ بْنِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ عَمِّكَ وَ كَفِيلِكَ أَبِي طَالِبٍ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ ابْنِ عَمِّكَ جَعْفَرٍ الطَّيَّارِ فِي جِنَانِ الْخُلْدِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا مُحَمَّدُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا أَحْمَدُ السَّلامُ عَلَیْکَ یَا حُجَّةَ اللّه عَلَی الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ،(1)[وَ] السَّابِقَ إِلَىٰ طَاعَةِ رَبِّ الْعالَمِينَ، وَ الْمُهَيْمِنَ عَلَىٰ رُسُلِهِ، وَ الْخاتِمَ لِأَنْبِيائِهِ، وَ الشَّاهِدَ عَلَىٰ خَلْقِهِ، وَ الشَّفِيعَ إِلَيْهِ، وَ الْمَكِينَ لَدَيْهِ، وَ الْمُطاعَ فِي مَلَكُوتِهِ، الْأَحْمَدَ مِنَ الْأَوْصافِ، الْمُحَمَّدَ لِسائِرِ الْأَشْرافِ، الْكَرِيمَ عِنْدَ الرَّبِّ، وَ الْمُكَلَّمَ مِنْ وَرَاءِ الْحُجُبِ، الْفائِزَ بِالسِّباقِ، وَ الْفائِتَ عَنِ اللِّحاقِ، تَسْلِيمَ عارِفٍ بِحَقِّكَ، مُعْتَرِفٍ بِالتَّقْصِيرِ فِي قِيامِهِ (2)

ص: 791


1- سلام بر تو و بر اهل بیت پاک و پاکیزه و راهنما و راه یافته ات، سلام بر تو و بر جدّت عبد المطلب، و بر پدرت عبد اللّه، سلام بر مادرت آمنه دختر وهب، سلام بر عمویت حمزه سرور شهیدان، سلام بر عمویت عباس فرزند عبد المطلب، سلام بر عمویت و سرپرستت ابو طالب، سلام بر پسر عمویت جعفر، پرواز کننده در بهشت جاوید، سلام بر تو ای محّمد، سلام بر تو ای احَمد، سلام بر تو ای حجّت خدا بر پیشینیان و پسینیان،
2- و پیشی گیرنده بر طاعت پروردگار جهانیان، و مهربان بر رسولانش، و خاتم پیامبرانش، و گواه بر بندگانش، و شفیع به درگاهش، و ارجمند در نزدش، و پیروی شده در ملکوتش، پیامبر ستوده تر در صفات، و پسندیده بر دیگر اشراف، کریم نزد پروردگار، و طرف سخن واقع شده از پس پرده های غیب، آنکه در مسابقه بندگی بر همه پیروز آمد و کسی در این مسابقه به او ملحق نگردد، بر تو سلام می دهم، سلام آگاه به حقت، و معترف به تقصیر در قیامش،

بِواجِبِكَ، غَيْرِ مُنْكِرٍ مَا انْتَهىٰ إِلَيْهِ مِنْ فَضْلِكَ، مُوْقِنٍ بِالْمَزِيداتِ مِنْ رَبِّكَ، مُؤْمِنٍ بِالْكِتابِ الْمُنْزَلِ عَلَيْكَ، مُحَلِّلٍ حَلالَكَ، مُحَرِّمٍ حَرامَكَ، أَشْهَدُ يَا رَسُولَ اللّٰهِ مَعَ كُلِّ شاهِدٍ، وَ أَتَحَمَّلُها عَنْ كُلِّ جاحِدٍ:أَنَّكَ قَدْ بَلَّغْتَ رِسالاتِ رَبِّكَ، (1) وَ نَصَحْتَ لِأُمَّتِکَ، وَ جَاهَدْتَ فِی سَبِیلِ رَبِّکَ، وَ صَدَعْتَ بِأَمْرِهِ، وَ احْتَمَلْتَ الْأَذَی فِی جَنْبِهِ، وَ دَعَوْتَ إِلَی سَبِیلِهِ بِالْحِکْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ الْجَمِیلَةِ، وَ أَدَّیْتَ الْحَقَّ الَّذِی کَانَ عَلَیْکَ، وَ أَنَّکَ قَدْ رَؤُفْتَ بِالْمُؤْمِنِینَ، وَ غَلُظْتَ عَلَی الْکَافِرِینَ، وَ عَبَدْتَ اللّه مُخْلِصا حَتَّی أَتَاکَ الْیَقِینُ؛ فَبَلَغَ اللّه بِکَ أَشْرَفَ مَحَلِّ الْمُکَرَّمِینَ، وَ أَعْلَی مَنَازِلِ الْمُقَرَّبِینَ، وَ أَرْفَعَ دَرَجَاتِ الْمُرْسَلِینَ، حَیْثُ لا یَلْحَقُکَ لاحِقٌ وَ لا یَفُوقُکَ فَائِقٌ، وَ لا یَسْبِقُکَ سَابِقٌ، وَ لا یَطْمَعُ فِی إِدْرَاکِکَ طَامِعٌ. الْحَمْدُ للّه الَّذِی اسْتَنْقَذَنَا بِکَ مِنَ الْهَلَکَةِ، وَ هَدَانَا بِکَ مِنَ الضَّلالَةِ، (2)

ص: 792


1- نسبت به حقوق واجبی که برای تو است، انکار کننده نیست، نسبت به آنچه که رسیده به آن از فضلت، یقین کننده به فزونیهای نصیبت از جانب پروردگارت، مؤمن به کتابی که بر تو نازل شده، حلال شمارنده حلالت، و حرام داننده حرامت، شهادت می دهم ای فرستاده خدا با هر شاهد، و به عهده برمی دارم از جانب هر انکارکننده، به اینکه پیام های پروردگارت را رساندی،
2- و برای امّتت خیرخواهی کردی، و در راه پروردگارت کوشیدی، و آشکارا به اجرای دستورش برخاستی، و در کنارش تحمّل آزار نمودی و به راهش با منطق محکم و پند نیکو و زیبا دعوت کردی، و حقیّ که بر عهده تو بود ادا نمودی، به یقین نسبت به اهل ایمان مهربان، و نسبت به کافران سخت گیر بودی، و خدا را بندگی نمودی، تا مرگ تو را دررسید، خدا برساند تو را به شریف ترین مقام اکرام شدگان، و برترین جایگاههای مقرّبان، و بالاترین درجات رسولان آنجا که رسنده ای به تو نرسد، و برتری بر تو برتری نجوید، و پیشی گیرنده ای بر تو پیشی نگیرد، و طمع کننده ای در دریافت تو طمع ننماید، خدا را سپاس که ما را به وسیله تو از هلاکت رهاند، و از گمراهی به راه راست هدایت کرد،

وَنَوَّرَنا بِكَ مِنَ الظُّلْمَةِ، فَجَزاكَ اللّٰهُ يَا رَسُولَ اللّٰهِ مِنْ مَبْعُوثٍ، أَفْضَلَ مَا جَازَىٰ نَبِيّاً عَنْ أُمَّتِهِ، وَ رَسُولاً عَمَّنْ أُرْسِلَ إِلَيْهِ، بِأَبِي أَنْتَ وَ أُمِّي يَا رَسُولَ اللّٰهِ زُرْتُكَ عارِفاً بِحَقِّكَ، مُقِرّاً بِفَضْلِكَ، مُسْتَبْصِراً بِضَلالَةِ مَنْ خالَفَكَ وَ خَالَفَ أَهْلَ بَيْتِكَ، عارِفاً بِالْهُدَىٰ الَّذِي أَنْتَ عَلَيْهِ، بِأَبِي أَنْتَ وَ أُمِّي وَ نَفْسِي وَ أَهْلِي وَ مالِي وَ وَلَدِي، أَنَا أُصَلِّي عَلَيْكَ كَما صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْكَ وَ صَلَّىٰ عَلَيْكَ مَلائِكَتُهُ وَ أَنْبِياؤُهُ وَ رُسُلُهُ، صَلاةً مُتَتابِعَةً وافِرَةً مُتَواصِلَةً، لَاانْقِطاعَ لَها وَ لَا أَمَدَ وَ لَا أَجَلَ، صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْكَ وَ عَلَىٰ أَهْلِ بَيْتِكَ الطَّيِّبِينَ الطَّاهِرِينَ كَما أَنْتُمْ أَهْلُهُ . (1)

پس دستها را بگشا و بگو: اَللّٰهُمَّ اجْعَلْ جَوَامِعَ صَلَواتِكَ، وَ نَوَامِيَ بَرَكاتِكَ، وَ فَواضِلَ خَيْراتِكَ، وَ شَرائِفَ تَحِيَّاتِكَ وَ تَسْلِيمَاتِكَ وَ كَرامَاتِكَ وَ رَحَمَاتِكَ، وَ صَلَوَاتِ مَلائِكَتِكَ الْمُقَرَّبِينَ، وَ أَنْبِيائِكَ الْمُرْسَلِينَ، وَ أَئِمَّتِكَ الْمُنْتَجَبِينَ، وَ عِبادِكَ الصَّالِحِينَ، وَ أَهْلِ(2)

ص: 793


1- و از تاریکی به نورانیت آورد، خدا پاداشت دهد ای رسول خدا در نبوّتت، پاداشی برتر از آنچه پیامبری را از امّتش عنایت نموده و رسولی را از طرف آنان که به سویشان فرستاده شده مرحمت شده مرحمت کرده، پدر و مادرم فدایت ای رسول خدا، زیارتت کردم با آشنایی به حقت و اقرار کنان به فضلت، و با بینایی به گمراهی کسی که با تو و اهل بیتت مخالفت کرد، آشنایم به هدایتی که تو بر آن هستی، پدرم و مادرم و خود و خانواده ام و مال و فرزندانم فدایت باد، من به تو درود می فرستم، چنان که خدا و فرشتگان و انبیا و رسولانش بر تو درود فرستادند، درودی پیاپی، کامل، پیوسته که نه برایش بریدن باشد و نه اندازه و زمان، درود بر تو و اهل بیت پاک و پاکیزه ات، آنچنان که شما شایسته آن هستید .
2- خدایا قرار ده درودهای همه جانبه ات و روینده برکاتت، و فزونی های خیراتت، و شرافت های تحیاتت، و سلام هایت، و کرامت هایت، و رحمت هایت، و درودهای فرشتگان مقرّبت، و انبیای مرسلت، و امامان برگزیده ات و بندگان شایسته ات، و اهل

السَّمَاواتِ وَ الْأَرَضِينَ، وَ مَنْ سَبَّحَ لَكَ يَا رَبَّ الْعالَمِينَ، مِنَ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ، عَلَىٰ مُحَمَّدٍ عَبْدِكَ وَ رَسُولِكَ وَ شاهِدِكَ، وَ نَبِيِّكَ وَ نَذِيرِكَ، وَ أَمِينِكَ وَ مَكِينِكَ، وَ نَجِيِّكَ وَ نَجِيبِكَ، وَ حَبِيبِكَ وَ خَلِيلِكَ، وَ صَفِيِّكَ وَ صَفْوَتِكَ، وَ خاصَّتِكَ وَ خالِصَتِكَ، وَ رَحْمَتِكَ وَ خَيْرِ خِيَرَتِكَ مِنْ خَلْقِكَ، نَبِيِّ الرَّحْمَةِ، وَ خازِنِ الْمَغْفِرَةِ، وَ قائِدِ الْخَيْرِ وَ الْبَرَكَةِ، (1)وَمُنْقِذِ الْعِبادِ مِنَ الْهَلَكَةِ بِإِذْنِكَ، وَ داعِيهِمْ إِلَىٰ دِينِكَ، الْقَيِّمِ بِأَمْرِكَ، أَوَّلِ النَّبِيِّينَ مِيثاقاً، وَ آخِرِهِمْ مَبْعَثاً، الَّذِي غَمَسْتَهُ فِي بَحْرِ الْفَضِيلَةِ، وَ الْمَنْزِلَةِ الْجَلِيلَةِ، وَ الدَّرَجَةِ الرَّفِيعَةِ، وَ الْمَرْتَبَةِ الْخَطِيرَةِ، وَ أَوْدَعْتَهُ الْأَصْلابَ الطَّاهِرَةَ، وَ نَقَلْتَهُ مِنْها إِلَى الْأَرْحامِ الْمُطَهَّرَةِ لُطْفاً مِنْكَ لَهُ، وَ تَحَنُّناً مِنْكَ عَلَيْهِ، إِذْ وَكَّلْتَ لِصَوْنِهِ وَ حِراسَتِهِ وَ حِفْظِهِ وَ حِياطَتِهِ، مِنْ قُدْرَتِكَ عَيْناً عاصِمَةً، حَجَبْتَ بِها عَنْهُ مَدانِسَ الْعَهْر،ِ وَ مَعائِبَ (2)

ص: 794


1- آسمان ها و زمین ها، و هرکه تسبیح تو گوید، ای پروردگار جهانیان، از گذشتگان و آیندگان، بر محمّد بنده ات و فرستاده ات و گواه بر خلقت و پیامبرت، و بیم دهنده ات، و امینت، و بنده با قَدرت و ارجمند و نجیبت، و محبوب و دوست صمیمی، و برگزیده و مخصوص، خالص و رحمتت و بهترین انتخاب شده از میان خلقت، پیامبر رحمت، و خزانه دار آمرزش، و پیشرو خیر و برکت،
2- و رهاننده بندگان به اجازه ات از هلاکت، و فراخواننده آنان به دین استوارت، به فرمانت، اولین پیامبران در پیمان و آخرینشان در رسالت، آن پیامبری که فرو بردی او را در دریای فضیلت و منزلت بس بزرگ و درجه بس بلند و مرتبه شریف، و او را در صلب های پاک به امانت گذاشتی، و وی را از باب لطف و مهرت بر او از آن صلب ها به رحم های پاک منتقل کردی، آنگاه برای حفظ و حراست و نگهداری و پاسبانی اش، از قَدرتت دیده بانی نگهدارنده گماشتی، که از وی به وسیله آن نگهدارنده آلودگی های مخش و رذیلت و معایب

السِّفاحِ، حَتَّىٰ رَفَعْتَ بِهِ نَواظِرَ الْعِبادِ، وَ أَحْيَيْتَ بِهِ مَيْتَ الْبِلادِ، بِأَنْ كَشَفْتَ عَنْ نُورِ وِلادَتِهِ ظُلَمَ الْأَسْتارِ، وَ أَلْبَسْتَ حَرَمَكَ بِهِ حُلَلَ الْأَنْوارِ، (1) اَللّٰهُمَّ فَكَمَا خَصَصْتَهُ بِشرَفِ هٰذِهِ الْمَرْتَبَةِ الْكَرِيمَةِ، وَ ذُخْرِ هٰذِهِ الْمَنْقَبَةِ الْعَظِيمَةِ، صَلِّ عَلَيْهِ كَمَا وَفَىٰ بِعَهْدِكَ، وَ بَلَّغَ رِسَالاتِكَ، وَ قاتَلَ أَهْلَ الْجُحُودِ عَلَىٰ تَوْحِيدِكَ، وَ قَطَعَ رَحِمَ الْكُفْرِ فِي إِعْزازِ دِينِكَ، وَ لَبِسَ ثَوْبَ الْبَلْوىٰ فِي مُجاهَدَةِ أَعْدائِكَ، وَ أَوْجَبْتَ لَهُ بِكُلِّ أَذىً مَسَّهُ، أَوْ كَيْدٍ أَحَسَّ بِهِ مِنَ الْفِئَةِ الَّتِي حاوَلَتْ قَتْلَهُ، فَضِيلَةً تَفُوقُ الْفَضائِلَ، وَ يَمْلِكُ بِهَا الْجَزِيلَ مِنْ نَوالِكَ، وَ قَدْ (فَلَقَد) أَسَرَّ الْحَسْرَةَ، وَ أَخْفَى الزَّفْرَةَ، وَ تَجَرَّعَ الْغُصَّةَ، وَ لَمْ يَتَخَطَّ مَا مَثَّلَ لَهُ وَحْيُكَ [مُثِّلَ مِنْ وَحْیِكَ ] . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَيْهِ وَ عَلَىٰ أَهْلِ بَيْتِهِ صَلاةً تَرْضاها لَهُمْ، وَ بَلِّغْهُمْ مِنَّا تَحِيَّةً كَثِيرَةً وَ سَلاماً، وَ آتِنا مِنْ لَدُنْكَ فِي مُوَالاتِهِمْ فَضْلاً وَ إِحْسانا،ً وَ رَحْمَةً وَ غُفْراناً إِنَّكَ (2)

ص: 795


1- کار زشت را باز داشتی تا اینکه به وسیله آن حضرت دید بندگان را رفعت دادی، و سرزمین های مرده را زنده کردی، به اینکه از نور ودلاتش، تاریکی های پرده ها را برطرف نمودی، و پوشاندی به وسیله او بر حرمت جامه های انوار را .
2- خدایا همچنان که او را به شرف این مرتبه کریمانه، و انداخته این منقبت عظیمه اختصاص دادی، بر او درود فرست چنان که به عهدت وفا کرد، و پیامدهایت را رساند، و بر تَوحیدت با اهل انکار جنگید، و خویشی خود را با اهل کفر برای سربلندی دینت قطع کرد و جامه گرفتاری را در مبارزه با دشمنانت به بر نمود، و تو هم در برابر هر آزادی که به او رسید، یا هر کیدی که آن را احساس کرد، از گروهی که قصد کشتنش را داشتند، واجب فرمودی، فضیلتی که بر فضائل برتری جوید، و به آن مالک شود عطای بس بزرگ را، چرا که آن حضرت اندوهش را پنهان کرد، و نفسهای پر غصه اش را مخفی نمود، و شربت اندوه را چشید، و از آنچه وحی ات برایش مشخص کرده بود، پا به فرا نگذاشت، خدایا بر او و اهل بیتش درود فرست، درودی که آن را برای آن ها بپسندی و از جانب ما تحیت بسیار و سلام به آنان برسان، و از پیشگاهت بخاطر دوستی ایشان به ما فضل و احسان و رحمت و آمرزش عنایت کن، تو

ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ . (1)

سپس چهار رکعت نماز زیارت با هر سوره ای که بخواهی به دو سلام بجا آر، و پس از آن تسبیح حضرت زهرا (عَلَيهَا السَّلَامُ) را بخوان و بگو: اَللّٰهُمَّ إِنَّكَ قُلْتَ لِنَبِيِّكَ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ: «وَ لَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جٰاؤُكَ فَاسْتَغْفَرُوا اللّٰهَ وَ اسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللّٰهَ تَوّٰاباً رَحِيماً» وَ لَمْ أَحْضُرْ زَمانَ رَسُولِكَ، عَلَيْهِ وَ آلِهِ السَّلامُ . اَللّٰهُمَّ وَ قَدْ زُرْتُهُ راغِباً، تائِباً مِنْ سَيِّءِ عَمَلِي، وَ مُسْتَغْفِراً لَكَ مِنْ ذُنُوبِي، وَ مُقِرَّاً لَكَ بِها وَ أَنْتَ أَعْلَمُ بِها مِنِّي، وَ مُتَوَجِّهاً إِلَيْكَ بِنَبِيِّكَ نَبِيِّ الرَّحْمَةِ، صَلَواتُكَ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، فَاجْعَلْنِي اللّهمَّ بِمُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ عِنْدَكَ، وَجِيهاً فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ مِنَ الْمُقَرَّبِينَ، يَا مُحَمَّدُ يَا رَسُولَ اللّٰهِ بِأَبِي أَنْتَ وَ أُمِّي، يَا نَبِيَّ اللّٰهِ، يَا سَيِّدَ خَلْقِ اللّٰهِ، إِنِّي (2)

ص: 796


1- دارای فضل بسیار بزرگی .
2- خدایا خود به پیامبرت محمّد (درود خدا بر او و خاندانش باد) فرمودی: اگر اینان هنگامی که بر خود ستم کردند، نزد تو می آمدند، از خدا آمرزش می خواستند، و پیامبر برای آنان طلب آمرزش می کرد، و به یقین خدا را توبه پذیر و رحیم می یافتند، و من در زمان پیامبرت (درود بر او و خاندانش) حاضر نبودم . خدایا اینک او را زیارت کردم زیارتی با رغبت، از بدی عملم توبه کننده ام، و از گناهانم از حضرتت خواستار آمرزشم، و به آن گناهان اعتراف دارم، و تو آن ها را بهتر از من می دانی، به وسیله پیامبرت پیامبر رحمت (درودت بر او و آنان) متوجه به وجود توام، خدایا به محمّد و اهل بیتش مرا نزد خود در دنیا و آخرت آبرومند و از مقرّبان قرار ده، ای محمّد، ای رسول خدا، پدر و مادرم به فدایت، ای پیامبر خدا، ای آقای خلق خدا، من

أَتَوَجَّهُ بِکَ إِلَی اللّه رَبِّکَ وَ رَبِّی، لِیَغْفِرَ لِی ذُنُوبِی، وَ یَتَقَبَّلَ مِنِّی عَمَلِی، وَ يَقْضِيَ لِي حَوائِجِي، فَكُنْ لِي شَفِيعاً عِنْدَ رَبِّكَ وَ رَبِّي، فَنِعْمَ الْمَسْؤُولُ الْمَوْلىٰ رَبِّي، وَ نِعْمَ الشَّفِيعُ أَنْتَ يَا مُحَمَّدُ، عَلَيْكَ وَ عَلَىٰ أَهْلِ بَيتِكَ السَّلامُ . اللَّهُمَّ [وَ] أَوْجِبْ لِی مِنْکَ الْمَغْفِرَةَ وَ الرَّحْمَةَ، وَ الرِّزْقَ الْوَاسِعَ الطَّیِّبَ النَّافِعَ،کَمَا أَوْجَبْتَ لِمَنْ أَتَى نَبِیَّکَ مُحَمَّداً، صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ، وَ هُوَ حَیٌّ فَأَقَرَّ لَهُ بِذُنُوبِهِ، وَ اسْتَغْفَرَ لَهُ رَسُولُکَ، عَلَیْهِ وَ آلِهِ السَّلاَمُ، فَغَفَرْتَ لَهُ بِرَحْمَتِک؛َ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ . اَللّٰهُمَّ وَ قَدْ أَمَّلْتُكَ وَ رَجَوْتُكَ وَ قُمْتُ بَيْنَ يَدَيْكَ، وَ رَغِبْتُ إِلَيْكَ عَمَّنْ سِواكَ، وَ قَدْ أَمَّلْتُ جَزِيلَ ثَوابِكَ، وَ إِنِّي لَمُقِرٌّ(مُقِرٌّ) غَيْرُ مُنْكِرٍ، وَ تائِبٌ إِلَيْكَ مِمَّا اقْتَرَفْتُ، وَ عائِذٌ بِكَ فِي هٰذَا الْمَقامِ، مِمَّا قَدَّمْتُ مِنَ الْأَعْمالِ، الَّتِي تَقَدَّمْتَ إِلَيَّ فِيها، وَ نَهَیْتَنِی عَنْهَا، وَ أَوْعَدْتَ عَلَیْهَا الْعِقَابَ، وَ أَعُوذُ بِکَرَمِ وَجْهِکَ، أَنْ تُقِیمَنِی مَقَامَ الْخِزْیِ (1)

ص: 797


1- به وسیله تو به پیشگاه خدا رو می کنم پروردگارم و پروردگار تو، تا خدا گناهانم را بیامرزد، و عملم را قبول نماید، و حاجاتم را برآورده سازد، تو هم ای رسول خدا نزد پروردگارت و پروردگارم شفیع من باش، پس چه خوب درخواست شده ای است مولا و پروردگارم، و چه خوب شفیعی هستی تو ای محمّد، بر تو و اهل بیتت سلام . خدایا از جانب خود آمرزش و رحمت، و روزی وسیع و پاکیزه و سودمند، برای من واجب فرما، چنان که واجب کردی برای کسی که به خدمت پیامبرت محمّد (درود تو بر او و خاندانش) آمد، درحالی که زنده بود، و به گناهانش اقرار کرد، و پیامبرت (درود بر او و خاندانش) برای او طلب آمرزش کرد، و تو او را آمرزیدی به حق مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان . خدایا به حقیقت تو را آرزومندم، و به تو امید بستم، و در پیشگاهت ایستادم و از غیر تو به تو میل کردم، و پاداش بزرگت را آرزو کردم، من اعتراف کننده ام نه انکار کننده، و از آنچه مرتکب شدم، توبه کننده به سوی تو هستم، و در این مقام پناهنده به توام، از آن اعمالی که پیشتر فرستادم، اعمالی که در آن ها به من پیش دستی کردی، و مرا از آن ها نهی کردی، و بر آن ها به من وعده کیفر دادی، پناه می آورم به بزرگواری ذاتت، از اینکه مرا در مقام رسوایی

وَالذُّلِّ يَوْمَ تُهْتَكُ فِيهِ الْأَسْتارُ، وَ تَبْدُو فِيهِ الْأَسْرارُ وَ الْفَضائِحُ، وَ تَرْعَدُ فِيهِ الْفَرائِصُ يَوْمَ الْحَسْرَةِ وَ النَّدَامَةِ، يَوْمَ الْآفِكَةِ، يَوْمَ الْآزِفَةِ، يَوْمَ التَّغابُنِ، يَوْمَ الْفَصْلِ، يَوْمَ الْجَزاءِ، يَوْماً كانَ مِقْدارُهُ خَمْسِينَ أَلْفَ سَنَةٍ، يَوْمَ النَّفْخَةِ، يَوْمَ تَرْجُفُ الرَّاجِفَةُ تَتْبَعُهَا الرَّادِفَةُ، يَوْمَ النَّشْرِ، يَوْمَ الْعَرْضِ، يَوْمَ يَقُومُ النَّاسُ لِرَبِّ الْعالَمِينَ، يَوْمَ يَفِرُّ الْمَرْءُ مِنْ أَخِيهِ وَ أُمِّهِ وَ أَبِيهِ وَ صاحِبَتِهِ وَ بَنِيهِ، يَوْمَ تَشَقَّقُ الْأَرْضُ وَ أَكْنافُ السَّماءِ، يَوْمَ تَأْتِي كُلُّ نَفْسٍ تُجادِلُ عَنْ نَفْسِها، يَوْمَ يُرَدُّونَ إِلَى اللّٰهِ فَيُنَبِّئُهُمْ بِمَا عَمِلُوا، يَوْمَ لَايُغْنِي مَوْلىً عَنْ مَوْلىً شَيْئاً وَ لَا هُمْ يُنْصَرُونَ إِلّا مَنْ رَحِمَ اللّٰهُ إِنَّهُ هُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ ؛ (1) يَوْمَ يُرَدُّونَ إِلىٰ عالِمِ الْغَيْبِ وَ الشَّهادَةِ، يَوْمَ يُرَدُّونَ إِلَى اللّٰهِ مَوْلاهُمُ الْحَقِّ، يَوْمَ يَخْرُجُونَ مِنَ الْأَجْداثِ سِراعاً كَأَنَّهُمْ إِلىٰ نُصُبٍ يُوفِضُونَ وَ كَأَنَّهُمْ جَرادٌ مُنْتَشِرٌ مُهْطِعِينَ إِلَى الدَّاعِي إِلَى اللّٰهِ، يَوْمَ (2)

ص: 798


1- و خواری بپا داری، روزی که پرده ها در آن دریده شود، و اسرار و رسوایی ها در آن آشکار گردد، و اندام ها در آن بلرزد، روز حسرت و پشیمانی، روز تهمت، روز نزدیک، روز زیانکاری، روز جدا کردن، روز پاداش، روزی که طول آن پنجاه هزار سال است، روز دمیدن، روزی که بلزاند لرزاننده ای، روزی که از پی آن لرزاننده ای دیگر آید، روز گسترش، روز عرض اعمال، روزی که مردم در پیشگاه پروردگار جهانیان بپا خیزند، روزی که فرار کند انسان از برادر و مادر و پدر و همسر و فرزندانش، روزی که شکافته شود زمین، کرانه های آسمان، روزی که هرکسی بیاید، و از وجود خود دفاع کند، روزی که بندگان برگردانده شوند به سوی خدا و به آنچه انجام داده اند آگاهشان سازند، روزی که از رفیق به رفیق سودی نرسد، و نه آنان یاری شوند، مگر آنکه را خدا رحم کند که او توانمند و مهربان است ؛
2- روزی که مردم بازگردانده شوند به سوی دانای نهان و آشکار، روزی که بازگردانده شوند به سوی خدا، سرپروست حقشان روزی که از قبرها شتابان درآیند، گویی به سوی نشانه هایی می دوند، و گویی ملخ هایی پراکنده اند، در حالی که چشم دوخته اند به سوی دعوت کننده به جانب خدا، روز

الْواقِعَةِ، يَوْمَ تُرَجُّ الْأَرْضُ رَجَّاً، يَوْمَ تَكُونُ السَّماءُ كَالْمُهْلِ وَ تَكُونُ الْجِبَالُ كَالْعِهْنِ وَ لَا يَسْأَلُ حَمِيمٌ حَمِيماً، يَوْمَ الشَّاهِدِ وَ الْمَشْهُودِ، يَوْمَ تَكُونُ الْمَلائِكَةُ صَفّاً صَفّاً . اَللّٰهُمَّ ارْحَمْ مَوْقِفِي فِي ذٰلِكَ الْيَوْمِ بِمَوْقِفِي فِي هٰذَا الْيَوْمِ، وَ لَا تُخْزِنِي فِي ذٰلِكَ مَوْقِفِ(الیوم)، بِما جَنَيْتُ عَلَىٰ نَفْسِي، وَ اجْعَلْ يَا رَبِّ، فِي ذٰلِكَ الْيَوْمِ مَعَ أَوْلِيائِكَ مُنْطَلَقِي، وَ فِي زُمْرَةِ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ عَلَيْهِمُ السَّلامُ مَحْشَرِي وَ اجْعَلْ حَوْضَهُ مَوْرِدِی، (1) وَ فِي الْغُرِّ الْكِرامِ مَصْدَرِي، وَ أَعْطِنِي كِتَابِي بِيَمِينِي، حَتَّىٰ أَفُوزَ بِحَسَناتِي، وَ تُبَيِّضَ بِهِ وَجْهِي، وَ تُيَسِّرَ بِهِ حِسابِي، وَ تُرَجِّحَ بِهِ مِيزانِي، وَ أَمْضِيَ مَعَ الْفَائِزِينَ مِنْ عِبَادِكَ الصَّالِحِينَ، إِلىٰ رِضْوَانِكَ وَ جِنَانِكَ؛ إِلٰهَ الْعالَمِينَ . اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ أَنْ تَفْضَحَنِي فِي ذٰلِكَ الْيَوْمِ، بَيْنَ يَدَيِ الْخَلائِقِ بِجَرِيرَتِي، أَو أَنْ أَلْقَى الْخِزْيَ وَ النَّدامَةَ بِخَطِيئَتِي، أَوْ أَنْ تُظْهِرَ فِيهِ سَيِّئَاتِي عَلَىٰ (2)

ص: 799


1- واقعه، روزی که زمین به سختی بلرزد، روزی که آسمان همانند معدن گداخته می شود، و کوهها همانند پنبه زده شده، و خویشی از وضع خویش پرسیده نشود، روز گواه روز گواهی شده، روزی که فرشتگان صف در صف باشند . خدایا به حالم در آن روز، به خاطر وضعی که امروز دارم رحم کن، و در آن حال به آنچه بر خود جنایت کردم رسوایم مکن، و راه مرا در آن روز ای پروردگارم با اولیایت، و محلّ گردآمدن مرا در گروه محمّد و اهل بیتش (درود بر آنان) قرار ده، ورودگاه مرا حوض او،
2- و بازگشتگاهم را در میان سپیدرویان ارجمند مقرّر فرما، و نامه عملم را به دست راستم ده، تا به وسیله حسناتم رستگار گردم، تا رویم را به آن سبب سپید گردانی، و حسابم را آسان سازی و ترازویم را سنگین کنی، تا با رستگاران از بندگان صالحت به جانب خشنودی ات و بهشت هایت بروم، ای معبود جهانیان . خدایا به تو پناه می آورم از اینکه در آن روز، در برابر خلایق به گناهم رسوایم سازی، یا به خاطر خطایم با خواری و پشیمانی و دمساز گردم، یا در آن روز بدی هایم را

حَسَناتِي، أَوْ أَنْ تُنَوِّهَ بَيْنَ الْخَلائِقِ بِاسْمِي، يَا كَرِيمُ يَا كَرِيمُ، الْعَفْوَ الْعَفْوَ، السَّتْرَ السَّتْرَ. اَللّٰهُمَّ وَ أَعُوذُ بِكَ مِنْ أَنْ يَكُونَ فِي ذٰلِكَ الْيَوْمِ، فِي مَواقِفِ الْأَشْرارِ مَوْقِفِي، أَوْ فِي مَقامِ الْأَشْقِياءِ مَقامِي، وَ إِذا مَيَّزْتَ بَيْنَ خَلْقِكَ، فَسُقْتَ كُلّاً بِأَعْمالِهِمْ زُمَراً إِلىٰ مَنازِلِهِمْ، فَسُقْنِي بِرَحْمَتِكَ فِي عِبادِكَ الصَّالِحِينَ، وَ فِي زُمْرَةِ أَوْلِيائِكَ الْمُتَّقِينَ إِلىٰ جَنَّاتِكَ؛ يَا رَبَّ الْعَالَمِينَ . (1)

پس آن حضرت را وداع کن و بگو:

اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا رَسُولَ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْبَشِيرُ النَّذِيرُ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا السِّراجُ الْمُنِيرُ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا السَّفِيرُ بَيْنَ اللّٰهِ وَ بَيْنَ خَلْقِهِ، أَشْهَدُ يَا رَسُولَ اللّٰهِ أَنَّكَ كُنْتَ نُوراً فِي الْأَصْلابِ الشّامِخَةِ، وَ الْأَرْحامِ الْمُطَهَّرَةِ، لَمْ تُنَجِّسْكَ الْجاهِلِيَّةُ بِأَنْجاسِها، وَ لَمْ تُلْبِسْكَ مِنْ مُدْلَهِمَّاتِ ثِيابِها، وَ أَشْهَدُ يَا رَسُولَ اللّٰهِ أَنِّي مُؤْمِنٌ بِكَ وَ بِالْأَئِمَّةِ مِنْ أَهْلِ بَيْتِكَ، مُوقِنٌ بِجَمِيعِ مَا أَتَيْتَ (2)

ص: 800


1- برخوبی هایم غالب گردانی، یا مرا با نامم در میان خلایق ندا دهی، ای بزرگوار، ای بزرگوار، گذشت نما، گذشت نما، پرده پوشی کن، پرده پوشی کن . خدایا به تو پناه می آورم از اینکه در آن روز جایگاه هم در جایگاه های بدکاران باشد، یا مقامم در مقام مردم بدفرجام قرار گیرد، و زمانی که میان بندگانت جدایی اندازی، پس سوق دادی همه را با اعمالشان، گروه گروه به منازلشان، مرا با رحمتت به میان بندگان شایسته ات، در گروه اولیای پرهیزکارت به جانب بهشتیان سوق ده، ای پروردگار جهانیان .
2- سلام بر تو ای رسول خدا، سلام بر تو ای مژده ده و بیم ده، سلام بر تو ای چراغ نوربخش، سلام بر تو ای سفیر بین خدا و بندگان خدا، گواهی می دهم ای رسول خدا، که تو نوری بودی در صلبهای ارجمند، و رحمهای پاک، جاهلیت با ناپاکیهایش ناپاکت نکرد، و از جامه های چرکینش تو را نپوشاند، و گواهی می دهم ای رسول خدا که من به حضرت تو، و امامان از اهل بیتت ایمان دارم، و به همه آنچه تو آورده ای

بِهِ، راضٍ مُؤْمِنٌ، وَ أَشْهَدُ أَنَّ الْأَئِمَّةَ مِنْ أَهْلِ بَيْتِكَ، أَعْلامُ الْهُدَىٰ، وَ الْعُرْوَةُ الْوُثْقَىٰ، وَ الْحُجَّةُ عَلَىٰ أَهْلِ الدُّنْيا. اللّهمَّ لا تَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنْ زِیَارَةِ نَبِیِّکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ السَّلامُ، (1)وَ إِنْ تَوَفَّيْتَنِي فَإِنِّي أَشْهَدُ فِي مَماتِي، عَلَىٰ مَا أَشْهَدُ عَلَيْهِ فِي حَيَاتِي أَنَّكَ أَنْتَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ وَحْدَكَ لَاشَرِيكَ لَكَ، وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُكَ وَ رَسُولُكَ، وَ أَنَّ الْأَئِمَّةَ مِنْ أَهْلِ بَيْتِهِ أَوْلِياؤُكَ وَ أَنْصارُكَ وَ حُجَجُكَ عَلَىٰ خَلْقِكَ، وَ خُلَفاؤُكَ فِي عِبادِكَ، وَ أَعْلامُكَ فِي بِلادِكَ، وَ خُزَّانُ عِلْمِكَ، وَ حَفَظَةُ سِرِّكَ، وَ تَراجِمَةُ وَحْيِكَ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ بَلِّغْ رُوحَ نَبِيِّكَ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، فِي ساعَتِي هٰذِهِ وَ فِي كُلِّ ساعَةٍ تَحِيَّةً مِنِّي وَ سَلاماً، وَ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا رَسُولَ اللّٰهِ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ لَاجَعَلَهُ اللّٰهُ آخِرَ تَسْلِيمِي عَلَيْكَ . (2)

زیارت حضرت رسول (ص) و ائمه هدی (عَلَيهِم السَّلَامُ) در روزهای جُمعه از راه دور

شیخ طوسی در «مصباح» و سیّد ابن طاووس در کتاب جمال الاسبوع در رابطه با اعمال

ص: 801


1- خشنود و معتقدم، و گواهی می دهم که امامان از اهل بیتت مشعل های هدایت و دستاویزهای استوار و حجّت های بر اهل جهانند . خدایا این زیارتم را آخرین زیارت پیامبرت (درود بر او و خاندانش) قرار مده،
2- اگر مرا میراندی، پس من در مردنم شهادت می دهم بر آنچه در حیاتم شهادت دادم، که تویی خدا، معبودی جز تو نیست، یگانه و بی شریکی، و محمّد بنده و فرستاده تو است، و امامان از اهل بیتش اولیایت، و یارانت، و حجّت های تو بر خلقت، و جانشینان تو در میان بندگانت، و نشانه های تو در کشورهایت، و خزانه داران دانشت، و نگهبانان رازت، و ترجمانان وحیت می باشند . خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و به روان محمّد و خاندانش در این ساعت و در هر ساعت از جانب من تحیّت و سلام برسان، و سلام و رحمت و برکات خدا بر تو باد ای رسول خدا، خدا این سلام را آخرین سلام من قرار ندهد .

روز جُمعه فرموده اند: زیارت رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) در روز جُمعه مستحبّ است و از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده اند: هرکه در شهر خود باشد و بخواهد قبر رسول خدا و امیر المؤمنین و فاطمه و حسن و حسین و سایر حجج طاهره (عَلَيهِم السَّلَامُ) را زیارت کند در روز جُمعه غسل کند، و دو جامه پاکیزه بپوشد، و به صحرایی برود و به روایت دیگر بر بام خانه بالا رود، چهار رکعت نماز با هر سوره ای که ممکن شود بخواند، و پس از پایان نماز، رو به قبله بایستد و بگوید:

اَلسَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا النَّبِيُّ، وَرَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا النَّبِيُّ الْمُرْسَلُ، وَ الْوَصِيُّ الْمُرْتَضىٰ، وَ السَّيِّدَةُ الْكُبْرىٰ، وَ السَّيِّدَةُ الزَّهْراءُ، وَ السِّبْطانِ الْمُنْتَجَبانِ، وَ الْأَوْلادُ الْأَعْلامُ، وَ الْأُمَناءُ الْمُنْتَجَبُونَ، جِئْتُ انْقِطاعاً إِلَيْكُمْ، وَ إِلَى آبَائِكُمْ، وَ وَلَدِكُمُ الْخَلَفِ عَلَى بَرَكَةِ الْحَقِّ، فَقَلْبِي لَكُمْ مُسَلِّمٌ، وَ نُصْرَتِي لَكُمْ مُعَدَّةٌ، حَتَّى يَحْكُمَ اللّه بِدِينِهِ، فَمَعَكُمْ مَعَكُمْ لا مَعَ عَدُوِّكُمْ، إِنِّي لَمِنَ الْقَائِلِينَ بِفَضْلِكُمْ، مُقِرٌّ بِرَجْعَتِكُمْ، (1)

ص: 802


1- سلام و رحمت و برکات خدا بر تو ای پیامبر، سلام بر تو ای پیامبر فرستاده شده، و بر وصیّ ملقّب به مرتضی، و بانوی بزرگ، و سیّده زهرا و ده فرزندزاده برگزیده، و اولاد برجسته، و امینان نجیبت، آمدم با جدایی از خلق، به جانب شما و پدرانتان، و فرزندتان، آن یادگار صالح به برکت حق، دلم تسلیم شماست، یاریام برای شما آماده است، تا خدا به دینش حکم کند، با شمایم با شما، نه با دشمنان شما، من به فضل شما گویایم و به رجعت شما اقرار دارم،

لا أُنْكِرُ للّه قُدْرَةً، وَ لا أَزْعُمُ إِلّا مَا شَاءَ اللّه . سُبْحَانَ اللّه ذِي الْمُلْكِ وَ الْمَلَكُوتِ، يُسَبِّحُ اللّه بِأَسْمَائِهِ جَمِيعُ خَلْقِهِ، وَ اَلسَّلامُ عَلَیٰ أَرْوَاحِكُمْ وَ أَجْسَادِكُمْ، وَ اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ وَ رَحمةُ اللّه وَ بَرَكَاتُهُ . (1)

صلوات بر حضرت رسول (ص) و فضیلت آن

مؤلّف گوید: روایات بسیار وارد شده که از هر کجا سلام و صلوات بر رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) فرستاده شود، به آن حضرت خواهد رسید .

در روایتی وارد شده: ملکی موکّل است هر مؤمنی بگوید: صلّی اللّه علی محمّد و آله و سلّم آن ملک در جواب او بگوید: و علیک پس از آن به حضرت عرض کند: ای رسول خدا فلان شخص بر شما سلام داد، آن حضرت فرماید: و (عَلَيهِ السَّلَامُ) . در روایت معتبر آمده، آن حضرت فرمود: هرکه قبر مرا پس از مرگ من زیارت کند، مانند کسی است که در حیاتم به سوی من هجرت کرده، پس هرگاه استطاعت ندارید، به زیارت قبر من آیید، به سوی من سلام فرستید، که آن سلام به من خواهد رسید، و اخبار با این مضمون بسیار است، و ما در باب اول در ذکر

ص: 803


1- هیچ قَدرتی را برا خدا انکار ندارم، و گمان ندارم جز آنچه را خدا خواسته باشد، منزّه است خدا، دارنده ملک و ملکوت، خدایا را با نامهایش همه خلقش تسبیح می کنند . سلام بر جانها و بدنهای شما، و سلام و رحمت و برکات خدا بر شما باد .

زیارت حجج طاهره در ایام هفته، دو زیارت برای رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) در روز شنبه [صفحه 146] نقل کردیم، اگر خواستی به آنجا مراجعه کن، و خود را به فیض خواندن آن ها نائل ساز [در زیارت امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) در اذن دخول رواق مطهرش زیارت مختصری از پیامبر (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) بیاید . مؤلّف] . شایسته است صلوات فرستادن بر آن حضرت به آن صلواتی که حضرت امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) در یکی از خطبه های خود در روز جُمعه، بر آن جناب فرستاد، این صلوات در کتاب «روضه کافی» چنین است:

﴿إِنَّ اللّٰهَ وَ مَلاٰئِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يٰا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِيماً﴾ اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ بارِكْ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ تَحَنَّنْ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ سَلِّمْ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ كَأَفْضَلِ ما صَلَّيْتَ وَ بَارَكْتَ، وَ تَرَحَّمْتَ وَ تَحَنَّنْتَ وَ سَلَّمْتَ عَلىٰ إِبْراهِيمَ وَ آلِ إِبْراهِيمَ؛ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ. اللّهمَّ أَعْطِ مُحَمَّدا الْوَسِیلَةَ، وَ الشَّرَفَ (1)

ص: 804


1- به درستی که خدا و فرشتگانش بر پیامبر درود می فرستند، ای کسانی که ایمان آورده اید، بر او درود فرستید و سلام کنید سلامی کامل، خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و بر محمّد و خاندان محمّد برکت ده، و بر محمّد و خاندان محمّد مهر ورز، و بر محمّد و خاندان محمّد سلام فرست، همانند برترین درود و برکت و رحمت و مهرورزی و سلامی که بر ابراهیم و خاندان ابراهیم فرستادی، تو ستوده و بزرگواری . خدایا به محمّد عطا کن وسیله و شرف

وَ الْفَضِيلَةَ، وَ الْمَنْزِلَةَ الْكَرِيمَةَ . اَللّٰهُمَّ اجْعَلْ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ أَعْظَمَ الْخَلائِقِ كُلِّهِمْ، شَرَفاً يَوْمَ الْقِيَامَةِ، وَ أَقْرَبَهُمْ مِنْكَ مَقْعَداً، وَ أَوْجَهَهُمْ عِنْدَكَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ جَاهاً، وَ أَفْضَلَهُمْ عِنْدَكَ مَنْزِلَةً وَ نَصِيباً . اَللّٰهُمَّ أَعْطِ مُحَمَّداً أَشْرَفَ الْمَقامِ، وَ حِبَاءَ السَّلامِ، وَ شَفاعَةَ الْإِسْلامِ . اَللّٰهُمَّ وَ أَلْحِقْنا بِهِ غَيْرَ خَزايا وَ لَا ناكِثِينَ وَ لَا نادِمِينَ وَ لَا مُبَدِّلِينَ إِلٰهَ الْحَقِّ آمِينَ . (1)

و در اواخر باب زیارت صلواتی بر آن حضرت و خاندان او (عَلَيهِم السَّلَامُ) خواهد آمد .

زیارت ائمه بقیع (عَلَيهِم السَّلَامُ)

یعنی: حضرت امام حسن مجتبی، و امام زین العابدین و امام محمّد باقر و امام جعفر صادق (عَلَيهِم السَّلَامُ)

چون خواستی این بزرگواران را زیارت کنی، باید آنچه در آداب زیارت ذکر شد بجا آوری یعنی غسل و طهارت، و پوشیدن جامه های پاک و پاکیزه، و استعمال بوی خوش و اذن دخول و مانند اینها . و نیز چنین بگو:

ص: 805


1- و برتری و منزلت کریمانه . خدایا قرار ده محمّد و خاندان را بزرگترین همه خلایق، از جهت شرافت در روز قیامت، و نزدیک ترین آن ها به خود از نظر جایگاه، و آبرومندترین شان در روز قیامت از جهت شرف و عزت و برترین شان در پیشگاهت از حیث منزلت و بهره مندی . خدایا به محمّد شریف ترین مقام و جایزه و سلام و شفاعت اسلام را عطا کن . خدایا ما را به او ملحق گردان نه با رسوایی و پیمان شکنی، و پشیمانی و تغییر حقایق، ای معبود حق دعاها مستجاب باد .

يَا مَوالِيَّ يَا أَبْناءَ رَسُولِ اللّٰهِ، عَبْدُكُمْ وَ ابْنُ أَمَتِكُمْ، الذَّلِيلُ بَيْنَ أَيْدِيكُمْ، وَ الْمُضْعِفُ فِي عُلُوِّ قَدْرِكُمْ، وَ الْمُعْتَرِفُ بِحَقِّكُمْ، جاءَكُمْ مُسْتَجِيراً بِكُمْ قاصِداً إِلَىٰ حَرَمِكُمْ، مُتَقَرِّباً إِلىٰ مَقامِكُمْ، مُتَوَسِّلاً إِلَى اللّٰهِ تَعالىٰ بِكُمْ، أَ أَدْخُلُ يَا مَوَالِيَّ ؟ أَ أَدْخُلُ يَا أَوْلِياءَ اللّٰهِ ؟ أَ أَدْخُلُ يَا مَلائِكَةَ اللّٰهِ الْمُحْدِقِينَ بِهٰذَا الْحَرَمِ الْمُقِيمِينَ بِهَذَا الْمَشْهَدِ؟ (1)

و پس از خشوع و خضوع و رقّت وارد شو، و پای راست را در ورودت مقدّم بدار و بگو: اللّٰهُ أَكْبَرُ كَبِيراً، وَ الْحَمدُ لِلّٰهِ كَثِيراً، وَ سُبْحانَ اللّٰهِ بُكْرَةً وَ أَصِيلاً، وَ الْحَمدُ لِلّٰهِ الْفَرْدِ الصَّمَدِ الْماجِدِ الْأَحَدِ الْمُتَفَضِّلِ الْمَنّانِ الْمُتَطَوِّلِ الْحَنّانِ الَّذِي مَنَّ بِطَوْلِهِ، وَ سَهَّلَ زِيارَةَ سَادَاتِي بِإِحْسانِهِ، وَ لَمْ يَجْعَلْنِي عَنْ زِيارَتِهِمْ مَمْنُوعاً، بَلْ تَطَوَّلَ وَ مَنَحَ . (2)

پس نزدیک قبور مقدّسه ایشان برو، و پشت به قبله و رو به قبر ایشان بگو: السَّلامُ عَلَیْکُمْ أَئِمَّةَ الْهُدَی ؛ (3)

ص: 806


1- ای سرپرستان من، ای فرزندان رسول خدا، بنده شما، و فرزند کنیز شمایم، که خوار در برابرتان هستم، و فزاینده در والایی قَدرتان، و اعتراف کننده به حق شما، آمده به پیشگاهتان، درحالی که پناهنده به شما و قصد کننده حرم شما، و متقرّب به سوی شماست، متوسّل به خدا است به وسیله شما، آیا وارد شوم ای سرپرستانم، آیا وارد شوم ای اولیای خدا آیا وارد شوم ای ملائکه خدا، که در برگیرنده این حرم، و مقیم در این زیارتگاه هستید؟
2- خدا بزرگتر است، بزرگتر، خدا را سپاس بسیار، در بامداد و شامگاه، و سپاس خدای را خدای فرد و بی نیاز، و بزرگوار و یکتا تفضّل کننده و نعمت دهنده، و عطابخش و مهروز، خدایی که به کرمش منّت نهاد، و به احسانش زیارت سرورانم را آسان نمود و از زیارتشان محرومم نکرد، بلکه تفضّل و بخشش بی پایان بیدریغ نمود .
3- سلام بر شما ای پیشوایان هدایت،

اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ التَّقْوىٰ ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ أَيُّهَا الْحُجَجُ عَلىٰ أَهْلِ الدُّنْيا، اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ أَيُّهَا الْقُوَّامُ فِي الْبَرِيَّةِ بِالْقِسْطِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ أَهْلَ الصَّفْوَةِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ آلَ رَسُولِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ النَّجْوىٰ، أَشْهَدُ أَنَّكُمْ قَدْ بَلَّغْتُمْ وَ نَصَحْتُمْ وَ صَبَرْتُمْ فِي ذاتِ اللّٰهِ وَ كُذِّبْتُمْ وَ أُسِيءَ إِلَيْكُمْ فَغَفَرْتُمْ، وَ أَشْهَدُ أَنَّكُمُ الْأَئِمَّةُ الرَّاشِدُونَ الْمُهْتَدُونَ، وَ أَنَّ طاعَتَكُمْ مَفْرُوضَةٌ، وَ أَنَّ قَوْلَكُمُ الصِّدْقُ، وَ أَنَّكُمْ دَعَوْتُمْ فَلَمْ تُجَابُوا، وَ أَمَرْتُمْ فَلَمْ تُطَاعُوا، وَ أَنَّكُمْ دَعَائِمُ الدِّينِ وَ أَرْكَانُ الْأَرْضِ، (1) لَمْ تَزالُوا بِعَيْنِ اللّٰهِ يَنْسَخُكُمْ مِنْ أَصْلابِ كُلِّ مُطَهَّرٍ، وَ يَنْقُلُكُمْ مِنْ أَرْحامِ الْمُطَهَّراتِ، لَمْ تُدَنِّسْكُمُ الْجاهِلِيَّةُ الْجَهْلاءُ، وَ لَمْ تَشْرَكْ فِيكُمْ فِتَنُ الْأَهْوَاءِ، طِبْتُمْ وَ طَابَ مَنْبَتُكُمْ، مَنَّ بِكُمْ عَلَيْنا دَيَّانُ الدِّينِ فَجَعَلَكُمْ «فِي بُيُوتٍ أَذِنَ اللّٰهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ يُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ»، وَ جَعَلَ صَلاتَنا عَلَيْكُمْ رَحْمَةً لَنا (2)

ص: 807


1- سلام بر شما ای اهل پرهیزکاری، سلام بر شما ای حجّت ها بر اهل دنیا، سلام بر شما ای قیام کنندگان به عدالت در میان آفریدگان، سلام بر شما ای اهل برگزیدگی، سلام بر شما ای خاندان رسول خدا، سلام بر شما ای اهل راز، شهادت می دهم که دعوت حق را رساندید، و خیرخواهی نمودید، و در راه حق شکیبایی کردید، و تکذیب شدید، و نسبت به شما بدرفتاری شد، ولی شما گذشت کردید، و شهادت می دهم که شما امامان هدایت و هدایت یافته اید، و طاعت شما واجب، و گفتار شما صدق است، شما دعوت کردید، ولی اجابت نشدید، و دستور دادید، ولی اطاعت تان نکردند، شما ستون های دین و پایه های زمین هستید،
2- همواره تحت توجّه خدا بودید، که شما را از صلب های هر انسان پاک بر می داشت، و به رحم های پاکیزه منتقل تان می نمود، جاهلیت سخت و سنگین شما را آلوده نکرد، و فتنه های هوا در شما شرکت نجست، پاک بودید و جای روییدن شما پاک بود، جزادهنده روز جزا به وجود شما بر ما منّت نهاد، پس قرارتان داد در خانه هایی که خدا اجازه داد رفعت یابد، و نامشان در آن خانه ها ذکر گردد، و درودمان را بر شما رحمت برای ما

وَكَفَّارَةً لِذُنُوبِنا، إِذِ اخْتارَكُمُ اللّٰهُ لَنا، وَ طَيَّبَ خَلْقَنا بِمَا مَنَّ عَلَيْنا مِنْ وِلايَتِكُمْ، وَ كُنَّا عِنْدَهُ مُسَمِّينَ بِعِلْمِكُمْ، مُعْتَرِفِينَ بِتَصْدِيقِنا إِيَّاكُمْ، وَ هٰذَا مَقامُ مَنْ أَسْرَفَ وَ أَخْطَأَ وَ اسْتَكانَ وَ أَقَرَّ بِمَا جَنىٰ وَ رَجَا بِمَقامِهِ الْخَلاصَ وَ أَنْ يَسْتَنْقِذَهُ بِكُمْ مُسْتَنْقِذُ الْهَلْكىٰ مِنَ الرَّدىٰ، فَكُونُوا لِي شُفَعاءَ، (1) فَقَدْ وَفَدْتُ إِلَيْكُمْ إِذْ رَغِبَ عَنْكُمْ أَهْلُ الدُّنْيا وَ اتَّخَذُوا آياتِ اللّٰهِ هُزُواً وَ اسْتَكْبَرُوا عَنْها ؛ و در اینجا سر بالا کن و بگويَا مَنْ هُوَ قائِمٌ لَايَسْهُو، وَ دائِمٌ لَايَلْهُو، وَ مُحِيطٌ بِكُلِّ شَيْءٍ، لَكَ الْمَنُّ بِمَا وَفَّقْتَنِي، وَ عَرَّفْتَنِي بِما أَقَمْتَنِي عَلَيْهِ إِذْ صَدَّ عَنْهُ عِبادُكَ وَ جَهِلُوا مَعْرِفَتَهُ، وَ اسْتَخَفُّوا بِحَقِّهِ، وَ مَالُوا إِلىٰ سِواهُ، فَكانَتِ الْمِنَّةُ مِنْكَ عَلَيَّ مَعَ أَقْوامٍ خَصَصْتَهُمْ بِمَا خَصَصْتَنِي بِهِ، فَلَكَ الْحَمدُ إِذْ كُنْتُ عِنْدَكَ فِي مَقامِي هٰذَا مَذْكُوراً مَكْتُوباً فَلا تَحْرِمْنِي ما رَجَوْتُ، وَ لَا تُخَيِّبْنِي فِيما دَعَوْتُ، بِحُرْمَةِ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِينَ، وَ صَلَّى اللّٰهُ (2)

ص: 808


1- و کفاره گناهانمان قرار داد، زیرا خدا شما را برای ما انتخاب کرد، و آفرینش ما را به آنچه از ولایت شما بر ما منّت نهاد و پاکیزه ساخت، و ما در پیشگاه خدا از نامبردگان به دانش شما و اقرارکنندگان به تصدیق مان نسبت به شما بودیم، این است جایگاه کسی که زیاده روی کرد، و دچار خطا شد، و درمانده گشت، و به آنچه جنایت کرد اقرار نمود، و به این جایگاهش نجات خود را مید دارد، و اینکه به وسیله شما از ورطه هلاکت برهاندش رهاننده هلاک شدگان شما شفیعان من باشید،
2- آنگاه که وارد بر شما شوم همانگاه که مردم دنیا از شما روگردانده اند، و آیات خدا را به مسخره گرفتند، و از قبول آن ها تکبّر کردند، ای که او پابرجاست و غفلت نمی کند، و پاینده است و سرگرم نمی شود، و به همه چیز احاطه دارد، تو را منّت است به آنچه مرا موفّق نمودی، و شناساندی به من آنچه را بر آنم واداشتی، آنگاه که بندگانت از او بازداشتند، و شناختش را نادان بودند، و حقّش را سبک شمردند، و به جانب غیر او میل نمودند، پس از جانب تو بر من منّت بود، با اقوامی که اختصاص دادی آن ها را به آنچه مرا به آن اختصاص دادی، پس تو را سپاس، به خاطر اینکه در این جایگاهم نزد تو یاد شده و ثبت شده بودم، از آنچه امید کردم مرا محروم مکن، و در آنجه خواندم ناامید مساز، به حرمت محمّد و خاندان پاکش، و درود خدا

عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ . (1)

پس برای خود به هرچه که خواهی دعا کن . شیخ طوسی (رَحمهُ اللّه) در کتاب «تهذیب» فرموده: پس از آن هشت رکعت نماز زیارت بجای آور، برای هر امامی دو رکعت و شیخ طوسی و سیّد ابن طاووس گفته اند:

چون خواستی ایشان را وداع کنی، بگو:اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ أَئِمَّةَ الْهُدىٰ، وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ، أَسْتَوْدِعُكُمُ اللّٰهَ، وَ أَقْرَأُ عَلَيْكُمُ السَّلامَ، آمَنَّا بِاللّٰهِ وَ بِالرَّسُولِ وَ بِمَا جِئْتُمْ بِهِ وَ دَلَلْتُمْ عَلَيْهِ، اَللّٰهُمَّ فَاكْتُبْنا مَعَ الشَّاهِدِينَ . . (2)

سپس بسیار دعا کن، و از خدا بخواه، که دیگر بار تو را به زیارت ایشان برگرداند، و زیارت آن بزرگواران آخرین زیارت تو نباشد . علاّمه مجلسی (رَحمهُ اللّه)، در «بحار» از یکی از نسخه های قدیمی، زیارت مبسوطی ایراد فرموده و چون به تصریح ایشان و دیگران، بهترین زیارات برای آن بزرگواران زیارات جامعه است [مجموعه ای زیارات است که به هر کدام زیارت جامعه گفته می شود مانند زیارت امین اللّه، جامعه معروفه و . . . ] که پس از این ذکر خواهد شد

ص: 809


1- بر محمّد و خاندان محمّد .
2- سلام و رحمت و برکات خدا بر شما ای پیشوایان هدایت، شما را به خدا میسپارم، و بر شما سلام میفرستم، به خدا و رسول، و به آنچه شما آورید و بر آن راهنمایی کردید ایمان آوردیم، خدایا ما را با گواهان بنویس .

ان شاء اللّه، به همین خاطر ما در این مقام به همین اندازه اکتفا کردیم و در باب اول، در ذکر زیارات حجج طاهره (عَلَيهِم السَّلَامُ) در ایام هفته، زیارتی برای حضرت امام حسن (عَلَيهِ السَّلَامُ) و زیارتی برای این سه امام بزرگوار نقل کردیم، [صفحه 152]، از آن ها غفلت نشود بدان که ما در زیارت هر یک از حجج طاهره (عَلَيهِم السَّلَامُ) غیز از ائمه بقیع (عَلَيهِم السَّلَامُ) صلواتی برای صاحب زیارت ذکر می کنیم، و در صلوات بر این بزرگواران اکتفا می کنیم به صلواتی که در آخر باب زیارات ذکر می شود، به آنجا رجوع شود، و با ذکر صلوات بر ایشان ترازوی اعمال حسنه خود را سنگین کن .

قطعه ای از قصیده ازری

بدان که کثرت شوق این مهجور شکسته به آن مشاهد مشرفه مرا وادار می کند که از قصیده هائیه [یعنی قصیده ای که قافیه آن حرف «ه» است] فاضل اوحدی، مادح آل احَمدی جناب شیخ ازری (رَحمهُ اللّه) چند شعری که مناسب با این مقام است ذکر کنم و خود را به آن مشغول نمایم . درباره این قصیده از شیخ الفقهاء العظام خاتم المجتهدین الفخام شیخ محمّد حسن، صاحب «جواهر الکلام» نقل شده، که آرزو می کرد آن قصیده در نامه عمل او نوشته شود و کتاب با عظمت «جواهر» در نامه عمل ازری ثبت گردد، ازری (رَحمهُ اللّه) چنین فرموده است:

ص: 810

إِنَّ تِلْکَ الْقُلُوبَ أَقْلَقَهَا الْوَجْدُ *** وَ أَدْمَی تِلْکَ الْعُیُونَ بُکَاهَا (1)

کَانَ أَنْکَی الْخُطُوبِ لَمْ یُبْکِ مِنِّی *** مُقْلَةً لَکِنِ الْهَوَی أَبْکَاهَا (2)

کُلَّ یَوْمٍ لِلْحَادِثَاتِ عَوَادٍ *** لَیْسَ یَقْوَی رَضْوَی عَلَی مُلْتَقَاهَا (3)

کَیْفَ یُرْجَی الْخَلاصُ مِنْهُنَّ إِلّا *** بِذِمَامٍ مِنْ سَیِّدِ الرُّسُلِ طَهَ (4)

مَعْقِلُ الْخَائِفِینَ مِنْ کُلِّ خَوْفٍ *** أَوْفَرُ الْعُرُبِ ذِمَّةً أَوْفَاهَا (5)

مَصْدَرُ الْعِلْمِ لَیْسَ إِلّا لَدَیْهِ *** خَبَرُ الْکَائِنَاتِ مِنْ مُبْتَدَاهَا (6)

فَاضَ لِلْخَلْقِ مِنْهُ عِلْمٌ وَ حِلْمٌ *** أَخَذَتْ مِنْهُمَا الْعُقُولُ نُهَاهَا (7)

نَوَّهَتْ بِاسْمِهِ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ *** کَمَا نَوَّهَتْ بِصُبْحٍ ذَکَاهَا (8)

وَ غَدَتْ تَنْشُرُ الْفَضَائِلَ عَنْهُ *** کُلُّ قَوْمٍ عَلَی اخْتِلافِ لُغُاهَا (9)

طَرِبَتْ لاسْمِهِ الثَّرَی فَاسْتَطَالَتْ *** فَوْقَ عُلْوِیَّةِ السَّمَا سُفْلاهَا (10)

جَازَ مِنْ جَوْهَرِ التَّقَدُّسِ ذَاتا *** تَاهَتِ الْأَنْبِیَاءُ فِی مَعْنَاهَا (11)

لا تُجِلْ فِی صِفَاتِ أَحْمَدَ فِکْرا *** فَهِیَ الصُّورَةُ الَّتِی لَنْ تَرَاهَا (12)

أَیُّ خَلْقٍ للّه أَعْظَمُ مِنْهُ *** وَ هُوَ الْغَایَةُ الَّتِی اسْتَقْصَاهَا (13)

ص: 811


1- به راستی که شوق این دلها را به پریشانی نشانده و این چشم ها را گریه خون آلود نموده
2- جریحه دار کننده ترین بلاها دیده ام را نگریاند ولی عشق دوست آن را به گریه انداخت
3- هر روز برای حوادث بازگشتی است که کوه رضوی را قَدرت برخورد با آن ها نیست
4- چگونه امید نجات از آن ها می رود مگر با پیمانی از آقای رسولان طه
5- حصار محکم هراسندگان از هر هراسی کاملترین عرب از جهت تعهّد و وفادارترین آن ها
6- سرچشمه دانش جز نزد او نیست خبر کائنات است از ابتدای آن ها
7- از او دانش و بردباری بر خلق افاضه شد که خردها خردمندی خود را از آن دو گرفت
8- نامش را بلند آوازه کرد آسمان ها و زمین، چنان که بلند آوازه کرد صبح را آفتابش
9- و اینگونه شد که فضائل او را پخش کردند هر قومی با اختلاف زبانهایشان
10- به وجد آمد خاک از نامش و برتری گرفت از بلندترین آسمان ها پست ترین جایگاهش
11- از نظر ذات از جوهر تقدّس گذشت پیابران در عنای آن مبهوت شدند
12- فکرت را در صفات احَمد جولان مده زیرا همان صورتی است که هرگز آن را نخواهی دید
13- خدا را کداین آفریده است که بزرگتر از او باشد او هدفی است که خدا آن را استقصا نموده

قَلَّبَ الْخَافِقَیْنِ ظَهْرا لِبَطْنٍ *** فَرَأَی ذَاتَ أَحْمَدَ فَاجْتَبَاهَا (1)

لَسْتُ أَنْسَی لَهُ مَنَازِلَ قُدْسٍ *** قَدْ بَنَاهَا التُّقَی فَأَعْلَی بِنَاهَا (2)

وَ رِجَالا أَعِزَّةً فِی بُیُوتٍ *** أَذِنَ اللّه أَنْ یُعَزَّ حِمَاهَا (3)

سَادَةٌ لا تُرِیدُ إِلّا رِضَی اللّه *** کَمَا لا یُرِیدُ إِلّا رِضَاهَا (4)

خَصَّهَا مِنْ کَمَالِهِ بِالْمَعَانِی *** وَ بِأَعْلَی أَسْمَائِهِ سَمَّاهَا (5)

لَمْ یَکُونُوا لِلْعَرْشِ إِلّا کُنُوزا *** خَافِیَاتٍ سُبْحَانَ مَنْ أَبْدَاهَا (6)

کَمْ لَهُمْ أَلْسُنٌ عَنِ اللّه تُنْبِی *** هِیَ أَقْلامُ حِکْمَةٍ قَدْ بَرَاهَا (7)

وَ هُمُ الْأَعْیُنُ الصَّحِیحَاتُ تَهْدِی *** کُلَّ عَیْنٍ مَکْفُوفَةٍ عَیْنَاهَا (8)

عُلَمَاءُ أَئِمَّةٌ حُکَمَاءُ *** یَهْتَدِی النَّجْمُ بِاتِّبَاعِ هُدَاهَا (9)

قَادَةٌ عِلْمُهُمْ وَ رَأْیُ حِجَاهُمْ *** مَسْمَعَا کُلِّ حِکْمَةٍ مَنْظَرَاهَا (10)

مَا أُبَالِی وَ لَوْ أُهِیلَتْ عَلَی الْأَرْضِ *** السَّمَاوَاتُ بَعْدَ نَیْلِ وِلاهَا (11)

ذکر سایر زیارات در مدینه طیبه

ذکر سایر زیارات در مدینه طیبه به نقل از کتاب «مصباح الزائر» و غیر آن زیارت ابراهیم پسر رسول خدا

ص: 812


1- خدا شرق و غرب را طاهر به باطن زیرورو کرد پس احَمد را دید و او را انتخاب کرد
2- من منازل قدس او را فراموش نمی کنکه آن ها را تقوا بنا کرد پس بنایش را برافراشت
3- و مردان با عزّتی را در خانه هایی که خدا اجازه داد حریم آن ها عزیز شمرده شود
4- سرورانی که جز رضای خدا را نمی خواسته اند چنان که خدا هم جز رضای آنان را نمی خواست
5- آنان را از کمال خود به معناهایی اختصاص داد و آنان را به برترین نام هایش نامید
6- برای عرش جز گنج هایی نبودند پنهان، منزّه است آنکه آشکارشان کرد
7- برای آن ها چه بسیار زبان هایی است که از خدا خبر می دهد آن ها قلم های حکمتی بودند که خدا تراشید
8- آنان دیدگان سالمی هستند که راهنمایی کنند هر چشم نابینایی را دو چشم سالم آن ها
9- دانشمندان امامان حکیمانی هستند که ستارگان با پیروی از هدایت آن ها هدایت شوند
10- پیشروانی که دانش و بینش عقلشان شنیدگاه و دیدگاه هر حکمتی است
11- باک ندارم گرچه بر زمین فرو ریزد آسمان ها، پس از نائل شدن به دوستی آنان

نزدیک قبر می ایستی و می گویی:

اَلسَّلامُ عَلَی رَسُولِ اللّه ؛ اَلسَّلامُ عَلَی نَبِیِّ اللّه ؛ اَلسَّلامُ عَلَی حَبِیبِ اللّه ؛ اَلسَّلامُ عَلَی صَفِیِّ اللّه، اَلسَّلامُ عَلَی نَجِیِّ اللّه، اَلسَّلامُ عَلَی مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللّه، سَیِّدِ الْأَنْبِیَاءِ وَ خَاتَمِ الْمُرْسَلِينَ، وَ خِيَرَةِ اللّٰهِ مِنْ خَلْقِهِ فِي أَرْضِهِ وَ سَمائِهِ، اَلسَّلامُ عَلىٰ جَمِيعِ أَنْبِيائِهِ وَ رُسُلِهِ، اَلسَّلامُ عَلَى الشُّهَداءِ وَ السُّعَداءِ وَ الصَّالِحِينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْنا وَ عَلىٰ عِبادِ اللّٰهِ الصَّالِحِينَ، اَلسَّلامُ عَلَيكِ أَيَّتُهَا الرُّوحُ الزَّاكِيَةُ، اَلسَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا النَّفْسُ الشَّرِيفَةُ، اَلسَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا السُّلالَةُ الطَّاهِرَةُ، اَلسَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا النَّسَمَةُ الزَّاكِيَةُ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ خَيْرِ الْوَرىٰ، (1) اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ النَّبِيِّ الْمُجْتَبى، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ الْمَبْعُوثِ إِلىٰ كافَّةِ الْوَرىٰ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ الْبَشِيرِ النَّذِيرِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ السِّراجِ الْمُنِيرِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ الْمُؤَيَّدِ بِالْقُرْآنِ، (2)

ص: 813


1- سلام بر رسول خدا، سلام بر پیامبر خدا، سلام بر محبوب خدا، سلام بر برگزیده خدا، سلام بر راز خدا، سلام بر محمّد بن عبد اللّه، سرور پیامبران و خاتم فرستادگان، و برگزیده خدا از خلقش در زمین و آسمان، سلام بر همه پیامبران و رسولان خدا، سلام بر شهیدان و سعادتمندان و شایستگان، سلام بر ما و بر بندگان شایسته، سلام بر تو ای روح پاک، سلام بر تو ای جان شریف، سلام بر تو ای نسل پاکیزه، سلام بر تو ای انسان پاک، سلام بر تو ای فرزند بهترین مردم،
2- سلام بر تو ای فرزند پیامبر برگزیده، سلام بر تو ای فرزند برانگیخته به سوی تمام مردم، سلام بر تو ای فرزند مژده دهنده و بیم ده، سلام بر تو ای فرزند چراغ نوربخش، سلام بر تو ای فرزند تایید شده به قرآن،

اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ الْمُرْسَلِ إِلَى الْإِنْسِ وَ الْجانِّ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ صاحِبِ الرَّايَةِ وَ الْعَلامَةِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ الشَّفِيعِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ مَنْ حَباهُ اللّٰهُ بِالْكَرامَةِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ، أَشْهَدُ أَنَّكَ قَدِ اخْتارَ اللّٰهُ لَكَ دارَ إِنْعامِهِ قَبْلَ أَنْ يَكْتُبَ عَلَيْكَ أَحْكامَهُ أَوْ يُكَلِّفَكَ حَلالَهُ وَ حَرامَهُ، فَنَقَلَكَ إِلَيْهِ طَيِّباً زاكِياً مَرْضِيَّاً طاهِراً مِنْ كُلِّ نَجَسٍ، مُقَدَّساً مِنْ كُلِّ دَنَسٍ، وَ بَوَّأَكَ جَنَّةَ الْمَأْوىٰ، وَ رَفَعَكَ إِلَى الدَّرَجاتِ الْعُلىٰ، وَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْكَ صَلَاةً تَقَرُّ بِها عَيْنُ رَسُولِهِ، وَ تُبَلِّغُهُ أَكْبَرَ مَأْمُولِهِ اللّهمَّ اجْعَلْ أَفْضَلَ صَلَوَاتِکَ وَ أَزْکَاهَا وَ أَنْمَی بَرَکَاتِکَ وَ أَوْفَاهَا عَلَی رَسُولِکَ وَ نَبِیِّکَ، (1) وَ خِیَرَتِکَ مِنْ خَلْقِکَ مُحَمَّدٍ خَاتَمِ النَّبِیِّینَ، وَ عَلَی مَنْ نَسَلَ مِنْ أَوْلادِهِ الطَّیِّبِینَ، وَ عَلَی مَنْ خَلَّفَ مِنْ عِتْرَتِهِ الطَّاهِرِینَ، بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ . اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ (2)

ص: 814


1- سلام بر تو ای فرزند فرستاده شده به سوی انس و جنّ، سلام بر تو ای فرزند دارای پرچم و نشان، سلام بر تو ای فرزند شفیع روز قیامت، سلام بر تو ای فرزند کسی که خدا او را مخصوص به کرامت فرمود، سلام و رحمت و برکات خدا بر تو، شهادت می دهم که خدا خانه نعمتش را برای تو برگزید، پیش از آنکه احکامش را بر تو واجب کند، یا تو را به حلال و و حرامش مکلّف گرداند، پس تو را به سوی خود انتقال داد . پاک و پاکیزه، پسندیده و پاک از هر ناپاکی، منزّه از هر چرک، و در بهشت آسایش جایت داد، و به سوی درجات برتر بالایت برد، درود خدا بر تو درودی که دیده رسولش را به آن روشن گرداند، و به بزگترین آرزویش برساند . خدایا قرار ده برترین و پاکیزه ترین درودهایت، و فزاینده ترین و کامل ترین برکاتت را بر رسول و پیامبر
2- و برگزیده از میان بندگانت، محمّد خاتم پیامبران، و بر آنان که پدید آمدند از اولاد پاکش، و بر کسی که یادگار گذاشته از اهل بیت پاکیزه اش، به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان . خدایا از تو درخواست می کنم به حق محمّد

صَفِیِّکَ، وَ إِبْرَاهِیمَ نَجْلِ نَبِیِّکَ، أَنْ تَجْعَلَ سَعْیِی بِهِمْ مَشْکُورا، وَ ذَنْبِی بِهِمْ مَغْفُورا، وَ حَیَاتِی بِهِمْ سَعِیدَةً، وَ عَاقِبَتِی بِهِمْ حَمِیدَةً، وَ حَوَائِجِی بِهِمْ مَقْضِیَّةً، وَ أَفْعَالِی بِهِمْ مَرْضِیَّةً، وَ أُمُورِی بِهِمْ مَسْعُودَةً، وَ شُئُونِی بِهِمْ مَحْمُودَةً . اللّهمَّ [وَ] أَحْسِنْ لِیَ التَّوْفِیقَ، وَ نَفِّسْ عَنِّی کُلَّ هَمٍّ وَ ضِیقٍ . اَللّٰهُمَّ جَنِّبْنِي عِقابَكَ، وَ امْنَحْنِي ثَوابَكَ، وَ أَسْكِنِّي جِنانَكَ، وَ ارْزُقْنِي رِضْوانَكَ وَ أَمانَكَ، وَ أَشْرِكْ لِي فِي صَالِحِ دُعَائِي والِدَيَّ وَ وُلَدِي، وَ جَمِيعَ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ الْأَحْياءَ مِنْهُمْ والْأَمْواتِ إِنَّكَ وَلِيُّ الْباقِياتِ الصَّالِحاتِ، آمِينَ رَبَّ الْعالَمِينَ . (1)

پس حاجت خود را بخواه، و دو رکعت نماز زیارت بجا آر.

زیارت جناب فاطمه بنت اسد (عَلَيهَا السَّلَامُ)

نزد قبر آن مخدّره می ایستی و می گویی: السَّلامُ عَلَی نَبِیِّ اللّه ؛ (2)

ص: 815


1- برگزیده ات، و ابراهیم فرزند پیامبرت، اینکه به حق آنان قرار دهی کوششم را مورد سپاس، و گناهم را آمرزیده و زندگی ام را سعاتمندانه، و عاقبتم را ستوده، و حاجاتم را روا گشته، و کارهایم را پسنیده، و امورم، را ملازم با سعادت، و شونم را پسندیده . خدایا، و توفیق را برایم نیکو گردان، و هر اندوه و فشاری را از من برطرف ساز . خدایا مرا از کیفرت برکنار دار، و ثوابت را بی دریغ به من ببخش، و در بهشتت جایم ده، و خشنودی و امانت را روزی ام کن، و با من در دعا های شایسته ام شریک کن پدر و مادر و فرزندانم را، و همه مردان و زنان اهل ایمان را، زنده و مرده آنان را، به درستی که تو صاحب ماندنی های شایسته ای، اجابت فرما ای پروردگار جهانیان .
2- سلام بر رسول خدا،

اَلسَّلامُ عَلىٰ رَسُولِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلىٰ مُحَمَّدٍ سَيِّدِ الْمُرْسَلِينَ، اَلسَّلامُ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ سَيِّدِ الْأَوَّلِينَ، اَلسَّلامُ عَلىٰ مُحَمَّدٍ سَيِّدِ الْآخِرِينَ، اَلسَّلامُ عَلىٰ مَنْ بَعَثَهُ اللّٰهُ رَحْمَةً لِلْعالَمِينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا النَّبِيُّ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَکَاتُهُ، اَلسَّلامُ عَلىٰ فاطِمَةَ بِنْتِ أَسَدٍ الْهاشِمِيَّةِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الصِّدِّيقَةُ الْمَرْضِيَّةُ، اَلسَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا التَّقِيَّةُ النَّقِيَّةُ، اَلسَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الْكَرِيمَةُ الرَّضِيَّةُ، اَلسَّلامُ عَلَيْكِ يَا كافِلَةَ مُحَمَّدٍ خاتَمِ النَّبِيِّينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكِ يا والِدَةَ سَيِّدِ الْوَصِيِّينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكِ يَا مَنْ ظَهَرَتْ شَفَقَتُها عَلىٰ رَسُولِ اللّٰهِ خاتَمِ النَّبِيِّينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكِ يَا مَنْ تَرْبِيَتُها لِوَليِّ اللّٰهِ الْأَمِينِ (1) السَّلامُ عَلَیْکِ وَ عَلَی رُوحِکِ وَ بَدَنِکِ الطَّاهِرِ؛ السَّلامُ عَلَیْکِ وَ عَلَی وَلَدِکِ وَ رَحمةُ اللّه وَ بَرَکَاتُهُ، أَشْهَدُ أَنَّکِ أَحْسَنْتِ الْکَفَالَةَ، وَ أَدَّیْتِ الْأَمَانَةَ، وَ اجْتَهَدْتِ فِی مَرْضَاتِ اللّه، وَ بَالَغْتِ فِی حِفْظِ رَسُولِ اللّه، عَارِفَةً بِحَقِّهِ، (2)

ص: 816


1- سلام بر محمّد سرور رسولان، سلام بر محمّد سرور پیشینیان، سلام بر محمّد سرور آیندگان، سلام بر کسی که خدا او را رحمتی برای جهانیان برانگیخت، سلام و رحمت و برکات خدا بر تو ای پیامبر . سلام بر فاطمه دختر اسد آن بانوی هاشمیه، سلام بر تو ای صدیقه پسندیده، سلام بر تو ای پرهیزکار پاکیزه، سلام برتو ای بزرگوار خشنود، سلام تو ای کفالت کننده محمّد خاتم پیامبران، سلام بر تو ای مادر سرور اوصیاء، سلام بر تو ای که غمخواری ات بر رسول خدا خاتم پیامبران آشکار شد، سلام بر تو ای که پرورشش برای ولی امین خدا بود،
2- سلام بر تو و بر روح و بدن پاک تو، سلام و رحمت و برکات خدا بر تو و فرزندت، شهادت می دهم که به خوبی سرپرستی کردی، و امانت را ادا نمودی، و در راه خشنودی حق کوشیدی، و نهایت زحمت را در حفظ رسول خدا متحمّل شدی، درحالی که به حقّش عارف بودی،

مُؤْمِنَةً بِصِدْقِهِ، مُعْتَرِفَةً بِنُبُوَّتِهِ، مُسْتَبْصِرَةً بِنِعْمَتِهِ، كافِلَةً بِتَرْبِيَتِهِ، مُشْفِقَةً عَلىٰ نَفْسِهِ، واقِفَةً عَلىٰ خِدْمَتِهِ، مُخْتارَةً رِضَاهُ، [مُؤْثِرَةً هَواهُ]، وَ أَشْهَدُ أَنَّكِ مَضَيْتِ عَلَى الْإِيمانِ، وَ التَّمَسُّكِ بِأَشْرَفِ الْأَدْيانِ، راضِيَةً مَرْضِيَّةً، طاهِرَةً زَكِيَّةً، تَقِيَّةً نَقِيَّةً، فَرَضِيَ اللّٰهُ عَنْكِ وَ أَرْضاكِ، وَ جَعَلَ الْجَنَّةَ مَنْزِلَكِ وَ مَأْواكِ . اللّهمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ انْفَعْنِی بِزِیَارَتِهَا، وَ ثَبِّتْنِی عَلَی مَحَبَّتِهَا، وَ لا تَحْرِمْنِی شَفَاعَتَهَا، وَ شَفَاعَةَ الْأَئِمَّةِ مِنْ ذُرِّیَّتِهَا، (1) و ارْزُقْنِي مُرافَقَتَها، وَ احْشُرْنِي مَعَها وَ مَعَ أَوْلادِهَا الطَّاهِرِينَ، اَللّٰهُمَّ لَاتَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنْ زِيارَتِي إِيَّاها، وَ ارْزُقْنِي الْعَوْدَ إِلَيْها أَبَداً مَا أَبْقَيْتَنِي، وَ إِذا تَوَفَّيْتَنِي فَاحْشُرْنِي فِي زُمْرَتِها، وَ أَدْخِلنِي فِي شَفاعَتِها، بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . اَللّٰهُمَّ بِحَقِّها عِنْدَكَ، وَ مَنْزِلَتِها لَدَيْكَ اغْفِرْ لِي وَ لِوالِدَيَّ، وَ لِجَمِيعِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ، وَ آتِنا فِي الدُّنْيا حَسَنَةً وَ فِي الْآخِرَةِ (2)

ص: 817


1- و به راستگویی اش ایمان داشتی، و به نبوّتش معترف بودی، و به نعمتش بصیرت داشتی، تربیتش را عهده دار، بر وجودش غم خوار، و به خدمتش مهیّا، و خشنودی اش را اختیار نمودی، شهادت می دهم که بر ایمان، و تمسّک به شریف ترین ادیان از جهان گذشتی، خشنود و پسندیده، پاک و پاکیزه، پرهیزکار و نظیف، خدا از تو خشنود باشد، و خشنودت نماید، و منزل و جایگاهت را بهشت قرار دهد . خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و به زیارت او سودم ده، و بر محبّتش پایدارم کن، و مرا از شفاعتش و شفاعت امامان از نسلش محروم مفرما،
2- و هم جواری و محشور شدن با او و فرزندان پاکش را روزی ام کن . خدایا این زیارت را آخرین زیارتم از این بانو قرار مده، بازگشت به زیارتش را همیشه تا زنده ام می داری روزی ام فرما، و چون مرا میراندی در گروه او محشورم کن، و در شفاعتش واردم نما، به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان . خدای به حق او مقامش در پیشگاهت، مرا و پدر و مادرم و همه مردان و زنان با ایمان را بیامرز، و به ما در دنیا و آخرت

حَسَنَةً وَ قِنا بِرَحْمَتِكَ عَذابَ النَّارِ . (1)

سپس دو رکعت نماز زیارت می خوانی و به آنچه که خواهی دعا می کنی و برمی گردی .

زیارت حضرت حمزه (عَلَيهِ السَّلَامُ)

چون به زیارت آن حضرت نزد قبرش رفتی بگو:اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا عَمَّ رَسُولِ اللّٰه، صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يَا خَيْرَ الشُّهَداءِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا أَسَدَ اللّٰهِ وَ أَسَدَ رَسُولِهِ، أَشْهَدُ أَنَّكَ قَدْ جاهَدْتَ فِي اللّٰهِ عَزَّوَجَلَّ، وَجُدْتَ بِنَفْسِكَ، وَ نَصَحْتَ رَسُولَ اللّٰهِ، وَ كُنْتَ فِيما عِنْدَاللّٰهِ سُبْحانَهُ راغِباً، بِأَبِي أَنْتَ وَ أُمِّي أَتَيْتُكَ مُتَقَرِّباً إِلَى اللّٰهِ عَزَّ وَ جَلَّ بِزِيارَتِكَ، وَ مُتَقَرِّباً إِلىٰ رَسُولِ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ بِذٰلِكَ، راغِباً إِلَيْكَ فِي الشَّفاعَةِ، أَبْتَغْي بِزِيارَتِكَ (بِذَلِکَ) خَلاصَ نَفْسِی، مُتَعَوِّذا بِکَ مِنْ نَارٍ اسْتَحَقَّهَا مِثْلِی، بِمَا (2)

ص: 818


1- پاداش نیکو عنایت کن، و به رحمتت، از عذاب دوزخ نگاهمان دار
2- سلام بر تو ای عموی رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش باد) سلام بر تو ای بهترین شهیدان، سلام بر تو ای شیر خدا و شیر رسول خدا، شهادت می دهم که تو در راه خدای عزّ و جلّ جهاد کردی، و جانت را بخشیدی، و برای رسول خدا خیرخواهی نمودی، و آنچه را نزد خدای پاک بود رغبت داشتی، پدر و مادرم فدایت، به سویت آمدم، تا با این آمدن به رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش باد) تقرّب جویم، مشتاق به توام در شفاعت، با زیارتت رهایی جانم را می طلبم، به تو پناهنده ام از آتشی که مثل من به خاطر

جَنَیْتُ عَلَی نَفْسِی هَارِبا مِنْ ذُنُوبِیَ، الَّتِی احْتَطَبْتُهَا عَلَی ظَهْرِی فَزِعاً إِلَیْکَ رَجَاءَ رَحْمَةِ رَبِّی، أَتَیْتُکَ مِنْ شُقَّةٍ بَعِیدَةٍ، طَالِبا فَکَاکَ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ، وَ قَدْ أَوْقَرَتْ ظَهْرِی ذُنُوبِی، (1)وَأَتَيْتُ مَا أَسْخَطَ رَبِّي ؛ وَ لَمْ أَجِدْ أَحَداً أَفْزَعُ إِلَيْهِ خَيْراً لِي مِنْكُمْ أَهْلَ بَيْتِ الرَّحْمَةِ، فَكُنْ لِي شَفِيعاً يَوْمَ فَقْرِي وَ حاجَتِي، فَقَدْ سِرْتُ إِلَيْكَ مَحْزُوناً، وَ أَتَيْتُكَ مَكْرُوباً، وَ سَكَبْتُ عَبْرَتِي عِنْدَكَ باكِياً، وَ صِرْتُ إِلَيْكَ مُفْرَداً، وَأَنْتَ مِمَّنْ أَمَرَنِيَ اللّٰهُ بِصِلَتِهِ، وَ حَثَّنِي عَلىٰ بِرِّهِ، وَ دَلَّنِي عَلىٰ فَضْلِهِ، وَ هَدانِي لِحُبِّهِ، وَ رَغَّبَنِي فِي الْوِفادَةِ إِلَيْهِ، وَ أَلْهَمَنِي طَلَبَ الْحَوائِجِ عِنْدَهُ، أَنْتُمْ أَهْلُ بَيْتٍ لَا يَشْقىٰ مَنْ تَوَلَّاكُمْ، وَ لَا يَخِيبُ مَنْ أَتاكُمْ، وَ لَا يَخْسَرُ مَنْ يَهْواكُمْ، وَ لَا يَسْعَدُ مَنْ عاداكُمْ . (2)

پس رو به قبله می کنی، و دو رکعت نماز زیارت بجا می آوری، وپس از تمام شدن نماز، خود را به قبر می چسبانی و می گویی:

ص: 819


1- جنایتی که برخود کرده ام مستحقّ آن است، از گناهانی که بر پشتم بار کرده ام گریزانم، به امید رحمت پروردگارم به تو پناهنده ام، از راه دور مشقّت باری به سویت آمدم، خواهان آزادی ام از آتش دوزخ، پشتم را گناهانم سنگین بار کرده،
2- و بجا آورده ام آنچه را که پروردگارم را به خشم آورده، احدی را برای خود بهتر از شما اهل بیت رحمت نیافتم که به او پناه برم، پس روز تهیدستی و حاجت شفیع من باش، که اندوهگین به سویت سیر کردم، و محزون به جانبت آمدم، و گریه کنان در پیشگاهت اشک ریختم، و تنها به محضرت آمدم، و تو از کسانی هستی که خدا پیوندش را به من دستور داده، و به نیکی بر او فرمانم داده، و بر فضلش دلالتم کرده، و به محبّتش راهنمایی ام نموده، و به وارد شدن بر او تشویقم کرده، و خواستن حوایج را نزد او به من الهام نموده، شما اهل بیتی هستید که هرکه دوستتان بدارد هرگز بدبخت نشود، و هرکه به جانب شما آید هرگز محروم نگردد، و هرکه هوای شما را بدارد هرگز زیانکار نشود، و هرکه شما را دشمن بدارد هرگز به سعادت نرسد .

اللّهمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ . اللّهمَّ إِنِّی تَعَرَّضْتُ لِرَحْمَتِکَ، بِلُزُومِی لِقَبْرِ عَمِّ نَبِیِّکَ، صَلَّی اللّه عَلَیْهِ وَ آلِهِ لِیُجِیرَنِی مِنْ نِقْمَتِکَ [وَ سَخَطِکَ وَ مَقْتِکَ ] فِی یَوْمٍ تَکْثُرُ فِیهِ الْأَصْوَاتُ، وَ تَشْغَلُ کُلُّ نَفْسٍ بِمَا قَدَّمَتْ، وَ تُجَادِلُ عَنْ نَفْسِهَا، فَإِنْ تَرْحَمْنِی الْیَوْمَ فَلا خَوْفٌ عَلَیَّ وَ لا حُزْنٌ، وَ إِنْ تُعَاقِبْ فَمَوْلًی لَهُ الْقُدْرَةُ عَلَی عَبْدِهِ، وَ لا تُخَیِّبْنِی بَعْدَ الْیَوْمِ، وَ لَا تَصْرِفْنِي بِغَيْرِ حاجَتِي، فَقَدْ لَصِقْتُ بِقَبْرِ عَمِّ نَبِيِّكَ، وَ تَقَرَّبْتُ بِهِ إِلَيْكَ ابْتِغاءَ مَرْضاتِكَ، وَ رَجاءَ رَحْمَتِكَ، فَتَقَبَّلْ مِنِّي، وَعُدْ بِحِلْمِكَ عَلىٰ جَهْلِي، وَ بِرَأْفَتِكَ عَلىٰ جِنايَةِ نَفْسِي، فَقَدْ عَظُمْ جُرْمِي، وَ مَا أَخافُ أَنْ تَظْلِمَنِي وَ لٰكِنْ أَخافُ سُوءَ الْحِسابِ، (1) فَانْظُرِ الْيَوْمَ تَقَلُّبِي عَلىٰ قَبْرِ عَمِّ نَبِيِّكَ، فَبِهِمَا فُكَّنِي مِنَ النَّارِ، وَ لا تُخَيِّبْ سَعْيِي، وَ لَا يَهُونَنَّ عَلَيْكَ ابْتِهالِي، وَ لَا تَحْجُبَنَّ عَنْكَ صَوْتِي، وَ لَا تَقْلِبْنِي بِغَيْرِ حَوائِجِي، يَا غِياثَ كُلِّ مَكْرُوبٍ وَ مَحْزُونٍ، وَ يَا (2)

ص: 820


1- پس رو به قبله میکنی، و دو رکعت نماز زیارت بجا می آوری، و پس از تمام شدن، نماز، خود را به قبر می چسبانی و می گویی: خدای بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، خدایا، من با ملازمت قبر عموی پیامبرت (درود خدا بر او و خاندانش باد )، خود را در معرض رحمتت قرار دادم، تا از انتقامت پناهم دهد، در روزی که ناله ها در آن بسیار می شود، و سرگرم شود هرکه به آنچه پیش فرستاده، و از خود دفاع نماید، اگر در آن روز به من رحم کنی، ترس و اندوهی بر من نیست، و اگر کیفرم دهی، پس مولایی هستی که او را بر بنده اش قدرت کامل است، پس از این روز محرومم مساز، و بدون برآورده شدن حاجتم باز مگردان، چرا که خود را به قبر عموی پیامبرت چسباندم، و به وسیله او به سوی تو تقرّب جستم، برای طلب رضای تو، و امید به رحمتت، بنابراین از من بپذیر، و به بردباری ات بر جهلم به من بازگرد، و به مهرت بر جنایتی که بر خود وارد آوردم، هرآینه گناهم بزرگ شد، و از اینکه به من ستم کنی نمی ترسم، ولی از بدی حساب می ترسم،
2- پس امروز غلطیدنم بر قبر عموی پیامبرت را بنگر، پس به حق حرمت آن دو بزرگوار از آتش آزادم کن، و کوششم را محروم از رحمت مفرما، و زاری ام بر تو سبک نیاید، و صدایم از تو محجوب نگردد، و بدون برآورده شدن حاجتم مرا باز نگردان، ای فریادرس هر دلگیر اندوهگین، ای

مُفَرِّجاً عَنِ الْمَلْهُوفِ الْحَيْرانِ الْغَرِيْقِ، الْمُشْرِفِ عَلَى الْهَلَكَةِ، فَصَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ انْظُرْ إِلَيَّ نَظْرَةً لَاأَشْقىٰ بَعْدَها أَبَداً، وَ ارْحَمْ تَضَرُّعِي وَ عَبْرَتِي وَ انْفِرادِي، (1) فَقَدْ رَجَوْتُ رِضَاکَ، وَ تَحَرَّیْتُ الْخَیْرَ الَّذِی لا یُعْطِیهِ أَحَدٌ سِوَاکَ، فَلا تَرُدَّ أَمَلِی اَللّٰهُمَّ إِنْ تُعاقِبْ فَمَوْلىً لَهُ الْقُدْرَةُ عَلىٰ عَبْدِه، وَ جَزائِهِ بِسُوءِ فِعْلِهِ، فَلَا أَخِيبَنَّ الْيَوْمَ، وَ لا تَصْرِفْنِي بِغَيْرِ حَاجَتِي، وَ لَا تُخَيِّبَنَّ شُخُوصِي وَ وِفادَتِي، فَقَدْ أَنْفَدْتُ نَفَقَتِي، وَ أَتْعَبْتُ بَدَنِي، وَ قَطَعْتُ الْمَفازاتِ، وَ خَلَّفْتُ الْأَهْلَ وَ الْمالَ وَ مَا خَوَّلْتَنِي، وَ آثَرْتُ مَا عِنْدَكَ عَلىٰ نَفْسِي، وَ لُذْتُ بِقَبْرِ عَمِّ نَبِيِّكَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، وَ تَقَرَّبْتُ بِهِ ابْتِغاءَ مَرْضاتِكَ، فَعُدْ بِحِلْمِكَ عَلىٰ جَهْلِي، وَ بِرَأْفَتِكَ عَلىٰ ذَنْبِي، فَقَدْ عَظُمَ جُرْمِي، بِرَحْمَتِكَ يَا كَرِيمُ يَا كَرِيمُ (2)

فضیلت زیارت حضرت حمزه (عَلَيهِ السَّلَامُ)

مؤلّف گوید: مدایح جناب حمزه (رَحمهُ اللّه) و فضیلت زیارت آن

ص: 821


1- گشاینده اندوه از غم زده سرگردان و غرق شده مشرف به هلاکت، پس بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و به من نظر کن نظر کردنی که بعد از آن بدبخت نشوم هرگز، و به زاری و اشک و تنهایی ام رحم کن،
2- من خشنودی ات را امید دارم، و جویای آن خیری هستم، که احدی آن را جز تو عطا نمی کند، پس آرزویم را باز مگردان، خدایا اگر کیفر کنی، پس مولایی هستی که بر بنده اش و سزایش به بدی عملش قَدرت دارد، پس امروز نومیدم مکن، و بدون حاجتم باز مگردان، و حرکت کردن و آمدنم را ناامید مفرما، زیرا توشه ام را خرج کردم، و بدن را به زحمت انداختم، و بیابان های خطرناک را پشت سر گذاشتم، و اهل و مال و آنچه را به من دادی بجای گذاردم و آنچه را نزد تو است بر خود اختیار نمودم، و به قبر عموی پیامبرت (درود خدا بر او و خاندانش باد) پناه بردم، و به وسیله او برای به دست آوردن رضایت تقرّب جستم، پس به بردباری ات بر جهلم، و به رأفتت بر گناهم بازگرد، به راستی بزرگ شده، به مهربانی ات ای بزرگوار، ای بزرگوار .

حضرت پیش از آن است که ذکر شود . فخر المحققین (رَحمهُ اللّه) در «رساله فخریه» فرموده است: زیارت حمزه و باقی شهدای مدفون در احد مستحبّ است، زیرا از رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) روایت شده: هر که مرا زیارت کند و عمویم حمزه را زیارت نکند، همانا به من جفا کرده است . این فقیر در کتاب «بیت الأحزان» در مصائب سیّده زنان عالم نقل کرده ام که حضرت فاطمه (عَلَيهَا السَّلَامُ) پس از وفات پدر بزرگوار خود، هر روز دوشنبه و پنجشنبه به زیارت حمزه و شهدای احد می رفت و نماز می خواند و دعا می کرد و این عمل را تا زمان وفاتش ترک نکرد . محمود بن لبید گفته است: آن سیّده جلیله کنار قبر حمزه می رفت، و گریه می کرد، من در یکی از روزها به زیارت حمزه مشرّف شدم، دیدم آن مظلومه نزد قبر حمزه مشغول به گریه است، من صبر کردم تا از گریه آرام شد، نزدیک رفتم و سلام کردم و گفتم: ای سیّده زنان، به حق خدا قسم، با این گریه ات رگهای دلم را قطع کردی! ! فرمود: ای ابا عمر گریستن برای من شایسته است، زیرا مصیبت بهترین پدرها رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) به من رسیده، آنگاه فرمود:

وا شَوقاهُ اِلی رَسولِ اللّه (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ )، و چنین انشاء کرد:

ص: 822

إِذَا مَاتَ یَوْما مَیِّتٌ قَلَّ ذِکْرُهُ*** وَ ذِکْرُ أَبِی مُذْ مَاتَ وَ اللّه أَکْثَرُ (1)

شیخ مفید (رَحمهُ اللّه علیه) فرمود وَ کَانَ رَسُولُ اللّه صلی اللّه علیه و آله، أَمَرَ فِی حَیَاتِهِ بِزِیَارَةِ قَبْرِ حَمْزَةَ عَلَيهِ السَّلَامُ، وَ کَانَ یُلِمُّ بِهِ وَ بِالشُّهَدَاءِ، وَ لَمْ تَزَلْ فَاطِمَةُ عَلَيهَا السَّلَامُ بَعْدَ وَفَاتِهِ، صلی اللّه علیه و آله، تَغْدُو إِلَی قَبْرِهِ وَ تَرُوحُ وَ الْمُسْلِمُونَ یَنْتَابُونَ عَلَی زِیَارَتِهِ وَ مُلازَمَةِ قَبْرِهِ . (2)

زیارت شهدای احد

در زیارت ایشان می گویی: اَلسَّلامُ عَلىٰ رَسُولِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَىٰ نَبِيِّ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلىٰ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلىٰ أَهْلِ بَيْتِهِ الطَّاهِرِينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ أَيُّهَا الشُّهَداءُ الْمُؤْمِنُونَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ يَا أَهْلَ بَيْتِ الْإِيمانِ وَ التَّوْحِيدِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ يَا أَنْصارَ دِينِ اللّٰهِ وَ أَنْصارَ رَسُولِهِ عَلَيْهِ وَ آلِهِ اَلسَّلامُ، سَلامٌ عَلَيْكُمْ بِمَا صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَى الدَّارِ، أَشْهَدُ أَنَّ (3)

ص: 823


1- چون بمیرد روزی مرده ای یادش کم شود و یاد پدرم از وقتی که وفات کرد به خدا قسم بیشتر است
2- رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش باد) در زمان حیاتش به زیارت قبر حمزه امر فرمود، و خود آن حضرت به زیارت حمزه و شهداء می آمد، و فاطمه (درود خدا بر او) همواره پس از وفات پیامبر (درود خدا بر او و خاندانش باد) همواره صبح و شب به جانب قبر حمزه می رفت، و مسلمانان هم برای زیارت و ملازمت قبر حمزه نوبت به نوبت می آمدند .
3- سلام بر رسول خدا، سلام بر پیامبر خدا، سلام بر محمّد بن عبد اللّه، سلام بر اهل بیت پاکش، سلام بر شما ای شهیدان مؤمن، سلام بر شما ای اهل بیت ایمان، و تَوحید، سلام بر شما ای یاوران دین خدا و رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش باد) سلام بر شما بخاطر آن صبری که کردید، چه خوب است سرانجام خانه آخرت، شهادت می دهم که

اللّٰهَ اخْتارَكُمْ لِدِينِهِ، وَ اصْطَفاكُمْ لِرَسُوتلِهِ، وَ أَشْهَدُ أَنَّكُمْ قَدْ جاهَدْتُمْ فِي اللّٰهِ حَقَّ جِهادِهِ، وَ ذَبَبْتُمْ عَنْ دِينِ اللّٰهِ وَ عَنْ نَبِيِّهِ، وَجُدْتُمْ بِأَنْفُسِكُمْ دُونَهُ، وَ أَشْهَدُ أَنَّكُمْ قُتِلْتُمْ عَلىٰ مِنْهاجِ رَسُولِ اللّٰهِ، فَجَزاكُمُ اللّٰهُ عَنْ نَبِيِّهِ وَ عَنِ الْإِسْلامِ وَ أَهْلِهِ أَفْضَلَ الْجَزاءِ، وَ عَرَّفَنا وُجُوهَكُمْ فِي مَحَلِّ رِضْوانِهِ، وَ مَوْضِعِ إِكْرامِهِ مَعَ النَّبِيِّينَ وَ الصِّدِّيقِينَ وَ الشُّهَداءِ (1) وَ الصَّالِحِینَ وَ حَسُنَ أُولَئِکَ رَفِیقاً، أَشْهَدُ أَنَّكُمْ حِزْبُ اللّٰهِ، وَ أَنَّ مَنْ حارَبَكُمْ فَقَدْ حارَبَ اللّٰهَ، وَ أَنَّكُمْ لَمِنَ الْمُقَرَّبِينَ الْفائِزِينَ الَّذِينَ هُمْ أَحْياءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ، فَعَلَىٰ مَنْ قَتَلَكُمْ لَعْنَةُ اللّٰهِ وَ الْمَلائِكَةِ وَ النَّاسِ أَجْمَعِينَ، أَتَيْتُكُمْ يَا أَهْلَ التَّوْحِيدِ زائِراً، وَ بِحَقِّكُمْ عارِفاً، وَ بِزِيارَتِكُمْ إِلَى اللّٰهِ مُتَقَرِّباً، وَ بِمَا سَبَقَ مِنْ شَرِيفِ الْأَعْمالِ وَ مَرْضِيِّ الْأَفْعالِ عالِماً، فَعَلَيْكُمْ سَلامُ اللّٰهِ وَ رَحْمَتُهُ وَ بَرَكاتُهُ، وَ عَلىٰ مَنْ قَتَلَكُمْ لَعْنَةُ اللّٰهِ وَ غَضَبُهُ وَ سَخَطُهُ . اَللّٰهُمَّ (2)

ص: 824


1- خدا شما را برای دینش برگزید، و برای رسولش انتخاب کرد، و شهادت می دهم که شما در راه خدا جهاد کردید جهادی شایسته، و از دین خدا و پیامبرش دفاع نمودید، و در برابر رسول خدا جانبازی کردید، و شهادت می دهم که بر روش رسول خدا کشته شدید، پس خدا شما را از جانب پیامبر و از سوی اسلام و اهلش پاداش دهد بهترین پاداش، و در محل رضوان و موضع اکرامش شما را به ما بشناسد، در کنار انبیا و صدیقین و شهدا
2- صالحین، و آنان از جهت رفاقت نیکو رفیقانی هستند، شهادت می دهم که شما حزب خدایی، و اینکه هرکس با شما جنگید، با خدا جنگیده، و شما از مقرّبان و رستگاران هستید، آنان که نزد خدا زنده اند، و روزی داده می شوند، لعنت خدا و فرشتگان و همه مردم بر آنان باد که شما را کشتند، ای اهل تَوحید زیارت کنان به محضرتان آمدم، به حق شما آگاهم و به زیارت تان به سوی خدا تقرّب می جویم، و به آنچه که از اعمال شریفه، و کارهای پسندیده گذشته دانایم، سلام و رحمت و برکات خدا بر شما باد، و لعنت خدا و خشم و غضبش بر آنان که شما را کشتند . خدایا

انْفَعْنِي بِزِيارَتِهِمْ، وَ ثَبِّتْنِي عَلىٰ قَصْدِهِمْ، وَ تَوَفَّنِي عَلىٰ مَا تَوَفَّيْتَهُمْ عَلَيْهِ، وَ اجْمَعْ بَيْنِي وَ بَيْنَهُمْ فِي مُسْتَقَرِّ دارِ رَحْمَتِكَ، أَشْهَدُ أَنَّكُمْ لَنَا فَرَطٌ، وَ نَحْنُ بِكُمْ لاحِقُونَ . (1)

و سوره «اِنّا اَنزَلناهُ» را تا توانی می خوانی و بعضی گفته اند نزد هر شهیدی که او را زیارت می کنی دو رکعت نماز بجای آر، و برگرد.

ذکرمساجد معظمه در مدینه (مانند مسجد قباو . . )

از جمله مسجد قباست که از آغاز بر پایه پرهیزکاری بنا شده، روایت شده: هرکه به آن مسجد برود و دو رکعت نماز بگذارد، با ثواب عمره باز می گردد .

پس به آن مسجد شریف برو، و دو رکعت نماز تحیّت مسجد بجا آور، و تسبیح حضرت زهرا (عَلَيهَا السَّلَامُ) را بخوان و زیارت جامعه را که اوّلش « اَلسَّلاَمُ عَلَى أَوْلِيَاءِ اللّه» است قرائت کن، ما آن را زیارت اول جامعه قرار می دهیم و در اواخر باب ان شاء اللّه تعالی خواهد آمد، پس خدا را بخوان و بگو: «یا کائِناً قَبْلَ کل شَیءٍ» و

ص: 825


1- به زیارت اینان سودم ده، و بر قصدشان ثابتم دار، و بر آنچه آنان را بر آن میراندی مرا بمیران، و در قرارگاه خانه رحمتت میان من و آنان جمع کن، شهادت می دهم که شما بر ما پیشی گرفتید، و ما هم به شما ملحق می شویم .

این دعایی است طولانی و نقلش منافی با اختصار است، هرکه خواهد به باب مزار کتاب بحار الأنوار مراجعه کند . و در مشربه ام ابراهیم [یعنی غرفه مادر حضرت ابراهیم فرزند رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) ]که مسکن و محّل نماز رسول حق (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) بوده نماز بگذار، و نیز نماز بخوان در مسجد فضیخ که نزدیک مسجد قباست و آن را مسجد «ردّ شمس» هم می گویند، همچنین در مسجد فتح که مسجد «احزاب» می خوانند زمانی که در مسجد فتح از نماز فارغ شدی بگو:

يَا صَرِيخَ الْمَكْرُوبِينَ، وَ يَا مُجِيبَ دَعْوَةِ الْمُضْطَرِّينَ، وَ يَا مُغِيثَ الْمَهْمُومِينَ، اكْشِفْ عَنِّي ضُرِّي وَ هَمِّي وَ كَرْبِي وَ غَمِّي كَمَا كَشَفْتَ عَنْ نَبِيِّكَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ هَمَّهُ، وَ كَفَيْتَهُ هَوْلَ عَدُوِّهِ، وَ اكْفِنِي مَا أَهَمَّنِي مِنْ أَمْرِ الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ، يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1)

و در خانه حضرت سجّاد (عَلَيهِ السَّلَامُ)، و امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) و مسجد سلمان (رَحمهُ اللّه )، و مسجد امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) که مقابل قبر حمزه (رَحمهُ اللّه) است، و مسجد مباهله تا جایی که بتوانی نماز بخوان،

ص: 826


1- ای فریادرس گرفتاران، ای اجابت کننده دعای ناچاران، ای دادرس اندوهگینان، بدحالی و اندوه و گرفتاری و غمم را برطرف ساز، چنان که از پیامبرت (درود خدا بر او و خاندانش باد) اندوهش را برطرف کردی و او را از هراس دشمنش کفایت نمودی، در آنچه از کار دنیا و آخرت اندیشه مرا مشغول داشته کفایتم کن، ای مهربان ترین مهربانان .

و به آنچه خواهی دعا کن،

زیارت وداع حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ )

هرگاه خواستی از مدینه بیرون روی، غسل کن، و نزد قبر رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) برو، و آنچه پیش از این انجام می دادی انجام ده، آنگاه آن حضرت را وداع کن و بگو: اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا رَسُولَ اللّٰهِ، أَسْتَوْدِعُكَ اللّٰهَ وَ أَسْتَرْعِيكَ وَ أَقْرَأُ عَلَيْكَ اَلسَّلامَ، آمَنْتُ بِاللّٰهِ وَ بِمَا جِئْتَ بِهِ وَ دَلَلْتَ عَلَيْهِ . اَللّٰهُمَّ لَاتَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنِّي لِزِيارَةِ قَبْرِ نَبِيِّكَ، فَإِنْ تَوَفَّيْتَنِي قَبْلَ ذٰلِكَ فَإِنِّي أَشْهَدُ فِي مَماتِي عَلىٰ مَا شَهِدْتُ عَلَيْهِ فِي حَيَاتِي أَنْ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ، وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُكَ وَ رَسُولُكَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ . (1)

حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) در وداع قبر پیامبر (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) به یونس بن یعقوب فرمود چنین بگو:صَلَّی اللّه عَلَیْکَ، السَّلامُ عَلَیْکَ، لا جَعَلَهُ اللّه آخِرَ تَسْلِیمِی عَلَیْکَ . (2)

ص: 827


1- سلام بر تو ای رسول خدا، تو را به خدا می سپارمت، و از تو می خواهم رعایتم کنی، و بر تو سلام می فرستم، به خدا و آنچه تو آوردی و به آن راهنمایی کردی ایمان آوردم . خدا این زیارت را آخرین نوبت من از زیارت قبر پیامبرت قرار مده، اگر مرا قبل از اینکه دوباره به زیارت آیم بمیرانی، پس در مرگم شهادت می دهم، آنچه در حیاتم بر آن شهادت دادم، به اینکه معبودی جز تو نیست، و محمّد بنده و رسول توست، درود خدا بر او و خاندانش .
2- درود خدا بر تو، سلام بر تو، خدا آن را آخرین سلام من بر تو قرار ندهد .
تکالیف زوار در مدینه طیبه

مؤلّف گوید: ما در کتاب (هدیة الزائرین) در بیان تکالیف زائران مدینه طیّبه نوشتیم، از چیزهایی که برای ایشان مهم است این است که تا در مدینه معظّمه، هستند، فرصت را غنیمت دانسته، در مسجد رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) بسیار نماز بجای آورند، که نماز در آنچا برابر ده هزار نماز است که در جای دیگر خوانده شود و بهترین مکانهای مسجد روضه شریفه است که بین قبر و منبر قرار دارد . بدان که شیخ ما حاجی نوری در «تحیّه» فرموده است: مقدار جای جسد مبارک پیامبر و ائمه ما «صَلَواتُ اللّه وَ سَلامُه عَلَیهِم اَجمَعینَ» از کعبه معظّمه به اتفاق جمیع فقها چنان که شهید (رَحمهُ اللّه) در کتاب «قواعد» به آن تصریح نموده اشرف است . در حدیث حسن، از حضرمی روایت شده است که امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) مرا امر فرموده: در مسجد رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) تا می توانم بسیار نماز بخوانم، و فرمود: همیشه ترا میّسر نمی گردد به این مکان شریف بیایی . تا اخر خبر . شیخ طوسی (رَحمهُ اللّه) در کتاب «تهذیب» به سند معتبر از مزارم روایت کرده است که امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) فرمود: روزه گرفتن در مدینه و نماز خواندن نزد ستونها واجب نیست، بلکه واجب همان نمازهای پنجگانه و روزه ماه رمضان است، ولی اگر کسی

ص: 828

بخواهد روزه بگیرد برای او بهتر است . و فرمود در این مسجد شریف تا بتوانید بسیار نماز بخوانید، که برای شما بهتر است بدانید آدمی گاه می شود که در دنیا زیرک است، و مردم او را مدح می کنند، که فلانی چه بسیار زیرک است، پس امر کسی که در کار آخرت زیرک باشد چگونه است؟ و رسول خدا و ائمه بقیع را در روز به اندازه ای که برای تو ممکن است به طور مکرّر زیارت کن، و هرگاه حجره رسول الهی را مشاهده کردی بر آن حضرت سلام بده و تا در مدینه هستی مواظب خود باش، و خویش را از گناهان و مظالم حفظ کن و تدبّر و تفکّر کن در شرافت آنجا، به خصوص در مسجد شریف که قدمهای مبارک رسول خدا بر آن زمینها گذاشته شده و آن بزرگوار در کوچه و بازار آن تردّد نموده، و در آن مسجد نماز خوانده و آنجا جایگاه وحی و تنزیل است، و جبریل امین و ملائکه مقرّب در آنجا نازل می شدند، و چه خوب گفته شده:

أَرْضٌ مَشَی جِبْرِیلُ فِی عَرَصَاتِهَا *** وَ اللّه شَرَّفَ أَرْضَهَا وَ سَمَاءَهَا (1)

و تا ممکن شود، در مدینه صدقه بده، به خصوص در مسجد و مخصوصا به سادات و ذرّیه رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ )

ص: 829


1- زمینی که جبریل در عرصاتش راه یافته و خدا زمین و آسمانش را شریف گردانده

که ثواب جزیل و اجر عظیم بر آن مترتّب است . علاّمه مجلسی فرموده: در روایت معتبر وارد شده: درهمی که در آنجا صدقه دهند برابر است با ده هزار درهم صدقه در جای دیگر و اگر برایت ممکن باشد مجاورت آن شهر پاک را اختیار کن، که مجاورت در مدینه مستحبّ است و احادیث مستفیضه در فضیلت آن وارد شده است .

سَقَی اللّه قَبْرا بِالْمَدِینَةِ غَیْثَهُ *** فَقَدْ حَلَّ فِیهِ الْأَمْنُ بِالْبَرَکَاتِ (1)

نَبِیُّ الْهُدَی صَلَّی عَلَیْهِ مَلِیکُهُ *** وَ بَلَّغَ عَنَّا رُوحَهُ التُّحَفَاتِ (2)

وَ صَلَّی عَلَیْهِ اللّه مَا ذَرَّ شَارِقٌ *** وَ لاحَتْ نُجُومُ اللَّیْلِ مُبْتَدِرَاتِ (3)

فصل چهارم: زیارت حضرت امیر المومنین (عَلَيهِ السَّلَامُ)

مطلب اول
فضیلت زیارت حضرت امیرالمومنین (عَلَيهِ السَّلَامُ)

«و در آن چند مطلب است: مطلب اول: در فضیلت زیارت آن حضرت است .

شیخ طوسی به سند صحیح، از محمّد بن مسلم، از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: خدا مخلوقی بیشتر از ملائکه خلق

ص: 830


1- خدا قبری را در مدینه با بارانش سیراب کند که در آن فرود آمده امنیت با برکتها
2- پیامبر هدایت که خدایش بر او درود فرستد و برساند از ما به روان او هدیه ها
3- درود فرستد خدا بر او تا خورشید می تابد و می درخشد ستارگان شب شتابان

نفرموده، به درستی که هر روز هفتاد هزار ملک نازل می شوند، و به بیت المعمور می آیند و دور آن طواف می کنند، چون از طواف آنجا فارغ می شوند، به طواف کعبه می روند، و چون از طواف کعبه فارغ شدند، به سوی قبر پیامبر (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) می آیند، و بر آن حضرت سلام می کنند پس از آن سوی قبر امیر المؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) می آیند، بر آن حضرت سلام می کنند، و بعد از آن نزد قبر حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) می آیند و بر آن جناب سلام می کنند، پس از آن به آسمان بالا می روند، و مانند ایشان هر روز نازل می شوند، تا روز قیامت . سپس فرمود: هرکه امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) را زیارت کند و عارف به حق آن حضرت باشد، یعنی آن جناب را امام واجب الاطاعة، و خلیفه بلا فصل بداند، و از روی جبّاریت و تکبر نیامده باشد، حق تعالی اجر صد هزار شهید برای او بنویسد و گناهان گذشته و آینده او را بیامرزد، و روز قیامت از جمله ایمنان از هولهای آن روز برانگیخته شود . و خدا حساب را بر او آسان نماید، و هنگام حرکت به سوی زیارت، ملائکه از او استقبال کنند، و چون از زیارت برگدد او را مشایعت نمایند تا به خانه خود برگدد، و اگر بیمار شود به عیادت او بیایند، و اگر بمیرد جنازه او را

ص: 831

مشایعت کنند، و برای او تا کنار قبرش طلب آمرزش نمایند . سیّد عبد الکریم ابن طاووس در کتاب «فرحة الغریّ» از آن حضرت روایت کرده: هرکه پیاده به زیارت امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) رود، حق تعالی به هر گامی ثواب یک حجّ و یک عمره برای او بنویسد، و اگر پیاده برگردد به هر گامی ثواب دو حجّ و دو عمره برای او بنویسد، و نیز از آن حضرت روایت کرده که به ابن مارد فرمود: ای پسر مارد، هرکه جدّم امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را در صورت عرفان به حقّش زیارت کند، حق تعالی برای او به عدد هر گامی حجّ مقبول و عمره پسندیده بنویسد، ای پسر مارد و اللّه آتش جهنم نمی خورد، گامی که در زیارت امیرالمؤمنین غبار آلوده شود، خواه پیاده رود و خواه سواره، ای پسر مارد این حدیث را به آب طلا بنویس . و همچنین از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده است که فرمود: ما می گوییم در پشت کوفه قبری است، که به آن قبر دردمندی پناه نمی برد مگر آنکه حق تعالی او را شفا کرامت فرماید .

ظاهرشدن قبر آن حضرت در زمان هارون

مؤلّف گوید: از اخبار معتبر ظاهر می شود که حق تعالی قبر امیر المؤمنین و اولاد طاهرینش (عَلَيهِم السَّلَامُ) را پناهگاه هراسندگان و ملجأ بیچارگان، و امان اهل زمین قرار داده، هر غمناکی که

ص: 832

نزد او برود غمش زائل می شود، و هر دردمندی که خود را به آن بمالد شفا می گیرد، و هر که به آن پناه برد در امان باشد . سیّد عبد الکریم بن طاووس از محمّد بن علی شیبانی روایت کرده است که گفت: من و پدر و عمویم حسین، به طور پنهان، در شب تار به زیارت قبر امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) رفتم، و این کار در سال دویست و شصت و اندی بود و من در آن هنگام کودکی صغیر بودم، چون به قبر آن حضرت رسیدیم دیدیم در اطراف آن قبر سنگهای سیاه گذاشته شده و بنایی ندارد، به قبر نزدیک شدیم، عدّه ای از ما مشغول خواندن قرآن، و بعضی مشغول نماز، و برخی سرگرم زیارت شدند، به ناگاه دیدیم شیری به جانب ما می آید، چون نزدیک شد ما به فاصله یک نیزه از آن محل شریف دور شدیم، آن حیوان نزدیک قبر رفت و شروع به مالیدن ذراع خود به قبر کرد، یکی از ما نزدیک شیر رفت و به تماشای او ایستاد، حیوان متعرض او نشد، برگشت و ما را به حال شیر خبر داد ترس از ما برطرف شد، همگی نزدیک او رفتیم، در وضعش دقّت کردیم، دیدیم در ذراع او جراحتی است و آن حیوان محلّ جراحت را به قبر آن حضرت می مالید، حدود یک ساعت به این حال بود، سپس رفت، ما

ص: 833

هم به حال اوّل خود، به نماز و زیارت و قرائت قرآن برگشتیم . شیخ مفید نقل کرده: هارون الرشید روزی به قصد شکار از کوفه بیرون رفت، و به سوى غريیّن و ثویه روی نمود، آهوانی را در آنجا دید، فرمان داد، بازهای شکاری و سگان تعلیم دیده را برای شکار آهوان رها کردند، و خود و افرادش نیز بر آن ها تاختند، آهوان با دیدن این وضع فرار کرده، به پشته ای پناه بردند و آنجا آرمیدند، بازهای شکاری در ناحیه ای افتادند، و سگها از حرکت بازماندند، رشید از این امر شگفت زده شد، دیگر بار آهوان از فراز پشته به نشیب آمدند، بازها و سگها آهنگ آنان نمودند، باز آهوان به آن پشته پناه بردند و حیوانات شکاری از قصد آنان بازگشتند، این عمل سه مرتبه تکرار شد، هارون به شدت شگفت زده شد، غلامان خود را دستور داد، که هر چه سریعتر، کسی که از موقعیت این مکان با خبر باشد نزد من بیاورید، غلامان رفتند، و از طایفه بنی اسد پیرمردی را حاضر کردند، هارون از او پرسید: حال این پشته چیست و این مکان را چه کیفیتی است؟ گفت: اگر مرا امان دهی داستان آن را بیان می کنم، هارون گفت: با خدا عهد کردم که تو را آزار ندهم، و در امان باشی، اکنون آنچه را خبر داری بگو، پیرمرد گفت:

ص: 834

پدرم مرا از پدران خود خبر داد که می گفتند: قبر مطهر امیرالمؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) در این پشته واقع است و خدا آن را حرم امن و امان خود قرار داده، که هر چه به آن پناه برد در امان باشد .

قصه احمی من مجیر الجراد

فقیر گوید: در امثال عرب است که می گویند: اَحمي من المُجير الجَراد . فلانی حمایت کردنش، از کسی که در پناه اوست، از پناه دهنده ملخها بیشتر است و داستان آن این است: که مردی بادیه نشین از قبیله طی، به نام مدلج بن سوید، روزی در خیمه اش نشسته بود، دید گروهی از طایفه طی آمدند، در حالی که جوال و ظرفهایی با خود دارند، پرسید: چه خبر است گفتند: ملخ های زیادی ٰدر اطراف خیمه شما فرود آمده اند، قصد صید آن ها را داریم، مدلج پس از شنیدن این خبر، بر اسب خود نشست و نیزه اش را به دست گرفت و فریاد زد: به خدا سوگند، هر که متعرض این ملخها شود، او را خواهم کشت: أيكون الجُرادُ في جِواری ثُمَّ ترُیدونَ اَخذَه؟ آیا این ملخها در پناه من باشند و شما آن ها را صید کنید، چنین کاری نخواهد شد، مدلج پیوسته از آن ها حمایت کرد تا آفتاب گرم شد و ملخها در گرمای آفتاب پریدند و رفتند، در آن هنگام به آن جمعیت گفت: این ملخها از جوار من منتقل شدند، خود دانید با آنها .

ص: 835

صاحب قاموس گفته است: ذُوالأَعواد لقب شخصی بسیار عزیز بوده، بعضی گفته اند جد أكثم بن صیفی است، طایفه مصر هر سال خراجی به او می پرداختند چون پیر شد او را بالای تختی مینشاندند، و در میان قبائل و کنار چاه های آب عرب برای جمع آوری خراج می گرداندند، به اندازه ای عزیز و محترم بود، که هر ترسانی خود را به تخت او می رساند ایمن میشد، و هر ذلیل و خواری به نزد تخت او می آمد، عزیز و ارجمند می گردید، و هر گرسنه به او می رسید، از گرسنگی می رهید، پس هر گاه تخت یک عرب، به این درجه از عزت و رفعت رسد، چه عجب باشد که حق تعالی قبر ولی خود را که حمل کننده تابوتش جبرییل و میکاییل و امام حسن و امام حسین (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) بوده اند، پناه هراسندگان، و ملجأ گریختگان، و فریادرس بیچارگان، و شفای دردمندان، قرار داده باشد؟ بنابراین در هر کجا باشی، خود را به آن قبربرسان، و تا ممکن باشد خود را به آن بچسبان، و اصرار کن، تا به فریادت برسد، و تو را از هلاکت دنیا و آخرت برهاند .

لُذْ إِلَی جُودِهِ تَجِدْهُ زَعِیماً *** بِنَجَاةِ الْعُصَاةِ یَوْمَ لِقَاهَا (1)

عَائِدٌ لِلْمُؤَمِّلِینَ مُجِیبٌ *** سَامِعٌ مَا تُسِرُّ مِنْ نَجْوَاهَا (2)

ص: 836


1- به جودش پناه بر، او را ضامنی می یابی برای نجات گنهگاران روز دیدارش
2- عیادت کننده آرزومندان است و پاسخ دهنده و شنواست آنچه را پنهان کنند از گفتگوی سرّی

در کتاب «دار السّلام» از شیخ دیلمی نقل شده که جماعتی از صالحان نجف اشرف روایت کرده اند: کسی در خواب دید، از هر قبری که در آن مشهد شریف و خارج آن است ریسمانی کشیده شده، که متصّل به قبّه حضرت حبل اللّه المتین امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) است، پس آن شخص چنین انشاد کرد:

إِذَا مُتُّ فَادْفِنِّی إِلَی جَنْبِ حَیْدَرٍ *** اَبِی شَبَّرَ أَکْرِمْ بِهِ وَ شُبَیْرٍ (1)

فَلَسْتُ أَخَافُ النَّارَ عِنْدَ جِوَارِهِ *** وَ لا أَتَّقِی مِنْ مُنْکَرٍ وَ نَکِیرٍ (2)

فَعَارٌ عَلَیٰ حَامِی الْحِمَی وَ هُوَ فِی الْحِمَیٰ *** إِذَا ضَلَّ فِی الْبَیْدَاءِ عِقَالُ بَعِیرٍ (3)

ص: 837


1- زمانی که از دنیا رفتم کنار حیدر دفنم کنید پدر حسن و حسین چه کریم است او
2- در جوار او از آتش نمی ترسم و از منکر و نکیر پروا نمی کنم
3- بر حامی قرق گاه ننگ است که در عرصه حمایتش حتی در بیابان قرق گاهش افسار شتری گم شود
مطلب دوم
کیفیت زیارت آن حضرت

آگاه باش زیارت های روایت شده برای آن حضرت بر دو بخش است: یکی مطلقه، که مقیّد به وقتی از اوقات نیست و دیگر مخصوصه، که مقیّد به وقت معیّن است، و این زیارات در ضمن دو مقصد بیان می شود .

مقصد اول: زیارات مطلقه
زیارت اول

مقصد اول: در زیارات مطلقه که بسیار است، و ما در اینجا تنها به ذکر چند زیارت اکتفا می کنیم . اول: زیارتی است که شیخ مفید و شهید و سیّد ابن طاووس و دیگران ذکر کرده اند و کیفیت آن به این صورت است: هرگاه اراده زیارت کنی غسل کن، و دو جامه پاک بپوش و به چیزی از بوی خوش خود را خوشبو کن و اگر بوی خوش نیافتی مانعی ندارد،

چون از خانه بیرون آمدی بگو:اللّهمَّ إِنِّی خَرَجْتُ [تَوَجَّهْتُ ] مِنْ مَنْزِلِی، أَبْغِی فَضْلَکَ، وَ أَزُورُ وَصِیَّ نَبِیِّکَ، صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِمَا . اللّهمَّ فَیَسِّرْ ذَلِکَ لِی، وَ سَبِّبِ الْمَزَارَ لَهُ، وَ اخْلُفْنِی فِی عَاقِبَتِی وَ حُزَانَتِی بِأَحْسَنِ الْخِلافَةِ ؛ یَا (1)

ص: 838


1- خدایا از خانه ام بیرون آمدم، جویای فضل تو هستم، جانشین پیامبرت (درود تو بر آن دو) را زیارت می کنم . خدایا این زیارت را برایم آسان کن، و سببش را برایم فراهم آر، و مرا نسبت به سرانجام و غمخوارانم جانشین باش به نیکوترین جانشینی، ای

أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ . (1)

پس روانه شو، درحالی که زبانت گویا باشد به ذکر: (الحَمدُ للّه وَ سُبحانَ اللّه َ وَ لا اِلهَ اِلا اللّه) و چون به حدود کوفه [جایی که در گذشته محّل خندق شهر بوده است] رسیدی بایست و بگو: اللّٰهُ أَكْبَرُ، اللّٰهُ أَكْبَرُ أَهْلُ الْكِبْرِياءِ وَ الْمَجْدِ وَ الْعَظَمَةِ، اللّٰهُ أَكْبَرُ أَهْلَ التَّكْبِيرِ وَ التَّقْدِيسِ وَ التَّسْبِيحِ وَ الْآلاءِ، اللّٰهُ أَكْبَرُ مِمَّا أَخَافُ وَ أَحْذَرُ، اللّٰهُ أَكْبَرُ عِمَادِي وَ عَلَيْهِ أَتَوَكَّلُ، اللّٰهُ أَكْبَرُ رَجَائِي وَ إِلَيْهِ أُنِيبُ . اَللّٰهُمَّ أَنْتَ وَلِيُّ نِعْمَتِي، وَ الْقادِرُ عَلَىٰ طَلِبَتِي، تَعْلَمُ حاجَتِي، وَ مَا تُضْمِرُهُ هَواجِسُ الصُّدُورِ، وَ خَواطِرُ النُّفُوسِ، فَأَسْأَلُكَ بِمُحَمَّدٍ الْمُصْطَفَى الَّذِي قَطَعْتَ بِهِ حُجَجَ الْمُحْتَجِّي،نَ وَ عُذْرَ الْمُعْتَذِرِينَ، وَ جَعَلْتَهُ رَحْمَةً لِلْعالَمِينَ، أَنْ لَاتَحْرِمَنِي [ثَوابَ] زِيارَةِ وَلِيِّكَ، وَ أَخِي نَبِيِّكَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَ قَصْدَهُ، (2)

ص: 839


1- مهربان ترین مهربانان .
2- خدا بزرگتر است، خدا بزرگتر است، شایسته کبریایی و بزرگواری و عظمت است، خدا بزرگتر است، شایسته بزرگ شمردن و تقدیس و تسبیح و نعمت ها است، خدا بزرگتر است از آنچه می ترسم و حذر می کنم، خدا بزرگتر است، تکیه گاه من است، و بر او توکّل می کنم، خدا بزرگتر است، امید من است، و به سوی او باز می گردم . خدایا تو ولی نعمت منی، و بر انجام خواسته ام توانایی، حاجتم و آنچه را دغدغه های سینه ها و خاطرات نفوس پنهان می کند می دانی، خدایا از تو می خواهم به حق محمّد مصطفی که به وسیله او حجّت های حجّت تراشان، و عذر عذرخواهان را بریدی، و او را رحمت برای جهانیان قرار دادی، که محرومم نکنی از ثواب زیارت ولیّت و برادر پیامبرت امیر المؤمنین، و توجه به سویش،

وَ تَجْعَلَنِی مِنْ وَفْدِهِ الصَّالِحِینَ، وَ شِیعَتِهِ الْمُتَّقِینَ، بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ . (1) چون قبر شریف آن حضرت برایت نمودار شود چنین بگو: اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ عَلَىٰ مَا اخْتَصَّنِي بِهِ، مِنْ طِيبِ الْمَوْلِدِ، وَ اسْتَخْلَصَنِي إِكْراماً بِهِ مِنْ مُوَالاةِ الْأَبْرارِ السَّفَرَةِ الْأَطْهارِ، وَ الْخِيَرَةِ الْأَعْلامِ . اَللّٰهُمَّ فَتَقَبَّلْ سَعْيِي إِلَيْكَ، وَ تَضَرُّعِي بَيْنَ يَدَيْكَ، وَ اغْفِرْ لِيَ الذُّنُوبَ الَّتِي لَاتَخْفَىٰ عَلَيْكَ، إِنَّكَ أَنْتَ اللّٰهُ الْمَلِكُ الْغَفّارُ . (2)

قطعه ای از قصیده ازریه

مؤلّف گوید: چون به هنگام دیدن بارگاه نورانی، حال نشاط و شوقی به زائر دست می دهد، بطوری که میل دارد درآن وقت، تمام توجّه خود را به آن حضرت متوّجه کند و به هر زبان و بیانی که بتواند، مدح و ثنای آن بزرگوار را بگوید، به خصوص اگر زائر از اهل علم و کمال باشد، علاقه دارد، اگر شعر بلیغی در نظر داشته باشد، در چنان حالی زبانش به آن شعر گویا شود، به این سبب، به خاطرم رسید که قسمتی از قصیده «هاییه» ازریّه را، که مناسب این مقام است ذکر

ص: 840


1- و مرا از واردان شایسته، و شیعیان پرهیزگارش قرار دهی، به مهربانی ات، ای مهربان ترین مهربانان .
2- خدا را سپاس که مرا به پاکی ولادت اختصاص داد، و مرا از باب کرامت، به دوستی نیکان و سفیران پاک و بهترین نشانه های حق برگزید، خدایا کوششم را به درگاهت، و زاری ام را به پیشگاهت بپذیر، و گناهانم را که بر تو پوشیده نیست بیامبرز، که تویی خدای فرمانروا و آمرزش پیشه .

نمایم، تا هر که خواست آن را زمزمه کند، امید واثق که سلامی از جانب صاحب این کارنامه سیاه به صاحب بارگاه روشن و سپید نماید، و از دعای خیر فراموشم نفرماید و اشعار این است:

أَیُّهَا الرَّاکِبُ الْمُجِدُّ رُوَیْدا *** بِقُلُوبٍ تَقَلَّبَتْ فِی جَوَاهَا (1)

إِنْ تَرَاءَتْ أَرْضُ الْغَرِیَّیْنِ فَاخْضَعْ *** وَ اخْلَعِ النَّعْلَ دُونَ وَادِی طُوَاهَا (2)

وَ إِذَا شِمْتَ قُبَّةَ الْعَالَمِ *** الْأَعْلَی وَ أَنْوَارُ رَبِّهَا تَغْشَاهَا (3)

فَتَوَاضَعْ فَثَمَّ دَارَةُ قُدْسٍ *** تَتَمَنَّی الْأَفْلاکُ لَثْمَ ثَرَاهَا (4)

قُلْ لَهُ وَ الدُّمُوعُ سَفْحُ عَقِیقٍ *** وَ الْحَشَا تَصْطَلِی بِنَارِ غَضَاهَا (5)

یَا بْنَ عَمِّ النَّبِیِّ أَنْتَ یَدُ اللّه *** الَّتِی عَمَّ کُلَّ شَیْءٍ نَدَاهَا (6)

أَنْتَ قُرْآنُهُ الْقَدِیمُ وَ أَوْصَا *** فُکَ آیَاتُهُ الَّتِی أَوْحَاهَا (7)

خَصَّکَ اللّه فِی مَآثِرَ شَتَّی *** هِیَ مِثْلُ الْأَعْدَادِ لا تَتَنَاهَی (8)

لَیْتَ عَیْنا بِغَیْرِ رَوْضِکَ تَرْعَی *** قَذِیَتْ وَ اسْتَمَرَّ فِیهَا قَذَاهَا (9)

أَنْتَ بَعْدَ النَّبِیِّ خَیْرُ الْبَرَایَا *** وَ السَّمَا خَیْرُ مَا بِهَا قَمَرَاهَا (10)

ص: 841


1- ای سوار تندور مهلت بده به دل هایی که در سوزشان زیرورو شوند
2- اگر سرزمین نجف نمایان شد خضوع کن و کفش را بیرون دروازه شهرش بیرون آور
3- چون دیده ات به گنبد عالم اعلی افتاد، که انوار پروردگارش پوشاند
4- پس فروتنی کن که آنجا خانه قدس است که افلاک بوسیدن خاکش را آرزو کنند
5- به او بگو درحالی که اشک ها چون عقیق سرخ ریزان است و درون به آتش فروزانش می سوزد
6- ای پسر عمّ پیامبر تو دست خدایی که نم سخایش همه چیز را فرا گرفته
7- تویی قرآن قدیم و صفات تو آیه های آن است که وحی کرد
8- خدا تو را به افتخارات گوناگونی اختصاص داد که آن ها مانند اعداد بی پایان است
9- ای کاش دیده ای که در غیر گلستان تو بچرد پر از خاشاک گردد و خاشاک در آن بماند
10- تو پس از پیامبر بهترین خلایقی و آسمان بهتر چیزی که در آن است مهروماه است

لَکَ ذَاتٌ کَذَاتِهِ حَیْثُ لَوْلا *** آن ها مِثْلُهَا لَمَا آخَاهَا (1)

قَدْ تَرَاضَعْتُمَا بِثَدْیِ وِصَالٍ *** کَانَ مِنْ جَوْهَرِ التَّجَلِّی غِذَاهَا (2)

یَا أَخَا الْمُصْطَفَی لَدَیَّ ذُنُوبٌ *** هِیَ عَیْنُ الْقَذَا وَ أَنْتَ جَلاهَا (3)

لَکَ فِی مُرْتَقَی الْعُلَی وَ الْمَعَالِی *** دَرَجَاتٌ لا یُرْتَقَی أَدْنَاهَا (4)

لَکَ نَفْسٌ مِنْ مَعْدِنِ اللُّطْفِ صِیغَتْ *** جَعَلَ اللّه کُلَّ نَفْسٍ فِدَاهَا (5)

زیارت مطلقه امیرمومنین (عَلَيهِ السَّلَامُ)

چون به دروازه نجف برسی بگو: «الْحَمْدُ للّه الَّذِی هَدَانَا لِهَذَا وَ مَا کُنَّا لِنَهْتَدِیَ لَوْ لا أَنْ هَدَانَا اللّه الْحَمْدُ للّه» ؛ الَّذِی سَیَّرَنِی فِی بِلادِهِ، وَ حَمَلَنِی عَلَی دَوَابِّهِ، وَ طَوَی لِیَ الْبَعِیدَ، وَ صَرَفَ عَنِّی الْمَحْذُورَ، وَ دَفَعَ عَنِّی الْمَکْرُوهَ حَتَّی أَقْدَمَنِی حَرَمَ أَخِی رَسُولِهِ صَلَّی اللّه عَلَیْهِ وَ آلِهِ . (6) پس داخل شهر شو، و بگو:

اَلْحَمْدُ للّه الَّذِی أَدْخَلَنِی هَذِهِ الْبُقْعَةَ الْمُبَارَکَةَ، الَّتِی بَارَکَ اللّه فِیهَا، وَ اخْتَارَهَا لِوَصِیِّ نَبِیِّهِ . اللّهمَّ فَاجْعَلْهَا شَاهِدَةً لِی . (7)

چون به درگاه اول برسی بگو:اللّهمَّ ببَابِکَ وَقَفْتُ، وَ بِفِنَائِکَ (8)

ص: 842


1- برای تو ذاتی چون ذات پیامبر است و اگر نبود تو را به برادری خود نمی گرفت
2- هر دو از پستان وصال شیر نوشیده اید که غذای آن از گوهر تجلّی بود
3- ای برادر پیامبر نزد من گناهانی است که چون چشم خاشاکدار است و تو جلای آنی
4- تو را در نردبان شأن و شرافت مقاماتی است که از پایین ترین آن نتوان بالا رفت
5- تو را جانی است که از معدن لطف ریخته شده خدا تمام جانها را فدای آن گرداند
6- خدا را سپاس که ما را به این جایگاه راهنمایی کرد، و نمی توانستیم به آن راه یابیم اگر خدا راهنمایی مان نمی کرد، خدای را سپاس که مرا در شهرهای خود حرکت داد، و بر مرکب هایش سوار نمود، و دور را برایم نزدیک ساخت، و محذور را از من برگرداند، و ناخوشایند را از من دور کرد، تا مرا در حرم برادر رسولش (درود خدا بر او و خاندانش) وارد نمود .
7- سپاس خدای را که مرا وارد کرد به این بقعه مبارکه ای که خدا در آن برکت قرار داد، و آنجا را برای جانشین پیامبرش اختیار نمود، خدا آن را گواه من قرار ده .
8- خدایا به در خانه ات ایستادم و به درگاهت فرود

نَزَلْتُ، وَ بِحَبْلِكَ اعْتَصَمْتُ، وَ لِرَحْمَتِكَ تَعَرَّضْتُ، وَ بِوَلِیِّكَ صَلَوَاتُكَ عَلَیْهِ تَوَسَّلْتُ، فَاجْعَلْهَا زِیَارَةً مَقْبُولَةً، وَ دُعَاءً مُسْتَجَابا . (1) چون به در صحن رسیدی بگو:

اَللّٰهُمَّ إِنَّ هٰذَا الْحَرَمَ حَرَمُكَ، وَ الْمَقامَ مَقامُكَ، وَ أَنَا أَدْخُلُ إِلَيْهِ أُناجِيكَ بِمَا أَنْتَ أَعْلَمُ بِهِ مِنِّي، وَ مِنْ سِرِّي وَ نَجْوايَ، اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الْحَنَّانِ الْمَنَّانِ الْمُتَطَوِّلِ، الَّذِي مِنْ تَطَوُّلِهِ سَهَّلَ لِي زِيارَةَ مَوْلايَ بِإِحْسانِهِ، وَ لَمْ يَجْعَلْنِي عَنْ زِيارَتِهِ مَمْنُوعاً، وَ لَا عَنْ وِلايَتِهِ مَدْفُوعاً، بَلْ تَطَوَّلَ وَ مَنَحَ . اَللّٰهُمَّ كَمَا مَنَنْتَ عَلَيَّ بِمَعْرِفَتِهِ فَاجْعَلْنِي مِنْ شِيعَتِهِ، وَ أَدْخِلْنِي الْجَنَّةَ بِشَفاعَتِهِ، يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (2) آنگاه داخل صحن شو و بگو: اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِي أَكْرَمَنِي بِمَعْرِفَتِهِ وَ مَعْرِفَةِ رَسُولِهِ وَ مَنْ فَرَضَ عَلَيَّ طاعَتَهُ رَحْمَةً مِنْهُ لِي، وَ تَطَوُّلاً مِنْهُ عَلَيَّ، وَ مَنَّ عَلَيَّ بِالْإِيْمانِ، اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِي أَدْخَلَنِي حَرَمَ أَخِي رَسُولِهِ وَ أَرانِيهِ فِي عافِيَةٍ، الْحَمْدُلِلّٰهِ (3)

ص: 843


1- آمدم، و به رشته ات چنگ زدم، و متعرّض رحمتت شدم، و به ولیّ ات متوسّل شدم، آن را زیارتی پذیرفته، و دعایی مستجاب قرار ده .
2- خدایا این حرم، حرم توست، و مقام، مقام توست، و من وارد آن می شوم، و با تو مناجات می کنم، به آنچه تو به آن از من داناتری، و از نهان و راز من آگاه تری، خدای را سپاس خدای مهرورز و نعمت بخش و کرم کننده، که از کرم اوست که زیارت مولایم را به احسانش برای من هموار ساخت، و از زیارتش مرا ممنوع نکرد، و از ولایتش برکنار ننمود، بلکه کرم و احسان کرد . خدایا چنان که معرفتش بر من منّت نهادی پس مرا از پیروانش قرار ده، و به شفاعتش وارد بهشت کن، این مهربان ترین مهربانان .
3- خدای را سپاس که مرا به معرفتش، و معرفت رسولش، و آنکه طاعتش را بر من واجب کرد گرامی داشت، و این از باب رحمت و بخشش به من بود، و به ایمان بر من منّت نهاد، خدای را سپاس که مرا به حرم برادر رسولش وارد نمود، و آن را در حال سلامت کامل به من نشان داد، خدای را سپاس

الَّذِي جَعَلَنِي مِنْ زُوّارِ قَبْرِ وَصِيِّ رَسُولِهِ، أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ، وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ جاءَ بِالْحَقِّ مِنْ عِنْدِ اللّٰهِ، وَ أَشْهَدُ أَنَّ عَلِيّاً عَبْدُ اللّٰهِ وَ أَخُو رَسُولِ اللّٰهِ، اللّٰهُ أَكْبَرُ اللّٰهُ أَكْبَرُ اللّٰهُ أَكْبَرُ، لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ وَ اللّٰهُ أَكْبَرُ، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ عَلَىٰ هِدايَتِهِ وَ تَوْفِيقِهِ لِما دَعا إِلَيْهِ مِنْ سَبِيلِهِ . اَللّٰهُمَّ إِنَّكَ أَفْضَلُ مَقْصُودٍ، وَ أَكْرَمُ مَأْتِيٍّ، وَ قَدْ أَتَيْتُكَ مُتَقَرِّباً إِلَيْكَ بِنَبِيِّكَ نَبِيِّ الرَّحْمَةِ، وَ بِأَخِيهِ أَمِيرِالْمُؤْمِنِينَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طالِبٍ عَلَيْهِمَا السَّلامُ، فَصَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ لَا تُخَيِّبْ سَعْيِي، وَ انْظُرْ إِلَيَّ نَظْرَةً رَحِيمَةً تَنْعَشُنِي بِها، وَ اجْعَلْنِي عِنْدَكَ وَجِيهاً فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ مِنَ الْمُقَرَّبِينَ . (1)

چون به رواق برسی بایست و بگو: اَلسَّلامُ عَلَیٰ رَسُولِ اللّٰهِ، أَمِينِ اللّٰهِ عَلَىٰ وَحْيِهِ وَ عَزائِمِ أَمْرِهِ، الْخاتِمِ لِمَا سَبَقَ، وَ الْفاتِحِ لِمَا اسْتُقْبِلَ، وَ الْمُهَيْمِنِ عَلَىٰ ذٰلِكَ كُلِّهِ، وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ ؛ (2)

ص: 844


1- که مرا از زیارت کنندگان قبر جانشین رسولش قرار داد، شهادت می دهم که معبودی جز خدا نیست، یگانه و بی شریک است، و شهادت می دهم که محمّد بنده و فرستاده اوست، که به حق از نزد خدا آمد، و شهادت می دهم که علی بنده خدا و برادر رسول خدا است، خدا بزرگتر است، خدا بزرگتر است، خدا بزرگتر است، معبودی جز خدا نیست، و خدا بزرگتر است و سپاس خدای را بر راهنمایی اش، و توفیقش به آنچه از راهش به سوی آن فرا خوانده . خدایا تو برترین مقصود و کریم ترین کسی هستی که به نزدت آمده اند، من اینک به سویت آمده ام، به وسیله پیامبرت، پیامبر رحمت، و برادرش امیر المؤمنین علیّ بن ابیطالب (درود خدا بر آن دو باد) به سوی تو تقرّب می جویم، پس بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و کوششم را نومید مکن، و به من نظر کن، نظری رحیمانه که به وسیله آن مرا از هلاکت نجات دهی، و مرا نزد خود در دنیا و آخرت آبرومند و از مقرّبان قرار ده .
2- سلام بر رسول خدا، امین خدا بر وحی اش، و واجبات دستورش، ختم کننده آنچه گذشته، و فتح کننده آنچه خواهد آمد، و مسلّط بر آنچه گذشت و می آید، و بر او باد رحمت خدا و برکاتش،

اَلسَّلامُ عَلَیٰ صاحِبِ السَّكِينَةِ ؛ اَلسَّلامُ عَلَیٰ الْمَدْفُونِ بِالْمَدِينَةِ ؛ اَلسَّلامُ عَلَیٰ الْمَنْصُورِ الْمُؤَيَّدِ ؛ اَلسَّلامُ عَلَیٰ أَبِي الْقاسِمِ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللّٰهِ، وَرَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ . (1)

پس وارد رواق شو، و وقت ورود پای راست را مقدّم بدار، و بر در حرم بایست و بگو:

أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ وَحْدَهُ، لَاشَرِيكَ لَهُ، وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ، جاءَ بِالْحَقِّ مِنْ عِنْدِهِ، وَ صَدَّقَ الْمُرْسَلِينَ . اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا رَسُولَ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا حَبِيبَ اللّٰهِ وَ خِيَرَتَهُ مِنْ خَلْقِهِ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، عَبْدِاللّٰهِ وَ أَخِي رَسُولِ اللّٰهِ، يَا مَوْلايَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ، عَبْدُكَ وَ ابْنُ عَبْدِكَ وَ ابْنُ أَمَتِكَ، جَاءَكَ مُسْتَجِيراً بِذِمَّتِكَ، قاصِداً إِلىٰ حَرَمِكَ، مُتَوَجِّهاً إِلىٰ مَقَامِكَ، مُتَوَسِّلاً إِلَى اللّٰهِ تَعَالىٰ بِكَ، أ أَدْخُلُ يَا مَوْلايَ ؟ أَ أَدْخُلُ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ ؟ أَ أَدْخُلُ يَا حُجَّةَ اللّٰهِ ؟ أَ َدْخُلُ يَا أَمِينَ اللّٰهِ ؟ أ َأَدْخُلُ يَا مَلائِكَةَ اللّٰهِ الْمُقِيمِينَ (2)

ص: 845


1- سلام بر دارنده آرامش، سلام بر دفن شده در مدینه، سلام بر یاری شده مؤیّد، سلام بر ابو القاسم محمّد بن عبد اللّه و رحمت خدا و برکاتش .
2- گواهی می دهم که معبودی جز خدا نیست، یگانه است و شریک ندارد، و گواهی می دهم که محمّد بنده و رسول اوست، از نزد او به حق آمده و رسولان را تصدیق کرده، سلام بر تو ای رسول خدا، سلام بر تو ای محبوب خدا، و برگزیده از خلقش، سلام بر امیر مؤمنان بنده خدا، و برادر رسول خدا، ای مولایم ای امیر مؤمنان، بنده تو، و فرزند بنده تو و فرزند کنیر تو، به نزدت آمده، پناه می جویم به عهدت، قصد می کنم به سوی حرمت، روی می نمایم به مقامت، متوسّل به خدای تعالی هستم به وجودت، آیا وارد شوم ای مولایم، آیا وارد شوم ای امیر مؤمنان، آیا وارد شوم ای حجّت خدا، آیا وارد شوم ای امین خدا، آیا وارد شوم ای ملائکه خدا، که مقیم

[الْمُقَرَّبِینَ ] فِی هَذَا الْمَشْهَدِ؟ یَا مَوْلایَ أَتَأْذَنُ لِی بِالدُّخُولِ، أَفْضَلَ مَا أَذِنْتَ لِأَحَدٍ مِنْ أَوْلِیَائِكَ؟ فَإِنْ لَمْ أَکُنْ لَهُ أَهْلا، فَأَنْتَ أَهْلٌ لِذَلِكَ . (1)

پس عتبه را ببوس، و پای راست را برای وارد شدن مقدّم بدار، و در حال ورود بگو:

بِسْمِ اللّه وَ بِاللّه، وَ فِی سَبِیلِ اللّه، وَ عَلَی مِلَّةِ رَسُولِ اللّه، صَلَّی اللّه عَلَیْهِ وَ آلِهِ . اللّهمَّ اغْفِرْ لِی وَ ارْحَمْنِی وَ تُبْ عَلَیَّ ؛ إِنَّکَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ . (2)

سپس حرکت کن تا در برابر قبر مطّهر قرار گیری، و پیش از رسیدن به قبر توقّف کن، و روی خود را به سوی قبر کرده و بگو: اَلسَّلامُ مِنَ اللّه عَلَی مُحَمَّدٍ رَسُولِ اللّه، أَمِینِ اللّه عَلَی وَحْیِهِ وَ رِسَالاتِهِ، وَ عَزَائِمِ أَمْرِهِ وَ مَعْدِنِ الْوَحْیِ وَ التَّنْزِیلِ، الْخَاتِمِ لِمَا سَبَقَ، وَ الْفَاتِحِ لِمَا اسْتُقْبِلَ، وَ الْمُهَیْمِنِ عَلَی ذَلِکَ کُلِّهِ، (3)

ص: 846


1- این زیارتگاه هستید؟ ای مولای من آیا اجازه ورودم می دهی برترین اجازه ای که به یکی از دوستانت داده ای . اگر من شایسته آن نیستم تو شایسته آنی .
2- به نام خدا، و با خدا، و در راه خدا، و بر کیش رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش باد )، خدایا مرا بیامرز، و به من رحم کن و توبه ام را بپذیر، تویی توبه پذیر مهربان .
3- سلام از خدا بر محمّد رسول خدا، امین خدا بر وحی و پیام هایش، و فرمان های حتمی اش، و معدن وحی و تنزیل، ختم کننده آنچه گذشته، و فتح کننده آنچه می آید، و چیره بر تمام گذشته، و آینده،

الشَّاهِدِ عَلَی الْخَلْقِ، السِّرَاجِ الْمُنِیرِ، وَ السَّلامُ عَلَیْهِ وَ رَحمةُ اللّه وَ بَرَکَاتُهُ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ الْمَظْلُومِينَ، أَفْضَلَ وَ أَكْمَلَ وَ أَرْفَعَ، وَأَشْرَفَ مَا صَلَّيْتَ عَلَىٰ أَحَدٍ مِنْ أَنْبِيائِكَ وَ رُسُلِكَ وَ أَصْفِيائِكَ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عَبْدِكَ وَ خَيْرِ خَلْقِكَ بَعْدَ نَبِيِّكَ، وَ أَخِي رَسُولِكَ، وَ وَصِيِّ حَبِيبِكَ الَّذِي انْتَجَبْتَهُ مِنْ خَلْقِكَ، وَ الدَّلِيلِ عَلَىٰ مَنْ بَعَثْتَهُ بِرِسالاتِكَ، وَ دَيَّانِ الدِّينِ بِعَدْلِكَ، وَ فَصْلِ قَضائِكَ بَيْنَ خَلْقِكَ، وَ السَّلامُ عَلَيْهِ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ . (1) اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَى الْأَئِمَّةِ مِنْ وُلْدِهِ، الْقَوَّامِينَ بِأَمْرِكَ مِنْ بَعْدِهِ، الْمُطَهَّرِينَ الَّذِينَ ارْتَضَيْتَهُمْ أَنْصاراً لِدِينِكَ، وَ حَفَظَةً لِسِرِّكَ، وَ شُهَداءَ عَلَىٰ خَلْقِكَ، وَ أَعْلاماً لِعِبادِكَ، صَلَواتُكَ عَلَيْهِمْ أَجْمَعِينَ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طالِبٍ، وَصِيِّ رَسُولِ اللّٰهِ وَ خَلِيفَتِهِ، وَ الْقَائِمِ بِأَمْرِهِ مِنْ بَعْدِهِ، سَيِّدِ الْوَصِيِّينَ، وَ رَحْمَةُ (2)

ص: 847


1- گواه بر خلق، چراغ تابنده، و سلام و رحمت و برکات خدا بر او . خدایا بر محمّد و اهل بیت مظلومش درود فرست، برترین و کامل ترین و بالاترین، و شریف ترین درودی که بر یکی از انبیا و رسولان و برگزیدگانت فرستادی خدایا درود فرست بر امیر مؤمنان بنده ات و بهترین خلق خود پس از پیامبرت، و برادر رسولت، و جانشین محبوبت، که او را از میان خلقت برگزیدی، و راهنمایی بر کسی که به پیام هایت برانگیختی، حاکم دین به عدلت، و جداکننده حکم تو میان آفریدگانت، و سلام و رحمت و برکات خدا بر او
2- خدایا درود فرست بر امامان از فرزندانش، آنان قیام کنندگان به فرمانت پس از او، آن پاکانی که آنان را پسندیدی برای یاری دینت، و نگهبانی رازت، و گواهان بر آفریدگانت، و نشانه هایی برای بندگانت (درود تو بر همه ایشان )، سلام بر امیر مؤمنان علی بن ابیطالب، جانشین و خلیفه رسول خدا، قیام کننده به فرمان خدا، پس از پیامبر، سرور جانشینان و رحمت

اللّه وَ بَرَکَاتُهُ . اَلسَّلامُ عَلَىٰ فاطِمَةَ بِنْتِ رَسُولِ اللّٰهِ، صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ سَيِّدَةِ نِساءِ الْعالَمِينَ . اَلسَّلامُ عَلَیٰ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ، سَيِّدَيْ شَبابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ مِنَ الْخَلْقِ أَجْمَعِينَ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ الْأَئِمَّةِ الرَّاشِدِينَ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ الْأَنْبِياءِ وَ الْمُرْسَلِينَ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ الْأَئِمَّةِ الْمُسْتَوْدَعِينَ ؛ (1) اَلسَّلامُ عَلَىٰ خاصَّةِ اللّٰهِ مِنْ خَلْقِهِ، اَلسَّلامُ عَلَى الْمُتَوَسِّمِينَ، اَلسَّلامُ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ الَّذِينَ قامُوا بِأَمْرِهِ وَ وازَرُوا أَوْلِياءَ اللّٰهِ وَ خافُوا بِخَوْفِهِمْ، اَلسَّلامُ عَلَى الْمَلائِكَةِ الْمُقَرَّبِينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْنا وَ عَلَىٰ عِبَادِ اللّٰهِ الصَّالِحِينَ . (2) پس برو تا نزدیک قبر بایستی، رو به قبر و پشت به قبله کن و بگو: اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا حَبِيبَ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا صَفْوَةَ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَلِيَّ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا حُجَّةَ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا إِمامَ الْهُدىٰ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا عَلَمَ التُّقىٰ، اَلسَّلامُ (3)

ص: 848


1- و برکات خدا بر او باد، سلام بر فاطمه دختر رسول خدا (درود خدا بر او خاندانش باد )، سرور زنان جهانیان، سلام بر حسن و حسین دو آقای جوانان اهل بهشت از میان همه آفریدگان، سلام بر امامان راه یافته، سلام بر انبیا و رسولان، سلام بر امامان که عهد خدا به آنان سپرده شده،
2- سلام بر خاصّه خدا از میان خلقش، سلام بر دارندگان صفات شایسته، سلام اهل ایمان بر آنان که به امر خلق قیام کردند، و از اولیای خدا پشتیبانی نمودند، و با ترس آنان ترسیدند، سلام بر فرشتگان مقرّب، سلام بر ما و بندگان شایسته خدا .
3- سلام بر تو ای امیر مؤمنان، سلام بر تو ای محبوب خدا، سلام بر تو ای برگزیده خدا، سلام بر تو ای ولیّ خدا، سلام بر تو ای حجّت خدا، سلام بر تو ای امام هدایت، سلام بر تو ای نشانه تقوا، سلام

عَلَيْكَ أَيُّهَا الْوَصِيُّ الْبَرُّ التَّقِيُّ النَّقِيُّ الْوَفِيُّ،؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا أَبَا الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا عَمُودَ الدِّينِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا سَيِّدَ الْوَصِيِّينَ، وَ أَمِينَ رَبِّ الْعَالَمِينَ، وَ دَيَّانَ يَوْمِ الدِّينِ، وَ خَيْرَ الْمُؤْمِنِينَ، وَ سَيِّدَ الصِّدِّيقِينَ، وَ الصَّفْوَةَ مِنْ سُلالَةِ النَّبِيِّينَ، وَ بابَ حِكْمَةِ رَبِّ الْعالَمِينَ، وَ خازِنَ وَحْيِهِ، وَ عَيْبَةَ عِلْمِهِ، ِ، (1) وَ النَّاصِحَ لِأُمَّةِ نَبِیِّهِ، وَ التَّالِیَ لِرَسُولِهِ، وَ الْمُوَاسِیَ لَهُ بِنَفْسِهِ، وَ النَّاطِقَ بِحُجَّتِه، وَ الدَّاعِیَ إِلَی شَرِیعَتِهِ، وَ الْمَاضِیَ عَلَی سُنَّتِهِ، اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَشْهَدُ أَنَّهُ قَدْ بَلَّغَ عَنْ رَسُولِكَ مَا حُمِّلَ، وَ رَعىٰ مَا اسْتُحْفِظَ، وَ حَفِظَ مَا اسْتُودِعَ، وَ حَلَّلَ حَلالَكَ، وَ حَرَّمَ حَرامَكَ، وَ أَقامَ أَحْكامَكَ، وَ جاهَدَ النَّاكِثِينَ فِي سَبِيلِكَ، وَ الْقاسِطِينَ فِي حُكْمِكَ، وَ الْمَارِقِينَ عَنْ أَمْرِكَ، صابِراً مُحْتَسِباً لَاتَأْخُذُهُ فِيكَ لَوْمَةُ لائِمٍ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَيْهِ أَفْضَلَ مَا صَلَّيْتَ عَلَىٰ أَحَدٍ مِنْ أَوْلِيائِكَ وَ أَصْفِيائِكَ وَ أَوْصِياءِ (2)

ص: 849


1- بر تو ای جانشین نیکوکار پرهیزگار پاکیزه وفادار، سلام بر تو ای پدر حسن و حسین، سلام بر تو ای ستون دین، سلام بر تو ای سرور جانشینان، و امین پروردگار جهانیان، و داور روز جزا، و بهترین مؤمنان، و سرور صدّیقان برگزیده از نژاد انبیا و در حکمت پروردگار جهانیان و خزانه دار وحیش و مخزن علمش،
2- و خیرخواه امّت پیامبرش و پیرو رسولش، و همدردی کننده با او با جانش، و گویای به حجّتش، و دعوت کننده به شریعتش، و درگذرنده بر آئینش . خدایا من شهادت می دهم که آنچه را از رسولت بر عهده داشت به مردم رساند، و نگهداری کرد آنچه نگهداری اش از او خواسته شده بود، حلالت را حلال کرد، و حرامت را حرام کرد، و احکامت را برپا داشت، و با پیمان شکنان در راهت و ستمکاران در حکومتت، و بیرون رفتگان از فرمانت جهاد کرد، شکیبا و جوینده مقام قرب تو بود، و در راه تو سرزنش سرزنش کنندگان را به چیزی نگرفت، خدایا بر او درود فرست، بهترین دروردی که بر یکی از دوستانت، و برگزیدگانت جانشینان

أَنْبِیَائِکَ . اَللّٰهُمَّ هٰذَا قَبْرُ وَلِيِّكَ، الَّذِي فَرَضْتَ طاعَتَهُ، وَ جَعَلْتَ فِي أَعْناقِ عِبادِكَ مُبايَعَتَهُ، وَ خَلِيفَتِكَ الَّذِي بِهِ تَأْخُذُ وَ تُعْطِي، وَ بِهِ تُثِيبُ وَ تُعاقِبُ، وَ قَدْ قَصَدْتُهُ طَمَعاً لِما أَعْدَدْتَهُ لِأَوْلِيائِكَ، فَبِعَظِيمِ قَدْرِهِ عِنْدَكَ، وَ جَلِيلِ خَطَرِهِ لَدَيْكَ، وَ قُرْبِ مَنْزِلَتِهِ مِنْكَ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ افْعَلْ بِي مَا أَنْتَ أَهْلُهُ، فَإِنَّكَ أَهْلُ الْكَرَمِ وَ الْجُودِ، وَ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا مَوْلايَ وَ عَلَىٰ ضَجِيعَيْكَ آدَمَ وَ نُوحٍ وَرَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكَاتُهُ . (1)

پس ضریح را ببوس و در جانب سر بایست و بگو: يَا مَوْلايَ إِلَيْكَ وُفُودِي، وَ بِكَ أَتَوَسَّلُ إِلَىٰ رَبِّي فِي بُلُوغِ مَقْصُودِي، وَ أَشْهَدُ أَنَّ الْمُتَوَسِّلَ بِكَ غَيْرُ خَائِبٍ، وَ الطَّالِبَ بِكَ عَنْ مَعْرِفَةٍ غَيْرُ مَرْدُودٍ إِلّا بِقَضَاءِ حَوَائِجِهِ، فَكُنْ لِي شَفِيعاً إِلَى اللّٰهِ رَبِّكَ وَ رَبِّي فِي قَضاءِ حَوائِجِي، وَ تَيْسِيرِ أُمُورِي، وَ كَشْفِ شِدَّتِي، وَ غُفْرانِ ذَنْبِي، وَسَعَةِ (2)

ص: 850


1- پیامبرانت فرستادی . خدایا این قبر ولیّ توست که اطاعتش را واجب کردی، و بیعتش را بر عهده بندگانت قرار دادی، و خلیفه ات که به خاطر او مؤاخذه می کنی، و می بخشی، و به سبب او پاداش می دهی و کیفر می نمایی، من به طمع آنچه برای اولیایت مهیّا کرده ای آهنگ زیارت او کرده ام، پس به حق بزرگی مرتبه اش نزد تو، و موقعیت فوق العاده اش به پیشگاهت و نزدیکی منزلتش از تو، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و با من چنان کن که تو شایسته آنی، به درستی که تو اهل کرم و بخششی، و سلام و رحمت و برکات خدا بر تو ای مولایم، و بر دو آرمیده در کنارت آدم و نوح، (درود خدا بر آنان باد)
2- ای مولایم، ورودم بر توست، و به وسیله تو به پروردگارم، دررسیدن به مقصودم متوسّل می شوم، و شهادت می دهم که متوسّل به تو محروم نیست، و خواستار به وسیله تو از روی معرفت مردود نمی باشد به یقین حاجات او برآورده شود، پس به درگاه تو خدا پروردگارت و پروردگارم شیفع من باش، در برآمدن حاجاتم، و آسان شدن کارهایم، و برطرف شدن سختی ام، و آمرزش گناهم، و وسعت

رِزْقِی، وَ تَطْوِیلِ عُمُرِی، وَ إِعْطَاءِ سُؤْلِی فِی آخِرَتِی وَ دُنْیَایَ . اَللّٰهُمَّ الْعَنْ قَتَلَةَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ . اَللّٰهُمَّ الْعَنْ قَتَلَةَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ . اَللّٰهُمَّ الْعَنْ قَتَلَةَ الْأَئِمَّةِ، وَ عَذِّبْهُمْ عَذَاباً أَلِيماً لَاتُعَذِّبُهُ أَحَداً مِنَ الْعَالَمِينَ، عَذاباً كَثِيراً لَا انْقِطاعَ لَهُ وَ لَا أَجَلَ وَ لَا أَمَدَ بِما شاقُّوا وُلاةَ أَمْرِكَ، وَ أَعِدَّ لَهُمْ عَذاباً لَمْ تُحِلَّهُ بِأَحَدٍ مِنْ خَلْقِكَ . (1) اَللّٰهُمَّ وَ أَدْخِلْ عَلَىٰ قَتَلَةِ أَنْصارِ رَسُولِكَ، وَ عَلَىٰ قَتَلَةِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، وَ عَلَىٰ قَتَلَةِ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ، وَ عَلَىٰ قَتَلَةِ أَنْصارِ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ، وَ قَتَلَةِ مَنْ قُتِلَ فِي وِلايَةِ آلِ مُحَمَّدٍ أَجْمَعِينَ عَذاباً أَلِيماً مُضاعَفاً فِي أَسْفَلِ دَرَكٍ مِنَ الْجَحِيمِ لَايُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذابُ وَ هُمْ فِيهِ مُبْلِسُونَ مَلْعُونُونَ ناكِسُو رُؤُوسِهِمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ قَدْ عَايَنُوا النَّدامَةَ وَ الْخِزْيَ الطَّوِيلَ لِقَتْلِهِمْ عِتْرَةَ أَنْبِيائِكَ وَ رُسُلِكَ وَ أَتْباعَهُمْ مِنْ عِبادِكَ الصَّالِحِينَ . اللّهمَّ الْعَنْهُمْ فِی مُسْتَسِرِّ السِّرِّ، (2)

ص: 851


1- روزی ام، و طول عمرم، و عطا کردن خواسته ام، در آخرت و دنیایم . خدایا قاتلان امیرمؤمنان را لعنت کن . خدایا قاتلان حسن و حسین و امامان را لعنت کن . و آنان را عذاب نما، عذابی دردناک، که بدان گونه احدی از جهانیان را عذاب نکنی، عذابی بسیار، که قطع شدن و مدّت و اندازه برای آن نباشد، به خاطر دشمنی هایی که با والیان حکومتت کردند، و برای آنان عذابی آماده کن، که آن را به احدی از بندگانت فرود نیاورده باشی،
2- خدایا وارد کن بر قاتلان یاوران رسولت، و بر قاتلان امیر مؤمنان و بر قاتلان حسن و حسین، و بر قاتلان یاوران حسن و حسین، و بر قاتلان کسانی که در راه ولایت خاندان محمّد کشته شده، عذابی دردناک، دو چندان، در پست ترین طبقه دوزخ، که عذاب از آن ها سبک نشود، درحالی که در آنچا ناامید و لعنت شده و در پیشگاه پروردگارشان سرافکنده باشند، و ببینند پشیمانی و رسوایی طولانی را به خاطر قتل عترت انبیا و رسولانت و پیروان آنان از بندگان شایسته ات . خدایا آنان را در پنهانی پنهان،

وَ ظاهِرِ الْعَلانِيَةِ فِي أَرْضِكَ وَ سَمَائِكَ . اَللّٰهُمَّ اجْعَلْ لِي قَدَمَ صِدْقٍ فِي أَوْلِيائِكَ، وَ حَبِّبْ إِلَيَّ مَشَاهِدَهُمْ وَ مُسْتَقَرَّهُمْ، حَتَّىٰ تُلْحِقَنِي بِهِمْ وَ تَجْعَلَنِي لَهُمْ تَبَعاً فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ، يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1)

پس ضریح را ببوس و پشت به قبله و رو به جانب قبر حضرت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) بایست و بگو: اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا أَبا عَبْدِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ فاطِمَةَ الزَّهْراءِ سَيِّدَةِ نِساءِ الْعالَمِينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا أَبَا الْأَئِمَّةِ الْهادِينَ الْمَهْدِيِّينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا صَرِيعَ الدَّمْعَةِ السَّاكِبَةِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا صاحِبَ الْمُصِيبَةِ الرَّاتِبَةِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ وَ عَلَىٰ جَدِّكَ وَ أَبِيكَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ وَ عَلَىٰ أُمِّكَ وَ أَخِيكَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ وَ عَلَى الْأَئِمَّةِ مِنْ ذُرِّيَّتِكَ وَ بَنِيكَ، أَشْهَدُ لَقَدْ طَيَّبَ اللّٰهُ بِكَ التُّرابَ، وَ أَوْضَحَ بِكَ الْكِتابَ، وَ جَعَلَكَ (2)

ص: 852


1- و آشکار آشکار، در زمین و آسمانت لعنت کن . خدایا درباره اولیایت برای من قدم صدق قرار ده، و زیارتگاه ها و قرارگاه شان را محبوب من گردان، تا به آنان ملحقم کنی، و پیرو آنانم گردانی در دنیا و آخرت، ای مهربان ترین مهربانان .
2- سلام بر تو ای ابا عبد اللّه، سلام بر تو ای پسر رسول خدا، سلام بر تو ای پسر امیر مؤمنان، سلام بر تو ای پسر فاطمه زهرا سرور زنان جهانیان، سلام بر تو ای پدر امامان هدایت گر شده، سلام بر تو ای کشته اشک جاری، سلام بر تو ای صاحب مصیبت پی درپی، سلام بر تو و بر جدّ و پدرت، سلام بر تو و بر مادر و برادرت، سلام بر تو و بر امامان از نسل و فرزنادانت، شهادت می دهم که خدا خاک را به وسیله تو پاک کرد، و قرآن را با تو واضح نمود، و تو را

وَ أَبَاكَ وَ جَدَّكَ وَ أَخاكَ وَ بَنِيكَ، عِبْرَةً لِأُولِي الْأَلْبَابِ، يَا ابْنَ الْمَيَامِينَ الْأَطْيَابِ التَّالِينَ الْكِتابَ، وَجَّهْتُ سَلامِي إِلَيْكَ، صَلَواتُ اللّٰهِ وَ سَلامُهُ عَلَيْكَ، وَ جَعَلَ أَفْئِدَةً مِنَ النَّاسِ تَهْوِي إِلَيْكَ، مَا خابَ مَنْ تَمَسَّكَ بِكَ وَ لَجَأَ إِلَيْكَ . (1) پس پایین پا بایست، و بگو: اَلسَّلامُ عَلَىٰ أَبِي الْأَئِمَّةِ، وَ خَلِيلِ النُّبُوَّةِ وَ الْمَخْصُوصِ بِالْأُخُوَّةِ، اَلسَّلامُ عَلَىٰ يَعْسُوبِ الدِّينِ وَ الْإِيمانِ وَ كَلِمَةِ الرَّحْمٰنِ، اَلسَّلامُ عَلَىٰ مِيزانِ الْأَعْمالِ وَ مُقَلِّبِ الْأَحْوالِ وَ سَيْفِ ذِي الْجَلالِ وَ ساقِي السَّلْسَبِيلِ الزُّلالِ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ صالِحِ الْمُؤْمِنِينَ وَ وارِثِ عِلْمِ النَّبِيِّينَ وَ الْحاكِمِ يَوْمَ الدِّينِ، اَلسَّلامُ عَلَىٰ شَجَرَةِ التَّقْوىٰ وَ سامِعِ السِّرِّ وَ النَّجْوىٰ، اَلسَّلامُ عَلَىٰ حُجَّةِ اللّٰهِ الْبالِغَةِ وَ نِعْمَتِهِ السَّابِغَةِ وَ نِقْمَتِهِ الدَّامِغَةِ، اَلسَّلامُ عَلَى الصِّراطِ الْواضِحِ وَ النَّجْمِ اللَّائِحِ وَ الْإِمَامِ النَّاصِحِ وَ الزِّنادِ الْقَادِحِ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكَاتُهُ . (2) پس

ص: 853


1- و پدر و جدّت، و برادر و فرزندانت را عبرتی برای صاحبان خرد قرار داد، ای فرزندان پدران با میمنت و پاک، و تلاوت کنندگان کتاب، سلام را متوجّه تو می نمایم درودهای خدا و سلامش بر تو، و قرار دهد دل های مردم را هواخواه تو، آنکه متمسّک به تو شد، و پناه به تو آورد، هرگز نامید نشد .
2- سلام بر پدر امامان، و همراه نبوت، و اختصاص یافته به برادری، سلام بر رییس دین و ایمان، و کلمه رحمان، سلام بر ترازوی اعمال و زیروروکننده احوال، و شمشیر خدای ذو الجلال، و ساقی چشمه گوارای زلال، سلام بر شایسته مؤمنان، و وارث دانش پیامبران، و حاکم روز جزا، سلام بر درخت تقوا، و شنونده راز و نهان، سلام بر حجّت رسای خدا، و نعمت کاملش، و انتقام کوبنده اش . سلام بر راه روشن، و ستاره فروزان، و رهبر خیرخواه، و مایه آتش زا علیه کفر و شرک، رحمت و برکات خدا بر او باد .

بگو:اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، عَلِيِّ بْنِ أَبِي طالِبٍ، أَخِي نَبِيِّكَ، وَ وَلِيِّهِ وَ ناصِرِهِ، وَ وَصِّيِهِ وَ وَزِيرِهِ، وَ مُسْتَوْدَعِ عِلْمِهِ، وَ مَوْضِعِ سِرِّهِ، وَ بابِ حِكْمَتِهِ، وَ النَّاطِقِ بِحُجَّتِهِ، وَ الدَّاعِي إِلىٰ شَرِيعَتِهِ، وَ خَلِيفَتِهِ فِي أُمَّتِهِ، وَ مُفَرِّجِ الْكَرْبِ عَنْ وَجْهِهِ، قَاصِمِ الْكَفَرَةِ، وَ مُرْغِمِ الْفَجَرَةِ، الَّذِي جَعَلْتَهُ مِنْ نَبِيِّكَ بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسىٰ . اَللّٰهُمَّ والِ مَنْ والاهُ، وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ، وَ انْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ، وَ اخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ، وَ الْعَنْ مَنْ نَصَبَ لَهُ مِنَ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ، وَ صَلِّ عَلَيْهِ أَفْضَلَ مَا صَلَّيْتَ عَلَىٰ أَحَدٍ مِنْ أَوْصِياءِ أَنْبِيائِكَ، يَا رَبَّ الْعالَمِينَ . (1) پس به جانب سر برگرد برای زیارت حضرت آدم (عَلَيهِ السَّلَامُ) وحضرت نوح (عَلَيهِ السَّلَامُ) و در زیارت حضرت آدم بگو:

اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا صَفِيَّ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا حَبِيبَ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا نَبِيَّ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا أَمِينَ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ (2)

ص: 854


1- خدایا درود فرست امیر مؤمنان علی بن ابیطالب برادر پیامبرت، و ولی و یاور و جانشین وزیرش، و سپردگاه دانشش، و جایگاه رازش و دروازه حکمتش و گویای به برهانش و دعوت کننده به دینش و جانشین او را در امتّش، و زداینده اندوه از چهره اش، شکننده کافران، و به خاک مالنده دماغ بدکاران، آن که او را از پیامبرت به منزله هارون از موسی قرار دادی . خدایا دوست بدار دوست دارش را، و دشمن بدار دشمنش را، و یاری کن یاری دهنده اش را، و خوار کن خوارکننده اش را، و از پیشینیان و پسینیان لعنت کن هرکه در برابر بایستد، و بر او درود فرست برترین درودی که برکسی از جانشینان پیامبرانت فرستادی ای پروردگار جهانیان .
2- سلام بر تو ای برگزیده خدا، سلام بر تو ای محبوب خدا، سلام بر تو ای پیامبر خدا سلام بر تو ای امین خدا، سلام

عَلَيْكَ يَا خَلِيفَةَ اللّٰهِ فِي أَرْضِهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا أَبَا الْبَشَرِ، اَلسَّلامُ (سَلامُ اللّه) عَلَيْكَ وَ عَلَىٰ رُوحِكَ وَ بَدَنِكَ، وَ عَلَى الطَّاهِرِينَ مِنْ وُلْدِكَ وَ ذُرِّيَّتِكَ، وَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْكَ صَلاةً لَايُحْصِيها إِلّا هُوَ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكَاتُهُ . (1)

و در زیارت نوح (عَلَيهِ السَّلَامُ) نیز بگو: اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا نَبِيَّ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا صَفِيَّ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا وَلِيَّ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا حَبِيبَ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا شَيْخَ الْمُرْسَلِينَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا أَمِينَ اللّٰهِ فِي أَرْضِهِ، صَلَوَاتُ اللّٰهِ وَ سَلامُهُ عَلَيْكَ وَ عَلَىٰ رُوحِكَ وَ بَدَنِكَ وَ عَلَى الطَّاهِرِينَ مِنْ وُلْدِكَ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ . (2)

آنگاه شش رکعت نماز بخوان، دو رکعت برای امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) دو رکعت اوّل پس از سوره (حَمد) سوره (الرحمن) و در رکعت دوم بعد از سوره (حَمد) سوره مبارکه (یس) و پس از نماز، تسبیح حضرت فاطمه (عَلَيهَا السَّلَامُ) را بگو و سپس از خدا طلب آمرزش نما، و برای خود دعا کن، و بگو:

ص: 855


1- بر تو ای خلیفه خدا در زمینش، سلام بر تو ای پدر بشر، سلام بر تو و بر روان و تنت، و بر پاکان از فرزندان و نسلت، و درود خدا بر تو، درودی که جز خدا آن را شماره نکند، و رحمت و برکات خدا بر تو باد .
2- سلام بر تو ای پیامبر خدا، سلام بر تو ای برگزیده خدا، سلام بر تو ای ولیّ خدا، سلام بر تو ای محبوب خدا، سلام بر تو ای بزرگ رسولان، سلام بر تو ای امین خدا در زمینش، درود و سلام خدا بر تو و بر روان و تنت، و بر پاکان از فرزندانت و رحمت و برکات خدا بر تو باد .

اَللّٰهُمَّ إِنِّي صَلَّيْتُ هاتَيْنِ الرَّكْعَتَيْنِ، هَدِيَّةً مِنِّي إِلىٰ سَيِّدِي وَ مَوْلايَ، وَلِيِّكَ وَ أَخِي رَسُولِكَ، أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَ سَيِّدِ الْوَصِيِّينَ، عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ، صَلَواتُ اللّٰهِ عَلَيْهِ وَ عَلَىٰ آلِهِ . اَللّٰهُمَّ فَصَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ، وَ تَقَبَّلْها مِنِّي وَ اجْزِنِي عَلَىٰ ذٰلِكَ جَزَاءَ الْمُحْسِنِينَ . اللّهمَّ لَکَ صَلَّیْتُ، وَ لَکَ رَکَعْتُ وَ لَکَ سَجَدْتُ وَحْدَکَ، لا شَرِیکَ لَکَ، لِأَنَّهُ لا تَکُونُ [لا تَجُوزُ] الصَّلاةُ وَ الرُّکُوعُ وَ السُّجُودُ إِلا لَکَ، لِأَنَّکَ أَنْتَ اللّه، لا إِلَهَ إِلّا أَنْتَ . اللّهمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ تَقَبَّلْ مِنِّی زِیَارَتِی، وَ أَعْطِنِی سُؤْلِی، بِمُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ . (1)

و چهار رکعت دیگر را هدیه آدم و نوح قرار بده، سپس سجده شکر بجا آور، و در سجده بگو: اَللّٰهُمَّ إِلَيْكَ تَوَجَّهْتُ، وَ بِكَ اعْتَصَمْتُ، وَ عَلَيْكَ تَوَكَّلْتُ . اَللّٰهُمَّ أَنْتَ ثِقَتِي وَ رَجائِي فَاكْفِنِي مَا أَهَمَّنِي وَ مَا لَايُهِمُّنِي وَ مَا أَنْتَ (2)

ص: 856


1- خدایا من این دو رکعت نماز را خواندم، به عنوان هدیه ای از من به آقا و مولایم، ولیّ ات و برادر رسولت، امیر مؤمنان، و سرور جانشینان، علی بن ابیطاب (درود خدا بر او و خاندانش) . پس بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و آن را از من قبول کن، و بر آن پاداشم ده پاداش نیکوکاران . خدایا برای تو نماز خواندم، و رکوع و سجده کردم، یگانه ای و شریکی نداری، چرا که نماز و رکوع و سجود جز برای تو نیست، تویی خدا، معبودی جز تو وجود ندارد . خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و زیارتم را قبول کن، و خواسته ام را عطا فرما، به حق محمّد و خاندان پاکش .
2- خدایا به تو روی آوردم، و به تو پناه آوردم، و بر تو توکّل کردم . خدایا تو مورد اطمینان و امید منی، پس آنچه فکر مرا مشغول کرده و مشغول نمی کند، و آنچه را تو را از من به آنان

أَعْلَمُ بِهِ مِنِّي، عَزَّ جارُكَ، وَ جَلَّ ثَناؤُكَ، وَ لَا إِلٰهَ غَيْرُكَ، صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ قَرِّبْ فَرَجَهُمْ . (1)

پس طرف راست صورت را بر زمین بگذار و بگو:ارْحَمْ ذُلِّی بَیْنَ یَدَیْکَ وَ تَضَرُّعِی إِلَیْکَ، وَ وَحْشَتِی مِنَ النَّاسِ، وَ أُنْسِی بِکَ یَا کَرِیمُ یَا کَرِیمُ، یَا کَرِیمُ (2) آنگاه جانب چپ صورت را بر زمین بگذار و بگو:لا إِلَهَ إِلّا اللّه أَنْتَ رَبِّی حَقّاً حَقّاً، سَجَدْتُ لَکَ یَا رَبِّ تَعَبُّداً وَ رِقّاً . اللّهمَّ إِنَّ عَمَلِی ضَعِیفٌ فَضَاعِفْهُ لِی، یَا کَرِیمُ یَا کَرِیمُ یَا کَرِیمُ . (3) پس به سجده برو و صد مرتبه بگو: «شکراً» و در دعا کردن بکوش، که اینجا محّل خواستن خواهش ها است و بسیار استغفار کن که جای آمرزش گناهان است، و حاجات خود را از خدا بخواه، که مقام استجابت دعاهاست .

دعاهای بعد از زیارت حضرت (عَلَيهِ السَّلَامُ) و بعد از نمازهای فریضه و نافله در نجف اشرف

سیّد ابن طاووس در کتاب «مزار» و نیز غیر او گفته اند: تا زمانی که در نجف هستی هر نمازی که به جا می آوری چه واجب و چه مستحب، بعد از آن این دعا را بخوان:

ص: 857


1- داناتری از من کفایت کن، پناهنده به تو عزیز است، و ثنایت بس عظیم است، و معبودی جز تو نیست، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و گشایش کارشان را نزدیک کن
2- رحم کن به خواری ام در برابرت، و زاری ام به درگاهت و به ترسم از مردم، و انس من به تو، ای کریم، ای کریم، ای کریم .
3- معبودی جز تو نیست به راستی به راستی، ای پروردگارم از باب بندگی و بردگی برایت سجده کردم . خدایا عملم اندک است . آن را دو چندان گردان، ای کریم، ای کریم .

اَللّٰهُمَّ لَابُدَّ مِنْ أَمْرِكَ، وَ لَابُدَّ مِنْ قَدَرِكَ، وَ لَابُدَّ مِنْ قَضَائِكَ، وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلّا بِكَ . اَللّٰهُمَّ فَمَا (کَما) قَضَيْتَ عَلَيْنَا مِنْ قَضَاءٍ، أَوْ قَدَّرْتَ عَلَيْنَا مِنْ قَدَرٍ، فَأَعْطِنَا مَعَهُ صَبْراً يَقْهَرُهُ وَ يَدْمَغُهُ، وَ اجْعَلْهُ لَنا صَاعِداً فِي رِضْوانِكَ، يُنْمَيٰ فِي حَسَناتِنا وَ تَفْضِيلِنا، وَ سُؤْدَدِنا وَ شَرَفِنا وَ مَجْدِنا وَ نَعْمائِنا، وَ كَرامَتِنَا فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ، وَ لَا تَنْقُصْ مِنْ حَسَناتِنا . اَللّٰهُمَّ وَ مَا أَعْطَيْتَنا مِنْ عَطاءٍ، أَوْ فَضَّلْتَنا بِهِ مِنْ فَضِيلَةٍ، أَوْ أَكْرَمْتَنا بِهِ مِنْ كَرامَةٍ فَأَعْطِنا مَعَهُ شُكْراً يَقْهَرُهُ وَ يَدْمَغُهُ، وَ اجْعَلْهُ لَنا صاعِداً فِي رِضْوانِكَ وَ فِي حَسَناتِنا وَ سُؤْدَدِنا وَ شَرَفِنا وَ نَعْمائِكَ (نَعْمائِنا) وَ كَرامَتِكَ (كَرامَتِنا) فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ . (1) [اللّهمَّ] وَ لا تَجْعَلْهُ لَنَا أَشَراً وَ لا بَطَراً، وَ لا فِتْنَةً وَ لا مَقْتاً وَ لا عَذَاباً وَ لا خِزْیاً فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ. اللّهمَّ إِنَّا نَعُوذُ بِکَ مِنْ عَثْرَةِ اللِّسَانِ وَ سُوءِ الْمَقَامِ وَ خِفَّةِ (2)

ص: 858


1- خدایا از دستورت و تقدیرت و قضایت چاره ای نیست، و جنبش و نیرویی جز به تو نیست . پس آنچه بر ما از قضایی که حتم کردی، یا از تقدیری که مقدّر نمودی، همراه آن به ما صبری عطا کن که بر آن چیره شود، و آن را درهم کوبد، و آن شکیبایی را برای ما، نردبانی به سوی رضوانت قرار ده، که افزوده شود در حسنات ما . و برتری و آقایی و شرف و بزرگواری و نعمت ها و کرامت ما در دنیا و آخرت، و از حسنات ما کم نکن . خدایا آنچه به ما از عطایی که عطا کردی، و از فضیلتی که تفضّل فرمودی، یا از کرامتی که کرم کردی، به همراه آن شکری مرحمت فرما که بر آن چیره شود و آن را فرو گیرد، و آن شکر را برای ما، بالارونده در رضوانت، و بالابرنده در حسنات و آقایی، و شرف و نعمتها، و کرامتت در دنیا و آخرت قرار ده،
2- و آن را برای ما نقطه کبر و طغیان و فتنه و کینه توزی و عذاب و رسوایی در دنیا و آخرت قرار مده . خدایا به تو پناه می آوریم، از لغزش زبان، و بدی جایگاه، و سبکی

الْمِيزانِ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ لَقِّنا حَسَناتِنا فِي الْمَماتِ، وَ لَا تُرِنا أَعْمالَنا حَسَراتٍ، وَ لَا تُخْزِنا عِنْدَ قَضائِكَ، وَ لَا تَفْضَحْنا بِسَيِّئاتِنا يَوْمَ نَلْقاكَ، وَ اجْعَلْ قُلُوبَنَا تَذْكُرُكَ وَ لَا تَنْسَاكَ، وَ تَخْشَاكَ كَأَنَّها تَراكَ حَتَّىٰ نَلْقاكَ، وَ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ بَدِّلْ سَيِّئاتِنَا حَسَنَاتٍ، وَ اجْعَلْ حَسَناتِنَا دَرَجَاتٍ، وَ اجْعَلْ دَرَجاتِنا غُرُفاتٍ، وَ اجْعَلْ غُرُفاتِنا عَالِياتٍ . (1) اَللّٰهُمَّ وَ أَوْسِعْ لِفَقِيرِنا مِنْ سَعَةِ مَا قَضَيْتَ عَلَىٰ نَفْسِكَ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ مُنَّ عَلَيْنا بِالْهُدَىٰ مَا أَبْقيْتَنا، وَ الْكَرامَةِ مَا أَحْيَيْتَنا، وَ الْكَرامَةِ [وَالمَغفِرَة] إِذا تَوَفَّيْتَنا، وَ الْحِفْظِ فِيما بَقِيَ مِنْ عُمُرِنا، وَ الْبَرَكَةِ فِيما رَزَقْتَنا، وَ الْعَوْنِ عَلَىٰ مَا حَمَّلْتَنا، وَ الثَّباتِ عَلَىٰ مَا طَوَّقْتَنا، وَ لَا تُؤاخِذْنا بِظُلْمِنا، وَ لَا تُقايِسْنا بِجَهْلِنا، وَ لَا تَسْتَدْرِجْنا بِخَطَايَانا، وَ اجْعَلْ أَحْسَنَ مَا نَقُولُ ثابِتاً فِي قُلُوبِنا، وَ اجْعَلْنا عُظَماءَ عِنْدَكَ، (2)

ص: 859


1- میزان اعمال، خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و نیکی های ما را در مردن به ما برسان، و اعمالمان را به ما مایه پشیمانی نشان مده، و هنگام داوری ما را شرمسار مکن، و به بدی های مان رسوا مساز، در آن روزی که با تو ملاقات می کنیم، دل های ما را طوری قرار ده که یادت کند، و فراموشم ننماید، و از تو بهراسد، آنچنان که گویی تو را می بیند، آن هم تا زمانی که تو را ملاقات کنیم، و بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و بدی های ما را تبدیل به خوبیها کن، و خوبی های ما را درجات، و درجات ما را غرفه های بهشتی، و غرفه های ما را بلندمرتبه گردان .
2- خدایا به تهیدستان مان وسعت ده، از وسعتی که بر خود حتم کردی . خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و بر ما به هدایت منّت گذار تا باقیمان داری و به کرامت تا زنده مان داری و باز به کرامت [و آمرزش] زمانی که ما را بمیرانی، و به نگهدای در آنچه از عمرمان مانده، و برکت در آنچه روزی نمودی، و کمک به آنچه تکلیف مان فرمودی، و به پا برجایی به آنچه به عهده ما قرار دادی و ما را به ستم مان مؤاخذه مکن، و به نادانی مان مقایسه منما، و به خطاهای مان غافلگیر مفرما، و بهترین چیزی که می گوییم در دل های مان ثابت گردان، و ما را در پیشگاهت با عظمت،

وَ أَذِلَّةً فِي أَنْفُسِنا، وَ انْفَعْنا بِما عَلَّمْتَنا، وَ زِدْنا عِلْماً نافِعاً، وَ أَعُوذُ بِكَ مِنْ قَلْبٍ لَايَخْشَعُ، وَ مِنْ عَيْنٍ لَاتَدْمَعُ، وَ مِنْ صَلاةٍ لَاتُقْبَلُ، أَجِرْنا مِنْ سُوءِ الْفِتَنِ يَا وَلِيَّ الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ . (1) سیّد در کتاب (مصباح الزائر) فرموده است: دعای دیگری که مستحب است به دنبال نماز زیارت امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) خوانده شود: « یَا اللّه یَا اللّه یَا اللّه یَا مُجِیبَ دَعْوَهِ الْمُضْطَرِّینَ» تا آخر، فقیر گوید: این دعا همان دعای صفوان است که به دعای علقمه معروف شده، و در ذیل زیارت عاشورا ان شاء اللّه خواهد آمد . [صفحه 1122]

زیارت سر امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) نزد قبر امیرالمومنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) و در مسجد حنانه

بدان که زیارت سر مطهّر حضرت سیّد الشّهدا کنار قبر امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) مستحب است و در کتاب «وسائل» و «مستدرک» فصلی برای آن رقم زده اند . در مستدرک از کتاب «مزار» محمّد بن مشهدی نقل کرده که امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) سر مبارک امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را نزد سر امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) زیارت کرد، و چهار رکعت نماز خواند، و آن زیارت این است:

ص: 860


1- و در نزد خودمان خوار قرار ده، و از آنچه به ما آموختی سودمان بخش، و به ما دانش با منفعت بیفزا، و به تو پناه می آورم از دلی که رام نگردد، و از چشمی که اشک نریزد، و از نمازی که پذیرفته نشود، ما را از بدی آشوب ها پناه ده، ای سرپرست دنیا و آخرت .

اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَابْنَ رَسُولِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا ابْنَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا ابْنَ الصِّدِّيقَةِ الطَّاهِرَةِ سَيِّدةِ نِساءِ الْعالَمِينَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا مَوْلايَ يَا أَبا عَبْدِ اللّٰهِ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ، أَشْهَدُ أَنَّكَ [قَدْ] أَقَمْتَ الصَّلاةَ، وَ آتَيْتَ الزَّكاةَ، وَ أَمَرْتَ بِالْمَعْرُوفِ، وَ نَهَيْتَ عَنِ الْمُنْكَرِ، وَ تَلَوْتَ الْكِتابَ حَقَّ تِلاوَتِهِ، وَ جاهَدْتَ فِي اللّٰهِ حَقَّ جِهادِهِ، وَ صَبَرْتَ عَلَى الْأَذىٰ فِي جَنْبِهِ مُحْتَسِباً، حَتَّىٰ أَتَاكَ الْيَقِينُ، وَأَشْهَدُ أَنَّ الَّذِينَ خالَفُوكَ وَ حارَبُوكَ، وَ أَنَّ الَّذِينَ خَذَلُوكَ، وَ الَّذِينَ قَتَلُوكَ مَلْعُونُونَ عَلَىٰ لِسانِ النَّبِيِّ الْأُمِّيِّ، وَ قَدْ خابَ مَنِ افْتَرىٰ، لَعَنَ اللّٰهُ الظَّالِمِينَ لَكُمْ مِنَ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ وَ ضاعَفَ عَلَيْهِمُ الْعَذابَ الْأَلِيمَ؛ أَتَيْتُكَ يَا مَوْلايَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللّٰهِ، زائِراً عارِفاً بِحَقِّكَ، مُوالِياً لِأَوْلِيائِكَ، مُعادِياً لِأَعْدائِكَ، مُسْتَبْصِراً بِالْهُدَىٰ الَّذِي أَنْتَ عَلَيْهِ، عارِفاً بِضَلالَةِ مَنْ خالَفَكَ، فَاشْفَعْ لِي (1)

ص: 861


1- سلام بر تو ای پسر رسول خدا، سلام بر تو ای پسر امیر مؤمنان، سلام بر تو ای پسر صدیقه طاهره، سرور زنان جهانیان، سلام بر تو ای مولای من، ای ابا عبد اللّه و رحمت و برکات خدا بر تو باد، شهادت می دهم که نماز را برپا داشتی، و زکات را پرداختی، و به معروف امر کردی، و از زشتی نهی نمودی، و قرآن را تلاوت کردی و حق تلاوتش را بجا آوردی، و در راه خدا جهاد کردی، و حق جهاد را ادا نمودی، و در جنب خدا، بر آزار دشمنان صبر کردی، درحالی که عملت را به حساب حق گذاشتی، تا مرگت فرا رسید، و شهادت می دهم کسانی که با تو مخالفت ورزیدند، و با تو جنگیدند، و آنان که از یاری ات دریغ نمودند، و آنان که تو را کشتند، بر زبان پیامبر امّی ملعون هستند، و زیانکار شد کسی که افترا بست، خدا ستمکاران بر شما را از گذشتگان و آیندگان لعنت کند، و عذاب دردناک را بر آنان دو چندان سازد، ای مولایم به محضرت آمدم ای پسر رسول خدا، در حال زیارت، و عارف به حقّت، دوستدار دوستانت، و دشمن دشمنانت می باشم، به هدایتی که بر آن هستی بینایم، و به گمراهی کسانی که با تو مخالفت کردند آشنایم، پس مرا

عِنْدَ رَبِّکَ . (1)

مؤلف گوید: اگر همین زیارت را در مسجد حنّانه بخوانند مناسب است، زیرا شیخ محمّد بن مشهدی روایت کرده: امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ)، امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را در مسجد حنّانه به این صورت زیارت کرد و چهار رکعت نماز خواند . پوشیده نماند که مسجد حنّانه از مساجد شریفه نجف اشرف است و در حدیث رسیده است که سر منوّر حضرت سیّد الشّهداء (عَلَيهِ السَّلَامُ) آنجاست و در روایتی است که امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) در آنجا دو رکعت نماز خواند، از آن حضرت پرسیدند: این چه نمازی است؟ فرمود: این محلّ سر مطهّر جدّم حسین بن علی (عَلَيهِ السَّلَامُ) است، که وقتی لشگر از کربلا برگشتند، آن را در اینجا نهادند، سپس به نزد عبید اللّه بن زیاد بردند و از آن حضرت روایت شده: در اینجا این دعا را بخوان:

اَللّٰهُمَّ إِنَّكَ تَرىٰ مَكَانِي، وَ تَسْمَعُ كَلامِي، وَ لَا يَخْفىٰ عَلَيْكَ شَيْءٌ مِنْ أَمْرِي، وَ كَيْفَ يَخْفىٰ عَلَيْكَ مَا أَنْتَ مُكَوِّنُهُ وَ بارِئُهُ؟! وَ قَدْ جِئْتُكَ مُسْتَشْفِعاً بِنَبِيِّكَ، نَبِيِّ الرَّحْمَةِ، وَ مُتَوَسِّلاً (2)

ص: 862


1- نزد پروردگارت شفاعت کن .
2- خدایا جایم را می بینی، و کلامم را می شنوی، و چیزی از کارم بر تو پوشیده نیست، و چگونه پوشیده بماند، آنچه تو ایجادکننده و پدیدآورنده اش هستی، اینک به پیشگاهت آمده ام، از پیامبرت پیامبر رحمت شفاعت می جویم و به جانشین رسولت

بِوَصِيِّ رَسُولِكَ، فَأَسْأَلُكَ بِهِما ثَباتَ الْقَدَمِ، وَ الْهُدَىٰ، وَ الْمَغْفِرَةَ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ . (1)

زیارت دوم (امین اللّه)

زیارت دوّم: زیارت معروف به «أَمینُ اللّه» است که در نهایت اعتبار می باشد و در تمام کتابهای زیارتی و مصابیح نقل شده . علاّمه مجلسی (رَحمهُ اللّه) فرموده: این زیارت از جهت متن و سند از بهترین زیارات است و باید در تمام روضه های ائمه بر آن مواظبت نمایند، درباره این زیارت به سندهای معتبر از جابر، از امام باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده:

حضرت زین العابدین (عَلَيهِ السَّلَامُ) به زیارت امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) آمد، و در کنار قبر آن حضرت ایستاد و گریست و چنین گفت:

اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا أَمِينَ اللّٰهِ فِي أَرْضِهِ، وَ حُجَّتَهُ عَلَىٰ عِبادِهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ، أَشْهَدُ أَنَّكَ جاهَدْتَ فِي اللّٰهِ حَقَّ جِهادِهِ، وَ عَمِلْتَ بِكِتابِهِ، وَ اتَّبَعْتَ سُنَنَ نَبِيِّهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، حَتّىٰ دَعاكَ اللّٰهُ إِلىٰ جِوارِهِ، فَقَبَضَكَ إِلَيْهِ بِاخْتِيارِهِ، وَ أَلْزَمَ أَعْداءَكَ الْحُجَّةَ مَعَ مَا لَكَ مِنَ (2)

ص: 863


1- متوسّل هستم، به حقّ آن دو پیشوا از تو درخواست ثبات قدم و هدایت و آمرزش در دنیا و آخرت را دارم .
2- سلام بر تو ای امین خدا بر روی زمینش، و حجّت او بر بندگانش، سلام بر تو ای امیر مؤمنان [اگر این زیارت برای امام دیگر خوانده شود، «السلام علیک یا امیر المؤمنین» گفته نمی شود مؤلف شهادت می دهم که تو در راه خدا آن چنان که باید جهاد کردی، و به کتابش عمل نمودی، و روشهای پیامبرش (درود خدا بر او خاندانش) را پیروی کردی، تا خدا تو را به جوارش خواند، و با اختیاراتش تو را به جانب خود قبض روح نمود، و دشمنانت را ملزم به حجت کرد،

الْحُجَجِ الْبَالِغَةِ عَلَی جَمِیعِ خَلْقِهِ . اَللّٰهُمَّ فَاجْعَلْ نَفْسِي مُطْمَئِنَّةً بِقَدَرِكَ، راضِيَةً بِقَضائِكَ، مُولَعَةً بِذِكْرِكَ وَ دُعائِكَ، مُحِبَّةً لِصَفْوَةِ أَوْلِيائِكَ، مَحْبُوبَةً فِي أَرْضِكَ وَ سَمائِكَ، صابِرَةً عَلَىٰ نُزُولِ بَلائِكَ، [شَاکِرَةً لِفَوَاضِلِ نَعْمَائِکَ، ذَاکِرَةً لِسَوَابِغِ آلائِکَ ] مُشْتاقَةً إِلىٰ فَرْحَةِ لِقائِكَ، مُتَزَوِّدَةً التَّقْوىٰ لِيَوْمِ جَزائِكَ، مُسْتَنَّةً بِسُنَنِ أَوْلِيائِكَ، مُفارِقَةً لِأَخْلاقِ أَعْدائِكَ، مَشْغُولَةً عَنِ الدُّنْيا بِحَمْدِكَ وَ ثَنائِكَ . (1)

پس روی مبارک خود را بر قبر گذاشت و گفت:

اَللّٰهُمَّ إِنَّ قُلُوبَ الْمُخْبِتِينَ إِلَيْكَ والِهَةٌ، وَ سُبُلَ الرَّاغِبِينَ إِلَيْكَ شارِعَةٌ، وَ أَعْلامَ الْقاصِدِينَ إِلَيْكَ واضِحَةٌ، وَ أَفْئِدَةَ الْعارِفِينَ مِنْكَ فازِعَةٌ، وَ أَصْواتَ الدَّاعِينَ إِلَيْكَ صاعِدَةٌ، وَ أَبْوابَ الْإِجابَةِ لَهُمْ مُفَتَّحَةٌ، وَ دَعْوَةَ مَنْ ناجاكَ مُسْتَجابَةٌ، وَ تَوْبَةَ مَنْ أَنابَ إِلَيْكَ مَقْبُولَةٌ، وَ عَبْرَةَ مَنْ بَكَىٰ مِنْ خَوْفِكَ مَرْحُومَةٌ، (2)

ص: 864


1- با آنچه توراست از حجت های رسا بر همه مخلوقاتش . خدایا قرار ده نفسم را آرام در برابر تقدیرت، خشنود به قضاوتت، حریص به ذکر و دعایت، عاشق به برگزیده دوستانت، محبوب در زمین و آسمانت، شکیبا بر نزول بلایت، سپاس گذار بر فزونی نعمت هایت، یادکننده کامل عطاهایت، مشتاق به شادی دیدارت، توشه برگیرنده تقوا برای روز پاداشت، پیرو روش های اولیایت، جداکننده از اخلاق دشمنانت، غافل از دنیا به سپاس و ثنایت .
2- خدای دل های فروتنان، سرگردان به سوی توست، و راه های مشتاقان به درگاهت نمایان است، و نشانه های قاصدان کوی ات پیداست، و دل های عارفان از تو هراسان است، و صدای خوانندگان به جانب تو بلند است، و درهای اجابت به رویشان گشوده، و دعای آنکه با تو مناجات کرد مستجاب است، و توبه کسی که به سوی تو بازگشت پذیرفته است، و اشک کسی که از ترس تو گریه کرد مورد رحم است،

وَ الْإِغَاثَةَ لِمَنِ اسْتَغَاثَ بِکَ مَوْجُودَةٌ (مَبْذُولَةٌ )، وَ الْإِعَانَةَ لِمَنِ اسْتَعَانَ بِکَ مَبْذُولَةٌ (مَوْجُودَةٌ )، وَ عِدَاتِکَ لِعِبَادِکَ مُنْجَزَةٌ، وَ زَلَلَ مَنِ اسْتَقالَكَ مُقالَةٌ، وَ أَعْمالَ الْعامِلِينَ لَدَيْكَ مَحْفُوظَةٌ، وَ أَرْزاقَكَ إِلَى الْخَلائِقِ مِنْ لَدُنْكَ نازِلَةٌ، وَ عَوائِدَ الْمَزِيدِ إِلَيْهِمْ واصِلَةٌ، وَ ذُنُوبَ الْمُسْتَغْفِرِينَ مَغْفُورَةٌ، وَ حَوائِجَ خَلْقِكَ عِنْدَكَ مَقْضِيَّةٌ، وَ جَوائِزَ السَّائِلِينَ عِنْدَكَ مُوَفَّرَةٌ، وَ عَوائِدَ الْمَزِيدِ مُتَواتِرَةٌ، وَ مَوائِدَ الْمُسْتَطْعِمِينَ مُعَدَّةٌ، وَ مَناهِلَ الظِّماءِ [لَدَيْكَ] مُتْرَعَةٌ . اَللّٰهُمَّ فَاسْتَجِبْ دُعائِي، وَ اقْبَلْ ثَنائِي، وَ اجْمَعْ بَيْنِي وَ بَيْنَ أَوْلِيائِي، بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ عَلِيٍّ وَ فاطِمَةَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ إِنَّكَ وَلِيُّ نَعْمائِي، وَ مُنْتَهَىٰ مُنايَ، وَ غايَةُ رَجائِي فِي مُنْقَلَبِي وَ مَثْوَايَ . (1)

در کتاب «کامل الزیارات» پس از متن زیارت این جملات آمده است: أَنْتَ إِلَهِی وَ سَیِّدِی وَ مَوْلایَ، اغْفِرْ لِأَوْلِیَائِنَا (2)

ص: 865


1- و فریادرسی برای کسی که از تو فریاد خواست آماده است، و کمک برای کسی که از تو کمک خواست رایگان است، و وعده هایت برای بندگانت وفا شده، و لغزش آن که از تو پوزش خواست نادیده گرفته شده، و اعمال عمل کنندگان نزد تو محفوظ است، و روزی هایت از جانب تو به سوی مخلوقات فرود آینده است، و بهره های فزون به سویشان پیوسته است، و گناهان آمرزش جویان آمرزیده است، و حاجات خلق نزد تو برآورده است، و جایزه های خواستاران، پیش تو کامل گشته است، و عایدات افزون پیاپی است، و سفره های خواهندگان طعام آماده، و حوض های تشنگان لبریز است . خدایا دعایم را مستجاب کن، و ستایشم را بپذیر، و بین من و اولیایم جمع کن، به حق محمّد و علی و فاطمه و حسن و حسین، تو ولی نعمت و نهایت آرزو و هدف امید منی در بازگشتگاه و محلّ اقامتم .
2- تو معبود و آقاو مولای منی، دوستانمان را بیامرز،

وَكُفَّ عَنَّا أَعْداءَنا، وَ اشْغَلْهُمْ عَنْ أَذَانَا، وَ أَظْهِرْ كَلِمَةَ الْحَقِّ وَ اجْعَلْهَا الْعُلْيَا، وَ أَدْحِضْ كَلِمَةَ الْبَاطِلِ وَ اجْعَلْهَا السُّفْلىٰ إِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ . (1)

آنگاه امام باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) فرمود: هرکه از شیعیان ما این زیارت و دعا را در کنار قبر امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ)، یا نزد قبر یکی از ائمه (عَلَيهِم السَّلَامُ) بخواند، البته حق تعالی این زیارت و دعای او را در نامه ای از نور بالا برد و مهر حضرت محمّد (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) را بر آن بزند و به این صورت محفوظ باشد، تا به قائم آل محمّد (عجل اللّه تعالی فرجه الشریف) تسلیم کنند، پس صاحبش را به بشارت و تحیّت و کرامت استقبال نماید ان شاء اللّه تعالی . مؤلّف گوید: این زیارت شریفه هم از زیارات مطلقه به حساب می آید، و هم از زیارات مخصوصه روز غدیر، و هم از زیارات جامعه، که در جمیع روضات مقدسه ائمه خوانده می شود .

زیارت سوم

زیارت سوم: سیّد عبد الکریم بن طاووس از صفوان جمّال روایت کرده: چون با امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) در زمانی که نزد ابو جعفر دوانیقی می رفتند وارد کوفه شدیم، فرمود: ای صفوان شتر را بخوابان که منطقه نزدیک قبر جدّم امیر المؤمنین

ص: 866


1- دشمنانمان را از ما بازدار، و از آزار ما غافلشان گردان، و کلمه حق را نمایان و و آن را برتر کن، و کلمه باطل را بلغزان و آن را پست تر قرار ده، تو بر هرچیز توانایی

(عَلَيهِ السَّلَامُ) است، پس پیاده شدند، و غسل کردند، و جامه را تغییر دادند، و پای مبارک را برهنه نمودند، و فرمودند: تو نیز چنین کن، پس به جانب نجف روانه شدند، و فرمودند: گامها را کوتاه بردار، و سر را به زیر انداز، که خدا برای تو به عدد هرگامی که بر می داری، صد هزار حسنه می نویسد، و صد هزار گناه محو می کند، و صد هزار درجه برایت بالا می برد، و صدهزار حاجت از تو برمی آورد، و برای تو ثواب هر صدیق و شهید که بوده باشد، یا به قتل رسیده باشد، ثبت می نماید، پس حضرت می رفتند و من نیز با آن حضرت می رفتم، با آرامش دل و تن، و تسبیح و تنزیه و تهلیل خدا می نمودیم، تا به تل ها رسیدیم، پس به جانب راست و چپ نظر کردند، و به چوبی که در دستداشتند خطی کشیدند و فرمودند: جستجو کن، جستجو کردم اثر قبری یافتم، پس اشک دیده به چهره مبارکش جاری شد و گفت «إِنَّا لِلَّٰهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ» و چنین ادامه داد:

اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْوَصِیُّ الْبَرُّ التَّقِیُّ ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا النَّبَأُ الْعَظِیمُ ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الصِّدِّیقُ الرَّشِیدُ ؛ اَلسَّلامُ (1)

ص: 867


1- سلام بر تو ای جانشین نیکوکار با تقوا، سلام بر تو ای خبر بزرگ، سلام بر تو ای صدّیق رشید، سلام

عَلَيْكَ أَيُّهَا الْبَرُّ الزَّكِيُّ، ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْكَ يَا وَصِيَّ رَسُولِ رَبِّ الْعالَمِينَ، اَلسَّلامُ عَلَیْك اَلسَّلامُ عَلَیْكَ اَلسَّلامُ عَلَیْكَ يَا خِيَرَةَ اللّٰهِ عَلَى الْخَلْقِ أَجْمَعِينَ، أَشْهَدُ أَنَّكَ حَبِيبُ اللّٰهِ وَ خاصَّةُ اللّٰهِ وَ خالِصَتُهُ، اَلسَّلامُ عَلَیْكَ يَا وَلِيَّ اللّٰهِ، وَ مَوْضِعَ سِرِّهِ، وَ عَيْبَةَ عِلْمِهِ، وَ خازِنَ وَحْيِهِ . (1) سپس خود را به قبر چسبانده و گفتند: بِأَبِي أَنْتَ وَ أُمِّي يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ، بِأَبِي أَنْتَ وَ أُمِّي يَا حُجَّةَ الْخِصامِ، بِأَبِي أَنْتَ وَ أُمِّي يَا بَابَ الْمَقَامِ، بِأَبِي أَنْتَ وَ أُمِّي يَا نُورَ اللّٰهِ التَّامَّ، أَشْهَدُ أَنَّكَ قَدْ بَلَّغْتَ عَنِ اللّٰهِ وَ عَنْ رَسُولِ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ مَا حُمِّلْتَ، وَ رَعَيْتَ مَا اسْتُحْفِظْتَ، وَ حَفِظْتَ مَا اسْتُودِعْتَ، وَ حَلَّلْتَ حَلالَ اللّٰهِ، وَ حَرَّمْتَ حَرامَ اللّٰهِ، وَ أَقَمْتَ أَحْكامَ اللّٰهِ، وَ لَمْ تَتَعَدَّ حُدُودَ اللّٰهِ، وَ عَبَدْتَ اللّٰهَ مُخْلِصاً حَتَّىٰ أَتَاكَ الْيَقِينُ، صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْكَ وَ عَلَى الْأَئِمَّةِ مِنْ بَعْدِكَ . (2)

آنگاه حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) برخاست و بالای سر آن حضرت

ص: 868


1- بر تو ای نیکوکار پاک، سلام بر تو ای جانشین رسول پروردگار جهانیان، سلام بر تو ای برگزیده خدا بر همه خلق، شهادت می دهم که تو محبوب و بنده خاصّ و خالص خدایی، سلام بر تو ای ولی خدا، و جایگاه راز و گنجینه علم و خزانه دار وحی خدا .
2- پدر و مادرم فدایت ای امیر مؤمنان، پدر و مادرم فدایت ای حجّت قاطع بر دشمنان، پدر و مادرم فدایت ای دروازه مقام، پدر و مادرم فدایت ای نور کامل خدا، شهادت می دهم که تو آنچه را از خدا و رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش) بر عهده داشتی به طور کاملی رساندی، و آنچه نگهداری اش از تو خواسته شده بو رعایت کردی، و آنچه به تو سپرده شده بود حفظ نمودی، و حلال خدا را حلال کردی، و حرام خدا را حرام ساختی، و احکام خدا را بپا داشتی، و از حدود خدا تجاوز نکردی، و خدا را خالصانه بندگی کردی، تا مرگت فرا رسید، درود خدا بر تو، و بر امامان بعد از تو .

چند رکعت نماز گذارد، و فرمود: ای صفوان هرکه به این زیارت، امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) را زیارت کند، و این نماز را بجا آورد، به سوی اهلش بازگردد درحالی که گناهانش آمرزیده و عملش مقبول و پسندیده شده باشد، و برای او ثواب هرکه از ملائکه آن حضرت را زیارت کرده باشد نوشته شود، صفوان با تعجّب گفت: ثواب هرکه از ملائکه آن حضرت را زیارت کند؟ ! ! فرمود: آری در هر شبی هفتاد قبیله از ملائکه آن حضرت را زیارت می کنند . پرسید: هر قبیله چه تعدادند؟ فرمود: صد هزار ملک، پس آن حضرت رو به قبر به پشت خارج شدند، و در اثنای بیرون آمدن گفتند: يَا جَدَّاهُ يَا سَيِّداهُ يَا طَيِّباهُ يَا طاهِراهُ، لَاجَعَلَهُ اللّٰهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنْكَ، وَ رَزَقَنِي الْعَوْدَ إِلَيْكَ، وَ الْمَقامَ فِي حَرَمِكَ، وَ الْكَوْنَ مَعَكَ وَ مَعَ الْأَبْرارِ مِنْ وُلْدِكَ، صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْكَ وَ عَلَى الْمَلائِكَةِ الْمُحْدِقِينَ بِكَ . (1) صفوان گفت: به حضرت عرض کردم اجازه می دهید اصحاب خود را از اهل کوفه خبر کنم، و این قبر را به ایشان نشان دهم، فرمود: آری، و درهمی چند به من عنایت کردند، که قبر را با آن مرمّت

ص: 869


1- ای جدّم، ای آقایم، ای پاکیزه و پاکم، خدا این زیارت را آخرین زیارت من از تو قرار ندهد، و روزی من کند، بازگشت به سویت و ماندن در حرمت، و بودن با تو، و با نیکان از فرزندانت را، درود خدا بر تو و بر فرشتگانی که تو را دربر گرفته اند .

و اصلاح نمودم .

زیارت چهارم

زیارت چهارم: در کتاب «مستدرک الوسائل» از «مزار قدیم» نقل کرده که از مولای ما امام باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده با پدرم به زیارت قبر جدّم امیر المؤمنین در نجف رفتیم، پدر نزد قبر مطهّر ایستاد و گریست و گفت:

اَلسَّلامُ عَلَیٰ أَبِي الْأَئِمَّةِ وَ خَلِيلِ النُّبُوَّةِ وَ الْمَخْصُوصِ بِالْأُخُوَّةِ؛ اَلسَّلامُ عَلَىٰ يَعْسُوبِ الْإِيمانِ، وَ مِيزانِ الْأَعْمالِ، وَ سَيْفِ ذِي الْجَلالِ؛ اَلسَّلامُ عَلَىٰ صالِحِ الْمُؤْمِنِينَ، وَ وارِثِ عِلْمِ النَّبِيِّينَ، الْحاكِمِ فِي يَوْمِ الدِّينِ، اَلسَّلامُ عَلَىٰ شَجَرَةِ التَّقْوىٰ، اَلسَّلامُ عَلَىٰ حُجَّةِ اللّٰهِ الْبالِغَةِ، وَ نِعْمَتِهِ السَّابِغَةِ، وَ نِقْمَتِهِ الدَّامِغَةِ، اَلسَّلامُ عَلَى الصِّراطِ الْواضِحِ وَ النَّجْمِ اللَّائِحِ وَ الْإِمامِ النَّاصِحِ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ . آنگاه گفت أَنْتَ وَسِیلَتِی إِلَی اللّه وَ ذَرِیعَتِی، وَلِی حَقُّ مُوَالاتِی وَ تَأْمِیلِی، فَکُنْ لِی شَفِیعِی إِلَی اللّه عَزَّ وَ جَلَّ، فِی الْوُقُوفِ عَلَی قَضَاءِ حَاجَتِی، (1)

ص: 870


1- سلام بر پدر امامان و دوست نبوّت، و خاصّ به برادری، سلام بر رئیس ایمان، و ترازوی اعمال، و شمشیر خدای دارای بزرگی، سلام بر شایسته اهل ایمان، و وارث دانش پیامبران، حاکم در روز جزا، سلام بر درخت تقوا، سلام بر حجّت رسای خدا، و نعمت کامل او، و انتقام کوبنده اش، سلام بر راه روشن، و ستاره فروزان، و پیشوای خیرخواه، و رحمت و برکات خدا بر او باد . سپس گفت تویی وسیله و سببم به سوی خدا، و مراست حق دوستی و آرزومندی به درگاه خدای عزّ و جل، پس شفیع من باش در ایستادگی در بر آوردن حاجتم،

وَهِيَ فَكاكُ رَقَبَتِي مِنَ النَّارِ، وَ اصْرِفْنِي فِي مَوْقِفِي هٰذَا بِالنُّجْحِ وَ بِمَا سَأَلْتُهُ كُلَّهُ بِرَحْمَتِهِ وَ قُدْرَتِهِ . اَللّٰهُمَّ ارْزُقْنِي عَقْلاً كامِلاً، وَ لُبّاً راجِحاً، وَ قَلْباً زَكِيّاً، وَ عَمَلاً كَثِيراً، وَ أَدَباً بارِعاً، وَ اجْعَلْ ذٰلِكَ كُلَّهُ لِي، وَ لَا تَجْعَلْهُ عَلَيَّ، بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1)

زیارت پنجم

زیارت پنجم: شیخ کلینی از حضرت هادی (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده نزد قبر امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) می گویی:

اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَلِيَّ اللّٰهِ، أَنْتَ أَوَّلُ مَظْلُومٍ، وَ أَوَّلُ مَنْ غُصِبَ حَقُّهُ، صَبَرْتَ وَ احْتَسَبْتَ حَتَّىٰ أَتَاكَ الْيَقِينُ، فَأَشْهَدُ أَنَّكَ لَقِيتَ اللّٰهَ وَ أَنْتَ شَهِيدٌ، عَذَّبَ اللّٰهُ قاتِلَكَ بِأَنْواعِ الْعَذابِ وَ جَدَّدَ عَلَيْهِ الْعَذابَ، جِئْتُكَ عارِفاً بِحَقِّكَ، مُسْتَبْصِراً بِشَأْنِكَ، مُعادِياً لِأَعْدائِكَ وَ مَنْ ظَلَمَكَ، أَلْقىٰ عَلَىٰ ذٰلِكَ رَبِّي إِنْ شَاءَ اللّٰهُ، يَا وَلِيَّ اللّٰهِ، إِنَّ لِي ذُنُوباً كَثِيرَةً فَاشْفَعْ لِي (2)

ص: 871


1- و آن حاجت آزادی ام از آتش است، و مرا از این جایگاه با موفّقیّت بازگردان، و بدست آوردن همه آنچه خواسته ام، به حق رحمت و قَدرتش . خدایا عقلی کامل و مغزی ممتاز، و دلی پاک، و عملی بسیار، و ادبی برتر نصیبم کن، و همه اینها را به سود من قرار ده نه بر زیانم، به مهربانیات ای مهربان ترین مهربانان .
2- سلام بر تو ای ولی خدا، تو نخستین ستم دیده ای، و نخستین کسی که حقّش غصب شد، صبر کردی و به حساب خدا گذاشتی تا مرگت رسید، شهادت می دهم که تو خدا را ملاقات کردی . درحالی که شهید بودی، عذاب کند خدا کشنده ات را به انواع عذاب، و بر او عذاب را تازه کند، به سویت آمدم، شناسای به حقّت، و بینای به شأنت، دشمن با دشمنانت و آن که به تو ستم کرد، ان شاء اللّه بر این عقیده پروردگارم را ملاقات کنم، ای ولی خدا، مرا گناهان زیادی است، از من

إِلىٰ رَبِّكَ، فَإِنَّ لَكَ عِنْدَ اللّٰهِ مَقَاماً مَعْلُوماً، وَ إِنَّ لَكَ عِنْدَ اللّٰهِ جَاهاً وَ شَفاعَةً وَ قَدْ قالَ اللّٰهُ تَعالىٰ: «وَ لاٰ يَشْفَعُونَ إِلاّٰ لِمَنِ ارْتَضىٰ» . (1)

زیارت ششم

زیارت ششم: زیارتی است که جماعتی از علما روایت کرده اند، ازجمله آنها: شیخ محمّد ابن مشهدی است، که فرموده است: محمّد بن خالد طیالسی، از سیف بن عمیره روایت کرده است که گفت: با صفوان جمّال و جمعی از اصحاب مان به جانب نجف بیرون رفتیم، و در آنجا حضرت امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را زیارت کردیم، چون از زیارت فارغ شدیم، صفوان روی خود را به جانب قبر حضرت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) برگرداند و گفت: زیارت می کنم حضرت حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را در این مکان، از بالای سر حضرت امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ)، آنگاه گفت: با امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) به اینجا آمدیم و حضرت به این صورت زیارت نمود و نماز خواند، و دعا کرد، که من انجام می دهم و فرمود: ای صفوان این زیارت را ضبط کن، و این دعا را بخوان، و همیشه حضرت امیر المؤمنین و امام حسین (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) را به این کیفیت زیارت

ص: 872


1- نزد پروردگارت شفاعت کن، که تو را پیش خدا جایگاه معلومی است، و تو را به درگاه خدا آبرو و حق شفاعت است، و خدای تعالی فرموده است: و شفاعت نکنند جز برای کسی که او پسندد .

کن، که من بر خدا ضامنم که هرکه ایشان را چنین زیارت کند، و این دعا را بخواند، خواه از نزدیک و خواه از دور، زیارتش پذیرفته و عملش با اجر بوده، و سلامش به ایشان برسد، و نزد آنان پسندیده گردد، و حاجت هایش هرچند عظیم باشد برآورده شود .

مؤلّف گوید: بقیه این خبر، در فضل این عمل در دنباله دعای صفوان در زیارت عاشورا ان شاء اللّه خواهد آمد، و زیارت امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) به این کیفیت است: رو به قبر آن حضرت بایست و بگو:

اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا رَسُولَ اللّٰهِ ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا صَفْوَةَ اللّٰهِ ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا أَمِينَ اللّٰهِ ؛ اَلسَّلامُ عَلَىٰ مَنِ اصْطَفاهُ اللّٰهُ وَ اخْتَصَّهُ وَ اخْتارَهُ مِنْ بَرِيَّتِهِ ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا خَلِيلَ اللّٰهِ مَا دَجَا اللَّيْلُ وَ غَسَقَ، وَ أَضاءَ النَّهارُ وَ أَشْرَقَ . اَلسَّلامُ عَلَيْكَ مَا صَمَتَ صامِتٌ، وَ نَطَقَ نَاطِقٌ، وَ ذَرَّ شارِقٌ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكَاتُهُ . اَلسَّلامُ عَلَی مَوْلانَا أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ صَاحِبِ السَّوَابِقِ وَ الْمَنَاقِبِ وَ النَّجْدَةِ وَ مُبِیدِ الْکَتَائِبِ، (1)

ص: 873


1- سلام بر تو ای فرستاده خدا، سلام بر تو ای برگزیده خدا، سلام بر تو ای امین خدا، سلام بر کسی که خدا او را برگزیده و به خود مخصوصش گردانید، و او را از میان آفریدگانش اختیار کرد، سلام بر تو ای دوست خدا، تا شب تاریک و ظلمانی شود، و روز روشن و نورانی گردد، سلام برتو تا آنگاه که ساکت شود ساکتی، و گویا گردد گویایی، و بتابد تابنده ای، و رحمت و برکات خدا بر تو باد، سلام بر مولای ما امیر مؤمنان علی بن ابیطالب، دارای سابقه های درخشان، و مناقب نیکو و مردانگی و نابودکننده لشکرهای کفر،

الشَّدِیدِ الْبَأْسِ، الْعَظِیمِ الْمِرَاسِ، الْمَکِینِ الْأَسَاسِ، سَاقِی الْمُؤْمِنِینَ بِالْکَأْسِ مِنْ حَوْضِ الرَّسُولِ الْمَکِینِ الْأَمِینِ . اَلسَّلامُ عَلَىٰ صاحِبِ النُّهىٰ وَ الْفَضْلِ وَ الطَّوائِلِ وَ الْمَكْرُماتِ وَ النَّوائِلِ . اَلسَّلامُ عَلَىٰ فارِسِ الْمُؤْمِنِينَ، وَ لَيْثِ الْمُوَحِّدِينَ، وَ قاتِلِ الْمُشْرِكِينَ، وَ وَصِيِّ رَسُولِ رَبِّ الْعالَمِينَ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ . اَلسَّلامُ عَلَىٰ مَنْ أَيَّدَهُ اللّٰهُ بِجَبْرَئِيلَ، وَ أَعانَهُ بِمِيكائِيلَ، وَ أَزْلَفَهُ فِي الدَّارَيْنِ، وَ حَباهُ بِكُلِّ مَا تَقِرُّ بِهِ الْعَيْنُ، وَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ عَلَىٰ آلِهِ الطَّاهِرِينَ، وَ عَلَىٰ أَوْلادِهِ الْمُنْتَجَبِينَ، وَ عَلَى الْأَئِمَّةِ الرَّاشِدِينَ الَّذِينَ أَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ، وَ نَهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ، وَ فَرَضُوا عَلَيْنا الصَّلَواتِ، وَ أَمَرُوا بِإِيتاءِ الزَّكاةِ، وَ عَرَّفُونا صِيامَ شَهْرِ رَمَضانَ، وَ قِراءَةَ الْقُرْآنِ ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ وَ یَعْسُوبَ الدِّینِ وَ قَائِدَ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِینَ . السَّلامُ عَلَیْکَ یَا بَابَ اللّه ؛ السَّلامُ عَلَیْکَ یَا عَیْنَ اللّه (1)

ص: 874


1- سخت نبرد، زورآزمای بزرگ، ثابت پاه، ساقی مؤمنان با جام، از حوض رسول پابرجای امین . سلام بر دارنده خرد و برتری و احسان های پیوسته، و کرامات و عطاها . سلام بر قهرمان مؤمنان، و شیر یکتاپرستان، و کشنده مشرکان، و جانشین رسول پروردگار عاملیان، و رحمت و برکات خدا بر او باد . سلام بر کسی که خدا به جبرئیل تأییدش نمود، و به میکاییل کمکش کرد، و در دو جهان مقرّبش ساخت، و هرچه را مایه چشم روشنی است به او عطا نمود، درود خدا بر او و بر اهل بیت پاکش، و بر فرزندان برگزیده اش، و بر امامان راه یافته، آنان که به معروف امر کردند، و از زشتی نهی نمودند، و نمازها را بر ما واجب فرموده، و ما را به پرداخت زکات امر کردند، و روزه ماه رمضان و قرائت قرآن را به ما شناساندند . سلام بر تو ای امیر المؤمنین، و رئیس دین، و پیشرو سپیدرویان . سلام بر تو ای درگاه خدا، سلام بر تو ای دیده

النَّاظِرَةَ وَ یَدَهُ الْبَاسِطَةَ، وَ أُذُنَهُ الْوَاعِیَةَ، وَ حِکْمَتَهُ الْبَالِغَةَ وَ نِعْمَتَهُ السَّابِغَةَ (وَ نِقْمَتَهُ الدَّامِغَةَ)؛ اَلسَّلامُ عَلَیٰ قَسِيمِ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ . اَلسَّلامُ عَلَیٰ نِعْمَةِ اللّٰهِ عَلَى الْأَبْرارِ، وَ نِقْمَتِهِ عَلَى الْفُجَّارِ . اَلسَّلامُ عَلَیٰ سَيِّدِ الْمُتَّقِينَ الْأَخْيارِ . اَلسَّلامُ عَلَیٰ أَخِي رَسُولِ اللّٰهِ، وَ ابْنِ عَمِّهِ، وَ زَوْجِ ابْنَتِهِ، وَ الْمَخْلُوقِ مِنْ طِينَتِهِ . اَلسَّلامُ عَلَیٰ الْأَصْلِ الْقَدِيمِ، وَ الْفَرْعِ الْكَرِيمِ . اَلسَّلامُ عَلَیٰ الثَّمَرِ الْجَنِيِّ . اَلسَّلامُ عَلَیٰ أَبِي الْحَسَنِ عَلِيٍّ . اَلسَّلامُ عَلَیٰ شَجَرَةِ طُوبَىٰ، وَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهىٰ . اَلسَّلامُ عَلَیٰ آدَمَ صَفْوَةِ اللّٰهِ، وَ نُوحٍ نَبِيِّ اللّٰهِ، وَ إِبْراهِيمَ خَلِيلِ اللّٰهِ، وَ مُوسىٰ كَلِيمِ اللّٰهِ، وَ عِيسىٰ رُوحِ اللّٰهِ، وَ مُحَمَّدٍ حَبِيبِ اللّٰهِ، وَ مَنْ بَيْنَهُمْ مِنَ النَّبِيِّينَ وَ الصِّدِّيقِينَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِينَ وَ حَسُنَ أُولٰئِكَ رَفِيقاً . اَلسَّلامُ عَلَیٰ نُورِ الْأَنْوارِ، وَ سَلِيلِ الْأَطْهارِ، وَ عَناصِرِ الْأَخْيارِ . السَّلامُ عَلَی وَالِدِ الْأَئِمَّةِ الْأَبْرَارِ ؛ السَّلامُ عَلَی حَبْلِ اللّه الْمَتِینِ وَ جَنْبِهِ الْمَکِینِ، وَ رَحْمَةُ (1)

ص: 875


1- نگرنده خدا، و دست گشوده حق، و گوش شنوا، و نگهدارنده راز او، و حکمت رسا و نعمت کامل، و کیفر کوبنده اش، سلام بر بخش کننده بهشت و دوزخ . سلام بر نعمت خدا به نیکان و انتقامش علیه ناپاکان . سلام بر سرور پرهیزکاران برگزیده . سلام بر برادر رسول خدا، و پسر عمویش، و همسر دخترش، و آفریده شده از خمیره اش . سلام بر ریشه دیرین و شاخه کریم، سلام بر میوه چیده . سلام بر ابو الحسن علی . سلام بر درخت طوبی سلام بر سدرة المنتهی . سلام بر آدم برگزیده خدا، و نوح پیامبر خدا، و ابراهیم دوست خدا، و موسی همسخن خدا، و عیشی روح خدا، و محمّد حبیب خدا، و کسانی که میان آنانند از پیامبران و صدّیقان، و شهیدان، و شایستگان، و اینان نیکو دوستانی هستند . سلام بر نور نورها، و عصاره پاکان، و عنصرهای برگزیده . سلام بر پدر امامان نیکوکار سلام بر ریسمان محکم خدا، و طرف پا برجای او، و رحمت

اللّه وَ بَرَکَاتُهُ ؛ اَلسَّلامُ عَلَىٰ أَمِينِ اللّٰهِ فِي أَرْضِهِ، وَ خَلِيفَتِهِ وَ الْحاكِمِ بِأَمْرِهِ، وَ الْقَيِّمِ بِدِينِهِ، وَ النَّاطِقِ بِحِكْمَتِهِ، وَ الْعامِلِ بِكِتابِهِ، أَخِي الرَّسُولِ، وَ زَوْجِ الْبَتُولِ، وَ سَيْفِ اللّٰهِ الْمَسْلُولِ . اَلسَّلامُ عَلَیٰ صاحِبِ الدَّلالاتِ، وَ الْآياتِ الْباهِراتِ، وَ الْمُعْجِزاتِ الْقاهِراتِ، وَ الْمُنْجِي مِنَ الْهَلَكاتِ، الَّذِي ذَكَرَهُ اللّٰهُ فِي مُحْكَمِ الْآياتِ، فَقالَ تَعالىٰ: «وَ إِنَّهُ فِي ام الْكِتٰابِ لَدَيْنٰا لَعَلِيٌّ حَكِيمٌ». اَلسَّلامُ عَلَیٰ اسْمِ اللّٰهِ الرَّضِيِّ، وَ وَجْهِهِ الْمُضِيءِ، وَ جَنْبِهِ الْعَلِيِّ، وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكَاتُهُ، (1) اَلسَّلامُ عَلَیٰ حُجَجِ اللّٰهِ وَ أَوْصِيَائِهِ، وَ خَاصَّةِ اللّٰهِ وَ أَصْفِيَائِهِ، وَ خالِصَتِهِ وَ أُمَنَائِهِ، وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكَاتُهُ ؛ قَصَدْتُكَ يَا مَوْلايَ يَا أَمِينَ اللّٰهِ وَ حُجَّتَهُ زَائِراً عَارِفاً بِحَقِّكَ، مُوالِياً لِأَوْلِيَائِكَ، مُعادِياً لِأَعْدائِكَ، مُتَقَرِّباً إِلَى اللّٰهِ بِزِيَارَتِكَ، فَاشْفَعْ لِي عِنْدَ اللّٰهِ رَبِّي وَ رَبِّكَ فِي خَلاصِ رَقَبَتِي مِنَ النَّارِ، وَ قَضَاءِ (2)

ص: 876


1- و برکات خدا بر او باد . سلام بر امین خدا بر روی زمینش، و جانشین، و حاکم به فرمانش، و سرپرست آئینش، و گویای به حکمتش، و عمل کننده به قرآنش، برادر رسول، و همسر بتول، و شمشیر از نیام بیرون آمده خدا . سلام بر صاحب دلیلها، و نشانه های غالب، و معجزات چیره، و رهایی بخش از هلاکت ها، آن کسی که خدا در آیات محکم او را ذکر کرده و فرموده است: او در اصل کتاب نزد ما علیّ حکیم است . سلام بر نام پسندیده خدا، و چهره تابان او، و طرف والایش، و رحمت و برکات خدا بر او باد .
2- سلام بر حجّت های خدا، و جانشینانش و خاصان خدا و برگزیدگانش، و بندگان خالص و امینانش، و رحمت و برکات خدا بر آنان باد، قصد تو کردم ای مولای من، ای امین خدا و حجّتش درحالی که زائرم، و به حقّت عارفم، و با دوستانت دوستم، و با دشمنانت دشمنم، به وسیله زیارتت متقرّب به خدایم، پس مرا نزد خدا پروردگارم و پروردگارت شفاعت کن، در خلاص شدنم از آتش و برآورده شدن

حَوَائِجِي حَوَائِجِ الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ . (1)

پس خود را به قبر بچسبان، و آن را ببوس، و بگو:

سَلامُ اللّٰهِ وَ سَلامُ مَلائِكَتِهِ الْمُقَرَّبِينَ، وَ الْمُسَلَّمِينَ لَكَ بِقُلُوبِهِمْ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ، وَالنَّاطِقِينَ بِفَضْلِكَ، وَالشَّاهِدِينَ عَلَىٰ أَنَّكَ صَادِقٌ، أَمِينٌ صِدِّيقٌ عَلَيْكَ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ، أَشْهَدُ أَنَّكَ طُهْرٌ طاهِرٌ مُطَهَّرٌ، مِنْ طُهْرٍ طاهِرٍ مُطَهَّرٍ، أَشْهَدُ لَكَ يَا وَلِيَّ اللّٰهِ وَ وَلِيَّ رَسُولِهِ بِالْبَلاغِ وَ الْأَداءِ، وَ أَشْهَدُ أَنَّكَ جَنْبُ اللّٰهِ وَ بابُهُ، وَ أَنَّكَ حَبِيبُ اللّٰهِ وَ وَجْهُهُ الَّذِي يُؤْتىٰ مِنْهُ، وَ أَنَّكَ سَبِيلُ اللّٰهِ، وَ أَنَّكَ عَبْدُاللّٰهِ وَ أَخُو رَسُولِهِ (رَسُولِ اللّه) صَلَّی اللّه عَلَیْهِ وَ آلِهِ، أَتَیْتُکَ مُتَقَرِّبا إِلَی اللّه عَزَّ وَ جَلَّ بِزِیَارَتِکَ، رَاغِبا إِلَیْکَ فِی الشَّفَاعَةِ، (2) أَبْتَغِي بِشَفاعَتِكَ خَلاصَ رَقَبَتِي مِنَ النَّارِ، مُتَعَوِّذاً بِكَ مِنَ النَّارِ ؛ هارِباً مِنْ ذُنُوبِيَ الَّتِي احْتَطَبْتُها عَلَىٰ ظَهْرِي فَزِعاً إِلَيْكَ رَجاءَ رَحْمَةِ رَبِّي ؛ أَتَيْتُكَ أَسْتَشْفِعُ بِكَ يَا (3)

ص: 877


1- حاجاتم، حاجات دنیا و آخرت .
2- سلام خدا و فرشتگان مقرّبش و آنان که به دل هایشان تسلیم تواند، ای امیر مؤمنان و آنان که گویای به برتری تو هستند، و شاهد بر اینکه تو صادق و امین و صدّیقی، این سلامها و رحمت و برکات خدا بر تو باد، شهادت می دهم که تو پاک طینت و پاک و پاکیزه ای، از پدران و مادران پاک طینت و پاک و پاکیزه، برای تو شهادت می دهم ای ولیّ خدا، و ولیّ رسول خدا به رساندن حق و ادای تکلیف، و شهادت می دهم که تویی شیفته خدا، و درگاه رحمت او، و اینکه تو محبوب خدا، و جلوه او هستی که از آن جانب به سوی او آیند، و تو راه خدایی، و بنده خدا و برادر رسول خدا هستی، به سوی تو آمدم تا به وسیله زیارتت به خدا تقرّب جویم مشتاق به توام در شفاعت،
3- به شفاعت آزادی ام را از آتش طلب می کنم، به تو از دوزخ پناهنده ام، از گناهانم که بر پشتم بار کرده ام گریزانم، به امید رحمت پروردگار به تو پناه آوردم آمده ام تا تو را شفیع خود قرار دهم

مَوْلايَ، وَ أَتَقَرَّبُ بِكَ إِلَى اللّٰهِ لِيَقْضِيَ بِكَ حَوَائِجِي، فَاشْفَعْ لِي يَا أَمِيرَالْمُؤْمِنِينَ إِلَى اللّٰهِ فَإِنِّي عَبْدُ اللّٰهِ وَ مَوْلاكَ وَ زائِرُكَ وَ لَكَ عِنْدَ اللّٰهِ الْمَقامُ الْمَحْمُودُ، وَ الْجَاهُ الْعَظِيمُ، وَ الشَّأْنُ الْكَبِيرُ، وَ الشَّفاعَةُ الْمَقْبُولَةُ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ صَلِّ عَلَىٰ أَمِيرِالْمُؤْمِنِينَ عَبْدِكَ الْمُرْتَضىٰ، وَ أَمِينِكَ الْأَوْفىٰ، وَ عُرْوَتِكَ الْوُثْقىٰ، وَ يَدِكَ الْعُلْيا، وَ جَنْبِكَ الْأَعْلىٰ، وَ كَلِمَتِكَ الْحُسْنىٰ، وَ حُجَّتِكَ عَلَى الْوَرىٰ، وَ صِدِّيقِكَ الْأَكْبَرِ، وَ سَيِّدِ الْأَوْصِياءِ، وَ رُكْنِ الْأَوْلِياءِ، وَ عِمادِ الْأَصْفِياءِ، أَمِيرِالْمُؤْمِنِينَ، وَ يَعْسُوبِ الدِّينِ، وَ قُدْوَةِ الصَّالِحِينَ، وَ إِمامِ الْمُخْلِصِينَ، (1) الْمَعْصُومِ مِنَ الْخَلَلِ، الْمُهَذَّبِ مِنَ الزَّلَلِ، الْمُطَهَّرِ مِنَ الْعَيْبِ، الْمُنَزَّهِ مِنَ الرَّيْبِ، أَخِي نَبِيِّكَ، وَ وَصِيِّ رَسُولِكَ، الْبائِتِ عَلَىٰ فِراشِهِ، وَ الْمُواسِي لَهُ بِنَفْسِهِ، وَ كاشِفِ الْكَرْبِ عَنْ وَجْهِهِ، الَّذِي جَعَلْتَهُ سَيْفاً لِنُبُوَّتِهِ، وَ آيَةً لِرِسالَتِهِ، (2)

ص: 878


1- ای مولایم، و به خدا تقرّب جویم، تا حاجاتم را برآورد، ای امیر مؤمنان به پیشگاه خدا برایم شفاعت کن، من بنده خدا و غلام و زائر توام، و برای تو نزد خدا مقام پسندیده و منزلتی بزرگ و شأن والا، و شفاعت پذیرفته است، خدا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و درود فرست بر امیر مؤمنان بنده پسندیده ات، و امین وفادارترت، و دست آویز محکمت، و دست برترت، و سویه والایت، و کلمه نیکوترت، و حجّتت بر مردم، و صدّیق اکبرت، و سورر جانشینان، و رکن اولیا، و تکیه گاه اصفیا، امیر مؤمنان، و رئیس دین، و مقتدای شایستگان و امام مخلصان،
2- معصوم از ناروایی ها، پاک از لغزش ها، پاکیزه از عیب، منزّه از شک، برادر پیامبرت، و جانشین رسولت، به صبح رسانده شب هجرت در خوابگاهش، و کمک دهنده به او با دل وجانش، و برطرف کننده اندوه از چهره اش، آن که او را قرار دادی شمشیر، برای نبوّتش، و نشانه ای برای رسالتش

وَ شاهِداً عَلَىٰ أُمَّتِهِ، وَ دِلالَةً عَلَىٰ حُجَّتِهِ، وَ حامِلاً لِرايَتِهِ، وَ وِقايَةً لِمُهْجَتِهِ، وَ هادِياً لِأُمَّتِهِ، وَ يَداً لِبَأْسِهِ، وَ تاجاً لِرَأْسِهِ، وَ باباً لِسِرِّهِ، وَ مِفْتاحاً لِظَفَرِهِ، حَتَّىٰ هَزَمَ جُيُوشَ الشِّرْكِ بِإِذْنِكَ، وَ أَبادَ عَساكِرَ الْكُفْرِ بِأَمْرِكَ، وَ بَذَلَ نَفْسَهُ فِي مَرْضاةِ رَسُولِكَ، وَ جَعَلَها وَقْفاً عَلَىٰ طاعَتِهِ، فَصَلِّ اَللّٰهُمَّ عَلَيْهِ صَلاةً دَائِمَةً بَاقِيَةً . (1)

سپس بگو: اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَلِيَّ اللّٰهِ، وَ الشِّهابَ الثَّاقِبَ، وَ النُّورَ الْعاقِبَ، يَا سَلِيلَ الْأَطَائِبِ، يَا سِرَّ اللّٰهِ، إِنَّ بَيْنِي وَ بَيْنَ اللّٰهِ تَعالىٰ ذُنُوباً قَدْ أَثْقَلَتْ ظَهْرِي وَ لَا يَأْتِي عَلَيْها إِلّا رِضاهُ، فَبِحَقِّ مَنِ ائْتَمَنَكَ عَلَىٰ سِرِّهِ، وَ اسْتَرْعاكَ أَمْرِ خَلْقِهِ، كُنْ لِي إِلَى اللّٰهِ شَفِيعاً، وَ مِنَ النَّارِ مُجِيراً، وَ عَلَى الدَّهْرِ ظَهِيراً، فَإِنِّي عَبْدُاللّٰهِ وَ وَلِيُّكَ وَ زائِرُكَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْكَ . (2)

پس شش رکعت نماز زیارت به جای آر، و هر دعا که خواستی بخوان، و بعد از آن بگو:

ص: 879


1- و گواهی بر امّتش، و دلیلی بر حجّتش، و حمل کننده پرچمش، و سپری برای جانش، و راهنمایی برای ملّتش، و نیرویی برای جنگش، و تاجی بر سرش، و دری برای رازش، و کلیدی برای پیروزی اش، تا جایی که سپاه شرک را به اجازه تو شکست داد، و ارتشهای کفر را به دستورت نابود کرد، و جانش را در خشنودی رسولت بخشید، و آن را وقف طاعتت نمود، پس درود فرست خدایا بر او، درودی همیشگی و ماندگار .
2- سلام بر تو ای ولیّ خدا، و ستاره درخشان، و نور جانشین، ای خلاصه پاکان، ای راز خدا، به درستی که میان من و خدا گناهانی است که پشتم را سنگین کرده، و بر آن ها بخشودگی نمی آید جز خشنودی او، پس به حق کسی که تو را بر رازش امین دانست، سرپرستی کار بندگانش را از تو درخواست، مرا به درگاه خدا شفیع باش، و از آتش پناه ده، و از حوادث روزگار پشت و پناه باش، که من بنده خدا و دوست و زائر تو هستم، درود خدا بر تو باد .

اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ، عَلَيْكَ مِنِّي سَلامُ اللّٰهِ أَبَداً مَا بَقِيتُ وَ بَقِيَ اللَّيْلُ وَ النَّهارُ . (1)

پس اشاره کن و به سوی قبر امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) متوجّه شو و بگو: اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا أَبا عَبْدِاللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللّٰهِ، أَتَيْتُكُما زائِراً وَ مُتَوَسِّلاً إِلَى اللّٰهِ تَعالىٰ رَبِّي وَ رَبِّكُما، وَ مُتَوَجِّهاً إِلَى اللّٰهِ بِكُما، وَ مُسْتَشْفِعاً بِكُما إِلَى اللّٰهِ فِي حاجَتِي هٰذِهِ . (2)

و بخوان تا آخر دعای صفوان «انّه قَریبٌ مجیبٌ» سپس رو به قبله کن و بخوان از اول دعای: یَا اللّه یَا اللّه یَا اللّه، یَا مُجِیبَ دَعْوَةِ الْمُضْطَرِّینَ، وَ یَا کَاشِفَ کَرْبِ الْمَکْرُوبِینَ تا وَ اصْرِفْنِی بِقَضَاءِ حَاجَتِی، وَ کِفَایَةِ مَا أَهَمَّنِی هَمُّهُ، مِنْ أَمْرِ دُنْیَایَ وَ آخِرَتِی ؛ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ . (3)

پس روی به جانب قبر امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) کن و بگو:السَّلامُ عَلَیْکَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ، وَ السَّلامُ عَلَی أَبِی عَبْدِ اللّه الْحُسَیْنِ، مَا بَقِیتُ وَ بَقِیَ اللَّیْلُ (4)

ص: 880


1- سلام بر تو ای امیر مؤمنان، از جانب من، همیشه سلام خدا بر تو باد، تا باقی ام و شب و روز باقی است .
2- سلام بر تو ای ابا عبد اللّه، سلام بر تو ای پسر رسول خدا، زائر به سوی شما دو بزرگوار آمده ام، متوسّل به خدا پروردگار و پروردگار شما هستم، به وسیله شما متوّجه به خدایم، و به مقام شما به درگاه خدا در این حاجتم شفاعت می طلبم .
3- ای خدا، ای خدا، ای خدا، ای اجابت کننده دعای ناچاران، ای برطرف کننده اندوه اندوه ناکان، مرا بازگردان با برآوردن حاجتم و کفایت آنچه به اندیشه ام انداخته اندیشه اش، از امر دنیا و آخرتم، ای مهربان ترین مهربانان .
4- سلام بر تو ای امیر مؤمنان، و سلام بر ابی عبد اللّه الحسین تا زنده ام، و

وَ النَّهَارُ، لا جَعَلَهُ اللّه آخِرَ الْعَهْدِ مِنِّی لِزِیَارَتِکُمَا، وَ لا فَرَّقَ اللّه بَیْنِی وَ بَیْنَکُمَا . (1) مؤلّف گوید: پیش از این ذکر شد که دعای صفوان همان دعایی است که به دعای علقمه مشهور شده و ذکر آن در زیارت روز عاشور [صفحه 1122] بیاید ان شاء اللّه .

زیارت هفتم

زیارت هفتم: زیارتی است که سیّد ابن طاووس در کتاب «مصباح الزائر» نقل کرده به این صورت که «باب السّلام» را قصد کن، باب السلام درگاه روضه مقدّسه امیر مؤمنان است که ضریح مقدّس از آنجا دیده می شود، پس سی و چهار مرتبه «اللّه أَكْبَرُ» بگو، آنگاه زیارت را به این کیفیت ادامه بده:

سَلامُ اللّٰهِ وَ سَلامُ مَلائِكَتِهِ الْمُقَرَّبِينَ، وَ أَنْبِيائِهِ الْمُرْسَلِينَ، وَ عِبادِهِ الصَّالِحِينَ، وَ جَمِيعِ الشُّهَداءِ وَ الصِّدِّيقِينَ عَلَيْكَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ آدَمَ صَفْوَةِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ نُوحٍ نَبِيِّ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ إِبْراهِيمَ خَلِيلِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ مُوسىٰ كَلِيمِ (2)

ص: 881


1- شب و روز باقی است، خدا این زیارتم را آخرین زیارت شما قرار ندهد، و بین من و شما جدایی نیندازد .
2- سلام خدا و سلام فرشتگان مقرّبش، و انبیای مرسلش، و بندگان شایسته اش و همه شهیدان و صدّیقان بر تو ای امیر مؤمنان، سلام بر آدم برگزیده خدا، سلام بر نوح پیامبر خدا، سلام بر ابراهیم دوست خدا، سلام بر موسی همسخن

اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ عِيسىٰ رُوحِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ حَبِيبِ اللّٰهِ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ، السَّلامُ عَلَى اسْمِ اللّٰهِ الرَّضِيِّ، وَ وَجْهِهِ الْعَلِيِّ، وَ صِراطِهِ السَّوِيِّ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ الْمُهَذَّبِ الصَّفِيِّ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ أَبِي الْحَسَنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طالِبٍ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ خالِصِ الْأَخِلَّاءِ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ الْمَخْصُوصِ بِسَيِّدَةِ النِّسَاءِ، (1) اَلسَّلامُ عَلَى الْمَوْلُودِ فِي الْكَعْبَةِ الْمُزَوَّجِ فِي السَّماءِ، اَلسَّلامُ عَلَىٰ أَسَدِ اللّٰهِ فِي الْوَغىٰ، اَلسَّلامُ عَلَىٰ مَنْ شُرِّفَتْ بِهِ مَكَّةُ وَ مِنىٰ، اَلسَّلامُ عَلَىٰ صاحِبِ الْحَوْضِ وَ حامِلِ اللِّواءِ، اَلسَّلامُ عَلَىٰ خَامِسِ أَهْلِ الْعَباءِ، اَلسَّلامُ عَلَى الْبائِتِ عَلَىٰ فِراشِ النَّبِيِّ وَ مُفْدِيهِ بِنَفْسِهِ مِنَ الْأَعْداءِ، اَلسَّلامُ عَلَىٰ قالِعِ بابِ خَيْبَرَ وَ الدَّاحِي بِهِ فِي الْفَضاءِ، اَلسَّلامُ عَلَىٰ مُكَلِّمِ الْفِتْيَةِ فِي كَهْفِهِمْ بِلِسانِ الْأَنْبِياءِ، اَلسَّلامُ عَلَىٰ مُنْبِعِ الْقَلِيبِ فِي الْفَلَا، اَلسَّلامُ عَلَىٰ قالِعِ الصَّخْرَةِ وَ قَدْ عَجَزَ عَنْهَا الرِّجالُ الْأَشِدَّاءُ، (2)

ص: 882


1- خدا، سلام بر عیسی روح خدا، سلام بر محمّد حبیب خدا، و رحمت و برکاتش بر آنان باد . سلام بر نام پسندیده خدا، و جمال والا، و راه مستقیمش، سلام بر پیراسته برگزیده، سلام بر ابو الحسن علی بن ابی طالب و رحمت و برکات خدا بر او باد . سلام بر خالص دوستان صمیمی، سلام بر اختصاص یافته به سرور زنان،
2- سلام بر ولادت یافته در کعبه، و تزویج شده در آسمان، سلام بر شیر خدا در میان کارزار، سلام بر کسی که مکّه و منی به او شرافت یافت، سلام بر صاحب حوض، و حمل کننده پرچم تَوحید، سلام بر پنجمین نفر اهل عبا، سلام بر صبح رساننده شب هجرت در بستر پیامبر، و فداکننده جانش برای جان او در برابر دشمنان، سلام برکننده در خیبر، و پرتاب کننده آن به هوا، سلام بر سخنگوی با اصحاب کهف در غارشان به زبان پیامبران سلام بر جوشاننده آب چاه در بیابان بی آب وگیاه، سلام برکننده سنگ سخت، که مردان تنومند از کندنش عاجز شدند،

ااَلسَّلامُ عَلَیٰ مُخاطِبِ الثُّعْبانِ عَلَىٰ مِنْبَرِ الْكُوْفَةِ، بِلِسانِ الْفُصَحاءِ اَلسَّلامُ عَلَىٰ مُخاطِبِ الذِّئْبِ، وَ مُكَلِّمِ الْجُمْجُمَةِ بِالنَّهْرَوانِ، وَ قَدْ نَخِرَتِ الْعِظامُ بِالْبِلَا، اَلسَّلامُ عَلَىٰ صاحِبِ الشَّفاعَةِ فِي يَوْمِ الْوَرَىٰ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ . اَلسَّلامُ عَلَى الْإِمامِ الزَّكِيِّ حَلِيفِ الْمِحْرابِ، اَلسَّلامُ عَلَىٰ صاحِبِ الْمُعْجِزِ الْباهِرِ وَ النَّاطِقِ بِالْحِكْمَةِ وَ الصَّوابِ، اَلسَّلامُ عَلَىٰ مَنْ عِنْدَهُ تَأْوِيلُ الْمُحْكَمِ والْمُتَشابِهِ وَ عِنْدَهُ امّ الْكِتابِ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ مَنْ رُدَّتْ عَلَيْهِ الشَّمْسُ حِينَ تَوارَتْ بِالْحِجابِ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ مُحْيِي اللَّيْلِ الْبَهِيمِ بِالتَّهَجُّدِ وَ الاكْتِئابِ، اَلسَّلامُ عَلَىٰ مَنْ خاطَبَهُ جَبْرَئِيلُ بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِينَ بِغَيْرِ ارْتِيابٍ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ، (1) اَلسَّلامُ عَلَیٰ سَيِّدِ السَّاداتِ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ صاحِبِ الْمُعْجِزاتِ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ مَنْ عَجِبَ مِنْ حَمَلاتِهِ فِي الْحُرُوبِ مَلائِكَةُ سَبْعِ سَمَاوَاتٍ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ مَنْ نَاجَى الرَّسُولَ فَقَدَّمَ بَيْنَ يَدَيْ نَجْواهُ (2)

ص: 883


1- سلام بر سخنگوی با اژدها بالای منبر کوفه با زبان فصیحان،سلام بر خطاب کننده به گرگ و گفتگوکننده با جمجمه مرده در نهروان، درحالی که استخوانها از روی کهنگی تکّه تکّه شده بود، سلام بر صاحب شفاعت در روز قیامت، و رحمت و برکات خدا بر او باد . سلام بر امام پاکیزه، هم پیمان با محراب عبادت، سلام بر صاحب معجزه چیره، و گویای به حکمت و سخن درست، سلام بر کسی که تأویل محکم و متشابه نزد اوست، و اصل کتاب پیش اوست، سلام بر کسی که آفتاب برای او بازگشت، هنگامی که غروب کرده بود، سلام بر زنده دارنده شب تاریک به عبادت و اندوه، سلام بر کسی که بدون شک جبرییل او به لقب امیر المؤمنین خطاب کرد، و رحمت و برکات خدا بر او باد،
2- سلام بر امیر مؤمنان، سلام بر سرور جانشینان، سلام بر آقای آقایان، سلام بر صاحب معجزات، سلام بر کسی که فرشتگان هفت آسمان از حملاتش در جنگ ها تعجّب کردند، سلام بر کسی که با پیامبر گفتگوی پنهانی کرد، و پیشاپیش گفتار پنهانش

صَدَقَاتٍ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ أَمِيرِ الْجُيُوشِ وَ صَاحِبِ الْغَزَواتِ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ مُخاطِبِ ذِئْبِ الْفَلَواتِ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ نُورِ اللّٰهِ فِي الظُّلُمَاتِ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ مَنْ رُدَّتْ لَهُ الشَّمْسُ فَقَضىٰ مَا فَاتَهُ مِنَ الصَّلاةِ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكَاتُه . اَلسَّلامُ عَلَیٰ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ سَيِّدِ الْوَصِيِّينَ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ إِمامِ الْمُتَّقِينَ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ وَارِثِ عِلْمِ النَّبِيِّينَ، (1) اَلسَّلامُ عَلَیٰ يَعْسُوبِ الدِّينِ، اَلسَّلامُ عَلَىٰ عِصْمَةِ الْمُؤْمِنِينَ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ قُدْوَةِ الصَّادِقِينَ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ اَلسَّلامُ عَلَىٰ حُجَّةِ الْأَبْرارِ، اَلسَّلامُ عَلَىٰ أَبِي الْأَئِمَّةِ الْأَطْهارِ، اَلسَّلامُ عَلَى الْمَخْصُوصِ بِذِي الْفَقارِ، اَلسَّلامُ عَلَىٰ ساقِي أَوْلِيائِهِ مِنْ حَوْضِ النَّبِيِّ الْمُخْتارِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ مَا اطَّرَدَ اللَّيْلُ وَ النَّهارُ، اَلسَّلامُ عَلَى النَّبَاَ الْعَظِيمِ، اَلسَّلامُ عَلَىٰ مَنْ أَنْزَلَ اللّٰهُ فِيهِ: «وَ إِنَّهُ فِي امّ الْكِتٰابِ لَدَيْنٰا لَعَلِيٌّ حَكِيمٌ»، اَلسَّلامُ عَلَىٰ صِراطِ اللّٰهِ الْمُسْتَقِيمِ، اَلسَّلامُ عَلَى الْمَنْعُوتِ فِي (2)

ص: 884


1- صدقه ها داد، سلام بر فرمانده لشگرها، و صاحب جنگ ها سلام بر خطاب کننده به گرگ بیابانها، سلام بر نور خدا در تاریکی ها سلام بر کسی که خورشید برایش بازگشت، در نتیجه نماز از دست رفته اش را ادا کرد، و رحمت و برکات خدا بر او باد، سلام بر امیر مؤمنان، سلام بر سرور جانشینان، سلام بر پیشوای پرهیزکاران، سلام بر وارث دانش انبیا،
2- سلام بر رئیس دین، سلام بر نگهدار مؤمنان، سلام بر مقتدای اهل صدق، و رحمت و برکات خدا بر او باد . سلام بر حجّت نیکان، سلام بر پدر امامان پاک، سلام بر اختصاص یافته به شمشیر ذو الفقار، سلام بر ساقی دوستانش از حوضر پیامبر مختار، (درود خدا بر او و خاندانش باد) تا شب و روز از پی هم درآید، سلام بر خبر بزرگ، سلام بر کسی که خدا در حقّش این آیه را نازل کرد: به راستی در اصل کتاب نزد ما علّی حکیم است، سلام بر راه راست خدا، سلام بر وصف شده در

التَّوْرَاةِ وَ الْإِنْجِیلِ وَ الْقُرْآنِ الْحَکِیمِ، وَ (رَحمهُ اللّه) وَ بَرَکَاتُهُ . (1)

پس خود را بر ضریح می چسبانی و آن را می بوسی و می گویی: يَا أَمِينَ اللّٰهِ، يَا حُجَّةَ اللّٰهِ، يَا وَلِيَّ اللّٰهِ، يَا صِرَاطَ اللّٰهِ، زَارَكَ عَبْدُكَ وَ وَلِيُّكَ اللَّائِذُ بِقَبْرِكَ، وَ الْمُنِيخُ رَحْلَهُ بِفِنَائِكَ، الْمُتَقَرِّبُ إِلَى اللّٰهِ عَزَّوَجَلَّ، وَ الْمُسْتَشْفِعُ بِكَ إِلَى اللّٰهِ زِيارَةَ مَنْ هَجَرَ فِيكَ صَحْبَهُ، وَ جَعَلَكَ بَعْدَ اللّٰهِ حَسْبَهُ، أَشْهَدُ أَنَّكَ الطُّورُ، وَ الْكِتابُ الْمَسْطُورُ، وَ الرِّقُّ الْمَنْشُورُ، وَ بَحْرُ الْعِلْمِ الْمَسْجُورُ، يَا وَلِيَّ اللّٰهِ إِنَّ لِكُلِّ مَزُورٍ عِنايَةً فِي مَنْ زارَهُ وَ قَصَدَهُ وَ أَتاهُ، وَ أَنَا وَلِيُّكَ وَ قَدْ حَطَطْتُ رَحْلِي بِفِنائِكَ، وَ لَجَأْتُ إِلىٰ حَرَمِكَ، وَ لُذْتُ بِضَرِيحِكَ لِعِلْمِي بِعَظِيمِ مَنْزِلَتِكَ وَ شَرَفِ حَضْرَتِكَ، وَ قَدْ أثْقَلَتِ الذُّنُوبُ ظَهْرِي وَ مَنَعَتْنِي رُقادِي، فَما أَجِدُ حِرْزاً وَ لَا مَعْقِلاً وَ لَا مَلْجَأً أَلْجَأُ إِلَيْهِ إِلّا اللّٰهُ تَعالىٰ وَ تَوَسُّلِي بِكَ إِلَيْهِ، وَ اسْتِشْفاعِي بِكَ لَدَيْهِ، فَها أَنَا ذا نازِلٌ (2)

ص: 885


1- تورات و انجیل و قرآن حکیم، و رحمت و برکات خدا بر او باد .
2- ای امین خدا، ای حجّت خدا، ای ولیّ خدا، ای راه خدا، زیارت کرد تو را بنده و دوستت، آن که به قبرت پناه آورده، و بار حاجاتش را به درگاهت افکنده، به وسیله تو تقرّب جوی و شفیع خواه به درگاه خداست، زیارتش زیارت کسی است که به خاطر تو دست از رفیقان شسته، و تو را پس از خدا برای خویش کافی دانسته، شهادت می دهم که تو طور و کتاب مسطور ورق گشوده و دریای جوشان دانشی، ای ولیّ خدا برای هر زیارت شده ای نسبت به کسی که او را زیارت کرده، و قصد او را نموده و به زیارت وی آمده عنایتی است، و من دوست توام، و بارم را به درگاهت فرود آورده ام، و به حرمت پناهنده شده ام، و به پناه ضریحت آمده ام، به خاطر آگاهی ام به بزرگی مقامت، و شرافت پیشگاهت، درحالی که گناهان پشتم را سنگین کرده، و خوابم را در ربوده، در نتیجه پناهگاه و جای امن و ملجأی نمی یابم که به آن پناه برم جز به خدای تعالی، و توسّلم به وسیله تو به درگاهش، و شفاعت خواهی ام به تو در پیشگاهش، اینک همانم که به درگاهت

بِفِنائِكَ وَ لَكَ عِنْدَ اللّٰهِ جاهٌ عَظِيمٌ، وَ مَقامٌ كَرِيمٌ، فَاشْفَعْ لِي عِنْدَ اللّٰهِ رَبِّكَ يَا مَوْلايَ . (1)

پس ضریح را ببوس، و رو به جانب قبله کن و بگو: اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَتَقَرَّبُ إِلَيْكَ يَا أَسْمَعَ السَّامِعِينَ، وَ يَا أَبْصَرَ النَّاظِرِينَ، وَ يَا أَسْرَعَ الْحاسِبِينَ، وَ يَا أَجْوَدَ الْأَجْوَدِينَ، بِمُحَمَّدٍ خاتَمِ النَّبِيِّينَ، رَسُولِكَ إِلَى الْعالَمِينَ، وَ بِأَخِيهِ وَ ابْنِ عَمِّهِ الْأَ نْزَعِ الْبَطِينِ، الْعالِمِ الْمُبِينِ، عَلِيٍّ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، وَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَيْنِ الْإِمامَيْنِ الشَّهِيدَيْنِ، وَ بِعَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ زَيْنِ الْعابِدِينَ، وَ بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ باقِرِ عِلْمِ الْأَوَّلِينَ، وَ بِجَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ زَكِيِّ الصِّدِّيقِينَ، وَ بِمُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ الْكاظِمِ الْمُبِينِ، وَ حَبِيسِ الظَّالِمِينَ، وَ بِعَلِيِّ بْنِ مُوسَى الرِّضَا الْأَمِينِ، وَ بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ الْجَوادِ عَلَمِ الْمُهْتَدِينَ، وَ بِعَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْبَرِّ الصَّادِقِ سَيِّدِ الْعابِدِينَ، وَ بِالْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ الْعَسْكَرِيِّ وَلِيِّ الْمُؤْمِنِينَ، وَ بِالْخَلَفِ الْحُجَّةِ صاحِبِ (2)

ص: 886


1- فرود آمده ام، و تو را نزد خدا منزلت بزرگ و مقام کریم است، پس نزد خدا شفیع من باش ای مولای من .
2- خدایا به پیشگاهت تقرّب می جویم، ای شنواترین شنوایان، ای بیناترین بینایان، ای سریع ترین حساب رسان، ای بخشنده ترین بخشندگان، به محمّد خاتم پیامبران فرستاده ات به جانب جهانیان، و به برادر و پسر عمویش، آن فراخ سینه، و عالم آشکارکننده، علی امیر مؤمنان، و حسن و حسین دو امام شهید، و به علی بن الحسین زین العابدین، و به محمّد بن علی شکافنده دانش پیشینیان، و به جعفر بن محمّد آن پاکیزه گروه صدیقان، و به موسی بن جعفر فرو برنده خشم، و نمایان کننده حق، و زندانی ستمکاران، و به علی بن موسی الرّضای امین، و به محمّد بن علی جواد پرچم راه یافتگان، و علی بن محمّد آن نیکوکار صادق، سرور عبادت کنندگان، و به حسن بن علی عسگری زمامدار مؤمنان، و به یادگار بزرگوار، آن حجّت صاحب

الْأَمْرِ مُظْهِرِ الْبَراهِينِ، أَنْ تَكْشِفَ مَا بِي مِنَ الْهُمُومِ، وَ تَكْفِيَنِي شَرَّ الْبَلاءِ الْمَحْتُومِ، وَ تُجِيرَنِي مِنَ النَّارِ ذاتِ السَّمُومِ، بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1) پس برای هرچه بخواهی دعا کن و آنحضرت را وداع کن و بازگرد.

آمدن حضرت امام زین العابدین (عَلَيهِ السَّلَامُ) به زیارت امیرالمومنین (عَلَيهِ السَّلَامُ)

مؤلف گوید: سیّد عبد الکریم بن طاووس در کتاب «فرحة الغرّی» روایت کرده: حضرت زین العابدین (عَلَيهِ السَّلَامُ) به شهر کوفه آمد، و وارد مسجد کوفه شد، ابو حمزه ثمالی که از زاهدان اهل کوفه و از بزرگان آن منطقه بود، در مسجد حضور داشت، امام سجّاد (عَلَيهِ السَّلَامُ) دو رکعت نماز بجا اورد، ابو حمزه گفت: لهجه ای پاکیزه تر از لهجه او نشنیدم، نزدیک او رفتم تا بشنوم چه می گوید: شنیدم می گوید:إِلَهِی إِنْ [کُنْتُ] قَدْ عَصَیْتُکَ، فَإِنِّی قَدْ أَطَعْتُکَ فِی أَحَبِّ الْأَشْیَاءِ إِلَیْکَ (2) و این دعایی است معروف .

مؤلف گوید: ذکر این دعا پس از این در اعمال مسجد کوفه بیاید، و ذکر این مطلب هم بیاید که ابو حمزه گفت: آن بزرگوار کنار ستون هفتم آمد، و نعلین خود را از پا درآورد

ص: 887


1- امر، و آشکارکننده دلایل روشن، که اندوه های مرا برطرف کنی، و بلای حتمی را از من کفایت کنی، و از آتشی که دارای بادهای پر حرارت زهراگین است مرا پناه دهی، به مهربانی ات امی مهربان ترین مهربانان .
2- معبود من اگر تو را نافرمانی کرده ام در عوض تو را در محبوب ترین چیزها به پیشگاهت اطاعت کرده ام .

و ایستاد، و دستها را تا برابر گوش برداشت و تکبیر گفت: که تمام موهای بدنم از ترس آن راست شد، پس چهار رکعت نماز خواند، و رکوع و سجودش را نیکو انجام داد، آنگاه این دعا را خواند: الهی ان کنت قد عصیتک . تا آخر دعا . موافق روایت چند سطر قبل ابو حمزه گفت: آن بزرگوار پس از دو رکعت نماز و دعا از جای برخاست و بیرون رفت، من تا مناخ کوفه: مکانی که شتران را در آنجا می خواباندند دنبال آن حضرت رفتم، در آنجا غلام سیاهی دیدم که شتر گزیده و ناقه ای با اوست، به او گفتم ای سیاه این مرد کیست؟ گفت: از سیما و شمایلش او را نشناختی؟ ! او علی بن الحسین (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) است . ابو حمزه گفت: خود را به روی قدمهای آن حضرت انداختم و آن ها را بوسیدم، آن جناب مانع ادامه این عمل شد و با دست مبارک خود سر مرا بلند کرد و فرمود: این کار را مکن، سجده جز برای خدای عزّ و جلّ نشاید، گفتم: یابن رسول اللّه برای چه اینجا آمده اید؟ فرمود: برای آنچه دیدی، یعنی نماز در مسجد کوفه، اگر مردم بدانند چه فضیلتی در آن است، به سویش بیایند، گرچه به روش کودکان خود را به زمین کشند، یعنی راه رفتن برای ایشان هرچند در نهایت سختی باشد، مانند

ص: 888

اطفالی که هنوز راه نیفتاده اند و نشسته حرکت می کنند .

سپس فرمود: آیا میل داری با من قبر جدّم علی بن ابیطالب (عَلَيهِ السَّلَامُ) را زیارت کنی؟ گفتم: آری، حضرت حرکت کرد، و من در سایه ناقه او بودم، و مرا حدیث می فرمود، تا به غریّین رسیدیم، و آن بقعه ای بود سپید، که نورش می درخشید، انگاه از مرکبش پیاده شد، و دو طرف روی خود را بر آن زمین نهاد و فرمود: ای ابا حمزه این قبر جدّ من علی بن ابیطالب (عَلَيهِ السَّلَامُ) است، پس زیارت کرد آن حضرت را به زیارتی که اول آن «اَلسَّلاَمُ عَلَى اِسْمِ اللّه اَلرَّضِيِّ وَ نُورِ وَجْهِهِ اَلْمُضِيءِ» است، پس با آن قبر مطهّر وداع کرد . و به سوی مدینه رفت و من به جانب کوفه برگشتم . مؤلّف گوید: از اینکه سیّد این زیارت را در کتاب «فرحة الغریّ» ذکر نکرده است تأسّف می خوردم و در جستجوی آن بودم، تا یک یک زیاراتی که برای حضرت امیر (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده بود ملاحظه کردم، زیارتی که در ابتدای آن این، دو جمله باشد نیافتم، مگر این زیارت شریف که جمله اوّلش موافق است و جمله دوّم مخالف [در اوائل زیارت هفتم به این صورت است: «السَّلامُ عَلَی اسْمِ اللّه الرَّضِی، وَ وَجْهِهِ الْعَلِی» و شاید این زیارت که سیّد دو جمله اش را نقل کرده همان زیارت باشد، و این

ص: 889

اختلاف اندک چنان اهمیتی ندارد اگر بگویی اوّل این زیارت: «سَلامُ اللّٰهِ وَ سَلامُ مَلائِكَتِهِ» است نه: «اَلسَّلامُ عَلَی اِسمِ اللّه» گوییم: اوّل زیارت همان «اَلسَّلامُ عَلَی اِسمِ اللّه الرَّضِیِّ» است، و سلام های سابق به منزله اذن دخول و طلب رخصت است، و شاهد بر این مطلب، مطابقت داشتن این زیارت است با زیارت روز مولود، که کمال شباهت را با هم دارند، به آنجا رجوع کن تا بر تو معلوم گردد، نیز آگاه باش در زیارت ششم «اَلسَّلاَمُ عَلَى اِسْمِ اللّه اَلرَّضِيِّ وَجْهِهِ اَلْمُضِيءِ» و زیارت روز مولود، این جمله بدون لفظ نور است ولی نه در اول زیارت بلکه در اواخر زیارت ششم و اوایل زیارت هفتم . واللّه العالم . در هر صورت از تمام زیارات مطلقه همین هفت زیارت را که نقل کردیم کافی است اگر کسی بیش از این بخواهد زیارات جامعه را بخواند، و نیز زیارت مبسوطی که پس از این برای روز غدیر نقل می کنیم قرائت کند، زیرا به خواندن آن زیارت در هر زمان، و هرکجا که شخص قرار داشته باشد، روایت وارد شده و باید زیارت حضرت امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) و نماز در آن حرم مطهّر را غنیمت شمرد، زیرا نماز نزد آن بزرگوار برابر دویست هزار نماز است . از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: هرکه امام واجب الطاعة را زیارت کند، و

ص: 890

نزد او چهار رکعت نماز بخواند، برای او حجّ و عمره نوشته می شود، و ما در کتاب «هدیة الزائرین» به فضیلت مجاورت قبر امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) اشاره کردیم، ولی به شرط آنکه مجاور حق جوار آن حضرت را رعایت کند و این کار بسیار مشکلی است که برای هرکسی ممکن نیست و مقام را مقتضی ذکر آن نمی باشد، هرکه خواهد به کتاب «کلمه طیّبه» مراجعه کند .

زیارت وداع حضرت امیرالمومنین

چون خواستی آن حضرت را وداع کنی، این دعای وداع را بخوان، که پس از زیارت پنجم آمده و در کتب علما نقل شده است: اَلسَّلامُ عَلَیْکَ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكَاتُهُ، أَسْتَوْدِعُكَ اللّٰهَ وَ أَسْتَرْعِيكَ وَ أَقْرَأُ عَلَيْكَ السَّلامَ، آمَنّا بِاللّٰهِ وَ بِالرُّسُلِ وَ بِمَا جَاءَتْ بِهِ، وَ دَعَتْ إِلَيْهِ، وَ دَلَّتْ عَلَيْهِ، فَاكْتُبْنا مَعَ الشَّاهِدِينَ . اَللّٰهُمَّ لَاتَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنْ زِيارَتِي إِيَّاهُ، فَإِنْ تَوَفَّيْتَنِي قَبْلَ ذٰلِكَ فَإِنِّي أَشْهَدُ فِي مَمَاتِي عَلَىٰ مَا شَهِدْتُ عَلَيْهِ (1)

ص: 891


1- سلام و رحمت و برکات خدا بر تو، تو را به خدا می سپارم، و خواهان سرپرستی نسبت به خود هستم، و بر تو سلام می فرستم، ایمان آوردیم به خدا و پیامبران و به آنچه از جانب خدا آوردند، و به آن دعوت نموده و راهنمایی کردند، خدایا ما را همراه با گواهان بنویس . خدایا این زیارت مرا آخرین زیارت ایشان قرار مده، اگر مرا پیش از آن بمیرانی، پس از مرگم شهادت می دهم بر آنچه در زندگی

فِي حَياتِي، أَشْهَدُ أَنَّ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيَّاً، وَ الْحَسَنَ، وَ الْحُسَيْنَ، وَ عَلِيَّ بْنَ الْحُسَيْنِ، وَ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِيٍّ، وَ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ، وَ مُوسَى بْنَ جَعْفَرٍ، وَ عَلِيَّ بْنَ مُوسىٰ، وَ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِيٍّ، وَ عَلِيَّ بْنَ مُحَمَّدٍ، وَ الْحَسَنَ بْنَ عَلِيٍّ، وَ الْحُجَّةَ بنَ الْحَسَنِ صَلَواتُكَ عَلَيْهِمْ أَجْمَعِينَ أَئِمَّتِي، (1) وَ أَشْهَدُ أَنَّ مَنْ قَتَلَهُمْ وَ حارَبَهُمْ مُشْرِكُونَ، وَ مَنْ رَدَّ عَلَيْهِمْ فِي أَسْفَلِ دَرَكٍ مِنَ الْجَحِيمِ، وَ أَشْهَدُ أَنَّ مَنْ حارَبَهُمْ لَنا أَعْداءٌ وَ نَحْنُ مِنْهُمْ بُرَءٰاءُ، وَ أَنَّهُمْ حِزْبُ الشَّيْطانِ، وَ عَلَىٰ مَنْ قَتَلَهُمْ لَعْنَةُ اللّٰهِ وَ الْمَلائِكَةِ وَ النَّاسِ أَجْمَعِينَ وَ مَنْ شَرِكَ فِيهِمْ وَ مَنْ سَرَّهُ قَتْلُهُمْ . اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بَعْدَ الصَّلاةِ وَ التَّسْلِيمِ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ عَلِيٍّ وَ فاطِمَةَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ وَ عَلِيٍّ وَ مُحَمَّدٍ وَ جَعْفَرٍ وَ مُوسىٰ وَ عَلِيٍّ وَ مُحَمَّدٍ وَ عَلِيٍّ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُجَّةِ وَ لَا تَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنْ زِيارَتِهِ فَإِنْ جَعَلْتَهُ فَاحْشُرْنِي مَعَ هٰؤُلاءِ الْمُسَمَّيْنَ الْأَئِمَّةِ . (2)

ص: 892


1- شهادت دادم، شهادت می دهم که امیر مؤمنان علی و حسن و حسین، و علی بن الحسین و محمّد بن علی و جعفر بن محمّد و موسی بن جعفر و علی بن موسی و محمّد بن علی و علی بن محمّدو حسن بن علی، و حجّت بن الحسن، (درود تو بر همه ایشان) امامان من هستند،
2- و گواهی می دهم : هرکه آنان را کشت و با آنان جنگید مشرک است، و هرکه سخنانشان را مردود دانست جایگاهش در پست ترین مرتبه از دوزخ است، و شهادت می دهم کسانی که با آنان جنگیدند دشمنان ما می باشند، و ما از آنان بیزاریم، و آنان حزب شیطانند، و لعنت خدا و فرشتگان خدا و همه مردم بر کسانی که آنان را کشتند، و آنان که در ریختن خون ایشان شریک شدند، و از کشته شدنشان شاد گشتند . خدایا از تو می خواهم پس از نماز و سلام درود فرستی بر محمّد و علی و فاطمه و حسن و حسین، و علی و محمّد، و جعفر و موسی و علی و محمّد و علی و حسن و حضرت حجّت، و آن را آخرین زیارت من از زیارت ایشان قرار مده، اگر قرارش دهی پس مرا با این امامان نام برده محشور کن،

اللّهمَّ وَ ذَلِّلْ قُلُوبَنَا لَهُمْ بِالطَّاعَةِ، وَ الْمُنَاصَحَةِ وَ الْمَحَبَّةِ، وَ حُسْنِ الْمُوَازَرَةِ وَ التَّسْلِیمِ . (1)

مقصد دوم: زیارات مخصوصه
زیارت روز غدیر

و آن چند زیارت است . اول: زیارت روز غدیر .

از حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده که به ابن ابی نصر فرمود: هرجا که باشی، روز غدیر کنار قبر امیر المؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) حاضر شو، به درستی که در این روز حق تعالی، از مرد مؤمن و زن مؤمنه گناه شصت سال را می آمرزد، و از آتش جهنم آزاد می کند و دو برابر آنچه در ماه رمضان و شب قَدر و شب فطر آزاد کرده بدان که برای این روز شریف چند زیارت نقل شده است: اوّل: زیارت «امین اللّه» که بیان آن در زیارت دوّم مطلقه گذشت . [صفحه 863]. دوم: زیارتی است که به سندهای معتبر از حضرت هادی (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده است، که با آن زیارت حضرت امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) را در روز غدیر در سالی که معتصم آن حضرت را طلبیده بود زیارت کردند، و کیفیت آن به این نحو است: چون اراده زیارت نمایی بر بارگاه نورانی بایست . و رخصت بخواه، و شیخ شهید گفته:

ص: 893


1- و قلوب ما را به طاعت و خیرخواهی و محبّت و کمک نیک و تسلیم شدن در برابر آنان فروتن فرما

غسل می کنی، و پاک ترین جامه های خود را می پوشی، و اذن دخول می طلبی و می گویی: «اللّهمَّ إِنِّي وَقَفْتُ عَلَى بَابٍ» و این همان اذن دخول اول است که ما در اول باب نقل کردیم، پس پای راست را پیش بگذار، و داخل شو به نزدیک ضریح مقدّس برو و پشت به قبله در برابر ضریح بایست و بگو:

اَلسَّلامُ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ رَسُولِ اللّٰهِ، خاتَمِ النَّبِيِّينَ، وَ سَيِّدِ الْمُرْسَلِينَ، وَ صَفْوَةِ رَبِّ الْعالَمِينَ، أَمِينِ اللّٰهِ عَلَىٰ وَحْيِهِ وَ عَزائِمِ أَمْرِهِ، وَ الْخاتِمِ لِما سَبَقَ، وَ الْفاتِحِ لِمَا اسْتُقْبِلَ، وَ الْمُهَيْمِنِ عَلَىٰ ذٰلِكَ كُلِّهِ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ وَ صَلَواتُهُ وَ تَحِيَّاتُهُ . اَلسَّلامُ عَلَىٰ أَنْبِيَاءِ اللّٰهِ وَ رُسُلِهِ، وَ مَلائِكَتِهِ الْمُقَرَّبِينَ، وَ عِبَادِهِ الصَّالِحِينَ . اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ، وَ سَيِّدَ الْوَصِيِّينَ، وَ وَارِثَ عِلْمِ النَّبِيِّينَ، وَ وَلِيَّ رَبِّ الْعالَمِينَ، وَ مَوْلايَ وَ مَوْلَى الْمُؤْمِنِينَ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكَاتُهُ . اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا مَوْلايَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ، يَا أَمِينَ اللّٰهِ فِي أَرْضِهِ، وَ سَفِيرَهُ فِي خَلْقِهِ، وَ حُجَّتَهُ الْبَالِغَةَ عَلَىٰ (1)

ص: 894


1- سلام بر محمّد رسول خدا، خاتم پیامبران، و سرور رسولان، و برگزیده پروردگار جهانیان، امین خدا بر وحی و دستورات قطعی الهی، و ختم کننده آنچه گذشته، و گشاینده آنچه خواهد آمد، و چیره بر همه اینها، و رحمت و برکات و درودها و تحیّات خدا بر او باد . سلام بر پیامبران خدا و رسولانش، و فرشتگان مقرّب و بندگان شایسته اش . سلام بر تو ای امیر مؤمنان و سرور جانشینان، و وارث دانش پیامبران، ولی پروردگار جهانیان و مولای من و مولای مؤمنان، و رحمت و برکات خدا بر او باد . سلام بر تو ای مولای من ای امیر مؤمنان، ای امین خدا بر روی زمینش، و سفیر او در خلقش، و حجّت رسایش بر

عِبَادِهِ . اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا دِينَ اللّٰهِ الْقَوِيمَ، وَ صِراطَهُ الْمُسْتَقِيمَ . اَلسَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا النَّبَأُ الْعَظِيمُ الَّذِي هُمْ فِيهِ مُخْتَلِفُونَ وَ عَنْهُ يُسْأَلُونَ . اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ، آمَنْتَ بِاللّٰهِ وَ هُمْ مُشْرِكُونَ، وَ صَدَّقْتَ بِالْحَقِّ وَ هُمْ مُكَذِّبُونَ، وَ جاهَدْتَ فِي اللّٰهِ وَ هُمْ مُحْجِمُونَ، وَ عَبَدْتَ اللّٰهَ مُخْلِصاً لَهُ الدِّينَ صابِراً مُحْتَسِباً حَتَّىٰ أَتَاكَ الْيَقِينُ، أَلَا لَعْنَةُ اللّٰهِ عَلَى الظَّالِمِينَ . اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا سَيِّدَ الْمُسْلِمِينَ، وَ يَعْسُوبَ الْمُؤْمِنِينَ، وَ إِمامَ الْمُتَّقِينَ، وَ قائِدَ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ، وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ ؛ أَشْهَدُ أَنَّكَ أَخُو رَسُولِ اللّٰهِ، وَ وَصِيُّهُ، وَ وارِثُ عِلْمِهِ، وَ أَمِينُهُ عَلَىٰ شَرْعِهِ، وَ خَلِيفَتُهُ فِي أُمَّتِهِ، (1) وَ أَوَّلُ مَنْ آمَنَ بِاللّه، وَ صَدَّقَ بِمَا أُنْزِلَ عَلَی نَبِیِّهِ، وَ أَشْهَدُ أَنَّهُ قَدْ بَلَّغَ عَنِ اللّٰهِ مَا أَنْزَلَهُ فِيكَ فَصَدَعَ بِأَمْرِهِ، وَ أَوْجَبَ عَلَىٰ أُمَّتِهِ فَرْضَ طاعَتِكَ وَ وِلايَتِكَ، وَ عَقَدَ عَلَيْهِمُ الْبَيْعَةَ لَكَ، وَ جَعَلَكَ أَوْلَىٰ بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ، كَما جَعَلَهُ (2)

ص: 895


1- بندگان . سلام بر تو ای دین معتدل خدا، و راه راستش . سلام بر تو ای خبر بزرگی که آن ها در آن اختلاف کردند، و از آن بازخواست شوند . سلام بر تو ای امیر مؤمنان، به خدا ایمان آوردی، درحالی که همه شرک می ورزیدند، و حق را تصدیق گفتی وقتی که آنان را تکذیب می نمودند و جاد کردی و آنان از جهاد عقب نشینی می کردند، خدا را عبادت کردی، درحالی که خالص نمودی برای او دین را، صبر کردی و به حساب خدا گذاشتی، تا مرگ تو را دررسید، آگاه باشید لعنت خدا بر ستمکاران . سلام بر تو ای آقای مسلمانان و رئیس دین، و پیشوای اهل تقوا، و مقتدای سپیدرویان، و رحمت و برکات خدا بر تو باد شهادت می دهم که تویی برادر رسول خدا، جانشین، و وارث علمش، و امین او بر قانونش، و جانشین او در امّتش،
2- و اوّل کسی که به خدا ایمان آورد، و آنچه را بر پیامبرش نازل شده بود تصدیق کرد، و شهادت می دهم که آن حضرت همه آنچه را خدا درباره تو نازل کرد به مردم رساند، و امر خدا را درباره تو با صدای بلند اعلام کرد، و بر امّتش حتمی بودن طاعت و ولایتت را واجب نمود، و بیعت تو را بر عهدّ آنان نهاد، و حضرتت را نسبت به مؤمنان سزاوارتر ازخودشان قرار داد، چنان که

اللّٰهُ كَذَلِكَ، ثُمَّ أَشْهَدَ اللّٰهَ تَعَالىٰ عَلَيْهِمْ، فَقالَ: أَلَسْتُ قَدْ بَلَّغْتُ ؟ فَقالُوا: اَللّٰهُمَّ بَلىٰ . فَقالَ: اَللّٰهُمَّ اشْهَدْ وَ كَفىٰ بِكَ شَهِيداً وَ حاكِماً بَيْنَ الْعِبادِ، فَلَعَنَ اللّٰهُ جاحِدَ وِلايَتِكَ بَعْدَ الْإِقْرارِ، وَ ناكِثَ عَهْدِكَ بَعْدَ الْمِيثَاقِ، وَ أَشْهَدُ أَنَّكَ وَفَيْتَ بِعَهْدِ اللّٰهِ تَعالَىٰ وَ أَنَّ اللّٰهَ تَعالَىٰ مُوفٍ لَكَ بِعَهْدِهِ «وَمَنْ أَوْفَىٰ بِما عاهَدَ عَلَيْهِ اللّٰهَ فَسَيُؤْتِيهِ أَجْراً عَظِيماً»، وَ أَشْهَدُ أَنَّكَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ، الْحَقُّ الَّذِي نَطَقَ بِوِلايَتِكَ التَّنْزِيلُ، وَ أَخَذَ لَكَ الْعَهْدَ عَلَى الْأُمَّةِ بِذٰلِكَ الرَّسُولُ، وَ أَشْهَدُ أَنَّكَ وَ عَمَّكَ وَ أَخاكَ الَّذِينَ تاجَرْتُمُ اللّٰهَ بِنُفُوسِكُمْ، (1) فَأَنْزَلَ اللّه فِیکُمْ:«إِنَّ اللّٰهَ اشْتَرىٰ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ أَنْفُسَهُمْ وَ أَمْوٰالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ يُقٰاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللّٰهِ فَيَقْتُلُونَ وَ يُقْتَلُونَ وَعْداً عَلَيْهِ حَقًّا فِي التَّوْرٰاةِ وَ الْإِنْجِيلِ وَ الْقُرْآنِ وَ مَنْ أَوْفىٰ بِعَهْدِهِ مِنَ اللّٰهِ فَاسْتَبْشِرُوا بِبَيْعِكُمُ الَّذِي بٰايَعْتُمْ بِهِ وَ ذٰلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ (2)

ص: 896


1- خدا خود او را اینچنین قرار داد، سپس پیامبر اسلام خدا را بر مردم شاهد گرفت و فرمود: آیا من آن نیستم که رساندم . همه گفتند: به خدا آری . پس فرمود: خدایا گواه باش، و تو برای گواهی و حاکمیت بین بندگان بسی . پس خدا لعنت کند منکر ولایتت را بعد از اقرار، و شکننده پیمانت را پس از پیمان بستن، و شهادت می دهم که تو به عهد خدای تعالی وفا کردی، و خدای تعالی وفا کننده به عهد خویش برای توست، و هرکس به آن پیمانی که با خدا بسته وفا کند، خدا پاداش بزرگی به او خواهد داد . و شهادت می دهم که تویی امیر مؤمنان آن حقّی که قرآن به ولایتت گویا شد، و رسول خدا در این زمینه برای تو از امّتت پیمان گرفت، و شهادت می دهم که تو و عمو و برادرت کسانی هستید که با خدا با جان هایتان معامله کردید،
2- پس خدا این آیه را در حق شما نازل کرد: به درستی که خدا از مؤمنان خرید جانها و اموالشان را، که در عوض به آن ها بهشت برای آنان باشد، و در راه خدا پیکار می کنند، پس می کشند و کشته می شوند، وعده ای است بر او، محقق شده در تورات و انجیل و قرآن، و کیست که به عهد خود وفادارتر از خدا باشد، پس شادی کنید به معامله ای که انجام دادید، و این است آن رستگاری بزرگ

اَلتّٰائِبُونَ الْعٰابِدُونَ الْحٰامِدُونَ السّٰائِحُونَ، الرّٰاكِعُونَ السّٰاجِدُونَ، الْآمِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ، وَ النّٰاهُونَ عَنِ الْمُنْكَرِ، وَ الْحٰافِظُونَ لِحُدُودِ اللّٰهِ ؛ وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ»، أَشْهَدُ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ، أَنَّ الشَّاكَّ فِيكَ مَا آمَنَ بِالرَّسُولِ الْأَمِينِ، وَ أَنَّ الْعادِلَ بِكَ غَيْرَكَ عانِدٌ (عادلٌ) عَنِ الدِّينِ الْقَوِيمِ، الَّذِي ارْتَضَاهُ لَنَا رَبُّ الْعَالَمِينَ، وَ أَكْمَلَهُ، بِوِلايَتِكَ يَوْمَ الْغَدِيرِ، وَ أَشْهَدُ أَنَّكَ الْمَعْنِيُّ بِقَوْلِ الْعَزِيزِ الرَّحِيمِ : «وَ أَنَّ هٰذٰا صِرٰاطِي مُسْتَقِيماً فَاتَّبِعُوهُ، وَ لاٰ تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِكُمْ عَنْ سَبِيلِهِ»، ضَلَّ وَ اللّٰهِ وَ أَضَلَّ مَنِ اتَّبَعَ سِواكَ وَ عَنَدَ عَنِ الْحَقِّ مَنْ عاداكَ . (1)اللّهمَّ سَمِعْنَا لِأَمْرِكَ وَ أَطَعْنَا، وَ اتَّبَعْنَا صِرَاطَكَ الْمُسْتَقِيمَ، فَاهْدِنَا رَبَّنَا، وَ لا تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذْ هَدَيْتَنَا إِلَى طَاعَتِكَ، وَ اجْعَلْنَا مِنَ الشَّاكِرِينَ لِأَنْعُمِكَ، وَ أَشْهَدُ أَنَّكَ لَمْ تَزَلْ للّهوَى مُخَالِفاً، وَ لِلتُّقَى مُحَالِفاً، وَ عَلَى كَظْمِ الْغَيْظِ قَادِراً، (2)

ص: 897


1- آنانند توبه کنندگان، عبادت کنندگان، روزه گیران، رکوع کنندگان، سجودکنندگان، امرکنندگان به معروف، نهی کنندگان از منکر، و نگهبانان حدود خدا، و به مؤمنان بشارت ده، شهادت می دهم ای امیر مؤمنان، که شک کننده در باره تو به رسول امین ایمان نیآورده، و اینکه روی گرداننده از ولایت تو به ولایت غیر، معاندانه روی گردان از دین است، دین میانه ای که پروردگار جهانیان برای ما پسندیده، و آن را روز غدیر به ولایت تو کامل نموده است، و گواهی می دهم که در این گفته خدای عزیز رحیم، مقصود تویی: به حقیقت این است راه راست من، از آن پیروی کنید، و راههای دیگر را پیروی ننمایید، که شما را از راه او پراکنده کند، به خدا سوگند گمراه شد، و گمراه کرد کسی که از غیر تو پیروی نمود، و کسی که تو را دشمن داشت، ستیزه ورزان از حق روی گرداند .
2- خدایا امرت را شنیدیم . و اطاعت کردیم و راه راست تو را پیروی نمودیم پروردگارا ما را هدایت کن، و بعد از اینکه ما را به طاعتت هدایت کردی دل هایمان را منحرف مساز، و ما را از سپاسگزاران نعمتهایت قرار ده، و شهادت می دهم که تو پیوسته با هوای نفس مخالف، و با پرهیزکاری هم پیمان، و به فرو خوردن خشم توانا

وَ عَنِ النَّاسِ عَافِياً غَافِراً، وَ إِذَا عُصِيَ اللّه سَاخِطاً، وَ إِذَا أُطِيعَ اللّه رَاضِياً، وَ بِمَا عَهِدَ إِلَيْكَ عَامِلاً، رَاعِياً لِمَا اسْتُحْفِظْتَ، حَافِظاً لِمَا اسْتُودِعْتَ، مُبَلِّغاً مَا حُمِّلْتَ، مُنْتَظِراً مَا وُعِدْتَ، وَ أَشْهَدُ أَنَّكَ مَا اتَّقَيْتَ ضَارِعاً، وَ لا أَمْسَكْتَ عَنْ حَقِّكَ جَازِعاً وَ لا أَحْجَمْتَ عَنْ مُجَاهَدَةِ غَاصِبِيكَ نَاكِلاً، وَ لا أَظْهَرْتَ الرِّضَى بِخِلافِ مَا يُرْضِي اللّه مُدَاهِناً، وَ لا وَهَنْتَ لِمَا أَصَابَكَ فِي سَبِيلِ اللّه، (1) وَ لا ضَعُفْتَ ؛ وَ لا اسْتَكَنْتَ عَنْ طَلَبِ حَقِّكَ مُرَاقِبا، مَعَاذَ اللّه أَنْ تَكُونَ كَذَلِكَ، بَلْ إِذْ ظُلِمْتَ احْتَسَبْتَ رَبَّكَ، وَ فَوَّضْتَ إِلَيْهِ أَمْرَكَ، وَ ذَكَّرْتَهُمْ فَمَا ادَّكَرُوا وَ وَعَظْتَهُمْ فَمَا اتَّعَظُوا، وَ خَوَّفْتَهُمُ اللّه فَمَا تَخَوَّفُوا، وَ أَشْهَدُ أَنَّكَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ جَاهَدْتَ فِي اللّه حَقَّ جِهَادِهِ، حَتَّى دَعَاكَ اللّه إِلَى جِوَارِهِ وَ قَبَضَكَ إِلَيْهِ بِاخْتِيَارِهِ، وَ أَلْزَمَ أَعْدَاءَكَ الْحُجَّةَ بِقَتْلِهِمْ إِيَّاكَ، لِتَكُونَ الْحُجَّةُ لَكَ عَلَيْهِمْ، مَعَ مَا لَكَ (2)

ص: 898


1- و گذشت کننده از مردم و آمرزنده آنان بودی، و زمانی که خدا معصیت می شود خشمناک، و هنگامی که اطاعت می شود خشنودی به آنچه خدا با تو پیمان بسته بود عامل بودی، و آنچه نگهداری اش از تو خواسته شده بود رعایت نمودی، و آنچه به تو سپرده شده بود حفظ کردی، و آنچه از حق بر عهده ات نهاده شده بود رساندی، و آنچه را به آن وعده داده شدی به انتظار نشستی، و شهادت می دهم که از روی زبونی محافظه کاری نکردی، و در اثر بی تابی و عجز از گرفتن حقت باز نایستادی، و به خاطر ترس و وحشت، از پیکار با غصبان ولایتت قدم به عقب نگذاشتی، و به علّت سستی بر خلاف آنچه خدا را خشنود می کند اظهار خشنودی ننموده، و برای آنچه در راه خدا به تو در رسیده سست نشدی،
2- و به خاطر ترس و زبونی از خواستن حقّت ناتوان و درمانده نگشتی، پناه به خدا از اینکه چنین باشی، بلکه زمانی که مورد ستم واقع شدی . به حساب پروردگارت گذاشتی، و کارت را به او واگذار کردی، و ستمکاران را پند دادی ولی نپذیرفتند، و اندرز دادی ولی قبول نکردند، و آنان را از خدا ترساندی، ولی نترسیدند، و شهادت می دهم که تو ای امیر مؤمنان در راه خدا به حق جهاد کردی، تا اینکه خدا تو را بجوارش فرا خواند، و به اختیارش تو را به جانب خود قبض روح کرد، و حجّتت را بر دشمنانت ختم کرد، با به قتل رساندن تو را، تا حجّت به سود تو و زیان باشد همراه با آنچه برای تو بود

مِنَ الْحُجَجِ الْبَالِغَةِ عَلَى جَمِيعِ خَلْقِهِ . اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ، عَبَدْتَ اللّه مُخْلِصا وَ جَاهَدْتَ فِي اللّه صَابِراً وَ جُدْتَ بِنَفْسِكَ مُحْتَسِباً وَ عَمِلْتَ بِكِتَابِهِ وَ اتَّبَعْتَ سُنَّةَ نَبِيِّهِ وَ أَقَمْتَ الصَّلاةَ، وَ آتَيْتَ الزَّكَاةَ وَ أَمَرْتَ بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَيْتَ عَنِ الْمُنْكَرِ مَا اسْتَطَعْتَ، مُبْتَغِيا مَا عِنْدَ اللّه، رَاغِباً فِيمَا وَعَدَ اللّه لا تَحْفِلُ بِالنَّوَائِبِ، وَ لا تَهِنُ عِنْدَ الشَّدَائِدِ، (1) وَ لا تَحْجِمُ عَنْ مُحَارِبٍ، أَفِكَ مَنْ نَسَبَ غَيْرَ ذَلِكَ إِلَيْكَ، وَ افْتَرَى بَاطِلاً عَلَيْكَ، وَ أَوْلَى لِمَنْ عَنَدَ عَنْكَ، لَقَدْ جَاهَدْتَ فِي اللّه حَقَّ الْجِهَادِ وَ صَبَرْتَ عَلَى الْأَذَى صَبْرَ احْتِسَابٍ، وَ أَنْتَ أَوَّلُ مَنْ آمَنَ بِاللّه، وَ صَلَّى لَهُ وَ جَاهَدَ وَ أَبْدَى صَفْحَتَهُ فِي دَارِ الشِّرْكِ، وَ الْأَرْضُ مَشْحُونَةٌ ضَلالَةً، وَ الشَّيْطَانُ يُعْبَدُ جَهْرَةً وَ أَنْتَ الْقَائِلُ: لا تَزِيدُنِي كَثْرَةُ النَّاسِ حَوْلِي عِزَّةً، وَ لا تَفَرُّقُهُمْ عَنِّي وَحْشَةً، وَ لَوْ أَسْلَمَنِي النَّاسُ جَمِيعاً، لَمْ أَكُنْ (2)

ص: 899


1- از حجّت های رسا بر همه خلق . سلام بر تو ای امیر مؤمنان، خدا را خالصانه عبادت کردی، و صابرانه در راه خدا جهاد نمودی، و به حساب خدا جانبازی کردی، و به کتابش عمل نمودی، و روش پیامبرش را پیروی کردی، و نماز را بپا داشتی، و زکات را پرداختی، و به معروف امر کردی، و تا توانستی از منکر نهی نمودی طالب بودی آنچه را نزد خداست، راغب بودی در آنچه خدا وعده داد، کاسه صبرت از پیش آمدها لبریز نشد، و هنگام سختی ها سست نگشتی،
2- از مقابل هیچ جنگجویی بازنگشتی، آنکه غیر این امور را به تو نسبت داد تهمت زد، و به باطل دروغ بر تو بست، و مرگ بر کسی که با اصرار بر مخالفت با تو از تو روی گرداند، به راستی در راه خدا به حق جهاد کردی، و بر آزار مردم به نیکی صبر کردی صبری به حساب خدا، تویی اوّل کسی که به خدا ایمان آوردی، و برای او نماز خواندی، و جهاد کردی، و خود را در خانه شرک برای حق آشکار نمودی، در حالی که زمین انباشته به گمراهی بود، و شیطان آشکارا عبادت می شد، و تویی گوینده این سخن: کثرت مردم در پیرامونم عزّتی به من نیفزاید و پراکنده شدن شان ترسی به من اضافه نکند، اگر همه مردم از من دست بردارند،

مُتَضَرِّعاً ؛ اعْتَصَمْتَ بِاللّه فَعَزَزْتَ، وَ آثَرْتَ الْآخِرَةَ عَلَى الْأُولَى فَزَهِدْتَ، وَ أَيَّدَكَ اللّه وَ هَدَاكَ، وَ أَخْلَصَكَ وَ اجْتَبَاكَ، فَمَا تَنَاقَضَتْ أَفْعَالُكَ وَ لا اخْتَلَفَتْ أَقْوَالُكَ، وَ لا تَقَلَّبَتْ أَحْوَالُكَ، وَ لا ادَّعَيْتَ وَ لا افْتَرَيْتَ عَلَى اللّه كَذِباً، وَ لا شَرِهْتَ إِلَى الْحُطَامِ وَ لا دَنَّسَكَ الْآثَامُ وَ لَمْ تَزَلْ عَلَى بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّكَ، وَ يَقِينٍ مِنْ أَمْرِكَ تَهْدِي إِلَى الْحَقِّ وَ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ أَشْهَدُ شَهَادَةَ حَقٍّ (1) وَ أُقْسِمُ بِاللّه قَسَمَ صِدْقٍ أَنَّ مُحَمَّداً وَ آلَهُ صَلَوَاتُ اللّه عَلَيْهِمْ سَادَاتُ الْخَلْقِ، وَ أَنَّكَ عَبْدُ اللّه وَ وَلِيُّهُ وَ أَخُو الرَّسُولِ وَ وَصِيُّهُ وَ وَارِثُهُ وَ أَنَّهُ الْقَائِلُ لَكَ وَ الَّذِي بَعَثَنِي بِالْحَقِّ مَا آمَنَ بِي مَنْ كَفَرَ بِكَ، وَ لا أَقَرَّ بِاللّه مَنْ جَحَدَكَ وَ قَدْ ضَلَّ مَنْ صَدَّ عَنْكَ وَ لَمْ يَهْتَدِ إِلَى اللّه وَ لا إِلَيَّ مَنْ لا يَهْتَدِي بِكَ وَ هُوَ قَوْلُ رَبِّي عَزَّ وَ جَلَّ: «وَ إِنِّي لَغَفَّارٌ لِمَنْ تَابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ صَالِحا ثُمَّ اهْتَدَى» إِلَى وِلايَتِكَ . (2)

ص: 900


1- نالان نشوم، پناهنده به خدا شدی و عزّت یافتی، آخرت را بر دنیا برگزیدی و پارسا گشتی، خدا تأییدت نمود و راهنمایی فرمود، و در گردونه خلوص قرار داد، و تو را برگزید، کردارهایت ضد و نقیض نشد، گفتارهایت اختلاف نیافت، حالاتت زیرورو نگشت، ادعای بیهوده نکردی، و بر خدا دروغ نبستی، و به متاع اندک دنیا طمع نورزیدی، گناهان تو را آلوده نساخت، همواره امورت بر پایه برهانی از سوی پروردگارت بود، در کارت بر یقین بودی، به سوی حق و راه مستقیم هدایت می نمودی، شهادت می دهم شهادت حق،
2- و سوگند می خورم سوگند صدق، که محمّد و خاندانش (درود خدا بر آنان باد) سروران خلقند، و اینکه تو مولای من و مولای همه مؤمنانی، تو بنده خدا و ولیّ او و برادر جانشین و وارث او هستی، و او گوینده این سخن به حضرت توست: سوگند به کسی که مرا به حق برانگیخت به من ایمان نیاورد آن که به تو کافر شد، و به خدا اقرار ننمود آن که به انکار تو برخاست، گمراه شد کسی که مردم را از تو بازداشت، و به سوی خدا و به جانب من راه نیافت، و این گفتار پروردگار عزّ و جلّ من است: من آمرزنده ام آن کس را که توبه کرد، و ایمان آورد، و عمل شایسته انجام داد، سپس به سوی ولایت تو راه یابد .

مَوْلايَ فَضْلُكَ لا يَخْفَى، وَ نُورُكَ لا يُطْفَأُ (لا يُطْفَیٰ )، وَ أَنَّ مَنْ جَحَدَكَ الظَّلُومُ الْأَشْقَى ؛ مَوْلايَ أَنْتَ الْحُجَّةُ عَلَى الْعِبَادِ، وَ الْهَادِي إِلَى الرَّشَادِ وَ الْعُدَّةُ لِلْمَعَادِ؛ مَوْلايَ لَقَدْ رَفَعَ اللّه فِي الْأُولَى مَنْزِلَتَكَ، وَ أَعْلَى فِي الْآخِرَةِ دَرَجَتَكَ، وَ بَصَّرَكَ مَا عَمِيَ عَلَى مَنْ خَالَفَكَ، وَ حَالَ بَيْنَكَ وَ بَيْنَ مَوَاهِبِ اللّه لَكَ، (1) فَلَعَنَ اللّه مُسْتَحِلِّي الْحُرْمَةِ مِنْكَ، وَ ذَائِدِي الْحَقِّ عَنْكَ وَ أَشْهَدُ أَنَّهُمُ الْأَخْسَرُونَ، الَّذِينَ تَلْفَحُ وُجُوهَهُمُ النَّارُ وَ هُمْ فِيهَا كَالِحُونَ، وَ أَشْهَدُ أَنَّكَ مَا أَقْدَمْتَ وَ لا أَحْجَمْتَ وَ لا نَطَقْتَ وَ لا أَمْسَكْتَ إِلا بِأَمْرٍ مِنَ اللّه وَ رَسُولِهِ ؛ قُلْتَ: وَ الَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ لَقَدْ نَظَرَ إِلَيَّ رَسُولُ اللّه، صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ، أَضْرِبُ بِالسَّيْفِ قُدْما، فَقَالَ: يَا عَلِيُّ أَنْتَ مِنِّي بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَى إِلّا أَنَّهُ لا نَبِيَّ بَعْدِي، وَ أُعْلِمُكَ أَنَّ مَوْتَكَ وَ حَيَاتَكَ مَعِي، وَ عَلَى سُنَّتِي فَوَ اللّه مَا كَذِبْتُ وَ لا كُذِّبْتُ، وَ لا ضَلَلْتُ (2)

ص: 901


1- مولای من فضل تو مخفی نمی ماند، و نورت خاموش نگردد، و آن که تو را انکار کند ستمکار و بدبخت است، مولای من تو حجّت بر بندگانی و راهنمای به سوی راه راستی، و ذخیره روز معادی، مولای من خدا مقامت را در دنیا بلند کرد، و درجه ات را در آخرت والا گردانید، و بینایت نمود به آنچه بر کسی که با تو مخالفت کرد پوشیده ماند، و بین تو و موهبت های خدا حجاب شد،
2- لعنت خدا بر حلال شمارندگان حرمتت، و دفع کنندگان حقّت، و شهادت می دهم که آنان از زیانکارترین مردمی هستند که آتش چهره آنان را می سوزاند، و در میان دوزخ زشت و عبوس هستند، و شهادت می دهم که اقدام نکردی، و قدم به عقب نگذاشتی، و سخن نگفیتی و باز نایستادی مگر به فرمان خدا و رسولش . خود فرمودی: سوگند به آن که جانم در دست اوست، رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش باد) به من نظر کرد، درحالی که پیش قدمانه شمشیر می زدم، ایشان به من فرمود: ای علی تو نسبت به من به منزله هارونی نسبت به موسی، جز اینکه بعد از من پیغمبری نیست، و من تو را خبر می دهم که مرگ و زندگی تو با من و براساس راه و رسم من است، به خدا سوگند دروغ نگفتم، و به من دروغ گفته نشد، و گمراه نشدم

وَ لا ضُلَّ بِي، وَ لا نَسِيتُ مَا عَهِدَ إِلَيَّ رَبِّي، وَ إِنِّي لَعَلَى بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّي بَيَّنَهَا لِنَبِيِّهِ وَ بَيَّنَهَا النَّبِيُّ لِي، وَ إِنِّي لَعَلَى الطَّرِيقِ الْوَاضِحِ أَلْفِظُهُ لَفْظا صَدَقْتَ، وَ اللّه وَ قُلْتَ الْحَقَّ ؛ فَلَعَنَ اللّه مَنْ سَاوَاكَ بِمَنْ نَاوَاكَ، وَ اللّه جَلَّ اسْمُهُ يَقُولُ: (1) «هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَ الَّذِينَ لا يَعْلَمُونَ» فَلَعَنَ اللّه مَنْ عَدَلَ بِكَ مَنْ فَرَضَ اللّه عَلَيْهِ وِلايَتَكَ، وَ أَنْتَ وَلِيُّ اللّه وَ أَخُو رَسُولِهِ، وَ الذَّابُّ عَنْ دِينِهِ وَ الَّذِي نَطَقَ الْقُرْآنُ بِتَفْضِيلِهِ ؛ قَالَ اللّه تَعَالَى: «وَ فَضَّلَ اللّه الْمُجَاهِدِينَ عَلَى الْقَاعِدِينَ أَجْراً عَظِيماً دَرَجَاتٍ مِنْهُ وَ مَغْفِرَةً وَ رَحْمَةً وَ كَانَ اللّه غَفُوراً رَحِيماً» وَ قَالَ اللّه تَعَالَى: «أَجَعَلْتُمْ سِقَايَةَ الْحَاجِّ وَ عِمَارَةَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ، كَمَنْ آمَنَ بِاللّه وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ، وَ جَاهَدَ فِي سَبِيلِ اللّه لا يَسْتَوُونَ عِنْدَ اللّه، وَ اللّه لا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ . الَّذِینَ آمَنُوا وَ هَاجَرُوا وَ جَاهَدُوا فِی سَبِیلِ اللّه، بِأَمْوَالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ (2)

ص: 902


1- و کسی به وسیله من گمراه نشده، و آنچه را پروردگارم با من عهد کرده فراموش نکردم، من بر برهانی از سوی پروردگارم هستم که برای پیامبرش بیان نموده و پیامبر نیز برای من بیان داشته است و من به راستی بر راه روشن هستم که آن را صریح می گویم با صراحت تمام، ای امیر مؤمنان به خدا سوگند راست گفتی، و حق گفتی . پس خدا لعنت کند کسی را که تو را با آن که با تو دشمنی کرد برابر قرار داد، درحالی که خدا می فرماید:
2- آیا کسانی که می دانند، با کسانی که نمی دانند برابرند؟ پس خدا لعنت کند کسی را که مساوی تو قرار داد، آن کس را که خدا ولایتت را بر او واجب کرد، و حال اینکه تو ولیّ خدایی، و برادر رسول خدایی و دفاع کننده از دین خدایی، و کسی هستی که قرآن به برتری اش گویاست، خدای تعالی فرمود: خدا جهادکنندگان را بر نشستگان برتری داد به اجری بزرگ، درجات و مغفرت و رحمت از جانب او برای جهادگنندگان است، و خدا همواره آمرزنده و مهربان است و خدای تعالی فرمود: آیا آب دهی به حاجیان و آب دادن در مسجد الحرام را قرار داده اید همانند آن کس که به خدا و روز جزا ایمان آورده، و در راه خدا جهاد کرده است؟ هرگز پیش خدا برابر نیستند، خدا گروه ستمکاران را هدایت نمی کند . آنان که ایمان آورده اند و هجرت کردند، و در راه خدا با اموال و جان هایشان جهاد کردند،

أَعْظَمُ دَرَجَةً عِنْدَ اللّه ؛ وَ أُولَئِكَ هُمُ الْفَائِزُونَ ؛ يُبَشِّرُهُمْ رَبُّهُمْ بِرَحْمَةٍ مِنْهُ وَ رِضْوَانٍ، وَ جَنَّاتٍ لَهُمْ فِيهَا نَعِيمٌ مُقِيمٌ، خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدا إِنَّ اللّه عِنْدَهُ أَجْرٌ عَظِيمٌ» أَشْهَدُ أَنَّكَ الْمَخْصُوصُ بِمِدْحَةِ اللّه الْمُخْلِصُ لِطَاعَةِ اللّه، لَمْ تَبْغِ بِالْهُدَى بَدَلا وَ لَمْ تُشْرِكْ بِعِبَادَةِ رَبِّكَ أَحَدا وَ أَنَّ اللّه تَعَالَى اسْتَجَابَ لِنَبِيِّهِ صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ، فِيكَ دَعْوَتَهُ ثُمَّ أَمَرَهُ بِإِظْهَارِ مَا أَوْلاكَ لِأُمَّتِهِ إِعْلاءً لِشَأْنِكَ وَ إِعْلانا لِبُرْهَانِكَ، وَ دَحْضاً لِلْأَبَاطِيلِ وَ قَطْعاً لِلْمَعَاذِيرِ فَلَمَّا أَشْفَقَ مِنْ فِتْنَةِ الْفَاسِقِينَ، وَ اتَّقَى فِيكَ الْمُنَافِقِينَ أَوْحَى إِلَيْهِ رَبُّ الْعَالَمِينَ: (1) «يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ، بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ، وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ، وَ اللّه يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ» فَوَضَعَ عَلَى نَفْسِهِ أَوْزَارَ الْمَسِيرِ، وَ نَهَضَ فِي رَمْضَاءِ الْهَجِيرِ فَخَطَبَ، وَ أَسْمَعَ وَ نَادَى فَأَبْلَغَ ثُمَّ سَأَلَهُمْ أَجْمَعَ فَقَالَ هَلْ بَلَّغْتُ؟ فَقَالُوا: اللّهمَّ بَلَى فَقَالَ: اللّهمَّ اشْهَدْ ثُمَّ قَالَ: أَلَسْتُ أَوْلَى (2)

ص: 903


1- از جهت مقام به نزد خدا برترند، و ایشان رستگارانند، نویدشان می دهد پروردگارشان به رحمتی از جانب خود و خشنودی، و بهشت هایی که در آن ها نعمت پایدار برای آنان باشد . در آن بهشت ها جاودانند، به راستی که نزد خدا پاداشی بزرگ است . شهادت می دهم که تو به ستایش خدا مخصوص گشته ای، و مخلص در طاعت خدایی، برای هدایت جایگزینی نجستی، و در بندگی پروردگارت احدی را شریک نساختی، خدای تعالی دعای پیامبرش (درود خدا بر او و خاندانش) را در حق تو اجابت کرد، سپس اظهار آنچه تو را سزاوار حکومت بر ملّتش کرده بود به او فرمان داد، برای بالا بردن شأنت، و علنی ساختن برهانت، و دفع باطلها، و بریدن بهانه ها، پس زمانی که از آشوب اهل فسق بیمانک شد، و درباره تو در برابر منافقان محافظه کاری کرد، پروردگار جهانیان به او وحی کرد:
2- ای رسول! آنچه از پروردگارت به تو نازل شده به مردم برسان، اگر انجام ندهی پیام خدا را نرسانده ای، خدا تو را از مردم حفظ می کند پس او بارهای سنگین سفر را بر دوش جان نهاد، و در حرارت شدید نیمه روز برخاست، سخنرانی کرد و شنواند، و فریاد زد، پس پیام حق را رساند، سپس از همه آن ها پرسید: آیا رساندم؟ گفتند: به خدا قسم آری . فرمود: خدایا شاهد باش . سپس به مردم خطاب کرد: آیا من آن نیستم که

بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ، فَقَالُوا :بَلَى، فَأَخَذَ بِيَدِكَ وَ قَالَ: «مَنْ كُنْتُ مَوْلاهُ فَهَذَا عَلِيٌّ مَوْلاهُ، اللّهمَّ وَالِ مَنْ وَالاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ، وَ انْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ وَ اخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ» فَمَا آمَنَ بِمَا أَنْزَلَ اللّه فِیکَ عَلَی نَبِیِّهِ إِلّا قَلِیلٌ، وَ لا زَادَ أَکْثَرَهُمْ غَیْرَ تَخْسِیرٍ، وَ لَقَدْ أَنْزَلَ اللّه تَعَالَی فِیکَ مِنْ قَبْلُ وَ هُمْ کَارِهُونَ: (1) «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا مَنْ يَرْتَدَّ مِنْكُمْ عَنْ دِينِهِ فَسَوْفَ يَأْتِي اللّه بِقَوْمٍ يُحِبُّهُمْ، وَ يُحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ أَعِزَّةٍ عَلَى الْكَافِرِينَ، يُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللّه وَ لا يَخَافُونَ لَوْمَةَ لائِمٍ، ذَلِكَ فَضْلُ اللّه يُؤْتِيهِ مَنْ يَشَاءُ وَ اللّه وَاسِعٌ عَلِيمٌ، إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللّه وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلاةَ، وَ يُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَ هُمْ رَاكِعُونَ، وَ مَنْ يَتَوَلَّ اللّه وَ رَسُولَهُ وَ الَّذِينَ آمَنُوا فَإِنَّ حِزْبَ اللّه هُمُ الْغَالِبُونَ» «رَبَّنَا آمَنَّا بِمَا أَنْزَلْتَ وَ اتَّبَعْنَا الرَّسُولَ، فَاكْتُبْنَا مَعَ الشَّاهِدِينَ» «رَبَّنَا لا تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذْ هَدَيْتَنَا، وَ هَبْ لَنَا (2)

ص: 904


1- به مؤمنان از خود آنان سزاوارترم؟ گفتند: آری، پس دست تو را گرفت، و فرمود: هرکه را که من مولای اویم، پس این علی مولای اوست، خدایا دوست بدار هرکه او را دوست دارد، و دشمن بدار هرکه او را دشمن دارد، و یاری کن کسی را که یاری اش کند، و خوار کن هرکه خوارش سازد . پس به آنچه خدا درباره تو بر پیامبرش نازل کرد، ایمان نیاورد جز عده ای اندک، و اکثرشان را نیفزود جز زیانکاری، پیش از آن نیز خدا در حق تو این آیه را ناز کرد درحالی که آنان دوست نداشتند:
2- ای کسانی که ایمان آورده اید، هرکه از شما از دینش برگردد، خدا به زودی قومی را بیاورد، که آن ها را دوست دارد، و آن ها هم خدا را دوست دارند، بر مؤمنان نرمند، و بر کافران سخت، در راه خدا جهاد کنند، از سرزنش سرزنش کنندگان نمی ترسند، این است فضل خدا، به هر که بخواهد عنایت می کند، خدا گسترنده و دانا است . جز این نیست که شما ولیّ خدا و رسول او و همه آنانی هستند که ایمان آورند، و آنانی که نماز را بر پا می دارند و زکات می دهند، درحالی که رکوع کننده اند، و هرکه با خدا و رسولش و کسانی که ایمان آوردند دوستی کند، پس حزب خدا حزب پیروز است . پروردگارا به آنچه نازل کردی ایمان آوردیم، و از پیامبر پیروی نمودیم، پس ما را با گواهان بنویس . پروردگارا دل های ما را پس از آنکه هدایت مان کردی منحرف مساز، و به ما

لَدُنْكَ رَحْمَةً إِنَّكَ أَنْتَ الْوَهَّابُ». اللّهمَّ إِنَّا نَعْلَمُ أَنَّ هَذَا هُوَ الْحَقُّ مِنْ عِنْدِكَ، فَالْعَنْ مَنْ عَارَضَهُ وَ اسْتَكْبَرَ، وَ كَذَّبَ بِهِ وَ كَفَرَ، «وَ سَيَعْلَمُ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَيَّ مُنْقَلَبٍ يَنْقَلِبُونَ». (1) اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ، وَ سَيِّدَ الْوَصِيِّينَ وَ أَوَّلَ الْعَابِدِينَ، وَ أَزْهَدَ الزَّاهِدِينَ وَ رَحمهُ اللّه وَ بَرَكَاتُهُ، وَ صَلَوَاتُهُ وَ تَحِيَّاتُهُ ؛ أَنْتَ مُطْعِمُ الطَّعَامِ عَلَى حُبِّهِ، مِسْكِيناً وَ يَتِيماً وَ أَسِيراً لِوَجْهِ اللّه، لا تُرِيدُ مِنْهُمْ جَزَاءً وَ لا شُكُورا، وَ فِيكَ أَنْزَلَ اللّه تَعَالَى: «وَ يُؤْثِرُونَ عَلَى أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ كَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ، وَ مَنْ يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ» ؛ وَ أَنْتَ الْكَاظِمُ لِلْغَيْظِ، وَ الْعَافِي عَنِ النَّاسِ، وَ اللّه يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ، وَ أَنْتَ الصَّابِرُ فِي الْبَأْسَاءِ وَ الضَّرَّاءِ، وَ حِينَ الْبَأْسِ وَ أَنْتَ الْقَاسِمُ بِالسَّوِيَّةِ، وَ الْعَادِلُ فِي الرَّعِيَّةِ، وَ الْعَالِمُ بِحُدُودِ اللّه مِنْ جَمِيعِ الْبَرِيَّةِ، وَ اللّه تَعَالَى أَخْبَرَ عَمَّا أَوْلاكَ مِنْ فَضْلِهِ بِقَوْلِهِ: «أَ فَمَنْ (2)

ص: 905


1- از نزد خود رحمتی ببخش، که تو بسیار بخشنده ای خدایا ما می دانیم که این گفتار از نزد تو حق است، پس لعنت کن کسی را که با آن معارضه کرد، و به آن کبر ورزید، و آن را تکذیب کرد، و کافر شد، و زود است بدانند کسانی که ستم کردند، به چه بازگشت گاهی برگردند .
2- سلام بر تو ای امیر مؤمنان و سروز جانشینان، و رأس عبادت کنندگان، و پارساترین پارسایان، و رحمت خدا و برکات و درودها و تحیّاتش بر تو باد، تویی خوراننده طعام در حال دوست داشتن آن، به درمانده و یتیم و اسیر تنها به خاطر خشنودی خدا، که از آن ها پاداش و سپاسی نمی خواستی، و خدای تعالی در حق تو چنین گفت: دیگران را بر خود ترجیح می دهند، گرچه خود تهیدست باشند، هرکه از بخل وجودش محفوظ ماند پس آنانند از رستگاران، تویی فروبرنده خشم، و گذشت کننده از مردم، و خدا نیکوکاران را دوست دارد، تویی صبرکننده در تنگدستی و پریشان حالی و به هنگام جنگ، تویی بخش کننده به برابری، و دادگر در میان ملّت، و آگاه به مقرّرات خدا، از میان همه انسانها، خدای تعالی خبر داد از آنچه سزاوار کرده تو را از فضلش به گفته اش: آیا کسی که

كَانَ مُؤْمِنا كَمَنْ كَانَ فَاسِقا لا يَسْتَوُونَ؟! أَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَلَهُمْ جَنَّاتُ الْمَأْوَى، نُزُلا بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ» ؛ وَ أَنْتَ الْمَخْصُوصُ بِعِلْمِ التَّنْزِيلِ، وَ حُكْمِ التَّأْوِيلِ، وَ نَصِّ الرَّسُولِ، وَ لَكَ الْمَوَاقِفُ الْمَشْهُودَةُ، وَ الْمَقَامَاتُ الْمَشْهُورَةُ، وَ الْأَيَّامُ الْمَذْكُورَةُ، يَوْمَ بَدْرٍ وَ يَوْمَ الْأَحْزَابِ، «إِذْ زَاغَتِ الْأَبْصَارُ، وَ بَلَغَتِ الْقُلُوبُ الْحَنَاجِرَ، وَ تَظُنُّونَ بِاللّه الظُّنُونَا ؛ هُنَالِكَ ابْتُلِيَ الْمُؤْمِنُونَ، وَ زُلْزِلُوا زِلْزَالا شَدِيدا ؛ وَ إِذْ يَقُولُ الْمُنَافِقُونَ وَ الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ، مَا وَعَدَنَا اللّه وَ رَسُولُهُ إِلّا غُرُورا (1)إِذْ قَالَتْ طَائِفَةٌ مِنْهُمْ: يَا أَهْلَ يَثْرِبَ لا مُقَامَ لَكُمْ فَارْجِعُوا، وَ يَسْتَأْذِنُ فَرِيقٌ مِنْهُمُ النَّبِيَّ يَقُولُونَ: إِنَّ بُيُوتَنَا عَوْرَةٌ وَ مَا هِيَ بِعَوْرَةٍ إِنْ يُرِيدُونَ إِلّا فِرَارا» . وَ قَالَ اللّه تَعَالَى: «وَ لَمَّا رَأَى الْمُؤْمِنُونَ الْأَحْزَابَ قَالُوا: هَذَا مَا وَعَدَنَا اللّه وَ رَسُولُهُ، وَ صَدَقَ اللّه وَ رَسُولُهُ، وَ مَا زَادَهُمْ إِلّا إِيمَانا (2)

ص: 906


1- مؤمن است همانند کسی است که فاسق است؟ هرگز برابر نیستند . امّا کسانی که ایمان آورده اند، و کار شایسته کردند، برای آن ها بهشت های خویش جایگاه جهت پذیرایی به پاداش آنچه انجام دادند، و تویی اختصاص یافته به علم قرآن، و حکم تأویل، و صریح گفتار پیامبر، و توراست موقعیت های گواهی شده، و مقامات مشهور، و روزهای یاد شده، روز بدر، و روز احزاب آن زمان که چشمها منحرف، و جانها به گلوها رسید، و به خدا گمان می بردید، گمان های گوناگون، در آنجا اهل ایمان آزمایش شدند، و دچار تزلزل روحی گشتند تزلزل سخت . آن هنگام اهل نفاق و آنان که در دل هایشان بیماری بود گفتند: خدا و رسولش جز فریب به ما وعده ندادند .
2- و در آن زمان گروهی از آنان گفتند: ای اهل مدینه جایی برای شما نیست، بازگردید، و جمعی از آنان از پیامبر اجازه می خواستند، می گفتند: خانه های ما باز و بی حفاظ است و حال آنکه بی حفاظ نبود، آنان جز فرار از جنگ قصدی نداشتند، و خدای تعالی فرمود: همینکه اهل ایمان دسته های کفر و شرک را دیدند گفتند: این همان است که خدا و رسولش به ما وعده داد، خدا و رسولش راست گفتند، و آنان را نیفزود مگر ایمان

وَ تَسْلِيما»، فَقَتَلْتَ عَمْرَهُمْ، وَ هَزَمْتَ جَمْعَهُمْ، «وَ رَدَّ اللّه الَّذِينَ كَفَرُوا بِغَيْظِهِمْ لَمْ يَنَالُوا خَيْرا، وَ كَفَى اللّه الْمُؤْمِنِينَ الْقِتَالَ، وَ كَانَ اللّه قَوِيّا عَزِيزا»، وَ يَوْمَ أُحُدٍ «إِذْ يُصْعِدُونَ وَ لا يَلْوُونَ عَلَى أَحَدٍ، وَ الرَّسُولُ يَدْعُوهُمْ فِي أُخْرَاهُمْ» وَ أَنْتَ تَذُودُ بُهَمَ الْمُشْرِكِينَ عَنِ النَّبِيِّ، ذَاتَ الْيَمِينِ وَ ذَاتَ الشِّمَالِ، حَتَّى رَدَّهُمُ اللّه تَعَالَى عَنْكُمَا خَائِفِينَ، وَ نَصَرَ بِكَ الْخَاذِلِينَ، وَ یَوْمَ حُنَیْنٍ عَلَی مَا نَطَقَ بِهِ التَّنْزِیلُ: (1) «إِذْ أَعْجَبَتْكُمْ كَثْرَتُكُمْ فَلَمْ تُغْنِ عَنْكُمْ شَيْئا، وَ ضَاقَتْ عَلَيْكُمُ الْأَرْضُ بِمَا رَحُبَتْ، ثُمَّ وَلَّيْتُمْ مُدْبِرِينَ، ثُمَّ أَنْزَلَ اللّه سَكِينَتَهُ عَلَى رَسُولِهِ وَ عَلَى الْمُؤْمِنِين» ؛ وَ الْمُؤْمِنُونَ أَنْتَ وَ مَنْ يَلِيكَ، وَ عَمُّكَ الْعَبَّاسُ يُنَادِي الْمُنْهَزِمِينَ: يَا أَصْحَابَ سُورَةِ الْبَقَرَةِ، يَا أَهْلَ بَيْعَةِ الشَّجَرَةِ، حَتَّى اسْتَجَابَ لَهُ قَوْمٌ قَدْ كَفَيْتَهُمُ الْمَئُونَةَ، وَ تَكَفَّلْتَ دُونَهُمُ الْمَعُونَةَ، فَعَادُوا آيِسِينَ مِنَ الْمَثُوبَةِ، رَاجِينَ (2)

ص: 907


1- و تسلیم، پس عمرو قهرمان آن ها را کشتی، و جمع آنان را فراری دادی، و خدا آنان را که کافر بودد با خشمشان بازگرداند، درحالی که به غنیمتی دست نیافتند، و خدا جنگ را از اهل ایمان کفایت کرد، و خدا نیرومند و عزیز است، و روز احد هنگامی که از اطراف پیامبر فرار می کردند، و به احدی اعتنا نمی نمودند، و پیامبر آنان را از پشت سرشان به کارزار دعوت می کرد، تو بودی که مشرکان را برای حفظ پیامبر به راست و چپ دفع می کردی، تا خدا گزند آنان را در حالی که ترسان بودند از شما دو بزرگوار برگرداند، و شکست خوردگان را به وسیله تو یاری کرد . و روز حنین، بنابر آنچه قرآن در این آیه به آن گویا شد:
2- «زمانی که نفرات زیاد شما باعث شگفتی شما شد، ولی شما را به هیچ وجه بی نیاز نکرد، و زمین با آن فراخی اش بر شما تنگ شد، سپس روی گردانده فرار کردید . آنگاه خدا آرامش خود را بر رسولش و بر مؤمنان نازل فرمود» . «مؤمنان» تو بودی و همراهانت، و عمویت عباس شکست خوردگان را صدا می زد: ای اصحاب سوره بقره، ای اهل بیت شجره، تا جماعتی به او پاسخ دادند، که تو رنج آن ها را کفایت کردی، و به جای آن ها کمک را عهده دار شدی، پس نومید از پاداش برگشتند، و امیدوار به

وَعْدَ اللّه تَعَالَى بِالتَّوْبَةِ، وَ ذَلِكَ قَوْلُ اللّه جَلَّ ذِكْرُهُ: «ثُمَّ يَتُوبُ اللّه مِنْ بَعْدِ ذَلِكَ عَلَى مَنْ يَشَاءُ» وَ أَنْتَ حَائِزٌ دَرَجَةَ الصَّبْرِ، فَائِزٌ بِعَظِيمِ الْأَجْرِ، وَ يَوْمَ خَيْبَرَ إِذْ أَظْهَرَ اللّه خَوَرَ الْمُنَافِقِينَ، وَ قَطَعَ دَابِرَ الْكَافِرِينَ، وَ الْحَمْدُ للّه رَبِّ الْعَالَمِينَ ؛ «وَ لَقَدْ كَانُوا عَاهَدُوا اللّه مِنْ قَبْلُ لا يُوَلُّونَ الْأَدْبَارَ، وَ كَانَ عَهْدُ اللّه مَسْئُولا» ؛ (1) مَوْلايَ أَنْتَ الْحُجَّةُ الْبَالِغَةُ، وَ الْمَحَجَّةُ الْوَاضِحَةُ، وَ النِّعْمَةُ السَّابِغَةُ، وَ الْبُرْهَانُ الْمُنِيرُ، فَهَنِيئاً لَكَ بِمَا آتَاكَ اللّه مِنْ فَضْلٍ، وَ تَبّا لِشَانِئِكَ ذِي الْجَهْلِ، شَهِدْتَ مَعَ النَّبِيِّ صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ جَمِيعَ حُرُوبِهِ وَ مَغَازِيهِ، تَحْمِلُ الرَّايَةَ أَمَامَهُ، وَ تَضْرِبُ بِالسَّيْفِ قُدَّامَهُ، ثُمَّ لِحَزْمِكَ الْمَشْهُورِ، وَ بَصِيرَتِكَ فِي الْأُمُورِ، أَمَّرَكَ فِي الْمَوَاطِنِ وَ لَمْ يَكُنْ عَلَيْكَ أَمِيرٌ، وَ كَمْ مِنْ أَمْرٍ صَدَّكَ عَنْ إِمْضَاءِ عَزْمِكَ فِيهِ التُّقَى، وَ اتَّبَعَ غَيْرُكَ فِي مِثْلِهِ الْهَوَى، فَظَنَّ الْجَاهِلُونَ أَنَّكَ عَجَزْتَ عَمَّا إِلَيْهِ (2)

ص: 908


1- وعده خدای تعالی به توبه، و این است سخن خدا که عظیم باد یادش: «آنگاه خدا توبه می پذیرد پس از آن، توبه کسی را که بخواهد، درحالی که تو درجه صبر را به دست آوردی، و به مزد بزرگ پیروز شدی، و روز خیبر که خدا شکست منافقان را آشکار کرد، و دنباله کافران را برید، و سپاس خدای را پروردگار جهانیان، درحالی که آن ها از پیش با خدا پیمان بسته بودند که فرار نکنند، و به یقین پیمان خدا مورد بازخواست است .
2- مولای من تویی حجّت رسا، و راه روشن، و نعمت کامل، و برهان تابناک، پس گوارا باد تو را، آنچه خدا از برتری به تو داد، و نابود باد دشمن نادانت، با پیامبر (درود خدا بر او و خاندانش) در تمام جنگها و لشگرکشی هایش حاضر بودی، پیشاپیش پرچم اسلام را به دوش می کشیدی، و در برابرش شمشیر می زدی، سپس تنها برای تدبیر و کاردانی مشهودت و بینایی ات در امور، در تمام میدانها تو را به فرماندهی می گماشت، و امیری بر تو نبود، چه بسیار کارهایی که تقوا مانع اجرای تصمیت در آن ها شد، اما جز تو در مثل آن از هوای نفس پیروی کرد، پس نادانان گمان کردند، که تو از آنچه

انْتَهَى، ضَلَّ وَ اللّه الظَّانُّ لِذَلِكَ وَ مَا اهْتَدَى، وَ لَقَدْ أَوْضَحْتَ مَا أَشْكَلَ مِنْ ذَلِكَ لِمَنْ تَوَهَّمَ وَ امْتَرَى، بِقَوْلِكَ صَلَّى اللّه عَلَيْكَ : (1) «قَدْ يَرَى الْحُوَّلُ الْقُلَّبُ وَجْهَ الْحِيلَةِ، وَ دُونَهَا حَاجِزٌ مِنْ تَقْوَى اللّه، فَيَدَعُهَا رَأْيَ الْعَيْنِ، وَ يَنْتَهِزُ فُرْصَتَهَا مَنْ لا حَرِيجَةَ لَهُ فِي الدِّينِ»، صَدَقْتَ وَ اللّه، وَ خَسِرَ الْمُبْطِلُونَ، وَ إِذْ مَاكَرَكَ النَّاكِثَانِ فَقَالا، نُرِيدُ الْعُمْرَةَ فَقُلْتَ لَهُمَا: «لَعَمْرُكُمَا مَا تُرِيدَانِ الْعُمْرَةَ، لَكِنْ تُرِيدَانِ الْغَدْرَةَ»، فَأَخَذْتَ الْبَيْعَةَ عَلَيْهِمَا، وَ جَدَّدْتَ الْمِيثَاقَ فَجَدَّا فِي النِّفَاقِ، فَلَمَّا نَبَّهْتَهُمَا عَلَى فِعْلِهِمَا، أَغْفَلا وَ عَادَا وَ مَا انْتَفَعَا، وَ كَانَ عَاقِبَةُ أَمْرِهِمَا خُسْرا ؛ ثُمَّ تَلاهُمَا أَهْلُ الشَّامِ، فَسِرْتَ إِلَيْهِمْ بَعْدَ الْإِعْذَارِ، وَ هُمْ لا يَدِينُونَ دِينَ الْحَقِّ، وَ لا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ، هَمَجٌ رَعَاعٌ ضَالُّونَ، وَ بِالَّذِي أُنْزِلَ عَلَى مُحَمَّدٍ فِيكَ كَافِرُونَ، وَ لِأَهْلِ الْخِلافِ عَلَيْكَ نَاصِرُونَ، وَ قَدْ أَمَرَ اللّه تَعَالَى بِاتِّبَاعِكَ، وَ نَدَبَ (2)

ص: 909


1- او به آن رسید عاجز شدی، به خدا قسم گمان کننده اینچنین گمراه شد و را نیافت، و تو واضح ساختی آنچه مشکل شده بود از این امور، برای آن که توهّم و تردید کرد به گفتارت، درود خدا بر تو که فرمودی:
2- گاهی انسان زبردست و چیره روی چاره را می بیند، ولی در برابرش پرده ای از تقوای خداست، در نتیجه روی چاره را آشکار رها می کند، ولی فرصت آن را غنیمت می داند کسی در امر باکی ندارد، به خدا سوگند راست گفتی، و یاوه سرایان دچار زیان شدند، هنگامی که آن دو عهد شکن [طلحه و زبیر] با تو به فریبکاری برخاستند، و گفتند قصد عمره داریم، به آنان گفتی: به جان خودتان قسم: قصد عمره ندارید، بکله قصد خیانت دارید، در نتیجه از آن دو نفر بیعت گرفتی، و پیمان را محکم کردی، پس در نفاق کوشیدند، زمانی که بر کار نادرستشان آگاهشان کردی، بی توجّهی کردند، و به کار خویش بازگشتند، ولی بهره مند نشدند، و سرانجام کار هر دو خسران شد سپس اهل شام خیانت آن دو را دنبال کردند، و تو پس از بستن راه غدر بر آنان به سویشان حرکت کردی، ولی آن ها به دین حق گردن ننهادند . و در قرآن تدبّر ننمودند، بی خردان پست و گمراهان ناجوانمرد، به آنچه در حق تو بر محمّد نازل شده بود کافرند، و یاوران مخالف تو، درحالی که خدا به پیروی از تو امر کرد،

الْمُؤْمِنِينَ إِلَى نَصْرِكَ، وَ قَالَ عَزَّوَجَلَّ: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا، اتَّقُوا اللّه وَ کُونُوا مَعَ الصَّادِقِینَ» . مَوْلايَ بِكَ ظَهَرَ الْحَقُّ، وَ قَدْ نَبَذَهُ الْخَلْقُ، وَ أَوْضَحْتَ السُّنَنَ بَعْدَ الدُّرُوسِ وَ الطَّمْسِ، فَلَكَ سَابِقَةُ الْجِهَادِ عَلَى تَصْدِيقِ التَّنْزِيلِ ؛ وَ لَكَ فَضِيلَةُ الْجِهَادِ عَلَى تَحْقِيقِ التَّأْوِيلِ، وَ عَدُوُّكَ عَدُوُّ اللّه، جَاحِدٌ لِرَسُولِ اللّه، يَدْعُو بَاطِلاً وَ يَحْكُمُ جَائِرا، وَ يَتَأَمَّرُ غَاصِباً وَ يَدْعُو حِزْبَهُ إِلَى النَّارِ وَ عَمَّارٌ يُجَاهِدُ وَ يُنَادِي بَيْنَ الصَّفَّيْنِ: الرَّوَاحَ الرَّوَاحَ إِلَى الْجَنَّةِ، وَ لَمَّا اسْتَسْقَى فَسُقِيَ اللَّبَنَ، كَبَّرَ وَ قَالَ: قَالَ لِي رَسُولُ اللّه صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ: آخِرُ شَرَابِكَ مِنَ الدُّنْيَا ضَيَاحٌ مِنْ لَبَنٍ (1) وَ تَقْتُلُكَ الْفِئَةُ الْبَاغِيَةُ ؛ فَاعْتَرَضَهُ أَبُو الْعَادِيَةِ الْفَزَارِيُّ فَقَتَلَهُ، فَعَلَى أَبِي الْعَادِيَةِ لَعْنَةُ اللّه، وَ لَعْنَةُ مَلائِكَتِهِ وَ رُسُلِهِ أَجْمَعِينَ، وَ عَلَى مَنْ سَلَّ سَيْفَهُ عَلَيْكَ، وَ سَلَلْتَ سَيْفَكَ عَلَيْهِ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ، مِنَ الْمُشْرِكِينَ وَ الْمُنَافِقِينَ (2)

ص: 910


1- و مؤمنان را به یاری تو فرا خواند، و فرمود خدای عزّ و جلّ:ای کسانی که ایمان آورده اید خدا را پروا کنید، و با راستگویان باشید . مولای من حق بر تو نمایان شد، درحالی که مردم آن را به یک سو انداختند، و تو روشهای دینی را پس از کهنگی و نابودی آشکار ساختی، توراست پیشینه جهاد بر پایه تصدیق به قرآن، و توراست فضیلت جهاد بر پایه تحقّق تأویل، و دشمن تو دشمن خدا، و انکارکننده رسول خدا است، دعوت می کند دعوت باطل، حکومت می کند به ستم، فرمان می دهد غاصبانه، دارودسته اش را به دوزخ می خواند، درحالی که عمّار جهاد می کرد و میان دو لشگر فریاد می زد: کوچ کنید، کوچ کنید به سوی بهشت، و زمانی که آب خواست، با شیر سیراب شد و تکبیر زد و گفت: رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش) به من فرمود: آخرین نوشیدنی ات از دنیا مخلوطی است از شیر،
2- و تو را گروه متجاوز به قتل می رساند، پس ابو العادیه فزاری راه را بر عمّار گرفت و او را کشت، بر ابو العادیه لعنت خدا و لعنت فرشتگان خدا و همه پیامبران، و لعنت بر کسی که شمشیر به روی تو کشید، و تو به روی او شمشیر کشیدی، ای امیر مؤمنان، از مشرکان و منافقان

إِلَى يَوْمِ الدِّينِ، وَ عَلَى مَنْ رَضِيَ بِمَا سَاءَكَ وَ لَمْ يَكْرَهْهُ، وَ أَغْمَضَ عَيْنَهُ وَ لَمْ يُنْكِرْ، أَوْ أَعَانَ عَلَيْكَ بِيَدٍ أَوْ لِسَانٍ، أَوْ قَعَدَ عَنْ نَصْرِكَ، أَوْ خَذَلَ عَنِ الْجِهَادِ مَعَكَ، أَوْ غَمَطَ فَضْلَكَ، وَ جَحَدَ حَقَّكَ، أَوْ عَدَلَ بِكَ مَنْ جَعَلَكَ اللّه أَوْلَى بِهِ مِنْ نَفْسِهِ، وَ صَلَوَاتُ اللّه عَلَيْكَ، وَ رَحمةُ اللّه وَ بَرَكَاتُهُ، وَ سَلامُهُ وَ تَحِيَّاتُهُ، وَ عَلَى الْأَئِمَّةِ مِنْ آلِكَ الطَّاهِرِينَ، (1) وَ الْأَمْرُ الْأَعْجَبُ، وَ الْخَطْبُ الْأَفْظَعُ بَعْدَ جَحْدِكَ حَقَّكَ، غَصْبُ الصِّدِّيقَةِ الطَّاهِرَةِ الزَّهْرَاءِ، سَيِّدَةِ النِّسَاءِ فَدَكاً، وَ رَدُّ شَهَادَتِكَ وَ شَهَادَةِ السَّيِّدَيْنِ سُلالَتِكَ، وَ عِتْرَةِ الْمُصْطَفَى صَلَّى اللّه عَلَيْكُمْ، وَ قَدْ أَعْلَى اللّه تَعَالَى عَلَى الْأُمَّةِ دَرَجَتَكُمْ، وَ رَفَعَ مَنْزِلَتَكُمْ، وَ أَبَانَ فَضْلَكُمْ، وَ شَرَّفَكُمْ عَلَى الْعَالَمِينَ، فَأَذْهَبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ، وَ طَهَّرَكُمْ تَطْهِيراً قَالَ اللّه عَزَّوَجَلَّ: «إِنَّ الْإِنْسَانَ خُلِقَ هَلُوعا، إِذَا مَسَّهُ الشَّرُّ (2)

ص: 911


1- تا روز قیامت، و بر آن که خشنود شد به آنچه تو را غمگین ساخت، و غم تو را ناخوش نداشت و دیده برهم نهاد و بی تفاوت گذشت، و علّت و عاملش را نکار نکرد، یا علیه تو به دست و زبان کمک کرد، یا از یاری اش دست کشید، یا از جهاد نمودن به همراه تو، کناره گیری کرد، یا فضل تو را کوچک شمرد، و حقّت را انکار کرد، یا با تو برابر نمود کسی را که خدا قرار داد تو را سزاوارتر به او از خود او، و درودهای خدا و رحمت و برکات و سلام و تحیّاتش بر تو و بر امامان از خاندان پاک تو،
2- فدک صدّیقه طاهره زهرا سرور زنان، و نپذیرفتن گواهی تو و گواهی دو سرور از نژادت و عترت مصطفی است!! (درود خدا بر شما باد )، و حال آن که خدا درجه شما را بر امّت برتر گرداند، و منزلت شما را رفیع قرار داد، و فضل و شرفتان را بر جهانیان آشکار ساخت، و پلیدی را از شما برد، و پاکتان ساخت پاک ساختنی ویژه، خدا عزّ و جلّ فرمود: انسان بسیار حریص آفریده شده، چون گزندی به او در رسد

جَزُوعاً، وَ إِذَا مَسَّهُ الْخَيْرُ مَنُوعاً إِلا الْمُصَلِّينَ»، فَاسْتَثْنَى اللّه تَعَالَى نَبِيَّهُ الْمُصْطَفَى، وَ أَنْتَ يَا سَيِّدَ الْأَوْصِيَاءِ مِنْ جَمِيعِ الْخَلْقِ، فَمَا أَعْمَهَ مَنْ ظَلَمَكَ عَنِ الْحَقِّ ؛ (1)ثُمَّ أَفْرَضُوكَ سَهْمَ ذَوِي الْقُرْبَى مَكْراً، وَ أَحَادُوهُ عَنْ أَهْلِهِ جَوْراً، فَلَمَّا آلَ الْأَمْرُ إِلَيْكَ أَجْرَيْتَهُمْ عَلَى مَا أَجْرَيَا، رَغْبَةً عَنْهُمَا بِمَا عِنْدَ اللّه لَكَ، فَأَشْبَهَتْ مِحْنَتُكَ بِهِمَا مِحَنَ الْأَنْبِيَاءِ عَلَيْهِمُ السَّلامُ، عِنْدَ الْوَحْدَةِ وَ عَدَمِ الْأَنْصَارِوَ أَشْبَهْتَ فِي الْبَيَاتِ عَلَى الْفِرَاشِ الذَّبِيحَ عَلَيهِ السَّلَامُ، إِذْ أَجَبْتَ كَمَا أَجَابَ، وَ أَطَعْتَ كَمَا أَطَاعَ إِسْمَاعِيلُ، صَابِراً مُحْتَسِباً، إِذْ قَالَ لَهُ: «يَا بُنَيَّ، إِنِّي أَرَى فِي الْمَنَامِ أَنِّي أَذْبَحُكَ، فَانْظُرْ مَا ذَا تَرَى، قَالَ يَا أَبَتِ افْعَلْ مَا تُؤْمَرُ، سَتَجِدُنِي إِنْ شَاءَ اللّه مِنَ الصَّابِرِينَ»؛ وَ كَذَلِكَ أَنْتَ لَمَّا أَبَاتَكَ النَّبِيُّ، صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ، وَ أَمَرَكَ أَنْ تَضْجَعَ فِي مَرْقَدِهِ، وَاقِيا لَهُ بِنَفْسِكَ، أَسْرَعْتَ إِلَى إِجَابَتِهِ مُطِيعا، وَ لِنَفْسِكَ (2)

ص: 912


1- بی صبری کند، و چون خیری به او در رسد دریغ ورزد، جز نمازگزاران، پس خدای متعالی، پیامبر برگزیده اش را و تو را، ای سرور جانشیان از همه خلق استثنا کرد، پس آنان که به تو ستم کردند، چقَدر از دیدن حق کور بودند،
2- سپس سهم خویشان پیامبر را از باب فریب برای تو مقرّر داشتند، ولی به جور و ستم از اهلش برگرداندند چون حکومت به تو برگشت با خویشان پیامبر درحالی که از آن دو نفر روی گردان بودی، بخاطر پاداشی که نزد خدا برای تو بود، به همان صورت عمل کردی که آن دو نفر عمل کردند، پس گرفتاری تو به آن دو نفر به گرفتاری پیامبران (درود خدا بر ایشان) در هنگام تنهایی و بی یاوری شبیه شد، و در آرمیدن در بستر پیامبر شبیه به اسماعیل ذبیح (درود بر او) شدی چه آن که تو نیز مانند او قبول کردی، و اطاعت نمودی به همان صورت که اسماعیل صابرانه و پاداش خواهانه اطاعت کرد، وقتی که ابراهیم به او گفت: «پسرم در خواب دیدم که ترا ذبح می کنم، بنگر که رأی تو چیست» ؟ گفت: «پدر به آنچه دستور داده شده ای اقدام کن، اگر خدا بخواهد مرا از بردباران خواهید یافت»، و تو نیز زمانی که پیامبر (درود خدا بر او و خاندانش) در بسترش خواباندت و به تو فرمان داد در خوابگاهش بیارامی، و او را با جانت از شر دشمنانش حفظ کنی، فرمان بردارانه به پذیرش دعوتش شتافتی، و خود را

عَلَی الْقَتْلِ مُوَطِّنا، فَشَكَرَ اللّه تَعَالَى طَاعَتَكَ، وَ أَبَانَ عَنْ جَمِيلِ فِعْلِكَ، بِقَوْلِهِ جَلَّ ذِكْرُهُ: «وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يَشْرِي نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللّه» ؛ ثُمَّ مِحْنَتُكَ يَوْمَ صِفِّينَ، وَ قَدْ رُفِعَتِ الْمَصَاحِفُ حِيلَةً وَ مَكْراً، فَأَعْرَضَ الشَّكُّ، وَ عُزِفَ الْحَقُّ، وَ اتُّبِعَ الظَّنُّ، أَشْبَهَتْ مِحْنَةَ هَارُونَ، إِذْ أَمَّرَهُ مُوسَى عَلَى قَوْمِهِ، فَتَفَرَّقُوا عَنْهُ، وَ هَارُونُ يُنَادِي بِهِمْ وَ يَقُولُ: «يَا قَوْمِ إِنَّمَا فُتِنْتُمْ بِهِ، وَ إِنَّ رَبَّكُمُ الرَّحْمَنُ، فَاتَّبِعُونِي وَ أَطِيعُوا أَمْرِي، قَالُوا: لَنْ نَبْرَحَ عَلَيْهِ عَاكِفِينَ، حَتَّى يَرْجِعَ إِلَيْنَا مُوسَى» ؛ وَ كَذَلِكَ أَنْتَ لَمَّا رُفِعَتِ الْمَصَاحِفُ، قُلْتَ: يَا قَوْمِ إِنَّمَا فُتِنْتُمْ بِهَا وَ خُدِعْتُمْ، فَعَصَوْكَ وَ خَالَفُوا عَلَيْكَ، وَ اسْتَدْعَوْا نَصْبَ الْحَكَمَيْنِ فَأَبَيْتَ عَلَيْهِمْ، وَ تَبَرَّأْتَ إِلَى اللّه مِنْ فِعْلِهِمْ، وَ فَوَّضْتَهُ إِلَيْهِمْ، فَلَمَّا أَسْفَرَ الْحَقُّ وَ سَفِهَ الْمُنْكَرُ، وَ اعْتَرَفُوا بِالزَّلَلِ وَ الْجَوْرِ عَنِ الْقَصْدِ، اخْتَلَفُوا مِنْ بَعْدِهِ، وَ أَلْزَمُوكَ عَلَى سَفَهٍ (1)

ص: 913


1- برای کشته شدن آماده کردی، در نتیجه خدا از فرمان برداریت قَدردانی کرد، و از کار زیبایت به گفتارش جلّ ذکره در قرآن پرده برداشت، آنجا که فرمود: «و از مردم کسی است که جانش را برای بدست آوردن خوشنودی خدا می فروشد» سپس گرفتاریت در جنگ صفین، درحالی که قرآن ها از روی حیله و فریب به نیزه ها بالا رفته بود، در نتیجه شک و تردید پیدا شد، و حق به یک سو افتاد، و از گمان پیروی شد، این گرفتاری ات شبیه به گرفتاری هارون شد، زمانی که موسی او را بر قوم خود امارت داد، آن ها از او پراکنده شدند، هارون بر سر آنان فریاد می زد و می گفت: ای مردم شما به گوساله آزمایش شده اید به درستی که پروردگار شما خدای بخشنده است، از من پیروی کنید . و از دستورم پیروی نمایید، گفتند همچنان روی آور به گوساله خواهیم بود، تا موسی به سوی ما بازگردد! ! و همچنین تو ای امیر مومنان، همین که قرآنها بالا رفت گفتی: ای ملّت شما به آن آزمایش شدید و گرفتار نیرنگ گشته اید، امّا از خواسته تو سرپیچی کردند، و با تو به مخالفت برخاستند، و گماشتن دو داور را از تو تقاضا نمودند، تو از تقاضای آنان سرباز زدی، و از عمل آنان به سوی خدا بیزاری جستی، و آن را به خودشان واگذاشتی، پس زمانی که حق آشکار شد، و خطای منکر روشن گشت، و به لغزش و انحراف از راه حق اعتراف کردند، پس از آن دچار اختلاف شدند، و از روی بی خردی تو را مجبور به پذیرفتن

الَّذِي أَبَيْتَهُ وَ أَحَبُّوهُ وَ حَظَرْتَهُ، وَ أَبَاحُوا ذَنْبَهُمُ الَّذِي اقْتَرَفُوهُ، وَ أَنْتَ عَلَى نَهْجِ بَصِيرَةٍ وَ هُدًى، وَ هُمْ عَلَى سُنَنِ ضَلالَةٍ وَ عَمًى، فَمَا زَالُوا عَلَى النِّفَاقِ مُصِرِّينَ، وَ فِي الْغَيِّ مُتَرَدِّدِينَ، حَتَّى أَذَاقَهُمُ اللّه وَبَالَ أَمْرِهِمْ، فَأَمَاتَ بِسَيْفِكَ مَنْ عَانَدَكَ فَشَقِيَ وَ هَوَى، وَ أَحْيَا بِحُجَّتِكَ مَنْ سَعِدَ فَهُدِيَ، صَلَوَاتُ اللّه عَلَيْكَ، غَادِيَةً وَ رَائِحَةً، وَ عَاكِفَةً وَ ذَاهِبَةً، فَمَا يُحِيطُ الْمَادِحُ وَصْفَكَ، وَ لا يُحْبِطُ الطَّاعِنُ فَضْلَكَ، أَنْتَ أَحْسَنُ الْخَلْقِ عِبَادَةً، وَ أَخْلَصُهُمْ زَهَادَةً، وَ أَذَبُّهُمْ عَنِ الدِّينِ، أَقَمْتَ حُدُودَ اللّه بِجُهْدِكَ، وَ فَلَلْتَ عَسَاكِرَ الْمَارِقِينَ بِسَيْفِكَ، تُخْمِدُ لَهَبَ الْحُرُوبِ بِبَنَانِكَ، وَ تَهْتِكُ سُتُورَ الشُّبَهِ بِبَيَانِكَ، وَ تَكْشِفُ لَبْسَ الْبَاطِلِ عَنْ صَرِيحِ الْحَقِّ، لا تَأْخُذُكَ فِي اللّه لَوْمَةُ لائِمٍ، وَ فِي مَدْحِ اللّه تَعَالَى لَكَ غِنًى عَنْ مَدْحِ الْمَادِحِينَ، وَ تَقْرِيظِ الْوَاصِفِينَ قَالَ اللّه تَعَالَى: «مِنَ الْمُؤْمِنِينَ رِجَالٌ صَدَقُوا (1)

ص: 914


1- حکمیّت کردند، حکمیتی که از آن سرباز زدی و آنان می خواستند و تو از آن باز داشتی، روا دانستند گناهانشان را که مرتکب شدند، تو بر راه بینایی و هدایت بودی، و ایشان بر روش های گمراهی و کوری، همچنان بر نفاق اصرار داشتند، و در گمراهی سرگردان بودند، تا خدا سنگینی کار ناپسندشان را به آنان چشاند، و کسی را که با تو دشمنی کرد با شمشیرت به نابودی کشید، پس بدبخت و نگون سار شد، و با حجّت تو زنده کرد کسی را که سعادت یافت، و راهنمایی شد . درود خدا بر تو باد بامداد و شامگاه، در حضر و در سفر، بر وصفت مدح کننده ای احاطه نکند، و عیب جویی برتری ات را نابود ننماید، تو در عبادت بهترین خلقی، و در پارسایی خالص ترین آنانی، و در دفاع از دین سرسخت ترین ایشان، با کوششت حدود خدا را بپا داشتی، و با شمشیرت اردوهای خارج از دین را فراری دادی، با سرانگشت هایت شعله جنگها را خاموش ساختی، و با بیانت پرده های شبه را دریدی، و آمیختگی باطل را از حق روشن برطرف کردی، سرزنش هیچ سرزنش کننده ای تو را در راه خدا نگرفت، مدح خدای تعالی تو را بی نیاز کرد از مدح مدّاحان و ستایش وصف کنندگان، خدای تعالی فرمود: از مؤمنان مردانی هستند که

مَا عَاهَدُوا اللّه عَلَيْهِ، فَمِنْهُمْ مَنْ قَضَى نَحْبَهُ، وَ مِنْهُمْ مَنْ يَنْتَظِرُ، وَ مَا بَدَّلُوا تَبْدِيلا» ؛ وَ لَمَّا رَأَيْتَ أَنْ قَتَلْتَ النَّاكِثِينَ، وَ الْقَاسِطِينَ وَ الْمَارِقِينَ، وَ صَدَقَكَ رَسُولُ اللّه صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَعْدَهُ، فَأَوْفَيْتَ بِعَهْدِهِ، قُلْتَ: أَمَا آنَ أَنْ تُخْضَبَ هَذِهِ، مِنْ هَذِهِ ام مَتَى يُبْعَثُ أَشْقَاهَا، وَاثِقا بِأَنَّكَ عَلَى بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّكَ، وَ بَصِيرَةٍ مِنْ أَمْرِكَ، قَادِمٌ عَلَى اللّه، مُسْتَبْشِرٌ بِبَيْعِكَ الَّذِي بَايَعْتَهُ بِهِ، وَ ذَلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ اللّهمَّ الْعَنْ قَتَلَةَ أَنْبِيَائِكَ، وَ أَوْصِيَاءِ أَنْبِيَائِكَ بِجَمِيعِ لَعَنَاتِكَ، (1) و أَصْلِهِمْ حَرَّ نَارِكَ، وَ الْعَنْ مَنْ غَصَبَ وَلِيَّكَ حَقَّهُ، وَ أَنْكَرَ عَهْدَهُ، وَ جَحَدَهُ بَعْدَ الْيَقِينِ، وَ الْإِقْرَارِ بِالْوِلايَةِ لَهُ يَوْمَ أَكْمَلْتَ لَهُ الدِّينَ ؛ اللّهمَّ الْعَنْ قَتَلَةَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَ مَنْ ظَلَمَهُ، وَ أَشْيَاعَهُمْ وَ أَنْصَارَهُمْ ؛ اللّهمَّ الْعَنْ ظَالِمِي الْحُسَيْنِ وَ قَاتِلِيهِ، وَ الْمُتَابِعِينَ عَدُوَّهُ وَ نَاصِرِيهِ، وَ الرَّاضِينَ بِقَتْلِهِ وَ خَاذِلِيهِ لَعْنا وَبِيلا ؛ اللّهمَّ (2)

ص: 915


1- به آنچه با خدا بر آن پیمان بسته بودند صادقانه وفا کردند، گروهی بر سر پیمان خود به شهادت رسیدند، و جمعی از آنان انتظار می شکند، و به هیچ روی تغییر نکردند . زمانی که دیدی پیمان شکنان و ستمکاران و بیرون رفتگان از دین را کشتی، و رسول خدا (که درود خدا بر او و خاندانش باد) وعده اش را به توراست گفته بود، و تو هم به عهدش وفا کردی، گفتی: آیا وقت آن نرسیده که این محاسن به خون سر رنگین شود؟، با چه زمان بدبخت ترین این ملّت برای این کار برانگیخته می شود، اطمینان داشتی به اینکه بر پایه برهانی از پروردگارت و بصیرت از کارت هستی، وارد شونده بارگاه خدایی، شادان به معامله ای که انجام دادی، و این است آن راستگاری بزرگ . خدایا کشندگان پیامبرانت، و جانشینان انبیایت را به تمام لعنتهایت لعنت کن،
2- و آنان را ملازم حرارت آتشت گردان، و لعنت کن کسی را که حقّ ولیّ ات را غصب کرد، و پیمانش را انکار نمود، و او را پس از یقین و اقرار به ولایتش روزی که دین را برای او کامل کردی منکر شد، خدایا قاتلان امیر مؤمنان و کسانی که به او ستم کردند، و پیروان و یاران آنان را لعنت کن . خدایا ستم کنندگان بر حسین را لعنت کن، و همچنین قاتلانش، و پیروی کنندگان از دشمنش و یاوران دشمنش، و راضیان به قتلش، و دریغ کنندگان از یاری اش لعنتی شدید و سخت، خدایا

الْعَنْ أَوَّلَ ظَالِمٍ ظَلَمَ آلَ مُحَمَّدٍ، وَ مَانِعِيهِمْ حُقُوقَهُمْ ؛ اللّهمَّ خُصَّ أَوَّلَ ظَالِمٍ وَ غَاصِبٍ لِآلِ مُحَمَّدٍ بِاللَّعْنِ، وَ كُلَّ مُسْتَنٍّ بِمَا سَنَّ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ، اللّهمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ، خَاتَمِ النَّبِيِّينَ، وَ عَلَى عَلِيٍّ سَيِّدِ الْوَصِيِّينَ، وَ آلِهِ الطَّاهِرِينَ وَ اجْعَلْنَا بِهِمْ مُتَمَسِّكِينَ، وَ بِوِلايَتِهِمْ مِنَ الْفَائِزِينَ الْآمِنِينَ، الَّذِينَ لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ . (1)

مؤلّف گوید: ما در کتاب «هدیة الزائرین» به سند این زیارت اشاره کردیم و اینکه این زیارت را هر روز از نزدیک و دور می شود خواند، و این فایده بزرگی است که البته مشتاقان به عبادت، و شائقان زیارت حضرت شاه ولایت (عَلَيهِ السَّلَامُ) آن را غنیمت خواهند شمرد .

زیارت دیگر روز غدیر

سوّم: زیارتی است که در کتاب «اقبال» از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده که فرمود: هرگاه در روز عید غدیر، کنار قبر شریف حضرت امیر مومنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) باشی، نزدیک قبر شریف آن جناب برو، و پس از نماز و دعا، و اگر در شهرهای دیگر باشی بعد از نماز اشاره کن به جانب آن

ص: 916


1- لعنت کن اول ستمکاری که به خاندان محمّد ستم کرد، و آنان را از حقوقشان بازداشت، خدایا اوّل ستمکار و غاصب حق خاندان محمّد را به لعنت اختصاص ده، و هر پیروی کننده از آنچه او شیوه ساخت تا روز قیامت . خدایا درود فرست بر محمّد خاتم پیامبران، و بر علی سرور اوصیا، و خاندان پاکش، و ما را قرار ده از متمسّکین به آنان، و از کامیابان به ولایت شان، و ایمنی ای که نه بیمی بر آنان است، و نه اندوهگین می شوند .

حضرت، و دعا این است: اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ وَلِيِّكَ وَ أَخِي نَبِيِّكَ وَ وَزِيرِهِ وَ حَبِيبِهِ وَ خَلِيلِهِ، وَ مَوْضِعِ سِرِّهِ، وَ خِيَرَتِهِ مِنْ أُسْرَتِهِ، وَ وَصِيِّهِ وَ صَفْوَتِهِ وَ خالِصَتِهِ وَ أَمِينِهِ وَ وَلِيِّهِ وَ أَشْرَفِ عِتْرَتِهِ الَّذِينَ آمَنُوا بِهِ، وَ أَبِي ذُرِّيَّتِهِ، وَ بابِ حِكْمَتِهِ، وَ النَّاطِقِ بِحُجَّتِهِ، وَ الدَّاعِي إِلَىٰ شَرِيعَتِهِ، وَ الْماضِي عَلَىٰ سُنَّتِهِ، وَ خَلِيفَتِهِ عَلَىٰ أُمَّتِهِ، سَيِّدِ الْمُسْلِمِينَ، وَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، وَ قائِدِ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ، أَفْضَلَ مَا صَلَّيْتَ عَلَىٰ أَحَدٍ مِنْ خَلْقِكَ وَ أَصْفِيائِكَ وَ أَوْصِياءِ أَنْبِيائِكَ ؛ (1)اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَشْهَدُ أَنَّهُ قَدْ بَلَّغَ عَنْ نَبِيِّكَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ مَا حُمِّلَ، وَ رَعىٰ مَا اسْتُحْفِظَ، وَ حَفِظَ مَا اسْتُودِعَ، وَ حَلَّلَ حَلالَكَ، وَ حَرَّمَ حَرامَكَ، وَ أَقامَ أَحْكامَكَ، وَ دَعا إِلىٰ سَبِيلِكَ، وَ وَالىٰ أَوْلِياءَكَ، وَ عَادَىٰ أَعْداءَكَ، وَ جَاهَدَ النَّاكِثِينَ عَنْ سَبِيلِكَ، وَ الْقاسِطِينَ وَ الْمارِقِينَ عَنْ أَمْرِكَ، صابِراً مُحْتَسِباً مُقْبِلاً غَيْرَ مُدْبِرٍ لَاتَأْخُذُهُ فِي اللّٰهِ (2)

ص: 917


1- خدایا درود فرست بر ولیّ ات، و برادر پیامبرت، و وزیر و حبیب و دوستش، و جایگاه راز، و برگزیده از خانواده اش، و جانشینش، و پاک و خالص و امین و ولیّ اش و شریف ترین عترتش، آنان که به او ایمان آوردند، و پدر نسل و درگاه حکمت و گویای به حجّت و دعوت کننده به شریعتش، و رهرو روشش، و جانشین او بر ملّتش، سرور مسلمانان، و امیر مؤمنان، و پیشرو سپیدرویان، برترین درودی که بر یکی از خلق خود، و برگزیدگان و جانشینان پیامبرانت فرستادی،
2- خدایا من شهادت می دهم که او از جانب پیامبرت (درود خدا بر او و خاندانش) آنچه را بر عهده داشت رساند، و آنچه رساند، و آنچه نگهداری اش از او خواسته شده بود رعایت کرد، و آنچه را به او سپرده شده بود حفظ کرد، حلال کرد حلالت را، و حرام کرد حرامت را، و بپاداشت احکامت را و فرا خواند به راهت، و دوست داشت دوستانت را، و دشمن داشت دشمنانت را، و با پیمان شکنان از راهت، و ستمکاران، و خارج شدگان از فرمانت نبرد کرد، درحالی که شکیبایی به خرج داد، و به حساب خدا گذاشت، روی کنان نه روی گردان، و از سرزنش کنندگان، درراه خدا

لَوْمَةُ لائِمٍ حَتَّىٰ بَلَغَ فِي ذٰلِكَ الرِّضا، وَ سَلَّمَ إِلَيْكَ الْقَضاءَ، وَ عَبَدَكَ مُخْلِصاً، وَ نَصَحَ لَكَ مُجْتَهِداً حَتَّىٰ أَتاهُ الْيَقِينُ، فَقَبَضْتَهُ إِلَيْكَ شَهِيداً سَعِيداً وَلِيّاً تَقِيّاً رَضِيّاً زَكِيّاً هادِياً مَهْدِيّاً . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ عَلَيْهِ أَفْضَلَ مَا صَلَّيْتَ عَلَىٰ أَحَدٍ مِنْ أَنْبِيائِكَ وَ أَصْفِيائِكَ يَا رَبَّ الْعالَمِينَ . (1)

مؤلّف گوید: سیّد ابن طاووس در کتاب «مصابح الزائر» برای این روز شریف، زیارتی دیگر نقل کرده، که اختصاصش به این روز معلوم نیست و آن زیارت مرکّب از دور زیارت است، که علاّمه مجلسی آن ها را زیارت دوم و سوم کتاب «تحفه» قرار داده است .

زیارت امیرالمومنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) در روز میلاد پیغمبر (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ )

دوّمین زیارت از زیارت مخصوصه حضرت امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) زیارت روز ولادت رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) است . شیخ مفید و شهید و سیّد ابن طاووس رحمه اللّه روایت کرده اند که حضرت صادق

ص: 918


1- باکی به خود راه نداد، تا در این زمینه به مقام رضا رسید، و قضا را تسلیم تو کرد، و خالصانه تو را پرستید، و با کوششی سخت خیرخواهی نمود، تا مرگ او فرا رسید، پس به سوی خود شهید و خوشبخت و ولی پرهیزگار و پسندیده و پاک و هدایتگر و هدایت شده قبض روحش نمودی . خدای بر محمّد و خاندان او درود فرست، برترین درودی که بر یکی از پیامبران و برگزیدگانت فرستادی، ای پروردگار جهانیان .

(عَلَيهِ السَّلَامُ) امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) را در هفدهم ربیع الاول زیارت کرد به این زیارت، و آن را به ثقه جلیل القَدر محمّد بن مسلم ثقفی (رضی اللّه عنه) تعلیم داد، و به او فرمود: چون به مشهد امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) بیایی، غسل زیارت کن، و پاکیزه ترین جامه های خود را بپوش، و خویش را به بوی خوش معطّر کن، و به آرامی و وقار برو، چون به «باب السّلام» یعنی درگاه حرم مطهّر رسیدی، رو به قبله بایست و سی مرتبه «اللّه أَكْبَرُ» بگو و پس از آن بخوان

اَلسَّلامُ عَلَىٰ رَسُولِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ خِيَرَةِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَى الْبَشِيرِ النَّذِيرِ السِّراجِ الْمُنِيرِ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ، اَلسَّلامُ عَلَى الطُّهْرِ الطَّاهِرِ، اَلسَّلامُ عَلَى الْعَلَمِ الزَّاهِرِ، اَلسَّلامُ عَلَى الْمَنْصُورِ الْمُؤَيَّدِ، اَلسَّلامُ عَلَىٰ أَبِي الْقَاسِمِ مُحَمَّدٍ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ . اَلسَّلامُ عَلَىٰ أَنْبِياءِ اللّٰهِ الْمُرْسَلِينَ وَ عِبادِ اللّٰهِ الصَّالِحِينَ، اَلسَّلامُ عَلَىٰ مَلائِكَةِ اللّٰهِ الْحَافِّينَ بِهَذَا الْحَرَمِ وَ بِهَذَا الضَّرِيحِ اللَّائِذِينَ بِهِ . (1) سپس به نزدک قبر برو و بگو:السَّلامُ

ص: 919


1- سلام بر رسول خدا، سلام بر برگزیده خدا، سلام بر مژده دهنده بیم ده و چراغ نوربخش، و رحمت و برکات خدا، سلام بر پاک و پاکیزه، سلام بر پرچم درخشان، سلام بر یاری شده تأیید گشته، سلام بر ابو القاسم محمّد، و رحمت و برکات خدا سلام بر پیامبران مرسل خدا، و بندگان شایسته حق، سلام بر فرشتگان خدا، که مقیم اطراف این حرم و این ضریح و پناهندگان به آنانند .

عَلَيْكَ يَا وَصِيَّ الْأَوْصِياءِ، اَلسَّلامُّ عَلَيْكَ يَا عِمادَ الْأَتْقِياءِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَلِيَّ الْأَوْلِياءِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا سَيِّدَ الشُّهَداءِ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا آيَةَ اللّٰهِ الْعُظْمىٰ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا خامِسَ أَهْلِ الْعَباءِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا قائِدَ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ الْأَتْقِياءِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا عِصْمَةَ الْأَوْلِياءِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا زَيْنَ الْمُوَحِّدِينَ النُّجَباءِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا خالِصَ الْأَخِلّاءِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا والِدَ الْأَئِمَّةِ الْأُمَناءِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا صاحِبَ الْحَوْضِ وَ حامِلَ اللِّواءِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا قَسِيمَ الْجَنَّةِ وَ لَظىٰ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا مَنْ شُرِّفَتْ بِهِ مَكَّةُ وَ مِنىٰ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا بَحْرَ الْعُلُومِ وَ كَنَفَ (كَهفَ) الْفُقَراءِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا مَنْ وُلِدَ فِي الْكَعْبَةِ، وَ زُوِّجَ فِي السَّماءِ بِسَيِّدَةِ النِّساءِ، وَ کَانَ شُهُودُهَا الْمَلائِکَةَ الْأَصْفِیَاءَ ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَا مِصْبَاحَ الضِّیَاءِ ؛ السَّلامُ عَلَیْکَ یَا مَنْ خَصَّهُ النَّبِیُّ بِجَزِیلِ الْحِبَاءِ ؛ (1)

ص: 920


1- سلام بر تو ای جانشین جانشینان، سلام بر تو ای تکیه گاه اهل تقوا، سلام بر تو ای سرپرست اولیا، سلام بر تو ای آقای شهیدان، سلام بر تو ای نشانه بزرگ خدا، سلام بر تو ای پنجمین اهل عبا، سلام بر تو ای پیشوای سپیدرویان با تقوا، سلام بر تو ای پناه اولیا، سلام بر تو ای زینت یکتاپرستان برگزیده، سلام بر تو ای خالص دوستان، سلام بر تو ای پدر امامان امین، سلام بر تو ای صاحب حوض، و حمل کننده پرچم، سلام بر تو ای بخش کننده بهشت و دوزخ، سلام بر تو ای که مکّه و منی به او شرافت یافت، سلام بر تو ای دریای دانش ها، و پناه تهیدستان، سلام بر تو ای که در کعبه به دنیا آمد، و در آسمان با سروز زنان ازدواج داده شد و گواهانش فرشتگان برگزیده بودند، سلام بر تو ای چراغ روشن، سلام بر تو ای که پیامبر به عطای بزرگ اختصاصش داد،

اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا مَنْ باتَ عَلَىٰ فِرَاشِ خاتَمِ الْأَنْبِياءِ وَ وَقاهُ بِنَفْسِهِ شَرَّ الْأَعْداءِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا مَنْ رُدَّتْ لَهُ الشَّمْسُ فَسامىٰ شَمْعُونَ الصَّفا، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا مَنْ أَنْجَى اللّٰهُ سَفِينَةَ نُوحٍ بِاسْمِهِ وَ اسْمِ أَخِيهِ حَيْثُ الْتَطَمَ الْماءُ حَوْلَها وَ طَمىٰ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا مَنْ تابَ اللّٰهُ بِهِ وَ بِأَخِيهِ عَلَىٰ آدَمَ إِذْ غَوىٰ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا فُلْكَ النَّجاةِ الَّذِي مَنْ رَكِبَهُ نَجَا، وَ مَنْ تَأَخَّرَ عَنْهُ هَوىٰ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا مَنْ خاطَبَ الثُّعْبانَ وَ ذِئْبَ الْفَلا، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ ؛ (1) اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا حُجَّةَ اللّٰهِ عَلَىٰ مَنْ كَفَرَ وَ أَنابَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا إِمامَ ذَوِي الْأَلْبابِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا مَعْدِنَ الْحِكْمَةِ وَ فَصْلَ الْخِطابِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتابِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا مِيزانَ يَوْمِ الْحِسابِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا فاصِلَ الْحُكْمِ النَّاطِقَ بِالصَّوابِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ (2)

ص: 921


1- سلام بر تو ای که بر بستر خاتم پیامبران خوابید، و او را با جانش از گزند دشمنان حفظ کرد، سلام بر تو ای که خورشید برایش بازگشت، و همطراز شمعون صفا شد، سلام بر تو ای که خدا کشتی نوح را به اسم او و برادرش نجات داد، آنجا که آب در پیرامونش به خروش آمد و لبریز شد، سلام بر تو ای که خدا به وسیله او و برادرش توبه آدم را پذیرفت، زمانی که به بیراهه شد، سلام بر تو ای کشتی نجاتی که هرکس متمسّک به آن شد نجات یافت، و هر که از آن پس ماند سرنگون گشت، سلام بر تو ای که با اژدها و گرگ بیابان سخن گفت، سلام و رحمت و برکات خدا بر تو ای امیر مؤمنان،
2- سلام تو ای حجّت خدا بر کسی که کافر شد، و بازگشت، سلام بر تو ای پیشوای صاحبان خرد، سلام بر تو ای معدن حکمت و جداکننده بین حق و باطل، سلام بر تو ای که علم کتاب نزد اوست، سلام بر تو ای میزان روز حساب، سلام بر تو ای فیصله بخش حکم، و گویای به درستی سلام بر تو

أَیُّهَا الْمُتَصَدِّقُ بِالْخَاتَمِ فِی الْمِحْرَابِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا مَنْ كَفَى اللّٰهُ الْمُؤْمِنِينَ الْقِتالَ بِهِ يَوْمَ الْأَحْزابِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا مَنْ أَخْلَصَ لِلّٰهِ الْوَحْدَانِيَّةَ وَ أَنَابَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا قَاتِلَ خَيْبَرَ وَ قالِعَ الْبابِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا مَنْ دَعَاهُ خَيْرُ الْأَنَامِ لِلْمَبِيتِ عَلَىٰ فِراشِهِ فَأَسْلَمَ نَفْسَهُ لِلْمَنِيَّةِ وَ أَجابَ، (1) اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَا مَنْ لَهُ طُوبَی وَ حُسْنُ مَآبٍ، وَ (رَحمهُ اللّه) وَ بَرَکَاتُهُ ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَلِيَّ عِصْمَةِ الدِّينِ وَ يَا سَيِّدَ السَّاداتِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا صاحِبَ الْمُعْجِزاتِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا مَنْ نَزَلَتْ فِي فَضْلِهِ سُورَةُ الْعادِياتِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا مَنْ كُتِبَ اسْمُهُ فِي السَّماءِ عَلَى السُّرادِقاتِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا مُظْهِرَ الْعَجائِبِ وَ الْآياتِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا أَمِيرَ الْغَزَواتِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا مُخْبِراً بِما غَبَرَ وَ بِما هُوَ آتٍ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا مُخاطِبَ ذِئْبِ الْفَلَواتِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا خاتِمَ الْحَصىٰ وَ مُبَيِّنَ الْمُشْكِلاتِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ (2)

ص: 922


1- ای صدقه دهنده انگشتر در محراب، سلام بر تو ای خدا در احزاب به وسیله تو جنگ را از اهل ایمان کفایت کرد، سلام بر تو، ای که یگانگی را برای خدا خالص نمود و بازگشت، سلام بر تو ای قاتل خیبر و کننده در، سلام بر تو ای که فرا خواند او را بهترین همه خلق، برای خوابیدن در بسترش، و او جان خود را تسلیم مرگ کرد و دعوت پیامبر را به جان خرید،
2- سلام بر تو ای که طوبی و سرانجام نیکو برای اوست، و رحمت و برکات خدا بر او باد، سلام بر تو ای ولیّ زمام دین، و ای آقای آقایان، سلام بر تو ای صاحب معجزات، سلام بر تو ای که در برتری اش سوره عادیات نازل شد، سلام بر تو ای که نامش در آسمان بر سراپرده ها نوشته شده، سلام بر تو ای آشکارکننده معجزات و نشانه ها، سلام بر تو ای فرمانده جنگ ها، سلام بر تو ای خبردهنده از آنچه گذشته و از آنچه می آید، سلام بر تو ای خطاب کننده گرگ بیابان ها، سلام بر تو ای مهرزننده به سنگ ریزه، و بیان کننده مسائل مشکل، سلام بر تو

يَا مَنْ عَجِبَتْ مِنْ حَمَلاتِهِ فِي الْوَغَىٰ مَلائِكَةُ السَّماواتِ ؛ (1) اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا مَنْ ناجَى الرَّسُولَ، فَقَدَّمَ بَيْنَ يَدَيْ نَجْواهُ الصَّدَقاتِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا والِدَ الْأَئِمَّةِ الْبَرَرَةِ السَّاداتِ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا تالِيَ الْمَبْعُوثِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وارِثَ عِلْمِ خَيْرِ مَوْرُوثٍ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ . اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَا سَیِّدَ الْوَصِیِّینَ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَا إِمَامَ الْمُتَّقِینَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَا غِیَاثَ الْمَکْرُوبِینَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَا عِصْمَةَ الْمُؤْمِنِینَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَا مُظْهِرَ الْبَرَاهِینِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَا طه (طا، ها) وَ یس (یا، سین) اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا حَبْلَ اللّٰهِ الْمَتِينِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا مَنْ تَصَدَّقَ فِي صَلاتِهِ بِخاتَمِهِ عَلَى الْمِسْكِينِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا قالِعَ الصَّخْرَةِ عَنْ فَمِ الْقَلِيبِ وَ مُظْهِرَ الْماءِ الْمَعِينِ ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَا عَیْنَ اللّه النَّاظِرَةَ، وَ یَدَهُ الْبَاسِطَةَ وَ لِسَانَهُ الْمُعَبِّرَ عَنْهُ فِی بَرِیَّتِهِ (2)

ص: 923


1- ای که فرشتگان آسمان ها از حملاتش در جنگ تعجّب کردند،
2- سلام بر تو ای که با پیامبر رازگویی نهان داشت و پیشاپیش رازگویی صدقه ها در راه خدا داد، سلام بر تو ای پدر امامان نیکوکار و سروران، و رحمت و برکات خدا بر او باد، سلام بر تو ای دنباله رو پیامبر، سلام بر تو ای وارث دانش بهترین میراث گذار، و رحمت و برکات خدا بر او باد، سلام بر تو ای سرور جانشینان، سلام بر تو ای پیشوای پرهیزکاران، سلام بر تو ای فریادرس حادثه دیدگان، سلام بر تو ای پناه مؤمنان، سلام بر تو ای آشکارکننده دلایل، سلام بر تو ای طه و یس، سلام برت و ای ریسمان محکم خدا، سلام بر تو ای که انگشتر را در نماز به مسکین صدقه داد، سلام بر تو ای برکننده سنگ از دهانه چاه، و ظاهرکننده آب گوارا، سلام بر تو ای دیده نگرنده خدا، و دست گشوده اش، و زبان تفسیرکننده او در میان

أَجْمَعِينَ ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وارِثَ عِلْمِ النَّبِيِّينَ، وَ مُسْتَوْدَعَ عِلْمِ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ، وَ صاحِبَ لِواءِ الحَمْدِ، وَ ساقِيَ أَوْلِيائِهِ مِنْ حَوْضِ خاتَمِ النَّبِيِّينَ ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا يَعْسُوبَ الدِّينِ، وَ قائِدَ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ، وَ والِدَ الْأَئِمَّةِ الْمَرْضِيِّينَ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ ؛ اَلسَّلامُ عَلَى اسْمِ اللّٰهِ الرَّضِيِّ، وَ وَجْهِهِ الْمُضِيءِ، وَ جَنْبِهِ الْقَوِيِّ، وَ صِراطِهِ السَّوِيِّ ؛ اَلسَّلامُ عَلَیٰ الْإِمامِ التَّقِيِّ الْمُخْلِصِ الصَّفِيِّ ؛ اَلسَّلامُ عَلَى الْكَوكَبِ الدُّرِّيِّ ؛ اَلسَّلامُ عَلَى الْإِمامِ أَبِي الْحَسَنِ عَلِيٍّ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ . اَلسَّلامُ عَلَىٰ أَئِمَّةِ الْهُدىٰ، وَ مَصابِيحِ الدُّجَىٰ، وَ أَعْلامِ التُّقىٰ، وَ مَنارِ الْهُدىٰ، وَ ذَوِي النُّهَىٰ، وَ كَهْفِ الْوَرَىٰ، وَ الْعُرْوَةِ الْوُثْقىٰ، وَ الْحُجَّةِ عَلَىٰ أَهْلِ الدُّنْيا وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ ؛ اَلسَّلامُ عَلَی نُورِ الْأَنْوَارِ، وَ حُجَّةِ الْجَبَّارِ، وَ والِدِ الْأَئِمَّةِ الْأَطْهارِ، وَ قَسِيمِ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ، الْمُخْبِرِ عَنِ الْآثارِ، الْمُدَمِّرِ عَلَى الْكُفَّارِ، مُسْتَنْقِذِ الشِّيعَةِ الْمُخْلِصِينَ مِنْ عَظِيمِ (1)

ص: 924


1- تمام آفریدگان، سلام بر تو ای وارث دانش پیامبران، و خزانه علم گذشتگان و آیندگان، و صاحب پرچم حَمد، و ساقی اولیای خدا از حوض خاتم انبیا، سلام بر تو ای رییس دین، و پیشوای سپیدرویان، و پدر امامان پسندیده، و رحمت و برکات خدا بر او باد، سلام بر نام پسندیده خدا، و جمال نورانی اش، و طرف نیرومندش، و راه راستش . سلام بر امام پرهیزگار مخلص برگزیده . سلام بر ستاره درخشان، سلام بر امام ابو الحسن علیّ و رحمت و برکات خدا بر او باد . سلام بر امامان هدایت و چراغ های تاریکی ها، و نشانه های پرهیزگاری، و مشعل های هدایت، و صاحبان خرد، و پناهگاه مردم و دستاویز محکم و حجّت بر اهل دنیا، و رحمت و برکات خدا بر آنان، سلام بر نور انوار، و حجّت جبّار، و پدر امامان پاک، و قسمت کننده بهشت و دوزخ، خبردهنده از آثار، فروریزنده مرگ بر کفّار، نجات دهنده شیعیان مخلص از بارهای بزرگ

الْأَوْزَارِ . اَلسَّلامُ عَلَى الْمَخْصُوصِ بِالطَّاهِرَةِ التَّقِيَّةِ ابْنَةِ الْمُخْتارِ، الْمَوْلُودِ فِي الْبَيْتِ ذِي الْأَسْتارِ، الْمُزَوَّجِ فِي السَّماءِ بِالْبَرَّةِ الطَّاهِرَةِ، الرَّضِيَّةِ الْمَرْضِيَّةِ، والِدَةِ الْأَئِمَّةِ الْأَطْهارِ، وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ . اَلسَّلامُ عَلَى النَّبَاَ الْعَظِيمِ، الَّذِي هُمْ فِيهِ مُخْتَلِفُونَ، وَ عَلَيْهِ يُعْرَضُونَ، وَ عَنْهُ يُسْأَلُونَ ؛ اَلسَّلامُ عَلَىٰ نُورِ اللّٰهِ الْأَنْوَرِ، وَ ضِيائِهِ الْأَزْهَرِ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَلِيَّ اللّٰهِ وَ حُجَّتَهُ وَ خالِصَةَ اللّٰهِ وَ خاصَّتَهُ أَشْهَدُ أَنَّکَ یَا وَلِیَّ اللّه وَ حُجَّتَهُ لَقَدْ جَاهَدْتَ فِی سَبِیلِ اللّه حَقَّ جِهَادِهِ، (1) وَ اتَّبَعْتَ مِنْهاجَ رَسُولِ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، وَ حَلَّلْتَ حَلالَ اللّٰهِ، وَ حَرَّمْتَ حَرامَ اللّٰهِ، وَ شَرَعْتَ أَحْكامَهُ، وَ أَقَمْتَ الصَّلاةَ، وَ آتَيْتَ الزَّكاةَ، وَ أَمَرْتَ بِالْمَعْرُوفِ، وَ نَهَيْتَ عَنِ الْمُنْكَرِ، وَ جاهَدْتَ فِي سَبِيلِ اللّٰهِ صابِراً ناصِحاً مُجْتَهِداً مُحْتَسِباً عِنْدَ اللّٰهِ عَظِيمَ الْأَجْرِ حَتَّىٰ أَتاكَ الْيَقِينُ، فَلَعَنَ اللّٰهُ مَنْ دَفَعَكَ عَنْ (2)

ص: 925


1- گناهان . سلام بر اختصاص یافته به بانوی پاک پرهیزکار دختر پیامبر مختار، ولادت یافته در کعبه صاحب پرده ها تزویج شده در آسمان به بانوی نیکوکار پاک پسندیده مرضیّه مادر امامان پاک، و رحمت و برکات خدا بر او باد . سلام بر خبر بزرگ که امّت در حقّش اختلاف کردند، و امّت بر آن عرضه شوند، و از آن بازخواست گردند . سلام بر نور انور خدا، و روشنایی روشن ترش، و رحمت و برکات خدا بر او باد، سلام بر تو ای ولیّ خدا، و حجّت و بنده خالص و خاص حق، من گواهی می دهم که تو ای ولیّ خدا همانا در راه خدا جهاد کردی جهادی شایسته،
2- و از راه رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش باد) پیروی نمودی، و حلال دانستی حلال خدا را، و حرام دانستی حرام خدا را، و تشریع کردید احکام الهی را، و بپا داشتی نماز را، و پرداختی زکات را، و به معروف امر کردی و از منکر نهی نمودی، و در راه خدا به جهاد برخاستی با صبر و خیرخواهی و سخت کوشی، و حسابگر پاداش بزرگ نزد خدا، تا مرگ فرا رسید، خدا لعنت کند کسی را که از

حَقِّكَ، وَ أَزالَكَ عَنْ مَقامِكَ، وَ لَعَنَ اللّٰهُ مَنْ بَلَغَهُ ذٰلِكَ فَرَضِيَ بِهِ، أُشْهِدُ اللّٰهَ وَ مَلائِكَتَهُ وَ أَنْبِياءَهُ وَ رُسُلَهُ أَنِّي وَلِيٌّ لِمَنْ وَالاكَ وَ عَدُوٌّ لِمَنْ عَاداكَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ . (1)

سپس خود را به قبر بچسبان، و آن را ببوس و بگو: أَشْهَدُ أَنَّکَ تَسْمَعُ کَلامِی وَ تَشْهَدُ مَقَامِی، وَ أَشْهَدُ لَکَ یَا وَلِیَّ اللّه بِالْبَلاغِ وَ الْأَدَاءِ؛ یَا مَوْلایَ یَا حُجَّةَ اللّه؛ یَا أَمِینَ اللّه؛ یَا وَلِیَّ اللّه؛ إِنَّ بَیْنِی وَ بَیْنَ اللّه عَزَّ وَ جَلَّ ذُنُوبا؛ قَدْ أَثْقَلَتْ ظَهْرِی؛ وَ مَنَعَتْنِی مِنَ الرُّقَادِ؛ وَ ذِکْرُهَا یُقَلْقِلُ أَحْشَائِ؛ی وَ قَدْ هَرَبْتُ إِلَی اللّه عَزَّ وَ جَلَّ وَ إِلَیْکَ؛ فَبِحَقِّ مَنِ ائْتَمَنَکَ عَلَی سِرِّهِ؛ وَ اسْتَرْعَاکَ أَمْرَ خَلْقِهِ؛ وَ قَرَنَ طَاعَتَکَ بِطَاعَتِهِ، وَ مُوَالاتَکَ بِمُوَالاتِهِ، کُنْ لِی إِلَی اللّه شَفِیعا، وَ مِنَ النَّارِ مُجِیرا، وَ عَلَی الدَّهْرِ ظَهِیرا . (2) باز خود را به قبر بچسبان و آن را ببوس و بگو: یَا وَلِیَّ اللّه یَا حُجَّةَ اللّه، یَا بَابَ حِطَّةِ اللّه، وَلِیُّکَ وَ زَائِرُکَ، (3)

ص: 926


1- حقّت منع کرد، و از مقامت کنار گذاشت، و خدا لعنت کند کسی را که این اخبار به او رسید و به آن خشنود شد . خدا و فرشتگان و پیامبران و رسولانش را شاهد می گیرم، که من دوستم با کسی که تو را دوست دارد، و دشمنم با آن که تو را دشمن دارد . سلام و رحمت و برکات خدا بر او باد .
2- شهادت می دهم که سخنم را می شنوی و جایم را می بینی، و درباره ات شهادت می دهم ای ولیّ خدا، به رساندن دین به مردم و ادا کردن وظیفه، ای مولای من . ای حجّت خدا، ای امین خدا، ای ولیّ خدا، همانا میان من و خدای عزّ و جلّ گناهانی است که پشتم را سنگین کرده، و از خواب آرام مانعم گشته، و یاد آن ها اعضای درونم را می لرزاند، البته من به سوی خدای عزّ و جلّ و به جانب تو گریخته ام، به حق کسی که تو را امین بر راز خود نمود، و سرپرستی کار خلقش را به تو وانهاد، و طاعتش را به طاعت تو مقرون کرد، و دوستی اش را به دوستی تو پیوند داد، برایم به درگاه خدا شفیع، و از آتش دوزخ پناه، و در روزگار پیشتیبان باش .
3- ای ولیّ خدا، ای حجّت خدا، ای درگاه مغفرت خدا، دوستت و زائرت،

وَاللَّائِذُ بِقَبْرِكَ، وَ النَّازِلُ بِفِنائِكَ، وَ الْمُنِيخُ رَحْلَهُ فِي جِوارِكَ يَسْأَلُكَ أَنْ تَشْفَعَ لَهُ إِلَى اللّٰهِ فِي قَضاءِ حاجَتِهِ، وَ نُجْحِ طَلِبَتِهِ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ فَإِنَّ لَكَ عِنْدَ اللّٰهِ الْجَاهَ الْعَظِيمَ، وَ الشَّفاعَةَ الْمَقْبُولَةَ، فَاجْعَلْنِي يَا مَوْلايَ مِنْ هَمِّكَ وَ أَدْخِلْنِي فِي حِزْبِكَ، وَ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ وَ عَلَىٰ ضَجِيعَيْكَ آدَمَ وَ نُوحٍ، وَ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ وَ عَلَىٰ وَلَدَيْكَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ، وَ عَلَى الْأَئِمَّةِ الطَّاهِرِينَ مِنْ ذُرِّيَّتِكَ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكَاتُهُ . (1)

سپس شش رکعت نماز زیارت بجای آر، دو رکعت برای امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) و دو رکعت برای جناب آدم (عَلَيهِ السَّلَامُ) و دو رکعت برای حضرت نوح (عَلَيهِ السَّلَامُ) و خدا را بسیار بخوان که به اجابت خواهد رسید ان شاء اللّه تعالی . مؤلّف گوید: صاحب کتاب «مزار کبیر» گفته: این زیارت را باید در هفدهم ربیع الاوّل هنگام طلوع آفتاب خواند و علاّمه مجلسی (قدّس سرّه) فرموده: این زیارت در میان زیارات بهترین زیارت است و به سندهای معتبر در کتب معتبره مذکور است و ظاهر بعضی

ص: 927


1- و پناهنده به قبرت، و فرود آمده به درگاهت، و بارانداز در جوارت، از تو درخواست می کند، که برایش به پیشگاه خدا، در برآمدن حاجتش، و کامیاب شدن به خواسته اش در دنیا و آخرت شفاعت کنی، همانا برای تو نزد خدا منزلتی بزرگ و شفاعت پذیرفته شده است، ای مولای من مرا از موارد توجّه خود قرار ده، و در حزب خود وارد کن، و سلام بر تو، و بر دو آرمیده در کنار تو آدم و نوح، و سلام بر تو و بر دو فرزندت حسن و حسین و بر امامان پاک از نسلت، و رحمت و برکات خدا بر تو باد .

از روایات است که اختصاصی به این روز ندارد، هروقت که این زیارت را بخوانند خوب است .

در اتحاد حضرت امیرالمومنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) با پیغمبر (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ )

مؤلّف گوید: اگر کسی بگوید: چگونه است که در روز ولادت پیامبر (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) یا مبعث آن حضرت، زیارت امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) وارد شده و برای رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) در این دو روز زیارت نیست، با آنکه سزاوار بود، زیارت مخصوصی در این اوقات برای پیامبر (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) وارد شده باشد؟ جواب گوییم که این به خاطر شدّت اتصال این دو بزرگوار و کمال اتّحاد این دو نور پاک با هم است، که هرکه امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) را زیارت کند، رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) را زیارت کرده و شاهد بر این حقیقت از قرآن آیه «انفسنا» است، «و آن حضرت در آیه مباهله جان مصطفی است و غیر او جان وی نیست» و نیز شاهد آن از معارف اسلامی بسیاری از روایات است . از جمله شیخ محمّد بن مشهدی از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: مردی اعرابی خدمت رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) مشرّف شد، عرضه داشت: یا رسول اللّه، منزل من از منزل تو دور است، من مشتاق زیارت و دیدن تو می شوم، چون به دیدنت می آیم ملاقاتت برایم حاصل نمی شود، علی بن ابیطالب (عَلَيهِ السَّلَامُ) را زیارت می کنم، آن جناب مرا به حدیث و مواعظ خود مأنوس

ص: 928

می کند، پس از آن به خاطر ندیدن تو با حالت اندوه و حسرت بر می گردم، فرمود: هرکه علی را زیارت کند مرا زیارت کرده، و هرکه او را دوست بدارد، مرا دوست داشته و کسی که او را دشمن بدارد، مرا دشمن داشته، این مطالب را از جانب من به قوم خود ابلاغ کن و هرکه به زیارت او برود، به تحقیق نزد من آمده و من و جبرئیل و صالح مؤمنان، او را در روز قیامت جزا خواهیم داد . در حدیث معتبری از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: چون جانب نجف را زیارت کنی، زیارت کن استخوان های آدم و بدن نوح و جسم علی بن ابی طالب را که به این زیارت، زیارت کرده ای پدران گذشته و محمّد خاتم پیامبران و علی بهترین اوصیا را و در زیارت ششم گذشت که فرمودند: رو به قبر امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) بایست و بگو: «السَّلامُ عَلَیْکَ یَا رَسُولَ اللّه السَّلامُ عَلَیْکَ یَا صِفْوَةَ اللّه» الی غیر ذلک، به راستی که زیبا سروده شیخ جابر در نوعی تضمین خود به قصیده ازرّیه در حال اشاره به گنبد علوی:

فَاعْتَمِدْ لِلنَّبِیِّ أَعْظَمَ رَمْسٍ *** فِیهِ لِلطُّهْرِ أَحْمَدٍ أَیَّ نَفْسٍ (1)

ص: 929


1- تکیه کن به بزرگترین قبر برای پیامبر که در آن احَمد پاک را چه جانی مدفون است

أَوْ تَرَی الْعَرْشَ فِیهِ أَنْوَرَ شَمْسٍ *** فَتَوَاضَعْ فَثَمَّ دَارَةُ قُدْسٍ (1)

تَتَمَنَّی الْأَفْلاکُ لَثْمَ ثَرَاهَا (2)

و حکیم سنایی گفته:

مرتضایی که کرد یزدانش *** همره جان مصطفی جانش

هردو یک قبله و خردشان دو *** هردو یک روح کالبدشان دو

دو رونده چو اختر گردون *** دو برادر چو موسی و هارون

هردو یک درّ یک صدف بودند *** هردو پیرایه شرف بودند

تا نه بگشاد علم حیدر در *** ندهند سنّت پیمبر بر

ص: 930


1- یا عرش خدا را یعنی که در آن نورانی ترین خورشید است پس تواضع کن که آنجا خانه پاکی است
2- افلاک بوسیدن خاکش را آرزو کنند
زیارت شب و روز مبعث

سومین زیارت از زیارات مخصوصه حضرت امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) زیارت شب مبعث و روز آن است، یعنی شب بیست و هفتم رجب و روز آن که در آن سه زیارت وارد است: اوّل: زیارت رجبیّه: «الحَمدُ لِلّٰهِ الَّذي أشهَدَنا مَشهَدَ أوليائِهِ» که در اعمال ماه رجب گذشت و آن زیارتی است که در ماه رجب، در هر یک از مشاهد مشرّفه خوانده می شود، ولی صاحب کتاب «مزار قدیم» و شیخ محمّد بن مشهدی آن را نیز از زیارت مخصوصه شب مبعث شمرده اند چون آن زیارت را خواندی، فرموده اند: بعد از آن دو رکعت نماز زیارت بجا آور، و هرچه خواهی دعا کن .

دوم: زیارت «اَلسَّلامُ عَلى اَبىِ الاَئِمَّهِ وَ مَعْدِنِ النُّبُوَّهِ» است، که علاّمه مجلسی آن را زیارت هفتم کتاب «تحفه» قرار داده است . و صاحب کتاب «مزار قدیم» گفته است، مختص به شب بیست و هفتم رجب است، چنان که ما آن را در «هدیة الزائر» ذکر کردیم . سوم: زیارتی است که شیخ مفید و سیّد و شهید نقل کرده اند، به این صورت که چون در شب مبعث یا روز آن، خواستی امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) را زیارت کنی، بر در بارگاه

ص: 931

شریفش مقابل قبر آن حضرت بایست و بگو:

أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ وَحْدَهُ لَاشَرِيكَ لَهُ، وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ، وَ أَنَّ عَلِيَّ بْنَ أَبِي طالِبٍ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ عَبْدُاللّٰهِ وَ أَخُو رَسُولِهِ، وَ أَنَّ الْأَئِمَّةَ الطَّاهِرِينَ مِنْ وُلْدِهِ حُجَجُ اللّٰهِ عَلَىٰ خَلْقِهِ . (1)

پس وارد شو، و نزدیک قبر آن حضرت بایست، به طوری که رویت به جانب قبر، و پشت به قبله باشی، آنگاه صد مرتبه اللّه اکبر بگو و بخوان: اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ آدَمَ خَلِيفَةِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وارِثَ نُوحٍ صِفْوَةِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وارِثَ إِبْراهِيمَ خَلِيلِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وارِثَ مُوسىٰ كَلِيمِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا وارِثَ عِيسىٰ رُوحِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وارِثَ مُحَمَّدٍ سَيِّدِ رُسُلِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا إِمامَ الْمُتَّقِينَ، اَلسَّلامُ (2)

ص: 932


1- شهادت می دهم که معبودی جز خدا نیست، یگانه است و شریکی ندارد، و شهادت می دهم که محمّد بنده و فرستاده اوست، و علی بن ابی طالب امیر مؤمنان بنده خدا، و برادر رسول اوست، و امامان پاک از فرزندانش حجّت های خدا بر خلق اویند .
2- سلام بر تو ای وارث آدم جانشین خدا، سلام بر تو ای وارث نوح برگزیده خدا، سلام بر تو ای وارث ابراهیم دوست خدا، سلام بر تو ای وارث موسی هم سخن خدا، سلام بر تو ای وارث عیسی روح خدا، سلام بر تو ای وارث محمّد سرور رسولان خدا، سلام بر تو ای امیر مؤمنان سلام بر تو ای پیشوای پرهیزکاران، سلام

عَلَيْكَ يَا سَیِّدَ الوَصِيَّینَ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَصِيَّ رَسُولِ رَبِّ الْعالَمِينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وارِثَ عِلْمِ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا النَّبَأُ الْعَظِيمُ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الصِّراطُ الْمُسْتَقِيمُ ؛ (1) اَلسَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْمُهَذَّبُ الْكَرِيمُ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْوَصِيُّ التَّقِيُّ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الرَّضِيُّ الزَّكِيُّ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْبَدْرُ الْمُضِيءُ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الصِّدِّيقُ الْأَكْبَرُ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْفارُوقُ الْأَعْظَمُ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا السِّراجُ الْمُنِيرُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا إِمامَ الْهُدىٰ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا عَلَمَ التُّقىٰ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا حُجَّةَ اللّٰهِ الْكُبْرىٰ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا خاصَّةَ اللّٰهِ وَ خالِصَتَهُ، وَ أَمِينَ اللّٰهِ وَ صَفْوَتَهُ، وَ بابَ اللّٰهِ وَ حُجَّتَهُ، وَ مَعْدِنَ حُكْمِ اللّٰهِ وَ سِرِّهِ، وَ عَيْبَةَ عِلْمِ اللّٰهِ وَ خازِنَهُ، وَ سَفِيرَ اللّٰهِ فِي خَلْقِهِ، أَشْهَدُ أَنَّکَ أَقَمْتَ الصَّلاةَ وَ آتَیْتَ الزَّکَاةَ وَ أَمَرْتَ بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَیْتَ عَنِ الْمُنْکَرِ، (2)

ص: 933


1- بر تو ای سرور جانشینان، سلام بر تو ای جانشین رسول پروردگار جهانیان، سلام بر تو ای وارث دانش پیشینیان، سلام بر تو ای خبر بزرگ سلام بر تو ای راه راست،
2- سلام بر تو ای پیراسته بزرگوار، سلام بر تو ای جانشین پرهیزکار، سلام بر تو ای پسندیده پاک، سلام بر تو ای ماه نوربخش، سلام بر تو ای بزرگترین صدّیق، سلام بر تو ای بزرگترین جداکننده حق و باطل، سلام بر تو ای چراغ نورافشان، سلام بر تو ای امام هدایت، سلام بر تو ای پرچم پرهیزکاری، سلام بر تو ای حجّت بزرگتر خدا، سلام بر تو ای بنده خاص و خالص حق، و امین و برگزیده خدا و درگاه خدا، و معدن حکم خدا، و راز و گنجینه علم و خزانه دار و سفیر خدا در میان بندگان، شهادت می دهم که تو نماز را بپا داشتی، و زکات را پرداختی، و امر به معروف و نهی از منکر کردی،

وَاتَّبَعْتَ الرَّسُولَ، وَ تَلَوْتَ الْكِتابَ حَقَّ تِلاوَتِهِ، وَ بَلَّغْتَ عَنِ اللّٰهِ، وَ وَفَيْتَ بِعَهْدِ اللّٰهِ، وَ تَمَّتْ بِكَ كَلِماتُ اللّٰهِ، وَ جاهَدْتَ فِي اللّٰهِ حَقَّ جِهادِهِ، وَ نَصَحْتَ لِلّٰهِ وَ لِرَسُولِهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، وَجُدْتَ بِنَفْسِكَ صابِراً مُحْتَسِباً مُجاهِداً عَنْ دِينِ اللّٰهِ، مُوَقِّياً لِرَسُولِ اللّٰهِ، طالِباً مَا عِنْدَ اللّٰهِ، راغِباً فِيما وَعَدَ اللّٰهُ، وَ مَضَيْتَ لِلَّذِي كُنْتَ عَلَيْهِ شَهِيداً وَ شاهِداً وَ مَشْهُوداً، فَجَزاكَ اللّٰهُ عَنْ رَسُولِهِ وَ عَنِ الْإِسْلامِ وَ أَهْلِهِ مِنْ صِدِّيقٍ أَفْضَلَ الْجَزاءِ ؛ أَشْهَدُ أَنَّكَ كُنْتَ أَوَّلَ الْقَوْمِ إِسْلاماً، وَ أَخْلَصَهُمْ إِيماناً، وَ أَشَدَّهُمْ يَقِيناً، وَ أَخْوَفَهُمْ لِلّٰهِ، وَ أَعْظَمَهُمْ عَناءً، وَ أَحْوَطَهُمْ عَلَىٰ رَسُولِ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، وَ أَفْضَلَهُمْ مَناقِبَ، وَ أَكْثَرَهُمْ سَوابِقَ، وَ أَرْفَعَهُمْ، وَ أَشْرَفَهُمْ مَنْزِلَةً وَ أَکْرَمَهُمْ عَلَیْهِ فَقَوِیتَ [قَوِیتَ ] حِینَ وَهَنُوا، وَ لَزِمْتَ مِنْهَاجَ رَسُولِ اللّه صَلَّی اللّه عَلَیْهِ وَ آلِهِ، [وَ] أَشْهَدُ أَنَّکَ کُنْتَ (1)

ص: 934


1- واز رسول پیروی کردی، و قرآن را تلاوت نموده آنگونه که شایسته تلاوت است، و از جانب خدا دین را به مردم رساندی، و به پیمان خدا وفا کردی، و کلمات خدا به وسیله تو کامل شد، و در راه خدا جهاد کردی جهادی شایسته، و برای خدا و رسولش (درود خدا بر او و خاندانش باد) خیرخواهی نمودی، و به جانبازی برخاستی، با صبر و برای خدا، درحالی که دفاع کننده بودی از دین خدا، و حفظ کننده جان رسول خدا، خواهان آنچه نزد خداست، مشتاق به آنچه خدا وعده داد، و از جهاد رفتی بر روشنی که بر آن بودی، حاضر و گواه و گواهی شده، خدا پاداش دهد از جانب پیامبرش، و از سوی اسلام و اهلش از چنین صدّیقی! برترین پاداشها، شهادت می دهم تو اولین فرد ملّت بودی در اسلام، و خالص ترینشان در ایمان، و شدیدترین شان در یقین، و ترسنده ترین شان از خدا، و بزرگترین شان در قبول زحمت، و با احیتاط ترین شان نسبت به رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش باد )، و برترین شان در فضائل، و زیادترین شان در سوابق، و بلندترین شان در درجه، و شریف ترین شان در منزلت، و بزرگوارترین شان در پیشگاه او، پس نیرومند بودی هنگامی که مردم سست بودند، و ملاذم بودی راه رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش باد) را، و شهادت می دهم که تو جانشین پیامبر بودی،

خَلِیفَتَهُ حَقّاً، لَمْ تُنَازَعْ بِرَغْمِ الْمُنَافِقِینَ، وَ غَیْظِ الْکَافِرِینَ، وَ ضِغْنِ الْفَاسِقِینَ، وَ قُمْتَ بِالْأَمْرِ حِینَ فَشِلُوا، وَ نَطَقْتَ حِینَ تَتَعْتَعُوا، وَ مَضَیْتَ بِنُورِ اللّه إِذْ وَقَفُوا، فَمَنِ اتَّبَعَکَ فَقَدِ اهْتَدَی [هُدِیَ ]، کُنْتَ أَوَّلَهُمْ کَلاماً، وَ أَشَدَّهُمْ خِصَاماً، وَ أَصْوَبَهُمْ مَنْطِقا، وَ أَسَدَّهُمْ رَأْیا، وَ أَشْجَعَهُمْ قَلْبا، وَ أَکْثَرَهُمْ یَقِینا، وَ أَحْسَنَهُمْ عَمَلا، (1) وَ أَعْرَفَهُمْ بِالْأُمُورِ، كُنْتَ لِلْمُؤمِنِينَ أَباً رَحِيماً إِذْ صارُوا عَلَيْكَ عِيالاً، فَحَمَلْتَ أَثْقالَ مَا عَنْهُ ضَعُفُوا، وَ حَفِظْتَ مَا أَضاعُوا، وَ رَعَيْتَ مَا أَهْمَلُوا، وَ شَمَّرْتَ إِذْ جَبَنُوا، وَ عَلَوْتَ إِذْ هَلِعُوا، وَ صَبَرْتَ إِذْ جَزِعُوا، كُنْتَ عَلَى الْكافِرِينَ عَذاباً صَبّاً وَ غِلْظَةً وَ غَيْظاً، وَ لِلْمُؤْمِنِينَ غَيْثاً وَ خِصْباً وَ عِلْماً، لَمْ تُفْلَلْ حُجَّتُكَ، وَ لَمْ يَزِغْ قَلْبُكَ، وَ لَمْ تَضْعُفْ بَصِيرَتُكَ، وَ لَمْ تَجْبُنْ نَفْسُكَ، كُنْتَ كَالْجَبَلِ لَاتُحَرِّكُهُ الْعَواصِفُ، وَ لَا تُزِيلُهُ الْقَواصِفُ، كُنْتَ كَما قالَ رَسُولُ اللّٰهِ (2)

ص: 935


1- جانشینی بر حق، در این امر به رغم خواهش منافقان و خشم کافران، و کینه فاسقان، و تو را کشمکشی نبود، به کار حکومت قیام کردی، هنگامی که آن ها کاهلی کردند و نطق کردی، زمانی که آنان از سخن گفتن دم زدند، به نور خدا پیش رفتی، آن زمان که آن ها توقّف کردند، پس هرکه تو را پیروی کرد راه یافت، تو اول آنان بودی در سخن گفتن، و سخت ترین شان در دفاع، و درست ترین شان در گفتار، و استوارترین شان در رأی، و شجاع ترین شان در قلب، و زیادترین شان در یقین، و نیکوترین شان در عمل،
2- و آگاه ترین شان به امور، برای اهل ایمان پدری مهربان بودی، زمانی که تدبیر امورشان به دست تو افتاد پس تو به دوش کشیدی، آنچه آنان از آن ناتوان شدند، و حفظ کردی آنچه را آن ها ضایع نمودند، و رعایت کردی آنچه را آن ها فرو گذاردند، و دامن همّت به کمر زدی زمانی که ترسیدند، و برتر شدی وقتی آزمند شدند، و صبر کردی آنگاه که صبر نکردند، بر کافران عذابی ریزان بودی و شدید، و خشمگین، و برای مومنان باران رحمت و نعمت فراوان و دانش بی پایان بودی، دلیلت کند نشد، دلت منحرف نگشت، بصیرتت به ناتوانی ننشست، وجودت نترسید، مانند کوه بودی که تندبادها حرکتش ندهد، و شکننده ها از جا برش ندارد، آنچنان بودی که رسول خدا

صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ: قَوِيّاً فِي بَدَنِكَ، مُتَواضِعاً فِي نَفْسِكَ، عَظِيماً عِنْدَ اللّٰهِ، كَبِيراً فِي الْأَرْضِ، جَلِيلاً فِي السَّماءِ، لَمْ يَكُنْ لِأَحَدٍ فِيكَ مَهْمَزٌ، وَ لَا لِقائِلٍ فِيكَ مَغْمَزٌ، وَ لَا لِخَلْقٍ فِيكَ مَطْمَعٌ، وَ لَا لِأَحَدٍ عِنْدَكَ هَوادَةٌ، يُوجَدُ الضَّعِيفُ الذَّلِيلُ عِنْدَكَ قَوِيَّاً عَزِيزاً حَتَّىٰ تَأْخُذَ لَهُ بِحَقِّهِ، وَ الْقَوِيُّ الْعَزِيزُ عِنْدَكَ ضَعِيفاً [ذَلیلاً] حَتَّىٰ تَأْخُذَ مِنْهُ الْحَقَّ، الْقَرِيبُ وَ الْبَعِيدُ عِنْدَكَ فِي ذٰلِكَ سَواءٌ، شَأْنُكَ الْحَقُّ وَ الصِّدْقُ وَ الرِّفْقُ، وَ قَوْلُكَ حُكْمٌ وَ حَتْمٌ، وَ أَمْرُكَ حِلْمٌ وَ عَزْمٌ، وَ رَأْيُكَ عِلْمٌ وَ حَزْمٌ، [وَ جَزْمٌ ] اعْتَدَلَ بِكَ الدِّينُ، وَ سَهُلَ بِكَ الْعَسِيرُ، وَ أُطْفِئَتْ بِكَ النِّيرانُ، وَ قَوِيَ بِكَ الْإِيمانُ، وَ ثَبَتَ بِكَ الْإِسْلامُ، وَ هَدَّتْ مُصِيبَتُكَ الْأَنامَ، فَإِنَّا لِلّٰهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ ؛ لَعَنَ اللّٰهُ مَنْ قَتَلَكَ، وَ لَعَنَ اللّٰهُ مَنْ خالَفَكَ، وَ لَعَنَ اللّٰهُ مَنِ افْتَرىٰ عَلَيْكَ، وَ لَعَنَ اللّٰهُ مَنْ ظَلَمَكَ وَ غَصَبَكَ حَقَّكَ، وَ لَعَنَ اللّٰهُ مَنْ بَلَغَهُ ذٰلِكَ (1)

ص: 936


1- (درود خدا بر او و خاندانش باد) فرمود: قوی در بدن، فروتن پیش خود، عظیم نزد خدا، بزرگ در زمین، با عظمت در آسمان، برای احدی درباره تو جای طعنه زدن نبود، و برای گوینده ای در حقت زمینه عیب جویی وجود نداشت، و برای خلق نسبت به تو برای خواسته های باطلشان جای طمعی، و نه کسی را پیش تو توّقع نرمشی، ناتوان و خوار نزد تو، نیرومند و عزیز به حساب می آید، تا حقّش را به نفع او بگیری، و نیرومند و عزیز پیش تو، ناتوان و خوار شمرده می شد تا حق را از چنگ او درآوری نزدیک و دور نزد تو در این زمینه برابرند، کار تو حق و درستی و خوشرفتاری است، و گفته ات حکم و حتم، و دستورت بردباری و تصمیم، و رأیت دانش و تدبیر، دین به تو اعتدال یافت، و سختی به تو آسان شد، و آتشها به وسیله تو خاموش گشت، و ایمان به جناب تو نیرومندی یافت، و اسلام به تو پایدار شد، و مصیبتت مردم را درهم شکست، پس ما از آن خداییم و به سوی او باز می گردیم، خدا لعنت کند آن کس که تو را کشت، و آن که با تو مخالفت ورزید، و آن که به تو دروغ بست، و آن که بر تو ستم روا داشت، و حقّت را غصب کرد، و خدا لعنت کند کسی را که این خبر به او رسید

فَرَضِيَ بِهِ، إِنَّا إِلَى اللّٰهِ مِنْهُمْ بُرٰآءُ، لَعَنَ اللّٰهُ أُمَّةً خالَفَتْكَ، وَ جَحَدَتْ وِلايَتَكَ، وَ تَظاهَرَتْ عَلَيْكَ وَ قَتَلَتْكَ، وَ حادَتْ عَنْكَ وَ خَذَلَتْكَ، اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِي جَعَلَ النَّارَ مَثْواهُمْ وَ بِئْسَالْوِرْدُ الْمَوْرُودُ . أَشْهَدُ لَکَ یَا وَلِیَّ اللّه وَ وَلِیَّ رَسُولِهِ، صَلَّی اللّه عَلَیْهِ وَ آلِهِ بِالْبَلاغِ وَ الْأَدَاءِ [وَ النَّصِیحَةِ] وَ أَشْهَدُ أَنَّکَ حَبِیبُ [جَنْبُ ] اللّه وَ بَابُهُ، وَ أَنَّکَ جَنْبُ [حَبِیبُ ] اللّٰهِ وَ وَجْهُهُ الَّذِي مِنْهُ يُؤْتىٰ، وَ أَنَّكَ سَبِيلُ اللّٰهِ، وَ أَنَّكَ عَبْدُ اللّٰهِ، وَ أَخُو رَسُولِهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، أَتَيْتُكَ زائِراً لِعَظِيمِ حالِكَ وَ مَنْزِلَتِكَ عِنْدَ اللّٰهِ وَ عِنْدَ رَسُولِهِ، مُتَقَرِّباً إِلَى اللّٰهِ بِزِيارَتِكَ، راغِباً إِلَيْكَ فِي الشَّفاعَةِ (1) أَبْتَغِي بِشَفاعَتِكَ خَلاصَ نَفْسِي، مُتَعَوِّذاً بِكَ مِنَ النَّارِ، هارِباً مِنْ ذُنُوبِيَ الَّتِي احْتَطَبْتُها عَلَىٰ ظَهْرِي، فَزِعاً إِلَيْكَ رَجاءَ رَحْمَةِ رَبِّي، أَتَيْتُكَ أَسْتَشْفِعُ بِكَ يَا مَوْلايَ إِلَى اللّٰهِ وَ أَتَقَرَّبُ بِكَ إِلَيْهِ لِيَقْضِيَ بِكَ حَوائِجِي، فَاشْفَعْ لِي يَا أَمِيرَ (2)

ص: 937


1- و به آن خشنود شد، ما با توجّه به خدا از ایشان بیزاریم، خدا لعنت کند ملّتی را که با تو مخالفت ورزیدند، و ولایتت را انکار نمودند، و بر علیه تو به هم کمک رساندند و تو را کشتند، و از تو منحرف شده، و از یاری ات دریغ کردند، خدا را سپاس که آتش را جایگاه آنان قرار داد، و چه جایگاهی است برای واردشدگان، برایت شهادت می دهم ای ولیّ خدا، و ولیّ رسولش (درود خدا بر او و خاندانش باد) به رساندن پیام حق، و ادای وظیفه، و شهادت می دهم که تو حبیب و درگاه و همراه خدایی، و سویه ای هستی که از آن به جانب خدا می آیند، و تویی راه خدا، و تویی بنده خدا، و برادر رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش باد) به نزدت آمده ام، یارت کننده به خاطر بزرگ بودن حال و منزلتت نزد خدا، و رسولش، و به زیارتت به سوی خدا تقرّب می جویم مشتاق به سوی توام، در شفاعت،
2- به شفاعتت رهایی خویش را می طلبم، از آتش به تو پناهنده ام از گناهانم که بر پشت خود بار کرده ام گریزانم، هراسان به سوی توام، درحالی که امید به رحمت پروردگار دارم، به سوی تو آمده ام، تو را به جانب خدا به شفاعت می گیرم ای مولایم . تقرّب می جویم به وسیله تو به خدا، تا به عنایت تو حاجاتم برآورده شود، ای امیر مؤمنان مرا

الْمُؤْمِنِينَ إِلَى اللّٰهِ فَإِنِّي عَبْدُ اللّٰهِ وَ مَوْلاكَ وَ زائِرُكَ وَ لَكَ عِنْدَ اللّٰهِ الْمَقامُ الْمَعْلُومُ، وَ الْجاهُ الْعَظِيمُ، وَ الشَّأْنُ الْكَبِيرُ، وَ الشَّفاعَةُ الْمَقْبُولَةُ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ صَلِّ عَلَىٰ عَبْدِكَ وَ أَمِينِكَ الْأَوْفىٰ، وَ عُرْوَتِكَ الْوُثْقىٰ، وَ يَدِكَ الْعُلْيا، وَ كَلِمَتِكَ الْحُسْنىٰ، وَ حُجَّتِكَ عَلَى الْوَرىٰ، وَ صِدِّيقِكَ الْأَكْبَرِ، سَيِّدِ الْأَوْصِياءِ، وَ رُكْنِ الْأَوْلِياءِ، وَ عِمَادِ الْأَصْفِياءِ، أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، وَ يَعْسُوبِ الْمُتَّقِينَ، وَ قُدْوَةِ الصِّدِّيقِينَ، وَ إِمامِ الصَّالِحِينَ، (1) الْمَعْصُومِ مِنَ الزَّلَلِ، وَ الْمَفْطُومِ مِنَ الْخَلَلِ، وَ الْمُهَذَّبِ مِنَ الْعَيْبِ، وَ الْمُطَهَّرِ مِنَ الرَّيْبِ، أَخِي نَبِيِّكَ، وَ وَصِيِّ رَسُولِكَ، وَ الْبائِتِ عَلَىٰ فِرَاشِهِ، وَ الْمُوَاسِي لَهُ بِنَفْسِهِ، وَ كَاشِفِ الْكَرْبِ عَنْ وَجْهِهِ، الَّذِي جَعَلْتَهُ سَيْفاً لِنُبُوَّتِهِ، وَ مُعْجِزاً لِرِسَالَتِهِ، وَ دَلالَةً واضِحَةً لِحُجَّتِهِ، وَ حامِلاً لِرايَتِهِ، وَ وِقَايَةً لِمُهْجَتِهِ، وَ هادِياً لِأُمَّتِهِ، وَ يَداً لِبَأْسِهِ، وَ تاجاً لِرَأْسِهِ، وَ باباً (2)

ص: 938


1- به درگاه خدا شفاعت کن، من بنده خدا، و دوست و زائر تو هستم، برای تو نزد خدا مقام معلوم و منزلت و مقام بزرگ و شفاعت پذیرفته است . خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و درود فرست بر بنده و امین وفادارت، و دست آویز محکم و دوست برترت، و کلمه نیکوتر و حجّت بر بندگانت و صدّیق اکبر و سرور جانشینان و پایه اولیا و تکیه گاه برگزیدگان، امیر مومنان در پیش پرهیزکاران، و مقتدای صدّیقان، و پیشوای شایستگان،
2- آن معصوم از لغزش ها، و بریده از نقایص، و پیراسته از عیب، و پاک از شک، برادر پیامبرت، و جانشین رسولت، و خوابیده بر بسترش، و کمک دهنده به پیامبر با جانش، و برطرف کننده اندوه از چهره اش، آن که او را قرار دادی شمیشیری برای نبوّتش و معجزه ای برای رسالتش و دلالتی روشن برای حجّتش، و حمل کننده پرچمش، و نگهدارنده جانش، و راهنمایی امّتش، و قدت برای نبردش، و تاجی بر سرش و درگاهی

لِنَصْرِهِ، وَ مِفْتاحاً لِظَفَرِهِ حَتَّىٰ هَزَمَ جُنُودَ الشِّرْكِ بِأَيْدِكَ، وَ أَبادَ عَساكِرَ الْكُفْرِ بِأَمْرِكَ، وَ بَذَلَ نَفْسَهُ فِي مَرْضاتِكَ وَ مَرْضاةِ رَسُولِكَ، وَ جَعَلَها وَقْفاً عَلَىٰ طاعَتِهِ، وَ مَجِنّاً دُونَ نَكْبَتِهِ، حَتَّىٰ فاضَتْ نَفْسُهُ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ فِي كَفِّهِ وَ اسْتَلَبَ بَرْدَها (1) وَ مَسَحَهُ عَلَی وَجْهِهِ، وَ أَعَانَتْهُ مَلائِکَتُکَ عَلَی غُسْلِهِ وَ تَجْهِیزِهِ، وَ صَلَّىٰ عَلَيْهِ وَ وارىٰ شَخْصَهُ، وَ قَضىٰ دَيْنَهُ، وَ أَنْجَزَ وَعْدَهُ، وَ لَزِمَ عَهْدَهُ، وَ احْتَذىٰ مِثالَهُ، وَ حَفِظَ وَصِيَّتَهُ، وَ حِينَ وَجَدَ أَنْصاراً نَهَضَ مُسْتَقِلّاً بِأَعْباءِ الْخِلافَةِ، مُضْطَلِعاً بِأَثْقالِ الْإِمامَةِ، فَنَصَبَ رايَةَ الْهُدَىٰ فِي عِبَادِكَ، وَ نَشَرَ ثَوْبَ الْأَمْنِ فِي بِلادِكَ، وَ بَسَطَ الْعَدْلَ فِي بَرِيَّتِكَ، وَ حَكَمَ بِكِتَابِكَ فِي خَلِيقَتِكَ، وَ أَقامَ الْحُدُودَ، وَ قَمَعَ الْجُحُودَ، وَ قَوَّمَ الزَّيْغَ، وَ سَكَّنَ الْغَمْرَةَ، وَ أَبادَ الْفَتْرَةَ، وَ سَدَّ الْفُرْجَةَ، وَ قَتَلَ النَّاكِثَةَ وَ الْقاسِطَةَ وَ الْمارِقَةَ، وَ لَمْ یَزَلْ عَلَی مِنْهَاجِ رَسُولِ اللّه، (2)

ص: 939


1- برای یاری اش و کلیدی برای پیروزی اش، تا سپاهیان شرک را با یاری ات شکست داد، و اردوهای کفر را به دستورت نابود ساخت و جانش را در راه خشنودی تو و رسولت بخشید، و آن را وقف بر اطاعت او، و سپری در برابر گرفتاری های پیامبر قرار داد، تا جان پیامبر (درود خدا بر او و خاندانش باد) در میان مشت او برآمد، و از خنکی آن را در ربود،
2- و بر چهره خود کشید، و فرشتگان او را بر غسل و تجهیز رسول خدا کمک کردند، آن حضرت بر پیامبر نماز خواند، و جنازه اش را در خاک گذاشت، و قرض او را ادا کرد، و به وعده اش وفا نمود، و ملازم پیمانش شد، و پا جای پایش نهاد، و وصیّتش را حفظ کرد، و زمانی که یاورانی برای خود یافت، خود به کارهای سنگین خلافت قیام کرد، درحالی که با قَدرت تمام بارهای گران امامت را به دوش کشید، پس پرچم هدایت را در میان بندگانت برافراشت، و جامه امنیّت را در کشورهایت گشود، و عدالت را در میان مخلوقاتت گستراند، در بین مردم به قرآنت حکومت کرد، و مقررّاتت را بر پا نمود، و انکار را مقهور و خوار کرد، کجی را راست نمود، و فتنه را آرام ساخت، و سستی را به نابودی کشید، و شکاف اجتماعی را بست، و پیمان شکنان و ستمکاران و خارج شدگان از دین را کشت، و همواره زندگی کرد بر راه و روش رسول خدا

صَلَّی اللّه عَلَیْهِ وَ آلِهِ، وَ وَتِيرَتِهِ، وَ لُطْفِ شاكِلَتِهِ، وَ جَمالِ سِيرَتِهِ، مُقْتَدِياً بِسُنَّتِهِ، مُتَعَلِّقاً بِهِمَّتِهِ، مُباشِراً لِطَرِيقَتِهِ، وَ أَمْثِلَتُهُ نَصْبُ عَيْنَيْهِ يَحْمِلُ عِبَادَكَ عَلَيْها وَ يَدْعُوهُمْ إِلَيْها إِلىٰ أَنْ خُضِبَتْ شَيْبَتُهُ مِنْ دَمِ رَأْسِهِ . اَللّٰهُمَّ فَكَما لَمْ يُؤْثِرْ فِي طاعَتِكَ شَكّاً عَلَىٰ يَقِينٍ، وَ لَمْ يُشْرِكْ بِكَ طَرْفَةَ عَيْنٍ صَلِّ عَلَيْهِ صَلاةً زاكِيَةً نامِيَةً يَلْحَقُ بِهَا دَرَجَةَ النُّبُوَّةِ فِي جَنَّتِكَ، وَ بَلِّغْهُ مِنَّا تَحِيَّةً وَ سَلاماً، وَ آتِنا مِنْ لَدُنْكَ فِي مُوَالاتِهِ فَضْلاً وَ إِحْساناً وَ مَغْفِرَةً وَ رِضْواناً، إِنَّكَ ذُو الْفَضْلِ الْجَسِيمِ، بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1)

سپس ضریح را ببوس، و طرف راست صورت خود را بر آن بگذار و پس از آن جانب چپ را، آنگاه به سوی قبله برگرد، و نماز زیارت بجای آر، و پس از نماز هرچه خواهی دعا کن، و بعد از گفتن تسبیح حضرت فاطمه زهرا (عَلَيهَا السَّلَامُ) بگو:

اللّهمَّ إِنَّکَ بَشَّرْتَنِی عَلَی لِسَانِ نَبِیِّکَ وَ رَسُولِکَ مُحَمَّدٍ (2)

ص: 940


1- (درود خدا براو و خاندانش باد) و طریق او، و نرمی خوی او، و زیبایی روش او، درحالی که به روشش اقتدا کرد، و به عزّتش آویخت، و عهده دار طریق او شد، و نمونه های عالی کارهای حضرتش را نصب العین خود قرار داد . بندگانت را به آن کارها وادار می کرد، و به آن امور دعوت می نمود، تا وقتی که محاسنش به خون سرش رنگین شد . خدایا همچنانکه او در طاعت تو شک را بر یقین ترجیح نداد، و به اندازه چشم برهم زدنی بر تو شرک نیاورد، بر او درود فرست درودی پاکیزه، روینده که به وسیله آن در بهشت به درجه نبوت برسد، و از جانب ما به او درود و سلام برسان، و عنایت کن به ما از جانبت خود، در دوستی اش فضل و احسان و مغفرت و خشنودی را، که تو دارنده فضل تنومندی، به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان .
2- خدایا تو بر زبان پیامبر و رسولت محمّد

صَلَواتُكَ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، فَقُلْتَ: «وَ بَشِّرِ الَّذِينَ آمَنُوا أَنَّ لَهُمْ قَدَمَ صِدْقٍ عِنْدَ رَبِّهِمْ» . اَللّٰهُمَّ وَ إِنِّي مُؤْمِنٌ بِجَمِيعِ أَنْبِيائِكَ وَ رُسُلِكَ صَلَواتُكَ عَلَيْهِمْ، فَلَا تَقِفْنِي بَعْدَ مَعْرِفَتِهِمْ مَوْقِفاً تَفْضَحُنِي فِيهِ عَلَىٰ رُؤُوسِ الْأَشْهادِ، بَلْ قِفْنِي مَعَهُمْ وَ تَوَفَّنِي عَلَى التَّصْدِيقِ بِهِمْ . اَللّٰهُمَّ وَ أَنْتَ خَصَصْتَهُمْ بِكَرامَتِكَ، وَ أَمَرْتَنِي بِاتِّباعِهِمْ، اَللّٰهُمَّ وَ إِنِّي عَبْدُكَ وَ زائِرُكَ مُتَقَرِّباً إِلَيْكَ بِزِيارَةِ أَخِي رَسُولِكَ وَ عَلَىٰ كُلِّ مَأْتِيٍّ وَ مَزُورٍ حَقٌّ لِمَنْ أَتاهُ وَ زارَهُ، وَ أَنْتَ خَيْرُ مَأْتِيٍّ، وَ أَكْرَمُ مَزُورٍ، فَأَسْأَلُكَ يَا اللّٰهُ يَا رَحْمٰنُ يَا رَحِيمُ يَا جَوادُ يَا ماجِدُ يَا أَحَدُ يَا صَمَدُ يَا مَنْ لَمْ يَلِدْ وَ لَمْ يُولَدْ وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُواً أَحَدٌ وَ لَمْ يَتَّخِذْ صاحِبَةً وَ لَا وَلَداً أَنْ تُصَلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَجْعَلَ تُحْفَتَكَ إِيَّايَ مِنْ زِيارَتِي أَخا رَسُولِكَ فَكاكَ رَقَبَتِي مِنَ النَّارِ، وَ أَنْ تَجْعَلَنِي مِمَّنْ يُسارِعُ فِي الْخَيْراتِ وَ يَدْعُوكَ رَغَباً وَ رَهَباً،(1)

ص: 941


1- (درود تو بر او و خاندانش) به من بشارت دادی و فرمودی: «و بشارت ده کسانی را که ایمان آوردند، که برای آنان است نزد پروردگارشان قدم راستی . خدای من به همه پیامبران و رسولانت (درود تو بر ایشان) مؤمنم، پس از معرفت به آنان در موقعیتی قرارم مده که در بر مردم رسوایم سازی، بلکه مرا با آنان قرار ده، و با تصدیق به آنان بمیران . خدایا تو آنان را مخصوص به کرامتت گرداندی، و مرا به پیروی از ایشان فرمان دادی . خدایا من بنده و زائر توام، و به تو تقرّب می جویم با زیارت برادر رسولت، و بر هر آمده ای و زیارت شده ای، برای کسی که به نزد او آمده و زیارت کرده حقیّ است، و تو بهترین دیدار شده، و بزرگوارترین زیارت شده ای، پس از تو درخواست می کنم ای خدا، ای مهربان، ای بخشنده، ای جواد، ای بزرگوار، ای یکتا، ای بی نیاز، ای کسی که نزاده و زائیده نشده، واحدی همتایش نبوده، و همسر و فرزندی برنگرفته، اینکه بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و قرار دهی تحفه ات را برایم در زیارتم نسبت به رسولت رهایی از آتش دوزخ، و قرارم دهی از آنان که به سوی خیرات می شتابند، و تو را با امید و بیم می خوانند،

وَ تَجْعَلَنِی لَکَ مِنَ الْخَاشِعِینَ . اَللّٰهُمَّ إِنَّكَ مَنَنْتَ عَلَيَّ بِزِيارَةِ مَوْلايَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طالِبٍ وَ وِلايَتِهِ وَ مَعْرِفَتِهِ فَاجْعَلْنِي مِمَّنْ يَنْصُرُهُ وَ يَنْتَصِرُ بِهِ، وَ مُنَّ عَلَيَّ بِنَصْرِكَ لِدِينِكَ . اَللّٰهُمَّ وَ اجْعَلْنِي مِنْ شِيعَتِهِ، وَ تَوَفَّنِي عَلَىٰ دِينِهِ . اَللّٰهُمَّ أَوْجِبْ لِي مِنَ الرَّحْمَةِ وَ الرِّضْوانِ وَ الْمَغْفِرَةِ وَ الْإِحْسانِ وَ الرِّزْقِ الْواسِعِ الْحَلالِ الطَّيِّبِ مَا أَنْتَ أَهْلُهُ يَا أَرْحمَ الرَّاحِمِينَ، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ . (1) مؤلف گوید: در روایت معتبر آمده حضرت خضر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روز شهادت امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) گریه کنان و استرجاع انّا للّه و انّا الیه راجعون گویان به شتاب آمد، و بر در خانه آن حضرت ایستاد، پس گفت:

رَحِمَکَ اللّه یَا أَبَا الْحَسَنِ کُنْتَ أَوَّلَ الْقَوْمِ إِسْلاماً وَ أَخْلَصَهُمْ إِیمَاناً وَ أَشَدَّهُمْ یَقِیناً وَ أَخْوَفَهُمْ للّه (2) و بسیاری از فضائل آن حضرت را نزدیک به این عباراتی که در همین زیارت است برشمرد پس اگر در این روز یعنی روز شهادت هم خوانده شود مناسب است، و اصل آن کلمات را که به

ص: 942


1- و از خشوع کنندگان برای خود مقرّرم داری . خدایا بر من منّت نهادی به زیارت مولایم علی بن ابیطالب و به ولایت و معرفتش، پس قرارم ده از کسانی که او را یاری می کنند، و از او یاری می ستانند، و بر من منّت بنه به یاری ات برای دین . خدایا مرا از شیعیانش قرار ده و بر دینش بمیران . خدایا برای من واجب گردان، از رحمت و خشنودی و مغفرت و احسان و روزی وسیع حلال پاکیزه، آنچنان که تو شایسته آنی، ای مهربان ترین مهربانان، و سپاس خدای را پروردگار جهانیان .
2- خدا رحمت کند ای ابو الحسن، تو اولین نفر ملّت در گرویدن به اسلام، و خالص ترین شان در ایمان، و سخت ترین شان در یقین و ترسنده ترین شان از خدا بودی

منزله زیارت روز شهادت است در کتاب «هدیه» ذکر کرده ایم، هرکه خواهد به آن کتاب مراجعه کند . بدان که ما پیش از این در ضمن اعمال شب مبعث کلامی از سفرنامه ابن بطوطه نقل کردیم که به این روضه شریفه «صَلَواتُ اللّه عَلی مَشرَفِها» متعلّق بود، شایسته است به آنجا رجوع شود

ص: 943

فصل پنجم: فضیلت مسجد کوفه و اعمال آن

فضیلت مسجد کوفه

آگاه باش کوفه یکی از آن چهار شهری است که حق تعالی آن را اختیار فرموده و طور سینین تفسیر به آن شده، و در روایت آمده: کوفه حرم خدا، و حرم رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) و حرم امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) است، و یک درهم صدقه در آن، به صد درهم در جای دیگر حساب می شود و دو رکعت نماز در آن به صد رکعت محاسبه می گردد .

فضیلت مسجد کوفه زیاده از آن است که ذکر شود، و در بیان شرافت آن کافی است که یکی از چهار مسجدی است که شایسته است برای درک فیوضاتشان به شتاب به سوی آن ها کوچ کردن، و یکی از محل هایی است که مسافر بین قصر و اتمام نماز در آن مخیّر است . و نماز واجب در آن برابر حجّ مقبول و معادل هزار نماز است که در جای دیگر بجا آورده شود . در روایات وارد شده: مسجد کوفه محّل نماز پیامبران است، و جایگاه نماز حضرت مهدی (عجل اللّه تعالی فرجه الشریف) خواهد شد، و در روایتی است که هزار پیامبر و

ص: 944

هزار جانشین پیامبر در آن، نماز بجا آورده اند، و از بعضی روایات استفاده می شود، که مسجد کوفه از مسجد اقصی که در بیت المقدس قرار دارد افضل است . ابن قولویه از حضرت امام باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: اگر مردم بدانند مسجد کوفه چه اندازه فضیلت دارد، هر آینه از شهرهای دور، تهیه زاد و راحله کنند، و به سوی این مسجد بیایند، و نیز فرمود: نماز واجب در آن، برابر است با حجّ مقبول، و نماز مستحب برابر است با عمره مقبوله، به بیان روایت دیگر نماز واجب و مستحبّ در آن همانند حج و عمره ای است که با رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) بجا آورده باشند . شیخ کلینی و غیر او را از مشایخ عظام روایت کرده اند، از هارون بن خارجه که امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) به من فرمود: ای هارون بین تو و مسجد کوفه چه اندازه مسافت است، یک میل می شود؟ گفتم: نه، فرمود: همه نمازهای خود را در آنجا می خوانی؟ گفتم نه، فرمود: اگر من نزدیک آن مسجد بودم امید داشتم از من یک نماز در آن فوت نمی شد، هیچ می دانی که فضیلت آن مکان چیست؟ نبوده بنده صالحی و نه پیامبری مگر آنکه در مسجد کوفه نماز گذارده، حتی در شبی که رسول خدا را به معراج می بردند، جبرئیل به آن حضرت عرضه داشت می دانی

ص: 945

کجایی؟ اکنون در برابر مسجد کوفه ای، فرمود: از پروردگارم اجازه بخواه تا در آن مسجد بروم و دو رکعت نماز بگذارم، جبرئیل از حضرت حق اذن خواست، حق تعالی مرحمت فرمود، پس آن حضرت را فرود آورد و در آن دو رکعت نماز گذارد، بدرستی که جانب راست آن باغی است از باغهای بهشت و وسط آن باغی از باغهای بهشت و پشت آن باغی از باغهای بهشت، همانا نماز واجب در ان برابر است با هزار نماز، و نماز مستحب در ان برابر است با پانصد نماز، و نشستن در ان، بدون تلاوت قرآن و ذکر، عبادت است و اگر مردم بدانند چه اندازه فضیلت در آن است به جانب آن بیایند گرچه به روش کودکان، خود را به زمین کشند و در روایت دیگر آمده: نماز واجب در ان برابر حج است، و نماز مستحبّ به اندازه عمره در ذیل زیارت هفتم حضرت امیر (عَلَيهِ السَّلَامُ) اشاره فضیلت این مسجد شریف گذشت، [صفحه 887] و از پاره ای روایات معلوم می شود که جانب راست این مسجد از جانب چپ آن افضل است .

ص: 946

اعمال مسجد کوفه

اعمال مسجد کوفه: به صورتی که در کتاب «مصباح الزائر» و غیر آن می باشد، آن است که چون وارد کوفه شدی بگو:

بِسْمِ اللّٰهِ، وَ بِاللّٰهِ، وَ فِي سَبِيلِ اللّٰهِ، وَ عَلَىٰ مِلَّةِ رَسُولِ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، اَللّٰهُمَّ أَنْزِلْنِي مُنْزَلاً مُبارَكاً وَ أَنْتَ خَيْرُ الْمُنْزِلِينَ . (1) پس به سوی مسجد کوفه روانه شو، و در حال رفتن بگو: اللّه أَکْبَر، وَ لا إِلَهَ إِلا اللّه، وَ الْحَمْدُ للّه، وَ سُبْحَانَ اللّه . (2) چون به در مسجد وارد شوی، نزد در بایست و بگو: اَلسَّلامُ عَلَىٰ سَيِّدِنا رَسُولِ اللّٰهِ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللّٰهِ وَ آلِهِ الطَّاهِرِينَ، اَلسَّلامُ عَلَىٰ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طالِبٍ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ، وَ عَلَىٰ مَجالِسِهِ وَ مَشاهِدِهِ وَ مَقامِ حِكْمَتِهِ وَ آثارِ آبائِهِ آدَمَ وَ نُوحٍ وَ إِبْراهِيمَ وَ إِسْماعِيلَ وَ تِبْيانِ بَيِّناتِهِ، اَلسَّلامُ عَلَى الْإِمامِ الْحَكِيمِ الْعَدْلِ الصِّدِّيقِ الْأَكْبَرِ الْفارُوقِ بِالْقِسْطِ (3)

ص: 947


1- به نام خدا و به خدا، و در راه خدا، و بر آیین رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش باد) خدایا فررود آر مرا فرود آمدنی با برکت، که تو بهترین فرود آورندگانی .
2- خدا بزرگتر است و معبودی جز خدا نیست، و سپاس خدای را، و منزّه است خدا .
3- سلام بر سرور ما رسول خدا، محمّد بن عبد الّه، و خاندان طاهرینش سلام و رحمت و برکات خدا بر امیر مؤمنان علی بن ابیطالب، و بر مجالس و جایگاه حضور، و مقام حکمتش، و آثار پدرانش آدم و نوح و ابراهیم و اسماعیل و بیان دلایلش، سلام بر امام حکیم، دادگر، صدّیق اکبر، جداکننده به داد

الَّذِي فَرَّقَ اللّٰهُ بِهِ بَيْنَ الْحَقِّ وَ الْباطِلِ، وَ الْكُفْرِ وَ الْإِيمانِ، وَ الشِّرْكِ وَ التَّوْحِيدِ، لِيَهْلِكَ مَنْ هَلَكَ عَنْ بَيِّنَةٍ، وَ يَحْيىٰ مَنْ حَيَّ عَنْ بَيِّنَةٍ ؛ وَ یَحْیَا مَنْ حَیَّ عَنْ بَیِّنَةٍ أَشْهَدُ أَنَّکَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ، وَ خَاصَّةُ نَفْسِ الْمُنْتَجَبِینَ، وَ زَیْنُ الصِّدِّیقِینَ، وَ صَابِرُ الْمُمْتَحَنِینَ، وَ أَنَّکَ حَکَمُ اللّه فِی أَرْضِهِ، وَ قَاضِی أَمْرِهِ وَ بَابُ حِکْمَتِهِ، (1)وَعاقِدُ عَهْدِهِ، وَ النَّاطِقُ بِوَعْدِهِ، وَ الْحَبْلُ الْمَوْصُولُ بَيْنَهُ وَ بَيْنَ عِبادِهِ، وَ كَهْفُ النَّجاةِ، وَ مِنْهاجُ التُّقىٰ، وَ الدَّرَجَةُ الْعُلْيا، وَ مُهَيْمِنُ الْقاضِي الْأَعْلىٰ، يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ، بِكَ أَتَقَرَّبُ إِلَى اللّٰهِ زُلْفىٰ، أَنْتَ وَلِيِّي وَ سَيِّدِي وَ وَسِيلَتِي فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ . (2)پس وارد مسجد می شوی . مؤلّف گوید: بهتر آن است از دری که در عقب مسجد است، و مشهور به باب الفیل است وارد شوی، آنگاه می گویی: اللّه أَکْبَرُ اللّه أَکْبَرُ اللّه أَکْبَرُ، هَذَا مَقَامُ الْعَائِذِ بِاللّه، وَ بِمُحَمَّدٍ حَبِیبِ اللّه، صَلَّی اللّه عَلَیْهِ وَ آلِهِ، وَ بِوِلایَةِ (3)

ص: 948


1- که خدا به وسیله او میان حق و باطل، و کفر و ایمان و شرک و تَوحید را جدا کرد، تا هر که هلاک گردد از روی دلیل هلاک شود، و هرکه زنده ماند از روی دلیل زنده ماند، شهادت می دهم که تویی امیر مؤمنان و خاصّه جان برگزیدگان، و زیور صدّیقان، و بردبار امتحان شدگان، و داور خدا بر روی زمین، و اداکننده امر او، و درگاه حکمتش،
2- و گره زننده پیمانش، و گویای به وعده اش، و رشته وصل شده بین او بندگانش، و پناهگاه نجات، و راه تقوی، و درجه برتر، و گواه داور عالی تر، ای امیر مؤمنان، به وسیله تو تقرّب به خدا می جویم، تقرّب کامل، تو ولیّ و آقا و وسیله من در دنیا و آخرتی .
3- خدا بزرگتر است، خدا بزرگتر است، خدا بزرگتر است، این است جایگاه پناهنده به خدا، و به محمّد حبیب خدا (درود خدا بر او و خاندانش باد) و به ولایت

أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْأَئِمَّةِ الْمَهْدِيِّينَ الصَّادِقِينَ النَّاطِقِينَ الرَّاشِدِينَ الَّذِينَ أَذْهَبَ اللّٰهُ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وَ طَهَّرَهُمْ تَطْهِيراً، رَضِيتُ بِهِمْ أَئِمَّةً وَ هُداةً وَ مَوالِيَّ، سَلَّمْتُ لِأَمْرِ اللّٰهِ، لَاأُشْرِكُ بِهِ شَيْئاً، وَ لَا أَتَّخِذُ مَعَ اللّٰهِ وَلِيّاً، كَذَبَ الْعادِلُونَ بِاللّٰهِ وَ ضَلُّوا ضَلالاً بَعِيداً، حَسْبِيَ اللّٰهُ وَ أَوْلِياءُ اللّٰهِ، أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ وَحْدَهُ لَاشَرِيكَ لَهُ، وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، وَ أَنَّ عَلِيَّاً وَ الْأَئِمَّةَ الْمَهْدِيِّينَ مِنْ ذُرِّيَّتِهِ عَلَيْهِمُ السَّلامُ أَوْلِيائِي وَ حُجَّةُ اللّٰهِ عَلَىٰ خَلْقِهِ . (1)

سپس به جانب ستون چهارم، که در جنب باب انماط، و برابر ستون پنجم است برو، و آن ستون حضرت ابراهیم (عَلَيهِ السَّلَامُ) است، پس چهار رکعت نماز بجای آر، دو رکعت ان را با (حَمد) و (تَوحید) و دو رکعت دیگر را با (حَمد) و سوره (قَدر )، چون از نماز فارغ شدی، تسبیح حضرت زهرا (عَلَيهَا السَّلَامُ) را بگو و بخوان:

ص: 949


1- امیر مؤمنان و امامان آن ره یافتگان و صادقان و سخنوران و راشدان، آنان که خدا پلیدی را از ایشان دور کرد و پاکشان ساخت پاک ساختنی مخصوص، به آنان به عنوان امامان و هادیان و سرپرستان راضی شدم، تسلیم امر خدا گشتم به او شرک نیاورم چیزی، و همراه او سرپرستی نگیرم، شریک قراردهندگان برای خدا دروغ گفتند، و گمراه شدند گمراهی بس دور، کافی است مرا خدا و اولیای خدا، شهادت می دهم که معبودی جز خدا نیست، یگانه است، و برای او شریکی نیست، و شهادت می دهم که محمّد بنده و رسول اوست، و اینکه علی و امامان ره یافته از نسلش (درود خدا بر آنان باد) سرپرستان منند، و حجّتهای خدا بر بندگانش .

اَلسَّلامُ عَلَىٰ عِبادِ اللّٰهِ الصَّالِحِينَ الرَّاشِدِينَ الَّذِينَ أَذْهَبَ اللّٰهُ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وَ طَهَّرَهُمْ تَطْهِيراً، وَ جَعَلَهُمْ أَنْبِياءَ مُرْسَلِينَ، وَ حُجَّةً عَلَى الْخَلْقِ أَجْمَعِينَ، وَ سَلامٌ عَلَى الْمُرْسَلِينَ، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ الْعالَمِينَ، ذٰلِكَ تَقْدِيرُ الْعَزِيزِ الْعَلِيمِ . (1) و هفت مرتبه بگو:سَلامٌ عَلَی نُوحٍ فِی الْعَالَمِینَ . (2)

پس بگو:نَحْنُ عَلَی وَصِیَّتِکَ یَا وَلِیَّ الْمُؤْمِنِینَ، الَّتِی أَوْصَیْتَ بِهَا ذُرِّیَّتَکَ مِنَ الْمُرْسَلِینَ وَ الصِّدِّیقِینَ (وَ الصَّادِقِینَ)، وَ نَحْنُ مِنْ شِیعَتِکَ وَ شِیعَةِ نَبِیِّنَا مُحَمَّدٍ، صَلَّی اللّه عَلَیْهِ وَ آلِهِ، وَ عَلَیْکَ وَ عَلَی جَمِیعِ الْمُرْسَلِینَ، وَ الْأَنْبِیَاءِ وَ الصَّادِقِینَ (وَ الصَّادِقِینَ)، و نَحْنُ عَلَىٰ مِلَّةِ إِبْراهِيمَ، وَ دِينِ مُحَمَّدٍ النَّبِيِّ الْأُمِّيِّ، وَ الْأَئِمَّةِ الْمَهْدِيِّينَ، وَ وِلايَةِ مَوْلانا عَلِيٍّ أَمِيرِالْمُؤْمِنِينَ . اَلسَّلامُ عَلَیٰ الْبَشِيرِ النَّذِيرِ صَلَواتُ اللّٰهِ عَلَيْهِ وَ رَحْمَتُهُ وَ رِضْوانُهُ وَ بَرَكاتُهُ، وَ عَلَىٰ وَصِيِّهِ وَ خَلِيفَتِهِ الشَّاهِدِ لِلّٰهِ مِنْ بَعْدِهِ عَلَىٰ خَلْقِهِ عَلِيٍّ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، (3)

ص: 950


1- سلام بر بندگان شایسته راه یافته خدا، آنان که خدا پلیدی را از ایشان پرده، و پاکشان ساخته پاک کردنی خاص و قرارشان داده پیامبرانی مرسل، و حجّت بر همه بندگان، سلام بر رسولان، و سپاس خدای را پروردگار جهانیان، این است اندازه بخشی عزیز علیم .
2- سلام بر نوح در جهانیان .
3- ما تعهّد به وصیّت توییم ای سرپرست مؤمنان ای نوح که ذریّه ات را به آن وصیّت کردی، از رسولان و صدّیقان، و ما از شیعیان تو و شیعیان پیامبرمان محمّدیم، درود خدا بر او و بر خاندانش، و بر همه رسولان و پیامبران و صادقان، و ما بر آیین ابراهیم، و دین محمّد امیّ، و امامان ره یافته، و ولایت مولایمان علی امیر مؤمنان . سلام بر مژده دهنده و بیم ده، درودها و رحمت و رضوان و برکات خدا بر او، و بر وصی و جانشینش، آن شاهد برای خدا پس از او بر بندگانش علی امیر مؤمنان،

الصِّدِّيقِ الْأَكْبَرِ، وَ الْفارُوقِ الْمُبِينِ الَّذِي أَخَذْتَ بَيْعَتَهُ (أُخِذْتَ بَيْعَتُهُ) عَلَى الْعالَمِينَ، رَضِيتُ بِهِمْ أَوْلِياءَ وَ مَوالِيَّ وَ حُكَّاماً فِي نَفْسِي وَ وُلْدِي وَ أَهْلِي وَ مالِي وَ قِسْمِي، وَ حِلِّي وَ إِحْرامِي، وَ إِسْلامِي وَ دِينِي، وَ دُنْیَایَ وَ آخِرَتِی وَ مَحْیَایَ وَ مَمَاتِیأَنْتُمُ الْأَئِمَّةُ فِي الْكِتابِ، وَ فَصْلُ الْمَقامِ، وَ فَصْلُ الْخِطابِ، وَ أَعْيُنُ الْحَيِّ الَّذِي لَا يَنامُ، وَ أَنْتُمْ حُكَماءُ اللّٰهِ، وَ بِكُمْ حَكَمَ اللّٰهُ، وَ بِكُمْ عُرِفَ حَقُّ اللّٰهِ، لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللّٰهِ، أَنْتُمْ نُورُ اللّٰهِ مِنْ بَيْنِ أَيْدِينا وَ مِنْ خَلْفِنا، أَنْتُمْ سُنَّةُ اللّٰهِ الَّتِي بِها سَبَقَ الْقَضاءُ، يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ أَنَا لَكُمْ مُسَلِّمٌ تَسْلِيماً لَاأُشْرِكُ بِاللّٰهِ شَيْئاً، وَ لَا أَتَّخِذُ مِنْ دُونِهِ وَلِيّاً، اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِي هَدانِي بِكُمْ وَ مَا كُنْتُ لِأَهْتَدِيَ لَوْلا أَنْ هَدَانِيَ اللّٰهُ، اللّٰهُ أَكْبَرُ، اللّٰهُ أَكْبَرُ، اللّٰهُ أَكْبَرُ، اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ عَلَىٰ مَا هَدَانا . (1)

ص: 951


1- صدّیق اکبر، و تمیزدهنده روشن آنکه بیعتش را بر جهانیان گرفتی، به آنان خشنودم از جهت سرپرستی و سروری و حکمرانی در جانم و فرزندانم و خاندانم و مالم و نصیبم و آزادی و محدودیتم و اسلام و دینم و دنیا و آخرتم، و حیات و مرگم، شمایید امامان در کتاب خدا، و فیصله دهنده هر مقام و جداکننده بین حق و باطل، و دیدگان آن زنده ای که نمی خوابد، شمایید حکیمان الهی، و به وسیله شما خدا حکم کرد و حق خدا به توسط شما شناخته شد، معبودی جز خدا نیست، محمّد رسول خداست، شما نور خدایید از پیش رو و پشت سر ما، شما آیین خدایید که حکم قطعی بر آن پیشی گرفت، ای امیر مؤمنان من تسلیم شمایم، تسلیمی که چیزی را شریک خدا نسازم، و جز او سرپرستی نگیرم، سپاس خدای را که به وسیله شما مرا هدایت کرد، درحالی که من هدایت نمی یافتم، اگر خدا هدایتم نمی کرد، خدا بزرگتر است، خدا بزرگتر است . خدا بزرگتر است، سپاس خدای را برای آنکه ما را هدایت کرد .
اعمال دکّة القضاء و بیت الطَّشت

اعمال دکّة القضاء و بیت الطشت: بدان که «دکّة القضا» دکّانچه ای در مسجد کوفه بوده که امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) روی آن می نشستند و قضاوت می کردند و در آن محّل ستون کوتاهی وجود داشت که بر آن آیه کریمه «إِنَّ اللّه يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسَانِ» نوشته شده بود . و بیت الطشت همان جایی است که معجزه امیر مؤمنان در حق آن دختر ظاهر شد، دختر بی شوهری که بر اثر نشستن میان آب، زالویی در شکمش وارد شد، و اندک اندک از مکیدن خون بزرگ، و شکم دختر را بمانند شکم زن حامله کرد، برادران دختر به او گمان فرزنددار شدن از راه نامشروع بردند و درصدد کشتن او برآمدند، برای قضاوت این مشکل نزد امیر مؤمنان آمدند، حضرت دستور داد در طرفی از مسجد پرده کشیدند و آن دختر را پشت پرده نشاندند، سپس قابله کوفه را دستور داد، آن دختر را معاینه کند، زن قابله پس از معاینه عرضه داشت، یا امیر المؤمنین این دختر آبستن است و فرزندی در رحم دارد، حضرت دستور داد طشتی پر از لجن آوردند و دختر را به روی آن قرار دادند، زالو وقتی بوی لجن شنید از شکم دختر بیرون آمد . در بعضی از روایات است که حضرت دست دراز کرد و از کوههای شام قطعه برفی

ص: 952

حاضر نمود و در آن طشت نهادند تا زالو از شکم دختر بیرون آمد . بدان که مشهور در ترتیب اعمال مسجد آن است که پس از اعمال ستون چهارم به وسط مسجد می روند و اعمال آنجا را بجا می آورند و اعمال دکّة القضاء و بیت الطشت را در پایان همه اعمال پس از فراغت از دکّه امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) به جا می آورند . امّا این فقیر به همان ترتیبی که سیّد ابن طاووس در کتاب «مصباح الزائر» و علاّمه مجلسی در «بحار» و شیخ خضر در کتاب «مزار» نقل کرده اند ذکر می کنم . اگر کسی بخواهد بترتیب مشهور عمل نماید، اعمال دکّة القضا و بیت الطشت را بعد از اعمال ستون چهارم بجا نیاورد و بگذارد در آخر بعد از اعمال دکة الصادق بجا آورد، در هر صورت بسوی دکّة القضا برو، و در آن محّل دو رکعت نماز، به حَمد و هر سوره که خواهی بخوان، چون فارغ شدی، تسبیح حضرت زهرا (عَلَيهَا السَّلَامُ) را بجای آور و بگو:

یَا مَالِکِی وَ مُمَلِّکِی، وَ مُتَغَمِّدِی (مُعْتَمَدِی) بِالنِّعَمِ الْجِسامِ مِنْ غَيْرِ اسْتِحْقاقٍ، وَجْهِي خاضِعٌ لِمَا تَعْلُوهُ الْأَقْدامُ لِجَلالِ وَجْهِكَ الْكَرِيمِ لَاتَجْعَلْ هٰذِهِ الشِّدَّةَ وَ لَا هٰذِهِ الْمِحْنَةَ مُتَّصِلَةً بِاسْتِيصالِ الشَّأْفَةِ، وَ امْنَحْنِي مِنْ فَضْلِكَ مَا لَمْ تَمْنَحْ بِهِ (1)

ص: 953


1- ای مالک و مالک کننده ام، و پوشاننده ام به نعمت های عظیم بدون داشتن شایستگی، رویم فروتن است برای آنچه قدمها بالای آن قرار می گیرد، برای عظمت ذات بزرگوارت، این سختی و نه این محنت را متّصل به هلاکت قرار مده، از فضلت به من ببخش، چیزی که

أَحَداً مِنْ غَيْرِ مَسْأَلَةٍ، أنْتَ الْقَدِيمُ الْأَوَّلُ الَّذِي لَمْ تَزَلْ وَ لَا تَزالُ صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لِي وَ ارْحَمْنِي، وَ زَكِّ عَمَلِي، وَ بارِكْ لِي فِي أَجَلِي، وَ اجْعَلْنِي مِنْ عُتَقائِكَ وَ طُلَقائِكَ مِنَ النَّارِ، بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1) اعمال بیت الطشت: این محّل متصّل به دکّة القضا است . در این جایگاه دو رکعت نماز بخوان و پس از سلام و تسبیح حضرت (عَلَيهَا السَّلَامُ) بگو:

اَللّٰهُمَّ إِنِّي ذَخَرْتُ تَوْحِيدِي إِيَّاكَ، وَ مَعْرِفَتِي بِكَ، وَ إِخْلاصِي لَكَ، وَ إِقْرارِي بِرُبُوبِيَّتِكَ، وَ ذَخَرْتُ وِلايَةَ مَنْ أَنْعَمْتَ عَلَيَّ بِمَعْرِفَتِهِمْ مِنْ بَرِيَّتِكَ مُحَمَّدٍ وَ عِتْرَتِهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِمْ لِيَوْمِ فَزَعِي إِلَيْكَ عاجِلاً وآجِلاً، وَ قَدْ فَزِعْتُ إِلَيْكَ وَ إِلَيْهِمْ يَا مَوْلايَ فِي هٰذَا الْيَوْمِ وَ فِي مَوْقِفِي هٰذَا وَ سَأَلْتُكَ مَادَّتِي [مَا زَکَا ]مِنْ نِعْمَتِكَ وَ إِزاحَةَ مَا أَخْشاهُ مِنْ نِقْمَتِكَ، (2)

ص: 954


1- بدون درخواست به کسی نبخشیدی، تویی، دیرین اوّل که همواره بوده ای، و خواهی بود، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مرا بیامرز و به من رحم کن، عملم را پاک نما، و در عمرم برکت ده، و مرا از آزادشدگان و رها شدگان از آتش قرار ده، به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان .
2- خدایا من یکتاپرستی ام و معرفتم و اخلاصم نسبت به تو و اقرارم به ربوبیّت را ذخیره کنم، و نیز ولایت کسانی که به خاطر معرفتشان از میان مخلوقات به من نعمت دادی اندوخته قرار دادم، و آن ولایت محمّد و عترت او (درود خدا بر او و خاندانش باد) است، برای روز پناهندگی ام به تو در دنیا و آخرت، و اکنون به تو به آنان ای مولایم در این روز و در این موقعیتم پناه آورده ام، و از تو درخواستم تداوم نعمتت را بر خودم، و از بین بردن آنچه می ترسم از آن از کیفرت،

وَالْبَرَكَةَ فِيما رَزَقْتَنِيهِ، وَ تَحْصِينَ صَدْرِي مِنْ كُلِّ هَمٍّ وَ جائِحَةٍ وَ مَعْصِيَةٍ فِي دِينِي وَ دُنْيايَ وَ آخِرَتِي، يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1)

روایت شده است که امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) در بیت الطشت دو رکعت نماز بجا آوردند .

انجام نماز و دعا در وسط مسجد

انجام نماز و دعا در وسط مسجد: دو رکعت نماز در وسط مسجد بجا می آوری در رکعت او (حَمد) و (تَوحید) و در رکعت دوم (حَمد) و (کافِرون) می خوانی پس از سلام و تسبیح حضرت زهرا (عَلَيهَا السَّلَامُ) بگو:

اَللّٰهُمَّ أَنْتَ السَّلامُ، وَ مِنْكَ السَّلامُ، وَ إِلَيْكَ يَعُودُ السَّلامُ، وَ دارُكَ دارُ السَّلامِ، حَيِّنا رَبَّنا مِنْكَ بِالسَّلامِ . اَللّٰهُمَّ إِنِّي صَلَّيْتُ هٰذِهِ الصَّلاةَ ابْتِغاءَ رَحْمَتِكَ وَ رِضْوانِكَ وَ مَغْفِرَتِكَ وَ تَعْظِيماً لِمَسْجِدِكَ . اَللّٰهُمَّ فَصَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ارْفَعْها فِي عِلِّيِّينَ وَ تَقَبَّلْها مِنِّي يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (2)

ص: 955


1- و برکت در انچه نصیبم فرمود، و نگهداشتن سینه ام از هر نگرانی و سختی شدید، و گناهی در دین و دنیا و آخرتم، ای مهربان ترین مهربانان .
2- خدایا تویی سلام و از توست سلام و به تو برمی گردد سلام و خانه توست خانه سلام، پروردگارا تحیّت ده ما را از جانب خود به سلام . خدایا من این نماز را تنها برای طلب رحمت و رضوان و آمرزشت و بخاطر مسجدت خواندم . خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و این نماز را در محل بلند بهشت بالا ببر، و از من بپذیر، ای مهربان ترین مهربانان .

مؤلف گوید: این مقام را که دکّة المعراج گفته اند و ظاهرا به ملاحظه آن است که در شب معراج رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) از خدا اذن طلبید و در این محلّ فرود آمد و دو رکعت نماز خواند، البته در اول فصل به روایت آن اشاره شد .

اعمال ستون هفتم

اعمال ستون هفتم: این محّل مقامی است که حق تعالی در آن، توفیق توبه و بازگشت به آدم را عنایت فرمود، پس به جانب آن برو و پیش آن رو به قبله بایست و بگو:

بِسْمِ اللّٰهِ، وَ بِاللّٰهِ، وَ عَلَىٰ مِلَّةِ رَسُولِ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، وَ لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ، مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ أَبِينا آدَمَ وَ أُمِّنا حَوَّاءَ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ هابِيلَ الْمَقْتُولِ ظُلْماً وَ عُدْواناً عَلَىٰ مَواهِبِ اللّٰهِ وَ رِضْوانِهِ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ شَيْثَ صَفْوَةِ اللّٰهِ الْمُخْتارِ الْأَمِينِ وَ عَلَى الصَّفْوَةِ الصَّادِقِينَ مِنْ ذُرِّيَّتِهِ الطَّيِّبِينَ أَوَّلِهِمْ وَ آخِرِهِمْ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ إِبْراهِيمَ وَ إِسْماعِيلَ وَ إِسْحاقَ وَ يَعْقُوبَ وَ عَلَىٰ ذُرِّيَّتِهِمُ الْمُخْتارِينَ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ مُوسىٰ كَلِيمِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ عِيسىٰ رُوحِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللّٰهِ خاتَمِ (1)

ص: 956


1- به نام خدا و قسم بخدا و بر آیین رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش باد )، و معبودی جز خدا نیست، محمّد رسول خداست، سلام بر پدرمان آدم و مادرمان حوا، و سلام بر هابیل، کشته شده ستم و دشمنی از روی حسادت قابیل بر موهبت های خدا و خشنودیش نسبت به هابیل، سلام بر شیث برگزیده خدا، آن انتخاب شده امین و برگزیده صادقان از نسل پاکش، آغاز و انجام شان . سلام بر ابراهیم و اسماعیل، و اسحاق و یعقوب و بر نسل انتخاب شده آنان . سلام بر موسی هم سخن خدا، سلام بر عیسی روح خدا، سلام بر محمّد بن عبد اللّه خاتم

النَّبِيِّينَ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَ ذُرِّيَّتِهِ الطَّيِّبِينَ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ فِي الْأَوَّلِينَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ فِي الْآخِرينِ، السَّلامُ عَلىٰ فاطِمَةَ الزَّهْراءِ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ الْأَئِمَّةِ الْهادِينَ شُهَداءِ اللّٰهِ عَلَىٰ خَلْقِهِ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ الرَّقِيبِ الشَّاهِدِ عَلَى الْأُمَمِ لِلّٰهِ رَبِّ الْعالَمِينَ . (1) سپس نزد این ستون چهار رکعت نماز می خوانی، در رکعت اول (حَمد) و (قَدر) و در بکعت دوم (حَمد) و (تَوحید) بخوان و در رکعت سوم و چهارم هم به همین ترتیب عمل کن، پس از فراغت از چهار رکعت و تسبیح حضرت زهرا (عَلَيهَا السَّلَامُ) بگو: اَللّٰهُمَّ إِنْ كُنْتُ قَدْ عَصَيْتُكَ، فَإِنِّي قَدْ أَطَعْتُكَ فِي الْإِيمانِ مِنِّي بِكَ مَنّاً مِنْكَ عَلَيَّ، لَامَنّاً مِنِّي عَلَيْكَ، وَ أَطَعْتُكَ فِي أَحَبِّ الْأَشْيَاءِ لَكَ (إِلَیْکَ )، لَمْ أَتَّخِذْ لَكَ وَلَداً، وَ لَمْ أَدْعُ لَكَ شَرِيكاً، وَ قَدْ عَصَيْتُكَ فِي أَشْياءَ كَثِيرَةٍ عَلَىٰ غَيْرِ وَجْهِ الْمُكابَرَةِ لَكَ، (2)

ص: 957


1- الانبیاء، سلام بر امیر مومنان و نسل پاکش، و رحمت و برکات خدا بر او باد، سلام بر شما در پیشینیان، سلام بر شما در پسینیان، سلام بر فاطمه زهرا، سلام بر امامان هدایت کننده، گواهان خدا بر بندگانش، سلام بر دیده بان و گواه بر امّتها برای خدا پروردگار جهانیان .
2- خدایا اگر کسی بوده ام که تو را معصیت کردم، در مقابل اطاعتت کردم در ایمانم به تو، از باب مّنتی که از سوی تو بر من است نه منّتی که از من بر توست، و اطاعتت کردم در محبوب ترین چیزها پیش تو، و آن اینکه مانند بی خردان فرزندی برای تو نگرفتم، و شریکی برایت نخواندم، البته در بسیاری از امور معصیت تو را مرتکب شدم نه از روی عناد و دشمنی

وَ لا الْخُرُوجِ عَنْ (مِنْ) عُبُودِيَّتِكَ، وَ لَا الْجُحُودِ لِرُبُوبِيَّتِكَ، وَ لَكِنِ اتَّبَعْتُ هَوايَ وَ أَزَلَّنِي الشَّيْطانُ بَعْدَ الْحُجَّةِ عَلَيَّ وَ الْبَيانِ، فَإِنْ تُعَذِّبْنِي فَبِذُنُوبِي غَيْرَ ظالِمٍ لِي، وَ إِنْ تَعْفُ عَنِّي وَ تَرْحَمْنِي فَبِجُودِكَ وَ كَرَمِكَ يَا كَرِيمُ . اَللّٰهُمَّ إِنَّ ذُنُوبِي لَمْ يَبْقَ لَها إِلّا رَجاءُ عَفْوِكَ وَ قَدْ قَدَّمْتُ آلَةَ الْحِرْمانِ، فَأَنَا أَسْأَلُكَ اللّهمَّ مَا لَا أَسْتَوْجِبُهُ، وَ أَطْلُبُ مِنْكَ مَا لَاأَسْتَحِقُّهُ . اَللّٰهُمَّ إِنْ تُعَذِّبْنِي فَبِذُنُوبِي وَ لَمْ تَظْلِمْنِي شَيْئاً، وَ إِنْ تَغْفِرْ لِي فَخَيْرُ راحِمٍ أَنْتَ يَا سَيِّدِي ؛ (1) اَللّٰهُمَّ أَنْتَ أَنْتَ وَ أَنَا أَنَا، أَنْتَ الْعَوَّادُ بِالْمَغْفِرَةِ، وَ أَنَا الْعَوَّادُ بِالذُّنُوبِ، وَ أَنْتَ الْمُتَفَضِّلُ بِالْحِلْمِ، وَ أَنَا الْعَوَّادُ بِالْجَهْلِ . اَللّٰهُمَّ فَإِنِّي أَسْأَلُكَ يَا كَنْزَ الضُّعَفاءِ، يَا عَظِيمَ الرَّجاءِ، يَا مُنْقِذَ الْغَرْقىٰ، يَا مُنْجِيَ الْهَلْكىٰ، يَا مُمِيتَ الْأَحْياءِ، يَا مُحْيِيَ الْمَوْتىٰ، أَنْتَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ، أَنْتَ الَّذِي سَجَدَ لَكَ شُعاعُ الشَّمْسِ، وَ دَوِيُّ الْماءِ، (2)

ص: 958


1- ، و نه از باب بیرون رفتن از عرضه بندگی ات، و نه از جهت انکار مقام ربوبیّتت، بلکه هوای نفسم را پیروی کردم و شیطان مرا لغزاند، آن هم بعد از حجّت و بیان تو بر من، پس اگر عذابم کنی، به خاطر گناهانم می باشد، و در این عذاب ستمکار به من نیستی و اگر از من گذشت کنی و ترحّم فرمایی تنها از روی جود و کرم توست ای کریم، خدایا برای گناهانم نمانده، مگر امید عفوت، و اینک تقدیم می کنم ابزار محرومیت را که تهیدستی و نیاز من است، پس از تو خواستارم چیزی را که سزاوار آن نیستم، و از تو می طلبم آنچه را که مستحقّش نمی باشم . خدایا اگر عذابم کنی به گناهانم عذاب کردی، و هیچ ستمی بر من روا نداشتی، و اگر مرا بیامرزی پس تو بهترین رحم کنندگانی ای آقای من .
2- خدایا تو تویی، و من منم، تو بسیار بازگشت کننده به آمرزشی، و من بسیار بازگشت کننده به گناهانم، و تو تفضّل کننده ای از روی بردباری، و من بازگشت کننده ام از روی نادانی . خدایا پس من از تو درخواست می کنم ای گنج ناتوانان، ای بزرگ امید، ای رهاننده غریقان، ای نجات هلاک شدگان، ای میراننده زندگان ای زنده کننده مردگان، تویی خدایی که معبودی جز تو نیست، تویی آن که برایت سجده کردم شعاع خورشید و خروش آب،

وَ حَفِيفُ الشَّجَرِ، وَ نُورُ الْقَمَرِ، وَ ظُلْمَةُ اللَّيْلِ، وَ ضَوْءُ النَّهارِ، وَ خَفَقانُ الطَّيْرِ، فَأَسْأَلُكَ اللّهمَّ يَا عَظِيمُ بِحَقِّكَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الصَّادِقِينَ، وَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الصَّادِقِينَ عَلَيْكَ، وَ بِحَقِّكَ عَلَىٰ عَلِيٍّ، وَ بِحَقِّ عَلِيٍّ عَلَيْكَ، وَ بِحَقِّكَ عَلَىٰ فاطِمَةَ، وَ بِحَقِّ فاطِمَةَ عَلَيْكَ، (1)وَبِحَقِّكَ عَلَى الْحَسَنِ، وَ بِحَقِّ الْحَسَنِ عَلَيْكَ، وَ بِحَقِّكَ عَلَىٰ الْحُسَيْنِ، وَ بِحَقِّ الْحُسَيْنِ عَلَيْكَ، فَإِنَّ حُقُوقَهُمْ عَلَيْكَ مِنْ أَفْضَلِ إِنْعامِكَ عَلَيْهِمْ، وَ بِالشَّأْنِ الَّذِي لَكَ عِنْدَهُمْ، وَ بِالشَّأْنِ الَّذِي لَهُمْ عِنْدَكَ، صَلِّ عَلَيْهِمْ يَا رَبِّ صَلاةً دائِمَةً مُنْتَهىٰ رِضاكَ، وَ اغْفِرْ لِي بِهِمُ الذُّنُوبَ الَّتِي بَيْنِي وَ بَيْنَكَ، وَ أَرْضِ عَنِّي خَلْقَكَ، وَ أَتْمِمْ عَلَيَّ نِعْمَتَكَ كَما أَتْمَمْتَها عَلىٰ آبائِي مِنْ قَبْلُ، وَ لَا تَجْعَلْ لِأَحَدٍ مِنَ الْمَخْلُوقِينَ عَلَيَّ فِيهَا امْتِناناً، وَ امْنُنْ عَلَيَّ كَما مَنَنْتَ عَلىٰ آبائِي مِنْ قَبْلُ يَا كهيعص (کاف، یا، عین، صاد) . اَللّٰهُمَّ كَمَا صَلَّيْتَ عَلَىٰ (2)

ص: 959


1- و صدای درخت، و نور ماه، و تاریکی شب و روشنایی روز، و حرکت بال پرندگان، پس از تو درخواست می کنم خدایا، ای بزرگ به حقی که بر محمّد و خاندان صادقش داری، و به حقیّ که محمّد و خاندان صادقش بر تو دارند، و به حقّ تو بر علی، و به حق علی بر تو، و به حقّ تو بر فاطمه،
2- و به حق فاطمه بر تو، و به حق تو بر حسن، و به حق حسن بر تو، و به حق تو بر حسین، و به حق حسین بر تو، که حقوق ایشان بر تو از برترین نعمت دادن نعمت دادن، تو بر آنهاست، و به حق ش . نی که برای تو نزد ایشان است، و به شأنی که برای آنان نزد توست بر ایشان درود فرست ای پروردگار، درودی پاینده تا نهایت خشنودی ات، و به حق آنان بر من بیامرز گناهانی را که بین من و توست، و بندگانت را از من راضی کن، و نعمتت را بر من کامل فرما، چنان که از پیش بر پدرانم کامل کردی، و برای احدی از بندگانت در آن بر من منّتی قرار مده، و بر من منّت نه، چنان که از پیش بر پدرانم منّت نهادی، ای کهیعص . خدایا چنان که بر محمّد

مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، فَاسْتَجِبْ لِي دُعَائِي فِيما سَأَلتُ، يَا كَرِيمُ يَا كَرِيمُ يَا كَرِيمُ . پس به سجده برو، و در سجده بگو:يَا مَنْ يَقْدِرُ عَلَىٰ حَوائِجِ السَّائِلِينَ، وَ يَعْلَمُ مَا فِي ضَمِيرِ الصَّامِتِينَ، يَا مَنْ لَايَحْتاجُ إِلَى التَّفْسِيرِ، يَا مَنْ يَعْلَمُ خائِنَةَ الْأَعْيُنِ وَ مَا تُخْفِي الصُّدُورُ، يَا مَنْ أَنْزَلَ الْعَذابَ عَلَىٰ قَوْمِ يُونُسَ وَ هُوَ يُرِيدُ أَنْ يُعَذِّبَهُمْ، فَدَعَوْهُ وَ تَضَرَّعُوا إِلَيْهِ فَكَشَفَ عَنْهُمُ الْعَذابَ، وَ مَتَّعَهُمْ إِلىٰ حِينٍ، قَدْ تَرىٰ مَكانِي، وَ تَسْمَعُ دُعائِي، وَ تَعْلَمُ سِرِّي وَ عَلانِيَتِي وَ حالِي صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اكْفِنِي مَا أَهَمَّنِي مِنْ أَمْرِ دِينِي وَ دُنْيايَ وَ آخِرَتِي . (1)

پس هفتاد مرتبه بگو یَا سَیِّدِی آنگاه سر از سجده بردار و بگو:یَا رَبِّ، أَسْأَلُکَ بَرَکَةَ هَذَا الْمَوْضِعِ وَ بَرَکَةَ أَهْلِهِ، وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تَرْزُقَنِی مِنْ رِزْقِکَ، رِزْقا حَلالا طَیِّباً، تَسُوقُهُ، إِلَیَّ بِحَوْلِکَ وَ قُوَّتِکَ، وَ أَنَا خَائِضٌ فِی عَافِیَةٍ ؛ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ . (2)

ص: 960


1- و خاندانش درود فرستی، دعایم را در آنچه از تو درخواست کردم اجابت کن، ای کریم، ای کریم، ای کریم .ای آن که بر برآوردن حاجات خواهندگان قَدرت دارد، و آنچه در نهاد لب فروبستگان است می داند، ای به آن که به تفسیر محتاج نمی گردد، ای آن که می داند خیانت دیده ها را و آنچه که سینه ها پنهان کند، ای آن که عذاب را بر قوم یونس فرو فرستاد، و اراده داشت آنان را عذاب کند، ولی او را خواندند، و به درگاهش زاری کردند پس عذاب را از آنان برطرف ساخت و تا مدّتی از زندگی بهره مندشان نمود البته جایم را می بینی، و دعایم را می شنوی، و نهان و آشکار حالم را می دانی، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و مرا کفایت کن از آنچه به اندوهم برده، از کار دین و دنیا و آخرتم .
2- پروردگارا از تو درخواست می کنم برکت جایگاه، و برکت اهلش را، و از تو درخواست می خواهم که نصیبم کنی از روزی ات روزی حلال و پاکیزه، که سوق دهی آن را به سوی من، به جنبش و نیرویت، درحالی که من در تندرستی کامل فرو رفته باشم ای مهربان ترین مهربانان .

مؤلف گوید: در کتاب «مزار قدیم» در دعای این مقام بعد از «یا کَریمُ یا کَریمُ یا کَریمُ» و پیش از سجده ذکر شده دعای «اللّهمَّ یَا مَنْ تُحَلُّ بِهِ عُقَدُ الْمَکَارِهِ» که از دعاهای سجّادیّه است و متن آن در باب اول در ضمن دعاهای ایمنی از شرّ دشمنان و بلاها و ترس گذشت [292] . پس از آن فرمود: آنگاه بگو:

اَللّٰهُمَّ إِنَّكَ تَعْلَمُ وَ لَا أَعْلَمُ، وَ تَقْدِرُ وَ لَا أَقْدِرُ، وَ أَنْتَ عَلَّامُ الْغُيُوبِ، صَلِّ اللّهمَّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لِي وَ ارْحَمْنِي، وَ تَجاوَزْ عَنِّي، وَ تَصَدَّقْ عَلَيَّ مَا أَنْتَ أَهْلُهُ، يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1) سپس به سجده برو و بگو: «یا مَنْ یَقْدِرُ عَلَی حَواِئجِ السّائلین»تا آخر دعا . و نیز آگاه باش احادیث بسیار در فضیلت ستون هفتم، وارد شده . شیخ کلینی به سند معتبر روایت کرده: امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ)، رو به این ستون نماز می خواند و چنان نزدیک به آن می ایستاد، که بین آن حضرت و ستون فاصله در حدّی بود که بزی عبور کند و در روایت معتبر دیگر وارد شده: هر شب شصت هزار فرشته، از

ص: 961


1- خدایا تو می دانی و من نمی دانم و تو می توانی و من نمی توانم، و تو دانای غیب هایی، خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و مرا بیامرز و به من رحم کن، و از من درگذر، و بر من تصّدق کن آنچه را تو سزاوار آنی ای مهربان ترین مهربانان .

عالم بالا نازل می شوند و کنار ستون هفتم نماز می خوانند و این به صورتی است که تا قیامت به هر شصت هزار نفر یک بار نوبت می رسد و فرصتی برای مراجعه دوباره آنان نیست، در حدیث معتبر از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) آمده: که ستون هفتم مقام حضرت ابراهیم است . شیخ کلینی در کتاب کافی به سند صحیح از ابو اسماعیل سرّاج روایت کرده: معاویة بن وهب دست مرا گرفت و گفت: ابو حمزه ثمالی دست مرا گرفت و گفت: اصبغ بن نباته دست مرا گرفت و ستون هفتم را به من نشان داد و گفت: این ستون مقام حضرت امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) است که نزد آن نماز می خواند و امام مجتبی (عَلَيهِ السَّلَامُ) کنار ستون پنجم نماز می خواند و وقتی امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) حضور نداشت امام مجتبی (عَلَيهِ السَّلَامُ) به جای آن حضرت نماز اقامه می کرد و آن از در کنده است در هر صورت، اخبار در فضیلت این ستون بسیار است و بنای ما بر اختصار می باشد .

اعمال ستون پنجم

عمل ستون پنجم: از جمله مواضع ممتاز مسجد کوفه ستون پنجم است، که باید کنار آن نماز بخوانند و حاجات خود را از خدا بطلبند زیرا در روایات معتبر وارد شده: محّل نماز حضرت ابراهیم خلیل بوده و با روایات دیگر منافات ندارد، زیرا ممکن است آن حضرت در همه این مواضع نماز

ص: 962

خوانده باشد، در حدیث معتبر از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: ستون پنجم مقام جبرییل است و از روایت سطور گذشته استفاده می شود که مقام امام مجتبی (عَلَيهِ السَّلَامُ) است، در نهایت آنچه از احادیث فهمیده می شود، این است که محل ستون هفتم و پنجم از سایر مواضع مسجد شریف تر است . سیّد ابن طاووس گفته است: نزد ستون پنجم دو رکعت نماز بخوان به حَمد و هر سوره ای که خواهی، و پس از سلام و تسبیح بگو: اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِجَمِيعِ أَسْمائِكَ كُلِّها، مَا عَلِمْنا مِنْها وَ مَا لَانَعْلَمُ، وَ أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الْعَظِيمِ الْأَعْظَمِ الْكَبِيرِ الْأَكْبَرِ الَّذِي مَنْ دَعاكَ بِهِ أَجَبْتَهُ، وَ مَنْ سَأَلَكَ بِهِ أَعْطَيْتَهُ، وَ مَنِ اسْتَنْصَرَكَ بِهِ نَصَرْتَهُ، وَ مَنِ اسْتَغْفَرَكَ بِهِ غَفَرْتَ لَهُ، وَ مَنِ اسْتَعانَكَ بِهِ أَعَنْتَهُ، وَ مَنِ اسْتَرْزَقَكَ بِهِ رَزَقْتَهُ، وَ مَنِ اسْتَغاثَكَ بِهِ أَغَثْتَهُ، وَ مَنِ اسْتَرْحَمَكَ بِهِ رَحِمْتَهُ، وَ مَنِ اسْتَجارَكَ بِهِ أَجَرْتَهُ، وَ مَنْ تَوَكَّلَ عَلَيْكَ بِهِ كَفَيْتَهُ، وَ مَنِ اسْتَعْصَمَكَ بِهِ عَصَمْتَهُ، وَ مَنِ اسْتَنْقَذَكَ بِهِ

ص: 963

مِنَ النَّارِ أَنْقَذْتَهُ، (1) وَ مَنِ اسْتَعْطَفَكَ بِهِ تَعَطَّفْتَ لَهُ، وَ مَنْ أَمَّلَكَ بِهِ أَعْطَيْتَهُ، الَّذِي اتَّخَذْتَ بِهِ آدَمَ صَفِيّاً، وَ نُوحاً نَجِيّاً، وَ إِبْراهِيمَ خَلِيلاً، وَ مُوسىٰ كَلِيماً، وَ عِيسىٰ رُوحاً، وَ مُحَمَّداً حَبِيباً، وَ عَلِيّاً وَصِيّاً صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِمْ أَجْمَعِينَ أَنْ تَقْضِيَ لِي حَوائِجِي، وَ تَعْفُوَ عَمَّا سَلَفَ مِنْ ذُنُوبِي، وَ تَتَفَضَّلَ عَلَيَّ بِما أَنْتَ أَهْلُهُ وَ لِجَمِيعِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ لِلدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ، يَامُفَرِّجَ هَمِّ الْمَهْمُومِينَ، وَ يَا غِياثَ الْمَلْهُوفِينَ، لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ سُبْحانَكَ يَا رَبَّ الْعالَمِينَ . (2)

مؤلّف گوید: از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: به بعضی از اصحاب خود فرمودند: نزد ستون پنجم دو رکعت نماز بخوان، که آن مصلاّی ابراهیم است و بگو: السّلام علی ابنیا ادم و امّنا حوّاء تا آخر، نزدیک به آنچه که کنار ستون هفتم، به طرف قبله خواندی .

اعمال ستون سوم

عمل ستون سوم: که مقام حضرت زین العابدین (عَلَيهِ السَّلَامُ) است .

آنگاه به جانب دکّه زین العابدین (عَلَيهِ السَّلَامُ) حرکت کن و آن در کنار ستون سوم است، از جانب متّصل به باب کنده . مؤلّف

ص: 964


1- خدایا از تو می خواهم، به حق تمام نام هایت آنچه از آن ها دانسته ایم و آنچه نمی دانیم، و از تو درخواست می کنم به حق نام بزرگت و بزرگترت و کبیر و اکبرت، که هرکس تو را به آن خواند، جوابش را دادی، و هرکه به آن از تو درخواست کرد عطایش نمودی، و هرکه به آن از تو یاری طلبید یاری اش کردی، و هرکه به آن از تو آمرزش خواست او را آمرزیدی، و هرکه به آن از تو کمک طلبید کمکش کردی، و هرکه به آن از تو درخواست روزی کرد روزی اش دادی، و هرکه به آن از تو فریادرسی طلبید به فریادش رسیدی، و هرکه به آن از تو رحم خواست رحمتش فرمودی، و هرکه به آن از تو پناه جست پناهش دادی، و هرکه به آن بر تو توکّل کرد، کفایتش نمودی، و هرکه به آن از تو نگهداری خواست، نگهداری اش کردی، و هرکه به آن از تو رهایی از آتش خواست نجاتش دادی،
2- و هرکه به آن از تو تقاضای عطوفت نمود، به او عطوفت فرمودی، و هرکه به آن تو را آرزو کرد، عطایش کردی، نامی که با آن آدم را برگزیده، و نوح را رهایی یافته، و ابراهیم را دوست، و موسی را همسخن، و عیسی را روح، و محمّد را محبوب، و علی را جانشین برگرفتی، درود خدا بر همه آن ها به حق آن نامها که حاجاتم را برآوردی، و از آنچه از گناهان از من گذشته درگذری، و بر من تفضّل کنی به آنچه تو سزاوار آنی، و نیز به تمام مردان و زنان با ایمان در دنیا و آخرت، ای زداینده اندوه اندوه گینان، ای فریادرس ستم دیدگان، معبودی جز تو نیست، منزّهی تو ای پروردگار جهانیان .

گوید: این مقام از طرف قبله برابر با دکّه بابد امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) و از طرف غرب مقابل با باب کنده بوده که مسدود شده است و گفته شده که شایسته است نماز به اندازه پنج ذراع دورتر از ستون خوانده شود، زیرا دکّه در آن محل بوده است . به هر حال در آنجا دو رکعت نماز به حَمد و هر سوره ای که خواهی بجای آر و پس از سلام و تسبیح حضرت زهرا (عَلَيهَا السَّلَامُ) بگو: بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ، اَللّٰهُمَّ إِنَّ ذُنُوبِي قَدْ كَثُرَتْ وَ لَمْ يَبْقَ لَها إِلّا رَجاءُ عَفْوِكَ، وَ قَدْ قَدَّمْتُ آلَةَ الْحِرْمانِ إِلَيْكَ، فَأَنَا أَسْأَلُكَ اَللّٰهُمَّ مَا لَاأَسْتَوْجِبُهُ، وَ أَطْلُبُ مِنْكَ مَا لَاأَسْتَحِقُّهُ . اَللّٰهُمَّ إِنْ تُعَذِّبْنِي فَبِذُنُوبِي وَ لَمْ تَظْلِمْنِي شَيْئاً، وَ إِنْ تَغْفِرْ لِي فَخَيْرُ راحِمٍ أَنْتَ يَا سَيِّدِي . اَللّٰهُمَّ أَنْتَ أَنْتَ وَ أَنَا أَنَا، أَنْتَ الْعَوَّادُ بِالْمَغْفِرَةِ، وَ أَنَا الْعَوَّادُ بِالذُّنُوبِ، وَ أَنْتَ الْمُتَفَضِّلُ بِالْحِلْمِ، وَ أَنَا الْعَوَّادُ بِالْجَهْلِ . اَللّٰهُمَّ فَإِنِّي أَسْأَلُكَ يَا كَنْزَ الضُّعَفَاءِ، يَا عَظِيمَ (1)

ص: 965


1- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است، خدایا گناهانم زیاد شده، و برای آن ها جز امیدت عفوت نمانده، اکنون ابزار محرومیت را که تهیدستی و نیازمندی است تقدیم کردم خدایا از تو می خواهم آنچه را سزاوارش نیستم، و از تو می طلبم آنچه را مستحقّش نمی باشم . خدایا اگر عذابم کنی علّت عذاب گناهان من است، به من هیچ ستمی نکردی، و اگر مرا ببخشی، پس تو بهترین رحم کنندگانی، ای آقای من، خدایا تو تویی و من منم، تو بسیار معتاد به آمرزشی، و من بسیار معتاد به گناهانم، تویی که تفضّل می کنی به بردباری، منم که بسیار معتادم به نادانی . خدایا از تو درخواست می کنم ای گنج ناتوانان، ای بزرگ

الرَّجَاءِ، يَا مُنْقِذَ الْغَرْقَىٰ، يَا مُنْجِيَ الْهَلْكىٰ، يَا مُمِيتَ الْأَحْيَاءِ، يَا مُحْيِيَ الْمَوْتىٰ، أَنْتَ اللّٰهُ الَّذِي لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ، أَنْتَ الَّذِي سَجَدَ لَكَ شُعاعُ الشَّمْسِ، وَ نُورُ الْقَمَرِ، وَ ظُلْمَةُ اللَّيْلِ، وَ ضَوْءُ النَّهارِ، وَ خَفَقانُ الطَّيْرِ ؛ فَأَسْأَلُكَ اَللّٰهُمَّ يَا عَظِيمُ بِحَقِّكَ يَا كَرِيمُ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الصَّادِقِينَ، وَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الصَّادِقِينَ (1) وَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الصَّادِقِينَ عَلَيْكَ، وَ بِحَقِّكَ عَلَىٰ عَلِيٍّ، وَ بِحَقِّ عَلِيٍّ عَلَيْكَ، وَ بِحَقِّكَ عَلَىٰ فاطِمَةَ، وَ بِحَقِّ فاطِمَةَ عَلَيْكَ، وَ بِحَقِّكَ عَلَى الْحَسَنِ، وَ بِحَقِّ الْحَسَنِ عَلَيْكَ، وَ بِحَقِّكَ عَلَى الْحُسَيْنِ، وَ بِحَقِّ الْحُسَيْنِ عَلَيْكَ، فَإِنَّ حُقُوقَهُمْ مِنْ أَفْضَلِ إِنْعامِكَ عَلَيْهِمْ، وَ بِالشَّأْنِ الَّذِي لَكَ عِنْدَهُمْ، وَ بِالشَّأْنِ الَّذِي لَهُمْ عِنْدَكَ، صَلِّ يَا رَبِّ عَلَيْهِمْ صَلاةً دائِمَةً مُنْتَهىٰ رِضاكَ، وَ اغْفِرْ لِي بِهِمُ الذُّنُوبَ الَّتِي بَيْنِي وَ بَيْنَكَ، وَ أَتْمِمْ نِعْمَتَكَ عَلَيَّ كَما أَتْمَمْتَها عَلىٰ آبائِي مِنْ قَبْلُ يَا كهٰيٰعص . اَللّٰهُمَّ كَما صَلَّيْتَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ (2)

ص: 966


1- امید ای دستگیر غریقان، ای نجات دهنده هلاک شدگان، ای میراننده زندگان، ای زنده کننده مردگان، تویی خدایی که معبودی جز تو نیست، تویی که سجده کرد برایت شعاع خورشید، و نور ماه، و تاریکی شب، و روشنی روز، و حرکت بال پرندگان، از تو می خواهم ای بزرگ به حق تو ای کریم بر محمّد و اهل بیت صادقش،
2- و به حق محمّد و اهل بیت صادقش بر تو، و به حق تو بر علی و به حق علی بر تو، و به حق تو بر فاطمه و به حق فاطمه بر تو و به حق تو بر حسن و به حق حسن بر تو، و به حق تو بر حسین، و به حق حسین بر تو، همانا حقوق ایشان از برترین نعمت بخشی های تو بر آنان است، و به حق شأنی که برای تو نزد آنان است، و شأنی که برای آنان نزد توست، درود فرست ای پروردگار بر ایشان، درودی دائمی تا نهایت خشنودی ات، و به حق ایشان گناهانی که بین من و توست بر من ببخش، و نعمتت را بر من کامل کن چنان که بر پدرانم از پیش کامل کردی ای کهیعص . خدایا چنان که بر محمّد و خاندان محمّد

وَآلِ مُحَمَّدٍ فَاسْتَجِبْ لِي دُعَائِي فِيمَا سَأَلْتُكَ . (1) پس به سجده برو و طرف راست صورت را بر زمین بگذار و بگو:یَا سَیِّدِی یَا سَیِّدِی یَا سَیِّدِی، صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اغْفِرْ لِی وَ اغْفِرْ لِی . (2)

و این کلمات را با خشوع و گریه بسیار بگو، آنگاه طرف چپ صورت را بر زمین بگذار و باز این کلمات را بگو، پس دعا کن به آنچه که خواهی . مولّف گوید: برپایه بعضی مجموعه های غیر معتبر و مشهوری بین مردم، آن است که در این مقام بجا می آورند عملی را که امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) تعلیم یکی از اصحاب خود نموده، ولی این عمل مقیّد به این مقام نیست . و کیفیّت آن این است که از آن حضرت نقل شده که به بعضی از اصحاب خود فرمودند: آیا بامداد دنبال حاجتی نمی روی که به مسجد بزرگ کوفه گذر کنی؟ عرض کرد چرا، فرمود: در آن مسجد چهار رکعت نماز بخوان و بگو:

إِلٰهِي إِنْ كُنْتُ قَدْ عَصَيْتُكَ فَإِنِّي قَدْ أَطَعْتُكَ فِي أَحَبِّ الْأَشْياءِ إِلَيْكَ، لَمْ أَتَّخِذْ لَكَ وَلَداً، (3)

ص: 967


1- درود فرستادی، در آنچه از تو خواستم دعایم را اجابت کن .
2- ای آقای من، ای آقای من، ای آقای من، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و مرا بیامرز و مرا بیامرز
3- معبودم اگر من کسی بوده ام که تو را معصیت کردم، در مقابل در محبوب ترین چیزها به نزد تو اطاعتت کردم، و آن اینکه در اعتقادم برای تو فرزندی نگرفتم،

وَلَمْ أَدْعُ لَكَ شَرِيكاً، وَ قَدْ عَصَيْتُكَ فِي أَشْياءَ كَثِيرَةٍ، عَلَىٰ غَيْرِ وَجْهِ الْمُكابَرَةِ لَكَ، وَ لَا الاسْتِكْبارِ عَنْ عِبادَتِكَ، وَ لَا الْجُحُودِ لِرُبُوبِيَّتِكَ، وَ لَا الْخُرُوجِ عَنِ (مُنَ) الْعُبُودِيَّةِ لَكَ، وَ لَكِنِ اتَّبَعْتُ هَوايَ وَ أَزَلَّنِيَ الشَّيْطانُ بَعْدَ الْحُجَّةِ وَ الْبَيانِ، فَإِنْ تُعَذِّبْنِي فَبِذُنُوبِي غَيْرَ ظالِمٍ أَنْتَ لِي، وَ إِنْ تَعْفُ عَنِّي وَ تَرْحَمْنِي فَبِجُودِكَ وَ كَرَمِكَ يَا كَرِيمُ . (1) و همچنین می گویی: غَدَوْتُ بِحَوْلِ اللّٰهِ وَ قُوَّتِهِ، غَدَوْتُ بِغَيْرِ حَوْلٍ مِنِّي وَ لَا قُوَّةٍ، وَ لَكِنْ بِحَوْلِ اللّٰهِ وَ قُوَّتِهِ، يَا رَبِّ أَسْأَلُكَ بَرَكَةَ هٰذَا الْبَيْتِ وَ بَرَكَةَ أَهْلِهِ، وَ أَسْأَلُكَ أَنْ تَرْزُقَنِي رِزْقاً حَلالاً طَيِّباً تَسُوقُهُ إِلَيَّ بِحَوْلِكَ وَ قُوَّتِكَ وَ أَنَا خائِضٌ (خافِضُ) فِي عَافِيَتِكَ . (2)

شیخ شهید و محمّد بن مشهدی این عمل را برای صحن مسجد پس از عمل ستون چهارم ذکر کرده اند، در دو رکعت اول حَمد و تَوحید و در دو رکعت دیگر حَمد و اِنّا

ص: 968


1- و شریک برایت نخواندم البته در بسیاری از امور معصیت تو را کرده ام، نه به رسم دشمنی با تو، و نه از باب تکبّر کردن از بندگی ات، و نه از جهت انکار ربوبّیت و نه به خاطر خروج از عرصه بندگی، ولی از هوای نفسم پیروی کرده ام و بعد از برهان و بیان شیطان مرا لغزاند، در نتیجه اگر عذابم کنی، به گناهانم عذابم کردی و ستمکار بر من نیستی، و اگر از من گذشت کنی و به من ترحّم فرمایی به جود و کرمت با من معامله کردی ای کریم .
2- صبح کردم به نیرو و قَدرت خدا، صبح کردم بدون حول و قوّت خویش، ولی به حول و قوت خدا، ای پروردگار از تو می خواهم برکت این خانه و اهلش را، و از تو درخواست می کنم که روزی حلال و پاکیزه نصیبم کنی، که مرا به جانب حول و قوّت تو سوق دهد درحالی که من در سلامتی کاملت غوطه ور باشم .

اَنزَلناهُ و پس از سلام، تسبیح حضرت زهرا (عَلَيهَا السَّلَامُ) را بگو . در حدیث معتبر از ابو حمزه ثمالی نقل شده: که روزی در مسجد کوفه نشسته بودم، ناگاه دیدم شخصی از در کنده وارد شد، از همه کس خوشروتر و خوشروتر و پاکیزه جامه تر عمامه به سر بسته و پیراهن و درّاعه پوشیده و دو نعل عربی در پای مبارکش بود، نعلین را از پا درآورد، و نزد ستون هفتم ایستاد و دستها را تا برابر گوش بالا برد، و تکبیری گفت که تمام موهای من از دهشت آن راست ایستاد، پس چهار رکعت نماز خواند، و رکوع و سجودش را نیکو انجام داد، سپس این دعا را خواند: إِلَهِي إِنْ كُنْتُ قَدْ عَصَيْتُكَ دعا را ادامه داد تا رسید به یا کَریمُ در اینجا به سجده رفت و مکرّر یا کَریمُ گفت به اندازه ای که یک نفس را پر کند، آنگاه در سجده اش گفت یا مَن یَقدِرُ عَلی حَوائِجِ السّائِلینَ و دعا را ادامه داد تا هفتاد مرتبه یا سَیِّدی که در اعمال ستون هفتم ذکر شد، چون سر از سجده برداشت و من به دقّت ملاحظه کردم، دیدم حضرت زین العابدین (عَلَيهِ السَّلَامُ) است، دستهای مبارکش را بوسیدم و پرسیدم برای چه اینجا آمدید، فرمود برای آنچه دیدی یعنی نماز در مسجد کوفه . در روایتی که در ذیل زیارت هفتم [صفحه 887]نقل کردیم این مطلب

ص: 969

هم بود که ابو حمزه را با خود به زیارت امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) برد .

نماز حاجت در مقام نوح (عَلَيهِ السَّلَامُ)

اعمال باب الفرج معروف به مقام نوح (عَلَيهِ السَّلَامُ): چون از عمل ستون سوم فارغ شدی، به دکّه باب امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) برو، و آن صفّه ای است متصّل به دری که از مسجد، به سوی خانه امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) باز می شده است .

پس چهار رکعت نماز بخوان به حَمد و هر سوره که خواستی، چون فارغ شدی، تسبیح حضرت زهرا (عَلَيهَا السَّلَامُ) را بجا آورد، و بگو:

اللّهمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اقْضِ حَاجَتِي يَا اللّه، يَا مَنْ لا يَخِيبُ سَائِلُهُ، وَ لا يَنْفَدُ نَائِلُهُ، يَا قَاضِيَ الْحَاجَاتِ، يَا مُجِيبَ الدَّعَوَاتِ، يَا رَبَّ الْأَرَضِينَ وَ السَّمَاوَاتِ، يَا كَاشِفَ الْكُرُبَاتِ، يَا وَاسِعَ الْعَطِيَّاتِ، يَا دَافِعَ النَّقِمَاتِ، يَا مُبَدِّلَ السَّيِّئَاتِ حَسَنَاتٍ، عُدْ عَلَيَّ بِطَوْلِكَ وَ فَضْلِكَ وَ إِحْسَانِكَ، وَ اسْتَجِبْ دُعَائِي فِيمَا سَأَلْتُكَ وَ طَلَبْتُ مِنْكَ، بِحَقِّ نَبِيِّكَ وَ وَصِيِّكَ وَ أَوْلِيَائِكَ الصَّالِحِينَ . (1)

چگونگی نمازی دیگر در این مقام: و آن دو رکعت است،

ص: 970


1- خدایا درود فرست بر محمّد و خاندان محمّد، و حاجتم را برآور ای خدا، ای آن که سئوال کننده اش هرگز ناامید نمی شود و عطایش به پایان نمی رسد، ای برآورنده حاجات، ای اجابت کننده دعاها، ای پروردگار زمین ها و آسمان ها ای برطرف کننده گرفتاری ها، ای بخشایشگر عطاها، ای دفع کننده کیفرها، ای تبدیل کننده بدی ها به خوبی ها، با عطا و فضل و احسانت به سوی من بازگرد، و اجابت کن دعایم را، در آنچه از تو خواستم و از تو طلبیدم، به حق پیامبر و وصیّ و اولیا شایسته ات .

پس از سلام و تسبیح بگو:

اللّهمَّ إِنِّي حَلَلْتُ بِسَاحَتِكَ، لِعِلْمِي بِوَحْدَانِيَّتِكَ وَ صَمَدَانِيَّتِكَ، وَ أَنَّهُ لا قَادِرَ عَلَى قَضَاءِ حَاجَتِي غَيْرُكَ، وَ قَدْ عَلِمْتُ يَا رَبِّ، أَنَّهُ كُلَّمَا شَاهَدْتُ نِعْمَتَكَ عَلَيَّ، اشْتَدَّتْ فَاقَتِي إِلَيْكَ، وَ قَدْ طَرَقَنِي يَا رَبِّ مِنْ مُهِمِّ أَمْرِي مَا قَدْ عَرَفْتَهُ، لِأَنَّكَ عَالِمٌ غَيْرُ مُعَلَّمٍ، وَ أَسْأَلُكَ بِالاسْمِ الَّذِي وَضَعْتَهُ عَلَى السَّمَاوَاتِ فَانْشَقَّتْ، وَ عَلَى الْأَرَضِينَ فَانْبَسَطَتْ، وَ عَلَى النُّجُومِ فَانْتَشَرَتْ، وَ عَلَى الْجِبَالِ فَاسْتَقَرَّتْ، وَ أَسْأَلُكَ بِالاسْمِ الَّذِي جَعَلْتَهُ عِنْدَ مُحَمَّدٍ وَ عِنْدَ عَلِيٍّ، وَ عِنْدَ الْحَسَنِ وَ عِنْدَ الْحُسَيْنِ، وَ عِنْدَ الْأَئِمَّةِ كُلِّهِمْ، صَلَوَاتُ اللّه عَلَيْهِمْ أَجْمَعِينَ، أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تَقْضِيَ لِي يَا رَبِّ حَاجَتِي، وَ تُيَسِّرَ عَسِيرَهَا، وَ تَكْفِيَنِي مُهِمَّهَا، وَ تَفْتَحَ لِي قُفْلَهَا، فَإِنْ فَعَلْتَ ذَلِكَ فَلَكَ الْحَمْدُ، وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ (1)

ص: 971


1- خدایا به آستانت فرود آمدم، به خاطر دانشم به یگانگی و بی نیازی ات، و اینکه توانایی نیست جز تو بر برآوردن حاجتم، ای پروردگارم دانستم که هر زمان نعمت را بر خود مشاهده کردم، نیازمندی ام به تو فوق العاده تر شده، اینک ای پروردگارم از کارهای مهم چیزی عارض من شده که تو آن را می دانی، زیرا تو عالم بدون معلّمی از تو درخواست می کنم به حق آن نامی که بر آسمان ها نهادی و شکافته شدند، و بر زمین ها نهادی و گسترده گشتند و بر ستارگان نهادی و پخش شدند، و بر کوهها نهادی و مستقر گشتند، و از تو درخواست می کنم به حق نامی که قرار دادی نزد محمّد و علی و نزد حسن و حسین و همه امامان درود خدا بر همه ایشان، اینکه بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و ای پروردگار حاجتم را برایم برآوری و آسان کنی دشوار آن را، و مهمّ آن را کفایت نمایی، و قفل آن را برایم بگشایی، اگر این کار را انجام دهی پس تو را سپاس، و اگر انجام ندهی

فَلَكَ الْحَمْدُ، غَيْرَ جَائِرٍ فِي حُكْمِكَ، وَ لا حَائِفٍ فِي عَدْلِكَ . (1) پس طرف راست صورت را بر زمین می گذاری و می گویی: اللّهمَّ إِنَّ يُونُسَ بْنَ مَتَّى عَبْدَكَ وَ نَبِيَّكَ، دَعَاكَ فِي بَطْنِ الْحُوتِ، فَاسْتَجَبْتَ لَهُ وَ أَنَا أَدْعُوكَ فَاسْتَجِبْ لِي، بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ . (2) آنگاه به آنچه می خواهی دعا کن، سپس طرف چب صورت را بر زمین بگذار و بگو:اللّهمَّ إِنَّكَ أَمَرْتَ بِالدُّعَاءِ، وَ تَكَفَّلْتَ بِالْإِجَابَةِ، وَ أَنَا أَدْعُوكَ كَمَا أَمَرْتَنِي، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اسْتَجِبْ لِي كَمَا وَعَدْتَنِي يَا كَرِيمُ . (3) سپس پیشانی را بر زمین بگذار و بگو:يَا مُعِزَّ كُلِّ ذَلِيلٍ، وَ يَا مُذِلَّ كُلِّ عَزِيزٍ، تَعْلَمُ كُرْبَتِي، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ فَرِّجْ عَنِّي يَا كَرِيمُ . (4)

ذکر نمازی برای رفع حاجت در محلّ مذکور: و آن چنان است که چهار رکعت نماز می گذاری، پس از سلام

ص: 972


1- باز هم تو را سپاس، که ستمکار در حکم، و متجاوز از عدلت نیستی
2- خدایا یونس بن متی بنده و پیامبرت تو را در شکم ماهی خواند، دعایش را اجابت کردی، و من هم تو را می خوانم پس دعایم را اجابت کن به حق محمّد و خاندان محمّد
3- خدایا به دعا امر کردی، و اجابتش را عهده دار شدی، و من چنان که دستورم دادی دعا می کنم، پس بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و آنطور که وعده نمودی دعایم را مستجاب کن ای کریم .
4- ای عزیزکننده هر خوار، و خوارکننده هر عزیز، گرفتاری ام را می دانی، پس بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و به من گشایش ده ای کریم .

و تسبیح حضرت زهرا (عَلَيهَا السَّلَامُ) بگو:

اللّهمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ يَا مَنْ لا تَرَاهُ الْعُيُونُ، وَ لا تُحِيطُ بِهِ الظُّنُونُ، وَ لا يَصِفُهُ الْوَاصِفُونَ، وَ لا تُغَيِّرُهُ الْحَوَادِثُ، وَ لا تُفْنِيهِ الدُّهُورُ، تَعْلَمُ مَثَاقِيلَ الْجِبَالِ، وَ مَكَايِيلَ الْبِحَارِ وَ وَرَقَ الْأَشْجَارِ، وَ رَمْلَ الْقِفَارِ، وَ مَا أَضَاءَتْ بِهِ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ، وَ أَظْلَمَ عَلَيْهِ اللَّيْلُ، وَ وَضَحَ عَلَيْهِ النَّهَارُ، وَ لا تُوَارِي مِنْكَ سَمَاءٌ سَمَاءً، وَ لا أَرْضٌ أَرْضاً، وَ لا جَبَلٌ مَا فِي أَصْلِهِ، وَ لا بَحْرٌ مَا فِي قَعْرِهِ، أَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تَجْعَلَ خَيْرَ أَمْرِي آخِرَهُ، وَ خَيْرَ أَعْمَالِي خَوَاتِيمَهَا، وَ خَيْرَ أَيَّامِي يَوْمَ أَلْقَاكَ، إِنَّكَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ؛ اللّهمَّ مَنْ أَرَادَنِی بِسُوءٍ فَأَرِدْهُ، وَ مَنْ کَادَنِی فَکِدْهُ وَ مَنْ بَغَانِی بِهَلَکَةٍ فَأَهْلِکْهُ، وَ اکْفِنِی مَا أَهَمَّنِی مِمَّنْ دَخَلَ هَمُّهُ عَلَیَّ. اللّهمَّ أَدْخِلْنِی فِی دِرْعِکَ الْحَصِینَةِ، وَ اسْتُرْنِی بِسِتْرِکَ الْوَاقِی . یَا مَنْ

(1)

ص: 973


1- خدایا از تو می خواهم، ای آن که چشمها نبینندش، و گمان ها فرانگیرندش، و وصف نکنند وصف کنندگان او را و حوادث دگرگونش ننمایند، و روزگاران فانی اش نکند، تو می دانی سنگینی کوهها را، و پیمانه دریاها را و برگ های درختان را، و ریگ های صحراها را، و آنچه را روشنی دهد خورشید و ماه، و شب بر آن تاریکی اندازد، و روز بر آن روشن گردد، از تو پنهان نمی کند آسمانی آسمان دیگر را، و نه زمینی زمین دیگر را، و نه کوهی آنچه را در ریشه آن است، و نه دریایی آنچه را در قعر آن است، از تو درخواست می کنم که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و اینکه بهترین کارم را آخرین کار، و بهترین اعمالم را سرانجام آنها، و بهترین روزهایم را روزی که ملاقاتت کنم قرار ده، البته تو بر هرچیز توانایی . خدایا هرکه به بدی قصد من کند قصدش کن، و هرکه به من بداندیشی کند با او بداندیشی کن، و هرکه به عامل هلاکتی تجاوز به من نماید او را هلاک کن، و مرا آنچه نگران کرده، از کسی که نگرانش بر من وارد شده کفایت کن . خدایا مرا در زره محکمت در آور، و مرا با پوشش حفظ کننده ات بپوشان، ای آن که

يَكْفِي مِنْ كُلِّ شَيْءٍ وَ لا يَكْفِي مِنْهُ شَيْءٌ، اكْفِنِي مَا أَهَمَّنِي مِنْ أَمْرِ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ، وَ صَدِّقْ قَوْلِي وَ فِعْلِي ؛ يَا شَفِيقُ يَا رَفِيقُ، فَرِّجْ عَنِّي الْمَضِيقَ، وَ لا تُحَمِّلْنِي مَا لا أُطِيقُ ؛ اللّهمَّ احْرُسْنِي بِعَيْنِكَ الَّتِي لا تَنَامُ، وَ ارْحَمْنِي بِقُدْرَتِكَ عَلَيَّ ؛ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ، يَا عَلِيُّ يَا عَظِيمُ، أَنْتَ عَالِمٌ بِحَاجَتِي وَ عَلَى قَضَائِهَا قَدِيرٌ، وَ هِيَ لَدَيْكَ يَسِيرٌ، وَ أَنَا إِلَيْكَ فَقِيرٌ، فَمُنَّ بِهَا عَلَيَّ يَا كَرِيمُ ؛ إِنَّكَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ . (1)

سپس به سجده می روی و می گویی: إِلَهِي قَدْ عَلِمْتَ حَوَائِجِي، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اقْضِهَا، وَ قَدْ أَحْصَيْتَ ذُنُوبِي، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اغْفِرْهَا، يَا كَرِيمُ . (2) سپس طرف راست صورت خود را بر زمین می گذاری و می گویی: إِنْ كُنْتُ بِئْسَ الْعَبْدُ، فَأَنْتَ نِعْمَ الرَّبُّ، افْعَلْ بِي مَا أَنْتَ أَهْلُهُ، وَ لا تَفْعَلْ بِي مَا أَنَا أَهْلُهُ ؛ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (3)

ص: 974


1- از همه چیز کفایت کند، و از او چیزی کفایت ننماید، از انچه از کار دنیا و آخرت مرا نگران کرده کفایتم کن، گفتار و کردارم را تصدیق کن، ای غمخوار، ای رفیق، تنگنایی را از من گشایش ده، و چیزی که طاقتش را ندارم بر من تحمیل مکن . خدایا با دیده ات مرا نگهبانی کن، که هرگز نمی خوابد، و به قَدرتت بر من رحم فرما، ای مهربان ترین مهربانان، ای والا، ای بزرگ، تو به حاجت من دانایی و بر برآوردنش توانایی، و این کار نزد تو آسان است، و من به تو نیازمندم، پس در بر آوردن حاجتم بر من منّت گذار، ای بزرگوار، البته تو بر هرچیز توانایی .
2- معبود من تو حاجاتم را دانسته ای، پس بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و آن ها را بر آور، البته تو گناهانم را شمرده ای، پس بر محمّد و خاندانش درود فرست و آن ها را بیامرز ای کریم .
3- اگر بد بنده ای بودم، تو خوب پروردگاری هستی، با من آن کن که شایسته آنی، و آن مکن که من سزاوار آنم، ای مهربان ترین مهربانان

سپس طرف چپ صورت خود را بر زمین می گذاری و می گویی: اللّهمَّ إِنْ عَظُمَ الذَّنْبُ مِنْ عَبْدِكَ فَلْيَحْسُنِ الْعَفْوُ مِنْ عِنْدِكَ ؛ يَا كَرِيمُ . (1)

پس پیشانی را بر زمین می گذاری و می گویی: ارْحَمْ مَنْ أَسَاءَ وَ اقْتَرَفَ، وَ اسْتَكَانَ وَ اعْتَرَفَ . (2) مؤلّف گوید: این دعاها تا وَ اغفِرها یا کَریمُ همان دعایی است که در کتاب «مزار قدیم» در اعمال صحن مسجد سَهْله در مقام امام زین العابدین (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده .

مناجات حضرت امیر (عَلَيهِ السَّلَامُ)

اعمال محراب امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ): در مکانی که امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) را ضربت زدند، دو رکعت نماز بخوان، و پس از سلام و تسبیح حضرت زهرا (عَلَيهَا السَّلَامُ) بگو: يَا مَنْ أَظْهَرَ الْجَمِيلَ وَ سَتَرَ الْقَبِيحَ، يَا مَنْ لَمْ يُؤَاخِذْ بِالْجَرِيرَةِ، وَ لَمْ يَهْتِكِ السِّتْرَ وَ السَّرِيرَةَ، يَا عَظِيمَ الْعَفْوِ، يَا حَسَنَ التَّجَاوُزِ ؛ يَا وَاسِعَ الْمَغْفِرَةِ، يَا بَاسِطَ الْيَدَيْنِ بِالرَّحْمَةِ، يَا صَاحِبَ كُلِّ نَجْوَى، يَا مُنْتَهَى كُلِّ شَكْوَى، يَا كَرِيمَ الصَّفْحِ، يَا عَظِيمَ الرَّجَاءِ، يَا سَيِّدِي صَلِّ عَلَى (3)

ص: 975


1- خدایا اگر گناه بزرگ شد از بنده ات، باید گذشت از جانب تو نیکو شد ای کریم .
2- رحم کن به کسی که بد کرده، و مرتکب گناه شده، و درمانده گشته و به اعتراف برخاسته .
3- ای آن که زیبا را آشکار ساخت، و کار زشت را پوشاند، ای آن که بر معصیت سرزنش نکرد، و پرده و باطن را ندرید، ای بزرگ گذشت، ای نیکو درگذر، ای پهناور آمرزش، ای هر دو دست به رحمت گسترده، ای صاحب هر راز، ای نهایت هر شکایت ای بزرگوار چشم پوش، ای بزرگ امید، ای آقای من، بر محمّد

مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ افْعَلْ بِي مَا أَنْتَ أَهْلُهُ يَا كَرِيمُ . (1)

مناجات حضرت امیر المؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) : اللّهمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ الْأَمَانَ، «يَوْمَ لا يَنْفَعُ مَالٌ وَ لا بَنُونَ، إِلّا مَنْ أَتَى اللّه بِقَلْبٍ سَلِيمٍ» وَ أَسْأَلُكَ الْأَمَانَ، «يَوْمَ يَعَضُّ الظَّالِمُ عَلَى يَدَيْهِ يَقُولُ: يَا لَيْتَنِي اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِيلا» وَ أَسْأَلُكَ الْأَمَانَ «يَوْمَ يُعْرَفُ الْمُجْرِمُونَ بِسِيمَاهُمْ، فَيُؤْخَذُ بِالنَّوَاصِي وَ الْأَقْدَامِ ؛» وَ أَسْأَلُكَ الْأَمَانَ، يَوْمَ «لا يَجْزِي وَالِدٌ عَنْ وَلَدِهِ وَ لا مَوْلُودٌ هُوَ جَازٍ عَنْ وَالِدِهِ شَيْئاً، إِنَّ وَعْدَ اللّه حَقٌّ» وَ أَسْأَلُكَ الْأَمَانَ «يَوْمَ لا يَنْفَعُ الظَّالِمِينَ مَعْذِرَتُهُمْ، وَ لَهُمُ اللَّعْنَةُ وَ لَهُمْ سُوءُ الدَّارِ» وَ أَسْأَلُكَ الْأَمَانَ، «يَوْمَ لا تَمْلِكُ نَفْسٌ لِنَفْسٍ شَيْئا، وَ الْأَمْرُ يَوْمَئِذٍ للّه» وَ أَسْأَلُكَ الْأَمَانَ، «يَوْمَ يَفِرُّ الْمَرْءُ مِنْ أَخِيهِ، وَ أُمِّهِ وَ أَبِيهِ، وَ صَاحِبَتِهِ وَ بَنِيهِ، لِكُلِّ امْرِىءٍ مِنْهُمْ يَوْمَئِذٍ شَأْنٌ يُغْنِيهِ» ؛ وَ أَسْأَلُكَ الْأَمَانَ يَوْمَ «يَوَدُّ الْمُجْرِمُ لَوْ يَفْتَدِي (2)

ص: 976


1- و خاندان محمّد درود فرست، و با من آن کن که تو شایسته آنی ای کریم .
2- خدایا از تو امان می خواهم، روزی که سودی ندهد مال و فرزندان مگر کسی که ولی به تمام معنی سالم نزد خدا آرد، و از تو امان می خواهم روزی که ستمکار می گیرد هر دو دستش را، و می گوید ای کاش همراه پیامبر راه خدا را انتخاب می کردم، و از تو امان می خواهم روزی که شناخته شوند گناهکاران به نشانه هایشان، و به پیشانی ها و قدم ها بگیرندشان و از تو امان می خواهم روزی که کفایت نمی کند پدری از فرزندش، و نه فرزندی کفایت کننده است از پدرش به هیچ وجه، البته وعده خدا حق است . و از تو امان می خواهم روزی که عذرخواهی ستمکاران سود نمی دهد، و بر ایشان است لعنت، و عذاب و شکنجه سرای آخرت و از تو امان می خواهم روزی که کسی برای کسی اختیار چیزی را ندارد، و اختیار همه چیز در آن روز برای خداست، و از تو امان می خواهم روزی که انسان فرار می کند از برادر و پدر و مادر و همسر و فرزندانش، و برای هرکدام از آن ها در آن روز کاری است، که آن کار او را بس است، و از تو امان می خواهم روزی که گنهکار دوست دارد، اگر بتواند

مِنْ عَذَابِ يَوْمِئِذٍ بِبَنِيهِ، وَ صَاحِبَتِهِ وَ أَخِيهِ، وَ فَصِيلَتِهِ الَّتِي تُؤْوِيهِ، وَ مَنْ فِي الْأَرْضِ جَمِيعا ثُمَّ يُنْجِيهِ، كَلّا آن ها لَظَى نَزَّاعَةً لِلشَّوَى» . مَوْلايَ يَا مَوْلايَ، أَنْتَ الْمَوْلَى وَ أَنَا الْعَبْدُ، وَ هَلْ يَرْحَمُ الْعَبْدَ إِلّا الْمَوْلَى؟! مَوْلايَ يَا مَوْلايَ، أَنْتَ الْمَالِكُ وَ أَنَا الْمَمْلُوكُ، وَ هَلْ يَرْحَمُ الْمَمْلُوكَ إِلّا الْمَالِكُ؟! مَوْلايَ يَا مَوْلايَ، أَنْتَ الْعَزِيزُ وَ أَنَا الذَّلِيلُ، وَ هَلْ يَرْحَمُ الذَّلِيلَ إِلّا الْعَزِيزُ؟! مَوْلايَ يَا مَوْلايَ، أَنْتَ الْخَالِقُ وَ أَنَا الْمَخْلُوقُ، وَ هَلْ يَرْحَمُ الْمَخْلُوقَ إِلّا الْخَالِقُ؟! مَوْلايَ يَا مَوْلايَ، أَنْتَ الْعَظِيمُ وَ أَنَا الْحَقِيرُ، وَ هَلْ يَرْحَمُ الْحَقِيرَ إِلّا الْعَظِيمُ؟! مَوْلايَ يَا مَوْلايَ، أَنْتَ الْقَوِيُّ وَ أَنَا الضَّعِيفُ، وَ هَلْ يَرْحَمُ الضَّعِيفَ إِلّا الْقَوِيُّ؟ مَوْلايَ يَا مَوْلايَ، أَنْتَ الْغَنِيُّ وَ أَنَا الْفَقِيرُ، وَ هَلْ يَرْحَمُ الْفَقِيرَ إِلّا الْغَنِيُّ ؟! مَوْلايَ يَا مَوْلايَ، أَنْتَ الْمُعْطِي وَ أَنَا السَّائِلُ، وَ هَلْ يَرْحَمُ السَّائِلَ إِلا الْمُعْطِي؟! مَوْلايَ يَا مَوْلايَ، (1)

ص: 977


1- از عذاب آن روز، پسرانش و همسرش و برادرش و خویشانش که او را در بر می گیرند و هرکه در روی زمین است بها بدهد سپس این بها دادن او را نجات دهد هرگز! همانا عذاب الهی آتشی شعله ور است، برکننده پوست اعضا برای سوزاندن است! مولایم ای مولای من، تو مولایی و من بنده ام، آیا رحم می کند به بنده جز مولا؟ مولایم ای مولای من، تو مالکی و من مملوکم، آیا رحم می کند به بنده جز مولا؟ مولایم ای مولای من، تو عزیزی و من خوار، آیا رحم می کند به خوار جز عزیز؟ مولایم ای مولای من، تو خالقی، من مخلوق، آیا رحم می کند به مخلوق جز خالق؟ مولایم ای مولای من تو باعظمتی و من ناچیز، آیا رحم می کند به ناچیز جز باعظمت؟ مولایم ای مولای من، تو نیرومندی و من ناتوان آیا رحم می کند به ناتوان جز نیرومند؟، مولایم ای مولای من تو بی نیازی و من نیازمند، آیا رحم می کند به نیازمند جز بی نیاز؟ مولایم ای مولای من، تو عطا بخشی و من سائل، آیا رحم می کند به سائل جز عطابخش؟ مولایم ای مولای من،

أَنْتَ الْحَيُّ وَ أَنَا الْمَيِّتُ، وَ هَلْ يَرْحَمُ الْمَيِّتَ إِلا الْحَيُّ ؟! مَوْلايَ يَا مَوْلايَ، أَنْتَ الْبَاقِي وَ أَنَا الْفَانِي، وَ هَلْ يَرْحَمُ الْفَانِيَ إِلّا الْبَاقِي؟! مَوْلايَ يَا مَوْلايَ، أَنْتَ الدَّائِمُ وَ أَنَا الزَّائِلُ، وَ هَلْ يَرْحَمُ الزَّائِلَ إِلّا الدَّائِمُ؟! مَوْلايَ يَا مَوْلايَ، أَنْتَ الرَّازِقُ وَ أَنَا الْمَرْزُوقُ، وَ هَلْ يَرْحَمُ الْمَرْزُوقَ إِلّا الرَّازِقُ؟! مَوْلايَ يَا مَوْلايَ، أَنْتَ الْجَوَادُ وَ أَنَا الْبَخِيلُ، وَ هَلْ يَرْحَمُ الْبَخِيلَ إِلّا الْجَوَادُ؟! مَوْلايَ يَا مَوْلايَ، أَنْتَ الْمُعَافِي وَ أَنَا الْمُبْتَلَى، وَ هَلْ يَرْحَمُ الْمُبْتَلَى إِلّا الْمُعَافِي؟! مَوْلايَ يَا مَوْلايَ، أَنْتَ الْكَبِيرُ وَ أَنَا الصَّغِيرُ، وَ هَلْ يَرْحَمُ الصَّغِيرَ إِلّا الْكَبِيرُ؟! مَوْلايَ يَا مَوْلايَ، أَنْتَ الْهَادِي وَ أَنَا الضَّالُّ، وَ هَلْ يَرْحَمُ الضَّالَّ إِلّا الْهَادِي؟! مَوْلايَ يَا مَوْلايَ، أَنْتَ الرَّحْمَنُ وَ أَنَا الْمَرْحُومُ، وَ هَلْ يَرْحَمُ الْمَرْحُومَ إِلّا الرَّحْمَنُ؟ مَوْلايَ يَا مَوْلايَ، أَنْتَ السُّلْطَانُ و أَنَا الْمُمْتَحَنُ، وَ هَلْ يَرْحَمُ الْمُمْتَحَنَ إِلّا السُّلْطَانُ؟ مَوْلايَ يَا مَوْلايَ، (1)

ص: 978


1- تو زنده ای و من مرده آیا رحم می کند به مرده جز زنده؟، مولایم مولای من تو باقی هستی و من فانی، آیا رحم می کند به فانی جز باقی؟، مولایم ای مولای من تو پاینده ای و من از بین رونده، آیا رحم می کند به از بین رونده جز پاینده؟ مولایم ای مولای من، تو روزی دهنده ای و من روزی داده شده، آیا رحم می کند به روزی داده شده جز روزی دهنده؟ مولایم ای مولای من، تو جودمندی و من بخیل، آیا رحم می کند به بخیل جز جودمند؟ مولایم ای مولای من، تو عافیت بخشی و من گرفتار، آیا رحم می کند به گرفتار جز عافیت بخش؟ مولایم ای مولای من تو بزرگی و من کوچکم، آیا رحم می کند به کوچک جز بزرگ؟ مولایم ای مولای من، تو راهنمایی و من گمراه، آیا رحم می کند به گمراه جز راهنما؟ مولایم ای مولای من تو رحم کننده ای و من رحم شده، آیا رحم می کند به رحم شده جز رحم کننده؟ مولایم ای مولایم من، تو سلطانی و من آزمایش شده به بلاها، آیا رحم می کند به آزمایش شده به بلاها جز سلطان؟، مولایم ای مولای من

أَنْتَ الدَّلِيلُ وَ أَنَا الْمُتَحَيِّرُ، وَ هَلْ يَرْحَمُ الْمُتَحَيِّرَ إِلّا الدَّلِيلُ؟ مَوْلايَ يَا مَوْلايَ، أَنْتَ الْغَفُورُ وَ أَنَا الْمُذْنِبُ، وَ هَلْ يَرْحَمُ الْمُذْنِبَ إِلّا الْغَفُورُ؟ مَوْلايَ يَا مَوْلايَ، أَنْتَ الْغَالِبُ وَ أَنَا الْمَغْلُوبُ، وَ هَلْ يَرْحَمُ الْمَغْلُوبَ إِلّا الْغَالِبُ؟! أَنْتَ الدَّلِيلُ وَ أَنَا الْمُتَحَيِّرُ، وَ هَلْ يَرْحَمُ الْمُتَحَيِّرَ إِلّا الدَّلِيلُ؟! مَوْلايَ يَا مَوْلايَ، أَنْتَ الْغَفُورُ وَ أَنَا الْمُذْنِبُ، وَ هَلْ يَرْحَمُ الْمُذْنِبَ إِلّا الْغَفُورُ؟! مَوْلايَ يَا مَوْلايَ، أَنْتَ الْغَالِبُ وَ أَنَا الْمَغْلُوبُ، وَ هَلْ يَرْحَمُ الْمَغْلُوبَ إِّلا الْغَالِبُ؟! مَوْلايَ يَا مَوْلايَ، أَنْتَ الرَّبُّ وَ أَنَا الْمَرْبُوبُ، وَ هَلْ يَرْحَمُ الْمَرْبُوبَ إِلّا الرَّبُّ؟! مَوْلايَ يَا مَوْلايَ، أَنْتَ الْمُتَكَبِّرُ وَ أَنَا الْخَاشِعُ، وَ هَلْ يَرْحَمُ الْخَاشِعَ إِلّا الْمُتَكَبِّرُ؟! مَوْلايَ يَا مَوْلايَ، ارْحَمْنِي بِرَحْمَتِكَ وَ ارْضَ عَنِّي بِجُودِكَ وَ كَرَمِكَ وَ فَضْلِكَ ؛ يَا ذَا الْجُودِ وَ الْإِحْسَانِ، وَ الطَّوْلِ وَ الامْتِنَانِ، بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1)

مؤلّف گوید: سیّد ابن طاووس بعد از این مناجات، دعایی طولانی از آن حضرت روایت کرده، به نام دعای امان، مقام را گنجایش ذکر آن نیست . و همچنین در این مقام شریف می خوانی دعایی را که در برنامه مسجد زید ذکر می کنیم

ص: 979


1- تو دلیلی و رهنما و من سرگردان، آیا رحم می کند به سرگردان جز دلیل و رهنما؟، مولایم ای مولای من تو آمرزنده ای و من گناهکار، آیا رحم می کند به گناهکار جز آمرزنده؟، مولایم ای مولای من، تو غالبی و من مغلوب، آیا رحم می کند به مغلوب جز غالب؟، مولایم ای مولای من تو پرورنده ای و من پروریده، آیا رحم می کند به پروریده جز پرورنده؟ مولایم ای مولای من، تو بزرگمنشی و من فروتن، آیا رحم می کند به فروتن جز بزرگ منش؟ مولایم ای مولای من به من رحم کن به رحمتت و به جود و کرم، و فضلت از من راضی شو، ای دارای جود و احسان و عطا و بخشندگی، به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان .

ان شاء اللّه [صفحه 997] . آگاه باش ما در کتاب «هدیة الزائرین» به اختلاف در محرابی که محّل ضربت خوردن امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) است اشاره کردیم، که آیا همین محراب معروف است یا آن محراب متروک و گفتم نهایت احتیاط در این است که اعمال محراب را در هر دو محل بجا آورند یا گاهی در موضع معروف، گاهی در محّل متروک.

اعمال دکّه امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ): مقام امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) در نزدیکی مسلم بن عقیل (رحمه اللّه) است، در انجا دو رکعت نماز بجای آر، و پس از سلام و تسبیح حضرت زهرا (عَلَيهَا السَّلَامُ) بگو:

يَا صَانِعَ كُلِّ مَصْنُوعٍ، وَ يَا جَابِرَ كُلِّ كَسِيرٍ، وَ يَا حَاضِرَ كُلِّ مَلَإٍ، وَ يَا شَاهِدَ كُلِّ نَجْوَى، وَ يَا عَالِمَ كُلِّ خَفِيَّةٍ، وَ يَا شَاهِداً (شَاهِدُ) غَيْرَ غَائِبٍ (غَالِبُ )، وَ يَا غَالِباً، غَيْرَ مَغْلُوبٍ، وَ يَا قَرِيباً (قَرِيبُ) غَيْرَ بَعِيدٍ، وَ يَا مُونِسَ كُلِّ وَحِيدٍ، وَ يَا حَيّاً حِينَ لا حَيَّ غَيْرُهُ، يَا مُحْيِيَ الْمَوْتَى، وَ مُمِيتَ الْأَحْيَاءِ، الْقَائِمَ عَلَى كُلِّ نَفْسٍ بِمَا كَسَبَتْ، لا إِلَهَ إِلا أَنْتَ، (1)

ص: 980


1- ای سازنده هر ساخته، ای جبران کننده هر شکسته، و ای حاضر هر انجمن، و ای گواه هر گفتگوی نهان، و ای دانای هر پنهان، و ای حاضر غیر غایب، و ای غالب غیر مغلوب، و ای نزدیک غیر دور، و ای همدم هر تنها، و ای زنده آن زمان که زنده ای نبود غیز از او، ای زنده کننده مردگان و ای میراننده زندگان، ای مراقب هرکس به آنچه انجام داده، نیست معبودی جز تو،

صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ . (1)

پس بخوان هرچه خواهی .

کیفیت نماز حاجت در مسجد کوفه

مؤلّف گوید: من پیش از این گفتم، در اینجا باز هم می گویم که در کتاب «مزار قدیم» و مشهور بین مردم در ترتیب اعمال مسجد آن است که بعد از این مقام، اعمال دکّة القضا و بیت الطشت را بجا می آورند، که ما این اعمال را موافق کتاب «مصباح» و «بحار» و کتب دیگران بعد از اعمال ستون چهارم نقل کردیم، اگر خواستی به کیفیت مشهور عمل کنی به کتاب «مزار قدیم» مراجعه کن و اعمال این دو مقام را ان شاء اللّه بجا آر .

ذکر نماز برای رفع حاجت در جامع کوفه: از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: کسی که در مسجد کوفه دو رکعت نماز بخواند در هر رکعت سوره های حَمد و الفَلَق و النّاس و قُل هُوَ اللّه اَحَدٌ و قَدر و سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ الْأَعْلَى را خوانده و سلام دهد و تسبیح حضرت زهرا (عَلَيهَا السَّلَامُ) بگوید، از خدا هر حاجتی را بطلبد، خدا حاجتش را برآورده و دعایش را مستجاب خواهد کرد . مؤلف گوید: ترتیب در سوره های این دو رکعت، موافق روایت سیّد ابن طاووس در کتاب «مصباح»

ص: 981


1- بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست .

است و در روایت شیخ طوسی در کتاب «امالی» سوره قَدر بعد از سَبِّحِ اسْمَ است و شاید ترتیب در آن ها لازم نباشد، عمده این است که پس از سوره حَمد این هفت سوره خوانده شود، وَ اللّه العالِمُ .

زیارت جناب مسلم بن عقیل (عَلَيهِ السَّلَامُ)

چون از اعمال مسجد کوفه فراغت یافتی، به جانب قبر مسلم بن عقیل برو، و کنار قبر بایست و بگو:

اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الْمَلِكِ الْحَقِّ الْمُبِينِ، الْمُتَصاغِرِ لِعَظَمَتِهِ جَبَابِرَةُ الطَّاغِينَ، الْمُعْتَرِفِ بِرُبُوبِيَّتِهِ جَمِيعُ أَهْلِ السَّمَاواتِ وَ الْأَرَضِينَ، الْمُقِرِّ بِتَوْحِيدِهِ سائِرُ الْخَلْقِ أَجْمَعِينَ، وَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَىٰ سَيِّدِ الْأَنامِ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ الْكِرامِ صَلاةً تَقَرُّ بِها أَعْيُنُهُمْ، وَ يَرْغَمُ بِها أَنْفُ شانِئِهِمْ، مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ أَجْمَعِينَ ؛ سَلامُ اللّه الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ، وَ سَلامُ مَلائِکَتِهِ الْمُقَرَّبِینَ، وَ أَنْبِیَائِهِ الْمُرْسَلِینَ، وَ أَئِمَّتِهِ الْمُنْتَجَبِینَ وَ عِبَادِهِ الصَّالِحِینَ، وَ جَمِیعِ الشُّهَدَاءِ (1)

ص: 982


1- سپاس خدای را، آن پادشاه حق آشکار، که گردنکشان متجاوز، خود را در برابر عظمتش ناچیز شمارند، و همه اهل آسمان ها و زمین ها به پروردگاری اش اعتراف کننده اند، و اقرارکننده اند دیگر مخلوقات همه به تَوحیدش و درود خدا بر سرور تمام انسان ها، و اهل بیت گرامش، درودی که دیدگان شان به آن روشن گردد، و بینی بدگوی شان به خاک مالیده شود، بدگویان از جنّ و انس همگی، سلام خدای والای بزرگ، و سلام فرشتگان مقرّبش، و انبیای مرسلش، و امامان برگزیده اش و بندگان شایسته اش، و همه شهیدان

وَ الصِّدِّيقِينَ، وَ الزَّاكِياتُ الطَّيِّباتُ فِيما تَغْتَدِي وَ تَرُوحُ عَلَيْكَ يَا مُسْلِمَ بْنَ عَقِيلِ بْنِ أَبِي طالِبٍ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ ؛ أَشْهَدُ أَنَّكَ أَقَمْتَ الصَّلاةَ، وَ آتَيْتَ الزَّكاةَ، وَ أَمَرْتَ بِالْمَعْرُوفِ، وَ نَهَيْتَ عَنِ الْمُنْكَرِ، وَ جاهَدْتَ فِي اللّٰهِ حَقَّ جِهادِهِ، وَ قُتِلْتَ عَلَىٰ مِنْهاجِ الْمُجاهِدِينَ فِي سَبِيلِهِ حَتَّىٰ لَقِيتَ اللّٰهَ عَزَّوَجَلَّ وَ هُوَ عَنْكَ راضٍ، وَ أَشْهَدُ أَنَّكَ وَفَيْتَ بِعَهْدِ اللّٰهِ وَ بَذَلْتَ نَفْسَكَ فِي نُصْرَةِ حُجَّةِ اللّٰهِ وَ ابْنِ حُجَّتِهِ حَتَّىٰ أَتاكَ الْيَقِينُ، أَشْهَدُ لَكَ بِالتَّسْلِيمِ وَ الْوَفاءِ وَ النَّصِيحَةِ لِخَلَفِ النَّبِيِّ الْمُرْسَلِ، وَ السِّبْطِ الْمُنْتَجَبِ، وَ الدَّلِيلِ الْعالِمِ، وَ الْوَصِيِّ الْمُبَلِّغِ، وَ الْمَظْلُومِ الْمُهْتَضَمِ، فَجَزاكَ اللّٰهُ عَنْ رَسُولِهِ، وَ عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، وَ عَنِ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ أَفْضَلَ الْجَزاءِ بِمَا صَبَرْتَ وَ احْتَسَبْتَ وَ أَعَنْتَ فَنِعْمَ عُقْبَى الدَّارِ، لَعَنَ اللّٰهُ مَنْ قَتَلَكَ، وَ لَعَنَ اللّٰهُ مَنْ أَمَرَ بِقَتْلِكَ، وَ لَعَنَ اللّٰهُ مَنْ ظَلَمَكَ وَ لَعَنَ اللّٰهُ مَنِ افْتَرىٰ (1)

ص: 983


1- و صدّیقان، و درودهای پاک و پاکیزه در آنچه می آید و می رود، بر تو باد ای مسلم بن عقیل بن ابی طالب و رحمت و برکات خدا بر تو باد، شهادت می دهم که تو نماز را بپا داشتی، و پرداختی زکات را، و امر به معروف و نهی از منکر کردی، و در راه خدا جهاد نمودی جهادی شایسته و به راه و روش مجاهدان در راه او کشته شدی، تا خدای عزّ و جل را درحالی که از تو راضی بود، ملاقات نمودی و شهادت می دهم که تو به عهد خدا وفا کردی، و جانت را در راه یاری حجّت خدا و پسر حجّت خدا دادی تا مرگ تو دررسید، شهادت می دهم برای تو، به تسلیم و وفاداری و خیرخواهی، برای یادگار نبیّ مرسل، و نوه برگزیده، و راهنمای عالم، و جانشین تبلیغ کننده و ستمدیده حق غارت شده، خدایا پاداشت دهد از جانب رسولش و امیر مؤمنان و حسن و حسین بهترین پاداش به خاطر آنکه صبر کردی و کارت را به حساب حق گذاشتی و کمک کردی . چه خوب است سرانجام سرای آخرت، خدا لعنت کند کسی که تو را کشت، و کسی که به کشتنت فرمان داد، و کسی که به تو ستم کرد، و کسی که بر تو دروغ بست،

عَلَيْكَ، وَلَعَنَ اللّٰهُ مَنْ جَهِلَ حَقَّكَ، وَ اسْتَخَفَّ بِحُرْمَتِكَ ؛ وَ لَعَنَ اللّٰهُ مَنْ بايَعَكَ وَغَشَّكَ وَخَذَلَكَ وَ أَسْلَمَكَ وَ مَنْ أَلَّبَ عَلَيْكَ وَ لَمْ يُعِنْكَ، اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِي جَعَلَ النَّارَ مَثْواهُمْ وَ بِئْسَ الْوِرْدُ الْمَوْرُودُ . أَشْهَدُ أَنَّكَ قُتِلْتَ مَظْلُوماً، وَ أَنَّ اللّٰهَ مُنْجِزٌ لَكُمْ مَا وَعَدَكُمْ، جِئْتُكَ زائِراً عارِفاً بِحَقِّكُمْ، مُسَلِّماً لَكُمْ، تابِعاً لِسُنَّتِكُمْ، وَ نُصْرَتِي لَكُمْ مُعَدَّةٌ حَتَّىٰ يَحْكُمَ اللّٰهُ وَ هُوَ خَيْرُ الْحاكِمِينَ، فَمَعَكُمْ مَعَكُمْ لَامَعَ عَدُوِّكُمْ صَلواتُ اللّٰهِ عَلَيْكُمْ وَ عَلَىٰ أَرْواحِكُمْ وَ أَجْسادِكُمْ وَ شاهِدِكُمْ وَ غائِبِكُمْ، وَ اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ، قَتَلَ اللّٰهُ أُمَّةً قَتَلَتْكُمْ بِالْأَيْدِي وَ الْأَلْسُنِ . (1)

در کتاب «مزار کبیر» این متن را به منزله اذن دخول قرار داده، و با گفتن آن وارد شو، و خود را به قبر بچسبان و به روایت سابقه است که به ضریح آن جناب اشاره کن و بگو:

اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَيُّهَا الْعَبْدُ الصَّالِحُ، الْمُطِيعُ لِلّٰهِ وَ لِرَسُولِهِ، (2)

ص: 984


1- و حقّت را جاهل شد، و حرمتت را سبک شمرد، و خدا لعنت کند کسی را که با تو بیعت کرد، ولی به حضرتت خیانت ورزید و از یاری ات دست کشید و تو را وا گذاشت و تشویق به جنگ علیه تو داد و تو را یاری نداد، خدا را شکر که آتش را جایگاه آنان قرار داد، که برای واردان بد جایگاهی است، شهادت می دهم که تو مظلوم کشته شدی، و همانا خدا وفا کند آنچه را به شما وعده داد، من زائر و عارف به حق شما به درگاهت آمده ام، تسلیم شما و پیرو روش شمایم، یاری ام برای شما مهیّاست، تا خدا حکم کند و او بهترین حکم کنندگان است، پس با شمایم با شما، نه با دشمن شما، درود خدا بر شما و بر ارواح و اجساد و حاضر و غائب شما، و سلام و رحمت و برکات خدا بر شما باد، خدا بکشد امّتی را که شما را با دستها و زبانها کشتند .
2- سلام بر تو ای بنده شایسته فرمانبر خدا و رسولش

وَلِأَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، وَالْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ، عَلَيْهِمُ السَّلامُ . اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ وَ سَلامٌ (سَلامُه) عَلَىٰ عِبادِهِ الَّذِينَ اصْطَفىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ وَ مَغْفِرَتُهُ، وَ عَلَىٰ رُوحِكَ وَ بَدَنِكَ، أَشْهَدُ أَنَّكَ مَضَيْتَ عَلَىٰ مَا مَضَىٰ عَلَيْهِ (بِهِ) الْبَدْرِيُّونَ، الْمُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللّٰهِ، الْمُبالِغُونَ فِي جِهَادِ أَعْدَائِهِ، وَ نُصْرَةِ أَوْلِيائِهِ، فَجَزاكَ اللّٰهُ أَفْضَلَ الْجَزاءِ، وَ أَكْثَرَ الْجَزاءِ، وَ أَوْفَرَ جَزاءِ أَحَدٍ مِمَّنْ وَ فىٰ بِبَيْعَتِهِ، وَ اسْتَجابَ لَهُ دَعْوَتَهُ، وَ أَطاعَ وُلاةَ أَمْرِهِ ؛ أَشْهَدُ أَنَّكَ قَدْ بالَغْتَ فِي النَّصِيحَةِ، وَ أَعْطَيْتَ غايَةَ الْمَجْهُودِ حَتَّىٰ بَعَثَكَ اللّٰهُ فِي الشُّهَداءِ، (1)

وَجَعَلَ رُوحَكَ مَعَ أَرْواحِ السُّعَداءِ، وَ أَعْطاكَ مِنْ جِنانِهِ أَفْسَحَها مَنْزِلاً، وَ أَفْضَلَها غُرَفاً، وَ رَفَعَ ذِكْرَكَ فِي الْعِلِّيِّينَ، وَ حَشَرَكَ مَعَ النَّبِيِّينَ وَ الصِّدِّيقِينَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِينَ وَ حَسُنَ أُولٰئِكَ رَفِيقاً، أَشْهَدُ أَنَّكَ لَمْ تَهِنْ وَ لَمْ تَنْكُلْ، وَ أَنَّكَ قَدْ (2)

ص: 985


1- و امیر مؤمنان و حسن و حسین (درود خدا بر آنان باد) خدا را سپاس و سلام بر بندگان برگزیده خدا، محمّد و خاندانش، و سلام و رحمت و برکات و مغفرت خدا بر شما، و بر روح و بدن تو ای مسلم، شهادت می دهم که تو بر آن راهی رفتی، که بر آن راه بدریّون رفتند، آن جهادکنندگان در راه خدا و کوشش کنندگان در جهاد با دشمنان خدا و یاری اولیایش، خدا تو را بهترین پاداش و بیشترین پاداش و وافرترین پاداشی که به یکی از آنان که به بیعتش وفا کرد، و دعوتش را پاسخ گفت، و از اولیان امر اطاعت کرد، بدهد . شهادت می دهم که تو در خیرخواهی مبالغه نمودی، و نهایت کوشش را عطا کردی، تا خدا تو را در میان شهیدان برانگیخت،
2- و روحت را با ارواح اهل سعادت قرار داد، و از بهشت هایش به تو بخشید، از نظر منزل وسیع ترینش را، و از جهت غرفه برترینش را، و نامت را در علییّن بالا برد، و تو را با پیامبران و صدّیقان و شهیدان، و شایستگان محشور کرد، و آنان نیکو رفیقانی هستند، شهادت می دهم که تو سستی نکردی، و کندی ننمودی و بر

مَضَيْتَ عَلَىٰ بَصِيرَةٍ مِنْ أَمْرِكَ مُقْتَدِياً بِالصَّالِحِينَ، وَ مُتَّبِعاً لِلنَّبِيِّينَ، فَجَمَعَ اللّٰهُ بَيْنَنا وَ بَيْنَكَ وَ بَيْنَ رَسُولِهِ وَ أَوْلِيائِهِ فِي مَنازِلِ الْمُخْبِتِينَ فَإِنَّهُ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ . (1)

آنگاه در طرف سر دو رکعت نماز بجای آری و آن را به آن جناب هدیه کن و بگو: اللّهمّ صلّ علی محمّد و ال محمّد و لا تَدَعْ لی ذَنْباً و این همان دعایی است که در حرم قمر بنی هاشم خوانده می شود و ذکرش بیاید و اگر خواستی حضرت مسلم را وداع کنی، همان وداعی را بخوان که در زیارت حضرت عباس (عَلَيهِ السَّلَامُ) ذکر می شود .

زیارت جناب هانی بن عروه (رَحمهُ اللّه)

کنار قبر او می ایستی و به رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) سلام می کنی و می گویی: سَلامُ اللّٰهِ الْعَظِيمِ، وَ صَلَواتُهُ عَلَيْكَ يَا هانِئَ بْنَ عُرْوَةَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَيُّهَا الْعَبْدُ الصَّالِحُ النَّاصِحُ لِلّٰهِ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِأَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ عَلَيْهِمُ السَّلامُ، أَشْهَدُ (2)

ص: 986


1- بینایی از کارت درگذشتی، درحالی که به شایستگان اقتدا کردی، و از پیامبران متابعت نمودی، خدا بین ما و تو را و بین رسول و اولیایش در منزل های فروتنان گرد آورد که او مهربان ترین مهربانان است .
2- سلام خدای بزرگ، و درودهایش بر تو ای هانی بن عروه، سلام بر تو ای عبد شایسته و خیرخواه برای خدا و رسولش و امیر مؤمنان و حسن و حسین (درود خدا بر آنان باد )، شهادت می دهم

أَنَّكَ قُتِلْتَ مَظْلُوماً، فَلَعَنَ اللّٰهُ مَنْ قَتَلَكَ، وَ اسْتَحَلَّ دَمَكَ، وَ حَشىٰ قُبُورَهُمْ ناراً . أَشْهَدُ أَنَّكَ لَقِيتَ اللّٰهَ وَ هُوَ رَاضٍ عَنْكَ بِما فَعَلْتَ وَ نَصَحْتَ، وَ أَشْهَدُ أَنَّكَ قَدْ بَلَغْتَ دَرَجَةَ الشُّهَداءِ، وَ جُعِلَ رُوحُكَ مَعَ أَرْواحِ السُّعَداءِ بِما نَصَحْتَ لِلّٰهِ وَ لِرَسُولِهِ مُجْتَهِداً، وَ بَذَلْتَ نَفْسَكَ فِي ذاتِ اللّٰهِ وَ مَرْضاتِهِ، فَرَحِمَكَ اللّٰهُ وَ رَضِيَ عَنْكَ وَ حَشَرَكَ مَعَ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِينَ وَ جَمَعَنا وَ إِيَّاكُمْ مَعَهُمْ فِي دارِ النَّعِيمِ، وَ سَلامٌ عَلَيْكَ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ . (1) پس دو رکعت نماز بگذار، و آن را به روح هانی هدیه کن و به آنچه خواهی برای خود دعا کن و وداع کن او را به آنچه مسلم را به آن وداع کردی .

ص: 987


1- که مظلوم کشته شدی خدا لعنت کند کسانی که تو را کشتند، و خونت را حلال شمردند، گورهایشان را آکنده از آتش کند، شهادت می دهم که تو خدا را ملاقات و او از تو خشنود بود، بخاطر آنچه انجام دادی و خیرخواهی که نمودی، و شهادت می دهم که تو به درجه شهیدان رسیدی و روحت با ارواح اهل سعادت قرار داده شد، به خاطر آنکه خیرخواهی کردی برای خدا و رسولش، درحالی که درباره خدا و خشنودی اش بذل نمودی، پس خدا تو را رحمت کند و از تو راضی شود و با محمّد و خاندان پاکش محشور فرماید، و جمع کند ما را و شما را با محمّد و خاندان محمّد در خانه نعمت و سلامت، و رحمت و برکات خدا بر تو باد .

فصل ششم: فضیلت و اعمال مسجد سهله و مسجد زید و صعصعه

اعمال مسجد سهله

آگاه باش پس از مسجد کبیر کوفه، مسجدی به فضیلت مسجد سهله در آن منطقه نیست، آن محّل مبارک، خانه حضرت ادریس (عَلَيهِ السَّلَامُ) و حضرت ابراهیم (عَلَيهِ السَّلَامُ) و محل ورود حضرت خضر (عَلَيهِ السَّلَامُ) و مسکن آن حضرت است . از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: به ابو بصیر فرمود: ای ابو محمّد گویا می بینم حضرت صاحب الأمر با اهل و عیالش در مسجد سهله فرود آید و منزل آن حضرت باشد و حق تعالی هیچ پیامبر نفرستاده، مگر آن که در ان مسجد نماز گذارده و هرکه در آن مسجد اقامت نماید، چنان است که در خیمه رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) اقامت کرده و هیچ مرد و زن مؤمنی نیست مگر آن که دلش به سوی آن مسجد مایل است و در آن مسجد سنگی است که در آن صورت هر پیامبر هست و هیچکس در ان مسجد با نیّت صادقه نماز و دعا نمی کند، مگر آن که با حاجت برآمده بر می گردد و هیچکس در آن مسجد امان نمی طلبد، مگر آن که از هرچه می ترسد امان می یابد، گفتم این است فضیلتی که برای این

ص: 988

مسجد است؟ حضرت فرمود: زیادتر بگویم؟ عرض کردم: آری فرمود: این مسجد از جمله بقعه هایی است که خدا دوست دارد او را در آن ها بخوانند و هیچ شب و روزی نیست مگر آن که فرشتگان به زیارت آن می آیند و خدا را در آن مسجد عبادت می کنند، سپس فرمود: اگر من به شما نزدیک بودم همه نمازهایم را در آن مسجد بجا می آوردم . آنگاه فرمود: ای ابا محمّد آنچه را فضیلت این مسجد، وصف نکردم، بیش از آن است که گفتم، عرضه داشتم: فدایت شوم، حضرت قائم (عَلَيهِ السَّلَامُ) همیشه در آن مسجد خواهد بود؟ فرمود: آری . . . تا آخر خبر

اعمال مسجد سهله:

دو رکعت نماز بین شام و خفتن مستحب است .

از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: هر غمناکی چنین کند و دعا نماید، حق تعالی غمش را برطرف کند و از بعض کتب مزاریه نقل شده: که چون خواستی وارد مسجد شوی، نزد درگاه بایست و بگو:

بِسْمِ اللّٰهِ، وَ بِاللّٰهِ، وَ مِنَ اللّٰهِ، وَ إِلَى اللّٰهِ، وَ مَا شاءَ اللّٰهُ، وَ خَيْرُ (1)

ص: 989


1- به نام خدا و به خدا و از خدا، و به سوی خدا و آنچه خدا خواست، و بهترین

الْأَسْماءِ لِلّٰهِ، تَوَكَّلْتُ عَلَى اللّٰهِ، وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ . اَللّٰهُمَّ اجْعَلْنِي مِنْ عُمّارِ مَساجِدِكَ وَ بُيُوتِكَ . اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَتَوَجَّهُ إِلَيْكَ بِمُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أُقَدِّمُهُمْ بَيْنَ يَدَيْ حَوائِجِي فَاجْعَلْنِي اَللّٰهُمَّ بِهِمْ عِنْدَكَ وَجِيهاً فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ مِنَ الْمُقَرَّبِينَ . اَللّٰهُمَّ اجْعَلْ صَلاتِي بِهِمْ مَقْبُولَهً، وَ ذَنْبِي بِهِمْ مَغْفُوراً، وَ رِزْقِي بِهِمْ مَبْسُوطاً، وَ دُعائِي بِهِمْ مُسْتَجاباً، وَ حَوائِجِي بِهِمْ مَقْضِيَّةً، وَ انْظُرْ إِلَيَّ بِوَجْهِكَ الْكَرِيمِ نَظْرَةً رَحِيمَةً أَسْتَوْجِبُ بِهَا الْكَرامَةَ عِنْدَكَ، ثُمَّ لَاتَصْرِفْهُ عَنِّي أَبَداً، بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . يَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْأَ بْصارِ ثَبِّتْ قَلْبِي عَلَىٰ دِينِكَ وَ دِينِ نَبِيِّكَ وَ وَلِيِّكَ، وَ لَا تُزِغْ قَلْبِي بَعْدَ إِذْ هَدَيْتَنِي، وَهَبْ لِي مِنْ لَدُنْكَ رَحْمَةً إِنَّكَ أَنْتَ الْوَهَّابُ . اَللّٰهُمَّ إِلَيْكَ تَوَجَّهْتُ، وَ مَرْضاتَكَ طَلَبْتُ، وَ ثَوابَكَ ابْتَغَيْتُ، وَ بِكَ آمَنْتُ، وَ عَلَيْكَ تَوَكَّلْتُ . (1)

ص: 990


1- نامها از آن خداست، بر خدا توکل کردم و جنبش و نیرویی نیست مگر به خدای والای بزرگ . خدایا مرا از آبادکنندگان مساجد و خانه هایت قرار ده . خدایا من به وسیله محمّد و خاندان محمّد به تو رو می کنم و آنان را پیشاپیش حوایجم پیش می اندازم خدایا به حق آنان مرا در پیشگاهت آبرومند دنیا و آخرت و از مقرّبان قرار ده . خدایا به حق آنان قرار ده نمازم را پذیرفته و گناهم را آمرزیده و روزی ام را گسترده، و دعایم را مستجاب، و حاجاتم را برآورده ساز، و به حق ذاتت به من نظر کن نظری رحیمانه، که به سبب آن در پیشگاهت مستحق کرامت شوم، سپس آن نظر را هیچگاه از من باز نگردان، ای مهربان ترین مهربانان، ای زیر و روکننده دلها و دیده ها، دلم را بر دینت و دین پیامبرت و ولیّ ات پابرجا کن، و قلبم را پس از این که هدایتم نمودی منحرف مساز، و از نزد خویش به من رحمتی ببخش، که تو بسیار بخشنده ای . خدایا به جانب تو رو کردم و خشنودی ات را طلبیدم، و پاداشت را جستم، و به تو ایمان آوردم و بر تو توکّل کردم .

اَللّٰهُمَّ فَأَقْبِلْ بِوَجْهِكَ إِلَيَّ، وَ أَقْبِلْ بِوَجْهِي إِلَيْكَ . (1) سپس (آیَةُ الکُرسی) و سوره (فَلَق) و سوره (ناس) را بخوان و خدا را هفت مرتبه تسبیح و هفت مرتبه حَمد و هفت مرتبه تهلیل و هفت مرتبه تکبیر بگو یعنی هریک از سبحان اللّه و الحَمد للّه و لا اله الاّ اللّه و اللّه اکبر را هفت مرتبه بگو و بخوان: اَللّٰهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ عَلَىٰ مَا هَدَيْتَنِي، وَ لَكَ الْحَمْدُ عَلَىٰ مَا فَضَّلْتَنِي، وَ لَكَ الْحَمْدُ عَلَىٰ مَا شَرَّفْتَنِي، وَ لَكَ الْحَمْدُ عَلَىٰ كُلِّ بَلاءٍ حَسَنٍ ابْتَلَيْتَنِي . اَللّٰهُمَّ تَقَبَّلْ صَلاتِي وَ دُعائِي، وَ طَهِّرْ قَلْبِي، وَ اشْرَحْ لِي صَدْرِي، وَ تُبْ عَلَيَّ، إِنَّكَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ . (2)

سید ابن طاووس (رَحمهُ اللّه) علیه فرموده: چون اراده کردی به مسجد سهله بروی، در شب چهارشنبه بین مغرب و عشا وارد آن مسجد شو . که فضیلت آن از اوقات دیگر بیشتر است همین که وارد مسجد شدی نماز مغرب و نافله آن را بجا آور،

ص: 991


1- خدایا رویت را به سویم کن، و رویم را به جانبت قرار ده .
2- خدایا تو را سپاس بر اینکه مرا هدایت کردی، و تو را سپاس بر اینکه به من برتری دادی، و تو را سپاس بر اینکه به من شرافت بخشیدی، و تو را سپاس بر هر پیش آمد نیکویی که مرا با آن آزمودی . خدایا نماز و دعایم را بپذیر، و دلم را پاک کن و سینه ام را بازگردان، و توبه ام را بپذیر که تو بسیار توبه پذیر مهربانی .

آنگاه دو رکعت نماز تحیّت مسجد قربة الی اللّه بخوان، چون فارغ شدی دستها را به جانب آسمان بلند کن و بگو:

أَنْتَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ، مُبْدِئُ الْخَلْقِ وَ مُعِيدُهُمْ، وَ أَنْتَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ خالِقُ الْخَلْقِ وَ رَازِقُهُمْ، وَ أَنْتَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ الْقَابِضُ الْباسِطُ، وَ أَنْتَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ مُدَبِّرُ الْأُمُورِ وَ باعِثُ مَنْ فِي الْقُبُورِ، أَنْتَ وارِثُ الْأَرْضِ وَ مَنْ عَلَيْها، أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الْمَخْزُونِ الْمَكْنُونِ الْحَيِّ الْقَيُّومِ، وَ أَنْتَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ عالِمُ السِّرِّ وَ أَخْفىٰ، أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الَّذِي إِذا دُعِيتَ بِهِ أَجَبْتَ، وَ إِذَا سُئِلْتَ بِهِ أَعْطَيْتَ، وَ أَسْأَلُكَ بِحَقِّكَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ، وَ بِحَقِّهِمُ الَّذِي أَوْجَبْتَهُ عَلَىٰ نَفْسِكَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَقْضِيَ لِي حَاجَتِي، السَّاعَةَ السَّاعَةَ، يَا سامِعَ الدُّعاءِ، يَا سَيِّداهُ يَا مَوْلاهُ يَا غِيَاثَاهُ، أَسْأَلُكَ بِكُلِّ اسْمٍ سَمَّيْتَ بِهِ نَفْسَكَ، أَوِ اسْتَأْثَرْتَ بِهِ فِي عِلْمِ (1)

ص: 992


1- تویی خدا، معبودی جز تو نیست، آغازکننده خلق و بازگرداننده آنهایی و تویی خدا، معبودی جز تو نیست آفریننده خلق و روزی دهنده آنانی، و تویی خدا، معبودی جز تو نیست، گیرنده و گسترنده ای و تویی خدا، معبودی جز تو نیست، تدبیرکننده اموری، و برانگیزاننده کسانی که در گورهایند، تویی وارث زمین و هرکه روی آن است از تو درخواست می کنم به حق نام محفوظ و مستور و زنده و پاینده ات، و تویی خدا، معبودی جز تو نیست، دانای پنهان و پنهان تری . از تو درخواست می کنم به حق نامت که چون به آن خوانده شوی اجابت کنی، و هرگاه به آن درخواست شوی عطا نمایی و از تو درخواست می کنم به حقّت بر محمّد و اهل بیتش، و به حق آنان که آن را بر خود واجب نموده ای، اینکه بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و در همین ساعت و همین ساعت حاجتم را برآوری، ای شنونده دعا ای آقای من، ای مولای من، ای فریادرس من، از تو درخواست می کنم به هر نامی که خودت را به آن نام نامیدی، یا در علم

الْغَيْبِ عِنْدَكَ، أَنْ تُصَلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تُعَجِّلَ فَرَجَنَا السَّاعَةَ، يَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْأَبْصَارِ، يَا سَمِيعَ الدُّعَاءِ . (1)

سپس به سجده برو و خشوع کن، و خدا را به جهت هرچه خواهی بخوان پس از آن دو رکعت نماز در گوشه ای که طرف مغرب و شمال است بخوان، که آن محل خانه حضرت ابراهیم (عَلَيهِ السَّلَامُ) است و از آنجا به جنگ «عمالقه» رفت، چون از نماز و تسبیح حضرت زهرا (عَلَيهَا السَّلَامُ) فارغ شدی چنین بگو: اَللّٰهُمَّ بِحَقِّ هٰذِهِ الْبُقْعَةِ الشَّرِيفَةِ، وَ بِحَقِّ مَنْ تَعَبَّدَ لَكَ فِيها، قَدْ عَلِمْتَ حَوَائِجِي فَصَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اقْضِها، وَ قَدْ أَحْصَيْتَ ذُنُوبِي فَصَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْها . اَللّٰهُمَّ أَحْيِنِي مَا [إِذَا] كانَتِ الْحَيَاةُ خَيْراً لِي، وَ أَمِتْنِي إِذا كانَتِ الْوَفاةُ خَيْراً لِي عَلَىٰ مُوالاةِ أَوْلِيائِكَ وَ مُعاداةِ أَعْدائِكَ، وَ افْعَلْ بِي مَا أَنْتَ أَهْلُهُ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (2)

پس در گوشه ای دیگر که سمت مغرب و قبله است دو

ص: 993


1- غیب نزد خود آن نام را تنها برای خود برگزیدی، اینکه بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و در گشایش کار ما در همین ساعت شتاب نمایی، ای زیروروکننده دل ها و دیده ها، ای شنونده دعا .
2- خدایا به حق این بقعه شریف، و به حق کسانی که تو را در آن عبادت کردند، به یقین حوائجم را دانسته ای پس بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و آن ها را برآور، و گناهانم را شمرده ای، پس بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و آن ها را بیامرز . خدایا زنده ام بدار تا وقتی که زنده بودن برایم خیر است، و بمیران آن هنگام که مردن برایم خیر باشد براساس دوستی با دوستانت، و دشمنی با دشمنانت، و با من آن کن که شایسته آنی، ای ای مهربان ترین مهربانان

رکعت نماز بگذار، و دستها را بردار و بگو:

اَللّٰهُمَّ إِنِّي صَلَّيْتُ هٰذِهِ الصَّلاةَ ابْتِغاءَ مَرْضاتِكَ، وَ طَلَبَ نائِلِكَ، وَ رَجاءَ رِفْدِكَ وَ جَوائِزِكَ فَصَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تَقَبَّلْها مِنِّي بِأَحْسَنِ قَبُولٍ، وَ بَلِّغْنِي بِرَحْمَتِكَ الْمَأْمُولَ، وَ افْعَلْ بِي مَا أَنْتَ أَهْلُهُ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1) سپس به سجده برو، و دو طرف صورت خویش را به خاک بگذار، انگاه به گوشه ای که بر طرف مشرق است برو، و در آنجا دو رکعت نماز بخوان و دست هایت را بگشا و بگو: اَللّٰهُمَّ إِنْ كانَتِ الذُّنُوبُ وَ الْخَطايا قَدْ أَخْلَقَتْ وَجْهِي عِنْدَكَ، فَلَمْ تَرْفَعْ لِي إِلَيْكَ صَوْتاً، وَ لَمْ تَسْتَجِبْ لِي دَعْوَةً، فَإِنِّي أَسْأَلُكَ بِكَ يَا اللّٰهُ فَإِنَّهُ لَيْسَ مِثْلَكَ أَحَد،ٌ وَ أَتَوَسَّلُ إِلَيْكَ بِمُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ أَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تُقْبِلَ إِلَيَّ بِوَجْهِكَ الْكَرِيمِ، وَ تُقْبِلَ بِوَجْهِي [إِلَیْکَ ]، وَ لا تُخَیِّبَنِی (2)

ص: 994


1- خدایا من این نماز را خواندم برای جستن خشنودی ات و طلب عطایت، و امید کمک و هدایایت، پس بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و به نیکو پذیرفتن از من بپذیر و به رحمتت مرا به آرزویم برسان و با من آن کن که شایسته آنی . ای مهربان ترین مهربانان .
2- خدایا اگر گناهان و خطاها مرا نزد تو بی آبرو ساخته و در اثر آن نگذاشتی ناله ام به سویت بلند شود، و دعایم را مستجاب نکردی، از تو درخواست می کنم ای خدایی که احدی همانندت نیست، و به محمّد و خاندان محمّد به تو توسل می جویم، و از تو می خواهم که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و با روی کریمانه ات به من روی آوری، و رویم را به سویت بگردانی، و هنگامی که تو را می خوانم

حيِنَ أَدْعُوكَ، وَ لَا تَحْرِمَنِي حيِنَ أَرْجُو ك ؛ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1)

مؤلف گوید: از بعض کتب مزاریه [مربوط به زیارت] غیر معروفه نقل شده: که پس از آن می روی به گوشه ای دیگر که در جانب مشرق قرار گرفته، و در آنجا دو رکعت نماز می خوانی و می گویی: اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ يَا اللّٰهُ، أَنْ تُصَلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تَجْعَلَ خَيْرَ عُمْرِي آخِرَهُ، وَ خَيْرَ أَعْمَالِي خَواتِيمَها، وَ خَيْرَ أَيَّامِي يَوْمَ أَلْقاكَ فِيهِ، إِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ . اَللّٰهُمَّ تَقَبَّلْ دُعائِي، وَ اسْمَعْ نَجْوايَ، يَا عَلِيُّ يَا عَظِيمُ، يَا قادِرُ يَا قاهِرُ، يَا حَيّاً لَايَمُوتُ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لِيَ الذُّنُوبَ الَّتِي بَيْنِي وَ بَيْنَكَ، وَ لَا تَفْضَحْنِي عَلَىٰ رُؤُوسِ الْأَشْهادِ، وَ احْرُسْنِي بِعَيْنِكَ الَّتِي لَاتَنامُ، وَ ارْحَمْنِي بِقُدْرَتِكَ عَلَيَّ ؛ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ ؛ وَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَىٰ سَيِّدِنا مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِينَ ؛ يَا رَبَّ الْعالَمِينَ . (2) پس

ص: 995


1- ناامیدم نسازی و وقتی به تو امید می بندم محرومم نکنی، ای مهربان ترین مهربانان .
2- خدایا از تو درخواست می کنم به حق نامت که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و قرار دهی بهترین زمان عمرم را پایانش، و بهترین اعمالم را سرانجامش، و بهترین ایّامم را روزی که تو را در آن ملاقات می کنم تو بر هرچیز توانایی . خدایا دعایم را بپذیر، و رازم را بشنو، ای والا، ای بزرگ، ای توانا، ای چیره، ای زنده ای که هرگز نمی میرد، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و گناهانی را که میان من و توست بیامرز، و در حضور مردم رسوایم مکن، و به دیده ات که هرگز نمی خوابد نگهبانی ام فرما، و با قَدرتت به من رحم کن، ای مهربان ترین مهربانان، و درود خدا بر آقای ما محمّد و اهل بیت پاکش ای پروردگار جهانیان .

از آن دو رکعت نماز در خانه ای که میان مسجد است بجا می آوری و می گویی:

يَا مَنْ هُوَ أَقْرَبُ إِلَيَّ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ، يَا فَعَّالاً لِما يُرِيدُ، يَا مَنْ يَحُولُ بَيْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ حُلْ بَيْنَنا وَ بَيْنَ مَنْ يُؤْذِينا بِحَوْلِكَ وَ قُوَّتِكَ. يَا كافِي مِنْ كُلِّ شَيْءٍ وَ لَا يَكْفِي مِنْهُ شَيْءٌ اكْفِنَا الْمُهِمَّ مِنْ أَمْرِ الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ؛ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1)

سپس دو طرف صورت خود را بر خاک بگذار . مؤلّف گوید: این مکان شریف در این زمان معروف به مقام امام زین العابدین (عَلَيهِ السَّلَامُ) است و در کتاب «مزار قدیم» نقل کرده: بعد از دو رکعت نماز در این مقام بخواند دعای: اللّهمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ يَا مَنْ لاَ تَرَاهُ الْعُيُونُ را و این دعا در اعمال دکّه باب امیر مؤمنّان (عَلَيهِ السَّلَامُ) در مسجد کوفه ذکر شد، به آنجا [صفحه 973] رجوع شود و در نزدیک همین مکان بقعه ای است معروف به مقام مهدی (عَلَيهِ السَّلَامُ) زیارت آن حضرت در آن محل شریف مناسب است و از بعض کتب مزاریه نقل شده

ص: 996


1- ای آن که به من از رگ گردن نزدیک تر است، ای که انجام دهنده است، آنچه را که می خواهد، ای که پرده می شود میان انسان و دلش، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و پرده شو میان ما و کسانی که ما را آزار می دهند، به حول ونیرویت ای کفایت کننده از هرچیز که کفایت نمی کند از تو چیزی، مهم ترین کارهای دنیا و آخرت ما را کفایت کن، ای مهربان ترین مهربانان .

که شایسته است آن حضرت را در حال ایستاده، به زیارت سَلامُ اللّه الْکامِلُ التَّامُّ زیارت کنند، و این همان استغاثه ای است که ما در فصل هفتم از باب اوّل از کتاب «کلم طیّب» نقل کردیم، و تکرارش را مناسب نمی دانیم . سیّد ابن طاووس آن را بعد از دو رکعت نماز یکی از زیارات سرداب مقدّس بر شمرده است .

اعمال مسجد زید

سپس به مسجد زید می روی که نزدیک سهله است، و در آن دو رکعت نماز می گذاری، و دست ها را می گشایی و می گویی:

إِلٰهِي قَدْ مَدَّ إِلَيْكَ الْخَاطِئُ الْمُذْنِبُ يَدَيْهِ، بِحُسْنِ ظَنِّهِ بِكَ . إِلٰهِي قَدْ جَلَسَ الْمُسِيءُ بَيْنَ يَدَيْكَ، مُقِرَّاً لَكَ بِسُوءِ عَمَلِهِ، وَ راجِياً مِنْكَ الصَّفْحَ عَنْ زَللّه . إِلٰهِي قَدْ رَفَعَ إِلَيْكَ الظَّالِمُ كَفَّيْهِ، رَاجِياً لِما لَدَيْكَ، فَلَا تُخَيِّبْهُ بِرَحْمَتِكَ مِنْ فَضْلِكَ . إِلٰهِي قَدْ جَثَا الْعائِدُ إِلَى الْمَعَاصِي بَيْنَ يَدَيْك،َ خائِفاً مِنْ يَوْمٍ تَجْثُو فِيهِ الْخَلائِقُ بَيْنَ يَدَيْكَ . إِلَهِی جَاءَکَ الْعَبْدُ الْخَاطِئُ، (1)

ص: 997


1- معبودم این بنده خطاکار گنهکار دست هایش را به جانب تو دراز کرده، به خاطر خوش گمانی اش به تو، معبودم این بدکار در برابرت نشسته درحالی که به بدی عملش اقرار دارد، و چشم پوشی از لغزشش را از تو امیدوار است، معبودم این بنده ستمکار دو دستش را به سوی تو برداشته به امید آنچه پیش توست، به حق رحمتت او را از فضلت ناامید مکن، معبودم، بازگشت کننده به سوی گناهان در برابرت زانو زده، درحالی که ترسناک از روزی است که خلایق در آن روز در برابرت زانو می زنند، معبودم بنده خطاکار به محضرت آمده،

فَزِعاً مُشْفِقاً، وَ رَفَعَ إِلَيْكَ طَرْفَهُ، حَذِراً راجِياً، وَ فاضَتْ عَبْرَتُهُ مُسْتَغْفِراً نادِماً ؛ وَ عِزَّتِكَ وَ جَلالِكَ مَا أَرَدْتُ بِمَعْصِيَتِي مُخالَفَتَكَ، وَ مَا عَصَيْتُكَ إِذْ عَصَيْتُكَ وَ أَنَا بِكَ جاهِلٌ وَ لَا لِعُقُوبَتِكَ مُتَعَرِّضٌ، وَ لَا لِنَظَرِكَ مُسْتَخِفٌّ، وَ لٰكِنْ سَوَّلَتْ لِي نَفْسِي، (1) وَ أَعانَتْنِي عَلَىٰ ذٰلِكَ شِقْوَتِي، وَ غَرَّنِي سِتْرُكَ الْمُرْخىٰ عَلَيَّ، فَمِنَ الْآنَ مِنْ عَذابِكَ مَنْ يَسْتَنْقِذُنِي ؟ وَ بَحَبْلِ مَنْ أَعْتَصِمُ إِنْ قَطَعْتَ حَبْلَكَ عَنِّي؟ فَيا سَوْأَتاهُ غَداً مِنَ الْوُقُوفِ بَيْنَ يَدَيْكَ إِذا قِيلَ لِلْمُخِفِّينَ جُوزُوا، ولِلْمُثْقِلِينَ حُطُّوا، أَفَمَعَ الْمُخِفِّينَ أَجُوزُ أم مَعَ الْمُثْقِلِينَ أَحُطُّ ؟ وَيْلِي كُلَّما كَبُرَ سِنِّي كَثُرَتْ ذُنُوبِي ! وَيْلِي كُلَّما طالَ عُمْرِي كَثُرَتْ مَعَاصِيَّ ! فَكَمْ أَتُوبُ ؟ وَ كَمْ أَعُودُ ؟ أَمَا آنَ لِي أَنْ أَسْتَحْيِيَ مِنْ رَبِّي؟ اللّٰهُمَ فَبِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ اغْفِرْ لِي وَ ارْحَمْنِي، يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ وَ خَيْرَ الْغَافِرِينَ . (2)

ص: 998


1- بی تاب و بیمناک، حذرکنان و امیدوار گوشه چشمش را به تو دوخته، و آمرزش خواه و پشیمان اشکش جاری شده، سوگند به عزّت و جلالت، من با نافرمانی کردنم قصد مخالفت با تو را نداشتم، و گناه نکردم آن زمانی که گناه کردم درحالی که نسبت به تو نادان بودم و نه بخاطر اینکه متعرّض کیفرت کردم، و نه اینکه نظرت را سبک شمارنده بوده باشم، بلکه نفس همه اینها را برایم بیاراست،
2- و شقاوتم بر انجام آن ها مرا یاری کرد، و آبروداری ات نسبت به من مغرورم ساخت، پس الان چه کسی مرا از عذابت نجات می دهد، و به ریسمان چه کسی جنگ زنم، اگر ریسمانت را از من قطع کنی، پس ای وای فردای قیامت از رسوایی هنگام ایستادن در برابرت، وقتی به سبک باران گفته شود بگذرید، و به سنگین باران امر شود به آتش فرو ریزید، آیا با سبک باران خواهم گذشت، یا با سنگین باران فرو خواهم، ریخت؟، وای بر من هرچه سنّم بیشتر شد گناهانم زیاد شد، وای بر من، هرچه عمرم طولانی شد، نافرمانی ام فزونی یافت، چقَدر توبه کنم، چه اندازه برگردم؟ آیا مرا وقت آن نرسیده، که از پروردگارم حیا کنم، خدایا به حق محمّد و خاندان محمّد مرا بیامرز و به من رحم کن، ای مهربان ترین مهربانان و بهترین آمرزندگان .

سپس گریه کن و صورت به خاک بگذار و بگو:ارْحَمْ مَنْ أَسَاءَ وَ اقْتَرَفَ وَ اسْتَکَانَ وَ اعْتَرَفَ . (1) پس از آن طرف راست صورت خود را به خاک بگذار و بگو:إِنْ کُنْتُ بِئْسَ الْعَبْدُ فَأَنْتَ نِعْمَ الرَّبُّ . (2) بعد طرف چپ را به خاک بگذار و بگو:عَظُمَ الذَّنْبُ مِنْ عَبْدِكَ فَلْيَحْسُنِ الْعَفْوُ مِنْ عِنْدِكَ يَا كَرِيمُ . (3)

آنگاه به حال سجده برگرد و صد مرتبه بگو العَفْوَ العَفْو .

اعمال مسجد صعصعه

مؤلّف گوید: این مسجد از مساجد شریف کوفه است، و منسوب به زید بن صوحان می باشد، که از بزرگان اصحاب امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) و از ابدال به شمار می رفته، و در جنگ جمل در یاری حضرت شهید شد و دعایی که در چند سطر قبل ذکر شد دعای او بوده که در نماز شب می خوانده و در نزدیکی مسجد او مسجد برادرش صعصعة بن صوحان است که او نیز از اصحاب امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) و از عارفان به حق آن حضرت است، و از بزرگان اهل ایمان

ص: 999


1- رحم کن به کسی که بد کرده و مرتکب گناه شده و درمانده شده و به اعتراف برخاسته .
2- اگر من بد بنده ای بودم، تو خوب پروردگاری هستی .
3- گناه از بنده ات بزرگ بشد، پس گذشت از تو نیکو باشد ای کریم .

است و آنقَدر فصیح و بلیغ بوده که امیر مؤمنان او را خطیب شحشح [روان در گفتار سخنرانی] گفته و به مهارت در سخنرانی ها و فصاحت در زبان از او تعریف کرده و هم او را به قلّت مؤونه [قانع و بی نیاز از مردم]، و کثرت معونه [یاری دهنده به مردم در حدّ زیاد] مدح فرموده و در شبی که امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) از دنیا رفت و فرزندان آن حضرت جنازه نازنینش را از کوفه به نجف حمل کردند، صعصعه از جمله مشایعت کنندگان جنازه آن جناب بود و چون اهل بیت از کار دفن امام فارغ شدند، صعصعه کنار قبر مقدّس ایستاد و مشتی از خاک قبر بر گرفت و بر سر خود ریخت و گفت: پدر و مادرم فدایت ای امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) گوارا باد تو را کرامت های خدا ای ابو الحسن، به راستی زادگاه تو پاکیزه و صبر تو نیرومند و جهادت بزرگ بود و به آنچه آرزو داشتی رسیدی و تجارت سودمندی کردی و به نزد پروردگار خود رفتی، و از این نوع کلمات بسیار گفت و به سختی گریست و دیگران را به گریه وا داشت و در حقیقت کنار قبر آن حضرت در ان دل شب مجلس روضه برقرار شد و صعصعه به منزله روضه خوان بود، و مستمعین او جناب امام حسن و امام حسین (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) و محمّد حنفیه و قمر

ص: 1000

بنی هاشم و سایر فرزندان و بستگان آن حضرت بودند و چون این کلمات به پایان رسید، رو به جانب امام حسن و امام حسین (عَلَيهِم السَّلَامُ) و سایر آقازادگان کرد و ایشان را تعزیت و تسلیت گفت، سپس همگی به کوفه بازگشتند، در هر صورت مسجد صعصعه از مساجد شریف کوفه است و جماعتی امام زمان (صلوات اللّه علیه) را در ماه رجب، در آن مسجد مبارک مشاهده کرده اند، که دو رکعت نماز بجا آورده و این دعا را خوانده است: «اللّهمَّ یا ذَالمِنَنِ السّابِغَةِ وَ الآلاءِ الوازِعَةِ . . . » و ظاهر عمل آن حضرت نشان می دهد که این دعا مخصوص این مسجد شریف و از اعمال آن است، نظیر دعاهای مسجد سهله و زید، اما چون در ماه رجب بوده است این دعا را خوانده اند و احتمال داده شده که شاید این دعا از دعاهای ایام رجب باشد، بنابراین در کتب علما در اعمال ماه رجب ذکر شده و ما نیز چون این دعا را در اعمال ماه رجب ذکر کرده بودیم به همان جمله اکتفا کردیم و به تکرارش نپرداختیم، هرکه بخواهد می تواند مراجعه کند ان شاء اللّه تعالی .

ص: 1001

فصل هفتم: زیارت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ)

اشارة

در فضیلت زیارت حضرت ابی عبد اللّه الحسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) و آدابی که زائر آن جناب باید در راه زیارت و در آن حرم مطهر رعایت کند و کیفیت زیارت آن حضرت و آن در سه مقصد است:

مقصد اول: فضیلت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ)

مقصد اول: در فضیلت زیارت حضرت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ)

بدانکه فضیلت زیارت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) از دایره بیان بیرون است و در روایات بسیاری وارد شده که معادل حجّ عمره و جهاد و بلکه به مراتب بالاتر و افضل است و باعث مغفرت و سبکی حساب و بالا رفتن درجات و اجابت دعاها گشته و موجب طول عمر و حفظ بدن و مال و زیاد شدن روزی و برآمدن حاجات و برطرف شدن غصّه ها و گرفتاری هاست و ترک آن سبب نقصان دین و ایمان و ترک حقّ بزرگی از حقوق پیامبر (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) است و دست کم ثوابی که نصیب زائر آن قبر شریف می شود، این است که گناهانش آمرزیده شده و حق تعالی جان و مالش را حفظ کند، تا او را به اهلش بازگرداند و چون روز قیامت شود،

ص: 1002

خدا او را حافظ تر از دنیا خواهد بود و در روایت بسیاری آمده: زیارت آن حضرت غم را زایل و شدّت جان دادن و هراس قبر را برطرف می کند و هر مالی که در راه زیارت آن حضرت خرج شود، هر درهمی برای او به هزار درهم، بلکه به ده هزار درهم حساب می شود، و چون به طرف قبر آن حضرت رود، چهار هزار فرشته از او استقبال کنند و چون بازگردد، او را مشایعت می کنند . پیامبران و اوصیای آن ها و امامان معصوم و ملائکه سلام اللّه علیهم اجمعین به زیارت آن حضرت می آیند و برای زائران آن حضرت دعا می کنند و ایشان را بشارت های می دهند و حضرت حق به جانب زائران آن حضرت، پیش از نظر به اهل عرفات نظر می فرماید و هرکسی در روز قیامت آرزو می کند، ای کاش زائر آن حضرت بود، بخاطر بسیاری کرامت و بزرگواری زائران آن جناب که در آن روز مشاهده می کند، روایات در این باب بی اندازه است و ما در ضمن زیارات مخصوصه [صفحه 1074] اشاره به بخشی از فضیلت زیارت آن حضرت خواهیم کرد در این قسمت فقط اکتفا به ذکر یک روایت می کنیم: ابن قولویه و کلینی و سیّد ابن طاووس و دیگران به سندهای

ص: 1003

معتبر از ثقه جلیل القَدر معاویة بن وهب بجلّی کوفی، روایت کرده اند که گفته: زمانی خدمت امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) رفتم، آن حضرت را در مصلاّی خویش مشغول نماز دیدم، صبر کردم تا نمازش به پایان رسید، پس از آن شنیدم با پروردگار خود مناجات می کرد و میگفت: ای خدایی که ما را به کرامت مخصوص کردی و به ما وعده شفاعت دادی و علوم رسالت را به ما عنایت کردی و ما را وارث انبیا قرار دادی، و امّت های گذشته را به ما ختم فرموده و ما را به وصیّت پیامبر اختصاص داده و علم گذشته و آینده را به ما عطا فرموده و دل های مردم را به جانب ما میل داده ای اِغفِرلی وَ لِاِخوانی، وَ زُوّارِ قَبرِ اَبِیَ الحُسَینِ بِن عَلیٍّ، صَلَواتُ اللّه عَلَیهِما آنان که اموال خود را خرج کرده اند و بدن های خود را از شهرها بیرون آورده اند، به خاطر رغبت در نیکی ما و امید به ثواب های تو، در امر صله به ما و برای شاد نمودن پیامبرت و اجابت کردن امر ما و به علّت خشمی که بر دشمنان وارد کرده اند و قصد ایشان از این عمل خشنودی توست، پس ایشان را از جانب ما به خشنودی جزا

ص: 1004

ده، و شب و روز آن ها را حفظ کن و در اهل و اولادشان که در وطن گذاشته اند خلیفه آنان باش به خلافت نیکو، و رفیق ایشان باش و شرّ هر جبّار معاند و هر ضعیف و شدید از آفریدگانت و شرّ شیاطین جن و انس را از آنان دفع فرما، و به ایشان زیاده از آنچه از تو امید دارند عنایت کن، امید به تو در دور شدن از وطن هایشان، و اختیار کردنِ شان ما را، بر فرزندان و اهالی و خویشان خود . خدایا دشمنان، بیرون آمدن آنان را به زیارت ما عیب گرفتند، و این مخالفت دشمنان مانع ایشان از قصد و بیرون آمدن بسوی ما نشد، فَارْحَمْ تِلْکَ الْوُجُوهَ الَّتِی غَیَّرَتْهَا الشَّمْسُ، وَ ارْحَمْ تِلْکَ الْخُدُودَ، الَّتِی تُقَلَّبُ عَلَی قَبْرِ أَبِی عَبْدِ اللّه (عَلَيهِ السَّلَامُ) ؛ (1) و رحم کن آن دیده ها را که برای دلسوزی بر ما اشکشان جاری شد و رحم کن آن دل ها را که زاری کردند، و سوختند برای مصیبت ما، و رحم کن آن صداها را که در مصیبت ما بلند کرده اند .

خدایا آن جان ها و بدن ها را به تو میسپارم، تا آن ها را از حوض کوثر در روز تشنگی سیراب کنی و پیوسته آن حضرت به این صورت در سجده دعا

ص: 1005


1- پس رحم کن آن صورت ها را که آفتاب تغییر داده و رحم کن گونه های آنان را که بر قبر امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) می گردانند .

می کرد، چون فارغ شد، عرضه داشتم، این دعایی که من از شما شنیدم، اگر در حق کسی می کردید که خدا را نمیشناخت، گمان داشتم هرگز آتش دوزخ به او نرسد، و اللّه آرزو کردم که آن حضرت را زیارت کرده بودم و حجّ انجام نداده بودم! ! امام فرمود: تو چه بسیار نزدیکی به آن حضرت تو را از زیارت چه چیز مانع است؟ معاویه ترک زیارت مکن، گفتم: فدایت شوم، نمیدانستم این اندازه فضیلت دارد، فرمود: ای معاویه، آن ها که در آسمان برای زیارت کنندگان آن حضرت دعا می کنند، زیاده از آنهایند که در زمین دعا می کنند، زیارت آن حضرت را برای ترس از احدی ترک مکن، که هرکس به خاطر ترس، ترک زیارت کند آن قَدر حسرت میبرد، که آرزو می کند ای کاش به اندازه ای نزد قبر آن حضرت میماندم که در آنجا دفن می شدم! آیا دوست نداری خدا تو را در میان آنهایی که رسول خدا و علی و فاطمه و امامان معصوم (عَلَيهِم السَّلَامُ) بر آن ها دعا می کنند؟ ببیند آیا نمی خواهی از آن ها باشی که ملائکه در قیامت با آنان مصافحه می کنند؟ آیا نمی خواهی از آن ها باشی که در قیامت وارد شوند و هیچ گناهی بر آن ها نباشد؟ آیا نمی خواهی از آن ها باشی که در قیامت رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) با آنان مصافحه می کند؟ !

ص: 1006

مقصد دوم
آداب مخصوص زیارت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ)

مقصد دوم: در آدابی است که زائر حضرت سیّد الشّهدا (عَلَيهِ السَّلَامُ) باید آن ها را در راه زیارت و در آن حرم مطهر مراعات کند

و آن چند چیز است: اوّل: پیش از آن که از خانه بیرون رود، سه روز روزه بدارد و روز سوم غسل کند، چنان که امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) به صفوان دستور العمل دادند و در ذکر زیارت هفتم [صفحه 1046] خواهد آمدو شیخ محمّد بن مشهدی در مقدمات زیارت «عیدین» ذکر فرموده که چون زیارت آن حضرت را اراده کنی، سه روز روزه بدار و روز سوم غسل کن و اهل و عیال خود را نزد خود جمع کن و بگو:

اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَسْتَوْدِعُكَ الْيَوْمَ نَفْسِي وَ أَهْلِي، وَ مالِي وَ وُلْدِي، وَ كُلَّ مَنْ كانَ مِنِّي بِسَبِيلٍ، الشَّاهِدَ مِنْهُمْ وَ الْغائِبَ . اَللّٰهُمَّ احْفَظْنا [بِحِفْظِکَ ] بِحِفْظِكَ بِحِفْظِ الْإِيمَانِ وَ احْفَظْ عَلَيْنا . اَللّٰهُمَّ اجْعَلْنا فِي حِرْزِكَ وَ لَا تَسْلُبْنا نِعْمَتَكَ، وَ لَا تُغَيِّرْ مَا بِنا مِنْ نِعْمَةٍ وَ عافِيَةٍ، وَ زِدْنا مِنْ فَضْلِكَ، إِنَّا إِلَيْكَ راغِبُونَ . (1) آنگا ه

ص: 1007


1- خدایا من امروز به تو می سپارم خودم و خاندانم و مال و فرزاندم، و هرکه را به شکلی از من بوده، حاضرشان و غیبشان را . خدایا نگهدار ما را با نگهداری ات، به نگهداری ایمان و بر ما حافظ باش . خدایا ما را در پناهت قرار ده، و نعمتت را از ما مگیر، و آنچه ما راست از نعمت و سلامت کامل تغییر مده، و از فضلت بر ما بیفزا، که ما مشتاق به سوی توایم .

از منزل خود با حال خشوع بیرون رو و بسیار بگو: لا إلهَ إلاّ اللّه، وَ اللّه أکْبَرُ و الْحَمْدُ للّه ثنای خدا بر زبان جاری کن و بر پیامبر و آلش (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) صلوات فرست و به آرامی و وقار حرکت کن، روایت شده: خدا از عرق زائر امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) از هر قطره ای هفتاد هزار فرشته خلق می کند، که خدای تعالی را تسبیح می کنند و از خدا آمرزش می خواهند برای او و زائران آن حضرت تا روز قیامت برپا شود . دوم: از حضرت امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده چون به زیارت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) بروی، آن حضرت را محزون و غمناک و ژولیده مو و غبارآلود و گرسنه و تشنه زیارت کن که آن جناب با این احوال شهید شد و حاجات خود را بخواه و از کربلا بازگرد، و آن را وطن خود قرار مده . سوم: زائر در سفر زیارت آن حضرت توشه خود را از غذاهای لذیذ مانند بریانی و حلواجات قرار ندهد، بلکه خوارکش را نان با شیر یا ماست تهیّه ببیند .

از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده که فرمود: شنیدم جماعتی به زیارت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) می روند، و با خود سفره هایی برمی دارند که در آن ها بزغاله های بریان و حلواجات هست، اگر به زیارت قبر پدران یا دوستان خود بروند قطعا این خوراکی ها را با خود برنمی دارند . در حدیث معتبر دیگری نقل شده است که امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) به مفضل بن عمر فرمود: زیارت کنید امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را بهتر از آن است که زیارت نکنید، و زیارت نکنید بهتر از آن است که زیارت کنید، مفّضل عرضه داشت: پشتم را شکستی! فرمود: و اللّه اگر به زیارت قبر پدران خود

ص: 1008

بروند قطعاً این خوراکیها را با خود برنمیدارند . در روایت معتبر دیگری نقلشده است: که امام صادق (علیهالسلام) به مفضل بن عمر فرمود: زیارت کنید امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را بهتر از آن است که زیارت نکنید و زیارت نکنید بهتر از آن است که زیارت کنید، مفضّل عرضه داشت: پشتم را شکستی! فرمود: و اللّه اگر به زیارت قبر پدران خود بروی، اندوهگین و غمناک می روید، و به زیارت آن حضرت که می روید سفره ها با خود برمی دارید، درحالی که باید ژولیده مو و گردآلود بروید .

مولّف گوید: پس برای اغنیا و تجّار چه اندازه شایسته است، که این مطلب را در این سفر ملاحظه کنند و هرگاه در شهرهایی که تا کربلا بین راه ایشان است، عدّه ای از دوستانشان ایشان را دعوت و میهمانی می کنند و در زمان حرکت سفره های آنان را از پخته های لذیذ، و مرغ بریان و سایر غذاها پر می کنند، نپذیرند و بگویند: ما مسافر کربلا هستیم، و برای ما تغذیه به این غذاها شایسته نیست . شیخ کلینی روایت کرده: بعد از شهادت حضرت سیّد الشّهدا (عَلَيهِ السَّلَامُ) همسر کلبیّه آن حضرت اقامه عزا نمود، گریست و سایر زنها و خدمتکاران گریستند، تا حدی که

ص: 1009

اشکهای آن ها خشک شد، از جایی برای آن مخدّره «جونی» هدیه فرستادند، که معنی آن را مرغ قطا گفته اند، این هدیه برای این بود که از خوردن آن در گریستن بر امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) قوّت بگیرند، چون آن بانوی محترمه آن را دید پرسید چیست؟ گفتند: هدیه ای است که فلانی برای شما فرستاده، تا در ماتم امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) به آن استعانت بجویید، فرمود: «ما که در جشن عروسی نیستیم، ما را چه به این خوراک؟ » پس دستور داد تا آن را از خانه بیرون بردند .

چهارم: از مسائلی که در سفر زیارت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) مستحب است، تواضع و فروتنی و خشوع و راه رفتن همانند بنده ذلیل است، پس کسانی که در راه زیارت آن حضرت، بر این مرکب های جدید سوار می شوند، باید خیلی متوجه خود باشند، که بر سایر زائران و بندگان خدا، که به سختی و مشقّت به کربلا می روند، بزرگی ننمایند و تکبّر نورزند و آنان را زه چشم حقارت نبینند . علما در احوال اصحاب کهف نقل کرده اند که آن ها از خاصان دقیانوس و به منزله وزاری او بودند وقتی حق تعالی رحمت خود را شامل حال آن ها فرمود، و به فکر خداپرستی و اصلاح کار خود برآمدند، مصلحت خویش را در این دیدند، که از مردم

ص: 1010

کناره گیرند، و در غاری پناه گرفته به عبادت حق مشغول شوند، به این خاطر سوار بر اسبها شده، از شهر بیرون آمدند، همین که سه میل راه رفتند، تملیخا که یکی از آنان بود گفت: «برادران این راه، راه آخرت است و باید به صورت نداری و مسکنت رفت، و ملک و ریاست دنیا را کنار گذاشت، اکنون از اسبها پیاده شوید، و با پای پیاده به درگاه حق روید، شاید خدا به شما رحم کند، و در کار شما گشایشی نصیب شما فرماید، همگی از اسبها خود پیاده شدند، و آن افراد محترم و معظّم در آن روز، هفت فرسخ با پای پیاده راه رفتند، تا پاهایشان مجروح و خون چکان شد! پس زائران قبر مطهر امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) این واقعیت را در نظر داشته باشند، و بدانند شخص در این راه هرچه برای خدا تواضع کند، باعث رفعت مقام او خواهد شد، بنابراین در آداب زیارت آن جناب از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: هرکه پیاده به زیارت قبر امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) برود، حق تعالی برای او به عدد هر گام هزار حسنه می نویسد، و هزار گناه را از او محو می کند، و برای او هزار درجه در بهشت بلند می کند، چون به شطّ فرات رسیدی غسل کن و پایت را برهنه نما، و کفش های خود را در دست گیر، و راه برو

ص: 1011

همانند راه رفتن بنده ای خوار .

پنجم: اگر در بین راه زائر پیاده ای را دید، که وامانده و خسته شده، و از او کمک خواست تا تواند در کار او اهتمام ورزد و او را به منزل رساند، و مبادا که او را سبک شمارد، و به او بیاعتنایی کند . شیخ کلینی به سند معتبر از ابو هارون روایت کرده: من در خدمت امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) بودم، به جمعیتی که نزد ایشان بودند فرمود: شما را چه شده که به ما استخفاف مینمایید؟ از میان آن ها مردی از اهل خراسان برخاست و گفت: پناه می بریم به خدا از این که ما به شما یا به چیزی از امر شما استخفاف کنیم و آن را کوچک شماریم، فرمود: آری تو خودت یکی از آنانی هستی، که سبک شمردی و خوار کردی مرا! آن مرد گفت: به خدا پناه میبرم که من شما را خوار کرده باشم . فرمود: وای بر تو، وقتی که نزدیک به جحفه بودیم، آیا نشنیدی که فلان کس به تو گفت: مرا به اندازه یک میل راه سوار کن، به خدا سوگند من از پیمودن راه خسته شدم، به خدا قسم تو سر به سوی او بلند نکردی، و او را سبک شمردی، و هرکه مؤمنی را خوا رکند ما را خوار کرده، و حرمت ما را تباه کرده است! ! مؤلف گوید: ما در فصول گذشته در آداب

ص: 1012

زیارت، در ادب نهم کلامی با روایتی از علی بن یقطین که مناسب با این مقام است ذکر کردیم، به آنجا رجوع کن، که در آن روایت موعظه نیکویی است و این ادب که در اینجا ذکر شد، اختصاص به زائران امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) ندارد، ولی چون این مطلب در راه زیارت آن حضرت بسیار اتفاق می افتد، به این خاطر آن را در اینجا ذکر کردیم . ششم: از ثقه جلیل القَدر محمّد بن مسلم روایت شده است که به حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) عرض کرد: ما زمانی که به زیارت پدرتان حسین بن علی (عَلَيهِ السَّلَامُ) می رویم آیا چنین است که در حج خانه خداییم؟ فرمود: آری، عرضه داشت: پس آنچه بر حاجیان لازم است بر ما لازم است؟ فرمود: بر تو لازم است با هرکه رفیق توست نیکو مصاحبت کنی، و بر تو لازم است که کم سخن بگویی، مگر سخن خیر، و بر تو لازم است که بسیار یاد خدا کنی و لازم است که جامه هایت پاکیزه باشد، و پیش از آن که داخل حایر شوی غسل کنی، و لازم است که با خشوع و رقّت باشی و نماز بسیار بخوانی و بر محمّد و آل محمّد صلوات بسیار فرستی، و باید خود را از چیزهایی که سزاوار تو نیست حفظ کنی، و دیده ات را از حرام و شبهه بپوشانی، و به برادران مؤمن پریشان خود احسان کنی،

ص: 1013

و اگر کسی را ببینی که خرجی اش تمام شده از او دستگیری کرده، و خرجی خود را بین او و خود به طور برابر قسمت کنی و تقیّه بر تو لازم است که قوام دین تو به آن است، و همچنین پرهیز از اموری که خدا از آن ها نهی فرموده و خصومت و بسیار قسم خوردن و مجادله و منازعه ای که در آن سوگند باشد ترک کنی، چون چنین رفتار کنی به اندازه ثواب حج و عمره برای تو تمام می شود و از جانب کسی که به مال خرج کردن، و از اهل خود دور افتادن طلب ثواب او کرده ای، مستوجب میشوی به اینکه به آمرزش گناهان و رحمت و خشنودی خدا به وطن بازگردی .

هفتم: در روایت ابو حمزه ثمالی (رضوان اللّه علیه )، از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) باب زیارت حضرت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده: چون به نینوا رسیدی بارهای خود را در آنجا بگذار، و به خود روغن ممال، و به چشم سرمه مکش، و گوشت مخور، البته تا زمانی که در آنجا اقامت داری .

هشتم: غسل کردن با آب فرات است، که روایات در فضیلت آن بسیار وارد شده، در حدیثی از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده: هرکه به آب فرات غسل کند و قبر امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را زیارت کند، از گناهان خالی شود، همانند روزی که

ص: 1014

از مادر متولد شده اگرچه گناهانش از گناهان کبیره بوده باشد و روایت شده: خدمت آن حضرت عرض شد، که بسا شود که ما به زیارت قبر امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) برویم و غسل زیارت به سبب سروری هوا یا غیر آن بر ما دشوار باشد، فرمود: هرکه در فرات غسل کند و حضرت حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را زیارت نماید، آن قَدر از فضیلت برای او نوشته شود که به شماره درنیاید . از بشیر دهّان روایت شده: امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) فرمود: هرکه به زیارت قبر حسین بن علی (عَلَيهِ السَّلَامُ) برود، پس وضو بگیرد و در فرات غسل کند، قدمی بر ندارد و قدمی نگذارد مگر آنکه حق تعالی برای او حجّ و عمره بنویسد و در بعضی از روایات آمده: غسل کن از فرات، از جایی که برابر قبر آن حضرت واقع شود و چنان که از بعضی روایات استفاده می شود خوب است چون به فرات برسد صد مرتبه اللّه أَكْبَرُ و صد مرتبه لَا إِلَهَ إِلَّا اللّه و صد مرتبه صلوات بر پیامبر و آل آن حضرت فرستد . نهم: چون خواستی وارد حایر مقدّس شوی، از دری که در جانب مشرق قرار دارد وارد شو، چنان که امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) به یوسف کنّاسی فرمودند . دهم: در روایت ابن قولویه آمده: امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) به مفضل بن عمر فرمود: ای مفضّل چون به

ص: 1015

قبر امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) رسیدی بر در روضه بایست و این کلمات را بخوان که تو را به هر کلمه نصیبی از رحمت الهی خواهد بود:

اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وارِثَ آدَمَ صَفْوَةِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وارِثَ نُوحٍ نَبِيِّ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وارِثَ إِبْراهِيمَ خَلِيلِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وارِثَ مُوسىٰ كَلِيمِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وارِثَ عِيسَىٰ رُوحِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ مُحَمَّدٍ حَبِيبِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ عَلِيٍّ وصِيِّ رَسُولِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وارِثَ الْحَسَنِ الرَّضِيِّ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ فاطِمَةَ بِنْتِ رَسُولِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الشَّهِيدُ الصِّدِّيقُ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْوَصِيُّ الْبارُّ التَّقِيُّ، اَلسَّلامُ عَلَى الْأَرْواحِ الَّتِي حَلَّتْ بِفِنائِكَ وَ أَناخَتْ بِرَحْلِكَ، اَلسَّلامُ عَلَىٰ مَلائِكَةِ اللّٰهِ الْمُحْدِقِينَ بِكَ، أَشْهَدُ أَنَّكَ قَدْ أَقَمْتَ الصَّلاةَ، وَ آتَيْتَ الزَّكاةَ، وَ أَمَرْتَ بِالْمَعْرُوفِ، وَ نَهَيْتَ عَنِ الْمُنْكَرِ، وَ عَبَدْتَ (1)

ص: 1016


1- سلام بر تو ای وارث آدم برگزیده خدا، سلام بر تو ای وارث نوح پیامبر خدا سلام بر تو ای وارث ابراهیم دوست خدا، سلام بر تو ای وارث موسی همسخن خدا، سلام بر تو ای وارث عیسی روح خدا، سلام بر تو ای وارث محمّد حبیب خدا، سلام بر تو ای وارث علی، جانشین رسول خدا، سلام بر تو ای وارث حسن آن پیشوای پسندیده، سلام بر تو ای وارث فاطمه دختر رسول خدا، سلام بر تو ای شهید صدّیق، سلام بر تو ای جانشین نیکوکار با تقوا، سلام بر ارواحی که به آستانت فرود آمدند، و به درگاهت بار انداختند، سلام بر فرشتگان خدا که گرداگرد تواند، شهادت می دهم که تو نماز برپاداشتی، و زکات پرداختی، و امر به معروف و نهی از منکر نمودی و خدا را

اللّٰهَ مُخْلِصاً حَتَّىٰ أَتَاكَ الْيَقِينُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ . (1)

سپس به سوی قبر روانه میشوی، و به هر گامی که بر میداری یا میگذاری، همانن ثواب کسی را داری که در راه خدا در خون خود دست و پا زده باشد چون نزدیک قبر رسیدی به قبر دست بمال و بگو: اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَا حُجَّةَ اللّه فِی أَرْضِهِ وَ سَمَائِهِ . (2)

پس از آن از قبر فاصله گرفته متوجه نماز میشوی، و به هر رکعت که نزد آن حضرت بجا می آوری همانند ثواب کسی را داری، که هزار مرتبه حج و عمره انجام داده و هزار بنده آزاد کرده و هزار مرتبه همراه پیامبر مرسل، برای خدا به جهاد برخاسته باشد . یازدهم: از ابو سعید مدائنی نقل شده: خدمت امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) مشرّف شده، پرسیدم: به زیارت قبر امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) بروم؟ آری برو به زیارت قبر امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) فرزند رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) نیک ترین نیکان و پاکیزه ترین پاکیزگان و نیکوکارترین نیکوکاران و چون آن حضرت را زیارت کنی، نزد سر آن حضرت هزار مرتبه تسبیح امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) و نزد پای آن حضرت هزار مرتبه تسبیح حضرت فاطمه (عَلَيهَا السَّلَامُ) را بخوان، پس کنار

ص: 1017


1- خالصانه عبادت کردی، تا مرگ تو را دررسید، سلام و رحمت و برکات خدا بر تو باد .
2- سلام بر تو ای حجّت خدا در زمین و آسمانش .

آن حضرت دو رکعت نماز بخوان و در آن دو رکعت سوره های (یس) و (اَلرَّحمن) را قرائت کن چون این عمل را بجا آوری ثواب بزرگی برای تو خواهد بود، گفتم: فدایت شودم: تسبیح علی و فاطمه (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) را به من بیاموز، فرمود: باشد ای، ابو سعید، تسبیح علی (عَلَيهِ السَّلَامُ) این است:

سُبْحانَ الَّذِي لَاتَنْفَدُ خَزَائِنُهُ ؛ سُبْحانَ الَّذِي لَاتَبِيدُ مَعَالِمُهُ ؛ سُبْحَانَ الَّذِي لَا يَفْنىٰ مَا عِنْدَهُ ؛ سُبْحَانَ الَّذِي لَايُشْرِكُ أَحَداً فِي حُكْمِهِ ؛ سُبْحانَ الَّذِي لَا اضْمِحْلالَ لِفَخْرِهِ ؛ سُبْحانَ الَّذِي لَاانْقِطاعَ لِمُدَّتِهِ ؛ سُبْحانَ الَّذِي لَا إِلٰهَ غَيْرُهُ . (1) و تسبیح حضرت فاطمه (عَلَيهَا السَّلَامُ) چنین است:سُبْحانَ ذِي الْجَلالِ الْبَاذِخِ الْعَظِيمِ ! سُبْحَانَ ذِي الْعِزِّ الشَّامِخِ الْمُنِيفِ ! سُبْحانَ ذِي الْمُلْكِ الْفَاخِرِ الْقَدِيمِ ! سُبْحَانَ ذِي الْبَهْجَةِ وَ الْجَمَالِ ! سُبْحانَ مَنْ تَرَدَّىٰ بِالنُّورِ وَ الْوَقارِ ! سُبْحانَ مَنْ يَرىٰ أَثَرَ النَّمْلِ فِي الصَّفَا وَ وَقْعَ الطَّيْرِ فِي الْهَوَاءِ . (2)

ص: 1018


1- منزّه است آن که خزانه هایش تمام نمی شود، منزّه است آن که نشانه هایش نابود نمی گردد، منزّه است آن که هرچه نزد اوست فنا نمی پذیرد، منزّه است آن که هیچ کس را در حکمش شریک قرار نمی دهد، منزّه است آن که برای فخرش از هم پاشیدگی نیست، منزّه است آن که برای دورانش انقطاعی وجود ندارد، منزّه است آن که معبودی جز او نیست .
2- منزّه است صاحب شوکت و والایی و بزرگی نزّه است صاحب عزّت بلند مقام فرازمند، منزّه است صاحب فرمانروایی گران مایه ازلی، منزّه است صاحب حسن و جمال، منزّه است آن که خود را با نور و وقار پوشانده، منزّه است آن که جای پای مورچه را بر سنگ صاف، و ردّ پای عبور پرنده را در هوا می ُبیند .

دوازدهم: نماز واجب و مستحبّ را نزد قبر امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) بخواند، زیرا نماز نزد آن حضرت مورد قبول است . سیّد ابن طاووس فرموده: با تمام وجود بکوش که نماز واجب و مستحب در حایر شریف از تو فوت نشود، همانا روایت شده: نماز واجب نزد آن حضرت برابر است با حج و نماز مستحب مساوی است با عمره . مؤلف گوید: ثواب بسیاری برای نماز در حایر شریف در روایت مفضّل گذشت . در روایت معتبری از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده: هرکه آن حضرت را زیارت کند و دو رکعت یا چهار رکعت نماز نزد آن حضرت بجا آورد ثواب حج و عمره برای او نوشته می شود . آنچه از روایات ظاهر می شود این است که نماز زیارت و غیر آن را در پشت قبر و بالای سر بجا آوردن، هر دو خوب است، و اگر بنای خواندن در بالای سر را دارد، عقب تر بایستد که محاذی اصل قبر مقدّس نباشد . در روایت ابو حمزه ثمالی از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) آمده: نزد سر آن حضرت دو رکعت نماز بگذارد، در رکعت اول پس از سوره «حَمد» سوره «یس» و در رکعت دوم پس از سوره «حَمد» سوره الرّحمن بخوان و اگر خواهی پشت قبر این نماز را به جای آر . و البته در بالای سر

ص: 1019

بهتر است، چون از این نماز فراغت یافتی، هرچه نماز میخواهی بخوان، ولی از این دو رکعت نماز زیارت، نزد هر قبری که زیارت کنند نباید غفلت ورزید . ابن قولویه از امام باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده که به شخصی فرمود: ای فلان تو را چه مانع است، که هرگاه حاجتی برایت روی دهد، نزد قبر حسین (صلوات اللّه علیه) بروی، و چهار رکعت نماز نزد او بخوانی، آنگاه حاجت خود را از خدا بخواهی به درستی که نماز واجب نزد آن حضرت برابر با حجّ، و نماز مستحبّ مساوی با عمره است .

دعای حرم امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ)

سیزدهم: بدان که عمده اعمال در روضه مطهره امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) دعاست، زیرا اجابت دعا در زیر آن قبّه با رفعت یکی از اموری است که خدا به عوض شهادت به آن حضرت ارزانی داشته و زائر باید آن را غنیمت دانسته، در تضرّع و انابه و توبه و عرض حاجات کوتاهی نکند و در طی زیارات آن حضرت دعاهای بسیار، با مضامین عالیه وارد شده که اگر بنای اختصار نبود، چند دعایی در اینجا ذکر می کردم و بهتر آن است که زائر آنچه بتواند از دعاهای صحیفه کامله بخواند، که بهترین دعاها است و ما در اواخر این باب بعد از زیارات جامعه دعایی نقل می کنیم، که در

ص: 1020

همه حرمهای شریفه خوانده می شود [بدان که در ملحقات این کتاب دعایی ذکر می شود که جامع ترین دعاهاست و در روضات ائمه خوانده می شود، از خواندن آن غفلت ننمایی] و برای اینکه این قسمت را خالی نگذاریم، این دعای مختصر را که در ضمن یکی از زیارات نقل شده ذکر می کنیم و آن دعا این است: که در آن حرم شریف درحالی که دستها را به جانب آسمان برداشته باشی بگو:

اَللّٰهُمَّ قَدْ تَرىٰ مَكَانِي، وَ تَسْمَعُ كَلامِي، وَ تَرىٰ مَقَامِي (مَکَانِی) وَ تَضَرُّعِي وَ مَلاذِي بِقَبْرِ حُجَّتِكَ وَ ابْنِ نَبِيِّكَ، وَ قَدْ عَلِمْتَ يَا سَيِّدِي حَوَائِجِي وَ لَا يَخْفىٰ عَلَيْكَ حالِي، وَ قَدْ تَوَجَّهْتُ إِلَيْكَ بِابْنِ رَسُولِكَ وَ حُجَّتِكَ وَ أَمِينِكَ، وَ قَدْ أَتَيْتُكَ مُتَقَرِّباً بِهِ إِلَيْكَ وَ إِلىٰ رَسُولِكَ فَاجْعَلْنِي بِهِ عِنْدَكَ وَجِيهاً فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ مِنَ الْمُقَرَّبِينَ، وَ أَعْطِنِي بِزِيارَتِي أَمَلِي، وَهَبْ لِي مُنَايَ، وَ تَفَضَّلْ عَلَيَّ بِشَهْوَتِي (بِسُؤلی) وَ رَغْبَتِي، وَ اقْضِ لِي حَوائِجِي، وَلَا تَرُدَّنِي خائِباً، وَ لا تَقْطَعْ (1)

ص: 1021


1- خدایا همانا جایم را میبینی و سخنم را میشنوی و موقعیتم و زاری ام و پناه آوردنم به قبر حجّتت و فرزند پیامبرت را می نگری ای آقای من حاجت هایم را دانسته ای، و حالم بر تو پوشیده نیست اینک به وسیله فرزند پیامبر و حجّت و امینت به تو رو کرده ام، و به واسطه او تقرّب جویان به درگاه تو و پیامبرت آمدم، به حق او مرا در پیشگاهت در دنیا و آخرت آبرومند و از نزدیکان خویش گردان، و با زیارتم خواسته ام را به من عطا کن، و آرمانم را به من ببخش، و به خواسته و رغبتم بر من تفضّل کن، و حاجاتم را برآور و مرا ناامید بازمگردان، و رشته امیدم را

رَجائِي، وَلَا تُخَيِّبْ دُعائِي، وَعَرِّفْنِي الْإِجابَةَ فِي جَمِيعِ مَا دَعَوْتُكَ، مِنْ أَمْرِ الدِّينِ وَالدُّنْيا وَالْآخِرَةِ، وَاجْعَلْنِي مِنْ عِبادِكَ، الَّذِينَ صَرَفْتَ عَنْهُمُ الْبَلايا، وَالْأَمْراضَ وَالْفِتَنَ وَالْأَعْراضَ مِنَ الَّذِينَ تُحْيِيهِمْ فِي عافِيَةٍ، وَتُمِيتُهمْ فِي عافِيَةٍ، وَتُدْخِلُهُمُ الْجَنَّةَ فِي عافِيَةٍ، وَتُجِيرُهُمْ مِنَ النَّارِ فِي عافِيَةٍ، وَوَفِّقْ لِي بِمَنٍّ مِنْكَ صَلاحَ مَا أُؤَمِّلُ فِي نَفْسِي، وَأَهْلِي وَوَلَدِي، وَ إِخْوانِي وَمالِي، وَجَمِيعِ مَا أَنْعَمْتَ بِهِ عَلَيَّ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1)

صلوات بر امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ)

چهاردهم: از جمله اعمال در حرم امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) صلوات فرستادن بر آن حضرت است . روایت شده: پشت سر نزد کتف شریف آن حضرت میایستی و بر پیامبر (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) و امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) صلوات میفرستی . سیّد ابن طاووس در کتاب «مصباح الزائر» در ضمن یکی از زیارات این صلوات را بر آن حضرت نقل کرده است:

ص: 1022


1- قطع نکن، و دعایم را از هدف اجابت محروم مفرما، و در آنچه که در کار دین و دنیا و آخرت، به درگاهت دعا کردم، اجابتش را به من بشناسان، و مرا از آن بندگانی قرار ده که بلاها و بیماری ها و فتنه ها و عارضه ها را از آنان بازگرداندی، از آنان که در سلامت کامل زنده می داریشان و در سلامت کامل می میرانیشان، و در سلامت کامل وارد بهشتیان می نمایی، و در سلامت کامل از آتش پناهشان می دهی . و برایم به منّتی از سوی خود فراهم کن: صلاح آنچه آرزو می کنم درباره خودم و خاندانم و فرزندانم و برادرانم و مالم و آنچه نعمت به من عنایت کردی ای مهربان ترین مهربانان .

اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَصَلِّ عَلَى الْحُسَيْنِ الْمَظْلُومِ الشَّهِيدِ قَتِيلِ الْعَبَرَاتِ، وَأَسِيرِ الْكُرُبَاتِ، صَلاةً نَامِيَةً زَاكِيَةً مُبارَكَةً، يَصْعَدُ أَوَّلُها، وَلَا يَنْفَدُ آخِرُها أَفْضَلَ مَا صَلَّيْتَ عَلَىٰ أَحَدٍ مِنْ أَوْلادِ الْأَنْبِياءِ وَالْمُرْسَلِينَ يَا رَبَّ الْعَالَمِينَ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَى الْإِمامِ الشَّهِيدِ الْمَقْتُولِ الْمَظْلُومِ الْمَخْذُولِ، وَالسَّيِّدِ الْقائِدِ، وَالْعابِدِ الزَّاهِدِ، الْوَصِيِّ الْخَلِيفَةِ الْإِمامِ الصِّدِّيقِ الطُّهْرِ الطَّاهِرِ الطَّيِّبِ الْمُبَارَكِ، [وَ] وَالرَّضِيِّ الْمَرْضِيِّ [وَ] التَّقِيِّ الْهادِي الْمَهْدِيِّ [الزَّاهِدِ الذَّائِدِ، الْمُجَاهِدِ الْعَالِمِ، إِمَامِ الْهُدَی] سِبْطِ الرَّسُولِ وَ قُرَّةِ عَیْنِ الْبَتُولِ صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِه . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ سَيِّدِي وَ مَوْلايَ كَما عَمِلَ بِطاعَتِكَ، وَ نَهَىٰ عَنْ مَعْصِيَتِكَ، وَ بالَغَ فِي رِضْوانِكَ، وَ أَقْبَلَ عَلَىٰ إِيمانِكَ، غَيْرَ قابِلٍ فِيكَ عُذْراً سِرّاً وَ عَلانِيَةً، يَدْعُو الْعِبادَ إِلَيْكَ، وَ يَدُلُّهُمْ عَلَيْكَ، وَ قامَ بَيْنَ (1)

ص: 1023


1- خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و درود فرست بر حسین ستم کشیده و شهید و کشته اشک ها و دچار گرفتاری ها، درودی فزاینده، پاکیزه، با برکت، درحالی که آغازش بالا رود و انجامش سپری نشود، برتری درودی که بر یکی از فرزندان پیامبران و رسولان فرستادی، ای پروردگار جهانیان . خدایا درود فرست بر امام، شهید، کشته، ستم کشیده، بی یار، آقا، پیشوا، عابد، زاهد، جانشین، خلیفه، امام راستی پیشه، پاک، پاکیزه، طیّب، با برکت، خدا از او خشنود، پسندیده حق، پرهیزکار، هدایت گر، راه یافته، زاهد، مدافع دین، جهادگر، عالم، پیشوای هدایت، فرزندزاده رسول، نور چشم بتول، درود و سلام خدا بر او و خاندانش . خدایا بر آقا و مولای من درود فرست چنانچه به اطاعتت عمل کرد، و از معصیتت نهی فرمود، و در راه خشنودی ات کوشید، و بر ایمانت روی آورد، بی آنکه درباره تو پذیرنده بهانه ای باشد، چه در پنهان و چه در آشکار، بندگان را به جانب تو می خواند، و به سوی تو دلالت می نماید و پیش روی تو

يَدَيْكَ، يَهْدِمُ الْجَوْرَ بِالصَّوابِ، وَ يُحْيِي السُّنَّةَ بِالْكِتابِ، فَعاشَ فِي رِضْوانِكَ مَكْدُوداً، وَ مَضىٰ عَلَىٰ طاعَتِكَ وَ فِي أَوْلِيائِكَ مَكْدُوحاً، وَ قَضىٰ إِلَيْكَ مَفْقُوداً، لَمْ يَعْصِكَ فِي لَيْلٍ وَ لَانَهارٍ، بَلْ جاهَدَ فِيكَ الْمُنافِقِينَ وَ الْكُفَّارَ ؛ اللّهمَّ فَاجْزِهِ خَيْرَ جَزاءِ الصَّادِقِينَ الْأَبْرارِ، وَ ضاعِفْ عَلَيْهِمُ الْعَذابَ وَ لِقاتِلِيهِ الْعِقابَ، فَقَدْ قاتَلَ كَرِيماً، وَ قُتِلَ مَظْلُوماً، وَ مَضىٰ مَرْحُوماً، يَقُولُ: أَنَا ابْنُ رَسُولِ اللّٰهِ مُحَمَّدٍ وَ ابْنُ مَنْ زَكّىٰ وَ عَبَدَ، فَقَتَلُوهُ بِالْعَمْدِ الْمُعْتَمَدِ، قَتَلُوهُ عَلَى الْإِيمَانِ، وَ أَطَاعُوا فِي قَتْلِهِ الشَّيْطَانَ، وَ لَمْ يُراقِبُوا فِيهِ الرَّحْمَانَ . (1) اَللّٰهُمَّ فَصَلِّ عَلَىٰ سَيِّدِي وَ مَوْلايَ صَلاةً تَرْفَعُ بِهَا ذِكْرَهُ، وَ تُظْهِرُ بِهَا أَمْرَهُ، وَ تُعَجِّلُ بِهَا نَصْرَهُ، وَ اخْصُصْهُ بِأَ فْضَلِ قِسَمِ الْفَضائِلِ يَوْمَ الْقِيامَةِ، وَ زِدْهُ شَرَفاً فِي أَعْلَىٰ عِلِّيِّينَ، وَ بَلِّغْهُ أَعْلَىٰ شَرَفِ الْمُكَرَّمِينَ، وَ ارْفَعْهُ مِنْ شَرَفِ رَحْمَتِكَ فِي شَرَفِ الْمُقَرَّبِينَ، (2)

ص: 1024


1- قیام کرد، ستم را ویران می کند با درستی، و روش پیامبر را زنده می کند با قرآن، پس با مشقّت و سختی در خشنودی ات زندگی کرد، و بر طاعتت و در زمره اولیایت، در حال رنج و ناراحتی از دنیا گذشت، و چون عزیزی گم گشته به تو جان داد تو را معصیت نکرد نه در شبی و نه در روزی، بلکه در راه تو با منافقان و کافران جنگید . خدایا جزایش ده، بهترین جزای صادقان نیکوکار، و عذاب را بر منافقان و کافران و کشند گان او دوچندان کن . به راستی جوانمردانه پیکار کرد، و مظلومانه کشته شد، و غرق در رحمت خدا درگذشت، درحالی که میگفت: منم فرزند رسول خدا محمّد، و فرزند کسی که پاک پرورید و بندگی کرد، پس او را دانسته و از به عمد کشتند، آری بر حال ایمان او را کشتند، و در کشتنش از شیطان اطاعت کردند و درباره او خدای رحمن را ملاحظه ننمودند .
2- خدایا پس بر آقا و مولایم درود فرست، درودی که یادش را با آن بلند گردانی و امرش را با آن آشکار نمایی، و پیروزی اش را با آن شتاب ورزی، و او را در روز قیامت به برترین اقسام فضایل خاصش گردان و در بلندترین درجات شرفش را بیفزا، و او را به عالی ترین مقام ارجمندان برسان، و بالا بر او را از شرف رحمتت در شرف مقرّبان

فِي الرَّفِيعِ الْأَعْلَىٰ، وَ بَلِّغْهُ الْوَسِيلَةَ، وَ الْمَنْزِلَةَ الْجَلِيلَةَ، وَ الْفَضْلَ وَ الْفَضِيلَةَ، وَ الْكَرامَةَ الْجَزِيلَةَ ؛ اَللّٰهُمَّ فَاجْزِهِ عَنَّا أَفْضَلَ مَا جازَيْتَ إِماماً عَنْ رَعِيَّتِهِ وَ صَلِّ عَلَىٰ سَيِّدِي وَ مَوْلايَ كُلَّما ذُكِرَ وَ كُلَّما لَمْ يُذْكَرْ، يَا سَيِّدِي وَ مَوْلايَ أَدْخِلْنِي فِي حِزْبِكَ وَ زُمْرَتِكَ، وَ اسْتَوْهِبْنِي مِنْ رَبِّكَ وَ رَبِّي فَإِنَّ لَكَ عِنْدَ اللّٰهِ جاهاً وَ قَدْراً وَ مَنْزِلَةً رَفِيعَةً، (1) إِنْ سَأَلْتَ أُعْطِيتَ، وَ إِنْ شَفَعْتَ شُفِّعْتَ، اللّٰهَ اللّٰهَ فِي عَبْدِكَ وَ مَوْلاكَ لَاتُخَلِّنِي عِنْدَ الشَّدَائِدِ وَ الْأَهْوَالِ لِسُوءِ عَمَلِي، وَ قَبِيحِ فِعْلِي، وَ عَظِيمِ جُرْمِي، فَإِنَّكَ أَمَلِي وَ رَجَائِي، وَ ثِقَتِي وَ مُعْتَمَدِي، وَ وَسِيلَتِي إِلَى اللّٰهِ رَبِّي وَ رَبِّكَ، لَمْ يَتَوَسَّلِ الْمُتَوَسِّلُونَ إِلَى اللّٰهِ بِوَسِيلَةٍ هِيَ أَعْظَمُ حَقّاً، وَ لَا أَوْجَبُ حُرْمَةً، وَ لَا أَجَلُّ قَدْراً عِنْدَهُ مِنْكُمْ أَهْلَ الْبَيْتِ، لَاخَلَّفَنِيَ اللّٰهُ عَنْكُمْ بِذُنوُبِي، وَ جَمَعَنِي وَ إِيَّاكُمْ فِي جَنَّةِ عَدْنٍ الَّتِي أَعَدَّها (2)

ص: 1025


1- در مقام رفیع برتر، و او را به وسیله، و منزلت بزرگ و برتری و فضیلت، و کرامت برجسته برسان . خدایا او را از جانب ما جزا ده، به برترین پاداشی که به پیشوایی از طرف رعیتش داده ای و بر آقا و مولای من درود فرست، هرگاه که یاد شود، و هر زمان که یاد نشود، ای آقا و مولای من، مرا در حزب و گروهت وارد کن، و بخششم را از پروردگارت و پروردگام بخواه، زیرا تو را در پیشگاه خدا آبرو و قَدر و منزلت بلند است،
2- اگر بخواهی عطا شوی، و اگر شفاعت کنی شفاعتت پذیرفته شود، خدا را خدا را درباره بنده و دوست دارت، هنگام سختی ها و هراس ها رهایم مکن آن هم به خاطر بدی کارم و زشتی کردارم، و بزرگی جرمم که تو آرزو و امید و تکیه گاه و محل اعتماد منی، و وسیله من به درگاه خدا پروردگارم و پروردگار تو تویی، توسّل کنندگان به درگاه خدا متوسّل نشدند نزد او، به وسیله ای از نظر حق بزرگ تر، و از جهت حرمت لازم تر، و از حیث مقام برجسته تر از شما اهل بیت، خدا به خاطر گناهانم مرا از شما محروم نکند، و میان من و شما را در بهشت عدن که

لَكُمْ وَ لِأَوْلِيائِكُمْ، إِنَّهُ خَيْرُ الْغافِرِينَ، وَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ . اَللّٰهُمَّ أَبْلِغْ سَيِّدِي وَ مَوْلايَ تَحِيَّةً [كَثِيرَةً] وَ سَلاماً، وَ ارْدُدْ عَلَيْنا مِنْهُ السَّلامَ ؛ إِنَّكَ جَوادٌ كَرِيمٌ، وَصَلِّ عَلَيْهِ كُلَّما ذُكِرَ السَّلامُ، وَ كُلَّما لَمْ يُذْكَرْ يَا رَبَّ الْعالَمِينَ . (1)

مؤلّف گوید: ما آن زیارات را در اعمال روز عاشورا نقل کرده ایم [صفحه 710] و در اواخر این باب صلواتی بر حجج طاهره (عَلَيهِم السَّلَامُ) نقل خواهیم کرد که صلوات مختصری بر امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) نیز در آن مندرج است خواندن آن را نیز ترک نکن .

در اعمال حرم امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ)

پانزدهم: از جمله اعمال این روزه منوره دعای مظلوم علیه ظالم است یعنی سزاوار است برای کسی که از ستم ستمکاری مضطّر شده این دعا را در آن حرم نورانی بخواند و دعا چنان است که شیخ الطائفه در «مصباح المتهجّد» در اعمال روز جُمعه ذکر کرده که مستحبّ است دعای مظلوم را نزد قبر ابی عبد اللّه الحسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) بخوانند، و آن دعا این است:

اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَعْتَزُّ بِدِينِكَ، وَ أكْرُمُ بِهِدايَتِكَ، وَ فُلانٌ يُذِلُّنِي (2)

ص: 1026


1- برای شما و دوستانتان آماده نموده جمع کند، او بهترین آمرزندگان، و مهربان ترین مهربانان است . خدایا به آقا و مولایم تحیّت و سلام بسیار برسان، و از جانب او سلام بسیار به ما بازگردان، که تو بخشنده و کریمی، و بر او درود فرست، هر زمان که سلام یاد شود، و هر زمان که یاد نشود، ای پروردگار جهانیان .
2- خدایا من خود را به دینت عزیز می شمارم، و به هدایتت گرامی می دانم، فلانی مرا

بِشَرِّهِ، وَ يُهِينُنِي بِأَذِيَّتِهِ، وَ يُعِيبُنِي بِوِلاءِ أَوْلِيَائِكَ، وَ يَبْهَتُنِي بِدَعْواهُ، وَ قَدْ جِئْتُ إِلىٰ مَوْضِعِ الدُّعَاءِ وَ ضَمَانِكَ الْإِجَابَةَ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَعْدِنِي عَلَيْهِ، السَّاعَةَ السَّاعَةَ . (1)

پس خود را بر روی قبر انداخته و بگوید:

مَوْلايَ إِمامِي مَظْلُومٌ اسْتَعْدىٰ عَلَىٰ ظَالِمِهِ، النَّصْرَ النَّصْرَ . (2) آنقَدر تکرار کند که عبارت (اَلنَّصرَ اَلنَّصرَ) را تا نفس قطع شود .

شانزدهم: از جمله اعمال در آن حرم دعایی است که ابن فهد قدّس سرّه در کتاب «عدّة الداعی» از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده که حضرت فرمودند هرکه حاجتی به درگاه خدا برای او باشد، نزد سر امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) بایستد وبگوید: يَا أَبا عَبْدِ اللّٰهِ، أَشْهَدُ أَنَّكَ تَشْهَدُ مَقَامِي، وَ تَسْمَعُ كَلامِي، وَ أَنَّكَ حَيٌّ عِنْدَ رَبِّكَ تُرْزَقُ، فَاسْأَلْ رَبَّكَ وَ رَبِّي فِي قَضَاءِ حَوَائِجِي . (3) ان شاء اللّه تعالی حاجت او برآورده می شود .

ص: 1027


1- با شرّش خوار میدارد، و به آزارش پستم می کند و به خاطر دوستی اولیایت، از من عیب می گیرد، و با ادّعای پوچش مبهوتم می کند، من به جایگاه دعا وعهده داری ات به اجابت آن آمدم، خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و مرا در همین ساعت بر او پیروز گردان .
2- مولایم، امامم ستم دیده ای علیه ستمگرش یاری می طلبد، یاری ده، یاری ده .
3- ای ابا عبد اللّه گواهی می دهم که جای مرا می نگری، و سخنم را میشنوی، و تو نزد پروردگارت زنده ای و روزی داده می شوی، از پروردگارت و پروردگارم، برآورده شدن حاجاتم را بخواه .

هفدهم: از جمله اعمال دو رکعت نماز، در آن حرم مطهّر نزد سر مقدّس با سوره اَلرّحمن و سوره تبارک است . سیّد ابن طاووس روایت کرده هرکه این نماز را بخواند، خداوند عطابخش برای او بیست و پنج حجّ پذیرفته و نیکو که با رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) انجام داده باشد می نویسد .

هیجدهم: از جمله اعمال در آن بارگاه بلند ارج استخاره است، علاّمه مجلسی کیفیّت آن را ذکر کرده و اصل روایت به سند صحیح از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) در کتاب «قرب الإسناد» حمیری است، که هرکسی در امری از امور درحالی که نزد حضرت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) بایستد، و از خدای عالمیان صد مرتبه طلب خیر کند، و بگوید: الحَمد للّه و لا اله الاّ اللّه و سبحان اللّه و خدا را به عظمت یاد کند، و حَمد و ثنای حضرتش را بگوید، چنان که سزاوار شأن حق است، البته حق تعالی آنچه در آن امر خیر اوست به او می نمایاند، و برای او پیش می آورد، و موافق روایات دیگر، به این صورت طلب خیر می کند که صد مرتبه میگوید: «أَسْتَخِيرُ اللّٰه بِرَحْمَتِهِ خِيرَةً فِي عافِيَةٍ». نوزدهم: شیخ اجل کامل

ص: 1028

ابو القاسم جعفر بن قولویه قمی (رَحمهُ اللّه) از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: هرگاه حضرت ابو عبداللّه را زیارت کردید، ملازم سکوت باشید مگر از خیر، به درستی که ملائکه شب و روز، از گروه حفظ، نزد ملائکه ای که در حایرند حاضر می شوند و با ایشان مصافحه می کنند، و ملائکه ای که در حایرند از شدّت گریستن جواب ایشان را نمی دهند و پیوسته مشغول گریه و زاری اند، مگر در وقت زوال شمس، و وقت طلوع فجر، که در این دو موقعیت ساکت می شوند، پس ملائکه حفظ منتظر می مانند تا ظهر شود و فجر ظاهر گردد، در این دو وقت با ایشان سخن می گویند و ایشان را چیزهایی از امر آسمان از آن ها سؤال می کنند، ولی در بین این دو وقت ملائکه حائر نطق نمی کنند، و از دعا و گریستن آرام نمی گیرند، و نیز از آن حضرت روایت کرده اند: حق تعالی تنها برای قبر امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) چهار هزار فرشته را ژولیده مو، و گردآلود موکل نموده و به شکل اصحاب مصیبت از طلوع صبح تا ظهر بر آن حضرت گریه می کنند، و احادیث به این مضمون بسیار است، و از این روایات ظاهر می شود که گریستن بر آن حضرت در آن حرم مطّهر محبوب، و بلکه شایسته است که از اعمال آن بارگاه مبارک

ص: 1029

که «بیت الاحزان» شیعیان است شمرده شود . و از حدیثی که از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) است و به وسیله صفوان روایت شده استفاده می شود، که زاری ملائکه در درگاه خدا، در لعنت کردن بر قاتلان امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ)، و بر قاتلان امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) و نوحه نمودن پریان بر آنان، و گریه کردن ملائکه، که گرداگرد ضریح امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) اند، و بسیاری اندوه ایشان، به حدّی است، که اگر کسی آن ها را بشنود، خوردن و آشامیدن، و خواب بر او گوارا نخواهد بود در حدیث عبد اللّه بن حمّاد بصری است، که امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) به او فرمود: به من خبر رسیده، که گروهی از اطراف کوفه و مردمانی غیر ایشان و زنانی که برای آن حضرت نوحه گری می کنند، کنار قبر امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) می آیند، و این کار در نیمه ماه شعبان است، پس بعضی قرائت می کنند و گروهی داستان میخوانند (یعنی کیفیت شهادت و سایر مصایب را ذکر می کنند) و عدّه ای نوحه گری دارند، و بعضی مرثیه می خوانند، گفتم: آری فدایت شوم، قسمتی از آنچه را بیان فرمودی من مشاهده کرده ام . امام فرمود: حَمد خدایی را که در میان مردم کسانی را قرار داد، که نزد ما می آیند، و ما را مدح می کنند و برای ما مرثیه می خوانند، و قرار داد

ص: 1030

دشمن ما را، کسانی که به شیعیان ما طعنه می زنند، از خویشان ما یا غیر ایشان، و آنان را تهدید می کنند، و کارشان را زشت می شمارند . و در صدر همین حدیث آمده: هرکه به زیارت او می رود می گرید، و هرکه نمیرود، بر مصیبت او اندوهناک می باشد، و هرکه او را به یاد می آورد، دلش میسوزد، و نیز هرکه به جانب قبر پسرش که در پایین پای او قرار دارد و نظر می اندازد ترحّم می کند، در بیابانی که خویشی و دوستی نزد او نیست، و حق او را غصب کردند و جمعی از کافران و مرتدان از دین اجتماع کردند و یکدیگر کمک دادند، تا او را کشتند و دفن نکرده در بیابان رها کردند و او را از آب فراتی که حیوانات می خوردند منع کردند و حق رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) و وصیّتی که درباره حسین و اهل بیتش کرده بود ضایع نمودند! ! و نیز ابن قولویه از حارث اعور روایت کرده: امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) فرمود: پدر و مادرم فدای حسین شهید در پشت کوفه، به خدا قسم گویا می بینم جانوران وحشی را، از هر نوعی که گردن ها را به سوی قبر او کشیده اند و بر او شب تا به صبح می گریند، پس حالا که چنین بوده، مبادا شما جفا کنید و اخبار در این باب بسیار است .

دعای وداع امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ)

بیستم: سیّد ابن طاووس

ص: 1031

فرموده: بر زائر مستحب است هروقت از زیارت آن حضرت فارغ شود و بخواهد از روضه مقدسه بیرون رود، خود را به ضریح بچسباند و آن را ببوسد و بگوید:

اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا مَوْلايَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا حُجَّةَ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا صَفْوَةَ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا خَالِصَةَ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا قَتِيلَ الظَّماءِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا غَرِيبَ الْغُرَباءِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ سَلامَ مُوَدِّعٍ لَاسَئِمٍ وَ لَا قَالٍ، فَإِنْ أَمْضِ فَلا عَنْ مَلالَةٍ، وَ إِنْ أُقِمْ فَلا عَنْ سُوءِ ظَنٍّ بِما وَعَدَ اللّٰهُ الصَّابِرِينَ، لَاجَعَلَهُ اللّٰهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنِّي لِزِيارَتِكَ، وَ رَزَقَنِيَ اللّٰهُ الْعَوْدَ إِلىٰ مَشْهَدِكَ، وَ الْمَقامَ بِفِنائِكَ، وَ الْقِيامَ فِي حَرَمِكَ، وَ إِيَّاهُ أَسْأَلُ أَنْ يُسْعِدَنِي بِكُمْ، وَ يَجْعَلَنِي مَعَكُمْ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ . (1)

ص: 1032


1- سلام بر تو ای مولایم، سلام بر تو ای حجّت خدا، سلام بر تو ای برگزیده خدا سلام بر تو ای خالص شده از سوی خدا، سلام بر تو ای کشته تشنگی، سلام بر تو ای غریب غریبان، سلام بر تو ای وداع کننده ای که نه خسته است و نه دلتنگ، پس اگر بروم نه از روی ملالت است و اگر بمانم نه از روی بدگمانی به آنچه خدا به صابران وعده داده، خدا این زیارت را آخرین عهد من از زیارتت قرار ندهد و بازگشت به سوی زیارت گاهت و ماندن در آستانت و ایستادن در حرمت را روزی من کند، و از او می خواهم که مرا به وسیله شما خوشبخت نماید و در دنیا و آخرت با شما قرار دهد .
مقصد سوم
کیفیت زیارت امام حسین و حضرت عباس (عَلَيهِمَا السَّلَامُ)

مقصد سوّم: در کیفیت زیارت حضرت سیّد الشهدا (عَلَيهِ السَّلَامُ) و زیارت حضرت عباس (قدس اللّه روحه) است

بدان که زیارات بیان شده برای امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) بر دو صورت است: یکی مطلقه، که مقیّد به وقتی نیست و دیگری مخصوصه که مقیّد به اوقات معیّنی است، و ذکر این زارات در ضمن سه بخش خواهد آمد .

بخش اول: زیارت مطلقه امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ)
زیارت اول

زیارات مطلقه بسیار است، و ما در این فصل به ذکر چند زیارت از آن زیارات اکتفا می کنیم . زیارت اول حضرت ابی عبد اللّه الحسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) شیخ کلینی در کتاب «کافی» به سند خود، از حسین بن ثویر روایت کرده که گفت: من و یونس بن ظبیان و مفضّل بن عمر و ابو سلمه سرّاج، در محضر حضرت ابی عبد اللّه جعفر بن محمّد (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) نشسته بودیم، در میان ما، سخنگو یونس بود، که از نظر سنئ از همه ما بزرگتر بود . پس به حضرت عرضه داشت: فدایت شوم من در مجلس این قوم، یعنی اولا عباس بن عبد المطلب، حاضر میشوم، پس چه بگویم؟

ص: 1033

فرمود: هرگاه حاضر شدی و ما را به یاد آوردی بگو: اللّهمَّ أَرِنَا الرَّخَاءَ وَ السُّرُورَ که آنچه از ثواب و بازگشت به وطن خواهی در هنگام بازگشت، به دریافتش نایل گردی . گفت: فدایتم شوم بسیار می شود که امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را یاد می کنم، آن وقت چه بگویم؟ فرمود: سه مرتبه بگو: «صلی اللّه علیک یا ابا عبد اللّه» سلام به آن حضرت از نزدیک و دور می رسد، آنگاه حضرت فرمود: زمانی که حضرت ابو عبد اللّه الحسین شهید شد، بر آن حضرت آسمان های هفتگانه و هفت زمین، و آنچه در آنهاست گریست، و هرکه در بهشت و دوزخ است از آفریدگان پروردگارمان، و آنچه دیده می شود، و دیده نمی شود، همه بر ابو عبد اللّه الحسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) گریستند مگر سه چیز . گفتم: فدایت شوم آن سه چیز کدام اند؟ فرمودند بصره و دمشق و آل عثمان بر آن حضرت گریه نکردند . گفتم فدایت شوم، می خواهم به زیارت آن حضرت بروم، چه بگویم و چه کاری انجام دهم؟ فرمود: چون به زیارت آن حضرت روی، در کنار فرات غسل کن، و جامه های پاک خود را بپوش، آنگاه با پای برهنه روانه شو، به درستی که تو در حرمی هستی از حرمهای خدا و حرم رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) و در وقت رفتن بسیار بگو: اللّه

ص: 1034

اَکبَرُ، وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللّه، وَ سُبْحانَ اللّه . و هم چنین هر ذکری که متضمّن تمجید و تعظیم حق تعالی باشد، و بر محمّد و اهل بیت او صلوات فرست، تا به درگاه حائر برسی، پس بگو:

اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا حُجَّةَ اللّٰهِ وَ ابْنَ حُجَّتِهِ، الَسَّلامُ عَلَيْكُمْ يَا مَلائِكَةَ اللّٰهِ وَ زُوَّارَ قَبْرِ ابْنِ نَبِيِّ اللّٰهِ . (1) سپس ده گام بردار، آنگاه بایست و سی مرتبه بگو:« اللّه اَکبَرُ» به دنبال آن از پیش رو به جانب قبر برو روی خود را با روی آن حضرت مقابل کن، به عبارت دیگر پشت به قبله و روبروی آن جناب باش و بگو:

اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا حُجَّةَ اللّٰهِ وَ ابْنَ حُجَّتِهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا قَتِيلَ اللّٰهِ وَ ابْنَ قَتِيلِهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ثَارَ اللّٰهِ وَ ابْنَ ثَارِهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وِتْرَ اللّٰهِ الْمَوْتُورَ فِي السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ، أَشْهَدُ أَنَّ دَمَكَ سَكَنَ فِي الْخُلْدِ، وَ اقْشَعَرَّتْ لَهُ أَظِلَّةُ الْعَرْشِ، وَ بَكىٰ لَهُ جَمِيْعُ الْخَلائِقِ، (2)

ص: 1035


1- سلام بر تو ای حجّت خدا و فرزند حجّت خدا، سلام بر شما ای فرشتگان خدا، و زیارت کنندگان قبر فرزند پیامبر خدا .
2- سلام بر تو ای حجّت خدا و فرزند حجّت خدا، سلام بر تو ای کشته خدا و فرزند کشته خدا، سلام بر تو ای خون خدا و فرزند خون خدا، سلام بر تو ای فرد خدایی در آسمان ها و زمین، ای ستمدیده، شهادت می دهم که خونت در بهشت جاوید جا گرفت، و برای آن سقف های عرش لرزید و برایش تمام آفریدگان گریستند،

وَبَكَتْ لَهُ السَّمَاوَاتُ السَّبْعُ وَ الْأَرَضُونَ السَّبْعُ، وَ مَا فِيهِنَّ وَ مَا بَيْنَهُنَّ، وَ مَنْ يَتَقَلَّبُ فِي الْجَنَّةِ وَ النَّارِ مِنْ خَلْقِ رَبِّنا، وَ مَا يُرىٰ وَ مَا لَايُرىٰ، أَشْهَدُ أَنَّكَ حُجَّةُ اللّٰهِ وَ ابْنُ حُجَّتِهِ، وَ أَشْهَدُ أَنَّكَ قَتِيلُ اللّٰهِ وَ ابْنُ قَتِيلِهِ، وَ أَشْهَدُ أَنَّكَ ثارُ اللّٰهِ وَ ابْنُ ثارِهِ، وَ أَشْهَدُ أَنَّكَ وِتْرُ اللّٰهِ الْمَوْتُورُ فِي السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ، وَ أَشْهَدُ أَنَّكَ قَدْ بَلَّغْتَ وَ نَصَحْتَ وَ وَفَيْتَ وَ أَوْفَيْتَ، وَ جاهَدْتَ فِي سَبِيلِ اللّٰهِ، وَ مَضَيْتَ لِلَّذِي كُنْتَ عَلَيْهِ شَهِيداً وَ مُسْتَشْهِداً وَ شاهِداً وَ مَشْهُوداً ؛ (1) أَنَا عَبْدُاللّٰهِ وَ مَوْلاكَ وَ فِي طاعَتِكَ وَ الْوافِدُ إِلَيْكَ، أَلْتَمِسُ كَمالَ الْمَنْزِلَةِ عِنْدَ اللّٰهِ، وَ ثَباتَ الْقَدَمِ فِي الْهِجْرَةِ إِلَيْكَ، وَ السَّبِيلَ الَّذِي لَايُخْتَلَجُ دُونَكَ مِنَ الدُّخُولِ فِي كِفالَتِكَ الَّتِي أُمِرْتَ بِها مَنْ أَرادَ اللّٰهَ بَدَأ بِكُمْ، بِكُمْ يُبَيِّنُ اللّٰهُ الْكَذِبَ، وَ بِكُمْ يُبَاعِدُ اللّٰهُ الزَّمَانَ الْكَلِبَ، وَ بِكُمْ فَتَحَ اللّٰهُ، وَ بِكُمْ يَخْتِمُ (2)

ص: 1036


1- و به خاطر آن آسمان های هفت گانه و زمین های هفت گانه گریست، و آنچه در آن ها و بین آن ها نیز، و هرکه در بهشت و دوزخ از مخلوقات پروردگار ما زیر و رو می گردد، و آنچه دیده شود، و دیده نشود برای آن خون گریه کرد! ! شهادت می دهم که تو حجّت خدا و فرزند حجّت خدایی، و شهادت می دهم که تو کشته راه خدایی و فرزند کشته راه خدایی، و شهادت می دهم که تو خون خدا، و فرزند خون خدایی، و شهادت می دهم که تو فرد خدایی ستمدیده در آسمان ها و زمینی، و شهادت می دهم که تو فرامین حق را رساندی، و خیرخواهی کردی، و وفا نمودی، در وفاداری پایداری داشتی، و در راه خدا جهاد کردی، و از جهان بر پایه آن چه بر آن شهید و شهادت جو و شاهد بودی گذشتی،
2- من بنده و دوست دار توام، و در قید طاعت تو و وارد به درگاه تو هستم، درخواست می کنم کمال منزلت نزد خدا را، و استواری قدم در هجرت به سویت را، و راهی که از رسیدن به تو قطع نمی گردد، و از وارد شدن در سایه سرپرستی ات که مأمور شده ای به آن هرکه خدا را خواست، از شما شروع کرد، خدا به وسیله شما دروغ را آشکار کند، و خدا به خاطر شما دور نماید روزگار گزینده را، و به شما بگشاید، و به شما ببندد،

اللّٰهُ، وَ بِكُمْ يَمْحُو مَا يَشاءُ وَ [بِکُمْ ] يُثْبِتُ، وَ بِكُمْ يَفُكُّ الذُّلَّ مِنْ رِقابِنا، وَ بِكُمْ يُدْرِكُ اللّٰهُ تِرَةَ كُلِّ مُؤْمِنٍ يُطْلَبُ بِها، وَ بِكُمْ تُنْبِتُ الْأَرْضُ أَشْجارَها، وَ بِكُمْ تُخْرِجُ الْأَرْضُ ثِمارَها، وَ بِكُمْ تُنْزِلُ السَّماءُ قَطْرَها وَ رِزْقَها، (1) وَ بِكُمْ يَكْشِفُ اللّٰهُ الْكَرْبَ، وَ بِكُمْ يُنَزِّلُ اللّٰهُ الْغَيْثَ، وَ بِكُمْ تُسَبِّحُ (تَسیخُ) الْأَرْضُ الَّتِي تَحْمِلُ أَبْدانَكُمْ وَ تَسْتَقِرُّ جِبَالُها عَنْ مَراسِيها، إِرادَةُ الرَّبِّ فِي مَقادِيرِ أُمُورِهِ تَهْبِطُ إِلَيْكُمْ وَ تَصْدُرُ مِنْ بُيُوتِكُمْ وَ الصَّادِرُ عَمَّا فُصِّلَ مِنْ أَحْكامِ الْعِبادِ، لُعِنَتْ أُمَّةٌ قَتَلَتْكُمْ، وَ أُمَّةٌ خالَفَتْكُمْ، وَ أُمَّةٌ جَحَدَتْ وِلايَتَكُمْ، وَ أُمَّةٌ ظَاهَرَتْ عَلَيْكُمْ، وَ أُمَّةٌ شَهِدَتْ وَ لَمْ تُسْتَشْهَدْ، اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِي جَعَلَ النَّارَ مَأْوَاهُمْ، وَ بِئْسَ وِرْدُ الْوَارِدِينَ، وَ بِئْسَ الْوِرْدُ الْمَوْرُودُ، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ الْعالَمِينَ . (2) سپس سه مرتبه بگو: [وَ] صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْكَ يَا أَبا عَبْدِ اللّٰهِ . (3) بعد سه مرتبه بگو:أَنَا إِلَی اللّه مِمَّنْ خالَفَكَ (4)

ص: 1037


1- و به شما آنچه بخواهد محو کند، و پابرجا نماید، و به شما رشته خواری را از گردن ما باز کند انتقام خون هر مؤمنی را که مورد مطالبه است به شما بگیرد، به شما زمین درختانش را برویاند، و به شما زمین میوه هایش را بیرون آورد، و آسمان به شما نازل نماید باران و روزی اش را،
2- خدا به شما گرفتاریها را برطرف کند، و به شما باران فرو بارد، و به شما تسبیح میگوید زمینی که حامل بدن های شماست، و کوه هایش به وسیله لنگرهای آن مستقر می گردد، خواست پروردگار در اندازه گیری های امورش به سوی شما فرود میآید، و از خانه های شما صادر می گردد، و صادر شونده از شماست آنچه به تفضیل بیان شده از احکام بندگان، ملعون باد امتی که شما را کشت، و امتی که با شما مخالفت نمود، و امتی که ولایت شما را انکار کرد، و امتی که علیه شما یکدیگر را پشتیبانی نمود، و امّتی که حاضر بود و شهادت خواهی ننمود، خدا را سپاس که قرار داد آتش را جایگاهشان، و بد جایی است برای واردشوندگان، و بد است آن ورودگاه وارد شده، و خدا را سپاس پروردگار جهانیان
3- و درود خدا بر تو ای ابا عبد اللّه
4- من به جانب خدا از کسانی که با تو مخالفت کردند

بَرِيءٌ . (1)

پس از آن به نزد قبر فرزند آن حضرت، علی بن الحسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) که پائین پای پدر مدفون است می روی و می گویی: اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا ابْنَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا ابْنَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا ابْنَ خَدِيجَةَ وَ فاطِمَةَ، صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْكَ، صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْكَ، صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْكَ، لَعَنَ اللّٰهُ مَنْ قَتَلَكَ . (2) این لعن را سه مرتبه می گویی، و نیز سه مرتبه می گویی: إِنّا إِلَى اللّٰهِ مِنْهُمْ بَرِيءٌ . (3)

آنگاه برمیخیزی و به دست خود به جانب شهدا (رضی اللّه عنهم) اشاره می کنی و می گویی:

اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ، اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ، اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ، فُزْتُمْ وَ اللّٰهِ، فُزْتُمْ وَ اللّٰهِ، فُزْتُمْ وَ اللّٰهِ، فَلَيْتَ أَنِّي مَعَكُمْ فَأَفُوزَ فَوْزاً عَظِيماً . (4)

پس برمی گردی، و قبر ابو عبد اللّه (عَلَيهِ السَّلَامُ) را مقابل خود قرار می دهی، یعنی پشت قبر مطهّر می ایستی، و شش رکعت نماز

ص: 1038


1- بیزاری می جویم
2- سلام بر تو ای فرزند رسول خدا، سلام بر تو ای فرزند امیر مؤمنان، سلام بر تو ای فرزند حسن و حسین، سلام بر تو ای فرزند خدیجه و فاطمه، درود خدا بر تو درود خدا بر تو، درود خدا بر تو، خدا لعنت کند کسانی را که تو را کشتند .
3- ما به جانب خدا از آنان بیزارم .
4- سلام بر شما، سلام بر شما، سلام بر شما، به خدا رستگار شدید، به خدا رستگار شدید، به خدا رستگار شدید، ای کاش من هم با شما بودم، و به رستگاری بزرگ نایل می شدم .

می گذاری، چون این کار را انجام دادی زیارتت تمام شده، اگر خواستی برگردید برگرد . مؤلّف گوید: شیخ طوسی در «تهذیب»، و صدوق در کتاب «من لا یحضره الفقیه» نیز این زیارت را نقل کرده اند، و شیخ صدوق فرموده: من در کتاب «مزار و مقتل» انواعی از زیارات را نقل کردم، و برای کتاب «من لا یحضر الفقیه» این زیارت را انتخاب کردم، زیرا به اعتبار سند، صحیح ترین زیارت نزد من است، و همین زیارت شریف ما را کافی و وافی است .

زیارت دوم

زیارت دوم حضرت ابی عبد اللّه الحسین (عَلَيهِ السَّلَامُ)

شیخ کلینی از امام علی النقی (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده است که آن حضرت فرمود: نزد امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) می گویی:

اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا أَبا عَبْدِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا حُجَّةَ اللّٰهِ فِي أَرْضِهِ وَ شَاهِدَهُ عَلىٰ خَلْقِهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ عَلِيٍّ الْمُرْتَضىٰ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ فاطِمَةَ الزَّهْراءِ، أَشْهَدُ أَنَّكَ قَدْ أَقَمْتَ الصَّلاةَ، وَ آتَيْتَ الزَّكاةَ، (1)

ص: 1039


1- سلام بر تو ای ابا عبد اللّه، سلام بر تو ای حجّت خدا بر روی زمین، و گواه او بر خلق سلام بر تو ای فرزند رسول خدا، سلام بر تو ای فرزند علی مرتضی، سلام بر تو ای فرزند فاطمه زهرا، شهادت می دهم که تو نماز را برپا داشتی، و زکات را پرداختی،

وَأَمَرْتَ بِالْمَعْرُوفِ، وَ نَهَيْتَ عَنِ الْمُنْكَرِ، وَ جاهَدْتَ فِي سَبِيلِ اللّٰهِ حَتّىٰ أَتَاكَ الْيَقِينُ، فَصَلَّى اللّٰهُ عَلَيْكَ حَيّاً وَ مَيِّتاً . (1) آنگاه گونه راست صورت را بر قبر بگذار و بگو:أَشْهَدُ أَنَّكَ عَلَىٰ بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّكَ، جِئْتُ مُقِرّاً بِالذُّنُوبِ لِتَشْفَعَ لِي عِنْدَ رَبِّكَ يَابْنَ رَسُولِ اللّٰهِ . (2) پس یک یک امامان را به نام هایشان یاد کن و بگو: أَشْهَدُ أَنَّکُمْ حُجَجُ اللّه (3) نگاه بگو: اُكْتُبْ لِي عِنْدَكَ مِيثاقاً وَ عَهْداً إِنِّي أَتَيْتُكَ مُجَدِّداً الْمِيثاقَ فَاشْهَدْ لِي عِنْدَ رَبِّكَ إِنَّكَ أَنْتَ الشَّاهِدُ . (4)

زیارت سوم

زیارت سوم حضرت ابی عبد اللّه الحسین (عَلَيهِ السَّلَامُ)

زیارت مختصری است که سیّد ابن طاووس، در کتاب «مزار» نقل کرده، و در آن فضل بسیاری آمده است، فرمود [با حذف اسناد روایت] : از جابر جعفی، از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: که به جابر فرمود: بین شما و قبر حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) چه اندازه مسافت است؟ عرضه داشتم: یک روز و پاره ای از

ص: 1040


1- و امر به معروف، و نهی از منکر نمودی، و در راه خدا جهاد کردی، تا مرگ تو دررسید، پس درود خدا بر تو در زندگی و پس از مرگ .
2- شهادتم دهم که تو در همه کارهایت بر برهانی از پروردگارت هستی، به درگاه تو با اقرار به گناهان آمدم، تا نزد پروردگارت ای فرزند رسول خدا برای من شفاعت کنی
3- شهادت می دهم که شما حجت های خدایید
4- نزد خود برای من پیمان محکم و عهدی بنویس، که من برای تجدید کردن پیمان نزد تو آمدم، پس شهادت ده برای من نزد پروردگارت، زیرا که تو نیکو شاهدی هستی .

روز، فرمود: آن حضرت را زیارت میکنی؟ گفتم: آری فرمود: آیا تو را خشنود نکنم، آیا تو را به ثواب ایشان بشارت ندهم؟ گفتم: آری فدایت شوم، فرمود: مردی از شما، چون برای زیارت او مهیّا شود، اهل آسمان یکدیگر را مژده دهند، و چو از منزلش، سوار یا پیاده بیرون رود، حق تعالی هزار فرشته از فرشتگان را بر او بگمارد، که بر او صلوات فرستند، تا به قبر امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) آمدی، بر درگاه روضه بایست و این کلمات را بگو، که برای توبه عوض هر کلمه از آن، بهره ای از رحمت الهی خواهد بود . عرضه داشتم: فدایت شوم آن کلمات کدام است؟ فرمود: می گویی:

اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا وَارِثَ آدَمَ صَفْوَةِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا وارِثَ نُوحٍ نَبِيِّ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا وَارِثَ إِبْراهِيمَ خَلِيلِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا وَارِثَ مُوسىٰ كَلِيمِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا وارِثَ عِيسىٰ رُوحِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا وارِثَ مُحَمَّدٍ (1)

ص: 1041


1- سلام بر تو ای وارث آدم برگزیده خد، سلام بر تو ای وارث نوح پیامبر خدا، سلام بر تو ای وارث ابراهیم دوست خدا، سلام بر تو ای وارث موسی همسخن خدا، سلام بر تو ای وارث عیسی روح خدا، سلام بر تو ای وارث محمّد

سَيِّدِ رُسُلِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا وارِثَ عَلِيٍّ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَ خَيْرِ الْوَصِيِّينَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا وارِثَ الْحَسَنِ الرَّضِيِّ الطَّاهِرِ الرَّاضِي الْمَرْضِيِّ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَيُّهَا الصِّدِّيقُ الْأَكْبَرُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَيُّهَا الْوَصِيُّ الْبَرُّ التَّقِيُّ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ وَ عَلَى الْأَرْواحِ الَّتِي حَلَّتْ بِفِنائِكَ وَ أَناخَتْ بِرَحْلِكَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ وَ عَلَى الْمَلائِكَةِ الْحَافِّينَ بِكَ، أَشْهَدُ أَنَّكَ قَدْ أَقَمْتَ الصَّلاةَ، وَ آتَيْتَ الزَّكَاةَ، وَ أَمَرْتَ بِالْمَعْرُوفِ، وَ نَهَيْتَ عَنِ الْمُنْكَرِ، وَ جاهَدْتَ الْمُلْحِدِينَ، وَ عَبَدْتَ اللّٰهَ حَتَّىٰ أَتَاكَ الْيَقِينُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ . (1) آنگاه به جانب قبر مطهر می روی، و برای تو به هر قدمی که برداری و بگذاری، ثواب کسی که در راه خدا کشته شده و در خون خود غلطیده خواهد بود . چون به قبر رسیدی، دست خود را به قبر بمال و بگو: السَّلامُ عَلَيْكَ يَا حُجَّةَ اللّه فِي أَرْضِهِ سپس برای انجام نماز برو، به هر رکعتی که نزد آن حضرت بجا آوری، برای تو همانند ثواب کسی که هزار حج و عمره بجا آورده،

ص: 1042


1- حبیب خدا، سلام بر تو ای وارث علی امیر مؤمنان و بهترین جانشینان، سلام بر تو ای وارث حسن پسندیده، و پاک و راضی و مورد خشنودی حق، سلام بر تو ای صدیق اکبر، سلام بر تو ای جانشین نیکوکار پرهیزکار، سلام بر تو و بر ارواحی که به درگاهت فرود آمدند، و مرکب به بارگاهت خواباندند، سلام بر تو و فرشتگان چرخنده گرداگردت، شهادت می دهم که ماز به پا داشتی، و زکات پرداختی، و امر نمودی به معروف و از منکر نهی کردی، با ملحدان جهاد کردی و خدا را پرستیدی تا مرگت دررسید، سلام و رحمت و برکات خدا بر تو باد .

و هزار بنده آزاد کرده خواهد بود، و همانند کسی که هزار موقف با پیامبر مرسلی ایستاده باشد پاداشی می گیری . تا آخر خبر . و این روایت با اختلاف کمی به روایت مفضّل بن عمر، در آداب زیارت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) گذشت .

زیارت چهارم

زیارت چهارم حضرت ابی عبد اللّه الحسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) از معاویة بن عمّار نقل شده: خدمت امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) عرضه داشتم: چون به زیارت حضرت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) بروم چه بگویم؟ فرمود: بگو:

اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا أَبا عَبْدِاللّٰهِ، صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْكَ يَا أَبا عَبْدِاللّٰهِ، رَحِمَكَ اللّٰهُ يَا أَبا عَبْدِاللّٰهِ، لَعَنَ اللّٰهُ مَنْ قَتَلَكَ، وَ لَعَنَ اللّٰهُ مَنْ شَرِكَ فِي دَمِكَ، وَ لَعَنَ اللّٰهُ مَنْ بَلَغَهُ ذٰلِكَ فَرَضِيَ بِهِ، أَنَا إِلَى اللّٰهِ مِنْ ذٰلِكَ بَرِيءٌ . (1)

زیارت پنجم

زیارت پنجم حضرت ابی عبد اللّه الحسین (عَلَيهِ السَّلَامُ)

به سند معتبر روایت شده: حضرت موسی بن جعفر (عَلَيهِ السَّلَامُ) به ابراهیم بن ابی البلاد فرمود: هنگامی که به زیارت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) می روی چه می گویی؟ گفت می گویم:اَلسَّلامُ

ص: 1043


1- سلام بر تو ای ابا عبد اللّه، درود خدا بر تو ای ابا عبد اللّه، خدا رحمتت کند ای ابا عبد اللّه، خدا لعنت کند کسی را که در خونت شریک شد، و خدا لعنت کند کسی را که این واقعه به او رسید، و با آن خشنود شد، من به سوی خدا از این واقعه هولناک بیزارم .

عَلَيْكَ يَا أَبا عَبْدِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللّٰهِ، أَشْهَدُ أَنَّكَ قَدْ أَقَمْتَ الصَّلاةَ، وَ آتَيْتَ الزَّكَاةَ، وَ أَمَرْتَ بِالْمَعْرُوفِ، وَ نَهَيْتَ عَنِ الْمُنْكَرِ، وَ دَعَوْتَ إِلىٰ سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ، وَ أَشْهَدُ أَنَّ الَّذِينَ سَفَكُوا دَمَكَ وَ اسْتَحَلُّوا حُرْمَتَكَ مَلْعُونُونَ مُعَذَّبُونَ عَلَىٰ لِسانِ داوُدَ وَ عِيسَى ابْنِ مَرْيَمَ ذٰلِكَ بِما عَصَوْا وَ كانُوا يَعْتَدُونَ . (1) حضرت فرمود آری چنین است .

زیارت ششم

زیارت ششم حضرت ابی عبد اللّه الحسین (عَلَيهِ السَّلَامُ)

از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: به عمار ساباطی فرمود: چون به قبر امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) برسی بگو:

اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا أَبا عَبْدِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا سَيِّدَ شَبابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ، وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ، اَلسَّلامُ (2)

ص: 1044


1- سلام بر تو ای ابا عبد اللّه سلام بر تو ای فرزند رسول خدا، شهادت می دهم که تو نماز بپا داشتی، و زکات پرداختی و به خوبی امر کردی، و از بدی نهی نمودی، و به سوی راه پروردگارت با حکمت و موعظه نیکو فرا خواندی، و شهادت می دهم آنان که خونت را ریختند، و حرمتت را حلال شمردند، در لعنت و شکنجه بر زبان داود و عیسی پسر مریم اند، به خاطر گناهی که مرتکب شدند، و اهل ستم و تجاوز بودند .
2- سلام بر تو ای فرزند رسول خدا، سلام بر تو ای فرزند امیر مؤمنان، سلام بر تو ای ابا عبد اللّه، سلام بر تو ای سرور جوانان اهل بهشت، و رحمت و برکات خدا بر تو باد

عَلَيْكَ يَا مَنْ رِضَاهُ مِنْ رِضَى الرَّحْمَانِ، وَ سَخَطُهُ مِنْ سَخَطِ الرَّحْمَانِ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا أَمِينَ اللّٰهِ، وَ حُجَّةَ اللّٰهِ، وَ بابَ اللّٰهِ، وَ الدَّلِيلَ عَلَى اللّٰهِ، وَ الدَّاعِيَ إِلَى اللّٰهِ، أَشْهَدُ أَنَّكَ قَدْ حَلَّلْتَ حَلالَ اللّٰهِ، وَ حَرَّمْتَ حَرامَ اللّٰهِ، وَ أَقَمْتَ الصَّلاةَ، وَ آتَيْتَ الزَّكَاةَ، وَ أَمَرْتَ بِالْمَعْرُوفِ، وَ نَهَيْتَ عَنِ الْمُنْكَرِ، وَ دَعَوْتَ إِلَىٰ سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ، وَ أَشْهَدُ أَنَّكَ وَ مَنْ قُتِلَ مَعَكَ شُهَداءُ، أَحْياءٌ عِنْدَ رَبِّكُمْ تُرْزَقُونَ، وَ أَشْهَدُ أَنَّ قاتِلَكَ فِي النَّارِ، أَدِينُ اللّٰهَ بِالْبَراءَةِ مِمَّنْ قَتَلَكَ، وَ مِمَّنْ قاتَلَكَ وَ شايَعَ عَلَيْكَ وَ مِمَّنْ جَمَعَ عَلَيْكَ، وَ مِمَّنْ سَمِعَ صَوْتَكَ وَ لَمْ يُعِنْكَ، يَا لَيْتَنِي كُنْتُ مَعَكُمْ فَأَفُوزَ فَوْزاً عَظِيماً . (1)

مؤلّف گوید: این سه زیارت [چهارم و پنجم و ششم] از کتاب «مزار» ابن قولویه منقول است .

زیارت هفتم (وارث)

زیارت هفتم حضرت ابی عبد اللّه الحسین (عَلَيهِ السَّلَامُ)

ص: 1045


1- ای آن که خشنودی اش از خشنودی خدای رحمن، و خشمش از خشم خدای رحمن است، سلام بر تو ای امین خدا، و حجّت خدا و باب خدا، و راهنمای به راه خدا، و دعوت کننده خدا، شهادت می دهم که تو حلال خدا را حلال کردی، و حرام خدا را حرام نمودی، و نماز را برپا داشتی، و زکات دادی، و امر به معروف، و نهی از منکر نمودی، و به سوی راه پروردگارت با حکمت و موعظه نیکو فرا خواندی، و شهادت می دهم که تو و کسانی که کشته شدند، با همه شهیدند، نزد پروردگارتان زنده اید و روزی داده می شوید، و شهادت می دهم که قاتل تو در آتش دوزخ است، خدا را پیروی می کنم، با بیزاری از کسی که با تو جنگید، و بر علیه تو از دشمن پیروی کرد، و از کسی که بر علیه تو گرد آمد، و از کسی که صدایت را شنید، و یاری ات ننمود، ای کاش با شما بودم، و به رستگاری بزرگ می رسیدم .

(زیارت وارث)

شیخ طوسی در کتاب «مصباح» از صفوان جمّال روایت کرده: از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) برای زیارت مولایمان حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) اجازه خواستم، و استدعا نمودم، برای من جهت زیارت آن حضرت دستور العملی ذکر کند، که به آن صورت به زیارت اقدام کنم، فرمود: ای صفوان، پیش از حرکت به سفر، سه روز روزه بدار، و روز سوم غسل کن، پس اهل و عیال خود را نزد خویش جمع کن و چنین بگو اللّهمَّ إِنِّي أَسْتَوْدِعُكَ تا آخر دعا که قبلا ذکر شد . آنگاه دعایی تعلیم او فرمود که وقتی به فرات برسد بگوید . سپس فرمود: با آب فرات غسل کن، به درستی که پدرم مرا از پدرانش (عَلَيهِم السَّلَامُ) خبر داد که رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) فرمود: همانا فرزند من حسین، پس از من در کنار فرات کشته خواهد شد، هرکه او را زیارت کند، و از فرات غسل نماید، گناهان او بریزد و مانند روزی شود که مادر او را به دنیا آورده است .

چون غسل کنی در حال انجام غسل بگو:بِسْمِ اللّه وَ بِاللّه اللّهمَّ اجْعَلْهُ نُورا وَ طَهُورا وَ حِرْزا وَ شِفَاءً مِنْ کُلِّ دَاءٍ (1)

ص: 1046


1- به خدا، و با خدا . خدایا آن را قرار ده روشنی و پاک کننده و نگه دارنده، و شفای از هر درد

وَسُقْمٍ، وآفَةٍ وَعاهَةٍ . اَللّٰهُمَّ طَهِّرْ بِهِ قَلْبِي، وَ اشْرَحْ بِهِ صَدْرِي، وَ سَهِّلْ لِي بِهِ أَمْرِي . (1) چون از غسل فارغ شوی دو جامه پاکیزه بپوش، و در مشرعه دو رکعت نماز بجای آر، که آن همان مکانی است که حق تعالی درباره شأنش فرمود: «در زمین قطعه هایی است نزدیک یکدیگر، و بوستان هاست از انواع انگور، و کشتزار و باغستان هایی است از خرما، دو تا از یک ریشه رسته، و غیر دو تا از یک اصل روییده شده، به یک آب، آبخورده می شوند، و بعضی از آن ها را بر بعض دیگر از میوه زیادتی می دهیم» . چون از نماز فارغ شوی، با حالتی آرام، و همراه با وقار به جانب حائر حرکت کن، و گامهای خود را کوتاه بردار، به درستی که خدای تعالی برای گامی که برمی داری برایت حجّ و عمره می نویسد، و با دل فروتن و دیده گریان راه برو و بسیار کن ذکر اللّه أَكْبَرُ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللّه و ثنا بر خدا، و صلوات بر رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) و به ویژه صلوات بر حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را . و بسیار کن لعنت بر قاتلان آن حضرت و بیزاری جستن از کسانی که در ابتدا، پایه ظلم و جور بر اهل بیت (عَلَيهِم السَّلَامُ) را بنا گذاشتند . هرگاه به درگاه حائر رسیدی بایست و بگو:

ص: 1047


1- و بیماری و آفت و آسیب، خدایا دلم را با آن پاک کن، و سینه ام را بگشای، و کارم را با آن آسان گردان .

اللّٰهُ أَكْبَرُ كَبِيراً، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ كَثِيراً، وَ سُبْحانَ اللّٰهِ بُكْرَةً وَ أَصِيلاً، اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِي هَدَانا لِهٰذا، وَ مَا كُنَّا لِنَهْتَدِيَ لَوْلَا أَنْ هَدَانَا اللّٰهُ، لَقَدْ جَاءَتْ رُسُلُ رَبِّنا بِالْحَقِّ . پس بگو اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا رَسُولَ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا نَبِيَّ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا خاتَمَ النَّبِيِّينَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا سَيِّدَ الْمُرْسَلِينَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا حَبِيبَ اللّٰهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا أَمِيرَ الْمُؤمِنِينَ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا سَيِّدَ الْوَصِيِّينَ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا قَائِدَ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِين؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا ابْنَ فاطِمَةَ سَيِّدَةِ نِساءِ الْعالَمِينَ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ وَ عَلَى الْأَئِمَّةِ مِنْ وُلَدِكَ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا وَصِيَّ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَيُّهَا الصِّدِّيقُ الشَّهِيدُ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ يَا مَلائِكَةَ اللّٰهِ (رَبِّی)، الْمُقِيمِينَ فِي هٰذَا الْمَقامِ الشَّرِيفِ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ يَا مَلائِكَةَ رَبِّي، الْمُحْدِقِينَ بِقَبْرِ الْحُسَيْنِ عليه السلام؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ مِنِّي أَبَداً، مَا بَقِيتُ وَ بَقِيَ اللَّيْلُ (1)

ص: 1048


1- خدا بزرگتر است بزرگتر، و سپاس خدا راست بسیار، و منزّه است خدا هر صبح و شب، سپاس خدای را که ما را به این مسیر هدایت کرد، و ما نبودیم کسانی که هدایت شویم، اگر خدا هدایتمان نمی کرد، همانا رسولان پروردگار ما به حق آمدند . پس بگو: سلام بر تو ای رسول خدا، سلام بر تو ای پیامبر خدا، سلام بر تو ای خاتم پیامبران، سلام بر تو ای سرور رسولان، سلام بر تو ای حبیب خدا، سلام بر تو ای امیر مؤمنان، سلام بر تو ای آقای جانشینان، سلام بر تو ای پیشوای سپید رویان، سلام بر تو ای فرزند فاطمه، سرور زنان جهانیان، سلام بر تو و بر امامان از فرزندانت، سلام بر تو ای جانشین امیر مؤمنان، سلام بر تو ای صدّیق شهید، سلام بر شما ای فرشتگان که مقیّم در این مقام شریفید، سلام بر شما ای فرشتگان پروردگارم، که گرداگرد قبر حسین (درود بر او) هستید، سلام بر شما از سوی من همیشه تا هستم و شب

وَ النَّهَارُ سپس می گویی اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا أَبا عَبْدِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللّٰهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، عَبْدُكَ وَ ابْنُ عَبْدِكَ، وَ ابْنُ أَمَتِكَ، الْمُقِرُّ بِالرِّقِّ، وَ التَّارِكُ لِلْخِلافِ عَلَيْكُمْ، وَ الْمُوالِي لِوَلِيِّكُمْ، وَ الْمُعَادِي لِعَدُوِّكُمْ، قَصَدَ حَرَمَكَ، وَ اسْتَجارَ بِمَشْهَدِكَ، وَ تَقَرَّبَ إِلَيْكَ بِقَصْدِكَ، أَ أَدْخُلُ يَا رَسُولَ اللّٰهِ ؟ أَ أَدْخُلُ يَا نَبِيَّ اللّٰهِ ؟ أَ أَدْخُلُ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ ؟ أَ أَدْخُلُ يَا سَيِّدَ الْوَصِيِّينَ ؟ أَ أَدْخُلُ يَا فاطِمَةُ سَيِّدَةَ نِساءِ الْعَالَمِينَ ؟ أَ أَدْخُلُ يَا مَوْلايَ يَا أَبا عَبْدِ اللّٰهِ ؟ أَ أَدْخُلُ يَا مَوْلايَ يَابْنَ رَسُولِ اللّٰهِ؟ (1) پس اگر دلت فروتن و دیده ات گریان شد، نشانه اجازه ورود است، پس وارد شو و بگو:اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الْواحِدِ، الْأَحَدِ الْفَرْدِ الصَّمَدِ، الَّذِي هَدانِي لِوِلايَتِكَ، وَ خَصَّنِي بِزِيارَتِكَ، وَ سَهَّلَ لِي قَصْدَكَ . (2) آنگاه تا درگاه قبّه مطهره برو، و برابر بالا سر بایست و بگو:اَلسَّلامُ عَلَیْكَ

ص: 1049


1- و روز برپاست . سپس می گویی سلام بر تو ای ابا عبد اللّه سلام بر تو ای فرزند رسول خدا، سلام بر تو ای فرزند امیر مؤمنان، بنده ات و فرزند بنده ات و فرزند کنیزت هستم، اقرار به غلامی شما دارم، و ترک کننده مخالفت با شمایم، دوستدار دوستان تان، و دشمن دشمنان تان می باشم، حرمت را قصد کرده، و به زیارت گاهت پناه آورده، و به سوی تو با قصد کردنت تقرّب جسته، آیا وارد شوم ای رسول خدا؟، آیا وارد شوم ای پیامبر خدا، آیا وارد شوم ای امیر مؤمنان، آیا وارد شوم ای سرور جانشینان آیا وارد شوم ای فاطمه سرور زنان جهانیان، آیا وارد شوم ای مولایم ای ابا عبد اللّه، آیا وارد شوم ای مولایم ای فرزند رسول خدا!
2- سپاس خدای را آن یگانه و یکتا و فرد و بی نیازی که مرا به ولایتت هدایت نمود، و به زیارتت اختصاصم داد، و آهنگ به سوی تو را برایم آسان نمود .

يَا وَارِثَ آدَمَ صَفْوَةِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا وارِثَ نُوحٍ نَبِيِّ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا وارِثَ إِبْراهِيمَ خَلِيلِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا وارِثَ مُوسىٰ كَلِيمِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا وارِثَ عِيسىٰ رُوحِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا وارِثَ مُحَمَّدٍ حَبِيبِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا وارِثَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلاٰمُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا ابْنَ مُحَمَّدٍ الْمُصْطَفىٰ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا ابْنَ عَلِيٍّ الْمُرْتَضىٰ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا ابْنَ فاطِمَةَ الزَّهْراءِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا ابْنَ خَدِيجَةَ الْكُبْرىٰ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا ثارَ اللّٰهِ وَ ابْنَ ثارِهِ وَ الْوِتْرَ الْمَوْتُورَ، أَشْهَدُ أَنَّكَ قَدْ أَقَمْتَ الصَّلاةَ، وَ آتَيْتَ الزَّكَاةَ، وَ أَمَرْتَ بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَيْتَ عَنِ الْمُنْكَرِ، وَ أَطَعْتَ اللّٰهَ وَ رَسُولَهُ حَتَّىٰ أَتَاكَ الْيَقِينُ، فَلَعَنَ اللّٰهُ أُمَّةً قَتَلَتْكَ، وَ لَعَنَ اللّٰهُ أُمَّةً ظَلَمَتْكَ وَ لَعَنَ اللّٰهُ أُمَّةً سَمِعَتْ بِذٰلِكَ فَرَضِيَتْ بِهِ . يَا مَوْلايَ يَا أَبا عَبْدِ اللّٰهِ، أَشْهَدُ أَنَّكَ كُنْتَ نُوراً فِي الْأَصْلابِ الشَّامِخَةِ وَ الْأَرْحامِ (1)

ص: 1050


1- سلام بر تو ای وارث آدم برگزیده خدا، سلام بر تو ای وارث نوح پیامبر خدا سلام بر تو ای وارث ابراهیم دوست خدا، سلام بر تو ای وارث موسی هم سخن خدا، سلام بر تو ای وارث عیسی روح خدا، سلام بر تو ای وارث محمّد حبیب خدا، سلام بر تو ای وارث امیر مؤمنان ولیّ خدا، سلام بر تو ای فرزند محمّد مصطفی، سلام بر تو ای فرزند علی مرتضی، سلام بر تو ای فرزند فاطمه زهرا، سلام بر تو ای فرزند خدیجه کبری، سلام بر تو ای خون خدا و فرزند خون خدا، و تنهای ستمدیده، شهادت می دهم که تو نماز بپا داشتی، و زکات پرداختی، و امر به معروف و نهی از منکر نمودی، و خدا و رسولش را اطاعت کردی، تا مرگ تو را دررسید، خدا لعنت کند ملتی را که تو را کشتند و لعنت کند مردمی را که به تو ستم نمودند، و لعنت کند ملّتی را که این واقعه را شنیدند و به آن راضی شدند، ای مولای من ای ابا عبد اللّه، شهادت می دهم که تو نوری بودی در صلب های شامخ، و رحم های

الْمُطَهَّرَةِ، لَمْ تُنَجِّسْكَ الْجَاهِلِيَّةُ بِأَنْجَاسِها، وَ لَمْ تُلْبِسْكَ (مِنْ) مُدْلَهِمَّاتِ ثِيَابِها، وَ أَشْهَدُ أَنَّكَ مِنْ دَعائِمِ الدِّينِ، وَ أَرْكانِ الْمُؤْمِنِينَ، وَ أَشْهَدُ أَنَّكَ الْإِمامُ الْبَرُّ التَّقِيُّ الرَّضِيُّ الزَّكِيُّ الْهادِي الْمَهْدِيُّ، وَ أَشْهَدُ أَنَّ الْأَئِمَّةَ مِنْ وَلَدِكَ كَلِمَةُ التَّقْوىٰ، وَ أَعْلامُ الْهُدىٰ، وَ الْعُرْوَةُ الْوُثْقىٰ، وَ الْحُجَّةُ عَلَىٰ أَهْلِ الدُّنْيا، وَ أُشْهِدُ اللّٰهَ وَ مَلائِكَتَهُ وَ أَنْبِياءَهُ وَ رُسُلَهُ أَنِّي بِكُمْ مُؤْمِنٌ وَ بِإِيَابِكُمْ مُوقِنٌ، بِشَرايِعِ دِينِي، وَ خَواتِيمِ عَمَلِي، وَ قَلْبِي لِقَلْبِكُمْ سِلْمٌ، وَ أَمْرِي لِأَمْرِكُمْ مُتَّبِعٌ، صَلَواتُ اللّٰهِ عَلَيْكُمْ، وَ عَلَىٰ أَرْواحِكُمْ، وَ عَلَىٰ أَجْسادِكُمْ، وَ عَلَىٰ أَجْسامِكُمْ، وَ عَلَىٰ شاهِدِكُمْ، وَ عَلَىٰ غائِبكُمْ، وَ عَلَىٰ ظاهِرِكُمْ وَ عَلَىٰ باطِنِكُمْ . (1) پس خود را به روی قبر بینداز، و آن را ببوس و بگو:

بِأَبِي أَنْتَ وَ أُمِّي يَا ابْنَ رَسُولِ اللّٰهِ، بِأَبِي أَنْتَ وَ أُمِّي يَا أَبا عَبْدِ اللّٰهِ، لَقَدْ عَظُمَتِ الرَّزِيَّةُ، وَ جَلَّتِ الْمُصِيبَةُ بِكَ عَلَيْنا وَ عَلَىٰ جَمِيعِ أَهْلِ السَّمَاوَاتِ (2)

ص: 1051


1- پاکیزه جاهیت با ناپاکی هایش، آلوده ات نکرد، و به تو نپوشاند از جامه های تیره و تارش، و شهادت می دهم که تو از ستون های دین، و پایه های مردم با ایمانی، و شهادت می دهم که تویی پیشوای نیکوکار با تقوای پسندیده پاکیزه هدایت گر و ره یافته و شهادت می دهم که امامان از فرزندانت ریشه تقوا، و نشانه های هدایت، و دستاویز محکم، و حجّت بر اهل دنیا هستند، و گواه می گیرم خدا و فرشتگان و پیامبران و رسولانش را که من به شما ایمان دارم و بر یقین به بازگشت شمایم، براساس قوانین دینم و عواقب عملم، و دلم تسلیم دل شما، و کارم پیرو کار شماست درود خدا بر شما، و بر ارواح و اجساد و پیکرهایتان و بر حاضر و غایب و آشکار و باطنتان .
2- پدر و مادرم فدایت ای فرزند رسول خدا، پدر و مادرم فدایت ای ابا عبد اللّه، بزرگ شد عزا و مصیبت تو بر ما و بر همه اهل آسمان ها

وَالْأَرْضِ، فَلَعَنَ اللّٰهُ أُمَّةً أَسْرَجَتْ وَ أَلْجَمَتْ وَ تَهَيَّأَتْ لِقِتالِكَ . يَا مَوْلايَ يَا أَبا عَبْدِ اللّٰهِ، قَصَدْتُ حَرَمَكَ، وَ أَتَيْتُ إِلىٰ مَشْهَدِكَ، أَسْأَلُ اللّٰهَ بِالشَّأْنِ الَّذِي لَكَ عِنْدَهُ، وَ بِالْمَحَلِّ الَّذِي لَكَ لَدَيْهِ أَنْ يُصَلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ يَجْعَلَنِي مَعَكُمْ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ . (1)

آنگاه برخیز و بالای سر دو رکعت نماز بگذار، و در آن دو رکعت پس از سوره حَمد هر سوره ای را که می خواهی بخوان، و پس از نماز بگو:

اَللّٰهُمَّ إِنِّي صَلَّيْتُ وَ رَكَعْتُ وَ سَجَدْتُ لَكَ وَحْدَكَ، لَاشَرِيكَ لَكَ، لِأَنَّ الصَّلاةَ وَ الرُّكُوعَ وَ السُّجُودَ لَاتَكُونُ إِلّا لَكَ، لِأَنَّكَ أَنْتَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَبْلِغْهُمْ عَنِّي أَفْضَلَ السَّلامِ وَ التَّحِيَّةِ، وَ ارْدُدْ عَلَيَّ مِنْهُمُ السَّلامَ . اَللّٰهُمَّ وَ هَاتَانِ الرَّكْعَتانِ هَدِيَّةٌ مِنِّي إِلىٰ مَوْلايَ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ عَلَيْهِمَا (2)

ص: 1052


1- و زمین خدا لعنت کند قومی که اسبها را زین کردند، و دهانه زدند، و آماده پیکار با تو شدند، ای مولایم ای ابا عبد اللّه، آهنگ حرمت نمودم، و به زیارت گاهت آمدم، از خدا درخواست می کنم به مقامی که برایت و نزد اوست، و منزلتی که برای تو پیش اوست، که درود فرستد بر محمّد و خاندان محمّد، و مرا در دنیا و آخرت همراه شما قرار دهد .
2- خدایا نماز خواندم و برای تو که یگانه و بی شریکی رکوع و سجود نمودم، زیرا نماز و رکوع و سجود، نمی باشد مگر برای تو، همانا تویی خدا که معبودی جز تو نیست . خدای درود فرست بر محمّد و خاندان محمّد، و از جانب من به آن ها بهترین سلام و تحیّت را برسان، و بر من بازگردان از جانب آنان سلام را . خدایا این دو رکعت نماز هدیه ای است از سوی من به مولایم حسین بن علی (درود خدا

السَّلامُ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ عَلَيْهِ، وَ تَقَبَّلْ مِنِّي وَ أْجُرْنِي عَلَىٰ ذٰلِكَ بِأَ فْضَلِ أَمَلِي، وَ رَجائِي فِيكَ وَ فِي وَلِيِّكَ ؛ يَا وَلِيَّ الْمُؤْمِنِينَ . (1)

پس برخیز، و به طرف پایین قبر آن حضرت برو، و نزد سر علی بن الحسن (عَلَيهِ السَّلَامُ) بایست و بگو:

اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا ابْنَ نَبِيِّ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا ابْنَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا ابْنَ الْحُسَيْنِ الشَّهِيدِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَيُّهَا الشَّهِيدُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَيُّهَا الْمَظْلُومُ وَ ابْنُ الْمَظْلُومِ، لَعَنَ اللّٰهُ أُمَّةً قَتَلَتْكَ، وَ لَعَنَ اللّٰهُ أُمَّةً ظَلَمَتْكَ، وَ لَعَنَ اللّٰهُ أُمَّةً سَمِعَتْ بِذٰلِكَ فَرَضِيَتْ بِهِ . (2) پس خود را بر قبرش بینداز، و آن را ببوس و بگو: اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا وَلِيَّ اللّٰهِ وَ ابْنَ وَلِيِّهِ، لَقَدْ عَظُمَتِ الْمُصِيبَةُ وَ جَلَّتِ الرَّزِيَّةُ بِكَ عَلَيْنا وَ عَلَىٰ جَمِيعِ الْمُسْلِمِينَ، فَلَعَنَ اللّٰهُ أُمَّةً قَتَلَتْكَ، وَ أَبْرَأُ (3)

ص: 1053


1- بر آنان باد) خدایا بر محمّد و آن حضرت درود فرست، و از من بپذیر و پاداشم ده بر آن، براساس بهترین آرزو و امیدم درباره تو و ولیّت ای سرپرست مؤمنان .
2- سلام بر تو ای فرزند رسول خدا، سلام بر تو ای فرزند پیامبر خدا، سلام بر تو ای فرزند امیر مؤمنان، سلام بر تو ای فرزند حسین شهید، سلام بر تو ای شهید، سلام بر تو ای ستمدیده، و پسر ستمدیده، خدا لعنت کند امّتی را که تو را کشت، و خدا لعنت امّتی را که به تو ستم روا داشت و خدا لعنت کند امّتی که این واقعه را شنید و به آن رضایت داد .
3- سلام بر تو ای ولیّ خدا و پسر خدا، همانا مصیبت و عزای تو بر ما و بر همه مسلمانان بزرگ شد، پس خدا لعنت کند امّتی را که تو را کشت، و من

إِلَى اللّٰهِ وَ إِلَيْكَ مِنْهُمْ . (1)

سپس از دری که پایین پای علی بن الحسین (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) است بیرون بیا، و به سوی شهدا متوجه شود و بگو:

اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ يَا أَوْلِياءَ اللّٰهِ وَ أَحِبَّاءَهُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ يَا أَصْفِياءَ اللّٰهِ وَ أَوِدَّاءَهُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ يَا أَنْصارَ دِينِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ يَا أَنْصارَ رَسُولِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ يَا أَنْصارَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ يَا أَنْصارَ فاطِمَةَ سَيِّدَةِ نِساءِ الْعالَمِينَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ يَا أَنْصارَ أَبِي مُحَمَّدٍ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ الْوَلِيِّ النَّاصِحِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ يَا أَنْصارَ أَبِي عَبْدِ اللّٰهِ، بِأَبِي أَنْتُمْ وَ أُمِّي طِبْتُمْ وَ طابَتِ الْأَرْضُ الَّتِي فِيها دُفِنْتُمْ وَ فُزْتُمْ فَوْزاً عَظِيماً، فَيالَيْتَنِي كُنْتُ مَعَكُمْ فَأَفُوزَ مَعَكُمْ . (2)

آنگاه به جانب بالای سر امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) برگرد، و برای خود و اهل و اولاد و پدر و مادر و برادران خود، بسیار دعا کن، زیرا در آن روضه مطهره دعای دعاکننده، و درخواست درخواست کننده

ص: 1054


1- به جانب خدا و به سوی تو از آنان بیزاری می جویم
2- سلام بر شما ای اولیای خدا و عاشقانش، سلام بر شما ای برگزیدگان خدا و دوستدارانش، سلام بر شما ای یاران دین خدا، سلام بر شما ای یاران رسول خدا، سلام بر شما ای یاران امیر مؤمنان، سلام بر شما ای یاران فاطمه سرور زنان جهانیان، سلام بر شما ای یاران ابی محمّد حسن بن علی آن ولیّ خیرخواه، سلام بر شما ای یاران ابا عبد اللّه پدر و مادرم فدای شما، پاکیزه شدید، و پاکیزه شد زمینی که شما در آن دفن شدید، و به رستگاری بزرگی رسیدید، ای کاش منهم با شما بودم تا همراه شما به رستگاری می رسیدیم .

ردّ نمی شود .

بیان آنچه به زیارت وارث زیاد شده

مؤلّف گوید: این زیارت، معروف به زیارت وارث است و مأخذش کتاب «مصباح المتهجد» شیخ طوسی میباشد، که از کتب بسیار معتبر و معروف نزد علماست، من این زیارت را بدون واسطه، از همان کتاب شریف نقل کردم، و پایان زیارت شهدا همان بود که ذکر شد: فيَا لَيْتَنِي كُنْتُ مَعَكُمْ فَأَفُوزَ مَعَكُمْ . پس این اضافه هایی که بعضی بعد از فَأَفُوزَ مَعَكُمْ ذکر نموده اند: فِی الجَنانِ مَعَ النَّبِيِّينَ وَ الصِّدِّيقِينَ، وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِينَ وَ حَسُنَ أُولئِكَ رَفِيقاً . اَلسَّلاَمُ عَلَى مَنْ كَانَ فِي اَلْحَائِرِ مِنْكُمْ وَ عَلَى مَنْ لَمْ يَكُنْ فِي اَلْحَائِرِ مَعَكُمْ الخ . . . . تمامی آن ها زیادی و اضافی است . شیخ ما در کتاب «لؤلؤ مرجان» فرموده است که این کلمات متضمّن چند دروغ واضح است، علاوه بر جسارت ارتکاب بدعت، و جسارت افزودن بر فرموده امام (عَلَيهِ السَّلَامُ) چنان شایع و متعارف شده، که چند هزار مرتبه در شب و روز، در عرصه گاه مرقد منوّر

ص: 1055

ابی عبد اللّه الحسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) و محضر فرشتگان مقرّب و مطاف پیامبران مرسل (عَلَيهِم السَّلَامُ) به آواز بلند خوانده می شود، و احدی به این خوانندگان ایراد نمی گیرد، و از گفتن این دروغ و ارتکاب این معصیت نهی نمی کند، و کم کم این کلمات، در مجموعه هایی که در زیارت و ادعیه نادانان از عوام جمع می کنند، و گاهی اسمی برای آن می گذارند، راه پیدا کرده و به چاپ رسیده است . و از مجموعه این نادانان، به مجموعه آن نادان نقل شده، و کار به جایی رسیده که بر بعضی از طلاّب نیز امر مشتبه شده است . روزی طلبه ای را دیدم که آن دروغ های ناروا را برای شهدا می خواند، دست بر کتفش گذاشتم، ملتفت من شد، گفتم: از اهل علم چنین اکاذیب در چنین محضری قبیح نیست؟ گفت: مگر روایت نشده؟ تعجب کردم گفتم، نه، گفت: در کتابی دیدم، گفتم در کدام کتاب؟ گفت: «مفتاح الجنان»، ساکت شدم، چه اینکه کسی در بی اطلاعی کارش به اینجا رسد، که جمع آوری بعضی عوام را کتاب بشمارد، و مستند قرار دهد، قابل سخن گفتن نیست، سپس شیخ مرحوم کلام را در این مقام طول داده، و فرموده است: به حال خود گذاشتن عوام در امثال این امرو جزئی و بدعت های مختصر مثل غسل اویس قَرَن

ص: 1056

و آش ابو الدرداء که تابع و مخلص حقیقی معاویه بوده، و روزه صمت که در روز سخن نگویند، و غیر آن ها که احدی در مقام نهی برنیامده، سبب جسارت و جرأت شده است، که در هر ماه و سال پیامبر و امام تازه ای پیدا می شود، و دسته دسته از دین خدا بیرون می روند، انتهی کلامه رفع مقامه .

در مجعولیت دعای حبی و امثال آن

این فقیر گوید: در فرمایش این عالم بزرگ که به مذاق شرع مقدم آگاه است، خوب تأمّل کن، چگونه این مطلب غمی بزرگ و عقده ای گلوگیر در دل او شده، چه او به طور کامل مفاسد این کار را می داند، به خلاف آنان که از علوم اهل بیت (عَلَيهِم السَّلَامُ) محروم و بی بهره ماندند، و به دانستن سخنی وفق آن عمل کنند، لا جرم کار به جایی می رسد که کتابهایی همچون «مصباح المتهجد، اقبال، مهج الدعوات، جماع الاسبوع، مصباح الزائر، بلد الامین، جنة الواقیة، مفتاح الفلاح، مقیاس، ربیع الاسابیع، تحفة، زاد المعاد» . و امثال این کتب متروک و مهجور شود، و این مجموعه های احمقانه شایع شود، که در دعای مجیر که از دعاهای معتبره مروّیه است، در هشتاد موضع آن کلمه بعفوک زیاد کنند، و کسی

ص: 1057

انکار نکند، و در دعای جوشن که مشتمل بر صد فصل است، برای هر فصلی یک خاصیتی وضع کنند، و با بودن این همه زیارت مأثوره، زیارت مفجعه جعل نمایند، و با بودن این همه دعاهای معتبر مروّیه با مضامین عالیه و کلمات فصیحه بلیغه، دعایی بی ربط در کمال برودت جعل کنند، و نام آن را دعای حبّی گذارند، و از کنگره عرش آن را ناز کنند، و چندان فضیلت برای آن وضع نمایند که انسان را متحیّر و سراسیمه کنند . از جمله آن که العیاذ باللّه، جبرئیل از جانب حق سبحانه و تعالی به رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) گفته باشد: هر بنده ای که این دعا را با خود دارد، او را عذاب نکنم، اگرچه مستوجب دوزخ باشد، و عمرش را به معصیت گذرانده، و مرا هیچ وقت سجده نکرده باشد، و عنایت کنم آن بنده را ثواب هفتاد هزار پیغمبر، و ثواب هفتاد هزار زاهد، و ثواب هفتاد هزار شهید، و ثواب هفتاد هزار نمازگزار، و ثواب پوشاندن هفتاد هزار برهنه، و ثواب سیر کردن هفتاد هزار گرسنه، و ثوابی مطابق ریگهای بیابان، و ثواب هفتاد هزار بقعه زمین، و ثواب مهر نبوت رسالت پناه و ثواب عیسی روح اللّه و ابراهیم خلیل اللّه، و اسماعیل ذبیح اللّه، و موسی کلیم اللّه، و یعقوب نبی اللّه، و آدم صفی اللّه،

ص: 1058

و جبرئیل و میکائیل و اسرافیل و عزرائیل و دیگر فرشتگان، یا محمّد هرکه این دعای بزرگوار حبّی را بخواند یا با خود بردارد، او را بیامرزم، و شرم دارم که او را عذاب کنم . . . الی آخر ! ! و سزاوار است، انسان از شنیدن اینها عوض خنده بگرید . کتابهای دعای شیعه، به مرتبه ای متقن و محکم بوده، که غالب آن ها که استنساخ می کردند، خودشان از اهل علم بودند، و از روی نسخه هایی که به خط اهل علم و تصحیح شده علما بوده مقابله و تصیحیح می نمودند و اگر اختلافی بود، در حاشیه اش به آن اختلاف اشاره می کردند، مثلا در دعای مکارم الاخلاق، «وَ بَلِّغ ایمانی» در حاشیه اش اشاره می کنند، در نسخه ابن اشناس «وَ اَبلِغ بِایمانی» است، و در روایت ابن شاذان «اللّهمَّ اَبلِغ ایمانی» است، یا مثلا فلان کلمه به خط ابن سکون چنین است، و به خط شهید چنین، و همچنین کار کتابهای معتبر دعا به جایی رسیده، که منحصر به کتاب مفتاح شده که فی الجمله وصفش را شیندی، و این کتاب مرجع عوام و خواص و عرب و عجم شده، و این نیست، جز از بی اعتنایی اهل علم به حدیث، و اخبار، و رجوع ننمودن به کتب علما و فقهای اهل بیت اطهار و نهی نکردن از امثال این بدعت ها، و اضافات، و دسیسه وضّاعان [آنان که از پیش

ص: 1059

خود جعل حدیث می کنند، و به پیامبر و امام می بندند] و تحریف جاهلان، و جلو نگرفتن از نااهلان، و از تصرّفات بی خردان، تا کار به جایی رسیده که دعاها موافق سلیقه ها تلفیق شده، و زیارت ها و مفجعه ها و صلوات ها اختراع گشته، و مجموعه های بسیار از دعاهای ساختگی و قلابی چاپ شده، و بچّه مفتاح ها متولد گشته، و کم کم سرایت کرده، به سایر کتب رسیده، و شایع و رواج یافته است . مثلا کتاب منتهی الآمال این احقر را تازه طبع کرده اند، بعضی از خطّاطان آن، به سلیقه خود تصرّفاتی در آن نموده، از جمله در احوال مالک بن یسر ملعون نوشته: از دعای امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) هر دو دست او از کار افتاده بود، الحَمد للّه، در تابستان همانند دو چوب خشک می گردید الحَمد للّه، در زمستان خون از آن ها می چکید الحَمد للّه، و بر این حال خسران مآل بود الحَمد للّه در این دو سطر عبارت، چهار لفظ «الحَمد للّه» را کاتب موافق سلیقه خود جزو عبارت کرده است، و نیز در بعضی از مواضع کتاب پس از نام جناب زینب یا ام کلثوم، به سلیقه خود لفظ خانم اضافه کرده، که زینب خانم، و ام کلثوم خانم گفته شود، به خاطر آنکه از آن مخدّرات تجلیل شود، و کاتب حمید بن قحطبه را چون دشمن داشته، به

ص: 1060

علت بدی او حمید بن قحبه نوشته، ولی احتیاط نموده قحطبه را به عنوان نسخه بدل آن یادداشت کرده، و عبد ربّه را صلاح دیده عبد اللّه نوشته، و زحر بن قیس را که حاء بی نقطه است، در هر کجای کتاب بوده، به جیم نوشته، و ام سلمه را غلط دانسته، و تا در امکانش بوده ام السلمه کرده، الی غیر ذلک، غرضم از ذکر این مطلب در اینجا دو چیز بود .

طعن بر مداخله کردن نا اهلان در کتب حدیث و اخبار و ادعیه

یکی آن که تصرفاتی که این شخص به سلیقه خود کرده، آن را کمال دانسته، و خلافش را نقص فرض کرده، درحالی که آن چیزی که او کمال دانسته باعث نقصان شده است، بنابراین از اینجا قیاس کنیم به چیزهایی که ما از روی جهل و نادانی در دعاها داخل می کنیم، یا به سلیقه ناقص خود بعض تصرفات می نماییم، و آن را کمال فرض می کنیم بدانیم که همان چیزها نزد اهلش سبب نقصان، و بی اعتباری آن دعاها، یا زیارت خواهد بود، پس شایسته است، که ما به هیچ وجه در این باب مداخله نکنیم، و هرچه دستور العمل دادند، به همان رفتار کرده و از آن تخطّی نکنیم، و دیگر غرضم آن بود که معلوم گردد هرگاه نسخه ای که مؤلفش زنده، و حاضر، و نگهبان او باشد، با آن این گونه رفتار کنند، پس با سایر نسخه ها چه کردند، و به کتابهای چاپی

ص: 1061

دیگر چه اعتماد است؟ مگر کتابی که از مصنّفات مشهور علمای معروف باشد، و به نظر ثقه ای از علمای آن فن رسیده، و امضا فرموده باشد . در حال ثقه جلیل، فقیه پیشین در اصحاب ائمه (عَلَيهِم السَّلَامُ) یونس بن عبد الرحمن روایت شده است که کتابی در اعمال شبانه روز نوشته بود، جناب ابو هاشم جعفری آن کتاب را به نظر مبارک حضرت عسکری رساند، حضرت تمام آن را مطالعه و به دقت بررسی نمود، پس از آن فرمود: هذا دینی وَ دینُ آبائی کُلُّه وَ هُوَ الحَقُّ کُلُّهُ این دین من و دین پدران من است، و تمامش حق میباشد، ملاحظ کن که ابو هاشم جعفری، با آن که بر کثرت علم و فقاهت و جلالت و دیانت جناب یونس مطلّع بوده، در عمل کردن به کتاب او اکتفا نکرده، تا آن که آن را به نظر مبارک امام خود رسانید . و نیز روایت شده از بورق شنجانی هراتی که مردی معروف به صدق و صلاح و ورع بوده، در سامره خدمت امام حسن عسگری (عَلَيهِ السَّلَامُ) رسید، و کتاب «یوم و لیله» شیخ جلیل القَدر فضل بن شاذان نیشابوری را به آن حضرت داد و گفت: فدایت شوم، می خواهم در این کتاب نظر فرمایی، و ورق ورق آن را ملاحظه کنی، حضرت فرمود: هذا صَحِیحٌ یَنْبَغی أَنْ تَعْمَلَ بِهِ؛ این

ص: 1062

کتاب صحیح است و شایسته است به آن عمل کنی الی غیر ذلک . و این احقر با این که مذاق مردم این زمان، و عدم اهتمامشان را در امثال این امر می دانستم، برای اتمام حجت سعی و کوشش بسیار کردم که دعاها و زیارات منقول در این کتاب حتی الامکان، از نسخه های اصل نقل شود، و بر نسخه های متعددی عرضه گردد و به اندازه ای که از عهده بر آید تصحیح آن نمایم، تا عامل به آن از روی اطمینان عمل کند ان شاء اللّه، به شرط آن که کاتبان و ناسخان، در آن تصرف ننمایند، و خوانندگان، اختراع و سلیقه های خو را کنار گذارند . شیخ کلینی (رَحمهُ اللّه) از عبد الرحیم قصیر نقل کرده: خدمت امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) رسید، و عرض کرد: فدایت شوم، من از پیش خود دعایی اختراع کرده ام، حضرت فرمود: مرا از اختراع خود بگذار، یعنی آن را کنار گذار، و برای من نقل مکن، و اجازه نداد، دعای جمع کرده اش را نقل کند و خود حضرت برای اودستور العملی عنایت فرمود . شیخ صدوق (رَحمهُ اللّه) از عبد اللّه بن سنان روایت کرده: امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) فرمود: به همین زودی به شما شبهه ای می رسد، پس می مانید بدون نشانه و راهنما و پیشوای هدایت گر و در آن شبهه نجات نمی یابد مگر کسی که دعای غریق را بخواند، گفتم:

ص: 1063

دعای غریق چگونه است؟ فرمود: می گویی:

يَا اللّٰهُ يَا رَحْمَانُ يَا رَحِيمُ، يَا مُقَلِّبَ القُلُوبِ ثَبِّتْ قَلْبِي عَلَىٰ دِينِكَ . پس گفتم يَا مُقَلِّبَ القُلُوبِ وَ الأبْصَارِ ثَبِّتْ قَلْبِي عَلَىٰ دِينِكَ . (1) حضرت فرمود: خدای عزّ و جلّ مقلّب قلوب و ابصار است، ولی چنان که من می گویم بگو: یا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ ثَبِّتْ قَلْبِی عَلَى دِینِکَ؛ تأمل در این دو حدیث شریف، برای بیداری کسانی که در دعاها به سلیقه خود، بعضی کلمات را زیاد می کنند، و پاره ای تصرّفات می نمایند کافی است، و اللّه العاصم .

ص: 1064


1- ای خدا، ای بخشنده، ای مهربان، ای زیروروکننده دل ها، دلم را بر دینت پا برجا کن . پس گفتم: ای زیرورو کننده دل ها و دیده ها، دلم را بر دینت پا برجا کن .
بخش دوم
زیارت حضرت عباس (عَلَيهِ السَّلَامُ)

بخش دوم: در زیارت حضرت عباس بن علی بن ابیطالب (عَلَيهِ السَّلَامُ)

شیخ اجّل، جعفر بن قولویه قمی به سند معتبر از ابو حمزه ثمالی روایت کرده: امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) فرموده: هرگاه قصد کردی که قبر عبّاس بن علی (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) را زیارت کنی که در کنار فرات برابر حایر است، بر در روضه می ایستی و می گویی:

سَلامُ اللّٰهِ وَ سَلامُ مَلائِكَتِهِ الْمُقَرَّبِينَ، وَ أَنْبِيائِهِ الْمُرْسَلِينَ، وَ عِبادِهِ الصَّالِحِينَ، وَ جَمِيعِ الشُّهَداءِ وَ الصِّدِّيقِينَ، [وَ] الزَّاكِياتُ الطَّيِّباتُ، فِيما تَغْتَدِي وَ تَرُوحُ عَلَيْكَ، يَا ابْنَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، أَشْهَدُ لَكَ بِالتَّسْلِيمِ وَ التَّصْدِيقِ، وَ الْوَفاءِ وَ النَّصِيحَةِ، لِخَلَفِ النَّبِيِّ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ الْمُرْسَلِ، وَ السِّبْطِ الْمُنْتَجَبِ، وَ الدَّلِيلِ الْعالِمِ، وَ الْوَصِيِّ الْمُبَلِّغِ، وَ الْمَظْلُومِ الْمُهْتَضَمِ، فَجَزاكَ اللّٰهُ عَنْ رَسُولِهِ وَ عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، وَ عَنِ [فاطِمَةَ] وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ، صَلَواتُ اللّٰهِ عَلَيْهِمْ أَفْضَلَ الْجَزاءِ بِمَا صَبَرْتَ، وَ احْتَسَبْتَ وَ أَعَنْتَ، (1)

ص: 1065


1- سلام خدا و سلام فرشتگان مقرّبش، و پیامبران مرسلش، و بندگان شایسته اش، و همه شهیدان و صدّیقان و درودهای پاک و پاکیزه در آنچه می آید و می رود بر تو باد ای فرزند امیر مؤمنان، شهادت می دهم برای حضرتت به تسلیم و تصدیق و وفا، و خیرخواهی، برای یادگار پیامبر مرسل (درود خدا بر او و خاندانش باد )، و فرزندزاده برگزیده، و راهنمای دانا، و جانشین تبلیغ گر، و ستمدیده غارت زده، خدا از جانب پیامبر و امیر مؤمنان و حسن و حسین (درود خدا بر ایشان) جزایت دهد برترین جزا به خاطر این که صبر کردی و کار خویش را تنها به حساب خدا گذاشتی، و یاری نمودی

فَنِعْمَ عُقْبَی الدَّارِ ؛ لَعَنَ اللّٰهُ مَنْ قَتَلَكَ، وَ لَعَنَ اللّٰهُ مَنْ جَهِلَ حَقَّكَ، وَ اسْتَخَفَّ بِحُرْمَتِكَ، وَ لَعَنَ اللّٰهُ مَنْ حالَ بَيْنَكَ وَ بَيْنَ ماءِ الْفُراتِ، أَشْهَدُ أَنَّكَ قُتِلْتَ مَظْلُوماً، وَ أَنَّ اللّٰهَ مُنْجِزٌ لَكُمْ مَا وَعَدَكُمْ، جِئْتُكَ يَا ابْنَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وافِداً إِلَيْكُمْ وَ قَلْبِي مُسَلِّمٌ لَكُمْ وَ تابِعٌ، وَ أَنَا لَكُمْ تابِعٌ، وَ نُصْرَتِي لَكُمْ مُعَدَّةٌ حَتَّىٰ يَحْكُمَ اللّٰهُ وَ هُوَ خَيْرُ الْحاكِمِينَ، فَمَعَكُمْ مَعَكُمْ لَامَعَ عَدُوِّكُمْ، إِنِّي بِكُمْ وَ بِإِيابِكُمْ (وَ بِآبَائِکُمْ) مِنَ الْمُؤْمِنِينَ، وَ بِمَنْ خالَفَكُمْ وَ قَتَلَكُمْ مِنَ الْكافِرِينَ، قَتَلَ اللّٰهُ أُمَّةً قَتَلَتْكُمْ بِالْأَيْدِي وَ الْأَلْسُنِ . (1)

سپس وارد روضه شو، و خود را به ضریح بچسبان و بگو:

اَلسَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْعَبْدُ الصَّالِحُ، الْمُطِيعُ لِلّٰهِ وَ لِرَسُولِهِ، وَ لِأَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ، صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِمْ وَ سَلَّمَ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ، وَ مَغْفِرَتُهُ وَ رِضْوانُهُ، (2)

ص: 1066


1- پس چه نیکو سرانجامی است خانه آخرت . خدا لعنت کند کند کسی که تو را کشت، و لعنت کند کسی را که جاهل بود به حقّت، و حرمتت را سبک شمرد، و خدا لعنت کند کسی را که بین تو و آب فرات پرده شد، شهادت می دهم که تو مظلومانه کشته شدی، و خدا به وعده ای که به شما داده وفا می کند، به سوی تو آمدم ای فرزند امیر مؤمنان دارد در محضر شما آیم دلم تسلیم و پیرو شماست، و خود نیز پیرو شمایم، یاری ام برای شما مهیّاست، تا خدا حکم کند، و او بهترین حکم کنندگان است، پس با شمایم تنها با شما نه با دشمن شما، من به شما و بازگشت تان مؤمن، و به آنان که با شما مخالفت کردند، و شمار را کشتند کافرم، خدا بکشد امّتی را که شما را با دست ها و زبان هایشان کشتند .
2- سلام بر تو ای بنده شایسته فرمانبر خدا و رسول خدا، و امیر مؤمنان و حسن و حسین (درود خدا بر آنان باد )، سلام و رحمت خدا و برکات و مغفرت و رضوانش

[وَ] عَلَىٰ رُوحِكَ وَ بَدَنِكَ . أَشْهَدُ وَ أُشْهِدُ اللّٰهَ، أَنَّكَ مَضَيْتَ عَلَىٰ مَا مَضىٰ بِهِ الْبَدْرِيُّونَ، وَ الْمُجاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللّٰهِ، الْمُناصِحُونَ لَهُ فِي جِهادِ أَعْدائِهِ، الْمُبالِغُونَ فِي نُصْرَةِ أَوْلِيائِهِ، الذَّابُّونَ عَنْ أَحِبَّائِهِ، فَجَزاكَ اللّٰهُ أَفْضَلَ الْجَزاءِ، وَ أَكْثَرَ الْجَزاءِ، وَ أَوْفَرَ الْجَزاءِ، وَ أَوْفىٰ جَزاءِ أَحَدٍ مِمَّنْ وَ فىٰ بِبَيْعَتِهِ، وَ اسْتَجابَ لَهُ دَعْوَتَهُ، وَ أَطاعَ وُلاةَ أَمْرِهِ ؛ (1) أَشْهَدُ أَنَّكَ قَدْ بالَغْتَ فِي النَّصِيحَةِ، وَ أَعْطَيْتَ غايَةَ الْمَجْهُودِ، فَبَعَثَكَ اللّٰهُ فِي الشُّهَداءِ، وَ جَعَلَ رُوحَكَ مَعَ أَرْواحِ السُّعَداءِ، وَ أَعْطاكَ مِنْ جِنانِهِ أَفْسَحَها مَنْزِلاً، وَ أَفْضَلَها غُرَفاً، وَ رَفَعَ ذِكْرَكَ فِي عِلِّيِّينَ، وَ حَشَرَكَ مَعَ النَّبِيِّينَ وَ الصِّدِّيقِينَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِينَ وَ حَسُنَ أُولٰئِكَ رَفِيقاً . أَشْهَدُ أَنَّكَ لَمْ تَهِنْ وَ لَمْ تَنْكُلْ، وَ أَنَّكَ مَضَيْتَ عَلىٰ بَصِيرَةٍ مِنْ أَمْرِكَ، مُقْتَدِياً بِالصَّالِحِينَ، وَ مُتَّبِعاً لِلنَّبِيِّينَ، فَجَمَعَ اللّٰهُ بَيْنَنا وَ بَيْنَكَ، وَ بَيْنَ رَسُولِهِ وَ أَوْلِيائِهِ فِي مَنازِلِ (2)

ص: 1067


1- بر تو بر روان و تن تو، شهادت می دهم و خدا را شاهد می گیرم، که تو به همان مسیری رفتی که اهل بدر رفتند، و در آن راه از دنیا گذشتند، آن مجاهدان در راه خدا، و خیرخواهان برای خدا، در مبارزه با دشمنان خدا، و تلاش گران در یاری اولیایش، آن دفاع کنندگان از عاشقانش، خدا پاداشت دهد، به برترین و بیشترین، و کامل ترین پاداش، و وفاکننده ترین پاداش، یکی از آنان که به بیعت او وفا کرد، و دعوتش را اجابت نمود، و از والیان امر اطاعت کرد
2- شهادت می دهم، که در خیرخواهی کوشیدی، و نهایت تلاش را انجام دادی، خدا تو را در زمره شهیدان برانگیزد و روحت را در کنار ارواح نیک بختان قرار دهد، و از بهشتش وسیع ترین منزل را به تو عطا کند، و برترین غرفه ها را ارزانی نماید، و نامت را در بالاترین درجات بالا برد، و با پیامبران و صدّیقان و شهدا و شایستگان مشحور نماید، آن ها خوب رفیقانی هستند، شهادت می دهم که تو سستی نورزیدی، و باز نایستادی، و بر آگاهی از کارت از دنیا رفتی، در حال پیروی از شایستگان، و پیروی از پیامبران پس خدا بین ما و رسول خود و اولیایش در جایگاه های

الْمُخْبِتِینَ، فَإِنَّهُ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ . (1)

مؤلف گوید: خوب است این زیارت را، پشت سر قبر، به طرف قبله بخوانی، چنان که شیخ در «تهذیب» چنین فرموده: سپس وارد شو . و خود را با رو به قبر بیانداز، و چنین بگو درحالی که رو به جانب قبله ای: السَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْعَبْدُ الصَّالِحُ و بدان که زیارت قمر بنی هاشم موافق روایت مذکور، همین بود که ذکر شد، ولی سید ابن طاووس و شیخ مفید و دیگران پس از این زیارت فرموده اند که به سمت بالا سر برو، و دو رکعت نماز بخوان، و بعد از آن هرچه خواهی نماز بجا آور، و بسیار خدا را بخوان و پس از نماز بگو: اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ لَا تَدَعْ لِي فِي هٰذَا الْمَكانِ الْمُكَرَّمِ وَ الْمَشْهَدِ الْمُعَظَّمِ ذَنْباً إِلّا غَفَرْتَهُ، وَ لَا هَمّاً إِلّا فَرَّجْتَهُ، وَ لَا مَرَضاً إِلّا شَفَيْتَهُ، وَ لَا عَيْباً إِلّا سَتَرْتَهُ، وَ لَا رِزْقاً إِلّا بَسَطْتَهُ، وَ لَا خَوْفاً إِلّا آمَنْتَهُ، وَ لَا شَمْلاً إِلّا جَمَعْتَهُ، (2)

ص: 1068


1- فروتنان گرد آورد که او مهربان ترین مهربانان است .
2- خدایا درود فرست بر محمّد و خاندان محمّد، و در این مکان مکرّم، و زیارتگاه بزرگ، برای من گناهی مگذار جز آن که بیامرزی، و نه اندوهی جز آن که برطرف نمایی، و نه بیماری جز آن که شفا دهی، و نه عیبی جز آن که بپوشانی، و نه رزقی جز آن که بگسترانی، و نه ترسی جز آن که ایمنی دهی، و نه پراکندگی جز آن که گرد آوری،

وَلَا غائِباً إِلّا حَفِظْتَهُ وَ أَدْنَيْتَهُ، وَ لَا حاجَةً مِنْ حَوائِجِ الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ لَكَ فِيها رِضىً وَلِيَ فِيها صَلاحٌ إِلّا قَضَيْتَها يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1) بعد به جانب ضریح بازگرد، و نزد پاهای مبارک بایست و بگو:

اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا أَبَا الْفَضْلِ الْعَبَّاسَ ابْنَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا ابْنَ سَيِّدِ الْوَصِيِّينَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا ابْنَ أَوَّلَ الْقَوْمِ إِسْلاماً، وَ أَقْدَمِهِمْ إِيماناً، وَ أَقْوَمِهِمْ بِدِينِ اللّٰهِ، وَ أَحْوَطِهِمْ عَلَى الْإِسْلامِ . أَشْهَدُ لَقَدْ نَصَحْتَ لِلّٰهِ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِأَخِيكَ فَنِعْمَ الْأَخُ الْمُواسِي، فَلَعَنَ اللّٰهُ أُمَّةً قَتَلَتْكَ، وَ لَعَنَ اللّٰهُ أُمَّةً ظَلَمَتْكَ، وَ لَعَنَ اللّٰهُ أُمَّةً اسْتَحَلَّتْ مِنْكَ الْمَحارِمَ، وَ انْتَهَكَتْ حُرْمَةَ الْإِسْلامِ، فَنِعْمَ الصَّابِرُ الْمُجاهِدُ الْمُحَامِي النَّاصِرُ وَ الْأَخُ الدَّافِعُ عَنْ أَخِيهِ، (2) الْمُجِيبُ إِلىٰ طاعَةِ رَبِّهِ، الرَّاغِبُ فِيما زَهِدَ فِيهِ غَيْرُهُ مِنَ الثَّوابِ الْجَزِيلِ، وَ الثَّنَاءِ الْجَمِيلِ، وَ أَلْحَقَكَ اللّٰهُ بِدَرَجَةِ آبائِكَ فِي جَنَّاتِ النَّعِيمِ . اَللّٰهُمَّ (3)

ص: 1069


1- و نه دور از نظری جز آن که حفظ کنی و دیدارش را نزدیک نمایی، و نه حاجتی از حاجت های دنیا و آخرت، که تو را در آن رضایت و مرا در آن مصلحت است جز آن که برآوری، ای مهربان ترین مهربانان .
2- سلام بر تو ای ابا الفضل العباس فرزند امیر مؤمنان، سلام بر تو ای فرزند سرور جانشینان، سلام بر تو ای فرزند اولین نفر امت در اسلام آوردن، و پیش ترین شان در ایمان و استوارترین شان در پایبندی به دین خدا، و با احتیاط ترین شان بر اسلام، شهادت می دهم که تو برای خدا و رسولش و برادرت خیرخواهی نمودی، پس چه خوب برادر همدردی بودی، خدا لعنت کند امتی را که تو را کشت، و لعنت کند امتی را که به تو ستم روا داشت، و لعنت کند امتی را که حرمت های تو را حلال شمرد، و پرده احترام اسلام را درید، پس چه نیکو صبرکننده، جهادگر حامی، یاری دهنده و برادر دفاع کننده از برادرش بودی،
3- و پاسخ دهنده طاعت پروردگارش، و علاقه مند به آنچه دیگران به بی رغبت شدند، که همان پاداش بزرگ، و ستایش زیباست، و خدا تو را به درجه پدرانت، در بهشت های پرنعمت ملحق کرد . خدایا

إِنِّي تَعَرَّضْتُ لِزِيارَةِ أَوْلِيائِكَ، رَغْبَةً فِي ثَوابِكَ، وَ رَجاءً لِمَغْفِرَتِكَ وَ جَزِيلِ إِحْسانِكَ، فَأَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِينَ، وَ أَنْ تَجْعَلَ رِزْقِي بِهِمْ دارّاً، وَ عَيْشِي بِهِمْ قارّاً، وَ زِيارَتِي بِهِمْ مَقْبُولَةً، وَ حَيَاتِي بِهِمْ طَيِّبَةً، وَ أَدْرِجْنِي إِدْراجَ الْمُكْرَمِينَ، وَ اجْعَلْنِي مِمَّنْ يَنْقَلِبُ مِنْ زِيارَةِ مَشاهِدِ أَحِبَّائِكَ مُفْلِحاً مُنْجِحاً قَدِ اسْتَوْجَبَ غُفْرانَ الذُّنُوبِ، وَ سَتْرَ الْعُيُوبِ، وَ كَشْفَ الْكُرُوبِ، إِنَّكَ أَهْلُ التَّقْوىٰ وَ أَهْلُ الْمَغْفِرَةِ . (1) چون بخواهی آن حضرت را وداع کنی، به نزد قبر شریف برو، و این جملات را که در روایت ابو حمزه ثمالی است، و علماهم ذکر کرده اند بگو: أَسْتَوْدِعُكَ اللّٰهَ وَ أَسْتَرْعِيكَ وَ أَقْرَأُ عَلَيْكَ السَّلامَ، آمَنَّا بِاللّٰهِ وَ بِرَسُولِهِ وَ بِكِتابِهِ وَ بِمَا جاءَ بِهِ مِنْ عِنْدِ اللّٰهِ، اَللّٰهُمَّ فَاكْتُبْنا مَعَ الشَّاهِدِينَ . اَللّٰهُمَّ لَاتَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنْ زِيارَتِي قَبْرَ ابْنِ (2)

ص: 1070


1- متعرض زیارت اولیایت شدم به خاطر رغبت در پاداشت، و امید به آمرزشت، و احسان فراوانت، پس از تو می خواهم که بر محمّد و خاندان پاکش درود فرستی، و روزی ام را به خاطر ایشان زیاد نمایی و زندگی ام را به خاطر آنان برقرار داری، و زیارتم را به حق آنان مقبول قرار دهی، و حیاتم را دلپسند فرمایی، و مرا با گروه اهل کرامت همراه نمایی و از کسانی قرار دهی که از زیارت زیارتگاه های عاشقانت رستگار و کامیاب بازمی گردند، درحالی که مستوجب آمرزش گناهان، و پوشیدن عیب ها، و برطرف شدن گرفتاری ها شده باشد، به راستی تو اهل پروا و آمرزشی .
2- تو را به خدا می سپارم و خواستار رعایت توأم، و بر تو سلام می فرستم، ایمان آوردیم به خدا و رسول و کتابش، و به آنچه پیامبر از پیش خدا آورد، خدایا ما را با گواهان این حوادث بنویس، خدا آن را آخر عهد من از زیارت قبر فرزند

أَخِي رَسُولِكَ، صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، وَ ارْزُقْنِي زِيارَتَهُ أَبَداً مَا أَبْقَيْتَنِي، وَ احْشُرْنِي مَعَهُ وَ مَعَ آبائِهِ فِي الْجِنانِ، وَ عَرِّفْ بَيْنِي وَ بَيْنَهُ وَ بَيْنَ رَسُولِكَ وَ أَوْلِيائِكَ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تَوَفَّنِي عَلَى الْإِيمانِ بِكَ، وَ التَّصْدِيقِ بِرَسُولِكَ، وَ الْوِلايَةِ لِعَلِيِّ بْنِ أَبِي طالِبٍ وَ الْأَئِمَّةِ مِنْ وُلْدِهِ عَلَيْهِ السَّلاٰمُ، وَ الْبَراءَةِ مِنْ عَدُوِّهِمْ، فَإِنِّي قَدْ رَضِيتُ يَا رَبِّي بِذٰلِكَ، وَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ . (1) پس برای خود، و برای پدر و مادر و مؤمنان و مسلمانان دعا کن، و از دعاها هر دعایی را که می خواهی اختیار کن .

مرثیه ام البنین مادر حضرت عباس (عَلَيهِمَا السَّلَامُ)

مؤلّف گوید: در خبری از حضرت سجاد (عَلَيهِ السَّلَامُ) آنچه حاصلش این است روایت شده: خدا رحمت کند عباس (عَلَيهِ السَّلَامُ) را که نسبت به برادر خود ایثار کرد، و جانش را فدای آن حضرت نمود، تا این که در راه یاری او دو دستش را از بدن جدا کردند و خدا به جای دو دست او دو بال به آن جناب عنایت فرمود، که مانند جعفر بن ابی طالب با آن دو

ص: 1071


1- برادر رسولت (درود خدا بر او و خاندانش باد) قرار مده، و زیارتش را همواره تا زنده ام می داری روزی من فرما، و مرا با او و با پدرانش در بهشت محشور گردان، و میان من و او و رسول و اولیایت شناسایی ایجاد کن . خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و مرا بمیران، بر پایه ایمان به خود، و باور نسبت به پیامبرت، و ولایت امیر مؤمنان و امامان از فرزندانش (درود بر آنان باد) و بیزاری از دشمنانشان، که من ای پروردگارم همانا به این امر خشنودم، و درود خدا بر محمّد و خاندان محمّد .

بال همراه فرشتگان در بهشت پرواز می کند، و برای عباس در قیامت نزد خدا مقامی است که مورد غبطه همه شهداست، و تمام شهیدان را آرزوی مقام اوست، روایت شده: قمر بنی هاشم به هنگام شهادت سی و چهار ساله بود، و ام النبین مادر آن حضرت در ماتم او و سه برادر دیگر عباس به بقیع می رفت و چنان ندبه و گریه می کرد، که هر شخصی از آنجا می گذشت گریان می شد، گریستن دوستان عجبی نیست، مروان بن حکم که از بزرگترین دشمنان خاندان نبوّت بود، چون بر ماتم ام البنین عبور می کرد، از اثر گریه او گریه می کرد و این اشعار از ام البنین در مرثیه قمر بنی هاشم و دیگر پسرانش نقل شده است:

یَا مَنْ رَأَی الْعَبَّاسَ کَرَّ عَلَی جَمَاهِیرِ النَّقَدِ

وَ وَرَاهُ مِنْ أَبْنَاءِ حَیْدَرَ کُلُّ لَیْثٍ ذِی لَبَدٍ (1)

أُنْبِئْتُ أَنَّ ابْنِی أُصِیبَ بِرَأْسِهِ مَقْطُوعَ یَدٍ

وَیْلِی عَلَی شِبْلِی أَمَالَ بِرَأْسِهِ ضَرْبُ الْعَمَدِ (2)

لَوْ کَانَ سَیْفُکَ فِی یَدِیْکَ لَمَا دَنَا مِنْهُ أَحَدٌ (3)

ص: 1072


1- ای که عباس را دیدی حمله می کرد بر توده های فرومایه و از فرزندان حیدر هر شیر یال داری دنبال او بود
2- خبردار شده ام که به سر فرزندم ضربت وارد شده درحالی که بریده دست بود وای بر من بر شیر بچه ام که ضربت عمود سرش را خمیده کرد
3- اگر شمشیرت در دستت بود کسی نمی توانست به تو نزدیک شود

و نیز از اوست:

لا تَدْعُوِنِّی وَیْکِ أم الْبَنِینَ *** تُذَکِّرِینِی بِلِیُوثِ الْعَرِینِ (1)

کَانَتْ بَنُونَ لِی أُدْعَی بِهِمْ *** وَ الْیَوْمَ أَصْبَحْتُ وَ لا مِنْ بَنِینَ (2)

أَرْبَعَةٌ مِثْلُ نُسُورِ الرُّبَی *** قَدْ وَاصَلُوا الْمَوْتَ بِقَطْعِ الْوَتِینِ (3)

تَنَازَعَ الْخِرْصَانُ أَشْلاءَهُمْ *** فَکُلُّهُمْ أَمْسَی صَرِیعاً طَعِینَ (4)

یَا لَیْتَ شِعْرِی أَ کَمَا أَخْبَرُوا *** بِأَنَّ عَبَّاسا قَطِیعُ الْیَمِینِ (5)

ص: 1073


1- وای بر تو مرا دیگر مادر پسران مخوان که مرا به یاد شیران بیشه ام میاندازی
2- مرا پسرانی بود، که به آنان خوانده می شوم اما امروز برای من پسرانی نیست
3- چهار پسر مانند کرکسان بلندی ها که با بریده شدن رگ حیات یکی پس از دیگری به مرگ پیوستند
4- نیزه ها بر پیکرهایشان ستیزه داشتند همه آنان با تن مجروح به خاک افتادند
5- ای کاش می دانستم آنچنان است که خبر دادند این که دست عباسم بریده شده بود
بخش سوم
زیارت مخصوصه حضرت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ)

و آن چند زیارت است .

اول: زیارت اول رجب، نیمه رجب و نیمه شعبان

اول: زیارت اول رجب و نیمه آن و نیمه شعبان .

از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: هرکه در روز اول ماه رجب امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را زیارت کند . البته حق تعالی او را بیامرزد، از ابن ابی نصر نقل شده: از حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) پرسید، در کدام وقت بهتر است امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را زیارت کنیم، ایشان فرمود: در نیمه رجب و نیمه شعبان . شیخ مفید و سیّد ابن طاووس گفته اند: این زیارت که ذکر می شود برای روز اول رجب و شب نیمه شعبان است، ولی شهید شب اول رجب و شب و روز نیمه رجب و روز نیمه شعبان را، بر آن افزوده . پس بنا بر فرموده شهید، این زیارت برای شش وقت است . کیفیت این زیارت چنین است: هرگاه در این اوقات خواستی ابو عبد اللّه الحسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را زیارت کنی . غسل کن . و پاکیزه ترین جامه های خود را بپوش و بر در بارگاه آن حضرت به طرف قبله بایست و سلام کن بر جناب رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) و بر امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) و بر حضرت فاطمه و بر امام حسن و امام حسین و بر دیگر امامان (عَلَيهِم السَّلَامُ)،

ص: 1074

پس از این در اذن دخول زیارت عرفه، کیفیّت سلام کردن بر این بزرگواران خواهد آمد [صفحه 1103]، سپس وارد شو، و نزد ضریح مقدّس بایست و صد مرتبه بگو: اللّه اکبر آنگاه بخوان:

اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَا ابْنَ رَسُولِ اللّه ؛ السَّلامُ عَلَيكَ یَابنَ خَاتَمَ النَّبيّينَ؛ [اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ سَيِّدِ الْمُرْسَلِينَ]؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ سَيِّدِ الْوَصِيِّينَ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا أَبا عَبْدِ اللّٰهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا حُسَيْنَ بْنَ عَلِيٍّ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ فاطِمَةَ سَيِّدَةِ نِساءِ الْعالَمِينَ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَلِيَّ اللّٰهِ وَ ابْنَ وَلِيِّهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا صَفِيَّ اللّٰهِ وَ ابْنَ صَفِيِّهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا حُجَّةَ اللّٰهِ وَ ابْنَ حُجَّتِهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا حَبِيبَ اللّٰهِ وَ ابْنَ حَبِيبِهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا سَفِيرَ اللّٰهِ وَ ابْنَ سَفِيرِهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا خازِنَ الْكِتابِ الْمَسْطُورِ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وارِثَ التَّوْراةِ وَ الْإِنْجِيلِ وَ الزَّبُورِ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا أَمِينَ الرَّحْمٰنِ؛ (1)

ص: 1075


1- سلام بر تو ای فرزند رسول خدا، سلام بر تو ای فرزند خاتم پیامبران، سلام بر تو ای فرزند آقای رسولان، سلام بر تو ای فرزند آقای جانشینان، سلام بر تو ای ابا عبد اللّه، سلام بر تو ای حسین بن علی، سلام بر تو ای فرزند فاطمه سرور بانوان جهانیان سلام بر تو ای ولیّ خدا و فرزند ولیّ خدا، سلام بر تو ای برگزیده خدا، و فرزند برگزیده خدا، سلام بر تو ای حجّت خدا و فرزند حجّت خدا، سلام بر تو ای حبیب خدا و فرزند حبیب خدا، سلام بر تو ای نماینده خدا و فرزند نماینده خدا، سلام بر تو ای خزانه دار کتاب بر نوشته، سلام بر تو ای وارث تورات و انجیل و زبور، سلام بر تو ای امین رحمان،

اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا شَرِيكَ الْقُرْآنِ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَا عَمُودَ الدِّینِ ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَا بَابَ حِکْمَةِ رَبِّ الْعَالَمِینَ ؛ [اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَا بَابَ حِطَّةٍ الَّذِی مَنْ دَخَلَهُ کَانَ مِنَ الْآمِنِینَ ] ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا عَيْبَةَ عِلْمِ اللّٰهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا مَوْضِعَ سِرِّ اللّٰهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا ثارَ اللّٰهِ وَ ابْنَ ثارِهِ، وَ الْوِتْرَ الْمَوْتُورَ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ وَ عَلَى الْأَرْواحِ الَّتِي حَلَّتْ بِفِنائِكَ، وَ أَناخَتْ بِرَحْلِكَ؛ بِأَبِي أَنْتَ وَ أُمِّي وَ نَفْسِي يَا أَبا عَبْدِ اللّٰهِ لَقَدْ عَظُمَتِ الْمُصِيبَة،ُ وَ جَلَّتِ الرَّزِيَّةُ بِكَ عَلَيْنا، وَ عَلَىٰ جَمِيعِ أَهْلِ الْإِسْلامِ، فَلَعَنَ اللّٰهُ أُمَّةً أَسَّسَتْ أَساسَ الظُّلْمِ وَ الْجَوْرِ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الْبَيْتِ، وَ لَعَنَ اللّٰهُ أُمَّةً دَفَعَتْكُمْ عَنْ مَقامِكُمْ، وَ أَزالَتْكُمْ عَنْ مَراتِبِكُمُ الَّتِي رَتَّبَكُمُ اللّٰهُ فِيها ؛ (1) بِأَبِي أَنْتَ وَ أُمِّي وَ نَفْسِي يَا أَبا عَبْدِ اللّٰهِ . أَشْهَدُ لَقَدِ اقْشَعَرَّتْ لِدِمائِكُمْ أَظِلَّةُ الْعَرْشِ مَعَ أَظِلَّةِ الْخَلائِقِ، وَ بَكَتْكُمُ السَّماءُ وَ الْأَرْضُ، وَ سُكَّانُ الْجِنانِ، وَ الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ ؛ (2)

ص: 1076


1- سلام تو ای همردیف قرآن،سلام بر تو ای ستون دین، سلام بر تو این دروازه حکمت پروردگار جهانیان، سلام بر تو ای دروازه و فروریزی گناهان، که هرکه بر آن وارد شد، از ایمنان بوده سلام بر تو ای خزانه دار علم خدا، سلام بر تو ای جایگاه راز خدا، سلام بر تو ای خون خدا و فرزند خون خدا، و ای تنهای مظلوم، سلام بر تو و بر ارواحی که به درگاهت فرود آمدند و به بارگاهت بار انداختند، پدر و مادر و جانم به فدایت ای ابا عبد اللّه هر آینه مصیبتت بر ما و همه اهل اسلام بزرگ شده و عزایت برجسته گشته، خدا لعنت کند امّتی را که اساس ستم ولی عدالتی را بر شما اهل بیت بنیان نهاد، خدا لعنت کند امتی را که شما را از مقامتان دور کرد، و از مرتبه هایتان که خدا برای شما چیده بود برکنار نمود،
2- پدر و مادر و جانم به فدایت ای ابا عبد اللّه، هر آینه به خاطر خون های شما سقف های عرش، با نهادهای خلایق به لرزه افتاد، و آسمان و زمین و ساکنان بهشت، و خشکی و دریا بر شما گریست،

صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْكَ عَدَدَ مَا فِي عِلْمِ اللّٰهِ، لَبَّيْكَ داعِيَ اللّٰهِ، إِنْ كانَ لَمْ يُجِبْكَ بَدَنِي عِنْدَ اسْتِغاثَتِكَ، وَ لِسانِي عِنْدَ اسْتِنْصارِكَ، فَقَدْ أَجابَكَ قَلْبِي وَ سَمْعِي وَ بَصَرِي، «سُبْحٰانَ رَبِّنٰا إِنْ كٰانَ وَعْدُ رَبِّنٰا لَمَفْعُولاً» أَشْهَدُ أَنَّكَ طُهْرٌ طاهِرٌ مُطَهَّرٌ، مِنْ طُهْرٍ طاهِرٍ مُطَهَّرٍ، طَهُرْتَ وَ طَهُرَتْ بِكَ الْبِلادُ، وَ طَهُرَتْ أَرْضٌ أَنْتَ بِها، وَ طَهُرَ حَرَمُكَ . أَشْهَدُ أَنَّكَ [قَدْ] أَمَرْتَ بِالْقِسْطِ وَ الْعَدْلِ، وَ دَعَوْتَ إِلَيْهِما، وَ أَنَّكَ صادِقٌ صِدِّيقٌ، (1) صَدَقْتَ فِيما دَعَوْتَ إِلَيْهِ وَ أَنَّكَ ثارُ اللّٰهِ فِي الْأَرْضِ، وَ أَشْهَدُ أَنَّكَ قَدْ بَلَّغْتَ عَنِ اللّٰهِ، وَ عَنْ جَدِّكَ رَسُولِ اللّٰهِ، وَ عَنْ أَبِيكَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، وَ عَنْ أَخِيكَ الْحَسَنِ، وَ نَصَحْتَ وَ جاهَدْتَ فِي سَبِيلِ اللّٰهِ، وَ عَبَدْتَهُ مُخْلِصاً حَتَّىٰ أَتَاكَ الْيَقِينُ، فَجَزاكَ اللّٰهُ خَيْرَ جَزاءِ السَّابِقِينَ، وَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْكَ وَ سَلَّمَ تَسْلِيماً . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ صَلِّ عَلَى الْحُسَيْنِ الْمَظْلُومِ، الشَّهِيدِ (2)

ص: 1077


1- درود خدا بر تو، به شماره آنچه در عالم خداست، لبیّک خواننده خدا، اگر بدنم هنگام استغاثه ات، و زبانم وقت یاری خواستنت، پاسخت را نداد هر آینه دل و گوش و چشمم پاسخت را داد، منزّه است پروردگار ما که وعده پروردگار ما به راستی انجام شدنی است، گواهی می دهم که تو پاک و پاکیزه پاک شده ای، از نسل پاک و پاکیزه و پاک گشته، پاک شدی و شهرها به وسیله تو پاک شد، و پاک شد زمینی که تو در آن هستی، و پاک شد حرمت، گواهی می دهم که تو امر به عدل و داد نمودی، و دعوت کردی به آن دو حقیقت، و هر آینه تو راستگو و راست پیشه ای،
2- در آنچه به سوی آن دعوت کردی راست گفتی، و تو خون خدا در زمین هستی، و شهادت می دهم که آنچه وظیفه ات بود به خوبی رساندی از جانب خدا، و جدّت رسول خدا، و پدرت امیر مؤمنان، و برادرت حسن و خیرخواهی نمودی، و در راه خدا جهاد کردی، و خدا را مخلصانه بندگی نمودی تا مرگ تو را دررسید، خدا پاداشت دهد، بهترین پاداشت پیشی گیران، درود و سلام کامل خدا بر تو، خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و درود فرست بر حسین مظلوم، حسین شهید

الرَّشِيدِ، قَتِيلِ الْعَبَراتِ، وَ أَسِيرِ الْكُرُباتِ، صَلاةً نامِيَةً زاكِيَةً مُبارَكَةً، يَصْعَدُ أَوَّلُها وَ لَا يَنْفَدُ آخِرُها، أَفْضَلَ مَا صَلَّيْتَ عَلَىٰ أَحَدٍ مِنْ أَوْلادِ أَنْبِيائِكَ الْمُرْسَلِينَ؛ يَا إِلٰهَ الْعالَمِينَ . (1)

آنگاه قبر مطهّر را ببوس و طرف راست صورت خود را بر قبر بگذار، و پس از آن طرف چپ را، سپس دور قبر بگرد، و چهار جانب قبر را ببوس، شیخ مفید (رَحمهُ اللّه) فرموده است: آنگاه به سوی قبر علی بن الحسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) برو، و نزد قبر آن جانب بایست و بگو:

اَلسَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الصِّدِّيقُ الطَّيِّبُ، الزَّكِيُّ الْحَبِيبُ الْمُقَرَّبُ، وَ ابْنَ رَيْحانَةِ رَسُولِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ مِنْ شَهِيدٍ مُحْتَسِبٍ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ، مَا أَكْرَمَ مَقامَكَ وَ أَشْرَفَ مُنْقَلَبَكَ، أَشْهَدُ لَقَدْ شَكَرَ اللّٰهُ سَعْيَكَ، وَ أَجْزَلَ ثَوابَكَ، وَ أَلْحَقَكَ بِالذِّرْوَةِ الْعالِيَةِ حَيْثُ الشَّرَفُ كُلُّ الشَّرَفِ، وَ فِي الْغُرَفِ السَّامِيَةِ، كَمَا مَنَّ عَلَيْكَ مِنْ قَبْلُ، وَ جَعَلَكَ مِنْ أَهْلِ الْبَيْتِ، الَّذِينَ أَذْهَبَ اللّٰهُ (2)

ص: 1078


1- و رشید، کشته اشکها و دچار اندوه ها و نارحتی ها، درودی فزاینده، مبارک، که بالا رود آغازش، و سپری نگردد انجامش، برترین درودی که بر یکی از فرزندان پیامبران مرسلت فرستادی، ای معبود جهانیان .
2- سلام بر تو ای صدّیق پاک و پاکیزه، محبوب و مقرّب، و فرزند گل معطّر رسول خدا، سلام بر تو از آن رو که شهیدی و عامل در راه خدا، و رحمت و برکات خدا بر تو باد، چه گرامی است مقاومت و چه باشرافت است بازگشت گاهت، گواهی می دهم که خدا از کوششت قَدردانی نمود، و پاداشت را شایان ساخت، و به مرتبه ای بس بلند ملحقت نمود، جایی که شرف است، همه شرف، و در غرفه های بلند چنان که از پیش بر تو منّت نهاد، و تو را از اهل بیتی قرار داد، که خدا،

عَنْهُمُ الرِّجْسَ، وَ طَهَّرَهُمْ تَطْهِيراً؛ صَلَواتُ اللّٰهِ عَلَيْكَ، وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ، وَ رِضْوانُهُ، فَاشْفَعْ أَيُّهَا السَّيِّدُ الطَّاهِرُ إِلىٰ رَبِّكَ، فِي حَطِّ الْأَثْقالِ عَنْ ظَهْرِي وَ تَخْفِيفِها عَنِّي، وَ ارْحَمْ ذُلِّي وَ خُضُوعِي لَكَ وَ لِلسَّيِّدِ أَبِيكَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْكُما . (1)پس خود را به قبر بچسبان و بگو:زادَ اللّٰهُ فِي شَرَفِكُمْ فِي الْآخِرَةِ كَمَا شَرَّفَكُمْ فِي الدُّنْيا، وَ أَسْعَدَكُمْ كَما أَسْعَدَ بِكُمْ، وَ أَشْهَدُ أَنَّكُمْ أَعْلامُ الدِّينِ، وَ نُجُومُ الْعالَمِينَ، وَ اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ . (2) سپس به جانب شهدا رو کن و بگو:

اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ يَا أَنْصارَ اللّٰهِ، وَ أَنْصارَ رَسُولِهِ، وَ أَنْصارَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طالِبٍ، وَ أَنْصارَ فاطِمَةَ، وَ أَنْصارَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ، وَ أَنْصارَ الْإِسْلامِ، أَشْهَدُ أَنَّكُمْ لَقَدْ نَصَحْتُمْ لِلّٰهِ وَ جاهَدْتُمْ فِي سَبِيلِهِ فَجَزاكُمُ اللّٰهُ عَنِ الْإِسْلامِ وَ أَهْلِهِ أَفْضَلَ الْجَزاءِ، فُزْتُمْ وَ اللّٰهِ فَوْزاً عَظِيماً، يَا لَيْتَنِي كُنْتُ مَعَكُمْ، فَأَفُوزَ فَوْزاً (3)

ص: 1079


1- پلیدی را از آن ها دور ساخت و پاکشان نمود، پاک ساختنی کامل، درود و رحمت و برکات و خشنودی خدا بر تو باد، به سوی پروردگارت، ای آقای پاک شفیع شو، در فرو ریختن گناهان از پرونده ام، و سبک شدن آن ها از من، رحم کن به خواری و فروتنی ام در برابرت، و در برابر سرور پدرت، درود خدا بر شما هر دو باد .
2- خدا در شرفتان در آخرت بیفزاید، چنان که در دنیا شما را شرافت داد، و خوشبخت تان کند چنان که خوشبخت گردانید، و من گواهی می دهم که شما نشانه های دین و ستارگان جهانید و سلام و رحمت و برکات خدا بر شما باد .
3- سلام بر شما ای یاوران خدا، و یاوران رسول خدا، و یاوران علی بن ابیطالب، و یاوران فاطمه، و یاوران حسن و حسین، و یاوران اسلام، گواهی می دهم که شما برای خدا خیرخواهی نمودید، و در راهش جهاد گردید، پس خدا شما را از سوی اسلام و اهلش، پاداش ارزنده دهد، برترین پاداش، به رستگاری رسیدید به خدا قسم، رستگاری بزرگ، ای کاش من هم با شما بودم، و به رستگاری

عَظِيماً، أَشْهَدُ أَنَّكُمْ أَحْياءٌ عِنْدَ رَبِّكُمْ تُرْزَقُونَ، أَشْهَدُ أَنَّكُمُ الشُّهَداءُ وَ السُّعَداءُ وَ أَنَّكُمُ الْفائِزُونَ فِي دَرَجاتِ الْعُلىٰ، وَ اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ . (1) پس از آن بازگرد، و نزدیک سر مبارک آن حضرت بیا، و نماز زیارت بخوان و برای خود و پدر و مادر و برادران مؤمن دعا کن . بدانکه سیّد ابن طاووس برای حضرت علی اکبر و دیگر شهدا (قدّس اللّه ارواحهم) زیارتی مشتمل بر اسامی آنان نقل کرده که ما به ملاحظه اختصار و شایع بودن و اشتهار ان زیارت، از ذکر ان خودداری کردیم .

دوم: زیارت نیمه رجب

غیر زیارتی که گذشت، و آن زیارتی است که شیخ مفید (رَحمهُ اللّه) در کتاب «مزار» نقل کرده، و از زیارات مخصوصه نیمه رجب است، نیمه رجبی که آن را «غُفَیله» میگویند، به سبب غفلت عموم مردم از فضیلت آن، چون در این وقت زیارت آن حضرت را قصد کردی، وارد حرم مطهّر شو و سه مرتبه بگو: اللّه اَکبَرُ و نزد قبر نورانی حضرت بایست و بگو:

ص: 1080


1- بزرگ می رسیدم، گواهی می دهم که شما نزد خدا زنده هستید و روزی داده می شوید، و گواهی می دهم که شما شهیدان و سعادتمندانید، و رستگاران در درجات بلند، سلام و رحمت و برکات خدا بر شما باد .

اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ يَا آلَ اللّٰهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ يَا صَفْوَةَ اللّٰهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ يَا خِيَرَةَ اللّٰهِ مِنْ خَلْقِهِ. اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ يَا سادَةَ السَّاداتِ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ يَا لُيُوثَ الْغاباتِ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ يَا سُفُنَ النَّجاةِ. اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا أَبا عَبْدِ اللّٰهِ الْحُسَيْنِ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وارِثَ عِلْمِ الْأَنْبِياءِ، وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وارِثَ آدَمَ صَفْوَةِ اللّٰهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وارِثَ نُوحٍ نَبِيِّ اللّٰهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وارِثَ إِبْراهِيمَ خَلِيلِ اللّٰهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وارِثَ إِسْماعِيلَ ذَبِيحِ اللّٰهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وارِثَ مُوسىٰ كَلِيمِ اللّٰهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وارِثَ عِيسىٰ رُوحِ اللّٰهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وارِثَ مُحَمَّدٍ حَبِيبِ اللّٰهِ ؛، (1) اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ مُحَمَّدٍ الْمُصْطَفىٰ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ عَلِيٍّ الْمُرْتَضىٰ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ فاطِمَةَ الزَّهْراءِ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ خَدِيجَةَ الْكُبْرَىٰ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا شَهِيدُ ابْنَ الشَّهِيدِ؛ اَلسَّلامُ (2)

ص: 1081


1- سلام بر شما ای خاندان خدا، سلام بر شما ای برگزیدگان خدا، سلام بر شما ای انتخاب گشته های خدا از میان خلق، سلام بر شما ای آقایان آقاها، سلام بر شما ای شیران بیشه ها، سلام بر شما ای کشتی های نجات، سلام بر تو ای ابا عبد اللّه الحسین، سلام بر تو ای وارث دانش پیامبران، رحمت و برکات خدا بر تو باد، سلام بر تو ای وارث آدم برگزیده خدا سلام بر تو ای وارث نوح پیامبر خدا، سلام بر تو ای وارث ابراهیم دوست خدا سلام بر تو ای وارث اسماعیل قربانی خدا، سلام بر تو ای وارث موسی هم سخن خدا سلام بر تو ای وارث عیسی روح خدا، سلام بر تو ای وارث محمّد حبیب خدا
2- سلام بر تو ای فرزند محمّد مصطفی، سلام بر تو ای فرزند علی مرتضی، سلام بر تو ای فرزند فاطمه زهرا، سلام بر تو ای فرزند خدیجه کبری، سلام بر تو ای شهید فرزند شهید، سلام

عَلَيْكَ يَا قَتِيلُ ابْنَ الْقَتِيلِ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا وَلِيَّ اللّٰهِ وَ ابْنَ وَلِيِّهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا حُجَّةَ اللّٰهِ وَ ابْنَ حُجَّتِهِ عَلَىٰ خَلْقِهِ؛ أَشْهَدُ أَنَّكَ قَدْ أَقَمْتَ الصَّلاةَ، وَ آتَيْتَ الزَّكاةَ، وَ أَمَرْتَ بِالْمَعْرُوفِ، وَ نَهَيْتَ عَنِ الْمُنْكَرِ، وَ رُزِئْتَ (وَ بَرَرْتَ) بِوالِدَيْكَ، وَ جاهَدْتَ عَدُوَّكَ، وَ أَشْهَدُ أَنَّكَ تَسْمَعُ الْكَلامَ، وَ تَرُدُّ الْجَوابَ، وَ أَنَّكَ حَبِيبُ اللّٰهِ وَ خَلِيلُهُ وَ نَجِيبُهُ [نَجِیُّهُ ]، (1) وَ صَفِیُّهُ وَ ابْنُ صَفِیِّهِ، یَا مَوْلايَ وَ ابْنَ مَوْلايَ، زُرْتُكَ مُشْتاقاً، فَكُنْ لِي شَفِيعاً إِلَى اللّٰهِ، يَا سَيِّدِي، وَ أَسْتَشْفِعُ إِلَى اللّٰهِ بِجَدِّكَ سَيِّدِ النَّبِيِّينَ، وَ بِأَبِيكَ سَيِّدِ الْوَصِيِّينَ، وَ بِأُمِّكَ فاطِمَةَ سَيِّدَةِ نِساءِ الْعالَمِينَ، أَلا لَعَنَ اللّٰهُ قاتِلِيكَ، وَ لَعَنَ اللّٰهُ ظالِمِيكَ، وَ لَعَنَ اللّٰهُ سَالِبِيكَ وَ مُبْغِضِيكَ مِنَ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ، وَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَىٰ سَيِّدِنا مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّيِّبِينَ الطَّاهِرِينَ . (2)

سپس قبر مطهّر را ببوس و رو به جانب علی بن الحسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) کن و در زیارت

ص: 1082


1- بر تو ای کشته فرزند کشته، سلام بر تو ای ولیّ خدا و فرزند ولیّ خدا سلام بر تو ای حجّت خدا و فرزند حجّت خدا بر خلقش، گواهی می دهم که تو نماز بپا داشتی، و زکات پرداختی، و به معروف امر کردی، و از منکر نهی نمودی، و مصیبت زده پدر و مادر شدی، و با دشمنت جهاد کردی، و گواهی می دهم که تو سخن را میشنوی، و پاسخ می دهی، و تو حبیب و دوست و بنده نجیب و برگزیده
2- و فرزند برگزیده خدایی، ای مولای من و فرزند مولای من مشتاقانه تو را زیارت نمودم . ای آقای من به درگاه خدا شفیع من باش، ای آقای من، به درگاه خدا طلب شفاعت می کنم به وسیله جدّت سرور پیامبران، و پدرت سرور جانشینان، و مادرت فاطمه سرور بانوان جهانیان، خدایا لعنت کند قاتل و ستمگر و غارتگر و دشمنت را از گذشتگان و آیندگان، و درود خدا بر آقای ما محمّد و خاندان پاک و پاکیزه اش .

آن جناب بگو:

اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا مَوْلايَ وَ ابْنَ مَوْلايَ ؛ لَعَنَ اللّٰهُ قاتِلِيكَ، وَ لَعَنَ اللّٰهُ ظالِمِيكَ، إِنِّي أَتَقَرَّبُ إِلَى اللّٰهِ بِزِيارَتِكُمْ وَ بِمَحَبَّتِكُمْ، وَ أَبْرَأُ إِلَى اللّٰهِ مِنْ أَعْدَائِكُمْ، وَ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا مَوْلايَ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ . (1) بعد برو تا به قبور شهدا (رضوان اللّه علیهم) برسی آنجا بایست و بگو: اَلسَّلامُ عَلَى الْأَرْواحِ الْمُنِيخَةِ بِقَبْرِ أَبِي عَبْدِ اللّٰهِ الْحُسَيْنِ عَلَيْهِ اَلسَّلاٰمُ، اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ يَا طَاهِرِينَ مِنَ الدَّنَسِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ يَا مَهْدِيُّونَ (مَهْدِيّینَ )؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ يَا أَبْرارَ اللّٰهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ وَ عَلَى الْمَلائِكَةِ الْحَافِّينَ بِقُبُورِكُمْ أَجْمَعِينَ، جَمَعَنَا اللّٰهُ وَ إِيَّاكُمْ فِي مُسْتَقَرِّ رَحْمَتِهِ وَ تَحْتَ عَرْشِهِ إِنَّهُ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ، وَ اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكَاتُهُ . (2)

بعد از آن به حرم عباس بن امیر المؤمنین رفته و چون به

ص: 1083


1- سلام بر تو ای مولای من و فرزند مولای من، خدا لعنت کند کشنده تو و ستم کننده بر تو را، من به زیارت شما و محبتّتان به خدا تقرب می جویم، و از دشمنانتان اعلام بیزاری می کنم سلام و رحمت و برکات خدا بر تو ای مولایم .
2- سلام بر ارواح خفته در کنار قبر ابی عبد اللّه الحسین (درود بر او )، سلام بر شما ای پاکان از آلودگی، سلام بر شما ای هدایت شده گان سلام بر شما ای نیکان خدا، سلام بر شما و بر همه فرشتگان پیرامون قبرهایتان خدا ما و شما را در جایگاه رحمتش و زیر عرشش گرد آورد، که او مهربان ترین مهربانان است، و سلام و رحمت و برکات خدا بر شما باد .

آنجا رسیدی بر در بارگاه آن جناب بایست و بگو: سَلامُ اللّٰهِ وَ سَلامُ مَلائِكَتِهِ الْمُقَرَّبِينَ تا آخر زیارت آن حضرت که پیش از این گذشت [صفحه 1065].

سوم: زیارت نیمه شعبان

بدان که احادیث بسیاری در فضیلت زیارت آن حضرت، در نیمه شعبان وارد شده که در این باب کافی است تنها به برخی از آن ها اشاره شود . از جمله به چندین سند معتبر از حضرت زین العابدین و امام صادق (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) نقل شده: هرکه می خواهد صد و بیست و چهار هزار پیامبر با او مصافحه کنند، باید قبر ابی عبد اللّه الحسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را در نیمه شعبان زیارت کند به درستی که فرشتگان و ارواح پیامبران رخصت می طلبند، و به زیارت آن حضرت می آیند، پس خوشا به حال آنکه مصافحه کند با ایشان، و ایشان مصافحه کنند با او، و با آنانند پنج پیامبر اولوالعزم: نوح و ابراهیم و موسی و عیسی و محمّد (صلّی اللّه علی و آله و علیهم اجمعین) . راوی گفت: پرسیدم، برای چه آنان را اولوالعزم می نامند؟ فرمود: به خاطر اینکه ایشان به مشرق و مغرب و جنّ و انس مبعوث شده اند . و اما الفاظ زیارت، پس به دو صورت نقل

ص: 1084

شده: یکی همان زیارت که برای اوّل رجب روایت شده بود و دیگر زیارتی است که شیخ کفعمی در کتاب «بلد الأمین» از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) آورده، و آن زیارت چنین است: نزد قبر آن حضرت می ایستی و می گویی:

اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ، وَ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَيُّهَا الْعَبْدُالصَّالِحُ الزَّكِيُّ، أُودِعُكَ شَهادَةً مِنِّي لَكَ تُقَرِّبُنِي إِلَيْكَ فِي يَوْمِ شَفاعَتِكَ، أَشْهَدُ أَنَّكَ قُتِلْتَ وَ لَمْ تَمُتْ بَلْ بِرَجاءِ حَيَاتِكَ حَيِيَتْ قُلُوبُ شِيعَتِكَ، وَ بِضياءِ نُورِكَ اهْتَدَى الطَّالِبُونَ إِلَيْكَ، وَ أَشْهَدُ أَنَّكَ نُورُاللّٰهِ الَّذِي لَمْ يُطْفَأْ وَ لَايُطْفَأُ أَبَداً، وَ أَنَّكَ وَجْهُ اللّٰهِ الَّذِي لَمْ يَهْلِكْ وَ لَايُهْلَكُ أَبَداً، وَ أَشْهَدُ أَنَّ هٰذِهِ التُّرْبَةَ تُرْبَتُكَ، وَ هٰذَاالْحَرَمَ حَرَمُكَ، وَ هٰذَا الْمَصْرَعَ مَصْرَعُ بَدَنِكَ، لَاذَلِيلَ وَ اللّٰه مُعِزُّكَ، وَ لَامَغْلُوبَ وَ اللّٰه ناصِرُكَ، هٰذِهِ شَهَادَةٌ لِي عِنْدَكَ إِلىٰ يَوْمِ قَبْضِ رُوحِي بِحَضْرَتِكَ، وَ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ . (1)

ص: 1085


1- سپاس خدای والای بزرگ را و سلام بر تو ای بنده شایسته پاکیزه، گواهی و شهادتی را از جانب خود به تو می سپارم، تا در روز شفاعتت به تو نزدیکم کند، گواهی می داهم که تو کشته شدی، و هرگز نمردی، بلکه به امید زنده بودنت دل های شیعیانت زنده شد، و خواهندگان به روشنایی نورت، به سوی تو راه یافتند، و گواهی می دهم که تویی نور خدا، که هرگز خاموش نشد و هیچگاه نخواهد شد، و اینکه تویی جلوه خدا که نابود نشد، و هرگز نمی شود، و گواهی می دهم که این تربت، تربت توست، و این حرم، حرم توست، و این جایگاه، جایگاه توست، به خدا قسم، خوار نیست عزیز دارنده ات، و مغلوب نیست یارت، این شهادتی است برای من نزد تو، تا روز تسلیم جانم در حضورت، و سلام و رحمت و برکات خدا بر تو باد .
چهارم:زیارت شبهای قَدر

بدان که احادیث در فضیلت زیارت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) در ماه مبارک رمضان به ویژه شب اوّل و نیمه و آخر و در خصوص شب قَدر بسیار است . از امام جواد (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده هر که امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را در شب بیست و سوم ماه رمضان زیارت کند، و آن شبی است که امید می رود شب قَدر باشد، و در آن شب هر امر محکمی جدا و مقدّر می گردد، روح بیست و چهار هزار فرشته و پیغمبر، که همه از خدا در این شب برای زیارت آن حضرت رخصت می طلبند، با او مصافحه کنند . و در حدیث معتبر دیگری از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: چون شب قَدر می شود، منادی از آسمان هفتم از پشت عرش ندا سر می دهد: حق تعالی آمرزید هرکه را به زیارت قبر حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) آمده و در روایت دیگری است هر که شب قَدر نزد قبر آن حضرت باشد و دو رکعت نماز یا آنچه میسر می شود نزد آن حضرت بخواند و از خدا بهشت درخواست کند و از آتش پناه ببرد حق تعالی خواهش او را به او عطا فرماید و از آتش پناهش دهد . ابن

ص: 1086

قولویه از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده هر که در ماه رمضان قبر امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را زیارت کند و در راه زیارت بمیرد و برای او عرض و حسابی نخواهد بود و به او بگویند بدون ترس و بیم وارد بهشت شو اما متنی که در شب قَدر امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) به آن زیارت می شود چنان است که شیخ مفید و محمّد بن مشهدی و ابن طاووس و شهید رحمهم اللّه در کتب «مزار» ذکر کرده اند و آن زیارت را مختصّ به این شب و روزهای عید فطر و قربان قرار داده اند و شیخ محمّد بن مشهدی به اسناد معتبر خود آن را از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده و گفته که آن حضرت فرمودند: وقتی خواستی ابو عبد اللّه الحسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را زیارت کنی به مشهد آن حضرت برو البته بعد از آنکه غسل کرده و پاکیزه ترین جامه های خود را پوشیده باشی چون نزد قبر آن حضرت ایستادی، روی خود را به جانب آن حضرت کن و قبله را میان دو کتف خود قرار ده و بگو:

اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ الصِّدِّيقَةِ الطَّاهِرَةِ (1)

ص: 1087


1- سلام بر تو ای فرزند رسول خدا، سلام بر تو ای فرزند امیر مؤمنان، سلام بر تو ای فرزند صدّیقه طاهره

[فَاطِمَةَ] سَيِّدَةِ نِساءِ الْعالَمِينَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا مَوْلايَ يَا أَباعَبْدِاللّٰهِ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ، أَشْهَدُ أَنَّكَ قَدْ أَقَمْتَ الصَّلاةَ، وَ آتَيْتَ الزَّكاةَ، وَ أَمَرْتَ بِالْمَعْرُوفِ، وَ نَهَيْتَ عَنِ الْمُنْكَرِ، وَ تَلَوْتَ الْكِتابَ حَقَّ تِلاوَتِهِ، وَ جاهَدْتَ فِي اللّٰهِ حَقَّ جِهادِهِ، وَ صَبَرْتَ عَلَى الْأَذىٰ فيْ جَنْبِهِ مُحْتَسِباً حَتَّىٰ أَتَاكَ الْيَقِينُ، أَشْهَدُ أَنَّ الَّذِينَ خالَفُوكَ وَ حارَبُوكَ، وَ الَّذِينَ خَذَلُوكَ وَ الَّذِينَ قَتَلُوكَ، مَلْعُونُونَ عَلَىٰ لِسانِ النَّبِيِّ الْأُمِيِّ،وَ قَدْ خابَ مَنِ افْتَرىٰ؛ لَعَنَ اللّٰهُ الظَّالِمِينَ لَكُمْ مِنَ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ وَ ضاعَفَ عَلَيْهِمُ الْعَذابَ الْأَلِيمَ . أَتَيْتُكَ يَا مَوْلايَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللّٰهِ زائِراً عارِفاً بِحَقِّكَ، مُوالِياً لِأَوْلِيائِكَ، مُعادِياً لِأَعْدائِكَ، مُسْتَبْصِراً بِالْهُدَى الَّذِي أَنْتَ عَلَيْهِ، عارِفاً بِضَلالَةِ مَنْ خالَفَكَ، فَاشْفَعْ لِي عِنْدَ رَبِّكَ . (1)

آنگاه خود را به قبر بچسبان، و صورت خویش را بر آن گذار، سپس به جانب سر مقدس

ص: 1088


1- فاطمه، سرور زنان جهانیان، سلام و رحمت و برکات خدا بر تو ای مولایم ابا عبد اللّه، گواهی می دهم که تو نماز بپا داشتی، و زکات پرداختی، و امر به معروف نمودی، و نهی از منکر کردی، و قرآن را تلاوت نمودی تلاوتی شایسته، و برای خدا جهاد کردی جهادی درخور، درباره خدا بر آزارها صبر کردی . درحالی که به حساب خدا گذاشتی، تا مرگت دررسید، گواهی می دهم انان که با تو مخالفت کردند و جنگیدند، و از یاریات دریغ ورزیدند و تو را کشتند، بر زبان پیامبر درس ناخوانده معلونند و البته زیانکار است کسی که دروغ است، خدا ستمکاران بر شما را از گذشتگان و آیندگاه لعنت کند، و عذاب دردناک را بر آنان دو چندان نماید، ای مولایم ای فرزند رسول خدا به زیارتت آمدم، عارف به حقّت، دوستدار دوستانت، دشمن دشمنانت، بینا بر آن هدایتی که بر آن بودی، آگاه به گمراهی کسی که با تو مخالفت ورزید، پس برایم نزد پروردگارت .

رفته و بگو:اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا حُجَّةَ اللّٰهِ فِي أَرْضِهِ وَ سَمائِهِ، صَلَّى اللّٰهُ عَلَىٰ رُوحِكَ الطَّيِّبِ وَ جَسَدِكَ الطَّاهِرِ، وَ عَلَيْكَ السَّلامُ يَا مَوْلايَ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ . (1) پس خود را به قبر مبارک بچسبان، و آن را ببوس، و صورت خود را بر آن بگذار، و به جانب سر مبارک بازگرد، آنگاه دو رکعت نماز زیارت بجای آر، و بعد از آن به هر اندازه ای که توانستی نماز بخوان، پس از آن به سمت پایین پا برو و علی بن الحسین (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) را زیارت کن و بگو:

اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا مَوْلايَ وَ ابْنَ مَوْلايَ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ، لَعَنَ اللّٰهُ مَنْ ظَلَمَكَ، وَ لَعَنَ اللّٰهُ مَنْ قَتَلَكَ، وَ ضاعَفَ عَلَيْهِمُ الْعَذابَ الْأَلِيمَ . (2) و به آنچه می خواهی دعا کن سپس شهدا را درحالی که میل کنی از سمت پا به طرف قبله، زیارت کن و بگو:اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ أَيُّهَا الصِّدِيقُونَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ أَيُّهَا الشُّهَداءُ الصَّابِرُونَ، أَشْهَدُ أَنَّكُمْ جاهَدْتُمْ فِي سَبِيلِ اللّٰهِ، (3)

ص: 1089


1- سلام بر تو ای حجّت خدا در زمین و آسمان، درود خدا بر روح پاک و پیکر پاکیزه ات، و سلام و رحمت و برکات خدا بر تو ای مولایم .
2- سلام و رحمت و برکات خدا بر تو، ای مولای من و پسر مولای من، خدا لعنت کند کسی را که به تو ستم کرد خدا لعنت کند کسی را که تو را کشت، و عذاب دردناک را بر آنان دو چندان کند .
3- سلام بر شما ای راستی پیشگان سلام بر شما ای شهیدان شکیبا، گواهی می دهم که شما در راه خدا جهاد کردید،

وَصَبَرْتُمْ عَلَى الْأَذىٰ فِي جَنْبِ اللّٰهِ، وَ نَصَحْتُمْ لِلّٰهِ وَ لِرَسُولِهِ حَتَّىٰ أَتَاكُمُ الْيَقِينُ، أَشْهَدُ أَنَّكُمْ أَحْياءٌ عِنْدَ رَبِّكُمْ تُرْزَقُونَ، فَجَزاكُمُ اللّٰهُ عَنِ الْإِسْلامِ وَ أَهْلِهِ أَفْضَلَ جَزاءِ الْمُحْسِنِينَ، وَ جَمَعَ بَيْنَنا وَ بَيْنَكُمْ فِي مَحَلِّ النَّعِيمِ . (1) پس به زیارت قمر بنی هاشم می روی، همین که آنجا رسیدی و نزد آن جناب ایستادی و بگو:

اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْعَبْدُ الصَّالِحُ الْمُطِيعُ لِلّٰهِ وَ لِرَسُولِهِ، أَشْهَدُ أَنَّكَ قَدْ جاهَدْتَ وَ نَصَحْتَ وَ صَبَرْتَ حَتَّىٰ أَتَاكَ الْيَقِينُ؛ لَعَنَ اللّٰهُ الظَّالِمِينَ لَكُمْ مِنَ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ وَ أَلْحَقَهُمْ بِدَرْكِ الْجَحِيمِ . (2) آنگاه زائر در مسجد آن جناب هرچه که خواهد نماز مستحبّی بجا آورد، و سپس بیرون رود .

پنجم:زیارت آن حضرت در عید فطر و قربان

به سند معتبر از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: هرکه در یک شب از سه شب ذیل قبر امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را زیارت کند،

ص: 1090


1- و در باره خدا بر آزارها صبر کردید، و برای خدا و رسولش خیرخواهی نمودید، تا مرگتان فرا رسید، گواهی می دهم که شما نزد پروردگارتان زنده اید و روزی داده می شوید، خدا از سوی اسلام و اهلش، به شما پاداش دهد، برترین پاداش نیکوکاران، و در جایگاه ناز و نعمت میان ما و شما جمع کند .
2- سلام بر تو ای فرزند امیر مؤمنان، سلام بر تو ای بنده شایسته، فرمانبردار خدا و رسول خدا، گواهی می دهم که تو جهاد کردی و خیرخواهی نمودی و شکیبایی ورزیدی تا مرگ تو را دررسید خدا ستم کنندگان به شما را، از گذشتگان و آیندگان لعنت کند، و به هلاکت گاه دوزخ ملحق نماید .

گناهان گذشته و آینده اش آمرزیده شود: شب عید فطر یا قربان یا نیمه شعبان . و به روایت معتبر از حضرت موسی بن جعفر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: سه شب است که هر که در آن ها حضرت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را زیارت کند، گناهان گذشته و آینده اش آمرزیده می شود: شب نیمه شعبان و شب بیست و سوم ماه رمضان و شب عید فطر، از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: کسی که امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را در شب نیمه شعبان و شب عید فطر و شب عرفه زیارت کند، حق تعالی برای او در یکسال: هزار حجّ پذیرفته و هزار عمره پذیرفته بنویسد و برای او هزار حاجت دنیا و آخرت را برآورده کند . و از امام باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: هرکه شب عرفه در زمین کربلا باشد و آنجا بماند تا زیارت روز عید قربان کند و برگردد حق تعالی او را از شرّ آن سال نگاه دارد . بدانکه علما برای این دو عید شریف دو زیارت نقل کرده اند: یکی زیارتی که برای شبهای قَدر ذکر شده و دیگر این زیارت است که ذکر می شود و از کلمات ایشان ظاهر می گردد که زیارتی که گذشت برای روزهای عید فطر و عید

ص: 1091

قربان است و زیارتی که ذکر می شود برای شبهای عید فطر و قربان در هر صورت فرموده اند: چون در این دو شب زیارت آنحضرت را اراده کنی بر در بارگاه بایست و به جانب قبر نظر کن و برای اذن دخول بگو:

يا مَوْلايَ يَا أَبا عَبْدِاللّٰهِ، يَا ابْنَ رَسُولِ اللّٰهِ، عَبْدُكَ وَ ابْنُ أَمَتِكَ، الذَّلِيلُ بَيْنَ يَدَيْكَ، وَ الْمُصَغَّرُ فِي عُلوِّ قَدْرِكَ، وَ الْمُعْتَرِفُ بِحَقِّكَ جاءَكَ مُسْتَجِيراً بِكَ قاصِداً إِلىٰ حَرَمِكَ، مُتَوَجِّهاً إِلىٰ مَقامِكَ، مُتَوَسِّلاً إِلَى اللّٰهِ تَعالىٰ بِكَ، أَ أَدْخُلُ يَا مَوْلايَ ؟ أَ أَدْخُلُ يا وَلِيَّ اللّٰهِ؟ أَ أَدْخُلُ يَا مَلائِكَةَ اللّٰهِ الْمُحْدِقِينَ بِهٰذَا الْحَرَمِ، الْمُقِيمِينَ فِي هٰذَا الْمَشْهَدِ؟ (1)

پس اگر دلت خاشع شد، و دیده ات گریان گشت، وارد شو، و پای راست را بر پای چپ مقدّم بدار و بگو:

بِسْمِ اللّٰهِ، وَ بِاللّٰهِ، وَ فِي سَبِيلِ اللّٰهِ، وَ عَلَىٰ مِلَّةِ رَسُولِ اللّٰهِ . اَللّٰهُمَّ أَنْزِلْنِي مُنْزَلاً مُبارَكاً وَ أَنْتَ خَيْرُ الْمُنْزِلِينَ . (2) سپس بگو:اللّه أَکْبَرُ

ص: 1092


1- ای مولای من ای ابا عبد اللّه، ای فرزند رسول خدا، بنده ات و فرزند کنیزت، خوار در برابرت، و کوچک شده در برابر بلندی مقامت، و اعتراف کننده به حقّت، پناه خواه به سویت آمد، آهنگ حرمت نموده رو به سوی مقامت کرده، به وسیله تو متوسّل به خدای تعالی است، آیا وارد شوم ای مولای من، آیا وارد شوم ای ولی خدا، آیا وارد شوم ای فرشتگان خدا، ای در بر گیرندگان این حرم، ای مأوی گزیدگان در این زیارتگاه .
2- به نام خدا و در راه خدا، و بر آیین رسول خدا . خدایا مرا در منزلی با برکت فرود آر، که تو بهترین فرود آورندگانی .

كَبِيراً، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ كَثِيراً، وَ سُبْحانَ اللّٰهِ بُكْرَةً وَ أَصِيلاً، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الْفَرْدِ الصَّمَدِ، الْمَاجِدِ الْأَحَدِ، الْمُتَفَضِّلِ الْمَنَّانِ، الْمُتَطَوِّلِ الْحَنَّانِ، الَّذِي مِنْ تَطَوُّلِهِ سَهَّلَ لِي زِيارَةَ مَوْلايَ بِإِحْسانِهِ، وَ لَمْ يَجْعَلْنِي عَنْ زِيارَتِهِ مَمْنُوعاً، وَ لَا عَنْ ذِمَّتِهِ مَدْفُوعاً، بَلْ تَطَوَّلَ وَ مَنَحَ . (1) پس وارد شو، چون به میان روضه رسیدی با حال خضوع و گریه و تضرّع، برابر قبر مطهّر بایست و بگو:

اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وارِثَ آدَمَ صَفْوَةِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وارِثَ نُوحٍ أَمِينِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وارِثَ إِبْراهِيمَ خَلِيلِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وارِثَ مُوسىٰ كَلِيمِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وارِثَ عِيسىٰ رُوحِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وارِثَ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ حَبِيبِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وارِثَ عَلِيٍّ حُجَّةِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْوَصِيُّ الْبَرُّ التَّقِيُّ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ثارَ اللّٰهِ وَ ابْنَ ثارِهِ وَ الْوِتْرَ الْمَوْتُورَ، أَشْهَدُ أَنَّكَ (2)

ص: 1093


1- خدا بزرگتر است بزرگتر، و سپاس بسیار خدای را، و منزّه است در هر بامداد شامگاه، سپاس خدای را، خدای فرد، بینیاز، بزرگوار، تفضّل کننده، نعمت بخش، بزرگوار به بخشش به بخشش، بسیار مهربان، آنکه از بزرگواری در بخشش، زیارت مولایم را به احسانش بر من آسان نمود، و از زیارتش مرا باز نداشت و از پناهش دورم ننمود، بلکه بر من لطف و احسان فرمود .
2- سلام بر تو ای وارث آدم برگزیده خدا، سلام بر تو ای وارث نوح پیامبر خدا، سلام بر تو ای وارث ابراهیم دوست خدا، سلام بر تو ای وارث موسی همنشین خدا، سلام بر تو ای وارث عیسی روح خدا، سلام بر تو ای وارث محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) حبیب خدا، سلام بر تو ای وارث علی حجّت خدا، سلام بر تو ای جانشین نیکوکار باتقوا، سلام بر تو ای خون خدا و فرزند خون خدا، و ای تنهایی ستمدیده، گواهی می دهم که تو

قَدْ أَقَمْتَ الصَّلاةَ، وَ آتَيْتَ الزَّكاةَ، وَ أَمَرْتَ بِالْمَعْرُوفِ، وَ نَهَيْتَ عَنِ الْمُنْكَرِ، وَ جاهَدْتَ فِي اللّٰهِ حَقَّ جِهادِهِ حَتَّى اسْتُبِيحَ حَرَمُكَ، وَ قُتِلْتَ مَظْلُوماً . (1)

پس با دلی خاشع و چشمی گریان نزد سر مقدس بایست و بگو:

اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا أَبا عَبْدِاللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا ابْنَ سَيِّدِ الْوَصِيِّينَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَابْنَ فاطِمَةَ [الزَّهْراءِ] سَيِّدَةِ نِساءِ الْعالَمِينَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا بَطَلَ الْمُسْلِمِينَ، يَا مَوْلايَ أَشْهَدُ أَنَّكَ كُنْتَ نُوراً فِي الْأَصْلابِ الشَّامِخَةِ وَ الْأَرْحامِ الْمُطَهَّرَةِ، لَمْ تُنَجِّسْكَ الْجاهِلِيَّةُ بِأَنْجَاسِها، وَ لَمْ تُلْبِسْكَ مِنْ مُدْلَهِمَّاتِ ثِيابِها، وَ أَشْهَدُ أَنَّكَ مِنْ دَعائِمِ الدِّينِ، وَ أَرْكانِ الْمُسْلِمِينَ، وَ مَعْقِلِ الْمُؤْمِنِينَ، وَ أَشْهَدُ أَنَّكَ الْإِمامُ الْبَرُّ التَّقِيُّ الرَّضِيُّ الزَّكِيُّ الْهادِي الْمَهْدِيُّ، وَ أَشْهَدُ أَنَّ الْأَئِمَّةَ مِنْ (2)

ص: 1094


1- نماز بپا داشتی، و زکات پرداختی، و امر به معروف نمودی و نهی از منکر کردی، و در راه خدا به جهاد برخواستی، جادی شایسته، تا حرم تو مباح شمرده شد، و مظلومانه کشته شدی .
2- سلام بر تو ای ابا عبد اللّه، سلام بر تو ای فرزند رسول خدا، سلام بر تو ای فرزند آقای جانشینان، سلام بر تو ای فرزند فاطمه زهرا، سرور بانوان جهانیان، سلام بر تو ای قهرمان مسلمانان، ای مولای من، گواهی می دهم که تو نوری بودی در صلب های بلندمرتبه، و رحمهای پاکیزه، جاهلیت تو را نیالود به ناپاکی هایش، و از جامه های تیره و تارش به تو نپوشانید و گواهی می دهم، که تو از استوانه های دین و پایه های مسلمانان، و پناهگاه مردم مؤمنی، و گواهی می دهم که تویی پیشوای نیکوکار، باتقوا، خشنودکننده حق، پاک، هدایت گر، هدایت شده، و گواهی می دهم که امامان از

وُلْدِكَ كَلِمَةُ التَّقْوىٰ، وَ أَعْلامُ الْهُدىٰ، وَ الْعُرْوَةُ الْوُثْقىٰ، وَ الْحُجَّةُ عَلَىٰ أَهْلِ الدُّنْيا . (1)

پس خود را به قبر بچسبان و بگو:

«إِنَّا لِلّٰهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ»، يَا مَوْلايَ، أَنَا مُوالٍ لِوَلِيِّكُمْ، وَ مُعادٍ لِعَدُوِّكُمْ، وَ أَنَا بِكُمْ مُؤْمِنٌ، وَ بِإِيابِكُمْ مُوقِنٌ، بِشَرايِعِ دِينِي، وَ خَواتِيمِ عَمَلِي، وَ قَلْبِي لِقَلْبِكُمْ سِلْمٌ، وَ أَمْرِي لِأَمْرِكُمْ مُتَّبِعٌ، يَا مَوْلايَ، أَتَيْتُكَ خائِفاً فَآمِنِّي، وَ أَتَيْتُكَ مُسْتَجِيراً فَأَجِرْنِي، وَ أَتَيْتُكَ فَقِيراً فَأَغْنِنِي، سَيِّدِي وَ مَوْلايَ أَنْتَ مَوْلايَ حُجَّةُ اللّٰهِ عَلَى الخَلْقِ أَجْمَعِينَ، آمَنْتُ بِسِرِّكُمْ وَ عَلانِيَتِكُمْ، وَ بِظاهِرِكُمْ وَ باطِنِكُمْ، وَ أَوَّلِكُمْ وَ آخِرِكُمْ، وَ أَشْهَدُ أَنَّكَ التَّالِي لِكِتابِ اللّٰهِ وَ أَمِينُ اللّٰهِ الدَّاعِي إِلَى اللّٰهِ بِالْحِكْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ، لَعَنَ اللّٰهُ أُمَّةً ظَلَمَتْكَ، وَ أُمَّةً قَتَلَتْكَ، وَ لَعَنَ اللّٰهُ أُمَّةً سَمِعَتْ بِذٰلِكَ فَرَضِيَتْ بِهِ . (2) سپس دو

ص: 1095


1- فرزندانت پایه های تقوا، و نشانه های هدایت، و دستاویز محکم، و حجّت بر اهل دنیا هستند .
2- ما از خدا ایم و به سوی او باز می گردیم، ای مولای من، من دوستدار دوست شما، و دشمن دشمن شماییم، به شما مؤمنم، به بازگشت تان یقین دارم، بر پایه قوانین دین و عواقب عملم، دلم نسبت به دل شما تسلیم و کارم پیرو کار شماست، ای مولای من ترسان به نزدت آمدم، پس مرا ایمین ده، و آمدم پناهنده، پس پناهم ده و تهیدست آمدم، پس بی نیازم گردان، آقا و مولای من، تو مولای منی، حجّت خدا بر همه خلقی، ایمان آوردم به نهان و آشکارتان، به ظاهر و باطن تان، و اوّل و آخرتان، و گواهی می دهم که تو البته تلاوت کننده کتاب خدایی و امین خدا، و دعوت کننده به سوی خدا با حکمت و موعظه حسنه ای، خدا لعنت کند امّتی را که به تو ستم کردند، و تو را کشتند، و خدا لعنت کند امّتی را که این حادثه را شنیدند و به آن خشنود شدند .

رکعت نماز، نزد سر آن حضرت بخوان و چون سلام دادی بگو:اَللّٰهُمَّ إِنِّي لَكَ صَلَّيْتُ، وَ لَكَ رَكَعْتُ، وَ لَكَ سَجَدْتُ، وَحْدَكَ لَاشَرِيكَ لَكَ فَإِنَّهُ لا تَجُوزُ الصَّلاةُ وَ الرُّكُوعُ وَ السُّجُودُ إِلّا لَكَ لِأَنَّكَ أَنْتَ اللّٰهُ الَّذِي لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ، اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَبْلِغْهُمْ عَنِّي أَفْضَلَ السَّلامِ وَ التَّحِيَّةِ، وَ ارْدُدْ عَلَيَّ مِنْهُمُ السَّلامَ . اَللّٰهُمَّ وَ هاتانِ الرَّكْعَتانِ هَدِيَّةٌ مِنِّي إِلىٰ سَيِّدِي الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ عَلَيْهِمَا السَّلاٰمُ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ عَلَيْهِ وَ تَقَبَّلْهُما مِنِّي وَ اجْزِنِي عَلَيْهِما أَفْضَلَ أَمَلِي وَ رَجائِي فِيكَ وَ فِي وَلِيِّكَ، يَا وَلِيَّ الْمُؤْمِنِينَ . (1) پس خود را به قبر بچسبان و آن را ببوس و بگو:اَلسَّلامُ عَلَى الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ الْمَظْلُومِ الشَّهِيدِ، قَتِيلِ الْعَبَراتِ، وَ أَسِيرِ الْكُرُباتِ . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَشْهَدُ أَنَّهُ وَلِيُّكَ وَ ابْنُ وَلِيِّكَ، وَ صَفِيُّكَ الثَّائِرُ بِحَقِّكَ، أَكْرَمْتَهُ بِكَرامَتِكَ، وَ خَتَمْتَ لَهُ (2)

ص: 1096


1- خدایا برای تو نماز خواندم، و برای تو رکوع کردم، و برای تو سجده نمودم، یکتایی و شریکی نداری، همانا نماز و رکوع و سجود، جز برای تو جایز نمیباشد، زیرا تو خدایی که معبودی جز تو نیست . خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و برترین سلام و تحیّت را از سوی من به ایشان برسان، و سلام ایشان را به من بازگردان . خدایا و این دو رکعت هدیه ای است از جانب من به آقایم حسین بن علی (درود بر ایشان) . خدایا بر محمّد و بر او درود فرست این دو رکعت نماز را از من بپذیر، و بر آن دو رکعت پاداشم ده به برترین امید و آرزویم نسبت به تو و ولیّت ای ولیّ مردم مومن
2- سلام بر حسین بن علی مظلوم شهید کشته اشک ها، گرفتار غم ها و غصه ها . خدایا شهادت می دهم او ولیّ تو و فرزند ولیّ تو، و برگزیدی تو و قیام کننده به حق تو است، او را گرامی داشتی به کرامتت، و برای او

بِالشَّهادَةِ، وَ جَعَلْتَهُ سَيِّداً مِنَ السَّادَةِ، وَ قائِداً مِنَ الْقادَةِ، وَ أَكْرَمْتَهُ بِطِيبِ الْوِلادَةِ، وَ أَعْطَيْتَهُ مَوارِيثَ الْأَنْبِياءِ، وَ جَعَلْتَهُ حُجَّةً عَلَىٰ خَلْقِكَ مِنَ الْأَوْصِياءِ، فَأَعْذَرَ فِي الدُّعاءِ، وَ مَنَحَ النَّصِيحَةَ، وَ بَذَلَ مُهْجَتَهُ فِيكَ حَتَّى اسْتَنْقَذَ عِبادَكَ مِنَ الْجَهالَةِ، وَ حَيْرَةِ (خَیبَةِ) الضَّلالَةِ، وَ قَدْ تَوازَرَ عَلَيْهِ مَنْ غَرَّتْهُ الدُّنْيا، وَ باعَ حَظَّهُ مِنَ الْآخِرَةِ بِالْأَدْنىٰ، وَ تَرَدَّىٰ فِي هَواهُ، وَ أَسْخَطَكَ وَ أَسْخَطَ نَبِيَّكَ، وَ أَطاعَ مِنْ عِبادِكَ أُولِي الشِّقاقِ وَ النِّفاقِ، وَ حَمَلَةَ الْأَوْزارِ، الْمُسْتَوْجِبِينَ النَّارَ، فَجاهَدَهُمْ فِيكَ صابِراً مُحْتَسِباً، مُقْبِلاً غَيْرَ مُدْبِرٍ، لَا تَأْخُذُهُ فِي اللّٰهِ لَوْمَةُ لائِمٍ، حَتَّىٰ سُفِكَ فِي طاعَتِكَ دَمُهُ وَ اسْتُبِيحَ حَرِيمُهُ . اَللّٰهُمَّ الْعَنْهُمْ لَعْناً وَبِيلاً، وَ عَذِّبْهُمْ عَذاباً أَلِيماً . (1) بعد به جانب علی بن الحسین (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) برگرد، و آن جناب در طرف پای مبارک حضرت حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) است، آنگاه بگو:اَلسَّلامُ

ص: 1097


1- به شهادت ختم کردی، و او را آقایی از آقایان و پیشوایی از پیشوایان قرار دادی، و به پاکی ولادت گرامی اش داشتی، و میراث های پیامبران را به او اعطا نمودی، و قرار دادی او را حجّت بر خلق از میان پیشوایان، پس در دعوت به خدا، برهان حجت را القاء کرد، و در خیرخواهی کوتاهی ننمود، و نثار کرد جانش را در راه تو، تا بنگانت را از نادانی و سرگردانی و گمراهی نجات داد، در صورتی که بر ضدّش همدست شدند، کسانی که دنیا فریبشان داد و بهره خود را از آخرت به پایین ترین چیزی فروختند، و خود را در هوای نفس خویش سرنگون کردند، و تو را و پیامبرت را به خشم آوردند، و از میان بندگانت از شکاف اندازان دورو و آنان که بارکشان گناه، و سزاوار آتش دوزخ بودند اطاعت کردند، پس با آن ها برای تو شکیبایی و به حساب تو جهاد کرد، بدون اینکه از دشمن رو برگرداند، برای تو سرزنش ملامت گران را به چیزی نگرفت، تا جایی که خونش در طاعت تو ریخته شد، و هتک حریمش حلال شمرده شد . خدایا آنان را لعنت کن لعنتی ناگوار و سخت و عذابشان کن عذابی دردناک .

عَلَيْكَ يَا وَلِيَّ اللّٰهِ ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ خاتَمِ النَّبِيِّينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ فاطِمَةَ سَيِّدَةِ نِساءِ الْعالَمِينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ أَمِيرِالْمُؤْمِنِينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْمَظْلُومُ الشَّهِيدُ، بِأَبِي أَنْتَ وَ أُمِّي عِشْتَ سَعِيداً، وَ قُتِلْتَ مَظْلُوماً شَهِيداً . (1) پس به جانب قبر سایر شهدا رضوان اللّه علیهم رو کن و بگو: اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ أَيُّهَا الذَّابُّونَ عَنْ تَوْحِيدِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ بِما صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَى الدَّارِ، بِأَبِي أَنْتُمْ وَ أُمِّي، فُزْتُمْ فَوْزاً عَظِيماً . (2) سپس به مشهد عباس بن علی (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) برو و نزد ضریح شریف آن جناب بایست و بگو:اَلسَّلامُ عَلَیْكَ أَيُّهَا الْعَبْدُ الصَّالِحُ وَ الصِّدِّيقُ الْمُواسِي، أَشْهَدُ أَنَّكَ آمَنْتَ بِاللّٰهِ، وَ نَصَرْتَ ابْنَ رَسُولِ اللّٰهِ، وَ دَعَوْتَ إِلَىٰ سَبِيلِ اللّٰهِ، وَ واسَيْتَ بِنَفْسِكَ، فَعَلَيْكَ مِنَ اللّٰهِ أَفْضَلُ التَّحِيَّةِ وَ السَّلامِ . (3) سپس خود را به قبر بچسبان و چنین

ص: 1098


1- سلام بر تو ای ولیّ خدا، سلام بر تو ای فرزند رسول خدا، سلام بر تو ای فرزند خاتم انبیا، سلام برتو ای فرزند فاطمه، سرور بانوان جهانیان، سلام بر تو ای فرزند امیر مؤمنان، سلام بر تو ای مظلوم شهید پدر و مادرم به فدایت، خوشبخت زندگی کردی، و مظلوم و شهید کشته شدی .
2- سلام بر شما ای دفاع کنندگان از تَوحید خدا، سلام بر شما در برابر آنچه که صبر کردید، چه نیکو سرانجامی است خانه آخرت، پدر و مادرم به فدایتان، به رستگاری رسیدید، رستگاری بس بزرگ .
3- سلام بر تو ای بنده شایسته و صدّیق همدرد، گواهی می دهم که ایمان آوردی به خدا، و فرزند رسول خدا را یاری نمودی، و به راه خدا دعوت کردی، و با جانت به فداکاری برخاستی، از جانب خدا برترین تحیّت و سلام بر تو باد

بگو: بِأَبِي أَنْتَ وَ أُمِّي يَا ناصِرَ دِينِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْكَ يَا ناصِرَ الْحُسَيْنِ الصِّدِّيقِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا ناصِرَ الْحُسَيْنِ الشَّهِيدِ، عَلَيْكَ مِنِّي السَّلامُ مَا بَقِيتُ وَ بَقِيَ اللَّيْلُ وَ النَّهارُ . (1) بعد نزد سر آن حضرت دو رکعت نماز بخوان و دعای «اللّهمّ انّی صلّیت . . . » را که بالای سر حضرت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) بعد از دو رکعت نماز زیارت خواندی، در اینجا هم بخوان . آنگاه به جانب مشهد حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) بازگرد و آنچه خواهی نزد آن حضرت بمان، جز اینکه مستحب است آنجا را خوابگاه خود قرار ندهی، و چون بخواهی آن حضرت را وداع کنی، نزد سر بایست و گریه کن و بگو:

اَلسَّلامُ عَلَیْكَ يَا مَوْلايَ، سَلامَ مُوَدِّعٍ لَا قالٍ وَ لَا سَئِمٍ، فَإِنْ أَنْصَرِفْ فَلَا عَنْ مَلالَةٍ، وَ إِنْ أُقِمْ فَلا عَنْ سُوءِ ظَنٍّ بِمَا وَعَدَ اللّٰهُ الصَّابِرِينَ، يَا مَوْلايَ، لَا جَعَلَهُ اللّٰهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنِّي لِزِيارَتِكَ، وَ رَزَقَنِي الْعَوْدَ إِلَيْكَ، وَ الْمُقَامَ فِي حَرَمِكَ، وَ الْکَوْنَ فِی (2)

ص: 1099


1- پدرم و مادرم فدایت، ای یاور دین خدا، سلام بر تو ای یاور حسین صدّیق، سلام بر تو ای یاور حسین شهید، از سوی من سلام بر تو باد تا زنده ام و تا باقی است شب و روز .
2- سلام بر تو ای مولای من، سلام وداع کننده ای که، او را نه کراهت است نه خستگی، اگر بازگردم از روی ملالت نیست، و اگر بمانم نه از جهت بدگمانی به آنچه خدا صابران را وعده داد، ای مولای من، خدا این زیارتم را آخرین بار از زیارتم قرار نده، و بازگشت به سویت و توقف در حرمت و بودن در

مَشْهَدِكَ، آمِينَ رَبَّ الْعالَمِينَ . (1) پس ضریح را ببوس و تمام بدنت را به آن بمال، که باعث امان و حفظ است و از نزد سر آن حضرت بیرون برو، به طوری که رویت به جانب قبر باشد و تا خروج از حرم پشت به قبر مکن، و در همان حال بگو:

اَلسَّلامُ عَلَیْكَ يَا بابَ الْمَقامِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا شَرِيكَ الْقُرْآنِ، اَلسَّلامُ عَلَیْكَ يَا حُجَّةَ الْخِصامِ، اَلسَّلامُ عَلَیْكَ يَا سَفِينَةَ النَّجاةِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ يَا مَلائِكَةَ رَبِّي الْمُقِيمِينَ فِي هٰذَا الْحَرَمِ، اَلسَّلامُ عَلَیْكَ أَبَداً مَا بَقِيتُ وَ بَقِيَ اللَّيْلُ وَ النَّهارُ . و بگو إِنَّا لِلّٰهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ، وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ . (2)

آنگاه بیرون رو سیّد بن طاووس و محمّد بن مشهدی گفته اند: وقتی که اینگونه اعمال را انجام دادی، همانند کسی هستی که خدا را در عرش زیارت کرده باشد .

ششم:زیارت آن حضرت در روز عرفه

ص: 1100


1- مشهدت را روزی ام کند، آمین ای پروردگار جهانیان .
2- سلام بر تو ای درگاه مقام، سلام بر تو ای همردیف قرآن، سلام بر تو ای حجّت بر اهل دشمنی، سلام بر تو ای کشتی نجات، سلام بر شما ای فرشتگان پروردگارم که بر گرد این حرم هستید، سلام بر تو همیشه، تا زنده ام و شب و روز باقی است . ما از خداییم و به سوی او باز می گردیم، و جنبش و نیرویی نیست جز به خدای بزرگ .

بدانکه آنچه از اهل بیت عصمت و طهارت (عَلَيهِم السَّلَامُ) در مورد زیارت عرفه رسیده، از زیادتی روایات، و بسیاری فضیلت و ثواب، بیشتر از آن است که شمرده شود، و ما به خاطر تشویق زائران، به ذکر چند حدیث اکتفا می کنیم . از بشیر دّهان به سند معتبر روایت شده: خدمت امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) عرض کردم: گاه هست که حجّ از من فوت می شود، و روز عرفه را نزد قبر امام (عَلَيهِ السَّلَامُ) میگذارانم، فرمود: ای بشیر کار خوبی انجام می دهی، هر مؤمنی که در روز غیر عید با معرفت به حق آن حضرت به زیارت قبر حضرتش برود، ثواب بیست حجّ و بیست عمره پسندیده پذیرفته، و بیست جهاد همراه پیامبر مرسل یا امام عادل برای او نوشته می شود و هرکه آن حضرت را در روز عید زیارت کند، حق تعالی برای او ثواب صد حجّ و صد عمره و صد جهاد همراه با پیامبر مرسل یا امام عادل را مینویسد و هر که آن حضرت را در روز عرفه با معرفت به حق حضرتش زیارت کند، برای او ثواب هزار حجّ و هزار عمره پسندیده پذیرفته، و هزار جهاد با پیامبر مرسل یا امام عادل بنویسد . به حضرت گفتم: ثواب موقف عرفات برای من کجا حاصل می شود؟ آن حضرت به جانب من نظر کرد، مانند کسی که خشمناک

ص: 1101

باشد و فرمود: ای بشیر، هرگاه مؤمنی در روز عرفه، به زیارت قبر امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) برود، و در رود فرات غسل کند، سپس به سوی قبر آن حضرت متوجّه شود، حق تعالی به هر گامی که بر میدارد، برای او ثواب حجّی که با همه مناسک به طور کامل انجام داده باشد مینویسد، و چنین گمان دارم که فرمود «و عمره» . و در احادیث بسیار به نهایت معتبر وارد شده: حق تعالی در روز عرفه، پیش از آنکه نظر به اهل موقف عرفات کند، ابتدا نظر رحمت به سوی زائران قبر حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) می افکند . در حدیث معتبر از رفاعه روایت شده است که حضرت امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) به من فرمود: امسال حجّ کردی؟ گفتم: فدایت شوم، مالی نداشتم که به حج روم، ولی عرفه را نزد قبر امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) گذراندم، فرمود: ای رفاعه از آنچه اهل منی در آن بودند، هیچ کوتاهی نکردی، اگر نه این بود، که کراهت دارم مردم ترک حج کنند، هر آینه برای تو حدیثی میگفتم، که هرگز زیارت قبر آن حضرت را ترک نکنی، پس ساعتی ساکت شد، بعد از آن فرمود: پدرم به من خبر داد، هر که به سوی قبر امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) بیرون رود، و با تکبّر حرکت نکند، عارف به حق آن حضرت باشد، هزار فرشته از طرف راست و هزار

ص: 1102

فرشته از طرف چپ همراه او می شوند و برای او ثواب هزار حجّ و هزار عمره که با پیغمبر یا وصیّ پیغمبر بجا آورده باشد نوشته می شود . امّا کیفیّت زیارت آن حضرت، چنان است که علمای بزرگوار، و رؤسای مذهب و ملّت فرموده اند: چون خواستی حضرت را در این روز زیارت کنی، اگر توانستی از فرات غسل کن وگرنه از هر آبی که برایت میسّر شد، و پاکیزه ترین جامه های خود را بپوش و زیارت آن حضرت را قصد کن، درحالی که به آرامی و وقار و دقّت باشی، چون به در حائر رسیدی بگو: اللّه أَكْبَرُ و بخوان:

اَللّٰهُ أَكْبَرُ كَبِيراً، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ كَثِيراً، وَ سُبْحانَ اللّٰهِ بُكْرَةً وَ أَصِيلاً، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِي هَدٰانٰا لِهٰذٰا وَ مٰا كُنّٰا لِنَهْتَدِيَ لَوْ لاٰ أَنْ هَدٰانَا اللّٰهُ، لَقَدْ جٰاءَتْ رُسُلُ رَبِّنٰا بِالْحَقِّ، السَّلامُ عَلىٰ رَسُولِ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، اَلسَّلامُ عَلىٰ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، السَّلامُ عَلىٰ فاطِمَةَ الزَّهْراءِ سَيِّدَةِ نِساءِ الْعالَمِينَ، اَلسَّلامُ عَلَى الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ، اَلسَّلامُ عَلىٰ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ، اَلسَّلامُ عَلىٰ مُحَمَّدِ بْنِ (1)

ص: 1103


1- خدا برزگتر است بزرگتر، خدا را سپاس بسیار، منزّه است خدای صبح و شام، سپاس خدای را که ما را به این راه هدایت نمود، و ما آن گونه نبودیم که هدایت شویم، اگر خدا ما را راهنمایی نمی کرد، همانا رسولان پروردگار ما به حق آمدند . سلام بر رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش) . سلام بر امیر مؤمنان، سلام بر فاطمه زهرا سرور بانوان جهانیان، سلام بر حسن و حسین، سلام بر علی بن الحسین، سلام بر محمّد

عَلِيٍّ، اَلسَّلامُ عَلَىٰ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ، اَلسَّلامُ عَلَىٰ عَلِيِّ بْنِ مُوسىٰ، اَلسَّلامُ عَلَىٰ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ، اَلسَّلامُ عَلَىٰ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ، اَلسَّلامُ عَلَى الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ، اَلسَّلامُ عَلَى الْخَلَفِ الصَّالِحِ الْمُنْتَظَرِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا أَبا عَبْدِاللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللّٰهِ، عَبْدُكَ وَ ابْنُ عَبْدِكَ وَ ابْنُ أَمَتِكَ، الْمُوالِي لِوَلِيِّكَ، الْمُعادِي لِعَدُوِّكَ، اسْتَجارَ بِمَشْهَدِكَ، وَ تَقَرَّبَ إِلَى اللّٰهِ بِقَصْدِكَ . اَلْحَمْدُلِلّٰهِ الَّذِي هَدَانِي لِوِلايَتِكَ، وَ خَصَّنِي بِزِيارَتِكَ، وَ سَهَّلَ لِي قَصْدَكَ . (1) پس داخل روضه شو، و برابر بایست و بگو:

اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وارِثَ آدَمَ صَفْوَةِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وارِثَ نُوحٍ نَبِيِّ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وارِثَ إِبْراهِيمَ خَلِيلِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وارِثَ مُوسىٰ كَلِيمِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وارِثَ عِيسىٰ رُوحِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وارِثَ مُحَمَّدٍ حَبِيبِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ(2)

ص: 1104


1- بن علی، سلام بر جعفر بن محمّد، سلام بر موسی بن جعفر، سلام بر علی بن موسی، سلام بر محمّد بن علی، سلام بر علی بن محمّد، سلام بر حسن بن علی، سلام بر یادگار شایسته، آن امام مورد انتظار، سلام بر تو ای ابا عبد اللّه، سلام بر تو ای فرزند رسول خدا، بنده و فرزند بنده ات و فرزند کنیزت هستم، دوستدار دوستت، و دشمن دشمنت می باشم، به زیارت گاهت پناه آورده، و با آهنگ به سویت تقرّب جسته به خدا، سپاس خدای را که مرا به ولایتت هدایت کرد و به زیارتت اختصاص داد، و برایم هموار ساخت آهنگ کردنت را
2- سلام بر تو ای وارث آدم برگزیده خدا، سلام بر تو ای وارث نوح پیامبر خدا، سلام بر تو ای وارث ابراهیم دوست خدا، سلام بر تو ای وارث موسی هم سخن خدا، سلام بر تو ای وارث عیسی روح خدا، سلام بر تو ای وارث محمّد حبیب خدا، سلام بر تو

يَا وارِثَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وارِثَ فاطِمَةَ الزَّهْراءِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ مُحَمَّدٍ الْمُصْطَفىٰ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ عَلِيٍّ الْمُرْتَضىٰ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ فاطِمَةَ الزَّهْراءِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ خَدِيجَةَ الْكُبْرىٰ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ثارَ اللّٰهِ وَ ابْنَ ثارِهِ وَ الْوِتْرَ الْمَوْتُورَ، أَشْهَدُ أَنَّكَ قَدْ أَقَمْتَ الصَّلاةَ، وَ آتَيْتَ الزَّكَاةَ، وَ أَمَرْتَ بِالْمَعْرُوفِ، وَ نَهَيْتَ عَنِ الْمُنْكَرِ، وَ أَطَعْتَ اللّٰهَ حَتَّىٰ أَتَاكَ الْيَقِينُ ؛ (1) فَلَعَنَ اللّٰهُ أُمَّةً قَتَلَتْكَ، وَ لَعَنَ اللّٰهُ أُمَّةً ظَلَمَتْكَ، وَ لَعَنَ اللّٰهُ أُمَّةً سَمِعَتْ بِذٰلِكَ فَرَضِيَتْ بِهِ، يَا مَوْلايَ يَا أَبا عَبْدِاللّٰهِ، أُشْهِدُ اللّٰهَ وَ مَلائِكَتَهُ وَ أَنْبِياءَهُ وَ رُسُلَهُ أَنِّي بِكُمْ مُؤْمِنٌ، وَ بِإِيَابِكُمْ مُوقِنٌ، بِشَرايِعِ دِينِي، وَ خَواتِيمِ عَمَلِي، وَ مُنْقَلَبِي إِلَىٰ رَبِّي، فَصَلَواتُ اللّٰهِ عَلَيْكُمْ، وَ عَلىٰ أَرْواحِكُمْ وَ عَلىٰ أَجْسادِكُمْ، وَ عَلىٰ شاهِدِكُمْ وَ عَلىٰ غائِبِكُمْ، وَ ظاهِرِكُمْ وَ باطِنِكُمْ . اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا ابْنَ خاتَمِ النَّبِيِّينَ، وَ ابْنَ سَيِّدِ (2)

ص: 1105


1- ای وارث امیر مؤمنان، سلام بر تو ای وارث فاطمه زهرا، سلام تو ای فرزند محمّد مصطفی، سلام بر تو ای فرزند علی مرتضی، سلام بر تو ای فرزند فاطمه زهرا، سلام بر تو ای فرزند خدیجه کبری، سلام بر تو ای خون خدا و فرزند خون خدا، و ای تنهای ستمدیده، گواهی می دهم که تو بپا داشتی نماز را، و زکات دادی، و امر به معروف کردی، و نهی از منکر نمودی، و خدا را اطاعت کردی تا مرگ تو را دررسید،
2- خدا لعنت کند امّتی که تو را کشتند، و لعنت، لعنت کند امّتی را که به تو ستم کردند، و لعنت کند امّتی را که این واقعه را شیدند، و به آن خشنود شدند، ای مولای من ای ابا عبد اللّه، گواه می گیرم خدا و فرشتگان و پیامبران و رسولانش را که مؤمن به شمایم، و به بازگشت تان یقین دارم، بر پایه قوانین دینم، و عواقب عملم، و بازگشتگاهم به جانب پروردگارم، پس درود خدا بر جانهای تان، و تن هایتان و حاضران، وغایب تان، و ظاهرتان، و باطن تان، سلام بر تو ای فرزند خاتم پیامبران، و فرزند آقای

الْوَصِيِّينَ، وَ ابْنَ إِمامِ الْمُتَّقِينَ، وَ ابْنَ قائِدِ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ إِلىٰ جَنَّاتِ النَّعِيمِ، وَ كَيْفَ لَاتَكُونُ كَذٰلِكَ وَ أَنْتَ بابُ الْهُدىٰ، وَ إِمامُ التُّقىٰ، وَ الْعُرْوَةُ الْوُثْقىٰ، وَ الْحُجَّةُ عَلَىٰ أَهْلِ الدُّنْيا، وَ خامِسُ أَصْحابِ الْكِساءِ، غَذَتْكَ يَدُ الرَّحْمَةِ، وَ رَضَعْتَ مِنْ ثَدْيِ الْإِيمانِ، وَ رُبِّيتَ فِي حِجْرِ الْإِسْلامِ، فَالنَّفْسُ غَيْرُ راضِيَةٍ بِفِراقِكَ، (1) وَ لَا شَاكَّةٍ فِي حَيَاتِكَ، صَلَواتُ اللّٰهِ عَلَيْكَ وَ عَلَىٰ آبائِكَ وَ أَبْنائِكَ ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا صَرِيعَ الْعَبَرَةِ السَّاكِبَةِ، وَ قَرِينَ الْمُصِيبَةِ الرَّاتِبَةِ، لَعَنَ اللّٰهُ أُمَّةً اسْتَحَلَّتْ مِنْكَ الْمَحارِمَ، [وَانْتَهَكَتْ فِيكَ حُرْمَةَ الْإِسْلامِ]، فَقُتِلْتَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْكَ مَقْهُوراً، وَ أَصْبَحَ رَسُولُ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ بِكَ مَوْتُوراً، وَ أَصْبَحَ كِتابُ اللّٰهِ بِفَقْدِكَ مَهْجُوراً . اَلسَّلامُ عَلَيْكَ وَ عَلَىٰ جَدِّكَ وَ أَبِيكَ، وَ أُمِّكَ وَ أَخِيكَ، وَ عَلَى الْأَئِمَّةِ مِنْ بَنِيكَ، وَ عَلَى الْمُسْتَشْهَدِينَ مَعَكَ، وَ عَلَى الْمَلائِكَةِ الْحافِّينَ بِقَبْرِكَ، (2)

ص: 1106


1- پیشوایان، و فرزند پیشوای پرهیزکاران و فرزند پیشوای سپیدرویان به جانب بهشت های پر نعمت، و چگونه این چنین نباشی؟، در صورتی که تو درگاه هدایت و پیشوای تقوا، و دستاویز محکم خدا، و حجّت بر اهل دنیا، و پنجم اصحاب کسایی دست رحمت غذایت داد، و از سینه ایمان شیر داده شدی، و در دامن اسلام پرورش یافتی، دل به فراقت راضی نیست،
2- و تردیدی در زنده بودنت نمی باشد، درود خدا بر تو و بر پدران و فرزندانت سلام بر تو ای به خاک افتاده اشک روان، و همدم مصیبت پی درپی، خدا لعنت کند امّتی را که حلال شمردند حرمت های تو را «و درباره تو پرده حرمت اسلام را دریدند» کشته شدی (درود خدا بر تو) به قهر، رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش) به تو مظلوم گشت، و کتاب خدا به فقدانت مهجور شد، سلام بر تو و جد و پدر و مادر و برادر و امامان از فرزندانت، و شهید شدگان به همراهت، و بر فرشتگان دربرگیرنده قبرت،

وَالشَّاهِدِينَ لِزُوَّارِكَ، الْمُؤَمِّنِينَ بِالْقَبُولِ عَلَىٰ دُعاءِ شِيعَتِكَ، وَ السَّلامُ عَلَیْکَ وَ رَحمهُ اللّه وَ بَرکَاتُهُ؛ بِأَبِي أَنْتَ وَ أُمِّي يَا ابْنَ رَسُولِ اللّٰهِ، بِأَبِي أَنْتَ وَ أُمِّي، يَا أَبا عَبْدِاللّٰهِ، لَقَدْ عَظُمَتِ الرَّزِيَّةُ وَ جَلَّتِ الْمُصِيبَةُ بِكَ عَلَيْنا وَ عَلَىٰ جَمِيعِ أَهْلِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ، فَلَعَنَ اللّٰهُ أُمَّةً أَسْرَجَتْ وَ أَلْجَمَتْ وَ تَهَيَّأَتْ لِقِتالِكَ، يَا مَوْلايَ يَا أَبا عَبْدِاللّٰهِ، قَصَدْتُ حَرَمَكَ، وَ أَتَيْتُ مَشْهَدَكَ أَسْأَلُ اللّٰهَ بِالشَّأْنِ الَّذِي لَكَ عِنْدَهُ، وَ بِالْمحَلِّ الَّذِي لَكَ لَدَيْهِ أَنْ يُصَلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ يَجْعَلَنِي مَعَكُمْ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ بِمَنِّهِ وَ جُودِهِ وَ كَرَمِهِ . (1)

آنگاه ضریح را ببوس، و بالای سر دو رکعت نماز، به هر سوره که بعد از سوره «حَمد» خواستی بجا آور، و چون فارغ شدی بگو:اَللّٰهُمَّ إِنِّي صَلَّيْتُ وَ رَكَعْتُ وَ سَجَدْتُ لَكَ وَحْدَكَ، لَاشَرِيكَ لَكَ، لِأَنَّ الصَّلاةُ وَ الرُّكُوعَ وَ السُّجُودَ لَاتَكُونُ إِلّا (2)

ص: 1107


1- و حاضران از زائران، آمین گوی برای قبولی دعای شیعیانت،و سلام و رحمت و برکات خدا بر تو باد، پدر و مادرم به فدایت ای فرزند رسول خدا، پدر و مادرم فدایت ای ابا عبد اللّه، عزایت بزرگ شد، و عظیم گشت مصیبتت، بر ما و همه اهل آسمان ها و زمین، خدا لعنت کند امّتی را که برای کشتنت اسب ها را زین کرده، و درنه زدند و آماده شدند . ای مولایم ای ابا عبد اللّه، قصد حرمت کردم، و به زیارت گاهت آمدم، از خدا می خواهم به مقامی که برای تو نزد اوست، و جایگاهی که پیش او داری، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستد و مرا در دنیا و آخرت با شما قرار دهی، به منّت و جود و کرمش .
2- خدایا برای تو نماز خواندم و رکوع و سجود بجا آوردم یگانه ای و شریکی برایت نیست، به درستی که نماز و رکوع و سجود جز

لَكَ، لِأَنَّكَ أَنْتَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَبْلِغْهُمْ عَنِّي أَفْضَلَ التَّحِيَّةِ وَ السَّلامِ، وَ ارْدُدْ عَلَيَّ مِنْهُمُ التَّحِيَّةَ وَ السَّلامَ . اَللّٰهُمَّ وَ هَاتَانِ الرَّكْعَتانِ هَدِيَّةٌ مِنِّي إِلىٰ مَوْلايَ، وَ سَيِّدِي وَ إِمامِي، الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ عَلَيْهِمَا السَّلامُ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ تَقَبَّلْ ذٰلِكَ مِنِّي، وَ اجْزِنِي عَلَىٰ ذٰلِكَ أَفْضَلَ أَمَلِي، وَ رَجائِي فِيكَ وَ فِي وَلِيِّكَ، يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1) سپس به جانب پای مبارک حضرت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) رفته و علی بن الحسین (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) را که قبرشان پایین پای ابی عبد اللّه است زیارت کن و در زیارت حضرتش بگو:

اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَابْنَ رَسُولِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَابْنَ نَبِيِّ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَابْنَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَابْنَ الْحُسَيْنِ الشَّهِيدِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الشَّهِيدُ اِبْنُ الشَّهِيدِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْمَظْلُومُ ابْنُ الْمَظْلُومِ، لَعَنَ اللّٰهُ أُمَّةً قَتَلَتْكَ، وَ لَعَنَ (2)

ص: 1108


1- برای تو نیست، زیرا تویی خدا معبودی جز تو نیست . خدایا درود فرست بر محمّد و خندان محمّد، برترین تحیّت و سلام را از جانب من به ایشان برسان و به سوی من برگردان از جانب آنان تحیّت و سلام، خدایا این دو رکعت، هدیه ای است از سوی من به مولایم و آقا و امامم حسین بن علی (درود بر ایشان )، خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و آن را از من بپذیر، و بر آن نماز به من پاداش ده، به برترین آرزو و امیدم درباره تو و ولی ات، ای مهربان ترین مهربانان .
2- سلام بر تو ای فرزند فرستاده خدا، سلام بر تو ای فرزند پیامبر خدا، سلام بر تو ای فرزند امیر مؤمنان، سلام بر تو ای فرزند حسین شهید، سلام بر تو ای شهید فرزند شهید، سلام بر تو ای ستمدیده، فرزند ستمدیده، خدا لعنت کند امّتی را که تو را کشتند،

اللّٰهُ أُمَّةً ظَلَمَتْكَ، وَ لَعَنَ اللّٰهُ أُمَّةً سَمِعَتْ بِذٰلِكَ فَرَضِيَتْ بِهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا مَوْلايَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا وَلِيَّ اللّٰهِ وَ ابْنَ وَلِيِّهِ، لَقَدْ عَظُمَتِ الْمُصِيبَةُ وَ جَلَّتِ الرَّزِيَّةُ بِكَ عَلَيْنا وَ عَلَىٰ جَمِيعِ الْمُؤْمِنِينَ، فَلَعَنَ اللّٰهُ أُمَّةً قَتَلَتْكَ، وَ أَبْرَأُ إِلَى اللّٰهِ وَ إِلَيْكَ مِنْهُمْ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ . (1)

بعد به جانب سایر شهدا رو کن و ایشان را به این صورت زیارت کن:اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ يَا أَوْلِياءَ اللّٰهِ وَ أَحِبَّاءَهُ، اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ يَا أَصْفِياءَ اللّٰهِ وَ أَوِدَّاءَهُ، اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ يَا أَنْصارَ دِينِ اللّٰهِ، وَ أَنْصارَ نَبِيِّهِ، وَ أَنْصارَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، وَ أَنْصارَ فاطِمَةَ سَيِّدَةِ نِساءِ الْعالَمِينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ يَا أَنْصارَ أَبِي مُحَمَّدٍ الْحَسَنِ الْوَلِيِّ النَّاصِحِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ يَا أَنْصارَ أَبِي عَبْدِاللّٰهِ الْحُسَيْنِ الشَّهِيدِ الْمَظْلُومِ صَلَواتُ اللّٰهِ عَلَيْهِمْ أَجْمَعِينَ، بِأَبِي أَنْتُمْ وَ أُمِّي طِبْتُمْ وَ طَابَتِ الْأَرْضُ الَّتِي فِيها دُفِنْتُمْ، وَ فُزْتُمْ وَ اللّٰهِ فَوْزاً عَظِيماً؛ يَا لَيْتَنِي (2)

ص: 1109


1- و بر تو ستم ورزیدند، و این واقعه را شنیدند و به آن خشنود شدند، سلام بر تو ای مولایم، سلام بر تو ای ولیّ خدا و فرزند ولیّ خدا، این مصیبت بزرگ شد بر ما و همه مؤمنان، و این عزا عظیم گشت، خدا لعنت کند امّتی را که تو را کشتند، به سوی خدا به جانب تو، از ایشان در دنیا و آخرت بیزاری می جویم .
2- سلام بر شما ای اولیای خدا و عاشقانش، سلام بر شما ای برگزیدگان خدا و دوستانش، سلام بر شما ای یاران دین خدا، و یاران پیامبر خدا، و یاران امیر مؤمنان، و یاران فاطمه سرور بانوان جهانیان، سلام بر شما ای یاران ابی محمّد حسن ولّی خیرخواه، سلام بر شما ای یاران ابی عبد اللّه حسین شهید مظلوم درود خدا بر همه آنان باد، پدر و مادرم فدایتان، پاک گشتید، و همچنین زمینی که در آن دفن هستید سوگند به خدا که به رستگاری رسیدید، رستگاری بزرگ، ای کاش

كُنْتُ مَعَكُمْ، فَأَفُوزَ مَعَكُمْ فِي الْجِنانِ، مَعَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِينَ، وَحَسُنَ أُولَئِكَ رَفِيقاً، وَ اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ . (1) آنگاه به جانب سر امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) برگرد، و برای خود و اهل و عیال و برادران با ایمانت بسیار دعا کن . سیّد ابن طاووس و شهید فرموده اند، سپس به مشهد جناب عباس رضی اللّه عنه برو، همین که به آنجا رسیدی، نزد قبر آن حضرت بایست و بگو:اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا أَبَا الْفَضْلِ الْعَبَّاسَ بْنَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ سَيِّدِ الْوَصِيِّينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ أَوَّلِ الْقَوْمِ إِسْلاماً، وَ أَقْدَمِهِمْ إِيماناً، وَ أَقْوَمِهِمْ بِدِينِ اللّٰهِ، وَ أَحْوَطِهِمْ عَلَى الْإِسْلامِ؛ أَشْهَدُ لَقَدْ نَصَحْتَ لِلّٰهِ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِأَخِيكَ، فَنِعْمَ الْأَخُ الْمُواسِي، فَلَعَنَ اللّٰهُ أُمَّةً قَتَلَتْكَ، وَ لَعَنَ اللّٰهُ أُمَّةً ظَلَمَتْكَ، وَ لَعَنَ اللّٰهُ أُمَّةً اسْتَحَلَّتْ مِنْكَ الْمَحارِمَ، وَ انْتَهَكَتْ فِي قَتْلِكَ حُرْمَةَ الْإِسْلامِ، فَنِعْمَ الْأَخُ الصَّابِرُ الْمُجاهِدُ، الْمُحامِي النَّاصِرُ، (2)

ص: 1110


1- من هم با شما بودم، و با شما در بهشت رستگار می شدم با شهیدان و شایستگان و چه خوب رفقایی هستید، و سلام و برکات خدا بر شما باد .
2- سلام بر تو ای ابا الفضل عباس فرزند امیر مؤمنان، سلام بر تو ای فرزند سرور جانشینان، سلام بر تو ای فرزند نخستین مؤمن این امّت، در قبول اسلام، و پیش ترین آنان در ایمان، و پابرجاترین شان در دین خدا، و مراقب ترینشان بر اسلام، گواهی می دهم که تو برای خدا و رسول خدا و برادرت خیرخواهی کردی، پس چه نیکو برادر همدردی بودی، خدا لعنت کند امّتی را که تو را کشت و به تو ستم روا داشت، و حلال شمرد از تو حرمت ها را، و در کشتنت پرده حرمت اسلام را درید، پس چه نیکو برادر شکیبا، مجاهد، پشتیبان، یاور،

وَ الْأَخُ الدَّافِعُ عَنْ أَخِيهِ، الْمُجِيبُ إِلىٰ طاعَةِ رَبِّهِ، الرَّاغِبُ فِيمَا زَهِدَ فِيهِ غَيْرُهُ، مِنَ الثَّوَابِ الْجَزِيلِ، وَ الثَّنَاءِ الْجَمِيلِ، وَ أَلْحَقَكَ اللّٰهُ بِدَرَجَةِ آبائِكَ فِي دارِ النَّعِيمِ؛ إِنَّهُ حَمِيدٌ مَجِيدٌ . (1) پس خود را به قبر بیفکن، و بگو:اَللّٰهُمَّ لَكَ تَعَرَّضْتُ، وَ لِزِيارَةِ أَوْلِيائِكَ قَصَدْتُ، رَغْبَةً فِي ثَوَابِكَ، وَ رَجَاءً لِمَغْفِرَتِكَ، وَ جَزِيلِ إِحْسَانِكَ، فَأَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تَجْعَلَ رِزْقِي بِهِمْ دارَّاً، وَ عَيْشِي بِهِمْ قَارَّاً، وَ زِيارَتِي بِهِمْ مَقْبُولَةً، وَ ذَنْبِي بِهِمْ مَغْفُوراً، وَ اقْلِبْنِي بِهِمْ مُفْلِحاً مُنْجِحاً، مُسْتَجاباً دُعائِي، بِأَفْضَلِ مَا يَنْقَلِبُ بِهِ أَحَدٌ مِنْ زُوَّارِهِ، وَ الْقَاصِدِينَ إِلَيْهِ؛ بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (2) پس ضریح را ببوس و نزد آن حضرت نماز زیارت بخوان و نیز آنچه خواسته باشی از دعا و قرآن و ذکر بجای آر و چون خواستی آن حضرت را وداع کنی، آنچه را که پیش از این [صفحه 1099] ذکر

ص: 1111


1- مدافع از برادرش بود، پاسخ دهنده به طاعت پروردگارش، مشتاق به آنچه دیگران بی رغبت به آن بودند، از پاداش برجسته، و ستایش زیبا، و خدا تو را در خانه نعمت جاودان به مقام پدرانت برساند، که خدا ستوده و بزرگوار است .
2- خدایا من متعرّض تو و زیارت اولیایت شدم، قصد کردم آن را از روی اشتیاق به ثوابت و امید به آمرزشت، و بسیاری احسانت از تو درخواست می کنم که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و قرار دهی روزی ام را به حق ایشان سرشار، و خوشی ام را پابرجا و زیارتم را پذیرفته، و گناهم را آمرزیده، و به حق ایشان بازگردان مرا رستگار و موفق، در حال اجابت دعایم، به برترین صورتی که یکی از زائران حضرتش، و آهنگ کنندگان به سویش، باز می گردد، به مهربانی ات، ای مهربانترین مهربانان .

کردیم، در وداع آن حضرت بگو .

هفتم:زیارت عاشورا
إشارَة:

بدانکه زیارت نقل شده برای روز عاشورا چند زیارت است، و ما در اینجا به ملاحظه اختصار تنها به ذکر دو زیارت اکتفا می کنیم و البته در باب دوّم در بیان اعمال روز عاشورا نیز زیارتی را نقل کردیم [صفحه 718] با مطالبی دیگر که مناسب این مقام است . امّا آن دو زیارت .

متن زیارت عاشورای معروفه

اول: زیارت عاشورای معروفه است: که از نزدیک و دور خوانده می شود، و شرح آن چنان که شیخ ابو جعفر طوسی در «مصباح» ذکر فرموده چنین است: محمّد ابن اسماعیل بن بزیع، از صالح بن عقبه، از پدرش، از حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: هرکه حسین بن علی (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) را در روز دهم محرّم نزد قبر آن حضرت زیارت کند تا آنکه گریان شود، خدا را در روز قیامت ملاقات کند، با ثوابی به اندازه ثواب دو هزار عمره، و دو هزار جهاد، که ثواب آن همانند ثواب کسی میباشد که در خدمت رسول خدا و ائمه طاهرین (عَلَيهِم السَّلَامُ) جهاد کرده باشد . راوی گفت: فدایت شوم چه ثوابی است،

ص: 1112

برای کسی که در شهرهای دور از کربلا باشد، و برایش در مانند این روز رفتن به سوی قبر آن حضرت ممکن نباشد؟ فرمود: هرگاه چنین باشد به سوی صحرا بیرون رود، یا در خانه خود، بر بام بلندی بالا رود، و به سوی آن حضرت به سلام اشاره کند، و در نفرین کردن بر قاتلین آن حضرت بکوشد و پس از آن دو رکعت نماز بخواند . و این کار را در اوایل روز، پیش از زوال آفتاب انجام دهد، پس بر امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) زاری و گریه کند و کسانی را که در خانه اش هستند، هرگاه از ایشان تقیه نمی کند، به گریه کردن بر آن حضرت امر کند، و در خانه خود به اظهار جزع بر آن حضرت عزا بپا دارد و یکدیگر را به مصیبتشان به حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) تعزیت گویند، و من بر خدا برای ایشان همه آن ثوابها را ضامنم، هرگاه این عمل را بیاورند . گفتم: فدایت شوم این ثوابها را برای ایشان ضامن می شوی، و آن ها را کفیل می گردی؟ فرمود: آری من ضامن و کفیلم برای کسی که این عمل را بجا آورد . گفتم: یکدیگر را چگونه تعزیت گویند؟ فرمود: بگویند:

اَعْظَمَ اللّه اُجُورَنا وَ اُجورَکُمْ بِمُصابِنا بِالْحُسَیْنِ (عَلَيهِ السَّلَامُ) وَ جَعَلَنا (1)

ص: 1113


1- خدای بزرگ فرماید اجرهایمان را به مصیبتمان بر حسین (درود بر او)

وَاِیّاکُمْ مِنَ الطّالِبینَ بِثارِهِ مَعَ وَلِیِّهِ الاِمامِ الْمَهْدِیِّ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ (عَلَيهِم السَّلَامُ) . (1) و اگر بتوانی آن روز را به دنبال حاجتی بیرون نروی، بیرون نرو، زیرا روز نحسی است، که در آن حاجت مؤمن برآورده نمی شود، و اگر برآورده شود برای او مبارک نخواهد بود، و در آن خیر و رشدی نخواهد دید، و در آن روز هیچ کدام از شما برای منزلش، البته چیزی ذخیره نکند، چرا که هرکه در آن روز چیزی ذخیره کند، در آن چیز برکت نخواهد دید، و برای او و اهلش که جهت آن ها ذخیره کرده گویا همه را با رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) انجام داده باشد و برای اوست مزد و پاداش مصیبت هر پیامبر و رسول و وصیّ و صدّیق و شهیدی که مرده یا کشته شده باشد، از زمانی که حق تعالی خلق فرموده دنیا را تا زمانی که قیامت بر پا شود . صالح بن عقبه و سیف بن عمیری گفته اند: علقمة بن محمّد حضرمی گفت: به حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) گفتم: به من دعایی تعلیم فرما که آن در این روز

ص: 1114


1- ، و ما و شما را از خواهندگان خون او همراه با ولیّ اش امام مهدی از خاندان محمّد (درود بر ایشان) قرار دهد .

بخوانم هرگاه آن جناب را از نزدیک زیارت کنم، و دعایی که آن را بخوانم هرگاه او را از نزدیک زیارت ننمایم و بخواهم به سلام به جانب او از شهرهای دور از خانه ام اشاره کنم . به من فرمود: ای علقمه هرگاه آن دو رکعت نماز را بجای آوردی به سوی آن حضرت به سلام اشاره کن و در وقت اشاره به آن حضرت پس از گفتن تکبیر این کلام را بگو: [زیارتی که چند سطر بعد ذکر می شود]به درستی که هرگاه این کلام را گفتی، دعا کرده ای به آن چیزی که دعا می کنند، به آن زائران آن حضرت از ملائکه و خدا برای تو صد هزار هزار درجه بنویسد و همانند کسی باشی که با امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) شهید شده باشد تا مشارکت کنی با ایشان در درجاتشان و شناخته نشوی مگر در زمره شهیدانی که با آن حضرت شهید شده اند و برای تو نوشته شود و زیارت هر پیامبر و رسولی و پاداش زیارت هرکه زیارت کرده امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را از روزی که شهید شده، سلام خدا بر آن حضرت و اهل بیتش باد، می گویی:

اَلسَّلاَمُ عَلَیْکَ یَا أَبَا عَبْدِ اللّه السَّلاَمُ عَلَیْکَ یَا ابْنَ رَسُولِ اللّه ؛ (1)

ص: 1115


1- سلام بر تو ای ابا عبد اللّه، سلام بر تو ای فرزند رسول خدا،

[اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يا خِيَرَةَ اللّٰهِ وَ ابْنَ خِيرَتِهِ] ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، وَ ابْنَ سَيِّدِ الْوَصِيِّينَ ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ فاطِمَةَ سَيِّدَةِ نِساءِ الْعالَمِينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ثارَ اللّٰهِ وَ ابْنَ ثارِهِ وَ الْوِتْرَ الْمَوْتُورَ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ وَ عَلَى الْأَرْواحِ الَّتِي حَلَّتْ بِفِنائِكَ، عَلَيْكُمْ مِنِّي جَمِيعاً سَلامُ اللّٰهِ أَبَداً، مَا بَقِيتُ وَ بَقِيَ اللَّيْلُ وَ النَّهارُ . یَا أَبَا عَبْدِ اللّه (1) لَقَدْ عَظُمَتِ الرَّزِيَّةُ، وَ جَلَّتْ وَ عَظُمَتِ الْمُصِيبَةُ بِكَ عَلَيْنا، وَعَلَىٰ جَمِيعِ أَهْلِ الْإِسْلامِ، وَ جَلَّتْ وَ عَظُمَتْ مُصِيبَتُكَ فِي السَّمَاوَاتِ، عَلَىٰ جَمِيعِ أَهْلِ السَّمَاوَاتِ، فَلَعَنَ اللّٰهُ أُمَّةً أَسَّسَتْ أَسَاسَ الظُّلْمِ وَ الْجَوْرِ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الْبَيْتِ، وَ لَعَنَ اللّٰهُ أُمَّةً دَفَعَتْكُمْ عَنْ مَقامِكُمْ، وَ أَزالَتْكُمْ عَنْ مَراتِبِكُمُ، الَّتِي رَتَّبَكُمُ اللّٰهُ فِيها، وَ لَعَنَ اللّٰهُ أُمَّةً قَتَلَتْكُمْ، وَلَعَنَ اللّٰهُ الْمُمَهِّدِينَ لَهُمْ بِالتَّمْكِينِ مِنْ قِتالِكُمْ؛ بَرِئْتُ إِلَى اللّٰهِ وَ إِلَيْكُمْ مِنْهُمْ، وَ مِنْ أَشْیَاعِهِمْ (2)

ص: 1116


1- سلام بر تو ای فرزند امیر مؤمنان، و فرزند سرور جانشیان، سلام بر تو ای فرزند فاطمه سرور بانوان جهانیان، سلام بر تو ای خون خدا، و فرزند خون خدا و ای تنهای مظلوم، سلام بر تو و جانهایی که به درگاهت فرود آمدند، از جانب من بر همگی شما سلام خدا برای همیشه، تا هستم و تا شب و روز باقی است،
2- ای ابا عبد اللّه، هرآینه عزایت بزرگ و سنگین شد، و مصیبت تو بر ما و بر همه اهل اسلام بس بزرگ گشت، و سنگین و بزرگ شد مصیبتت در آسمان ها بر همه اهل آسمان، خدا لعنت کند امّتی را که بنای ستم و بیداد را بر شما اهل بیت بنیان نهادند، و خدا لعنت کند قومی را که شما را از مقامتان دور کرد، و از مرتبه هایتان برکنار نمود، مرتبه هایی که خدا شما را در آن ها جای داد و خدا لعنت کند امّتی را که شما را کشتند، و خدا لعنت کند آنان را که امکان و توان جنگ با شما را برای ایشان تدارک دیدند من بیزاری می جویم به سوی خدا و به جانب شما از ایشان و از شیعیان

وَأَتْباعِهِمْ وَ أَوْلِيائِهِمْ . يَا أَبا عَبْدِاللّٰهِ، إِنِّي سِلْمٌ لِمَنْ سالَمَكُمْ، وَ حَرْبٌ لِمَنْ حارَبَكُمْ إِلىٰ يَوْمِ الْقِيامَةِ، وَ لَعَنَ اللّٰهُ آلَ زِيادٍ وَ آلَ مَرْوانَ، وَ لَعَنَ اللّٰهُ بَنِي أُمَيَّةَ قاطِبَةً، وَ لَعَنَ اللّٰهُ ابْنَ مَرْجانَةَ، وَ لَعَنَ اللّٰهُ عُمَرَ بْنَ سَعْدٍ، وَ لَعَنَ اللّٰهُ شِمْراً، وَ لَعَنَ اللّٰهُ أُمَّةً أَسْرَجَتْ وَ أَلْجَمَتْ وَ تَنَقَّبَتْ لِقِتالِكَ ؛ (1) وَ لَعَنَ اللّه أُمَّةً أَسْرَجَتْ وَ أَلْجَمَتْ وَ تَنَقَّبَتْ لِقِتَالِكَ ؛ بِأَبِي أَنْتَ وَ أُمِّي، لَقَدْ عَظُمَ مُصابِي بِكَ، فَأَسْأَلُ اللّٰهَ الَّذِي أَكْرَمَ مَقامَكَ، وَ أَكْرَمَنِي [بِكَ]، أَنْ يَرْزُقَنِي طَلَبَ ثارِكَ مَعَ إِمامٍ مَنْصُورٍ، مِنْ أَهْلِ بَيْتِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ . اَللّٰهُمَّ اجْعَلْنِي عِنْدَكَ وَجِيهاً بِالْحُسَيْنِ عَلَيْهِ السَّلاٰمُ، فِي الدُّنْيا وَ الآخِرَةِ . يَا أَباعَبْدِاللّٰهِ، إِنِّي أَتَقَرَّبُ إِلَى اللّٰهِ، وَ إِلىٰ رَسُولِهِ، وَ إِلىٰ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، وَ إِلىٰ فاطِمَةَ، وَ إِلَى الْحَسَنِ، وَ إِلَيْكَ بِمُوَالاتِكَ ؛ وَ بِالْبَرَاءَةِ [مِمَّنْ قَاتَلَكَ، وَ نَصَبَ لَكَ الْحَرْبَ، وَ بِالْبَراءَةِ مِمَّنْ أَسَّسَ أَسَاسَ الظُّلْمِ وَ الْجَوْرِ عَلَيْكُمْ، وَ أَبْرَأُ إِلَى اللّٰهِ وَ إِلىٰ رَسُولِهِ] مِمَّنْ أَسَّسَ أَساسَ (2)

ص: 1117


1- و پیروان و دوستدارانشان، ای ابا عبد اللّه من در صلحم ما کسی که با شما صلح کرد، و در جنگم با کسی که با شما جنگید تا روز قیامت، و خدا لعنت کند خاندان زیاد و خاندان مروان را و خدا همه بنی امیه را لعنت کند، و لعنت کند پسر مرجانه و عمر بن سعد و شمر را،
2- و لعنت کند امّتی را که مرکب ها را زین کردند و لگام زدند و جنگ با تو را دنبال کردند، پدر و مادرم به فدایت همانا مصیبت بر من سنگین شد، از خدا که مقامت را گرامی داشت، و مرا به وسیله تو کرامت بخشید، درخواست می کنم، که خون خواهی تو را همراه پیشوای یاری شده از اهل بیت محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) روزی من کند، خدایا به حق حسین مرا نزد خود در دنیا و آخرت آبرومند قرار ده، ای ابا عبد اللّه من به خدا و رسولش و امیر مؤمنان، و فاطمه و حسن تقرّب می جویم، به دوستی تو و به بیزاری . از کسی که پایه گذاری کرد اساس این

ذٰلِكَ وَ بَنىٰ عَلَيْهِ بُنْيانَهُ، وَ جَرىٰ فِي ظُلْمِهِ وَ جَوْرِهِ عَلَيْكُمْ وَ عَلَىٰ أَشْياعِكُمْ، بَرِئْتُ إِلَى اللّٰهِ وَ إِلَيْكُمْ مِنْهُمْ، وَ أَتَقَرَّبُ إِلَى اللّٰهِ ثُمَّ إِلَيْكُمْ بِمُوالاتِكُمْ وَ مُوالاةِ وَلِيِّكُمْ، وَ بِالْبَراءَةِ مِنْ أَعْدائِكُمْ، وَ النَّاصِبِينَ لَكُمُ الْحَرْبَ، وَ بِالْبَراءَةِ مِنْ أَشْيَاعِهِمْ وَ أَتْبَاعِهِمْ، إِنِّي سِلْمٌ لِمَنْ سالَمَكُمْ، وَ حَرْبٌ لِمَنْ حارَبَكُمْ، (1) و وَلِيٌّ لِمَنْ والاكُمْ، وَ عَدُوٌّ لِمَنْ عاداكُمْ ؛ فَأَسْأَلُ اللّٰهَ الَّذِي أَكْرَمَنِي بِمَعْرِفَتِكُمْ، وَ مَعْرِفَةِ أَوْلِيَائِكُمْ، وَ رَزَقَنِي الْبَراءَةَ مِنْ أَعْدائِكُمْ، أَنْ يَجْعَلَنِي مَعَكُمْ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ، وَ أَنْ يُثَبِّتَ لِي عِنْدَكُمْ قَدَمَ صِدْقٍ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ، وَ أَسْأَلُهُ أَنْ يُبَلِّغَنِي الْمَقامَ الْمَحْمُودَ لَكُمْ عِنْدَ اللّٰهِ، وَ أَنْ يَرْزُقَنِي طَلَبَ ثارِي (ثارِکُم) مَعَ إِمامٍ هُدىً ظَاهِرٍ نَاطِقٍ [بِالْحَقِّ] مِنْكُمْ ؛ وَ أَسْأَلُ اللّه بِحَقِّکُمْ، وَ بِالشَّأْنِ الَّذِي لَكُمْ عِنْدَهُ، أَنْ يُعْطِيَنِي بِمُصابِي بِكُمْ أَفْضَلَ مَا يُعْطِي مُصاباً بِمُصِيبَتِهِ، مُصِيبَةً مَا أَعْظَمَها وَ أَعْظَمَ (2)

ص: 1118


1- واقعه را، و بنا نهاد بر آن بنیانش را، و روان شد در ستم و بیدادش بر شما، و شیعیان شما، از ایشان به سوی خدا و شما بیزارم و به خدا تقرّب می جویم، و پس از آن به شما نیز با دوستی نسبت به شما و دوستی نسبت به دوستان شما، و به بیزاری از دشمنانتان شما، و به بیزاری از دشمنانتان، و برپاکنندگان جنگ با شما، و به بیزاری از شیعیان و پیروان آنها، من در صلحم با کسی که با شما صلح کرد، و در جنگم با کسی که با شما جنگید،
2- و دوستم با کسی که شما را دوست داشت، و دشمنم با کسی که شما را دشمن داشت، پس درخواست می کنم از خدا که مرا به معرفت و دوستان شما گرامی داشت و بیزاری از دشمنان شما را نصیب من کرد، اینکه مرا در دنیا و آخرت با شما قرار دهد، و جایگاهم را نزد شما استوار بدارد، و از او می خواهم که مرا برساند به مقام ستوده ای که برای شما نزد خداست و روزی کند خون خواهی ام را به همراه امام هدایت گر آشکار و گویای به حق از خاندان شما، و از خدا درخواست می کنم به حق شما، و شأنی که برای شما نزد اوست، که عطا کند به من به خاطر مصیبت زدگی ام به شما برترین چیزی را که عطا کند به مصیبت زده ای به خاطر مصیبتش، چه مصیبتی بزرگ است آن مصیبت، و چه عظیم است

رَزِيَّتَها فِي الْإِسْلامِ وَ فِي جَمِيعِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ . اَللّٰهُمَّ اجْعَلْنِي فِي مَقَامِي هٰذَا مِمَّنْ تَنالُهُ مِنْكَ، صَلَواتٌ وَ رَحْمَةٌ وَ مَغْفِرَةٌ، اَللّٰهُمَّ اجْعَلْ مَحْيايَ مَحْيا مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ مَماتِي مَماتَ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ ؛ وَ مَماتِي مَماتَ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ ؛ (1)

اَللّٰهُمَّ إِنَّ هٰذَا يَوْمٌ تَبَرَّكَتْ بِهِ (فیهِ) بَنُو أُمَيَّةَ وَ ابْنُ آكِلَةِ الْأَكْبادِ، اللَّعِينُ ابْنُ اللَّعِينِ عَلَىٰ [لِسانِكَ وَ] لِسانِ نَبِيِّكَ [صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ] . اَللّٰهُمَّ الْعَنْ أَباسُفْيانَ وَ مُعَاوِيَةَ وَ يَزِيدَ بْنَ مُعَاوِيَةَ عَلَيْهِمْ مِنْكَ اللَّعْنَةُ أَبَدَ الْآبِدِينَ، وَ هٰذَا يَوْمٌ فَرِحَتْ بِهِ آلُ زِيادٍ وَ آلُ مَرْوانَ بِقَتْلِهِمُ الْحُسَيْنَ صَلَواتُ اللّٰهِ عَلَيْهِ . (2) اللّهمَّ فَضَاعِفْ عَلَیْهِمُ اللَّعْنَ [مِنْکَ] وَ الْعَذَابَ [الْأَلِیمَ]. للّٰهُمَّ إِنِّي أَتَقَرَّبُ إِلَيْكَ فِي هٰذَا الْيَوْمِ، وَ فِي مَوْقِفِي هٰذَا، وَ أَيَّامِ حَيَاتِي، بِالْبَرَاءَةِ مِنْهُمْ، وَ اللَّعْنَةِ عَلَيْهِمْ، وَ بِالْمُوَالاةِ لِنَبِيِّكَ وَ آلِ نَبِيِّكَ [ عَلَیْهِ وَ ] عَلَيهِم السَّلَامُ (3)

ص: 1119


1- آن عزا در اسلام، و در همه آسمان ها و زمین . خدایا در این جایگاه مرا از کسانی قرار ده، که از جانب تو به آنان درود و رحمت و آمرزش می رسد خدایا حیاتم را حیات [آمیخته به محبت] محمّد و خاندان محمّد، و مرگم را مرگ [در حال شیفتگی به] محمّد و خاندان محمّد قرار دهد .
2- خدایا این روز روزی است که به آن تبرّک جستند بنی امیّه، و فرزند جگرخوار، آن لعنت شده فرزند لعنت شده بر زبان تو و زبان پیامبرت (درود خدا بر او و خاندانش) در هر کجا و هر موقفی که پیامبرت (درود خدا بر او و خاندانش) در آن ایستاد . خدایا لعنت کن ابا سفیان، و معاویه و یزید فرزند معاویه را، که از جانب تو بر آنان لعنت باد به جاودانگی جاودانها، و امروز روزی است که خوشحال شدند به این روز خاندان زیاد و خاندان مروان، بخاطر کشتن حضرت امام حسین (درود خدا بر او)
3- خدایا پس لعنت و شکنجه ات را بر آنان دوچندان کن، خدای من در این روز و در این جایگاه و همه روزهای زندگی ام به تو تقرّب می جویم، به بیزاری ام از اینان و لعنت بر ایشان، و به دوستی پیامبر و خاندان پیامبرت (درود بر او و ایشان)

سپس صد مرتبه می گویی اَللّٰهُمَّ الْعَنْ أَوَّلَ ظَالِمٍ ظَلَمَ حَقَّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ آخِرَ تَابِعٍ لَهُ عَلَىٰ ذٰلِكَ . اَللّٰهُمَّ الْعَنِ الْعِصَابَةَ الَّتِي جاهَدَتِ الْحُسَيْنَ، وَ شايَعَتْ وَ بايَعَتْ وَ تابَعَتْ عَلَىٰ قَتْلِهِ، اَللّٰهُمَّ الْعَنْهُمْ جَمِيعاً ؛ بعد صد مرتبه می گویی: اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا أَبا عَبْدِاللّٰهِ، وَعَلَى الْأَرْواحِ الَّتِي حَلَّتْ بِفِنائِكَ، عَلَيْكَ مِنِّي سَلامُ اللّٰهِ [أَبَداً] مَا بَقِيتُ وَ بَقِيَ اللَّيْلُ وَ النَّهارُ، وَ لَا جَعَلَهُ اللّٰهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنِّي لِزِيارَتِكُمْ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ الْحُسَيْنِ، وَ عَلَىٰ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ، وَ عَلَىٰ أَوْلادِ الْحُسَيْنِ، وَ عَلَىٰ أَصْحابِ الْحُسَيْنِ ؛ (1)

آنگاه می گویی اَللّٰهُمَّ خُصَّ أَنْتَ أَوَّلَ ظالِمٍ بِاللَّعْنِ مِنِّي، وَ ابْدَأْ بِهِ أَوَّلاً، ثُمَّ [الْعَن] الثَّانِيَ وَ الثَّالِثَ وَ الرَّابِعَ . اَللّٰهُمَّ الْعَنْ يَزِيدَ خامِساً، وَ الْعَنْ عُبَيْدَ اللّٰهِ بْنَ زِيادٍ، وَ ابْنَ مَرْجانَةَ، وَ عُمَرَ بْنَ سَعْدٍ وَ شِمْراً، وَ آلَ أَبِي سُفْيانَ وَ آلَ زِيادٍ وَ آلَ مَرْوَانَ، إِلىٰ يَوْمِ الْقِيَامَةِ . (2) سپس به سجده می روی

ص: 1120


1- خدایا لعنت کن نخستین ستمکاری را که به محمّد و خاندان محمّد ستم کرد، و آخرین کسی را که در این ستم از او پیروی نمود . خدایا لعنت کن جمعیتی را که با حسین کردند، و همراهی نمودند و پیمان بستند، و پیروی کردند بر کشتن آن حضرت، خدایا همه آنان را لعنت کن، بعد صد مرتبه می گویی: سلام بر تو ای ابا عبد اللّه، و بر جان هایی که به درگاهت فرود آمدند، از جانب من سلام خدا بر تو باد همیشه تا هستم و تا شب و روز باقی است و خدا زیارت شما آخرین زیارت از سوی من قرار ندهد، سلام بر حسین و بر علی بن الحسین و فرزندان حسین، و یاران حسین .
2- خدایا اختصاص ده، اوّلین ستمکار را از جانب من به لعنت، و آغاز کن به آن لعنت اولین را، سپس دومین و سومین و چهارمین را، خدایا یزید پنجم آنان را لعنت کن، و لعنت کن عبید اللّه بن زیاد و پسر مرجانه و عمر بن سعد و شمر و خاندان ابو سفیان خاندان زیاد و خاندان مروان را تا روز قیامت .

و می گویی: اَللّٰهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ حَمْدَ الشَّاكِرِينَ لَكَ عَلَىٰ مُصَابِهِمْ ؛ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ عَلَىٰ عَظِيمِ رَزِيَّتِي . اَللّٰهُمَّ ارْزُقْنِي شَفاعَةَ الْحُسَيْنِ يَوْمَ الْوُرُودِ، وَ ثَبِّتْ لِي قَدَمَ صِدْقٍ عِنْدَكَ مَعَ الْحُسَيْنِ، وَ أَصْحابِ الْحُسَيْنِ، الَّذِينَ بَذَلُوا مُهَجَهُمْ دُونَ الْحُسَيْنِ عَلَيْهِالسلام . (1)

دعای صفوان معروف به دعای علقمه

علقمه گفت: حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) فرمود: اگر بتوانی آن حضرت را هر روز به این زیارت در خانه خود زیارت کنی زیارت کن، که تمام این ثوابها برای تو خواهد بود . محمّد بن خالد طیالسی از سیف بن عمیره روایت کرده: با صفوان بن مهران و جمعی دیگر از اصحاب خودمان به سوی نجف بیرون رفتیم پس از خروج حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) از حیره به جانب مدینه زمانی که از زیارت امیر مؤمنان فارغ شدیم، صفوان صورت خود را به جانب مشهد ابا عبد اللّه گردانید، آنگاه به ما گفت: از نزد سر مقدّس امیر مؤمنان، حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را زیارت کنید، که از اینجا امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) ایما و اشاره کرد، به سلام بر آن حضرت و من در آن وقت خدمت آن حضرت بودم . سیف گفت: صفوان

ص: 1121


1- خدایا سپاس تو را سپاس شکرگزاران بر مصیبت زدگی آنان، خدای را سپاس بر بزرگی عزایم، خدایا شفاعت حسین را در روز ورود [به قیامت] نصیبم کن، و ثابت بدار قدم صدق مرا نزد خود به همراه حسین و یاران حسین، آنان که جانشان را در دفاع از حسین (درود بر او) بخشیدند .

همان زیارتی را خواند، که علقمة بن محمّد حضرمی از امام باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) در روز عاشورا روایت کرده بود، سپس دو رکعت نماز نزد سر امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) بجا آورد، و پس از آن نماز، امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) را وداع کرد و اشاره کرد به جانب قبر امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) درحالی که روی خود را به جانب او کرده بود و پس از زیارت او وداع گفت، و از جمله دعاهایی که بعد از نماز خواندن این بود:

يَا اللّٰهُ يَا اللّٰهُ يَا اللّٰهُ، يَا مُجِيبَ دَعْوَةِ الْمُضْطَرِّينَ، يَا كاشِفَ كُرَبِ الْمَكْرُوبِينَ، يَا غِياثَ الْمُسْتَغِيثِينَ، يَا صَرِيخَ الْمُسْتَصْرِخِينَ، وَ يَا مَنْ هُوَ أَقْرَبُ إِلَيَّ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ، وَ يَا مَنْ يَحُولُ بَيْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ، وَ يَا مَنْ هُوَ بِالْمَنْظَرِ الْأَعْلَىٰ، وَ بِالْأُفُقِ الْمُبِينِ، وَ يَا مَنْ هُوَ الرَّحْمانُ الرَّحِيمُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوىٰ، وَ يَا مَنْ يَعْلَمُ خَائِنَةَ الْأَعْيُنِ وَ مَا تُخْفِي الصُّدُورُ، وَ يَا مَنْ لا يَخْفىٰ عَلَيْهِ خافِيَةٌ، يَا مَنْ لَاتَشْتَبِهُ عَلَيْهِ الْأَصْواتُ، وَ يَا مَنْ لَاتُغَلِّطُه [لاتُغَلِّظُهُ ] الْحاجاتُ، وَ يَا مَنْ لَا يُبْرِمُهُ إِلْحَاحُ الْمُلِحِّينَ، يَا مُدْرِكَ كُلِّ (1)

ص: 1122


1- ای خدا، ای خدا، ای پاسخ دهنده خواسته بیچارگان، ای برطرف کننده اندوه اندوه گینان، ای فریادرس داخواهان، ای دادرس دادجویان، ای آن که به من از رگ گردن نزدیک تر است، ای آن که میان شخص و دلش پرده می شود، ای آن که بر دیدگاه برتر است، و بر سپهبد روش، ای آن که بخشنده و مهربان است، و بر حکومت کشور هستی استیلا دارد، ای آن که خیانت چشم ها، و آنچه را سینه ها پنهان کنند می داند، ای آن که هیچ پوشیده ای بر او مخفی نیست، ای آن که صداها بر او مشتبه نشود، ای آن که نیازمندی ها، او را به اشتباه نیندازند ای آن که اصرار اصرارکنندگان او را به ستوه نیاورد، ای دریابنده هر

فَوْتٍ، وَ يَا جامِعَ كُلِّ شَمْلٍ، وَ يَا بارِئَ النُّفُوسِ بَعْدَ الْمَوْتِ، يَا مَنْ هُوَ كُلَّ يَوْمٍ فِي شَأْنٍ، يَا قاضِيَ الْحاجاتِ، يَا مُنَفِّسَ الْكُرُباتِ، يَا مُعْطِيَ السُّؤُلاتِ، يَا وَلِيَّ الرَّغَباتِ ؛ يَا كافِيَ الْمُهِمَّاتِ، يَا مَنْ يَكْفِي مِنْ كُلِّ شَيْءٍ وَ لَا يَكْفِي مِنْهُ شَيْءٌ فِي السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ، أَسْأَلُكَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ خَاتِمِ النَّبِيِّينَ، وَ عَلِيٍّ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، وَ بِحَقِّ فاطِمَةَ بِنْتِ نَبِيِّكَ، وَ بِحَقِّ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ، فَإِنِّي بِهِمْ أَتَوَجَّهُ إِلَيْكَ فِي مَقامِي هٰذَا، وَ بِهِمْ أَتَوَسَّلُ، وَ بِهِمْ أَتَشَفَّعُ إِلَيْكَ، وَ بِحَقِّهِمْ أَسْأَلُكَ وَ أُقْسِمُ وَ أَعْزِمُ عَلَيْكَ، وَ بِالشَّأْنِ الَّذِي لَهُمْ عِنْدَكَ وَ بِالْقَدْرِ الَّذِي لَهُمْ عِنْدَكَ، وَ بِالَّذِي فَضَّلْتَهُمْ عَلَى الْعَالَمِينَ، وَ بِاسْمِكَ الَّذِي جَعَلْتَهُ عِنْدَهُمْ، وَ بِهِ خَصَصْتَهُمْ دُونَ الْعَالَمِينَ، وَ بِهِ أَبَنْتَهُمْ وَ أَبَنْتَ فَضْلَهُمْ مِنْ فَضْلِ الْعَالَمِينَ حَتَّىٰ فاقَ فَضْلُهُمْ فَضْلَ الْعَالَمِينَ جَمِيعاً، أَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَكْشِفَ عَنِّي (1)

ص: 1123


1- از دست رفته، ای گردآورنده هر پراکنده، ای آفریننده جان ها پس از مرگ، ای آن که هر روز در کاری است، ای برآورنده حاجات، ای بیرون آورنده غم ها از دل ها، ای بخشنده خواهش ها، ای سرپرست رغبتها، ای کفایت کننده امور مهمّ، ای آن که از هرچیز کفایت کند، و کفایت نکند از او چیزی در آسمان ها و زمین، از تو درخواست می کنم به حق محمّد خاتم پیامبران، و علی امیر مؤمنان و به حق فاطمه دختر پیامبرت، و به حق حسین و حسین، من در این جایگاه به وسیله آنان به تو توجه می کنم و به ایشان متوسّل می شوم، و به آنان به درگاهت شفاعت می خواهم، و به حق آنان از تو درخواست می کنم و سوگند میخورم و تو را سوگند می دهم و به شأنی که برای آنان نزد توست، و به حق قَدری که برای آنان پیش تو است، و به آنچه آنان را بر جهانیان برتری دادی، و به حق نامت که آن را نزد آنان قرار دادی، و از میان جهانیان، آنان را به آن نام اختصاص دادی، و به آن نام وجودشان و فضلشان را از فضل جهانیان آشکار نمودی، تا فضل آنان بر فضل همه جهانیان برتری گرفت، از تو می خواهم بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و غم و نگرانی

غَمِّي وَ هَمِّي وَ كَرْبِي، وَ تَكْفِيَنِي الْمُهِمَّ مِنْ أُمُورِي، وَ تَقْضِيَ عَنِّي دَيْنِي، وَ تُجِيرَنِي مِنَ الْفَقْرِ، وَ تُجِيرَنِي مِنَ الْفاقَةِ، وَ تُغْنِيَنِي عَنِ الْمَسْأَلَةِ إِلَى الْمَخْلُوقِينَ، وَ تَكْفِيَنِي هَمَّ مَنْ أَخافُ هَمَّهُ، وَ عُسْرَ مَنْ أَخافُ عُسْرَهُ، وَ حُزُونَةَ مَنْ أَخافُ حُزُونَتَهُ، وَ شَرَّ مَنْ أَخافُ شَرَّهُ، وَ مَكْرَ مَنْ أَخافُ مَكْرَهُ، وَ بَغْيَ مَنْ أَخافُ بَغْيَهُ، [وَ جَوْرَ مَنْ أَخَافُ جَوْرَهُ] وَ سُلْطانَ مَنْ أَخافُ سُلْطانَهُ، وَ كَيْدَ مَنْ أَخافُ كَيْدَهُ، وَ مَقْدُرَةَ مَنْ أَخافُ مَقْدُرَتَهُ عَلَيَّ، وَ تَرُدَّ عَنِّي كَيْدَ الْكَيَدَةِ، وَ مَكْرَ الْمَكَرَةِ . اَللّٰهُمَّ مَنْ أَرادَنِي فَأَرِدْهُ، وَ مَنْ كادَنِي فَكِدْهُ، وَ اصْرِفْ عَنِّي كَيْدَهُ وَ مَكْرَهُ وَ بَأْسَهُ وَ أَمانِيَّهُ وَ امْنَعْهُ عَنِّي كَيْفَ شِئْتَ وَ أَنَّىٰ شِئْتَ . اَللّٰهُمَّ اشْغَلْهُ عَنِّي بِفَقْرٍ لَاتَجْبُرُهُ، وَ بِبَلاءٍ لَاتَسْتُرُهُ، وَ بِفاقَةٍ لَا تَسُدُّها، وَ بِسُقْمٍ لاَ ٰتُعافِيهِ، وَ ذُلٍّ لَاتُعِزُّهُ، وَ بِمَسْكَنَةٍ لَاتَجْبُرُها . اللّهمَّ اضْرِبْ بِالذُّلِّ نَصْبَ عَیْنَیْهِ، (1)

ص: 1124


1- و گرفتاریم را برطرف کنی، و مرا از مهمّ امورم کفایت نمایی و قرضم را ادا کنی، و از تهیدستی و درماندگی پناهم دهی، و از درخواست نمودن از مخلوقات بی نیازم نمایی، و از من کفایت کنی اندوه کسی را که از اندوهش میترسم، و دشواری کسی را که از دشواری هراس دارم، و ناهمواری کسی را که از ناهمواریش بیم دارم، و شر کسی که از شرش می ترسم، و فریب کسی که از فریبش وحشت دارم، و تجاوز کسی که از تجاوزش بیم دارم، و بی عدالتی کسی که از بی عدالتی اش می ترسم، و سلطه کسی که از سلطه کسی که از سلطه اش وحشت دارم، و نقشه کسی که از نقشه اش بیم دارم، و قَدرت کسی که از قَدرتش به خود می ترسم، و از تو می خواهم که بد اندیشی بد اندیشان مکر مکّاران را امن بگردانی خدایا هرکه قصد من کرده قصدش کن، و هرکه درباره من بداندیشی کرد، در حقش بداندیشی کن، و از من حیله و نیرنگ و نیرو و آرزویش را بازگردان، و او را از من بازدار هرگونه که خواهی، و هر کجا که خواهی، خدایا او را از من سرگرم کن به فقری که جبرانش نکنی، و به بلایی که نپوشانی اش، و به نیازی که سدّش نکنی، و به دردی که عافیتش ندهی، و ذلّتی که عزیزش ننمایی، و مسکنتی که جبرانش نفرمایی . خدایا بزن خواری رادر برابر دو چشمش،

وَ أَدْخِلْ عَلَیْهِ الْفَقْرَ فِی مَنْزِلِهِ، وَ الْعِلَّةَ وَ السُّقْمَ فِي بَدَنِهِ، حَتَّىٰ تَشْغَلَهُ عَنِّي بِشُغْلٍ شاغِلٍ لَافَراغَ لَهُ، وَ أَنْسِهِ ذِكْرِي كَما أَنْسَيْتَهُ ذِكْرَكَ، وَ خُذْ عَنِّي بِسَمْعِهِ وَ بَصَرِهِ وَ لِسانِهِ، وَ يَدِهِ وَ رِجْلِهِ وَ قَلْبِهِ وَ جَمِيعِ جَوارِحِهِ، وَ أَدْخِلْ عَلَيْهِ فِي جَمِيعِ ذٰلِكَ السُّقْمَ وَ لَا تَشْفِهِ، حَتَّىٰ تَجْعَلَ ذٰلِكَ لَهُ شُغْلاً شاغِلاً بِهِ عَنِّي وَ عَنْ ذِكْرِي، وَ اكْفِنِي يَا كافِيَ مَا لَايَكْفِي سِواكَ، فَإِنَّكَ الْكافِي لَاكافِيَ سِواكَ، وَ مُفَرِّجٌ لَامُفَرِّجَ سِواكَ، وَ مُغِيثٌ لَامُغِيثَ سِواكَ، وَ جارٌ لَاجارَ سِواكَ، خابَ مَنْ كانَ جَارُهُ سِواكَ، وَ مُغِيثُهُ سِواكَ، وَ مَفْزَعُهُ إِلىٰ سِواكَ، وَ مَهْرَبُهُ (إِلىٰ سِواكَ )، وَمَلْجَأُهُ إِلىٰ غَيْرِكَ (سِواكَ )، وَ مَنْجَاهُ مِنْ مَخْلُوقٍ غَيْرِكَ، فَأَنْتَ ثِقَتِي وَ رَجائِي، وَ مَفْزَعِي وَ مَهْرَبِي، وَ مَلْجَإِي وَ مَنْجايَ، فَبِكَ أَسْتَفْتِحُ، وَ بِكَ أَسْتَنْجِحُ ؛ وَ بِمُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ أَتَوَجَّهُ إِلَيْكَ، وَأَتَوَسَّلُ وَ أَتَشَفَّعُ، فَأَسْأَلُكَ يَا اللّٰهُ يَا اللّٰه (1)

ص: 1125


1- و وارد کن تهیدستی را بر او در منزلش، و بیماری و درد را در بدنش، تا او را از من سرگرم کننده ای که فراغتی برایش نباشد، و یاد مرا از یادش ببر، همچنان که یاد خودت را از یادش بردی و نگاهدار از من گوش و چشم و زبان و دست و پا و قلب و همه اعضایش را، و در همه آن ها بر او بیماری وارد کن، و شفایش مده، تا آن را قرار دهی برای او سرگرمی سرگرم کننده ای، از من و یاد من، و کفایت کن ای کفایت کننده، آنچه را که غیر تو کفایت نکند، به درستی که تویی کفایت کننده ای که کفایت کننده ای جز تو نیست، و گشاینده ای جز تو نیست، و پناه دهنده ای جز تو نیست نومید گشت کسی که پناه دهنده اش جز تو، و فریادرسش جز تو، و پناه گاهش جز تو، و گریزگاهش جز تو، و ملجأش جز تو، و جای نجاتش از مخلوق غیر توست، پس تویی آرامش و امیدم، و پناهگاه و گریزگاهم و ملجأ و جای نجاتم، به تو گشایش می خواهم، و به تو رستگاری می جویم، و به محمّد و خاندان محمّد سوی تو رو می کنم، و متوسّل میشوم، و شفاعت می خواهم، ای خدا، ای خدا،

يَا اللّٰهُ، فَلَكَ الْحَمْدُ وَ لَكَ الشُّكْرُ وَ إِلَيْكَ الْمُشْتَكَىٰ، وَ أَنْتَ الْمُسْتَعانُ، فَأَسْأَلُكَ يَا اللّٰهُ يَا اللّٰهُ يَا اللّٰهُ، بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، أَنْ تُصَلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تَكْشِفَ عَنِّي غَمِّي وَ هَمِّي وَ كَرْبِي، فِي مَقامِي هٰذَا، كَما كَشَفْتَ عَنْ نَبِيِّكَ هَمَّهُ، وَ غَمَّهُ، وَ كَرْبَهُ، وَ كَفَيْتَهُ هَوْلَ عَدُوِّهِ، فَاكْشِفْ عَنِّي كَما كَشَفْتَ عَنْهُ، وَ فَرِّجْ عَنِّي كَما فَرَّجْتَ عَنْهُ، وَ اكْفِنِي كَما كَفَيْتَهُ، [وَاصْرِفْ عَنِّي] هَوْلَ مَا أَخافُ هَوْلَهُ، وَ مَؤُونَةَ مَا أَخافُ مَؤُونَتَهُ، وَ هَمَّ مَا أَخافُ هَمَّهُ، بِلا مَؤُونَةٍ عَلَىٰ نَفْسِي مِنْ ذٰلِكَ، وَ اصْرِفْنِي بِقَضاءِ حَوائِجِي، وَ كِفَايَةِ مَا أَهَمَّنِي هَمُّهُ مِنْ أَمْرِ آخِرَتِي وَ دُنْيَايَ، يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ وَ يَا أَبا عَبْدِاللّٰهِ، عَلَيْكُما مِنِّي سَلامُ اللّٰهِ أَبَداً مَا بَقِيتُ وَ بَقِيَ اللَّيْلُ والنَّهارُ، وَ لا جَعَلَهُ اللّه آخِرَ الْعَهْدِ مِنْ زِیَارَتِکُمَا، وَ لا فَرَّقَ اللّه بَیْنِی وَ بَیْنَکُمَا . اللّهمَّ أَحْیِنِی حَیَاةَ مُحَمَّدٍ وَ ذُرِّیَّتِهِ، وَ أَمِتْنِی (1)

ص: 1126


1- ای خدا، سپاس و شکر تو راست، شکایت تنها به سوی توست، و تویی که به یاری خواسته شده ای، از تو می خواهم ای خدا، ای خدا، ای خدا، به حق محمّد و خاندان محمّد، که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و غم و نگرانی و اندوه شدید مرا در این حالت برطرف کنی، همچنان که از پیامبرت نگرانی و غم و اندوه را برطرف نمودی، و او را از هراس دشمنش کفایت کردی از من برطرف کن همچنان که از او برطرف نمودی، و از من بگشای همچنان که از او گشودی، و مرا کفایت کن همچنان که او را کفایت کردی از من برگردان هراس آنچه را که از هراسش می ترسم، و هزینه آنچه را که از هزینه اش میترسم، و نگرانی آنچه را که از نگرانی اش بیم دارم، بدون هیچ زحمتی از این بابت بر هستی ام، و مرا بازگردان به برآوردن حاجاتم، و کفایت آنچه مرا نگران کرده، نگرانی اش از کار آخرت و دنیایم، ای امیر مومنان و ای ابا عبد اللّه، بر شما از جانب من سلام خدا همیشه تا هستم و تا شب و روز هست، و خدا این زیارت را آخرین بار از زیارت شما قرار ندهد، و بین من و شما جدایی نیندازد، خدایا زنده بدار مرا چون زندگی محمّد و فرزندان او، و بمیران مرا

مَمَاتَهُمْ، وَ تَوَفَّنِي عَلَىٰ مِلَّتِهِمْ، وَ احْشُرْنِي فِي زُمْرَتِهِمْ، وَ لَا تُفَرِّقْ بَيْنِي وَ بَيْنَهُمْ طَرْفَةَ عَيْنٍ أَبَداً فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ، يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ وَ يَا أَبا عَبْدِاللّٰهِ، أَتَيْتُكُما زائِراً وَ مُتَوَسِّلاً إِلَى اللّٰهِ رَبِّي وَ رَبِّكُما، وَ مُتَوَجِّهاً إِلَيْهِ بِكُما، وَ مُسْتَشْفِعاً بِكُما إِلَى اللّٰهِ [تَعَالَی] فِي حاجَتِي هٰذِه،ِ فَاشْفَعا لِي، فَإِنَّ لَكُما عِنْدَ اللّٰهِ الْمَقامَ الْمَحْمُودَ، وَ الْجاهَ الْوَجِيهَ، وَ الْمَنْزِلَ الرَّفِيعَ وَ الْوَسِيلَةَ، إِنِّي أَنْقَلِبُ عَنْكُما مُنْتَظِراً لِتَنَجُّزِ الْحاجَةِ، وَ قَضائِها وَ نَجاحِها مِنَ اللّٰهِ بِشَفاعَتِكُما لِي إِلَى اللّٰهِ فِي ذٰلِكَ، فَلا أَخِيبُ، وَ لَا يَكونُ مُنْقَلَبِي مُنْقَلَباً خائِباً خاسِراً، بَلْ يَكُونُ مُنْقَلَبِي مُنْقَلَباً راجِياً، مُفْلِحاً مُنْجِحاً مُسْتَجاباً، بِقَضاءِ جَمِيعِ حَوائِجِي (الحَوائِجِ)، و تَشَفَّعا لِي إِلَى اللّٰهِ ؛ انْقَلَبْتُ عَلَی مَا شَاءَ اللّه، وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ، مُفَوِّضاً أَمْرِي إِلَى اللّٰهِ، مُلْجِئاً ظَهْرِي إِلَى اللّٰهِ، مُتَوَكِّلاً عَلَى اللّٰهِ، وَ أَقُولُ حَسْبِيَ اللّٰهُ وَ كَفىٰ، سَمِعَ اللّٰهُ (1)

ص: 1127


1- چون مرگ آنان، و جانم را بگیر بر آیین ایشان، و محشور کن مرا در زمره آنان، و بین من و ایشان هیچگاه جدایی مینداز، حتی به اندازه چشم برهم زدنی در دنیا و آخرت . ای امیر مؤمنان، و ای ابا عبد اللّه، به خاطر زیارتتان به جانب شما آمدم، و به خدای پروردگارم و پروردگارتان متوسّلم، و به وسیله شما متوجّه به سوی اویم، و به پیشگاه خدا به وسیله شما درباره این حاجتم خواستار شفاعتم، پس شما برای من شفاعت کنید، که برای شما نزد خدا مقام ستوده و منزلتی آبرومند و جایگاهی بلند و وسیله است، من از نزد شما باز می گردم، درحالی که چشم به راه تحقق حاجت، و برآمدن و به انجام رسیدنش، از جانب خدا، به شفاعت شما به درگاه خدا برای خدا برای خود درباره آن هستم، پس ناامید نگردم و نمیباشد بازگشت گاهم نومیدانه و زیان کارانه، بلکه بازگشت گاهم بازگشتم بر آنچه خدا خواست و جنبش و نیرویی نیست مگر به خدا، واگذار کننده ام، کارم را به خدا، با تکیه دادنم به خدا، در حال توکّل بر خدا، و میگویم خدا مرا بس است و کافی است، میشنود خدا صدای

لِمَنْ دَعا، لَيْسَ لِي وَراءَ اللّٰهِ وَ وَراءَكُمْ يَا سادَتِي مُنْتَهى ؛ مَا شاءَ رَبِّي كانَ، وَ مَا لَمْ يَشَأْ لَمْ يَكُنْ، وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ أَسْتَوْدِعُكُمَا اللّٰهَ، وَ لَا جَعَلَهُ اللّٰهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنِّي إِلَيْكُما، انْصَرَفْتُ يَا سَيِّدِي، يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ وَ مَوْلايَ؛ وَ أَنْتَ (واُبتُ) يَا أَبا عَبْدِاللّٰهِ يَا سَيِّدِي؛ [وَ] سَلامِي عَلَيْكُما مُتَّصِلٌ مَا اتَّصَلَ اللَّيْلُ وَ النَّهارُ، (1) وَاصِلٌ ذٰلِكَ إِلَيْكُما، غَيْرُ مَحْجُوبٍ عَنْكُما سَلامِي إِنْ شَاءَ اللّٰهُ، وَ أَسْأَلُهُ بِحَقِّكُما أَنْ يَشاءَ ذٰلِكَ وَ يَفْعَلَ فَإِنَّهُ حَمِيدٌ مَجِيدٌ . انْقَلَبْتُ يَا سَيِّدَيَّ عَنْكُما، تائِباً حامِداً لِلّٰهِ، شاكِراً راجِياً لِلْإِجابَةِ، غَيْرَ آيِسٍ وَ لَا قَانِطٍ، آئِباً عائِداً راجِعاً إِلىٰ زِيارَتِكُما، غَيْرَ راغِبٍ عَنْكُما، وَ لَا مِنْ زِيارَتِكُما، بَلْ راجِعٌ عائِدٌ إِنْ شَاءَ اللّٰهُ، وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ؛ يَا سادَتِي، رَغِبْتُ إِلَيْكُما وَ إِلىٰ زِيارَتِكُما، بَعْدَ أَنْ زَهِدَ فِيكُما وَ فِي زِيارَتِكُما أَهْلُ الدُّنْيا، فَلا خَيَّبَنِيَ اللّٰهُ مٰا [مِمَّا] رَجَوْتُ (2)

ص: 1128


1- کسی را که او را خواند، برای من ورای خدا و ورای شما ای سرورانم سرحدّی نیست، آنچه پروردگارم خواست شد، و آنچه نخواهد نمی شود، جنبش و نیرویی نیست جز به خدا شما را به خدا میسپارم، و خدا این زیارت را آخرین زیارت من از شما قرار ندهد، بازگشتم، ای آقای من ای امیر مؤمنان و مولای من، و تو ای ابا عبد اللّه ای سرور من و سلامم بر شما پیوسته باد، تا شب و روز پیوسته است،
2- این سلام به شما رسنده است، نه اینکه سلامم از شما پوشیده باشد اگر خدا خواهد، و از او می خواهم به حق شما اینکه بخواهد آن را و انجام دهد، زیرا او ستوده و بزرگوار است، ای دو سرورم از نزد شما بازگشتم، در حال توبه و سپاس برای خدا، و شکرگذاری و امیدوار به اجابت، بدون یأس و ناامیدی، درحالی که بازگردنده و بازگشت کننده و رجوع کننده به سوی زیارت شمایم، نه روگردان از شما، و نه از زیارتتان، بلکه رجوع کننده و بازگشت کننده ام اگر خدا بخواهد، و جنبش و نیرویی نیست جز بخدا، ای آقایانم به سوی شما و زیارتتان رغبت نمودم، پس از آنکه اهل دنیا نسبت به شما و زیارتتان بی رغبت شدند، خدا مرا از آنچه در زیارت شما امید

وَ مَا أَمَّلْتُ فِی زِیَارَتِکُمَا ؛ إِنَّهُ قَرِیبٌ مُجِیبٌ . (1)

خبر صفوان در فضیلت زیارت عاشورا

سیف بن عمیره میگوید: به صفوان گفتم: علقمة بن محمّد، این دعا را برای ما از حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت نکرد، بلکه همان زیارت را حدیث کرد . صفوان گفت: با سیّد خودم امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) به این مکان وارد شدم، آن حضرت زیارت بجا آورد، مثل آنچه را که ما بجا آوردیم، و دعا کرد به این دعا هنگام وداع، پس از اینکه دو رکعت نماز بجا آورد، چنان که ما نماز بجا آوردیم و وداع کرد چنان که ما وداع کردیم . آنگاه صفوان گفت: امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) به من فرمود: بر این زیارت مواظبت کن و این دعا را بخوان و به آن زیارت کن، به درستی که من بر خدا ضامنم، برای هرکه زیارت کند به این زیارت و دعا کند به این دعا، از نزدیک یا دور، به اینکه زیارتش پذیرفته و سعیش پسندیده باشد و سلامش به آن حضرت برسد و آن سلام از آن جناب پوشیده نماند و حاجت او از جانب خدای تعالی روا شود، به هر مرتبه که خواهد برسد و او را ناامید باز نگرداند . ای صفوان این زیارت را به این ضمان یافتم از پدرم و پدرم از پدرش علی بن الحسین (عَلَيهِم السَّلَامُ) به

ص: 1129


1- و آرزو کردم ناامید نسازد به درستی که او نزدیک و پاسخ دهنده است .

همین ضمان و او از حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) به همین ضمان و حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) از برادرش حسن (عَلَيهِ السَّلَامُ) به همین ضمان و حسن از پدرش امیر مؤمنان (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) از رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) با همین ضمان و رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) از جبراییل با همین ضمان و جبراییل از خدای تعالی با همین ضمان . به تحقیق خدای عزّ و جلّ به ذات مقدّس خود سوگند یاد کرده که هرکه حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را به این زیارت زیارت کند، از نزدیک یا دور، و دعا کند به این دعا، زیارت او را قبول می کنم و خواهش او را میپذیرم هر اندازه که باشد و خواسته اش را عنایت می کنم و از حضرت من با ناامیدی و خسارت باز نگردد و با خوشحالی بازش گردانم به برآوردن حاجت و رسیدن به بهشت و آزادی از دوزخ و شفاعت او را در حقّ هرکس که شفاعت کند میپذیرم، حضرت فرمود: جز دشمن ما اهل بیت که شفاعت در حق او قبول نشود . حق تعالی به این واقعیت بر ذات اقدسش سوگند خورده و ما را گواه گرفته بر آنچه ملائکه ملکوت به آن گواهی دادند . پس جبرائیل گفت: یا رسول اللّه خدا مرا بسوی تو فرستاده برای سرور و بشارت تو و شادی و بشارت علی و فاطمه و حسن و حسین و امامان از اولاد تو

ص: 1130

(عَلَيهِم السَّلَامُ) تا روز قیامت مستّمر و پاینده باد شادمانی تو و علی و فاطمه و حسن و حسین و امامان (عَلَيهِم السَّلَامُ) و شیعه شما تا روز رستاخیز آنگاه صفوان گفت: امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) به من فرمود: هرگاه برایت بسوی خدای عزّ و جلّ حاجتی روی داد، زیارت کن به این زیارت از هر مکانی که بودی و این دعا را بخوان و حاجتت را از پروردگار خود بخواه از جانب خدا برآورده می شود و خدا وعده خود را به رسول خود خلاف نخواهد فرمود، به جود و امتنانش و الحَمد للّه .

فوائد مداومت به زیارت عاشورا

مؤلف گوید: در کتاب «نجم الثاقب» در ذیل تشرّف جناب حاج سید احَمد رشتی به محضر امام عصر ارواحنا فداه در سفر حجّ و فرمایش آنحضرت به او که شما چرا عاشورا نمی خوانید، عاشورا، عاشورا، عاشورا، «دلیل بر فضیلت و آثار و فواید این زیارت است» و ما آن حکایت را ان شاء اللّه پس از زیارت جامعه کبیره نقل خواهیم کرد . [صفحه 1341]. شیخ ما ثقة الاسلام نوری (رَحمهُ اللّه) علیه فرموده: اما زیارت عاشورا، در فضل و مقام آن بس که از سنخ سایر زیارات نیست که به ظاهر از انشاء و املای معصومی باشد، هر چند که از قلوب مطهّره ایشان چیزی جز آنچه از عالم بالا به آن رسد بیرون نیاید بلکه از سنخ احادیث قدسیّه است

ص: 1131

که به همین ترتیب از زیارت و لعن و سلام و دعا، از حضرت احدیّت جلّت عظمته به جبراییل امین و از او به خاتم انبیا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) رسیده و بنا بر تجربه، مداومت به آن در چهل روز یا کمتر در قضای حاجات و رسیدن به مقاصد و دفع دشمنان بی نظیر است اما از بهترین فواید آنکه از مواظبت و مداومت بر آن به دست آمده، فایده ای است که: ثقه صالح متقّی، حاج ملاّ حسین یزدی که از نیکان مجاور نجف اشرف است و پیوسته مشغول عبادت و زیارت از ثقه امین حاج محمّد یزدی نقل کرد که در شهر یزد مرد فاضل صالحی بود که همواره اشتغال به اصلاح امر آخرت خود داشت و شبها در مقبره خارج یزد که در آن جماعتی از صالحان مدفونند و معروف به مزار است به سر میبرد و او را همسایه ای بود که از کودکی با هم بزرگ شده بودند و برای درس پیش یک معلّم می رفتند، تا آنکه بزرگ شد و شغل عشّاری [ده یک گرفتن به زور و به ناحق مأمور مالیات] پیش گرفت تا از دنیا رفت و در همان مقبره نزدیک محلّی که آن مرد صالح بیتوته می کرد دفن کردند، پس از گذشتن کمتر از ماهی او را در خواب دید که در هیأت نیکویی است، به نزد او رفت و گفت: من آغاز و

ص: 1132

انجام و ظاهر و باطن کار تو را می دانم و می دانم از آنهایی نبودی که نیکی در باطن ایشان احتمال رود و شغل تو جز عذاب را نمی طلبد، پس به کدام عمل به این مقام رسیدی؟ گفت: چنان است که گفتی، من از روز مردن در شدیدترین عذاب بودم، تا دیروز که زوجه استاد اشرف حدّاد فوت شد، و او را در این مکان دفن کردند و اشاره کرد به موضعی که قریب صد ذرع از او دور بود و در شب وفات او، حضرت ابو عبد اللّه الحسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) سه مرتبه او را زیارت کرد و در مرتبه سوم به برداشته شدن عذاب این مقبره امر فرمود، پس حالت ما نیکو شد و در سعه و نعمت افتادیم، آن مرد صالح متحیّرانه از خواب بیدار شد، درحالی که حدّاد را نمیشناخت و محّل او را نمیدانست، در بازار حدّادان از او پرسید، و او را یافت، از او پرسید: آیا برای تو همسری بود؟ گفت آری دیروز وفات کرد، و او را در فلان مکان (و همان موضع را اسم برد) دفن کردیم، پرسید: او به زیارت ابی عبد اللّه (عَلَيهِ السَّلَامُ) رفته بود؟ گفت نه: گفت: ذکر مصائب او می کرد؟ گفت: نه، گفت مجلس عزاداری داشت؟ گفت: نه، حدّاد پرسید چه میجویی؟ خواب را نقل کرد، گفت آن زن به خواندن

ص: 1133

زیارت عاشورا مواظبت و مداومت داشت .

زیارت عاشورای غیر معروفه

دوم: زیارت عاشورای غیر معروفه: این زیارت، با زیارت معروفه متداوله در اجر و ثواب هم سان است، و مشقّت گفتن صد مرتبه لعن، و صد مرتبه سلام را ندارد، و صورت آن که در کتاب «مزار قدیم» نقل شده، بدون ذکر شرح آن، چنین است: هرکس دوست دارد آن حضرت را از شهرهای دور یا نزدیک زیارت کند، غسل نماید و به صحرا یا بام خانه خود رود، آنگاه دو رکعت نماز بجا آورد، و در آن سوره «تَوحید» را بخواند، چون سلام داد، به سوی آن حضرت به سلام اشاره کند و به این سلام و اشاره و نیّت، متوجّه شود به آن جهتی که ابو عبد اللّه الحسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) در آن است، یعنی رو به کربلای معلّی کند، آنگاه با خشوع و استکانت بگوید:

اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ الْبَشِيرِ النَّذِيرِ وَ ابْنَ سَيِّدِ الْوَصِيِّينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ فاطِمَةَ سَيِّدَةِ نِساءِ الْعالَمِينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا خِيَرَةَ اللّٰهِ وَ ابْنَ خِيَرَتِهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ثارَ اللّٰهِ وَ ابْنَ ثَارِهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْوِتْرُ (1)

ص: 1134


1- سلام بر تو ای فرزند رسول خدا، سلام بر او ای فرزند مژده دهنده و بیم دهنده، و فرزند آقای جانشینان، سلام بر تو ای فرزند فاطمه سرور بانوان جهانیان، سلام بر تو ای منتخب خدا و فرزند منتخبش، سلام بر تو ای خون خدا و فرزند خون خدا، سلام بر تو ای تنهای

الْمَوْتُورُ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْإِمامُ الْهَادِي الزَّكِيُّ،وَ عَلَىٰ أَرْوَاحٍ حَلَّتْ بِفِنائِكَ، وَ أَقامَتْ فِي جِوارِكَ، وَ وَفَدَتْ مَعَ زُوَّارِكَ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ مِنِّي مَا بَقِيتُ وَ بَقِيَ اللَّيْلُ وَ النَّهارُ، فَلَقَدْ عَظُمَتْ بِكَ الرَّزِيَّةُ، وَ جَلَّتْ فِي الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُسْلِمِينَ، وَ فِي أَهْل السَّموَاتِ وَ أَهْلِ الْأَرَضِينَ أَجْمَعِينَ، فَإِنَّا لِلّٰهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ؛ صَلَواتُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ وَ تَحِيَّاتُهُ عَلَيْكَ يَا أَبا عَبْدِ اللّٰهِ الْحُسَيْنِ، وَ عَلَىٰ آبائِكَ الطَّيِّبِينَ الْمُنْتَجَبِينَ، وَ عَلَىٰ ذُرِّيَّاتِكُمُ الْهُداةِ الْمَهْدِيِّينَ ؛ (1) لَعَنَ اللّٰهُ أُمَّةً خَذَلَتْكَ، وَ تَرَكَتْ نُصْرَتَكَ وَ مَعُونَتَكَ، وَ لَعَنَ اللّٰهُ أُمَّةً أَسَّسَتْ أَساسَ الظُّلْمِ لَكُمْ، وَ مَهَّدَتِ الْجَوْرَ عَلَيْكُمْ، وَ طَرَّقَتْ إِلىٰ أَذِيَّتِكُمْ وَ تَحَيُّفِكُمْ، وَجارَتْ ذٰلِكَ فِي دِيارِكُمْ وَ أَشْياعِكُمْ. بَرِئْتُ إِلَى اللّٰهِ عَزَّوَجَلَّ وَ إِلَيْكُمْ يَا سَادَاتِي وَ مَوَالِيَّ وَ أَئِمَّتِي مِنْهُمْ، وَ مِنْ أَشْياعِهِمْ وَ أَتْباعِهِمْ، وَ أَسْأَلُ اللّه الَّذِی أَکْرَمَ یَا مَوَالِیَّ مَقَامَکُمْ وَ شَرَّفَ مَنْزِلَتَکُمْ وَ شَأْنَکُمْ، أَنْ (2)

ص: 1135


1- مظلوم، سلام بر تو ای پیشوای هدایت گر پاک، و بر جان هایی که به درگاهت فرود آمدند و در جوارت اقامت کردند، و وارد شدند همراه زیارت کنندگانت، از سوی من سلام بر تو تا هستم، و تا شب و روز هست به راستی که مصیبت به تو بزرگ شد، و در میان مؤمنان و مسلمانان و همه اهل آسمان ها و زمینها عظیم گشت، پس ما از خداییم و بسوی او باز میگردیم درودها و برکات و تحیّات خدا بر تو ای ابا عبد اللّه الحسین، و بر پدران پاک و نجیبت، و بر نسل های راهنما و ره یافته شما، خدا لعنت کند امّتی را که از یاری ات دریغ کردندو نصرت و کمک به تو را رها نمودند،
2- و خدا لعنت کند امّتی را که بنیان ستم بر شما را بنا نهادند و زمینه بی عدالتی بر شما را آماده کردند، و برای آزار و ظلم به شما، راه را باز کردند و این ظلم و جور را در شهرهای شما و شیعیانتان جاری ساختند، به سوی خدا و شما ای آقایان و سرپرستانم، بیزار شدم از اینان و شیعیان و پیروانشان، از خدا ای سرپرستانم، که گرامی داشت مقامتان را، و شرافت داد منزلت و شأنتان را،

يُكْرِمَنِي بِوِلايَتِكُمْ وَ مَحَبَّتِكُمْ، وَ الايْتِمامِ بِكُمْ، وَ بِالْبَراءَةِ مِنْ أَعْدَائِكُمْ، وَ أَسْأَلُ اللّٰهَ الْبَرَّ الرَّحِيمَ، أَنْ يَرْزُقَنِي مَوَدَّتَكُمْ، وَ أَنْ يُوَفِّقَنِي لِلطَّلَبِ بِثارِكُمْ، مَعَ الْإِمامِ الْمُنْتَظَرِ الْهادِي، مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ يَجْعَلَنِي مَعَكُمْ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ، (1) وَ أَنْ يُبَلِّغَنِي الْمَقامَ الْمَحْمُودَ لَكُمْ عِنْدَ اللّٰهِ ؛ وَأَسْأَلُ اللّٰهَ عَزَّوَجَلَّ بِحَقِّكُمْ، وَ بِالشَّأْنِ الَّذِي جَعَلَ اللّٰهُ لَكُمْ، أَنْ يُعْطِيَنِي بِمُصابِي بِكُمْ، أَفْضَلَ مَا أَعْطىٰ مُصاباً بِمُصِيبَةٍ، «إِنَّا لِلّٰهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ» . يَا لَها مِنْ مُصِيبَةٍ مَا أَفْجَعَها وَ أَنْكاها، لِقُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُسْلِمِينَ، فَإِنَّا لِلّٰهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اجْعَلْنِي فِي مَقامِي مِمَّنْ تَنالُهُ مِنْكَ، صَلَواتٌ وَ رَحْمَةٌ وَ مَغْفِرَةٌ، وَ اجْعَلْنِي عِنْدَكَ وَجِيهاً فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ، وَ مِنَ الْمُقَرَّبِينَ، فَإِنِّي أَتَقَرَّبُ إِلَيْكَ بِمُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ صَلَواتُكَ عَلَيْهِ وَ عَلَيْهِمْ أَجْمَعِينَ . اَللّٰهُمَّ وَ إِنِّي أَتَوَسَّلُ وَ أَتَوَجَّهُ (2)

ص: 1136


1- درخواست می کنم، که مرا به ولایت و اقتدای به شما و برائت از دشمنانتان گرامی بدارد، و از خدای نیکوکار مهربان می خواهم که دوستی شما را روزی من کند، و به طلب خونخواهی شما همراه امام مورد انتظار هدایت گر از خاندان محمّد موفّق نماید، و اینکه در دنیا و آخرت مرا با شما همراه کند،
2- و به مقام پسندیده ای که برای شما نزد خداست برساند، و از خدای عزّ و جلّ درخواست می کنم، به حق شما، و به شأنی که برای قرار داده، که عطا کند به من به خاطر مصیبت زدگی ام به شما، برترین چیزی را که به مصیبت زده ای به خاطر مصیبتش عطا کرد، و ما از خدایی و به سوی او باز می گردیم، و ای از مصیبتی که چه دردناک و سخت بود، برای دل های مؤمنان و مسلمانان، پس ما از خداییم و به سوی او باز میگردیم . خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و مرا در این حالت از آنانی قرار ده که از جانب تو به آن ها درودها و رحمت و آمرزش می رسد، و مرا در دنیا و آخرت در پیش خود آبرومند و از مقرّبان بدار، زیرا من به محمّد و خاندان محمّد (درود تو بر او و همه ایشان) به تو تقرّب میجوییم . خدایا من متوسّل میشوم،

بِصَفْوَتِكَ مِنْ خَلْقِكَ، وَ خِيَرَتِكَ مِنْ خَلْقِكَ، مُحَمَّدٍ وَ عَلِيٍّ و الطَّيِّبِينَ مِنْ ذُرِّيَّتِهِمَا .اَللّٰهُمَّ فَصَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اجْعَلْ مَحْيايَ مَحْياهُمْ، وَ مَماتِي مَماتَهُمْ، وَ لَا تُفَرِّقْ بَيْنِي وَ بَيْنَهُمْ، فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرةِ، إِنَّكَ سَمِيعُ الدُّعاءِ . اَللّٰهُمَّ وَ هٰذَا يَوْمٌ تُجَدَّدُ فِيهِ النِّقْمَةُ، وَ تُنَزَّلَ فِيهِ اللَّعْنَةُ عَلَى اللَّعِينِ يَزِيدَ، وَ عَلَىٰ آلِ يَزِيدَ، وَ عَلَىٰ آلِ زِيادٍ، وَ عُمَرَ بْنِ سَعْدٍ وَ الشِّمْرِ . اَللّٰهُمَّ الْعَنْهُمْ وَ الْعَنْ مَنْ رَضِيَ بِقَوْلِهِمْ وَ فِعْلِهِمْ، مِنْ أَوَّلٍ وَ آخِرٍ، لَعْناً كَثِيراً، وَ أَصْلِهِمْ حَرَّ نارِكَ، وَ أَسْكِنْهُمْ جَهَنَّمَ وَ سَاءَتْ مَصِيراً، وَ أَوْجِبْ عَلَيْهِمْ وَ عَلَىٰ كُلِّ مَنْ شايَعَهُمْ، وَ بايَعَهُمْ وَ تابَعَهُمْ وَ ساعَدَهُمْ، وَ رَضِيَ بِفِعْلِهِمْ، وَ افْتَحْ لَهُمْ وَ عَلَيْهِمْ، وَ عَلَىٰ كُلِّ مَنْ رَضِيَ بِذٰلِكَ لَعَناتِكَ، الَّتِي لَعَنْتَ بِها كُلَّ ظالِمٍ، وَ كُلَّ غاصِبٍ، وَ كُلَّ جاحِدٍ، وَ كُلَّ كافِرٍ، وَ كُلَّ مُشْرِكٍ، وَ كُلَّ شَيْطانٍ رَجِيمٍ، وَ كُلَّ جَبَّارٍ عَنِيدٍ . اَللّٰهُمَّ الْعَنْ يَزِيدَ وَ آلَ يَزِيدَ، وَ بَنِي (1)

ص: 1137


1- به برگزیده از خلقت، و منتخب از آفریدگانت محمّد و علی و پاکان از فرزندان آن دو بزرگوار .خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و زندگی مرا زندگی (آمیخته به عشق) آنان و مردن مرا مردن (با شیفتگی به) آنان قرار ده، و در دنیا و آخرت بین من و آنان جدایی مینداز، که تو شنونده دعایی، خدایا امروز روزی است که انتقام در آن تازه می شود، و لعنت فرود میآید در آن بر لعنت شدگان یزید و خاندان یزید، و بر خاندان زیاد، و عمر بن سعد و شمر، خدایا آنان را لعنت کن، و لعنت کن کسی که به گفتار و کردارشان راضی شد، از آغاز تا پایان لعنتی بسیار، و آنان را در آتش سوزانت وارد کن، و در دوزخ جایشان ده، دوزخی که بد جایگاهی است، و دوزخ را واجب گردان بر آنان و هرکه با آنان همکاری کرد، و با آنان هم پیمان شد، و به آنان مساعدت نمود، و به کردارشان راضی شد، و باز کن بر روی ایشان و بر آنان، و بر هر که به این حادثه راضی شد لعنت هایت را که به آن لعنت کردی هر ستمکار، و هر غاصب و هر منکر و هر کافر و هر مشرک و هر شیطان رانده شده را . و هر گردن کش لجبازی را، خدایا یزید و خاندانش و فرزندان

مَرْوَانَ جَمِیعا . اَللّٰهُمَّ وَضَعِّفْ غَضَبَكَ وَ سَخَطَكَ، وَ عَذابَكَ وَ نَقِمَتَكَ، عَلَىٰ أَوَّلِ ظالِمٍ ظَلَمَ أَهْلَ بَيْتِ نَبِيِّكَ، اَللّٰهُمَّ وَ الْعَنْ جَمِيعَ الظَّالِمِينَ لَهُمْ، وَ انْتَقِمْ مِنْهُمْ، إِنَّكَ ذُو نِقْمَةٍ مِنَ الْمُجْرِمِينَ، اَللّٰهُمَّ وَ الْعَنْ أَوَّلَ ظالِمٍ ظَلَمَ آلَ بَيْتِ مُحَمَّدٍ، وَ الْعَنْ أَرْواحَهُمْ وَ دِيارَهُمْ وَ قُبُورَهُمْ، وَ الْعَنِ اَللّٰهُمَّ الْعِصابَةَ الَّتِي نازَلَتِ الْحُسَيْنَ ابْنَ بِنْتِ نَبِيِّكَ، وَ حارَبَتْهُ، وَ قَتَلَتْ أَصْحابَهُ وَ أَنْصارَهُ، وَ أَعْوَانَهُ وَ أَوْلِيَاءَهُ وَ شِيعَتَهُ وَ مُحِبِّيهِ، وَ أَهْلَ بَيْتِهِ وَ ذُرِّيَّتَهُ، وَ الْعَنِ اَللّٰهُمَّ الَّذِينَ نَهَبُوا مالَهُ، وَ سَلَبُوا (وَ سَبَوْا) حَرِيمَهُ، وَ لَمْ يَسْمَعُوا كَلامَهُ وَ لَا مَقالَهُ، اَللّٰهُمَّ وَ الْعَنْ كُلَّ مَنْ بَلَغَهُ ذٰلِكَ فَرَضِيَ بِهِ، مِنَ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ وَ الْخَلائِقِ أَجْمَعِينَ، إِلىٰ يَوْمِ الدِّينِ . (1) اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا أَبا عَبْدِاللّٰهِ الْحُسَيْنَ وَ عَلَىٰ مَنْ سَاعَدَكَ وَ عاوَنَكَ، وَ وَاسَاكَ بِنَفْسِهِ، وَ بَذَلَ مُهْجَتَهُ، فِي الذَّبِّ عَنْكَ . اَلسَّلامُ عَلَیْكَ يَا مَوْلايَ وَ عَلَيْهِمْ، (2)

ص: 1138


1- مروان همه را لعنت کن . دوچندان کن غضب و خشم و عذاب و انتقامت را بر اول ستمگری که به اهل بیت پیامبرت ستم کرد، خدایا تمام ستم کنندگان بر آن ها را لعنت کن، و از آنان انتقام بگیر، زیرا تو صاحب انتقام از تبهکاران هستی، خدایا و لعنت کن اولین ستمکاری را که به خاندان محمّد ستم کرد، و لعنت کن ارواح و شهرها و گورهایشان را، و خدایا لعنت کن جمعیتی را که به کارزار با حسین فرزند دختر پیامبرت فرود آمدند، و با او جنگیدند، و یاران و یاوران و کمک کاران و دوستان و شیعیان و دوستداران اهل بیت و فرزندانش را کشتند، و خدایا لعنت کن کسانی را که مالش را غارت کردند، و حریمش را ربودند، و سخن و گفتارش را نشنیدند، و خدایا لعنت کن هرکه این حادثه به او رسید و به آن راضی شد از گذشتگان و آیندگان و همه خلایق تا روز قیامت
2- سلام بر تو ای ابا عبد اللّه الحسین، و بر آنان که با تو همراهی کردند و یاریت نمودند، و با جانشان با تو به مواسات برخاست ند، و جانشان را در دفاع از تو بخشیدند، سلام بر تو ای مولایم و بر آنان،

وَعَلَىٰ رُوحِكَ وَ عَلَىٰ أَرْواحِهِمْ، وَ عَلَىٰ تُرْبَتِكَ وَ عَلَىٰ تُرْبَتِهِمْ . اَللّٰهُمَّ لَقِّهِمْ رَحْمَةً وَ رِضْواناً، وَ رَوْحاً وَ رَيْحاناً، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا مَوْلايَ يَا أَبا عَبْدِاللّٰهِ، يَا ابْنَ خاتَمِ النَّبِيِّينَ، وَ يَا ابْنَ سَيِّدِ الْوَصِيِّينَ، وَ يَا ابْنَ سَيِّدَةِ نِساءِ الْعالَمِينَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا شَهِيدُ يَا ابْنَ الشَّهِيدِ . اَللّٰهُمَّ بَلِّغْهُ عَنِّي فِي هٰذِهِ السَّاعَةِ، وَ فِي هٰذَا الْيَوْمِ، وَ فِي هٰذَا الْوَقْتِ، وَ كُلِّ وَقْتٍ تَحِيَّةً وَ سَلاماً (1) اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ سَيِّدِ الْعالَمِينَ، وَ عَلَى الْمُسْتَشْهَدِينَ مَعَكَ، سَلاماً مُتَّصِلاً مَا اتَّصَلَ اللَّيْلُ وَ النَّهارُ (بِالنَّهَارِ )، اَلسَّلامُ عَلَى الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ الشَّهِيدِ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ الشَّهِيدِ. اَلسَّلامُ عَلَى الْعَبَّاسِ بْنِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ الشَّهِيدِ. اَلسَّلامُ عَلَیٰ الشُّهَداءِ مِنْ وُلْدِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، اَلسَّلامُ عَلَى الشُّهَداءِ مِنْ وُلْدِ جَعْفَرٍ وَ عَقِيلٍ. اَلسَّلامُ عَلَىٰ كُلِّ مُسْتَشْهَدٍ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ بَلِّغْهُمْ عَنِّي (2)

ص: 1139


1- و بر روح تو و بر ارواحشان، و بر خاک تو و بر خاکشان، خدایا رحمت و رضوان و راحت و ریحان به آنان عطا کن، سلام بر تو ای مولایم ای ابا عبد اللّه، ای فرزند خاتم پیامبران، و ای فرزند سرور جانشینان، و از فرزند سرور بانوان جهانیان، سلام بر تو ای شهید، ای فرزند شهید . خدایا در این ساعت، و دراین روز، و در این وقت، و هروقت از جانب من تحیّت و سلام به او برسان،
2- سلام بر تو ای فرزند سرور جهانیان، و بر کشته شدگان به همراه تو، سلامی پیوسته تا شب و روز پیوسته است، سلام بر حسین بن علی شهید، سلام بر علی بن حسین شهید، سلام بر عباس فرزند شهید امیر مؤمنان، سلام بر شهیدان از فرزندان امیر مؤمنان، سلام بر شهیدان از فرزندان جعفر و عقیل سلام بر هر شهید گشته از مؤمنان . خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و به آنان از جانب من

تَحِيَّةً وَ سَلاماً، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا رَسُولَ اللّٰهِ وَ عَلَيْكَ السَّلامُ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ، أَحْسَنَ اللّٰهُ لَكَ الْعَزاءَ فِي وَلَدِكَ الْحُسَيْنِ عَلَيهِ السَّلَامُ . اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا أَبَا الْحَسَنِ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ وَ عَلَيْكَ السَّلامُ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ، أَحْسَنَ اللّٰهُ لَكَ الْعَزاءَ فِي وَلَدِكَ الْحُسَيْنِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ يَا فاطِمَةُ يَا بِنْتَ رَسُولِ رَبِّ الْعالَمِينَ، (1)وَ عَلَيْكَ السَّلامُ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ، أَحْسَنَ اللّٰهُ لَكَ الْعَزاءَ فِي وَلَدِكَ الْحُسَيْنِ . اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا أَبا مُحَمَّدٍ الْحَسَنَ، وَ عَلَيْكَ السَّلامُ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ، أَحْسَنَ اللّٰهُ لَكَ الْعَزاءَ فِي أَخِيكَ الْحُسَيْنِ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ أَرْواحِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ، الْأَحْياءِ مِنْهُمْ وَ الْأَمْواتِ، وَ عَلَيْهِمُ السَّلامُ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ، أَحْسَنَ اللّٰهُ لَهُمُ الْعَزاءَ فِي مَوْلاهُمُ الْحُسَيْنِ . اَللّٰهُمَّ اجْعَلْنا مِنَ الطَّالِبِينَ بِثارِهِ مَعَ إِمامٍ عَدْلٍ، تُعِزُّ بِهِ الْإِسْلامَ وَ أَهْلَهُ؛ يَا رَبَّ الْعالَمِينَ . (2) بعد به سجده رو و بگو: اللّهمَّ لَکَ الْحَمْدُ

ص: 1140


1- تحیّت و سلام برسان . سلام بر تو ای رسول خدا، و سلام و رحمت و برکات خدا بر تو باد، خدایا پاداشت را در مصیبت فرزندت حسین نیکو گرداند، سلام بر تو ای ابا الحسن ای امیر مؤمنان، و سلام و رحمت و برکات خدا بر تو باد، خدا پاداشت را در مصیبت فرزندت حسین نیکو گرداند، سلام بر تو فاطمه دختر رسول پروردگار جهانیان،
2- سلام و رحمت و برکات خدا بر تو باد، خدا پاداشت را در مصیبت فرزندت حسین نیکو گرداند سلام بر تو ای ابا محمّد ای حسن، و سلام و رحمت و برکات بر تو باد، خدا پاداشت را در مصیبت برادرت حسین نیکو گرداند، سلام بر ارواح مردان و زنان با ایمان زنده ها و مرده هایشان، سلام و رحمت خدا و برکات خدا بر آنان باد، خدا پاداش آنان را در مصیبت مولایشان حسین نیکو گرداند، خدایا قرار ده ما را از خواستاران خونخواهی او به همراه امام دادگر، که اسلام و اهلش را به او عزیز گردانی، ای پروردگار جهانیان .

عَلَی [جَمِیعِ] مَا نَابَ (یَأْتِی) مِنْ خَطْبٍ، وَ لَكَ الْحَمْدُ عَلَىٰ كُلِّ أَمْرٍ، وَ إِلَيْكَ الْمُشْتَكىٰ فِي عَظِيمِ الْمُهِمَّاتِ، بِخِيَرَتِكَ وَ أَوْلِيائِكَ، وَ ذٰلِكَ لِما أَوْجَبْتَ لَهُمْ مِنَ الْكَرَامَةِ وَ الْفَضْلِ الْكَثِيرِ . اَللّٰهُمَّ فَصَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ ارْزُقْنِي شَفاعَةَ الْحُسَيْنِ عَلَيْهِ السَّلاٰمُ، يَوْمَ الْوُرُودِ، وَ الْمَقامَ الْمَشْهُودِ، وَ الْحَوْضَ الْمَوْرُودِ، وَ اجْعَلْ لِي قَدَمَ صِدْقٍ عِنْدَكَ مَعَ الْحُسَيْنِ وَ أَصْحابِ الْحُسَيْنِ عَلَيْهِ السَّلاٰمُ، الَّذِينَ وَ اسَوْهُ بِأَنْفُسِهِمْ، وَ بَذَلُوا دُونَهُ مُهَجَهُمْ، وَ جاهَدُوا مَعَهُ أَعْداءَكَ ابْتِغاءَ مَرْضاتِكَ وَ رَجَائِكَ، وَ تَصْدِيقاً بِوَعْدِكَ، وَ خَوْفاً مِنْ وَعِيدِكَ؛ إِنَّكَ لَطِيفٌ لِمَا تَشاءُ ؛ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1)

هشتم:زیارت اربعین
إشارَة:

هشتم: زیارت اربعین سید الشهدا (عَلَيهِ السَّلَامُ) مصادف با روز بیستم صفر است، شیخ طوسی در کتاب تهذیب و مصباح از حضرت حسن عسکری (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: نشانه های مؤمن پنج چیز است:

ص: 1141


1- خدایا تو را سپاس بر همه آنچه از امر عظیم نازل شد، و تو را سپاس بر هر امری و به سوی توست شکایت در امور بس مهم بزرگ، که به برگزیدگان و اولیایت اصابت کرد، و این به خاطر کرامت و فضل بسیاری است که بر آنان واجب کرده ای . خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و شفاعت حسین (درود بر او) را نصیب من کن، روز ورود به قیامت، و مقام مشهود، و حوض وارد شده، و برایم نزد خود قدم صدق قرار ده با حسین و یاران حسین (درود بر ایشان) آنان که با وجودشان با او مواسات نمودند، و جانشان را در برابر او بخشیدند، و همراه او با دشمنانت جهاد نمودند، به خاطر به دست آوردن خشنودی ات و امید به تو، تصدیق به وعده ات، و ترس از تهدیدت، زیرا که تو لطف کننده ای به هر که بخواهی، ای مهربان ترین مهربانان .

پنجاه و یک رکعت نماز گذاردن، که مراد هفده رکعت واجب، و سی و چهار رکعت نافله [مستحب] در هر شب و روز است، و زیارت اربعین، و انگشتر به دست راست نمودن، و پیشانی را در سجده بر خاک نهادن، و بلند گفتن «بسم اللّه الرّحمن الرّحیم» کیفیت زیارت حضرت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) در روز اربعین به دو صورت رسیده: اول: زیارتی است که شیخ در دو کتاب تهذیب و مصباح از صفوان جمّال روایت کرده، که صفوان گفت: مولایم امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) درباره زیارت اربعین به من گفت: هنگامی که قسمت قابل توجهی از روز برآمده، بخوان:

اَلسَّلامُ عَلَىٰ وَلِيِّ اللّٰهِ وَحَبِيبِه ؛ اَلسَّلامُ عَلَىٰ خَلِيلِ اللّٰهِ وَ نَجِيبِه ؛ اَلسَّلامُ عَلَىٰ صَفِيِّ اللّٰهِ وَ ابْنِ صَفِيِّه ؛ اَلسَّلامُ عَلَى الْحُسَيْنِ الْمَظْلُومِ الشَّهِيدِ ؛ اَلسَّلامُ عَلَىٰ أَسِيرِ الْكُرُباتِ وَ قَتِيلِ الْعَبَرَاتِ . اَللّٰهُمَّ إِنِّى أَشْهَدُ أَنَّهُ وَلِيُّكَ وَ ابْنُ وَلِيِّكَ، وَ صَفِيُّكَ وَ ابْنُ صَفِيِّكَ، الْفَائِزُ بِكَرَامَتِكَ، أَكْرَمْتَهُ بِالشَّهَادَةِ، وَ حَبَوْتَهُ بِالسَّعَادَةِ، وَ اجْتَبَيْتَهُ بِطِيبِ الْوِلادَةِ، وَ جَعَلْتَهُ سَيِّداً مِنَ (1)

ص: 1142


1- سلام بر ولیّ خدا و حبیبش، سلام بر دوست خدا و نجیبش، سلام بر بنده برگزیده خدا و فرزند برگزیده اش، سلام بر حسین مظلوم شهید، سلام بر آن دچار گرفتاری ها و کشته اشک ها، خدایا من گواهی می دهم که حسین ولیّ تو و فرزند ولیّ تو، و فرزند برگزیده توست حسینی که به کرامتت رسیده، او را به شهادت گرامی داشتی، و به خوشبختی اختصاصش دادی، و به پاکی ولادت برگزیدی، و او را آقایی از

اَلسَّادَةِ، وَ قَائِداً مِنَ الْقَادَةِ، وَ ذَائِداً مِنَ الذَّادَةِ، وَ أَعْطَيْتَهُ مَوَارِيثَ الْأَنْبِيَاءِ، وَ جَعَلْتَهُ حُجَّةً عَلَىٰ خَلْقِكَ مِنَ الْأَوْصِيَاءِ، فَأَعْذَرَ فِي الدُّعَاءِ، وَ مَنَحَ النُّصْحَ، وَ بَذَلَ مُهْجَتَهُ فِيكَ لِيَسْتَنْقِذَ عِبَادَكَ مِنَ الْجَهَالَةِ، وَ حَيْرَةِ الضَّلالَةِ، وَ قَدْ تَوَازَرَ عَلَيْهِ مَنْ غَرَّتْهُ الدُّنْيا، وَ بَاعَ حَظَّهُ بِالْأَرْذَلِ الْأَدْنىٰ، وَ شَرَىٰ آخِرَتَهُ بِالثَّمَنِ الْأَوْكَسِ، وَ تَغَطْرَسَ وَ تَرَدَّىٰ فِي هَوَاهُ، وَ أَسْخَطَكَ وَ أَسْخَطَ نَبِيَّكَ (1) وَ أَطَاعَ مِنْ عِبادِكَ أَهْلَ الشِّقاقِ وَ النِّفاقِ، وَ حَمَلَةَ الْأَوْزارِ، الْمُسْتَوْجِبِينَ النَّارَ (لِلنّارِ)، فَجاهَدَهُمْ فِيكَ صابِراً مُحْتَسِباً حَتَّىٰ سُفِكَ فِي طَاعَتِكَ دَمُهُ، وَ اسْتُبِيحَ حَرِيمُهُ ؛ اَللّٰهُمَّ فَالْعَنْهُمْ لَعْناً وَبِيلاً، وَ عَذِّبْهُمْ عَذاباً أَلِيماً . اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا ابْنَ سَيِّدِ الْأَوْصِياءِ، أَشْهَدُ أَنَّكَ أَمِينُ اللّٰهِ وَ ابْنُ أَمِينِهِ، عِشْتَ سَعِيداً، وَ مَضَيْتَ حَمِيداً، وَ مُتَّ فَقِيداً، مَظْلُوماً شَهِيداً، وَ أَشْهَدُ أَنَّ اللّٰهَ مُنْجِزٌ مَا وَعَدَكَ، (2)

ص: 1143


1- آقایان، و پیشروی از پیشرویان، و مدافعی از مدافعان حق قرار دادی، و میراث های پیامبران را به او عطا فرمودی، و او را از میان جانشینان حجّت بر بندگانت قرار دادی، و در دعوتش جای عذری باقی نگذاشت، و از خیرخواهی دریغ نورزید، و جانش را در راه تو بذل کرد، تا بندگانت را از جهالت و سرگردانی گمراهی برهاند، درحالی که بر علیه او به کمک هم برخاستند، کسانیکه دنیا مغرورشان کرد، و بهره واقعی خود را به فرومایه تر و پست تر چیز فروختند، و و آخرتشان را به کمترین بها به گردونه فروش گذاشتند، تکبّر کردند و خود را در دامن هوای نفس انداختند، تو را و پیامبرت را به خشم آوردند،
2- و اطاعت کردند از میان بندگانت، اهل شکاف افکنی و نفاق و بارکشان گناهان سنگین، و سزواران آتش را پس با آنان درباره تو صابرانه و به حساب تو جهاد کرد، تا در طاعت تو خونش ریخته شد و حریمش مباح گشت خدایا آنان را لعنت کن لعنتی سنگین، و عذابشان کن عذابی دردناک، سلام بر تو ای فرزند رسول خدا، سلام بر تو ای فرزند سرور جانشینان، شهادت می دهم که تو امین خدا و فرزند امین اویی، خوشبخت زیستی، و ستوده درگذشتی، و از دنیا رفتی گم گشته، و مظلوم و شهید، گواهی می دهم که خدا وفاکننده است آنچه را به تو وعده داده،

وَمُهْلِكٌ مَنْ خَذَلَكَ، وَ مُعَذِّبٌ مَنْ قَتَلَكَ، وَ أَشْهَدُ أَنَّكَ وَفَيْتَ بِعَهْدِ اللّٰهِ، وَ جاهَدْتَ فِي سَبِيلِهِ حَتّىٰ أَتَاكَ الْيَقِينُ، فَلَعَنَ اللّٰهُ مَنْ قَتَلَكَ، وَ لَعَنَ اللّٰهُ مَنْ ظَلَمَكَ، وَ لَعَنَ اللّٰهُ أُمَّةً سَمِعَتْ بِذٰلِكَ فَرَضِيَتْ بِهِ . (1) اَللّٰهُمَّ إِنِّي أُشْهِدُكَ أَنِّي وَلِيٌّ لِمَنْ والاهُ، وَعَدُوٌّ لِمَنْ عاداهُ، بِأَبِي أَنْتَ وَ أُمِّي يَا ابْنَ رَسُولِ اللّٰهِ، أَشْهَدُ أَنَّكَ كُنْتَ نُوراً فِي الْأَصْلابِ الشَّامِخَةِ، وَ الْأَرْحامِ الْمُطَهَّرَةِ (الطَّاهِرَةِ)، لَمْ تُنَجِّسْكَ الْجاهِلِيَّةُ بِأَنْجاسِها، وَ لَمْ تُلْبِسْكَ الْمُدْلَهِمَّاتُ مِنْ ثِيابِها، وَ أَشْهَدُ أَنَّكَ مِنْ دَعائِمِ الدِّينِ، وَ أَرْكانِ الْمُسْلِمِينَ، وَ مَعْقِلِ الْمُؤْمِنِينَ، وَ أَشْهَدُ أَنَّكَ الْإِمامُ الْبَرُّ التَّقِيُّ الرَّضِيُّ الزَّكِيُّ الْهادِي الْمَهْدِيُّ، وَ أَشْهَدُ أَنَّ الْأَئِمَّةَ مِنْ وُلْدِكَ كَلِمَةُ التَّقْوىٰ، وَ أَعْلامُ الْهُدىٰ، وَ الْعُرْوَةُ الْوُثْقىٰ، وَ الْحُجَّةُ عَلَىٰ أَهْلِ الدُّنْيا، وَ أَشْهَدُ أَنِّي بِكُمْ مُؤْمِنٌ، وَ بِإِيابِكُمْ مُوقِنٌ، بِشَرايِعِ دِينِي، وَ خَواتِيمِ عَمَلِي، وَ قَلْبِي لِقَلْبِكُمْ سِلْمٌ، وَ أَمْرِي لِأَمْرِكُمْ مُتَّبِعٌ، (2)

ص: 1144


1- و نابودکننده کسانی را که از یاریات دریغ ورزیدند، و عذاب کننده کسانی را که تو را کشتند، و گواهی می دهم که تو به عهد خدا وفا کردید و در راهش به به جهاد برخاستی تا مرگ فرا رسید، پس خدا لعنت کند کسانی را که تو را کشتند، و به تو ستم کردند، و این جریان را شنیدند و به آن خشنود شدند،
2- خدای من تو را شاهد میگیرم که من دوستم با آنان که او را دوست دارند، و دشمن با آنان که با او دشمنند، پدر و مادرم فدایت ای فرزند رسول خدا، گواهی می دهم که تو در صلب های بلندمرتبه و رحم های پاک نوری بودی، جاهلیت با ناپاکی هایش تو را آلوده نکرد، و از جامه های تیره و تارش به تو نپوشاند، و گواهی می دهم که تو از ستون های دین، و پایه های مسلمانان، و پناهگاه مردم مؤمنی، و گواهی می دهم که پیشوای نیکوکار، با تقوا، راضی به مقَدرات حق، پاکیزه، هدایت کننده، و هدایت شده ای، و گواهی می دهم که امامان از فرزندانت، اصل تقوا، و نشانه های هدایت، و دستگیره محکم، و حجّت بر اهل دنیا هستند و گواهی می دهم که من به یقین مؤمن به شمایم، و به بازگشتتان یقین دارم، براساس قوانین دینم، و عواقب عملم، و قبلم با قلبتان در در صلح، و کارم پیرو کارتان،

وَ نُصْرَتِي لَكُمْ مُعَدَّةٌ، حَتَّىٰ يَأْذَنَ اللّٰهُ لَكُمْ، فَمَعَكُمْ مَعَكُمْ لَامَعَ عَدُّوِكُمْ، صَلَواتُ اللّٰهِ عَلَيْكُمْ، وَ عَلَىٰ أَرْواحِكُمْ وَ أَجْسادِكُمْ، وَ شاهِدِكُمْ وَ غَائِبِكُمْ، وَ ظَاهِرِكُمْ وَ بَاطِنِكُمْ، آمِينَ رَبَّ الْعالَمِينَ . (1)

پس دو رکعت نماز می خوانی، و به آنچه میخواهی دعا می کنی و برمیگردی .

دوم: زیارتی است که از جابر روایت شده، و کیفیت آن چنان است که از عطا [ظاهرا همان عطیه عوفی کوفی همسفر جابر در اربعین برای زیارت حضرت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) است] نقل شده: در روز بیستم ماه صفر با جابر بن عبد اللّه انصاری بودم، چون به غاضریه رسیدیم در آب فرات غسل کرد، و پیراهن پاکیزه ای که با خود داشت پوشیده، آنگاه به من گفت: آیا از بوی خوش چیزی، با تو هست ای عطا؟ گفتم: سعد با من هست، قَدری از آن گرفت و بر سر و بدن پاشید، و پابرهنه روانه شد، تا نزد سر مبارک امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) ایستاد، و سه مرتبه اللّه أَكْبَرُ گفت . پس افتاد و بیهوش شد، چون به هوش آمد شنیدم می گفت: « السَّلامُ عَلَيْكُمْ يَا آلَ اللّه . . .»

ص: 1145


1- و یاری ام برای شما آماده است، تا خدا به شما اجازه دهد، پس با شمایم نه با دشمنانتان، درودهای خدا بر شما، و بر ارواح و پیکرهایتان، و بر حاضر و غایبتان، و بر ظاهر و باطنتان، آمین ای پروردگار جهانیان .

که درست همان زیارت نیمه رجب است که قبلا ذکر کردیم، و با آن جز در چند کلمه تفاوت ندارد، که آن هم احتمالا ناشی از اختلاف نسخه ها است، چنان که شیخ مرحوم احتمال داده . در هر صورت اگر کسی بخواهد آن را هم بخواند، به زیارت نیمه رجب رجوع کند، و همان را بخواند .

اوقات شریفه ی زیارت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ)

مؤلف گوید: زیارت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) در اوقات شریفه و شبها و روزهای متبرکه، به غیر این اوقات که ذکر شد، نیز افضل است، به ویژه اوقاتی که به آن حضرت نسبتی داشته باشد، مانند روز مباهله و روز نزول هل اتی و روز ولادت آن حضرت و نیز شبهای جُمعه . و از روایتی استفاده می شود که حق تعالی در هر شب جُمعه نظر لطفی بر آن حضرت مینماید، و همه پیامبران و اوصیای ایشان را به زیارت حضرتش میفرستد . ابن قولویه از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: هرکه قبر امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را در هر جُمعه زیارت کند، البته آمرزیده می شود، و از دنیا با حالت حسرت بیرون نرود، و مسکنش در بهشت با امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) باشد . در خبر اعمش آمده: همسایه او برایش گفت: در خواب دیدم رقعه هایی از آسمان فرو میریزد، که در آن ها برای هرکه امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را در شب جُمعه زیارت کند

ص: 1146

امان نوشته اند، و بعد از این در اعمال کاظمین در ضمن حکایت حاج علی بغدادی (صفحه 1184) به این مطلب اشاره خواهد شد . و در غیر این اوقات از اوقات شریفه دیگر نیز خوب است آن حضرت زیارت شود . روایت شده از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) پرسیدند: آیا برای زیارت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) خاصی است که بهتر از زمان های دیگر باشد؟ فرمود: آن حضرت را در هر وقت و هر زمان زیارت کنید که در زیارت آن حضرت خیر مقرّری است، هرکه آن را بیشتر به عمل آورد، خیر بیشتری خواهد یافت و هرکه کمتر انجام دهد خیر کمتری به دست می آورد، و در زیارت کردن آن حضرت در اوقات شریفه بکوشید، که اعمال صالحه در آن اوقات ثوابش دو چندان است و در آن اوقات شریفه فرشتگان الهی برای زیارت آن حضرت از آسمان نازل می شوند الخ . و برای خصوص این اوقات یاد شده زیارت منقولی یافت نشده، تنها برای روز سوم شعبان که روز ولادت حضرت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) است، دعایی از ناحیه مبارکه بیرون آمده که باید آن را خواند، و ما آن را در ضمن اعمال ماه شعبان ذکر کردیم، و همچنین بدانکه زیارت آن حضرت در غیر کربلا، از شهرهای دور فضیلت زیادی دارد، و ما در اینجا به ذکر

ص: 1147

دو روایت که در کتابهای «کافی»، «تهذیب» و «من لا یحضره الفقیه» است قناعت می کنیم .

روایت اوّل: ابن ابی عمیر از هشام روایت کرده: امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) فرمود: هرگاه راه یکی از شما دور، و از خانه اش تا قبور ما مسافت زیادی باشد، به پشت بام بلندتر منزل خود بالا رود، و دو رکعت نماز بجا آورد، و به سلام کردن به سوی قبرهای ما اشاره کند، به درستی که آن نماز و سلام به ما می رسد .

روایت دوم: از حنّان بن سدیر از پدرش نقل شده: امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) به من فرمود: ای سدیر آیا هر روز قبر حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را زیارت میکنی؟ عرض کردم: فدایت شوم نه، فرمود: شما جفا کارید، آیا در هر جُمعه او را زیارت می کنید؟ گفتم: نه، فرمود آیا در هر ماهی زیارت می کنید؟ گفتم: نه، فرمود: آیا در هر سالی زیارت می کنید؟ گفتم: گاهی از سالها شده که زیارت کرده ام فرمود: ای سدیر شما به امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) چه جفاکارید! آیا نمی دانید که حق تعالی دو هزارهزار فرشته [ در کتاب «تهذیب» و «فقیه» هزارهزار فرشته آمده است ] ژولیده موی و غبارآلود گمارده تا بر آن حضرت گریه کنند و زیارت نمایند که هرگز

ص: 1148

سست نمی شوند، و برای تو ای سُدَیر چه می شود، که زیارت کنی قبر امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را در هر جُمعه پنج مرتبه، و در هر روزی یک مرتبه؟ گفتم: فدایت شوم بین ما و او فاصله بسیاری است، فرمود: به بام خانه ات بالا رو و سپس به راست و چپ نظر کن، آنگاه سر خود را به سوی آسمان بردار، سپس قصد کن جانب قبر آن حضرت را و بگو: السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا أَبَا عَبْدِ اللّه السَّلَامُ عَلَیْکَ وَ (رَحمهُ اللّه) وَ بَرَکَاتُهُ به خاطر این عمل زیارتی برای تو نوشته می شود، و آن زیارت حجّ و عمره است . سدیر گفت: باشد که این را در ماه بیش از بیست مرتبه بجا آوردم، و در آغاز زیارت اوّل از زیارت مطلقه [صفحه 1033] مطلبی که مناسب این مقام بود گذشت، مراجعه کنید .

ص: 1149

فواید و آداب تربت مقدسه

بدان که روایات بسیاری وارد شده که در تربت آن حضرت شفای هر درد و بیماری است بجز مرگ، و امان است از هر بلا، و باعث ایمنی است از هر خوف و بیم، و اخبار در این باب متواتر [یعنی از طرق بسیاری نقل شده] است، و معجزاتی که به سبب این تربت مقدّسه ظاهر گردیده بیشتر از آن است که به ذکر آید، و من در کتاب «الفوائد الرضویه» که که در تراجم علمای امامیه است، در احوال سیّد محدّث متبحّر آقا سیّد نعمت اللّه جزایری (رَحمهُ اللّه) نوشتم، که آن سیّد جلیل القَدر در تحصیل علم زحمت بسیار کشیده، و سختی و رنج فراوان برده است و حتی در اوایل تحصیل چون قادر به تهیه چراغ نبوده، در روشنی ماه مطالعه می کرده، لا جَرَم از کثرت مطالعه در پرتو نور مهتاب و بسیار نوشتن، چشمانش ضعیف شده بود، بنابراین برای روشنی چشم خود، به تربت مقدّسه حضرت سید الشهداء (عَلَيهِ السَّلَامُ)، و تربت های سایر مراقد شریفه ائمه عراق اکتحال می کرد [مانند سرمه،

ص: 1150

به چشم میکشید] و به برکت آن تربت ها چشمانش روشن میشد، و برای اینکه مبادا اهالی زمان ما به وساطت معاشرت با کفّار و افراد بی دین، این واقعیت را عجیب بشمارند، نگاشتم: همانا کمال الدین دمیری در کتاب «حیاة الحیوان» نقل کرد: افعی هرگاه از عمرش هزار سال بگذرد، چشمانش کور می شود، حق تعالی به او الهام کرده است که برای رفع کوری خود، چشمانش را به رازیانه تر (نمناک) بمالد، او هم با چشم کور از بیابان به قصد باغها، و محلهایی که در آنجا رازیانه باشد بیرون می آید، گرچه مسافتی طولانی در بین باشد تا خود را به ان گیاه رسانده و چشم خویش را بر آن بمالد و روشنی چشمش بازگردد، و این مطلب را زمخشری و غیر او نیز نقل کرده اند . پس هرگاه حق تعالی در گیاه تری این خاصیت را قرار داده باشد، که مار کور به آن پی ببرد، و بهره خود را از آن بگیرد، چه جای تعجّب و شگفتی دارد، که خدا در تربت پسر پیامبر (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) که خود و عترتش در راه خدا کشته شدند، شفایی از همه امراض و فوائد و برکاتی قرار داده باشد، که شیعیان و محبّان از آن بهره ها ببرند، و ما در این مقام به ذکر چند خبر اکتفا می کنیم:

ص: 1151

اوّل: روایت شده، حوریان بهشت، چون یکی از ملائکه را می بینند که برای کاری به زمین می آید، از او التماس می کنند که برای ما تسبیح و تربت قبر امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را به عنوان هدیه بیاور . دوم: به سند معتبر روایت شده است که شخصی گفت: حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) برای من از خراسان بسته ای متاع فرستاد، چون گشودم در میان آن خاکی بود، از کسی که آورده بود پرسیدم این خاک چیست؟ گفت: خاک قبر امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) است و امام رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) هرگز از جام و غیر جامه چیزی به جایی نمی فرستد مگر آنکه این خاک را در میانش می گذارد و می فرماید: این به اذن و مشیّت خدا، امان از بلاهاست . سوم: روایت شده عبد اللّه بن ابی یعفور خدمت امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) عرض کرد: شخصی از خاک قبر امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) برمیدارد، و بهره مند می شود و دیگری بر می دارد، و سودی نمی برد، فرمود: نه و اللّه هرکه بردارد و اعتقاد داشته باشد که به او سود می بخشد، البته سودی می برد، چهارم: از ابو حمزه ثمالی روایت شده: به حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) عرض کردم: میبینم اصحاب ما، خاک قبر امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را می گیرند، و از آن طلب شفا می کنند، آیا در آن شفایی هست؟ فرمود: می توان طلب شفا کرد، از

ص: 1152

خاکی که از فاصله میان قبر تا چهار میل بردارند . و همچنین است خاک قبر جدّم رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) و قبر امام حسن (عَلَيهِ السَّلَامُ) و امام زین العابدین (عَلَيهِ السَّلَامُ) و امام محمّد باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ)، پس بگیر از آن خاک که شفای هر درد است و سپری است برای دفع هرچه از آن میترسی و هیچ چیز از چیزهایی که از آن طلب شفا می کنند با آن برابری نمی کند به غیر از دعا و چیزی که آن را فاسد می کند آن است که در ظرف ها و جاهای بد می گذارند و آن ها که با آن معالجه می کنند، یقینشان کم است، هرکه یقین داشته باشد که این تربت برای او شفاست، هرگاه با آن معالجه کند برایش کافی است و محتاج به دوای دیگر نخواهد شد . و آن تربت را شیاطین و کافران از جنّیان، که خود را بر آن می مالند فاسد می گردانند و نیز هرچیز را که آن تربت از آن می گذرد، بو می کنند، و امّا شیاطین و کافران جنّ به فرزندان آدم بر آن حسد می برند، به همین دلیل خود را بر آن می مالند، که اکثر نیکی و بوی خوشش برطرف می شود . و هیچ تربتی از حایر بیرون نمی آید، مگر اینکه مهیّا می شوند از شیاطین و کافران جنّ برای آن تربت، به اندازه ای که عدد آن ها را کسی به غیر از خدا نمی شمارد، و آن تربت در دست

ص: 1153

صاحب آن است و ایشان خود را بر آن میمالند و ملائکه نمی گذارند ایشان داخل حایر مطهّر شوند و اگر تربت از گزند آنان سالم بماند، هر بیمار را که با آن معالجه نمایند، البته در آن ساعت شفا می یابد . بنابراین چون تربت را برداشتی پنهان کن و نام خدا را بر آن بسیار بخوان و شنیده ام که بعضی از مردم که تربت را بر می دارند، حتی عده ای از ایشان، آن را در توبره چهارپایان، یا در ظرف طعام یا چیزهایی که دست به آن بسیار مالیده می شود، از خورجین ها و جوال ها می اندازند، پس چگونه از آن تربت شفا یابد کسی که به این نوع با این گوهر گرانبها معامله می کند؟ البته دلی که در آن یقین نیست و سبک می شمارد چیزی را که صلاحش در آن است عمل خود را فاسد می کند . پنجم: روایت شده: هرگاه یکی از شما بخواهد تربت بردارد و با نوک انگشتان خویش بردارد، آن هم به اندازه یک نخود . پس آن را ببوسد و بر هر دو دیده گذارد و بر سایر بدن نیز بمالد و بگوید:

اَللّٰهُمَّ بِحَقِّ هٰذِهِ التُّرْبَةِ، وَ بِحَقِّ مَنْ حَلَّ بِها وَ ثَوىٰ فِيها، وَ بِحَقِّ (1)

ص: 1154


1- خدایا به حق این تربت، و به حق آن که در آن فرود آمد، و در آن دفن شد، و به حق

جَدِّهِ وَ أَبِيهِ وَ أُمِّهِ وَ أَخِيهِ وَ الْأَئِمَّةِ مِنْ وُلْدِهِ، وَ بِحَقِّ الْمَلائِكَةِ الْحافِّينَ بِهِ إِلّا جَعَلْتَها شِفاءً مِنْ كُلِّ داءٍ، وَ بُرْءاً مِنْ كُلِّ مَرَضٍ، وَ نَجاةً مِنْ كُلِّ آفَةٍ، وَ حِرْزاً مِمَّا أَخافُ وَ أَحْذَرُ . (1) سپس از آن استفاده کند . روایت شده: که مهر کردن تربت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) آن است، که بر آن سوره اِنّا اَنزَلناهُ بخوانی . و نیز روایت شده، هرگاه خواستی تربت را بخوری، یا به کسی بخورانی بگو:

بِسْمِ اللّٰهِ وَ بِاللّٰهِ ؛ اَللّٰهُمَّ اجْعَلْهُ رِزْقاً واسِعاً، وَ عِلْماً نَافِعاً، وَ شِفاءً مِنْ كُلِّ داءٍ، إِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ . (2) مؤلف گوید: فوائد تربت شریفه آن حضرت بسیار است، از جمله گذاشتن آن همراه میّت در قبر، و نوشتن کفن با آن مستحبّ است و دیگر سجده کردن بر آن است، روایت شده سجده بر آن، هفت حجاب را برمیدارد، یعنی باعث قبولی نماز می شود، نمازی که به عوالم بالا صعود کند و نیز ساختن تسبیح از تربت آن حضرت و ذکر گفتن با آن تسبیح و در دست داشتن آن است، که فضیلت بسیاری دارد، و از خاصیت آن تسبیح این

ص: 1155


1- جدّ و پدر و مادر و برادرش و امامان از فرزندانش، و به حق ملائکه در برگیرنده اش از تو می خواهم که آن تربت را شفای از هر درد، و بهبود از هر بیماری، و نجات از هر آفت، و پناه از آنچه می ترسم و حذر می کنم قرار دهی .
2- به نام خدا و به خدا، خدایا ان را روزی فراخ، و دانش سودمند، و شفا از هر درد قرار بده، به درستی که تو بر هرچیز توانایی

است، که در دست آدمی تسبیح می گوید: بی آنکه صاحبش تسبیح گوید و معلوم است که این تسبیح غیر از آن تسبیحی است که در تمام موجودات است چنان که خدای تعالی فرموده: «هیچ موجودی نیست جز آنکه تسبیح می گوید همراه با سپاس خدا، ولی شما تسبیح آن ها را نمی فهمید» و عارف رومی در بیان آن چنین گفته:

گر ترا از غیب چشمی باز شد *** با تو ذرات جهان هم راز شد

نطق خاک و نطق آب و نطق گل *** هست محسوس حواس اهل دل

جمله ذرات در عالم نهان *** با تو می گویند روزان و شبان

ما سمیعیم و بصیر وهشیم *** با شما نامحرمان ما خامشیم

از جمادی سوی جان جان شوید *** غلغل اجزای عالم بشنوید

فاش تسبیح جمادات آیدت *** وسوسۀ تَاویلها بزدایدت

در هر صورت این تسبیحی که در این روایت است، تسبیحی است که از خصوصیات تربت حضرت سید الشهداء (ارواحنا له الفداء) است . ششم: از حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: هرکه تسبیح ساخته شده از تربت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را در دست بگرداند و بگوید:«سُبْحانَ اللّه، وَ الْحَمْدُ للّه، وَ لا إلهَ إلاّ اللّه، وَ اللّه أکْبَرُ» حق تعالی عوض هر دانه برای او شش هزار حسنه

ص: 1156

بنویسد، و از او شش هزار گناه محو کند، و به او شش هزار درجه ترفیع دهد و برای او شش هزار شفاعت ثبت کند . از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: هرکه در دست خود بگرداند سنگ هایی که از تربت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) میرساند، یعنی تسبیح پخته، پس یک بار استفغار کند، هفتاد استغفار برای او نوشته می شود، و اگر تسبیحی را در دست نگاه دارد، و تسبیح نگوید به عدد هر دانه هفت مرتبه برای او نوشته می شود . هفتم: در حدیث معتبری نقل شده: چون امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) به عراق تشریف آوردند، گروهی خدمت حضرت رسیدند و عرض کردند: دانسته ایم که تربت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) موجب شفای هر درد است، آیا باعث ایمنی از هر خوف نیز هست؟ فرمود: آری، هرگاه کسی بخواهد که او را از هر بیمی امان بخشد، باید تسبیحی که از تربت آن حضرت ساخته باشند، در دست بگیرد، و سه مرتبه این دعا را بخواند:

أَصْبَحْتُ [أَمْسَیْتُ ] اَللّٰهُمَّ مُعْتَصِماً بِذِمامِكَ، وَ جِوَارِكَ الْمَنِيعِ الَّذِي لَايُطاوَلُ وَ لَا يُحاوَلُ، مِنْ شَرِّ كُلِّ غَاشِمٍ وَ طَارِقٍ، مِنْ سائِرِ مَنْ خَلَقْتَ، وَ مَا خَلَقْتَ مِنْ خَلْقِكَ، الصَّامِتِ (1)

ص: 1157


1- صبح کردم خدایا چنگ زنان به پیمان و جوار محکمت، که مورد دستبرد واقع نگردد، و از دست قَدرتت گرفته نشود، از شرّ هر زورگو و شبیخون زننده در شب، از همه آنان که آفریدی، و آنچه آفریدی از مخلوقاتت، خاموش

وَ النَّاطِقِ، [فِی جُنَّةٍ] مِنْ کُلِّ مَخُوفٍ، بِلِبَاسٍ سَابِغَةٍ حَصِینَةٍ، وَ هِیَ وِلاءُ أَهْلِ بَیْتِ نَبِیِّکَ [عَلَيهِم السَّلَامُ] (مُحَمَّدٍ صَلَّی اللّه عَلَیْهِ وَ آلِهِ) مُحْتَجِزاً (مُحْتَجِباً) مِنْ کُلِّ قَاصِدٍ لِی إِلَی أَذِیَّةٍ، بِجِدَارٍ حَصِینٍ الْإِخْلاصِ فِی الاعْتِرَافِ بِحَقِّهِمْ، وَ التَّمَسُّکِ بِحَبْلِهِمْ [جَمِیعاً]، مُوقِناً أَنَّ الْحَقَّ لَهُمْ، وَ مَعَهُمْ [وَ مِنْهُمْ] وَ فِيهِمْ وَ بِهِمْ، أُوَالِي مَنْ والَوْا، وَ أُعَادِي مَنْ عادَوْا، وَ أُجانِبُ مَنْ جانَبُوا، فَصَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ أَعِذْنِي اَللّٰهُمَّ بِهِمْ مِنْ شَرِّ كُلِّ مَا أَتَّقِيهِ، يَا عَظِيمُ حَجَزْتُ الْأَعادِيَ عنِّي بِبَدِيعِ السَّماوَاتِ وَ الْأَرْضِ، إِنَّا جَعَلْنا مِنْ بَيْنِ أَيْدِيهِمْ سَدّاً وَ مِنْ خَلْفِهِمْ سَدّاً، فَأَغْشَيْناهُمْ فَهُمْ لَايُبْصِرُونَ . (1) پس تسبیح را ببوسد و بر هر دو چشم بمالد و بگوید:اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِحَقِّ هٰذِهِ التُّرْبَةِ الْمُبَارَكَةِ، وَ بِحَقِّ صَاحِبِها، وَ بِحَقِّ جَدِّهِ، وَ بِحَقِّ أَبِيهِ، وَ بِحَقِّ أُمِّهِ، وَ بِحَقِّ أَخِيهِ، وَ بِحَقِّ وُلْدِهِ الطَّاهِرِينَ، اجْعَلْها شِفاءً مِنْ كُلِّ (2)

ص: 1158


1- و گویا، در سپری محکم از هر موجود ترسناک، با پوششی سرشار و قلعه دار، و آن سپر ولایت اهل بیت پیامبرت محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) است درحالی که نگاهدار خود هستم از هرکه قصد آزارم را دارد، با دیوار محکم اخلاص، در اعتراف به حقّشان، و چنگ زدن به رشته ولایت تمامی آنان، درحالی که یقین دارم که حق برای آنان و با آنان، و از سوی آنان، و در میان آنان و به واسطه آنان است . دوست دارم کسی را که آنان دوست دارند، و دشمن دارم کسی را که آنان دشمن دارند و کناره گیری می کنم از هرکه آن ها از او کناره گرفتند، پس بر محمّد و خاندانش درود فرست و مرا نگهدار، خدایا به حق ایشان از شرّ هر چه از آن می پرهیزم، ای بزرگ دور ساختم دشمنانم را از خود به وسیله پدیدآورنده آسمان ها و زمین، ما را از پیش روی ایشان و پشت سرشان سدی قرار داریم پس ایشان نمی بینند .
2- خدایا از تو می خواهم به حق این تربت مبارک، و به حق صاحبش، و به حق جدّ و پدر و مادر و برادرش، و به حق فرزندان پاکش، آن را شفایی از هر

دَاءٍ، وَ أَمَاناً مِنْ كُلِّ خَوْفٍ، وَ حِفْظاً مِنْ كُلِّ سُوءٍ . (1)

بعد تسبیح را بر جبین خود بگذارد، اگر در صبح چنین کند، تا شام در امان خدا باشد و اگر در شام چنین کند تا صبح در امان خدا باشد . در روایت دیگری نقل شده: هرکه از پادشاهی یا غیر او بترسد، چون از خانه بیرون آید، این عمل را انجام دهد، تا نگهداری و حافظی از شرّ ایشان برای او باشد . مؤلف گوید: مشهور میان علما آن است که خوردن گل و خاک مطلقا جایز نیست، مگر تربت مقدّسه امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) به قصد شفا بدون قصد لذّت . آن هم به اندازه یک نخود، بلکه احوط آن است که به اندازه یک عدس باشد، و خوب است تربت را در دهان بگذارد، و پس از آن جرعه ای از آب بخورد و بگوید:

اللّهمَّ اجْعَلْهُ رِزْقاً وَاسِعاً، وَ عِلْماً نَافِعاً، وَ شِفَاءً مِنْ کُلِّ دَاءٍ وَ سُقْمٍ . (2)

علاّمه مجلسی (رَحمهُ اللّه) فرموده: احوط آن است که مهر و تسبیح و تربت آن حضرت را خرید و فروش نکنند، بلکه به هدیه و بخشش بدهند و در برابر آن ها اگر تراضی کنند، بی آنکه

ص: 1159


1- درد، و ایمنی از هر بیم، و نگهدار از هر بدی قرار ده .
2- خدایا آن را روزی فراخ، و دانش سودمند، و شفای از هر درد و بیماری قرار ده .

اوّل شرط کرده باشند شاید بد نباشد، چنان که در حدیث معتبری از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده: هرکه خاک قبر امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را بفروشد، چنان است که گوشت آن حضرت را فروخته و خریده .

مؤلف گوید: شیخ ما محدّث چیره دست ثقة الاسلام نوری (رَحمهُ اللّه) در کتاب «دار السلام» نقل کرده: روزی یکی از برادران من خدمت مرحومه والده ام رسید، مادرم دید تربت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را، در جیب پایین قبای خود گذاشته، مادرم او را نهی کرد، که این بیادبی به تربت مقدّسه است، چه اینکه بسا شود زیر ران قرار گیرد و شکسته شود، برادرم گفت: چنین است که فرمودی و تاکنون دو مهر شکسته ام، ولی عهد کرد که پس از آن تربت را در جیب پایین خود نگذارد، چند روزی از این قضیّه گذشت، علاّمه والدم بدون اینکه از این مطلب اطلاع داشته باشد، خواب دید که مولای ما حضرت ابا عبد اللّه السحین (عَلَيهِ السَّلَامُ) برای دیدن او به خانه تشریف آورد، و در اطاق کتابخانه نشست، و ملاطفت و مهربانی بسیار کرد و فرمود: پسران خود را دعوت کن بیایند تا آن ها را اکرام کنم . پس پسرها را خواست، و با من پنج نفر بودند، همه آن ها کنار در مقابل آن حضرت ایستادند، و نزد

ص: 1160

حضرت جامه ها و چیزهای دیگری بود، یک یک را می خواند، و چیزی از آن ها به او می داد، نوبت به برادر مزبور سلّمه اللّه رسید، حضرت نظری به او انداخت، مانند کسی که در غضب باشد . و التفات به پدرم نمود و فرمود: این پسر تو دو تربت از تربت های قبر مرا در زیر ران خود شکسته، پس آن حضرت او را مثل برادران دیگر نخواند، بلکه چیزی به سوی او افکند، و الآن در ذهن من است که گویا قاب شانه ترمه به او داد، بعد علاّمه والد بیدار شد و خواب خود را برای مرحومه والده نقل کرد، و والده حکایت برادرم را برای او بیان نمود، والدم از صدق این خواب شگفت زده شد .

ص: 1161

فصل هشتم: فضیلت و کیفیت زیارت امامین کاظمیین (عَلَيهِمَا السَّلَامُ)

بخش اول
فضیلت و کیفیت زیارت کاظمین

در فضیلت و کیفیت زیارت کاظمین یعنی امام موسی کازم و امام محمّد تقی (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) و ذکر مسجد براثا و زیارت نواب اربعه و زیارت جناب سلمان و مشتمل بر چند بخش است:

بخش اول: در فضیلت و کیفیت زیارت کاظمین (عَلَيهِمَا السَّلَامُ)

بدانکه برای زیارت این دو امام معصوم (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) فضیلت بسیاری ذکر شده، و در اخبار بیشماری وارد شده که زیارت موسی بن جعفر (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) مثل زیارت پیامبر (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) است . و در روایتی است: هرکه او را زیارت کند، مانند آن است که حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) و امیر مؤمنان را زیارت کرده، و در روایت دیگری: مثل آن است که امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را زیارت کرده باشد، و در حدیث دیگری: هرکه او را زیارت کند، بهشت برای اوست . شیخ جلیل محمّد بن شهر آشوب در «مناقب» از تاریخ بغداد نقل کرده: که خطیب مؤلّف آن کتاب به سند خود از علی بن خلال روایت نموده: هیچ امر دشواری مرا روی نداد، که بعد از آن به نزد قبر حضرت موسی بن جعفر (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) روم، و متوسّل

ص: 1162

به آنجناب شوم، مگر آنکه خدا، آن را برایم آسان کرد . و نیز گفته است: زنی در بغداد دیده شد که میدوید به و گفتند: کجا می روی؟ گفت: به سوی قبر موسی بن جعفر (عَلَيهَا السَّلَامُ) میروم، برای پسرم که او را حبس کرده اند دعا کنم، مردی حنبلی مذهب در آنجا حاضر بود، آن زن را مسخره کرد، و گفت: پسرت در زندان از دنیا رفت، آن زن گفت: خدایا از تو درخواست می کنم، به حق کسی که در زندان شهیدش کردند [مرادش موسی بن جعفر (عَلَيهِ السَّلَامُ) بود] قَدرت خود را به من بنما، به ناگاه پسر آن زن را رها کردند، و فرزند آن مرد حنبلی را که مسخره کرده بود، به جنایت او گرفتند شیخ صدوق از ابراهیم بن عقبه روایت کرده: خدمت امام هادی (عَلَيهِ السَّلَامُ) نامه ای نوشتم، و در نامه پرسیدم از زیارت ابی عبد اللّه السحین (عَلَيهِ السَّلَامُ)، و از زیارت حضرت موسی بن جعفر و حضرت جواد (عَلَيهِمَا السَّلَامُ)، منظور از پرسش آن بود که بدانم کدام یک از این دو زیارت افضل است؟ حضرت در جواب نوشته بودند: ابو عبد اللّه (عَلَيهِ السَّلَامُ) مقدم است، و زیارت این دو معصوم جامع تر، و ثوابش عظیم تر است . اما کیفیّت زیارت کاظمین (عَلَيهِمَا السَّلَامُ): بدانکه زیارات آن حرم

ص: 1163

شریف، بعضی اختصاص به هر یک از آن دو بزرگوار دارد، و بعضی مشترک مابین آن دو امام است .

زیارت امام موسی کاظم (عَلَيهِ السَّلَامُ)

اما کیفیّت زیارت کاظمین (عَلَيهِمَا السَّلَامُ):

بدانکه زیارات آن حرم شریف، بعضی اختصاص به هر یک از آن دو بزرگوار دارد، و بعضی مشترک مابین آن دو امام است . اما زیارت مختصّ به حضرت موسی بن جعفر (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) چنان که سیّد ابن طاووس در کتاب «مزار» نقل کرده: آن است که چون خواستی آن حضرت را زیارت کنی، سزاوار است غسل کنی و بعد با آرامش و وقار به زیارت، روانه شوی همین که به در حرم رسیدی بایست و بگو:

اللّٰهُ أَكْبَرُ، اللّٰهُ أَكْبَرُ، لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ، وَ اللّٰهُ أَكْبَرُ؛ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ عَلَىٰ هِدايَتِهِ لِدِينِهِ، وَ التَّوْفِيقِ لِمَا دَعا إِلَيْهِ مِنْ سَبِيلِهِ . اَللّٰهُمَّ إِنَّكَ أَكْرَمُ مَقْصُودٍ، وَ أَكْرَمُ مَأْتِيٍّ، وَ قَدْ أَتَيْتُكَ مُتَقَرِّباً إِلَيْكَ بِابْنِ بِنْتِ نَبِيِّكَ صَلَوَاتُكَ عَلَيْهِ وَ عَلَىٰ آبائِهِ الطَّاهِرِينَ وَ أَبْنائِهِ الطَّيِّبِينَ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ لَا تُخَيِّبْ سَعْيِي، وَ لَا تَقْطَعْ رَجائِي، وَ اجْعَلْنِي عِنْدَكَ وَجِيهاً فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ مِنَ الْمُقَرَّبِينَ . (1)

بعد وارد شو، و پای راست خود را مقدّم دار و بگو:

ص: 1164


1- خدا بزرگتر است، خدا بزرگتر است، معبودی جز خدا نیست، و خدا بزرگتر است، خدا را سپاس بر هدایت نمودن به سوی دینش، و موفق نمودن بر آنچه فرا خواند به سوی آن از راهش . خدایا تویی کریم ترین قصد شده، و کریم ترین آمده شده، نزد تو آمده ام درحالی که به تو تقرّب می جویم، به وسیله فرزند ختر پیامبرت، درودهایت بر او، و بر پدران پاک، و فرزندان پاکیزه اش باد . خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و کوششم را بی ثمر مکن، و امیدم را قطع مساز، و مرا نزد خود در دنیا و آخرت آبرومند و از مقرّبان قرار ده .

بِسْمِ اللّٰهِ، وَ بِاللّٰهِ، وَ فِي سَبِيلِ اللّٰهِ، وَ عَلَىٰ مِلَّةِ رَسُولِ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ . اَللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِي وَ لِوالِدَيَّ وَ لِجَمِيعِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ . (1) همین که به در بارگاه شریف رسیدی بایست، و طلب اذن کن و بگو:أَ أَدْخُلُ يَا رَسُولَ اللّٰهِ، أَ أَدْخُلُ يَا نَبِيَّ اللّٰهِ، أَ أَدْخُلُ يَا مُحَمَّدَ بنَ عَبْدِاللّٰهِ، أَ أَدْخُلُ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ، أَ أَدْخُلُ يَا أَبا مُحَمَّدٍ الْحَسَنَ، أَ أَدْخُلُ يَا أَبا عَبْدِاللّٰهِ الْحُسَيْنَ، أَ أَدْخُلُ يَا أَبا مُحَمَّدٍ عَلِيَّ بْنَ الْحُسَيْنِ، أَ أَدْخُلُ يَا أَبا جَعْفَرٍ مُحَمَّدَ اِبْنَ عَلِيٍّ، أَ أَدْخُلُ يَا أَبا عَبْدِاللّٰهِ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ، أَ أَدْخُلُ يَا مَوْلايَ يَا أَبَا الْحَسَنِ مُوسَى بْنَ جَعْفَرٍ، أَ أَدْخُلُ يَا مَوْلايَ يَا أَبا جَعْفَرٍ، أَ أَدْخُلُ يا مَوْلايَ مُحَمَّدَ اِبْنَ عَلِيٍّ، (2) سپس وارد شو، و چهار مرتبه بگو: اللّه أَكْبَرُ و مقابل قبر بایست، و قبله را پشت کتف خود قرار بده، آنگاه بگو:

السَّلامُ عَلَیْکَ یَا وَلِیَّ اللّه وَ ابْنَ وَلِیِّهِ ؛ السَّلامُ عَلَیْکَ یَا حُجَّةَ اللّه (3)

ص: 1165


1- به نام خدا و با خدا، و در راه خدا، و بر آیین رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش باد )، خدایا بیامرز مرا و پدرم و مادرم و همه مردان و زنان مؤمن را .
2- آیا وارد شوم ای رسول خدا، آیا وارد شوم ای پیامبر خدا آیا وارد شوم ای محمّد بن عبد اللّه، آیا وارد شوم ای امیر مؤمنان، آیا وارد شوم ای ابا محمّد حسن، آیا وارد شوم ای ابا عبد اللّه الحسین، آیا وارد شوم ای ابا محمّد علی بن الحسین، آیا وارد شوم ای ابا جعفر محمّد بن علی، آیا وارد شوم ای ابا عبد اللّه جعفر بن محمّد، آیا وارد شوم ای مولایم ای ابا الحسن موسی بن جعفر، آیا وارد شوم ای مولای من ای ابا جعفر، آیا وارد شوم ای مولای من ای محمّد بن علی .
3- سلام بر تو ای ولیّ خدا، و فرزند ولیّ خدا، سلام بر تو ای حجّت خدا، و فرزند حجّت خدا،

وَ ابْنَ حُجَّتِهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا صَفِيَّ اللّٰهِ وَ ابْنَ صَفِيِّهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يا أَمِينَ اللّٰهِ وَ ابْنَ أَمِينِهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا نُورَ اللّٰهِ فِي ظُلُماتِ الْأَرْضِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا إِمامَ الْهُدىٰ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا عَلَمَ الدِّينِ وَ التُّقىٰ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا خازِنَ عِلْمِ النَّبِيِّينَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا خازِنَ عِلْمِ الْمُرْسَلِينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا نائِبَ الْأَوْصِياءِ السَّابِقِينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا مَعْدِنَ الْوَحْيِ الْمُبِينِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا صاحِبَ الْعِلْمِ الْيَقِينِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا عَيْبَةَ عِلْمِ الْمُرْسَلِينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْإِمامُ الصَّالِحُ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْإِمامُ الزَّاهِدُ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْإِمامُ الْعابِدُ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْإِمامُ السَّيِّدُ الرَّشِيدُ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْمَقْتُولُ الشَّهِيدُ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللّٰهِ وَ ابْنَ وَصِيِّهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا مَوْلايَ مُوسَى بْنَ جَعْفَرٍ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ ؛ أَشْهَدُ أَنَّكَ قَدْ بَلَّغْتَ عَنِ اللّٰهِ (1)

ص: 1166


1- سلام بر تو ای برگزیده خدا و فرزند برگزیده خدا، سلام بر تو ای امین خدا و فرزند امین خدا، سلام بر تو ای نور خدا در تاریکی های زمین، سلام بر تو ای پیشوای هدایت، سلام بر تو ای پرچم دین و تقوا، سلام بر تو ای خزانه دار دانش پیامبران، سلام بر تو ای خزانه دار دانش رسولان، سلام بر تو ای جانشین اوصیای گذشته، سلام بر تو ای معدن وحی آشکار، سلام بر تو ای صاحب دانش یقینی، سلام بر تو ای خزانه دانش رسولان، سلام بر تو ای امام شایسته، سلام بر تو ای پیشوای زاهد، سلام بر تو ای امام عابد، سلام بر تو ای امام سرور و رشید، سلام بر تو ای کشته شهید گشته، سلام بر تو ای فرزند رسول خدا و فرزند جانشینش، سلام و رحمت و برکات خدا بر تو ای مولای من موسی بن جعفر، گواهی می دهم که تو از جانب خدا آنچه را بر عهده داشتی رساندی،

مَا حَمَّلَكَ، وَ حَفِظْتَ مَا اسْتَوْدَعَكَ، وَ حَلَّلْتَ حَلالَ اللّٰهِ، وَ حَرَّمْتَ حَرامَ اللّٰهِ، وَ أَقَمْتَ أَحْكامَ اللّٰهِ، وَ تَلَوْتَ كِتابَ اللّٰهِ، وَ صَبَرْتَ عَلَى الْأَذىٰ فِي جَنْبِ اللّٰهِ، وَ جاهَدْتَ فِي اللّٰهِ حَقَّ جِهادِهِ حَتَّىٰ أَتَاكَ الْيَقِينُ، وَ أَشْهَدُ أَنَّكَ مَضَيْتَ عَلَىٰ مَا مَضىٰ عَلَيْهِ آباؤُكَ الطَّاهِرُونَ وَ أَجْدادُكَ الطَّيِّبُونَ الْأَوْصِياءُ الْهادُونَ الْأَئِمَّةُ الْمَهْدِيُّونَ، لَمْ تُؤْثِرْ عَمىً عَلَىٰ هُدىً، وَ لَمْ تَمِلْ مِنْ حَقٍّ إِلىٰ باطِلٍ، وَ أَشْهَدُ أَنَّكَ نَصَحْتَ لِلّٰهِ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِأَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، وَ أَنَّكَ أَدَّيْتَ الْأَمانَةَ، وَ اجْتَنَبْتَ الْخِيانَةَ، وَ أَقَمْتَ الصَّلاةَ، وَ آتَيْتَ الزَّكَاةَ، وَ أَمَرْتَ بِالْمَعْرُوفِ، وَ نَهَيْتَ عَنِ الْمُنْكَرِ، وَ عَبَدْتَ اللّٰهَ مُخْلِصاً مُجْتَهِداً مُحْتَسِباً حَتَّىٰ أَتَاكَ الْيَقِينُ، فَجَزاكَ اللّٰهُ عَنِ الْإِسْلامِ وَ أَهْلِهِ أَفْضَلَ الْجَزاءِ وَ أَشْرَفَ الْجَزاءِ أَتَيْتُكَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللّٰهِ زائِراً، عارِفاً بِحَقِّكَ مُقِرّاً بِفَضْلِكَ، مُحْتَمِلاً لِعِلْمِكَ، مُحْتَجِباً بِذِمَّتِكَ، عائِذاً بِقَبْرِكَ، (1)

ص: 1167


1- و از آنچه به تو سپرده بود نگهداری نمودی، و حلال خدا را حلال، و حرام خدا را حرام کردی، و احکام خدا را بپا داشتی، و کتاب خدا را تلاوت نمودی، و در راه خدا بر آزار مردم صبر کردی، و در راه خدا آنگونه که باید جهاد کردی تا مرگ تو را رسید، و گواهی می دهم که درگذشتی، بر آنچه پدران پاک، و اجداد پاکیزه، و جانشینان راهنما، آن پیشوایان هدایت یافته درگذشتند، گمراهی را بر هدایت ترجیح ندادی، و از حق به جانب باطل منحرف نشدی، و گواهی می دهم که برای خدا و رسول خدا و امیر مومنان خیرخواهی کردی، و امانت را ادا نمودی، و از خیانت دوری گزیدی، و نماز بپا داشتی، و زکات دادی، و امر به معروف و نهی از منکر نمودی، و خدا را تنها از روی اخلاص، و اجتهاد و تنها برای او عبادت کردی، تا مرگت فرا رسید، پس خدا از سوی اسلام و اهلش پاداشت دهد، برترین و شریف ترین پاداش ای فرزند رسول خدا، به سویت آمدم برای زیارت، درحالی که، عارف به حقّت هستم، و به فضلت اقرار دارم، متحمّل دانشت می باشم، پوشیده به پیمانت، و پناه آورنده به قبرت،

لائِذاً بِضَرِيحِكَ، مُسْتَشْفِعاً بِكَ إِلَى اللّٰهِ، مُوالِياً لِأَوْلِيائِكَ، مُعادِياً لِأَعْدائِكَ، مُسْتَبْصِراً بِشَأْنِكَ وَ بِالْهُدَى الَّذِي أَنْتَ عَلَيْهِ، عالِماً بِضَلالَةِ مَنْ خالَفَكَ وَ بِالْعَمَى الَّذِي هُمْ عَلَيْهِ، بِأَبِي أَنْتَ وَ أُمِّي وَ نَفْسِي، وَ أَهْلِي وَ مالِي وَ وَلَدِي، يَا ابْنَ رَسُولِ اللّٰهِ؛ أَتَيْتُكَ مُتَقَرِّباً بِزِيارَتِكَ إِلَى اللّٰهِ تَعَالىٰ، وَ مُسْتَشْفِعاً بِكَ إِلَيْهِ، فَاشْفَعْ لِي عِنْدَ رَبِّكَ، لِيَغْفِرَ لِي ذُنُوبِي، وَ يَعْفُوَ عَنْ جُرْمِي، وَ يَتَجاوَزَ عَنْ سَيِّئاتِي، وَ يَمْحُوَ عَنِّي خَطِيئاتِي، وَ يُدْخِلَنِي الْجَنَّةَ، وَ يَتَفَضَّلَ عَلَيَّ بِما هُوَ أَهْلُهُ، وَ يَغْفِرَ لِي وَ لِآبائِي، وَ لِإِخْوانِي وَ أَخَواتِي، وَ لِجَمِيعِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ، فِي مَشارِقِ الْأَرْضِ وَ مَغَارِبِهَا؛ بِفَضْلِهِ ومَنِّهِ . (1) سپس خود را بر قبر بینداز، و آن را ببوس، و دو طرف صورت خود را بر آن بگذار، و به آنچه که خواهی دعا کن، آنگاه رو به جانب سر برگرد و بگو:

ص: 1168


1- زره گزیده به ضریحت، شفاعت خواه به واسطه تو به سوی خدا، دوست دار دوستانت، دشمن دشمنانت، بینای به مقامت، و هدایتی که تو بر آن هستی، دانای به گمراهی کسی که با تو مخالفت کرد، و کوردلی ای که آنان برآنند، پدر و مادر و جان و خاندان و مال و فرزندانم فدایت ای پسر رسول خدا، به سوی تو آمدم درحالی که به زیارتت به سوی خدای تعالی تقرّب می جویم، و به پیشگاهش به وسیله تو طلب شفاعت می کنم، پس مرا نزد پروردگارت شفاعت کن، تا گناهانم را بیامرزد، و از جرمم درگذرد، و از بدی هایم چشم بپوشد، و خطاهایم را محو نماید، و وارد بهشتم کند، و بر من آن گونه که او شایسته آن است تفّضل نماید، و مرا و پدران و برادران و خواهرانم و همه مردان و زنان با ایمان را در مشارق و مغارب زمین بیامرزد، به فضل وجود و احسانش .

اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا مَوْلايَ يَا مُوسَى بْنَ جَعْفَرٍ، وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ؛ أَشْهَدُ أَنَّكَ الْإِمامُ الْهادِي، وَ الْوَلِيُّ الْمُرْشِدُ، وَ أَنَّكَ مَعْدِنُ التَّنْزِيلِ، وَ صَاحِبُ التَّأْوِيلِ، وَ حَامِلُ التَّوْرَاةِ وَ الْإِنْجِيلِ، وَ الْعَالِمُ الْعَادِلُ، وَ الصَّادِقُ الْعَامِلُ، يَا مَوْلايَ، أَنَا أَبْرَأُ إِلَى اللّٰهِ مِنْ أَعْدائِكَ، وَ أَتَقَرَّبُ إِلَى اللّٰهِ بِمُوالاتِكَ، فَصَلَّى اللّٰهُ عَلَيْكَ وَ عَلَىٰ آبائِكَ، وَ أَجْدادِكَ وَ أَبْنائِكَ وَ شِيعَتِكَ وَ مُحِبِّيكَ، وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ . (1)

آنگاه دو رکعت نماز زیارت بجا آر، و در آن دو رکعت سوره یس و الرَّحمن یا هر سوره ای از قرآن که برایت آسان باشد بخوان، سپس به آنچه می خواهی دعا کن . زیارت دیگر: شیخ مفید و شیخ شهید و محمّد بن مشهدی فرموده اند: چون خواستی موسی بن جعفر (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) را در بغداد زیارت کنی، غسل کن، و حرم شریف را قصد نما، و بر در حرم بایست، و اذن دخول بطلب، آنگاه وارد حرم شو، درحالی که می گویی: بِسْمِ اللّٰهِ وَ بِاللّٰهِ، وَ فِي سَبِيلِ اللّٰهِ، وَ عَلَىٰ (2)

ص: 1169


1- سلام بر تو ای مولای من ای موسی بن جعفر و رحمت و برکات خدا بر تو باد، گواهی می دهم که تویی پیشوای راهنما و سرپرست ارشاد کننده، و تویی معدن تنزیل، و صاحب تأویل، و حامل تورات و انجیل، و عالم عادل، و راستگوی عمل کننده، ای مولای من، من به سوی خدا از دشمنانت بیزاری می جویم، و به دوستی ات به خدا تقرّب می نمایم، پس درود و رحمت و برکات خدا بر تو و پدران و اجداد و فرزندان و شیعیان و دوستدارانت باد .
2- به نام خدا و با خدا و در راه خدا، و بر

مِلَّةِ رَسُولِ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، وَ اَلسَّلامُ عَلَیٰ أَوْلِيَاءِ اللّٰهِ . (1) سپس برو تا برابر قبر حضرت موسی بن جعفر قرار گیری، چون نزد قبر ایستادی بگو:

اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا نُورَ اللّٰهِ فِي ظُلُماتِ الْأَرْضِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَلِيَّ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا حُجَّةَ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا بابَ اللّٰهِ، أَشْهَدُ أَنَّكَ أَقَمْتَ الصَّلاةَ، وَ آتَيْتَ الزَّكَاةَ، وَ أَمَرْتَ بِالْمَعْرُوفِ، وَ نَهَيْتَ عَنِ الْمُنْكَرِ، وَ تَلَوْتَ الْكِتَابَ حَقَّ تِلاوَتِهِ، وَ جَاهَدْتَ فِي اللّٰهِ حَقَّ جِهادِهِ، وَ صَبَرْتَ عَلَى الْأَذَىٰ فِي جَنْبِهِ مُحْتَسِباً، وَ عَبَدْتَهُ مُخْلِصاً حَتَّىٰ أَتَاكَ الْيَقِينُ، أَشْهَدُ أَنَّكَ أَوْلَىٰ بِاللّٰهِ وَ بِرَسُولِهِ، وَ أَنَّكَ ابْنُ رَسُولِ اللّٰهِ حَقّاً، أَبْرَأُ إِلَى اللّٰهِ مِنْ أَعْدائِكَ، وَ أَتَقَرَّبُ إِلَى اللّٰهِ بِمُوالاتِكَ، أَتَيْتُكَ يَا مَوْلايَ عارِفاً بِحَقِّكَ، مُوالِياً لِأَوْلِيائِكَ، مُعادِياً لِأَعْدائِكَ، فَاشْفَعْ لِي عِنْدَ رَبِّكَ . (2) پس خود را بر قبر بینداز، و آن را ببوس

ص: 1170


1- آیین رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش) و سلام بر اولیای خدا
2- سلام بر تو ای نوز خدا در تاریکی های زمین، سلام بر تو ای ولیّ خدا، سلام بر تو ای حجّت خدا، سلم بر تو ای باب خدا . گواهی می دهم که تو نماز بپا داشتی، و زکات پرداختی، و امر به معروف و نهی از منکر نمودی، و کتاب خدا را آنگونه که باید تلاوت کردی، و در راه خدا کوشیدی کوشش شایسته، و بر آزار و اذیت در راه خدا تنها برای خدا صبر نمودی، و او را خالصانه عبادت کردی، تا مرگ تو را دررسید، گواهی می دهم که تو به خدا و رسول خدا سزاوارتری، و اینکه تو به حق فرزند رسول خدایی، به سوی خدا از دشمنانت بیزاری می جویم، و با دوستیات به خدا تقرّب می نمایم، ای مولای من به حضورت آمدم عارف به حقّت، دوستدار دوستانت، دشمن دشمنانت، پس مرا نزد خدا شفاعت کن .

و گونه هایت را به روی آن بگذار، آنگاه برگرد و به جانب سر بیا و بایست و بگو:

اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللّٰهِ، أَشْهَدُ أَنَّكَ صادِقٌ، أَدَّيْتَ ناصِحاً، وَ قُلْتَ أَمِيناً، وَ مَضَيْتَ شَهِيداً، لَمْ تُؤْثِرْ عَمىً عَلَى الْهُدىٰ، وَ لَمْ تَمِلْ مِنْ حَقٍّ إِلىٰ باطِلٍ، صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْكَ وَ عَلَىٰ آبائِكَ وَ أَبْنائِكَ الطَّاهِرِينَ . (1)

پس قبر نورانی را ببوس و دو رکعت نماز زیارت بجای آر، و بعد از این دو رکعت، هر نمازی که خواستی بخوان، آنگاه به سجده رو و بگو:

اَللّٰهُمَّ إِلَيْكَ اعْتَمَدْتُ، وَ إِلَيْكَ قَصَدْتُ، وَ بِفَضْلِكَ رَجَوْتُ، وَ قَبْرَ إِمامِيَ الَّذِي أَوْجَبْتَ عَلَيَّ طاعَتَهُ زُرْتُ، وَ بِهِ إِلَيْكَ تَوَسَّلْتُ، فَبِحَقِّهِمُ الَّذِي أَوْجَبْتَ عَلَىٰ نَفْسِكَ اغْفِرْ لِي وَ لِوالِدَيَّ وَ لِلْمُؤْمِنِينَ؛ يَا كَرِيمُ . (2) پس طرف راست صورت خود را بر قبر بگذار و بگو:اَللّٰهُمَّ قَدْ عَلِمْتَ حَوائِجِي، (3)

ص: 1171


1- سلام بر تو ای فرزند رسول خدا، گواهی می دهم که تو صادق، خیرخواهانه، ادای وظیفه کردی، و امینانه گفتی، و به حال شهادت درگذشتی، و کوردلی را بر هدایت ترجیح ندادی، و از حق به جانب باطل منحرف نشدی، درود خدا بر تو و پدران و فرزندان پاک تو .
2- خدایا به تو اعتماد نمودم، و آهنگ تو کردم، و به فضلت امیدوار شدم، و قبر امامم را که اطاعتش را بر من واجب نمودی زیارت کردم، و به وسیله او به سوی تو توسّل جستم، پس به حق آنان که بر خود واجب نموده ای مرا و پدر و مادرم و همه اهل ایمان را بیامرز، ای کریم .
3- خدایا حاجات مرا دانسته ای

فَصَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اقْضِها . (1)

آنگاه جانب چپ صورت را بر قبر بگذار و بگو:اَللّٰهُمَّ قَدْ أَحْصَيْتَ ذُنُوبِي، فَبِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اغْفِرْها، وَ تَصَدَّقْ عَلَيَّ بِما أَنْتَ أَهْلُهُ . (2) سپس به سجده برو، و صد مرتبه بگو: شُکراً شُکراً آنگاه سر از سجده بردار، و به آنچه خواهی و برای هرکه خواهی و او را دوست داری، دعا کن .

صلوات بر امام موسی کاظم (عَلَيهِ السَّلَامُ)

مؤلّف گوید: سیّد جلیل علی بن طاووس (رضی اللّه عنه) در کتاب «مصباح الزائر» در یکی از زیارت حضرت موسی بن جعفر (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) این صلوات بر حضرت را که مشتمل بر شمّه ای از فضایل و مناقب و عبادات و مصائب آن جناب است نقل کرده: البته زائر، خود را از فیض خواندن آن محروم نسازد .

اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ، وَ صَلِّ عَلَىٰ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ وَصِيِّ الْأَبْرارِ، وَ إِمامِ الْأَخْيارِ، وَ عَيْبَةِ الْأَنْوارِ، وَ وارِثِ السَّكِينَةِ وَ الْوَقارِ، وَ الْحِكَمِ وَ الْآثارِ، الَّذِي كانَ (3)

ص: 1172


1- پس بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و آن ها را برآور .
2- خدایا تو گناهانم را برشمرده ای، پس به حق محمّد و خاندان محمّد، درود فرست بر محمّد و خاندان محمّد، و آن ها را بیامرز و به آنچه تو شایسته آنی بر من تصدّق فرما .
3- خدایا درود فرست بر محمّد و اهل بیتش، و درود فرست بر موسی بن جعفر، جانشین نیکوکاران، و پیشوای خوبان و خزانه انوار، و وارث آرامش و متانت و حکمت ها و آثار، آن که

يُحْيِي اللَّيْلَ بِالسَّهَرِ إِلَى السَّحَرِ، بِمُواصَلَةِ الاسْتِغْفارِ، حَلِيفِ السَّجْدَةِ الطَّوِيلَةِ، وَ الدُمُوعِ الْغَزِيرَةِ، وَ الْمُناجاةِ الْكَثِيرَةِ، وَ الضَّراعاتِ الْمُتَّصِلَةِ، وَ مَقَرِّ النُّهىٰ وَ الْعَدْلِ، وَ الْخَيْرِ وَ الْفَضْلِ، وَ النَّدىٰ وَ الْبَذْلِ، وَ مَأْلَفِ الْبَلْوىٰ وَ الصَّبْرِ، وَ الْمُضْطَهَدِ بِالظُّلْمِ، وَ الْمَقْبُورِ بِالْجَوْرِ، وَ الْمُعَذَّبِ فِي قَعْرِ السُّجُونِ وَ ظُلَمِ الْمَطَامِيرِ، ذِي السَّاقِ الْمَرْضُوضِ بِحَلَقِ الْقُيُودِ، وَ الْجَنازَةِ الْمُنَادىٰ عَلَيْها بِذُلِّ الاسْتِخْفافِ، وَ الْوارِدِ عَلَىٰ جَدِّهِ الْمُصْطَفىٰ، وَ أَبِيهِ الْمُرْتَضىٰ، وَ أُمِّهِ سَيِّدَةِ النِّساءِ (1) بِإِرْثٍ مَغْصُوبٍ، وَ وِلاءٍ مَسْلُوبٍ، وَ أَمْرٍ مَغْلُوبٍ، وَ دَمٍ مَطْلُوبٍ، وَ سَمٍّ مَشْرُوبٍ ؛ اَللّٰهُمَّ وَ كَمَا صَبَرَ عَلَىٰ غَلِيظِ الْمِحَنِ، وَ تَجَرَّعَ غُصَصَ الْكُرَبِ، وَ اسْتَسْلَمَ لِرِضاكَ، وَ أَخْلَصَ الطَّاعَةَ لَكَ، وَ مَحَضَ الْخُشُوعَ، وَ اسْتَشْعَرَ الْخُضُوعَ، وَ عادَى الْبِدْعَةَ وَ أَهْلَها، وَ لَمْ يَلْحَقْهُ فِي شَيْءٍ مِنْ أَوامِرِكَ وَ نَواهِيكَ (2)

ص: 1173


1- همواره شب را با بیداری تا سحر، با به هم پیوستن استغفار زنده میداشت، هم پیمان سجده های طولانی، و اشک های سرشار و رازونیاز بسیار، و ناله های به هم پیوسته، و قرارگاه خرد و عدالت و خوبی و کرم و بذل، و خوگرفته به بلا و صبر، پایمال شده به ستم، و دفن شده به بی عدالتی و معذّب در عمق زندان ها و تاریکی های زیرزمین ها، با ساق کوبیده، به حلقه های زنجیرها، و جنازه ای که با خواری و سبک انگاشتن بر آن جار زده شده، وارد شونده بر جدّش مصطفی و پدرش مرتضی و مادرش سرور بانوان،
2- با ارثی غصب شده، و حکومتی ربوده، و فرمانی مغلوب، و خونی خواسته، و زهری نوشانده، خدایا همچنان که او بر سختی محنت ها صبر کرد، جام اندوه گرفتاری ها را نوشید، و در برابر خشنودی ات تسلیم شد، و طاعت را برایت خالص نمود، و خشوع را بی آلایش کرد، و فروتنی را شعار خود ساخت، و با بدعت و اهلش دشمنی نمود، و ملامت ملامتگری در چیزی از اوامر و نواهی تو در او اثر نکرد،

لَوْمَةُ لائِمٍ، صَلِّ عَلَيْهِ صَلاةً نامِيَةً مُنِيفَةً زاكِيَةً، تُوجِبُ لَهُ بِها شَفاعَةَ أُمَمٍ مِنْ خَلْقِكَ، وَ قُرُونٍ مِنْ بَراياكَ، وَ بَلِّغْهُ عَنَّا تَحِيَّةً وَ سَلاماً، وَ آتِنا مِنْ لَدُنْكَ فِي مُوالاتِهِ فَضْلاً وَ إِحْساناً وَ مَغْفِرَةً وَ رِضْواناً، إِنَّكَ ذُو الْفَضْلِ الْعَمِيمِ، وَ التَّجاوُزِ الْعَظِيمِ، بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1)

زیارت مختص امام محَمد تقی (عَلَيهِ السَّلَامُ)

همان سه عالم بزرگوار فرموده اند: متوجه به جانب قبر ابی جعفر محمّد بن علیّ الجواد (عَلَيهِ السَّلَامُ) شو، که پشت سر جدّ بزرگوار خود مدفون است . چون نزد قبر آن حضرت ایستادگی بگو:

اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَلِيَّ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا حُجَّةَ اللّٰهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يا نُورَ اللّٰهِ فِي ظُلُماتِ الْأَرْضِ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ وَ عَلَىٰ آبائِكَ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ وَ عَلَىٰ أَبْنائِكَ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ وَ عَلَىٰ أَوْلِيائِكَ؛ أَشْهَدُ أَنَّكَ قَدْ أَقَمْتَ الصَّلاةَ، وَ آتَيْتَ الزَّكَاةَ، وَ أَمَرْتَ (2)

ص: 1174


1- بر او درود فرست درودی بالنده عالی، پاک، که با آن درود باری او واجب گردانی شفاعت امت هایی ازآفریدگانت، و گروه هایی از مخلوقت، و از جانب ما به او تحیت و سلام برسان، و از نزد خود در موالاتش به ما فضل و احسان و آمرزش و رضوان عنایت کن، که تو دارای فضل فراگیر و گذشت فراوان هستی، به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان .
2- سلام بر تو ای ولیّ خدا، سلام بر تو ای حجّت خدا، سلام بر تو ای نور خدا در تاریکی های روی زمین، سلام بر تو ای فرزند رسول خدا، سلام بر تو و بر پدرانت، سلام بر تو و بر فرزندانت سلام بر تو و بر دوستانت . گواهی می دهم که نماز بپا داشتی، و زکات پرداختی، و امر

بِالْمَعْرُوفِ، وَ نَهَيْتَ عَنِ الْمُنْكَرِ، وَ تَلَوْتَ الْكِتابَ حَقَّ تِلاوَتِهِ، وَ جاهَدْتَ فِي اللّٰهِ حَقَّ جِهادِهِ، وَ صَبَرْتَ عَلَى الْأَذىٰ فِي جَنْبِهِ، حَتَّىٰ أَتَاكَ الْيَقِينُ؛ أَتَيْتُكَ زائِراً، عارِفاً بِحَقِّكَ، مُوالِياً لِأَوْلِيائِكَ، مُعادِياً لِأَعْدائِكَ، فَاشْفَعْ لِي عِنْدَ رَبِّكَ . (1) آنگاه قبر را ببوس و صورت خود را بر آن بگذار، سپس دو رکعت نماز زیارت بجا آر، و بعد از آن هر نمازی که خواهی بخوان، پس به سجده رو و بگو: اِرْحَمْ مَنْ أَساءَ وَ اقْتَرَفَ، وَ اسْتَكانَ وَ اعْتَرَفَ . (2) آنگاه طرف راست صورت را بر زمین بگذار و بگو: إِنْ كُنْتُ بِئْسَ الْعَبْدُ فَأَنْتَ نِعْمَ الرَّبُّ . (3) سپس طرف چپ صورت را روی زمین بگذارد و بگو: عَظُمَ الذَّنْبُ مِنْ عَبْدِكَ فَلْيَحْسُنِ الْعَفْوُ مِنْ عِنْدِكَ يَا كَرِيمُ . (4)

آنگاه به سجده بازگرد و صد مرتبه بگو: شکراً شکراً(5) . زیارتی دیگر: سیّد ابن طاووس در کتاب «مزار» فرموده:

ص: 1175


1- به معروف و نهی از منکر نمودی، و کتاب خدا را آنگونه که باید تلاوت کردی، و در راه خدا جهاد کردی جهادی شایسته، و در راه او بر آزار صبر نمودی تا مرگ تو را دررسید، زائر به سویت آمده ام، و به حقّت عارفم دوستدار دوستانت، و دشمن دشمنانت هستم، مرا نزد پروردگارت شفاعت کند .
2- به کسی که بد کرده و مرتکب گناه شده و درمانده گشته، و اعتراف نموده رحم کن .
3- اگر من بد بنده ای بودم، تو نیکو پروردگاری هستی .
4- بزرگ شده گناه از بنده ات، پس باشد نیکو گذاشت از جانبت ای کریم .
5- سپاس سپاس

چون موسی بن جعفر (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) را زیارت کردی، نزد قبر حضرت جواد (عَلَيهِ السَّلَامُ) می ایستی، و آن را می بوسی و می گویی:

اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا أَبا جَعْفَرٍ، مُحَمَّدَ بْنَ عَلِيٍّ، الْبَرَّ التَّقِيَّ الْإِمامَ الْوَفِيَّ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَيُّهَا الرَّضِيُّ الزَّكِيُّ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا وَلِيَّ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا نَجِيَّاللّٰهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا سَفِيرَ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا سِرَّ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا ضِياءَ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا سَناءَ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا كَلِمَةَ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا رَحْمَةَ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَيُّهَا النُّورُ السَّاطِعُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَيُّهَا الْبَدْرُ الطَّالِعُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَيُّهَا الطَّيِّبُ مِنَ الطَّيِّبِينَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَيُّهَا الطَّاهِرُ مِنَ الْمُطَهَّرِينَ ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَيُّهَا الْآيَةُ الْعُظْمىٰ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَيُّهَا الْحُجَّةُ الْكُبْرىٰ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَيُّهَا الْمُطَهَّرُ مِنَ الزَّلَّاتِ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَيُّهَا الْمُنَزَّهُ عَنِ الْمُعْضِلاتِ، (الْمُعْظِلاتِ) ؛ السَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْعَلِیُّ عَنْ نَقْصِ (1)

ص: 1176


1- سلام بر تو ای ابا جعفر محمّد بن علی نیکوکار پرهیزکار، پیشوای وفادار، سلام بر تو ای خشنود از خدا و پاکیزه، سلام بر تو ای ولیّ خدا، سلام بر تو ای محرم راز خدا، سلام بر تو ای سفیر خدا، سلام بر تو ای راز خدا، سلام بر تو ای روشنایی خدا، سلام بر تو ای تابش خدا، سلام بر تو ای کلمه خدا، سلام بر تو ای رحمت خدا، سلام بر تو ای نور درخشان، سلام بر تو ای ماه برآمده، سلام بر تو ای پاکزاد از پاکزادان سلام بر تو ای پاک از پاکان، سلام بر تو ای نشانه بزرگتر، سلام بر بر تو ای حجّت اکبر، سلام بر تو ای پاک و پاکیزه از لغزش ها، سلام بر تو ای منزّه از دشواری ها، سلام بر تو ای برتر از نقص

الْأَوْصَافِ ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الرَّضِيُّ عِنْدَ الْأَشْرافِ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا عَمُودَ الدِّينِ ؛ أَشْهَدُ أَنَّكَ وَلِيُّ اللّٰهِ وَ حُجَّتُهُ فِي أَرْضِهِ، وَ أَنَّكَ جَنْبُ اللّٰهِ، وَ خِيَرَةُ اللّٰهِ، وَ مُسْتَوْدَعُ عِلْمِ اللّٰهِ وَ عِلْمِ الْأَنْبِياءِ، وَ رُكْنُ الْإِيمانِ، وَ تَرْجُمانُ الْقُرْآنِ، وَ أَشْهَدُ أَنَّ مَنِ اتَّبَعَكَ عَلَى الْحَقِّ وَ الْهُدىٰ، وَ أَنَّ مَنْ أَنْكَرَكَ وَ نَصَبَ لَكَ الْعَداوَةَ عَلَى الضَّلالَةِ وَ الرَّدىٰ، أَبْرَأُ إِلَى اللّٰهِ وَ إِلَيْكَ مِنْهُمْ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ، وَ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ مَا بَقِيتُ وَ بَقِيَ اللَّيْلُ وَ النَّهارُ . (1) و در صلوات بر آن حضرت بگو:اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ، وَ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ، الزَّكِيِّ التَّقِيِّ، وَ الْبَرِّ الْوَفِيِّ، وَ الْمُهَذَّبِ النَّقِيِّ، هادِي الْأُمَّةِ، وَ وارِثِ الْأَئِمَّةِ، وَ خازِنِ الرَّحْمَةِ، وَ يَنْبُوعِ الْحِكْمَةِ، وَ قائِدِ الْبَرَكَةِ، وَ عَدِيلِ الْقُرْآنِ فِي الطَّاعَةِ، وَ واحِدِ الْأَوْصِياءِ فِي الْإِخْلاصِ وَ الْعِبادَةِ، وَ حُجَّتِكَ الْعُلْيا، وَ مَثَلِكَ الْأَعْلىٰ، وَ كَلِمَتِكَ الْحُسْنىٰ، (2)

ص: 1177


1- اوصاف، سلام بر تو ای پسندیده نزد مردم شرافتمند، سلام بر تو ای ستون دین، گواهی می دهم که تو ولیّ خدا و حجّت او در زمینش هستی، و تو مقرّب خدا و منتخب حق، و سپردگاه علم خدا، و پیامبران، و پایه ایمان، و ترجمان قرآنی، گواهی می دهم هرکه از تو پیروی کرد بر حق و هدایت است و هرکه تو را انکار کرد و با تو از در دشمنی درآمد بر گمراهی و هلاکت است، به خدا و به تو، در دنیا و آخرت از آنان بیزاری می جویم، سلام بر تو تا هستم و تا شب و روز هست .
2- خدایا درود فرست بر محمّد و اهل بیتش، و درود فرست بر محمّد بن علی پاک، پرهیزکار، نیکوکار وفادار، پیراسته، بی عیب، راهنمای امّت، و وارث امامان، و خزانه دار رحمت، و چشمه های حکمت، و پیشرو برکت، و همسان قرآن در وجوب از او، و یگانه جانشینان در اخلاص و عبادت، و حجّت والایت، و نمونه برترت، و کلمه زیباترت،

الدَّاعِي إِلَيْكَ، وَ الدَّالِّ عَلَيْكَ، الَّذِي نَصَبْتَهُ عَلَماً لِعِبادِكَ، وَ مُتَرْجِماً لِكِتابِكَ، وَ صادِعاً بِأَمْرِكَ، وَ ناصِراً لِدِينِكَ، وَ حُجَّةً عَلَىٰ خَلْقِكَ، وَ نُوراً تَخْرُقُ بِهِ الظُّلَمَ، وَ قُدْوَةً تُدْرَكُ بِهَا الْهِدايَةُ، وَ شَفِيعاً تُنالُ بِهِ الْجَنَّةُ . اَللّٰهُمَّ وَ كَما أَخَذَ فِي خُشُوعِهِ لَكَ حَظَّهُ، وَ اسْتَوْفىٰ مِنْ خَشْيَتِكَ نَصِيبَهُ، فَصَلِّ عَلَيْهِ أَضْعافَ مَا صَلَّيْتَ عَلَىٰ وَلِيٍّ ارْتَضَيْتَ طاعَتَهُ، وَ قَبِلْتَ خِدْمَتَهُ، وَ بَلِّغْهُ مِنَّا تَحِيَّةً وَ سَلاماً، وَ آتِنا فِي مُوالاتِهِ مِنْ لَدُنْكَ فَضْلاً وَ إِحْساناً وَ مَغْفِرَةً وَ رِضْواناً، إِنَّكَ ذُو الْمَنِّ الْقَدِيمِ، وَ الصَّفْحِ الْجَمِيلِ . (1) آنگاه نماز زیارت بخوان و پس از سلام بگو:أَنْتَ الرَّبُّ وَ أَنَا الْمَرْبُوبُ (2) تا آخر دعا که در کتابهای زیارتی معتبر روایت شده است .

زیارتی دیگر: شیخ صدوق در کتاب من لا یحضره الفقیه روایت کرده: چون خواستی آن حضرت را زیارت کنی، غسل کن، و خود را پاکیزه نما، و دو جامه پاک بپوش، و

ص: 1178


1- دعوت کننده به سویت، و دلالت کننده بر وجودت، که او را چونان پرچی برای بندگانت نصب کردی، و او را قرار دادی مترجم کتابت، و آشکارا اجرا کننده امرا، و یاور دینت، و حجّت بر بندگانت، و نوری که به وسیله او پرده تاریکی ها دریده شود، و مقتدایی که هدایت به وسیله او دریافت گردد و شفیعی که به وسیله آن به بهشت توان رسید . خدایا همچنان که در خشوع برای تو بهره اش را گرفت، و از خشیت تو سهمش را کامل نمود پس بر او درود فرست، چندین برابر آنچه درود فرستادی، بر نماینده ای که طاعتش را پسندیدی، و خدمتش را پذیرفتی و از جانب ما به او تحیّت و سلام برسان، و به ما از پیش خود، در دوستی اش فضل و احسان و آمرزش و رضوان عنایت کن تو صاحب احسان دیرینه، و چشم پوشی زیبا هستی .
2- تویی پروردگار و منم پروریده

در زیارت آن جناب بگو:

اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدِ ابْنِ عَلِيٍّ، الْإِمامِ التَّقِيِّ النَّقِيِّ، الرَّضِيِّ الْمَرْضِيِّ، وَحُجَّتِكَ عَلَىٰ مَنْ فَوْقَ الْأَرْضِ، وَمَنْ تَحْتَ الثَّرىٰ، صَلاةً كَثِيرَةً نامِيَةً زاكِيَةً مُبارَكَةً مُتَواصِلَةً مُتَرادِفَةً مُتَواتِرَةً كَأَفْضَلِ مَاصَلَّيْتَ عَلَىٰ أَحَدٍمِنْ أَوْلِيائِكَ، وَ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا وَلِيَّ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا نُورَ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا حُجَّةَ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا إِمامَ الْمُؤْمِنِينَ، وَ وارِثَ عِلْمِ النَّبِيِّينَ، وَ سُلالَةَ الْوَصِيِّينَ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا نُورَ اللّٰهِ فِي ظُلُماتِ الْأَرْضِ؛ أَتَيْتُكَ زائِراً، عارِفاً بِحَقِّكَ، مُعادِياً لِأَعْدائِكَ، مُوالِياً لِأَوْلِيائِكَ، فَاشْفَعْ لِي عِنْدَ رَبِّكَ . (1)

آنگاه حاجت خود را بخواه، و بعد از آن در بارگاهی که قبر حضرت جواد (عَلَيهِ السَّلَامُ) است چهار رکعت نماز بالای سر بخوان، دو رکعت برای حضرت موسی بن جعفر (عَلَيهِ السَّلَامُ)، دو رکعت برای حضرت جواد (عَلَيهِ السَّلَامُ) و نزد سر حضرت موسی بن

ص: 1179


1- خدایا درود فرست بر محمّد بن علی پیشوای با تقوا، بی عیب، راضی به حق، پسنیده، و حجّت بر هر که روی زمین و زیر زمین است، درودی بسیار، بالنده، پاکیزه، مبارک، پیوسته، پی در پی پیاپی همانند برترین درودی که بر یکی از اولیایت فرستادی، و سلام بر تو ای ولیّ خدا، سلام بر تو ای نور خدا، سلام بر تو ای حجّت خدا، سلام بر تو ای پیشوای مومنان، و وارث علم پیامبران، و چکیده جانشینان، سلام بر تو ای نور خدا در تاریکی های زمین، زائر به سویت آمدم، عارف به حقّت، دشمن دشمنانت، دوستدار دوستانت، پس مرا نزد پروردگارت شفاعت کن .

جعفر (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) که مقابل قبور قریش است نماز بجا نیاور، که آن ها را قبله خود قرار دادن جایز نیست . مؤلّف گوید: از کلام شیخ صدوق، ظاهر می شود، که در آن زمانها قبر شریف موسی بن جعفر (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) جدا بود، و بارگاه و در جداگانه داشته، مردم پس از زیارت موسی بن جعفر (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) بیرون رفته و در بارگاه حضرت جواد (عَلَيهِ السَّلَامُ) وارد می شدند .

زیارت مشترک کاظمین (عَلَيهِمَا السَّلَامُ)

بخش اوّل:آنکه برای هر کدام جداگانه باید خواند . شیخ جلیل جعفر بن محمّد قولویه در کتاب «کامل الزیارات» از حضرت هادی (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: در زیارت هر یک از آن دو امام بگو:

اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا وَلِيَّ اللّٰهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا حُجَّةَ اللّٰهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا نُورَ اللّٰهِ فِي ظُلُماتِ الْأَرضِ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا مَنْ بَدَا لِلّٰهِ فِي شَأْنِهِ؛ أَتَيْتُكَ زائِراً، عارِفاً بِحَقِّكَ، مُعادِياً لِأَعْدائِكَ، مُوالِياً لِأَوْلِيائِكَ، فَاشْفَعْ لِي عِنْدَ رَبِّكَ يَا مَوْلايَ . (1) این زیارت

ص: 1180


1- سلام بر تو ای ولیّ خدا، سلام بر تو ای حجّت خدا، سلام بر تو ای نور خدا در تاریکی های زمین، سلام بر تو ای آن که اراده خدا درباره اش تغییر کرد، زائر به حضورت آمدم، عارف به حقّت دشمن با دشمنانت، دوست با دوستانت، ای مولای من نزد پروردگارت برای من شفاعت کن .

در نهایت اعتبار است و شیخ صدوق و شیخ کلینی و شیخ طوسی هم با اختلاف کمی آن را ذکر کرده اند .

بخش دوم: زیارتی است که به قرائتش، آن دو امام دو امام (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) زیارت می شوند، و آن چنان است که شیخ مفید و شهید و محمّد بن مشهدی ذکر کرده اند، که در زیارت آن بزرگواران، همین که نزد ضریح ایستادی می گویی:

السَّلامُ عَلَيْكُما يَا وَلِيَّيِ اللّٰه ؛ السَّلامُ عَلَيْكُما يَا حُجَّتَيِ اللّٰهِ؛ السَّلامُ عَلَيْكُما يَا نُورَيِ اللّٰهِ فِي ظُلُمَاتِ الْأَرْضِ ؛ أَشْهَدُ أَنَّكُما قَدْ بَلَّغْتُما عَنِ اللّٰهِ مَا حَمَّلَكُما، وَ حَفِظْتُما مَا اسْتُودِعْتُما، وَ حَلَّلْتُما حَلالَ اللّٰهِ، وَ حَرَّمْتُما حَرامَ اللّٰهِ، وَ أَقَمْتُما حُدُودَ اللّٰهِ، وَ تَلَوْتُما كِتابَ اللّٰهِ، وَ صَبَرْتُما عَلَى الْأَذىٰ فِي جَنْبِ اللّٰهِ مُحْتَسِبَيْنَ حَتَّىٰ أَتَاكُمَا الْيَقِينُ، أَبْرَأُ إِلَى اللّٰهِ مِنْ أَعْدائِكُما، وَ أَتَقَرَّبُ إِلَى اللّٰهِ بِوِلايَتِكُما، أَتَيْتُكُما زائِراً، عارِفاً بِحَقِّكُما، مُوالِياً لِأَوْلِيائِكُما؛ مُعادِياً لِأَعْدائِكُما، مُسْتَبْصِراً بِالْهُدَى الَّذِي أَنْتُما عَلَيْهِ، عارِفاً (1)

ص: 1181


1- سلام بر شما ای دو نماینده خدا، سلام بر شما ای دو حجّت خدا، سلام بر شما ای دو نور خدا در تاریکی های زمین . گواهی می دهم که شما از سوی خدا آنچه را بر عهده هر دو وجود شریف تان گذاشته شده بود رساندید، و آنچه بر آنچه سپرده شده بود حفظ کردید، حلال نمودید حلال خدا را، و حرام کردید حرام خدا را، و بپا نمودید حدود خدا را، و تلاوت کردید کتاب خدا را، و در راه او بر آزار مردم شکیبایی ورزیدید، و به حساب خدا گذاشتید تا مرگ شما را دررسید، از دشمنان تان به خدا بیزاری می جویم، و به دوستی شما متقرّب به خدا میشوم، زائر به حضورتان آمدم، عارف به حقّتان، دوستدار دوستان تان، دشمن دشمنانتان، بینا به هدایتی که بر آن هستید، آگاه

بِضَلالَةِ مَنْ خالَفَكُما، فَاشْفَعا لِي عِنْدَ رَبِّكُما، فَإِنَّ لَكُما عِنْدَ اللّٰهِ جاهاً عَظِيماً، وَ مَقاماً مَحْمُوداً . (1) آنگاه تربت شریف آنجا را ببوس و سمت راست صورت خویش را بر آن بگذار، سپس به جانب سر مقدس آن بزرگواران برو و بگو:

اَلسَّلامُ عَلَيْكُما يَا حُجَّتَيِ اللّٰهِ فِي أَرْضِهِ وَ سَمائِهِ، عَبْدُكُما وَ وَلِيُّكُما زَائِرُكُما مُتَقَرِّباً إِلَى اللّٰهِ بِزِيارَتِكُما . اَللّٰهُمَّ اجْعَلْ لِي لِسانَ صِدْقٍ فِي أَوْلِيائِكَ الْمُصْطَفَيْنَ، وَ حَبِّبْ إِلَيَّ مَشاهِدَهُمْ، وَ اجْعَلْنِي مَعَهُمْ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ ؛ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (2)

آنگاه برای هر یک دو رکعت نماز بجا آر، و خدا را به آنچه می خواهی بخوان .

مؤلّف گوید: چون در گذشته تقیّه بسیار شدید بود، برای زیارت این دو امام همام (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) زیارتهای مختصر و کوتاه تعلیم میدادند برای اینکه شیعیان از آسیب طاغوتیان محفوظ باشند، و اگر زائری خواهان زیارت مفصّل و بلند

ص: 1182


1- به گمراهی کسی که با شما مخالفت ورزید، پس نزد شما نزد پروردگارتان برای من شفاعت کنید، که برای شما پیش خدا آبرویی بس عظیم و مقامی بس ستوده است .
2- سلام بر شما دو تن، ای دو حجّت خدا در زمین و آسمان، بنده و دوست شمایم، زیارت کننده شما دو امامم، به زیارتتان به سوی خدا تقرّب می جویم، خدایا برای من در میان اولیای برگزیده ات، زبان راستی قرار بده، و زیارتگاه های آنان را محبوبم گردان، و در دنیا و آخرت با آنان همراهم کن، ای مهربان ترین مهربانان .

باشد زیارت جامعه را بخواند که برای ایشان بهترین زیارت است، به ویژه یکی از زیارات جامعه که از روایتش ظاهر می شود اختصاص بیشتری به حضرت موسی بن جعفر (عَلَيهِ السَّلَامُ) دارد، و آن زیارت، پس از این در آغاز زیارات جامعه خواهد آمد . [صفحه 1403] چون زائر قصد خروج از شهر را کرد آن دو بزرگوار را وداع کند، با دعاهای وداعی که از جمله آن ها دعایی است که شیخ طوسی علیه الرّحمه در کتاب «تهذیب» ذکر فرموده: که چون خواستی حضرت موسی بن جعفر (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) را وداع گویی نزد قبر بایست و بگو:

اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا مَوْلايَ، يَا أَبَا الْحَسَنِ، وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ ؛ أَسْتَوْدِعُكَ اللّٰهَ وَ أَقْرَأُ عَلَيْكَ السَّلامَ؛ آمَنَّا بِاللّٰهِ وَ بِالرَّسُولِ وَ بِما جِئْتَ بِهِ وَ دَلَلْتَ عَلَيْهِ . اَللّٰهُمَّ اكْتُبْنا مَعَ الشَّاهِدِينَ . (1)

همچنین در وداع حضرت جواد (عَلَيهِ السَّلَامُ) می گویی: اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا مَوْلايَ، يَا ابْنَ رَسُولِ اللّٰه، وَ رَحْمَةُ اللّٰه وَ بَرَكاتُهُ ؛ أَسْتَوْدِعُكَ اللّٰهَ وَ أَقْرَأُ عَلَيْكَ اَلسَّلامَ ؛ آمَنَّا بِاللّٰهِ وَ بِرَسُولِهِ وَ بِما (2)

ص: 1183


1- سلام بر تو ای مولایم ای ابا الحسن، و رحمت و برکات خدا بر تو باد، به خدا می سپارمت، و بر تو سلام میفرستم، به خدا و رسول و به آنچه تو آورده ای، و بر آن نشانه نهادی ایمان آوردیم . خدایا ما را در شمار گواهان بنویس .
2- سلام بر تو ای مولایم ای ابا الحسن، و رحمت و برکات خدا بر تو، به خدا می سپارمت و بر تو سلام می فرستم، به خدا و رسول و آنچه

جِئْتَ بِهِ وَ دَلَلْتَ عَلَيْهِ . اَللّٰهُمَّ اكْتُبْنا مَعَ الشَّاهِدِينَ . (1)

آنگاه از خدا بخواه، که این آخرین زیارت تو نباشد و دوباره توفیق بازگشتن به دست آورید، و قبر را ببوس و دو سمت صورتت را بر قبر بگذار .

حکایت حاجی علی بغدادی (عَلَيهِ السَّلَامُ)

مؤلف گوید: از اموری که مناسب است در اینجا نقل شود، داستان سعید صالح صفیّ متقیّ حاج علی بغدادی است که شیخ ما در کتاب جنّة المأوی و النّجم الثاقب نقل کرده، و در النّجم الثّاقِب فرموده: اگر نبود در این کتاب شریف، جز این حکایت معتبر صحیح که در آن فواید بسیاری است، و در همین نزدیکی ها واقع شده، هرآینه در شرافت و نفاست آن کافی بود، آنگاه بعد از مقدماتی فرموده: حاجی مذکور اَیّده اللّه نقل کرده: بر گردن من هشتاد تومان سهم امام جمع شد . به نجف اشراف رفتم بیست تومان آن را به جناب علم الهدی و التّقی شیخ مرتضی اعلی اللّه مقامه و بیست تومان به جناب شیخ محمّد حسین مجتهد کاظمینی، و بیست تومان به جناب شیخ محمّد حسن شروقی دادم، و بر عهده ام بیست تومان باقی ماند، که قصد داشتم، در بازگشت به جناب شیخ محمّد حسن کاظمینی آل یاسین

ص: 1184


1- تو آورده ای و بر آن نشانه نهادی ایمان آوردیم . خدایا ما را در شمار گواهان بنویس .

بدهم، چون به بغداد بازگشتم، خوش داشتم در ادای آنچه بر گردن من بود شتاب کنم، روز پنجشنبه بود، که به زیارت دو امام همام کاظمین (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) مشرف شدم، پس از آن خدمت جناب شیخ سلّه اللّه رفتم و مقداری از آن بیست تومان را به ایشان دادم، و بقیّه را وعده کردم که پس از فروش بعضی از اجناس به تدریج به من حواله کنند، تا به اهلش برسانم، در بعد از ظهر آن روز تصمیم به بازگشت به بغداد گرفتم، ولی جناب شیخ فرمود بمانم، عذر آوردم که باید مزد کارگران کارخانه ریس بافی خود را بدهم، چون شیوه ام با پرداخت مزد آنان در عصر هر پنجشنبه بود، بر این پایه برگشتم چون یک سوم راه را تقریبا پیمودم، سید جلیلی را دیدم که از جانب بغداد رو به من می آید، چون نزدیک شد سلام کرد و دست های خود را برای مصافحه و معانقه گشود، و فرمود: اهلاً و سهلاً، سپس مرا در آغوش گرفت، معانقه کردیم، و هر دو یک دیگر را بوسیدیم، بر سر عمامه سبز روشنی داشت، و بر رخسار مبارکش خال سیاه بزرگی بود، پس ایستاد و فرمود: حاج علی خیر است، کجا می روی؟ گفتم: کاظمین (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) را زیارت کردم، و به بغداد باز می گردم، فرمود: امشب شب جُمعه است برگرد، گفتم: ای

ص: 1185

سرور من، متمکّن نیستم، فرمود: هستی، برگرد تا برای تو گواهی دهم که از موالیان جدّ من امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) و از موالیان مایی، و نیز شیخ گواهی دهد، زیرا خدای تعالی امر فرموده: دو شاهد بگیرید . و این اشاره به مطلبی بود که در خاطر داشتم، که از جناب شیخ خواهش کنم، نوشته ای به من بدهد، که من از موالیان اهل بیت (عَلَيهِم السَّلَامُ) هستم و آن را در کفن خود بگذارم . پس گفتم: تو چه می دانی، و چگونه شهادت می دهی؟ فرمود: کسی که حق او را به او میرسانند، چگونه آن رساننده را نمیشناسد؟ گفتم: کدام حق؟ فرمود: آنچه به وکیل من رساندی، گفتم: وکیل تو کیست؟ فرمود: شیخ محمّد حسن، گفتم وکیل توست؟ فرمود: وکیل من است، و به جناب آقا سید محمّد گفته بود، که ناگهان در خاطرم خطور کرد این سیّد بزرگوار، مرا به اسم خواند، با آنکه او را نمی شناسم؟ به خود گفتم شاید او مرا می شناسد، ولی من او را فراموش کرده ام باز در باطن خود گفتم: این سید از حق سادات، چیزی از من می خواهد، خوش دارم از سهم امام چیزی به او برسانم، گفتم: ای سیّد، نزد من از حق شما چیزی مانده، در امر آن به جناب شیخ محمّد حسن مراجعه کردم، تا حق شما را [یعنی حق سادات] به اجازه او

ص: 1186

ادا کنم، پس بر چهره من تبسمی کرد و فرمود: آری بعضی از حق ما را به وکلای ما در نجف اشرف رساندی، گفتم: آنچه ادا کردم پذیرفته شد؟ فرمود: آری . پس در خاطرم گذشت که این سیّد، نسبت به علمای اعلام می گوید: «وکلای ما!» و این در نظرم گران آمد، به خود گفتم: علما در گرفتن حقوق سادات، وکلایند و مرا غفلت گرفت . آنگاه فرمود: بازگرد جدّم را زیارت کن، بازگشتم درحالی که دست راست او، در دست چپ من بود . چون به راه افتادیم، دیدم طرف راست نهر آب سپید صافی جاری است، و درختان لیمو و نارنج و انار و انگور و غیر آن، همه با میوه همزمان، بی آنکه فصل آن ها باشد بالای سر ما سایه انداخته، گفتم: این نهر و این درختان چیست؟ فرمود: هرکس از موالیان ما زیارت کند جدّ ما را و نیز خود ما را، اینها با او خواهد بود . گفتم: می خواهم سؤالی بپرسم، فرمود: بپرس، گفتم: شیخ عبد الرّزاق مرحوم، مردی مدرّس بود، روزی نزد او رفتم، شنیدم میگفت: کسی که در طول عمر خود، روزها را روزه باشد، و شبها را به عبادت به سر برد، و چهل حج و چهل عمره بجا آورد، و در میان صفا و مروه بمیرد، و از موالیان امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) نباشد، برای او چیزی

ص: 1187

نیست، فرمود: آری و اللّه برای او چیزی نیست، آنگاه از حال یکی از خویشان خود پرسیدم، که آیا او از موالیان امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) است؟ فرمود: آری او و هر که متعلق به توست، گفتم: آقای ما، برای من پرسشی است، فرمود: بپرس، گفتم: تعزیه خوانان امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) میخوانند که سلیمان اعمش نزد شخصی آمد، و از زیارت سید الشهداء (عَلَيهِ السَّلَامُ) پرسید، گفت: بدعت است! پس در خواب هودجی را میان زمین و آسمان دید، پرسید: در آن هودج کیست؟ گفتند: فاطمه زهرا و خدیجه کبری (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) گفت: کجا میروند؟ گفتند: در این شب که شب جُمعه است به زیارت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) میروند، آنگاه نوشته هایی را دید که از هودج فرو می ریزد، و در آن نوشته شده:

اَمانُ مِنَ النّارِ لِزُّوارِالحُسَینِ (عَلَيهِ السَّلَامُ) فی لَیلَةِ الجُمُعَة، اَمانُ مِنَ النّارِ یَومَ القیامَةِ . (1)

آیا این حدیث صحیح است؟ فرمود: آری خبری راست و تمام است . گفتم: آقای ما آیا صحیح است که می گویند هرکه حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را در شب جُمعه زیارت کند، برای او

ص: 1188


1- امانی است از آتس برای زائران حسین (درود بر او) در شب جُمعه، امانی است از آتش در روز قیامت

امان است؟ فرمود: آری و اللّه، سپس اشک از دیدگان مبارکش جاری شد و گریست . گفتم: آقای ما پرسشی دیگر . فرمود: بپرس، گفتم: سال هزار و دویست و شصت و نه امام رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) را زیارت کردیم، و در درّود یکی از عربهای شروقیّه را، که از بادیه نشینان طرف شرقی نجف اشرفند، ملاقات کرده و او را مهمان کرده، از او پرسیدم ولایت امام رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) چگونه است؟ گفت: بهشت، امروز پانزده روز است که من از مال مولایم امام رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) خورده ام، نکیر و منکر را چه رسد که در قبر نزد من آیند! ! گوشت و خون من از طعام آن حضرت در مهمان خانه اش روییده، این صحیح است؟ علی بن موسی الرضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) میآید، و او را از منکر و نکیر خلاص می کند؟ فرمود: آری و اللّه جدّ من ضامن است . گفتم: آقای ما پرسش کوچکی است که می خواهم بپرسم، فرمود: بپرس گفتم: زیارت من از امام رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) پذیرفته است؟ فرمود: پذیرفته است ان شاء اللّه تعالی، گفتم آقای ما پرسشی دیگر، فرمود: بسم اللّه، گفتم: حاج محمّد حسین بزّازباشی فرزند مرحوم حاج احَمد بزّاز باشی آیا زیارتش پذیرفته است یا نه، و او با من در راه مشهد رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) رفیق و شریک در هزینه ها بوده است؟

ص: 1189

فرمود: عبد صالح زیارتش پذیرفته است . گفتم: آقای ما پرسشی دیگر . فرمود: بسم اللّه، گفتم: فلان که از اهل بغداد همسفر ما بود آیا زیارتش پذیرفته است؟ سکوت کرد، گفتم: آقای ما پرسش دیگر، فرمود: بسم اللّه، گفتم: سخنم را شنیدی یا نه؟ زیارتش پذیرفته است، یا پذیرفته نیست؟ با زجوابی نداد! حاجی مذکور نقل کرد که آنان چند نفر از مرفّهین اهل بغداد بودند که در این سفر پیوسته به لهو ولعب مشغول بودند، و آن شخص هم مادر خود را کشته بود، پس در راه به موضعی وسیع از جادّه رسیدیم که دو طرف آن باغها و روبروی شهر شریف کظمین است، و موضعی از آن جادّه از طرف راست پیوسته به باغهاست که از بغداد می آید، و آن متعلّق به بعضی از یتیمان سادات بود، که حکومت آن را به ستم داخل در جادّه کرد، و اهل تقوا و ورع ساکن این دو شهر [بغداد و کاظمین] همیشه از راه رفتن در آن در آن قطعه از زمین کناره می گیرند، ولی آن جناب را دیدم در آن قطعه راه می رود! گفتم: ای سید من این موضع مالع بعضی از یتیمان سادات است، تصرّف در آن روا نیست . فرمود: این موضع از اموال جدّ ما امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) و فرزندان او و اولاد ماست، تصرّف در آن برای موالیان ما حلال است .

ص: 1190

در نزدیکی آن مکان در طرف راست باغی است متعلّق به شخصی که او را حاجی میرزا هادی می گفتند، و او از ثروتمندان غیر عرب در بغداد بود، گفتم: آقای ما آیا راست است که میگویند زمین باغ حاج میرزا هادی متعلّق به موسی بن جعفر (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) است؟ فرموده: به این مسئله چه کار داری و از جواب روی گرداند .

پس به نهر آبی که از رود دجله برای آبیاری مزارع و باغهای آن حدود جدا می کنند و از جاده میگذرد رسیدیم، آنجا به طرف شهر دو راه وجود دارد: یکی راه سلطانی و دیگر راه سادات و آن جناب به راه سادات میل فرمود، گفتم بیار از راه سلطانی برویم . فرمود: نه از این راه مربوط به خود می رویم، پس آمدیم، چند قدمی نرفتیم که خود را بدون دیدن کوچه و بازار در صحن مقدّس موسی بن جعفر (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) نزد کفشداری دیدیم، از طرف باب المراد که از سمت مشرق و طرف پایین پاست وارد ایوان شدیم و کنار در رواق مطهّر مکث نفرمود، و اذن دخول نخواند، داخل شد و کنار در حرم ایستاد سپس فرمود: زیارت کن، گفتم قاری نیستم، فرمود: برایت بخوانم؟ گفتم: آری، فرمود:

ص: 1191

أَ أَدْخُلُ يَا اللّٰه، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا رَسُولَ اللّٰه. اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا أَميرَ المُؤْمِنِينَ . (1)

همچنین بر یک یک امامان سلام کردند تا رسیدند به حضرت امام حسن عسگری (عَلَيهِ السَّلَامُ)، فرمودند:عَلَیْکَ یَا أَبَا مُحَمَّدٍ الْحَسَنَ العَسْكَرِيِّ . (2) آنگاه فرمود: امام زمان خود را می شناسی؟ گفتم: چرا نمی شناسم! فرمود: بر امام زمان خود سلام کن، گفتم:اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا حُجَّةَ اللّٰه يَا صَاحِبَ الزَّمانِ يَا ابْنَ الحَسَنِ . (3) پس تبسّم نمود و فرمود:عَلَیْکَ السَّلامُ وَ رَحمهُ اللّه وَ بَرَکَاتُهُ . (4) پس داخل حرم مطهر شدیم، و به ضریح مقدّس چسبیدیم و آن را بوسیدیم، آنگاه به من فرمود: زیارت کن، گفتم: من قاری نیستم . فرمود: برای تو زیارت بخوانم؟ گفتم: آری، فرمود کدام زیارت را می خواهی؟ گفتم: هر زیارت که افضل است مرا به آن زیارت ده، فرمود: زیارت «امین اللّه» افضل است، مشغول به

ص: 1192


1- ای خدا آیا وارد شوم، سلام بر تو ای رسول خدا، سلام بر تو ای امیر مؤمنان .
2- سلام بر تو ای ابا محمّد حسن عسگری .
3- سلام بر تو ای حجّت خدا، ای صاحب زمان، ای فرزند حسن .
4- سلام و رحمت و برکات خدا بر تو باد .

خواندن شد و فرمود:

اَلسَّلامُ عَلَیْکُمَا یَا أَمِینَیِ اللّه فِی أَرْضِهِ، وَ حُجَّتَیْهِ عَلَی عِبَادِهِ . (1)

در این حال چراغ های حرم را روشن کردند، من دیدم شمع ها روشن است، ولی حرم نورانی به نوری دیگر است، نوری همانند نور آفتاب و شمع ها همانند چراغی بودند که روز در آفتاب روشن کنند و من آن چنان در غفلت بودم، که هیچ ملتفت این آیات نمی شدم، چون از زیارت فارغ شدند، از سمت پایین پا به پشت سر آمدند، و در طرف شرق ایستادند و فرمودند: آیا جدّم حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را زیارت می کنی؟ گفتم: آری شب جُمعه است زیارت می کنم، پس زیارت وارث را خواندند، درحالی که اذان گوها از اذان مغرب فارغ شدند و به من فرمود: به جماعت ملحق شو و نماز بخوان، و خود تشریف آورد، در مسجد پشت سر حرم مطهر در آنجا نماز جماعت منعقد بود، ولی ایشان در سمت راست امام جماعت، محاذی او ایستادند، و من وارد صف اول شدم و برایم برای ادای نماز جایی باز شد، چون فارغ شدم ایشنان را ندیدم، از مسجد بیرون آمدم، در حرم جستجو کردم ایشان را نیافتم، قصد داشتم ایشان را ملاقات کنم، و

ص: 1193


1- سلام بر شما ای دو امین خدا بر روی زمین، و دو حجّت خدا بر بندگانش .

چند ریالی به ایشان بدهم، و شب نیز ایشان را نزد خود نگاه دارم که مهمان من باشد ناگاه از خود پرسیدم که آن سیّد که بود؟ و آیات و معجزات گذشته را مورد توجه قرار دادم، از اطاعتم نسبت به او، در بازگشتن به کاظمین، با آن کار مهمی که در بغداد داشتم، و مرا به اسم خواندند با اینکه او را ندیده بودم، و گفتار او که گفت: موالیان ما و اینکه من شهادت می دهم، و دیدن نهر جاری، و درختان میوه ها در غیر فصل مناسب و وقایع دیگری که گذشت همه سبب یقین من شد، که او حضرت مهدی (عَلَيهِ السَّلَامُ) است، به ویژه در قسمت اذن دخول، و سؤال از من، بعد از سلام بر امام عسکری (عَلَيهِ السَّلَامُ) که امام زمان خود را می شناسی؟ چون پاسخ دادم می شناسم، فرمود: سلام کن، چون سلام کردم تبسّم کرد و جوادب داد . با شتاب نزد کفشدار آمدم، و از حال حضرتش پرسیدم، گفت: بیرون رفت، سپس پرسید این سیّد رفیق تو بود؟ گفتم: آری . در هر صورت به خانه مهماندار خود آمدم، و شب را در آنجا ماندم، چون صبح شد، نزد جناب شیخ محمّد حسن رفتم، و آنچه را دیده بودم نقل کردم، شیخ دستش را بر دهان خود گذاشت، و از اظهار این قصه و افشای این سرّ نهی کرد، و و فرمود: خدا تو را موفّق

ص: 1194

کند . من این واقعه را مخفی می داشتم، و برای هیچ کس اظهار نمی کردم، تا یک ماه از این قضیه گذشت، روزی در حرم مطهر بودم، سیّد بزرگواری را دیدم، که نزدیک من آمد و پرسید چه دیدی؟ و به داستان آن روز اشاره کرد، گفتم: چیزی ندیدم، باز آن سخن را تکرار کرد، و من به شدت انکار کردم، ناگهان از نظرم ناپدید شد و دیگر او را ندیدم .

بخش دوم
تاریخ و فضیلت مسجد براثا

بدانکه مسجد براثا از مساجد معروف و متبرّک است، و در بین بغداد و کاظمین در راه زائران واقع شده، ولی غالبا از فیض آن محروم بوده و با همه فضایل و شرافتی که برای آن نقل شده مورد بی اعتنایی است . حموی که از مورّخان سال ششصد است، در کتاب «معجم البلدان» گفته: براثا محله ای بود در طرف بغداد، در قبله کرخ، و در جنوب باب محول، و در آن مسجد جامعی بوده که شیعیان در آن نماز می خواندند که خراب شده و نیز گفته: شیعیان ما از زمان راضی باللّه خلیفه عباسی، در آن مسجد جمع می شدند، و سبّ [بدگویی] صحابه می کردند ولی به دستور راضی باللّه،

ص: 1195

ناگهان در آن مسجد ریختند، و هرکه را یافتند گرفتند و حبس کردند، و مسجد را خراب و با خاک یکسان کردند . شیعیان این خبر را به امیر الامرای بغداد «بحکم ما کافی» رساندند، او هم به تجدید بنا، و گسترش بنای مسجد، و محکم ساختن آن فرمان داد، و در بالای مسجد اسم راضی باللّه را نوشت . پیوسته آن مسجد آباد و محّل اقامه نماز بود، ولی پس از سال چهارصد و پنجاه تا الآن معطّل مانده! براثا پیش از بنای بغداد روستایی بوده، که گمان مردم آن است که حضرت امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) در زمانی که به جنگ خوارج نهروان میرفت گذارش به آن جا افتاد، و در مسجد جامع مذکور نماز خواند، و در حمّامی که در آن روستا بود وارد شد . «براثا» منسوب به ابو شعیب براثی عابد است، و او نخستین کسی بود که در «براثا» در کوخی [یعنی خانه ای که از نی ساخته بود] ساکن شد، و در آن کوخ خدا را عبادت می کرد، تا دختری از اولاد مستوفیان بزرگ که تربیت شده قصرها بود، گذارش به کوخ او افتاد، همین که نظرش به ابو شعیب افتاد و حال او را دید، از آن حال معنوی بسیار لذّت برد، و جذبه ابو شعیب او را در ربود، به اندازه ای که پای بند او شد، به ناچار نزد آن عابد زاهد آمد و گفت: می خواهم

ص: 1196

خادم تو باشم، گفت: میپذیرم به شرط اینکه از این شک و هیبئت خارج شوی، آن سعادتمند پذیرفت و از آنچه در اختیار داشت چشم پوشید، و آراسته به لباس عابدان شد . ابو شعیب او را به همسری برگزید، همین که آن دختر وارد کوخ شد، قطعه حصیری دید، که ابو شعیب آن را برای حفظ خویش از رطوبت زمین زیر بدن خود انداخته بود، دختر گفت:

من نزد تو نخواهم ماند، مگر وقتی که این قطعه حصیر را از زیر خود دور اندازی، زیرا از تو شنیدم که میگفتی زمین می گوید:

یَا ابْنَ آدَمَ تَجْعَلُ بَیْنِی وَ بَیْنَکَ حِجَاباً وَ أَنْتَ غَداً فِی بَطْنِی . (1)

ابو شعیب آن حصیر را دور انداخت و آن دختر چند سالی نزد او ماند و با هم به بهترین وجه عبادت می کردند، تا از دنیا رخت بربستند .

مؤلّف گوید: ما درکتاب «هدیة الزائرین» تعدادی از روایاتی را که در فضیلت این مسجد شریف است ذکر کردیم و گفتیم: از مجموع این اخبار چند فضیلت برای این مسجد به دست می آید که اگر هریک از آن ها در هر مسجدی باشد،

ص: 1197


1- پسر آدم بین من و خود حجاب قرار می دهی، و حال آنکه فردا در شکم من خواهی بود .

سزاوار است انسان کوله بار خود برگیرد، و سختی راه را به جان بخرد، تا به فیض نماز و دعای در آن نائل و بهره مند شود: اول: حق تعالی مقرّر فرموده که در آن زمین فرو نیاید، هیچ رهبری با لشکرش جز پیغمبر یا وصی او . دوم: خانه حضرت مریم (عَلَيهَا السَّلَامُ) است . سوم: زمین حضرت عیسی (عَلَيهِ السَّلَامُ) است . چهارم: اینکه چشمه ای در آنجاست که برای حضرت مریم (عَلَيهَا السَّلَامُ) ظاهر شده . پنجم: ظاهر ساختن حضرت امیر (عَلَيهِ السَّلَامُ) آن چشمه را به اعجاز خویش . ششم: بودن سنگ سپید متبرکی که مریم (عَلَيهَا السَّلَامُ) حضرت عیسی (عَلَيهِ السَّلَامُ) را در آن محل بر آن سنگ نهاده بود . هفتم: بیرون آوردن امیر مؤمنان آن سنگ را با اعجاز و نصب آن به سمت قبله، و خواندن نماز به سوی آن . هشتم: اینکه حضرت امیر مومنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) و دو نوباوه او حضرت مجتبی و سید الشهدا (عَلَيهِم السَّلَامُ) در آن مکان نماز بجا آوردند . نهم: توقف امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) به مدت چهار روز در آنجا، نماز خواندند . دهم: نماز خواندن پیغمبران به خصوص حضرت خلیل الرحمن در آنجا . یازدهم: اینکه قبر پیامبری در آنجا است . و شاید آن پیامبر حضرت یوشع باشد، که شیخ مرحوم فرموده: قبرش در خارج کاظمین در قبله مسجد براثاست . دوازدهم:

ص: 1198

برگشتن آفتاب برای حضرت امیر (عَلَيهِ السَّلَامُ) در آنجا . با این شرافت و فضیلت، و بروز آیات الهی و معجزات حیدری در آن مکان، معلوم نیست از هزار نفر زائر یکی هم به آنجا برود، با اینکه مسجد سر راه آنان است و به کرّات از آنجا عبور می کنند، و اگر به طور اتفاق کسی بخواهد آن مواهب را درک کند، چون به آنجا برسد و ببیند در مسجد بسته است، از دادن اندکی پول، برای بازکردن آن دریغ می کند، و خود را از این همه مواهب بزرگ محروم می کند، و حال آنکه گاهی برای تماشای بغداد، و عمارات ستم گران پول های گزافی می پردازند . چه رسد به پرداخت پول های بسیاری که برای تنوع در معاش و خرید اجناس نحس نجس یهودیان بغداد، که گویا این مصارف سنگین، و خرج های فوق العاده، و پرداخته ای اضافی، از شرایط کامل شدن زیارت بیشتر زائران است و اللّه المستعان!

بخش سوم
زیارت نواب اربعه (عَلَيهِم السَّلَامُ)

یعنی، جناب ابو عمرو عثمان بن سعید اسدی، و جناب ابو جعفر محمّد بن عثمان، و شیخ ابو القاسم حسین بن روح نوبختی، و شیخ جلیل ابو الحسن علی بن محمّد سمری (رضی اللّه عنهم) .

ص: 1199

بدانکه از جمله تکالیف زائران در ایّام توقّف در شهر مقدّس کاظمین رفتن به بغداد، برای زیارت این چهار نایب خاص امام عصر (صلوات اللّه علیه) است، که حتی اگر قبر هر یک از آن ها در شهرهای دوردست قرار می داشت، شایسته بود انسان راههای سخت و طولانی را طی کند و رنج و سختی سفر را به جان بپذیرد، و به فیض زیارت آن ها نایل گردد، زیرا در میان همه اصحاب خاصّ امامان (عَلَيهِم السَّلَامُ) کسی به بزرگی و جلالت قَدر ایشان نمی رسد . اینان نزدیک هفتاد سال به منصب سفارت و وساطت میان امام (عَلَيهِ السَّلَامُ) و مؤمنان فایز شدند، و بر دست ایشان کرامات بسیار و خوارق عادات بی شمار جاری گردید، و گفته شده:

بعضی از علما قایل به عصمت ایشان شده اند، و مخفی نیست که همچنان که این بزرگواران در زمان حیات خود، واسط میان ولی عصر (صلوات اللّه علیه) و مردم بودند، و از جمله مناصب ایشان، رساندن درخواستها و نامه های حاجات مردم به آن حضرت بود، اکنون هم به همان منصب شریف مفتخرند، و باید نامه های حاجات، که در سختی ها نوشته می شود توسط ایشان، به آن حضرت برسد، چنان که در جای خود معلوم گریده . خلاصه، فضایل و مناقب ایشان

ص: 1200

بیشتر از آن است که ذکر شود، و همین اندازه برای ترغیب زائران، برای درک فیض زیارتشان کافی است .

اما کیفیّت زیارت ایشان: به صورتی است که شیخ طوسی در کتاب «تهذیب» و سیّد ابن طاووس در «مصباح الزائر» ذکر کرده اند، و آن را به جناب ابو القاسم حسین بن روح (رَحمهُ اللّه علیه) نسبت داده اند که فرموده است در زیارت ایشان بر رسول خدا سلام می کنی، و بعد از آن حضرت، به امیر مومنان و خدیجه کبری و فاطمه زهرا و امام حسن و امام حسین و بر هر یک از امامان (عَلَيهِم السَّلَامُ) تا صاحب الزمان (صلوات اللّه علیه) و آنگاه می گویی اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا فُلانَ بْنَ فُلانٍ : (سلام بر تو ای فلان بن فلان) و به جای «فلان بن فلان» اسم صاحب قبر و پدر او را ذکر می کنی:

أَشْهَدُ أَنَّكَ بَابُ الْمَوْلَىٰ، أَدَّيْتَ عَنْهُ وَ أَدَّيْتَ إِلَيْهِ، مَا خَالَفْتَهُ وَ لَا خَالَفْتَ عَلَيْهِ، قُمْتَ خاصّاً، وَ انْصَرَفْتَ سابِقاً؛ جِئْتُكَ عارِفاً بِالْحَقِّ الَّذِي أَنْتَ عَلَيْهِ، وَ أَنَّكَ مَا خُنْتَ فِي التَّأْدِيَةِ وَ السَّفارَةِ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ مِنْ بابٍ مَا أَوْسَعَهُ، (أَوْسَعَکَ)، (1)

ص: 1201


1- گواهی می دهم که تو دروازه فیض مولایی، از جانب او انجام وظیفه کردی، و نسبت به ادای تکلیف نمودی، با او مخالفت نکردی، و علیه او به مخالفت برنخاستی به نیابت خاص قیام نمودی، و پیشی گیرنده بازگشتی، نزد تو آمدم شناسای به حقی که تو بر آنی، و اینکه در ادای وظیفه و سفارت خیانت نکردی، سلام بر تو در دریچه فیض امام بودن، چقَدر پهناور است آن دریچه،

وَمِنْ سَفِيرٍ مَا آمَنَكَ، وَ مِنْ ثِقَةٍ مَا أَمْكَنَكَ، أَشْهَدُ أَنَّ اللّٰهَ اخْتَصَّكَ بِنُورِهِ، حَتَّىٰ عَايَنْتَ الشَّخْصَ، فَأَدَّيْتَ عَنْهُ وَ أَدَّيْتَ إِلَيْهِ . (1) بعد باز می گردی و دوباره بر معصومان از رسول خدا تا صاحب الزمان (عَلَيهِم السَّلَامُ) سلام می کنی، و پس از آن می گویی: جِئْتُكَ مُخْلِصاً بِتَوْحِيدِ اللّٰهِ، وَ مُوالاةِ أَوْلِيَائِهِ، وَ الْبَرَاءَةِ مِنْ أَعْدَائِهِم (أَعْدَائِهِ )، وَ مِنَ الَّذِينَ خالَفُوكَ؛ يَا حُجَّةَ الْمَوْلىٰ، وَ بِكَ إِلَيْهِمْ (اللّهمَ) تَوَجُّهِی، وَ بِهِمْ إِلَی اللّه (إِلَیْکَ) تَوَسُّلِی . (2) سپس دعا می کنی و از حق تعالی می طلبی آنچه را که میخواهی، که ان شاء اللّه اجابت می شود .

زیارت شیخ کلینی علیه الرحمه

مؤلّف گوید: سزاوار است در بغداد زیارت شود، شیخ اجلّ عالی مقام ثقة الاسلام محمّد بن یعقوب کلینی عطر اللّه مرقده که شیخ و رئیس شیعه و أوثق وأثبت ایشان در حدیث بود، و کتاب شریف کافی را که روشنی چشم شیعه است، در مدت بیست سال تألیف کرد، و الحق منّت عظیم بر شیعه، به ویژه بر اهل علم نهاد، و به خاطر جلالت

ص: 1202


1- و در سفیر بودن، چه اندازه تو امینی، و در مورد اطمینان بودن، چه بسیار با اقتداری تو، گواهی می دهم که خدا تو را به نورش اختصاص داد، تا آن حضرت را به وضوح دیدی پس از جانب او و نسبت به او ادای وظیفه کردی .
2- به خدمتت آمدم، درحال اخلاص به یگانگی خدا، و دوستی با اولیای خدا، و بیزاری از دشمنان ایشان، و از کسانی که با تو مخالفت کردند، ای حجّت مولا، روی من به وسیله تو به سوی ایشان است، و به آنان است توسّلم به سوی خدا .

و عظمت شأن آن بزرگ، ابن اثیر او را احیا کننده مذهب امامیه در آغاز سال سیصد هجری برشمرده است، پس از آنکه مولای ما حضرت ثامن الائمه صلوات اللّه علیه را احیاگر این مذهب در آغاز سال دویست هجری به حساب آورده است و ما در کتاب «هدّیه» بیشتر علمایی را که در مشاهد مشرّفه مدفونند ذکر کردیم، به آنجا رجوع کنید .

بخش چهارم
فضائل و زیارت جناب سلمان (عَلَيهِ السَّلَامُ)

بدان که از تکالیف زائران در شهر کاظمین، رفتن به مدائن است، برای زیارت عبد صالح الهی، جناب سلمان محمّدی رضوان اللّه علیه که نخستین ارکان اربعه است، و خاص به شرافتِ سَلمانُ مِنّا اَهلَ البَیتِ و درآمده در شمار اهل بیت نبوّت و عصمت است . در فضیلت او جناب رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) فرمود: «سلمان دریایی است که نخشکد، و گنجی است که پایان نپذیرد، سلمان از ما اهل بیت است، حکمت میبخشد و برهان می آورد .» حضرت امیر (عَلَيهِ السَّلَامُ) او را مانند لقمان، بلکه امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) او را بهتر از لقمان دانسته، و حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) او را از متوسّمین [کسانی که با تمام وجودشان در صدد شناخت حق و در جستجوی حقایق الهی اند] برشمرده . از

ص: 1203

روایات استفاده می شود که آن جناب اسم اعظم را می دانست و از محدّثین به فتح دال [کسی که فرشتگان با او سخن می گویند] بوده است . برای ایمان ده درجه است و او در درجه دهم قرار داشت و عالم به غیب و زمان مرگ افراد بود، و در دنیا از خوراکی های بهشت تناول فرمود و بهشت مشتاق و عاشق او بود و خدا و رسول او را دوست داشتند و حق تعالی پیامبر (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) را به محبّت چهار نفر امر فرمود که سلمان یکی از ایشان است و آیاتی در مدح او و همتایان او نازل شد و جبراییل هرگاه بر حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) فرود میآمد امر می کرد از جانب پروردگار به سلمان سلام برساند و او را به علم منایا [زمان مرگ افراد] و بلایا و انساب مطلّع گرداند و شبها برای او در خدمت پیامبر (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) مجلس انسی بوده حضرت رسول و امیر مؤمنان (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) چیزهایی از مخزون و مکنون علم خدا به او تعلیم کردند که غیر او قابلیت و قَدرت تحمّل آن را نداشتنه و به مرتبه ای رسید که امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) فرمود: «سلمان دانش اول و آخر را یافت و او دریایی است که هرچه از او برگرفته شود پایان نپذیرد و او از ما اهلبیت است» برای شوق زائران و رغبتشان به زیات آنجناب کافی است تفکّر کردن در

ص: 1204

اختصاص و امتیازش در میان تمام صحابه و جمیع امّت به اینکه حضرت امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) در یک شب از مدینه به مدان رفت، و به دست مبارک خود او را غسل داد و کفن کرد و بر او با صفوفی بسیار از ملائکه نماز خواند و در همان شب به مدینه بازگشت زهی شرافت و مودّت و محبّت به خانواده رسالت که انسان را به این مرتبه از شکوه و عظمت می رساند.

امّا کیفیّت زیارت آنجناب: بدانکه سیّد ابن طاووس در کتاب «مصباح الزّائر» برای آن بزرگوار چهار زیارت نقل کرده و ما در اینجا به همان زیارت اول اکتفا می کنیم و در کتاب «هدّیه» زیارت چهارم را که شیخ در «تهذیب» ذکر فرموده نقل کردیم . چون خواستی آن جناب را زیارت کنی، نزد قبر او به طرف قبطه میایستی و می گویی:

اَلسَّلامُ عَلَىٰ رَسُولِ اللّٰهِ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللّٰهِ خَاتَمِ النَّبِيِّينَ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ أَمِيرِالْمُؤْمِنِينَ سَيِّدِ الْوَصِيِّينَ، اَلسَّلامُ عَلَى الْأَئِمَّةِ الْمَعْصُومِينَ الرَّاشِدِينَ، اَلسَّلامُ عَلَى الْمَلائِكَةِ الْمُقَرَّبِينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا صَاحِبَ رَسُولِ اللّٰهِ الْأَمِينِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ (1)

ص: 1205


1- سلام بر رسول خدا، محمّد بن عبد اللّه خاتم پیامبران، سلام بر امیر مؤمنان سرور جانشینان، سلام بر امامان معصوم هدایت گر، سلام بر فرشتگان مقرّب سلام بر تو ای یار امین رسول خدا، سلام بر تو

يَا وَلِيَّ أَمِيرِالْمُؤْمِنِينَ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا مُودَعَ أَسْرَارِ السَّادَةِ الْمَيامِينِ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا بَقِيَّةَ اللّٰهِ مِنَ الْبَرَرَةِ الْمَاضِينَ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا أَبا عَبْدِاللّٰهِ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ؛ أَشْهَدُ أَنَّكَ أَطَعْتَ اللّٰهَ كَما أَمَرَكَ، وَ اتَّبَعْتَ الرَّسُولَ كَمَا نَدَبَكَ، وَ تَوَلَّيْتَ خَلِيفَتَهُ كَما أَلْزَمَكَ، وَ دَعَوْتَ إِلَى الاهْتِمامِ بِذُرِّيَّتِهِ كَمَا وَقَفَكَ ؛ (وَفَّقَکَ )، (1) وَ عَلِمْتَ الْحَقَّ يَقِيناً وَ اعْتَمَدْتَهُ كَمَا أَمَرَكَ، [وَ] أَشْهَدُ أَنَّكَ بابُ وَصِيِّ الْمُصْطَفىٰ، وَ طَرِيقُ حُجَّةِ اللّٰهِ الْمُرْتَضىٰ، وَ أَمِينُ اللّٰهِ فِيمَا اسْتُوْدِعْتَ مِنْ عُلُومِ الْأَصْفِيَاءِ؛ أَشْهَدُ أَنَّكَ مِنْ أَهْلِ بَيْتِ النَّبِيِّ، النُّجَبَاءِ الْمُخْتَارِينَ لِنُصْرَةِ الْوَصِيِّ؛ أَشْهَدُ أَنَّكَ صاحِبُ الْعاشِرَةِ، وَ الْبَراهِينِ وَ الدَّلائِلِ الْقاهِرَةِ، وَ أَقَمْتَ الصَّلاةَ، وَ آتَيْتَ الزَّكَاةَ، وَ أَمَرْتَ بِالْمَعْرُوفِ، وَ نَهَيْتَ عَنِ الْمُنْكَرِ، وَ أَدَّيْتَ الْأَمانَةَ، وَ نَصَحْتَ لِلّٰهِ وَ لِرَسُولِهِ، وَ صَبَرْتَ عَلَى الْأَذىٰ فِي جَنْبِهِ، (2)

ص: 1206


1- ای دوست امیر مؤمنان سلام بر تو ای سپرده شده اسرار پرمیمنت، سلام بر تو ای باقیمانده خدا، از نیکان پیشین، سلام بر تو ای ابا عبد اللّه و رحمت و برکات خدا . گواهی می دهم که تو خدا را آنگونه که فرمان داد فرمان بردی، و از رسولش آن طور که تو را فرا خواند پیروی نمودی، و خلیفه اش را متابعت کردی چنان که بر تو واجب نمود، و به نکوداشت فرزندانش دعوت کردی، آنچنان که تو را آگاه ساخت،
2- و حق را به یقین دانستی، و به آنچنان که فرمان دادی اعتماد کردی، گواهی می دهم که تو درگاه جانشین مصطفی، و راه حجّت خدا مرتضی، و امین خدایی در آنچه از علوم برگزیدگان به تو سپرده شده، گواهی می دهم که تو از اهل بیت پیامبری، آن شرافتمندان برگزیده برای یاری جانشین آن حضرت گواهی می دهم که تو صاحب درجات دهگانه ایمان، و دلایل مغلوب کننده ای، و تو نماز را به پا داشتی، و زکات را دادی و امر به معروف و نهی از منکر کردی، و امانت الهی را ادا نمودی، و برای خدا و رسولش خیرخواهی کردی، و در جنب خدا بر آزار مردم صبر نمودی،

حَتَّىٰ أَتَاكَ الْيَقِينُ؛ لَعَنَ اللّه مَنْ جَحَدَکَ حَقَّکَ، وَ حَطَّ مِنْ قَدْرِکَ؛ لَعَنَ اللّه مَنْ آذَاکَ فِی مَوَالِیکَ؛ لَعَنَ اللّٰهُ مَنْ أَعْنَتَكَ فِي أَهْلِ بَيْتِكَ (نَبیِّكَ )، لَعَنَ اللّٰهُ مَنْ لامَكَ فِي سَادَاتِكَ. لَعَنَ اللّٰهُ عَدُوَّ آلِ مُحَمَّدٍ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ، مِنَ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ، وَ ضاعَفَ عَلَيْهِمُ الْعَذابَ الْأَلِيمَ. (1)صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْكَ يَا أَبا عَبْدِاللّٰهِ، صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْكَ يَا صاحِبَ رَسُولِ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ عَلَيْكَ يَا مَوْلىٰ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، وَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَىٰ رُوحِكَ الطَّيِّبَةِ، وَ جَسَدِكَ الطَّاهِرِ، وَ أَلْحَقَنا بِمَنِّهِ وَ رَأْفَتِهِ إِذا تَوَفَّانا بِكَ وَ بِمَحَلِّ السَّادَةِ الْمَيامِينِ، وَ جَمَعَنا مَعَهُمْ بِجِوارِهِمْ فِي جَنَّاتِ النَّعِيمِ ؛ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْكَ يَا أَبا عَبْدِاللّٰهِ، وَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَىٰ إِخْوانِكَ الشِّيعَةِ الْبَرَرَةِ، مِنَ السَّلَفِ الْمَيامِينِ، وَ أَدْخَلَ الرَّوْحَ وَ الرِّضْوانَ عَلَى الْخَلَفِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ، وَ أَلْحَقَنا وَ إِيَّاهُمْ بِمَنْ تَوَلَّاهُ مِنَ الْعِتْرَةِ الطَّاهِرِينَ، (2)

ص: 1207


1- تا مرگ تو را دررسید، خدا لعنت کند کسی را که حق تو را انکار کرد، و از مقامت کاست، خدا لعنت کند کسی را که تو درباره سرورانت آزرد، خدا لعنت کند کسی را که تو درباره خانواده ات به زحمت افکند . خدا لعنت کند کسی را که تو را درباره سرورانت سرزنش نمود، خدا لعنت کند دشمن خاندان محمّد را، از جن و آدمی، از پیشینیان و پسینیان، و بر آنان عذاب دردناک را دوچندان گرداند،
2- درود خدا بر تو ای ابا عبد اللّه، درود خدا بر تو ای یار رسول خدا، (درود خدا بر او و خاندانش )، و بر تو ای دوست امیر مؤمنان و درود خدا بر روح پاکیزه و پیکر پاک تو، و خدا هنگامی که ما را میمیراند، به منّت و مهرش به تو و به جایگاه سروران با میمنت ملحق سازد، و ما را همراه آنان و جوار ایشان در بهشت های پرنعمت گرد آورد، درود خدا بر تو ای ابا عبد اللّه، و درود خدا بر برادرانت شیعیان نیکوکار از گذشتگان پر میمنت، و وارد کن نسیم رحمت و رضوان را، بر بازماندگان از اهل ایمان، و ملحق کند ما و آنان را به کسانی که سلمان دوست داشت از عترت پاک و سلام

وَ عَلَيْكَ وَ عَلَيْهِمُ السَّلامُ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ . (1) آنگاه سوره «اِنّا اَنزَلناهُ فی لیلة القَدر» را هفت مرتبه بخوان، سپس هرچه خواهی نماز مستحبّ بجا آور .

مؤلّف گوید: چون خواستی از زیارت سلمان بازگردی، به جهت وداع نزد قبر بایست، و این وداع را که سیّد در آخر زیارت چهارم ذکر فرموده است بگو:

اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا أَبا عَبْدِاللّٰهِ، أَنْتَ بابُ اللّٰهِ الْمُؤْتىٰ مِنْهُ، وَالْمَأْخُوذُ عَنْهُ؛ أَشْهَدُ أَنَّكَ قُلْتَ حَقّاً، وَ نَطَقْتَ صِدْقاً، وَ دَعَوْتَ إِلىٰ مَوْلايَ وَ مَوْلاكَ عَلانِيَةً وَ سِرّاً؛ أَتَيْتُكَ زائِراً، وَ حَاجَاتِي لَكَ مُسْتَوْدِعاً، وَ هَا أَنَا ذَا مُوَدِّعُكَ، أَسْتَوْدِعُكَ دِينِي وَ أَمانَتِي، وَ خَواتِيمَ عَمَلِي، وَ جَوَامِعَ أَمَلِي إِلىٰ مُنْتَهىٰ أَجَلِي، وَ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ؛ وَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الْأَخْيَارِ . (2)

آنگاه خدا را بسیار بخوان و بازگرد .

مرور حضرت امیر (عَلَيهِ السَّلَامُ) به طاق کسری

مؤلّف گوید:چون زائر

ص: 1208


1- و رحمت و برکات خدا بر تو و بر ایشان .
2- سلام بر تو ای ابا عبد اللّه، تو درگاه خدایی که از آن درآیند، و از آن برگیرند، گواهی می دهم که حق گفتی، و صادقانه سخن راندی، و به سوی مولایم در آشکار و نهان دعوت کردی، زائر به جانب تو آمدم، درحالی که سپارنده حاجاتم به توام، و من اینک تو را وداع می گویم، دین و امانت و عواقب کار و همه آرزویم را در طول عمرم به تو میسپارم، و سلام و رحمت و برکات خدا بر تو باد، و درود خدا بر محمّد و خاندان نیکویش .

به زیارت سلمان مشرّف شد، پس از زیارت دو وظیفه دیگر دارد: اول: نماز خواندن در طاق کسری، دو رکعت یا بیشتر، چون آنجا مصلاّی حضرت امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) است . از عمّار ساباطی روایت شده: امیر مؤمنان به مدائن آمد و در ایوان کسری نزول فرمود، درحالی که ابو دلف بن بحیر با او بود، در آنجا نماز خواند، پس از آن برخاست و به دلف فرمود: با من برخیز . و جماعتی از اهل ساباط در خدمت آن حضرت بود، در منازل کسری گردش کرد و به دلف می فرمود: برای کسری در این مکان چنین و چنان بوده، و دلف می گفت: به خدا قسم چنین است که میفرمایی، پس با آن جماعت در تمام آن مواضع گردش کرد، و دلف میگفت: ای سیّد و مولای من، شما چنان به این مکانها آگاهی دارید، که گویا شما این چیزها را در این مکانها نهاده اید! ! روایت شده وقتی حضرت بر مداین مرور فرمود، و آثار کسری و خرابی آن را مشاهده می کرد، یکی از افرادی که در خدمت آن حضرت بود، از روی عبرت این شعر را خواند:

جَرَتِ الرِّیَاحُ عَلَی رُسُومِ دِیَارِهِمْ *** فَکَأَنَّهُمْ کَانُوا عَلَی مِیعَادِ (1)

ص: 1209


1- بادها بر خرابه های دیارشان وزید گویا اینان بر وعده گاهی بوده اند

حضرت فرمود: چرا نخواندی: «كَمْ تَرَكُوا مِنْ جَنّٰاتٍ وَ عُيُونٍ . وَ زُرُوعٍ وَ مَقٰامٍ كَرِيمٍ . وَ نَعْمَةٍ كٰانُوا فِيهٰا فٰاكِهِينَ . كَذٰلِكَ وَ أَوْرَثْنٰاهٰا قَوْماً آخَرِينَ . فَمٰا بَكَتْ عَلَيْهِمُ السَّمٰاءُ وَ الْأَرْضُ، وَ مٰا كٰانُوا مُنْظَرِينَ» (1) پس از آن فرمود:إِنَّ هَؤُلاءِكانُوا وَارِثِينَ، فَأَصْبَحُوا مَوْرُوثِينَ، لَمْ يَشْكُرُوا النِّعْمَةَ فَسُلِبُوا دُنْياهُمْ بِالْمَعْصِيَةِ، إِيَّاكُمْ وَ كُفْرَ النِّعَمِ، لَاتَحُلُّ َبِكُمُ النِّقَمُ . (2)

فقیر گوید: حاصل این معنی را حکیم خاقانی، در قالب شعر آورده، آنجا که فرموده:

هان ای دل عبرت بین از دیده نظر کن هان *** ایوان مدائن را آیینه عبر دان

پرویز که بنهادی بر خوان تره زرّین *** زرّین تره کو بر خوان، رو «کم ترکوا» برخوان

زیارت جناب حذیفه در مدائن

دوم:زیارت جناب حذیفه بن الیمان میباشد، که از بزرگان اصحاب رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) و خاصان امیر مؤمنان عیه السّلام است، و در میان صحابه به شناختن منافقان و آگاهی بر اسامی آنان جایگاه خاصی داشت، و اگر در نماز جنازه کسی حاضر نمی شد، خلیفه ثانی بر او نماز نمی خواند . او از جانب خلیفه ثانی سال ها والی مداین بود، و پس از عزل کردندش جناب

ص: 1210


1- چه بسیار باغ ها و چشمه ها، و مقام کریم . و نعمتی که در آن کامیاب بودند و واگذاشتند . چنین بود، و ما آن ها را به مردمان دیگری ارث دادیم . پس گریه نکرد بر آن ها آسمان و زمین، و نبودند مهلت داده شده .
2- البته آنان وارث بودند، اما اکنون ارث برده شده اند، نعمت را شکر نکردند، در نتیجه دنیای شان بر اثر معصیت از دست شان گرفته شد، از ناسپاسی نسبت به نعمت بپرهیزید، تا انتقام های بر شما فرود نیاید .

سلمان والی آنجا شد . چون سلمان از دنیا رفت دوباره حذیفه والی مداین شد، و ولایتش مستقر گشت تا نوبت خلافت به شاه ولایت (عَلَيهِ السَّلَامُ) رسید، از جانب حضرت از مدینه فرمانی مبارک به او و به اهل مداین صادر شد، که در آن فرمان مبارک، از خلافت خود، و استقرار حکومت حذیفه بر مداین اطلاع دادند . ولی حذیفه پس از حرکت آن حضرت از مدینه به جانب بصره، به خاطر دفع شرّ اصحاب جمل و پیش از نزول موکب همایون امیر مؤمنان به کوفه وفات یافت و در همان مدائن دفن شد . از ابو حمزه ثمالی روایت شده: چون حذیفه مشرف به وفات شد فرزند خود را خواست و او را به عمل کردن به این نصیحت های پرفایده وصیت کرد: پسرجان من، آشکار کن ناامیدی خویش از آنچه را در دست مردم است، که در این ناامیدی بی نیازی و توانگری است، و از مردم حاجات خود را مخواه، که در آن فقر هویدا است، و همواره چنان باش، که روزی که در آن هستی، از روز گذشته ات بهتر باشد، و هرگاه نماز می خوانی، چنان بخوان که گویا نماز وداع و آخرین نماز توست، و کاری مکن که از آن پوزش بخواهی . و بدان که در جنب حرم جناب

ص: 1211

سلمان مسجد جامع مداین می باشد که منسوب به حضرت عسکری (عَلَيهِ السَّلَامُ) است، معلوم نیست چه کسی آن را ساخته یا در آنجا نماز خوانده، شایسته است زائر در آن محل شریف خود را از فیض دو رکعت نماز تحیّت محروم نکند .

ص: 1212

فصل نهم: فضیلت و کیفیت زیارت امام رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ)

فضیلت زیارت امام رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ)

فضیلت زیارت آن حضرت بیش از آن است که به شمار آید، و ما در اینجا تنها به ذکر چند خبر تبرّک می جوییم، و بیشتر آن را از «تحفة الزائر» نقل می کنیم .

اول: از رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) روایت شده: زود باشد که پاره ای از تن من، در زمین خراسان مدفون شود، هیچ مؤمنی او را زیارت نکند، مگر آنکه حق تعالی بهشت را برای او واجب کند و بدنش را بر آتش دوزخ حرام سازد، و در حدیث معتبر دیگری فرمود: پاره ای از بدن من در خراسان مدفون خواهد شد، هر غمناکی او را زیارت کند، البته حق تعالی اندوهش را برطرف کند، و هر گناهکاری او را زیارت نماید، البته گناهانش را بیامرزد . دوم: به سند معتبر روایت شده: که حضرت موسی بن جعفر (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) فرمود هرکه قبر فرزند من علی را زیارت کند، برای او نزد خدای تعالی ثواب هفتاد حج پذیرفته باشد . راوی بعید دانست و گفت: هفتاد حجّ

ص: 1213

پذیرفته؟! حضرت فرمود: آری هفتاد هزار حج، گفت: هفتاد هزار حجّ؟ ! فرمود: چه بسا حجّی که پذیرفته نباشد، هرکه آن حضرت را زیارت کند یا یک شب نزد آن حضرت بیتوته کند چنان باشد که خدا را در عرش زیارت کرده باشد، گفت: چنان که خدا را در عرش زیارت کرده باشد؟ فرمود: آری چون روز قیامت شود، چهار نفر از پیشینیان و چهار نفر از پسینیان بر عرش الهی خواهند بود، اما پیشینیان، نوح و ابراهیم و موسی و عیسی (عَلَيهِم السَّلَامُ) هستند و اما پسینیان، محمّد و علی و حسن و حسین (عَلَيهِم السَّلَامُ) اند، آنگاه ریسمانی در پای عرش می کشند، پس زیارت کنندگان قبور امامان با ما می نشینند و به تحقیق زیارت کنندگان قبر فرزندم علی، درجه ایشان از همه بالاتر و عطایشان از همه بیشتر خواهد بود . سوم: از حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: در خراسان بقعه ای است، که زمانی بر آن خواهد آمد، که محل رفت وآمد ملائکه شود پس پیوسته گروه هایی از ملائکه از آسمان فرود خواهند آمد و گروه هایی بالا خواهند رفت تا در صور بدمند، پرسیدند: یابن رسول اللّه کدام بقعه است؟ فرمود: آن بقعه در زمین طوس است و آن و اللّه باغی است از باغهای بهشت، هرکه مرا در آن بقعه زیارت کند، چنان

ص: 1214

است که رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) را زیارت کرده و حق تعالی برای او به سبب آن زیارت، ثواب هزار حجّ پسندیده و هزار عمره پذیرفته بنویسد و من و پدرانم در روز قیامت شفیع او باشیم . چهارم: به چندین سند صحیح از ابن ابی نصر نقل شده که گفت: نامه امام رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) را خواندم در آن نوشته شده بود: به شیعیان من برسانید، که زیارت من نزد خدا برابر است با هزار حج، پس من این حدیث را خدمت حضرت جواد (عَلَيهِ السَّلَامُ) عرض کردم، فرمود: آری و اللّه هزار حج است، برای کسی که آن حضرت را زیارت کند و حق او را بشناسد . پنجم: به دو سند معتبر روایت شده: حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) فرمود: هرکه مرا با این دوری بارگاه زیارت کند، من در سه موطن روز قیامت نزد او آیم تا او را از اهوال آن ها خلاصی بخشم: نخست وقتی که نامه های نیکوکاران در دست راست ایشان و نامه های بدکاران در دست چپ ایشان پرواز کند و دیگر نزد صراط و سوم نزد ترازوی اعمال . ششم: در حدیث معتبر دیگری فرمود زود باشد که بر اثر ظلم و ستم با زهر به قتل برسم و کنار هارون الرشید به خاک سپرده شوم و خدا تربت مرا محلّ تردّد شیعیان و دوستان من گرداند پس هرکه مرا در این غربت زیارت کند، برای او واجب می شود،

ص: 1215

که من او را در روز قیامت زیارت کنم و سوگند می خورم، به خدایی که محمّد (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) را به پیامبری گرامی داشته و او را بر تمام خلایق برگزیده، که هرکه از شما شیعیان نزد قبر من دو رکعت بجا آورد، البته از جانب خدای عالمیان در روز قیامت آمرزش گناهان را مستحقّ شود و به حق آن خدایی که ما بعد از محمّد (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) به امامت گرامی داشته، و به وصیّت آن حضرت مخصوص گردانید، سوگند یاد می کنم که زیارت کنندگان قبر من در روز قیامت بر خدا گرامی تر از هر گروه دیگری هستند و هر مؤمنی که مرا زیارت کند و بر روی او قطره ای از باران برسد، البته حق تعالی جسم او را بر آتش دوزخ حرام گرداند . هفتم: به سند معتبر روایت شده: محمّد بن سلیمان از حضرت جواد (عَلَيهِ السَّلَامُ) پرسید: شخصی به عنوان حج تمتع، حج واجب خود را انجام داد و پس از آن به مدینه رفت و حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) را زیارت نمود، آنگاه به نجف رفت و پدرتان امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) را زیات کرد، درحالی که حق او را می شناخت و می دانست که او حجت خدا بر خلق و باب اللّه است که از آن باب باید به خدا رسید، بر آن حضرت سلام کرد و به کربلا رفت و حضرت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را زیارت کرد . سپس به بغداد رفت و

ص: 1216

حضرت امام موسی کاظم (عَلَيهِ السَّلَامُ) را زیارت کرد و پس از این زیارتها به شهر خود بازگشت، در این وقت خدا آن قَدر مال به او روزی کرد که می تواند به حج برود، برای این مرد که حج واجب خود را انجام داده کدام یک از این دو عمل بهتر است، آیا برگردد و دوباره حج کند، یا به خراسان رفته و پدرتان حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) را زیارت کند؟ فرمود: بلکه برود بر پدرم سلام کند که این افضل است و باید که در ماه رجب باشد و در این زمان انجام ندهید، که بر ما و شما از خلیفه زمان خوف رسوا ساختن و عیب جویی است . هشتم: شیخ صدوق در کتاب من لا یحضره الفقیه از حضرت امام جواد (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: در میان دو کوه طوس قطعه ای از زمین است که از بهشت برداشته شده، هرکه وارد آن شود در روز قیامت از آتشی ایمنی یابد . نهم: و نیز از آن حضرت روایت کرده: من از جانب حق تعالی بهشت را ضمانت می کنم برای هرکه قبر پدرم را در طوس زیارت کند، درحالی که عارف به حق آن حضرت باشد . دهم: شیخ صدوق در کتاب عیون اخبار الرّضا روایت کرده: مردی از نیکان، حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) را در خواب دید، خدمت آن حضرت عرضه داشت: یا رسول اللّه از فرزندانت کدام یک

ص: 1217

را زیارت کنم؟ فرمود بعضی از فرزندان من زهر نوشیده و برخی کشته شده پیش من آمدند . گفتم: با پراکنده شدن مشاهد ایشان کدامیک از آنان را زیارت کنم؟ فرمود: آن را که به تو نزدیکتر است زیارت کن . یعنی آن را که محل تو به بارگاهش نزدیک تر است و او را در زمین غربت به خاک سپرده اند، گفتم: یا رسول اللّه از این فرمایش «رضا» را قصد کردید، فرمود: بگو صلی اللّه علیه بگو: صلی اللّه علیه بگو: صلی اللّه علیه، این جمله را سه بار فرمود . مؤلّف گوید: در کتاب «وسائل» و «مستدرک» فصول و ابوابی ذکر شده در مورد استحباب تبرّک به مشهد امام رضا و مشاهد امامان (عَلَيهِم السَّلَامُ) و استحباب اختیار زیارت امام رضا بر زیارت امام حسین (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) و بر زیارت دیگر امامان (عَلَيهِم السَّلَامُ) و بر حجّ مستحب و عمره مستحب و چون این کتاب گنجایش بسط مطلب را ندارد، ما به همین چند روایت که عشره کامله است اکتفا کردیم .

کیفیت زیارت امام رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ)

بدانکه برای آن بزرگوار زیارات چندی نقل شده و زیارت

ص: 1218

مشهور آن حضرت زیارتی است که در کتب معتبر مذکور است و به شیخ جلیل القَدر محمّد بن حسن بن ولید که از مشایخ جناب صدوق است منسوب کرده اند و از کتاب «مزار» ابن قولویه معلوم می شود که از ائمه (عَلَيهِم السَّلَامُ) روایت شده و کیفیّت آن موافق کتاب من لا یحضره الفقیه چنان است که: چون زیارت قبر امام رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) را در طوس قصد کنی، پیش از آنکه از خانه بیرون روی غسل کن، و وقتی که غسل می کنی بگو:

اَللّٰهُمَّ طَهِّرْنِي، وَ طَهِّرْ لِي قَلْبِي، وَ اشْرَحْ لِي صَدْرِي، وَ أَجْرِ عَلىٰ لِسانِي مِدْحَتَكَ وَ الثَّناءَ عَلَيْكَ، فَإِنَّهُ لَاقُوَّةَ إِلّا بِكَ . اَللّٰهُمَّ اجْعَلْهُ لِي طَهُوراً وَ شِفاءً . (1)

و در وقت بیرون رفتن از خانه می گویی: بِسْمِ اللّٰهِ، وَ بِاللّٰهِ، وَ إِلَى اللّٰهِ، وَ إِلَى ابْنِ رَسُولِ اللّٰهِ، حَسْبِيَ اللّٰهُ تَوَكَّلْتُ عَلَى اللّٰهِ . اَللّٰهُمَّ إِلَيْكَ تَوَجَّهْتُ، وَ إِلَيْكَ قَصَدْتُ، وَ مَا عِنْدَكَ أَرَدْتُ . (2) چون بیرون رفتی بر در خانه خود بایست و بگو:اللّهمَّ إِلَیْكَ

ص: 1219


1- خدایا مرا پا کن، و دلم را پاک گردان، و سینه ام را بگشا، و مدح و ثنای خودت را بر زبانم جاری ساز، که نیرویی نیست جز به تو . خدایا این غسل را برایم پاک کننده و شفابخش قرار ده .
2- به نام خدا و با خدا و به سوی خدا، و به جانب فرزند رسول خدا خدا مرا بس است، بر خدا توکّل نمودم . خدایا به سوی تو رو نمودم، و به جانب تو قصد کردم، و آنچه را نزد توست خواستم .

وَجَّهْتُ وَجْهِي، وَ عَلَيْكَ خَلَّفْتُ أَهْلِي، وَ مالِي وَ مَا خَوَّلْتَنِي، وَ بِكَ وَثِقْتُ فَلَا تُخَيِّبْنِي يَا مَنْ لَا يُخَيِّبُ مَنْ أَرَادَهُ، وَ لَا يُضَيِّعُ مَنْ حَفِظَهُ، صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مَحُمَّدٍ وَ احْفَظْنِي بِحِفْظِكَ فَإِنَّهُ لَايَضِيعُ مَنْ حَفِظْتَ . (1) چون به سلامت رسیدی ان شاء اللّه، هرگاه خواستی به زیارت بروی غسل کن و وقتی که غسل می کنی بگو:

اَللّٰهُمَّ طَهِّرْنِي، وَ طَهِّرْ لِي قَلْبِي، وَ اشْرَحْ لِي صَدْرِي، وَ أَجْرِ عَلَىٰ لِسانِي مِدْحَتَكَ، وَ مَحَبَّتَكَ وَ الثَّناءَ عَلَيْكَ، فَإِنَّهُ لَاقُوَّةَ إِلّا بِكَ، وَ قَدْ عَلِمْتُ أَنَّ قِوامَ دِينِي التَّسْلِيمُ لِأَمْرِكَ، وَ الاِتِّباعُ لِسُنَّةِ نَبِيِّكَ، وَ الشَّهَادَةُ عَلَىٰ جَمِيعِ خَلْقِكَ، اَللّٰهُمَّ اجْعَلْهُ لِي شِفاءً وَ نُوراً إِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ . (2) پس پاکیزه ترین جامه های خویش را بپوش، و با پای برهنه به آرامی و وقار راه برو، و دلت به یاد خدا باشد، و اللّه أَكْبَرُ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللّه وَ سُبْحانَ اللّه، وَ الْحَمْدُ للّه بگو، و گامهای خود را کوتا بردار، و زمانیکه وارد روضه مقدّسه شوی

ص: 1220


1- خدایا رویم را به سوی تو کردم، و به امید تو پشت سر گذاشتم خاندان و مال و آنچه را به من بخشیدی، و به تو اعتماد کردم، پس مرا محروم مکن، ای آن که هرکه او را قصد کند محرومش نسازد، و کسی را که حفظ کرد تباهش نسازد، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و مرا به نگهداری ات نگاهدار، که هرکه را تو حفظ کردی تباه نشود .
2- خدایا مرا پاک کن، و دلم را پاک گردان، و سینه ام را بگشا، و مدح و و محبّت و ثنایت را بر زبانم جاری ساز، که نیرویی جز به تو نیست، به یقین دانستم که پایه و اساس دین من تسلیم بودن به فرمان تو، و پیروی از راه و رسم پیامبرت، و گواهی بر تمام خلق توست . خدایا این غسل را برای من شفا و نور قرار ده، که تو بر هر چیز توانایی

بگو:

بِسْمِ اللّٰهِ، وَ بِاللّٰهِ، وَ عَلَىٰ مِلَّةِ رَسُولِ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ؛ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ وَحْدَهُ لَاشَرِيكَ لَهُ، وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ، وَ أَنَّ عَلِيّاً وَلِيُّ اللّٰهِ . (1) آنگاه به نزد ضریح برو و قبله را پشت سر خود قرار بده و روبروی آن حضرت بایست و بگو:

أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ وَحْدَهُ لَاشَرِيكَ لَهُ، وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ، وَ أَنَّهُ سَيِّدُ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ، وَ أَنَّهُ سَيِّدُ الْأَنْبِياءِ وَ الْمُرْسَلِينَ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ عَبْدِكَ وَ رَسُولِكَ وَ نَبِيِّكَ وَ سَيِّدِ خَلْقِكَ أَجْمَعِينَ صَلاةً لَايَقْوَىٰ عَلَىٰ إِحْصَائِها غَيْرُكَ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، عَلِيِّ بْنِ أَبِي طالِبٍ، عَبْدِكَ وَ أَخِي رَسُولِكَ، الَّذِي انْتَجَبْتَهُ بِعِلْمِكَ، وَ جَعَلْتَهُ هادِياً لِمَنْ شِئْتَ مِنْ خَلْقِكَ، وَ الدَّلِيلَ عَلَىٰ مَنْ بَعَثْتَهُ (2)

ص: 1221


1- به نام خدا، و با خدا، و بر آیین رسول خدا، درود خدا بر او و خاندانش، گواهی می دهم که معبودی جز خدا نیست، و شریکی برای او نیست، و گواهی می دهم که محمّد بنده و فرستاده اوست، و اینکه علی ولیّ خداست
2- گواهی می دهم که معبودی جز خدا نیست، یگانه است و شریکی برایش نمی باشد، و گواهی می دهم که محمّد بنده و رسول اوست، و اینکه او آقای پیشینیان و پسینیان، و آقای پیامبران و رسولان است . خدایا درود فرست بر محمّد بنده و رسول و پیامبر و آقای تمام آفریدگانت، درودی که نیروی شمردن آن را کسی جز تو نداشته باشد . خدایا درود فرست بر امیر مؤمنان علی بن ابیطالب بنده ات و برادر رسولت، آن وجود مبارکی که او را به علم خود برگزیدی، و برای هرکه از بندگانت خواستی او را راهنما قرار دادی، و دلیل بر وجود پیامبری که او را با

بِرِسالاتِكَ، وَ دَيَّانَ الدِّينِ بِعَدْلِكَ، وَ فَصْلَ قَضائِكَ بَيْنَ خَلْقِكَ، وَ الْمُهَيْمِنَ عَلَىٰ ذٰلِكَ كُلِّهِ، وَ السَّلامُ عَلَيْهِ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ .اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ فاطِمَةَ بِنْتِ نَبِيِّكَ، وَ زَوْجَةِ وَلِيِّكَ، وَ ام السِّبْطَيْنِ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ سَيِّدَىْ شَبابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ، الطُّهْرَةِ الطَّاهِرَةِ الْمُطَهَّرَةِ، التَّقِيَّةِ النَّقِيَّةِ، الرَّضِيَّةِ الزَّكِيَّةِ، سَيِّدَةِ نِساءِ أَهْلِ الْجَنَّةِ أَجْمَعِينَ، صَلاةً لَايَقْوىٰ عَلَىٰ إِحْصائِها غَيْرُكَ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَى الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ سِبْطَيْ نَبِيِّكَ، وَ سَيِّدَيْ شَبابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ، الْقائِمَيْنِ فِي خَلْقِكَ، وَ الدَّلِيلَيْنِ عَلَىٰ مَنْ بَعَثْتَ بِرِسالاتِكَ، وَ دَيَّانَيِ الدِّينِ بِعَدْلِكَ، وَ فَصْلَيْ قَضائِكَ بَيْنَ خَلْقِكَ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ عَبْدِكَ الْقائِمِ فِي خَلْقِكَ، وَ الدَّلِيلِ عَلَىٰ مَنْ بَعَثْتَ [بَعَثْتَهُ ] بِرِسَالاتِكَ، وَ دَيَّانِ الدِّينِ بِعَدْلِكَ، وَ فَصْلِ قَضائِكَ بَيْنَ خَلْقِكَ . (1) اللّهمَّ صَلِّ عَلَی عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ، عَبْدِکَ الْقَائِمِ فِی خَلْقِکَ، وَ الدَّلِیلِ عَلَی مَنْ بَعَثْتَ بِرِسَالاتِکَ، وَ دَیَّانِ الدِّینِ بِعَدْلِکَ، وَ فَصْلِ قَضَائِکَ بَیْنَ خَلْقِکَ سَیِّدِ الْعَابِدِینَ . اللّهمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ، (2)

ص: 1222


1- رسالت هایت برانگیختی و او را به عدالتت داور دین و فیصله بخش حکم خود در میان بندگانت نهادی، و بر تمام اینها مسلّط نمودی، سلام و رحمت و برکات خدا بر او باد . خدایا درود فرست بر فاطمه دختر پیامبرت، و همسر ولیّت، و مادر دو فرزندزاده پیامبره، حسن و حسین، دو سرور جوانان اهل بهشت، آن بانوی پاک و پاکیزه و پاک گشته و بی عیب و پسندیه و زکیّه، سرور بانوان همه اهل بهشت، درودی که توان شمردن آن را کسی جز تو نداشته باشد . خدایا درود فرست بر حسن و حسین، دو فرزندزاده پیامبرت، و دو سرور جوانان اهل بهشت، دو قیام کننده در میان بندگانت، و دو راهنما بر وجود پیامبری که او را به رسالت هایت برگزیدی و دو داور دین به دادگری و دو فیصله بخش حکم خود در میان بندگانت .
2- خدایا درود فرست بر علی بن الحسین بنده قیام کننده در میان بندگانت، و راهنما بر پیامبری که او را به رسالت هایت برگزیدی، و داور دین به دادگری و فیصله بخش حکم خود در میان بندگانت، سرور بندگی کنندگانت . خدایا درود فرست بر محمّد بن علی

عَبْدِكَ وَ خَلِيفَتِكَ فِي أَرْضِكَ، باقِرِ عِلْمِ النَّبِيِّينَ، اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الصَّادِقِ، عَبْدِكَ وَ وَلِيِّ دِينِكَ، وَ حُجَّتِكَ عَلَىٰ خَلْقِكَ أَجْمَعِينَ، الصَّادِقِ الْبارِّ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ، عَبْدِكَ الصَّالِحِ، وَ لِسَانِكَ فِي خَلْقِكَ، النَّاطِقِ بِحُكْمِك [بِحِکْمَتِکَ ] وَ الْحُجَّةِ عَلَىٰ بَرِيَّتِكَ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ عَلِيِّ بْنِ مُوسَى الرِّضَا الْمُرْتَضىٰ عَبْدِكَ وَ وَلِيِّ دِينِكَ، الْقائِمِ بِعَدْلِكَ، وَ الدَّاعِي إِلىٰ دِينِكَ وَ دِينِ آبائِهِ الصَّادِقِينَ، صَلاةً لَايَقْوىٰ عَلَىٰ إِحْصائِها غَيْرُكَ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ،عَبْدِكَ وَ وَلِيِّكَ، الْقائِمِ بِأَمْرِكَ، وَ الدَّاعِي إِلىٰ سَبِيلِكَ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ، عَبْدِكَ وَ وَلِيِّ دِينِكَ ؛ (1) اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَى الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ الْعامِلِ بِأَمْرِكَ، الْقائِمِ فِي خَلْقِكَ، وَ حُجَّتِكَ الْمُؤَدِّي عَنْ نَبِيِّكَ، وَ شاهِدِكَ عَلَىٰ خَلْقِكَ، الْمَخْصُوصِ بِكَرامَتِكَ، الدَّاعِي إِلىٰ طاعَتِكَ وَ طاعَةِ رَسُولِكَ (2)

ص: 1223


1- بنده و خلیفه ات در زمین، شکافنده دانش پیامبران . خدایا درود فرست بر جعفر بن محمّد صادق، بنده و ولی دینت، و حجّت بر همه بندگان، آن راستگوی نیکوکار . خدایا درود فرست بر موسی بن جعفر، بنده شایسته ات، و زبانت در بین بندگانت، آن گویای به قانون و فرمانت و حجّت بر مخلوقاتت . خدایا درود فرست بر علی بن موسی الرضا، آن پسندیده پیشگاهت و بنده و ولیّ دینت، قیام کننده به دادگری و دعوت کننده به سوی دین تو، و دین پدران راستگویش، درودی که توان شمردن آن را کسی جز تو نداشته باشد . خدایا درود فرست بر محمّد بن علی بنده و ولیّت قیام کننده به امرت، و دعوت کننده به راهت خدایا درود فرست بر علی بن محمّد بنده و ولیّ دینت .
2- خدایا درود فرست بر حسن بن علی عمل کننده به فرمانت، قیام کننده در میان بندگانت، و حجّت که ادا کننده بود از طرف پیامبرت، و گواهت بر بندگانت اختصاص یافته به کرامتت، دعوت کننده به طاعتت و طاعت رسولت،

صَلَوَاتُكَ عَلَيْهِمْ أَجْمَعِينَ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ حُجَّتِكَ وَ وَلِيِّكَ، الْقائِمِ فِي خَلْقِكَ، صَلاةً تَامَّةً نَامِيَةً بَاقِيَةً، تُعَجِّلُ بِها فَرَجَهُ وَ تَنْصُرُهُ بِها، وَ تَجْعَلُنا مَعَهُ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ . اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَتَقَرَّبُ إِلَيْكَ بِحُبِّهِمْ، وَ أُوَالِي وَلِيَّهُمْ، وَ أُعادِي عَدُوَّهُمْ، فَارْزُقْنِي بِهِمْ خَيْرَ الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ، وَ اصْرِفْ عَنِّي بِهِمْ شَرَّ الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ أَهْوالَ يَوْمِ الْقِيامَةِ . (1) سپس نزد سر آن حضرت می نشینی و می گویی:

اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا وَلِيَّ اللّٰهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا حُجَّةَ اللّٰهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا نُورَ اللّٰهِ فِي ظُلُماتِ الْأَرْضِ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا عَمُودَ الدِّينِ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا وارِثَ آدَمَ صِفْوَةِ اللّٰهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا وارِثَ نُوحٍ نَبِيِّ اللّٰهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا وارِثَ إِبْراهِيمَ خَلِيلِ اللّٰهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا وارِثَ إِسْماعِيلَ ذَبِيحِ اللّٰهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا وارِثَ مُوسىٰ كَلِيمِ اللّٰهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا وارِثَ عِيسىٰ رُوحِ اللّٰهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ (2)

ص: 1224


1- درودهایت بر همه آنان باد خدایا درود فرست بر حجّت و ولِیّت، قیام کننده در میان بندگانت، درودی کامل، روینده، پایدار که به آن درود در گشایش امرش شتاب کنی، و به آن یاری اش نمایی، و ما را در دنیا و آخرت با او قرار دهی . خدای من به محبّت ایشان به تو تقرّب می جویم و دوست دارم دوست ایشان را، و دشمن دارم دشمن آنان را، پس به حق آنان خیر دنیا و آخرت را نصیبم کن، و شرّ دنیا و آخرت و هراس های روز قیامت را از من بازگردان .
2- سلام بر تو ای ولیّ خدا، سلام بر تو ای حجّت خدا، سلام بر تو ای نور خدا در تاریکی های زمین، سلام بر تو ای ستون دین، سلام بر تو ای وارث آدم برگزیده خدا، سلام بر تو ای وارث نوح پیامبر خدا، سلام بر تو ای وارث ابراهیم دوست خدا سلام بر تو ای وارث اسماعیل قربانی خدا، سلام بر تو ای وارث موسی هم سخن خدا سلام بر تو ای وارث عیسی روح خدا، سلام بر تو

يَا وارِثَ مُحَمَّدٍ رَسُولِ اللّٰهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا وارِثَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيٍّ وَلِيِّ اللّٰهِ وَ وَصِيِّ رَسُولِ رَبِّ الْعَالَمِينَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا وارِثَ فاطِمَةَ الزَّهْراءِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا وارِثَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ، سَیِّدَیْ شَبَابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ؛ السَّلامُ عَلَیْکَ یَا وَارِثَ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ، زَیْنِ الْعَابِدِین؛َ السَّلامُ عَلَیْکَ یَا وَارِثَ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ بَاقِرِ عِلْمِ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ السَّلامُ عَلَیْکَ یَا وَارِثَ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الصَّادِقِ الْبَارِّ السَّلامُ عَلَیْکَ یَا وَارِثَ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ السَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الصِّدِّیقُ الشَّهِیدُ، السَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْوَصِیُّ الْبَارُّ التَّقِیُّ؛ أَشْهَدُ أَنَّکَ قَدْ أَقَمْتَ الصَّلاةَ، وَ آتَیْتَ الزَّکَاة،َ وَ أَمَرْتَ بِالْمَعْرُوفِ، وَ نَهَیْتَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ عَبَدْتَ اللّه [مُخْلِصا]، حَتَّی أَتَاکَ الْیَقِینُ؛ السَّلامُ عَلَیْکَ یَا أَبَا الْحَسَنِ، وَ رَحمهُ اللّه وَ بَرَکَاتُهُ . (1) بعد خود را به ضریح می چسبانی و می گویی: اللّهمَّ إِلَیْکَ صَمَدْتُ مِنْ

ص: 1225


1- ای وارث محمّد فرستاده خدا سلام بر تو ای وارث امیر مؤمنان علی ولّی خدا، و جانشین فرستاده پروردگار جهانیان سلام بر تو ای وارث فاطمه زهرا، سلام بر تو ای وارث حسن و حسین دو سرور جوانان اهل بهشت، سلام بر تو ای وارث علی بن الحسین زیور پرستنده گان سلام بر تو ای وارث محمّد بن علی، شکافنده دانش پیشینیان و پسینیان، سلام بر تو ای وارث جعفر بن محمّد، راستگوی نیکوکار، سلام بر تو ای وارث موسی بن جعفر، سلام بر تو ای راستگوی شهید، سلام بر تو ای جانشین نیکوکار پرهیزکار . گواهی می دهم که تو نماز را بپا داشتی، و زکات دادی، و امر به معروف و نهی از منکر نمودی، و خدا را (خالصانه) عبادت کردی، تا مرگ تو را دررسید، سلام بر تو باد ای ابا الحسن و رحمت و برکات خدا .

أَرْضِي، وَ قَطَعْتُ الْبِلادَ رَجاءَ رَحْمَتِكَ، فَلَا تُخَيِّبْنِي، وَ لَا تَرُدَّنِي بِغَيْرِ قَضاءِ حاجَتِي، وَ ارْحَمْ تَقَلُّبِي عَلَىٰ قَبْرِ ابْنِ أَخِي رَسُولِكَ، صَلَواتُكَ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، بِأَبِي أَنْتَ وَ أُمِّي يَا مَوْلايَ أَتَيْتُكَ زائِراً وافِداً، عائِذاً مِمَّا جَنَيْتُ عَلَىٰ نَفْسِي، وَ احْتَطَبْتُ عَلَىٰ ظَهْرِي، فَكُنْ لِي شافِعاً إِلَى اللّٰهِ يَوْمَ فَقْرِي وَ فاقَتِي، فَلَكَ عِنْدَ اللّٰهِ مَقامٌ مَحْمُودٌ، وَ أَنْتَ عِنْدَهُ وَجِيهٌ . (1) پس دست راست را بلند می کنی و دست چپ را بر قبر می گشایی و می گویی: اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَتَقَرَّبُ إِلَيْكَ بِحُبِّهِمْ وَ بِوِلايَتِهِمْ، أَتَوَلَّىٰ آخِرَهُمْ بِمَا تَوَلَّيْتُ بِهِ أَوَّلَهُمْ، وَ أَبْرَأُ مِنْ كُلِّ وَلِيجَةٍ دُونَهُمْ . اَللّٰهُمَّ الْعَنِ الَّذِينَ بَدَّلُوا نِعْمَتَكَ، وَ اتَّهَمُوا نَبِيَّكَ، وَ جَحَدُوا بِآياتِكَ، وَ سَخِرُوا بِإِمامِكَ، وَ حَمَلُوا النَّاسَ عَلَىٰ أَكْتافِ آلِ مُحَمَّدٍ . اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَتَقَرَّبُ إِلَيْكَ بِاللَّعْنَةِ عَلَيْهِمْ وَ الْبَراءَةِ مِنْهُمْ فِي الدُّنْيا وَ الآخِرَةِ يَا رَحْمٰنُ . (2) آنگاه باز می گردی، و به نزد پای آن

ص: 1226


1- خدایا از وطنم آهنگ تو کردم، و به امید رحمتت شهرها را پشت سر گذاشتم، پس ناامیدم مکن، و بدون برآوردن حاجتم، بازم مگردان، و رفت وآمدم را بر قبر برادر فرزند فرستاده ات، (درود تو بر او و خاندانش) رحم کن، پدر و مادرم فدایت ای مولایم، به سوی تو برای زیارت آمدم، بر تو واردم، از آنچه خود جنایت کرده ام، و بر پشتم بار کرده ام به تو پناه آوردم، به درگاه خدا شفیع من باش در روز تهیدستی و نداری، برای تو نزد خدا مقامی بس ستوده است، و تو نزد او بس آبرومندی .
2- خدایا به سوی تو تقرب می جویم با دوستی و ولایت ایشان، آخرین آن ها را دوست دارم، آنگونه که دوست داشتم اولین آن ها را، و بیزاری می جویم از هر یاری غیر ایشان . خدایا لعنت کن کسانی را که نعمتت را دگرگون کردند، و پیامبرت را متهمّ نمودند، و آیاتت را منکر شدند، و امام برگزیده ات را ریشخند زدند، و مردم را علیه خاندان محمّد مسلط کردند، خدایا من با لعنت بر آنان و بیزاری از ایشان در دنیا و آخرت به تو تقرّب می جویم ای مهربان .

حضرت می روی و می گویی: صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْكَ يَا أَبَا الْحَسَنِ؛ صَلَّى اللّٰهُ عَلَىٰ رُوحِكَ وَ بَدَنِكَ، صَبَرْتَ وَ أَنْتَ الصَّادِقُ المُصَدَّقُ؛ قَتَلَ اللّٰهُ مَنْ قَتَلَكَ، بِالْأَيْدِي وَ الْأَلْسُنِ . (1)

سپس زاری کن و در لعنت بر قاتل امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) و قاتلان حسن و حسین (عَلَيهِم السَّلَامُ) و قاتلان همه اهل بیت رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) بیفزای، آنگاه از پشت قبر برو، و بالای سر آن حضرت دو رکعت نماز بجا آر، در رکعت اول سوره یس، و در رکعت دوم سوره الرّحمن را بخوان و در دعا و زاری بکوش و برای خود و پدر و مادرت و همه برادران اهل ایمان خویش، بسیار دعا کن و آنچه خواهی نزد سر آن حضرت توقف کن، و توجه داشته باش که باید نمازهای خود را نزد قبر بجا آوری .

مولّف گوید: این زیارت، بهترین زیارات آن حضرت است . در کتاب «فقیه» و «عیون» و کتب علاّمه مجلسی و غیر ایشان «و سخروا بامامک» که در آخر زیارت است با دو میم است، یعنی خدایا لعنت کن، کسانی را که استهزا نمودند به امامی که برای ایشان قرار دادی، ولی در کتاب مصباح الزائر ؛

ص: 1227


1- درود خدا بر تو ای ابا الحسن، درود خدا بر روح و پیکرت شکیبایی نمودی، تویی راستگوی تصدیق شده، خدا بکشد کسانی را که تو را با دست ها و زیان هایشان کشتند .

سَخِروا بِاَیّامِکَ است، که این نیز صحیح است، بلکه شاید از جهتی اولی باشد، چه آن که مراد از ایّام ائمه (عَلَيهِم السَّلَامُ) هستند، همان طور که در روایت صقر بن ابی دلف در فصل پنجم از باب اول گذشت [صفحه 145] این را هم بدان، که لعنت کردن بر قاتلان ائمه (عَلَيهِم السَّلَامُ) به هر زبانی انجام گیرد خوب است و اگر زائرین این عبارت را که از بعضی دعاها گرفته شده بخواند، شاید مناسب تر باشد:

اَللّٰهُمَّ الْعَنْ قَتَلَةَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، وَ قَتَلَةَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ، عَلَيْهِمُ السَّلامُ، وَ قَتَلَةَ أَهْلِ بَيْتِ نَبِيِّكَ، اَللّٰهُمَّ الْعَنْ أَعْداءَ آلِ مُحَمَّدٍ وَقَتَلَتَهُمْ، وَ زِدْهُمْ عَذاباً فَوْقَ الْعَذَابِ، وَ هَوَاناً فَوْقَ هَوَانٍ، وَ ذُلّاً فَوْقَ ذُلٍّ، وَ خِزْياً فَوْقَ خِزْيٍ . اَللّٰهُمَّ دُعَّهُمْ إِلَى النَّارِ دَعّاً، وَ أَرْكِسْهُمْ فِي أَلِيمِ عَذابِكَ رَكْساً، وَ احْشُرْهمْ وَ أَتْباعَهُمْ إِلىٰ جَهَنَّمَ زُمَراً . (1)

دعای بعد از زیارت امام رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ)

در کتاب «تحفة الزائر» آمده که شیخ مفید ذکر کرده: پس از نماز زیارت حضرت امام رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) مستحب است این دعا را بخوانند:

ص: 1228


1- خدایا قاتلان امیر مؤمنان، و قاتلان حسن و حسین (درود بر ایشان) و قاتلان اهل بیت پیامبرت را لعنت کن . خدایا دشمنان و قاتلان خاندان محمّد را لعنت کن، و بر آنان بیفزا عذابی بر عذاب، و خواری بر خواری، و زبونی بر زبونی، و رسوایی بر رسوایی . خدایا آنان را به سوی آتش پرتاب کن، پرتابی سخت و در عذاب دردناکت نگون سارشان گردان نگون ساری شدید، و ایشان و پیروانشان را گروه گروه به سوی دوزخ محشور کن .

اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ يَا اللّٰهُ الدَّائِمُ فِي مُلْكِهِ، الْقَائِمُ فِي عِزِّهِ، الْمُطاعُ فِي سُلْطانِهِ، الْمُتَفَرِّدُ فِي كِبْرِيائِهِ، الْمُتَوَحِّدُ فِي دَيْمُومِيَّةِ بَقائِهِ، الْعادِلُ فِي بَرِيَّتِهِ، الْعالِمُ فِي قَضِيَّتِهِ، الْكَرِيمُ فِي تَأْخِيرِ عُقُوبَتِهِ . إِلٰهِي حَاجَاتِي مَصْرُوفَةٌ إِلَيْكَ، وَ آمالِي مَوْقُوفَةٌ لَدَيْكَ، وَ كُلَّما وَفَّقْتَنِي مِنْ خَيْرٍ (بِخَیْرٍ) فَأَنْتَ دَلِيلِي عَلَيْهِ وَ طَرِيقِي إِلَيْهِ؛ يَا قَدِيراً لَاتَؤُودُهُ الْمَطالِبُ، يَا مَلِيّاً يَلْجَأُ إِلَيْهِ كُلُّ راغِبٍ، ما زِلْتُ مَصْحُوباً مِنْكَ بِالنِّعَمِ، جارِياً عَلَىٰ عَادَاتِ الْإِحْسانِ وَ الْكَرَمِ، أَسْأَلُكَ بِالْقُدْرَةِ النَّافِذَةِ فِي جَمِيعِ الْأَشْياءِ، وَ قَضائِكَ الْمُبْرَمِ، الَّذِي تَحْجُبُهُ بِأَيْسَرِ الدُّعاءِ، وَ بِالنَّظْرَةِ الَّتِي نَظَرْتَ بِها إِلَى الْجِبالِ فَتَشامَخَتْ، وَ إِلَى الْأَرَضِينَ فَتَسَطَّحَتْ، وَ إِلَى السَّماواتِ فَارْتَفَعَتْ، (1) وَ إِلَى الْبِحارِ فَتَفَجَّرَتْ؛ یا مَنْ جَلَّ عَنْ أَدَوَاتِ لَحَظَاتِ الْبَشَرِ، وَ لَطُفَ عَنْ دَقائِقِ خَطَراتِ الْفِكَرِ، لَاتُحْمَدُ يَا سَيِّدِي إِلّا بِتَوْفِيقٍ مِنْكَ يَقْتَضِي حَمْداً، وَ لَا تُشْكَرُ عَلَىٰ (2)

ص: 1229


1- خدایا از تو درخواست می کنم، ای خدایی که در فرمانروایی اش پاینده، و در شکوهش پا برجا، و در سلطنتش مطاع، و در کبریایی اش یکتا، و در دوام همیشگی اش بی همتا است، در مخلوقاتش دادگر، و در داوری اش دانا، و در به تأخیر انداختن کیفرش بزرگوار است . خدایا حاجاتم بازگردانده به سوی تو، و آرزوهایم ایستاده در پیشگاه توست، و هر زمان مرا به کار نیکی توفیق دادی، راهنمایم بر آن، و راهم به سوی آن تو بودی، ای توانایی که خواسته ها درمانده اش نکند، ای عطابخش دائمی که هر مشتاقی به جانب او پناه می آورد، همواره از جانب تو همنشین با نعمت هایت بوده ام، روان بر عادت احسان و کرم، از تو می خواهم به آن نیروی نافذ در تمام اشیا و حکم استوارت که آن را با آسان ترین دعا باز می داری، و به آن نظری که به وسیله آن به جانب کوه ها نظر کردی و کوه ها بلندی گرفتند، و به زمین ها توجه کردی و آن ها مسطّح شد و با آسمان ها عنایت فرمودی پس مرتفع گردید،
2- و به دیارها نگریستی پس روان شدند، ای که از ابزارهای نگاه های بشر بالاتری و از دسترس دقایق افکار دوری، ای آقای من سپاس نشوی مگر به توفیقی از سوی خودت، که آن نیز موجب سپاس دیگری است، و بر کوچک ترین نعمت

أَصْغَرِ مِنَّةٍ إِلّا اسْتَوْجَبْتَ بِها شُكْراً، فَمَتىٰ تُحْصىٰ نَعْماؤُكَ يَا إِلٰهِي، وَ تُجازىٰ آلاؤُكَ يَا مَوْلايَ! وَ تُكافَأُ صَنَائِعُكَ يَا سَيِّدِي ! وَ مِنْ نِعَمِكَ يَحْمَدُ الْحَامِدُونَ، وَ مِنْ شُكْرِكَ يَشْكُرُ الشَّاكِرُونَ، وَ أَنْتَ الْمُعْتَمَدُ لِلذُّنُوبِ فِي عَفْوِكَ، وَ النَّاشِرُ عَلَى الْخَاطِئِينَ جَنَاحَ سَتْرِكَ، وَ أَنْتَ الْكاشِفُ لِلضُّرِّ بِيَدِكَ، فَكَمْ مِنْ سَيِّئَةٍ أَخْفاها حِلْمُكَ حَتَّىٰ دَخِلَتْ، وَ حَسَنَةٍ ضاعَفَها فَضْلُكَ حَتَّىٰ عَظُمَتْ عَلَيْهَا مُجَازَاتُكَ ! جَلَلْتَ أَنْ يُخافَ مِنْكَ إِلّا الْعَدْلُ، وَ أَنْ يُرْجىٰ مِنْكَ إِلّا الْإِحْسانُ وَ الْفَضْلُ، فَامْنُنْ عَلَيَّ بِمَا أَوْجَبَهُ فَضْلُكَ (1) وَ لَا تَخْذُلْنِي بِما يَحْكُمُ بِهِ عَدْلُكَ. سَيِّدِي، لَوْ عَلِمَتِ الْأَرْضُ بِذُنُوبِي لَساخَتْ بِي، أَوِ الْجِبالُ لَهَدَّتْنِي، أَوِ السَّمَاوَاتُ لَاخْتَطَفَتْنِي، أَوِ الْبِحارُ لأَغْرَقَتْنِي. سَيِّدِي سَيِّدِي سَيِّدِي! مَوْلايَ مَوْلايَ مَوْلايَ! قَدْ تَكَرَّرَ وُقُوفِي لِضِيافَتِكَ فَلَا تَحْرِمْنِي مَا وَعَدْتَ الْمُتَعَرِّضِينَ، (2)

ص: 1230


1- شکر نشوی مگر آنکه به آن شکر، شکری دیگر را سزاوار گردی، پس چه زمانی نعمت هایت برشمرده شود ای خدای من، و به عطاهایت جزا داده شود ای مولای من، و پاداش متقابل به ساخته هایت داده شود، ای آقای من، از نعمت های توست که سپاس کنندگان سپاس می نمایند، و از شکرپذیری توست که شاکران شکرگزاری می کنند، تویی مورد اعتماد، در امر گذشت بر گناهان، و تویی گسترنده بال پرده پوشی ات بر خطاکاران، و تویی برطرف کننده سختی با دست قَدرتت، چه بسیار زشتی که آن را با بردباری ات پوشاندی، تا از بین رفت، و چه بسیار خوبی ای که آن را فضلت چندین برابر کرد، تا پاداش دادنت بر آن بزرگ شد، بزرگی از اینکه از تو ترسیده شود جز به عدل، و امید رود مگر احسان و فضل تو، بر من به آنچه که فضلت آن را واجب نموده منّت گذار،
2- و به آنچه عدالتت به آن حکم می کند خوارم مکن، آقای من اگر زمین گناهان مرا می دانست هرآینه فرو می بردم، یا اگر کوه ها خبر می داشتند مرا درهم می شکستند، یا آسمان ها مطلع می بودند مرا می بردند، یا دریاها آگاه می بودند مرا غرق می کردند، آقای من، آقای من آقای من، مولایم، مولایم، مولایم، توقفم برای میهمانی ات تکرار شده، پس مرا از آنچه به درخواست کنندگان از حضرتت وعده دادی

لِمَسْأَلَتِکَ . يَا مَعْرُوفَ الْعارِفِينَ، يَا مَعْبُودَ الْعابِدِينَ، يَا مَشْكُورَ الشَّاكِرِينَ، يَا جَلِيسَ الذَّاكِرِينَ، يَا مَحْمُودَ مَنْ حَمِدَهُ، يَا مَوْجُودَ مَنْ طَلَبَهُ، يَا مَوْصُوفَ مَنْ وَحَّدَهُ، يَا مَحْبُوبَ مَنْ أَحَبَّهُ، يَا غَوْثَ مَنْ أَرَادَهُ، يَا مَقْصُودَ مَنْ أَنَابَ إِلَيْهِ، يَا مَنْ لَايَعْلَمُ الْغَيْبَ إِلّا هُوَ، يَا مَنْ لَا يَصْرِفُ السُّوءَ إِلّا هُوَ، يَا مَنْ لَايُدَبِّرُ الْأَمْرَ إِلّا هُوَ، يَا مَنْ لَايَغْفِرُ الذَّنْبَ إِلّا هُوَ، يَا مَنْ لَايَخْلُقُ الْخَلْقَ إِلّا هُوَ، يَا مَنْ لا يُنَزِّلُ الْغَيْثَ إِلّا هُوَ، صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لِي يَا خَيْرَ الْغافِرِينَ، (1) رَبِّ إِنِّي أَسْتَغْفِرُكَ اسْتِغْفارَ حَياءٍ، وَ أَسْتَغْفِرُكَ اسْتِغْفارَ رَجاءٍ، وَ أَسْتَغْفِرُكَ اسْتِغْفارَ إِنَابَةٍ، وَ أَسْتَغْفِرُكَ اسْتِغْفارَ رَغْبَةٍ، وَ أَسْتَغْفِرُكَ اسْتِغْفارَ رَهْبَةٍ، وَ أَسْتَغْفِرُكَ اسْتِغْفارَ طَاعَةٍ، وَ أَسْتَغْفِرُكَ اسْتِغْفارَ إِيمانٍ، وَ أَسْتَغْفِرُكَ اسْتِغْفارَ إِقْرارٍ، وَ أَسْتَغْفِرُكَ اسْتِغْفَارَ إِخْلاصٍ، وَ أَسْتَغْفِرُكَ اسْتِغْفارَ تَقْوىٰ، (2)

ص: 1231


1- محروم مکن، ای شناخته عارفان، ای پرستیده پرستندگان، ای سپاس شده سپاس گزاران ای همنشین یادکنندگان، ای ستوده کسی که او را ستوده، ای موجود برای کسی که او را جست، ای وصف شده کسی که او را به وحدانیّت وصف نمود، ای محبوب کسی که او را دوست داشت، ای فریادرس کسی که او را اراده کرد، ای مقصود کسی که به سویش باز آمد، ای که غیب را جز او نداند، ای که بدی را جز او باز نگرداند، ای آن که امر را جز او تدبیر نکند، ای که نیامرزد گناهان را جز او، ای که پدید نیاورد مخلوق را جز او، ای که نازل نمی کند باران را جز او، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مرا بیامرز ای بهترین آمرزندگان،
2- پروردگارا من از تو درخواست آمرزش می کنم، آمرزش شرم ساری، و درخواست آمرزش می کنم، آمرزش امیدواری، و درخواست آمرزش می کنم، آمرزش بازگشتن، و درخواست آمرزش می کنم، آمرزش شوق، و درخواست آمرزش می کنم، آمرزش بیم، و درخواست آمزش می کنم، آمرزش طاعت، و درخواست آمرزش می کنم، آمرزش ایمان، و درخواست آمرزش می کنم آمرزش اقرار، و درخواست آمرزش می کنم، آمرزش اخلاص، و درخواست آمرزش می کنم، آمرزش تقوا،

وَ أَسْتَغْفِرُكَ اسْتِغْفَارَ تَوَكُّلٍ، وَ أَسْتَغْفِرُكَ اسْتِغْفَارَ ذِلَّةٍ، وَ أَسْتَغْفِرُكَ اسْتِغْفارَ عَامِلٍ لَكَ، هَارِبٍ مِنْكَ إِلَيْكَ، فَصَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ تُبْ عَلَيَّ وَ عَلَىٰ والِدَيَّ، بِما تُبْتَ وَ تَتُوبُ عَلَىٰ جَمِيعِ خَلْقِكَ، يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ. يَا مَنْ يُسَمَّىٰ بِالْغَفوُرِ الرَّحِيمِ، يَا مَنْ يُسَمَّىٰ بِالْغَفُورِ الرَّحِيمِ، يَا مَنْ يُسَمَّىٰ بِالْغَفُورِ الرَّحِيمِ، صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اقْبَلْ تَوْبَتِي، وَ زَكِّ عَمَلِي، وَ اشْكُرْ سَعْيِي، وَ ارْحَمْ ضَراعَتِي، وَ لَا تَحْجُبْ صَوْتِي، وَ لَا تُخَيِّبْ مَسْأَلَتِي، يَا غَوْثَ الْمُسْتَغِيثِينَ، وَ أَبْلِغْ أَئِمَّتِي سَلامِي وَ دُعائِي، وَ شَفِّعْهُمْ فِي جَمِيعِ مَا سَأَلْتُكَ، وَ أَوْصِلْ هَدِيَّتِي إِلَيْهِمْ كَما يَنْبَغِي لَهُمْ، وزِدْهُمْ مِنْ ذٰلِكَ مَا يَنْبَغِي لَكَ بِأَضْعَافٍ لَايُحْصِيها غَيْرُكَ، وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ، وَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَىٰ أَطْيَبِ الْمُرْسَلِينَ، مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِينَ . (1)

مؤلّف گوید: علاّمه مجلسی در «بحار الانوار»، از برخی

ص: 1232


1- و درخواست آمرزش می کنم، آمرزش توکّل، و درخواست آمرزش می کنم، آمرزش خواری، و درخواست آمرزش می کنم، آمرزش عمل کننده برای تو، گریزان از تو به سوی تو پس بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و بر من و پدر و مادرم پذیرای توبه باش، به آنچه بر تمام بندگانت توبه پذیرفتنی و می پذیری ای مهربان ترین مهربانان، ای آن که به آمرزنده و مهربان نامیده شوی، ای آن که به آمرزنده مهربان نامیده شدی، ای آن که به آمرزنده و مهربان نامیده شدی، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و توبه ام را بپذیر، و عملم را پاک کن، و از کوششم قَدردانی فرما، و به زاری ام رحم کن، و صدایم را در پرده قرار مده، و درخواستم را ناامید مکن، ای فریادرس دادخواهان، و سلام و دعایم را به امامان برسان، و در تمام آنچه از تو درخواست کردم، آنان را شفیع من قرار ده، و هدیه مرا به آنان برسان، آنچنان که سزاوار ایشان است، و از این هدیه برای ایشان به چندین برابر بیفزا، چنان که سزاوار توست، افزایشی که آن را جز تو شماره نکند، جنبش و نیرویی نیست جز به خدای برتر و بزرگ، و درود خدا بر پاکترین فرستادگان محمّد و خاندان پاک او .

نوشته های قدمای اصحاب زیارتی برای حضرت امام رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل کرده که معروف به «جوادیّه» است، و در آخر آن زیارت است که نماز زیارت و تسبیح بجا آر، و آن را به آن حضرت هدیه کن، آنگاه بگو: «اللّهمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ يَا اللّه الدَّائِمُ . . . » و این دعا را تا آخر آن نقل کرده، پس هر زمان آن زیارت را در آن مشهد مقدسّ خواندی، این دعا را ترک مکن .

زیارتی دیگر: این زیارتی است که ابن قولَوَیه از بعضی ائمه (عَلَيهِم السَّلَامُ) روایت کرده که فرمودند: چون به نزد قبر امام رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) رفتی بگو:

اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ عَلِيِّ بْنِ مُوسَىٰ الرِّضَا الْمُرْتَضَىٰ، الْإِمامِ التَّقِيِّ النَّقِيِّ، وَ حُجَّتِكَ عَلَىٰ مَنْ فَوْقَ الْأَرْضِ، وَ مَنْ تَحْتَ الثَّرَىٰ، الصِّدِيقِ الشَّهِيدِ، صَلاةً كَثِيرَةً تامَّةً، زاكِيَةً مُتَواصِلَةً، مُتَواتِرَةً مُتَرادِفَةً، كَأَفْضَلِ مَا صَلَّيْتَ عَلَىٰ أَحَدٍ مِنْ أَوْلِيَائِكَ . (1)

زیارت دیگر: زیارتی است که شیخ مفید در کتاب «مقنعه» نقل کرده و فرموده: پس از آنکه غسل زیارت کردی و پاکیزه ترین جامه های خود را در بر کردی نزد قبر آن

ص: 1233


1- خدایا درود فرست بر علی بن موسی الرّضا، امام پسندیده با تقوای بی عیب، و حجّتت بر هر که بر زمین، و هر که زیر زمین است، آن راستگوی شهید، درودی بسیار و کامل، و پاک و به هم پیوسته و پیاپی و در پی هم، مانند برترین درودی که بر یکی از اولیایت فرستادی .

حضرت می ایستی و می گویی: اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَلِيَّ اللّٰهِ وَ ابْنَ وَلِيِّهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا حُجَّةَ اللّٰهِ وَ ابْنَ حُجَّتِهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا إِمامَ الْهُدىٰ وَ الْعُرْوَةَ الْوُثْقىٰ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ، أَشْهَدُ أَنَّكَ مَضَيْتَ عَلَىٰ مَا مَضىٰ عَلَيْهِ آباؤُكَ الطَّاهِرُونَ، صَلَواتُ اللّٰهِ عَلَيْهِمْ، لَمْ تُؤْثِرْ عَمىً عَلَىٰ هُدىً، وَ لَمْ تَمِلْ مِنْ حَقٍّ إِلىٰ باطِلٍ، وَ أَنَّكَ نَصَحْتَ لِلّٰهِ وَ لِرَسُولِهِ، وَ أَدَّيْتَ الْأَمانَةَ، فَجَزاكَ اللّٰهُ عَنِ الْإِسْلامِ وَ أَهْلِهِ خَيْرَ الْجَزَاءِ، أَتَيْتُكَ بِأَبِي وَ أُمِّي، زَائِراً عَارِفاً بِحَقِّكَ، مُوالِياً لِأَوْلِيائِكَ، مُعادِياً لِأَعْدائِكَ، فَاشْفَعْ لِي عِنْدَ رَبِّكَ . (1) سپس خود را به قبر بچسبان، و آن را ببوس و دو طرف صورت خود را بر آن بگذار، آنگاه به جانب سر بازگرد و بگو: اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا مَوْلايَ، يَا ابْنَ رَسُولِ اللّٰهِ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ، أَشْهَدُ أَنَّكَ الْإِمامُ الْهادِي وَ الْوَلِيُّ الْمُرْشِدُ، أَبْرَأُ إِلَى اللّٰهِ مِنْ أَعْدائِكَ، وَ أَتَقَرَّبُ إِلَى اللّٰهِ بِوِلايَتِكَ ؛ (2)

ص: 1234


1- سلام بر تو ای ولیّ خدا و فرزند ولیّ خدا، سلام بر تو ای حجّت خدا و فرزند حجّت خدا، سلام بر تو ای امام هدایت، و دستاویز استوارتر، و رحمت و برکات خدا بر تو باد، گواهی می دهم که تو گذشتی بر آنچه پدران پاک تو گذشتند، کوردلی را بر هدایت ترجیح ندادی، و از حق به باطل منحرف نگشتی، و برای خدا و رسولش خیرخواهی نمودی، و امانت را ادا کردی، خدا از سوی اسلام و اهلش تو را پاداش دهد، بهترین پاداش، من زائر به حضورت آمدم، به حقّت عارفم، دوستدار دوستانت، و دشمن دشمنانت هستم، مرا نزد پروردگارت شفاعت کن .
2- سلام بر تو ای مولایم ای فرزند رسول خدا و رحمت و برکات خدا بر تو باد . گواهی می دهم که تو پیشوای راهنما، و سرپرست ارشاد کننده ای، به سوی خدا از دشمنانت بیزاری می نمایم، و به ولایتت به جانب خدا تقرّب می جویم،

صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْكَ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ . (1)

آنگاه دو رکعت نماز زیارت به جای آر، و بعد از آن هرچه خواستی نماز بخوان، و به طرف پایین پا بازگرد، و به آنچه میخواهی دعا کن، ان شاء اللّه .

وداع آن حضرت

مؤلّف گوید: زیارت آن حضرت در ایّام و اوقات شریفه خاصه به آن جناب فضیلت بسیار دارد، به ویژه در ماه رجب و بیست و سوم و بیست و پنجم ذو القعده، و ششم ماه رمضان، چنان که در محل خود در اعمال ماهها ذکر شد، و غیر این روزها از ایام دیگر، که به آن حضرت اختصاصی دارد . چون خواستی آن حضرت را وداع کنی، آنچه را در وداع حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) میگفتی بگو: «لاَ جَعَلَهُ اللّه آخِرَ تَسْلِيمِي عَلَيْكَ . . . » و اگر خواستی بگو:

اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَلِيَّ اللّٰهِ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ . اَللّٰهُمَّ لَاتَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنْ زِيارَتِي ابْنَ نَبِيِّكَ، وَ حُجَّتِكَ عَلَىٰ خَلْقِكَ، وَ اجْمَعْنِي وَ إِيَّاهُ فِي جَنَّتِكَ، وَ احْشُرْنِي مَعَهُ وَ فِي حِزْبِهِ، مَعَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِينَ، وَ حَسُنَ أُولَئِكَ رَفِيقاً؛ وَ أَسْتَوْدِعُكَ (2)

ص: 1235


1- درود و رحمت و برکات خدا بر تو باد،
2- سلام و رحمت و برکات خدا بر تو باد ای ولیّ خدا . خدایا این زیارت را آخرین بار از زیارت من فرزند پیامبرت، و حجّت بر بندگانت قرا رمده، و من و او را در بهشت گردآور، و با او در حزبش محشور کن همراه با شهدا و شایستگان، و آنان از جهت رفیق بودن خوبند، و به خدا

اللّٰهَ وَ أَسْتَرْعِيكَ وَ أَقْرَأُ عَلَيْكَ السَّلامَ، آمَنَّا بِاللّٰهِ وَ بِالرَّسُولِ وَ بِمَا جِئْتَ بِهِ وَ دَلَلْت عَلَيْهِ فَاكْتُبْنا مَعَ الشَّاهِدِينَ . (1)

فضیلت نماز جعفر در حرم آن حضرت

مؤلّف گوید: در اینجا به ذکر چند مطلب میپردازیم که ذکر آن ها شایسته و مناسب است . اوّل: به سند معتبر از حضرت هادی (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده: هرکه را به سوی خدا حاجتی باشد، قبر جدّم حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) را در شهر طوس زیارت کند، درحالی که غسل کرده باشد، و نزد سر آن حضرت دو رکعت نماز بخواند، و در قنوت نماز حاجت خود را بخواهد، به درستی که مستجاب می شود، مگر آنکه خواسته او برای گناه یا قطع رحمی باشد . به تحقیق موضع قبر آن حضرت بارگاهی است از بارگاه های بهشت، و هیچ مؤمنی او را زیارت نمی کند مگر آنکه حق تعالی او را از آتش دوزخ آزاد می کند، و وارد بهشت می نماید . دوم: علاّمه مجلسی از خط شیخ جلیل حسین بن عبد الصمد، پدر شیخ بهایی نقل کرده: شیخ ابو الطّیب حسین بن احَمد فقیه رازی ذکر کرده: هرکس حضرت امام رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) یا دیگر از امامان را زیارت کند، آنگاه نزد آن امام نماز جعفر بجای آورد، برای او به هر رکعتی نوشته می شود، ثواب کسی که هزار

ص: 1236


1- می سپارمت، و خواستار رعایت توام، و بر تو سلام می خوانم، به خدا و به پیامبر و به آنچه تو آوردی و بر آن دلالت نمودی ایمان آوردیم، پس ما را با گواهان بنویس .

حجّ و هزار عمره بجا آورده، و هزار بنده در راه خدا آزاد کرده، و هزار مرتبه همراه با پیامبر مرسل به جهاد برخاسته و به هر گامی که بر میدارد، برای اوست ثواب صد حجّ و عمره، و صد بنده آزاد کردن، در راه خدای تعالی، و برای او نوشته می شود صد کار نیک و از او محو می شود صد گناه، و کیفیّت نماز جعفر در اعمال روز جُمعه گذشت . [صفحه 123] سوم: از محوّل سجستانی روایت شده است: چون مأمون حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) را از مدینه به خراسان خواست . حضرت برای وداع با قبر پیامبر (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) وارد مسجد شد، و مکرّر با قبر آن حضرت وداع می کرد، و بیرون میآمد و نزد قبر برمیگشت و هر بار صدای مبارکش به گریه بلند بود، من نزدیک آن حضرت رفته و سلام کردم و آن جناب جواب داد، آنگاه حضرت را به آن سفر تهنیت گفتم، فرمود: مرا زیارت کن، همانا از جوار جدّم بیرون می شوم، و در غربت می میرم، و مجاور هارون مدفون می شوم . شیخ یوسف بن حاتم شامی در کتاب «درّ النظیم» فرموده: جماعتی از اصحاب امام رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کردند که آن حضرت فرمود: زمانی که خواستم از مدینه به جانب خراسان بیرون بیایم، عیال خود را جمع کردم آنان را دستور

ص: 1237

دادم که بر من گریه کنند، تا گریه آنان را بشنوم، آنگاه دوازده هزار دینار بین ایشان تقسیم کردم، و به آن ها گفتم من هرگز به سوی عیالم برنمی گردم، سپس ابو جعفر جواد را برگرفتم و او را به مسجد پیامبر (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) بروم، و دست او را کنار قبر گذاشتم، و وی را به آن قبر شریف چسبانیدم، و حفظ او را به سبب رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) خواستم، و جمیع وکلا و خدمتکاران خود را به شنیدن، و اطاعت فرمایش اوامر کردم، و اینکه با او مخالفت نکنند و به آنان فهماندم که او جانشین من است .

ورود آن حضرت به قم در سفر خراسان

سیّد عبد الکریم بن طاووس روایت کرده: زمانی که مأمون امام رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) را از مدینه به خراسان طلبید، حضرت از مدینه به جانب بصره حرکت کرد، و به کوفه نرفت و از بصره بر طریق کوفه به بغداد توجّه نمود، و از آنجا به شهر قم و سپس وارد قم شد، اهل قم به استقبال حضرت آمدند، و برای مهمانی کردن آن حضرت با هم مخاصمه می نمودند، و هرکدام میل داشتند، آن بزرگوار به خانه او وارد شود، حضرت فرمود: شتر من مأمور است! یعنی هر کجا زانو زد، من آنجا وارد میشوم، پس آن شتر آمد تا در یک خانه خوابید، و صاحب آن خانه، در شب آن روز خواب دیده بود که حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) فردا میهمان

ص: 1238

او خواهد بود! چندی نگذشت که آن محلّ مقام رفیعی یافت و در زمان ما مدرسه ای آباد است .

شیخ صدوق به سند خود از اسحاق بن راهَوَیه نقل کرده: چون حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) به نیشابور آمد، و خواست از آنجا حرکت کند، اصحاب حدیث خدمت آن حضرت جمع شدند، و عرضه داشتند: یابن رسول اللّه از نزد ما می روی و برای ما حدیثی نمی فرمایی که با واسطه آن از حضورتان استفاده کنیم؟ آن حضرت در آن هنگام در عماری نشسته بود، سر خود را بیرون کرد و فرمود: شنیدم پدرم موسی بن جعفر (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) فرمود: شنیدم پدرم جعفر بن محمّد فرمود: شنیدم پدرم محمّد بن علی فرمود: شنیدم پدرم علی بن الحسین فرمود: شنیدم پدرم حسین بن علی فرمود: شنیدم پدرم امیر مؤمنان علی بن ابیطالب (عَلَيهِم السَّلَامُ) فرمود: شنیدم رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) فرمود: شنیدم جبرئیل می گفت: شنیدم خدا عزّ و جلّ فرمود:لا إِلَهَ إِلّا اللّه حِصْنِی فَمَنْ دَخَلَ حِصْنِی أَمِنَ مِنْ عَذَابِی . (1) این حدیث شریف را فرمود و حرکت کرد، چون شتر به راه افتاد، ما را خواند و فرمود:بِشُرُوطِهَا وَ أَنَا مِنْ شُرُوطِهَا (2) ابوالصلت روایت کرده: امام رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) زمانیکه به نزد مأمون می رفت چون به منطقه ده سرخ رسید، گفتند: یابن

ص: 1239


1- تَوحید قلعه من است، هرکه وارد قلعه من شد از عذابم ایمن گشت .
2- به شرط های آن، و من از شرطهای آن هستم

رسول اللّه ظهر شده، نماز نمی خوانید؟ حضرت پیاده شد و آب طلبید، عرضه داشتند آب به همراه نداریم، پس به دست مبارک خود، زمین را کاوید، به اندازه ای که آب جوشید، که آن حضرت و هرکه با او بود وضو ساختند، و اثرش تا امروز باقی است، چون وارد سناباد شد، پشت مبارک خود را به کوهی گذاشت، که از آن دیگ ها می تراشند، و فرمود: خدایا به این کوه سود ببخش، و در ظرفی از این کوه تراشند، هرچه گذارند، برکت ده، و فرمود: برای آن حضرت دیگ ها از سنگ تراشیدند، و دستور داد طعامش را جز در آن دیگ ها نپزند، مردم از آن روز به بعد، دیگ ها و ظرف ها از آن تراشیدند و برکت یافتند .

پیاده رفتن شاه عباس به مشهد

چهارم: صاحب «مطلع الشمس» نقل کرده: در بیست وپنجم ذو الحجة سال هزار وشش، شاه عباس اول وارد مشهد مقدس شد، مشاهده کرد، عبد المؤمن خان اوزبکی حرم مطهر را غارت کرده، و غیر از محجّر طلا چیز دیگری در آنجا نگذاشته، در بیست و هشتم ذو الحجة از مشهد به هرات رفت، و هرات را به ایران بازگرداند و پس از ساماندهی آنجا، به مشهد بازگشت و یک ماه در آنجا ماند، و صحن مقدّس را مرمّت کرد، و خدّام بارگاه مبارک را مورد احسان و لطف خویش قرار داد، و به عراق

ص: 1240

بازگشت، و در اواخر سال هزار و هشت، دوباره به مشهد مقدّس رفته، زمستان را در آنجا گذرانید، و خدمت افتخاری آستانه را خود به گردن گرفت و مشغول بود، چنان که شبی با قیچی سر شمعها را میگرفت، شیخ بهایی علیه الرحمه «بالبداهه» این رباعی را سرود:

پیوسته بود ملائک علیّین *** پروانه شمع روضه خلد آیین

مقراض به احتیاط زن ای خادم *** ترسم بِبُرِی شهپر جبریل امین

و در سال هزارونه، بنا به نذری که شاه عباس کرده بود تا پیاده به مشهد برود، پیاده به مشهد مشرّف شد، و آن مسافت دور را در بیست و هشت روز طی کرد .

صاحب تاریخ «عالم آرا» این اشعار را به همین مناسبت نگاشته است:

غلام شاه مردان شاه عباس *** شه والا گهر خاقان امجد

به طوف مرقد شاه خراسان *** پیاده رفت با اخلاص بیحدّ

تا آنجا که گفته است:

پیاده رفت شد تاریخ رفتن *** ز اصفاهان پیاده تا به مشهد

[1009 به حروف ابجد]

چون به مشهد مقدّس رسید، صحن مبارک را وسعت داد، و ایوان علی شیر، که درگاه روضه متبرکه از آنجا بوده، و در یک گوشه صحن قرار داشت و بد نما بود، در وسط

ص: 1241

قرار داد، و ایوانی برابر آن در طرف دیگر ساخت و خیابانی از دروازه غربی شهر تا شرقی طرح کرد که از هر طرف به صحن رسیده از میان ایوان ها بگذشت و چشمه ها و قنات ها احداث کرد و به شهر آورد، و نهری از میان خیابان و حوضی بزرگ در وسط ایجاد کرد، که آب از حوض گذشته به خیابان شرقی جاری گردد، و در بناهای مذکور کتیبه ها به خط میرزا محمّد رضا «صدر الکتاب» و علیرضا عبّاسی و محمّد رضا امامی رسم شد و بارگاه مطهّر را به طلا تذهیب کرد، چنان که در کتیبه بارگاه مطهر به آن اشاره شده و نوشته آن کتیبه چنین است:

بِسمِ اللّه الرَّحمنِ الرَّحِيم مِن عَظائِمِ تَوفِيقاتِ اللّه سُبحَانَهُ، أَن وَفَّقَ السُّلطَانَ الأعظَمَ، مَولَى مُلُوكِ العَرَبِ وَ العَجَمِ، صَاحِبُ النَّسَبِ الطَّاهِرِ النَّبَوِيِّ، وَ الحَسَبِ البَاهِرِ العَلَوِيِّ، تُرابُ أَقدَامِ خُدَّامِ هَذِهِ العَتَبَةِ المُطَهَّرةِ اللَّاهُوتِيَّةِ، غُبارُ نِعالِ زُوَّارِ هَذِهِ الرَّوضَةِ المُنَوَّرَةِ المَلَكُوتِيَّةِ، مُرَوِّجُ آثَارِ أَجدادِهِ المَعصُومينَ، اَلسُّلطَانُ ابنُ السُّلطَانِ، أبُو المُظَفَّرِ، شَاه عَبَّاسُ (1)

ص: 1242


1- به نام خدا که رحمتش بسیار مهربانی اش همیشگی است، از بزرگ توفیقات خدای سبحان اینکه موفق نمود سلطان اعظم سرور پادشاهان عرب و عجم، دارنده نسب پاک نبوی، و حسب تابناک علوی خاک قدم های خدمت کاران این قبّه مطهّر لاهوتی، غبار کفش های زائران این گلشن نورانی، رواج دهنده آثار اجداد معصومینش، سلطان فرزند سلطان، ابو المظفر شاه عباس

الحُسَينِيُّ المُوسَوِيُّ، الصَّفَوِيُّ بَهادُر خانُ، فَاستَسعَدَ بِالمَجِيءِ، مَاشِيًا عَلَى قدَمَيهِ مِن دَارِ السَّلطَنَةِ أِصفَهَانَ، إِلَى زِيَارَةِ هَذَا الحَرَمِ الأشرَفِ، وَ قَد تَشَرَّفَ بِزِينَةِ هَذِهِ القُبَّةِ مِن خُلَّصِ مَالِهِ، فِي سَنَةِ أَلفِ وَ عَشَرٍ، وَ تَمَّ فِي سَنَةِ أَلفٍ وَ سِتٍّ وَ عَشَرةَ. (1)

صورت کتیبه قبّه مطهّر حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ)

شیخ طبرسی در کتاب «اعلام الوری»، پس از بیان پاره ای از معجزات حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) گفته: اما آنچه برای مردم پس از شهادت آن حضرت تا زمان ما ظاهر شده، از برکت مشهد مقدّس آن حضرت و علامات و عجایبی که مردم بسیار مشاهده نمودد، و عام و خاص تصدیقش کردند، و مخالف و موافق به آن اقرار نمودند، بسیار بلکه خارج از شماره است، و همانا در آن مشهد مقدّس کور مادرزاد، و ابرص [نوعی بیماری پوستی] شفا یافتند، و دعاها مستجاب شده و حاجات برآورده گشته و شداید و مصایب برطرف شده است و ما بسیاری از اینها را خود مشاهده کردیم و علم و یقینی یافتیم که شک در آن راه نیابد .

شیخ بزرگوار حرّ عاملی در کتاب «اثبات الهداة» پس از نقل این کلام از شیخ طبرسی فرموده: که مؤلّف این کتاب محمّد بن الحسن

ص: 1243


1- حسینی موسوی صفوی بهادر خان، پس سعادت یافت به آمدن با پای پیاده از اصفهان پایتخت کشور، به زیارت این حرم شریف و به طلاکاری این گنبد از مال خالصش در سال هزاروده تشرّف پیدا کرد و در سال هزاروشانزده به پایان رسید .

الحرّ می گوید: من بسیاری از این معجزات را دیدم و مشاهد کردم همچنان که شیخ طبرسی مشاهده کرده است و برای من یقین حاصل شد همچنان که برای او یقین حاصل شده و در مدت مجاورت من در مشهد مقدس که 26 سال می شود چیزهایی در این باب شنیدم که از حدّ تواتر گذشته و من در خاطر ندارم که در این مشهد دعا کرده باشم و از خدا حاجتی خواسته باشم مگر آنکه الحَمد للّه برآورده شد و مقام را گنجایش تفصیل نیست، لهذا به اجمال اکتفا کردیم .

اشعار جامی در مدح آن حضرت

مؤلّف این کتاب عباس قمی گوید: در هر زمان آن قَدرکرامات و معجزات از این روضه مقدّسه ظاهر می شود، که نیاز به نقل وقایع گذشته نیست و ما در باب دوم در اعمال شب بیست و هفتم رجب به برخی مطالب که مناسب این مقام بود اشاره کردیم [صفحه 378] و فعلا مقام را گنجایش تطویل نیست بهتر است آنکه این فصل را به همین جا ختم کنیم و این چند بیت شعر را که از جامی در مدح آن حضرت نقل شده است ذکر نماییم .

سَلامٌ عَلی آلِ طه وَ یس *** سَلامٌ عَلی آلِ خَیرِ النّبیین

سَلامٌ عَلی رَوضَةٍ حَلَّ فِیها *** اِمامٌ یُباهی بِهِ المَلَکُ وَ الدّینُ

ص: 1244

امام به حق شاه مطلق که آمد *** حریم درش قبله گاه سلاطین

شه کاخ عرفان گل شاخ احسان *** دُر دُرج امکان مه برج تمکین

علی بن موسی الرضا کز خدایش *** رضا شد لقب چون رضا بودش آیین

ز فضل و شرف بینی او را جهانی *** اگر نبودت تیره چشم جهان بین

پی عطر روبند حوران جنّت *** غبار درش را به گیسوی مشگین

اگر خواهی آری به کف دامن او *** برو دامن از هرچه جز اوست برچین

ص: 1245

فصل دهم: زیارت ائمه سرمن رای و اعمال سرداب مطهر

مقام اول
زیارت امامین عسکریین (عَلَيهِمَا السَّلَامُ)

مقام اول در زیارت دو امام معصوم حضرت هادی و حضرت حسن عسگری صلوات اللّه علیهما . هرگاه ان شاء اللّه بر سُرَّمَن رَای وارد شدی، و خواستی آن دو امام همام (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) را زیارت کنی، غسل کن، و پس از رعایت آداب ورود به حرم های شریفه، تا در حرم مطهر با آرامش و وقار روانه شو، و اذن دخول عامّی را که در اوایل این باب ذکر شد بخوان، آنگاه وارد حرم مطهر شو، و آن دو بزرگوار را به این عبارت که صحیح ترین زیارات است زیارت کن

اَلسَّلامُ عَلَيْكُمَا يَا وَلِيَّيِ اللّٰهِ؛ السَّلامُ عَلَيْكُما يَا حُجَّتَيِ اللّٰهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكُما يَا نُورَيِ اللّٰهِ فِي ظُلُماتِ الْأَرْضِ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكُما يَا مَنْ بَدالِلّٰهِ فِي شَأْنِكُما؛ أَتَيْتُكُما زائِراً، عارِفاً بِحَقِّكُما، مُعادِياً لِأَعْدائِكُما، مُوالِياً لِأَوْلِيَائِكُما، مُؤْمِناً بِمَا آمَنْتُما بِهِ، كافِراً بِما كَفَرْتُما بِهِ، مُحَقِّقاً لِمَا حَقَّقْتُما، مُبْطِلاً (1)

ص: 1246


1- سلام بر شما ای دو نماینده خدا، سلام بر شما ای دو حجّت خدا، سلام بر شما این دو نور خدا در تاریکی های زمین، سلام بر شما ای آنان که خدا اراده اش را درباره شما تغییر داد، زیارت کنان به حضور شما آمدم، به حق شما آگاهم دشمن دارم دشمنانتان را، و دوستدار دوستانِ تان هستم، به آنچه به آن ایمان آوردیم مؤمنم، و به آنچه به آن کافر شدید کافرم، حق می دانم آنچه را حق دانستید، و باطل می دانم

لِمَا أَبْطَلْتُمَا . أَسْأَلُ اللّٰهَ رَبِّي وَ رَبَّكُما، أَنْ يَجْعَلَ حَظِّي مِنْ زِيارَتِكُمَا، اَلصَّلاةَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ أَنْ يَرْزُقَنِي مُرافَقَتَكُما فِي الْجِنانِ، مَعَ آبائِكُمَا الصَّالِحِينَ، وَ أَسْأَلُهُ أَنْ يُعْتِقَ رَقَبَتِي مِنَ النَّارِ، وَ يَرْزُقَنِي شَفاعَتَكُما وَ مُصاحَبَتَكُما، (1) وَ يُعَرِّفَ بَيْنِي وَ بَيْنَكُما، وَ لَا يَسْلُبَنِي حُبَّكُما، وَ حُبَّ آبائِكُمَا الصَّالِحِينَ، وَ أَنْ لَايَجْعَلَهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنْ زِيارَتِكُمَا، وَ يَحْشُرَنِي مَعَكُمَا فِي الْجَنَّةِ بِرَحْمَتِهِ . اللّهمَّ ارْزُقْنِی حُبَّهُمَا وَ تَوَفَّنِی عَلَی مِلَّتِهِمَا اللّهمَّ الْعَنْ ظَالِمِی آلِ مُحَمَّدٍ حَقَّهُمْ، وَ انْتَقِمْ مِنْهُمْ. اللّهمَّ الْعَنِ الْأَوَّلِینَ مِنْهُمْ وَ الْآخِرِینَ، وَ ضَاعِفْ عَلَیْهِمُ الْعَذَابَ، وَ ابْلُغْ بِهِمْ وَ بِأَشْیَاعِهِمْ، وَ مُحِبِّیهِمْ وَ مُتَّبِعِیهِمْ، أَسْفَلَ دَرْکٍ مِنَ الْجَحِیمِ؛ إِنَّکَ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ. اللّهمَّ عَجِّلْ فَرَجَ وَلِیِّکَ وَ ابْنِ وَلِیِّکَ، وَ اجْعَلْ فَرَجَنَا مَعَ فَرَجِهِمْ [فَرَجِهِ]؛ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ . (2) و در دعا کردن برای خود، و پدر و مادرت

ص: 1247


1- آنچه را باطل دانستید، از خدا، پروردگارم و پروردگارتان درخواست می کنم، بهره ام را از زیارت شما دو تن درود بر محمّد و خاندانش قرار دهد، و همراهی شما را در بهشت ها نصیب من کند همراه پدران شایسته شما، و از او می خواهم که مرا از آتش دوزخ آزاد گرداند، و روزی من فرماید شفاعت و مصاحبت شما را،
2- و بین من و شما شناسایی پدید آورد، و دوستی پدران شایسته شما را از من نگیرد، و این زیارت مرا آخرین بار از زیارت شما قرار ندهد، و مرا به رحمتش با شما محشور کند در بهشت . خدایا دوستی این دو بزرگوار را نصیبم کن، و مرا بر آیین آن دو امام بمیران . خدایا ستم کنندگان به حق خاندان محمّد را لعنت کن، و از آنان انتقام بگیر . خدایا اوّلین و آخرینشان را لعنت نما، و عذاب را بر آنان دوچندان کن، و آنان و شیعیان و دوستداران و پیروانشان را به پست ترین گودی دوزخ برسان، چه تو بر هر چیز توانایی . خدایا در گشایش کار ولیّت و فرزند ولیّت شتاب کن، و گشایش کار ما را با گشایش کار ایشان قرار ده، ای مهربان ترین مهربانان .

بکوش و دعا کن به هر دعایی که می خواهی، و اگر بتوانی نزدیک قبر ایشان بروی، برو، و دو رکعت نماز قبر بخوان، و اگر نتوانی وارد مسجد شو و دو رکعت نماز بجا آر، و دعا کن به هر دعایی که خواستی که مستجاب است، و این مسجد مجاور خانه ایشان است، و حضرت امام هادی و امام عسگری (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) در آن نماز بجای می آوردند. مولف گوید:این زیارت موافق روایت «کامل الزّیارة» بوده و شیخ محمّد بن المشهدی و شیخ مفید و شهید نیز این زیارت را در کتاب «مزار» خود، با اختلافی اندک نقل کرده اند . و بعد از جمله «فِي اَلْجَنَّةِ بِرَحْمَتِهِ» فرموده اند: آنگاه برو، و خود را بر هر یک از آن دو قبر بینداز و آن را ببوس و طرف راست و چپ صورت خود را بر قبر بگذار، و پس از آن سر بردار و بگو: «اللّهمَّ ارْزُقْنِی حُبَّهُمَ وَ تَوَفَّنِی عَلَى مِلَّتِهِمَ . . . » تا آخر زیارت . و گفته اند نزدیک سر مقدّس چهار رکعت نماز بخوان، و پس از نماز زیارت، هر اندازه خواهی نماز بگذار و پوشیده نماند که آن دو بزرگوار در خانه خود دفن شدند، و برای آن خانه دری بود، که گاهی باز می کردند و شیعیان وارد می شدند، و کنار قبر زیارت می کردند، و گاهی بسته بود از بیرون مقابل پنجره ای که بر دیوار، روبروی قبر مطهّر

ص: 1248

بود زیارت می کردند، در صدر همین روایت مربوطه به زیارت ذکر شده است که غسل می کنی و اگر بتوانی نزد قبر ایشان می روی وگرنه، از برابر پنجره ای که به سوی قبر باز می شود به سلام اشاره می کنی، و چنین زائری نماز زیارت خود را در مسجد بجای آورد . چون به همّت دوستان آن خانه برداشته شد، و به جای آن بارگاه و حرم و رواق قرار گرفت، آن مسجد داخل در فضای حرم شد، و اکنون در بین مردم معروف است، که ایوان مستطیل، که در صحن پشت سر عسگریّین (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) به رواق متصّل است، همان مسجد مذکور است . در هر صورت، زائران از این جهت آسوده شدند . برای آن دو بزرگوار زیارت مخصوص به هر کدام، و مشترک میان هر دو امام، در کتاب های زیارتی ذکر شده است که زائران اگر خواستند، نسخه آن کتاب ها فراوان است، و اگر زائر را حالی و مجالی باشد، مناسب است زیارت جامعه کبیره را، که پس از این ان شاء اللّه تعالی ذکر می شود [صفحه 1327] بخواند، زیرا که صدور آن کلمات رسا، که دارای تمام مراتب اظهار بندگی و تذلّل، و اعتراف به عظمت و جلالت امامان است، از مصدر جلال حضرت هادی (عَلَيهِ السَّلَامُ) می باشد . سیّد ابن طاووس در کتاب «مصباح

ص: 1249

الزائر» برای هر یک از این دو بزرگوار زیارت مبسوط، با صلوات بر آنان و دعای پس از نماز زیارت نقل کرده، که آوردنش در این کتاب، گرچه موجب تطویل می باشد، شایسته است، زیرا فواید بسیاری در آن مندرج است . فرمود: هرگاه به «سُرَّ مَن رَای» رسیدی، غسل کن، غسل زیارت و پاکیزه ترین جامه های خود را بپوش و با آرامی و وقار روانه شو، تا به درگاه حرم شریف برسی، وقتی رسیدی، طلب رخصت کن و بگو: أَ أَدْخُلُ يَا نَبِيَّ اللّٰهِ ؟ أَ أَدْخُلُ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ ؟ أَ أَدْخُلُ يَا فاطِمَةُ الزَّهْراءُ سَيِّدَةَ نِساءِ الْعالَمِينَ ؟ أَ أَدْخُلُ يَا مَوْلايَ الْحَسَنَ بْنَ عَلِيٍّ ؟ أَ أَدْخُلُ يَا مَوْلايَ الْحُسَيْنَ بْنَ عَلِيٍّ ؟ أَ أَدْخُلُ يَا مَوْلايَ عَلِيَّ بْنَ الْحُسَيْنِ ؟ أَ أَدْخُلُ يَا مَوْلايَ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِيٍّ ؟ أَ أَدْخُلُ يا مَوْلايَ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ ؟ أَ أَدْخُلُ يَا مَوْلايَ مُوسَى بْنَ جَعْفَرٍ ؟ أَ أَدْخُلُ يَا مَوْلايَ عَلِيَّ بْنَ مُوسَىٰ ؟ أَ أَدْخُلُ يَا مَوْلايَ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِيٍّ ؟ أَ أَدْخُلُ يَا مَوْلايَ يَا أَبَا الْحَسَنِ عَلِيَّ بْنَ مُحَمَّدٍ ؟ أَ أَدْخُلُ يَا مَوْلايَ يَا أَبامُحَمَّدٍ الْحَسَنَ بْنَ عَلِيٍّ ؟ (1)

ص: 1250


1- آیا وارد شوم ای پیامبر خدا، آیا وارد شوم ای امیر مؤمنان، آیا وارد شوم ای فاطمه زهرا، سرور بانوان جهانیان آیا وارد شوم ای مولایم حسن بن علی، آیا وارد شوم ای مولایم حسین بن علی، آیا وارد شوم ای مولایم علی بن الحسین، آیا وارد شوم ای مولایم محمّد بن علی، آیا وارد شوم ای مولایم جعفر بن محمّد، آیا وارد شوم ای مولایم موسی بن جعفر، آیا وارد شوم ای مولایم علی بن موسی، آیا وارد شوم ای مولایم محمّد بن علی آیا وارد شوم ای مولایم ای ابا الحسن علی بن محمّد، آیا وارد شوم ای مولایم ای ابا محمّد حسن بن علی

أَ أَدْخُلُ يَا مَلائِكَةَ اللّٰهِ الْمُوَكَّلِينَ بِهٰذَا الْحَرَمِ الشَّرِيفِ . (1)

زیارت امام علی النقی (عَلَيهِ السَّلَامُ)

آنگاه وارد شو، و در وقت وارد شدن پای راست را پیش گذار، و نزد ضریح حضرت امام هادی (عَلَيهِ السَّلَامُ) رو به قبر، و پشت به قبله بایست و صد مرتبه «اللّه أَكْبَرُ» بگو و بخوان:

اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا أَبَا الْحَسَنِ، عَلِيَّ بن مُحَمَّدٍ الزَّكِيَّ الرَّاشِدَ، النُّورَ الثَّاقِبَ، وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكَاتُهُ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا صَفِيَّ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا سِرَّ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا حَبْلَ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا آلَ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا خِيَرَةَ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا صَفْوَةَ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا أَمِينَ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا حَقَّ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا حَبِيبَ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا نُورَ الْأَنْوَارِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا زَيْنَ الْأَبْرَارِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا سَلِيلَ الْأَخْيَارِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا عُنْصُرَ الْأَطْهارِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا حُجَّةَ الرَّحْمٰنِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا رُكْنَ الْإِيمانِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ (2)

ص: 1251


1- آیا وارد شوم ای فرشتگان خدا، ای گماشتگان به آستان این حرم شریف .
2- سلام بر تو ای ابا الحسن علی بن محمّد، امام پاک و راهنما و نور تابان و رحمت و برکات خدا بر تو باد، سلام بر تو ای برگزیده خدا، سلام بر تو ای سرّ خدا، سلام بر تو ای ریسمان خدا، سلام بر تو ای خاندان خدا، سلام بر تو ای منتخب خدا، سلام بر تو ای برگزیده خدا، سلام بر تو ای امین خدا، سلام بر تو ای حق خدا، سلام بر تو ای حبیب خدا، سلام بر تو ای نور نورها، سلام بر تو ای زیور نیکان، سلام بر تو ای چکیده خوبان، سلام بر تو ای عنصر پاکان، سلام بر تو ای حجت رحمن، سلام بر تو ای اساس ایمان، سلام بر تو

يَا مَوْلَى الْمُؤْمِنِينَ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا وَلِيَّ الصَّالِحِينَ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يا عَلَمَ الْهُدىٰ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا حَلِيفَ التُّقىٰ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا عَمُودَ الدِّينِ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ خَاتَمِ النَّبِيِّينَ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ سَيِّدِ الْوَصِيِّينَ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ فاطِمَةَ الزَّهْراءِ؛ سَيِّدَةِ نِسَاءِ الْعالَمِينَ ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْأَمِینُ الْوَفِیُّ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْعَلَمُ الرَّضِیُّ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الزَّاهِدُ التَّقِیُّ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْحُجَّةُ عَلَی الْخَلْقِ أَجْمَعِینَ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا التَّالِی لِلْقُرْآنِ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْمُبَیِّنُ لِلْحَلالِ مِنَ الْحَرَامِ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْوَلِیُّ النَّاصِحُ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الطَّرِیقُ الْوَاضِحُ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا النَّجْمُ اللائِحُ؛ أَشْهَدُ یَا مَوْلایَ یَا أَبَا الْحَسَنِ، أَنَّکَ حُجَّةُ اللّه عَلَی خَلْقِهِ، وَ خَلِیفَتُهُ فِی بَرِیَّتِهِ، وَ أَمِینُهُ فِی بِلادِهِ، وَ شَاهِدُهُ عَلَی عِبَادِهِ، وَ أَشْهَدُ أَنَّكَ كَلِمَةُ التَّقْوَىٰ، وَ بَابُ الْهُدَىٰ، وَ الْعُرْوَةُ (1)

ص: 1252


1- ای مولای مؤمنان، سلام بر تو ای سرپرست شایستگان سلام بر تو ای پرچم هدایت، سلام برتو ای هم پیمان تقوا، سلام بر تو ای ستون دین سلام بر تو ای فرزند خاتم پیامبران، سلام بر تو ای فرزند آقای جانشینان، سلام بر تو ای فرزند فاطمه زهرا، سرور بانوان جهانیان، سلام بر تو ای امین وفادار، سلام بر تو ای پرچم خشنود، سلام بر تو ای زاهد باتقوا، سلام بر تو ای حجت بر همه خلق، سلام بر تو ای تلاوت کننده قرآن، سلام بر تو ای بیان کننده حلال از حرام سلام بر تو ای سرپرست خیرخواه، سلام بر تو ای راه روشن، سلام بر تو ای ستاره درخشان . گواهی می دهم ای مولایم، ای ابا الحسن که تویی حجت خدا بر خلق، و جانشین او در میان آفریدگان، و امین او در شهرها، و گواه او بر بندگان، و گواهی می دهم که تویی کلمه تقوا، و دروازه هدایت و رشته

الْوُثْقىٰ، وَ الْحُجَّةُ عَلَىٰ مَنْ فَوْقَ الْأَرْضِ وَ مَنْ تَحْتَ الثَّرَىٰ، وَ أَشْهَدُ أَنَّكَ الْمُطَهَّرُ مِنَ الذُّنُوبِ، الْمُبَرَّأُ مِنَ الْعُيُوبِ، وَ الْمُخْتَصُّ بِكَرامَةِ اللّٰهِ، وَ الْمَحْبُوُّ بِحُجَّةِ اللّٰهِ، وَ الْمَوْهُوبُ لَهُ كَلِمَةُ اللّٰهِ، وَ الرُّكْنُ الَّذِي يَلْجَأُ إِلَيْهِ الْعِبادُ، وَ تُحْيىٰ بِهِ الْبِلادُ، وَ أَشْهَدُ يَا مَوْلايَ، أَنِّي بِكَ وَ بِآبائِكَ وَ أَبْنَائِكَ مُوقِنٌ مُقِرٌّ، وَ لَكُمْ تَابِعٌ فِي ذَاتِ نَفْسِي، وَ شَرَايِعِ دِينِي، وَ خَاتِمَةِ عَمَلِي وَ مُنْقَلَبِي وَ مَثْوَايَ، وَ أَنِّي وَلِيٌّ لِمَنْ وَالاكُمْ، وَ عَدُوٌّ لِمَنْ عَادَاكُمْ، مُؤْمِنٌ بِسِرِّكُمْ وَ عَلانِيَتِكُمْ، وَ أَوَّلِكُمْ وَ آخِرِكُمْ، بِأَبِي أَنْتَ وَ أُمِّي، وَاَلسَّلامُ عَلَیْکَ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ . (1)

آنگاه ضریح را ببوس، و طرف راست صورت خود، و سپس طرف چپ آن را بر ضریح بگذار و بگو: اللّهمَّ [صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ] صَلِّ عَلَىٰ حُجَّتِكَ الْوَفِيِّ، وَ وَلِيِّكَ الزَّكِيِّ، وَ أَمِينِكَ الْمُرْتَضىٰ، وَ صَفِيِّكَ الْهَادِي، وَ صِرَاطِكَ الْمُسْتَقِيمِ، وَ الْجَادَّةِ (2)

ص: 1253


1- استوارتر، و حجّت بر هرکه بر زمین و در زمین است، و گواهی می دهم که تویی پاک از گناهان، و مبرّای از عیوب، و اختصاص یافته به کرامت خدا، و تکریم شده به برهان خدا، و کسی که کلمه خدا به او بخشیده شده، و پایه ای که بندگان خدا به او پناه می برند، و شهرها به وسیله او زنده می شود، و گواهی می دهم ای مولایم که من نسبت به تو و پدرانت و فرزندانت، دارای یقین و اقرار و تابع شمایم، در کنه وجودم و احکام دینم، و سرانجام کارم و بازگشتگاه و منزلم، و دوستم با کسی که شما را دوست بدارد، و دشمنم با آنکه شما را دشمن بدارد، مؤمنم به نهان و آشکار و آغاز و انجام شما، پدر و مادرم به فدایت، سلام و رحمت و برکات خدا بر تو باد .
2- خدایا بر محمّد و خاندان و خاندان محمّد درود فرست، و درود خدا بر حجّت وفادارت، ولیّ پاکیزه ات، و امین پسندیده ات، و راهنمای برگزیده ات، و راه راستت، و آن جاده

الْعُظْمىٰ، وَ الطَّرِيقَةِ الْوُسْطىٰ، نُورِ قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ، وَ وَلِيِّ الْمُتَّقِينَ، وَ صاحِبِ الْمُخْلَصِينَ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ سَيِّدِنا مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ، وَ صَلِّ عَلَىٰ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الرَّاشِدِ الْمَعْصُومِ مِنَ الزَّلَلِ، وَ الطَّاهِرِ مِنَ الْخَلَلِ، وَ الْمُنْقَطِعِ إِلَيْكَ بِالْأَمَلِ، الْمَبْلُوِّ بِالْفِتَنِ، وَ الْمُخْتَبَرِ بِالْمِحَنِ، وَ الْمُمْتَحَنِ بِحُسْنِ الْبَلْوَىٰ، وَ صَبْرِ الشَّكْوَىٰ، مُرْشِدِ عِبَادِكَ، وَ بَرَكَةِ بِلادِكَ، وَ مَحَلِّ رَحْمَتِكَ، (1) وَ مُسْتَوْدَعِ حِكْمَتِكَ، وَ الْقَائِدِ إِلَىٰ جَنَّتِكَ الْعَالِمِ فِي بَرِيَّتِكَ، وَ الْهَادِي فِي خَلِيقَتِكَ الَّذِي ارْتَضَيْتَهُ وَ انْتَجَبْتَهُ وَ اخْتَرْتَهُ لِمَقَامِ رَسُولِكَ فِي أُمَّتِهِ، وَ أَلْزَمْتَهُ حِفْظَ شَرِيعَتِهِ، فَاسْتَقَلَّ بِأَعْبَاءِ الْوَصِيَّةِ ناهِضاً بِهَا وَ مُضْطَلِعاً بِحَمْلِها، لَمْ يَعْثُرْ فِي مُشْكِلٍ، وَ لَا هَفَا فِي مُعْضِلٍ، بَلْ كَشَفَ الْغُمَّةَ، وَ سَدَّ الْفُرْجَةَ، وَ أَدَّى الْمُفْتَرَضَ . اَللّٰهُمَّ فَكَما أَقْرَرْتَ ناظِرَ نَبِيِّكَ بِهِ فَرَقِّهِ دَرَجَتَهُ، وَ أَجْزِلْ لَدَيْكَ مَثُوبَتَهُ، وَ صَلِّ عَلَيْهِ وَ بَلِّغْهُ مِنَّا تَحِيَّةً (2)

ص: 1254


1- بزرگتر، و راه میانه تر، روشنی دل های اهل ایمان و سرپرست پرهیزکاران، و یار مخلصان، خدایا بر آقای ما محمّد و اهل بیتش درود فرست، و درود فرست بر علی بن محمّد آن راهنمای معصوم از لغزش، و پاک از نقایص، و آرزو بریده از مردم به سوی تو، گرفتار آشوب ها، و آزموده به مصایب سخت، و سنجیده به آزمون نیکو، و شکیبای در شکایت، و راهنمای بندگانت، و برکت شهرهایت، و جایگاه رحمتت،
2- و جای سپردن حکمتت، و پیشرو به سوی بهشتت آگاه در میان آفریدگانت، و راهنمای در میان خلقت، که پسندیدی و برگزیدی و انتخاب نمودی، و او را برای جانشینی پیامبرت در میان امّت به نگهداری شریعتش ملزم نمودی، پس او نیز به تنهایی به انجام وظایف سنگین جانشینی اقدام کرد، و به آن قیام نمود و مقتدرانه به دوش کشید، نه در مشکلی لغزید، و نه در کار دشواری، بلکه اندوه را برطرف ساخت، و هر رخنه را سدّ نمود و هر فریضه ای را ادا کرد، خدایا چنان که دردگانت پیامبرت را به او روشن ساختی، بالا بر درجه اش را، و پاداشش را نزد خود زیاد گردان، و بر او درود فرست، و از جانب ما به او تحیّت

وَ سَلاماً، وَ آتِنَا مِنْ لَدُنْکَ فِی مُوَالاتِهِ فَضْلاً وَ إِحْسَاناً، وَ مَغْفِرَةً وَ رِضْوَاناً؛ إِنَّکَ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ . سپس نماز زیارت بخوان و چون سلام نماز دادی بگو: يَا ذَا الْقُدْرَةِ الْجامِعَةِ، وَ الرَّحْمَةِ الْواسِعَةِ، وَ الْمِنَنِ الْمُتَتابِعَةِ، وَ الْآلاءِ الْمُتَوَاتِرَةِ، وَ الْأَيادِي الْجَلِيلَةِ، وَ الْمَواهِبِ الْجَزِيلَةِ، صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الصَّادِقِينَ، وَ أَعْطِنِي سُؤْلِي، وَ اجْمَعْ شَمْلِي، وَ لُمَّ شَعَثِي، وَزَكِّ عَمَلِي، وَ لَا تُزِغْ قَلْبِي بَعْدَ إِذْ هَدَيْتَنِي، وَ لَا تُزِلَّ قَدَمِي، وَ لَا تَكِلْنِي إِلَىٰ نَفْسِي طَرْفَةَ عَيْنٍ أَبَداً، وَ لَا تُخَيِّبْ طَمَعِي، وَ لَا تُبْدِ عَوْرَتِي، وَ لَا تَهْتِكْ سِتْرِي، وَ لَا تُوحِشْنِي، وَ لَا تُؤْيِسْنِي، وَ كُنْ بِي رَؤُوفاً رَحِيماً، وَ اهْدِنِي وَ زَكِّنِي وَ طَهِّرْنِي، وَ صَفِّنِي وَ اصْطَفِنِي، وَ خَلِّصْنِي وَ اسْتَخْلِصْنِي، وَ اصْنَعْنِي وَ اصْطَنِعْنِي، وَ قَرِّبْنِي إِلَيْكَ وَ لَا تُباعِدْنِي مِنْكَ، وَ الْطُفْ بِي وَ لَا تَجْفُنِي، (1)

ص: 1255


1- و سلام برسان، و به ما از نزد خود در دوستی او فضل و احسان و آمرزش و رضوان بخش، به درستی که تو دارای فضل بزرگی . ای صاحب قَدرت همه جانبه، و رحمت گسترده، و نعمت های پیوسته، و عطاهای پی در پی و بخشش های بزرگ، و موهبت های شایان، بر محمّد و خاندان محمّد، آن راستگویان درود فرست، و عطا کن خواسته ام را، و پراکندگی ام را گرد آور، و آنچه از کار من متفرق شده جمع کن، و عملم را پاک گردان، و قلبم را پس از اینکه هدایت نمودی منحرف مساز، و گامم را نلغزان و چشم بر هم زدنی، مرا به خویشتن وامگذار، و طعمم را به حضرتت ناامید مکن، و عیبم را آشکار نساز، و پروده ام را نَدَر و به وحشتم میانداز و ناامیدم مکن، و نسبت به من مهربان و بخشنده باش، و راهنمایی ام فرما، و پاک و پاکیزه ام کن، و تصفیه ام نما و مرا برگزین، و خلاص و خالصم کن و نیکویم ساز و به آداب خود موّدبم فرما، و به خود نزدیک کن، و از خود دور مفرما، و به من لطف آر، و از درگاهت دور مکن،

وَأَكْرِمْنِي وَ لَا تُهِنِّي، وَ مَا أَسْأَلُكَ فَلَا تَحْرِمْنِي، وَ مَا لَاأَسْأَلُكَ فَاجْمَعْهُ لِي؛ بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ، وَ أَسْأَلُكَ بِحُرْمَةِ وَجْهِكَ الْكَرِيمِ، وَ بِحُرْمَةِ نَبِيِّكَ مُحَمَّدٍ، صَلَواتُكَ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، وَ بِحُرْمَةِ أَهْلِ بَيْتِ رَسُولِكَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيٍّ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ، وَ عَلِيٍّ وَ مُحَمَّدٍ، وَ جَعْفَرٍ وَ مُوسىٰ، وَ عَلِيٍّ وَ مُحَمَّدٍ، وَعَلِيٍّ وَ الْحَسَنِ، وَ الْخَلَفِ الْباقِي، صَلَواتُكَ وَ بَرَكاتُكَ عَلَيْهِمْ، أَنْ تُصَلِّيَ عَلَيْهِمْ أَجْمَعِينَ، وَ تُعَجِّلَ فَرَجَ قائِمِهِمْ بِأَمْرِكَ، وَ تَنْصُرَهُ وَ تَنْتَصِرَ بِهِ لِدِينِكَ، وَ تَجْعَلَنِي فِي جُمْلَةِ النَّاجِينَ بِهِ، وَ الْمُخْلِصِينَ فِي طاعَتِهِ، وَأَسْأَلُكَ بِحَقِّهِمْ لَمَّا اسْتَجَبْتَ لِي دَعْوَتِي، وَ قَضَيْتَ [لِي] حاجَتِي، وَ أَعْطَيْتَنِي سُؤْلِي، وَ كَفَيْتَنِي مَا أَهَمَّنِي مِنْ أَمْرِ دُنْيايَ وَ آخِرَتِي؛ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ؛ يَا نُورُ يا بُرْهانُ، يَا مُنِيرُ يَا مُبِينُ، يَا رَبِّ اكْفِنِي شَرَّ الشُّرُورِ، وَ آفاتِ الدُّهُورِ، وَ أَسْأَلُكَ النَّجاةَ يَوْمَ يُنْفَخُ فِي الصُّورِ . (1)

ص: 1256


1- و گرامی ام بدار و خوارم مساز و نسبت به آنچه از تو درخواست می کنم محرومم مکن، و آنچه را از تو نمی خواهم، برایم جمع فرما، ای مهربان ترین مهربانان، از تو می خواهم به حرمت ذات کریمت، و به حرمت پیامبرت محمّد (درود خدا بر او و خاندانش )، و به حرمت اهل بیت رسولت امیر مؤمنان علی و حسن و حسین و علی و محمّد و جعفر و موسی و علی و محمّد بن علی و حسن و یادگار باقی مانده درودها و برکاتت بر ایشان، که بر همه آنان درود فرستی، و گشایش کار قیام کننده ایشان را به امرت شتاب کنی، و یاری اش دهی، و به او برای دینت یاری ستانی، و مرا در گروه نجات یافتگان به او، مخلصان در طاعتش قرار دهی، و و به حق ایشان از تو می خواهم، که دعایم را مستجاب نمایی، و حاجتم را برآوری، و عطا کنی خواسته ام را، و آنچه مرا از کار دنیا و آخرتم به اندیشه برده کفایت فرمایی، ای مهربان ترین مهربانان، ای نور برهان، ای نوربخش، ای آشکار کننده، ای پروردگار، شرّ شرور و آفات روزگاران را از من کفایت کن، و از تو نجات می خواهم روزی که در صور دمیده شود .

سپس برای هرچه خواهی دعا کن، و بسیار بگو: يا عُدَّتِي عِنْدَ الْعُدَدِ، وَ يَا رَجائِي وَ الْمُعْتَمَدَ، وَ يَا كَهْفِي وَ السَّنَدَ؛ يَا واحِدُ يَا أَحَدُ، [وَ] يَا قُلْ هُوَ اللّٰهُ أَحَدٌ، أَسْأَلُكَ اَللّٰهُمَّ بِحَقِّ مَنْ خَلَقْتَ مِنْ خَلْقِكَ، وَ لَمْ تَجْعَلْ فِي خَلْقِكَ مِثْلَهُمْ أَحَداً، صَلِّ عَلَىٰ جَماعَتِهِمْ، وَ افْعَلْ بِي كَذا وَ كَذا . (1)

و به جای این جلمه [کذا و کذا] حاجت خویش را بخواه، همانا از آن حضرت روایت شده: من از خدای عزّ و جلّ خواسته ام: کسی را که این دعا را در روضه من، پس از من بخواند، ناامید بازنگرداند .

زیارت امام حسن عسگری (عَلَيهِ السَّلَامُ)

شیخ به سند معتبر از آن حضرت روایت کرده: قبر من در سُرَّمَن رَأی [سامرّای کنونی در عراق] برای اهل دو جانب، از بلاها و عذاب خدا، امان است . مجلسی اوّل «اهل دو جانب» را به شیعه و سنیّ معنا کرده و فرموده است: برکت آن حضرت دوست و دشمن را احاطه کرده، چنان که قبر

ص: 1257


1- ای توشه ام پیش توشه ها، و ای امید و مورد اعتمادم، و ای پناهگاه و تکیه گاهم، ای یگانه، ای یکتا، ای که گفتی: بگو، او خدای یکتاست . خدایا از تو می خواهم، بحق کسانی که آفریدی از آفریده هایت، و در آفریده هایت کسی را مانند آن ها قرار ندادی، بر همگی آنان درود فرست، و با من چنین و چنان کن .

کاظمین [امام کاظم (عَلَيهِ السَّلَامُ) و امام جواد (عَلَيهِ السَّلَامُ)] سبب امان بغداد شد تا آخر مطلب . سید ابن طاووس فرموده: چون خواستی حضرت عسکری (عَلَيهِ السَّلَامُ) را زیارت کنی، جمیع آنچه را در زیارت پدرش حضرت هادی بجا آوردی، بجا آر، آنگاه نزد ضریح آن حضرت بایست و بگو:

اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا مَوْلايَ، يَا أَبا مُحَمَّدٍ، الْحَسَنِ بْنَ عَلِيٍّ الْهادِي الْمُهْتَدِي، وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَلِيَّ اللّٰهِ وَ ابْنَ أَولِيَائِهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا حُجَّةَ اللّٰهِ وَ ابْنَ حُجَجِهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا صَفِيَّ اللّٰهِ وَ ابْنَ أَصْفِيَائِهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا خَلِيفَةَ اللّٰهِ وَ ابْنَ خُلَفائِهِ وَ أَبا خَلِيفَتِه؛، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ خاتَمِ النَّبِيِّينَ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ سَيِّدِ الْوَصِيِّينَ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ سَيِّدَةِ نِسَاءِ الْعالَمِين؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا ابْنَ الْأَئِمَّةِ الْهَادِينَ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا ابْنَ الْأَوْصِيَاءِ الرَّاشِدِينَ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا عِصْمَةَ الْمُتَّقِينَ؛ (1)

ص: 1258


1- سلام بر تو ای مولایم ای ابا محمّد حسن بن علی، راهنمای راه یافته، و رحمت و برکات خدا بر تو باد سلام بر تو ای ولیّ خدا و فرزند اولیای خدا، سلام بر تو ای حجّت خدا و فرزند حجت هایش، سلام بر بر تو ای برگزیده خدا و فرزند برگزیدگانش، سلام بر تو ای خلیفه خدا و فرزند خلیفه های خدا و پدر خلیفه خدا سلام بر تو ای فرزند خاتم پیامبران، سلام بر تو ای فرزند آقای جانشینان، سلام بر تو ای فرزند امیر مؤمنان، سلام بر تو ای فرزند سرور بانوان جهانیان، سلام بر تو ای فرزند امامان هدایتگر، سلام بر تو ای فرزند جانشینان راشد، سلام بر تو ای امان پرهیزکاران

اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا إِمامَ الْفائِزِينَ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا رُكْنَ الْمُؤْمِنِينَ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا فَرَجَ الْمَلْهُوفِينَ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ الْأَنْبِياءِ الْمُنْتَجَبِينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا خَازِنَ عِلْمِ وَصِيِّ رَسُولِ اللّٰهِ ؛، (1) اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَيُّهَا الدَّاعِي بِحُكْمِ اللّٰهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَيُّهَا النَّاطِقُ بِكِتَابِ اللّٰهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا حُجَّةَ الْحُجَجِ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا هَادِيَ الْأُمَمِ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا وَلِيَّ النِّعَمِ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا عَيْبَةَ الْعِلْمِ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا سَفِينَةَ الْحِلْمِ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا أَبَا الْإِمامِ الْمُنْتَظَرِ، الظَّاهِرَةِ لِلْعاقِلِ حُجَّتُهُ، وَ الثَّابِتَةِ فِي الْيَقِينِ مَعْرِفَتُهُ، الْمُحْتَجَبِ عَنْ أَعْيُنِ الظَّالِمِينَ، وَ الْمُغَيَّبِ عَنْ دَوْلَةِ الْفَاسِقِينَ، وَ الْمُعِيدِ رَبُّنا بِهِ الْإِسْلامَ جَدِيداً بَعْدَ الانْطِماسِ، وَ الْقُرْآنَ غَضّاً بَعْدَ الانْدِرَاس. أَشْهَدُ يامَوْلايَ أَنَّكَ أَقَمْتَ الصَّلاةَ، وَ آتَيْتَ الزَّكَاةَ، وَ أَمَرْتَ بِالْمَعْرُوفِ، وَ نَهَيْتَ عَنِ الْمُنْكَرِ، وَ دَعَوْتَ إِلَىٰ(2)

ص: 1259


1- سلام بر تو ای پیشوای رستگاران، سلام بر تو ای پایه اهل ایمان، سلام بر تو ای گشایش اندوه ناکان، سلام بر تو ای وارث پیامبران برگزیده، سلام بر تو ای خزانه دار دانش جانشین رسول خدا،
2- سلام بر تو ای دعوت کننده به حکم خدا، سلام بر تو ای گویای به کتاب خدا، سلام بر تو ای حجت حجت ها، سلام بر تو ای هدایت گر امت ها، سلام بر تو ای صاحب نعمت ها، سلام بر تو ای گنجیه دانش، سلام بر تو ای کشتی بردباری، سلام بر تو ای پدر امام مورد انتظار، آن امامی که برهانش برای خردمند آشکار، و شناختنش در عرصه یقین ثابت است، آنکه از دید ستمکاران پوشیده، و از دسترس دولت بدکاران پنهان است، بزرگواری که پروردگارمان دین اسلام را به وسیله او پس از نابودی دوباره تازه گرداند، و قرآن را پس از کهنگی بازآورد، من گواهی می دهم ای مولایم که تو نماز بپا داشتی و زکات پرداختی، و امر به معروف و نهی از منکر نمودی، و مردم را

سَبِيلِ رَبِّكَ، ُ بِالْحِكْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ، وَ عَبَدْتَ اللّٰهَ مُخْلِصاً حَتَّىٰ أَتَاكَ الْيَقِينُ، أَسْأَلُ اللّٰهَ بِالشَّأْنِ الَّذِي لَكُمْ عِنْدَهُ أَنْ يَتَقَبَّلَ زِيَارَتِي لَكُمْ، وَ يَشْكُرَ سَعْيِي إِلَيْكُمْ، وَ يَسْتَجِيبَ دُعَائِي بِكُمْ، وَ يَجْعَلَنِي مِنْ أَنْصَارِ الْحَقِّ وَ أَتْباعِهِ وَ أَشْياعِهِ وَ مَوالِيهِ وَ مُحِبِّيهِ، وَ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ . (1)

آنگاه ضریح را ببوس، و دو طرف صورت خود را بر آن بگذار و بگو: اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ سَيِّدِنا مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ، وَ صَلِّ عَلَى الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ الْهادِي إِلَىٰ دِينِكَ، وَ الدَّاعِي إِلىٰ سَبِيلِكَ، عَلَمِ الْهُدىٰ، وَ مَنارِ التُّقىٰ، وَ مَعْدِنِ الْحِجىٰ، وَ مأْوَى النُّهَىٰ، وَ غَيْثِ الْوَرَىٰ، وَ سَحَابِ الْحِكْمَةِ، وَ بَحْرِ الْمَوْعِظَةِ، وَ وَارِثِ الْأَئِمَّةِ، وَ الشَّهِيدِ عَلَى الْأُمَّةِ، الْمَعْصُومِ الْمُهَذَّبِ، وَ الْفاضِلِ الْمُقَرَّبِ، وَ الْمُطَهَّرِ مِنَ الرِّجْسِ، الَّذِي وَرَّثْتَهُ عِلْمَ الْكِتابِ، (2)

ص: 1260


1- به راه خدا، با حکمت و موعظه پسندیده دعوت کردی، و پرستیدی خدا را خالصانه، تا تو را مرگ دررسید، از خدا درخواست می کنم به حق مقامی که برای شما نزد اوست، اینکه زیارتم را نسبت به شما بپذیرد، و از کوششم در کنار شما قَدردارنی نماید، و دعایم را به خاطر شما مستجاب کند، و مرا از یاران و پیروان و شیعیان و دوستان حق قرار دهد، و سلام و رحمت و برکات خدا بر تو باد
2- خدایا درود فرست بر آقای ما محمّد و اهل بیتش، و درود فرست بر حسن بن علی، هدایت کننده به سوی دینت، و دعوت کننده به راهت، آن پرچم هدایت، و علامت تقوا، و سرچشمه خرد، و جایگاه عقول، و باران عنایت و خیر برای آفریدگان، و ابر حکمت، و دریای پند، و وارث امامان و گواه بر امت، معصوم پیراسته، فاضل مقرّب، پاک از پلیدی، آنکه دانش قرآن را به او ارث دادی،

وَأَلْهَمْتَهُ فَصْلَ الْخِطابِ، وَ نَصَبْتَهُ عَلَماً لِأَهْلِ قِبْلَتِكَ، وَ قَرَنْتَ طاعَتَهُ بِطاعَتِكَ، وَ فَرَضْتَ مَوَدَّتَهُ عَلَىٰ جَمِيعِ خَلِيقَتِكَ، اللّهمَّ فَكَما أَنابَ بِحُسْنِ الْإِخْلاصِ فِي تَوْحِيدِكَ، وَ أَرْدَىٰ مَنْ خَاضَ فِي تَشْبِيهِكَ، وَ حامىٰ عَنْ أَهْلِ الْإِيمانِ بِكَ، فَصَلِّ يَا رَبَّ عَلَيْهِ صَلاةً يَلْحَقُ بِها مَحَلَّ الْخاشِعِينَ، وَ يَعْلُو فِي الْجَنَّةِ بِدَرَجَةِ جَدِّهِ خاتَمِ النَّبِيِّينَ، وَ بَلِّغْهُ مِنَّا تَحِيَّةً وَ سَلاماً، وَ آتِنا مِنْ لَدُنْكَ فِي مُوالاتِهِ فَضْلاً وَ إِحْساناً وَ مَغْفِرَةً وَ رِضْواناً، إِنَّكَ ذُو فَضْلٍ عَظِيمٍ، وَ مَنٍّ جَسِيمٍ . (1) آنگاه نماز زیارت بجا آور . و هنگامی که فارغ شدی بگو: یَا دَائِمُ یَا دَیْمُومُ [یَا دَیُّومُ ]، يَا حَيُّ يَا قَيُّومُ، يَا كاشِفَ الْكَرْبِ وَ الْهَمِّ، [وَ] يَا فارِجَ الْغَمِّ، وَ يَا باعِثَ الرُّسُلِ، [وَ] يَا صادِقَ الْوَعْدِ، [وَ] يَا حَيُّ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ، أَتَوَسَّلُ إِلَيْكَ بِحَبِيبِك [مُحَمَّدٍ] وَ وَصِيِّهِ عَلِيٍّ ابْنِ عَمِّهِ وَ صِهْرِهِ عَلَى ابْنَتِهِ، الَّذِي [اللَّذَیْنِ ] خَتَمْتَ بِهِمَا (2)

ص: 1261


1- و جداسازی بین حق و باطل را به او الهام نمودی و او را به عنوان پرچم اهل قبله ات نصب کردی، و طاعتش را به طاعتت مقرون نمودی، و واجب نمودی مؤدّتش را بر همه آفریدگانت واجب فرمودی . خدایا چنان که آن حضرت با نیکی اخلاص در یکتاپرستی ات باز آمد، و کسانی که در چاه خیال تشبیه توبه مخلوقاتت فرو رفته بودند هلاک کرد، و اهل ایمان به تو را حمایت نمود، پس تو ای پروردگارم بر او درود فرست، درودی که به وسیله آن به جایگاه فروتنان ملحق گردد، و در بهشت به درجه جدم خاتم پیامبران برآید، و به او از جانب ما، تحیّت و سلام برسان، و به ما در دوستی اش از جانب خود، فضل و احسان، و آمرزش و رضوان عنایت کن، که تو دارای فضل بزرگ و احسان تن آوری .
2- ای همیشگی، ای ابدی، ای زنده، ای پایدار، ای برطرف کننده مشکل و اندوه، ای زداینده غم، و ای برانگیزنده رسولان، ای راست وعده، و ای زنده، معبودی جز تو نیست، به درگاهت توسل می جویم به وسیله حبیبت محمّد، و جانشینش علی پسر عمویش، و دامادش آن همسر دخترش، که شریعت ها را به آن دو تن ختم کردی،

الشَّرَائِعَ وَ فَتَحْتَ [بِهِمَا] التَّأْوِيلَ وَ الطَّلائِعَ، فَصَلِّ عَلَيْهِما صَلاةً يَشْهَدُ بِهَا الْأَوَّلُونَ وَ الْآخِرُونَ، وَ يَنْجُو بِهَا الْأَوْلِياءُ وَ الصَّالِحُونَ، وَ أَتَوَسَّلُ إِلَيْكَ بِفَاطِمَةَ الزَّهْراءِ، والِدَةِ الْأَئِمَّةِ الْمَهْدِيِّينَ، وَ سَيِّدَةِ نِساءِ الْعالَمِينَ، الْمُشَفَّعَةِ فِي شِيعَةِ أَوْلادِهَا الطَّيِّبِينَ، فَصَلِّ عَلَيْها صَلاةً دَائِمَةً أَبَدَ الْآبِدِينَ، وَ دَهْرَ الدَّاهِرِينَ، وَ أَتَوَسَّلُ إِلَيْكَ بِالْحَسَنِ الرَّضِيِّ، الطَّاهِرِ الزَّكِيِّ، وَ الْحُسَيْنِ الْمَظْلُومِ الْمَرْضِيِّ الْبَرِّ التَّقِيِّ، سَيِّدَيْ شَبابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ (1) الْإِمامَيْنِ الْخَيِّرَيْنِ الطَّيِّبَيْنِ، التَّقِيَّيْنِ الطَّاهِرَيْنِ، الشَّهِيدَيْنِ الْمَظْلُومَيْنِ الْمَقْتُولَيْنِ، فَصَلِّ عَلَيْهِما مَا طَلَعَتْ شَمْسٌ وَ مَا غَرَبَتْ، صَلاةً مُتَوالِيَةً مُتَتالِيَةً، وَ أَتَوَسَّلُ إِلَيْكَ بِعَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ، سَيِّدِ الْعابِدِينَ، الْمَحْجُوبِ مِنْ خَوْفِ الظَّالِمِينَ، وَ بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ الْباقِرِ الطَّاهِرِ النُّورِ الزَّاهِرِ، الْإِمامَيْنِ السَّيِّدَيْنِ، مِفْتاحَيِ الْبَرَكاتِ، وَ مِصْباحَيِ (2)

ص: 1262


1- و گشودی تأویل آیات و ابتدای هرچیز را به آن دو، پس بر هر دو بزرگوار درود فرست درودی که پیشینیان و پسینیان به آن گواهی دهند، و نجات یابند به آن دوستان و شایستگان، و به درگاهت توسل می جویم، به فاطمه زهرا، مادر پیشوایان ره یافته، و سرور بانوان جهانیان، آن شفاع پذیرفته درباره شیعه و فرزندان پاکش، پس بر او درود فرست درودی همواره به هموارگی جاودانان و پرپایی روزگاران، و به درگاهت توسل می جویم به حسن آن راضی به قضا، و پاک و پاکیزه، و حسین مظلوم پسندیده نیکوکار، پرهیزگار، دو سرور جوانان اهل بهشت،
2- دو امام برگزیده پاک باتقوا، بی عیب، پاکیزه شهید، ستم کشیده، کشته شده، پس بر آن دو بزرگوار درود فرست، تا که خورشیدی طلوع کند و غروب نماید، درودی پیوسته و پی در پی، و به درگاهت توسل می جویم به علی بن الحسین سرور عبادت کنندگان، مستور از بیم ستمکاران و به محمّد بن علی الباقر، آن پاک و نور تابناک، و دو پیشوا، دو سرور، دو کلید برکات، و دو چراغ

الظُّلُماتِ، فَصَلِّ عَلَيْهِما مَا سَرىٰ لَيْلٌ وَ مَا أَضاءَ نَهارٌ، صَلاةً تَغْدُو وَ تَرُوحُ، وَ أَتَوَسَّلُ إِلَيْكَ بِجَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ، الصَّادِقِ عَنِ اللّٰهِ، وَ النَّاطِقِ فِي عِلْمِ اللّٰهِ، وَ بِمُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ، الْعَبْدِ الصَّالِحِ فِي نَفْسِهِ، وَ الْوَصِيِّ النَّاصِحِ، الْإِمامَيْنِ الْهادِيَيْنِ الْمَهْدِيَّيْنِ، الْوافِيَيْنِ الْكافِيَيْنِ، فَصَلِّ عَلَيْهِما مَا سَبَّحَ لَكَ مَلَكٌ، وَ تَحَرَّكَ لَكَ فَلَكٌ، (1) صَلاةً تُنْمىٰ وَ تَزِيدُ، وَ لَا تَفْنىٰ وَ لَا تَبِيدُ؛ وَ أَتَوَسَّلُ إِلَيْكَ بِعَلِيِّ بْنِ مُوسَىٰ الرِّضا، وَ بِمُحَّمَدِ بْنِ عَلِيٍّ الْمُرْتَضَى، الْإِمامَيْنِ الْمُطَهَّرَيْنِ الْمُنْتَجَبَيْنِ، فَصَلِّ عَلَيْهِما مَا أَضاءَ صُبْحٌ وَ دامَ، صَلاةً تُرَقِّيهِما إِلَىٰ رِضْوانِكَ فِي الْعِلِّيِّينَ، مِنْ جِنانِكَ؛ وَ أَتَوَسَّلُ إِلَيْكَ بِعَليِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الرَّاشِدِ، وَ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ الْهادِي، الْقائِمَيْنِ بِأَمْرِ عِبادِكَ، الْمُخْتَبَرَيْنِ بِالْمِحَنِ الْهائِلَةِ، وَ الصَّابِرَيْنِ فِي الْإِحَنِ الْمائِلَةِ، فَصَلِّ عَلَيْهِما كِفاءَ أَجْرِ الصَّابِرِينَ، وَ إِزاءَ ثَوابِ الْفائِزِينَ، صَلاةً تُمَهِّدُ لَهُما الرِّفْعَةَ ؛ (2)

ص: 1263


1- تاریکی ها، پس درود فرست بر آن دو بزرگوار، تا تاریک گردد شبی، و روشن شود روزی، درودی تا روزوشب برآید و به درگاهت توسل می جویم به جعفر بن محمّد آن راستگوی از سوی خدا، و گویای به دانش حق، و به موسی بن جعفر آن بنده شایسته در نهادش، و جانشین خیرخواه، دو پیشوا، دو هدایت کننده، دو هدایت یافته، دو کامل کننده وظیفه، دو کفایت کننده، پس بر آنان درود فرست، تا تو را تسبیح نماید ملکی، و حرکت کند برای تو فلکی،
2- درودی که نما یابد و افزون شود، و فانی نگردد، و تباه نشود، و به درگاهت توسل می جویم به علی بن موسی الرضا، و به محمّد بن علی آن نفس پسندیده، دو امام، دو پاک دو برگزیده، پس بر آنان درود فرست، تا روشنی دهد بامدادی، و دوام یابد درودی، درودی که آن دو بزرگوار را به سوی رضوانت، در بلندترین جای بهشت بالا برد، و به درگاهت توسل می جویم به علی بن محمّد هدایت گر، و حسن بن علی آن راهنما، دو قیام کننده به کار بندگانت، و آزموده به مصایب هراس انگیز، و دو صبرپیشه در دشمنی های گوناگون، پس بر آن دو بزرگوار درود فرست، همتای پاداش صابران، و برابر ثواب رستگاران، درودی که بلندی مقام را برای آن دو امام آماده سازد،

وَأَتَوَسَّلُ إِلَيْكَ يَا رَبَّ بِإِمامِنا، وَ مُحَقِّقِ زَمانِنَا، الْيَوْمِ الْمَوْعُودِ، وَ الشَّاهِدِ الْمَشْهُودِ، وَ النُّورِ الْأَزْهَرِ، وَ الضِّياءِ الْأَنْوَرِ، الْمَنْصُورِ بِالرُّعْبِ، وَ الْمُظَفَّرِ بِالسَّعادَةِ، فَصَلِّ عَلَيْهِ عَدَدَ الثَّمَرِ، وَ أَوْراقِ الشَّجَرِ، وَ أَجْزاءِ الْمَدَرِ، وَ عَدَدَ الشَّعْرِ وَ الْوَبَرِ، وَ عَدَدَ مَا أَحاطَ بِهِ عِلْمُكَ، وَ أَحْصاهُ كِتابُكَ، صَلاةً يَغْبِطُهُ بِهَا الْأَوَّلُونَ وَ الْآخِرُونَ. (1) اَللّٰهُمَّ وَ احْشُرْنا فِي زُمْرَتِهِ، وَ احْفَظْنا عَلَىٰ طاعَتِهِ، وَ احْرُسْنا بِدَوْلَتِهِ، وَ أَتْحِفْنا بِوِلايَتِهِ، وَ انْصُرْنا عَلَىٰ أَعْدائِنا بِعِزَّتِهِ، وَ اجْعَلْنا يَا رَبِّ مِنَ التَّوابِينَ؛ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . اَللّٰهُمَّ وَ إِنَّ إِبْلِيسَ الْمُتَمَرِّدَ اللَّعِينَ، قَدِ اسْتَنْظَرَكَ لِإِغْواءِ خَلْقِكَ فَأَنْظَرْتَهُ، وَ اسْتَمْهَلَكَ لِإِضْلالِ عَبِيدِكَ فَأَمْهَلْتَهُ، بِسابِقِ عِلْمِكَ فِيهِ، وَ قَدْ عَشَّشَ وَ كَثُرَتْ جُنُودُهُ، وَ ازْدَحَمَتْ جُيُوشُهُ، وَ انْتَشَرَتْ دُعاتُهُ فِي أَقْطارِ الْأَرْضِ، فَأَضَلُّوا عِبادَكَ، وَ أَفْسَدُوا دِينَكَ، وَ حَرَّفُوا الْكَلِمَ عَنْ مَواضِعِهِ، وَ جَعَلُوا (2)

ص: 1264


1- و به درگاهت توسل می جویم ای پروردگار، به پیشوای ایمان و محقق زمانمان، آن روز موعود، و شاهد و شهادت یافته، و نور درخشنده تر، و روشنایی تابنده تر، یاری شده، با نهادن بیم در دلها، و پیروزی یافته به خوشبختی، پس بر او درود فرست به عدد میوه، و برگهای درختان، و جزءجزء ریگ ها، و به عدد موها و کرکها، و عدد آنچه دانشت به آن احاطه دارد و کتاب تو آن را برمی شمارد، درودی که پیشینیان و پسینیان به آن غبط خورند .
2- خدایا ما را در گروه او محشور کن و ما را بر طاعتش نگهدار، و به دولتش محفوظمان بدار، و به ولایتش ما را گرامی بدار، و به شوکتش ما را به دشمنانمان پیروز کن و ما را ای پروردگار، از توبه کنندگان قرار ده، ای مهربان ترین مهربانان . خدایا ابلیس سرکش ملعون از تو برای گمراه کردن آفریدگانت فرصت خواست، و تو فرصتش دادی، و از تو برای بدر بردن از راه بندگانت، مهلت خواست، تو از روی علمت که از پیش درباره او گذشته بود مهلتش دادی، به تحقیق او آشیانه کرده، و سپاهش فزونی یافته، و لشکریانش انبوه گشته، و دعوت کنندگان به سوی او در اطراف زمین پخش شده، در نتیجه بندگانت را گمراه کردند، وآیینت را فاسد نمودند و واقعیت ها را از جایگاهش منحرف کردند،

عِبادَكَ شِيَعاً مُتَفَرِّقِينَ، وأَحْزاباً مُتَمَرِّدِينَ، وَ قَدْ وَعَدْتَ نَقْضَ بُنْيانِهِ، وَ تَمْزِيقَ شَأْنِهِ، فَأَهْلِكْ أَوْلادَهُ وَ جُيُوشَهُ، وَ طَهِّرْ بِلادَكَ مِنِ اخْتِراعاتِهِ وَ اخْتِلافاتِهِ، وَ أَرِحْ عِبادَكَ مِنْ مَذاهِبِهِ وَ قِياساتِهِ ؛ (1) وَ اجْعَلْ دائِرَةَ السَّوْءِ عَلَيْهِمْ، وَ ابْسُطْ عَدْلَكَ، وَ أَظْهِرْ دِينَكَ، وَ قَوِّ أَوْلِياءَكَ، وَ أَوْهِنْ أَعْداءَكَ، وَ أَوْرِثْ دِيارَ إِبْلِيسَ وَ دِيارَ أَوْلِيائِهِ أَوْلِياءَكَ، وَ خَلِّدْهُمْ فِي الْجَحِيمِ، وَ أَذِقْهُمْ مِنَ الْعَذابِ الْأَلِيمِ، وَ اجْعَلْ لَعائِنَكَ الْمُسْتَوْدَعَةَ فِي مَناحِسِ [مَناجیسِ] الْخِلْقَةِ وَ مَشاوِيهِ الْفِطْرَةِ، دائِرَةً عَلَيْهِمْ، وَ مُوَكَّلَةً بِهِمْ وَ جارِيَةً فِيهِمْ، كُلَّ صَباحٍ وَ مَساءٍ، وَ غُدُوٍّ وَ رَواحٍ . رَبَّنا آتِنا فِي الدُّنْيا حَسَنَةً، وَ فِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنَا بِرَحْمَتِكَ عَذَابَ النَّارِ ؛ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (2)

زیارت والده حضرت قائم (عَلَيهِ السَّلَامُ)

آنگاه به آنچه برای خود و برادرانت خواهی دعا کن، سپس ملکه دنیا و آخرت، مادر بزرگوار امام قائم (عَلَيهِم السَّلَامُ) را، که قبرش پشت ضریح مولایمان امام عسکری (عَلَيهِ السَّلَامُ) است زیارت

ص: 1265


1- و بندگانت را گروه گروه پراکنده کردند، و قرار دادند دسته های سرکش، در حالیکه درهم شکستن بنیادش و از هم پاشیدن شأنش را وعده دادی، پس فرزندان و لشگریان را نابود کن، و کشورها را از بدعت ها و اختلافاتش پاک فرما، و بندگانت را از روش ها و سنجش های غلط او راحت کن،
2- و گردش ناروای روزگار را علیه آنان قرار ده، و عدالتت را بگستران، و دینت را نمایان کن، و اولیایت را نیرومند ساز، و دشمنانت را ناتوان کن، و سرزمین های ابلیس و دوستانش را به اولیایت واگذار فرما، و ابلیس و پیروانش را در دوزخ ابدی کن، و به آنان از عذاب دردناکت بچشان، و لعنتهای به ودیعت گذاشته در مراکز نحس آفرینش، و مناظر زشت طبیعت را، گردش کننده و گماشته بر آنان قرار ده، درحالی که آن لعنت ها هر صبح و شام، و هر چاشت و پسین، بر آنان جریان داشته باشد، پروردگارا در دنیا و آخرت، به ما حسنه عنایت کن، و ما را به مهربان ات از شکنجه آتش نگاه بدار، ای مهربان ترین مهربانان .

کن، و در زیارت آن بزرگ بانو بگو:

اَلسَّلامُ عَلَىٰ رَسُولِ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، الصَّادِقِ الْأَمِينِ، اَلسَّلامُ عَلَىٰ مَوْلانا أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، َالسَّلامُ عَلَى الْأَئِمَّةِ الطَّاهِرِينَ الْحُجَجِ الْمَيامِينِ، اَلسَّلامُ عَلَىٰ والِدَةِ الْإِمامِ، وَ الْمُودَعَةِ أَسْرارَ الْمَلِكِ الْعَلَّامِ، وَ الْحامِلَةِ لِأَشْرَفِ الْأَنامِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الصِّدِّيقَةُ الْمَرضِيَّةُ، اَلسَّلامُ عَلَيْكِ يَا شَبِيهَةَ ام مُوسىٰ وَ ابْنَةَ حَوارِيِّ عِيسىٰ، اَلسَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا التَّقِيَّةُ النَّقِيَّةُ، اَلسَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الرَّضِيَّةُ الْمَرْضِيَّةُ، اَلسَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الْمَنْعُوتَةُ فِي الْإِنْجِيلِ، الْمَخْطُوبَةُ مِنْ رُوحِ اللّٰهِ الْأَمِينِ، فِي وُصْلَتِها مُحَمَّدٌ سَيِّدُ الْمُرْسَلِينَ، وَ الْمُسْتَوْدَعَةُ أَسْرَارَ رَبِّ الْعالَمِينَ ؛ (1) اَلسَّلامُ عَلَیْکِ وَ عَلَىٰ آبائِكِ الْحَوارِيِّينَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ وَ عَلَىٰ بَعْلِكِ وَ وَلَدِكِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ وَ عَلَىٰ رُوحِكِ وَ بَدَنِكِ الطَّاهِرِ، الطَّاهِرِ، أَشْهَدُ أَنَّكِ أَحْسَنْتِ الْكَفالَةَ، وَ أَدَّيْتِ (2)

ص: 1266


1- سلام بر رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش) آن راستگوی امین، سلام بر مولایمان امیر مؤمنان سلام بر پیشوایان پاک، حجّت های مبارک، سلام بر مادر امام، و مأمن اسرار فرمانروای بسیار دانا، و باردار به شریف ترین مخلوقات، سلام بر تو ای صدّیقه پسندیده سلام بر تو ای همانند مادر موسی، و دختر یاران عیسی، سلام بر تو ای پرهیزکار بی عیب، سلام بر تو ای خرسند به قضای حق و ای بانوی پسندیده، سلام بر تو ای وصف شده در انجیل و خواستگاری شده از روح اللّه امین، و ای کسی که محمّد سرور رسولان در پیوند با او علاقه مند شد، و ای مأمن اسرار پروردگار جهانیان،
2- سلام بر تو و پدران حواریّ تو، سلام بر تو و بر همسر و فرزندت، سلام بر تو و بر روح و جسم پاکیزه ات . گواهی می دهم که تو از امام زمان نیکو کفالت کردی، و ادا نمودی

الْأَمانَةَ، وَ اجْتَهَدْتِ فِي مَرْضاةِ اللّٰهِ، وَ صَبَرْتِ فِي ذاتِ اللّٰهِ، وَ حَفِظْتِ سِرَّ اللّٰهِ، وَ حَمَلْتِ وَلِيَّ اللّٰهِ، وَ بالَغْتِ فِي حِفْظِ حُجَّةِ اللّٰهِ، وَ رَغِبْتِ فِي وُصْلَةِ أَبْناءِ رَسُولِ اللّٰهِ، عارِفَةً بِحَقِّهِمْ، مُؤْمِنَةً بِصِدْقِهِمْ، مُعْتَرِفَةً بِمَنْزِلَتِهِمْ، مُسْتَبْصِرَةً بِأَمْرِهِمْ، مُشْفِقَةً عَلَيْهِمْ، مُؤْثِرَةً هَواهُمْ، وَ أَشْهَدُ أَنَّكِ مَضَيْتِ عَلَىٰ بَصِيرَةٍ مِنْ أَمْرِكِ مُقْتَدِيَةً بِالصَّالِحِينَ راضِيَةً مَرْضِيَّةً تَقِيَّةً نَقِيَّةً زَكِيَّةً فَرَضِيَ اللّٰهُ عَنْكِ وَ أَرْضاكِ، وَ جَعَلَ الْجَنَّةَ مَنْزِلَكِ وَ مَأْوَاكِ، فَلَقَدْ أَوْلاكِ مِنَ الْخَيْراتِ مَا أَوْلاكِ، وَ أَعْطاكِ مِنَ الشَّرَفِ مَا بِهِ أَغْناكِ، فَهَنَّأكِ اللّٰهُ بِما مَنَحَكِ مِنَ الْكَرامَةِ وَ أَمْرأَكِ . (1)

آنگاه سر خود را بالا کرده و می گویی:

اَللّٰهُمَّ إِيَّاكَ اعْتَمَدْتُ، وَ لِرِضاكَ طَلَبْتُ، وَ بِأَوْلِيائِكَ إِلَيْكَ تَوَسَّلْتُ، وَ عَلَىٰ غُفْرانِكَ وَ حِلْمِكَ اتَّكَلْتُ، وَ بِكَ اعْتَصَمْتُ، وَ بِقَبْرِ ام وَلِيِّكَ لُذْتُ، فَصَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ (2)

ص: 1267


1- امانت را، و در عرصه خشنودی خدا کوشیدی، و در باره خدا صبر کردی و راز خدا را نگاه داشتی، و ولیّ خدا را باردار شدی، و در نگهداری حجّت خدا سخت کوشیدی، و نسبت به پیوند با فرزندان رسول خدا رغبت ورزیدی، درحالی که به حقّشان عارف، و به صدقشان مؤمن، و به مقامشان معترف، و به کارشان بینا و بر آنان غمخوار بودی، و محّبت آنان را بر محبّت دیگران ترجیح دادی، و گواهی می دهم که تو از دنیا بر پایه بینایی از کارت درگذشتی، درحالی که به شایستگان اقتدا نمودی، راضی به قضای حق، پسندیده، پرهیزکار، بی عیب، پاکیزه، خدا از تو خشنود باشد، و تو را خشنود نماید، و بهشت را جایگاه و نادای تو گرداند، او تو را سزاوار همه خوبی ها کرد، به آنچه سزاوار نمود، و به تو بخشید از شرافت، آنچه که به سبب آن تو را بی نیاز نمود، خدا آن کرامتی را که به تو بخشید، بر تو گوارا و سودمند گرداند .
2- خدایا به تو اعتماد کردم، و خشنودی ات را خواستم، و به اولیایت به سوی تو متوسّل شدم، و بر آمرزش و بردباری ات توکل نمودم، و در پناه تو آمدم، و به قبر مادر ولیّ تو پناهنده شدم، پس بر محمّد و خاندان محمّد درود

مُحَمَّدٍ، وَ انْفَعْنِي بِزِيارَتِها، وَ ثَبِّتْنِي عَلَىٰ مَحَبَّتِها، وَ لَا تَحْرِمْنِي شَفاعَتَها وَ شَفاعَةَ وَلَدِها، وَ ارْزُقْنِي مُرافَقَتَها، وَ احْشُرْنِي مَعَها وَ مَعَ وَلَدِها، كَما وَفَّقْتَنِي لِزِيارَةِ وَلَدِها وَ زِيارَتِها . اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَتَوَجَّهُ إِلَيْكَ بِالْأَئِمَّةِ الطَّاهِرِينَ، وَ أَتَوَسَّلُ إِلَيْكَ بِالْحُجَجِ الْمَيامِينِ مِنْ آلِ طٰهَ وَ يس أَنْ تُصَلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الطَّيِّبِينَ، وَ أَنْ تَجْعَلَنِي مِنَ الْمُطْمَئِنِّينَ الْفائِزِينَ الْفَرِحِينَ الْمُسْتَبْشِرِينَ الَّذِينَ لَاخَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لَا هُمْ يَحْزَنُونَ، وَ اجْعَلْنِي مِمَّنْ قَبِلْتَ سَعْيَهُ، وَ يَسَّرْتَ أَمْرَهُ، وَ كَشَفْتَ ضُرَّهُ، وَ آمَنْتَ خَوْفَهُ ؛ (1) اَللّٰهُمَّ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ، وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ لَا تَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنْ زِيارَتِي إِيَّاها، وَ ارْزُقْنِي الْعَوْدَ إِلَيْها أَبَداً مَا أَبْقَيْتَنِي، وَ إِذا تَوَفَّيْتَنِي فَاحْشُرْنِي فِي زُمْرَتِها، وَ أَدْخِلْنِي فِي شَفاعَةِ وَلَدِها وَ شَفَاعَتِها، وَ اغْفِرْ لِي وَ لِوَالِدَيَّ وَ لِلْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ، وَ آتِنا فِي الدُّنْيا حَسَنَةً، وَ فِي الْآخِرَةِ (2)

ص: 1268


1- فرست، و مرا به وسیله زیارتش منفعت بخش، و بر دوستی اش ثابت بدار، و از شفاعتش و شفاعت فرزندش محرومم مکن، و هم جواری اش را نصیبم فرما، و محشورم نما با او و با فرزندش، چنان که به زیارت فرزندش و خودش موفقّم نمودی . خدایا به سویت به وسیله امامان پاک توجه می کنم، به حجّت های با میمنت از خاندان طه و یس توسل به جانب تو می جویم از تو می خواهم بر محمّد و خاندان پاک او درود فرستی، و قرار دهی مرا از آرام گرفتگان، رستگاران، شادمانان مژده گیرندگان، که هیچ بیمی بر آنان نیست و هرگز اندوهگین نمی شوند، و قرار ده مرا از آنان که سعیشان را پذیرفته، و کارشان را آسان نموده، و گرفتاریشان را بر طرف ساخته، و ترسشان را ایمن داده .
2- خدایا به حق محمّد و خاندان محمّد، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و این زیارت را آخرین بار من از زیارت این بانوی بزرگوار قرار مده، و برگشت به زیارتش را تا زنده ام داشتی نصیبم فرما و هنگامی که مرا بمیرانی، محشورم نما درگروهش، و در شفاعت فرزندش و خودش واردم فرما، و مرا و پدر و مادرم و مردان و زنان با ایمان را بیامرز، و به ما در دنیا و آخرت

حَسَنَةً وَ قِنَا بِرَحْمَتِكَ عَذَابَ النَّارِ، وَ اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ يَا سَادَاتِي وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ . (1)

زیارت جناب حکیمه

مؤلّف گوید: از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: وقتی که زید شحّام خدمت آن جناب عرضه داشت، برای کسی که یکی از شما امامان را زیارت کند، چه ثوابی است؟ فرمود: مانند این است که رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) را زیارت کرده باشد . ما در صفحات گذشته نوشتیم، که روایتی از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) به این مضمون نقل شده: هر که امام واجب الطاعه را زیارت کند، و چهار رکعت نماز کنار قبرش بجا آورد، برای او ثواب حج و عمره نوشته می شود، و در کتاب «هدیة الزائرین» فضایل جناب حکیمه دختر امام محمّد تقی (عَلَيهِ السَّلَامُ) را، که قبرش پایین پا، متصل به ضریح عسگریّین (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) است نقل کردیم و گفتیم با مرتبه والایی که برای اوست، در کتاب های زیارتی، برای آن بانوی بزرگ زیارتی ذکر نشده بنابر این شایسته است او را به جملاتی که در زیارت اولاد امامان (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) نقل شده زیارت کنند، یا او را زیارت نمایند به این جملات که در زیارت عمّه مکرّمه اش حضرت فاطمه دختر موسی بن جعفر (عَلَيهِ السَّلَامُ) وارد شده است، و آن به این

ص: 1269


1- خوبی عنایت کن، و نگهدار ما را به رحمتت از عذاب دوزخ، ای سرورانم، سلام و رحمت و برکات خدا بر شما باد .

صورت است، که به طرف قبله می ایستی و می گویی:

اَلسَّلامُ عَلَىٰ آدَمَ صَفْوَةِ اللّٰهِ . اَلسَّلامُ عَلَىٰ نُوحٍ نَبِيِّ اللّٰهِ . اَلسَّلامُ عَلَیٰ إِبْراهِيمَ خَلِيلِ اللّٰهِ . اَلسَّلامُ عَلَىٰ مُوسىٰ كَلِيمِ اللّٰهِ . اَلسَّلامُ عَلَىٰ عِيسىٰ رُوحِ اللّٰهِ . اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا رَسُولَ اللّٰهِ ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا خَيْرَ خَلْقِ اللّٰهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا صَفِيَّ اللّٰهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا مُحَمَّدَ بْنَ عَبْدِ اللّٰهِ خاتَمَ النَّبِيِّينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيَّ بْنَ أَبِي طالِبٍ وَصِيَّ رَسُولِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكِ يَا فاطِمَةُ سَيِّدَةَ نِساءِ الْعالَمِينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكُما يَا سِبْطَيِ الرَّحْمَةِ وَ سَيِّدَيْ شَبابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَا عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ سَیِّدَ الْعَابِدِینَ وَ قُرَّةَ عَیْنِ النَّاظِرِینَ، (1) اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا مُحَمَّدَ بْنَ عَلِيٍّ باقِرَ الْعِلْمِ بَعْدَ النَّبِيِّ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ الصَّادِقَ الْبارَّ الْأَمِينَ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا مُوسَى بْنَ جَعْفَرٍ الطَّاهِرَ الطُّهْرَ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا عَلِيَّ بْنَ مُوسَى الرِّضَا (2)

ص: 1270


1- سلام بر آدم برگزیده خدا، سلام بر نوح پیامبر خدا، سلام بر ابراهیم دوست خدا، سلام بر موسی همسخن خدا، سلام بر عیسی روح خدا، سلام بر تو ای رسول خدا، سلام بر تو ای بهترین خلق خدا، سلام بر تو ای برگزیده خدا، سلام بر تو ای محمّد بن عبد اللّه خاتم پیامبران، سلام بر تو ای امیر مؤمنان علی بن ابیطالب، جانشین رسول خدا، سلام بر تو ای فاطمه سرور بانوان جهانیان، سلام بر شما ای دو فرزندزاده پیامبر رحمت، و دو سرور جوانان اهل بهشت سلام بر تو ای علی بن الحسین، آقای پرستندگان، و نور چشم بینندگان،
2- سلام بر تو ای محمّد بن علی، شکافنده دانش پس از نبی، سلام بر تو ای جعفر بن محَمد، راستگوی نیکوکار و امین سلام بر تو ای موسی بن جعفر، ای پاک و پاکیزه، سلام بر تو ای علی بن موسی الرضا،

الْمُرْتَضىٰ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا مُحَمَّدَ بْنَ عَلِيٍّ التَّقِيَّ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا عَلِيَّ بْنَ مُحَمَّدٍ النَّقِيَّ النَّاصِحَ الْأَمِينَ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا حَسَنَ بْنَ عَلِيّ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ الْوَصِيِّ مِنْ بَعْدِهِ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ نُورِكَ وَ سِراجِكَ، وَ وَلِيِّ وَلِيِّكَ، وَ وَصِيِّ وَصِّيِكَ، وَ حُجَّتِكَ عَلَىٰ خَلْقِكَ . اَلسَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ رَسُولِ اللّٰهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ فاطِمَةَ وَ خَدِيجَةَ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ وَلِيِّ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكِ يَا أُخْتَ وَلِيِّ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكِ يَا عَمَّةَ وَلِيِّ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ يَا بِنْتَ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ التَّقِيِّ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ ؛ (1) اَلسَّلامُ عَلَيْكِ عَرَّفَ اللّٰهُ بَيْنَنا وَ بَيْنَكُمْ فِي الْجَنَّةِ، وَ حَشَرَنا فِي زُمْرَتِكُمْ، وَ أَوْرَدَنا حَوْضَ نَبِيِّكُمْ، وَ سَقانا بِكَأْسِ جَدِّكُمْ مِنْ يَدِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طالِبٍ، صَلَواتُ اللّٰهِ عَلَيْكُمْ، أَسْأَلُ اللّٰهَ أَنْ يُرِيَنا فِيكُمُ السُّرُورَ (2)

ص: 1271


1- ای امام پسندیده، سلام بر تو ای محَمد بن علی تقی، سلام بر تو ای علی بن محَمد نقی، ای خیرخواه امین سلام بر تو ای حسن بن علی، سلام بر جانشین بعد از او، خدایا درود فرست بر نورت و چراغت و نماینده نماینده ات، و جانشین جانشین پیامبرت، و حجّتت بر بندگانت، سلام بر تو ای دختر رسول خدا سلام بر تو ای دختر فاطمه و خدیجه، سلام بر تو ای دختر امیر مؤمنان، سلام بر تو ای دختر حسن و حسین، سلام بر تو ای دختر ولیّ خدا، سلام بر تو ای خواهر ولیّ خدا، سلام بر تو ای عمّه ولیّ خدا، سلام و رحمت و برکات خدا بر تو ای دختر محَمد بن علیّ پرهیزکار،
2- سلام بر تو، خدا بین من و شما در بهشت آشنایی برقرار کند، و ما را در گروه شما محشور نماید، و وارد کند به حوض پیامبرتان، و با جام جدّتان از دست علی بن ابیطالب سیراب نماید، درود خدا بر شما باد، از خدا می خواهم که در باره شما، خوشحالی و گشایش را

وَالْفَرَجَ، وَ أَنْ يَجْمَعَنا وَ إِيَّاكُمْ فِي زُمْرَةِ جَدِّكُمْ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، وَ أَنْ لَايَسْلُبَنا مَعْرِفَتَكُمْ إِنَّهُ وَلِيٌّ قَدِيرٌ، أَتَقَرَّبُ إِلَى اللّٰهِ بِحُبِّكُمْ، وَ الْبَراءَةِ مِنْ أَعْدائِكُمْ، وَ التَّسْلِيمِ إِلَى اللّٰهِ راضِياً بِهِ غَيْرَ مُنْكِرٍ وَ لَا مُسْتَكْبِرٍ، وَ عَلَىٰ يَقِينِ مَا أَتَىٰ بِهِ مُحَمَّدٌ وَ بِهِ راضٍ، نَطْلُبُ بِذٰلِكَ وَجْهَكَ يَا سَيِّدِي اَللّٰهُمَّ وَ رِضاكَ وَ الدَّارَ الْآخِرَةَ، يَا حَكِيمَةُ اشْفَعِي لِي فِي الْجَنَّةِ فَإِنَّ لَكِ عِنْدَ اللّٰهِ شَأْناً مِنَ الشَّأْنِ . اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ أَنْ تَخْتِمَ لِي بِالسَّعادَةِ فَلَا تَسْلُبْ مِنِّي مَا أَنَا فِيهِ، وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ . اَللّٰهُمَّ اسْتَجِبْ لَنا، وَ تَقَبَّلْهُ بِكَرَمِكَ وَ عِزَّتِكَ وَ بِرَحْمَتِكَ وَ عافِيَتِكَ؛ وَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ أَجْمَعِينَ، وَ سَلَّمَ تَسْلِيماً؛ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1)

جلالت حسین فرزند حضرت هادی (عَلَيهِ السَّلَامُ)

مؤلف گوید: معروف است که در کنار قبر عسگریین (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) قبور عدّه ای از سادات عظام است، که از جمله آن ها حسین پسر حضرت هادی (عَلَيهِ السَّلَامُ) است و من بر حال حسین آگاه

ص: 1272


1- به ما بنمایاند، و ما و شما را در گروه جدّتان محمّد (درود خدا بر او خاندانش) گرد آورد، و معرفت شما را از ما نگیرد، که او سرپرستی تواناست، به خدا نزدیکی می جویم، به دوستی شما، و بیزاری از دشمنانتان، و تسلیم بودن به خدا، در حالی خشنودی به آن، بدون انکار و تکبّر، و براساس یقین به آنچه محَمد آن را آورده، و به آن خشنودم، درحالی که می طلبم به وسیله آن رضای تو را ای آقای من، خدایا و خواستار خشنودی تو و سرای آخرتم، ای حکیمه شفاعت کن برایم در بهشت، به درستی که تو را نزد خدا مقامی از مقامات بلند است . خدایا از تو می خواهم سرانجام را ختم کنی به خوشبختی، و آنچه را که در آنم از من باز نگیری، و جنبش و نیرویی نیست جز به خدای والای بزرگ، خدایا دعایمان را مستجاب کن، و به کرم و عزّت و رحمت و عافیتت از ما بپذیر، و درود و سلام کامل بر محَمد و همگی خاندانش، ای مهربان ترین مهربانان .

نشدم، ولی آنچه به نظرم می رسد آن است که سیّدی جلیل القَدر و عظیم الشأن بوده، زیرا از بعضی روایات استفاده می شود که از مولای ما حضرت عسکری (عَلَيهِ السَّلَامُ) و برادرش حسین بن علی تعبیر به سبطین می کردند، و این دو برادر را به دو جدّشان، دو سبط پیامبر رحمت حسن و حسین (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) تشبیه می کردند، و در روایت ابو الطیّب است، که صدای حضرت حجّت شبیه به صدای حسین بود . در کتاب «شجرة الاولیا» نوشته سید فقیه محدّث حکیم سیّد احَمد اردکانی یزدی، در ذکر اولاد حضرت هادی (عَلَيهِ السَّلَامُ) است، که حسین فرزند آن حضرت از زاهدان و عابدان بود، و به امامت برادرش اعتراف داشت و شاید جستجوگر ماهر، غیر از آنچه ذکر شد، چیزی را بیابد که دلالت بر جلالت حسین کند،

زیارت و جلالت سید محَمد فرزند امام هادی (عَلَيهِ السَّلَامُ)

و همچنین امام زاده سید محمّد، فرزند حضرت هادی (عَلَيهِ السَّلَامُ) را در نزدیکی قریه بلد، یک منزلی سامره، مزاری است مشهور و به جلالت مقام و بروز کرامات معروف، عموم مردم به زیارتش مشرّف می شوند و نذرها و هدایای بسیار به آنجا میبرند، و حاجات میطلبند و تمامی اعراب آن حدود از او بیم دارند و حساب میبرند، کرامات بسیار از آن بزرگوار نقل شده که این مختصر جای ذکرش نیست و

ص: 1273

در جلالت آن جناب بس است که قابلیت و صلاحیت مقام امامت داشت و فرزند بزرگتر حضرت هادی (عَلَيهِ السَّلَامُ) بود، و حضرت عسگری (عَلَيهِ السَّلَامُ) در مرگ او گربیان چاک زد! شیخ ما ثقة الاسلام نوری اعتقاد عظیمی به زیارت آن بزرگوار داشته و در تعمیر بقعه و ضریح مبارکش کوشش کرده است و صورت کتیبه ای که بر ضریح شریفش نوشته چنین است:

هذا مَرقَدُ السَّیّدُ الجَلیلِ، أبی جَعفَر، مُحَمَّد بنِ الإِمامِ أبِی الحَسَنِ، عَلی الهادی عَلَيهِ السَّلَامُ، عَظیمِ الشَّأنِ، جَلیلِ القَدرِ، کانَتِ الشّیعَةُ تَزعُمُ أَنَّهُ الإمامُ بَعدَ أبیهِ عَلَيهِ السَّلَامُ، فَلما تُوفی، نَصَّ أبُوهُ عَلی أخیهِ أبی مُحَمَّدٍ الّزکی، عَلَيهِ السَّلَامُ و قالَ لَهُ : أَحْدِثْ ِللّه شُکْرَاً، فَقَدْ أَحْدَثَ فیکَ أمرًا، خَلَّفَهُ أبُوهُ فی المَدینَةِ طِفلاً، وَ قَدِمَ عَلَیهِ فی سامِراء مُشْتَدْاً، وَ نَهَضَ إلی الُّرجُوع إلَی الحجازِ، وَ لَمّا بَلَغَ بَلَدَ عَلی تسعَةِ فَراسِخَ، مَرِضَ و تُوُفّی، وَ مَشهَدُهُ هُناکَ وَ لَمَّا تُوُفیَّ، شَقَّ أبُو مُحَمَّدٍ (1)

ص: 1274


1- این آرامگاه سیّد بزرگوار ابی جعفر محَمد فرزند امام ابی الحسن علیّ هادی (درود بر او) است وی را شأنی عظیم و منزلتی والا است، شیعه گمان می کرده او پس از پدرش (درود بر او) امام می باشد، زمانی که از دنیا رفت، پدر او، بر امامت برادرش ابی محَمد زکیّ (درود بر او) تصریح کرد و به او فرمود: برای خدا شکری تازه کن، که دستورش را درباره تو تازه کرد، پدرش او را درحالی که کودک بود، در مدینه گذاشت و او پس از اینکه جوانی برومند شد در سامّرا به حضور پدررسید، آن گاه تصمیم به بازگشت به حجاز گرفت، زمانی که به منطقه «بلد» در نه فرسنگی سامرا رسید بیمار شد و از دنیا رفت، و زیارتگاهش در همان جاست همین که وفات یافت ابو محَمد

عَلَیهِ ثَوبَهُ، وَ قالَ فی جَوابِ مَن عابَهُ عَلَیهِ: قَد شَقَّ موسی عَلی أخیهِ هارون ؛ و کانَت وَفاتُهُ فی حُدُودِ اثْنَینِ و َخَمسینَ بَعدَ المِائَتَینِ . (1) در هر صورت چون خواستی عسگرییّن را وداع کنی، نزد قبر مطهر بایست و بگو: اَلسَّلامُ عَلَيْكُما يَا وَلِيَّيِ اللّٰهِ، أسْتَوْدِعُكُمَا اللّٰهَ وَ أقْرَأُ عَلَيْكُمَا السَّلامُ؛ آمَنَّا بِاللّٰه وَ بِالرَّسُولِ وَ بِما جِئْتُما بِهِ وَ دَلَلْتُما عَلَيْهِ . اَللّٰهُمَّ اكْتُبْنَا مَعَ الشَّاهِدِينَ . اَللّٰهُمَّ لَاتَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنْ زِيارَتِي إِيَّاهُما، وَ ارْزُقْنِي الْعَوْدَ إِلَيْهِما، وَ احْشُرْنِي مَعَهُما، وَ مَعَ آبائِهِمَا الطَّاهِرِينَ، وَ الْقائِمِ الْحُجَّةِ مِنْ ذُرِّيَتِهِما؛ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (2)

مقام دوم
آداب سرداب مطهر

پیش از شروع بر مطلبی آگاهی می دهم، که در کتاب

ص: 1275


1- برای او گریبان چاک کرد، و در پاسخ کسانیکه بر او عیب گرفتند فرمود: موسی هم برای برادرش هارون گریبان چاک زد، و سال وفاتش در حدود دویست و پنجاه و دو بود .
2- سلام بر شما ای دو نماینده خدا به خدا می سپارمتان و بر شما سلام میرسانم، به خدا و پیامبر، و آنچه شما آوردید، و بر آن راهنمایی کردید ایمان آوردیم، خدایا ما را در گروه گواهان بنویس . خدایا این زیارت را آخرین زیارت من از این دو بزرگوار قرار مده، و بازگشت به زیارتشان را نصیبم کن، و با این دو امام و پدران پاکشان و حضرت قائم حجت از نسل این دو بزرگوار محشورم فرما ای مهربان ترین مهربانان .

«هدّیة»، از کتاب «تحیّة» نقل کردیم و آن مطلب این است که سرداب مطهّر داخل در خانه آن بزرگواران بود، و راه ورود به آن سرداب در قدیم، یعنی پیش از بنای جدید، و ساختن صحن و قبّه و حرم، از پشت سر، نزدیک به قبر نرجس خاتون بود، و شاید الآن در رواق باشد، از آنجا پایین می رفتند، دالان طولانی تاریکی داشت، چون از انجا می گذشتند به در سرداب غیبت می رسیدند، که اکنون آینه کاری شده، و از طرف قبله پنجره ای به صحن عسگریّین باز می شود، و آن در از وسط این سرداب باز می شد، که اکنون جای کاشی کاری دیوار آن را به صورت محرابی ساخته اند، و همه اعمال این سه امام (عَلَيهِم السَّلَامُ) از یک حرم انجام می شد، لذا شهید اول در کتاب «مزار» بعد از زیارت عسگریین (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) زیارت سرداب را ذکر کرده پس از آن زیارت نرجس خاتون را . در حدود یک صدسال و اندی پیش از این، مؤمن مؤید، و انسان مسدّد، احَمد خان دنبلی، صحن آن دو امام (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) را به صورتی که اکنون موجود است با هزینه کردن مبلغی گزاف جدا کرد، و برای آن روضه و قبّه عالیه ای ساخت، و برای سرداب مطهّر، صحنی جداگانه، و ایوان و راه و پلّه ای مستقل و دهلیز و سردابی جدا، برای

ص: 1276

زنان بنا کرد، به شکلی که الآن دیده می شود، و راه اولیّه و پله ها و در سرداب به کلّی بسته شد، و نشانی از آن ها نیست، و جایی برای بجا آوردن بعضی از آداب وارده نمانده است، ولی جایگاه قسمتی از زیارت، که اصل سرداب شریف است تغییری نکرده . اما درخواست اجازه ورود، و خواندن اذن دخول پس باید بگویم براساس پی جویی در تمام زیارات و تصریح علما بر این مسئله که از هر دری که ورود به حرم شریف هر امامی از انجا رسم شده خواندن اذن دخول را باید رعایت کرد و در آن حرم محترم نباید بدون اذن وارد شد . اکنون شروع به بیان کیفیت زیارت می کنم، بدانکه اذن دخول ویژه سرداب مطهّر، همان زیارتی است که پس از این خواهد آمد و ابتدای آن «السَّلاَمُ عَلَيْكَ يَا خَلِيفَةَ اللّه» است . و در پایان آن اذن دخول گرفته می شود، و باید آن زیارت را، در کنار در سرداب، پیش از پایین رفتن دوم از باب زیارات نقل کردیم و اذن دخولی دیگر، سید بن طاووس نقل کرده است که در فصل دوم از باب زیارات نقل کردیم و اذن دخولی دیگر، علاّمه مجلسی از نسخه ای قدیمی نقل فرموده: که اول آن این عبارات است:

ص: 1277

«اللّهمَّ اِنَّ هذِه بُقعَةٌ طَهَّرتَها وَ عَقوَةٌ شَرَّفتَها» که ما نیز آن را پس از اذن دخول عام نقل کردیم، به آنجا رجوع کن [صفحه 773] و به آن جملات اذن دخول بطلب، پس از آن وارد سرداب مطهّر شو، و حضرت را به آنچه خود دستور العمل داده اند زیارت کن، چنان که شیخ جلیل احَمد بن ابی طالب طبرسی در کتاب شریف «احتجاج» روایت کرده که از ناحیه مقدّسه، به سوی محمّد حمیری پس از جواب مسائلی که از آن حضرت پرسیده بود، این مضمون شرف صدور یافت:

زیارتهای حضرت صاحب الامر (عَلَيهِ السَّلَامُ)

بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ . لا لِأَمْرِهِ تَعْقِلُونَ، وَ لا مِنْ أَوْلِیَائِهِ تَقْبَلُوَن، حِکْمَةٌ بَالِغَةٌ فَمَا تُغْنِی النُّذُرُ . اَلسَّلامُ عَلَیْنَا وَ عَلَی عِبَادِ اللّه الصَّالِحِینَ . (1) هرگاه خواستید به وسیله ما به سوی خدای تبارک و تعالی و به سوی ما توجه کنید، پس بگویید چنان که خدای تعالی فرموده است:

سَلامٌ عَلَىٰ آلِ يس؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا داعِيَ اللّٰهِ وَ رَبَّانِيَّ آياتِهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا بابَ اللّٰهِ وَ دَيَّانَ دِينِهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا خَلِيفَةَ اللّٰهِ وَ ناصِرَ حَقِّه؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا حُجَّةَ اللّٰهِ وَ دَلِيلَ إِرادَتِهِ؛ (2)

ص: 1278


1- به نام خدا که رحمتش بسیار و همیشگی است، نه فرمانش را تعقل می کنید، و نه از اولیایش می پذیرید، حکمتی است رسا، ولی بیم دادن ها سودشان ندهد، سلام بر ما و بر بندگان شایسته خدا .
2- سلام بر خاندان یس، سلام بر تو ای دعوت کننده به سوی خدا، و آگاه به آیاتش، سلام بر تو ای باب خدا و سیاست مدار دینش، سلام بر تو ای خلیفه خدا و یاور حقّش، سلام بر تو ای حجّت خدا، و راهنما به سوی اراده اش،

اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا تالِيَ كِتابِ اللّٰهِ وَ تَرْجُمانَهُ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ فِي آناءِ لَيْلِكَ وَ أَطْرافِ نَهارِكَ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا بَقِيَّةَ اللّٰهِ فِي أَرْضِهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا مِيثاقَ اللّٰهِ الَّذِي أَخَذَهُ وَ وَكَّدَهُ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَعْدَ اللّٰهِ الَّذِي ضَمِنَهُ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْعَلَمُ الْمَنْصُوبُ، وَ الْعِلْمُ الْمَصْبُوبُ، والْغَوْثُ وَ الرَّحْمَةُ الْواسِعَةُ وَعْداً غَيْرَ مَكْذُوبٍ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ حِینَ تَقُومُ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ حِینَ تَقْعُدُ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ حِینَ تَقْرَأُ وَ تُبَیِّنُ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ حِینَ تُصَلِّی وَ تَقْنُتُ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ حِینَ تَرْکَعُ وَ تَسْجُدُ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ حِینَ تُهَلِّلُ وَ تُکَبِّرُ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ حِینَ تَحْمَدُ وَ تَسْتَغْفِرُ، (1) اَلسَّلامُ عَلَيْكَ حِينَ تُصْبِحُ وَ تُمْسِي؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ فِي اللَّيْلِ إِذا يَغْشىٰ، وَ النَّهارِ إِذا تَجَلَّىٰ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْإِمامُ الْمَأْمُونُ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْمُقَدَّمُ الْمَأْمُولُ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ بِجَوامِعِ السَّلامِ؛ أُشْهِدُكَ يَا مَوْلايَ، أَنِّي أَشْهَدُ (2)

ص: 1279


1- سلام بر تو ای تلاوت کننده کتاب خدا و تفسیرکننده اش، سلام بر تو در تمام ساعات شب و روز، سلام بر تو ای بجا مانده خدا در زمینش، سلام بر تو ای پیمان خدا که آن را برگرفت و محکمش کرد، سلام بر تو ای وعده خدا که آن را ضمانت نمود، سلام بر تو ای پرچم برافراشته و دانش سرریز، و فریادرس و رحمت گسترده، و وعده بی دروغ، سلام بر تو هنگامی که بر می خیزی، سلام بر تو زمانی که می نشینی، سلام بر تو وقتی که می خوانی و بیان می کنی، سلام بر تو هنگامی که نماز می خوانی و قنوت بجا می آوری، سلام بر تو زمانی که رکوع و سجود می نمایی، سلام بر تو وقتی که تهلیل و تکبیر می گویی سلام بر تو هنگامی که سپاس و استغفار می نمایی،
2- سلام بر تو زمانی که صبح و شام می کنی، سلام بر تو در شب هنگامی که می پوشاند، و در روز وقتی که آشکار می شود، سلام بر تو ای پیشوای امین، سلام بر تو ای پیش نهاده آرزو شده، سلام بر تو به همه سلام ها، تو را گواه می گیرم ای مولایم، که گواهی می دهم

أَنْ لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ وَحْدَهُ، لَاشَرِيكَ لَهُ، وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ، لَاحَبِيبَ إِلّا هُوَ وَ أَهْلُهُ، وَ أُشْهِدُكَ (يَا مَوْلايَ)، أَنَّ عَلِيّاً أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ حُجَّتُهُ، وَ الْحَسَنَ حُجَّتُهُ، وَ الْحُسَيْنَ حُجَّتُهُ، وَ عَلِيَّ بْنَ الْحُسَيْنِ حُجَّتُهُ، وَ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِيٍّ حُجَّتُهُ، وَ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ حُجَّتُهُ، وَ مُوسَى بْنَ جَعْفَرٍ حُجَّتُهُ، وَ عَلِيَّ بْنَ مُوسىٰ حُجَّتُهُ، وَ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِيٍّ حُجَّتُهُ، وَ عَلِيَّ بْنَ مُحَمَّدٍ حُجَّتُهُ، وَ الْحَسَنَ بْنَ عَلِيٍّ حُجَّتُهُ، وَ أَشْهَدُ أَنَّکَ حُجَّةُ اللّه، (1) أَنْتُمُ الْأَوَّلُ وَ الْآخِرُ ؛ وَ أَنَّ رَجْعَتَكُمْ حَقٌّ لَارَيْبَ فِيها يَوْمَ «لَايَنْفَعُ نَفْساً إِيمانُها لَمْ تَكُنْ آمَنَتْ مِنْ قَبْلُ أَوْ كَسَبَتْ فِي إِيمانِها خَيْراً»، وَ أَنَّ الْمَوْتَ حَقٌّ، وَ أَنَّ ناكِراً وَ نَكِيراً حَقٌّ، وَ أَشْهَدُ أَنَّ النَّشْرَ حَقٌّ، وَ الْبَعْثَ حَقٌّ، وَ أَنَّ الصِّراطَ حَقٌّ، وَ الْمِرْصادَ حَقٌّ، وَ الْمِيزانَ حَقٌّ، وَ الْحَشْرَ حَقٌّ، وَ الْحِسابَ حَقٌّ، وَ الْجَنَّةَ وَ النَّارَ حَقٌّ، وَ الْوَعْدَ وَ الْوَعِيدَ بِهِما حَقٌّ ؛ یَا مَوْلایَ، شَقِیَ مَنْ (2)

ص: 1280


1- معبودی جز خدا نیست، یگانه است و شریکی ندارد، و محَمد بنده و فرستاده اوست، محبوبی جز او و اهل بیتش نیست و تو را گواه می گیرم ای مولایم، بر اینکه علی امیر مؤمنان و حسن و حسین و علی بن الحسین و محَمد بن علی و جعفر بن محَمد و موسی بن جعفر، و علی بن موسی و محَمد بن علی و علی بن محَمد و حسن بن علی، حجّت های خدایند و گواهی می دهم که تو حجّت خدایی،
2- شما آغاز و انجام هستید، و همانا بازگشت شما حق است، تردیدی در آن نیست، روزی که کسی را ایمانش سود نبخشد، که پیش از این ایمان نیاورده بود یا در ایمانش کسب خیری نکرده بود، و گواهی می دهم که مرگ، و ناکر و نکیر و زنده شدن و برانگیختن و صراط و کمینگاه و میزان و گرد آوردن و حساب و بهشت و دوزخ و وعده تهدید به هر دو حق است ای مولای من، بدبخت شد کسی که

خالَفَكُمْ، وَ سَعِدَ مَنْ أَطَاعَكُمْ، فَاشْهَدْ عَلَىٰ مَا أَشْهَدْتُكَ عَلَيْهِ وَ أَنَا وَلِيٌّ لَكَ، بَرِيءٌ مِنْ عَدُوِّكَ، فَالْحَقُّ مَا رَضِيتُمُوهُ، وَ الْباطِلُ مَا أَسْخَطْتُمُوهُ، وَ الْمَعْرُوفُ مَا أَمَرْتُمْ بِهِ، وَ الْمُنْكَرُ مَا نَهَيْتُمْ عَنْهُ، فَنَفْسِي مُؤْمِنَةٌ بِاللّٰهِ وَحْدَهُ، لَاشَرِيكَ لَهُ، وَ بِرَسُولِهِ وَ بِأَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَ بِكُمْ يَا مَوْلايَ أَوَّلِكُمْ وَ آخِرِكُمْ، وَ نُصْرَتِي مُعَدَّةٌ لَكُمْ، وَ مَوَدَّتِي خَالِصَةٌ لَكُمْ، آمِينَ آمِينَ . (1)

و پس از آن، این دعا خوانده شود: اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ نَبِيِّ رَحْمَتِكَ، وَ كَلِمَةِ نُورِكَ، وَ أَنْ تَمْلَأَ قَلْبِي نُورَ الْيَقِينِ، وَ صَدْرِي نُورَ الْإِيمانِ، وَ فِكْرِي نُورَ النِّيَّاتِ، وَ عَزْمِي نُورَ الْعِلْمِ، وَ قُوَّتِي نُورَ الْعَمَلِ، وَ لِسانِي نُورَ الصِّدْقِ، وَ دِينِي نُورَ الْبَصائِرِ مِنْ عِنْدِكَ، وَ بَصَرِي نُورَ الضِّياءِ، وَ سَمْعِي نُورَ الْحِكْمَةِ، وَ مَوَدَّتِي نُورَ الْمُوالاةِ لِمُحَمَّدٍ وَ آلِهِ عَلَيْهِمُ اَلسَّلامُ حَتَّىٰ أَلْقَاكَ، وَ قَدْ وَفَيْتُ بِعَهْدِكَ وَ مِيثاقِكَ، (2)

ص: 1281


1- با شما مخالفت ورزید، و خوشبخت شد کسی که از شما اطاعت کرد، پس گواه باش بر آنچه تو را بر آن گواه گرفتم، و من دوست تو، و بیزار از دشمن توام، پس حق آن است که شما به آن خشنود شدید، و باطل آن است که شما از ان ناخشنود گشتید، و معروف آن است که شما به آن امر فرمودید، و منکر آن است که شما از آن نهی کردید، پس نهاد من مؤمن به خدای یگانه بی شریک، و به رسول او، و به امیر مؤمنان و به شماست ای مولای من، به آغاز و انجام شما، و یاریام برای شما آماده، و دوستی ام نسبت به شما بی آلایش است، اجابت فرما، اجابت فرما .
2- خدایا من از تو می خواهم که بر محمّد پیامبر رحمتت، و کلمه نورت درود فرستی، و پر کنی دلم را با نور یقین، و سینه ام را با نور ایمان، و فکرم را با نور تصمیم، و اراده ام را با نور دانش، و نیرویم را با نور عمل، و زبانم را با نور راستی، و دینم را با نور بینایی از سوی خود، و یده ام را با نور روشنایی، و گوشم را با نور حکمت، و مؤدّتم را با نور دوستی محمّد و خاندانش (درود بر ایشان) تا دیدارت کنم درحالی که به عهد و پیمانت وفا کرده ام،

فَتُغَشِّيَني رَحْمَتَكَ ؛ يَا وَلِيُّ يَا حَمِيدُ . اللّهمَّ صَلِّ عَلَىٰ (مُحَمَّدٍ) حُجَّتِكَ فِي أَرْضِكَ، وَ خَلِيفَتِكَ فِي بِلادِكَ، وَ الدَّاعِي إِلَىٰ سَبِيلِكَ، وَ الْقائِمِ بِقِسْطِكَ، وَ الثَّائِرِ بِأَمْرِكَ، وَلِيِّ الْمُؤْمِنِينَ، وَ بَوَارِ الْكافِرِينَ، وَ مُجَلِّي الظُّلْمَةِ، وَ مُنِيرِ الْحَقِّ، وَ النَّاطِقِ بِالْحِكْمَةِ وَ الصِّدْقِ، وَ كَلِمَتِكَ التَّامَّةِ فِي أَرْضِكَ، الْمُرْتَقِبِ الْخائِفِ، وَ الْوَلِيِّ النَّاصِحِ ؛ (1) سَفِينَةِ النَّجَاةِ، وَ عَلَمِ الْهُدَىٰ، وَ نُورِ أَبْصارِ الْوَرَىٰ، وَ خَيْرِ مَنْ تَقَمَّصَ وَ ارْتَدىٰ، وَ مُجَلِّي الْعَمَى، الَّذِي يَمْلَأُ الْأَرْضَ عَدْلاً وَ قِسْطاً كَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً، إِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ وَلِيِّكَ وَ ابْنِ أَوْلِيَائِكَ، الَّذِينَ فَرَضْتَ طَاعَتَهُمْ، وَ أَوْجَبْتَ حَقَّهُمْ، وَ أَذْهَبْتَ عَنْهُمُ الرِّجْسَ، وَ طَهَّرْتَهُمْ تَطْهِيراً . اَللّٰهُمَّ انْصُرْهُ وَ انْتَصِرْ بِهِ لِدِينِكَ، وَ انْصُرْ بِهِ أَوْلِياءَكَ وَ أَوْلِيَاءَهُ وَ شِيعَتَهُ وَ أَنْصارَهُ وَ اجْعَلْنا مِنْهُمْ . اَللّٰهُمَّ أَعِذْهُ مِنْ شَرِّ كُلِّ باغٍ وَ طاغٍ، وَ مِنْ شَرِّ جَمِيعِ (2)

ص: 1282


1- پس فرا بگیرد رحمتت مرا ای سرپرست و ای ستوده، خدایا درود فرست بر محمّد [نا مبارک امام دوازدهم]، حجّتت در زمینت، و خلیفه ات در کشورهایت، و دعوت کننده به راهت، و قیام کننده به عدلت، و انقلاب کننده به فرمانت، دوست اهل ایمان و نابودکننده کافران، و زداینده تاریکی، و روشنی بخش حق، و گویای به حکمت و راستی، و کلمه کاملت در زمین، آن منتظر بیمناک، و ولیّ خیرخواه،
2- کشتی نجات، و پرچم هدایت، و روشنی دیدگان مردم، و بهترین کسی که جامه و ردای خلافت پوشید، و زداینده کوردلی، که زمین را پر از عدل و داد می کند، چنان که از ستم ستمکاران پر شده که تو بر هرچیز توانایی . خدایا درود فرست بر ولیّت و فرزند اولیایت، آنان که اطاعتشان را لازم نمودی و حقّشان را واجب کردی، و پلیدی را از ایشان زدودی، و پاکشان نمودی پاک ساختنی درخور . خدایا او را یاری کن، و به وسیله او برای دینت پیروزی آور، و اولیایت، و اولیایش، و پیروان و یارانش را، به سبب او یاری ده . خدایا پناهش ده از شرّ هر متجاوز و سرکش، و از شرّ تمام

خَلْقِكَ، وَ احْفَظْهُ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ، وَ عَنْ يَمِينِهِ وَ عَنْ شِمالِهِ، وَ احْرُسْهُ وَ امْنَعْهُ مِنْ أَنْ يُوصَلَ إِلَيْهِ بِسُوءٍ، وَ احْفَظْ فِيهِ رَسُولَكَ وَ آلَ رَسُولِكَ، وَ أَظْهِرْ بِهِ الْعَدْلَ، وَ أَيِّدْهُ بِالنَّصْرِ، وَ انْصُرْ ناصِرِيهِ، وَ اخْذُلْ خاذِلِيهِ، وَ اقْصِمْ قاصِمِيهِ، وَ اقْصِمْ بِهِ جَبابِرَةَ الْكُفْرِ، وَ اقْتُلْ بِهِ الْكُفَّارَ وَ الْمُنافِقِينَ، وَ جَمِيعَ الْمُلْحِدِينَ، حَيْثُ كانُوا مِنْ مَشارِقِ الْأَرْضِ وَ مَغَارِبِها، بَرِّها وَ بَحْرِها، وَ امْلَأْ بِهِ الْأَرْضَ عَدْلاً، وَ أَظْهِرْ بِهِ دِينَ نَبِيِّكَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وآلِهِ، وَ اجْعَلْنِي اَللّٰهُمَّ مِنْ أَنْصارِهِ وَ أَعْوانِهِ وَ أَتْباعِهِ وَ شِيعَتِهِ، وَ أَرِنِي فِي آلِ مُحَمَّدٍ عَلَيْهِمُ السَّلامُ مَا يَأْمُلُونَ، وَ فِي عَدُوِّهِمْ مَا يَحْذَرُون؛ إِلٰهَ الْحَقِّ آمِينَ؛ يَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِكْرامِ، يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1)

زیارتی دیگر: به نقل از کتاب های معتبر علما، و ان اینکه بر در حرم آن حضرت بایست و بگو:

ص: 1283


1- آفریدگانت، و او را محافظت فرما از پیش رو و پشت سرش، و از راست و چپ، و از او پاسداری کن، و از اینکه به او آسیبی رسد نگهداری اش فرما، و حفظ کن بوسیله او رسول و خاندان رسولت را، و عدالت را به وسیله او آشکار نما، و او را به پیروزی تایید کن، و یاورش را یاری ده، و واگذارنده اش را به خواری نشان و شکننده اش را بشکن، و به وسیله او گردن کشان کفر را درهم بکوب، و کافران را به قتل برسان و منافقان و همه بی دینان را از میان برادر هر کجا که باشند، از مشارق و مغارب زمین، و خشکی و دریای کره خاک، و به وسیله او زمین را از عدالت پر کن، و دین پیامبرت را به او نمایان ساز، خدایا قرار ده مرا از یاوران، و کمک کاران و پیروان و شیعیانش، و به من بنمایان در باره خاندان محَمد (درود بر ایشان )، آنچه آنان آرزو دارند، و درباره دشمنان شان آنچه از ان پرهیز مینمایند ای معبود حق آمین، ای صاحب بزرگی و بزرگواری، ای مهربان ترین مهربانان .

اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا خَلِيفَةَ اللّٰهِ وَ خَلِيفَةَ آبائِهِ الْمَهْدِيِّينَ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَصِيَّ الْأَوْصِياءِ الْماضِينَ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا حافِظَ أَسْرَارِ رَبِّ الْعالَمِين؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا بَقِيَّةَ اللّٰهِ مِنَ الصَّفْوَةِ الْمُنْتَجَبِينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ الْأَنْوَارِ الزَّاهِرَةِ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ الْأَعْلامِ الْباهِرَةِ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ الْعِتْرَةِ الطَّاهِرَةِ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا مَعْدِنَ الْعُلُومِ النَّبَوِيَّةِ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا بابَ اللّٰهِ الَّذِي لَايُؤْتىٰ إِلّا مِنْهُ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا سَبِيلَ اللّٰهِ الَّذِي مَنْ سَلَكَ غَيْرَهُ هَلَكَ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ناظِرَ شَجَرَةِ طُوبىٰ وَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهىٰ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا نُورَ اللّٰهِ الَّذِي لَايُطْفَأُ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا حُجَّةَ اللّٰهِ الَّتِي لَاتَخْفىٰ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا حُجَّةَ اللّٰهِ عَلَىٰ مَنْ فِي الْأَرْضِ وَ السَّماءِ ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ سَلامَ مَنْ عَرَفَكَ بِما عَرَّفَكَ بِهِ اللّٰهُ وَ نَعَتَكَ بِبَعْضِ نُعُوتِكَ، الَّتِي أَنْتَ أَهْلُها وَ فَوْقَها؛ أَشْهَدُ أَنَّكَ الْحُجَّةُ عَلَىٰ(1)

ص: 1284


1- سلام بر تو ای خلیفه خدا و خلیفه پدران راه یافته اش، سلام بر تو ای وصیّ جانشینان گذشته، سلام بر تو ای نگهبان رازهای پروردگار جهانیان، سلام بر تو ای باقیمانده خدا از زبده برگزیدگان، سلام بر تو ای فرزند نورهای درخشان، سلام بر تو ای فرزند پرچم های خوش نما، سلام بر تو ای فرزند عترت پاکیزه، سلام بر تو ای سرچشمه علوم نبوی سلام بر تو ای درگاه خدا که آمده نشود جز از آن، سلام بر تو ای راه خدا، که هر که جز آن پیمود، هلاک شد، سلام بر تو ای نظرکننده به درخت طوبی و سدرة المنتهی، سلام بر تو ای نور خدا که خاموش نگردد، سلام بر تو ای حجّت خدا که پنهان نماند، سلام بر تو ای حجّت خدا بر هر که در زمین و آسمان است، سلام بر تو سلام کسی که تو را شناخته، به آنگونه که خدا تو را به آن شناسانده، و تو را وصف کرد، به برخی اوصافت، که تو سزاوار آنی، و برتر از آنی . گواهی می دهم که تو حجّتی

مَنْ مَضَىٰ وَ مَنْ بَقِيَ، وَ أَنَّ حِزْبَكَ هُمُ الْغالِبُونَ، وَ أَوْلِياءَكَ هُمُ الْفائِزُونَ، وَ أَعْدَاءَكَ هُمُ الْخاسِرُونَ، وَ أَنَّكَ خازِنُ كُلِّ عِلْمٍ، وَ فاتِقُ كُلِّ رَتْقٍ، وَ مُحَقِّقُ كُلِّ حَقٍّ، وَ مُبْطِلُ كُلِّ باطِلٍ؛ رَضِيتُكَ يَا مَوْلايَ إِماماً وَ هادِياً، وَ وَلِيَّاً وَ مُرْشِداً، لَا أَبْتَغِي بِكَ بَدَلاً، وَ لَا أَتَّخِذُ مِنْ دُونِكَ وَلِيّاً؛ أَشْهَدُ أَنَّكَ الْحَقُّ الثَّابِتُ، الَّذِي لَا عَيْبَ فِيهِ، وَ أَنَّ وَعْدَ اللّٰهِ فِيكَ حَقُّ، لَاأَرْتابُ لِطُولِ الْغَيْبَةِ وَ بُعْدِ الْأَمَدِ، وَ لَا أَتَحَيَّرُ مَعَ مَنْ جَهِلَكَ وَ جَهِلَ بِكَ، مُنْتَظِرٌ مُتَوَقِّعٌ لِأَيَّامِكَ، وَ أَنْتَ الشَّافِعُ الَّذِي لَا تُنازَعُ، وَ الْوَلِيُّ الَّذِي لَاتُدافَعُ، ذَخَرَكَ اللّٰهُ لِنُصْرَةِ الدِّينِ، وَ إِعْزَازِ الْمُؤْمِنِينَ، وَ الانْتِقامِ مِنَ الْجاحِدِينَ الْمارِقِينَ ؛ (1)أَشْهَدُ أَنَّ بِوِلايَتِكَ تُقْبَلُ الْأَعْمالُ، وَ تُزَكَّى الْأَفْعالُ، وَ تُضاعَفُ الْحَسَناتُ، وَ تُمْحَى السَّيِّئاتُ، فَمَنْ جاءَ بِوَلايَتِكَ، وَ اعْتَرَفَ بِإِمامَتِكَ، قُبِلَتْ أَعْمالُهُ، وَ صُدِّقَتْ أَقْوالُهُ، وَ تَضاعَفَتْ حَسَناتُهُ، وَ مُحِيَتْ (2)

ص: 1285


1- بر آنان که در گذشته اند و آنان که مانده اند، و اینکه گروه تو گروه پیروز، و دوستانت دوستان رستگار، و دشمنانت زیانکارند و تو خزانه دار هر دانشی، و گشاینده هر بسته ای، و بپادارنده هر حقیّ، و باطل کننده هر باطلی، من به تو راضی شدم ای مولایم برای پیشوا بودن، و راهنما و سرپرست و رهبری، و دیگری را به جای تو نجویم، و به غیر تو سرپرستی نگیرم گواهی می دهم که تویی آن حق ثابت، که عیبی در آن نیست، و وعده خدا در باره تو حقّ است، و من به خاطر طول غیبت و درازای مدت، شک نمی کنم، و با آنان که تو را نشناختند و به تو جهل ورزیدند، سرگردان نشوم، منتظر و متوّقع روزهای توام و تویی شفاعت کننده ای که با تو نزاع نشود، و سرپرستی که مزاحمتی برایت ایجاد نگردد، خدا تو را برای دین، و عزّت مؤمنان، و انتقام از منکران بیرون رفته از دین مهیّا نمود .
2- گواهی می دهم که به وسیله ولایتت اعمال پذیرفته می شود، و کردار پاک می گردد، و خوبی ها چند برابر گردد، و بدی ها از بین می رود، پس هرکه ولایتت را آورد و به امامتت اعتراف نمود، اعمالش پذیرفته شود، و گفته هایش مورد تصدیق قرار گیرد، و خوبی هایش چند برابر گردد، و بدی هایش

سَيِّئاتُهُ، وَ مَنْ عَدَلَ عَنْ وَلايَتِكَ، وَ جَهِلَ مَعْرِفَتَكَ، وَ اسْتَبْدَلَ بِكَ غَيْرَكَ كَبَّهُ اللّٰهُ عَلَىٰ مِنْخَرِهِ فِي النَّارِ وَ لَمْ يَقْبَلِ اللّٰهُ لَهُ عَمَلاً، وَ لَمْ يُقِمْ لَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَزْناً، أُشْهِدُ اللّه وَ أُشْهِدُ مَلائِکَتَهُ وَ أُشْهِدُ اللّٰهَ وَ أُشْهِدُ مَلائِكَتَهُ وَ أُشْهِدُكَ يَا مَوْلايَ بِهَذَا، ظاهِرُهُ كَباطِنِهِ، وَ سِرُّهُ كَعَلانِيَتِهِ، وَ أَنْتَ الشَّاهِدُ عَلَىٰ ذٰلِكَ، وَ هُوَ عَهْدِي إِلَيْكَ وَ مِيثاقِي لَدَيْكَ، إِذْ أَنْتَ نِظامُ الدِّينِ، وَ يَعْسُوبُ الْمُتَّقِينَ، وَ عِزُّ الْمُوَحِّدِينَ، وَ بِذٰلِكَ أَمَرَنِي رَبُّ الْعالَمِينَ، فَلَوْ تَطاوَلَتِ الدُّهُورُ، وَ تَمادَتِ الْأَعْمارُ (الْأَعْصَارُ) لَمْ أَزْدَدْ فِيكَ إِلّا يَقِيناً، وَ لَكَ إِلّا حُبّاً، وَ عَلَيْكَ إِلّا مُتَّكَلاً وَ مُعْتَمَداً، (تَوَکُّلا وَ اعْتِمَاداً)، وَ لِظُهُورِكَ إِلّا مُتَوَقَّعاً وَ مُنْتَظَراً (تَوَقُّعا وَ انْتِظَاراً )، (1) وَ لِجِهادِي بَيْنَ يَدَيْكَ مُتَرَقَّباً ؛ (إِلّا تَرَقُّبا)، فَأَبْذُلُ نَفْسِي وَ مالِي، وَ وَلَدِي وَ أَهْلِي، وَ جَمِيعَ مَا خَوَّلَنِي رَبِّي بَيْنَ يَدَيْكَ، وَ التَّصَرُّفَ بَيْنَ أَمْرِكَ وَ نَهْيِكَ؛ مَوْلايَ فَإِنْ أَدْرَكْتُ أَيَّامَكَ الزَّاهِرَةَ، (2)

ص: 1286


1- محو شود، و هرکه از ولایتت منحرف شد، و به شناختت جهل ورزید، و تو را با دیگری عوض کرد خدا او را با صورتت به آتش دراندازد، و عملی را از او نپذیرد، و برای او در قیامت میزان سنجشی بر پا نکند خدا و فرشتگان و تو را ای مولایم به این حقایق، که ظاهرش مانند باطن آن و نهانش چون آشکار آن است گواه می گیرم و تو بر این و بر آن گواهی، و آن عهد من با تو، و پیمانم نزد توست، زیرا تویی نظام دین و رییس پرهیزگاران، و عزّت یکتاپرستان، و به همین معنا پروردگار جهانیان به من دستور داده، پس اگر روزگارها طولانی گردد و عمرها امتداد یابد، مرا نیفزاید درباره تو جز یقین، و نسبت به تو جز محبت، و بر تو جز توکل، و اعتماد، و برای ظهورت جز توقع و انتظار،
2- و برای جهادم در پیشگاهت چشم براهی، پس جان و مال و فرزند و خاندام و همه آنچه را خدا به من داده، پیش رویت و در مقابل امر و نهیت نثار می کنم، مولای من، اگر دوران درخشان

وَأَعْلامَكَ الْباهِرَةَ، فَها أَنَا ذَا عَبْدُكَ، الْمُتَصَرِّفُ بَيْنَ أَمْرِكَ وَ نَهْيِكَ، أَرْجُو بِهِ الشَّهادَةَ بَيْنَ يَدَيْكَ، وَ الْفَوْزَ لَدَيْكَ؛ مَوْلايَ فَإِنْ أَدْرَكَنِي الْمَوْتُ قَبْلَ ظُهُورِكَ، فَإِنِّي أَتَوَسَّلُ بِكَ وَ بِآبائِكَ الطَّاهِرِينَ إِلَى اللّٰهِ تَعالىٰ، وَ أَسْأَلُهُ أَنْ يُصَلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ يَجْعَلَ لِي كَرَّةً فِي ظُهُورِكَ، وَ رَجْعَةً فِي أَيَّامِكَ، لِأَبْلُغَ مِنْ طاعَتِكَ مُرادِي، وَ أَشْفِيَ مِنْ أَعْدَائِكَ فُؤَادِي؛ مَوْلايَ وَقَفْتُ فِى زِيارَتِكَ، مَوْقِفَ الْخاطِئِينَ النَّادِمِينَ، (1) الْخائِفِينَ مِنْ عِقابِ رَبِّ الْعالَمِينَ ؛ وَ قَدِ اتَّكَلْتُ عَلَىٰ شَفاعَتِكَ، وَ رَجَوْتُ بِمُوالاتِكَ وَ شَفاعَتِكَ مَحْوَ ذُنُوبِي، وَ سَتْرَ عُيُوبِي، وَ مَغْفِرَةَ زَلَلِي، فَكُنْ لِوَلِيِّكَ يَا مَوْلايَ عِنْدَ تَحْقِيقِ أَمَلِهِ، وَ اسْأَلِ اللّٰهَ غُفْرانَ زَللهِ، فَقَدْ تَعَلَّقَ بِحَبْلِكَ، وَ تَمَسَّكَ بِوَلايَتِكَ، وَ تَبَرَّأَ مِنْ أَعْدائِكَ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَنْجِزْ لِوَلِيِّكَ مَا وَعَدْتَهُ. اَللّٰهُمَّ أَظْهِرْ كَلِمَتَهُ، وَ أَعْلِ (2)

ص: 1287


1- و پرچم های روشنت را درک کنم پس من همان بنده دست به کار امر و نهی توام، که شهادت پیش رویت و کامیابی تو را به آن آرزو می کنم، مولای من اگر مرگ پیش از ظهور تو مرا دریابد، من به تو و پدران پاک تو به خدا متوسل می شوم، و از او می خواهم که بر محمّد و خاندان محَمد درود فرستد، و برای من بازگشت دوباره به دنیا در زمان ظهورت، و رجوعی در دورانت منت فرماید، تا به خاطر طاعتت به مقصودم برسم، و زخم قلبم را از دشمنانت شفا دهم، مولای من، برای زیارتت ایستاده ام، ایستادن خطاکاران، پشیمانان،
2- بیم ناکان، ترسیدگان از عذاب پروردگار جهانیان، و حال اینکه به شفاعتت اعتماد کرده ام، و به دوستی و شفاعتت امیدوار شده ام، به خاطر محو شدن گناهانم، و پرده پوشی عیب هایم، و آمرزش لغزش هایم، پس برای دوستت ای مولای من، در مقام تحقق آروزیش یار باش، و آمرزش لغزشش را از خدا بخواه، که او به ریسمان محبّتت آویخته، و به ولایتت تمسّک جسته، و از دشمنانت بیزاری نموده . خدایا بر محَمد و خاندانش درود فرست، و آنچه را به ولیّت وعده داده ای وفا کن . خدایا سخنش را آشکار کن، و دعوتش را

دَعْوَتَهُ، وَ انْصُرْهُ عَلَىٰ عَدُوِّهِ وَ عَدُوِّكَ؛ يَا رَبَّ الْعالَمِينَ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَظْهِرْ كَلِمَتَكَ التَّامَّةَ، وَ مُغَيَّبَكَ فِي أَرْضِكَ الْخائِفَ الْمُتَرَقَّبَ . اَللّٰهُمَّ انْصُرْهُ نَصْراً عَزِيزاً، وَ افْتَحْ لَهُ فَتْحاً يَسِيراً. اَللّٰهُمَّ وَ أَعِزَّ بِهِ الدِّينَ بَعْدَ الْخُمُولِ، وَ أَطْلِعْ بِهِ الْحَقَّ بَعْدَ الْأُفُولِ، وَ أَجْلِ بِهِ الظُّلْمَةَ، وَ اكْشِفْ بِهِ الْغُمَّةَ . اَللّٰهُمَّ وَ آمِنْ بِهِ الْبِلادَ، وَاهْدِ بِهِ الْعِبادَ. اَللّٰهُمَّ امْلَأْ بِهِ الْأَرْضَ عَدْلاً وَ قِسْطاً، كَما مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً؛ إِنَّكَ سَمِيعٌ مُجِيبٌ . اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَلِيَّ اللّٰهِ، ائْذَنْ لِوَلِيِّكَ فِي الدُّخُولِ إِلَىٰ حَرَمِكَ، صَلَواتُ اللّٰهِ عَلَيْكَ وَ عَلَىٰ آبائِكَ الطَّاهِرِينَ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ . (1)

آنگاه نزد سرداب غیبت آن حضرت برو، و بین دو در بایست، و درها را با دست خود بگیر، و صدا را در سینه رفت و برگشت بده، همانند کسی که اجازه وارد شدن میخواهد، و«بِسْمِ اللّه الرَّحْمنِ اَلْرَحیمْ» بگو، و به آرامی،

ص: 1288


1- والا گردان، و بر دشمنش و دشمنت پیروز فرما، ای پروردگار جهانیان . خدایا درود فرست بر محَمد و خاندان محَمد، و سخن کاملت و پنهان شده در زمینت آن بیم ناک نگران را آشکار کن . خدایا او را یاری ده یاری نیرومند، و بگشا برایش گشایشی آسان، خدایا دین را پس از گمنامی به وسیله او نیرومند گردان، و حق را پس از غروب، به دست او طالع فرما، و تاریکی را به وسیله او برطرف نما، و سختی را به وسیله او برطرف کن، خدایا کشورها را به او ایمن گردان، و بندگان را به وسیله او هدایت کن . خداایا پر کن زمین را به وجود او از عدل و داد، چنان که از ستم و بیداد پر شده، که تو شنوا و پاسخ دهنده ای . سلام بر تو ای ولیّ خدا، به دوستت برای ورود به حرمت اجازه ده، درودها، و رحمت و برکات خدا بر تو و پدران پاک تو .

و با حضور قلب پایین برو، و در فضای سرداب دو رکعت نماز بخوان، سپس بگو:

اَللّٰهُ أَكْبَرُ، اَللّٰهُ أَكْبَرُ اَللّٰهُ أَكْبَرُ؛ لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ وَ اللّٰهُ أَكْبَرُ وَ لِلّٰهِ الْحَمْدُ. اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِي هَدانا لِهَذا، وَ عَرَّفَنا أَوْلِياءَهُ وَ أَعْداءَهُ، وَ وَفَّقَنا لِزِيارَةِ أَئِمَّتِنا، وَ لَمْ يَجْعَلْنا مِنَ الْمُعانِدِينَ النَّاصِبِينَ، وَ لَا مِنَ الْغُلاةِ الْمُفَوِّضِينَ، وَ لَا مِنَ الْمُرْتابِينَ الْمُقَصِّرِينَ . اَلسَّلامُ عَلَیٰ وَلِيِّ اللّٰهِ وَ ابْنِ أَوْلِيائِهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَیٰ الْمُدَّخَرِ لِكَرامَةِ أَوْلِياءِ اللّٰهِ وَ بَوارِ أَعْدائِهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَیٰ النُّورِ الَّذِي أَرادَ أَهْلُ الْكُفْرِ إِطْفاءَهُ، فَأَبَى اللّٰهُ إِلّا أَنْ يُتِمَّ نُورَهُ بِكُرْهِهِمْ، وَ أَيَّدَهُ بِالْحَيَاةِ، حَتَّىٰ يُظْهِرَ عَلَىٰ يَدِهِ الْحَقَّ بِرَغْمِهِمْ؛ أَشْهَدُ أَنَّ اللّٰهَ اصْطَفَاكَ صَغِيراً، وَ أَكْمَلَ لَكَ عُلُومَهُ كَبِيراً، وَ أَنَّكَ حَيٌّ لَا تَمُوتُ، حَتّىٰ تُبْطِلَ الْجِبْتَ وَ الطَّاغُوتَ، اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَيْهِ وَ عَلَىٰ خُدَّامِهِ وَ أَعْوانِهِ، عَلَىٰ غَيْبَتِهِ وَ نَأْيِهِ، وَ اسْتُرْهُ سَتْراً عَزِيزاً، (1)

ص: 1289


1- خدا بزرگتر است، خدایا بزرگتر است، خدا بزرگتر است، معبودی جز خدا نیست، و خدا بزرگتر است، و سپاس خاص خدا است، سپاس خدا را، که ما را به سوی این حقیقت راهنمایی فرمود، و دوستان و دوشمنانش را به ما شناساند، و ما را به زیارت امامانمان موّفق نمود، و ما را از دشمنان و کینه ورزان، و از غلوکنندگان و معتقدان به واگذاری همه امور هستی به اهل بیت، و از شک داران و کوتاهی کنندگان در حق امامان قرار نداد . سلام بر ولیّ خدا، و فرزند اولیایش، سلام بر ذخیره الهی برای کرامت اولیای حق، و تارومار نمودن دشمنان خدا، سلام بر نوری که اهل کفر خاموشی اش را خواستند، ولی خدا نخواست جز آنکه نورش را در عین ناخوش داشتن آنان کامل گرداند، و آن را با زندگی طولانی تأیید کند، تا حق را به دست او علیرغم دشمنان ظاهر نماید، گواهی می دهم که خدا تو را در خردسالی برگزید، و علومش را برای تو در بزرگسالی کامل کرد، و تو زنده ای و نمی میری، تا معبودی ساختگی، و سرکشان را از میان برداری . خدایا درود فرست بر او و بر خدمتکاران، و یارانش، به گاه غیبت و دوری اش، و او را بپوشان پوشاندنی نیرومند،

وَاجْعَلْ لَهُ مَعْقِلاً حَرِيزاً، وَ اشْدُدِ اَللّٰهُمَّ وَطْأَتَكَ عَلَىٰ مُعانِدِيهِ، وَ احْرُسْ مَوالِيَهُ وَ زائِرِيهِ . اَللّٰهُمَّ كَما جَعَلْتَ قَلْبِي بِذِكْرِهِ مَعْمُوراً، فَاجْعَلْ سِلاحِي بِنُصْرَتِهِ مَشْهُوراً، وَ إِنْ حالَ بَيْنِي وَ بَيْنَ لِقائِهِ الْمَوْتُ، الَّذِي جَعَلْتَهُ عَلَىٰ عِبادِكَ حَتْماً، وَ أَقْدَرْتَ بِهِ عَلَىٰ خَلِيقَتِكَ رَغْماً، فَابْعَثْنِي عِنْدَ خُرُوجِهِ ظاهِراً مِنْ حُفْرَتِي، مُؤْتَزِراً كَفَنِي، حَتَّىٰ أُجاهِدَ بَيْنَ يَدَيْهِ، فِي الصَّفِّ الَّذِي أَثْنَيْتَ عَلَىٰ أَهْلِهِ فِي كِتابِكَ فَقُلْتَ: «كَأَنَّهُمْ بُنْيٰانٌ مَرْصُوصٌ» . اَللّٰهُمَّ طالَ الانْتِظارُ، وَشَمِتَ مِنَّا الْفُجَّارُ، وَصَعُبَ عَلَيْنَا الانْتِصارُ، اَللّٰهُمَّ أَرِنا وَجْهَ وَلِيِّكَ الْمَيْمُون فِي حَياتِنا وَ بَعْدَ الْمَنُونِ ؛ (1) اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَدِينُ لَكَ بِالرَّجْعَةِ بَيْنَ يَدَيْ صاحِبِ هٰذِهِ الْبُقْعَةِ، الْغَوْثَ الْغَوْثَ الْغَوْثَ! يَا صاحِبَ الزَّمانِ، قَطَعْتُ فِي وُصْلَتِكَ الْخُلَّانَ، وَ هَجَرْتُ لِزِيارَتِكَ الْأَوْطانَ، وَ أَخْفَيْتُ أَمْرِي عَنْ أَهْلِ الْبُلْدانِ، لِتَكُونَ شَفِيعاً (2)

ص: 1290


1- و برای او پناهگاه محکمی قرار ده، او پایمالی و فشارت از خدا بر دشمنانش سخت گردان، و دوستان و زائرانش را نگهبان باش، خدایا چنان که دلم را با یادش آباد قرار دادی، پس اسلحه ام را در جهت یاری اش برکشیده گردان، و اگر مگی که بر بندگانت حتم قرار دادری و با آن بر آفریده هایت علیرغم آنان قَدرت نمایی کردی، بین من و دیدارش پرده گردد، پس مرا به هنگام ظهورش برانگیز، تا از گورم سر برآورم، درحالی که کفن پوشیده ام، در پیش رویش به جهاد برخیزم، در صفی که در قرآنت، بر اهل آن ستایش نمودی، و فرمودی گویی آنان بنای استوارند . خدایا انتظار ما طولانی شد، و ناپاکان ما را شماتت کردند، و به دست آوردن پیروزی بر ما سخت گشت . خدایا جمال بامیمنت ولیّت را در زنده بودنمان، و پس از مرگ به ما بنمایان .
2- خدایا به تو تسلیم می شوم به بازگشت پیش روی صاحب این بارگاه، فریاد، فریاد، فریاد، ای صاحب زمان در مسیر پیوند با تو، از دوستان صمیمی ام بریدم، و برای زیارت تو، وطن ها را ترک کردم، و کارهایم را از اهل شهرها پنهان نمودم، تا تو شفیع باشی

عِنْدَ رَبِّكَ وَ رَبِّي، وَ إِلَىٰ آبائِكَ وَ مَوالِيَّ فِي حُسْنِ التَّوْفِيقِ لِي، وَ إِسْباغِ النِّعْمَةِ عَلَيَّ، وَ سَوْقِ الْإِحْسانِ إِلَيَّ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ أَصْحابِ الْحَقِّ، وَ قادَةِ الْخَلْقِ، وَ اسْتَجِبْ مِنِّي مَا دَعَوْتُكَ، وَ أَعْطِنِي مَا لَمْ أَنْطِقْ بِهِ فِي دُعائِي، مِنْ صَلاحِ دِينِي وَ دُنْيايَ؛ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيد؛ وَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِينَ . (1) آنگاه وارد صفّه شو، و دو رکعت نماز بخوان و بگو: اَللّٰهُمَّ عَبْدُكَ الزَّائِرُ فِي فِناءِ وَلِيِّكَ، الْمَزُورِ الَّذِي فَرَضْتَ طاعَتَهُ عَلَى الْعَبِيدِ وَ الْأَحْرارِ، وَ أَنْقَذْتَ بِهِ أَوْلِياءَكَ مِنْ عَذابِ النَّارِ، اَللّٰهُمَّ اجْعَلْها زِيارَةً مَقْبُولَةً، ذاتَ دُعاءٍ مُسْتَجابٍ، مِنْ مُصَدِّقٍ بِوَلِيِّكَ غَيْرِ مُرْتابٍ . اَللّٰهُمَّ لَاتَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ بِهِ وَ لَا بِزِيارَتِهِ، وَ لَا تَقْطَعْ أَثَرِي مِنْ مَشْهَدِهِ، وَ زِيارَةِ أَبِيهِ وَ جَدِّهِ. اَللّٰهُمَّ أَخْلِفْ عَلَيَّ نَفَقَتِي، وَ انْفَعْنِي بِما رَزَقْتَنِي فِي دُنْيايَ وَ آخِرَتِي، لِي وَ لِإِخْوانِي وَ أَبَوَيَّ، وَ جَمِيعِ عِتْرَتِي؛ (2)

ص: 1291


1- نزد پروردگارت و پروردگارم، و پیش پدرانت و سرورانم، در خوبی توفیق برای من، و فراوانی نعمت برایم، و روان شدن احسان به سویم . خدایا بر محمّد و خاندان محمّد ملازمان حق و راهبران خلق درود فرست، و آنچه از تو خواستم به اجابت رسان، و آنچه در دعایم به زبان نیاوردم، از صلاح دین و دنیایم به من عطا کن، به درستی که تو ستوده و بزرگواری، و درود خدا بر محمّد و خاندان پاکش باد .
2- خدایا بنده زائرت در درگاه ولی زیارت شده توست، که اطاعت او را بر همگان از برده و آزاد واجب ساختی، و دوستانت را به وسیله او از عذاب دوزخ نجات دادی، خدایا این زیارت را زیارتی پذیرفته قرار ده زیارتی با دعای مستجاب، از تصدیق کننده به ولیّت، تصدیقی بدون شک و تردید، خدایا آن را آخرین عهد و زیارت نسبت به او قرار مده، و آمدنم را به زیارتگاه او و زیارت پدر و جدّش را قطع مکن، خدایا عوض آنچه در این مسیر خرج کردم به من عنایت کن، و برای من سودبخش قرار ده آنچه در دنیا و آخرتم نصیب من کردی، و نیز سودمند قرار ده برای برادرانم و پدر و مادرم، و همه خانواده ام

أَسْتَوْدِعُكَ اللّٰهَ أَيُّهَا الْإِمامُ، الَّذِي يَفُوزُ بِهِ الْمُؤْمِنُونَ، وَيَهْلِكُ عَلَىٰ يَدَيْهِ الْكافِرُونَ الْمُكَذِّبُونَ؛ يَا مَوْلايَ يَا ابْنَ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ، جِئْتُكَ زائِراً لَكَ وَلِأَبِيكَ وَ جَدِّكَ، مُتَيَقِّناً الْفَوْزَ بِكُمْ، مُعْتَقِداً إِمامَتَكُمْ . اَللّٰهُمَّ اكْتُبْ هٰذِهِ الشَّهادَةَ وَ الزِّيارَةَ لِي عِنْدَكَ فِي عِلِّيِّينَ، وَ بَلِّغْنِي بَلاغَ الصَّالِحِينَ، وَ انْفَعْنِي بِحُبِّهِمْ يَا رَبَّ الْعالَمِينَ . (1)

زیارت دیگر: از زیارتهای حضرت صاحب الامر: زیارتی است که سید ابن طاووس نقل کرده است که در آن می گویی:

اَلسَّلامُ عَلَى الْحَقِّ الْجَدِيدِ، وَ الْعالِمِ الَّذِي عِلْمُهُ لَايَبِيدُ؛ اَلسَّلامُ عَلَىٰ مُحْيِي الْمُؤْمِنِينَ، وَ مُبِيرِ الْكافِرِينَ؛ اَلسَّلامُ عَلَىٰ مَهْدِيِّ الْأُمَمِ، وَ جامِعِ الْكَلِمِ؛ اَلسَّلامُ عَلَىٰ خَلَفِ السَّلَفِ، وَ صاحِبِ الشَّرَفِ؛ اَلسَّلامُ عَلَیٰ حُجَّةِ الْمَعْبُودِ، وَ كَلِمَةِ الْمَحْمُودِ؛ اَلسَّلامُ (2)

ص: 1292


1- تو را به خدا می سپارم، ای امامی که به وسیله او اهل ایمان رستگار می شوند، و به دست او کافران و تکذیب کنندگان به هلاکت می رسند، ای مولای من ای فرزند حسن بن علی، به جانب تو و پدر و جدّت برای زیارت آمدم، درحالی که به رستگاری به وسیله شما یقین دارم، و به امامت شما معتقدم، خدایا این شهادت و این زیارت را برای من، نزد خوت در برترین جایگاه ها ثبت کن، و مرا به آنجا که شایستگان رسیدند برسان، و مرا به دوستی آنان منفعت بخش، ای پروردگار جهانیان .
2- سلام بر حق تازه، و عالمی که دانشش نابود نگردد، سلام بر حیات بخش مؤمنان، و نابودکننده کافران، سلام بر مهدی امّت ها، و جمع کننده سخن ها، سلام بر یادگار گذشتگان و صاحب شرافت، سلام بر حجّت معبود، و سخن [خدای] ستوده، سلام

عَلَىٰ مُعِزِّ الْأَوْلِياءِ، وَ مُذِلِّ الْأَعْداءِ؛ اَلسَّلامُ عَلَیٰ وارِثِ الْأَنْبِياءِ، وَ خاتِمِ الْأَوْصِياءِ؛ اَلسَّلامُ عَلَیٰ الْقائِمِ الْمُنْتَظَرِ، وَ الْعَدْلِ الْمُشْتَهَرِ؛ السَّلامُ عَلَی السَّیْفِ الشَّاهِرِ وَ الْقَمَرِ الزَّاهِرِ، [وَ النُّورِ الْبَاهِرِ]، السَّلامُ عَلَی شَمْسِ الظَّلامِ، وَ بَدْرِ (الْبَدْرِ) التَّمامِ؛ اَلسَّلامُ عَلَیٰ رَبِيعِ الْأَنامِ، وَ نَضْرَةِ (فِطْرَةِ) الْأَيَّامِ؛ اَلسَّلامُ عَلَیٰ صاحِبِ الصَّمْصامِ، وَ فَلَّاقِ الْهامِ؛ اَلسَّلامُ عَلَیٰ الدِّينِ الْمَأْ ثُورِ، وَ الْكِتابِ الْمَسْطُورِ ؛ اَلسَّلامُ عَلَی بَقِیَّةِ اللّه فِی بِلادِهِ، (1) وَ حُجَّتِهِ عَلَىٰ عِبَادِهِ، الْمُنْتَهِی إِلَیْهِ مَوَارِیثُ الْأَنْبِیَاءِ، وَ لَدَیْهِ مَوْجُودٌ آثَارُ الْأَصْفِیَاءِ ؛ [السَّلامُ عَلَی] الْمُؤْتَمَنِ عَلَى السِّرِّ، وَ الْوَلِيِّ لِلْأَمْرِ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ الْمَهْدِيِّ الَّذِي وَعَدَ اللّٰهُ عَزَّوَجَلَّ بِهِ الْأُمَمَ، أَنْ يَجْمَعَ بِهِ الْكَلِمَ، وَ يَلُمَّ بِهِ الشَّعَثَ، وَ يَمْلَأَ بِهِ الْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلاً، وَ يُمَكِّنَ لَهُ، وَ يُنْجِزَ بِهِ وَعْدَ الْمُؤْمِنِينَ . أَشْهَدُ يَا مَوْلايَ، أَنَّكَ وَ الْأَئِمَّةَ مِنْ آبائِكَ أَئِمَّتِي (2)

ص: 1293


1- بر عزیزکننده دوستان و خوارکننده دشمنان، سلام بر وارث پیامبران، و خاتم جانشینان، سلام بر قیام کننده مورد انتظار، و عدل آشکار، سلام بر شمشیر برکشیده، و ماه درخشان، و نور غالب سلام بر آفتاب تاریکی، و ماه تمام، سلام بر بهار مردمان، و شادابی و سرسبزی ایام، سلام بر شمشیر برّان، و شکافنده سرها، سلام بر دین رسیده از جانب حق، و کتاب نگاشته، سلام بر باقی مانده خدا در کشورهایش،
2- و حجّت او بر بندگانش، آنکه میراث پیامبران به او رسیده، و آثار برگزیدگان نزد او سپرده است، آن امین بر راز، و ولیّ امر، سلام بر مهدی که خدای عزّ و جلّ امّتها را به وجود او وعده داد، که به وسیله او سخن ها را جمع کند، و پراکنده ها را گرد آورد، و زمین را به او پر از عدل و داد نماید، و به او جایگاه و قَدرت دهد، و وعده اش را به اهل ایمان به وسیله او وفا کند، ای مولای من، گواهی می دهم که تو و امامان از پدرانت، امامان

وَمَوالِيَّ، فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيا وَ يَوْمَ يَقُومُ الْأَشْهادُ، أَسْأَلُكَ يَا مَوْلايَ، أَنْ تَسْأَلَ اللّٰهَ تَبارَكَ وَ تَعالىٰ، فِي صَلاحِ شَأْنِي، وَ قَضاءِ حَوائِجِي، وَ غُفْرانِ ذُنُوبِي، وَ الْأَخْذِ بِيَدِي فِي دِينِي وَ دُنْيايَ وَ آخِرَتِي، لِي وَ لِإِخْوانِي وَ أَخَواتِي، الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ كافَّةً إِنَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ . (1)

آنگاه نماز زیارت را آن چنان که پیش از این ذکر کردیم بجای آر، یعنی دوازده رکعت که پس از هر دو رکعت سلام داده، و پس از پایان نمازها تسبیح حضرت زهرا، و هدیه نمودن آن به محضر حضرت است و پس از فراغت نمازها بگو:

اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ حُجَّتِكَ فِي أَرْضِكَ، وَ خَلِيفَتِكَ فِي بِلادِكَ، الدَّاعِي إِلَىٰ سَبِيلِكَ، وَ الْقائِمِ [بِقِسْطِكَ، وَ الْفائِزِ بِأَمْرِكَ، وَلِيِّ الْمُؤْمِنِينَ، وَ مُبِيرِ الْكافِرِينَ، وَ مُجَلِّي الظُّلْمَةِ، وَ مُنِيرِ الْحَقِّ]، وَ الصَّادِعِ بِالْحِكْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَ الصِّدْقِ، وَ كَلِمَتِكَ (2)

ص: 1294


1- و سرپرستان من هستید، هم در دنیا و هم روزی که گواهان بپا می خیزند، از تو می خواهم ای مولای من که از خدای تبارک و تعالی بخواهی، اصلاح کارم، و برآمده شدن حاجاتم، و آمرزش گناهانم را، و اینکه دستم را بگیری، در دین و دنیا و آخرتم، و همچنین دست برادران و خواهرانم، و همه مردان و زنان مؤمن را، به درستی که او آمرزنده و مهربان است .
2- خدایا درود فرست بر حجّتت در زمینت، و خلیفه ات در کشورهایت، و دعوت کننده به راهت، و قیام کننده به عدالتت، و کامیاب به فرمانت، و سرپرست مؤمنان، و نابودکننده کافران، و زداینده تاریکی، و نوربخش حق، و آشکارگوی به حکمت و پند نیکو و راستی، و کلمه ات

وَعَيْبَتِكَ، وَ عَيْنِكَ فِي أَرْضِكَ، الْمُتَرَقِّبِ الْخائِفِ، الْوَلِيِّ النَّاصِحِ، سَفِينَةِ النَّجاةِ، وَ عَلَمِ الْهُدَىٰ، وَ نُورِ أَبْصارِ الْوَرَىٰ، وَ خَيْرِ مَنْ تَقَمَّصَ وَ ارْتَدىٰ، وَ الْوِتْرِ الْمَوْتُورِ، وَ مُفَرِّجِ الْكَرْبِ، وَ مُزِيلِ الْهَمِّ، وَ كاشِفِ الْبَلْوَىٰ، صَلَواتُ اللّٰهِ عَلَيْهِ وَ عَلَىٰ آبائِهِ الْأَئِمَّةِ الْهادِينَ وَ الْقادَةِ الْمَيامِينِ، مَا طَلَعَتْ كَواكِبُ الْأَسْحارِ، وَ أَوْرَقَتِ الْأَشْجارُ، وَ أَيْنَعَتِ الْأَثْمارُ، وَ اخْتَلَفَ اللَّيْلُ وَ النَّهارُ، وَ غَرَّدَتِ الْأَطْيارُ . اَللّٰهُمَّ انْفَعْنا بِحُبِّهِ، وَ احْشُرْنا فِي زُمْرَتِهِ، وَ تَحْتَ لِوائِهِ؛ إِلٰهَ الْحَقِّ آمِينَ رَبَّ الْعالَمِينَ . (1)

صلوات برآن حضرت

اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ، وَ صَلِّ عَلَىٰ وَلِيِّ الْحَسَنِ وَ وَصِيِّهِ وَ وارِثِهِ، الْقائِمِ بِأَمْرِكَ، وَ الْغائِبِ فِي خَلْقِكَ، وَ الْمُنْتَظِرِ لِإِذْنِكَ، اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَيْهِ، وَ قَرِّبْ بُعْدَهُ، وَ أَنْجِزْ (2)

ص: 1295


1- و گنجینه ات، و دیده ات در زمین آن نگران بیمناک، و ولیّ خیرخواه، کشتی نجات، و پرچم هدایت، و نور دیدگان مردم، و بهترین کسی که پیراهن و قبای خلافت پوشید، و تنها، و انتقام گیرنده خون مظلوم، و گشاینده غم، و زداینده اندوه، و برطرف کننده بلا درودهای خدا بر او و پدرانش، امامان راهنما، و پیشروان با میمنت، تا گاهی که ستارگان سحر سرزند، و درختان برگ دهد، و میوه ها برسد، و شب و روز رفت و آمد نماید، و پرندگان نغمه سرایی کنند . خدایا ما را به دوستی اش منفعت ده، و در گروهش و زیر پرچمش محشور کن، ای معبود حق، آمین ای پروردگار جهانیان .
2- خدایا بر محَمد و اهل بیتش درود فرست، و بر نماینده و جانشین و وارث حسن درود فرست، آن قیام کننده به فرمانت و پنهان در میان بندگانت، و چشم انتظار اجازه ات، خدایا بر او درود فرست، و دوری اش را نزدیک ساز، و وعده اش را

وَعْدَهُ، وَ أَوْفِ عَهْدَهُ، وَ اكْشِفْ عَنْ بَأْسِهِ حِجابَ الْغَيْبَةِ، وَ أَظْهِرْ بِظُهُورِهِ صَحائِفَ الْمِحْنَةِ، وَ قَدِّمْ أَمامَهُ الرُّعْبَ، وَ ثَبِّتْ بِهِ الْقَلْبَ، وَ أَقِمْ بِهِ الْحَرْبَ، وَ أَيِّدْهُ بِجُنْدٍ مِنَ الْمَلائِكَةِ مُسَوِّمِينَ، وَ سَلِّطْهُ عَلَىٰ أَعْداءِ دِينِكَ أَجْمَعِينَ، وَ أَلْهِمْهُ أَنْ لَايَدَعَ مِنْهُمْ رُكْناً إِلّا هَدَّهُ، وَ لَا هاماً إِلّا قَدَّهُ، وَ لَا كَيْداً إِلّا رَدَّهُ، وَ لَا فاسِقاً إِلّا حَدَّهُ ؛ (1) وَ لَا فِرْعَوْناً إِلّا أَهْلَكَهُ، وَ لَا سِتْراً إِلّا هَتَكَهُ، وَ لَا عَلَماً إِلّا نَكَّسَهُ، وَ لَا سُلْطاناً إِلّا كَسَبَهُ، وَ لَا رُمْحاً إِلّا قَصَفَهُ، وَ لَا مِطْرَداً إِلّا خَرَقَهُ، وَ لَا جُنْداً إِلّا فَرَّقَهُ، وَ لَا مِنْبَراً إِلّا أَحْرَقَهُ، وَ لَا سَيْفاً إِلّا كَسَرَهُ، وَ لَا صَنَماً إِلّا رَضَّهُ، وَ لَا دَماً إِلّا أَراقَهُ، وَ لَا جَوْراً إِلّا أَبادَهُ، وَ لَا حِصْناً إِلّا هَدَمَهُ، وَ لَا باباً إِلّا رَدَمَهُ، وَ لَا قَصْراً إِلّا خَرَّبَهُ، وَ لَا مَسْكَناً إِلّا فَتَّشَهُ، وَ لَا سَهْلاً إِلّا أَوْطَأَهُ، وَ لَا جَبَلاً إِلّا صَعِدَهُ، وَ لَا كَنْزاً إِلّا أَخْرَجَهُ، بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (2)

ص: 1296


1- به انجام رسان و عهدش را وفا کن، و از سطوتش پرده غیبت را برطرف فرما، و به ظهورش اوراق محنت را پشت سر انداز، و ترس در دل دشمنان را پیش رویش پیش انداز، و دل را به او آرامش ده، و جنگ با سرکشان را به او بر پاکن، و به لشگری از فرشتگان نشان دار تأییدش نما و بر تمام دشمنان دینت، چیره اش ساز، و به او الهام کن، که پایه ای از دشمنان را نگذارد جز اینکه درهم کوبد، و سری را مگر دو نیم کند، و نیرنگی را مگر بازگرداند، و بدکاری را مگر حدّ بزند،
2- و فرعون مسلکی را مگر هلاک کند، و پرده ای را مگر بدرد، و پرچمی را مگر سرنگون نماید، و قَدرتی را مگر به دست گیرد، و نیزه ای را مگر دو نیم کند، و زو بینی را مگر پاره کند، و لشگری را مگر پارکنده سازد، و منبری را مگر بسوزاند، و شمشیری را مگر بشکند، و بتی را مگر لگدکوب نماید، و خونی را مگر بریزد، و ستمی را مگر از میان بردارد، و قلعه ای را مگر ویران کند، و دری را مگر ببندد، و کاخی را مگر خراب کند، و مسکنی را مگر بازرسی نماید، و زمین همواری را مگر زیر پا گذارد، و کوهی را مگر بالا رود، و گنجی را مگر بیرون آورد، به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان .

مؤلّف گوید: شیخ مفید پس از نقل زیارت سابق که اول آن «اللّه أَكْبَرُ، اللّه أَكْبَرُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللّه وَ اللّه أَكْبَرُ» است فرموده: به روایت دیگر نقل است: پس از وارد شدن در سرداب مقدس چنین می خوانی: «السَّلاَمُ عَلَى الْحَقِّ الْجَدِيدِ» و سپس آن زیارت را تا انجام نماز زیارت نقل کرد و فرمود: دوازده رکعت نماز زیارت می خوانی، هر دو رکعت به یک سلام و پس از آن دعایی را که از ان حضرت روایت شده است می خوانی:

اَللّٰهُمَّ عَظُمَ الْبَلاءُ، وَ بَرِحَ الْخَفاءُ، وَ انْكَشَفَ الْغِطاءُ، وَ ضاقَتِ الْأَرْضُ، وَ مَنَعَتِ السَّماءُ، وَ إِلَيْكَ يَا رَبِّ الْمُشْتَكىٰ، وَ عَلَيْكَ الْمُعَوَّلُ فِي الشِّدَّةِ وَ الرَّخاءِ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، الَّذِينَ فَرَضْتَ عَلَيْنا طاعَتَهُمْ، فَعَرَّفْتَنا بِذٰلِكَ مَنْزِلَتَهُمْ، فَرِّجْ عَنَّا بِحَقِّهِمْ فَرَجاً عاجِلاً، كَلَمْحِ الْبَصَرِ أَوْ هُوَ أَقْرَبُ مِنْ ذٰلِكَ، يَا مُحَمَّدُ يَا عَلِيُّ، يَا عَلِيُّ يَا مُحَمَّدُ، انْصُرانِي فَإِنَّكُما ناصِرايَ، وَ اكْفِيانِي فَإِنَّكُما كافِيايَ، يَا مَوْلايَ يَا صاحِبَ الزَّمانِ، (1)

ص: 1297


1- خدایا بلا بزرگ شد، و پنهان آشکار گشت، و پرده بر افتاد، و زمین تنگ شد، و آسمان خودداری کرد به درگاه تو شکایت است ای پروردگار، و در سختی و آسانی بر تو اعتماد است . خدایا بر محمّد و خاندانش درود فرست آنان که اطاعتشان را بر ما واجب کردی، و به این وسیله مقامشان را به ما شناساندی، به حق ایشان به ما گشایشی ده، گشایشی فوری، چون چشم به هم زدن، یا نزدیک تر از آن، ای محمّد ای علی، ای علی ای محمّد، مرا یاری دهید که شما یاور من هستید و کفایتم کنید، که شما کفایت کننده من میباشید، ای مولایم ای صاحب الزمان،

الْغَوْثَ الْغَوْثَ الْغَوْثَ أَدْرِکْنِی أَدْرِکْنِی أَدْرِکْنِی (1) مؤلّف گوید: این دعا دعای شریفی است، و خواندن آن در سرداب، به طور مکرّر، و در غیر آنجا، سزاوار است، و ما این دعا را با اندکی تفاوت، در باب اول ذکر نمودیم .

دعای ندبه

زیارت دیگر: زیارتی است که سیّد ابن طاوس نقل کرده، و فرموده: زائر دو رکعت نماز بخواند، و پس از آن بگوید: «سَلامُ اللّٰهِ الْكامِلُ التَّامُّ الشَّامِلُ» تا آخر، و ما این زیارت را در فصل هفتم از باب اول، [صفحه 297] به عنوان استغاثه به آن حضرت از کتاب «کلم طیّب» نقل کردیم، به آنجا رجوع شود . مؤلّف گوید: سیّد ابن طاووس در کتاب «مصباح الزائر» فصلی در اعمال سَردابِ مقدّس آورده و در آن فصل شش زیارت نقل کرده، پس از آن فرموده: دعای ندبه به این فصل ملحق می شود، و همچنین زیارتی که هر روز، مولای ما صاحب الامر پس از نماز صبح به آن زیارت می شود، و آن زیارت هفتم حساب می شود، و دعای عهدی که به خواندن آن در حال غیبت امر شده، و دعایی که آن را وقتی که می خواهند از آن حرم شریف بازگردند بخوانند، آنگاه در کتاب خود به ذکر این چهار عمل شروع کرده

ص: 1298


1- فریاد، فریاد، فریاد، مرا دریاب، دریاب، دریاب .

است [چهار عمل عبارتند از: 1- دعای ندبه، 2 -زیارت پس از نماز صبح، 3 -دعای عهد، 4 -دعای هنگام خروج از حرم ] ما هم در این کتاب مبارک از آن بزرگوار پیروی کرده و آن چهار عمل را ذکر می کنیم:

عمل اول: دعای ندبه است . مستحب است دعای ندبه را در چهار عید، یعنی فطر و قربان و غدیر و روز جُمعه بخوانند، و دعا این است:

اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ الْعالَمِينَ، وَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَىٰ سَيِّدِنا مُحَمَّدٍ نَبِيِّهِ وَ آلِهِ، وَ سَلَّمَ تَسْلِيماً . اَللّٰهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ عَلَىٰ مَا جَرىٰ بِهِ قَضاؤُكَ فِي أَوْلِيائِك،َ الَّذِينَ اسْتَخْلَصْتَهُمْ لِنَفْسِكَ وَ دِينِكَ، إِذِ اخْتَرْتَ لَهُمْ جَزِيلَ مَا عِنْدَكَ، مِنَ النَّعِيمِ الْمُقِيمِ، الَّذِي لَازَوالَ لَهُ وَ لَا اضْمِحْلالَ، بَعْدَ أَنْ شَرَطْتَ عَلَيْهِمُ الزُّهْدَ فِي دَرَجاتِ هٰذِهِ الدُّنْيَا الدَّنِيَّةِ، وَ زُخْرُفِها وَ زِبْرِجِها، فَشَرَطُوا لَكَ ذٰلِكَ، وَ عَلِمْتَ مِنْهُمُ الْوَفاءَ بِهِ، فَقَبِلْتَهُمْ وَ قَرَّبْتَهُمْ، وَ قَدَّمْتَ لَهُمُ الذِّكْرَ الْعَلِيَّ، وَ الثَّناءَ الْجَلِيَّ، وَ أَهْبَطْتَ عَلَيْهِمْ مَلائِكَتَكَ، (1)

ص: 1299


1- ستایش خاص خدا، پروردگار جهانیان است، و درود و سلام خدا، سلامی کامل، بر سرور ما محَمد، پیامبرش و اهل بیت او، خدایا تو را ستایش، بر آنچه به آن جاری شد قضای تو درباره اولیایت، آنان که تنها برای خود دینت برگزیدی، آنگاه که برای ایشان اختیار کردی، فراوانی نعمت پابرجایی که نزد توست، نعمتی که تباهی و نابودی ندارد، پس از آنکه بی میل بودن نسبت به رتبه های این دنیای فرومایه، و زیب و زیورش را با آنان شرط نمودی، آنان هم آن شرط را از تو پذیرفتند، و تو هم وفا نمودن به آن را از جانب آنان دانستی، پس قبولشان کردی، و مقرّب درگاهشان نمودی، و برای آنان یاد والا، و ثنای روشن پیش آوردی، و فرشتگانت را بر آن ها فرو فرستادی،

وَكَرَّمْتَهُمْ بِوَحْيِكَ، وَ رَفَدْتَهُمْ بِعِلْمِكَ ؛ (الذَّرَائِعَ) إِلَیْکَ، وَ الْوَسِيلَةَ إِلَىٰ رِضْوانِكَ، فَبَعْضٌ أَسْكَنْتَهُ جَنَّتَكَ إِلَىٰ أَنْ أَخْرَجْتَهُ مِنْها، وَ بَعْضٌ حَمَلْتَهُ فِي فُلْكِكَ، وَ نَجَّيْتَهُ وَ [مَعَ ] وَ مَنْ آمَنَ مَعَهُ مِنَ الْهَلَكَةِ بِرَحْمَتِكَ، وَ بَعْضٌ اتَّخَذْتَهُ لِنَفْسِكَ خَلِيلاً، وَ سَأَلَكَ لِسانَ صِدْقٍ فِي الْآخِرِينَ فَأَجَبْتَهُ، وَ جَعَلْتَ ذٰلِكَ عَلِيّاً، وَ بَعْضٌ كَلَّمْتَهُ مِنْ شَجَرَةٍ تَكْلِيماً، وَ جَعَلْتَ لَهُ مِنْ أَخِيهِ رِدْءاً وَ وَزِيراً، وَ بَعْضٌ أَوْلَدْتَهُ مِنْ غَيْرِ أَبٍ، وَ آتَيْتَهُ الْبَيِّناتِ، وَ أَيَّدْتَهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ، وَ كُلٌّ [وَ کُلًّا] شَرَعْتَ لَهُ شَرِیعَةً، (1) وَ نَهَجْتَ لَهُ مِنْهَاجا وَ تَخَیَّرْتَ لَهُ أَوْصِیَاءَ (أَوْصِیَاءَهُ)، مُسْتَحْفِظاً بَعْدَ مُسْتَحْفِظٍ، مِنْ مُدَّةٍ إِلَىٰ مُدَّةٍ، إِقامَةً لِدِينِكَ، وَ حُجَّةً عَلَىٰ عِبادِكَ، وَ لِئَلَّا يَزُولَ الْحَقُّ عَنْ مَقَرِّهِ، وَ يَغْلِبَ الْباطِلُ عَلَىٰ أَهْلِهِ، وَ لَا [لِئَلَّا] قُولَ أَحَدٌ لَوْلا أَرْسَلْتَ إِلَيْنا رَسُولاً مُنْذِراً، وَ أَقَمْتَ (2)

ص: 1300


1- و به وحیت اکرامشان فرمودی، و به دانشت به آنان عطا کردی، و ایشان را دست آویز به سویت و وسیله به جانب خشنودی ات قرار دادی، پس بعضی را در بهشت جای دادی، و بعضی را برای خود دوست صمیمی گرفتی، و از تو درخواست نام نیک، در میان آیندگان کرد، و تو درخواست او را اجابت نمودی، و نامش را بلند آوازه کردی، و با بعضی از میان درخت سخن گفتی، سخن گفتنی خاص، و برای او برادرش را یاور و وزیر قرار دادی، و بعضی را بدون پدر به وجود آوردی، و دلایل آشکار به او عنایت فرمودی و به روح القدس او را تأیید نمودی، و برای همه آنان شریعت مقرّر کردی،
2- و راه را روشن و واضح ساختی، و جانشینانی اختیار کردی، نگهبانی پس از نگهبان، از زمانی تا زمانی دیگر، برای برپا داشتن دینت، و حجّتی بر بندگانت، برای اینکه حق از جایگاهش برداشته نشود، و باطل بر اهل حق پیروز نگردد، و احدی نگوید چه می شد اگر برای ما پیامبری بیم دهنده می فرستادی،

لَنا عَلَماً هادِياً، فَنَتَّبِعَ آياتِكَ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَذِلَّ وَ نَخْزىٰ، إِلَىٰ أَنِ انْتَهَيْتَ بِالْأَمْرِ إِلىٰ حَبِيبِكَ وَ نَجِيبِكَ، مُحَمَّدٍ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وآلِهِ، فَكانَ كَمَا انْتَجَبْتَهُ سَيِّدَ مَنْ خَلَقْتَهُ، وَ صَفْوَةَ مَنِ اصْطَفَيْتَهُ، وَ أَفْضَلَ مَنِ اجْتَبَيْتَهُ، وَ أَكْرَمَ مَنِ اعْتَمَدْتَهُ، قَدَّمْتَهُ عَلَىٰ أَنْبِيائِكَ، وَ بَعَثْتَهُ إِلَى الثَّقَلَيْنِ مِنْ عِبادِكَ، وَ أَوْطَأْتَهُ مَشارِقَكَ وَ مَغارِبَكَ، وَ سَخَّرْتَ لَهُ الْبُراقَ، وَ عَرَجْتَ بِرُوحِهِ إِلَىٰ سَمائِكَ، وَ أَوْدَعْتَهُ عِلْمَ مَا كانَ وَ مَا يَكُونُ إِلَىٰ انْقِضاءِ خَلْقِكَ، ثُمَّ نَصَرْتَهُ بِالرُّعْبِ، وَ حَفَفْتَهُ بِجَبْرَئِيلَ وَ مِيكائِيلَ، وَ الْمُسَوِّمِينَ مِنْ مَلائِكَتِكَ، وَ وَعَدْتَهُ أَنْ تُظْهِرَ دِينَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ، وَ لَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ، وَ ذٰلِكَ بَعْدَ أَنْ بَوَّأْتَهُ مُبَوَّأَ صِدْقٍ مِنْ أَهْلِهِ ؛ وَجَعَلْتَ لَهُ وَ لَهُمْ أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنّٰاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ مُبٰارَكاً وَ هُدىً لِلْعٰالَمِينَ ؛ فِيهِ آيٰاتٌ بَيِّنٰاتٌ، مَقٰامُ إِبْرٰاهِيمَ، وَ مَنْ دَخَلَهُ كٰانَ آمِناً، وَ قُلْتَ: «إِنَّمٰا يُرِيدُ (1)

ص: 1301


1- و پرچم هدایت برای ما برپا می نمودی تا بر این اساس از آیاتت پیروی می کردیم، پیش از آنکه خوار و رسوا شویم، تا اینکه مقام رسالت و هدایت را به حبیب و برگزیده ات محَمد (درود خدا بر او خاندانش) را رساندی،پس بود همانگونه که او را برگزیدی، سرور مخلوقاتت، و برگزیده برگزیدگانت، و برترین انتخاب شدگانت، و گرامی ترین معتمدانت، او را بر پیامبرانت مقدم نمودی، و بر جنّ و انس از بندگانت برانگیختی و مشرقها و مغربهایت را زیر پایش گذاردی، و براق را برایش مسخّر ساختی، و آن شخصیت بزرگ را به آسمانت بالا بردی، و دانش آنچه بوده، و خواهد بود تا سپری شدن آفرینشت به او سپردی، سپس او را با فرو انداختن هراس در دل دشمن یاری دادی، و به جبرائیل و میکائیل و نشان داران از فرشتگانت قرار گرفتی، و به او وعده دادی که دینش را بر همه دینها پیروز گردانی گرچه مشرکان را خوش نیاید، و این کار پس از آن بود که در جایگاه راستی از اهلش جایش دادی، و قرار دادی برای او و ایشان نخستین خانه ای که برای مردم بنا شد، که در مکه است، خانه بابرکت، و مایه راهنمایی برای جهانیان، در آن خانه نشانه های آشکاری است، مقام ابراهیم، و هرکه وارد آن شد، در امان بود، در حق آنان فرمودی: جز این نیست که خدا اراده فرموده،

اللّٰهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ، وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً»، ثُمَّ جَعَلْتَ أَجْرَ مُحَمَّدٍ صَلَواتُكَ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، مَوَدَّتَهُمْ فِي كِتابِكَ، فَقُلْتَ: «قُلْ لاٰ أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبىٰ»، وَ قُلْتَ: «مٰا سَأَلْتُكُمْ مِنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَكُمْ»، وَ قُلْتَ: «مٰا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ إِلاّٰ مَنْ شٰاءَ أَنْ يَتَّخِذَ إِلىٰ رَبِّهِ سَبِيلاً» ؛ فَکَانُوا هُمُ السَّبِیلَ إِلَیْکَ، (1) وَ الْمَسْلَكَ إِلَىٰ رِضْوانِكَ، فَلَمَّا انْقَضَتْ أَيَّامُهُ أَقامَ وَلِيَّهُ عَلِيَّ بْنَ أَبِي طالِبٍف صَلَواتُكَ عَلَيْهِما وَ آلِهِما هادِياً، إِذْ كانَ هُوَ الْمُنْذِرَ، وَ لِكُلِّ قَوْمٍ هادٍ، فَقالَ وَ الْمَلَأُ أَمامَهُ: مَنْ كُنْتُ مَوْلاهُ فَعَلِيٌّ مَوْلاهُ، اَللّٰهُمَّ وَ الِ مَنْ والاهُ، وَ عادِ مَنْ عاداهُ، وَ انْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ، وَ اخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ، وَ قالَ: مَنْ كُنْتُ أَنَا نَبِيَّهُ فَعَلِيٌّ أَمِيرُهُ، وَ قالَ: أَنَا وَ عَلِيٌّ مِنْ شَجَرَةٍ واحِدَةٍ، وَ سائِرُ النَّاسِ مِنْ شَجَرٍ شَتَّىٰ، وَ أَحَلَّهُ مَحَلَّ هَارُونَ مِنْ مُوسىٰ، فَقال لَهُ: أَنْتَ مِنِّي بِمَنْزِلَةِ هارُونَ مِنْ مُوسىٰ، إِلّا أَنَّهُ لَانَبِيَّ (2)

ص: 1302


1- پلیدی را از شما خانواده ببرد، و شما را پاک گرداند، پاک کردنی شایسته، سپس پاداش محَمد را در قرآنت موّدت اهل بیت او قرار دادی، و فرمودی بگو من از شما برای رسالت پاداشی جز مودّت نزدیکانم نمی خواهم، و فرمودی: آنچه به عنوان پاداش از شما خواستم، آن هم به سود شماست، و فرمودی: من از شما برای رسالت پاداشی نمی خواهم، جز کسی که بخواهد، راهی به جانب پروردگارش بگیرد، پس آنان راه به سوی تو بودند،
2- و راه به حریم خشنودی ات، انگاه که روزگار آن حضرت سپری شد، نماینده اش علی بن ابیطالب (درود تو بر آن دو و خاندانشان باد) را، برای راهنمایی برگماشت، چرا که او بیم دهنده، و برای هر قومی راهنما بود، پس درحالی که انبوهی از مردم در برابرش بودند فرمود: هرکه من سرپرست او بودم، پس علی سرپرست اوست، خدایا دوست بدار کسی که علی را دوست دارد، و دشمن بدار کسی را که دشمن علی است، و یاری کن هرکه او را یاری کند، و خوار کن هرکه او را وا گذارد، و فرمود: هر که من پیامبرش بودم، پس علی فرمانروای اوست، و فرمود: من و علی از یک درخت هستیم، و سایر مردم از درخت های گوناگونند، و جایگاه او را نسبت به خود همچون جایگاه هارون به موسی قرار داد، و به او فرمود: تو نسبت به من به منزله هارون نسبت به موسایی، جز اینکه پس از من

بَعْدِي، وَ زَوَّجَهُ ابْنَتَهُ سَيِّدَةَ نِساءِ الْعالَمِينَ، وَ أَحَلَّ لَهُ مِنْ مَسْجِدِهِ مَا حَلَّ لَهُ، وَ سَدَّ الْأَبْوابَ إِلّا بابَهُ، ثُمَّ أَوْدَعَهُ عِلْمَهُ وَ حِكْمَتَهُ ؛ فَقَالَ: أَنَا مَدِينَةُ الْعِلْمِ وَ عَلِيٌّ بابُها، فَمَنْ أَرادَ الْمَدِينَةَ وَ الْحِكْمَةَ فَلْيَأْتِها مِنْ بابِها، ثُمَّ قالَ: أَنْتَ أَخِي وَ وَصِيِّي وَ وارِثِي، لَحْمُكَ مِنْ لَحْمِي، وَ دَمُكَ مِنْ دَمِي، وَ سِلْمُكَ سِلْمِي، وَ حَرْبُكَ حَرْبِي، وَ الْإِيمانُ مُخالِطٌ لَحْمَكَ وَ دَمَكَ، كَمَا خالَطَ لَحْمِي وَ دَمِي، وَ أَنْتَ غَداً عَلَى الْحَوْضِ خَلِيفَتِي، وَ أَنْتَ تَقْضِي دَيْنِي، وَ تُنْجِزُ عِداتِي، وَ شِيعَتُكَ عَلَىٰ مَنابِرَ مِنْ نُورٍ، مُبْيَضَّةً وُجُوهُهُمْ حَوْلِي فِي الْجَنَّةِ، وَ هُمْ جِيرانِي، وَ لَوْلا أَنْتَ يَا عَلِيُّ، لَمْ يُعْرَفِ الْمُؤْمِنُونَ بَعْدِي، وَ كانَ بَعْدَهُ هُدىً مِنَ الضَّلالِ، وَ نُوراً مِنَ الْعَمىٰ، وَ حَبْلَ اللّٰهِ الْمَتِينَ، وَ صِراطَهُ الْمُسْتَقِيمَ ؛ لَايُسْبَقُ بِقَرابَةٍ فِي رَحِمٍ، وَ لَا بِسابِقَةٍ فِي دِينٍ، وَ لَا يُلْحَقُ فِي مَنْقَبَةٍ مِنْ مَناقِبِهِ، يَحْذُو حَذْوَ الرَّسُولِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِما (1)

ص: 1303


1- پیامبر نیست، و دخترش سرور بانوان جهانیان را به همسری او در آورد، و از مسجدش برای او حلال کرد، آنچه را برای خودش حلال بود، و همه درهایی را که به مسجد باز می شد بست مگر در خانه او را، آنگاه علم و حکمتش را به او سپرد، و فرمود: من شهر علمم و علی در آن شهر است، پس هر که اراده شهر علم و حکمت کند، باید از در آن وارد شود، سپس گفت: تو برادر و جانشین و وارث منی، گوشتت از گوشت من، و خونت از خون من، و آشتی با تو، آشتی با من، و جنگ با تو، جنگ با من است، و ایمان با گوشت و خونت آمیخته شده، چنان که با گوشت و خون من درآمیخته و تو فردای قیامت کنار حوض کوثر جانشین منی، و تو قرضم را می پردازی، و به وعده های من وفا می کنی، و شیعیان تو بر منبرهایی از نورند، درحالی که رویشان سپید، و در بهشت پیرامون من، و همسایگان منند، و اگر تو ای علی نبودی، اهل ایمان پس از من شناخته نمی شدند، و آن حضرت پس از پیامبر، مایه هدایت از گمراهی، و نور از نابینایی و ریسمان استوار خدا و راه راست او بود، با نزدیک هایش در خویشاوندی به رسول خدا، کسی بر او پیشی نگرفت، و همچنین با سابقه اش در دین، کسی بر او مقدم نبود، و در فضیلتی از فضائل هیچکس به او نرسید، کار پیامبر (درود خدا بر او

وَآلِهِما، وَ يُقاتِلُ عَلَى التَّأْوِيلِ، وَ لَا تَأْخُذُهُ فِي اللّٰهِ لَوْمَةُ لائِمٍ، قَدْ وَتَرَ فِيهِ صَنادِيدَ الْعَرَبِ، وَ قَتَلَ أَبْطالَهُمْ، وَ ناوَشَ ذُؤْبانَهُمْ، فَأَوْدَعَ قُلُوبَهُمْ أَحْقاداً بَدْرِيَّةً وَ خَيْبَرِيَّةً، وَ حُنَيْنِيَّةً وَ غَيْرَهُنَّ، فَأَضَبَّتْ (فَأضَنَّتْ) عَلَىٰ عَداوَتِهِ، وَ أَكَبَّتْ عَلَىٰ مُنابَذَتِهِ، حَتَّىٰ قَتَلَ النَّاكِثِينَ، وَ الْقاسِطِينَ وَ الْمارِقِينَ، وَ لَمَّا قَضىٰ نَحْبَهُ، وَ قَتَلَهُ أَشْقَى الْآخِرِينَ، يَتْبَعُ أَشْقَى الْأَوَّلِينَ «اَشقَی الاَشقِیاءِ ِمنَ الاَوَّلینَ وَ الآخِرینَ» لَمْ يُمْتَثَلْ أَمْرُ رَسُولِ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، فِي الْهادِينَ بَعْدَ الْهادِينَ، وَ الْأُمَّةُ مُصِرَّةٌ عَلَىٰ مَقْتِهِ، مُجْتَمِعَةٌ عَلَىٰ قَطِيعَةِ رَحِمِهِ، وَ إِقْصاءِ وُلدِهِ، إِلّا الْقَلِيلَ مِمَّنْ وَ فَىٰ لِرِعايَةِ الْحَقِّ فِيهِمْ، (1) فَقُتِلَ مَنْ قُتِلَ، وَ سُبِيَ مَنْ سُبِيَ، وَ أُقْصِيَ مَنْ أُقْصِيَ، وَ جَرَى الْقَضاءُ لَهُمْ بِمَا يُرْجىٰ لَهُ حُسْنُ الْمَثُوبَةِ، إِذْ كانَتِ الْأَرْضُ لِلّٰهِ «يُورِثُها مَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ»، «وَ سُبْحانَ رَبِّنا إِنْ كانَ وَعْدُ رَبِّنا (2)

ص: 1304


1- خاندانش) را پی گرفت، و براساس تأویل قران جنگ می کرد، و درباره خدا سرزنش هیچ سرزنش کننده ای را به خود نمی گرفت، خون شجاعان عرب را، در راه خدا به زمین ریخت، و دلاورانشان را از دم تیغ گذراند و با گرگانشان در افتاد، پس به دل هایشان کینه سپرد، کینه جنگ بدر و خیبر و حنین و غیر آن ها را، پس دشمنی او را در نهاد خود جا دادند و به جنگ با او رو آوردند، تا پیمان شکنان و جفا پیشگان و خارج شدگان از دایره دین را کشت، و هنگامی که درگذشت و او را بدبخت ترین پسینیان، که از بدبخت ترین پیشینیان کرد، به قتل رساند، دستور رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش) در باره هدایت کنندگان، از پس هدایت کنندگان [امامان بعد از پیامبر] اطاعت نشد، و امّت بر دشمنی نسبت به آن حضرت پافشاری کردند، و برای قطع رحم او، و تبعید فرزندانش گرد آمدند، مگر اندکی از کسانیکه برای رعایت حق درباره ایشان به پیمان پیامبر وفا کردند
2- پس کشته شد آنکه کشته شد، و اسیر گشت آنکه اسیر گشت، و تبعید شد آنکه تبعید شد، و قضا بر آنان جاری شد به آنچه که بر آن امید پاداش نیک می رود، زیرا زمین از خداست، آن را به هرکه از بندگانش بخواهد به ارث می دهد، و سرانجام از آن پرهیزگاران است و منزّه است پروردگار ما که به یقین وعده پرورگارمان

لَمَفْعُولاً»، وَ لَنْ يُخْلِفَ اللّٰهُ وَعْدَهُ، وَ هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ؛ فَعَلَى الْأَطائِبِ مِنْ أَهْلِ بَيْتِ مُحَمَّدٍ وَ عَلِيٍّ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِما وَ آلِهِما فَلْيَبْكِ الْباكُونَ، وَ إِيَّاهُمْ فَلْيَنْدُبِ النَّادِبُونَ، وَ لِمِثْلِهِمْ فَلْتَذْرِفِ الدُّمُوعُ، وَ لْيَصْرُخِ الصَّارِخُونَ، وَ يَضِجَّ الضَّاجُّونَ، وَ يَعِجَّ الْعاجُّونَ، أَيْنَ الْحَسَنُ ؟ أَيْنَ الْحُسَيْنُ ؟ أَيْنَ أَبْناءُ الْحُسَيْنِ ؟ صالِحٌ بَعْدَ صالِحٍ، وَ صادِقٌ بَعْدَ صادِقٍ، أَيْنَ السَّبِيلُ بَعْدَ السَّبِيلِ؟ (1) أَيْنَ الْخِيَرَةُ بَعْدَ الْخِيَرَةِ ؟ أَيْنَ الشُّمُوسُ الطَّالِعَةُ ؟ أَيْنَ الْأَقْمارُ الْمُنِيرَةُ ؟ أَيْنَ الْأَنْجُمُ الزَّاهِرَةُ ؟ أَيْنَ أَعْلامُ الدِّينِ وَ قَواعِدُ الْعِلْمِ ؟ أَيْنَ بَقِيَّةُ اللّٰهِ الَّتِي لَاتَخْلُو مِنَ الْعِتْرَةِ الْهادِيَةِ ؟ أَيْنَ الْمُعَدُّ لِقَطْعِ دابِرِ الظَّلَمَةِ ؟ أَيْنَ الْمُنْتَظَرُ لِإِقامَةِ الْأَمْتِ وَ الْعِوَجِ ؟ أَيْنَ الْمُرْتَجىٰ لِإِزالَةِ الْجَوْرِ وَ الْعُدْوانِ ؟ أَيْنَ الْمُدَّخَرُ لِتَجْدِيدِ الْفَرائِضِ وَ السُّنَنِ ؟ أَيْنَ الْمُتَخَيَّرُ لِإِعادَةِ الْمِلَّةِ وَ الشَّرِيعَةِ ؟ أَيْنَ الْمُؤَمَّلُ لِإِحْياءِ الْكِتابِ (2)

ص: 1305


1- انجام شدنی است، و خدا هرگز از وعده خویش تخلّف نمی کند و او نیرومند حکیم است، پس بر پاکیزگان از اهل بیت محمّد و علی (درود خدا بر ایشان و خاندانشان )، باید گریه کنندکان بگریند، و زاری کنندگان بر ایشان زاری کنند، و برای مانند آنان باید اشک ها روان شود، و فریادکنندگان فریاد زنند، و شیون کنندگان شیون کنند، و خروشندگان بخروشند، حسن کجاست؟ حسین کجاست؟ فرزندان حسین کجایند؟ شایسته ای پس از شایسته دیگر راستگویی پس از راستگویی دیگر، راه از پس راه کجاست؟
2- کجاست بهترین برگزیده بعد از بهترین برگزیده؟ کجایند خورشیدهای تابان، کجایند ماه های نورافشان، کجایند ستارگان فروزان، کجایند پرچم های دین، و پایه های دانش، کجاست آن باقیمانده خدا که از عترت هدایتگر خالی نشود، کجاست آن مهیّا گشته برای ریشه کن کردن ستمکاران، کجاست آن که برای راست نمودن انحراف و کجی به انتظار اویند، کجاست آن امید شده برای از بین بردن ستم و دشمنی، کجاست آن ذخیره برای تجدید فریضه ها و سنّت ها، کجاست آن برگزیده برای بازگرداندن دین و شریعت، کجاست آن آرزو شده برای زنده کردن قرآن

وَحُدُودِهِ ؟ أَيْنَ مُحْيِي مَعالِمِ الدِّينِ وَ أَهْلِهِ ؟ أَيْنَ قاصِمُ شَوْكَةِ الْمُعْتَدِينَ ؟ أَيْنَ هادِمُ أَبْنِيَةِ الشِّرْكِ وَ النِّفاقِ ؟ أَيْنَ مُبِيدُ أَهْلِ الْفُسُوقِ وَ الْعِصْيانِ وَ الطُّغْيانِ ؟ أَيْنَ حاصِدُ فُرُوعِ الْغَيِّ وَ الشِّقاقِ ؛ (النِّفَاقِ) ؟، (1) أَيْنَ طامِسُ آثارِ الزَّيْغِ وَ الْأَهْواءِ ؟ أَيْنَ قاطِعُ حَبائِلِ الْكِذْبِ (الْکَذِبِ) وَ الافْتِرَاءِ؟ أَيْنَ مُبِيدُ الْعُتاةِ وَ الْمَرَدَةِ ؟ أَيْنَ مُسْتَأْصِلُ أَهْلِ الْعِنادِ وَ التَّضْلِيلِ وَ الْإِلْحادِ ؟ أَيْنَ مُعِزُّ الْأَوْلِياءِ وَ مُذِلُّ الْأَعْداءِ ؟ أَيْنَ جامِعُ الْكَلِمَةِ (الْكَلِمِ) عَلَى التَّقْوىٰ ؟ أَيْنَ بابُ اللّٰهِ الَّذِي مِنْهُ يُؤْتىٰ ؟ أَيْنَ وَجْهُ اللّٰهِ الَّذِي إِلَيْهِ يَتَوَجَّهُ الْأَوْلِياءُ ؟ أَيْنَ السَّبَبُ الْمُتَّصِلُ بَيْنَ الْأَرْضِ وَ السَّماءِ ؟ أَيْنَ صاحِبُ يَوْمِ الْفَتْحِ وَ ناشِرُ رايَةِ الْهُدىٰ؟ أَيْنَ مُؤَلِّفُ شَمْلِ الصَّلاحِ وَ الرِّضا؟ (2) أَيْنَ الطَّالِبُ بِذُحُولِ الْأَنْبِياءِ وَ أَبْناءِ الْأَنْبِياءِ ؟ أَيْنَ الطَّالِبُ (المُطَّالِبُ) بِدَمِ الْمَقْتُولِ بِكَرْبَلاءَ ؟ أَيْنَ الْمَنْصُورُ عَلَىٰ مَنِ اعْتَدىٰ عَلَيْهِ وَ افْتَرىٰ ؟ أَيْنَ (3)

ص: 1306


1- و حدود آن، کجاست احیاگر نشانه های دین و اهل دین، کجاست درهم شکننده شوکت متجاوزان، کجاست ویران کننده بناهای شرک و دورویی، کجاست نابودکننده اهل فسق و عصیان و طغیان، کجاست دروکننده شاخه های گمراهی و شکاف اندازی،
2- کجاست محوکننده آثار انحراف و هواهای نفسانی، کجاست قطع کننده دام های دروغ و بهتان، کجاست نابودکننده سرکشان و سرپیچی کنندگان، کجاست ریشه کن کننده اهل لجاجت و گمراهی، و بیدینی کجاست عزّت بخش دوستان، و خوارکننده دشمنان، کجاست گردآورنده سخن بر پایه تقوا، کجاست در راه خدا که از آن آمده شود، کجاست جلوه خدا، که دوستان به سویش روی آورند، کجاست آن وسیله پیوند بین زمین و آسمان، کجاست صاحب روز پیروزی، و گسترنده پرچم هدایت، کجاست گردآورنده پراکندگی صلاح و رضا،
3- کجاست خواهنده خون پیامبران و فرزندان پیامبران، کجاست خواهنده خون کشته در کربلا، کجاست آن پیروز شده بر هر که به او ستم کرد و بهتان زد، کجاست

الْمُضْطَرُّ الَّذِي يُجابُ إِذا دَعا ؟ أَيْنَ صَدْرُ الْخَلائِقِ (الْخَلائِفِ) ذُو الْبِرِّ وَ التَّقْوىٰ ؟ أَيْنَ ابْنُ النَّبِيِّ الْمُصْطَفىٰ، وَ ابْنُ عَلِيٍّ الْمُرْتَضىٰ، وَ ابْنُ خَدِيجَةَ الْغَرَّاءِ، وَ ابْنُ فاطِمَةَ الْكُبْرَىٰ ؟ بِأَبِي أَنْتَ وَ أُمِّي وَ نَفْسِي لَكَ الْوِقاءُ وَ الْحِمىٰ؛ يَا ابْنَ السَّادَةِ الْمُقَرَّبِينَ، يَا ابْنَ النُّجَباءِ الْأَكْرَمِينَ، يَا ابْنَ الْهُداةِ الْمَهْدِيِّينَ (الْمُهْتَدِینَ )، يَا ابْنَ الْخِيَرَةِ الْمُهَذَّبِينَ، يَا ابْنَ الْغَطارِفَةِ الْأَنْجَبِينَ، يَا ابْنَ الْأَطائِبِ الْمُطَهَّرِينَ (الْمُسْتَظْهَرِینَ )، يَا ابْنَ الْخَضارِمَةِ الْمُنْتَجَبِينَ، يَا ابْنَ الْقَماقِمَةِ الْأَكْرَمِينَ (الْأَکْبَرِینَ )، يَا ابْنَ الْبُدُورِ الْمُنِيرَةِ، يَا ابْنَ السُّرُجِ الْمُضِيئَةِ، يَا ابْنَ الشُّهُبِ الثَّاقِبَةِ، يَا ابْنَ الْأَنْجُمِ الزَّاهِرَةِ ؛، (1)يَا ابْنَ السُّبُلِ الْواضِحَةِ، يَا ابْنَ الْأَعْلامِ اللَّائِحَةِ، يَا ابْنَ الْعُلُومِ الْكامِلَةِ، يَا ابْنَ السُّنَنِ الْمَشْهُورَةِ (الْمَشْهُودَةِ)، يَا ابْنَ الْمَعالِمِ الْمَأْثُورَةِ، يَا ابْنَ الْمُعْجِزاتِ الْمَوْجُودَةِ، يَا ابْنَ الدَّلائِلِ الْمَشْهُودَةِ، يَا ابْنَ الصِّراطِ الْمُسْتَقِيمِ، يَا ابْنَ النَّبَاَ الْعَظِيمِ، يَا ابْنَ (2)

ص: 1307


1- آن مضطّری که اجابت شود هنگامی که دعا کند، کجاست سرسلسله مخلوقات، دارای نیکی و تقوا، کجاست فرزند پیامبر برگزیده، و فرزند علی مرتضی، و فرزند خدیجه روشن جبین، و فرزند فاطمه کبری؟، پدر و مادر و جانم فدایت شود، برایت سپر و حصار باشم، ای فرزند سروران مقرّب، ای فرزند نجیبان گرامی، ای فرزند راهنمایان راه یافته، ای فرزند برگزیدگان پاکیزه، ای فرزند بزرگواران نجیب، ای فرزند پاکان پاکیزه، ای فرزند بزرگواران برگزیده، ای فرزند دریاهای بیکران بخشش گرامیتر، ای فرزند ماههای نورافشان، ای فرزند چراغ های تابان، ای فرزند ستارگان فروزان، ای فرزند اختران درخشان،
2- ای فرزند راه های روشن، ای فرزند نشانه های آشکار، ای فرزند دانش های کامل، ای فرزند آیینهای مشهور، ای فرزند نشانه های حفظ شده، ای معجزات موجود، ای فرزند دلیل های محسوس، ای فرزند راه مستقیم، ای فرزند خبر بزرگ، ای فرزند

مَنْ هُوَ فِي ام الْكِتابِ لَدَى اللّٰهِ عَلِيٌّ حَكِيمٌ، يَا ابْنَ الْآياتِ وَ الْبَيِّناتِ، يَا ابْنَ الدَّلائِلِ الظَّاهِراتِ، يَا ابْنَ الْبَراهِينِ الْواضِحاتِ الْباهِراتِ، يَا ابْنَ الْحُجَجِ الْبالِغاتِ، يَا ابْنَ النِّعَمِ السَّابِغاتِ، يَا ابْنَ طٰهٰ (طا، ها) وَ الْمُحْكَماتِ ؛ یَا ابْنَ یس (یا، سین) وَ الذَّارِياتِ، يَا ابْنَ الطُّورِ وَ الْعادِياتِ، يَا ابْنَ مَنْ دَنا فَتَدَلَّىٰ، فَكانَ قابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنىٰ، دُنُوّاً وَ اقْتِراباً مِنَ الْعَلِيِّ الْأَعْلىٰ ؛ لَيْتَ شِعْرِي أَيْنَ اسْتَقَرَّتْ بِكَ النَّوىٰ ؟ بَلْ أَيُّ أَرْضٍ تُقِلُّكَ أَوْ ثَرىٰ ؟ أَبِرَضْوىٰ أَوْ غَيْرِها ام ذِي طُوى ؟ عَزِيزٌ عَلَيَّ أَنْ أَرَى الْخَلْقَ وَ لَا تُرىٰ، وَ لَا أَسْمَعَ لَكَ حَسِيساً وَ لَا نَجْوىٰ، عَزِيزٌ عَلَيَّ أَنْ تُحِيطَ بِكَ دُونِيَ الْبَلْوَىٰ وَ لَا يَنالُكَ مِنِّي ضَجِيجٌ وَ لَا شَكْوىٰ، بِنَفْسِي أَنْتَ مِنْ مُغَيَّبٍ لَمْ يَخْلُ مِنَّا، بِنَفْسِي أَنْتَ مِنْ نازِحٍ مَا نَزَحَ عَنَّا، بِنَفْسِي أَنْتَ أُمْنِيَّةُ شائِقٍ يَتَمَنَّىٰ مِنْ مُؤْمِنٍ وَ مُؤْمِنَةٍ ذَكَرا فَحَنَّا؛ بِنَفْسِي أَنْتَ مِنْ عَقِيدِ عِزٍّ لَايُسامىٰ ؛ بِنَفْسِي أَنْتَ مِنْ أَثِيلِ مَجْدٍ لَايُجارَىٰ، (1)

ص: 1308


1- کسی که در ام الکتاب، نزد خدا، والا و حکیم است، ای فرزند آیات و نشانه ها، ای فرزند دلیل های آشکار، ای فرزند برهان های نمایان، ای فرزند حجّتهای رسا، ای فرزند نعمت های کامل، ای فرزند طه و آیات محکم، ای فرزند یس و ذاریات، ای فرزند طور و عادیات، ای فرزند کسی که نزدیک شد، آنگاه درآویخت، تا آنکه در دسترسی و نزدیکی به خدای علیّ اعلی، به فاصله دو کمان یا کمتر بود، ای کاش می دانستم خانه ات در کجا قرار گرفته، بلکه می دانستم کدام زمین تو را برداشته، یا چه خاکی؟ آیا در کوه رضوایی یا در غیر آن، یا در زمین ذی طوایی؟ بر من سخت است که مردم را می بینم، ولی تو دیده نمی شوی، و از تو نمی شنوم صدای محسوسی و نه راز و نیازی، بر من سخت است که تو را بدون من گرفتاری فرا گیرد، و از من به تو فریاد و شکایتی نرسد، جانم فدایت، تو پنهان شده ای هستی که از میان ما بیرون نیستی، جانم فدایت، تو دوری هستی که از ما دور نیست، جانم فدایت، تو آرزوی هر مشتاقی که آرزو کند، از مردان و زنان مؤمن که تو را یاد کرده، از فراقت ناله کنند، جانم فدایت، تو قرین عزّتی، که کسی بر او برتری نگیرد، جانم فدایت، تو درخت ریشه دار مجدی که هم طرازی نپذیرد،

(لا یُحَاذَىٰ) ؛ بِنَفْسِي أَنْتَ مِنْ تِلادِ نِعَمٍ لَاتُضاهىٰ ؛ بِنَفْسِي أَنْتَ مِنْ نَصِيفِ شَرَفٍ لَايُساوَىٰ، إِلىٰ مَتَىٰ أَحارُ (اَجاَرُ) فِيكَ يَا مَوْلايَ؟ وَ إِلَىٰ مَتَىٰ وَ أَيَّ خِطابٍ أَصِفُ فِيكَ وَ أَيَّ نَجْوَىٰ ؟ عَزِيزٌ عَلَيَّ أَنْ أُجَابَ دُونَكَ وَ (او) أُناغَىٰ؛ عَزِيزٌ عَلَيَّ أَنْ أَبْكِيَكَ وَ يَخْذُلَكَ الْوَرَىٰ؛ عَزِيزٌ عَلَيَّ أَنْ يَجْرِيَ عَلَيْكَ دُونَهُمْ مَا جَرَىٰ؛ هَلْ مِنْ مُعِينٍ فَأُطِيلَ مَعَهُ الْعَوِيلَ وَ الْبُكاءَ ؟ هَلْ مِنْ جَزُوعٍ فَأُساعِدَ جَزَعَهُ إِذا خَلا ؟ هَلْ قَذِيَتْ عَيْنٌ فَساعَدَتْها عَيْنِي عَلَى الْقَذَىٰ؟ (1) هَلْ إِلَيْكَ يَابْنَ أَحْمَدَ سَبِيلٌ فَتُلْقىٰ ؟ هَلْ يَتَّصِلُ يَوْمُنا مِنْكَ بِغَدِةِ (بِعِدَةٍ) فَنَحْظىٰ ؟ مَتَىٰ نَرِدُ مَناهِلَكَ الرَّوِيَّةَ فَنَرْوَىٰ ؟ مَتَىٰ نَنْتَقِعُ مِنْ عَذْبِ مائِكَ فَقَدْ طالَ الصَّدىٰ ؟ مَتىٰ نُغادِيكَ وَ نُراوِحُكَ فَنُقِرَّ عَيْناً ؟ مَتىٰ تَرانا وَ نَراكَ وَ قَدْ نَشَرْتَ لِواءَ النَّصْرِ تُرَىٰ أَتَرَانا نَحُفُّ بِكَ وَ أَنْتَ تَؤُمُّ الْمَلَأَ وَ قَدْ مَلَأْتَ الْأَرْضَ عَدْلاً، وَ أَذَقْتَ أَعْداءَكَ هَواناً (2)

ص: 1309


1- جانم فدایت، تو نعمت دیرینه ای، که او را مانندی نیست، جانم فدایت، تو قرین شرفی، که وی را برابری نیست، تا چه زمانی نسبت به تو سرگردان باشم، ای مولایم، و تا چه زمان، و با کدام بیان، تو را وصف کنم، و با چه رازو نیازی؟، بر من سخت است که از سوی غیر تو پاسخ داده شوم، و سخن مسرّت بخش بشنوم، بر من سخت است که برای تو گریه کنم، ولی مردم تو را وا گذارند، بر من سخت است، که بر تو بگذرد و نه بر دیگران آنچه گذشت، آیا کمک کننده ای هست، که فریاد و گریه را در کنارش طولانی کنم؟ آیا بی تابی هست؟ که او را در بی تابی اش، هنگامی که خلوت کند یاری رسانم، آیا چشمی هست که خار فراق در آن جا گرفته، پس چشم من او را بر آن خار خلیدگی مساعدت کند،
2- آیا به جانب تو ای پسر احَمد راهی هست، تا ملاقات شوی، آیا روز ما به تو با وعده ای در می پیوندد تا بهره مند گردیم، چه زمان به چشمه های پر آبت وارد می شویم، تا سیراب گردیم، چه زمان از آب وصل خشگوارت بهره مند می شویم؟ که تشنگی ما طولانی شد، چه زمان با تو صبح و شام می کنیم، تا دیده از این کار روشن کنیم، چه زمان مارا می بینی و ما تو را می بینیم، درحالی که پرچم پیروزی را گسترده ای، آیا آن روز در می رسد که ما را ببینی که تو را احاطه کنیم، و تو جامعه جهانی را پیشوا می شوی درحالی که زمین را از عدالت انباشتی، و دشمنانت را خواری

وَعِقاباً، وَ أَبَرْتَ الْعُتاةَ وَ جَحَدَةَ الْحَقِّ، وَ قَطَعْتَ دابِرَ الْمُتَكَبِّرِينَ، وَ اجْتَثَثْتَ أُصُولَ الظَّالِمِينَ، وَ نَحْنُ نَقُولُ: الْحَمْدُ للّه رَبِّ الْعَالَمِینَ. اَللّٰهُمَّ أَنْتَ كَشَّافُ الْكُرْبِ وَ الْبَلْوَىٰ، وَ إِلَيْكَ أَسْتَعْدِي، فَعِنْدَكَ الْعَدْوَىٰ، وَ أَنْتَ رَبُّ الْآخِرَةِ وَ الدُّنْيا، فَأَغِثْ يَا غِياثَ الْمُسْتَغِيثِينَ عُبَيْدَكَ الْمُبْتَلىٰ، وَ أَرِهِ سَيِّدَهُ يَا شَدِيدَ الْقُوَىٰ، وَ أَزِلْ عَنْهُ بِهِ الْأَسَىٰ وَ الْجَوَىٰ، وَ بَرِّدْ غَلِيلَهُ يَا مَنْ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوَىٰ، وَ مَنْ إِلَيْهِ الرُّجْعىٰ وَ الْمُنْتَهىٰ . اَللّٰهُمَّ وَ نَحْنُ عَبِيدُكَ التَّائِقُونَ (الشّائقونَ)، إِلىٰ وَلِيِّكَ الْمُذَكِّرِ بِكَ وَ بِنَبِيِّكَ، خَلَقْتَهُ لَنا عِصْمَةً وَ مَلاذاً، وَ أَقَمْتَهُ لَنا قِواماً وَ مَعاذاً، وَ جَعَلْتَهُ لِلْمُؤْمِنِينَ مِنَّا إِماماً، فَبَلِّغْهُ مِنَّا تَحِيَّةً وَ سَلاماً (1) وَ زِدْنا بِذٰلِكَ يَا رَبِّ إِكْراماً ؛ وَ اجْعَلْ مُسْتَقَرَّهُ لَنا مُسْتَقَرّاً وَ مُقاماً، وَ أَتْمِمْ نِعْمَتَكَ بِتَقْدِيمِكَ إِيَّاهُ أَمامَنا حَتَّىٰ تُورِدَنا جِنَانَكَ [جَنَّاتِكَ ] و مُرافَقَةَ الشُّهَداءِ مِنْ خُلَصائِكَ . اَللّٰهُمَّ (2)

ص: 1310


1- و کیفر چشانده ای، و متکبّران و منکران حق را نابود کرده ای و ریشه سرکشان را قطع نموده ای، و بیخ و بن ستمکاران را برکنده ای، تا ما بگوییم: ستایش خاص خدا، پروردگار جهانیان است . خدایا تو برطرف کننده سختی ها و حوادث ناگواری، از تو یاری می طلبم، که یاری و کمک تنها نزد توست، و تو پروردگار آخرت و دنیایی، پس ای فریادرس درماندگان، به فریاد بنده کوچک گرفتارت برس، و سرورش را به او نشان بده ای صاحب نیروهای شگرف، و به دیدار سرورش، اندوه و سوز دل را از او بزدای، و آتش تشنگی اش را خاموش کن، ای که بر عرش چیره ای، و بازگشت و سرانجام به سوی اوست، خدایا، ما بندگان به شدّت مشتاق به سوی ولیّ تو هستیم، آنکه مردم را به یاد تو و پیامبرت اندازد، و تو او را برای ما نگهبان و پناهگاه آفریدی، و او را قوم و امان ما قرار دادی، و او را پیشوای اهل ایمان از ما گرداندی، از جانب ما به او تحیّت و سلام برسان،
2- و به این وسیله اکرام بر ما را ای پروردگار بیفزا، و جایگاه او را، جایگاه و اقامتگاه ما قرار ده، و نعمتت را با پیش انداختن او در پیش روی ما کامل گردان، تا ما را وارد بهشت هایت نماید، و به همنشینی شهیدان از بندگان خالصت نایل نماید . خدایا

صَلِّ عَلَىٰ عَلیٰ حُجَّتِكَ وَ وَلِیِّ اَمرِكَ، وَ صَلِّ عَلَىٰ جَدِّهِ مُحَمَّدٍ، وَ رَسُولِكَ السَّيِّدِ الْأَكْبَرِ، وَ عَلَىٰ [علیٍّ] أَبِيهِ السَّيِّدِ الْأَصْغَرِ، وَ جَدَّتِهِ الصِّدِّيقَةِ الْكُبْرىٰ، فاطِمَةَ بِنْتِ مُحَمَّدٍ، وَ عَلَىٰ مَنِ اصْطَفَيْتَ مِنْ آبائِهِ الْبَرَرَةِ، وَ عَلَيْهِ أَفْضَلَ وَ أَكْمَلَ، وَ أَتَمَّ وَ أَدْوَمَ، وَ أَكْثَرَ وَ أَوْفَرَ، مَا صَلَّيْتَ عَلَىٰ أَحَدٍ مِنْ أَصْفِيائِكَ، وَ خِيَرَتِكَ مِنْ خَلْقِكَ، (1)وَصَلِّ عَلَيْهِ صَلاةً لَاغايَةَ لِعَدَدِها، وَ لَا نِهايَةَ لِمَدَدِها، وَ لَا نَفادَ لِأَمَدِها، اَللّٰهُمَّ وَ أَقِمْ بِهِ الْحَقَّ، وَ أَدْحِضْ بِهِ الْباطِلَ، وَ أَدِلْ بِهِ أَوْلِياءَكَ، وَ أَذْلِلْ بِهِ أَعْداءَكَ، وَصِلِ اَللّٰهُمَّ بَيْنَنا وَ بَيْنَهُ، وُصْلَةً تُؤَدِّي إِلىٰ مُرافَقَةِ سَلَفِهِ، وَ اجْعَلْنا مِمَّنْ يَأْخُذُ بِحُجْزَتِهِمْ، وَ يَمْكُثُ فِي ظِلِّهِمْ، وَ أَعِنَّا عَلَىٰ تَأْدِيَةِ حُقُوقِهِ إِلَيْهِ، وَ الاجْتِهادِ فِي طاعَتِهِ، وَ اجْتِنابِ مَعْصِيَتِهِ، وَ امْنُنْ عَلَيْنا بِرِضاهُ، وَهَبْ لَنا رَأْفَتَهُ وَ رَحْمَتَهُ، وَ دُعاءَهُ وَ خَيْرَهُ مَا نَنالُ بِهِ سَعَةً مِنْ رَحْمَتِكَ، وَ فَوْزاً عِنْدَكَ، (2)

ص: 1311


1- بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و درود فرست بر محمّد جدّ او و رسولت، آن سرور بزرگتر، و بر پدرش آن سرور پس از پیامبر و بر جدّه اش صدّیقه کبری، فاطمه دختر محمّد، و بر کسانی که بزگزیدی، از پدران نیکوکار و بر خودش، برترین و کامل ترین و تمام ترین و بادوام ترین و بیشترین و فراوان ترین درودی که بر یکی از برگزیدگانت و انتخاب شدگانت از میان آفریدگانت فرستادی،
2- و بر او درود فرست، درودی که پایانی برای عدوش، و نهایتی برای مدتش، و به آخر رسیدنی برای زمانش نباشد، خدایا حق را به وسیله او برپا دار، و باطل را به او نابود کن، و دوستانت را به سبب آن جناب به دولت برسان، و دشمنانت را به دست او خوار گردان، و پیوند خدایا بین ما و او، پیوندی که ما را به رفاقت گذشتگان او برساند، و ما را از آنانی قرار ده که به دامان عنایتشان چنگ زنند و در سایه لطفشان اقامت کنند، و ما را بر پرداخت حقوقش، و کوشش در فرمانبرداری اش، و دوری از نافرمانی اش کمک کن، و بر ما به خشنودی اش منّت نه، و رأفت و رحمت و دعای خیر آن حضرت را به ما ببخش، تا حدّی که به سبب آن به رحمت گسترده ات، و رستگاری در پیشگاهت برسیم،

وَ اجْعَلْ صَلاتَنَا بِهِ مَقْبُولَةً، وَ ذُنُوبَنَا بِهِ مَغْفُورَةً، وَ دُعَاءَنَا بِهِ مُسْتَجَابا، وَاجْعَلْ أَرْزاقَنا بِهِ مَبْسُوطَةً، وَ هُمُومَنا بِهِ مَكْفِيَّةً، وَ حَوَائِجَنا بِهِ مَقْضِيَّةً، وَ أَقْبِلْ إِلَيْنا بِوَجْهِكَ الْكَرِيمِ، وَ اقْبَلْ تَقَرُّبَنا إِلَيْكَ، وَ انْظُرْ إِلَيْنا نَظْرَةً رَحِيمَةً، نَسْتَكْمِلُ بِهَا الْكَرامَةَ عِنْدَكَ، ثُمَّ لَاتَصْرِفْها عَنَّا بِجُودِكَ، وَ اسْقِنا مِنْ حَوْضِ جَدِّهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، بِكَأْسِهِ وَ بِيَدِهِ رَيّاً رَوِيّاً هَنِيئاً سائِغاً، لَاظَمَأَ بَعْدَهُ؛ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1)

آنگاه به صورتی که گذشت نماز زیارت بجا می آوری و به آن چه خواهی دعا می کنی، که ان شاء اللّه به اجابت خواهد رسید .

زیارت حضرت حجة (عَلَيهِ السَّلَامُ) بعد از نماز صبح

عمل دوم: زیارتی است، که هر روز پس از نماز صبح مولای ما صاحب الزمان (عَلَيهِ السَّلَامُ) به آن زیارت می شود، و آن زیارت چنین است:

اَللّٰهُمَّ بَلِّغْ مَوْلايَ صاحِبَ الزَّمانِ صَلَواتُ اللّٰهِ عَلَيْهِ، عَنْ جَمِيعِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ، فِي مَشارِقِ الْأَرْضِ وَ مَغارِبِها، (2)

ص: 1312


1- خدایا به وسیله او نمازمان را پذیرفته، و گناهانمان را آمرزیده و دعاهایمان را مستجاب گردان، خدایا روزی هایمان را به سبب او گسترده، و اندوهمان را برطرف شده، و حاجت هایمان را برآورده فرما، و به جانب ما به جلوه کریمت روی آور، و تقرّبان را به سویت بپذیر، و به ما نظر کن نظری مهربانانه که کرامت را نزد تو، به وسیله آن نظر به کمال برسانیم، و آن نظر مهربانانه را به حق جودت از ما مگردان، و از حوض جدّش (درود خدا بر او و خاندانش) با جام او و به دست او، سیراب مان کن، سیراب شدنی کامل، و گوارا و خوش، که پس از آن تشنگی نباشد، ای مهربان ترین مهربانان
2- خدایا برسان به مولایم صاحب الزمان، (درود خدا بر او) از جانب همه مردان و زنان مؤمن در مشرق ها و مغرب های زمین،

وَ بَرِّها وَ بَحْرِها، وَ سَهْلِها وَ جَبَلِها، حَيِّهِمْ وَ مَيِّتِهِمْ، وَ عَنْ والِدَيَّ وَ وُلَدِي وَ عَنِّي مِنَ الصَّلَواتِ وَ التَّحِيَّاتِ، زِنَةَ عَرْشِ اللّٰهِ وَ مِدادَ كَلِماتِهِ، وَ مُنْتَهىٰ رِضاهُ، وَ عَدَدَ مَا أَحْصاهُ كِتابُهُ، وَ أَحاطَ بِهِ عِلْمُهُ . اَللّٰهُمَّ إِنِّي أُجَدِّدُ لَهُ فِي هٰذَا الْيَوْمِ وَ فِي كُلِّ يَوْمٍ عَهْداً وَ عَقْداً وَ بَيْعَةً فِي رَقَبَتِي . (1) اَللّٰهُمَّ كَمَا شَرَّفْتَنِي بِهٰذَا التَّشْرِيفِ، وَ فَضَّلْتَنِي بِهٰذِهِ الْفَضِيلَةِ، وَ خَصَصْتَنِي بِهٰذِهِ النِّعْمَةِ، فَصَلِّ عَلَىٰ مَوْلايَ وَ سَيِّدِي صاحِبِ الزَّمانِ، وَ اجْعَلْنِي مِنْ أَنْصارِهِ وَ أَشْياعِهِ وَ الذَّابِّينَ عَنْهُ، وَ اجْعَلْنِي مِنَ الْمُسْتَشْهَدِينَ بَيْنَ يَدَيْهِ، طائِعاً غَيْرَ مُكْرَهٍ فِي الصَّفِّ الَّذِي نَعَتَّ أَهْلَهُ فِي كِتابِكَ فَقُلْتَ: «صَفًّا كَأَنَّهُمْ بُنْيٰانٌ مَرْصُوصٌ» عَلَىٰ طاعَتِكَ وَ طاعَةِ رَسُولِكَ وَ آلِهِ عَلَيهِمُ السَّلامُ . اَللّٰهُمَّ هٰذِهِ بَيْعَةٌ لَهُ فِي عُنُقِي إِلَىٰ يَوْمِ الْقِيَامَةِ . (2)

ص: 1313


1- و خشکی ها و دریاهایش، و همواری ها و کوه هایش، زنده و مرده آنان، و همچنین از طرف پدر و مادرم و فرزندانم و خودم، درودها و تحیتهایی به گرانی عرش خدا و کشیدگی کلماتش، و نهایت خشنودی اش، و شمار آنچه کتابش برشمرده، و دانشش به آن احاطه یافته است . خدایا در این روز و در هر روز برای آن حضرت، عهد و پیمان و بیعت، بر عهده ام تجدید می کنم .
2- خدایا هم چنان که مرا به این شرافت نمودی، و به این فضیلت برتری ام دادی، و به این نعمت خاصم فرمودی، پس درود فرست بر مولا و سرورم صاحب الزمان، و مرا قرار ده از یاران و پیروان و دفاع کنندگان از آن حضرت، و از کشته شدگان پیش رویش، از روی میل و رغبت، نه ناراحتی و اکراه، در صفی که اهل آن را در قرآنت وصف نموده، فرموده ای: گویی آنان بنایی محکم و استوارند . این عمل را از من بر پایه اطاعتت، و اطاعت رسولت و خاندانش (درود بر ایشان) قرار ده . خدایا این بیعتی است بر او، بر عهده من تا روز قیامت .

مؤلّف گوید: علاّمه مجلسی (رَحمهُ اللّه) در کتاب «بحار الانوار» فرموده: من در بعضی از کتاب های قدیمی دیده ام، که پس از این زیارت، دست راست را به دست چپ بگذارند، مانند قراردادن در بیعت . و نیز بدانکه ما در اعمال سرداب مقدّس چهار زیارت نقل کردیم، و این زیارت، پنجمین زیارت کتاب ما محسوب می گردد، و در باب اول، در ذکر زیارات حجج طاهره، در ایام هفته، زیارتی برای آن حضرت نقل کردیم، که در روزهای جُمعه به آن زیارت می شود .

دعای عهد

عمل سوم: دعای عهد است: از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: هرکه چهل صبحگاه این عهد را بخواند، از یاوران قائم ما باشد، و اگر پیش از ظهور آن حضرت از دنیا برود، خدا او را از قبر بیرون آورد، که در خدمت آن حضرت باشد، و حق تعالی بر هر کلمه هزار حسنه به او کرامت فرماید، و هزار گناه از او محو سازد، و آن عهد این است:

اَللّٰهُمَّ رَبَّ النُّورِ الْعَظِيمِ، وَ رَبَّ الْكُرْسِيِّ الرَّفِيعِ، وَ رَبَّ الْبَحْرِ الْمَسْجُورِ، وَ مُنْزِلَ التَّوْراةِ وَ الْإِنْجِيلِ وَ الزَّبُورِ، وَ رَبَّ الظِّلِّ (1)

ص: 1314


1- خدای ای پروردگار نور بزرگ، و پروردگار کرسی بلند، و پروردگار دریای جوشان، و فرو فرستنده تورات و انجیل و زبور، و پروردگار سایه

وَ الْحَرُورِ، وَ مُنْزِلَ الْقُرْآنِ (الْفُرْقَانِ) الْعَظِیمِ، وَ رَبَّ الْمَلائِکَةِ الْمُقَرَّبِینَ، وَ الْأَنْبِیَاءِ [وَ] الْمُرْسَلِینَ . اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِوَجْهِكَ (بِاسْمِکَ) الْكَرِيمِ، وَ بِنُورِ وَجْهِكَ الْمُنِيرِ، وَ مُلْكِكَ الْقَدِيمِ؛ يَا حَيُّ يَا قَيُّومُ، أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الَّذِي أَشْرَقَتْ بِهِ السَّمَاواتُ وَ الْأَرَضُونَ، وَ بِاسْمِكَ الَّذِي يَصْلَحُ بِهِ الْأَوَّلُونَ وَ الْآخِرُونَ؛ يَا حَيّاً قَبْلَ كُلِّ حَيٍّ، وَ يَا حَيّاً بَعْدَ كُلِّ حَيٍّ، وَ يَا حَيّاً حِينَ لَاحَيَّ، يَا مُحْيِيَ الْمَوْتىٰ، وَ مُمِيتَ الْأَحْياءِ، يَا حَيُّ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ ؛ (1) اَللّٰهُمَّ بَلِّغْ مَوْلانَا الْإِمامَ الْهادِيَ الْمَهْدِيَّ الْقائِمَ بِأَمْرِكَ صَلَواتُ اللّٰهِ عَلَيْهِ وَ عَلَىٰ آبائِهِ الطَّاهِرِينَ، عَنْ جَمِيعِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ، فِي مَشارِقِ الْأَرْضِ وَ مَغارِبِها، سَهْلِها وَ جَبَلِها، وَ بَرِّها وَ بَحْرِها، وَ عَنِّي وَ عَنْ وَالِدَيَّ مِنَ الصَّلَواتِ زِنَةَ عَرْشِ اللّٰهِ، وَ مِدادَ كَلِماتِهِ، وَ مَا أَحْصاهُ عِلْمُهُ، وَ أَحاطَ بِهِ كِتابُهُ . (کِتَابُهُ) وَ أَحَاطَ بِهِ کِتَابُهُ (عِلْمُهُ) اللّهمَّ إِنِّی أُجَدِّدُ لَهُ فِی صَبِیحَةِ یَوْمِي هَذَا (2)

ص: 1315


1- و حرارت آفتاب، و نازل کننده قرآن بزرگ، و پروردگار فرشتگان مقرّب، و پیامبران و رسولان . خدایا از تو می خواهم به روی کریمت، و به نور وجه نوربخشت، و فرمانروایی دیرینه ات، ای زنده و پا برجای دائم، از تو می خواهم به حق نامت، که به آن آسمان ها و زمین ها روشن شد، و به حق نامت که پیشینیان و پسینیان به آن شایسته می شوند، ای زنده پیش از هر زنده، ای زنده پس از هر زنده، ای زنده در آن وقتی که زنده ای نبود، ای زنده کننده مردگان، و میراننده زندگان، ای زنده، معبودی جز تو نیست
2- خدایا برسان به مولای ما امام راهنمای راه یافته، قیام کننده به فرمانت که درودهای خدا بر او و پدران پاکش، از جانب همه مردان و زنان مؤمن، در مشرق ها زمین و مغرب هایش، همواری ها و کوه هایش، خشکی ها و دریاهایش، و از طرف من و پدر و مادرم، از درودها به گرانی عرش خدا، و کشش کلماتش، و آنچه دانشش برشمرده، و کتابش به آن احاطه یافته، خدایا در صبح این روز

وَ مَا عِشْتُ مِنْ أَیَّامِی، عَهْدا وَ عَقْدا وَ بَیْعَةً لَهُ فِی عُنُقِی، لا أَحُولُ عَنْهَا وَ لا أَزُولُ أَبَدا، اللّهمَّ اجْعَلْنِی مِنْ أَنْصَارِهِ وَ أَعْوَانِهِ، وَ الذَّابِّینَ عَنْهُ . وَ الْمُسَارِعِینَ إِلَیْهِ فِی قَضَاءِ حَوَائِجِهِ، وَ الْمُمْتَثِلِینَ لِأَوَامِرِهِ، وَ الْمُحَامِینَ عَنْهُ، وَ السَّابِقِینَ إِلَی إِرَادَتِهِ، وَ الْمُسْتَشْهَدِینَ بَیْنَ یَدَیْهِ . اَللّٰهُمَّ إِنْ حالَ بَيْنِي وَ بَيْنَهُ الْمَوْتُ، الَّذِي جَعَلْتَهُ عَلَىٰ عِبادِكَ حَتْماً مَقْضِيّاً، (1) فَأَخْرِجْنِي مِنْ قَبْرِي مُؤْتَزِراً كَفَنِي، شاهِراً سَيْفِي، مُجَرِّداً قَناتِي، مُلَبِّياً دَعْوَةَ الدَّاعِي فِي الْحاضِرِ وَ الْبادِي . اَللّٰهُمَّ أَرِنِي الطَّلْعَةَ الرَّشِيدَةَ، وَ الْغُرَّةَ الْحَمِيدَةَ، وَ اكْحُلْ ناظِرِي بِنَظْرَةٍ مِنِّي إِلَيْهِ، وَ عَجِّلْ فَرَجَهُ، وَ سَهِّلْ مَخْرَجَهُ، وَ أَوْسِعْ مَنْهَجَهُ، وَ اسْلُكْ بِي مَحَجَّتَهُ، وَ أَنْفِذْ أَمْرَهُ، وَ اشْدُدْ أَزْرَهُ . وَاعْمُرِ اَللّٰهُمَّ بِهِ بِلادَكَ، وَ أَحْيِ بِهِ عِبادَكَ، فَإِنَّكَ قُلْتَ وَ قَوْلُكَ الْحَقُّ: «ظَهَرَ الْفَسٰادُ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِمٰا كَسَبَتْ أَيْدِي النّٰاسِ» ؛ فَأَظْهِرِ اَللّٰهُمَّ لَنا وَلِيَّكَ، (2)

ص: 1316


1- و تا زندگی کنم از روزهایم، برای آن حضرت بر عهده ام، عهد و پیمان و بیعت تجدید می کنم، که از آن رو نگردانم، و هیچ گاه دست برندارم . خدایا مرا، از یاران و مددکاران و دفاع کنندگان از او قرار ده، و از شتابندگان به سویش، در برآوردن خواسته هایش، و اطاعت کنندگان اوامرش، و مدافعان حضرتش، و پیش گیرندگان به جانب خواسته اش، و کشته شدگان در پیشگاهش . خدایا اگر بین من و او مرگی که بر بندگانت حتم و قطعی ساختی
2- کفن پوشیده از قبر مرا بیرون آور، با شمشیر از نیام برکشیده، و نیزه برهنه، پاسخگو به دعوت آن دعوت کننده، در میان شهرنشین و بادیه نشین . خدایا آن جمال با رشادت، و پیشانی ستوده را به من بنمایان، و با نگاهی از من به او دیده ام را سرمه بنه، و در گشایش امرش شتاب کن، و درآمدنش را آسان گردان، و راهش را وسعت بخش، و مرا به راهش درآور، و فرمانش را نافذ کن و پشتش را محکم گردان، خدایا به دست او کشورهایت را آباد کن، و بندگانت را به وسیله او زنده فرما، به درستی که تو فرمودی، و گفته ات حق است که: فساد در خشکی و دریا، در اثر اعمال مردم نمایان شد، خدایا ولیّ ات،

وَابْنَ بِنْتِ نَبِيِّكَ الْمُسَمَّىٰ بِاسْمِ رَسُولِكَ، حَتَّىٰ لَايَظْفَرَ بِشَيْءٍ مِنَ الْباطِلِ إِلّا مَزَّقَهُ، وَ يُحِقَّ الْحَقَّ وَ يُحَقِّقَهُ ؛ وَ اجْعَلْهُ اَللّٰهُمَّ مَفْزَعاً لِمَظْلُومِ عِبادِكَ، وَ ناصِراً لِمَنْ لَايَجِدُ لَهُ ناصِراً غَيْرَكَ، وَ مُجَدِّداً لِمَا عُطِّلَ مِنْ أَحْكامِ كِتابِكَ، وَ مُشَيِّداً لِمَا وَرَدَ مِنْ أَعْلامِ دِينِكَ وَ سُنَنِ نَبِيِّكَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وآلِهِ، وَ اجْعَلْهُ اَللّٰهُمَّ مِمَّنْ حَصَّنْتَهُ مِنْ بَأْسِ الْمُعْتَدِينَ . اَللّٰهُمَّ وَ سُرَّ نَبِيَّكَ مُحَمَّداً صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وآلِهِ، بِرُؤْيَتِهِ وَ مَنْ تَبِعَهُ عَلَىٰ دَعْوَتِهِ، وَ ارْحَمِ اسْتِكانَتَنا بَعْدَهُ . اللّهمَّ اكْشِفْ هٰذِهِ الْغُمَّةَ عَنْ هٰذِهِ الْأُمَّةِ بِحُضُورِهِ، وَ عَجِّلْ لَنا ظُهُورَهُ، إِنَّهُمْ يَرَوْنَهُ بَعِيداً وَ نَرَاهُ قَرِيباً، بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1)

آنگاه سه بار بر ران خود دست می زنی، و در هر مرتبه می گویی:

الْعَجَلَ الْعَجَلَ يَا مَوْلايَ يَا صاحِبَ الزَّمانِ .

دعا برای امام عصر (عَلَيهِ السَّلَامُ)

عمل چهارم: سیّد ابن طاووس فرموده: چون خواستی

ص: 1317


1- و فرزند دختر پیامبرت که به نام رسولت نامیده شده، برای ما آشکار کن، تا به چیزی از باطل دست نیابد، مگر آن را از هم بپاشد، و حق را پابرجا و ثابت نماید، خدایا او را قرار ده پناه گاهی برای ستمدیدگان از بندگانت، و یاور برای کسی که یاری برای خود جز تو نمی یابد، و تجدیدکننده آنچه از احکام کتابت تعطیل شده، و محکم کننده آنچه از نشانه های دینت و روش های پیامبرت (درود خدا بر او و خاندانش) رسیده است، و او را قرار ده، خدایا، از آنان که از حمله متجاوزان، نگاهش داری، خدایا پیامبرت محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) را به دیدار او، و کسانی که بر پایه دعوتش از او پیروی کردند شاد کن، و پس از او به درماندگی ما رحم فرما، خدایا این اندوه را از این امت به حضور آن حضرت برطرف کن، و در ظهورش برای ما شتاب فرما، که دیگران ظهورش را دور می بینند، و ما نزدیک می بینیم، به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان .

از حرم مطهّر آن حضرت مرخصّ شوی، به سوی سرداب شریف برگرد، و در آنجا هرچه میخواهی نماز بخوان، آنگاه رو به قبله بایست و بگو: «اللّهمَّ ادْفَعْ عَنْ وَلِيِّكَ . » و این دعا را تا پایان آن ذکر کرد و سپس فرمود: خدا را بسیار بخوان، و با خوشبختی بازگرد . ان شاء اللّه تعالی .

مؤلّف گوید: شیخ در کتاب «مصباح» این دعا را در اعمال روز جُمعه از حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل کرده، و ما هم این دعا را به صورتی که شیخ از آن حضرت نقل نموده، در اینجا میآوریم، شیخ فرموده: یونس بن عبد الرحمن روایت کرده که حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) امر می فرمودند به دعا نمودن، برای حضرت صاحب الامر عجل اللّه تعالی فرجه به این دعا:

اَللّٰهُمَّ ادْفَعْ عَنْ وَلِيِّكَ وَ خَلِيفَتِكَ، وَ حُجَّتِكَ عَلَىٰ خَلْقِكَ، وَ لِسانِكَ الْمُعَبِّرِ عَنْكَ، النَّاطِقِ بِحِكْمَتِكَ، وَ عَيْنِكَ النَّاظِرَةِ بِإِذْنِكَ، وَ شاهِدِكَ عَلَىٰ عِبادِكَ، الْجَحْجاحِ الْمُجاهِدِ الْعائِذِ بِكَ الْعابِدِ عِنْدَكَ، وَ أَعِذْهُ مِنْ شَرِّ جَمِيعِ مَا خَلَقْتَ وَ بَرَأْتَ(1)

ص: 1318


1- خدایا دفاع کن، از ولیّت، و خلیفه ات و حجّت بر آفریدگانت، و زبان سخنگوی از جانبت، و گویای به حکمتت، و دیده نگرنده به اجازه ات، و گواه بر بندگانت، آن سرور بزرگوار مجاهد، پناهنده به تو، عبادت کننده نزد تو، و پناهش ده از شرّ تمام آنچه آفریدی

وَأَنْشَأْتَ وَ صَوَّرْتَ، وَ احْفَظْهُ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ، وَ مِنْ خَلْفِهِ، وَ عَنْ يَمِينِهِ، وَ عَنْ شِمالِهِ، وَ مِنْ فَوْقِهِ، وَ مِنْ تَحْتِهِ بِحِفْظِكَ الَّذِي لَايَضِيعُ مَنْ حَفِظْتَهُ بِهِ، وَ احْفَظْ فِيهِ رَسُولَكَ وَ آباءَهُ أَئِمَّتَكَ وَ دَعائِمَ دِينِكَ، وَ اجْعَلْهُ فِي وَدِيعَتِكَ الَّتِي لَا تَضِيعُ، وَ فِي جِوارِكَ الَّذِي لَايُخْفَرُ، وَ فِي مَنْعِكَ وَ عِزِّكَ الَّذِي لَايُقْهَرُ، وَ آمِنْهُ بِأَمانِكَ الْوَثِيقِ الَّذِي لَايُخْذَلُ مَنْ آمَنْتَهُ بِهِ، وَ اجْعَلْهُ فِي كَنَفِكَ الَّذِي لاَ ٰ يُرامُ مَنْ كانَ فِيهِ، وَ انْصُرْهُ بِنَصْرِكَ الْعَزِيزِ، وَ أَيِّدْهُ بِجُنْدِكَ الْغالِبِ، وَ قَوِّهِ بِقُوَّتِكَ، وَ أَرْدِفْهُ بِمَلائِكَتِكَ، وَ والِ مَنْ والاهُ، وَ عادِ مَنْ عاداهُ، وَ أَلْبِسْهُ دِرْعَكَ الْحَصِينَةَ، وَ حُفَّهُ بِالْمَلائِكَةِ حَفّاً . (1)اَللّٰهُمَّ اشْعَبْ بِهِ الصَّدْعَ، وَ ارْتُقْ بِهِ الْفَتْقَ، وَ أَمِتْ بِهِ الْجَوْرَ، وَ أَظْهِرْ بِهِ الْعَدْلَ، وَ زَيِّنْ بِطُولِ بَقائِهِ الْأَرْضَ، وَ أَيِّدْهُ بِالنَّصْرِ، وَ انْصُرْهُ بِالرُّعْبِ، وَ قَوِّ ناصِرِيهِ، وَ اخْذُلْ خاذِلِيهِ، وَ دَمْدِمْ مَنْ نَصَبَ لَهُ، وَ دَمِّرْ مَنْ غَشَّهُ، (2)

ص: 1319


1- و پدید کردی و پروردی، و صورت دادی، و او را نگهدار از پیش رویش، و پشت سرش، و از جانب راست و چپش، و بالای سر، و زیر پایش، به نگهداری ات که تباه نشود هر که را به آن نگهداری، و حفظ کن در وجود او پیامبرت، و پدرانش، آن امامان از جانب تو، و پایه های دینت و او را قرار ده در سپرده خود که تباه نمی شود، و در جوارت که امنیتش از بین نمی رود، و در بازدارندگی و نیرومندی ات که مقهور نگردد، و او را ایمن دار، و به امان محکمت، که هرکه را به آن ایمن نمودی، هرگز خوار نمی شود، و قرارش ده در حمایتت، که هرکه در آن باشد، مورد دستبرد واقع نگردد، و یاری اش ده به یاری نیرومندت، و کمکش کن، با لشگر چیره ات و نیرومندش ساز به نیرویت، و پشت سر او قرار بده فرشتگانت را، و دوست بدار کسی را که دوستش دارد، و دشمن بدار کسی را که دشمنش دارد، و زره محکمت را به او بپوشان، و او را به احاطه فرشتگان در آور، احاطه ای سامان یافته،
2- خدایا شکاف در هر امور را به او اصلاح کن، و گسیختگی را به او پیوند ده، و ستم را به دستش نابود گردان، و عدالت را به او بنمایان، و زمین را با طول ماندش بیارای، و او را به پیروزی کمک کن، و به وسیله در انداختن ترس در دل دشمنان یاری اش ده، و یاورانش را نیرومند ساز، و واگذارنده اش را خوار کن، و کسی را که نسبت به او دشمنی ورزد هلاک ساز، و هرکه به او خیانت کند نابود گردان،

وَ اقْتُلْ بِهِ جَبابِرَةَ الْكُفْرِ، وَ عُمُدَهَ وَ دَعائِمَهُ، وَ اقْصِمْ بِهِ رُؤُوسَ الضَّلالَةِ، وَ شارِعَةَ الْبِدَعِ، وَ مُمِيتَةَ السُّنَّةِ، وَ مُقَوِّيَةَ الْباطِلِ، وَ ذَلِّلْ بِهِ الْجَبَّارِينَ، وَأبِرْ بِهِ الْكافِرِينَ وَ جَمِيعَ الْمُلْحِدِينَ فِي مَشارِقِ الْأَرْضِ وَ مَغارِبِها، وَ بَرِّها وَ بَحْرِها، وَ سَهْلِها وَ جَبَلِها، حَتَّىٰ لَاتَدَعَ مِنْهُمْ دَيَّاراً، وَ لَا تُبْقِيَ لَهُمْ آثاراً، اَللّٰهُمَّ طَهِّرْ مِنْهُمْ بِلادَكَ، وَ اشْفِ مِنْهُمْ عِبادَكَ، وَ أَعِزَّ بِهِ الْمُؤْمِنِينَ، وَ أَحْيِ بِهِ سُنَنَ الْمُرْسَلِينَ، وَ دارِسَ حُكْمِ النَّبِيِّينَ، وَ جَدِّدْ بِهِ مَا امْتَحَىٰ مِنْ دِينِكَ، وَ بُدِّلَ مِنْ حُكْمِكَ، حَتَّىٰ تُعِيدَ دِينَكَ بِهِ وَ عَلَىٰ يَدَيْهِ، جَدِيداً غَضّاً مَحْضاً صَحِيحاً، لَاعِوَجَ فِيهِ، وَ لَا بِدْعَةَ مَعَهُ، وَ حَتَّىٰ تُنِيرَ بِعَدْلِهِ ظُلَمَ الْجَوْرِ ؛ وَتُطْفِئَ بِهِ نِيرانَ الْكُفْرِ، وَ تُوضِحَ بِهِ مَعاقِدَ الْحَقِّ وَ مَجْهُولَ الْعَدْلِ، فَإِنَّهُ عَبْدُكَ الَّذِي اسْتَخْلَصْتَهُ لِنَفْسِكَ، وَ اصْطَفَيْتَهُ عَلَىٰ غَيْبِكَ، وَ عَصَمْتَهُ مِنَ الذُّنُوبِ، وَ بَرَّأْتَهُ (1)

ص: 1320


1- و به دست او گردن کشان کفر، و تکیه گاه ها و ستونهای آن را به قتل برسان، و به وسیله او سران گمراهی، و پدیدآورندگان بدعت، و میرانندگان سنّت، و تقویت کنندگان باطل را درهم شکن، و به دست او گردن کشان را خوار کن، و کافران و تمام بی دینان را نابود ساز، در مشرق های زمین و مغرب هایش، و خشکی ها و دریاهایش، و هموارها و کوه هایش، تا دیاری از آنان، و آثاری از ایشان را باقی نگذاری . خدایا کشورهایت را از وجود آلوده آنان پاک کن، و با محو ایشان شفا ده بندگانت را، و مؤمنان را به وجود آن حضرت عزیز گردان، و روش های رسولان و احکام کهنه پیامبران را به او زنده کن، و به وسیله او آنچه را از دینت محو شده و از قانونت تغییر یافته، تجدید فرما، تا دینت را به وجود او بازگردانی، و بر دو دست او جدید و تازه و خالص و صحیح نمایی که کجی در آن دیده نشود و بدعت و پیرایه ای همراهش نباشد، تا اینکه با عدالتش تاریکی های نابرابری را روشن کنی، و به وسیله او آتش های کفر را خاموش نمایی، و گره بندهای حق، و ناشناخته عدالت را به او روشن سازی، زیرا او بنده توست، بنده ای که او را برای خود برگزیدی، و او را برای غیب خود انتخاب نمودی، و از گناهان بازش داشتی و از عیب ها

مِنَ الْعُیُوبِ، وَ طَهَّرْتَهُ مِنَ الرِّجْسِ، وَ سَلَّمْتَهُ مِنَ الدَّنَسِ . اَللّٰهُمَّ فَإِنَّا نَشْهَدُ لَهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ وَ يَوْمَ حُلُولِ الطَّامَّةِ أَنَّهُ لَمْ يُذْنِبْ ذَنْباً، وَ لَا أَتَىٰ حُوباً، وَ لَمْ يَرْتَكِبْ مَعْصِيَةً، وَ لَمْ يُضَيِّعْ لَكَ طاعَةً، وَ لَمْ يَهْتِكْ لَكَ حُرْمَةً، وَ لَمْ يُبَدِّلْ لَكَ فَرِيضَةً، وَ لَمْ يُغَيِّرْ لَكَ شَرِيعَةً، وَ أَنَّهُ الْهادِي الْمُهْتَدِي الطَّاهِرُ التَّقِيُّ النَّقِيُّ الرَّضِيُّ الزَّكِيُّ ؛ (1) اَللّٰهُمَّ أَعْطِهِ فِي نَفْسِهِ وَ أَهْلِهِ، وَ وَلَدِهِ وَ ذُرِّيَّتِهِ، وَ أُمَّتِهِ وَ جَمِيعِ رَعِيَّتِهِ، مَا تُقِرُّ بِهِ عَيْنَهُ، وَ تَسُرُّ بِهِ نَفْسَهُ، وَ تَجْمَعُ لَهُ مُلْكَ الْمُمْلَكاتِ كُلِّها، قَرِيبِها وَ بَعِيدِها، وَ عَزِيزِها وَ ذَلِيلِها، حَتَّىٰ تُجْرِيَ حُكْمَهُ عَلَىٰ كُلِّ حُكْمٍ، وَ تَغْلِبَ بِحَقِّهِ [عَلی] كُلَّ باطِلٍ . اَللّٰهُمَّ اسْلُكْ بِنا عَلَىٰ يَدَيْهِ مِنْهاجَ الْهُدَىٰ، وَ الْمَحَجَّةَ الْعُظْمَىٰ، وَ الطَّرِيقَةَ الْوُسْطَى، الَّتِي يَرْجِعُ إِلَيْهَا الْغالِي، وَ يَلْحَقُ بِها التَّالِي، وَ قَوِّنا عَلَىٰ طاعَتِهِ، وَ ثَبِّتْنا عَلَىٰ مُشايَعَتِهِ، وَ امْنُنْ عَلَيْنا بِمُتابَعَتِهِ، وَ اجْعَلْنا فِي حِزْبِهِ، (2)

ص: 1321


1- پاکیزه اش کردی، و از آلودگی پاکش فرمودی، و از چرکینی سالمش نمودی . خدایا ما در روز قیامت، و روز فرارسیدن حادثه بزرگ، برای او گوامی می دهیم، که گناهی انجام نداد، و بزمی نیاورد، و مرتکب معصیتی نشد، و طاعتی را در پیشگاه تو تباه نکرد، و حرمتی را از تو هتک نکرد، و فریضه ای را دگرگون نساخت، و آیینی را تغییر نداد، و به درستی که اوست راهنمای، راه یافته، پاک، پرهیزکار، بی عیب، دوستدار، پاکیزه،
2- خدایا به او عطا کن، در وجودش و اهلش، و فرزندان و نژادش و امت و همه رعیتش، چیزی که چشمش را به آن روشن کنی، و وجودش را به آن خوشحال نمایی، و برای او گردآوری، فرمانروایی همه مملکت ها را نزدیک و دورش را، و نیرومند و خوارش را، تا فرمانش را بر فراز هر فرمانی جاری سازی، و حق او را بر هر باطلی چیره گردانی . خدایا ما را به دو دست آن بزرگوار به راه هدایت، و جادّه بزرگتر، و طریقه معتدل بدار، که گمراه تندرو به آن بارگردد، و عقب مانده، خود را به آن ملحق نماید، و بر طاعتش نیروی مان بخش، و بر پیروی اش پا برجایمان کن و به متابعتش بر ما منّت بنه، و ما را در گروه او قرار بده،

الْقَوَّامِينَ بِأَمْرِهِ، الصَّابِرِينَ مَعَهُ، الطَّالِبِينَ رِضاكَ بِمُناصَحَتِهِ، حَتَّىٰ تَحْشُرَنا يَوْمَ الْقِيامَةِ فِي أَنْصارِهِ وَ أَعْوانِهِ وَ مُقَوِّيَةِ سُلْطانِهِ، اَللّٰهُمَّ وَ اجْعَلْ ذٰلِكَ لَنا خالِصاً مِنْ كُلِّ شَكٍّ وَ شُبْهَةٍ، وَ رِياءٍ وَ سُمْعَةٍ، حَتَّىٰ لَا نَعْتَمِدَ بِهِ غَيْرَكَ، وَ لَا نَطْلُبَ بِهِ إِلّا وَجْهَكَ (1) وَ حَتَّىٰ تُحِلَّنا مَحَلَّهُ، وَ تَجْعَلَنا فِي الْجَنَّةِ مَعَهُ ؛ وَ أَعِذْنا مِنَ السَّأْمَةِ وَ الْكَسَلِ وَ الْفَتْرَةِ، وَ اجْعَلْنا مِمَّنْ تَنْتَصِرُ بِهِ لِدِينِكَ، وَ تُعِزُّ بِهِ نَصْرَ وَلِيِّكَ، وَ لَا تَسْتَبْدِلْ بِنا غَيْرَنا، فَإِنَّ اسْتِبْدالَكَ بِنا غَيْرَنا عَلَيْكَ يَسِيرٌ، وَ هُوَ عَلَيْنا كَثِيرٌ . اللّهمَّ صَلِّ عَلَىٰ وُلاةِ عَهْدِهِ، وَ الأَئِمَّةِ مِنْ بَعْدِهِ، وَ بَلِّغْهُمْ آمالَهُمْ، وَ زِدْ فِي آجالِهِمْ، وَ أعِزَّ نَصْرَهُمْ، وَ تَمِّمْ لَهُمْ مَا أَسْنَدْتَ إِلَيْهِمْ مِنْ أَمْرِكَ لَهُمْ، وَ ثَبِّتْ دَعائِمَهُمْ، وَ اجْعَلْنا لَهُمْ أَعْواناً، وَ عَلَىٰ دِينِكَ أَنْصاراً، فَإِنَّهُمْ مَعادِنُ كَلِماتِكَ، وَ خُزَّانُ عِلْمِكَ، وَ أَرْكانُ تَوْحِيدِكَ، وَ دَعَائِمُ دِينِكَ، وَ وُلاةُ أَمْرِكَ، وَ خالِصَتُكَ مِنْ عِبادِكَ، وَ صَفْوَتُكَ مِنْ (2)

ص: 1322


1- آن گروهی که به شدّت قیام کننده به دستورش هستند، و همراه او شکیبا می باشند، و با خیرخواهی اش جویندگان خشنودی تواند، تا ما را در روز قیامت، در شمار یاران و مددکاران، و تقویت کنندگان حکومتش محشور نمایی و این واقعیت را برای ما، خالص از هر شک و شبهه و خودنمایی، و شهرت طلبی قرار بده، تا در این کار به غیر تو اعتماد نکنیم، و به آن جز خشنودی تو را نخواهیم،
2- و تا جایی ما را به جایگاه او وارد کنی، و در بهشت با او قرار دهی، و از خستگی و کسالت و سیتی پناهمان ده، و ما را از کسانی قرار ده که به دست آن ها برای دینت پیروزی آوری، و یاری ولیّت را به آن ها نیرومند سازی، و ما در این زمینه با دیگران عوض مکن، زیرا عوض کردن ما با دیگران بر تو آسان، ولی بر ما کار بسیار دشوار است . خدایا بر متولّیان عهدش، و پیشوایان پس از او درود فرست، و آنان را به آرزوهایشان برسان، و در عمرش بیفزا، و پیروزیشان را نیرومند ساز، و برای آنان کامل کن، آنچه از دستوراتت به آنان مستند کردی، و پایه های حکومتشان را ثابت بدار، و ما را از مددکاران آنان، و نسبت به دینت از یاوران قرار ده، به درستی که آنانند، معادن کلماتت، و خزانه داران دانشت، و پایه های تَوحیدت، و استوانه های دینت، و زبده های از بندگانت، و برگزیدگان از

مِنْ خَلْقِكَ، وَ أَوْلِياؤُكَ وَ سَلائِلُ أَوْلِيائِكَ، وَ صَفْوَةُ أَوْلادِ نَبِيِّكَ، وَ السَّلامُ [عَلَیْهِ وَ] عَلَیْهِمْ، وَ (رَحمهُ اللّه) وَ بَرَکَاتُهُ . (1)

ص: 1323


1- آفریدگانت، و اولیایت و گزیده های دوستانت، و انتخاب شده فرزندان پیامبرت و سلام و رحمت و برکات خدا بر او و بر آنان باد .

فصل یازدهم: زیارت جامعه

مقام اول
زیارت جامعه همه امامان

مقام اول: در زیارات جامعه: که هر امامی را میتوان به آن زیارت کرد و این زیارات بسیار است که ما به ذکر چند نمونه از میان آن ها اکتفا می کنیم .

زیارت جامعه صغیره

زیارت اول: شیخ صدوق در کتاب «من لا یحضره الفقیه» روایت کرده: که از حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) در باب آمدن نزد قبر حضرت موسی بن جعفر (عَلَيهِ السَّلَامُ) پرسیدند، آن حضرت فرمود: در مساجدی که در اطراف آن قبر آن حضرت است نماز بگذارید . و در همه مواضع جایز است: یعنی در زیارت هر یک از امامان (عَلَيهِم السَّلَامُ) یا مطلق مزارهای شریفه مقدّسه، مانند مراقد [آرامگاه های] پیامبران و سایر اوصیا (عَلَيهِم السَّلَامُ) کما هو الظاهر، و اینکه بگوئید:

اَلسَّلامُ عَلَىٰ أَوْلِياءِ اللّٰهِ وَ أَصْفِيائِهِ، اَلسَّلامُ عَلَىٰ أُمَناءِ اللّٰهِ وَ أَحِبَّائِهِ، اَلسَّلامُ عَلَىٰ أَنْصارِ اللّٰهِ وَ خُلَفائِهِ، اَلسَّلامُ عَلَىٰ مَحالِّ (1)

ص: 1324


1- سلام بر اولیای خدا و برگزیدگانش، سلام بر امینان خدا و دوستانش، سلام بر یاران خدا و خلیفه گانش، سلام بر امینان خدا و دوستانش، سلام بر یاران خدا و خلیفه هایش، سلام بر جاهگاه های

مَعْرِفَةِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ مَساكِنِ ذِكْرِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ مُظْهِرِي أَمْرِ اللّٰهِ وَ نَهْيِهِ، اَلسَّلامُ عَلَى الدُّعاةِ إِلَى اللّٰهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَیٰ الْمُسْتَقِرِّينَ (وَ المُستَوفِرینَ) فِي مَرْضاةِ اللّٰهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَى الْمُخْلِصِينَ فِي طاعَةِ اللّٰهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَى الْأَدِلَّاءِ عَلَى اللّٰهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَى الَّذِينَ مَنْ وَالاهُمْ فَقَدْ والَىٰ اللّٰهَ، وَ مَنْ عَادَاهُمْ فَقَدْ عادَى اللّٰهَ . (1) وَ مَنْ عَرَفَهُمْ فَقَدْ عَرَفَ اللّٰهَ، وَ مَنْ جَهِلَهُمْ فَقَدْ جَهِلَ اللّٰهَ، وَ مَنِ اعْتَصَمَ بِهِمْ فَقَدِ اعْتَصَمَ بِاللّٰهِ، وَ مَنْ تَخَلَّىٰ مِنْهُمْ فَقَدْ تَخَلَّىٰ مِنَ اللّٰهِ عَزَّوَجَلَّ، وَ أُشْهِدُ اللّٰهَ أَنِّي سِلْمٌ لِمَنْ سالَمْتُمْ، وَ حَرْبٌ لِمَنْ حارَبْتُمْ، مُؤْمِنٌ بِسِرِّكُمْ وَ عَلانِيَتِكُمْ، مُفَوِّضٌ فِي ذٰلِكَ كُلِّهِ إِلَيْكُمْ، لَعَنَ اللّٰهُ عَدُوَّ آلِ مُحَمَّدٍ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ وَ أَبْرَأُ إِلَى اللّٰهِ مِنْهُمْ، وَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ . (2) این زیارت در کتابهای «کافی» و «تهذیب» و «کامل الزیارت» نقل شده، و در همه کتاب ها پس از پایان زیارت، مذکور است، که این

ص: 1325


1- معرفت خدا، سلام بر خانه های ذکر خدا، سلام بر آشکارکنندگان امر و نهی خدا، سلام بر دعوت کنندگان به سوی خدا، سلام بر استقراریافتگان در عرصه رضایت خدا، سلام بر مخلصان در طاعت خدا، سلام بر راهنمایان به سوی خدا، سلام بر آنان که هرکه دوستشان داشته، خدا را دوست داشته، و هرکه دشمنشان داشته، خدا را دشمن داشته،
2- و هرکه آنان را شناخت، خدا را شناخته، و هرکه آنان را نشناخت، خدا را نشناخته و هر که به آنان چنگ زد، در حقیقت به خدا چنگ زده، و هرکه آنان را ترک گفت، همان خدای عزّ و جلّ را ترک گفته است، و خدا را گواه می گیرم که من در صلحم با هر که شما با او در صلح هستید، و در جنگم با هر که شما با او در جنگید، به پنهان و آشکار شما ایمان دارم، و اختیار همه این امور را واگذارنده به شمایم، خدا دشمن خاندان محَمد را، از جنّ و انس لعنت کند، از ایشان به جانب خدا بیزاری می جویم، و درود خدا بر محمّد و خاندانش .

یعنی این کلماتی که ذکر شد در همه زیارتها مجزی است . و بر محمّد و خاندان محمّد (عَلَيهِم السَّلَامُ) بسیار صلوات می فرستی، و یک یک را به نام های خودشان نام می بری و از دشمنانشان بیزاری می جویی، و هر دعایی که می خواهی برای خود، و مردان و زنان با ایمان اختیار می کنی . مؤلّف گوید: ظاهرا این باقیمانده «یعنی جمله: در همه زیارت ها مجزی است» جزو روایت و از کلام معصوم (عَلَيهِ السَّلَامُ) است، ولی اگر فرض کنیم این باقیمانده خارج از روایت باشد و بگوییم عبارت و کلام بعضی از راویان است، باز هم مطمئن هستیم به اینکه زیارت، زیارت جامعه است، چون بزرگان مشایخ حدیث، چنین فهمیده اند، که در همه زیارت ها مجزی است چنان که ظاهر ابتدای حدیث بر آن دلالت دارد، پس آن را در باب زیارات جامعه نقل کرده اند، و تعابیر وارده در زیارت، نیز تماما از صفات جامعه است، که اختصاص به بعضی غیر بعض دیگر ندارد، پس مناسب است در تمام مشاهد مشرّفه، به آن زیارت، زیارت شود، حتی مشاهد انبیا و اوصیا چنان که جمعی از علما در مشهد جناب یونس (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل کرده اند . و چون در ذیل زیارت، امر به صلوات بر هر یک از امامان (عَلَيهِم السَّلَامُ) شد، صلواتی مخصوص به خود آن امام وارد

ص: 1326

شده است، اگر صلوات منسبوب به ابو الحسن ضرّاب اصفهانی را، که در آخر اعمال روز جُمعه نقل کردیم [138] بخوانی، بسیار مناسب است .

زیارت جامعه کبیره

زیارت دوم: شیخ صدوق در کتاب من لا یحضره الفقیه و عیون اخبار الرضا از موسی بن عبد اللّه نخعی روایت کرده که گفت خدمت حضرت هادی (عَلَيهِ السَّلَامُ) عرض کردم: یابن رسول اللّه، مرا زیارتی با بلاغت تعلیم فرما که کامل باشد، تا اینکه هرگاه خواستم یکی از شما را زیارت کنم، آن را بخوانم . فرمود: چون به درگاه حرم رسیدی، بیایست و شهادتین را بگو یعنی:

اَشهَدُ اَن لا اِلهَ اِلَّا اللّه وَحدَهُ، لا شَریکَ لهُ، وَ اَشهَدُاَنَّ مُحَمَّدًا عَبدُهُ وَ رَسُولُهُ . (1) در این هنگام باید با حالت غسل باشی، چون داخل حرم شوی، و قبر را ببینی بایست و سی مرتبه اللّه أَكْبَرُ بگو، سپس اندکی با آرامش و وقار راه برو، و در این راه رفتن، گامها را نزدیک

ص: 1327


1- گواهی می دهم که معبودی جز خدا نیست، یگانه و شریکی ندارد، و گواهی که محَمد بنده و فرستاده اوست .

یکدیگر گذار، آنگاه بایست و سی مرتبه اللّه أَكْبَرُ بگو، پس نزدیک قبر مطهّر برو و چهل مرتبه اللّه أَكْبَرُ بگو، تا صد تکبیر کامل شود . و شاید چنان که مجلسی اول فرموده: وجه این صد تکبیر این باشد، که اکثر طبایع مردم مایل به غلّو در حق محبوبان خود هستند، مبادا از عبارات امثال این زیارت گرفتار غلو و افراط در اعتقاد و سخن شوند، یا از بزرگی حق تعالی غافل گردند یا غیر این امور . پس بگو:

اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ يَا أَهْلَ بَيْتِ النُّبُوَّةِ، وَ مَوْضِعَ الرِّسالَةِ، وَ مُخْتَلَفَ الْمَلائِكَةِ، وَ مَهْبِطَ الْوَحْيِ، وَ مَعْدِنَ الرَّحْمَةِ، وَ خُزَّانَ الْعِلْمِ، وَ مُنْتَهَى الْحِلْمِ، وَ أُصُولَ الْكَرَمِ، وَ قادَةَ الْأُمَمِ، وَ أَوْلِياءَ النِّعَمِ، وَ عَناصِرَ الْأَبْرارِ، وَ دَعائِمَ الْأَخْيارِ، وَ ساسَةَ الْعِبادِ، وَ أَرْكانَ الْبِلادِ، وَ أَبْوابَ الْإِيمانِ، وَ أُمَناءَ الرَّحْمٰنِ، وَ سُلالَةَ النَّبِيِّينَ، وَ صَفْوَةَ الْمُرْسَلِينَ، وَ عِتْرَةَ خِيَرَةِ رَبِّ الْعالَمِينَ، وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ ؛ اَلسَّلامُ عَلَیٰ أَئِمَّةِ الْهُدَىٰ، وَ مَصابِيحِ الدُّجَىٰ، وَ أَعْلامِ التُّقَىٰ، وَ ذَوِي النُّهَىٰ وَ أُولِي الْحِجَىٰ، وَ كَهْفِ الْوَرَىٰ، (1)

ص: 1328


1- سلام بر شما ای اهل بیت نبوّت، و جایگاه رسالت، و عرصه رفت و آمد فرشتگان، و مرکز فرود آمدن وحی و معدن رحمت، و خزانه داران بهشت، و نهایت بردباری، و ریشه های کرم، و رهبران امّت ها، و سرپرستان نعمت ها، و بنیادهای نیکان، و استوانه های خوبان، و رهبران سیاسی بندگان، و پایه های کشورها، و درهای ایمان، و امینان خدای رحمان، و چکیده پیامبران، و برگزیده رسولان، و عترت بهترین گزیده پروردگار جهانیان و رحمت و برکات خدا بر آنان باد، سلام بر پیشوایان هدایت، و چراغ های تاریکی، و پرچم های پرهیزگاری، و صاحبان خرد، و دارندگان [خردو] زیرکی، و پناهگاه مردمان،

وَ وَرَثَةِ الْأَنْبِياءِ، وَ الْمَثَلِ الْأَعْلَىٰ، وَ الدَّعْوَةِ الْحُسْنَىٰ، وَ حُجَجِ اللّٰهِ عَلَىٰ أَهْلِ الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ الْأُولَىٰ، وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ . اَلسَّلامُ عَلَیٰ مَحالِّ مَعْرِفَةِ اللّٰهِ، وَ مَساكِنِ بَرَكَةِ اللّٰهِ، وَ مَعَادِنِ حِكْمَةِ اللّٰهِ، وَ حَفَظَةِ سِرِّ اللّٰهِ، وَ حَمَلَةِ كِتابِ اللّٰهِ، وَ أَوْصِياءِ نَبِيِّ اللّٰهِ وَ ذُرِّيَّةِ رَسُولِ اللّٰهِ، صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وآلِهِ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ ؛ (1) اَلسَّلامُ عَلَى الدُّعاةِ إِلَى اللّٰهِ، وَ الْأَدِلَّاءِ عَلَىٰ مَرْضاةِ اللّٰهِ، وَ الْمُسْتَقِرِّينَ فِي أَمْرِ اللّٰهِ، وَ التَّامِّينَ فِي مَحَبَّةِ اللّٰهِ، وَ الْمُخْلِصِينَ فِي تَوْحِيدِ اللّٰهِ، وَ الْمُظْهِرِينَ لِأَمْرِ اللّٰهِ وَ نَهْيِهِ، وَ عِبادِهِ الْمُكْرَمِينَ الَّذِينَ «لَايَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَ هُمْ بأَمْرِهِ يَعْمَلُون» وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ الْأَئِمَّةِ الدُّعاةِ، وَ الْقادَةِ الْهُداةِ، وَ السَّادَةِ الْوُلاةِ، وَ الذَّادَةِ الْحُماةِ، وَ أَهْلِ الذِّكْرِ وَ أُولِي الْأَمْرِ، وَ بَقِيَّةِ اللّٰهِ وَ خِيَرَتِهِ وَ حِزْبِهِ وَ عَيْبَةِ عِلْمِهِ وَ حُجَّتِهِ، وَ صِرَاطِهِ وَ نُورِهِ [وَ بُرْهَانِهِ ]، وَ رَحمهُ اللّه وَ بَرَکَاتُهُ . أَشْهَدُ أَنْ لا إِلَهَ إِلا اللّه وَحْدَهُ، (2)

ص: 1329


1- و وارثان پیامبران، و نمونه برتر، و دعوت نیکوتر و حجّت های خدا بر اهل دنیا و آخرت و این جهان، و رحمت و برکات خدا بر آنان باد، سلام بر جایگاههای شناخت خدا، و مسکن های برکت خدا، و معدن های حکمت خدا، و نگهبانان راز خدا، و حاملان کتاب خدا، و جانشینان پیامبر خدا، و فرزندان رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش )، و رحمت و برکات خدا بر آنان باد
2- سلام بر دعوت کنندگان به سوی خدا، و راهنمایان بر خشنودی خدا، و استقراریافتگان در امر خدا، و کاملان در محبّت خدا، و مخلصان در تَوحید خدا، و آشکارکنندگان امر و نهی خدا، و بندگان گرامی خدا آنان که به گفتار بر خدا پیشی نمی گیرند، و به دستورش عمل می کنند، و رحمت و برکات خدا بر آنان باد، سلام بر پیشوایان دعوت کننده، و پیشروان هدایت کننده، و سروران سرپرست، و مدافعان حمایت کننده، و اهل ذکر و صاحبان فرمان و باقیمانه خدا و برگزیدگان او، و گروه و صندوق دانش حق، و حجّت و راه و نور و برهان خدا، و رحمت و برکات خدا بر آنان باد، گواهی می دهم که معبودی جز خدا نیست، یگانه است

لَا شَرِيكَ لَهُ كَما شَهِدَ اللّٰهُ لِنَفْسِهِ وَ شَهِدَتْ لَهُ مَلائِكَتُهُ وَ أُولُو الْعِلْمِ مِنْ خَلْقِهِ؛ لَا إِلٰهَ إِلّا هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ، وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ الْمُنْتَجَبُ، وَ رَسُولُهُ الْمُرْتَضَىٰ، أَرْسَلَهُ بِالْهُدَىٰ وَ دِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَ لَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ، وَ أَشْهَدُ أَنَّكُمُ الْأَئِمَّةُ الرَّاشِدُونَ الْمَهْدِيُّونَ الْمَعْصُومُونَ الْمُكَرَّمُونَ الْمُقَرَّبُونَ الْمُتَّقُونَ الصَّادِقُونَ الْمُصْطَفُونَ، الْمُطِيعُونَ لِلّٰهِ، الْقَوَّامُونَ بِأَمْرِهِ، الْعامِلونَ بِإِرَادَتِهِ، (1) الْفائِزُونَ بِكَرَامَتِهِ ؛ اصْطَفاكُمْ بِعِلْمِهِ، وَ ارْتَضاكُمْ لِغَيْبِهِ، وَ اخْتارَكُمْ لِسِرِّهِ، وَ اجْتَباكُمْ بِقُدْرَتِهِ، وَ أَعَزَّكُمْ بِهُداهُ، وَ خَصَّكُمْ بِبُرْهانِهِ، وَ انْتَجَبَكُمْ لِنُورِهِ، (بِنُورِهِ) وَ أَیَّدَکُمْ بِرُوحِهِ، وَ رَضِيَكُمْ خُلَفاءَ فِي أَرْضِهِ، وَ حُجَجاً عَلَىٰ بَرِيَّتِهِ، وَ أَنْصاراً لِدِينِهِ، وَ حَفَظَةً لِسِرِّهِ، وَ خَزَنَةً لِعِلْمِهِ، وَ مُسْتَوْدَعاً لِحِكْمَتِهِ، وَ تَرَاجِمَةً لِوَحْيِهِ، وَ أَرْكاناً لِتَوْحِيدِهِ، وَ شُهَداءَ عَلَىٰ خَلْقِهِ، (2)

ص: 1330


1- ، و برای او شریکی نیست، چنان که خدا برای خویش گواهی داده، فرشتگانش و دانشمندان از بندگانش برای او گواهی دادند، معبودی جز او نیست، عزیز و حکیم است، و گواهی می دهم که محَمد بنده برگزیده، و فرستاده پسندیده اوست، او را به هدایت و دین حق فرستاد، تا بر همه آیین ها پیروزش گرداند هرچند مشرکان ناخوش دارند، و گواهی می دهم که شمایید پیشوایان راهنما، راه یافته، معصوم، مکرّم، مقرّب پرهیزگار، راستگو، برگزیده، فرمانبردار خدا، قیام کننده به فرمانش، عمل کننده به خواسته اش
2- دست یافته به کرامتش، شما را با دانشش برگزید، و برای غیبش پسندید، و برای رازش انتخاب کرد، و به قَدرتش اختیار کرد، و به هدایتش عزیز نمود، و برهانش اختصاص داد، و برای نورش برگزید، و به روحش تأیید فرمود و شما را پسندید برای جانشینی در زمینش، و دلایل محکمی بر مخلوقاتش، و یاورانی برای دینش، و نگهبانانی برای رازش، و خزانه دارانی برای دانشش، و محل نگهداری برای حکمتش، و مفسّران وحیش، و پایه های یگانه پرستی اش، و گواهانی بر خلقش

وَأَعْلاماً لِعِبادِهِ، وَ مَناراً فِي بِلادِهِ، وَ أَدِلَّاءَ عَلَىٰ صِرَاطِهِ، عَصَمَكُمُ اللّٰهُ مِنَ الزَّلَلِ، وَ آمَنَكُمْ مِنَ الْفِتَنِ، وَ طَهَّرَكُمْ مِنَ الدَّنَسِ، وَ أَذْهَبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ، وَ طَهَّرَکُمْ تَطْهِیرا، فَعَظَّمْتُمْ جَلالَهُ، وَ أَکْبَرْتُمْ شَأْنَهُ، وَ مَجَّدْتُمْ کَرَمَهُ، وَ أَدَمْتُمْ (أَدْمَنْتُمْ) ذِکْرَهُ، وَ وَکَّدْتُمْ (ذَکَّرْتُمْ) مِیثَاقَهُ، وَ أَحْکَمْتُمْ عَقْدَ طَاعَتِهِ، وَ نَصَحْتُمْ لَهُ فِی السِّرِّ وَ الْعَلانِیَةِ، وَ دَعَوْتُمْ إِلَی سَبِیلِهِ بِالْحِکْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ، وَ بَذَلْتُمْ أَنْفُسَکُمْ فِی مَرْضَاتِهِ، وَ صَبَرْتُمْ عَلَی مَا أَصَابَکُمْ فِی جَنْبِهِ، (حُقِّهِ) وَ أَقَمْتُمُ، الصَّلاةَ وَ آتَیْتُمُ الزَّکَاةَ، وَ أَمَرْتُمْ بِالْمَعْرُوفِ، وَ نَهَیْتُمْ عَنِ الْمُنْکَرِ، وَ جَاهَدْتُمْ فِی اللّه حَقَّ جِهَادِهِ، حَتَّی أَعْلَنْتُمْ دَعْوَتَهُ، وَ بَیَّنْتُمْ فَرَائِضَهُ، وَ أَقَمْتُمْ حُدُودَهُ، وَ نَشَرْتُمْ (وَ فَسَّرْتُمْ) شَرَائِعَ أَحْکَامِهِ، وَ سَنَنْتُمْ سُنَّتَهُ، وَ صِرْتُمْ فِی ذَلِکَ مِنْهُ إِلَی الرِّضَا، وَ سَلَّمْتُمْ لَهُ الْقَضَاءَ، وَ صَدَّقْتُمْ مِنْ رُسُلِهِ مَنْ مَضَی، فَالرَّاغِبُ عَنْکُمْ مَارِقٌ، (1)

ص: 1331


1- و پرچشم هایی برای بندگانش، و مراکز نوری در کشورهایش، و راهنمایانی بر راهش، خدا شما را از لغزشها حفظ کرد، و از فتنه ها ایمن داشت، و از آلودگی پاک کرد،و پلیدی را از شما ببرد، و پاکتان نمود، پاک کردنی شایسته پس شما هم عظیم شمردید، شوکتش را، و بزرگ دانستید مقامش را، و ستودید کرمش را، و ادامه دادید ذکرش را، و استوار نمودید پیمانش را، و محکم کردید گره طاعتش را، و در نهان و آشکار برای او خیرخواهی نمودید، و مردم را با حکمت و پند نیکو به راه او دعوت کردید، و جان خود را در خشنودی او نثار نمودید، و بر آنچه در کنار او به شما در رسید صبر کردید و نماز را بپا داشتید، و زکات پرداختید، و به معروف امر نمودید، و از منکر نهی کردید، و جهاد فی اللّه نمودید، آن گونه که شایسته بود، تا دعوتش را آشکار کردید، و واجباتش را بیان فرمودید، و حدودش را بر پا داشتید، و قوانین احکامش را پخش نمودید، و روش او را انجام دادید، و در این امور از جانب خدا به مقام رضا دررسیدید، و تسلیم قضای او گشتید، و رسولان گذشته او را تصدیق نمودید، پس روگردان از شما خارج از دین،

وَاللَّازِمُ لَكُمْ لاحِقٌ، وَ الْمُقَصِّرُ فِي حَقِّكُمْ زاهِقٌ، وَ الْحَقُّ مَعَكُمْ وَ فِيكُمْ، وَ مِنْكُمْ وَ إِلَيْكُمْ، وَ أَنْتُمْ أَهْلُهُ وَ مَعْدِنُهُ، وَ مِيراثُ النُّبُوَّةِ عِنْدَكُمْ، وَ إِيابُ الْخَلْقِ إِلَيْكُمْ، وَ حِسابُهُمْ عَلَيْكُمْ، وَ فَصْلُ الْخِطابِ عِنْدَكُمْ، وَ آياتُ اللّٰهِ لَدَيْكُمْ، وَ عَزائِمُهُ فِيكُمْ، وَ نُورُهُ وَ بُرْهانُهُ عِنْدَكُمْ، وَ أَمْرُهُ إِلَيْكُمْ، مَنْ والاكُمْ فَقَدْ والَى اللّٰهَ، وَ مَنْ عاداكُمْ فَقَدْ عادَى اللّٰهَ، وَ مَنْ أَحَبَّكُمْ فَقَدْ أَحَبَّ اللّٰهَ، [وَمَنْ أَبْغَضَكُمْ فَقَدْ أَبْغَضَ اللّٰهِ ] وَ مَنِ اعْتَصَمَ بِكُمْ فَقَدِ اعْتَصَمَ بِاللّٰهِ ؛ (1) أَنْتُمُ الصِّرَاطُ الْأَقْوَمُ (السَّبِیلُ الْأَعْظَمُ )، وَ شُهَداءُ دارِ الْفَناءِ، وَ شُفَعاءُ دارِ الْبَقاءِ، وَ الرَّحْمَةُ الْمَوْصُولَةُ، وَ الْآيَةُ الْمَخْزُونَةُ، وَ الْأَمانَةُ الْمَحْفُوظَةُ، وَ الْبابُ الْمُبْتَلَىٰ بِهِ النَّاسُ، مَنْ أَتَاكُمْ نَجَا، وَ مَنْ لَمْ يَأْتِكُمْ هَلَكَ، إِلَى اللّٰهِ تَدْعُونَ، وَ عَلَيْهِ تَدُلُّونَ، وَ بِهِ تُؤْمِنُونَ، وَ لَهُ تُسَلِّمُونَ، وَ بِأَمْرِهِ تَعْمَلُونَ، وَ إِلَىٰ سَبِيلِهِ تُرْشِدُونَ، وَ بِقَوْلِهِ تَحْكُمُونَ . (2)

ص: 1332


1- و ملازمتان ملحق شونده به شما، و کوتاهی کننده در حقّتان قرین نابودی است، و حق همراه شما و در شما و از شما و به سوی شماست، و شما اهل حق و سرچشمه آن هستید و میراث نبوّت نزد شماست، و بازگشت خلق به سوی شما، و حسابشان با شماست، و سخن جدا کننده حق از باطل نزد شماست، آیات خدا پیش شما، و تصمیمات قطعی اش در شما، و نور و برهانش نزد شماست، و امر او متوجه شماست، آن که شما را دوست داشت، خدا را دوست داشته، و هر که شما را دشمن داشت خدا را دشمن داشته، و هر که به شما محبّت ورزید به خدا محبت ورزیده و هرکه با شما کینه توزی نمود، با خدا کینه ورزی نموده است، و هرکه به شما چنگ زد، به خدا چنگ زده است،
2- شمایید راه راست تر و گواهان خانه فنا، و شفیعان خانه بقا، و رحمت پیوسته، و نشانه انباشته و امانت نگاه داشته، و درگاه حقّی که مردم به آن آزموده می شوند، آنکه به سوی شما آمد نجات یافت، و هرکه نیامد هلاک شد، شما مردم را به سوی خدا می خوانید، و به وجود او راهنمایی می کنید، و همواره در حال ایمان به او هستید، و تسلیم او می باشید، و به فرمانش عمل می کنید، و به راهش ارشاد می نمایید و به گفته اش حکم می کنید،

سَعَدَ مَنْ والاكُمْ، وَ هَلَكَ مَنْ عاداكُمْ، وَ خابَ مَنْ جَحَدَكُمْ، وَ ضَلَّ مَنْ فارَقَكُمْ، وَ فازَ مَنْ تَمَسَّكَ بِكُمْ، وأَمِنَ مَنْ لَجَأَ إِلَيْكُمْ، وَ سَلِمَ مَنْ صَدَّقَكُمْ، وَ هُدِيَ مَنِ اعْتَصَمَ بِكُمْ، مَنِ اتَّبَعَكُمْ فَالْجَنَّةُ مَأْواهُ، وَ مَنْ خالَفَكُمْ فَالنَّارُ مَثْواهُ، وَ مَنْ جَحَدَكُمْ كافِرٌ، وَ مَنْ حارَبَكُمْ مُشْرِكٌ، (1) وَ مَنْ رَدَّ عَلَيْكُمْ فِي أَسْفَلِ دَرَكٍ مِنَ الْجَحِيمِ ؛ أَشْهَدُ أَنَّ هٰذَا سابِقٌ لَكُمْ فِيما مَضىٰ، وَ جارٍ لَكُمْ فِيما بَقِيَ، وَ أَنَّ أَرْواحَكُمْ وَ نُورَكُمْ وَ طِينَتَكُمْ واحِدَةٌ، طابَتْ وَ طَهُرَتْ بَعْضُها مِنْ بَعْضٍ، خَلَقَكُمُ اللّٰهُ أَنْواراً فَجَعَلَكُمْ بِعَرْشِهِ مُحْدِقِينَ حَتّىٰ مَنَّ عَلَيْنا بِكُمْ فَجَعَلَكُمْ فِي بُيُوتٍ أَذِنَ اللّٰهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ يُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ، وَ جَعَلَ صَلاتَنا (صلواتنا) عَلَيْكُمْ، وَ مَا خَصَّنا بِهِ مِنْ وِلايَتِكُمْ، طِيباً لِخَلْقِنا، وَ طَهارَةً لِأَنْفُسِنا، وَ تَزْكِيَةً (وَبَرَکَةَ) لَنا، وَ كَفَّارَةً لِذُنُوبِنا، فَكُنَّا عِنْدَهُ مُسَلِّمِينَ بِفَضْلِكُمْ، وَ مَعْرُوفِينَ (2)

ص: 1333


1- هرکه شما را دوست داشت، خوشبخت شد، و هرکه شما را دشمن داشت به هلاکت رسید، و هر که شما را انکار کرد زیانکار شد و هرکه از شما جدایی نمود گمراه گشت، هرکه به شما تمسّک جست به رستگاری رسید، و هرکه به شما پناه آورد ایمنی یافت، کسی که شما را تصدیق نمود سالم ماند، و هرکه متمسّک به شما شد هدایت یافت، کسی که از شما پیروز کرد، بهشت جای اوست، و هرکه با شما مخالفت ورزید، آتش جایگاه اوست، هرکه منکر شما شد کافر است، و هر که با شما جنگید مشرک است،
2- و هر که شما را ردّ کرد، در پست ترین جایگاه از دوزخ است، گواهی می دهم که این شأن و مقام درگذشته برای شما پیشی داشت و برایتان در آینده زمان جاری است، و همانا ارواح و نور و سرشت شما یکی است، پاکیزه و پاک شد، برخی از آن از برخی دیگر است، خدا شما را نورهایی آفرید، و گرداگرد، عرش خود قرار داد، تا با آوردنشان به دنیا بر ما منّت نهاد، و قرارتان داد در خانه هایی که اجازه داد رفعت یابند و نام او در آن ها ذکر شود، و درودهای ما بر شما قرار داد، و آنچه ما را از ولایت شما به آن مخصوص داشت، مایه پاکی برای خلقت ما، و طهارت برای جان ما، و تزکیه برای وجود ما، و کفاره گناهان ماست، پس ما در نزد خدا از تسلیم شدگان به فضل شما، و شناخته شدگان

بِتَصْدِیقِنَا إِیَّاکُمْ، فَبَلَغَ اللّه بِکُمْ أَشْرَفَ مَحَلِّ الْمُکَرَّمِینَ، وَ أَعْلَىٰ مَنازِلِ المُقَرَّبِينَ، وَ أَرْفَعَ دَرَجاتِ الْمُرْسَلِينَ، حَيْثُ لَايَلْحَقُهُ لاحِقٌ، وَ لَا يَفُوقُهُ فائِقٌ، وَ لَا يَسْبِقُهُ سابِقٌ، وَ لَا يَطْمَعُ فِي إِدْرَاكِهِ طامِعٌ، حَتَّىٰ لَايَبْقَىٰ مَلَكٌ مُقَرَّبٌ، وَ لَا نَبِيٌّ مُرْسَلٌ، وَ لَا صِدِّيقٌ، وَ لَا شَهِيدٌ، وَ لَا عالِمٌ، وَ لَا جاهِلٌ، وَ لَا دَنِيٌّ، وَ لَا فاضِلٌ، وَ لَا مُؤْمِنٌ صالِحٌ، وَ لَا فاجِرٌ طالِحٌ، وَ لَا جَبَّارٌ عَنِيدٌ، وَ لَا شَيْطانٌ مَرِيدٌ، وَ لَا خَلْقٌ فِيما بَيْنَ ذٰلِكَ شَهِيدٌ ؛ إِلّا عَرَّفَهُمْ جَلالَةَ أَمْرِکُمْ وَ عِظَمَ خَطَرِکُمْ وَ کِبَرَ شَأْنِکُمْ وَ تَمَامَ نُورِکُمْ وَ صِدْقَ مَقَاعِدِکُمْ وَ ثَبَاتَ مَقَامِکُمْ، (1) وَ شَرَفَ مَحَلِّكُمْ وَ مَنْزِلَتِكُمْ عِنْدَهُ، وَ كرامَتَكُمْ عَلَيْهِ، وَ خاصَّتَكُمْ لَدَيْهِ، وَ قُرْبَ مَنْزِلَتِكُمْ مِنْهُ؛ بِأَبِي أَنْتُمْ وَ أُمِّي وَ أَهْلِي، وَ مالِي وَ أُسْرَتِي، أُشْهِدُ اللّٰهَ وَ أُشْهِدُكُمْ أَنِّي مُؤْمِنٌ بِكُمْ وَ بِما آمَنْتُمْ بِهِ، كافِرٌ بِعَدُوِّكُمْ وَ بِما كَفَرْتُمْ بِهِ، مُسْتَبْصِرٌ بِشَأْنِكُمْ، (2)

ص: 1334


1- به تصدیق جایگاه شما بودیم، خدا شما را به شریفترین جایگاه گرامیان، و برترین منازل مقرّبان، و رفیع ترین درجات فرستادگان برساند، چنان که از پیرسنده ای به آن نرسد، و بالا رونده ای به آن راه نیابد، و سبقت گیرنده ای از آن پیشی نجوید، و طمع کننده ای در یافتن آن طمع نورزد، از آنچا که باقی نمی ماند ملک مقرّبی، و نه پیامبر مرسلی، و نه صدّیقی و نه شهیدی و نه دانایی و نه نادانی و نه پستی و نه والایی، و نه مؤمن شایسته ای، و نه فاجر بدکاری، و نه گردنکش لجوجی، و نه شیطان نافرمانی، و نه خلق دیگری که در این میان گواه باشد مگر اینکه خدا بر آنان بشناساند، جلالت امر شما، و عظمت مقام، و بزرگی شأن، و کامل بودن نور، و درستی مسندها و ثابت بودن مقام،
2- و شرافت موقعیت، و منزلت شما را نزد خویش، و کرامتتان را بر او، و خصوصیتی که نزد او دارید و نزدیکی مقامی که نسبت به او برای شماست، پدر و مادرم و اهل و مال و طایفه ام فدای شما، خدا و شما را گواه می گیرم، که من به شما و به آنچه شما ایمان آوردید باور دارم، نسبت به دشمنتان و آنچه را شما به آن کفر ورزیدید کافرم، بینایم به مقام شما،

وَبِضَلالَةِ مَنْ خالَفَكُمْ، مُوالٍ لَكُمْ وَ لِأَوْلِيائِكُمْ، مُبْغِضٌ لِأَعْدائِكُمْ وَ مُعادٍ لَهُمْ، سِلْمٌ لِمَنْ سالَمَكُمْ، وَ حَرْبٌ لِمَنْ حارَبَكُمْ، مُحَقِّقٌ لِما حَقَّقْتُمْ، مُبْطِلٌ لِمَا أَبْطَلْتُمْ، مُطِيعٌ لَكُمْ، عارِفٌ بِحَقِّكُمْ ؛ (1) مُقِرٌّ بِفَضْلِكُمْ، مُحْتَمِلٌ لِعِلْمِكُمْ، مُحْتَجِبٌ بِذِمَّتِكُمْ، مُعْتَرِفٌ بِكُمْ، مُؤْمِنٌ بِإِيابِكُمْ، مُصَدِّقٌ بِرَجْعَتِكُمْ، مُنْتَظِرٌ لِأَمْرِكُمْ، مُرْتَقِبٌ لِدَوْلَتِكُمْ، آخِذٌ بِقَوْلِكُمْ، عامِلٌ بِأَمْرِكُمْ، مُسْتَجِيرٌ بِكُمْ، زائِرٌ لَكُمْ، لائِذٌ عائِذٌ بِقُبُورِكُمْ، مُسْتَشْفِعٌ إِلَى اللّٰهِ عَزَّوَجَلَّ بِكُمْ، وَ مُتَقَرِّبٌ بِكُمْ إِلَيْهِ، وَ مُقَدِّمُكُمْ أَمامَ طَلِبَتِي وَ حَوَائِجِي وَ إِرادَتِي فِي كُلِّ أَحْوالِي وَ أُمُورِي، مُؤْمِنٌ بِسِرِّكُمْ وَ عَلانِيَتِكُمْ، وَ شاهِدِكُمْ وَ غائِبِكُمْ، وَ أَوَّلِكُمْ وَ آخِرِكُمْ، وَ مُفَوِّضٌ فِي ذٰلِكَ كُلِّهِ إِلَيْكُمْ، وَ مُسَلِّمٌ فِيهِ مَعَكُمْ، وَقَلْبِي لَكُمْ مُسَلِّمٌ، وَ رَأْيِي لَكُمْ تَبَعٌ، وَ نُصْرَتِي لَكُمْ مُعَدَّةٌ، حَتَّىٰ يُحْيِيَ اللّٰهُ [تَعَالىٰ] دِينَهُ بِكُمْ، (2)

ص: 1335


1- و به گمراهی آنکه با شما مخالفت کرد، دوستدار شما و دوستان شمایم، خشمناک نسبت به دشمنان شما و دشمن آنانم، در صلحم با هرکه با شما در صلح است و در جنگم با هر که با شما جنگید، حق می دانم آنچه را شما حق دانستید، و باطل می دانم آنچه را شما باطل دانستید، به فرمان شمایم، عارف به حقّتان هستم،
2- برتری شما اقرار دارم، تحملّ کننده دانش شمایم، پرده نشین پیمان و حرمت شما می باشم، به شما معترفم، به بازگشتتان مؤمنم، رجعت تان را تصدیق دارم چشم به راه فرمان شمایم، در انتظار حکومت شما به سر می برم، گیرنده گفته شما هستم، عمل کننده به فرمان شما می باشم، پناهنده به شمایم، زائر شما هستم، ملتجی و پناهنده به قبر شمایم، خواهنده شفاعت به درگاه خدای عزّ و جلّ به وسیله شما می باشم، و به سوی او به سبب شما تقرّب می جویم، و مقدّم کننده شما پیش روی خواسته ام و حاجاتم و ارادتم در همه احوال و امورم، به نهان و آشکارتان، و حاضر وغائبتان، و اوّل و آخرتان ایمان دارم، و در همه اینها واگذارنده کار به شمایم، و در اینها به همراه شما تسلیم، دلم تسلیم شماست، رأیم تابع شماست، و یاری ام برای شما مهیّاست، تا زمانی که خدا دینش را به وسیله شما زنده کند

وَيَرُدَّكُمْ فِي أَيَّامِهِ، وَ يُظْهِرَكُمْ لِعَدْلِهِ، وَ يُمَكِّنَكُمْ فِي أَرْضِهِ، فَمَعَكُمْ مَعَكُمْ لَامَعَ غَيْرِكُمْ، [عَدُوِّکُمْ]، آمَنْتُ بِكُمْ، وَ تَوَلَّيْتُ آخِرَكُمْ بِمَا تَوَلَّيْتُ بِهِ أَوَّلَكُمْ، وَ بَرِئْتُ إِلَى اللّٰهِ عَزَّوَجَلَّ مِنْ أَعْدائِكُمْ، وَ مِنَ الْجِبْتِ وَ الطَّاغُوتِ وَ الشَّياطِينِ وَ حِزْبِهِمُ، الظَّالِمِينَ لَكُمُ، الْجاحِدِينَ لِحَقِّكُمْ، وَ الْمارِقِينَ مِنْ وِلايَتِكُمْ، وَ الْغاصِبِينَ لِإِرْثِكُمُ، الشَّاكِّينَ فِيكُمُ، الْمُنْحَرِفِينَ عَنْكُمْ، وَ مِنْ كُلِّ وَلِيجَةٍ دُونَكُمْ، وَ كُلِّ مُطاعٍ سِواكُمْ، وَ مِنَ الْأَئِمَّةِ الَّذِينَ يَدْعُونَ إِلَى النَّارِ، فَثَبَّتَنِيَ اللّٰهُ أَبَداً مَا حَيِيتُ عَلَىٰ مُوالاتِكُمْ وَ مَحَبَّتِكُمْ وَ دِينِكُمْ، وَ وَفَّقَنِي لِطاعَتِكُمْ، وَ رَزَقَنِي شَفاعَتَكُمْ ؛ (1) وَ جَعَلَنِي مِنْ خِيارِ مَوالِيكُمُ، التَّابِعِينَ لِما دَعَوْتُمْ إِلَيْهِ، وَ جَعَلَنِي مِمَّنْ يَقْتَصُّ آثارَكُمْ، وَ يَسْلُكُ سَبِيلَكُمْ، وَ يَهْتَدِي بِهُداكُمْ، وَ يُحْشَرُ فِي زُمْرَتِكُمْ، وَ يَكِرُّ فِي رَجْعَتِكُمْ، وَ يُمَلَّكُ فِي دَوْلَتِكُمْ، وَ يُشَرَّفُ فِي عافِيَتِكُمْ، وَ يُمَكَّنُ (2)

ص: 1336


1- ، و شما را در ایّامش بازگرداند، و برای عدالتش آشکارتان نماید، و در زمینش پابر جایتان فرماید، پس با شمایم با شما، نه با غیر شما به شما ایمان آوردم، آخری شما را دوست دارم، همانطور که اوّلین شما را دوست داشتم، به سوی خدا از دشمنانتان بیزاری می جویم و و نیز بیزاری نمودم از جبت و طاغوت و شیاطین و گروهشان، آن ستم کنندگان به شما، و منکران حقّتان، و خارج شدگان از ولایتتان، و غصب کنندگان میراثتان، و شک کنندگان در حقانیت تان، و منحرف شوندگان از حضرتتان، و از هر آنچه به غیر شما وارد در دین شده و از دین نیست، و از هر اطاعت شده ای جز شما، و از رهبرانی که مردم را به آتش دوزخ می خوانند، پس خدا همیشه پابرجایم بدارد، تا که زنده ام بر مولات و محبّت و دین شما، و به اطاعت از شما موفّقم فرماید، و شفاعت شما را نصیبم کند
2- و مرا از برگزیدگان دوستان قرار دهد، و از پیروی کنندگان نسبت به آنچه شما به آن دعوت کردید، و مرا از آنانی قرار دهد که از آثار شما متابعت می کنند و به راه شما می روند، و به هدایت شما هدایت می جویند، و در گروه شما محشور می شوند، و در زمان رجعت تان دوباره به دنیا بازمی گردد، و در دولت شما به فرمانروایی می رسند، و در دوران سلامت کامل شما مفتخر می گردند، و در روزگار شما

فِي أَيَّامِكُمْ، وَ تَقَرُّ عَيْنُهُ غَداً بِرُؤْيَتِكُمْ؛ بِأَبِي أَنْتُمْ وَ أُمِّي وَ نَفْسِي، وَ أَهْلِي وَ مالِي، مَنْ أَرادَ اللّٰهَ بَدَأَ بِكُمْ، وَ مَنْ وَحَّدَهُ قَبِلَ عَنْكُمْ، وَ مَنْ قَصَدَهُ تَوَجَّهَ بِكُمْ. مَوالِيَّ لَاأُحْصِي ثَناءَكُمْ، وَ لَا أَبْلُغُ مِنَ الْمَدْحِ كُنْهَكُمْ، وَ مِنَ الْوَصْفِ قَدْرَكُمْ، وَ أَنْتُمْ نُورُ الْأَخْيارِ، وَ هُداةُ الْأَبْرارِ، وَ حُجَجُ الْجَبَّارِ ؛ بِکُمْ فَتَحَ اللّه، وَ بِکُمْ یَخْتِمُ [اللّه ] وَ بِکُمْ یُنَزِّلُ الْغَیْثَ، (1) وَ بِكُمْ يُمْسِكُ السَّماءَ أَنْ تَقَعَ عَلَى الْأَرْضِ إِلّا بِإِذْنِهِ، وَ بِكُمْ يُنَفِّسُ الْهَمَّ، وَ يَكْشِفُ الضُّرَّ، وَ عِنْدَكُمْ مَا نَزَلَتْ بِهِ رُسُلُهُ، وَ هَبَطَتْ بِهِ مَلائِكَتُهُ، وَ إِلىٰ جَدِّكُمْ (2)

- و اگر زیارت امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) باشد، به جای «والی جدّکم» بگو: وَ إِلَی أَخِیکَ - بُعِثَ الرُّوحُ الْأَمِینُ، آتاكُمُ اللّٰهُ مَا لَمْ يُؤْتِ أَحَداً مِنَ الْعالَمِينَ، طَأْطَأَ كُلُّ شَرِيفٍ لِشَرَفِكُمْ، وَ بَخَعَ كُلُّ مُتَكَبِّرٍ لِطاعَتِكُمْ، وَ خَضَعَ كُلُّ جَبَّارٍ لِفَضْلِكُمْ، وَ ذَلَّ كُلُّ شَيْءٍ لَكُمْ، وَ أَشْرَقَتِ (3)

ص: 1337


1- اقتدار می یابند، و فردا چشمشان به دیدار شما روشن می شود، پدر و مادر و جان و خانواده و مالم فدای شما، هرکه آهنگ خدا کند، به وسیله شما آغاز می کند، و هرکه او را به یکتایی پرستد، طریق تَوحیدش را از شما می پذیرد، و هرکه قصد حق کند . به شما توجه می نماید، ای سرورانم، نمی توانم ثنای شما را شماره کنم، و در امر مداح گفتن قَدرت رسیدن به حقیقت شما را ندارم، و در مقام وصف نمودن، توانایی بیان منزلت شما در من نیست، و حال آنکه شما نور خوبان و هادیان نیکان و حجّت های خدای جبّارید، خدا با شما آغاز کرد، و با شما ختم می کند، و به خاطر شما باران فرو می ریزد،
2- و تنها برای شما آسمان را از اینکه بر زمین فرو افتد نگاه می دارد، مگر با اجازه خودش، و به وسیله شما اندوه را می زداید، و سختی را برطرف می نماید، و نزد شماست آنچه را بر رسولانش نازل فرموده، و فرشتگانش به زمین فرود آورده اند، و به جانب جد شما .
3- و به سوی برادرت روح الامین برانگیخته شد، خدا آنچه به شما عنایت کرده به احدی از جهانیان مرحمت نفرموده، هر شرافتمندی در برابر شما سر به زیر انداخته، و هر متکبّری در مقابل طاعت شما گردن نهاده، و هر جبّاری نسبت به برتری شما فروتن گشته است، و هر چیزی برای شما خوار شده است، و زمین

الْأَرْضُ بِنُورِكُمْ، وَ فازَ الْفائِزُونَ بِوَلايَتِكُمْ، بِكُمْ يُسْلَكُ إِلَى الرِّضْوانِ، وَ عَلَىٰ مَنْ جَحَدَ وِلايَتَكُمْ غَضَبُ الرَّحْمٰنِ؛ بِأَبِي أَنْتُمْ وَ أُمِّي وَ نَفْسِي وَ أَهْلِي وَ مَالِي، ذِكْرُكُمْ فِي الذَّاكِرِينَ، وَ أَسْماؤُكُمْ فِي الْأَسْماءِ، وَ أَجْسادُكُمْ فِي الْأَجْسادِ، وَ أَرْواحُكُمْ فِي الْأَرْواحِ، وَ أَنْفُسُكُمْ فِي النُّفُوسِ، وَ آثارُكُمْ فِي الْآثارِ، وَ قُبُورُكُمْ فِي الْقُبُورِ ؛ فَمَا أَحْلَىٰ أَسْماءَكُمْ، وَ أَكْرَمَ أَنْفُسَكُمْ، وَ أَعْظَمَ شَأْنَكُمْ، وَ أَجَلَّ خَطَرَكُمْ، وَ أَوْفَىٰ عَهْدَكُمْ، (وَ أَصْدَقَ وَعْدَكُمْ )! كَلامُكُمْ نُورٌ، وَ أَمْرُكُمْ رُشْدٌ، وَ وَصِيَّتُكُمُ التَّقْوَىٰ، وَ فِعْلُكُمُ الْخَيْرُ، وَ عادَتُكُمُ الْإِحْسانُ، (1) و سَجِيَّتُكُمُ الْكَرَمُ، وَ شَأْنُكُمُ الْحَقُّ وَ الصِّدْقُ وَ الرِّفْقُ، وَ قَوْلُكُمْ حُكْمٌ وَ حَتْمٌ، وَ رَأْيُكُمْ عِلْمٌ وَ حِلْمٌ وَ حَزْمٌ، إِنْ ذُكِرَ الْخَيْرُ كُنْتُمْ أَوَّلَهُ، وَ أَصْلَهُ وَ فَرْعَهُ وَ مَعْدِنَهُ، وَ مَأْواهُ وَ مُنْتَهاهُ، بِأَبِي أَنْتُمْ وَ أُمِّي وَ نَفْسِي، كَيْفَ أَصِفُ حُسْنَ ثَنائِكُمْ، وَ أُحْصِي (2)

ص: 1338


1- به نورتان روشن گشت، و رسیدگان به ولایت شما رستگار شدند با شما راه به سوی بهشت را میتوان پیمود، خشم حضرت رحمان است بر کسی که منکر ولایت شما شد، پدر و مادر و جان و اهل و مالم فدای شما باد، یاد شما در قلوب یادکنندگان، و نامتان در نامها، و تن هایتان در تن ها، و ارواحتان در ارواح، و جان هایتان در جانها، و آثارتان در آثار، و قبرهای تان در قبرهاست، چه شیرین است نامهای تان، و گرامی است جان هایتان، و بزرگ است مقامتان، و عظیم است مرتبه بلندتان، و با وفاست پیمانتان، و راست است وعده تان، سخن شما نور، و دستورتان راهنما، و سفارشتان تقوا، و کارتان، خیر، و روشتان احسان،
2- و اخلاق و خویتان بزرگواری، و کار و رفتارتان حق و راستی و مدارا، و گفتارتان حکم و حتم، و رأیتان دانش و بردباری و دوراندیشی است، اگر از خوبی یاد شود، آغاز و ریشه و شاخه و سرچشمه و جایگاه و نهایتش شمایید، پدر و مادر و جانم فدای شما، چگونه ثنای نیکوی شما را وصف کنم، و آزمایش های

جَمِيلَ بَلائِكُمْ؟ وَ بِكُمْ أَخْرَجَنَا اللّٰهُ مِنَ الذُّلِّ، وَ فَرَّجَ عَنَّا غَمَراتِ الْكُرُوبِ، وَ أَنْقَذَنا مِنْ شَفا جُرُفِ الْهَلَكاتِ، وَ مِنَ النَّارِ، بِأَبِي أَنْتُمْ وَ أُمِّي وَ نَفْسِي، بِمُوالاتِكُمْ عَلَّمَنَا اللّٰهُ مَعالِمَ دِينِنا، وَ أَصْلَحَ مَا كانَ فَسَدَ مِنْ دُنْيانا، وَ بِمُوالاتِكُمْ تَمَّتِ الْكَلِمَةُ، وَ عَظُمَتِ النِّعْمَةُ، (1) وَ ائْتَلَفَتِ الْفُرْقَةُ، وَ بِمُوالاتِكُمْ تُقْبَلُ الطَّاعَةُ الْمُفْتَرَضَةُ، وَ لَكُمُ الْمَوَدَّةُ الْواجِبَةُ، وَ الدَّرَجاتُ الرَّفِيعَةُ، وَ الْمَقامُ الْمَحْمُودُ، وَ الْمَكانُ الْمَعْلُومُ عِنْدَاللّٰهِ عَزَّوَجَلَّ، وَ الْجاهُ الْعَظِيمُ، وَ الشَّأْنُ الْكَبِيرُ، وَ الشَّفاعَةُ الْمَقْبُولَةُ. «رَبَّنا آمَنَّا بِمَا أَنْزَلْتَ وَ اتَّبَعْنَا الرَّسُولَ، فَاكْتُبْنا مَعَ الشَّاهِدِينَ»، «رَبَّنا لَاتُزِغْ قُلُوبَنا بَعْدَ إِذْ هَدَيْتَنا، وَهَبْ لَنا مِنْ لَدُنْكَ رَحْمَةً إِنَّكَ أَنْتَ الْوَهَّابُ»، «سُبْحانَ رَبِّنا، إِنْ كانَ وَعْدُ رَبِّنا لَمَفْعُولاً» ؛ يَا وَلِيَّ اللّٰهِ (یا اَولیاءَ اللّه)، إِنَّ بَيْنِي وَ بَيْنَ اللّٰهِ عَزَّوَجَلَّ ذُنُوباً، لَايَأْتِي عَلَيْها إِلّا رِضاكُمْ، فَبِحَقِّ (2)

ص: 1339


1- زیبای شما را بشمارم، خدا ما را به وسیله شما از خواری درآورد، و غم های غرق کننده را از ما زدود، و ما را از پرتگاه هلاکت ها و آتش دوزخ رهانید، پدر و مادر و جانم فدای شما، خدا در پرتو دوستی شما، دستورات دینمان را به ما آموخت، و از دنیایمان آنچه که فاسد شده بود، اصلاح نموده، و به موالات شما دین کامل شد، و نعمت عظمت یافت،
2- و جدایی به گردهمایی رسید، و به مولات شما طاعت واجب شده پذیرفته می گردد، و برای شماست موّدت واجب، و درجات بلند، و مقام پسندیده، و جایگاه معلوم نزد خدای عزّ و جلّ، و شرف عظیم، و رتبه کبیر، و شفاعت پذیرفته، ای پروردگار ما به آن چه نازل فرمودی ایمان آوردیم، و از پیامبر پیروی کردیم، پس ما را در شمار گواهان بنویس، ای پروردگار ما، دل های ما را پس از اینکه هدایت نمودی منحرف مکن، و به ما از نزد خود رحمت ببخش، همانا تو بسیار بخشنده ای، منزّه است پروردگار ما، که وعده پروردگار ما امری انجام یافته است ای ولیّ خدا به درستی که بین من و خدای عزّ و جلّ گناهانی است که آن ها را جز رضایت شما پاک نمی کند، پس به حقّ

مَنِ ائْتَمَنَكُمْ عَلَىٰ سِرِّهِ، وَ اسْتَرْعاكُمْ أَمْرَ خَلْقِهِ، وَ قَرَنَ طاعَتَكُمْ بِطاعَتِهِ، لَمَّا اسْتَوْهَبْتُمْ ذُنُوبِي، وَ كُنْتُمْ شُفَعائِي، فَإِنِّي لَكُمْ مُطِيعٌ؛ مَنْ أَطاعَكُمْ فَقدْ أَطاعَ اللّٰهَ، وَ مَنْ عَصَاكُمْ فَقَدْ عَصَى اللّٰهَ، وَ مَنْ أَحَبَّكُمْ فَقَدْ أَحَبَّ اللّٰهَ، وَ مَنْ أَبْغَضَكُمْ فَقَدْ أَبْغَضَ اللّٰهَ . اَللّٰهُمَّ إِنِّي لَوْ وَجَدْتُ شُفَعاءَ أَقْرَبَ إِلَيْكَ، مِنْ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ الْأَخْيارِ، الأَئِمَّةِ الأَبْرارِ، لَجَعَلْتُهُمْ شُفَعائِي، فَبِحَقِّهِمُ الَّذِي أوْجَبْتَ لَهُم عَلَيْكَ، أَسْأَلُكَ أَنْ تُدْخِلَنِي فِي جُمْلَةِ الْعارِفِينَ بِهِمْ وَ بِحَقِّهِمْ، وَ فِي زُمْرَةِ الْمَرْحُومِينَ بِشَفاعَتِهِمْ؛ إِنَّكَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ، وَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِينَ، وَ سَلَّمَ تَسْلِيماً كَثِيراً؛ وَ حَسْبُنَا اللّٰهُ وَ نِعْمَ الْوَكِيلُ . (1)

حکایت سیّد رشتی و تشرف او خدمت امام عصر (عَلَيهِ السَّلَامُ)

مؤلّف گوید: این زیارت را شیخ هم در کتاب «تهذیب» نقل کرده، و علما بعد از این دعا دعای وداعی نقل کرده اند که ما آن را به ملاحظه اختصار ذکر نکردیم . این زیارت چنان که، علاّمه مجلسی فرموده، بهترین

ص: 1340


1- خدایی که شما را امین بر راز خود قرار داد، و زیر نظر گرفتن، زندگی بندگانش را از شما خواست، و طاعت خود را به طاعت شما مقرون نمود، هرآینه بخشش گناهانم را از خدا بخواهید و شفیعان من شوید، که من فرمانبردار شمایم، کسی که شما را اطاعت کرد، خدا را اطاعت نموده، و هر که از شما نافرمانی نمود، خدا را نافرمانی کرده است، و هرکه شما را دوست داشت، خدا را دوست داشته، و هر که شما را دشمن داشت خدا را دشمن داشته است . خدایا اگر من شفیعانی را به درگاه تو نزدیک تر از محمّد و اهل بیتش، آن خوبان و پیشوایان و نیکان می یافتم، آن ها را شفیعان خود قرار می دادم پس به حقشّان که برای آنان بر خود واجب کرده ای، مرا در گروه عارفان به آن ها و آشنای به حقّشان، و در شمار رحم شدگان به شفاعت آن بزرگواران وارد کن، به درستی که تو مهربان ترین مهربانانی، و درود خدا بر محمّد و خاندان پاکش و سلام خدا، سلامی بسیار، بر آنان باد، و خدا ما را بس است، و نیکو کارگشایی است .

زیارات جامعه، از جهت متن و سند و فصاحت و بلاغت است، و والد بزرگوارش در شرح من لا یحضره الفقیه فرموده: این زیارت احسن و اکمل زیارات است . و من تا در عتبات عالیات بودم، ائمه (عَلَيهِم السَّلَامُ) را زیارت نکردم، مگر با این زیارت . شیخ ما در کتاب «نجم الثاقب» حکاتی نقل کرده که از آن استفاده می شود، باید به خواندن این زیارت مواظبت کرد، و از آن غافل نشد، و آن حکایت چنین است: جناب مستطاب تقیّ صالح، سید احَمد بن سیّد هاشم بن سیّد حسن موسوی رشتی، تاجر ساکن رشت (ایدّه اللّه) تقریبا در هفتده سال پیش، به نجف اشرف مشرّف شد، و با عالم ربّانی و فاضل صمدانی، شیخ علی رشتی (طاب ثراه) که در حکایت آینده ان شاء اللّه ذکر خواهند شد به منزل حقیر آمدند، چون برخاستند، شیخ به صلاح و سداد سیّد احَمد بن هاشم اشاره کرد، و فرمود داستان شگفتی دارد، ولی در آن وقت مجال بیان نبود . پس از چند روزی شیخ علی را ملاقات کردم، فرمود سیّد رفت، اما داستان را با قسمتی از حالات سیّد برایم نقل کرد، از نشنیدن آن ها از خود او، بسیار تأسف خوردم، گرچه مقام شیخ (رحمه اللّه علیه) بزرگتر از آن بود، که اندکی احتمال خلاف در نقل ایشان

ص: 1341

برود، و از آن سال تا چند ماه قبل این مطلب در خاطرم بود، تا در ماه جمادی الآخر این سال، از نجف اشرف برگشته بودم، در کاظمین سیّد صالح سیّد احَمد بن سید هاشم را ملاقات کردم، که از سامره بازگشته، عازم ایران بود، پس شرح حال او را چنان که شنیده بودم پرسیدم، از آن جمله داستان معهود را مطابق شنیده من بیان کرد، و آن داستان این است که گفت: در سال هزار و دویست و هشتاد به قصد حجّ بیت اللّه الحرام از دار المرز رشت، به تبریز آمدم، و در خانه حاج صفر علی تاجر معروف تبریزی منزل کردم چون قافله نبود سرگردان ماندم، تا حاجی جبّار جلودار سدهی اصفهانی قافله ای را جهت رفتن به «طرابوزن» حرکت داد، به تنهایی از او مرکبی را کرایه نمودم و حرکت کردم . وقتی به منزل اول رسیدیم، سه نفر دیگر به تشویق حاج صفر علی به من ملحق شدند، حاج ملاّ باقر تبریزی، که به نیابت از جانب دیگران حج انجام میداد، و نزد علما معروف بود، و حاج سید حسین تاجر تبریزی، و مردی به نام حاج علی، که کارش خدمت به افراد بود، به اتفاق روانه شدیم تا به «ارزنة الروم» رسیدیم، و از آنجا عازم «طرابوزن» شدیم، در یکی از منازل بین این دو شهر، حاجی جبّار جلودار نزد ما آمد و

ص: 1342

گفت: این منزل که در پیش داریم بس ترسناک است، زودتر بار کنید که همراه قافله باشید، چون در سایر منازل غالبا با رعایت مقداری فاصله، به دنبال قافله حرکت می کردیم، ما هم حدود دو ساعت و نیم، یا سه ساعت به صبح مانده به اتّفاق قافله حرکت کردیم، به اندازه نیم یا سه ربع فرسخ از محل حرکت دور شده بودیم، که هوا تاریک شد، و به طوری برف گرفت، که دوستان هر کدام سر خود را پوشانده به سرعت راندند، من هرچه تلاش کردم با آن ها بروم ممکن نشد تا آنکه آن ها رفتند و من تنها شدم، از اسب فرو آمده، در کنار راه نشستم، درحالی که به شدت مضطرب بودم، زیرا نزدیک به ششصد تومان برای مخارج راه همراه داشتم، و نمیدانستم عاقبت کار چه خواهد شد؟ ! پس از تأمّل و تفکّر، بنا را بر این گذاشتم که در همین موضع بمانم، تا سپیده طلوع کند، سپس به همان محلی که از آنجا حرکت کردیم بازگردم، و از آنجا چند نفر نگهبان همراه خود برداشته، به قافله ملحق شوم، در آن حال در برابر خود باغی دیدم، و در آن باغ باغبانی بیل به دست به درختان بیل میزد که برفش بریزد، به طرف من آمد، به اندازه فاصله کمی ایستاد و فرمود: کیستی؟ عرض کردم:

ص: 1343

دوستان رفتند، و من جا مانده ام، اطلاعی از جاده ندارم، مسیر را گم کرده ام، به زبان فارسی فرمود: نافله بخوان تا راه پیدا کنی من مشغول نافله شدم، پس از فراغت از تهجّد، دوباره آمد و فرمود: نرفتی، گفتم: و اللّه راه را نمی دانم، فرمود: جامعه بخوان، من جامعه را حفظ نداشتم، و تاکنون هم حفظ ندارم، با آنکه مکرّر به زیارت عتبات مشرّف شده ام، از جای برخاستم و تمام زیارت جامعه را از حفظ خواندم، باز نمایان شد و فرمود: نرفتی، هنوز هستی؟ بی اختیار گریستم و گفتم: هستم راه را نمی دانم، فرمود: عاشورا بخوان، و عاشورا را نیز از حفظ نداشتم، و تاکنون نیز ندارم، پس برخاستم و از حفظ مشغول زیارت عاشورا شدم، تا آنکه تمام لعن و سلام و دعای علقمه را خواندم، دیدم باز آمد و فرمود: نرفتی، هستی؟ گفتم: نه تا صبح هستم، فرمود: من اکنون تو را به قافله می رسانم، رفت بر الاغی سوار شد، و بیل خود را به دوش گرفت، و فرمود: ردیف من بر الاغ سوار شو . سوار شدم، آنگاه عنان اسب خود را کشیدم، مقاومت کرد، و حرکت نکرد، فرمود عنان اسب را به من بده، دادم، پس بیل را به دوش چپ گذاشت، و عنان اسب را به دست راست گرفت، و به راه افتاد، اسب

ص: 1344

در نهایت تمکین متابعت کرد، آنگاه دست خود را بر زانوی من گذاشت و فرمود: شما چرا نافله نمی خوانید؟ سه مرتبه فرمود:

نافله، نافله، نافله

و باز فرمود: شما چرا عاشورا نمی خوانید؟ سه مرتبه فرمود:

عاشورا، عاشورا، عاشورا

و بعد فرمود: شما چرا جامعه نمی خوانید؟

جامعه، جامعه، جامعه

و در هنگامی طی مسافت دایره وار راه را پیمود، یک مرتبه برگشت و فرمود: اینانند دوستان شما، که در کنار نهر آبی فرود آمده، مشغول وضو برای نماز صبح هستند! من از الاغ پیاده شدم، که سوار مرکب خود شوم ولی نتوانستم، پس آن جناب پیاده شد و بیل را در برف فرو برد، و مرا بر مرکب نشاند، و سر اسب را به جانب دوستان بازگرداند، من در آن حال به این خیال افتادم که این شخص کیست که با من به زبان فارسی حرف زد؟ و حال آنکه در آن حدود زبانی جز ترکی و غالبا مذهبی جز مذهب عیسوی نبود، و او چگونه به این سرعت مرا به دوستانم رساند؟ ! پس به پشت سر خود

ص: 1345

نظر کردم، کسی را ندیدم، و از او اثری نیافتم، آنگاه به دوستان خود ملحق شدم .

زیارت جامعه (زیارت سوم)

زیارت سوم: زیارتی است که علاّمه مجلسی آن را در کتاب تحفة الزائر، زیارت هشتم از زیارتهای جامعه قرار داده، و فرموده: این زیارتی است که سیّد ابن طاووس، در ضمن دعاهای عرفه از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده، و در هر زمان، و هر مکان که باشد میتوان آن را خواند به ویژه در روز عرفه، و زیارت این است:

اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا رَسُولَ اللّٰهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا نَبِيَّ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا خِيَرَةَ اللّٰهِ مِنْ خَلْقِهِ، وَ أَمِينَهُ عَلَىٰ وَحْيِهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا مَوْلايَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا مَوْلايَ، أَنْتَ حُجَّةُ اللّٰهِ عَلَىٰ خَلْقِهِ، وَ بابُ عِلْمِهِ، وَ وَصِيُّ نَبِيِّهِ، وَ الْخَلِيفَةُ مِنْ بَعْدِهِ فِي أُمَّتِهِ؛ لَعَنَ اللّٰهُ أُمَّةً غَصَبَتْكَ حَقَّكَ، وَ قَعَدَتْ مَقْعَدَكَ؛ أَنَا بَرِيءٌ مِنْهُمْ وَ مِنْ شِيعَتِهِمْ إِلَيْكَ. اَلسَّلامُ عَلَيْكِ يَا فاطِمَةُ الْبَتُولُ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكِ يَا زَيْنَ نِساءِ الْعالَمِينَ؛ (1)

ص: 1346


1- سلام بر تو ای رسول خدا، سلام بر تو ای پیامبر خدا، سلام بر تو ای برگزیده خدا از میان آفریدگان، و امین او بر وحی، سلام بر تو ای مولایم، ای امیر مؤمنان، سلام بر تو ای مولایم، تویی حجّت خدا بر بندگان خدا، و دروازه علم خدا، و جانشین پیامبر خدا، و خلیفه پس از او در امّتش خدا لعنت کند امّتی را که حق تو را غصب کردند، و به جای تو نشستند، من از آنان و پیروانشان بیزارم، سلام بر تو ای فاطمه بتول، سلام بر تو ای زینت بانوان جهانیان

اَلسَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ رَسُولِ رَبِّ الْعالَمِينَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْكِ وَ عَلَيْهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكِ يَا ام الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ؛ لَعَنَ اللّٰهُ أُمَّةً غَصَبَتْكِ حَقَّكِ، وَ مَنَعَتْكِ مَا جَعَلَهُ اللّٰهُ لَكِ حَلالاً؛ أَنَا بَرِيءٌ إِلَيْكِ مِنْهُمْ، وَ مِنْ شِيعَتِهِمْ. (1) اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا مَوْلايَ؛ يَا أَبا مُحَمَّدٍ الْحَسَنَ الزَّكِيّ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا مَوْلايَ؛ لَعَنَ اللّٰهُ أُمَّةً قَتَلَتْكَ، وَ بايَعَتْ فِي أَمْرِكَ وَ شايَعَتْ؛ أَنَا بَرِيءٌ إِلَيْكَ مِنْهُمْ وَ مِنْ شِيعَتِهِمْ. اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا مَوْلايَ، يَا أَبا عَبْدِ اللّٰهِ الْحُسَيْنَ ابْنَ عَلِيٍّ، صَلَواتُ اللّٰهِ عَلَيْكَ وَ عَلَىٰ أَبِيكَ، وَ جَدِّكَ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ؛ لَعَنَ اللّٰهُ أُمَّةً اسْتَحَلَّتْ دَمَكَ، وَ لَعَنَ اللّٰهُ أُمَّةً قَتَلَتْكَ، وَ اسْتَباحَتْ حَرِيمَكَ، وَ لَعَنَ اللّٰهُ أَشْياعَهُمْ وَ أَتْباعَهُمْ، وَ لَعَنَ اللّٰهُ الْمُمَهِّدِينَ لَهُمْ بِالتَّمْكِينِ مِنْ قِتالِكُمْ؛ أَنَا بَرِيءٌ إِلَى اللّٰهِ وَ إِلَيْكَ مِنْهُمْ. السَّلامُ عَلَیْکَ یَا مَوْلایَ یَا [أَبَا مُحَمَّدٍ] عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ . اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَا مَوْلایَ، یَا [أَبَا جَعْفَرٍ]، مُحَمَّدَ بْنَ (2)

ص: 1347


1- سلام بر تو ای دختر رسول پروردگار جهانیان، درود خدا بر تو و بر او باد، سلام بر تو ای مادر حسن و حسین، خدا لعنت کند امّتی را که حقّ تو را غصب کردند، و تو را از آنچه خدا برایت حلال کرد منع نمودند، من به پیشگاه تو، از آنان و پیروانشان بیزارم،
2- سلام بر تو ای مولایم، ای ابا محمّد حسن زکیّ، سلام بر تو ای مولایم، خدا لعنت کند امّتی را که تو را کشتند، و در کار کشتن تو با یکدیگر همدست و همکار شدند، من در درگاه تو از آنان و پیروانشان بیزارم، سلام بر تو ای مولایم، ای ابا عبد اللّه ای حسین بن علی، درود خدا بر تو، و بر پدر و جدّت محمّد (درود خدا بر او و خاندانش)، خدا لعنت کند امّتی را که خون تو را حلال شمردند، و خدا لعنت کند امّتی را که تو را کشتند، و هتک حرمتت را مباح دانستند، و خدا لعنت کند همراهان و پیروانشان را، و خدا لعنت کند آنان را که زمینه های کار را برای قاتلان تو فراهم کردند، من به پیشگاه خدا و به محضر تو از آنان بیزارم، سلام بر تو ای مولایم ای ابا محمّد علی بن الحسین، سلام بر تو ای مولایم ای ابا جعفر محَمد بن

عَلِیٍّ . اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَا مَوْلایَ، یَا أَبَا عَبْدِ اللّه، جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ . اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَا مَوْلایَ، یَا [أَبَا الْحَسَنِ ]، مُوسَی بْنَ جَعْفَرٍ . اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَا مَوْلایَ، یَا [أَبَا الْحَسَنِ ]، عَلِیَّ بْنَ مُوسَی . السَّلامُ عَلَیْکَ یَا مَوْلایَ، یَا [أَبَا جَعْفَرٍ] مُحَمَّدَ بْنَ عَلِیٍّ . اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَا مَوْلایَ، یَا [أَبَا الْحَسَنِ ] عَلِیَّ بْنَ مُحَمَّدٍ . اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَا مَوْلایَ، یَا [أَبَا مُحَمَّدٍ] الْحَسَنَ بْنَ عَلِیٍّ . اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَا مَوْلایَ، یَا [أَبَا الْقَاسِمِ ] مُحَمَّدَ بْنَ الْحَسَنِ صَاحِبَ الزَّمَانِ ؛ صَلَّی اللّه عَلَیْکَ وَ عَلَی عِتْرَتِکَ الطَّاهِرَةِ الطَّیِّبَةِ يَا مَوالِيَّ، كُونُوا شُفَعائِي فِي حَطِّ وِزْرِي وَ خَطايايَ، آمَنْتُ بِاللّٰهِ وَ بِما أُنْزِلَ إِلَيْكُمْ، وَ أَتَوالىٰ آخِرَكُمْ بِما أَتَوالىٰ أَوَّلَكُمْ، وَ بَرِئْتُ مِنَ الْجِبْتِ وَ الطَّاغُوتِ وَ اللَّاتِ وَ الْعُزَّىٰ، يَا مَوالِيَّ أَنَا سِلْمٌ لِمَنْ سالَمَكُمْ، وَ حَرْبٌ لِمَنْ حارَبَكُمْ، وَ عَدُوٌّ لِمَنْ عاداكُمْ، وَ وَلِيٌّ لِمَنْ والاكُمْ إِلَىٰ يَوْمِ الْقِيَامَةِ، وَ لَعَنَ اللّٰهُ ظالِمِيكُمْ (1)

ص: 1348


1- علی، سلام بر تو ای مولایم ای ابا عبد اللّه جعفر بن محمّد، سلام بر تو ای مولایم ای ابا الحسن موسی بن جعفر، سلام بر تو ای مولایم ای ابا الحسن علی بن موسی، سلام بر تو ای مولایم ای ابا جعفر محَمد بن علی، سلام بر تو ای مولایم ای ابا الحسن علی بن محمّد، سلام بر تو ای مولایم ای ابا محَمد حسن بن علی، سلام بر تو ای مولایم ای ابا القاسم، محَمد بن حسن صاحب زمان، درود خدا بر تو بر عترت پاک و پاکیزه ات، ای سرپرستان من، شما در ریختن بار گناه و خطاهایم شفیعان من باشید، من به خدا و آنچه به شما نازل شده، ایمان آوردم، و دوست دارم آخرین شما را همان گونه که دوست دارم اولین شما را، و از جبت و طاغوت و لات و عزّی (نام بتهای زمان جاهلی در مکّه) بیزار شدم، ای سرپرستانم من در صلحم با آنکه با شما صلح کرد، و در جنگم با آن که با شما جنگید و دشمنم با کسی که با شما دشمنی ورزید، و دوستم با کسی که با شما دوستی کرد، تا روز قیامت، خدا ستم کنندگان بر شما

وَغاصِبِيكُمْ، وَ لَعَنَ اللّٰهُ أَشْياعَهُمْ وَ أَتْباعَهُمْ وَ أَهْلَ مَذْهَبِهِمْ، وَ أَبْرَأُ إِلَى اللّٰهِ وَ إِلَيْكُمْ مِنْهُمْ . (1)

زیارت چهارم: زیارت معروف به امین اللّه می باشد، که ابتدایش: السَّلامُ عَلَيْكَ يَا أَمِينَ اللّٰهِ فِي أَرْضِهِ، وَ حُجَّتَهُ عَلَىٰ عِبادِهِ، أَشْهَدُ أَنَّكَ جَاهَدْتَ فِي اللّه . . . تا پایان زیارت، که در زیارت های حضرت امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) گذشت، زیرا ما آن را زیارت دوم آن حضرت قرار دادیم.

زیارت پنجم: زیارت الحَمدُ لِلّٰهِ الَّذي أشهَدَنا مَشهَدَ أوليائِهِ في رَجَب است که در اعمال ماه رجب ذکر شد . پس آنچه از زیارات جامعه در این کتاب مبارک است پنج زیارت است، و ان شاء اللّه تعالی کفایت می کند .

مقام دوم
دعای بعد از زیارت امامان (عَلَيهِمَا السَّلَامُ)

سیّد ابن طاووس فرموده: مستحب است این دعا بعد از

ص: 1349


1- و غاصبان حق شما را لعنت کند و خدا شیعیان و پیروان اهل مذهب آنان را لعنت نماید، من به پیشگاه خدا و شما، از آنان بیزاری می جویم .

زیارت ائمه (عَلَيهِم السَّلَامُ) خوانده شود:

اَللّٰهُمَّ إِنْ كانَتْ ذُنُوبِي قَدْ أَخْلَقَتْ وَجْهِي عِنْدَكَ، وَ حَجَبَتْ دُعائِي عَنْكَ، وَ حالَتْ بَيْنِي وَ بَيْنَكَ، فَأَسْأَلُكَ أَنْ تُقْبِلَ عَلَيَّ بِوَجْهِكَ الْكَرِيمِ، وَ تَنْشُرَ عَلَيَّ رَحْمَتَكَ، وَ تُنَزِّلَ عَلَيَّ بَرَكاتِكَ، وَ إِنْ كانَتْ قَدْ مَنَعَتْ أَنْ تَرْفَعَ لِي إِلَيْكَ صَوْتاً، أَوْ تَغْفِرَ لِي ذَنْباً، أَوْ تَتَجاوَزَ عَنْ خَطِيئَةٍ مُهْلِكَةٍ، فَها أَنَذَا مُسْتَجِيرٌ بِكَرَمِ وَجْهِكَ وَ عِزِّ جَلالِكَ، مُتَوَسِّلٌ إِلَيْكَ، مُتَقَرِّبٌ إِلَيْكَ بِأَحَبِّ خَلْقِكَ إِلَيْكَ، وَ أَكْرَمِهِمْ عَلَيْكَ، وَ أَوْلاهُمْ بِكَ، وَ أَطْوَعِهِمْ لَكَ، وَ أَعْظَمِهِمْ مَنْزِلَةً وَ مَكاناً عِنْدَكَ مُحَمَّدٍ، وَ بِعِتْرَتِهِ الطَّاهِرِينَ الْأَئِمَّةِ الْهُداةِ الْمَهْدِيِّينَ، الَّذِينَ فَرَضْتَ عَلَىٰ خَلْقِكَ طاعَتَهُمْ، وَ أَمَرْتَ بِمَوَدَّتِهِمْ، وَ جَعَلْتَهُمْ وُلاةَ الْأَمْرِ مِنْ بَعْدِ رَسُولِكَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، يَا مُذِلَّ كُلِّ جَبَّارٍ عَنِيدٍ، وَ يَا مُعِزَّ الْمُؤْمِنِينَ بَلَغَ مَجْهُودِي، فَهَبْ لِي نَفْسِيَ السَّاعَةَ، (1)

ص: 1350


1- خدایا اگر گناهانم مرا در پیشگاه تو بی آبرو نموده، و دعایم را از تو پوشانده، و میان من و تو پرده گشته، از تو می خواهم، که به سوی من با جلوه کریمت رو آوری، و رحمتت را بر من بگسترانی، و برکاتت بر من نازل کنی، و اگر گناهانم مانع شده، که از من به جانب خود صدایی را بالا بری، یا برایم گناهی را بیامرزی، یا از خطای هلاک کننده ای گذشت کنی، اینک من آنم، که پناه جوینده به کرم جلوه، و عزّت توام، متوسّل به سوی تو، و متقرّب به جانب توام، به محبوب ترین آفریده ات در پیشگاه تو، و گرامی ترینشان نزد تو، و شایسته ترینشان به تو، و فرمانبردار ترینشان برای تو، و بزرگترین شان در منزلت و موقعیت نزد تو، محمّد، و به عترت پاکش، پیشوایان رهنما و ره یافته، آنان که طاعتشان را بر بندگانت واجب نمودی، و به مودّت شان امر فرمودی، و آنان را پس از پیامبرت، درود خدا بر بر او و خاندانش، متولیّان حکومت قرار دادی، ای خوارکننده هر گردن کش لجوج، و ای عزیز کننده مؤمنان، تاب و توانم به سر رسید، پس همین ساعت مرا ببخش، و رحمتی را از جانب خود به من عنایت کن،

وَرَحْمَةً مِنْكَ تَمُنُّ بِها عَلَيَّ يا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1) پس ضریح را ببوس، و هر دو طرف صورت خود را بر آن گذار و بگو:

اَللّٰهُمَّ إِنَّ هٰذَا مَشْهَدٌ لَايَرْجُو مَنْ فاتَتْهُ فِيهِ رَحْمَتُكَ، أَنْ يَنالَها فِي غَيْرِهِ، وَ لَا أَحَدٌ أَشْقىٰ مِنِ امْرِىً قَصَدَهُ مؤَمِّلاً، فَآبَ عَنْهُ خائِباً . اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ الْإِيَابِ، وَ خَيْبَةِ الْمُنْقَلَبِ، وَ الْمُناقَشَةِ عِنْدَ الْحِسابِ، وَ حاشَاكَ يَا رَبِّ أَنْ تَقْرِنَ طَاعَةَ وَلِيِّكَ بِطاعَتِكَ، وَ مُوالاتَهُ بِمُوالاتِكَ، وَ مَعْصِيَتَهُ بِمَعْصِيَتِكَ، ثُمَّ تُؤْيِسَ زائِرَهُ وَ الْمُتَحَمِّلَ مِنْ بُعْدِ الْبِلادِ إِلَىٰ قَبْرِهِ، وَ عِزَّتِكَ يَا رَبَّ لَايَنْعَقِدُ عَلَىٰ ذٰلِكَ ضَمِيرِي، إِذْ كانَتِ الْقُلُوبُ إِلَيْكَ بِالْجَمِيلِ تُشِيرُ . (2) سپس نماز زیارت بخوان، و چون خواستی وداع گویی، و از آنجا بازگردی بگو:السَّلامُ عَلَیْکُمْ یَا أَهْلَ بَیْتِ النُّبُوَّةِ وَ مَعْدِنَ الرِّسَالَةِ سَلامَ مُوَدِّعٍ لا سَئِمٍ وَ لا قَالٍ وَ رَحمهُ اللّه وَ بَرَکَاتُهُ . . . (3) تا آخر، و شیخ

ص: 1351


1- که با آن بر من منّت نهی، ای مهربان ترین مهربانان .
2- خدایا به درستی که این محل، زیارتگاهی است، که اگر کسی در اینجا رحمتت به او نرسد امید ندارد، که در جای دیگر به او رسد، و نه احدی بدبخت تر از کسی است، آرزوکنان اینجا را قصد کند، و از آن ناامید بازگردد . خدایا به تو پناه می آورم از شرّ چنان بازگشتی، و از نومیدی محلّ مراجعت [قیامت] و سخت گیری به هنگام حساب، از تو بعید است ای پروردگارم، که مقرون سازی طاعت، ولیّت را به طاعتت، و دوستی اش را به دوستی ات، و نافرمانی اش را به نافرمانی ات، سپس زائر او را ناامید کنی، و کسی که دوری شهرها را برای زیارت قبرش تحمّل نموده ناامید نمایی! ! به عزّتت سوگند ای پروردگارم، که نهادم بر این کار منعقد نمی شود زیرا دلها به جانب تو به احسان اشاره کرده اند .
3- سلام بر شما ای اهل بیت نبوّت، و سرچشمه رسالت، سلام وداع کننده، نه سلام خسته و خشمگین، و رحمت و برکات خدا بر شما باد .

مفید هم این دعا را نقل کرده است، ولی بعد از بِالجَمیلِ تُشیرُ، فرموده است: پس بگو: يَا وَلِيَّ اللّٰهِ إِنَّ بَيْنِي وَ بَيْنَ اللّٰهِ عَزَّوَجَلَّ ذُنُوباً، لَايَأْتِي عَلَيْها إِلّا رِضاكَ، فَبِحَقِّ مَنِ ائْتَمَنَكَ عَلَىٰ سِرِّهِ، وَ اسْتَرْعاكَ أَمْرَ خَلْقِهِ، وَ قَرَنَ طاعَتَكَ بِطاعَتِهِ، وَ مُوالاتَكَ بِمُوالاتِهِ؛ تَوَلَّ صَلاحَ حالِي مَعَ اللّٰهِ عَزَّوَجَلَّ، وَ اجْعَلْ حَظِّي مِنْ زِيارَتِكَ تَخْلِيطِي بِخالِصِي زُوَّارِكَ، الَّذِينَ تَسْأَلُ اللّٰهَ عَزَّوَجَلَّ فِي عِتْقِ رِقابِهِمْ، وَ تَرْغَبُ إِلَيْهِ فِي حُسْنِ ثَوابِهِمْ، وَ هَا أَنَا الْيَوْمَ بِقَبْرِكَ لائِذٌ، وَ بِحُسْنِ دِفاعِكَ عَنِّي عائِذٌ، فَتَلافَنِي يَا مَوْلايَ وَ أَدْرِكْنِي، وَ اسْأَلِ اللّٰهَ عَزَّوَجَلَّ فِي أَمْرِي، فَإِنَّ لَكَ عِنْدَ اللّٰهِ مَقاماً كَرِيماً، وَجاهاً عَظِيماً؛ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْكَ وَ سَلَّمَ تَسْلِيماً . (1)

مؤلّف گوید: بهتر آن است که زائر در مشاهد مشرفه، چون بخواهد دعا کند، بلکه هر دعاکننده ای، در هر کجا که باشد، برای هر مطلب و حاجتی که بخواهد دعا نماید، بر

ص: 1352


1- ای ولیّ خدا، همانا بین من و خدای عزّ و جلّ گناهانی است، که آن ها را جز خشنودی تو از بین نمی برد، پس به جق آن که تو را بر رازش امین قرار داده، و زیر نظر داشتن کار بندگانش را از تو خواسته، و طاعت تو را به طاعتش، و دوستی ات را به دوستی اش مقرون نموده، اصلاح حال مرا با خدای عزّ و جلّ به عهده گیر، و بهره مرا از زیارتت، آمیختنم با زائران خالصت قرار ده، آنان که آزادی آن ها را از عذاب قیامت، از خدا درخواست میکنی، و به او در خوبی پاداششان رغبت می نمایی، اینک من امروز به قبر تو پناهنده شده ام، و به خوبی دفاعت از من، به قبر تو پناه جسته ام، پس کار مرا تدارک کن ای مولایم و مرا دریاب، و از خدای عزّ و جلّ، اصلاح در کارم را بخواه، که برای تو نزد خدای مقام کریم، و منزلتی عظیم است، درود و سلام خدا بر تو سلامی خاص و شایسته .

دعای خود مقدم کند، دعا برای سلامتی وجود مقدّس حجّت عصر، حضرت صاحب الامر (عَلَيهِ السَّلَامُ) را، و این مطلب، مطلبی بسیار مهم و دارای فواید فوق العاده است، که شرحش مناسب اینجا نیست . و مرحوم شیخ نوری، در باب دهم کتاب «نجم ثاقب»، این مطلب را مشروحا ذکر کرده، و بعضی از دعاهای مخصوص به این مقام را نوشته، هرکه می خواهد به آن جا رجوع کند، و مختصرترین آن ها دعایی است، که در اعمال شب بیست و سوم ماه رمضان، در ضمن دعاهای شبهای دهه آخر ذکر شد، و نیز در ذکر آداب زائر امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) دعایی نقل کردیم، که در همه مشاهد مشرّفه خوانده می شود .

مقام سوم
صلوات بر حجج طاهره

شیخ طوسی در کتاب «مصباح» در اعمال روز جُمعه فرموده: جماعتی از اصحابمان، از ابو المفضّل شیبانی خبر دادند، که گفت: ابو محمّد عبد اللّه بن محمّد عابد بدالیه حدیثی نقل کرد و به زبان خویش گفت: از مولای خود امام حسن عسگری (عَلَيهِ السَّلَامُ) در منزلشان در سُرَّمَن رَأی، سال دویست و پنجاه و پنج خواسته ام، که بر من املاء فرماید، [یعنی

ص: 1353

کلمه کلمه بگوید]، کیفیّت فرستادن صلوات بر پیامبر و جانشینان آن حضرت را (صلوات اللّه علیهم )، و با خود کاغذ بزرگی حاضر کردم، پس بر من املاء کرد با لفظ خود، بدون آنکه از کتابی ببیند . فرمود:

صلوات بر پیامبر (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ )

اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ، كَما حَمَلَ وَحْيَكَ، وَ بَلَّغَ رِسالاتِكَ، وَ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ، كَما أَحَلَّ حَلالَكَ، وَ حَرَّمَ حَرَامَكَ، وَ عَلَّمَ كِتابَكَ، وَ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ، كَما أَقامَ الصَّلاةَ، وَ آتَى الزَّكَاةَ، وَ دَعا إِلىٰ دِينِكَ، وَ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ، كَمَا صَدَّقَ بِوَعْدِكَ، وَ أَشْفَقَ مِنْ وَعِيدِكَ، وَ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ، كَمَا غَفَرْتَ بِهِ الذُّنُوبَ، وَ سَتَرْتَ بِهِ الْعُيُوبَ، وَ فَرَّجْتَ بِهِ الْكُرُوبَ، وَ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ، كَمَا دَفَعْتَ بِهِ الشَّقاءَ، وَ كَشَفْتَ بِهِ الْغَمَّاءَ، وَ أَجَبْتَ بِهِ الدُّعاءَ، وَ نَجَّيْتَ بِهِ مِنَ الْبَلاءِ، وَ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ، كَما رَحِمْتَ بِهِ الْعِبادَ، وَ أَحْيَيْتَ بِهِ الْبِلادَ، وَ قَصَمْتَ بِهِ (1)

ص: 1354


1- خدایا بر محمّد درود فرست، چنان که وحی ات را به دوش جان کشید، و رسالات تو را به مردم رساند . و بر محمّد درود فرست همچنان که حلال کرد حلالت را و حرام نمود حرامت را، و قرآنت را به مردم آموخت، و بر محمّد درود فرست، همچنان که نماز را بپا داشت، و زکات پرداخت، و به دینت دعوت نمود، و بر محمّد درود فرست، چنان که وعده ات را تصدیق کرد، و مردم را از تهدیدات بیم داد، و بر محمّد درود فرست، چنان که به خاطر او گناهان را آمرزیدی، و عیوب را پوشاندی، و گرفتاری ها را برطرف ساختی، و بر محمّد درود فرست، چنان که بدبختی را به او دفع کردی، و غمگینی را به سبب وجود او زدودی، و دعا را اجابت فرمودی، و از بلا نجات دادی، و بر محمّد درود فرست، چنان که بندگان را به خاطر او رحم کردی، و کشورها را به او زنده نمودی، و گردن کشان را به وسیله او

الْجَبابِرَةَ، وَ أَهْلَكْتَ بِهِ الْفَراعِنَةَ، وَ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ كَما أَضْعَفْتَ بِهِ الْأَمْوالَ، وَ أَحْرَزْتَ بِهِ مِنَ الْأَهْوَالِ، وَ كَسَرْتَ بِهِ الْأَصْنامَ، وَ رَحِمْتَ بِهِ الْأَنامَ، وَ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ، كَمَا بَعَثْتَهُ بِخَيْرِ الْأَدْيانِ، وَ أَعْزَزْتَ بِهِ الْإِيمانَ، وَ تَبَّرْتَ بِهِ الْأَوْثانَ، وَ عَظَّمْتَ بِهِ الْبَيْتَ الْحَرامَ، وَ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ، وَ أَهْلِ بَيْتِهِ الطَّاهِرِينَ الْأَخْيارِ، وَ سَلِّمْ تَسْلِيماً . (1)

صلوات بر امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ)

اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ أَمِيرِالْمُؤْمِنِينَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طالِبٍ أَخِي نَبِيِّكَ وَ وَلِيِّهِ وَ صَفِيِّهِ (وَ وَصِیِّهِ) وَ وَزِيرِهِ، وَ مُسْتَوْدَعِ عِلْمِهِ، وَ مَوْضِعِ سِرِّهِ، وَ بابِ حِكْمَتِهِ، وَ النَّاطِقِ بِحُجَّتِهِ، وَ الدَّاعِي إِلَىٰ شَرِيعَتِهِ، وَ خَلِيفَتِهِ فِي أُمَّتِهِ، وَ مُفَرِّجِ الْكَرْبِ عَنْ وَجْهِهِ، قاصِمِ الْكَفَرَةِ، وَ مُرْغِمِ الْفَجَرَةِ، الَّذِي جَعَلْتَهُ مِنْ نَبِيِّكَ بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَىٰ . اَللّٰهُمَّ وَ الِ مَنْ والاهُ، وَ عادِ (2)

ص: 1355


1- درهم شکستی، و فرعونها را هلاک کردی، و بر محمّد درود فرست، چنان که اموال را به او چند برادر فرمودی، و از هراسها پناه دادی، و بتها را شکستی، و به مردمان رحم نمودی، و بر محمّد درود فرست، چنان که او به بهترین دینها برانگیختی، و ایمان را به او عزّت دادی، و بتها را به وسیله او نابود کردی، و خانه کعبه را به او عظمت دادی، و بر محمّد و اهل بیت پاک نیکوکارش درود و سلام فرست سلامی خاص و شایسته .
2- خدایا بر امیر مؤمنان علی بن ابی طالب درود فرست، برادر پیامبرت و ولیّ و برگزیده اش، و وزیر و جایگاه سپردن دانشش، و موضع راز و درگاه حکمتش، و گویای به حجّت، و دعوت کننده به شریعتش و جانشین او در امّتش، و برطرف کننده رنج و اندوه از چهره اش، و درهم شکننده کافران، و به خاک مالنده بینی بدکاران، آن که او را نسبت به پیامبرت به منزله هارون از موسی قرار دادی . خدای دوست بدار هرکه دوستش دارد، و دشمن بدار

مَنْ عاداهُ، وَ انْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ، وَ اخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ، وَ الْعَنْ مَنْ نَصَبَ لَهُ مِنَ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ، وَ صَلِّ عَلَيْهِ أَفْضَلَ مَا صَلَّيْتَ عَلَىٰ أَحَدٍ مِنْ أَوْصِياءِ أَنْبِيائِكَ؛ يَا رَبَّ الْعالَمِينَ . (1)

صلوات بر سرور بانوان فاطمه (عَلَيهَا السَّلَامُ)

اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَى الصِّدِّيقَةِ، فاطِمَةَ الزَّكِيَّةِ، حَبِيبَةِ حَبِيبِكَ وَ نَبِيِّكَ، وَ أ م أَحِبَّائِكَ وَ أَصْفِيائِكَ، الَّتِي انْتَجَبْتَها وَ فَضَّلْتَها وَ اخْتَرْتَها عَلَىٰ نِساءِ الْعالَمِينَ . اَللّٰهُمَّ كُنِ الطَّالِبَ لَها مِمَّنْ ظَلَمَها وَ اسْتَخَفَّ بِحَقِّها، وَ كُنِ الثَّائِرَ اَللّٰهُمَّ بِدَمِ أَوْلادِها . اَللّٰهُمَّ وَ كَما جَعَلْتَها أ م أَئِمَّةِ الْهُدىٰ، وَ حَلِيلَةَ صاحِبِ اللِّواءِ، وَ الْكَرِيمَةَ عِنْدَ الْمَلإِ الْأَعْلىٰ، فَصَلِّ عَلَيْها وَ عَلَىٰ أُمِّها صَلاةً تُكْرِمُ بِها وَجْهَ مُحَمَّدٍ [أَبِيها]، صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، وَ تُقِرُّبِها أَعْيُنَ ذُرِّيَّتِها، وَ أَبْلِغْهُمْ عَنِّي فِي هٰذِهِ السَّاعَةِ أَفْضَلَ التَّحِيَّةِ وَ السَّلامِ . (2)

ص: 1356


1- هرکه دشمنش دارد، و یاری کن هر که یاری اش نماید، و خوار کن هرکه او را واگذارد، و لعنت کن هرکه به دشمنی اش برخاست، از پیشینیان و پسینیان، و بر او درود فرست برترین درودی که بر یکی از جانشینان پیامبرت فرستادی، ای پروردگار جهانیان .
2- خدایا درود فرست، بر صدّیقه فاطمه زکیّه، محبوبه حبیبت، و پیامبرت، و مادر دوستانت و برگزیدگانت که او را انتخاب نمودی، و برتری دادی و برگزیدی، بر فراز بانوان جهانیان . خدای از کسانی که به او ستم کردند، و حق او را سبک شمردند، انتقامش را بگیر، و خونخواه خون فرزندانش باش . خدایا همچنان که او را مادر امامان هدایت و همسر صاحب پرچم در قیامت، و گرامی در انجمن والاتر قرار دادی، پس بر او و مادرش درود فرست، درودی که آبروی محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) را به آن گرامی بداری، و دیده فرزندانش را روشن کنی، و برسان به ایشان از جانب من، در این ساعت برترین تحیّت و سلام را .
صلوات بر حسن و حسین (عَلَيهِمَا السَّلَامُ)

اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَى الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ، عَبْدَيْكَ وَ وَلِيَّيْكَ، وَ ابْنَيْ رَسُولِكَ، وَ سِبْطَيِ الرَّحْمَةِ، وَ سَيِّدَيْ شَبابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ، أَفْضَلَ مَا صَلَّيْتَ عَلَىٰ أَحَدٍ مِنْ أَوْلادِ النَّبِيِّينَ وَ الْمُرْسَلِينَ، اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَى الْحَسَنِ بْنِ سَيِّدِ النَّبِيِّينَ، وَ وَصِيِّ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللّٰهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا ابْنَ سَيِّدِ الْوَصِيِّينَ، أَشْهَدُ أَنَّكَ يَا ابْنَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ أَمِينُ اللّٰهِ وَ ابْنُ أَمِينِهِ، عِشْتَ مَظْلُوماً، وَ مَضَيْتَ شَهِيداً، وَ أَشْهَدُ أَنَّكَ الْإِمامُ الزَّكِيُّ الْهادِي الْمَهْدِيُّ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَيْهِ وَ بَلِّغْ رُوحَهُ وَ جَسَدَهُ عَنِّي فِي هٰذِهِ السَّاعَةِ أَفْضَلَ التَّحِيَّةِ وَ السَّلامِ ؛ اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَى الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ الْمَظْلُومِ الشَّهِيدِ، قَتِيلِ الْكَفَرَةِ، وَ طَرِيحِ الْفَجَرَةِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا أَبا عَبْدِاللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا ابْنَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، (1)

ص: 1357


1- خدایا بر حسن و حسین درود فرست، دو بنده ات و دو نماینده ات، دو فرزند رسولت، دو فرزندزاده رحمت و دو سرور جوانان اهل بهشت، برترین درودی که بر یکی از فرزندان پیامبران و رسولان فرستادی خدایا بر حسن درود فرست، فرزند سرور پیامبران، و جانشین امیر مؤمنان، سلام بر تو ای فرزند رسول خدا، سلام بر تو ای فرزند سرور جانشیان، گواهی می دهم ای فرزند امیر مؤمنان، که تو امین خدا و فرزند امین خدایی، مظلومانه زیستی، و شهید از دنیا رفتی، و گواهی می دهم که تویی امام پاکیزه راهنما، راه یافته . خدایا بر او درود فرست، و از جانب من در این ساعت به روح و جسدش بهترین تحیّت و سلام را برسان . خدایا بر حسین بن علی درود فرست، آن مظلوم شهید، کشته کافران، به خاک افتاده بدکاران، سلام بر تو ای ابا عبد اللّه، سلام بر تو ای فرزند رسول خدا، سلام بر تو ای فرزند امیر مؤمنان،

أَشْهَدُ مُوقِناً أَنَّكَ أَمِينُ اللّٰهِ وَ ابْنُ أَمِينِهِ، قُتِلْتَ مَظْلُوماً، وَ مَضَيْتَ شَهِيداً، وَ أَشْهَدُ أَنَّ اللّٰهَ تَعالَى الطَّالِبُ بِثارِكَ، وَ مُنْجِزٌ مَا وَعَدَكَ مِنَ النَّصْرِ وَ التَّأْيِيدِ فِي هَلاكِ عَدُوِّكَ وَ إِظْهارِ دَعْوَتِكَ، وَأَشْهَدُ أَنَّكَ وَفَيْتَ بِعَهْدِ اللّٰهِ، وَ جاهَدْتَ فِي سَبِيلِ اللّٰهِ، وَ عَبَدْتَ اللّٰهَ مُخْلِصاً حَتَّىٰ أَتاكَ الْيَقِينُ، لَعَنَ اللّٰهُ أُمَّةً قَتَلَتْكَ، وَ لَعَنَ اللّٰهُ أُمَّةً خَذَلَتْكَ، وَ لَعَنَ اللّٰهُ أُمَّةً أَلَّبَتْ عَلَيْكَ، وَ أَبْرَأُ إِلَى اللّٰهِ تَعالىٰ مِمَّنْ أَكْذَبَكَ وَ اسْتَخَفَّ بِحَقِّكَ وَ اسْتَحَلَّ دَمَكَ. بِأَبِي أَنْتَ وَ أُمِّي يَا أَبا عَبْدِاللّٰهِ، لَعَنَ اللّٰهُ قاتِلَكَ، وَ لَعَنَ اللّٰهُ خاذِلَكَ، وَ لَعَنَ اللّٰهُ مَنْ سَمِعَ وَ اعِيَتَكَ فَلَمْ يُجِبْكَ وَ لَمْ يَنْصُرْكَ، وَ لَعَنَ اللّٰهُ مَنْ سَبَىٰ نِساءَكَ، أَنَا إِلَى اللّٰهِ مِنْهُمْ بَرِيءٌ، وَ مِمَّنْ والاهُمْ وَ مالَاهُمْ وَ أَعانَهُمْ عَلَيْهِ، وَ أَشْهَدُ أَنَّكَ وَ الْأَئِمَّةَ مِنْ وُلْدِكَ كَلِمَةُ التَّقْوَىٰ، وَ بابُ الْهُدَىٰ، وَ الْعُرْوَةُ الْوُثْقىٰ، وَ الْحُجَّةُ عَلَىٰ أَهْلِ الدُّنْيا، وَ أَشْهَدُ أَنِّي بِكُمْ مُؤْمِنٌ، وَ بِمَنْزِلَتِكُمْ (1)

ص: 1358


1- به یقین گواهی می دهم که تو امین خدا، و فرزند امین خدایی، مظلومانه کشته شدی، و شهید از دنیا رفتی، و گوهی می دهم که خدای تعالی خواستار انتقام توست، و وفا کننده به وعده ای که به تو داده، بر یاری ات، و تأیید در نابودی دشمنت، و آشکار ساختن دعوتت . و گواهی می دهم که تو به عهد خدا وفا کردی، و در راه خدا جهاد نمودی، و مخلصانه خدا را عبادت کردی، تا مرگ تو را دررسید، خدا لعنت کند امّتی که تو را کشتند، و خدا لعنت کند امّتی را که دست از یاری ات کشیدند، و خدا لعنت کند امّتی که دیگران را علیه تو ترغیب کردند، به پیشگاه خدا بیزاری می جویم، از کسی که تو را تکذیب کرد، و حق تو را سبک شمرد، و خونت را حلا دانست، پدر و مادرم به فدایت ای ابا عبد اللّه، خدا لعنت کند قاتلت را، و لعنت کند دریغ کننده از یاریات را، و خدا لعنت کند کسی را که فریادت را شنید و پاسخت را نداد، و یاریات نکرد، و خدا لعنت کند کسی را که زنانت را اسیر کرد من به سوی خدا، از اینان بیزارم، و از هرکه دوستشان داشت، و از آنان پیروی نمود و یاری شان داد، و گواهی می دهم که تو و امامان از فرزندانت، کلمه تقوا و درگاه هدایت، و دستاویز محکم، و حجّت بر اهل دنیایید، و گواهی می دهم که من به شما مؤمن، و به مقام شما

مُوقِنٌ، وَ لَكُمْ تابِعٌ بِذاتِ نَفْسِي، وَ شَرايِعِ دِينِي، وَ خَواتِيمِ عَمَلِي، وَ مُنْقَلَبِي فِي دُنْيايَ وَ آخِرَتِي . (1)

صلوات بر علی بن الحسین (عَلَيهِ السَّلَامُ)

اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ سَيِّدِ الْعابِدِينَ، الَّذِي اسْتَخْلَصْتَهُ لِنَفْسِكَ، وَ جَعَلْتَ مِنْهُ أَئِمَّةَ الْهُدَى، الَّذِينَ يَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَ بِهِ يَعْدِلُونَ، اخْتَرْتَهُ لِنَفْسِكَ، وَ طَهَّرْتَهُ مِنَ الرِّجْسِ وَ اصْطَفَيْتَهُ، وَ جَعَلْتَهُ هادِياً مَهْدِيّاً . اَللّٰهُمَّ فَصَلِّ عَلَيْهِ، أَفْضَلَ مَا صَلَّيْتَ عَلَىٰ أَحَدٍ مِنْ ذُرِّيَّةِ أَنْبِيائِكَ، حَتَّىٰ تَبْلُغَ بِهِ مَا تَقَرُّ بِهِ عَيْنُهُ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ إِنَّكَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ . (2)

صلوات بر محمّد بن علی (عَلَيهِ السَّلَامُ)

اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ باقِرِ الْعِلْمِ، وَ إِمامِ الْهُدىٰ، وَ قائِدِ أَهْلِ التَّقْوىٰ، وَ الْمُنْتَجَبِ مِنْ عِبادِكَ . اَللّٰهُمَّ وَ كَما جَعَلْتَهُ عَلَماً لِعِبادِكَ، وَ مَناراً لِبِلادِكَ، وَ مُسْتَوْدَعاً لِحِكْمَتِكَ، (3)

ص: 1359


1- یقین دارم، و پیرو شمایم با تمام وجودم، و در قوانین دینم، و سرانجام عملم و بازگشت گاهم، در دنیا و آخرتم .
2- خدایا بر علی بن الحسین، سرور عبادت کنندگان درود فرست، که او را برای خود برگزیدی، و از نسل او امان هدایت را قرار دادی، امامانی که به حق هدایت می کنند، و به حق باز میگردند، او را برای خود انتخاب کردی، و از پلیدی پاکش ساختی، و برگزیدی، و او را راهنما و راه یافته قرار دادی . پس بر او درود فرست، بهترین درودی که بر یکی از فرزندان پیامبرانت فرستادی، تا او را به مقامی رسانی، که دیده اش به آن در دنیا آخرت روشن شود، که تو عزیز و حکیمی .
3- خدایا درود فرست بر محمّد بن علی، شکافنده دانش، و پیشوای هدایت، و رهبر اهل تقوا، و برگزیده از بندگانت . خدایا چنان که او را قرار دادی برای بندگانت نشانه، و برای کشورهایت مشعل نور، و محلّ سپردن حکمتت

وَ مُتَرْجِماً لِوَحْيِكَ، وَ أَمَرْتَ بِطاعَتِهِ، وَ حَذَّرْتَ مِنْ مَعْصِيَتِهِ، فَصَلِّ عَلَيْهِ يَا رَبِّ أَفْضَلَ مَا صَلَّيْتَ عَلَىٰ أَحَدٍ مِنْ ذُرِّيَّةِ أَنْبِيائِكَ وَ أَصْفِيائِكَ وَ رُسُلِكَ وَ أُمَنائِكَ يَا رَبَّ الْعالَمِينَ . (1)

صلوات بر جعفر بن محَمد (عَلَيهِ السَّلَامُ)

اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الصَّادِقِ، خازِنِ الْعِلْمِ، الدَّاعِي إِلَيْكَ بِالْحَقِّ، النُّورِ الْمُبِينِ . اَللّٰهُمَّ وَ كَما جَعَلْتَهُ مَعْدِنَ كَلامِكَ وَ وَحْيِكَ، وَ خازِنَ عِلْمِكَ، وَ لِسانَ تَوْحِيدِكَ، وَ وَلِيَّ أَمْرِكَ، وَ مُسْتَحْفِظَ دِينِكَ، فَصَلِّ عَلَيْهِ أَفْضَلَ مَا صَلَّيْتَ عَلَىٰ أَحَدٍ مِنْ أَصْفِيائِكَ وَ حُجَجِكَ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ . (2)

صلوات بر موسی بن جعفر (عَلَيهِ السَّلَامُ)

اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَى الْأَمِينِ الْمُؤْتَمَنِ، مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ، الْبَرِّ الْوَفِيِّ، الطَّاهِرِ الزَّكِيِّ، النُّورِ الْمُبِينِ (المُنیرِ )، الْمُجْتَهِدِ الْمُحْتَسِبِ الصَّابِرِ عَلَى الْأَذىٰ فِيكَ . اَللّٰهُمَّ وَ كَما بَلَّغَ عَنْ آبائِهِ مَا اسْتُودِعَ مِنْ (3)

ص: 1360


1- و تفسیرگر وحیت، و به فرمان بردن از او فرمان دادی، و از نافرمانی اش برحذر داشتی، پس بر او درود فرست، ای پروردگار برترین درودی که بر یکی از فرزندان پیامبرانت و برگزیدگانت، و رسولانت و امین هایت فرستادی، ای پروردگار جهانیان
2- خدایا درود فرست، بر جعفر بن محَمد صادق، خزانه دار دانش، دعوت کنده به سوی تو بر پایه حق، آن نور آشکار خدایا چنان که او را قرار دادی معدن کلامت، و وحیات، و خزانه دار دانشت، و زبان تَوحیدت و سرپرست فرمانت، و نگهدارنده دینت، پس بر او درود فرست، بهترین درودی که بر یکی از برگزیدگانت، و حجّت هایت فرستادی که تو ستوده و بزرگواری .
3- خدایا درود فرست بر امین مورد اعتماد، موسی بن جعفر، نیکوکار وفادار، پاک و پاکیزه، نور آشکار تلاش کننده، و عمل کننده، برای خدا، شکیبا بر آزار در راه تو . خدایا چنان که از سوی پدرانش، آنچه از امر و نهی تو، به او سپرده شده بود،

أَمْرِكَ وَ نَهْيِكَ، وَ حَمَلَ عَلَى الْمَحَجَّةِ، وَ كابَدَ أَهْلَ الْعِزَّةِ وَ الشِّدَّةِ، فِيما كانَ يَلْقىٰ مِنْ جُهَّالِ قَوْمِهِ؛ رَبِّ فَصَلِّ عَلَيْهِ، أَفْضَلَ وَ أَكْمَلَ مَا صَلَّيْتَ عَلَىٰ أَحَدٍ مِمَّنْ أَطاعَكَ، وَ نَصَحَ لِعِبادِكَ؛ إِنَّكَ غَفُورٌ رَحِيمٌ . (1)

صلوات بر علی بن موسی (عَلَيهِ السَّلَامُ)

اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ عَلِيِّ بْنِ مُوسَى، الَّذِي ارْتَضَيْتَهُ، وَ رَضَّيْتَ بِهِ مَنْ شِئْتَ مِنْ خَلْقِكَ . اَللّٰهُمَّ وَ كَمَا جَعَلْتَهُ حُجَّةً عَلَىٰ خَلْقِكَ، وَ قائِماً بِأَمْرِكَ، وَ ناصِراً لِدِينِكَ، وَ شاهِداً عَلَىٰ عِبادِكَ، وَ كَمَا نَصَحَ لَهُمْ فِي السِّرِّ وَ الْعَلانِيَةِ، وَ دَعا إِلَىٰ سَبِيلِكَ بِالْحِكْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ، فَصَلِّ عَلَيْهِ أَفْضَلَ مَا صَلَّيْتَ عَلَىٰ أَحَدٍ مِنْ أَوْلِيائِكَ وَ خِيَرَتِكَ مِنْ خَلْقِكَ إِنَّكَ جَوادٌ كَرِيمٌ . (2)

صلوات بر محَمد بن علی (عَلَيهِ السَّلَامُ)

اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مُوسَىٰ عَلَمِ التُّقىٰ، وَ نُورِ (3)

ص: 1361


1- به مردم رساند، و بندگانت را به راه روشن واداشت، و از اهل تکبّر و سرسختی، در اموری که از نادانان ملّت خود میدید، متحملّ زحمت و مصیبت شد، پس بر او درود فرست، برترین و کاملترین درودی که بر یکی از فرمانبران و خیرخواهان بندگانت فرستادی، به درستی که تو آمرزنده و مهربانی .
2- خدایا درود فرست بر علی بن موسی، که او پسندیدی، و به وسیله او هرکه را از آفریدگانت خواستی، خشنود ساختی . و همچنان که او را قرار دادی، حجّت بر بندگانت، و قیام کننده به فرمانت، و یاور دینت، و گواه بر بندگانت، و چنان که برای آنان، در نهان و آشکار خیرخواهی نمود، و با حکمت و اندرز پسندیده، به راهت خواند، پس بر او درود فرست، برترین درودی که بر یکی از اولیایت، و برگزیدگان از آفریدگانت فرستادی، که تو بخشنده کریمی .
3- خدایا درود فرست بر محمّد بن علی بن موسی، نشانه تقوا، و نور

الْهُدَىٰ، وَ مَعْدِنِ الْوَفاءِ، وَ فَرْعِ الْأَزْكِياءِ، وَ خَلِيفَةِ الْأَوْصِياءِ، وَ أَمِينِكَ عَلَىٰ وَحْيِكَ . اَللّٰهُمَّ فَكَما هَدَيْتَ بِهِ مِنَ الضَّلالَةِ، وَ اسْتَنْقَذْتَ بِهِ مِنَ الْحَيْرَةِ، وَ أَرْشَدْتَ بِهِ مَنِ اهْتَدىٰ، وَ زَكَّيْتَ بِهِ مَنْ تَزَكَّىٰ، فَصَلِّ عَلَيْهِ أَفْضَلَ مَا صَلَّيْتَ عَلَىٰ أَحَدٍ مِنْ أَوْلِيائِكَ، وَ بَقِيَّةِ أَوْصِيائِكَ، إِنَّكَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ . (1)

صلوات بر علی بن محَمد (عَلَيهِ السَّلَامُ)

اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ، وَصِيِّ الْأَوْصِياءِ، وَ إِمامِ الْأَتْقِياءِ، وَ خَلَفِ أَئِمَّةِ الدِّينِ، وَ الْحُجَّةِ عَلَى الْخَلائِقِ أَجْمَعِينَ . اَللّٰهُمَّ كَما جَعَلْتَهُ نُوراً يَسْتَضِيءُ بِهِ الْمُؤْمِنُونَ فَبَشَّرَ بِالْجَزِيلِ مِنْ ثَوابِكَ، وَ أَنْذَرَ بِالْأَلِيمِ مِنْ عِقابِكَ، وَ حَذَّرَ بَأْسَكَ، وَ ذَكَّرَ بِآياتِكَ، وَ أَحَلَّ حَلالَكَ، وَ حَرَّمَ حَرامَكَ، وَ بَيَّنَ شَرائِعَكَ وَ فَرائِضَكَ، وَ حَضَّ عَلَىٰ عِبادَتِكَ، وَ أَمَرَ بِطاعَتِكَ، وَ نَهىٰ عَنْ مَعْصِيَتِكَ، فَصَلِّ عَلَيْهِ، أَفْضَلَ مَا صَلَّيْتَ عَلَىٰ أَحَدٍ مِنْ (2)

ص: 1362


1- هدایت، و معدن وفا، و نژاد پاکان، و جانشین اوصیا، و امین تو بر وحی . خدایا چنان که به وسیله و مردم را از گمراهی به عرصه هدایت آوردی، و از سرگردانی رهایی بخشیدی، و به وجود او راهنمایی کردی هرکه را که هدایت یافت، و تربیت نمودی هرکه را که تربیت شد، پس بر او درود فرست، برترین درودی که بر یکی از اولیایت، و باقیمانده اوصیایت فرستادی، به درستی که تو عزیز حکیمی .
2- خدایا درود فرست بر علی بن محَمد، جانشین اوصیا، و پیشوای پرهیزکاران، و یادگار امامان دین، و حجّت بر همه آفریدگان . خدایا چنان که او را نوری قرار دادی، که مؤمنان به وسیله او روشنی جویند، پس به پاداش شایانت مژده داد، و به کیفر دردناکت بیم داد، و از صولتت برحذر داشت، و آیاتت را به یاد مردم انداخت، و حلالت را حلال و حرامت را حرام کرد، و قوانین و واجباتت را بیان فرمود، و مردم را به بندگی ات ترغیب نمود و به طاعتت فرمان داد، و از نافرمانی ات بازداشت، پس بر او درود فرست، برترین درودی که بر یکی از

أَوْلِيائِكَ، وَ ذُرِّيَّةِ أَنْبِيائِكَ؛ يَا إِلٰهَ الْعالَمِينَ . (1)

راوی این صلوات، ابو محَمد یمنی گفت: چون حضرت عسکری (عَلَيهِ السَّلَامُ) از ذکر صلوات بر پدرشان فارغ شد، و نوبت به خود آن جناب رسید، ساکت ماند، عرضه داشتم: کیفیت صلوات بر باقی را بفرمایید، فرمود: اگر نه این بود، که ذکر این نکته از نشانه های دین است و خدا ما را امر فرموده که به اهلش برسانیم، هرآینه دوست داشتم ساکت بمانم، ولی چون در بیان دین است پس بنویس .

صلوات بر حسن بن علی (عَلَيهِ السَّلَامُ)

اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَى الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ [بْنِ مُحَمَّدٍ]، الْبَرِّ التَّقِيِّ، الصَّادِقِ الْوَفِيِّ، النُّورِ الْمُضِيءِ، خازِنِ عِلْمِكَ، وَ الْمُذَكِّرِ بِتَوْحِيدِكَ، وَ وَلِيِّ أَمْرِكَ، وَ خَلَفِ أَئِمَّةِ الدِّينِ، الْهُداةِ الرَّاشِدِينَ، وَ الْحُجَّةِ عَلَىٰ أَهْلِ الدُّنْيا، فَصَلِّ عَلَيْهِ يَا رَبِّ، أَفْضَلَ مَا صَلَّيْتَ عَلَىٰ أَحَدٍ مِنْ أَصْفِيائِكَ وَ حُجَجِكَ، وَ أَوْلادِ رُسُلِكَ؛ يَا إِلٰهَ الْعالَمِينَ . (2)

ص: 1363


1- اولیایت، و نسل پیامبرانت فرستادی، ای معبود جهانیان
2- خدایا درود فرست بر حسن بن علی بن محمّد، نیکوکار، پرهیزگار، صادق، وفادار، نور تابنده، خزانه دار دانشت، به یاد اندازه تَوحیدت، و ولیّ امرت، و یادگار پیشوایان دین، آن راهنمایان رشد یافته، و حجّت بر اهل دنیا، پس بر او درود فرست، ای پروردگار، برترین درودی که بر یکی از برگزیدگان و حجّت هایت، و اولاد رسولانت فرستادی، ای معبود جهانیان .
صلوات بر ولی الامر المنتظر (عَلَيهِ السَّلَامُ)

اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ وَلِيِّكَ وَ ابْنِ أَوْلِيائِكَ، الَّذِينَ فَرَضْتَ طاعَتَهُمْ، وَ أَوْجَبْتَ حَقَّهُمْ، وَ أَذْهَبْتَ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وَ طَهَّرْتَهُمْ تَطْهِيراً . اَللّٰهُمَّ انْصُرْهُ وَ انْتَصِرْ بِهِ لِدِينِكَ، وَ انْصُرْ بِهِ أَوْلِياءَكَ وَ أَوْلِياءَهُ وَ شِيعَتَهُ وَ أَنْصارَهُ وَ اجْعَلْنا مِنْهُمْ . اَللّٰهُمَّ أَعِذْهُ مِنْ شَرِّ كُلِّ باغٍ وَ طاغٍ، وَ مِنْ شَرِّ جَمِيعِ خَلْقِكَ، وَ احْفَظْهُ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ وَ عَنْ يَمِينِهِ وَ عَنْ شِمالِهِ، وَ احْرُسْهُ وَ امْنَعْهُ أَنْ يُوصَلَ إِلَيْهِ بِسُوءٍ، وَ احْفَظْ فِيهِ رَسُولَكَ وَ آلَ رَسُولِكَ، وَ أَظْهِرْ بِهِ الْعَدْلَ، وَ أَيِّدْهُ بِالنَّصْرِ، وَ انْصُرْ ناصِرِيهِ، وَ اخْذُل خاذِلِيهِ، وَاقْصِمْ بِهِ جَبابِرَةَ الْكُفْرِ، وَ اقْتُلْ بِهِ الْكُفَّارَ وَ الْمُنافِقِينَ وَ جَمِيعَ الْمُلْحِدِينَ حَيْثُ كانُوا مِنْ مَشارِقِ الْأَرْضِ وَ مَغارِبِها، وَ بَرِّها وَ بَحْرِها، وَ امْلَأْ بِهِ الْأَرْضَ عَدْلاً، وَ أَظْهِرْ بِهِ دِينَ نَبِيِّكَ عَلَيْهِ وَ آلِهِ السَّلامُ، وَ اجْعَلْنِي اَللّٰهُمَّ مِنْ (1)

ص: 1364


1- خدایا درود فرست بر نماینده ات و فرزند نمایندگانت، آنان که فرمان بُرداری از آن ها را لازم نمودی، و حقّشان را واجب گرداندی، و پلیدی را از آن ها بردی، و پاکشان نمودی، پاک کردنی درخور و شایسته . خدایا یاری اش کن، و به وسیله او برای دینت یاری رسان، و به دست او یاری فرما دوستانت و دوستانش و شیعیان و یاورانش را، و ما را از آنان قرار ده . خدایا به او پناه ده . از شرّ هر متجاوز و سرکش، و از شرّ همه آفریدگانت، و او را حفظ کن، از پیش رویش و از پشت سرش، و از جانب راستش، و از طرف چپش، و نگهبانی اش کن و جلوگیری فرما از اینکه پیش آمد بدی به او در رسد، و پیامبرت و خاندان پیامبرت را در وجود او حفظ فرما، و عدالت را به او آشکار کن، و وی را با پیروزی تأیید کن، یاورش را یاری ده، و دریغ کننده از یاری اش را خوار گردان، و به دست او گردن کشان کفر را درهم شکن، و کافران و منافقان و تمام بی دینان را به قتل برسان، هر کجا هستند، در مشرق های زمین و مغرب هایش، در خشکیها و دریاهایش و به وسیله او زمین را از عدالت پر کن، و دین پیامبرت (بر او و خاندانش درود باد) را به او نمایان فرما، و قرار ده مرا خدایا از

أَنْصارِهِ وَ أَعْوانِه، ِ وَ أَتْباعِهِ وَ شِيعَتِهِ، وَ أَرِنِي فِي آلِ مُحَمَّدٍ مَا يَأْمُلُونَ، وَ فِي عَدُوِّهِمْ مَا يَحْذَرُونَ؛ إِلٰهَ الْحَقِّ آمِينَ . (1)

ص: 1365


1- یاران و مددکاران و پیروان و شیعیانش، و درباره خاندان محمّد به من بنمایان آنچه را که آرزو دارند، و درباره دشمنانشان آنچه را که بیم دارند، ای معبود حق آمین .

زیارت انبیا, امامزادگان و قبور مومنان

بخش اول
فضیلت زیارت قبور پیامبران (عَلَيهِمَا السَّلَامُ)

بخش اول: در زیارت پیامبران عظام است . بدان که تکریم و تعظیم پیامبران (عَلَيهِم السَّلَامُ) عقلا و شرعا لازم «لَا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْ رُسُلِهِ» و زیارتشان، پسندیده و راجح است . علما به استحباب زیارت آن بزرگواران تصریح فرموده اند، و عدد آن بزرگواران گرچه بسیار، ولی قبرهای معلوم آنان بسیار اندک است، و قبور آنهایی که فعلا در خاطر خود حاضر دارم از این قرار است: حضرت آدم و حضرت نوح که این دو بزرگوار در مرقد منوّر حضرت امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) مدفونند . حضرت ابراهیم خلیل (عَلَيهِ السَّلَامُ) در قدس، که نزدیکی بیت المقدس قرار دارد، مدفون است، و در جوار آن حضرت جناب ساره زوجه او، و جناب اسحاق و یعقوب و یوسف (عَلَيهِم السَّلَامُ) مدفونند . و حضرت اسماعیل (عَلَيهِ السَّلَامُ) و مادرش هاجر در مسجد الحرام در پیرامون حجر مدفونند . و نیز قبور بعضی از پیامبران (عَلَيهِم السَّلَامُ) در آنجاست . از حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: مابین رکن و

ص: 1366

مقام مملو از قبور پیامبران است، و از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: مابین رکن یمانی و حجر الاسود، هفتاد پیامبر مدفونند . در بیت المقدس، قبور عده ای از پیامبران مانند حضرت داود و سلیمان (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) و غیر آن دو بزرگوار قرار دارد، که نزد اهل آنجا معروفند . قبر جناب زکریا (عَلَيهِ السَّلَامُ) در شهر حلب مشهور است، و برای جناب یونس (عَلَيهِ السَّلَامُ) در شریعه کوفه بقعه و قبره ای معروف است، و قبر حضرت هود و صالح (عَلَيهِ السَّلَامُ) در نجف اشرف مشهور، و مرقد حضرت ذی الکفل (عَلَيهِ السَّلَامُ) در کنار شطّ فرات نزدیک کوفه به مساحت چند فرسخ معروف و در شهر موصل مرقد جرجیس پیغمبر (عَلَيهِ السَّلَامُ)، و در بیرون شهر قبر شیث هبة اللّه (عَلَيهِ السَّلَامُ)، و در شهر شوش قبر دانیال (عَلَيهِ السَّلَامُ)، و در برابر مسجد براثا قبر جناب یوشع و غیر اینها سلام اللّه علیهم اجمعین واقع شده است .

کیفیت زیارت پیامبران (عَلَيهِمَا السَّلَامُ)

کیفیت زیارت پیامبران: در اخبار، زیارت ویژه ای برای این بزرگواران به نظر نرسیده مگر زیارت آدم و نوح (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) که در باب زیارت حضرت امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) گذشت، ولی از روایت زیارت جامعه که ما آن را اول زیارات جامعه قرار دادیم، استفاده می شود، که پیامبران هم به آن زیارت می شوند . شاید بر این مطلب آن شیخ بزرگوار محَمد

ص: 1367

ابن مشهدی در کتاب مزار، و سیّد اجلّ علی ابن طاووس در کتاب «مصباح الزائر» و غیر ایشان رضوان اللّه علیهم در آداب ورود به کوفه، همین زیارت شریفه را برای مشهد حضرت یونس (عَلَيهِ السَّلَامُ) ذکر کرده اند . و گمان آن است که نقل زیارت مذکور توسط ایشان، از مفهوم عامّ روایت استفاده شده . در هر صورت، اگر کسی آن زیارت جامعه را در آرامگاه های شریف پیامبران (عَلَيهِم السَّلَامُ) بخواند مناسب است، و چون زیارت در صفحات گذشته ذکر شد، نیازمند به نقل آن در اینجا نیستیم، هرکه می خواهد، به زیارت اول زیارات جامعه مراجعه کند، و از فیض عظیم آن، خود را بهره مند سازد .

بخش دوم
فضیلت زیارت امامزادگان

بخش دوم: در زیارت امامزادگان عظام: که قبورشان محلّ فیوضات و برکات، و موضع نزول رحمت و عنایات الهیّه است، و علمای اعلام به استحباب زیارت قبور ایشان تصریح فرموده اند . و بحَمد اللّه تعالی در اکثر شهرهای شیعه قبورشان موجود، بلکه در روستاها و بیابانها، و اطراف کوهها و درّه ها، پیوسته پناهگاه درماندگان، و مأوای واماندگان و پناه ستم دیدگان، و موجب تسلّی دل های پژمردگان بوده است . و تا روز قیامت خواهد بود، و از بسیاری از ایشان

ص: 1368

کرامات و خوارق عادات مشاهده شده . ولی پوشیده نماند که امامزاده ای که انسان، با اطمینان خاطر، به خاطر درک فیوضات، و زدودن رنج ها و غصه ها، به جانب قبر شریفش، بار سفر ببندد، و شدّ رحال کند، باید نسبت به او دو مطلب را رعایت کند، آنگاه به قصد زیارت حرکت کند . اول: جلالت مقام، و عظمت شأن صاحب آن مرقد، علاوه بر شرافت نسب او، که این دو معنا، از کتاب های حدیث و انساب [علم نسب شناسی] و تاریخ شناخته می شود . دوم: معلوم بودن قبر آن سیّد جلیل و صحت نسبت قبر به او، و زمینه جمع بین این دو مطلب بسیار کم است . و ما در کتاب «هدیة الزائر» به ذکر جمعی از ایشان اشاره کرده ایم . و در کتاب «نفثة المصدور» و «منتهی الآمال» اشاره به محسن بن حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) نمودیم، و چون در این کتاب گنجایش ذکر نیست، تنها به ذکر دو نفر از ایشان اکتفا می نماییم .

فضیلت و کیفیت زیارت حضرت معصومه (عَلَيهَا السَّلَامُ) در قم

اول: سیّده جلیله معظّمه حضرت فاطمه دختر موسی بن جعفر (عَلَيهِ السَّلَامُ) که به حضرت معصومه (عَلَيهَا السَّلَامُ) شهرت دارد و قبر شریفش در شهر مقدس قم، معروف و مشهور است و دارای

ص: 1369

بارگاه والا و ضریح متعدد و خدمه بسیار، و موقوفات زیادی می باشد و روشنی چشم اهل قم و مأوی و پناهگاه عموم مردم است و هر سال جمیعتی فراوان از شهرهای دور، بار سفر می بندند و رنج راه می کشند، تا به درک فیوضات از زیارت آن معظمّه نایل گردند و فضیلت و جلالت آن حضرت از اخبار بسیار، استفاده می شود . شیخ صدوق به سند حسن، [سندی در حد صحیح] از سعد بن سعد روایت کرده که از حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) درباره فاطمه دختر موسی بن جعفر (عَلَيهِ السَّلَامُ) سؤال کرد؟ حضرت فرمود: هر که او را زیارت کند، برای او بهشت است . و به سند معتبر دیگر، از فرزند آن حضرت، امام جواد (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده که هرکه عمه مرا در قم زیارت کند، بهشت برای اوست . علاّمه مجلسی (رَحمهُ اللّه) از بعضی کتابهای زیارات، نقل کرده: علی بن ابراهیم، از پدرش، از سعد اشعری قمی، از حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده که آن حضرت فرمود: ای سعد، از ما نزد شما قبری هست، گفتم فدایت شوم قبر فاطمه، دختر امام موسی (عَلَيهِ السَّلَامُ) را می فرمایی؟ فرمود: بلی مَنْ زَارَهَا عَارِفاً بِحَقِّهَا فَلَهُ الْجَنَّةُ (1) چون به نزد قبر آن

ص: 1370


1- آری هرکه او را زیارت کند، درحالی که عارف به حقش باشد، بهشت برای اوست .

حضرت برسی، بالای سر، رو به قبله بایست، و سی وچهار مرتبه اللّه أَكْبَرُ و سی وسه مرتبه سُبْحانَ اللّه، و سی وسه مرتبه الْحَمْدُ للّه بگو، آنگاه بخوان:

اَلسَّلامُ عَلَىٰ آدَمَ صِفْوَةِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَىٰ نُوحٍ نَبِيِّ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَى إِبْراهِيمَ خَلِيلِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَىٰ مُوسَىٰ كَلِيمِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَىٰ عِيسىٰ رُوحِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا رَسُولَ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا خَيْرَ خَلْقِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا صَفِيَّ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا مُحَمَّدَ بْنَ عَبْدِ اللّٰهِ خاتَمَ النَّبِيِّينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيَّ بْنَ أَبِي طالِبٍ وَصِيَّ رَسُولِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكِ يَا فاطِمَةُ سَيِّدَةَ نِساءِ الْعالَمِينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكُما يَا سِبْطَيْ نَبِيِّ الرَّحْمَةِ وَ سَيِّدَيْ شَبابِ أَهْلِ الْجَّنَةِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا عَلِيَّ بْنَ الْحُسَيْنِ سِيِّدَ الْعابِدِينَ وَ قُرَّةَ عَيْنِ النَّاظِرِينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا مُحَمَّدَ بْنَ عَلِيٍّ باقِرَ الْعِلْمِ بَعْدَ النَّبِيِّ ؛ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَا جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ الصَّادِقَ الْبَارَّ (1)

ص: 1371


1- سلام بر آدم برگزیده خدا، سلام بر نوح پیامبر خدا، سلام بر ابراهیم دوست خدا سلام بر موسی هم سخن خدا، سلام بر عیسی روح خدا، سلام بر تو ای رسول خدا سلام بر تو ای بهترین خلق خدا، سلام بر تو ای برگزیده خدا، سلام بر تو ای محَمد بن عبد اللّه خاتم پیامبران، سلام بر تو ای امیر مؤمنان علی بن ابیطالب، جانشین رسول خدا، سلام بر تو ای فاطمه سرور بانوان جهانیان، سلام بر شما ای دو فرزندزاده پیامبر رحمت، و دو سرور جوانان اهل بهشت، سلام بر تو ای علی بن الحسین، سرور عبادت کنندگان، و روشنی چشم بینندگان، سلام بر تو ای محَمد بن علی، شکافنده دانش پس از پیامبر، سلام بر تو ای جعفر بن محَمد، راستگوی نیکوکار

الْأَمِينَ . اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا مُوسَى بْنَ جَعْفَرٍ الطَّاهِرَ الطُّهْرِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا عَلِيَّ بْنَ مُوسَى الرِّضَا الْمُرْتَضىٰ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا مُحَمَّدَ بْنَ عَلِيٍّ التَّقِيَّ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا عَلِيَّ بْنَ مُحَمَّدٍ النَّقِيَّ النَّاصِحَ الْأَمِينَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا حَسَنَ بْنَ عَلِيٍّ، اَلسَّلامُ عَلَیٰ الْوَصِيِّ مِنْ بَعْدِهِ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ نُورِكَ وَ سِراجِكَ، وَ وَلِيِّ وَلِيِّكَ، وَ وَصِيِّ وَصِيِّكَ، وَ حُجَّتِكَ عَلَىٰ خَلْقِكَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ يَا بِنْتَ رَسُولِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ يَا بِنْتَ فاطِمَةَ وَ خَدِيجَةَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ يَا بِنْتَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ يَا بِنْتَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ يَا بِنْتَ وَلِيِّ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ يَا أُخْتَ وَلِيِّ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ يَا عَمَّةَ وَلِيِّ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ يَا بِنْتَ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكِ عَرَّفَ اللّٰهُ بَيْنَنا وَ بَيْنَكُمْ فِي الْجَنَّةِ، وَ حَشَرَنا فِي زُمْرَتِكُمْ، وَ أَوْرَدَنا حَوْضَ نَبِيِّكُمْ، وَ سَقَانا بِكَأْسِ (1)

ص: 1372


1- امین، سلام بر تو ای موسی بن جعفر، امام پاک و پاکیزه، سلام بر تو ای علی بن موسی الرضا امام پسندیده، سلام بر تو ای محَمد بن علی تقی، سلام بر تو ای علی بن محمّد نقی اندرزگوی امین، سلام بر تو ای حسن بن علی، سلام بر وصی پس از او . خدایا درود فرست بر نورت، و چراغت، و نماینده نماینده ات، و جانشین جانشینت، حجّتت بر آفریدگانت، سلام بر تو ای دختر رسول خدا، سلام بر تو ای دختر فاطمه و خدیجه، سلام بر تو ای دختر امیر مؤمنان، سلام بر تو ای دخرت حسن و حسین، سلام بر تو ای دختر ولیّ خدا، سلام بر تو ای خواهر ولیّ خدا، سلام بر تو ای عمّه ولیّ خدا، سلام و رحمت و برکات خدا بر تو ای دختر موسی بن جعفر، سلام بر تو، خدا بین ما و شما در بهشت شناسایی برقرار کند، و در گروهتان محشور دارد، و بر حوض پیامبرتان واردمان نماید، و به ما با جام

جَدِّكُمْ، مِنْ يَدِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طالِبٍ صَلَواتُ اللّٰهِ عَلَيْكُمْ . أَسْأَلُ اللّٰهَ أَنْ يُرِيَنا فِيكُمُ السُّرُورَ وَ الْفَرَجَ، وَ أَنْ يَجْمَعَنا وِإِيَّاكُمْ فِي زُمْرَةِ جَدِّكُمْ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، وَ أَنْ لَايَسْلُبَنا مَعْرِفَتَكُمْ إِنَّهُ وَلِيٌّ قَدِيرٌ، أَتَقَرَّبُ إِلَى اللّٰهِ بِحُبِّكُمْ، وَ الْبَراءَةِ مِنْ أَعْدائِكُمْ، وَ التَّسْلِيمِ إِلَى اللّٰهِ راضِياً بِهِ غَيْرَ مُنْكِرٍ وَ لَا مُسْتَكْبِرٍ، وَ عَلَىٰ يَقِينِ مَا أَتىٰ بِهِ مُحَمَّدٌ وَ بِهِ راضٍ، نَطْلُبُ بِذٰلِكَ وَجْهَكَ يَا سَيِّدِي اَللّٰهُمَّ وَ رِضاكَ وَ الدَّارَ الْآخِرَةَ، يَا فاطِمَةُ اشْفَعِي لِي فِي الْجَنَّةِ فَإِنَّ لَكِ عِنْدَ اللّٰهِ شَأْناً مِنَ الشَّأْنِ . اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ أَنْ تَخْتِمَ لِي بِالسَّعادَةِ، فَلَا تَسْلُبْ مِنِّي مَا أَنَا فِيهِ، وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ، الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ . اَللّٰهُمَّ اسْتَجِبْ لَنا وَ تَقَبَّلْهُ بِكَرَمِكَ وَ عِزَّتِكَ، وَ بِرَحْمَتِكَ وَ عافِيَتِكَ، وَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ أَجْمَعِينَ، وَ سَلَّمَ تَسْلِيماً يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1)

ص: 1373


1- جدّتان، از دست علی بن ابی طالب بنوشاند درودهای خدا بر شما باد، از خدا خواستارم که به ما درباره شما خوشحالی و گشایش بنمایاند، و ما و شما را در گروه جدّتان محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) گرد آورد، و معرفت شما را از ما باز نگیرد، به راستی او سرپرستی تواناست . به درگاه خدا به سبب دوستی شما، و بیزاری از دشمنان تان، و تسلیم بودن به خدا، تقرّب می جویم، در حال خشنودی به آن، نه با انکار و تکبّر بلکه بر پایه یقین به آنچه محَمد آن را آورده، و به آن خشنودم، به این امور خاطر تو را می خواهم ای آقای من، خدایا خشنودی ات و خانه آخرت را می خواهم، ای فاطمه درباره بهشت برایم شفاعت کن، به درستی که برای تو نزد خدا مقامی از مقامات بلند است . خدایا از تو می خواهم، که سرانجام کارم را به خوشبختی ختم کنی، و آنچه را در آنم از دستم مگیری، و جنبش و نیرویی جز به خدای والای بزرگ نیست . خدایا برای ما اجابت کن، و آن را به کرم و عزّتت و به رحمت و عافیّت بپذیر، و درود خدا بر محمّد و همه خاندان او، و بر آنان سلام، سلامی کامل، ای مهربان ترین مهربانان .
زیارت حضرت عبدالعظیم (عَلَيهِ السَّلَامُ)

دوم: امام زاده لازم التعظیم، جناب عبد العظیم، که نَسَب شریفش به چهار واسطه، به سبط جلیل حضرت خیر الوری امام حسن مجتبی (عَلَيهِ السَّلَامُ) به این طریق منتهی می گردد: عبد العظیم بن عبد اللّه بن علیّ بن الحسن بن زید بن الحسن بن علی بن ابی طالب . قبر شریفش در منطقه ری معلوم و مشهور، و مأوی و پناهگاه عموم مردم است، و بلندی مقام و جلالت شأن آن حضرت، روشن تر از آفتاب است، چه آن جناب علاوه بر آنکه از دودمان حضرت خاتم النبیین (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) می باشد از بزرگان راویان و اعاظم علما و زاهدان و عابدان و صاحب تقوا و پرهیز و از اصحاب حضرت جواد، و حضرت هادی (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) است، و به خدمت ایشان، نهایت توسّل و انقطاع را داشته است، و ازآن بزرگواران، احادیث بسیار روایت کرده . صاحب کتاب «خطب امیر المؤمنین» و کتاب «یوم و لیله» است و اوست که دین خود را بر امام زمانش حضرت هادی (عَلَيهِ السَّلَامُ) عرضه کرد و حضرت او را تصدیق کرد و فرمود:يَا أَبَا الْقَاسِمِ، هَذَا وَ اللّه دِينُ اللّه الَّذِي ارْتَضَاهُ لِعِبَادِهِ، فَاثْبُتْ عَلَيْهِ، ثَبَّتَكَ اللّه بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِي (1)

ص: 1374


1- ای ابا القاسم، این است به خدا قسم دین خدا، که برای بندگانش پسندیده، پس بر آن پایدار

الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ (1)

صاحب بن عبّاد، رساله مختصری در حالات آن جناب نوشته که شیخ ما، مرحوم ثقة الاسلام نوری، در خاتمه مستدرک، آن را نقل کرده در آن کتاب و در رجال شیخ نجاشی آمده: حضرت عبد العظیم از سلطان زمان خود ترسید، و گریخت، و به عنوان آنکه قاصد و پیک است، در شهرها گردش می کرد تا به ری آمد، و در ساربانان مخفی شد، و بنا بر روایت نجاشی در سردابی در خانه یکی از شیعیان، در سکّة الموالی پنهان گشت، و در آنجا عبادت خدا می کرد و روزها را روزه می داشت و شبها به نماز می ایستاد، و پنهان از دید مردم بیرون می آمد، و قبری را که برابر قبر او به فاصله یک راه رو است زیارت می کرد، و می گفت: این قبر مردی از فرزندان موسی بن جعفر (عَلَيهِ السَّلَامُ) است، و پیوسته در آنجا بود و یکی دو نفر از شیعه، از احوال او با خبر می شدند، تا آنکه بیشتر مردم ری او را شناختند، پس شخصی از شیعیان، حضرت رسالت پناه را در خواب دید، که فرمود: مردی از فرزندان مرا، از سکّة الموالی برخواهند داشت، و کنار درخت سیب، در باغ عبد الجبّار بن عبد الوّهاب، دفن خواهند کرد، و اشاره

ص: 1375


1- باش، خدا تو را در دنیا و آخرت بر گفتار پایدار، پاینده بدارد .

فرمود به همان مکانی که در آنجا دفن شد، بیننده خواب نزد صاحب باغ رفت، تا آن درخت و جایش را از صاحب باغ بخرد، مالک باغ به او گفت: این درخت و جایش را برای چه می خری؟ خریدار خوابش را تعریف کرد، صاحب باغ گفت: من نیز چنین خوابی دیده ام، و جای این درخت را با تمام باغ وقف بر آن سیّد، و سایر شیعیان کرده ام، که اموات خود را در آنجا دفن کنند . حضرت عبد العظیم پس از مدتی بیمار شد، و بر اثر آن بیماری به رحمت ایزدی پیوست، چون او را برای غسل دادن برهنه کردند، در جیب لباسش ورقه ای یافتند، که نسب شریف خود را در آن نوشته بود: منم ابو القاسم عبد العظیم فرزند عبد اللّه فرزند علی، فرزند حسن، فرزند زید، فرزند امام حسن، فرزند علی بن ابی طالب (عَلَيهِم السَّلَامُ) .

صاحب بن عبّاد، در وصف دانش عبد العظیم فرموده: ابو تراب رویانی روایت کرده که گفت: از ابو حمّاد رازی شنیدم که میگفت: در شهر سرّ من رأی بر حضرت امام علیّ النقی (عَلَيهِ السَّلَامُ) وارد شدم، پس پاره ای از مسائل حلال و حرام خود را، از آن حضرت پرسیدم . سؤالات مرا پاسخ دادند، زمانی که برای بیرون آمدن از سرّ من رای، با آن حضرت وداع کردم به

ص: 1376

من فرمودند: ای حمّاد هرگاه چیزی از امور دینت بر تو مشکل شد، در ناحیه خود، یعنی در شهر ری، از عبد العظیم بن عبد اللّه حسنی بپرس، و سلام مرا به او برسان . محققّ داماد در کتاب «رواشح» گفته، احادیث بسیاری در فضیلت زیارت حضرت عبد العظیم روایت شده، از جمله آمده است: هرکه قبر او را زیارت کند، بهشت بر او واجب می شود، و شیخ بزرگوار شهید ثانی در حواشی کتاب «خلاصه» همین روایت را از بعض نسب شناسان نقل فرموده، و ابن بابویه و ابن قولویه به سند معتبر روایت کرده اند، که مردی از اهل ری، خدمت حضرت امام علی النقی (عَلَيهِ السَّلَامُ) رفت، حضرت پرسید کجا بودی؟ عرض کرد به زیارت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) رفته بودم، فرمود: اگر قبر عبد العظیم را که نزد شماست، زیارت می کردی، هرآینه مانند کسی بودی که امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را زیارت کرده باشد . فقیر گوید: علما برای آن بزرگوار زیاراتی نقل ن کرده اند، مگر فخر المحققین آقا جمال الدین، که در کتاب «مزار» خود فرموده زیارت آن حضرت به این صورت مناسب است:

ص: 1377

اَلسَّلامُ عَلَىٰ آدَمَ صَفْوَةِ اللّٰهِ. اَلسَّلامُ عَلَیٰ نُوحٍ نَبِيِّ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَىٰ إِبْراهِيمَ خَلِيلِ اللّٰهِ. اَلسَّلامُ عَلَىٰ مُوسَى كَلِيمِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَىٰ عِيسَىٰ رُوحِ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا رَسُولَ اللّٰهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا خَيْرَ خَلْقِ اللّٰهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا صَفِيَّ اللّٰهِ؛ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا مُحَمَّدَ بْنَ عَبْدِ اللّٰهِ خاتَمَ النَّبِيِّينَ. اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيَّ بْنَ أَبِي طالِبٍ، وَصِيَّ رَسُولِ اللّٰهِ. اَلسَّلامُ عَلَيْكِ يَا فاطِمَةُ، سَيِّدَةَ نِساءِ الْعالَمِينَ. اَلسَّلامُ عَلَيْكُما يَا سِبْطَيِ الرَّحْمَةِ، وَ سَيِّدَيْ شَبابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ. اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا عَلِيَّ بْنَ الْحُسَيْنِ، سَيِّدَ الْعابِدِينَ، وَ قُرَّةَ عَيْنِ النَّاظِرِينَ. اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا مُحَمَّدَ بْنَ عَلِيٍّ باقِرَ الْعِلْمِ بَعْدَ النَّبِيِّ. اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ الصَّادِقَ الْبارَّ الْأَمِينَ ؛ (1) اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا مُوسَى بْنَ جَعْفَرٍ، الطَّاهِرَ الْطُّهْرَ. اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا عَلِيَّ بْنَ مُوسَى، الرِّضَا الْمُرْتَضىٰ. اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا مُحَمَّدَ بْنَ عَلِيٍّ التَّقِيَّ . السَّلامُ (2)

ص: 1378


1- سلام بر آدم برگزیده خدا، سلام بر نوح پیامبر خدا، سلام بر ابراهیم دوست خدا سلام بر موسی هم سخن خدا، سلام بر عیسی روح خد، سلام بر تو ای رسول خدا سلام بر تو ای بهترین خلق خدا، سلام بر تو ای برگزیده خدا، سلام بر تو ای محمّد بن عبد اللّه خاتم پیامبران، سلام بر تو ای امیر مؤمنان علی بن ابی طالب، جانشین رسول خدا سلام بر تو ای فاطمه سرور بانوان جهانیان، سلام بر شما ای دو فرزندزاده پیامبر رحمت، و دو سرور جوانان اهل بهشت، سلام بر تو ای علی بن الحسین سرور عبادت کنندگان، و نور چشم بینندگان، سلام بر تو ای محَمد بن علی، شکافنده دانش، پس از پیامبر، سلام بر تو ای جعفر بن محَمد راستگوی نیکوکار امین،
2- سلام بر تو ای موسی بن جعفر، پاک و پاکیزه، سلام بر تو ای علی بن موسی الرضا، امام پسندیده، سلام بر تو ای محَمد بن علی پرهیزکار، سلام

عَلَيْكَ يَا عَلِيَّ بْنَ مُحَمَّدٍ النَّقِيَّ النَّاصِحَ الْأَمِينَ . اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا حَسَنَ بْنَ عَلِيٍّ . اَلسَّلامُ عَلَى الْوَصِيِّ مِنْ بَعْدِهِ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ نُورِكَ وَ سِراجِكَ، وَ وَلِيِّ وَلِيِّكَ، وَ وَصِيِّ وَصِيِّكَ، وَ حُجَّتِكَ عَلَىٰ خَلْقِكَ . اَلسَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا السَّيِّدُ الزَّكِيُّ وَ الطَّاهِرُ الصَّفِيُّ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ السَّادَةِ الْأَطْهارِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ الْمُصْطَفَيْنَ الْأَخْيارِ، اَلسَّلامُ عَلَىٰ رَسُولِ اللّٰهِ وَ عَلَىٰ ذُرِّيَّةِ رَسُولِ اللّٰهِ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ . (1)اَلسَّلامُ عَلَیٰ الْعَبْدِ الصَّالِحِ، الْمُطِيعِ لِلّٰهِ رَبِّ الْعالَمِينَ، وَ لِرَسُولِهِ وَ لِأَمِيرِالْمُؤْمِنِينَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا أَبَا الْقاسِمِ ابْنَ السِّبْطِ الْمُنْتَجَبِ الْمُجْتَبَىٰ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا مَنْ بِزِيارَتِهِ ثَوابُ زِيارَةِ سَيِّدِ الشُّهَداءِ يُرْتَجىٰ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ عَرَّفَ اللّٰهُ بَيْنَنا وَ بَيْنَكُمْ فِي الْجَنَّةِ، وَ حَشَرَنا فِي زُمْرَتِكُمْ، وَ أَوْرَدَنا حَوْضَ نَبِيِّكُمْ، وَ سَقَانا بِكَأْسِ جَدِّكُمْ مِنْ يَدِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طالِبٍ، صَلَواتُ (2)

ص: 1379


1- بر تو ای علی بن محَمد النّقی، خیرخواه امین، سلام بر تو ای حسن بن علی، سلام بر جانشین پس از او، پروردگارا درود فرست بر نورت و چراغت، و نماینده نماینده ات، و جانشین جانشینت، و حجّتت بر آفریدگانت، سلام بر تو ای سرور پاکیزه و پاک و برگزیده، سلام بر تو ای فرزند سروران پاک، سلام بر تو ای فرزند برگزیدگان و خوبان، سلام و رحمت و برکات خدا بر رسول خدا و بر فرزندان رسول خدا .
2- سلام بر بنده شایسته، فرمان بُردار پروردگار جهانیان، و پیرو رسول او و امیر مؤمنان، سلام بر تو ای ابا القاسم فرزند سبط نجیب برگزیده، سلام بر تو ای کسی که به زیارتش، ثواب زیارت سید الشهدا امید می رود، سلام بر تو، خدا میان ما و شما در بهشت، شناسایی برقرار کند، و در گروهتان محشور فرماید، و به حوض پیامبرتان وارد سازد، و به ما با جام جدّتان از دست علی بن ابیطالب بنوشاند، درود

اللّٰهِ عَلَيكُمْ . أَسْأَلُ اللّٰهَ أَنْ يُرِيَنا فِيكُمُ السُّرُورَ وَ الْفَرَجَ، وَ أَنْ يَجْمَعَنا وَ إِيَّاكُمْ فِي زُمْرَةِ جَدِّكُمْ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، وَ أَنْ لَا يَسْلُبَنا مَعْرِفَتَكُمْ إِنَّهُ وَلِيٌّ قَدِيرٌ . (1) أَتَقَرَّبُ إِلَى اللّٰهِ بِحُبِّكُمْ، وَ الْبَراءَةِ مِنْ أَعْدائِكُمْ، وَ التَّسْلِيمِ إِلَى اللّٰهِ راضِياً بِهِ غَيْرَ مُنْكِرٍ وَ لَا مُسْتَكْبِرٍ وَ عَلَىٰ يَقِينِ مَا أَتىٰ بِهِ مُحَمَّدٌ نَطْلُبُ بِذٰلِكَ وَجْهَكَ يَا سَيِّدِي اَللّٰهُمَّ وَ رِضاكَ وَ الدَّارَ الْآخِرَةَ، يَا سَيِّدِي وَ ابْنَ سَيِّدِي اشْفَعْ لِي فِي الْجَنَّةِ فَإِنَّ لَكَ عِنْدَ اللّٰهِ شَأْناً مِنَ الشَّأْنِ . اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ أَنْ تَخْتِمَ لِي بِالسَّعادَةِ فَلَا تَسْلُبْ مِنِّي مَا أَنَا فِيهِ، وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ . اَللّٰهُمَّ اسْتَجِبْ لَنا وَ تَقَبَّلْهُ بِكَرَمِكَ وَ عِزَّتِكَ وَ بِرَحْمَتِكَ وَ عافِيَتِكَ، وَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ أَجْمَعِينَ وَ سَلَّمَ تَسْلِيماً يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (2)

زیارت حضرت امامزاده حمزه (عَلَيهِ السَّلَامُ)

فخر المحققین فرموده: در پاره ای از اخبار ذکر شده، که

ص: 1380


1- خدا بر شما، از خدا می خواهم که به ما درباره شما، خوشحالی و گشایش بنمایاند، و ما و شما را در گروه جدّتان محَمد درود خدا بر او و خاندانش گرد آورد، و معرفت شما را از ما باز نگیرد، به درستی که او سرپرست توانایی است،
2- من با دوستی شما، و بیزاری از دشمنان تان، و تسلیم بودن به خدا، تقرّب به خدا می جویم، با خشنود بودن به آن، بدون انکار و تکبّر، و به یقین به آنچه محمّد آن را آورده، به این امر و خاطر تو را می جویم ای سرور من، خدایا خشنودی تو، و خانه آخرت را می خواهم، ای سرور من و فرزند سرور من، برایم درباره بهشت شفاعت کن، زیرا برای تو نزد خدا مقامی از مقامات والا است . خدایا از تو می خواهم که سرانجام کارم را به خوشبختی ختم کنی، و آنچه را در آنم از دستم نگیری، جنبش و نیرویی جز به خدای والای بزرگ نیست . خدایا برای ما اجابت کن، و آن را به کرم و عزّتت، و رحمت و عافیتت بپذیر، و درود خدا بر محمّد و خاندان او و بر آنان سلام باد، سلامی کامل، ای مهربان ترین مهربانان .

امام زاده عبد العظیم، در هنگام توقّف در شهر ری، به طور پنهان از منزل بیرون می آمد، و قبری که برابر قبر او به فاصله یک راهرو قرار دارد، زیارت می کرد، و می فرمود: این قبر مردی از فرزندان موسی بن جعفر (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) است، و اکنون قبری در آنجاست، منسوب به امام زاده حمزه، فرزند موسی بن جعفر (عَلَيهِمَا السَّلَامُ)، و ظاهرا همان قبری است که امام زاده عبد العظیم آن را زیارت مینمود، ان شاء اللّه او را هم باید زیارت کرد، و در زیارتش، همین زیارت را تا «الْمُطِيعِ للّه رَبِّ الْعَالَمِينَ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِأَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ» میتوان خواند، و دنباله زیارت را که خاص حضرت عبد العظیم است نباید خواند . پایان سخن فخر المحققّین . پنهان نباشد، که در صحن امام زاده حمزه، قبر شیخ جلیل سعید، قدوة المفسّرین، جمال الدین ابو الفتوح حسین بن علی خزاعی (رَحمهُ اللّه) صاحب تفسیر معروف قرار دارد، باید آن جناب را هم زیارت نمود، و همچنین از زیارت جناب شیخ صدوق رئیس المحدثین، معروف به ابن بابویه، که در نزدیکی شهر حضرت عبد العظیم است، نباید غفلت کرد .

بخش سوم
زیارت قبور مومنان

شیخ ثقة جلیل القَدر، جعفر بن قولویه قمی، از عمرو بن

ص: 1381

عثمان رازی روایت کرده که گفت: از حضرت موسی بن جعفر (عَلَيهِ السَّلَامُ) شنیدم که می فرمود: هرکه بر زیارت ما قادر نباشد، پس زیارت کند صالحان از دوستان ما را، تا ثواب زیارت ما را برای او نوشته شود، و کسی که بر صله و نیکی به ما ناتوان باشد، با صالحان از دوستان ما از در صله و نیکی برآید، تا برای او ثواب صله و نیکی به ما نوشته شود . و نیز به صند صحیح از محَمد بن احَمد بن یحیی الاشعری روایت کرده که من درفید [جایی است در راه مکه] با علی بن بلال به جانب قبر محمّد بن اسماعیل بن بزیع روانه شدیم، علی بن بلال به من گفت: صاحب این قبر برای من، از حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرد: هرکه به نزد قبر برادر مؤمن خود بیاید، و دست بر قبر گذارد، و هفت بار سوره «قَدر» را بخواند، و روز فزع اکبر [یعنی ترس بزرگ روز قیامت] ایمن شود . و در روایت دیگری مانند همین مطلب را نقل کرده، جز آنکه در آن آمده: رو به قبله کند . فقیر گوید: این ایمن بودن که، روایت بر آن دلالت دارد، ممکن است برای خواننده باشد، چنانکه ظاهر حدیث چنین است و احتمال دارد برای صاحب قبر باشد چنانکه آن را تایید می کند حدیثی که بعد از این از سید ابن طاووس نقل می شود . و نیز

ص: 1382

در کامل الزیارات به سند معتبر نقل شده، عبد الرحمن بن ابی عبد اللّه، به حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) عرضه داشت، چگونه دست خود را بر قبور مسلمانان بگذارم؟ پس حضرت با دست خود اشاره به زمین فرمود، و دست را بر زمین نهاد در حالی که مقابل قبله بودند . و نیز به سند صحیح روایت شده عبد اللّه بن سنان به حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) عرض کرد، چگونه باید بر اهل قبور سلام کرد؟ فرمود: می گویی:

اَلسَّلامُ عَلَیٰ أَهْلِ الدِّيارِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُسْلِمِينَ، أَنْتُمْ لَنا فَرَطٌ وَ نَحْنُ إِنْ شاءَ اللّٰهُ بِكُمْ لاحِقُونَ . (1)

و از حضرت حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: هرکه وارد قبرستان شود و بگوید: اَللّٰهُمَّ رَبَّ هٰذِهِ الْأَرْواحِ الْفانِيَةِ، وَ الْأَجْسادِ الْبالِيَةِ، وَ الْعِظامِ النَّخِرَةِ الَّتِي خَرَجَتْ مِنَ الدُّنْيا وَ هِيَ بِكَ مُؤْمِنَةٌ أَدْخِلْ عَلَيْهِمْ رَوْحاً مِنْكَ وَ سَلاماً مِنِّي . (2)

حق تعالی برای او به عدد خلق، از زمان آدم تا قیام قیامت، حسنات بنویسد، و از امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده است، هرکه وارد قبرستان شود و بگوید:

ص: 1383


1- سلام بر اهل دیار از مؤمنان و مسلمانان، شما پیشروان ما بودید، و ما هم ان شاء اللّه به شما ملحق می شویم .
2- ای پروردگار این ارواح فناپذیر و پیکرهای پوسیده و استخوان های خاکستر شده ای که از دنیا خارج شدند، درحالی که مؤمن به تو بودند، نسیم رحمتی از جانب خود، و سلامی از من بر آنان وارد کن .

اَلسَّلامُ عَلَیٰ أَهْلِ لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ مِنْ أَهْلِ لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ، يَا أَهْلَ لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ بِحَقِّ لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ كَيْفَ وَجَدْتُمْ قَوْلَ لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ مِنْ لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ ؟ يَا لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ بِحَقِّ لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ اغْفِرْ لِمَنْ قالَ: لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ، وَ احْشُرْنا فِي زُمْرَةِ مَنْ قالَ: لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ، مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللّٰهِ، عَلِيٌّ وَلِيُّ اللّٰهِ . (1)

حق سبحانه و تعالی ثواب پنجاه سال عبادت را برای او بنویسد و گناه پنجاه ساله را از او و پدر و مادرش محو نماید . و در روایت دیگری وارد شده است: بهتر سخنی که در قبرستان بگویی، وقتی که از آنجا بگذری، این است که بایستی و بگویی: اَللّٰهُمَّ وَ لِّهِمْ مَا تَوَلَّوْا، وَ احْشُرْهُمْ مَعَ مَنْ أَحَبُّوا . (2)

سیّد ابن طاووس در «مصباح الزائر» گفته: چون زیارت اهل ایمان را قصد کنی، شایسته است روز پنجشنبه باشد، و گرنه هر وقت که خواستی، و کیفیت زیارت ایشان چنین است، که رو به جانب قبله نمایی، و دست خود را بر قبر

ص: 1384


1- سلام بر اهل لا اله الّا اللّه، از اهل لا اله الّا اللّه، ای اهل لا اله الّا اللّه، به حق لا اله الّا اللّه، چگونه یافتید سخن لا اله الّا اللّه، را از لا اله الّا اللّه، ای لا اله الّا اللّه، به حق لا اله الّا اللّه، بیامرز هرکه را گفت لا اله الّا اللّه، و ما را محشور کن در گروه آنان که گفتند: لا اله الّا اللّه، محَمد رسول اللّه علی ولی اللّه .
2- خدایا دوست آنان گردان، آنچه را دوست داشتند، و آنان را با هرکه دوست داشتند محشور فرما

گذاری، و بگویی:اَللّٰهُمَّ ارْحَمْ غُرْبَتَهُ، وَصِلْ وَحْدَتَهُ، وَ آنِسْ وَحْشَتَهُ، وَ آمِنْ رَوْعَتَهُ، وَ أَسْكِنْ إِلَيْهِ مِنْ رَحْمَتِكَ، رَحْمَةً يَسْتَغْنِي بِها عَنْ رَحْمَةِ مَنْ سِواكَ، وَ أَلْحِقْهُ بِمَنْ كانَ يَتَوَلَّاهُ . (1) سپس سوره «قَدر» را هفت بار می خوانی . و در صفت زیارتشان، و ثواب آن، حدیث دیگری از فضیل روایت شده است که هرکه سوره «قَدر» را هفت بار نزد قبر مؤمنی بخواند، حق تعالی فرشته ای به سوی قبر او بفرستد، که خدا را نزد قبر او عبادت کند، و حق تعالی ثواب عمل این فرشته را برای آن مرده بنویسد، پس زمانی که از قبرش برانگیخته شود، به هیچ هراسی از هراس های قیامت نگذرد، جز آنکه خدا آن هراس را به سبب آن فرشته از او بر گرداند، تا خدا او را وارد بهشت سازد، و با هفت بار «قَدر»، سوره «حَمد» و «فَلَق» و «ناس» و «تَوحید» و «آیَةُ الکُرسی» را هر کدام سه بار بخواند . و نیز در صفت زیارت آنها، روایت دیگری از محَمد بن مسلم روایت شده که گفت: خدمت حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) عرض کردم: مردگان را زیارت کنیم؟ فرمود: آری، گفتم: آیا آن ها می دانند که ما به زیارتشان

ص: 1385


1- خدایا به غربتش رحم کن، و به تنهایی اش برس، و وحشتش را همدم باش، و ترسش را ایمنی ده، و از رحمتت به او آرامش ده، رحمتی که به سبب آن از رحمت غیر تو بینیاز گردد، و او را به هرکه دوستش دارد ملحق کن

رفته ایم؟ فرمود: آری به خدا قسم می دانند، و شاد می شوند، و به شما انس می گیرند، عرض کردم وقتی به زیارتشان می رویم چه بگوییم؟ فرمود بگو:

اللّهمَّ جَافِ الْأَرْضَ عَنْ جُنُوبِهِمْ، وَ صَاعِدْ إِلَیْکَ أَرْوَاحَهُمْ، وَ لَقِّهِمْ مِنْکَ رِضْوَاناً، وَ أَسْکِنْ إِلَیْهِمْ مِنْ رَحْمَتِکَ مَا تَصِلُ بِهِ وَحْدَتَهُمْ، وَ تُونِسُ بِهِ وَحْشَتَهُمْ؛ إِنَّکَ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ . (1)

تاکید فرستادن هدیه برای مردگان

سپس سیّد ابن طاووس فرموده است: وقتی که بین قبرهای مؤمنان میباشی، یازده مرتبه: «تَوحید» بخوان، و آن را برای ایشان هدیه کن، به تحقیق روایت شده: که خدا به خواننده آن به عدد مردگان ثواب می دهد . در کتاب «کامل الزیارات» از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: چون مردگان را پیش از طلوع آفتاب زیارت کنید می شنوند، و به شما پاسخ می دهند، و اگر پس از طلوع آفتاب زیارت کنید، میشنوند و پاسخ نمی دهند . در کتاب دعوات راوندی حدیثی در کراهت زیارت مردگان در شب از حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) روایت شده، چنانکه به حضرت ابی ذر فرمود:وَ لا تَزُرْهُمْ أَحْیَانا بِاللَّیْلِ (2)در مجموعه شیخ شهید از حضرت رسول

ص: 1386


1- خدایا زمین را از پهلوهایشان خالی گذار، و ارواحشان را به سوی خود بالا ببر، و از خشنودی خود به آن ها عنایت کن، و از رحمتت به آنان آرامش ده، به طوری که با آنان تنهایی شان را برطرف کنی، و به وسیله آن ترس شان را همدم شوی به درستی که تو بر هر کار توانایی .
2- آنان را احیاناً در شب زیارت مکن .

(صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) روایت شده: که هیچ کس نزد قبر مرده ای سه مرتبه نمیگوید: اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ أَنْ لَاتُعَذِّبَ هٰذَا الْمَيِّتَ . (1) مگر اینکه خدای تعالی عذاب را در روز قیامت، از او دور گرداند . از کتاب «جامع الاخبار» نقل شده: بعضی از صحابه، از حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) نقل کرده اند: که آن حضرت فرمود: برای اموات خود هدیه بفرستید، پرسیدیم: هدیه برای اموات چیست؟ فرمود: صدقه و دعا . و فرمود: هر جُمعه ارواح مؤمنان به آسمان دنیا می آیند، و در برابر خانه ها و منازل خود قرار می گیرند، و هر یک از ایشان به آواز حزین با گریه فریاد می کنند: ای اهل من، و اولاد من، ای پدر و مادر من، ای خویشان من، به ما به آنچه در دنیا در دست ما بود مهربانی کنید، عذاب و حساب آن بر ما، و سودش برای غیر ماست، و هر یک خویشان خود را فریاد می کنند: به ما مهربانی کنید به درهمی، یا قرص نانی، یا جامه ای، که خدا شمار را از جامه بهشت بپوشاند . پس رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) گریه کرد، و ما گریه کردیم، و آن حضرت

ص: 1387


1- خدایا از تو می خواهم به حق محمّد و خاندان محمّد، که این مرده را عذاب نکنی .

از زیادی گریستن قَدرت بر سخن گفتن نداشت، آنگاه فرمود: اینان برادران دینی شمایند، که پس از شادی و نعمت، تبدیل به خاک پوسیده شده اند، اینان به عذاب و هلاکت بر جانهای خود فریاد می کنند، و می گویند: وای بر ما، اگر آنچه در دست ما بود در طاعت و رضای خدا انفاق می کردیم، نیازمند به شما نبودیم، پس با حسرت و پشیمانی باز می گردند، و فریاد میزنند، صدقه مردگان را زود بفرستید، و نیز از آن حضرت روایت کرده: هر صدقه ای که برای میّت داده می شود، فرشته ای آن را در طبقی می گیرد، که شعاع آن درخشان است، و به هفت آسمان می رسد، پس لب قبر می ایستد، و فریاد می کند: اَلسَّلامُ عَلَیکُم یا اَهلَ القُبُورِ اهل شما این هدیه را به سوی شما فرستادند، پس میّت آن را می گیرد، و وارد قبر خود می کند، و خوابگاهش با آن گسترده می شود، سپس فرمود: هرکس میّت را با دادن صدقه مهربانی کند، برای اوست نزد خدا از پاداش، مانند کوه احد، و روز قیامت در سایه عرش خدا می باشد، روزی که سایه ای جز سایه عرش خدا نیست . زنده و و مرده به این صدقه نجات می یابند . حکایت شده: امیر خراسان را در خواب دیدند، که می گفت: برای من آنچه را که برای سگان

ص: 1388

خود می اندازید بفرستید، که به آن نیازمندم .

عبرت گرفتن از اموات

بدان که زیارت قبور مؤمنان ثواب بسیار دارد، و علاوه بر فواید عظیمه ای که بر آن مترتّب است، باعث عبرت و آگاهی و زهد و بی میلی به دنیا، و رغبت در آخرت می شود، و به هنگام اندوه بسیار، و شادی فراوان، باید به قبرستان رفت، عاقل آن است که در قبرستان از اموات عبرت بگیرد، تا حلاوت دنیا از دلش بیرون رود، و شهد کالای دنیوی در کامش تلخ گردد، و در فنای دنیا و دگرگونی احوال آن تفکر کند و توجه کند که او نیز به نزدیک ترین زمان مثل ایشان خواهد شد و دستش از عمل کوتاه و باعث عبرت دیگران شود .

راستی که شیخ نظامی در گفته اش زیبا سروده است:

زنده ولی در صف افسردگان *** رفت به همسایگی مردگان

حرف فنا خوان ز هر لوح پاک *** روح بقا جست ز هر روح پاک

کارشناسی پی تفتیش حال *** کرد از او بر سر راهی سؤال

کین همه از زنده رمیدن چراست *** رخت سوی مرده کشیدن چراست

گفت پلیدان به مغاک اندرند *** پاک نهادان ته خاک اندرند

مرده دلالنند به روی زمین *** بهر چه با مرده شوم همنشین

همدمی مرده دهد مردگی *** صحبت افسرده دل افسردگی

زیر گل آنان که پراکنده اند *** گرچه به تن مرده به دل زنده اند

مرده دلی بود مرا پیش از این *** بسته هر چون وچرا پیش از این

زنده شدم از نظر پاکشان *** آب حیات است مرا خاکشان

ص: 1389

رُوِیَ أَنَّهُ، أَوْحَی اللّه تَعَالَی إِلَی عِیسَی (عَلَيهِ السَّلَامُ): یَا عِیسىٰ، هَبْ لِی مِنْ عَیْنِكَ الدُّمُوعَ، وَ مِنْ قَلْبِكَ الْخُشُوعَ، وَ اکْحَلْ عَیْنَیْكَ بِمِیلِ الْحُزْنِ، إِذا ضَحِكَ الْبَطَّالُونَ، وَ قُمْ عَلَىٰ قُبُورِ الْأَمْواتِ، فَنادِهِمْ بِالصَّوْتِ الرَّفِیعِ، لَعَلَّكَ تَأْخُذُ مَوْعِظَتَکَ مِنْهُمْ، وَ قُلْ: إِنِّی لاحِقٌ بِهِمْ فِی اللَّاحِقِینَ . (1)

«آنچه ثبت آن در این کتاب شریف مقَدر شده بود، در شب یکشنبه دهم ذو القعدة الحرام سال هراز و سیصد و چهل و چهار قمری، شب ولادت باسعادت حضرت ثامن الائمه مولانا ابو الحسن الرضا (صلوات اللّه علیه) پایان یافت، و چون در این روز بوسیله نامه خبر فوت مادرم به من رسید، از برادران ایمانی که از این کتاب بهره مند می شوند، برای آن مرحومه مغفوره و برای خودم و والدم در حیات و ممات، التماس دعا و زیارت دارم . وَ الحَمدُ للّه أوَّلِاً وَ آخِراً ؛ وَ صَلَّی اللّه عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطّاهِرینَ» .

ص: 1390


1- روایت شده است که خدای متعالی به عیسی (دورد بر او) وحی فرمود: از دیده ات به من اشک ببخش، و از دلت به من فروتنی واگذار، آن هنگام که بیکاره ها می خندند با میله حزن چشمانت را سرمه بکش، بالای سر قبر مردگان بایست، و آنان را با صدای بلند صدا کن، شاید موعظه ات را از آنان بگیری، و بگو من هم در گروه ملحق شوندگان به آنان ملحق میشوم .

فهرست ملحقات مفاتیح الجنان

مطلب اول: دعای وداع ماه رمضان

بسم اللّه الرّحمن الرّحیم

الْحَمْدُ للّه وَ سَلامٌ عَلى عِبادِهِ الَّذِينَ اصْطَفى. چنین گوید این گنهکار روسیاه، عبّاس قمی که خدا او را ببخشاید: پس از آنکه به کمک خدای تعالی کتاب «مفاتیح الجنان» را تألیف کردم، و در گوشه و کنار منتشر شد، به خاطرم رسید، که در چاپ دومش، برای آن موارد زیر را بیفزایم: دعای وداعی برای ماه رمضان، و خطبه روز عید فطر، و زیارت جامعه ائمه مؤمنان، و دعای «اَللّٰهُمَّ إِنِّي زُرْتُ هٰذَا الْإِمامَ»، که بعد از زیارتها خوانده می شود، و زیارت وداعی که هر یک از ائمه (عَلَيهِم السَّلَامُ) را، به آن وداع کنند، و نوشته هایی که برای رفع حاجت می نویسند، و دعایی که در غیبت امام عصر عج اللّه تعالی فرجه باید خوانده شود، و آداب زیارت به نیابت، به سبب کثرت نیاز به اینها . ولی از سویی دیدم هرگاه چنین کاری را انجام دهم، فتح بابی می شود، برای تصرّف در کتاب «ماتیح»، و بسا شود که بعضی از فضولان، بعد از این در این کتاب، بعضی از دعاهای دیگر بیفزایند، یا از آن کم کنند، و به اسم «مفاتیح الجنان» در میان مردم رواج دهند، چنان که در کتاب

ص: 1391

«مفاتیح الجنان» مشاهده می شود . به ناچار کتاب را به همان وضع خود گذاشتم . و این هشت مطلب را پس از پایان مفاتیح، ملحق به آن کردم، و به لعنت خدای قهّار و نفرین رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) و ائمه اطهار (عَلَيهِم السَّلَامُ) واگذار و حواله نمودم کسی را که در «مفاتیح» تصرف کند . اینک به ذکر آن هشت مطلب می پردازم: مطلب اول: دعای وداع ماه مبارک رمضان: شیخ کلینی رضوان اللّه علیه در کتاب «کافی» از ابو بصیر، از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) این دعا را برای وداع ماه رمضان روایت کرده:

اَللّٰهُمَّ إِنَّكَ قُلْتَ فِي كِتابِكَ الْمُنْزَلِ: «شَهْرُ رَمَضٰانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ»، وَ هٰذَا شَهْرُ رَمَضانَ وَ قَدْ تَصَرَّمَ، فَأَسْأَلُكَ بِوَجْهِكَ الْكَرِيمِ، وَ كَلِماتِكَ التَّامَّةِ، إِنْ كانَ بَقِيَ عَلَيَّ ذَنْبٌ لَمْ تَغْفِرْهُ لِي، أَوْ تُرِيدُ أَنْ تُعَذِّبَنِي عَلَيْهِ، أَوْ تُقايِسَنِي بِهِ، أَنْ يَطْلُعَ فَجْرُ هٰذِهِ اللَّيْلَةِ، أَوْ يَتَصَرَّمَ هٰذَا الشَّهْرُ، إِلّا وَ قَدْ غَفَرْتَهُ، لِي يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ، اَللّٰهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ بِمَحامِدِكَ كُلِّها، أَوَّلِها (1)

ص: 1392


1- خدایا تو در کتاب فرو فرستاده ات فرمودی: «ماه رمضان که در آن قرآن نازل شده»، و این است ماه رمضان که گذشت، به جلوه کریمت، و کلمات کاملت، از تو می خواهم، اگر بر من گناهی باقی مانده، که نیامرزیده ای، یا می خواهی بر آن عذابم کنی، یا به آن مرا بسنجی، اینکه سپیده امشب طلوع نکند، یا این ماه بگذرد، مگر اینکه آن گناه را از من آمرزیده باشی، ای مهربان ترین مهربانان، خدایا تو را ستایش به همه ستایش هایت آغاز

وَآخِرِها مَا قُلْتَ لِنَفْسِكَ مِنْها، وَ مَا قالَ الْخَلائِقُ الْحَامِدُونَ، الْمُجْتَهِدُونَ الْمَعْدُودُونَ (الْمُعَدِّدُونَ)، الْمُوَفِّرُونَ (الْمُؤْثِرُونَ) ذِكْرَكَ وَ الشُّكْرَ لَكَ، الَّذِينَ أَعَنْتَهُمْ عَلَىٰ أَداءِ حَقِّكَ، مِنْ أَصْنافِ خَلْقِكَ، مِنَ الْمَلائِكَةِ الْمُقَرَّبِينَ، وَالنَّبِيِّينَ وَ الْمُرْسَلِينَ، وَ أَصْنافِ النَّاطِقِينَ، وَ الْمُسَبِّحِينَ لَكَ مِنْ جَمِيعِ الْعالَمِينَ، (1) عَلَىٰ أنَّكَ بَلَّغْتَنا شَهْرَ رَمَضانَ، وَ عَلَيْنا مِنْ نِعَمِكَ، وَ عِنْدَنا مِنْ قِسَمِكَ وَ إِحْسانِكَ، وَ تَظاهُرِ امْتِنانِكَ، فَبِذٰلِكَ لَكَ مُنْتَهَى الْحَمْدِ الْخالِدِ، الدَّائِمِ الرَّاكِدِ، الْمُخَلَّدِ السَّرْمَدِ، الَّذِي لَايَنْفَدُ طُولَ الْأَبَدِ، جَلَّ ثَناؤُكَ أَعَنْتَنا عَلَيْهِ، حَتَّىٰ قَضَيْتَ عَنَّا صِيامَهُ، وَ قِيامَهُ، مِنْ صَلاةٍ وَ مَا كانَ مِنَّا فِيهِ، مِنْ بِرٍّ أَوْ شُكْرٍ أَوْ ذِكْرٍ . اَللّٰهُمَّ فَتَقَبَّلْهُ مِنَّا بِأَحْسَنِ قَبُولِكَ، وَ تَجاوُزِكَ وَ عَفْوِكَ، وَ صَفْحِكَ وَ غُفْرانِكَ، وَ حَقِيقَةِ رِضْوانِكَ، حَتَّىٰ تُظَفِّرَنَا فِيهِ بِكُلِّ (2)

ص: 1393


1- و انجام آن، چه آن ستایش هایی که برای خود گفتی، و چه آنچه آفریدگان ستایش کننده و کوشنده و شمارنده و فراوان بجا آورنده ذکر و سپاست گفته اند، آنان که بر ادای حقّت، یاری شان نمودی، از گروه های آفریدگانت: از فرشتگان مقرّب، و پیامبران، و رسولان، و طبقات گویندگان، و تسبیح کنندگان حضرتت، از همه جهانیان .
2- آری ستایش می کنم بر اینکه ما را به ماه رمضان رساندی، و حال آنکه نعمت هایت بر عهده ما بود، و بهره ها و احسانت، و نیکی های پی در پی ات پیش ما بود، به این خاطر تنها برای تو است آخرین حدّ ستایش، ستایشی جاودان، همواره، پایدار، همیشگی، بی نهایت، تا در ابدیت پایانی نداشته باشد، بزرگ است ثنایت، ما را بر انجام تکالیف ماه رمضان یاری دادی تا از ما روزه و به پا داشتن نمازش را گذراندی، و نیز آنچه از ما در آن انجام گرفته، از کار نیک و سپاس و ذکر، خدایا آن را از ما به نیکوترین پذیرش، و گذشت و عفو و چشم پوشی و آمرزش و خشنودی ات بپذیر، تا جایی که ما را در این ماه،

خَيْرٍ مَطْلُوبٍ، وَ جَزِيلِ عَطاءٍ مَوْهُوبٍ، وَ تُوقِيَنا فِيهِ مِنْ كُلِّ مَرْهُوبٍ، أَوْ بَلاءٍ مَجْلُوبٍ، أَوْ ذَنْبٍ مَكْسُوبٍ. اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِعَظِيمِ مَا سَأَلَكَ بِهِ أَحَدٌ مِنْ خَلْقِكَ، مِنْ كَرِيمِ أَسْمائِكَ، وَ جَمِيلِ ثَنائِكَ، وَ خاصَّةِ دُعائِكَ، أَنْ تُصَلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تَجْعَلَ شَهْرَنا هٰذَا، أَعْظَمَ شَهْرِ رَمَضانَ مَرَّ عَلَيْنا، مُنْذُ أَنْزَلْتَنا إِلَى الدُّنْيا، بَرَكَةً فِي عِصْمَةِ دِينِي، وَ خَلاصِ نَفْسِي، وَ قَضاءِ حَوَائِجِي، وَ تُشَفِّعَنِي فِي مَسائِلِي، وَ تَمامِ النِّعْمَةِ عَلَيَّ، وَ صَرْفِ السُّوءِ عَنِّي، وَ لِباسِ الْعافِيَةِ لِي فِيهِ، وَ أَنْ تَجْعَلَنِي بِرَحْمَتِكَ مِمَّنْ خُرْتَ (ادَّخَرتَ) لَهُ لَيْلَةَ الْقَدْرِ، وَ جَعَلْتَها لَهُ خَيْراً مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ فِي أَعْظَمِ الْأَجْرِ، وَ كَرائِمِ الذُّخْرِ، وَ حُسْنِ الشُّكْرِ، وَ طُولِ الْعُمْرِ، وَ دَوامِ الْيُسْرِ . اَللّٰهُمَّ وَ أَسْأَلُكَ بِرَحْمَتِكَ وَ طَوْلِكَ وَ عَفْوِكَ، وَ نَعْمائِكَ وَ جَلالِكَ وَ قَدِيمِ إِحْسانِكَ وَ امْتِنانِكَ، أَنْ لَاتَجْعَلَهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنَّا لِشَهْرِ (1)

ص: 1394


1- به هر خیر خواسته و شایان عطای بخشیده شده برسانی، و از هر امر هراسناک و بلای فرود آمده و گناه پیشه شده نگاه داری . خدایا از تو می خواهم، به حق بزرگترین چیزی که یکی از آفریدگانت از تو خواست، از نام های گرامی ات، و ثنای زیبایت، و دعای خاصت، که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و این ماه را بزرگترین ماه رمضانی قرار دهی که بر ما گذشته، از زمانی که ما را به دنیا آوردی تاکنون از جهت برکت در حفظ دینم، و رهایی جانم، و برآمدن حاجتم، و اینکه شفاعتم را در خواسته هایم بپذیری، و در کامل کردن نعمتت بر من، و برگرداندن پیش آمد بد از من و پوشاندن لباس عافیت به من، و مرا به رحمتت از کسانی قرار دهی، که شب قَدر را برای آنان اختیار نمودی، و آن شب را برای آن ها بهتر از هزار ماه قرار دادی، در بزرگترین پاداش، و اندوخته های با ارزش، و نیکی شکر، و درازی عمر، و پایندگی آسایش، خدایا و از تو می خواهم به رحمت و بخشش و گذشتت، و نعمت ها و جلالت، و دیرینه احسان و عطایت، اینکه آن را آخرین بهره از ماه

رَمَضانَ حَتَّىٰ تُبَلِّغَناهُ مِنْ قابِلٍ عَلَىٰ أَحْسَنِ حالٍ، وَ تُعَرِّفَنِي هِلالَهُ مَعَ النَّاظِرِينَ إِلَيْهِ، وَ الْمُعْتَرِفِينَ لَهُ فِي أَعْفىٰ عافِيَتِكَ، وَ أَنْعَمِ نِعْمَتِكَ، وَ أَوْسَعِ رَحْمَتِكَ، وَ أَجْزَلِ قِسَمِكَ، يَا رَبِّيَ الَّذِي لَيْسَ لِي رَبٌّ غَيْرُهُ، لَايَكُونُ هٰذَا الْوَداعُ مِنِّي لَهُ وَداعَ فَناءٍ، وَ لَا آخِرَ الْعَهْدِ مِنِّي لِلِقاءٍ، حَتّىٰ تُرِيَنِيهِ مِنْ قابِلٍ فِي أَوْسَعِ النِّعَمِ، وَ أَفْضَلِ الرَّجاءِ، وَ أَنَا لَكَ عَلَىٰ أَحْسَنِ الْوَفاءِ؛ إِنَّكَ سَمِيعُ الدُّعاءِ . اَللّٰهُمَّ اسْمَعْ دُعائِي، وَ ارْحَمْ تَضَرُّعِي وَ تَذَلُّلِي لَكَ وَ اسْتِكانَتِي وَ تَوَكُّلِي عَلَيْكَ وَ أَنَا لَكَ مُسَلِّمٌ لَا أَرْجُو نَجاحاً وَ لَا مُعافاةً، وَ لَا تَشْرِيفاً وَ لَا تَبْلِيغاً إِلّا بِكَ وَ مِنْكَ، وَ امْنُنْ عَلَيَّ جَلَّ ثَناؤُكَ وَ تَقَدَّسَتْ أَسْماؤُكَ، بِتَبْلِيغِي شَهْرَ رَمَضانَ، وَ أَنَا مُعافىً مِنْ كُلِّ مَكْرُوهٍ وَ مَحْذُورٍ، وَ مِنْ جَمِيعِ الْبَوائِقِ. اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِي أَعانَنا عَلَىٰ صِيامِ هٰذَا الشَّهْرِ وَ قِيامِهِ، حَتَّىٰ بَلَّغَنِي آخِرَ لَيْلَةٍ مِنْهُ . (1)

ص: 1395


1- رمضان قرار ندهی، تا ما در سال آینده به آن برسانی، آن هم بر پایه بهترین حال،و هلال ماهش را همراه بینندگان به سوی آن و اعتراف کنندگان به آن به من بشناسانی در کامل ترین عافیتت، و خوب ترین نعمتت، و گسترده ترین رحمتت، و برجسته ترین نصیب هایت، ای پروردگارم، که برایم پروردگاری غیر او نیست، این وداع نسبت به ماه رمضان وداع فنا و آخرین بهره من از دیدار نباشد، تا آن را در سال آینده به من بنمایانی، در فراخ ترین نعمت ها، و برترین امیدها، درحالی که من برای تو بر پایه بهترین وفاداری باشم، به درستی که تو شنوای دعایی . خدایا دعایم را بشنو، و به زاری و خواری و درماندگی، و توکّلم بر خویش رحم کن، من تسلیم توام، امید به موفقیت و سلامت کامل و شرافت و رسیدن به جایگاه رفیع، جز به تو و از جانب تو ندارم، بر من منّت بنه، ای که ثنایت بزرگ، و نام هایت مقدّس است، به رساندنم به ماه رمضان، و درحالی که از هر ناخوشایند و محذوری، و از همه ناگواری ها سالم باشم، ستایش خدای را که بر روزه این ماه، و بپاداری عبادتش ما را یاری نمود تا مرا به آخرین شب آن رساند .

مطلب دوم: خطبه روز عید فطر

دوم: خطبه روز عید فطر است، که امام جماعت، پس از بجا آوردن نماز عید می خواند، و آن به صورتی که شیخ صدوق در کتاب «من لا یحضره الفقیه» از حضرت امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل کرده است چنین است: «اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِي خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ، وَ جَعَلَ الظُّلُماتِ وَ النُّورَ، ثُمَّ الَّذِينَ كَفَرُوا بِرَبِّهِمْ يَعْدِلُونَ»، لَانُشْرِكُ بِاللّٰهِ شَيْئاً، وَ لَا نَتَّخِذُ مِنْ دُونِهِ وَلِيّاً؛ وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِي لَهُ مَا فِي السَّماواتِ وَ مَا فِي الْأَرْضِ، وَ لَهُ الْحَمْدُ فِي الْآخِرَةِ وَ هُوَ الْحَكِيمُ الْخَبِيرُ، «يَعْلَمُ مَا يَلِجُ فِي الْأَرْضِ وَ مَا يَخْرُجُ مِنْها وَ مَا يَنْزِلُ مِنَ السَّماءِ وَ مَا يَعْرُجُ فِيها وَ هُوَ الرَّحِيمُ الْغَفُورُ»، كَذَلِكَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا هُوَ، إِلَيْهِ الْمَصِيرُ، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِي يُمْسِكُ السَّماءَ أَنْ تَقَعَ عَلَى الْأَرْضِ إِلّا بِإِذْنِهِ، إِنَّ اللّٰهَ بِالنَّاسِ لَرَؤُوفٌ رَحِيمٌ ؛ اَللّٰهُمَّ ارْحَمْنا بِرَحْمَتِكَ، وَ اعْمُمْنا بِمَغْفِرَتِكَ؛ إِنَّكَ أَنْتَ الْعَلِيُّ الْكَبِيرُ؛ وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِي لَامَقْنُوطٌ مِنْ رَحْمَتِهِ، وَ لَا مَخْلُوٌّ (1)

ص: 1396


1- ستایش خدای را، که آسمان ها و زمین را آفرید، و تاریکی ها را قرار داد و نور را، پس آنان که به پروردگارشان کافر شدند، غیر او را با او برابر قرار می دهند! ! ما چیزی را با خدا شریک نمی دهیم، و جز او برای خود سرپرستی برنمی گیریم، و ستایش خدای را که آنچه در آسمان ها و زمین است از آن اوست، و ستایش در آخرت خاص اوست، و او حکیم و آگاه است، می داند آنچه را در زمین فرو می رود، و آنچه را از آن بیرون می آید، و آنچه را از آسمان نازل می گردد، و آنچه را در آن بالا می رود، و او مهربان و آمرزنده است، اینچنین است خدا، معبودی جز او نیست، بازگشت همه به سوی اوست، ستایش خدای را، که آسمان را از اینکه بر زمین فرو افتد نگاه می دارد جز به اجازه اش، خدا بر مردم رؤوف و مهربان است . خدایا به ما رحم کن به رحمتت، و فراگیر ما را به آمرزشت، به درستی که تو برتر و بزرگی، ستایش خدای را که ناامید شده ای از رحمتش، و تهیدستی

مِنْ نِعْمَتِهِ، وَ لَا مُؤْيَسٌ مِنْ رَوْحِهِ، وَ لَا مُسْتَنْكِفٌ عَنْ عِبادَتِهِ، [اَلَّذی] بِكَلِمَتِهِ قامَتِ السَّمٰوَاتُ السَّبْعُ، وَ اسْتَقَرَّتِ الْأَرْضُ الْمِهادُ، وَ ثَبَتَتِ الْجِبالُ الرَّواسِي، وَ جَرَتِ الرِّياحُ اللَّواقِحُ، وَ سارَ فِي جَوِّ السَّماءِ السَّحابُ، وَ قامَتْ عَلَىٰ حُدُودِهَا الْبِحارُ، وَ هُوَ إِلٰهٌ لَها، وَ قاهِرٌ يَذِلُّ لَهُ الْمُتَعَزِّزُونَ، وَ يَتَضاءَلُ لَهُ الْمُتَكَبِّرُونَ، وَ يَدِينُ لَهُ طَوْعاً وَ كَرْهاً الْعالَمُونَ، نَحْمَدُهُ كَمَا حَمِدَ نَفْسَهُ، وَكَما هُوَ أَهْلُهُ، وَ نَسْتَعِينُهُ وَ نَسْتَغْفِرُهُ وَ نَسْتَهْدِيهِ، وَ نَشْهَدُ أَنْ لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ وَحْدَهُ، لَاشَرِيكَ لَهُ، يَعْلَمُ مَا تُخْفِي النُّفُوسُ، وَ مَا تُجِنُّ الْبِحارُ، وَ مَا تَوارىٰ مِنْهُ ظُلْمَةٌ، وَ لَا تَغِيبُ عَنْهُ غائِبَةٌ، وَ مَا تَسْقُطُ مِنْ وَرَقَةٍ مِنْ شَجَرَةٍ وَ لَا حَبَّةٍ فِي ظُلْمَةٍ إِلّا يَعْلَمُها لَا إِلٰهَ إِلّا هُوَ وَ لَا رَطْبٍ وَ لَا يابِسٍ إِلّا فِي كِتابٍ مُبِينٍ ؛ وَ يَعْلَمُ مَا يَعْمَلُ الْعامِلُونَ، وَ أَيَّ مَجْرَىً يَجْرُونَ، وَ إِلَىٰ أَيِّ مُنْقَلَبٍ يَنْقَلِبُونَ، (1)

ص: 1397


1- از نعمتش، و مأیوسی از بخشایشش، و بازداشته ای از بندگی اش وجود ندارد، به فرمانش بر پا شد آسمان های هفتگانه، و زمین گسترده استقرار یافت، و کوه های بلند بر پا گشت، و بادهای بارور کننده روان شد، و ابرها در فضای آسمان حرکت کردند، و دریاها بر کرانه های خود ایستادند، و او معبود آنهاست، و چیره ای است که عزّتمندان در برابرش خوار می شوند، و در مقابلش ناچیز می گردند بزرگمنشان، و جهانیان با اختیار و بی اختیار در پیشگاهش تسلیم می شوند، او را می ستاییم، چنان که او خود را ستود، و چنان که او شایسته آن است، و از او یاری می خواهیم، و آمرزش می جوییم، و راهنمایی می طلبیم، و گواهی می دهیم که معبودی جز خدا نیست، یگانه است و شریکی برای او نیست، می داند آنچه را نفوس پنهان می کنند، و آنچه را دریاها می پوشانند و تاریکی چیزی را از او در پرده نبرد، و غایبی از او غایب نگردد، و نیفتد برگی از درخت و نه دانه ای در تاریکی، جز آنکه آن را می داند، معبودی جز او نیست، و تروخشکی نیست، جز اینکه در کتابی روشن است، و می داند آنچه را عمل کنندگان انجام می دهند، و از کدام گذرگاه می گذرند،

وَ نَسْتَهْدِی اللّه بِالْهُدَىٰ، وَ نَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ نَبِيُّهُ، وَ رَسُولُهُ إِلَىٰ خَلْقِهِ، وَ أَمِينُهُ عَلَىٰ وَحْيِهِ، وَ أَنَّهُ قَدْ بَلَّغَ رِسالاتِ رَبِّهِ، وَ جاهَدَ فِي اللّٰهِ الْحائِدِينَ عَنْهُ الْعادِلِينَ بِهِ، وَ عَبَدَ اللّٰهَ حَتَّىٰ أَتاهُ الْيَقِينُ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ [وَسَلَّمَ] . أُوصِيكُمْ بِتَقْوَى اللّٰهِ الَّذِي لَاتَبْرَحُ مِنْهُ نِعْمَةٌ، وَ لَا تَنْفَدُ مِنْهُ رَحْمَةٌ، وَ لَا يَسْتَغْنِي الْعِبادُ عَنْهُ، وَ لَا يَجْزِي أَنْعُمَهُ الْأَعْمالُ، الَّذِي رَغَّبَ فِي التَّقْوَىٰ، وَ زَهَّدَ فِي الدُّنْيا، وَ حَذَّرَ الْمَعاصِيَ، وَ تَعَزَّزَ بِالْبَقاءِ، وَ ذَلَّلَ خَلْقَهُ بِالْمَوْتِ وَ الْفَناءِ، وَ الْمَوْتُ غايَةُ الْمَخْلُوقِينَ (1) وَ سَبِیلُ الْعَالَمِینَ، وَ مَعْقُودٌ بِنَوَاصِی الْبَاقِینَ، لَايُعْجِزُهُ إِباقُ الْهارِبِينَ، وَ عِنْدَ حُلُولِهِ يَأْسِرُ أَهْلَ الْهَوَىٰ، يَهْدِمُ كُلَّ لَذَّةٍ، وَ يُزِيلُ كُلَّ نِعْمَةٍ، وَ يَقْطَعُ كُلَّ بَهْجَةٍ، وَ الدُّنْيا دارٌ كَتَبَ اللّٰهُ لَهَا الْفَناءَ، وَ لِأَهْلِها مِنْهَا الْجَلاءَ، فَأَكْثَرُهُمْ يَنْوِي بَقاءَها، وَ يُعَظِّمُ بَناءَها، وَ هِيَ حُلْوَةٌ خَضِرَةٌ، قَدْ عُجِّلَتْ لِلطَّالِبِ، (2)


1- و به کدام بازگشت گاه باز می گردند، از خدا راهنمایی به سوی هدایت را می خواهیم، و گواهی می دهیم که محمّد بنده و پیامبر و فرستاده او به سوی آفریدگانش، و امینش بر وحی اوست، و اینکه او رسالات پروردگارش را رسانید، و در مورد خدا جهاد کرد، با کسانی که از حق کناره گرفتند، و برای حضرتش شریک قرار دادند، و خدارا پرستید تا مرگ او را دررسید، درود و سلام خدا بر او و خاندان او باد، شما را به تقوای خدا سفارش می کنم، که همواره از جانب او نعمت بوده، و رحمت از سوی او پایان نمی پذیرد، و بندگان از او بی نیاز نمی شوند، و اعمال بندگان هرگز پاداش نعمت های او نمی گردد . خدایی که مردم را به پرهیزگاری تشویق نمود، و به بی میلی نسبت به دنیا واداشت، و از گناهان برحذر کرد، و با پایندگی عزیز شد، و آفریدگانش را با مرگ و نیستی رام ساخت، و مرگ سرانجام آفریدگان،
2- و راه جهانیان، و نوشته شده بر پیشانی بازماندگان است، او را درمانده نمی کند فرار فراریان، و به هنگام رسیدنش [یعنی مرگ] اهل هوا را گرفتار می نماید، بنای هر لذّتی را فرو میریزد، و هر نعمتی را تباه می نماید، و هر نشاطی را قطع می کند، دنیا خانه ای است که خدا فنا را برای آن، و کوچ کردن اهلش را از آن مقرّر نموده است، پس اکثر مردم ماندنش را قصد می کنند، و بنایش را بزرگ می شمارند، به ظاهر شیرین و سبز و خرم است، به شتاب گذشته، هرآینه برای جوینده،

وَالْتَبَسَتْ بِقَلْبِ النَّاظِرِ، وَ یُضْنِي ذو الثَّرْوَةِ الضَّعِيفَ، وَ يَحتَوِيهَا الْخائِفُ الْوَجِلُ، فَارْتَحِلُوا مِنْها يَرْحَمُكُمُ اللّٰهُ بِأَحْسَنِ مَا بِحَضْرَتِكُمْ، وَ لَا تَطْلُبُوا مِنْها أَكْثَرَ مِنَ الْقَلِيلِ، وَ لَا تَسْأَلُوا مِنْها فَوْقَ الْكَفافِ، وَ ارْضَوْا مِنْها بِالْيَسِيرِ، وَ لَا تَمُدُّنَّ أَعْيُنَكُمْ مِنْها إِلىٰ مَا مُتِّعَ الْمُتْرَفُونَ بِهِ، وَ اسْتَهِينُوا بِها وَ لَا تُوَطِّنُوها، وَ أَضِرُّوا بِأَنْفُسِكُمْ فِيها، وَ إِيَّاكُمْ وَ التَّنَعُّمَ وَ التَّلَهِّيَ وَ الْفاكِهاتِ ؛ (1) فَإِنَّ فِی ذَلِکَ غَفْلَةً وَ اغْتِرَارا . أَلا إِنَّ الدُّنْيا قَدْ تَنَكَّرَتْ وَ أَدْبَرَتْ، وَ احْلَوْلَتْ وَ آذَنَتْ بِوَداعٍ، أَلا وَ إِنَّ الْآخِرَةَ قَدْ رَحَلَتْ فَأَقْبَلَتْ وَ أَشْرَفَتْ وَ آذَنَتْ بِاطِّلاعٍ، أَلا وَ إِنَّ الْمِضْمارَ الْيَوْمَ وَ السِّباقَ غَداً، أَلا وَ إِنَّ السُّبْقَةَ الْجَنَّةُ وَ الْغايَةَ النَّارُ، أَلا أَفَلا تائِبٌ مِنْ خَطِيئَتِهِ قَبْلَ يَوْمِ مَنِيَّتِهِ؟! أَلا عامِلٌ لِنَفْسِهِ قَبْلَ يَوْمِ بُؤْسِهِ وَ فَقْرِهِ؟! جَعَلَنَا اللّٰهُ وَ إِيَّاكُمْ مِمَّنْ يَخافُهُ، وَ يَرْجُو ثَوابَهُ . أَلا إِنَّ هٰذَا الْيَوْمَ يَوْمٌ جَعَلَهُ اللّٰهُ لَكُمْ (2)

ص: 1399


1- و بر دل بیننده مشتبه گشته، صاحب ثروت ناتوان را به نزاری اندازد، و می داندش هراسان اندیشناک ناخوشایند . پس کوچ کنید از آن، خدا شما را رحمت کند، به بهترین چیزی که نزد شما است [عمل صالح] بیش از اندک از آن [دنیا] نجویید، و بیشتر از نیاز از آن مخواهید، به اندک آن راضی شوید، و دیدگان خود را به آنچه خوش گذران ها از آن بهره میگیرند ندوزید، دنیا را سبک شمارید، و آن را وطن خود قرار ندهید، و نسبت به آن خود را به رنج و زیان اندازید، شما را برحذر میدارم از رفاه طلبی و بازیگری و خوش گذرانی،
2- به درستی که در اینها غفلت و غرور است، و بدانید دنیا خود را به بیگانگی زده، و پشت کرده و شیرین شده، و اعلام نموده است وداع را، بدانید آخرت حرکت کرده پس به شما روی آورده، و نمایان شده، و اعلام در آمدن کرده است، بدانید به درستی که میدان تمرین امروز است، و گاه مسابقه فردا، و جایزه مسابقه بهشت، جایگاه بازنده دوزخ است، آیا کسی نیست که از خطایش، پیش از رسیدن روز مرگ توبه کند، آیا کسی نیست تا برای خویش، پیش از رسیدن روز فلاکت و تهیدستی اش کار کند؟ خدا ما و شما را از کسانی قرار دهد که از او میترسند، و پاداشش را امید دارند، بدانید، این روز، روزی است که خدا برای شما

عِيداً، وَ جَعَلَكُمْ لَهُ أَهْلاً، فَاذْكُرُوا اللّٰهَ يَذْكُرْكُمْ، وَ ادْعُوهُ يَسْتَجِبْ لَكُمْ، وَ أَدُّوا فِطْرَتَكُمْ فَإِنَّها سُنَّةُ نَبِيِّكُمْ، وَ فَرِيضَةٌ واجِبَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ، فَلْيُؤَدِّها كُلُّ امْرِىً مِنْكُمْ عَنْ نَفْسِهِ وَ عَنْ عِيالِهِ كُلِّهِمْ، ذَكَرِهِمْ وَ أُنْثاهُمْ، وَ صَغِيرِهِمْ وَ كَبِيرِهِمْ (1)وَحُرِّهِمْ وَ مَمْلُوكِهِمْ ؛ عَنْ كُلِّ إِنْسانٍ مِنْهُمْ صاعاً مِنْ بُرٍّ، أَوْ صاعاً مِنْ تَمْرٍ، أَوْ صاعاً مِنْ شَعِيرٍ، وَ أَطِيعُوا اللّٰهَ فِيما فَرَضَ عَلَيْكُمْ وَ أَمَرَكُمْ بِهِ مِنْ إِقامِ الصَّلاةِ، وَ إِيتآءِ الزَّكَاةِ، وَ حِجِّ الْبَيْتِ، وَ صَوْمِ شَهْرِ رَمَضانَ، وَ الْأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ، وَ النَّهْيِ عَنِ الْمُنْكَرِ، وَ الْإِحْسانِ إِلىٰ نِسائِكُمْ وَ مَا مَلَكَتْ أَيْمانُكُمْ، وَ أَطِيعُوا اللّٰهَ فِيما نَهاكُمْ عَنْهُ مِنْ قَذْفِ الْمُحْصَنَةِ، وَ إِتْيانِ الْفاحِشَةِ، وَ شُرْبِ الْخَمْرِ، وَ بَخْسِ الْمِكْيالِ، وَ نَقْصِ الْمِيزانِ، وَ شَهادَةِ الزُّورِ، وَ الْفِرارِ مِنَ الزَّحْفِ، عَصَمَنَا اللّٰهُ وَ إِيَّاكُمْ بِالتَّقْوىٰ وَ جَعَلَ الْآخِرَةَ خَيْراً لَنا وَ لَكُمْ مِنَ الْأُولَىٰ، إِنَّ أَحْسَنَ الْحَدِيثِ وَ أَبْلَغَ (2)

ص: 1400


1- عید قرار داده، و شما را سزاوار آن نموده، پس خدا را یاد کنید، تا خدا شما را یاد کند، او را بخوانید تا شما را اجابت کند، زکات فطر خود را بپردازید، که سنّت پیامبر شما و فریضه و واجبی از پروردگار شماست، پس بپردازد، هر یک از شما از جانب خویش و همه نان خورانش، مرد و زنشان، و کوچک و بزرگشان،
2- و آزاد و غیر آزادشان، از جانب هر انسانی از آنان نزدیک سه کیلو، از گندم، یا خرما، یا جو، و خدا را در آنچه به شما واجب نموده، و به آن امر فرموده، اطاعت کنید، از بپا داشتن نماز، و پرداختن زکات، و حجّ خانه خدا، و روزه ماه رمضان، و امر به معروف، و نهی از منکر، و نیکی کردن به زنان خود، و زیردستانتان، و خدا را اطاعت کنید در آنچه شما را از آن نهی فرموده است از تهمت زدن به پاکدامنان، و ارتکاب زشتی، و می گساری، و کم کردن جنس پیمانه ای، و کاستن ترازو، و شهادت به ناحق، و گریختن از جنگ، خدا ما و شما را به کمک تقوا حفظ کند، و آخرت را برای ما و شما، بهتر از دنیا قرار دهد، به درستی که بهترین سخن، و رساترین

مَوْعِظَةِ الْمُتَّقِينَ، كِتابُ اللّٰهِ الْعَزِيزِ الْحَكِيمِ، أَعُوذُ بِاللّٰهِ مِنَ الشَّيْطانِ الرَّجِيمِ «بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ قُلْ هُوَ اللّٰهُ أَحَدٌ اللّٰهُ الصَّمَدُ لَمْ يَلِدْ وَ لَمْ يُولَدْ وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُواً أَحَدٌ». (1)

سپس اندکی پس از فراغ از خطبه، مانند کسی که شتاب داشته باشد می نشیند، آنگاه برخاسته، خطبه دوم را می خواند و این همان خطبه ای است که حضرت امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) در روز جُمعه، پس از نشستن و برخاستن از خطبه اوّل می خواندند، و آن خطبه این است:

الْحَمْدُلِلّٰهِ نَحْمَدُهُ وَ نَسْتَعِينُهُ وَ نُؤْمِنُ بِهِ وَ نَتَوَكَّلُ عَلَيْهِ، وَ نَشْهَدُ أَنْ لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ وَحْدَهُ لَاشَرِيكَ لَهُ، وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ صَلَواتُ اللّٰهِ وَ سَلامُهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ مَغْفِرَتُهُ وَ رِضْوانُهُ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ، عَبْدِكَ وَ رَسُولِكَ وَ نَبِيِّكَ، صَلاةً نامِيَةً زاكِيَةً تَرْفَعُ بِها دَرَجَتَهُ، وَ تُبَيِّنُ بِها فَضْلَهُ، وَ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ بارِكْ عَلَىٰ(2)

ص: 1401


1- پند پرهیزکاران، کتاب خدا نیرومند حکیم است، پناه می برم به خدا از شیطان رانده شده، به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است، بگو او خدای یکتا و بی نیاز است، نزاده و زاده نشده است، و احدی همتایش نبوده است .
2- ستایش خدای را، او را میستاییم، و از او کمک میخواهیم، و به او ایمان میآوریم، و بر او توکل می کنیم، گواهی می دهیم که معبودی جز خدا نیست، یگانه است و شریکی برایش نیست، و گواهی می دهیم که محَمد بنده و فرستاده اوست، درود و سلام و آمرزش و رضوان خدا بر او و بر خاندانش باد . خدایا درود فرست بر محَمد بنده و رسول و پیامبرت، دروردی افزاینده و پاکیزه، و پاکیزه، که درجه اش را به آن بالا بری، و برتری اش را آشکار نمایی، و درود فرست بر محمّد و خاندان محمّد، و برکت ده بر

مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، كَما صَلَّيْتَ وَ بارَكْتَ وَ تَرَحَّمْتَ عَلَىٰ إِبْراهِيمَ وَ آلِ إِبْراهِيمَ؛ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ . اَللّٰهُمَّ عَذِّبْ كَفَرَةَ أَهْلِ الْكِتابِ، الَّذِينَ يَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِكَ، وَ يَجْحَدُونَ آياتِكَ، وَ يُكَذِّبُونَ رُسُلَكَ . اَللّٰهُمَّ خالِفْ بَيْنَ كَلِمَتِهِمْ، وَ أَلْقِ الرُّعْبَ فِي قُلُوبِهِمْ، وَ أَنْزِلْ عَلَيْهِمْ رِجْزَكَ وَ نِقمَتَكَ وَ بَأْسَكَ الَّذِي لَاتَرُدُّهُ عَنِ الْقَوْمِ الْمُجْرِمِينَ . اَللّٰهُمَّ انْصُرْ جُيُوشَ الْمُسْلِمِينَ، وَ سَرَاياهُمْ وَ مُرابِطِيهِمْ، فِي مَشارِقِ الْأَرْضِ وَ مَغارِبِها إِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ . اَللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ، وَ الْمُسْلِمِينَ وَ الْمُسْلِماتِ . اَللّٰهُمَّ اجْعَلِ التَّقْوىٰ زادَهُمْ، وَ الْإِيمانَ وَ الْحِكْمَةَ فِي قُلُوبِهِمْ، وَ أَوْزِعْهُمْ أَنْ يَشْكُرُوا نِعْمَتَكَ الَّتِي أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ (1) وَ أَنْ يُوفُوا بِعَهْدِكَ، الَّذِي عاهَدْتَهُمْ عَلَيْهِ ؛ إِلٰهَ الْحَقِّ وَ خالِقَ الْخَلْقِ ؛ اَللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِمَنْ تُوُفِّيَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ، وَ الْمُسْلِمِينَ وَ الْمُسْلِماتِ، وَ لِمَنْ هُوَ لاحِقٌ بِهِمْ، مِنْ (2)

ص: 1402


1- محمّد و خاندان محمّد، چنان که درود فرستادی و برکت دادی، و رحم کردی بر ابراهیم و خاندان ابراهیم، به درستی که تو ستوده و بزرگواری . خدایا عذاب کن کافران اهل کتاب را آنان که بندگانت را از راه تو باز میدارند، و آیاتت را انکار می کنند، و تکذیب می نمایند رسولانت را، خدای در میانشان اختلاف کلمه قرار ده، و در دل هایشان هراس انداز، و فرود آور بر آنان عذاب و انتقام و شکنجه ات را، شکنجه ای که از مردم بدکار باز نگردانی . خدایا سپاهیان مسلمانان و گروه های آنان، و مرزدارانشان را، در مشرق ها و مغرب های زمین یاری کن، به درستی که تو بر هر چیز توانایی، خدایا مردان و زنان مؤمن و مسلمان را بیامرز، خدایا تقوا را زادشان، و ایمان و حکمت را در دل هایشان قرار ده، و به آنان الهام فرما سپاسگذاری نعمتت را که به ایشان عنایت کردی،
2- وفاداری به عهدت را که با آنان عهد کردی، ای معبود، حق و آفریدگار خلق، خدایا بیامرز، آنانی را که در گذشته اند: از مردان و زنان مؤمن و مسلمان، و هرکه پس از ایشان به آن ها

بَعْدِهِمْ مِنْهُمْ ؛ إِنَّكَ أَنْتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ . «إِنَّ اللّٰهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحسانِ وَ إِيتاءِ ذِي الْقُرْبىٰ، وَ يَنْهىٰ عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ وَ الْبَغْيِ يَعِظُكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ»، اُذْكُرُوا اللّٰهَ يَذْكُرْكُمْ، فَإِنَّهُ ذاكِرٌ لِمَنْ ذَكَرَهُ، وَ اسْأَلُوا اللّٰهَ مِنْ رَحْمَتِهِ وَ فَضْلِهِ فَإِنَّهُ لَايَخِيبُ عَلَيْهِ داعٍ دَعاهُ . «رَبَّنا آتِنا فِي الدُّنْيا حَسَنَةً، وَ فِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ النَّارِ». (1)

مطلب سوم :زیارت جامعه ائمه (عَلَيهِمَا السَّلَامُ)

سوم: زیارت جامعه ائمه مؤمنان است، که هر امامی را، در هر زمان از ماهها و ایام، میتوان به آن زیارت کرد، و این زیارت را سیّد ابن طاووس در کتاب «مصباح الزائر» با مقدّماتی از دعا و نماز، در وقت رفتن به سفر زیارت، از ائمه (عَلَيهِم السَّلَامُ) روایت کرده و فرموده است: چون خواستی غسل زیارت کنی، در وقتی که غسل می کنی بگو:

بِسْمِ اللّٰهِ وَ بِاللّٰهِ، وَفِي سَبِيلِ اللّٰهِ، وَعَلَىٰ مِلَّةِ رَسُولِ اللّٰهِ. اَللّٰهُمَّ اغْسِلْ عَنِّي دَرَنَ الذُّنُوبِ، وَ وَسَخَ الْعُيُوبِ، وَ طَهِّرْنِي بِماءِ التَّوْبَةِ، وَ أَلْبِسْنِي رِداءَ (2)

ص: 1403


1- ملحق می شود، به درستی که تو نیرومند و حکیمی، همانا خدا امر می کند به عدالت و نیکی، و بخشش به خویشان، و نهی می کند، از بدی آشکار، و زشتی پنهان، و تجاوز، به شما پند می دهد، تا شاید متذکّر شوید، خدا را یاد کنید، تا یادتان کند، به درستی که او یاد کننده کسی است که یادش کند، و از رحمت و فضل او بخواهید، که ناامید نشود از او هیچ خواننده ای که او را بخواند، پروردگارا به ما در دنیا خوبی عنایت کن، و در آخرت حسنه عطا فرما، و ما را از عذاب دوزخ حفظ کن .
2- به نام خدا، و به خدا، و در راه خدا، و بر آیین رسول خدا، خدایا از من ناپاکی گناهان، و آلودگی عیوب را بشوی، و به آب توبه پاکیزه ام کن، و جامه خودداری بر وجودم

الْعِصْمَةِ، وَ أَيِّدْنِي بِلُطْفٍ مِنْكَ، يُوَفِّقُنِي لِصالِحِ الْأَعْمالِ ؛ إِنَّكَ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ . (1) پس هرگاه به در حرم مطهّر نزدیک شدی بگو: اَلْحَمْدُلِلّٰهِ الَّذِي وَفَّقَنِي لِقَصْدِ وَلِيِّهِ، وَ زِيارَةِ حُجَّتِهِ، وَ أَوْرَدَنِي حَرَمَهُ وَ لَمْ يَبْخَسْنِي حَظِّي مِنْ زِيارَةِ قَبْرِهِ، وَ النُّزُولِ بِعَقْوَةِ مُغَيَّبِهِ، وَ ساحَةِ تُرْبَتِهِ . اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِي لَمْ يَسِمْنِي بِحِرْمانِ مَا أَمَّلْتُهُ، وَ لَا صَرَفَ عَنِّي مَا رَجَوْتُهُ، وَ لَا قَطَعَ رَجائِي فِيمَا تَوَقَّعْتُهُ، بَلْ أَلْبَسَنِي عافِيَتَهُ، وَ أَفادَنِي نِعْمَتَهُ، وَ آتانِي كَرامَتَهُ . (2) پس هرگاه وارد حرم شدی در برابر ضریح مقدّس بایست و بگو: اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ أَئِمَّةَ الْمُؤْمِنِينَ، وَ سادَةَ الْمُتَّقِينَ، وَ كُبَراءَ الصِّدِّيقِينَ، وَ أُمَراءَ الصَّالِحِينَ، وَ قادَةَ الْمُحْسِنِينَ، وَ أَعْلامَ الْمُهْتَدِينَ، وَ أَنْوارَ الْعارِفِينَ، وَ وَرَثَةَ الْأَنْبِياءِ، وَ صَفْوَةَ الْأَوْصِياءِ، وَ شُمُوسَ الْأَتْقِياءِ، وَ بُدُورَ الْخُلَفاءِ، وَ عِبادَ الرَّحْمَانِ، وَ شُرَكاءَ الْقُرْآنِ، وَ مَنْهَجَ الْإِيمانِ، (3)

ص: 1404


1- بپوشان، و به لطفی از جانب خود یاری ام کن، که مرا موفق نماید به اعمال شایسته، به درستی که تو دارنده فضل بزرگی .
2- ستایش خدای را، که مرا به قصد ولیّ اش، و زیارت حجّتش موّفق نمود، و به حرم او وارد ساخت، و بهره ام را از زیارت بارگاهش، و فرود آمدن به کوی دور از انظارش، و آستانه تربتش، نکاست ستایش خدای را، که به محرومیّت از آنچه آرزو داشتم داغدارم نکرد، و آنچه را به آن امید داشتم از من بازنگرداند، و امیدم را در آنچه متوقّع بودم قطع نکرد، بلکه لباس عافیت را به وجودم پوشاند، و از نعمتش بهره مند نمود، و از کرامتش به من عنایت فرمود .
3- سلام بر شما پیشوایان مؤمنان، و سروران پرهیزگاران، و بزرگان صدّیقان، و امیران صالحان، و رهبران نیکوکاران، و نشانه های راه یافتگان، و نورهای عارفان، و وارثان پیامبران، و برگزیده جانشینان، و خورشیدهای پرهیزگاران، و ماه های کامل جانشینان، و بندگان رحمان، و شریکن قرآن، و راه ایمان،

وَمَعادِنَ الْحَقائِقِ، وَ شُفَعاءَ الْخَلائِقِ، وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ ؛ أَشْهَدُ أَنَّكُمْ أَبْوابُ اللّٰهِ، وَ مَفاتِيحُ رَحْمَتِهِ، وَ مَقالِيدُ مَغْفِرَتِهِ، وَ سَحائِبُ رِضْوانِهِ، وَ مَصابِيحُ جِنانِهِ، وَ حَمَلَةُ فُرْقانِهِ، وَ خَزَنَةُ عِلْمِهِ، وَ حَفَظَةُ سِرِّهِ، وَ مَهْبِطُ وَحْيِهِ، وَ عِنْدَكُمْ أَماناتُ النُّبُوَّةِ، وَ وَدائِعُ الرِّسالَةِ، أَنْتُمْ أُمَناءُ اللّٰهِ وَ أَحِبَّاؤُهُ، وَ عِبادُهُ وَ أَصْفِياؤُهُ، وَ أَنْصارُ تَوْحِيدِهِ، وَ أَرْكانُ تَمْجِيدِهِ، وَ دُعاتُهُ إِلىٰ كُتُبِهِ، وَ حَرَسَةُ خَلائِقِهِ، وَ حَفَظَةُ وَ دَائِعِهِ، لَايَسْبِقُكُمْ ثَناءُ الْمَلائِكَةِ فِي الْإِخْلاصِ وَ الْخُشُوعِ (1) وَ لَا يُضادُّكُمْ ذُو ابْتِهالٍ وَ خُضُوعٍ، أَنَّىٰ وَ لَكُمُ الْقُلُوبُ الَّتِي تَوَلَّى اللّٰهُ رِياضَتَها بِالْخَوْفِ وَ الرَّجاءِ، وَ جَعَلَها أَوْعِيَةً لِلشُّكْرِ وَ الثَّناءِ، وَ آمَنَها مِنْ عَوارِضِ الْغَفْلَةِ، وَ صَفَّاها مِنْ سُوءِ الْفَتْرَةِ بَلْ يَتَقَرَّبُ أَهْلُ السَّماءِ بِحُبِّكُمْ، وَ بِالْبَراءَةِ مِنْ أَعْدائِكُمْ، وَ تَوَاتُرِ الْبُكاءِ عَلَىٰ مُصابِكُمْ، وَ الاسْتِغْفارِ لِشِيعَتِكُمْ وَ مُحِبِّيكُمْ، فَأَنَا أُشْهِدُ اللّه (2)

ص: 1405


1- و سرچشمه های حقایق، و شفیعان خلایق، و رحمت و برکات خدا بر شما باد، گواهی می دهم که شمایید درگاه های خدا، و کلیدهای رحمتش، و وسائل آمرزشش، و ابرهای خشنودی اش، و چراغ های بهشتش و حاملان قرآنش، و خزانه داران علمش، و حافظان رازش، و فرودگاه وحی اش، و امانت های نبوّت، و سپرده های رسالت نزد شماست، شمایید امینان خدا، و دوستان و بندگانش و برگزیدگانش و یاران تَوحیدش، و پایه های تمجیدش، و خوانندگان به سوی کتاب هایش، و پاسداران خلایقش، و نگهبانان و ودیعه هایش، ثنای فرشتگان نسبت به خدا، در اخلاص و فروتنی از شما
2- پیشی نگیرد، و صاحب زاری و فروتنی با شما ضدّیت ننماید، از کجا توانند؟ و حال آنکه برای شما دل هایی است، که خدا عهده دار تهذیب آن ها با بیم و امید شده است، و آن ها را ظرفهایی برای شکر و ثنا قرار داد، و از عارضه های غفلت ایمن نموده، و از بدی سستی تصفیه کرده است، بلکه اهل آسمان ها به خدا تقرّب می جویند، به دوستی شما، و به بیزاری از دشمنانتان، و پی در پی گریستن به مصیبت هایتان، و آمرزش خواهی برای شیعیان، و دوستانتان، من گواه می گیرم خدا را

خالِقِي، وَ أُشْهِدُ مَلائِكَتَهُ وَ أَنْبِياءَهُ، وَ أُشْهِدُكُمْ يَا مَوالِيَّ أَنِّي مُؤْمِنٌ بِوِلايَتِكُمْ، مُعْتَقِدٌ لِإِمامَتِكُمْ، مُقِرٌّ بِخِلافَتِكُمْ، عارِفٌ بِمَنْزِلَتِكُمْ، مُوقِنٌ بِعِصْمَتِكُمْ، خاضِعٌ لِوِلايَتِكُمْ، (1) مُتَقَرِّبٌ إِلَى اللّٰهِ بِحُبِّكُمْ، وَ بِالْبَراءَةِ مِنْ أَعْدائِكُمْ، عالِمٌ بِأَنَّ اللّٰهَ قَدْ طَهَّرَكُمْ مِنَ الْفَوَاحِشِ، مَا ظَهَرَ مِنْها وَ مَا بَطَنَ، وَ مِنْ كُلِّ رِيبَةٍ وَ نَجاسَةٍ، وَ دَنِيَّةٍ وَ رَجاسَةٍ، وَ مَنَحَكُمْ رايَةَ الْحَقِّ، الَّتِي مَنْ تَقَدَّمَها ضَلَّ، وَ مَنْ تَأَخَّرَ عَنْها زَلَّ، وَ فَرَضَ طاعَتَكُمْ عَلَىٰ كُلِّ أَسْوَدَ وَ أَبْيَضَ، وَ أَشْهَدُ أَنَّكُمْ قَدْ وَفَيْتُمْ بِعَهْدِ اللّٰهِ وَ ذِمَّتِهِ وَ بِكُلِّ مَا اشْتَرَطَ (اشْتَرَطَه) عَلَيْكُمْ فِي كِتابِهِ، وَ دَعَوْتُمْ إِلىٰ سَبِيلِهِ، وَ أَنْفَذْتُمْ طاقَتَكُمْ فِي مَرْضاتِهِ، وَ حَمَلْتُمُ الْخَلائِقَ عَلَىٰ مِنْهاجِ النُّبُوَّةِ وَ مَسالِكِ الرِّسالَةِ، وَ سِرْتُمْ فِيهِ بِسِيرَةِ الْأَنْبِياءِ وَ مَذاهِبِ الْأَوْصِياءِ، فَلَمْ يُطَعْ لَكُمْ أَمْرٌ، وَ لَمْ تُصْغَ إِلَيْكُمْ أُذُنٌ، فَصَلَواتُ اللّٰهِ عَلَىٰ أَرْواحِكُمْ وَ أَجْسادِكُمْ . (2)

پس خود را به قبر

ص: 1406


1- که آفریننده من است، و گواه می گیرم فرشتگان و پیامبران را، و گواه می گیرم شما را ای سرپرستان من، که من به ولایت شما مؤمنم، و به امامت شما معتقدم، و به خلافت شما اقرار دارم، و به مقام شما عارفم، و به معصوم بودنتان یقین دارم، نسبت به ولایت شما فروتنم .
2- به دوستی شما، و بیزاری از دشمنانتان، به سوی خدا تقرّب می جویم، آگاهم به اینکه خدا شما را پاک کرده از زشتی های آشکار و پنهان، و از هر شک و دودلی، و آلودگی و پستی و پلیدی، و به شما عطا کرده پرچم حقّی را که هرکه بر آن پیشی جسته گمراه شده است، و هرکه از آن عقب مانده، لغزیده است، و طاعت شما را بر هر سیاه و سپیدی واجب نموده است، و گواهی می دهم که شما به عهد و پیمان خدا و به هر چه در کتابش بر شما شرط کرده بود وفا کردید، و به راه خدا خواندید، و نیروی خود را در خشنودی اش صرف نمودید، و خلایق را بر طریق نبوّت، و راه های رسالت واداشتید، و در این راه به روش پیامبران، و روش های جانشینان قدم برداشتید، اما فرمانی از شما پیروی نشد، و گوشی در برابر سخنان شما برای گوش دادن قرار نگرفت، دوردهای خدا بر ارواح و اجسادتان .

منوّر می چسبانی و می گویی: بِأَبِي أَنْتَ وَ أُمِّي يَا حُجَّةَ اللّٰهِ، لَقَدْ أُرْضِعْتَ بِثَدْيِ الْإِيمانِ، وَ فُطِمْتَ بِنُورِ الْإِسْلامِ، وَ غُذِّيتَ بِبَرْدِ الْيَقِينِ، وَ أُلْبِسْتَ حُلَلَ الْعِصْمَةِ، وَ اصْطُفِيتَ وَ وُرِّثْتَ عِلْمَ الْكِتابِ، وَ لُقِّنْتَ فَصْلَ الْخِطابِ، وَ أُوضِحَ بِمَكانِكَ مَعارِفُ التَّنْزِيلِ، وَ غَوامِضُ التَّأْوِيلِ، وَ سُلِّمَتْ إِلَيْكَ رايَةُ الْحَقِّ، وَ كُلِّفْتَ هِدايَةَ الْخَلْقِ، وَ نُبِذَ إِلَيْكَ عَهْدُ الْإِمامَةِ، وَ أُلْزِمْتَ حِفْظَ الشَّرِيعَةِ، وَ أَشْهَدُ يَا مَوْلايَ، أَنَّكَ وَفَيْتَ بِشَرائِطِ الْوَصِيَّةِ، وَ قَضَيْتَ مَا لَزِمَكَ مِنْ حَدِّ الطَّاعَةِ، وَ نَهَضْتَ بِأَعْبَاءِ الْإِمامَةِ، وَ احْتَذَيْتَ مِثالَ النُّبُوَّةِ فِي الصَّبْرِ وَ الاجْتِهادِ، وَ النَّصِيحَةِ لِلْعِباد،ِ وَ كَظْمِ الْغَيْظِ، وَ الْعَفْوِ عَنِ النَّاسِ، وَ عَزَمْتَ عَلَى الْعَدْلِ فِي الْبَرِيَّةِ وَ النَّصَفَةِ فِي الْقَضِيَّةِ، وَ وَكَّدْتَ الْحُجَجَ عَلَى الْأُمَّةِ بِالدَّلائِلِ الصَّادِقَةِ، وَ الشَّرِيعَةِ النَّاطِقَةِ، وَ دَعَوْتَ إِلَی اللّه (1)

ص: 1407


1- پدر و مادرم به فدایت ای حجّت خدا، تو از سینه ایمان شیر داده شدی، و به نور اسلام از شیر بازت داشتند، و با خنکای یقین تغذیه شدی، و جامه های عصمت به تو پوشانده شد، و علم کتاب را وارث گشتی، و به جداسازی حق و باطل تلقین شدی، و با منزلتت معارف قرآن، و مشکلات تأویل روشن شد، و پرچم حق تسلیم تو گشت، و هدایت بندگان به تو تکلیف شد، و عهد امامت، در اختیار تو قرار گرفت، و به حفظ شریعت ملزم شدی، و گواهی می دهم ای مولایم که تو به شرایط وصیت وفا کردی، و از حدّ اطاعت، آنچه را تکلیف داشتی انجام دادی، و به مسئولیت های سنگین امامت قیام نمودی، و به مقام نبوّت اقتدا کردی، در صبر و کوشش و خیرخواهی نسبت به بندگان و فروخوردن خشم و گذشت از مردم و بر عدالت در میان مردم و انصاف در قضاوت مصمّم شدی، و حجّتها را بر امّت استوار ساختی با دلایل صادقانه، و شریعت گویا،

بِالْحِكْمَةِ الْبالِغَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ، فَمُنِعْتَ مِنْ تَقْوِيمِ الزَّيْغِ، وَ سَدِّ الثُّلَمِ، وَ إِصْلاحِ الْفاسِدِ، وَ كَسْرِ الْمُعانِدِ، وَ إِحْياءِ السُّنَنِ، وَ إِماتَةِ الْبِدَعِ، حَتَّىٰ فارَقْتَ الدُّنْيا وَ أَنْتَ شَهِيدٌ، وَ لَقِيتَ رَسُولَ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، وَ أَنْتَ حَمِيدٌ؛ صَلَواتُ اللّٰهِ عَلَيْكَ تَتَرادَفُ وَ تَزِيدُ . (1)

سپس به طرف پایین پای مبارک برو و بگو: يا سادَتِي يَا آلَ رَسُولِ اللّٰهِ، إِنِّي بِكُمْ أَتَقَرَّبُ إِلَى اللّٰهِ جَلَّ وَ عَلَا بِالْخِلافِ عَلَى الَّذِينَ غَدَرُوا بِكُمْ، وَ نَكَثُوا بَيْعَتَكُمْ، وَ جَحَدُوا وِلايَتَكُمْ، وَ أَنْكَرُوا مَنْزِلَتَكُمْ، وَ خَلَعُوا رِبْقَةَ طاعَتِكُمْ، وَ هَجَرُوا أَسْبابَ مَوَدَّتِكُمْ، وَ تَقَرَّبُوا إِلىٰ فَراعِنَتِهِمْ بِالْبَراءَةِ مِنْكُمْ، وَ الْإِعْراضِ عَنْكُمْ، وَ مَنَعُوكُمْ مِنْ إِقامَةِ الْحُدُودِ، وَ اسْتِئْصالِ الْجُحُودِ، وَ شَعْبِ الصَّدْعِ، وَ لَمِّ الشَّعَثِ، وَ سَدِّ الْخَلَلِ، وَ تَثْقِيفِ الْأَوَدِ، وَ إِمْضاءِ الْأَحْكامِ، وَ تَهْذِيبِ الْإِسْلامِ، وَ قَمْعِ الْآثامِ، وَ أَرْهَجُوا عَلَيْكُمْ نَقْعَ (2)

ص: 1408


1- و با حکمت رسا، و پند نیکو دعوت به خدا کردی، اما بازداشته شدی از راست کردن کجی ها، و گرفتن رخنه ها، و اصلاح تباهی، و شکستن دشمن، و زنده نمودن سنّت ها، و میراندن بدعت ها، تا از دنیا جدا شدی درحالی که شهید بودی، و رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش) را ملاقات نمودی درحالی که ستوده بودی، درودهای خدا بر تو، پیاپی شود، و افزون گردد .
2- ای سروران من، ای خاندان رسول خدا، به وسیله شما به خدای جلّ و علا تقرّب می جویم، با مخالفت کردن با آنان که به شما خیانت کردند، و پیمان شما را شکستند، و ولایت و منزلت شما را منکر شدند، و کمند طاعت شما را از وجود خود برکندند، و وسایل دوستی شما را ترک نمودند، و به فرعون هایشان با بیزاری و روی گردانی از شما، نزدیک شدند، و شما را از اقامه حدود، و ریشه کن کردن انکارها، و پرکردن شکاف، و جمع کردن پراکندگی، و بستن رخنه ها، و صاف کردن کجی ها، و اجرای احکام، و بی پیرایه ساختن اسلام، و قلع و قمع کردن گناهان بازداشتید، و بر ضدّ شما برانگیختند

الْحُرُوبِ وَ الْفِتَنِ، وَ أَنْحَوْا عَلَيْكُمْ سُيُوفَ الْأَحْقادِ، وَ هَتَكُوا مِنْكُمُ السُّتُورَ، وَ ابْتاعُوا بِخُمْسِكُمُ الْخُمُورَ، وَ صَرَفُوا صَدَقاتِ الْمَساكِينِ إِلَى الْمُضْحِكِينَ وَ السَّاخِرِينَ، وَ ذٰلِكَ بِما طَرَّقَتْ لَهُمُ الْفَسَقَةُ الْغُواةُ، (1) وَ الْحَسَدَةُ الْبُغاةُ، أَهْلُ النَّكْثِ وَ الْغَدْرِ، وَ الْخِلافِ وَ الْمَكْرِ، وَ الْقُلُوبِ الْمُنْتِنَةِ مِنْ قَذَرِ الشِّرْكِ، وَ الْأَجْسادِ الْمُشْحَنَةِ مِنْ دَرَنِ الْكُفْرِ، الَّذِينَ أَضَبُّوا عَلَى النِّفاقِ، وَ أَكَبُّوا عَلَىٰ عَلائِقِ الشِّقاقِ، فَلَمَّا مَضَى الْمُصْطَفىٰ صَلَوات اللّٰهِ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، اخْتَطَفُوا الْغِرَّةَ، وَ انْتَهَزُوا الْفُرْصَةَ، وَ انْتَهَكُوا الْحُرْمَةَ، وَ غَادَرُوهُ عَلَىٰ فِرَاشِ الْوَفاةِ، وَ أَسْرَعُوا لِنَقْضِ الْبَيْعَةِ، وَ مُخالَفَةِ الْمَوَاثِيقِ الْمُؤَكَّدَةِ، وَ خِيانَةِ الْأَمانَةِ الْمَعْرُوضَةِ عَلَى الْجِبالِ الرَّاسِيَةِ، وَ أَبَتْ أَنْ تَحْمِلَها وَ حَمَلَهَا الْإِنْسانُ الظَّلُومُ الْجَهُولُ ذُو الشِّقاقِ وَ الْعِزَّةِ بِالْآثامِ الْمُؤْلِمَةِ وَ الْأَنَفَةِ عَنِ الانْقِيادِ لِحَمِيدِ الْعاقِبَةِ ؛ (2)

ص: 1409


1- گردوغبار جنگ ها و آشوب ها را، و شمشیرهای کینه را بر شما زدند، و پرده های حرمت شما را دریدند، و با خمس شما شراب ها خریدند، و حقوق بیچارگان را در امر دلقکها و مسخره پیشگان خرج کردند، و این امور به خاطر این بود که برای آنان راه باز کردند بدکاران گمراه،
2- و حسودان متجاوز، اهل پیمان شکنی و خیانت و خلافکاری و نیرنگ، و دل های بویافته از آلودگی بت پرستی، و بدن های انباشه از چرک کفر، آنان که سخت به نفاق چسبیدند، و به رشته های تفرقه روی آورند، زمانی که مصطفی (درود خدا بر او و خاندانش) درگذشت، غافل گیری را ربودند، و فرصت را غنیمت شمردند، و پرده حرمت را دریدند، و او را در کمال بی وفایی بر بستر مرگ وانهادند، و شتافتند، برای شکستن بیعت، و مخالفت پیمان های محکم تأکیدشده، و خیانت نسبت به امانتی که به کوه ها استوار پا برجا عرضه شده بود، و آن ها از اینکه آن را حمل کنند، خودداری کردند، و آن را حمل کرد انسان به غایت ستمکار، و به شدت نادان، صاحب شکاف افکنی و مباهات به گناهان دردناک، و گردن فراز از گردن نهادن برای دستیابی به عاقبتی ستوده،

فَحُشِرَ سفْلَةُ الْأَعْرابِ، وَ بَقايَا الْأَحْزابِ، إِلَىٰ دارِ النُّبُوَّةِ وَ الرِّسالَةِ، وَ مَهْبِطِ الْوَحْيِ وَ الْمَلائِكَةِ، وَ مُسْتَقَرِّ سُلْطانِ الْوِلايَةِ، وَ مَعْدِنِ الْوَصِيَّةِ وَ الْخِلافَةِ وَ الْإِمامَةِ حَتَّىٰ نَقَضُوا عَهْدَ الْمُصْطَفَىٰ، فِي أَخِيهِ عَلَمِ الْهُدَىٰ، وَ الْمُبَيِّنِ طَرِيقَ النَّجاةِ مِنْ طُرُقِ الرَّدَىٰ، وَ جَرَحُوا كَبِدَ خَيْرِ الْوَرَىٰ فِي ظُلْمِ ابْنَتِهِ، وَ اضْطِهادِ حَبِيبَتِهِ، وَ اهْتِضامِ عَزِيزَتِهِ بَضْعَةِ لَحْمِهِ وَ فِلْذَةِ كَبِدِهِ، وَ خَذَلُوا بَعْلَها، وَ صَغَّرُوا قَدْرَهُ، وَ اسْتَحَلُّوا مَحارِمَهُ، وَ قَطَعُوا رَحِمَهُ، وَ أَنْكَرُوا أُخُوَّتَهُ، وَ هَجَرُوا مَوَدَّتَهُ، وَ نَقَضُوا طاعَتَهُ، وَ جَحَدُوا وِلايَتَهُ، (1) وَ أَطْمَعُوا [أَطْعَمُوا] الْعَبِيدَ فِي خِلافَتِهِ، وَ قادُوهُ إِلىٰ بَيْعَتِهِمْ مُصْلِتَةً سُيُوفَها، مُقْذِعَةً [مُشْرِعَةً] أَسِنَّ_تَها، وَ هُوَ ساخِطُ الْقَلْبِ، هَائِجُ الْغَضَبِ، شَدِيدُ الصَّبْرِ، كاظِمُ الْغَيْظِ، يَدْعُونَهُ إِلَىٰ بَيْعَتِهِمُ الَّتِي عَمَّ شُؤْمُهَا الْإِسْلامَ، وَ زَرَعَتْ فِي (2)

ص: 1410


1- پس گرد آورده شدند فرومایگان اعراب، و و باقیمانده دسته های کافر، به درخانه نبوّت و رسالت، و فرودگاه وحی و فرشتگان، و قرارگاه سلطنت ولایت، و معدن وصیت و خلافت و امامت، تا آنکه شکستند پیمان مصطفی را در حقّ برادرش، پرچم هدایت، و بیان کنند راه هدایت از راههای هلاکت، و جریحه دار کردند جگر بهترین خلق را، در ستم به دخترش، و لگدکوب کردن محبوبش، و غصب کردن حق عزیزش، پاره تنش، و جگرگوشه اش، و شوهرش را واگذاشتند، و مقامش را کوچک شمردند، و حرام هایش را حلال کردند، و رحمش را قطع نمودند، و برادری اش را انکار کردند و دوستی اش را ترک گفتند، و اطاعتش را شکستند، و ولایتش را منکر شدند،
2- و بردگان را در خلافت او به طمع انداختند، و او را به طرف بیعتشان کشاندند، با شمشیرهای برکشیده بیعت گران ناحق، و سرنیزه های برهنه عمّال حکومت، درحالی که او خشمگین دل، خروشیده غضب، سخت شکیب، و فروبرنده خشم خود بود، او را دعوت می کردند به بیعتشان، که شومی آن اسلام را فرا گرفت،

قُلُوبِ أَهْلِهَا الْآثَامَ، وَ عَقَّتْ [وَ عَنَّفَتْ ] سَلْمانَها، وَ طَرَدَتْ مِقْدَادَها، وَ نَفَتْ جُنْدُبَها، وَ فَتَقَتْ بَطْنَ عَمَّارِها، وَ حَرَّفَتِ الْقُرْآنَ، وَ بَدَّلَتِ الْأَحْكامَ، وَ غَيَّرَتِ الْمَقامَ، وَ أَباحَتِ الْخُمْسَ لِلطُّلَقاءِ، وَ سَلَّطَتْ أَوْلادَ اللُّعَناءِ عَلَى الْفُرُوجِ وَ الدِّماءِ، وَ خَلَطَتِ الْحَلالَ بِالْحَرامِ، وَ اسْتَخَفَّتْ بِالْإِيمانِ وَ الْإِسْلامِ، وَ هَدَمَتِ الْكَعْبَةَ، (1) وَ أَغارَتْ عَلَىٰ دارِ الْهِجْرَةِ يَوْمَ الْحَرَّةِ، وَ أَبْرَزَتْ بَناتِ الْمُهاجِرِينَ وَ الْأَنْصارِ، لِلنَّكالِ وَ السَّوْرَةِ [وَ السَّوْءَةِ]، وَ أَلْبَسَتْهُنَّ ثَوْبَ الْعارِ وَ الْفَضِيحَةِ، وَ رَخَّصَتْ لِأَهْلِ الشُّبْهَةِ، فِي قَتْلِ أَهْلِ بَيْتِ الصَّفْوَةِ، وَ إِبَادَةِ نَسْلِهِ، وَ اسْتِئْصالِ شَأْفَتِهِ، وَ سَبْيِ حَرَمِهِ، وَ قَتْلِ أَنْصارِهِ، وَ كَسْرِ مِنْبَرِهِ، وَ قَلْبِ مَفْخَرِهِ، وَ إِخْفاءِ دِينِهِ، وَ قَطْعِ ذِكْرِهِ، يَا مَوالِيَّ فَلَوْ عايَنَكُمُ الْمُصْطَفَىٰ، وَ سِهامُ الْأُمَّةِ مُغْرَقَةٌ فِي أَكْبادِكُمْ، وَ رِماحُهُمْ مُشْرَعَةٌ فِي نُحُورِكُمْ، وَ سُيُوفُها مُولَغَةٌ (2)

ص: 1411


1- و در دل اهل آن تخم گناهان را کاشت، و با سلمانش نامهربانی کرد، و مقدادش را طرد گفت و ابوذرش را به عرصه تبعید برد، و سینه عمّارش را شکافت، و مفاهیم قرآن را تحریف کرد، و احکام الهی را به احکامی دیگر تبدیل نمود، و مقام را دگرگون ساخت، و خمس را برای آزادشدگان فتح مکه مباح کرد، و اولاد لعنت شدگان را بر نوامیس و خون مردم مسلّط نمود، و حلال را با حرام مخلوط کرد، و ایمان و اسلام را سبک شمرد، و کعبه را ویران کرد،
2- و غارت گرانه بر خانه هجرت روز حادثه جرّه حمله برد، و دختران مهاجران و انصار را، برای شکنجه سخت، و بیداد سنگین از پرده بیرون کشید، و جامه ننگ و رسوایی بر آنان پوشاند، و به اهل شبهه اجازه و آزادی داد، برای کشتن اهل بیت برگزیده پیامبر، و نابود کردن نسلش، و ریشه کن کردن بیخ و بُنَش، و اسیر کردن حرمش، و به قتل رساندن یاورانش، و شکستن منبرش، و وارونه نمودن مایه فخرش، و پنهان کردن دینش، و از میان بردن نامش! ! ای سروران من، چه حالی داشت محمّد مصطفی اگر شما را می دید درحالی که تیره ای ملت، در جگرهای شما فرو رفته، و نیزه هایشان در گلوهای شما قرار گرفته و شمشیرهای خون آشامشان

(مُولَعَةٌ) فِي دِمائِكُمْ، يَشْفِي أَبْناءُ الْعَوَاهِرِ غَلِيلَ الْفِسْقِ مِنْ وَرَعِكُمْ، وَ غَيْظَ الْكُفْرِ مِنْ إِيمَانِكُمْ ؛ وَ أَنْتُمْ بَيْنَ صَرِي_عٍ فِي الْمِحْرَابِ، قَدْ فَلَقَ السَّيْفُ هامَتَهُ، وَ شَهِيدٍ فَوْقَ الْجَنَازَةِ، قَدْ شُكَّتْ أَكْفانُهُ بِالسِّهامِ (شُبِّکَتْ بِالسِّهَامِ أَکْفَانُهُ )، وَ قَتِيلٍ بِالْعَراءِ قَدْ رُفِعَ فَوْقَ الْقَناةِ رَأْسُهُ، وَ مُكَبَّلٍ فِي السِّجْنِ قَدْ رُضَّتْ بِالْحَدِيدِ أَعْضاؤُهُ، وَ مَسْمُومٍ قَدْ قُطِّعَتْ (قُطِعَتْ) بِجُرَعِ السَّمِّ أَمْعاؤُهُ، وَ شَمْلُكُمْ عَبَادِيدُ تُفْنِيهِمُ الْعَبِيدُ وَ أَبْناءُ الْعَبِيدِ، فَهَلِ الْمِحَنُ يَا سادَتِي إِلّا الَّتِي لَزِمَتْكُمْ، وَ الْمَصائِبُ إِلّا الَّتِي عَمَّتْكُمْ، وَ الْفَجَائِعُ إِلّا الَّتِي خَصَّتْكُمْ، وَ الْقَوارِعُ إِلّا الَّتِي طَرَقَتْكُمْ، صَلَوَاتُ اللّٰهِ عَلَيْكُمْ وَ عَلَىٰ أَرْواحِكُمْ وَ أَجْسادِكُمْ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ . (1) پس از این، قبر منوّر را ببوس، و بگو:

بِأَبِي أَنْتُمْ وَ أُمِّي يَا آلَ الْمُصْطَفَىٰ، إِنَّا لَانَمْلِكُ إِلّا أَنْ نَطُوفَ حَوْلَ مَشاهِدِكُمْ، وَ نُعَزِّيَ فِيها أَرْواحَكُمْ، عَلَىٰ هٰذِهِ (2)

ص: 1412


1- در خون شما نشسته بود، زنازادگان تشنگی شدید خود را به تبهکاری از پروای شما، و خشم بسیار سخت کفر خود را از ایمان شما فرو می نشانند، و شما بودید بین: به خاک افتاده در محرابی، که شمشیر تارک سرش را شکافته بود، و شهید بالای تابوت که کفنش با تیرهایی سوراخ سوراخ شده بود، و کشته در بیابان افتاده که سرش بالای نیزه ها رفته بود، و بکند و زنجیر کشیده شده در زندان، که با آهن اعضایش کوفته شده بود، و مسمومی که با جرعه های سمّ مهلک، روده هایش، پاره پاره گشته، و جمع شما در این سو و آن سو پراکنده شده، بردگان و برده زادگان آن ها را نابود می کردند، پس ای سروان من آیا محنت ها غیر آن است که ملازم شما شد، و مصایب جز آن است که شما را فرا گرفت، و فاجعه ها جز آن است که اختصاص به شما یافت، و حوادث کوبنده جز آن است که شما را کوبید؟ ! درود خدا بر شما و بر ارواح و پیکرهایتان، و رحمت و برکات خدا بر شما .
2- پدر و مادرم فدای شما ای خاندان مصطفی، در دست ما چیزی نیست، جز اینکه پیرامون زیارتگاه های شما طواف کنیم، و به ارواح شما در آن زیارتگاه ها تسلیت گوییم، بر این

الْمَصَائِبِ الْعَظِيمَةِ، الْحَالَّةِ بِفِنائِكُمْ، وَ الرَّزايَا الْجَلِيلَةِ النَّازِلَةِ بِساحَتِكُمُ، الَّتِي أَثْبَتَتْ فِي قُلُوبِ شِيعَتِكُمُ الْقُرُوحَ، وَ أَوْرَثَتْ أَكْبادَهُمُ الْجُرُوحَ، وَ زَرَعَتْ فِي صُدُورِهِمُ الْغُصَصَ، فَنَحْنُ نُشْهِدُ اللّٰهَ أَنَّا قَدْ شارَكْنا أَوْلِياءَكُمْ وَ أَنْصَارَكُمُ الْمُتَقَدِّمِينَ فِي إِرَاقَةِ دِماءِ النَّاكِثِينَ، وَ الْقَاسِطِينَ وَ الْمَارِقِينَ، وَ قَتَلَةِ أَبِي عَبْدِاللّٰهِ سَيِّدِ شَبابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ عَلَيهِ السَّلَامُ، يَوْمَ كَرْبَلاءَ بِالنِّيَّاتِ وَ الْقُلُوبِ، وَ التَّأَسُّفِ عَلَىٰ فَوْتِ تِلْكَ الْمَواقِفِ، الَّتِي حَضَرُوا لِنُصْرَتِكُمْ، وَ عَلَيْكُمْ مِنَّا السَّلامُ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ . (1) سپس قبر شریف را بین خود و قبله قرار بده و بگو: اَللّٰهُمَّ يَا ذَا الْقُدْرَةِ الَّتِي صَدَرَ عَنْهَا الْعَالَمُ، مُكَوَّناً مَبْرُوءاً عَلَيْها، مَفْطُوراً تَحْتَ ظِلِّ الْعَظَمَةِ، فَنَطَقَتْ شَوَاهِدُ صُنْعِكَ فِيهِ، بِأَنَّكَ أَنْتَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ مُكَوِّنُهُ، وَ بَارِئُهُ وَ فاطِرُهُ ابْتَدَعْتَهُ لَامِنْ شَيْءٍ، وَ لَا عَلَىٰ شَيْءٍ، وَ لَافِي (2)

ص: 1413


1- مصیبتهای بزرگی که به آستان شما دررسید، و پیش آمدهای گرانی که به ساحت شما فرود آمد، که در قلوب شیعیانتان زخمها ثبت کرد، و در جگرهایشان جراحت ها به ارث گذاشت، و در سینه هایشان غصه ها کاشت، پس ما خدا را گواه می گیریم بر اینکه در حقیقت شرکت نمودیم با دوستان و یاران گذشته شما، در ریختن خون پیمان شکنان، و متجاوزان، و بیرون رفتگان از دین، و کشندگان ابی عبد اللّه، سرور جوانان اهل بهشت (درود بر او) در روز کربلا، به وسیله نیّت ها و دل هایمان، و تأسف بر از دست رفتن موقعیّت هایی که آنان برای یاری شما حاضر شدند، سلام و رحمت و برکات خدا از سوی ما بر شما باد .
2- خدایا ای صاحب قَدرتی که جهان از آن قَدرت هستی یافت، و بر آن قَدرت بدون عیب پدید آورده شد، و در زیر سایه عظمت آفریده گشت، شواهد آفرینشت در آن گویا شد، بر اینکه تویی خدا، معبودی جز تو نیست، پدیدآوردنده اش، و آفریننده اش و خلق کننده اش، جهان را پدید آوردی، نه از چیزی، و نه بر روی چیزی، و نه در

شَيْءٍ، وَ لَا لِوَحْشَةٍ دَخَلَتْ عَلَيْكَ إِذْ لَاغَيْرُكَ، وَ لَا حاجَةٍ بَدَتْ لَكَ فِي تَكْوِينِهِ، وَ لَا لِاسْتِعانَةٍ مِنْكَ عَلَى الْخَلْقِ بَعْدَهُ، بَلْ أَنْشَأْتَهُ لِيَكُونَ دَلِيلاً عَلَيْكَ بِأَنَّكَ بائِنٌ مِنَ الصُّنْعِ، فَلا يُطِيقُ الْمُنْصِفُ لِعَقْلِهِ إِنْكارَكَ، وَ الْمَوْسُومُ بِصِحَّةِ الْمَعْرِفَةِ جُحُودَكَ ؛ (1) أَسْأَلُكَ بِشَرَفِ الْإِخْلاصِ فِي تَوْحِيدِكَ، وَ حُرْمَةِ التَّعَلُّقِ بِكِتابِكَ، وَ أَهْلِ بَيْتِ نَبِيِّكَ، أَنْ تُصَلِّيَ عَلَىٰ آدَمَ بَدِيعِ فِطْرَتِكَ، وَ بِكْرِ حُجَّتِكَ، وَ لِسَانِ قُدْرَتِكَ، وَ الْخَلِيفَةِ فِي بَسِيطَتِكَ، وَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ الْخالِصِ مِنْ صَفْوَتِكَ، وَ الْفاحِصِ عَنْ مَعْرِفَتِكَ، وَ الْغائِصِ الْمَأْمُونِ عَلَىٰ مَكْنُونِ سَرِيرَتِكَ بِمَا أَوْلَيْتَهُ مِنْ نِعْمَتِكَ بِمَعُونَتِكَ، وَ عَلَىٰ مَنْ بَيْنَهُما مِنَ النَّبِيِّينَ وَ الْمُكَرَّمِينَ، وَ الْأَوْصِياءِ وَ الصِّدِّيقِينَ، وَ أَنْ تَهَبَنِي لِإِمامِي هٰذَا . (2)

پس پهلوی روی خود را بر ضریح مبارک بگذار و بگو: اَللّٰهُمَّ بِمَحَلِّ هٰذَا السَّيِّدِ مِنْ طاعَتِكَ، وَ بِمَنْزِلَتِهِ عِنْدَكَ، لَاتُمِتْنِي (3)

ص: 1414


1- چیزی، و نه به خاطر ترسی که بر تو وارد شده باشد، آنگاه که غیر از تو نبود، و نه به خاطر نیازی که در آفرینشش برای تو پیدا شده باشد، و نه برای اینکه پس از آفرینش جهان، به آن استعانت جویی، بلکه آن را به وجود آوردی تا راهنمایی بر تو باشد، به اینکه تو از ساختمان آفرینش جدایی، پس انصاف دهنده به عقلش، طاقت انکار تو را نمی آورد، و موسوم به سلامت معرفت تاب باور نکردن تو را ندارد،
2- از تو می خواهم، به شرف اخلاص در یکتاپرستی ات، و حرمت علاقه مندی به کتابت، و اهل بیت پیامبرت، اینکه درود فرستی بر آدم، پدیده آفرینشت، و اول حجتت، و زبان قَدرتت، و جانشین در زمین پهناورت، و بر محمّد زبده برگزیدگانت، و کاوشگر معرفتت، و آن شناور امین بر راز پنهانت، به آنچه سزاوارش نمودی از نعمتت به یاری خویش، و بر آنانی که بین آدم و محمّد بودند، از پیامبران، و اکرام شدگان، و راستی پیشه گان، و اینکه مرا به این پیشوایم ببخشی .
3- خدایا به جایگاه این آقا، بر طاعتت، و به مقامش در پیشگاهت، مرا

فُجَاءَةً، وَ لَا تَحْرِمْنِي تَوْبَةً، وَ ارْزُقْنِي الْوَرَعَ عَنْ مَحارِمِكَ دِيناً وَ دُنْيا، وَ اشْغَلْنِي بِالْآخِرَةِ عَنْ طَلَبِ الْأُولىٰ، وَ وَفِّقْنِي لِما تُحِبُّ وَ تَرْضىٰ، وَ جَنِّبْنِي اتِّباعَ الْهَ_وَىٰ، وَ الاغْتِرارَ بِالْأَباطِيلِ وَ الْمُنَىٰ . اَللّٰهُمَّ اجْعَلِ السَّدادَ فِي قَوْلِي، وَ الصَّوابَ فِي فِعْلِي، وَ الصِّدْقَ وَ الْوَفاءَ فِي ضَمانِي وَ وَعْدِي، وَ الْحِفْظَ وَ الْإِيناسَ مَقْرُونَيْنَ بِعَهْدِي وَ وَعْدِي، وَ الْبِرَّ وَ الْإِحْسانَ مِنْ شَأْنِي وَ خُلْقِي، وَ اجْعَلِ السَّلامَةَ لِي شامِلَةً، وَ الْعافِيَةَ بِي مُحِيطَةً مُلْتَفَّةً، وَ لَطِيفَ صُنْعِكَ وَ عَوْنِكَ مَصْرُوفاً إِلَيَّ،، وَ حُسْنَ تَوْفِيقِكَ وَ يُسْرِكَ مَوْفُوراً عَلَيَّ، وَ أَحْيِنِي يَا رَبِّ سَعِيداً(1) وَ تَوَفَّنِی شَهِیداً، وَ طَهِّرْنِی لِلْمَوْتِ وَ مَا بَعْدَهُ، اَللّٰهُمَّ وَ اجْعَلِ الصِّحَّةَ وَ النُّورَ فِي سَمْعِي وَ بَصَرِي، وَ الْجِدَةَ وَ الْخَيْرَ فِي طُرُقِي، وَ الْهُدىٰ وَ الْبَصِيرَةَ فِي دِينِي وَ مَذْهَبِي، وَ الْمِيزانَ أَبَداً نَصْبَ عَيْنِي، وَ الذِّكْرَ وَ الْمَوْعِظَةَ شِعارِي وَ دِثارِي، وَ الْفِكْرَةَ وَ الْعِبْرَةَ أُنْسِي (2)

ص: 1415


1- ناگهان نمیران، و از توبه محرومم مساز، و پرهیز از حرام هایت را چه دینی و چه دنیایی نصیبم فرما، و از طلب دنیا، به آخرت مشغولم نما، و به آنچه دوست داری و خشنودی موفقم بدار، و از پیروی هوا، و فریب خوردن به امور باطل و آرزو برکنارم دار . خدایا قرار ده در گفتارم استواری، و در کردارم درستی،، و در پیمان و وعده ام راستی و وفا و حفظ و انس گیری را مقرون به پیمان و وعده ام، و نیکی و احسان را در شمار رفتار و اخلاقم، و قرار ده سلامتی را برایم فراگیر، و عافیت را بر من احاطه کننده و پیچیده، و رفتار لطیفت، و یاری ات را متوجه من، و حسن توفیقت و آسانی ات را بر من کامل شده، و زنده ام بدار پروردگارا خوشبخت،
2- و بمیرانم شهید، و برای مرگ و پس از آن پاکم فرما . خدایا قرار بده سلامت و نور را در گوشم و دیده ام، و منفعت و خیر را در راه هایم، و هدایت و بصیرت را در دین و آیینم، و میزان حق را همیشه در برابر چشم، و ذکر و پند را شعارم و جامه باطنم، و فکر و عبرت گرفتن را انیس

وَعِمادِي، وَ مَكِّنِ الْيَقِينَ فِي قَلْبِي، وَ اجْعَلْهُ أَوْثَقَ الْأَشْياءِ فِي نَفْسِي، وَ اغْلِبْهُ عَلَىٰ رَأْيِي وَ عَزْمِي، وَاجْعَلِ الْإِرشادَ فِي عَمَلِي، وَ التَّسْلِيمَ لِأَمْرِكَ مِهادِي وَ سَنَدِي، وَ الرِّضا بِقَضائِكَ وَ قَدَرِكَ أَقْصَىٰ عَزْمِي وَ نِهايَتِي، وَ أَبْعَدَ هَمِّي وَ غايَتِي، حَتَّىٰ لَاأَتَّقِيَ أَحَداً مِنْ خَلْقِكَ بِدِينِي، وَ لَا أَطْلُبَ بِهِ غَيْرَ آخِرَتِي، وَ لَا أَسْتَدْعِيَ مِنْهُ إِطْرائِي وَ مَدْحِي ؛ وَ اجْعَلْ خَیْرَ الْعَوَاقِبِ عَاقِبَتِی، (1) وَ خَيْرَ الْمَصايِرِ مَصِيرِي، وَ أَنْعَمَ الْعَيْشِ عَيْشِي، وَ أَفْضَلَ الْهُدىٰ هُدايَ، وَ أَوْفَرَ الْحُظُوظِ حَظِّي، وَ أَجْزَلَ الْأَقْسامِ قِسْمِي وَ نَصِيبِي، وَ كُنْ لِي يَا رَبِّ مِنْ كُلِّ سُوءٍ وَلِيّاً، وَ إِلىٰ كُلِّ خَيْرٍ دَلِيلاً وَ قائِداً، وَ مِنْ كُلِّ باغٍ وَ حَسُودٍ ظَهِيراً وَ مانِعاً . اَللّٰهُمَّ بِكَ اعْتِدادِي وَ عِصْمَتِي، وَ ثِقَتِي وَ تَوْفِيقِي، وَ حَوْلِي وَ قُوَّتِي، وَ لَكَ مَحْيايَ وَ مَماتِي، وَ فِي قَبْضَتِكَ سُكُونِي وَ حَرَكَتِي، وَ إِنَّ بِعُرْوَتِكَ الْوُثْقَى اسْتِمْساكِي وَ وُصْلَتِي، وَ عَلَيْكَ فِي (2)

ص: 1416


1- و تکیه گاهم، و جای گیر فرما یقین را در دلم، و آن را قرار ده استوارترین چیزها در نهادم، و چیره کن آن را بر رأی و تصمیم، و قرار ده ارشاد را در کردارم، و تسلیم شدن به امرت را بستر و پشتوانه ام، و راضی بودن به قضا و قَدرت را، آخرین کرانه تصمیم و نهایتم، و دورترین اندیشه و هدفم، تا از احدی از بندگانت در امر دینم ملاحظه نکنم، و به آن جز آخرتم را نجویم، و از آن ثناگویی و تعریف را نجویم، و قرار ده بهترین عاقبت ها را عاقبت من،
2- و بهترین بازگشتگاه را، بازگشتگاه من، و با ناز و نعمت ترین زندگی ها را، زندگی من، و برترین هدایت ها را هدایت من، و کامل ترین بهره ها را بهره من، و شایان ترین نصیب ها را نصیب من، و باش ای پروردگارم، برای من از هر پیش آمد بدی نگهدار، و به جانب هر خیری راهنما و راهبر، و از هر متجاوز حسودی پشتیبان و جلوگیر . خدایا به توست سازوبرگ و زمامم و اطمینان و توفیق و جنبش و نیرویم، و برای توست حیات و مرگم، و در کف توست آرامش، و حرکتم، و به دستاویز محکم تر توست چنگ زدن و پیوندم، و بر توست در

الْأُمُورِ كُلِّهَا اعْتِمادِي وَ تَوَكُّلِي، وَ مِنْ عَذابِ جَهَنَّمَ وَ مَسِّ سَقَرَ نَجاتِي وَ خَلاصِي، وَ فِي دارِ أَمْنِكَ وَ كَرامَتِكَ مَثْوايَ وَ مُنْقَلَبِي، وَ عَلَىٰ أَيْدِي سادَتِي وَ مَوالِيَّ آلِ الْمُصْطَفَىٰ فَوْزِى وَ فَرَجِي . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ وَ الْمُسْلِمِينَ وَ الْمُسْلِماتِ، وَ اغْفِرْ لِي وَ لِوالِدَيَّ وَ مَا وَلَدا، وَ أَهْلِ بَيْتِي وَ جِيرانِي، وَ لِكُلِّ مَنْ قَلَّدَنِي يَداً مِنَ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ ؛ إِنَّكَ ذُو فَضْلٍ عَظِيمٍ . (1)

مطلب چهارم: دعایی که بعد از زیارت هر امام خوانده می شود (دعای عالیه المضامین)

چهارم: دعایی است با مضامین بسیار بلند که پس از زیارت هر یک از امامان (عَلَيهِم السَّلَامُ) خوانده می شود، و این دعا را سیّد ابن طاووس در کتاب «مصباح الزائر» بعد از این زیارت جامعه نقل فرموده است، و آن دعای شریف این است:

اَللّٰهُمَّ إِنِّي زُرْتُ هٰذَا الْإِمامَ، مُقِرّاً بِإِمامَتِهِ، مُعْتَقِداً لِفَرْضِ طاعَتِهِ، فقَصَدْتُ مَشْهَدَهُ بِذُنُوبِي وَ عُيُوبِي، وَ مُوبِقاتِ آثامِي، وَ كَثْرَةِ سَيِّئاتِي وَ خَطايايَ وَ مَا تَعْرِفُهُ مِنِّي، مُسْتَجِيراً بِعَفْوِكَ، (2)

ص: 1417


1- همه کارها اعتماد و توکّلم، و از عذاب دوزخ، و تماس آتش نجات و رهایی ام، و در خانه امن و کرامت توست منزل و مأوایم، و به دست آقایان و سرورانم، خاندان مصطفی است رستگاری و گشایشم . خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و بیامرز مردان و زنان مؤمن و مسلمان را، و بیامرز مرا و پدر و مادرم و آنچه زاده اند، و همسایگانم، و هر زن و مرد باایمانی را که حقّی بر گردن من دارد، همانا تو دارای فضل بزرگی .
2- خدایا این امام را زیارت کردم، به امامتش اقرار دارم، واجب بودن اطاعتش را معتقدم، پس زیارت گاهش را قصد کردم، با گناهان، و عیب ها، و جرم های هلاکت بار، و بسیاری بدی ها و خطاهایم، و آنچه را تو از من خبرداری، پناهنده ام به گذشت،

مُسْتَعِيذاً بِحِلْمِكَ، راجِياً رَحْمَتَكَ، لاجِئاً إِلَىٰ رُكْنِكَ، عائِذاً بِرَأْفَتِكَ، مُسْتَشْفِعاً بِوَلِيِّكَ وَ ابْنِ أَوْلِيائِكَ، وَ صَفِيِّكَ وَ ابْنِ أَصْفِيائِكَ، وَ أَمِينِكَ وَ ابْنِ أُمَنائِكَ، وَ خَلِيفَتِكَ وَ ابْنِ خُلَفائِكَ، الَّذِينَ جَعَلْتَهُمُ الْوَسِيلَةَ إِلىٰ رَحْمَتِكَ وَ رِضْوانِكَ وَ الذَّرِيعَةَ إِلىٰ رَأْفَتِكَ وَ غُفْرانِكَ . اَللّٰهُمَّ وَ أَوَّلُ حاجَتِي إِلَيْكَ، أَنْ تَغْفِرَ لِي مَا سَلَفَ مِنْ ذُنُوبِي عَلَىٰ كَثْرَتِها، وَ أَنْ تَعْصِمَنِي فِيما بَقِيَ مِنْ عُمْرِي، وَ تُطَهِّرَ دِينِي مِمَّا يُدَنِّسُهُ، وَ يَشِينُهُ، وَ يُزْرِي بِهِ وَ تَحْمِيَهُ، مِنَ الرَّيْبِ وَ الشَّكِّ وَ الْفَسادِ وَ الشِّرْكِ، (1) وَ تُثَبِّتَنِي عَلَىٰ طاعَتِكَ وَ طاعَةِ رَسُولِكَ، وَ ذُرِّيَّتِهِ النُّجَباءِ السُّعَداءِ، صَلَواتُكَ عَلَيْهِمْ، وَ رَحْمَتُكَ وَ سَلامُكَ وَ بَرَكاتُكَ، وَ تُحْيِيَنِي مَا أَحْيَيْتَنِي عَلَىٰ طاعَتِهِمْ، وَ تُمِيتَنِي إِذا أَمَتَّنِي عَلَىٰ طاعَتِهِمْ، وَ أَنْ لَا تَمْحُوَ مِنْ قَلْبِي مَوَدَّتَهُمْ وَ مَحَبَّتَهُمْ، وَ بُغْضَ أَعْدائِهِمْ وَ مُرافَقَةَ أَوْلِيائِهِمْ وَ بِرَّهُمْ، وَ أَسْأَلُكَ يَا رَبِّ أَنْ تَقْبَلَ ذٰلِكَ مِنِّي (2)

ص: 1418


1- و بردباری ات، امیدوارم به رحمتت، پناه برده ام به پایه عنایتت، پناه آورنده ام به مهرت، خواهان شفاعتم، از ولیّ ات و فرزند اولیایت و برگزیده ات، فرزند برگزیدگانت، و امینت و فرزند امنایت و خلیفه ات، و فرزند خلیفه هایت، [هرگاه این دعا پس از زیارت امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) باشد به جای کلمه «ابن» در هر چهار موضع «آبی» بگوید] آنان که قرارشان دادی، وسیله ای به سوی رحمت و خشنودی ات . و سببی به جانب مهر و آمرزشت، خدای اول حاجتم به پیشگاه تو این است، که گناهان گذشته مرا، در عین زیادبودنش بیامرزی، و در آنچه از عمرم باقی مانده، مرا حفظ کنی، و پاک نمایی دینم را از آنچه آلوده اش کند، و بد نمایش سازد، و معیوبش گرداند، و نگاهش داری، از شک و دودلی و تباهی و شرک،
2- و پایدارم بداری بر طاعتت و طاعت رسولت، و فرزندان نجیب و خوشبختش، درود و رحمت و سلام و برکاتت فراوان بر ایشان، و زنده ام بداری، تا زنده ام می داری بر فرمانبرداری از ایشان، و بمیرانی ام، هرگاه بمیرانی بر طاعت از آنان، و از دلم پاک نکنی موّدت و دوستی آن بزرگواران، و کینه دشمنانتان را، و رفاقت دوستانشان، و به نیکی به آنان را نصیب من فرما، و از تو می خواهم، ای پروردگارم، که این زیارت را از من بپذیری،

وَتُحَبِّبَ إِلَيَّ عِبادَتَكَ، وَ الْمُواظَبَةَ عَلَيْها، وَ تُنَشِّطَنِي لَها، وَ تُبَغِّضَ إِلَيَّ مَعاصِيَكَ وَ مَحارِمَكَ، وَ تَدْفَعَنِي عَنْها، وَ تُجَنِّبَنِي التَّقْصِيرَ فِي صَلَواتِي، وَ الاسْتِهانَةَ بِها، وَالتَّرَاخِيَ عَنْها، وَ تُوَفِّقَنِي لِتَأْدِيَتِها، كَما فَرَضْتَ وَ أَمَرْتَ بِهِ عَلَىٰ سُنَّةِ رَسُولِكَ، صَلَواتُكَ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، وَ رَحْمَتُكَ وَ بَرَكاتُكَ، خُضُوعاً وَ خُشُوعاً، وَ تَشْرَحَ صَدْرِي لِإِيتاءِ الزَّكَاةِ، وَ إِعْطاءِ الصَّدَقاتِ (1) وَ بَذْلِ الْمَعْرُوفِ، وَ الْإِحْسانِ إِلىٰ شِيعَةِ آلِ مُحَمَّدٍ عَلَيْهِمُ السَّلامُ، وَ مُواساتِهِمْ ؛ وَ لَا تَتَوَفَّانِي إِلّا بَعْدَ أَنْ تَرْزُقَنِي حَجَّ بَيْتِكَ الْحَرامِ، وَ زِيارَةَ قَبْرِ نَبِيِّكَ، وَقُبُورِ الْأَئِمَّةِ عَلَيْهِمُ السَّلامُ، وَ أَسْأَلُكَ يَا رَبِّ تَوْبَةً نَصُوحاً تَرْضاها، وَ نِيَّةً تَحْمَدُها، وَ عَمَلاً صالِحاً تَقْبَلُهُ، وَ أَنْ تَغْفِرَ لِي وَ تَرْحَمَنِي إِذا تَوَفَّيْتَنِي وَ تُهَوِّنَ عَلَيَّ سَكَراتِ الْمَوْتِ، وَ تَحْشُرَنِي فِي زُمْرَةِ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ صَلَواتُ اللّٰهِ عَلَيْهِ وَ عَلَيْهِمْ، وَ تُدْخِلَنِي الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِكَ، (2)

ص: 1419


1- و عبادتت، و مواظبت بر آن را محبوب من گردانی، و برای بندگی به نشاطم آوری، و گناهان و محرّماتت را منفور من کنی، و از آن ها بازم داری، و از کوتاهی کردن در نمازهایم، و سبک شمردم و کاهلی از آن ها برکنارم داری، و موفقّم بداری بر ادای آنها، همانطور که واجب کردی، و به آن بر پایه روش رسولت فرمان دادی، درودها و رحمت و برکات تو بر او باد، نمازی با کمال خضوع و خشوع، و باز کنی سینه ام، را برای پرداخت زکات، دادن صدقات،
2- و بذل خوبی و احسان به شیعه خاندان محمّد (درود بر ایشان) و مواسات و همدردی با آنان، و مرا از دنیا نبرید مگر بعد از آنکه حجّ خانه ات، و زیارت قبر پیامبرت، و قبور امامان (درود بر ایشان) را نصیبم کنی، و از تو می خواهم ای پروردگارم توبه ای خالص، که آن را بپسندی، و نیّتی که آن را ستایش کنی، و عمل شایسته ای که بپذیری، و اینکه مرا بیامرزی، و به من رحم کنی، هنگامی که مرا بمیرانی، و سکرات مرگ را بر من آسان نمایی، و محشورم کنی، در گروه محمّد خاندان او (درود خدا بر او و خاندانش )، و به رحمتت مرا وارد بهشت فرمایی،

وَتَجْعَلَ دَمْعِي غَزِيراً فِي طاعَتِكَ، وَ عَبْرَتِي جارِيَةً فِيمَا يُقَرِّبُنِي مِنْكَ، وَ قَلْبِي عَطُوفاً عَلَىٰ أَوْلِيائِكَ، وَ تَصُونَنِي فِي هٰذِهِ الدُّنْيا مِنَ الْعَاهاتِ وَ الْآفاتِ وَ الْأَمْراضِ الشَّدِيدَةِ، (1) وَ الْأَسْقامِ الْمُزْمِنَةِ وَ جَمِيعِ أَنْواعِ الْبَلاءِ وَ الْحَوادِثِ ؛ وَ تَصْرِفَ قَلْبِي عَنِ الْحَرامِ، وَ تُبَغِّضَ إِلَيَّ مَعاصِيَكَ، وَ تُحَبِّبَ إِلَيَّ الْحَلالَ، وَ تَفْتَحَ لِي أَبْوابَهُ وَ تُثَبِّتَ نِيَّتِي وَ فِعْلِي عَلَيْهِ وَ تَمُدَّ فِي عُمْرِي، وَ تُغْلِقَ أَبْوابَ الْمِحَنِ عَنِّي، وَ لَا تَسْلُبَنِي مَا مَنَنْتَ بِهِ عَلَيَّ وَ لَا تَسْتَرِدَّ شَيْئاً مِمَّا أَحْسَنْتَ بِهِ إِلَيَّ، وَ لَا تَنْزِعْ مِنِّي النِّعَمَ الَّتِي أَنْعَمْتَ بِها عَلَيَّ، وَ تَزِيدَ فِيما خَوَّلْتَنِي وَ تُضاعِفَهُ أَضْعافاً مُضاعَفَةً، وَ تَرْزُقَنِي مالاً كَثِيراً واسِعاً سائِغاً، هَنِيئاً نامِياً وافِياً، وَ عِزَّاً باقِياً كافِياً، وَجاهاً عَرِيضاً مَنِيعاً، وَ نِعْمَةً سابِغَةً عامَّةً، وَ تُغْنِيَنِي بِذٰلِكَ عَنِ الْمَطالِبِ الْمُنَكَّدَةِ وَ الْمَوارِدِ الصَّعْبَةِ، وَ تُخَلِّصَنِي مِنْها مُعافىً فِي دِينِي وَ نَفْسِي وَ وَلَدِي، (2)

ص: 1420


1- و اشکم را در طاعتت فراوان کنی، و سرشکم را در آنچه مرا به تو نزدیک گرداند جاری سازی، و دلم را نسبت به دوستانت مهربان نمایی، و در این دنیا مصونم بداری، از آسیب ها، و آفات، و بیماری های سخت،
2- و دردهای کهنه، و همه انواع بلاها و حوادث، و دلم را از توجه به حرام بگردانی، و نافرمانی هایت را مورد خشم من قرار دهی، و حلال را نزد من محبوب گردانی، و درهای آن را به رویم بگشایی، و نیّت و کارم را بر آن استوار سازی، و عمرم را طولانی کنی، و به رویم درهای محنت ها را ببندی، و نعمت هایی را که به من عنایت کردی، از دستم نگیری، و چیزی از احسان هایت را از من پس نگیری، و نعمت هایی که به من دادی، از من جدا نسازی، و بر آنچه مرا مالک آن نمودی بیفزایی، و چندین برابر نمایی، و نصیبم کنی مال بسیار، روان، گوارا، روینده، رسا، و عزّتی پایدار کافی، و آبرویی پهناور بلند و نعمتی کامل و فراگیر، و به این امور بی نیازم کن از جستنیهای پر مشقت، و موارد دشوار، و از آن ها رهایی ام ده، با سلامتی کامل در دین و جان و فرزندانم

وَمَا أَعْطَيْتَنِي وَمَنَحْتَنِي ؛ وَ تَحْفَظَ عَلَيَّ مالِي وَ جَمِيعَ ما خَوَّلْتَنِي، وَ تَقْبِضَ عَنِّي أَيْدِيَ الْجَبابِرَةِ، وَ تَرُدَّنِي إِلىٰ وَطَنِي، وَ تُبَلِّغَنِي نِهايَةَ أَمَلِي فِي دُنْيايَ وَ آخِرَتِي، وَ تَجْعَلَ عاقِبَةَ أَمْرِي مَحْمُودَةً حَسَنَةً سَلِيمَةً، وَ تَجْعَلَنِي رَحِيبَ الصَّدْرِ، واسِعَ الْحالِ، حَسَنَ الْخُلْقِ، بَعِيداً مِنَ الْبُخْلِ وَ الْمَنْعِ وَ النِّفاقِ وَ الْكِذْبِ وَ الْبَهْتِ وَ قَوْلِ الزُّورِ، وَ تُرْسِخَ فِي قَلْبِي مَحَبَّةَ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ شِيعَتِهِمْ، وَ تَحْرُسَنِي يَا رَبِّ فِي نَفْسِي وَ أَهْلِي وَ مالِي وَ وَلَدِي، وَ أَهْلِ حُزانَتِي وَ إِخْوانِي، وَ أَهْلِ مَوَدَّتِي وَ ذُرِّيَّتِي؛ بِرَحْمَتِكَ وَ جُودِكَ . اَللّٰهُمَّ هٰذِهِ حاجاتِي عِنْدَكَ، وَ قَدِ اسْتَكْثَرتُها لِلُؤْمِي وَ شُحِّي، وَ هِيَ عِنْدَكَ صَغِيرَةٌ حَقِيرَةٌ، وَ عَلَيْكَ سَهْلَةٌ يَسِيرَةٌ، فَأَسْأَلُكَ بِجاهِ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ عَلَيْهِ وَ عَلَيْهِمُ السَّلامُ عِنْدَكَ، وَ بِحَقِّهِمْ عَلَيْكَ، وَ بِمَا أَوْجَبْتَ لَهُمْ، وَ بِسائِرِ أَنْبِيائِكَ وَ رُسُلِكَ، وَ أَصْفِيائِكَ وَ أَوْلِيائِكَ، الْمُخْلَصِينَ (1)

ص: 1421


1- و آنچه به من عطا کرده ای،و بخشیده ای، و نگهداری برای من مالم، و آنچه مرا مالک آن نمودی، و از سر من برگیری دست های ستم گردن کشان را، و به وطنم بازم گردانی، و به نهایت آرزویم، در دنیا و آخرتم برسانی، و قرار دهی سرانجام کارم را پسندیده و نیکو و سالم، و بگردانی مرا فراخ سینه، وسیع حال، نیکو اخلاق، دور از بخل و دریغ ورزی و دورویی و دروغ و بهتان، و زورگویی، و در قلبم ریشه دار کنی محبّت محمّد و خاندان محمّد و شیعیان شان را، و محافظتم فرمایی ای پروردگارم در خودم و خاندان و مال و فرزندان، و اهل غم خواری و برادران، و دوستان و نژادم، به مهربانی ذاتت . خدایا اینها حاجات من نزد تو، و اینکه زیادشان کردم به خاطر خوی فقر و حرص من است، ولی همه آن ها نزد تو کوچک و اندک و رواکردنش بر تو سهل و آسان است، پس از تو می خواهم به منزلت محمّد و خاندان محمّد (درود بر او و ایشان) نزد تو، و به حقّشان بر تو، و به آنچه بر آنان واجب کرده ای، و به حق پیامبران، و رسولان، و برگزیدگانت، و دوستان با اخلاص

مِنْ عِبادِكَ، وَ بِاسْمِكَ الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ، لَمَّا قَضَيْتَها كُلَّها، وَ أَسْعَفْتَنِي بِها، وَ لَمْ تُخَيِّبْ أَمَلِي وَ رَجائِي . اَللّٰهُمَّ وَ شَفِّعْ صاحِبَ هٰذَا الْقَبْرِ فِيَّ، . يَا سَيِّدِي يَا وَلِيَّ اللّٰهِ يَا أَمِينَ اللّٰهِ، أَسْأَلُكَ أَنْ تَشْفَعَ لِي إِلَى اللّٰهِ عَزَّوَجَلَّ، فِي هٰذِهِ الْحاجاتِ كُلِّها بِحَقِّ آبائِكَ الطَّاهِرِينَ، وَ بِحَقِّ أَوْلادِكَ الْمُنْتَجَبِينَ، فَإِنَّ لَكَ عِنْدَ اللّٰهِ تَقَدَّسَتْ أَسْماؤُهُ، الْمَنْزِلَةَ الشَّرِيفَةَ، وَ الْمَرْتَبَةَ الْجَلِيلَةَ، وَ الْجاهَ الْعَرِيضَ . اَللّٰهُمَّ لَوْ عَرَفْتُ مَنْ هُوَ أَوْجَهُ عِنْدَكَ مِنْ هٰذَا الْإِمامِ، وَ مِنْ آبائِهِ وَ أَبْنائِهِ الطَّاهِرِينَ، عَلَيْهِمُ السَّلامُ وَ الصَّلاةُ، لَجَعَلْتُهُمْ شُفَعائِي، وَ قَدَّمْتُهُمْ أَمامَ حاجَتِي وَ طَلِباتِي هٰذِهِ، فَاسْمَعْ مِنِّي، وَ اسْتَجِبْ لِي، وَ افْعَلْ بِي مَا أَنْتَ أَهْلُهُ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1) اَللّٰهُمَّ وَ مَا قَصُرَتْ عَنْهُ مَسْأَلَتِي، وَ عَجَزَتْ عَنْهُ قُوَّتِي وَ لَمْ تَبْلُغْهُ فِطْنَتِي مِنْ صالِحِ دِينِي، وَ دُنْيايَ وَ آخِرَتِي فَامْنُنْ بِهِ عَلَيَّ، وَاحْفَظْنِي وَ احْرُسْنِي، وَهَبْ لِي وَ اغْفِرْلِي، (2)

ص: 1422


1- از بندگانت، و به حق بزرگترین اسم اعظمت که تمام این حاجت ها را برایم برآوردی، و به آن ها کامروایم فرمایی، و از آرزو و امیدم ناامیدم نکنی . خدایا و شفاعت صاحب این قبر را در حق من بپذیر، ای سرور من، ای ولیّ خدا، ای امین خدا، از تو می خواهم، که از من به درگاه خدای عزّ و جل، در تمام این حاجتها، شفاعت کنی، به حق پدران پاک، و به حق فرزندان برگزیده ات، به درستی که برای تو نزد خدا، که منزّه باد نام هایش، منزلتی شریف، و مرتبه ای عظیم، و مقامی پهناور است . خدایا، اگر من کسی را می شناختم که نزد تو آبرومندتر از این امام، و از پدران و فرزندان پاکیزه اش (درود بر ایشان) بود، هرآینه آن ها را شفیعان خود قرار می دادم، و پیش روی حاجتم و خواسته هایم قرار می دادم، پس دعایم را بشنو، و برایم به اجابت برسان، و آنچه تو شایسته آنی، درباره من انجام ده، ای مهربان ترین مهربانان .
2- خدایا و هرچه را از آن کوتاه آمد درخواست من، و نیرویم از آن ناتوان شد، و هوشم به آن نرسید، از صلاح دین و دنیا و آخرتم، پس عطای آن ها را بر من منّت گذار، و محافظم فرما، و نگهبانی ام کن، و بر من ببخش، و مرا بیامرز،

وَمَنْ أَرادَنِي بِسُوءٍ أَوْ مَكْرُوهٍ، مِنْ شَيْطانٍ مَرِيدٍ، أَوْ سُلْطانٍ عَنِيدٍ، أَوْ مُخالِفٍ فِي دِينٍ، أَوْ مُنازِعٍ فِي دُنْيا، أَوْ حاسِدٍ عَلَيَّ نِعْمَةً، أَوْ ظالِمٍ أَوْ باغٍ، فَاقْبِضْ عَنِّي يَدَهُ، وَ اصْرِفْ عَنِّي كَيْدَهُ، وَ اشْغَلْهُ عَنِّي بِنَفْسِهِ، وَ اكْفِنِي شَرَّهُ وَ شَرَّ أَتْباعِهِ وَ شَياطِينِهِ، وَ أَجِرْنِي مِنْ كُلِّ مَا يَضُرُّنِي وَ يُجْحِفُ بِي، وَ أَعْطِنِي جَمِيعَ الْخَيْرِ كُلَّهُ مِمَّا أَعْلَمُ وَ مِمَّا لَاأَعْلَمُ ؛ اللّهمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لِی وَ لِوَالِدَیَّ وَ لِإِخْوَانِی وَ أَخَوَاتِی وَ أَعْمَامِی وَ عَمَّاتِی وَ أَخْوَالِی وَ خَالاتِی وَ أَجْدَادِی وَ جَدَّاتِی وَ أَوْلادِهِمْ، (1) وَ ذَرارِيهِمْ، وَ أَزْواجِي وَ ذُرِّيَّاتِي، وَ أَقْرِبائِي وَ أَصْدِقائِي، وَ جِيرانِي وَ إِخْوانِي فِيكَ، مِنْ أَهْلِ الشَّرْقِ وَ الْغَرْبِ، وَ لِجَمِيعِ أَهْلِ مَوَدَّتِي، مِنَ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ، الْأَحْياءِ مِنْهُمْ وَ الْأَمْواتِ، وَ لِجَمِيعِ مَنْ عَلَّمَنِي خَيْراً، أَوْ تَعَلَّمَ مِنِّي عِلْماً . اَللّٰهُمَّ أَشْرِكْهُمْ فِي صالِحِ دُعائِي وَ زِيارَتِي لِمَشْهَدِ حُجَّتِكَ (2)

ص: 1423


1- و هرکه مرا قصد کند، به بدی، یا کاری ناخوش آیند، از شیطان سرپیج، و لطان لجوج یا مخالف در دین یا ستیزه جویی در دنیا، یا حسدورز در نعمتی بر من، یا ستمکار، یا متجاوز، پس دستش را از سر من بردار، و نقشه اش را از من بگردان، و او را از من به خودش مشغول کن، و شر خود و پیروان و شیاطینش را از من کفایت فرما، و پناهم ده از هرچه به من زیان رساند، و احجاف و ظلم کند، و همه خیر را به من عطا کن، از آنچه می دانم، و از آنچه نمی دانم، خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و بیامرز مرا، و پدر و مادرم، و برادران و خواهرانم، و عموها و عمّه هایم، و دایی ها و خاله هایم، و اجداد و جدّه هایم، و فرزندان
2- و نژادشان، و همسران، و نژاد، و خویشان، و رفقا و همسایگانم، و برادران دینی ام را، از اهل شرق و غرب، و تمام اهل موّدتم، از مردان و زنان مومن، زنده و مرده آنان را، و همه آنهایی که خیری را به من یاد دادند، یا از من دانشی آموختند . خدایا آنان را شریک کن، در شایسته دعایم، و زیارتم نسبت به زیارتگاه حجّت

وَوَلِيِّكَ، وَ أَشْرِكْنِي فِي صالِحِ أَدْعِيَتِهِمْ ؛ بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ، وَ بَلِّغْ وَلِيَّكَ مِنْهُمُ السَّلامَ، وَ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ، يَا سَيِّدِي يَا مَوْلايَ يَا فلان بن فلان(1)

(بجای این کلمه نام امامی را که زیارت می کند، و نام پدر آن بزرگوار را بگوید)

صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْكَ، وَ عَلَىٰ رُوحِكَ وَ بَدَنِكَ، أَنْتَ وَسِيلَتِي، إِلَى اللّٰهِ وَ ذَرِيعَتِي إِلَيْهِ وَلِي حَقُّ مُوالاتِي وَ تَأْمِيلِي فَكُنْ شَفِيعِي إِلَى اللّٰهِ عَزَّوَجَلَّ فِي الْوُقُوفِ عَلَىٰ قِصَّتِي هٰذِهِ، وَ صَرْفِي عَنْ مَوْقِفِي هٰذَا، بِالنُّجْحِ بِمَا سَأَلْتُهُ كُلِّهِ ؛ بِرَحْمَتِهِ وَ قُدْرَتِهِ . اَللّٰهُمَّ ارْزُقْنِي عَقْلاً كامِلاً، وَلُبّاً راجِحاً، وَ عِزّاً باقِياً، وَ قَلْباً زَكِيّاً، وَ عَمَلاً كَثِيراً، وَ أَدَباً بارِعاً، وَ اجْعَلْ ذٰلِكَ كُلَّهُ لِي وَ لَا تَجْعَلْهُ عَلَيَّ ؛ بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (2)

مطلب پنجم :زیارت وداع ائمه (عَلَيهِمَا السَّلَامُ)

پنجم: در ذکر زیارت وداع، هر یک از امامان به آن وداع می شوند . بدان که از جمله آداب زیارت، چنان که در محل خود ذکر شد، وداع زیارت کننده است، نسبت به زیارت

ص: 1424


1- و ولیّ ات، و مرا نیز در شایسته دعای ایشان شریک کن، ای مهربان ترین مهربانان، و از جانب ایشان به ولیّ ات سلام برسان، و سلام و رحمت و برکات خدا بر تو ای سرور و مولای من ای فلان پسر فلان
2- درود خدا بر تو، و بر روح و تنت، تویی وسیله من به سوی خدا، و واسطه ام به درگاهش، برای من است حق دوستی و آرزومندی، پس به پیشگاه خدای عزّ و جلّ شفیع من باش، در ایستادن بر این داستانم، و بازگرداندن من از این موقعیتم با کامیابی، به آنچه درخواست کرده ام، همه را به مهربانی و توان او، خدایا نصیبم کن عقلی کامل، و خردی ممتاز، و عزّتی پایدار، و دلی پاک، و عملی بسیار، و ادبی برتر، و همه را به سود من قرار ده نه به زیان من، به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان .

شده، به وقت بیرون رفتن از شهر آن بزرگوار، آن هم به زیارت وداعی که از ایشان رسیده باشد، چنان که در اکثر زیارات مشاهده می شود، و ما در این کتاب شریف در ابواب زیارات امامان (عَلَيهِم السَّلَامُ) برای هر یک از ایشان وداعی نقل کردیم و در وداع حضرت سید الشهدا (عَلَيهِ السَّلَامُ) اکتفا نمودیم، به همان زیارت وداعی که در آداب بیستم از آداب زائر آن حضرت ذکر شد، و به هر صورت در اینجا ذکر می کنیم این زیارت وداع را که شیخ محَمد بن المشهدی، آن را در باب وداع، کتاب مزار کبیر نقل کرده و سیّد ابن طاووس (رَحمهُ اللّه) پس از زیارت جامعه مذکوره آورده است، و ما آن را از کتاب «مصباح الزائر» نقل می کنیم، سیّد فرموده: وقتی خواستی وداع کنی و برگردی، البته در هر یک ای مشاهد مشرّفه که باشی، بگو:

اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ يَا أَهْلَ بَيْتِ النُّبُوَّةِ، وَ مَعْدِنَ الرِّسالَةِ، سَلامَ مُوَدِّعٍ لَاسَئِمٍ وَ لَا قالٍ وَ رَحْمَةُ اللّٰهُ وَ بَرَكاتُهُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الْبَيْتِ إِنَّهُ حَمِيدٌ مَجِيدٌ؛ سَلامَ وَلِيٍّ غَيْرِ رَاغِبٍ عَنْكُمْ، وَ لَا مُنْحَرِفٍ عَنْكُمْ، وَ لَا مُسْتَبْدِلٍ بِكُمْ، وَ لَا مُؤْثِرٍ عَلَيْكُمْ، (1)

ص: 1425


1- سلام بر شما ای اهل بیت نبوّت، و معدن رسالت، سالم وداع کننده نه به ستوه آمده و عصبانی، و رحمت و برکات خدا بر شما اهل بیت، به درستی که خدا، ستوده و بزرگوار است، سلام دوستی که نه روگردان از شما، و نه منحرف از شماست، و نه عوض کننده شما، و نه پیش انداز کسی بر شما،

وَلَا زاهِدٍ فِي قُرْبِكُمْ، لَاجَعَلَهُ اللّٰهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنْ زِيارَةِ قُبُورِكُمْ، وَ إِتْيانِ مَشاهِدِكُمْ، وَ اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ وَ حَشَرَنِيَ اللّٰهُ فِي زُمْرَتِكُمْ، وَ أَوْرَدَنِي حَوْضَكُمْ، وَ أَرْضاكُمْ عَنِّي وَ مَكَّنَنِي فِي دَوْلَتِكُمْ، وَ أَحْيَانِي فِي رَجْعَتِكُمْ، وَ مَلَّكَنِي فِي أَيَّامِكُمْ، وَ شَكَرَ سَعْيِي لَكُمْ، وَ غَفَرَ ذُنُوبِي بِشَفاعَتِكُمْ، وَ أَقالَ عَثْرَتِي بِحُبِّكُمْ، وَ أَعْلَىٰ كَعْبِي بِمُوالاتِكُمْ، وَ شَرَّفَنِي بِطاعَتِكُمْ، وَ أَعَزَّنِي بِهُدَاكُمْ، وَ جَعَلَنِي مِمَّنْ يَنْقَلِبُ مُفْلِحاً مُنْجِحاً، سالِماً غانِماً مُعافىً غَنِيّاً، فائِزاً بِرِضْوانِ اللّٰهِ وَ فَضْلِهِ وَ كِفايَتِه (1) بِأَفْضَلِ مَا يَنْقَلِبُ بِهِ أَحَدٌ مِنْ زُوَّارِكُمْ، وَ مَوالِيكُمْ وَ مُحِبِّيكُمْ وَ شِيعَتِكُمْ، وَ رَزَقَنِيَ اللّٰهُ الْعَوْدَ ثُمَّ الْعَوْدَ ثُمَّ الْعَوْدَ، مَا أَبْقانِي رَبِّي بِنِيَّةٍ صادِقَةٍ، وَ إِيمانٍ وَ تَقْوَىٰ وَ إِخْباتٍ، وَ رِزْقٍ واسِعٍ حَلالٍ طَيِّبٍ . اَللّٰهُمَّ لَاتَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنْ زِيارَتِهِمْ وَ ذِكْرِهِمْ، وَ الصَّلاةِ عَلَيْهِمْ، وَ أَوْجِبْ لِيَ الْمَغْفِرَةَ وَ الرَّحْمَةَ، وَ الْخَيْرَ (2)

ص: 1426


1- و نه بی رغبت به قرب شما، خدا این زیارت را آخر زیارت قبورتان، و آمدن به زیارت گاههایتان قرار ندهد، سلام بر شما، و خدا مرا در گروه شما محشور کند، و به حوض شما وارد نماید، و شما را از من خشنود سازد، و تمکّنی در دولت شما به من بدهد، و در بازگشت شما زنده ام کند، و مرا در ایام شما فرمانروایم فرماید، و کوششم را برای شما قَدردانی کند، و به شفاعت شما گناهانم را بیامرزد، و به محبت شما لغزشم را نادیده بگیرد، و به دوستی شما مقامم را بلند گرداند، و به طاعت شما مفتخرم نماید، و به هدایت شما عزیزم کند، و قرارم دهد از کسانی که بازگرداند رستگار کامیاب سالم بهره مند با عافیت توانگر، و رسیده به خشنودی خدا و فضل و کفایتش،
2- به برترین وضعی که بازگردد به آن، یکی از زائران و دوست داران و عاشقان و شیعیان شما، و خدا نصیبم کند بازگشت به این حرم را، سپس بازگشت و باز هم بازگشت تا باقی ام داشته پروردگارم به نیّت صادقانه و ایمان و تقوا، و فروتن و روزی گسترده حلال پاک . خدایا قرار مده این زیارت را آخرین زیارت من از ایشان و ذکر ایشان، و درود بر ایشان، و برای من واجب گردان آمرزش و رحمت و خیر

وَالْبَرَكَةَ وَ النُّورَ وَ الْإِيمانَ، وَ حُسْنَ الْإِجابَةِ كَما أَوْجَبْتَ لِأَوْلِيائِكَ الْعارِفِينَ بِحَقِّهِم، الْمُوجِبِينَ طاعَتَهُمْ وَ الرَّاغِبِينَ فِي زِيارَتِهِمْ الْمُتَقَرِّبِينَ إِلَيْكَ وَ إِلَيْهِمْ، ببِأَبِي أَنْتُمْ وَ أُمِّي وَ نَفْسِي، وَ مالِي وَ أَهْلِي، اجْعَلُونِي مِنْ هَمِّكُمْ، وَ صَيِّرُونِي فِي حِزْبِكُمْ، وَ أَدْخِلُونِي فِي شَفاعَتِكُمْ، وَ اذْكُرُونِي عِنْدَ رَبِّكُمْ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَبْلِغْ أَرْواحَهُمْ وَ أَجْسادَهُمْ عَنِّي تَحِيَّةً كَثِيرَةً وَ سَلاماً، وَ اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَةُ اللّٰهُ وَ بَرَكاتُهُ . (1)

مطلب ششم: رقعه ای که برای حاجت می نویسند و در آب جاری یا چاه می اندازند

ششم: در کتاب «تحفة الزائر» از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده، هرگاه تو را حاجتی به سوی خدای تعالی باشد، یا از امری بیمناک و ترسان باشی در کاغذی بنویس:

بِسْمِ اللّٰه الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ، اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَتَوجَّهُ إِلَيْكَ بِأَحَبِّ الْأَسْماءِ إِلَيْكَ وَ أَعْظَمِها لَدَيْكَ، وَ أَتَقَرَّبُ وَ أَتَوَسَّلُ إِلَيْكَ بِمَنْ أَوْجَبْتَ حَقَّهُ عَلَيْكَ بِمُحَمَّدٍ، وَ عَلِيٍّ، وَ فاطِمَةَ، وَ الْحَسَنِ، وَ الْحُسَيْنِ، وَ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ، وَ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ، وَ جَعْفَرِ بْنِ (2)

ص: 1427


1- و برکت، و نور و ایمان و حسن اجابت چنان که برای اولیایت واجب نمودی، آن آگاهان به حق ایشان و واجب شمارندگان طاعت آنان، و مشتاقان در زیارت ایشان، و تقرّب کنندگان به تو و به سوی ایشان، پدر و مادرم و خودم و مال و خاندانم فدای شما، مرا از جمله اندیشه هایتان قرار دهید، و از حزب خودتان گردانید، و در شفاعت تان واردم کنید، و نزد پروردگارتان یادم نمایید . خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و از جانب من بر ارواح و اجسادشان برسان تحیّت و درود بسیار، و سلام و رحمت و برکات خدا بر شما باد .
2- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است، خدایا به سوی تو رو می کنم با محبوب ترین نام ها به پیشگاهت، و بزرگترین آن ها در نزدت، و تقرّب و توسّل می جویم، به کسی که حقّش را بر خودت واجب کردی، به محمّد و علی و فاطمه، و حسن و حسین و علی بن الحسین و محمّد بن علی و جعفر بن

مُحَمَّدٍ، وَ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ، وَ عَلِيِّ بْنِ مُوسىٰ، وَ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ، وَ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ، وَ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ، وَ الْحُجَّةِ الْمُنْتَظَرِ صَلَواتُ اللّٰهُ عَلَيْهِمْ أَجْمَعِينَ، اكْفِنِي كَذا وَ كَذا . (1) به جای کذا و کذا حاجت خود را ذکر میکنی، سپس کاغذ را تا کن و در میان تکّه ای از گل بگذار، و در میان آب جاری، یا چاهی بینداز، که حق تعالی به زودی گشایشی در مشکلت کرامت می کند .

مطلب هفتم :دعایی که در زمان غیبت باید خواند

هفتم: به سند معتبر روایت شده که شیخ ابو عمرو نایب اول امام عصر صلوات اللّه علیه به ابو علی محَمد بن همّام املا فرمود، و به او امر کرد که آن را بخواند . سیّد ابن طاووس در کتاب «جمال الاسبوع»، پس از ذکر دعاهای وارد بعد از نماز عصر جُمعه، و صلوات کبیره، این دعا را ذکر کرده و گفته: اگر برای تو، از تمام آنچه ذکر کردیم عذری باشد، پس بپرهیز از اینکه خواندن این دعا را واگذاری، به دستی که ما داشتن این دعا را از فضل خدا «جل جلاله» می دانیم که ما را به آن ممتاز ساخته، پس به آن اعتماد کن . و دعا این است:

ص: 1428


1- محمّد و موسی بن جعفر، و علی بن موسی، و محمّد بن علی و علی بن محمّد و حسن بن علی، و حجّت منتظر که درودهای خدا بر همه ایشان باد، کفایت کن برایم چنین و چنان .

اَللّٰهُمَّ عَرِّفْنِي نَفْسَكَ، فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِي نَفْسَكَ، لَمْ أَعْرِفْ رَسُولَكَ . اَللّٰهُمَّ عَرِّفْنِي رَسُولَكَ، فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِي رَسُولَكَ، لَمْ أَعْرِفْ حُجَّتَكَ . اَللّٰهُمَّ عَرِّفْنِي حُجَّتَكَ، فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِي حُجَّتَكَ، ضَلَلْتُ عَنْ دِينِي . اَللّٰهُمَّ لَاتُمِتْنِي مِيْتَةً جاهِلِيَّةً، وَ لَا تُزِغْ قَلْبِي بَعْدَ إِذْ هَدَيْتَنِي . اَللّٰهُمَّ فَكَما هَدَيْتَنِي لِوِلايَةِ مَنْ فَرَضْتَ عَلَيَّ طاعَتَهُ، مِنْ وِلايَةِ وُلاةِ أَمْرِكَ بَعْدَ رَسُولِكَ صَلَواتُكَ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، حَتَّىٰ والَيْتُ وُلاةَ أَمْرِكَ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيَّ بْنَ أَبِي طالِبٍ، وَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَيْنَ، وَ عَلِيّاً وَ مُحَمَّداً، وَ جَعْفَراً وَ مُوسَىٰ، وَ عَلِيّاً وَ مُحَمَّداً، وَ عَلِيّاً وَ الْحَسَنَ، وَ الْحُجَّةَ الْقائِمَ الْمَهْدِيَّ، صَلَواتُكَ عَلَيْهِمْ أَجْمَعِينَ . اَللّٰهُمَّ فَثَبِّتْنِي عَلَىٰ دِينِكَ، وَ اسْتَعْمِلْنِي بِطاعَتِكَ، وَ لَيِّنْ قَلْبِي لِوَلِيِّ أَمْرِكَ ؛ وَعافِنِي مِمَّا امْتَحَنْتَ بِهِ خَلْقَكَ، وَ ثَبِّتْنِي عَلَىٰ طاعَةِ وَلِيِّ أَمْرِكَ، الَّذِي سَتَرْتَهُ عَنْ خَلْقِكَ، وَ بِإِذْنِكَ غابَ (1)

ص: 1429


1- خدایا خود را به من بشناسان، اگر خود را به من نشناسانی، پیامبرت را نشناسم، خدایا پیامبرت را به من بشناسان، اگر پیامبرت را به من نشناسانی، حجّتت را نشناسم، خدایا حجّتت را به من بشناسان، اگر حجّتت را به من نشناسانی، از دینم گمراه شوم . خدایا مرا به مرگ جاهلیّت نمیران، و دلم را پس از اینکه هدایت نمودی، منحرف مکن . خدایا چنان که به ولایت کسی که طاعتش را بر من واجب کردی، از ولایت والیان امر خود پس از پیامبرت (درود تو بر او و خاندانش) تا زمامداری والیان امرت امیر مؤمنان علی بن ابی طالب و حسن و حسین و علی و محمّد و جعفر و موسی و علی و محمّد و علی و حسن و حجّت قائم مهدی (درود تو بر همه ایشان) قبول کردم، خدایا پس مرا بر دینت ثابت بدار، و تحت فرمانم بکار گیر، و دلم را برای ولیّ امرت نرم کن، و در سلامت کاملم بدار، از آنچه بندگانت را به آن آزمودی، و بر طاعت ولیّ امرت استوارم کن آنکه او را از دیده بندگانت پوشیده داشتی، و به اذن تو

عَنْ بَرِيَّتِكَ، وَ أَمْرَكَ يَنْتَظِرُ، وَ أَنْتَ الْعالِمُ غَيْرُ الْمُعَلَّمِ بِالْوَقْتِ الَّذِي فِيهِ صَلاحُ أَمْرِ وَلِيِّكَ، فِي الْإِذْنِ لَهُ بِإِظْهارِ أَمْرِهِ، وَ كَشْفِ سِتْرِهِ، فَصَبِّرْنِي عَلَىٰ ذٰلِكَ، حَتَّىٰ لَاأُحِبَّ تَعْجِيلَ مَا أَخَّرْتَ، وَ لَا تَأْخِيرَ مَا عَجَّلْتَ، وَ لَا كَشْفَ مَا سَتَرْتَ، وَ لَا الْبَحْثَ عَمَّا كَتَمْتَ، وَ لَا أُنازِعَكَ فِي تَدْبِيرِكَ، وَ لَا أَقُولَ لِمَ وَ كَيْفَ وَ ما بالُ وَلِيِّ الْأَمْرِ لَايَظْهَرُ، وَقَدِ امْتَلَأَتِ الْأَرْضُ مِنَ الْجَوْرِ ؟ وَ أُفَوِّضُ أُمُورِي كُلَّها إِلَيْكَ . اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ أَنْ تُرِيَنِي وَلِيَّ أَمْرِكَ ظاهِراً نافِذَ الْأَمْرِ، مَعَ عِلْمِي بِأَنَّ لَكَ السُّلْطانَ وَ الْقُدْرَةَ وَ الْبُرْهانَ وَ الْحُجَّةَ وَ الْمَشِيَّةَ وَ الْحَوْلَ وَ الْقُوَّةَ، فَافْعَلْ ذٰلِكَ بِي وَ بِجَمِيعِ الْمُؤْمِنِينَ(1) حَتَّىٰ نَنْظُرَ إِلَىٰ وَلِيِّ أَمْرِكَ صَلَواتُكَ عَلَيْهِ ؛ ظاهِرَ الْمَقالَةِ، واضِحَ الدَّلالَةِ، هادِياً مِنَ الضَّلالَةِ، شافِياً مِنَ الْجَهالَةِ، أَبْرِزْ يَا رَبِّ مُشاهَدَتَهُ، وَ ثَبِّتْ قَواعِدَهُ، وَ اجْعَلْنا مِمَّنْ تَقَرُّ عَيْنُهُ بِرُؤْيَتِهِ، وَ أَقِمْنا (2)

ص: 1430


1- از آفریدگانت پنهان شد، و فرمان تو را انتظار میکشد، و تو دانای بدون تعلیمی به آن هنگامی که صلاح کار ولیّ امرت در آن است در اجازه دادن به او برای آشکار ساختن حکومتش، و برطرف نمودن پرده غیبتش، پس مرا بر این حقیقت شکیبا گردان، تا دوست نداشته باشم پیش افتادن چیزی که به تأخیر انداختی، و به تأخیر انداختن چیزی که پیش انداختی، و نه آشکار نمودن چیزی که پنهان ساختی، و نه کنجکاوی در آنچه کتمان کردی، و نه با تو نزاع کنم در تدبیرت، و نه بگویم: برای چه، و چگونه، و چه شده ولی امر ظهور نمی کند، و حال آنکه زمین از ستم پر شده، و من واگذار می کنم همه امورم را به تو، خدایا از تو می خواهم ولیّ امرت را آشکار و نافذ الامر به من بنمایانی، با اینکه می دانم تنها برای توست سلطنت و قَدرت و برهان، و حجت و مشیّت و حول و قوّت، این خواهش را نسبت به من و همه اهل ایمان انجام ده
2- تا ولیّ امرت (درود تو بر او) را ببینم، نمایان گفتار، روشن دلالت، هدایت گر از گمراهی، شفابخش از نادانی، آشکار فرما ای پروردگارم دیدارش را، و استوار کن پایه های کارش را، و ما را از آنانی قرار ده که چشمش به دیدار حضرتش روشن شود، و ما را

بِخِدْمَتِهِ، وَ تَوَفَّنا عَلَىٰ مِلَّتِهِ، وَ احْشُرْنا فِي زُمْرَتِهِ . اَللّٰهُمَّ أَعِذْهُ مِنْ شَرِّ جَمِيعِ مَا خَلَقْتَ، وَ ذَرَأْتَ وَ بَرَأْتَ، وَ أَنْشَأْتَ وَ صَوَّرْتَ، وَ احْفَظْهُ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ، وَ عَنْ يَمِينِهِ وَ عَنْ شِمالِهِ [وَمِنْ فَوْقِهِ وَ مِنْ تَحْتِهِ]، بِحِفْظِكَ الَّذِي لَايَضِيعُ مَنْ حَفِظْتَهُ بِهِ، وَ احْفَظْ فِيهِ رَسُولَكَ، وَ وَصِيَّ رَسُولِكَ عَلَيْهِ وَ آلِهِ السَّلامُ، اَللّٰهُمَّ وَ مُدَّ فِي عُمْرِهِ، وَ زِدْ فِي أَجَلِهِ، وَ أَعِنْهُ عَلَىٰ مَا وَلَّيْتَهُ وَ اسْتَرْعَيْتَهُ، وَ زِدْ فِي كَرامَتِكَ لَهُ، فَإِنَّهُ الْهادِي الْمَهْدِيُّ، وَ الْقائِمُ الْمُهْتَدِي وَ الطَّاهِرُ التَّقِيُّ،، الزَّكِيُّ النَّقِيُّ،، الرَّضِيُّ الْمَرْضِيُّ، الصَّابِرُ الشَّكُورُ الْمُجْتَهِدُ ؛ (1) اَللّٰهُمَّ وَ لَا تَسْلُبْنَا الْيَقِينَ لِطُولِ الْأَمَدِ فِي غَيْبَتِه، ِ وَ انْقِطاعِ خَبَرِهِ عَنَّا، وَ لَا تُنْسِنا ذِكْرَهُ وَ انْتِظارَهُ، وَ الْإِيمانَ بِهِ، وَ قُوَّةَ الْيَقِينِ فِي ظُهُورِهِ، وَ الدُّعاءَ لَهُ وَ الصَّلاةَ عَلَيْهِ، حَتَّىٰ لَايُقَنِّطَنا طُولُ غَيْبَتِهِ مِنْ قِيامِهِ، وَ يَكُونَ يَقِينُنا فِي ذٰلِكَ كَيَقِينِنا فِي (2)

ص: 1431


1- به خدمتش بگمار، و بر آیینش بمیران، و در گروهش محشور گردان، خدایا پناهش ده از شرّ همه آنچه خلق کردی و آفریدی و پدید آوردی و پروریدی و صورت دادی، و او را نگاه دار از پیش رویش و از پشت سرش، و از طرف راست و چپش [و بالای سر و زیر پایش]، به نگاهداری خویش که تباه نمی گردد هر که را به آن نگاه داری، و حفظ کن در وجود او رسول و جانشین رسولت را (بر او و خاندانش درود باد )، خدایا عمرش را طولانی کن، و بر زندگی اش بیفزای، و بر آنچه سرپرستی اش دادی، و رعایتش را از او خواستی یاری اش ده، و در کرامتت بر او بیفزای، و به درستی که او هدایتگر و هدایت شده و پاینده و ره یافته، و پاک و پرهیزگار و پاکیزه و بی عیب، و خشنود و پسندیده و شکیبا و سپاسگذار و کوشاست،
2- خدایا یقین را از ما مگیر، به خاطر طول زمان غیبتش، و قطع شدن خبرش و یادش را به فراموشی مسپار، و همچنین کشیدن انتظارش و ایمان به حضرتش و نیرومندی یقین در ظهورش، و دعا به وجودش، و درود بر او را از یاد ما مبر تا جایی که طول غیبت او از قیامش ناامیدمان نکند، و یقینِمان در این موضوع همانند یقینِمان در

قِيامِ رَسُولِكَ، صَلَواتُكَ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، وَ مَا جاءَ بِهِ مِنْ وَحْيِكَ وَ تَنْزِيلِكَ، فَقَوِّ قُلُوبَنا عَلَى الْإِيمانِ بِهِ، حَتَّىٰ تَسْلُكَ بِنَا عَلَىٰ يَدَيْهِ مِنْهاجَ الْهُدَىٰ، وَ الْمَحَجَّةَ الْعُظْمَىٰ، وَ الطَّرِيقَةَ الْوُسْطَىٰ، وَ قَوِّنا عَلَىٰ طاعَتِهِ، وَ ثَبِّتْنا عَلَىٰ مُتابَعَتِهِ (مُشَایَعَتِهِ )، وَاجْعَلْنا فِي حِزْبِهِ وَ أَعْوانِهِ وَ أَنْصارِهِ، وَ الرَّاضِينَ بِفِعْلِهِ، وَ لَا تَسْلُبْنا ذٰلِكَ فِي حَيَاتِنا وَ لَا عِنْدَ وَفاتِنا، حَتَّىٰ تَتَوَفَّانا وَ نَحْنُ عَلَىٰ ذٰلِكَ، لَاشاكِّينَ وَ لَا ناكِثِينَ وَ لَا مُرْتابِينَ وَ لَا مُكَذِّبِينَ ؛ (1)اَللّٰهُمَّ عَجِّلْ فَرَجَهُ وَ أَيِّدْهُ بِالنَّصْرِ، وَ انْصُرْ ناصِرِيهِ، وَ اخْذُلْ خاذِلِيهِ، وَ دَمْدِمْ عَلَىٰ مَنْ نَصَبَ لَهُ وَ كَذَّبَ بِهِ، وَ أَظْهِرْ بِهِ الْحَقَّ، وَ أَمِتْ بِهِ الْجَوْرَ، وَ اسْتَنْقِذْ بِهِ عِبادَكَ الْمُؤْمِنِينَ مِنَ الذُّلِّ، وَ انْعَشْ بِهِ الْبِلادَ، وَ اقْتُلْ بِهِ جَبابِرَةَ الْكُفْرِ (الْجَبَابِرَةَ وَ الْکَفَرَةَ )، وَ اقْصِمْ بِهِ رُؤُوسَ الضَّلالَةِ، وَ ذَلِّلْ بِهِ الْجَبَّارِينَ وَ الْكافِرِينَ، وَ أَبِرْ بِهِ الْمُنافِقِينَ وَ النَّاكِثِينَ، وَ جَمِيعَ الُمخالِفِينَ وَ الْمُلْحِدِينَ، فِي (2)

ص: 1432


1- قیامت پیامبرت (درود تو بر او و خاندانش)، و آنچه از وحی و قرآنت آورده باشد، پس دل های ما را بر ایمان به او نیرومند ساز، تا ببری ما را به دست او در مسیر هدایت، و بزرگراه بزرگتر، و راه میانه تر، و ما را بر طاعت او نیرومند کن، و بر پیروی اش استوار فرما، و قرارمان ده در گروه و یاوران و یاران او، و کسانی که به کار حضرتش خشنودند، و این حقایق را در زندگی و نه در هنگام مرگ از ما مگیر، تا ما را بمیرانی و ما بر این حقایق باشیم، و از شک کنندگان و پیمان شکنان و تردیدداران، و تکذیب گران نباشیم .
2- خدایا در گشایش امرش شتاب کن، و به یاری خود تأییدش کن، و یارش را یاری ده، و واگذارکننده اش را خوار نما، و هلاک کن هرکه را که با او طرح دشمنی اندازد، و او را تکذیب کند، و حق را بر او آشکار کن، و ستم را به وسیله او بمیران، و بندگان مؤمنت را به وسیله او از خواری رهایی ده، و کشورهایت را او زنده و سرسبز کن، و گردن کشان کفر را به دست او به قتل برسان، و سرکرده های گمراهی را به او درهم شکن، و جبّاران و کافران را به وسیله او خوار کن، و به قَدرت او نابود کن منافقان، و پیمان شکنان و همه مخالفان و بی دینان را در

مَشارِقِ الْأَرْضِ وَ مَغارِبِها، وَ بَرِّها وَ بَحْرِها، وَ سَهْلِها وَ جَبَلِها، حَتَّىٰ لَاتَدَعَ مِنْهُمْ دَيَّاراً، وَ لَا تُبْقِيَ لَهُمْ آثاراً، طَهِّرْ مِنْهُمْ بِلادَكَ، وَ اشْفِ مِنْهُمْ صُدُورَ عِبادِكَ، وَ جَدِّدْ بِهِ مَا امْتَحىٰ مِنْ دِينِكَ، (1) وَ أَصْلِحْ بِهِ مَا بُدِّلَ مِنْ حُكْمِكَ، وَ غُيِّرَ مِنْ سُنَّتِكَ، حَتَّىٰ يَعُودَ دِينُكَ بِهِ وَ عَلَىٰ يَدَيْهِ، غَضّاً جَدِيداً صَحِيحاً، لَاعِوَجَ فِيهِ وَ لَا بِدْعَةَ مَعَهُ، حَتَّىٰ تُطْفِئَ بِعَدْلِهِ نِيرانَ الْكافِرِينَ، فَإِنَّهُ عَبْدُكَ الَّذِي اسْتَخْلَصْتَهُ لِنَفْسِكَ، وَ ارْتَضَيْتَهُ لِنَصْرِ دِينِكَ، وَ اصْطَفَيْتَهُ بِعِلْمِكَ، وَ عَصَمْتَهُ مِنَ الذُّنُوبِ، وَ بَرَّأْتَهُ مِنَ الْعُيُوبِ، وَ أَطْلَعْتَهُ عَلَى الْغُيُوبِ، وَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِ، وَ طَهَّرْتَهُ مِنَ الرِّجْسِ، وَ نَقَّيْتَهُ مِنَ الدَّنَسِ . اَللّٰهُمَّ فَصَلِّ عَلَيْهِ وَ عَلَىٰ آبائِهِ، الْأَئِمَّةِ الطَّاهِرِينَ، وَ عَلَىٰ شِيعَتِهِ الْمُنْتَجَبِينَ، وَ بَلِّغْهُمْ مِنْ آمالِهِمْ مَا يَأْمُلُونَ، وَ اجْعَلْ ذٰلِكَ مِنَّا خالِصاً مِنْ كُلِّ شَكٍّ وَ شُبْهَةٍ وَ رِياءٍ وَ سُمْعَةٍ، (2)

ص: 1433


1- مشرق های زمین و مغرب هایش، در خشکی ها و دریاهایش، و همواری ها و کوه هایش، تا نگذاری از آنان احدی را، و باقی نگذاری برای آنان آثاری را، کشورهایت را از این ناپاکان پاک کن، و با انتقام گرفتن از آنان، سینه های بندگانت را شفا بخش، و به وسیله او تازه کن، آنچه از دینت کهنه شده،
2- و به او اصلاح کن آنچه از قانونت، به قانون دیگر تبدیل شده، و از آیینت دگرگون گشته، تا دین تو به وجود او، و به دست او بازگردد، با طراوت و تازه و بی عیب که نباشد در آن هیچ کجی، و نه همراه آن هیچ بدعت، تا به دادگری اش خاموش کنی، آتش کافران را، چه او بنده توست بنده ای که برای خود برگزیدی، و او را برای دینت پسندیدی، و با دانشت اختیارش نمودی، و از گناهان نگاهش داشتی، و از عیوب مبّرایش کردی، و بر نهان ها آگاهش فرمودی، و به او نعمت دادی، و از پلیدی پاکش ساختی، و از ناپاکی، نظیفش فرمودی . خدایا درود فرست بر او و بر پدرانش آن امامان پاک، و بر شیعیان نجیبش، و آنان را به آرزوهایشان، هر آنچه آرزو می کنند برسان، و این خواسته ها را از ما خالص گردان، از هر شک و شبهه و خودنمایی و شهرت طلبی،

حَتَّی لا نُرِیدَ بِهِ غَیْرَكَ، وَ لا نَطْلُبَ بِهِ إِلا وَجْهَكَ، اَللّٰهُمَّ إِنَّا نَشْكُو إِلَيْكَ فَقْدَ نَبِيِّنا، وَ غَيْبَةَ إِمامِنا (وَلِیِّنا )، وَ شِدَّةَ الزَّمانِ عَلَيْنا، وَ وُقُوعَ الْفِتَنِ بِنا، وَ تَظاهُرَ الْأَعْداءِ عَلَيْنا، وَ كَثْرَةَ عَدُوِّنا، وَ قِلَّةَ عَدَدِنا . اَللّٰهُمَّ فَافْرُجْ ذٰلِكَ عَنَّا، بِفَتْحٍ مِنْكَ تُعَجِّلُهُ، وَ نَصْرٍ مِنْكَ تُعِزُّهُ، وَ إِمامِ عَدْلٍ تُظْهِرُهُ، إِلٰهَ الْحَقِّ آمِينَ . اَللّٰهُمَّ إِنَّا نَسْأَلُكَ أَنْ تَأْذَنَ لِوَلِيِّكَ فِي إِظْهارِ عَدْلِكَ فِي عِبادِكَ، وَ قَتْلِ أَعْدائِكَ فِي بِلادِكَ، حَتَّىٰ لَا تَدَعَ لِلْجَوْرِ يَا رَبِّ دِعامَةً إِلّا قَصَمْتَها، وَ لَا بَقِيَّةً إِلّا أَفْنَيْتَها، وَ لَا قُوَّةً إِلّا أَوْهَنْتَها، وَ لَا رُكْناً إِلّا هَدَمْتَهُ، وَ لَا حَدّاً إِلّا فَلَلْتَهُ، وَ لَا سِلاحاً إِلّا أَكْلَلْتَهُ، وَ لَا رايَةً إِلّا نَكَّسْتَها، وَ لَا شُجاعاً إِلّا قَتَلْتَهُ، وَ لَا جَيْشاً إِلّا خَذَلْتَهُ، وَ ارْمِهِمْ يَا رَبِّ بِحَجَرِكَ الدَّامِغِ، وَ اضْرِبْهُمْ بِسَيْفِكَ الْقاطِعِ، وَ بَأْسِكَ الَّذِي لَاتَرُدُّهُ عَنِ الْقَوْمِ الْمُجْرِمِينَ، وَ عَذِّبْ أَعْداءَكَ وَ أَعْداءَ وَلِيِّكَ، وَ أَعْداءَ (1)

ص: 1434


1- تا با آه غیر تو را نخواهیم، و جز خاطر تو را نجوییم . خدایا به تو شکایت می کنیم، از فقدان پیامبران، و غیبت اماممان، و سختی زمانه علیه وجودمان، و فرودآمدن فتنه ها بر سرمان، و پشت به پشت هم دادن دشمنان به زیانمان، و بسیاری دشمنانمان، و کمی نفراتمان، خدایا این گرفتاریها را از ما بگشا، به گشایشی از جانب خویش که آن را زود برسانی، و نصرتی از سوی خود که با عزّت توأمش فرمایی، و پیشوای عدالتی که آشکارش سازی، ای پرستیده حق آمین، خدای از تو می خواهیم، به ولیّ ات برای آشکار کردن دادگری در میان بندگانت، و کشتن دشمنان در کشورهایت اجازه دهی، تا ستونی برای ستم، ای پروردگارم باقی نگذاری مگر آنکه درهم شکنی، و نه باقی مانده ای جز آنکه نابود گردانی، و نه نیرویی مگر سستش نمایی، و نه پایه ای جز آنکه در هم فرو ریزی، و نه برّنده ای جز آنکه کند کنی، و نه اسلحه ای جز آنکه از کار اندازی، و نه پرچمی جز آنکه سرنگون سازی، و نه پهلوانی جز آنکه به قتل رسانی، و نه لشگری جز آنکه شکست دهی، و سنگ بارانشان کن، به سنگ درهم کوبنده ات، و بزن آنان را به شمشیر برنده ات، و انتقامت که آن را از مردمان بدکار بازنمی گردانی، و عذاب کن دشمنانت، و دشمنانت، و دشمنان ولیّ ات و دشمنان

رَسُولِكَ، صَلَواتُكَ عَلَيْهِ وَ آلِهِ بِيَدِ وَلِيِّكَ، وَ أَيْدِي عِبادِكَ الْمُؤْمِنِينَ ؛ (1) اَللّٰهُمَّ اكْفِ وَلِيَّكَ وَ حُجَّتَكَ فِي أَرْضِكَ هَوْلَ عَدُوِّهِ، وَ كَيْدَ مَنْ أَرادَهُ، وَ امْكُرْ بِمَنْ مَكَرَ بِهِ، وَ اجْعَلْ دائِرَةَ السَّوْءِ عَلَىٰ مَنْ أَرادَ بِهِ سُوءاً، وَ اقْطَعْ عَنْهُ مادَّتَهُمْ، وَ أَرْعِبْ لَهُ قُلُوبَهُمْ، وَ زَلْزِلْ أَقْدامَهُمْ، وَ خُذْهُمْ جَهْرَةً وَ بَغْتَةً، وَ شَدِّدْ عَلَيْهِمْ عَذابَكَ، وَ أَخْزِهِمْ فِي عِبادِكَ، وَ الْعَنْهُمْ فِي بِلادِكَ، وَ أَسْكِنْهُمْ أَسْفَلَ نارِكَ، وَ أَحِطْ بِهِمْ أَشَدَّ عَذابِكَ، وَ أَصْلِهِمْ ناراً، وَ احْشُ قُبُورَ مَوْتاهُمْ ناراً، وَ أَصْلِهِمْ حَرَّ نارِكَ، فَإِنَّهُمْ أَضاعُوا الصَّلاةَ، وَ اتَّبَعُوا الشَّهَواتِ، وَ أَضَلُّوا عِبادَكَ، وَ أَخْرَبُوا بِلادَكَ . اَللّٰهُمَّ وَ أَحْيِ بِوَلِيِّكَ الْقُرْآنَ، وَ أَرِنا نُورَهُ سَرْمَداً لَالَيْلَ فِيهِ، وَ أَحْيِ بِهِ الْقُلُوبَ الْمَيِّتَةَ ؛ وَ اشْفِ بِهِ الصُّدُورَ الْوَغِرَةَ، وَ اجْمَعْ بِهِ الْأَهْواءَ الْمُخْتَلِفَةَ عَلَى الْحَقِّ، وَ أَقِمْ بِهِ الْحُدُودَ الْمُعَطَّلَةَ وَ الْأَحْكامَ الْمُهْمَلَةَ، حَتَّىٰ لَايَبْقىٰ حَقٌّ (2)

ص: 1435


1- رسولت (درود تو بر او و خاندانش) به دست ولیت و دست بندگانت با ایمانت .
2- خدایا کفایت کن ولیّ ات، و حجّتت را در زمین، از هراس دشمنش، و از نیرنگ هر که قصد او کند، و حیله کن با هرکه به او حیله ورزد، و بگردان گردش های بد روزگار را علیه هرکس که به او قصد بد کند، و ریشه آن ها را از او قطع کن، و رعب او را در دل های آنان درانداز، و قدم هایشان را بلغزان، و آن ها را آشکارا و ناگهان بگیر، و عذابت را بر آنان سخت کن، و در میان بندگانت رسوایشان ساز، و در کشورهایت به لعنت گرفتارشان گردان، و در قعر آتش جایشان ده، و شدیدترین عذابت را بر آنان فرو انداز، و با آتش دوزخ ملازمشان نما، و گورهای مردگان شان را از آتش پر کن، و در سوز آتشت واردشان ساز، که اینان نماز را تباه کردند، و از شهوات پیروی نمودند، و بندگانت را به گمراهی کشیدند، و کشورهایت را ویران کردند . خدایا به دست ولیّ ات قرآن را زنده کن، و همیشه نورش را به ما بنمایان که شبی در آن نباشد، و دل های مرده را به وسیله او زنده کن،

إِلّا ظَهَرَ، وَ لَا عَدْلٌ إِلّا زَهَرَ، وَ اجْعَلْنا يَا رَبِّ مِنْ أَعْوانِهِ، وَ مُقَوِّيَةِ سُلْطانِهِ، وَ الْمُؤْتَمِرِينَ لِأَمْرِهِ، وَ الرَّاضِينَ بِفِعْلِهِ، وَ الْمُسَلِّمِينَ لِأَحْكامِهِ، وَ مِمَّنْ لَاحاجَةَ بِهِ إِلَى التَّقِيَّةِ مِنْ خَلْقِكَ، وَ أَنْتَ يَا رَبِّ الَّذِي تَكْشِفُ الضُّرَّ، وَ تُجِيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاكَ، وَ تُنْجِي مِنَ الْكَرْبِ الْعَظِيمِ، فَاكْشِفْ الضُّرَّ عَنْ وَلِيِّكَ، وَ اجْعَلْهُ خَلِيفَةً فِي أَرْضِكَ كَما ضَمِنْتَ لَهُ . اَللّٰهُمَّ لَاتَجْعَلْنِي مِنْ خُصَماءِ آلِ مُحَمَّدٍ عَلَيْهِمُ السَّلامُ، وَ لَا تَجْعَلْنِي مِنْ أَعْداءِ آلِ مُحَمَّدٍ عَلَيْهِمُ السَّلامُ، وَ لَا تَجَعَلْنِي مِنْ أَهْلِ الْحَنَقِ وَ الْغَيْظِ عَلَىٰ آلِ مُحَمَّدٍ عَلَيْهِمُ السَّلامُ، فَإِنِّي أَعُوذُبِكَ مِنْ ذٰلِكَ فَأَعِذْنِي، وَ أَسْتَجِيرُ بِكَ فَأَجِرْنِي . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اجْعَلْنِي بِهِمْ فائِزاً عِنْدَكَ، فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ، وَ مِنَ الْمُقَرَّبِينَ، آمِينَ رَبَّ الْعالَمِينَ . (1)

مطلب هشتم: آداب زیارت به نیابت

هشتم: در آداب زیارت به نیابت است . بدانکه ثواب زیارت

ص: 1436


1- و سینه های آکنده از کینه را به او بهبودی بخش، و آرای پراکنده را به دست او بر پایه حق گرد آور، و حدود معطّل شده و احکام فرو گذاشته را به او بر پا بدار، تا حقّی بجا نماند جز آنکه آشکار گردد، و نه عدالتی جز آنکه شکوفا شود، و قرار ده ما را ای پروردگار از یاران و نیرودهندگان سلطنت و فرمان برداران فرمان و خشنودان به عمل و تسلیم شوندگان به احکامش، و از آنانی که نیاز به پنهان کاری از بیم مردم نداشته باشند، و تو ای پروردگارم که گرفتاری را بر طرف می کنی، و بی چاره را اگر خواندت اجابت می کنی، و نجات می دهی از اندوه بزرگ، پس گرفتاری را از ولیّ ات برطرف کن، و او را خلیفه خود، در زمینت قرار ده، چنان که برای او تعهّد نموده ای . خدایا، ما را قرار مده، از رو درو شدگان با خاندان محمّد (درود بر ایشان)، و از دشمنان خاندان محمّد (درود بر ایشان)، و از کینه دوزان بر خاندان محمّد (درود بر ایشان )، که من از این امور به تو پناه می آورم، پس پناهم بده، و از تو پناه می خواهم پس در پناهم بگیر، خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و مرا از جانب خود به وسیله ایشان رستگار کن، در دنیا و آخرت، و از مقرّبان درگاهت قرار ده، آمین ای پروردگار جهانیان .

هر یک از رسول خدا، و ائمه هدی (عَلَيهِم السَّلَامُ) را می توان هدیه به روح مقدّس هر یک از آنان نمود، و همچنین به روح هر یک از مؤمنان می توان هدیه کرد، و نیز می توان به نیابت از ایشان زیارت نمود، چنان که به سند معتبر نقل شده: داود صرمی به حضرت هادی (عَلَيهِ السَّلَامُ) عرضه داشت: من پدر شما را زیارت کردم، و ثوابش را برای شما قرار دادم . فرمود: برای تو از جانب خدا، پاداش و ثواب بزرگی است، و از جانب ما ستایش و ثنا . و در حدیث دیگری وارد شده: حضرت هادی (عَلَيهِ السَّلَامُ) شخصی را به حایر امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) فرستاد که برای حضرت زیارت و دعا کند . هم به سند معتبر از حضرت موسی بن جعفر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: چون به زیارت مرقد منوّر رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) بروی و از اعمال زیارت فارغ شوی، دو رکعت نماز بخوان، و نزد سر رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) بایست و بگو: اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا نَبِيَّ اللّٰه مِنْ أَبِي وَ أُمِّي وَ زَوْجَتِي، وَ وَلَدِي وَ حامَّتِي، وَ مِنْ جَمِيعِ أَهْلِ بَلَدِ،ي حُرِّهِمْ وَ عَبْدِهِمْ، وَ أَبْيَضِهِمْ وَ أَسْوَدِهِمْ . (1) پس به هرکس از شهر خود بگویی که من به نیابت از تو، به پیامبر (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) سلام دادم، راستگو خواهی بود .

ص: 1437


1- سلام بر تو ای پیامبر خدا، از سوی پدر و مادر و همسر و فرزند و نزدیکانم و از سوی تمامی اهل شهرم، آزاد و برده شان و سپید و سیاه شان .

و در بعضی از روایات وارد شده: از بعضی از ائمه طاهرین پرسیدند: از مردی که دو رکعت نماز بجا می آورد، یا یک روز روزه می دارد، یا حجّ و عمره بجا می آورد، یا رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) یا یکی از ائمه طاهرین (عَلَيهِم السَّلَامُ) را زیارت می کند، و ثواب آن را برای پدر و مادر خود، یا برادر مؤمن خود هدیه می کند، آیا برای او ثوابی هست؟ فرمود: ثواب آن عمل به آن شخص می رسد، بدون اینکه از ثواب نایب چیزی کم شود . شیخ طوسی قدّس سره در کتاب تهذیب فرموده: کسی که با گرفتن اجرت، به نیابت برادر مومن به زیارت می رود، چون از غسل فارغ شود، [و موافق بعضی از نسخه ها: از عمل زیارت فارغ گردد] بگوید: اَللّٰهُمَّ مَا أَصابَنِي مِنْ تَعَبٍ أَوْ نَصَبٍ، أَوْ شَعَثٍ أَوْ لُغُوبٍ، فَأْجُرْ فُلانَ ابْنَ فُلانٍ فِيهِ وَ أْجُرْنِي فِي قَضائِي عَنْهُ . (1) پس چون زیارت کند در آخر زیارت بگوید:اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يَا مَوْلايَ عَنْ فُلانِ ابْنِ فُلانٍ، أَتَيْتُكَ زائِراً عَنْهُ فَاشْفَعْ لَهُ عِنْدَ رَبِّكَ . (2)

پس هر دعا را که خواهد برای او بنماید، و نیز فرموده:

ص: 1438


1- خدایا آنچه به من رسیده: از خستگی، ماندگی، ژولیدگی، کوفتگی، پس به خاطر آن فلان فرزند فلان را پاداش ده، و مرا هم در بجا آوردنم از جانب او پاداش عنایت کن .
2- درود بر تو ای سرورم از فلان فرزند فلان، آمدم نزد تو زیارت کننده از طرف او، پس برای او نزد خدا شفاعت کن .

چون کسی بخواهد، به نیابت دیگری زیارت کند بگوید:

اَللّٰهُمَّ إِنَّ فُلانَ ابْنَ فُلانٍ، أَوْفَدَنِي إِلىٰ مَوالِيهِ وَ مَوالِيَّ، لِأَزُورَ عَنْهُ، رَجاءً لِجَزِيلِ الثَّوابِ، وَ فِراراً مِنْ سُوءِ الْحِسابِ، اَللّٰهُمَّ إِنَّهُ يَتَوَجَّهُ إِلَيْكَ بِأَوْلِيائِهِ الدَّالِّينَ عَلَيْكَ، فِي غُفْرانِكَ ذُنُوبَهُ وَ حَطِّ سَيِّئاتِهِ، وَ يَتَوَسَّلُ إِلَيْكَ بِهِمْ (بِاَولِیائِكَ) عِنْدَ مَشْهَدِ إِمامِهِ، صَلَواتُ اللّٰهُ عَلَيْهِمْ، اَللّٰهُمَّ فَتَقَبَّلْ مِنْهُ، وَ اقْبَلْ شَفاعَةَ أَوْلِيائِهِ، صَلَواتُ اللّٰهُ عَلَيْهِمْ فِيهِ . اَللّٰهُمَّ جازِهِ عَلَىٰ حُسْنِ نِيَّتِهِ، وَ صَحِيحِ عَقِيدَتِهِ، وَ صِحَّةِ مُوالاتِهِ، أَحْسَنَ مَا جازَيْتَ أَحَداً مِنْ عَبِيدِكَ الْمُؤْمِنِينَ، وَ أَدِمْ لَهُ مَا خَوَّلْتَهُ، وَ اسْتَعْمِلْهُ صالِحاً فِيما آتَيْتَهُ، وَ لَا تَجْعَلْنِي آخِرَ وافِدٍ لَهُ يُوفِدُهُ . اَللّٰهُمَّ أَعْتِقْ رَقَبَتَهُ مِنَ النَّارِ، وَ أَوْسِعْ عَلَيْهِ مِنْ رِزْقِكَ الْحَلالِ الطَّيِّبِ، وَ اجْعَلْهُ مِنْ رُفَقاءِ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ بارِكْ لَهُ فِي وُلْدِهِ وَ مالِهِ وَ أَهْلِهِ، وَ ما مَلَكَتْ يَمِينُهُ ؛ اللّهمَّ صَلِّ عَلَىٰ (1)

ص: 1439


1- خدایا فلان فرزند فلان مرا به نمایندگی، به جانب سرپرستانش و سرپرستانم فرستاده، تا از جانب او زیارت کنم، به امید پاداش فراوان، و گریز از بدی حساب . خدایا او به درگاهت توجّه می کند، به وسیله سرورانش، آن دلیلان بر تو، در جهت آمرزش گناهان، و فرو ریزی بدی هایش، و به وسیله ایشان به تو توسّل می جوید، کنار زیارتگاه امامش (درود خدا بر ایشان) . خدایا از او بپذیر، و شفاعت سرورانش را (درود خدا بر ایشان) درباره او قبول کن، خدایا پاداشش ده بر این خوبی نیّتش، و باور صحیحش، و درستی دوستی اش، بهترین پاداشی که به یکی از بندگانت مؤمنت عطا کنی، و تداوم بخش برای او آنچه که او را مالکش نمودی، و به شایستگی وادارش در آنچه به او مرحمت فرمودی، و مرا آخرین نماینده ای که می فرستد قرار مده، خدایا او را از آتش رهایی بخش، و از روزی حلال پاکیزه ات، بر او وسعت ده، و او را از رفقای محمّد و خاندان محمّد قرار بده، و به او در فرزندان مال و اهل و زیردستانش برکت ده، خدایا بر

مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ حُلْ بَيْنَهُ وَ بَيْنَ مَعاصِيكَ، حَتَّىٰ لَايَعْصِيَكَ، وَ أَعِنْهُ عَلَىٰ طاعَتِكَ وَ طاعَةِ أَوْلِيائِكَ، حَتَّىٰ لَاتَفْقِدَهُ حَيْثُ أَمَرْتَهُ، وَ لَا تَراهُ حَيْثُ نَهَيْتَهُ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اغْفِرْ لَهُ وَ ارْحَمْهُ وَ اعْفُ عَنْهُ، وَ عَنْ جَمِيعِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ . اللّهمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَعِذْهُ مِنْ هَوْلِ الْمُطَّلَعِ، وَ مِنْ فَزَعِ یَوْمِ الْقِیَامَةِ، وَ سُوءِ الْمُنْقَلَبِ، وَ مِنْ ظُلْمَةِ الْقَبْرِ وَ وَحْشَتِهِ، وَ مِنْ مَوَاقِفِ الْخِزْیِ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ. اللّهمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اجْعَلْ جَائِزَتَهُ فِی مَوْقِفِی هَذَا غُفْرَانَکَ، (1) وَ تُحْفَتَهُ فِي مَقامِي هٰذَا عِنْدَ إِمامِي، صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ، أَنْ تُقِيلَ عَثْرَتَهُ، وَ تَقْبَلَ مَعْذِرَتَهُ، وَ تَتَجاوَزَ عَنْ خَطِيئَتِهِ، وَ تَجْعَلَ التَّقْوَىٰ زادَهُ، وَ مَا عِنْدَكَ خَيْراً لَهُ فِي مَعادِهِ، وَ تَحْشُرَهُ فِي زُمْرَةِ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، وَ تَغْفِرَ لَهُ وَ لِوالِدَيْهِ، (2)

ص: 1440


1- محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و میان او و نافرمانی هایت پرده شو، تا تو را نافرمانی نکند، و او را بر طاعت خویش و طاعت اولیایت یاری رسان، تا در هر جا فرمانش داده ای مفقودش نبینی، او را در هر جا نهی نموده ای مشاهده ننمایی . خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و او را بیامرزد، و مورد رحمتش قرار ده، و از او و همه مردان و زنان مؤمن گذشت کن . خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و پناهش ده از هراس روز جزا، و از وحشت روز قیامت و بدی بازگشتگاه و تاریکی و وحشت قبر، و از توقف گاه های خواری در دنیا و آخرت . خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و جایزه او را در این جایی که ایستاده ام آمرزشت قرار بده،
2- و تحفه اش در این جایگاهم نزد امام (درود بر او) این باشد که از لغزشش چشم بپوشی، و عذرش را بپذیری، و از خطایش درگذری، و تقوا را توشه اش قرار دهی، و آنچه نزد توست در معادش برای او خیر گردانی، و در گروه محمّد و خاندان محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) محشورش نمایی، و او را و پدر و مادرش را بیامرزی،

فَإِنَّكَ خَيْرُ مَرْغُوبٍ إِلَيْهِ، وَ أَكْرَمُ مَسْؤُولٍ اعْتَمَدَ الْعِبادُ عَلَيْهِ . اَللّٰهُمَّ وَ لِكُلِّ مُوفِدٍ جائِزَةٌ، وَ لِكُلِّ زائِرٍ كَرامَةٌ، فَاجْعَلْ جائِزَتَهُ فِي مَوْقِفِي هٰذَا غُفْرانَكَ، وَ الْجَنَّةَ لَهُ وَ لِجَمِيعِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ . اَللّٰهُمَّ وَ أَنَا عَبْدُكَ الْخاطِئُ الْمُذْنِبُ، الْمُقِرُّ بِذُنُوبِهِ، فَأَسْأَلُكَ يَا اللّٰهُ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، أَنْ لَاتَحْرِمَنِي بَعْدَ ذٰلِكَ الْأَجْرَ وَ الثَّوابَ، مِنْ فَضْلِ عَطائِكَ، وَ كَرَمِ تَفَضُّلِكَ . (1)

آنگاه نزد ضریح مقدّس رفته و دستها را رو به قبله به سوی آسمان بردارد و بگوید: يَا مَوْلايَ، يَا إِمامِي، عَبْدُكَ فُلانُ ابْنُ فُلان،ٍ أَوْفَدَنِي زائِراً لِمَشْهَدِكَ، يَتَقَرَّبُ إِلَى اللّٰه عَزَّوَجَلَّ بِذَلِكَ، وَ إِلَىٰ رَسُولِهِ وَ إِلَيْكَ، يَرْجُو بِذٰلِكَ فَكاكَ رَقَبَتِهِ مِنَ النَّارِ مِنَ الْعُقُوبَةِ، فَاغْفِرْ لَهُ وَ لِجَمِيعِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ يَا اللّٰهُ يَا اللّٰهُ يَا اللّٰهُ، يَا اللّٰهُ يَا اللّٰهُ، يَا اللّٰهُ يَا اللّٰهُ، لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ الْحَلِيمُ الْكَرِيمُ، لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ، (2)

ص: 1441


1- تو بهترین کسی هستی که به سویت رغبت شده، و بزرگترین درخواست شده ای هستی که بندگان بر تو اعتماد می نمایند، خدایا برای هر پیکی جایزه ای است، و برای هر زیارت کننده ای کرامتی است، پس جایزه او و همه مردان و زنان مؤمن را در این حال آمرزش و بهشت قرار ده، خدایا و من بنده خطاکار، گنهکار و معترف به گناهانم هستم، از تو می خواهم ای خدا، به حق محمّد و خاندان محمّد، که پس از این اجر و پاداش، از فزونی عطایت و کرم تفضلّت مرا محروم نکنی .
2- ای سرور من، ای پیشوای من، بنده ات، فلان فرزند فلان، مرا به نمایندگی به زیارت بارگاهت فرستاده، و با این عمل، به پیشگاه خدای عزّ و جلّ و رسولش و به سوی تو تقرّب می جوید، و با این عمل آزادی اش را از آتش، و از عقوبت امید دارد، پس او و همه مردان و زنان مؤمن را بیامرز ای خدا، ای خدا، ای خدا، ای خدا، ای خدا ای خدا، ای خدا، معبودی نیست جز خدای بردبار کریم، معبودی نیست جز خدای والای بزرگ،

أَسْأَلُكَ أَنْ تُصِلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ تَسْتَجِيبَ لِي فِيهِ، وَ فِي جَمِيعِ إِخْوانِي وَ أَخَوَاتِي، وَ وَلَدِي وَ أَهْلِي، بِجُودِكَ وَ كَرَمِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1)

ص: 1442


1- از تو می خواهم بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و دعایم را درباره آنکه مرا نماینده خود قرار ده، و همه برادران و خواهران و فرزندان و خانواده ام اجابت کنی، به جود کرمت، ای مهربان ترین مهربانان .

فهرست رساله باقیات الصالحات

اشاره

بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحيمِ

اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِي سَمَكَ السَّمَاءَ، وَ نَدَبَ عِبَادَهُ إِلَى الدُّعاءِ، وَ الصَّلاةُ وَ اَلسَّلامُ عَلَیٰ مَنْ قَدَّمَهُ فِي الْاصْطِفَاءِ، مُحَمَّدٍ خاتَمِ الْأَنْبِيَاءِ وَ عَلَىٰ آلِهِ الطَّاهِرِينَ مَصابِيحِ الدُّجىٰ، سِيَّما عَلَىٰ قَائِمِهِمْ خاتَمِ الْأَوْصِياءِ . (1)

و بعد چنین گوید: این گنهکار روسیاه و مقصّر درگاه اِله، عبّاس بن محمّد رضا القمى که این مجموعه اى است مشتمل بر مختصرى از اعمال شبانه روز و ذکر بعضى از نمازها که در روایات آمده و پاره اى از عوذات و احراز [دعاهایى که براى پناه جستن از خطرات خوانده مى شود] و اذکار و دعاهاى کوتاه و خواصّ بعضى از سوره ها و آیات و چکیده اى از آداب اموات، آن ها را جمع کردم تا

ص: 1443


1- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است، خدا را ستایش که آسمان را برافراشت و بندگانش را به سوی دعا تشویق کرد، و درود و سلام بر وجود کسی که او را در برگزیدن مقدّم داشت، یعنی محمّد خاتم پیامبران، و بر خاندان پاکش، چراغهای تاریکی به ویژه بر قائم آنان خاتم جانشینان .

به «مفاتیح» ضمیمه شود و این کتاب شریف از هر جهت کامل و نفعش تمامتر شود، آن را نامیدم به «الباقیات الصالحات فی الأدعیه والصلوات المندوبات»، (1)

قال اللّٰه تعالى: «وَ الْبٰاقِيٰاتُ الصّٰالِحٰاتُ خَيْرٌ عِنْدَ رَبِّكَ ثَوٰاباً وَ خَيْرٌ أَمَلاً».(2)

و آن را بر شش باب و یک خاتمه مرتّب ساختم:

باب اوّل: در بیان مختصرى از اعمال شب و روز .

باب دوم: در ذکر بعضى از نمازهاى مستحبّ .

باب سوم: در بیان دعاها و عوذات مربوط به دردها و بیمارىها و نقص و ناراحتى اعضاى بدن و تب و غیره .

باب چهارم: در بیان دعاهایى که از کتاب شریف کافى انتخاب شده .

باب پنجم: در ذکر بعضى از اَحراز [جمع حرز به معناى دعاى نگاهداشت و پرهیز] و دعاهاى کوتاه که از کتاب «مُهَج الدّعوات» و کتاب «مجتنى» گرفته شده .

باب ششم: در ذکر خواصّ بعضى از سورهها و آیات و ذکر

ص: 1444


1- باقیات الصالحات در دعاها و نمازهاى مستحب
2- خدای تعالی فرمود: کارهای پایدار و شایسته نزد پروردگارت، از جهت پاداش و آرزو بهتر است . [کهف، 46] .

برخى از دعاها و مطالب متفرّقه .

خاتمه: در مختصر و مجملى از احکام اموات .

رجاى واثق و امید صادق که برادران مؤمن و شیعیان حضرت امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) این گنهکار عاصى را از دعا و طلب مغفرت در حال حیات و پس از ممات فراموش نفرمایند

باب اول: اعمال شب و روز

فصل اول: اعمال مابین الطلوعین

اعمال مابین الطلوعین

بدانکه از جمله اوقات شریف بین الطلوعین [زمان بین طلوع فجر صادق و طلوع خورشید] است، و اخبار بسیاری از اهل بیت (عَلَيهِم السَّلَامُ) در فضیلت این وقت، و تشویق بر عبادت، و ذکر و تسبیح در آن وارد شده، و در برخی اخبار، از این وقت تعبیر به ساعت غفلت شده، چنان که از حضرت محَمد باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: ابلیس رانده شده لشکرهای خویش را، در دو وقت پراکنده می سازد: وقت غروب آفتاب، و زمان طلوع آن، پس در این دو ساعت، خدا را بسیار یاد کنید، و از شرّ ابلیس و لشکرش، به خدا پناه بجویید، و در این دو ساعت کودکان خود را به پناه خدا درآورید، زیرا آن دو

ص: 1445

ساعت، ساعت غفلت است و بدانکه خواب در این دو وقت مکروه است . از حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: خواب در وقت صبح خوابی است شوم و مانع روزی است، و رنگ رخسار را زرد و دگرگون می کند، و به درستی که حق تعالی روزی ها را در مابین طلوع فجر، تا طلوع آفتاب قسمت می کند، بنابراین از خوابیدن در این وقت بپرهیزید شیخ طوسی این دعا را در کتاب «مصباح» نقل کرده است که در وقت طلوع فجر صادق خوانده شود .

اَللّٰهُمَّ أَنْتَ صاحِبُنا، فَصَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ أَفْضِلْ عَلَيْنا، اَللّٰهُمَّ بِنِعْمَتِكَ تَتِمُّ الصَّالِحاتُ، فَصَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ أَتْمِمْها عَلَيْنا، عائِذاً بِاللّٰهِ مِنَ النَّارِ، عائِذاً بِاللّٰهِ مِنَ النَّارِ، عائِذاً بِاللّٰهِ مِنَ النَّارِ . (1) سپس می گویی :يَا فالِقَهُ مِنْ حَيْثُ لَاأَرىٰ، وَ مُخْرِجَهُ مِنْ حَيْثُ أَرىٰ، صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اجْعَلْ أَوَّلَ يَوْمِنا هٰذَا صَلاحاً، وَ أَوْسَطَهُ فَلاحاً، وَ آخِرَهُ نَجاحاً . (2) آنگاه ده مرتبه: می گویی : اللّهمَّ إِنِّي أُشْهِدُكَ أَنَّهُ مَا أَصْبَحَ بِي مِنْ نِعْمَةٍ (3)

ص: 1446


1- خدایا تو یاور مایی، پس بر محمّد و خاندانش درود فرست، و برما فزونی بخش، خدایا به نعمت تو کارهای شایسته به پایان می رسد، پس بر محمّد و آل محمّد درود فرست، و آن ها را برای ما به پایان رسان، پناهنده ام به خدا از آتش، پناهنده ام به خدا از آتش،
2- پناهنده ام به خدا از آتش ای شکافنده سپیده از جایی که نمی بینم، و بیرون آورنده آن از جایی که می بینم، بر محمّد و خاندانش درود فرست، و قرار ده آغاز این روز را شایستگی، و میانه اش را رستگاری، و پایانش را کامیابی،
3- خدایا من تو را گواه می گیرم که هرچه سپیده دمان به من می رسد، از نعمت

أَوْ عافِيَةٍ فِي دِينٍ أَوْ دُنْيا، فَمِنْكَ وَحْدَكَ، لَاشَرِيكَ لَكَ، لَكَ الْحَمْدُ، وَ لَكَ الشُّكْرُ بِها عَلَيَّ، حَتَّىٰ تَرْضَىٰ وَ بَعْدَ الرِّضا . (1) و ذکرهای وارد بر این وقت، غیر از آنچه ذکر شد بسیار است، و بهترین آن ها ذکر«سُبْحانَ اللّه وَ الْحَمْدُ للّه، وَ لا اِلهَ اِلا اللّه وَ اللّه اَکْبَرُ » (2) است که از آن به «باقیات صالحات» تعبیر ده و نیز خواندن این دعاست: لا اِلهَ اِلا اللّه وَحْدَهُ، لا شَریکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ، یُحْیی وَ یُمیتُ وَ یُمیتُ وَ یُحیی وَ هُوَ حَیُّ لا یَمُوتُ، بِیَدِهِ الْخَیْرُ ؛ وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْءٍ قَدیرٌ . (3)

چون ندای اذان صبح را شنیدی می گویی: اللّهمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِإِقْبالِ نَهارِكَ، وَ إِدْبارِ لَيْلِكَ، وَ حُضُورِ صَلَواتِكَ وَ أَصْواتِ دُعاتِكَ، وَ تَسْبِيحِ مَلائِكَتِكَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تَتُوبَ عَلَيَّ؛ إِنَّكَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ . (4)

آداب بیت الخلا

چون خواستی به نماز رو کنی، ولی به رفتن به بیت الخلاء

ص: 1447


1- یا سلامت کامل در دین یا دنیا تنها از جانب توست، یگانه ای و برای تو شریکی نیست، تو را ستایش و بر من است سپاس بر آن، تا خشنود شوی، و بالاتر از خشنودی .
2- خدا پاک و منزّه است و ستایش تنها او را سزاست و خدایی جز او نیست و خدا بزرگ تر از هر وصفی است .
3- معبودی جز خدا نیست، یگانه است و شریکی ندارد، فرمانروایی و ستایش از آن اوست، زنده می کند، و می میراند و می میراند و زنده می کند، و او زنده ای است که نمی میرد، خیر تنها به دست اوست، و او بر هرچیز تواناست .
4- خدایا از تو می خواهم به آمدن روزت، و رفتن شبت، و رسیدن نمازهایت، و بانگ های دعایت و تسبیح فرشتگانت، اینکه بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و توبه ام را بپذیری که تویی توبه پذیر و بخشنده .

نیازمندی، پس به آن ابتدا کن، و آداب آن بسیار است، و پاره ای از آن به طور اختصار این است که پای چپ را وقت وارد شدن مقدّم بداری و بگویی:

بِسْمِ اللّٰه وَ بِاللّٰهِ، أَعُوذُ بِاللّٰهِ مِنَ الرِّجْسِ النَّجِسِ، الْخَبِيثِ الْمُخْبِثِ، الشَّيْطانِ الرَّجِيمِ . (1)

چون لباس به یک سو قرار دادی به نام خدا می گویی، و واجب در این حال، بلکه در تمام حالات، پوشاندن عورت از بیننده محترم است . و در این حال به طرف قبله، و پشت به قبله نشستن حرام می باشد، و مستحبّ است در حال قضای حاجت بگویی: اللّهمَّ أَطْعِمْنِي طَيِّباً فِي عافِيَةٍ، وَ أَخْرِجْهُ مِنِّي خَبِيثاً فِي عافِيَةٍ . (2) و زمانی که بر آنچه از تو دفع شد . نگاهت افتاد بگو:اللّهمَّ ارْزُقْنِي الْحَلالَ، وَ جَنِّبْنِي الْحَرَامَ . (3) چون خواستی از بول تطهیر کنی، اول استبراء می نمایی، سپس دعای رؤیت آب را می خوانی: اَلْحَمْدُ للّه

ص: 1448


1- به نام خدا و به وسیله خدا، پناه می برم به خدا از پلید، ناپاک، آلوده، شیطان رانده شده .
2- خدا در تندرستی کامل غذای پاک به من بخوران، و در سلامت کامل، آن را از من، ناپاک خارج کن .
3- خدایا حلال روزی ام فرما، و از حرام برکنارم دار .

الَّذِي جَعَلَ الْماءَ طَهُوراً وَ لَمْ يَجْعَلْهُ نَجِساً . (1) و در وقت طهارت از بول می گویی

اللّهمَّ حَصِّنْ فَرْجِي وَ أَعِفَّهُ، وَ اسْتُرْ عَوْرَتِي، وَ حَرِّمْنِي عَلَى النَّارِ . (2) و چون از جای خود برخاستی، دست راست را بر شکم خود می کشی و می گویی: اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِي أَماطَ عَنِّي الْأَذىٰ، وَ هَنَّأَنِي طَعامِي وَ شَرابِي، وَ عافانِي مِنَ الْبَلْوىٰ . (3) آن گاه با مقدّم نمودن پای راست بر پای چپ از انجا بیرون می آیی، و این دعا را می خوانی: اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِي عَرَّفَنِي لَذَّتَهُ، وَ أَخْرَجَ عَنِّي أَذاهُ؛ يَا لَها نِعْمَةً، يَا لَها نِعْمَةً، يَا لَها نِعْمَةً، لَايَقْدِرُ الْقادِرُونَ قَدْرَهَا . (4)

فضیلت مسواک

چون خواستی وضو بگیری، با مسواک آغاز کن، که دهان را پاکیزه، و بلغم را برطرف، و نیروی حافظه را زیاد می کند، و موجب فزونی حسنات و خشنودی حق تعالی است، و دو رکعت نماز با مسواک، بهتر از هفتاد رکعت نماز بدون مسواک است، و اگر مسواک نباشد . انگشت نیز کفایت می کند .

آداب وضو

و سزاوار است وقت وضو گرفتن به طرف قبله

ص: 1449


1- ستایش خدای را که آب را پاک کننده قرار داد، و آن را ناپاک نگرداند
2- ، خدایا عضو جنسی ام را از گناه نگاهدار، و آن را عفیف گردان، و عورتم را بپوشان، و آتش را بر من حرام کن .
3- ستایش خدای را، که آزار را از من دور ساخت، و خوراک و نوشیدنی ام را بر من گوارا نمود، و از بلا به سلامتم داشت .
4- ستایش خدای را، که لذّت غذا را به من شناساند، و نیروی آن را در پیکرم باقی گذاشت، و آزارش را از من بیرون کرد، وه که چه نعمتی، وه که چه نعمتی، وه که چه نعمتی سنجش گران توان سنجیدن آن را ندارد .

بنشینی، و ظرف آب را در جانب راست خود گذاری، و چون نگاهت به آب افتاد، این دعا را بخوانی:

اَلْحَمْدُ للّه الَّذِي جَعَلَ الْماءَ طَهُوراً وَ لَمْ يَجْعَلْهُ نَجِساً . (1) پس دست خود را پیش از آن که داخل ظرف آب کنی می شویی، و به هنگام وارد کردن دست در ظرف آب می گویی: بِسْمِ اللّٰه وَ بِاللّٰهِ، اَللّٰهُمَّ اجْعَلْنِي مِنَ التَّوَّابِينَ، وَ اجْعَلْنِي مِنَ الْمُتَطَهِّرِينَ . . (2) پس سه بار به سه کف آب، مضمضه [آب در دهان گرداندن] می کنی و می گویی: اللّهمَّ لَقِّنِي حُجَّتِي يَوْمَ أَلْقاكَ، وَ أَطْلِقْ لِسانِي بِذِكْراكَ . (3) پس سه بار استنشاق می کنی و می گویی: اللّهمَّ لَاتُحَرِّمْ عَلَيَّ رِيحَ الْجَنَّةِ، وَ اجْعَلْنِي مِمَّنْ يَشَمُّ رِيحَهَا وَ رَوْحَهَا وَ طِيبَها . (4) و در آغاز شستن صورت می گویی: اللّهمَّ بَيِّضْ وَجْهِي يَوْمَ تَسْوَدُّ الْوُجُوهُ، وَ لَا تُسَوِّدْ وَجْهِي يَوْمَ تَبْيَضُّ الْوُجُوهُ . (5)

ص: 1450


1- ستایش خدای را که آب را پاک کننده قرار داد، و آن را ناپاک نگردانید .
2- به نام خدا، و به ذات خدا، خدایا مرا از توبه کنندگان، و پاکی طلبان قرار ده .
3- خدایا روزی که ملاقاتت می کنم دلیل محکم را به من تلقین فرما، و زبانم را به ذات گویا کن .
4- خدایا بوی بهشت را بر من حرام مکن، و از کسانی قرارم ده که بو و نسیم و عطر آن را ببوید .
5- خدایا چهره ام را سپید کن، روزی که چهره ها سیاه می شود، و چهره ام را سیاه مکن، روزی که چهره ها سپید می گردد .

و به هنگام شستن دست راست می گویی: اللّهمَّ أَعْطِنِي كِتَابِي بِيَمِينِي، وَ الْخُلْدَ فِي الْجِنانِ بِيَسارِي، وَ حاسِبْنِي حِساباً يَسِيراً . (1) و به وقت شستن دست چپ می گویی: اللّهمَّ لَا تُعْطِنِي كِتَابِي بِشِمَالِي، وَ لَا مِنْ وَرَاءِ ظَهْرِ،ي وَ لَا تَجْعَلْها مَغْلُولَةً إِلَىٰ عُنُقِي، وَ أَعُوذُ بِكَ مِنْ مُقَطَّعَاتِ النِّيرانِ . (2) پس با رطوبت دست راست جلوی سر را مسح کن، و در آن حال بگو:اللّهمَّ غغَشِّنِي رَحْمَتَكَ وَ بَرَكاتِكَ . (3) آنگاه پاهای خود را مسح کن، و هنگام مسح بگو: اللّهمَّ ثَبِّتْنِي عَلَى الصِّراطِ يَوْمَ تَزِلُّ الْأَقْدَامُ، وَ اجْعَلْ سَعْيِي فِيما يُرْضِيكَ عَنِّي يَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِكْرامِ . (4) چون از وضو فارغ شدی بگو: اللّهمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ تَمَامَ الْوُضُوءِ، وَ تَمَامَ الصَّلاةِ، وَ تَمامَ رِضْوَانِكَ وَ الْجَنَّةَ . (5) و بگو: اَلْحَمْدُ للّه رَبِّ الْعالَمینَ (6) و سوره «قَدر» را سه مرتبه می خوانی، آنگاه پس از فراغت از وضو، بوی خوش استعمال می کنی،

ص: 1451


1- خدایا پرونده ام را به دست راستم بده، و نامه جاوید بودن در بهشت را به دست چپم، و حسابم را به حسابی آسان رسیدگی کن .
2- خدایا پرونده ام را به دست چپم وا مگذار، و از پشت سرم در اختیارم قرار مده، و آن را بسته به گردنم ننما، و از پاره های آتش به تو پناه می برم .
3- خدایا رحمت و برکاتت را بر من بپوشان .
4- خدایا مرا بر صراط ثابت بدار، روزی که قدمها می لغزد، و کوششم را در انچه تو را از من خشنود می کند قرار ده، ای دارای بزرگی و اکرام .
5- خدایا از تو می خواهم کمال وضو، و کمال نماز، و کمال خشنودی ات و بهشت را .
6- ستایش خاص خدای پروردگار جهانیان است .
آداب مسجد رفتن

و با حالت آرامش و وقار به جانب مسجد روانه می شوی، و به وقت بیرون رفتن از خانه به قصد مسجد می گویی: بِسْمِ اللّٰه اَلَّذِي خَلَقَنِي فَهُوَ يَهْدِينِ، وَ الَّذِي هُوَ يُطْعِمُنِي وَ يَسْقِينِ، وَ إِذٰا مَرِضْتُ فَهُوَ يَشْفِينِ، وَ الَّذِي يُمِيتُنِي ثُمَّ يُحْيِينِ، وَ الَّذِي أَطْمَعُ أَنْ يَغْفِرَ لِي خَطِيئَتِي يَوْمَ الدِّينِ، رَبِّ هَبْ لِي حُكْماً وَ أَلْحِقْنِي بِالصّٰالِحِينَ، وَ اجْعَلْ لِي لِسٰانَ صِدْقٍ فِي الْآخِرِينَ، وَ اجْعَلْنِي مِنْ وَرَثَةِ جَنَّةِ النَّعِيمِ، وَ اغْفِرْ لِأَبِي . (1) چون خواستی وارد مسجد شوی، ابتدا کف کفش خود را ملاحظه کن که آلودگی همراه آن نباشد بعد پای راست را مقدّم بدار، آنگاه این دعا را بخوان: بِسْمِ اللّٰهِ، وَ بِاللّٰهِ، وَ مِنَ اللّٰهِ، وَ إِلَى اللّٰهُ، وَ خَيْرُ الْأَسْماءِ كُلِّها لِلّٰهِ، تَوَكَّلْتُ عَلَى اللّٰهِ، وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ، اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ افْتَحْ لِي أَبْوابَ رَحْمَتِكَ وَ تَوْبَتِكَ، وَ أَغْلِقْ عَنِّي أَبْوابَ مَعْصِيَتِكَ، وَ اجْعَلْنِي مِنْ (2)

ص: 1452


1- به نام خدایی که مرا آفرید، پس مرا هدایت می کند، و به من می خوراند و می نوشاندم، و چون بیمار شوم شفایم می دهد، و آن که مرا می میراند، سپس زنده می کند، و آن که طمع دارم خطایم را در روز جزا بیامرزد، خدایا به من حکم ببخش، و به شایستگان ملحق کن، و نزد آیندگان خوش نامم فرما، و مرا از وارثان بهشت نعیم قرار ده، و پدرم را بیامرز .
2- به نام خدا، و به ذات خدا، و از خدا، و به سوی خدا، و بهترین همه نامها برای خداست، بر خدا توکّل نمودم، و جنبش و نیرویی نیست مگر به خدا، خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و درهای رحمت و توبه ات را به روی من باز کن، و درهای نافرمانی ات را به روی من ببندد، و مرا از

زُوَّارِكَ، وَ عُمَّارِ مَساجِدِكَ، وَ مِمَّنْ يُناجِيكَ فِي اللَّيْلِ وَ النَّهارِ، وَ مِنَ الَّذِينَ هُمْ فِي صَلاتِهِمْ خاشِعُونَ، وَ ادْحَرْ عَنِّي الشَّيْطانَ الرَّجِيمَ، وَ جُنُودَ إِبْلِيسَ أَجْمَعِينَ . (1)

آداب نماز

و چون اراده کردی نماز بخوانی بگو: اَللّٰهُمَّ إِنِّي أُقَدِّمُ إِلَيْكَ مُحَمَّداً صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، بَيْنَ يَدَيْ حاجَتِي، وَ أَتَوَجَّهُ بِهِ إِلَيْكَ، فَاجْعَلْنِي بِهِ وَجْيهاً عِنْدَكَ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ مِنَ الْمُقَرَّبِينَ، وَ اجْعَلْ صَلاتِي بِهِ مَقْبُولَةً، وَ ذَنْبِي بِهِ مَغْفُوراً، وَ دُعائِي بِهِ مُسْتَجاباً إِنَّكَ أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ . (2) پس برای نماز، اذان و اقامه می گویی، و بین اذان و اقامه با یک سجده، یا نشستن فاصله می اندازی، و این دعا را می خوانی:اَللّٰهُمَّ اجْعَلْ قَلْبِي بَارّاً، وَ عَيْشِي قَارّاً، وَ رِزْقِي دَارّاً، وَ اجْعَلْ لِي عِنْدَ قَبْرِ رَسُولِكَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، مُسْتَقَرّاً وَ قَرَاراً . (3) و آنچه خواهی دعا می کنی، و حاجتت را از حق تعالی درخواست می کنی، زیرا دعا بین اذان و اقامه

ص: 1453


1- زائرانت و آبادکنندگان مساجدت قرار ده، و از کسانی که در شب و روز، با تو رازونیاز می کنند، و از آنان آکه در نمازشان افتاده حالند، و شیطان رانده شده، و تمام لشکرهای ابلیس را از من دور کن .
2- خدایا من محمّد درود خدا بر او و خاندانش را پیشاپیش حاجتم به درگاهت پیش آرم، و به وسیله او به سویت رو می کنم، پس مرا به خاطر او آبرومند نزد خود در دنیا و آخرت، و از مقرّبان قرار ده، و نمازم را به او پذیرفته، و گناهم را آمرزیده، و دعایم را مستجاب گردان، به درستی که تو آمرزنده و مهربانی .
3- خدایا قرار ده، دلم را شایسته، و زندگی ام را بر قرار، و روزی ام را فراوان، و قرار ده برایم، کنار آرامگاه رسولت (درود خدا بر او و خاندانش) جایگاه و قرارگاه .

ردّ نمی شود، و پس از گفتن اقامه می خوانی: إِلَيْكَ تَوَجَّهْتُ، وَ مَرْضَاتَكَ طَلَبْتُ، وَ ثَوابَكَ ابْتَغَيْتُ، وَ بِكَ آمَنْتُ، وَ عَلَيْكَ تَوَكَّلْتُ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ افْتَحْ مَسَامِعَ قَلْبِي لِذِكْرِكَ، وَ ثَبِّتْنِي عَلَىٰ دِينِكَ وَ دِينِ نَبِيِّكَ، وَ لَا تُزِغْ قَلْبِي بَعْدَ إِذْ هَدَيْتَنِي، وَهَبْ لِي مِنْ لَدُنْكَ رَحْمَةً، إِنَّكَ أَنْتَ الْوَهَّابُ . (1)

دعای تکبیرات

آنگاه برای نماز آماده می شوی، و قلب خود را حاضر می کنی، و خواری شأن خود، و عظمت و جلال مولایت را، که در مقام مناجات با او برآمده ای ملاحظه می کنی، و چنان باش که گویا او را می بینی، و حیا کن، از اینکه با او سخن گویی، و دلت متوجه جانب دیگر باشد! پس با وقار و خشوع می ایستی، در حالتی که دستهایت را بر رانهای خود، برابر سر زانو گذاشته باشی، و بین قدمهایت را، به اندازه سه انگشت، یا یک وجب باز کرده، گشادگی قرار می دهی، و نگاهت را به موضع سجده می اندازی، سپس قُربَةً اِلَی اللّه نیّت نماز واجب صبح کن، و تکبیرة الاحرام بگو . و مستحبّ است پیش از

ص: 1454


1- خدایا به سوی تو رو کردم، و خشنودی تو را خواستم، و پاداش تو را اراده کردم، و به تو ایمان آوردم، و بر تو توکّل کردم، خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و گوشهای دلم را به ذکرت باز کن، و بر دینت و دین پیامبرت پایدارم بدار، و دلم را پس از آن که هدایت کردی منحرف مساز، و بر من از نزد خود رحمتی ببخش، به راستی که تو بسیار بخشنده ای .

تکبیرة الاِحرام نماز، شش تکبیر بر آن اضافه کنی، و هر تکبیری دستها را تا مقابل نرمی گوش بلند کنی، درحالی که کف دستها به طرف قبله و انگشتها، غیر از انگشت بزرگ، به هم چسبیده باشد، و بخوانی دعاهای تکبیرات را، به این صورت، که پس از تکبیر سوم بگویی:

اللّهمَّ أَنْتَ الْمَلِكُ الْحَقُّ الْمُبينُ ؛ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ، سُبْحانَكَ ؛ إِنِّي ظَلَمْتُ نَفْسِي فَاغْفِرْ لِي ذَنْبِي إِنَّهُ لَايَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلّا أَنْتَ . (1) و پس از تکبیر پنجم می گویی: لَبَّيْكَ وَ سَعْدَيْكَ، وَ الْخَيْرُ فِي يَدَيْكَ، وَ الشَّرُّ لَيْسَ إِلَيْكَ، وَ الْمَهْدِيُّ مَنْ هَدَيْتَ، عَبْدُكَ وَ ابْنُ عَبْدَيْكَ، ذَلِيلٌ بَيْنَ يَدَيْكَ، مِنْكَ وَ بِكَ وَ لَكَ وَ إِلَيْكَ، لَامَلْجَأَ وَ لَا مَنْجَىٰ وَ لَا مَفَرَّ مِنْكَ إِلّا إِلَيْكَ، سُبْحانَكَ وَ حَنانَيْكَ، تَبَارَكْتَ وَ تَعَالَيْتَ؛ سُبْحانَكَ رَبَّ الْبَيْتِ الْحَرامِ . (2) و پس از تکبیر هفتم می گویی: وجَّهْتُ وَجْهِي لِلَّذِي فَطَرَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ، عالِمِ الْغَيْبِ وَ الشَّهادَةِ، حَنِيفاً مُسْلِماً، (3)

ص: 1455


1- خدایا تویی فرمانروای حق آشکار، معبودی جز تو نیست، منزّهی تو، من بر خود ستم کردم، گناه مرا ببخش که جز تو گناهان را نمی بخشد .
2- آری، آماده خدمتم، و خیر در دست توست، و شرّ از تو نیست، و هدایت یافته کسی است که تو هدایت کردی، بنده ات، و فرزند بنده ات، ذلیل است در برابرت، از تو، و به تو، و برای تو، و به سوی تو، نیست پناهگاهی، و نه راه رهایی، و نه گریزگاهی از تو مگر به سوی تو، منزّهی تو، پیاپی به من رحم کن، مبارک و برتری، منزّهی تو، ای پروردگار کعبه .
3- رویم را به سوی وجودی نمودم، که آسمان ها و زمین را آفرید، دانای پنهان و آشکار است، رو کردنی با حال اعتدال و تسلیم،

وَمَا أَنَا مِنَ الْمُشْرِكِينَ، إِنَّ صَلاتِي وَ نُسُكِي، وَ مَحْيَايَ وَ مَمَاتِي، لِلّٰهِ رَبِّ الْعالَمِينَ ؛ لَاشَرِيكَ لَهُ، وَ بِذَلِكَ أُمِرْتُ، وَ أَنَا مِنَ الْمُسْلِمِينَ . (1)

سایر آداب نماز

چون بخواهی قرائت را شروع کنی، استعاذه أَعُوذُ بِاللّه مِنَ اٌلشَیطَانِ الرَّجِیمِ را آهسته بگو، آنگاه سوره «حَمد» را، با آداب تمام و حضور قلب و تفکّر در معانی ان بخوان، و پس از تمام شدن سوره «حَمد» به اندازه یک نفس ساکت شو، و بعد از آن سوره های دیگر از قرآن را بخوان، و خوب است که سوره هایی مانند عَمَّ و هَل اَتی و لا اُقسِمُ باشد، پس از آن به اندازه یک نفس ساکت می ایستی، و سپس دستها را برای تکبیر، به طریقی که پیش از این ذکر شد بلند می کنی، بعد از آن به رکوع برو، و دست راست را سر زانوی راست می گذاری، پیش از آن که دست چپ را بر زانوی چپ بگذاری، و انگشتان دو دست را باز کرده، و از زانوهای خود پر می کنی، و کمر را خم کرده، و گردن را کشیده، مساوی با کمر قرار می دهی، و نگاه خویش را بین قدمها انداخته و بگو:سُبْحانَ رَبِّی الْعَظیمِ وَ بِحَمْدِهِ ؛ (2) و سزاوار است این ذکر را هفت

ص: 1456


1- و از بت پرستان نیستم، به درستی که نماز و عبادت و زندگی و مرگم برای خدا پروردگار جهانیان است، برای او شریکی نیست، به این امر فرمان داده شدم، و من از مسلمانانم .
2- منزّه است پروردگار بزرگم و ستایش از آن اوست .

یا پنج یا سه مرتبه بگویی، و پیش از گفتن ذکر این دعا را بخوانی: اَللّٰهُمَّ لَكَ رَكَعْتُ، وَ لَكَ أَسْلَمْتُ، وَ بِكَ آمَنْتُ، وَ عَلَيْكَ تَوَكَّلْتُ، وَ أَنْتَ رَبِّي، خَشَعَ لَكَ سَمْعِي وَ بَصَرِي، وَ شَعْرِي وَ بَشَرِي، وَ لَحْمِي وَ دَمِي، وَ مُخِّي وَ عَصَبِي وَ عِظَامِي، وَمَا أَقَلَّتْهُ قَدَمَايَ غَيْرَ مُسْتَنْكِفٍ، وَ لَا مُسْتَكْبِرٍ وَ لَا مُسْتَحْسِرٍ . (1) آنگاه از رکوع برخیز و بایست، و در این حال بگو: سَمِعَ اللّه لِمَن حَمِدَهُ [خدا هرکس را که حَمدش کند شنواست] بعد تکبیر بگو، و با نهایت خضوع و خشوع به سجده برو، در حال سجده کف دستها را پهن کرده، جلوتر از زانوها بر زمین بگذار، و بر تربت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) سجده کن، و ذکر سجود را بگو، و بهتر آن است که ذکر سجود را، هفت یا پنج یا سه بار بگویی، و پیش از گفتن ذکر، این دعا را بخوان: اَللّٰهُمَّ لَكَ سَجَدْتُ، وَ بِكَ آمَنْتُ، وَ لَكَ أَسْلَمْتُ، وَ عَلَيْكَ تَوَكَّلْتُ، وَ أَنْتَ رَبِّي سَجَدَ وَجْهِي لِلَّذِي خَلَقَهُ، وَ شَقَّ سَمْعَهُ (2)

ص: 1457


1- خدایا برای تو رکوع کردم، و تسلیم تو شدم، و به تو ایمان آوردم، و بر تو توکّل نمودم، و تویی پروردگارم، فروتن شد برای تو گوشم و چششم و مویم و پوستم و گوشتم و خونم و مغزم و پی ام و استخوان هایم، و آنچه را قدم هایم با خود برداشته، بدون سرپیچی و نه برتری جویی و نه خستگی .
2- خدایا برای تو سجده کردم، و به تو ایمان آوردم، و تسلیم تو شدم، و بر تو توکّل نمودم، و تو پروردگار منی، سجده کرد رویم، برای کسی که آن را آفرید، و گوش

وَبَصَرَهُ، اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ الْعالَمِينَ تَبارَكَ اللّٰهُ أَحْسَنُ الْخالِقِينَ . (1) پس ذکر را بگو، و سر از سجده بردار و بنشین، و مستحبّ است تکبیر بگویی و روی کفل خود بنشینی و بگویی:

اَسْتَغْفِرُ اللّه رَبّی وَ اَتُوبُ اِلَیْهِ و نیز بگوئی : اَللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِي، وَ ارْحَمْنِي، وَ اجْبُرْنِي، وَ ادْفَعْ عَنِّي وَ عافِنِي، إِنِّي لِمَا أَنْزَلْتَ إِلَيَّ مِنْ خَيْرٍ فَقِيرٌ، تَبَارَكَ اللّٰهُ رَبُّ الْعالَمِينَ . (2) آنگاه تکبیر می گویی و به سجده دوم می روی و انجام می دهی آنچه را که در سجده اول انجام دادی، سپس سر از سجده برداشته و جلسه [نشستن] استراحت را بجا می آوری، و برای رکعت دوم بر می خیزی، و در حال برخاستن می گویی: بِحَولِ اللّه وَ قُوَّتِهِ اَقُومُ وَ اَقْعُدُ [به نیرو و جنبش خدا برخیزم و بنشینم] چون به حالت آرامش قرار گرفتی حَمد و سوره بخوان، و بهتر آن است که سوره تَوحید را بخوانی، و پس از پایان آن، سه مرتبه گفتن: كَذَلِكَ اللّه رَبّى مستحبّ است، بعد تکبیر گفته، دستها را برای قنوت، تا برابر صورت بلند می کنی، و باطن دستها را به سوی آسمان قرار می دهی، و غیر از

ص: 1458


1- و چشمش را گشود، و ستایش خدای را پروردگار جهانیان، مبارک باد خدا، بهترین آفرینندگان .
2- خداوندا مرا بیامرز و به من رحم کن، و شکستگی ام را اصلاح فرما، و از من دفاع کن، و مرا سالم بدار، من نسبت به خیری که برایم فرو فرستی نیازمندم، مبارک است خداوند پروردگار جهانیان .

انگشت بزرگ سایر انگشتان، را به هم می چسبانی و خوب است برای قنوت خواندن کلمات فرج را برگزینی و پس از آن بگویی:

اَللّٰهُمَّ اغْفِرْ لَنا، وَ ارْحَمْنَا، وَ عافِنا، وَ اعْفُ عَنَّا فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ ؛ إِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ . (1) آنگاه می گویی: اللّهمَّ مَنْ كانَ أَصْبَحَ وَ لَهُ ثِقَةٌ أَوْ رَجاءٌ غَيْرُكَ، فَأَنْتَ ثِقَتِي وَ رَجائِي يَا أَجْوَدَ مَنْ سُئِلَ، وَ يَا أَرْحَمَ مَنِ اسْتُرْحِمَ، صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ ارْحَمْ ضَعْفِي وَ مَسْكَنَتِي، وَ قِلَّةَ حِيلَتِي، وَ امْنُنْ عَلَيَّ بِالْجَنَّةِ طَوْلاً مِنْكَ، وَ فُكَّ رَقَبَتِي مِنَ النَّارِ، وَ عافِنِي فِي نَفْسِي، وَ فِي جَمِيعِ أُمُورِي بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (2)

و طول دادن قنوت سزاوار است، و دعاهایی که در قنوت خوانده می شود بسیار است، آنگاه تکبیر می گویی و رکوع و سجود را به همان صورتی که ذکر شد به جا می آوری و پس از اتمام دو سجده، برای تشهّد و سلام بنشین، و مستحبّ است که روی کفل خود بنشینی، و پیش از تشهّد

ص: 1459


1- خداوندا، ما را بیامرز، و به ما رحم کن، و از عافیت بهره مندمان گردان و ما را در دنیا و آخرت بسلامت دار، بدرستی که تو بر هرچیز توانائی
2- خداوندا، هرکس که صبح کند و برای او تکیه گاه و امیدی جز تو باشد ولی تو پناه و امید منی ای بخشنده ترین کسی که از او درخواست شده، و ای مهربان ترین کسی که از او طلب مهربانی شده، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و به ناتوانی و درماندگی و بیچارگی ام رحم کن و بر من به احسان از جانب خود به بهشت منّت گذار، و از آتش رهایم ساز، و در وجودم و همه امورم، سلامتم بدار، به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان .

بگویی: بِسْمِ اللّه وَ بِاللّه، وَ الاَسْمآءُ الْحُسْنیٰ کُلُّها للّه، وَ الْحَمْدُ للّه، وَ خَیْرُ الاَسْمآءِ للّه ؛ اَشْهَدُ اَنْ لا اِلْهَ اِلا اللّه . (1) تا آخر تشهّد .

فضیلت تعقیب

و چون از نماز فارغ شدی، شروع به خواندن تعقیب کن که تأکید و امر بسیار بر آن شده، و حق تعالی فرموده:

«فَاِذا فَرَغْتَ فَانْصَبْ وَ اِلی رَبِّکَ فَارْغَبْ» (2)

در تفسیر این آیه روایت شده: چون از نماز فارغ شوی، خود را در دعا به زحمت انداز، و به سوی پروردگار خود میل کن، و حاجات خود را از او بطلب، و امیدت را از غیر او قطع کن . و از حضرت امیر المؤمنین (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: هر کدام از شما که از نماز فارغ شد، باید دستها را به سوی آسمان بلند کند، و خود را در دعا به سختی اندازد . از روایات استفاده می شود، که تعقیب زیاد کننده روزی است، و مؤمن در نماز است، و ثواب نماز را دارد تا گاهی که مشغول به ذکر حق تعالی است، و خواندن دعا پس از نماز واجب، بهتر از خواندن نماز مستحبّ است . علاّمه مجلسی (رَحمهُ اللّه) فرموده: از کلمه «تعقیب» ظاهر می شود، که قرآن و دعا و ذکر وقتی متصّل به نماز است، عرفا تعقیب می باشد، ولی

ص: 1460


1- به نام خدا و به جلوه خدا، و همه نامهای نیکوتر برای خداست، و ستایش خدای را، و بهترین نامها برای خداست، گواهی می دهم که معبودی جز خدا نیست .
2- زمانی که فراغت یافتی در عبادت بکوش، و به جانب پروردگارت رغبت کن .

بهتر آن است که با وضو، و در حال نشستن رو به قبله باشد، و افضل در وقت خواندن تعقیب نشستن بر طریق تشهّد [یعنی متورکّا و بروی کَفَل] است، و در اثنای تعقیب به ویژه در تعقیب نماز شام سخن نگوید، و بعضی گفته اند: تمام شرایط نماز را در تعقیب رعایت کنند، و ظاهر آن است که پس از نماز، به هر حالی که مشغول قرآن و ذکر و دعا باشد، ثوابی برای آن مقرّر است هر چند در حال راه رفتن انجام گیرد . مؤلف گوید: برای دین و دنیا، دعاهای بسیار، از ائمه اطهار (عَلَيهِم السَّلَامُ) در تعقیب نمازها وارد شده، و چون اشرف عبادات بدنی نماز است، و تعقیبات روایت شده را، در تکمیل نمازها دخالتی بس عظیم است، و همچنین موجب بالا رفتن درجات، و فرو ریختن گناهان، و حصول خواسته ها، و حاجات می شود، به خاطر این دعاگو رسید، که قسمتی از آن ها را در این رساله ذکر نمایم، و اکثر آن را از کتاب «بحار» و «مقباس» علاّمه مجلسی عطّر اللّه مرقده الشریف نقل می کنم، پس می گویم: تعقیبات بر دو قسم است: تعقیبات مشترک، و تعقیبات مختصّ .

تعقیبات مشترکه

اما مشترک: تعقیباتی است که پس از هر نماز خوانده می شود، و بسیار است، و ما در اینجا به چند قسمت از آن

ص: 1461

اکتفا می کنیم .

تسبیح حضرت زهرا (عَلَيهَا السَّلَامُ)

اوّل: تسبیح حضرت فاطمه زهرا (عَلَيهَا السَّلَامُ) است، و احادیث در فضیلت آن بیش از حدّ و خارج از شماره است، از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده است: ما کودکان خود را به تسبیح حضرت فاطمه (عَلَيهَا السَّلَامُ) امر می کنیم، چنان که ایشان را به نماز دستور می دهیم، بنابراین آن را ترک مکن، که هرکه بر آن مداومت کند، شقّی و بدبخت نمی شود . در روایات معتبر وارد شده: ذکر کثیری که خدا، در قرآن به آن امر فرموده، تسبیح حضرت فاطمه (عَلَيهَا السَّلَامُ) است، و هرکه بعد از هر نماز، مداومت بر آن داشته باشد، خدا را بسیار یاد کرده، و به آیه «اُذکُرُوا اللّه ذِکراً کَثیرًا» عمل کرده است . به سند معتبر از حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: هر که تسبیح فاطمه (عَلَيهَا السَّلَامُ) را بگوید، و بعد از آن استغفار کند، خدا او را بیامرزد، و آن را بر زبان صد است، و در میزان عمل هزار، و شیطان را دور می کند، و خدا را خشنود می نماید . به سندهای صحیح از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: هرکه تسبیح فاطمه (عَلَيهَا السَّلَامُ) را پس از هر نماز بگوید، پیش از آن که پاها را از حالت نماز بگرداند، آمرزیده شود، و برایش بهشت واجب می شود . و در حدیث معتبر دیگری فرمود: پس از هر نماز، تسبیح فاطمه را خواندن، نزد من بهتر است از

ص: 1462

آن که در هر روز هزار رکعت نماز بخوانند . در روایت معتبری از حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده: به چیزی از تسبیح و تمجید، عبادت الهی انجام نشده که بهتر از تسبیح فاطمه (عَلَيهَا السَّلَامُ) باشد، و اگر چیزی از آن بهتر بود، حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) آن را به فاطمه (عَلَيهَا السَّلَامُ) عطا می فرمود . و احادیث در فضل آن، زیاده از آن است، که بتوان در این رساله ایرا نمود، و در کیفیّت آن اختلافی در احادیث دیده می شود، و اشهر و اظهر [مشهورتر و محتملتر] آن است، که سی وچهار مرتبه «اللّه أَكْبَرُ» و سی وسه مرتبه «الْحَمْدُ للّه» و سی و سه مرتبه «سُبْحانَ اللّه» بگوید . در بعضی از روایات «سُبْحانَ اللّه» پیش از «الْحَمْدُ للّه» وارد شده، و بعضی از علما به این صورت جمع بین روایات کرده اند، که پس از نماز به طریق اول بخواند، و هنگام خوابیدن به صورت دوم، و ظاهرا انجام دادنش در هر وقت، به طریق اول که مشهور است بهتر است . و مستحبّ است بعد از تمام شدن تسبیح، یک مرتبه «لَا إِلَهَ إِلَّا اللّه» بگوید، چنان که از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: هرکه پس از هر نماز واجب، تسبیح حضرت فاطمه (عَلَيهَا السَّلَامُ) را بجا آورد، و به دنبال آن یک مرتبه بگوید «لَا إِلَهَ إِلَّا اللّه» خدا او را بیامرزد،

فضیلت تسبیح تربت

و بهتر آن است که حساب آن را با تسبیح ساخته از تربت

ص: 1463

حضرت حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) نگاه دارد، و نگاه داشتن حساب تمام ذکرها با تسبیح تربت حضرت حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) مستحبّ است، و با خود داشتن تربت آن حضرت به طور پیوسته، مستحبّ و نگهدار از بلاها، و باعث ثواب بی انتهاست . نقل شده: حضرت فاطمه (عَلَيهَا السَّلَامُ) در ابتدا رشته ای از پشم تابیده، و بر آن گره ها زده بود، که به آن تسبیح می گفتند، تا حضرت حمزة بن عبد المطلّب (رضی اللّه عنه) شهید شد، پس حضرت فاطمه (عَلَيهَا السَّلَامُ) از تربت قبر آن شهید بزرگوار، خاک برگرفت، و تسبیح ساخت، و به آن خدا را تسبیح می کرد، مردم نیز چنان کردند . چون حضرت حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) به شهادت رسید، ساختن تسبیح و ذکر گفتن با آن از تربت آن امام مظلوم مستحبّ شد . از حضرت صاحب الامر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: هرکه تسبیح تربت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را در دست داشته باشد، و ذکر را فراموش کند، ثواب ذکر برای او نوشته می شود . از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده: تسبیح تربت آن حضرت خود ذکر می کند، بی آنکه آدمی بگوید: و فرمود: یک ذکر، یا استغفار، که با آن گفته می شود، برابر با هفتاد ذکر است، که با چیز دیگری گفته شود، و اگر بدون ذکر بگرداند، به هر دانه هفت تسبیح برای او نوشته می شود، و به

ص: 1464

روایت دیگر، اگر با ذکر بگرداند، به ازای هر دانه چهل حسنه برای او نوشته می شود، و روایت شده: حوریان بهشت، چون فرشته ای را می بینند به زمین می آید، از او درخواست می کنند که تسبیح و تربت حضرت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) برای ما بیاور . در حدیث صحیح از حضرت موسی بن جعفر علیهما لاسّلام نقل شده: مؤمن می باید خالی از پنج چیز نباشد: مسواک، شانه، سجّاده ای که بر روی آن نماز بجا آورد، و تسبیحی که در آن سی وچهار دانه باشد، و انگشتر عقیق . و ظاهر آن است که تسبیح خام و پخته هر دو خوب است، و خام بهتر است . از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده: هرکه با تسبیح تربت قبر امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) یک تسبیح بگوید، حق تعالی برای او چهارصد حسنه بنویسد، و چهارصد گناه از او محو کند، و چهارصد حاجت او را برآورد، و چهارصد درجه برای او بالا برد . و نیز روایت شده: مستحب است رشته تسبیح کبود باشد به رنگ آسمان، و از بعضی روایات استفاده می شود، که اگر زنان عدد ذکر را به انگشتان خود بشمارند افضل است، ولی احادیث فضیلت تربت به طور مطلق اکثر و اقوی است . دوم: مستحب است پس از سلام نماز واجب، سه مرتبه دست را تا روبروی صورت بلند کند

ص: 1465

و تا به زانو، یا نزدیک زانو بازگرداند، و با هر مرتبه یک اللّه أَكْبَرُ بگوید، چنان که علیّ بن ابراهیم و سیّد ابن طاووس، و ابن بابویه، به سندهای معتبر، از حضرت امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده اند: مفضّل بن عمر از آن حضرت پرسید: به چه علت نمازگزار، پس از سلام نماز سه مرتبه تکبیر می گوید و دست بر می دارد؟ فرمود: برای آن که چون حضرت رسالت پناه (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) فتح مکه نمود، نماز ظهر را با اصحاب، کنار «حجر الأسود» بجا آورد، چون سلام نماز را به پایان برد، سه مرتبه تکبیر گفت، و با هر نوبت دست برداشت، آنگاه گفت:

لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ وَحْدَهُ وَحْدَهُ وَحْدَهُ ؛ أَنْجَزَ وَعْدَهُ، وَ نَصَرَ عَبْدَهُ وَ أَعَزَّ جُنْدَهُ، وَ غَلَبَ الْأَحْزابَ وَحْدَهُ، فَلَهُ الْمُلْكُ وَ لَهُ الْحَمْدُ، يُحْيِي وَ يُمِيتُ ؛ وَ هُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ . (1)

آنگاه رو به جانب اصحاب کرد و فرمود: این تکبیر و این دعا را، پس از هر نماز واجب ترک نکنید چه هر که پس از سلام نماز چنین کند، شکر نعمت خدا را بر تقویت اسلام و لشکر اسلام ادا کرده است . در حدیث صحیح نقل شده: چون حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) از نماز فارغ می شدند، دستها را بالای

ص: 1466


1- معبودی جز خدا نیست، یکتاست، یکتاست، یکتاست، به وعده اش وفا کرد، و بنده اش را یاری نمود، و سپاهش را نیرومند گرداند، و بر گروه های کفر به تنهایی چیره شد، پس فرمانروایی و ستایش برای اوست، زنده می کند، و می میراند، و او بر هر چیز تواناست .

سر مبارک خود بلند می کردند، و دعا می کردند . و از حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: هر بنده ای که دستها را به سوی خدا بردارد، حق تعالی حیا می کند، دستهای او را خالی بازگرداند، بنابراین وقتی که دعا می کنید، دستها را فرود نیاورید، مگر آن که بر سر و روی خود بکشد . سوم: کلینی به سند معتبر از حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده هرکه پس از نماز واجب، پیش از آن که پاهای خود را بگرداند، سه مرتبه این دعا را بخواند، خدا گناهان او را بیامرزد، هرچند در کثر مانند کف دریا باشند .

أَسْتَغْفِرُ اللّٰهَ الَّذِي لَا إِلٰهَ إِلّا هُوَ، الْحَيُّ الْقَيُّوْمُ، ذُو الْجَلالِ وَ الْإِكْرامِ وَ أَتُوبُ إِلَيْهِ . (1)

و در روایات دیگر وارد شده: هرکه این استغفار را، هر روز بخواند، حق تعالی چهل گناه کبیره او را بیامرزد . چهارم: کلینی به سند معتبر از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: این دعا را پس از هر نماز ترک نکن:

أُعِيذُ نَفْسِي، وَ ما رَزَقَنِي رَبِّي، بِاللّٰهِ الْواحِدِ الصَّمَدِ، الَّذِي لَمْ يَلِدْ وَ لَمْ يُولَدْ، وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُواً أَحَدٌ، وَ أُعِيذُ نَفْسِي، وَ مَا رَزَقَنِي رَبِّي، بِرَبِّ الْفَلَقِ، مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ، (2)

ص: 1467


1- آمرزش می طلبم از خدا، که معبودی جز او نیست، زنده و به خود پاینده و صاحب بزرگی و بزرگواری است و به سوی او باز می گردم .
2- خودم را و آنچه پروردگارم روزی ام نموده پناه می دهم به خدای یگانه بی نیاز که نزاده، و زاده نشده است، و احدی همتای او نبوده، و خودم را و آنچه پروردگارم روزی ام نموده، پناه می دهم، به پروردگار سپیده دمان از هرچه آفرید،

وَمِنْ شَرِّ غَاسِقٍ إِذَا وَقَبَ، وَمِنْ شَرِّ النَّفَّاثاتِ فِي الْعُقَدِ، وَمِنْ شَرِّ حاسِدٍ إِذا حَسَدَ، وَأُعِيذُ نَفْسِي، وَمَا رَزَقَنِي رَبِّي، بِرَبِّ النَّاسِ، مَلِكِ النَّاسِ، إِلٰهِ النَّاسِ، مِنْ شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ، الَّذِي يُوَسْوِسُ فِي صُدُورِ النَّاسِ، مِنَ الْجِنَّةِ وَ النَّاسِ . (1)

پنجم: شیخ کلینی به سند معتبر از علی بن مهزیار روایت کرده: محَمد بن ابراهیم به حضرت هادی (عَلَيهِ السَّلَامُ) نوشت: ای سیّد من، اگر مصلحت می دانی، دعایی به من بیاموز، که بعد از هر نماز بخوانم، تا حق تعالی به سبب آن، خیر دنیا و آخرت را برای من گرد آورد . آن حضرت در پاسخ او نوشت، می گویی:

أَعُوْذُ بِوَجْهِكَ الْكَرِيمِ، وَ عِزَّتِكَ الَّتِي لَاتُرَامُ، وَ قُدْرَتِكَ الَّتِي لَايَمْتَنِعُ مِنْها شَيْءٌ، مِنْ شَرِّ الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ مِنْ شَرِّ الْأَوْجاعِ كُلِّها . (2) و در بعضی از روایات این دنباله را دارد: وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ . (3)

ششم: کلینی و ابن بابویه به سندهای صحیح و غیر صحیح از

ص: 1468


1- و از گزند شب تیره زمانی که تاریکی اش درآید، و از شرّ دمندگان در گره ها، و از شر حسود هنگامی که حسد ورزد، خود را و آنچه پروردگارم روزی ام نمود پناه می دهم به پروردگار آدمیان، فرمانده آدمیان، پرستیده آدمیان، از گزند وسوسه گر پنهان کار، که وسوسه می کند در سینه های مردم از جنّ، و آدمی .
2- پناه می آورم به جلوه بزرگوارت، و عزّتت که نسبت به آن سوءقصد نشود، و قَدرتت که چیزی از آن امتناع نورزد، از شر دنیا و آخرت، و از شرّ همه دردها .
3- و جنبش و نیرویی نیست جز به خدای والای بزرگ .

حضرت باقر و صادق (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) روایت کرده اند: کمتر چیزی که تو را پس از نماز واجب از دعا مجزی است، این است که بگویی: اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ مِنْ كُلِّ خَيْرٍ أَحَاطَ بِهِ عِلْمُكَ، وَ أَعُوذُ بِكَ مِنْ كُلِّ شَرٍّ أَحَاطَ بِهِ عِلْمُكَ . اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ عَافِيَتَكَ فِي أُمُورِي كُلِّها وَ أَعُوذُ بِكَ مِنْ خِزْيِ الدُّنْيا وَ عَذابِ الْآخِرَةِ . (1) و در روایت ابن بابویه است : اللّهمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ اللّهمَّ اِنّی اَسْئَلُکَ . . . (2) تا آخر دعا .

هفتم، مستحبّ است نمازگزار چون از نماز فارغ شود، بگوید:

اللّهمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اَجِرْنی مِنَ النّارِ وَ اَدْخِلْنِی الْجَنَّةَ، وَ زَوِّجْنیِ الْحُورَ الْعینَ . (3)

چنان که در حدیث معتبر از حضرت امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده: بنده باید از نماز فارغ نشود، تا از خدا بهشت را بخواهد، و از دوزخ به او پناه برد، و نیز بخواهد که حور العین

ص: 1469


1- خدایا از تو می خواهم، از هر چیزی که دانشت آن را فرا گرفته، و پناه می آورم به تو، از هر شرّی که دانشت آن را فرا گرفته است، خدایا سلامتی کامل را در همه امورم از تو می خواهم، و به تو پناه می آورم از خواری دنیا و عذاب آخرت .
2- خدایا درود فرست بر محمّد و خاندان محَمد . خدایا از تو می خواهم .
3- خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و مرا از آتش امان ده، و وارد بهشت کن، و حور العین را به همسری ام درآور،

را به همسری او درآورد .

فضیلت حَمد و آیَةُ الکُرسی و آیه ی شهادت و آیه ملک بعد از هر نماز

هشتم: به سند موّثق از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: چون حق تعالی فرمان داد، این آیات را به زمین آورند، به عرش الهی چنگ زدند، و گفتند: پروردگارا، ما را به سوی اهل خطا و گناهکاران می فرستی؟ حق تعالی به سوی ایشان وحی کرد، به جانب زمین بروید، به عزّت و جلالم سوگند یاد می کنم، که تلاوت نکند شما را، احدی از آل محمّد و شیعیان ایشان، جز آن که نظر رحمت کنم به سوی آنان، از رحمتهای پنهان خود، هر روز هفتاد نظر، در هر نظری هفتاد حاجت او را برآورم، و او را بپذیرم هرچند نافرمانی بسیار نموده باشد، و طبق روایتی دیگر: هرکه این آیات را بعد از هر نماز بخواند، او را در خطیره قدس [منظور استراحتگاه بهشت است] ساکن گردانم، با هر گناهی که داشته باشد، و اگر ساکن نکنم، به سوی او نظر کنم، به نظر رحمت خاصّ خود، در هر روز هفتاد نظر، و اگر چنین نکنم، هر روز هفتاد حاجت او را برآورم، که کمتر آن ها آمرزیدن گناهان باشد، و اگر چنین نکنم، او را از شرّ شیطان و از شرّ هر دشمنی پناه دهم، و به او بر ایشان یاری رسانم و او را از داخل شدن بهشت مانع نشود مگر مرگ . و آن آیات به شرح زیر است سوره فاتحه

ص: 1470

تا آخر، و آیَةُ الکُرسی که تا «هُم فیها خالِدونَ» بخواند بهتر است، و آیه شهادت، یعنی:

«شَهِدَ اللّٰهُ أَنَّهُ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ، وَ الْمَلاٰئِكَةُ وَ أُولُوا الْعِلْمِ، قٰائِماً بِالْقِسْطِ ؛ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ . إِنَّ الدِّينَ عِنْدَ اللّٰهِ الْإِسْلاٰمُ ؛ وَ مَا اخْتَلَفَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتٰابَ إِلاّٰ مِنْ بَعْدِ مٰا جٰاءَهُمُ الْعِلْمُ بَغْياً بَيْنَهُمْ وَ مَنْ يَكْفُرْ بِآيٰاتِ اللّٰهِ فَإِنَّ اللّٰهَ سَرِيعُ الْحِسٰابِ» (1) و آیه ملک یعنی: «قُلِ اَللّٰهُمَّ مٰالِكَ الْمُلْكِ، تُؤْتِي الْمُلْكَ مَنْ تَشٰاءُ، وَ تَنْزِعُ الْمُلْكَ مِمَّنْ تَشٰاءُ، وَ تُعِزُّ مَنْ تَشٰاءُ، وَ تُذِلُّ مَنْ تَشٰاءُ ؛ بِيَدِكَ الْخَيْرُ ؛ إِنَّكَ عَلىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ . تُولِجُ اللَّيْلَ فِي النَّهٰارِ، وَ تُولِجُ النَّهٰارَ فِي اللَّيْلِ وَ تُخْرِجُ الْحَيَّ مِنَ الْمَيِّتِ، وَ تُخْرِجُ الْمَيِّتَ مِنَ الْحَيِّ ؛ وَ تَرْزُقُ مَنْ تَشٰاءُ بِغَيْرِ حِسٰابٍ» (2)

فضیلت آیَةُ الکُرسی بعد از هر نماز

به سند معتبر از حضرت موسی بن جعفر (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) روایت

ص: 1471


1- خدا گواهی داد: اینکه معبودی جز او نیست، و فرشتگان و صاحبان دانش نیز گواهی دادند، درحالی که قائم به عدالت است، معبودی جز او نیست، عزیز و حکیم است، همانا دین نزد خدا اسلام است، آنانی که به آن کتاب آسمانی داده شده، اختلاف نکردند، مگر پس از آن که دانش به نزدشان دررسید، این اختلاف به خاطر ستمگری در میانشان بود، کسی که به آیات خدا کفر ورزد، به یقین خدا سریع الحساب است .
2- بگو خدا ای مالک پادشاهی، پادشاهی را به هر که بخواهی می دهی، و از هرکه بخواهی می ستانی، و هرکه را بخواهی عزیز می نمایی، و هرکه را بخواهی ذلیل می کنی، خیر به دست توست تو بر هر چیز توانایی، شب را در روز درآوردی، و روز را در شب، و زنده را از مرده بیرون میآوری، و مرده را از زنده خارج می سازی، و هرکه را بخواهی، بیحساب روزی می دهی .

شده: هرکه بعد از نماز واجب آیَةُ الکُرسی را بخواند، گزنده ای به او ضرر نرساند . و در حدیث معتبر دیگر فرمود: رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) فرمودند: یا علی بر تو باد به تلاوت نمودن آیَةُ الکُرسی پس از هر نماز واجب، به درستی که بر خواندن آن محافظت نکند، مگر پیغمبر، یا صدّیق، یا شهید . و از حضرت رسالت پناه روایت شده: هرکه آیَةُ الکُرسی را پس از هر نماز بخواند او را از وارد شدن به بهشت جز مرگ مانعی نباشد . و طبق روایت دیگر: هرکه آیَةُ الکُرسی را بعد از هر نماز واجب بخواند، نمازش پذیرفته شود، و در امان خدا باشد، و خدا او را از بلاها و گناهان حفظ کند .

دعای شیبه هذلی

نهم: کلینی و ابن بابویه و دیگران به سندهای معتبر از حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده اند: شیبه هذلی به محضر حضرت رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) آمد و عرضه داشت: یا رسول اللّه من پیر شده ام، و به اعمالی که پیش از این خود را به آن عادت داده بودم همچون نماز و روزه و حج و جهاد قَدرتم وفا نمی کند، بنابراین گفتاری به من بیاموز که خدا مرا به آن سود بخشد، و انجامش برایم سبک و آسان باشد . حضرت فرمودند: سخنت را بار دیگر بگو، شیبه سه مرتبه سخنش را تکرار کرد . حضرت فرمودند:

ص: 1472

درخت و کلوخی در اطراف تو نماند، مگر اینکه از باب ترحّم بر تو گریست، هرگاه از نماز صبح فارغ شوی ده مرتبه: بگو:

سُبْحانَ اللّه الْعَظیمِ وَ بِحَمْدِهِ، وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ اِلاّ بِاللّه، الْعَلِیِّ الْعَظیمِ . (1) تا خدا به برکت این عا، تو را از کوری و دیوانگی و خوره و پیسی و پریشانی و تباهی عقل، عافیت دهد . شیبه گفت: یا رسول اللّه این برای دنیا من است، برای آخرت من چیزی بفرما، فرمودند: بعد از هر نماز می گویی:

اللّهمَّ اهْدِنِي مِنْ عِنْدِكَ، وَ أَفِضْ عَلَيَّ مِنْ فَضْلِكَ، وَ انْشُرْ عَلَيَّ مِنْ رَحْمَتِكَ، وَ أَنْزِلْ عَلَيَّ مِنْ بَرَكاتِكَ . (2) آنگاه حضرت فرمودند: اگر بنده بر این عمل مواظبت کند، و آن را عمدا تا وقت مردن ترک نکند، چون به صحران محشر درآید، هشت در بهشت، برای او گشوده می شود، که از هر دری که بخواهد وارد شود . و این دعای آخر به اسانید معتبر دیگر نیز وارد شده .

فضیلت تسبیحات اربعه

دهم: خواندن تسبیحات اربعه است، چنان که شیخ

ص: 1473


1- منزّه است خدای بزرگ، و ستایش از آن اوست، و جنبش و نیرویی نیست مگر به خداوند والای بزرگ
2- خدایا مرا از جانب خود راهنمایی کن، و از فضل خود بر من کرامت فرما، و رحمتت را بر من بگستران، و از برکاتت بر من نازل کن .

طوسی و ابن بابویه و حمیری به سندهای صحیح از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده اند: روزی حضرت رسالت پناه به اصحاب خود فرمود اگر آنچه از جامه ها و ظرفها دارید جمع کنید، و بر روی هم گذارید، آیا به آسمان می رسد؟ گفتند: نه یا رسول اللّه، فرمود: می خواهید به شما چیزی بیاموزم که ریش اش در زمین، و شاخه هایش در آسمان است؟ گفتند: آری یا رسول اللّه، حضرت فرمود: پس از هر نماز سی بار بگویید: سُبْحانَ اللّه، وَ الْحَمْدُ للّه، وَ لا إلهَ إلاّ اللّه، وَ اللّه أکْبَرُ که پایه های اینها در زمین، و شاخه هایشان در آسمان است، و از آدمی دور می سازد: زیر آوارماندن، غرق شدن، سوختن، در چاه افتادن، دریدن درندگان، مردن به مرگ های دردناک، و هربلایی را که در آن روز از آسمان فرود می آید، و اینهایند باقیات صالحات که حق تعالی در قران فرموده است . و به سندهای صحیح دیگر، از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: هرکه این تسبیحات را پس از هر نماز واجب، چهل مرتبه بخواند، پیش از آن که از جای نماز برخیزد هر حاجتی که از خدا بخواهد روا

ص: 1474

می گردد . و به سند صحیح از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: هرکه پس از نماز واجب سی مرتبه سُبحانَ اللّه بگوید، بر بدنش گناهی نماند جز آن که بریزد . و در حدیث صحیح دیگری از آن حضرت روایت شده: ذکر کثیر، که حق تعالی در کلام مجید مدح کرده، این است که پس از هر نماز واجب سی مرتبه سبحان اللّه بگوید . و قطب راوندی روایت کرده: حضرت امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) به براء بن عازب فرمود: می خواهی تو را به امری دلالت کنم، که چون بجا آری، به حقّ و راستی دوست خدا باشی؟ عرضه داشت آری، فرمود: پس از هر نماز هر یک از تسبیحات اربعه را ده مرتبه: بگو، چون انجام دهی، هزار بلا در دنیا از تو دور شود، که یکی از آن ها ارتداد در دین می باشد، و هزار درجه در آخرت برای تو ذخیره می کنند، که یکی از آن ها قرار گرفتن در جوار حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) است . یازدهم: کلینی به سند حسن، از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: هرکه پس از نماز واجب سه مرتبه بگوید:

یا مَنْ یَفْعَلُ ما یَشآءُ، وَ لایَفْعَلُ ما یَشآءُ اَحَدٌ غَیْرُهُ (1) هر حاجت

ص: 1475


1- ای کسی که آنچه بخواهد انجام می دهد، و کسی جز او و آنچه را که بخواهد انجام نمی دهد .

که بخواهد روا می شود .

فضیلت تهلیل ماثور

دوازدهم: شیخ برقی به سند موثّق از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: هرکه پس از فارغ شدن از نماز، پیش از آن که زانوهای خود را، از جای خویش حرکت دهد، ده مرتبه: این تهلیل را بخواند، حق تعالی چهل هزار گناه او را محو می کند، و چهل هزار حسنه برای او می نویسد، و چنان است که گویادوازده مرتبه: قرآن را ختم کرده باشد و نیز فرمود: من صدر مرتبه می خوانم، ولی برای شما ده مرتبه: کافی است .

اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ اِلّا اللّه وَحْدَهُ، لا شَریکَ لَهُ، اِلها واحِدا اَحَدا صَمَدا، لَمْ یَتَّخِذْ صاحِبَةً وَ لا وَلَدا . (1) فضیلت بسیاری برای این تهلیل وارد شده، به ویژه در تعقیب نماز صبح و شام و به هنگام طلوع و غروب آفتاب . سیزدهم: کلینی و ابن بابویه و دیگران، به سندهای صحیح از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده اند: جبرییل در زندان نزد یوسف (عَلَيهِ السَّلَامُ) آمد و گفت: پس از هر نماز بگو:اَللّٰهُمَّ اجْعَلْ لِي فَرَجاً وَ مَخْرَجا، وَ ارْزُقْنِي مِنْ حَيْثُ أَحْتَسِبُ، وَ مِنْ حَيْثُ لَاأَحْتَسِبُ . (2)

ص: 1476


1- گواهی می دهم که معبودی جز خدا نیست، یگانه است و شریکی برای او نمی باشد، معبود یگانه و یکتا و بی نیاز است، نه همسری گرفته و نه فرزندی .
2- خدایا برای من گشایشی و راه بیرون رفتن از مشکلات قرار ده، و از جایی که گمان می برم، و هم از جایی که گمان نمی برم به من روزی ده .

چهاردهم: نویسنده کتاب «بلد الأمین» از حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) روایت کرده هرکه بخواهد خدا در روز قیامت او را بر اعمال زشتش آگاه نسازد، و پرونده گناهانش نگشاید، باید پس از هر نماز بخواند: اَللّٰهُمَّ إِنَّ مَغْفِرَتَكَ أَرْجَىٰ مِنْ عَمَلِي، وَ إِنَّ رَحْمَتَكَ أَوْسَعُ مِنْ ذَنْبِي . اَللّٰهُمَّ إِنْ كانَ ذَنْبِي عِنْدَكَ عَظِيماً، فَعَفْوُكَ أَعْظَمُ مِنْ ذَنْبِي . اَللّٰهُمَّ إِنْ لَمْ أَكُنْ أَهْلاً أَنْ تَرْحَمَنِي، فَرَحْمَتُكَ أَهْلٌ أَنْ تَبْلُغَنِي وَ تَسَعَنِي، لِأَنَّها وَسِعَتْ كُلَّ شَيْءٍ، بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1)

پانزدهم: کفعمی از حضرت رسالت پناه (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) روایت کرده که مردی از روی بیماری و تنگدستی به آن حضرت شکایت کرد، حضرت فرمود: پس از هر نماز واجب چنین بگو:

تَوَكَّلْتُ عَلَى الْحَيِّ الَّذِي لَايَمُوتُ، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِي لَمْ يَتَّخِذْ صاحِبَةً وَ لَا وَلَداً، وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ شَرِيكٌ فِي الْمُلْكِ، وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ وَلِيٌّ مِنَ الذُّلِّ وَ كَبِّرْهُ تَكْبِيراً . (2) و در روایت دیگری فرمود:

ص: 1477


1- خدایا آمرزش تو، امیدبخش تر از عمل من، و رحمتت وسیع تر از گناه من است، خدایا اگر گناهانم نزد تو بزرگ است، گذشت تو از گناه من بزرگ تر است، خدایا اگر سزاوار نبودم که به من رحم کنی، رحمت تو سزاوار است که به من دررسد، و مرا فرا گیرد، زیرا رحمت تو هر چیز را فرا گرفت، به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان .
2- توکل کردم بر زنده ای که هرگز نمی میرد، و ستایش خدای را که برنگزیده همسری و نه فرزندی، و در فرمانروایی شریکی برای او نیست، و برای او سرپرستی از روی خواری نیست، و بزرگ شمار او را بزرگ شمردنی شایسته .

هیچ سختی برایم روی نداد، مگر آن که جبرییل در برابرم، تمّثل یافت و گفت: این دعا را بخوان . و در احادیث معتبر وارد شده: برای وسوسه های درونی و قرض و پریشانی و بیماری باید این دعا را به کرّات خواند .

و در بعضی روایت در ابتدای آن:لاحَوْلَ وَ لاقُوَّةَ اِلاّ بِاللّه . (1) آمده است . شانزدهم: شیخ مفید، در کتاب «مقنعه» در تعقیب هر نماز این دعا را آورده: اللّهمَّ انْفَعْنا بِالْعِلْمِ، وَ زَیِّنّا بِالْحِلْمِ، وَ جَمِّلْنا بِالْعافِیَةِ، وَ کَرِّمْنا بِالتَّقْوی؛ اِنَّ وَلِیِّیَ اللّه الَّذی نَزَّلَ الْکِتابَ، وَ هُوَ یَتَوَلَّی الصّالِحینَ (2)

دعای مکنون وفضیلت آن

هفدهم: ابن بابویه، و شیخ طوسی و غیر ایشان، به سندهای معتبر از حضرت امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده اند: هرکه مایل است از دنیا بیرون رود درحالی که از گناهان پاک شده باشد همچون طلایی که از ناخالصی پاک می شود، و در قیامت هیچ کس از او بازخواست دادخواهی نکند، پس از نمازهای پنج گانه «نسبت» پروردگار را بخواند، و آن خواندن دوازده مرتبه: «قُل هُوَ اللّه اَحَدٌ» است، آنگاه دستها را به جانب آسمان بگشاید، واین دعا را بخواند، سپس فرمود:

ص: 1478


1- هیچ نیرو و جنبشی نیست جز به خدای والای بزرگ .
2- خدایا ما را هب دانش سود ده، و به بردباری بیارای، و به عافیت زیبا گردان، و به تقوا گرامی دار، به درستی که سرپرست من خدا است که قرآن را نازل کرد، و او شایستگان را سرپرستی می کند .

این از رازهای مکنون است، که رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) به من تعلیم داد، و فرمود به حسن و حسین (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) بیاموزم، و دعا این است:

اللّهمَّ اِنّى اَسْئَلُكَ بِاسْمِكَ الْمَكْنُونِ الْمَخْزُونِ، الطّاهِرِ الطُّهْرِ الْمُبارَكِ، وَ اَسْئَلُكَ بِاسْمِكَ الْعَظيمِ وَ سُلْطانِكَ الْقَديمِ؛ يا واهِبَ الْعَطايا، يا مُطْلِقَ الاْسارى، يا فَكّاكَ الرِّقابِ مِنَ النّارِ، صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَفُكَّ رَقَبَتى مِنَ النّارِ، وَ اَخْرِجْنى مِنَ الدُّنْيا آمِناً، وَ اَدْخِلْنِى الْجَنَّةَ سالِماً، وَ اجْعَلْ دُعآئى اَوَّلَهُ فَلاحاً، وَ اَوْسَطَهُ نَجاحاً، وَ آخِرَهُ صَلاحاً؛ اِنَّكَ اَنْتَ عَلاّمُ الْغُيُوبِ . (1) و در بعضی از نسخه های معتبر این دعا به این صورت است:يا فَكّاكَ الرِّقابِ مِنَ النّار، اَسْئَلُكَ اَنْ تُصَلِّىَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اَنْ تُعْتِقَ رَقَبَتى مِنَ النّارِ وَ اَنْ تُخْرَجَنى مِنَ الدُّنْيا سالِما، وَ تُدْخِلَنِى الْجَنَّةَ آمِنا، وَ اَنْ تَجْعَلَ دُعآئى اَوَّلَهُ فَلاحا، وَ اَوْسَطَهُ نَجاحا، وَ آخِرَهُ صَلاحاً ؛ اِنَّكَ (2)

ص: 1479


1- خدایا از تو می خواهم به نامت، آن نام پوشیده محفوظ، و پاک و پاکیزه، و پربرکت، و از تو می خواهم به نام بزرگت، و سلطنت دیرینه ات، ای بخشنده عطاها، ای آزاد کننده اسیران، ای رهایی بخش بندگان از آتش، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و مرا از آتش رهایی دهی، و ایمن از دنیا بیرون بر، و به سلامت وارد بهشت کن، و قرار ده آغاز دعایم را رستگاری، و میانه اش را کامیابی، و پایانش را درستی، به یقین تو دانای نهانهایی .
2- ای رهاننده مردم از آتش، از تو می خواهم بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و مرا از آتش برهانی، و از دنیا به سلامت بیرون ببری، و در حال امنیّت وارد بهشت نمایی، و آغاز دعایم را رستگاری، و میانه اش را کامیابی، و پایانش را درستی قرار دهی، به یقین

اَنْتَ عَلاّمُ الْغُیُوبِ . (1)

فضیلت سوره تَوحید بعد از هر نماز

کلینی به سند معتبر از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: هرکه به خدا و روز قیامت ایمان دارد، باید پس از هر نماز واجب خواندن سورۀ «قُل هُوَ اللّه اَحَدٌ» را ترک نکند، به یقین هرکه آن را بخواند، خدا خیر دنیا و آخرت را برای او گرد آورد، و پدر و مادرش را، و هرکه از پدر و مادرش پدید آمده میآمرزد . و در حدیث دیگری وارد شده: هرکه پس از نماز واجب ده مرتبه: سوره تَوحید را بخواند، حق تعالی از حور العین به همسری او درآورد . و سیّد ابن طاووس از حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) روایت کرده: هرکه پس از هر نماز سوره تَوحید را بخواند، از آسمان رحمت بر سرش فرو ریزد، و آرامش بر او نازل شود، و خدا به سوی او به مهر نظر اندازد، و گناهانش را بیامرزد و هر حاجت که بخواهد برآورده نماید، و در امان خدا باشد . هجدهم: کلینی و دیگران به سند معتبر از اهل بیت (عَلَيهِم السَّلَامُ) روایت کرده اند: هرکه پس از هر نماز محاسن خود را به دست راست بگیرد، و دست چپ را به جانب آسمان بگشاید، و سه مرتبه بگوید:

ص: 1480


1- تو دانای نهان هایی .

یا ذَاالْجَلالِ وَ الاِکْرامِ، اِرْحَمْنی مِنَ النّارِ . (1) بعد سه مرتبه بگوید:اَجِرْنی مِنَ الْعَذابِ الاَلیمِ . (2) آنگاه دست راست را از محاسن بردارد، و هر دو دست را به سوی آسمان بگشاید و سه مرتبه بگوید: یا عَزیزُ یا کَریمُ، یا رَحْمنُ یا غَفُورُ یا رَحیمُ . (3) بعد دستها را بگرداند، و پشت دستها را به جانب آسمان کند و سه مرتبه بگوید: اَجِرْنی مِنَ الْعَذابِ الاَلیمِ (4) آنگاه بگوید: وَ صَلَّی اللّه عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ الْمَلاَّئِکَةُ وَ الرُّوحُ . (5) پس از آن، حضرت فرمود: هرکه این دعا را بخواند، خدا همه گناهان او را بیامرزد، و از او خشنود گردد، و به جز جنّ و انس، همه آفریدگان برای او تا هنگام مرگ استغفار کنند .

دعای آمرزش گناهان

نوزدهم: شیخ مفید در کتاب «مجالس»، از محمّد بن حنفیّه روایت کرده: روزی پدرم حضرت امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) کعبه را طواف می کرد، ناگاه مردی را دید، که به پرده های کعبه چنگ زده، و این دعا را می خواند، به او فرمود: این است دعای تو؟ گفت: آری مگر شنیدی؟ حضرت فرمود: آری شنیدم،

ص: 1481


1- ای دارای شکوه و بزرگواری رحم کن بر من از آتش
2- پناه ده مرا از شکنجه دردناک
3- ای عزیز، ای کریم ای بخشنده، ای آفریننده، ای مهربان .
4- پناه ده مرا از شکنجه دردناک .
5- درود خدا بر محمّد و خاندانش و فرشتگان و روح

فرمود: پس این دعا را پس از هر نماز بخوان، به خدا سوگند هر مؤمنی این دعا را پس از هر نماز بخواند، بی تردید حق تعالی گناهان او را می آمرزد، هرچند به اندازه ستارگان آسمان، و قطره های باران، و ریگ های زمین، و ذرّه های خاک باشد، بعد حضرت امیر (عَلَيهِ السَّلَامُ) گفت: من این دعا را می دانم، و حق تعالی واسع العطایا (دارای بخشش گسترده) و کریم است، آن مرد گفت: یا امیر المؤمنین راست گفتی، و بالاتر از هر دانایی داناتری است، و آن مرد حضرت خضر (عَلَيهِ السَّلَامُ) بود .

و کفعمی نیز این دعا را در کتاب «بلد الأمین» روایت کرده، و دعای این است:

يا مَنْ لا يَشْغَلُهُ سَمْعٌ عَنْ سَمْعٍ، يا مَنْ لا يُغَلِّطُهُ السّآئِلُونَ، وَ يا مَنْ لا يُبْرِمُهُ اِلْحاحُ الْمُلِحّينَ، اَذِقْنى بَرْدَ عَفْوِكَ وَ مَغْفِرَتِكَ، وَ حَلاوَةَ رَحْمَتِكَ . (1)

ص: 1482


1- ای آن که او را شنیدنی از شنیدن دیگر منصرف نمی کند، ای آن که خواهندگان او را به اشتباه نمی اندازند، ای آن که اصرار اصرارکنندگان او را خسته نمی کند، خنکی گذشت، و آمرزشت و شیرینی رحمتت را به من بچشان .

بیستم: دیلمی در کتاب اعلام الدّین از ابن عبّاس روایت کرده: حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) فرمود: هرکه سه مرتبه این آیات را پس از نماز مغرب بخواند، آنچه را از ثواب در روز گذشته از او فوت شده دریابد و نمازش پذیرفته شود، و اگر بعد از هر نماز واجب و مستحبّ بخواند به عدد ستارگان آسمان و قطرات باران، و برگ درختان، و ذرّات خاک زمین برایش حسنات نوشته می شود، و چون بمیرد، در ازای هر حسنه ده حسنه، در قبر به او داده می شود . این است آیات:

«فَسُبْحٰانَ اللّٰهِ حِينَ تُمْسُونَ وَ حِينَ تُصْبِحُونَ، وَ لَهُ الْحَمْدُ فِي السَّمٰاوٰاتِ وَ الْأَرْضِ، وَ عَشِيًّا وَ حِينَ تُظْهِرُونَ، يُخْرِجُ الْحَيَّ مِنَ الْمَيِّتِ، وَ يُخْرِجُ الْمَيِّتَ مِنَ الْحَيِّ، وَ يُحْيِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهٰا وَ كَذٰلِكَ تُخْرَجُونَ» . «سُبْحٰانَ رَبِّكَ رَبِّ اَلْعِزَّةِ عَمّٰا يَصِفُونَ، وَ سَلاٰمٌ عَلَى الْمُرْسَلِينَ، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ الْعٰالَمِينَ» . (1)

دعای طول عمر

بیست ویکم: سیّد ابن طاووس به سند معتبر، از جمیل بن درّاج روایت کرده: مردی خدمت امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) آمد و گفت: ای مولای من سنّ و سالم بالا رفته، و خویشانم

ص: 1483


1- منزّه است خدا آنگاه که شام کنید، و به صبح درآیید، و ستایش از آن اوست در آسمان ها و زمین، و به هنگام شامگاه و زمانی که به ظهر درآیید، زنده را از مرده بیرون می آورد، و مرده را از زنده خارج می کند، و زمین را پس از مرگ آن زنده می سازد، و این چنین از قبرها زنده بیرون آورده می شوید، منزّه است پروردگارت، پروردگار عزّت، از آنچه وصف می کنند، و سلام بر رسولان، و ستایش خدای را، پروردگار جهانیان .

مرده اند، و مونسی ندارم، می ترسم مرا هم مرگ دریابد، حضرت فرمود: برادران مؤمن صالح، برای انس گرفتن از نزدیکان بهترند، و اگر طولانی شدن عمر خود و خویشان و دوستان را خواهی، این دعا را پس از هر نماز بخوان .

اللّهمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ . اللّهمَّ اِنَّ رَسُولَكَ الصّادِقَ الْمُصَدَّقَ، صَلَواتُكَ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، قالَ اِنَّكَ قُلْتَ: ما تَرَدَّدْتُ فى شَىْءٍ أَنَا فاعِلُهُ، كَتَرَدُّدى فى قَبْضِ رُوحِ عَبْدِىَ الْمُؤْمِنِ، يَكْرَهُ الْمَوْتَ وَ اَكْرَهُ مَسآئَتَهُ، اللّهمَّ فَصَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ عَجَّلْ لِوَلِيِّكَ الْفَرَجَ، وَ الْعافِيَةَ وَ النَّصْرَ، وَ لا تَسُؤْنى فى نَفْسى، وَ لا فى اَحَدٍ مِنْ اَحِبَّتى . (1)

و اگر خواهی یک یک از دوستان خود را نام ببر و بگو: «وَ لا فی فُلانٍ وَ لا فی فُلانٍ» راوی گفت: چون بر این دعا مداومت کردم، چندان عمر یافته ام که از زندگانی ملول و خسته شده ام، و این دعا بسیار معتبر است . و در تمام کتاب های دعا نقل شده .

ص: 1484


1- خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، خدایا رسول راستگوی تصدیق شده ات (درود تو بر او و خاندانش) گفت: که تو فرمودی: در هیچ کاری از کارهایم تردید نکرده ام همچون تردید در گرفتن روح بنده مؤمنم درحالی که او مرگ را خوش ندارد و من هم رنجاندن او را خوش ندارم، خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و برای ولیّت گشایش و عافیت و یاری را نزدیک گردان، و درباره خودم، و احدی از دوستانم بدی قرار مده .
تعقیبات مختصه نماز صبح

بدانکه تعقیب نماز صبح، بیش ار سایر نمازهاست، و احادیث در فضیلت خصوص این تعقیب بسیار است . از امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: ذکر خدا بعد از نماز صبح تا طلوع آفتاب در بدست آوردن روزی، سرعت بخش تر از سفر کردن برای تجارت بر روی زمین است . از حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) روایت شده: هرکه از طلوع صبح، تا طلوع آفتاب، در مصلاّی [محلّ خواندن نماز] خود قرار گیرد، و به تعقیب مشغول باشد، خدا او را از آتش دوزخ برهاند . از امام باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده: شیطان لشکر روز خویش را از طلوع صبح تا طلوع آفتاب منتشر می کند، و لشکر شب خویش را از غروب تا بر طرف شدن حمره مغربیّه [سرخی موجود در افق مغرب] بنابراین، در این دو ساعت خدا را بسیار یاد کنید، که در این دو زمان، شیطان آدمی را از ذکر خدا غافل می کند . به سند صحیح روایت شده که امام رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) در خراسان، هنگامی که نماز صبح را به جای می آوردند، تا طلوع آفتاب در مصلاّی خویش می نشستند، و مشغول تعقیب بودند، آنگاه کیسه چرمی برای آن حضرت

ص: 1485

می آوردند، که در آن چند مسواک بود، به یک یک آن ها مسواک می کردند، سپس مقداری کندر می جویدند، پس از آن قرآن تلاوت می کردند . از حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) روایت شده: هرکه از طلوع صبح تا طلوع آفتاب مشغول تعقیب باشد، ثواب حجّ برای او نوشه می شود . در حدیث قدسی وارد شده: حق تعالی می فرماید: ای فرزند آدم مرا پس از صبح یک ساعت، و پس از عصر یک ساعت یاد کن، تا همه کارهای مهمّ تو را کفایت کنم .

اما تعقیبات مختصّ به صبح: اول: ابن بابویه به سند معتبر، از امام باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: هرکه پس از نماز صبح هفتاد مرتبه أَسْتَغْفِرُ ٱللَّٰهَ رَبِّی وَ أَتُوبُ إِلَيْهِ (1) بگوید، خدا او را بیامرزد، هرچند در آن روز هفتاد هزار گناه مرتکب شود، و در روایت دیگری آمده است هفتصد گناه . دوم همچنین ابن بابویه به سند صحیح و سندهای معتبر از امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: هرکه پس از نماز صبح یازده مرتبه: سوره تَوحید را بخواند، در آن روز علی رغم شیطان گناهی بر او نوشته نمی شود در «بلد الأمین» از حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) روایت کرده: هرکه تَوحید را هر روز ده مرتبه: بخواند، در آن روز هر مقدار شیطان بکوشد که گناهی بر او نوشته شود

ص: 1486


1- از خدا طلب آمرزش می کنم و بسوی او باز می گردم

نوشته نمی شود . سوّم: کلینی به سند صحیح از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: هرکه پس از نماز صبح صد مرتبه بگوید: ما شآءاللّه کانَ، وَ لاحَوْلَ وَ لا قُوَّةَ اِلاّ بِاللّه، الْعَلِیِّ الْعَظیمِ، (1) در آن روز هیچ مکروهی نبیند . این معنا را شیخ طوسی و دیگران نیز در کتب دعای خویش ذکر کرده اند .

فضیلت سوره قَدر و طریق تفریق 76 مرتبه مرتبه آن بر شبانه روز

چهارم: کفعمی و غیر او از حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده اند، هرکه سورّ قَدر را بعد از نماز صبح ده مرتبه:، و هنگام گذشتن آفتاب از وقت ظهر شرعی ده مرتبه: و بعد از عصر ده مرتبه: بخواند، دوهزار نویسنده عمل را به اندازه سی سال به زحمت اندازد، و همچنین از آن حضرت روایت شده، هرکه آن را هفت مرتبه بعد از طلوع فجر بخواند، هفتاد صف از ملائکه هفتاد صلوات بر او فرستند، و هفتاد مرتبه به او ترحّم کنند . و از امام جواد (عَلَيهِ السَّلَامُ) ثواب زیادی نقل شده برای کسی که سوره قَدر را در شبانه روز، هفتادوشش مرتبه به این صورت بخواند: بعد از طلوع فجر و پیش از نماز صبح هفت مرتبه، بعد از نماز صبح ده مرتبه، و بعد از گذشتن آفتاب از وقت ظهر شرعی و پیش از نافله ده مرتبه، و بعد از نافله های ظهر بیست ویک مرتبه، و بعد از نماز عصر ده مرتبه، و بعد از عشا

ص: 1487


1- آنچه خدا خواست شد، جنبش و نیرویی نیست مگر به خدای والای بزرگ .

هفت مرتبه، و در وقت خواب یازده مرتبه: . از جمله ثوابش این است که حق تعالی هزار فرشته بیافریند، که در سی وشش هزار سال، ثواب آن را برای او بنویسند . پنجم: ابن بابویه و سایر علما رحمهم اللّه به سند معتبر از حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده اند که حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) فرمود: هرکه هر روز در پی نماز صبح ده مرتبه: بگوید:

سُبْحانَ اللّه الْعَظیمِ وَ بِحَمْدِهِ، وَ لَاحَوْلَ وَ لَاقُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ، الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ . حق تعالی او را از کوری و دیوانگی و خوره و پریشانی و زیر آوار ماندن و بی خرد شدن در پیری عافیت می دهد . ششم: در کتاب بلد الأمین از امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) فرموده: هرکه می خواهد خدا در اجل او تأخیر اندازد، و او را بر دشمنانش یاری دهد، و از مرگهای ناخوشایند نگاهش دارد، باید هر بامداد و پسین بر این دعاها مداومت نماید، سه مرتبه بگوید:

سُبْحانَ اللّه مِلاَ الْمیزانِ، وَ مُنْتَهَی الْعِلْمِ، وَ مَبْلَغَ الرِّضا، وَ زِنَةَ الْعَرْشِ، وَسَعَةَ الْکُرْسِیِّ . (1) و سه مرتبه بگوید: اَلْحَمْدُ للّه مِلاَ الْمیزانِ، وَ مُنْتَهَی الْعِلْمِ، وَ مَبْلَغَ الرِّضا، وَ زِنَةَ الْعَرْشِ، وَسَعَةَ (2)

ص: 1488


1- منزّه است خدا، و پری ترازو، و نهایت دانش، و سرحدّ خشنودی، و سنگینی عرش، و پهنای کرسی .
2- ستایش خدای را به پری ترازو، و نهایت دانش، و سرحدّ خشنودی و سنگینی عرش، و پهنای

الْکُرْسِیِّ . (1) و سه مرتبه بگوید: لا اِلهَ اِلّا اللّه مِلاَ الْمیزانِ، وَ مُنْتَهَی الْعِلْمِ، وَ مَبْلَغَ الرِّضا، وَ زِنَةَ الْعَرْشِ، وَسَعَةَ الْکُرْسِیِّ . (2) و سه مرتبه بگوید: اللّه اَکْبَرُ مِلاْ الْمیزانِ، وَ مُنْتَهَی الْعِلْمِ، وَ مَبْلَغَ الرِّضا، وَ زِنَةَ الْعَرْشِ، وَسَعَةَ الْکُرْسِیِّ . (3)

فضیلت (بسم اللّه الرحمن الرحیم و لاحول ولا قوة الا باللّه)

هفتم: سیّد ابن طاووس به سند معتبر از حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: هرکه پس از نماز صبح صد مرتبه بگوید: بِسْمِ اللّه الرَّحْمنِ الرَّحیمِ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ اِلاّ بِاللّه الْعَلِیِّ الْعَظیمِ (4)

به اسم اعظم خدا نزدیک تر خواهد بود از سیاهی چشم به سپیدی آن . و نیز به سندهای معتبر از حضرت صادق و حضرت کاظم (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) روایت شده: هرکه پس از نماز صبح و مغرب، پیش از آن که سخن بگوید، و حرکت کند، هفت مرتبه این دعا را بخواند، هفتاد نوع بلا از او دور می شود، که آسان ترین آن ها خوره و پیسی و شرّ شیطان و شرّ پادشاهان می باشد . و در بعضی روایات معتبر سه مرتبه و در بعضی ده مرتبه: وارد شده است و حدّاقل آن سه مرتبه، و حدّاکثر آن صدر مرته بیان شده، و هرچه بیشتر بگوید، ثوابش بیشتر خواهد بود . هشتم:

ص: 1489


1- کرسی .
2- معبودی جز خدا نیست، به پری ترازو و نهایت دانش، و سرحدّ خشنودی، و سنگینی عرش، و پهنای کرسی .
3- خدا بزرگ تر است، به پری ترازو، و نهایت دانش، و سرحدّ خشنودی، و سنگینی عرش، و پهنای کرسی .
4- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است، جنبش و نیرویی نیست جز به خدای والای بزرگ .

شیخ احَمد بن فهد و دیگران روایت کرده اند: مردی به موسی بن جعفر (عَلَيهِ السَّلَامُ) شکایت کرد که کار من بسته شده، و به هر کاری رو می کنم سودی نمی یابم، و به هر حاجت که توجّه می نمایم، برآورده نمی گردد، حضرت فرمود: پس از نماز صبح ده مرتبه: بگو:

سُبْحانَ اللّه الْعَظیمِ وَ بِحَمْدِهِ اَسْتَغْفِرُ اللّه وَ اَسْئَلُهُ مِنْ فَضْلِهِ راوی گفت: اندک زمانی که بر این دعا مداومت کردم، جمعی از بادیه آمدند، و مرا خبر دادند که مردی از اقوام تو از دنیا رفته، و جز تو وارثی ندارد، پس مال بسیار، به دست من آمد و تا حال بی نیازم .

دعای جامع دنیا و آخرت

در کتاب «کافی» و «مکارم» روایت کرده اند: مردی هلقام نام به آن حضرت عرضه داشت: به من دعایی تعلیم کن که برای نیک بختی دنیا و آخرت جامع بوده و آسان باشد، حضرت این دعا را تعلیم او کرد که پس از نماز صبح تا زمانی که آفتاب برآید بخواند، او بر این دعا مداومت کرد، و حالش نیکو شد .

دعای ادای قرض

نهم: عیّاشی از عبد اللّه بن سنان روایت کرده خدمت امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) رفتم، حضرت فرمود: می خواهی دعایی به تو بیاموزم که چون بخوانی، حق تعالی قرضت را ادا کند، و

ص: 1490

حالت نیکو گردد؟ گفتم: به چنین دعایی چه بسیار نیازمندم حضرت فرمود: پس از نماز صبح بگو:

تَوَكَّلْتُ عَلَى الْحَيِّ الْقَيُّومِ، الَّذِي لَايَمُوتُ، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِي لَمْ يَتَّخِذْ وَلَداً، وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ شَرِيكٌ فِي الْمُلْكِ، وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ وَلِيٌّ مِنَ الذُّلِّ، وَ كَبِّرْهُ تَكْبِيراً . اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْبُؤْسِ وَ الْفَقْرِ، وَ مِنْ غَلَبَةِ الدَّيْنِ وَ السُّقْمِ، وَ أَسْأَلُكَ أَنْ تُعِينَنِي عَلَىٰ أَداءِ حَقِّكَ إِلَيْكَ وَ إِلَى النَّاسِ . (1) و به روایت شیخ و دیگران چنین است:وَمِنْ غَلَبَةِ الدَّيْنِ، فَصَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَعِنِّي عَلَىٰ أَداءِ حَقِّكَ إِلَيْكَ وَ إِلَى النَّاسِ . (2)

دعا برای رفع پشیمانی و بیماری

دهم: کفعمی روایت کرده: مردی به رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) از تنگدستی و پریشانی و بیماری شکایت کرد، حضرت فرمود: هر صبح و شام ده مرتبه: این دعا را بخواند، او سه روز بر این دعا مداومت کرد، حال او به صحّت و توانگری و راحتی برگشت، و شیخ طوسی و دیگران، آن را در تعقیب نماز صبح ذکر کرده اند، و دعا این است:

ص: 1491


1- توکّل کردم بر زنده پاینده ای که نمی میرد، و ستایش خدای را که فرزندی نگرفت، و برای او در فرمانروایی شریک نیست، و برای او سرپرستی از روی خواری نمیباشد، و بزرگ شمار او را بزرگ شمردنی شایسته، خدایا به تو پناه می آورم از شدت نیاز و و تنگدستی، و از فشار قرض و بیماری، و از تو می خواهم مرا بر ادای حقّت نسبت به خود و مردم یاری کنی .
2- و از فشار قرض، پس بر محمّد و خاندانش درود فرست، و مرا بر ادای حقّت نسبت به خود و مردم یاری کن .

لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ . تَوَكَّلْتُ عَلَى الْحَيِّ الَّذِي لَايَمُوتُ، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِي لَمْ يَتَّخِذْ وَلَداً، وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ شَرِيكٌ فِي الْمُلْكِ، وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ وَلِيٌّ مِنَ الذُّلِّ، وَ كَبِّرْهُ تَكْبِيراً . (1)

دعای عهد بهشتی

یازدهم: شیخ طبرسی و کفعمی و دیگران از حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) روایت کرده اند که به یاران خود فرمود: آیا ناتوانید از این که هر صبح و شام، نزد خدای جهانیان عهدی بگیرید؟ گفتند: چگونه عهد بگیریم؟ فرمود: این دعا را بخوانید، هرکه این دعا را بخواند، بر آن مهری می زنند، و زیر عرش الهی می گذارند، چون روز قیامت شود، منادی ندا سر می دهد، که کجایند آنان که نزد خدای رحمان عهدی دارند؟ پس آن عهد را به ایشان دهند، و با آن عهد وارد بهشت شوند . شیخ طوسی این دعا را در تعقیب نماز صبح آورده است:

اَللّٰهُمَّ فاطِرَ السَّمَواتِ وَ الْأَرْضِ . عالِمَ الْغَيْبِ وَ الشَّهادَةِ، الرَّحْمانَ الرَّحِيمَ، أَعْهَدُ إِلَيْكَ فِي هٰذِهِ الدُّنْيَا أَنَّكَ أَنْتَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ وَحْدَكَ لَاشَرِيكَ لَكَ، وَ أَنَّ مُحَمَّداً صَلَّى اللّه (2)

ص: 1492


1- جنبش و نیرویی نیست مگر به خدا، توکّل کردم بر زنده ای که هرگز نمی میرد، و ستایش خدای را که فرزندی نگرفت، و برای او در فرمانروایی شریکی نمی باشد، و برای او از روی خواری سرپرستی نیست، و او را بزرگ شمار بزرگ شمردنی شایسته .
2- خدایا، ای آفریننده آسمان ها و زمین، دانای پنهان و پیدا، ای بخشنده مهربان، با تو در این دنیا عهد می کنم، که به راستی تویی خدا، معبودی جز تو نیست، یگانه ای، و برای تو شریکی نیست، و محمّد (درود خدا

عَلَيْهِ وَ آلِهِ، عَبْدُكَ وَ رَسُولُكَ . اَللّٰهُمَّ فَصَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ لَا تَكِلْنِي إِلَىٰ نَفْسِي طَرْفَةَ عَيْنٍ أَبَداً، وَ لَا إِلىٰ أَحَدٍ مِنْ خَلْقِكَ، فَإِنَّكَ إِنْ وَكَلْتَنِي إِلَيْها تُباعِدْنِي مِنَ الْخَيْرِ، وَ تُقَرِّبْنِي مِنَ الشَّرِّ، أَيْ رَبِّ لَاأَثِقُ إِلّا بِرَحْمَتِكَ، فَصَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَيِّبينَ وَ اجْعَلْ لِي عِنْدَكَ عَهْداً تُؤَدِّيهِ إِلَيَّ يَوْمَ الْقِيامَةِ إِنَّكَ لَاتُخْلِفُ الْمِيعادَ . (1)

دوازهم: در کتاب «عُدّة الداعی» از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: هر که پس از نماز صبح و پیش از آن که سخن بگوید این دعا را بخواند: «رَبِ صَلِ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ» حق تعالی او را از آتش دوزخ حفظ کند . ابن بابویه در کتاب «ثواب الاعمال» به سند معتبر روایت کرده: پس از نماز صبح صد مرتبه بگو: «اللّهمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ»، تا حق تعالی صورت تو را از آتش دوزخ نگاه دارد، و به روایت دیگر صد مرتبه پیش از سخن گفتن بگو: يا رَبِّ صَلِّ عَلي مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَعْتِقْ رَقَبَتِي مِنَ النّارِ .

ص: 1493


1- بر او و خاندانش) بنده و فرستاده توست، خدایا بر محمّد و خاندانش درود فرست، و مرا هیچ گاه، به اندازه یک چشم برهم نهادن به خویشتن و نه به هیچ یک از آفریدگانت وامگذار اگر مرا به خویشتن واگذاری، از خیر دورم می کند، و به شرّ نزدیکم می کند، ای پروردگارم جز به رحمتت اطمینان ندارم، پس بر محمّد و خاندان پاکیزه اش درود فرست، و برای من پیش خود عهدی قرار ده، که آن را در روز قیامت به من بپردازی، به راستی که تو خلف وعده نمی کنی .
در فضیلت و کیفیت سجده شکر

چون از تعقیب نماز فارغ شدی، سجده شکر بجا آور . و اتفاق علمای شیعه بر آن است که سجده شکر در وقت تازه شدن نعمتی، یا دفع بلایی مستحبّ است، و بهترین آن پس از نماز است برای شکر بر توفیق ادای نماز . به سند معتبر از حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: پدرم امام زین العابدین (عَلَيهِ السَّلَامُ)، هیچ نعمتی را از خدا یاد نکرد، مگر آن که به شکرانه آن، سجده بجا آورد، و هیچ آیه ای از قرآن را نخواند که در آن سجده باشد، مگر آن که سجده کرد، و خدا شرّی را که از آن می ترسید، از او دفع نکرد مگر آنکه سجده کرد، و از هر نماز واجبی که فارغ می شد، پس از آن سجده بجا می آورد، و هرگاه اصلاح نمودن میان دو نفر را توفیق می یافت، به خاطر شکر آن سجده می کرد، در تمام مواضع سجود آن حضرت، اثر سجده نمایان بود، به این خاطر به آن حضرت سجّاد می گفتند . و نیز به سند صحیح از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده هر مؤمنی در غیر نماز، برای شکر نعمتی برای خدا سجده کند حق تعالی برای او ده حسنه می نویسد، و ده

ص: 1494

سیئه را از او محو می کند، و ده درجه برای او در بهشت بلند می گرداند . و به سندهای معتبر بسیار از آن حضرت روایت شده: نزدیک ترین حالات بنده به خدا، حالت سجده همراه با گریه است . در حدیث صحیح دیگری فرمود: سجده شکر بر هر مسلمانی واجب است، نماز خود را با آن تمام کن، و پروردگارت را به وسیله آن خشنود نما، و فرشتگان را از خود به شگفتی انداز، به درستی که بنده هرگاه نماز بجا آورد، و پس از آن سجده شکر کند، پروردگار جهانیان بین او و فرشتگان پرده را بگشاید و بگوید: ای فرشتگان من، به جانب بنده من نظر کنید، که فریضه مرا ادا نمود، و عهد مرا تمام کرد، پس در پیشگاه من به خاطر آنچه بر او انعام کرده ام سجده کرد، ای فرشتگان من، به او چه پاداشی باید داد؟ پاسخ می دهند رحمتت را . می پرسد: دیگر چه؟ می گویند: بهشت، باز می فرماید: دیگر چه؟ می گویند: کفایت کارهای مهمّ او، و برآوردن حاجاتش . پس حق تعالی به کرّات می پرسد، و فرشتگان پاسخ می دهند، تا آن که فرشتگان می گویند: پروردگارا، دیگر چیزی نمی دانیم، آنگاه خدای کریم می فرماید: من او را شکر

ص: 1495

می کنم، چنان که او مرا شکر کرد، و به فضل خود به سوی او رو می کنم، و رحمت عظیم خود را در قیامت به او می نمایانم! به سند صحیح از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: خدای عالمیان، ابراهیم (عَلَيهِ السَّلَامُ) را برای آن خلیل خود گردانید، که بسیار بر زمین سجده می کرد . و در حدیث معتبر دیگری فرمود: چون نعمتی از نعمتهای خدا را به یاد آوری، و در جایی باشی که کسی از مخالفان تو را نبیند، چهره خود را به نیّت سجده بر زمین گذار، و اگر در جایی باشی که مخالفان حاضر باشند، و نتوانی سجده کنی، دست بر پایین شکم خود گذار، و برای تواضع و فروتنی نسبت به خدا به حالت رکوع درآ، و دست بر شکم گذاشتن به خاطر آن است، که مخالفان گمان کنند، دردی در شکم تو پیدا شده . در روایات متعددی وارد شده: حق تعالی به موسی (عَلَيهِ السَّلَامُ) خطاب کرد: می دانی تو را برای چه برگزیدم، و از میان آفریدگانم تنها تو را کلیم خود کردم؟ موسی گفت: پروردگارا نمی دانم، خدا فرمود: برای آن که بر احوال بندگان توجّه کردم، در میان ایشان کسی را ندیدم، که در پیشگاه من بیش از تو خشوع آورد، چون تو از نماز فارغ می شوی، دو طرف چهره ات را بر خاک می گذاری . به سند

ص: 1496

موثّق از حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: سجده پس از فراغت از نماز واجب، شکر خدا است بر اینکه بنده خود را بر ادا کردن واجب توفیق داده، و کمتر چیزی که باید در این سجده گفته شود، این است که سه مرتبه بگوید: «شکراً للّه» راوی پرسید: «شکراً للّه» چه معنایی دارد؟ حضرت فرمود: معنایش این است که این سجده از جانب من برای شکر و سپاس خدا است بر اینکه به من توفیق داد به خدمتش برخاستم، و واجب او را ادا کردم، و شکر خدا موجب فزونی نعمت و توفیق طاعت است، و اگر در نماز تقصیری مانده باشد، که به نافله ها جبران نگشته به وسیله این سجده جبران می شود . و اما کیفیت این سجده، مشروط به شرطی نیست به هر شکلی که صورت گیرد صحیح است، و احوط آن است که بر زمین انجام گیرد، و اگر بتواند باید مانند سجده نماز بر هفت عضو سجده کند، و پیشانی را بر آنچه سجده نماز بر آن صحیح است بگذارد، و بهتر آن است که بر خلاف سجده نماز دستها را بر زمین بخواباند، و شکم را به زمین برساند، و مستحبّ است اول پیشانی را بر زمین گذارد، سپس طرف راست صورت را، آنگاه جانب چپ را و دوباره پیشانی را بر زمین گذارد . به همین خاطر این حالت

ص: 1497

را «دو سجده شکر» می گویند . و ظاهرا بدون گفتن ذکر هم صورت می گیرد، و مستحبّ است که در این سجده ذکر بگوید، و بهتر آن است که ذکرها و دعاهایی را که در چند سطر بعد ذکر خواهد شد بخواند، و مستحبّ است این سجده را طول دهد،

سجده امام موسی کاظم و بعض اصحاب آن حضرت

چنان که روایت شده: حضرت موسی بن جعفر (عَلَيهِ السَّلَامُ) پس از طلوع صبح سجده می نمود تا هنگام ظهر شرعی، و بعد از عصر تا هنگام شام، و در حدیث دیگری وارد شده: آن حضرت بیشتر از ده سال هر روز پس از طلوع آفتاب، تا هنگام ظهر شرعی در سجده بودند، و به سند صحیح روایت شده: حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) به اندازه ای در سجود می ماند، که سنگ ریزه مسجد از عرق ایشان تر می شد، و آن حضرت دو طرف روی خود را بر زمین مسجد می چسباندند . در کتاب رجال کَشّی آمده است که فضل به شاذان نزد ابن عمیر آمد درحالی که در سجده بود، و سجده را بسیار طول داد، چون سر برداشت، و درباره طول سجده اش سخن به میان آمد گفت: اگر سجده جمیل بن درّاج را می دیدی، سجده مرا طولانی نمی شمردی، و نیز گفت: روزی نزد جمیل رفتم، او سجده را بسیار طول داد، چون سر برداشت، گفتم: سجد را طول دادید؟ گفت: اگر

ص: 1498

طول سجده معروف بن خرَّبوذ را می دیدی، سجده مرا آسان می شمردی، و نیز از فضل بن شاذان روایت کرده: حسن بن علی بن فضّال برای عبادت به صحرا می رفت، سجده را به اندازه ای طول میداد، که پرندگان بر پشتش می نشستند، به گمان این که جامه ی افتاده ای است، و حیوانات وحشی در اطراف او می چریدند و از او نمی هراسیدند و نیز روایت کرده: علیّ بن مهزیار، به هنگام طلوع آفتاب به سجده می رفت و سر بر نمی داشت تا برای هزار نفر از برادران خود دعا می کرد همانند آنچه که برای خود دعا کرده بود، و از کثرت طول سجده بر پیشانی او به مانند زانوی شتر، پینه بود!! و نیز روایت کرده: ابن عُمَیر پس از نماز صبح سر به سجده شکر می گذاشت و برنمی داشت مگر هنگام ظهر . بهتر این است که سجده شکر پس از تمام تعقیبات و پیش از انجام نوافل باشد و بیشتر اصحاب گفته اند: در نماز مغرب پس از نوافل انجام گیرد و بعضی زمان انجام آن را پیش از نوافل گفته اند، و ظاهرا هر دو وقت خوب است ولی پیش از نوافل بجا آوردن بهتر است، چنانکه حمیری از حضرت صاحب الزمان (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده و اگر هر دو را به عمل آورد، شاید بهتر باشد .

دعاهای سجده شکر

اما دعاهای این سجده بسیار

ص: 1499

است و آسانترین آن ها این چند مورد است . اول: به سند معتبر از حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: اگر میخواهی صد مرتبه شُکراً شُکراً بگو و اگر می خواهی صد مرتبه عفوا عفوا . در «عیون اخبار الرضا» از رجاء بن ابی الضّحاک روایت کرده که حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) در راه خراسان، هرگاه از تعقیب نماز ظهر فارغ میشدند صد مرتبه در سجده میگفتند شکرا للّه و چون از تعقیب نماز عصر فارغ میشدند، صد مرتبه می گفتند حَمداً للّه دوم: شیخ کلینی به سند معتبر از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: نزدیکترین احوال بنده به خدای تعالی هنگامی است که در سجده باشد و خدای خود را بخواند . چون به سجده روی بگو:

يَا رَبَّ الْأَرْبابِ، وَ يَا مَلِكَ الْمُلُوكِ، وَ يَا سَيِّدَ السَّاداتِ، وَ يَا جَبَّارَ الْجَبابِرَةِ، وَ يَا إِلٰهَ الْآلِهَةِ، صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، (1) سپس حاجت خود را بخواه . آنگاه بگو:

فَاِنّى عَبْدُكَ، ناصِيَتى فى قَبْضَتِ ك (2) بعد هر دعایی را که خواهی بکن، که خدا بخشنده است، و برآوردن هیچ حاجتی برای او دشوار نیست . سوم: کلینی به سند موثّق از

ص: 1500


1- ای پروردگار پرورندگان، و ای پادشاه پادشاهان، و ای سرور سروران، و ای جبّار جبّاران، و ای معبود معبودان، درود فرست بر محمّد و خاندان محمّد
2- من بنده توام، اختیارم در دست قَدرت توست .

حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: پدرم را شبی در مسجد به حال سجده دیدم، شنیدم می گریست و این دعا را می خواند: سُبْحانَكَ اَللّٰهُمَّ أَنْتَ رَبِّي، حَقّاً حَقّاً، سَجَدْتُ لَكَ يَا رَبِّ تَعَبُّداً وَرِقّاً . اَللّٰهُمَّ إِنَّ عَمَلِي ضَعِيفٌ فَضاعِفْهُ لِي . اَللّٰهُمَّ قِنِي عَذابَكَ يَوْمَ تَبْعَثُ عِبادَكَ، وَ تُبْ عَلَيَّ إِنَّكَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ . (1)

چهارم: کلینی به سند معتبر روایت کرده: حضرت موسی بن جعفر (عَلَيهِ السَّلَامُ) این دعا را در سجده می خواند:

أَعُوذُ بِكَ مِنْ نَارٍ حَرُّها لَايُطْفَىٰ، وَ أَعُوذُ بِكَ مِنْ نارٍ جَدِيدُها لَايُبْلىٰ، وَ أَعُوذُ بِكَ مِنْ نارٍ عَطْشانُها لَايُرْوىٰ، وَ أَعُوذُ بِكَ مِنْ نارٍ مَسْلُوبُها لَا يُكْسَىٰ . (2)

پنجم: کلینی به سند معتبر روایت کرده: مردی به حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) شکایت کرد: امّ ولدی [اُمِّ ولد به کنیزانی گفته

ص: 1501


1- منزّهی تو، خدایا تو پروردگار منی، به راستی از روی بندگی و بردگی برای تو سجده کردم، ای پروردگارم خدایا، به درستی که عمل من کم است بر آن بیفزای، خدایا مرا از عذابت نگاه دار، روزی که بندگانت را برانگیزی و توبه ام را بپذیر زیرا تو پذیرنده توبه و مهربانی .
2- به تو پناه می آورم از آتشی که گرمایش فرو نمی نشیند، و به تو پناه می آورم از آتشی که تازه اش کهنه نمی گردد، و به تو پناه می آورم از آتشی که تشنه اش سیراب نشود، و به تو پناه می آورم از آتشی که برهنه اش پوشیده نگردد .

می شود که از مالکان خود دارای فرزندی شوند] دارم که علیل است، فرمود: پس از هر نماز واجب در سجده شکر بگوید: يا رَئُوفُ یَا رَحِيمُ، یَارَبِّ یَا سَیِّدِی آنگاه حاجت خود را بطلبد . ششم: در بسیاری از روایات معتبر نقل شده: امام صادق و امام کاظم (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) در سجده شکر بسیار می گفتند: أَسْأَلُكَ اَلرَّاحَةَ عِنْدَ اَلْمَوْتِ وَ اَلْعَفْوَ عِنْدَ اَلْحِسَابِ . هفتم: به سند صحیح از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: در سجده می گفتند: سَجَدَ وَجْهِیَ اللَّئِیمُ لِوَجْهِ رَبِّیَ الْکَرِیمِ . هشتم: در بعضی از کتب معتبر از امیر مؤمنان علی السّلام روایت شده: بهترین سخنان نزد حق تعالی، آن است که بنده در سجده سه مرتبه بگوید:

إِنِّی ظَلَمْتُ نَفْسِی فَاغْفِرْ لِی .

نهم: در «جعفریات» به سند صحیح از حضرت امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) وقتی سر به سجده می گذاشت این دعا را می خواند: اللّهمَّ مَغْفِرَتُكَ

ص: 1502

أَوْسَعُ مِنْ ذُنُوبِي، وَ رَحْمَتُكَ أَرْجَىٰ عِنْدِي مِنْ عَمَلِي، فَاغْفِرْ لِي ذُنُوبِي يَا حَيّاً لَايَمُوتُ . (1) دهم: قطب راوندی از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: هرگاه بر تو شدّت و غمی عارض شود، و به نهایت سختی برسد، بر زمین سجده کن و بگو: يَا مُذِلَّ كُلِّ جَبَّارٍ، يَا مُعِزَّ كُلِّ ذَلِيلٍ، قَدْ وَ حَقِّكَ بَلَغَ مَجْهُودِي، فَصَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ فَرِّجْ عَنِّي . (2)

در کتاب «عُدة الداعی» از آن حضرت روایت کرده: هرگاه به مردی حادثه ای یا پیش آمد سختی، یا اندوه شدیدی، یا غمی سنگین برسد، زانوها و دستهای خود را تا مرفق برهنه کند، و به زمین بچسباند و سینه خود، نیز به زمین برساند و حاجت خود را بطلبد . یازدهم: ابن بابویه به سند معتبر از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: هرگاه بنده در سجده سه مرتبه بگوید: یا اللّه یا رَباهُ یا سَیِّداهُ خدای کریم در جواب او گوید: لَبیّکَ بنده من، حاجت خود را بخواه . در «مکارم الاخلاق» روایت کرده: هرکه در سجده بگوید: یا رَبّاهُ

ص: 1503


1- خدایا آمرزشت از گناهان من گسترده تر، و مهرت بر من از عملم امیدبخش تر است، گناهان مرا بیامرز، ای زنده ای که هرگز نمی میرد .
2- ای خوار کننده هر سرکش ای عزّت بخش هر خوار، به حقّت سوگند، تابم به سرآمد، پس بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و مشکل مرا بگشای

یا سَیِّداهُ ؛ آن قَدر که نفس قطع شود، حق تعالی فرماید: حاجت خود را بخواه . دوازدهم: در کتاب «مکارم اخلاق» از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) به مردی رسید که در حال سجده بود و می گفت: يَا رَبِّ، مَاذا عَلَيْكَ أَنْ تُرْضِيَ عَنِّي، كُلَّ مَنْ كانَ لَهُ عِنْدِي تَبِعَةٌ، وَ أَنْ تَغْفِرَ لِي ذُنُوبِي، وَ أَنْ تُدْخِلَنِي الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِكَ، فَإِنَّمَا عَفْوُكَ عَنِ الظَّالِمِينَ، وَ أَنَا مِنَ الظَّالِمِينَ، فَلْتَسَعْنِي رَحْمَتُكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1)

حضرت فرمود: سر از سجده بردار که دعایت مستجاب شد، به درستی که دعای پیامبری را خواندی که در زمان قوم عاد بود .

دعا برای برادران مومن در سجده

مولّف گوید: ما در «مفاتیح» در ضمن اعمال مسجد کوفه، و مسجد زید، بعضی دعاها را نقل کردیم که در سجده خوانده می شود . و شیخ طوسی در کتاب «مصباح المتهجّد» در ذکر سجده شکر فرمود: مستحبّ است برای برادران خود، در سجده دعا کند و بگوید:

اَللّٰهُمَّ رَبَّ الْفَجْرِ، وَ اللَّيَالِي الْعَشْرِ، وَ الشَّفْعِ وَ الْوَتْرِ، وَ اللَّيْلِ إِذا (2)

ص: 1504


1- ای پروردگارم، تو را چه می شود که از من خشنود کنی، هرکه را از او نزد من حقیّ است، و اینکه گناهانم را بیامرزی، و به رحمتت مرا وارد بهشت گردانی جز این نیست که، گذشت تو از ستمکاران است، و من از ستمکارانم، پس مرا به مهرت فرا گیر، ای مهربان ترین مهربانان .
2- ای پروردگار بامداد، و شبهای ده گانه، و پروردگار جفت و تک، و شب هنگامی که

يَسْرِ، وَ رَبَّ كُلِّ شَيْءٍ، وَ إِلٰهَ كُلِّ شَيْءٍ، وَ خَالِقَ كُلِّ شَيْءٍ، وَ مَلِكَ (وَمَلِيكَ) كُلِّ شَيْءٍ، صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ افْعَلْ بِي وَ بِفُلانٍ وَ فُلانٍ مَا أَنْتَ أَهْلُهُ، وَ لَا تَفْعَلْ بِنَا مَا نَحْنُ أَهْلُهُ، فَإِنَّكَ أَهْلُ التَّقْوَىٰ وَ أَهْلُ الْمَغْفِرَةِ . (1) چون سر از سجده برداشتی، دست خود را بر موضع سجود خود می مالی، و از طرف چپ صورت به صورت می کشی، آنگاه به پیشانی، سپس سه مرتبه به جانب راست، و در هر مرتبه می گویی:

اللّهمَّ لَكَ الْحَمْدُ، لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ، عَالِمُ الْغَيْبِ وَ الشَّهادَةِ، الرَّحْمٰنُ الرَّحِيمُ . اَللّٰهُمَّ أَذْهِبْ عَنِّي الْهَمَّ، وَ الْحَزَنَ، وَ الْغِيَرَ، وَ الْفِتَنَ، مَا ظَهَرَ مِنْها وَ مَا بَطَنَ . (2)

ص: 1505


1- می گذرد، و پروردگارم هر چیز، و معبود هر چیز، و آفریننده هر چیز، و پادشاه هر چیز، بر محمّد و خاندانش درود فرست، و با من و فلان و فلان آنچه شایسته آنی انجام ده، و نسبت به ما آنچه سزاوار آن هستیم انجام مده، به درستی که تو اهل تقوا و آمرزشی .
2- خدایا تو را ستایش، معبودی جز تو نیست، دانای نهان و آشکار، بخشنده و مهربان، خدایا اندوه درون و غم و دگرگونی ها و فتنه ها آنچه آشکار شد و آنچه نهان گشت را از من برطرف کن .

فصل دوم: اعمال مابین طلوع و غروب آفتاب

آداب نماز ظهر

در زمانی که آفتاب طلوع می کند، دعاهایی را که «ان شاء اللّه تعالی» در فصل پنجم خواهد آمد می خوانی . سزاوار است در ابتدای روز صدقه بدهی، هر چند مقدار کمی باشد، و پیش از فرا رسیدن ظهر برای نماز ظهر آماده شوی، و خواب قیلوله را مقدم بداری، و خواب قیلوله برای عبادت شبانه و روزه روز کمک خوبی است، و نیز سعی کن از خواب قیلوله برای ظهر بیدار شوی، بعد وضو می گیری و به جانب مسجد می روی، و نماز تحیت مسجد را بجای می آوری و اگر وقت نماز نرسیده بود منتظر دخول وقت می شوی، و مستحب است نماز در اول وقت خوانده شود، چون زوال [هنگام ظهر شرعی] محقق شد نخستین عملی را که انجام می دهی این است که می گویی:

سُبْحانَ اللّه وَ لَا إِلهَ إِلّا اللّه، وَ الْحَمْدُ للّه الَّذِي لَمْ يَتَّخِذْ (1)

ص: 1506


1- منزّه است خدا و معبودی جز خدا نیست و ستایش خدا را که

صَاحِبَةً وَ لَا وَلَداً، وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ شَرِيكٌ فِي الْمُلْكِ، وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ وَلِيٌّ مِنَ الذُّلِّ وَ كَبِّرْهُ تَكْبِيراً . (1)

روایت شده: حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) به محَمد بن مسلم فرمود: بر این دعا محافظت کن، چنان که بر چشمهایت محافظت می کنی . و اگر وضو نداری، برای وضو گرفتن بشتاب، و آدابی را که قبلا ذکر شد بجا می آوری، آنگاه شروع به خواندن نوافل ظهر می کنی که هشت ركعت است، پس برای دو رکعت اول نیت می کنی، و هفت تکبیری را که قبلا ذکر شد همراه با دعاهایش انجام می دهی و استعاذه (یعنی أعوذُ بِاللّه مِنَ الشَّیطَانِ الرَّجِیمِ) می گویی و سوره (حَمد) و (تَوحید) را در رکعت اول، و سوره های (حَمد) و «قُل یا اَیُّهاَ الکافِرونَ» را در رکعت دوم می خوانی . و پس از فراغت از این دو رکعت، سه تکبیری را که در تعقیبات ذکر شد با تسبیح حضرت زهرا (عَلَيهَا السَّلَامُ) عالم به جا می آوری، آنگاه می خوانی:

اللّهمَّ إِنِّي ضَعِيفٌ فَقَوِّ فِي رِضاكَ ضَعْفِي، وَخُذْ إِلَى الْخَيْرِ (2)

ص: 1507


1- همسر و فرزندی نگرفته و در فرمانروایی شریکی برای او نیست و از روی خواری سرپرستی برایش نمی باشد، او را بزرگ شمار بزرگ شمردنی شایسته .
2- خدایا من ناتوانم، پس در خشنودی ات ناتوانی ام را نیرو بخش و به سوی خیر بگیر

بِنَاصِيَتِي، وَ اجْعَلِ الْإِيمانَ مُنْتَهى رِضايَ، وَ بَارِكْ لِي فِيمَا قَسَمْتَ لِي، وَ بَلِّغْنِي بِرَحْمَتِكَ كُلَّ الَّذِي أَرْجُو مِنْكَ، وَ اجْعَلْ لِي وُدّاً وَ سُرُوراً لِلْمُؤْمِنِينَ وَ عَهْداً عِنْدَكَ . (1) سپس برمی خیزی و به همین طریق دو رکعت دیگر به جای می آوری، جز آنکه شش تکبیر افتتاح را نمی گویی، و سپس دو رکعت دیگر به همین کیفیت به جا می آوری، و نیز تسبیح و دعای مذکور را به دنبال این چهار رکعت می خوانی، و دو رکعت دیگر از این نوافل را بین اذان و اقامه به جا می آوری، و پس از اقامه نماز می گویی:

اللّهمَّ رَبَّ هذِهِ الدَّعْوَةِ التَّامَّةِ، وَ الصَّلاةِ الْقَائِمَةِ، بَلِّغْ مُحَمَّداً صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ، الدَّرَجَةَ وَ الْوَسِيلَةَ، وَ الْفَضْلَ وَ الْفَضِيلَةَ، بِاللّه أَسْتَفْتِحُ، وَ بِاللّه أَسْتَنْجِحُ، وَ بِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ أَتَوَجَّهُ . اللّهمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اجْعَلْنِي بِهِمْ عِنْدَكَ وَجِيهاً فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ مِنَ الْمُقَرَّبِينَ . (2) . آنگاه به خواندن

ص: 1508


1- مهارم را، بگیر و ایمان را نهایت خشنودی ام قرار ده، و در آنچه نصیبم کرده ای برکت بخش، و برسان مرا به رحمتت به همه ی آنچه از تو امید دارم، و برایم دوستی و شادی برای اهل ایمان و عهدی نزد خودت قرار ده
2- خدایا، پروردگار این دعای کامل و نماز برپا، به محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) درجه و وسیله و فضیلت برسان، به خدا آغاز می کنم و به خدا رستگاری می جویم و به محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) توجّه می نمایم، خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و به وسیله ی آنان مرا نزد خود در دنیا و آخرت آبرومند و از مقرّبان قرار ده .

نماز ظهر مشغول شو، و آنچه را که در نماز صبح ذکر شد رعایت کن، و همه این نماز را جز آیه (بِسمِ اللّه) آهسته بخوان، و بهتر این است که در رکعت اول بعد از سوره حَمد سوره «قَدر» و در رکعت دوم سوره «تَوحید» را بخوانی، چون دو رکعت آن را خواندی و از تشهد فارغ شدی، پس از صلوات بگو: وَ تَقَبَّلْ شَفٰاعَتَهُ وَ ارْفَعْ دَرَجَتَهُ، سپس برخیز و تسبیحات اربعه را در رکعت سوم سه مرتبه بخوان، و اگر «قُربَةً إِلَى اللّه» استغفاری به آن اضافه کنی نیکوست، پس رکوع و سجود را به همان آدابی که قبلا به تفصیل بیان شد بجا آر، آنگاه برای رکعت چهارم برخیز، و آن را نیز همانند رکعت سوم انجام ده، سپس تشهد و سلام بگو و پس از نماز شروع کن به خواندن تعقیب و آن سه تکبیری را که در ابتدای تعقیبات بود بگو، پس بخوان: لَا إِلَهَ إِلَّا اللّه، إِلهاً واحِداً، تا آخر دعایی که قبلا ذکر شد، آنگاه تسبیح حضرت زهرا این را بگو، و آنچه از تعقیبات مشترک می خواهی بخوان یعنی تعقیباتی را که پس از نماز صبح خواندی، سپس تعقیبات مختص نماز ظهر را می خوانی که بسیار است، ما بعضی از آن ها را در کتاب «هدیّه» و «مفاتیح» ذکر کردیم، و این مختصر گنجایش آن تعقیبات را ندارد، سپس سجده

ص: 1509

شکر به جا می آوری، و زمانی که از تعقیب نماز ظهر فارغ شدی، آماده نماز عصر میشوی، نافله آن را که هشت رکعت است بجای می آوری، و پس از فراغت از نوافل، نماز عصر را به همان آدابی که ذکر شد می خوانی، و سزاوار است در رکعت اول پس از سوره حَمد، سوره «نَصر» یا سوره «تَكاثُر» یا امثال آن را و در رکعت دوم سوره «تَوحید» را بخوانی، و پس از پایان نماز آنچه از تعقیبات مشترک خواستی بخوان، پس آنچه را مختص به نماز عصر است به جای می آوری، از جمله: هفتاد مرتبه استغفار، و ده مرتبه: سوره «قَدر»، آنگاه سجده شکر بجا می آوری، و چون خواستی از مسجد خارج شوی، این دعا را می خوانی:

اللّهمَّ دَعَوْتَنِي فَأَجَبْتُ دَعْوَتَكَ، وَ صَلَّيْتُ مَكْتُوبَتَكَ، وَ انْتَشَرْتُ فِي أَرْضِكَ كَمَا أَمَرْتَنِي، فَأَسْأَلُكَ مِنْ فَضْلِكَ الْعَمَلَ بِطَاعَتِكَ، وَ اجْتِنَابَ مَعْصِيَتِكَ، وَ الْكَفَافَ مِنَ الرِّزْقِ بِرَحْمَتِكَ . (1)

ص: 1510


1- خدایا دعوتم کردی، دعوتت را اجابت نمودم و نماز واجبت را خواندم و در زمینت چنان که فرمان دادی در پی روزی رفتم، از تو می خواهم از روی احسانت، عمل به طاعت را و اجتناب از نافرمانی ات را و کفایت از روزی را به رحمتت .

فصل سوم: اعمال مابین غروب آفتاب تا وقت خواب

اشاره

آنچه در نزدیکی غروب آفتاب سزاوار است، اینکه در حرکت به سوی مسجد شتاب ورزی و به هنگام زردی آفتاب بگویی:

أَمْسَىٰ ظُلْمِي، مُسْتَجِيراً بِعَفْوِكَ، وَ أَمْسَتْ ذُنُوبِي مُسْتَجِيرَةً بِمَغْفِرَتِكَ، وَ أَمْسىٰ خَوْفِي، مُسْتَجِيراً بِأَمانِكَ، وَ أَمْسَىٰ ذُلِّي مُسْتَجِيراً بِعِزِّكَ، وَ أَمْسَىٰ فَقْرِي مُسْتَجِيراً بِغِنَاكَ، وَ أَمْسَىٰ وَجْهِيَ الْبالِي مُسْتَجِيراً بِوَجْهِكَ الدَّائِمِ الْباقِي . (1)اَللّٰهُمَّ أَلْبِسْنِي عافِيَتَكَ، وَ غَشِّنِي بِرَحْمَتِكَ، وَ جَلِّلْنِي كَرامَتَكَ، وَ قِنىٰ شَرَّ خَلْقِكَ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ، يَا اللّٰهُ يَا رَحْمٰنُ يَا رَحِيمُ . (2)

و شایسته است در این وقت به تسبیح و استغفار مشغول باشی، زیرا فضیلت این وقت مانند فضیلت پیش از طلوع

ص: 1511


1- خدایا ستمم پناه آورنده به گذشتت شام کرد و گناهانم پناه آورنده به آمرزشت شام کرد و هراسم پناه آورنده به ایمنیات شام کرد و خوارم پناه آورنده به عزتت شام کرد و تهیدستیام پناه آورنده به توانگریات شام کرد و روی فرسودهام پناه آورنده به ذات همیشگیات شام کرد .
2- خدایا عافیتت را بر من بپوشان، و به رحمتت فرو بر و در کرامتت فرا گیر و از شرّ آفریدگان جنّ و آدمیات حفظم کن، ای خدا، ای بخشنده، ای مهربان .

است و حقتعالی فرموده: «وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ الْغُرُوبِ» (1) از حضرت صادق (علیهالسلام) روایت شده: زمانی که خورشید تغییر کرد یعنی مشرف به غروب شد، یاد خدا کن و اگر با مردمی هستی که تو را از ذکر باز میدارند، از آنان دور شو و مشغول دعا شو، در هنگام غروب بگو:

يَا مَنْ خَتَمَ النُّبُوَّةَ بِمُحَمَّدٍ، صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، اخْتِمْ لِي فِي يَوْمِي هٰذَا بِخَيْرٍ، وَ شَهْرِي بِخَيْرٍ، وَ سَنَتِي بِخَيْرٍ، وَ عُمْرِي بِخَيْرٍ . (2)و «تهلیل» (لا اله الاّ اللّه) و «استعاذه» (اعوذ باللّه من الشّیطان الرّجیم) روایت شده را که در دعاهاى «صبح و شب» خواهد آمد می خوانی، پس دست خود را بالاى سرت می گذاری و به صورت خود می کشی و محاسن را به دست گرفته و می گویی: أَحَطْتُ عَلَىٰ نَفْسِي وَ أَهْلِي، وَ مالِي وَ وَلَدِي، مِنْ غائِبٍ وَ شاهِدٍ بِاللّٰهِ، الَّذِي لَا إِلٰهَ إِلّا هُوَ، عالِمُ (3)

ص: 1512


1- و تسبیح کن به ستایش پروردگارت پیش از طلوع آفتاب، وغروب خورشید،
2- ای که نبوّت را به محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) پایان داد، این روز مرا به خیر پایان ده و ماه و سال و عمرم را به خیر تمام کن .
3- حفاظت نمودم بر خود و خاندان و دارایی و فرزندم، به خدا، که معبودی جز او نیست . دانای

الْغَیْبِ وَ الشَّهادَةِ الرَّحْمنُ الرَّحیمُ الْحَیُّ الْقَیُّومُ لا تاْخُذُهُ سِنَةٌ وَ لا نَوْمٌ (1) ادامه می دهی تا العلیّ العظیم .

آداب نماز مغرب و نافله آن

سپس اقدام به خواندن نماز مغرب می کنی، و تأخیر آن از اول وقت سزاوار نیست، که در احادیث بسیاری به تأخیر نینداختن آن از اول وقت تأکید بسیار شده . چون خواستی مشغول نماز شوی به همان آدابی که گذشت اذان و اقامه بگو، و بین اذان و اقامه می خوانی: اللّهمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِإِقْبالِ لَيْلِكَ، وَ إِدْبارِ نَهارِكَ، وَ حُضُورِ صَلَوَاتِكَ، وَ أَصْواتِ دُعاتِكَ، وَ تَسْبِيحِ مَلائِكَتِكَ، أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تَتُوْبَ عَلَيَّ إِنَّكَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ . (2)

آنگاه نماز مغرب را با آداب و شرایط بجا می آوری، و پس از پایان نماز سه تکبیر و تسبیح حضرت زهرا (عَلَيهَا السَّلَامُ) می گویی و می خوانی:

«اِنَّ اللّه وَ مَلاَّئِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَی النَّبِیِّ؛ یا اَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا،

ص: 1513


1- پنهان و پیدا، بخشنده و مهربان، زنده و پاینده، او را چرت و خواب درنگیرد .
2- خدایا از تو می خواهم به روآوردن شبت، و رو برگردان روزت، و حاضر شدن زمان نمازت، و بانگهای خوانندگانت، و تسبیح فرشتگانت، که درود فرستی بر محمّد و خاندان محمّد، و توبه ام را بپذیری، به راستی پذیرای توبه و مهربانی .

صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلیماً» . اللّهمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ وَ عَلی ذُرّیَّتِهِ وَ عَلی اَهْلِ بَیْتِهِ (1) و هفت مرتبه بگو :بِسْمِ اللّه الرَّحْمنِ الرَّحیمِ وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ اِلاّ بِاللّه الْعَلِیِّ الْعَظیمِ (2) سپس سه مرتبه می گویی : اَلْحَمْدُ للّه الَّذی یَفْعَلُ ما یَشآءُ وَ لا یَفْعَلُ ما یَشآءُ غَیْرُهُ (3) سپس می گویی : سُبْحانَكَ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ اغْفِرْ لِي ذُنُوبِي جَمِيعاً، فَإِنَّهُ لَايَغْفِرُ الذُّنُوبَ كُلَّها جَمِيعاً إِلّا أَنْتَ . (4) اگر دوست داشته باشی، بیش از این تعقیب بخوانی، بهتر آن است که پس از نافله مغرب بخوانی، آنگاه برای خواندن نافله بر می خیزی، که چهار رکعت است، و سخن گفتن مابین نماز مغرب و نافله آن کراهت دارد . در رکعت اول سوره «کافِرون» و در رکعت دوم سوره «تَوحید» و در دو رکعت دیگر هر سوره ای را که خواستی بخوان، البته شایسته است در رکعت سوم سوره «حَدید» تا «عَلیمٌ بِذاتِ الصُّدورِ» و در رکعت چهارم آخر سوره حشر یعنی «لَو اَنزَلنا هذَا القُرآنَ» را تا پایان سوره بخوانی . و اگر مانند سایر نوافل به حَمد تنها

ص: 1514


1- خدا و فرشتگانش بر پیامبر درود می فرستد، ای کسانی که ایمان آورده اید، بر او درود فرستید، و سلام کنید، خدایا بر محمّد نبی و بر فرزندان و اهل بیتش دورد فرست .
2- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است، و در جنبش و نیرویی نیست جز به خدای والای بزرگ
3- ستایش خدای را که هرچه بخواهد انجام می دهد و غیر او هرچه بخواند انجام نمی دهد .
4- منزّهی تو، معبودی جز تو نیست، همه گناهان مرا بیامرز، که همه گناهان را نمی آمرزد مگر تو .

هم اکتفا کنی جایز است و بلند خواندن قرائت در نافله مغرب، و همچنین در سایر نوافل سزاوار است . وقتی از نافله مغرب فارغ شدی، از تعقیبات مشترک آنچه بخواهی بخوانی مانعی نیست، پس سجده شکر بجا می آوری به صورتی که پیش از این گذشت و کمتر چیزی که در سجده شکر لازم است این است که بگویی: «شُکراً شُکراً شُکراً» . شیخ کلینی از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: هرگاه از نماز مغرب فارغ شدی، بر جبین خود دست بکش، و سه مرتبه بگو:

بِسْمِ اللّه الَّذِي لا إِلهَ إِلَّا هُوَ، عالِمُ الْغَيْبِ وَ الشَّهادَةِ، هُوَ الرَّحْمنُ الرَّحِيمُ . اللّهمَّ أَذْهِبْ عَنِّي الْهَمَّ وَ الْحَزَنَ . شایسته است نماز غفیله را، که کیفیت آن در «مفاتیح» و غیر آن ذکر شده بخوانی .

آداب نماز عشا و تعقیب آن

زمانی که روشنایی پس از غروب آفتاب پنهان شد، برای نماز عشاء به همان آدابی که گذشت اذان و اقامه می گویی، آنگاه با رعایت آداب و شرایط، خواندن نماز واجب عشا را شروع کن، و شایسته است قنوت و تعقیب آن را طول دهی زیرا وقت وسعت دارد . در تعقیب نماز عشا،

ص: 1515

دعای مشترک بین صبح و شام را می خوانی، پس از آن دعاهای مختصّ به شام را که بسیار است قرائت می کنی، از جمله دعایی را که برای طلب روزی وارد شده است، و این دعا در «مفاتیح» نقل شده و مستحب است هفت مرتبه سوره «قَدر» را بخوانی، آنگاه می گویی: اللّهمَّ رَبَّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ مَا أَظَلَّتْ، وَ رَبَّ الْأَرَضِينَ السَّبْعِ وَ مَا أَقَلَّتْ، وَ رَبَّ الشَّياطِينِ وَ ما أَضَلَّتْ، وَ رَبَّ الرِّياحِ وَ ما ذَرَتْ . اَللّٰهُمَّ رَبَّ كُلِّ شَيْءٍ وَ إِلٰهَ كُلِّ شَيْءٍ وَ مَلِيكَ كُلِّ شَيْءٍ، أَنْتَ اللّٰهُ الْمُقْتَدِرُ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ، أَنْتَ اللّٰهُ الْأَوَّلُ فَلاٰ شَيْءَ قَبْلَكَ، وَ أَنْتَ الْآخِرُ فَلا شَيْءَ بَعْدَكَ، وَ أَنْتَ الظَّاهِرُ فَلاٰ شَيْءَ فَوْقَكَ، وَ أَنْتَ الْباطِنُ فَلاٰ شَيْءَ دُونَكَ . رَبَّ جَبْرَئیلَ وَ میکائیلَ وَ اِسْرافیلَ وَ الِهَ اِبْراهیمَ [وَاِسْماعیلَ] وَ اِسْحاقَ ویَعْقُوبَ [وَالاَسْباطِ] أَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تَوَلَّانِي بِرَحْمَتِكَ وَ لَا تُسَلِّطْ عَلَيَّ أَحَداً (1)

ص: 1516


1- خدایا ای پروردگار هفت آسمان، و آنچه سایه افکندند، و پروردگار هفت زمین و آنچه حمل کردند، و پروردگار شیاطین و آنان که گمراه نمودند، و پروردگار بادها و آنچه پراکنده کردند، خدایا ای پروردگار هرچیز، و معبود هر چیز، و پادشاه هر چیز، تویی خدای توانا بر هر چیز، تویی خدای اوّلی که چیزی پیش از تو نبود، و پایانی که چیزی بعد از تو نیست، و تویی آشکار که چیزی برتر از تو نیست، و تویی پنهان که چیزی مادون تو نیست، ای پروردگار جبرییل و میکاییل و اسرافیل و معبود ابراهیم [ و اسماعیل] و اسحاق و یعقوب، از تو می خواهم بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و مرا با رحمتت سرپرستی کنی، و احدی از آفریدگانت را که مرا

مِنْ خَلْقِكَ مِمَّنْ لَا طاقَةَ لِي بِهِ . اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَتَحَبَّبُ إِلَيْكَ فَحَبِّبْنِي، وَ فِي النَّاسِ فَعَزِّزْنِي، وَ مِنْ شَرِّ شَّياطِينِ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ فَسَلِّمْنِي؛ يَا رَبَّ الْعالَمِينَ، وَ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ . (1)

پس به آنچه دوست داری دعا کن، آنگاه سجده شکر بجا آور، و نماز وتیره را که دو رکعت نافله نشسته است به دنبال نماز عشا بخوان، و مستحبّ است در این نماز صد آیه از قرآن خوانده شود، و خوب است در رکعت اول پس از سوره «حَمد» سوره «واقعه» و در رکعت دوم سوره «تَوحید» خوانده شود و پس از سلام هر دعایی را که خواستی قرائت کن .

آداب وقت خواب و دعاهای آن

زمانی که خواستی بخوانی، شایسته است آماده مرگ شوی، و در حال خوابیدن با طهارت باشی و از گناهان توبه کنی، و دل خود را از همّ وغم دنیا فارغ سازی، و هنگام مرگ و تنها و بیکس خوابیدن در قبر را یاد آری، و وصیّت خود را نوشته زیر بالین خود گذاری، و در نیّت برخاستن برای نماز شب باشی، زیرا افتخار مؤمن و زینت او در دنیا و آخرت خواندن نماز در پایان شب است . در وقت خوابیدن، سوره «تَوحید» و سوره «تکاثر» و «آیَةُ الکُرسی»

ص: 1517


1- یارای مقاومت با او نیست بر من چیزه ننمایی، خدایا با تو دوستی می ورزم، پس دوستم بدار، و در بین مردم عزیزم کن، و از شر شیاطین جنّ و انس سالمم بدار، ای پروردگار جهانیان، و بر محمّد و خاندانش درود فرست .

می خوانی، آنگاه سه مرتبه می گویی: اَلْحَمْدُللّه الَّذی عَلا فَقَهَرَ، وَ الْحَمْدُ للّه الَّذی بَطَنَ فَخَبَرَ، وَ الْحَمْدُللّه الَّذی مَلَکَ فَقَدَرَ، وَ الْحَمْدُللّه الَّذی یُحْییِ الْمَوْتی، وَ یُمیتُ الاَحْیآءَ وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْءٍ قَدیرٌ . (1) پس تسبیح حضرت زهرا (عَلَيهَا السَّلَامُ) را می گویی، و بر طرف راست، به شکل مرده که در قبر گذاشته می شود می خوابی، اما خوابیدن به صورت محتضر [یعنی کسی که مشرف به مرگ است] . شیخ ما ثقة الاسلام نوری در «دار السلام» فرموده: آن را در هیچ خبر و اثری نیافتم، آری غزالی آن را ذکر کرده، و شک نیست که رشد و هدایت در مخالفت با رأی اوست . اگر خواستی برای نماز شب یا غیر آن، بیدار شوی . ولی از غلبه خواب برخود می ترسی، آیه آخر سوره «کَهف» را بخوان:

«قُلْ اِنَّما اَنَا بَشَرٌ مِثْلُکُمْ یُوحی اِلَیَّ، اَنَّما اِلهُکُمْ اِلهٌ واحِدٌ، فَمَنْ کانَ یَرْجُو لِقاَّءَ رَبِّهِ، فَلْیَعْمَلْ عَمَلاً صالِحا، وَ لایُشْرِکْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ اَحَدا». (2)

عوذه عقرب

از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده:

ص: 1518


1- ستایش خدای را که برتر شد و چیره گشت، و ستایش خدای را که باطن شد و آگاه گشت، و ستایش خدای را که مالک گشت و توانا شد، و ستایش خدای را که مردگان را زنده می کند و زندگان را میمیراند، و او بر هر چیز تواناست .
2- بگو جز این نیست، که من بشری مانند شمایم، به سوی من وحی می شود، همانا معبود شما یکی است، پس کسی که به دیدار پروردگارش امیدوار است، باید عمل صالح انجام دهد، و در عبادت پروردگارش، احدی را شریک نسازد .

هیچ کس در وقت خوابیدن، این آیه را نمی خواند، مگر اینکه بیدار می شود، در ساعتی که می خواهی بیدار شود، و اگر از عقرب و جانوران دیگر می ترسی، این دعا را بخوان، که حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) سلامتی خواننده آن را از شرّ عقرب و حشرات تا وقت صبح ضامن شده است:

اَعُوذُ بِکَلِماتِ اللّه التّاَّمّاتِ، الَّتی لایُجْاوِزُ هُنَّ بَرُّ وَ لا فاجِرٌ، مِنْ شَرِّ ماذَرَءَ، وَ مِنْ شَرِّ ما بَرَءَ وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ دآبَّةٍ هُوَ اخِذٌ بِناصِیَتِها، اِنَّ رَبّی عَلی صِراطٍ مُسْتَقیمٍ . (1)

عوذه احتلام

اگر از جنب شدن می ترسی این دعا را بخوان:

اللّهمَّ اِنّی أَعُوذُ بِکَ مِنَ الاِحْتِلامِ وَ مِنْ شَرِّ الْاَحْلامِ وَ مِنْ اَنْ یَتَلاعَبَ (یَلعَبَ) بِیَ الشَّیْطانُ، فِی الیَقْظَةِ وَ الْمَنامِ . (2)

دعای حفظ از خراب و دزد

اگر از خراب شدن خانه و ماندن زیر آوار و محلّی که در آنجا میخوابی میترسی این آیه را بخوان: «إِنَّ اللّٰهَ يُمْسِكُ السَّمٰاوٰاتِ وَ الْأَرْضَ أَنْ تَزُولاٰ، وَ لَئِنْ زٰالَتٰا إِنْ أَمْسَكَهُمٰا مِنْ (3)

ص: 1519


1- به کلمات کامل خدا، که نیکوکار و بدکار از آن ها نمی گذرد، پناه می برم، از شرّ آنچه آفرید، و از شرّ آنچه پدید آورد، و از شرّ هر جنبنده ای که خدا گیرنده مهار آنهاست، به درستی که پروردگار من به راه راست است .
2- خدایا از جنب شدن ؛ و از خواب های پریشان، و از اینکه شیطان در بیداری و خواب مرا بازی دهد، و به تو پناه می آورم .
3- خدا آسمان ها و زمین را از اینکه تباه شوند نگاه میدارد، اگر تباه نشوند، هیچکس پس از آن

اَحَدٍ مِنْ بَعْدِهِ ؛ اِنَّهُ کانَ حَلیما غَفُورا (1)

اگر از دزد میترسی آخر سوره «اسراء» را بخوان که آغازش این آیه است:ذقُلِ ادْعُوا اللّه اَوِ ادْعُوا الرَّحْمنَ . . . (2)

آداب سرمه کشیدن

در وقت خواب هفت میل سرمه بکش چهار میل در چشم راست، و سه میل در چشم چپ، و در وقت سرمه کشیدن این دعا را بخوان:

اللّهمَّ اِنّی اَسْئَلُکَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ، وَ آلِ مُحَمَّدٍ اَنْ تُصَلِیَّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ الِ مُحَمَّدٍ، وَ اَنْ تَجْعَلَ النُّورَ فی بَصَری، وَ الْبَصیرَةَ فی دینی، وَ الْیَقینَ فی قَلْبی، وَ الاِخْلاصَ فی عَمَلی، وَ السَّلامَةَ فی نَفْسی، وَ السَّعَةَ فی رِزْقی، وَ الشُکْرَ لَکَ اَبَداً ما اَبْقَیْتَنی ؛ اِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْءٍ قَدیر . (3) و شایسته است خواب بین الطلوعین [بین طلوع و فجر و طلوع آفتاب] و خواب پس از عصر را ترک کنی و هنگامی که خوابت بخوابی چراغ را خاموش کن، و رو به جانب قبله بخواب، و در بامی که اطرافش حفاظ نداشته باشد مخواب، و خوابی که دیدی، برای هرکس مگو، جز آن که عالم و خیرخواه و مهربان باشد .

ص: 1520


1- را نگاه نمیدارد، خدا بردبار و آمرزشگر است .
2- بگو خدا را بخوانید یا بخوانید رحمن را
3- خدایا به حق محمّد و خاندان محمّد از تو می خواهم، که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و قرار دهی روشنایی را در چشمم، و بینش را در دینم، و یقین را در قلبم، و اخلاص را در عملم، و سلامت را در نهادم، و گستردگی را در روزی ام، و سپاس گزاری در برابرت را همواره تا زنده ام داری، تو بر هر چیز توانایی .

فصل چهارم: برخواستن از خواب و نماز شب

فضیلت نماز شب

درباره برخاستن به هنگام شب، و بیان فضیلت آن، روایات بسیاری از اصحاب عصمت (عَلَيهِم السَّلَامُ) وارد شده . و نقل شده که نماز شب شرف مؤمن است، و باعث سلامت بدن، و کفّاره گناهان روز و برطرف کننده وحشت قبر است، نماز شب روی را سپید و بو را خوش کرده، و جلب کننده روزی است، ثروت و فرزندان زینت زندگی دنیا و هشت رکعت نماز در پایان شب با نماز وتر زینت آخرت است و حق تعالی گاهی این دو زینت را برای بعضی از مردم قرار می دهد و دروغ گفته است کسی که بگوید: من نماز شب به جای می آورم، و روز در گرسنگی به سر می برم، زیرا نماز شب ضامن روزی روز است . از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: در وصیت رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) به امام علی (عَلَيهِ السَّلَامُ) آمده است: یا علی من تو را نسبت به خودت، به چند خصلت وصیّت می کنم، آن ها را نیکو بدار، پس از آن فرمود: خدایا او را یاری ده، و پاره ای از آن خصلتها را ذکر فرمود، تا

ص: 1521

اینکه گفت:

وعَلَيْكَ بِصَلاةِ الليْلِ، وَ عَلَيْكَ بِصَلاةِ الليْلِ، وَ عَلَيْكَ بِصَلاةِ الليْلِ، وَ عَلَيْكَ بِصَلاةِ الزَّوالِ، وَ عَلَيْكَ بِصَلاةِ الزَّوالِ، وَ عَلَيْكَ بِصَلاةِ الزَّوالِ . (1)

ظاهر این است که حضرت از نماز شب، سیزده رکعت را اراده کردند و از نماز ظهر هشت رکعت را که نافله ظهر است .

از انس روایت شده: از پیامبر شنیدم که فرمود: دو رکعت نماز در دل شب، پیش من از دنیا و آنچه در آن است بهتر می باشد . نیز روایت شده: از حضرت زین العابدین (عَلَيهِ السَّلَامُ) پرسیدند: چه شده کسانی که به شب زنده داری بر می خیزند چهره شان از همه کس نیکوتر است؟ فرمود: به خاطر اینکه اینان، با خدا خلوت می کنند، حق تعالی از نور خویش به چهره ایشان می تاباند . به هر صورت روایات در این زمینه بسیار است و ترک برخاستن شب مکروه است . شیخ به سند صحیح از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: بنده ای نیست مگر این که هر شب، یک بار، یا دو بار، یا چند بار بیدار می شود اگر برخاست، که برخاست، و گرنه

ص: 1522


1- بر تو باد به نماز شب، و بر تو باد به نماز شب، و بر تو باد به نماز شب، و بر تو باد به نماز اوّل ظهر، و بر تو باد به نماز اول ظهر، و بر تو باد به نماز اوّل ظهر .

شیطان پاهای خود را می گشاید و در گوش او بول [ادرار] می کند، آیا آن که برای نماز شب برنخواسته، صبح که بر می خیزد، توجه نمی کند، گران و مکدّر و سنگین و کسل است؟ شیخ برقی به سند معتبر از حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: برای شب شیطانی است، که او را «رها» می گویند، هرگاه بنده ای از خواب بیدار شود، و برخاستن برای نماز شب را قصد کند، آن شیطان به او می گوید: اکنون وقت برخاستن نیست، بار دیگر که بیدار شود، و بخواهد برخیزد، باز می گوید: وقت برخاستن نشده، یعنی زود است، پس پیوسته او را از برخاستن باز می دارد و او را حبس می کند تا فجر طلوع کند، چون فجر پدیدار شود، در گوش او ادرار می کند، و از او دست بر می دارد، درحالی که به خود می بالد، و از نخوت و ناز دم خود را می جنباند! ! ابن ابی جمهور از رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) روایت کرده: روزی به اصحاب خود فرمود: هرگاه یکی از شما در شب بخوابد، شیطان در پس سر او سه گره می زند و در مکان هر گره ای می گوید: «شب تو طولانی است بخواب» هرگاه بیدار شود و یاد خدا کند، یک گره باز می شود، و اگر وضو بگیرد، گره دیگری باز می گردد، و اگر نماز بخواند، گره سوم گشوده می شود، پس با حال

ص: 1523

نشاط، پاکیزه نفس وارد صبح می گردد، وگرنه آلوده نهاد و کسل وارد صبح می شود، این روایت در کتابهای اهل سنّت نیز ذکر شده . قطب راوندی از امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: در سه چیز با سه چیز طمع مکن: در بیداری شب با پرخوری، در نور چهره با خوابیدن در همه ساعات شب و در امان از دنیا، با همنشینی اهل فسق . و همچنین قطب راوندی روایت کرده: حضرت عیسی (عَلَيهِ السَّلَامُ) مادرش مریم را پس از مردنش صدا زد، و گفت: ای مادر با من سخن بگو، آیا علاقه داری به دنیا بازگردی؟ گفت: آری برای اینکه به خاطر خدا، در شب بسیار سرد نماز گذارم، و در روز بسیار گرم روزه بگیرم، پسرم این راه بیمناک است .

کیفیت نماز شب، پنج آیه آل عمران

به صورت آسان و مختضر، که ان شاء اللّه تعالی همه کس بتواند بجا آورد این است که چون از خواب برخاست، برای خدای متعال سجده کند، و خوب است در این حال، یا در حال برداشتن سر از سجده، بگوید:

اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِي أَحْيانِي بَعْدَما أَمَاتَنِي وَ إِلَيْهِ النُّشُورُ، اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِي رَدَّ عَلَيَّ رُوحِي لِأَحْمَدَهُ وَ أَعْبُدَهُ . (1) و چون برخاست

ص: 1524


1- ستایش خدای را که زنده ام کرد، پس از آن که مرا میراند، و بازگشت همه پس از مرگ به سوی اوست، ستایش خدای را که روحم را بازگرداند، تا او را ستایش نموده و بندگی کنم .

و ایستاد بگوید: اَللّٰهُمَّ أَعِنِّي عَلَىٰ هَوْلِ الْمُطَّلَعِ، وَ وَسِّعْ عَلَيَّ الْمَضْجَعَ، وَ ارْزُقْنِي خَيْرَ مَا بَعْدَ الْمَوْتِ . (1) وچون صدای خروس شنید بگوید:سُبُّوْحٌ قُدُّوسٌ، رَبُّ الْمَلائِكَةِ وَ الرُّوحِ، سَبَقَتْ رَحْمَتُكَ غَضَبَكَ، لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ، عَمِلْتُ سُوءاً وَ ظَلَمْتُ نَفْسِي فَاغْفِرْ لِي، إِنَّهُ لَا يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلّا أَنْتَ، فَتُبْ عَلَيَّ إِنَّكَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ . (2) چون به اطراف آسمان نگاه کند بخواند: اللّهمَّ إِنَّهُ لَايُوَارِي مِنْكَ لَيْلٌ ساجٍ، وَ لَا سَمَاءٌ ذَاتُ أَبْرَاجٍ، وَ لَا أَرْضٌ ذَاتُ مِهادٍ، وَ لَا ظُلُماتٌ بَعْضُها فَوْقَ بَعْضٍ، وَ لَا بَحْرٌ لُجِّيٌّ تُدْلِجُ بَيْنَ يَدَيِ الْمُدْلِجِ مِنْ خَلْقِكَ تُدْلِجُ الرَّحْمَةَ عَلَىٰ مَنْ تَشاءُ مِنْ خَلْقِكَ، تَعْلَمُ خائِنَةَ الْأَعْيُنِ وَ ما تُخْفِي الصُّدُورُ، غارَتِ النُّجُومُ، وَ نامَتِ الْعُيُونُ، وَ أَنْتَ الْحَيُّ الْقَيُّوْمُ، لَاتَأْخُذُكَ سِنَةٌ وَ لَا نَوْمٌ، سُبْحانَ اللّٰهِ رَبِّ الْعالَمِينَ، وَ إِلٰهِ الْمُرْسَلِينَ، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ الْعالَمِينَ . (3) آنگاه پنج

ص: 1525


1- خدایا بر هراس آن جهان یاری ام ده، و بر من وسعت بخش قبر را، و خیر آنچه پس از مردن است نصیبم کن .
2- بسیار منزّه و مقدّس است پروردگار فرشتگان و روح، رحمتت بر خشمت پیشی گرفته، معبودی جز تو نیست، بد کردم، و به خود ستم نمودم، پس مرا بیامرز، به درستی که گناهان را جز تو نیامرزد، توبه ام را بپذیر، که تو بسیار توبه پذیر و مهربانی
3- خدایا تو را باز نمی دارد و شب تار، و نه آسمان دارای ستارگان و نه زمین گسترده، و نه تاریکی هایی که بعضی از آن ها بر فراز بعضی دیگرند، و نه دریای عمیق متراکم از آب از اینکه به شب روان در مسیر عبادت از عنایاتت مرحمت کنی، و رحمت را به هر که از آفریدگانت بخواهی عطا فرمایی، خیانت چشم ها، و آنچه را سینه ها پنهان می کند می دانی، پنهان شدند ستارگان، و دیده ها به خواب رستند، و تو زنده و پابرجایی، چرت و خواب تو را فرو نگیرد، منزّه است خدا، پروردگار جهانیان، و معبود رسولان، و ستایش خدی را پروردگار جهانیان .

آیه سوره آل عمران را بخواند: «إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمٰاوٰاتِ وَ الْأَرْضِ وَ اخْتِلاٰفِ اللَّيْلِ وَ النَّهٰارِ لَآيٰاتٍ لِأُولِي الْأَلْبٰابِ، اَلَّذِينَ يَذْكُرُونَ اللّٰهَ قِيٰاماً وَ قُعُوداً وَ عَلىٰ جُنُوبِهِمْ، وَ يَتَفَكَّرُونَ فِي خَلْقِ السَّمٰاوٰاتِ وَ الْأَرْضِ. رَبَّنٰا مٰا خَلَقْتَ هٰذٰا بٰاطِلاً سُبْحٰانَكَ فَقِنٰا عَذٰابَ النّٰارِ، رَبَّنٰا إِنَّكَ مَنْ تُدْخِلِ النّٰارَ فَقَدْ أَخْزَيْتَهُ وَ مٰا لِلظّٰالِمِينَ مِنْ أَنْصٰارٍ. رَبَّنٰا إِنَّنٰا سَمِعْنٰا مُنٰادِياً يُنٰادِي لِلْإِيمٰانِ، أَنْ آمِنُوا بِرَبِّكُمْ فَآمَنّٰا؛ رَبَّنٰا فَاغْفِرْ لَنٰا ذُنُوبَنٰا، وَ كَفِّرْ عَنّٰا سَيِّئٰاتِنٰا، وَ تَوَفَّنٰا مَعَ الْأَبْرٰارِ؛ رَبَّنٰا وَ آتِنٰا مٰا وَعَدْتَنٰا عَلىٰ رُسُلِكَ وَ لاٰ تُخْزِنٰا يَوْمَ الْقِيٰامَةِ إِنَّكَ لاٰ تُخْلِفُ الْمِيعٰادَ» (1) هرگاه خواست به جانب عبادت رو کند، و او را نیازی به تخلیّ [قضای حاجت] باشد آن را پیش اندازد، و چون از بیت الخلا درآید به مسواک آغاز کند، پس از آن وضوی کامل بگیرد، و خود را خوشبو سازد، آنگاه به نماز شب برخیزد که ابتدای وقت آن نیمه شب است، و هرچه به طلوع صبح صادق نزدیک تر شود، بهتر است، و اگر صبح طلوع کند،

ص: 1526


1- به درستی که در آفرینش آسمان ها و زمین، و رفت وآمد شب و روز، نشانه هایی است برای صاحبان خرد، آنان که خدا را در حال ایستاده و نشسته و پهلو خفته یاد می کنند، و در آفرینش آسمان ها و زمین اندیشه می نماید، پروردگارا این همه را به ناحق نیافریدی، منزّهی تو، ما را از عذاب دوزخ حفظ کن، پروردگارا هرکه تو وارد آتش دوزخ کنی به یقین او را رسوا نموده ای، و برای ستمکاران یاوری نیست . پروردگارا شنیدم فریاد کننده ای برای ایمان فریاد می زند به پروردگارتان ایمان بیاورید، پس ما ایمان آوردیم، پروردگارا گناهان ما را بیامرز، و بدی های ما را بپوشان، و ما را همراه نیکان بمیران، پروردگارا آنچه بر رسولانت وعده کردی به ما عنایت کن، و در قیامت ما را رسوا مکن، که تو هرگز خلف وعده نمی کنی .

درحالی که چهار رکعت آن را بجا آورده، بقیه را با «حَمد» تنها بجا آورد، در هر صورت زمانی که برای نماز شب برخاست، هشت رکعت به قصد نماز شب شروع می کند، و پس از هر دو رکعت سلام می دهد، و خوب است در دو رکعت اول در هر رکعت پس از سوره «حَمد» سی مرتبه سوره تَوحید بخواند، تا از نماز فارغ شود درحالی که بین او و خدای عزّ و جلّ گناهی نباشد، یا آن که در رکعت اوّل آن سوره «تَوحید» و در رکعت دوم قُل یا اَیُّهاَ الکافِرون بخواند، و در شش رکعت دیگر «حَمد» و هر سوره ای که میلش باشد، و در هر رکعتی «حَمد» و «تَوحید» نیز کافی است، و اکتفا به سوره «حَمد» تنها هم جایز می باشد، و چنان که قنوت در نمازهای واجب مستحبّ است در رکعت دوم از نمازهای نافله هم مستحبّ است، و در قنوت سه مرتبه سبحان اللّه گفتن کفایت می کند . یا اینکه گفته شود:

اللّهمَّ اغْفِرْ لَنا وَ ارْحَمْنا، وَ عافِنا وَاعْفُ عَنَّا فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ ؛ إِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ . (1) و یا اینکه بگوید:رَبِّ اغْفِرْ وَ ارْحَمْ، وَ تَجاوَزْ عَمَّا تَعْلَمُ، إِنَّكَ أَنْتَ الْأَعَزُّ الْأَجَلُّ الْأَكْرَمُ . (2)

ص: 1527


1- خدایا بیامرز ما را و به ما رحم کن، و به ما عافیت ده، و در دنیا و آخرت از ما درگذر، به درستی که تو بر هرچیز توانایی .
2- پروردگارا، بیامرز، و رحم کن، و از آنچه می دانی درگذر، به درستی که تو عزیزتر و بزرگ تر و گرامی تری

روایت شده: حضرت موسی بن جعفر (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) هنگامی که در شب تاریک، در محراب عبادت می ایستاد چنین می خواند: اللّهمَّ إِنَّكَ خَلَقْتَنِي سَوِيّاً . . .، و این دعا دعای پنجاهم صحیفه کامله است . چون از هشت رکعت نماز شب فارغ شود، دو رکعت نماز شفع، و یک رکعت نماز وتر بجا آورد، و در این سه رکعت پس از سوره «حَمد» سوره «تَوحید» بخواند تا به منزله یک ختم قرآن باشد، زیرا سوره تَوحید ثلث قرآن است، یا آن که در نماز شفع در رکعت اول سوره «حَمد» و قُل اَعوذُ بِرَبِّ النّاسِ و در رکعت دوم سوره «حَمد» و «قُل اَعوذُ بِرَبِّ الفَلَق» را بخواند و چون از نماز شفع فارغ گشت مستحبّ است بخواند: إِلَهِي تَعَرَّضَ لَكَ فِي هَذَا اللَّيْلِ الْمُتَعَرِّضُونَ . . . و این دعایی است که در اعمال نیمه شعبان در کتاب مفاتیح الجنان ذکر شد . پس از نماز شفع، برای خواندن یک رکعت نماز وتر برخیزد، و در آن یک رکعت سوره «حَمد» و سوره تَوحید بخواند، یا آنکه پس از حَمد سه مرتبه سوره تَوحید و یک مرتبه سوره های الفَلَق و النّاس را قرائت کند، سپس برای قنوت دست بردارد، و هر دعایی را که می خواهد بخواند . شیخ طوسی فرموده: دعاهایی که در این قنوت خوانده می شود، آن قَدر زیاد است که شمرده

ص: 1528

نمی شود، ولی مقیّد به این وقت نیست، که خلافش جایز نباشد، انسان مستحبّ است در قنوت نماز وتر، برای ترس از خدا، و بیم از عقاب پروردگار گریه یا تباکی [یعنی خود را به گریه واداشتن یا اظهار گریه کردن] کند، و برای برادران مؤمن دعا کند، و ذکر چهل نفر مؤمن مستحب است، به درستی که دعا کننده برای چهل مؤمن دعایش ان شاء اللّه مستجاب می شود، و نیز دعا کند به آنچه بخواهد . شیخ صدوق در کتاب من لا یَحضره الفقیه آورده: رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) در قنوت نماز وتر می خواند:

اَللّٰهُمَّ اهْدِنِي فِيمَنْ هَدَيْتَ، وَ عَافِنِي فِيمَنْ عَافَيْتَ، وَ تَوَلَّنِي فِيمَنْ تَوَلَّيْتَ، وَ بارِكْ لِي فِيما أَعْطَيْتَ، وَقِنىٰ شَرَّ مَا قَضَيْتَ، فَإِنَّكَ تَقْضِي وَ لَا يُقْضَىٰ عَلَيْكَ، سُبْحَانَكَ رَبَّ الْبَيْتِ، أَسْتَغْفِرُكَ وَ أَتُوبُ إِلَيْكَ، وَ أُؤْمِنُ بِكَ وَ أَتَوَكَّلُ عَلَيْكَ، وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلّا بِكَ يَا رَحِيمُ . (1) و شایسته است، هفتاد مرتبه بگوید:اَسْتَغْفِرُاللّه رَبّی، وَ اَتُوبُ اِلَیْهِ . (2)

و سزاوار است دست چپ را به دعا برداشته، و استغفار را با

ص: 1529


1- خدایا هدایتم کن در زمره آنان که هدایت کردی، و عافیتم ده در گروه آنان که عافیت دادی، و سرپرستی ام فرما در جمع آنان که سرپرستی کردی، و مرا در آنچه عطا کردی برکت ده، و از شرّ آنچه حکم نمودی نگاهم بدار، به درستی که تو حکم کنی، و علیه تو حکم نشود، منزّهی تو، ای پروردگار کعبه از تو آمرزش می خواهم، و به سوی تو باز می گردم، و به تو ایمان می آورم، و بر تو توکّل می کنم، و جنبش و نیرویی نیست، جز به تو ای مهربان .
2- از خدا طلب آمرزش می جویم و به سوی او باز می گردم .

دست راست شماره کند . روایت شده: رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) در نماز وتر هفتاد مرتبه استغفار می کرد، و هفت مرتبه می گفت:هذا مَقامُ الْعائِذِ بِکَ مِنَ النّارِ، اَلْعَفْوَ اَلْعَفْوَ . (1)

و همچنین روایت شده: حضرت سجاد (عَلَيهِ السَّلَامُ) به هنگام سحر، در نماز وتر سیصد مرتبه می گفت: العفو العفو و سپس بگوید: رَبِّ اغْفِرْلی وَ ارْحَمْنی، وَ تُبْ عَلیَّ اِنَّکَ اَنْتَ التَّوّابُ الْغَفُورُ الرَّحیمُ . (2) شایسته است قنوت را طولانی کند، و زمانی که از قنوت فارغ می شود، به رکوع رود، و چون سر از رکوع بردارد این دعا را که شیخ طوسی در کتاب «تهذیب» از حضرت موسی بن جعفر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده بخواند:

هٰذَا مَقَامُ مَنْ حَسَناتُهُ نِعْمَةٌ مِنْكَ، وَ شُكْرُهُ ضَعِيفٌ، وَ ذَنْبُهُ عَظِيمٌ، وَ لَيْسَ لِذٰلِكَ إِلّا رِفْقُكَ وَ رَحْمَتُكَ، فَإِنَّكَ قُلْتَ فِي كِتابِكَ الْمُنْزَلِ، عَلَىٰ نَبِيِّكَ الْمُرْسَلِ، صَلَّى اللّٰهُ (3)

ص: 1530


1- این است مقام پناه برنده به تو از آتش پروردگارا مرا بیامرز
2- و به من رحم کن، و توبه ام را بپذیر، به درستی که تو بسیار توبه پذیر و آمرزنده و مهربانی
3- این جایگاه کسی است که حسناتش نعمتی از تو، شکرش ضعیف، و گناهش بس بزرگ است، و برای آن جز نرمی و رحمتت چیزی نیست، به درستی که تو در کتاب نازل شده بر پیامبر مرسلت (درود

عَلَيْهِ وَ آله: «كٰانُوا قَلِيلاً مِنَ اللَّيْلِ مٰا يَهْجَعُونَ وَ بِالْأَسْحٰارِ هُمْ يَسْتَغْفِرُونَ»، طَالَ هُجُوعِي، وَ قَلَّ قِيامِي، وَ هٰذَا السَّحَرُ وَ أَنَا أَسْتَغْفِرُكَ لِذُنُوبِي، اسْتِغْفارَ مَنْ لَايَجِدُ لِنَفْسِهِ ضَرَّاً وَ لَا نَفْعَاً، وَ لَا مَوْتاً وَ لَا حَياةً وَ لَا نُشُوراً . (1) آنگاه به سجده رود، و نماز را تمام کند، و پس از سلام تسبیح حضرت زهرا (عَلَيهَا السَّلَامُ) را بگوید، و بخواند: اَلْحَمْدُ لِرَبِّ الصَّباحِ ؛ الْحَمْدُ لِفالِقِ الاِصْباحِ . (2) و سه مرتبه بگوید: سُبْحانَ رَبِّىَ الْمَلِكِ الْقُدُّوسِ، الْعَزيزِ الْحَكيمِ . (3)سپس بگوید:يا حَىُّ يا قَيُّومُ، يا بَرُّ يا رَحيمُ، يا غَنِىُّ يا كَريمُ، اُرْزُقْنى مِنَ التِّجارَةِ اَعْظَمَها فَضْلاً، وَ اَوْسَعَها رِزْقاً، وَ خَيْرَها لى عاقِبَةً، فَاِنَّهُ لا خَيْرَ فيما لا عاقِبَةَ لَهُ . (4) و سزاوار است پس از این، دعای حزین را بخواند: «اُناجیكَ یا مَوجودُ فی کُلِّ مکانٍ ...»؛ آنگاه به سجده رود، و پنج مرتبه بگوید: «سُبّوحٌ قُدّوسٌ، رَبُّ المَلائِکَةِ و الرّوحِ»،

ص: 1531


1- خدا بر او و خاندانش) فرمودی: «چنین بودند که اندکی از شب را می خوابیدند، و در سحرها درخواست آمرزش می کردند» ولی خواب من طولانی بود، و بیداری شبم کم بود، و این است سحر، و من از تو برای گناهانم آمرزش می خواهم، آمرزش خواهی کسی که برای خود نمی یابد زیانی و نه سودی، و نه مرگی و نه حیاتی، و نه برانگیختنی .
2- ستایش از آن پروردگار بامداد است، ستایش از آن شکافنده سپیده است
3- منزّه است پروردگارم، آن فرمانروای بس مقدّس و عزیز و حکیم .
4- ای زنده، ای پاینده، ای نیکوکار، ای مهربان، ای توانگر، ای کریم، مرا از تجارت نصیب ده در فزونی بزرگ ترینش را، در روزی فراخ ترینش را، و در عاقبت بهترین را، زیرا در آنچه عاقبتی برایش نیست، خیری هم نیست .

سپس بنشیند و آیةُ الکرسی بخواند، باز به سجده رود و سُبّوحٌ قُدّوسٌ را پنج مرتبه بخواند،

نافله صبح

آنگاه برای نافله صبح برخیزد، که دو رکعت است: در رکعت اول پس از سوره حَمد سوره قُل یا اَیُّهاَ الکافِرونَ، و در رکعت دوم پس از سوره حَمد سوره تَوحید را بخواند، و چون سلام داد، به طرف قبله به صورت مرده در قبر به پهلوی راست بخوابد، و گونه راستش را بر روی دست راست بگذارد و بگوید:

اِسْتَمْسَكْتُ بِعُرْوَةِ اللّه الْوُثْقىَ، الَّتى لاَانْفِصامَ لَها، وَ اعْتَصَمْتُ بِحَبْلِ اللّه الْمَتينِ، وَ اَعُوذُ بِاللّه مِنْ شَرِّ فَسَقَةِ الْعَرَبِ وَ الْعَجَمِ، وَ اَعُوذُ بِاللّه مِنْ شَرِّ فَسَقَةِ الْجِنِّ وَ الاِنْسِ . (1) آنگاه سه مرتبه بگوید: سُبْحانَ رَبِّ الصَّباحِ فالِقِ الاِصْباحِ، (2) و پنج آیه آل عمران را که در سطور قبل [صفحه 1526] ذکر شد بخواند، سپس برخیزد و بنشیند و تسبیح حضرت زهرا (عَلَيهَا السَّلَامُ) را بگوید .

در کتاب (مَن لا یَحضُرُهُ الفَقیه) فرموده: روایت شده: هرکه بین دو رکعت نافله صبح و نماز صبح، صد مرتبه بر محمّد

ص: 1532


1- چنگ زدم به دستاویز محکم تر خدا، که گستنی نیست برایش، و تمسّک جستم به رشته استوار خدا، و پناه می برم به خدا، از شرّ فاسقان عرب و عجم، و پناه می برم به خدا از شرّ بدکاران جنّ و انس
2- منزّه است پروردگار بامداد، شکافنده سپیده .

و آل محمّد صلوات فرستد، حق تعالی چهره او را از حرارت آتش حفظ کند، و کسی که صد مرتبه بگوید: سُبْحَانَ رَبِّيَ الْعَظِيمِ وَ بِحَمْدِهِ، أَسْتَغْفِرُ اللّه رَبِّي وَ أَتُوبُ إِلَيْهِ، حق تعالی خانه ای در بهشت برای او بنا کند، و کسی که بیست ویک مرتبه قُل هُوَ اللّه اَحَدٌ بخواند، خدای تعالی در بهشت خانه ای برای او بنا کند، و اگر آن را چهل مرتبه بخواند، حق تعالی او را بیامرزد، و شایسته است پس از فراغت از نماز شب، دعای سی ودم صحیفه کامله: اللّهمَّ یا ذَا الْمُلْکِ الْمُتَأَبِّدِ . . . خوانده شود، آنگاه سجده شکر بجا آورد، و سزاوار است برای برادران مؤمن خود دعا کند، و دعای اللّٰهُمَّ رَبَّ الْفَجْرِ را که در ادعیه سجده شکر گذشت بخواند، از برادران دینی امید واثق دارم، که برای این گنهکار روسیاه هم دعا کنند که به دعای بسیار نیازمندم وَ اللّه المُوَفَّقُ .

ص: 1533

فصل پنجم: ذکر بعضی از اذکار و دعاهای هر صبح و شام

ادعیه وقت طلوع و غروب آفتاب

آگاه باش أَیدَّکَ اللّه که تشویق و ترغیب بسیاری بر محافظت این دو وقت در آیات و اخبار آمده، بر این اساس، برای این دو وقت دعاها و اذکار بسیاری از رسول خدا و ائمه اطهار صَلَواتُ اللّه عَلَیهِم وارد شده که ما در این رساله به ذکر مختصری از آن ها تبّرک می جوییم . اول: ابن بابویه به سند معتبر، از حضرت امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: هرکه پیش از طلوع آفتاف هر یک از سوره های: تَوحید و قَدر و آیَةُ الکُرسی، را یازده مرتبه: بخواند، خدا دارایی او را از آنچه می ترسد باز می دارد . و نیز فرمود: هرکه قُل هُوَ اللّه و قَدر را پیش از طلوع آفتاب بخواند، در آن روز گناهی به او نرسد، هرچند شیطان بر این امر سخت بکوشد . دوم: کلینی و ابن بابویه، و شیخ طوسی، و دیگران، به سندهای معتبر از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده اند، بر هر مسلمان فرض است که ده مرتبه: پیش از طلوع آفتاب، و ده مرتبه: پیش از غروب خورشید، این دعا را بخواند:

ص: 1534

لا اِلهَ اِلا اللّه وَحْدَهُ، لاشَريكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَ لَهُ الْحَمْدُ، يُحْيى وَ يُميتُ، وَ هُوَ حَيٌّ لايَمُوتُ، بِيَدِهِ الْخَيْرُ، وَ هُوَ عَلى كُلِّ شَىْءٍ قَديرٌ . (1) و در بعضی از روایات آمده است: یُحیی وَ یُمیتُ وَ یُمیتُ وَ یُحیی و در چند روایت جمله وَ هُوَ حَیٌّ لَا یَمُوتُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ . . . نیامده ولی در بعضی روایات آمده . و ظاهرا همه خوب است، و اگر همه صورتها را بگوید بهتر است، و در بعضی از روایات وارد شده اگر ترک شود لازم است قضا کنید، و در بعضی روایات آمده: این کفاره گناهان او در آن روز است . سوم: ابن بابویه و دیگران به سندهای بسیار معتبر از حضرت زین العابدین و حضرت صادق (عَلَيهَا السَّلَامُ) روایت کرده اند: هرکه در شام صد مرتبه اللّه اکبر بگوید، مانند این است که صد بنده را آزاد کرده باشد، و به سند صحیح دیگر از حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: هرکه پیش از طلوع آفتاب صد مرتبه، و قبل از غروب آن صد مرتبه اللّه اکبر بگوید، خدای کریم برای او همانند پاداش کسی که صد بنده را آزاده کرده باشد می نویسد، و هرکه ده بار سُبْحانَ اللّه وَ

ص: 1535


1- معبودی جز خدا نیست، شریکی برایش نمی باشد، فرمانروایی و ستایش خاص اوست، زنده می کند و می میراند، و او زنده ای است که هرگز نمی میرد، خیز تنها بدست اوست، و او بر هر کاری تواناست .

بِحَمدِهِ بگوید، خدا ده حسنه برای او می نویسد، و هرکه بیشتر بگوید، برای او بیشتر نوشته می شود . چهارم: ابن بابویه به سند معتبر از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) فرمود: غرفه ای چند در بهشت است، که ظاهر آن ها از درون، و درون آن ها از بیرون نمایان است، و از امّت من کسی در آن ها ساکن می شود، که سخن نیک گوید، و به مردم طعام بخوراند، و به هر که رسد سلام کند، و در شب هنگامی که مردم در خوابند نماز بجا آورد، آنگاه فرمود: کلام نیک آن است که در صبح و شام ده بار بگوید:

سُبْحانَ اللّه، وَ الْحَمْدُ للّه، وَ لا إلهَ إلاّ اللّه، وَ اللّه أکْبَر و نیز در کتاب «محاسن» برقی به سند صحیح از حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) به مردی رسید که باغی را برای خود احداث می کرد، حضرت ایستاد و فرمود: می خواهی تو را بر باغی راهنمایی کنم، که اصلش از این باغ ثابت تر، و میوه اش زودرس تر، و نیکوتر و پایدارتر باشد؟ گفت: آری یا رسول اللّه، فرمود: در صبح و شام بگو: سُبْحانَ اللّه، وَ الْحَمْدُ للّه، وَ لا إلهَ إلاّ اللّه، وَ اللّه أکْبَر، که

ص: 1536

به عدد هر تسبیحی برایت در بهشت درختها از انواع میوه ها غرس می کنند، و اینهاست باقیات صالحات، که خدا در قرآن فرموده: «نیکوتر و پایدارترند از دارایی دنیا» . پنجم: ابن بابویه به سند معتبر از حضرت امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: هرکه نزدیک به شام، یا پس از شام سه مرتبه این آیه را بخواند، در آن شب خیری از او فوت نمی شود، و جمیع شرور از او دور می شود . و همچنین است، هرگاه هنگام صبح بگوید:

فَسُبْحانَ اللّه حینَ تَمْسُونَ وَ حینَ تُصْبِحُونَ، وَ لَهُ الْحَمْدُ فِی السَّمواتِ وَ الاَرْضِ، وَ عَشِیّاً وَ حینَ تُظْهِرُونَ . (1)

ششم: برقی در کتاب «محاسن» به سند موثّق از حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: هرکه در صبح، و در شام سه مربته بگوید: بِسْمِ اللّه الرَّحْمنِ اَلْرَحیمْ . لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللّه، نترسد از شیطان و نه از پادشاه و نه از خوره و نه از پیسی، و حضرت فرمود: من صد مرتبه می گویم، و در تعقیب نماز صبح و شام هفت مرتبه، روایت شده، چنان که قبلا گذشت . هفتم: به سند معتبر از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده:

ص: 1537


1- تنزیه خدای را هنگامی که شام کنید، و زمانی که صبح نمایید، و برای اوست ستایش در آسمان ها و زمین و شب، و وقتی که ظهر می کنید .

مردی از انصار، چند روزی خدمت رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) نرسید، حضرت از او پرسید: به چه علت در این چند روز، از ما، غایب بودی؟ گفت: به سبب تنگدستی و طول بیماری، حضرت فرمود: می خواهی به تو دعایی را تعلیم کنم که چون بخوانی تنگدستی و بیماری از تو برطرف شود؟ گفت: آری یا رسول اللّه . فرمود: صبح و شام این دعا را بخوان: لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ، تَوَكَّلْتُ عَلَى الْحَيِّ الَّذِي لَايَمُوتُ، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِي لَمْ يَتَّخِذْ وَلَداً، وَلَمْ يَكُنْ لَهُ شَرِيكٌ فِي الْمُلْكِ، وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ وَلِيٌّ مِنَ الذُّلِّ، وَ كَبِّرْهُ تَكْبِيراً . (1)

هشتم: در بسیاری از روایات معتبر از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: پیش از طلوع و غروب آفتاب ده مرتبه: بگو: أَعُوذُ بِاللّٰهِ السَّمِيعِ الْعَلِيمِ، مِنْ هَمَزَاتِ الشَّيَاطِينِ، وَ أَعُوذُ بِاللّٰهِ أَنْ يَحْضُرُونِ، إِنَّ اللّٰهَ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ . (2) و در پاره ای از روایات چنین آمده و اعوذ بکّ ربّ ان یحضرون و در بعضی از روایات أَستعیذ بِاللّه السَّمِيعِ الْعَلِيمِ، مِنَ

ص: 1538


1- جنبش و نیرویی نیست جز به خدا، توکّل کردم بر زنده ای که هرگز نمی میرد، و ستایش خدای را که فرزندی نگرفته، و برای او شریکی در فرمانروایی نیست، و نبود برایش سرپرستی از خواری، و بزرگش شمار بزرگ شمردنی شایسته .
2- پناه می برم به خدای شنوای دانا، از وسوسه های شیاطین، و پناه می برم به خدا از اینکه نزد من حاضر شوند، به درستی که خدا شنوا و داناست .

الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ، وَ اَعُوذُ باللّه اَنْ یَحْضُرُونِ .

نهم: در کتاب «فلاح السائل» از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: شما را چه چیزی مانع است از این که در هر صبح و شام این دعا را سه مرتبه بخوانید:

اللّهمَّ مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْأَبْصَارِ، ثَبِّتْ قَلْبِي عَلَىٰ دِينِكَ، وَ لَا تُزِغْ قَلْبِي بَعْدَ إِذْ هَدَيْتَنِي، وَهَبْ لِي مِنْ لَدُنْكَ رَحْمَةً إِنَّكَ أَنْتَ الْوَهَّابُ، وَ أَجِرْنِي مِنَ النَّارِ بِرَحْمَتِكَ . اَللّٰهُمَّ امْدُدْ لِي فِي عُمْرِي، وَ أَوْسِعْ عَلَيَّ فِي (مِن) رِزْقِي، وَ انْشُرْ عَلَيَّ مِنْ رَحْمَتِكَ، وَ إِنْ كُنْتُ عِنْدَكَ فِي أم الْكِتابِ شَقِيّاً فَاجْعَلْنِي سَعِيداً، فَإِنَّكَ تَمْحُو مَا تَشاءُ وَ تُثْبِتُ وَ عِنْدَكَ أم الْكِتابِ . (1)

دهم: شیخ طوسی و سیّد بن طاووس از رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) روایت کرده اند: هرکه صبح و شام یک مرتبه بگوید: سُبْحَانَ اللّه وَ بِحَمْدِهِ، سُبْحَانَ اللّه الْعَظِيمِ حق تعالی فرشته ای را با بیلی از نقره به سوی بهشت روانه می کند تا برای او در زمین بهشت که از مشک ناب است درختانی

ص: 1539


1- خدایا ای زیرورو کننده دلها و دیده ها، دلم را بر دینت ثابت بدار، و دلم را پس از اینکه هدایت نمودی منحرف مساز، و از نزد خود رحمتی به من ببخش، به درستی که تو بسیار بشخنده ای، و از آتش پناهم ده به رحمتت، خدایا عمرم را طولانی گردان، و در روزی ام به من وسعت ده، و بر من بگستران از رحمتت، و اگر در ام الکتاب [لوح محفوظ] نزد تو بدبختم، مرا خوشبخت فرما، زیر که تو محو می کنی هرچه را بخواهی، و هرچه را بخواهی پابر جایش می نمایی، و ام الکتاب نزد توست .

غَرس کند، و دیواری دور آن قرار دهد، و دری بر آن نصب کند، و بر آن در بنویسد: این بوستان فلان فرزند فلان است، و سیّد به روایت معتبر دیگری از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل کرده: هرکه این تسبیح را، در غیر مقام تعجب بگوید [عده ای در برخورد به پیش آمدها و حوادث، از باب تعجب فریاد می زنند: سبحان اللّه، که از ظاهر روایت استفاده می شود ثوابی که ذکر شده برای اینگونه تسبیح گفتن نیست] حق تعالی هزار گناه او را محو می کند، و هزار حسنه برایش ثبت می نماید، و هزار شفاعت برای وی می نویسد، و هزار درجه برای او بلند گرداند، و برای او از این کلمه مرغ سپیدی بیافریند، که تا روز قیامت مشغول به این تسبیح باشد، و ثوابش برای او نوشته شود . یازدهم: قطب راوندی از حضرت امیر مومنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) فرموده: هرکه صبح کند، و چهار نعمت خدا را یاد نکند، می ترسم نعمت خدا از دست او برود:

اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِي عَرَّفَنِي نَفْسَهُ، وَ لَمْ يَتْرُكْنِي عَمْيانَ الْقَلْبِ؛ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِي جَعَلَنِي مِنْ أُمَّةِ مُحَمَّدٍ، صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، (1)

ص: 1540


1- ستایش خدای را که خودش را به من شناساند، و مرا کوردل رها نکرد، ستایش خدای را که مرا از امّت محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) قرار داد،

اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِي جَعَلَ رِزْقِي فِي يَدَيْهِ، وَ لَمْ يَجْعَلْ رِزْقِي فِي أَيْدِي النَّاسِ؛ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِي سَتَرَ ذُنُوبِي وَ عُيُوبِي، وَ لَمْ يَفْضَحْنِي بَيْنَ الْخَلائِقِ . (الناس) (1)

دوازدهم: در کتاب «بلد الأمین» از سلمان فارسی روایت کرده: هر بنده ای که صبح کند سه مرتبه بگوید: اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ الْعالَمِينَ، اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ حَمْداً كَثِيراً طَيِّباً مُبارَكاً فِيهِ . (2) حق تعالی هفتاد نوع بلا را از او برگیرد که کمترین آن ها اندوه باشد .

سیزدهم: شیخ کلینی به سند معتبر از حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: چون صبح کنی بگو: أَصْبَحْتُ بِاللّٰهِ مُؤْمِناً عَلَىٰ دِينِ مُحَمَّدٍ وَ سُنَّتِهِ، وَ دِينِ عَلِيٍّ وَ سُنَّتِهِ، وَ دِينِ الْأَوْصِياءِ وَ سُنَّتِهِمْ، آمَنْتُ بِسِرِّهِمْ وَ عَلانِيَتِهِمْ، وَ شاهِدِهِمْ وَ غائِبِهِمْ، وَ أَعُوذُ بِاللّٰهِ مِمَّا اسْتَعاذَ مِنْهُ رَسُولُ اللّٰهُ صَلَّى اللّٰه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ عَلِيٌّ عَلَيهِ السَّلَامُ وَ الْأَوْصِياءُ عَلَيْهِمُ السَّلامُ وَ أَرْغَبُ إِلَى اللّٰهِ فِيمَا رَغِبُوا إِلَيْهِ، (3)

ص: 1541


1- ستایش خدای را که روزی مرا در دست عنایت خودش قرار داد، و در دست مردم نگذاشت، ستایش خدا را که گناهان و عیوبم را بپوشاند، و مرا در میان مردم رسوا نساخت .
2- ستایش خدای را پروردگار جهانیان، ستایش خدای را ستایشی بسیار پاکیزه مبارک
3- صبح کردم به یاری خدا، مؤمن بر دین محَمد و روش او، و دین علی و روش او، و دین اوصیأ و روش او، و دین جانشینان ایشان و روش آنها، ایمان آوردم به پنهان و پیدایشان، و حاضر و غایبشان، و پناه می برم به خدا، از آنچه که پناه برد از آن رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش) و علی (درود خدا بر او) و جانشیان ایشان، و رغبت به خدا می کنم، در آنچه آنان به سوی او رغبت نمودند،

وَلاحَوْلَ وَ لاقُوَّةَ اِلاّ بِاللّه . (1)

چهاردهم: شیخ کلینی به سند معتبر از امام باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) برای خواند این دعا بعد از صبح، پیش از طلوع آفتاب، فضیلت بسیار نقل کرده:

اللّٰهُ أَكْبَرُ اللّٰهُ أَكْبَرُ كَبِيراً، وَ سُبْحانَ اللّٰه بُكْرَةً وَ أَصِيلاً، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ الْعالَمِينَ كَثِيراً لَاشَرِيكَ لَهُ، وَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ . (وَ آل محَمدٍ) (2)

پانزدهم: در کتاب بلد الأمین از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: هرکه در صبح این دعا را سه مرتبه بخواند، تا شام بلایی به او نرسد، و اگر در شام بخواند، تا صبح بلایی او را در نگیرد: بِسْمِ اللّٰه الَّذِي لَايَضُرُّ مَعَ اسْمِهِ شَيْءٌ فِي الْأَرْضِ، وَ لَا فِي السَّماءِ وَ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ . (3)

شانزدهم: کلینی و ابن بابویه و دیگران به سندهای موثّق و معتبر از حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده اند: حق تعالی حضرت نوح را بنده بسیار شاکر نامید، برای اینکه هر صبح

ص: 1542


1- و جنبش و نیرویی نیست جز به خدا .
2- خدا بزگ تر است، خدا بزرگ تر است، در کمال بزرگی، و منزّه است خدا، در بامداد و پسین، و ستایش بسیار خدای را پروردگار جهانیان، شریکی برای او نیست، و درود خدا بر محمّد و خاندانش .
3- به نام خدایی که زیان نرساند، با نام او چیزی در زمین، و نه در آسمان، و او شنوا و داناست .

و شام این دعا را می خواند: اللّهمَّ إِنِّي أُشْهِدُكَ أَنَّهُ مَا أَمْسىٰ وَ أَصْبَحَ بِي مِنْ نِعْمَةٍ، أَوْ عافِيَةٍ فِي دِينٍ أَوْ دُنْيا، فَمِنْكَ وَحْدَكَ لَاشَرِيكَ لَكَ؛ لَكَ الْحَمْدُ وَ لَكَ الشُّكْرُ بِها عَلَيَّ حَتَّىٰ تَرْضىٰ إِلٰهَنَا . (1) و در بعضی روایات آمده است ده مرتبه: می خواند: اللّهمَّ إِنَّهُ مَا أَصْبَحَ بِي مِنْ نِعْمَةٍ، أَوْ عافِيَةٍ فِي دِينٍ أَوْ دُنْيا، فَمِنْكَ وَحْدَكَ لَاشَرِيكَ لَكَ، لَكَ الْحَمْدُ وَ لَكَ الشُّكْرُ بِها عَلَيَّ حَتَّىٰ تَرْضَىٰ وَ بَعْدَ الرِّضا ؛ (2) و هر دو بیان خوب است .

دعا برای ایمنی از شر درندگان، گزندگان، شیطان، غولان و دزدان

هفدهم: کلینی و برقی به سندهای معتبر، از حضرت صادق و کاظم (عَلَيهِم السَّلَامُ) روایت کرده اند: چون نزدیک غروب آفتاب شود، این دعا را بخوان، تا از شرّ هر درنده و گزنده و شرّ شیطان لعین و فرزندانش، و شرّ هر صاحب زهری، و دزدان و دیوانگی ایمن گردی .

بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ، اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِي لَمْ يَتَّخِذْ وَلَداً، (3)

ص: 1543


1- خدایا تو را گواه می گیرم که آنچه در شامگاه و بامداد، نعمت یا سلامت در دین یا در نیا به من رسید از جانب توست، یگانه ای برایت شریکی نیست، تو را ستایش، و تو را سپاس بر آن نعمتها بر من، تا خشنود شوید معبودا .
2- خدایا آنچه در صبح از نعمت یا سلامت در دین یا دنیا به من رسید، از جانب تو است، یگانه ای، برایت شریکی نیست، به آن نعمتها بر من تو را ستایش و تو را سپاس، تا خشنود شوی و فوق خشنودی .
3- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است، ستایش خدای را، که فرزندی برنگرفته،

وَلَمْ يَكُنْ لَهُ شَرِيكٌ فِي الْمُلْكِ، وَاَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِي يَصِفُ وَلَا يُوصَفُ، وَيَعْلَمُ وَلَا يُعْلَمُ، يَعْلَمُ خائِنَةَ الْأَعْيُنِ وَما تُخْفِي الصُّدُورُ، أَعُوذُ بِوَجْهِ اللّٰهِ الْكَرِيمِ وَبِاسْمِ اللّٰهِ الْعَظِيمِ مِنْ شَرِّ مَا ذَرَأَ وَبَرَأَ، وَمِنْ شَرِّ مَا تَحْتَ الثَّرَىٰ، وَمِنْ شَرِّ مَا ظَهَرَ وَما بَطَنَ، وَمِنْ شَرِّ مَا كانَ فِي اللَّيْلِ وَالنَّهارِ وَمِنْ شَرِّ أَبِي قِتْرَةَ (مُرَّةَ) وَما وَ لَدَ، وَمِنْ شَرِّ الرَّسِيسِ، وَمِنْ شَرِّ مَا وَصَفْتُ وَ ما لَمْ أَصِفْ، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ الْعالَمِينَ . (1)

هجدهم: کلینی به سند معتبر از حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: هرکه در صبح این دعا را بخواند، در آن روز چیزی به او گزندی نزند ان شاء اللّه تعالی: اللّهمّ َإِنِّي أَصْبَحْتُ فِي ذَمَّتِكَ وَ جِوَارِكَ، اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَسْتَوْدِعُكَ دِينِي وَ نَفْسِي، وَ دُنْيايَ وَ آخِرَتِي، وَ أَهْلِي وَ مالِي، وَ أَعُوذُ بِكَ يَا عَظِيمُ مِنْ شَرِّ خَلْقِكَ جَمِيعاً، وَ أَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ ما يُبْلِسُ بِهِ إِبْلِيسُ (2)

ص: 1544


1- و در فرمانروایی شریکی برای او نیست، و ستایش خدای را که وصف می کند و وصف نمی شود، و می داند، و دانسته نمی شود، خیانت چشم ها و آنچه را سینه ها پنهان می کنند می داند، پناه می برم به جلوه خدای کریم، و به نام خدای بزرگ، از شرّ آنچه آفرید و پدید آورد، و از شرّ آنچه در زمین است، و از شرّ آنچه پیدا و پنهان است، و از شرّ آنچه در شب و روز است، و از شرّ ابلیس و آنچه زاد، و از شرّ بیماری پایدار و از شرّ آنچه وصف کردم و وصف نکردم، و ستایش خدای را پروردگار جهانیان .
2- خدایا صبح کردم در حفظ و پناه تو، خدایا به تو می سپارم دین و خود و دنیا و آخرت و خاندان و دارایی ام را، و به تو پناه می آورم ای بزرگ، از شرّ همه آفریدگانت، و به تو پناه می آورم از شرّ آنچه که ابلیس و لشکریانش به وسیله آن باعث ناامیدی از

وَ جُنُودُهُ (1)

نوزدهم: و نیز کلینی به سندی در حدّ سند صحیح روایت کرده: مردی به محضر حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) عرضه داشت: به من دعایی تعلیم کن که هر صبح و شب بخوانم، حضرت فرمود: این دعا را بخوان: اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِي يَفْعَلُ مَا يَشاءُ، وَ لَا يَفْعَلُ مَا يَشاءُ غَيْرُهُ ؛ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ كَمَا يُحِبُّ اللّٰهُ أَنْ يُحْمَدَ ؛ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ كَمَا هُوَ أَهْلُهُ . اَللّٰهُمَّ أَدْخِلْنِي فِي كُلِّ خَيْرٍ، أَدْخَلْتَ فِيهِ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ، وَ أَخْرِجْنِي مِنْ كُلِّ سُوءٍ أَخْرَجْتَ مِنْهُ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ، صَلَّى اللّٰهُ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ . (2)

بیستم: در کتاب بلد الأمین از رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) روایت کرده: هرکه این دعا را هنگام صبح، هفت مرتبه بخواند، در آن روز از بلاها محفوظ بماند . «فَاللّٰهُ خَيْرٌ حَافِظاً وَ هُوَ أَرْحَمُ

ص: 1545


1- رحمت خدا می گردند .
2- ستایش خدای را که هرچه بخواند انجام دهد، و هرچه غیر او بخواهد انجام ندهد، ستایش خدای را، آنگونه که خدا دوست دارد، ستوده گردد، ستایش خدای را چنانچه او شایسته آن است، خدایا مرا وارد کن در هر خیری که در آن وارد کردی محمّد و خاندان محمّد را، و خارج کن از هر شرّی که محمّد و خاندان محمّد را خارج نمودی، درود خدا بر محمّد و خاندان محمّد .

الرَّاحِمِينَ»، «إِنَّ وَلِيِّيَ اللّٰهُ الَّذِي نَزَّلَ الْكِتابَ وَ هُوَ يَتَوَلَّى الصَّالِحِينَ ». (1) پس اگر رو برگرداندند، بگو: «فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُلْ حَسْبِيَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا هُوَ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ» . (2)

صلواتی که فضیلت بسیاری برای آن نقل شده

بیست ویکم: در بعضی از کتب معتبر روایت شده: هرکه در بامداد سه مرتبه، و در پایان روز سه مرتبه، این صلوات را بخواند، گناهانش آمرزیده می شود، و شادی او دوام می یابد، و دعایش به اجابت می رسد، و روزی اش فراخ می شود، و بر دشمنش یاری می گردد، و در بهشت از همنشینان محمّد (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) باشد:

اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ فِي الْأَوَّلِينَ، وَ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ فِي الْآخِرِينَ، وَ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ فِي الْمَلاَ الْأَعْلَىٰ، وَ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ فِي الْمُرْسَلِينَ . اَللّٰهُمَّ أَعْطِ مُحَمَّداً الْوَسِيلَةَ وَ الشَّرَفَ وَ الْفَضِيلَةَ، وَ الدَّرَجَةَ (3)

ص: 1546


1- خدا بهترین نگهدار است، و او مهربان ترین می باشد، به راستی سرپرست من خدا است، که نازل کرد قرآن را، و او شایستگان را سرپرستی می کنید
2- پس اگر رو برگرداندند، بگو خدا مرا بس است، که معبودی جز او نیست، بر او توکّل نمودم و او پروردگار عرش بزرگ است .
3- خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست در پیشینیان، و بر محمّد وخاندان محمّد درود فرست در آیندگان، و بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست در انجمن برتر، و بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست در فرستادگان خدایا وسیله و شرف و فضیلت و درجه

الْکَبیرَةَ . اَللّٰهُمَّ إِنِّي آمَنْتُ بِمُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ لَمْ أَرَهُ، فَلا تَحْرِمْنِي يَوْمَ الْقِيامَةِ رُؤْيَتَهُ، وَ ارْزُقْنِي صُحْبَتَهُ، وَ تَوَفَّنِي عَلَىٰ مِلَّتِهِ، وَ اسْقِنِي مِنْ حَوْضِهِ مَشْرَباً رَوِيّاً، سَائِغاً هَنِيئاً، لَاأَظْمَأُ بَعْدَهُ أَبَداً؛ إِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ . اَللّٰهُمَّ كَمَا آمَنْتُ بِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ لَمْ أَرَهُ، فَأَرِنِي فِي الْجِنانِ وَجْهَهُ . اَللّٰهُمَّ بَلِّغْ رُوحَ مُحَمَّدٍ عَنِّي، تَحِيَّةً كَثِيرَةً وَ سَلاماً . (1)

مؤلف گوید: این صلوات همان صلواتی است که کفعمی از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: هرکه بخواهد محمّد و آل محمّد (عَلَيهِم السَّلَامُ) را در صلوات بر ایشان خوشحال کند، آن را بخواند، و ما آن را در «مفاتیح» در ضمن اعمال روز عرفه ذکر کردیم . بدانکه دعاهای وارده در مورد صبح و شب بسیار است و این مختصر را گنجایش بیش از این نیست و در باب چهارم ده دعا از کتاب شریف کافی خواهد آمد که در صبح و شب خوانده می شود، و اگر فرصت داشتی، دعای عشرات و دعای معروف به یستشیر، و دعای نور و دعای عهد اللّهمَّ رَبَّ النُّورِ الْعَظِيمِ را بخوان و ما این دعاها را

ص: 1547


1- بزرگ را به محمّد عطا کن، خدایا به محمّد و خاندانش ایمان آوردم درحالی که او را ندیدم، پس مرا در قیامت از دیدارش محروم مکن، و همنشینی با او را نصیبم فرما، و مرا بر آیینش بمیران، و مرا از حوضش بنوشان، نوشیدنی کامل، سیرا کننده، روان، گوارا، که پس از آن هرگز تشنه نشوم، تو بر هر چیز توانایی، خدایا چنان که به محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) ایمان آوردم درحالی که او را ندیدم، پس به من بنمایان در بهشت چهراش را، خدایا روح محمّد را از جانب من تحیت بسیار و سلام فراوان برسان .

در «مفاتیح» آوردیم، و نیز در آداب، تربت ذکر کردیم که دعای اصبحت اللّهمَّ مُعْتَصِماً بِذِمَامِكَ را، در حال به دست گرفتن تسبیح تربت، و آن دعا را در صبح و شام، برای ایمنی از هر خوف بخوانند .

ص: 1548

فصل ششم: دعاهای ساعات روز و دعاهای هر روز که خصوصیتی به ساعتی ندارد

ادعیه ساعات روز

در بیان دعاهایی که در ساعات روز باید خواند و دعاهای هر روز که اختصاص به ساعتی ندارد . شیخ طوسی و سیّد بن باقی و شیخ کفعمی هر روز را به دوازده ساعت [منظور دوازده زمان است نه اینکه هر یک دقیقا یک یا دو ساعت باشد] تقسیم کرده اند، و هر ساعتی را به امامی از دوازده امام نسبت داده اند، و برای هر ساعتی دعایی را که مشتمل بر توسّل به آن امام عالی مقام است ذکر کرده اند، اگرچه روایتش را به خصوص نیاورده اند، ولی روشن است، که چنین تقسیم بندی را بدون استناد به روایت ذکر نمی کنند، و ما در این رساله به آنچه در کتاب مصباح المتهجّد آمده است اکتفا می کنیم .

دعای ساعت اول

ساعت اوّل: از طلوع فجر است تا طلوع آفتاب، این ساعت منسوب به امیر مومنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) است و دعایش این است:

اللّهمَّ رَبَّ الْبَهَاءِ وَ الْعَظَمَةِ، وَ الْكِبْرِياءِ وَ السُّلْطانِ، أَظْهَرْتَ الْقُدْرَةَ كَيْفَ شِئْتَ، وَ مَنَنْتَ عَلَىٰ عِبادِكَ بِمَعْرِفَتِكَ، وَ تَسَلَّطْتَ عَلَيْهِمْ بِجَبَرُوتِكَ، وَ عَلَّمْتَهُمْ شُكْرَ نِعْمَتِكَ . اللّهمَّ (1)

ص: 1549


1- خدایا ای پروردگار زیبایی و بزرگی و بزرگ منشی و فرمانروایی، نیرومندی را به هرگونه که خواستی نمایاندی و به شناسایی ات بر بندگانت منّت نهادی، و به جبروتت بر آن ها چیرگی یافتی، و به آنان آموختی سپاس نعمتت را، خدایا

فَبِحَقِّ عَلِيٍّ الْمُرْتَضَىٰ لِلدِّينِ، وَ الْعَالِمِ بِالْحُكْمِ، وَ مَجَارِي التُّقَىٰ، إِمامِ الْمُتَّقِينَ، صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، فِي الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ، وَ أُقَدِّمُهُ بَيْنَ يَدَيْ حَوائِجِي أَنْ تُصَلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ، وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تَفْعَلَ بِي كَذا وَ كَذا . (1)

دعای ساعت دوم

ساعت دوم: از طلوع آفتاب است تا ذهاب حمره [یعنی کنار رفتن سرخی افق مشرق]، و به حضرت مجتبی (عَلَيهِ السَّلَامُ) منسوب است:

اللّهمَّ لَبِسْتَ بَهاءَكَ فِي أَعْظَمِ قُدْرَتِكَ، وَ صَفا نُورُكَ فِي أَنْوَرِ ضَوْئِكَ، وَ فاضَ عِلْمُكَ حِجَابَكَ، وَ خَلَّصْتَ فِيهِ أَهْلَ الثِّقَةِ بِكَ عِنْدَ جُودِكَ، فَتَعالَيْتَ فِي كِبْرِيائِكَ عُلُوّاً عَظُمَتْ فِيهِ مِنَّتُكَ عَلَىٰ أَهْلِ طاعَتِكَ، فَباهَيْتَ بِهِمْ أَهْلَ سَماواتِكَ بِمِنَّتِكَ (بِمَنِّكَ) عَلَيْهِمْ. اَللّٰهُمَّ فَبِحَقِّ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ عَلَيْكَ أَسْأَلُكَ، وَ بِهِ أَسْتَغِيثُ إِلَيْكَ، وَ أُقَدِّمُهُ بَيْنَ يَدَيْ حَوَائِجِي، أَنْ تُصَلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تَفْعَلَ بِي كَذا وَ كَذا . (2)

ص: 1550


1- به حق علیّ آن پسندیده برای دین، و دانای به قانون، و راه های تقوا، پیشوای پرهیزکاران بر محَمد و خاندانش در پیشینیان و پسینیان درود فرست و او را پیش می اندازم پیشاپیش خواسته هایم اینکه بر محَمد و خاندان محَمد درود فرستی و با من چنین و چنان کنی .
2- خدایا به بر کردی لباس زیبایی ات را در بزرگترین نیرویت، و خالص شد نورت، در نورانی ترین روشنایی ات، و روان شد دانشت از پرده ات، و خالص کردی در آن اهل اطمینان به خود را، نزد بخششت، پس برتری یافتی در بزرگ منشی ات برتری کامل، بزرگ است منّتت در آن بر اهل طاعتت پس مباهات نمودی به ایشان، بر اهل آسمان هایت به منّتت بر آنان، خدایا به حق حسن بن علی بر تو، از تو می خواهم، و به او به درگاهت دادخواهی می جویم، و او را پیش می اندازم پیشاپیش خواسته هایم، اینکه بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و با من چنین و چنان کنی .
دعای ساعت سوم

ساعت سوّم: از ذهاب شعاع [ناپیدا شدن ستون عمودی نور خورشید در شرق] است تا ارتفاع نهار [بالا آمدن روز] که به حضرت حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) منسوب است:

يَا مَنْ تَجَبَّرَ فَلا عَيْنٌ تَراهُ، يَا مَنْ تَعَظَّمَ فَلا تَخْطِرُ الْقُلُوبُ بِكُنْهِهِ، يَا حَسَنَ الْمَنِّ، يَا حَسَنَ التَّجاوُزِ، يَا حَسَنَ الْعَفْوِ، يَا جَوادُ يَا كَرِيمُ، يَا مَنْ لَايُشْبِهُهُ شَيْءٌ مِنْ خَلْقِهِ، يَا مَنْ مَنَّ عَلَىٰ خَلْقِهِ بِأَوْلِيائِهِ إِذِ ارْتَضاهُمْ لِدِينِهِ، وَ أَدَّبَ بِهِمْ عِبادَهُ، وَ جَعَلَهُمْ حُجَجاً مَنّاً مِنْهُ عَلَىٰ خَلْقِهِ، أَسْأَلُكَ بِحَقِّ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ عَلَيْهِمَا السَّلامُ السِّبْطِ التَّابِعِ لِمَرْضَاتِكَ، وَ النَّاصِحِ فِي دِينِكَ، وَ الدَّلِيلِ عَلَىٰ ذَاتِكَ، أَسْأَلُكَ بِحَقِّهِ وَ أُقَدِّمُهُ بَيْنَ يَدَيْ حَوَائِجِي، أَنْ تُصَلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ عَلىٰ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَفْعَلَ بِي كَذا وَ كَذا . (1)

دعای ساعت چهارم

ساعت چهارم: از ارتفاع نهار تا زوال شمس [هنگام ظهر شرعی] است، و به علی بن الحسین (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) منسوب است:

ص: 1551


1- ای که بزرگی ورزید، پس دیده ای نبیندش، ای که خود را بزرگ دانست، پس دلها به حقیقتش راه نیابند، ای نیک منّت، ای نیک گذشت، ای نیک بخشش، ای بخشایش گر، ای بزرگوار، ای که چیزی از آفریدگانش به او شباهت ندارد، ای که به اولیایش بر بندگانش منّت نهاد، آنجا که آنان را برای دینش پسندید، و به وسیله آنان بندگانش را ادب کرد، و آنان را از باب منّت از جانب خود، بر بندگانش حجّت قرار داد، از تو می خواهم به حق حسین بن علی (درود خدا بر ایشان) آن فرزندزاده پیامبر، آن پیرو خشنودی ات و خیرخواه در دینت، و راهنمای بر هستی ات، از تو می خواهم به حق او، و او را پیش می اندازم پیشاپیش خواسته هایم که درود فرستی بر محمّد و خاندان محمّد، و با من چنین و چنان کنی .

اللّهمَّ صَفَا نُورُكَ فِي أَتَمِّ عَظَمَتِكَ، وَ عَلا ضِيَاؤُكَ فِي أَبْهَىٰ ضَوْئِكَ، أَسْأَلُكَ بِنُورِكَ الَّذِي نَوَّرْتَ بِهِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرَضِينَ، وَ قَصَمْتَ بِهِ الْجَبابِرَةَ، وَ أَحْيَيْتَ بِهِ الْأَمْوَاتَ، وَ أَمَتَّ بِهِ الْأَحْياءَ، وَ جَمَعْتَ بِهِ الْمُتَفَرِّقَ، وَ فَرَّقْتَ بِهِ الْمُجْتَمِعَ، وَ أَتْمَمْتَ بِهِ الْكَلِماتِ، وَ أَقَمْتَ بِهِ السَّمَاوَاتِ، أَسْأَلُكَ بِحَقِّ وَلِيِّكَ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ عَلَيْهِمَا السَّلامُ الذَّابِّ عَنْ دِينِكَ وَ الْمُجَاهِدِ فِي سَبِيلِكَ، وَ أُقَدِّمُهُ بَيْنَ يَدَيْ حَوَائِجِي، أَنْتُصَلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تَفْعَلَ بِي كَذا وَ كَذا . (1)

دعای ساعت پنجم

ساعت پنجم: از زوال شمس است تا مقدار چهار رکعت پس از آن که به حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) منسوب است: اللّهمَّ رَبَّ الضِّيَاءِ وَ الْعَظَمَةِ وَ النُّوْرِ، وَ الْكِبْرِياءِ وَ السُّلْطانِ، تَجَبَّرْتَ بِعَظَمَةِ بَهائِكَ، وَ مَنَنْتَ عَلَىٰ عِبادِكَ بِرَأْفَتِكَ وَ رَحْمَتِكَ، (2)

ص: 1552


1- خدایا خالص شد نورت در کامل ترین بزرگی ات، و برتر شد تابشت در زیباترین پرتوت، از تو می خواهم به نورت که با آن آسمان ها و زمین را روشن کردی، و گردن کشان را شکستی، و زنده کردی مردگان را، و زندگان را می راندی، و پراکنده ها را جمع نمودی، و جمع شده ها را پراکندی، و کلمات را کامل نمودی، و آسمان ها را به پا ساختی، از تو می خواهم به حق ولیّ ات علی بن الحسین (درود خدا بر ایشان )، آن مدافع از دینت، و کوشنده در راهت، و او را پیش می اندازم پیشاپیش خواسته هایم اینکه بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی و با من چنین و چنان کنی .
2- خدایا ای پروردگار تابش و بزرگی، و روشنایی و کبریایی و فرمانروایی، به بزرگی جمالت بزرگی یافتی، و به رأفت و مهرت بر بندگان منّت نهادی،

وَدَلَلْتَهُمْ عَلَىٰ مَوجُودِ رِضاكَ، وَ جَعَلْتَ لَهُمْ دَلِيلاً يَدُلُّهُمْ عَلَىٰ مَحَبَّتِكَ، وَ يُعَلِّمُهُمْ مَحابَّكَ، وَ يَدُلُّهُمْ عَلَىٰ مَشِيئَتِكَ . اَللّٰهُمَّ فَبِحَقِّ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ عَلَيْهِمَا اَلسَّلامُ عَلَیْکَ وَ أُقَدِّمُهُ بَيْنَ يَدَيْ حَوَائِجِي، أَنْ تُصَلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَفْعَلَ بِي كَذا وَ كَذا . (1)

دعای ساعت ششم

ساعت ششم: به اندازه چهار رکعت از زوال گذشته تا هنگام نماز ظهر است که به حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) منسوب است:

يَا مَنْ لَطُفَ عَنْ إِدْراكِ الْأَوْهامِ، يَا مَنْ كَبُرَ عَنْ مَوْجُودِ الْبَصَرِ، يَا مَنْ تَعَالَىٰ عَنِ الصِّفاتِ كُلِّها، يَا مَنْ جَلَّ عَنْ مَعانِي اللُّطْفِ، وَ لَطُفَ عَنْ مَعانِي الْجَلالِ، أَسْأَلُكَ بِنُورِ وَجْهِكَ وَ ضِياءِ كِبْرِيائِكَ، وَ أَسْأَلُكَ بِحَقِّ عَظَمَتِكَ الْعافِيَةَ مِنْ نارِكَ، وَ أَسْأَلُكَ بِحَقِّ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَلَيْكَ، وَ أُقَدِّمُهُ بَيْنَ يَدَيْ حَوائِجِي، أَنْ تُصَلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَفْعَلَ بِي (2)

ص: 1553


1- و بر خشنودی حاصلت راهنمایی شان کردی، و برای آنان راهنمایی قرار دادی تا بر محبتت راهنمایی شان می کند، و بر آنچه از افعال و اخلاق دوست داری دلالتشان می نماید، و آنان را بر مشیّت راهنمایی می کند، خدایا به حق محمّد بن علی (درود خدا بر او و ایشان) بر تو، و او را پیش می اندازم و پیشاپیش خواسته هایم اینکه بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی و با من چنین و چنان کنی .
2- ای که از ادراک پندارها پنهان است، ای که بزرگتر از یافته های دیده است، ای که از همه صفات برتر است، ای که والاتر از معانی لطف، و لطیف تر از معانی شکوه است، از تو می خواهم به نور جلوه ات، و تابش کبریایت، و از تو می خواهم به حقّ عظمتت عافیت از دوزخت را، و از تو می خواهم به حق جعفر بن محمّد بر تو، و او را پیش میاندازم، پیشاپیش خواسته هایم اینکه بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی و با من

کَذا وَ کَذا (1)

دعای ساعت هفتم

ساعت هفتم: از هنگام نماز ظهر است، تا مقدار چهار رکعت پیش از عصر که به موسی بن جعفر (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) منسوب است:

يَا مَنْ تَكَبَّرَ عَنِ الْأَوْهامِ صُورَتُهُ، يَا مَنْ تَعَالَىٰ عَنِ الصِّفاتِ نُورُهُ، يَا مَنْ قَرُبَ عِنْدَ دُعَاءِ خَلْقِهِ، يَا مَنْ دَعَاهُ الْمُضْطَرُّوْنَ، وَ لَجَأَ إِلَيْهِ الْخَائِفُونَ، وَ سَأَلَهُ الْمُؤْمِنوْنَ، وَ عَبَدَهُ الشَّاكِرُونَ، وَ حَمِدَهُ الْمُخْلِصُونَ، أَسْأَلُكَ بِحَقِّ نُورِكَ الْمُضِيءِ، وَ بِحَقِّ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ عَلَيْكَ، وَ أَتَقَرَّبُ بِهِ إِلَيْكَ، وَ أُقَدِّمُهُ بَيْنَ يَدَيْ حَوَائِجِي، أَنْ تُصَلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَفْعَلَ بِي كَذا وَ كَذا . (2)

دعای ساعت هشتم

ساعت هشتم: از مقدار چهار رکعت بعد از ظهر است تا هنگام نماز عصر که به علی بن موسی الرضا (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) منسوب است:

يَا خَيْرَ مَدْعُوٍّ، يَا خَيْرَ مَنْ أَعْطَىٰ، يَا خَيْرَ مَنْ سُئِلَ، يَا مَنْ (3)

ص: 1554


1- چنین و چنان کنی .
2- ای که حقیقتش از پندارها فراتر است، ای که از صفات بالاتر است نورش، ای که هنگام دعای بندگانش نزدیک است، ای که ناچاران او را خواندند، و هراسندگان به او پناه بردند، و مومنان از او خواستند، و سپاسگزاران او را پرستیدند، و خالصان او را ستایش نمودند، از تو می خواهم به حق نور تابنده ات، و به حق موسی بن جعفر بر تو، و به او به جانب تو تقرّب می جویم، و او را پیش می اندازم پیشاپیش خواسته هایم اینکه بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و با من چنین و چنان کنی .
3- ای بهترین خوانده شده، ای بهترین کسی که بخشید، ای بهترین کسی که درخواست شد، ای کسی که

أَضَاءَ بِاسْمِهِ ضَوْءُ النَّهارِ، وَ أَظْلَمَ بِهِ ظُلْمَةُ اللَّيْلِ، وَ سَالَ بِاسْمِهِ وَابِلُ السَّيْلِ، وَ رَزَقَ أَوْلِياءَهُ كُلَّ خَيْرٍ، يَا مَنْ عَلَا السَّمَاوَاتِ نُورُهُ، وَ الْأَرْضَ ضَوْؤُهُ، وَ الشَّرْقَ وَ الْغَرْبَ رَحْمَتُهُ، يَا واسِعَ الْجُودِ، أَسْأَلُكَ بِحَقِّ عَلِيِّ بْنِ مُوسَى الرِّضا عَلَيْهِمَا السَّلاٰمُ وَ أُقَدِّمُهُ (فَأُقَدِّمُهُ) بَيْنَ يَدَيْ حَوَائِجِي، أَنْ تُصَلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَفْعَلَ بِي كَذا وَ كَذا . (1)

دعای ساعت نهم

ساعت نهم: از هنگام نماز عصر است تا دو ساعت پس از آن که به حضرت جواد (عَلَيهِ السَّلَامُ) منسوب است:

يَا مَنْ دَعاهُ الْمُضْطَرُّونَ فَأَجابَهُمْ، وَ الْتَجَأَ إِلَيْهِ الْخائِفُونَ فَآمَنَهُمْ، وَ عَبَدَهُ الطَّائِعُونَ فَشَكَرَهُمْ، وَ شَكَرَهُ الْمُؤْمِنُونَ فَحَباهُمْ، وَ أَطاعُوهُ فَعَصَمَهُمْ، وَ سَأَلُوهُ فَأَعْطَاهُمْ، وَ نَسُوا نِعْمَتَهُ فَلَمْ يُخْلِ شُكْرَهُ مِنْ قُلُوبِهِمْ، وَ امْتَنَّ عَلَيْهِمْ فَلَمْ يَجْعَلِ اسْمَهُ مَنْسِيّاً عِنْدَهُمْ، أَسْأَلُكَ بِحَقِّ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ عَلَيْهِمَا (2)

ص: 1555


1- به نامش روشنی روز روشن شد، و تاریکی شب تاریک گشت، و به نام او باران سیل آسا جاری گشت، و هر خیری را نصیب اولیایش نمود، ای کسی که برتر آمد بر آسمان ها نورش، و بر زمین تابشش، و بر شرق و غرب رحمتش، ای پهناور بخشش، از تو می خواهم به حق علی بن موسی الرضا (درود خدا بر او و ایشان )، و او را پیش میاندازم پیشاپیش خواسته هایم اینکه درود فرستی بر محمّد و خاندان محمّد و با من چنین و چنان کنی .
2- ای که ناچاران او را خواندند، پس ایشان را اجابات کرد، و به او پناه بردند هراسندگان، پس آنان را ایمنی داد، و فرمانبرداران او را عبادت کردند، پس از آنان قَدردانی نمود، و مؤمنان او را سپاس گزاردند، پس به آنان عطا کرد، و از او اطاعت کردند، نگاهشان داشت، و از او خواستند، به آنان بخشید، و نعمتش را فراموش کردند، پس بیرون نکرد سپاسش را از قلوبشان، و بر آنان منّت نهاد پس نامش را نزد آنان فراموش شده نساخت، از تو می خواهم به حق محَمد بن علی (درود خدا بر او و ایشان)

اَلسَّلاٰمُ حُجَّتِكَ الْبالِغَةِ، وَ نِعْمَتِكَ السَّابِغَةِ، وَ مَحَجَّتِكَ الْوَاضِحَةِ، وَ أُقَدِّمُهُ بَيْنَ يَدَيْ حَوَائِجِي، أَنْ تُصَلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تَفْعَلَ بِي كَذا وَ كَذا . (1)

دعای ساعت دهم

ساعت دهم: دو ساعت پس از هنگام نماز عصر، تا پیش از زرد شدن خورشید است که به حضرت هادی (عَلَيهِ السَّلَامُ) منسوب است:

يَا مَنْ عَلا فَعَظُمَ، يَا مَنْ تَسَلَّطَ فَتَجَبَّرَ، وَ تَجَبَّرَ فَتَسَلَّطَ، يَا مَنْ عَزَّ فَاسْتَكْبَرَ فِي عِزِّهِ، يَا مَنْ مَدَّ الظِّلَّ عَلَىٰ خَلْقِهِ، يَا مَنِ امْتَنَّ بِالْمَعْرُوفِ عَلَىٰ عِبادِهِ، يَا عَزِيزاً ذَا انْتِقامٍ، يَا مُنْتَقِماً بِعِزَّتِهِ مِنْ أَهْلِ الشِّرْكِ، أَسْأَلُكَ بِحَقِّ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَلَيْهِمَا السَّلامُ، وَ أُقَدِّمُهُ بَيْنَ يَدَيْ حَوَائِجِي، أَنْ تُصَلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَفْعَلَ بِي كَذا وَ كَذا . (2)

دعای ساعت یازدهم

ساعت یازدهم: پیش از زرد شدن خوشید تا زرد شدن آن است که به حضرت عسگری (عَلَيهِ السَّلَامُ) منسوب است:

ص: 1556


1- حجّت رسایت، و نعمت کاملت، و راه روشنت، و او را پیش می اندازم پیشاپیش خواسته هایم اینکه بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی و با من چنین و چنان کنی .
2- ای که فراز آمد و بزرگ گشت، و چیره گشت و بزرگمنش شد، و بزرگمنش شد و چیره گشت، ای که عزیز شد و بزرگی گرفت، ای که سایه را بر بندگانش گستراند، ای که منّت نهاد بر بندگانش با احسان، ای عزیز صاحب انتقام، ای انتقام گیرنده عزّتش از اهل شرک، از تو می خواهم به حقّ علی بن محَمد (درود خدا بر او و ایشان) و او را پیش می اندازم پیشاپیش خواسته هایم اینکه بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و با من چنین و چنان کنی .

يَا أَوَّلاً بِلا أَوَّلِيَّةٍ، وَ يَا آخِراً بِلا آخِرِيَّةٍ، يَا قَيُّوْماً بِلا مُنْتَهى لِقِدَمِهِ، يَا عَزِيزاً بِلَا انْقِطاعٍ لِعِزَّتِهِ، يَا مُتَسَلِّطاً بِلا ضَعْفٍ مِنْ سُلْطانِهِ، يَا كَرِيماً بِدَوامِ نِعْمَتِهِ، يَا جَبَّاراً وَ مُعِزّاً لِأَوْلِيائِهِ، يَا خَبِيراً بِعِلْمِهِ، يَا عَلِيماً بِقُدْرَتِهِ، يَا قَدِيراً بِذاتِهِ، أَسْأَلُكَ بِحَقِّ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ عَلَيْهِمَا السَّلامُ، وَ أُقَدِّمُهُ بَيْنَ يَدَيْ حَوائِجِي، أَنْ تُصَلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تَفْعَلَ بِي كَذا وَ كَذا . (1)

دعای ساعت دوازدهم

ساعت دوازدهم: از زرد شدن خورشید است تا غروب آن، که به امام عصر (عَلَيهِ السَّلَامُ) منسوب است:

يَا مَنْ تَوَحَّدَ بِنَفْسِهِ عَنْ خَلْقِهِ، يَا مَنْ غَنِيَ عَنْ خَلْقِهِ بِصُنْعِهِ، يَا مَنْ عَرَّفَ نَفْسَهُ خَلْقَهُ بِلُطْفِهِ، يَا مَنْ سَلَكَ بِأَهْلِ طاعَتِهِ مَرْضاتَهُ، يَا مَنْ أَعانَ أَهْلَ مَحَبَّتِهِ عَلَىٰ شُكْرِهِمْ، يَا مَنْ مَنَّ عَلَيْهِمْ بِدِينِهِ وَ لَطُفَ لَهُمْ بِنائِلِهِ، أَسْأَلُكَ بِحَقِّ الْخَلَفِ الصَّالِحِ عَلَيهِ السَّلَامُ عَلَیْکَ وَ أَتَضَرَّعُ إِلَيْكَ بِهِ، وَ أُقَدِّمُهُ بَيْنَ يَدَيْ حَوائِجِي، أَنْ تُصَلِّيَ (2)

ص: 1557


1- یا اول بی آغاز، و ای آخر بی پایان، ای پاینده ای که برای دیرینگی اش نهایتی نیست، ای عزیزی که برای عزّتش گسستنی نیست، ای چیره ای که سلطنتش بدون ضعف است، ای کریم به دوم نعمتش، ای جبّار و عزّت بخش اولیایش، ای آگاه به داناییاش، ای دانا به تواناییاش، ای توانا به ذاتش، از تو می خواهم به حق حسن بن علی (درود خدا بر او و ایشان) و او را پیش میاندازم پیشاپیش خواسته هایم اینکه بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و با من چنین و چنان کنی .
2- ای که به حقیقتش از بندگانش یگانه و ممتاز مانده، ای آن که به کارش، از آفریدگانش بی نیاز گشته، ای آن که حقیقتش را به لطفش بر بندگان شناسانده، ای آن که اهل طاعتش را به خشنودی اش کشانده، ای آن که اهل محبّتش را بر سپاس گزاری یاری داده، ای آن که با دینش بر آنان منّت نهاده، و به هدیه اش بر اینان لطف نموده، از تو می خواهم به حق جانشین شایسته بر تو، و به وسیله او به درگاهت زاری می نمایم، و او را پیش می اندازم پیشاپیش خواسته هایم اینکه

عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تَفْعَلَ بِي كَذا وَ كَذا . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، أُولِي الْأَمْرِ الَّذِينَ أَمَرْتَ بِطاعَتِهِمْ، وَ أُولِي الْأَرْحامِ الَّذِينَ أَمَرْتَ بِصِلَتِهِمْ، وَ ذَوِي الْقُرْبَى الَّذِينَ أَمَرْتَ بِمَوَدَّتِهِمْ، وَ الْمَوَالِي الَّذِينَ أَمَرْتَ بِعِرْفانِ حَقِّهِمْ، وَ أَهْلِ الْبَيْتِ الَّذِينَ أَذْهَبْتَ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وَ طَهَّرْتَهُمْ تَطْهِيراً، أَنْ تُصَلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَفْعَلَ بِي كَذا وَ كَذا . (1)

دعای تمجید

علاّمه مجلسی در «مقباس المصابیح» فرموده: به سندهای معتبر از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: حق تعالی در سه ساعت شب، و سه ساعت روز، خود را به مجد و بزرگواری یاد می کند . سه ساعت روز از وقت بالا آمدن خورشید تا آغاز ظهر است، و سه ساعت شب ثلث آخر شب تا صبح است، پس هر بنده من این تمجید را بخواند، و دلش با خدا باشد، البته حق تعالی حاجت او را برآورد، و اگر شقی بدعاقبت باشد، امیدوارم سعادتمند و نیکو عاقبت گردد . مؤلّف گوید: اگر در این ساعتهای روزوشب این دعا را

ص: 1558


1- بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی و با من چنین و چنان کنی، خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست آن صاحبان فرمنی، که فرمان دادی به طاعتشان، و بستگانی که به پیوند با آنان فرمان راندی، خویشاوندانی که امر نمودی به دوستی شان، و سرپرستانی که به شناسایی حقّشان فرمان دادی، و اهل بیتی که از آنان پلیدی را بردی و پاکشان نمودی پاک کردنی کامل و شایسته، که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی و با من چنین و چنان کنی .

بخواند مناسب تر خواهد بود:

اَنْتَ اللّه لااِلهَ اِلاّ اَنْتَ، رَبُّ الْعالَمینَ ؛ اَنْتَ اللّه لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ، الرَّحْمنُ الرَّحیمُ ؛ اَنْتَ اللّه لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ، الْعَلِیُّ الْکَبیرُ ؛ اَنْتَ اللّه لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ، مَلِکُ (مالِکُ) يَوْمِ الدِّينِ؛ أَنْتَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ، أَنْتَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ، أَنْتَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ مِنْكَ بَدْءُ كُلِّ شَيْءٍ (بَدْءُ الْخَلْقِ) وَ إِلَيْكَ يَعُودُ؛ كُلُّ شَيْءٍ، أَنْتَ اللّٰه الَّذِي لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ لَمْ تَزَلْ وَ لَا تَزالُ ؛ أَنْتَ اللّٰهُ (الَّذِي) لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ، خالِقُ الْخَيْرِ وَ الشَّرِّ ؛ (1)أَنْتَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ، خالِقُ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ ؛ أَنْتَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ (هُوَ) الْأَحَدُ الصَّمَدُ لَمْ يَلِدْ وَ لَمْ يُولَدْ، وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُواً أَحَدٌ، أَنْتَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ الْمَلِكُ الْقُدُّوسُ، اَلسَّلامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَيمِنُ، الْعَزِيزُ الْجَبَّارُ الْمُتَكَبِّرُ، سُبْحانَ اللّٰه عَمَّا يُشْرِكُونَ، أَنْتَ (هُوَ) اللّٰهُ الْخالِقُ الْبارِئُ الْمصَوِّرُ، (لَكَ) الْأَسْماءُ الْحُسْنَىٰ، يُسَبِّحُ لَكَ (لَهُ) مَا فِي (2)

ص: 1559


1- تویی خدا، معبودی جز تو نیست، پروردگار جهانیان تویی خدا معبودی جز تو نیست بخشنده مهربان، تویی خدا معبودی جز تو نیست والای بزرگ، تویی خدا معبودی جز تو نیست پادشاه روز جزا، تویی خدا معبودی جز تو نیست آمرزنده و مهربان، تویی خدا معبودی جز تو نیست عزیز و حکیم، تویی خدا معبودی جز تو نیست هرچیز از تو آغاز شد، و به تو باز می گردد، تویی خدا که معبودی جز تو نیست، همیشه بودی و خواهی بود، تویی خدا معبودی جز تو نیست آفریننده نیکی و بدی،
2- تویی خدا، معبودی جز تو نیست، پدیدآورنده بهشت و دوزخ، تویی خدا، معبودی جز تو نیست یگانه، بی نیاز، نزاده، و زاده نشده، و هیچ کس همتای او نبود، تویی خدا، معبودی جز تو نیست، فرمانروای بس مقدّس، سلام مؤمن، چیره، عزیز، جبّار، بزرگمنش، منزّه است خدا از آنچه بر او شرک می آورند، تویی خدای آفرینش گر، آفریننده صورت بخش، نامهای برتر برای توست، آنچه در

السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ، وَ أَنْتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ، أَنْتَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ الْكَبِيرُ الْمُتَعالِ وَ الْكِبْرِياءُ رِدَاؤُكَ . (1)

صیغه استغفار و فضیلت آن

ابن بابویه به سند صحیح از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: هر بنده ای هر روز هفت مرتبه بگوید: اَسْأَلُ اللّه الْجَنَّةَ وَ اَعُوذُ بِاللّه مِنَ النّارِ، (2) دوزخ می گوید: خدایا او را از من پناه ده . به سند معتبری دیگری از آن حضرت روایت کرده: اگر مؤمنی در یک روز چهل گناه کبیره دچار شود، آنگاه از روی ندامت و پشیمانی، این استغفار را بخواند، خدا گناهان او را بیامرزد: أَسْتَغْفِرُ اللّٰه الَّذِي لَا إِلٰهَ إِلّا هُوَالْحَيُّ الْقَيُّوْمُ بَدِيعُ السَّماواتِ وَالْأَرْضِ، ذُو الْجَلالِ وَ الْإِكْرَامِ، وَ أَسْأَلُهُ أَنْ يَتُوبَ عَلَيَّ . (3) و نیز به سند معتبراز آن حضرت روایت کرده: هرکه هر روز هفت مرتبه بگوید:

اَلْحَمْدُللّه عَلی کُلِّ نِعْمَةٍ کانَتْ اَوْ هِیَ کائِنَةٌ (4) ادای شکر

ص: 1560


1- آسمان ها و زمین است برای تو تسبیح می گویند، و تو عزیز و حکیمی، تویی خدا معبودی جز تو نیست بزرگ و والاتر، و کبریایی تنها ردای توست .
2- از خداوند بهشت را می خواهم و به خدا از دوزخ پناه می برم
3- آمرزش می طلبم از خدا که معبودی جز او نیست، زنده و پاینده است، آفریننده آسمان ها و زمین می باشد، صاحب بزرگی و اکرام است، و از او می خواهم که توبه ام با بپذیرد .
4- ستایش خدای را بر هر نعمتی که بوده یا خواهد بود

نعمتهای گذشته و آینده را کرده است . و نیز به سند معتبر از آن حضرت روایت کرده: هرکه هر روز بیست وپنج مرتبه بگوید:

اللّهمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنینَ وَ الْمُؤْمِناتِ، وَ الْمُسْلِمینَ وَ الْمُسْلِماتِ، (1) حق تعالی به عدد هر مؤمن که که از دنیا رفته، و هر مؤمن که تا روز قیامت بیاید، در نامه عمل او حسنه می نویسد، و به آن عدد گناهان او را محو کند، و درجه ای در بهشت برای او بلند گرداند . و همچنین به سند معتبر از آن حضرت روایت کرده: هرکه هر روز صد مرتبه بگوید: لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللّه حق تعالی هفتاد نوع بلا را از او دور می گرداند، که کمترین آن ها اندوه شدید و غم باشد، و در روایت دیگر، هرگز پریشان نشود . کلینی و شیخ طبرسی و دیگران به سندهای حسن و معتبر از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده اند: حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) هر روز هفتاد مرتبه می گفت: أَسْتَغْفِرُ اللّه و هفتاد مرتبه اَتُوبُ إِلَى اللّه در کتاب کشف و الغمّه و امالی شیخ طوسی، به سند معتبر روایت شده: رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) فرمود: هرکه هر روز صد مرتبه بگوید: لَا إِلهَ إِلَّا اللّه، الْمَلِكُ الْحَقُّ الْمُبِينُ، از فقر و وحشت قبر امان یابد، و توانگری به او روی آورد، و درهای

ص: 1561


1- خداوندا، بیامرز مردان و زنان با ایمان و مسلمان را

بهشت به رویش گشوده شود . و در کتاب «امالی» لَا إِلهَ إِلَّا اللّه الْمَلِكُ الْحَقُّ الْمُبِينُ آمده است، و در کتاب ثواب الاعمال و محاسن برقی بجای صد مرتبه، سی مرتبه روایت کرده اند .

دعاهای ماثوره در هر روز

قطب راوندی در کتاب «دعوات» خود از حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) فرمود: هرکه بخواهد او را پیش از مجاهدان در ملأ اعلی ثنا گویند، هر روز این دعا را بخواند، اگر حاجتی داشته باشد برآورده شود و اگر دشمنی داشته باشد بر او چیره گردد، اگر قرضی داشته باشد ادا گردد، اگر اندوه سخت و غمی داشته باشد برطرف می شود، و این دعا از هفت آسمان بالا رود، تا در لوح محفوظ برای او نوشته شود، دعا این است:

سُبْحانَ اللّٰه كَما يَنْبَغِي لِلّٰهِ، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ كَما يَنْبَغِي لِلّٰهِ، وَ لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ كَما يَنْبَغِي لِلّٰهِ، وَ اللّٰهُ أَكْبَرُ كَما يَنْبَغِي لِلّٰهِ، وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ، وَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ النَّبِيِّ وَ عَلَىٰ أَهْلِ بَيْتِهِ وَ جَمِيعِ الْمُرْسَلِينَ وَ النَّبِيِّينَ حَتَّىٰ يَرْضَى اللّٰهُ . (1)

نامه یوشیع بن نون

به سند معتبر از امام رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: شخصی از اصحاب رسول خدا نامه ای را یافت، آن نامه را خدمت آن

ص: 1562


1- منزّه است خدا، چنان که سزاوار خداست، و ستایش برای خداست، چنان که سزاوار خداست، و معبودی جز خدا نیست، چنان که سزاوار خداست و خدا بزرگتر است، چنان که سزاوار خداست، و جنبش و نیرویی نیست مگر به خدا، و درود خدا بر محمّد پیامبر و بر اهل بیتش و همه رسولان و پیامبران، تا جایی که خدا خشنود شود .

حضرت آورد، حضرت ندا کردند، که همه اصحاب حاضر شوند، بعد بر منبر آمد و فرمود: این نامه ای است که یوشع بن نون وصیّ موسی (عَلَيهِ السَّلَامُ) نوشته است، و مضمون نامه این بود: بِسْمِ اللّه الرَّحْمنِ اَلْرَحیمْ؛ به درستی که پروردگار شما با شما دوست و مهربان است، به درستی که بهترین بندگان باتقوا گمنامند، و بدترین خلق کسی است، که به ریاست باطل انگشت نمای مردم باشد، پس کسی که می خواهد به او ثواب کامل داده شود، و شکر نعمتهای خدا را کرده باشد، هر روز این دعا را بخواند:

بِسْمِ اللّه الرَّحْمنِ الرَّحيمِ . سُبْحانَ اللّٰه كَما يَنْبَغِي لِلّٰهِ، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ كَما يَنْبَغِي لِلّٰهِ، وَ لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ كَما يَنْبَغِي لِلّٰهِ، وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ، وَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ النَّبِيِّ الْأُمِّيِّ وَ عَلَىٰ جَمِيعِ الْمُرْسَلِينَ وَ النَّبِيِّينَ حَتَّىٰ يَرْضَى اللّٰهُ . (1)

در کتاب «بلد الأمین» از رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) روایت کرده: هرکه هر روز ده مرتبه: بگوید:بِسْمِ اللّه الرَّحْمنِ اَلْرَحیمْ . لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللّه الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ، از گناهان بیرون آید، مانند روزی که از مادر متولد شده، و خدا از او هفتاد نوع بلا را دفع کند، که از

ص: 1563


1- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است، منزّه است خدا چنان که سزاوار خدا است، و ستایش خدای را چنان که سزاوار خدا است، و نیست معبودی جز خدا چنان که سزاوار خدا است، و جنبش و نیرویی نیست جز به خدا، و درود خدا بر محمّد و اهل بیتش پیامبر امّی و بر تمام رسولان و پیامبران، تا خدا خشنود گردد .

جمله آن ها دیوانگی و خوره و پیسی و فلج باشد، و حق تعالی هفتاد هزار فرشته بگمارد که برای او استغفار نمایند . از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: هرکه هر روز صد بار بگوید: لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللّه الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ تنگدستی و فقر او را درنیابد، و هرکه هر روز صد بار بگوید: سُبْحانَ اللّه، وَ الْحَمْدُ للّه، وَ لا إلهَ إلاّ اللّه، وَ اللّه أکْبَرُ حق تعالی بدنش را بر آتش دوزخ حرام گرداند .

دعای (اعددت لکل هول) و فضیلت آن

در کتاب «بلد الأمین» از حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) روایت کرده: هرکه هر روز ده بار این دعا را بخواند، حق تعالی چهار هزار گناه کبیره او را بیامرزد، و وی را از سکرات مرگ و فشار قبر، و صدهزار هراس قیامت نجات دهد، و از شرّ شیطان و سپاهیان او محفوظ گردد، و قرضش ادا شود، و اندوه و غمش برطرف گردد، دعا این است:

أَعْدَدْتُ لِكُلِّ هَوْلٍ لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ، وَ لِكُلِّ هَمٍّ وَ غَمٍّ مَا شاءَ اللّٰهُ، وَ لِكُلِّ نِعْمَةٍ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ، وَ لِكُلِّ رَخاءٍ الشُّكْرُ لِلّٰهِ، وَ لِكُلِّ أُعْجُوبَةٍ سُبْحانَ اللّٰه، وَ لِكُلِّ ذَنْبٍ أَسْتَغْفِرُ اللّٰهَ، وَ لِكُلِّ (1)

ص: 1564


1- مهیا کردم برای هر هراسی «لا اله الا اللّه» را و برای هر اندوه و غمی، «ما شاء اللّه» را، و برای هر نعمتی «الحَمد للّه»، و برای هر راحتی «الشکر للّه»، و برای هر شگفتی «سبحان اللّه»، و برای هر گناهی «استغفر للّه» و برای هر

مُصِيبَةٍ إِنَّا لِلّٰهِ، وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ، وَ لِكُلِّ ضِيقٍ حَسْبِيَ اللّٰهُ، وَ لِكُلِّ قَضاءٍ وَ قَدَرٍ تَوَكَّلْتُ عَلَىاللّٰه، وَ لِكُلِّ عَدُوٍّ اعْتَصَمْتُ بِاللّٰهِ، وَ لِكُلِّ طاعَةٍ وَ مَعْصِيَةٍ لَاحَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ . (1)

کلینی و ابن بابویه و برقی رحمه اللّه علیهم به سندهای معتبر از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده اند: هرکه هر روز ده بار این دعا را بخواند، حق تعالی چهل وپنج هزار حسنه برای او بنویسد، و چهل وپنج هزار گناه را از او محو کند، و چهل وپنج هزار درجه در بهشت برای او بلند نماید، و برای او حرزی [محافظ و نگهدارنده] باشد از شرّ شیطان و ظالمان، و او را گناه کبیره متصرف نشده و احاطه اش نکند . و به روایت دیگر: چنان باشد که قرآن را دوازده بار ختم کرده باشد، و خدا در بهشت خانه ای برای او بنا کند . و در روایت ابن بابویه «ده بار» ذکر نشده است، دعا این است:

اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ اِلا اللّه وَحْدَهُ، لاشَریكَ لَهُ، اِلهاً واحِداً اَحَداً صَمَداً، لَمْ یَتَّخِذْ صاحِبَةً وَ لا وَلَداً . (2) در کتابهای «ثواب

ص: 1565


1- مصیبت «انا للّه و انا الیه راجعون» را، و برای هر تنگی «حسبی اللّه» و برای هر قضا و قَدر «توکلت علی اللّه» را، و برای هر دشمن «اعتصمت باللّه » را و برای هر طاعت و معصیت «لا حول و لا قوّة الاّ باللّه العلی العظیم» را .
2- گواهی می دهم که معبودی جز خدا نیست یگانه و بی شریک است، معبود، یکتا یگانه بی نیاز همسر و فرزندی نگرفته است

الاعمال» و «محاسن» و «کافی» از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده اند: حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) فرمود: هرکه هر روز پانزده مرتبه: بگوید:

لا اِلهَ اِلّا اللّه، حَقّاً حَقّاً، لا اِلهَ اِلّا اللّه، ایماناً وَ تَصْدیقاً ؛ لا اِلهَ اِلّا اللّه عُبُودِیَّةً وَ رِقّاً ؛ (1)

حق تعالی روی رحمت خود را از و نگرداند، تا وارد بهشتش کند . در «محاسن» از حضرت رسول اکرم (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) روایت کرده: هرکه هر روز صد بار «سُبحانَ اللّه» بگوید، از قربانی کردن صد شتر برای کعبه بهتر است، و هرکه صد بار الْحَمْدُ للّه بگوید، از آزاد کردن صد بنده بهتر است، و هرکه صد بار «اللّه أَكْبَرُ» بگوید از این که صد اسب با زین و لگام در را خدا بفرستد بهتر است، و هرکه صد با «لَا إِلَهَ إِلَّا اللّه» بگوید، کسی عملش از او نیکوتر نباشد، مگر آنکه بیشتر بگوید . قطب راوندی روایت کرده: در بنی اسرائیل عابدی بود، که سالها به عبادت حق پرداخته بود، روزی به حضرت حق عرضه داشت: می خواهم حال خود را نزد تو بدانم، اگر اعمال مرا پسندیده باشی، از این اعمال بسیار انجام دهم، وگرنه پیش از مرگ توبه کنم، خدا فرشته ای با این پیام نزد او فرستاد: که برای تو نزد خدا هیچ

ص: 1566


1- معبودی جز خدا نیست به راست به راتس، معبودی جز خدا نیست می گویم از روز ایمان و باور معبودی جز خدا نیست، می گویم از روی بندگی و معبودیت

عمل خیری نیست! پرسید پروردگارا عبادت های من چه شد؟ فرشته گفت: هر کار خیری انجام می دادی، مردم را خبر می کردی، که تو را نیک بدانند، و به نیکی یاد کنند، اکنون ثواب تو همان است، که خود بر عمل خود خشنود شدی، این سخن بر عابد بسیار گران آمد، و اندوهگین و نالان شد، بار دیگر فرشته آمد و گفت: حق تعالی می فرماید: اکنون خود را ار من بخر، و پس از این هر روز به عدد هر رگی از رگهای بدن خود تصدّق بده، گفت: چگونه می توانم چنین کاری انجام دهم؟ پاسخ داد: هر روز سیصدوشصت مرتبه به عدد رگهای بدنت بگو:

سُبْحانَ اللّه،وَ الْحَمْدُللّه، وَ لا اِلهَ اِلّا اللّه، وَ اللّه اَکْبَرُ، وَ لا حَوْلَ وَ لاقُوَّةَ اِلاّ بِاللّه ؛ عرضه داشت: پروردگارا بیشتر بفرما، فرمود: اگر بیشتر بگویی ثواب بیشتر دارد . کلینی به سند معتبر از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) هر روز به عدد رگهای بدن سیصد و شصت بار می گفت:

اَلْحَمْدُ للّه رَبِّ الْعالَمینَ، کَثیراً عَلی کُلِّ حالٍ .

استغفاری که سبب زیادی علم یا مال می شود

به روایت دیگر از

ص: 1567

آن حضرت نقل شده: هرکه در دو ماه پیاپی، هر روز چهارصد بار این دعا را بخواند، خدا به او دانش بسیاری یا دارایی فراوان کرامت فرماید، و دعا این است:

أَسْتَغْفِرُ اللّٰه الَّذِي لَا إِلٰهَ إِلّا هُوَ، الْحَيُّ الْقَيُّوْمُ،الرَّحْمانُ الرَّحِيمُ، بَدِيعُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ، مِنْ جَمِيعِ ظُلْمِي وَ جُرْمِي، وَ إِسْرافِي عَلَىٰ نَفْسِي، وَ أَتُوبُ إِلَيْهِ . (1) شیخ طوسی و دیگران روایت کرده اند که مستحب است مؤمن هر روز این دعا را بخواند:

اللّهمَّ اِنّی اَسْئَلُك بِنُورِ وَجْهِکَ الْمُشْرِقِ، الْحَیِّ الْباقیِ الْکَریمِ، وَ اَسْئَلُکَ بِنُورِ وَجْهِکَ الْقُدُّوسِ، الَّذی اَشْرَقَتْ بِهِ السَّمواتُ، وَ انْکَشَفَتْ بِهِ الظُّلُماتُ، وَ صَلُحَ عَلَیْهِ اَمْرُ الاَوَّلینَ وَ الاْخِرینَ اَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اَنْ تُصْلِحَ لی شَاْنی کُلَّهُ . (2)

کفعمی از حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: هرکه هر روز این

ص: 1568


1- آمرزش می جویم از خدا که معبودی جز او نیست، زنده و پاینده، بخشنده و مهربان، پدیدآورنده آسمان ها و زمین، از همه ستم و گناه و نافرمانی ام از خدا و به سوی او باز می گردم .
2- خدایا از تو می خواهم به نور تابناک جلوه زنده پاینده کریمت، و از تو می خواهم به نور جلوه بسیار مقدّست که آسمان ها به آن تابان شد، و تاریکی ها به آن برطرف گشت، و اصلاح شد به آن امر پیشینیان و پسینیان، اینکه بر محمّد و خاندانش درود فرستی، و همه کارهایم را اصلاح نمایی .

دعا را بخواند حق تعالی امور دنیا و آخرت او را کفایت کند .

بِسْمِ اللّه، حَسْبِیَ اللّه، تَوَکَّلْتُ عَلَی اللّه . اللّهمَّ اِنّی اَسْئَلُکَ خَیْرَ اُمُوری کُلِّها، وَ اَعُوذُبِکَ مِنْ خِزْیِ الدُّنْیا وَ عَذابِ الاْخِرَةِ . (1) و نیز روایت کرده: هرکه هر روز این دعا را هفت بار بخواند، امور دنیا و آخرت او کفایت شود:حَسْبِیَ اللّه رَبِّیَ، اللّه لا اِلهَ اِلاّ هُوَ ؛ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ، وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظیمِ . (2) و نیز روایت کرده: هرکه در طول یک سال، هر روز یک بار این دعا را بخواند، تا جای خد را در بهشت نبیند نمیرد: سُبْحانَ الدّآئِمِ الْقآئِمِ، سُبْحانَ الْقآئِمِ الدّآئِمِ، سُبْحانَ الْواحِدِ الاَحَدِ، سُبْحانَ الْفَرْدِ الصَّمَدِ، سُبْحانَ الْحَیِّ الْقَیُّومِ، سُبْحانَ اللّه وَ بِحَمْدِهِ ؛ سُبْحانَ الْحَیِّ الَّذی لایَمُوتُ ؛ سُبْحانَ الْمَلِکِ الْقُدُّوسِ ؛ سُبْحانَ رَبِّ الْمَلائِکَةِ وَ الرُّوحِ ؛ سُبْحانَ الْعَلِیِّ الاَعْلی ؛ سُبْحانَهُ وَ تَعالی . (3)

ص: 1569


1- به نام خدا، خدا مرا بس است، توکل کردم بر خدا، خدایا خیر همه امورم را از تو می خواهم، و به تو پناه می برم از رسوایی دنیا و عذاب آخرت .
2- خداوند بس است مرا پروردگارم خداست، معبودی جز خدا نیست بر او توکّل کردم، و او پروردگار عرش بزرگ است .
3- منزّه است پاینده پا برجا، منزّه است پا برجای پاینده، منزّه است یگانه یکتا، منزّه است بی همتای بی نیاز، منزّه است زنده به خود پاینده، منزّه است خدا، و به ستایش می ستایمش، منزّه است زنده ای که هرگز نمی میرد، منزّه است فرمانروای بسیار مقدّس، منزّه است پروردگار فرشتگان و روح، منزّه است والای برت، منزّه است او و بالاست .

باب دوم: نمازهای مستحبه

نماز اعرابی

سیّد ابن طاووس در کتاب جمال الأسبوع از شیخ تلّعکبری نقل کرده: او به سند خود از زید بن ثابت روایت کرده: مردی از بادیه نشینان خدمت رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) ایستاد و گفت: پدر و مادرم فدایت ای رسول خدا، ما در بادیه هستیم، و از مدینه بسیار دوریم، و نمیتوانیم هر جُمعه به نماز جُمعه حاضر شویم، مرا به عملی دلالت کن، که چون بجا آورم، فضیلت نماز جُمعه را دریابم، و پس از بازگشت به اهل و قبیله خود به ایشان بیاموزم حضرت فرمود: چون روز برآید، دو رکعت نماز بخوان، در رکعت اول پس از سوره «حَمد» هفت مرتبه سوره «فَلَق»، و در رکعت دوم بعد از سوره حَمد هفت مرتبه سوره ناس، پس از سلام هفت مرتبه آیَةُ الکُرسِیّ بخوان، سپس برخیز، و هشت رکعت دیگر به دو سلام بخوان، به این طریق که پس از هر دو رکعت بنشین و تشهد بگو، ولی سلام تشهد را نخوان، که می شود چهار رکعت، آن گاه چهار رکعت دیگر

ص: 1570

به همین صورت بجا آر، در این هشت رکعت در هر رکعتی سوره حَمد یک مرتبه و سوره اِذا جاءَ نَصرُ اللّه یک مرتبه و سوره قُل هُوَ اللّه اَحَدٌ بیست وپنج مرتبه بخوان و چون از تشهّد و سلام رکعت هشتم فارغ شدی این دعا را هفت بار بخوان:

يَا حَيُّ يَا قَيُّوْمُ، يَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِكْرامِ، يَا إِلٰهَ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ، يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ، يَا رَحْمانَ الدُّنْيا، وَ الْآخِرَةِ وَ رَحِيمَهُما، يَا رَبِّ يَا رَبِّ يَا رَبِّ، يَا رَبِّ يَا رَبِّ يَا رَبِّ يَا رَبِّ، يَا اللّٰهُ يَا اللّٰهُ يَا اللّٰهُ، يَا اللّٰهُ يَا اللّٰهُ يَا اللّٰهُ يَا اللّٰهُ، صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اغْفِرْ لِي . (1)

سپس حاجت خود را ذکر کن و هفتاد مرتبه بگو: لاحَوْلَ وَ لاقُوَّةَ اِلاّ بِاللّه، الْعَلِیِّ الْعَظیمِ ؛ وَ سُبْحانَ اللّه رَبِّ الْعَرْشِ الْکَریمِ (2)

آنگاه حضرت فرمود: به حق آن خدایی که مرا به راستی فرستاده سوگند، هر مرد و زن مؤمنی که این نماز را در روز جُمعه بخواند من بهشت را برای او ضمانت می کنم، و از جایش برنخیزد، تا گناهانش و گناهان پدر و مادرش

ص: 1571


1- ای زنده، ای پاینده، ای صاحب شکوه و بزرگی، ای معبود پیشینیان و پسینیان، ای مهربان ترین مهربانان، ای بخشنده دنیا و آخرت و مهربان هر دو جهان، ای پروردگار، ای پروردگار، ای پروردگار، ای پروردگار ای پروردگار ای پروردگار، ای خدا، ای خدا، ای خدا، ای خدا، ای خدا، ای خدا، ای خدا، بر محمّد و خاندانش درود فرست، و مرا بیامرز .
2- و جنبش و نیرویی نیست جز به خدای والای بزرگ، و منزّه است خدا پروردگار عرش بزرگ .

آمرزیده شود، و حق تعالی به او ثواب هرکه را در این روز در شهرهای مسلمانان نماز خوانده باشد عطا میفرماید، و برای او پاداش کسی را که در این روز در مشرق و مغرب عالم روزه گرفته باشد و نماز خوانده باشد مینویسد . و به او ببخشد آنچه را که هیچ چشمی ندیده، و هیچ گوشی نشینیده . مؤلّف گوید: شیخ طوسی هم در کتاب «مصباح» این نماز را نقل کرده، ولی در روایت ایشان دعای پس از نماز نیامده است، بلکه به جای آن فرموده است: چون از نماز فارغ شدید، هفتاد مرتبه بگو:

سُبْحانَ اللّه رَبِّ الْعَرْشِ الْکَریمِ، وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ اِلاّ بِاللّه، الْعَلِیِّ الْعَظیمِ . (1)

نماز هدیه معصومین (عَلَيهِمَا السَّلَامُ)

از معصومان (عَلَيهِم السَّلَامُ) روایت شده: عبد در روز جُمعه هشت رکعت نماز بجا آورد و در پایان هر دو رکعت سلام بگوید: چهار رکعت آن را هدیه رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) و چهار رکعت دیگر را هدیه حضرت زهرا (عَلَيهَا السَّلَامُ) نماید، و در روز شنبه چهار رکعت بخواند و هدیه امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) کند، و همچنین هر روز چهار رکعت بجا آورد و هدیه امامی نماید

ص: 1572


1- منزه است خداوند، پروردگار عرش کریم، و جنبش و نیرویی نیست جز به خدای والای بزرگ

به ترتیب آن حضرات، تا روز پنجشنبه که چهار رکعت بخواند و هدیه حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) کند، باز در روز جُمعه هشت رکعت بجا آورد، چهار رکعت هدیه به رسول خدا، و چهار رکعت هدیه به حضرت زهرا (عَلَيهَا السَّلَامُ) نماید، و در روز شنبه چهار رکعت هدیه به موسی بن جعفر (عَلَيهَا السَّلَامُ)، و همچنین هر روز چهار رکعت بخواند و هدیه امامی نماید به ترتیب آن حضرات، تا روز پنجشنبه که چهار رکعت بجا آورد، و هدیه به امام عصر (عجّل اللّه تعالی فرجه) نماید، و بین هر دو رکعت از این نمازها این دعا را بخواند:

اللّهمَّ أَنْتَ السَّلامُ، وَ مِنْكَ السَّلامُ، وَ إِلَيْكَ يَعُودُ السَّلامُ، حَيِّنا رَبَّنا مِنْكَ بِالسَّلامِ . اَللّٰهُمَّ إِنَّ هٰذِهِ الرَّكَعَاتِ، هَدِيَّةٌ مِنَّا إِلىٰ وَلِيِّكَ (فُلان) فَصَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ بَلِّغْهُ إِيَّاها، وَ أَعْطِنِي أَفْضَلَ أَمَلِي وَ رَجَائِي فِيكَ، وَ فِي رَسُولِكَ صَلَوَاتُكَ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ فِيهِ . (1) پس هر دعایی را که می خواهد بخواند و بجای «فلان» نام آن امامی که نماز را برای او خوانده بگوید .

ص: 1573


1- خدایا توی سلام، و از توست سلام، و به سوی تو باز می گردد سلام، از جانب خود پروردگارا به ما تحیت فرست به سلام . خدایا این رکعات هدیه ای است از ما به سوی ولیّ ات . پس بر محمّد و خاندانش درود فرست . و این هدیه را به او برسان، و به من عطا کن بهترین آرزو و امیدم را درباره خود و رسولت درودت بر او و خاندانش .

نماز لیلة الدفن به دو نحو

دو رکعت است، در رکعت اول سوره «حَمد» و آیَةُ الکُرسّی، و در رکعت دوم سوره «حَمد» و ده مرتبه: سوره «قَدر» بخواند، چون سلام داد بگوید:

اللّهمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ ابْعَثْ ثَوابَها اِلی قَبْرِ فُلان . (1) و به جای فلان نام میّت را ذکر کند .

نماز میّت دیگر: همچنین سیّد ابن طاووس، از رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) روایت کرده: ساعتی بر میّت سخت تر از شب اول قبر نمیگذرد، بنابر این با درگذشتگان خود به صدقه رحم کنید، و اگر چیزی که صدقه بدهی نیافتی، یکی از شما دو رکعت نماز بخواند، در رکعت اول، پس از سوره حَمد، دو مرتبه سوره تَوحید و دو رکعت دوم بعد از سوره حَمد، ده مرتبه: «أَلْهَیٰكُمُ التَّكَاثُرُ» را خوانده و بعد از سلام بگوید:

اللّهمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ ابْعَثْ ثَوابَها اِلی قَبْرِ ذلِکَ الْمَیِّتِ، فُلانِ بْنِ فُلان (2)

حق تعالی همان ساعت هزار فرشته به سوی قبر آن میّت فرستد که با هر فرشته جامه ای و حلّه ای است، و تنگی قبر او

ص: 1574


1- خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و ثواب آن را به قبر فلان بفرست .
2- خداوندا، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و ثواب آن را به قبر فلان میّت برسان

را تا روز نفخ صور وسعت دهد، و به نمازگزار به عدد آنچه آفتاب بر آن بتابد حسنات عطا کند، و چهل درجه برای او بالا برده می شود .

خیرات برای اموات

مؤلّف گوید: کفعمی هم این نماز را با همین کیفیّت نقل کرده، و پس از آن فرموده: در بعضی از کتب دیدم که در رکعت اول پس از سوره «حَمد» یک مرتبه آیَةُ الکُرسّی و دو مرتبه «تَوحید» را بخواند، و علاّمه مجلسی در «زاد المعاد» فرموده: باید مردگان را فراموش نکنند، زیرا دستشان از اعمال خیر کوتاه شده، و به فرزندان و خویشان و برادران مؤمن امیدوارند، و به احسان آنان چشم به راهند، به خصوص دعای در نماز شب، و پس از نمازهای واجب . و نیز باید در مشاهد مشرّفه پدر و مادر را زیادتر از دیگران دعا کرد، و برای ایشان اعمال خیری بجای آورد . در خبر آمده: بسا فرزندی که در حال حیات پدر و مادر عاقّ آنان است، و پس از مرگ آن ها به سبب اعمال خیری که برای ایشان انجام می دهد نیکوکار به آن ها به حساب آید و از عاقیّ رهایی یابد، و بسا فرزندی که در حیات پدر و مادر نیکوکار به آن ها باشد، و بعد از فوت آنان عاقّ گردد و به خاطر اعمال خیری که باید برای آنان انجام دهد، ولی کم انجام می دهد، و عمده خیرات برای پدر و مادر و سایر

ص: 1575

خویشان، ادای قرضهای آنان، و آزاد نمودن آن ها از حقوق خدا و خلق است، و نیز سعی شود حجّ و عباداتی که از آنان فوت شده به صورت گرفتن اجیر یا رایگان بجا آورد . در حدیث صحیح نقل شده: حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) هر شب برای فرزند خود، و هر روز برای پدر و مادر خود، دو رکعت نماز به جا می آوردند، در رکعت اول سوره «إِنَّا أَنْزَلْناهُ» و در رکعت دوم سوره «إِنَّا أَعْطَيْنَاكَ الْكَوْثَرَ» قرائت می کردند . به سند صحیح از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: بسا باشد، که میّت در تنگی و سختی است، و حق تعالی به او وسعت می دهد، و تنگی را از او بر می دارد، پس به او می گویند: این گشایش که برای تو حاصل شد، به سبب نمازی است که فلان برادر مؤمن برای تو خواند . راوی پرسید: می توانم دو میّت را در دو رکعت نماز شریک کنم؟ فرمود: آری میّت شاد می شود، و گشایش می یابد به دعا و استغفاری که برای او انجام می دهند، چنان که زنده به خاطر هدیه ای که برای او می برند شاد می شود، و نیز فرمود: نماز و روزه و حجّ و تصدّق و سایر اعمال خیر و دعا، بر میّت در قبرش وارد می شود، و ثواب آن اعمال برای هر دو یعنی: کسی که انجام داده، و نیز برای مرده نوشته می شود . در حدیث دیگری

ص: 1576

فرمود: هرکه از مسلمانان، برای میّتی عمل صالح انجام دهد، خدا ثواب آن را دوچندان نماید، و میّت به آن عمل بهره مند گردد .

در روایتی وارد شده: هرگاه شخصی به نیّت میّتی صدقه ای بدهد حق تعالی به جبرئیل امر می کند تا با هفتاد هزار فرشته نزد قبر او بروند هر یک با طبقی از نعمتهای الهی در دست و یک به یک به او می گویند: سلام بر تو ای دوست خدا، این هدیه فلان مؤمن برای توست، پس قبر او روشن می شود، و حق تعالی هزار شهر در بهشت، به او کرامت می کند، و هزار حوری با او تزویج می نماید، و هزار لباس فاخر به او می پوشاند، و هزار خواسته او را روا می کند .

نماز برای والدین و اولاد و اموات

دو رکعت است: در رکعت اول سوره حَمد و ده مرتبه: رَبِّ اغْفِرْلی وَ لِوالِدَیَّ وَ لِلْمُؤْمِنینَ، یَوْمَ یَقُومُ الْحِسابُ . (1) و در رکعت دوم سوره حَمد و ده مرتبه: رَبِّ اغْفِرْلی وَ لِوالِدَیَّ، وَ لِمَنْ دَخَلَ بَیْتِیَ مُؤْمِناً، وَ لِلْمُؤْمِنینَ وَ الْمُؤْمِناتِ ؛ (2) خوانده و پس از سلام ده مرتبه: بگوید:رَبِّ ارْحَمْهُما کَما

ص: 1577


1- پروردگارا مرا و پدر و مادرم و همه اهل ایمان را روزی که حساب برپا می شود بیامرز
2- پروردگارا مرا و پدر و مادرم و هرکه وارد خانه ام شد و مردان مؤمن و زنان مؤمن را بیامرز

رَبَّیانی صَغیراً (1)

نماز گرسنه

از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: هرکه گرسنه باشد وضو بگیرد، و دو رکعت نماز گذارد، و بگوید:یا رَبِّ اِنّی جائِعٌ فَاَطْعِمْنی (2) و در روایت دیگری آمده است:رَبِّ اَطْعِمْنی فَاِنّی جائِعٌ (3) به درستی که خدا او را در آن ساعت طعام دهد .

نماز حدیث نفس

نماز حدیث نفس برای دفع [وسوسه های نفسانی در مورد عقاید دینی] : از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: هیچ مؤمنی نیست که بر او چهل روز بگذرد، مگر این که حدیث نفس عارض او گردد . هرگاه دچار این عارضه شد، دو رکعت نماز بخواند، و از آن به خدا پناه برد، و نیز از آن حضرت روایت شده: حضرت آدم به خدا، از حدیث نفس شکایت کرد، جبرئیل نازل شد و گفت بگو: جنبش و نیرویی نیست مگر به خدای والای بزرگ آدم این ذکر را گفت و حدیث نفس از او برطرف شد، آنگاه حضرت فرمود، این است اصل لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللّه . از حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: مردی به محضر رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) آمد، و به آن حضرت از وسوسه و حدیث نفس و قرضی که بر او گران آمده بود، و نیز از تهیدستی شکایت کرد، حضرت به او

ص: 1578


1- پروردگارا به پدر و مادرم رحم کن، چنان که مرا در کودکی پروریدند
2- ای پروردگارم، من گرسنه هستم طعامم بده
3- پروردگارا خوراکم ده من گرسنه ام

فرمود بگو:

تَوَكَّلْتُ عَلَى الْحَيِّ الَّذِي لَايَمُوتُ، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِي لَمْ يَتَّخِذْ وَلَداً، وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ شَرِيكٌ فِي الْمُلْكِ، وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ ولِيٌّ مِنَ الذُّلِّ، وَ كَبِّرْهُ تَكْبِيراً . (1) سپس فرمود: این دعا را به کرّات بگو، چندی نگذشت که آن مرد خدمت حضرت آمد و گفت: یا رسول اللّه خدا وسوسه مرا از بین برد، و قرضم را ادا کرد، و از تهیدستی به توانگری رساند . و همچنین روایت شده: هنگامی که در سینه ات شکّی پیدا شد، برای دفع وسوسه شیطان بگو:

«هُوَ الْأَوَّلُ وَ الْآخِرُ وَ الظَّاهِرُ وَ الْباطِنُ وَ هُوَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ» (2)

اذکار حدیث نفس و دفع وسوسه

و نیز از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) برای دفع وسوسه شیطان روایت شده: بر سینه خود دست بکش و بگو: بِسْمِ اللّٰه وَ بِاللّٰه، مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللّٰه، وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّٰه الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ . اَللّٰهُمَّ امْسَحْ عَنِّي مَا أَحْذَرُ . (3) پس بر شکم خود دست

ص: 1579


1- توکّل کردم بر زنده ای که نمی میرد، و ستایش خدای را که فرزندی نگرفته، و در فرمانروایی شرکی برایش نبوده است، و برای او سرپرستی نیست از روی خواری، و او را بزرگ شمار بزرگ شمردنی شایسته .
2- اوست آغاز و انجام و پیدا و پنهان، و به هرچیز داناست
3- بنام خدا، و به خدا، محمّد (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) رسول خداست، و جنبش و نیرویی نیست جز به خدای والای بزرگ، خدایا آنچه را از آن میترسم از من پاک گردان

می کشی، و سه مرتبه می گویی، که ان شاء اللّه برطرف خواهد شد . و همچنین برای دفع وسوسه این امور سودمند است: شستن سر با سدر، و مسواک کردن، و انار خوردن، و آب نیسان آشامیدن، و پنجشنبه اول و آخر و چهارشنبه میان هر ماه روزه گرفتن، و نیز گفتن: أَعُوذُ بِاللّٰهِ الْقَوِيِّ مِنَ الشَّيْطانِ الْغَوِيِّ، وَ أَعُوذُ بِمُحَمَّدٍ الرَّضِيِّ مِنْ شَرِّ مَا قُدِّرَ وَ قُضِيَ، وَ أَعُوذُ بِإِلٰهِ النَّاسِ مِنْ شَرِّ الْجِنَّةِ وَ النَّاسِ أَجْمَعِينَ . (1)

نماز استخاره ذات الرقاع

کیفیتش چنین است که هرگاه کاری را اراده کردی، شش ورقه آماده کن، در سه ورقه بنویس: بِسْمِ اللّه الرَّحْمنِ الرَّحیمِ . خِیَرَةٌ مِنَ اللّه الْعَزیزِ الْحَکیمِ، لِفُلان بْنِ فُلان، اِفْعَلْ ؛ (2) و در سه ورقه دیگر بنویس لاتَفعَل (3)سپس آن ها را زیر جانماز خود می گذاری، و دو رکعت نماز به جا می آوری، چون از نماز فراغت یافتی، سجده می کنی، و در سجده صد بار می گویی:

اَسْتَخیرُ اللّه بِرَحْمَتِهِ، خِیَرَةً فی عافِیَةٍ ؛ (4) آنگاه می نشینی

ص: 1580


1- پناه میبرم به خدای نیرومند، از شیطان گمراه، و پناه میبروم به محمّد پسندیده از شرّ آنچه مقدّر شده، و قضا بر آن رفته، و پناه میبرم به معبود آدمیان از شرّ همه جن و انس .
2- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است، خیرخواهی است از خداوند عزیز حکیم فلان فرزند فلان، انجام بده
3- انجام نده
4- خیر می خواهم از خداوند به رحمتش، خیرخواهی در عافیت

و می گویی : اللّهمَّ خِرْلی، وَ اخْتَرْلی فی جَمیعِ اُمُوری، فی یُسْرٍ مِنْکَ وَ عافِیَةٍ ؛ (1) سپس ورقه های زیر جانماز را با هم مخلوط می کنی، و یکی یکی بیرون می آوری، هرگاه سه اِفعَل دنبال هم بیرون آمد، آن کار را که اراده کرده ای به جای می آوری، و اگر سه لا تَفعَل بیرون آمد به جا نیاور، و اگر یکی اِفعَل بیرون آمد، و دیگر لا تَفعَل، تا پنج ورقه بیرون بیاور و به آن دقت کن، اگر سه اِفعَل است و دو لا تَفعَل بجا آورد، و اگر برعکس است انجام نده .

معنی استخاره و کیفیت آن

مؤلّف گوید: معنی استخاره، طلب خیر کردن است، پس هرکاری که میخواهی انجام دهی، خیر خود را از حق تعالی طلب کن . روایت شده: در سجده آخر نماز شب طلب خیر کن، و صدو یک مرتبه بگو: أَسْتَخِيرُ اللّٰه بِرَحْمَتِهِ و نیز طلب خیر در سجده آخر نافله صبح خوب است . و همچنین در هر رکعت از نافله های ظهر استخاره نیکوست .

کیفیت استخاره به تسبیح منسوب به امام عصر

علاّمه مجلسی از پدر بزرگوارش نقل کرده، آن جناب از استادش شیخ بهایی روایت نموده که شیخ فرمود: از مشایخ شنیدم که از حضرت قائم عجل اللّه فرجه، در استخاره با تسبیه مذاکره می کردند: به این که شخص تسبیح را به دست گیرد، و سه

ص: 1581


1- خداوندا برایم خیر بخواه، و در همه امورم، در آسانی و عافیت از جانب خود خیر برگزین

مرتبه بر محمّد و آل محمّد صلوات اللّه علیهم اجمعین صلوات فرستد، و یک قبضه از تسبیح را بگیرد، و دوتا دوتا بشمارد، اگر یکی باقی ماند، کار را انجام دهد، و اگر دوتا بجای ماند انجام ندهد .

استخاره صاحب جواهر

شیخ فقیه بزرگوار صاحب «جواهر» در کتاب «جواهر» فرموده: استخاره ای است، که پیش بعضی از اهل زمان رایج است، و بسا به مولای ما حضرت قائم عجل اللّه فرجه نسبت داده می شود، و آن به این صورت است، که پس از قرائت و دعا، یک قبضه از تسبیح را بگیرد، و هشت هشت رد کند، اگر یک دانه باقی ماند، فی الجمله نیک است . اگر دو تا باقی ماند، دارای یک نهی است، و اگر سه عدد باقی ماند در انجام و ترک اختیار دارد، زیرا انجام و ترک کار مساوی است، و اگر چهار دانه باقی ماند دارای دو نهی است، و اگر پنج عدد باقی ماند بعضی گفته اند: زحمت و رنج دارد، و بعضی گفته اند: در آن کار ملامت است، و اگر شش دانه باقی ماند، در نهایت خوبی است، و باید نسبت به انجام کار شتاب ورزید، و اگر هفت عدد باقی ماند، در حکم مانند عدد پنج است، و اگر هشت دانه باقی ماند، در آن چهار نهی است . ما در باب ششم، بعضی از استخاره ها را ذکر خواهیم کرد .

ساعات استخاره

مرحوم محدّث

ص: 1582

کاشانی در کتاب «تقویم المحسنین» برای استخاره به قرآن مجید، در ایام هفته ساعاتی را نقل کرده و گفته است : اختیار این ساعات، بنا بر مشهور بین اهل ایمان است، اگرچه حدیثی از اهل بیت بر آن یافت نشده است سپس فرمود: روز یک شنبه: تا ظهر خوب است، آنگاه از عصر تا مغرب . روز دوشنبه: تا طلوع آفتاب خوب است، آنگاه از زمان ناهار تا ظهر و سپس از عصر تا عشاء آخر . روز سه شنبه از وقت ناهار تا ظهر خوب است، آنگاه از عصر تا عشاء آخر . روز چهارشنبه تا ظهر خوب است، آنگاه از عصر تا عشاء آخر . روز پنجشنبه تا طلوع آفتاب خوب است، آنگاه از ظهر تا عشاء آخر . روز جُمعه تا طلوع آفتاب خوب است، آنگاه از ظهر شرعی تا عصر . روز شنبه تا وقت ناهار خوب است، آنگاه از ظهر شرعی تا عصر . این جدول برگرفته از مدخل [مقدّمه] منظوم محقّق طوسی طاب ثراه است .

نماز قضای دین و کفایت ظلم سلطان

شیخ طوسی روایت کرده: مردی خدمت حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) رسید و گفت: ای آقای من به تو شکایت می کنم، از قرضی که مرا فرا گرفته، و از پادشاهی که به من ستم می کند . می خواهم به من دعایی تعلیم دهی که به وسیله آن غنیمتی

ص: 1583

تحصیل کنم، تا قرضم را ادا کرده، و ستم پادشاه را از خود بازدارم .

حضرت فرمود: هرگاه تاریکی شب تو را فرا گرفت دو رکعت نماز بخوان، در رکعت اول سوره «حَمد» و «آیَةُ الکُرسّی»، و در رکعت دوم سوره حَمد و آخر سوره «حشر» از لَوْ أَنْزَلْنَا هَذَا الْقُرْآنَ تا پایان سوره را قرائت کن، سپس قرآن مجید را بردار و بر سر خود بگذار و بگو بِحَقِّ هذَا الْقُرْآنِ وَ بِحَقِّ مَنْ اَرْسَلْتَهُ بِهِ وَ بِحَقِّ کُلِّ مُؤْمِنٍ مَدَحْتَهُ فیهِ وَ بِحَقِّکَ عَلَیْهِمْ فَلا اَحَدَ اَعْرَفُ بِحَقِّکَ مِنْکَ (1) آنگاه هر یک از این اذکار را ده مرتبه: بگو:بِکَ یا اللّه، یا مُحَمَّدُ، یا عَلِیُّ، یا فاطِمَةُ، یا حَسَنُ، یا حُسَیْنُ، عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ، یا مُحَمَّدَ بْنَ عَلِی یا جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ، یا مُوسَی بْنَ جَعْفَرٍ، یا عَلِیَّ بْنَ مُوسی، یا مُحَمَّدَ بْنَ عَلِی، یا عَلِیَّ بْنَ مُحَمَّدٍ، یا حَسَنَ بْنَ عَلِی، بِالْحُجَّةِ بک یا اللّه، یا محمّد، یا علی، یا فاطمه، یا حسن، یا حسین، یا علی بن الحسین، یا محمّد بن علی، یا جعفر بن محَمد، یا موسی بن جعفر، یا علی بن موسی، یا محمّد بن علی، یا علی بن محمّد، یا حسن بن علی، بالحجّة . (یا اَیُّهاَ الحُجَّةُ) ؛ سپس حاجت خود را بطلب، راوی گفت: آن مرد رفت، و پس از مدّتی بازگشت، درحالی که

ص: 1584


1- به حق این قرآن، و به حق کسی که او را فرستادی با آن، و به حق هر مؤمنی که در قرآن مدح کردی، و به حقّت بر آنان، پس کسی شناساتر به حق تو از تو نیست،

قرضش را ادا نموده، و از ستم پادشاه امان یافته، و دارایی اش فراوان شده بود .

مؤلّف گوید: ظاهر این است که این عمل، پس از نماز بجا آورده می شود .

نماز حاجت

از کتاب «دعوات» راوندی نقل شده: حضرت سجّاد (عَلَيهِ السَّلَامُ) به مردی رسیدند که در خانه مرد دیگری نشسته بود، به او فرمود: برای چه در خانه این ستمکار جبّار نشسته ای؟ گفت: به جهت محنت و شدّتیّ که بر من عارض شده، فرمود: برخیز تا من تو را به دری راهنمایی کنم که بهتر از در اوست، و به جانب ربّی که برای تو از او نیکوتر است، پس دست او را گرفت، و تا مسجد پیامبر (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) آورد و فرمود: رو به قبله آر، و دو رکعت نماز بخوان، آنگاه خدا را ثنا بگو، و بر رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) صلوات فرست، و آخر سوره «حشر»، و شش آیه اول سوره حدید، و دو آیه ای که در سوره «آل عمران» است بخوان، سپس حاجت خود را از خدا بخواه، که به تو عطا میفرماید . جناب راوندی فرموده: شاید دو آیده، آیه «قُلِ اللّهمَّ مَالِكَ الْمُلْكِ» باشد تا بِغَیرِ حِسابٍ [سوره آل عمران، آیات 27 -26] . علامه مجلسی فرموده است: شاید آیه قُلِ اللّهمَّ باشد و آیه شَهِدَ اللّه اَنَّهُ . [سوره آل

ص: 1585

عمران، آیه18] از حضرت امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: هرگاه یکی از شما رفع حاجتی را قصد کند، صبح پنجشنبه در طلب آن بیرون رود، و هنگامی که از منزل بیرون میرود آخر سوره آلِ عِمران، و آیَةُ الکُرسّی، و سوره إِنَّا أَنْزَلْناهُ و سوره حَمد را بخواند، زیرا رفع حوائج دنیا و آخر در اینهاست .

نماز برای مهمّات

چهار رکعت بجا می آوری، و قنوت و ارکان آن را به نیکی انجام می دهی، در رکعت اول پس از سوره حَمد، هفت مرتبه حَسْبُنَا اللّه وَ نِعْمَ الْوَکیلُ (1) و در رکعت دوم پس از سورّ حَمد، هفت مرتبه آیه: ماشآءَاللّه، لا قُوَّةَ اِلاّ بِاللّه، اِنْ تَرَنِ اَنَا اَقَلَّ مِنْکَ مالاً وَ وَلَداً ؛ (2) و در رکعت سوم پس از سوره حَمد، هفت مرتبه: لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحَانَكَ ؛ إِنِّي كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ . و در رکعت چهارم بعد از سوره حَمد هفت مرتبه أُفَوِّضُ أَمْرِي إِلَى اللّه إِنَّ اللّه بَصِيرٌ بِالْعِبَادِ . سپس حاجت خود را بخواه .

نماز رفع عسر و سختی

از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده:

ص: 1586


1- و خداوند ما را بس است و چه خوب کارگشایی است
2- آنچه خدا خواست شود هیچ نیرویی جز به خداوند نیست اگر ببینی که من در مال و فرزند از تو کمتر

چون کاری بر تو دشوار شود، هنگام زوال دو رکعت نماز بگذار، در رکعت اول پس از سوره حَمد قُل هُوَ اللّه اَحَدٌ، و إِنَّا فَتَحْنَا لَكَ فَتْحًا مُبِينًا، تا وَ يَنْصُرَکَ اللّه نَصْراً عَزيزاً ؛ و در رکعت دوم پس از سوره حَمد قُل هُوَ اللّه اَحَدٌ، و اَلَم نَشْرَح بخوان، و این نماز به تجربه رسیده است .

نماز زیاد شدن روزی

روایت شده، مردی نزد رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) آمد و گفت: یا رسول اللّه من صاحب عیالم و قرض دارم و حالم بس سخت است، به من دعایی تعلیم فرما، که بخوانم خدای عزّ و جلّ را، تا به من آن قَدر روزی کند، که قرضم را ادا کنم، و به آن بر عیال خود استعانت جویم . فرمود: ای بنده خدا وضو بگیر، وضوی کاملی بعد دو رکعت نماز بخوان، و رکوع و سجود آن را به طور کامل بجا آور، پس بگو:

يَا ماجِدُ يَا واحِدُ يَا كَرِيمُ، أَتَوَجَّهُ إِلَيْكَ بِمُحَمَّدٍ نَبِيِّكَ نَبِيِّ الرَّحْمَةِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، يَا مُحَمَّدُ يَا رَسُولَ اللّٰه، إِنِّي أَتَوَجَّهُ بِكَ إِلَى اللّٰهِ رَبِّي وَ رَبِّكَ وَ رَبِّ كُلِّ شَيْءٍ، وَ أَسْأَلُكَ اَللّٰهُمَّ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ، وَ أَسْأَلُكَ نَفْحَةً كَرِيمَةً (1)

ص: 1587


1- ای بزرگوار، ای یگانه، ای کریم، به سوی تو رو می کنم به محمّد پیامبرت، پیامبر رحمت (درود خدا بر او و خاندانش) ای محمّد ای رسول خدا، به تو رو می کنم به سوی خدا، پروردگارم و پروردگارت، و پروردگار همه چیز، و از تو می خواهم خدایا، که بر محمّد و اهل بیتش درود فرستی، و از تو می خواهم نسیم کریمانه ای

مِنْ نَفَحَاتِكَ وَ فَتْحاً يَسِيراً وَ رِزْقاً واسِعاً أَلُمُّ بِهِ شَعَثِي، وَ أَقْضِي بِهِ دَيْنِي، وَ أَسْتَعِينُ بِهِ عَلَىٰ عِيَالِي . (1)

دو نماز دیگر

نماز دیگر برای زیاد شدن روزی: چون خواستی به محلّ کسب خود بروی، ابتدا به مسجد برو، و دو رکعت یا چهار رکعت نماز بجا آور و بگو: غَدَوْتُ بِحَوْلِ اللّٰهِ وَ قُوَّتِهِ، وَ غَدَوْتُ بِلا حَوْلٍ مِنِّي وَ لَا قُوَّةٍ، وَ لٰكِنْ بِحَوْلِكَ وَ قُوَّتِكَ، يَا رَبِّ . اَللّٰهُمَّ إِنِّي عَبْدُكَ، أَلْتَمِسُ مِنْ فَضْلِكَ كَما أَمَرْتَنِي، فَيَسِّرْ لِي ذٰلِكَ وَ أَنَا خَافِضٌ فِي عَافِيَتِكَ . (2)

نماز دیگر: دو رکعت است که در رکعت اول بعد از سوره حَمد سه مرتبه إِنَّا أَعْطَيْنَاكَ الْكَوْثَرَ و در رکعت دوم پس از سوره «حَمد» سه مرتبه سوره «فَلَق» و سه مرتبه سوره «ناس» خوانده می شود .

نماز حاجت

نماز حاجت: به نقل از کتاب «مکارم» : زمانی که شب به نیمه رسید، غسل کن و دو رکعت نماز بجا آور، در رکعت اول پس از سوره حَمد پانصد مرتبه سوره تَوحید و همچنین در رکعت دوم پس از سوره «حَمد» پانصد مرتبه سوره تَوحید

ص: 1588


1- از نسیم هایت، و گشایش آسان و رزق واسعی، که پراکندگی ام را با آن جمع کنم، و قرضم را بپردازم، و با آن بر عیالم یاری گیرم .
2- صبح کردم به قَدرت و نیروی خدا، و صبح کردم نه با جنبش و نیرویی از پیش خودم، ولی به توان و نیرویی تو ای پروردگارم، خدایا من بنده توام و چنان که فرمان دادی از فضل تو می جویم، پس آن را برایم آسان فرما، و من تنها در سایه عافیتت آسوده ام .

و آخر سوره حشر را از لَوْ أَنْزَلْنَا هَذَا الْقُرْآنَ . تا آخر سوره، و شش آیه اول سوره حدید، و پس از آن به همان حال که ایستاده ای هزار مرتبه اِیّاکَ نَعبُدُ وَ اِیّاکَ نَستَعینُ بگو، سپس نماز را به پایان برسان، و ثنای حق تعالی را بجای آور، اگر حاجتت برآورده شد که به مراد خود رسیده ای، و اگر به حاجت خود نرسیدی دوباره این نماز را بخوان، و اگر حاجتت برآورده نشد، بار سوم آن را بجا آر، ان شاء اللّه بر آورده می شود .

نماز دیگر

ثقة الاسلام کلینی در کتاب «کافی» به سند معتبر از عبد الرّحیم قصیر روایت کرده: بر حضرت امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) وارد شدم و عرض کردم: فدایت شوم، از پیش خود دعایی اختراع کردم . فرمود: مرا از اختراع خود واگذار، هرگاه برایت حاجتی بود، به رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) پناه ببر، و دو رکعت نماز بخوان، و آن را به حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) هدیه کن، عرضه داشتم: این نماز را چگونه بجا آورم؟ فرمود: غسل می کنی، و دو رکعت نماز در آغاز و پایان، همانند نماز واجب صبح به جا می آوری، و پس از سلام می گویی:

اللّهمَّ اَنْتَ السَّلامُ وَ مِنْکَ السَّلامُ، وَ اِلَیْکَ یَرْجِعُ السَّلامُ . (1)

ص: 1589


1- خدایا تویی سلام، و از توست سلام، و به سوی تو سلام باز می گردد،

اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ بَلِّغْ رُوحَ مُحَمَّدٍ مِنِّي السَّلامَ، وَ أَرْواحَ الْأَئِمَّةِ الصَّادِقِينَ سَلامِي، وَ ارْدُدْ عَلَيَّ مِنْهُمُ السَّلامَ، وَ السَّلامُ عَلَيْهِمْ وَ رَحْمَةُ اللّٰه وَ بَرَكاتُهُ . اَللّٰهُمَّ إِنَّ هاتَيْنِ الرَّكْعَتَيْنِ هَدِيَّةٌ مِنِّي، إِلىٰ رَسُولِ اللّٰه صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، فَأَثِبْنِي عَلَيْهِما مَا أَمَّلْتُ وَ رَجَوْتُ فِيكَ وَ فِي رَسُولِكَ ؛ يَا وَلِيَّ الْمُؤْمِنِينَ . (1)

آنگاه به سجده می روی، و چهل مرتبه می گویی: يَا حَيُّ يَا قَيُّومُ، يَا حَيّاً لاَ يَمُوتُ، يَا حَيّاً لاَ يَمُوتُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ، یا ذَاالْجَلالِ وَ الاِکْرامِ، یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ . سپس جانب راست صورت خویش را بر زمین می گذاری، و همین دعا را چهل مرتبه می خوانی . آنگاه جانب چپ صورت خود را بر زمین می گذاری، و باز چهل مرتبه این دعا را قرائت می کنی، سپس سر از سجده بر می داری، و دست را به جانب آسمان برداشته چهل مرتبه می خوانی، پس از آن دستها را بر گردن خود می گذاری، و به انگشت شهادت خویش پناه برده چهل مرتبه می خوانی، سپس محاسن خود

ص: 1590


1- خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و از سوی من به روح محمّد سلام برسان، و سلام را نثار ارواح امامان راستگو فرما، و به من از سوی آنان سلام بازگردان، و سلام و رحمت و برکات خدا بر آنان باد، خدایا این دو رکعت نماز هدیه ای است از سوی من به رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش )، بر این دو رکعت پاداشم ده، آنچه آرزو کردم، و امید بستم درباره تو و رسولت ای سرپرست مؤمنان .

را با دست چپ می گیری و گریه می کنی یا اظهار گریستن می نمایی، و می گویی: يَا مُحَمَّدُ يَا رَسُولَ اللّٰه، أَشْكُو إِلَى اللّٰه وَ إِلَيْكَ حاجَتِي، وَ إِلَىٰ أَهْلِ بَيْتِكَ الرَّاشِدِينَ حَاجَتِي وَ بِكُمْ أَتَوَجَّهُ إِلَى اللّٰهِ فِي حاجَتِي . (1) سپس به سجده می روی و می گویی: یا اللّه یا اللّه به اندازه ای که نفس قطع شود، آنگاه می گویی: صلّ علی محمّد و ال محمّد و افعل بی کذا و کذا و به جای کذا و کذا (با من چنین و چنان کن) حاجت خود را بخواه، پس از آن حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) فرمود: من بر خدای عزّ و جلّ ضامنم، که از جای خود حرکت نمی کنی، مگر آن که حاجت تو برآورده شد .

رقعه حاجت

مؤلّف گوید: در باب چهارم دعاهای بسیاری برای رفع حوائج دنیا و آخرت ذکر خواهم کرد . شیخ کفعمی در کتاب بلد الأمین برای رفع حاجت بسیار مهمّ فرموده: این کلمات را در کاغذی بنویسد، و در آب بیندازد:

بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ مِنَ الْعَبْدِ الذَّلِيلِ إِلَى الْمَوْلَى الْجَلِيلِ، (2)

ص: 1591


1- ای محمّد، ای رسول خدا، حاجتم را به جانب خدا و تو و خاندان ره یافته است، شکایت می کنم، و در حاجتم به وسیله شما به سوی خدا توجه می نمایم
2- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است، از بنده خوار، به سوی مولای بزرگوار

رَبِّ إِنِّي مَسَّنِيَ الضُّرُّ، وَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ، بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اكْشِفْ هَمِّي، وَ فَرِّجْ عَنِّي غَمِّي ؛ بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1)

نماز حاجت دیگر

سیّد ابن طاووس در کتاب «مزار»، در باب اعمال مسجد کوفه، در ذیل اعمال محراب حضرت امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) فرموده: ذکر نماز حاجتی که در خصوص این مکان باید انجام داد، و آن چهار رکعت است با دو سلام، در رکعت اول پس از سوره «حَمد» ده مرتبه: «قُل هُوَ اللّه اَحَدٌ» و در رکعت دوم بعد از سوره «حَمد» بیست ویک مرتبه «تَوحید» و در رکعت سوم بعد از سوره «حَمد» سی ویک مرتبه «قُل هُوَ اللّه اَحَدٌ»و در رکعت چهارم پس از «حَمد» چهل ویک مرتبه «تَوحید» خوانده می شود و پس از سلام نماز، و خواندن تسبیح، پنجاه ویک مرتبه سوره تَوحید را بخوان و پنجاه مرتبه استغفار کن، و پنجاه مرتبه صلوات بفرست و پنجاه مرتبه بگو:

لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّهَ إِلَّا باللّه الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ . آنگاه بگو:یا اللّه الْمانِعُ

ص: 1592


1- ، پروردگارا به من بدحالی رسیده و تو مهربان ترین مهربانانی، به حق محمّد و خاندانش، درود فرست بر محمّد و خاندانش، و اندوه مرا برطرف کن و غم مرا بگشا، ای مهربان ترین مهربانان .

قُدْرَتَهُ خَلْقَهُ، وَ الْمالِكُ بِها سُلْطانَهُ، وَ الْمُتَسَلِّطُ بِما فِي يَدَيْهِ عَلَىٰ كُلِّ مَوْجُودٍ، وَ غَيْرُكَ يَخِيبُ رَجاءُ راجِيهِ وَ راجِيكَ مَسْرُورٌ لَايَخِيبُ، أَسْأَلُكَ بِكُلِّ رِضىً لَكَ، وَ بِكُلِّ شَيْءٍ أَنْتَ فِيهِ، وَ بِكُلِّ شَيْءٍ تُحِبُّ أَنْ تُذْكَرَ بِهِ وَ بِكَ يَا اللّٰهُ، فَلَيْسَ يَعْدِلُكَ شَيْءٌ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تَحْفَظَنِي، وَ وَلَدِي وَ أَهْلِي وَ مالِي، وَ تَحْفَظَنِي بِحِفْظِكَ، وَ أَنْ تَقْضِيَ حَاجَتِي فِي كَذا وَ كَذا . (1) و حاجت خود را ذکر کن .

نماز دیگر

روایت شده: هر که را به خدا حاجتی باشد، و بخواهد برآورده گردد، چهار رکعت نماز بجا آورد، در هر رکعت پس از سوره حَمد سوره انعام بخواند، و در پی نماز بگوید: يَا كَرِيمُ يَا كَرِيمُ يَا كَرِيمُ، يَا عَظِيمُ يَا عَظِيمُ يَا عَظِيمُ، يَا أَعْظَمَ مِنْ كُلِّ عَظِيمٍ، يَا سَمِيعَ الدُّعاءِ، يَا مَنْ لَاتُغَيِّرُهُ اللَّيالِي وَ الْأَيَّامُ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ ارْحَمْ ضَعْفِي وَ فَقْرِي، وَ فاقَتِي وَ مَسْكَنَتِي فَإِنَّكَ أَعْلَمُ بِها مِنِّي، وَ أَنْتَ (2)

ص: 1593


1- ای خدایی که [قَدرتش را از رساندن ضرر به بندگانش منع می کند، حاصل اینکه در عین قَدرت بی نهایتش دست به انتقام نمی زند . از محدث قمی] و سلطنش را به قَدرتش مالک است، و به آنچه نزد اوست بر هر موجودی چیره است، و غیر تو ناامید می کند امید امیدوارش را، و امیدوار تو خوشحال است که ناامید نمی شود، از تو می خواهم به هرچه پسند توست، و به هر شأنی که تو در آنی، و به هرچه دوست داری به آن یاد شوی، و به حقیقت ای خدا، چیزی برابر تو نیست، اینکه بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و مرا و فرزندان و خاندان و دارایی ام را نگاه داری، و به حفظت حفظم کنی، و حاجتم را در چنین و چنان مورد برآوری .
2- ای کریم، ای کریم، ای کریم، ای بزرگ، ای بزرگ، ای بزرگ، ای بزرگ تر از هر بزرگ . ای شنونده دعا، ای که شبها و روزها دگرگونش نمی سازد، درود فرست بر محمّد و خاندانش، و به ناتوانی و تهیدستی و نداری و درماندگی ام رحم کن زیرا که تو به آن ها داناتر از منی، و تو

أَعْلَمُ بِحاجَتِي، يَا مَنْ رَحِمَ الشَّيْخَ يَعْقُوبَ، حِينَ رَدَّ عَلَيْهِ يُوسُفَ قُرَّةَ عَيْنِهِ، يَا مَنْ رَحِمَ أَيُّوْبَ بَعْدَ طُولِ بَلائِهِ، يَا مَنْ رَحِمَ مُحَمَّداً صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، وَ مِنَ الْيُتْمِ آواهُ وَ نَصَرَهُ عَلَىٰ جَبابِرَةِ قُرَيْشٍ وَ طَواغِيتِها، وَ أَمْكَنَهُ مِنْهُمْ؛ يَا مُغِيثُ يَا مُغِيثُ يَا مُغِيثُ . (1) را مکرّر می گویی و سپس حاجات خود را از خدای تعالی طلب می کنی، که حق تعالی آن ها را عطا می کند .

نماز حاجت در شب جُمعه و شب عید قربان

و نیز نماز حاجتی دیگر: سیّد ابن طاووس (رَحمهُ اللّه) روایت کرده و فرموده: شب جُمعه و شب عید قربان دو رکعت نماز بخوان و در هر رکعت سوره فاتحه را قرائت کن، ولی آیه ایاک نعبد و ایاک نستعین را صد مرتبه بگو، سپس حَمد را به پایان برسان، و دویست مرتبه سوره «تَوحید» را بخوان، چون سلام دادی، هفتاد مرتبه بگو: «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّهَ إِلَّا باللّه الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ» آنگاه به سجده برو و دویست مرتبه بگو: یا رَبِّ یا رَبِّ، پس هر حاجت که داری بخواه، ان شاء اللّه برآورده خواهد شد .

ایضاً نماز حاجت به سندهای معتبر

نمازی است که بسیاری از علما مانند شیخ مفید و شیخ طوسی و سیّد ابن طاووس و دیگران آن را

ص: 1594


1- به حاجتم آگاه تری، ای آن که به یعقوب سال خورده رحم کردی زمانی که نور چشمش یوسف را به او بازگرداند، ای آن که به ایوب پس از طول بلایش رحم کرد، ای آن که بر محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) رحم کرد، و از زمان یتیمی پناهش داد، و بر گردنکشان قریش و طاغوتهای آن یاری اش داد، و بر آنان چیره اش ساخت، ای فریادرس، ای فریادرس، ای فریادرس .

از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل کرده اند، و کیفیت آن موافق روایت سیّد چنین است: هرگاه برایت به خدای عزّ و جلّ حاجت مهمی روی دهد سه روز پی درپی که چهارشنبه و پنجشنبه و جُمعه باشد، روزه بگیر، و چون روز جُمعه شود غسل کن، و جامه نو و پاکیزه بپوش، و به بامی که بلندترین بامهای خانه ات باشد بالا رو، و دو رکعت نماز بخوان، سپس دستها را به سوی آسمان بلند کن و بگو:

اللّهمَّ إِنِّي حَلَلْتُ بِساحَتِكَ، لِمَعْرِفَتِي بِوَحْدانِيَّتِكَ وَ صَمَدانِيَّتِكَ، وَ أَنَّهُ لَا قادِراً عَلَىٰ قَضاءِ حاجَتِي غَيْرُكَ، وَ قَدْ عَلِمْتُ يَا رَبِّ، أَنَّهُ كُلَّما تَظاهَرَتْ نِعْمَتُكَ عَلَيَّ، اشْتَدَّتْ فاقَتِي إِلَيْكَ، وَ قَدْ طَرَقَنِي هَمُّ كَذا وَ كَذا (1) و به جای چنین و چنان، حاجت خود را ذکر نماید .

وَأَنْتَ بِكَشْفِهِ عالِمٌ غَيْرُ مُعَلَّمٍ، واسِعٌ غَيْرُ مُتَكَلِّفٍ، فَأَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الَّذِي وَضَعْتَهُ عَلَى الْجِبالِ فَنُسِفَتْ، وَ وَضَعْتَهُ عَلَى السَّماواتِ فَانْشَقَّتْ، وَ عَلَى النُّجُومِ فَانْتَشَرَتْ، وَ عَلَى الْأَرْضِ (2)

ص: 1595


1- خدایا به خاطر معرفتم به یگانگی ات و بی نیازی ات به آستانت فرود آمدم و هم اینکه توانایی بر برآوردن حاجتم جز تو نیست، و من دانسته ام ای پروردگارم هر زمان نعمتت پی درپی به من رسیده، نیازم به تو سخت تر گشته، اینک مرا درهم کوبیده است اندوه ناشی از چنین و چنان
2- و تو به برطرف نمودنش دانایی بی آنکه دانشت را از دیگری گرفته باشی، و توانایی بدون هیچ گونه مشقّتی، از تو می خواهم به حق نامت، که بر کوه نهادی پس در هم کوبیده شد، و بر آسمان ها نهادی، پس شکافته شدند، و بر ستارگان پس پراکنده شدند، و بر زمین

فَسُطِحَتْ، وَ أَسْأَلُكَ بِالْحَقِّ الَّذِي جَعَلْتَهُ عِنْدَ مُحَمَّدٍ، صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، وَ عِنْدَ عَلِيٍّ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ، وَ عَلِيٍّ وَ مُحَمَّدٍ، وَ جَعْفَرٍ وَ مُوسىٰ، وَ عَلِيٍّ وَ مُحَمَّدٍ، وَ عَلِيٍّ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُجَّةِ، عَلَيْهِمُ السَّلامُ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ، وَ أَنْ تَقْضِيَ لِي حاجَتِي، وَ تُيَسِّرَ لِي عَسِيرَها، وَ تَكْفِيَنِي مُهِمَّها، فَإِنْ فَعَلْتَ فَلَكَ الْحَمْدُ، وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَلَكَ الْحَمْدُ، غَيْرَ جائِرٍ فِي حُكْمِكَ، وَ لَا مُتَّهَمٍ فِي قَضائِكَ، وَ لَا حائِفٍ فِي عَدْلِكَ . (1) صورت خود را به زمین می چسبانی و می گویی: اللّهمَّ إِنَّ يُونُسَ بْنَ مَتَّىٰ عَبْدَكَ، دَعاكَ فِي بَطْنِ الْحُوتِ، وَ هُوَ عَبْدُكَ فَاسْتَجَبْتَ لَهُ، وَ أَنَا عَبْدُكَ أَدْعُوكَ، فَاسْتَجِبْ لِي . (2)

کلامی در وظیفه خواهنده اجابت

حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) فرمود: بسا که حاجتی برای من پیش می آید، و من این دعا را می خوانم، آنگاه که باز می گردم،

ص: 1596


1- پس گسترده شد، و از تو می خواهم به حقی که قرار دادی نزد محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) و حسن و حسین و علی و محمّد و جعفر و موسی و علی و محمّد و علی و حسن و حجّت (درود خدا بر ایشان) اینکه درود فرستی بر محمّد و اهل بیتش، و حاجتم را برآوردی، و دشوارش را آسان نمایی، و مهمّش را کفایتم کنی، پس اگر عنایت کردی تو را ستایش، و اگر مرحمت نفرمودی باز هم تو را ستایش، که تو در حکم خود ستمکار نیستی، و در داوری ات متهمّ نمی باشی، و در عدالتت ستم کننده نیستی .
2- خدایا به درستی که یونس بن متّی بنده ات، تو را در شکم ماهی خواند، و او بنده تو بود، پس دعایش را مستجاب نمودی، و من بنده توام، تو را می خوانم، دعایم را مستجاب کن .

حاجتم برآورده شده . مؤلّف گوید: سید ابن طاووس در کتاب «جمال الأسبوع» سخنی فرموده که حاصلش این است: هرگاه از خدای تعالی حاجتی خواستی، دست کم حالتت مانند آن باشد که حاجت مهمی از یکی از پادشاهان دنیا بطلبی، چه این که هرگاه حاجتی به ایشان داشته باشی، خشنودی آنان را به هر صورت که ممکن است می جویی، پس هنگام حاجت خواستنی از خدا در به دست آوردن خشنودی حضرتش سخت بکوش، و مبادا روی آوردنت به خدا، کمتر از روی آوردنت به پادشاهان دنیا باشد، که اگر حال تو چنین باشد، از مسخره کنندگان هلاک شده خواهی بود، و چگونه قابل قبول است که اهتمام تو، به خشنودی خدا کمتر از اهتمام تو به خشنودی بندگان باشد؟ پس هرگاه منزلت خدا نزد تو، کمتر از منزلت پادشاهان دنیا باشد، پادشاهانی که بندگان خدای تواند، بنابراین تو خدا را استهزاء کرده و کوچک دانسته ای، و عظمت و شکوه او را نادیده گرفته ای، و از حضرتش اعراض نموده ای، و بعید است که با چنین حالی به سبب نماز یا روزه ات به حاجت خود دست یابی، و باید نماز و روزه ای که برای حاجت به جا می آوری، برای تحصیل تجربه نباشد، چه آن که انسان

ص: 1597

نمی آزماید مگر کسی را که در حق او بد گمان است، و حق تعالی آنهایی را که در حق او گمان بد بروند به گفتارش مذمّت نموده است: «یَظُنّونَ بِاللّه ظَنَّ السَّوءِ، عَلَيهِم دائِرَةُ السَّوءِ» بلکه باید به رحمت خدا و به وعده های او، در کمال اطمینان و اعتماد باشی، و امیدت به خدا، در طلب حاجتت بیش از آن باشد، که حاتم [بخشنده معروف که بخشایشش ضرب المثل شده است] را برای طلب یک قیراط قصد کنی . چه اینکه اگر حاتم را برای یک قیراط قصد کنی، یقین داری به هر شکل که باشد، به تو عطا خواهد کرد، پس آگاه باش که حاجت تو نزد حق تعالی هرچه باشد، کمتر از یک قیراط نزد حاتم است، بنابراین مبادا اعتمادت به حق تعالی کمتر از رو آوردن به درگاه خانه امثال حاتم باشد . و شایسته است، هرگاه به خاطر حاجتی، روزه یا نماز بجا آوری، عمل خود را برای کارهای مهمتر از حاجات دینی خود نیّت کنی، و بدان که مهمترین آن ها حوایج آن کسی است که تو در پناه هدایت، و حمایت اویی، و آن امام زمان تو صلوات اللّه علیه است، پس باید نماز و روزه ات نخست برای قضای حاجات آن حضرت باشد، و بعد برای حوایج دینی خود، و سپس برای آن حاجتی که برایت پیش آمده،

ص: 1598

و قصد آن را داشته ای، مثلا هرگاه ستمگری در صدد کشتن تو باشد، و تو برای خلاصی از گزند او روزه حاجت گرفتی، باید توجه داشته باشی که مهمتر از آن حاجت دینی توست، که آن حاجت گذشت و رضای حق از تو می باشد، و اینکه بر تو اقبال کند، و عملت را بپذیرد، زیرا در کشته شدنت، دنیایت فاسد می شود چنانچه دینت سالم باشد، به علاوه اگر کشته نشوی، به ناچار یک روز خواهی مرد، ولی اگر عفو و رضای خدا برایت حاصل نشود، در دنیا و آخرت هلاک خواهی شد، و هراسها و شدایدی که به خیالت نمی رسد برایت پیش خواهد آمد، و اینکه گفتیم حاجت امام زمان را بر حوایج خود پیش اندازی، برای این است، که بقای دنیا و اهل آن به واسطه وجود آن حضرت است، بنابر این هرگاه وجود تو، محفوظ به وجود شخص دیگری باشد، چگونه قابل قبول است که حوایج و خواسته های خود را بر حوایج او مقدّم بداری؟ و بر تو معلوم باد که آن حضرت، در حاجات خود، از نماز و روزه تو بی نیاز است، و نیازی به تو ندارد، ولی مقتضای بندگی و وظیفه تو آن است، که به آن صورت عمل کنی، چنان که دعاهای خود را با صلوات بر ایشان صلوات اللّه علیهم

ص: 1599

اجمعین آغاز می کنی .

نماز استغاثه

[استغاثه: دادخواهی و پناه جویی] : در کتاب «مکارم» آمده: چون در شب خواستی بخوابی، بالای سر خود ظرف پاکیزه ای، که در آن آب پاک باشد بگذار، و آن را با پارچه پاکیزه ای بپوشان، چون در آخر شب برای نماز شب بیدار شوی، سه جرعه از آن آب بیاشام، و با باقی آن وضو بگیر، و رو به قبله کن، و اذان و اقامه بگو، و دو رکعت نماز بجا آور، و هر سوره ای که خواستی در آن بخوان، چون از «حَمد» و سوره فارغ شدی به رکوع رفته و در رکوع بیست وپنج مرتبه بگو: یا غِیاثَ المُستَغیثینَ؛ (ای فریادرس دادخواهان) پس سر از رکوع بر می داری و همین ذکر را بیست وپنج بار می گویی: و همچنین در سجده اول و پس از سر برداشتن، و در سجدّ دوم و پس از سر برداشتن، در هر کدام بیست وپنج مرتبه می گویی، و رکعت دوم را نیز به همین کیفیت به جا می آوری، که در مجموع سیصد مرتبه گفته می شود، آنگاه تشهّد می خوانی، و سلام می دهی، و پس از سلام سر به جانب آسمان بر می داری و سی مرتبه می گویی:

مِنَ الْعَبْدِ الذَّلیلِ اِلَی الْمَوْلَی الْجَلیلِ (1) و حاجت خود را می طلبی، همانا به زودی حاجتت روا خواهد شد .

ص: 1600


1- از بنده خوار و ذلیل، به سوی مولای شکوه مند

نماز استغاثه به حضرت فاطمه (عَلَيهَا السَّلَامُ)

روایت شده: هرگاه برای تو به خدای متعال حاجتی پیش آمد، و سینه ات از آن تنگی گرفت دو رکعت نماز بخوان، و پس از سلام سی مرتبه تکبیر بگو، و تسبیح حضرت زهرا (عَلَيهَا السَّلَامُ) را بجا آور، و به سجده برو و صد مرتبه بگو:يا مَوْلاتِي يا فاطِمَةُ أَغِيثِينِي . (1) پس جانب راست صورت خویش را بر زمین بگذار، و همین ذکر را صد رمتبه بگو، و سپس جانب چپ چهره ات را بر زمین بگذار و صد مرتبه بگو، دوباره به سجده برو و صدوده مرتبه: بگو، و حاجت خود را یاد کن، به درستی که خدا آن را برآورده کند . ان شاء اللّه تعالی مولّف گوید: شیخ حسن بن فضل طبرسی در کتاب «مکارم الاخلاق» فرموده: نماز استغاثه به بتول چنین است: دو رکعت نماز بجا می آوری، سپس به سجده می روی، و صد مرتبه می گویی: «یا فاطِمة» آنگاه جانب راست صورت خویش را به زمین می گذاری و صد مرتبه می گویی، سپس جانب چپ صورتت را و صد مرتبه می گویی، دوباره به سجده می روی و صدوده مرتبه: می گویی، پس از آن می خوانی:

يَا آمِناً مِنْ كُلِّ شَيْءٍ، وَ كُلُّ شَيْءٍ مِنْكَ خائِفٌ حَذِرٌ، أَسْأَلُكَ (2)

ص: 1601


1- ای سرپرستم ای فاطمه به فریادم برس
2- ای بی هراس و بیم از هرچیز، که هرچیز از تو هراسان و برحذر است، از تو می خواهم

بِأَمْنِكَ مِنْ كُلِّ شَيْءٍ، وَ خَوْفِ كُلِّ شَيْءٍ، مِنْكَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تُعْطِيَنِي أَماناً لِنَفْسِي وَ أَهْلِي، وَ مالِي وَ وَلَدِي، حَتَّىٰ لَاأَخَافَ أَحَداً، وَ لَا أَحْذَرَ مِنْ شَيْءٍ أَبَداً، إِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ . (1)

نماز استغناثه دیگر

و نیز در آن کتاب شریف از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: هرگاه یکی از شما بخواهد به خدا استغاثه کند، دو رکعت نماز بجا آورد، سپس به سجده رفته و بگوید:

يَا مُحَمَّدُ يَا رَسُولَ اللّٰه، يَا عَلِيُّ يَا سَيِّدَيِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ، بِكُما أَسْتَغِيثُ إِلَى اللّٰهِ تَعالىٰ، يَا مُحَمَّدُ يَا عَلِيُّ أَسْتَغِيثُ بِكُما، يَا غَوْثاهُ بِاللّٰهِ وَ بِمُحَمَّدٍ وَ عَلِيٍّ وَ فاطِمَةَ . (2) و می شماری هریک از امامان را پس می گویی: بِكُمْ أَتَوَسَّلُ إِلَى اللّه تَعَالَى ؛ به درستی که همان ساعت به فریاد تو خواهند رسید، ان شاء اللّه تعالی

نماز مسجد جمکران در قم

نماز حضرت حجّت (عَلَيهِ السَّلَامُ) در مسجد جمکران که در یک فرسخی شهر مقدّس قم قرار دارد: شیخ مرحوم در کتاب

ص: 1602


1- به ایمنی ات از هرچیز، و هراس هرچیز از تو، اینکه بر محمّد درود فرستی، و ایمنی به من عطا کنی، برای خود و خاندان و دارایی و فرزندانم، تا از احدی نهراسم، و هرگز از چیزی حذر نکنم، به درستی که تو بر هرچیز توانایی .
2- ای محَمد ای رسول خدا، ای علی ای آقای مردان و زنان مؤمن به وسیله شما دو تن به خدای استغاثه می کنم، ای محمّد ای علی به شما دو تن استغاثه می کنم ای فریادرس به خدا و به محمّد و علی و فاطمه .

«نجم ثاقب» کیفیت بنای این مسجد شریف را به امام صاحب الزمان (عَلَيهِ السَّلَامُ) به این صورت در حکایت اول از باب هفتم نقل کرده: امام زمان (عَلَيهِ السَّلَامُ) به حسن مثله جمکرانی فرمود: به مردم بگو به این جایگاه رغبت کنند، و آن را عزیز بدارند، و در اینجا چهار رکعت نماز بجا آورند، دو رکعت تحیّت مسجد، در هر رکعتی یک مرتبه سوره «حَمد» و هفت مرتبه «تَوحید» و تسبیح رکوع و سجود را هفت مرتبه بگویند، و دو رکعت نماز صاحب الزمان (عَلَيهِ السَّلَامُ) به این صورت که چون سوره «حَمد» به ایّاکَ نَعْبُدُ وَ ایّاکَ نَسْتَعین برسد آن را صد مرتبه بگوید، و بعد سوره «حَمد» را به پایان برساند، و در رکعت دوم نیز به همین طریق عمل کند و تسبیح رکوع و سجود را هفت مرتبه بگوید، و چون نماز به پایان رسید «لَا إِلَهَ إِلَّا اللّه» بگوید، و تسبیح حضرت زهرا (عَلَيهَا السَّلَامُ) بجا آورد، و پس از تسبیح فاطمه (عَلَيهَا السَّلَامُ) سر به سجده گذارد و صد مرتبه بر محمّد و آلش صلوات اللّه علیهم صلوات فرستد . و این جمله عینا از ان حضرت روایت شده: فَمَنْ صَلَّاهُما فَكَأَنَّمَا صَلَّىٰ فِي الْبَيْتِ الْعَتِيقِ (1)

نماز امام زمان (عَلَيهِ السَّلَامُ) در شب جُمعه

و نیز نماز دیگر آن حضرت: همچنین در کتاب «نجم ثاقب» از کتاب «کُنوز النّجاح» شیخ طبرسی نقل کرده که از ناحیه مقدّسه حضرت صاحب الزمان (عَلَيهِ السَّلَامُ) بیرون آمد که: هرکس

ص: 1603


1- کسی که این دو رکعت را بجا آورد، گویا در خانه کعبه نماز خوانده است

را به خدای تعالی حاجتی پیش آید باید بعد از نیمه شب جُمعه غسل کند، و به جایگاه نماز خود برود، و دو رکعت نماز بخواند، در رکعت اول وقتی که به آیه «ایّاکَ نَعْبُدُ وَ ایّاکَ نَسْتَعین» رسید صد مرتبه آن را بگوید، سپس سوره (حَمد) را به پایان ببرد و یک مرتبه «تَوحید» بخواند، و رکوع و دو سجده را بجا آورد، «وَ سُبْحانَ رَبِّی العَظِیمِ وَ بِحَمْدِهِ» را در رکوع هفت مرتبه «وَ سُبْحانَ رَبِّی الأعْلَی وَ بِحَمْدِهِ» را در هر سجده هفت مرتبه بخواند و رکعت دوم را نیز به همین کیفیت بجا آورد، و پس از تمام شدن نماز این دعا را بخواند، به درستی که حق تعالی حاجت او را برآورده می سازد هر حاجتی که باشد بجز آن که حاجت او در قطع کردن پیوند خویشان باشد .

و دعا این است: اَللّٰهُمَّ إِنْ أَطَعْتُكَ فَالْمَحْمَدَةُ لَكَ، وَ إِنْ عَصَيْتُكَ فَالْحُجَّةُ لَكَ، مِنْكَ الرَّوْحُ وَ مِنْكَ الْفَرَجُ، سُبْحانَ مَنْ أَنْعَمَ وَ شَكَرَ، سُبْحانَ مَنْ قَدَّرَ وَ غَفَرَ . اَللّٰهُمَّ إِنْ كُنْتُ عَصَيْتُكَ فَإِنِّي قَدْ أَطَعْتُكَ فِي أَحَبِّ الْأَشْياءِ إِلَيْكَ وَ هُوَ الْإِيمانُ بِكَ، لَمْ أَتَّخِذْ (1)

ص: 1604


1- خدایا اگر اطاعتت کردم، پس ستایش توراست، و اگر نافرمانی ات نمودم پس حجّت توراست، نسیم رحمت و گشایش از جانب توست، منزّه است کسی که نعمت داد، منزّه است کسی که تقدیر کرد و آمرزید، خدایا چنانچه نافرمانی ات کرده باشم، پس به یقین در محبوب ترین چیزها به نزد تو اطاعتت نمودم، و آن ایمان به توست، برایت

لَكَ وَلَداً، وَ لَمْ أَدْعُ لَكَ شَرِيكاً، مَنّاً مِنْكَ بِهِ عَلَيَّ، لَامَنّاً مِنِّي بِهِ عَلَيْكَ، وَ قَدْ عَصَيْتُكَ يَا إِلٰهِي عَلَىٰ غَيْرِ وَجْهِ الْمُكابَرَةِ، وَ لَا الْخُرُوجِ عَنْ (مِن) عُبُودِيَّتِكَ، وَ لَا الْجُحُودِ لِرُبُوبِيَّتِكَ، وَ لٰكِنْ أَطَعْتُ هَوايَ وَ أَزَلَّنِي الشَّيْطانُ، فَلَكَ الْحُجَّةُ عَلَيَّ وَ الْبَيانُ، فَإِنْ تُعَذِّبْنِي فَبِذُنُوبِي غَيْرُ ظالِمٍ لِي، وَ إِنْ تَغْفِرْ لِي وَ تَرْحَمْنِي فَإِنَّكَ جَوادٌ كَرِيمٌ . (1) پس از این دعا تا نفس او وفا کند یا کریم، یا کریم را تکرار کند، و بعد از آن بگوید: يَا آمِناً مِنْ كُلِّ شَيْءٍ، وَ كُلُّ شَيْءٍ مِنْكَ خائِفٌ حَذِرٌ، أَسْأَلُكَ بِأَمْنِكَ مِنْ كُلِّ شَيْءٍ وَ خَوفِ (خَوْفُ) كُلِّ شَيْءٍ مِنْكَ، أَنْ تُصَلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تُعطِيَنِي أَماناً لِنَفْسِي، وَ أَهْلِي وَ وَلَدِي، وَ سائِرِ مَا أَنْعَمْتَ بِهِ عَلَيَّ، حَتَّىٰ لَا أَخافَ وَ لَا أَحْذَرَ مِنْ شَيْءٍ أَبَداً ؛ إِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ، وَ حَسْبُنَا اللّٰهُ وَ نِعْمَ الْوَكِيلُ، يَا كافِيَ إِبْرَاهِيمَ نُمْرُودَ، وَ يَا كافِيَ مُوسىٰ (2)

ص: 1605


1- فرزندی نگرفتم، شریکی نخواندم، این ایمان منّتی است از جانب تو بر من، نه از سوی من بر تو، نافرمانی کردم تو را ای معبود من نه از روی دشمنی، و نه از روی بیرون رفتن از بندگی ات، و نه از روی انکار ربوبیّتت، بلکه هوای نفسم را پیروی کردم، و شیطان مرا لغزاند، تو را بر من حجّت و بیان است، پس اگر عذابم کنی به خاطر گناهان من است، و تو ستمکار بر من نیستی، و اگر مرا بیامرزی، و به من رحم کنی به یقین تو بخشنده و بزرگواری .
2- ای ایمن از هرچیز، و هرچیز از تو هراسان و در حذر، از تو می خواهم به ایمنی ات از هرچیز، و هراس هرچیز از تو، اینکه بر محَمد و خاندان محمّد درود فرستی، و به من امان دهی، برای خود و خاندان و فرزندانم، و سایر چیزهایی که به من عنایت کردی، تا هرگز از چیزی نهراسم و حذر نکنم، به درستی که تو بر هرچیز توانایی، و خدا ما را بس است، و چه خوب کارگشایی است، ای کفایت کننده ابراهیم از نمرود، و ای کفایت کننده موسی

فِرْعَوْنَ، أَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تَكْفِيَنِي شَرَّ فُلانِ ابْنِ فُلان . (1) و به جای (فلان بن فلان) نام شخصی را که از شرّ او می ترسد، و نام پدرش را بگوید، و از خدا بخواهد که زیان او را دفع و وی را از او کفایت کند، به درستی که حق تعالی گزند او را کفایت خواهد کرد انشاء اللّه تعالی، و پس از آن به سجده رود، و حاجت خود را بخواهد، و به سوی حق تعالی زاری کند، به درستی که مرد مؤمن و زن مؤمنه ای نیست، که این نماز را بجا آورد، و این دعا را از روی اخلاص بخواند، مگر اینکه درهای آسمان برای او در برآمدن حاجاتش گشوده می شود، و در همان هنگام و همان شب دعای او نسبت به هرگونه حاجتی که باشد مستجاب می شود، و این به سبب فضل و انعام حق تعالی بر ما و بر مردم است . مؤلّف گوید: فرزند بزرگوار شیخ طبرسی، رضی الدین حسن بن فضل هم این نماز را در «مکارم الاخلاق» نقل کرده و در ابتدای دعا به جای «اللّٰهُمَّ إِنْ کُنْتُ عَصَیْتُكَ»، «إِنْ کُنْتُ عَصَیْتُكَ» را ذکر کرده است و پس از «حَتّی لَا أَخَافُ» کلمه «اَحَداً» را اضافه نموده است . و پس از کلمه «فِرعَونَ» «اَساَلُكَ» را .

ص: 1606


1- از فرعون، از تو می خواهم بر محَمد و خاندان محمّد درود فرستی، و از من کفایت کنی شرّ فلان پسر فلان را .

نماز خوف از ظالم

به نقل از «مکارم» غسل می کنی، و دو رکعت نماز به جا می آوری، و زانوهای خود را نزد جانمازت برهنه می کنی و صد مرتبه می گویی:

يَا حَيُّ يَا قَيُّوْمُ، يَا حَيّاً لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ، بِرَحْمَتِكَ أَسْتَغِيثُ، فَصَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَأَغِثْنِي، السَّاعَةَ السَّاعَةَ! (1) چون از این دعا فارغ شدی بگو: أَسْأَلُكَ اَللّٰهُمَّ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تَلْطُفَ لِي، وَ أَنْ تَغْلِبَ لِي، وَ أَنْ تَمْكُرَ لِي، وَ أَنْ تَخْدَعَ لِي، وَ أَنْ تَكِيدَ لِي، وَ أَنْ تَكْفِيَنِي مَؤونَةَ فلان ابن فلان . (2) و این دعای رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) در روز احد است .

نماز به جهت ذهن و حافظه

در مَکارِم الأَخلاق از معصومان (عَلَيهِم السَّلَامُ) روایت شده: در ظرف پاکیزه ای سوره حَمد و آیَةُ الکُرسی و إِنَّا أَنْزَلْناهُ و یسی و واقعه و حشر و تبارک و تَوحید و دو قُل اَعوذُ را با زعفران می نویسی، و آن ها را با آب زمزم یا باران یا با آب پاکی می شویی، و در آن دو مثقال کندر و ده مثقال شکر و ده مثقال عسل می ریزی سپس آن

ص: 1607


1- ای زنده، ای پاینده، ای زنده، معبودی جز تو نیست، به رحمتت فریادرسی می طلبم، پس درود فرست بر محمّد و خاندان محمّد و به فریادرس، هم اینک، هم اینک
2- از تو می خواهم خدایا که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و بر من لطف نما، و به سود من غالب گردان، و به نفع من مکر و خدعه و کید نما، و زحمت فلان پسر فلان را از من کفایت فرما .

را به هنگام شب زیر آسمان قرار ده، و بر روی آن آهنی بگذار، وقتی آخر شب شد، دو رکعت نماز بخوان، در هر رکعت سوره حَمد و پنجاه مرتبه «قُل هُوَ اللّه» را بخوان، و پس از نماز آن آب را بیاشام که برای حافظه نیکو آزموده شده است اِن شاءَ اللّه و در اواخر باب ششم مطالبی خواهد آمد که سبب کثرت حافظه است .

نماز برای آمرزش گناهان

دو رکعت بجا آورد و در هر رکعت شصت مرتبه قُل هُوَ اللّه اَحَدٌ بخواند چون از نماز فارغ شود، گناهانش آمرزیده شود .

نمازی دیگر: شیخ طوسی رحمه اللّه در کتاب «مصباح» در اعمال روز جُمعه گفته: از عبد اللّه بن مسعود روایت شده: رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) فرمود: هرکه در روز جُمعه پس از نماز عصر دو رکعت نماز بخواند، در رکعت اول سوره فاتحه و آیَةُ الکُرسی و سوره فَلَق را بیست وپنج مرتبه، و در رکعت دوم سوره فاتحه و سوره تَوحید و ناس را بیست وپنج مرتبه بخواند، و پس از نماز بیست وپنج مرتبه بگوید: لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّهَ إِلَّا باللّه الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ؛ از دنیا بیرون نرود، تا حق تعالی بهشت را در خواب به او بنمایاند و مکانش را در آنجا ببیند . مؤلّف گوید: سیّد ابن طاووس در فصل سی وسوم کتاب جَمال

ص: 1608

الأسبوع نمازی برای آمرزش گناهان نقل کرده و فرموده: این نمازی است پر ارج و ارزشمند، که آن را حاملان اسرار الهی می شناسند، مبادا در حق آن سستی کنی، هرکه می خواهد به آن کتاب مراجعه نماید .

نماز وصیت

نمازی است که رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) به آن وصیت فرموده و آن دو رکعت است بین مغرب و عشا، در رکعت اول سوره حَمد و سیزده مرتبه: سوره اِذا زُلزِلَت و در رکعت دوم سوره حَمد و پانزده مرتبه: سوره تَوحید خوانده شود اگر هر شب بجا آورد، ثوابش را کسی جز خدا نمی تواند بشمارد .

نماز عفو و نماز استغفار

دو رکعت است که در هر رکعت سوره حَمد و یک مرتبه إِنَّا أَنْزَلْناهُ خوانده می شود و بعد از قرائت حَمد و سوره پانزده مرتبه: رَبِّ عَفوَکَ عَفوَکَ و در رکوع ده مرتبه: گفته می شود و آن را مانند نماز جعفر تمام می کند . مؤلّف گوید: نماز استغفار همانند نماز عفو است، جز ان که به جای رَبِّ عَفوَکَ باید أَسْتَغْفِرُ اللّه گفته شود، و این نماز برای فراوانی روزی سودمند است، إِن شَاء اللّه تَعالی .

ص: 1609

نمازهای ایام هفته

نماز روز شنبه: سیّد ابن طاووس از حضرت عسکری (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: آن حضرت فرمود: در کتابهای پدرانم خواندم که هرکه در روز شنبه چهار رکعت نماز بجا اورد و در هر رکعتی سوره های حَمد و قُل هُوَ اللّه و آیَةُ الکُرسی را بخواند، خدا او را در درجه پیامبران و شهدا و صالحان بنویسد که نیکو رفیقانی هستند . نماز روز یکشنبه: و نیز از آن حضرت روایت شده: هر که روز یکشنبه چهار رکعت نماز بجای آورد و در هر رکعت سوره حَمد و تَبارَکَ بخواند، حق تعالی او را در بهشت جا دهد، هر جای آن که بخواهد . نماز روز دوشنبه: و نیز فرمود: هرکه روز دوشنبه ده رکعت نماز بجا آورد و در هر رکعت سوره حَمد و ده مرتبه: سوره تَوحید را بخواند، حق تعالی در قیامت برای او نوری قرار دهد، که موقف را روشنایی بخشد تا در آن روز همه بندگان خدا بر او غبطه برند . نماز روز سه شنبه: و نیز از آن حضرت روایت شده: هرکه روز سه شنبه شش رکعت نماز بخواند و در هر رکعت پس از سوره حَمد آیه آمَنَ الرَّسولُ را تا آخر، و یک مرتبه سوره اِذا زُلزِلَت را بخواند

ص: 1610

خدا گناهان او را بیامرزد، و همچون روزی که از مادر به دنیا آمده از گناهان بیرون می رود . نماز روز چهارشنبه: و از آن حضرت روایت شده: هرکه روز چهارشنبه چهار رکعت نماز بجای آورد، و در هر رکعت پس از سوره حَمد یک مرتبه قُل هُوَ اللّه اَحَدٌ و إِنَّا أَنْزَلْناهُ بخواند، خدا توبه او را از هر گناهی که باشد می پذیرد و حوریّه ای در بهشت به همسری او در می آورد . نماز روز پنجشنبه: و نیز آن حضرت فرمود: هرکه در روز پنجشنبه، ده رکعت نماز بجای آورد، و در هر رکعتی سوره حَمد و قُل هُوَ اللّه اَحَدٌ را ده مرتبه: بخواند، فرشتگان به او می گویند: هر حاجتی داری بخواه، که برآورده خواهد شد . نماز روز جُمعه: و نیز آن جناب فرمود: هرکه در روز جُمعه چهار رکعت نماز اقامه کند، و در هر رکعتی سوره های حَمد و تبارک و حم سجده را بخواند، حق تعالی او را وارد بهشت کند، و شفاعتش را در حق اهل بیتش بپذیرد و نیز او را از فشار قبر و هراس های قیامت حفظ نماید . راوی از آن حضرت پرسید در چه وقتی از روز باید این نمازها را بجای آورد؟ فرمود: بین طلوع آفتاب تا ابتدای ظهر .

ص: 1611

باب سوم: ادعیه وعوذات آلام و اسقام

ادعیه آلام و اسقام

سیّد ابن طاووس، در کتاب مُهَجُ الدّعوات، از سعید بن ابی الفتح قمی، ساکن در شهر واسط، نقل کرده: مرا بیماری عظیمی بود، که طبیبان از علاجش عاجز بودند، پدرم مرا به دار الشفاء برد، و طبیبان و ساعور را که پیشرو مسیحیان در طب بود، برای معالجه من گرد آورد، آنان اندیشه کردند، و گفتند: این بیماری را کسی غیر خدا نمی تواند علاج کند، از این سخن شکسته دل، و غمناک شدم، کتابی از کتابهای پدرم را برداشتم، که چیزی از آن را مطالعه کنم، در پشت آن کتاب این نوشته را دیدم: از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: پیامبر (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) فرمود: هرکه دچار مرضی باشد، پس از نماز صبح چهل بار بگوید:

بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ، اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ الْعالَمِينَ، حَسْبُنَا اللّٰهُ وَ نِعْمَ الْوَكِيلُ، تَبَارَكَ اللّٰهُ أَحْسَنُ الْخالِقِينَ، وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ . (1) و به موضع بیماری بمالد از آن صحّت

ص: 1612


1- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است، ستایش خدای را پروردگار جهانیان، خدا ما را بس است، و چه نیکو وکیلی است، پاک و منزّه است خدا، بهترین آفریدگان، و جنبش و نیرویی نیست جز به خدای والای بزرگ .

می یابد، و حضرت عزّت او را شفا بخشد، من صبر کردم، چون صبح شد، فریضه را بجا آوردم، و چهل بار این دعا را خواندم، و با دست خود بر آن موضع مالیدم، در نتیجه خدای تعالی آن بیماری را از من برطرف کرد، ولی می ترسیدم مبادا بیماری بازگردد، تا سه روز به انتظار بودم بازنگشت، پس از آن پدرم را از این واقعه باخبر ساختم شکر خدا کرد، و برای یکی از اطبّا که اهل کتاب بود نقل کرد، آن طبیب نزد من آمد، و دید بیماری برطرف شده، در همان حال مسلمان شد، و کلمه شهادت أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلٰهَ إِلَّا ٱللَّٰهُ، و أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ ٱللَّٰهِ گفت، و اسلامش نیکو گردید .

دعای (یا من کبس الارض)

شیخ کفعمی در کتاب «مصباح» فرموده: هرگاه در تو مرضی باشد، به موضع سجده خود دست بکش، و آن را پس از نماز واجب هفت مرتبه بر آن موضع بمال و بگو: يَا مَنْ كَبَسَ الْأَرْضَ عَلَى الْماءِ، وَ سَدَّ الْهَواءَ بِالسَّماءِ، وَ اخْتارَ لِنَفْسِهِ أَحْسَنَ الْأَسْماءِ، صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ افْعَلْ بِي كَذا وَ كَذا وَ ارْزُقْنِي وَ عافِنِي مِنْ كَذا وَ كَذا . (1)

ص: 1613


1- ای که زمین را بر آب فشرد، و هوا را به آسمان بست، و بهترین نامها را برای خویش برگزید، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و با من چنین وچنان کن و روزیام ده، و سالمم بدار از چنین وچنان .

دعای عافیت

کفعمی از کتاب متهجّد نقل کرده: هرکس از دردی که با اوست، طلب عافیت کند، در سجدّ دوم از دو رکعت اوّل نماز شب بگوید: يَا عَلِيُّ يَا عَظِيمُ، يَا رَحْمانُ يَا رَحِيمُ، يَا سَمِيعَ (سامِعَ) الدَّعَواتِ، يَا مُعْطِيَ الْخَيْراتِ، صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ أَعْطِنِي مِنْ خَيْرِ الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ مَا أَنْتَ أَهْلُهُ، وَ اصْرِفْ عَنِّي مِنْ شَرِّ الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ مَا أَنْتَ أَهْلُهُ، وَ أَذْهِبْ عَنِّي هٰذَا الْوَجَعَ ؛ (1) [درد را نام ببرد] فَإِنَّهُ قَدْ غاظَنِي وَ أَحْزَنَنِي . (2) و در دعا اصرار ورزد، که عافیت شتابان به او می رسد، ان شاء اللّه تعالی . در کتاب عُدّة الداعی از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل کرده: نزد بیماری خود درحالی که زیر آسمان قرار بگیری دستها را بلند کن و بگو: اَللّٰهُمَّ إِنَّكَ عَيَّرْتَ أَقْواماً فِي كِتابك ؛ فقلت: «قُلِ ادْعُوا الَّذِينَ زَعَمْتُمْ مِنْ دُونِهِ، فَلاٰ يَمْلِكُونَ كَشْفَ الضُّرِّ عَنْكُمْ وَ لاٰ تَحْوِيلاً» فيا من لايَمْلِكُ كَشْفَ ضُرِّي وَ لَا تَحْوِيلَهُ عَنِّي أَحَدٌ غَيْرُهُ، صَلِّ عَلَىٰ (3)

ص: 1614


1- ای والا، ای بزرگ، ای بخشنده ای مهربان، ای شنوای دعاها، ای عطا بخش خیرات، درود فرست بر محمّد و خاندانش، و از خیر دنیا و آخرت چنان که سزاوار آنی به من عنایت کن، و از شرّ دنیا و آخرت، چنان که سزاوار آنی از من بگردان، و این درد را از من ببر
2- که این درد خشمم را بر افروخته، و اندوهگینم ساخته
3- خدایا اقوامی را در قرآنت سرزنش کردی و فرمودی: بگو معبودهای باطل خود را جز او بخوانید، که هرگز برطرف کردن زیان را از شما، و گرداندنش را نمی توانند، ای که برطرف کردن زیان، و گرداندن آن را از من، کسی جز او نمی تواند، بر

مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اكْشِفْ ضُرِّي، وَ حَوِّلْهُ إِلىٰ مَنْ يَدْعُو مَعَكَ إِلٰهاً آخَرَ فَإِنِّي أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلٰهَ غَيْرُكَ . (1) روایت شده: هر مؤمنی هر بیماری و دردی بیابد، با دست به موضع درد بمالد و با خلوص نیّت بگوید: «وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مٰا هُوَ شِفٰاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ وَ لاٰ يَزِيدُ الظّٰالِمِينَ إِلاّٰ خَسٰاراً» (2) هر دردی که باشد، از آن عافیت یابد، و مصداق این واقعیت در خود آیه است که فرموده: شِفاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِینَ.

ایضا برای رفع مرض

یک پیمانه گندم بخرد، و به پشت بخوابد، و گندمها را روی سینه خود بریزید و بگوید:

اللّهمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الَّذِي إِذا سَأَلَكَ بِهِ الْمُضْطَرُّ، كَشَفْتَ مَا بِهِ مِنْ ضُرٍّ، وَ مَكَّنْتَ لَهُ فِي الْأَرْضِ، وَ جَعَلْتَهُ خَلِيفَتَكَ عَلَىٰ خَلْقِكَ، أَنْ تُصَلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ عَلَىٰ أَهْلِ بَيْتِهِ، وَ أَنْ (3)

ص: 1615


1- محمّد و خاندانش درود فرست، و زیانم را برطرف کن، و به سوی آن که معبود دیگری جز تو را با تو می خواند بگردان، که گواهی می دهم معبودی جز تو نیست .
2- و نازل می کنیم از قرآن، چیزی که من برای اهل ایمان شفا و رحمت است، و ستمگران را جز خسارت نیفزاید .
3- خدایا از تو می خواهم به نامت، نامی که وقتی درمانده ای تو را به آن بخواند، زیانش را برطرف کنی، و بر زمین تمکنّش بخشی، و او را بر بندگانت خلیفه نمایی، اینکه بر محمّد و اهل بیتش درود فرستی،

تُعافِيَنِي مِنْ عِلَّتِي . (1) آنگاه برخیزد، و بنشیند، و گندمها را از اطراف خود جمع کند، و دوباره این دعا را بخواند، سپس آن را به چهار قسمت تقسیم کند، و هر چارک آن را که یک «مُد» [تقریبا 10 سیر] است به مسکینی دهد، و این دعا را بخواند، که ان شاء اللّه تعالی از بیماری بهبودی یابد .

ایضا دعاهای عافیت از علل و اسقام

از امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده: بر موضع درد دست بگذار و سه مرتبه بگو:

اللّٰهُ اللّٰهُ اللّٰهُ رَبِّي حَقّاً لَاأُشْرِكُ بِهِ شَيْئاً . اَللّٰهُمَّ أَنْتَ لَها وَ لِكُلِّ عَظِيمَةٍ فَفَرِّجْها عَنِّي . (2)

از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده: بر موضع درد دست بگذار و بگو: بِسْمِ اللّه بعد بر آن دست بکش، و هفت مرتبه بگو: أَعُوذُ بِعِزَّةِ اللّٰهِ، وَ أَعُوذُ بِقُدْرَةِ اللّٰهِ، وَ أَعُوذُ بِجَلالِ اللّٰهِ، وَ أَعُوذُ بِعَظَمَةِ اللّٰه، وَ أَعُوذُ بِجَمْعِ اللّٰهِ، وَ أَعُوذُ بِرَسُولِ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، وَ أَعُوذُ بِأَسْماءِ اللّٰهِ مِنْ شَرِّ مَا أَحْذَرُ، وَ مِنْ شَرِّ مَا أَخافُ عَلَىٰ نَفْسِي . (3)

ص: 1616


1- و مرا از دردم تندرستی دهی .
2- خدا، خدا، خدا به حقیقت پروردگار من است، چیزی را با او شریک نسازم، خدایا تویی برطرف کننده این درد، و هر درد بزرگ پس آن را از من بگشا .
3- پناه میبرم به عزّت خدا، و پناه میبرم به قَدرت خدا، و پناه میبرم به شکوه خدا، و پناه میبرم به عظمت خدا، و پناه میبرم به جمع خدا، و پناه می برم به رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش) و پناه میبرم به نامهای خدا، از شرّ آنچه حذر می کنم، و از شرّ آنچه بر خود می ترسم .

دعای مادر برای مرض فرزند خود

روایت شده: هرگاه طفل بیمار شد، مادرش بالای بام برود، و مقنعه از سر برگیرد، به گونه ای که مویش آشکار گردد، آنگاه به سجده رود و بگوید: اللّهمَّ رَبِّ أَنْتَ أَعْطَيْتَنِيهِ، وَ أَنْتَ وَهَبْتَهُ لِي، اَللّٰهُمَّ فَاجْعَلْ هِبَتَكَ الْيَوْمَ جَدِيدَةً إِنَّكَ قادِرٌ مُقْتَدِرٌ . (1)

شیخ شهید نقل کرده: هر که درد شدیدی دارد، بر قدح آبی، چهل مرتبه سوره حَمد بخواند، و آن را بر خود بریزد، و زنبیلی که در آن گندم باشد نزد خود بگذارد، سپس از آن گندم با دست خود به سائل دهد، و از او بخواهد وی را دعا کند تا شفا یابد ان شاء اللّه تعالی . به سندهای معتبر وارد شده: بیماران خود را با دادن صدقه مداوا کنید . شیخ شهید برای رفع بیماری نقل کرده: بر بازوی راست بیمار دست بگذارد، و هفت مرتبه سوره حَمد بخواند، و این دعا را قرائت کند: اللّهمَّ أَزِلْ عَنْهُ الْعِلَلَ وَ الدَّاءَ، وَ أَعِدْهُ إِلَى الصِّحَّةِ وَ الشِّفاءِ، وَ أَمِدَّهُ بِحُسْنِ الْوِقايَةِ، وَ رُدَّهُ إِلىٰ حُسْنِ الْعافِيَةِ، وَ اجْعَلْ مَا نالَهُ (2)

ص: 1617


1- خدایا، پروردگارا تو او را به من عطا کردی، و بخشیدی، خدایا بخششت را امروز تازه کن، به درستی که تو توانا و نیرومندی . سر بر ندارد تا فرزند او خوب شود .
2- خدایا بیماری ها و درد را از او برطرف کن، و به سلامت و شفا بازگردانش، و به نگهداری نیکو یاری اش ده، و به خوبی عافیت بازش گردان، و آنچه را

فِي مَرَضِهِ هٰذَا مادَّةً لِحَياتِهِ، وَ كَفَّارَةً لِسَيِّئَاتِهِ، اَللّٰهُمَّ وَ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ . (1) اگر در عافیت او اثر نکرد، سوره حَمد را هفتاد مرتبه تکرار کند، ان شاء اللّه تعالی اثر خواهد کرد . از حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: هرکس را سوره های حَمد و قُل هُوَ اللّه اَحَدٌ خوب نکند، چیز دیگری او را خوب نخواهد کرد، و هر بیماری را این دو سوره شفا می دهد، از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده: هر مؤمنی که بیماری یا مرضی داشته باشد، از روی اخلاص بگوید: «وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ، ما هُوَ شِفآءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنینَ» (2) و موضع علّت را مسح کند، حق تعالی او را شفا دهد . از حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: برای رفع تمامی امراض بر آن ها بخوان: يَا مُنْزِلَ الشِّفاءِ، وَ مُذْهِبَ الدَّاءِ، صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ أَنْزِلْ عَلَىٰ وَجَعِي الشِّفاءَ . (3) سیّد ابن طاووس در کتاب «مهج»، از ابن عباس روایت کرده: نزد امیر مؤمنان نشسته بودم، شخصی رنگ

ص: 1618


1- در این بیماری به او رسیده، مایه ای برای زندگی اش، و کفّاره گناهانش قرار ده، خدایا، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست .
2- و نازل کردیم از قرآن، چیزی که شفا و رحمت برای اهل ایمان است
3- ای فرو فرستنده شفا، و از میان برنده درد، بر محمّد و خاندانش درود فرست، و بر دردم شفا نازل فرما .

پریده آمد، و گفت: ای امیر مؤمنان، من همیشه بیمارم، و دردهای بسیاری دارم، به من دعایی بیاموز، که با آن بر بیماری هایم یاری جویم، فرمود: به تو دعایی می آموزم، که جبرئیل وقتی حسن و حسین بیمار بودند به پیامبر (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) آموخت، و آن دعا این است: إِلٰهِي كُلَّما أَنْعَمْتَ عَلَيَّ نِعْمَةً قَلَّ لَكَ عِنْدَها شُكْرِي، وَ كُلَّمَا ابْتَلَيْتَنِي بِبَلِيَّةٍ قَلَّ لَكَ عِنْدَها صَبْرِي، فَيا مَنْ قلَّ شُكْرِي عِنْدَ نِعَمِهِ فَلَمْ يَحْرِمْنِي، وَ يا مَنْ قَلَّ صَبْرِي عِنْدَ بَلائِهِ فَلَمْ يَخْذُلْنِي، وَ يَا مَنْ رَآنِي عَلَى الْمَعَاصِي فَلَمْ يَفْضَحْنِي، وَ يَا مَنْ رَآنِي عَلَى الْخَطايَا فَلَمْ يُعاقِبْنِي عَلَيْها، صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اغْفِرْ لِي ذَنْبِي، وَ اشْفِنِي مِنْ مَرَضِي إِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ . (1)

ابن عبّاس گفت: پس از یک سال آن مرد را دیدم، درحالی که رنگش نیکو و سرخ شده بود؟ و گفت: این دعا را بر هیچ دردی نخواندم مگر آن که شفا یافتم، و بر سلطانی که از او می ترسیدم وارد نشدم، مگر آن که خدای عزّ و جلّ

ص: 1619


1- ای معبود من، هر زمان به من نعمت دادی سپاس گزاری ام برای تو در کنار آن نعمت اندک بود، و هر زمان مبتلای به بلایم نمودی، صبرم برای تو نزد آن اندک بود، ای که شکرم کنار نعمت هایش کم بود، ولی از نعمت محرومم نکرد، و ای که صبرم نزد بلایش اندک بود، ولی مرا وا نگذاشت، و ای که مرا بر گناهان دید، ولی رسوایم نساخت و ای که مرا بر خطاها دید، ولی بر آن ها عذابم نکرد، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و گناهم را بیامرز، و از بیماری ام شفا ده، به درستی که تو بر هرچیز توانایی .

شرش را از من بازگرداند . نقل شده: به نجاشی از پدرانش کلاهی چهارصدساله به ارث رسیده بود، که به روی هر دردی نهاده می شد تسکین می یافت، کلاه را شکافتند، که ملاحظه کنند چه چیزی در آن است: این دعا را دیدند:

بِسْمِ اللّٰهِ الْمَلِكِ الْحَقِّ الْمُبِينِ ؛ «شَهِدَ اللّٰهُ أَنَّهُ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ، وَ الْمَلاٰئِكَةُ وَ أُولُوا الْعِلْمِ قٰائِماً بِالْقِسْطِ ؛ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ . إِنَّ الدِّينَ عِنْدَ اللّٰهِ الْإِسْلاٰمُ» ؛ لِلّٰهِ نُورٌ وَ حِكْمَةٌ وَ حَوْلٌ وَ قُوَّةٌ وَ قُدْرَةٌ، وَ سُلْطانٌ وَ بُرْهانٌ، لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ، آدَمُ صَفِيُّ اللّٰهِ، لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ إِبْراهِيمُ خَلِيلُ اللّٰه، لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ مُوسَىٰ كَلِيمُ اللّٰه ؛ لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ مُحَمَّدٌ الْعَرَبِيُّ رَسُولُ اللّٰه، وَ حَبِيبُهُ وَ خِيَرَتُهُ مِنْ خَلْقِهِ، اسْكُنْ يَا جَمِيعَ الْأَوْجاعِ وَ الْأَسْقامِ وَ الْأَمْراضِ، وَ جَمِيعَ الْعِلَلِ، وَ جَمِيعَ الْحُمَيَّاتِ سَكَّنْتُكَ بِالَّذِي سَكَنَ لَهُ مَا فِي اللَّيْلِ وَ النَّهارِ، وَ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ، وَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَىٰ خَيْرِ (1)

ص: 1620


1- به نام خدا فرمانروای حقّ آشکار، خدا گواهی داد، که معبودی جز او نیست، و فرشتگان و صاحبان دانش نیز گواهی دادند، درحالی که قائم به عدالت است، معبودی جز او که عزیز و حکیم است نیست . همانا دین نزد خدا اسلام است، نور و حکمت، جنبش و نیرو، و قَدرت و سلطنت و برهان از آن خدا است، معبودی جز خدا نیست، آدم برگزیده خدا است، ابراهیم دوست خداست، معبودی جز خدا نیست، موسی همسخن خدا است، معبودی جز خدا نیست، محمّد عربی رسول خدا، و حبیب و برگزیده از میان خلق اوست، آرام گیرید ای همه دردها، و بیماری ها و امراض و همه علّتها و همه تب ها، آرامت نمودم به کسی که آنچه در شب و روز است برایش آرام شد، و او شنوا و داناست، و درود خدا بر بهترین

خَلْقِهِ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ اَجْمَعینَ . (1) در کتاب مَکارِمُ الأَخلاق آمده: نجاشی پادشاه، دچار درد سر بود، بیماری خود را برای پیامبر (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) نوشت حضرت این حرز را برای او فرستاد، او در کلاهش گذاشت، دردش آرام گرفت و آن حرز این است:

بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ . لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ، الْمَلِكُ الْحَقُّ الْمُبِينُ، شَهِدَ اللّٰهُ . . .، لِلّٰهِ نُورٌ وَ حِكْمَةٌ . وَ عِزٌّ وَ قُوَّةٌ، وَ بُرْهانٌ وَ قُدْرَةٌ، وَ سُلْطانٌ وَ رَحْمَةٌ . يَا مَنْ لَايَنامُ، لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ إِبْراهِيمُ خَلِيلُ اللّٰهِ، لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ مُوسىٰ كَلِيمُ اللّٰه، لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ عِيسىٰ رُوحُ اللّٰه وَ كَلِمَتُهُ، لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ مُحَمَّدٌ رَسُول اللّٰهِ وَ صَفِيُّهُ وَ صِفْوَتُهُ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ، اسْكُنْ، سَكَّنْتُكَ بِمَنْ يَسْكُنُ لَهُ، مَا فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ، وَ بِمَنْ سَكَنَ لَهُ مَا فِي اللَّيْلِ وَ النَّهارِ، وَ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ ؛ «فَسَخَّرْنٰا لَهُ الرِّيحَ، تَجْرِي بِأَمْرِهِ رُخٰاءً حَيْثُ أَصٰابَ ؛ وَ الشَّيٰاطِينَ كُلَّ بَنّٰاءٍ وَ غَوّٰاصٍ» (2)

ص: 1621


1- بندگان او محمّد و همه خاندانش .
2- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است، معبودی جز خدا نیست، فرمانروای حق آشکار، گواهی داد خدا . . . (آیه شهادت) برای خدا نور و حکمت و عزّت قوّت و برهان و قَدرت و سلطنت و رحمت است، ای که نمی خوابد، معبودی جز خدا نیست ابراهیم دوست خداست، معبودی جز خدا نیست، موسی هم سخن خداست، معبودی جز خدا نیست، عیسی روح خدا و کلمه اوست، معبودی جز خدا نیست، محمّد رسول خدا و برگزیده و صفوت اوست، درود و سلام خدا بر او و خاندانش باد، آرام شو، آرامت کردم به کسی که آنچه در آسمان ها و زمین است برای او آرام می شود، و به کسی که آنچه در شب و روز است برای او آرام شد، و او شنوا و داناست، پس مسخرّ کردیم برای او باد را که به امر او با نرمی روان است هرجا برسد، و مسخر کردیم شیاطین را از هر بنّا و غوّاصی .

«اَلا اِلَی اللّه تَصیرُ الاُمُورُ» (1)

تعویذ درد سر و درد گوش

از حضرت امام باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده است که برای آرام شدن درد سر، سر را مسح کند، و هفت مرتبه بگوید: أَعُوذُ بِاللّٰهِ الَّذِي سَكَنَ لَهُ مَا فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ، وَ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ . (2) و نیز این دعا برای آرام شدن درد گوش، با هفت مرتبه خواندن از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده، و همچنین از آن حضرت رسیده: مقداری پنیر بسیار کهنه را بگیر و نرم بکوب و با شیر مخلوط کن، و روی آتش حرارت بده، و چند قطره در گوشی که درد می کند بریز . نیز برای سردرد: بر قدح آبی بخواند: «أَوَ لَمْ يَرَ الَّذِينَ كَفَرُوا، أَنَّ السَّمٰاوٰاتِ وَ الْأَرْضَ كٰانَتٰا رَتْقاً، فَفَتَقْنٰاهُمٰا، وَ جَعَلْنٰا مِنَ الْمٰاءِ كُلَّ شَيْءٍ حَيٍّ أَفَلاٰ يُؤْمِنُونَ» (3) سپس آن را بیاشامد . روایت شده: هرگاه کسالت، یا درد سَر

ص: 1622


1- آگاه باش، همه امور به خدا باز می گردند .
2- پناه می برم به خدایی که، آنچه در بیابان و دریا و آسمان ها و زمین است برای او آرام گرفت، و او شنوا و داناست .
3- آیا آنان که کافر شدند ندیدند، که آسمان ها و زمین به هم پیوسته بودند، پس آن ها را از هم گشودیم، و از هرچیز زنده را از آب قرار دادیم آیا ایمان نمی آورند؟ !

عارض رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) می شد، دستها را می گشودند، و فاتحه و مُعَوَّذتین [دو سوره قُل اَعوذُ بِرَبِّ الفَلَق و قُل اَعوذُ بِرَبِّ النّاسِ] می خواندند، و به صورت خویش می کشیدند، پس درد از آن حضرت برطرف می شد . و نیز برای رفع سردرد بر سر دست بکشد و بگوید: «إِنَّ اللّٰهَ يُمْسِكُ السَّمٰاوٰاتِ وَ الْأَرْضَ أَنْ تَزُولاٰ وَ لَئِنْ زٰالَتٰا إِنْ أَمْسَكَهُمٰا مِنْ أَحَدٍ مِنْ بَعْدِهِ إِنَّهُ كٰانَ حَلِيماً غَفُوراً» (1)

از «ربیع الابرار» نقل شده: مأمون را در منطقه طرطوس دردسری عارض شد، که راه علاج برای آن نیافتند، قیصر روم کلاهی برایش فرستاد و به همراه آن نوشت: خبر سردرد تو را شنیدم، این کلاه را فرستادم، بر سر گذاری تا دردت آرام گیرد، مأمون ترسید، زهری در آن تعبیه کرده باشد، دستور داد بر سر آورنده اش نهادند، دید ضرری متوجه او نشد، امر کرد بر سر کسی که دچار دردسر بود گذاشتند، دردش آرام گرفت، آنگاه بر سر خود گذاشت، و از درد رهایی یافت، شگفت زده شد، کلاه را شکافت، دید در آن نوشته شده:

بِسْمِ اللّٰه الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ . كَمْ مِنْ نِعْمَةٍ لِلّٰهِ فِي عِرْقٍ ساكِنٍ، حٰم، (2)

ص: 1623


1- خدایا آسمان ها و زمین را از این که تباه شوند نگاه می دارد، و اگر تباه شوند، احدی بعد از خدا نگهدار آن ها نیست، به راستی خدا بردبار، و آمرزشگر است .
2- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است، چه بسیار نعمتی برای خدا است که در رگی ساکن است حم

عَسَقَ (حا، میم، عین، سین، قاف )، لَا يُصَدَّعُونَ عَنْها وَ لَا يُنْزِفُونَ، مِنْ كَلامِ الرَّحْمانِ خَمَدَتِ النِّيرَانُ، وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ، وَ جٰالَ نَفْعُ الدَّوَاءِ فِيكَ كَما يَجُولُ ماءُ الرَّبِيعِ فِي الْغُصْنِ . (1)

تعویذ درد شقیقه

بر محلّ درد دست بگذار و سه مرتبه بگو:یا ظاهِراً مَوْجُوداً وَ یا باطِناً غَیْرَ مَفْقُودٍ اُرْدُدْ عَلی عَبْدِکَ الضَّعیفِ اَیادِیَکَ الْجَمیلَةَ عِنْدَهُ وَ اَذْهِبْ عَنْهُ ما بِهِ مِنْ اَذیً اِنَّکَ رَحیمٌ قَدیرٌ (2)

تعویذ ناشنوایی گوش

از حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: دست بر آن بگذارد و بخواند: لَوْ أَنْزَلْنٰا هٰذَا الْقُرْآنَ عَلىٰ جَبَلٍ تا آخر سوره حشر .

برای درد دهان

از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: دست بر آن بگذار و بگو:

بِسْمِ اللّٰه الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ، بِسْمِ اللّٰه الَّذِي لَايَضُرُّ مَعَ اسْمِهِ داءٌ، أَعُوذُ بِكَلِماتِ اللّٰه الَّتِي لَايَضُرُّ مَعَها شَيْءٌ، قُدُّوسٌ قُدُّوسٌ قُدُّوسٌ، (3)

ص: 1624


1- عسق، دردسر نکشند از آن، و بیهوش نکردند از کلام خدا، خاموش شد آتش، و جنبش و نیرویی نیست جز به خدا، روان شد سود دارد و در تو، چنان که روان می شود باران بهاری در شاخه درخت .
2- ای آشکار موجود، ای نهان گم نشده، به نزد بنده ناتوانت بازگردان نعمتهای زیبایت را، و انچه آزار بر اوست، از او برطرف کن، به درستی که تو مهربان و توانایی .
3- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانیاش همیشگی است، به نام خدا که با نام او دردی زیان نرساند، پناه میبرم به کلمات خدا که با آن ها چیزی زیان نرساند، قدّوس، قدّوس، قدّوس،

أَسْأَلُكَ يَا رَبِّ، بِاسْمِكَ الطَّاهِرِ الْمُقَدَّسِ الْمُبارَكِ، الَّذِي مَنْ سَأَلَكَ بِهِ أَعْطَيْتَهُ، وَ مَنْ دَعَاكَ بِهِ أَجَبْتَهُ، أَسْأَلُكَ يَا اللّٰهُ يَا اللّٰهُ يَا اللّٰهُ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ النَّبِيِّ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ، وَ أَنْ تُعافِيَنِي مِمَّا أَجِدُ فِي فَمِي، وَ فِي رَأْسِي وَ فِي سَمْعِي وَ فِي بَصَرِي، وَ فِي بَطْنِي وَ فَي ظَهْرِي، وَ فِي يَدِي وَ فِي رِجْلي، وَ فِي جَوَارِحِي كُلِّها . (1) که ان شاء اللّه تعالی شفا می یابی .

برای درد دندان

برای درد دندان: از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: پس از گذاشتن دست بر جای درد سوره های حَمد و تَوحید و قَدر و این آیه مبارکه را بر آن بخواند:

«وَ تَرَى الْجِبٰالَ تَحْسَبُهٰا جٰامِدَةً وَ هِيَ تَمُرُّ مَرَّ السَّحٰابِ صُنْعَ اللّٰهِ الَّذِي أَتْقَنَ كُلَّ شَيْءٍ إِنَّهُ خَبِيرٌ بِمٰا تَفْعَلُونَ» (2) و نیز از امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: به موضع سجده خود دست بکش، سپس دندان درد گرفته را مسح کن و بگو: بِسْمِ اللّه، وَ الشّافی [ و الکافِی] اللّه،

ص: 1625


1- از تو می خواهم ای پروردگار به نام پاک، مقدّس، مبارکت، که هرکه با آن از تو خواست عطایش فرمودی، و هرکه با آن به درگاهت دعا کرد، اجابتش نمودی، ای خدا، ای خدا، ای خدا، اینکه بر محمّد پیامبر و اهل بیتش درود فرستی، و به من عافیت دهی از آنچه مییابم در دهان و سر و گوش و چشم و شکم و پشت و دست و پایم و در همه اعضایم .
2- و می بینی کوهها را درحالی که آن ها را بی حرکت می پنداری، و حال آنکه می گذرند همانند گذر ابرها، کار خداست، که هرچیزی را استوار نموده، به درستی که او به آنچه انجام می دهید آگاه است .

وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ اِلاّ بِاللّه الْعَلِیِّ الْعَظیمِ (1)

دعای تجربه شده ای برای درد دندان: سوره های [حَمد] و [فَلَق] و [ناس] و [تَوحید] را قرائت می کنی، و با هر سوره بِسْمِ اللّه الرَّحْمنِ الرَّحیمِ را می خوانی، و پس از سوره [تَوحید] می گویی: «بِسْمِ اللّه الرَّحْمنِ الرَّحيمِ وَ لَهُ مٰا سَكَنَ فِي اللَّيْلِ وَ النَّهٰارِ؛ وَ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ. قُلْنٰا: يٰا نٰارُ كُونِي بَرْداً وَ سَلاٰماً عَلىٰ إِبْرٰاهِيمَ. وَ أَرٰادُوا بِهِ كَيْداً فَجَعَلْنٰاهُمُ الْأَخْسَرِينَ. نُودِيَ أَنْ بُورِكَ مَنْ فِي النّٰارِ وَ مَنْ حَوْلَهٰا وَ سُبْحٰانَ اللّٰهِ رَبِّ الْعٰالَمِينَ» (2) سپس می گویی : اللّهمَّ يا كافِياً مِنْ كُلِّ شَئٍ وَ لا يَكْفى مِنْكَ شَئٌ اِكْفِ عَبْدَكَ وَ ابْنَ اَمَتِكَ، مِنْ شَرِّ ما يَخافُ وَ يَحْذَرُ، وَ مِنْ شَرِّ الْوَجَعِ الَّذى يَشْكُوهُ اِلَيْكَ . (3)

و نیز روایت شده: کاردی یا برگ خرمایی بگیرد و به آن جانب که درد می کند بمالد، و هفت مرتبه بگوید:

ص: 1626


1- به نام خدا، و شفادهنده خداست، و جنبش و نیرویی نیست جز به خدای والای بزرگ .
2- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است، و برای اوست آنچه در شب و روز ساکن شده، و او شنوا و داناست، گفتیم: ای آتش بر ابراهیم سرد و سلامت باش، و به سوی او از روی نیرنگ قصد کرده بودند پس آنان را زیان کارترین قرار دادیم، ندا شد خجسته باد کسی که در آتش و کسی که در آتش و کسی که پیرامون آن است، و منزّه است خدا، پروردگار جهانیان .
3- خدایا ای کفایت کننده از هرچیز، و از تو چیزی کفایت نمی کند، بنده ات و فرزند کنیزت را کفایت کن، از شرّ آنچه می هراسد، و پرهیز می کند، و از شرّ دردی که از آن به تو شکایت می کند .

بِسْمِ اللّه الرَّحْمنِ الرَّحيمِ، بِسْمِ اللّه وَ بِاللّه مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللّه وَ اِبْراهيمُ خَليلُ اللّه اُسْكُنْ بِالَّذى سَكَنَ لَهُ ما فِى اللَّيْلِ وَ النَّهارِ بِإِذْنِهِ وَ هُوَ عَلى كُلِّ شَئٍ قَديرٌ . (1)

و نیز وارد شده: چوبی یا آهنی بر دندانی که درد دارد بگذارد و از جانب آن هفت مرتبه افسونش کند:

بِسْمِ اللّه الرَّحْمنِ الرَّحيمِ، اَلْعَجَبُ كُلُّ الْعَجَبِ، دُودَةٌ تَكُونُ فِى الْفَمِ، تَاْكُلُ الْعَظْمَ، وَ تُنْزِلُ (تَترُكُ) الدَّمَ، اَنَا الرّاقى وَ اللّه الشّافى وَ الْكافى، لا اِلهَ اِلاّ اللّه، وَالْحَمْدُللّه رَبِّ الْعالَمينَ ؛ «وَ إِذْ قَتَلْتُمْ نَفْساً فَادّٰارَأْتُمْ . . . لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ» (2) بخواند . همان طور که ابتدای دعا گفته شد این دعا را هفت مرتبه بخواند .

برای درد سینه

آیه «وَ إِذْ قَتَلْتُمْ نَفْساً تا لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ» وارد شده، و نیز روایت شده: به قرآن طلب شفا کن، زیرا حق تعالی فرموده است: «شِفاءٌ لِما فِي الصُّدُورِ».

برای سُرفه و درد شکم

برای سرفه: دعای

ص: 1627


1- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است، به نام خدا، و به خدا، محمّد فرستاده خدا، و ابراهیم دوست خداست آرام شو، و به حق آن که آنچه در شب وروز است برای او آرام می گیرد به اجازه اش، و او بر هرچیزی تواناست .
2- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است، شگفتا، کرمی [منظور میکرب خاص دندان است که در بین مردم به کرم دندان مشهور شده، و دندان پوسیده و سیاه شده را می گویند کرم خورده] در دهان می باشد، استخوان آن را می خورد، و خون فرو می ریزد، من افسون کننده ام، خدا شفادهنده و کفایت کننده است، معبودی جز خدا نیست، و ستایش خدا را پروردگار جهانیان .

جامعه ای وارد شده: اللّهمَّ أَنْتَ رَجَائِي، وَ أَنْتَ ثِقَتِي وَ عِمَادِي که دعایی طولانی است، هرکه خواهد به مأخذ آن یعنی کتاب دعای بحار الأنوار مراجعه کند .

برای درد شکم: از رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) روایت شده: شربت عسل به آب گرم بیاشامد، و آن را هفت مرتبه به سوره فاتحه الکتاب تعویذ نماید، و نیز از امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: آب گرم بیاشامد و بگوید:

يا اللّه يا اللّه يا اللّه، يا رَحْمنُ يا رَحيمُ، يا رَبَّ الاَرْبابِ، يا اِلهَ الْآلِهَةِ، يا مَلِكَ الْمُلُوكِ، يا سَيِّدَ السّادَةِ، اشْفِنى بِشِفآئِكَ مِنْ كُلِّ دآءٍ وَ سُقْمٍ، فَاِنّى عَبْدُكَ وَ ابْنُ عَبْدَيْكَ،اَتَقَلَّبُ فى قَبْضَتِكَ . (1)

و نیز برای درد شکم و غیر آن دست بر آن بگذارد و هفت مرتبه بگوید:

اَعُوذُ بِعِزَّةِ اللّه وَ جَلالِهِ، مِنْ شَرِّ ما اَجِدُ ؛ (2) و دست راست را بر موضع درد بگذارد و سه مرتبه بگوید: بِسمِ اللّه .

برای قولنج

برای قولنج: بر لوحی یا کتفی (صفحه فلزی) سوره های «حَمد»

ص: 1628


1- ای خدا، ای خدا، ای خدا، ای بخشنده، ای مهربان، ای پروردگار پرورندگان، ای پرستیده پرستیدگان، ای پادشاه پادشاهان، ای سرور سروران، مرا از هر درد و بیماری، به شفایت شفا ده، من بنده توام، و فرزند دو بنده توام، در دست قَدرت تو زیرورو می شوم .
2- به عزّت و جلال خداوند پناه می برم از شرّ آنچه می یابم

و «تَوحید»، و دو «قُل اَعوذ» را بنگارد، و زیر آن ها بنویسد:

اَعُوذُ بِوَجْهِ اللّه الْعَظيمِ، وَ بِعِزَّتِهِ الَّتى لا تُرامُ، وَ بِقُدْرَتِهِ الَّتى لا يَمْتَنِعُ مِنْها شَئٌ، مِنْ شَرِّ هذَا الْوَجَعِ وَ مِنْ شَرِّ ما فيهِ، وَ مِنْ شَرِّ ما اَجِدُ مِنْهُ . (1)

سپس آن را به آب باران بشوید، و در وقتی که ناشتاست، و نیز به هنگام خواب بیاشامد، ان شاء اللّه مبارک و سودمند است .

برای درد شکم و قولنج: روایت شده: شخصی از درد شکم برادرش، خدمت رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) شکایت کرد، حضرت فرمود: به برادرت بگو شربتی از عسل با آب گرم بیاشامد، فردای آن روز خدمت حضرت آمد و گفت: آن شربت را به او نوشاندم فایده ای نبرد، فرمود: [خدا راست گفت، و شکم برادرت دروغ گفت] . برو و به او شربت عسل بده، و آن را هفت مرتبه سوره حَمد تعویذ کن، وقتی آن مرد رفت، حضرت به امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) فرمود: «به درستی که برادر این مرد منافق است، به همین دلیل آن شربت به او سود نمی دهد» [البته روشن است که بیان پیامبر (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) در مورد نفاق مرد یاد شده به علم آن حضرت مربوط می شود، و

ص: 1629


1- پناه می برم به جلوه خدای بزرگ، و به عزّتش که به بدی قصد نشود، و به قَدرتش، که چیزی از آن سر باز نزند، از شرّ این درد، و از شرّ آنچه در آن است، و از شرّ آنچه از آن می یابم

نمی توان همیشه به استناد عدم تأثیر این تعویذ حکم به نفاق کسی کرد . ]

برای ثالول

برای ثالول: و آن میخچه ای است که اغلب در دست پیدا می شود، برای این بیماری وارد شده: برای هر میخچه هفت دانه جو بگیر، و بر هر دانه جو بخوان: از اول سوره واقعه تا هَباءً مُنْبَثًّا را و نیز هفت مرتبه: «وَ يَسْئَلُونَكَ عَنِ الْجِبٰالِ فَقُلْ يَنْسِفُهٰا رَبِّي نَسْفاً، فَيَذَرُهٰا قٰاعاً صَفْصَفاً، لاٰ تَرىٰ فِيهٰا عِوَجاً وَ لاٰ أَمْتاً» (1) آنگاه یک یک دانه های جو را به میخچه بمال، و آن ها را در کهنه ای ببند، و با سنگی قرار ده، و در چای بینداز، بعضی گفته اند: شایسته است این عمل در آخر ماه، هنگامی که ماه پنهان است انجام بگیرد . و همچنین نقل شده: دارنده میخچه قطعه نمکی را به میخچه بمالد، و بر آن سه مرتبه لَوْ أَنزَلْنَا هَٰذَا الْقُرْآنَ را تا آخر سوره حشر بخواند، و آن را در تنوری بیندازد، و به شتاب بگذرد که ان شاء اللّه تعالی برطرف خواهد شد، و در کتاب «خزائن» آمده: مالیدن نوره میخچه را برطرف خواهد کرد .

ص: 1630


1- از تو درباره کوهها می پرسند، بگو آن ها را پروردگارم درهم می کوبد، درهم کوبیدنی کامل، و آن ها را بیابانی گسترده و هموار گرداند، در آن کجی و انحراف نبینی

برای ورم های بدن

برای وَرَم های بدن: روایت شده: چون برای نماز واجب وضو بگیری، پیش از نماز و بعد از آن بر وَرَم بخوان: لَوْ أَنزَلْنَا هَٰذَا الْقُرْآنَ عَلَىٰ جَبَلٍ تا آخر سوره حشر، و در هنگام خواندن آن تدبّر کن، که ان شاء اللّه تعالی وَرَم آرام خواهد شد .

برای سهولت زایمان

برای رفع دشواری زایمان زنان: بر پوستی بنویسد:بِسْمِ اللّه الرَّحْمنِ الرَّحيمِ، «كَأَنَّهُمْ يَوْمَ يَرَوْنَ مٰا يُوعَدُونَ لَمْ يَلْبَثُوا إِلاّٰ سٰاعَةً مِنْ نَهٰار» «كَأَنَّهُمْ يَوْمَ يَرَوْنَهٰا لَمْ يَلْبَثُوا إِلاّٰ عَشِيَّةً أَوْ ضُحٰاهٰا» «إِذْ قٰالَتِ امْرَأَتُ عِمْرٰانَ، رَبِّ إِنِّي نَذَرْتُ لَكَ مٰا فِي بَطْنِي مُحَرَّراً، فَتَقَبَّلْ مِنِّي؛ إِنَّكَ أَنْتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ» (1) سپس آن را بر ران راست او ببندد، و وقتی فرزندش به دنیا آمد باز کند . و نیز روایت شده: بر آن بخواند:فَاَجاءَهَا الْمَخاضُ اِلی جِذْعِ النَّخْلَةِ تا رُطَباً جَنِیّاً (2) پس به این آیه صدا را بلند کند «وَ اللّٰهُ أَخْرَجَكُمْ مِنْ بُطُونِ أُمَّهٰاتِكُمْ، لاٰ تَعْلَمُونَ شَيْئاً، وَ جَعَلَ لَكُمُ السَّمْعَ وَ الْأَبْصٰارَ وَ الْأَفْئِدَةَ ؛ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ»؛

ص: 1631


1- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است، ایشان روزی که آنچه به آنان وعده داده شده بود ببینند، گویا به سر نبرده اند مگر ساعتی از روز، گویا ایشان روزی که قیامت را ببینند، به سر نبرده اند مگر شبی یا روزی، آنگاه که همسر عمران گفت: پروردگارا برایت آنچه در درون دارم آزاد نذر کرده ام، از من بپذیر، به درستی که تو شنوا و دانایی .
2- درد زایمان او را تا کنار تنه درخت خرما آورد خرمای تازه را،

کَذلِکَ اُخْرُجْ اَیُّها الطِّلْقُ، اُخْرُجْ بِاذْنِ اللّه . (1) و نیز از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده : برای آسان شدن ولادت بر پوستی یا کاغذی بنویسید :

اللّهمَّ فارِجَ الْهَمِّ، وَ كاشِفَ الْغَمِّ، وَ رَحْمنَ الدُّنْيا وَ الاْخِرَةِ وَ رَحيمَهُما، اِرْحَمْ فلانة بنت فُلانة، رَحْمَةً تُغْنيها بِها عَنْ رَحْمَةِ جَميعِ خَلْقِكَ، تُفَرِّجُ بِها كُرْبَتَها، وَ تَكْشِفُ بِها غَمَّها، وَ تُيَسِّرُ بِها وِلادَتَها «وَ قُضِىَ بَيْنَهُمْ بِالْحَقِّ وَ هُمْ لايُظْلَمُونَ» «وَ قيلَ الْحَمْدُللّه رَبِّ الْعالَمينَ» . (2)

برای گشایش در کار

برای گشایش کار بسته: ابتدای سوره اِنّا فَتَحناتا «مُستَقیماً» و نیز سوره اِذا جاءَ نَصرُ اللّه و نیز این آیات را بنویسند:

«وَ مِنْ آيٰاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوٰاجاً لِتَسْكُنُوا إِلَيْهٰا وَ جَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَ رَحْمَةً إِنَّ فِي ذٰلِكَ لَآيٰاتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ»، «اُدْخُلُوا عَلَيْهِمُ الْبٰابَ، فَإِذٰا دَخَلْتُمُوهُ فَإِنَّكُمْ غٰالِبُونَ» . «فَفَتَحْنٰا أَبْوٰابَ السَّمٰاءِ بِمٰاءٍ مُنْهَمِرٍ، (3)

ص: 1632


1- خدا شما را از شکم مادرانتان بیرون آورد در حالی که چیزی نمی دانستید، و برای شما گوش و چشمها و دلها قرار داد، برای آن که شکر کنید و این چنین به اذن خدا بیرون آی ای گشاده رو
2- خدایا ای گشاینده اندوه، و برطرف کننده غم، و بخشنده دنیا و آخرت، و مهربان هر دو جهان، رحم کن، به فلان دختر فلان، رحمتی که او را از رحمت همه بندگانت بی نیاز کنی، محنتش را به آن بگشایی، و غمش را برطرف نمایی، و زایمانش را آسان فرمایی، و میان ایشان به حق حکم شد، و به ایشان ستم نشد، و گفته شد: ستایش خدای را پروردگار جهانیان .
3- از نشانه های خدا این است، که برای شما از خودتان همسرانی قرار داد، تا با آن ها آرامش یابید، و در بین شما دوستی و رحمت، نهاد در این کار، نشانه هایی است برای کسانی که اندیشه می کنند . سپس بر اینان وارد شوید از دروازه شهر، همین که واردش شدید قطعا شما پیروزید، درهای آسمان را به آب فرو ریزنده گشودیم،

وَ فَجَّرْنَا الْأَرْضَ عُيُوناً، فَالْتَقَى الْمٰاءُ عَلىٰ أَمْرٍ قَدْ قُدِرَ» . «رَبِّ اشْرَحْ لِي صَدْرِي، وَ يَسِّرْ لِي أَمْرِي، وَ احْلُلْ عُقْدَةً مِنْ لِسٰانِي، يَفْقَهُوا قَوْلِي» . «وَ تَرَكْنٰا بَعْضَهُمْ يَوْمَئِذٍ يَمُوجُ فِي بَعْضٍ، وَ نُفِخَ فِي الصُّورِ فَجَمَعْنٰاهُمْ جَمْعاً» ؛ كذلك حَلَلْتُ فُلانَ بْنِ فُلانٍ، عَنْ بِنْتِ فُلانَةٍ . «لَقَدْ جٰاءَكُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِكُمْ، عَزِيزٌ عَلَيْهِ مٰا عَنِتُّمْ، حَرِيصٌ عَلَيْكُمْ بِالْمُؤْمِنِينَ رَؤُفٌ رَحِيمٌ، فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُلْ حَسْبِيَ اللّٰهُ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ، عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ ؛ وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ» . (1) سپس این نوشته را همراه او کرده، بر او بیاویزند .

همچنین در طلب الأئمّه دعایی از حضرت موسی بن جعفر (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده: تعلیم اسحاق صحّاف فرمود، چون طولانی بود از ذکرش صرف نظر کردیم .

تعویذهای تب

دعای درمان تب: 1 - این دعا را که رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) به امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) تعلیم فرمود، بخواند:

اللّهمَّ ارْحَمْ جِلْدِیَ الرَّقیقَ، وَ عَظْمِیَ الدَّقیقَ وَ اَعُوذُ بِکَ مِنْ (2)

ص: 1633


1- و در زمین چشمه ها شکافتیم، پس به هم پیوست آب بر امری که مقدّر شده بود، پروردگارا سینه ام را باز کن، و کارم را آسان نما، و گره از زبانم بگشا، تا گفتارم را بفهمند، و واگذرویم بعضی از ایشان را در آن روز درحالی که موج زنند در بیان بعضی دیگر، و دمیده شد در صور، پس جمعشان کردیم جمع کردنی درخور، اینچنین گشودم فلان پسر فلان را، از دختر فلان، هرآینه برای شما پیامبری از جنس خودتان آمد بر او گران است، آنچه شما را به مشقّت اندازد، بشدت به هدایت شما حریص و به مؤمنان مهرورز و مهربان است، اگر روبرگرداندند پس بگو: خدا مرا بس است، معبودی جز او نیست، بر او توکّل کردم، و او پروردگار عرش بزرگ است .
2- خدایا بر پوست نازکم، و استخون باریکم رحم کن، و از فوران آتش

فَوْرَةِ الْحَریقِ ؛ یا أم مِلْدَمٍ، اِنْ کُنْتِ آمَنْتِ بِاللّه فَلا تَاْکُلیِ اللَّحْمَ، وَ لاتَشْرَبیِ الدَّم، وَ لاتَفُوری مِنَ الْفَمِ، وَ انْتَقِلی اِلی مَنْ یَزعَمُ اَنَّ مَعَ اللّه اِلهاً آخَرَ، فَاِنّی أَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ اِلا اللّه وَحْدَهُ، لاشَریکَ لَهُ، وَ اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ . (1)

2- در صبح و شب، به خواندن دعای نور، که سلمان از حضرت فاطمه (عَلَيهَا السَّلَامُ) نقل کرده مواظبت کند، این دعا در «مفاتیح» آمده .

3 -روایت شده: ائمه (عَلَيهِم السَّلَامُ) تب را به آب سرد معالجه می کردند، پیوسته جامه ای را رطوبت می دادند، و بر بدن می گذاشتند .

4- به خطّ مبارک حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) دیده شده برای تب به این ترتیب بر سه قطعه کاغذ نوشته شود:

قطعه اول: بِسْمِ اللّه الرَّحْمنِ الرَّحیمِ «لاتَخَفْ، اِنَّکَ اَنْتَ الْاَعْلی» . به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است، نترس، به رساتی که تویی برترو بر دوّم : بِسْمِ اللّه الرَّحْمنِ الرَّحیمِ . «لاتَخَفْ نَجْوَتَ مِنَ الْقَوْمِ الظّالِمینَ». (2) و بر سوّم : بِسْمِ اللّه الرَّحْمنِ الرَّحیمِ . «اَلا لَهُ الْخَلْقُ (3)

ص: 1634


1- به تو پناه می برم . ای تب اگر ایمان به خدا آورده ای پس گوشت را مخور، و خون را منوش، و از دهان مجوش، و به کسی که گمان می برد با خدا معبود دیگری هست منتقل شو، به درستی که من گواهی می دهم اینکه معبودی جز خدا نیست، یگانه است و شریکی ندارد و گواهی می دهم که محمّد بنده و فرستاده اوست .
2- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است، نترس، از قوم ستمکار رهایی یافتی .
3- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است، آگاه باشید برای اوست

وَ الاَمْرُ تَبارَکَ اللّه رَبُّ الْعالَمینَ) ». (1)

آنگاه بر هر قطع سه مرتبه تَوحید بخواند، و آن را در سه روز، روزی یکی ببلعد که خوب خواهد شد، ان شاء اللّه تعالی .

5- دگمه های پیراهن خویش را بگشاید و سر را در پیراهن کند، و اذان و قامه بگوید، و هفت مرتبه سوره حَمد بخواند، ان شاء اللّه خوب خواهد شد .

6- از ائمه (عَلَيهِم السَّلَامُ) روایت شده: این دعا را بر پوستی بنویسد و بر تب دار بیاویزد: اللّهمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِعِزَّتِكَ، وَ قُدْرَتِكَ وَ سُلْطانِكَ، وَ مَا أَحاطَ بِهِ عِلْمُكَ، أَنْ تُصَلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ لَاتُسَلِّطَ عَلَىٰ فُلان ابْنِ فُلانِ شَيْئاً مِمَّا خَلَقْتَ بِسُوءٍ، وَ ارْحَمْ جِلْدَهُ الرَّقِيقَ، وَ عَظْمَهُ الدَّقِيقَ مِنْ فَوْرَةِ الْحَرِيقِ، اخْرُجِي يَا أم مِلْدَمٍ، يَا آكِلَةَ اللَّحْمِ، وَ شارِبَةَ الدَّمِ، حَرُّها وَ بَرْدُها مِنْ جَهَنَّمَ، إِنْ كُنْتِ آمَنْتِ بِاللّٰهِ الْأَعْظَمِ أَنْ لَاتَأْكُلِي لِفُلانِ بْن فُلان لَحْماً، وَ لَا تَمُصِّي لَهُ دَماً، (2)

ص: 1635


1- آفرینش و فرمان منزّه است خدا پروردگار جهانیان .
2- خدایا از تو می خواهم به عزّتت و قَدرتت و سلطنتت و آنچه دانشت به آن احاطه کرده، اینکه بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و بر فلان پسر فلان، چیزی را از آنچه به بدی چیره نکنی، و بر پوست نازکش، و استخوان باریکش، از فوران آتش رحم کن، بیرون رو ای ام ملدم، ای خورنده گوشت و نوشنده خون که حرارت و سردی ات از دوزخ است، اگر به خدای اعظم ایمان آورده باشی، از فلان پسر فلان گوشت مخور، و خون ممک،

وَلَا تُنْهِكِي لَهُ عَظْماً، وَ لَا تُثَوِّرِي عَلَيْهِ غَمّاً، وَ لَا تُهَيِّجِي عَلَيْهِ صُداعاً، وَ انْتَقِلِي عَنْ شَعْرِهِ وَ بَشَرِهِ، وَ لَحْمِهِ وَ دَمِهِ، إِلىٰ مَنْ زَعَمَ أَنَّ «مَعَ اللّٰه إِلٰهاً آخَرَ، لَا إِلٰهَ إِلّا هُوَ» «سُبْحانَهُ وَ تَعَالىٰ عَمَّا يُشْرِكُونَ» (1) و بعد از عَمّا یُشْرِکُونَ اسم یک نفر از اهل کتاب، یا یکی از دشمنان خدا را بنویسد .

7- برای تب بنویسد، و به بازوی راست تب دار ببندد . «بِسْمِ اللّه الرَّحْمنِ الرَّحیمِ اَلْحَمْدُللّه رَبِّ الْعالَمینَ» (2) تا آخر سوره، بِسْمِ اللّٰهِ وَ بِاللّٰهِ، أَعُوذُ بِكَلِماتِ اللّٰهِ التَّامّاتِ كُلِّهَا، الَّتِي لَايُجاوِزُهُنَّ بَرٌّ وَ لَا فاجِرٌ، مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ وَ ذَرَأَ وَ بَرَأَ، وَ مِنْ شَرِّ الْهامَّةِ وَ السَّامَّةِ، وَالْعامَّةِ وَ اللَّامَّةِ، وَ مِنْ شَرِّ طَوَارِقِ اللَّيْلِ وَ النَّهارِ، وَ مِنْ شَرِّ فُسَّاقِ الْعَرَبِ وَ الْعَجَمِ، وَ مِنْ شَرِّ فَسَقَةِ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ، وَ مِنْ شَرِّ الشَّيْطانِ وَ شِرْكِهِ، وَ مِنْ شَرِّ كُلِّ ذِي شَرٍّ، وَ مِنْ شَرِّ كُلِّ دابَّةٍ «هُوَ آخِذٌ بِناصِيَتِها، إِنَّ رَبِّي عَلَىٰ صِراطٍ (3)

ص: 1636


1- و استخوان لاغر مکن، و بر او غمی مشوران، و بر او سردردی به هیجان نیاور، و از مویش و پوستش، و گوشتش و خونش به کسی که گمان کرده با خدا معبود دیگری هست منتقل شو، معبودی جز او نیست، منزّه و برتر است از آنچه شریکش سازند
2- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است ستایش خدا را پروردگار جهانیان .
3- به نام خدا و به خدا، پناه می برم به همه کلمات کامل خدا، که از آن ها نمی گذرد نیکوکار و بدکار از شرّ آنچه آفرید و پدید آورد، و خلق کرد، و از شرّ خزنده و گزنده و هر بداندیش و چشم زخم، و از شرّ پیش آمدهای شب و روز، و از شرّ بدکاران عرب و عجم، و از شرّ بدکاران جنّ و انس، و از شرّ شیطان و دامش، و از شرّ هر صاحب شتری، و از شرّ هر جنبنده ای، که مهار اختیارش به دست اوست، به درستی که پروردگارم بر راه

مُسْتَقِيمٍ»، «رَبَّنٰا عَلَيْكَ تَوَكَّلْنٰا، وَ إِلَيْكَ أَنَبْنٰا، وَ إِلَيْكَ الْمَصِيرُ»، «يٰا نٰارُ كُونِي بَرْداً وَ سَلاٰماً عَلىٰ إِبْرٰاهِيمَ، وَ أَرٰادُوا بِهِ كَيْداً فَجَعَلْنٰاهُمُ الْأَخْسَرِينَ» ؛ بَرْداً وَ سَلاماً عَلَىٰ فُلانِ بْن فُلانَة، «رَبَّنٰا لاٰ تُؤٰاخِذْنٰا إِنْ نَسِينٰا أَوْ أَخْطَأْنٰا» (1) تا آخر سوره بقره . حَسبِيَ اللّٰه «لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ فَاتَّخِذْهُ وَكِيلاً»، «وَ تَوَكَّلْ عَلَى الْحَيِّ الَّذِي لاٰ يَمُوتُ وَ سَبِّحْ بِحَمْدِهِ وَ كَفىٰ بِهِ بِذُنُوبِ عِبٰادِهِ خَبِيراً» بَصِيراً، لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ وَحْدَهُ لَاشَرِيكَ لَهُ، صَدَقَ وَعْدَهُ، وَ نَصَرَ عَبْدَهُ، وَ هَزَمَ الْأَحْزَابَ وَحْدَهُ، «مَا شاءَ اللّٰهُ، لَاقُوَّةَ إِلّا بِاللّٰه» ؛ «كَتَبَ اللّٰهُ لَأَغْلِبَنَّ أَنَا وَ رُسُلِي إِنَّ اللّٰهَ قَوِيٌّ عَزِيزٌ»، «إِنَّ حِزْبَ اللّٰهِ هُمُ الْغالِبُون»، «وَ مَنْ يَعْتَصِمْ بِاللّٰهِ فَقَدْ هُدِيَ إِلىٰ صِرٰاطٍ مُسْتَقِيمٍ»، وَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّيِّبِينَ الطَّاهِرِينَ . (2)

8- بر سه دانه شکر بنویسد، و هر قطعه را تا سه روز صبح ناشتا بخورد، بر دانه اول:

عَقَدْتُ بِاِذْنِ اللّه (3) و بر دوم: شَدَدْتُ بِاِذْنِ اللّه (4) و بر سوم: سَکَنْتُ بِاِذْنِ اللّه (5)

ص: 1637


1- استوار است، پروردگارا بر تو توکّل نمودیم، و به سوی تو باز آمدیم، و بازگشت به سوی توست، ای آتش بر ابراهیم سرد و سلام باش، او را به نیرنگ قصد کردند، پس ایشان را از زیان کارترین قرار دادیم، بر فلان فرزند فلان سرد و بی گزند شو، پروردگارا اگر فراموش کردیم، یا خطا نمودیم از ما بازخواست مکن .
2- تا آخر سوره بقره خدا مرا بس است، معبودی جز او نیست، پس او را وکیل گیر، و بر زنده ای که نمی میرد توکّل نما، و تسبیح کن او را با ستایشش، و او به گناهان در آگاه بودن و بینا بودن بس است، معبودی جز خدا نیست یگانه و بی شریک است، وعده اش راست بود، بنده اش را یاری کرد، و به تنهایی گروه های کفر را فراری داد، آنچه خدا خواست شد، نیرویی جز به خدا نیست، خدا نوشت که هرآینه پیروز خواهم شد من و رسولانم، به درستی که خدا نیرومند و عزیز است، همانا حزب خدا پیروزند، آن که به خدا چنگ زند به راه استوار هدایت شده، و درود خدا بر محمّد و خاندان پاک و پاکیزه اش .
3- بستم به اذن خدا
4- محکم کردم به اذن خدا
5- آرام کردم به اذان خدا

دعای زحیر

روایت شده: شخصی به موسی بن جعفر (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) شکایت کرد و گفت: مرا زحیری است که آرام نمی گیرد، حضرت فرمود: هرگاه از نماز شب فارغ شدی بگو: اللّهمَّ مَا كانَ مِنْ خَيْرٍ فَمِنْكَ، لَاحَمْدَ لِي فِيهِ، وَ مَا عَمِلْتُ مِنْ سُوءٍ فَقَدْ حَذَّرْتَنِيهِ، لَاعُذْرَ لِي فِيهِ . اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ أَنْ أَتَّكِلَ عَلَىٰ مَا لَاحَمْدَ لِي فِيهِ، أَوْ آمَنَ مِمَّا لَاعُذْرَ لِي فِيهِ . (1)

دعای قرقره شکم

و نیز روایت شده: شخصی به آن حضرت شکایت کرد، که شکم من پیوسته صدا می کند، و من حیا می کنم با مردم سخن بگویم، زیرا از شکمم صدا بیرون می آید و مردم صدای شکم مرا می شنوند، برای شفای من دعا کنید، حضرت فرمود: هرگاه از نماز شب فارغ شدی بگو: اَللّٰهُمَّ مَا عَمِلْتُ مِنْ خَيْرٍ فَهُوَ مِنْكَ، لَاحَمْدَ لِي فِيهِ . تا آخر آنچه در سطور قبل گذشت . و نیز از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: برای صداهای شکم سیاه دانه با عسل بخورند .

دعای برص (پیسی)

و آن پیسی اندام است، از یونس روایت شده: مابین دیدگان من سپیدی عارض شده بود، آن را به حضرت

ص: 1638


1- خدایا آنچه خیر بود از سوی توست، برای من در آن ستایشی نیست، و آنچه بد کردم، تو مرا از آن برحذر داشتی، مرا در آن عذری نیست، خدایا به تو پناه می آورم از این که بر آنچه مرا در آن ستایشی نیست تکیه کنم، یا از آنچه در آن عذری برایم نیست ایمن گردم .

صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) شکایت کردم، فرمود: وضو بگیر، و دو رکعت نماز بخوان و بگو:

يَا اللّٰهُ يَا رَحْمٰنُ يَا رَحِيمُ، يَا سَمِيعَ الدَّعَواتِ، يَا مُعْطِيَ الْخَيْراتِ، أَعْطِنِي خَيْرَ الدُّنْيا وَ خَيْرَ الْآخِرَةِ، وَ قِنىٰ شَرَّ الدُّنْيا وَ شَرَّ الْآخِرَةِ، وَ أَذْهِبْ عَنِّي مَا أَجِدُ فَقَدْ غاظَنِي الْأَمْرُ وَ أَحْزَنَنِي . (1)

یونس گفت: آنچه حضرت فرموده بود انجام دادم، حق تعالی آن پیسی را از من زایل کرد و له الحَمد .

در روایات عُدَّة الدّاعی آمده: حضرت به وی فرمود: چون ثلث آخر شب شود، در اول آن برخیز و وضو بگیر و مشغول نماز شب شو، و در سجده آخر رکعت اول بگو: يَا عَلِيُّ يَا عَظِيمُ، يَا رَحْمٰنُ يَا رَحِيمُ، يَا سَامِعَ الدَّعَوَاتِ، يَا مُعْطِيَ الْخَيْراتِ، صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَعْطِنِي مِنْ خَيْرِ الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ مَا أَنْتَ أَهْلُهُ، وَ اصْرِفْ عَنِّي مِنْ شَرِّ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ مَا أَنْتَ أَهْلُهُ، وَ أَذْهِبْ عَنِّي هٰذَا الْوَجَعَ فَإِنَّهُ قَدْ (2)

ص: 1639


1- ای خدا، ای بخشنده، ای مهربان، ای شنوای دعاها، ای عطابخش خیرات، خیر دنیا و آخرت را به من عطا کن، و مرا از شرّ دنیا وآخرت نگاه دار، و آنچه از ناراحتی بیابم از من دور کن، همانا این بیماری مرا به خشم آورده و غمگین ساخته است .
2- ای والا، ای بزرگ، ای بخشنده، ای مهربان، ای شنوای دعاها، ای بخشنده خیرات، درود فرست بر محمّد و خاندان محمّد، و خیر دنیا و آخرت را به من عطا کن آنچنان که تو شایسته آنی، و شرّ دنیا و آخرت را از من بگردان آنچنان که تو اهل آنی، و این درد را از من برطرف کن، که مرا

غَاظَنِي وَ أَحْزَنَنِي . (1)

و در دعا اصرار و مبالغه کن . یونس گفت: آنچه فرموده بود بجا آوردم، هنوز به کوفه نرسیده بودم که خوب شدم . و نیز برای برطرف شدن برص، نوشتن سوره یس با عسل در جامی و شستن و خوردن آن وارد است، چنان که برای معالجه بواسیر هم وارد شده است . و نیز تربت حضرت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) با آب باران برای درمان پیسی وارد شده، و نیز حنا را با نوره مخلوط کردن و روی آن مالیدن روایت شده .

برای جرب و دمل و قوباء

برای بیماری گری و دمل و قوباء: (و آن جوششی است در بدن، یا خارش بسیار که آن را «داد» نیز گویند .) روایت شده: بر آن بخوانند و نیز آن را نوشته به او بیاویزند:

بِسْمِ اللّه الرَّحْمنِ الرَّحیمِ «وَ مَثَلُ کَلِمَةٍ خَبیثَةٍ کَشَجَرَةٍ خَبیثَةٍ، اجْتُثَّتْ مِنْ فَوْقِ الاَرْضِ ما لَها مِنْ قَرارٍ» (2) تا آخر آیه «مِنْهٰا خَلَقْنٰاكُمْ، وَ فِيهٰا نُعِيدُكُمْ، وَ مِنْهٰا نُخْرِجُكُمْ تٰارَةً أُخْرىٰ» اللّٰهُ أَكْبَرُ وَ أَنْتَ لَاتُكَبَّرُ، اللّٰهُ يَبْقَىٰ وَ أَنْتَ لَاتَبْقَىٰ؛ وَاللّٰه (3)

ص: 1640


1- به خشم آورده، و اندوهگین نموده است .
2- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانیاش همیشگی است، و مثل سخن پلید همانند درخت پلید است، که از روی زمین کنده شده، برای آن قراری نیست .
3- شما را از خاک آفریدیم، و به آن بازگردانیم، و بار دیگر از آن بیرون آوردیم، خدا بزرگ تر است، و تو بزرگ نیستی، خدا باقی است، و تو بقا نداری، و خدا

عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قدِيرٌ . (1)

به جهت درد عورت

برای درد عورت [آلت تناسلی] : روایت شده: یکی از اصحاب ائمه (عَلَيهِم السَّلَامُ) در جایی عورت خود را عریان کرده بود که شایسته نبود، علّتش دردی بود که به آن مبتلا شده بود، خدمت امام ششم (عَلَيهِ السَّلَامُ) شکایت کرد، حضرت این دعا را به او آموخت و فرمود: دست چپ خود را بر آن بگذار و سه مرتبه بگو:

بِسْمِ اللّٰهِ وَ بِاللّه، «بَلىٰ مَنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لِلّٰهِ وَ هُوَ مُحْسِنٌ، فَلَهُ أَجْرُهُ عِنْدَ رَبِّهِ، وَ لاٰ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لاٰ هُمْ يَحْزَنُونَ» . اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَسْلَمْتُ وَجْهِي إِلَيْكَ، وَ فَوَّضْتُ أَمْرِي إِلَيْكَ، لَامَلْجَأَ وَ لَا مَنْجَىٰ [مِنْكَ] إِلّا إِلَيْكَ . (2)

که ان شاء اللّه تعالی عافیت خواهی یافت .

به جهت درد زانو

برای درد زانو: از کتاب (طبّ الأئمّه) نقل شده: جابر جعفی از حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: من نزد امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) بودم که مردی از شیعیان آن حضرت که از بنی امیّه بود خدمت آن جناب آمد و عرض کرد: یابن رسول اللّه من به خاطر درد پایی که دارم، نمی توانم خدمت شما برسم،

ص: 1641


1- بر هر چیز تواناست .
2- به نام خدا، و به خدا، آری آنان که چهره خود را برای خدا تسلیم کردند، و نیکوکارند پس برای آنهاست پاداششان نزد پروردگارشان، ترسی بر اینان نیست، و غمگین نمی شوند، خدایا من رویم را به سویت تسلیم کردم، و کارم را به تو واگذاردم، پناه و نجاتی او تو نیست جز به تو

حضرت فرمود: چرا از دعای امام حسن (عَلَيهِ السَّلَامُ) غافلی؟ عرضه داشت آن دعا چیست؟

فرمود: «إِنّٰا فَتَحْنٰا لَکَ فَتْحاً مُبِیناً» تا «کٰانَ اللّٰهُ عَزِیزاً حَکِیماً»پس آنچه آن حضرت فرموده بود بجای آورد، پس از آن درد پا را احساس نکرد . و نیز برای درد زانو وارد شده: چون نماز گزاردی بگو: يَا أَجْوَدَ مَنْ أَعْطَىٰ، يَا خَيْرَ مَنْ سُئِلَ، وَ يَا أَرْحَمَ مَنِ اسْتُرْحِمَ، ارْحَمْ ضَعْفِي وَ قِلَّةَ حِيلَتِي، وَ أَعْفِنِي مِنْ وَجَعِي . (1) و نیز برای درد ساقها وارد شده است که هفت مرتبه این آیه شریفه را بخوانند:

«وَ اتْلُ مٰا أُوحِيَ إِلَيْكَ مِنْ كِتٰابِ رَبِّكَ لاٰ مُبَدِّلَ لِكَلِمٰاتِهِ وَ لَنْ تَجِدَ مِنْ دُونِهِ مُلْتَحَداً»(2)

عوذات درد چشم

برای درد چشم: روایات بسیاری وارد شده است که پس از نماز صبح و نماز مغرب بخواند:

اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ عَلَيْكَ، أَنْ تُصَلِّيَ (3)

ص: 1642


1- ای جودمندترین کسی که عطا کردی، ای بهترین کسی که درخواست شد، ای مهربان ترین کسی که از او مهربانی خواسته شد، به ناتوانیام و کمی چاره ام رحم کن، و از این درد مرا عافیت ده
2- آنچه از کتاب پروردگارت به تو وحی شده تلاوت کن، سخنان او را جابجاکننده ای نیست، و هرگز جز او پناهی نیابی .
3- خدایا از تو می خواهم به حق محمّد و خاندان محمّد بر تو، اینکه

عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تَجْعَلَ النُّورَ فِي بَصَرِي، وَ الْبَصِيرَةَ فِي دِينِي، وَ الْيَقِينَ فِي قَلْبِي، وَ الْإِخْلاصَ فِي عَمَلِي، وَ السَّلامَةَ فِي نَفْسِي، وَ السَّعَةَ فِي رِزْقِي، وَ الشُّكْرَ لَكَ أَبَداً مَا أَبْقَيْتَنِي . (1)

بزنطی از یونس بن ظبیان روایت کرده: بر حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) وارد شدیم، آن حضرت را دیدیم به چشم درد سختی دچار شده، به اندازه ای که ما به خاطر آن جناب غمناک شدیم، روز دیگر که خدمت حضرت رسیدیم، چشم دردی نداشت، عرضه داشتیم: فدایت شویم چشمان خود را به چیزی معالجه فرمودید؟ فرمود: آری به چیزی که از جمله معالجات بود، گفتیم: چه بود؟ فرمود: به دعایی پس ما آن دعا را نوشتیم، و آن دعا این است:

أَعُوذُ بِعِزَّةِ اللّٰهِ، وَ أَعُوذُ بِقُوَّةِ اللّٰهِ، وَ أَعُوذُ بِقُدْرَةِ اللّٰهِ، وَ أَعُوذُ بِنُورِ اللّٰهِ، وَ أَعُوذُ بِعَظَمَةِ اللّٰهِ، وَ أَعُوذُ بِجَلالِ اللّٰهِ، وَ أَعُوذُ بِجَمالِ اللّٰهِ، وَ أَعُوذُ بِبَهاءِ اللّٰهِ، وَ أَعُوذُ بِجَمْعِ اللّٰهِ ؛ (2)

گفتیم: ای فرزند رسول خدا «جَمعُ اللّه» چییست؟ فرمود:بِکُلِّ اللّه،

ص: 1643


1- بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و قرار دهی روشنی در چشمم، و بینایی در دینم، و یقین در قلبم، و اخلاص در عملم، و سلامت در وجودم، و وسعت در روزی ام، و سپاس همیه برای توست، تا زنده ام داری .
2- پناه می برم به عزّت خدا، و پناه می برم به قوّت خدا، و پناه می برم، به قَدرت خدا، و پناه می برم به نور خدا، و پناه می برم به عظمت خدا، و پناه می برم به جلال خدا، و پناه می برم به جمال خدا، و پناه می برم به زیبایی خدا، و پناه می برم به جمع خدا .

وَأَعُوذُ بِعَفْوِ اللّٰهِ، وَ أَعُوذُ بِغُفْرَانِ اللّٰهِ، وَ أَعُوذُ بِرَسُولِ اللّٰهِ، وَ أَعُوذُ بِالْأَئِمَّةِ . (1) و یکیک ایشان را نام برد . آنگاه گفت: عَلَىٰ ما تَشآءُ مِنْ شَرِّ ما اَجِدُ اللّهمَّ رَبَّ الْمُطیعینَ . (2) و هم برای دردچشم وارد شده: بر آن «آیةُ الکرسیّ» بخواند، و خوب شدن آن را در دل بگیرد، و اگر پیش از آن دست بر چشم نهد و بگوید: اُعیذُ نُورَ بَصَری بِنُورِاللّه الَّذی لایُطْفَأُ (3) وارد شده: برای ضعف بینایی سودمند است . و برای ضعف چشم، و شب کوری وارد شده: آیه نور را مکرّر در جامی بنویسد، و با آب بشوید، و آن را در شیشه قرار دهد، و از آن با میل به چشم خود بکشد . و نیز روایت شده: هر که قرآن را از روی صفحات قرآن بخواند، از چشم خود بهره برد . و نیز روایت شده: هرکه هر روز بگوید:

«فَجَعَلْناهُ سَمیعاً بَصیراً» (4) دیدگانش از آفات سالم بماند . شیخ کفعمی فرموده: برای درد چشم و همه دردهای اعضا، توسّل جستن به حضرت موسی بن جعفر (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) به تجربه رسیده

ص: 1644


1- پناه میبرم به عزّت خدا و پناه میبرم به قوّت خدا و پناه میبرم به قدرت خدا و پناه میبرم به نور خدا و پناه میبرم به عظمت خدا و پناه میبرم به جلال خدا و پناه میبرم به جمال خدا و پناه میبرم به زیبایی خدا و پناه میبرم به جمع خدا ؛ و پناه میبرم به گذشت خدا و پناه میبرم به آمرزش خدا و پناه میبرم به رسول خدا و پناه میبرم به امامان .
2- بر آنچه می خواهی، از شرّ اندوهی که می یابم، خدایا ای پروردگار مطیعان .
3- پناه می دهم نور چشمم را به نور خدایی که خاموش نگردد
4- پس او را شنوا و بینا قرار دادیم

است .

برای خون دماغ

برای خون دماغ: آب یخ بر سر و پیشانیاش بریزد .

تعویذ بطلان سحر

دعای بطلان سحر: از امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: بر پوست آهو بنویسد، و همراه خود داشته باشد:

بِسْمِ اللّٰهِ وَ بِاللّٰهِ، بِسْمِ اللّٰهِ وَ مَا شاءَ اللّٰهُ، بِسْمِ اللّٰهِ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ . قالَ مُوسىٰ: «مٰا جِئْتُمْ بِهِ السِّحْرُ إِنَّ اللّٰهَ سَيُبْطِلُهُ، إِنَّ اللّٰهَ لاٰ يُصْلِحُ عَمَلَ الْمُفْسِدِينَ»، «فَوَقَعَ الْحَقُّ وَ بَطَلَ مٰا كٰانُوا يَعْمَلُونَ، فَغُلِبُوا هُنٰالِكَ وَ انْقَلَبُوا صٰاغِرِينَ ». (1)

برای دفع شیطان و جادوگران و جنیان

و هم از رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) برای دفع شیاطین و جادوگران وارد شده: آیه سخره را بخوانند

آیه سخره

که این آیه است:

«إِنَّ رَبَّكُمُ اللّٰهُ الَّذِي خَلَقَ السَّمٰاوٰاتِ وَ الْأَرْضَ، فِي سِتَّةِ أَيّٰامٍ، ثُمَّ اسْتَوىٰ عَلَى الْعَرْشِ، يُغْشِي اللَّيْلَ النَّهٰارَ، يَطْلُبُهُ حَثِيثاً وَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ وَ النُّجُومَ مُسَخَّرٰاتٍ بِأَمْرِهِ، أَلاٰ لَهُ الْخَلْقُ وَ الْأَمْرُ تَبٰارَكَ اللّٰهُ رَبُّ الْعٰالَمِينَ . ادْعُوا رَبَّكُمْ تَضَرُّعاً وَ خُفْيَةً إِنَّهُ (2)

ص: 1645


1- به نام خدا، و به خدا، به نام خدا، آنچه خدا خواست، به نام خدا، و جنبش و نیرویی نیست مگر به خدا، موسی گفت: آنچه شما آوردید سحر است، همانا خدا آن را باطل می کند، خدا کار بدکاران را اصلاح نمی کند، پس حق واقع شد، و آنچه آنان انجام داده بودند باطل گشت، در آنجا مغلوب شدند، و با خواری بازگشتند .
2- به درستی که پروردگار شما خداست، که آسمان ها و زمین را در شش روز آفرید، سپس به عرش چیره شد، می پوشاند شب را به روز، که می جویدش به سرعت، و آفتاب و ماه و ستارگان مسخّر به فرمان اویند، بدانید او راست آفرینش و فرمان، منزّه و پاک است، خدا، پروردگار جهانیان، پروردگارتان را بخوانید با زاری و در نهان زیرا که او

لاٰ يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ، وَ لاٰ تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ بَعْدَ إِصْلاٰحِهٰا وَ ادْعُوهُ خَوْفاً وَ طَمَعاً إِنَّ رَحْمَتَ اللّٰهِ قَرِيبٌ مِنَ الْمُحْسِنِينَ» (1) و در بعضی از روایات آمده: تا تَبارَكَ اللّه رَبُّ الْعالَمِينَ بخواند .

فضیلت اسفند

از حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) نقل شده: بر هر یک از برگ و دانه درخت اسفند، فرشته ای گمارده شده، و تا پوسیدن برگ و دانه همراه آنهاست، و ریشه و شاخه غم و سحر را برطرف می کند، و در دانه اش شفای هفتاد درد است، بنابراین به اسفند و کندر مداوا کنید . از حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده: مصروعی را دید، قدحی از آب طلبید، بر آن سوره های حَمد و معوذتین [سوره های ناس و فَلَق] خواند، و در قدح دمید . و امر فرمود: از آن آب بر سر و صورتش ریختند تا به هوش آمد، فرمود: دیگر به سوی تو ابدا باز نخواهد گشت . از رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) روایت شده: اگر جنّ سنگی بیندازد، و آن شخص سنگ را بگیرد، و به همان جایی که سنگ از آنجا آمده بیندازد و بگوید:

حَسْبِيَ اللّٰهُ وَ كَفَىٰ، وَ سَمِعَ اللّٰهُ لِمَنْ دَعا، لَيْسَ وَراءَ اللّٰهِ مُنْتَهَىٰ . (2)

ص: 1646


1- متجاوزان را دوست ندارد، و در زمین پس از اصلاح آن فساد نکنید، و او را با بیم و امید بخوانید، همانا رحمت خدا به نیکوکاران نزدیک است .
2- خداوند مرا بس است و کافی، و خداوند شنید دعای کسی که او را خواند، ورای خدا نهایتی نیست

و همچنین برای دفع شرّ جنیان، نگاه داشتن مرغ و خروس و کبوتر و بزغاله در خانه سودمند است، از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: برای دفع شرّ جنیّان در سفر و بیابان و جاهای هولناک آن، دست بر سر بگذارد، و با صدای بلند بخواند:

«أَفَغَیْرَ دینِ اللّه یَبْغُونَ، وَ لَهُ اَسْلَمَ مَنْ فِی السَّمواتِ وَ الاَرْضِ، طَوْعاً وَ کَرْهاً، وَ اِلَیْهِ یُرْجَعُونَ» (1) و هم وارد شده: در بیان و جاهای وحشت آور و هولناک، با صدای بلند اذان بگویند .

حرزهای چشم زخم

دعای حفاظت از چشم زخم: وارد شده: آیه و ان یکاد بخوانند، و نیز از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: چون بترسد چشم او در کسی، یا چشم کسی در او، اثر بگذارد، سه مرتبه بگوید: ما شآءَاللّه لا قُوَّةَ اِلاّ بِاللّه، الْعَلِیِ الْعَظیمِ . (2) و وارد شده: هرگاه کسی خود را به شکلی نیکو آراست، وقتی از منزل می رود دو قُل اَعوذُ [یعنی سوره های قُل اَعوذُ بِرَبِّ الفَلَق و قُل اَعوذُ بِرَبِّ النّاسِ] بخواند، تا چیزی به اذن اللّه تعالی به او زیان نرساند . و نیز برای دفع چشم زخم وارد شده: دستها را برابر صورت بردارد، و سوره های حَمد و تَوحید

ص: 1647


1- آیا غیر دین خدا را می جوئید، و به او تسلیم شد آن که در آسمان ها و زمین است، با اختیار و بی اختیار، و به سوی او بازگردند .
2- آنچه خدا خواست شد، نیرویی نیست جز به خدای والای بزرگ .

و دو قُل اَعوذُ را بخواند، و دست بر پیشانی بکشد . و همچنین دعای پناه از چشم زخم: اللّهمَّ رَبَّ مَطَرٍ حابِسٍ، وَ حَجَرٍ يابِسٍ، وَ لَيْلٍ دامِسٍ، وَ رَطْبٍ وَ يابِسٍ، رُدَّ عَيْنَ الْعايِنِ عَلَيْهِ فِي كَبِدِهِ وَ نَحْرِهِ وَ ماله، «فَارْجِعِ الْبَصَرَ هَلْ تَرىٰ مِنْ فُطُورٍ، ثُمَّ ارْجِعِ الْبَصَرَ كَرَّتَيْنِ يَنْقَلِبْ إِلَيْكَ الْبَصَرُ خٰاسِئاً وَ هُوَ حَسِيرٌ» (1) دیده به سویت باز می گردد ناتوان و درمانده دعای پناهی دیگر: اَللّٰهُمَّ ذَا السُّلْطانِ الْعَظِيمِ، وَ الْمَنِّ الْقَدِيمِ، وَ الْوَجْهِ الْكَرِيمِ، ذَا الْكَلِماتِ التَّامَّاتِ وَ الدَّعَواتِ الْمُسْتَجَابَاتِ، عافِ فُلانَ مِنْ أَنْفُسِ الْجِنِّ وَ أَعْيُنِ الْإِنْسِ . (2) این دعایی است که رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) برای حسنین (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) خواند، و به اصحاب خود فرمود: زنها و اولاد خود را با این کلمات پناه دهید .

دعای پناه چشم زخم برای حیوانات و غیر آنها: بِسْمِ اللّه الرَّحْمنِ الرَّحیمِ . بِسْمِ اللّه الْعَظیمِ . عَبَسَ عابِسٍ، وَ شَهابَ قابسٍ، حَجَرَ یابِسٍ، رَدَدْتُ عَیْنَ (3)

ص: 1648


1- خدایا ای پروردگار باران زندانی و سنگ خشک و شب تار، و تر و خشک، چشم چشم زن را به خودش بازگردان، در جگر و گلو و دارایی اش، پس بازگردان دیده را، آیا می بینی شکافی؟، سپس دیده را دوباره بازگردان .
2- خدایا صاحب سلطنت بزرگ، و احسان دیرینه، و جلوه کریم، دارنده کلمات کامل، و دعاهای مستجاب، فلان را از نفس های جنّ و چشم های انس، سلامت کامل بخش
3- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است، به نام خدای بزرگ، بر ترش رویی ترش رو، و آتش فروزان، و سنگ سخت، برگرداندم چشم

العايِنِ عَلَيْهِ، مِنْ رَأسِهِ اِلى قَدَمَيْهِ، اَخَذَ عَيْناهُ، قابِضٌ بِكِلاهُ، وَ عَلى جارِهِ وَ اَقارِبِهِ، جِلْدُهُ دَقيقٌ وَ دَمُهُ رَقيقٌ، وَ بابُ الْمَكْرُوهِ تَليقُ، «فَارْجِعِ الْبَصَرَ ؛ هَلْ تَرى مِنْ فُطُورٍ، ثمَّ ارْجِعِ الْبَصَرَ كَرَّتَيْنِ، يَنْقَلِبْ اِلَيْكَ الْبَصَرُ خاسِئاً، وَ هُوَ حَسيرٌ» (1)

برای دفع وسوسه شیطان

برای دفع وسوسه شیطان: روایت شده: به خدای تعالی استعاذه [پناه جویی] کند، بنابراین بگوید: آمَنْتُ بِاللّٰهِ وَ بِرَسُولِهِ مُخْلِصاً لَهُ الدِّینَ . (2) و شیخ شهید از حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) نقل کرده: شیطان بر دو قسم است: شیطان جنّی، و آن دور می شود به گفتن: لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّهَ إِلَّا باللّه الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ و شیطانِ انسی و آن دور می شود به صلوات فرستادن بر محمّد و آل آن حضرت (عَلَيهِم السَّلَامُ) . مؤلّف گوید: در باب نمازها نماز حدیث نَفس گذشت، و نیز ذکر بعضی از عوذات برای دفع وسوسه بیان شد به آنجا مراجعه کنید .

برای ایمنی از دزد

برای ایمنی از دزد: بر حلقه ها و قفل در بخواند (قُلِ ادْعُوا اللّه أَوِ ادْعُوا الرَّحْمَنَ) تا آخر سوره اسراء .

عوذات عقرب و مار

دعای حفظ از عقرب: روایت شده: تیز نظر کند به ستاره سُهیٰ و آن ستاره کوچکی است، نزدیک به ستاره وسطی از

ص: 1649


1- چشم زن را، از سر تا به پایش، بگیرد دو چشم او را گیرنده ای با همه نگاهش، و بر همسایه و خویشانش، پوستش نازک، خونش رقیق، در ناخوشایند سزاوار او، پس بازگردان چشم را، آیا شکافی می بینی؟ سپس چشم او دوباره بازگردان چشم به سوی تو باز می گردد خسته و ناتوان
2- بخدا وپیغمبر (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) ایمان دارم در حالى که به او اخلاص دارم و دین فقط مال اوست

ستارگان بنات نَعش [مقصود همان «دبّ اکبر» است] و سه مرتبه بگوید:

اَللّٰهُمَّ رَبَّ أَسْلَمَ، صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُمْ، وَ سَلِّمْنا مِنْ شَرِّ كُلِّ ذِي شَرٍّ . (1)

و نیز روایت شده: بر آن ستاره نظر اندازد و سه مرتبه بگوید: اللّهمَّ رَبَّ هُودِ بْنِ أُسَيَّةَ آمِنِّي شَرَّ كُلِّ عَقْرَبٍ وَحَيَّةٍ . (2) هر شب که چنین گوید از شرّ مار و عقرب محفوظ بماند .

از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: برای دفع شرّ عقرب ها و مارها هنگام شب بخواند: بِسْمِ اللّٰهِ وَ بِاللّٰهِ وَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، أَخَذْتُ الْعَقارِبَ وَ الْحَيَّاتِ كُلَّها، بِإِذْنِ اللّٰهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَىٰ بِأَفْوَاهِها وَ أَذْنَابِها، وَ أَسْمَاعِها وَ أَبْصَارِها وَ قُوَاها، عَنِّي وَ عَمَّنْ أَحْبَبْتُ إِلَىٰ ضَحْوَةِ النَّهارِ إِنْ شاءَ اللّٰهُ تَعَالَىٰ . (3)

و نیز برای دفع شرّ عقرب بخواند: «سَلاٰمٌ عَلىٰ نُوحٍ فِي الْعٰالَمِينَ، (4)

ص: 1650


1- خداوندا پروردگار ستاره اسلم، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و گشایش کار ایشان را شتاب ده و ما را از شر هر صاحب شرّی سالم بدار
2- خداوندا پروردگار هود فرزند اسیّة مرا از شرّ هر عقرب و مار ایمنی ده
3- به نام خدا، و به خدا، و درود خدا بر محمّد و خاندانش، همه عقربها و مارها را به اذن خدای تبارک و تعالی گرفتم، به دهان هایشان، و دم هایشان و گوش هایشان، و چشمان شان، و نیروهای شان، از خویشتن و هرکه را دوست دارم، تا برآمدن روز ان شاء اللّه تعالی .
4- سلام بر نوح در جهانیان،

إِنّٰا كَذٰلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ، إِنَّهُ مِنْ عِبٰادِنَا الْمُؤْمِنِينَ» (1)

روایت شده: وقتی حضرت نوع (عَلَيهِ السَّلَامُ) سوار کشتی شد، عقرب را از سوار شدن بر کشتی منع فرمود: عقرب گفت: من با تو معاهده می بندم که نگزم کسی را که بگوید: سَلامٌ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَلی نُوحٍ فِی الْعالَمینَ (2) و در چند حدیث دیگر وارد شده: مالیدن نمک به محق نیش عقرب و گزندگان، زهر آن ها را می زداید .

باب چهارم: ادعیه منتخبه از کتاب کافی

فصل اول:ادعیه صبح و شام

در بیان دعاهایی است که از کتاب شریف «کافی» انتخاب شده و این باب شامل چند فصل است . فصل اول: در بعضی دعاهای وارده برای وقت صبح و شام غیر از آنچه در فصول پیش گذشت . و آن ده دعاست: اول: از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: حضرت سجاد (عَلَيهِ السَّلَامُ) چون وارد صبح می شد می گفت:

أَبْتَدِءُ يَوْمِي هٰذا، بَيْنَ يَدَيْ نِسْيانِي وعَجَلَتِي، بِسْمِ اللّٰهِ وَ ما شاءَ اللّٰهُ . (3)

دوم: از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده: هرکس این کلمات

ص: 1651


1- ما اینگونه به نیکوکاران جزا می دهیم، به راستی که نوح از بندگان مؤمن ماست .
2- سلام بر محمّد و خاندان محمّد و علی نوع فی العالمین
3- امروز را آغاز می کنم، پیشاپیش فراموشی و شتابم، به نام خدا، و آنچه خدا خواست شد .

را وقتی داخل شب می شود، سه مرتبه بگوید: به بالی از بالهای جبرئیل پوشیده گردد، تا وارد صبح شود:

أَسْتَوْدِعُ اللّٰهَ الْعَلِيَّ الْأَعْلَى، الْجَلِيلَ الْعَظِيمَ، نَفْسِي وَ مَنْ يَعْنِينِي أَمْرُهُ، أَسْتَوْدِعُ اللّٰهَ نَفْسِي الْمَرْهُوبَ الْمَخُوفَ الْمُتَضَعْضِعَ لِعَظَمَتِهِ كُلُّ شَيْءٍ . (1)

سوم: همچنین از آن حضرت روایت شده: چون وارد شب شوی بگو:

اللّهمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ عِنْدَ إِقْبالِ لَيْلِكَ، وَ إِدْبارِ نَهارِكَ، وَ حُضُورِ صَلَواتِكَ، وَأَصْواتِ دُعائِكَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ . (2)و به آنچه خواهی دعا کن .

چهارم: از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: پدرم وقتی وارد صبح می شد می گفت:

بِسْمِ اللّٰهِ وَ بِاللّٰهِ، وَ إِلَى اللّٰهِ، وَ فِي سَبِيلِ اللّٰهِ، وَ عَلَىٰ مِلَّةِ رَسُولِ اللّٰهِ، صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ . اَللّٰهُمَّ إِلَيْكَ أَسْلَمْتُ نَفْسِي، وَ إِلَيْكَ فَوَّضْتُ أَمْرِي، (3)

ص: 1652


1- به خدای والای والاتر شکوه مند بزرگ می سپارم خویشتن و هرکه را کارش با من است، خویش را می سپارم به خدایی که همه چیز هراسان و ترسان و سرفرود آورده در برابر عظمت او است
2- خدای از تو می خواهم، هنگام درآمدن شب، و رفتن روز، و حضور نمازهایت، و بانگ های خوانندگانت، اینکه بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی .
3- به نام خدا و به خدا، و به سوی خدا، و در راه خدا، و بر آئین رسول خدا درود خدا بر او و خاندانش، خدایا خود را به تو تسلیم کردم، و کارم را به تو واگذاشتم،

عَلَيْكَ تَوَكَّلْتُ يَا رَبَّ العالَمِينَ . اَللّٰهُمَّ احْفَظْنِي بِحِفْظِ الْإِيمَانِ مِنْ بَيْنِ يَدَيَّ، وَ مِنْ خَلْفِي، وَ عَنْ يَمِينِي، وَ عَنْ شِمَالِي، وَ مِنْ فَوْقِي، وَ مِنْ تَحْتِي، وَ مِنْ قِبَلِي، لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ، لَا حَوْلَ ولَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ، نَسْأَلُكَ الْعَفْوَ وَ الْعافِيَةَ مِنْ كُلِّ سُوءٍ وَ شَرٍّ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ . اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ عَذابِ الْقَبْرِ، وَ مِنْ ضُغْطَةِ الْقَبْرِ، وَ مِنْ ضِيقِ الْقَبْرِ، وَ أَعُوذُ بِكَ مِنْ سَطَوَاتِ اللَّيْلِ وَ النَّهارِ ؛ (1) اللّهمَّ رَبَّ الْمَشْعَرِ الْحَرامِ، وَ رَبَّ الْبَلَدِ الْحَرامِ، وَ رَبَّ الْحِلِّ وَ الْإِحْرامِ، أَبْلِغْ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ عَنِّي السَّلامَ . اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِدِرْعِكَ الْحَصِينَةِ، وَ أَعُوذُ بِجَمْعِكَ أَنْ تُمِيتَنِي غَرَقاً، أَوْ حَرَقاً، أَوْ شَرَقاً، أَوْ قَوَداً، أَوْ صَبْراً، أَوْ مُسَمّاً، أَوْ تَرَدِّياً فِي بِئْرٍ، أَوْ أَكِيلَ السَّبُعِ، أَوْ مَوْتَ الْفُجَاءَةِ، أَوْ بِشَيْءٍ مِنْ مِيْتاتِ السَّوءِ، وَ لٰكِنْ أَمِتْنِي عَلَىٰ فِراشِي، فِي طاعَتِكَ، وَ طاعَةِ رَسُولِكَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، مُصِيباً لِلْحَقِّ غَيْرَ مُخْطِىً، (2)

ص: 1653


1- و بر تو توکّل نمودم ای پروردگار جهانیان، خدایا مرا نگهدار، به نگهداری ایمان، از پیش رویم و پشت سرم، و از سمت راست و چپم، و از بالا و زیر پایم، و از پیش خودم، معبودی جز تو نیست، جنبش و نیرویی جز به خدا نیست، گذشت و سلامت کامل، از هر بدی و شرّ در دنیا و آخرت را از تو می خواهم، خدایا پناه می آورم به تو از عذاب قبر و فشار قبر و تنگی قبر و پناه می آورم به تو از یورش های شب و روز،
2- خدایا ای پروردگار مشعر الحرام، و پروردگار شهر حرام، و پروردگار حلّ و احرام، به محمّد و خاندان محمّد از جانب من سلام برسان . خدایا پناه می آورم به زره محکمت، و پناه می آورم به جمع کردنت از اینکه مرا بمیرانی به غرق شدن یا سوختن یا گلوگیرشدن یا قصاص یا شکنجه و مرگ تدریجی یا مسمومیت یا به چاه افتادن، یا طعمه درنده شدن یا سکته یا به چیزی از مدرنی های بد، ولی مرا در بسترم، به حال اطاعت از خود و رسولت (درود خدا بر او و خاندانش) بمیران، رسیده به حق، نه خطاکار،

أَوْ فِي الصَّفِّ الَّذِينَ (الَّذی) نَعَتَّهُمْ فِي كتابك، كَأَنَّهُمْ بُنْيٰانٌ مَرْصُوصٌ، أعِيذُ نَفْسِي وَ وَلَدِي وَ ما رَزَقَنِي ربي، قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ، (1) تا آخر سوره وَ اُعیذُ نَفْسی وَ وُلْدی وَ ما رَزَقَنی رَبي بِقُلْ اَعُوذُ بِرَبِّ النّاسِ(2) تا آخر سوره و می گویی : اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ عَدَدَ مَا خَلَقَ اللّٰهُ، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ مِثْلَ مَا خَلَقَ، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ مِلْءَ مَا خَلَقَ، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ مِدادَ كَلِماتِهِ، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ زِنَةَ عَرْشِهِ، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ رِضا نَفْسِهِ وَ لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ الْحَلِيمُ الْكَرِيمُ، وَ لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ، سُبْحانَ اللّٰهِ رَبِّ السَّمَوَاتِ وَ الْأَرَضِينَ وَ مَا بَيْنَهُما وَ رَبِّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ . اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ دَرَكِ الشَّقَاءِ وَ مِنْ شَمَاتَةِ الْأَعْدَاءِ، وَ أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْفَقْرِ وَ الْوَقْرِ، وَ أَعُوذُ بِكَ مِنْ سُوءِ الْمَنْظَرِ فِي الْأَهْلِ وَ الْمالِ وَ الْوَلَدِ . (3)و ده مرتبه: بر محمّد و آل محمّد صلوات فرست .

پنجم: از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده: چون نماز مغرب و

ص: 1654


1- یا در صف آنان که در قرآنت وصفشان کردی: گویی ایشان بنایی استوارند . خودم و فرزندانم و آنچه پروردگارم روزی ام نموده پناه می دهم به«قل اعوذ بربّ الفَلَق . . . »
2- خوم و فرزندانم و آنچه پروردگارم روزی ام نموده پناه می دهم به «قل اعوذ برب الناس . . . »
3- ستایش خدای را، به عدد آنچه خدا آفرید، و ستایش خدای را مانند آنچه پدید آورد، و ستایش خدای را به پری آنچه خلق کرد، و ستایش خدای را به امتداد کلمتش، و ستایش خدای را به وزن عرشش، و ستایش خدای را به خشنودی خودش، معبودی جز خدا نیست بردبار بزرگوار، و معبودی جز خدا نیست والای بزرگ، منزّه است خدا، پروردگار آسمان ها و زمین، و آنچه در میان آن دو است، و پروردگار عرش بزرگ، خدایا به تو پناه می آورم از درجات بدبختی، و از شماتت دشمنان، و به تو پناه می آورم از تنگدستی، و سنگینی نیاز، و به تو پناه می آورم از بد دیدن در خاندان و دارایی و فرزندانم

صبح بجا آوردی، هفت مرتبه بگو:

«بِسْمِ اللّه الرَّحْمنِ اَلْرَحیمْ . لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللّه» . حقیقتا هرکس این ذکر را بگوید، جذام و پیسی و دیوانگی و هفتاد نوع از انواع بلاها به او نرسد . چون داخل صبح و شام شدی دو مرتبه بگو:

اَلْحَمْدُ لِرَبِّ الصَّباحِ اَلْحَمْدُ لِفالِقِ الاِصْباحِ، دو مرتبه اَلْحَمْدُللّه الَّذی اَذْهَبَ اللَّیْلَ بِقُدْرَتِهِ وَ جآءَ بِالنَّهارِ بِرَحْمَتِهِ وَ نَحْنُ فی عافِیَة ٍ(1) و آیَةُ الکُرسی، و آخر سوره حشر، و ده آیه از سوره صافات را می خوانی: «سُبْحانَ رَبِّكَ رَبِّ الْعِزَّةِ عَمّا يَصِفُونَ وَ سلامٌ عَلَى الْمُرْسَلينَ والْحَمْدُللّه رَبِّ الْعالَمينَ»؛ «فَسُبْحانَ اللّه حينَ تُمْسُونَ وَ حينَ تُصْبِحُونَ ؛ وَ لَهُ الْحَمْدُ فِى السَّمواتِ وَ الاَرْضِ وَ عَشِيّاً وَ حينَ تُظْهِرُونَ ؛ يُخْرِجُ الْحَىَّ مِنَ الْمَيِّتِ وَ يُخْرِجُ الْمَيِّتَ مِنَ الْحَىِّ، وَ يُحْيِى الاَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها وَ كَذلِكَ تُخْرَجُونَ» ؛ سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ، رَبُّنا وَ رَبُّ (2)

ص: 1655


1- ستایش برای پروردگار بامداد، ستایش برای شکافنده صبح، ستایش خدای را که شب را به قَدرتش برد، و روز را به رحمتش آورد، و ما در سلامت کاملیم
2- و منزّه است پروردگارت، پروردگار عزّت، از آنچه وصف می کنند، و سلام بر فرستادگان، و ستایش خدای را پروردگار جهانیان، پس منزّه است خدا هنگامی که شام می کنید و صبح می نمایید، و برای او ستایش در آسمان ها و زمین و شب و هنگامی که ظهر می نمایید . زنده را از مرده بیرون می آورد، و مرده را از زنده بیرون می آورد، و زمین را پس از مرگش زنده می کند، و اینچنین زنده از قبرها درآورده می شوید، بسیار منزّه و مقدّس است پروردگار

الْمَلاَّئِكَةِ وَ الرُّوحِ . سَبَقَتْ رَحْمَتُكَ غَضَبَكَ ؛ لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ سُبْحانَكَ، اِنِّى ظَلَمْتُ نَفْسى، فَاغْفِرْ لى وَ ارْحَمْنى وَ تُبْ عَلَىَّ اِنَّكَ اَنْتَ التّوّابُ الرَّحيمُ . (1)

ششم: از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) این دعا برای صبح روایت شده:

اللّهمَّ لَكَ الْحَمْدُ، أَحْمَدُكَ وَ أَسْتَعِينُكَ، وَ أَنْتَ رَبِّي، وَ أَنَا عَبْدُكَ ؛ أَصْبَحْتُ عَلَىٰ عَهْدِكَ وَ وَعْدِكَ، وَ أُؤْمِنُ بِوَعْدِكَ، وَ أُوفِي بِعَهْدِكَ مَا اسْتَطَعْتُ، وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ وَحْدَهُ لَاشَرِيكَ لَهُ، وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ، أَصْبَحْتُ عَلَىٰ فِطْرَةِ الْإِسْلامِ، وَ كَلِمَةِ الْإِخْلاصِ، وَ مِلَّةِ إِبْراهِيمَ، وَ دِينِ مُحَمَّدٍ، صَلَواتُ اللّٰهِ عَلَيْهِما وَ آلِهِما، عَلَىٰ ذٰلِكَ أَحْيىٰ وَ أَمُوْتُ إِنْ شاءَ اللّه، اَللّٰهُمَّ أَحْيِنِي مَا أَحْيَيْتَنِي، وَ أَمِتْنِي إِذا أَمَتَّنِي عَلَىٰ ذٰلِكَ، وَ ابْعَثْنِي إِذا بَعَثْتَنِي عَلَىٰ ذٰلِكَ، أَبْتَغِي بِذَلِكَ رِضْوانَكَ، وَ اتِّباعَ سَبِيلِكَ، إِلَيْكَ أَلْجَأْتُ ظَهْرِي، (2)

ص: 1656


1- فرشتگان و روح، پیش گرفته رحمتت بر غضبت، معبودی جز تو نیست، منزّهی تو، من به خود ستم کردم، مرا بیامرز، و به من رحم کن، و توبه ام را بپذیر، به راستی توبه پذیر و مهربانی .
2- خدایا ستایش توراست، ستایشت می کنم، و از تو کمک می خواهم، و تو پروردگار منی، و من بنده توام، صبح کردم بر پیمانت و وعده ات، و ایمان می آورم به وعده ات، و وفا می کنم به پیمانت تا بتوانم، و جنبش و نیرویی نیست جز به خدای یگانه بی شریک و گواهی می دهم که محمّد بنده و فرستاده اوست، صبح کردم بر فطرت اسلام و کلمه اخلاص و آیین ابراهیم، و دین محمّد درود خدا بر آن دو، بر این زندگی کنم و بمیرم ان شاء اللّه . خدایا زنده ام بدار، تا زنده ام داری، و مرا بمیران آن گاه که بمیرانی، باورمند آن حقایق، و مرا برانگیز زمانی که برانگیزانی بر همان حقایق، به آن ها خشنودی ات و پیروی راهت را می جویم، بر تو تکیه کردم،

وَ إِلَيْكَ فَوَّضْتُ أَمْرِي، آلُ مُحَمَّدٍ أَئِمَّتِي، لَيْسَ لِي أَئِمَّةٌ غَيْرُهُمْ، بِهِمْ أَئْتَمُّ، وَ إِيَّاهُمْ أَتَوَلَّىٰ، وَ بِهِمْ أَقْتَدِي . اَللّٰهُمَّ اجْعَلْهُمْ أَوْلِيائِي فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ، وَ اجْعَلْنِي أُوالِي أَوْلِياءَهُمْ، وَ أُعادِي أَعْداءَهُمْ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ، وَ أَلْحِقْنِي بِالصَّالِحِينَ وَ آبائِي مَعَهُمْ . (1)

هفتم: و از آن حضرت روایت شده: هرچه را ترک کردی، خواندن این دعا را در هر صبح و شام ترک مکن . اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَصْبَحْتُ أَسْتَغْفِرُكَ فِي هٰذَا الصَّباحِ، وَ فِي هٰذَا الْيَوْمِ لِأَهْلِ رَحْمَتِكَ، وَ أَبْرَأُ إِلَيْكَ مِنْ أَهْلِ لَعْنَتِكَ . اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَصْبَحْتُ أَبْرَأُ إِلَيْكَ فِي هٰذَا الْيَوْمِ وَ فِي هٰذَا الصَّباحِ مِمَّنْ نَحْنُ بَيْنَ ظَهْرانِيْهِمْ مِنَ الْمُشْرِكِينَ، وَ مِمَّا كانُوا يَعْبُدُونَ، إِنَّهُمْ كانُوا قَوْمَ سَوْءٍ فاسِقِينَ . اَللّٰهُمَّ اجْعَلْ مَا أَنْزَلْتَ مِنَ السَّمَاءِ إِلَى الْأَرْضِ فِي هٰذَا الصَّباحِ وَ فِي هٰذَا الْيَوْمِ بَرَكَةً عَلَىٰ أَوْلِيائِكَ وَ عِقاباً عَلَىٰ أَعْدائِكَ . اَللّٰهُمَّ والِ مَنْ والاكَ، (2)

ص: 1657


1- کارم را به تو واگذاردم، خاندان محمّد امامان من هستند، جز آن ها امامانی برنگیرم، از آن پیروی می کنم، و آنان را دوست می دارم، و به آنان اقتدا می نمانم، خدایا را در دنیا و آخرت سرپرستان من قرار ده، و اینکه دوست بدارم دوستانشان را، و دشمن بدارم دشمنانشان را در دنیاو آخرت، و مرا به شایستگان بپیوند . و پدرانم را با ایشان قرار ده .
2- خدایا صبح کردم در این بامداد و در این روز برای اهل رحمتت از تو آمرزش می خواهم، و از اهل لعنتت به تو بیزاری می جویم، خدایا من صبح کردم، در این روز، و در این صبح درحالی که از آن ها که بین آنانیم از مشرکان به سوی تو بیزاری می جویم از آنچه که می پرستند به درستی که ایشان قومی بد و فاسقند، خدایا آنچه از آسمان به زمین فرو فرستادی در این صبح و این روز، برای دوستانت برکت، و برای دشنمانت کیفر قرار ده، خدایا دوست بدار کسی که دوستت داشت،

وَعادِ مَنْ عَادَاكَ . اَللّٰهُمَّ اخْتِمْ لِي بِالْأَمْنِ وَ الْإِيمانِ كُلَّما طَلَعَتْ شَمْسٌ أَوْ غَرَبَتْ . اَللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِي وَ لِوالِدَيَّ وَ ارْحَمْهُما كَما رَبَّيانِي صَغِيراً . اَللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ وَ الْمُسْلِمِينَ وَ الْمُسْلِماتِ الْأَحْياءِ مِنْهُمْ وَ الْأَمْوَاتِ، اللّهمَّ إِنَّكَ تَعْلَمُ مُنْقَلَبَهُمْ وَ مَثْواهُمْ . اللّهمَّ احْفَظْ اِمامَ الْمُسْلِمینَ بِحِفْظِ الاْیمانِ، (1) وَانْصُرْهُ نَصْراً عَزِيزاً، وَ افْتَحْ لَهُ فَتْحاً يَسِيراً، وَ اجْعَلْ لَهُ وَلَنَا مِنْ لَدُنْكَ سُلْطاناً نَصِيراً . اَللّٰهُمَّ الْعَنْ فُلاناً وَ فُلاناً وَ الْفِرَقَ الْمُخْتَلِفَةَ عَلَىٰ رَسُولِكَ وَ وُلاةِ الْأَمْرِ بَعْدَ رَسُولِكَ وَ الْأَئِمَّةِ مِنْ بَعْدِهِ، وَ شِيعَتِهِمْ، وَ أَسْأَلُكَ الزِّيادَةَ مِنْ فَضْلِكَ، وَ الْإِقْرَارَ بِمَا جاءَ بِهِ مِنْ عِنْدِكَ، وَ التَّسْلِيمَ لِأَمْرِكَ، والْمُحافَظَةَ عَلَىٰ ما أَمَرْتَ بِهِ، لَا أَبْتَغِي بِهِ بَدَلاً وَ لَا أَشْتَرِي بِهِ ثَمَناً قَلِيلاً . اَللّٰهُمَّ اهْدِنِي فِيمَنْ هَدَيْتَ، وَ قِنىٰ شَرَّ مَا قَضَيْتَ، إِنَّكَ تَقْضِي وَ لَا يُقْضىٰ عَلَيْكَ، وَ لَا يُذَلُّ مَنْ وَالَيْتَ، تَبارَكْتَ (2)

ص: 1658


1- و دشمن بدار کسی را که دشمنت داشت، خدایا به ایمنی و ایمان برایم ختم کن، هر زمان که خورشید سر زند یا غروب کند . خدایا مرا و پدر و مادرم را بیامرز، و به هر دو رحم کن، چنان که مرا در کودکی پروریدند، خدایا مردان و زنان مؤمن و مسلمان زندگان و مردگان آنان را بیامرز، خدایا بازگشتگاه و اقامت گاهشان را تو می دانی، خدایا پیشوای مسلمانان را حفظ کن به حفظ ایمان،
2- او را یاری ده یاری پیروزمندانه، و بگشای برای او گشایشی آسان، و برای او و ما از جانب خود فرمانروایی پیروزمندانه قرار ده، خدایا لعنت کن فلان و فلان و گروههایی که اختلاف کردند بر رسولت، و والیان امر بعد بعد از رسولت و امامان پس از او، و شیعیان ایشان را، و از تو می خواهم زیادی فضلت، و اقرار به آنچه از نزد تو آمد، و تسلیم به فرمانت، و محافظت بر آنچه به آن امر فرمودی، به طوری که به جای آن جایگزینی نجویم، و آن را به بهای اندکی نفروشم، خدایا هدایتم کن در شمار کسانی که هدایت کردی، و حفظم کن از شرّ آنچه قضایت بر آن جاری شد، به درستی شد، به درستی که قضاوت می کن و بر تو قضاوت نمی شود، و خوار نمی گردد و کسی تو دوستش داری، منزّه و پاکی

وَتَعالَيْتَ، سُبْحانَكَ رَبَّ الْبَيْتِ، تَقَبَّلْ مِنِّي دُعائِي، وَ مَا تَقَرَّبْتُ بِهِ إِلَيْكَ مِنْ خَيْرٍ فَضاعِفْهُ لِي أَضْعافاً كَثِيرَةً، وَ آتِنا مِنْ لَدُنْكَ أَجْراً عَظِيماً، رَبِّ مَا أَحْسَنَ مَا أَبْلَيْتَنِي، وَ أَعْظَمَ مَا أَعْطَيْتَنِي، وَ أَطْوَلَ مَا عافَيْتَنِي، وَ أَكْثَرَ مَا سَتَرْتَ عَلَيَّ، فَلَكَ الْحَمْدُ يَا إِلٰهِي، كَثِيراً طَيِّباً مُبارَكاً عَلَيْهِ مِلْءَ السَّماوَاتِ وَ مِلْءَ الْأَرْضِ وَ مِلْءَ مَا شاءَ رَبِّي وَ رَضِيَ، وَ كَما يَنْبَغِي لِوَجْهِ رَبِّي ذِي الْجَلالِ وَ الْإِكْرَامِ . (1)

هشتم: از امام باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده است که هر که به هنگام طلوع فجر ده مرتبه: بگوید: لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ وَحْدَهُ، لَاشَرِيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ، وَ لَهُ الْحَمْدُ، يُحْيِي وَ يُمِيتُ، وَ هُوَ حَيٌّ لَا يَمُوتُ، بِيَدِهِ الْخَيْرُ وَ هُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ . (2)

و ده بار صلوات بر محمّد و آل محمّد فرستد، و سی وپنج بار سبحان اللّه بگوید، و سی وپنج مرتبه لا اله الاّ اللّه بگوید،

ص: 1659


1- و برتری، و منزّهی تو پروردگار کعبه، دعایم را بپذیر، و آنچه به وسیله آن از خیر به تو تقرّب می جویم، برایم دوچندان کن، چند برابر بسیار، و از جانب خود اجر بزرگ به ما عنایت کن، پروردگارم چه نیکوست آنچه مرا به آن آزمودی، و چه بزرگ است آنچه به من عطا کردی، و چه طولانی است آچه عافیتم دادی، و چه بسیار است آنچه بر من پوشاندی، پس توراست ستایش ای معبود من، بسیار، پاک، مبارک، به پری آسمان ها و زمین، و پری آنچه پروردگارم خواست و پسندید، و چنان که سزاوار است برای جلوه پروردگارم، صاحب بزرگی و اکرام .
2- معبودی جز خدا نیست، یگانه و بی شریک است، برای اوست فرمانروایی و ستایش، زنده می کند، و می میراند، و او زنده است و نمی میرد، خیر تنها به دست اوست، و او بر هرچیز تواناست

و خدا را سی وپنج مرتبه حَمد کند، در آن روز از غافلان نوشته نشود، و اگر در شب گوید، در آن شب از غافلان شمرده نشود . نهم: از محَمد بن فضیل روایت شده: خدمت حضرت جواد (عَلَيهِ السَّلَامُ) نوشتم که به من دعایی بیاموزد . حضرت در جوابم نوشت که صبح و شام می گویی: اللّٰهُ اللّٰهُ اللّٰهُ رَبِّيَ الرَّحْمٰنُ الرَّحِيمُ، لَاأُشْرِكُ بِهِ شَيْئاً . (1) سپس برای حاجت خود دعا می کنی . که این کلمات مقدّمه ای است برای رفع هر حاجتی به اذن خدای تعالی . دهم: از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده: به داود رقّی فرمود: سه بار خواندن این دعا را در صبح و سه بار در شب ترک مکن . اَللّٰهُمَّ اجْعَلْنِي فِي دِرْعِكَ الْحَصِينَةِ الَّتِي تَجْعَلُ فِيها مَنْ تُرِيدُ . (2) . به درستی که پدرم می فرمود: این از دعاهای مخزون [محفوظ در گنجینه خدا] است .

فصل دوم :بعضی از دعاهای وقت خوابیدن و بیدار شدن

و آن ها هفت دعاست: اول: از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: کسی که هنگام قرار گرفتن در خوابگاهش سه مرتبه بگوید:اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِي عَلا فَقَهَرَ، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِي بَطَنَ (3)

ص: 1660


1- خدا، خدا، خدا، پروردگار بخشنده و مهربان من است، چیزی را برای او شریک نگیرم
2- خداوندا مرا در زره محکم خود قرار ده، که هرکه را بخواهی در آن قرار می دهی
3- ستایش خدای را که برتر آمد و چیره گشت، و ستایش خدای را که نهان است

فَخَبَرَ، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِي مَلَكَ فَقَدَرَ، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِي يُحْيِي الْمَوْتىٰ وَ يُمِيتُ الْأَحْياءَ، وَ هُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ . (1) . از گناهانش بیرون آید، همانند روزی که از مادر متولد شده، و شیخ صدوق و شیخ طوسی هم این روایت را نقل کرده اند . و در«عدّة الدّاعی»از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل کرده: این دعا کمترین چیزی است که از تحمید [یعنی حَمد و ستایش گویی] کفایت می کند . ولی در آن روایت حَمد دوم پس از حَمد سوم است . دوم: از آن حضرت روایت شده: رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) هنگامی که در رختخواب خود قرار می گرفت آیَةُ الکُرسی می خواند و می گفت:

بِسْمِ اللّٰهِ، آمَنْتُ بِاللّٰهِ، وَ كَفَرْتُ بِالطَّاغُوتِ ؛ اَللّٰهُمَّ احْفَظْنِي فِي مَنامِي وَ فِي يَقَظَتِي . (2) سوم: از مفضّل بن عمر نقل شده: امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) به من فرمود: اگر بتوانی شب نکن، مگر اینکه خود را به یازده حرف پناه دهی، گفتم: مرا از آن ها خبر ده، فرمود: بگو:أَعُوذُ بِعِزَّةِ اللّٰهِ، وَ أَعُوذُ بِقُدْرَةِ اللّٰهِ، وَ أَعُوذُ بِجَلالِ اللّٰهِ، وَ أَعُوذُ (3)

ص: 1661


1- و آگاه، و ستایش خدای را که مالک است و نیرومند، و ستایش خدای را که مردگان را زنده می کند، و زندگان را می میراند، و او بر هرچیز تواناست
2- به نام خدا، به خدا ایمان آوردم، و به طاغوت کافر شدم، خدایا مرا در خواب وبیداری حفظ کن
3- پناه می برم به عزّت خدا، و پناه می برم به قَدرت خدا، و پناه می برم به جلال خدا، و پناه می برم

بِسُلْطانِ اللّٰهِ، وَ أَعُوذُ بِجَمالِ اللّٰهِ، وَ أَعُوذُ بِدَفْعِ اللّٰهِ، وَ أَعُوذُ بِمَنْعِ اللّٰهِ، وَ أَعُوذُ بِجَمْعِ اللّٰهِ، وَ أَعُوذُ بِمُلْكِ اللّٰهِ، وَ أَعُوذُ بِوَجْهِ اللّٰهِ، وَ أَعُوذُ بِرَسُولِ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ وَ بَرَأَ وَ ذَرَأَ . (1) و خود را هرگاه که خواهی به این کلمات حفظ کن . چهارم: از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده: کسی که درخوابگاهش قرار گیرد، و صد مرتبه تَوحید بخواند، از گناهان پنجاه ساله خود پاک شود . و نیز از آن حضرت روایت شده: کسی که در رختخوابش جای گیرد، و قُل یا اَیُّهاَ الکافِرون و قُل هُوَ اللّه اَحَدٌ بخواند، حق تعالی بیزاری از شرک را برای او بنویسد . پنجم: از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده: رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) و سلم فرمود: کسی که قصد کرده برای نماز شب برخیزد، و در رختخواب قرار گرفته بگوید:

اَللّٰهُمَّ لَاتُؤْمِنِّي مَكْرَكَ، وَ لَا تُنْسِنِي ذِكْرَكَ، وَ لَا تَجْعَلْنِي مِنَ الْغافِلِينَ، أَقُومُ ساعَةَ كَذا وَ كَذا . (2) حق تعالی فرشته ای را بر او بگمارد، که در آن ساعت بیدارش کند . ششم: و از آن

ص: 1662


1- به سلطنت خدا، و پناه می برم به جمال خدا، و پناه می برم به دفاع خدا، و پناه می برم به جلوگیری خدا، و پناه می برم به جمع آوری خدا، و پناه می برم به فرمانروایی خدا، و پناه می برم به جلوه خدا، و پناه می برم به رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش) از شرّ آنچه آفرید و پدید آورد و هستی بخشید .
2- خدایا مرا ایمن از مکرت مدار، و ذکرت را از یادم مبر، و از بی خبران قرارم مده، ساعت چند و چند برمی خیزم،

حضرت روایت شده: هرگاه یکی از شما در شب از خواب برخاست بگوید:

سُبْحانَ اللّٰهِ رَبِّ النَّبِيِّينَ، وَ إِلٰهِ الْمُرْسَلِينَ، وَ رَبِّ الْمُسْتَضْعَفِينَ، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِي يُحْيِي الْمَوْتىٰ، وَ هُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ . (1) هفتم: از عبد الرحمن بن حجّاج روایت شده: حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) آخر شب از خواب برمی خواست، صدا را در حدّی که اهل خانه بشنوند بلند می کرد و می گفت:

اَللّٰهُمَّ أَعِنِّي عَلَىٰ هَوْلِ الْمُطَّلَعِ، وَ وَسِّعْ عَلَيَّ ضِيقَ الْمَضْجَعِ، وَ ارْزُقْنِي خَيْرَ مَا قَبْلَ الْمَوْتِ وَ ارْزُقْنِي خَيْرَ مَا بَعْدَ الْمَوْتِ . (2)

فصل سوم :دعاهای وقت بیرون آمدن از منزل

در بیان چند دعا که هنگام بیرون آمدن از خانه خوانده می شود و آن ها هشت دعاست اول: از حضرت امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده است انسان زمانی که خواست از خانه خارج شود،

ص: 1663


1- منزّه است خدا، پروردگار پیامبران، و معبود فرستادگان، و پروردگار مستضعفان، و ستایش خدای را که مردگان را زنده می کند، و او بر هرچیز تواناست . زمانی که این کلمات را بگوید، خدای تبارک و تعالی می فرماید: بنده من راست گفت و شکر بجا آورد .
2- خدا یا مرا بر هراس قیامت کمک کن، و تنگی قبرم را وسعت بخش، و خیر آنچه پیش از مرگ، و پس از مرگ است نصیب من فرما .

هنگام نیّت خروج سه مرتبه بگوید: اللّه اکبر، و سه مرتبه بِاللّه اَخْرُجُ، وَ بِاللّه اَدْخُلُ، وَ عَلَی اللّه اَتَوَکَّلُ . (1) آنگاه بگوید: اللّهمَّ افْتَحْ لِي فِي وَجْهِي هٰذَا بِخَيْرٍ، وَ اخْتِمْ لِي بِخَيْرٍ، وَ قِنىٰ شَرَّ كُلِّ دَابَّةٍ أَنْتَ آخِذٌ بِنَاصِيَتِها إِنَّ رَبِّي عَلَىٰ صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ . (2)

پیوسته در پناه خدای عزّ و جلّ باشد، تا به همان مکانی که در آن بود بازگردد .

دوم: از امام زین العابدین (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده است که به هنگام بیرون رفتن از در خانه بگوید:بِسْمِ اللّه آمَنْتُ بِاللّه وَ تَوَکَّلْتُ عَلَی اللّه (3)

سوم: از امام باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده است که هرکس زمانی که از منزلش بیرون می رود بگوید:

بِسْمِ اللّٰهِ، حَسْبِيَ اللّٰهُ، وتَوَكَّلْتُ عَلَى اللّٰهِ ؛ اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ خَيْرَ أُمُورِي كُلِّها، وَ أَعُوذُ بِكَ مِنْ خِزْيِ الدُّنْيَا، وَ عَذَابِ الْآخِرَةِ . (4) خدا آنچه از امر دنیا و آخرت او را اندوهگین می سازد کفایت می فرماید . چهارم: از حضرت امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل

ص: 1664


1- به کمک خدا بیرون می روم، و به کمک خدا وارد می شود، و بر خدا توکّل می کنم
2- خدایا در این روز به رویم بگشا به خیر، و برایم پایان بده به خیر، و از شرّ هر جنبنده ای تو که گیرنده مهارش هستی حفظم کن، به درستی که پرودرگارم بر راهی مستقیم است
3- به نام خدا، ایمان آوردم به خدا، و بر خدا توکل کردم
4- به نام خدا، خدا مرا بس است، بر خدا توکل کردم، خدایا خیر همه کارهایم را از تو می خواهم، و از خاری دنیا و عذاب آخرت به تو پناه می آورم

شده است که وقتی که از منزل خود بیرون می روی بگو:

بِسْمِ اللّٰهِ، تَوَكَّلْتُ عَلَى اللّٰهِ، لَاحَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ . اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ خَيْرَ مَا خَرَجْتُ لَهُ، وَ أَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ مَا خَرَجْتُ لَهُ . اَللّٰهُمَّ أَوْسِعْ عَلَيَّ مِنْ فَضْلِكَ، وَ أَتْمِمْ عَلَيَّ نِعْمَتَكَ، وَ اسْتَعْمِلْنِي فِي طاعَتِكَ، وَ اجْعَلْ رَغْبَتِي فِيما عِنْدَكَ، وَ تَوَفَّنِي عَلَىٰ مِلَّتِكَ وَ مِلَّةِ رَسُولِكَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ . (1) پنجم: از امام رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده است که پدرم زمانی که از منزل خارج می شد، این کلمات را می گفت: بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ، خَرَجْتُ بِحَوْلِ اللّٰهِ وَ قُوَّتِهِ، لَابِحَوْلٍ (بلَابِحَوْلٍ) مِنِّي وَ لَا قُوَّتِي، بَلْ بِحَوْلِكَ وَ قُوَّتِكَ يَا رَبِّ، مُتَعَرِّضاً لِرِزْقِكَ، فَأْتِنِي بِهِ فِي عافِيَةٍ . (2)

ششم: از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده است که هرکه از منزلش بیرون می رود، ده مرتبه: سوره قُل هُوَ اللّه اَحَدٌ بخواند، پیوسته در حفظ خدای عزّ و جل باشد، و تا به منزلش

ص: 1665


1- به نام خدا، توکّل کردم بر خدا، جنبش و نیرویی نیست مگر به خدا، خدایا، خیر آنچه به خاطرش از خانه بیرون شدم از تو می خواهم، و از شرّ آنچه به خاطرش بیرون آمدم به تو پناه می آورم، خدایا از فضلت بر من وسعت بخش، و نعمتت را بر من کامل کن، و مرا در طاعتت به کار گیر، و اشتیاقم را در آنچه نزد توست قرار ده، و مرا بر آیینت و آیین رسولت بمیران
2- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است، خارج شدم به قوت و نیروی خدا، نه به قَدرت و نیروی خویش، بلکه به قَدرت و نیروی تو، ای پروردگارم روزی ات را خواستارم، آن را در عین عافیت به من عنایت کن

بازگردد، خدا از او محافظت نماید . هفتم: از امام هفتم (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده است که هرگاه خواستی به سفر روی، بر در خانه ات بایست، و سوره های حَمد و قُل هُوَ اللّه اَحَدٌ، و قُل اَعوذُ بِرَبِّ النّاسِ، وقُل اَعوذُ بِرَبِّ الفَلَق را از پیش رو، و از طرف راست و چپ بخوان، آنگاه بگو:

اللّهمَّ احْفَظْنِي وَ احْفَظْ مَا مَعِيَ، وَ سَلِّمْنِي وَ سَلِّمْ مَا مَعِيَ، وَ بَلِّغْنِي وَ بَلِّغْ مَا مَعِيَ بَلاغاً حَسَناً . (1)

هشتم: و نیز از آن حضرت روایت شده است که هرگاه در سفر یا حضر [حضر یعنی ماندن در وطن، در مقابل سفر] از منزلت بیرون رفتی بگو:بِسْمِ اللّٰهِ، آمَنْتُ بِاللّٰهِ، وَ تَوَكَّلْتُ عَلَى اللّٰهِ، مَا شاءَ اللّٰهُ، لَاحَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ . (2)

ص: 1666


1- خدایا مرا و آنچه با من است حفظ کن، و مرا و آنچه با من است به سلامت دار، و مرا و آنچه با من است به نیکی برسان
2- به نام خدا، به خدا ایمان آوردم، و بر خدا توکل کردم، آنچه خدا خواست، جنبش و نیرویی نیست مگر به خدا

فصل چهارم :ادعیه قبل از نماز و بعد از آن

و آن پنج دعا است اوّل: از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده: حضرت امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) فرمود: هرکه این دعا را به هنگام قیام برای نماز، پیش از شروع نماز بگوید با محمّد و آل محمّد خواهد بود:

اللّهمَّ إِنِّي أَتَوَجَّهُ إِلَيْكَ بِمُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أُقَدِّمُهُمْ بَيْنَ يَدَيْ صَلَواتِي، وَ أَتَقَرَّبُ بِهِمْ إِلَيْكَ، فَاجْعَلْنِي بِهِمْ وَجِيهاً فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ، وَ مِنَ الْمُقَرَّبِينَ، مَنَنْتَ عَلَيَّ بِمَعْرِفَتِهِمْ، فَاخْتِم لِي بِطاعَتِهِمْ وَ مَعْرِفَتِهِمْ، وَ وِلايَتِهِمْ، فَإِنَّهَا السَّعادَةُ، وَ اخْتِمْ لِي بِهَا فَإِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ . (1) آنگاه نماز را به جای می آوری، و چون فارغ شدی می گویی: اللّهمَّ اجْعَلْنِي مَعَ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، فِي كُلِّ عافِيَةٍ وَ بَلاءٍ، وَ اجْعَلْنِي مَعَ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ (2)

ص: 1667


1- خدایا به محمّد و خاندان محمّد به تو رو می کنم، و آنان را پیش روی نمازم پیش می اندازم، و به آنان به تو تقرّب می جویم، مرا در دنیا و آخرت با آنان آبرومند قرار ده، و از مقرّبان محسوب فرما، بر من به شناختن آنان منّت نهادی، پایان ده برایم به اطاعت و معرفت و ولایتشان، که خوشبختی آن است، و به آن ها برایم پایان ده، به درستی که تو بر هرچیز توانایی .
2- خدایا قرار ده مرا با محَمد و آل محَمد در هر بلاء و عافیت، و در هر اقامتگاه و بازگشتگاهی با محمّد و خاندان محمّد

فِي كُلِّ مَثْوىً وَ مُنْقَلَبٍ . اَللّٰهُمَّ اجْعَلْ مَحْيَايَ مَحْيَاهُمْ، وَ مَمَاتِي مَمَاتَهُمْ، وَ اجْعَلْنِي مَعَهُمْ فِي الْمَوَاطِنِ كُلِّها، وَ لَا تُفَرِّقْ بَيْنِي وَ بَيْنَهُمْ، إِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ . (1) دوّم: از صفوان جمّال [شتربان] روایت شده: امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) را دیدم پیش از تکبیر رو به قبله کرد و گفت: اللّهمَّ لَاتُؤْيِسْنِي مِنْ رَوْحِكَ، وَ لَا تُقَنِّطْنِي مِنْ رَحْمَتِكَ، وَ لَا تُؤْمِنِّي مَكْرَكَ، فَإِنَّهُ لَايَأْمَنُ مَكْرَ اللّٰهِ إِلّا الْقَوْمُ الْخاسِرُونَ . (2)

سوم: از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: حضرت امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) پس از فارغ شدن از نماز ظهر می گفت:

اللّهمَّ إِنِّي أَتَقَرَّبُ إِلَيْكَ بِجُودِكَ وَ كَرَمِكَ، وَ أَتَقَرَّبُ إِلَيْكَ بِمُحَمَّدٍ عَبْدِكَ وَ رَسُولِكَ، وَ أَتَقَرَّبُ إِلَيْكَ بِمَلائِكَتِكَ الْمُقَرَّبِينَ، وَ أَنْبِيَائِكَ الْمُرْسَلِينَ، وَ بِكَ اَللّٰهُمَّ أَنْتَ الْغَنِيُّ عَنِّي وَ بِيَ الْفاقَةُ إِلَيْكَ، أَنْتَ الْغَنِيُّ وَ أَنَا الْفَقِيرُ، إِلَيْكَ، (3)

ص: 1668


1- همراه کن، خدایا زندگی ام را زندگی آنان، و مرگم را مرگ آنان قرار ده، و مرا همه جا با ایشان همراه فرما، و بین من و آنان جدایی مینداز، به درستی که تو بر هر کار توانایی .
2- خدایا از نسیم جان بخشت مأیوسم مکن، و از رحمتت ناامیدم مفرما، و از مکرت ایمنم منما، زیرا از مکر خدا خویش را ایمن نمی شمارند مگر مردم زیانکار
3- خدایا به بخشش و کرمت به تو تقرّب می جویم، و به محمّد بنده و فرستاده ات به تو تقرّب می جویم، و به فرشتگان مقرّب و پیامبران مرسلت و به حقیقتت به تو تقرّب می جویم . خدایا تو از من بی نیازی، و من به تو نیازمند، تو بی نیازی و من به تو نیازمند، لغزشم را

أَقَلْتَنِي عَثْرَتِي، وَ سَتَرْتَ عَلَيَّ ذُنُوبِي، فَاقْضِ الْيَوْمَ حاجَتِي، وَ لَا تُعَذِّبْنِي بِقَبِيحِ مَا تَعْلَمُ مِنِّي، بَلْ عَفْوُكَ وَ جُودُكَ يَسَعُنِي . (1) سپس آن حضرت به سجده می افتاد و می گفت: يَا أَهْلَ التَّقْوَىٰ، وَ يَا أَهْلَ الْمَغْفِرَةِ، يَا بَرُّ يَا رَحِيمُ، أَنْتَ أَبَرُّ بِي مِنْ أَبِي وَ أُمِّي، وَ مِنْ جَمِيعِ الْخَلائِقِ، اقْلِبْنِي بِقَضاءِ حاجَتِي، مُجاباً دُعائِي، مَرْحُوماً صَوْتِي، قَدْ كَشَفْتَ أَنْوَاعَ الْبَلاءِ عَنِّي . (2)

چهارم: از امام جواد (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده: زمانی که از نماز واجب فارغ شدی بگو: رَضیتُ بِاللّه رَبّاً، وَ بِمُحَمَّدٍ نَبِیّاً، وَ بِالاِسْلامِ دیناً، وَ بِالْقُرْآنِ کِتاباً، وَ بِفُلانٍ وَ فُلانٍ اَئِمَّةً، اللّهمَّ وَلِیُّکَ فُلانٌ، فَاحْفَظْهُ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ، وَ عَنْ يَمِينِهِ وَ عَنْ شِمالِهِ، وَ مِنْ فَوْقِهِ وَ مِنْ تَحْتِهِ، وَ امْدُدْ لَهُ فِي عُمْرِهِ، وَ اجْعَلْهُ الْقائِمَ بِأَمْرِكَ، وَ الْمُنْتَصِرَ لِدِينِكَ، وَ أَرِهِ مَا يُحِبُّ وَ ما تَقَرُّ بِهِ عَيْنُهُ فِي نَفْسِهِ، وَ ذُرِّيَّتِهِ، وَ فِي أَهْلِهِ وَ مالِهِ، (3)

ص: 1669


1- نادیده گرفتی، و گناهانم را پوشاندی، امروز حاجتم را برآور، به زشتی آنچه که از من خبر داری عذابم مکن، بلکه گذشت و بخشش تو مرا فرا گیرد .
2- ای اهل تقوا و آمرزش ای نیکوکار، ای مهربان، تو از پدر و مادرم و همه خلایق به من نیکوکارتری، مرا با برآمدن حاجت، و دعای اجابت شده، و صدای مورد رحمتت قرار گرفته بازگردان، به حقیقت تو انواع بلاها را از من برطرف کردی
3- راضی شدم به خدا که پروردگارم باشد، و به محمّد برای پیامبری و به اسلام برای دینم، و به قرآن برای کتابم و به فلان و فلان [به جای فلان و فلان بگو: و به علی و الحسن و الحسین و علی و محمّد و جعفر و موسی و علی و محَمد و علی و الحجّة] پیشوایانم، خدایا ولیّ ات فلان [به جای فلان بگو: القائم الحجّة] را حفظ کن از پیش رو و پشت سر، و از جانب راست و چپ و از بالای سر و پایین پایش، و بر عمرش بیفزا، و او را قیام کننده به امرت، و پیروز کننده دینت قرار ده، و آنچه دوست دارد به او بنمایان، و آنچه نسبت به خودش و ذریه و اهل مال

وَ فِي شِيعَتِهِ وَ فِي عَدُوِّهِ، وَ أَرِهِمْ مِنْهُ مَا يَحْذَرُونَ، وَ أَرِهِ فِيهِمْ مَا يُحِبُّ وَ تُقِرُّ بِهِ عَيْنَهُ، وَ اشْفِ بِهِ صُدُورَنا وَ صُدُورَ قَوْمٍ مُؤْمِنِينَ . (1)

و فرمود: چون رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) از نماز فارغ می شد می گفت: اللّهمَّ اغْفِرْ لِي مَا قَدَّمْتُ وَ ما أَخَّرْتُ، وَ ما أَسْرَرْتُ وَ ما أَعْلَنْتُ، وَ إِسْرَافِي عَلَىٰ نَفْسِي وَ مَا أَنْتَ أَعْلَمُ بِهِ مِنِّي . اَللّٰهُمَّ أَنْتَ الْمُقَدِّمُ وَ الْمُؤَخِّرُ، لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ، بِعِلْمِكَ الْغَيْبَ وَ بِقُدْرَتِكَ عَلَى الْخَلْقِ أَجْمَعِينَ، مَا عَلِمْتَ الْحَياةَ خَيْرَاً لِي فَأَحْيِنِي، وَ تَوَفَّنِي إِذا عَلِمْتَ الْوَفَاةَ خَيْراً لِي . اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ خَشْيَتَكَ فِي السِّرِّ وَ الْعَلانِيَةِ، وَ كَلِمَةَ الْحَقِّ فِي الْغَضَبِ وَ الرِّضا، وَ الْقَصْدَ فِي الْفَقْرِ وَ الْغِنَىٰ، وَ أَسْأَلُكَ نَعِيماً لَايَنْفَدُ، وَ قُرَّةَ عَيْنٍ لَاتَنْقَطِعُ، وَ أَسْأَلُكَ الرِّضَا بِالْقَضاءِ، وَ بَرَكَةَ الْمَوْتِ بَعْدَ الْعَيْشِ، وَ بَرْدَ الْعَيْشِ بَعْدَ الْمَوْتِ، وَ لَذَّةَ الْمَنْظَرِ إِلَىٰ وَجْهِكَ، وَ شَوْقاً إِلَىٰ رُؤْيَتِكَ وَ لِقائِكَ مِنْ غَيْرِ (2)

ص: 1670


1- و شیعه اش چشمش را روشن می کند و به او نشان بده . و از جانب او درباره دشمنانش از آنچه حذر می کنند به آنان بنما، و درباره آن ها آنچه را دوست دارد، و چشمش به آن روشن می شود به او بنمایان، و سینه های او، و سینه های مردم مؤمن را شفا بده
2- خدایا آنچه پیش فرستادم، و از پی می فرستم، و آنچه پنهان کردم، و آنچه آشکار نمودم، و اسراف بر خودم و آنچه را تو به آن از من داناتری، برایم بیامرز، خدایا تویی پیش انداز و پس انداز، معبودی جز تو نیست، به حق دانشت به غیب، و به توانایی ات بر همه خلق، تا زندگی را برایم خیر می دانی، پس زنده ام بدار، و زمانی که مرگ را برایم خیر می دانی، جانم را بگیر، خدایا هراس از خود را در نهان و آشکار، و سخن حق را در خشم و خشنودی، و میانه روی را در نداری و دارایی از تو می خواهم و نعمتی را از تو می خواهم که تمام نشود، و نور چشمی که قطع نگردد، و از تو می خواهم: خشنودی به قضا و برکت مرگ پس از زندگی، و گوارایی زندگی پس از مرگ، و لذت تماشای زیبایی ات، و شوق دیدار و لقایت، بدون

ضَرّآءَ مُضِرَّةٍ وَ لافِتْنَةٍ مُضِلَّةٍ . اَللّٰهُمَّ زَيِّنَّا بِزِينَةِ الْإِيمانِ، وَ اجْعَلْنا هُدَاةً مُهْتَدِينَ، اَللّٰهُمَّ اهْدِنا فِيمَنْ هَدَيْتَ . اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ عَزِيمَةَ الرَّشادِ وَ الثَّباتِ فِي الْأَمْرِ وَ الرُّشْدِ، وَ أَسْأَلُكَ شُكْرَ نِعْمَتِكَ، وَ حُسْنَ عافِيَتِكَ، وَ أَدَاءَ حَقِّكَ، وَ أَسْأَلُكَ يَا رَبِّ قَلْباً سَلِيماً، وَ لِساناً صادِقاً، وَ أَسْتَغْفِرُكَ لِمَا تَعْلَمُ، وَ أَسْأَلُكَ خَيْرَ مَا تَعْلَمُ، وَ أَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ مَا تَعْلَمُ، فَإِنَّكَ تَعْلَمُ وَ لَا نَعْلَمُ وَ أَنْتَ عَلَّامُ الْغُيُوبِ . (1)

پنجم: از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: هرکس نزد هر نماز واجب، این کلمات را بگوید، خود و خانه و دارایی و اولادش محفوظ بماند .

أُجِيرُ نَفْسِي وَ مالِي وَ وَلَدِي وَ أَهْلِي وَ دَارِي، وَ كُلَّ مَا هُوَ مِنِّي بِاللّٰهِ الْواحِدِ، الْأَحَدِ، الصَّمَدِ، الَّذِي لَمْ يَلِدْ وَ لَمْ يُولَدْ وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُواً أَحَدٌ، وَ أُجِيرُ نَفْسِي وَ مَالِي وَ وَلَدِي، وَ كُلَّ مَا هُوَ مِنِّي بِرَبِّ الْفَلَقِ، مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ، (2)

ص: 1671


1- سختی و زیان بخشی، و فتنه گمراه کنندگی، خدایا ما را به زینت ایمان بیارای، و ما را راهنمایان ره یافته قرار بده، خدایا ما را در ضمن آنان که هدایت کردی هدایت کن، خدایا تصمیم استوار و پایداری در کار و رشد بسیار از تو می خواهم، و شکر نعمتت و خوبی عافیتت و ادای حقّت را از تو درخواست دارم، پروردگارا، دل سالم، و زبان راستگو، از تو می خواهم و از تو برای آنچه می دانی طلب آمرزش می کنم، و خیر آنچه را می دانی از تو درخواست دارم، و از شرّ آنچه می دانی به تو پناه می آورم، زیرا تو می دانی، و ما نمی دانیم، و تو دانای نهان هایی .
2- خودم و دارایی ام و فرزندم و خاندانم و خانه ام و هرچه از من است پناه می دهم به خدای واحد یگانه بی نیاز، که نزاده و زاده نشده، و هیچ همتایی ندارد، و خودم و دارایی ام و فرزندم، و هرچه از من است را پناه دادم به پروردگار سپیده دم از شرّ آنچه آفرید .

تا آخر سوره، وَأُجِيرُ نَفْسِي وَ مالِي وَ وَلَدِي وَ كُلَّ مَا هُوَ مِنِّي بِرَبِّ النَّاسِ مَلِكِ النَّاسِ (1) تا آخر سوره، وَأُجِيرُ نَفْسِي وَ مَالِي وَ وَلَدِي وَ كُلَّ مَا هُوَ مِنِّي بِاللّٰهِ، لَا إِلٰهَ إِلّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّوْمُ لَا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَ لَا نَوْمٌ، (2) تا پایان آیَةُ الکُرسی .

فصل پنجم: دعاهای وارده برای رزق و روزی

و آن پنج دعاست . اوّل: از معاویة بن عمّار نقل شده: از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) درخواست کردم تا برای رزق دعایی تعلیم من فرماید، آن حضرت این دعا را به من آموخت، و من برای زیاد شدن رزق، چیزی بهتر از این ندیدم .

اللّهمَّ ارْزُقْنِي مِنْفَضْلِكَ الْوَاسِعِ، الْحَلالِ الطَّيِّبِ، رِزْقاً واسِعاً حَلالاً طَيِّباً، بَلاغاً لِلدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ، صَبّاً صَبّاً، هَنِيئاً (3)

ص: 1672


1- و خودم و دارایی ام و فرزندم و هرچه از من است را پناه می دهم به پروردگارم مردم، فرمانروای مردم .
2- و خودم و دارایی ام و فرزندم و هرچه از من است را پناه می دهم به خدا، معبودی جز او نیست، زنده و پا برجاست او را چرت و خواب درنگیرد .
3- خدای نصیبم کن از فضل گسترده ات، حلال پاکیزه روزی فراخ حلال پاک رسای برای دنیا و آخرت، ریزان ریزان گوارا

مَرِيئاً، مِنْ غَيْرِ كَدٍّ وَ لَا مَنٍّ مِنْ أَحَدٍ مِنْ خَلْقِكَ، إِلّا سَعَةً مِنْ فَضْلِكَ الْوَاسِعِ، فَإِنَّكَ قُلْتَ: «وَ سْأَلُوا اللّٰهَ مِنْ فَضْلِهِ»، فَمِنْ فَضْلِكَ أَسْأَلُ، وَ مِنْ عَطِيَّتِكَ أَسْأَلُ، وَ مِنْ يَدِكَ الْمَلْأَىٰ أَسْأَلُ . (1)

دوم: از امام باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: به زید شحّام فرمود: برای درخواست روزی، در سجده نماز واجب بگو:يَا خَيْرَ الْمَسْؤُولِينَ، وَ يَا خَيْرَ الْمُعْطِينَ، ارْزُقْنِي وَ ارْزُقْ عِيَالِي مِنْ فَضْلِكَ، فَإِنَّكَ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ . (2)

سوم: از ابو بصیر نقل شده: از حاجت خود به حضرت امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) شکایت کردم، و از آن جناب خواستم، برای روزق دعایی تعلیم من کن، حضرت این دعا را به من آموخت از زمانی که آن را خواندم، دیگر محتاج نشدم، فرمود: در نماز شب در حال سجده بگو: يَا خَيْرَ مَدْعُوٍّ، وَ يَا خَيْرَ مَسْؤُولٍ، وَ يَا أَوْسَعَ مَنْ أَعْطَىٰ، وَ يَا خَيْرَ مُرْتَجىً، ارْزُقْنِي وَ أَوْسِعْ عَلَيَّ مِنْ رِزْقِكَ، وَ سَبِّبْ لِي رِزْقاً مِنْ قِبَلِكَ، (فَضلِکَ) ؛ إِنَّكَ عَلَىٰ کُلِّ (3)

ص: 1673


1- لذیذ بدون زحمت و بدون منّت از احدی از بندگانت، جز وسعتی از فضل واسعت، زیرا تو فرمودی: «از فضل خدا بخواهید» پس از فضل تو می خواهم، و از عطای تو درخواست می نمایم، و از دست پر تو می طلبم .
2- ای بهترین درخواست شده، و ای بهترین عطا کننده، مرا و عیالم را از فضلت روزی بخش، به درستی که تو صاحب فضل بزرگی هستی
3- ای بهترین خوانده شده، و ای بهترین درخواست شده، و ای وسعت بخش ترین کسی که عطا کرد، و ای بهترین امیدشده، روزی ام ده و بر من از روزی ات وسعت ده، و سبب سازی کن برایم روزی را از جانب خودت، به درستی که تو بر هر

شَيْءٍ قَدِيرٌ . (1)

مؤلف گوید: شیخ طوسی در کتاب «مصباح» این دعا را در سجده آخر رکعت، هشتم نافله شب ذکر فرموده .

چهارم: روایت شده: رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) این دعا را برای طلب روزی تعلیم فرمود: يَا رَازِقَ الْمُقِلِّينَ، وَ يَا رَاحِمَ الْمَساكِينِ، وَ يَا وَلِيَّ الْمُؤْمِنِينَ، وَ يَا ذَاالْقُوَّةِ الْمَتِينِ، صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ، وَ ارْزُقْنِي وَ عافِنِي وَ اكْفِنِي مَا أَهَمَّنِي . (2)

پنجم: ابو بصیر این دعا را برای طلب روزی از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: و آن حضرت فرموده: این دعای علی بن الحسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) است که خدا را به آن می خواند:

اللّهمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ حُسْنَ الْمَعِيشَةِ، مَعِيشَةً أَتَقَوَّىٰ بِهَا عَلَىٰ جَمِيعِ حَوَائِجِي، وَ أَتَوَصَّلُ بِها فِي الْحَياةِ إِلَىٰ آخِرَتِي، مِنْ غَيْرِ أَنْ تُتْرِفَنِي فِيها فَأَطْغَىٰ، أَوْ تُقَتِّرَ بِها عَلَيَّ فَأَشْقىٰ، أَوْسِعْ عَلَيَّ مِنْ حَلالِ رِزْقِكَ، وَ أَفْضِلْ عَلَيَّ مِنْ سَيْبِ فَضْلِكَ، نِعْمَةً مِنْكَ (3)

ص: 1674


1- چیز توانایی .
2- ای روزی دهنده نیازمندان، و ای رحم کننده بر مسکینان، و ای سرپرست مؤمنان، و ای صاحب نیروی استوار، بر محمّد و اهل بیتش درود فرست، روزی ام ده، و سلامتی کاملم بخش، و مرا از آنچه به اندیشه ام برده کفایت کن .
3- خدایا نیکی معیشت را از تو می خواهم، معیشتی که به آن بر تمام خواسته هایم نیرو گیرم، و به آن در زندگی به آخرتم برسم، بی آنکه در فراوانی نعمتم قرار دهی، تا طغیان کنم، یا به آن بر من تنگ گیری تا بدبخت شوم، از روزی حلالت بر من فراخی ده، و بر من از ریزش فضلت، از نزد خود نعمت

سابِغَةً، وَ عَطاءً غَيْرَ مَمْنُونٍ، ثُمَّ لَاتَشْغَلْنِي عَنْ شُكْرِ نِعْمَتِكَ بِإِكْثارٍ مِنْها، تُلْهِينِي بَهْجَتُهُ، وَ تَفْتِنُنِي زَهَراتُ (زَهْرَتُهُ) زَهْوَتِهِ، وَ لَا بِإِقْلالٍ عَلَيَّ مِنْها، يَقْصُرُ بِعَمَلِي كَدُّهُ، وَ يَمْلَأُ صَدْرِي هَمُّهُ، أَعْطِنِي مِنْ ذٰلِكَ يَا إِلٰهِي غِنىً عَنْ شِرَارِ خَلْقِكَ، وَ بَلاغاً أَنالُ بِهِ رِضْوانَكَ، وَ أَعُوذُ بِكَ يَا إِلٰهِي مِنْ شَرِّ الدُّنْيا وَ شَرِّ مَا فِيها، وَ لَا تَجْعَلْ عَلَيَّ الدُّنْيا سِجْناً، وَ لَا فِراقَها عَلَيَّ حُزْناً، أَخْرِجْنِي مِنْ فِتْنَتِها مَرْضِيّاً عَنِّي، مَقْبُولاً فِيها عَمَلِي، إِلَىٰ دَارِ الْحَيَوانِ وَ مَساكِنِ الْأَخْيَارِ، (1) وَ اَبْدِلْنی بِالدُّنْیَا الْفانِیَةِ نَعیمَ الدّارِ الْباقِیَةِ . اللّهمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ أَزْلِها وَ زِلْزالِها وَ سَطَوَاتِ شَياطِينِها وَ سَلاطِينِها، وَ نَكالِها، وَ مِنْ بَغْيِ مَنْ بَغَىٰ عَلَيَّ فِيها . اَللّٰهُمَّ مَنْ كادَنِي فَكِدْهُ، وَ مَنْ أَرادَنِي فَأَرِدْهُ، وَ فُلَّ عَنِّي حَدَّ مَنْ نَصَبَ لِي حَدَّهُ، وَ أَطْفِئ عَنِّي نارَ مَنْ شَبَّ لِي وَقُودَهُ، وَ اكْفِنِي مَكْرَ الْمَكَرَةِ، وَافْقَأْ عَنِّي عُيُونَ (2)

ص: 1675


1- کامل و عطای بی منّت عنایت کن، و مرا به فراوانی آن، از شکر نعمتت غافل مکن، که زیبایی اش سرگرمم سازد، و خوش رنگی های شگفت انگیزش دلم را برباید، و نه با کم دادنش به من، که از زحمت در به دست آوردنش، عملم برای خدا ضعیف گردد، و اندوهش سینه ام را پر کند، ای معبود من، از معیشت آن اندازه به من عطا کن، که بی نیازی از بندگان شرّیرت باشد، و رساننده ای که به وسیله آن به خشنودی ات برسم، ای معبود من، از شرّ دنیا و آنچه در آن است به تو پناه می آورم، دنیا را بر من زندان، و فراقش را بر من اندوه قرار مده، مرا از فتنه های آن، درحالی که از من راضی باشی، و عملم در آن پذیرفته باشد، به جانب خانه زندگی ابدی و خانه های خوبان بیرون آور،
2- و دنیای فانی را برایم به نعمت خانه باقی تبدیل کن، خدایا از سختی و لرزش هایش و از یورش های شیاطین و سلاطین و از عذابش و تجاوز هرکه در آن بر من تجاوز کند به تو پناه می آورم . خدایا هرکه علیه من نقشه کشید، تو علیه او نقش بکش، و هرکه نسبت به من قصد بد دارد، تو نسبت به و او قصد بد کن، و تیزی اسلحه کسی که تیزی اسلحه اش را برای من قرار داد کند کن، و آتش کسی که هیزمش را علیه من افروخته خاموش نما، و فریب فریب کاران را از من کفایت کن، و دیده کافران را

الْكَفَرَةِ، وَ اكْفِنِي هَمَّ مَنْ أَدْخَلَ عَلَيَّ هَمَّهُ، وَ ادْفَعْ عَنِّي شَرَّ الْحَسَدَةِ، وَ اعْصِمْنِي مِنْ ذٰلِكَ بِالسَّكِينَةِ، وَ أَلْبِسْنِي دِرْعَكَ الْحَصِينَةَ، وَ أَحْيِنِي فِي سِتْرِكَ الْوَاقِي، وَ أَصْلِحْ لِي حالِي، وَ صَدِّقْ قَوْلِي بِفِعالِي، وَ بَارِكْ لِي فِي أَهْلِي وَ مٰالي . (1)

مؤلف گوید: در باب دوم، در مقام بیان نمازها، نمازهایی برای زیادشدن روزی ذکر شده که می توانید مراجعه کنید .

فصل ششم: ذکر دو دعا برای ادای رزق

اوّل: از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده: بگو: اللّهمّ َلَحْظَةً مِنْ لَحَظاتِكَ تُيَسِّرُ عَلَىٰ غُرَمائِي بِهَا الْقَضاءَ، وَ تُيَسِّرُ لِي بِهَا الاقْتِضاءَ، إِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ . (2)

دوّم: این دعا از موسی بن جعفر (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) روایت شده:اللّهمَّ ارْدُدْ إِلىٰ جَمیعِ خَلْقِکَ مَظالِمَهُمْ، الَّتی قِبَلی صَغیرَها (3)

ص: 1676


1- از من کور کن، و اندوه کسی که اندوهش را بر من دارو نموده کفایت کن، و شرّ حسودان را از من برطرف نما، و مرا از اینها با آرامش حفظ کن، و زره محکمت را به من بپوشان، و در پوشش نگهداریت زنده ام بدار، و حالم را اصلاح کن، و گفتارم را به کردارم راست آر، و به من در خاندان و دارایی ام برکت ده .
2- خدایا توجّهی از توجّهاتت، آسان کند پرداخت طلب طلبکارانم را، و آسان می کند برایم گرفتن طلبم را، به درستی که تو بر هرچیز توانایی
3- خدایا به تمام بندگانت برگردان حقوق پایمال شده کوچک و بزرگی که از ایشان

وَكَبِيرَها، فِي يُسْرٍ مِنْكَ وَ عافِيَةٍ، وَ ما لَمْ تَبْلُغْهُ قُوَّتِي، وَ لَمْ تَسَعْهُ ذاتُ يَدِي، وَ لَمْ يَقْوَ عَلَيْهِ بَدَنِي وَ يَقِينِي وَ نَفْسِي، فَأَدِّهِ عَنِّي، مِنْ جَزِيلِ ما عِنْدَكَ مِنْ فَضْلِكَ، ثُمَّ لَاتُخَلِّفْ عَلَيَّ مِنْهُ شَيْئاً تَقْضِيهِ مِنْ حَسَناتِي، يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ، أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ وَحْدَهُ لَاشَرِيكَ لَهُ، وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ، وَ أَنَّ الدِّينَ كَما شَرَعَ، وَ أَنَّ الْإِسْلامَ كَما وَ صَفَ، وَ أَنَّ الْكِتَابَ كَمَا أَنْزَلَ، وَ أَنَّ الْقَوْلَ كَما حَدَّثَ، وَ أَنَّ اللّٰهَ هُوَ الْحَقُّ الْمُبِينُ، ذَكَرَ اللّٰهُ مُحَمَّداً وَ أَهْلَ بَيْتِهِ بِخَيْرٍ، وَ حَيَّا مُحَمَّداً وَ أَهْلَ بَيْتِهِ بِالسَّلامِ . (1)

فصل هفتم :دعا های وارده برای دفع غم واندوه وخوف

و آن مشتمل بر دوازده دعا است . اوّل: از امام باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: زمانی که پیش آمدی برایت رخ داد و از آن در هراسی، به قبله رو کن، و دو رکعت نماز بخوان، آنگاه

ص: 1677


1- نزد من است، از جانب خویش در آسانی و عافیت، و آنچه نیرویم به آن نرسید، و دارایی ام آن را فرا نگرفت، و بدنم و یقین و جانم بر آن توانایی نداشت، از آنچه از احسان شایانت نزد توست، از جانب من بپرداز، و چیزی از آن را بر عهده من بجا مگذار، که از حسناتم بپردازی، ای مهربان ترین مهربانان، گواهی می دهم که معبودی جز خدا نیست، یگانه است و شریک ندارد، و گواهی می دهم که محمّد بنده و رسول اوست، و دین همان است که خدا مقرّر نمود، و اسلام همان است که او وصف کرد، و قرآن همان است که او نازل نمود، و گفتار همان است که او فرمود: و خدا همان حق آشکار است، خدا محمّد و اهل بیتش را به خیر یاد کند، و به محمّد و اهل بیتش به سلام تحیّت فرستد .

هفتاد مرتبه بگو: يا اَبصَرَ النّاظِرینَ، وَ یا اَسمَعَ السّامِعینَ، وَ یا اَسرَعَ الحاسِبینَ، وَ یا اَرحَمَ الرّاحِمینَ . و در هر مرتبه که می گویی حاجت خود را با آن ذکر کن . دوم: از رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) روایت شده: به هر که همّی یا غمی یا اندوهی یا بلایی یا شدّتی برسد، بگوید: اَللّٰهُ رَبِّي لَاأُشْرِكُ بِهِ شَيْئاً، تَوَكَّلْتُ عَلَى الْحَيِّ الَّذِي لَا يَمُوتُ . سوم: از امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده: چون برادران یوسف، او را به چاه افکندند، جبرئیل نزد او آمد و گفت: ای پسر در اینجا چه می کنی؟ یوسف گفت: برادرانم مرا در این چاه افکندند، پرسید دوست داری از آن بیرون آیی؟ پاسخ داد: این امر بسته به مشیّت خدای عزّ و جلّ است، اگر بخواهد مرا بیرون می آورد، جبرئیل گفت: حق تعالی می فرماید: مرا به این دعا بخوان تا تو را از چاه بیرون آورم، گفت آن دعا کدام است، گفت: بگو:

اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِأَنَّ لَكَ الْحَمْدَ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ الْمَنَّانُ، بَدِيعُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ، ذُو الْجَلالِ (1)

ص: 1678


1- خدایا از تو می خواهم به اینکه ستایش برای توست، معبودی جز تو نیست، بسیار عطاکننده ای، پدیدآورنده آسمان ها و زمینی، صاحب شکوه

وَالْإِكْرامِ، أَنْ تُصَلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تَجْعَلَ لِي مِمَّا أَنَا فِيهِ فَرَجاً وَ مَخْرَجاً . (1) در نتیجه کاروان از راه رسید، و او را از چاه بیرون آورد، به همان صورتی که داستانش در قرآن مجید آمده . چهارم: از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده: هرگاه از امری ترسیدی بگو: اللّهمَّ إِنَّكَ لَايَكْفِي مِنْكَ أَحَدٌ وَ أَنْتَ تَكْفِي مِنْ كُلِّ أَحَدٍ مِنْ خَلْقِكَ، فَاكْفِنِي كَذا وَ كَذا .

و در حدیث دیگری فرمود: می گویی: يَا كافِياً مِنْ كُلِّ شَيْءٍ، وَ لَا يَكْفِي مِنْكَ شَيْءٌ فِي السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ، اكْفِنِي ما أَهَمَّنِي مِنْ أَمْرِ الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ، وَ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ . (2) و حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) فرمود: هرکه بر سلطانی که از او بترسد وارد شود بگوید: بِاللّٰهِ أَسْتَفْتِحُ، وَ بِاللّٰهِ أَسْتَنْجِحُ، وَ بِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ أَتَوَجَّهُ، اَللّٰهُمَّ ذَلِّلْ لِي صُعُوبَتَهُ، وَ سَهِّلْ لِي حُزُونَتَهُ، فَإِنَّكَ تَمْحُو مَا تَشَاءُ وَ تُثْبِتُ (3)

ص: 1679


1- و بزرگواری، بر محمّد درود فرستی، و از آنچه در آنم، برایم گشایش و راه خروجی قرار دهی .
2- ای کفایت کننده از هرچیز، و چیزی از تو در آسمان ها و زمین کفایت نکند، مرا از کار دنیا و آخرت، آنچه به اندیشه برده کفایت کن، و بر محمّد و خاندانش درود فرست
3- به خدا گشایشی می جویم، و به خدا کامیابی می طلبم، و به محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) رو می کنم، خدایا دشواری اش را برایم رام کن، و ناهمواری اش را برایم هموار فرما، به درستی که تو محو می کنی و اثبات می نمایی آنچه بخواهی،

وَعِنْدَكَ ام الْكِتَابِ . (1)

و نیز بگوید: حَسْبِيَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا هُوَ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعظِيمِ، وَ أَمْتَنِعُ بِحَوْلِ اللّٰهِ وَ قُوَّتِهِ مِنْ حَوْلِهِمْ وَ قُوَّتِهِمْ وَ أَمْتَنِعُ بِرَبِّ الْفَلَقِ مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ، وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ . (2)

پنجم: روایت شده: این دعای امام باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) است، در امری که پیش می آید: اللّهمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لِي وَ ارْحَمْنِي، وَ زَكِّ عَمَلِي، وَ يَسِّرْ مُنْقَلَبِي، وَاهْدِ قَلْبِي، وَ آمِنْ خَوْفِي، وَ عافِنِي فِي عُمْرِي كُلِّهِ، وَ ثَبِّتْ حُجَّتِي، وَ اغْفِرْ خَطايايَ، وَ بَيِّضْ وَجْهِي، وَ اعْصِمْنِي فِي دِينِي، وَ سَهِّلْ مَطْلَبِي، وَ وَسِّعْ عَلَيَّ فِي رِزْقِي فَإِنِّي ضَعِيفٌ ؛ وَ تَجاوَزْ عَنْ سَيِّءِ مَا عِنْدِي بِحُسْنِ مَا عِنْدَكَ، وَ لَا تَفْجَعْنِي بِنَفْسِي وَ لَا تَفْجَعْ لِي حَمِيماً، وَهَبْ لِي يَا إِلٰهِي لَحْظَةً مِنْ لَحَظاتِكَ، تَكْشِفُ بِها عَنِّي جَمِيعَ مَا بِهِ ابْتَلَيْتَنِي، وَ تَرُدُّ بِها عَلَيَّ مَاهُوَ (3)

ص: 1680


1- و ام الکتاب نزد توست
2- خدا مرا بس است، معبودی جز او نیست، بر او توکّل نمودم، و او پروردگار عرش بزرگ است، به حول و قوّت خدا، خود را از حول و قوّت ایشان باز می دارم، و به پروردگار سپیده دم از شرّ آنچه آفرید خود را حفظ می کنم، و جنبش و نیرویی نیست جز به خدا .
3- خدایا درود فرست بر محمّد و خاندان محمّد، و مرا بیامرز، و به من رحم کن، و عملم را پاک فرما، و مرگم را آسان نما، و قلبم را هدایت کن، و ترسم را ایمنی بخش، و در تمام عمرم عافیت ده، و حجّتم را پا برجا فرما، و خطاهایم را بیامرز، و رویم را سپید کن، و در دینم پایدارم بدار، و مطلبم را آسان نما، و در روزی ام بر من وسعت بخش، زیرا من ناتوانم، و از بدی آنچه نزد من است، به خوبی آنچه نزد توست درگذر، و مرا به مصیبتی در وجودم دچار مساز، و ای معبود من توجّهی از توجّهاتت را من ببخش، که به وسیله آن همه آنچه را که به آن گرفتارم کرده ای برطرف کنی، و به سبب آن آنچه که

أَحْسَنُ عادَتِكَ عِنْدِي، فَقَدْ ضَعُفَتْ قُوَّتِي، وَ قَلَّتْ حِيلَتِي، وَ انْقَطَعَ مِنْ خَلْقِكَ رَجائِي، وَ لَمْ يَبْقَ إِلّا رَجاؤُكَ، وَ تَوَكُّلِي عَلَيْكَ، وَ قُدْرَتُكَ عَلَيَّ يَا رَبِّ أَنْ تَرْحَمَنِي وَتُعافِيَنِي كَقُدْرَتِكَ عَلَيَّ أَنْ تُعَذِّبَنِي وَ تَبْتَلِيَنِي . إِلٰهِي ذِكْرُ عَوَائِدِكَ يُؤْنِسُنِي، وَ الرَّجاءُ لِإِنْعامِكَ يُقَوِّينِي، وَ لَمْ أَخْلُ مِنْ نِعَمِكَ مُنْذُ خَلَقْتَنِي، فَأَنْتَ رَبِّي وَ سَيِّدِي وَ مَفْزَعِي وَ مَلْجَأي وَ الْحافِظُ لِي وَ الذَّابُّ عَنِّي، وَ الرَّحِيمُ بِي، وَ الْمُتَكَفِّلُ بِرِزْقِي، وَ فِي قَضائِكَ وَ قُدْرَتِكَ كُلُّ مَا أَنَا فِيهِ، فَلْيَكُنْ يَا سَيِّدِي وَ مَوْلايَ فِيما قَضَيْتَ وَ قَدَّرْتَ وَ حَتَمْتَ تَعْجِيلُ خَلاصِي مِمَّا أَنَا فِيهِ جَمِيعِهِ، وَ الْعافِيَةُ لِي فَإِنِّي لَاأَجِدُ لِدَفْعِ ذٰلِكَ أَحَداً غَيْرَكَ، وَ لَا أَعْتَمِدُ فِيهِ إِلّا عَلَيْكَ، فَكُنْ يَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِكْرامِ عِنْدَ أَحْسَنِ ظَنِّي بِكَ، وَ رَجائِي لَكَ، وَ ارْحَمْ تَضَرُّعِي وَ اسْتِكانَتِي وَ ضَعْفَ رُكْنِي، وَ امْنُنْ بِذٰلِكَ عَلَيَّ (1)

ص: 1681


1- بهترین شیوه تو به من است به من بازگردانی، به راستی که نیرویم سست گشته، و چاره ام کم شده، و امیدم از بندگانت بریده، و برایم جز امید به تو، و توکّل بر تو . و قَدرتت بر من نمانده، ای پروردگارم اینکه به من رحم کنی، و سلامت کاملم دهی، مانند قَدرتت بر من است که عذابم کنی، گرفتارم نمایی، معبود من، یاد نعمتهایت آرامشش می دهد، و امید به نعمت بخشی ات نیرومندم می نماید، از وقتی که مرا آفریدی، از نعمت هایت فارغ نبودم، تویی پروردگارم و آقایم و پناهم، و پناهگاهم و نگهدارم، و دفاع کننده ام، و مهربان بر من، و عهده دار روزی ام، و در قضا و قَدرتت هرچه من در آنم، ای آقا و مولایم، در آنچه کردی، و تقدیر نمودی، و حتم فرمودی، باید شتاب در خلاصی و عافیت من از همه آنچه که به آن گرفتارم باشد، من برای دفع اینها احدی جز تو را نمی یابم، و در آن ها بر کسی غیر از تو اعتماد نمی کنم، ای صاحب عظمت و اکرام، نزد بهترین گمانم و امیدم به تو، و به زاری و بیچارگی و سستی پایه ام رحم کن، و به آن بر من

وَعَلَىٰ كُلِّ دَاعٍ دَعاكَ، يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ، وَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ . (1)

دعای امان از شر جن وانس

ششم: از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده: حضرت سجاد (عَلَيهِ السَّلَامُ) می فرمود: هرگاه این کلمات را بگویم، اگر جن و انس به زیان من گرد آیند باکی ندارم:

بِسْمِ اللّٰهِ وَ بِاللّٰهِ، وَ مِنَ اللّٰهِ، وَ إِلَى اللّٰهِ، وَ فِي سَبِيلِ اللّٰهِ، وَ عَلَىٰ مِلَّةِ رَسُولِ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ . اَللّٰهُمَّ إِلَيْكَ أَسْلَمْتُ نَفْسِي، وَ إِلَيْكَ وَجَّهْتُ وَجْهِي، وَ إِلَيْكَ أَلْجَأْتُ ظَهْرِي، وَ إِلَيْكَ فَوَّضْتُ أَمْرِي، اَللّٰهُمَّ احْفَظْنِي بِحِفْظِ الْإِيمانِ مِنْ بَيْنِ يَدَيَّ وَ مِنْ خَلْفِي، وَ عَنْ يَمِينِي وَ عَنْ شِمالِي، وَ مِنْ فَوْقِي وَ مِنْ تَحْتِي، وَ ما قِبَلِي، وَ ادْفَعْ عَنِّي بِحَوْلِكَ وَ قُوَّتِكَ، فَإِنَّهُ لَاحَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلّا بِكَ . (باللّه) (2)

هفتم: وارد شده: برای دفع اندوه و ترس از سلطان،

ص: 1682


1- و هر دعاکننده ای که تو را می خواند منّت گذار، ای مهربان ترین مهربانان، و درود خدا بر محمّد و خاندانش
2- به نام خدا، و به خدا، و از خدا، و به سوی خدا، و در راه خدا، و بر آیین رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش) خدایا خویشتن را تسلیم تو کردم، و رویم را به جانب تو متوجه نمودم، و به تو پشت گرم شدم، و کارم را به تو وا گذاشتم، خدایا مرا به حفظ ایمان حفظ کن، از پیش رویم، و از پشت سرم، و از سمت راست و چپم، و از بالای سرم و زیر پایم، و آنچه نزد من است، به حول و نیرویت از من دور کن، زیرا جنبش و نیرویی جز تو نیست

دعای اهل بیت را بخوانند: یا کائِناً قَبْلَ کُلِّشَیْءٍ، وَ یا مُکَوِّنَ کُلِّشَیْءٍ، وَ یا باقِیاً بَعْدَ کُلِّشَیْءٍ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ افْعَلْ بی کَذا وَ کَذا . (1) بجای کذا و کذا حاجت را بخواه .

توسل به حضرت پیغمبر (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) وعلی (عَلَيهِ السَّلَامُ)

هشتم: از حضرت جواد (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: برای گشایش امر به خواندن این دعا مداومت کن: يَا مَنْ يَكْفِي مِنْ كُلِّ شَيْءٍ، وَ لَا يَكْفِي مِنْهُ شَيْءٌ، اكْفِنِي مَا أَهَمَّنِي . (2) نهم: از حضرت سجاد (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده: به فرزند خود می فرمود: ای پسرک من، هرگاه به یکی از شما مصیبتی برسد، یا حادثه ای بر او فرود آید، وضوی کامل بگیرد، و دو رکعت یا چهار رکعت نماز بخواند، و در آخر آن بگوید:

يَا مَوْضِعَ كُلِّ شَكْوَىٰ، وَ يَا سامِعَ كُلِّ نَجْوَىٰ، وَ يَا شاهِدَ كُلِّ مَلَاً، وَ يَا عالِمَ كُلِّ خَفِيَّةٍ، وَ يَا دافِعَ مَا يَشاءُ مِنْ بَلِيَّةٍ، يَا خَلِيلَ إِبْرَاهِيمَ، وَ يَا نَجِيَّ مُوسَىٰ، وَ يَا مُصْطَفِيَ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، أَدْعُوكَ دُعاءَ مَنِ اشْتَدَّتْ فاقَتُهُ، وَ قَلَّتْ حِيلَتُهُ، (3)

ص: 1683


1- ای هستی پیش از هر چیز، و ای هستی بخش هر چیز، و ای پاینده پس از هر چیز، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و با من چنین و چنان کن
2- ای که کفایت کند از هرچیز و کفایت نکند از او چیزی کفایت کن مرا در آنچه مهمّ است
3- ای جایگاه هر شکایت، ای شنوای هر راز، ای حاضر در هر انجمن، ای دانای هر نهان، ای دور کننده هرچه از بلا که بخواهد، ای دوست ابراهیم، ای سخنگو با موسی، و ای برگزیننده محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) تو را می خوانم خواندن کسی که نداری اش سخت گشته، و چاره اش کم شده،

وَضَعُفَتْ قُوَّتُهُ، دُعاءَ الْغَرِيبِ الْغَرِيقِ الْمُضْطَرِّ، الَّذِي لَايَجِدُ لِكَشْفِ مَا هُوَ فِيهِ إِلّا أَنْتَ، يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1)

به درستی که این دعا را احدی نمی خواند، مگر آن که حق تعالی حادثه را از او ان شاء اللّه برطرف می کند . دهم: از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده: برای رفع اندوه و غم غسل می کنی، و دو رکعت نماز می خوانی، و می گویی:

يَا فارِجَ الْهَمِّ، وَ يَا كاشِفَ الْغَمِّ، يَا رَحْمٰنَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ وَ رَحِيمَهُما، فَرِّجْ هَمِّي، وَ اكْشِفْ غَمِّي، يَا اللّٰهُ الْواحِدُ الْأَحَدُ الصَّمَدُ، الَّذِي لَمْ يَلِدْ وَ لَمْ يُولَدْ، وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُواً أَحَدٌ، اعْصِمْنِي وَ طَهِّرْنِي وَ اذْهَبْ بِبَلِيَّتِي . (2) و آیَةُ الکُرسی و معذتین [سوره های ناس و فَلَق] را بخوان . یازدهم: روایت شده: برای رفع اندوه، صد مرتبه در سجده می گویی: يَا حَيُّ يَا قَيُّومُ يَا لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ، بِرَحْمَتِكَ أَسْتَغِيثُ، فَاكْفِنِي ما أَهَمَّنِي، وَ لَا تَكِلْنِي إِلَىٰ نَفْسِي . (3)

ص: 1684


1- و نیرویش سست گشته، دعای غریب غریب درمانده، که برای برطرف شدن آنچه در اوست، کسی را جز تو نمی یابد، ای مهربان ترین مهربانان
2- ای گشاینده اندوه، و ای برطرف کننده غم، ای بخشایش گر دنیا و آخرت، و رحیم هر دو جهان، اندوهم را بگشا، و غمم را برطرف کن، ای خدای یگانه یکتای بی نیاز که نزاده، و زاده نشده، و احدی همتایش نبوده است، مرا نگهدار و پاک کن و بلایم را ببر .
3- ای زنده، ای پا برجا، معبودی جز تو نیست، به رحمتت فریادخواهی می کنم، از آنچه مرا به اندوه برده کفایتم کن، و به خویشتنم وامگذار

دوازدهم: از موسی بن جعفر (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده: به سماعه فرموده: ای سماعه هروقت برای تو، نزد خدا حاجتی پیش آمد بگو:

اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ عَلِيٍّ،، فَإِنَّ لَهُما عِنْدَكَ شَأْناً مِنَ الشَّأْنِ، وَ قَدْراً مِنَ الْقَدْرِ، فَبِحَقِّ ذٰلِكَ الشَّأْنِ وَ بِحَقِّ ذٰلِكَ الْقَدْرِ، أَنْ تُصَلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَفْعَلَ بِي كَذا وَ كَذا . (1) به درستی که وقتی روز قیامت شود، فرشته مقرّبی و پیامبر مرسلی و مؤمن امتحان شده ای نماند مگر آن که در آن روز، نیازمند به محمّد و علی (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) است . فقیر گوید: ابن الی الحدید از امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل کرده: وقتی از رسول خدا درخواست کردم، برایم به مغفرت دعا کند فرمود: دعا می کنم، پس برخاست و نماز خواند، و دست به دعا برداشت، به دعایش گوش دادم، شنیدم می گوید: اللّهمَّ بِحَقِّ عَلیٍّ عِندَکَ، اِغفِر لِعَلیٍّ . من عرضه داشتم: یا رسول اللّه این چه دعایی بود؟ ! فرمود: آیا نزد خدا گرامی تر از تو هست، که من او را نزد حضرتش شفیع خود کنم؟

ص: 1685


1- خدایا از تو می خواهم به حق محمّد و علیّ، به درستی که برای آن ها نزد تو شأنی از شأنها، و مقامی از مقام هاست، پس به حق آن شأن، و به حق آن مقام، اینکه بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و با من چنین و چنان کنی .

مؤلّف گوید: ما در باب اول در بیان دعاهای سجده شکر، بعضی از دعاهایی را که مناسب این فصل بود ذکر کردیم .

فصل هشتم : دعاهای وارده برای رفع دردها وبیماری ها

فصل هشتم: در بیان چند دعا برای دردها و بیماریها: از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده: باری رفع دردها می گویی: بِسْمِ اللّٰهِ وَ بِاللّه، كَمْ مِنْ نِعْمَةٍ لِلّٰهِ، فِي عِرْقٍ ساكِنٍ وَ غَيْرِ ساكِنٍ، عَلَىٰ عَبْدٍ شاكِرٍ وَ غَيْرِ شاكِرٍ . و پس از نماز واجب محاسن [موی صورت] خود را به دست راست خود می گیری، و سه مرتبه می گویی: اَللّٰهُمَّ فَرِّجْ عَنِّي كُرْبَتِي، وَ عَجِّلْ عافِيَتِي، وَ اكْشِفْ ضُرِّي . و حریص با شکه این عمل با اشک و گریه همراه باشد .

دوم: از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده: دست بر جای درد بگذار و بگو:

بِسْمِ اللّه وَ بِاللّه، وَ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللّه صَلَّی اللّه عَلَیِه وَ آلِه،

ص: 1686

وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّهَ إِلَّا باللّه، اللّهمَّ امْسَحْ عَنّي ما اَجِدُ . و سه مرتبه جای درد را به دست راست مسح کن .

سوم: از حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) بیمار شد، رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) به دیدن ایشان رفت و به ایشان فرمود: بگو: اللّهمَّ اِنّي اَسْئَلُكَ تَعْجيلَ عافِيَتِكَ، وَ صَبْراً عَلي بَلِيَّتِكَ، وَ خُرُوجاً اِلي رَحْمَتِكَ .

چهارم: از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: دست خود را بر جای درد می گذاری و سه مرتبه می گویی: اللّهمَّ اِنِّي أَسْأَلُكَ بِحَقِّ الْقُرْآنِ الْعَظِيمِ، الَّذِي نَزَلَ بِهِ الرُّوْحُ الْأَمِينُ، وَ هُوَ عِنْدَكَ فِي ام الْكِتابِ عَلِيٌّ حَكِيمٌ، أَنْ تَشْفِيَنِي بِشِفائِكَ، وَ تُدَاوِيَنِي بِدَوَائِكَ، وَ تُعافِيَنِي مِنْ بَلائِكَ . سپس بر محَمد و آل محمّد صلوات می فرستی .

پنجم: از ابو حمزه روایت شده: دردی در زانویم عارض شد، شکایت آن را نزد حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) بردم، فرمودند: هرگاه نماز بجا آوردی بگو: يَا أَجْوَدَ مَنْ أَعْطَىٰ، وَ يَا خَيْرَ مَنْ سُئِلَ،

ص: 1687

وَيَا أَرْحَمَ مَنِ اسْتُرْحِمَ، ارْحَمْ ضَعْفِي وَ قِلَّةَ حِيلَتِي، وَ اعْفِنِي مِنْ وَجَعِي . گفت: آن را خواندم و عافیت یافتم .

مؤلف گوید: ما در آغاز باب سوم دعاهایی را برای دردها و بیماری ها ذکر کردیم .

فصل نهم :بعض احراز و عوذات

فصل نهم: در بعضی حرزها و عوذات است آنچه در اینجا ذکر می شود شش چیز است: اول: روایت شده: شخصی خدمت حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) از ابتلای به وحشت و ترس شکایت کرد، حضرت فرمود: آیا شما را به چیزی خبر ندهم که اگر آن را بگویید وحشت نخواهید کرد نه در شب و نه در روز؟

بِسْمِ اللّٰهِ وَ بِاللّٰهِ وَ تَوَكَّلْتُ عَلَى اللّٰهِ، إِنَّهُ مَنْ يَتَوَكَّلْ عَلَى اللّٰهِ فَهُوَ حَسْبُهُ، إِنَّ اللّٰهَ بالِغُ أَمْرِهِ، قَدْ جَعَلَ اللّٰهُ لِكُلِّ شَيْءٍ قَدْراً . اَللّٰهُمَّ اجْعَلْنِي فِي كَنَفِكَ وَ فِي جِوارِكَ، وَ اجْعَلْنِي فِي أَمانِكَ وَ فِي مَنْعِكَ . (1) روایت شده:

ص: 1688


1- به نام خدا و به خدا، و بر خدا توکّل کردم، که هرکه بر خدا توکّل کند، خدا او را بس است، به درستی که خدا به پایان رساننده کار خویش است . خدای برای هر چیزی اندازه ای قرار داد، خدایا مرا در حمایت و جوارت و در امان و نگهداری ات قرار ده .

مردی سی سال این دعا را می خواند شبی آن را ترک کرد، در آن شب عقرب او را گزید . دوم: کسی که شب را در خانه یا اتاقی تنها به روز آورد، آیَةُ الکُرسی بخواند و بگوید: اللّهمَّ آنِسْ وَحْشَتِي، وَ آمِنْ رَوْعَتِي، وَ أَعِنِّي عَلَىٰ وَحْدَتِي .

سوم: روایت شده: رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) حضرت حسن و حسین (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) را به این کلمات تعویذ داد:

أُعِيذُكُما بِكَلِماتِ اللّٰهِ التَّامَّةِ، وَ أَسْمَائِهِ الْحُسْنَىٰ كُلِّها عامَّةً، مِنْ شَرِّ السَّامَّةِ وَ الْهامَّةِ، وَ مِنْ شَرِّ كُلِّ عَيْنٍ لامَّةٍ، وَ مِنْ شَرِّ حاسِدٍ إِذا حَسَدَ . (1)

آنگاه فرمود: حضرت ابراهیم (عَلَيهِ السَّلَامُ)، اسماعیل و اسحاق را اینچنین تعویذ می کرد .

عوذه کیک (کک) و درندگان

چهارم: روایت شده: اصحاب رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) در بعضی از جنگ ها از آزار کیک ها خدمت آن حضرت شکایت کردند .

فرمود: وقتی به خوابگاه خود می روند چنین بخوانند:

أَيُّهَا الْأَسْوَدُ الْوَثَّابُ، الَّذِي لَايُبالِي غَلَقاً وَ لَا باباً، عَزَمْتُ عَلَيْكَ بِأُمِّ الْكِتابِ أَنْ لَاتُؤْذِيَنِي وَ أَصْحابِي إِلَىٰ أَنْ يَذْهَبَ اللَّيْلُ، وَ يَجِيءَ الصُّبْحُ بِمَا جَاءَ . (2)

ص: 1689


1- شما را به کلمات کامل خدا، و همه نامهای نیکوترش جملگی پناه می دهم از شرّ هر گزنده و خزنده، و از شرّ هر چشم بدچشم و از شرّ حسود آنگاه که حسد ورزد .
2- ای سیاه جهنده ای که از هیچ دربند و دری باک نمی کند، به ام الکتاب بر تو سوگند می دهم اینکه مرا و اصحابهم را میازاری، تا شب برود، و صبح با آنچه آورد بیاید .

پنجم: از امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: چون جانور درنده ای را مانند شیر و پلنگ و گرگ و امثال آن ها دیدی بگو: أَعُوذُ بِرَبِّ دَانِیَالَ وَ اَلْجُبِّ، مِنْ شَرِّ کُلِّ أَسَدٍ مُسْتَأْسِدٍ . و از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: چون جانور درنده دیدی در صورت او آیَةُ الکُرسی . بخوان و به او بگو:

عَزَمْتُ عَلَيْكَ بِعَزِيمَةِ اللّٰهِ، وَ عَزِيمَةِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، وَ عَزِيمَةِ سُلَيْمَانَ بْنِ داوُدَ، وَ عَزِيمَةِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طالِبٍ(عَلَيهِ السَّلَامُ، وَ الْأَئِمَّةِ الطَّاهِرِينَ عَلَيْهِمُ السَّلامُ مِنْ بَعْدِهِ . (1) ان شاء اللّه از تو روی گردان خواهد شد .

ششم: روایت شده: رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) به امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) فرمود: یا علی هرگاه به مهلکه یا بلایی دچار شدی بگو:بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ، وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ، الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ . به درستی که خدا آنچه را از انواع بلا بخواهد از تو دور می کند .

ص: 1690


1- تو را می خوانم به اراده استوار خدا، و اراده محمّد (درود خدا بر او و خاندانش)، و اراده سلیمان بن داود، و اراده امیر مؤمنان علی بن ابیطالب (درود خدا بر او) و امامان پاکیزه (درود خدا بر ایشان) پس از امیر مؤمنان .

فصل دهم: ذکر سی دعای مختصر برای حوائج دنیا وآخرت

و آنچه در اینجا ذکر می گردد سی دعاست . اوّل: از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: بگو: اللّهمَّ اجْعَلْنِي أَخْشَاكَ كَأَنِّي أَرَاكَ، وَ أَسْعِدْنِي بِتَقْوَاكَ، وَ لَا تُشْقِنِي بِنَشْطِي لِمَعاصِيكَ، وَخِرْ لِي فِي قَضائِكَ، وَ بارِكْ لِي فِي قَدَرِكَ، حَتَّىٰ لَا أُحِبَّ تَأْخِيرَ مَا عَجَّلْتَ، وَ لَا تَعْجِيلَ مَا أَخَّرْتَ، وَ اجْعَلْ غِنَايَ فِي نَفْسِي، وَ مَتِّعْنِي بِسَمْعِي وَ بَصَرِي، وَ اجْعَلْهُمَا الْوَارِثَيْنِ مِنِّي، وَ انْصُرْنِي عَلَىٰ مَنْ ظَلَمَنِي، وَ أَرِنِي فِيهِ قُدْرَتَكَ يَا رَبِّ، وَ أَقِرَّ بِذٰلِكَ عَيْنِي . (1)

دوم: و از آن حضرت نقل شده: بگو:

اللّهمَّ أَعِنِّي عَلَىٰ هَوْلِ يَوْمِ الْقِيامَةِ، وَ أَخْرِجْنِي مِنَ الدُّنْيا سالِماً، وَ زَوِّجْنِي مِنَ الْحُورِ الْعِينِ، وَ اكْفِنِي مَؤُونَتِي وَ مَؤُونَةَ عِيالِي، وَ مَؤُونَةَ النَّاسِ، (2)

ص: 1691


1- خدایا قرارم ده از تو بترسم چنان که گویا می بینمت، و باتقوایت خوشبختم نما، و به نشاطم در نافرمانی ات بدبختم مکن، و برایم در داوری ات خیر قرار ده، و به من در تقدیرت برکت عنایت کن، تا دوست نداشته باشم دیرکردن آنچه شتاب داری، و شتاب آنچه را به تأخیر انداختی، و بی نیازی ام را در نهادم قرار ده، و بهرمندم کن به گوش و چشمم، و آن دو را وارث من قرار ده، و بر کسی که بر من ستم روا می دارد، یاری ام فرما، و درباره او قَدرتت را به من بنمایان ای پروردگار من و چشمم را به من آن روشن کن .
2- خدایا بر هراس روز قیامت مرا یاری ده، و از دنیا سالم بیرون بر، و به همسرم درآور حور العین را، و از هزینه خود وعیالم و مردم کفایتم فرما،

وَاَدْخِلْنی بِرَحْمَتِکَ فی عِبادِکَ الصّالِحینَ . (1)

دعای (یا من اظهر الجمیل)

سوم: این دعای شریف است که از گناهان حفظ می کند، و دربرگیرنده رستگاری در دنیا و آخرت است:

بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ، يَا مَنْ أَظْهَرَ الْجَمِيلَ وَ سَتَرَ الْقَبِيحَ، وَ لَمْ يَهْتِكِ السِّتْرَ عَنِّي، يَا كَرِيمَ الْعَفْوِ، يَا حَسَنَ التَّجَاوُزِ، يَا واسِعَ الْمَغْفِرَةِ، وَ يَا باسِطَ الْيَدَيْنِ بِالرَّحْمَةِ، يَا صاحِبَ كُلِّ نَجْوَىٰ، وَ يَا مُنْتَهىٰ كُلِّ شَكْوَىٰ، يَا كَرِيمَ الصَّفْحِ، يَا عَظِيمَ الْمَنِّ، يَا مُبْتَدِئَ كُلِّ نِعْمَةٍ قَبْلَ اسْتِحْقاقِها، يَا رَبَّاهُ يَا سَيِّداهُ يَا مُوْلَيٰاهُ (مَوْلَاهُ )، یا غايَتَاهُ، يَا غِيَاثاهُ، صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَسْأَلُكَ أَنْ لَاتَجْعَلَنِي فِي النَّارِ . (2) آنگاه از حق تعالی هرچه می خواهی بطلب .

چهارم: از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده: این دعا را خواند: اللّهمَّ أَنْتَ ثِقَتِي فِي كُلِّ كُرْبَةٍ، وَ أَنْتَ رَجائِي فِي كُلِّ شِدَّةٍ، (3)

ص: 1692


1- و مرا به رحمتت در بندگان شایسته ات وارد کن .
2- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است، ای که زیبایی را آشکار کنی، و زشتی را بپوشانی، و از من پرده حرمت را نداری، ای بزرگوار گذشت، ای نیکو درگذرنده، ای فراخ آمرزش، ای به مهر گشاده دو دست، با رحمت، ای صاحب هر راز، ای نهایت هر گلایه، ای بزرگوار چشم پوش، ای بزرگ احسان، ای آغاز کننده هر نعمت پیش از لیاقت آن، ای پروردگار، ای آقا، ای مولا، ای نهایت، ای فریادرس، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و از تو می خواهم که مرا در آتش دوزخ قرار ندهی
3- خدایی تویی مورد اطمینان من در هر اندوه شدید، و تویی امید من در هر سختی،

وَأَنْتَ لِي فِي كُلِّ أَمْرٍ نَزَلَ بِي ثِقَةٌ وَ عُدَّةٌ ؛ كَمْ مِنْ كَرْبٍ يَضْعُفُ عَنْهُ الْفُؤادُ، وَ تَقِلُّ فِيهِ الْحِيلَةُ، وَ يَخْذُلُ عَنْهُ الْقَرِيبُ وَ الْبَعِيدُ، وَ يَشْمَتُ بِهِ الْعَدُوُّ، وَ تُعْيِينِي فِيهِ الْأُمُورُ أَنْزَلْتُهُ بِكَ، وَ شَكَوْتُهُ إِلَيْكَ راغِباً فِيهِ عَمَّنْ سِوَاكَ فَفَرَّجْتَهُ وَ كَشَفْتَهُ وَ كَفَيْتَنِيهِ، فَأَنْتَ وَلِيُّ كُلِّ نِعْمَةٍ، وَ صاحِبُ كُلِّ حاجَةٍ، وَ مُنْتَهَىٰ كُلِّ رَغْبَةٍ، فَلَكَ الْحَمْدُ كَثِيراً، وَ لَكَ الْمَنُّ فاضِلاً . (1)

دعای امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) در روز عاشورا

مؤلّف گوید: این دعا همان دعای رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) در روز بدر و احزاب، و دعای حضرت سید الشهدا (عَلَيهِ السَّلَامُ) در روز عاشورا است، و جز این دعا دو دعای دیگر از حضرت روایت شده که در روز عاشورا خواندند، یکی دعایی است که به حضرت سجاد (عَلَيهِ السَّلَامُ) تعلیم فرمودند، زمانی که ایشان را به سینه خود چسباند در حالی که از بدن مبارکشان خون می جوشید، و این دعا را برای حاجت و نیاز مهم و اندوه و بلای سخت و امر بزرگ دشوار می خوانند، و آن دعا این است: بِحَقِّ یس (یا، سین) وَ الْقُرْآنِ الْحَکیمِ، وَ بِحَقِّ طه (طا، ها) وَ الْقُرْآنِ الْعَظیمِ یا مَنْ یَقْدِرُ عَلی حَوآئِجِ (2)

ص: 1693


1- و تویی مورد اطمینان و ذخیره ام در هر امری که بر من فرود آمد، چه بسیار اندوه شدیدی که دل از آن ناتوان می شود، و چاره در آن کم می گردد، و خویش و بیگانه به آن کمک نمی دهد، و دشمن به خاطر آن زخم زبان می زند، و کارها در آن خسته ام می کند، آن را به درگاه تو آوردم، و از آن به تو شکایت نمودم، از غیر تو در آن رو گردانم پس آن را گشودی، و برطرف کردی، و مرا از آن کفایت نمودی، پس تویی سرپرست هر نعمت، و صاحب هر جاجت، و نهایت هر رغبت، ستایش بسیار توراست، و احسان فزون توراست .
2- به حق یس و قرآن حکیم، و به حق ط و قرآن عظیم، ای که بر نیازهای

السَّائِلِينَ، يَا مَنْ يَعْلَمُ ما فِي الضَّمِيرِ، يَا مُنَفِّساً عَنِ الْمَكْرُوبِينَ، يَا مُفَرِّجاً عَنِ الْمَغْمُومِينَ، يَا راحِمَ الشَّيخِ الْكَبِيرِ، يَا رازِقَ الطِّفْلِ الصَّغِيرِ، يَا مَنْ لَا يَحْتاجُ إِلَى التَّفْسِيرِ، صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ افْعَلْ بِي كَذا وَ كَذا . (1) و حاجت خود را بخواه .

پنجم: از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده: دست خود را به جانب آسمان برداشت و گفت: رَبِّ لَاتَكِلْنِي إِلىٰ نَفْسِي طَرْفَةَ عَيْنٍ أَبَداً، لَا أَقَلَّ مِنْ ذٰلِكَ وَ لَا أَكْثَرَ . (2)

ششم: و از آن حضرت روایت شده: این کلمات را می گفت: ارْحَمْنِي مِمَّا لَاطاقَةَ لِي بِهِ، وَ لَا صَبْرَ لِي عَلَيْهِ . (3) هفتم: از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده: بگو: اللّهمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِجَلالِكَ وَ جَمالِكَ وَ كَرَمِكَ، أَنْ تَفْعَلَ بِي كَذا وَ كَذا . (4) .

ص: 1694


1- خواهندگان توانایی، ای که آنچه در باطن است می دانی، ای خارج کننده غم و اندوه از گرفتاران، ای گشاینده غم از غمناکان، ای رحم کننده به پیرمرد، ای روزی دهنده به کودک صغیر، ای که نیاز به تفسیر نداری، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و با من چنین و چنان کن .
2- ای پروردگارم هرگز چشم برهم نهادنی مرا به خود وامگذار نه کمتر از این و نه بیشتر
3- بر آنچه تابش را ندارم و بر آن توان صبر برایم نیست به من رحم کن
4- خداوندا به جلال و جمال و کرمت از تو می خواهم با من چنین و چنان کنی

هشتم: از فضل بن یونس نقل شده: موسی بن جعفر (عَلَيهِ السَّلَامُ) به من فرمود که بسیار بگو: اللّهمَّ لَاتَجْعَلْنِي مِنَ الْمُعَارِينَ، وَ لَا تُخْرِجْنِي مِنَ التَّقْصِيرِ . یعنی: خدایا مرا از کسانی که ایمانشان عاریه و ناپایدار است قرار مده، یا مرا از کسانی که آن ها را به خودشان وانهادی، همانند چهارپایی که مهارش را به گردنش افکنند و او را به چراکردن رها کنند، که هرکاری بخواهد بکند، و هرکجا بخواهد برود و مرا از تقصیر بیرون مکن، یعنی چنان مکن که من خود را مقصّر ندانم، بلکه چنان باشم که همیشه خود را مقصّر در گاه تو بدانم . نهم: از حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: حق تعالی مردی از بادیه را به سبب این دو کلمه که به آن دعا کرد آمرزید:

اللّهمَّ إِنْ تُعَذِّبْنِي فَأَهْلٌ لِذٰلِكَ (ذٰلِكَ) أَنَا، وَ إِنْ تَغْفِرْ لِي فَأَهْلٌ لِذٰلِكَ (ذٰلِكَ) أَنْتَ . (1)

دهم: از داود رقّی روایت شده: از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) می شنیدم، بیشتر چیزی که در دعا به آن اصرار می ورزید، خدا را به حق پنج تن: محمّد و امیر مؤمنان و فاطمه و حسن

ص: 1695


1- خدایا اگر عذابم کنی، من سزاوار آنم، و اگر بیامرزی ام تو شایسته آنی .

و حسین (عَلَيهِم السَّلَامُ) می خواند .

یازدهم: از یزید ضایغ روایت شده: به حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) گفتم: خدا را برای ما بخوان، حضرت این دعا را برای ما خواند:

اللّهمَّ اُرْزُقْهُمْ صِدْقَ اَلْحَدِیثِ، وَ أَدَاءَ اَلْأَمَانَهِ، وَ اَلْمُحَافَظَهَ عَلَی اَلصَّلَوَاتِ . اللّهمَّ إِنَّهُمْ أَحَقُّ خَلْقِکَ أَنْ تَفْعَلَهُ بِهِمُ اللّهمَّ وَ اِفْعَلْهُ بِهِمْ .

دوازدهم: این دعا را که امیر مؤمنان می خواند بخواند:

اللّهمَّ مُنَّ عَلَيَّ بِالتَّوَكُّلِ عَلَيْكَ، وَ التَّفوِيضِ إِلَيْكَ، وَ الرِّضا بِقَدَرِكَ، وَ التَّسْلِيمِ لِأَمْرِكَ حَتَّىٰ لَاأُحِبَّ تَعْجِيلَ مَا أَخَّرْتَ، وَ لَا تَأْخِيرَ مَا عَجَّلْتَ، يَا رَبَّ الْعالَمِينَ . (1)

سیزدهم: روایت شده: جبرئیل خدمت رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) آمد و عرض کرد: پروردگارت می فرماید: هرگاه روزوشبی خواستی مرا عبادتی کنی، و حق عبادت را بجا آوری، دستهایت را به جانب من بلند کن و بگو: اللّهمَّ لَكَ

ص: 1696


1- خدایا به توکّل بر خودت، و واگذاشتن به نگاهت، و خشنودی به تقدیرت، و تسلیم در برابر امرت بر من منّت گذار، تا شتاب آنچه را تأخیر انداختی، و تأخیر آنچه را در آن شتاب کردی دوست نداشته باشم، ای پروردگار جهانیان .

الْحَمْدُ، حَمْداً خالِداً مَعَ خُلُودِكَ، وَ لَكَ الْحَمْدُ حَمْداً لَامُنْتَهَىٰ لَهُ دُونَ عِلْمِكَ، وَ لَكَ الْحَمْدُ حَمْداً لَاأَمَدَ لَهُ دُونَ مَشِيئَتِكَ، وَ لَكَ الْحَمْدُ حَمْداً لَا جَزاءَ لِقائِلِهِ إِلّا رِضاكَ . اللّهمَّ لَكَ الْحَمْدُ كُلُّهُ، وَ لَكَ الْمَنُّ كُلُّهُ، وَ لَكَ الْفَخْرُ كُلُّهُ، وَ لَكَ الْبَهاءُ كُلُّهُ، وَ لَكَ النُّورُ كُلُّهُ، وَ لَكَ الْعِزَّةُ كُلُّها، وَ لَكَ الْجَبَرُوتُ كُلُّها، وَ لَكَ الْعَظَمَةُ كُلُّها، وَ لَكَ الدُّنْيا كُلُّها، وَ لَكَ الْآخِرَةُ كُلُّها، وَ لَكَ اللَّيْلُ وَ النَّهارُ كُلُّهُ، وَ لَكَ الْخَلْقُ كُلُّهُ، وَ بِيَدِكَ الْخَيْرُ كُلُّهُ، وَ إِلَيْكَ يَرْجِعُ الْأَمْرُ كُلُّهُ، عَلانِيَتُهُ وَ سِرُّهُ . اَللّٰهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ حَمْداً أَبَداً، أَنْتَ حَسَنُ الْبَلاءِ، جَلِيلُ الثَّناءِ، سابِغُ النَّعْماءِ، عَدْلُ الْقَضاءِ، جَزِيلُ الْعَطاءِ، حَسَنُ الْآلاءِ، إِلٰهٌ فِي الْأَرْضِ، وَ إِلٰهٌ فِي السَّماءِ . اللّهمَّ لَكَ الْحَمْدُ فِي السَّبْعِ الشِّدادِ، وَ لَكَ الْحَمْدُ فِي الْأَرْضِ الْمِهادِ، وَ لَكَ الْحَمْدُ طاقَةَ الْعِبادِ، وَ لَكَ الْحَمْدُ سَعَةَ الْبِلادِ، وَ لَكَ الْحَمْدُ فِي الْجِبالِ (1)

ص: 1697


1- خدایا ستایش توراست، ستایشی همیشگی با همیشگی ات، و ستایش توراست ستایش که برایش پایانی جز علم تو نیست، و ستایش توراست، ستایشی که جز خواست تو اندازه ای ندارد، و ستایش توراست ستایشی که برای گوینده اش پاداشی جز خشنودی تو نیست، خدایا توراست هر ستایشی، و هر احسانی، و هر فخری، و هر زیبایی، و هر نوری و هر عزّتی، و هر جبروتی، و هر عظمتی، و همه دنیا و همه آخرت، و هر شب و روزی، و همه خلق، و هر خیری به دست توست، و همه امور چه آشکار و چه نهان به سوی تو بازمی گردد، خدایا ستایش توراست، ستایشی ابدی، تو نیکو آزمایشی، بزرگ ثنایی، کامل نعمتی، عادلانه حکمی، شایان عطایی، نیکو نعمت هایی، معبودی در زمین و معبودی در آسمان، خدایا ستایش توراست در هفت آسمان، و ستایش توراست در زمین گسترده، و ستایش توراست به طاقت بندگان، و ستایش توراست به وسعت سرزمینها، و ستایش توراست در کوهها

الْأَوْتادِ، وَ لَكَ الْحَمْدُ فِي اللَّيْلِ إِذا يَغْشَىٰ، وَ لَكَ الْحَمْدُ فِي النَّهارِ إِذا تَجَلَّىٰ، وَ لَكَ الْحَمْدُ فِي الْآخِرَةِ وَ الْأُولىٰ، وَ لَكَ الْحَمْدُ فِي الْمَثَانِي وَ الْقُرْآنِ الْعَظِيمِ ؛ وَسُبْحانَ اللّٰهِ وَ بِحَمْدِهِ، وَ الْأَرْضُ جَمِيعاً قَبْضَتُهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ، وَ السَّمَاوَاتُ مَطْوِيَّاتٌ بِيَمِينِهِ، سُبْحانَهُ وَ تَعالَىٰ عَمَّا يُشْرِكُونَ، سُبْحانَ اللّٰهِ وَ بِحَمْدِهِ، كُلُّ شَيْءٍ هالِكٌ إِلّا وَجْهَهُ، سُبْحانَكَ رَبَّنا وَ تَعالَيْتَ وَ تَبارَكْتَ وَ تَقَدَّسْتَ، خَلَقْتَ كُلَّ شَيْءٍ بِقُدْرَتِكَ، وَ قَهَرْتَ كُلَّ شَيْءٍ بِعِزَّتِكَ، وَ عَلَوْتَ فَوْقَ كُلِّ شَيْءٍ بِارْتِفاعِكَ، وَ غَلَبْتَ كُلَّ شَيْءٍ بِقُوَّتِكَ، وَ ابْتَدَعْتَ كُلَّ شَيْءٍ بِحِكْمَتِكَ وَ عِلْمِكَ، وَ بَعَثْتَ الرُّسُلَ بِكُتُبِكَ، وَ هَدَيْتَ الصَّالِحِينَ بِإِذْنِكَ، وَ أَيَّدْتَ الْمُؤْمِنِينَ بِنَصْرِكَ، وَ قَهَرْتَ الْخَلْقَ بِسُلْطانِكَ، لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ وَحْدَكَ لَاشَرِيكَ لَكَ، لَانَعْبُدُ غَيْرَكَ، وَ لَا نَسْأَلُ إِلّا إِيَّاكَ، وَ لَا نَرْغَبُ إِلّا إِلَيْكَ، أَنْتَ مَوْضِعُ شَكْوَانا، (1)

ص: 1698


1- آن میخهای زمین، و ستایش توراست در شب آنگاه که بپوشاند، و ستایش توراست در روز هنگامی که روشنی بخشد، و ستایش توراست در آخرت و دنیا، و ستایش توراست در سوره حَمد و قرآن بزرگ، و منزّه است خدا به ستایشش اندرم و همه زمین در روز قیامت در دست اوست، و آسمان ها به دست قَدرتش پیچیده است، منزّه و برتر است از انچه شریکش نمایند، منزّه است خدا و به ستایشش اندرم، همه چیز هلاک شونده است جز جلوه او، منزّهی تو پروردگار ما، برتر و خجسته و مقدّسی، همه چیز را به قَدرتت آفریدی، همه چیز را با عزّتت مقهور نمودی، و بالای همه چیز فراز آمدی به بلندی ات، و بر همه چیز چیره گشتی به نیرویت، و پدید آوردی همه چیز را به حکمت و علمت، و انبیا را برانگیختی با کتاب هایت، و شایستگان را هدایت نمودی به اجازه ات، و مؤمنان را تأیید کردی به یاری ات، و خلق را مقهور کردی به سلطنتت، معبودی جز تو نیست، یگانه ای، برایت شریکی نیست، جز تو را عبادت نمی کنیم، و جز از تو نمی خواهیم، و رغبتی جز به تو نداریم، تو جایگاه گلایه ها،

وَمُنْتَهَىٰ رَغْبَتِنا، وَ إِلٰهُنا وَ مَلِيكُنا . (1)

دعای سریع الاجابه

چهاردهم: روایت شده: مردی از طولانی شدن اجابت دعایش نزد امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) شکایت کرد، حضرت فرمود: چرا دعای سریع الإجابه را نمی خوانی؟ پرسید کدام دعاست؟ فرمود: بگو:

اللّهمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الْعَظِيمِ الْأَعْظَمِ، الْأَجَلِّ الْأَكْرَمِ، الْمَخْزُونِ الْمَكْنُونِ، النُّورِ الْحَقِّ الْبُرْهانِ الْمُبِينِ، الَّذِي هُوَ نُورٌ مَعَ نُورٍ، وَ نُورٌ مِنْ نُورٍ، وَ نُورٌ فِي نُورٍ، وَ نُورٌ عَلَىٰ كُلِّ نُورٍ، وَ نُورٌ فَوْقَ كُلِّ نُورٍ، وَ نُورٌ تُضِيءُ بِهِ كُلَّ ظُلْمَةٍ، وَ يُكْسَرُ بِهِ كُلُّ شِدَّةٍ، وَ كُلُّ شَيْطانٍ مَرِيدٍ، وَ كُلُّ جَبَّارٍ عَنِيدٍ، لَاتَقِرُّ بِهِ أَرْضٌ، وَ لَا تَقُومُ بِهِ سَماءٌ، وَ يَأْمَنُ بِهِ كُلُّ خائِفٍ، وَ يَبْطُلُ بِهِ سِحْرُ كُلِّ ساحِرٍ، وَ بَغْيُ كُلِّ باغٍ، وَ حَسَدُ كُلِّ حاسِدٍ، وَ يَتَصَدَّعُ لِعَظَمَتِهِ الْبَرُّ وَ الْبَحْرُ، وَ يَسْتَقِلُّ بِهِ الْفُلْكُ، حِينَ يَتَكَلَّمُ بِهِ الْمَلَكُ، فَلا يَكُونُ لِلْمَوجِ عَلَيْهِ سَبِيلٌ، وَ هُوَ اسْمُكَ الْأَعْظَمُ الْأَعْظَمُ، الْأَجَلُّ الْأَجَلُّ، النُّورُ الْأَكْبَرُ (2)

ص: 1699


1- و نهایت رغبت و معبود ومالک همه مایی .
2- خدایا از تو می خواهم به اسم بزرگ بزرگتر محفوظ پنهان نور پایدار برهان آشکار آن که نوری است با نور، و نوری است از نور، و نوری است در نور، و نوری است بر هر نور، و نوری است بالای هر نور، و نوری است که روشنی گیرد به آن هر تاریکی، و با آن هر سختی شکسته شود، و هر شیطان گردنکشی، و هر جبّار لجبازی، نوری که هیچ زمینی با وجود آن قرار نگیرد، و هیچ آسمانی با وجود آن نایستد، هر هراسنده ای به آن ایمنی یابد، و سحر هر جادوگری به آن باطل می شود، و به آن تجاوز هر متجاوزی، و حسد هر حسدورزی از بین می رود، و در برابر عظمتش خشکی و دریا می شکافد، و حمل می کند آن را کشتی، زمانی که فرشته به آن سخن می گوید، پس برای موج بر کشتی راهی نباشد، و آن نام توست نام بزرگتر بزرگتر برجسته تر برجسته تر، نور اکبر،

الَّذِي سَمَّيْتَ بِهِ نَفْسَكَ، وَ اسْتَوَيْتَ بِهِ عَلَىٰ عَرْشِكَ، وَ أَتَوَجَّهُ إِلَيْكَ بِمُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ، وَ أَسْأَلُكَ بِكَ وَ بِهِمْ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَفْعَلَ بِي كَذا وَ كَذا . (1) بجای کذا و کذا حاجت بخواهد .

پانزدهم: از عمرو بن ابی المقدام روایت شده: حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) این دعا را بر من املا کرد، و این دعا جامع دنیا و آخرت است، پس از حَمد و ثنای خدای عزّ و جلّ می گویی:

اللّهمَّ أَنْتَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ الْحَلِيمُ الْكَرِيمُ، وَ أَنْتَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ، وَ أَنْتَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ الْواحِدُ الْقَهَّارُ، وَ أَنْتَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ الْمَلِكُ الْجَبَّارُ ؛ وَ أَنْتَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ الرَّحِيمُ الْغَفَّارُ، وَ أَنْتَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ الشَّدِيدُ الْمِحالُ، وَ أَنْتَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ الْكَبِيرُ الْمُتَعالِ، وَ أَنْتَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ، وَ أَنْتَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ الْمَنِيعُ الْقَدِيرُ، وَ أَنْتَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ الْغَفُورُ (2)

ص: 1700


1- که خود را به آن نامیدی، و با آن بر عرشت استوار شدی، و به محمّد و اهل بیتش به تو رو می کنم و از تو می خواهم به حق تو و به حق ایشان اینکه بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و با من چنین وچنان کنی .
2- خدایا تویی خدا، معبودی جز تو نیست، بردبار و بزرگوار، و تویی خدا، معبودی جز تو نیست، عز و حکیم، و تویی خدا، معبودی جز تو نیست یگانه و قهّار، و تویی خدا، معبودی جز تو نیست، فرمانروا و جبّار، و تویی خدا، معبودی جز تو نیست، مهربان و آمرزش گر، و تویی خدا، معبودی جز تو نیست، سخت قَدرت، و تویی خدا معبودی جز تو نیست بزرگ و برتر، و تویی خدا معبودی جز تو نیست شنوا و بینا، و تویی خدا معبودی جز تو نیست توانمند و توانا، و تویی خدا، معبودی جز تو نیست آمرزنده

الشَّکُورُ، وَ أَنْتَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ الْحَمِيدُ الْمَجِيدُ، وَ أَنْتَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ، وَ أَنْتَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ الْغَفُورُ الْوَدُودُ، وَ أَنْتَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ الْحَنَّانُ الْمَنَّانُ، وَ أَنْتَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ الْحَلِيمُ الدَّيَّانُ، وَ أَنْتَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ الْجَوادُ الْماجِدُ (1)وَأَنْتَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ الْواحِدُ الْأَحَدُ، وَ أَنْتَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ الْغائِبُ الشَّاهِدُ، وَ أَنْتَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ الظَّاهِرُ الْباطِنُ، وَ أَنْتَ اللّٰهُ لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ ؛ تَمَّ نُورُكَ فَهَدَيْتَ، وَ بَسَطْتَ يَدَكَ فَأَعْطَيْتَ، رَبَّنا وَجْهُكَ أَكْرَمُ الْوُجُوهِ، وَجِهَتُكَ خَيْرُ الْجِهاتِ، وَ عَطِيَّتُكَ أَفْضَلُ الْعَطايَا وَ أَهْنَأُها ؛ تُطاعُ رَبَّنا فَتَشْكُرُ، وَ تُعْصىٰ رَبَّنا فَتَغْفِرُ لِمَنْ شِئْتَ، تُجِيبُ الْمُضْطَرِّينَ، وَ تَكْشِفُ السُّوءَ، وَ تَقْبَلُ التَّوْبَةَ، وَ تَعْفُو عَنِ الذُّنُوبِ، لَاتُجَازَىٰ أَيادِيكَ، وَ لَا تُحْصىٰ نِعَمُكَ، وَ لَا يَبْلُغُ مِدْحَتَكَ قَوْلُ قائِلٍ . اللّهمَّ صَلِّ (2)

ص: 1701


1- و قَدردان، و تویی خدا معبودی جز تو نیست، ستوده و بزرگوار، و تویی خدا معبودی جز تو نیست، بی نیاز و ستوده، و تویی خدا معبودی جز تو نیست، آمرزنده و دوستدار، و تویی خدا، معبودی جز تو نیست، پرمهر و پر احسان، و تویی خدا، معبودی جز تو نیست، بردبار و جزادهنده، و تویی خدا، معبودی جز تو نیست، بخشنده و شکوه مند،
2- و تویی خدا، معبودی جز تو نیست، یگانه و یکتا، و تویی خدا، معبودی جز تو نیست، پنهان و پیدا، و تویی خدا، معبودی جز تو نیست، آشکار و نهان، و تویی خدا، معبودی جز تو نیست، دانای به هرچیز، کامل است نورت، پس هدایت کردی، و دست لطفت را گشودی پس عطا نمودی، پروردگار ما جلوه تو گرامی ترین جلوه ها است، و سوهایت بهترین سویه ها است، و بخششت برترین بخشش ها، و گواراترین آنهاست، پروردگارا اطاعت شوی پس قَدردانی کنی، و نافرمانی شوی، پس بیامرزی هرکه را که بخواهی، درماندگان را اجابت نمایی، و بدی را برطرف کنی، و توبه را بپذیری، و از گناهان گذشت نمایی، عطاعایت پاداش داده نمی شود، و نعمت هایت به شماره نیاید، و گفتار گوینده ای به ثنایت نرسد خدایا

عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ عَجِّلْ فَرَجَهُمْ، وَ رَوْحَهُمْ وَ راحَتَهُمْ وَ سُرُورَهُمْ، وَ أَذِقْنِي طَعْمَ فَرَجِهِمْ، وَ أَهْلِكْ أَعْداءَهُمْ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ، وَ آتِنا فِي الدُّنْيا حَسَنَةً وَ فِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً، وَ قِنَا عَذَابَ النَّارِ، وَ اجْعَلْنا مِنَ الَّذِينَ لَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لَا هُمْ يَحْزَنُونَ، وَ اجْعَلْنِي مِنَ الَّذِينَ صَبَرُوا وَ عَلَىٰ رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ ؛ وَ ثَبِّتْنِي بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَ فِي الْآخِرَةِ، وَ بارِكْ لِي فِي الْمَحْيَا وَ الْمَماتِ، وَ الْمَوْقِفِ وَ النُّشُورِ، وَ الْحِسابِ وَ الْمِيزانِ وَ أَهْوَالِ يَوْمِ الْقِيامَةِ، وَ سَلِّمْنِي عَلَى الصِّراطِ، وَ أَجِزْنِي عَلَيْهِ ؛ وَ ارْزُقْنِي عِلْماً نافِعاً، وَ يَقِيناً صادِقاً، وَ تُقىً وَ بِرّاً وَ وَرَعاً وَ خَوْفاً مِنْكَ، وَ فَرَقاً يُبَلِّغُنِي مِنْكَ زُلْفَىٰ وَ لَا يُبَاعِدُنِي عَنْكَ، وَ أَحْبِبْنِي وَ لَا تُبْغِضْنِي، وَ تَوَلَّنِي وَ لَا تَخْذُلْنِي، وَ أَعْطِنِي مِنْ جَمِيعِ خَيْرِ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ مَا عَلِمْتُ مِنْهُ وَ ما لَمْ أَعْلَمْ، وَ أَجِرْنِي مِنَ السُّوءِ (1)

ص: 1702


1- بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و در فرجشان، و آسودگی و راحتی و شادی شان شتاب فرما، و طعم فرجشان را به من بچشان، و دشمنانشان را از جنّ و انس نابود کن، و به ما در دنیا و آخرت حسنه عنایت فرما، و ازعذاب آتش حفظ کن، و ما را از کسانی که خوفی بر آنان نیست، و اندوهگین نمی شوند قرار ده، و ما را از کسانی بدار که صبر کردند، و بر پروردگارشان توکّل می کنند، و مرا در دنیا و آخرت به گفتار ثابت پابرجا دار، و به من برکت ده، در زندگی و مرگ و جایگاه آن جهان، و بازگشت دوباره، و کنار حساب و میزان، و هراس های روز قیامت، و بر صراط سالمم بدار، و از آن بگذرانم، و نصیب من فرما دانش سودمند و یقین صادقانه و تقوا و نیکی و پارسایی و بیم از خود، و ترسی که مرا به مقام قرب تو برساند و از تو دورم نسازد، و دوستم بدار، و دشمنم مدار، و سرپرستم باش، و مرا وا مگذار، و از همه خیر دنیا و آخرت، آنچه که از آن دانستم و ندانستم به من عطا فرما، و از همه بدیها

بِحَذافیرِهِ، ما عَلِمْتُ مِنْهُ، وَ مالَمْ اَعْلَمْ . (1)

شانزدهم: از معاویة بن عمّار نقل شده: به حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) عرض کردم: آیا مرا به آموختن دعایی اختصاص نمی دهی؟ فرمود: چرا، بگو:

يَا واحِدُ، يَا ماجِدُ، يَا أَحَدُ، يَا صَمَدُ، يَا مَنْ لَمْ يَلِدْ وَ لَمْ يُولَدْ وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُواً أَحَدٌ، يَا عَزِيزُ يَا كَرِيمُ يَا حَنَّانُ، يَا سامِعَ الدَّعَوَاتِ، يَا أَجْوَدَ مَنْ سُئِلَ، وَ يَا خَيْرَ مَنْ أَعْطَىٰ، يَا اللّٰهُ يَا اللّٰهُ يَا اللّٰهُ، قُلْتَ: «وَ لَقَدْ نٰادٰانٰا نُوحٌ فَلَنِعْمَ الْمُجِيبُونَ» . (2) آنگاه حضرت فرمود: رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) می گفت:

نَعَمْ لَنِعْمَ الْمُجِيبُ أَنْتَ، وَ نِعْمَ الْمَدْعُوُّ وَ نِعْمَ الْمَسْؤُولُ، أَسْأَلُكَ بِنُورِ وَجْهِكَ، وَ أَسْأَلُكَ بِعِزَّتِكَ وَ قُدْرَتِكَ وَ جَبَرُوتِكَ، وَ أَسْأَلُكَ بِمَلَكُوتِكَ وَ دِرْعِكَ الْحَصِينَةِ وَ بِجَمْعِكَ وَ أَرْكانِكَ كُلِّها، وَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ بِحَقِّ الْأَوْصِياءِ بَعْدَ مُحَمَّدٍ، أَنْ تُصَلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تَفْعَلَ بِي كَذا وَ كَذا . (3)

ص: 1703


1- به تمامی اش آنچه را از آن دانستم و ندانستم پناهم ده .
2- ای یگانه، ای بزرگوار، ای یکتا، ای بی نیاز، ای که نزاد، و زاده نشده، و احدی همتایش نیست، ای عزیز، ای بزرگوار، ای پرمهر، ای شنوای دعاها، ای بخشنده ترین کسی که درخواست شد، ای بهترین کسی که عطا کرد، ای خدا ای خدا ای خدا، فرمودی: نوح ما را خواند، پس، چه خوب پاسخگویی بودیم .
3- آری همانا تو خوب پاسخ گویی هستی، و خوب خوانده شده ای می باشی، و خوب درخواست شده ای، به نور جلوه ات از تو می خواهم، به عزّت و قَدرت و جبروتت از تو می خواهم، به ملکوت و دژ محکم و جمع و همه پایه هایت از تو درخواست می کنم، و به حق محمّد و به حق جانشینان پس از محمّد اینکه بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و با من چنین وچنان کنی

هفدهم: روایت شده: شخصی از مردم کوفه معروف به ابو جعفر، به حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) عرض کرد: به من دعایی بیاموز، که آن را بخوانم، فرمود: بگو:

يَا مَنْ أَرْجُوهُ لِكُلِّ خَيْرٍ، وَ يَا مَنْ آمَنُ سَخَطَهُ عِنْدَ كُلِّ عُسْرَةٍ، وَ يَا مَنْ يُعْطِي بِالْقَلِيلِ الْكَثِيرَ، يَا مَنْ أَعْطَىٰ مَنْ سَأَلَهُ تَحَنُّناً مِنْهُ وَ رَحْمَةً، يَا مَنْ أَعْطَىٰ مَنْ لَمْ يَسْأَلْهُ وَ لَمْ يَعْرِفْهُ، صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ (وَ آلِهِ)، وَ أَعْطِنِي بِمَسْأَلتِي، مِنْ جَمِيعِ خَيْرِ الدُّنْيا، وَ جَمِيعِ خَيْرِ الْآخِرَةِ، فَإِنَّهُ غَيْرُ مَنْقُوصٍ مَا أَعْطَيْتَنِي، وَ زِدْنِي مِنْ سَعَةِ فَضْلِكَ يَا كَرِيمُ . (1)

هجدهم: روایت شده: حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) این دعا را به برادرش عبد اللّه بن علی تعلیم فرمود:

اللّهمَّ ارْفَعْ ظَنِّي صاعِداً، وَ لَا تُطْمِعْ فِيَّ عَدُوّاً وَ لَا حاسِداً، وَاحْفَظْنِي قائِماً وَ قاعِداً، وَ يَقْظاناً وَ رَاقِداً . اَللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِي وَ ارْحَمْنِي، وَ اهْدِنِي سَبِيلَكَ الْأَقْوَمَ، وَ قِنىٰ حَرَّ جَهَنَّمَ، وَ احْطُطْ (2)

ص: 1704


1- ای که برای هر خیری امیدوار به اویم، ای که نزد هر دشواری از خشمش ایمنم، ای که در برابر اندک، بسیار عطا می کند، ای که هرکه از او خواست، از روی مهر و رحمتش بخشید، ای که هر که از او نخواست، و او را نشناخت عطا فرمود، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و به درخواستم از همه خیر دنیا، و همه خیر آخرت به من عطا کن، زیرا کاستنی نیست آنچه را که به من عطا کنی، و از فراخی فضلت به من بیفزا ای کریم .
2- خدایا گمانم را رفعت ده، تا از مرحله سوء ظن به فضای حسن ظن بالا رود، و درباره من دشمنی و حسودی را به طمع مینداز، و مرا در حال ایستاده و نشسته، و در بیداری و خواب حفظ فرما، خدایا مرا بیامرز، و به من رحم کن، و مرا به راه استوارترت هدایت فرما، و از سوزش دوزخ حفظ کن، و سنگینی

عَنِّي الْمَغْرَمَ وَ الْمَأْثَمَ، وَ اجْعَلْنِي مِنْ خِيارِ الْعالَمِ . (1)

دعای الحاح

نوزدهم: روایت شده: این دعای إلحاح [پافشاری در طلب] است:

اللّهمَّ رَبَّ السَّماواتِ السَّبْعِ وَ ما بَيْنَهُنَّ، وَ رَبَّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ، وَ رَبَّ جَبْرَئِيلَ وَ مِيكائِيلَ وَ إِسْرافِيلَ، وَ رَبَّ الْقُرْآنِ الْعَظِيمِ، وَ رَبَّ مُحَمَّدٍ خاتَمِ النَّبِيِّينَ، إِنِّي أَسْأَلُكَ بِالَّذِي تَقُومُ بِهِ السَّماءُ، وَ بِهِ تَقُومُ الْأَرْضُ، وَ بِهِ تُفَرِّقُ بَيْنَ الْجَمْعِ، وَ بِهِ تَجْمَعُ بَيْنَ الْمُتَفَرِّقِ، وَ بِهِ تَرْزُقُ الْأَحْياءَ، وَ بِهِ أَحْصَيْتَ عَدَدَ الرِّمالِ، وَ وَزْنَ الْجِبالِ، وَ كَيْلَ الْبُحُورِ . (2)

سپس بر محمّد و آل محَمد صلوات می فرستی، و حاجت خود را می خواهی، و در طلب حاجتت پافشاری و اصرار می ورزی بیستم: از ثقه جلیل ابن أبی یعفور روایت شده: حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) این دعا را می خواند:

اللّهمَّ امْلَأْ قَلْبِي حُبّاً لَكَ، وَ خَشْيَةً مِنْكَ وَ تَصْدِيقاً، وَ إِيماناً بِكَ، وَ فَرَقاً مِنْكَ، (3)

ص: 1705


1- بدهی و گناه را از من فرو ریز، و مرا از خوبان جهان قرار ده .
2- خدایا پروردگار آسمان های هفتگانه، و آنچه در میان آنهاست، و پروردگار عرش بزرگ، و پروردگار جبرئیل و میکاییل و اسرافیل، و پروردگار قران باعظمت، و پروردگار محمّد خاتم پیامبران، از تو درخواست می کنم به حق آنچه آسمان به آن می ایستد، و زمین به آن می ایستد، و با آن بین جمع را جدایی می اندازی، و با آن میان پراکنده را جمع می نمایی، و با آن به زنده ها روزی می دهی، و با آن عدد ریگ ها و وزن کوه ها و پیمانه دریاها را شماره کردی
3- خدایا دلم را از محبّتت، و خشیتت، و تصدیق و ایمان به حقیقتت، و هراس از حضرتت،

وَشَوْقاً إِلَيْكَ، يَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِكْرَامِ ؛ اللّهمَّ حَبِّبْ إِلَيَّ لِقاءَكَ، وَ اجْعَلْ لِي فِي لِقائِكَ خَيْرَ الرَّحْمَةِ وَ الْبَرَكَةِ، وَ أَلْحِقْنِي بِالصَّالِحِينَ، وَ لَا تُؤَخِّرْنِي مَعَ الْأَشْرَارِ، وَ أَلْحِقْنِي بِصالِحِ مَنْ مَضَىٰ، وَ اجْعَلْنِي مَعَ صالِحِ مَنْ بَقِيَ، وَ خُذْ بِي سَبِيلَ الصَّالِحِينَ ؛ وَ أَعِنِّي عَلَىٰ نَفْسِي بِما تُعِينُ بِهِ الصَّالِحِينَ عَلَىٰ أَنْفُسِهِمْ، وَ لَا تَرُدَّنِي فِي سُوءٍ اسْتَنْقَذْتَنِي مِنْهُ يَا رَبَّ الْعالَمِينَ، أَسْأَلُكَ إِيماناً لَاأَجَلَ لَهُ دُونَ لِقائِكَ تُحْيِينِي وَ تُمِيتُنِي عَلَيْهِ، وَ تَبْعَثُنِي عَلَيْهِ إِذا بَعَثْتَنِي، وَ أَبْرِئْ قَلْبِي مِنَ الرِّياءِ وَ السُّمْعَةِ وَ الشَّكِّ فِي دِينِكَ . (1) اللّهمَّ أَعْطِنِي نَصْراً فِي دِينِكَ، وَ قُوَّةً فِي عِبادَتِكَ، وَ فَهْماً فِي خَلْقِكَ، وَ كِفْلَيْنِ مِنْ رَحْمَتِكَ، وَ بَيِّضْ وَجْهِي بِنُورِكَ، وَ اجْعَلْ رَغْبَتِي فِيما عِنْدَكَ، وَ تَوَفَّنِي فِي سَبِيلِكَ عَلَىٰ مِلَّتِكَ وَ مِلَّةِ رَسُولِكَ . اللّهمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْكَسَلِ، وَ الْهَرَمِ، وَ الْجُبْنِ، وَ الْبُخْلِ، وَ الْغَفْلَةِ، وَ الْقَسْوَةِ، (2)

ص: 1706


1- و شوق به سویت پر کن، ای صاحب عظمت و اکرام، خدایا لقایت را محبوب من گردان، و در لقایت بهترین رحمت و برکت را برای من قرار ده، و مرا به شایستگان بپیوند، و همراه اشرار در پی ام مینداز، و به شایستگانی که درگذشتند برسان، و با شایستگانی که مانده اند قرارم ده، و مرا به راه شایستگان ببر، و مرا بر خویشتن یاری ده، و آن طور که شایستگان را بر خویشتنشان یاری می دهی، و مرا در آن بدی که از آن نجاتم دادی باز مگردان، ای پروردگار جهانیان، از تو ایمانی می خواهم، که برایش مدّتی جز لقای تو نباشد، بر آن زنده ام بداری و بمیرانی، و مرا بر آن برانگیزانی زمانی که بر می انگیزیم، و دلم را از ریا و شهرت طلبی، تردید در دینت پاک کن،
2- خدایا به من عطا کن، پیروزی در دینت، و نیرو در عبادتت، و فهم در آفرینشت، و دو بهره از رحمتت، و رویم را به نورت سپید کن، و شوقم را در آنچه نزد توست قرار ده، مرا در راه خود بر پایه آیینت و آیین رسولت بمیران، خدایا از بی حالی و پیری و ترس و بخل و بی خبری و سنگدلی

وَالْفَتْرَةِ، وَ الْمَسْكَنَةِ، وَ أَعُوذُ بِكَ يَا رَبِّ مِنْ نَفْسٍ لَاتَشْبَعُ، وَ مِنْ قَلْبٍ لَايَخْشَعُ، وَ مِنْ دُعاءٍ لَايُسْمَعُ، وَ مِنْ صَلاةٍ لَاتَنْفَعُ، وَ أُعِيذُ بِكَ نَفْسِي وَ أَهْلِي وَ ذُرِّيَّتِي مِنَ الشَّيْطانِ الرَّجِيمِ . اَللّٰهُمَّ إِنَّهُ لَايُجِيرُنِي مِنْكَ أَحَدٌ، وَ لَا أَجِدُ مِنْ دُونِكَ مُلْتَحَداً، فَلا تَخْذُلْنِي وَ لَا تَرُدَّنِي فِي هَلَكَةٍ، وَ لَا تَرُدَّنِي بِعَذَابٍ، أَسْأَلُكَ الثَّبَاتَ عَلَىٰ دِينِكَ، وَ التَّصْدِيقَ بِكِتابِكَ، وَ اتِّبَاعَ رَسُولِكَ . اَللّٰهُمَّ اذْكُرْنِي بِرَحْمَتِكَ، وَ لَا تَذْكُرْنِي بِخَطِيئَتِي، وَ تَقَبَّلْ مِنِّي، وَ زِدْنِي مِنْ فَضْلِكَ، إِنِّي إِلَيْكَ راغِبٌ . (1)اَللّٰهُمَّ اجْعَلْ ثَوَابَ مَنْطِقِي وَ ثَوَابَ مَجْلِسِي رِضاكَ عَنِّي، وَ اجْعَلْ عَمَلِي وَ دُعائِي خالِصاً لَكَ، وَ اجْعَلْ ثَوابِيَ الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِكَ، وَ اجْمَعْ لِي جَمِيعَ مَا سَأَلْتُكَ، وَ زِدْنِي مِنْ فَضْلِكَ إِنِّي إِلَيْكَ راغِبٌ . اللّهمَّ غارَتِ النُّجُومُ، وَ نامَتِ الْعُيُونُ، وَ أَنْتَ الْحَيُّ الْقَيُّوْمُ، لَا يُوَارِي مِنْكَ لَيْلٌ ساجٍ، وَ لَا سَماءٌ ذاتُ أَبْراجٍ، (2)

ص: 1707


1- و سستی و مسکنت به تو پناه می آورم، ای پروردگارم، از نفسی که سیر نمی شود، و قلبی که بیم نمی کند، و دعایی که اجابت نمی شود، و نمازی که سود نمی بخشد به تو پناه می آورم، و خود، و خاندان و فرزندانم را از شیطان رانده شده به پناه تو می دهم، خدایا احدی جز تو مرا پناه ندهد، و من جز تو پناهگاهی نمی یابم، پس مرا وا مگذار، و به هلاکت باز مگردان، و به عذاب رد مکن، پایداری در دینت، و تصدیق به کتابت، و پیروی رسولت را از تو می خواهم، خدایا مرا به رحمتت یاد کن، و به خطایم یاد مکن، و از من بپذیر، و از فضلت بر من بیفزا، من مشتاق توام،
2- خدایا پاداش گفتارم و ثواب مجلسم را خشنودی ات از من قرار ده، و عمل و دعایم را برای خود خاص گردان . و به رحمتت پاداشم را بهشت قرار ده، و همه آنچه از تو خواستم را برایم جمع کن، و از فضلت بر من بیفزا، من مشتاق توأم . خدایا ستارگان پنهان شدند، و دیده ها به خواب رفتند، و تو زنده و پاینده ای، شب تاریک از تو چیزی را نمی پوشاند، و نه آسمان ها دارای برج ها،

وَلَا أَرْضٌ ذاتُ مِهادٍ، وَ لَا بَحْرٌ لُجِيٌّ، وَ لَا ظُلُماتٌ بَعْضُها فَوْقَ بَعْضٍ، تُدْلِجُ الرَّحْمَةَ عَلَىٰ مَنْ تَشاءُ مِنْ خَلْقِكَ، تَعْلَمُ خائِنَةَ الْأَعْيُنِ وَ ما تُخْفِي الصُّدُورُ ؛ أَشْهَدُ بِما شَهِدْتَ بِهِ عَلَىٰ نَفْسِكَ، وَ شَهِدَتْ مَلائِكَتُكَ وَ أُولُوا الْعِلْمِ، لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ، وَ مَنْ لَمْ يَشْهَدْ عَلَىٰ مَا شَهِدْتَ عَلَىٰ نَفْسِكَ وَ شَهِدَتْ مَلائِكَتُكَ وَ أُولُوا الْعِلْمِ، فَاكْتُبْ شَهادَتِي مَكانَ شَهادَتِهِ . اَللّٰهُمَّ أَنْتَ السَّلامُ، وَ مِنْكَ السَّلامُ، أَسْأَلُكَ يَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِكْرَامِ أَنْ تَفُكَّ رَقَبَتِي مِنَ النَّارِ . (1)

مؤلّف گوید: این دعا را شیخ طوسی در کتاب «مصباح» بعد از رکعت چهارم نافله شب ذکر فرموده: و علاّمه مجلسی روایتی از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل کرده: این دعا را در نماز وتر بخوان .

بیست ویکم: روایت شده: این دعای ابوذر است که جبرئیل درباره آن به حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) عرض کرد: نزد

ص: 1708


1- و نه زمین دارای گستردگی، و نه دریای ژرف، و نه تاریکی هایی که بعضی بالای بعضی دیگرند رحمتت را شبانه بر هر که از بندگانت بخواهی فرو می فرستی، خیانت دیده ها را، و آنچه سینه ها پنهان می کند می دانی، گواهی می دهم به آنچه خود بر خود گواهی دادی، و فرشتگانت و صاحبان دانش گواهی دادند، که معبودی جز تو نیست، عزیزی و حکیم، و هر که گواهی نداد به آنچه بر خود گواهی دادی و فرشتگانت و صاحبان دانش گواهی دادند، گواهی مرا به جای گواهی او بنویس، خدایا تویس سلام، و از توست سلام، از تو می خواهم ای دارای شوکت و اکرام، اینکه مرا از آتش دوزخ برهانی .

اهل آسمان دعایی معروف است: اللّهمَّ إِنِّی أَسْأَلُكَ الْأَمْنَ وَ الْإِیمَانَ، وَ التَّصْدِیقَ بِنَبِیِّكَ، وَ الْعَافِیَةَ مِنْ جَمِیعِ الْبَلَاءِ، وَ الشُّكْرَ عَلَی الْعَافِیَةِ، وَ الْغِنَی عَنْ شِرَارِ النَّاسِ .

بیست ودوم: از ابو حمزه روایت شده: این دعا را از حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) گرفتم، و آن حضرت این دعا را جامع می نامید:

بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ، أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ، وَحْدَهُ لَاشَرِيكَ لَهُ، وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ، آمَنْتُ بِاللّٰهِ وَ بِجَمِيعِ رُسُلِهِ، وَ بِجَمِيعِ ما أُنْزِلَ بِهِ عَلَىٰ جَمِيعِ الرُّسُلِ، وَ أَنَّ وَعْدَ اللّٰهِ حَقٌّ، وَ لِقاءَهُ حَقٌّ، وَ صَدَقَ اللّٰهُ وَ بَلَّغَ الْمُرْسَلُونَ ؛ وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ الْعالَمِينَ، وَ سُبْحانَ اللّٰهِ كُلَّما سَبَّحَ اللّٰهَ شَيْءٌ، وَ كَما يُحِبُّ اللّٰهُ أَنْ يُسَبَّحَ، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ كُلَّما حَمِدَ اللّٰهَ شَيْءٌ، وَ كَما يُحِبُّ اللّٰهُ أَنْ يُحْمَدَ، وَ لَا إِلٰهَ إِلّا اللّه كُلَّما هَلَّلَ اللّٰهَ شَيْءٌ، وَ كَما يُحِبُّ اللّٰهُ أَنْ يُهَلَّلَ، وَ اللّٰهُ أَكْبَرُ كُلَّما (1)

ص: 1709


1- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است، گواهی می دهم که معبودی جز خدا نیست، یگانه و بی شریکت است، و گواهی می دهم که محمّد بنده و فرستاده اوست، به خدا، و همه فرستادگانش، و همه آنچه که بر تمام فرستادگان نازل شد ایمان آوردم، و اینکه وعده خدا، و لقایش حق است، و خدا راست گفت و فرستادگان رساندند، و سپاس خدای را پروردگار جهانیان . و تنزیه خدای را هر زمان که چیزی خدا را تنزیه کند، و آنچنان که خدا دوست دارد تنزیه شود، و ستایش خدای را، هر زمان که موجودی او را ستایش کند، و آنچنان که خدا دوست دارد ستایش شود، و معبودی جز خدا نیست هر زمان که چیزی خدا را تهلیل گوید، و آنچنان که خدا دوست دارد تهلیل شود، و خدا بزرگ تر است، هر زمان که

كَبَّرَ اللّٰهَ شَيْءٌ، وَ كَما يُحِبُّ اللّٰهُ أَنْ يُكَبَّرَ . اللّهمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ مَفاتِيحَ الْخَيْرِ وَ خَوَاتِيمَهُ، وَ سَوَابِغَهُ، وَ فَوَائِدَهُ، وَ بَرَكاتِهِ، وَ ما بَلَغَ عِلْمَهُ عِلْمِي، وَ ما قَصَرَ عَنْ إِحْصائِهِ حِفْظِي ؛ (1) اللّهمَّ انْهَجْ لِي أَسْبابَ مَعْرِفَتِهِ، وَ افْتَحْ لِي أَبْوَابَهُ، وَ غَشِّنِي بَرَكاتِ رَحْمَتِكَ، وَ مُنَّ عَلَيَّ بِعِصْمَةٍ عَنِ الْإِزالَةِ عَنْ دِينِكَ، وَ طَهِّرْ قَلْبِي مِنَ الشَّكِّ، وَ لَا تَشْغَلْ قَلْبِي بِدُنْيايَ، وَ عاجِلِ مَعاشِي عَنْ آجِلِ ثَوابِ آخِرَتِي، وَ اشْغَلْ قَلْبِي بِحِفْظِ مَا لَاتَقْبَلُ مِنِّي جَهْلَهُ، وَ ذَلِّلْ لِكُلِّ خَيْرٍ لِسانِي، وَ طَهِّرْ قَلْبِي مِنَ الرِّياءِ، وَ لَا تُجْرِهِ فِي مَفاصِلِي، وَ اجْعَلْ عَمَلِي خالِصاً لَكَ . اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ الشَّرِّ وَ أَنْواعِ الْفَواحِشِ كُلِّها، ظاهِرِها وَ باطِنِها وَ غَفَلاتِها، وَ جَمِيعِ مَا يُرِيدُنِي بِهِ الشَّيْطانُ الرَّجِيمُ، وَ ما يُرِيدُنِي بِهِ السُّلْطانُ الْعَنِيدُ، مِمَّا أَحَطْتَ بِعِلْمِهِ، وَ أَنْتَ الْقادِرُ عَلَىٰ صَرْفِهِ عَنِّي . اللّهمَّ اِنّی اَعُوذُ بِکَ مِنْ طَوارِقِ الْجِنِّ وَ الاِنْسِ (2)

ص: 1710


1- چیزی خدا را بزرگ شمارد، و آنچنان که خدا دوست دارد بزرگ شمرده شود . خدایا از تو می خواهم، کلیدهای خیر و انجام هایش را، و فراوانی و فایده ها و برکاتش را، و انچه به دانستنش دانشم رسید، و آنچه قَدرت حافظه ام از شماره اش کوتاه آمد،
2- خدایا اسباب شناختش را برایم روشن کن، و درهایش را برایم بگشا، و برکات رحمتت را بر من بپوشان، و به بازدارندگی از برکنار شدن از دینت بر من منّت گذار، و دلم را از شکّ پاک فرما، و قلبم را به دنیایم، و زودگذر زندگی ام را از دیر رسیدن پاداش آخرتم سرگرمم مکن، و دلم را به نگهداری آنچه ندانستنش را از من نپذیری مشغول کن، و زبانم را برای هر خیر رام کن، و دلم را از ریا پاک گردان، و آن را در مفاصلم جریان مده، و علمم را برای خویشتن خالص گردان . خدایا به تو پناه می آورم، از شرّ، و انواع همه کارهای زشت، آشکار و نهانش، و غفلت هایش، و همه آنچه شیطان رانده شده مرا به آن قصد می کند، و آنچه سلطان لجباز مرا به آن اراده می نماید، از آنچه به دانستن آن احاطه داری، و حضرتت به بازگرداندنش از من توانایی، خدایا به تو پناه می آورم از راهزنان شبانه جنّ و انس،

وَ زَوَابِعِهِمْ وَ بَوائِقِهِمْ، وَ مَكائِدِهِمْ، وَ مَشاهِدِ الْفَسَقَةِ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ، وَ أَنْ أُسْتَزَلَّ عَنْ دِينِي فَتَفْسُدُ عَلَيَّ آخِرَتِي، وَ أَنْ يَكُونَ ذٰلِكَ مِنْهُمْ ضَرَراً عَلَيَّ فِي مَعاشِي، أَوْ يَعْرِضَ بَلاءٌ يُصِيبُنِي مِنْهُمْ لَاقُوَّةَ لِي بِهِ، وَ لَا صَبْرَ لِي عَلَى احْتِمالِهِ، فَلا تَبْتَلِيَنِّي يَا إِلٰهِي بِمُقَاسَاتِهِ، فَيَمْنَعُنِي ذٰلِكَ عَنْ ذِكْرِكَ، وَ يَشْغَلُنِي عَنْ عِبادَتِكَ، أَنْتَ الْعاصِمُ الْمانِعُ الدَّافِعُ الْواقِي مِنْ ذٰلِكَ كُلِّهِ ؛ أَسْأَلُكَ اَللّٰهُمَّ الرَّفاهِيَّةَ فِي مَعِيشَتِي مَا أَبْقَيْتَنِي، مَعِيشَةً أَقْوىٰ بِها عَلَىٰ طاعَتِكَ، وَ أَبْلُغُ بِها رِضْوَانَكَ، وَ أَصِيرُ بِها إِلَىٰ دارِ الْحَيَوانِ غَداً، وَ لَا تَرْزُقْنِي رِزْقاً يُطْغِينِي، وَ لَا تَبْتَلِيَنِّي بِفَقْرٍ أَشْقَىٰ بِهِ، مُضَيَّقاً عَلَيَّ، أَعْطِنِي حَظّاً وافِراً فِي آخِرَتِي، وَ مَعاشاً واسِعاً هَنِيئاً مَرِيئاً فِي دُنْيايَ، وَ لَا تَجْعَلِ الدُّنْيا عَلَيَّ سِجْناً، وَ لَا تَجْعَلْ فِراقَها عَلَيَّ حُزْناً، أَجِرْنِي مِنْ فِتْنَتِها، وَ اجْعَلْ عَمَلِي فِيها مَقْبُولاً، وَ سَعْيِي فِيها مَشْكُوراً . اللّهمَّ وَ مَنْ اَرادَنی (1)

ص: 1711


1- و پرخاش جویی هایشان، و شرورشان، و توطئه هایشان، و حضورگاههای بدکاران جنّ وانس، و اینکه از دینم لغزانده شوم، در نتیجه آخرتم تباه گردد، و اینکه این امر از جانب آنان زیانی در زندگی ام باشد، یا مرا از سوی ایشان بلایی عارض شود، که طاقتش را ندارم، و شکیبایی تحملش برایم نیست، بنابر این ای معبود من به رنج آن دچارم مساز، تا از یادت بازم دارد، و از عبادتت مانعم شود، از همه اینها تنها تویی نگهدار، بازدارنده، دورکننده نگاهبان، خدایا رفاه در زندگی را تا زنده ام داری از تو می خواهم، آن زندگی که به وسیله آن بر طاعتت نیرومند شوم، و با آن به خوشنودی ات دست یابم، و فردا به سبب آن به سوی خانه زندگانی جاودان بروم، مرا رزقی روزی مکن که به طغیانم افکند، و به فقری دچار مساز که به سبب آن بدبخت شوم، درحالی که زندگی بر من تنگ گرفته شود، در آخرتم بهره شایان به من عطا فرما، و در دنیایم معاش گسترده گوارای لذیذ به من مرحمت کن، دنیا را زندان من مساز، و فراقش را برای من سبب اندوه مکن، از فتنه هایش پناهم بده، عملم را در آن پذیرفته، و کوششم را قَدردانی شده قرار بده، خدایا و هرکس مرا

بِسُوءٍ فَأَرِدْهُ بِمِثْلِهِ، وَ مَنْ كادَنِي فِيها فَكِدْهُ، وَ اصْرِفْ عَنِّي هَمَّ مَنْ أَدْخَلَ عَلَيَّ هَمَّهُ، وَ امْكُرْ بِمَنْ مَكَرَ بِي، فَإِنَّكَ خَيْرُ الْماكِرِينَ، وَافْقَأْ عَنِّي عُيُونَ الْكَفَرَةِ الظَّلَمَةِ، وَ الطُّغاةِ الْحَسَدَةِ . اللّهمَّ أَنْزِلْ عَلَيَّ مِنْكَ السَّكِينَةَ، وَ أَلْبِسْنِي دِرْعَكَ الْحَصِينَةَ، وَ اْحفَظْنِي بِسِرِّكَ الْوَاقِي، وَ جَلِّلْنِي عافِيَتَكَ النَّافِعَةَ، وَ صَدِّقْ قَوْلِي وَ فِعالِي، وَ بارِكْ لِي فِي وَلْدِي وَ أَهْلِي وَ مالِي . اَللّٰهُمَّ مَاقَدَّمْتُ وَ مَا أَخَّرْتُ وَ مَا أَغْفَلْتُ وَ مَا تَعَمَّدْتُ وَ مَا تَوَانَيْتُ وَ مَا أَعْلَنْتُ وَ مَا أَسْرَرْتُ فَاغْفِرْهُ لِي، يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1)

بیست وسوم: از محمّد بن مسلم روایت شده: حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) فرمود بخوان: اللّهمَّ أَوْسِعْ عَلَيَّ فِي رِزْقِي، وَ امْدُدْ لِي فِي عُمْرِي، وَ اغْفِرْ لِي ذَنْبِي، وَ اجْعَلْنِي مِمَّنْ تَنْتَصِرُ بِهِ لِدِينِكَ، وَ لَا تَسْتَبْدِلْ بِي غَيْرِي . (2)

ص: 1712


1- به بدی اراده کرده، به مانندش او را اراده کن، و هرکه درباره ام بداندیشی نموده، تو هم با او چنان کن، و اندوه کسی که اندوهش را بر من وارد نموده از من بازگردان، و با هرکه مکرم کند مکر کن، که تو بهترین مکر کنندگانی، دیدگان کافران ستمگر، و سرکشان حسود را نسبت به من کور کن، خدایا از جانب خود آرامش بر من فرو فرست، و زره محکمت را به من بپوشان، و مرا به پوشش نگهداریت نگاه بدار، و عافیت سودمندت را در بر من کن، و گفتار و کردارم را تصدیق کن، و مرا در فرزند و خاندان و دارایی ام برکت ده، خدایا آنچه پیش فرستادم، و پس از این می فرستم، و آنچه در آن غفلت ورزیدم، و آنچه عمد داشتم و سستی کردم، و آشکار نموده، و پنهان کردم، برایم بیامرز، ای مهربان ترین مهربانان .
2- خدایا در روزی ام بر من وسعت ده، و عمرم را طولانی کن، و گناهم را بیامرز، و مرا از کسانی قرار ده که به آن ها دینت را یاری دهی، و مرا با دیگری جایگزین مکن .

بیست وچهارم: روایت شده: حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) این دعا را می خواندند:

يَا مَنْ يَشْكُرُ الْيَسِيرَ، وَ يَعْفُو عَنِ الْكَثِيرِ، وَ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ، اغْفِرْ لِيَ الذُّنُوبَ الَّتِي ذَهَبَتْ لَذَّتُها، وَ بَقِيَتْ تَبِعَتُها . (1)

بیست وپنجم: و نیز روایت شده: آن حضرت این دعا را می خواندند:

يَا نُورُ، يَا قُدُّوْسُ، يَا أَوَّلَ الْأَوَّلِينَ، وَ يَا آخِرَ الْآخِرِينَ، يَا رَحْمٰنُ يَا رَحِيمُ، اغْفِرْ لِيَ الذُّنُوبَ الَّتِي تُغَيِّرُ النِّعَمَ، وَ اغْفِرْ لِيَ الذُّنُوبَ الَّتِي تُحِلُّ النِّقَمَ، وَ اغْفِرْ لِيَ الذُّنُوبَ الَّتِي تَهْتِكُ الْعِصَمَ، وَ اغْفِرْ لِيَ الذُّنُوبَ الَّتِي تُنْزِلُ الْبَلاءَ، وَ اغْفِرْ لِيَ الذُّنُوبَ الَّتِي تُدِيلُ الْأَعْداءَ، وَ اغْفِرْ لِيَ الذُّنُوبَ الَّتِي تُعَجِّلُ الْفَناءَ، وَ اغْفِرْ لِيَ الذُّنُوبَ الَّتِي تَقْطَعُ الرَّجاءَ، وَ اغْفِرْ لِيَ الذُّنُوبَ الَّتِي تُظْلِمُ الْهَواءَ، وَ اغْفِرْ لِيَ الذُّنُوبَ الَّتِي تَكْشِفُ الْغِطاءَ، وَ اغْفِرْ لِيَ الذُّنُوبَ (2)

ص: 1713


1- ای آن که اندک را قَدردانی می کنی، و از بسیار، در می گذری، و او آمرزنده و مهربان است، گناهانی را که خوشی هایش از میان رفته، و مکافاتش همچنان مانده برایم بیامرز .
2- ای نور، ای بسیار مقدّس، ای آغاز آغازها، و ای پایان پایان ها، ای بخشاینده، ای مهربان، برایم بیامرز گناهانی را که نعمت ها را دگرگون می سازد، و گناهانی را که انتقام ها را فرود می آورد، و گناهانی را که پرده ها را می درد، و گناهانی را که بلاها را نازل می نماید، و گناهانی را که دشمنان را پیروز می کند، و گناهانی را که نابودی را زود می آورد، و گناهانی را که امید را قطع می کند، و گناهانی را که هوا را تاریک می کند، و گناهانی را که پرده های حرمت را کنار می زند، و گناهانی را که دعا را باز می گرداند، و گناهانی را

الَّتی تَرُدَّ غَیْثَ السَّمآءِ (1)

بیست وششم: و نیز این دعا از آن حضرت نقل شده:یَا عُدَّتِی فِی کُرْبَتِی، وَ یَا صَاحِبِی فِی شِدَّتِی، وَ یَا وَلِیِّی فِی نِعْمَتِی، وَ یَا غِیاثی فِی رَغْبَتِی . و آن حضرت فرموده: این دعا دعای امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) است:

اللّهمَّ كَتَبْتَ الْآثارَ، وَ عَلِمْتَ الْأَخْبارَ، وَ اطَّلَعْتَ عَلَى الْأَسْرَارِ، فَحُلْتَ بَيْنَنا وَ بَيْنَ الْقُلُوبِ، فَالسِّرُّ عِنْدَكَ عَلانِيَةٌ، وَ الْقُلُوبِ إِلَيْكَ مُفْضاةٌ، وَ إِنَّما أَمْرُكَ لِشَيْءٍ إِذا أَرَدْتَهُ أَنْ تَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ، فَقُلْ بِرَحْمَتِكَ لِطاعَتِكَ أَنْ تَدْخُلَ فِي كُلِّ عُضْوٍ مِنْ أَعْضائِي، وَ لَا تُفارِقَنِي حَتَّىٰ أَلْقَاكَ، وَ قُلْ بِرَحْمَتِكَ لِمَعْصِيَتِكَ أَنْ تَخْرُجَ مِنْ كُلِّ عُضْوٍ مِنْ أَعْضائِي فَلا تُقَرِّبَنِي (تَقرَبَنی) حَتَّىٰ أَلْقَاكَ، وَارْزُقْنِي مِنَ الدُّنْيا، وَزَهِّدْنِي فِيها، وَلَا تَزْوِها عَنِّي، وَرَغْبَتِي فِيها يَا رَحْمٰنُ . (2)

ص: 1714


1- که از باران آسمان پیش گیری می کند .
2- خدایا آثار را نوشتی، و اخبار را دانستی، و بر اسرار آگاه شدی، و میان ما و دلها پرده شدی، پنهان نزد تو آشکار است، دلها به درگاهت راز گشاده اند، و تنها فرمانت برای چیزی آنگاه که آن را اراده کنی، این است که به او بگویی باش، پس بشود، بنابر این از باب رحمتت به طاعتت بگو در هر عضوی از اعضای من وارد شود، و از من جدا نشود، تا تو را ملاقات کنم، و از باب رحمتت به معصیتت بگو از هر عضوی از اعضای من خارج شود، و به من نزدیک نگردد تا تو را ملاقات کنم، و از دنیا نصیبم ده، و در ان بی رغبتم کن، و از آن درحالی که رغبت در آن دارم محرومم منما، ای بخشاینده .

بیست وهفتم: علی بن ابراهیم از پدرش، از ابن محبوب، از علاء بن رزین، از عبد الرحمن بن سیّابه روایت کرده: حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) این دعا را به من عطا فرمود: اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ وَلِيِّ الْحَمْدِ وَ أَهْلِهِ، وَ مُنْتَهاهُ وَ مَحَلِّهِ، أَخْلَصَ مَنْ وَحَّدَهُ، وَ اهْتَدَىٰ مَنْ عَبَدَهُ، وَ فازَ مَنْ أَطاعَهُ، وَ أَمِنَ الْمُعْتَصِمُ بِهِ . يَا ذَا الْجُودِ وَ الْمَجْدِ، وَ الثَّناءِ الْجَمِيلِ وَ الْحَمْدِ، أَسْأَلُكَ مَسْأَلَةَ مَنْ خَضَعَ لَكَ بِرَقَبَتِهِ، وَ رَغَمَ لَكَ أَنْفَهُ، وَ عَفَّرَ لَكَ وَجْهَهُ، وَ ذَلَّلَ لَكَ نَفْسَهُ، وَ فاضَتْ مِنْ خَوْفِكَ دُمُوعُهُ، وَ تَرَدَّدَتْ عَبْرَتُهُ، وَ اعْتَرَفَ لَكَ بِذُنُوبِهِ، وَ فَضَحَتْهُ عِنْدَكَ خَطِيئَتُهُ، وَ شَأَنَتْهُ عِنْدَكَ جَرِيرَتُهُ، فَضَعُفَتْ عِنْدَ ذٰلِكَ قُوَّتُهُ، وَ قَلَّتْ حِيلَتُهُ، وَ انْقَطَعَتْ عَنْهُ أَسْبابُ خَدَائِعِهِ، وَ اضْمَحَلَّ عَنْهُ كُلُّ باطِلٍ، وَ أَلْجَأَتْهُ ذُنُوبُهُ إِلَىٰ ذُلِّ مَقامِهِ بَيْنَ يَدَيْكَ، وَ خُضُوعِهِ لَدَيْكَ، وَ ابْتِهَالِهِ إِلَيْكَ، اَسْئَلُکَ اللّهمَّ (1)

ص: 1715


1- ستایش خدای را، سرپرست ستایش و شایسته ستایش و نهایت و جایگاه آن است، اخلاص ورزید آن که یگانه اش دانست، و ره یافت آن که او را پرستید، و رستگار شد آن که از او اطاعت نمود، و چنگ زننده به او ایمنی یافت، خدایا ای دارای بخشش و بزرگواری، و ثنای نیک و ستایش، از تو می خواهم، خواستن کسی که با تمام وجودش برایت فروتن گشته، و خود را در برابرت خوار نموده، و چهره اش را برایت به خاک ساییده، و جانش را برایت به خواری افکنده، و اشک هایش از بیمت جاری گشته، و سرشکش پیاپی ریزان شده، و به گناهانش در برابرت اعتراف کرده، و خطایش او را نزد تو رسوا نموده، و جنایتش او را نزد تو زشت ساخته، پس کنار این امور نیرویش ضعیف شده، و چاره اش کم گشته، و وسایل نیرنگ هایش از او بریده، و هر باطلی از او پاشیده شد، و گناهانش او را به خواهی مقامش در برابرت، و خضوع در پیشگاهت، و زاری به سویت وادار نموده است، از تو می خواهم خدایا،

سُؤالَ مَنْ هُوَ بِمَنْزِلَتِهِ، أَرْغَبُ إِلَيْكَ كَرَغْبَتِهِ، وَ أَتَضَرَّعُ إِلَيْكَ كَتَضَرُّعِهِ، وَ أَبْتَهِلُ إِلَيْكَ كَأَشَدِّ ابْتِهالِهِ . اللّهمَّ فَارْحَمِ اسْتِكانَةَ مَنْطِقِي، وَ ذُلَّ مَقامِي، وَ مَجْلِسِي وَ خُضُوعِي إِلَيْكَ بِرَقَبَتِي . أَسْأَلُكَ اَللّٰهُمَّ الْهُدَىٰ مِنَ الضَّلالَةِ، وَ الْبَصِيرَةَ مِنَ الْعَمَىٰ، وَ الرُّشْدَ مِنَ الْغِوَايَةِ . وَ أَسْأَلُكَ اَللّٰهُمَّ أَكْثَرَ الْحَمْدِ عِنْدَ الرَّخاءِ، وَ أَجْمَلَ الصَّبْرِ عِنْدَ الْمُصِيبَةِ، وَ أَفْضَلَ الشُّكْرِ عِنْدَ مَوْضِعِ الشُّكْرِ، وَ التَّسْلِيمَ عِنْدَ الشُّبُهاتِ ؛ وَأَسْأَلُكَ الْقُوَّةَ فِي طاعَتِكَ، وَ الضَّعْفَ عَنْ مَعْصِيَتِكَ، وَ الْهَرَبَ إِلَيْكَ مِنْكَ، وَ التَّقَرُّبَ إِلَيْكَ رَبِّ لِتَرْضَىٰ، وَ التَّحَرِّيَ لِكُلِّ مَا يُرْضِيكَ عَنِّي فِي إِسْخاطِ خَلْقِكَ، الْتِماساً لِرِضَاكَ ؛ رَبِّ مَنْ أَرْجُوهُ إِنْ لَمْ تَرْحَمْنِي، أَوْ مَنْ يَعُودُ عَلَيَّ إِنْ أَقْصَيْتَنِي، أَوْ مَنْ يَنْفَعُنِي عَفْوُهُ إِنْ عاقَبْتَنِي، أَوْ مَنْ آمُلُ عَطاياهُ إِنْ حَرَمْتَنِي، أَوْ مَنْ يَمْلِكُ كَرَامَتِي إِنْ أَهَنْتَنِي، أَوْ مَنْ يَضُرُّنِي هَوانُهُ إِنْ أَكْرَمْتَنِي؟! (1)

ص: 1716


1- خواستن آن که به منزله اوست، به تو رغبت می نمایم مانند رغبت او، و زاری می کنم به پیشگاه تو مانند زاری او، و ناله می کنم به درگاهت به شدیدترین ناله او، خدایا به درماندگی گفتارم، و خواری مقام و جایگاهم، و به خضوع به درگاهت با همه وجودم رحم کن، از تو می خواهم خدایا، هدایت از گمراهی را، و بینایی از کوردلی را، و رشد از بیراهه را، و از تو می خواهم خدایا ستایش بسیار را هنگام آسایش، و صبر زیباتر را به گاه مصیبت، و شکر برتر را در جایگاه شکر، و تسلیم تو شدن را به هنگام شبهه ها، و از تو می خواهم نیرومندی در طاعتت، و سستی از معصیتت، و گریز به سویت را از خویش، و تقرّب به حضرتت را پروردگارا تا راضی شوی، و جستجو کردن از هرچه که تو را از من خشنود می سازد، در به خشم آوردن بندگانت، از روی طلب خشنودی ات پروردگارا به که امید بندم، اگر به من رحم نکنی، یا که از من احوال گیرد، اگر مرا دورم کنی، یا کیست که گذشتش به من سود دهد، اگر تو مجازاتم نمایی، یا کیست که عطاهایش را آرزو کن، اگر محرومم کنی، یا کیست که کرامتم را بهدست گیرد، اگر تو مرا پست نمایی، یا کیست که سبک داشتنش به من زیان رساند، اگر تو مرا گرامی داری؟

رَبِّ مَا أَسْوَأَ فِعْلِي وَ أَقْبَحَ عَمَلِي، وَ أَقْسَىٰ قَلْبِي، وَ أَطْوَلَ أَمَلِي، وَ أَقْصَرَ أَجَلِي، وَ أَجْرَأَنِي عَلَىٰ عِصْيانِ مَنْ خَلَقَنِي! رَبِّ وَ ما أَحْسَنَ بَلاءَكَ عِنْدِي، وَ أَظْهَرَ نَعْماءَكَ عَلَيَّ ! كَثُرَتْ عَلَيَّ مِنْكَ النِّعَمُ فَمَا أُحْصِيها، وَ قَلَّ مِنِّيِ الشُّكْرُ فِيما أَوْلَيْتَنِيهِ، فَبَطِرْتُ بِالنِّعَمِ، وَ تَعَرَّضْتُ لِلنِّقَمِ، وَ سَهَوْتُ عَنِ الذِّكْرِ، وَ رَكِبْتُ الْجَهْلَ بَعْدَ الْعِلْمِ، وَ جُزْتُ مِنَ الْعَدْلِ إِلَى الظُّلْمِ، وَ جاوَزْتُ الْبِرَّ إِلَىٰ الْإِثْمِ، وَ صِرْتُ إِلَى اللّهوِ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْحُزْنِ، فَما أَصْغَرَ حَسَناتِي وَ أَقَلَّها فِي كَثْرَةِ ذُنُوبِي، وَ أَعْظَمَها عَلَىٰ قَدْرِ صِغَرِ خَلْقِي، وَ ضَعْفِ رُكْنِي ؛ رَبِّ وَ ما أَطْوَلَ أَمَلِي فِي قِصَرِ أَجَلِي، وَ أَقْصَرَ أَجَلِي فِي بُعْدِ أَمَلِي، وَ ما أَقْبَحَ سَرِيرَتِي فِي عَلانِيَتِي ! رَبِّ لَاحُجَّةَ لِي إِنِ احْتَجَجْتُ، وَ لَا عُذْرَ لِي إِنِ اعْتَذَرْتُ، وَ لَا شُكْرَ عِنْدِي إِنِ ابْتَلَيْتُ (اَبلیتُ )، وَ أُوْلِيتُ إِنْ لَمْ تُعِنِّي عَلَىٰ شُكْرِ مَا أَوْلَيْتَ . رَبّی (1)

ص: 1717


1- پروردگارا چه بد است رفتارم، و چه زشت است کردارم، و چه دراز است آرزویم، و چه کوتاه است عمرم، و چه گستاخم بر نافرمانی کسی که مرا آفرید؟ پروردگارا، چه نیکوست آزمایشت پیش من، و آشکار است نعمت هایت بر من، نعمت هایت بر من زیاد شد، نمی دانم آن ها را شماره کنم، و در آنچه سزاوار احسانم کردی سپاسم کم شد، به نعمتها راه فساد پیش گرفتم، و خود را در معرض انتقام قرار دادم، از ذکر غافل شدم پس از دانایی به مرکب نادانی سوار گشتم، از عدالت به سوی ستم گذشتم، و از نیکی به گناه تجاوز کردم، و از ترس از عاقبت و اندوه بر خود به دنیای لهو و بازی بازگشتم، پس چه کوچک است خوبی هایم، و کم است در برابر کثرت گناهانم، و چه بزرگ است آن ها در کنار کوچکی خلقتم، و سستی بنیادم؟ پروردگارا چه دراز است آرزویم، در برابر کوتاهی عمر، و چه کوتاه است عمرم در برابر دوری آرزویم، و چه زشت است باطنم در برابر ظاهرم؟ پروردگارا حجّتی ندارم اگر احتجاج کنم، و عذر قابل قبولی برایم نیست، اگر عذرخواهی کنم، و سپاسی نزد من نیست اگر آزمایش شوم یا مورد احسان قرار گیرم، اگر بر سپاس آنچه به من احسان کردی یاری ام ندهی، پروردگارم

مَا أَخَفَّ مِيزانِي غَداً إِنْ لَمْ تُرَجِّحْهُ، وَ أَزَلَّ لِسانِي إِنْ لَمْ تُثَبِّتْهُ، وَ أَسْوَدَ وَجْهِي إِنْ لَمْ تُبَيِّضْهُ ! رَبِّ كَيْفَ لِي بِذُنُوبِيَ الَّتِي سَلَفَتْ مِنِّي، قَدْ هُدَّتْ لَها أَرْكانِي، رَبِّ كَيْفَ أَطْلُبُ شَهَوَاتِ الدُّنْيا، وَ أَبْكِي عَلَىٰ خَيْبَتِي فِيها وَ لَا أَبْكِي وَ تَشْتَدُّ حَسَراتِي عَلَىٰ عِصْيانِي وَ تَفْرِيطِي ؛ رَبِّ دَعَتْنِي دَواعِي الدُّنْيا فَأَجَبْتُها سَرِيعاً، وَ رَكَنْتُ إِلَيْها طائِعاً، وَ دَعَتْنِي دَواعِي الْآخِرَةِ فَتَثَبَّطْتُ عَنْها، وَ أَبْطَأْتُ فِي الْإِجابَةِ وَ الْمُسارَعَةِ إِلَيْها كَما سارَعْتُ إِلىٰ دَواعِي الدُّنْيا، وَ حُطامِهَا الْهامِدِ، وَ هَشِيمِهَا الْبَائِدِ، وَ سَرابِهَا الذَّاهِبِ ؛ رَبِّ خَوَّفْتَنِي وَ شَوَّقْتَنِي وَ احْتَجَجْتَ عَلَيَّ بِرِقِّي، وَ تَكَفَّلْتَ لِي بِرِزْقِي، فَأَمِنْتُ خَوْفَكَ، وَ تَثَبَّطْتُ عَنْ تَشْوِيقِكَ وَ لَمْ أَتَّكِلْ عَلَىٰ ضَمانِكَ، وَ تَهاوَنْتُ بِاحْتِجاجِكَ ؛ اَللّٰهُمَّ فَاجْعَلْ أَمْنِي مِنْكَ فِي هٰذِهِ الدُّنْيا خَوْفاً، وَ حَوِّلْ تَثَبُّطِي شَوْقاً، وَ تَهاوُنِي بِحُجَّتِكَ فَرَقاً مِنْكَ، ثُمَّ (1)

ص: 1718


1- فردای قیامت چه سبک است میزان کارهایم اگر آن را سنگین نکنی، و چه لغزان است زبانم، اگر استوارش ننمایی، و چه سیاه است رویم اگر سپیدش نکنی، پروردگارا چه کنم با گناهانم که از من سرزده و پایه های هستی ام در برابر آن ها درهم شکسته، چگونه شهوات دنیا را طلب می کنم، و بر محرومیتم از آن ها می گریم، درحالی که نمی گریم و شدید نمی شود حسرتهایم بر عصیان و تقصیر؟ پروردگارا داعیان دنیا و دعوتم کردند، با شتاب اجابت نمودم، و به میل و رغبت به آن دل بستم، داعیان آخرت دعوتم نمودند، از آن باز ماندم ماه از پاسخ دادن و شتاب به سوی آن کندی کردم، چنان که به جانب دواعی دنیا، و کالای پوسیده اش، و گیاه فناپذیرش، و نمای از بین رونده اش شتافتم! ! پروردگارا مرا بیم دادی و تشویق نمودی، و بر من به بندگی ام احتجاج کردی، و عهده دار روزی ام شدی، به نادرستی از بیممت ایمن شدم، و از تشویقت بازماندم، و بر ضمانتت اعتماد نکردم، و احتجاجت را سبک انگاشتم! ! خدایا ایمنی ام را از تو در این دنیا هراس قرار ده، و بازماندنم را به شوق تبدیل کن، و سبک شمردنم را نسبت به حجّتت به بیم از خودت بازگردان، سپس

رَضِّنِي بِما قَسَمْتَ لِي مِنْ رِزْقِكَ ؛ يَا كَرِيمُ أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الْعَظِيمِ، رِضاكَ عِنْدَ السُّخْطَةِ، وَ الْفُرْجَةَ عِنْدَ الْكُرْبَةِ، وَ النُورَ عِنْدَ الظُّلْمَةِ، وَ الْبَصِيرَةَ عِنْدَ تَشَبُّهِ الْفِتْنَةِ، رَبِّ اجْعَلْ جُنَّتِي مِنْ خَطَايَايَ حَصِينَةً، وَ دَرَجاتِي فِي الْجِنانِ رَفِيعَةً، وَ أَعْمالِي كُلَّها مُتَقَبَّلَةً، وَ حَسَناتِي مُضاعَفَةً زَاكِيَةً ؛ أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْفِتَنِ كُلِّها، مَا ظَهَرَ مِنْها وَ ما بَطَنَ، وَ مِنْ رَفِيعِ الْمَطْعَمِ وَ الْمَشْرَبِ، وَ مِنْ شَرِّ مَا أَعْلَمُ وَ مِنْ شَرِّ مَا لَاأَعْلَمُ، وَ أَعُوذُ بِكَ مِنْ أَنْ أَشْتَرِيَ الْجَهْلَ بِالْعِلْمِ، وَ الْجَفاءَ بِالْحِلْمِ، وَ الْجَوْرَ بِالْعَدْلِ، وَ الْقَطِيعَةَ بِالْبِرِّ، وَ الْجَزَعَ بِالصَّبْرِ، أَوْ الْهُدَىٰ بِالضَّلالَةِ، أَوْ الْكُفْرَ بِالْإِيمانِ . (1)

حکایت عبدالرحمن بن سیابه و وصیت امام صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) به او

مؤلّف گوید: این دعا مشتمل بر مضامین بلندی است، و عبد الرحمن بن سیابه همان کسی است، که حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) او را وصیت سودمندی فرموده که بیانش در اینجا شایسته است، عبد الرحمن نقل کرده: وقتی پدرم سیابه از دنیا

ص: 1719


1- از روزی ات به آنچه نصیب من نموده ای خشنودم کن، ای بزرگوار، از تو می خواهم به حق نام بزرگت، خشنودی ات را هنگام خشم، و گشایش را زمان گرفتاری، و نور را به گاه تاریکی، و بصیرت را وقت مشتبه شدن فتنه، پروردگارا سپرم را از خطاهایم محکم گردان، و درجاتم را در بهشت بلند فرما، و همگی اعمال را پذیرفته قرار ده، و حسناتم را چند برابر و پاک گردان . به تو پناه می آورم از همه فتنه ها چه آنچه آشکار است چه پنهان، و از خوراکیها و آشامیدنی های فاخر و گران قیمت، و از شرّ آنچه می دانم، و نمی دانم . و به تو پناه می آورم، از اینکه بخرم نادانی را به دانش، و جفا را به بردباری، و ستم را به عدالت، و قطع رحم را به نیکی، و بی تابی را به شکیبایی، و هدایت را به گمراهی، و کفر را به ایمان .

رفت، مردی از دوستانش در منزل ما را کوبید، من به سویش رفتم، به من تسلیت گفت سپس پرسید: پدرت چیزی برای شما گذاشته؟ گفتم: نه! کیسه ای که هزار درهم در آن بود به من داد و گفت نیکو محافظت کن و با آن به کسب معاش برخیز، من خوشحال شده، نزد مادرم رفتم، و او را به این مسئله خبر دادم، در پایان آن روز نزد یکی از دوستان پدرم رفتم که برای من کسی مهیّا کند، او برایم سرمایه ای از جامه های سابری خرید، در مغازه ای نشستم، و مشغول کسب شدم حق تعالی مرا از آن کسب خیر بسیاری نصیب فرمود، وقت حج رسید، به قلبم افتاد به حج روم، نزد مادر رفته و او را به حجّ رفتنم خبر کردم، مادر گفت هزار درهم آن مرد را بازگردان، پول آن مرد را تهیه و به او پرداختم، مانند اینکه پول را به و بخشیدم خوشحال شد و لی به من گفت: شاید پولی که به تو دادم کم بوده، و نتوانستی با آن کسب کنی، اگر خواهی بیش از این در اختیارت بگذارم، گفتم نه، قصد حجّ دارم، خواستم پول شما را بازگردانم، به مکه رفتم، اعمال حج را بجا آوردم، به مدینه شرفیاب شدم و با گروهی از مدرم در وقتی که اذن عام می دادند خدمت حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) رفتم، چون جوان

ص: 1720

بودم و ناشناخته، آخر جمعیت نشستم، مردم شروع به پرسش کردند، و حضرت پاسخ آنان را لطف می فرمود، پس از گرفتن جواب می رفتند، تا جمعیّت کم شد، حضرت به جانب من اشاره کردند و فرمودند: آیا حاجتی داری؟ گفتم: فدایت شوم، من عبد الرحمن بن سَیَابَه هستم . احوال پدرم را پرسیدند . گفتم: از دنیا رفت، محزون و غمگین شدند، گویا حضرت را دردی گرفت، فرمودند: خدا او را رحمت کند . پرسیدند: چیزی گذاشت؟ گفتم: نه . فرمودند: از کجا توانستی به حج بیایی؟ قصه آن مردی را که هزار درهم به من داد شروع کردم، حضرت فرصت تمام کردن قصه را ندادند و فرمودند: حج آمدی، هزار درهم آن مرد را چه کردی؟ گفتم: به صاحبش بازگردانم . فرمود: احسنت، سپس فرمود: آیا تو را وصیّتی نکنم؟ گفتم: چرا، فرمودند: به راستی در گفتار، و ادای امانت ملازمت کن تا با مردم در اموالشان شریک شوی، آنگاه بین دو انگشت خود را جمع کرد، یعنی اگر گفتارت صادقانه شد، و دروغ نگفتی، و خلاف وعده نکردی، و در موعد معیّنی که وعده کردی مال مردم را بازگردانی، و حق مردم را نخوری از مردم هرچه بخواهی به تو می دهند، روی این حساب، به خاطر

ص: 1721

امانت و صداقتی که در تو وجود دارد شریک مردم در اموالشان می شوی . من این وصیت را از حضرت حفظ کردم، یعنی به آن عمل کردم، و آنقَدر مال یافتم که زکات سیصدهزار درهم را پرداختم . در روایت دیگری وارد شده: این دعای حضرت علی بن الحسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) است و در پایانش این اضافه قرار دارد: آمینَ رَبَّ العالَمینَ .

بیست وهشتم: از ابن محبوب روایت شده: حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) این دعا را تعلیم شخصی فرمود که بخواند:

اللّهمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِرَحْمَتِكَ الَّتِي لَاتُنالُ مِنْكَ إِلّا بِرِضاكَ، وَ الْخُرُوجَ مِنْ جَمِيعِ مَعاصِيكَ، وَ الدُّخُولَ فِي كُلِّ مَا يُرْضِيكَ، وَ النَّجاةَ مِنْ كُلِّ وَرْطَةٍ، وَ الْمَخْرَجَ مِنْ كُلِّ كَبِيرَةٍ أَتَىٰ بِها مِنِّي عَمْدٌ، أَوْ زَلَّ بِها مِنِّي خَطَأٌ، أَوْ خَطَرَ بِها عَلَيَّ خَطَراتُ الشَّيْطانِ، أَسْأَلُكَ خَوْفاً تُوقِفُنِي بِهِ عَلَىٰ حُدُودِ رِضاكَ، وَ تَشَعَّبَ بِهِ عَنِّي كُلُّ شَهْوَةٍ خَطَرَ بِها هَوايَ، وَ اسْتُزِلَّ بِها رَأْيِي لِيُجاوِزَ حَدَّ حَلالِكَ . أَسْأَلُكَ اَللّٰهُمَّ الْأَخْذَ بِأَحْسَنِ مَا تَعْلَمُ، (1)

ص: 1722


1- خدایا از تو می خواهم به حق رحمتت که به آن نرسند جز به خشنودی تو و خارج شدن از همه نافرمانهایت و ورود در هر آنچه که تو را خشنود می سازد، و نجات از هر چاه هلاکتی، و بیرون شدن از هر گناه کبیره ای که عمدی آن را از من به میان آورده، یا خطایی مرا به آن لغزانده، یا وسوسه های شیطان به خاطرم افکنده، از تو هراسی می خواهم که مرا به وسیله آن بر مرزهای خشنودی ات بازداری، و با آن هر شهوتی را از من که هوسم آن را به خاطر اندازد و به آن رأیم لغزانده شود تا از مرز حلالت درگذرم پراکنده نمایی، خدایا از تو می خواهم به نیکوترین چیزی که از من می دانی از من بپذیری،

وَ تَرْكَ سَيِّءِ كُلِّ مَا تَعْلَمُ، أَوْ أُخْطِئَ مِنْ حَيْثُ لَا أَعْلَمُ أَوْ مِنْ حَيْثُ أَعْلَمُ ؛ أَسْئَلُكَ السَّعَةَ فِي الرِّزْقِ، وَ الزُّهْدَ فِي الْكَفافِ، وَ الْمَخْرَجَ بِالْبَيانِ مِنْ كُلِّ شُبْهَةٍ، وَ الصَّوَابَ فِي كُلِّ حُجَّةٍ، وَ الصِّدْقَ فِي جَمِيعِ الْمَواطِنِ، وَ إِنْصافَ النَّاسِ مِنْ نَفْسِي فِيما عَلَيَّ وَلِي، والتَّذَلُّلَ فِي إِعْطاءِ النَّصَفِ مِنْ جَمِيعِ مَواطِنِ السَّخَطِ وَ الرِّضا، وَ تَرْكَ قَلِيلِ الْبَغْيِ وَ كَثِيرِهِ، فِي الْقَوْلِ مِنِّي وَ الْفِعْلِ، وَ تَمامَ نِعَمِكَ فِي جَمِيعِ الْأَشْياءِ، وَ الشُّكْرَ لَكَ عَلَيْها، لِكَيْ تَرْضَىٰ وَ بَعْدَ الرِّضا، وَ أَسْأَ لُكَ الْخِيرَةَ فِي كُلِّ مَا يَكُونُ فِيهِ الْخِيرَةُ، بِمَيْسُورِ الْأُمُورِ كُلِّها لَابِمَعْسُورِها، يَا كَرِيمُ يَا كَرِيمُ يَا كَرِيمُ ؛ وَ افْتَحْ لی بابَ الاَمْرِ الَّذی فیهِ الْعافِیَةُ وَ الْفَرَجُ وَ افْتَحْ لی بابَهُ، وَ يَسِّرْ لِي مَخْرَجَهُ، وَ مَنْ قَدَّرْتَ لَهُ عَلَيَّ مَقْدُرَةً مِنْ خَلْقِكَ، فَخُذْ عَنِّي بِسَمْعِهِ وَ بَصَرِهِ، وَ لِسانِهِ وَ يَدِهِ، وَ خُذْهُ عَنْ يَمِينِهِ، وَ عَنْ يَسارِهِ، وَ مِنْ خَلْفِهِ وَ مِنْ(1)

ص: 1723


1- و به هرچه که از من می دانی، یا خطا کنم از آنجا که نمی دانم، یا از آنجا که می دانم واگذاری، از تو می خواهم وسعت در روزی، و قناعت بر مقدار کفاف، و درآمدن با منطق روشن از هر شبهه، و درستی در هر دلیل، و راستی در همه میدانها و انصاف دادن به مردم از جانب خود، در آنچه به زیان یا سود من است، و فروتنی در دادن انصاف در تمام مراحل خشم و خشنودی، و ترک تجاوز چه اندک و چه بسیارش از جانب خود در گفتار و کردار، و تمام کردن نعمت هایت در همه چیز، و سپاس گزاری ات بر آنها، تا خشنود شوی و فوق خشنودی، و از تو خیر می خواهم در هرچه در آن خیر است، به تمام کارهای آسان نه به دشوارش، ای بزرگوار، ای بزرگوار، در کاری که در آن تندرستی کامل و گشایش است برایم بگشا، و درش را برایم بگشا، و بیرون آمدنش را برایم آسان کن، و هرکه را از بندگانت مقَدر نموده ای بر من قَدرتی داشته باشد، گوشش و چشمش، و زبانش و دستش را از من باز گیر، و او را از جانب راست و چپ و پشت سر

قُدَّامِهِ، وَ امْنَعْهُ أَنْ يَصِلَ إِلَيَّ بِسُوءٍ، عَزَّ جارُكَ، وَ جَلَّ ثَناءُ وَجْهِكَ، وَ لَا إِلٰهَ غَيْرُكَ، أَنْتَ رَبِّي، وَ أَنَا عَبْدُكَ . اَللّٰهُمَّ أَنْتَ رَجَائِي فِي كُلِّ كُرْبَةٍ، وَ أَنْتَ ثِقَتِي فِي كُلِّ شِدَّةٍ، وَ أَنْتَ لِي فِي كُلِّ أَمْرٍ نَزَلَ بِي ثِقَةٌ وَ عُدَّةٌ، فَكَمْ مِنْ كَرْبٍ يَضْعُفُ عَنْهُ الْفُؤادُ، وَ تَقِلُّ فِيهِ الْحِيلَةُ، وَ يَشْمَتُ بِهِ الْعَدُوُّ، وَ تَعْيىٰ فِيهِ الْأُمُورُ أَنْزَلْتُهُ بِكَ، وَ شَكَوْتُهُ إِلَيْكَ، راغِباً إِلَيْكَ فِيهِ عَمَّنْ سِوَاكَ، قَدْ فَرَّجْتَهُ وَ كَفَيْتَهُ، فَأَنْتَ وَلِيُّ كُلِّ نِعْمَةٍ، وَ صاحِبُ كُلِّ حاجَةٍ، وَ مُنْتَهَىٰ كُلِّ رَغْبَةٍ، فَلَكَ الْحَمْدُ كَثِيراً، وَ لَكَ الْمَنُّ فاضِلاً . (1)

بیست ونهم: به سند معتبر روایت شده: حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) این دعا را به ابو بصیر تعلیم داد که بخواند: اللّهمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ قَوْلَ التَّوَّابِينَ وَ عَمَلَهُمْ، وَ نُورَ الْأَنْبِياءِ وَ صِدْقَهُمْ، وَ نَجاةَ الْمُجاهِدِينَ وَ ثَوابَهُمْ، وَ شُكْرَ الْمُصْطَفَيْنَ (2)

ص: 1724


1- و پیش رویش بگیر، و از این که به من بدی برساند بازش بدار، پناهنده ات عزیز است، و ثنای جلوه ات بس برجسته است، معبودی جز تو نیست، تو پروردگار منی، و من بنده توام، خدایا تو در هر گرفتاری امید منی، و در هر سختی اطمینان منی، و تو در هر حادثه ای که بر من وارد شود، برای من تکیه گاه و ذخیره ای، چه بسا گرفتاری که دل از آن ناتوان شود، و چاره در آن گم گردد، و دشمن به آن شماتت نماید، و مرا در آن گرفتاری، وسایل به زحمت اندازند . آن را نزد تو آوردم، و شکایتش را نزد تو نمودم، در آن از غیر تو به تو رغبت دارم، به تحقیق آن را گشودی، و از آن کفایت کردی پس تویی سرپرست هر نعمت، و یاور هر حاجت، و نهایت هر رغبت، ستایش بسیار توراست، و احسان برتر از آن توست
2- خدایا از تو می خواهم، گفتار توبه کاران و عملشان را، و نور پیامبران و صدقشان را، و نجات جهادکنندگان و پاداششان را، و شکر برگزیدگان

وَنَصِيحَتَهُمْ، وَ عَمَلَ الذَّاكِرِينَ وَ يَقِينَهُمْ، وَ إِيمانَ الْعُلَماءِ وَفِقْهَ هُمْ، وَ تَعَبُّدَ الْخاشِعِينَ وَ تَواضُعَهُمْ، وَ حُكْمَ الْفُقَهاءِ وَ سِيرَتَهُمْ، وَ خَشْيَةَ الْمُتَّقِينَ وَ رَغْبَتَهُمْ، وَ تَصْدِيقَ الْمُؤْمِنِينَ وَ تَوَكُّلَهُمْ، وَ رَجاءَ الْمُحْسِنِينَ وَ بِرَّهُمْ . اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ ثَوابَ الشَّاكِرِينَ، وَ مَنْزِلَةَ الْمُقَرَّبِينَ، وَ مُرافَقَةَ النَّبِيِّينَ . اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ خَوْفَ الْعامِلِينَ لَكَ، وَ عَملَ الْخائِفِينَ مِنْكَ، وَ خُشُوعَ الْعابِدِينَ لَكَ، وَ يَقِينَ الْمُتَوَكِّلِينَ عَلَيْكَ، وَ تَوَكُّلَ الْمُؤْمِنِينَ بِكَ . اَللّٰهُمَّ إِنَّكَ بِحاجَتِي عالِمٌ غَيْرُ مُعَلَّمٍ، وَ أَنْتَ لَها واسِعٌ غَيْرُ مُتَكَلِّفٍ، وَ أَنْتَ الَّذِي لَايُحْفِيكَ سائِلٌ، وَ لَا يَنْقُصُكَ نائِلٌ، وَ لَا يَبْلُغُ مِدْحَتَكَ قَوْلُ قائِلٍ، أَنْتَ كَما تَقُولُ، وَ فَوْقَ مَا نَقُولُ . اَللّٰهُمَّ اجْعَلْ لِي فَرَجَاً قَرِيباً، وَ أَجْراً عَظِيماً، وَ سَتْراً جَمِيلاً ؛ اَللّٰهُمَّ إِنَّكَ تَعْلَمُ أَنِّي عَلَىٰ ظُلْمِي لِنَفْسِي وَ إِسْرافِي عَلَيْها، لَمْ أَتَّخِذْ لَكَ ضِدّاً وَ لَا نِدّاً، وَ لَا صاحِبَةً (1)

ص: 1725


1- و خیرخواهی شان را، و کردار ذاکران و یقینشان را، و ایمان دانشمندان و فهم شان را، و بندگی فروتنان و تواضع شان را، و حکم فقیهان و روش شان را، و ترس پرهیزکاران وشوقشان را، و باور مؤمنان و توکّلشان را، و امید نیکوکاران و نیکوکاری شان را، خدایا از تو می خواهم پاداش شاکران، و مقام مقرّبان، و رفاقت پیامبران را، خدایا از تو می خواهم ترس کارکنان برایت، عمل بیم داران از حضرتت، و خشوع عابدان درگاهت، و یقین متوکّلان بر ذاتت، خدایا به حاجتم دانایی بی آنکه آموخته باشی، و تو به برآوردنش بدون هیچ زحمتی توانایی، و تویی که هیچ سائلی خسته ات نکند، و عطابخشی از تو نکاهد، و گفتار گوینده ای به ستایشت نرسد، تو چنان که خود می گویی، و برتر از آن که ما می گوییم، خدایا برایم گشایش نزدیک و پاداش بزرگ و پرده پوشی زیبا قرار بده، خدایا تو می دانی که من با وجود ستم بر نفسم، و زیاده روی به زیان خوشتنم، برای تو ضدی و همتایی

وَ لَا وَلَداً، يَا مَنْ لَاتُغَلِّطُهُ الْمَسائِلُ، وَ يَا مَنْ لَايَشْغَلُهُ شَيْءٌ عَنْ شَيْءٍ، وَ لَا سَمْعٌ عَنْ سَمْعٍ، وَ لَا بَصَرٌ عَنْ بَصَرٍ، وَ لَا يُبْرِمُهُ إِلْحاحُ الْمُلِحِّينَ، أَسْأَلُكَ أَنْ تُفَرِّجَ عَنِّي فِي ساعَتِي هٰذِهِ مِنْ حَيْثُ أَحْتَسِبُ، وَ مِنْ حَيْثُ لَاأَحْتَسِبُ، إِنَّكَ تُحْيِي الْعِظامَ وَ هِيَ رَمِيمٌ، إِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ، يَا مَنْ قَلَّ شُكْرِي لَهُ فَلَمْ يَحْرِمْنِي، وَ عَظُمَتْ خَطِيئَتِي فَلَمْ يَفْضَحْنِي، وَ رَآنِي عَلَى الْمَعاصِي فَلَمْ يَجْبَهْنِي، وَ خَلَقَنِي لِلَّذِي خَلَقَنِي لَهُ فَصَنَعْتُ غَيْرَ الَّذِي خَلَقَنِي لَهُ، فَنِعْمَ الْمَوْلَىٰ أَنْتَ يَا سَيِّدِي، وَ بِئْسَ الْعَبْدُ أَنَا وَ جَدْتَنِي، وَ نِعْمَ الطَّالِبُ أَنْتَ رَبِّي، وَ بِئْسَ الْمَطْلُوبُ أَلْفَيْتَنِي، عَبْدُكَ، ابْنُ عَبْدِكَ، ابْنُ أَمَتِكَ، بَيْنَ يَدَيْكَ، مَا شِئْتَ صَنَعْتَ بِي ؛ اللّهمَّ هَدَأَتِ الْأَصْواتُ، وَ سَكَنَتِ الْحَرَكاتُ، وَ خَلا كُلُّ حَبِيبٍ بِحَبِيبِهِ، وَ خَلَوْتُ بِكَ، أَنْتَ الْمَحْبُوبُ إِلَيَّ، فَاجْعَلْ خَلْوَتِي مِنْكَ اللَّيْلَةَ، الْعِتْقَ مِنَ النَّارِ، (1)

ص: 1726


1- و فرزندی برنگرفتم، ای که درخواستها او را به اشتباه نیندازد، و ای که چیزی از چیزی سرگرمش نکند، و نه گوش دادنی از گوش دادنی دیگر، و نه دیدنی از دیدنی دیگر، و اصرار اصرارکنندگان به ستوهش نیاورد، از تو می خواهم در این ساعت از جایی که گمان می برم، و از جایی که گمان نمی برم به من گشایش دهی، تو استخوانها را زنده می کنی درحالی که پوسیده است، زیرا تو بر هرچیز توانایی، ای که سپاسم برای او کم شد ولی محرومم نکرد، و خطایم بزرگ شد ولی رسوایم ننمود، و مرا بر انجام گناهان دید ولی دست رد به سینه ام نزد، و مرا آفرید برای آنچه مرا برای آن آفرید ولی رفتاری غیر از آنچه برای آن آفرید انجام دادم، پس چه خوب مولایی هستی تو ای آقای من، و بد بنده ای هستم من، مرا یافتی، و چه خوب جوینده ای هستی تو ای پروردگارم، و چه بدطلب شده ای هستم که مرا یافتی، بنده توام، فرزند بنده ات، فرزند کنیزت پیش روی توام، آنچه خواهی انجام دهی، خدایا آوازها خاموش شد، و جنبش ها آرام گرفت، و هر دوستی با دوستش خلوت کرد، و من با تو خلوت گزیدم، تو محبوب منی، پس در این شب خلوتم را با حضرتت، آزادی ام از آتش قرار ده،

يَا مَنْ لَيْسَتْ لِعالِمٍ فَوْقَهُ صِفَةٌ، يَا مَنْ لَيْسَ لِمخْلُوقٍ دُونَهُ مَنْعَةٌ، يَا أَوَّلُ قَبْلَ كُلِّ شَيْءٍ، وَ يَا آخِراً بَعْدَ كُلِّ شَيْءٍ، يَا مَنْ لَيْسَ لَهُ عُنْصُرٌ، وَ يَا مَنْ لَيْسَ لِآخِرِهِ فَناءٌ، وَ يَا أَكْمَلَ مَنْعُوتٍ، وَ يَا أَسْمَحَ الْمُعْطِينَ، وَ يَا مَنْ يَفْقَهُ بِكُلِّ لُغَةٍ يُدْعَىٰ بِها، وَ يَا مَنْ عَفْوُهُ قَدِيمٌ، وَ بَطْشُهُ شَدِيدٌ، وَ مُلْكُهُ مُسْتَقِيمٌ، أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الَّذِي شافَهْتَ بِهِ مُوسَىٰ، يَا اللّٰهُ يَا رَحْمٰنُ يَا رَحِيمُ، يَا لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ . اَللّٰهُمَّ أَنْتَ الصَّمَدُ، أَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تُدْخِلَنِي الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِكَ . (1)

سی ام: از یونس روایت شده: به حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) عرضه داشتم: به من دعای کوچکی بیاموز . فرمود: بخوان: یَا مَنْ دَلَّنِی عَلَی نَفْسِهِ وَ ذَلَّلَ قَلْبِی بِتَصْدِیقِهِ أَسْأَلُکَ اَلْأَمْنَ وَ اَلْإِیمَانَ .

باب پنجم: ذکر بعض احراز و ادعیه موجزه

حرز حضرت فاطمه (عَلَيهَا السَّلَامُ)

این حرزها و دعاها از کتاب «مهج الدعوات» و «مجتنی» که

ص: 1727


1- ای که برای دانشمندی برتر از او صفتی نیست، ای که برای مخلوقی در برابرش عزّتی نمی باشد، ای آغاز پیش از هر چیز، و ای پایان پس از هرچیز، ای که عنصر و ماده ای برایش نیست، ای که برای پایانش فنایی وجود ندارد، ای کامل ترین وصف شده، ای با گذشت ترین عطاکننده، ای که به هر زبانی خوانده شود می فهمد، ای که گذشتش دیرینه، و حمله اش سخت، و فرمانروایی اش استوار است، از تو می خواهم به حق نامی که با آن بی پرده با موسی سخن گفتی، ای خدا، ای بخشاینده، ای مهربان، ای که معبودی جز تو نیست، خدایا تو بی نیازی، از تو می خواهم که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و مرا به رحمتت وارد بهشت کنی .

هر دو از نوشته های رضی الدین سیّد ابن طاووس هستند انتخاب شده اند . اول: از حضرت موسی بن جعفر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: حضرت رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) به امیر مؤمنان فرمود: هرگاه برای تو امر دشواری پیش آمد بگو: اللّهمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تُنْجِيَنِي مِنْ هٰذَا الْغَمِّ .

دوم: حرز حضرت فاطمه (عَلَيهَا السَّلَامُ):

بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ، يَا حَيُّ يَا قَيُّوْمُ، بِرَحْمَتِكَ أَسْتَغِيثُ، فَأَغِثْنِي وَ لَا تَكِلْنِي إِلىٰ نَفْسِي طَرْفَةَ عَيْنٍ أَبَداً، وَ أَصْلِحْ لِي شَأْنِي كُلَّهُ . (1)

حرز امام زین العابدین (عَلَيهِ السَّلَامُ)

سوم: حرز حضرت زین العابدین (عَلَيهِ السَّلَامُ):

بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ، بِسْمِ اللّٰهِ وَ بِاللّٰهِ، سَدَدْتُ أَفْواهَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ وَ الشَّياطِينِ وَ السَّحَرَةِ، وَ الْأَبالِسَةِ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ وَ السَّلاطِينِ وَ مَنْ يَلُوذُ بِهِمْ، بِاللّٰهِ الْعَزِيزِ الْأَعَزِّ، وَ بِاللّٰهِ الْكَبِيرِ (2)

ص: 1728


1- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانیاش همیشگی است، ای زنده، ای پاینده، به رحمتت فریادرسی می طلبم، پس به فریادم برس، و مرا هرگز چشم برهم نهادنی به خود وامگذار، و همه کارهایم را اصلاح فرما .
2- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است، به نام خدا و به خدا، دهان های جنّ، و انس و شیاطین و جادوگران و ابلیسان از جنّ و انس و پادشاهان و هرکه به آن ها پناه می برند بستم به خدای عزیز عزیزتر و به خدای بزرگ

الْأَكْبَرِ، بِسْمِ اللّٰهِ الظَّاهِرِ الْباطِنِ، الْمَكْنُونِ الْمَخْزُونِ، الَّذِي أَقامَ بِهِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ، ثُمَّ اسْتَوَىٰ عَلَى الْعَرْشِ . بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ، «وَ وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَيْهِمْ بِمٰا ظَلَمُوا فَهُمْ لاٰ يَنْطِقُونَ»، «قٰالَ اخْسَؤُا فِيهٰا وَ لاٰ تُكَلِّمُونِ» ؛ (1) «وَ عَنَتِ الْوُجُوهُ لِلْحَيِّ الْقَيُّومِ وَ قَدْ خٰابَ مَنْ حَمَلَ ظُلْماً»، «وَ خَشَعَتِ الْأَصْوٰاتُ لِلرَّحْمٰنِ فَلاٰ تَسْمَعُ إِلاّٰ هَمْساً»، «وَ جَعَلْنٰا عَلىٰ قُلُوبِهِمْ أَكِنَّةً أَنْ يَفْقَهُوهُ، وَ فِي آذٰانِهِمْ وَقْراً، وَ إِذٰا ذَكَرْتَ رَبَّكَ فِي الْقُرْآنِ وَحْدَهُ وَلَّوْا عَلىٰ أَدْبٰارِهِمْ نُفُوراً»، «وَ إِذٰا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ جَعَلْنٰا بَيْنَكَ وَ بَيْنَ الَّذِينَ لاٰ يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ حِجٰاباً مَسْتُوراً»، «وَ جَعَلْنٰا مِنْ بَيْنِ أَيْدِيهِمْ سَدًّا وَ مِنْ خَلْفِهِمْ سَدًّا فَأَغْشَيْنٰاهُمْ فَهُمْ لاٰ يُبْصِرُونَ»، «اَلْيَوْمَ نَخْتِمُ عَلىٰ أَفْوٰاهِهِمْ وَ تُكَلِّمُنٰا أَيْدِيهِمْ فَهُمْ لاٰ يَنْطِقُونَ»، «لَوْ أَنْفَقْتَ مٰا فِي الْأَرْضِ جَمِيعاً مٰا أَلَّفْتَ بَيْنَ قُلُوبِهِمْ، (2)

ص: 1729


1- بزرگتر، به نام خدای ظاهر باطن مستور محفوظ که بر پا کرد به آن آسمان ها و زمین را، سپس بر عرش مستولی شد، به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است، عذاب بر آنان واقع شد، به خاطر ستمی که روا داشتند، پس آنان سخن نمی گویند . به آنان گفت همچون سگ در دوزخ دور شوید وسخن نگویید،
2- و فروتن شد چهره ها برای آن زنده پاینده . و به تحقیق محروم شد آن که بار ستم به دوش کشید، آهسته شد صداها در برابر خدا، پس نشنوی مگر صدایی پنهان و بر قلوب کافران پرده نهادیم، بازدارنده از اینکه قرآن را بفهمند، و در گوش هایشان سنگینی، زمانی که پروردگارت را در قرآن به تنهایی یاد کنی، به خاطر رمیدگی از حق روی به پشت بازگردانند، زمانی که قرآن بخوانی، بین تو و آنان که ایمان به آخرت ندارند، پرده پوشیده ای قرار می دهیم، و از پیش رویشان، سدّی و از پشت سرشان سدّ می گذاریم، پس آنان را پوشانیدم، در نتیجه حق را نمی بینند، امروز بر دهان هایشان مهر می زنیم، و دست هایشان با ما سخن گویند، پس خود آنان سخن نگویند، اگر همه آنچه در زمین خرج می کردی، نمی توانستی بین دل هایشان الفت پدید آوری

وَ لٰكِنَّ اللّٰهَ أَلَّفَ بَيْنَهُمْ إِنَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ»، وَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِينَ . (1)

حرز امام جعفر صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ)

چهارم: حرز حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ):

بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ، يَا خالِقَ الْخَلْقِ، وَ يَا باسِطَ الرِّزْقِ، وَ يَا فالِقَ الْحَبِّ، وَ يَا بارِئَ النَّسَمِ، وَ مُحْيِيَ الْمَوْتَىٰ، وَ مُمِيتَ الْأَحْياءِ، وَ دائِمَ الثَّباتِ، وَ مُخْرِجَ النَّباتِ، افْعَلْ بِي مَا أَنْتَ أَهْلُهُ، وَ لَا تَفْعَلْ بِي مَا أَنَا أَهْلُهُ، وَ أَنْتَ أَهْلُ التَّقْوَىٰ وَ أَهْلُ الْمَغْفِرَةِ . (2)

حرز امام موسی کاظم (عَلَيهِ السَّلَامُ)

پنجم: حرز موسی بن جعفر (عَلَيهِ السَّلَامُ): از علی بن یقطین روایت شده: به موسی بن جعفر (عَلَيهِ السَّلَامُ) از آنچه موسی بن مهدی در کار او قصد کرده بود خبر دادند، در حالی که جماعتی از اقوام آن جناب در خدمتش بودند . حضرت به اقوامش فرمود: دراین باره رأی شما چیست؟ گفتن: از او دور شوی و شخص خود را مخفی کنی، که از شرّ او ایمن نتوان شد . حضرت تبّسم فرمود . و به شعر کعب بن مالک تمثلّ جست:

ص: 1730


1- ولی خدا میان آنان الفت برقرار کرد، به درستی که او عزیز و حکیم است، و درود خدا بر محمّد و خاندان پاکش .
2- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است، ای آفریننده مخلوقات، و ای گسترنده روزی، و ای شکافنده دانه، و ای آفریننده تنفسّ کنندگان، و زنده کننده مردگان، و میراننده زندگان، و همیشه پایدار، و برآورنده گیاه با من آن کن که تو شایسته آنی، و با من آن مکن که من سزاوار آنم، و تو اهل پروا و اهل آمرزشی .

زَعَمْتَ سَخینَةُ اَنْ سَتَغْلِبَ رَبَّها *** فَلَیَغْلِبَنَّ مَغالِبَ الغُلاّبِ (1)

پس دست خود را به جانب آسمان بلند کرد و گفت:إِلٰهِي كَمْ مِنْ عَدُوٍّ شَحَذَ لِي ظُبَةَ مُدْيَتِهِ، وَ أَرْهَفَ لِي شَبا حَدِّهِ، وَ دافَ لِي قَواتِلَ سُمُومِهِ، وَ لَمْ تَنَمْ عَنِّي عَيْنُ حِراسَتِهِ، فَلَمَّا رَأَيْتَ ضَعْفِي عَنِ احْتِمالِ الْفَوادِحِ، وَ عَجْزِي عَنْ مُلِمَّاتِ الْجَوائِحِ، صَرَفْتَ ذٰلِكَ عَنِّي بِحَوْلِكَ وَ قُوَّتِكَ، لَابِحَوْلٍ مِنِّي وَ لَا قُوَّةٍ، فَأَلْقَيْتَهُ فِي الْحَفِيرِ الَّذِي احْتَفَرَهُ لِي خائِباً مِمَّا أَمَّلَهُ فِي الدُّنْيا، مُتَباعِداً مِمَّا رَجاهُ فِي الْآخِرَةِ، فَلَكَ الْحَمْدُ عَلَىٰ ذٰلِكَ قَدْرَ اسْتِحْقاقِكَ سَيِّدِي . اَللّٰهُمَّ فَخُذْهُ بِعِزَّتِكَ، وَ افْلُلْ حَدَّهُ عَنِّي بِقُدْرَتِكَ، وَ اجْعَلْ لَهُ شُغْلاً فِيما يَلِيهِ، وَ عَجْزاً عَمَّا يُناوِيهِ . اَللّٰهُمَّ وَ أَعْدِنِي عَلَيْهِ عَدْوَىً حاضِرَةً، تَكُونُ مِنْ غَيْظِي شِفاءً، وَ مِنْ حَنَقِي عَلَيْهِ وَقاءً، وَ صِلِ اَللّٰهُمَّ دُعائِي بِالْإِجابَةِ، وَ انْظِمْ شِكايَتِي بِالتَّغْيِيرِ، وَ عَرِّفْهُ عَمَّا قَلِيلٍ مَا أَوْعَدْتَ (2)

ص: 1731


1- سنخیه پنداشت به زودی بر پروردگارش غلبه خواهد کرد ولی خدا به غلبه های غلبه کنندگان به یقین غلبه کند
2- معبود من چه بسا دشمنی که برای من تیغ کاردش را تیز کرد، و برش کاره سلاحش را برای من باریک ساخت، و برایم به هم آمیخت زهرهای کشنده اش را، و دیده نگهبانی اش از من نخوابید، پس زمانی که ناتوانی ام را ازتحملّ مصائب سنگین، و درماندگی ام را از پیش آمدهای خانمان برانداز دیدی، همه را به حول وقوّه ات نه به حول و قوّه خویش از من بازگردانی، پس او را در همان چاهی که برای من کنده بود انداختی، نومید از آنچه آن را در دنیا آرزو می کرد، دور از آنچه در آخرت امید داشت، پس توراست ستایش بر این عنایت به اندازه شایستگی ات آقایم، خدایا به عزّتت او را بگیر، و به قَدرتت تیزی سلاحش را از من کند کن، و او را سرگرم اموری که در اختیار اوست قرار بده، و درمانده از رسیدن به آنچه که طمع دارد، خدای مرا بر او چیره کن چیره شدنی فوری، تا برای خشمم درمان، و برای کینه ام نگهدار باشد، و پیوست کن خدایا دعایم را به اجابت، و سامان ده شکایتم را به دگرگونی، و به همین زودی آنچه که ستمکاران را به آن تهدیدی کردی به او بشناسان،

الظَّالِمِينَ، وَ عَرِّفْنِي مَا وَعَدْتَ فِي إِجابَةِ الْمُضْطَرِّينَ، إِنَّكَ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ، وَ الْمَنِّ الْكَرِيمِ . (1)

راوی گفت: قوم پراکنده شدند، و جمع نشدند مگر برای قرائت خبر مردن موسی بن مهدی .

رقعة الجیب

ششم: رقعة الجیب حرز حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) است: از یاسر خادم مأمون روایت شده: که زمانی، حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) وارد قصر حمید بن قحطبه شد، لباس را از تن بیرون آورد، و به حمید داد، حمید آن را برای شستن به کنیز خود داد، اندکی نگذشت که کنیز آمد و رقعه ای با او بود، رقعه را به حمید داد و گفت: در گریبان لباس ابو الحسن (عَلَيهِ السَّلَامُ) یافتم، حمید به حضرت گفت: فدای شما گردم این جاریه دست نوشته ای در گریبان پیراهن شما یافته، چیست؟ فرمود: تعویذی [دعای پناه جویی] است که آن را از خود دور نمی کنم، حمید گفت: ممکن است ما را به آن مشرّف کنی، فرمود: این تعویذی است که هرکه در گریبان خود نگاه دارد بلا از او دفع می شود، و برای او نگاهداری از شیطان رجیم است . آنگاه تعویذ را بر حمید خواند:

ص: 1732


1- و به من بنمایان آنچه در اجابت درماندگان نوید دادی، به درستی که تو صاحب فضل عظیم و احسان کریمی .

بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ . بِسْمِ اللّٰهِ، إِنِّي أَعُوذُ بِالرَّحْمٰنِ مِنْكَ، إِنْ كُنْتَ تَقِيّاً، أَوْ غَيْرَ تَقِيٍّ، أَخَذْتُ بِاللّٰهِ السَّمِيعِ الْبَصِيرِ عَلَىٰ سَمْعِكَ وَ بَصَرِكَ، لَاسُلْطانَ لَكَ عَلَيَّ وَ لَا عَلَىٰ سَمْعِي، وَ لَا عَلَىٰ بَصَرِي، وَ لَا عَلَىٰ شَعْرِي، وَ لَا عَلَىٰ بَشَرِي، وَ لَا عَلَىٰ لَحْمِي، وَ لَا عَلَىٰ دَمِي، وَ لَا عَلَىٰ مُخِّي، وَ لَا عَلَىٰ عَصَبِي، وَ لَا عَلَىٰ عِظامِي، وَ لَا عَلَىٰ مالِي، وَ لَا عَلَىٰ مَا رَزَقَنِي رَبِّي، سَتَرْتُ بَيْنِي وَ بَيْنَكَ بِسِتْرِ النُّبُوَّةِ الَّذِي اسْتَتَرَ أَنْبِياءُ اللّٰهِ بِهِ مِنْ سَطَواتِ الْجَبابِرَةِ وَ الْفَراعِنَةِ، جَبْرَئِيلُ عَنْ يَمِينِي، وَ مِيكائِيلُ عَنْ يَسارِي، وَ إِسْرافِيلُ عَنْ وَرائِي، وَ مُحَمَّدٌ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ أَمامِي، وَ اللّٰهُ مُطَّلِعٌ عَلَيَّ، يَمْنَعُكَ مِنِّي وَ يَمْنَعُ الشَّيْطانَ مِنِّي . اَللّٰهُمَّ لَا يَغْلِبُ جَهْلُهُ أَناتَكَ أَنْ يَسْتَفِزَّنِي وَ يَسْتَخِفَّنِي . اَللّٰهُمَّ إِلَيْكَ الْتَجَأْتُ، اَللّٰهُمَّ إِلَيْكَ الْتَجَأْتُ، اَللّٰهُمَّ إِلَيْكَ الْتَجَأْتُ . (1)

ص: 1733


1- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است، به نام خدا، من از تو به خدای رحمن پناه می برم اگر پرهیزکار باشی، یا غیر پرهیزکار، بستم به خدا شنوای بینا گوش و دیده ات را، تو را تسلّطی بر من نیست و نه بر گوشم و نه بر چشمم، و نه بر مویم، و نه بر پوستم، و نه بر گوشتم، و نه بر خونم، و نه بر مخم، و نه بر عصبم، و نه بر استخوانم، و نه بر دارایی ام، و نه بر آنچه پروردگارم نصیبم نموده، پوشاندم بین خود و بین تو را به پوشش نبوّت، که پیامبران خود را به آن پوشاندند، از حملات گردنکشان و فرعونها، جبرئیل از جانب راستم، و میکائیل از چپم، و اسرافیل از پشت سرم، و محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) از پیش رویم، خدا آگاه بر من است، تو را از من باز می دارد، شیطان را از من باز می دارد، خدایا نادانی اش بر بردباری ات غلبه نمی کند، تا آرامشم را برهم زند، و سبکم شمارد، خدایا پناهنده به تو شدم، خدایا پناهنده به تو شدم، خدای پناهنده به تو شدم .

حرز امام رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) و حکایت عجایب آن

برای این حرز حکایت عجیبی است که آن را ابو الصّلت هروی روایت کرده: مولایم علی بن موسی الرّضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) روزی در منزلش نشسته بود، فرستاده مأمون بر او وارد شد، و گفت امیر تو را می طلبد، امام برخاست، و به من گفت: مأمون در این وقت مرا نمی طلبد مگر برای کاری سخت، و به خدا نمی تواند به من آسیبی برساند، به خاطر این کلمات، که از جدّم رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) به من رسیده . ابو الصّلت گفت: همراه امام نزد مأمون رفتم، چون نظر حضرت به مأمون افتاد، این حرز را تا آخر خواند، وقتی که حضرت برابر مأمون قرار گرفت، مأمون به جانب آن بزرگوار نگریست و گفت: ای ابو الحسن دستور داده ام صدهزار درهم به حضرتت بدهند، و هر حاجتی داری بنویس، چون امام برگشت، مأمون نظر در قفای امام کرد و گفت: اراده کردم من، و اراده کرده است خدا، و آنچه خدا اراده کرده بهتر بوده .

حرز امام جواد (عَلَيهِ السَّلَامُ)

هفتم: حرز حضرت جواد (عَلَيهِ السَّلَامُ): يَا نُورُ يَا بُرْهانُ، يَا مُبِينُ يَا مُنِيرُ، يَا رَبِّ اكْفِنِي الشُّرُورَ وَ آفاتِ الدُّهُورِ، (1)

ص: 1734


1- ای برهان، ای روشنگر، روشنی بخش، ای پروردگارم شرور و آفات روزگاران را از من کفایت کن،

وَأَسْأَلُكَ النَّجاةَ يَوْمَ يُنْفَخُ فِي الصُّورِ . (1)

حرز امام هادی (عَلَيهِ السَّلَامُ)

هشتم: حرز حضرت هادی (عَلَيهِ السَّلَامُ):

بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ، يَا عَزِيزَ الْعِزِّ فِي عِزِّهِ، مَا أَعَزَّ عَزِيزَ الْعِزِّ فِي عِزِّهِ، يَا عَزِيزُ أَعِزَّنِي بِعِزِّكَ، وَ أَيِّدْنِي بِنَصْرِكَ، وَ ادْفَعْ عَنِّي هَمَزاتِ الشَّياطِينِ، وَ ادْفَعْ عَنِّي بِدَفْعِكَ، وَ امْنَعْ عَنِّي بِصُنْعِكَ، وَ اجْعَلْنِي مِنْ خِيارِ خَلْقِكَ، يَا واحِدُ يَا أَحَدُ يَا فَرْدُ يَا صَمَدُ . (2)

حرز امام حسن عسگری (عَلَيهِ السَّلَامُ)

نهم: حرز حضرت عسگری (عَلَيهِ السَّلَامُ):

بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ، يَا عُدَّتِي عِنْدَ شِدَّتِي، وَ يَا غَوْثِي عِنْدَ كُرْبَتِي، وَ يَا مُؤْنِسِي عِنْدَ وَحْدَتِي، احْرُسْنِي بِعَيْنِكَ الَّتِي لَاتَنامُ، وَ اكْنُفْنِي بِرُكْنِكَ الَّذِي لَايُرامُ . (3)

حرز حضرت مولانا القائم (عَلَيهِ السَّلَامُ)

دهم: حرز مولانا القائم (عَلَيهِ السَّلَامُ):

بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ، يَا مالِكَ الرِّقابِ، وَ يَا هازِمَ الْأَحْزابِ، يَا مُفَتِّحَ الْأَبْوابِ، يَا مُسَبِّبَ الْأَسْبابِ، سَبِّبْ لَنا سَبَباً لَا نَسْتَطِيعُ لَهُ طَلَباً، بِحَقِّ (4)

ص: 1735


1- و از تو میخواهم روزی را که در صور دمیده می شود.
2- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانیاش همیشگی است، ای که عزّتش عزیز در عزّتش، چه عزیز است آن که عزّتش عزیز است در عزّتش، ای عزیز، عزیزم گردان به عزّتت، و تأییدم کن به یاریات، و وسوسه های شیطان را از من دور کن، و دفاع کن از من به دفاعت، و بازدار از من به کردارت، و مرا از خوبان بندگانت گردان، ای یگانه، ای یکتا، ای تنها، ای بی نیاز .
3- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است ای توشه ام در سختی، و ای پناهم در گرفتاری، و ای مونسم در تنهایی، به دیده ات که نمی خوابد از من نگهبانی کن، و در کنف رکنت که قصد آن نمی شود مرا بگیر
4- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است، ای مالک بندگان، ای فراری دهنده گروه های کفر، ای گشاینده درها، ای فراهم کننده علت ها، برای ما سببی فراهم کن که یارای جستنش را نداریم، به حق

لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللّٰهِ، صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ عَلَىٰ آلِهِ أَجْمَعِينَ . (1)

قنوت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ)

یازدهم: قنوت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ):

اللّهمَّ مَنْ أَوىٰ إِلَىٰ مَأْوَىً فَأَنْتَ مَأْوايَ، وَ مَنْ لَجَأَ إِلىٰ مَلْجَاً فَأَنْتَ مَلْجإِي . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اسْمَعْ نِدائِي، وَ أَجِبْ دُعائِي، وَ اجْعَلْ مَآبِي عِنْدَكَ وَ مَثْوايَ، وَ احْرُسْنِي فِي بَلْوايَ مِنِ افْتِتانِ الامْتِحانِ وَ لَمَّةِ الشَّيْطانِ، بِعَظَمَتِكَ الَّتِي لَايَشُوبُها وَلَعُ نَفْسٍ بِتَفْتِينٍ، وَ لَا وارِدُ طَيْفٍ بِتَظْنِينٍ، وَ لَا يَلُمُّ بِها فَرَحٌ، حَتَّىٰ تَقْلِبَنِي إِلَيْكَ بِإِرادَتِكَ، غَيْرَظَنِينٍ، وَ لَا مَظْنُونٍ، وَ لَا مُرابٍ وَ لَا مُرْتابٍ، إِنَّكَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ . (2)

سیّد ابن طاووس قنوتهای ائمه را در کتاب «مهج الدعوات» گرد آورده، چون طولانی بودند، من به همین یک قنوت اکتفا کردم .

دعای حضرت رسول (ص) برای امان از جن و انس

دوازدهم: دعای حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) است: که امان از

ص: 1736


1- لا اله الّا اللّه محمّد رسول اللّه درود خدا بر او و بر همه خاندانش .
2- خدایا هر که جای گرفت به جایگاهی، پس تویی جایگاه من، و هر که پناه گرفت به پناهگاهی، پس تویی پناهگاه من، خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و فریادم را بشنو، و دعایم را اجابت کن، و بازگشتم، و اقامتگاهم را نزد خود قرار ده، و مرا در آزمونم، از ساقط شدن در آزمایش و پیوستن به یاران شیطان پاسم بدار، به حق عظمتت که با آن طمع شخصی به فتنه گری در نیامیزد، و نه درآید به آن خاطره خوابی با بدگمانی، و نه تماس گیرد با آن شادی بیرون از حد، تا مرا با اراده ات به سوی خود باز می گردانید نه متهم و نه مظنون، نه بدگمان و نه مشکوک به درستی که تو مهربان ترین مهربانانی .

جنّ و انس می باشد:

بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ، لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ، عَلَيْهِ تَوَكَّلتُ، وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ، مَا شاءَ اللّٰهُ كانَ، وَ مَا لَمْ يَشَأْ لَمْ يَكُنْ، أَشْهَدُ أَنَّ اللّٰهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ، وَ أَنَّ اللّٰهَ قَدْ أَحاطَ بِكُلِّ شَيْءٍ عِلْماً . اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ نَفْسِي، وَ مِنْ شَرِّ كُلِّ دابَّةٍ أَنْتَ آخِذٌ بِناصِيَتِها، إِنَّ رَبِّي عَلَىٰ صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ . (1)

دعای تجربه شده برای محفوظ بودن

سیزدهم: دعای به تجربه آمده: از انس روایت شده: رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) فرمود: هرکه این دعا را در هر صبح و شام بخواند، حق تعالی چهار فرشته بر او بگمارد، که او را از پیش رو و پشت سر و جانب راست و طرف چپ حفظ کنند، و در امان خدای عزّ و جلّ باشد، و اگر آفریدگان از جنّ و انس بکوشند که بر او زیان برسانند توفیق نیابند، و آن دعا این است:

بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ، بِسْمِ اللّٰهِ خَيْرِ الْأَسْماءِ، بِسْمِ اللّٰهِ رَبِّ الْأَرْضِ وَ السَّماءِ، بِسمِ اللّٰهِ الَّذِي لَايَضُرُّ مَعَ اسْمِهِ سَمٌّ وَ لَا داءٌ، بِسْمِ (2)

ص: 1737


1- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است، معبودی جز خدا نیسد، بر او توکلّ کردم و او پروردگار عرش بزرگ است، آنچه خدا خواست شد، و آنچه نخواست نشد، گواهی می دهم که خدا بر هر چیز تواناست . و در دانش به همه چیز احاطه دارد، خدایا به تو پناه می آورم از شرّ خودم و از شر هر جبنده ای که تو گیرنده مهارش هستی، به درستی که پروردگارم بر راه استوار است
2- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است، به نام خدا بهترین نامها، به نام خدا پروردگار زمین و آسمان، به نام خدا که سمّی و دردی با نامش زیان نمی رساند، به نام

اللّٰهِ أَصْبَحْتُ، وَ عَلَى اللّٰهِ تَوَكَّلْتُ، بِسْمِ اللّٰهِ عَلَىٰ قَلْبِي وَ نَفْسِي، بِسْمِ اللّٰهِ عَلَىٰ دِينِي وَ عَقْلِي، بِسْمِ اللّٰهِ عَلَىٰ أَهْلِي وَ مالِي، بِسْمِ اللّٰهِ عَلَىٰ مَا أَعْطانِي رَبِّي، بِسْمِ اللّٰهِ الَّذِي لَا يَضُرُّ مَعَ اسْمِهِ شَيْءٌ فِي الْأَرْضِ، وَ لَا فِي السَّماءِ، وَ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ، اللّٰهُ اللّٰهُ رَبِّي لَاأُشْرِكُ بِهِ شَيْئاً، اللّٰهُ أَكْبَرُ اللّٰهُ أَكْبَرُ، وَ أَعَزُّ وَ أَجَلُّ مِمَّا أَخافُ وَ أَحْذَرُ، عَزَّ جارُكَ وَ جَلَّ ثَناؤُكَ، وَ لَا إِلٰهَ غَيْرُكَ . اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ نَفْسِي، وَ مِنْ شَرِّ كُلِّ سُلْطانٍ شَدِيدٍ، وَ مِنْ شَرِّ كُلِّ شَيْطانٍ مَرِيدٍ، وَ مِنْ شَرِّ كُلِّ جَبَّارٍ عَنِيدٍ، وَ مِنْ شَرِّ قَضاءِ السُّوءِ، وَ مِنْ كُلِّ دابَّةٍ أَنْتَ آخِذٌ بِناصِيَتِها، إِنَّكَ عَلَىٰ صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ، وَ أَنْتَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ حَفِيظٌ، «إِنَّ وَلِيِّيَ اللّٰهُ الَّذِي نَزَّلَ الْكِتٰابَ وَ هُوَ يَتَوَلَّى الصّٰالِحِينَ»، «فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُلْ حَسْبِيَ اللّٰهُ، لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ، وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ» . (1)

دعای حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ )

چهاردهم: دعای

ص: 1738


1- خدا صبح کردم، و بر خدا توکلّ نمودم، به نام خدا بر دل و جانم، به نام خدا بر دین و عقلم، به نام خدا بر خاندان و دارایی ام به نام خدا بر آنچه پروردگارم به من بخشید، به نام خدا که نامش چیزی در زمین و آسمان زیان نمی رساند، و او شنوای داناست، خدا خدا پروردگار من است چیزی را شریک او نسازم، خدا بزرگتر است . خدا بزرگتر است و عزیزتر و عظیم تر از آنچه می ترسم و پرهیز می کنم، عزیز است پناهنده ات، بزرگ است ثنایت، و معبودی جز تو نیست، خدایا من به تو پناه می آورم، از شرّ خودم، و از شرّ هر سلطان سرسخت، و از شرّ هر شیطان ستمگر، و از شرّ هر سرکش لجباز، و از شرّ هر پیش آمد بد، و از شرّ هر جنبنده ای که تو گیرنده مهارش هستی، به درستی که تو بر راه استواری، و بر هرچیز نگهبانی، به حق سرپرست من خداست که قرآن را نازل کرد، و او شایستگان را سرپرستی می کند، پس اگر روی بگردانند بگو: خدا مرا بس است، معبودی جز او نیست، بر او توکلّ کردم، و او پروردگار عرش عظیم است .

حضرت رسول (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) :

اللّهمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ أَنْ أَفْتَقِرَ فِي غِنَاكَ، أَوْ أَضِلَّ فِي هُدَاكَ، أَوْ أَذِلَّ فِي عِزِّكَ، أَوْ أُضامَ فِي سُلْطانِكَ، أَوْ أُضْطَهَدَ وَ الْأَمْرُ إِلَيْكَ . اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ أَنْ أَقُولَ زُوراً، أَوْ أَغْشَىٰ فُجُوراً، أَوْ أَكُونَ بِكَ مَغْرُوراً . (1)

دعای امام باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) برای کفایت مهمات

پانزدهم: دعایی است از حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ): از ابو حمزه ثمالی روایت شده: از حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) اجازه خواستم خدمتش مشرّف شوم، حضرت از خانه بیرون آمد، درحالی که لبهای مبارکش حرکت می کرد، فرمود: تکلّم مرا دانستی؟ گفتم: آری فدایت شوم . فرمود: تکلّم کردم به کلامی که احدی هرگز به آن تکلم نکرده، مگر آن که حق تعالی آنچه از امر دنیا و آخرت مهم اوست کفایت فرموده، گفتم: فدایت شوم، پس مرا به آن خبر ده، فرمود: آری هرکه این کلمات را در حال بیرون رفتن از خانه بخواند، مهمّات او آسان گردد:

بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ، حَسْبِيَ اللّٰهُ، تَوَكَّلْتُ عَلَى اللّٰهِ . اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ خَيْرَ أُمُورِي كُلِّها، وَ أَعُوذُ بِكَ مِنْ خِزْيِ الدُّنْيا

ص: 1739


1- خدایا به تو پناه می آورم از این که نیازمند شوم در سایه بی نیازی تو، یا گمراه شوم در کنار هدایت تو، یا خوار شوم در جنب عزّت تو، یا مظلوم واقع شوم در سایه سلطنت تو، یا پایمال شوم و کار مربوط به توست، خدایا به تو پناه می آورم از این که زور بگویم، یا در بدکاری فرو روم یا در برابر تو مغرور گردم .

وَ عَذَابِ اَلْآخِرَةِ .

ادعیة الوسائل الی المسائل و آن ده مناجات است

شانزده هم: ادعیة الوسائل الی المسائل [دعاهای سبب خواهی برای نیل به درخواستها] از محمّد بن حارث نوفلی خادم حضرت جواد (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده: وقتی مأمون دخترش را به همسری حضرت جواد (عَلَيهِ السَّلَامُ) درآورد، حضرت برای او نوشت: برای هر زنی از جانب شوهرش صداقی است، و حق تعالی دارایی ما را در آخرت ذخیره کرده، همچنان که دارایی شما را در دنیا به شما داده و من به کابین دختر تو دادم «وسائل الی المسائل» را و آن مناجاتی است که پدرم به من عنایت کرده، به او نیز از پدرش موسی بن جعفر (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) رسیده، و به و او پدرش جعفر و به او از پدرش محمّد، و به او از پدرش علی بن الحسین، و به او از پدرش حسین، و به او از پدرش امیر مؤمنان علی بن ابیطالب و به او از رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) رسیده، که جبرئیل به آن حضرت سپرد و گفت: ای محمّد ربّ العزّه به تو سلام می رساند و می فرماید: این کلیدهای گنجهای دنیا و آخرت است، آن را به سوی خواسته های خود وسیله ساز، تا به مراد خود برسی و خواسته تو انجام گیرد، و آن را به حاجتهای دنیا اختصاص مده، که بهره آخرتت را کم می کند، و آن ده وسیله است

ص: 1740

که به واسطه آن، درهای خواسته ها گشوده می شود، و به سبب آن ها حاجات درخواست می گردد، و به انجام می رسد، و این است نسخه آن:

مناجات استخاره

اللّهمَّ إِنَّ خِيَرَتَكَ فِيمَا اسْتَخَرْتُكَ فِيه، ِ تُنِيلُ الرَّغائِبَ، وَ تُجْزِلُ الْمَواهِبَ، وَ تُغْنِمُ الْمَطالِبَ، وَ تُطَيِّبُ الْمَكاسِبَ، وَ تَهْدِي إِلَىٰ أَجْمَلِ الْمَذَاهِبِ، وَ تَسُوقُ إِلَىٰ أَحْمَدِ الْعَوَاقِبِ، وَ تَقِي مَخُوفَ النَّوَائِبِ . اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَسْتَخِيرُكَ فِيما عَزَمَ رَأْيِي عَلَيْهِ، وَ قادَنِي عَقْلِي إِلَيْهِ، وَ سَهِّلِ اَللّٰهُمَّ فِيهِ مَا تَوَعَّرَ، وَ يَسِّرْ مِنْهُ مَا تَعَسَّرَ، وَ اكْفِنِي فِيهِ الْمُهِمَّ، وَ ادْفَعْ بِهِ عَنِّي كُلَّ مُلِمٍّ، وَ اجْعَلْ يَا رَبِّ عَوَاقِبَهُ غُنْماً، وَ مَخُوفَهُ سِلْماً، وَ بُعْدَهُ قُرْباً، وَ جَدْبَهُ خِصْباً . وَ أَرْسِلِ اَللّٰهُمَّ إِجابَتِي، وَ أَنْجِحْ طَلِبَتِي، وَ اقْضِ حاجَتِي، وَ اقْطَعْ عَنِّي عَوَائِقَها، وَ امْنَعْ عَنِّي بَوَائِقَها . وَ أَعْطِنِي اَللّٰهُمَّ لِواءَ الظَّفَرِ وَ الْخِيَرَةَ فِيمَا اسْتَخَرْتُكَ، وَ وُفُورَ (1)

ص: 1741


1- خدایا بهتر چیزی که پسندیدی، در آنچه من از تو در آن طلب خیر کردم، به خواسته ها می رساند، و موهبتها را شایان می سازد، و درخواست شده ها را پرسود می کند، و کسبها را پاکیزه می نماید، و به زیباترین روشها هدایت می کند، و به جانب ستوده ترین عاقبت ها سوق می دهد، و از پیش آمدهای بیمناک حفظ می نماید . خدای من از تو طلب خیر می کنم . در آنچه مصمّم شده رأیم بر آن، و مرا عقلم به سوی آن کشانده، آسان گردان خدایا آنچه در آن دشوار شده، و هموار کن آنچه را از آن سخت گشته، و مهم مرا در آن کفایت کن، و از من به واسطه آن هر بلای شدید را دور فرما، پروردگارا عواقبش را سود، و بیمناکش را سلامت، و دورش را نزدیک، و خشکی اش را رشد وبرکت قرار ده، خدایا اجابت دعایم را برسان، و خواهشمند را برآور، و حاجتم را انجام ده، و موانعش را از من قطع کن، و سختی هایش را از من بازدار، و به من عطا کن خدایا پرچم پیروزی، و بهترین چیزی که در آن از تو خیر خواستم، و کمال

الْمَغْنَمِ (الغُنمِ) فِيما دَعَوْتُكَ، وَ عَوائِدَ الْإِفْضالِ فِيما رَجَوْتُكَ، وَ اقْرِنْهُ اَللّٰهُمَّ بِالنَّجاحِ، وَ خُصَّهُ بِالصَّلاحِ، وَ أَرِنِي أَسْبابَ الْخِيَرَةِ فِيهِ واضِحَةً، وَ أَعْلامَ غُنْمِها لائِحَةً، وَ اشْدُدْ خِناقَ تَعْسِيرِها، وَ انْعَشْ صَرِيعَ تَيْسِيرِها، وَ بَيِّنِ اَللّٰهُمَّ مُلْتَبَسَها، وَ أَطْلِقْ مُحْتَبَسَها، وَ مَكِّنْ أُسَّهَا، حَتَّىٰ تَكُونَ خِيَرَةً مُقْبِلَةً بِالْغُنْمِ، مُزِيلَةً لِلْغُرْمِ، عاجِلَةً لِلنَّفْعِ، باقِيَةَ الصُّنْعِ، إِنَّكَ مَلِيءٌ بِالْمَزِيدِ، مُبْتَدِئٌ بِالْجُودِ . (1)

منا جات استقاله (چشم پوشی)

اَللّٰهُمَّ إِنَّ الرَّجاءَ لِسَعَةِ رَحْمَتِكَ، أَنْطَقَنِي بِاسْتِقالَتِكَ، وَ الْأَمَلَ لِأَناتِكَ وَ رِفْقِكَ شَجَّعَنِي عَلَىٰ طَلَبِ أَمانِكَ وَ عَفْوِكَ، وَلِي يَا رَبِّ ذُنُوبٌ قَدْ واجَهَتْها أَوْجُهُ الانْتِقامِ، وَ خَطَايَا قَدْ لاحَظَتْها أَعْيُنُ الاصْطِلامِ، وَ اسْتَوْجَبْتُ بِها عَلَىٰ عَدْلِكَ أَلِيمَ الْعَذابِ، وَ اسْتَحْقَقْتُ بِاجْتِراحِها مُبِيرَ الْعِقابِ، وَ خِفْتُ (2)

ص: 1742


1- بهره مندی در آنچه خواندمت، و فواید افزون تر در آنچه امید به تو بستم، و قرین ساز خدایا آن را با کامیابی، و مخوصش گردان به شایستگی، و در آن اسباب خیرجویی را آشکارا به من بنمایان، و نشانه های بهره را درخشان به من نشان بده، و گلوگیر دشواری اش را ببند، و به خاک افتاده آسان کاری اش را از خاک بردار، و روشن کن . خدایا مشتبه اش را، و آزاد کن زندانی شده اش را و استوار کن پایه اش را، تا خیری روی آور با بهره و سود باشد، برطرف کننده بدهی، و شتاب ورز به سود و ماندگا عمل به درستی که تو به افزون بخشی نیرومندی، و آغاز کننده به بخششی .
2- خدایا امید به رحمت فراگیرت، مرا به درخواست چشم پوشی ات گویا کرده، و آرزوی به بردباری و مدارا نمودنت، مرا به خواستن امان و گذشتت دلیر ساخته است، برای من ای پروردگارم گناهانی است، که چهره های انتقام با آن ها روبرو و خطاهایی است که دیده های ریشه برکن آن ها را زیر نظر گرفته، به خاطر آن ها بر پایه عدالتت مستوجب عذاب دردناک شده ام، و به ارتکاب آن ها سزاوار کیفر هلاک کننده گشته ام،

تَعْوِيقَها لِإِجابَتِي، وَ رَدَّها إِيَّايَ عَنْ قَضاءِ حاجَتِي بِإِبْطالِها (وَ اِبْطالِها) لِطَلِبَتِي، وَ قَطْعَها لِأَسْبابِ رَغْبَتِي، مِنْ أَجْلِ مَا قَدْ أَنْقَضَ ظَهْرِي مِنْ ثِقْلِها، وَ بَهَظَنِي مِنَ الاسْتِقْلالِ بِحَمْلِها، ثُمَّ تَرَاجَعْتُ رَبِّ إِلىٰ حِلْمِكَ عَنِ الْخاطِئِينَ، وَ عَفْوِكَ عَنِ الْمُذْنِبِينَ، وَ رَحْمَتِكَ لِلْعاصِينَ، فَأَقْبَلْتُ بِثِقَتِي مُتَوَكِّلاً عَلَيْكَ، طَارِحاً نَفْسِي بَيْنَ يَدَيكَ، شاكِياً بَثِّي إِلَيْكَ، سائِلاً رَبِّ مَا لَا أَسْتَوْجِبُهُ مِنْ تَفْرِيجِ الْهَمِّ، وَ لَا أَسْتَحِقُّهُ مِنْ تَنْفِيسِ الْغَمِّ، مُسْتَقِيلاً لَكَ (ربِّ) إِيَّايَ، واثِقاً مَوْلايَ بِكَ . (1) اللّهمَّ فَامْنُنْ عَلَيَّ بِالْفَرَجِ، وَ تَطَوَّلْ عَلَيَّ بِسُهُولَةِ الْمَخْرَجِ، وَ ادْلُلْنِي بِرَأْفَتِكَ عَلَىٰ سَمْتِ الْمَنْهَجِ، وَ أَزْلِقْنِي بِقُدْرَتِكَ عَنِ الطَّرِيقِ الْأَعْوَجِ، وَ خَلِّصْنِي مِنْ سِجْنِ الْكَرْبِ بِإِقالَتِكَ، وَ أَطْلِقْ أَسْرِي بِرَحْمَتِكَ، وَ طُلْ [وَ تطَوَّل] عَلَيَّ بِرِضْوانِكَ، وَ جُدْ عَلَىَّ بِإِحْسانِكَ، وَ أَقِلْنِي [رَبِّ] عَثْرَتِي، وَ فَرِّجْ كُرْبَتِي، وَ ارْحَمْ (2)

ص: 1743


1- از به تأخیر افتادن اجابت دعایم را به خاطر گناهان، و مردود شدنم را از برآمدن حاجتم ترسیده ام چه اینکه گناهان خواسته ام را از بین می برند، و اسباب رغبتم را قطع می کنند، ازآن رو که از سنگینی گناهان پشتم شکسته، و از به تنهایی برداشتن بار آن ها گرانبارم نموده، سپس پروردگارا به بردباری ات از خطاکاران، و گذشتت از گنهکاران، و مهربانی ات به عاصیان نظر کردم، پس با اعتمادم، و توکّلم بر تو به درگاهت روی آوردم، درحالی که خود را به آستانت افکندم، و عذابم را به نزد تو شکایت نمودم، درخواست کننده ام آنچه را که سزاوار آن نیستم، از گشایش اندوه، و مستحق نیستم از برطرف کردن غم، چشم پوشی ات را نسبت به خود خواستارم، به تو ای مولایم مطمئنّم،
2- خدایا به گشایش بر من منّت گذار، و به آسان بیرون آمدن از مشکل به من احسان فرما، و به رأفتت مرا به سوی راه راست هدایت نما، و مرا به قَدرتت از راه کج دور کن، و به گذشتت از زندان گرفتاری رهایی بخش، و به رحمتت اسارتم را به آزادی تبدیل کن، و به خشنودی ات به من روی آور، و به احسانت بر من ببخش، و از لغزشم درگذر، و اندوهم را بگشا، و به گریه ام

عَبْرَتِي، وَ لَا تَحْجُبْ دَعْوَتِي، وَ اشْدُدْ بِالْإِقَالَةِ أَزْرِي، وَ قَوِّ بِها ظَهْرِي، وَ أَصْلِحْ بِها أَمْرِي، وَ أَطِلْ بِها عُمْرِي، وَ ارْحَمْنِي يَوْمَ حَشْرِي وَ وَقْتَ نَشْرِي، إِنَّكَ جَوادٌ كَرِيمٌ، غَفُورٌ رَحِيمٌ، [وَصَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ] . (1)

مناجات سفر

اللّهمَّ إِنِّي أُرِيدُ سَفَراً فَخِرْ لِي فِيهِ وَ أَوْضِحْ لِي فِيهِ سَبِيلَ الرَّأْيِ وَ فَهِّمْنِيهِ، وَ افْتَحْ لِي عَزْمِي بِالاسْتِقامَةِ، وَ اشْمُلْنِي فِي سَفَرِي بِالسَّلامَةِ، وَ أَفِدْنِي جَزِيلَ الْحَظِّ وَ الْكَرامَةِ، وَ اكْلَأْنِي بِحُسْنِ الْحِفْظِ وَ الْحِراسَةِ، وَ جَنِّبْنِي اَللّٰهُمَّ وَ عْثَاءَ الْأَسْفارِ، وَ سَهِّلْ لِي حُزُونَةَ الْأَوْعَارِ، وَ اطْوِلِي بِساطَ الْمَراحِلِ، وَ قَرِّبْ مِنِّي بُعْدَ نَأْيِ الْمَناهِلِ، وَ باعِدْ فِي الْمَسِيرِ بَيْنَ خُطَى الرَّوَاحِلِ، حَتَّىٰ تُقَرِّبَ نِياطَ الْبَعِيدِ، وَ تُسَهِّلَ وُعُورَ الشَّدِيدِ ؛ وَ لَقِّنِی اللّهمَّ فی (2)

ص: 1744


1- رحم کن، و دعایم را در پرده قرار مده، و کمرم را با عذرپذیری محکم ببند، و پشتم را به آن نیرومند ساز، و کارم را به آن اصلاح کن، و عمرم را طولانی کن، و در روز حشر و نشر به من رحم کن، به درستی که تو بخشنده بزرگوار، و آمرزنده مهربانی درود خدا بر محمّد و خاندانش
2- خدایا می خواهم سفر کنم، برایم در آن خیر بخواه، و برایم در آن راه تصیم گیری را روشن کن، و به من بفهمان، و تصمیمم را برایم به استواری بگشا، و در سفرم مرا به تندرستی فراگیر، و بهره شایان، و کرامت فایده ای ده، و با نیکو نگهداری و نگهبانی مرا حفظ کن، و برکنارم دار، خدایا از مشقّت سفرها، و هموار کن برایم ناهمواری های بیابها را، و در هم پیچ برایم منزلها را، و نزدیک کن به من دوری آبشخورها را، و در مسیر بلند گردان بین گامهای مرکبها را، تا دوری راههای دور را نزدیک نمایی، و ناهمواریهای سخت را هموار سازی، خدایا در

سَفَری نُجْحَ طائِرِ الْواقِیَةِ وَ هَبْنی (هَنِّئنی) فیهِ غُنْمَ الْعافِیَةِ، وَ خَفِيرَ الاسْتِقْلالِ، وَ دَلِيلَ مُجاوَزَةِ الْأَهْوَالِ، وَ باعِثَ وُفُورِ الْكِفايَةِ، وَ سانِحَ خَفِيرِ الْوِلايَةِ، وَ اجْعَلْهُ اَللّٰهُمَّ سَبَبَ عَظِيمِ السِّلْمِ، حاصِلَ الْغُنْمِ، وَ اجْعَلِ اللَّيْلَ عَلَيَّ سِتْراً مِنَ الْآفاتِ، وَ النَّهارَ مانِعاً مِنَ الْهَلَكاتِ، وَ اقْطَعْ عَنِّي قِطَعَ لُصُوصِهِ بِقُدْرَتِكَ، وَ احْرُسْنِي مِنْ وُحُوشِهِ بِقُوَّتِكَ، حَتَّىٰ تَكُونَ السَّلامَةُ فِيهِ مُصاحِبَتِي، وَ الْعافِيَةُ فِيهِ مُقارِنَتِي، وَ الْيُمْنُ سائِقِي، وَ الْيُسْرُ مُعانِقِي، وَ الْعُسْرُ مُفارِقِي، وَ الْفَوْزُ مُوافِقِي، وَ الْأَمْنُ مُرافِقِي، إِنَّكَ ذُو الطَّوْلِ وَ الْمَنِّ وَ الْقُوَّةِ وَ الْحَوْلِ، وَ أَنْتَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ، وَ بِعِبادِكَ بَصِيرٌ خَبِيرٌ . (1)

مناجات طلب روزی

اللّهمَّ أَرْسِلْ عَلَيَّ سِجالَ رِزْقِكَ مِدْراراً، وَ أَمْطِرْ عَلَيَّ سَحائِبَ إِفْضالِكَ غِزَاراً، وَ أَدِمْ غَيْثَ نَيْلِكَ إِلَيَّ سِجالاً، وَ أَسْبِلْ مَزِيدَ (2)

ص: 1745


1- سفرم همای فرخنده کامیابی را تلقینم کن، و به من ببخش در آن بهره های عافیت را، و حامی استقلال را، و راهنمای گذرکردن از هراسها را، و انگیزنده کمال کفایت را، و فرخنده حامی ولایت را، و بگردانش خدایا سبب صلحی بزرگ، و بهره ای به دست آمده، و شب را پوشش من ساز از آفات، و روز را مانع از هلاکتها، و قطع کن از من به قَدرتت گروه های دزدانش را، و از جانوران وحشی ات به نیرویت پاسم بدار، تا سلامت در سفر همراهم باشد، و عافیت قرینم، و برکت جلودارم، و آسانی هم آغوشم، و سختی دور از جانم، و کامیابی بر وفق مرادم، و امنیت رفیقم، به درستی که تو دارای عطای همواز و احسان و قَدرت و نیرویی، و تو بر هر چیز توانا، و به بندگانت بینا و آگاهی .
2- خدایا دلوهای روزی ات را ریزان به سوی من ارسال فرما، و ابرهای فزون بخش ات را فراوان بر من ببار، و باران عطایت را چون سینه های ریزان بر من تداوم بخش، و بریزان فزونی

نِعَمِكَ عَلَىٰ خَلَّتِي إِسْبالاً، وَ أَفْقِرْنِي بِجُودِكَ إِلَيْكَ، وَ أَغْنِنِي عَمَّنْ يَطْلُبُ مَا لَدَيْكَ، وَ داوِ داءَ فَقْرِي بِدَواءِ فَضْلِكَ، وَ انْعَشْ صَرْعَةَ عَيْلَتِي بِطَوْلِكَ، وَ تَصَدَّقْ عَلَىٰ إِقْلالِي بِكَثْرَةِ عَطائِكَ، وَ عَلَى اخْتِلالِي بِكَرِيمِ حِبائِكَ، وَ سَهِّلْ رَبِّ سَبِيلَ الرِّزْقِ إِلَيَّ، وَ ثَبِّتْ قَواعِدَهُ لَدَيَّ، وَ بَجِّسْ لِي عُيُونَ سَعَتِهِ بِرَحْمَتِكَ، وَ فَجِّرْ أَنْهارَ رَغَدِ الْعَيْشِ قِبَلِي بِرَأْفَتِكَ، وَ أَجْدِبْ أَرْضَ فَقْرِي، وَ أَخْصِبْ جَدْبَ ضُرِّي، وَ اصْرِفْ عَنِّي فِي الرِّزْقِ الْعَوائِقَ، وَ اقْطَعْ عَنِّي مِنَ الضِّيْقِ الْعَلائِقَ . وَ ارْمِنِي مِنْ سَعَةِ الرِّزْقِ اَللّٰهُمَّ بِأَخْصَبِ سِهامِهِ، وَ احْبُنِي مِنْ رَغَدِ الْعَيْشِ بِأَكْثَرِ دَوامِهِ، وَ اكْسُنِي اَللّٰهُمَّ سَرابِيلَ السَّعَةِ وَ جَلابِيبَ الدَّعَةِ، فَإِنِّي يَا رَبِّ مُنْتَظِرٌ لِإِنْعامِكَ بِحَذْفِ المَضِيقِ، وَ لِتَطَوُّلِكَ بِقَطْعِ التَّعْوِيقِ، وَ لِتَفَضُّلِكَ بِإِزَالَةِ التَّقْتِيرِ، وَ لِوُصُولِ حَبْلِي بِكَرَمِكَ بِالتَّيْسِيرِ ؛ وَ اَمْطِرِ اللّهمَّ عَلَیَّ سَمآءَ (1)

ص: 1746


1- نعمتت را بر ظرف نیازم ریزاندنی کامل، و به حق جودت نیازمندم کن، و از کسی که آنچه را نزد توست می طلبد، بی نیازم گردان، و درد نداری ام را به داروی فضلت درمان کن، و با عطای همواره ات افتادگی نداری ام را بلند فرما، و به کثرت عطایت بر تهیدستی ام تصدّق نما، و به جایزه کریمانه ات نیازمندی ام را صدقه بده، و راه روزی را پروردگارا به سوی من هموار کن، و پایه هایش را برایم پایدار نما، و چشمه های فراخی اش را به رحمتت برایم بشکاف، و با رأفتت بهره های زندگی خوش را از جانب من روان کن، و زمین نداری ام را بخشکان، و سرزمین خشک بدحالی ام را سرسبز کن، و موانع روزی را از من بگردان، و بندهای فشار و سختی را از من قطع فرما، و مرا هدف وسعت رزق قرار ده، خدایا به پرخیرترین تیرهایش، و مرا از زندگی خوش به بیشتر پایندگی اش مخصوص فرما، و بپوشان بر من خدایا پیراهن فراخی رزق را، و جامه های راحت را، پس من ای پروردگارم در انتظار نعمت بخشی ات به سر می برم با رفع تنگدستی، و عطای پیوسته ات را با قطع به تأخیر افتادن، و تفضلّت را با از بین بردن سختی معیشت، و پیوستن رسته ام را به کرمت با آسان شدن دشواری . بباران خدایا بر من آسمان

رِزْقِکَ بِسِجالِ الدِّیَمِ، وَ اَغْنِنی عَنْ خَلْقِکَ بِعَوائِدِ النِّعَمِ، وَ ارْمِ مَقاتِلَ الْاِقْتارِ مِنِّی، وَ احْمِلْ کَشْفَ الضُّرِّ عَنِّی، عَلی مَطایَا الْاِعْجالِ، وَ اضْرِبْ عَنّی، الضّیقَ بِسَیْفِ الْاِسْتیصالِ، وَ اَتْحِفْنی رَبِّ مِنْکَ بِسَعَةِ الْاِفْضالِ، وَ امْدُدْنی بِنُمُوِّ الْاَمْوالِ، وَ احْرُسْنی مِنْ ضیقِ الْاِقْلالِ، وَ اقْبِضْ عَنِّی سُوءَ الْجَدْبِ، وَ ابْسُطْ لی بِساطَ الخِصْبِ، وَ اسْقِنی مِنْ ماءِ رِزْقِکَ غَدَقاً، وَ انْهَجْ لی مِنْ عَمیمِ بَذْلِکَ طُرُقاً وَ فاجِئْنی بِالثَّرْوَةِ وَ الْمالِ وَ انْعَشْنی بِهِ مِنْ صَرْعَةِ الاْقْلالِ وَ صَبِّحْنی بِالاْسْتِظْهارِ، وَ مَسِّنی بِالتَّمَکُّنِ مِنَ الْیَسارِ، اِنَّکَ ذُو الطَّوْلِ الْعَظیمِ، وَ الْفَضْلِ الْعَمیمِ، وَ الْمَنِّ الْجَسیمِ، وَ اَنْتَ الْجَوادُ الْکَریمُ . (1)

مناجات استعاذه

اللّهمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ مُلِمَّاتِ نَوازِلِ الْبَلاءِ، وَ أَهْوَالِ عَظائِمِ الضَّرَّاءِ، فَأَعِذْنِي رَبِّ مِنْ صَرْعَةِ الْبَأْساءِ، وَ احْجُبْنِي مِنْ (2)

ص: 1747


1- روزی ات را به باران فراوان، و از بندگانت به واسطه بهره های نعمتها بی نیازم فرما، و هدف تیر قرار بده موارد کشندگی تنگدستی ام را، و بار کن برطرف شدن بدحالی ام را بر بارکش های شتاب، و گردن تنگی را از من به شمشیر نابودی بزن، و به من از جانب خود پروردگارا به فراخی فزون بخشی تحفه ده، و مرا با افزایش اموال مدد کن، و از سختی فقر پاسم بدار، و بدی قحط را از من بگیر، و سفره سرسبزی را برایم بگشا، و از آب روزی ات آبم ده، آبی گوارا، و از بخشش فراگیر خود برایم روشن کن راهها، و ناگهان ثروت و دارایی ام بده، و به سبب آن از زمین تنگدستی بلندم کن، و مرا به پشتیبانی ات بامدادان برخیزان، و شامگاهان توانای بر بی نیازی، به درستی که تو دارای عطای پیوسته عظیم، و فضل همه گیر، و احسان بزرگی، تو بخشنده بزرگواری .
2- خدایا از مصایب بلاهای پیش آمده و هراس های بدحالی های بزرگ به تو پناه می آوردم، پس پروردگارا از تباهی تنگدستی پناهم بده، و از حملات بلا

سَطَواتِ الْبَلاءِ، وَ نَجِّنِي مِنْ مُفاجَاةِ النِّقَمِ، وَ أَجِرْنِي مِنْ زَوالِ النِّعَمِ، وَ مِنْ زَلَلِ الْقَدَمِ، وَ اجْعَلْنِي اَللّٰهُمَّ فِي حِياطَةِ عِزِّكَ، وَ حِفاظِ حِرْزِكَ مِنْ مُباغَتَةِ الدَّوَائِرِ، وَ مُعاجَلَةِ الْبَوَادِرِ . اَللّٰهُمَّ رَبِّ وَ أَرْضَ الْبَلاءِ فَاخْسِفْها، وَ عَرْصَةَ الْمِحَنِ فَارْجُفْها، وَ شَمْسَ النَّوائِبِ فَاكْسِفْها، وَ جِبالَ السُّوءِ فَانْسِفْها، وَ كُرَبَ الدَّهْرِ فَاكْشِفْها ؛ (1)وَعَوائِقَ الْأُمُورِ فَاصْرِفْها، وَ أَوْرِدْنِي حِياضَ السَّلامَةِ، وَ احْمِلْنِي عَلَىٰ مَطايَا الْكَرامَةِ، وَ اصْحَبْنِي بِإِقالَةِ الْعَثْرَةِ، وَ اشْمَلْنِي بِسَتْرِ الْعَوْرَةِ، وَ جُدْ عَلَيَّ يَا رَبِّ بِآلائِكَ وَ كَشْفِ بَلائِكَ وَ دَفْعِ ضَرَّائِكَ، وَ ادْفَعْ عَنِّي كَلاكِلَ عَذابِكَ، وَ اصْرِفْ عَنِّي أَلِيمَ عِقابِكَ، وَ أَعِذْنِي مِنْ بَوَائِقِ الدُّهُورِ، وَ أَنْقِذْنِي مِنْ سُوءِ عَواقِبِ الْأُمُورِ، وَ احْرُسْنِي مِنْ جَمِيعِ الْمَحْذُورِ، وَ اصْدَعْ صَفاةَ الْبَلاءِ عَنْ أَمْرِي، وَ اشْلُلْ يَدَهُ عَنِّي مَدىٰ عُمْرِي، إِنَّكَ الرَّبُّ الْمَجِيدُ، الْمُبْدِئُ الْمُعِيدُ، الْفَعَّالُ (2)

ص: 1748


1- محفوظم بدار، و از انتقامهای ناگهانی رهایی ام بخش، و از زوال نعتها و لغزش گامها پناهم ده، و قرارم ده خدایا در میدان عزّتت و حفاظ نگهداری ات از حوادث ناگوار ناگهانی روزگار، و شتاب گیری مصایب، خدایا، پروردگارا، و زمین بلا را فرو بر، میدان محنتها را سخت بلرزان، وآفتاب حوادث ناگوار را تیره کن، و کوههای بدی را متلاشی گردان، و گرفتاریهای روزگار را برطرف فرما،
2- و موانع کارها را از من بگردان، و مرا به حوض های سلامت وارد کن، و بر مرکب های کرامت سوار فرما، و با نادیده گرفتن لغزش همراهم باش، و مرا با پوشاندن عیب فراگیر، و به عطاهای برجسته ات و برطرف کردن بلایت و دفع پریشان حالی ات پروردگارا به من بخشش آر، و توده های عذابت را ازمن دور کن، و کیفر دردناکت را از من بگردان، و از حوادث روزگار پناهم ده، و از بدی سرانجام کارها نجاتم بخش، و از همه ناملایمات پاسم بدار، و سنگ بلا را از کارم بشکن، و دست بلا را تا پایان عمرم نسبت به من شل کن، به درستی که تو پروردرگار بزرگوار، آغازگر، بازگرداننده ای و آنچه را بخواهی

لِما تُریدُ . (1)

مناجات طلب توبه

اللّهمَّ إِنِّي قَصَدْتُ إِلَيْكَ بِإِخْلاصِ تَوْبَةٍ نَصُوحٍ، وَ تَثْبِيتِ عَقْدٍ صَحِيحٍ، وَ دُعاءِ قَلْبٍ قَرِيحٍ، وَ إِعْلانِ قَوْلٍ صَرِيحٍ . اَللّٰهُمَّ فَتَقَبَّلْ مِنِّي مُخْلَصَ التَّوْبَةِ، وَ إِقْبالَ سَرِيعِ الْأَوْبَةِ، وَ مَصارِعَ تَخَشُّعِ الْحَوْبَةِ، وَ قابِلْ رَبِّ تَوْبَتِي بِجَزِيلِ الثَّوابِ، وَ كَرِيمِ الْمَآبِ، وَ حَطِّ الْعِقابِ، وَ صَرْفِ الْعَذابِ، وَ غُنْمِ الْإِيابِ، وَ سِتْرِ الْحِجابِ، وَ امْحُ اَللّٰهُمَّ مَا ثَبَتَ مِنْ ذُنُوبِي، وَ اغْسِلْ بِقَبُولِها جَمِيعَ عُيُوبِي، وَ اجْعَلْها جالِيَةً لِقَلْبِي، شاخِصَةً لِبَصِيرَةِ لُبِّي، غاسِلَةً لِدَرَنِي، مُطَهِّرَةً لِنَجاسَةِ بَدَنِي، مُصَحِّحَةً فِيها ضَمِيرِي، عاجِلَةً إِلَى الْوَفاءِ بِها بَصِيرَتِي، وَ اقْبَلْ يَا رَبِّ تَوْبَتِي، فَإِنَّها تَصْدُرُ مِنْ إِخْلاصِ نِيَّتِي، وَ مَحْضٍ مِنْ تَصْحِيحِ بَصِيرَتِي، وَ احْتِفالاً فِي طَوِيَّتِي، وَ اجْتِهادٍ (2)

ص: 1749


1- انجام دهنده ای
2- خدایا به اخلاص، آهنگ تو را کرده ام، برای توبه خالصانه، و پایداری پیمان راستین، و دعای دل ریش، و آشکار کردن گفتار صریح، خدای از من بپذیر توبه بی آلایش، و روی آوردن شتابان بازگشت به سوی خود، و افتادن گاه های کرنش گناه را، پروردگارا توبه ام را به پاداش شایان، و بازگشتی کریمانه، و فرو ریختن کیفر، و بازگرداندن عذاب، و بهره بازگشت و پرده پوشی مقابله کن، و محو کن خدایا آنچه از گناهانم ثبت شده، و همه عیوبم را به پذیرش توبه بشوی، و قرار بده توبه ام را جلادهنده دلم، روشن کننده دیده خردم، شستشودهنده ناپاکی ام، پاک کننده آلودگی تنم، درست کننده نهادم، به وسیله آن شتابان کن به جانب وفا بصیرتم را، قبول کن پروردگارا توبه ام را، به درستی که برمی آید از خلوص نیّتم، و محض درستی بصیرتم، و روشنی همه جانبه اندیشه ام، و کوشش

فِي نَقاءِ سَرِيرَتِي، وَ تَثْبِيتاً لِإِنابَتِي، وَ مُسارِعَةً إِلىٰ أَمْرِكَ بِطاعَتِي ؛ وَ اجْلُ اَللّٰهُمَّ بِالتَّوْبَةِ عَنِّي ظُلْمَةَ الْإِصْرارِ، وَ امْحُ بِها مَا قَدَّمْتُهُ مِنَ الْأَوْزارِ، وَ اكْسُنِي لِباسَ التَّقْوَىٰ وَ جَلابِيبَ الْهُدَىٰ، فَقَدْ خَلَعْتُ رِبْقَ الْمَعاصِي عَنْ جَلَدِي، وَ نَزَعْتُ سِرْبالَ الذُّنُوبِ عَنْ جَسَدِي، مُسْتَمْسِكاً رَبِّ بِقُدْرَتِكَ، مُسْتَعِيناً عَلَىٰ نَفْسِي بِعِزَّتِكَ، مُسْتَوْدِعاً تَوْبَتِي مِنَ النَّكْثِ بِخَفْرَتِكَ، مُعْتَصِماً مِنَ الْخِذْلانِ بِعِصْمَتِكَ، مُقارِناً بِهِ لَاحَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلّا بِكَ . (1)

مناجات طلب حج

اللّهمَّ ارْزُقْنى الْحَجَّ، الَّذى افْتَرَضْتَهُ عَلى مَنِ اسْتِطاعَ اِلَيْهِ سَبيلاً، وَ اجْعَلْ لى فيهِ هادِياً، وَ اِلَيْهِ دَليلاً، وَ قَرِّبْ لى بُعْدَ الْمَسالِكِ، وَ اَعِنّى عَلى تَاْدِيَةِ الْمَناسِكِ، وَ حَرِّمْ بِاِحْرامى عَلَى النّارِ جَسَدى، وَ زِدْ لِلسَّفَرِ قُوَّتى وَ جَلَدى، وَ ارْزُقْنى رَبِّ (2)

ص: 1750


1- در نظافت باطنم، و پایدار نمودن بازگشتم، و شتافتن به سوی فرمانت به طاعتم، و از من خدایا به وسیله توبه تاریکی پافشاری بر گناه را دور کن، و به آنچه از بارهای گران پیش انداختم محو گردان، و به من لباس تقوا، و جامه های هدایت بپوشان، من به حقیقت بند نافرمانی ها را از پوستم برکشیدم . و پیراهن گناهان را از پیکرم بر کندم، درحالی که پروردگارا به قَدرتت چنگ زننده ام، و به عزّتت بر خویشتن کمک خواهم، و به پناهت توبه ام را از شکستن ودیعه گذارم، به عصمتت از خوار شدن دست آویزم، قرین کنم آن را به «نیرو و جنبشی نیست بجز به وسیله تو» .
2- خدایا حجّی که واجب کردی بر هرکه بتواند به سوی آن راه یابد، نصیب من فرما، و برایم در آن راهنما، و به سوی آن دلیلی قرار ده، و دوری راهها را برایم نزدیک کن، و بر انجام اعمال حجّ یاری ام ده، و به احرام بستنم آتش را بر تنم حرام کن، و نیرو و چابکی ام را برای سفر زیاد گردان

الْوُقُوفَ بَيْنَ يَدَيْكَ، وَ الاْفاضَةَ اِلَيْكَ، وَ اَظْفِرْنى بِالنُّجْحِ بِوافِرِ الرِّبْحِ، وَ اَصْدِرْنى رَبِّ مِنْ مَوْقِفِ الْحَجِّ الْاَكْبَرِ، اِلى مُزْدَلَفَةِ الْمَشْعَرِ، وَ اجْعَلْها زُلْفَةً اِلى رَحْمَتِكَ، وَ طَريقاً اِلى جَنَّتِكَ، وَقِفْنى مَوْقِفَ الْمَشْعَرِ الْحَرامِ، وَ مَقامَ وُقُوفِ الْاِحْرامِ وَ اَهِلَّنى لِتَاْدِيَةِ الْمَناسِكِ، (1) وَ نَحْرِ الْهَدىِ التَّوامِكِ، بِدَمٍ يَثُجُّ، وَ اَوْداجٍ تَمُجُّ، وَ اِراقَةِ الدِّماءِ الْمَسْفُوحَةِ، وَ الْهَدايَا الْمَذْبُوحَةِ وَ فَرْىِ اَوْداجِها عَلى ما اَمَرْتَ وَ التَّنَفُّلُ (و التَّنَقُّلِ) بِها کَما وَسَمْتَ (رَسَمتَ)؛ وَ اَحْضِرْنىِ اللّهمَّ صَلوةَ الْعيدِ، راجِياً لِلْوَعْدِ، خآئِفاً مِنَ الْوَعيدِ، حالِقاً شَعْرَ رَاْسى وَ مُقَصِّراً، وَ مُجْتَهِداً فى طاعَتِكَ، مُشَمِّراً رامِياً لِلْجِمارِ، بِسَبْعٍ بَعْدَ سَبْعٍ مِنَ الْاَحْجارِ، وَ اَدْخِلْنىِ اللّهمَّ عَرْصَةَ بَيْتِكَ وَ عَقْوَتِكَ، وَ مَحَلَّ اَمْنِكَ وَ كَعْبَتِكَ، وَ مَساكينِكَ وَ سُؤالِكَ وَ مَحاويجِكَ، وَجُدْ عَلَىَّ اللّهمَّ بِوافِرِ الْاَجْرِ، مِنَ الْاِنْكِفاءِ (2)

ص: 1751


1- و وقوف در برابرت، و کوچ کردن به سویت را پرورگارا روزی ام کن، و با موفقّ شدن به سود کامل پیروزمندم نما، و مرا پروردگارا از جایگاه حجّ اکبر به تقرّب گاه مشعر بازگردان، و آن را مایه نزدیکی به رحمتت، و راهی به سوی بهشتت قرار ده، و مرا در موقف مشعر الحرام، و مقام وقوف احرام متوقف کن، و شایسته گردان مرا برای ادای مناسک،
2- و کشتن قربانی فربه، به خونی که می جهد، و رگ هایی که خون می فشاند، و ریختن خون های ریختنی، و قربانی های سربریده، و بریدن رگهای آنان را بر پایه آنچه فرمودی، و انجام بیشتر بر واجب آن ها چنان که مقرّر فرمودی . حاضر کن خدایا مرا به نماز عید، امیدوار به وعده ات، و هراسان از تهدیدت، با تراشیدن موی سرم، و کوتاه کردن ناخنم، کوشا در طاعتت، آماده برای رمی جمرات به هفت سنگریزه، پس از هفت دیگر از همان سنگها، خدایا مرا به فضای خانه ات و کوی ات و جایگاه امنت و کعبه ات و خاک نشستگانت و درخواست کنندگانت نیازمندانت وارد کن، و خدایا در بازگشتن و کوچ کردن به مزد کامل به من

وَالنَّفْرِ، وَ اخْتِمِ اللّهمَّ مَناسِكَ حَجّى، وَ انْقِضآءَ عَجّى بِقَبُولٍ مِنْكَ لى، وَ رَاْفَةٍ مِنْكَ بى يا اَرْحَمَ الرّاحِمينَ . (1)

مناجات کشف ظلم

اللّهمَّ اِنَّ ظُلْمَ عِبادِكَ قَدْ تَمَكَّنَ فى بِلادِكَ، حَتّى اَماتَ الْعَدْلَ، وَ قَطَعَ السُّبُلَ، وَ مَحَقَ الْحَقَّ، وَ اَبْطَلَ الصِّدْقَ، وَ اَخْفَى الْبِرَّ، وَ اَظْهَرَ الشَّرَّ، وَ اَخْمَدَ التَّقْوى، وَ اَزالَ الْهُدى، وَ اَزاحَ الْخَيْرَ، وَ اَثْبَتَ الضَّيْرَ، وَ اَنْمَى الْفَسادَ، وَ قَوَّى الْعِنادَ، وَ بَسَطَ الْجَوْرَ، وَ عَدَى الطَّوْرَ . اللّهمَّ يا رَبِّ لا يَكْشِفُ ذلِكَ اِلاّ سُلْطانُكَ، وَ لايُجيرُ مِنْهُ اِلّا امْتِنانُكَ . اللّهمَّ رَبِّ فَابْتُرِ الظُّلْمَ، وَ بُثَّ جِبالَ الْغَشْمِ، وَ اَخْمِدْ سُوقَ الْمُنْكَرِ، وَ اَعِزَّ مَنْ عَنْهُ يَنْزَجِرُ، وَ احْصُدْ شَاْفَةَ اَهْلِ الْجَوْرِ، وَ اَلْبِسْهُمُ الْحَوْرَ بَعْدَ الْکَوْرِ وَ عَجِّلِ اللّهمَّ اِلَیْهِمْ الْبَیاتَ، وَ اَنْزِلْ عَلَیْهِمُ الْمَثُلاتِ، وَ اَمِتْ حَیوةَ الْمُنْکَرِ لِیُؤْمَنَ الْمَخُوفُ، (2)

ص: 1752


1- جود کن، خدایا و مناسک حجّم را، و سپری شدن، خروشم را، با پذیرش از جانب خود، و رأفتت به من ختم کن، ای مهربان ترین مهربانان .
2- خدایا همان ستم بندگانت در کشورهایت پایدار شده، تا جایی که عدالت را میرانده، و راهها را بریده، و حق را محو ساخته، و راستی را باطل نموده، و نیکی را پنهان کرده، و شرّ را پدیدار ساخته، و پرهیزکاری را خاموش کرده، و هدایت را از میان برده، و خیر را از میان برداشته، و زیان را پایدار نموده، و فساد را رشد داده، و لجبازی را تقویت کرده، و ستم را گسترانده، و از حد گذرانده، خدایا، پروردگارا، این حالت را جز قَدرت سلطنت تو برطرف نمی کند، و از آن جز احسان تو پناه نمی دهد، خدایا، پروردگارا ستم را قطع کن، و کوهای زورگویی را درهم کوب، و رونق بازار زشتی را فرو نشان، کسی را که از زشتی جلوگیری می کند عزیز گردان، و بیخ و بن اهل ستم را دور کن، و به آنان لباس کاستی پس از فزونی بپوشان، خدایا عذاب شبانه را نسبت به آنان پرشتاب کن، و بر آنان کیفرهای نمونه را فرود آر، زندگی زشتی را بمیران، تا بیمناک ایمنی یابد،

وَ يَسْكُنَ الْمَلْهُوفُ، وَ يَشْبَعَ الْجايِعُ، وَ يُحْفَظَ الضّائعُ، وَ يَاْوَى الطَّريدُ، وَ يَعُودَ الشَّريدُ، وَ يُغْنَى الْفَقيرُ، وَ يُجارَ الْمُسْتَجيرُ، وَ يُوَقَّرَ الْكَبيرُ، وَ يُرْحَمَ الصَّغْيرُ، وَ يُعَزَّ الْمَظْلُومُ، وَ يُذَلَّ الظّالِمُ وَ يُفَرَّجَ الْمَغْمُومُ، وَ تَنْفَرِجَ الْغَمآءُ وَ تَسْكُنُ الدَّهْمآءُ، وَ يَمُوتَ الْاِخْتِلافُ، وَ يَعْلُوَ الْعِلْمُ، وَ يَشْمُلَ السِّلْمُ، وَ يُجْمَعَ الشَّتاتُ، وَ يَقْوىَ الاْيمانُ، وَ يُتْلَى الْقُرْآنُ، اِنَّكَ اَنْتَ الدَّيانُ الْمُنْعِمُ الْمَنّانُ . (1)

مناجات شکر خدا

اللّهمَّ لَكَ الْحَمْدُ عَلى مَرَدِّ نَوازِلِ الْبَلاءِ، وَ مُلِمّاتِ الضَّرَّآءِ، وَ كَشْفِ نَوائِبِ اللأواءِ، وَ تَوالى سُبُوغِ النَّعْمآءِ، وَ لَكَ الْحَمْدُ عَلى هنيءِ عَطائِكَ، وَ مَحْمُودِ بَلائِكَ وَ جَليلِ آلائكَ وَ لَكَ الْحَمْدُ عَلى اِحْسانِكَ الْكَثيرِ، وَ خَيْرِكَ الْغَزيرِ، وَ تَكْليفِكَ الْيَسيرِ، وَ دَفْعِ الْعَسيرِ ؛ وَ لَكَ الْحَمْدُ يا رَبِّ عَلى تَثْميرِكَ قَليلَ (2)

ص: 1753


1- و دلسوخته آرام گیرد، و گرسنه سیر شود، و تباه حفظ گردد، و آواره جای گیرد، و گریخته بازگردد، و تهی دست بی نیاز گردد، و پناه جو پناهنده شود، و بزرگ مورد احترام قرار گیرد، و کوچک مورد حمایت واقع شود، و ستمدیده عزیز گردد، و ستمکار خوار شود، و غم غمدیده برطرف گردد، و آشوب های تاریک و سیاه آرام گردد، و اختلاف بمیرد، و دانش برتری یابد، و صلح فراگیر شود، و پراکنده ها گرد آید، و ایمان نیرومند گردد، و قرآن تلاوت شود، به درستی که تویی جزابخش، نعمت دهنده، بسیار احسان کننده .
2- خدایا تو را ستایش بر دفع مصیبت های فرود آمده، و پیش آمدهای سخت، و برطرف کردن دشواری های معیشت، و پی درپی بودن نعمت های بسیار، و تو را ستایپ بر گواری عطایت، و ستوده بلایت، و نعمت های بزرگت، و تو را ستایش بر احسان بسیارت، و خیرریزانت و تکلیف آسانت، و دفع دشواری ات، و تو را سپاس بر رشد دادنت سپاس اندک،

الشُّكْرِ، وَ اِعْطآئِكَ وَافِرَ الْاَجْرِ، وَ حَطِّكَ مُثْقَلَ الْوِزْرِ، وَ قَبُولِكَ ضَيِّقَ الْعُذْرِ، وَ وَضْعِكَ باهِضَ الاْصْرِ، وَ تَسْهيلِكَ مَوْضِعَ الْوَعْرِ، وَ مَنْعِكَ مُفْظِعَ الْاَمْرِ، وَ لَكَ الْحَمْدُ عَلَى الْبَلاءِ الْمَصْرُوفِ، وَ وافِرِ الْمَعْرُوفِ، وَ دَفْعِ الْمَخُوفِ، وَ اِذْلالِ الْعَسُوفِ، وَ لَكَ الْحَمْدُ عَلى قِلَّةِ التَّكْليفِ، وَ كَثْرَةِ التَّخْفيفِ، وَ تَقْوِيَةِ الضَّعيفِ، وَ اِغاثَةِ اللّهيفِ وَ لَكَ الْحَمْدُ عَلى سَعَةِ اِمْهالِكَ، وَ دَوامِ اِفْضالِكَ وَ صَرْفِ اِمْحالِكَ، وَ حَميدِ اَفْعالِكَ، وَ تَوالى نَوالِكَ، وَ لَكَ الْحَمْدُ عَلى تَأْخير مُعاجَلَةِ الْعِقابِ، وَ تَرْكِ مُغافَصَةِ الْعَذابِ، وَ تَسْهيلِ طَريقِ المآبِ وَ اِنْزالِ غَيْثِ السَّحابِ، إِنَّكَ الْمَنّانُ الْوَهّابُ . (1)

مناجات طلب حوائج

جديرٌ مَنْ اَمَرْتَهُ بِالدُّعآءِ اَنْ يَدْعُوَكَ، وَ مَنْ وَعَدْتَهُ بِالاْجابَةِ اَنْ يَرْجُوَكَ، وَلِىَ اللّهمَّ حاجَةٌ، قَدْ عَجَزَتْ عَنْها حيلَتى، (2)

ص: 1754


1- و اعطا کردنت مزدی کامل، و فرو ریختنت بار سنگین گناه، و پذیرفتنت عذر بی جا، و از دوش نهادنت بار گران تکلیف، و هموار کردنت جایگاه ناهموار، و بازداشتنت از کار بسیار زشت، و تو را ستایش بر بلای بازگردانده شده، و خوبی فراوان، و دور ساختن امور ترسناک، و رام کردن سخت ستمکار، و تو را ستایش بر کمی تکلیف، و بسیاری تخفیف، و توان دهی ناتوان، و فریادرسی اندوهگین، و تو را ستایش بر فراخی مهلت دادنت، و دوام فزون بخشی ات، و بازگرداندن کیفرت، و ستوده کارهایت، و پیاپی بودن عطایت، و تو را ستایش بر به تأخیر افکندن شتاب در عقاب، و ترک غافل گیری در عذاب، و هموار کردن راه توبه، و فرود آوردن باران ابر، به درستی که تویی بسیار احسان کننده و پربخشش .
2- سزاوار است که فرمان دعا به او دادی تو را بخواند، و کسی که وعده اجابت به او دادی به تو امید بندد، برایم خدایا حاجتی است، که چاره ام از آن ناتوان شده،

وَكَلَّتْ فيها طاقَتى، وَ ضَعُفَ عَنْ مَرامِها قُوَّتى، وَ سَوَّلَتْ لى نَفْسِىَ الْاَمّارَةُ بِالسّوءِ، وَ عَدُوِّىَ الْغَرُورُ، الَّذى اَنَا مِنْهُ مَبْلُوُّ (مُبتَلًی) اَنْ اَرْغَبَ اِلَيْكَ فيها. اللّهمَّ وَ اَنْجِحْها بِاَيْمَنِ النَّجاحِ، وَ اهْدِها سَبيلَ الْفَلاحِ، وَ اشْرَحْ بِالرَّجآءِ لاِسْعافِكَ صَدْرى، وَ يَسِّرْ فى اَسْبابِ الْخَيْرِ اَمْرى، وَ صَوِّرْ اِلَىَّ الْفَوْزَ بِبُلُوغِ ما رَجَوْتُهُ بِالْوُصُولِ اِلى ما اَمَّلْتُهُ؛ وَ وَفِّقْنِى اللّهمَّ فى قَضآءِ حاجَتى، بِبُلُوغِ اُمْنِيَّتى، وَ تَصْديقِ رَغْبَتى؛ وَ اَعِذْنِى اللّهمَّ بِكَرَمِكَ، مِنَ الْخَيْبَةِ وَ الْقُنُوطِ، وَ الْاَناةِ وَ التَّثْبيطِ. اللّهمَّ اِنَّكَ مَلىءٌ بِالْمَنائِحِ الْجَزيلَةِ، وَ فِىُّ بِها، وَ اَنْتَ عَلى كُلِّ شَىْءٍ قَديرٌ بِعِبادِكَ خَبيرٌ بَصيرٌ . (1)

حجاب امام جعفر صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ)

[دعای پرده نگهدار]

يا مَنْ اِذَا اسْتَعَذْتُ بِهِ اَعاذَنى، وَ اِذَا اسْتَجَرْتُ بِهِ عِنْدَ الشَّدائِدِ اَجارَنى، وَ اِذَا اسْتَغَثْتُ بِهِ عِنْدَ النَّوائِبِ اَغاثَنى، وَ اِذَا (2)

ص: 1755


1- و طاقتم در آن وامانده، و از طلبش نیرویم سست گشته، نفس اماره ام به بدی برایم آرایش نموده، و دشمنم، آن دشمن فریبایی که من از او در بلایم، از این که در آن حاجتم به سوی تو میل کنم، خدایا آن را برآور، به مبارک ترین روا کردن، و هدایتش کن به راه رستگاری، و باز کن به امید یاری ات سینه ام را، و آسان کن در اسباب خیر کارم را، و برایم رستگاری را نقش بند، به رسیدن آنچه به آن امید بستم، با پیوستن آنچه آن را آرزو نمودم، و موفقم بدار خدایا در برآوردن حاجتم، به رسیدن به آرزویم، و درست درآمدن اشتیاقم، و پناهم ده خدایا به کرامت از ناامیدی و یأس و تنبلی و بازآمدن از کار، خدایا تو توانا بر عنایت عطاهای بسیاری و وفاکننده به آنهایی، و تو بر هرچیز توانایی، و به بندگانت آگاه و بینایی [دعای پرده نگاهبانان]
2- ای که زمانی که به او پناهنده شوم پناهم دهد، و گاهی که نزد سختی ها از او نجات خواهم، نجاتم بخشد، و زمانی که به گاه پیش آمدها دادرسی خواهم به فریادم رسد، و زمانی که

اسْتَنْصَرْتُ بِهِ عَلى عَدُوّى نَصَرَنى وَ اَعانَنى، اِلَيْكَ الْمَفْزَعُ وَ اَنْتَ الثِّقَةُ، فَاقْمَعْ عَنِّى مَنْ اَرادَنى، وَ اغْلِبْ لى مَنْ كادَنى ؛ يا مَنْ قالَ: «اِنْ يَنْصُرْكُمُ اللّه فَلا غالِبَ لَكُمْ» ؛ يا مَنْ نَجّيَ نُوحاً مِنَ الْقَوْمِ الظّالِمينَ، يا مَنْ نَجّيَ لُوطاً مِنَ الْقَوْمِ الْفاسِقَينَ، يا مَنْ نَجّيَ هُوداً مِنَ الْقَوْمِ الْعادينَ، يا مَنْ نَجّيَ مُحَمَّداً صَلّىَ اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ، مِنَ الْقَوْمِ الْكافِرينَ، نَجِنّى مِنْ اَعْدائى وَ اَعْدائِكَ، بِاَسْمآئِكَ يا رَحْمنُ يا رَحيمُ، لا سَبيلَ لَهُمْ عَلى مَنْ تَعَوَّذَ بِالْقُرْآنِ، وَ اسْتَجارَكَ بِالرَّحيمِ الرَّحْمنِ، «الرَّحْمنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوى» ؛ «اِنَّ بَطْشَ رَبِّكَ لَشَديدٌ، اِنَّهُ هُوَ يُبْدِئُ وَ يُعيدُ، وَ هُوَ الْغَفُورُ الْوَدُودُ، ذُوالْعَرْشِ الْمَجيدِ، فَعالٌ لِما يُريدُ» ؛ «فَاِنْ تَوَلَّوْا فَقُلْ: حَسْبِىَ اللّه، لا اِلهَ اِلّا هُوَ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ، وَ هَوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظيمِ» . (1)

حجاب امام موسی بن جعفر (عَلَيهِ السَّلَامُ)

ص: 1756


1- برای پیروزی بر دشمنم از او یاری جویم یاری ام دهد و کمکم کند . پناهگاه تنها درگاه توست، و تویی مورد اطمینان . کسی که مرا قصد سوء کرده از جانب من سرکوب کن، و غلبه کن به سود من بر کسی که نسبت به من بداندیشی نموده، ای آن که فرمود: اگر خدا شمار را یاری کند، غلبه کننده ای بر شما نخواهدبود . ای که نوح را از گروه ستمکاران رهایی داد، ای که لوط را از گروه بدکاران رهانید، ای که هود را از گروه متجاوزان نجات داد، ای که محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) را از گروه کافران نجات داد، مرا از دشمنانم و دشمنانت به حق نامهایت ای بخشنده ای مهربان نجات ده، راهی برای آن ها نیست بر کسی که به قرآن پناهم برده، و از تو پناه جسته، به مهربان بخشنده . خدای بخشنده بر عرش چیرگی یافت، به یقین حمله پروردگارت سخت است، به درستی که او آغاز می کند، و باز می گرداند، و او آمرزنده و بسی پرمهر است، دارای عرش باشکوه است، هرچه را بخواهد انجام دهد، پس اگر رو بازگرداندند بگو . خدا مرا بس است، معبودی جز او نیست بر او توکل کردم، و او پروردگار عرش بزرگ است .

تَوَكَّلْتُ عَلَى الْحَيِّ الَّذِي لَا يَمُوتُ، وَ تَحَصَّنْتُ بِذِي الْعِزَّةِ وَ الْجَبَرُوتِ، وَ اسْتَعَنْتُ بِذِي الْكِبْرِياءِ وَ الْمَلَكُوتِ، مَوْلايَ اسْتَسْلَمْتُ إِلَيْكَ فَلا تُسْلِمْنِي، وَ تَوَكَّلْتُ عَلَيْكَ فَلا تَخْذُلْنِي، وَ لَجَأْتُ إِلَىٰ ظِلِّكَ الْبَسِيطِ فَلا تَطْرَحْنِي، أَنْتَ الْمَطْلَبُ وَ إِلَيْكَ الْمَهْرَبُ، تَعْلَمُ مَا أُخْفِي وَ ما أُعْلِنُ، وَ تَعْلَمُ خائِنَةَ الْأَعْيُنِ، وَ ما تُخْفِي الصُّدُورُ، فَأَمْسِكْ عَنِّي اَللّٰهُمَّ أَيْدِي الظَّالِمِينَ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ أَجْمَعِينَ، وَ اشْفِنِي وَ عافِنِي يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1)

حجاب امام جواد (عَلَيهِ السَّلَامُ)

الْخالِقُ أَعْظَمُ مِنَ الْمَخْلُوقِينَ، وَ الرَّازِقُ أَبْسَطُ يَداً مِنَ الْمَرْزُوقِينَ، وَ نارُ اللّٰهِ الْمُؤْصَدَةُ فِي عَمَدٍ مُمَدَّدَةٍ تَكِيدُ أَفْئِدَةَ الْمَرَدَةِ، وَ تَرُدُّ كَيْدَ الْحَسَدَةِ، بِالْأَقْسامِ، بِالْأَحْكامِ، بِاللَّوْحِ الْمَحْفُوظِ، وَ الْحِجابِ الْمَضْرُوبِ، بِعَرْشِ رَبِّنَا الْعَظِيمِ، احْتَجَبْتُ (2)

ص: 1757


1- توکّل کردم بر زنده ای که هرگز نمی میرد، و پناه جستم به دارای عزّت و جبروت، و یاری جستم به دارنده کبریا و ملکوت، مولایم خود را به تو واگذاشتم، پس مرا وامگذار، و بر توکّل کردم، پس دست از یاری ام برمدار، و به سایه گسترده ات پناهنده شدم، پس به دورم مینداز، تویی مقصد و تنها به سوی توست گریزگاه، می دانی آنچه را پنهان کنم و آنچه را آشکار نمایم و خیانت دیده ها و آنچه را سینه ها پنهان کنند می دانی، از من بازدار دستهای ستمکاران از همه جنیّان و آدمیان را، و مرا شفا ده، و عافیت بخش، ای مهربان ترین مهربانان .
2- آفریننده، بزرگتر از آفریدگان است، و روزی دهنده دست بازتر از روزی خورهاست، و آتش دربسته خدا، در ستونهای کشیده شده، دل های سرکشان را آتش زند، و بداندیشی حسودان را بازگرداند، به سوگندها، به احکام، به لوح محفوظ، و پرده زده شده، به عرش عظیم پروردگار، در پرده شدم،

وَاسْتَتَرْتُ، وَ اسْتَجَرْتُ، وَ اعْتَصَمْتُ، وَ تَحَصَّنْتُ، بِالم (ال، لام، میم) وَ بِكهٰيٰعص (کاف، ها، یا، عین، صاد) وَ بِطٰهٰ (طا، ها) وَ بِطٰسم (طا، سین، میم) وَ بِحٰم (حا، میم) وَ بِحٰمعسق (حا، میم، عین، سین، قاف) وَ ن (نوُن) وَ بِطس (طا، سین) وَ بِق (قاف) وَ الْقُرْآنِ الْمَجیدِ «وَ إِنَّهُ لَقَسَمٌ لَوْ تَعْلَمُونَ عَظِيمٌ»، وَ اللّٰهُ وَلِيِّي، وَ نِعْمَ الْوَكِيلُ . (1)

دعا برای رفع شدت

بیستم: از کتاب «تعبیر الرؤیا» نوشته شیخ کلینی نقل شده: و شّاء از حضرت رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: پدرم را در خواب دیدم فرمود: فرزندم هرگاه در شدّتی واقع شدی بسیار بگو: یا رؤوف یا رحیم آنگاه فرمود: آنچه ما در خواب می بینیم، چنان است که در بیداری می بینیم .

دعا رزق و غیره

بیست ویکم: دعای رزق و غیره: از کتاب «مجتنی»، نوشته سیّد ابن طاووس نقل شده:

اللّهمَّ إِنَّ ذُنُوبِي لَمْ يَبْقَ لَها إِلّا رَجاءُ عَفْوِكَ، وَ قَدْ قَدَّمْتُ آلَةَ الْحِرْمانِ بَيْنَ يَدَيَّ، فَأَنَا أَسْأَلُكَ مَا لَاأَسْتَحِقُّهُ، وَ أَدْعُوكَ مَا لَاأَسْتَوْجِبُهُ، وَ أَتَضَرَّعُ إِلَيْكَ بِما لَا أَسْتَأْهِلُهُ، وَ لَمْ يَخْفَ عَلَيْكَ حالِي وَ إِنْ خَفِيَ عَلَى النَّاسِ كُنْهُ مَعْرِفَةِ أَمْرِي . (2)

ص: 1758


1- و خود را پوشاندم، و پناه جستم، و چنگ زدم، و پناهنده گشتم به الم به کهیعس، به طه، به طسم، به حم، به حمعسق، و نون، به طسین، و ق و قرآن مجید، به درستی که آن اگر می دانستید سوگند بزرگی است و خدا سرپرست من است و نیکو وکیلی است .
2- خدایا برای گناهانم نمانده جز امید به گذشتت، و به تحقیق پیش فرستادم ابزار محرومیت را پیش روی خویش، من از تو می خواهم آنچه را که شایسته اش نیستم، و می خوانمت آنگونه که سزاروارش نمی باشم، و به سویت می نالم آنچنان که شایسته اش نیستم، حالم بر تو پوشیده نیست، گرچه حقیقت شناسایی کارم بر مردم پوشیده است .

اللّهمَّ إِنْ كانَ رِزْقِي فِي السَّماءِ فَأَهْبِطْهُ، وَ إِنْ كانَ فِي الْأَرْضِ فَأَظْهِرْهُ، وَ إِنْ كانَ بَعِيداً فَقَرِّبْهُ، وَ إِنْ كانَ قَرِيباً فَيَسِّرْهُ، وَ إِنْ كانَ قَلِيلاً فَكَثِّرْهُ وَ بارِكْ لِي فِيهِ . (1)

دعا دفع شر ابلیس

بیست ودوم: دعای دفع شرّ ابلیس به نقل از «مُجتنی» :

اللّهمَّ إِنَّ إِبْلِيسَ عَبْدٌ مِنْ عَبِيدِكَ، يَرانِي مِنْ حَيْثُ لَا أَراهُ، وَ أَنْتَ تَراهُمِنْ حَيْثُ لَايَراكَ، وَ أَنْتَ أَقْوَىٰ عَلَىٰ أَمْرِهِ كُلِّهِ، وَ هُوَ لَايَقْوَىٰ عَلَىٰ شَيْءٍ مِنْ أَمْرِكَ، اَللّٰهُمَّ فَأَنَا أَسْتَعِينُ بِكَ عَلَيْهِ، يَا رَبِّ فَإِنِّي لَاطاقَةَ لِي بِهِ، وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ لِي عَلَيْهِ إِلّا بِكَ يَا رَبِّ . اَللّٰهُمَّ إِنْ أَرادَنِي فَأَرِدْهُ، وَ إِنْ كادَنِي فَكِدْهُ، وَ اكْفِنِي شَرَّهُ، وَ اجْعَلْ كَيْدَهُ فِي نَحْرِهِ، بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ، وَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِينَ . (2)

دعا برای زنده شدن دل

بیست وسوم: و نیز در کتاب «مجتنی» آمده: شخصی پیامبر (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) را در خواب دید، به آن حضرت گفت: به من دعایی تعلیم ده که دلم را زنده کند، حضرت این کلمات را

ص: 1759


1- خدایا اگر روزی ام در آسمان است فرودش آور، اگر در زمین است، آشکارش کن، و اگر دور است نزدیکش فرما، و اگر نزدیک است، آسانش کن، و اگر اندک است بسیارش گردان، و برایم در آن برکت قرار ده .
2- خدایا ابلیس بنده ای از بندگان توست، می بیند مرا از جایی که من او را نمی بینم، و تو می بینی او را، از جایی که او تو را نمی بیند، تو بر همه کارهایش نیرومندتری، و او بر چیزی از کار تو توانایی ندارد، خدایا من از تو علیه او کمک می خواهم، ای پروردگارم، برای من نسبت به او طاقتی نیست، جنبش و نیرویی علیه او برایم نمی باشد جز به یاری تو ای پروردگارم، خدایا اگر قصد مرا کرده قصدش کن، اگر نسبت به من بداندیشی کرده، نسبت به او بداندیشی کن، مرا از شرّش کفایت کن، و نقشه شومش را در گلویش قرار ده، به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان، و درود خدا بر محمّد و خاندان پاکش .

تعلیم او فرمود: يَا حَيُّ يَا قَيُّوْمُ يَا لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ، أَسْأَلُكَ أَنْ تُحْيِيَ قَلْبِي، اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ .

دعای تاخیر اجل

بیست وچهارم: از رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) نقل شده: هرکه بخواهد مرگش به تأخیر افتد، و بر دشمنانش پیروز شود، و از مردن بد در امان بماند، سه مرتبه هنگام فرارسیدن شب، و سه مرتبه هنگام فرارسیدن صبح بگوید:

سُبْحَانَ اللّه مِلْءَ الْمِيزَانِ، وَ مُنْتَهَى الْحِلْمِ، وَ مَبْلَغَ اَلرِّضَا، وَزِنَةَ اَلْعَرشِ .

دعای ادای دین

بیست وپنجم: از کتاب «نثر اللئالی» تألیف سیّد سعید علی بن فضل اللّه الحسین راوندی نقل شده: مردی به حضرت عیسی (عَلَيهِ السَّلَامُ) از بدهی خود شکایت کرد، حضرت فرمود، بگو:

اللّهمَّ يَا فارِجَ الْهَمِّ، وَ مُنَفِّسَ الْغَمِّ، وَ مُذْهِبَ الْأَحْزانِ، وَ مُجِيبَ دَعْوَةِ الْمُضْطَرِّينَ، يَا رَحْمٰنَ الدُّنْيا وَ الآخِرَةِ وَ رَحِيمَهُما، أَنْتَ رَحْمانِي وَ رَحْمانُ كُلِّ شَيْءٍ، فَارْحَمْنِي رَحْمَةً تُغْنِينِي بِها عَنْ رَحْمَةِ مَنْ سِواكَ، وَ تَقْضِي بِها عَنِّي (1)

ص: 1760


1- ای زداینده اندوه، و برطرف کننده غم، و از بین برنده غصّه ها، و اجابت کننده دعای بیچارگان، ای بخشنده دنیا و آخرت، و مهربان هر دو جهان، تو بخشنده منی، و بخشنده هر چیزی، به من رحم کن، رحمی که به آن از رحم هر که غیر تو است بی نیازم کند، و ادا کنی به آن

الدَّیْنَ (1)

پس هرگاه به اندازه پری زمین طلا بدهکار باشی، حق تعالی از تو ادا می کند .

ص: 1761


1- بدهکاری ام را .

باب ششم:خواص بعضی سوره و آیات وغیره

خواص مسبحات

و آن مشتمل بر چهل امر است .

اوّل: شیخ کلینی در کتاب «کافی»، از حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: هرکه پیش از خواب «مستحبّات» را بخواند، (یعنی سوره های حدید، حشر، صف، جُمعه، تغابن و اعلی) نمیرد تا حضرت قائم را درک کند، و اگر بمیرد در جوار رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) خواهد بود .

خواص سوره قَدر و تَوحید و آیَةُ الکُرسی

دوم: و در آن کتاب آمده: رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) فرمود: هرکه چهار آیه از اول سوره بقره، و آیَةُ الکُرسی، و دو آیه بعد از آن و سه آیه آخر سوره بقره را بخواند، در جان و مال خود چیزی را که ناخوشایند او باشد نبیند، و شیطان به او نزدیک نگردد، و قرآن را فراموش نکند . سوم: و از حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: هرکه سوره «إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ» را بخواند، و صدایش را به آن بلند کند، مانند کسی باشد، که شمشیر از نیام برکشیده، و در راه خدا جهاد کند، و اگر آهسته بخواند همانند کسی باشد که در راه خدا در خون خود طپیده، و کسی که ده مرتبه: بخواند، هزار گناه از

ص: 1762

گناهانش را محو کند .

خواص سوره تَوحید و صد آیه از قرآن

چهارم: شیخ کلینی از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: پدرم می فرمود:

«قُل هُوَ اللّه اَحَدٌ» ثلث قرآن، و «قُل یا اَیُّهاَ الکافِرون» ربع قرآن است .

پنجم: از موسی بن جعفر (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل کرده: هرکه هنگام خواب آیَةُ الکُرسیّ را بخواند، از مبتلا شدن به فلج اندام نترسد ان شاء اللّه، و کسی که آن را پس از هر فریضه بخواند، هیچ حیوان زهرآلودی به او زیان نرساند، و نیز فرمود: کسی که «قُل هُوَ اللّه اَحَدٌ» را هنگام دیدار شخص جبّاری بخواند، حق تعالی شرّ وی را از او بازدارد، با خواندن آن سور، از پیش رو، و پشت سر، و طرف راست و طرف چپ، که هرگاه چنین کند حق تعالی خیر وی را روزی او کند و او را از شرّ آن جبّار بازدارد، و نیز فرمود: هرگاه از امری ترسیدی صد آیه قرآن، از هر جای قرآن که باشد بخوان سپس سه مرتبه بگو: اللّٰهُمَّ اكْشِفْ عَنِّي الْبَلاءَ. ششم: شیخ کلینی از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: هر که به خدا و روز قیامت ایمان دارد، خواندن «قُل هُوَ اللّه اَحَدٌ» را پس از فریضه وا نگذارد، به یقین کسی که آن را بخواند، حق تعالی خیر دنیا و آخرت را برای او جمع کند، و او و پدر و مادر و اولادش را بیامرزد . هفتم: و از آن حضرت روایت کرده: هر که سوره «أَلْهَاكُمُ التَّكَاثُرُ» را

ص: 1763

هنگام خواب بخواند، از عذاب قبر در امان باشد .

خواص حَمد وبعضی از سوره های مختصر

هشتم: و از آن حضرت روایت کرده: اگر سوره حَمد هفتاد مرتبه بر مرده خوانده شود، و روح به او بازگردانده شود شگفت نخواهد بود . نهم: از موسی بن جعفر (عَلَيهِ السَّلَامُ) فضیلت بسیاری وارد شده: برای کودکی که در هر شب سه مرتبه «قل اعوذ بربّ الفَلَق» و سه مرتبه «قُل اَعوذُ بِرَبِّ النّاسِ» و صد مرتبه «قُل هُوَ اللّه اَحَدٌ» بخواند، و اگر نتواند پنجاه مرتبه، و هرگاه به آن مواظبت داشته باشد، از بلاها ایمن باشد تا روزی که از دنیا برود . دهم: کلینی از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: به مفضّل فرمود: ای مفضّل بازدار، و ایمن بدار خود را از تمام مردم با «بِسْمِ اللّه الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ» و سوره «قُل هُوَ اللّه اَحَدٌ» که آن را بخوانی از طرف راست و چپ، و از پیش رو، و پشت سر، و از بالای سر و پایین پای خود، و هرگاه بر پادشاه ستمگری وارد شدی، هنگامی که به او نظر کنی سه مرتبه آن را بخوان، و با دست چپ خود بشمار و دستت را به همان حال، که انگشتان را جمع کرده ای برای شماره نگاهدار تا از نزد او بیرون روی، و بعضی گفته اند: خواندن سوره را ترک نکن تا از پیش او بروی .

جهت ایمنی از سوختن و غرق شدن

یازدهم: در حدیثی از امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده: برای ایمنی از

ص: 1764

سوختن و غرق شدن بخواند:

«اللّه الَّذی نَزَّلَ الْکِتابَ وَ هُوَ یَتَوّلَیَ الصّالِحینَ» . «وَ ما قَدَرُوا اللّه حَقَّ قَدْرِهِ وَ الاَرْضُ جَمیعاً قَبْضَتُهُ یَوْمَ الْقِیمَةِ وَ السَّمواتُ مَطْوِیّاتٌ بِیَمینِهِ سُبْحانَهُ وَ تَعالی عَمّا یُشْرِکُونَ». (1)

برای رام شدن اسب سرکش

و برای رام شدن اسب سرکش، در گوش راستش بخوانند: «وَ لَهُ أَسْلَمَ مَنْ فِي السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ طَوْعًا وَ كَرْهًا وَ إِلَيْهِ يُرْجَعُونَ)»

برای ایمنی از درندگان

و در زمین مسبعه یعنی زمینی که جانوران درنده داشته باشد برای ایمنی از آن ها بخواند: «لَقَدْ جائَکُمْ رَسُولٌ مِنْ اَنْفُسِکُمْ عَزیزٌ عَلَیْهِ ما عَنِتُّمْ حَریصٌ عَلَیْکُمْ بِالْمُؤْمِنینَ رَؤُفٌ رَحیمٌ» ؛ «فَاِنْ تَوَلَّوْا فَقُلْ حَسْبِیَ اللّه لا اِلهَ اِلّا هُوَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظیمِ» . (2)

برای پیدا شدن گمشده

و برای پیدا شدن گمشده، سوره یس را در دو رکعت نماز بخواند و بگوید: یا هادِیَ الضّالَّةِ رُدَّ عَلَیَّ ضالَّتی . و برای

ص: 1765


1- خدا است که قرآن را نازل کرد، و او سرپرستی می کند شایستگان را، آن طور که باید خدا را قَدر ندانستند، زمین در قیامت تماماً به دست اوست، و آسمان ها در نوردیده به قَدرت اوست، منزّه است و برتر از آنچه شریکش سازند .
2- به تحقیق آمد برای شما پیامبری از جنس خودتان، بر او ناگوار است آنچه شما را به زحمت اندازد، بر راهنماییتان حریص است، به مؤمنان مهرورز و مهربان است، اگر پشت کردند بگو خدا مرا بس است، معبودی جز او نیست، بر او توکّل کردم، و او پروردگار عرش بزرگ است .

بازگشت بنده فراری بخواند: «أَوْ كَظُلُمَاتٍ فِي بَحْرٍ لُجِّيٍّ يَغْشَاهُ مَوْجٌ مِنْ فَوْقِهِ مَوْجٌ» تا «وَمَنْ لَمْ يَجْعَلِ اللّه لَهُ نُورًا فَمَا لَهُ مِنْ نُورٍ».

برای ایمنی از دزد

و برای ایمنی از دزد وقتی که به رختخواب میرود بخواند: «قُلِ ادْعُوا اللّه أَوِ ادْعُوا الرَّحْمَنَ» تا «وَكَبِّرْهُ تَكْبِيرًا».

فضیلت سوره زلزال

دوازدهم: نیز شیخ کلینی از حضرت صاق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: از قرائت إِذا زُلْزِلَتِ الْأَرْضُ زِلْزالَها ملول نشوید، زیرا هر که این سوره را در نمازهای مستحب خود بخواند حق تعالی هرگز بر او زلزله آسیب نرساند، و با زلزله نمیرد، و به صاعقه و آفتی از آفات دنیا دچار مرگ نشود، و در وقت مردن او فرشته ای بزرگوار از نزد حق تعالی بر او نازل گردد، و بالای سر او بنشیند و بگوید: «ای ملک الموت نسبت به ولی اللّه نرمی و مدارا داشته باش، زیرا او بسیار مرا یاد می کرد» تا آخر خبر، و در آخر خبر آمده است: پرده از پیش چشمش برداشته شود، و منازل خود را در بهشت ببیند . و به نرم ترین صورت قبض روح شود، و روح او را هفتاد هزار فرشته مشایعت کنند، که به سوی بهشت بالا ببرند .

ص: 1766

ایضاً خواص سور و آیات

سیزدهم: و نیز کلینی از حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: «سوره مُلک بازدانده است از عذاب قبر باز دارد . . . » تا آخر خبر .

چهاردهم: و نیز از ان حضرت روایت شده: قرآنی در دریا افتاد، چون آن را یافتند دیدند همه کلماتش پاک شده بود جز این آیه کریمه: «أَلا إِلَی اللّه تَصِیرُ اَلْأُمُورُ».

پانزدهم: شیخ کلینی از زراره روایت کرده: قرآن را در ثلث دوم ماه رمضان بر می داری و می گشایی و روبروی خود می گذاری و می گویی: اللّهمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِكِتابِكَ الْمُنْزَلِ وَ مَا فِيهِ، وَ فِيهِ اسْمُكَ الْأَعْظَمُ الْأَكْبَرُ، وَ أَسْمَاؤُكَ الْحُسْنَىٰ، وَ مَا يُخافُ وَ يُرْجَىٰ أَنْ تَجْعَلَنِي مِنْ عُتَقائِكَ مِنَ النَّارِ . و دعا می کنی به آنچه حاجت داری .

جهت خواب دیدن پیغمبر یا امامان (عَلَيهِم السَّلَامُ) یا والدین یا یکی از اموات

شانزدهم: شیخ کفعمی در کتاب «مصباح» و محدّث فیض در خُلاصَة الأَذکار فرموده: در بعضی از کتب اصحاب امامیه دیدم، هرکه خواسته باشد یکی از پیامبران و امامان یا یکی از مردمان، یا والدین خود را، در خواب ببیند

ص: 1767

سوره های شمس و لیل و قَدر و «قُل یا اَیُّهاَ الکافِرونَ» و سوره اخلاص و معوّذتین [ناس و فَلَق] را بخواند، سپس صد مرتبه سوره اخلاص را بخواند، و بر پیامبر و خاندانش صد مرتبه صلوات بفرستد، و با وضو به طرف راست بخوابد، هرکه را اراده کرده ان شاء اللّه خواهد دید و با او هرچه بخواهد سخن خواهد گفت: و در نسخه دیگری دیدم که این عمل را در هفت شب بجا آورد، پس از آن این دعا را بخواند:

اللّهمَّ أَنْتَ الْحَيُّ الَّذِي لَايُوصَفُ، وَ الْإِيمانُ يُعْرَفُ مِنْهُ، مِنْكَ بَدَتِ الْأَشْياءُ وَ إِلَيْكَ تَعُودُ، فَمَا أَقْبَلَ مِنْها كُنْتَ مَلْجَأَهُ وَ مَنْجاهُ، وَ ما أَدْبَرَ مِنْها لَمْ يَكُنْ لَهُ مَلْجَأٌ وَ لَا مَنْجَىً مِنْكَ إِلّا إِلَيْكَ، فَأَسْأَلُكَ بِلا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ، وَ أَسْأَلُكَ بِبِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ، وَ بِحَقِّ حَبِيبِكَ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ سَيِّدِ النَّبِيِّينَ، وَ بِحَقِّ عَلِيٍّ خَيْرِ الْوَصِيِّينَ، وَ بِحَقِّ فاطِمَةَ سَيِّدَةِ نِساءِ الْعالَمِينَ، وَ بِحَقِّ الحَسَنِ وَ الحُسَيْنِ اللَّذَيْنِ جَعَلْتَهُما سَيِّدَيْ شَبابِ أهْلِ الجَنَّةِ عَلَيْهِمْ أجْمَعِينَ (1)

ص: 1768


1- خدایا تو زنده ای هستی که وصف نشود، و ایمان از او باز شناخته شود، چیزها از تو آغاز شد، و به سوی تو باز می گردد، پس آنچه از آن ها روی به تو کرد، تو پناهگاه و جای نجاتش بودی، و آنچه از آن ها از تو بازگشت، برایش پناهگاهی جای نجاتی، از تو جز به سوی تو نیست، از تو می خواهم به حق «لا اله الاّ انت» و از تو می خواهم به حق بسم اللّه الرحمن الرحیم و به حق حبیبت محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) سرور پیامبران، و به حق علی بهترین جانشیان، و به حق فاطمه سرور بانوان جهانیان، و به حق حسن و حسین که هر دو را آقای جوانان اهل بهشت قرار دادی (که بر همه آنان درود

السَّلامُ، أَنْ تُصَلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تُرِيَنِي مَيِّتِي فِي الْحالِ الَّتِي هُوَ فِيها . (1)

هفدهم: و نیز در کتاب «خلاصه» آمده است به نقل از برخی کتابها که یافتم در کتاب الآداب الحمیدة تألیف محمّد بن جریر طبری که حارث بن روح، از پدرش و او از جدّش نقل کرده: به فرزندان خود گفت: هرگاه امری شما را اندوهگین ساخت پس شب را به سر نیاورد مگر در حالی که پاک شد، و رختخواب و رو اندازش پاک باشد، و زنی با او نباشد، پس بخواند هفت مرتبه: و الشمس، و هفت مرتبه: و اللیل، سپس بگوید:

اللّهمَّ اجعَلْ لِی مِن أمْرِی هذا فَرَجاً وَ مَخرَجَا . هرگاه این عمل را بجا آورد، شخصی در همان شب، یا شب سوم، یا پنجم، و گمان می کنم گفت: یا در شب هفتم در خواب او بیاید، و راه بیرون شدن از آن غصّه و اندوه را برای او بگوید .

برای خواب دیدن مطلب خود

فقیر گوید: بعضی گفته اند: سوره های و الضّحی و الم نشرح را نیز بخواند . و در کتاب الجواهر المنثوره آمده است: کسی که بخواهد مطلب خود را در خواب ببیند به وقت

ص: 1769


1- و سلام) اینکه بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و نشان دهی مرده ام را در آن حالی که او در آن است .

خوابیدن هریک از این سوره ها را هفت مرتبه بخواند، سوره های و الشمس، و اللّیل و التّین، اخلاص، قل اعوذ برب الفَلَق، قل اعوذ برب الناس، و با طهارت در مکان پاکی، در جامه پاکی رو به قبله بر دست راست بخوابد، همانند مرده ای که در قبر گذاشته می شود، و مطلب خود را نیّت کند اگر در شب اوّل ندید، در شبهای بعد خواهد دید، و از هفت شب تجاوز نمی کند، گفته شده این مطلب مجرّب [یعنی تجربه شده] است .

تعلیم فرمودن پیغمبر (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) به حضرت فاطمه (عَلَيهَا السَّلَامُ)

هجدهم: در خلاصة الاذکار از حضرت زهرا (عَلَيهَا السَّلَامُ) روایت شده: رسول خدا بر من وارد شد، وقتیکه بستر خود را پهن کرده بودم و قصد خوابیدن داشتم فرمود: ای فاطمه نخواب مگر اینکه چهار عمل بجا آوری: ختم قرآن کنی، و پیامبران را شفعای خود سازی، و اهل ایمان را از خود خشنود کنی، و حجّ و عمره بجا آوری، این را فرمود وارد نماز شد، من ایستادم تا نمازش را تمام کرد، گفتم یا رسول اللّه به چهار چیز امر فرمودی، که من در این وقت قَدرت بجا آوردن آن را ندارم، حضرت تبسّم کرد و فرمود: هرگاه سوره تَوحید را سه مرتبه بخوانی گویا ختم قران کرده ای، و هرگاه به من و پیامبران پیش از من صلوات فرستی ما شفیعان تو در روز قیامت خواهیم بود، و هرگاه

ص: 1770

برای اهل ایمان استغفار کنی، تمامی آن ها از تو خشنود می شوند .

و هرگاه بگویی: سُبْحانَ اللّه، وَ الْحَمْدُ للّه، وَ لا إلهَ إلاّ اللّه، وَ اللّه أکْبَرُ حجّ و عمره کرده ای .

سه مطلب پرفایده برای وقت خواب

مؤلّف گوید: کفعمی نقل کرده: هرکس هنگام خواب سه مرتبه بگوید: . يَفْعَلُ اللّه مَا يَشَاءُ بِقُدْرَتِهِ وَ يَحْكُمُ مَا يُرِيدُ بِعِزَّتِهِ مانند این است که هزار رکعت نماز بجا آورده باشد .

دعای مطالعه

نوزدهم: و نیز در خلاصة الاذکار آمده وقت مطالعه بخواند:

اَللّٰهُمَّ أَخْرِجْنِي مِنْ ظُلُماتِ الْوَهْمِ، وَ أَكرِمْنِي بِنُورِ الْفَهْمِ . اَللّٰهُمَّ افْتَحْ عَلَيْنا أَبْوابَ رَحْمَتِكَ، وَ انْشُرْ عَلَيْنا خَزائِنَ عُلُومِكَ، بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (1)

برای ادای قرض

بیستم: روایت شده: شخصی خدمت حضرت جواد (عَلَيهِ السَّلَامُ) نوشت: قرض بسیار دارم، حضرت نوشتند: بسیار استغفار کن و زبانت را به خواندن سوره انا انزلناه تر بدار .

دوای تنگی نفس وسرفه

بیست ویکم: در حدیث است: مفضّل به حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) از تنگی نفس

ص: 1771


1- خدایا مرا بیرون آور از تاریکیهای وهم، و به نور فهم گرامیام بدار، خدایا درهای رحمتت را به روی ما بگشا، و خزانه های علومت را بر ما باز کن به مهربانیات ای مهربان ترین مهربانان .

شکایت کرد و گفت: اندکی که راه میروم نفسم تنگ می شود، به این خاطر می نشینم . حضرت فرمود: بول شتر بخور تا آرام شود . در حدیث دیگری آمده: شخصی به آن حضرت از سرفه شکایت کرد . فرمود: مقداری اَنجِدان رومی با همان مقدار از نبات بکوب و یک روز یا دو روز بخور، آن شخص گفت: یک مرتبه خوردم برطرف شد .

دستورالعمل حضرت عیسی (عَلَيهِ السَّلَامُ) برای رفع زردی صورت و ورم آن

بیست ودوم: از امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده: حضرت عیسی (عَلَيهِ السَّلَامُ) به شهری رسیدند دیدند مردم آن شهر صورتشان زرد، و چشمانشان کبود شده است، و از بسیاری بیماری به آن حضرت شکایت کردند . ایشان فرمود: شما گوشت را نشسته می پزید، و هیچ حیوانی از دنیا بیرون نمی رود مگر ان که جنابتی با او هست، پس از آن گوشت را پیش از پختن شستند، بیماریشان برطرف شد .

و حضرت عیسی (عَلَيهِ السَّلَامُ) به شهر دیگری رسیدند که دندان های مردمشان ریخته بود و صورت هایشان وَرَم کرده بود . فرمود: هنگام خواب دهانتان را باز کنید و بر هم مگذارید، چنان کردند، علتها از ایشان زایل شد .

دعا هنگام دیدن صاحبان بلا

بیست وسوم: از حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده: چون کسی از صاحبان بلا را ببینی آهسته که او نشنود سه مرتبه بگو: اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِي عافانِي مِمَّا

ص: 1772

ابْتَلاكَ بِهِ، وَ لَوْ شاءَ فَعَلَ .

هرکه چنین کند هرگز آن بلا به او نرسد، و در روایت دیگری آمده: بگو:

اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِي عافانِي مِمَّا ابْتَلاكَ بِهِ وَ فَضَّلَنِي عَلَيْكَ، وَ عَلَىٰ كَثِيرٍ مِمَّنْ خَلَقَ .

برای پسر شدن حمل

بیست وچهارم: از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده: هرگاه زنی باردار باشد، و چهار ماه بر او بگذرد، روی او به قبله کن و آیَةُ الکُرسی بخوان، و دست بر پهلوی او بگذار و بگو: اللّهمَّ إِنِّی قَدْ سَمَّیْتُهُ مُحَمَّداً چون چنین کند خدا آن فرزند را پسر گرداند، پس اگر او را به نام محمّد نام گذاری کند مبارک باشد، و اگر نام نکند، خدا اگر خواهد از او بگیرد، و اگر بخواهد به او ببخشد .

دعای عقیقه

بیست وپنجم: روایت شده: وقت کشتن گوسفند عقیقه [گوسفندی که برای نوزاد و قربانی می کنند] این دعا را بخواند:

بِسْمِ اللّه وَ بِاللّه اللّهمَّ عَقِیقَهٌ عَنْ فُلاَنٍ (نام او را بگوید) لَحْمُهَا بِلَحْمِهِ، وَ دَمُهَا بِدَمِهِ، وَ عَظْمُهَا بِعَظْمِهِ . اللّهمَّ

ص: 1773

اجْعَلْها وِقاءً لِآلِ مُحَمَّدٍ عَلَیهِ وَ آلِهِ السَّلامُ . و در حدیث دیگری فرمود که این دعا را بخواند: «يَا قَوْمِ إِنِّي بَرِيءٌ مِمَّا تُشْرِكُونَ، إِنِّي وَجَّهْتُ وَجْهِيَ لِلَّذِي فَطَرَ السَّمٰواتِ وَ الْأَرْضَ حَنِيفاً مُسْلِماً وَ مَا أَنَا مِنَ الْمُشْرِكِينَ»، «إِنَّ صَلاٰتِي وَ نُسُكِي وَ مَحْيٰايَ وَ مَمٰاتِي لِلّٰهِ رَبِّ الْعٰالَمِينَ، لاٰ شَرِيكَ لَهُ وَ بِذٰلِكَ أُمِرْتُ وَ أَنَا أَوَّلُ الْمُسْلِمِينَ» . اَللّٰهُمَّ مِنْكَ وَ لَكَ، بِسْمِ اللّٰهِ وَ بِاللّٰهِ وَ اللّٰهُ أَكْبَرُ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تَقَبَّلْ مِنْ فُلانِ ابْنِ فُلان . (1) و نام فرزند را بگوید سپس ذبح کند .

آداب عقیقه

علاّمه مجلسی در حلیة المتّقین فرموده: بدان که عقیقه فرزند مستحب موکّد است، برای کسی که قادر بر آن باشد، و بعضی از علما واجب می دانند، و بهتر است روز هفتم واقع شود، و اگر تا بلوغ طفل تأخیر کند بر پدر مستحبّ است، و پس از بلوغ تا آخر عمر بر خودش مستحبّ است . و در احادیث معتبر بسیاری وارد شده: عقیقه بر کسی که دارای

ص: 1774


1- ای قوم از آنچه شما شریک خدا قرار می دهید بیزارم، من متوجه نمودم رویم را به جانب کسی که آسمان ها و زمین را آفرید با خلوص و از سر تسلیم، و من از شرک ورزان نیستم . به درستی که نمازم و عبادتم و زندگی ام و مرگم برای خداست، پروردگار جهانیان، شریکی ندارد، به این حقیقت امر شدم و من از مسلمانانم، خدایا از تو و برای تو، به نام تو و به تو، و خدا بزرگ تر است، خدایا درود فرست بر محمّد و خاندان محمّد، و از فلان فرزند فلان بپذیر .

فرزند شود واجب است . و در احادیث بسیاری نقل شده: هر فرزندی در گرو عقیقه است، یعنی اگر انجام نگیرد، در معرض مردن و انواع بلاهاست . از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده: عقیقه بر کسی که توانگر باشد لازم است، و کسی که تهی دست است پس از توانگری انجام دهد، اگر هم توانگر نشد بر او تکلیفی نیست و اگر برای او عقیقه نکنند، تا زمانی برای او قربانی کنند، قربانی از عقیقه کفایت می کند . در حدیث دیگری نقل شده: از آن حضرت پرسیدند: ما برای عقیقه دنبال گوسفند رفتیم ولی نیافتیم، چه می فرمایید قیمتش را تصّدق کنیم؟ فرمود: طلب کنید تا بیابید . خدا خوراندن طعام و ریختن خون را دوست دارد . در حدیث دیگری آمده: پرسیدند آیا فرزندی که در روز هفتم بمیرد، می باید عقیقه اش کرد؟ فرمود: اگر پیش از ظهر بمیرد عقیقه ندارد، و اگر بعد از ظهر بمیرد عقیقه کنند . در حدیث معتبری از عمر بن یزید نقل شده: خدمت آن حضرت عرض کرد: نمی دانم پدرم برای من عقیقه کرده یا نه؟ فرمود: عقیقه کن . پس او در پیری عقیقه کرد . در حدیث حَسَن از آن حضرت نقل شده: فرزند را در روز هفتم ولادت نام می گذارند و عقیقه می کنند، و سر می تراشند، و موی سرش را با نقره وزن

ص: 1775

می کنند، و آن نقره را تصدق می دهند، و پای و ران عقیقه را برای قابله ای که در زایمان زن کمک کرده می فرستند . و باقی را به مردم اطعام می کنند و تصدّق می دهند . در حدیث موثّق دیگری فرمود: هرگاه پسری یا دختری برای تو متولّد شود، در روز هفتم گوسفندی یا شتری عقیقه می کنی، و او را نامگذاری کن، و سرش را در روز هفتم بتراش، و به سنگینی موی سرش طلا یا نقره تصّدق بده . در حدیث دیگری وارد شده: ربع گوسفند را به قابله می دهد، و اگر بی قابله زایمان کرده آن را به مادر می دهد، که به هرکه خواست ببخشد، و دست کم به ده مسلمان بخوراند، و هرچه زیادتر باشد بهتر است، و خود از گوشت عقیقه نخورد، و اگر قابله زنی یهودی باشد قیمت ربع گوشت گوسفند را به او بدهد . و در روایت دیگری وارد شده: به قابله ثلث گوسفند را می دهند، و مشهور میان علما آن است که باید عقیقه شتر یا گوسفند یا بز باشد . از حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده: رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) در روز ولادت در گوش حسنین (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) اذان گفتند و حضرت فاطمه (عَلَيهَا السَّلَامُ) روز هفتم برای آنان عقیقه کرد، و پای گوسفند را با یک اشرفی به قابله دادند . عقیقه اگر شتر باشد باید پنج ساله یا در شش یا

ص: 1776

بیشتر باشد، و اگر بز یک سال یا در دو یا بیشتر، و اگر گوسفند باشد دست کم شش ماهه یا در هفت ماه باشد، و اگر هفت ماه تمام باشد بهتر است، و باید بیضه اش را نکشیده باشند، و نیز بهتر آن است که آن را نکوبیده باشند، و باید مغز شاخش شکسته، و گوشش بریده، و زیاد لاغر، و کور و بسیار لنگ که راه رفتن برایش دشوار باشد، نباشد . اما در حدیث معتبری از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده: عقیقه از باب قربانی نیست، هر گوسفندی که باشد خوب است . هدف گوشت است هرچه فربه تر باشد بهتر است . و مشهور میان علما آن است که مستحب است عقیقه پسر نر باشد، و عقیقه دختر ماده، و گمان فقیر این است که برای هر دو موافق بسیاری از احادیث معتبر گوسفند نَر بهتر است و برای هر دو گوسفند ماده هم خوب است . و مستحبّ است پدر و مادر از گوشت عقیقه نخورند، بلکه بهتر آن است، از طعامی که در آن پخته باشند نیز نخورند، و خوردن مادر کراهتش بیشتر است . و بهتر این است که عیال پدر و مادر هم که در خانه ایشان می باشند، از آن گوشت طعام نخورند، و مستحبّ است بپزند، و خام تصّدق نکنند، و کمترینش آن است که با آب نمک بپزند، بلکه

ص: 1777

احتمال دارد این گونه پختن بهتر باشد، و اگر خام هم تصدّق کنند خوب است، و اگر حیوان عقیقه پیدا نشود، تصدّق قیمتش فایده ای ندارد، بلکه باید صبر کنند تا پیدا شود، و شرط نیست جماعتی که به خوردن عقیقه حاضر می شوند فقیر باشند، اما خوراندن به صالحان و فقرا بهتر است، انتهی . فقیر گوید: مشهور کراهت شکستن استخوان های عقیقه است، و روایت: یُکْسَرُ عَظْمُها، وَ یُقْطَعُ لَحْمُها، وَ تَصْنَعُ بِها بَعْدَ الذِّبْحِ ما شِئْتَ، (1) منافات با کراهت ندارد . صاحب جواهر فرموده: اما آنچه بین مردم عراق مشهور شده که پیچیدن استخوانهای آن، در پارچه ای سپید و دفن کردن آن مستحبّ است نصّی بر آن نیافتم، و اللّه العالم

دعای ختنه

بیست وششم: از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده: وقت ختنه کردن پسر این دعا را بخوانند، و اگر در آن وقت میسّر نشود، تا بلوغ طفل هر وقت میّسر گردد، بر آن طفل بخوانند، که از او حرارت آهن را از کشتن و غیر آن دفع می کنند و دعا این است:

ص: 1778


1- استخوانش شکسته شود، و گوشتش بریده گردد، و پس از ذبح آنچه خواهی انجام می دهی .

اللّهمَّ هٰذِهِ سُنَّتُكَ وَ سُنَّةُ نَبِيِّكَ صَلَواتُكَ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، وَ اتِّباعٌ مِنَّا لَكَ وَ لِنَبِيِّكَ، بِمَشِيئَتِكَ وَ بِإِرادَتِكَ وَ قَضائِكَ، لِأَمْرٍ أَرَدْتَهُ، وَ قَضاءٍ حَتَمْتَهُ، وَ أَمْرٍ أَنْفَذْتَهُ، وَ أَذَقْتَهُ حَرَّ الْحَدِيدِ فِي خِتانِهِ، وَ حِجامَتِهِ بِأَمْرٍ أَنْتَ أَعْرَفُ بِهِ مِنِّي . اَللّٰهُمَّ فَطَهِّرْهُ مِنَ الذُّنُوبِ، وَ زِدْ فِي عُمْرِهِ، وَ ادْفَعِ الْآفاتِ عَنْ بَدَنِهِ، وَ الْأَوْجاعَ عَنْ جِسْمِهِ، وَ زِدْهُ مِنَ الْغِنَىٰ، وَ ادْفَعْ عَنْهُ الْفَقْرَ، فَإِنَّكَ تَعْلَمُ وَ لَا نَعْلَمُ . (1)

تفال به قرآن مجید و استخاره به آن

بیست وهفتم: سید ابن طاووس از دعوات خطیب مستغفری نقل کرده: او از رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) روایت نموده است که هرگاه خواستی به کتاب خدا تفّأل [فال نیک زدن] بزنی، سوره اخلاص را سه مرتبه بخوان، سپس سه مرتبه بر پیامبر و آلش صلوات فرست، پس بگو: اللّهمَّ إِنِّي تَفَأَّلْتُ بِكِتابِكَ، وَ تَوَكَّلْتُ عَلَيْكَ، فَأَرِنِي مِنْ كِتابِكَ مَا هُوَ مَكْتُومٌ مِنْ سِرِّكَ الْمَكْنُونِ فِي غَيْبِكَ . (2) پس باز کن جامع را یعنی

ص: 1779


1- خدایا این روش تو، و روش پیامبر توست (درود تو بر او و خاندانش )، و پیروی ماست از تو و از پیامبرت به مشیت و اراده و حکمت . برای کاری که اراده فرمودی، و حکمی که حتم نمودی، و امری که اجرا کردی، و چشاندی به او سوزش آهن در ختنه و حجامتش، به کاری که تو به آن داناتر از منی، پس او را از گناهان پاک کن، و بر عمرش بیفزا، و آفات را از بدنش دور کن، و دردها را از جسمش بزدای، و بر توانگری اضافه کن، و تهی دستی را از او برطرف نما، به درستی که تو می دانی و ما نمی دانیم .
2- خدایا من تفّأل زدم به کتاب تو، و بر تو توکّل نمودم، آنچه از رازت در غیب تو پنهان است، از کتاب خود به من بنمایان،

قرآنی که جامع تمام سوره ها و آیات باشد، و بگیر فال را از خط اول از جانب اول بی آنکه اوراق و سطور را بشماری .

دعای استخاره به قرآن

و بدان که علامه مجلسی از برخی نوشته های اصحاب از خط شیخ یوسف قطیفی نقل کرده، و او از خط آیت اللّه علامه، که از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: هرگاه اراده کردی از کتاب عزیز استخاره کنی بعد از بسم اللّه بگو:

إِنْ كانَ فِي قَضائِكَ وَ قَدَرِكَ، أَنْ تَمُنَّ عَلَىٰ شِيعَةِ آلِ مُحَمَّدٍ عَلَيْهِمُ السَّلامُ، بِفَرَجِ وَلِيِّكَ، وَ حُجَّتِكَ عَلَىٰ خَلْقِكَ، فَأَخْرِجْ إِلَيْنا آيَةً مِنْ كِتابِكَ، نَسْتَدِلَّ بِها عَلَىٰ ذٰلِكَ . (1)

استخاره به تسبیح منقول از سید رضی

پس مصحف شریف را می گشایی، و شش ورق می شماری، و از ورق هفتم شش سطر می شماری، و در آن نظر می کنی و مطلب را بیرون می آوری . و شیخ شهید رحمه اللّه در کتاب «ذِکری» فرموده: از جمله استخاره ها، استخاره به عدد است، و این در روزگار گذشته، پیش از زمان سیّد کبیر عابد رضی الدین محمّد بن محمّد الآویّ الحسینی، مجاور مشهد غروی (رضی اللّه عنه) مشهور نبوده، و ما روایت می کنیم این استخاره را با جمیع مرویّات او، از جماعتی از مشایخ خودمان،

ص: 1780


1- اگر در قضا و قَدرت این است که بر شیعه خاندان محَمد (درود بر ایشان) به فرج ولیّ ات، و حجّتت بر بندگانت منّت بگذاری، از کتاب خود آیه ای برای ما بیرون آور، که به آن بر این کار راه یابیم .

از شیخ کبیر فاضل جمال الدّین بن المطّهر از والدش (رضی اللّه عنه) از سیّد رضی الدین مذکور، از حضرت صاحب الامر علیه الصّلوة و السّلام: می خوانی فاتحه را ده مرتبه:، و کمترینش سه مرتبه، و کمتر از آن یک مرتبه، سپس می خوانی سوره قَدر را ده مرتبه:، سپس این دعا را سه مرتبه می خوانی: اللّهمَّ إِنِّي أَسْتَخِيرُكَ لِعِلْمِكَ بِعاقِبَةِ الْأُمُورِ، وَ أَسْتَشِيرُكَ لِحُسْنِ ظَنِّي بِكَ فِي الْمَأْمُولِ وَ الْمَحْذُورِ . اَللّٰهُمَّ إِنْ كانَ الْأَمْرُ الْفُلانِيّ مِمَّا قَدْ نِيطَتْ بِالْبَرَكَةِ أَعْجازُهُ وَ بَوادِيهِ، وَ حُفَّتْ بِالْكَرامَةِ أَيَّامُهُ وَ لَيالِيهِ، فَخِرْ لِي اَللّٰهُمَّ فِيهِ خِيَرَةً تَرُدُّ شَمُوسَهُ ذَلُولاً، وَ تَقْعَضُ أَيَّامَهُ سُرُوراً . اَللّٰهُمَّ إِمَّا أَمْرٌ فَأَئْتَمِرُ وَ إِمَّا نَهْيٌ فَأَنْتَهِي . اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَسْتَخِيرُكَ بِرَحْمَتِكَ خِيَرَةً فِي عافِيَةٍ . (1)

پس یک قبضه از تسبیح را می گیری، و حاجت خود را نیّت می کنی، اگر عدد آن قبضه جفت است پس آن «افعل» است، یعنی انجام بده، و اگر طاق است «لا تفعل» است یعنی

ص: 1781


1- خدایا من از تو درخواست خیر می کنم، برای آگاهی ات به عاقبت کارها، و با تو مشورت می کنم برای خوش گمانی ام به تو در آنچه مورد آرزو و بیم است، خدایا اگر کار فلانی از آنهایی است که آغاز و انجامش به برکت بسته شده، و روزها و شبهایش به کرامت پیچیده گشته، پس برایم اختیار کن، خدایا در ان خیری باشد، که سختی اش را سهل و نرم کنی، و روزهایش را به شادمانی بازگردانی، خدایا اگر دستور است انجامش دهم، اگر نهی است، خودداری نمایم، خدایا به رحمتت خیرجویی می کنم خیری در عافیت .

انجام نده، یا به عکس یعنی طاق خوب است و جفت بد، و این بسته به قصد استخاره کنند دارد . فقیر گوید: تَقعَضُ [در متن عربی دعای استخاره] به ضاد معجمه یعنی تَرُدُّ و تعطف . و ما در باب نمازها، استخاره ذات الرّقاع، و بعضی از اقسام استخاره و ساعات آن را ذکر کردیم، به آنجا رجوع شود .

استخاره نمودن برای غیر

و بدان که سیّد ابن طاووس کلامی فرموده که حاصلش این است: من حدیث صریحی نیافتم که انسان برای غیر خود استخاره کند، ولی یافتم احادیث بسیاری را که در آن ها امر شده بر قضای حاجت برادران به دعاها و سایر توسّلات، بلکه در اخبار از فواید دعا برای برادران چندان ذکر شده که محتاج بر بیان نیست، و استخاره نیز از جمله حاجات، و از جمله دعوات است، زیرا شخصی که انسان را تکلیف به استخاره می کند، به طور حتم حاجتی برایش پیش آمده و آن شخصی که مباشر استخاره می شود می خواهد برای خود استخاره کند که آیا صلاح است که به او بگوید انجام بده یا نه، و میخواهد برای آن شخص که به او گفته استخاره کند، آیا مصلحت در فعل است یا در ترک، و این از چیزهایی است که داخل است در تحت عموم روایات ناظر به استخارات و قضای

ص: 1782

حاجات . علاّمه مجلسی فرموده: کلام سیّد در جواز استخاره برای غیر، خالی از قوّت نیست به جهت عمومات [یعنی تعابیر عامّ وارد در روایات برای رفع حاجت برادران دینی]، به خصوص وقتیکه نایب برای خود قصد کند که به شخص طالب استخاره بگوید: انجام بده یا نده، چنان که سید به آن اشاره فرموده: و این نقشه ای است برای داخل کردن استخاره در تحت اخبار خاصّه، لیکن احوط و اولی آن است که صاحب حاجت خودش برای خود استخار کند، زیرا ما خبری که در جواز وکالت در استخاره وارد شده باشد، ندیدیم، و اگر این کار جایز یا راجح میبود، به طور قطع اصحاب از ائمه سؤال می کردند، و اگر سؤال کرده بودند برای ما دست کم در یک روایت نقل میشد، به علاوه اینکه شخص مضطر خود اولی به اجابت، و دعای او اقرب به خلوص نیّت است، انتهی .

دعای رویت جهود و ترسا و گبر

بیست وهشتم: از رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) نقل شده: هرکس یهود، یا ترسا [مسیحی]، یا گبری [مجوسی] را ببیند و بگوید:

اَلْحَمْدُ للّه الَّذي فَضَّلَني عَلَيْكَ بِالاْسْلامِ ديناً ؛ وَ بِالْقُرْآنِ كِتاباً، وَ بِمُحَمَّد نَبِيّاً، وَ بِعَلِيّ اِماماً، وَ بِالْمُؤْمِنينَ اِخْواناً،

ص: 1783

وَ بِالْکَعْبَهِ قِبْلَهً ؛ خدای تعالی میان او و آن کافر در دوزخ جمع نکند .

ذم تشبه به کفار و میل به آنها

مؤلّف گوید: از آیات و اخبار بسیاری استفاده می شود که مسلمان باید از دوستی با کفّار و محبّت و میل و تشبّه به ایشان اجتناب ورزد، و بر مسلک آنان سلوک نکند .

قالَ اللّه تعالی: «قَدْ كٰانَتْ لَكُمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ فِي إِبْرٰاهِيمَ، وَ الَّذِينَ مَعَهُ، إِذْ قٰالُوا لِقَوْمِهِمْ إِنّٰا بُرَآؤُا مِنْكُمْ، وَ مِمّٰا تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللّٰهِ،كَفَرْنٰا بِكُمْ وَ بَدٰا بَيْنَنٰا وَ بَيْنَكُمُ الْعَدٰاوَةُ وَ الْبَغْضٰاءُ أَبَداً» . (1)

شیخ صدوق (رَحمهُ اللّه) از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: حق تعالی به سوی پیغمبری از پیامبران خود وحی فرستاد تا به مؤمنان بگوید: لباس دشمنان مرا نپوشید، و غذای دشمنان مرا نخورید، و بر راههای دشمنان من مروید، که دشمنان من خواهید بود، چنان که آنان دشمنان منند .

مذمت تراشیدن ریش

لذا در بسیاری از روایات وارد شده: فلان عمل را بجا آورید، و خود را به کفّار شبیه نسازید، مانند روایتی که از رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ )

ص: 1784


1- خدای تعالی فرمود: به حقیقت برای شما در ابراهیم و کسانی که با او بودند سرمشق خوبی است، به قومشان گفتند: ما از شما بیزاریم از آنچه جز خدا می پرستید، بین ما و شما همیشه دشمنی و کینه ورزی است .

نقل شده: شارب [موهای پشت لَب] را از ته بگیرید، و محاسن [موهای صورت] را بلند بگذارید، و خود را به یهودیان و گبران شبیه نکنید، و نیز فرمود: گبران محاسن خود را تراشیدند، و شاربهای خود را زیاد کردند، و ما شارب خود را می گیریم و محاسن می گذاریم، و هنگامی که نامه های دعوت آن جناب به پادشاهان رسید، کسری به باذان عامل یمن نوشت، آن حضرت را نزد او فرستد، و او کاتب خود بانویه، و مردی که او را خرخسک میگفتند به مدینه فرستاد، و آن دو محاسن خود را تراشیده و شارب گذاشته بودند، آن جناب را خوش نیامد که به ایشان نظر کند فرمود: وای بر شما چه کسی شما را به این هیئت امر کرده؟ گفتند: پروردگارمان یعنی کسری، فرمود ولی پروردگار من مرا به گذاشتن محاسن و چیدن شارب امر فرموده است .

مذمت تکیه به ظالم

بدان که حق تعالی در سوره هود فرموده است:

«وَلاتَرْکَنُوا اِلَی الَّذینَ ظَلَمُوا، فَتَمَسَّکُمُ النّارُ، وَ مالَکُمْ مِنْ دُونِ اللّه مِنْ اَوْلِیآءَ، ثُمَّ لاتُنْصَروُنَ» . (1) مفسّران در معنی آیه فرموده اند: میل اندک به سوی آنان نکنید تا چه رسد به

ص: 1785


1- به جانب کسانیکه ستم کردند متمایل نشوید، در نتیجه آتش شما را تماس مییابد، و جز خدا برای شما دوستانی نباشد، سپس یاری نشوید .

بسیار که ستم کردند، پس برسد به شما آتش دوزخ . و بعضی گفته اند: «رُکون» نهی شده، وارد شدن با ایشان در ستم ایشان، و اظهار رضایت به کارشان و اظهار موالات با آنان است، و در روایت اهل بیت (عَلَيهِم السَّلَامُ) آمده: رکون عبارت از موّدت و نصیحت و طاعت ایشان است .

دعای فرج از آفات

بیست ونهم: نوزده حرف است که برای خواننده آن، اسباب گشایش و رهایی از آفات است، رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) آن ها را به امیر مؤمنان صلوات اللّه علیهما و آلهما تعلیم فرموده و شیخ صدوق در کتاب خصال در ابواب نوزده گانه نقل کرده: فرمودند که می گویی:

يا عِمادَ مَنْ لاعِمادَ لَهُ، وَ يا ذُخْرَ مَنْ لاذُخْرَ لَهُ، وَ يا سَنَدَ مَنْ لاسَنَدَ لَهُ، وَ يا حِرْزَ مَنْ لاحِرْزَ لَهُ، وَ يا غِياثَ مَنْ لاغِياثَ لَهُ، وَ يا كَريمَ الْعَفْوِ، وَ يا حَسَنَ الْبَلاءِ، وَ يا عَظيمَ الرَّجاءِ، وَ يا عِزَّ الضُّعَفاءِ، وَ يا مُنْقِذَ الْغَرْقى، وَ يا مُنْجِىَ الْهَلْكى، يا مُحْسِنُ يا مُجْمِلُ، يا مُنْعِمُ يا مُفْضِلُ، اَنْتَ الَّذى سَجَدَ لَكَ سَوادُ اللَّيْلِ، وَ نُورُ النَّهارِ وَ ضَوْءُ الْقَمَرِ، وَ شُعاعُ الشَّمْسِ (1)

ص: 1786


1- ای تکیه گاه کسی که تکیه گاهی ندارد، ای ذخیره کسی که ذخیره ای ندارد، ای پشتوانه کسی که پشتوانه ای ندارد، ای پناه کسی که پناهی ندارد، ای دادرس کسی که دادرسی ندارد، و ای کریم، و ای نیکو آزمون، و ای بزرگ امید، و ای عزّت ناتوانان، و ای نجات بخش غرق شدگان و هلاک شدگان، ای نیکوکار، ای زیباکار، ای نعمت بخش، ای فزون بخش، تویی که تاریکی شب و روشنی روز، و پرتو ماه و شعاع خورشید

وَ دَوِىُّ الْماءِ وَ حَفيفُ الشَّجَرِ، يا اللّه يا اللّه يا اللّه، اَنْتَ وَحْدَكَ لاشَريكَ لَكَ . (1)

پس می گویی: اَاللّهمَّ افْعَلْ بي كَذا وَ كَذا به جای کلمه کذا و کذا حاجت خود را ذکر می کنی همانا که از جای خود برنخواهی خاست تا ان شاء اللّه تعالی مستجاب شود .

فضیلت نوشتن بسم اللّه بر در خانه

سی ام: شیخ کفعمی از مفاتیح الغیب نقل کرده: هرکه لفظ بسم اللّه را بر دَرِ ورودی منزل خود بنویسد از هلاک ایمن خواهد شد، اگرچه کافر باشد، و نیز گفته است: خدا فرعون را زود هلاک نکرد بلکه به او مهلت داد، با این که ادّعای ربوبیّت داشت به خاطر این که بر در خانه خود نوشته بود: بِسمِ اللّه و حق تعالی به موسی زمانی که شتاب در هلاکت فرعون را خواست وحی فرمود: توبه کفر او نظر می کنی، و من به آنچه به در خانه خود نوشته است .

برای ایمنی از سوختن و هر بدی در صبح وشام

سی ویکم: شیخ ابن فهد روایت کرده: روزی به ابو الدّرداء خبر دادند: خانه ات سوخته است، گفت نسوخته، دیگری خبر داد، باز همان جواب را داد تا سه مرتبه معلوم شد تمام خانه های اطراف جز خانه او سوخته اند! گفتند: از کجا می دانستی که خانه تو نسوخته است؟ گفت:

ص: 1787


1- و صدای آب و صدای خش خش برگ های درخت برایت سجده کرد . ای خدا، ای خدا، ای خدا، تو یگانه ای شریکی برایت نیست .

زیرا از رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) شنیدم که فرمود: هرکه در صبح این دعا را بخواند، بدی در آن روز به او نمی رسد، و اگر در شب بخواند، در آن شب بدی به او نمی رسد، و من این دعا را خوانده بودم:

اللّهمَّ اَنْتَ رَبّى لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ، عَلَيْكَ تَوَكَّلْتُ وَ اَنْتَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظيمِ، وَ لا حَوْلَ وَ لاقُوَّةَ اِلاّبِاللّه الْعَلِىِّ الْعَظيمِ ؛ ما شاءَاللّه كانَ وَ مالَمْ يَشَاءْلَمْ يَكُنْ ؛ اَعْلَمُ اَنَّ اللّه عَلى كُلِّ شَيْءٍ قَديرٌ وَ اَنَّ اللّه قَدْ اَحاطَ بِكُلِّ شَيْءٍ عِلْماً ؛ اللّهمَّ اِنّى اَعُوذُبِكَ مِنْ شَرِّ نَفْسى وَ مِنْ شَرِّ قَضاءِ السُّوءِ وَ مِنْ شَرِّ كُلِّ ذى شَرٍّ وَ مِنْ شَرِّ الْجِنِّ وَ الاْنْسِ وَ مِنْ شَرِّ كُلِّ دابَّةٍ اَنْتَ آخِذٌ بِناصِيَتَها، اِنَّ رَبّى عَلى صِراطٍ مُسْتَقيمٍ . (1)

دعای زمان غیبت

سی ودوم: شیخ کلینی و غیر او از احضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده اند: این دعا را تعلیم زراره فرمود: که در زمان غیبت و امتحان شیعه بخوانند:

اللّهمَّ عَرِّفْنى نَفْسَكَ، فَاِنَّكَ اِنْ (2)

ص: 1788


1- خدایا تویی پروردگار من، معبودی جز تو نیست، بر تو توکّل کردم و تو پروردگار عرش بزرگی، و هیچ جنبش و نیرویی نیست مگر به خدای برتر بزرگ، آنچه خدا خواست شد، و آنچه نخواست نشد، می دانم که خدا بر هرچیز تواناست، و به همه چیز از جهت علم احاطه یافته است . خدایا به تو پناه می آورم، از شرّ خود، و از شرّ قضای بد، و از شرّ هر صاحب شرّی، و از شرّ جنّ و انس، و از شرّ هر جنبنده ای که گیرنده مهار اختیارش هستی، به درستی که پروردگار من بر راهی راست است .
2- خدایا خود را به من بشناسان، زیرا اگر

لَمْ تُعَرِّفْنى نَفْسَكَ، لَمْ اَعْرِف نَبِيَّكَ ؛ اللّهمَّ عَرِّفْنى رَسُولَكَ، فَاِنَّكَ اِنْ لَمْ تُعَرِّفْنى رَسُولَكَ، لَمْ اَعْرِفْ حُجَّتَكَ ؛ اللّهمَّ عَرِّفْنى حُجَّتَكَ، فَاِنَّكَ اِنْ لَمْ تُعَرِّفْنى حُجَّتَكَ، ضَلَلْتُ عَنْ دينى . (1)

دعای پیش از خواب

سی وسوم: در عُدّة الداعی از امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت شده: هرگاه یکی از شما خواست بخوابد، دست راست را زیر صورت راست خود بگذارد و بگوید:

بِسْمِ اللّه ؛ وَضَعْتُ جَنْبِی للّه عَلَی مِلَّهِ إِبْرَاهِیمَ، وَ دِینِ مُحَمَّدٍ صَلَّی اللّه عَلَیْهِ وَ آلِهِ، وَ وَلاَیَةِ مَنِ اِفْتَرَضَ اللّه طَاعَتَهُ ؛ مَا شَاءَ اللّه کَانَ وَ مَا لَمْ یَشَأْ لَمْ یَکُنْ . هرکه این دعا را هنگام خواب بگوید، خدا او را از دزد غارتگر، و از ریزش آوار بر سرش، حفظ کند، و فرشتگان برای او طلب آمرزش کنند .

حرز چیزی که ذخیره و پنهان کنند

سی وچهارم: و نیز در عدّة الداعی آمده: خواندن «إنّا إنْزَلْناهُ فی لَیْلَةِ الْقَدْرِ» بر هرچیزی که ذخیره و پنهان کنند، برای آن حرز [حافظ و نگاهبان] است، بنابر آنچه از اهل بیت (عَلَيهِم السَّلَامُ) روایت شده . سی وپنجم: و نیز از امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل کرده: هرکه صد

ص: 1789


1- خود را به من نشناسانی فرستاده ات را نشناخته ام، خدایا فرستاده ات را به من بشناسان، زیرا اگر فرستاده ات را به من نشناسانی حجّتت را نشناخته ام، خدایا حجّتت را به من بشناسان، زیرا اگر حجّتت را به من نشناسانی، از دین خود گمراه می شوم .

آیه از قرآن بخواند از هر آیه که باشد، و هفت مرتبه بگوید یا اللّه اگر بر سنگی بخواند خدا آن را بشکافد .

خواص قل هواللّه احد و رقعه زراعتها

سی وششم: و نیز از آن حضرت نقل کرده: کسی که «قُل هُوَ اللّه اَحَدٌ» را سه مرتبه بخواند وقتی که به بستر خواب خویش می رود، خدا پنجاه هزار فرشته بر او بگمارد که از او در ان شب پاسداری کنند، و از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: هرکه یک روز بر او بگذرد، و در نماز خود «قُل هُوَ اللّه اَحَدٌ» را نخواند، روز قیامت به او می گویند: ای بنده خدا تو از نماز گذاران نیستی! ! و نیز از آن حضرت نقل شده: کسی که جُمعه بر او بگذرد یعنی یک هفته و در آن هفته «قُل هُوَ اللّه اَحَدٌ» نخوانده باشد، به دین ابی لهب بمیرد! ! و نیز از آن جناب روایت شده: کسی که به او مرضی یا شدّتی برسد و در آن حال «قُل هُوَ اللّه اَحَدٌ» نخواند، و در آن مرض یا شدّت بمیرد اهل آتش خواهد بود . سی وهفتم: در (عُدة الداعی) این نوشته را برای حفظ زراعت خربزه و خیار و سایر زراعتها از ضرر کرم و آفاتی که آن را فاسد کند نقل کرده، و کیفیت آن، چنان است که بر چهار نی، یا چهار کاغذ که در نی بگذارد و بنویسد، و آن ها را در چهار طرف مزرعه قرار دهد .

ص: 1790

اَيُّهَا الدُّودُ، اَيُّهَا الدَّوابُّ وَ الْهَوامُّ وَ الْحَيْواناتُ، اُخْرُجُوا مِنْ هذِهِ الاْرْضِ وَ الزَّرْعِ اِلَى الْخَرابِ، كَما خَرَجَ ابْنُ مَتَّى مِنْ بَطْنِ الْحُوتِ، فَاِنْ لَمْ تَخْرِجُوا اَرْسَلْتُ عَلَيْكُمْ شُواظاً مِنْ نارٍ وَ نُحاسٍ فَلا تَنْتَصِرانِ ؛ «أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ خَرَجُوا مِنْ دِيٰارِهِمْ وَ هُمْ أُلُوفٌ حَذَرَ الْمَوْتِ فَقٰالَ لَهُمُ اللّٰهُ مُوتُوا» فماتوا، اُخْرُجُوا «مِنْهٰا فَإِنَّكَ رَجِيمٌ»؛ «فَخَرَجَ مِنْهٰا خٰائِفاً يَتَرَقَّبُ» . «سُبْحٰانَ الَّذِي أَسْرىٰ بِعَبْدِهِ لَيْلاً مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرٰامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى». «كَأَنَّهُمْ يَوْمَ يَرَوْنَهٰا لَمْ يَلْبَثُوا إِلّا عَشِيَّةً أَوْ ضُحٰاهٰا» . «فَأَخْرَجْنٰاهُمْ مِنْ جَنّٰاتٍ وَ عُيُونٍ وَ كُنُوزٍ وَ مَقٰامٍ كَرِيمٍ»، «وَ نَعْمَةٍ كٰانُوا فِيهٰا فٰاكِهِينَ» . «فَمٰا بَكَتْ عَلَيْهِمُ السَّمٰاءُ وَ الْأَرْضُ وَ مٰا كٰانُوا مُنْظَرِينَ»، «اُخْرُجْ مِنْهٰا فَمٰا يَكُونُ لَكَ أَنْ تَتَكَبَّرَ فِيهٰا فَاخْرُجْ إِنَّكَ مِنَ الصّٰاغِرِينَ» . «اُخْرُجْ مِنْهٰا مَذْؤُماً مَدْحُوراً» . «فَلَنَأْتِيَنَّهُمْ (1)

ص: 1791


1- ای کرمها، ای جانوران و حشرات و حیوانات، از این زمین و زراعت به ویرانه روید، آنچنان که «یونس» فرزند متّی از شکم ماهی بیرون رفت، اگر بیرون نروید، زبانه خشمگینی از آتش و مس بر شما می فرستم، پس یاری نشوید، آیا ندیدی آنان را که از ترس مرگ از خانه هایشان بیرون رفتند و هزاران تن بودند، خدا به آنان گفت: بمیرید، پس همگی مردند، از آن بیرون روید به درستی که تو رانده شده ای، پس از آنجا ترسان بیرون رفت، درحالی که از خود دیده بانی می کرد، منزّه است آن که شبانه بنده خود را از مسجد الحرام به سوی مسجد الاقصی حرکت داد روزی که ببینند آن را، گویی اینان درنگ نکرده اند جز شبی یا ظهری، پس بیرون کردیم آن ها را از باغها و چشمه ها و کشتزارها و و جایگاه کریم، و نعمتی که در ان خوش بودند، پس آسمان و زمین بر آنان گریست، و مهلت نیافته بودند، از آن بیرون رو تو را نمی رسد که در ان تکبر ورزی، پس بیرون رو، که تو از خوارانی، از آن بیرون شو با ندامت و رسوایی، پس به جانب آنان

بِجُنُودٍ لاقِبَلَ لَهُمْ، وَ لَنُخْرِجَنَّهُمْ مِنْها اَذِلَّةً وَ هُمْ صاغِروُنَ» . (1)

خواص انگشتر عقیق و نگاه کردن در صبح به آن و دعا خواندن

سی وهشتم: سیّد ابن طاووس از حضرت باقر (عَلَيهِ السَّلَامُ) روایت کرده: هرکه صبح کند و در دستش انگشتر عقیقی باشد، که در انگشت راست کرده باشد، پیش از آنکه نظرش به کسی افتد، آن را به جانب کف دست برگرداند، و به آن نظر کند و سوره «إنّا إنْزَلْناهُ فی لَیْلَةِ الْقَدْرِ» را تا آخر بخواند، سپس بگوید: آمَنْتُ بِاللّه وَحْدَهُ، لاَ شَرِیکَ لَهُ، وَ کَفَرْتُ بِالْجِبْتِ وَ اَلطَّاغُوتِ، وَ آمَنْتُ بِسِرِّ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَلاَنِیَتِهِمْ، وَ ظَاهِرِهِمْ وَ بَاطِنِهِمْ، وَ أَوَّلِهِمْ وَ آخِرِهِمْ ؛ خدای عالمیان او را در آن روز، از شرّ آنچه از آسمان نازل می شود، و آنچه به سوی آسمان بالا میرود، و آنچه در زمین فرو میرود، و آنچه از زمین بیرون میآید حفظ می کند، و تا شامگاه در حرز [پناه] و حمایت خدا و دوستان خدا باشد .

دعای رفع فراموشی

سی ونهم: شیخ کفعمی از کتاب جامع الشتات، از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل کرده: هرگاه خوساتی از ما حدیثی نقل کنی، و شیطان باعث فراموشی تو شود، دست را بر

ص: 1792


1- سپاهیانی می آوریم، که آنان را یاری روبرو شدن با آن ها نیست و از آنجا با خواری بیرونشان می کنیم، درحالی که بی مقدارانند .

پیشانی ات بگذار و بگو: صَلَّى اللّٰهُ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ يَا مُذَكِّرَ الْخَيْرِ، وَ فاعِلَهُ وَ الْآمِرَ بِهِ، ذَكِّرْنِي مَا أَنْسانِيهِ الشَّيْطانُ . در کتاب مَن لا یَحضُره الفَقیه از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده: کسی که فراموشی او در نماز زیاد باشد، هنگامی که وارد بیت الخلاء می شود بگوید:

بِسْمِ اللّه . أَعُوذُ بِاللّه مِنَ اَلرِّجْسِ اَلنِّجِسِ اَلْخَبِیثِ اَلْمُخْبِثِ، اَلشَّیْطَانِ اَلرَّجِیمِ .

دعا و دوا برای تقویت حافظه

مؤلف گوید: کسی که می خواهد حافظه اش زیاد شود، مسواک کند، و روزه بگیرد، و قرآن بخواند، به ویژه آیَةُ الکُرسی را، و ادامه دهد خوردن مویز را در ناشتا، به ویژه اگر سرخ و بیست ویک دانه باشد، این کارها برای فهم و ذهن و حافظه سودمند است، و نیز خوردن حلوا و گوشت نزدیک گردن گوسفند، و عسل و عدس نیز باعث تقویت حافظه هستند، نقل شده: از دواهایی که به تجربه رسیده آن است: که کندر و سُعد و شکر طبرزد را مساوی با هم گرفته و نرم بکوبند و مخلوط کنند، و روزی پنج دِرهم بخورند، البته سه روز پی درپی

ص: 1793

بخورند، و پنج روز ترک کنند و به این صورت ادامه دهند، و هر روز پس از نماز صبح، پیش از آن که سخن بگویند بخوانند: یا حَیُّ یا قَیّومُ، فَلا یَفوتُ شَیئاً عِلمُهُ وَ لا یؤُدُهُ . و نیز به دنبال نمازها بخواند دعای: سُبْحَانَ مَنْ لاَ یَعْتَدِی عَلَی أَهْلِ مَمْلَکَتِهِ را،

ایضا برای تقویت حافظه

و نیز بخواند نمازی را که در باب دوم برا تقویت حافظه نقل کردیم [صفحه 1607] و غیر ذلک، و نیز اجتناب کند از اموری که سبب نسیان می شود مانند: خوردن سیب ترش، گشنیز سبز، پنیر پَس خورده موش، بول کردن در آب راکد، خواندن سنگ قبور، عبور از بین دو زن، دور انداختن شپش زنده، نگرفتن ناخنها، ترک قیلوله [خواب نمیروز]، کثرت معاصی، بسیاری ناراحتی ها و اندوهها در امر دنیا، کثرت اشتغال و دلبستگی ها، چشم دوختن به اعدامی بر بالای دار، عبور از میان قطار شتر .

دعای تمجید حق تعالی

چهلم: ابن فهد از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل کرده: هر دعایی که پیش از آن تمجید نباشد اَبتر [بی ثمر] است، اول او تمجید است سپس ثنا، راوی گفت کمتر چیزی که از تمجید کفایت می کند

ص: 1794

چیست؟ فرمود:

اللّهمَّ أَنْتَ الْأَوَّلُ، فَلَيْسَ قَبْلَكَ شَيْءٌ، وَ أَنْتَ الْآخِرُ فَلَيْسَ بَعْدَكَ شَيْءٌ، وَ أَنْتَ الظَّاهِرُ فَلَيْسَ فَوْقَكَ شَيْءٌ، وَ أَنْتَ الْباطِنُ فَلَيْسَ دُونَكَ شَيْءٌ، وَ أَنْتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ . (1)

ص: 1795


1- خدایا تویی اول، پیش از تو چیزی نیست، و تویی آخر، پس از تو چیزی نیست، و تویی ظاهر برتر از تو چیزی نیست، و تویی باطن و رأی تو چیزی نیست و تویی عزیز و حکیم

تاکید در امر وصیت

بدانکه چون بر کسی آثار مرگ نمایان شود، اول کسی که باید به احوال او بپردازد، خود شخص است که سفر آخرتی ابدی در پیش دارد، و برای او در خود آن سفر توشه لازم است . اوّل چیزی که برای او ضرری است، اقرار به گناه و اعتراف به تقصیر و ندامت از گذشته ها و توبه کامل و تضرع و زاری به درگاه جناب مقدّس ایزدی که از گناهان گذشته او درگذرد، و در احوال و هول و هراسی که در پیش دارد، او را به خود و دیگران وا مگذارد . پس باید که متوجه وصیت شود، و حقوق خدا و خلق و آنچه را بر ذمّه اوست ادا کند، و به دیگران وا گذار نکند که پس از مردن بی اختیار می شود، و به حسرت در اموال خود بنگرد، و شیاطین جن و انس، اوصیا و وارثان او را وسوسه ها کنند، و از اینکه ذمّه او را از حقوق آزاد کنند مانع شوند، و برای او چاره ای نشود، جز آنکه بگوید: مرا باز گردانید، آن مقدار که از اعمال شایسته می خواهم با دارایی خود انجام

ص: 1796

دهم، ولی به خواسته اش توجهی نشود، و حسرت و ندامت سودی نبخشد . پس به اندازه ثلث مال خود برای خویشان و صدقات و خیرات و آنچه مناسب حال خود می داند وصیت کند، که اضافه بر ثلث را ختیاری ندارد . برائت ذمّه خود را از برادران مؤمنش بخواهد، و از هرکه غیبت کرده، یا اهانت و آزاری روا داشته، اگر حاضر باشند از آنان بخواهد او را حلال کنند و اگر حاضر نباشند، از برادران مؤمن بخواهد که برای او برائت ذمّه بخواهند، سپس امور اطفال و عیال خود را بعد از توکّل بر جناب حق به امینی وا گذارد و شخصی را برای اولاد صغیر خود به عنوان وصی تعیین نماید . سپس کفن خود را مهیا نماید و از شهادتین و عقاید و اذکار و ادعیه و آیات، آنچه در کتب مبسوطه ذکر شده است، و این رساله گنجایش بیان آن ها را ندارد، بگوید با تربت حضرت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) بر کفن او بنویسند، و این در صورتی است، که قبل از این غافل بوده و کفنی مهیا نکرده باشد، وگرنه مؤمن باید کفنش همیشه مهیّا و نزد او حاضر باشد، چنان که از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده: هرکه کفنش در خانه اش همراه او باشد، او را در شمار غافلان

ص: 1797

ننویسند، و هرگاه به آن کفن نظر کند ثواب یابد، و باید پس از آن دیگر به فکر زن و فرزند و مال نباشد، و متوجّه حضرت حق گردد، و به یاد او باشد، و اندیشه کند که این امور فانی به کار او نمی آید، و به غیر لطف و رحمت پروردگار، در دنیا و آخرت چیزی به فریاد او نمی رسد، و بداند وقتی که توکّل بر حق کند، امور بازماندگانش به بهترین صورت انجام خواهد گرفت، و بداند که اگر خود باقی بماند، نمی تواند بدون خواست خدا سودی به آنان رساند، و ضرری از آنان برطرف نماید، و خدایی که آنان را آفریده از او به آنان مهربان تر است . و باید در آن حال در مقام امید و رجا به سر برد، و به رحمت خدا و شفاعت رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) و ائمه معصومین (عَلَيهِم السَّلَامُ) امید عظیم داشته باشد، و منتظر قدوم شریف ایشان باشد، و بداند همه آنان در آن وقت حاضر می شوند، و شیعیان خود را بشارتها می دهند، و ملک الموت را سفارشها می نمایند .

شیخ طوسی در (مصباح المتهجّد) فرموده: وصیت و اخلال نکردن به آن برای انسان مستحبّ است . چه آنکه روایت شده: برای آدمی سزاوار است شب را به روز نیاورد، مگر آنکه وصیت نامه اش زیر سرش باشد، و این معنا در حال

ص: 1798

بیماری تاکید شده است . و نیکو وصیت کند، و خود را از حقوقی که ما بین او و خداست و از مظالم عباد [ستمهایی که بر بندگان روا داشته است] خلاص کند .

عهدنامه میت

به راستی از رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) روایت شده: هرکه هنگام مرگ خویش وصیّتش را نیکو نکند، نشانه نقص در عقل و مروّت اوست . عرضه داشتند: ان وصیّت نیکو چگونه است؟ فرمود: چون مرگ او برسد، و مردم نزد او جمع شوند بگوید:

اللّهمَّ فاطِرَ السَّمواتِ وَ الاَرْضِ، عالِمَ الْغَیْبِ وَ الشَّهادَةِ، الرَّحْمنَ الرَّحیمَ، اِنّی اَعْهَدُ اِلَیْكَ اَنّی اَشْهَدُ اَنْ لااِلهَ اِلاّاللّه (انتَ) وحْدَهُ (وَحدَکَ) لاشَریکَ لَهُ (لَکَ)، وَ اَنَّ مُحَمَّداً صَلَی اللّه عَلَیْهِ وَ آلِهِ، عَبْدُهُ (عَبدُکَ) وَ رَسُولُهُ (رَسولُکَ)، وَ اَنَّ السّاعَةَ آتِیَةٌ لارَیْبَ فیها وَ اَنَّ اللّه یَبْعَثُ مَنْ فِی الْقُبُورِ وَ اَنَّ الْحِسابَ حَقُّ وَ أَنَّ السَّاعَةَ آتِيَةٌ لَارَيْبَ فِيها، وَ أَنَّ اللّٰهَ يَبْعَثُ مَنْ فِي الْقُبُورِ، وَ أَنَّ الْحِسابَ حَقٌّ، وَ أَنَّ الْجَنَّةَ حَقٌّ، وَ أَنَّ مَا وُعِدَ فِيها مِنَ النَّعِيمِ مِنَ الْمَأْكَلِ وَ الْمَشْرَبِ وَ النِّكاحِ حَقٌّ، وَ أَنَّ النَّارَ حَقٌّ، وَ أَنَّ الْإِيمانَ حَقٌّ، وَ أَنَّ الدِّينَ (1)

ص: 1799


1- خدایا آفریننده آسمان ها و زمین، دانای پنهان و عیان، بخشنده و مهربان، من با تو عهد می کنم، به حق گواهی می دهم که معبودی جز خدا نیست، یگانه است، شریکی ندارد، و اینکه محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) بنده و فرستاده اوست، و قیامت آمدنی است، شکی در ان نیست، و خدا هرکه را در قبور هستند . برمی انگیزد، و همانا حسابرسی اعمال و بهشت حق است، و آنچه در آن از نعمتها و خواراکیها، و آشامیدنیها، و ازدواج وعده داده شده حق است، و آتش حق است، و ایمان حق است . و دین

کَما وَصَفتَ، وَ أَنَّ الْإِسْلامَ كَما شَرَعتَ، وَ أَنَّ الْقَوْلَ كَما قُلتَ، وَ أَنَّ الْقُرْآنَ كَما أَنْزَلتَ ؛ وَ أَنَّ اللّٰهَ هُوَ الْحَقُّ الْمُبِينُ، وَ أَنِّي أَعْهَدُ إِلَيْكَ فِي دارِ الدُّنْيا أَنِّي رَضِيتُ بِكَ رَبّاً، وَ بِالاِسْلامِ دِيناً، وَ بِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ نَبِيّاً، وَ بِعَلِيٍّ وَلِيّاً (امامًا )، وَ بِالْقُرْآنِ كِتاباً، وَ أَنَّ أَهْلَ بَيْتِ نَبِيِّكَ عَلَيْهِ وَ عَلَيْهِمُ السَّلامُ أَئِمَّتِي . اَللّٰهُمَّ أَنْتَ ثِقَتِي عِنْدَ شِدَّتِي، وَ رَجائِي عِنْدَ كُرْبَتِي، وَ عُدَّتِي عِنْدَ الْأُمُورِ الَّتِي تَنْزِلُ بِي، وَ أَنْتَ وَلِيِّي فِي نِعْمَتِي، وَ إِلٰهِي وَ إِلٰهُ آبائِي، صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ لَا تَكِلْنِي إِلىٰ نَفْسِي طَرْفَةَ عَيْنٍ أَبَداً، وَ آنِسْ فِي قَبْرِي وَحْشَتِي، وَ اجْعَلْ لِي عِنْدَكَ عَهْداً يَوْمَ أَلْقاكَ مَنْشُوراً . (1)

این عهد میّت است در روزی که به حاجت خود وصیّت می کند، و وصیت بر هر مسلمانی حق است . حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) فرمود: تصدیق این معنا در گفتار خدای تبارک

ص: 1800


1- چنان که وصف کردی، و اسلام چنان که تشریح فرمودی، و گفتار چنان که گفتی، و قران چنانچه نازل کرد، و خدای حق روشنگر است، و من در خانه دنیا با تو عهد می کنم که من راضی شدم به تو به اینکه پروردگارم هستی و به اسلام برای دین، و به محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) برای پیامبری، و به علی برای ولایت، و به قرآن به عنوان کتاب، و اینکه اهل بیت پیامبرت (بر او بر خاندانش درود) امامان من هستند، خدایا تو مورد اطمینان منی هنگام سختی، و امید منی به گاه گرفتاری، و ذخیره منی در کارهایی که برایم پیش آید، و تو سرپرست منی در نعمتم، و معبود من و پدران منی، بر محمّد و خاندانش درود فرست، و هرگز چشم برهم نهادنی مرا به خود وا مگذار، و در قبر وحشتم را برطرف کنی، و برایم در پیش خود پیمانی گسترده قرار ده روزی که تو را ملاقات می کنم .

و تعالی در سوره مریم آمده است:

«لَا يَمْلِكُونَ الشَّفَاعَةَ إِلَّا مَنِ اتَّخَذَ عِنْدَ الرَّحْمَٰنِ عَهْدًا» (1)

و این همان پیمان است . رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) به امیر مؤمنان (عَلَيهِ السَّلَامُ) فرمود: آن را بیاموز و به اهل بیت و شیعه خود آموزش ده، که آن را جبرئیل به من آموخت .

نوشته ای که همراه میت می گذارند

شیخ فرموده: نسخه نوشته ای که با میّت نزد جریده گذارده می شود، پیش از نوشتن بگوید:

بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ، أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ وَحْدَهُ لَاشَرِيكَ لَهُ، وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، وَ أَنَّ الْجَنَّةَ حَقٌّ، وَ أَنَّ النَّارَ حَقٌّ، وَ أَنَّ السَّاعَةَ حَقٌّ آتِيَةٌ لَارَيْبَ فِيها، وَ أَنَّ اللّٰهَ يَبْعَثُ مَنْ فِي الْقُبُورِ . (2) آنگاه بنویسد: بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ، شَهِدَ الشُّهُودُ الْمُسَمَّوْنَ فِي هٰذَا الْكِتابِ أَنَّ أَخاهُمْ فِي اللّٰهِ عَزَّ وَ جَلَّ (فلان بن فلان) (3) بجای فلان نام شخص ذکر شود اَشْهَدَهُمْ، وَ اسْتَوْدَعَهُمْ، (4)

ص: 1801


1- مالک نمی شوند شفاعت را، مگر کسی که نزد خدای بخشنده پیمان گرفته باشد
2- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است، گواهی می دهم که معبودی جز خدا نیست، یگانه است، برای او شریک نمی باشد، و گواهی می دهم که محمّد بنده و رسول اوست، (درود خدا بر او و خاندانش )، و این که بهشت و آتش و قیامت حق است . قیامت آمدنی است و شکّی در آن نیست، و خدا هرکه در گورهاست برمی انگیزد .
3- به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است، گواهی دادند، گواهان نامبرده در این نوشته بر این که برادرشان در راه خدای عزّ و جلّ فلان بن فلان
4- آنان را گواه گرفت، و به آنان سپرد،

وَأَقَرَّ عِنْدَهُمْ، أَنَّهُ يَشْهَدُ أَنْ لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ وَحْدَهُ، لَا شَرِيكَ لَهُ، وَ أَنَّ مُحَمَّداً صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ، وَ أَنَّهُ مُقِرٌّ بِجَمِيعِ الْأَنْبِيَاءِ وَ الرُّسُلِ عَلَيْهِمُ السَّلامُ، وَ أَنَّ عَلِيّاً وَلِيُّ اللّٰهِ وَ إِمَامُهُ، وَ أَنَّ الْأَئِمَّةَ مِنْ وُلْدِهِ أَئِمَّتُهُ، وَ أَنَّ أَوَّلَهُمُ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ وَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ وَ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍّ وَ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ وَ مُوسَى بْنُ جَعْفَرٍ، وَ عَلِيُّ بْنُ مُوسَىٰ، وَ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍّ، وَ عَلِيُّ ابْنُ مُحَمَّدٍ، وَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِيٍّ، وَ الْقائِمُ الْحُجَّةُ عَلَيْهِمُ السَّلامُ، وَ أَنَّ الْجَنَّةَ حَقٌّ، وَ النَّارَ حَقٌّ، وَ السَّاعَةَ آتِيَةٌ لَارَيْبَ فِيها ؛ (1) وَ أَنَّ اللّٰهَ يَبْعَثُ مَنْ فِي الْقُبُورِ، وَ أَنَّ مُحَمَّداً صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ، جاءَ بِالْحَقِّ، وَ أَنَّ عَلِيّاً وَلِيُّ اللّٰهِ وَ الْخَلِيفَةُ مِنْ بَعْدِ رَسُولِ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ مُسْتَخْلَفُهُ فِي أُمَّتِهِ، مُؤَدِّياً لِأَمْرِ رَبِّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَىٰ، وَ أَنَّ فاطِمَةَ بِنْتُ رَسُولِ اللّٰهِ، وَ ابْنَيْهَا الْحَسَنَ وَ الْحُسَيْنَ، إِبْنَا (2)

ص: 1802


1- و نزدشان اقرار کرد بر اینکه او گواهی می دهد: معبودی جز خدا نیست، یگانه و بی شریک است، و اینکه محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) بنده و رسول اوست، و اینکه او به همه انبیا و رسولان (درود بر ایشان) اقرار دارد، و این که علی ولیّ خدا و امام اوست، و ائمه از اولادش امامان اویند که اول آنان حسن، [است، سپس] حسین، و علی بن الحسین، و محمّد بن علی، و جعفر بن محمّد، و موسی بن جعفر، و علی بن موسی، و محمّد بن علی، و علی بن محمّد، و حسن بن علی، و قائم حجّت (درود بر ایشان )، و اینکه بهشت و دوزخ حق است، و قیامت آمدنی است، شکّی در آن نیست،
2- و خدا هرکه را در قبورند برمی انگیزد، و اینکه محمّد (درود خدا بر او و خاندانش )، بنده و رسول اوست، حق را آورد، و علی ولیّ خدا، و خلیفه پس از رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش) است که او را در امّتش جانشین خود قرار داد، درحالی که فرمان پروردگارش را می رساند، و اینکه فاطمه دختر رسول خدا، و دو فرزندش حسن و حسین دو پسر

رَسُولِ اللّٰهِ، وَسِبْطاهُ وَ إِمَامَا الْهُدَىٰ، وَ قائِدا الرَّحْمَةِ، وَ أَنَّ عَلِيّاً وَ مُحَمَّداً وَ جَعْفَراً وَ مُوسَىٰ وَ عَلِيّاً وَ مُحَمَّداً وَ عَلِيّاً وَ حَسَناً وَ الْحُجَّةَ عَلَيْهِمُ السَّلامُ أَئِمَّةٌ وَ قادَةٌ، وَ دُعاةٌ إِلَى اللّٰهِ جَلَّ وَ عَلا وَ حُجَّةٌ عَلَىٰ عِبادِهِ(1) سپس بگوید: یا شُهُودُ (2) ای فلان و ای فلان که نام برده شده اید، برای من در این نوشته، این شهادت را نزد خودتان استوار بدارید، تا مرا به آن کنار حوض کوثر ملاقات کنید سپس گواهان بگویند: ای فلان نَسْتَوْدِعُکَ اللّه وَ نَسْتَوْدِعُكَ اللّٰهَ، وَ الشَّهادَةُ وَ الاِقْرارُ وَ الاْخآءُ مَوْدُوعَةٌ الشَّهادَةُ وَ الْاِقْرارُ وَ الْاِخآءُ مَوْدُوعَةٌ [مَوعِدُه]عِنْدَ رَسُولِ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، وَ نَقْرَأُ عَلَيْكَ السَّلامَ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ . (3) پس آن صحیفه را به هم پیچند، و آن را مهر کنند، و باید به مهر شهود و میّت مهر شود، و با جریده طرف راست میّت گذاشته شود، و این صحیفه با نوک چوبی با کافور نوشته شود، و معطر و خوشبو نباشد .

آداب مختصر وتلقین کلمات فرج به او

و سزاوار است وقتی حالت مرگ می رسد،

ص: 1803


1- رسول خدا، و دو فرزند زاده او، و دو پیشوای هدایت، و دو رهبران رحمتند . و اینکه علی و محمّد و جعفر، و موسی و علی، و محمّد و علی و حسن، و حجّت (درود بر ایشان) امامان و رهبران و دعوت کنندگان به سوی خدا، و حجّت بر بندگان اویند .
2- ای گواهان
3- تو را به خدا می سپاریم، و گواهی و اقرار و برادری نزد رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش) سپرده است و به تو می فرستیم سلام و رحمت و برکات خدا را

باطن قدمهای محتضر را رو به قبله کنند، و نزد او کسی باشد که سوره یس و صافات بخواند، و ذکر خدا کند، و او را به گفتن شهادتین، و اقرار به یک یک امامان تلقین نماید، و کلمات فرج را تلقین او کند:

لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ الْحَلِيمُ الْكَرِيمُ، لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ، سُبْحانَ اللّٰهِ رَبِّ السَّماواتِ السَّبْعِ وَ رَبِّ الْأَرَضِينَ السَّبْعِ، وَ مَا فِيهِنَّ وَ مَا بَيْنَهُنَّ وَ مَا تَحْتَهُنَّ، وَ رَبِّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ، وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ الْعالَمِينَ، وَ الصَّلاةُ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّيِّبِينَ . (1)

و نزد محتضر جنب و حایض حاضر نشود،

کفن میت

و چون از دنیا رفت چشمانش را فرو خوابانند، و دستهایش را بکشند، و دهانش را بر هم گذارند، و ساقهایش را بکشند، و چانه اش را ببندند، و شروع در تحصیل کفن او کنند، و کفن واجب سه پارچه است: لنگ، پیراهن، و سرتاسری، و مستحبّ است بر این پارچه ها جره یمنّیه اضافه شود، و آن جامه ایست که از یمن می آورند، یا پارچه ای دیگر، و پارچه پنجمی زیاد کنند، که با آن رانهای میّت را بپیچند، و علاوه بر اینها

ص: 1804


1- معبودی جز خدا نیست، خدای بردبار کریم، معبودی جز خدا نیست خدای برتر بزرگ، منزّه است خدا، پروردگار آسمان های هفت گانه، و زمین های هفت گانه، و آنچه در آن ها و بین آنها، و زیر آنهاست، و پروردگار عرش بزرگ، و ستایش خدای را پروردگار جهانیان، و درود بر محمّد و خاندان پاکش .

مستحبّ است برای او عمامه قرار دهند، پس مقداری از کافور که آتش به آن نرسیده باشد تهیّه کنند و بهتر است به وزن سیزده درهم و ثلث، و کمتر از آن چهار مثقال، و اقلّ یک درهم باشد، و اگر دشوار باشد هر اندازه ممکن است تهیه کنند .

و سزاوار است بر تمام کفنها، یعنی بر هر پارچه از آن بنویسند: فُلانٌ يَشْهَدُ أَنْ لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ وَحْدَهُ لَاشَرِيكَ لَهُ، وَ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللّٰهِ، وَ أَنَّ عَلِيّاً أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْأَئِمَّةَ مِنْ وُلْدِهِ، و یک یک امامان را ذکر کند سپس نوشته را به این جمله ادامه دهد . اَئِمَّتَهُ اَئِمَه الهُدَیَ الاَبرارُ؛ و این را با تربت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) یا به انگشت بنویسند، و به سیاهی نوشته نشود .

کیفیت و آداب غسل میت

و باید میّت را به سه غسل، غسل دهند: غسل اول با آب سدر، دوّم با آب کافور، سوم با آب خالص . و کیفیّت غسلش مانند غسل جنابت است . ابتدا می کند به شستن دستهای میّت سه مرتبه، پس عورت او را با کمی از اشنان سه مرتبه می شوید، سپس سر او را سه مرتبه با کف سدر غسل می دهد، سپس جانب راست و بعد جانب چپ را به همین صورت و دست خود را به تمام بدن میّت میکشد، و باید همه این شستنهای اول با آب سِدر باشد، سپس ظرفها را بشوید تا اثر سدر از آن ها برود، سپس به همین ترتیب با آب کافور آنگاه او را با آب خالص غسل دهد، و غسل دهنده در حال غسل دادن هر عضوی بر جانب راست

ص: 1805

او بایستد و بگو: عَفواً عَفواً، چون از غسل دادن فارغ شود، بدن میّت را با جامه تمیزی خشک کند، و بر غسل دهنده در این حال یا بعد از آن غسل میّت واجب است . و مستحبّ است وضو، پیش از غسلهای میّت .

تکفین میت در جریدتین

سپس او را کفن کند، و پارچه پنجمی را که ران پیچ باشد حاضر کند، و پهن نماید، و مقداری پنبه روی آن بگذارد، و بر آن قَدری زریره بپاشد، و بر قُبُل و دُبُر میّت گذارد، و بر سوراخ دُبُر او پنبه بگذارد، سپس آن پارچه را بر رانهای او ببندد و محکم ببندد، و سپس لنگش را از نافش تا هر کجا برسد ببندد، و پیراهنش را بر او بپوشاند، و روی همه اینها سرتاسری را قرار دهد، و بالای آن حِبَرَه، یا چیزی که جایگزین آن باشد، و بگذارد با او دو جریده از چوب خرما، یا درخت دیگری، و باید تروتازه باشد، و طولش به اندازه استخوان ذراع [ساعد]، یکی از آن دو را در جانب راست، چسبیده به بدن، از آن محّلی که موضع بستن لنگ است، و دیگری را در جانب چپ مابین پیراهن و سرتاسری و کافور را بر مواضع سجده میّت، که پیشانی و باطن دستها، و سر زانوها، و اطراف انگشتان پاها می باشد بگذارد . و اگر از کافور چیزی اضافه آمد بر سینه او قرار دهد . و کفنها را بر او بپیچند، و او را از جانب سر و پاهایش ببندد، تا او را به خاک سپارند، آن وقت گره کفن را بگشایند . چون از کار کفن فارغ شدند، او را بر تابوت قرار داده، به جانب مصّلی ببرند، و بر او نماز بخوانند

حنوط و نماز میت

علاّمه مجلسی در

ص: 1806

«زادُ المعاد» آنچه را که خلاصه اش این است فرموده: این نماز بر همه مسلمانان که آگاه به فوت شخصی شوند واجب است، و اگر یک نفر از آنان بخواند، از دیگران ساقط می شود . و خواندن نماز بر مرده شیعه اثنی عشری که بالغ باشد بدون خلاف در بین علما واجب است، و اشهر اقوی آن است که بر طفلی که شش سالش تمام شده خواندن نماز واجب است، و ظاهرا به قصد قربت می توان اکتفا کرد . و کمتر از شش ماهه را اگر زنده متولّد شده باشد بعضی مستحبّ دانسته اند و بعضی بدعت، و احوط نماز نخواندن است . و سزاوارترین مردم به نماز میّت بنابر مشهور وارث اوست، و شوهر به همسر خود اولی است، و واجب است نمازگزار رو به قبله بایستد، و سر جنازه به جانب راست او باشد، درحالی که میّت را به پشت خوابانده باشند، و در این نماز طهارت از حدث شرط نیست، و جنب و حائض، و بی وضو می توانند این نماز را بخوانند، و مستحبّ است با وضو باشد، و اگر آب نباشد، یا مانعی داشته باشد، یا وقت تنگ باشد، مستحبّ است تیمم نماید . و ظاهر بعضی احادیث است که بدون عذر نیز تیمم مستحبّ است و بنابر مشهور مستحبّ است امام جماعت برابر میان بدن مرد میّت، و روبروی سینه زن بایستد، و مستحبّ است کفش را از پا بیرون کند . و واجب است نیّت نماز کنند . و پنج تکبیر بگویند، و مستحبّ است، در هر تکبیر دستها را تا برابر گوش بالا ببرند، و مشهور آن است که پس از تکبیر اول بگوید:

ص: 1807

أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللّه وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللّه و پس از تکبیر دوم بگوید: اللّهمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ و بعد از تکبیر سوم بگوید: اللّهمَّ اِغْفِرْ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ اَلْمُؤْمِنَاتِ و بعد از تکبیر چهارم بگوید: اللّهمّ اغْفِرْ لِهٰذَا الْمَيِّتِ . و تکبیر پنجم را بگویند، به این صورت نماز تمام و مجزی است . و بنابر نظر مشهور، بهتر آن است که پس از نیت بگوید: اللّه اَکْبَرُ اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ الّا اللّه وَحْدَهُ، لاشَریکَ لَهُ، وَ اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ، اَرْسَلَهُ بِالْحَقِّ، بَشیراً وَ نَذیراً، بَیْنَ یَدَیِ السّاعَةِ . (1) سپس بگوید: اللّه اَکْبَرُ . اللّهمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ بارِکْ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ ارْحَمْ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ، کَاَفْضَلِ ما صَلَّیْتَ وَ بارَکْتَ وَ تَرَحَّمْتَ، عَلی اِبْراهیمَ وَ آلِ اِبْراهیمَ اِنَّکَ حَمیدٌ مَجیدٌ، وَ صَلِّ عَلی جَمیعِ الْاَنْبِیآءِ وَ الْمُرْسَلینَ . (2) سپس بگوید: اللّه اَکْبَرُ اللّهمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنینَ وَ الْمُؤْمِناتِ، وَ الْمُسْلِمینَ وَ الْمُسْلِماتِ، الْاَحْیآءِ مِنْهُمْ (3)

ص: 1808


1- خدا بزرگتر است . و گواهی می دهم که معبودی جز خدا نیست، یگانه و بی شریک است . و گواهی می دهم که محمّد بنده و فرستاده اوست، که او را به حق، مژده دهنده و بیم دهنده پیشاپیش قیامت فرستاده .
2- خدا بزرگ تر است . خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و بر محمّد و خاندان محمّد برکت ده، و محمّد و خاندان محمّد را رحم کن، همانند برتر درود و برکت و رحمتی که بر ابراهیم و خاندان ابراهیم نمودی، به درستی که تو ستوده و بزرگواری، و بر همه پیامبران و فرستادگان درود فرست
3- خدا بزرگتر است، خدایا مردان و زنان مومن و مسلمان چه زنده

وَالْاَمْواتِ، تابِعْ بَیْنَنا وَ بَیْنَهُمْ بِالْخَیْراتِ، اِنَّکَ مُجیبُ الدَّعَواتِ ؛ اِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْئٍ قَدیرٌ . (1) سپس بگوید:

اللّه اَکْبَرُ. اللّهمَّ إِنَّ هٰذَا عَبْدُكَ وَ ابْنُ عَبْدِكَ، وَ ابْنُ أَمَتِكَ، نَزَلَ بِكَ، وَ أَنْتَ خَيْرُ مَنْزُولٍ بِهِ . اَللّٰهُمَّ إِنَّا لَانَعْلَمُ مِنْهُ إِلّا خَيْراً، وَ أَنْتَ أَعْلَمُ بِهِ مِنَّا . اَللّٰهُمَّ إِنْ كانَ مُحْسِناً فَزِدْ فِي إِحْسانِهِ، وَ إِنْ كانَ مُسِيئاً فَتَجَاوَزْ عَنْهُ، وَ اغْفِرْ لَهُ . اَللّٰهُمَّ اجْعَلْهُ عِنْدَكَ فِي أَعْلَىٰ عِلِّيِّينَ، وَ اخْلُفْ عَلَىٰ أَهْلِهِ فِي الْغابِرِينَ، وَ ارْحَمْهُ بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (2)

سپس بگوید: اللّه اَکْبَرُ (3) و فارغ می شود، و اگر میّت زن باشد می گوید: اللّهمَّ إِنَّ هٰذِهِ أَمَتُكَ وَ ابْنَةُ عَبْدِكَ، وَ ابْنَةُ أَمَتِكَ نَزَلَتْ بِكَ، وَ أَنْتَ خَيْرُ مَنْزُولٍ بِهِ . اَللّٰهُمَّ إِنَّا لَانَعْلَمُ مِنْها إِلّا خَيْراً وَ أَنْتَ أَعْلَمُ بِها مِنَّا . اَللّٰهُمَّ إِنْ كانَتْ مُحْسِنَةً فَزِدْ فِي إِحْسانِها، وَ إِنْ كانَتْ مُسِيئَةً فَتَجاوَزْ عَنْها وَ اغْفِرْ لَها . اَللّٰهُمَّ اجْعَلْها عِنْدَكَ فِي أَعْلَىٰ عِلِّيِّينَ، وَ اخْلُفْ (4)

ص: 1809


1- و چه مرده از آنان را بیامرز، پیوند ده میان ما و آن ها را به خیرات، به درستی که تو اجابت کننده دعاهایی، به درستی که تو بر هر چیزی توانایی
2- خدا بزرگ تر است . خدایا این بنده تو، و فرزند بنده تو، و فرزند کنیز توست نزد تو فرود آمده، و تو بهترین کسی هستی که نزد او فرود می آیند، خدایا ما از او جز خوبی نمی دانیم، و تو از ما درگذر، و او را بیامرز، و نزد خود در بالاترین جایگاه قرارش ده، و بر خاندانش در میان زندگان جانشین او باش به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان
3- خدا بزرگ تر است
4- خدایا این کنیز تو و دختر بنده تو، و دختر کنیز توست، بر تو فرود آمده، و تو بهترین کسی هستی که بر او فرود می آیند، خدایا ما از او جز خوبی خبر نداریم، و تو از ما به او داناتری، خدایا اگر نیکوکار است بر نیکی اش بیفزا، و اگر بدکار است از او درگذر، و او را بیامرز، و نزد خود در بالاترین جایگاه ها قرارش ده و بر خاندانش

عَلی اَهْلِها فِی الْغابِرینَ، وَ ارْحَمْها بِرَحْمَتِکَ ؛ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ . (1)

و اگر میّت مستضعف باشد بگوید: اللّهمَّ اغْفِرْ لِلَّذِینَ تابُوا وَ اتَّبَعُوا سَبِیلَکَ، وَ قِهِمْ عَذابَ الْجَحِیمِ . و اگر میّت طفل نابالغ باشد بگوید: اللّهمَّ اِجْعَلْهُ لِأَبَوَیْهِ وَ لَنَا سَلَفاً، وَ فَرَطاً وَ أَجْراً .

تشیع جنازه

و مستحبّ است نمازگزاران بر جای خود بایستند، به خصوص پیشنماز تا جنازه را بردارند، و در روایتی وارد شده: پس از فارغ شدن از نماز بگوید: «رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً، وَ فِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً، وَ قِنَا عَذَابَ النَّارِ» از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده: برادران مؤمن را از مردن او خبر دهند، تا بر جنازه او حاضر شوند، و بر او نماز بخوانند، و برایش استغفار کنند، که میّت و همه آنان ثواب ببرند . در حدیث حسن از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده: چون مؤمن را در قبر می گذارند، او را ندا می کنند: اول عطایی که به تو دادیم بهشت است، و اول عطایی که به تشییع کنندگان جنازه تو دادیم آمرزش گناهان ایشان است . و در حدیث دیگری فرمود: اول تحفه ای که در قبر به مؤمن می دهند آن است که هرکس را همراه جنازه او بوده می آمرزند . و در حدیث دیگری فرمود: هرکه جنازه مؤمنی را همراهی کند، تا او را دفن کنند، حق تعالی در قیامت هفتاد

ص: 1810


1- در میان زندگان جانشین او باش، و به مهربانیت به او رحم کن، ای مهربان ترین مهربانان .

فرشته بر او می گمارد، که او را همراهی کنند، و برایش از قبر تا جایگاه حساب استغفار نماید . و فرمود: هرکه یک طرف جنازه را بگیرد، بیست وپنچ گناه کبیره اش آمرزیده می شود و اگر چهار طرف جنازه را بگیرد از گناهانش خارج می شود، و باید جنازه را چهار نفر بردارند، و برای کسی که تشییع جنازه می کند، بهتر است اول دست راست میّت را که جانب چپ جنازه است به دوش راست خود بردارد، سپس پای راست میّت را باز به دوش راست بردارد، آنگاه از پشت جنازه برود، و پای چپ میّت را به دوش چپ بردارد، سپس دست چپ میّت را که جانب راست جنازه است به دوش چپ بردارد، و اگر بار دیگر بخواهد چهار گوشه تابوت را بگیرد، از پیش جنازه نرود، بلکه از جانب پشت جنازه بازگردد، و باز همان روش عمل کند . و اکثر علما بر عکس گفته اند، اول ابتدا به دست راست جنازه، سپس به پای راست، آنگاه به پای چپ، سپس به دست چپ، و موافق احادیث معتبر صورت اول بهتر است، و اگر هر دو صورت را بجا آوردند بهتر می باشد، و افضل آن است که دنبال جنازه، یا پهلوها راه رود نه پیش جنازه، و ظاهر اکثر احادیث آن است که اگر جنازه مؤمن باشد، جلوی آن راه رفتن خوب است، و در جنازه آن که خلاف مذهب اهل بیت است خوب نیست، زیرا ملائکه او را به عذاب استقبال می کنند، و سواره رفتن دنبال جنازه مکروه است .

دعای رویت جنازه

از رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) نقل شده: هرکه جنازه ببیند

ص: 1811

این دعا را بخواند: اللّه اَکْبَرُ . «هَذا ما وَعَدَنَا اللّه وَ رَسُولُهُ، وَ صَدَقَ اللّه وَ رَسُولُهُ». اللّهمَّ زِدْنا ایماناً وَ تَسْلیماً اَلْحَمْدُللّه الَّذی تَعَزَّزَ بِالْقُدْرَةِ، وَ قَهَرَ الْعِبادَ بِالْمَوْتِ ؛ (1) هیچ ملکی در آسمان نماند مگر آنکه برای ترحّم به و او گریه کند . و از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده: در حال برداشتن جنازه، این دعا را بخواند: بِسْمِ اللّه وَ بِاللّه . اللّهمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنینَ وَ الْمُؤْمِناتِ . (2) و نقل شده که حضرت سجاد (عَلَيهِ السَّلَامُ) هرگاه جنازه ای را می دید می گفت: اَلْحَمْدُ للّه الَّذی لَمْ یَجْعَلْنی مِنَ السَّوادِ الْمُخْتَرَمِ . (3)

و برای زنان تشییع جنازه سنّت نیست، و برخی گفته اند: جنازه را بسیار تُند بُردن مکروه است . و خندیدن و حرف باطل گفتن بر آن کس که بر جنازه حاضر می شود مکروه است، علامه مجلسی فرموده: از رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) نقل شده: هرکه بر جنازه ای نماز بخواند، هفتاد هزار ملک بر او نماز بخوانند، و گناهان گذشته اش آمرزیده شود . و اگر همراهی کند تا او را دفن کنند، به ازای هر قدمی که بردارد، قیراطی از ثواب به او

ص: 1812


1- خدا بزرگتر است، این است آنچه خدا و رسولش به ما وعده دادند، و خدا و رسولش راست گفتند، خدایا ایمان و تسلیم ما را بیفزا، ستایش خدای را که عزّت دارد به قَدرتش، و مقهور کرد به مرگ، بندگانش را
2- به نام خدا و به خدا خداوندا بر محَمد و آل محَمد درود فرست و مردان و زنان با ایمان را بیامرز .
3- ستایش خدایی را که مرا از گروه هلاک شدگان قرار نداد

بدهند، که قیراط همانند کوه احد است . و در حدیث دیگری فرمود: هر مؤمنی بر جنازه ای نماز کند، بهشت بر او واجب می شود، مگر آنکه منافق یا عاقّ پدر و مادر باشد .

شهادت چهل نفر در حق میت

و به سند از حضرت صادق (عَلَيهِ السَّلَامُ) نقل شده: چون مؤمنی بمیرد . وچهل نفر از مؤمنان بر جنازه او حاضر شوند و بگویند: اللّهمَّ إِنَّا لاَ نَعْلَمُ مِنْهُ إِلاَّ خَیْراً، وَ أَنْتَ أَعْلَمُ بِهِ مِنَّا چون این را بگویند حق تعالی فرماید: من گواهی شما را پذیرفتم، و آن گناهانی را که من می دانم و شما نمی دانید آمرزیدم . در حدیث معتبر دیگری از رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) نقل شده: اول چیزی که در عنوان نامه مؤمن پس از مرگش می نویسند، چیزی است که مردم در حق او می گویند، اگر نیک می گویند، نیک می نویسند، و اگر بد می گویند بد می نویسند .

آداب حمل جنازه

فقیر گوید: شیخ طوسی در مصباح المتهجّد فرموده: تربیع جنازه مستحبّ است، یعنی به دوش بگیرد، جانب کتف راست میّت را، پس از آن بیاید به جانب پا، به دوش بگذارد پای راست او را، پس از آن پای چپ او را، و بعد از آن کتف چپش را، خلاصه اینکه چهار گوشه جنازه را به این ترتیب بر دوش بگیرد، که از آن تعبیر به «دور رحی» کنند، یعنی گشتن مانند سنگ آسیا .

آداب دفن میت

چون جنازه را نزد قبر آوردند، اگر مرد است او را به طرف پاهای قبر بگذارند، و او را سه مرتبه تا لب قبر بیاورند، و اگر جنازه زن است، او را طرف جلوی قبر که جانب قبله است بگذارند، پس ولیّ میّت

ص: 1813

داخل قبر شود، یا کسی که ولیّ او را امر کند و وارد قبر شود از طرف پای قبر، که آن در قبر است، و چون وارد می شود بگوید:

اللّهمَّ اِجْعَلْهَا رَوْضَهً مِنْ رِیَاضِ اَلْجَنَّهِ، وَ لاَ تَجْعَلْهَا حُفْرَهً مِنْ حُفَرِ اَلنَّارِ .

و سزاوار است شخصی که وارد قبر شده سر برهنه و پابرهنه باشد، با بندهای گشاده، پس میّت را بگیرد و او را از جانب سر داخل قبر کند، و در آن حال بگوید:

بِسْمِ اللّه وَ بِاللّه، وَ فی سَبیلِ اللّه، وَ عَلی مِلَّةِ رَسُولِ اللّه . اللّهمَّ ایماناً بِکَ وَ تَصْدیقاً بِکِتابِکَ ؛ «هذا ما وَعَدَنَا اللّه وَ رَسُولُهُ، وَ صَدَقَ اللّه وَ رَسُولُهُ» اللّهمَّ زِدْنا ایماناً وَ تَسْلیماً (1) آنگاه میّت را به جانب راست بخواباند، و صورت او را به طرف قبله قرار دهد، و از جانب سر و پا بند کفن او را بگشاید، و صورت میّت را روی خاک بگذارد، و مستحبّ است همراه او مقداری از تربت حضرت حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) بگذارند، سپس لحد را بچیند و بگوید:

اللّهمَّ صِلْ وَحْدَتَهُ، وَ انِسْ وَحْشَتَهُ، وَ ارْحَمْ غُرْبَتَهُ، وَ اَسْکِنْ اِلَیْهِ مِنْ رَحْمَتِكَ، رَحْمَةً یَسْتَغْنی بِها عَنْ (2)

ص: 1814


1- به نام خدا، و به خدا، و در راه خدا، و بر آیین رسول خدا، خدایا، ایمان به تو، و تصدیق به قرآنت، این است آنچه خدا و فرستاده اش به ما وعده داده، خدا و رسولش راست گفته اند، خدایا به ما ایمان و تسلیم بیفزا .
2- خدایا به تنهایی اش برس، و به وحشتش انس ده، و به غریبی اش رحم کن، و از رحمتت به او آرامش ده، رحمتی که به واسطه آن از

رَحْمَةِ مَنْ سِواکَ، وَ احْشُرْهُ مَعَ مَنْ کانَ یَتَوَلاّهُ، مِنَ الائِمَّةِ الطّاهِرینَ . (1) و مستحبّ است میّت وقتی که در قبر گذاشته شد، پیش از چیدن لحد به شهادتین و اسماء ائمه تلقین شود، به این صورت که تلقین کننده می گوید: یا فلان بن فلان و به جای این دو کلمه نام میّت و پدر او را ذکر می کند، و می گوید:

اذْكُرِ الْعَهْدَ الَّذِي خَرَجْتَ عَلَيْهِ مِنْ دارِ الدُّنْيا ؛ شَهادَةَ أَنْ لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ وَحْدَهُ لَاشَرِيكَ لَهُ، وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ، وَ أَنَّ عَلِيّاً أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ، وَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَيْنَ (2)

یک یک امامان را تا آخر ذکر کند اَئِمَتُّکَ اَئِمَّةُ الْهُدیَ الْاَبْرارُ . (3) وقتی از چیدن لحد فارغ شد خاک بر او بریزد، و مستحبّ است کسانی که حاضر شده اند، با پشت دستهای خود خاک بریزند، و در آن حال بگویند: (اِنّا للّه وَ اِنّا اِلَیْهِ راجِعُونَ) ؛ «هذا ما وَعَدَنَا اللّه وَ رَسُولُهُ وَ صَدَقَ اللّه وَ رَسُولُهُ». اللّهمَّ زِدْنا ایماناً وَ تَسْلیماً . (4)

احکام دفن اموات

چون بیرون آمدن از قبر را اراده کند از طرف پای میّت بیرون آید، بعد قبر را پر

ص: 1815


1- رحمت غیر تو بی نیاز گردد، و با هرکه با او دوستی می نموده از ائمه پاک نهاد محشورش کن .
2- آن پیمانی را که بر آن از خانه دنیا خارج شدی یاد آور: گواهی بر اینکه معبودی جز خدا نیست، یگانه و بی شریک است، و اینکه محمّد بنده و فرستاده اوست، و اینکه علی امیر مؤمنان و حسن و حسین
3- امامان تواند امامان هدایت و نیکانند
4- ما از خداییم، و به سوی او بازمی گردیم، این است آنچه خدا و رسولش به ما وعده دادند، و خدا و رسولش راست گفتند . خدایا ایمان و تسلیم ما را بیفزا .

کند، و به اندازه چهار انگشت از زمین بلند کند، و در قبر غیر از خاک قبر نریزد، و ابتدا کند در ریختن آب از جانب سر و آب را در چهار طرف قبر دور دهد، تا بازگردد آنجایی که شروع کرده، اگر چیزی از آب اضافه آمده وسط قبر بریزد، پس وقتی که قبر را پوشانید، هرکسی که می خواهد دست خود را بر قبر بگذارد، و انگشتان خود را بگشاید و در خاک قبر فرو ببرد

دعا برای میت

و برای میّت دعا کند و بگوید:

اللّهمَّ آنِسْ وَحْشَتَهُ وَ ارْحَمْ غُرْبَتَهُ وَ اَسْکِنْ (و آمِن) رَوْعَتَهُ، وَ صِلْ وَحْدَتَهُ، وَ أَسْكِنْ إِلَيْهِ مِنْ رَحْمَتِكَ رَحْمَةً يَسْتَغْنِي بِها عَنْ رَحْمَةِ مَنْ سِواكَ، وَ احْشُرْهُ مَعَ مَنْ كانَ يَتَوَلَّاهُ . (1)

چون مردم از کنار قبر بازگشتند، کسی که به میّت سزاوارتر است برگشتنش را به تأخیر اندازد، و به او مهربانی کند، و اگر مقام تقیه نباشد به صدای بلند بگوید: یا فُلانُ بنُ فُلانٍ اسم میّت و پدرش را بگوید: اللّٰهُ رَبُّكَ، وَ مُحَمَّدٌ نَبِيُّكَ، وَ الْقُرْآنُ كِتابُكَ، وَ الْكَعْبَةُ قِبْلَتُكَ، وَ عَلِيٌّ إِمامُكَ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ، ائمه را یک یک نام ببرد أَئِمَّتُکَ أَئِمَّهُ اَلْهُدَی اَلْأَبْرَارُ .

تلقین میت

مؤلف گوید: غیر از زمان احتضار در دوجا برای میّت خواندن

ص: 1816


1- خدایا وحشتش را انس بخش، و به غربتش رحم کن، و هراسش را آرام نما، و به تنهایی اش برس، و از رحمتت به او آرامش ده، رحمتی که به آن از رحمت غیر تو بی نیاز گردد، و او را با هر که با او دوستی می کرده محشور کن .

تلقین مستحبّ است: یکی زمانی که او را در قبر می گذارند . و بهتر آن است با دست راست دوش راست، و با دست چپ دوش چپ او را بگیرند، و وی را حرکت دهند و تلقین کنند . و دیگر زمانی که از دفن او فارغ شدند، پس از آن که مردم رفتند، مستحبّ است ولیّ میّت نزدیک ترین خویشان او نزد سر میّت بنشیند، و به صدای بلند به او تلقین کند، و خوب است دو کف دستش را روی قبر گذارد، و دهان را نزدیک قبر ببرد، و اگر دیگری را هم نایب کند خوب است . و در اخبار وارد شده: چون میّت را این گونه تلقین کنند منکر به نکیر گوید: بیا برویم تلقین حجّتش کردند احتیاج به پرسیدن نیست، پس باز می گردند و دیگر سال نمی کنند . علاّمه مجلسی رحمه اللّه فرموده: اگر تلقین کننده به این صورت بگوید جامع تر است: اِسْمَعْ اِفْهَمْ یا فُلانَ بْنَ فُلانٍ(1) نام او و پدرش را بگوید: هَلْ أَنْتَ عَلَى الْعَهْدِ الَّذِي فارَقْتَنا عَلَيْهِ، مِنْ شَهادَةِ أَنْ لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ وَحْدَهُ لَاشَرِيكَ لَهُ، وَ أَنَّ مُحَمَّداً صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ، وَ سَيِّدُ النَّبِيِّينَ وَ خَاتَمُ الْمُرْسَلِينَ، وَ أَنَّ عَلِيَّاً أَمِيرُالْمُؤْمِنِينَ، وَ سَيِّدُ الْوَصِيِّينَ، وَ إِمامٌ افْتَرَضَ اللّٰهُ طاعَتَهُ عَلَى الْعالَمِينَ، وَ أَنَّ الْحَسَنَ وَ الْحُسَيْنَ، وَ عَلِيَّ بْنَ الْحُسَيْنِ (2)

ص: 1817


1- بشنو، بفهم ای فلان بن فلان
2- آیا بر آن پیمانی که از ما بر پایه آن جدا شدی می باشی، از گواهی بر اینکه معبودی جز خدا نیست، یگانه و بی شریک است، و اینکه محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) بنده و فرستاده اوست، و سرور پیامبران و خاتم رسولان است، و اینکه علیّ امیر مؤمنان است و آقای جانشینان، و امامی که خدا اطاعتش را بر جهانیان واجب کرده، و اینکه حسن و حسین، و علی بن الحسین،

وَمُحَمَّدَ بْنَ عَلِيٍّ وَ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ وَ مُوسَى بْنَ جَعْفَرٍ، وَ عَلِيَّ بْنَ مُوسىٰ، وَ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِيٍّ وَ عَلِيَّ بْنَ مُحَمَّدٍ، وَ الْحَسَنَ بْنَ عَلِيٍّ وَ الْقَائِمَ الْحُجَّةَ الْمَهْدِيَّ صَلَواتُ اللّٰهِ عَلَيْهِمْ أَئِمَّةُ الْمُؤْمِنِينَ، وَ حُجَجُ اللّٰهِ عَلَى الْخَلْقِ أَجْمَعِينَ، وَ أَئِمَّتَكَ أَئِمَّةُ هُدىً أَبْرَارٌ ؛ يَا فُلانَ ابْنَ فُلانٍ، إِذا أَتَاكَ الْمَلَكانِ الْمُقَرَّبانِ رَسُولَيْنِ مِنْ عِنْدِ اللّٰهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَىٰ وَ سَأَلاكَ عَنْ رَبِّكَ، وَ عَنْ نَبِيِّكَ، وَ عَنْ دِينِكَ، وَ عَنْ كِتابِكَ، وَ عَنْ قِبْلَتِكَ، وَ عَنْ أَئِمَّتِكَ فَلا تَخَفْ وَ قُلْ فِي جَوابِهِما: (1) اللّٰهُ جَلَّ جَلالُهُ رَبِّي، وَ مُحَمَّدٌ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ نَبِيِّي، وَ الْإِسْلامُ دِينِي، وَ الْقُرْآنُ كِتابِي، وَ الْكَعْبَةُ قِبْلَتِي، وَ أَمِيرُالْمُؤْمِنِينَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طالِبٍ إِمامِي، وَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِيٍّ الْمُجْتَبَىٰ إِمامِي، وَ الْحُسَيْنُ بْنُ عَلِيٍّ الشَّهِيدُ بِكَرْبَلاءَ إِمامِي، وَ عَلِيٌّ زَيْنُ الْعابِدِينَ إِمامِي، وَ مُحَمَّدٌ باقِرُ عِلْمِ النَّبِيِينَ إِمامِي، وَ جَعْفَرٌ الصَّادِقُ إِمامِي، (2)

ص: 1818


1- و محمّد بن علی، و جعفر بن محمّد، و موسب بن جعفر، و علی بن موسی و محمّد بن علی، و علی بن محمّد، و حسن بن علی، و قائم حجت مهدی (درودهای خدا بر ایشان) امامان مؤمنان، و حجّتهای خدا بر همه آفریدگانند، و امامانت امامان هدایت و نیکانند . ای فلان بن فلان، هنگامی که دو فرشته مقرّب، و دو فرستاده خدای تبارک و تعالی نزد تو آیند، از پروردگارت و پیامبرت و دینت و کتابت و قبله ات و امامانت از تو سؤال کنند نترس، و در جواب آن ها بگو:
2- خدا جلّ جلاله پروردگارم و محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) پیامبرم و اسلام دینم و قرآن کتابم و کعبه قبله ام و امیر مؤمنان علی بن ابیطالب امامم، و حسن بن علی مجتبی امامم، و حسین بن علی شهید در کربلا امامم، و علی زین العابدین امامم، و محمّد شکافنده دانش امامم، و جعفر صادق امامم

وَ مُوسَى الْكاظِمُ إِمامِي، وَ عَلِيٌّ الرِّضا إِمامِي، وَ مُحَمَّدٌ الْجَوادُ إِمامِي، وَ عَلِيٌّ الْهَادِي إِمامِي، وَ الْحَسَنُ الْعَسْكَرِيُّ إِمامِي، وَ الْحُجَّةُ الْمُنْتَظَرُ إِمامِي، هٰؤُلاءِ صَلَواتُ اللّٰهِ عَلَيْهِمْ أَجْمَعِينَ أَئِمَّتِي وَ سادَتِي وَ قادَتِي وَ شُفَعائِي، بِهِمْ أَتَوَلَّىٰ، وَ مِنْ أَعْدائِهِمْ أَتَبَرَّأُ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ ؛ ثُمَّ اعْلَمْ يَا فُلانَ ابْنَ فُلانٍ أَنَّ اللّٰهَ تَبارَكَ وَ تَعالىٰ نِعْمَ الرَّبُّ، وَ أَنَّ مُحَمَّداً صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ نِعْمَ الرَّسُولُ، وَ أَنَّ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيَّ بْنَ أَبِي طالِبٍ وَ أَوْلادَهُ الْأَئِمَّةَ الْأَحَدَ عَشَرَ نِعْمَ الْأَئِمَّةُ، وَ أَنَّ مَا جاءَ بِهِ مُحَمَّدٌ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ حَقٌّ، وَ أَنَّ الْمَوْتَ حَقٌّ، وَ سُؤَالَ مُنْكَرٍ وَ نَكِيرٍ فِي الْقَبْرِ حَقٌّ، وَ الْبَعْثَ حَقٌّ، وَ النُّشُورَ حَقٌّ، وَ الصِّراطَ حَقٌّ، وَ الْمِيزانَ حَقٌّ، وَ تَطايُرَ الْكُتُبِ حَقٌّ، وَ الْجَنَّةَ حَقٌّ، وَ النَّارَ حَقٌّ، وَ أَنَّ السَّاعَةَ آتِيَةٌ لَارَيْبَ فِيها، وَ أَنَّ اللّٰهَ يَبْعَثُ مَنْ فِي الْقُبُورِ . (1) آنگاه بگوید : اَفَهِمْتَ یا فُلانُ (2)

در حدیث آمده: میّت در

ص: 1819


1- و موسی کاظم امامم، و علیّ الرضا امامم، و محَمد جواد امامم، و علی هادی امامم، و حسن عسکری امامم، و حجّت منتظر امامم می باشند . اینان که درودهای خدا بر همگی آنان باد امامان من و آقایانم و پیشروانم و شفیعان من هستند . با آنان دوستی می کنم و از دشمنانشان در دنیا و آخرت بیزاری می جویم، سپس بدان ای فلان به درستی که خدای تبارک و تعالی نیکو پروردگاری است، و محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) نیکو رسولی است، و امیر مؤمنان علی بن ابطالب، و فرزندانش یازده امام نیکو امامانی هستند، و آنچه را محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) آورده حق است، و مرگ حق است، و سؤال نکیر و منکر در قبر حق است، و بعث و نشر حق، و صراط و میزان و پراکنی نامه اعمال حق است، و بهشت و دوزخ حق است، و قیامت آمدنی است، شکّی در آن نیست، و خدا هرکه را در گورها باشد برانگیزد .
2- ای فلان آیا فهمیدی؟

جواب می گوید: آری فهمیدم، سپس بگوید:

ثَبَّتَکَ اللّه بِالْقَوْلِ الثّابِتِ هَداکَ اللّه اِلی صِراطٍ مُسْتَقیمٍ، عَرَّفَ اللّه بَیْنَکَ وَ بَیْنَ اَوْلِیائِکَ فی مُسْتَقرٍّ مِنْ رَحْمَتِهِ . (1) سپس بگوید: اللّهمَّ جافِ الْأَرْضَ عَنْ جَنْبَيْهِ، وَ اصْعَدْ بِرُوحِهِ إِلَيْكَ، وَ لَقِّهِ مِنْكَ بُرْهاناً . اَللّٰهُمَّ عَفْوَكَ عَفْوَكَ . (2)

این رساله را به کلمه شریفه «عفو» پایان دادم، و رجای واثق دارم که عفو الهی شامل حال این روسیاه و همه کسانی که به این رساله عمل می کنند شود .

وَ کانَ ذلِکَ فِی آخِرِ یَومِ الجُمُعَةِ، اَلتّاسِعَ عَشَرِ مِن شَهرِ مُحَرَّمِ الحَرامِ سَنَةَ 1345 اَلفٍ وَ ثَلثِمِائَةٍ وَ خَمسٍ وَ اَربَعینَ، فِی جِوارِ اِمامِنَا المَسمومِ، مَولانَا الغَریبِ المَظلومِ، اَبِی الحَسَنِ عَلِیِّ بِن موسَی الرِّضا، عَلَیهِ وَ عَلی آبائِهِ السَّلامُ مِنَ الحَیِّ القَیّومِ؛ وَ الحَمدُللّه اَوَّلاً وَ آخِراً؛ وَ صَلَّی اللّه عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ .

کَتَبَه بِیُمناهُ الوازِرَةُ عَبّاسُ بنُ مُحَمَّد رِضَا القُمیّ عُفِیَ عَنهُما .

ص: 1820


1- خدا بر گفتار ثابت، ثابت قدمت بدارد، به راه استوار هدایتت کند، بین تو و اولیائش در قرارگاهی از رحمتش آشنایی برقرار کند .
2- خدایا زمین را از دو پهلویش خالی گذار، و روانش را به سویت بالا ببر، و از جانب خود حجّت را تلقین او فرما، خدایا ببخش و درگذر،

و پایان این کتاب در آخر روز جُمعه، نوزدهم محرم، سال هزار و سیصد و چهل و پنج قمری بوده است، در جوار امام مسموم، مولای غریب و مظلوم ما، ابی الحسن علیّ بن موسی الرضا (که بر او و پدرانش سلام از سوی خدای زنده پاینده)، و ستایش خدای را در آغاز و انجام، و [درود خدا بر محمّد و خاندانش باد] آن را عباس فرزند محمّد رضا قمی که خدا هر دو را عفو کند نگاشت.

حدیث شریف کساء

متن و ترجمه

عَنْ فاطِمَةَ الزَّهْراءِ عَلَيهَا السَّلامُ بِنْتِ رَسُولِ اللّه صَلَّي اللّه عَلَيهِ وَ آلِهِ قالَ سَمِعْتُ فاطِمَةَ آن ها قالَتْ دَخَلَ عَلَيَّ اَبي رَسُولُ اللّه في بَعْضِ الْأَيَّامِ، فَقالَ اَلسَّلامُ عَلَیْکِ يا فاطِمَةُ، فَقُلْتُ عَلَيْكَ السَّلامُ قالَ اِنّي اَجِدُ في بَدَني ضُعْفاً، فَقُلْتُ لَهُ اُعيذُكَ بِاللّه يا اَبَتاهُ مِنَ الضُّعْفِ، فَقَالَ يا فاطِمَةُ ايتيني بِالْكِسآءِ الْيَماني فَغَطّيني بِهِ، فَاَتَيْتُهُ بِالْكِسآءِ الْيَماني فَغَطَّيْتُهُ بِهِ، وَ صِرْتُ اَنْظُرُ اِلَيْهِ، وَ اِذا وَجْهُهُ يَتَلَأْلَؤُ كَاَنَّهُ الْبَدْرُ في لَيْلَةِ تَمامِهِ وَ كَمالِه (1)

ص: 1821


1- از فاطمه زهرا سلام اللّه علیها دختر رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ )، جابر گوید شنیدم از فاطمه زهرا که فرمود: وارد شد بر من پدرم رسول خدا در بعضی از روزها و فرمود: سلام بر تو ای فاطمه در پاسخش گفتم : بر تو باد سلام فرمود: من در بدنم سستی و ضعفی درک می کنم، گفتم : پناه می دهم تو را به خدا ای پدرجان از سستی و ضعف فرمود: ای فاطمه بیاور برایم کساء یمانی را و مرا بدان بپوشان من کساء یمانی را برایش آوردم و او را بدان پوشاندم و هم چنان بدو می نگریستم و در آن حال چهره اش می درخشید همانند ماه شب چهارده

فَما كانَتْ اِلاَّ ساعَةً وَ اِذا بِوَلَدِيَ الْحَسَنِ قَدْ اَقْبَلَ، وَ قالَ اَلسَّلامُ عَلَیْکِ يا اُمَّاهُ، فَقُلْتُ وَ عَلَيْكَ السَّلامُ يا قُرَّةَ عَيْني وَ ثَمَرَةَ فُؤادي، فَقالَ يا اُمَّاهُ اِنّي اَشَمُّ عِنْدَكِ رآئِحَةً طَيِّبَةً، كَاَنَّها رآئِحَةُ جَدّي رَسُولِ اللّه، فَقُلْتُ نَعَمْ اِنَّ جَدَّكَ تَحْتَ الْكِسآءِ، فَاَقْبَلَ الْحَسَنُ نَحْوَ الْكِسآءِ، وَ قالَ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يا جَدَّاهُ يا رَسُولَ اللّه، اَتَاْذَنُ لي اَنْ اَدْخُلَ مَعَكَ تَحْتَ الْكِسآءِ، فَقالَ وَ عَلَيْكَ السَّلامُ يا وَلَدي وَ يا صاحِبَ حَوْضي، قَدْ اَذِنْتُ لَكَ، فَدَخَلَ مَعَهُ تَحْتَ الْكِسآءِ، (1)

ص: 1822


1- پس ساعتی نگذشت که دیدم فرزندم حسن وارد شد و گفت سلام بر تو ای مادر گفتم : بر تو باد سلام ای نور دیده ام و میوه دلم گفت : مادرجان من در نزد تو بوی خوشی استشمام می کنم گویا بوی جدم رسول خدا است گفتم : آری همانا جد تو در زیر کساء است پس حسن بطرف کساء رفت و گفت : سلام بر تو ای جد بزرگوار ای رسول خدا آیا به من اذن می دهی که وارد شوم با تو در زیر کساء؟ فرمود: بر تو باد سلام ای فرزندم و ای صاحب حوض من اذنت دادم پس حسن با آن جناب بزیر کساء رفت

فَما كانَتْ اِلاَّ ساعَةً وَ اِذا بِوَلَدِيَ الْحُسَيْنِ قَدْ اَقْبَلَ، وَ قالَ اَلسَّلامُ عَلَیْکِ يا اُمَّاهُ، فَقُلْتُ وَ عَلَيْكَ السَّلامُ يا وَلَدي وَ يا قُرَّةَ عَيْني وَ ثَمَرَةَ فُؤادي، فَقالَ لي يا اُمَّاهُ اِنّي اَشَمُّ عِنْدَكِ رآئِحَةً طَيِّبَةً، كَاَنَّها رآئِحَةُ جَدّي رَسُولِ اللّه صَلَّي اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ، فَقُلْتُ نَعَمْ اِنَّ جَدَّكَ وَ اَخاكَ تَحْتَ الْكِسآءِ، فَدَنَي الْحُسَيْنُ نَحْوَ الْكِسآءِ، وَ قالَ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يا جَدَّاهُ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يا مَنِ اخْتارَهُ اللّه، اَتَاْذَنُ لي اَنْ اَكُونَ مَعَكُما تَحْتَ الْكِسآءِ، فَقالَ وَ عَلَيْكَ السَّلامُ يا وَلَدي وَ يا شافِعَ اُمَّتي، قَدْ اَذِنْتُ لَكَ فَدَخَلَ مَعَهُما تَحْتَ الْكِسآءِ (1)

ص: 1823


1- ساعتی نگذشت که فرزندم حسین وارد شد و گفت : سلام بر تو ای مادر گفتم : بر تو باد سلام ای فرزند من و ای نور دیده ام و میوه دلم فرمود: مادر جان من در نزد تو بوی خوشی استشمام می کنم گویا بوی جدم رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) است گفتم آری همانا جد تو و برادرت در زیر کساء هستند حسین نزدیک کساء رفته گفت : سلام بر تو ای جد بزرگوار، سلام بر تو ای کسی که خدا او را برگزید آیا به من اذن می دهی که داخل شوم با شما در زیر کساء فرمود: و بر تو باد سلام ای فرزندم و ای شفاعت کننده امتم به تو اذن دادم پس او نیز با آن دو در زیر کساء وارد شد

فَاَقْبَلَ عِنْدَ ذلِكَ اَبُوالْحَسَنِ عَلِيُّ بْنُ اَبي طالِبٍ، وَ قالَ اَلسَّلامُ عَلَیْکِ يا بِنْتَ رَسُولِ اللّه، فَقُلْتُ وَ عَلَيْكَ السَّلامُ يا اَبَا الْحَسَنِ وَ يا اَميرَ الْمُؤْمِنينَ فَقالَ يا فاطِمَةُ اِنّي اَشَمُّ عِنْدَكِ رائِحَةً طَيِّبَةً كَاَنَّها رآئِحَةُ اَخي وَ ابْنِ عَمّي رَسُولِ اللّه، فَقُلْتُ نَعَمْ ها هُوَ مَعَ وَلَدَيْكَ تَحْتَ الْكِسآءِ، فَاَقْبَلَ عَلِيٌّ نَحْوَ الْكِسآءِ، وَ قالَ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يا رَسُولَ اللّه، اَتَاْذَنُ لي اَنْ اَكُونَ مَعَكُمْ تَحْتَ الْكِسآءِ، قالَ لَهُ وَ عَلَيْكَ السَّلامُ يا اَخي يا وَصِيّي وَ خَليفَتي وَ صاحِبَ لِوآئي، قَدْ اَذِنْتُ لَكَ فَدَخَلَ عَلِيٌّ تَحْتَ الْكِسآءِ، (1)

ص: 1824


1- در این هنگام ابوالحسن علی بن ابیطالب وارد شد و فرمود سلام بر تو ای دختر رسول خدا گفتم : و بر تو باد سلام ای اباالحسن و ای امیر مؤ منان فرمود: ای فاطمه من بوی خوشی نزد تو استشمام می کنم گویا بوی برادرم و پسر عمویم رسول خدا است ؟ گفتم : آری این او است که با دو فرزندت در زیر کساء هستند پس علی نیز بطرف کساء رفت و گفت سلام بر تو ای رسول خدا آیا اذن می دهی که من نیز با شما در زیر کساء باشم رسول خدا به او فرمود: و بر تو باد سلام ای برادر من و ای وصی و خلیفه و پرچمدار من به تو اذن دادم پس علی نیز وارد در زیر کساء شد،

ثُمَّ اَتَيْتُ نَحْوَ الْكِسآءِ، وَ قُلْتُ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يا اَبَتاهُ يا رَسُولَ اللّه، اَتَاْذَنُ لي اَن اَكُونَ مَعَكُمْ تَحْتَ الْكِسآءِ، قالَ وَ عَلَيْكِ السَّلامُ يا بِنْتي وَ يا بَضْعَتي قَدْ اَذِنْتُ لَكِ، فَدَخَلْتُ تَحْتَ الْكِسآءِ، (1)

ص: 1825


1- در این هنگام من نیز بطرف کساء رفتم و عرض کردم سلام بر تو ای پدرجان ای رسول خدا آیا به من هم اذن می دهی که با شما در زیر کساء باشم ؟ فرمود: و بر تو باد سلام ای دخترم و ای پاره تنم به تو هم اذن دادم، پس من نیز به زیر کساء رفتم

فَلَمَّا اكْتَمَلْنا جَميعاً تَحْتَ الْكِسآءِ، اَخَذَ اَبي رَسُولُ اللّه بِطَرَفَيِ الْكِسآءِ، وَ اَوْمَئَ بِيَدِهِ الْيُمْني اِلَي السَّمآءِ، وَ قالَ اللّهمَّ اِنَّ هؤُلاءِ اَهْلُ بَيْتي وَ خآصَّتي وَ حآمَّتي، لَحْمُهُمْ لَحْمي، وَ دَمُهُمْ دَمي، يُؤْلِمُني ما يُؤْلِمُهُمْ، وَ يَحْزُنُني ما يَحْزُنُهُمْ، اَنَا حَرْبٌ لِمَنْ حارَبَهُمْ، وَ سِلْمٌ لِمَنْ سالَمَهُمْ وَ عَدُوٌّ لِمَنْ عاداهُمْ، وَ مُحِبٌّ لِمَنْ اَحَبَّهُمْ، اِنَّهُمْ مِنّي وَ اَنَا مِنْهُمْ، فَاجْعَلْ صَلَواتِكَ وَ بَرَكاتِكَ وَ رَحْمَتَكَ، وَ غُفْرانَكَ وَ رِضْوانَكَ عَلَيَّ وَ عَلَيْهِمْ، وَ اَذْهِبْ عَنْهُمُ الرِّجْسَ، وَ طَهِّرْهُمْ تَطْهيراً، (1)

ص: 1826


1- و چون همگی در زیر کساء جمع شدیم پدرم رسول خدا دو طرف کساء را گرفت و با دست راست بسوی آسمان اشاره کرد و فرمود: خدایا اینانند خاندان من و خواص و نزدیکانم گوشتشان گوشت من و خونشان خون من است می آزارد مرا هرچه ایشان را بیازارد وبه اندوه می اندازد مراهرچه ایشان را به اندوه در آورد من در جنگم با هر که با ایشان بجنگد و در صلحم با هر که با ایشان درصلح است ودشمنم باهرکس که با ایشان دشمنی کند و دوستم با هر کس که ایشان را دوست دارد اینان از منند و من از ایشانم پس بفرست درودهای خود و برکتهایت و مهرت و آمرزشت و خوشنودیت را بر من و بر ایشان و دور کن از ایشان پلیدی را و پاکیزه شان کن بخوبی

فَقالَ اللّه عَزَّوَجَلَّ يا مَلائِكَتي وَ يا سُكَّانَ سَمواتي، اِنّي ما خَلَقْتُ سَمآءً مَبْنِيَّةً، وَ لا اَرْضاً مَدْحِيَّةً، وَ لا قَمَراً مُنيراً، وَ لا شَمْساً مُضِيئَةً، وَ لا فَلَكاً يَدُورُ، وَ لا بَحْراً يَجْري، وَ لا فُلْكاً يَسْري، اِلاَّ في مَحَبَّةِ هؤُلاءِ الْخَمْسَةِ الَّذينَ هُمْ تَحْتَ الْكِسآءِ، فَقالَ الْأَمينُ جِبْرآئيلُ يا رَبِّ وَ مَنْ تَحْتَ الْكِسآءِ، فَقالَ عَزَّوَجَلَّ هُمْ اَهْلُ بَيْتِ النُّبُوَّةِ، وَ مَعْدِنُ الرِّسالَةِ، هُمْ فاطِمَةُ وَ اَبُوها وَ بَعْلُها وَ بَنُوها، (1)

ص: 1827


1- پس خدای عزوجل فرمود: ای فرشتگان من و ای ساکنان آسمان هایم براستی که من نیافریدم آسمان بنا شده و نه زمین گسترده و نه ماه تابان و نه مهر درخشان و نه فلک چرخان و نه دریای روان و نه کشتی در جریان را مگر بخاطر دوستی این پنج تن اینان که در زیر کسایند پس جبرئیل امین عرض کرد: پروردگارا کیانند در زیر کساء؟ خدای عزوجل فرمود: آنان خاندان نبوت و کان رسالتند: آنان فاطمه است و پدرش و شوهر و دو فرزندش

فَقالَ جِبْرآئيلُ يا رَبِّ، اَتَاْذَنُ لي اَنْ اَهْبِطَ اِلَي الْأَرْضِ لِأَكُونَ مَعَهُمْ سادِساً، فَقالَ اللّه نَعَمْ قَدْ اَذِنْتُ لَكَ، فَهَبَطَ الْأَمينُ جِبْرآئيلُ، وَ قالَ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ يا رَسُولَ اللّه، الْعَلِيُ الْأَعْلي يُقْرِئُكَ السَّلامَ، وَ يَخُصُّكَ بِالتَّحِيَّةِ وَ الْإِكْرامِ، وَ يَقُولُ لَكَ وَ عِزَّتي وَ جَلالي اِنّي ما خَلَقْتُ سَمآءً مَبْنِيَّةً، وَ لا اَرْضاً مَدْحِيَّةً، وَ لا قَمَراً مُنيراً، وَ لا شَمْساً مُضيئَةً وَ لا فَلَكاً يَدُورُ، وَ لا بَحْراً يَجْري، وَ لا فُلْكاً يَسْري، اِلاَّ لِأَجْلِكُمْ وَ مَحَبَّتِكُمْ، وَ قَدْ اَذِنَ لي اَنْ اَدْخُلَ مَعَكُمْ، فَهَلْ تَاْذَنُ لي يا رَسُولَ اللّه، فَقالَ رَسُولُ اللّه وَ عَلَيْكَ السَّلامُ يا اَمينَ وَحْيِ اللّه، اِنَّهُ نَعَمْ قَدْ اَذِنْتُ لَكَ، فَدَخَلَ جِبْرآئيلُ مَعَنا تَحْتَ الْكِسآءِ، فَقالَ لِأَبي اِنَّ اللّه قَدْ اَوْحى اِلَيْكُمْ يَقُولُ: اِنَّما يُريدُ اللّه لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ اَهْلَ الْبَيْتِ، وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهيراً، (1)

ص: 1828


1- جبرئیل عرض کرد: پروردگارا آیا به من هم اذن می دهی که به زمین فرود آیم تا ششمین آن ها باشم خدا فرمود: آری به تو اذن دادم پس جبرئیل امین به زمین آمد و گفت : سلام بر تو ای رسول خدا، (پروردگار) علی اعلی سلامت می رساند و تو را به تحیت و اکرام مخصوص داشته و می فرماید: به عزت و جلالم سوگند که من نیافریدم آسمان بنا شده و نه زمین گسترده و نه ماه تابان و نه مهر درخشان و نه فلک چرخان و نه دریای روان و نه کشتی در جریان را مگر برای خاطر شما و محبت و دوستی شما و به من نیز اذن داده است که با شما در زیر کساء باشم پس آیا تو هم ای رسول خدا اذنم می دهی ؟ رسول خدا (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) فرمود و بر تو باد سلام ای امین وحی خدا آری به تو هم اذن دادم پس جبرئیل با ما وارد در زیر کساء شد و به پدرم گفت : همانا خداوند بسوی شما وحی کرده و می فرماید: (حقیقت این است که خدا می خواهد پلیدی (و ناپاکی) را از شما خاندان ببرد و پاکیزه کند شما را پاکیزگی کامل)

فَقالَ عَلِيٌّ لِأَبي يا رَسُولَ اللّه، اَخْبِرْني ما لِجُلُوسِنا هذا تَحْتَ الْكِسآءِ مِنَ الْفَضْلِ عِنْدَ اللّه؟ فَقالَ النَّبِيُّ وَ الَّذي بَعَثَني بِالْحَقِّ نَبِيّاً، وَ اصْطَفاني بِالرِّسالَةِ نَجِيّاً، ما ذُكِرَ خَبَرُنا هذا في مَحْفِلٍ مِنْ مَحافِلِ اَهْلِ الْأَرْضِ، وَ فيهِ جَمْعٌ مِنْ شَيعَتِنا وَ مُحِبّينا، اِلاَّ وَ نَزَلَتْ عَلَيْهِمُ الرَّحْمَةُ وَ حَفَّتْ بِهِمُ الْمَلائِكَةُ، وَ اسْتَغْفَرَتْ لَهُمْ اِلي اَنْ يَتَفَرَّقُوا، فَقالَ عَلِيٌّ اِذاً وَ اللّه فُزْنا وَ فازَ شيعَتُنا وَ رَبِّ الْكَعْبَةِ، (1)

ص: 1829


1- علی عَلَيهِ السَّلَامُ به پدرم گفت : ای رسول خدا به من بگو این جلوس (و نشستن) ما در زیر کساء چه فضیلتی (و چه شرافتی) نزد خدا دارد؟ پیغمبر (ص) فرمود: سوگند بدان خدائی که مرا به حق به پیامبری برانگیخت و به رسالت و نجات دادن (خلق) برگزید که ذکر نشود این خبر (و سرگذشت) ما در انجمن و محفلی از محافل مردم زمین که در آن گروهی از شیعیان و دوستان ما باشند جز آنکه نازل شود بر ایشان رحمت (حق) و فرا گیرند ایشان را فرشتگان و برای آن ها آمرزش خواهند تا آنگاه که از دور هم پراکنده شوند، علی (که این فضیلت را شنید) فرمود: با این ترتیب به خدا سوگند ما رستگار شدیم و سوگند به پروردگار کعبه که شیعیان ما نیز رستگار شدند،

فَقالَ النَّبِيُّ ثانِياً يا عَلِيُّ وَ الَّذي بَعَثَني بِالْحَقِّ نَبِيّاً، وَ اصْطَفاني بِالرِّسالَةِ نَجِيّاً، ما ذُكِرَ خَبَرُنا هذا في مَحْفِلٍ مِنْ مَحافِلِ اَهْلِ الْأَرْضِ، وَ فيهِ جَمْعٌ مِنْ شيعَتِنا وَ مُحِبّينا، وَ فيهِمْ مَهْمُومٌ اِلاَّ وَ فَرَّجَ اللّه هَمَّهُ، وَ لا مَغْمُومٌ اِلاَّ وَ كَشَفَ اللّه غَمَّهُ، وَ لا طالِبُ حاجَةٍ اِلاَّ وَ قَضَي اللّه حاجَتَهُ، فَقالَ عَلِيٌّ اِذاً وَ اللّه فُزْنا وَ سُعِدْنا، وَ كَذلِكَ شيعَتُنا فازُوا وَ سُعِدُوا فِي الدُّنْيا وَ الْأخِرَةِ، وَ رَبِّ الْكَعْبَةِ . (1)

ص: 1830


1- دوباره پیغمبر فرمود: ای علی سوگند بدانکه مرا بحق به نبوت برانگیخت و به رسالت و نجات دادن (خلق) برگزید ذکر نشود این خبر (و سرگذشت) ما درانجمن ومحفلی از محافل مردم زمین که در آن گروهی از شیعیان و دوستان ما باشند و در میان آن ها اندوهناکی باشد جز آنکه خدا اندوهش را برطرف کند و نه غمناکی جز آنکه خدا غمش را بگشاید و نه حاجت خواهی باشد جز آنکه خدا حاجتش را برآورد، علی گفت : بدین ترتیب به خدا سوگند ما کامیاب و سعادتمند شدیم و هم چنین سوگند به پروردگار کعبه که شیعیان ما نیز رستگار شدند .
اسناد حدیث کساء

تاکنون در تحقیقات انجام شده درباره سند حدیث شریف کساء، چند سند به دست آمده که در ذیل به آن اشاره می شود: قدیمی ترین کتابی که تاکنون به دست آمده و در بردارنده ی بخشی از حدیث شریف کساء به شکل فعلی است، کتاب «غُرَر الاخبار و دُرَر الآثار دیلمی» (1)است که محیی الدین غریفی(2)در کتاب خود(3) حدیث کساء را به نقل از آن آورده و گفته که این نسخه را در کتابخانه ی شیر محَمد همدانی دیده است . کتاب دیگری که تاریخ کتابت آن سال 1033 ه . ق است، در بردارنده ی متن و ترجمه ی حدیث شریف کساء است . نسخه ی خطی این کتاب در کتابخانه ی آیت اللّه العظمی مرعشی نجفی (رَحمهُ اللّه) به شماره ی 8954 موجود و از آن نگهداری می شود . کتاب دیگری که متن حدیث شریف کساء را روایت کرده منتخب طریحی است . (4)

ص: 1831


1- ابومحَمد الحسن بن محَمد دیلمی (رَحمهُ اللّه) صاحب کتاب ارشاد القلوب، از علمای بزرگ قرن هشتم هجری .
2- از شاگردان مرحوم آیت اللّه العظمی خویی (رَحمهُ اللّه).
3- غریفی، محیی الدین، آیه التطهیر، ص 88 .
4- برای مثال: علامه مجلسی (رَحمهُ اللّه) بحارالانوار، ج 44، ص 242244 ؛ بحرانی عوالم العلوم، ج 17، ص 101104 .

فخر الدّین محَمد طُرَیحی 979 1085ه . ق از علمای قرن یازدهم و هم عصر علامه ی مجلسی و نویسنده ی کتابهای چندی از جمله مجمع البحرین، تفسیر غریب القرآن و ضوابط الاسماء و الرجال و … است . علامه ی مجلسی (رَحمهُ اللّه) و علامه بَحرانی (رَحمهُ اللّه) از کتاب منتخب طُرَیحی نقل حدیث کرده اند . (1) آیت اللّه العظمی مرعشی نجفی (رَحمهُ اللّه) نیز او را بزرگ داشته و چنین ستوده اند: علامه ی جلیل القَدر ثقه و ثبت، فخرالدین محَمد علی الطریحی الاسدی النجفی (رَحمهُ اللّه)، صاحب مجمع البحرین . یکی دیگر از سندهای حدیث کساء مربوط به علامه شیخ عبداللّه بحرانی (رَحمهُ اللّه) صاحب کتاب عوالم العلوم است . ایشان در حاشیه کتاب عوالم نسخه ی میرزا سلیمان یزد سند حدیث کساء را چنین نقل کرده است: رایت بخط الشیخ الجلیل السید هاشم، عن شیخه السید ماجد البَحرانی عن الحسن بن زین الدین الشهید الثانی، عن شیخه المقدس الاردبیلی، عن

ص: 1832


1- مرعشی نجفی (رَحمهُ اللّه)، سید شهاب الدین، ملحقات احقاق الحق، ج2، ص 557 .

شیخه علی بن عبدالعالی الکَرَکی، عن الشیخ علی بن هلال الجزائری، عن الشیخ احَمد بن فَهد الحلی، عن الشیخ علی بن الخازن الحائری، عن الشیخ ضیاء الدین علی بن الشهید الاول عن ابیه، عن فخر المحققین، عن شیخه العلامه الحلی، عن شیخه المحقق، عن شیخه ان نما الحلی، عن شیخه محَمد بن ادریس الحلی، عن ابی حمزه الطوسی صاحب ثاقب المناقب، عن الشیخ الجلیل محَمد بن شهر آشوب عن الطبرسی صاحب الاحتجاج، عن شیخه الجلیل الحسن بن الحسن الطوسی، عن ابیه، شیخ الطائفه، عن شیخه المفید، عن شیخه ابن قولویه القمی، عن شیخه الکلینی، عن علی بن ابراهیم بن هاشم، عن ابیه، عن احَمد بن محَمد بن ابی نصر البزنطی، عن قاسم بن یحیی الجَلاّء الکوفی، عن ابی بصیر، عن ابان بن تغلِب البکری، عن جابر بن یزیدَ الجُعفی، عن جابر بن عبداللّه الانصاری عن فاطمه الزهرا سلامُ اللّه علیها بنت رسول اللّه (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) . در این

ص: 1833

سند بزرگانی همچون سید هاشم بحرانی صاحب تفسیر البرهان، شیخ حسن بن زید شهید ثانی، مقدس اردبیلی، شیخ عبدالعالی کَرَکی، علامه حِلّی و شیخ طوسی و صاحب دو کتاب از کتابهای چهارگانه شیعه یعنی الاستبصار و تهذیب الاحکام، شیخ مفید، ابن قولویه و شیخ کلینی صاحب یکی از کتب اربعه شیعه یعنی الکافی که حضرت مهدی عجّلَ اللّه فرجَه در توقیعی درباره ی آن فرموده اند: «الکافی کافٍ لشیعتنا» قرار دارند و سند به جابر بن عبداللّه انصاری ختم می شود که او نیز این حدیث شریف را از حضرت فاطمه زهرا (عَلَيهَا السَّلَامُ) نقل می کند . آیت اللّه العظمی مرعشی نجفی (رَحمهُ اللّه) در اهمیت این سند بارها می فرمودند: خدا عنایت بفرماید حدیث شریف کساء را در عوالم طبع شده زیارت کنم . کتاب دیگری که در آن از حدیث شریف کساء به شکل کنونی آن یاد شده، نهج الحُجَّة فی فضائل الائمَّة، نوشته ی علی نقی احسایی، از علمای قرن دوازدهم

ص: 1834

هجری است . وی به هنگام نقل این حدیث می نویسد: «و رُوِیَ حدیثُ الکساءِ مِن طُرُقِنا مبسوطاً مشتملاً علی فضل شیعةِ آل محمَّدٍ (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ )» و این نشان دهنده ی آن است که راه های سندی متعددی برای این حدیث وجود داشته است . آیت اللّه العظمی حاج سید صادق شیرازی نیز حدیث کساء را به این طریق از جابر بن عبداللّه انصاری نقل می کنند: عن والدی، عن الشیخ عباس القمی، عن المیرزا حسین النوری، عن الشیخ مرتضی الانصاری، عن المولی احَمد النراقی، عن السید بحرالعلوم، عن الوحید البهبهانی، عن ابیه الشیخ محَمد اکمل، عن المولی محَمد باقر المجلسی، عن ابیه المولی محَمد تقی المجلسی، عن الشیخ البهائی، عن ابیه الشیخ حسین عبدالصمد، عن الشهید الثانی، عن احَمد بن محَمد بن خاتون، عن الشیخ عبدالعالی الکرکی، عن علی بن هلال الجزائری، عن الشیخ علی بن خازن الحائری، عن احَمد بن فهدا لحلی، عن ضیاء الدین علی بن الشهید

ص: 1835

الاول، عن ابیه محَمد بن مکی العاملی، عن فخر المحققین عن ابیه العلامه الحلی، عن خاله المحقق الحلی، عن ابن نما، عن محَمد بن ادریس الحلی، عن ابی حمزه الطوسی، عن محَمد بن شهر آشوب، عن الطبرسی صاحب الاحتجاج، عن الحسن بن محَمد بن الحسن الطوسی، عن ابیه شیخ الطائفه عن الشیخ المفید، عن الشیخ الصدون، عن ابیه عن علی بن ابراهیم حیلوله و عن ابن قولویه، عن الشیخ الکلینی، عن علی بن ابراهیم، عن ابیه ابراهیم بن هاشم، عن احَمد بن محَمد بن ابی نصر البَزَنطی، عن القاسم بن یحیی الحَذّاء الکوفی، عن ابی بصیر، عن اَبان بن تغلب، عن جابر بن یزید الجُعفی، عن جابر بن عبداللّه الانصاری (رَحمهُ اللّه) جمیعاً عن سیدتنا و مولاتنا الصدیقه الکبری فاطمه الزهر (عَلَيهَا السَّلَامُ) بنت رسول اللّه (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ): آن ها قالت: دخل علیّ ابی رسول اللّه (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) فی بعض الایام، الی آخِر الحدیث الشریف … از دیگر کتبی که حدیث کساء در آن ها نقل شده است

ص: 1836

می توان به رساله ی آیت اللّه بافقی (رَحمهُ اللّه)، کتاب «مُلحَقات احقاق الحق»، ج 2، ص 544 تا 557 اثر حضرت آیت اللّه العظمی مرعشی نجفی، کتاب «آیه التطهیر فی احادیث الفریقین» سید علی موحد ابطحی ج 1 ص 43، من فقه الزهرا (عَلَيهَا السَّلَامُ) جلد1، صفحه 53 نوشته ی مرحوم آیت اللّه العظمی سید محَمد حسینی شیرازی (رَحمهُ اللّه) و کتاب حسین علوی دمشقی اشاره کرد ؛ که این امر نشان از اعتبار این حدیث نزد نویسندگان آن کتابها دارد (1) .

http: //www. sibtayn. com shdj

سایت اینترنتی سبطَین (عَلَيهِمَا السَّلَامُ) ؛ نیز رجوع شود به: دایرة المعرف تشیّع، جلد 14، مدخل "الکِساء و أسنادُهُ"، که اثری بوده است از مرحوم آیت اللّه مرعشی نجفی (رَحمهُ اللّه) .

ص: 1837


1- حدیث کساء و آثار شگفت، سید علی ابطحی، ص 29 تا 35 .
حدیث کساء و آثار شگفت

بسمه تعالی

حدیث شریف کساء، بسیار مجرب بوده و به وسیله قرائت آن حدیث شریف و توسل به حضرت صدیقه شهیده سلام اللّه علیها، تاکنون بیماران و دردمندان بسیاری شفا و حوائج متعددی روا گشته است . شایسته است که دوستان عزیز در قرائت این حدیث شریف که طولانی نیز نمی باشد کوتاهی نکرده و اقلا روزی یکبار به خواندن آن مبادرت ورزند . فاضل معظم و علامه بزرگوار، جناب سید علی موحد ابطحی، در خصوص حدیث کساء و آثار شگفت آن کتابی قیم را تحت عنوان "حدیث کساء و آثار شگفت" تالیف کرده اند که بخشی از این کتاب حاوی حکایاتی پیرامون برآورده شدن حاجات متوسلین به این حدیث شریف، و آثار و برکات آن است . جهت استفاده هر چه بیشتر دوستان عزیز و بزرگوار، آن 19 حکایت را به تدریج در اینجا قرار خواهم داد .

ص: 1838

خدای متعال به همه ما توفیق قرائت این حدیث شریف و پیروی از حضرت زهرای مرضیه سلام اللّه علیها، و برائت از دشمنان ایشان را عطا نماید . التماس دعا از همه دوستان بزرگوار .

1- شفای لکنت زبان کودک فرزند آقای حاج سید محَمد کاظم اعظم پور، در نامه ای به برادر گرانقَدر نگارنده، جناب حجت الاسلام والمسلمین حاج آقا حجت موحد ابطحی، چنین نوشته است :

حدود دو سال قبل فرزند چهار ساله یکی از بستگان نزدیک ما به لکنت زبان دچار شد و همه را متاثر کرد . . معالجه و توسل زیادی انجام گرفت، ولی به نتیجه ای نرسید . تصمیم گرفتم برای شفای کودک به زیارت علی بن موسی الرضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) مشرف شوم . با توفیق الهی به زیارت مشرف شدم . چند روزی که در خدمت آن حضرت بودم تمام توسلاتم برای شفای آن کودک بود .

ص: 1839

شبی در صحن مطهر امام رضا (عَلَيهِ السَّلَامُ) هیئتی عزاداری می کرد . بنده هم در عزاداری آن ها حضور یافتم و حال خوشی پیدا کردم . تمام هدفم شفای آن بچه بود . پس از مراجعت به اصفهان، شبی پدرتان مرحوم آیت اللّه حاج سید مرتضی موحد ابطحی را در خواب دیدم . ایشان به من فرمودند برای شفای طفلتان ده مرتبه: حدیث شریف کساء بخوانید . پس از عمل به دستوری که آن مرحوم در خواب به ما دادند، بحَمداللّه بیمار ما شفای کامل یافت .

2- شفای نواده مرحوم سید ابراهیم میلانی آقای سید احَمد . . .، نواده مرحوم سید ابراهیم میلانی، در تبریز به بیماری سختی دچار می شود . دختر یکی از مراجع تقلید، پدر خود را در خواب می بیند که به او می گویند سید احَمد مریض است، فردا شب (سوم جمادی الاخری) شب شهادت فاطمه زهرا سلام اللّه علیها است و حدیث کساء از آن حضرت است . فردا شب در اتاق مخصوص من گرد هم آیید و برای شفای او حدیث کساء

ص: 1840

بخوانید . فردا شب اهل خانه بنابر سخن پدر در اتاق مخصوص ایشان گرد هم آمدند و حدیث کساء خواندند و آقا سید احَمد از برکت توسل به حضرت زهرا سلام اللّه علیها و خواندن حدیث کساء بهبود یافت .

3- شفای جوان مسیحی مبتلا به سرطان خون از طرف مرحوم آیت اللّه العظمی حاج سید محَمد شیرازی (رَحمهُ اللّه) حسینیه ای در واشنگتن آمریکا به نام حسینیه "الرسول الاعظم" (صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) تاسیس شده است . دهه فاطمیه در این حسینیه مراسم عزاداری برای حضرت زهرا سلام اللّه علیها برپا و در شبهای جُمعه مراسم دعا و توسل و قرائت حدیث شریف کساء برقرار است . یکی از روحانیون بزرگواری که از سوی بیت آیت اللّه العظمی شیرازی در آن مرکز بزرگ دینی انجام وظیفه می کند، نقل کرده است : روزی در یکی از خیابان های واشنگتن، پشت چراغ قرمز منتظر آزاد شدن راه بودم . در این هنگام یک خانم با گریه شدید به طرف اتومبیل من آمد و گفت

ص: 1841

حاج آقا شما ایرانی هستید؟ گفتم بله . گفت التماس دعا دارم . من یک جوان نوزده ساله دارم که به سرطان خون مبتلا و در بیمارستان بستری است . حالش هم بسیار بد است . در جواب آن خانم گفتم شب جُمعه به حسینیه رسول اعظم بیایید و در مجلس حدیث کساء شرکت کنید تا به برکت توسل به حضرت زهرا سلام اللّه علیها مشکل شما مرتفع شود . آن خانم شب جُمعه به حسینیه آمد و دعا کرد . از قندهایی که برای تبرک در جلسه حدیث کساء به حاضران داده می شد و قَدری شله زرد نذری به آن خانم دادم و گفتم از اینها قَدری به جوان سرطانی خود بدهید . وی در جواب گفت پسرم نمی تواند چیزی بخورد . از او خواستم که حتی اگر شده یک ذره از این شله زرد را در دهان او بگذارد . دو روز بعد دیدم که آن خانم گریه کنان به حسینیه آمد . اول خیال کردم جوانش فوت کرده، خواستم به او تسلیت بگویم ولی او هنگامی که نزدیک شد رو به من کرد و پس از سلام گفت

ص: 1842

حاج آقا! وقتی مقداری از آن شله زرد را در دهان جوانم گذاشتم فورا چشمش را باز کرد و حالش خوب شد . پس از آن پزشکان بیمارستان برای بررسی حال او جلسه مشورتی تشکیل دادند و در نهایت اظهار داشتند که حضرت مسیح او را شفا داده است . ولی من به آن ها گفتم که به یقین او شفا یافته امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ)، حضرت زهرا سلام اللّه علیها و حدیث کساء است . آن خانم در نوبت های بعد با حجاب اسلامی در جلسه حدیث کساء شرکت می کرد و جریان زندگی خود و شفا یافتن فرزندش را برای حاضران تعریف می کرد و می گفت من مسیحی بودم . بیست سال قبل هنگام حاملگی در ایران حضور داشتم، شوهرم را از دست دادم و پس از آن به آمریکا آمدم . در ایران تبلیغات هیچ یک از علمای بزرگ نتوانست مرا مسلمان کند . ولی امروز به برکت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) و حضرت زهرا سلام اللّه علیها و حدیث کساء مسلمان شده ام . وی مرتب بر این جمله تاکید می کرد که حدیث

ص: 1843

کساء و حضرت زهرا سلام اللّه علیها مرا به سوی اسلام هدایت کرده است .

4- شفای بیمار سرطانی یکی از خطبای معروف که برای تبلیغ دین به آمریکا، انگلستان، کویت، بحرین و دیگر کشورها و نیز به شهرهای مختلف ایران سفر کرده است چنین نقل می کند : زمانی در حسینیه کویت منبر می رفتم، یکی از رفقا برای خداحافظی نزد من آمد و گفت به من خبر داده اند که برادرم در انگلستان به سرطان مبتلا و در بیمارستان بستری شده و حالش نیز بسیار وخیم است . وی قصد داشت برای عیادت برادرش به انگلیس برود . من به او گفتم قَدری صبر کن، بعد از جلسه با شما کاری دارم . بعد از جلسه مقداری از قندهای مجلس حدیث کساء و مقداری تربت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) را به او دادم و گفتم اینها را به برادرت بده تا بخورد . او خداحافظی کرد و رفت . پس از چندی این دوست از انگلیس بازگشت و مستقیم نزد من آمد و گفت بعد از آنکه قندها و تربت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ)

ص: 1844

را به برادرم دادم حالش رو به بهبود گذاشت . از آقایان دکترها خواستم که یک آزمایش دیگر از او بگیرند ولی آن ها قبول نمی کردند و می گفتند وضع او بسیار وخیم است و از آزمایشهای متعدد کاری بر نمی آید . سرانجام با اصرار زیاد من، آزمایش دیگری از برادرم گرفتند و در کمال تعجب دیدند که بیماری سرطان به طور کامل برطرف شده است . خلاصه آنکه در اثر خواندن حدیث شریف کساء و خوردن تربت امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) برادر من از بیماری سرطان نجات یافت .

5- شفای دختر مسیحی و مسلمان شدن جمعی از مسیحیان آیت اللّه شیخ محَمد حسن بهاری، فرزند مرحوم آیت اللّه حاج شیخ محَمد باقر بهاری همدانی چنین نقل کرده اند :

از خیابان خیام تهران می گذشتم که دیدم در حسینیه مدرسه سید ناصرالدین، مجلس عزای امام حسین (عَلَيهِ السَّلَامُ) برپاست . برای شرکت در عزا وارد مجلس شدم . خطیب مجلس مشغول وعظ و

ص: 1845

سخنرانی بود و از روی کتابی که در دست داشت این داستان را برای اهل مجلس می خواند :

در ایام محرم، از خیابان اسماعیل بزاز به طرف منزل خود در خیابان جوادی می رفتم که ناگاه زن باحجابی از یکی از پنجره های فوقانی مرا صدا زد . ایستادم تا ببینم خواسته اش چیست؟ آن زن با صدای بلند گفت ای آقا! اهل این منزل همه مسیحی هستند و من زن مسلمانی هستم که در این منزل خدمت می کنم ؛ ولی از غذای آن ها مصرف نمی کنم . دختر صاحبخانه چند روزی است که به کسالت سختی دچار شده و به رغم معالجاتی که اطبا انجام داده اند هیچ نتیجه ای حاصل نشده است و پدر و مادر این دختر به شدت ناامید شده اند و نزدیک است که خودشان هم تلف شوند . من به آن ها گفته ام که شما آنچه در توان داشته اید به کار گرفته اید و نتیجه ای به دست نیاورده اید، در عوض ما مسلمانها دعاها و توسلات مجربی از جمله حدیث شریف کساء داریم که برای هر مریضی که خوانده شود به اذن خدا شفا

ص: 1846

پیدا می کند . پدر و مادر مریض به من گفته اند که اگر کسی پیدا شود و این دعا را برای دختر ما بخواند و دختر ما شفا پیدا کند ما مسلمان شده و مسلمان شدنمان را هم اعلان می کنیم . من چند دقیقه ای است که از پنجره های ساختمان به بیرون نگاه می کنم تا شاید کسی را پیدا کنم که این دعا را بخواند و خوشبختانه شما را پیدا کردم . آن خانم از من تقاضا کرد که مراسم حدیث کساء و توسل به حضرت زهرا سلام اللّه علیها را برای آن ها اجرا کنم .

من به آن خانم عرض کردم : من اطمینان به شفای آن دختر ندارم و می ترسم خدای متعال بیش از این اجازه زندگانی به او نداده باشد و اجل او فرا رسیده باشد و همین امر موجب بدبینی مسیحیان به دعاها و توسلات ما شود . در این هنگام آن زن در غم و اندوه فرو رفت و گفت ای شیخ! اگر این کار را انجام ندهی روز قیامت نزد مادرم حضرت فاطمه زهرا سلام اللّه علیها از تو شکایت می کنم .

ص: 1847

وقتی این صحبت را شنیدم لرزه بر اندامم افتاد و ترس مرا گرفت و ناچار در پاسخ آن خانم گفتم همسایه ها را خبر کنید تا در این مراسم شرکت کنند . آن زن علویه همسایگان را دعوت کرد و من در حضور آن ها شروع به خواندن حدیث کساء کردم . در آخر دعا از خدای متعال خواستم که بر ما منت گذارد و این دختر جوان را شفا دهد . پس از انجام مراسم از منزل آن مسیحی بیرون رفتم . فردای آن روز پس از خروج از منزل و در حالی که هیچ به فکر اتفاق دیروز نبودم، ناگهان نگاهم به همان پنجره و همان خانم علویه افتاد . آن زن علویه اشک ریزان می گفت ای آقا! تشریف بیاورید و با چشمان خود ببینید که چگونه خدا دعای ما را به اجابت رساند و آبروی ما را حفظ کرد و بر این دختر بی گناه که دیروز در حال احتضار بود منت گذاشت و او را شفا داد . امروز دختر سالم و بی هیچ کسالتی از رختخواب بیرون آمده و مرتب می گوید فاطمه، فاطمه .

ص: 1848

وقتی وارد منزل آن مسیحی شدم، دختر را دیدم که به زبان ارمنی سخن می گوید . اطرافیان حرفهای او را برای من این چنین ترجمه کردند : بدون هیچ حرکتی خوابیده بودم و درد و ناراحتی مرا احاطه کرده بود . در آن حالت، ناگهان دیدم خانمی بزرگوار و نورانی با ابهت و جلال خاصی وارد اتاق شدند و فرمودند از روی تخت بلند شو . به ایشان گفتم با اینکه به طبیبان متخصص زیادی مراجعه کرده ام ولی نمی توانم حرکت کنم . ایشان دو مرتبه فرمودند من می گویم برخیز . یک وقت به خودم آمدم و متوجه شدم که دیگر آن دردها و ناراحتی ها را حس نمی کنم . اسم آن خانم را از زنان همراهشان پرسیدم، به من فرمودند ایشان حضرت فاطمه – سلام اللّه علیها – هستند . حال عجیبی پیدا کردم و مرتب نام ایشان را تکرار می کردم تا از یادم نرود .

این داستان بر سر زبانها افتاد و نقل مجالس شد و به برکت حضرت زهرا سلام اللّه علیها و عنایات

ص: 1849

ایشان جمع بسیاری از ارامنه و وابستگان این دختر به دین اسلام شرفیاب شدند .

6- اهل نماز و مسجد شدن با خواندن حدیث کساء در بین راه یک آقا سید تهرانی با محبت و اصرار زیاد مرا سوار ماشین خود کرد و به مقصد رساند . در بین راه این نکته را بیان کرد که ما شبهای جُمعه جلسه حدیث کساء داریم و از من خواست که در مجلس آن ها شرکت کنم . یک هفته توفیق یافتم در مجلس آن ها حاضر شوم . جلسه باحالی بود، به آن آقا سید گفتم شما که هر هفته چنین جلسه ای را برگزار می کنید، اگر رخداد جالبی در زمینه خواندن حدیث کساء دارید بفرمایید، چون بنده مشغول نوشتن کتابی در زمینه داستان های شگفت حدیث شریف کساء هستم . پس از اصرار زیاد صاحب جلسه به یکی از آقایان گفت که داستانش را برای من شرح دهد . آن آقا نزد من آمد و گفت من راننده خوش هیکلی بودم .

رفقا که همگی اهل مواد مخدر و انجام کارهای

ص: 1850

خلاف بودند، هر جا که مرا می دیدند با اصرار زیاد به جمع خود دعوتم می کردند . در آن موقع من به هیچ وجه اهل نماز و مسجد و انجام کارهای خیر نبودم ؛ تا اینکه مسائلی پیش آمد و من توفیق یافتم که در این جلسه شرکت کنم و پس از آن حالات عجیبی به من دست داد که تمام کارهای خلاف را کنار گذاشتم و الان اهل نماز و مسجد و روزه شده ام . حکایت از این قرار بود که شبی که من برای اولین بار در جلسه حدیث کساء شرکت کردم، همسر من در خواب می بیند که من در جلسه ای که پنج تن آل عبا حضور داشتند شرکت داشتم و آن بزرگواران مرا صدا زدند و گوشه ای از عبای خود را بر سر من انداختند . پس از آنکه چنین خوابی در مورد عنایت اهل بیت به این بنده گنهکار دیده شد، تصمیم گرفتم تمام رفقای سابق را کنار گذاشته و مسلمانی واقعی را پیشه

ص: 1851

خود کنم و الان هم هر وقت که ناراحتی دارم در جلسه حدیث کساء شرکت می کنم و مشکلات روحی از من برطرف می شود .

سید صاحب جلسه در تایید حرف آن بنده خدا می گفت : زن و مادر این شخص زمانی به من تلفن زدند و گفتند فلانی به یکباره عوض شده و به نماز و مسجد اهمیت می دهد .

ص: 1852

درباره مركز

بسمه تعالی
جَاهِدُواْ بِأَمْوَالِكُمْ وَأَنفُسِكُمْ فِي سَبِيلِ اللّهِ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ
با اموال و جان های خود، در راه خدا جهاد نمایید، این برای شما بهتر است اگر بدانید.
(توبه : 41)
چند سالی است كه مركز تحقيقات رايانه‌ای قائمیه موفق به توليد نرم‌افزارهای تلفن همراه، كتاب‌خانه‌های ديجيتالی و عرضه آن به صورت رایگان شده است. اين مركز كاملا مردمی بوده و با هدايا و نذورات و موقوفات و تخصيص سهم مبارك امام عليه السلام پشتيباني مي‌شود. براي خدمت رسانی بيشتر شما هم می توانيد در هر كجا كه هستيد به جمع افراد خیرانديش مركز بپيونديد.
آیا می‌دانید هر پولی لایق خرج شدن در راه اهلبیت علیهم السلام نیست؟
و هر شخصی این توفیق را نخواهد داشت؟
به شما تبریک میگوییم.
شماره کارت :
6104-3388-0008-7732
شماره حساب بانک ملت :
9586839652
شماره حساب شبا :
IR390120020000009586839652
به نام : ( موسسه تحقیقات رایانه ای قائمیه)
مبالغ هدیه خود را واریز نمایید.
آدرس دفتر مرکزی:
اصفهان -خیابان عبدالرزاق - بازارچه حاج محمد جعفر آباده ای - کوچه شهید محمد حسن توکلی -پلاک 129/34- طبقه اول
وب سایت: www.ghbook.ir
ایمیل: Info@ghbook.ir
تلفن دفتر مرکزی: 03134490125
دفتر تهران: 88318722 ـ 021
بازرگانی و فروش: 09132000109
امور کاربران: 09132000109