معراج جان : (اهمیت بخشی به نماز با تاکید بر نماز صبح)

دیباچه

دیباچه

وقتی دل تنگ و خسته از خاک، معراجِ جان و سیر افلاک را آرزو می کنی، تنها می توانی بر بُراق نماز؛ گستره آسمان ها را بپیمایی؛ که «الصلوةُ معراج المؤمن». وقتی غوغای زندگی، تو را از خود بی خود می کند، به نمازی عاشقانه بایست و غبار تیرگی را از جسم و جان بزدای، آن گاه سبک ساری تن و روان را به تماشا نشین. بکوش تا دمی با یار باشی و نسیم نشاط را در کوچه های دلت جاری کنی. بکوش تا در انبوه جامعه و در لابه لای امواج «ناس» گم نشوی. وقتی که دغدغه فردا، امروزت را به تشویش می کشاند و آن گاه که هراس تردید، سایه وحشت بر جانت می گستراند، آفتاب اطمینان را در سپیده دم نجوا (نماز صبح) و نیم روز نیایش (ظهر و عصر) و شبانگاه شوق (مغرب و عشا) بر دلت بتابان تا همه دغدغه ها و تشویش ها خاکستر شوند.

وقتی بهارِ نماز هست، خزان افسردگی چرا؟ وقتی با نماز به معراج می توان رفت، تن سپردن به چاهِ تیره کسالت چرا؟ نماز بخوان تا شایستگی هم سخنی با محبوب و شیرینی هم زبانی با دوست را در ذرّه ذرّه وجودت احساس کنی. نماز نور چشم پیامبر صلی الله علیه و آله، عمود دین و استوارترین تکیه گاه و یادآور «راه و مقصد» است. نماز، کلاسی سیاسی، فرهنگی، معنوی و تربیتی است. در این

ص: 3

پیش گفتار

پیش گفتار

الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذی جَعلَ الصَّلاةَ لِتَنْهی عَن الْفَحْشاءِ وَ الْمُنکَر. وَالْحَمدُ لِلّهِ الَّذی جَعلَ الصَّلاةَ تَنْزیها عَن الْکِبرِ وَ صَلَّی اللّه ُ عَلی مُحمَّد وَ آلِهِ الطّاهرین.

در دین مبین اسلام مانند دیگر دین های الهی، بر نماز به عنوان بهترین ارتباط خلق با خالق و رکن اساسی دین و زیباترین جلوه بندگی، تأکید زیادی شده است. در قرآن کریم، هر جا سخن از نماز به میان می آید، خداوند بزرگ می فرماید: «نماز را اقامه کنید.» درخواست حضرت ابراهیم از خداوند نیز این گونه است: «رَبِّ اجْعَلِنی مُقِیمَ الصَّلاةُ وَ مِنْ ذُرِّیَّتِی؛ پروردگارا! من و ذُرّیه ام را برپا دارنده نماز قرار ده». (ابراهیم: 40)

پس نتیجه می گیریم که جایگاه نماز، از نماز خواندن بالاتر رفته و به برپایی آن تصریح شده است. امام خمینی رحمه الله می فرماید:

نماز خوب، فحشا و منکر را از یک امتی بیرون می کند و نماز پشتوانه ملت است و در اسلام از نماز هیچ فریضه ای بالاتر نیست.

نماز، عروج به مقام قرب و حضور در محضر انس است و مقام معظم رهبری می فرماید:

هرگاه در میان مردمی، نماز با همه شرایطش رواج داشته باشد، همین یک واجب الهی، آنان را تدریجا به همه نیک بختی ها می کشاند و خیمه دین را در زندگی آنان برپا می سازد و نماز است که مایه های لازم ایثار و گذشت و

ص: 5

فصل اول: نماز، پیوند خلق و خالق

پیام مقام معظم رهبری حضرت آیت اللّه خامنه ای به مناسبت نهمین اجلاس سراسری نماز

پیام مقام معظم رهبری حضرت آیت اللّه خامنه ای به مناسبت نهمین اجلاس سراسری نماز

اگر چه درباره نماز سخنان گزیده و پرمغز از ائمه معصومین علیهم السلام و نیز از متفکران و صاحب نظران دینی، دل های هدایت پژوه را روشن ساخته و به حقیقت و حکمت این فریضه بزرگ الهی آشنا کرده است، با این همه باید گفت جایگاه بلندپایه نماز هنوز برای بسیاری از مردم، حتی آنان که نماز را فریضه می دانند و به جای می آورند، به درستی شناخته نیست. بی شک، آگاهان جوامع اسلامی در این باب وظیفه ای سنگین بر عهده دارند و جای آن است که همه روش های تبیین و روشنگری برای ادای حق معرفت نماز به کار گرفته شود.

باید گفت که نماز معبر اصلی برای سلوک انسان در راهی است که ادیان الهی در برابر آدمی نهاده اند تا بتواند از آن به هدف و غایت اصلی حیات، یعنی رستگاری و خوشبختی دنیا و آخرت دست یابد. نماز، اولین قدم سلوک الی اللّه است، ولی ظرفیت این عامل الهی به اندازه ای است که در اوج کمال بشری نیز می تواند بال پرواز انسان عرشی شود؛ تا آنجا که برترین انسان؛ یعنی پیامبر گرامی اسلام می فرماید: «نماز نور چشم من است» و در هنگام فرا رسیدن وقت نماز، از مؤذن خود می خواهد که با سردادن بانگ اذان، جان او را کامیاب و سرشار از راحت و امنیت سازد. شاید بتوان گفت که هیچ عامل عبادی دیگری این گونه در همه مراحل تکامل معنوی انسان برای او کارگشا و نیروبخش و پیش برنده نیست.

نماز از آنجا که اولاً سلامت و تعالی اخلاقی و معنوی به افراد جامعه می بخشد و ثانیا از آن رو که با شکل و محتوای ویژه خود، نمازگزار را به انضباط می کشاند و از بیهودگی و ولنگاری نجات می دهد، به حق، باید یکی

ص: 8

نماز صبح، مشهود فرشتگان

اذان و نماز صبح

اذان و نماز صبح

خانواده ای که با یاد خدا و خواندن دو رکعت نماز، از خداوند می خواهند فرزندی صالح به آنان ببخشد و در نخستین روز تولد، در گوشش اذان و اقامه را زمزمه می کنند، دلِ فرزند عزیزشان را با یاد خدا پیوند می زنند. والدینی که سحرگاهان برمی خیزند و با تلاوت قرآن و نماز شب، فضای خانه را نورانی و معطر می کنند، به طور غیرمستقیم برای فرزندانشان الگو خواهند بود. پس چه خوب است هنگام اذان صبح، که همه موجودات به تسبیح گویی مشغولند، پدر با صوت آرام و مهربانش در آن سحرگاهان اذان بگوید و با تسبیح موجودات هم نوا شود. سپس به نماز بایستد تا با این حرکت، فرزندش را در آغاز جاده تکلیف و بلوغ، به برپا داشتن نماز صبح تشویق کند. این گونه است که پس از اندک زمانی فرزند ما خودش از سر شوق و رغبت برای نماز صبح بیدار می شود. حضرت امام صادق علیه السلام درباره ثواب و فضیلت اذان گویان می فرماید:

اذان گویان از تمام مردم در روز قیامت گردن فرازترند؛(1) یعنی اذان گویان از همه مردم گردنشان افراشته تر است و برای دریافت ثواب و عطای خداوند سربلندند.(2)

باید گفت عبادت های ما به شرطی بر خانواده و جامعه تأثیر خواهد داشت که روح خدامحوری بر رفتار و گفتار فرد نمازگزار حاکم باشد و کارها بیش

ص: 11

سوگند به صبح (1)

سوگند به صبح (1)

«وَ الصُّبْحِ إِذا أَسْفَرَ؛ و قسم به صبح هنگامی که نقاب از چهره برگیرد». (مدثر: 34)

در واقع، این سه سوگند سوگند به ماه، شب، صبح، در آیات 32، 33 و 34 مکمل یکدیگرند؛ زیرا می دانیم جلوه گری ماه در شب ها است و نور ماه به هنگام روز تحت الشعاع نور خورشید است و جلوه ای ندارد. شب نیز گرچه آرام بخش و هنگامه راز و نیاز عاشقان حق است، آن زمان زیباست که رو به صبح روشن پیش رود. به دیگر سخن، طلوع صبح که پایان شب تاریک است، از هر زمانی، زیباتر و دل انگیزتر است و هر انسانی را به وجد می آورد و سرشار نور و صفا می کند. این سوگندهای سه گانه، بیانگر تناسب با نور هدایت «قرآن» و پشت کردن به ظلمات «شرک» و دمیدن سپیده صبحگاهان «توحید» است.(1)

ارزش خواندن نماز با جماعت

ارزش خواندن نماز با جماعت

«وَ أَقیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ وَ ارْکَعُوا مَعَ الرّاکِعینَ؛ و نماز را به پا دارید و زکات را ادا کنید و همراه رکوع کنندگان رکوع کنید». (بقره: 43)

آخرین قسمت این آیه، از نمازِ همراه با جماعت سخن می گوید. از این آیه درمی یابیم که نماز باید با جماعت برگزار شود، به ویژه نماز صبح و عشا که جایگاه والایی دارند. در روایتی چنین آمده است: روزی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله پس از نماز صبح رو به اصحاب کرد و نام افرادی را بر زبان آورد و پرسید که در نماز جماعت حاضرند یا نه. یاران پاسخ دادند: خیر. سپس پرسید: آیا در شهر نیستند و به مسافرت رفته اند. یاران پاسخ دادند: خیر. آن گاه پیامبر فرمود:

هیچ نمازی مثل نماز صبح و عشا بر منافقین سنگین نیست و اگر مردم فضیلت این دو نماز را می دانستند، هر آینه می آمدند، هر چند خود را به سختی روی زمین بکشند.

امام صادق علیه السلام نیز فرموده است:

کسی که نماز صبح و عشا را به جماعت بخواند، پس او در ذمّه خداست. اگر کسی به او ستم روا دارد یا او را تحقیر کند، گویا به خدا ستم روا داشته و او

ص: 14

یاد خداوند در صبحگاه و شامگاه

یاد خداوند در صبحگاه و شامگاه

وَ اذْکُرْ رَبَّکَ فی نَفْسِکَ تَضَرُّعًا وَ خیفَةً وَ دُونَ الْجَهْرِ مِنَ الْقَوْلِ بِالْغُدُوِّ وَ اْلآصالِ وَ لا تَکُنْ مِنَ الْغافِلینَ. (اعراف: 205)

پروردگارت را در دل خود از روی تضرع و خوف یاد کن و آهسته و آرام، نام او را بر زبان بیاور و این کار را همواره صبحگاهان و شامگاهان تکرار کن و هرگز در شمار بی خبران از یاد خدا مباش.

مقام معظم رهبری می فرماید:

چه افراد و جماعاتی که با شناختن قدر و جایگاه ذکر و خشوع و انابه _ که نماز مظهر کامل آن است _ و همراه کردن کار و ابتکار دنیایی با آن، به قله های تعالی و کمال رسیدند و چه بی خبران و کوته نظرانی که با غفلت از این راز بزرگ هستی، خود را از سعادت کامل محروم ساختند و چه در صورت تلاش و کار مادی و چه درصورت بی کاری و تنبلی، هر جا به گونه ای خود را در منجلاب های محرومیت و ناکامی غرقه می ساختند. انسان هایی که تلاش و مجاهدت در عرصه زندگی بشری را با یاد خدا و انس با او و عشق به او همراه می سازند، خوشبختی در معنای حقیقی آن را درمی یابند و آن را برای جسم و جان خود فراهم می کنند.(1)

ابتدا نماز صبح، سپس جهاد...

ابتدا نماز صبح، سپس جهاد...

«فَالْمُغیراتِ صُبْحًا؛ با دمیدن صبح بر دشمن یورش بردند». (عادیات: 3)

در شأن نزول این سوره آمده است که علی علیه السلام دستور داد در تاریکی شب، مَرْکب ها را آماده کنند، خوراک لازم به آنها بدهند و زین بر آنها نهند و به حالت آماده باش کامل در آیند. هنگامی که پرده تاریکی شب شکافته شد، نماز صبح را با یاران خود به جا آورد و بی درنگ به دشمن حمله کرد. دشمن وقتی بیدار شد که زیر دست و پای اسب های مجاهدان اسلام قرار گرفته بود. این واقعه در جنگ ذات السلاسل و سال هشتم هجرت رخ داد.(2)

تسبیح (2)

تسبیح (2)

«وَ مِنَ اللَّیْلِ فَسَبِّحْهُ وَ إِدْبارَ النُّجُومِ؛ همچنین به هنگام شب، او را تسبیح کن و به هنگام پشت کردن ستارگان و طلوع صبح». (طور: 49)

در تفسیر المیزان جمله «و اِدْبارِ النُّجُومِ» چنین تفسیر شده است: «مراد از این جمله آن هنگامی است که ستارگان در اثر روشنی صبح از نظر ناپدید می شوند و منظور از تسبیح در این هنگام، دو رکعت نماز مستحبی است که قبل از نماز صبح خوانده می شود و بعضی گفته اند مراد از آن، نماز صبح است».

خواندن نماز صبح به جماعت

خواندن نماز صبح به جماعت

رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمود:

لِاَنْ اُصلِّیَ الصُّبحَ فی جَماعةٍ أحَبُّ إلیّ مِنْ أنْ اُصَلِّی لَیلَتی حَتّی أصبحَ.(2)

اگر نماز صبح را به جماعت بخوانم، در نظرم محبوب تر از عبادت و شب زنده داری تا صبح است.

برخیز و به یاد خدا باش

برخیز و به یاد خدا باش

از جابر بن عبداللّه انصاری نقل شده است که رسول خدا صلی الله علیه و آله برای ما خطبه ای خواند و پس از حمد و ثنای خداوند متعال فرمود:

ای مردم! ملازم نماز باشید، ملازم نماز باشید (حق نماز را به جای آورید و توجه کنید)؛ زیرا ستون دین شما است. سختی های برپایی نماز در شب را تحمل کنید و زیاد به یاد خداوند باشید تا گناهانتان را بپوشاند.

همانا مَثَل این نمازهای پنج گانه، همچون نهر آبی است که از مقابل خانه یکی از شما در جریان باشد و او روزی پنج بار، خود را در آن نهر آب بشوید که بدن او بر اثر شست وشوهای پی در پی، از چرک پاک می شود، همچنین است بر اثر مداومت بر نماز، در قلب و روح نمازگزار چیزی از آلودگی باقی نمی ماند.

ای مردم! هیچ بنده ای نیست مگر اینکه (به هنگام خواب و

ص: 20

نماز پرهیزکاران

نماز پرهیزکاران

امام علی علیه السلام فرموده است:

مَنْ صَلَّی الْفَجرَ مِنْ جَماعةٍ رَفعَتْ صَلاتُه فی صَلاةِ الْأبرارِ وَ کُتِبَ یَومَئذٍ فی وَفِد المتقین.(2)

کسی که نماز صبح را با جماعت بخواند، نمازش در شمار نماز نیکان بالا برده می شود و آن روز در ردیف پرهیزکاران نوشته می شود.

دعا (2)

دعا (2)

فَاجعَلِ اللّهمَّ صَباحِی هَذَا نازِلاً عَلَیَّ بِضِیَاءِ الْهُدی وَ بِالسَّلاَمَةِ فی الدِّینِ و الدُّنْیَا.(1)

ای خدا، صبحگاه مرا با انوار هدایتت بر من روشن کن و با سلامتی من در دین و دنیا مقرر فرما.

اوقات نماز

اوقات نماز

حضرت امام حسن علیه السلام فرمود: «گروهی از قوم یهود نزد پیامبر آمدند. فردی که از همه آنها دانشمندتر بود، از آن حضرت مسائلی را پرسید. برای مثال گفت: «برای ما بگو چرا خدای تو پنج نماز را در پنج وقت از شبانه روز برای امت تو واجب گردانیده و برای هر کدام وقت خاصی قرار داده است». حضرت فرمود:

و اما نماز صبح: خورشید موقعی که طلوع کرد، بر شاخ های شیطان هم طلوع می کند. پس خدا مرا امر کرد که پیش از طلوع خورشید، نماز صبح را بخوانم و پیش از آنکه کافر سجده کند بر خورشید، امت من برای خدا سجده انجام دهد و سریع انجام دادن آن هم نزد خدا محبوب است؛ یعنی هر چه به طلوع فجر نزدیک تر باشد، محبوب تر خواهد بود و این (نماز صبح) نمازی است که هم فرشتگان شب و هم فرشتگان روز شاهد آن خواهند بود.(2)

دعا در وقت اذان صبح

دعا در وقت اذان صبح

و چون ندای اذان صبح را شنیدی، بگو:

اَللّهمَّ إنّی اَسْئلُکَ بِاِقْبَالِ نَهارِکَ و اِدبَارِ لَیْلِکَ وَ حُضُورِ صَلَواتِکَ وَ أصْوَاتِ دُعائِکَ وَ تَسبِیحِ مَلاَئِکَتِکَ اَنْ تُصلِّیَ عَلی مُحمّدٍ و آلِ مُحمّدٍ وَ اَنْ تَتُوبَ عَلَیَّ اِنَّکَ اَنتَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ.(2)

بار خدایا! تو را می خوانم به وقت روی آوردن روز و پشت کردن شب و وقت نماز و صداهایی که تو را می خواند و ستایش فرشتگان؛ اینکه درود فرستی بر محمد و خاندان محمد و مرا ببخشایی. به درستی که تو بسیار توبه پذیر و مهربانی!

نماز صبح با وضوی نماز عشا

نماز صبح با وضوی نماز عشا

یکی از یاران و اصحاب حضرت امام حسین علیه السلام بریر بن خضیر نام داشت. وی مردی بود زاهد و عابد و او را سید القراء نیز می گفتند. هر شب قرآن را ختم می کرد و چهل سال نماز صبح را با وضوی نماز عشا به جا می آورد.

خدایا!

خدایا!

خدایا! من هر وقت گفتم که خود را مهیا و آماده برای طاعتت ساختم و ایستادم برای نماز در برابرت و با تو راز و نیاز گفتم بر من خواب قلیلی در وقت نماز افکندی و از دلم حال مناجات با خودت در وقتی که برای مناجات مهیا بودم ربودی.

خدایا! چرا هر وقت بگویم درونم خوب شد و نزدیک است تا همنشین توبه کاران باشم یک گرفتاری برایم پیش می آید و قدمم می لغزد و میان من و

ص: 27

نماز پنجم

نماز پنجم

زراره گفت: «از امام باقر علیه السلام درباره نماز واجب پرسیدم؟ پس آن حضرت فرمود: پنج نماز در شبانه روز واجب است».

گفتم: «آیا آنها را خداوند در قرآن نام برده است؟» فرمود: بلی... . سپس حضرت ادامه داد: خدای متعال می فرماید: قرآن الفجر... و مقصود از این کلمه نماز پنجم است؛ یعنی نماز صبح.(2)

نماز صبح و ذکر

نماز صبح و ذکر

حماد بن عثمان گوید:

شنیدم حضرت امام صادق علیه السلام می فرمود: هر کس هنگامی که نماز صبح را می خواند، صد بار بگوید: ماشاء اللّه کان لا حول و لا قوّة الاّ باللّه العلیّ العظیم، در آن روز چیزی که او را ناخوش آید نبیند.(1)

ثواب وضو برای نماز مغرب و صبح

ثواب وضو برای نماز مغرب و صبح

حضرت امام موسی بن جعفر علیه السلام می فرماید:

هر کس برای نماز مغرب وضو بگیرد، این وضوی او کفاره گناهان گذشته روز او به استثنای گناهان کبیره خواهد بود و هر کس برای نماز صبح وضو بگیرد این وضو کفاره گناهان گذشته شب او به استثنای گناهان کبیره است.(2)

سفارش لقمان حکیم

سفارش لقمان حکیم

لقمان حکیم به فرزندش می گوید:

یا بُنیّ لا یَکُن الدِّیکُ اَکیسَ مِنْک وَ اَکثَرَ مُحافَظةً عَلَی الصَّلاةِ ألا تَراهُ عِندَ کُلِّ صَلوةٍ یُؤذِّن لَها وَ بالْاَسحارِ یُعلِنُ بَصَوتِه وَ اَنتَ نائِمٌ.

فرزندم! مبادا خروس از تو زیرک تر و توجهش به نماز بیشتر از تو باشد. آیا نمی بینی که در مواقع نماز و در سحر بانگ می زند و حال آنکه تو خواب هستی؟

نماز؛ به دست آوردن فضایل و زدودن رذایل

نماز؛ به دست آوردن فضایل و زدودن رذایل

از امام صادق علیه السلام نقل شده است:

اگر خداوند سبحان بخواهد برکتی به انسان مرحمت کند آن را در بهترین حال عطا می فرماید و بهترین حالت در محراب بودن و در جنگ با دشمن درونی است، خدای سبحان اگر به زکریا، یحیی را مرحمت کرده است، در حال عبادت به او بشارت داده شده است.

همچنین امام صادق علیه السلام فرمود:

إنَّ طاعةَ اللّهِ عزَّ و جلَّ خِدْمتُه فِی الاَرضِ وَ لَیْسَ شَی ءٌ مِنْ خِدْمَتِه یَعدِلُ الصَّلوةَ فَمِنْ ثَمَّ نادَتْ الملائِکةُ زکریا علیه السلام وَ هو قائِمٌ یُصلَّی فِی الْمِحرابِ.

طاعت خداوند، آن است که انسان در زمین، خداوند را خدمت کند و چیزی از خدمت او به اندازه نماز نمی ارزد و به همین جهت بشارت در حال عبادت به زکریا داده شده است.

نماز، یک نهر روان و یک چشمه کوثر است؛ همه آتش های گذشته را خاموش می کند و نمی گذارد انسان در آینده گرفتار آتش شود. نماز هم جلو بدی ها را می گیرد و هم بدی های گذشته را از میان می برد. این ویژگی نماز است که در قرآن کریم بدان اشاره شده است:

إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهی عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ وَ لَذِکْرُ اللّهِ أَکْبَرُ وَ اللّهُ یَعْلَمُ ما تَصْنَعُونَ.(عنکبوت:45)

از امام صادق علیه السلام نقل شده است که فرمود:

اَوّلُ ما یُحاسَبُ بِه الْعَبدُ اَلصَّلاةُ فَاذِا قُبَلَتْ قُبِل مِنهُ سائِرُ عَمَلِه وَ إذا رُدَّتْ عَلیه رُدَّ سائِرُ عَمَله.

اول چیزی که از انسان سؤال می کنند نماز است. اگر نماز قبول شد، دیگر اعمال هم قبول است و اگر مقبول نشود، دیگر اعمال او نیز قبول نخواهد شد.

قرآن کریم نماز و نمازگزار را به خوبی معرفی فرموده است. نمازگزار کسی

ص: 33

توسل به معصومین در آغاز هر صبح

توسل به معصومین در آغاز هر صبح

صبح، آغاز کار روزانه و ورود در دنیا است و انسان با خطر اشتغال به خلق و غفلت از حق روبه رو است. پس بهتر است انسان سالک بیدار در این هنگام، برای ورود در این ظلمتکده تاریک، به پروردگار توسل جوید. از آنجا که بنده خود را در آن محضر شریف آبرومند نمی بیند، به اولیای امر و شفیعان انس و جان، یعنی رسول خاتم صلی الله علیه و آله و ائمه معصومین علیهم السلام متوسل گردد و ایشان را شفیع و واسطه قرار دهد. از آنجا که برای هر روز خفیر و مجیری وجود دارد، پس روز شنبه به وجود مبارک رسول خدا صلی الله علیه و آله، روز یکشنبه به حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام، روز دوشنبه به امامان همام، حسن مجتبی و حسین علیهماالسلام، روز سه شنبه به حضرات سجاد و باقر و صادق علیهم السلام، روز چهارشنبه به حضرات کاظم، رضا، تقی و نقی علیهم السلام ؛ روز پنج شنبه به حضرت عسکری علیه السلام و روزجمعه به ولی امر عج الله تعالی فرجه الشریف تعلق دارد.

مناسب، آن است که در تعقیب نماز صبح برای ورود در این بحر مهلک

ص: 34

معراج وصال

معراج وصال

پس ای عزیز! دامن همت به کمر زن و دست طلب بگشای و با هر زحمتی حالات خود را اصلاح کن و شرایط روحیه نماز اهل معرفت را به دست آور و از این معجون الهی که با کشف تام محمدی صلی الله علیه و آله برای درمان همه دردها و نقص های نفوس فراهم آمده، استفاده کن و خود را تا مجال است از این منزلگاه ظلمت و ندامت و چاه عمیق دوری از ساحت مقدس ربوبیت، کوچ ده و خود را به معراج وصال و قرب کمال برسان که اگر این وسیله از دست رفت، وسایل دیگر منقطع است: «ان قُبِلَت قبل ما سواها و ان ردّت ردّ ما سواها؛ اگر نماز پذیرفته شد، دیگر اعمال پذیرفته می شود و اگر ردّ شد اعمال دیگر نیز رد می شود».(2)

ص: 35

فصل دوم: اهمیت برپایی نماز در سیره معصومین علیهم السلام

به جا آوردن نماز جماعت در سخت ترین حال

به جا آوردن نماز جماعت در سخت ترین حال

پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله در حال احتضار بود. ناگهان صدای بلال، مؤذنِ مدینه به گوش رسید واذان صبح در مدینه طنین انداز شد. رسول خدا صلی الله علیه و آله برخاست و وضو گرفت. با کمک امیرالمؤمنین علی علیه السلام و فضل بن عباس به سختی تمام به مسجد آمد و با مردم نماز صبح را به جماعت برگزار کرد و پس از نماز به سوی خانه بازگشت و در بستر آرمید.(1)

همسایگان مسجد و نماز جماعت

همسایگان مسجد و نماز جماعت

حضرت علی علیه السلام در کوفه، هر روز می دیدند که عده ای از کسانی که در همسایگی مسجد منزل دارند، نمازهای خود را در خانه به جای می آورند و به مسجد نمی آیند.

حضرت فرمودند: یا به مسجد بیایید و نمازتان را با ما به جماعت بخوانید یا از همسایگی مسجد کوچ کنید.(2) (زیرا مسجد روز قیامت شکایت خواهد کرد).

برپایی نماز در جنگ

برپایی نماز در جنگ

چنین نقل می کنند که در لیلة الهریر (از شب های سخت و پرمخاطره در جنگ صفین) در میان دو صف از لشکریان، زیراندازی برای حضرت علی علیه السلام گستردند و آن حضرت به نماز ایستاد. این در حالی بود که تیرهای دشمن از چپ و راست آن حضرت عبور می کرد و چوبه های تیر پیوسته بر زمین می افتاد، ولی آن حضرت هرگز نهراسید و همچنان به نماز عارفانه خویش مشغول بود.(1)

آخرین نماز

آخرین نماز

در روایت است که وقتی حضرت زین العابدین علیه السلام به نماز می ایستاد، رنگ چهره اش دگرگون می شد و حالش در پیشگاه خداوند مانند حالِ بندگان ذلیل بود. اعضای بدنش می لرزید و نمازش مانند کسی بود که گویی آخرین نماز را می خواند.(2)

بیهوش در نماز

بیهوش در نماز

آورده اند که روزی حضرت امام جعفر صادق علیه السلام به نماز ایستاده بود و در نماز خود، آیه هایی از قرآن مجید را تلاوت می کرد. ناگهان غش کرد و بیهوش بر زمین افتاد. هنگامی که آن حضرت را به هوش آوردند، دلیل بیهوشی را از ایشان پرسیدند و امام در پاسخ فرمود: در نماز، آیاتی از قرآن را تلاوت و چندین بار تکرار کردم، تا اینکه حالتی به من دست داد که گویا آن آیه ها را از خداوند متعال می شنوم. پس، از خود بیخود شدم و غش کردم.(2)

خشوع حضرت فاطمه علیهاالسلام در حال نماز

خشوع حضرت فاطمه علیهاالسلام در حال نماز

فاطمه زهرا علیهاالسلام، در حال نماز، به سبب ترس بسیار از خداوند بزرگ، نفسش به شماره می افتاد.(2)

بر تن کردن لباس زیبا در هنگام نماز خواندن

بر تن کردن لباس زیبا در هنگام نماز خواندن

امام حسن علیه السلام هرگاه برای نماز آماده می شد، بهترین لباس خودرا می پوشید. از آن حضرت پرسیدند: «چرا بهترین لباس خود را می پوشید و این گونه آراسته به نماز می ایستید؟» امام علیه السلام فرمود: «همانا خدا زیباست و زیبایی را دوست دارد. پس، من نیز لباس زیبا را برای راز و نیاز با پروردگارم می پوشم. شما نیز هنگام رفتن به مسجد، با ظاهری پاکیزه و آراسته برای نماز آماده شوید».(2)

مستحب است که انسان برای نماز، نیکوترین جامه خود را بپوشد، خود را معطر کند و با پاکیزگی با خدا به گفت وگو بایستد.

ص: 43

فصل سوم: نماز در سیره امام خمینی رحمه الله، علما و فرزانگان

توجه امام به نماز صبح

توجه امام به نماز صبح

اضطراب و وحشت در چهره دژخیمانی که رهبر بزرگ اسلام را به تهران می بردند، به خوبی هویدا بود. آنان دیوانه وار به اطراف می نگریستند. وقتی امام خمینی رحمه الله از آنان خواست تا برای به جا آوردن نماز صبح، لحظه ای توقف کنند، به سبب وحشت بسیار نپذیرفتند. امام خمینی رحمه الله در مقام دلداری آنان گفت: «این قدر وحشت زده و مضطرب نباشید. در وسط این بیابان کسی نیست که قصد تعرض نسبت به شما را داشته باشد. چند دقیقه ای ماشین را برای ادای نماز متوقف سازید، شما نیز نماز بخوانید.» مزدوران رژیم شاه، گستاخانه از برآوردن خواسته امام سر باز زدند، ولی سرانجام به سبب پافشاری بیش از حد ایشان، حاضر شدند فقط برای چند لحظه ای ماشین را نگهدارند تا امام تیمم کنند.

امام پس از تیمم با خاک حاشیه جاده، سوار ماشین شد و نماز صبح را درون ماشین در حال حرکت به جا آورد.(1)

زندگی منظم امام

زندگی منظم امام

حضرت امام تا لحظه آخر عمر شریفشان، زندگی منظمی داشتند. ایشان همواره نیمه شب، برای نماز شب از خواب برمی خاست و پس از تلاوت قرآن، نماز صبح و تعقیبات آن را به جا می آورد.

اهمیت دادن امام به نماز

اهمیت دادن امام به نماز

یک شب پیش از رحلت امام، از ساعت ده شب تا پنج صبح در بیمارستان، نزد ایشان بودم. چند بار از خواب بیدار شدند و آب خواستند. آب میوه می آوردیم می گفتند: آب معمولی بدهید. چند بار نیز ساعت را پرسیدند و مرتب می گفتند، مواظب باشید، نکند آفتاب بزند و نمازم قضا شود.(2)

مهیّا برای نماز صبح

مهیّا برای نماز صبح

من و حضرت امام روی پشت بام می خوابیدیم. خدا می داند بارها اتفاق می افتاد که من هنوز به خواب نرفته بودم که ایشان برای نماز شب بلند می شدند و وضو می گرفتند. به خودشان عطر می زدند و به نماز می ایستادند و استغاثه می کردند. من هم گوش می کردم و تماشا می کردم تا وقت اذان صبح می شد و ایشان نماز صبح و دعاهایشان را می خواندند و تا دمیدن آفتاب، کمی استراحت می کردند.(2)

برپایی نمازهای واجب به جماعت

برپایی نمازهای واجب به جماعت

یکی از برنامه های ایشان (رهبر معظم انقلاب) که تقریبا هیچ گاه ترک نمی شود، این است که حداقل یک ساعت مانده به اذان صبح بیدار می شوند

ص: 50

وقت اذان

وقت اذان

صبح زود برخیز که وقت اذان لا محاله بیدار باشی تا خداوند وسعت به روزی تو دهد.(1)

سوزی در سجده

سوزی در سجده

گفته اند مرحوم آیت اللّه آخوند خراسانی رحمه الله، صاحب کتاب ارزشمند کفایه الاصول، در نماز حال عجیبی داشت. به ویژه در حالِ سجده و هنگامی که در برابر معبود سر بر خاک می نهاد، سوز و گدازی داشت و اشک و آه و گریه و ناله ای از او دیده می شد که شنونده را واقعا منقلب می کرد.(2)

نماز جماعت در خانه

نماز جماعت در خانه

درباره مرحوم آیت اللّه سیدحسین خوانساری گفته اند که وی هرگز نماز شب، زیارت عاشورا و نماز جماعت را ترک ننمود و هر زمان که برایش عذری پیش می آمد و نمی توانست به مسجد برود، در خانه اش، با زن و فرزند خویش نماز جماعت می خواند.(2)

شهید مطهری و نماز

شهید مطهری و نماز

ظهر بود. تازه به منزل استاد مطهری رسیده بودیم که صدای اذان فضای اتاق را فرا گرفت. به همراهان گفتم: «بهتر است به امامت استاد، نماز را به جماعت برگزار کنیم». همگی وضو گرفتیم و آماده شدیم، چند دقیقه ای گذشت. منتظر استاد بودیم که ایشان در حالی که لباسشان راعوض کرده

ص: 54

مواظبت بر نماز

مواظبت بر نماز

فرزند شهید می گوید:

در شب شهادت پدر، همه اهالی خانه تا صبح بیدار ماندیم. در میان اندوهی که در غمِ از دست دادن ایشان بر خانه حاکم بود، خوب که دقت کردیم، متوجه شدیم که صدای ساعت پدرم است. ایشان برای خواندن نماز شب، ساعت خود را روی دو و نیم تنظیم می کردند. بلند شدیم و زنگ آن را قطع کردیم؛ چون دیگر ایشان در حیات نبودند تا برخیزند و نماز شب بخوانند. او زودتر از زمانی که هر شب نماز می خواند، در خیابان و در میان خون مطهرش نمازش را خوانده بود.

فصل چهارم: گلچینی از سخنان گُهربار معصومین(ع) درباره نماز

فصل چهارم: گلچینی از سخنان گُهربار معصومین(ع) درباره نماز

ص: 57

فصل پنجم: نماز از دیدگاه اندیشمندان

الکسیس کارل (پزشک فرانسوی):

الکسیس کارل (پزشک فرانسوی):

اگر صمیمانه به دعا و نماز بپردازید، خواهید دید که زندگی شما به صورت عمیق و مشهودی تغییر خواهد کرد. انسان، همانند اکسیژن و آب به خدا نیاز دارد. از راه نیایش است که انسان به خدا می رسد و خداوند در قلب آدمی وارد می شود. نیایش، برای رشد غایی ما ضروری می نماید... دعا و نماز کوششی است در آدمی برای رسیدن به خدا و صحبت کردن با موجودی نادیدنی که آفریننده همه چیز و حکمت اعلی و حقیقت و نیکی و نیرومندی و نجات همگان به دست اوست.(1)

لئون دنی (دانشمند فرانسوی):

لئون دنی (دانشمند فرانسوی):

تسبیح و تقدیس ذات پروردگار و عرض نیایش و سپاس به آستان ملکوتی اش در همه مواقع لازم و پرفایده است. بهترین و مناسب ترین موقع نیایش، در سپیده صبح و قبل از طلوع آفتاب و هنگام عصر و غروب و شامگاه است.

توماس کارلایل (نویسنده انگلیسی):

توماس کارلایل (نویسنده انگلیسی):

دعا و نیایش، عمیق ترین سرچشمه نیرو و کمال است، ولی ما از این سرچشمه نیرو و کمال، غفلت داریم.

اقبال لاهوری (متفکر مسلمان شبه قاره هند):

اقبال لاهوری (متفکر مسلمان شبه قاره هند):

نیایش، خواه فردی باشد، خواه اجتماعی، تجلی اشتیاق درونی است برای دریافت جوابی در سکوت هراسناک جهان؛ فرایندی منحصر به فرد. اکتشافی است که به وسیله آن، منِ جوینده در همان لحظه که نفی خودی خویش را می کند، به اثبات وجود خویش می رسد و به این ترتیب، ارزش حقانیّت وجود خویش را به عنوان عامل بالنده ای در حیات جهان، کشف می کند.

جک دمبشی (قهرمان ورزشی غرب):

جک دمبشی (قهرمان ورزشی غرب):

پیش از نماز خواندن نمی خوابیدم و قبل از اینکه حمد خدای را بگویم، غذایی نمی خوردم. پیش از اینکه وارد میدان مسابقه گردم، نماز و دعا را فراموش نمی کردم و آن گاه که وارد میدان مسابقه می شدم، خدا را در نظر می گرفتم و همین است رمز پیروزی من در مسابقات.

ص: 67

فصل ششم: نماز در آیینه ادب فارسی

متون ادبی

راز نماز

راز نماز

راز نماز، دوری از گمراهی و گناه و پستی است. راز نماز، پاسخ دادن به فطرتِ تشنه است. راز نماز، تسلیم در برابر معبود است. راز نماز، قدم نهادن در راهی است که هم کمال را سوغات می آورد و هم سعادت را ارزانی می دارد و هم آدمی را به والاترین جایگاه انسانی صعود می دهد و هم سرمایه عمرش را در بهترین جهت صرف می کند و او را سعید و خوشبخت می سازد. راز نماز، رسیدن به خدا است؛ نردبان تعالی است و پیوند با پاکی و روشنایی.

قنوت، هنگامه دعا

قنوت، هنگامه دعا

«نماز»، سخن گفتن با اوست و «قنوت»، درد دل کردن؛ نماز، گفت وگو است و قنوت، التماس و درخواست و پافشاری. نماز، گفتن است و قنوت زمزمه کردن و نالیدن. قنوت، فرصتی است برای رازگویی و بازگویی. قنوت، هنگامه دعاست و دعا، یعنی خواندن و خواستن؛ خواندنِ بی نیازترین، دل سوزترین و صمیمی ترین. چه خوبست در هر دعا، همراه با نشان دادنِ دستِ خالی خود، کسانی را واسطه کنیم که خدا دوستشان دارد و نزد او ارزش و اعتباری ویژه دارند و با درود بر آنها به خود نیز آبرویی ببخشیم و با اعتراف به لغزش های پیشین، آرزوی بازگشت کنیم تا ابر فیضْ گسترِ دوست، بر ما ببارد و چه بهتر که دیگران را هم به زیر این بارش رحمت، رهنمون سازیم.

زیور حضور

زیور حضور

مسجد خانه خداست. جایی که باید همه به خاک بیفتند؛ هوای غرور از سر بیرون کنند. همراه با کندن کفش ها، دل را هم از وابستگی ها و تعلق ها بِکَنند و مقام ها و منصب ها را پشت میزهای خشک و بی روح تنها بگذارند. اینجا هر چه خود را نیازمندتر نشان دهی، تجارت بیشتری می کنی و سود بیشتری می بری. اینجا نه کسی کراوات تمدن می زند، نه ژست ترقی می گیرد، نه پوستین تظاهر به تن می کند. اینجا فقط بندگی می خرند و رضا و خوشنودی می دهند. باید دل را در چشمه ذکر، شست وشو دهیم و بیش از آراستن ظاهر، صحن درون را با آیینه های صداقت و بی رنگی بیاراییم و دل را با زیور حضور زینت دهیم. آری، در اینجا باید از طاغوت های زر و زیور، ثروت و قدرت و تظاهر کناره گرفت.

هنگامه سحر

هنگامه سحر

نماز شب، غبارِ تیره گناهِ روز را از صفحه دل می شوید و آیینه جلا یافته روح را برای دریافت تصاویر و توفیق و عنایت، آماده می کند. گفت وگوی شبانه، جان را طراوت و روشنی می بخشد. کرامت اشک را در خزانه حال ذخیره می کند و حال گریستن می دهد. انسان، در آرامش خلوت شبانه به خویشتن خویش بازمی گردد. پس درهنگامه شورانگیز سحر، آن گاه که نگاه ستارگان هم غمگین است و هستی در سکوتی مبهم و پرحرف فرو رفته و جز گروهی بیدار و بیدار دل، همه به بسترها خزیده اند، تو نیز جامه راحت از پیکر جان برون آر و پیوندت را با او مستحکم کن و با احساس عطش آلود، اما شیرین و دل نشین، با یار غم خوار سخن بگوی تا چنین گفت وگویی گَرد روزمرّگی و طبیعت زدگی را از دلت بزداید. آری، برخیز که عاشقان به شب راز کنند، گرد بر و بام دوست پرواز کنند.

زیر نور ماه

زیر نور ماه

آفتاب خسته تن، پر می کشد

چون کبوتر از لب ایوان ما

نغمه گرم مؤذن باز هم

می نشیند بر دل پس کوچه ها

تک درخت بید، روی فرش خاک

زیر نور ماه می خواند نماز

برگ برگ او به روی شاخه ها

می کند در گوش شب راز و نیاز

چادری از شِکوه بر سر می کشم

باز می بارد دو چشمم بی صدا

می شود سجاده ام دریای عشق

غرق نور و عطر خوش بوی دعا

مهری ماهوتی

برخیز

برخیز

برخیز که راه صبح را باز کنیم

تا شهر قشنگ نور پرواز کنیم

تا خون ننشسته بر بلندای شفق

برخیز که تا نماز، آغاز کنیم

مصطفی رحماندوست

ترانه سحر

ترانه سحر

آمد سحر، آمد سحر

بیدار شو، بیدار شو

برخیز از بسترْ دگر

بیدار شو، بیدار شو

پایان تاریکی رسید

نور سحرگاهی رسید

شب رفت و شد روز امید

بیدار شو، بیدار شو

لطف خداوند حکیم

خوش می برد با هر نسیم

از دل غبار رنج و بیم

بیدار شو، بیدار شو

تاکی سیه روی و کثیف

بنگر به گل های لطیف

پا تا به سر، پاک و نظیف

بیدار شو، بیدار شو

صبح است و آیات جلال

تا بنگری لطف و جمال

در چشمه آب زلال

بیدار شو، بیدار شو

چشمان پُر خوابت بشوی

عطر بهشتی را ببوی

حمد و ثنای حق بگوی

بیدار شو ای آفتاب

شد چشم نرگس پر گلاب

از اشک شوق آفتاب

آمد سحر دیگر مخواب

بیدار شو، بیدار شو

همراه این صبح سپید

ایمان و عشق است و امید

دارد سحر صدها نوید

بیدار شو، بیدار شو

این دل نشین بانگ اذان

دارد پیامی جاودان

ص: 76

نماز

نماز

سحر طی شد، مؤذن بانگ برداشت

ز جا برخیز، هنگام نماز است

ز هر گلدسته ای آواز برخاست

درِ رحمت به روی خلق باز است

اگر خواهی نشاط صبح دم را

به آداب مسلمانی وضو کن

ز آب پاک، جان را روشنی ده

به سوی قبله با اخلاص رو کن

چه خوش باشد که با یاد خداوند

تمام لحظه ها دل گیرد آرام

چه خوش باشد نماز پنج گانه

به صبح و ظهر و عصر و مغرب و شام

محمدجواد محبّت

ص: 77

فصل هفتم: داستان هایی درباره نماز

آخرین شب مسلم بن عقیل

آخرین شب مسلم بن عقیل

مسلم بن عقیل، پسر عمو و سفیر لایق امام حسین علیه السلام، وقتی که در شهر کوفه تنها و بی یاور ماند و مردم کوفه از اطرافش پراکنده شدند، شگفت زده و سرگردان در کوچه های تاریک و ساکت شهر به راه افتاد. مسلم از بی وفایی مردم کوفه دلتنگ بود و بی اختیار در کوچه ها راه می رفت. درتاریکی شب، به زنی با ایمان به نام طوعه برخورد. طوعه وقتی حضرت مسلم را شناخت، او را در خانه اش پناه داد و از او با مهربانی و گرمی پذیرایی کرد. حضرت مسلم، پس از خوردن کمی غذا و اندکی استراحت، برخاست و به عبادت و راز و نیاز با خدای بی نیاز مشغول شد. طوعه، هنگام اذان صبح، برای مسلم آب آورد تا وضو بگیرد. آن گاه به او گفت: «آقای من امشب، هیچ نخوابیدی؟» مسلم در جواب طوعه گفت: «کمی خوابیدم و در خواب، عمویم علی علیه السلام را دیدم، به من فرمود: هر چه زودتر به پیش ما بیا. گمان می کنم امشب آخرین شب عمر من باشد. مسلم وضو گرفت و به نماز صبح ایستاد. پس از نماز مشغول ذکر و دعا بود که ناگهان صدای سم اسب های مزدوران عبیداللّه را شنید. دعایش را زود تمام کرد تا خودش را برای جنگ با دشمنان خدا و امام آماده کند. مسلم پس از جنگی سخت، با حیله فرمانده مزدوران، خودش را تسلیم کرد. سرانجام او را به دستور عبیداللّه با دست های

ص: 79

نماز شهید بروجردی

نماز شهید بروجردی

نماز شب او هرگز ترک نمی شد. به عبادت عشق می ورزید. مشتاقانه در دعای توسل و کمیل شرکت می کرد. بروجردی در سخت ترین شرایط و در مقابله با دشوارترین کارهای جنگ به حبل المتین نماز و دعا چنگ می زد. روزی فرماندهان درباره عملیاتی که قرار بود در نزدیکی مهاباد انجام شود، به شور نشستند. سرانجام، هیچ کس نتوانست راهی پیدا کند. برنامه ها، مثل کلاف سر در گم شده بود. ناگهان بروجردی رو به قبله نشست و با قلبی شکسته و چهره ای غمگین، اما سرشار از امید گفت: «خدایا! می دانی که ما هیچ کاره ایم و ذهن و فکرمان قاصر است. بی توجه تو هیچ کاری از ما ساخته نیست. خدایا! خودت فرجی حاصل کن و ما را از این سرگشتگی نجات بده».

همگی آنها شب خوابیدند و نزدیک صبح با صدای تلاوت قرآن بروجردی بیدار شدند و ایستادند و گره کور آنان پس از نماز صبح، به وسیله بروجردی باز شد. فردای آن روز، بروجردی در قرارگاه حمزه سیدالشهداء علیه السلام در جلسه مشترک فرماندهان ارتش و سپاه، طرح عملیات را توجیه می کند که با استقبال گرم فرماندهان روبه رو می شود.(2)

اشتیاق به وضو

اشتیاق به وضو

آن طرف آب، غوغای دیگر بود. عملیات بدر آغاز شده بود. کنار بهداری بودیم. زخمی ها و شهدا را آنجا می آوردند. زخمی ها را کناری نگه داشته بودند تا به نوبت، با قایق ببرند. مجروحانی آنجا بودند که با همان حالت داشتند نماز می خواندند. با آنکه دشمن از آسمان و زمین ما را بمباران می کرد، اما بعضی از رزمندگان با آرامش تمام، ایستاده نماز می خواندند.

با قایقی که چند تا از مجروحان را داخل آن گذاشته بودند، خواستیم برویم آن طرف آب. ساعت دو و سه نصف شب بود که حرکت کردیم. کمی که دور شدیم، به یک محوطه بازی رسیدیم. راننده، قایق را نگه داشت. پرسیدم: «چرا نگه داشتید؟» راننده گفت: «درست نمی دانم باید این طرف برویم یا آن طرف، حالا به یک طرف می روم تا قایقی پیدا شود و راه را بپرسیم.» من گفتم این کار درست نیست، باید همین جا بایستیم؛ چون ممکن است طرفی که ما می رویم، جای عراقی ها باشد.

آسمان سرخ شده بود از آتش گلوله هایی که روی سرمان رد می شد و به

ص: 81

محراب در تانک

محراب در تانک

ساعت شش صبح بود. بعد از عملیات خیبر، دستور رسید سریع برگردیم عقب، اما نماز صبحمان داشت قضا می شد. حرکت کردیم. سوار تانک بودیم. می دانستیم اگر بخواهیم صبر کنیم تا به پشت خط برسیم، نماز قضا می شود.

این مسئله خیلی ذهنمان را مشغول کرد. جهت قبله را هم درست نمی دانستیم تانک هم در حال حرکت بود. معطل نکردیم.

با خاک های کناره های اطاقک تانک، تیمم گرفتیم و نماز را خواندیم.(2)

داستانی از نماز صبح

داستانی از نماز صبح

دختر کوچک، همیشه صبح زود از خواب بیدار می شد؛ یعنی بیدار نمی شد، پدرش او را بیدار می کرد. همیشه صبح ها چهره پدر خندان بود و با مهربانی و آرامش دست دخترش را می گرفت و او را از جای گرم و نرمی که در سرمای صبحگاهی لذت بخش تر بود، بلند می کرد. او بعضی وقت ها اصلاً دوست نداشت که از جایش بیرون بیاید. خیلی خوابش می آمد، اما پدرش آن قدر به او مهربانی می کرد، آن قدر او را ناز می کرد و موهای او را نوازش می کرد تا دختر کوچک با چشم هایی خواب آلود از جایش برمی خاست و برای وضو گرفتن به راه می افتاد.

دختر کوچک، نماز را دوست داشت، نماز صبح را هم دوست داشت، اما بعضی وقت ها که خیلی خسته بود، دوست نداشت نماز صبح را سر موقع بخواند. در دلش می گفت: خب، اگر من هم، اندازه مامانم شدم، آن وقت

ص: 83

تأثیر نماز بر انسان

تأثیر نماز بر انسان

استاد مصباح می گفتند: دوستان ایرانی ما در فرانسه، از پروفسوری صحبت می کردند که مسلمان شده بود و خانم او هم مسلمان بود؛ مسلمانی بسیار خوب و عامل به دستورها و احکام اسلام و عارف به حقایق اسلام. در ملاقاتی که با این خانم و آقای پروفسور داشتیم، از او پرسیدم چطور شد که مسلمان شدید؟ به شوخی گفته بود: سؤال های خصوصی می کنید. بعد توضیح داده بود که من سال های پیش در الجزایر مقیم بودم. یک روز از جاده عبور می کردم و در کنار جاده مزرعه ای بود. دیدم کسی رو به سمتی ایستاده و حرکاتی انجام می دهد. من از مشاهده این حرکات، کنج کاو شدم و از دیگران پرسیدم این حرکات چیست. گفتند نماز می خواند. کنج کاوتر شدم و رفتم سراغ این دهقانی که نماز می خواند و نشستم و پرسیدم که چکار می کنی؟ چه می گویی؟ چه می خواهی؟ و چرا این کار را می کنی؟ (خانم او

ص: 85

نماز در اسارت

نماز در اسارت

شبی یکی از بچه ها _ که برادر شهید نیز بود _ از جا برخاست و شروع به اقامه نماز کرد. لحظاتی بعد، چهار نفر از بچه ها به او اقتدا کردند. من هم تصمیم گرفتم به او اقتدا کنم، اما در همان لحظه به یاد دورانی افتادم که در مسجد محل، به عنوان مکبر امام جماعت بودم. فکر کردم که با صدای تکبیر من، افراد بیشتری به نماز جماعت رو می آورند. همین طور هم شد. با صدای تکبیر، هر لحظه افراد نمازگزار زیادتر می شدند. سرانجام به جز چند نفر انگشت شمار، همگی نماز جماعت خواندند. این نماز، نماز بسیار با شکوهی بود که با چهار نفر شروع شد و با ده ها نفر به پایان رسید.(2)

فصل هشتم: همراه با برنامه سازان

پیشنهادهایی برای برنامه سازان

2. علل بی توجهی به نماز

الف) علل فردی

الف) علل فردی

مهم ترین عواملی که مربوط به خود نوجوان است: درک نادرست از آموزه های مذهبی؛ ناآشنایی به وظیفه و تکلیف؛ تنبلی و تن پروری؛ غفلت و مسامحه کاری و نداشتن روحیه لازم برای اقامه نماز؛ اثبات وجود و نشان دادن اینکه او برای خودش کسی است و می تواند یاغی و عاصی باشد.

3. توجه به راه های درمان

ب) در ارتباط با خانواده

ب) در ارتباط با خانواده

یک _ جنبه الگویی خانواده باید تقویت شود؛ به هنگام نماز باید پدر و مادر همه کارها را تعطیل کنند و به سوی نماز روی آورند که این نوعی درس سازنده و عملی است؛

دو _ استفاده از جاذبه های صوتی _ کلامی برای جلب و جذب آنان، مانند قرائت نماز و قرآن با صدای خوب، لحن خوب و آهنگین به وسیله خانواده؛

سه _ ایجاد ارتباط گرم و سازنده با آنها و اعلام محبت و نشان دادن رحمت و عنایت خود و گاهی هم بهره گیری از مِهْر و قهر به صورت مشترک؛

چهار _ استفاده از نیروی برادر یا خواهر بزرگ تر برای جلب و جذب آنها؛

پنج _ کنترل غیرمستقیم و زیر نظر داشتن برنامه های او.

سخن آخر

سخن آخر

خدایا! اگر نمی روم آنجا که باید، مرا ببر. اگر می روم آنجا که نباید، بازم دار. اگر نمی گویم آنچه باید، گفتنم آموز. اگر می گویم آنچه نباید، خاموشم کن.

ص: 94

کتاب نامه

کتاب نامه

* قرآن کریم.

* نهج البلاغه.

* صحیفه کامله سجادیه، حضرت امام سجاد علیه السلام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1415 ق، چاپ چهارم.

1. ابن بابویه، محمد بن علی، امالی شیخ صدوق، کتابچی، تهران، چ 3، 1376.

2. ___________________، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، مترجم: ابراهیم محدث بند ریگی، قم، اخلاق، چاپ پنجم، 1380.

3. ___________________، من لا یحضره الفقیه، بیروت، دارالاضواء، 1364 [1405ق].

4. احمدپور ترکمانی، علی، نماز خوبان، مشهور، قم، 1378.

5. القاضی النعمان بن محمد رحمه الله، دعائم الاسلام.

6. پیشانی سوخته، قم، ستاد اقامه نماز، 1375، چاپ سوم.

7. تنکابنی، میرزا محمد، قصص العلماء، بی جا، انتشارات علمیه اسلامیة، 1364، چاپ دوم.

8. جمعی از نویسندگان زیر نظر آیت اللّه العظمی مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1373.

9. چناری، جواد، آبشار رحمت، قم، ستاد اقامه نماز، زمستان 1375.

ص: 96