درسنامه فاطمی

علی اکبر مهدی پور

ص: 2

ص: 3

ص: 4

لاَِنَّ اللّه َ عَزَّوجلَّ خَلَقَها مِنْ نُورِ عَظَمَتِهِ؛ فَلَمّا أشْرَقَتْ أَضاَءتِ السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ بِنُورِها، وَ غُشِیَتْ أَبصارُ الْمَلائِکَةِ وَ خَرَّتْ للّه ِِ ساجِدینَ.

_زیرا خداوند او را از نور عظمت خودش آفرید. هنگامی که نورش طالع گردید، آسمان ها و زمین با نورش روشن شد، دیدگان فرشتگان خیره گردید و در برابر خداوند به سجده افتادند._(1)

«فِیهَا مِصْبَاحٌ»_؛ و در آن چراغدان چراغ پر فروغی است._

منظور از مصباح (چراغ پر فروغ) امام حسن مجتبی علیه السلام است.

«الْمِصْبَاحُ فِی زُجَاجَةٍ»_؛ آن چراغ در حبابی شفّاف قرار دارد._

منظور از زجاجه (حباب شفاف) امام حسین  علیه السلام است.

«الزُّجَاجَةُ کَأَنَّهَا کَوْکَبٌ دُرِّیٌّ»_؛ آن حباب گویی ستاره ی سحر است._

منظور از کوکب دریّ (ستاره ی سحر) حضرت فاطمه است.

و در تفسیر «نُورٌ عَلی نُور» فرمود: امامی پس از امامی از تبار فاطمه.

و در تفسیر این آیه ی شریفه چنین فرمود: «وَمَنْ لَّمْ یَجْعَلِ اللّه ُ لَهُ نُورًا» امام از نسل حضرت فاطمه «فَمَا لَهُ مِنْ نُّورٍ» نور امامی روز قیامت روشنگر او نخواهد بود.(1)

قرآن کریم در آیه بعدی کانون این نور را چنین بیان می کند:

«فِی بُیُوتٍ أَذِنَ اللّه ُ أَنْ تُرْفَعَ وَیُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ»

_در خانه هایی که خداوند اذن ترفیع آنها را داده است، و اذن داده که در آنها خداوند یاد شود و نامش برده شود._(2)

هنگامی که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله این آیه را تلاوت فرمود، یکی از اصحاب پرسید: منظور از این خانه ها چیست؟

بزرگ مفسر قرآن فرمود: خانه های پیامبران.

ابوبکر برخاست، در حالی که به خانه ی حضرت علی و حضرت فاطمه اشاره می کرد، پرسید: آیا این خانه نیز از آن خانه هاست؟ فرمود:

ص: 7

نَعَمْ مِنْ أَفضَلِها؛

_آری، از برترین آنهاست._(1)

در کتب عامّه آمده است که هنگامی که شب اول ماه، حضرت فاطمه استهلال می کرد، نور جمالش بر هلال غلبه می کرد و کسی هلال را نمی دید.

عایشه می گوید: ما در اطاقی که چراغ نبود، با نور جمال حضرت فاطمه نخ در سوزن می کردیم.

برای یادگار پیامبر این مطلب جای شگفت نیست، که عایشه می گوید: «شبی سوزن را گم کردم، در منزل چراغ نبود، هنگامی که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وارد شد، با نور جمالش سوزن را پیدا کردم.(2)

پیامبر اکرم  صلی الله علیه و آله که هرگز سخن به گزاف نمی گوید، در وصف جمال حضرت فاطمه می فرماید:

لَو کانَ الْحُسنُ شَخْصاً لَکانَ فاطِمَةَ، بَلْ هِیَ أَعْظَمُ؛

_اگر زیبایی تجسّم پیدا می کرد، فاطمه می شد، بلکه فاطمه از آن نیز بزرگتر است._(3)

می آید او را بوسه باران می کنی و همانند کسی که بخواهد به کسی عسل بخوراند، زبانت را در دهانش می گذاری؟!

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: شبی که مرا به معراج بردند، جبرئیل مرا وارد بهشت نمود و سیبی به من داد، من آن را خوردم و آن مبدأ نشو فاطمه شد.

فاطمه حوریه ی انسیّه است، هر وقت اشتیاق بهشت داشته باشم، او را می بوسم و بوی بهشت را از او می شنوم.(1)

اجتماع همه ی کمالات ظاهری و معنوی در وجود مقدّس حضرت فاطمه علیهاالسلام موجب شد که بسیاری از اصحاب پیامبر، حتّی شماری از کهنسالان آنها، از حضرت فاطمه علیهاالسلام خاستگاری کردند و پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در پاسخ همه ی آنها می فرمود: در مورد فاطمه منتظر فرمان پروردگار هستم. تا هنگامی که اراده ی حضرت احدیّت تعلّق گرفت بر این که صدّیقه ی طاهره را به صدّیق اعظم و فاروق امّت، یعنی حضرت امیرمؤمنان  علیه السلام تزویج نماید، پس عقد آنان را در آسمان جاری کرد و به حبیبش دستور داد که در زمین جاری نماید و اینک شرح ماجرا:

را به بنده ی پاک و راستگویم تزویج کردم.

آنگاه به فرمان خداوند بهشت تزیین شد، حوریان به صف ایستادند، بیت المعمور مفروش گشت و فرشتگان به صف ایستادند، جبرئیل امین بر کرسی کرامت بالا رفت و خطبه خواند و در فرازی از آن گفت:

ای فرشتگان مقرّب، ای راکعان، ای تسبیح گویان، ای اهل آسمان ها و زمین ها، همه گواه باشید که من فاطمه ی زهرا، دختر رسول عالمیان، سَروَر بانوان جهانیان را به عقد علی، سَروَر اوصیا در آوردم، به فرمان خدا یک پنجم دنیا، از زمین و آسمان، دشت و دمن، کوه و دریا را مهریه ی او قرار دادم.(1)

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در منزل امّ سلمه بود، فرشته ای فرود آمد که پیامبر اکرم تا آن روز او را ندیده بود، فرمود: جبرئیلا! تا کنون من تو را به این صورت ندیده بودم. عرض داشت: من جبرئیل نیستم، من محمود هستم، خداوند مرا فرستاده که نور را با نور تزویج کنم.

فرمود: کدام نور را با کدام نور؟ عرضه داشت: فاطمه را با علی.

در میان دو کتف او نوشته شده بود:

لا اله الاّ اللّه، محمّد رسول اللّه، علیٌّ وصیّه.

فرمود: ای محمود! از چه زمانی این نوشته در میان دو کتف تو نوشته شده است؟

گفت: 22000 سال پیش از آن که خداوند متعال دنیا را بیافریند.(2)

ص: 10

پیامبر اکرم  صلی الله علیه و آله فرمود که تعدادی از مهاجران و تعدادی از انصار را فراخواندند، پس خطبه ی مفصلی خواندند که با: «الحمد للّه المحمود بنعمته» آغاز می شود، در پایان فرمودند:

من شما را گواه می گیرم که فاطمه را به ازدواج علی درآوردم در مقابل 400 مثقال نقره، اگر راضی باشد.

آن گاه علی  علیه السلام وارد شد، پس خطاب به ایشان فرمود:

یا علی! خداوند منان به من امر فرموده که فاطمه را به عقد تو در آورم، من او را به عقد تو در آوردم، در مقابل 400 مثقال نقره.

آیا راضی هستی؟

عرضه داشت: آری. آنگاه به سجده افتاد و سجده ی شکر به جای آورد.

پیامبر رحمت دعا کرد و فرمود: خداوند نسلی پاکیزه ی فراوان برای شما قرار دهد و مبارک گرداند.(1)

آنگاه کاسه ها را پر کردند به خانه های بیوه زنان، بینوایان، و نیازمندان ارسال گردید، حتی به خانواده های اهل ذمّه از اهل کتاب نیز ارسال شد.(1)

هنگامی که عروس را به خانه ی مولا می بردند، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله پیشاپیش، جبرئیل از طرف راست، میکائیل از طرف چپ و هفتاد هزار ملک از پشت سر حرکت می کردند و تا صبح مشغول تسبح و تقدیس بودند.(2)

اصطلاح به «مهر السّنة» شهرت یافته است.

اگر به جای مسابقه در فزون طلبی، تلاش شود که مهریّه بانوان به همان مهر السّنّة برگردد، تأثیر عجیبی در پایین آمد سنّ ازدواج خواهد داشت.

حضرت خدیجه 4000 دینار به خانواده ی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرستاد تا آن را به عنوان مهریّه به خانواده ی حضرت خدیجه بفرستند(1) ولی پیامبر صلی الله علیه و آله اکرم فقط 500 درهم یعنی یک هشتادم آن را به عنوان مهریه فرستاد.(2)

توجّه کنند به آرای آنها احترام بگذارند، در هیچ موردی، به ویژه در مورد انتخاب همسر آنها را مجبور نکنند.

نیازمندان توجّهی نمی شود.

امیدواریم همه ی ما از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و دیگر پیشوایان معصوم علیهم السلام الگو بگیریم، برای امر ازواج تسهیلاتی فراهم کنیم، از سقوط نسل جوان در فساد و تباهی جلوگیری کنیم.

با کمال تأسف بسیاری از نقّادان که در هر مجلسی تجمّل پرستی را محکوم می کنند، خود در مقام عمل از تجمّلات صرف نظر نمی کنند و در برابر خواستگاران شرایط سخت و طاقت فرسا قرار می دهند.

برای تحقیق بیشتر:

روضة الواعظین، تألیف: ابن فتّال نیشابوری، مستشهد 508 ق.

مناقب امیرالمؤمنین، تألیف: اخطب خوارزم، متوفای 568 ق.

دلائل الامامة، تألیف: طبری امامی - قرن پنجم -

ص: 15

کوثر نیز از نوادر سوره های قرآن می باشد.(1)

مهم ترین اقوال به شرح زیر است:

می باشد.(1)

در حدیث دیگری فرمود:

کوثر نهری است که خداوند آن را به من عطا فرموده است.(2)

در حدیث دیگری فرمود:

در شب معراج بر نهری گذشتم که بر کرانه های آن مرواریدهای بزرگی بود که میان تهی بود. از جبرئیل پرسیدم که آن چیست؟ گفت: آن کوثر است.(3)

آنگاه خطاب به امیرمؤمنان  علیه السلام فرمود:

کوثر نهری است که از زیر عرش سرچشمه می گیرد، از شیر سفیدتر، از عسل شیرین تر و...

در پایان فرمود:

علی جان! این نهر از آنِ من و تو و دوستداران توست.(4)

در حدیث دیگری فرمود:

این نهر برای من، تو، فاطمه، حسن و حسین می باشد و شخص دیگری در آن سهم ندارد.(5)

در حدیث دیگری فرمود:

کسی که پیمان مرا بشکند و یا خون اهل بیت مرا بریزد از آن نهر

ص: 19

نخواهد نوشید.(1)

در ضمن حدیث معراج فرمود:

جبرئیل خانه های مرا به من ارائه داد و خانه های اهل بیت ام را در کنار نهر کوثر به من نشان داد.(2)

رحمتی نیست، جز این که خداوند آن را به حبیب خود عطا فرمود است.(1)

برای پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله سه فرزند ذکور عنایت فرموده:

1. قاسم از حضرت خدیجه

2. عبداللّه، ملقب به طیّب و طاهر نیز از خدیجه

قاسم در چهار سالگی و عبداللّه در شیرخوارگی وفات کردند.(1)

3. ابراهیم از ماریه ی قبطیّه، که او نیز در خرد سالی وفات کرد.

تنها فرزندی که از رسول اکرم صلی الله علیه و آله باقی ماند و نسل طیّب و طاهر آن حضرت به وسیله ی او تداوم یافت، حضرت فاطمه ی زهرا علیهاالسلام می باشد که تنها مصداق کوثر می باشد.

به هنگام تهاجم به خانه ی وحی، حضرت محسن بین در و دیوار به شهادت رسد، از این طریق ثلث عترت طه از بین رفت و نسل حضرت فاطمه علیهاالسلام فقط از طریق امام حسن و امام حسین علیهماالسلام تداوم یافت.

در فاجعه ی کربلا همه ی فرزندان امام حسین  علیه السلام به شهادت رسیدند و سادات حسینی منحصرا از طریق امام سجاد  علیه السلام باقی ماندند.

در همین فاجعه، همه ی فرزندان امام مجتبی  علیه السلام نیز به شهادت رسیدند و سادات حسنی از طریق حسن مثنّی و زید بن امام مجتبی تداوم یافت.

با توجّه به نکات فوق، کثرت نسل پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله یکی از معجزات، عنایات حضرت احدیت و کرامات گلواژه ی کوثر می باشد.

در تفسیر قمی آمده است:

خداوند کوثر را به جای ابراهیم، فرزند پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله، به آن حضرت

ص: 22

عطا فرموده است.(1)

عین همین تعبیر از امام صادق  علیه السلام نیز روایت شده است.(2)

جایگزین بودن کوثر به جای ابراهیم شاهد دیگری است بر این که منظور از کوثر، فقط فاطمه ی زهرا  علیهاالسلام می باشد.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرزندش ابراهیم را برای امام حسین  علیه السلام فدا کرد، خداوند منّان نیز نسل آن حضرت را از طریق حضرت فاطمه علیهاالسلام تداوم بخشید.

تقابل گلواژه ی کوثر با «ابتر» دلیل قاطع و روشنی است بر این که منظور از کوثر، حضرت فاطمه علیهاالسلام است.

در واقع خداوند منّان به حبیب خود می فرماید:

دشمن تو ابتر است، از او نه اسمی، نه رسمی، نه فرزندی و نه نام نیکی نخواهد ماند، اما ذرّیه ی تو تا روز قیامت باقی و پابرجا می باشد و آثار فضل و آوازه ی تو در دنیا و آخرت بیرون از شمار می باشد.(3)

شیخ زاده در حاشیه ی خود بر تفسیر بیضاوی می نویسد:

مفسران در تفسیر کوثر اقوال مختلفی گفته اند، از جمله این که منظور از کوثر اولاد پیامبر اکرم می باشد و دلالت می کند بر این معنی این که این سوره در ردّ کسی نازل شده که آن حضرت را ابتر خوانده و تصوّر کرده که آن حضرت جانشین و جایگزین نخواهد داشت.(4)

ص: 23

از دیگر مفسّرانی که این تعبیر را آورده اند عبادتند از: شهاب الدّین(1)

عثمان بن حسن، مشهور به: کوسه زاده(2) و ابوبکر حضرمی می باشند.(3)

بورسوی می گوید: اظهر این است که همه ی نعمت های الهی در واژه ی کوثر جمع است، این واژه همه ی نعمت های ظاهری و باطنی را در بر می گیرد.

سپس می نویسد: خیرات دنیا و آخرت از نعمت های ظاهری می باشد و علوم لدنّی که با افاضات ربّانی حاصل می شود، از نعمت های باطنی می باشد.(4)

بر این اساس حضرت فاطمه ی اطهر علیهاالسلام همان خیر کثیر است که خداوند منّان به حبیب خود رسول عالمیان عطا فرموده، که حوض کوثر و نهر بهشتی کوثر جلوه هایی از این کوثر جاری رسالت و امامت می باشد و همه ی نعمت های ظاهری و باطنی را فرا می گیرد.

با توجّه به تقابل آن با «ابتر» کثرت اولاد، نام نیک، خیر و برکت مادّی و معنوی را در بر دارد و در مقابل ابتر: از همه ی آنها محروم است، نه نسلی، نه اسمی، نه رسمی، نه نام نیکی، بلکه منقطع از هر خیری می باشد.(5)

یکی از جهات اعجاز قرآن در سوره ی مبارکه کوثر این خبر غیبی است که خداوند منّان آن دشمن دیرینه پیامبر را «ابتر» تعبیر فرموده و ابتر در لغت به معنای کسی است که نسلش قطع شود و عقب نداشته باشد.(6)

ص: 24

جالب توجّه این که هنگام نزول این سوره، عاص بن وائل 10 پسر داشت(1) ولی منطق وحی او را ابتر خواند و نسلش منقطع شد.

در این زمینه توجیه دیگری نقل شده و آن این است که فرزندانی که در فراش او متولّد شده بودند، همگی حرام زاده بودند و هیچ کدام فرزند واقعی او نبودند.(2)

حل مشکل به این است که به هنگام مواجه شدن با پیامبر اکرم  صلی الله علیه و آله پدر و پسر هر دو حضور داشتند.

ابوهلال عسکری می نویسد: پیامبر اکرم  صلی الله علیه و آله پس از خاکسپاری فرزندش با عاص بن وائل و پسرش عمروبن عاص روبه رو شدند. عمروعاص گفت: «من این مرد را دشمن می دارم».

پدرش گفت: «او دیگر ابتر شد و نسلش منقطع گردید.»

پس خداوند آیه ی شریفه ی «إِنَّ شَانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ» را نازل فرمود.(1)

بیان امام مجتبی  علیه السلام نیز به این نکته اشاره دارد، آنجا که خطاب به عمروعاص فرمود:

تو بودی که خطبه خواندی و گفتی: من محمد را دشمن می دارم و عاص بن وائل گفت: محمد ابتر است، فرزند ندارد، اگر بمیرد نامش و یادش از بین می رود.(2)

شایان توجه است که عمر عاص در مقابل این آیه شریفه جبهه گرفته، در مصر بر فراز منبر گفت 200000 درهم به من داده اند که آیه ی «إِنَّ شَانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ» را از قرآن بردار!!

معاویه در نامه ای به او نوشت: آنچه در مصر بر فراز منبر گفتی به من رسید، تو چنین جایگاهی نداری.(3)

به کوری چشم همه ی بدخواهان، کوثر همیشه جاری رسالت و امامت،

صدّیقه ی طاهره، حضرت فاطمه  علیهاالسلام، تندیس کوثر، سرچشمه ی نسل مبارک

ص: 26

پیامبر رحمت، تا انقراض عالم و پایان جهان، بر تارک خلقت می درخشد و ذریّه اش در اقصی نقاط عالم، شاهد صدق منطق وحی و مصداق روشن خیر کثیر می باشند.

از ده پسر عاص بن وائل هیچ نشانی در جهان نماند و میلون ها سیّد حسنی و حسینی از برج فاطمی و علوی طلوع کرده، در جهان نور افشانی می کنند.

گفته می شود: در قرن هشتم سادات و فرزندان حضرت زهرا علیهاالسلام را سر شماری کردند، به 20000 رسیدند، و در زمان سلطان سلیم عثمانی (جلوس: 974-982ق) شماره ی آنها به 19 ملیون رسیده بود.(1)

آگاهان آمار، سادات را در زمان ما 60 ملیون نفر تخمین می زنند.(2)

کثرت نسل مبارک و میمون حضرت زهرا، یکی از معجزات غیبی قرآن کریم و بر چیده شدن طومار نسل عاص بن وائل از روی زمین، یکی دیگر از معجزات قرآن می باشد، که نه اسمی، نه رسمی، نه یادی و نامی از او نمانده است.(3)

در پایان این مقال اشاره می کنیم که آنان که به در خانه ی وحی تهاجم کردند،

کوثر قرآن را در میان در و دیوار آزردند و ثلث عترت طه را با یک لگد از بین

ص: 27

بردند، همان گونه که سعادت شرکت در نماز فاطمه علیهاالسلام را از دست دادند، در روز قیامت نیز همانند اشتران بیگانه که از نزدیک شدن به آبشخور رانده می شوند، از نزدیک شدن به حوض کوثر منع شده، به سوی دوزخ رانده می شوند، چنانچه در احادیث فراوان از پیامبر اکرم  صلی الله علیه و آله روایت شده است.(1)

برای تحقیق بیشتر:

1. فضائل فاطمة الزّهراء فی الذّکر الحکیم، شیخ علی حیدر مؤید.

2. شواهد التنزیل، حافظ عبیداللّه حسکانی، از علمای عامه در قرن پنجم هجری.

3. الکوثر فی احوال فاطمة بنت النّبی الاطهر، سید محمد باقر موسوی (در هفت مجلد)

ص: 28

در این فراز از کلام قدسی پنج تن آل عبا، با محوریت حضرت فاطمه علیهاالسلام معرّفی شده اند.

این کلام قدسی مؤید است با کلام قدسی دیگر، که در شب معراج از سوی خداوند منّان خطاب به خاتم پیامبران شرف صدور یافته است که خطاب شد:

یا اَحْمَدُ! لَولاکَ لَما خَلَقْتُ الاَْفْلاکَ،

وَ لَولا عَلیٌّ لَما خَلَقْتُکَ

وَ لَولا فاطِمَةُ لَما خَلَقْتُکُما؛

_ای احمد!(صلی الله علیه و آله) اگر تو نبودی این چرخ گردون را نمی آفریدم، اگر علی نبود تو را نمی آفریدم و اگر فاطمه نبود شما دو تن را نمی آفریم.

این کلام قدسی را مرحوم آیت اللّه میرجهانی در کتاب شریف «الجُنّة العاصمه» از کتاب «کشف اللّئالی» با سند متصل به جابر بن عبد اللّه انصاری نقل کرده است.(1)

کتاب «کشف اللئالی» تألیف صالح بن عبد الوهّاب، مشهور به: «ابن عرندس» می باشد.

ابن عرندس از علمای بزرگ و شعرای سترگ شیعه در قرن نهم هجری می باشد.

علامه امینی در مورد یکی از قصائد ایشان فرموده است:

در میان اصحاب مشهور است که این اشعار هرگز در مجلسی خوانده نشده، جز این که حضرت بقیّة اللّه ارواحنا فداه حضور یافته است.(2)

ص: 30

متن کامل این اشعار در کتاب «منتخب طریحی» آمده است.(1)

کتاب «کشف الّلئالی» تا کنون به چاپ نرسیده است، نسخه ی خطّی آن در کتابخانه ی علامه شیخ محمد سماوی، در نجف اشرف، موجود است.

علامه میرجهانی آن را در کتابخانه مرحوم سماوی دیده و کلام قدسی یاد شده را از آن استنساخ نموده است.(2)

چند نکته

1. حدیث کساء معروف را صاحب عوالم با سلسه اسنادش از طریق جابر بن عبد اللّه انصاری، از حضرت فاطمه  علیهاالسلام روایت کرده است.(3)

2. به هنگام وقوع حادثه ی کساء، واثلة بن اسقع، از اصحاب عظیم الشأن پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در خانه ی حضرت فاطمه  علیهاالسلام حضور داشته و این واقعه را مشاهده کرده، علاوه بر جابربن عبداللّه او نیز مشاهدات خود را برای دیگر اصحاب نقل کرده است.(4)

3. معرفی اصحاب کساء از سوی حضرت احدیّت با محوریّت حضرت فاطمه علیهاالسلام انجام یافته است.

خداوند می توانست به فرشتگان بفرماید که آنها حبیب من رسول اکرم، دخترش فاطمه، دامادش علی و نوه هایش حسن و حسین می باشند، ولی فرمود: آنها فاطمه، پدر فاطمه، همسر فاطمه و فرزندان فاطمه می باشند.

ص: 31

4. احتمالا جهت محوریّت حضرت فاطمه علیهاالسلام در این کلام قدسی، این باشد که مخاطب این سخن فرشته ها بودند و فرشته ها از پیش از خلقت حضرت آدم، با حضرت فاطمه علیهاالسلام آشنایی داشتند، زیرا پس از خلقت زمین و آسمان فرشتگان از تاریکی آسمان شکایت کردند، خداوند منّان نور حضرت فاطمه علیهاالسلام را برای فرشتگان تجلّی داد، همه ی فرشته ها به سجده افتاندند و عرض کردند: این چه نوری است، خطاب شد:

این پرتوی از انوار منست، آن را در آسمانم قرار دادم و آن را از عظمت نور خودم آفریدم، او را از صلب پیامبری از پیامبرانم بیرون می آورم و او را بر پیامبرانم تفضیل می دهم و از او پیشوایانی به وجود می آورم که به فرمان من بر می خیزند و به حق من رهنمون می شوند، آنها را پس از انقضای وحی، جانشینان خود در روی زمین قرار می دهم.(1)

بر این اساس فرشته ها از پیش از خلقت حضرت آدم، با نور حضرت فاطمه علیهاالسلام آشنا بودند و با نور آن حضرت از تاریکی آسمان نجات یافته بودند.

در واقع خداوند منان می فرماید: شما که حضرت فاطمه را می شناسید و هزاران سال است که با نور او آشنا هستید، اصحاب کساء عبارتند از: فاطمه، پدر فاطمه، همسر فاطمه، و فرزندان فاطمه.

5. در متن حدیث کساء جابر بن عبداللّه انصاری از حضرت فاطمه علیهاالسلام نقل می کند که می فرماید:

پس خداوند فرمود: ای فرشتگان من! و ای ساکنان آسمان من! پس

ص: 32

جبرئیل امین عرضه داشت: پروردگارا! چه کسانی زیر کساء هستند؟

پس خداوند عزّوجلّ فرمود: آنها اهل بیت نبوّت و معدن رسالت هستند...

پس جبرئیل عرض کرد: پروردگارا! آیا اذن می فرمایی که من نیز هبوط کرده، ششمین آنها بشوم؟

پس خداوند فرمود: آری من اذن دادم.

پس جبرئیل فرود آمد و گفت: درود بر تو ای رسول خدا...

همه ی این فرازها را حضرت فاطمه علیهاالسلام بدون واسطه نقل می کند و نمی فرماید که پدرم فرمود: که خداوند منّان چنین فرمود و فرشتگان چنان، بلکه خود می فرماید: که خداوند فرمود و جبرئیل عرضه داشت و خداوند فرمود.

این تعبیرها صریح هستند در این که حضرت فاطمه علیهاالسلام بدون واسطه سخن رب الارباب را شنیده و گفت و گوی فرشتگان را با حضرت احدیّت شخصا استماع نموده است.

6. یکی از اسامی حضرت فاطمه علیهاالسلام، «محدّثه» می باشد، امام صادق  علیه السلام در علت نامگذاری آن حضرت به محدّثه فرمود:

حضرت فاطمه را از این جهت «محدّثه» نامیده شده، که فرشته از آسمان بر او فرود می آمد و او را ندا می کرد، همان گونه که بر مریم دخت عمران فرود می آمد.(1)

ص: 33

7. سخن گفتن فرشته ها با حضرت مریم (1) و همسر حضرت ابراهیم در

قرآن به صراحت آمده(2) و در مورد مادر حضرت موسی واژه ی «وحی» به کار رفته است:

ما به مادر موسی وحی کردیم که...(3)

از این رهگذر امکان سخن گفتن فرشته با حضرت فاطمه علیهاالسلام و دریافت وحی برای آن حضرت از آیات نورانی قرآن قابل اثبات است.

8. رئیس مذهب، امام صادق علیه السلام در مورد ایّام حزن و اندوه حضرت فاطمه علیهاالسلام پس از شهادت رسول اکرم  صلی الله علیه و آله می فرماید:

در فراق پدر، اندوه فراوان او را فرا گرفت، جبرئیل همواره به نزد او می آمد، او را نیکو تسلیت می داد، از جایگاه پدرش سخن می گفت و از آنچه پس از وی برای ذریّه اش رخ خواهد داد نوید می داد.(4)

9. در کلام قدسی «لَولاکَ لَما خَلَقْتُ الاَْفْلاکَ، وَ لَولا عَلیٌّ لَما خَلَقْتُکَ، وَ لَولا فاطِمَةُ لَما خَلَقْتُکُما» تصور نشود که این کلام برتری حضرت علی  علیه السلام را بر رسول اکرم صلی الله علیه و آله و برتری حضرت فاطمه  علیهاالسلام را بر آن دو می رساند، بلکه از اعتقادات قطعی ما این است که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله اشرف کاینات و افضل موجودات جهان خلقت است و بعد از ایشان امیرمؤمنان  علیه السلام بر همه ی پیامبران پیشین برتری دارد.

10. معنای حدیث قدسی این است که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله اشرف و افضل کائنات

ص: 34

است و خاتم پیامبران، پس از شهادت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله شریعت نسخ نمی شود،

بلکه تا انقراض عالم ادامه دارد و تداوم شریعت با وجود مقدس مولای متّقیان، امیرمؤمنان  علیه السلام می باشد و لذا اگر علی نبود شرع مقدس ابتر می شد و تداوم نمی یافت و لذا فرمود:

وَ لَولا عَلیٌّ لَما خَلَقْتُکَ،

_اگر علی نبود، تو را خلق نمی آفریدم._

چنانچه در قرآن کریم در مورد ابلاغ ولایت امیرمؤمنان به صراحت آمده است که:

«وَإِنْ لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ»(1)

یعنی، اگر وصایت و ولایت امیرمؤمنان  علیه السلام را ابلاغ نکنی، اساس رسالت الهی را ابلاغ نکرده ای.

چون امامت تداوم رسالت است و رسالت بدون امامت ابتر می باشد.

11.

وَ لَولا فاطِمَةُ لَما خَلَقْتُکُما

_اگر فاطمه نبود، شما دو تن را نمی آفریدم._

زیرا بعد از شهادت مولای متقیان باید نُه ستاره ی فروزان امامت از برج فاطمی طلوع نماید، تا شریعت مطهّره تداوم پیدا کند.

پس این جمله به معنای برتری حضرت فاطمه بر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و امیرمؤمنان علیه السلام نمی باشد، بلکه به این معناست که شرع مقدس نبوی با خلافت علوی، و سپس با امامت امامان معصوم از تبار فاطمه علیهاالسلام تداوم خواهد یافت.

ص: 35

12. در پایان این مقال، این درس را با نکته ای نغز و پر مغزی از غوّاص

برکه ی غدیر خم، علامه ی بزرگوار آیة اللّه شیخ عبد الحسین امینی قدس سره حُسن ختام می بخشیم:

علامه ی امینی پس از بازگشت از سفر پاکستان چند روزی در مشهد مقدّس اقامت داشتند و جمعی از علمای مشهد مقدس به دیدارشان شرفیاب شدند، یکی از علمای مشهد که اینک از مدرسین حوزه ی علمیه مشهد مقدّس هستند، نقل می کنند که علامه ی امینی در یکی از جلسات برای گروهی از دیدار کنندگان، از یافته های خود از نسخه های خطی استانبول صبت کردند و به عنوان نمونه فرمودند:

من در مسافرت خود به استانبول و استفاده از نسخه های خطی کتابخانه های استانبول دو مجلّد بزرگ پیرامون امام حسن و امام حسین  علیهماالسلام یادداشت برداشته ام، اگر روزی این یادداشت ها منتشر شود، به همان مقدار کتاب الغدیر موج ایجاد کرده، نشر این یادداشت ها نیز در جهان اسلام تأثیر خواهد گذاشت.

آنگاه یکی از یافته های خود را به شرح زیر بیان فرمودند:

من در این سفر در تتمّه ی حدیث «لولاک» را پیدا کردم و متن آن چنین است:

یا اَحْمَدُ! لَولاکَ لَما خَلَقْتُ الاَْفْلاکَ،

وَ لَولا عَلیٌّ لَما خَلَقْتُکَ،

وَ لَولا فاطِمَةُ لَما خَلَقْتُکُما،

وَلَولا الحَسَنان لَما خَلَقْتُکُم؛

_ای احمد!( _صلی الله علیه و آله) اگر تو نبودی این چرخ گردون را نمی آفریدم، اگر علی

ص: 36

نبود تو را نمی آفریدم و اگر فاطمه نبود شما دو تن را نمی آفریدم.

_و اگر حسن و حسین نبودند، شما سه تن را نمی آفریدم._(1)

چنانچه پیشتر تقدیم گردید، معنای حدیث شریف این است که رسول اکرم صلی الله علیه و آله علّت غایی جهان آفرینش، حضرت علی  علیه السلام تداوم بخش شریعت نبوی، حضرت فاطمه، امام حسن و امام حسین علیهم السلام تداوم بخش کوثر جاری امامت هستند.

برای تحقیق بیشتر:

1. الجُنّة العاصمة، تألیف: حاج سید حسن میرجهانی (متوفای 1413ق)

2. الغدیر، تألیف: علامه امینی (متوفای 1390 ق)

3. المنتخب، تألیف: فخرالدین طریحی (متوفای 1085ق)

ص: 37

3. نَزَلَ مَلَکٌ فَبَشَّرَنِی أَنَ فَاطِمَةَ سَیِّدَةُ نِسَاءِ الْجَنَّة؛

_فرشته ای بر من فرود آمد و مرا بشارت داد که فاطمه سَروَر بانوان بهشت است._(1)

4. خَیْرُ رِجَالِکُمْ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ، وَ خَیْرُ شَبَابِکُمْ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ، وَ خَیْرُ نِسَائِکُمْ فَاطِمَةُ بِنْتُ مُحَمَّدٍ،

_بهترین مردان شما علی بن ابی طالب است، بهترین جوانان شما حسن و حسین است و بهترین بانوان شما فاطمه دختر محمد است._(2)

5. أَلاَ تَرضَینَ أَن تَکُونِی سَیدَةَ نِسَاءِ أَهلِ الجَنَّةِ وَابنَاکِ سَیدَا شَبَابِ أَهلِ الجَنَّةِ؛

_آیا خشنود نیستی از این که بانوی بانوان بهشت باشی و پسرانت سَروَر جوانان بهشت باشند؟_(3)

6. یَا سَلْمَانُ حُبُّ فَاطِمَةَ یَنْفَعُ فِی مِائَةٍ مِنَ الْمَوَاطِنِ، أَیْسَرُ تِلْکَ الْمَوَاطِنِ: الْمَوْتُ وَ الْقَبْرُ وَ الْمِیزَانُ وَ الْحَشْرُ وَ الصِّرَاطُ وَ الْمُحَاسَبَة؛

_ای سلمان! محبّت دخترم فاطمه در یکصد مورد پر خطر سود می بخشد، که آسان ترین آنها: 1) دم مرگ؛ 2) در قبر؛ 3) سنجش اعمال؛ 4) محشر؛ 5) صراط؛ 6) و به هنگام حساب رسی اعمال می باشد._(4)

7. إِذَا کَانَ یومَ القِیامَةِ، نَادَی مُنادٍ مِن بُطنَانِ العَرشِ، یا أَهلَ المَوقَفِ، غُضُّوا أَبصَارَکُم وَنَکِّسُوا رُؤسَکُم، لِتَجُوزَ فَاطِمَةُ بِنتُ مُحَمَّدٍ عَلَی الصِّرَاطِ؛

_چون روز قیامت فرا رسد، منادی از اعماق عرش ندا دهد: هان ای اهل محشر! دیدگان خود را فرو بندید و سرهای خود را پایین بیاورید، تا فاطمه دختر محمد از صراط عبور _

ص: 39

_کند._(1)

8. إنَّ اللّه َ أَمرَنی أَن اُزَوِّجَکَ فَاطِمَةَ عَلَی خُمسِ الدُّنیا، فَمَن مَشَی عَلَی الأَرضِ وَهُوَ یبغِضُکِ، فَالدُّنیا عَلَیهِ حَرَامٌ، وَمَشَی عَلَیهَا حَرَاماً؛

_خداوند به من امر فرمود که فاطمه را به تو (امیرمؤمنان _علیه السلام) تزویج کنم در برابر یک پنجم دنیا، پس هر کسی که بر فراز آن گام نهد، در حالی که تو را دشمن می دارد، دنیا برای او حرام می باشد و گام نهادنش بر آن حرام است.(2)

9. فَاطِمَةُ بَضْعَةٌ مِنِّی، یُرِیبُنِی ما رَابَها، و یُؤذِینِی ما آذاها؛

_فاطمه پاره تن من است، آنچه او را اندوهگین سازد، مرا اندوهگین می سازد و آنچه او را آزار بدهد، مرا آزار می دهد._(3)

10. أَوَّلَ مَن یدخُلُ الجَنَّةَ بِنتِی فَاطِمَةُ؛

_اول کسی که وارد بهشت می شود، دخترم فاطمه است._(4)

11. إِنَّ اللّه َ غَیرُ مُعَذِّبِکِ وَ لاَ وُلدِکِ؛

_خداوند تو را و فرزندانت را هرگز عذاب نمی کند._(5)

12. أَبشِری یا فَاطِمَةُ! فَاِنَّ المَهدِی مِنکِ؛

_ای فاطمه تو را بشارت باد که مهدی از نسل توست._(6)

13. إِنَّ اللّه َ یَغْضَبُ لِغَضَبِکِ وَ یَرْضَی لِرِضَاک؛

ص: 40

_خداوند به سبب خشم تو خشمگین می شود و به سبب خشنودی تو خشنود می شود._(1)

14. فِدَاکَ أَبِی وَ أُمِّی؛

_پدر و مادرم به فدای تو باد._(2)

15. الْحَمْدُ للّه ِِ الَّذِی لَمْ یُخْرِجْنِی مِنَ الدُّنْیَا حَتَّی رَأَیْتُ فِی ابْنَتِی مَا رَأَی زَکَرِیَّا فِی مَرْیَمَ بِنْتِ عِمْرَان؛

_سپاس خداوندی را که مرا از دنیا بیرون نبرد تا در دخترم دیدم آنچه را که زکریا در مریم دخت عمران دیده بود._(3)

16. یا فَاطِمَةُ! أَبشِری، فَإِنَّ لَکِ عِندَ اللّه ِ مَقَاماً؛

_فاطمه جان! تو را بشارت باد که برای تو در نزد خداوند جایگاه بلندی هست._(4)

17. لَوْ لَمْ یَخْلُقِ اللّه ُ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ، لَمَا کَانَ لِفَاطِمَةَ کُفْو؛

_اگر خداوند علی بن ابی طالب را نمی آفرید، هرگز برای فاطمه هم سنگ پیدا نمی شد._(5)

18. إِنَّ فَاطِمَةَ خُلِقَتْ حُورِیَّةً فِی صُورَةٍ إِنْسِیَّة؛

_فاطمه حوریه ای است که به صورت انسیه آفریده شده است._(6)

19. إِنَّما سُمِّیَت فَاطِمَةُ فَاطِمَةً، لأَنَّها فُطِمَت هِیَ وَ شِیعَتُهَا وَ ذُرِّیَّتُهَا مِنَ النَّارِ؛

_فاطمه از این جهت فاطمه نامیده شد که خودش، شیعیانش و ذریه اش از آتش جهنّم _

ص: 41

_بریده شده اند._(1)

20. أَوَّلُ مَنْ یُحْکَمُ فِیهِمْ مُحَسِّنُ بْنُ عَلِیٍّ  علیهماالسلام وَ فِی قَاتِلِهِ ثُمَّ فِی قُنْفُذٍ فُیُؤتَیَانِ هُوَ وَ صَاحِبُهُ فَیُضْرَبَانِ بِسِیَاطٍ مِنْ نَارٍ لَوْ وَقَعَ سَوْطٌ مِنْهَا عَلَی الْبِحَارِ لَغَلَتْ مِنْ مَشْرِقِهَا إِلَی مَغْرِبِهَا وَ لَوْ وُضِعَتْ عَلَی جِبَالِ الدُّنْیَا لَذَابَتْ حَتَّی تَصِیرَ رَمَادا؛

_در محکمه عدل الهی نخستین پرونده ای که به آن رسیدگی می شود، پرونده حضرت محسن است، که در مورد او، قاتل او و قنفذ داوری می شود. قنفذ را با صاحبش می آورند با تازیانه های آتشین بر آنها می نوازند، که اگر یکی از آنها به دریا زده شود، همه دریاها از مشرق تا مغرب به جوش می آید و اگر یکی از آنها به کوه های دنیا نهاده شود، ذوب می شود و تبدیل به خاکستر می گردد._(2)

روایات وارده از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله پیرامون جایگاه صدّیقه طاهره بسیار فراوان است، به همین مقدار بسنده می کنیم، فقط چند نکته پیرامون احادیث یاد شده تقدیم می کنیم:

چند نکته

1) در حدیث اول جایگاه حضرت زهرا علیهاالسلام، حضرت امیرمؤمنان علیه السلام و امامان نور علیهم السلام از تبار آن حضرت، به صورت شفّاف بیان شده، بر ضرورت تمسّک به ذیل این خاندان تأکید شده، راه نجات بیان گردیده، راه هلاکت و سقوط در آتش نیز یادآوری شده است.

2) در حدیث دوم از حضرت فاطمه علیهاالسلام به عنوان بانوی بانوان جهان در میان

ص: 42

اولین و آخرین تعبیر شده، که حضرت مریم بانوی بانوان عصر خویش و حضرت فاطمه علیهاالسلام بانوی بانوان جهان از آغاز خلقت تا پایان جهان می باشد.

3) در حدیث سوم بر سَروَر بانوان بهشتی بودن آن حضرت تأکید شده است و این بیان از منطق وحی نقل شده است.

4) در حدیث چهارم بر افضلیت حضرت زهرا بر بانوان جهان خلقت تأکید شده است.

5) در حدیث پنجم سَروَری بانوان بهشتی، به عنوان تسلّی بخش قلب شریف آن حضرت در برابر ناملایمات بیان گردیده است.

6) در حدیث ششم آثار محبّت و دلباختگی به آن حضرت و سودمند بودنش در یکصد مورد پر خطر، از جمله به هنگام مرگ، حضور در محشر، عبور از صراط و در موقع سنجش اعمال بیان شده است.

7) در حدیث هفتم جایگاه ویژه حضرت زهرا در محشر و فرمان حق تعالی به تشریفات خاص، به هنگام ورود آن حضرت به عرصه محشر و عبور از صراط بیان گردیده است.

8) در حدیث هشتم آمده است که یک پنجم روی زمین مهریه صدّیقه طاهره است و چون این سهم به صورت مشاع می باشد، در هر وجب به وجب آن ایشان سهم دارند. تنها دوستداران خاندان عصمت و طهارت حقّ عبور و مرور دارند و بر دشمنان این خاندان تصرّف در روی زمین ممنوع است حتی اگر نماز بخوانند، همانند تصرّف در مکان غصبی، گناه به شمار می آید.

9) در حدیث نهم دلدادگی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به حضرت فاطمه علیهاالسلام بیان گردیده، که هر کس موجب غم و اندوه حضرت فاطمه علیهاالسلام باشد، قلب شریف

ص: 43

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله را به درد می آورد.

10) در حدیث دهم آمده است که حضرت فاطمه علیهاالسلام نخستین کسی است که وارد بهشت می شود، با تجلّیات آن حضرت از بهشت رونمایی می شود و با مقدمش سرای جاویدان الهی افتتاح می گردد. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در حدیث دیگری فرمود: علی جان! تو نخستین کسی هستی که وارد بهشت می شود.(1) این دو حدیث با یکدیگر تعارض ندارند، زیرا که علی علیه السلامهمراه حضرت فاطمه علیهاالسلام وارد بهشت می شود، چنان که در حدیث دیگری فرمود: نخستین کسی که وارد بهشت می شود، علی و فاطمه دختر محمد علیهم السلام می باشند.(2)

11) در حدیث یازدهم برات آزادی ذریه حضرت فاطمه علیهاالسلام از آتش جهنّم صادر شده است. این موضوع در مورد فرزندان ایشان، یعنی: امام حسن، امام حسین، حضرت زینب (امّ کلثوم) علیهم السلام قطعی است، چنان که در احادیث فراوان به آن تصریح شده است.(3) اما در مورد نسل های بعدی، مشروط است بر این که با اعمال ناشایست خود این مدال افتخار را از خود دور نکنند و همانند فرزند حضرت نوح مشمول آیه شریفه «إِنَّهُ لَیْسَ مِنْ أَهْلِکَ» نشوند.(4)

همان گونه که قرآن کریم در مورد همسران پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می فرماید: «اگر یکی از شما گناه آشکار کند، عذابش دو برابر دیگران است»(5) امام سجّاد علیه السلام در مورد سادات بنی الزّهراء می فرماید:

ص: 44

لِمُحْسِنِنَا کِفْلَانِ مِنَ الْأَجْرِ وَ لِمُسِیئِنَا ضِعْفَانِ مِنَ الْعَذَاب؛

_برای افراد نیکوکار از ما دو برابر پاداش داده می شود و برای گنهکاران ما دو برابر عذاب می باشد._(1)

12) در حدیث دوازدهم برای تسلّی قلب شریف حضرت فاطمه علیهاالسلام بشارت می دهد که حضرت مهدی از نسل تو می باشد، او می آید و انتقام تو را از دشمنانت می گیرد، چنان که امام باقر علیه السلام به آن تصریح فرموده است.(2)

13) در حدیث سیزدهم از جایگاه ویژه حضرت فاطمه علیهاالسلام سخن رفته و آن مقام بسیار بلندی است که به احدی از انبیا و اولیا داده نشده است.

منطق وحی در مورد انبیا و اولیا می فرماید:

«لا یَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَ هُمْ بِأَمْرِهِ یَعْمَلُون»؛

_آنها در گفتا بر خداوند پیشی نمی گیرند، آنها مطابق فرمان الهی رفتار می کنند._(3)

ولی بزرگ مفسّر قرآن، خاتم پیغمبران، در مورد سیدة النّسوان می فرماید:

إِنَّ اللّه َ یَرْضَی لِرِضَاکِ وَ یَغْضَبُ لِغَضَبِک؛

_خداوند با خشنودی تو خشنود می شود و با غضب تو غضبناک می شود._(4)

یَا فَاطِمَةُ! إِنَّ اللّه َ لَیَغْضَبُ لِغَضَبِکِ وَ یَرْضَی لِرِضَاک؛

_ای فاطمه! خداوند به سبب خشم تو خشمگین و به سبب خشنودی تو _

ص: 45

_خشنود می شود._(1)

خداوند منّان بر اساس این حدیث که با سند صحیح در ده ها منبع حدیثی از شیعه و سنّی آمده است، به حضرت فاطمه علیهاالسلام برگ سفیدی عطا کرده و فرموده از هر کس تو خشنود باشی من خشنودم و از هر کس تو خشمگین باشی من بر او خشمناکم.

14) در حدیث چهاردهم پدر و مادرش را فدای دخترش می کند و آن یک استثنا در شیوه گفتاری پیامبر می باشد.

15) در حدیث پانزدهم خشنودی خودش را در مورد مائده آسمانی که بر حضرت فاطمه علیهاالسلامآمده بود، با شور و اشتیاق عجیبی بیان می کند.

16) در حدیث شانزدهم جایگاه بسیار بلند حضرت فاطمه علیهاالسلام را در بارگاه حضرت احدیت بیان می کند.

17) در حدیث هفدهم از بعد دیگری از ابعاد عظمت حضرت فاطمه علیهاالسلام پرده برمی دارد و اعلام می کند که اگر حضرت علی علیه السلام نبود، احدی از انبیا و اولیا شایستگی همسری حضرت فاطمه علیهاالسلام را نداشت.

18) در حدیث هجدهم از بعد دیگری از ویژگی آن حضرت سخن گفته و او را حوریه انسیه معرفی کرده و لذا منابع در تاریخی و حدیثی آمده است، هنگامی که حضرت فاطمه علیهاالسلام لباس دنیوی می پوشید، جای درزهای آن در بدن مبارکش خط می انداخت از اینجا عمق فاجعه میان در و دیوار معلوم می شود.

ص: 46

19) در حدیث نوزدهم یکی از راز و رمزهای نامگذاری آن حضرت به «فاطمه» بیان شده، که او نیز همانند همسنگ و همسرش قسیم الجنّة والنّار است دوستدارانش را به سوی بهشت و دشمنانش را به سوی دوزخ رهنمون می شود.

20) در حدیث بیستم که از احادیث معراج می باشد، با قاطعیت و شفّافیت اعلام می شود که در حکومت عدل مهدوی نخستین پرونده ای که رسیدگی می شود، پرونده حضرت محسن است، که عاملان شهادت حضرت محسن با تازیانه های آتشین مورد نوازش قرار می گیرند، چنانکه در محکمه عدل الهی نیز نخستین پرونده ای که بررسی می شود، پرونده حضرت محسن است که: «وَ إِذَا الْمَوْؤدَةُ سُئِلَتْ * بِأَیِّ ذَنْبٍ قُتِلَتْ»؛

_از زنده به گورشدگان سؤل می شود که به چه جرمی کشته شدند؟!_(1)

امام صادق علیه السلام در تفسیر آیه شریفه خطاب به مفضّل فرمود:

یَا مُفَضَّلُ! وَ الْمَوْؤدَةُ وَ اللّه ِ مُحَسِّن؛

_ای مفضّل! به خدا سوگند منظور از موؤه «محسن» می باشد._(2)

برای تحقیق بیشتر:

1. دلایل الامامه، امامی طبری ج قرن پنجم -

2. فاطمة الزهراء، بهجة قلب المصطفی، احمد رحمانی همدانی، متوفای 1425 ق.

3. روضة الواعظین، ابن فتّال نیشابوری، مستشهد 508 ق.

ص: 47

قرآن کریم در مورد حضرت آدم علیه السلام می فرماید:

«فَتَلَقَّی آدَمُ مِنْ رَبِّهِ کَلِمات»؛

_حضرت آدم از پروردگارش کلماتی را دریافت نمود. _(1)

پرواضح است که حضرت آدم همه کلمات را دریافت نکرده، بلکه حضرت نوح، حضرت ابراهیم، حضرت موسی، حضرت عیسی و رسول اکرم علیهم السلام نیز کلماتی را دریافت کرده اند.

آیا با این دریافت ها همه کلمات دریافت شده؟ یقیناً نه، زیرا قرآن کریم می فرماید:

«قُلْ لَوْ کانَ الْبَحْرُ مِداداً لِکَلِماتِ رَبِّی لَنَفِدَ الْبَحْرُ قَبْلَ أَنْ تَنْفَدَ کَلِماتُ رَبِّی»؛

_بگو اگر دریاها مرکّب باشد و با آن کلمات پروردگارم نوشته شود، دریاها تمام می شود، ولی کلمات پروردگارم تمام نمی شود._(2)

در ادامه آمده است که اگر دو برابر شود، باز هم کلمات پروردگار تمام نمی شود، در سوره ای دیگر آمده است که اگر هفت برابر آن بر آن افزوده شود، باز هم کلمات پروردگار تمام نمی شود.(3)

پس آنچه توسّط پیامبران عظیم الشّأن، از حضرت آدم ابوالبشر تا حضرت خاتم الأنبیاء، از مبدأ وحی دریافت شده و به امّت ها القاء شده، بخشی از کلمات پروردگار است، نه همه آنها، پس هنوز بقیه دارد.

آیا دیگر کلمات توسّط چه کسی دریافت خواهد شد؟

ص: 49

بخشی توسّط حضرت فاطمه علیهاالسلام، که به صورت «مصحف» پس از شهادت پیامبر اکرم، توسّط جبرییل، میکاییل و اسرافیل به آن حضرت تقدیم گردید.(1)

امام صادق علیه السلام در وصف آن می فرماید:

کتابی است سه برابر قرآن شما، ولی از قرآن شما حتّی یک حرف در آن نیست.(2)

امام باقر علیه السلام در مورد محتوای مصحف حضرت فاطمه علیهاالسلام فرمود:

آنچه در گذشته رخ داده، آنچه در آینده رخ می دهد، اخبار هریک از آسمان ها، شمار فرشتگان هر آسمان، نام و شمار پیامبران مرسل و غیر مرسل، اسامی امّت هر پیامبر، باور داران و تکذیب کنندگان هر پیامبر، اسامی مؤمنان و کافران از اوّلین و آخرین، اسامی شهرها، وصف قرون اولیه، شمار طاغوت ها، مدّت حکومت هریک از آنها، نام و سیرت هر امام و مدّت امامت هر یک، اوصاف آنها در عالم رجعت، اوصافت رجعت کنندگان از اولین و آخرین، در مصحف فاطمه آمده است.(3)

بخش دیگر آن را وجود مقدّس حضرت بقیة اللّه ارواحنا فداه می آورد.

امام صادق علیه السلام در این رابطه می فرماید:

دانش 27 رشته است، آنچه پیامبران آورده اند، دو رشته بیشتر

نمی باشد، چون قائم ما قیام کند، 25 رشته دیگر را ظاهر می سازد و

ص: 50

در میان مردم منتشر می کند، تا همه 27 رشته انتشار یابد.(1)

محصف حضرت فاطمه علیهاالسلام از ودایع امامت است و یکی از نشانه های امام حق می باشد(2) و اینک در محضر حضرت مهدی علیه السلام است.(3)

بر این اساس شاید بخشی از دانش هایی که توسّط حضرت بقیة اللّه ارواحنا فداه ظاهر خواهد شد، برگرفته از مصحف حضرت فاطمه علیهاالسلام باشد.

آنگاه فضایل و مناقب ویژه اش را برشمرده و در فرازی از آن فرمود:

أَنَا زَوْجُ الْبَتُولِ، سَیِّدَةِ نِسَاءِ الْعَالَمِینَ، فَاطِمَةَ التَّقِیَّةِ النَّقِیَّةِ الزَّکِیَّةِ الْمَبَرَّةِ الْمَهْدِیَّةِ، حَبِیبَةِ حَبِیبِ اللّه ِ؛

_من همسر «بتول» هستم، که سَروَر بانوان جهان، فاطمه پارسا، پاک، پاکیزه، نیکوکار، هدایتگر و محبوبه حبیب خدا هستم._(1)

در فرازی از آن می فرماید:

أَوَ تُضرَبُ الزَّهراءُ نَهراً؟ وَ یُؤَذُ مِنَّا حَقُّنا قَهراً وَجَبراً، فَلا نَصیرَ وَ لا مُجیرَ وَ لا مُسعِدَ وَ لا مُنجِدَ؟ فَلَیتَ إِبنُ أَبی طالِبٍ ماتَ قَبلَ یَومِهِ، فَلا یَرَی الکَفَرَةَ وَالفَجَرَةَ قَد إزدَحَمُوا عَلی ظُلمِ الطّاهِرَةِ البَرَّةِ، فَتَبّاً تَبّاً، وَ سَحُقاً سُحقاً، ذلِکَ أَمرٌ إِلَی اللّه ِ مَرجِعُهُ، وَ إِلی رَسُولِ اللّه ِ مَدفَعُهُ، فَقَد عَزَّ عَلَی علیّ بنِ أَبی طالِبٍ أَن یَسوَدَّ مَتنُ فاطِمَةَ ضَرباً؛

_آیا حضرت زهرا با زجر کتک زده می شود؟!_

آیا حقّ ما به قهر و غلبه از ما گرفته می شود؟!

نه یار و یاوری، نه ملجأ و پناهی؟!

نه مدافعی، نه حامی و نه ناصری؟!

ای کاش پسر ابوطالب پیش از امروز مرده بود و نمی دید که چگونه کافران و فاجران ازدحام کرده، برای ستم به بانوی پاک و پاکیزه و نیکو سیرت هجوم آورده اند!!

خداوند هلاکشان کند و از رحمتش دور کند.

بازگشت این جنایت به سوی خدا و دفاع از آن با رسول خدا می باشد.

بر پسر ابوطالب بسیار سخت و دشوار است که پشت فاطمه با ضربه ها سیاه شود!!

متن کامل این خطبه جانکاه، که از اعماق دل پردرد مولای متّقیان، در بحرانی ترین لحظات عمر مبارکش صادر شده، در کتاب «کشف اللئالی» ابن عَرَندَس حلّی، از عالمان بزرگ شیعه در قرن نهم هجری آمده است.

آیة اللّه میرجهانی نسخه خطّی آن را در کتابخانه علاّمه سماوی در نجف

ص: 54

اشرف دیده، متن کامل آن را با ترجمه روان در کتاب گران سنگ «الجنّة العاصمة»(1) آورده، متن عربی و شرح واژگانش را در «مستدرک نهج البلاغه» نقل فرموده است.(2)

مولای متّقیان در ادامه، علّت صبر و شکیبایی اش را در برابر این گستاخی و هجوم وحشیانه، صیانت از اسلام و بقای نوپای دعوت بیان کرده، در پایان فرموده: تا پروردگارم را ملاقات کنم، از جنایاتی که مرتکب شدید و حقّ ما را غصب کردید و در دفاع از حقّ ما سستی نمودید، به او شکایت کنم، که او بهترین داور و دادگر است.(3)

فَمَا أَقْبَحَ الْخَضْرَاءَ وَ الْغَبْرَاءَ یَا رَسُولَ اللّه ِ؛

_ای رسول خدا آسمان و زمین (در چشم علی) چقدر زشت است!_

أَمَّا حُزْنِی فَسَرْمَدٌ وَ أَمَّا لَیْلِی فَمُسَهَّدٌ؛

_دیگر غم های علی پایان ندارد، دیگر خواب با دیدگان علی انس ندارد._(1)

در ادامه عرضه می دارد:

وَ سَتُنْبِئُکَ ابْنَتُکَ بِتَظَافُرِ أُمَّتِکَ عَلَی هَضْمِهَا، فَأَحْفِهَا السُّؤالَ وَ اسْتَخْبِرْهَا الْحَال؛

_به زودی دخترت به شما خبر می دهد که چگونه امّت برای له کردنش اجتماع کردند._

پس، از او بپرس و اوضاع را از او جویا باش.

مولای متّقیان می ترسد که حضرت فاطمه علیهاالسلام جنایات امّت را برای رعایت حال پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله پوشیده بدارد، همان گونه که ورم بازو را در مدّت 95 روز مخفی داشته بود و مولای متّقیان به هنگام غسل آن را مشاهده نمود، از پدر بزرگوارش نیز مکتوم بدارد، و لذا عرضه می دارد که فاطمه را سؤل پیچ کن تا شرح ماجرا را بازگو نماید.

در پایان به نکته عجیبی اشاره می کند که اوج مظلومیت مولا را می رساند:

اگر ترس از متوجه شدن متولّیان امر از محل قبل نبود، در همین جا اقامت می کردم و همانند مادر داغ فرزند دیده، برای این مصیبت

بزرگ ناله سر می دادم.

ص: 56

در برابر دیدگان خداوند، دخترت شبانه و مخفیانه به خاک سپرده شد، حقّش غصب گردید، از ارثش محروم شد، در حالی که هنوز از ارتحال شما چیزی نگذشته بود و یادتان فراموش نگشته بود.(1)

برای تحقیق بیشتر:

1. اصول کافی، محمد بن یعقوب کلینی، متوفای 329 ق.

2. دلائل الامامة، طبری امامی، قرن پنجم هجری.

3. الجنّة العاصمة، سید حسن میر جهانی، متوفای 1413 ق.

ص: 57

به لقمه ای که چشم تو بر آن پیشی گرفته باشد، پس عاق بشوم، فرمود: بخور، تو در حلالیت هستی.(1)

3 نظیر این مطلب در مورد امام سجاد علیه السلام نیز نقل شده، که با دایه اش در یک ظرف غذا نمی خورد و می فرمود: می ترسم دستم پیشی بگیرد بر لقمه ای که چشم مادرم بر آن پیشی گرفته است.(2)

3. امام مجتبی علیه السلام در موقع احتضار حضرت فاطمه علیهاالسلام، او را بوسه باران کرده بود و عرضه می داشت:

یَا أُمَّاهْ! کَلِّمِینِی قَبْلَ أَنْ تُفَارِقَ رُوحِی بَدَنِی؛

_مادر جان! با من سخن بگو، پیش از آن که روح از بدنم مفارقت کند._(3)

4. امام مجتبی علیه السلام نقل می کند که مادرم در حال احتضار نگاه تندی کرد و گفت: درود بر جبرییل، درود بر رسول خدا، خدایا با پیامبرت، در رضوان تو، در جوار تو و در خانه تو: دارالسّلام.

سپس فرمود: آیا شما نیز می بینید آنچه را که من می بینم؟

پرسیدیم: شما چه چیزی می بینید؟ فرمود: موکب های آسمانی را می بینم، این جبرئیل است و این رسول خداست که می فرماید:

یَا بُنَیَّةِ اقْدَمِی، فَمَا أَمَامَکِ خَیْرٌ لَکِ؛

_دخترم، به پیش، که آنچه در پیش روی توست، برای شما بهتر است._(4)

5. امام مجتبی علیه السلام نقل می کند که هنگامی که مولای متّقیان چهره حضرت

ص: 59

فاطمه علیهاالسلام را گشود، نامه ای بالای سرش بود که در آن پس از بیان عقاید، خطاب به امیرمؤمنان علیه السلام نوشته بود:

مرا شبانه غسل بده، حنوط کن، کفن نما و بر پیکرم نماز بخوان و شبانه دفن کن و کسی را آگاه نکن، تو را به خدا می سپارم.

وَ أَقْرَأُ عَلَی وُلْدِیَ السَّلَامَ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَة؛

_تا روز رستاخیز به فرزندانم سلام برسان._(1)

به قبر پیامبر کرد و عرضه داشت:

درود بر تو ای رسول خدا! از من و حبیبه ات و نور چشمت که به دیدارت شتافت و در زیر خاک قرار گرفت.

قَلَّ یَا رَسُولَ اللّه ِ عَنْ صَفِیَّتِکَ صَبْرِی، وَ ضَعُفَ عَنْ سَیِّدَةِ النِّسَاءِ تَجَلُّدِی؛

_ای رسول خدا، در فراق برگزیده ات صبرم کم شد و از سرو بانوان توانم طاق شد._(1)

8. امام حسین علیه السلام کیفیت غسل حضرت فاطمه علیهاالسلام را شرح می دهد و می فرماید:

امیرمؤمنان علیه السلام شخصاً او را غسل می داد و مرتب می گفت: خدایا! او کنیز تو و دختر پیامبر تو و برگزیده تو از میان بندگانت می باشد، بار خدایا حجّتش را تلقین فرما، برهانش را قوی ساز، درجه اش را متعالی بدار و او را با پدرش حضرت محمد صلی الله علیه و آله محشور فرما.(2)

هرگاه حاجت مهم داشتی و حادثه بزرگی به تو رخ داد بگو:

بِحَقِ یس وَ الْقُرْآنِ الْحَکِیمِ وَ بِحَقِ طه وَ الْقُرْآنِ الْعَظِیمِ؛(1)

14. امام باقر علیه السلام در وصف آن مائده آسمانی که برای حضرت فاطمه علیهاالسلام آمده بود فرمود: آن یک کاسه نان و گوشت بود.

خاندان عصمت و طهارت به مدّت یک ماه از آن خوردند. آن کاسه در پیش ماست و قائم علیه السلامدر آن غذا می خورد.(1)

او گردیده است._(1)

18. از امام صادق علیه السلام پرسیدند: حضرت فاطمه علیهاالسلام را چه کسی غسل داد؟ فرمود: امیرمؤمنان.

این مطلب بر مفضّل گران آمد، فرمود:

لَا تَضِیقَنَّ، فَإِنَّهَا صِدِّیقَةٌ، وَ لَمْ یَکُنْ یَغْسِلُهَا إِلَّا صِدِّیقٌ. أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ مَرْیَمَ لَمْ یَغْسِلْهَا إِلَّا عِیسَی؛

_بر دلت سنگین نباشد، زیرا حضرت فاطمه _«صدیقه»_ بود، جز صدّیق نمی توانست او را غسل دهد. مگر نمی دانی که حضرت مریم را حضرت عیسی _علیه السلام غسل داد.(2)

«صدّیق» به معنای معصوم است، چون حضرت مریم معصوم بود، می بایست که یک فرد معصوم او را غسل دهد.

حضرت فاطمه علیهاالسلام نیز معصوم بود و لذا ایجاب می کرد که یک فرد معصوم او را غسل دهد.

19. پیشوای ششم شیعیان فرمود: اگر خداوند متعال حضرت علی علیه السلام را نیافریده بود، در روی زمین برای ایشان هم سنگ پیدا نمی شد، از حضرت آدم به بعد.(3)

20. در عهد امام صادق علیه السلام پای زن حامله ای لغزید و بر زمین افتاد، به یاد حضرت افتاد و گفت:

لَعَنَ اللّه ُ ظَالِمِیکِ یَا فَاطِمَة؛

ص: 64

مأمورین دولت او را دستگیر کردند، کتک زدند و به زندانش بردند.

خبر به امام صادق علیه السلام رسید، آن قدر گریست که محاسن شریفش تر شد. آن گاه به مسجد سهله تشریف بردند و برای استخلاص آن زن دعا کردند.(1)

21. امام صادق علیه السلام در مورد شیوه رفتار امام زمان علیه السلام با غاصبان فدک می فرماید:

آنها را با همان هیزمی که برای سوزاندن علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام آورده بودند، می سوزاند.

آن هیزم در نزد ماست، ما آن را از یکدیگر ارث می بریم.(2)

22. یکی از اصحاب نام دخترش را «فاطمه» گذاشته بود، امام صادق علیه السلام به او فرمود: حالا که او را فاطمه نام نهاده ای، او را نفرین نکن، دشنام نده و او را مزن.(3)

23. رئیس مذهب حقّه فرمود: حضرت فاطمه علیهاالسلام را از این جهت «محدّثه» گویند که ملائکه از آسمان فرود می آمدند، او را ندا می کردند، همان گونه که مریم دخت عمران را ندا می کردند، پس می گفت:

یا فاطِمَةُ! (إِنَّ اللّه َ اصْطَفاکِ وَ طَهَّرَکِ وَ اصْطَفاکِ عَلی نِساءِ الْعالَمین)؛

_ای فاطمه! خداوند تو را برگزید، پاک و پاکیزه نمود و تو را بر بانوان جهان برگزید._(4)

ص: 65

غروب چون ستاره سحر.(1)

31. احمد بن اسحاق حدیث مفصّلی از امام هادی علیه السلام پیرامون روز نهم ربیع الاول به عنوان: «عید الزّهرا» روایت کرده است.(2)

32. امام هادی علیه السلام فرمود: گوشت اولاد حضرت فاطمه بر درندگان حرام است.(3)

33. از امام هادی علیه السلام در مورد محلّ دفن حضرت فاطمه علیهاالسلام پرسیدند، فرمود:

هِیَ مَعَ جَدِّی؛

_او در کنار جدّم می باشد._(4)

وَفِی إِبنَةِ رَسُولِ اللّه ِ لِی اُسوَةٌ حَسَنَةٌ؛

_در دختر پیامبر برای من الگوی خوبی هست._(1)

36. علامه سید باقر، فرزند سید محمد هندی، متوفای 1329 ق. در شب عید غدیر، در عالم رؤا به محضر مقدس کعبه مقصود مشرّف می شود و حضرت را در حزن و اندوه می بیند، عرضه می دارد:

مولای من! همه غرق شادی و سُرُور هستند، چرا شما را غمگین می بینم؟

حضرت می فرماید:

به یاد غم و اندوه مادرم افتادم.

آنگاه این بیت را انشاد می فرماید:

لا تَرانِی إِتَّخَذتُ لا وَ عُلاها بَعدَ بَیتِ الأَحزانِ بَیتَ سُرُورٍ

_نه، هرگز، سوگند به عظمت آن حضرت، پس از بیت الأحزان بیت سُرُور نخواهم داشت._(2)

خدای را به عظمت حضرت زهرا علیهاالسلام می خوانیم که از بقیه دوران غیبت صرف نظر بفرماید، با امضای فرج مولا، سفره جشن و شادمانی را در پهندشت کره خاکی بگستراند و قلب شریف قلب عالم امکان را شادمان بفرماید ان شاء اللّه.

برای تحقیق بیشتر:

1. کتاب ألفین، شیخ علی حیدر مؤد

2. بحارالأنوار، از علامه مجلسی، جلد 43

3. موسوعة سیرة أهل البیت، محمد باقر قرشی

ص: 69

«خویلد» قهرمان دلاوری بود که به هنگام تهاجم «تُبَّع» پادشاه خودکامه ی «یمن» دست به شمشیر برد، مردانه در برابرش ایستاد و او را با ذلّت و خواری از حریم کعبه دور ساخت.(1)

هنگام جلوس «سیف بن ذی یزن» بر تخت سلطنت، او به همراه حضرت عبدالمطلب به عنوان نماینده ی قریش به «صنعا» رفت و در کاخ «غمدان» به وی تبریک گفت.(2)

«اسد» پدر خویلد نیز از چهره های درخشان قریش بود، در اجتماع «حِلف الفضول» که به عنوان دفاع از مظلومان برگزار شد و به «پیمان جوانمردان» شهرت یافت، شرکت فعّال داشت.(3)

یا خدیجة! أنْتِ خَیْر اُمّهات المؤمنین و أفضلهنّ و سیّدة نساء العالمین  ؛

_ای خدیجه! تو برترین امّ المؤمنین ها و بهترین آنها و بانوی بانوان جهان هستی._(1)

2. بانوی بانوان

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در حدیث فوق او را «سیّدة نساء العالمین» تعبیر کرده، مولای متّقیان علیه السلام در چکامه ای که در سوگ حضرت خدیجه سروده، او را «سیّدة النّسوان» خوانده(2) امام کاظم علیه السلام نیز از ایشان به عنوان «سیّدة قریش» یاد کرده است.(3)

در عهد جاهلی نیز ایشان را «سیّدة نساء قریش» می خواندند.(4)

3. صدّیقه

گلواژه ی صدّیقه در قرآن کریم فقط یک بار درباره ی حضرت مریم به کار رفته،(5) و امام صادق علیه السلام آن را به معنای «معصومه» معنی کرده است.(6)

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به هنگام معرّفی حضرت خدیجه به جبرئیل امین فرمود:

هذه صدّیقة امّتی ؛

_این صدّیقه ی امّت من می باشد._(7)

ص: 72

4. طاهره

مشهورترین لقب حضرت خدیجه علیهاالسلام در عهد جاهلیّت «طاهره» بود(1) زیرا که او پاک ترین و عفیف ترین بانوی آن دوران بود.(2)

5. مبارکه

محدّث قمی از کلمات قدسی روایت می کند که خداوند منّان به حضرت عیسی علیه السلام فرمود:

إنّی خلقتک من غیر فحل آیة للعالمین.

أخبرهم: آمنوا بی و برسولی النّبیّ الامّیّ، نسله من مبارکة، هی مع امّک فی الجنّة؛

_من تو را بدون پدر آفریدم که آیتی برای جهانیان باشی._

به امّت خود بگو که برای من و پیامبر من ایمان بیاورند که او پیامبر امّی است و نسل او از یک بانوی «مبارکه» است که او با مادرت در بهشت است.(3)

عبداللّه بن سلیمان نیز آن را از انجیل نقل کرده است.(4)

6. دیگر القاب

در یکی از زیارت های پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله (زیارت از راه دور) آمده است:

درود بر صدّیقه، طاهره، زکیّه، راضیه، مرضیّه، خدیجه ی کبری،

ص: 73

امّ المؤمنین.(1)

آن نه سر و صدایی است و نه غم و اندوهی.(1)

ذهبی گوید: بر صحّت این حدیث اتّفاق نظر است.(2)

پس از ارتحال حضرت خدیجه علیهاالسلام، حضرت فاطمه علیهاالسلام در اطراف پیامبر می پیچید و می گفت:

یا أبة! أین امّی؟

_بابا! مادرم کجاست؟_

پیک وحی فرود آمد و عرضه داشت:

پروردگارت فرمان می دهد که به فاطمه سلام برسانی و به او بگویی:

إنّ امّکِ فی بیت من قَصَب، کِعابه من ذهب، و عُمُده یاقوت أحمر، بین آسیة و مریم ابنة عمران ؛

_مادرت در خانه ای از مروارید است، که سقف آن از طلا و ستون هایش از یاقوت سرخ، در میان مریم و آسیه است._(3)

چون پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله درود حق تعالی را به حضرت زهرا علیهاالسلام ابلاغ کرد، فاطمه ی 5 ساله عرض کرد:

إنّ اللّه هو السّلام و منه السّلام و إلیه السّلام ؛

_خداوند خود سلام است، همه ی سلام ها از او و به سوی اوست._(4)

ص: 75

می باشد.(1)

8. خدیجة إبنة خویلد سابقة نساء العالمین إلی الایمان باللّه و بمحمّد ؛

خدیجه دختر خویلد در ایمان به خدا و رسول خدا، از همه ی بانوان جهان پیشی گرفته است.(2)

9. خطاب به حضرت فاطمه: إنّ بطن امّکِ کان للإمامة وعاء ؛

شکم مادرت ظرف امامت قرار گرفت.(3)

10. و قد ذکر بأنّ اللّه رزقه حبّها ؛

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می فرمود که خداوند منّان محبّت خدیجه علیهاالسلام را به آن حضرت روزی کرده است.(4)

4. وی نخستین بانویی است که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله با او ازدواج کرد.(1)

5. او نخستین بانویی است که از دست پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله انگور بهشتی تناول نمود.(2)

بود.(1)

حسین بن حمدان خصیبی، متوفّای 334 ق. با صراحت و قاطعیّت می نویسد:

به جز رسول خدا هرگز احدی افتخار همسری حضرت خدیجه علیهاالسلام را پیدا نکرد، چنانکه تا خدیجه زنده بود، پیامبر اکرم همسر دیگری برنگزید.(2)

ابوالقاسم علی بن احمد کوفی، نوه ی موسی مبرقع و نواده ی امام جواد علیه السلام، متوفّای 352 ق. در این رابطه می نویسد:

بی گمان حضرت خدیجه علیهاالسلام به جز رسول خدا هرگز با احدی ازدواج نکرده بود.(3)

ابن شهرآشوب می نویسد:

این مطلب را تأکید می کند آنچه در دو کتاب «الأنوار» و «البدع» آمده که رقیّه و زینب، دختران هاله خواهر خدیجه بودند.(4)

مورّخ شهیر سید جعفر مرتضی برای اثبات این مطلب دو کتاب مستقلّ تألیف کرده:

1) بنات النّبیّ أم ربائبه

2) القول الصّائب فی إثبات الرّبائب

ص: 79

و در کتاب سیره اش به تفصیل آن را اثبات کرده است.(1)

او را رقیب سیاسی امیرمؤمنان علیه السلام معرّفی کرده، او را نیز داماد پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله قلمداد کنند.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله خطاب به مولای متّقیان علیه السلام فرمود:

یا علیّ! اوتیتَ ثلاثا لم یؤتهنّ أحد و لا أنا؛

اوتیتَ صهرا مثلی و لم اوت أنا مثلی ... ؛

_علی جان! خداوند به تو سه امتیاز داده که به احدی، حتّی به من نداده است:_

خداوند به تو پدرزنی چون من داده، که به من پدرزنی در حدّ خودم نداده است.(1)

روی این بیان افتخار دامادی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله منحصرا از آنِ امیرمؤمنان علیه السلام می باشد، اگر فرد دیگری در این افتخار شرکت داشت، حدیث پیامبر نقض می شد.

28 ساله بود، سپس می افزاید:

آنچه گفته می شود 40 ساله بوده قول شاذّ می باشد.(1)

ارادتمندانش به ارث رسیده است.(1)

نهاد.(1)

به هنگام فتح مکّه، اشراف مکّه با اصرار فراوان از آن حضرت تقاضا می کردند که در منزل آنها وارد شود، ولی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در کنار قبر حضرت خدیجه علیهاالسلامخیمه زد و ایّام اقامتش در مکّه را در کنار قبر حضرت خدیجه علیهاالسلام سپری کرد.(2)

برای تحقیق بیشتر:

1. الأنوار السّاطعة، شیخ غالب سیلاوی، چاپ قم، 1424 ق.

2. جوهرة الکوثر، علی اکبر مهدی پور، چاپ قم، 1434 ق.

3. نساء النّبیّ و بناته، دکتر نجاح طائی، چاپ 1425 ق.

ص: 85

را به شایسته ترین وجه ممکن ترسیم نموده، که از دیدگاه عمق مطالب، استحکام معانی، استدلال به آیات قرآن، استشهاد به سنّت قطعی، شیوایی بیان و تناسب آن با هدف خطابه، به قدری بلند و پرمایه است که نظیر آن، جز در سخنان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و امیربیان، مولای متّقیان، پیشوای پرواپیشگان، حضرت علی علیه السلام یافت نمی شود.

فرازهای تابناک این خطبه در سینه ها ضبط شد، در بایگانی تاریخ نقش بست و در سرلوحه ی اوراق زرّین تاریخ ثبت گردیده است.

خود را از سر گرفت ...

نکته ای که در ابتدای ورود حضرت فاطمه علیهاالسلام به مسجد قابل تأمل است ناله ی سوزناک ایشان و به دنبال آن اشک و زاری مردم است. ناله ی فاطمه علیهاالسلام حکایت از وجود مطلبی دارد که او را آزرده است. مردم نیز از این مطلب آگاه شده و شروع به گریه کردند، زیرا بارها از پیامبر صلی الله علیه و آله شنیده بودند که: «فاطمة بضعة منی یؤذینی ما آذاها».

اکنون سؤال می شود این چه مطلبی بوده که او را آزرده است، و این آزردن به دست چه کسی واقع شده است؟!!

طبق دنباله ی خطبه معلوم می شود که زهرای مرضیه علیهاالسلام از غصب فدک ناراحت است که توسط ابوبکر وعمر و همدستان شان واقع شده است.

اگر اهل بیت: با خلفا تعاملی خوب داشتند پس چرا دختر پیامبر صلی الله علیه و آله این گونه از اعماق دل آه می کشد و از دست غاصبان فدک می نالد؟!

همتایی نیست. کلمه ای است که تأویل آن اخلاص است ، و درک آن را در دل ها قرار داده و حقیقت آن را در گستره ی اندیشه روشنی بخشیده _

_است . خداوندی که چشم ها دیدنش را نتوانند ، و زبان ها از وصف او بازمانند ، و درک چگونگی اش در خیال نگنجد . او تمامی اشیاء را پدید آورد بدون این که موجودی قبل از آن باشد و آنان را آفرید بدون آن که از الگو و نمونه ای پیروی کند . _

خانه ی او بزرگ شده است.

آری، فاطمه علیهاالسلام همان اُمّ ابیهایی است که در بیت نبوت پرورش یافت، و در خانه ی وصایت زندگی کرد، و امامت را تربیت نمود.

امامت شان بودند هیچ گاه تفرقه در اسلام به وجود نمی آمد. و همچنین طبق این کلام روشن می شود هرگاه جدایی در اسلام روی داد آن طرف که امامت اهل بیت علیهم السلام است حق بوده و باید به سوی آن رفت و بقیه باطل است.

پس تمامی مسلمانانی که به سمتی غیر از امیرالمؤمنین علیه السلام رفتند به سمت باطل رفته اند و از حق جدا شده اند.

وصی ایشان پرداختند، و با اشاره به این که خداوند به وسیله ی رسولش مردم را از بت پرستی نجات داد و به وسیله ی حضرت علی علیه السلام در تمامی معرکه ها او را یاری کرد فرمود:

« کُلَّما أَوْقَدُوا نارا لِلْحَرْبِ أَطْفَأَهَااللّه ُ »(1) أَوْ نَجَمَ قَرْنُ الشَّیْطانِ، أَوْ فَغَرَتْ فاغِرَةٌ مِنَ الْمُشْرِکینَ، قَذَفَ أَخاهُ فی لَهَواتِها، فَلا یَنْکَفِی ءُ حَتّی یَطَأَ جناحَها بِأَخْمَصِهِ، وَ یُخْمِدَ لَهَبَها بِسَیْفِهِ، مَکْدُودا فی ذاتِ اللّه ِ، مُجْتَهِدا فی أَمْرِ اللّه ِ، قَریبا مِنْ رَسُولِ اللّه ِ، سَیِّدا فی أَوْلِیاءِ اللّه ِ مُشَمِّرا ناصِحا مُجِدّا کادِحا، لا تَأْخُذُهُ فِی اللّه ِ لَوْمَةُ لائِمٍ، وَ أَنْتُمْ فی رَفاهِیَّةٍ مِنَ الْعَیْشِ، وَادِعُونَ فاکِهُونَ آمِنُونَ، تَتَرَبَّصُونَ بِنَا الدَّوائِرَ، وَ تَتَوَکَّفوُنَ الْأَخْبارَ، وَ تَنْکُصُونَ عِنْدَ النِّزالِ، وَ تَفِرُّونَ مِنَ الْقِتالِ ؛

_هرگاه آتشی برای جنگ برافروختند خداوند آن را خاموش ساخت ، یا آن گاه که شاخ شیطان سر بر می آورْد یا دهان اهل شرک برای فتنه گشوده می شد ، در این حال پدرم برادرش (علی  _علیه السلام ) را در ژرفای کام دشمن می افکند ، و او نیز باز نمی آمد تا آن که بال های ایشان را با قدم هایش لگدمال سازد و شراره ی فتنه را با شمشیرش خاموش نماید . او (علی  علیه السلام ) در راه خدا پذیرای هر رنج و سختی بود ، و در اجرای فرمان خداوند بسیار کوشا ، به رسول خدا نزدیک ترین افراد ، و در جمع اولیای خدا سالار و سرور بود . در راه خدا کمر همت بسته بود. خیر خواه ، تلاشگر و سخت کوش بود . سرزنش هیچ ملامتگری او را از سعی و مجاهدت در راه خدا باز نمی داشت . و این در حالی بود که شما در

ص: 92

آسایش و نعمت به سر می بُردید؛ و آسوده خاطر ، شادمان و بهره مند از ایمنی بودید ! پیش آمدهای ناگوار را برای ما انتظار می کشیدید ، و چشم به راه خبرهای آن بودید هنگام پیکار ، از نبرد کناره می گرفتید ، و از

_صحنه ی جنگ فرار می کردید!!_

در اینجا حضرت زهرا علیهاالسلام زحمات طاقت فرسای پدر و شوهرش را برای آنها روشن می سازد که شما از جنگ ها فرار می کردید، ولی شوهرم حضرت علی علیه السلام یگانه ی میدان نبرد بود و اسلام به دست او پیشرفت کرد. اما الآن شما تمامی زحمات او را نادیده گرفته اید و بر مسند او تکیه زده اید.

صدیقه ی طاهره علیهاالسلام در این فراز تلاش می کند حقی که خلفا غصب کرده اند را بیان دارد و گذشته ی اسلام را به یاد مسلمانان آورد. عده ی زیادی از این مسلمانان که با غاصبان حق امیرالمؤمنین علیه السلام بیعت کرده بودند در جنگ های صدر اسلام حضور داشتند و رشادت های حضرت را دیده بودند و می دانستند احدی وجود ندارد که بتواند با او برابری کند ولی دنبال ابوبکر و عمر رفتند و از حق دور شدند.

رَأْسَهُ مِنْ مَغْرِزِهِ، هاتِفا بِکُمْ فَأَلْفاکُمْ لِدَعْوَتِهِ مُسْتَجیبینَ وَ لِلْغِرَّةِ فیهِ مُلاحِظینَ .

ثُمَّ اسْتَنْهَضَکُمْ، فَوَجَدَکُمْ خِفافا، وَ أَحْمَشَکُمْ فَأَلْفاکُمْ غِضابا، فَوَسَمْتُمْ غَیْرَ إِبِلِکُمْ، وَ وَرَدْتُمْ غَیْرَ مَشْرَبِکُمْ، هذا وَ الْعَهْدُ قَریبٌ، وَ

الْکَلْمُ رَحیبٌ، وَ الْجُرْحُ لَمّا یَنْدَمِلْ، وَ الرَّسُولُ لَمّا یُقْبَرْ !

ابْتِدارا زَعَمْتُمْ خَوْفَ الْفِتْنَةِ ! « أَلا فِی الْفِتْنَةِ سَقَطُوا وَ إِنَّ جَهَنَّمَ لَمُحیطَةٌ بِالْکافِرینَ » .(1)

_هنگامی که خداوند برای پیامبر خویش جایگاه انبیا و منزلگاه برگزیدگانش را برگزید ، کینه های ناشی از نفاق در شما پدیدار گشت و پوشش دین فرسوده شد ، در این حال خاموش ترین گمراهان به سخن آمد ، و آن گمنام فرومایه آشکار شد ، و سرکرده ی اهل باطل به صدا درآمد و در عرصه ی شما قدرت نمایی کرد و شیطان از کمینگاه خویش سر برآورد در حالی که شما را به سوی خود فرا می خواند ، و شما را چنان یافت که دعوت او را اجابت می نمایید و به فریبش فریفته می شوید ._

آن گاه از شما خواست که قیام کنید، و دریافت که به سویش می شتابید ، و آتش خشم و کینه را در وجودتان برافروخت و دید که به خشم می آیید ! پس داغْ بر شتر دیگران نهادید و به آبشخوری وارد شدید که از آنِ شما نبود. این در حالی بود که از پیمانتان روزگاری نگذشته ، و زخم ( ارتحال پیامبر صلی الله علیه و آله ) فراگیر ، و جراحت آن هنوز التیام نیافته ، و پیکر رسول خدا صلی الله علیه و آله هنوز به خاک سپرده نشده بود.

ص: 94

به گمان ترس از وقوع در فتنه به سرعت اقدام کردید، ولی بدانید که در فتنه سقوط کردید و جهنم کافران را از هر سو در بر می گیرد.

در این فراز به روشنی مراحل بعد از پیامبر  صلی الله علیه و آله و ماجرای سقیفه به تصویر کشیده شده است. حضرت زهرا علیهاالسلام مردمی که از حضرت علی علیه السلامجدا شدند و

با دیگران بیعت کردند را پیروان شیطان می داند که در فتنه گرفتار شده اند با این که هنوز چند روزی از فقدان پیامبر صلی الله علیه و آله نگذشته بود.

فاطمه زهرا علیهاالسلام خشمگین است که آنها هنوز پیامبر صلی الله علیه و آله را دفن نکرده به دنبال تعیین خلیفه رفتند با این که در غدیر خم همگی با امیرالمؤمنین علیه السلامبیعت کرده بودند و می دانستند او به عنوان جانشین معرفی شده است.

نهاده اید ، ( وای بر شما ! ) آیا از آن رو گردانده اید ؟ یا به غیر آن حُکم می کنید ؟ _

در این قسمت حوراء انسیه  علیهاالسلام آن مردم را به بازگشت و رجوع به قرآن دعوت می کند، قرآنی که بعد از پیامبر صلی الله علیه و آله به آن عمل نکردند و پشت سر انداختند. فقط ظاهر قرآن را می خواندند و به دستورات آن عمل نمی کردند. اگر

به فرامین قرآن عمل کرده بودند هرگز دیگران و نا اهلان را بر امیرالمؤمنین علیه السلام ترجیح نمی دادند.

لَدُنْکَ وَلِیّا یَرِثُنی وَ یَرِثُ مِنْ آلِ یَعْقُوبَ »(1) ، وَ قالَ :« وَ أُولُوا الْأَرْحامِ بَعْضُهُمْ أَوْلی بِبَعْضٍ فی کِتابِ اللّه ِ »(2) ، وَ قالَ : « یُوصیکُمُ اللّه ُ فی أَوْلادِکُمْ للِذَّکَرِ مِثْلُ حَظِّ الْأُنْثَیَیْنِ »(3) ، وَ قالَ : « إِنْ تَرَکَ خَیْرا الْوَصِیَّةُ

لِلْوالِدَیْنِ وَ الْأَقْرَبینَ بِالْمَعْرُوفِ حَقّا عَلَی الْمُتَّقینَ » .(4)

وَ زَعَمْتُمْ أَنْ لا حُظْوَةَ لی وَ لا إِرْثَ مِنْ أَبی وَ لارَحِمَ بَیْنَنا ! !

أَفَخَصَّکُمُ اللّه ُ بِآیَةٍ [ مِنَ الْقُرْآنِ  ]أَخْرَجَ أَبی مِنْها ؟

أَمْ هَلْ تَقُولُونَ إِنَّ أَهْلَ مِلَّتَیْنِ لا یَتَوارَثانَ ؟ !

أَوَ لَسْتُ أَنَا وَ أَبی مِنْ أَهْلِ مِلَّةٍ واحِدَةٍ ؟ أَمْ أَنْتُمْ أَعْلَمُ بِخُصُوصِ الْقُرآنِ وَ عُمُومِهِ مِنْ أَبی وَ ابْنِ عَمّی ؟ !

_و اینک شما چنان می پندارید که ما ( از پیامبر خدا  _صلی الله علیه و آله ) هیچ ارثی و بهره ای نداریم ؟! آیا به دنبال حکم جاهلیت هستید؟ به راستی برای اهل یقین کدامین داوری از قضاوت خداوند بهتراست؟!

آیا نمی دانید ؟ ! آری ، نیک می دانید و همچون خورشید درخشان برایتان روشن است که من دختر پیامبر خدایم .

ای مسلمانان آیا نشسته اید که ارث مرا غاصبان ببرند؟!

ای پسر ابو قحافه آیا در کتاب خدا چنین آمده که تو از پدرت ارث ببری و من از پدرم ارث نبرم ؟ به راستی مطلبی تعجب آور و متحیّر کننده آورده ای؟! آیا با قصد و عمد ، کتاب خدا را واگذاشته و آن را پشت

ص: 97

سرتان افکنده اید؟ آنجا که گفته است : « و سلیمان از داود ارث بُرد » .

و نیز آن گاه که سرگذشت حضرت یحیی بن زکریّا  علیهماالسلام را بازگو کرده فرموده است: «زکریّا به خداوند گفت : پروردگارا ! . . . مرا از جانب خویش وارثی عطا فرما ، تا از من و از دودمان یعقوب ارث ببرد» و باز خداوند ( در موضعی دیگر ) فرموده است : «در کتاب خدا خویشاوندان

_به ارث بردن از یکدیگر سزاوارترند» و همچنین فرموده : خداوند درباره ی فرزندانتان به شما چنین سفارش می کند که سهم پسر برابر با سهم دو دختر باشد . و نیز فرمود : « هرگاه مرگ یکی از شما فرا رسد و مالی باقی گذارَد ، برای پدر و مادر و نزدیکان خود به نیکی وصیّت کند . این حُکم بر متقین مقرّر و واجب است »._

و آیا پنداشته اید که بهره ای از آن اموال ندارم و به من از پدرم ارثی نمی رسد؟!

و یا آن که میان من و او خویشی و نسبتی نبوده است ؟ !

آیا خداوند شما را به آیه ای از قرآن مخصوص داشته و پدرم را استثنا کرده است ؟ !

یا می گویید که ما اهل دو مذهبیم و از یکدیگر ارث نمی بریم ؟ !

آیا من و پدرم بر یک مذهب نبوده ایم ؟ !

یا شما به خاصّ و عامّ قرآن از پدرم و پسر عمویم آشناتر و آگاهترید ؟ !

حضرت فاطمه علیهاالسلام در این کلام با بیان پنج آیه ی قرآن که در مورد ارث است اثبات می کند که ایشان از رسول اللّه صلی الله علیه و آله ارث می برد. همچنین با چند استدلال منطقی و برهان عقلی تمامی شبهاتی که ممکن است در مورد ارث بردن ایشان

ص: 98

از پیامبر صلی الله علیه و آله مطرح شود را پاسخ می گوید.

در تمامی این فرازها آنچه واضح است ظلم بزرگ خلفا در حق فاطمه علیهاالسلام و اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله است که به خاطر آن ایشان مجبور شده است چنین خطبه بخواند.

در قسمت آخر این فراز صدیقه ی طاهره علیهاالسلام خدا و رسولش را حاکم قرار

می دهد که در مورد آن قوم حکم کنند.

پی آمدِ ناپسند کردار خود ، بهره مند ساختید ! در حالی که شما نسبت به مقصودی که من در پیِ آنم ، و خواهان آن بوده ، به آن پرداخته ام توانایی دارید .آیا می گویید پیامبر خدا محمّد - که درود خداوند بر او و خاندانش باد - از دنیا رفت ؟

در این فراز زهرای مرضیه علیهاالسلام از انصار تعجب می کند که چگونه در برابر دیدگان آنها چنین جسارتی به او روا داشته می شود و از این سکوت شان گلایه

دارد.

وَ أَنَا ابْنَةُ نَذیرٍ لَکُمْ بَیْنَ یَدَیْ عَذابٍ شَدیدٍ، فَاعْمَلُوا إِنّا عامِلُونَ « وَ انْتَظِرُوا إِنّا مُنْتَظِرُونَ » .(1)

_آگاه باشید آنچه را که باید بگویم گفتم با آن که می دانم سستی و کوتاهی با شما آمیخته است که از یاری ما بازتان می دارد ، و لباس بی وفایی و مکر دل هایتان را فروپوشیده است ، امّا گفتارم آهی است که از نهادم _

_برآمد، و شعله ای از غم های وجودم که از نارسایی توانم در گرفتن حقوق حکایت داشت، و اظهار غصه ی سینه ام که دیگر نتوانستم آن را مخفی کنم، و خواستم حجت را بر شما تمام کنم._

اینک این شما و این شتر خلافت ، آن را جهاز کنید و بر آن سوار شوید ، در حالی که پشت این مرکبْ مجروح، و پنجه اش فرسوده است .

بد نامیِ و عیب آن پایدار باشد ، داغِ ننگ ابدی و خشم خدای جبّار بر آن نهاده شده ، و به آتش افروخته ی ( غضب ) الهی پیوند یافته است ، همان آتشی که بر دل ها احاطه و اشراف دارد ، پس آنچه انجام می دهید را خدا می بیند و به زودی آنان که ستم کردند خواهند دانست به چه منزلگاهی می روند!

و من دختر آن پیامبرِ هشدار دهنده ام که شما را از کیفری سخت که در پیش است بیم داده است . پس شما اقدام کنید ، ما نیز اقدام کننده ایم ، و منتظر باشید که ما هم منتظریم.

در این فراز صدیقه ی طاهره علیهاالسلام خطبه ی خود را آهی از غم های سینه اش و اتمام حجتی برای آن مردم بیان می نماید. سپس غصب خلافت توسط آنان را

ص: 101

موجب خشم و غضب الهی می داند و نسبت به عاقبت سخت آن هشدار می دهد.

اکنون ما پس از چهارده قرن با شنیدن این آه فاطمی عرضه می داریم: یا فاطمه علیهاالسلام، کاش بودیم و این ناله های جگر سوز تو را جواب می گفتیم، و حق تو را از آن ظالمان غاصب بازپس می گرفتیم.

الْمُسْتَعانُ عَلی ما تَصِفُونَ ».(1)

_سبحان اللّه؛ پدرم رسول خدا  _صلی الله علیه و آله هرگز از کتاب خدا روی گردان نبود و با دستورهای آن مخالفت نمی نمود ، بلکه از کتاب خدا پیروی می فرمود و از آن تبعیت می کرد.

آیا بر بی وفایی گرد هم آمده اید تا بر او نسبت دروغ و ناروا بدهید ؟ !

این رفتار شما پس از رحلت او همانند فتنه هایی است که در زمان حیاتش

_برای قتل آن حضرت اعمال می کردید!_

این کتاب خداست ، داوری دادگر ، و گوینده ای که کلامش حُکم قطعی است ، می فرماید: « می خواهم فرزندم از من و از آل یعقوب ارث ببرد » . و نیز می فرماید : « و سلیمان از داود ارث بُرد » . پس خداوند عزوجل حکم خویش را در سهم افراد و تشریع واجبات و چگونگی میراث بیان فرموده ، و ضمن آن بهره ی مردان و زنان را تعیین نموده . به طوری که عذر اهل باطل را دفع کرده ، و گمانه زنی و شبهه افکنی را در موضوع سهم بازماندگان از میان بُرده است .

هرگز چنین نیست! بلکه نفْس های شما خواسته ای زشت را برایتان زیبا جلوه داده است ، و باید صبر نیکو کرد خداوند در مقابل آنچه شما می پردازید کمک کننده است.

هنگامی که یک حدیث دروغین برای غصب ارث صدیقه طاهره علیهاالسلام مطرح شد، ایشان آن حدیث را مخالف قرآن دانستند و به همه هشدار دادند که آن حدیث جعلی است و دوباره دو آیه از قرآن کریم که در مورد ارث انبیاء است را

ص: 103

بیان کردند. و این گونه منافقین را رسوا نمودند و نقشه های آنان را بر ملا ساختند.

در ادامه پاره ی تن رسول اللّه با استناد به کتاب الهی صبر جمیل را سر لوحه ی کار خود قرار می دهد و از خداوند در مقابل این ظلم بزرگ که در حق او روا داشته شده یاری می خواهد.

گوش و چشمتان را بسته است ! بد تأویلی کردید و بد راهی را نشان دادید.

و ( به راستی که ) چه خیری را وانهاده و چه شرّی را به جای آن برگزیده اید !

و به خدا سوگند به زودی باری را که بر دوش گرفته اید سنگین ، و فرجام کردار خود را سخت و ناخوشایند خواهید یافت ، آن گاه که پرده برایتان برداشته شود و پوشیده ها آشکار گردد و عذاب هایی که گمانش را نمی بردید از سوی پروردگارتان بر شما ظاهر گردد و در آنجا اهل باطل

_زیان خواهند دید._

در این فراز حضرت زهرا  علیهاالسلام قاطعانه کلام ابوبکر را پاسخ دادند، و مردم را از عاقبت سوء کنار زدن امامت و ولایت اهل بیت علیهم السلام بر حذر داشتند.

پس از این کلمات حضرت فاطمه علیهاالسلام رو به قبر مبارک پیامبر صلی الله علیه و آله گردانید و اشعاری خواند که دل تمامی شنونده ها را به درد آورد و به خانه بازگشت.

جا دارد تمامی کسانی که به دنبال حقیقت هستند این خطبه ی نورانی را با دقت بخوانند و در فرازهای آن بیندیشند تا بدانند چه ظلم هایی بر اهل بیت علیهم السلام وارد شده و چگونه حضرت فاطمه علیهاالسلام به روشن گری در مورد آنها پرداخت. اگر کسی حتی نگاهی کوتاه به این خطابه داشته باشد می فهمد که آیا خلفا با اهل بیت علیهم السلام روابطی خوب داشتند یا نه؟

امیدوارم همه ی ما از کسانی باشیم که در برابر ناله های فاطمه زهرا علیهاالسلام سکوت نکنیم و از حق او دفاع کنیم.

ص: 105

8- ابوالمؤیّد، موفّق بن احمد مکّی خوارزمی - اخطب خوارزم - متوفّای 568 ه. آن را با سلسله اسناد خود از عایشه حدیث کرده است.(1)

9- رضی الدّین، علی بن موسی - ابن طاووس - متوفّای 664 ه. آن را از طریق ابن مردویه، ابن ابی الحدید و جوهری روایت نموده است.(2)

10- علی بن عیسی اربلی، متوفّای 693 ه. آن را از کتاب «السّقیفة» از یک نسخه ی کهن، که در سال 322 ه. بر مؤلّف قرائت شده روایت کرده است.(3)

اگر بخواهیم همه ی منابع خطبه ی حضرت زهرا علیهاالسلام را نقل کنیم در این صفحات نمی گنجد، و لذا به 10 مورد یادشده بسنده می کنیم و یادآور می شویم که شیخ صدوق فرازهایی از آن را در علل الشرایع، ابن ابی الحدید معتزلی قسمت اعظم آن را در شرح نهج البلاغه و متن کامل آن را علامه ی مجلسی از بیش از 10 طریق در بحارالانوار روایت کرده است.(4)

برای تحقیق بیشتر

1. إعلموا أنّی فاطمة، عبدالحمید مهاجر، چاپ بیروت، 1413 ق (10 مجلد).

2. در سایه سار خطبه ی حضرت زهرا علیهاالسلام، حسین عمادزاده، چاپ اصفهان، 1388 ش.

3. اللّمعة البیضاء فی شرح خطبة الزّهراء: محمد علی انصاری قراچه داغی، چاپ قم، 1418ق.

ص: 107

ضروری را گوشزد نمود. به طوری که بانوان عیادت کننده چون به خانه های خود باز گشتند، شب تا به سحر، با گریه و فریاد، سیمای مظلومانه ی تنها یادگار پیامبر را به تصویر کشیدند.

آن شب در مدینه احدی به خواب نرفت.

این نغمه های مظلومانه ی حضرت فاطمه علیهاالسلام بود که از حلقوم زنان مدینه بیرون می آمد و در فضای یثرب طنین می انداخت و خواب را از دیدگان همگان می ربود.

و اینک متن این خطبه:

حضرت زهرای مرضیّه علیهاالسلام پس از حمد خدا و درود بر خاتم پیامبران فرمود:

أصْبَحْتُ وَاللّه ِ عائِفَةً لِدُنْیاکُنَّ، قالِیَةً لِرِجالِکُنَّ، لَفَظْتُهُمْ بَعْدَ أنْ عَجَمْتُهُمْ، وَ شَنَأْتُهُمْ بَعْدَ أنْ سَبَرْتُهُمْ، فَقُبْحا لِفُلُولِ الْحَدِّ، وَ اللَّعْبِ بَعْدَ الْجِدِّ، وَ قَرْع الصَّفاةِ وَ صَدْعِ الْقَناةِ، وَ خَطَلِ الاْراءِ وَ زَلَلِ الْأَهْواءِ، « لَبِئْسَ ما قَدَّمَتْ لَهُمْ أنْفُسُهُمْ أنْ سَخِطَ اللّه ُ عَلَیْهِمْ وَ فِی الْعَذابِ هُمْ خالِدُونَ ».(1)

لا جَرَمَ لَقَدْ قَلَّدْتُهُمْ رِبْقَتَها وَ حَمَّلْتُهُمْ أَوْقَتَها، وَ شَنَنْتُ عَلَیْهِمْ عارَها، فَجَدْعا وَ عَقْرا وَ سُحْقا لِلْقَومِ الظّالِمینَ.

وَیْحَهُمْ! أ نّی زَحْزَحُوها عَنْ رَواسِی الرِّسالَةِ؟ وَ قواعِدِ النُبُوَّةِ وَ الدِّلالَةِ، وَ مَهْبِطِ الرُّوحِ الاَمینِ، وَالطِّبیّنِ بِاُمُورِ الدُّنْیا وَ

ص: 109

الاْخِرَةِ.« ألا ذلِکَ هُوَ الْخُسْرانُ الْمُبین ».(1)

وَ مَا الَّذی نَقَمُوا مِنْ اَبیالْحَسَن ؟ نَقَمُوا مِنْهُ وَاللّه ِ نَکیرَ سَیْفِهِ، وَ قِلَّةَ مُبالاتِهِ بِحَتْفِهِ، وَ شِدَّةَ وَطْأَتِهِ وَ نَکالَ وَقْعَتِهِ، وَ تَنَمُّرَهُ فی ذاتِ اللّه ِ عَزَّوَجَلَّ.

وَاللّه ِ لَوْ تَکافُّوا عَنْ زَمامٍ نَبَذَهُ رَسُولُ اللّه صلی الله علیه و آله اِلَیْهِ لَأَعْتَلَقَهُ، وَ لَسارَ بِهِمْ سَیْرا سُجُحا، لایَکْلَمُ خُشاشُهُ وَ لایَتَعْتَعُ راکِبُهُ، وَ لَأورَدَهُمْ مَنْهَلاً صافِیا رَوِیّا فَضْفاضا تَطْفَحُ ضَفَّتاهُ وَ لا یَتَرَنَّقُ جانِباهُ، وَ لَأصْدَرَهُمْ بِطانا وَ نَصَحَ لَهُمْ سِرّا وَ إِعْلانا، وَ لَمْ یَکُنْ یَتَحَلّی مِنَ الْغِنی بِطائِلٍ، وَ لا یَحْظی مِنَ الدُّنْیا بِنائِلٍ، غَیْرَ رَیِّ النّاهِلِ وَ شَبْعَةِ الْکافِلِ، وَ لَبانَ لَهُمُ الزّاهِدُ مِنَ الرّاغِبِ، وَ الصّادِقُ مِنَ الْکاذِبِ، « وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُری آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأرْضِ وَ لکِنْ کَذَّبُوا فَأَخَذْناهُمْ بِما کانُوا یَکْسِبُونَ »(2) « وَ الَّذینَ ظَلَمُوا مِنْ هؤلاءِ سَیُصیبُهُمْ سَیّئاتُ ما کَسَبُوا وَ ما هُمْ بِمُعْجِزینَ ».(3)

أَلا، هَلُمَّ وَاسْتَمِعْ، وَ ما عِشْتَ أَراکَ الدَّهْرُ عَجَبا. وَ إِنْ تَعْجَبْ، فَعَجَبٌ قَوْلُهُمْ. لَیْتَ شِعْری إلی أَیِّ سَنَدٍ إِسْتَنَدُوا؟ وَ عَلی أَیِّ عِمادٍ إِعْتَمَدُوا؟ وَ بِأیَّةِ عُرْوَةٍ تَمَسَّکُوا؟ وَ عَلی أَیَّةِ ذُرِّیَّةٍ أَقْدَمُوا وَ احْتَنَکُوا؟ « لَبِئْسَ الْمَوْلی وَ لَبِئْسَ الْعَشیرِ »(4) « وَ بِئْسَ لِلظّالِمینَ بَدَلاً »(5) اسْتَبْدَلُوا

ص: 110

- وَاللّه ِ - الذُّنابا بِالْقَوادِمِ، وَ الْعَجُزَ بِالْکاهِلِ، فَرَغْما لِمُعاطِسِ قَوْمٍ:

« یَحْسَبُونَ أ نَّهُمْ یُحْسِنُونَ صُنْعا »،(1)« ألا إنَّهُمْ هُمُ الْمُفْسِدُونَ وَلکِنْ لایَشْعُرُونَ »،(2)« أفَمَنْ یَهْدی إلَی الْحَقِّ أحَقُّ أنْ یُتَّبَعَ أمَّنْ لایَهِدّی اِلاّ أنْ یُهْدی فَما لَکُمْ کَیْفَ تَحْکُمُونَ ».(3)

أما، لَعَمْری! لَقَدْ لَقَحَتْ، فَنَظِرَةٌ رَیْثَما تُنْتِجُ، ثُمَّ احْتَلَبُوا مِلْأَ الْقَعْبِ دَما عَبیطا، و ذُعافا مُبیدا، هُنالِکَ یَخْسَرُ المُبْطِلُونَ، وَ یَعْرِفُ التّالُونَ غِبَّ ما أَسَّسَهُ الاَوَّلُونَ.

ثُمَّ طیبُوا عَنْ دُنْیاکُمْ أنْفُسا، وَ اطْمَاَنُّوا لِلْفِتْنَةِ جاشا، وَ أَبْشِرُوا بِسَیْفٍ صارِمٍ، وَ سَطْوَةِ مُعْتَدٍ غاشِمٍ، وَ هَرَجٍ شامِلٍ، وَ اسْتِبْدادٍ مِنَ الظّالِمینَ، یَدَعُ فَیْئَکُمْ زَهیدا، وَ جَمْعَکُمْ حَصیدا، فَیا حَسْرَةً لَکُمْ، وَ أ نّی بِکُمْ، وَ قَدْ عُمِّیَتْ عَلَیْکُمْ، أنُلْزِمُکُمُوها وَ أ نْتُمْ لَها کارِهُونَ؟!

_من نسبت به دنیای شما بی رغبت و به مردان شما خشمناکم._

من آنها را چشیدم و دور انداختم. آنها را آزمودم و بر آنها خشم گرفتم. آه چقدر زشت است کندی لبه ی شمشیر و سستی پس از تلاش و کوشش.

چه زشت است تن به ذلّت دادن، همانند نیزه ای که ترک برداشته است.

وه چه زشت است تباهی اندیشه و لغزش افکار!

«چه اعمال ناشایستی برای آخرت فرستادند، خشم خدا را خریدند و در عذاب جاودانه هستند».

ریسمان این مسئولیّت را بر گردنشان انداختم و سنگینی آن را بر دوششان

ص: 111

_ قرار دادم و ننگ و عارش را بر آنها پراکندم._

ذلّت و خواری، هلاکت و نابودی و دوری از رحمت خداوند بر قوم ستم پیشه باد.

وای بر آنها! چگونه خلافت را از پایگاه استوار رسالت و جایگاه تعیین شده ی نبوّت دگرگون کردند؟ چگونه آن را از محلّ نزول جبرئیل امین و از دست فرد آگاه به امور دین و دنیا بیرون بردند، که این خسران آشکار می باشد.

چه باعث شد که از امیرمؤمنان علیه السلام کینه به دل بگیرند؟

به خدا سوگند تنها عامل کینه شان شمشیر او بود که خویش و بیگانه نمی شناخت، او نسبت به مرگ ترس و واهمه نداشت، او به شدّت حمله می کرد و ضربه های کاری فرود می آورد، او در مورد خدا بسیار سخت گیر بود.

به خدا سوگند اگر شما دفاع می کردید از زمام امورتان که خدا به او سپرده بود، او آن را به دست می گرفت و به آسانی آن را پیش می برد.

دیگر نه شتر خلافت زخمی می شد و نه راکت خود را به زحمت می انداخت.

آنان را به آبشخور صاف و زلالی می رسانید که از دو طرف سرریز می شد و تیره نمی گردید و آنان را سیراب شده بیرون می برد.

در آشکار و نهان آنها را نصیحت می کرد و از ثروت دنیا و بیت المال مسلمین برای خود چیزی برنمی داشت، جز به مقداری که تشنه ای را سیراب کند و گرسنه ای را سیر کند.

ص: 112

_در آن هنگام فرد زاهد از افراد تشنه ی قدرت شناخته می شد، راستگو از دروغگو باز شناخته می شد._

«اگر اهل آبادی ایمان می آوردند و تقوا پیشه می کردند، برکات آسمان و زمین را فرا روی آنها می گشودیم، لکن دروغ گفتند و تکذیب کردند، پس آنها را به کیفر اعمالشان مؤاخذه کردیم» «آنان که از اینها ستم پیشه کردند، بدی های اعمالشان به آنها خواهد رسید، آنها هرگز نمی توانند از چنگال عذاب الهی بگریزند».

اکنون به هوش باشید و گوش فرا دهید. هر چه زندگی کنید، روزگار شگفتی هایی را نشان خواهد داد. اگر تعجّب کنید، گفتار آنها شگفت انگیز است. ای کاش می دانستم به چه تکیه گاهی تکیه کرده اند؟! به کدام ستونی اعتماد کرده اند؟! به کدامین ریسمانی چنگ زده اند؟! به کدامین ایل و تباری اقدام کرده اند و سیطره یافته اند؟!

«وه چه سرپرست بد و خویشان زشتی برگزیده اند».

«برای ستمگران جایگزین بدی هست».

به خدا سوگند، دُم را به جای سینه و پشت را به جای شانه برگزیده اند!

خوار و ذلیل باد قومی که: «گمان می کنند که کار شایسته انجام می دهند».

«آگاه باشید که آنها تباهکار هستند، لکن خود نمی فهمند».

وای بر آنها!

«آیا کسی که به سوی حق رهنمون می شود شایسته ی پیروی است، یا کسی که خود هدایت نمی یابد، مگر این که هدایتش کنند؟ شما را چه می شود؟ چگونه داوری می کنید؟»

ص: 113

_آگاه باشید، به جان خود سوگند، این فتنه ها آبستن شده، منتظر باشید تا ببینید چه حوادث تلخی را پدید خواهد آورد؟_

از پستان شتر خلافت، پیمانه پیمانه خون تازه و زهر کشنده خواهید دوشید.

آنجاست که ره پویان باطل، خسارت می بینند و آیندگان عاقبت شوم آنچه را که مؤسّسان اوّلیّه بنیاد نهاده اند خواهند دید.

دیگر از مال و منال دنیا دست بشویید و منتظر فتنه ها باشید.

با شمشیر برنده و سلطه جویان ستمگر بشارت باد.

منتظر هرج و مرج فراگیر و استبداد زمامداران ستم پیشه باشید، که حقوق و غنایم شما را بسیار اندک و اندوخته های شما را درو خواهند کرد.

افسوس بر شما، عاقبت کارتان به کجا خواهد کشید؟

حقایق امور از شما مخفی گشته است. آیا من شما را بر چیزی که خوشایندتان نیست، می توانم وادار کنم؟!

سلسله اسنادش از «عطیّه ی عوفی».(1)

2. ابوبکر، احمد بن عبدالعزیز جوهری، متوفّای 323 ق. با سلسله اسنادش از فاطمه بنت الحسین علیهماالسلام.(2)

3. ابوجعفر، محمد بن جریر بن رستم طبری، مشهور به «طبری امامی» از شخصیّت های برجسته ی قرن پنجم، همنام صاحب تاریخ طبری، با سلسله اسنادش از امام زین العابدین علیه السلام و فاطمه بنت امام حسین علیهماالسلام.(3)

4. ابوجعفر، محمد بن علی بن حسین بن بابویه، مشهور به: «شیخ صدوق» متوفّای 381 ق. با سلسله اسنادش از عمر بن امیرالمؤمنین و فاطمه بنت امام حسین علیهم السلام.(4)

5. ابوجعفر، محمد بن حسن طوسی، متوفّای 460 ق. با سلسله اسنادش از ابن عباس.(5)

6. ابومنصور، احمد بن علی بن ابی طالب طبرسی، از علمای قرن ششم، از سوید بن غفله، یار با وفای مولای متّقیان علیه السلام.(6)

7. ابوعبداللّه، حسین بن جبیر، صاحب کتاب «نخب المناقب» از علمای قرن هفتم.(7)

ص: 115

8. زین الدّین، علی بن یوسف بن جبر، از رجال برجسته ی قرن هفتم.(1)

9. ابوحامد، عزّالدّین، عبدالحمید بن هبة اللّه مداینی، مشهور به: «ابن ابی الحدید» متوفّای 656 ق. از فاطمه بنت الحسین علیهماالسلام.(2)

10. ابوالحسن، علی بن عیسی بن ابی الفتح اربلی، متوفّای 693 ق. از طریق فاطمه بنت الحسین علیهماالسلام.(3)

اگر بخواهیم همه ی منابع خطبه را نقل کنیم، سخن به درازا می کشد، و لذا به همین ده مورد یادشده بسنده می کنیم.

7. خطبات الزّهراء، سیّد حیدر جوادی، سیّد ذی شأن، اله آبادی، چ 1379 ش

- به زبان اردو - .

8. خطب فاطمة الزّهراء علیهاالسلام، حلم حائری، چ نجف اشرف.

9. دفاع از حریم حق، عمران علیزاده، متوفّای 1430 ق. چ قم، 1377 ش.

10. دفاع زهرا از ولایت، سید محمد عابدین زاده، چ تهران، 1376 ش.

11. سخنان حضرت زهرا علیهاالسلام، پژوهشکده ی باقر العلوم قم، - مخطوط - .

12. کلام فاطمة الزهراء مع النّساء عند ما یعدنها، از مؤلّف ناشناخته.

13. گلچینی از آموزه های تربیتی در زندگانی فاطمه ی زهرا، علی اکبر حسینی، مسعود چارلی و فریده یوسفی، چ تهران، 1379 ش.

14. المصاحف الفاطمیّة، هیئت المحسن المظلوم الشّهید، قم - مخطوط - .

15. ده ها کتاب تحت عنوان: «خطبه های حضرت زهرا علیهاالسلام» که شامل خطبه ی در بستر نیز می باشد، از سیّد علی فانی، علی اسلامی، علی لواسانی، فریبا مقصودی، مهدی جعفری و ...  .

16. ده ها کتاب تحت عنوان: «شرح خطبة الزّهراء علیهاالسلام» از احمد ارجمندی، احمد مدرّس باغمیشه ای، سیّد ابوالقاسم خوانساری، سیّد علی اکبر حسینی یزدی، سیّد محمّدسعید عبقاتی، هادی بنابی و ...  .

17. و ده ها کتاب دیگر که پیرامون خطبه ی فدکیّه تألیف شده و خطبه ی در بستر نیز به پیوست آن شرح شده است.

شنیدند و دیدند که ایشان مطلقا از زخم سینه، درد پهلو، سقط محسن، به آتش کشیده شدن خانه و زندگی اش نامی به میان نیاورده، نگرانی های خودش را از

آینده ی امّت اسلامی بیان کرده، نسبت به آینده ی تلخی که در انتظار امّت بود هشدار داد، اشک ریزان ناله کُنان و موی کَنان به خانه های خود آمده، شب را تا به سحر با گریه و فغان به سر بردند و این نغمه های مظلومانه ی صدّیقه ی طاهره، از حلقوم بانوان مهاجر و انصار در فضای شهر یثرب طنین انداخت و خواب را از دیدگان همگان ربود.

2) سُوَید بن غفله ی جعفی، که از اصحاب با وفای مولای متّقیان بود(1) و یکی از راویان خطبه ی در بستر می باشد، می گوید:

زنان مهاجر و انصار پس از شنیدن این سخنان به خانه های خود آمده، آن سخنان جانکاه را برای شوهران خود بازگو کردند، پس از این ماجرا گروهی از بزرگان مهاجر و انصار، به عنوان عذرخواهی، به محضر بی بی دو عالم شرفیاب شدند و گفتند:

ای سرور بانوان! اگر امیرمؤمنان این مطالب را پیش از بیعت با ابوبکر بیان می فرمود، ما هرگز جز علی علیه السلام را برنمی گزیدیم.

ص: 118

صدّیقه ی طاهره فرمودند:

إِلَیْکُمْ عَنّی، فَلا عُذْرَ بَعْدَ تَعْذیرِکُمْ وَ لا أَمْرَ بَعْدَ تَقْصیرِکُمْ ؛

_برخیزید و از من دور شوید، که پس از آن همه روشن گری ها دیگر هیچ عذری از شما پذیرفته نیست، که خود تقصیر کردید و فرمان را نادیده گرفتید._(1)

بی بی اشاره به داستان غدیر می کنند که رسول اکرم صلی الله علیه و آله 70 روز پیش از شهادت خود، ولایت امیرمؤمنان علیه السلام را در اجتماع 000/120 نفری در صحرای غدیر خم برای همگان اعلام کردند و از همه ی آنها برای مولای متّقیان بیعت گرفتند، دیگر عذری از احدی پذیرفته نیست.

3) پس از انتشار خبر دیدار زنان و مردان مهاجر و انصار با حضرت زهرا علیهاالسلام غاصبان خلافت در صدد برآمدند که با حضرت زهرا علیهاالسلام دیدار کنند و در میان مردمان وانمود کنند که حضرت زهرا علیهاالسلام آنها را مورد عفو قرار داده است.

حضرت زهرا علیهاالسلام اجازه ی دیدار نداد، به امیرمؤمنان علیه السلام متوسّل شدند، سرانجام به محضر حضرت زهرا علیهاالسلام مشرّف شدند، سلام کردند و پاسخ سلام نشنیدند.

پس از یک سلسله سخنان بیهوده، عرض کردند: شما خیال می کنید که ما حقّ شما را غصب کرده ایم، به خدا این طور نیست، پدر بزرگوارتان فرموده است که از ما هر چه بماند صدقه است.

حضرت زهرا فرمود:

من از شما یک سؤال می کنم، اگر جواب صحیح دادید با شما سخن می گویم.

ص: 119

گفتند: بفرمایید.

حضرت فرمود:

آیا از پدرم شنیدید که فرمود: رضای فاطمه رضای من است و غضب فاطمه غضب من است.

گفتند: آری از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله آن را شنیدیم.

حضرت فاطمه علیهاالسلام دست ها را بلند کردند و فرمودند:

من خدا و فرشتگان را شاهد می گیرم که شما دو نفر مرا آزردید، مرا به غضب آوردید و مرا خشنود نکردید.

صدای ابوبکر به گریه بلند شد و حضرت خطاب به او فرمودند:

وَاللّه ِ لَقَدْ أَدْعُوَنَّ اللّه َ عَلَیْکَ فی کُلِّ صَلاةٍ اُصَلّیها ؛

_به خدا سوگند، من در هر نمازی که می خوانم بر تو نفرین می کنم._(1)

بخاری با سند صحیح روایت کرده که:

فَوَجَدَتْ فاطِمَةُ عَلی أَبیبَکْرٍ فی ذلِکَ، فَهَجَرَتْهُ، فَلَمْ تُکَلِّمْهُ حَتّی تُوُفِّیَتْ ؛

_حضرت فاطمه بر ابوبکر خشمگین شد، از او قهر کرد و تا زنده بود با وی سخن نگفت._(2)

در ادامه آمده است:

فَلَمّا تُوُفِّیَتْ، دَفَنَها زَوْجُها عَلِیٌّ لَیْلاً، وَ لَمْ یُؤْذَنْ بِها أَبابَکْرٍ ؛

_هنگامی که حضرت فاطمه وفات کرد، همسرش علی او را شبانه دفن کرد

ص: 120

و به ابوبکر اطّلاع نداد._(1)

برای تحقیق بیشتر

1. پیام فاطمه، حاج شیخ حسن سعید، متوفای 1416 ق.

2. خطبه های حضرت صدیقه ی کبری، از فریبا مقصودی کرمانشاهی.

3. حماسه ای بی نظیر در کنار بستر زهرا، محمد حسین بروجردی.

ص: 121

که در آن خانه به بست نشسته اند، بیرون بیاورد.

هنگامی که آنها امتناع ورزیدند، عمر هیزم طلبید و گفت:

سوگند به خدایی که جان من در دست اوست، اگر بیرون نیایید، خانه را به آتش می کشم و بر سر کسانی که در آن هستند، فرو می ریزم.

برخی از حاضران گفتند: ای اباحفص! فاطمه دختر پیامبر در این خانه است!

گفت:

اگر چه فاطمه نیز در آن باشد.(1)

ابوبکر به او فرمان داد که به هر وسیله ای که ممکن باشد، آنها را از خانه بیرون کند و اگر امتناع کنند، با آنها نبرد کند.

عمر مقداری آتش برداشته، به سوی خانه ی وحی رفت که آنجا را آتش بزند، حضرت فاطمه علیهاالسلام با او مواجه شد و فرمود:

آیا آمده ای که خانه ام را آتش بزنی؟

گفت: آری، مگر این که شما نیز وارد شوید در آنچه دیگران وارد شده اند.(2)

حضرت فاطمه علیهاالسلام که غربت و مظلومیّت امام زمانش را مشاهده کرد، خود را برای دفاع جانانه از حجّت خدا مهیّا کرد و خطبه ای کوتاه، لکن بسیار با صلابت ایراد نمود.

این خطبه از نظر تسلسل زمانی نخستین خطبه ی حضرت صدّیقه ی طاهره است، لکن به جهت اهمیّت خاصّ خطبه ی فدکیّه و خطبه ی در بستر، این خطبه

ص: 123

را به عنوان خطبه ی سوّم آوردیم:

و اینک متن خطبه ی حضرت فاطمه ی اطهر علیهاالسلام در پشت در:

لا عَهْدَ لی بِقَوْمٍ أَسْوَأَ مَحْضَرا مِنْکُمْ.

تَرَکْتُمْ رَسُولَ اللّه صلی الله علیه و آله جَنازَةً بَیْنَ أیْدینا، وَ قَطَعْتُمْ أَمْرَکُمْ فیما بَیْنَکُمْ، وَ لَمْ تُؤَمِّرُونا، وَ لَمْ تَرَوْا لَنا حَقّا.

کَأَنَّکُمْ لَمْ تَعْلَمُوا ما قالَ یَوْمَ غَدیر خُمٍّ.

وَاللّه ُ لَقَدْ عَقَدَ لَهُ یَوْمَئِذٍ الْوِلاءَ، لِیَقْطَعَ مِنْکُمْ بِذلِکَ مِنْهَا الرَّجاءَ.

وَ لکِنَّکُمْ قَطَعْتُمُ الْأَسْبابَ بَیْنَکُمْ وَ بَیْنَ نَبِیِّکُمْ.

وَاللّه ُ حَسیبٌ بَیْنَنا وَ بَیْنَکُمْ فِی الدُّنْیا وَ الاْخِرَةِ ؛

_من هرگز قومی از نظر حضور زشت تر از شما سراغ ندارم. جسد مقدّس پیامبر اکرم _صلی الله علیه و آله را در میان دست های ما رها کردید و امر خود را در میان خود بریدید و دوختید! امارت و سرپرستی ما را منظور نکردید، بلکه حقّی برای ما به رسمیّت نشناختید. گویی شما اصلاً نمی دانید که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در روز غدیر خم چه فرمود؟!

به خدا سوگند برای ولایت و سرپرستی او (یعنی علی علیه السلام) عهد و پیمان گرفت، تا برای همیشه طمع و چشم داشت شما را از رسیدن به امارت و خلافت قطع کند. لکن شما پیوند ارتباط میان خود و پیامبرتان را قطع کردید. خداوند در دنیا و آخرت در میان ما و شما داور و حسابگر می باشد.

ص: 124

به اعلام عدم رضایت از سوی صاحب خانه اعتنا نشد و تهدیدها ادامه یافت.

در برابر فرمان برگردید، بر حضور ناشایست خود اصرار ورزیدند و برنگشتند.

آنچه در آیه ی شریفه به صراحت آمده، در مورد خانه های معمولی است، نه بیوت النّبی و خانه ی وحی!

4. شهر مدینه

5. ماه های حرام (ذیقعده، ذیحجّه، محرّم و ماه رجب)

6. خانه ی علی و فاطمه:

قرآن کریم می فرماید:

« فی بُیُوتٍ أَذِنَ اللّه ُ أَنْ تُرْفَعَ وَ یُذْکَرَ فیهَا اسْمُهُ » ؛

_خانه هایی که خداوند اذن ترفیع آنها را داده است._(1)

هنگامی که بزرگ مفسّر قرآن حضرت ختمی مرتبت این آیه ی شریفه را تلاوت فرمود، یکی از اصحاب برخاست و عرضه داشت:

ای رسول خدا! این خانه ها کدام خانه ها هستند؟

حضرت پیامبر فرمود:

بُیُوتُ الْأَنْبِیاءِ ؛

_خانه های پیامبران._

ابوبکر برخاست، در حالی که با دست خود به سوی خانه ی حضرت فاطمه و حضرت علی علیهماالسلام اشاره می کرد، پرسید:

یا رَسُولَ اللّه ِ! هذَا الْبَیْتُ مِنْها ؛

_ای پیامبر خدا! آیا این خانه نیز از آنهاست؟_

بزرگ مفسّر قرآن فرمود:

نَعَمْ، مِنْ أَفاضِلِها ؛

_آری، از برترین آنهاست._

این حدیث شریف را بسیاری از محدّثان و مفسّران با سلسله اسناد خود از

ص: 128

انس بن مالک، بریده و ابوبرزه روایت کرده اند که از آن جمله است:

1. ابن مردویه، متوفّای 410 ق. در مناقب(1)

2. ثعلبی، متوفّای 427 ق. در تفسیر(2)

3. حسکانی، متوفّای بعد از 470 ق. در شواهد(3)

4. سیوطی، متوفّای 911 ق. در تفسیر(4)

جای شگفت است که شخصا از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله تفسیر آیه و پاسخ آن حضرت را دریافته و حرمت خانه ی حضرت فاطمه را دانسته، ولی فرمان تهاجم را صادر کرده، در پایان عمر و حالت احتضار اظهار ندامت کرده می گوید:

من از دنیا تأسّف نمی خورم، جز بر سه چیزی که انجام دادم، ای کاش انجام نمی دادم و بر سه چیزی که انجام ندادم، ای کاش انجام می دادم.

امّا آن سه چیزی که انجام دادم و ای کاش انجام نمی دادم:

فَوَدَدْتُ أَنّی لَمْ أَکْشِفْ بَیْتَ فاطِمَةَ عَنْ شَیْ ءٍ وَ إِنْ کانُوا قَدْ غَلَّقُوهُ عَلَی الْحَرْبِ ؛

_ای کاش خانه ی فاطمه را برای چیزی نمی گشودم، اگر چه برای جنگ بسته بودند._

این متن را بسیاری از مورّخان و محدّثان از بزرگان اهل سنّت، با سلسله

ص: 129

راویان خود از وی نقل کرده اند، از آن جمله:

1. ابن جریر طبری، متوفّای 310 ق. در تاریخ(1)

2. ابن عبدربّه، متوفّای 328 ق. در عقد الفرید(2)

3. حمید بن زنجویه، متوفّای 251 ق. در اموال(3)

4. ابوالعباس مبرّد، متوفّای 285 ق. در الکامل(4)

5. علی بن الحسین مسعودی، متوفّای 345 ق. در مروج الذّهب(5)

1. ابوبکر باقلانی، متوفّای 403 ق. می نویسد:

آنچه رافضی ها می گویند که طناب به گردن علی علیه السلامانداختند و او را برای بیعت ابوبکر بردند و عمر بر حضرت فاطمه لگد زد تا محسن را سقط کرد، به سخن آنها نمی توان اعتماد کرد!(1)

2. قاضی عبدالجبّار معتزلی، متوفّای 415 ق. می نویسد:

از سخنان شگفت انگیز رافضی ها این است که می گویند: یزید امام حسین را به شهادت رسانیده و اهل بیتش را به اسارت برده است!

ما با خرد و اندیشه ی خود دریافته ایم که ابوبکر حضرت فاطمه را نزده و محسن را نکشته است!(2)

3. ابن ابی الحدید معتزلی، متوفّای 656 ق. می نویسد:

آنچه شیعیان می گویند که قنفذ را به خانه ی فاطمه فرستادند، او را با عصا زد و در بازوانش اثری چون بازوبند پدید آمد و تا به هنگام وفاتش باقی ماند و عمر او را در میان در و دیوار فشار داد و محسن را سقط کرد، هیچ یک از اینها در میان اصحاب ما صحّت ندارد!(3)

4. ابن تیمیّه ی حرّانی، متوفّای 728 ق. می نویسد:

ما یقین داریم که ابوبکر اقدام به ایذاء و اذیّت حضرت علی و زبیر نکرد، حتی سعد بن عباده را نیازرد، تنها چیزی که می توان گفت این

است که خانه (خانه ی حضرت فاطمه علیهاالسلام) را تفتیش کرد، تا ببیند آیا چیزی از بیت المال آنجا هست که در میان افراد مستحقّ تقسیم کند!

ص: 131

بعدها پشیمان شد و گفت: ای کاش این کار را نیز انجام نمی دادم ...

امّا آنچه جاهلان و دروغگویان می گویند و افراد ابله آن را تصدیق می کنند، که صحابه خانه ی فاطمه را تخریب کردند، بر شکمش زدند، تا بچه اش را سقط کرد، همه اش دروغ و افترا می باشد، به اتّفاق همه ی مسلمانانان!!(1)

در اینجا فقط یادآور می شویم که تعدادی از بزرگان اهل سنّت که متّهم به تشیّع نیستند، داستان لگد زدن به شکم حضرت فاطمه و اسقاط محسن را به صراحت در کتاب های خود آورده اند، که از آن جمله است:

1. ابراهیم بن سیّار معتزلی، مشهور به: «نَظّام» متوفّای 231 ق. استاد جاحظ گفته است:

إنّ عمر ضرب بطن فاطمة یوم البیعة، حتّی ألقت المحسن من بطنها، و کان یصیح: أحرقوا دارها بمن فیها، و ما کان فی الدّار غیر علیّ و فاطمة و الحسن و الحسین ؛

_عمر در روز بیعت بر شکم فاطمه زد، به طوری که محسن را سقط کرد و خود فریاد می زد:_

 خانه را با کسانی که در آن هست آتش بزنید_، در حالی که در خانه کسی جز علی، فاطمه، حسن و حسین نبود._

این فراز را شهرستانی (479 - 548 ق) از او نقل کرده است.(2)

عبدالقاهر بغدادی، متوفّای 429 ق. و صلاح الدّین صفدی، متوفّای 764 ق.

ص: 132

آن را به اختصار نقل کرده اند.(1)

2. ابن ابی دارم، متوفّای 352 ق. که ذهبی از او به عنوان: امام، حافظ و فاضل تعبیر کرده، در اواخر عمرش فقط مثالب را برای او می خواندند.

حافظ محمد بن حماد می گوید: در نزد او حاضر شدم، شیخی برای او قرائت می کرد که:

إنّ عمر رفس فاطمة حتّی أسقطت محسنا ؛

_عمر با لگد بر سینه ی فاطمه زد، تا محسن را سقط کرد._(2)

ابن حجر عسقلانی نیز همان تعبیر را از او نقل کرده است.(3)

3. بر اساس نقل ابن شهرآشوب، ابن قتیبه ی دینوری، متوفّای 276 ق. نیز در کتاب «المعارف» گفته است:

إنّ محسنا فسد من زحم قنفذ العدوی؛

_محسن در اثر فشار قنفذ عدوی تلف شد._(4)

نیافتند، زیرا به سقیفه ی بنی ساعده رفته، در میان انصار بودند و پیکر مقدّس پیامبر پیش از بازگشت آنها به خاک سپرده شد.(1)

همه ی مورّخان و محدّثان از عایشه روایت کرده اند که گفته:

ما از خاک سپاری پیامبر آگاه نشدیم، جز هنگامی که در شب چهارشنبه صدای بیل و کلنگ را شنیدیم.(2)

در طول قرون و اعصار همگان بر این تصریح کرده اند که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله روز دوشنبه رحلت نموده، در شب چهارشنبه به خاک سپرده شد.(3)

ابن کثیر گوید: پس از آن که بیعت ابوبکر به انجام رسید، به تجهیز پیامبر شروع کردند!(4)

ابن کثیر فصلی را تحت عنوان: «امور مهمّه ای که بعد از وفات پیامبر و پیش از دفن آن حضرت اتّفاق افتاده» باز کرده، در آغاز آن می نویسد:

بزرگ ترین، والاترین و پربرکت ترین آنها بر اسلام و امّت اسلامی، بیعت ابوبکر بود!(1)

بعدها که امور بر وفق مرادشان پیش رفت، روزی امیرمؤمنان علیه السلام را مشاهده کردند که اندوهگین است، غافل بودند از این که مولای متّقیان مُعَزّی هست و در سوگ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله اندوهگین است، ابوبکر پرسید:

چه شده، ترا اندوهناک می بینم؟!

مولای متّقیان فرمود:

إِنَّهُ عَنانی ما لَمْ یَعِنْکَ ؛

_بر من حادثه ای رخ داده، که بر تو رخ نداده است._

ابوبکر خطاب به حاضران گفت:

گوش کنید، شما را به خدا سوگند آیا کسی بیش از من برای پیامبر اندوهگین بود؟!!(2)

این بود اشاره ای کوتاه به اوّلین فراز از خطبه ی حضرت فاطمه ی زهرا علیهاالسلام در پشت در.

امید است بتوانیم در آینده کتاب مستقلّی در شرح این خطبه تقدیم کنیم.

ص: 135

برای تحقیق بیشتر:

1. سیاه ترین هفته ی تاریخ، از علی محدّث بندرریگی

2. غنچه ی یاس، از مهدی فاطمی

3. المحسن السّبط مولود أم سقط؟ از سیّد محمّدمهدی خرسان

4. نهایة التّحقیق فیما جری فی أمر فدک، از ایشان

5. الهجوم علی بیت فاطمة، از عبدالزّهراء مهدی

ص: 136

ابوعمر، یوسف بن عبداللّه بن محمد بن عبدالبرّ قرطبی، متوفّای 463 ق. اسامی 407 تن از بانوان محدِّثه را گرد آورده است.(1)

عزّالدّین، علی بن ابی الکرم، مشهور به «ابن اثیر» متوفّای 630 ق. قریب یک هزار بانوی محدِّثه را معرّفی کرده است.(2)

شهاب الدّین، احمد بن علی بن محمد عسقلانی، مشهور به: «ابن حجر» متوفّای 852 ق. تعداد 1545 نفر از بانوان صحابی محدِّثه را برشمرده است.(3)

در این میان به جز حضرت فاطمه علیهاالسلام، احدی این سعادت را نداشت که در تمام لحظات و ساعات شبانه روز، بدون هیچ محدودیّتی بتواند به محضر مقدّس رسول اکرم صلی الله علیه و آله شرفیاب شده، از آن حضرت حدیث استماع کند.

از این رهگذر حضرت فاطمه علیهاالسلام احادیث فراوانی از پیامبر اکرم علیهاالسلامو حضرت امیرمؤمنان علیه السلام روایت کرده است.

حضرت زینب، حضرت امّ کلثوم، امام حسن، امام حسین علیهم السلام و بسیاری از اصحاب و صحابیّات از آن حضرت روایت کرده اند.

جالب تر این که امیرمؤمنان علیه السلام احادیثی از همسر گرامی شان روایت کرده اند.(4)

شده، ما در اینجا به تعدادی از کتاب هایی که مستقلاًّ پیرامون احادیث آن حضرت تألیف شده، اشاره می کنیم:

1. اخبار الزهراء علیهاالسلام، از ابوجعفر، محمد بن علی بن بابویه، مشهور به شیخ صدوق، متوفّای 381 ق.

سید ابن طاووس در کتاب «الیقین» از این کتاب حدیث نقل کرده است.(1)

2. تحقیق جزء من أحادیث فاطمه، از عاطف احمد امان الدّقن، چاپ 1402 ق.

3. جامع أحادیث فاطمة الزّهراء، از محمد روحانی علی آبادی، 10 مجلد، - مخطوط - .

4. فاطمة الزّهراء، أقوالها و أفعالها، از علی کریمی جهرمی - مخطوط - .

5. الکلمات الباهرة، للصّدّیقة الطّاهرة، از عبدالمجید بن محمد یزدی، متوفّای 1345 ق. - مخطوط - .

6. الکلمة الطّیّبة، یا سخنان حضرت فاطمه علیهاالسلام، از امیر ظهیری، چاپ تبریز، 1377 ش.

7. کلمة فاطمة الزّهراء، از شهید سیّد حسن شیرازی، مستشهد 400 ق. چاپ بیروت، 1421 ق.

8. مسند فاطمة، از ابوحفص، عمر بن احمد بن عثمان مروزی، مشهور به: «ابن شاهین» متوفّای 385 ق.(2)

9. مسند فاطمه علیهاالسلام، از علی بن عمر دارقطنی، صاحب سنن دارقطنی، متوفّای 385 ق. که محدّث بحرانی از آن روایت کرده است.

ص: 139

10. مسند فاطمه، از محمد بن جریر طبری - امامی - که محدّث بحرانی در تفسیر البرهان از آن روایت کرده است.

11. مسند فاطمه علیهاالسلام، از مؤلّفی ناشناخته، که شیخ حرّ عاملی از آن روایت کرده است.(1)

12. مسند فاطمه علیهاالسلام، از مؤلّفی ناشناخته، که با یک واسطه از شیخ صدوق روایت کرده است. و محدّث بحرانی در مدینة المعاجز از آن حدیث نقل کرده است.(2)

13. مسند فاطمه علیهاالسلام، از جلال الدّین سیوطی، متوفّای 911 ق. چاپ بیروت، 1413 ق. شامل 284 حدیث.

14. مسند فاطمه علیهاالسلام، از شیخ عزیزاللّه عطاردی، چاپ تهران، 1413 ق.

15. مسند فاطمة الزّهراء علیهاالسلام، از سیّد حسین شیخ الاسلامی، چاپ قم، 1419 ق. شامل 496 حدیث.

16. من روی عن فاطمه علیهاالسلام، از شیخ صدوق، متوفّای 381 ق.(3)

17. من فقه الزّهراء، از سیّد محمد حسینی شیرازی، متوفّای 1422 ق. در پنج مجلّد.

18. موسوعة کلمات الزّهراء، از محمد دشتی، متوفّای 1380 ش. چاپ قم، 1416 ق.

19. میراث حضرت زهراء، از محمدرضا آل یاسین، چاپ تهران، 1377 ش.

20. نهج الحیاة، از محمد دشتی، متوفّای 1380 ش. چاپ قم، 1372  ش.

ص: 140

و ده ها کتاب دیگر تحت عنوان: چهل حدیث، چهل گوهر، کوثر تسبیح، گلبوته های گلستان فاطمه علیهاالسلام، گهرهای فاطمی و ...

3. دعاء فاطمه علیهاالسلام، از مؤلّفی ناشناخته، که نسخه ی خطی آن به شماره ی 3629 در کتابخانه ی سلطنتی برلین موجود است.(1)

4. صحیفة الزّهراء، از جواد قیّومی، چاپ قم، 1373 ش.

5. صحیفة الزّهراء، از اسعد عبّود، چاپ قم، 1421 ق.

6. صحیفة الزّهراء، از محسن عقیل، چاپ بیروت 1421 ق.

7. صحیفة الزّهراء، از سید ذی شأن حیدر جوادی اله آبادی، چاپ 1379 ش. - به زبان اردو - .

8. صحیفه ی فاطمه ی زهرا علیهاالسلام، از سیّد محمدهادی جونپوری، چاپ هند - به زبان اردو - .

9. الصّحیفة الفاطمیّة، از ابواحمد عبداللّه بن عدنان منتفکی رفاعی - مخطوط - .

10. الصحیفة الفاطمیّة الجامعة، از سید محمدباقر موحّد ابطحی، چاپ قم، 1421 ق.

11. لمعة من صحیفة فاطمه، تدوین حسینیه کربلایی های اصفهان، چاپ بی تا.

12. مناجات حضرت بی بی فاطمه علیهاالسلام، از مؤلّفی ناشناخته که نسخه ی خطی آن به شماره ی 577 در کتابخانه آپسالا، در سوئد موجود است - به زبان آذری - .(2)

می شود، در دست آن حضرت لوح سبزرنگی را مشاهده می کند، که در آن مطالبی با نور نوشته شده است.

در مورد این لوح از آن حضرت می پرسد، حضرت می فرماید:

این لوحی است که آن را خداوند منّان به رسول عالمیان اعطاء فرموده، در این لوح نام پدرم، شوهرم، دو فرزندم و دیگر أوصیاء از تبار من ثبت شده است، پدرم آن را به من اهداء فرمود.

آنگاه جابر اجازه می گیرد و متن آنها را رونویسی می کند.

روزی امام باقر علیه السلام برای مشاهده ی دست نوشته ی جابر به منزل ایشان تشریف فرما شده، متن آن را از حفظ می خواند و جابر با دست نوشته ی خود مطابقت می کند، حتّی یک حرف نیز اختلاف نداشته است.

محدّثان بزرگ شیعه متن آن را به واسطه ی امام باقر و امام صادق علیهماالسلامو جابر بن عبداللّه از حضرت فاطمه علیهاالسلام روایت کرده اند، که به تعدادی از این بزرگان اشاره می کنیم:

1. محمد بن یعقوب کلینی، متوفّای 329.(1)

2. علی بن حسین مسعودی، متوفّای 346 ق.(2)

3. شیخ صدوق، متوفّای 381 ق.(3)

4. محمد بن ابراهیم نعمانی، از محدّثان قرن چهارم.(4)

ص: 143

5. شیخ مفید، متوفّای 413 ق.(1)

6. شیخ طوسی، متوفّای 460 ق.(2)

7. ابن شهرآشوب، متوفّای 588 ق.(3)

8. امین الاسلام طبرسی، مفسّر بزرگ شیعه در قرن ششم.(4)

9. شیخ الاسلام، ابراهیم بن مؤیّد جوینی حموینی، متوفّای 730 ق.(5)

10. شیخ حرّ عاملی، متوفّای 1104 ق.(6)

اینها نه تن از محدّثان والامقام شیعه (به جز جوینی) بودند که حدیث لوح را با اسناد معتبر و مورد استناد در کتاب های پایه و مرجع روایت کرده اند.

گذشته از منابع حدیثی، آثار مستقلّی نیز پیرامون حدیث لوح تدوین شده که از آن جمله است:

1. ترجمه ی حدیث لوح فاطمه علیهاالسلام، از احمد بروجردی جواهری، چاپ کرمانشاه، 1321 ش.

2. حدیث لوح، از علی لبّاف، چاپ تهران، 1375 ش.

3. رساله ی لوح حضرت فاطمه علیهاالسلام، از سیّد عزیزاللّه امامت، چاپ کاشان.

4. شهادة الشّهداء در حدیث لوح فاطمة الزّهراء، از سیّد اسماعیل هاشمی،

چاپ اصفهان، 1364 ش.

5. صحیفه ی فاطمیّه (لوح فاطمی) چاپ هند، 1334 ق.

ص: 144

چشم خود دیده، برای دیگران نقل کرده، ده ها تن از راویان از او روایت کرده اند.(1)

3. در برابر نصارای نجران

به هنگام حضور نصارای نجران برای مباهله، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله، حضرت علی، حضرت فاطمه، امام حسن و امام حسین علیهم السلام را در زیر کساء گرد آورد، آنگاه آنها را به مباهله فرا خواند و آنها امتناع کردند و به جزیه راضی شدند.(2)

ابن حجر مکی (899 - 974 ق) می نویسد:

این عمل از سوی رسول خدا در خانه ی امّ سلمه و در خانه ی حضرت فاطمه علیهاالسلام و در غیر آنها تکرار شده است.(3)

آیة اللّه سیّد محمدکاظم طباطبایی (1253 - 1337 ق) صاحب عروه نیز بر وقوع آن در خانه ی امّ سلمه، حضرت فاطمه و زینب بنت جحش تصریح نموده است.(4)

القلوب، از علمای برجسته ی قرن هشتم.(1)

2) المنتخب، تألیف: فخر الدّین طریحی، متوفّای 1087 ق. صاحب مجمع البحرین.(2)

3) عوالم العلوم، تألیف: شیخ عبداللّه بحرانی، شاگرد برجسته ی علامه ی مجلسی، از علمای قرن یازدهم.(3)

بر حدیث کساء مشهور، ده ها شرح و ترجمه به زبان های مختلف تألیف شده و از سوی صدها تن از شعرای نامی، به زبان های مختلف به نظم درآمده است.

نازل می شد.(1)

در حدیث دیگری فرمود:

جبرئیل بعد از رحلت پیامبر به محضر حضرت فاطمه می آمد، او را تسلّی می داد، از جایگاه پدرش سخن می گفت، از آنچه پس از او برای فرزندانش رخ خواهد داد، خبر می داد و علی علیه السلام آن را می نوشت.(2)

در حدیث دیگری فرمود:

حضرت فاطمه مصحفی از خود به یادگار گذاشت، که قرآن نیست، لکن گفتار خداوند است، فرشته املاء کرده، علی علیه السلام نوشته است.(3)

امام باقر علیه السلام کیفیّت نزول مصحف را چنین توصیف می کند:

خداوند منّان به جبرئیل، میکائیل و اسرافیل امر فرمود که مصحف را برای حضرت فاطمه فرود آورند. و آن در شب آدینه ای در ثلث دوّم شب بود.

چون فرشته ها وارد شدند، او مشغول تهجّد بود، منتظر ماندند تا حضرت فاطمه از نماز فارغ شد، بر او سلام کردند و عرضه داشتند:

سلامْ، سلامت می رساند.

آنگاه مصحف را در کنار او قرار دادند.

حضرت فاطمه فرمود:

خدای سلام است، سلام از او و به سوی اوست، بر شما نیز درود باد.(4)

ص: 148

امام باقر علیه السلام در مورد محتوای مصحف فاطمه فرمود:

آنچه در گذشته رخ داده، آنچه مقدّر است در آینده رخ دهد، اخبار هر یک از آسمان ها، شمار فرشتگان هر آسمان، نام و شمار پیامبران مرسل و غیر مرسل، اسامی امّت هر پیامبر، اسامی مؤمنان و کافران، اسامی شهرها، وصف قرون اولیّه، شمار طاغوت ها و مدّت حکومت هر یک از آنها، نام و سیرت هر امام و مدّت امامت هر یک در آن آمده است.(1)

امام رضا علیه السلام در یک حدیث طولانی نشانه های امام را می شمارد و می فرماید:

باید مصحف فاطمه نیز در دست او باشد.(2)

مصحف حضرت فاطمه علیه السلام یکی از ودایع امامت می باشد و اینک در محضر حضرت بقیّة اللّه ارواحنا فداه می باشد.(3)

4. وصایا

5. مناجات ها

6. وقفنامه ها

7. احتجاج ها

برای تحقیق بیشتر:

1. فاطمة الزّهراء من المهد إلی اللّحد، آیة اللّه سیّد محمدکاظم قزوینی (متوفّای 1415 ق)

2. مسند فاطمة الزّهراء، سیّد حسین شیخ الاسلامی (متوفّای 1432 ق)

3. کتابنامه ی آثار ماندگار تنها یادگار پیامبر، علی اکبر مهدی پور.

ص: 150

را تعطیل می کردند، ولی در عهد زعامت مرحوم آیة اللّه حاج شیخ عبدالکریم حائری، مرحوم محدّث قمی به امر ایشان ده شب در مسجد بالای سر حضرت معصومه علیهاالسلام منبر رفتند و ارجحیت 95 روز را اعلام کردند. از آن موقع مراجع قم، به روایت 95 روز اعتنای بیشتری قائل هستند و اخیراً مراجع عظام جهان تشیع اقدام نموده، روز سوم جمادی الثّانیه را به عنوان روز شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام تعطیل رسمی نموده، در آن روز با ده ها هزار نفر به سوی حرم مطهّر کریمه اهل بیت پیاده روی می کنند و به امر ایشان در همه شهرستان ها این شیوه اجرا می گردد.

جالب توجه و شایان دقت است که شیخ بهایی، شیخ طوسی، علاّمه حلّی، سید ابن طاووس و دیگر بزرگانی که روایت 95 روز را برگزیده اند، تصریح کرده اند که روز شهادت آن حضرت، روز سوم جمادی الثّانیه می باشد.

سید محسن امین در این رابطه می نویسد:

بنابر مشهور در میان اصحاب ما، حضرت فاطمه علیهاالسلام روز سوم جمادی الآخره سال یازدهم هجرت وفات نمود و آن از امام صادق علیه السلام روایت شده است.(1)

نکته دیگری که در اینجا لازم است به آن اشاره شود، این است که دو روایت 75 و 95 به یک روایت برمی گردد، زیرا در قرون اولیه کتاب های حدیثی و تاریخی با خطّ کوفی و بدون نقطه نوشته می شد و در شکل نگارش «سَبعین» و «تِسعین» شبیه یک دیگر نوشته می شود، با نقطه از یکدیگر باز شناخته می شود.

به احتمال قوی متن روایت «تسعین» بوده، برخی از اعلام آن را «سبعین»

ص: 153

خوانده اند، یا بعدها تسعین به سبعین تصحیف شده است.

با توجه به صدور حدیث از امام صادق علیه السلام برای روز سوم جمادی الثانی 95 روز تقویت می شود.

شایسته است که شیفتگان خاندان عصمت و طهارت هر دو ایام فاطمیه را ارج نهاده، برای آن حضرت در هر دو فاطمیه مجالس عزا برگزار کنند.

علّت این که ایام فاطمیه سه روز برگزار می شود این است که ما نمی دانیم در سال یازدهم هجری ماه صفر، ربیع الاول و ربیع الثانی آیا 29 روز بوده، یا 30 روز، یا برخی 29 و برخی دیگر 30 روز بوده است، از این رهگذر سه روز برگزار می کنیم تا روز شهادت را درک کرده باشیم.

است.(1)

از محضر امام هادی علیه السلام پرسیدند که آیا بیت حضرت فاطمه علیهاالسلام در طیبه است، یا همان گونه که دیگران می گویند در بقیع است؟ در پاسخ نوشتند:

ایشان در کنار جدّم صلی الله علیه و آله می باشد.(2)

از امام باقر علیه السلام روایت شده که فرمود:

علی علیه السلام حضرت فاطمه را شبانه در خانه اش به خاک سپرده که بعدها جزو مسجد شد.(3)

امام صادق علیه السلام در این رابطه فرمود:

حضرت فاطمه در خانه اش به خاک سپرده شد، بعدها عمر بن عبدالعزیز آن را در مسجد داخل کرد.(4)

عبدالعزیز بن عمران گوید: حضرت فاطمه در خانه اش به خاک سپرده شد، با او همانند رسول خدا صلی الله علیه و آله معامله شد، یعنی: دقیقاً همان جا که بسترش پهن شده بود، در همان جا مدفون شد.(5)

کسانی که محلّ قبر آن حضرت را در بقیع می دانند به حدیثی از امام حسن مجتبی علیه السلام استناد می کنند که وصیت فرمود: هنگامی که من وفات کردم، مرا تجهیز کنند، سپس به کنار رسول خدا ببرید که تجدید عهد کنم، از آنجا به نزد مادرم حضرت فاطمه ببرید، سپس به بقیع برگردانید و در آنجا دفن کنید.(6)

ص: 155

تصادفاً این حدیث نیز دفن در خانه را تقویت می کند.

شیخ طوسی در ضمن حدیثی از ابن عباس نقل می کند که گفت:

ما پیکر امام حسن را به بقیع بردیم و در کنار مادرش فاطمه دفن کردیم.(1)

در اینجا منظور از مادرش فاطمه، حضرت فاطمه بنت اسد می باشد.(2)

سمهودی از ابن شبه نقل می کند که عباس بن عبدالمطلب را در اول مقابر بنی هاشم، نزد قبر فاطمه بنت اسد دفن کردند.(3)

روی این بیان قبری که در کنار ائمه بقیع می باشد، قبر حضرت فاطمه بنت اسد می باشد.

سمهودی دفن در بقیع را ترجیح می دهد، ولی از عزّ بن جماعه نقل می کند که قوی ترین اقوال آن است که در خانه اش مدفون شده است، در مکان محراب چوبی داخل مقصوره حجره شریف و من دیدم که خدّام حجره از پا نهادن در آن مکان به شدّت امتناع می کنند و آنجا را محلّ قبر حضرت فاطمه علیهاالسلام می دانند.(4)

سمهودی می گوید: قول دیگر این است که در مسجد منسوب به آن حضرت در بقیع مدفون می باشد، که در طرف قبله قبّه عبّاس است.

غزّالی گوید: مستحب است که انسان همه روزه پس از زیارت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به زیارت بقیع برود.

آنگاه قبور زیارتی بقیع را می شمارد، به هنگام بحث از زیارت امام حسن

ص: 156

مجتبی علیه السلام می نویسد: آنگاه در مسجد فاطمه علیهاالسلام نماز بخواند، که آن همان «بیتُ الحُزن» می باشد، که حضرت فاطمه در آنجا برای پدرش اقامه عزا می کرد.(1)

سپس به هنگام بحث از قبر ابراهیم (فرزند پیامبر اکرم) گفته: آنجا به بیت الحزن مشهور است.(2)

روی این بیان بیت الاحزان در اول بقیع در کنار قبور ائمّه بقیع قرار دارد و صدیقه طاهره پس از شهادت رسول اکرم صلی الله علیه و آله دست امام حسن و امام حسین علیه السلام را می گرفت به بقیع می آمد، در آن مکان در سایه درختی به اقامه عزا می پرداخت.

پس از بریدن آن درخت توسّط غاصبان فدک، به اُحُد می رفت و در کنار قبر عمویش حضرت حمزه سید الشّهدا به عزاداری می پرداخت.

بعد از شهادت حضرت فاطمه علیهاالسلام بیت الاحزان به مسجد حضرت فاطمه علیهاالسلام معروف شد و به مدّت 50 سال درش بسته شد، هنگامی که کاروان غم از سفر کوفه و شام بازگشتند، حضرت امّ کلثوم درِ بیت الاحزان را باز کرد و در آنجا به عزاداری پرداخت، پس از آن همه روزه حضرت امّ البنین به آن نقطه می رفت و برای حضرت قمر بنی هاشم و دیگر فرزندانش اقامه عزا می کرد و بانوان مدینه در آن مکان اجتماع کرده، با حضرت امّ البنین هم ناله می شدند.

احتمال دفن حضرت در روضه نبوی

از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله روایت شده که فرمود:

بَیْنَ قَبْرِی وَ مِنْبَرِی رَوْضَةٌ مِنْ رِیَاضِ الْجَنَّةِ؛

ص: 157

_بین قبر و منبر من باغی از باغ های بهشت است._(1)

شیخ مفید از این حدیث استفاده کرده که قبر مطهّر حضرت فاطمه علیهاالسلام در روضه نبوی است.(2)

شیخ طوسی در تقریب این سخن فرموده: روایت روضه و بیت با یکدیگر سازگار می باشد، ولی احتمال دفن در بقیع به دور از حقیقت است.(3)

از امام رضا علیه السلام در مورد محلّ دفن صدیقه طاهره سؤل شد، عیسی بن موسی در مجلس حضور داشت، گفت: در بقیع.

راوی پرسید: شما چه می فرمایید؟

حضرت فرمود: گفت.

عرضه داشت: من با عیسی بن موسی کاری ندارم، شما از پدران خود چه نقل می فرمایید؟

حضرت فرمود: در خانه اش به خاک سپرده شد.(4)

روی این بیان احتمال بقیع ضعیف است و احتمال دفن در خانه قوی تر می باشد، که به هنگام توسعه مسجد خانه حضرت فاطمه جزو مسجد قرار گرفته و به «مسجد فاطمه» شهرت یافته است.

از امام صادق علیه السلام پرسیدند: آیا نماز در خانه فاطمه افضل است یا در روضه؟

فرمود: در خانه فاطمه.(5)

ص: 158

بر اساس روایتی از امام صادق علیه السلام خانه حضرت فاطمه بین خانه پیامبر و درب مسجد که به کوچه مقابل بقیع (باب جبرییل) باز می شود، قرار دارد.(1)

علی _علیه السلام، که آنها با نام پدرانشان خوانده می شوند.

پیامبر عظیم الشأن از پیک وحی پرسید: ای حبیب من، ای جبرائیل! راز آن چیست؟ گفت:

لِأَنَّهُمْ أَحَبُّوا عَلِیّاً فَطَابَ مَوْلِدُهُمْ؛

_زیرا آنها علی _علیه السلام را دوست داشتند، پس ولادت آنها از طریق حلال انجام یافت.(1)

این حدیث شریف صریح است در این که محبّت مولای متّقیان موجب حلال زادگی می شود و نشان طهارت مولد می باشد.

آخرین فراز از زیارت نامه حضرت فاطمه علیهاالسلام نیز صریح است در این که ولایت فاطمه زهرا علیهاالسلام نشانه طهارت مولد می باشد.

مفهوم مخالفه این زیارت نامه دلالت می کند بر این که دشمنان حضرت فاطمه علیهاالسلام، قاتلان محسن، آتش افروزان درِ خانه وحی، از طیب مولد محروم بودند.

برای تحقیق بیشتر:

1. دلائل الامامه، طبری امامی، از بزرگان شیعه در قرن پنجم.

2. تاریخ المدینة المنورة، ابن شبّه، متوفای 262 ق.

3. قبر گمشده، داود الهامی، متوفای 1421 ق.

ص: 161