استعمار فرانو: رویارویی زرسالاران اقتدار طلب با اسلام

مریم حایک

تهیه کننده مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما

ص: 2

2. انقلاب در حوزه دانش و فن آوری اطلاعات و ارتباطات15

ویژگی های استعمار فرانو17

معرفی استعمارگر19

هم سویی جهانی شدن با استعمار فرانو22

جرج هربرت بوش26

برنامه های استعمار فرانو28

1. برنامه های اقتصادی28

2. برنامه های سیاسی30

الف) اقدامات پنهانی30

ب) تهدید ملت ها با استفاده از زور و مداخله نظامی31

ج) حمایت از سیاست های هم سو با منافع سرمایه داری32

3. برنامه های فرهنگی32

امپریالیسم رسانه ای؛ ابزار استعمار فرانو35

پروفسور نورمن سالومن36

نیوزکورپوریشن37

فصل سوم : استعمار فرانو در مقابله با اسلام41

1. ماهیت تقابل اسلام و زرسالاران اقتدارطلب41

2. دلایل تقابل اسلام و استعمار فرانو42

الف) ماهیت ایدئولوژی اسلام43

راجر هاردی44

ب) نگاه دنیای مسیحیت به اسلام45

ج) نگرش نظام سرمایه داری46

3. مواضع جوامع اسلامی در رویارویی با استعمار فرانو47

الف) ستون پنجم47

ب) فرصت طلبان47

ج) فریب خوردگان48

د) مدافعان حیثیت48

ه ) بلندهمتان48

4. استعمار فرهنگی؛ استراتژی استعمار فرانو برای مقابله با اسلام48

برنامه های استعمار فرهنگی برای مبارزه با اسلام50

1. تضعیف باورها و اندیشه های اسلامی50

2. تحریف گرایش های معنوی اسلام51

ص: 4

3. گسترش فساد، فحشا و منکر در جامعه های اسلامی52

فرانتس فانون53

4. تخریب و نفی هویت ملی اسلامی54

5. گسترش روحیه سرمایه داری و مادی گری56

6. تخریب و طرد الگوهای اسلامی57

7. خبرپردازی و تصویرسازی منفی از اسلام58

8. تحریک مذاهب اسلامی علیه یکدیگر59

فصل چهارم: مقابله جوامع اسلامی با استعمار فرانو61

1. ماهیت جوامع اسلامی در مقابله با استعمار فرانو61

2. برنامه های جوامع اسلامی 63

الف) تقویت اندیشه های اسلامی 63

ب) مبارزه با فساد و منکر65

یک - پناه بردن به قرآن65

دو - اهمیت دادن به نماز66

سه - توجه به امر به معروف و نهی از منکر66

چهار - کارآفرینی67

پنج - ازدواج68

ج) تقویت هویت ملی اسلامی69

د) شناخت غرب و زرسالاران اقتدارطلب و مبارزه با روحیه سرمایه داری70

ه-) معرفی الگوهای اسلامی71

و) تصویرسازی مثبت از اسلام73

ز) وحدت مذاهب اسلامی 73

3. مقابله نظام جمهوری اسلامی ایران با استعمار فرانو74

الف) پیشینه تهاجم فرهنگی غرب در ایران74

برژنسکی75

ب) راه کارهای جمهوری اسلامی در مقابله با استعمار فرهنگی77

فصل پنجم: همراه با برنامه سازان81

جایگاه صدا و سیما در مبارزه با استعمار فرانو81

الزامات رسانه صدا و سیما82

ص: 5

محورهای مهم برنامه سازی83

1. پرورش، گسترش و تفهیم و تبیین فضیلت های اخلاقی83

2. ارتقای معرفت و ایمان دینی85

3. برنامه ریزی برای مراسم دینی86

4. توجه به دانش87

5. برنامه ریزی برای سرگرمی و تفریح87

6. توجه به نقش و جایگاه زنان89

پرسش های مردمی91

پرسش های کارشناسی92

کتاب نامه95

ص: 6

و به کمک فن آوری اطلاعات و دانش ارتباطات، مرزهای کشورها را در هم می نوردد و با فرد فرد انسان ها به عنوان هدف استعماری خود ارتباط برقرار می کند. در چنین شیوه ای از استعمار، استعمارگران برای تسلط و کنترل همه جهان، برنامه های گسترده اقتصادی، نظامی و فرهنگی را طرح و سیاست گذاری می کنند.

در این راستا، آنچه مانع بزرگ و اساسی در راه استعمار فرانو، مانند دیگر شیوه های کهن و نو قرار می گیرد، اسلام و آموزه های ناب آن است که با هر گونه تظلم و پذیرش ستم و زیر بار تسلط دیگران بودن، مقابله می کند. برهمین اساس، استعمارگران در این شیوه جدید، در تقابل با اسلام، بینش ها، گرایش ها و رفتارهای مادی و معنوی امت مسلمان را هدف قرار می دهند و از راه تسلط بر فرهنگ کشورهای اسلامی، زمینه های تسلط اقتصادی و سیاسی خود را فراهم می آورند. آنان در این راه، از برنامه های گوناگونی سود می جویند؛ تضعیف باورها، تخریب هویت فرهنگی، گسترش فساد و تحریک مذاهب اسلامی بر ضد یکدیگر، از جمله ابزارهای استعمارگران در این زمینه است.

پژوهش حاضر که به قلم پژوهشگر ارجمند، سرکار خانم مریم حایک به بار نشسته است، می کوشد با ریشه یابی زمینه های استعمار فرانو، تبیین اهداف استعمارگران در این شیوه از استعمار و در نهایت، راه کار های مقابله جوامع اسلامی با آنان را مشخص کند. امید است اصحاب رسانه از این پژوهش به خوبی بهره گیرند.

انه ولی التوفیق

اداره کل پژوهش

مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما

ص: 2

استعمارگران استعمار فرانو، با آگاهی از رویارویی همیشگی دین اسلام با شکل های متفاوت استعمار و با توجه به ویژگی های استعمار فرانو، اسلام را بزرگ ترین مانع تحقق اهداف استعماری خود می دانند و با تمام توان، به مقابله شدید و گسترده با آن پرداخته اند.

حال این پرسش مطرح است که برنامه های مسلمانان و جوامع اسلامی به ویژه سیاست های نظام جمهوری اسلامی ایران برای مقابله با برنامه های استعمار فرانو چیست؟ هدف این پژوهش، تبیین سیاست ها و برنامه های پیشنهادی برای مقابله با استعمار فرانو است.

این کتاب پنج فصل دارد. در فصل اول، پس از طرح موضوع پژوهش و اهمیت آن، به تعریف مفاهیم کلیدی به کار رفته در پژوهش، توضیح هدف، پرسش ها، فرضیه، روش، پیشینه و کاربرد رسانه ای پژوهش پرداخته ایم. در فصل دوم، برنامه های کلی استعمار فرانو و در فصل سوم، تقابل استعمار فرانو با اسلام بررسی می شود. فصل چهارم کتاب، به توضیح برنامه های جوامع اسلامی در مقابله با استعمار فرانو پرداخته است. در فصل پنجم نیز با عنوان همراه با برنامه سازان، محورهای مهم برنامه سازی در سازمان صدا و سیما برای مقابله با استعمار فرانو توضیح داده شده است.

ص: 4

1. دین اسلام، خواهان آزادگی، سیادت و استقلال همه انسان هاست و با هرگونه چپاولگری، استعمار و استثمار مخالف است.

2. اسلام در اندیشه اصلاح جهانی است و همه پیروان آن موظفند زمینه تحقیق این هدف را فراهم سازند.

3. دوران استعمار نو پایان یافته است و استعمارگران دوران دیگری از استعمار نامحسوس بشر را با عنوان استعمار فرانو آغاز کرده اند.

4. سردمداران استعمار فرانو، اسلام را بزرگ ترین مانع تحقق اهداف استعماری خویش می دانند.

5. بخش عمده اهداف، سیاست ها و برنامه های استعمار فرانو، مبارزه با اسلام و استعمار جوامع اسلامی است.

6. استعمار جامعه های اسلامی، با تسلط فرهنگی، اقتصادی و سیاسی بر مسلمانان صورت می پذیرد.

7. استعمار فرهنگی قدمه و زمینه ساز تحقق استعمار اقتصادی و سیاسی است.

8. جریان استعمارپذیری بسیار تدریجی و نامحسوس است.

4. بررسی برنامه های استعمار فرانو در رویارویی با اسلام و مسلمانان به ویژه نظام جمهوری اسلامی ایران؛

5. بررسی برنامه های اثرگذار و مفید نظام اسلامی در مقابله با استعمار فرانو؛

6. بررسی سیاست های فعلی نظام جمهوری اسلامی ایران در مقابله با استعمار فرانو؛

7. بررسی رسالت صدا و سیما در مقابله با استعمار فرانو.

تقویت اندیشه های اسلامی، مبارزه با فساد، تقویت هویت ملی اسلامی، معرفی الگوهای اسلامی، ایجاد وحدت در میان مذاهب اسلامی و تصویرسازی مثبت از اسلام، با استعمار فرانو به مقابله برخیزند.

برای مبارزه با استعمار فرانو، می کوشد جایگاه و رسالت رسانه ملی صدا و سیما را در مقابله با استعمار فرانو، به عنوان محور مدیریت و هدایت فکر و فرهنگ عمومی جامعه بررسی کند. در پایان، سیاست ها، خط مشی ها و برنامه های پیشنهادی برای مقابله مؤثر با استعمار فرانو، به مدیران و برنامه سازان رسانه ملی صدا و سیما عرضه می شود.

ص: 11

نیروی کار فراوان و ارزان قیمت و بازار مصرف برای انبوه کالاهای تولید شده خود، با تکیه بر قدرت نظامی بی رقیب، به حریم دیگر ملل غیرصنعتی دست اندازی کردند. در این دوره که به «دوره استعمار» معروف است، کشورهای استعماری بزرگی مانند بریتانیا، پرتغال، فرانسه، اسپانیا و هلند، با شعار آبادانی، به اشغال و چپاول ملت های فقیر پرداختند. استعمار سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ملل مستعمره، به طور مستقیم با اشغال کشورها، حضور فیزیکی نیروهای استعمارگر در کشور مستعمره و اداره مستقیم امور آنها صورت می گرفت. رقابت قدرت های بزرگ و استعماری اروپا، سرانجام به جنگ های جهانی اول و دوم انجامید. حاصل جنگ جهانی دوم، شکست آلمان نازی در غرب، فروپاشی امپراتوری ژاپن در خاور دور و شکل گیری دو بلوک قدرت در جهان بود.

ایالات متحده امریکا که در جنگ های جهانی، به دلیل دور بودن از میدان های جنگ، خسارت اقتصادی متحمل نشده بود، پس از پایان جنگ، به عنوان برنده حقیقی جنگ و بزرگ ترین قدرت اقتصادی و نظامی جهان، وارد صحنه بین المللی شد و رهبری بلوک غرب را با ایدئولوژی لیبرال دموکراسی سرمایه داری بازار آزاد، در برابر بلوک شرق با ایدئولوژی مارکسیستی لنینیستی، به رهبری شوروی سابق در دست گرفت.

در این دوره که به دوره «جنگ سرد» معروف است، استعمار به گونه ای نو خود را نشان داد. در سال های پایانی جنگ جهانی دوم (1945م.) تا میانه دهه 1960 میلادی، رهبران دو قطب قدرت، با محوریت سیاسی و ابزارهای نظامی به رقابت با یکدیگر پرداختند. این رقابت ها در فضایی از رعب و وحشت و با هدف افزایش نفوذ سیاسی، ایدئولوژیکی و نظامی،

ص: 13

به منظور بهره گیری اقتصادی از ظرفیت های موجود در کشورهای استعماری جریان داشت.

با روی کار آمدن دکترین تنش زدایی از اواسط دهه 1960میلادی، پیمان های نظامی، به عنوان عامل تأمین امنیت ابرقدرت ها، اهمیت خود را از دست دادند. از آن زمان به بعد، توجه ابرقدرت ها بیش از پیش به سوی کشورهای امریکای جنوبی، آسیای شرقی و خاورمیانه معطوف شد. به عبارت دیگر، کشورهای جهان سومی که در دوران استعمار، گرفتار اشغال و تجاوز نظامی مستقیم شده بودند، این بار نیز به میدان اصلی جنگ ها و درگیری های ابرقدرت ها تبدیل شدند.

در دوران استعمار نو، استعمار و غارت کشورها نه از راه اشغال نظامی، بلکه بیشتر از راه اشغال سیاسی و کنترل هیئت حاکمه و دولت کشورها صورت می گرفت. در این دوره، مستعمره ها که به صورت کشورهای اقماری هر یک از دو ابرقدرت (امریکا و شوروی) شناخته می شدند، بر اساس سیاست های جهانی و منافع اقتصادی این دو قطب قدرت، توسعه ای کنترل شده، برنامه ریزی شده و هدایت شده می یافتند. با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی در سال های آغازین دهه 1990م.، یکی از پایه های اصلی نظام استعماری دو قطبی فرو ریخت و دوران استعمار نو به سال های پایانی خود نزدیک شد.(1)

ص: 14

ساختارهای حکومتی، نتیجه دیگری نداشت. این جریان که درحقیقت، بخشی از فرآیند شکل گیری جامعه جهانی است، بر عرصه فعالیت های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جهان اثر گذاشته است. انقلاب در ارتباطات الکترونیکی سبب شده است با گسترش دامنه ارتباطات، چهره جدیدی از قدرت ظاهر شود که می توان از آن با عنوان چهره نامحسوس قدرت نام برد؛ قدرتی که از پیوند دو عنصر سرعت و پیچیدگی پدید می آید. سرعت، حاصل پیشرفت تکنولوژی است و پیچیدگی، از درهم آمیختن ایده ها، نمادها و تکنولوژی به وجود می آید.

تکنولوژی این امکان را برای بشر فراهم می سازد تا با کمترین هزینه و به دور از محدودیت های اطلاعاتی، زمانی یا فضایی، به انواع دانش ها، فن آوری ها و آگاهی های مورد نیاز دست یابد.(1) بی شک، در این دوره، پیشبرد و تحقق اهداف و طرح های استعماری، به شیوه استعمار قدیم که با اشغال و حضور فیزیکی، به غارت ملت ها می پرداختند یا به روش استعمار نو که با اشغال سیاسی و کنترل هیئت حاکمه ملل ضعیف به چپاول منابع طبیعی آنان دست می زدند، ممکن نیست. در این دوره، همان گونه که تحولات جهان، ماهیتی فرهنگی، تمدنی، علمی، فن آوری و به طور کلی، نرم افزاری دارد، استعمار فرانو نیز با ماهیت، اهداف، راهبردها، شیوه ها و ابزارهایی کاملاً متفاوت با استعمار قدیم و استعمار نو، پا به عرصه روابط بین الملل نهاده است تا باز هم بتواند رابطه استعماری، زیاده خواهانه و مستکبرانه خود را با ملل محروم و عقب مانده بازسازی کند. به عبارتی، استعمار فرانو، متناسب با تحولات موج سوم تمدن است. موج سوم تمدن، تمدنی

ص: 16

است دانش مدار، دانایی محور و با ماهیت فرهنگی که در آن، جنبه های نرم افزاری زندگی بر شئون گوناگون حیات بشری غلبه کرده است.(1)

شکل می گیرد و در آن، شبکه ای از روابط اقتصادی و همکاری های تجاری بر محور سرمایه و سرمایه داری به وجود می آید.

در این استعمار، پیمان های اقتصادی، جای گزین پیمان های نظامی و بلوک بندی های اقتصادی، جای گزین بلوک های نظامی می شود و روشن فکران، فرهیختگان و سرمایه داران داخلی کشورهای مستعمره به عضویت این شبکه درمی آیند.

در استعمار فرانو، هدف استعمارگران، به جای استعمار کشور یا منطقه ای ویژه، تسلط بر انسان هاست. به عبارت دیگر، استعمار فرانو همه جهان را با تمام امکاناتش هدف قرار می دهد و به کمک فن آوری اطلاعات و دانش ارتباطات، مرزهای کشورها - ملت ها و دولت - را درهم می نوردد و با تک تک انسان ها به عنوان اهداف استعماری و استکباری خود ارتباط برقرار می کند. در استعمار فرانو، مسائل جهانی با کنترل مبادی فرهنگ سازی جهانی و کنترل نهادهای بین المللی، مهار و کنترل همه جهان بر اساس امیال و منافع نظام سرمایه داری امکان پذیر می شود. در چنین نظامی، استعمارگران در تمامی جنبه های نظامی و اجتماعی، به برنامه ریزی و سیاست گذاری می پردازند و درصددند با تحکیم ارزش ها و فرهنگ مادی، بر مدیریت نظام جهانی تسلط یابند.

زرسالاران اقتدار طلب برای القای فرهنگ خود از راه سازمان ها و تشکیلات گوناگون، به تربیت کارشناس می پردازند. اختصاص بخش مهمی از امکانات به این منظور، نشان دهنده توجه ویژه زرسالاران اقتدارطلب به «نظام سازی» است. رشد دانشگاه ها و مراکز علمی و تخصیص بودجه های کلان تحقیقاتی برای دست یابی به بهترین راه حل و قوانین متناسب با «اهداف و خط مشی کلی نظام سرمایه داری جهانی» نیز

ص: 18

شاهدی روشن بر این ادعاست. در استعمار فرانو، دانشگاه های جهان با ماشین های تولید اندیشه و طرح و برنامه، برای تحقق اهداف استعماری زرسالاران گام برمی دارند. شبکه ای از مظاهر فرهیختگان و روشن فکران وابسته به غرب نیز تمدن سرمایه داری غرب را «پایان تاریخ» می دانند و پیوند همه جانبه با غرب را نه سرسپردگی و بردگی یا استعمار که دلدادگی به ارزش های فراملی، جهانی و توسعه خواهانه معرفی می کنند. آنان تنها راه دست یابی به رفاه، آزادی، پیشرفت و توسعه را ادغام در فرآیندهای جهانی این شبکه سرمایه داری می دانند.(1) این وابستگی افراد، وابستگی فرهنگی و آرمانی است. در این نوع استعمار، افراد بشر به مستعمره هایی تبدیل شده اند که تمام مظاهر و هنجارها و ارزش های معنوی استعمارگران را می پذیرند و تمام نیروی خویش را برای تجسم بخشیدن به آرمان ها و ارزش های وارداتی به کار می بندند.

در نظام سرمایه داری، تمامی مفاهیم، از دیدگاه این نظام درباره سعادت فرد و جامعه اثر می پذیرد. در این نظام، رفاه با مفهوم ویژه ای هدف نهایی است و رشد از آن رو که در رفاه مؤثر است، به عنوان هدف میانی مطرح می گردد. به عبارت دیگر، در نظام سرمایه داری، هرچه انسان به امیال خود بیشتر پاسخ گوید و از زندگی بیشتر لذت ببرد، سعادتمندتر است. منفعت یا مصلحت یک جامعه، از جمع منافع همه افرادی شکل می گیرد که آن جامعه را تشکیل می دهند. بنابراین، سعادت جامعه به معنای بیشترین لذت، برای بیشترین افراد است. در این جامعه، افزایش جمع جبری منفعت تک تک افراد اهمیت و اگر تغییر های اجتماعی به سود فردی باشد، این جمع جبری افزایش می یابد و می توان گفت بر رفاه اجتماعی افزوده شده است. سعادتی که بر این مبنا در نظام سرمایه داری حاصل می شود، در بعد اجتماعی آن، چیزی جز حداکثر لذت و حداقل رنج برای بیشترین افراد نیست. با چنین تفسیری، سعادت و رفاه اجتماعی به عنوان هدف اصلی نظام سرمایه داری، سه نتیجه مهم را به همراه دارد: نخست اینکه در این نظام، مقاصد اقتصادی در اولویت قرار می گیرد. سعادت اجتماعی به معنای بیشترین رضایت مندی و لذت حسی برای بیشترین افراد، یک هدف مادی صرف است و به مصرف کالاها و خدمات مادی می انجامد. نظام سرمایه داری در این فرآیند، متکفل تنظیم تولید، توزیع و مصرف کالاها و خدمات است. بنابراین، هدف اقتصادی، با هدف نهایی کل نظام سرمایه داری یکی می شود. از آنجا که هدف نهایی نظام سرمایه داری با تمام جنبه هایش، هدفی اقتصادی است، طبیعی است که این هدف، از میان اهداف این نظام در رأس قرار گیرد و دیگر هدف ها در خدمت اهداف اقتصادی باشند.

ص: 20

دوم اینکه در این نظام بر اساس تفکر فایده گرایی، رشد اقتصادی اهمیت ویژه ای می یابد. رشد اقتصادی به مفهوم تولید بیشتر کالا و خدمات است. در آیین سود گرایی، مصرف کالا و خدمات نوعی لذت حسی به وجود می آورد. بنابراین، تولید بیشتر، همواره به معنای مصرف بیشتر و در نتیجه، لذت بیشتر است و هرچه جمع کل لذت در جامعه بیشتر شود، سعادت آن جامعه بیشتر تأمین شده است. مایکل تودارو درباره اثر نظام سرمایه داری بر زندگی مردم جهان در دهه های 1960 و 1970 میلادی معتقد است اقتصاددانان و سیاستمداران همه کشورها، اعم از فقیر و غنی، سوسیالیستی و سرمایه داری شرقی و غربی و شمالی و جنوبی، سر تعظیم بر آستان رشد فرود آورده اند و رشد سالاری راه و رسم زندگی شده است. تحلیل اینکه چرا «توسعه سالاری» آن هم به سبکی متناسب با آیین سود گرایی، جهانی شد، امری مشکل است و در این مختصر نیز نمی گنجد. با این حال، این نقل قول، مبیّن اثرگذاری نظام سرمایه داری در آن مقطع زمانی است. البته با گذشت زمان، بسیاری از کشورها از آثار منفی این «توسعه سالاری» آگاه شدند و تأکید اصلی بر مسئله رشد، جای خود را به توجیه بیشتر «کیفیت زندگی» و «عدالت توزیعی» داد، ولی هنوز در نظام سرمایه داری، رشد به عنوان هدفی برتر برای دست یابی به سعادت جامعه به شمار می رود.

سوم اینکه در نظام سرمایه داری که بر اساس آیین سود گرایی استوار شده است، عدالت اقتصادی اهمیتی ندارد. سود گرایان، سعادت اجتماعی را به بیشترین خوشی و لذت برای بیشترین افراد تفسیر می کنند. آنها از میان دو روش توزیع، روشی را می پسندند که در آن، جمع کل لذت افزایش می یابد، ولی افراد کمتری از این لذت بهره مند می شوند و روش

ص: 21

دیگری را که در آن، جمع کل لذت ها کاهش می یابد، ولی تعداد بیشتری از آن بهره می برند، نمی پذیرد. بر این اساس، به لذت و رنج همه افراد اعم از فقیر و ثروتمند، اهمیت یکسان داده می شود. در این صورت، تفاوتی ندارد که یک نفر از واحدهای افزوده شده به جمع کل لذت بهره ببرد یا هزار نفر. به عبارت دیگر، اگر بی عدالتی نیز موجب افزایش جمع کل لذت جامعه شود، مطلوب است.(1)

همان گونه که گفته شد، تأکید بر رفاه اجتماعی به عنوان هدف نهایی نظام سرمایه داری، نتایج سه گانه ای چون اولویت یافتن اهداف اقتصادی، رشد اقتصادی بدون توجه به کیفیت زندگی و بی توجهی به عدالت توزیعی را برای این نظام به همراه خواهد داشت. غلبه چنین تفکری در طبقه سرمایه داری سبب شده است تا زرسالاران با انگیزه دست یابی به بالاترین درجه سعادت و رفاه فردی و اجتماعی، تسلط بر منابع حیاتی و مالی جهان را در رأس برنامه های خویش قرار دهند. بر این اساس، زرسالاران اقتدارطلب به تک تک افراد بشر از دریچه اهداف استعماری و استکباری خود می نگرند و می کوشند با بهره گیری از تسلط فرهنگی، سیاسی و اقتصادی کامل و همه جانبه بر دولت ها و ملت ها، اهداف استعمار فرانویی خویش را تحقق بخشند.

در هر یک از حوزه های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی با توجه به این فرآیند یا پروژه مهم جهانی صورت بگیرد.

با مطرح شدن پدیده جهانی شدن به عنوان امری اثر گذار بر حوزه های زندگی انسان، تلاش شد برای تبیین آن، از اندیشه های مسلطی چون نوواقع گرایی، نولیبرالیسم و نومارکسیسم بهره گرفته شود. از میان این اندیشه ها، نولیبرالیسم، پیش تاز اصلی و قوی ترین مدعی مطالعه جهانی شدن شد. تأکید نولیبرالیسم بر بازار آزاد، به عنوان عامل محرک و ایجاد کننده رشد و توسعه، پافشاری شدید بر لیبرال دموکراسی، آزادسازی، خصوصی سازی و از بین بردن دولت سبب می شود تا این اندیشه تا حدودی توان توضیح پدیده های بین المللی جدید را داشته باشد. اندیشه دولت نولیبرالیسم، کاهش هزینه ها، سود آوری هرچه بیشتر و آزادی حرکت و جابه جایی سرمایه در سطح جهان را امکان پذیر می سازد و این امر بیش از هر چیز، توجیه کننده و پشتیبان نیازهای سرمایه داری در سطح جهان است. رشد بی سابقه تجارت جهانی و افزایش تحرک سرمایه در سطح بین المللی به عنوان نمادهای جهانی شدن اقتصاد، در حالی صورت می گیرد که سهم اصلی تولید، تجارت و نقل و انتقال سرمایه، کشورهای در اختیار پیشرفته سرمایه داری است. سرمایه داران جهانی می کوشند با بهره گیری از چهره جدید قدرت در انقلاب ارتباطاتی، برای حفظ منافع طبقاتی خود، بر جهانی شدن اثر بگذارند و آن را جهت دهند.

در حوزه سیاست، مسائل و مباحثی که پیش از این به حوزه داخلی و حیطه حاکمیت دولت ها مربوط می شد، امروزه با بی رنگ شدن مرزها،

ص: 23

جنبه جهانی یافته است. بحران های جهانی از نظر عملکرد نظام های ارتباطاتی جهانی، درک تازه ای از جهان به دست می دهند و به همگان می آموزند که جهان به صورت یک واحد و مجموعه تصور شود.(1)

نفوذ فرآیند جهانی شدن در حوزه های گوناگون، با ایجاد ارزش ها و اصولی در درون نظام بین الملل همراه بود، ولی این ارزش ها و اصول، با هدایت سرمایه داران و زرسالارانی که اندیشه حاکمیت جهانی را در سر می پرورانند، به سمت و سویی دیگر پیش رفت. زرسالاران اقتدار طلب جهانی به سرکردگی دولت ایالات متحده امریکا، اهمیت بهره گیری از جهانی شدن را در تحقق اهداف استعمار فرانویی خویش به خوبی درک کردند. آنان جهانی شدن را برای ملل دنیا، به گونه ای تعبیر و تفسیر کردند که بسیاری از ناظران، جهانی شدن را به معنای امریکایی شدن جهان دانستند. فرانسیس فوکویاما در کتاب پایان تاریخ خود نوشت:

آنچه ما شاهد آن هستیم، پایان جنگ سرد یا گذار از دوره ویژه ای از تاریخ پس از جنگ نیست، بلکه پایان تاریخ نیز هست؛ یعنی نقطه پایان تصور ایدئولوژیک بشر و جهانی شدن دموکراسی لیبرال غربی به مثابه شکل نهایی دولت.(2)

کوشش دولت امریکا برای تحکیم و تثبیت جایگاه خویش در حوزه های اقتصاد، سیاست و فرهنگ، از تلاش طبقه زرسالاران اقتدارطلب جهانی، برای جهانی شدن ارزش های مطلق سرمایه داری و هم سویی جهانی شدن با استعمار فرانو حکایت می کند.

ص: 24

2. نقش افکار عمومی مردم امریکا، با توجه به این موضوع که ایالات متحده، نظامی جامعه سالار است؛

3. نقش رسانه های جمعی در سیاست خارجی ایالات متحده امریکا؛

4. نقش مجموعه های صنعتی - نظامی در سیاست خارجی ایالات متحده امریکا؛

5. نقش گروه های ذی نفع و ذی نفوذ «لابی» در سیاست خارجی ایالات متحده امریکا.(1)

تسلط طبقه اجتماعی سرمایه داران و زرسالاران اقتدارطلب بر رسانه های جمعی و مجموعه های صنعتی - نظامی امریکا و نقش و اثر این طبقه اجتماعی با عنوان گروه های ذی نفع و ذی نفوذ لابی، به صورت مستقل بر سیاست خارجی این کشور اعمال می شود. از دیگر سو، بهره گیری سرمایه داران و زرسالاران از تسلط فرهنگ سیاسی لیبرالیسم بر افکار عمومی مردم امریکا در قالب ایدئولوژی حامی نظام سرمایه داری سبب شده است تا طبقه اجتماعی سرمایه داری با ایفای نقشی فعال در درون ساختار دولت امریکا، این دولت را در شرایط بین المللی مطلوب، پس از فروپاشی نظام دوقطبی، به منظور تحقق اهداف استعماری خود که این بار چهره ای دیگر به خود گرفته بود، هدایت کند.

جرج هربرت بوش، نخستین رئیس جمهور امریکا پس از فروپاشی نظام دوقطبی، با طرح سیاست «نظم نوین جهانی» به عنوان محور اصلی سیاست خارجی امریکا، کوشید تا افکار عمومی مردم جهان را با آن هم سو کند. بیان کلمات و عبارت هایی چون خاتمه دادن به اختلاف ها از راه

ص: 26

مسالمت آمیز، اتحاد بر ضد خشونت، کاستن و کنترل زرادخانه ها و رفتار عادلانه با همه ملت ها به عنوان اهداف سیاست نظم نوین، دقیقاً همانند تفاوت واقعیت پدیده استعمار با معنای لغوی آن بود. ویلیام کانت، پژوهشگر امور خاورمیانه در مؤسسه مطالعات سیاسی طبروکنیگز امریکا در این باره گفته است: «نظام جدید جهان اجازه خواهد داد که مسائل جهانی با توجه به منافع ملی قدرت های بزرگ، طبقه بندی شود.»(1) با شکست نسبی سیاست نظم نوین جرج بوش، زرسالارانی که هدایت سیاسی خارجی امریکا را بر عهده داشتند، تصمیم گرفتند تا در دوران هشت ساله بیل کلینتون، با پرداختن گزینشی به چالش هایی که تنها بر منافع امریکا، به عنوان سردمدار نظام سرمایه داری اثر می گذارند، وظایف رهبری خود را به انجام برسانند. در این دوره، نظم نوین جهانی به عنوان سیاستی حاشیه ای مطرح شد.

با روی کار آمدن جرج واکر بوش، سیاست های یک جانبه گرایانه امریکا برای تحقق نظم نوین جهانی، قوت بیشتری یافت. یک جانبه گرایان معتقدند امریکا قدرت کافی برای اعمال نفوذ و کسب منافع و شکل دهی به سیستم نظام بین الملل را دارد. ازاین رو، به عنوان رهبر جهان سرمایه داری، باید قدرت خود را برای تسلط بر جهان به کار گیرد. با وجود این، شرایط بین المللی و آرامش نسبی حاکم بر صحنه جهانی، تحقق استراتژی استعماری نظم نوین امریکا را با مشکل روبه رو می ساخت؛ زیرا واژگان حاکم بیش از پیش، از همکاری، ائتلاف، تعامل سیاسی، حل اختلاف از راه گفت وگوی مسالمت آمیز، کاهش تصمیم های تخریبی و هزینه های نظامی، برنامه ریزی برای توسعه و تأکید هرچه بیشتر بر فرهنگ حکایت داشت.

ص: 27

به یقین، تأمین اهداف استعماری امریکا در این دوران نیز همچون دیگر دوران می باید در سایه اهداف مقدسی چون نابودی عوامل ضددموکراسی، مبارزه با دشمنان حقوق بشر، جلوگیری از گسترش سلاح های کشتار جمعی، مبارزه با تروریسم، تهدید کشورهای همسایه و حتی نبود آزادی برای زنان توجیه شود. ازاین رو، دولت امریکا بنا بر استانداردهای حقوق بشر و آزادی و دموکراسی مورد نظر خویش، به درجه بندی دولت ها پرداخت و کشورها را بر اساس معیارهای خود، در لیست عوامل ضد حقوق بشر، ضد دموکراسی، ضد آزادی و ضد امنیت جای داد.(1)

در پایان می توان گفت استراتژی نظم نوین جهانی، بخشی از ایده ها، طرح ها و روش های جدید بسیار پیچیده و چند لایه جریان سرمایه داری است که با ظاهری زیبا و فریبنده، اهداف استعمار فرانو خود را تعقیب می کند. این اهداف، همان تسلط و بهره برداری از منابع تمامی جوامع در جنبه ای گسترده است.

عمده در داخل کشورهای سرمایه داری، فعال و در جریان است و ملل محروم جهان بر خلاف رویه رایج در بیشتر دهه های قرن بیستم، به جای آنکه مقصد صدور سرمایه باشند، مبدأ آن هستند.

فاصله اقتصادی و اجتماعی میان کشورهای سرمایه داری و کشورهای مدرن و شبه مدرنی که با اقتصادهای حاشیه ای و ناتوان در چارچوب نظام اقتصاد جهانی استثمار می شدند، بسیار عمیق تر از پیش شده است. این وضعیت با برنامه های اقتصادی که زرسالاران جهانی در حق دیگر ملل جهان اعمال می کنند، تشدید می شود.

از جمله برنامه های اقتصادی که زرسالاران، بسیار از آن استفاده می کنند، تحریم اقتصادی است. تحریم ها به عنوان اقدامات آگاهانه برای وارد کردن محرومیت اقتصادی بر دولت یا جامعه هدف، از راه محدودیت یا توقف روابط اقتصادی معمول صورت می گیرد. کمک های اقتصادی استعمارگران به دولت ها و حکومت های دست نشانده ای که با هماهنگی عملکرد خود با منافع زرسالاران، اجرای سیاست های استعماری را آسان می کنند، نوع دیگری از برنامه اقتصادی استعمارگران است. این کمک ها که عموم ملت ها با عنوان اعانه از آن یاد می کنند، به خرید کالا و خدمات از دولت ها و کمپانی های سرمایه داری وابسته است. به عبارت دیگر، این کمک های اقتصادی به افزایش فعالیت های اقتصادی سرمایه داران در داخل کشورهای دریافت کننده و در نتیجه، نفوذ بیشتر استعمارگران کمک می کند. کمک توسعه،(1) بخشی از این کمک های اقتصادی است که در ظاهر برای حمایت از توسعه اقتصادی و اجتماعی، وام و کمک های بلاعوضی را فراهم می آورد. این کمک ها از راه پروژه های ویژه ای تأمین می شود و به منظور اهداف

ص: 29

ویژه ای مانند ارتقای بهداشت، آموزش و پرورش، کشاورزی و توسعه روستایی است. همچنین کمک های امدادی مانند کمک های غذایی در حوادث پیش بینی ناشده یا برنامه های غذا برای صلح سازمان ملل که عموماً به «قانون عمومی 480» شهرت دارد، با عنوان کمک توسعه و به منظور تأمین اهداف استعمار فرانو، از سوی ایالات متحده امریکا و دیگر کشورهای سرمایه داری اعطا می شود، چنان که در قانون ایالات متحده، اهداف برنامه غذا برای صلح چنین بیان شده است:

افزایش صادرات محصولات کشاورزی امریکا؛ مبارزه با گرسنگی و کمبود مواد غذایی؛ ترویج توسعه اقتصادی در کشور های در حال رشد و افزایش منافع سیاست خارجی امریکا.(1)

در اقدامات پنهانی، اطلاعات خام به کمک مأموران سری به دست می آید و به دلیل اینکه از منابع انسانی نه فنی، حاصل شده، ناپخته است. داده های این منابع عمومی، با اطلاعات سخت ناشی از تحلیل کشف رمز و شناسایی های ماهواره ای تکمیل می شود. ماهواره های شناسایی، به طور عادی، اطلاعات باارزشی را فراهم می کنند که با اطلاعات نشانه ای ترکیب شده است. این اطلاعات نشانه ای، همان اطلاعات به دست آمده از ره گیری و تحلیل علایم مخابراتی، الکترونیکی و تله متری و نیز اطلاعات تصویری است که عبارت از رمزهای کامپیوتری است و به تصویر تبدیل می گردد و در مجموع، دریایی از اطلاعات را از سراسر جهان در اختیار سرمایه داران استعمارگر قرار می دهد.

از این اطلاعات و اقدامات پنهانی به گونه ای استفاده می شود که نقش استعمارگران به طور کامل پوشیده باشد و با تکنیک های بازپرسی کشف شدنی نباشد و به راحتی تکذیب شود.

و با تهدید ثبات فرهنگی جامعه، ناامنی فزاینده ای را بر این کشورها تحمیل می کند.(1)

آنچه در این ماجرا اتفاق می افتد، تهاجم فرهنگی است. استعمارگران می کوشند با از میان بردن یا تضعیف فرهنگ بومی ملل دنیا و جای گزینی فرهنگ وارداتی سرمایه داری غرب، زمینه غارت و چپاول منابع این کشورها را فراهم آورند. زمانی مبارزه با تهاجم فرهنگی امکان پذیر است که خطر بزرگ آن برای همگان روشن شود. با مقایسه میان تهاجم فرهنگی و تهاجم نظامی می توان به روشنی، به این خطر بزرگ پی برد. در تهاجم نظامی، هدف دشمن، تصرف خاک و سرزمین یک ملت است، در حالی که در تهاجم فرهنگی، اخلاق، ارزش ها و عقاید مردم هدف قرار می گیرد. تهاجم نظامی، با سرعت و همراه با سر و صدا صورت می گیرد، ولی تهاجم فرهنگیT ماهیتی آهسته و آرام دارد. تهاجم نظامی، ترسناک و نفرت برانگیز است و افراد را به مقاومت و دفاع وامی دارد، ولی تهاجم فرهنگی، فریبنده و جذاب است و افراد، خواسته یا ناخواسته به استقبال و پذیرش آن می روند. در تهاجم نظامی، مهاجم اعلام دشمنی می کند و بانگ نخستین گلوله، همه را متوجه خطر می سازد، در حالی که در تهاجم فرهنگی، مهاجم اعلام دوستی می کند؛ به گونه ای که برخی از افراد هیچ گاه دشمنی و شبیخون وی را باور نمی کنند.

در تهاجم نظامی، درگیری با دشمن از مرزها شروع می شود و سلاح مبارزه، بمب و موشک است که بر خانه ها، پادگان ها، خطوط و خاکریزها فرود می آید. مهاجم فرهنگی، حمله خود را از درون خانه ها و با امواج

ص: 33

صوتی و تصویری آغاز می کند و اندک اندک، با سست کردن ایمان مردم، مدرسه ها، مطبوعات، اندیشه ها و عقاید را بمباران فرهنگی می کند.

در تهاجم نظامی، مجروح میدان برای درمان به پشت جبهه انتقال می یابد، در حالی که در تهاجم فرهنگی، زخم خوردگان به خطوط جلوتر انتقال می یابند.

در تهاجم نظامی، از اسیران و کشته شدگان جنگ با عنوان فداییان میهن، ارزش ها و آرمان ها نام برده می شود، ولی در تهاجم فرهنگی، اسیرشدگان، به دام افتادگان ابتذال، شهوت، اعتیاد و نابودی اند.

بزرگداشت یک فدایی تهاجم نظامی، به جامعه روح حماسی می بخشد، ولی آلوده شدن نسلی به ابتذال و فساد در نتیجه تهاجم فرهنگی، روح جامعه را افسرده و نابود می کند. در آخر اینکه تهاجم نظامی، ملت را مقاوم تر می کند، در حالی که تهاجم فرهنگی، جز سستی و رخوت ملت ها نتیجه ای ندارد. (1)

مهم ترین شیوه های استعمارگران برای تهاجم فرهنگی یک ملت عبارتند از:

1. متهم کردن کشورهایی که از ورود جریان آزاد اطلاعات به کشورشان استقبال نمی کنند، به ضدیت با آزادی، حقوق بشر، دموکراسی و امنیت؛

2. کشاندن جوانان به فساد، ابتذال، شهوت رانی، می گساری و اعتیاد به مواد مخدر و دور ساختن آنان از فعالیت های مفید اقتصادی، اجتماعی و علمی؛

3. تضعیف پایه های اعتقادی جوانان و نوجوانان؛

ص: 34

4. تحقیر و منزوی کردن هنر و فرهنگ بومی کشورها با بی توجهی به صنایع دستی و هنرهای بومی و مطرح ساختن آثار و تولیدات هنری وارداتی؛

5. القای فرهنگ سرمایه داری با عنوان مدرنیسم، با استفاده نادرست از فن آوری ارتباطات، در قالب برنامه های ماهواره ای، رادیویی، پایگاه های کامپیوتری و فیلم های ویدیویی.(1)

برای بسیاری از مردم، پذیرش این امر سخت باشد که رسانه های سلطه جو، نگرش های ما را بر اساس اقتضای بازار شکل می دهند، ولی این امر حقیقت دارد. کمپانی الکترونیک ژاپنی سونی، مالک سی بی اس رکوردز (C.B.S) و کلمبیا پیکچر (C.P) است. شش کمپانی، ضبط موسیقی در جهان و هفت کمپانی تولید فیلم در امریکا، کنترل بیشتر تولیدات سینمایی و انحصار پخش آنها را در کل جهان در اختیار دارد. ای او ال (American On Line- AOL)، بزرگ ترین عرضه کننده خدمات و اخبار اینترنتی در امریکا، با ادغام در تایم وارنر در سال 2000، به بزرگ ترین شرکت رسانه ای جهان تبدیل شد.

پروفسور نورمن سالومن، پژوهشگر امریکایی در کتاب شما همیشه دروغ گفته اید که در سال 2001 منتشر کرد، شش ابررسانه سرمایه داری امریکایی را بررسی می کند که با محصولات رسانه ای خود در ایالات متحده و دیگر نقاط جهان، به منظور تحقق اهداف استعمار فرهنگی زرسالاران اقتدارطلب گام برمی دارند.

به گفته وی، کمپانی عظیم ای او ال - تایم وارنر، بخش اصلی بازار فیلم، شبکه (CNN)، اینترنت و رسانه های چاپی را قبضه کرده و بزرگ ترین انحصار جهانی در زمینه رسانه ای است. این شرکت بزرگ، از ترکیب غول بزرگ و جدید امریکن آن لاین با غول سنتی رسانه ای با نام تایم وارنر به وجود آمده است. امریکن آن لاین، بیشترین کاربران اینترنتی در امریکا و کانادا را پوشش می دهد و از طریق شبکه CNN و کمپانی فیلم سازی برادران وارنر، فرهنگ و باورهای نظام سرمایه داری را که در ایالات متحده

ص: 36

به ارزش های امریکایی یا اصطلاحاً «کیش امریکایی» موسوم شده اند، در سراسر دنیا گسترش می دهد.

دومین شرکت بزرگ رسانه ای، وایاکام، مالک شبکه های تلویزیونی بی شماری چون شبکه سراسری CBS امریکاست. از دیگر دارایی های اثرگذار و بزرگ این شرکت، شبکه تلویزیونی MTV است که با وجود ماهواره های بسیار، می توان در سراسر جهان از آن استفاده کرد. این شبکه، بخش بزرگی از ارزش های مورد توجه زرسالاران اقتدارطلب را به سراسر جهان صادر می کند. وایاکام، در عرصه صنعت سرگرم سازی و محصولات ویژه کودکان و نوجوانان، پس از کمپانی دیزنی، مقام دوم را در دنیا دارد.

نیوزکورپوریشن، سومین شرکت رسانه ای بزرگ سرمایه داری امریکاست که افزون بر ایالات متحده، در بسیاری از کشورهای جهان از جمله انگلیس، استرالیا، کانادا، هند، هنگ کنگ، چین و ایتالیا نیز سرمایه گذاری های کلانی کرده و در همه جای دنیا صاحب شبکه های رادیویی و تلویزیونی بی شماری است. نیوزکورپوریشن یا نیوزکورپ، از آن غول ثروتمند رسانه ای جهان، روبرت مرداک است که از اندیشه های فوق العاده راست گرایانه سرمایه داری امریکایی اثر می پذیرد. بخش بزرگی از مسئولیت صدور ارزش های امریکایی به دیگر نقاط جهان را نیز این شرکت بر عهده دارد. این شرکت رسانه ای به دلیل داشتن استودیوی بزرگ فیلم سازی کمپانی معروف فاکس قرن بیستم، تسلط و نفوذ بسیاری بر هالیوود دارد. افزون بر این، شبکه تلویزیونی - ماهواره ای فاکس و فاکس نیوز که از شبکه های جنجالی خبرساز به شمار می روند و مخاطبان بسیاری در سراسر امریکا و جهان دارند، متعلق به این شرکت هستند. همچنین در انگلستان، شبکه تلویزیونی اسکای (Sky) و سه روزنامه کثیرالانتشار تایمز، ساندی تایمز و

ص: 37

سان را در اختیار دارد و در هند، امریکای لاتین و استرالیا نیز چندین شبکه تلویزیونی داخلی را اداره می کند. به طور کلی، نیوزکورپ به تنهایی صاحب یک چهارم از کل رسانه های شنیداری، دیداری و چاپی جهان است.

چهارمین ابررسانه ای که نورمن به بررسی آن می پردازد، والت دیزنی است. والت دیزنی، بزرگ ترین شرکت رسانه ای منحصراً سرگرم کننده امریکا و جهان است که از نظر عظمت و درآمد مالی، پس از نیوزکورپ قرار می گیرد. این کمپانی که بسیاری با شنیدن نام آن به یاد کارتون های جذاب و ملودرام سینمایی و تلویزیونی می افتند، مالک شبکه تلویزیونی - ماهواره ای (ABC) است که در انتشار اخبار و اطلاع رسانی به مردم امریکا نقش مؤثری دارد و بنا بر آمار سال 2000 میلادی کمیته نظارت بر رسانه های تصویری امریکا، بیش از هشتاد و سه درصد مردم امریکا و کانادا، اخبار و اطلاعات خود را از این شبکه و بخش خبری آن، ای بی سی نیوز دریافت می کنند.

از دیگر شرکت های رسانه ای که سرمایه داران امریکایی و اروپایی آن را تأسیس کرده اند و نفوذ گسترده و سود دهی بسیاری در اروپا دارد، کمپانی برتلزمان است. گستره نفوذ این کمپانی در خارج از امریکا، در مقایسه با دیگر رسانه های امریکایی به گونه ای است که برخی آن را یک کمپانی غیر امریکایی می دانند. خواهران معروف RTL که مجموعه ای از شبکه های رادیویی و تلویزیونی و استودیوهای فیلم سازی هستند، به این غول رسانه ای اروپایی - امریکایی تعلق دارد. این شرکت همچنین انتشارات رندوم

ص: 38

هاوس، یکی از بزرگ ترین مؤسسه های انتشاراتی جهان را در اختیار دارد و سالانه میلیون ها جلد کتاب در سراسر جهان منتشر می کند.

ششمین ابررسانه سرمایه داری امریکا، جنرال الکتریک است . این شرکت که از قدیمی ترین شرکت های بزرگ امریکایی است و سابقه آن حتی به پیش از اختراع رادیو و تلویزیون می رسد، مالک شبکه هایNBC وCNBC است. شرکت جنرال الکتریک در اوایل سال 2001، بخش هایی از شبکه های تلویزیونی خود را با بخش هایی از شرکت عظیم مایکروسافت ادغام کرد. همچنین به تازگی با شرکت رسانه های ویوندی یونیورسال، صاحب کمپانی فیلم سازی مشهور یونیورسال به توافق رسیده است تا به یکی از بخش های بزرگ این شرکت بپیوندد. با چنین اتفاقی، غول رسانه ای جدیدی هم تراز با ای او ال - تایم وارنر و نیوزکورپوریشن ایجاد می شود.

تقریباً همه شبکه های تلویزیونی - ماهواره ای و کابلی امریکا را که در خارج از خاک امریکا نیز مخاطبان بسیاری دارند، یکی از این شش غول رسانه ای اداره می کند. باور کردن این موضوع مشکل است که اخبار و اطلاعات و برنامه های سرگرمی گروه بزرگی از مردم جهان، تنها از جانب این رسانه های انحصاری تأمین می شود؛ رسانه هایی که مهم ترین ابزار تهاجم فرهنگی استعمارگران است. در اصل، امپریالیسم رسانه ای، یکی از مؤلفه های فرهنگ سرمایه داری و کالایی صادراتی است و با کنترل کمپانی های امریکایی بر رسانه های جریان اصلی، ویژگی های فرهنگ سرمایه داری در سراسر جهان گسترش می یابد. هالیوود و تصویرسازی ستارگان سینمایی اش در سراسر جهان، «افکار امریکایی» را که چیزی جز فرهنگ سرمایه داری نیست، به همه مردم جهان تلقین می کند. لوگوهای محصولات امریکایی را

ص: 39

می توان در سراسر جهان شناسایی کرد. فرهنگ امریکایی، کوکاکولا، مک دونالد و نایک را به تمامی جهان صادر کرده است.

اکنون آنچه مهم به نظر می رسد، نفوذ همه جانبه موج فراگیر امپریالیسم رسانه ای در جنبه های نژادی و ملی است. این موج، در نخستین خیزش خود، حوزه کشورهای عربی و امریکای شمالی را درنوردیده و تولیداتی ویژه این دو حوزه، با هدفی کلی، در دستور کار آنها قرار گرفته است. فراگیری و تسلط این موج در کشورهای عربی به خوبی محسوس است، به گونه ای که جزئی ترین شئون اجتماعی و فردی را تحت تأثیر و تغییر قرار داده است. بدیهی است کوشش زرسالاران اقتدارطلب جهانی با بهره گیری از منابع گسترده ابررسانه ها تا تحقق کامل اهداف استعمار فرانو و گسترش حوزه نفوذ خود در همه نقاط جهان، ادامه خواهد داشت.(1)

ص: 40

زرسالاران اقتدارطلب، یک طبقه اجتماعی است، ولی نماینده یک ایدئولوژی برخوردار از یک نظام فکری و عملی گسترده است. این ایدئولوژی، تمدنی با نام تمدن غرب را بنیان نهاده است و اسلام نیز به عنوان یک دین، با ایدئولوژی قوی و نظام فکری و عملی کامل و جامع خود شناخته می شود.(1)

بر این اساس، آنچه در رابطه تقابلی اسلام و زرسالاران اقتدارطلب وجود دارد، تقابل دو ایدئولوژی است، نه تقابل یک دین با یک طبقه اجتماعی. وجود یک طیف ایدئولوژیک در هر دو مقوله اسلام و زرسالاران اقتدارطلب، ناموجه و نامأنوس بودن این رابطه تقابلی را توجیه می کند.

مراجع غربی با تحمیل سه مفهوم به واژه اسلام، به هر یک چهره ویژه ای داده اند. یک اسلام را به عنوان دین، یکی را به معنای کشورها و ملت ها و دیگری را به مفهوم تمدن قلمداد می کنند. تقسیم اسلام به چند مفهوم، امکان ایجاد دیدگاه های متفاوتی را نسبت به اسلام به وجود آورده است.

نگاه به اسلام به عنوان بزرگ ترین تهدید برای غرب، نظام سرمایه داری و کاخ تمدن آن، رایج ترین نگاه نظام سرمایه داری غرب به اسلام است. این نگاه ویژه به اسلام که در دوران حاضر، از سوی استعمارگران استعمار فرانو به عنوان تنها موضع نگاه به اسلام مطرح است، هراسی در دل زرسالاران اقتدارطلب افکنده است. زرسالاران می کوشند با منتقل کردن هراس خود از اسلام به دیگر طبقات اجتماعی و استفاده کردن از مفاهیمی چون تهدید اسلامی، تمامی جهان خارج از اسلام را با خود هماهنگ سازند، ولی به راستی ماهیت رابطه تقابلی اسلام و استعمار فرانو از چه عواملی سرچشمه می گیرد؟

گیرد. تکامل چنین اندیشه ای، چیزی جز استعمار فرانو یا کوشش برای سیطره کامل و همه جانبه بر منابع جهانی نیست، ولی تحقق اهداف فرانو مانند استعمار کهن و نو، با مانع جدی و بزرگی چون دین اسلام روبه رو است.

امروزه زرسالاران اقتدارطلب، اسلام را بزرگ ترین مانع تحقق اهداف استعماری فرانو خویش می دانند و آشکارا به آن اعتراف می کنند؛ زیرا:

1. اسلام، در طول تاریخ، مقاومت های سرسختانه ای از نظر عقیدتی و سیاسی، در برابر اندیشه های قدرت طلبانه و دنیامدار داشته است؛

2. اسلام، تنها دینی است که در اندیشه اصلاح جهانی است و همه پیروان آن موظفند زمینه تحقق آن را فراهم کنند؛

3. در حال حاضر، یک چهارم جمعیت دنیا؛ یعنی یک میلیارد و چهارصد میلیون نفر در سراسر دنیا مسلمان هستند؛

4. اسلام، آخرین دین بزرگی است که پس از مسیحیت ظهور کرده و روز به روز دامنه نفوذ آن در سطح جهان در حال گسترش است.(1)

راجر هاردی، از برنامه سازان شبکه تلویزیونی BBC در سخنانی، نگرانی غرب سرمایه داری از اسلام را چنین بیان می کند:

اسلام، امروز بزرگ ترین مسئله غرب است، حتی یک مسئله جهانی است. اسلام، امروز نه تنها در خاورمیانه، بلکه در همه جا عالم گیر شده و مبارزه با آن بسیار مشکل است.(2)

ص: 44

همچنین چاپ جمله هایی چون «قدرت اسلام، بزرگ ترین قدرت قرن بیست و یکم خواهد بود»،(1) از دکتر ربرت کرین، مشاور وقت نیکسون، در هفته نامه المسلم، چاپ لندن یا «آینده از آن اسلام است»،(2) در روزنامه ایتالیایی ایل جرناله، همگی بیانگر هراس و نگرانی سردمداران جوامع غربی از رشد اسلام و جهانی شدن آن است. این نگرانی ها سبب شده است تا زرسالاران جهانی، پیکان تهاجم خویش را به سوی اسلام نشانه بگیرند و تمامی تلاش خود را به کار بندند تا با بهره گیری از روش های نظامی و غیرنظامی چون تخدیر، تحمیق و تطمیع ملل اسلامی، اهداف استعماری شان را تحقق بخشند.

دست مسئولان و دانشمندان دینی آنها تحریف شده است، در حالی که خداوند، قرآن، کتاب آسمانی مسلمانان را از چنین دست کاری هایی ایمن داشته و این امر را تضمین کرده است. این نوع نگرش اسلام به مسیحیت و طرح این مسئله که اگرچه مسیحیت به طور کامل از دین توحیدی خارج نشده، ولی دیدگاه ادراکی آن کم رنگ شده است، نگاه منفی دنیای مسیحیت به اسلام را در پی داشت.

دو - تصرف سرزمین های مسیحی نشین به دست مسلمانان سبب شد کلیسا تسلط خود را بر بخش های گسترده ای از دنیای مسیحیت از دست بدهد. ازاین رو، روحانیان مسیحی از سر خشم و کینه به تبلیغ بر ضد اسلام و مسلمانان پرداختند.

سه - شکوفایی تمدن اسلامی در زمانی که غرب مسیحی، در بی فرهنگی و عقب ماندگی قرون وسطایی خود به سر می برد، سبب واکنش منفی مسیحیان شد. مسیحیان که پیشرفت مسلمانان و عقب ماندگی خود را می دیدند، برای فروکش کردن آتش حسد و کینه خویش کوشیدند برخی کارهای مسلمانان را مانند اجازه اسلام به مردان برای اختیار کردن چندین همسر، ضد اخلاقی نشان دهند و چنین وانمود کنند که مسلمانان تنها در زمینه های مادی پیشرفت کرده اند و از ارزش های اخلاقی بی بهره اند.(1)

گیرد، زمانی مطرح است که هدف، کسب منافع مادی باشد. در این اندیشه، «من» در مفهوم ضدیت با دیگری معنا می یابد و «دیگری»، به مثابه دشمن یا موضوعی برای سلطه جویی است. این گونه نگرش به دیگری که منشأ دیگر رفتارهای نظام سرمایه داری قرار می گیرد، جز ایجاد حس دشمنی با اسلام، نتیجه دیگری برای غرب ندارد.(1)

اندیشه و فرهنگ آغاز می شود؛ زیرا اندیشه مستقل، اقتصادی مستقل مبتنی بر واقعیت اصولی و ویژگی های ذاتی پدید می آورد. تفکر وابسته یا فرهنگ وارداتی اقتصادی اگرچه از امکانات مادی برخوردار باشد، از چارچوب وابستگی اقتصادی و قالب های آماده شده خارج نمی شود. سیاست مستقل و آزاد نیز تنها از فرهنگی مستقل پدید می آید. تعریف مفاهیمی چون سلطه گری، وابستگی یا استقلال در فرهنگ سیاسی یک کشور، جهت دهنده و مشخص کننده مسیر فعالیت های سیاسی یک کشور است.

بر همین اساس، استعمارگران استعمار فرانو در رویارویی با اسلام، فرهنگ اسلامی و به عبارتی، بینش ها، باورها، گرایش ها و رفتارهای مادی و معنوی امت اسلامی را هدف قرار می دهند. زرسالاران اقتدارطلب می کوشند با سلطه فرهنگی بر مسلمانان، مقدمات سلطه اقتصادی و سیاسی خود را فراهم کنند. به عبارت دیگر، با هجوم به فرهنگ، هم به ریشه حمله می شود و هم به ساقه، برگ و میوه ها دستبرد زده می شود. هرچند در این هجوم، غارت میوه ها مشهودتر است، ولی خشکاندن ریشه ها، خطرناک تر و نابودکننده تر است. نابودی باورها، بینش ها و ارزش های معنوی و جای گزین ساختن فرهنگ مادی در ذهن تک تک مسلمانان، هدفی است که استعمارگران بی وقفه در پی تحقق آن هستند. القای اندیشه های انسان محوری در برابر خدامحوری، اصالت دنیا و مادی گرایی در برابر امور معنوی و آخرت گرایی، تقدس بخشیدن به دانش و یافته های ذهنی و فکری انسان به جای آموزه های آسمانی دین اسلام و ترویج

ص: 49

لذت جویی مادی در برابر آرامش خواهی معنوی فرهنگ اسلامی، نتیجه ای جز استحاله فرهنگی مسلمانان ندارد.(1)

آنچه در جریان استعمار فرهنگی امت اسلامی رخ می دهد، چیزی فراتر از تهاجم فرهنگی است و در حقیقت، شبیخون فرهنگی، غارت فرهنگی و قتل عام فرهنگی به شمار می رود.

همچنین زرسالاران می کوشند با طرح شعار «جدایی دین از سیاست»، نقش روحانیان و رهبران مذهبی را در جامعه های اسلامی به عنوان کارشناسان دینی، مفسران احکام قرآنی و پاسداران حریم اندیشه اسلامی و قرآنی تضعیف کنند. تضعیف و تخریب چهره روحانیان، زمینه تضعیف اندیشه های اسلامی را فراهم می کند. طرح و القای شبهه های وسوسه انگیز درباره مفاهیم قرآنی، از دیگر روش های تضعیف ایمان اسلامی است. القای شبهه هایی چون توکل بر خدا، مستلزم تنبلی و سستی است یا تعدد همسران در اسلام و زن بودن فقط یکی از معصومان نشان دهنده نگاه تحقیرآمیز اسلام به زن است، به ترک های کوچکی می ماند که سرانجام به شکستن ظرف ایمان می انجامد. منفی انگاشتن اصول اخلاقی اسلام چون امر به معروف و نهی از منکر با عنوان تجاوز به حریم خصوصی افراد، حجاب اسلامی به عنوان محدودیت آزادی بانوان، بی منطق و بی معنا جلوه دادن مفاهیم قرآنی چون انفاق و ایثار، ترویج فرهنگ بی توجهی به هم نوعان و دیگر مسلمانان، بزرگ نمایی مشکلات فکری مسلمانان، غافل کردن مسلمانان از مبانی استدلالی و منطقی اسلام و ترویج فرهنگ سطحی نگری و واپس گرایی، از دیگر روش های استعماری است که استعمارگران در تضعیف ایمان اسلامی از آن بهره می جویند.(1)

توحید، خرافه گرایی، ستم پذیری و تحریف مفاهیم والای تعبد، توکل، دعا، انتظار و قضا و قدر، از جمله فعالیت هایی است که برای تحقق این برنامه استعماری، سامان دهی و اجرا می شود.(1)

انسان، انسان را از مسیر اصلی رشد و کمال خارج می کند. بی شک، آثار و نتایج شوم بدحجابی، هدف استعمارگران برای سلطه و سیادت بر جوامع اسلامی را تحقق می بخشد. ازاین رو، در طول تاریخ، استعمارگران همواره به پوشش و حجاب اسلامی به عنوان مانعی برای تحقق اهداف استعماری خود در سرزمین های اسلامی نگریسته اند.(1)

زمانی وزارت مستعمره های انگلیس با این عنوان که «چگونه اسلام نابود می شود»، بیان کرد: «به هر وسیله ای شده، باید زن مسلمان را از حجاب اسلامی خارج کرد و بی حجابی را در میان زنان مسلمان گسترش داد.»(2) نظریه سیاسی اشغالگران فرانسوی برای حاکمیت سیاسی بر الجزایر نیز چنین بود:

اگر بخواهیم بر تار و پود بافته جامعه الجزایر هجوم بریم و استعداد مقاومت او را مغلوب سازیم، باید نخست زن ها را زیر سلطه قرار دهیم یا به چادری رسوخ کنیم که خود را در درون آن می پوشانند... .(3)

فرانتس فانون نیز درباره حجاب زنان مسلمان می گوید:

هر جا چادری (حجابی) به دور انداخته و کنار گذاشته می شود، افق جدیدی را که بر استعمارگر ممنوع بود، در برابر وی می گشاید.(4)

بدحجابی، دروازه انحراف های اخلاقی است و جانشین شدن بی اعتنایی و پای بند نبودن جوانان به ارزش های اخلاقی چون عفاف و خویشتن داری، کنترل نگاه و رعایت کردن حریم در روابط زن و مرد، از نتایج شوم گسترش بی بندوباری است.

ص: 53

استعمارگران همواره با آگاهی از نقش مؤثر انحراف های اخلاقی در تحقق اهداف استعماری شان، با بی شرمی، دیدگاه های خود را درباره بی توجهی و پای بند نبودن جوانان امت اسلامی به ارزش های اخلاقی این گونه بیان می کنند:

ما باید کاری کنیم که اخلاق در همه جا ویران شود تا راه سلطه ما در آنجا باز گردد. جوامعی که اخلاقیات را در آنها از بین برده ایم، وجود خدا را نفی می کنند... .(1)

وزارت مستعمره های انگلیس بار دیگر با عنوان «چگونه اسلام نابود می شود»، آورده است:

باید در میان مسلمانان، آزادی را به معنای بی بندوباری گسترش داد و به آنها تلقین کرد که امر به معروف و نهی از منکر معنا ندارد و هر کس باید در کار خود آزاد باشد.(2)

ورود و گسترش مواد مخدر و مسکرات، ایجاد و تقویت گروه های بزه کار اجتماعی و اقتصادی، رواج عکس و فیلم های مبتذل سینمایی، تلویزیونی و ماهواره ای، چاپ و نشر کتاب ها و مجله های دارای مطالب و تصاویر مخرب و آلوده کننده و تهیه و توزیع نوارهای موسیقی مهیج و مبتذل، ابزارهایی است که زرسالاران استعمارگر برای گسترش فساد و منکر در جوامع اسلامی از آن بهره می جویند.

اسلامی فراهم می سازند. تبلیغ و ترویج پان عربیسم، پان ترکیسم و پان ایرانیسم نیز بر اساس همین اندیشه صورت می پذیرد.

اسلام هیچ قومی را برتر ندانسته است و خود را به هیچ ملتی مختص نمی داند و حتی اعراب را که پیامبر اسلام از میان آنان برانگیخته شده است، برتر از دیگر مسلمانان نمی داند. با این حال، دشمنان اسلام و استعمارگران می کوشند با ایجاد انگیزه های ناسیونالیستی، هویت ملی و اسلامی مسلمانان را از یکدیگر تفکیک کنند و در تقابل با هم قرار دهند.

با ترویج و برتری احساسات ملی بر باورهای مذهبی، اسلام به تدریج از جامعه های اسلامی رخت برمی بندد. با حذف اسلام، هویت ملی و بومی عجین شده با اسلام با بحران روبه رو می گردد و آن گاه استعمارگران، فرهنگ و اندیشه های خود را در خلأهای ایجاد شده پس از حذف اسلام، به جوامع اسلامی تزریق می کنند. برای نمونه، در بیشتر جامعه های اسلامی غیر عربی، خط و زبان؛ دو نماد هویت ملی، با فرهنگ اسلامی درآمیخته و هویت اسلامی - ملی به خود گرفته اند. بسیاری از مفاهیم اسلامی در این جوامع، در قالب خط و زبان ملی شکل گرفته و انتقال یافته است. تضعیف خط و زبان ملی در این جوامع، افزون بر تهدید هویت ملی، تهدیدی برای فرهنگ اسلامی و هویت اسلامی است.(1)

استعمارگران و دشمنان اسلام با آگاهی از نقش خط و زبان در جامعه های اسلامی، برای بی اعتبار کردن این میراث گران بها می کوشند و درصددند خط و زبان خویش را به عنوان یک ارزش به ویژه در میان قشر تحصیل کرده گسترش دهند.

ص: 55

قانون شکنی، معرفی نادرست پیامبر اسلام به عنوان شاعری توانا یا جنگ جویی که عقاید خود را با زور شمشیر گسترش داد، بیان برخی احادیث اسلامی به عنوان نوشته های حقوق دانان قرون گوناگون و نسبت دادن بسیاری از خدمات علمی دانشمندان مسلمان به دانشمندان غربی، از جمله اقداماتی است که با هدف ترسیم تصویر منفی و دروغین از اسلام صورت می گیرد.(1) از مصداق های خبرپردازی ها و تصویرسازی های بیان شده، تصاویر زشت و خشنی است که رسانه های گروهی و خبرگزاری های غربی وابسته به زرسالاران جهانی، از مبارزه های مردم مسلمان فلسطین، عراق، لبنان و دیگر کشورهای مسلمان به تصویر می کشند.

می کنند. همچنین رخدادهای تروریستی در مناطق سنی نشین نیز محکومیت گروه های شیعه را از سوی زرسالاران جهانی به همراه دارد.

ص: 60

بررسی مفاهیم اسلامی درباره تهاجم، دو جنبه دارد؛ یک سو، افراد یا گروه های مهاجم و دیگر سو، افراد و گروه هایی که دشمنان بر آنها هجوم آورده اند.

تاریخ نیز بیانگر این حقیقت است که هرگونه دگرگونی و تحول در فرهنگ ها، در پی دو علت پدید می آید: علت قابلی و علت فاعلی. هرگاه روح فرهنگی مستقل، در جامعه ای زنده باشد و مردم به ویژه اندیشمندان جامعه به حقیقت آن فرهنگ ایمان داشته باشند، هرگز فرهنگ دیگری نمی تواند به آن جامعه هجوم آورد و آن را نابود سازد. فرهنگ های زنده از تمامی فرهنگ ها بهره برده و آنها را در خود حل کرده اند. البته وقتی به هر دلیلی، روح حاکم بر فرهنگ ملی از میان برود و مردم جامعه، انس خود را با آن فرهنگ از دست بدهند، آن فرهنگ آسیب پذیر می شود و مردم فرهنگ مسلط دیگری را می پذیرند. این حالت انفعالی، علت قابلی است. در این صورت، فرهنگ بیگانه که با عنوان علت فاعلی از آن نام برده می شود، می تواند به سرعت در این فرهنگ فراگیر شود تا جایی که ماهیت آن را نیز تغییر دهد.(1)

ازاین رو، جوامع اسلامی برای مقابله با برنامه های فرهنگی استعمار فرانو باید به هر دو جنبه توجه کنند؛ یعنی هم زمینه های پذیرش فرهنگ سرمایه داری زرسالاران اقتدارطلب در جوامع اسلامی از بین برود و هم با سیاست ها و برنامه های استعماری زرسالاران به عنوان علت فاعلی مبارزه شود.

ص: 62

سه - آشنا کردن افراد با تجلی دین و دین باوری در صحنه های گوناگون زندگی، در تقویت دین باوری افراد جامعه به ویژه نسل جوان بسیار سازنده و مؤثر است.

چهار - از آنجا که ممکن است برخی افراد به دلیل تبلیغات رسانه های گروهی، نسبت به مسائل دینی احساس بی نیازی کاذب کنند، ایجاد انگیزه درست برای مطالعه و تحقیق درباره مبانی اعتقادی و تبیین رسالت جهانی مسلمانان در شرایط کنونی، نقش مؤثری در نهادینه شدن عقاید مذهبی دارد. بر همین اساس، فراهم آوردن فضاهای مذهبی مناسب و برگزاری مراسم سازنده و نشاط انگیز عبادی، استفاده از کتاب ها و رسانه های مکتوب مذهبی، رعایت ضوابط اخلاقی و دینی در رفتار اجتماعی، تشکیل جلسه های مذهبی مناسب مانند جلسه های آموزش های دینی، مطالعه های سیاسی و اجتماعی، جلسه های دعا و نیایش با هدف های رفتاری مشخص و بلندمدت بسیار مؤثر است.

پنج - تمسک به ولایت اهل بیت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله از دیگر شیوه های مؤثر در تقویت عقاید اسلامی به منظور مقاومت فرهنگی در برابر تهاجم دشمنان است. اهل بیت(ع)، چراغ های هدایت و روشنگران شریعت و کشتی نجات امت اسلامی هستند که ایمنی در برابر تهاجم دشمنان و آرامش در تلاطم اقیانوس بی کران زندگی، جز با شناخت معارف و آموزه های آنان و تمسک به ولایت و محبت ایشان امکان پذیر نیست. حضرت امام سجاد(ع) در دعای شعبانیه می فرماید:

خدایا! بر پیامبر و خاندان او درود فرست. آنان همانند کشتی جاری در اقیانوس های بی کران هستند. هرکس سوار بر آن کشتی شود، ایمن و هر کس آن را ترک

ص: 64

کند، غرق می شود. پیش گیرنده بر ایشان، از دین بیرون رفته است. عقب مانده از آنان، نابود خواهد شد و همراه و ملازم ایشان به مقصد خواهد رسید.

بنابراین، گزینش و استفاده از احادیث و ادعیه مناسب در برنامه ها، برگزاری جشن های شادی بخش و آموزنده به مناسبت اعیاد و در مجموع، انتقال پیام و آموزه های ائمه اطهار(علیهم السلام) به افراد جامعه بسیار مفید است.(1)

بنابراین، بایسته است انسان ها با این معجزه اسلام، آشنایی عمیق و دقیقی پیدا کنند و با آن محشور شوند. تشکیل جلسه های روا ن خوانی، روخوانی، حفظ، قرائت و تفسیر قرآن کریم، در این زمینه بسیار مؤثر است.

نخست آنکه معروف و منکر تعریف شوند و مصداق های هر یک در جامعه معرفی شود. دوم اینکه مراتب و مراحل امر به معروف و نهی از منکر و شرایط اجرای مطلوب آن معرفی شود. سوم آنکه آمران به معروف و ناهیان از منکر توجه داشته باشند که رفتار و اخلاق آنان، بیش از بیان و کلامشان کارساز و مؤثر است. از این رو، این امر فرهنگی را با اصلاح و تهذیب خود شروع کنند تا بیان ایشان مؤثرتر و کارسازتر باشد.(1)

به طور کلی، تقویت اعتقاد به ساختن کشوری آباد و کوشش برای سربلندی آن در صحنه های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، با نفی هرگونه ضعف و ناتوانی، روحیه دفاع از فرهنگ خودی را تقویت خواهد کرد.(1)

ناصحیح این نیاز طبیعی، پاک سازی و پالایش محیط یا کنترل آگاهانه و معقول احساسات تا زمان مناسب برای ازدواج و پس از آن، توجه به امر ازدواج بسیار اهمیت دارد. گسترش فرهنگ ازدواج در جامعه و تمهید مقدمات برای تسهیل آن و تشویق جوانان و خانواده های آنان به انجام این امر، از مؤثرترین شیوه های مبارزه با تهاجم فرهنگی دشمنان و جلوگیری از فساد و منکر در جامعه است.(1)

مذهبی مشترک جامعه های اسلامی، مبارزه با جریان های انحرافی، تفرقه های قومی و در نتیجه، ایجاد وحدت و یک پارچگی ملی اسلامی از جمله اقداماتی است که سبب تقویت هویت ملی اسلامی جامعه های مسلمان می شود.

پاسخ گوید، بلکه روز به روز احساس پوچی را در وجود انسان ها تقویت می کند.

شناساندن ماهیت فرهنگ سرمایه داری زرسالاران اقتدارطلب و بیان دلایل ناسازگاری آموزه های دین اسلام با چنین روحیه مادی گرایانه ای، موجب بی توجهی امت اسلامی به ظاهر فریبنده فرهنگ سرمایه داری و در نتیجه، مبارزه با زمینه سازی برای سلطه استعمارگران بر جامعه های اسلامی می شود. در کنار شناخت عمیق و مستدل فرهنگ غرب، مبارزه با روحیه سرمایه داری و جلوه های منفی آن همچون تجمل گرایی، مصرف گرایی، گرا ن فروشی، رشوه خواری، ریا و چاپلوسی، از دیگر اقدامات اساسی است که باید در جامعه های اسلامی به آن توجه شود.

از جمله فعالیت های اقتصادی، مبانی دیپلماسی و سیاست خارجی، اهمیت دادن به فراگیری دانش، شیوه رفتاری با زنان و اقلیت های دینی، تعلیم و تربیت و روش های نفوذ بر دل و جان افراد، در الگوسازی برای اقشار گوناگون جامعه اسلامی بسیار اهمیت دارد.

مقام معظم رهبری در بخشی از پیام نوروزی سال 1385 خود در این باره فرمود:

امروز امت اسلام و ملت ما بیش از همیشه به پیغمبر اعظم صلی الله علیه و آله خود نیازمند است؛ به هدایت او؛ به بشارت و انذار او؛ به پیام و معنویت او و به رحمتی که او به انسان ها درس داد و تعلیم داد. امروز درس پیغمبر اسلام برای امتش و برای همه بشریت، درس عالم شدن، قوی شدن، درس اخلاق و کرامت، درس رحمت، درس جهاد و عزت و درس مقاومت است ... . ملت ما درس های پیغمبر را باید مرور کند و آنها را به درس های زندگی و برنامه های جاری خود تبدیل کند. ما درس اخلاق پیغمبر، درس عزت پیامبراعظم صلی الله علیه و آله، درس علم آموزی و درس رحمت و کرامت و درس وحدتی را که ایشان به ما داد و درس های زندگی ماست، باید در برنامه زندگی خودمان قرار بدهیم.(1)

همچنین بررسی زندگی و شخصیت بانوان بزرگ اسلام و معرفی آنان به عنوان الگوی زنان مسلمان جوامع اسلامی، از دیگر اموری است که باید به آن پرداخت. معرفی الگو درباره چگونگی پوشش، حضور و نقش آفرینی زنان در جامعه با توجه به ارزش های الهی، باورها و ویژگی های ملی هر کشور، از ظریف ترین و حساس ترین موضوع های اجتماعی فرهنگی است و اهمیت ویژه ای دارد. معرفی چنین الگوهایی، گامی به سوی تثبیت و تقویت هویت ملی اسلامی جامعه های اسلامی است.

ص: 72

مسلمانان به کار می گیرند. خنثی کردن تبلیغات تفرقه افکن و افزایش وحدت و انسجام امت اسلامی با تکیه بر امور مشترک میان مذاهب گوناگون اسلامی، از راهکارهایی است که مسلمانان باید برای مقابله با استعمارگران از آن بهره جویند.

سازند، به گونه ای که زمینه فعالیت آنها به توده جامعه ایرانی نیز کشیده شد.

برژنسکی در کتاب میسیونرهای کلیسای انجیلی در رابطه امریکا با ایران دوره پهلوی می نویسد:

49 سال پیش از آنکه نخستین دیپلمات امریکایی، استوارنامه خود را در تهران تسلیم کند، میسیونرهای کلیسای انجیلی وارد ایران شدند. آنها پیش از جنگ دوم جهانی، زنجیره ای از مدرسه ها و بیمارستان ها را در ایران اداره می کردند. این مدرسه ها برای نخستین بار آموزش به سبک غربی را در ایران رایج کردند. میسیونرها می کوشیدند مردم ایران را به نسخه های محلی و پروتستان های مدرن امریکایی تبدیل کنند.(1)

میسیونرها برای آموزش ادبیات غربی، ریاضیات، علوم و انجیل، مدرسه هایی تأسیس کردند. آنان از قدرت و ارتباطات قوی با حکومت برخوردار بودند و می خواستند ایران را تغییر دهند و به صراحت می گفتند مدرسه های ما طعمه هایی است که با ]کمک[ آنها مسلمانان را شکار می کنیم.(2)

با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و برقراری نظام جمهوری اسلامی، حاکمیت فکر دینی و فرهنگ اسلامی به مانع بزرگی بر سر راه نفوذ غرب در ایران تبدیل شد و هیچ گونه نفوذ فرهنگی، اقتصادی و سیاسی غرب را تحمل نمی کرد. مخالفت جمهوری اسلامی ایران با سیاست های استعماری زرسالاران جهانی در طول سه دهه، نه تنها استعمارگران را از منافعشان در ایران محروم کرد، بلکه سبب شد تا برخی کشورهای زیر سلطه استعمار نیز از این نگرش مخالفت جویانه انقلاب ایران الگو بگیرند. بر همین

ص: 75

اساس، استعمارگران، جریان گسترده و سازمان یافته ای را علیه نظام جمهوری اسلامی و فرهنگ ملی و اسلامی آن در خارج و داخل کشور آغاز کردند. اعمال انواع فشارها و تحریم های بین المللی سیاسی، اقتصادی، نظامی، فرهنگی، حقوقی و تکنولوژیکی، اتهام زدن ضدیت با اصول اساسی حقوق بشر مانند آزادی و دموکراسی، القای نداشتن مقبولیت و محبوبیت بین المللی و به تبع آن، ایجاد و پرورش احساس حقارت و خودکم بینی در جوامع اسلامی نسبت به جوامع سرمایه داری غرب، از اقداماتی است که دشمنان نظام جمهوری اسلامی ایران همواره از آن بهره می جویند.

برخی فعالیت های فرهنگی استعمارگران در داخل کشور عبارتند از:

1. شکستن مؤلفه های دینی جامعه سنتی ایرانی و نفی ارزش های حاکم بر آن؛

2. گسستن رابطه نسل جدید جامعه ایران با تاریخ فرهنگ پربار کشور؛

3. سرگرم کردن مردم به مسائل بی ارزش و بازداشتن آنان از اندیشیدن؛

4. گسترش فرهنگ دنیاگرایی و زندگی مصرفی؛

5. تفرقه افکنی میان مردم؛

6. القای احساس ناامنی اقتصادی؛

7. القای احساس ناامیدی میان جوانان جامعه؛

8. گسترش فساد و فحشا به وسیله محرک های عاطفی؛

9. تلاش برای پایین نگاه داشتن سطح سواد جامعه؛

10. بزرگ نمایی مشکلات و معضل های جامعه؛

11. القای تفکر ضعف و ناهماهنگی نهادهای اجتماعی؛

12. ایجاد بدبینی به معارف اسلامی؛

ص: 76

13. تبلیغ جدایی دین از سیاست؛

14. حذف مذهب و شخصیت های مذهبی از محیط های علمی؛

15. گسستن پیوند مردم با رهبری؛

16. تضعیف نهاد دولت؛

17. القای تفکر ناکارآمدی دولت.(1)

درون زا و کیفیت بخش که اسمش «فرهنگ» است و در درون انسان ها و جامعه به وجود می آید، چگونه باید باشد؛ اشکالات و نواقصش چیست؛ چگونه باید رفع شود و کندی ها و معارضاتش کجاست. مجموعه ای لازم است که اینها را تصویر کند و بعد، مثل دست محافظی هوای این فرهنگ را داشته باشد.(1)

موثرترین راه های مقابله با استعمار فرهنگی دشمن ( تهاجم فرهنگی و ناتوی فرهنگی ) که باید در برنامه ریزی به آن توجه شود، عبارت است از:

1. تقویت عقاید اسلامی و افزایش بینش و آگاهی مردم درباره مسائل دینی، با طرح اندیشه های نورانی قرآن و شناخت بیشتر امامان معصوم(ع)؛

2. آشنا ساختن مردم با فرهنگ غنی اسلامی و میراث مفاخر فرهنگی اسلامی ایران و تقویت خودباوری؛

3. معرفی مظاهر تمدن و فرهنگ اسلامی ؛

4. ایجاد و تقویت روحیه مقاومت فرهنگی، مبارزه طلبی و استقامت با توجه به ارزش ها و آرمان های انقلاب اسلامی ؛

5. تنظیم زیرساخت نظام آموزشی و تربیتی کشور از مهد کودک تا عالی ترین سطوح دانشگاهی بر اساس اصول آموزشی و تربیتی اسلامی ؛

6. فراهم ساختن زمینه وحدت هر چه بیشتر حوزه و دانشگاه برای ایجاد جریان واحد فرهنگی در برابر نفوذ دشمن؛

7. بسیج فرهنگی و هم سویی تمام نهادهای فرهنگی کشور برای مبارزه با تهاجم فرهنگی و ناتوی فرهنگی؛

8. بیان اصول فکری و عقیدتی اسلام در قالب آثار هنری و ادبی؛

ص: 78

9. مبارزه با انواع مفاسد اجتماعی از راه:

الف) فراهم ساختن زمینه رشد استعدادها و ظرفیت های جوانان و پرورش آنها؛

ب) حمایت از نیروهای خلاق و متعهد در زمینه های فرهنگی و هنری؛

ج) گسترش کانون ها و مؤسسه های فرهنگی، هنری و ورزشی؛

د) برنامه ریزی برای استفاده بهینه نوجوانان و جوانان از اوقات فراغت.

10. توجه به نقش خانواده به عنوان یکی از مهم ترین موانع تحقق برنامه های تهاجم فرهنگی دشمن و مبارزه با گسیختگی بنای خانواده و تأکید بر عوامل استحکام آن همچون:

الف) آشنا کردن افراد جامعه با اهداف اسلامی ازدواج؛

ب) آشنا کردن افراد جامعه با روش های درست تربیتی؛

ج) افزایش سطح سواد والدین؛

د) آشنایی زنان و مردان با حقوق و تکالیف خود در زندگی مشترک؛

ه ) تقویت مراکز مشاوره ازدواج؛

و) آگاه کردن افراد جامعه با برنامه های تهاجم فرهنگی تضعیف خانواده.

11. اصلاح الگوهای مصرف کالا به ویژه کالاهای غیرضروری وارداتی؛

12. آموزش فرهنگ درست استفاده از وسایل پیشرفته ارتباطات مانند کامپیوتر، اینترنت، ویدیو و ماهواره.(1)

ص: 79

ص: 80

اهداف و مقاصد حقیقی پنهان شده در پشت تبلیغات فریبنده، به مقاومت در برابر استعمارگران برخاسته است. جمهوری اسلامی ایران با اعتقاد به اینکه مقاومت، تنها به دفاع از منافع خویش محدود نیست، از تمام سرزمین های اسلامی و منافع امت اسلامی با تمام توان دفاع می کند و همین امر سبب شده است تا آماج تهاجم خبری، تبلیغی، فرهنگی و اخلاقی استعمارگران قرار گیرد.

به یقین، مهم ترین نهاد پاسخ گو به این تهاجم رسانه ای، رسانه ملی صدا و سیماست. رسانه صدا و سیما در این باره دو وظیفه سنگین برعهده دارد. نخست اینکه این تهاجم ها را در داخل کشور خنثی کند و دوم آنکه بکوشد متقابلاً در فضای عمومی، به دشمن ضربه بزند. ادای این وظایف چنان اهمیت دارد که رهبر انقلاب اسلامی، فعالیت رسانه صدا و سیما را برای مبارزه با استعمار فرانو، برابر با همه تلاش ها و فعالیت هایی می داند که در دیگر نهادهای کشور به این منظور صورت می گیرد.(1)

4. از آرایش رسانه ای کارآمد در عرصه استانی، ملی و بین المللی برخوردار باشد. آرایش سازمانی و رسانه ای صدا و سیما باید به گونه ای باشد که بتواند همه کشور را در همه جنبه ها پوشش دهد.

5. قدرت انعطاف پذیری برای انطباق با شرایط گوناگون و پیش بینی نشده را داشته باشد.

6. در برخورد با مسائل گوناگون، قدرت، توانایی، سرعت و چالاکی داشته باشد، به گونه ای که بتواند در برخورد با مسائل گوناگون، به سرعت، راه کار درستی را برگزیند.(1)

استفاده از نمادها و الگوهای ملموس برای مخاطب، از راه کارهای مؤثر در گسترش فضیلت های اخلاقی است.

از سوی دیگر، رد منهیات اخلاقی زیر در تبیین فضیلت های اخلاقی در برنامه های صدا و سیما بسیار اهمیت دارد:

1. خودداری از قدرشناسی اجتماعی به بهانه پاداش اجتماعی و توقع داشتن ایثار؛

2. ریاکاری، نفاق، چاپلوسی و خطر گسترش آن به صورت اخلاق اجتماعی؛

3. پرده دری، حرمت شکنی، قانون شکنی و جوسازی به عنوان وظیفه ای دینی یا حرکتی انقلابی؛

4. بدگمانی به مردم و میل به تجسس در زندگی شخصی آنان و تفسیر نادرست اعمال آنها و متهم کردن آنان به بی توجهی به نظم عمومی ؛

5. توجیه تخلف از نظم اجتماعی به بهانه نداشتن سوءنیت؛

6. گرایش به راه حل های شتاب زده و خشونت آمیز درباره مشکلات اجتماعی و معضلاتی که نیازمند به تحقیق و تدبیر است؛

7. عوام زدگی و عوام فریبی با تکیه بر باورها، عادت ها و شیوه های نادرست رایج در جامعه؛

8. تحت الشعاع قرارگرفتن حق در برابر شخصیت؛

9. بی اعتنایی به امور و ارزش های ملی در جامعه؛

10. نهی از منکر با توسل به منکرهای دیگر؛

11. کار خود را ملاک خوب و بد دانستن و قوانین را بنا بر رأی خود تفسیر و اجرا کردن؛

ص: 84

12. مصرف زدگی و ترویج روحیه مصرف گرایی به عنوان نماد پیشرفت.(1)

شبهه زا، به ایجاد معرفت سست، عوامانه و سطحی در اذهان مخاطبان و تضعیف ایمان می انجامد، لزوم توجه برنامه سازان به ایجاد معرفت دینی روشن بینانه و آگاهانه را افزایش می دهد.(1)

تهیه برنامه هایی بر مبنای آموزش های درست و اصولی با بیان دینی روشن، قوی، هنرمندانه، متنوع و شبهه زا، در همه سطوح، ارتقای ایمان دینی را در پی خواهد داشت.

تاریخ، اخلاق و فضایل اسلامی، از دیگر جنبه هایی است که نیازمند توجه برنامه سازان صداوسیماست.(1)

و سرگرمی، نقش مهمی برای شادی در زندگی قائل است و به کسانی که مردم را شاد می کنند، پاداش بسیاری وعده داده است.

اما شادی چیست و عوامل ایجاد شادی کدامند؟ شادی زمانی در انسان به وجود می آید که وی احساس کند نیازهایش برطرف و فکرش آرام گشته است. در حقیقت، زمانی که انسان نیازی جسمی یا روحی داشته باشد، نوعی اضطراب، تردید و حیرت بر او حاکم خواهد بود.

اسلام با توجه به دو نکته، نخست، آگاهی از ذات بشر و اینکه نیاز بشر هیچ گاه پایان نمی یابد و اگر نیاز وی برطرف شد، نیاز بزرگ تری جای آن را می گیرد و دوم آنکه بخشی از نیاز های انسان نیازهای حقیقی نیست، راه کارهایی برای تأمین شادی معرفی کرده است. نخست آنکه انسان، بی نیازی روحی یا غنای روحی پیدا کند؛ یعنی به مقدار کفاف رضایت دهد. همچنین در امور مادی، به پایین دست خود و در امور معنوی، به بالا دست خود توجه کند و زهد و وابستگی نداشتن به دنیا را پیشه سازد. دیگر آنکه مؤمنان باید برای رفع نیاز و مشکلات برادران دینی خود بکوشند. اجرای این راه کارها، نوعی احساس بی نیازی را در انسان به وجود می آورد و از سوی دیگر، مؤمنان و مسلمانان را به بی نیازی از یکدیگر فرا می خواند و بر اثر این بی نیازی، شادی حاصل می شود.

اسلام به پیروان خود می آموزد که غصه، محنت و مشکلات، لازمه طبیعی زندگی است، ولی مهم آن است که مسلمان مؤمن، غم و اندوه خود را بیان نکند؛ زیرا این امر در انتقال شادی به جامعه و در نتیجه، پیشرفت آن بسیار مؤثر است.

ص: 88

رسانه ملی صدا و سیما، با الهام از دستورهای اسلام می تواند در قالب کلمات زیبا، لطیفه های شاد و مسابقه های سرگرم کننده، در ایجاد شادی در جامعه نقش مهمی ایفا کند.

بی تردید، اجرای برنامه های طنز و مسابقه های سرگرم کننده، نیاز هر جامعه ای است، ولی باید کوشید اجرای این گونه برنامه ها با ابتذال و بی بندوباری همراه نباشد. برنامه طنز باید به نوعی رمزگونه باشد. به عبارت دیگر، هم اشارات شادی آور و پنددهنده داشته باشد و هم خالی از کلمات نیش داری باشد که به آبروی افراد آسیب وارد می کند و آنها را خجل می سازد. این گونه طنز، طنز فاخری است که جامعه به آن نیاز دارد. در اجرای مسابقه ها نیز باید هدف، محتوا و ابزار مورد استفاده، به طور کامل مشخص گردد و آن گاه برای آن برنامه ریزی شود. باید مسابقه ها به گونه ای باشد که نیروها و استعدادهای نهفته افراد را شکوفا سازد.(1)

در مقابل، اسلام از دو دیدگاه به زن توجه می کند: یکی، از دیدگاه زن در برابر مرد و دیگری، زن به عنوان مادر یا همسر یا خواهر؛ موقعیت هایی که هر کدام احترام ویژه خود را دارد. دین اسلام با تأکید بر موقعیت ویژه زن و اینکه کشش های جنسی در زن نباید به مقام و ارزش او آسیب برساند، احکام ویژه ای را درباره چگونگی رابطه زن و مرد نامحرم دارد که رعایت آن احکام سبب پاک ماندن جامعه از فساد می شود. همه مسلمانان و حکومت های اسلامی موظف به رعایت دو نکته درباره زنان هستند؛ یکی آنکه حقوق آنها را به طور کامل رعایت کنند و به آنها ستم نکنند و دیگر آنکه به ارزش و عفت آنان تعرض نشود.

صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از مهم ترین جبهه های مقابله با استعمارگران فرانو، نه تنها می تواند با اجرای برنامه های مناسب، نقشه های شوم استعمارگران زرسالار را برای تضعیف هویت زن و کاهش نقش سازنده وی در جامعه به ابزار، خنثی کند، بلکه می تواند با تکریم شخصیت زن مسلمان، جایگاه حقیقی وی را در جامعه به تصویر بکشد.

آنچه سیمای جمهوری اسلامی ایران را از دیگر رسانه ها مشخص ساخته، این است که زنان بدون حجاب در عرصه ظاهر نمی گردند؛ در آرایش کردن، حدود احکام الهی را رعایت می کنند؛ در گفتار با نامحرمان، طنازی نمی کنند و در عین حال، در عرصه های اجتماعی حضور چشم گیری دارند. با وجود این، توجه و رعایت نکاتی درباره حضور زنان در صدا و سیما، این جبهه فرهنگی را در اجرای برنامه های خویش موفق تر خواهد ساخت.

در بسیاری از فیلم ها، برتری زن بر مرد به تصویر کشیده می شود و در بسیاری از موارد، حرف آخر را زن می زند و حرف او پذیرفته می شود، در حالی که درست تر آن است که حرف حق ملاک باشد، نه برتری زن و مرد.

ص: 90

چگونگی آرایش و لباس پوشیدن زنان در برنامه های تلویزیونی نیز آثار بسیاری بر جامعه خواهد گذاشت. درباره شیوه ورزش بانوان نیز اگرچه محافل ورزشی برای بانوان لازم است، ولی تشکیل تیم های ورزشی زیر نظر مردان و با حضور مردان و پخش آنها از صدا و سیما، همچنین حضور زنان در مسابقه های غیر ورزشی، پوشیدن لباس با رنگ و نشانه های ویژه و فعالیت در کنار مردان نامحرم، با حفظ حریم و ارزش زنان در تضاد است. در مجموع، نوع پوشش و حضور بانوان در رسانه ملی باید به گونه ای باشد که به گناه نینجامد.(1)

9. روش هایی که صدا و سیما برای گسترش فضیلت های اخلاقی می تواند از آنها بهره بگیرد، چیست؟

10. در تهیه برنامه های ویژه مراسم دینی به چه نکته هایی باید توجه کرد؟

11. توجه و رعایت چه نکته هایی درباره حضور زنان در صدا و سیما ضروری است؟

11. شناساندن ماهیت فرهنگ سرمایه داری چه اثری در مبارزه با استعمار فرانو دارد؟

12. اهداف اصلی غرب از اجرای طرح نظم نوین جهانی چیست؟

13. آیا استعمار فرانو با تحولات جهانی شدن هم سوست؟

14. ماهیت تقابل اسلام و زرسالاران اقتدارطلب در چه عواملی ریشه دارد؟

15. مهم ترین شیوه های استعمارگران برای تهاجم فرهنگی به یک ملت چیست؟

16. نخستین گام مقابله با تهاجم فرهنگی دشمن از دیدگاه مقام معظم رهبری چیست؟

17. بنیادی ترین روش مقاومت فرهنگی در برابر تهاجم استعمارگران چیست؟

18. مهم ترین ابزار فرهنگی استعمار فرانو کدامند؟

19. از دیدگاه مقام معظم رهبری، مواضع جامعه های اسلامی در رویارویی با استعمار فرانو چگونه است؟

20. نقطه آغاز نابودی ارزش ها و باورهای دینی چیست؟

21. برنامه های جوامع اسلامی در مقابله با استعمار فرانو چیست؟

22. مهم ترین ابزار فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مبارزه با استعمار فرانو چیست؟

23. طرح مباحث دینی در قالب برنامه های کلیشه ای مبهم و شبهه زا در صدا و سیما چه نتایجی به همراه دارد؟

ص: 93

ص: 94

12.نوید، مهدی، فرهنگ و مقاومت فرهنگی، انتشارات محسنی، چاپ سوم، 1374.

13.هراتی، حمید، مقاله «تجارت قرن 21»، پایگاه اینترنتی: www.golha . net

14.ونکی فراهانی، محمد، گذری بر اندیشه دینی در غرب، مرکز پژوهش¬های اسلامی صدا و سیما، چاپ اول، 1384.