ص: 2

غرب و مهدویّت

Ÿ مؤلف: رضا شجاعی مهر

Ÿ ویراستار: رامین باباگل زاده

Ÿ صفحه آرا: داوود هزاره

Ÿ طراح جلد: امیر تدین

Ÿ ناشر: انتشارات بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود(عج)

Ÿ نوبت چاپ: اول-پاییز 1393

Ÿ شابک: 978-600-7120-50-7

Ÿ شمارگان: هزار نسخه

Ÿ قیمت: 10000 تومان

تمامی حقوق© محفوظ است.

m قم: انتشارات بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود(عج) / خیابان شهدا/ کوچه آمار(22)/ بن بست شهید علیان/ پ: 26/ همراه: 09109678911/ تلفن: 37749565 و 37737801(داخلی 117و116)/37841130 (فروش)/ 37841131 (مدیریت)/ فاکس:37737160 و 37744273

m تهران: بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود(عج)/ تلفن: 88959049/ فاکس: 88981389/ ص.پ:355_15655

m www.mahdi313.com 

mShojaeimehr315@gmail.com

m www.mahdaviat.ir

m info@mahdaviat.ir

m Entesharatbonyad@chmail.ir

ص: 3

غرب و مهدویت

(روایت تیپ شناسی و تحلیل تکنیک سازی های غرب

علیه آموزه مهدویت و موعود گرایی اسلامی)

مؤلف: رضا شجاعی مهر

ص: 4

ص: 5

ص: 6

6. اصالت لذت گرایی (Hedonisme). 45

7. اصالت مصرف گرایی (Consumerism). 46

8. اصالت علم گرایی (Scientism). 47

9. اصالت عقل گرایی (Rationalism). 49

10. اصالت فردگرایی (Individualism) . 51

11. اصالت نسبی گرایی (Relativism) . 53

12. اصالت ناواقع گرایی.. 54

13. اصالت دموکراسی (Democracy) . 55

14. اصالت قدرت گرایی.. 56

15. اصالت جهان گرایی (Universalism). 57

16. اصالت جهانی سازی (Globalization) . 58

گفتار سوم: مبانی و اصول فکری و فرهنگی تمدن اسلام................................... 60

1. اصالت خدا (توحید). 60

2. اصالت انبیای الهی (نبوت)...................................................................................... 61

3. اصالت عدل........................................................................................................... 62

4. اصالت امامان معصوم(امامت) علیهم السلام . 63

5. اصالت آخرت (معاد) . 64

6. اصالت مهدی باوری (مهدویت). 65

7. اصالت وحی........................................................................................................... 67

8. اصالت عبودیت و بندگی........................................................................................ 67

9. اصالت ظلم ستیزی................................................................................................... 68

10. اصالت شهادت طلبی............................................................................................. 69

ص: 7

11. اصالت جهاد . 70

12. اصالت امر به معروف و نهی از منکر. 71

13. اصالت عدم جدایی دین از سیاست ... 72

14. اصالت برادری و برابری (مساوات)....................................................................... 72

روند تاریخی منازعات اسلام و غرب........................................................................... 73

سیر تاریخی آشنایی و تقابل غرب با آموزۀ مهدویت.................................................... 85

نتیجه گیری......................................................................................................................... 95

فصل دوم:تحلیل استراتژی های غرب مسیحی صهیونیستی در مواجهه با آموزۀ مهدویت

مقدمه. 100

گفتار اول: مسیحیت صهیونیستی و دکترین آرماگدون... 102

موعودباوری در مسیحیت............................................................................................ 102

پیوریتانیسم.................................................................................................................. 104

روند شکل گیری مکتب مسیحیت صهیونیسم.. 106

رهبران و مبلغان اصلی مکتب مسیحیت صهیونیسم در آمریکا 110

پیش شرط های تحقق ظهور مجدد مسیح علیه السلام در مکتب مسیحیت صهیونیسم............117

1. بازگشت یهودیان به ارض موعود و تشکیل دولت یهود.......................................... 118

2. تخریب مسجدالاقصی و بازسازی معبد سلیمان علیه السلام. 119

3. انجام مراسم تطهیر و قربانی.. 121

4. جنگ مقدس آرماگدون.. 124

5. ظهو مسیح علیه السلام و تشکیل حکومت جهانی.. 127

نقش دکترین آرماگدون در سپهر سیاسی آمریکا 127

ص: 8

گفتار دوم: تیپ شناسی و تحلیل استراتژی های غرب در مقابله با آموزۀ مهدویت     139

تعریف استراتژی.. 139

1. استراتژی تولید نظریه های رقیب و موازی در عرض آموزۀ مهدویت... 141

الف) نظریۀ برخورد تمدن ها...................................................................... 142

ب) نظریۀ پایان تاریخ.. 146

2. استراتژی ساخت دشمن فرضی و ترسیم جهان دو قطبی............................................ 150

3. استراتژی اسلام هراسی.. 156

4. استراتژی مهار انقلاب اسلامی ایران و جداسازی تشیع از بدنۀ اسلام . 160

5. استراتژی مهدی هراسی .. 167

6. استراتژی عملیات روانی و نبرد رسانه ای علیه آموزۀ مهدویت.................................. 175

7. استراتژی ساخت بازی های رایانه ای و پویانمایی با مضمون آخرالزمان .. 181

8. استراتژی چوپان دروغ گو (فریب). 187

9. استراتژی حداکثرسازی حمایت از صهیونیسم.. 191

10. استراتژی توسعه و تقویت ایدئولوژی آرماگدونیسم.. 194

نتیجه گیری......................................................................................................................... 198

فصل سوم: امپراتوری هالیوود و سوگیری رسانه ای علیه آخرالزمان و موعودگرایی اسلامی

مقدمه................................................................................................................................ 202

گفتار اول: عصر «مدیا کراسی» و جایگاه رسانه ها در جهان جدید.. 203

جایگاه صنعت سینما در دیپلماسی رسانه ای غرب... 207

سیطرۀ صهیونیسم بر سینمای هالیوود. 210

TBN .........................................................................................................................   213

ص: 9

CBN.. 214

سلطۀ هالیوودیسم بر هالیوود . 216

گفتار دوم: هالیوود و آخرالزمان.............................................................................. 218

هالیوود و سوژۀ آخرالزمان.. 221

ادوار و مقاطع فیلم های آخرالزمانی هالیوود................................................................ 223

الف) از بدو تأسیس هالیوود تا پیروزی انقلاب اسلامی ایران.. 223

ب) از انقلاب اسلامی ایران تا پایان هزارۀ دوم (2000 _ 1979م.). 224

ج) پس از حادثۀ یازده سپتامبر. 226

قالب های آخرالزمانی در سینمای هالیوود.................................................................... 229

کاربست استراتژی ها و تکنیک های هالیوود در مواجهه با آخرالزمان اسلامی......235

1. استراتژی مخدوش کردن چهرۀ انبیای الهی............................................................. 235

2. استراتژی اسلام ستیزی و تخریب چهرۀ مسلمانان.. 242

3. استراتژی تخریب انقلاب اسلامی و تشدید ایران هراسی........................................... 247

4. استراتژی ترویج اندیشۀ آخرالزمان صهیونیستی........................................................ 253

5. استراتژی تحریف حوادث آخرالزمان.. 255

گفتار سوم: هالیوود و منجی گرایی.......................................................................... 256

گونه شناسی منجی های هالیوودی................................................................................ 257

منجی های انسانی .. 259

   1. منجی جادوگر......................................................................................................259

   2. منجی تکنسین........................................................................................................260

   3. منجی آمریکایی ....................................................................................................260

ص: 10

منجی های غیرانسانی.................................................................................................... 261

1. منجی هیولایی.. 262

2. منجی حیوانی .. 263

3. منجی روباتیک..... 263

سوپراستاریسم در سینمای هالیوود. 264

سیر تکاملی منجی های آمریکایی در سینمای هالیوود.................................................. 266

زورو: Zorro. 266

سوپرمن: Superman . 266

بت من: Batman. 268

مرد عنکبوتی: Spider man. 269

مرد آهنی: Iron man . 270

نتیجه گیری .. 273

جمع بندی و  نتیجه گیری پایانی........................................................................................... 274

کتابنامه: 277

منابع انگلیسی..................................................................................................................... 285

مقالات: 287

ص: 11

ص: 12

مقاومت گرا در طول تاریخِ پرفراز و نشیب اسلام بوده است. در طول چهارده قرن گذشته، تاریخ اسلام و تشیع، متمهِّدان (کسانی که ادعای مهدی بودن داشته اند) بسیاری را به خود دیده است. حجم گستردۀ کتاب «الغیبه»ها، شاهدی بر توجه و اقبال نویسندگان و متفکران اسلامی به موضوع مهدویت است.

ماهیت انقلابی و تهاجمی این آموزه، آن را از سایر گزاره های دینی متمایز گردانیده است. ترکیب این آموزه با سیاست و ایدئولوژیزه شدنش، ماهیت غیرخنثی و انفجاری آن را آشکار می کند.

سران نظام سلطه به خوبی دریافته اند که در حال حاضر، مهم ترین منادی رهایی بخش مردم جهان از سیطرۀ حاکمیت های استعماری، اسلام به طور اعم و انقلاب اسلامی ایران به طور اخص است؛ جریانی که با برخورداری از تفکر آخرالزمانی عظیم و انرژی زا، از عوامل هراس و اضطراب کشورهای غربی است.

ص: 13

مطلق غرب بر جهان بود. با پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن سال 57 و تلفیق اسلام سیاسی با آموزۀ مهدویت، نگرانی غربی ها، رفته رفته شکل ایدئولوژیک به خود گرفت. تغییر رویۀ اسلام از شکل فردی به قالب های سیاسی و اجتماعی، مبتنی بر گزاره های دینی، چالشی بود که نه تنها ایران، بلکه با هم پوشانی و سامان دهی گروه های انقلابی برآمده از جمهوری اسلامی در پوشش فرهنگ مقاومت، برای ثبات نظم منطقه ای تحت حاکمیت غرب ایجاد گردید. نقش هویتی آموزۀ مهدویت و فرهنگ انتظار، بر شکل گیری انقلاب اسلامی در رادیکالیزه شدن گروه های مقاومت اسلامی در جهان اسلام، حتی در جوامع غیرشیعی انکارناپذیر است. جمهوری اسلامی ایران که نماد اسلام سیاسی است، با بهره مندی از پتانسیل بالای معنوی آموزۀ مهدویت و کار بَست ادبیات آخرالزمانی در تکوین انقلاب اسلامی، در جبهۀ تمدنی مخالف غرب و آمریکا قرار گرفت. از این پس، آموزۀ مهدویت، گزاره ای انرژی زا و الهیات امیدبخش تشیع شد که در مسیر تهاجمات ایدئولوژیک غرب قرار گرفت.

ضرورت گفت وگو از مواجهۀ غرب با آموزۀ مهدویت از این روست که دو قطبی شدن فرهنگ جهانی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران با محوریت موعودگرایی اسلامی و گذار از ایران شهر به آرمان شهر، خواب جهان تک قطبی و بی رقیب غرب را به کابوس بدل کرده است. واقعیت این است که تمدن غرب و اسلام، به طور غیرمستقیم و نامحسوس، در جدالی آخرالزمانی قرار گرفته اند که این نزاع، حوزه های مختلف فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و نظامی این دو رقیب را تحت تأثیر خود قرار داده و این نگاه بر همۀ حوزه ها اثر گذاشته است. این ضرورت ما را بر این داشت تا جلوه هایی از این تعارض را به تصویر کشیده و به مصداق شناسی راهبردهای جبهۀ غرب جهت رویارویی و هم آوردی با آموزۀ مهدویت بپردازیم.

شاید بتوان گفت، اهمیت و ضرورت مطالعه و شناخت غرب، به اهمیت و ضرورت آگاهی از جهان سیاسی و فرهنگ روز بازمی گردد. گسترش روزافزون حجم

ص: 14

اطلاعات، شتاب شگفت انگیز انتقال پیام های فرهنگی و سیاسی و اثرگذاری رسانه های سمعی و بصری بر فرهنگ فولکوریک جهانی، بر کسی پوشیده نیست. در این راستا، هرچه بر میزان آگاهی و شناخت خود از اوضاع جاری جهان بیفزاییم، در برخورد با حوادث فرهنگی، سیاسی و تبلیغاتی غرب، آسیب ناپذیرتر خواهیم بود. فارغ از این واقعیت، دشمن شناسی و آشنایی با اهداف، روش ها و شگردهای غرب در مقابل اسلام و نظام اسلامی، اتخاذ موضع منطقی در قبال آن و خنثی سازی توطئه ها، ضرورت پرداختن به این بحث را دوچندان می کند؛ لذا شناخت غرب به عنوان جبهۀ تمدنی رقیب و مبانی فکری، نظری و راه کارهای عملی آن، برای مقابله با تمدن اسلامی، ضرورتی حساس و مهم به شمار می آید و اولین گام مقابله با دشمن، شناخت جبهۀ دشمن، اهداف و تکنیک های او به منظور مقابله با آن است.

این نگارش بر پایۀ این سؤال اصلی استوار است که: راهبردها و شیوه های تقابل و تخریب تمدن غرب علیه آموزۀ مهدویت چیست؟ به تناسب مختصات فصول سه گانۀ کتاب، نگارنده در پی پاسخ دادن به این پرسش های فرعی است:

_ عناصر و مؤلفه های فکری و فرهنگی تمدن غرب و اسلام چیست؟

_ در چه مقاطعی غرب با اسلام و مهدویت به منازعه برخاسته است؟

_ استراتژی های غرب صهیونیستی در مواجهه با آموزۀ مهدویت چیست؟

_ شگردهای نظام تصویری غرب (سینمای هالیوود) در مقابله با آموزۀ مهدویت، آخرالزمان و موعودگرایی اسلامی چیست؟

جهان غرب در واکنش به منجی گرایی اسلامی و تبعات سیاسی و فرهنگی آموزۀ مهدویت و فرهنگ انتظار، استراتژی ها و راهبرد هایی را جهت تخریب و تنزّل جایگاه این آموزه به کار بسته است. در پاسخ به پرسش اصلی پژوهش که بر راهبرد ها و شیوه های تقابل تمدن غرب علیه آموزۀ مهدویت مبتنی می باشد این فرضیه اصلی

ص: 15

مطرح می شود که آموزۀ مهدویت به لحاظ ماهیت تهاجمی و چالش برانگیز برای ایدئولوژی های مخالف، به عنوان چشم انداز آرمانی اسلام، همواره مورد توجه اندیشمندان و سیاست مداران غربی بوده است. این آموزه با به مُخاطره انداختن نگاه موعود گرایی غربی صهیونیستی، هدف آماج تخریب ها و ترفند های همه جانبه از سوی غرب قرار گرفته است. این پژوهش از نظر هدف، در زمرۀ پژوهش های کاربردی قرار می گیرد و از جنبۀ نحوۀ گرد آوری داده ها از نوع توصیفی و تحلیلی است. جهت جمع آوری اطلاعات مربوط به پیشینۀ تحقیق و ادبیات موضوع، از کتاب ها، مقالات تخصصی، پایان نامه ها، فصل نامه ها، جست و جو در پایگاه های اینترنتی و در کل روش کتابخانه ای استفاده شده است.

سازماندهی کتاب نیز شامل مقدمه، فصول سه گانه و نتیجه گیری می باشد. بررسی مبانی فکری و فرهنگی تمدن غرب و اسلام عنوان فصل اول می باشد که در سه گفتار ترمینولوژی غرب، مبانی فکری و فرهنگی تمدن غرب، مبانی فکری و فرهنگی تمدن اسلام خواهد آمد.

تحلیل استراتژی های غرب مسیحی صهیونیستی در مواجهۀ با آموزۀ مهدویت، عنوان فصل دوم است که شامل گفتار های غرب صهیونیستی و آرماگدونیسم و تحلیل استراتژی های غرب در مقابلۀ با آموزه های مهدویت می باشد فصل سوم کتاب حاضر نیز به امپراتوری هالیوود و سو گیری رسانه ای غرب نسبت به مقولۀ آخرالزمان و منجی گرایی در سه گفتار مجزّا خواهد پرداخت.

رضا شجاعی مهر_ 1393

ص: 16

ص: 17

ص: 18

ص: 19

ص: 20

ص: 21

سیطره جو، کار استثمار به کندی پیش می رفت. به تعبیر جلال آل احمد: «فقط ما بودیم که در صورت و در حقیقت کلیت اسلامی تنها سدّ بودیم در مقابل گسترش تمدن اروپایی؛ یعنی در مقابل بازاریابی صنایع غرب.»(1)

این مقاومت به مدد آن پشتوانۀ غنی و عظیم فرهنگی و تمدنی و از همه مهم تر، اسلامی بود که نخبگان، علما، اندیشمندان و روشن فکران دل سوز و آگاه را بر آن داشت تا در برابر این هجوم صف آرایی کرده و مردم را به مقاومت و پایداری تحریص کنند. مطالعه در تاریخ مغرب زمین، نشان گر این حقیقت است که غرب به یک موجودیت جغرافیایی (اروپا)، یک دین (مسیحیت)، یک فلسفه (نهضت روشنگری)، یک نژاد (سفیدپوستان) و یک نظام اقتصادی (کاپیتالیسم) مرتبط است، اما با هیچ یک از این ویژگی ها به تنهایی شناخته نمی شود.(2)

در این جا لازم است برای شفافیت بیشتر، معنا و مقصود ما از کلمۀ «غرب» به روشنی و وضوح تبیین گردد.

1. غرب جغرافیایی: نخستین معنا و مفهومی که از واژۀ غرب به ذهن متبادر می شود و نسبتاً هم رایج است، غرب جغرافیایی است. البته اطلاق غرب، به غرب جغرافیایی چندان هم بی وجه نیست، چراکه غرب، فارغ از هر معنایی هم که لحاظ شود، دارای خاستگاه جغرافیایی در مغرب زمین است. روی کردهای فلسفی، تکنیکی، تمدنی و اندیشه ای به غرب، همه دارای خاستگاه جغرافیایی در مغرب زمین هستند؛ به عبارت دیگر، به لحاظ تاریخی، چیزی که امروزه آن را غرب می نامیم، مؤلفه ها و عناصر اولیۀ آن در بستر جغرافیایی مغرب زمین شکل گرفته است و همین امر باعث شد تا مؤلفه ها و عناصر مؤخرۀ آن نیز در ارتکاز برخی افراد به مغرب زمین منتسب شوند.(3)

ص: 22

غرب جغرافیایی شامل همۀ اروپا و ایالات متحدۀ آمریکاست. اگرچه در این منطقه از جهان، کشورهای فراوانی با تفاوت های چشم گیری در سطوح مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی وجود دارند، اما نمی توان آن را به لحاظ معرفتی و هویتی از هم تفکیک کرد.

در نگاه دقیق تر، غرب چیزی فراتر از سرزمین جغرافیایی است و جغرافیای مغرب زمین بسیار تنگ تر از آن است که بتواند مفاهیمی را که امروزه در ذیل غرب جای می گیرند، در بر بگیرد. طبیعتاً غرب به مثابۀ منظومه ای اندیشه ای هرچند نمی تواند بدون موطن جغرافیایی باشد، اما مفهومی فراخ تر از غرب به مثابه یک جغرافیاست، اگرچه ماهیت این واژه (غرب)، نسبت استواری با غرب جغرافیایی پیدا کرده است.

بنابراین، این معنا ناظر بر سرزمین اروپا و ایالات متحدۀ آمریکا به عنوان ظرف مکانیِ ظهور تمدن غربی است. غرب بنا بر این مفهوم، همۀ بلوک غربی در غرب عالم به جانب مغرب خورشید، شامل تمام اروپا از کشورهای اسکاندیناوی تا مرزهای اسپانیا با مراکش، تمام آمریکای شمالی شامل کانادا، آلاسکا و ایالات متحدۀ آمریکا، تمام فواصل دریایی اقیانوس اطلس مابین اروپا و آمریکا و هم چنین مشتمل بر بخش اروپایی ترکیه، یعنی شهرهای استانبول و ازمیر را در بر می گیرد. شاخۀ مهم این مفهوم، در تقابل ناحیۀ غربی جهان با خاورمیانه و ناحیۀ شرقی و آسیایی جهان تعیین می گردد. این مرزهای جغرافیایی تاکنون نوعی مرزهای سیاسی را نیز به وجود آورده که به موضع گیری های سیاسی جهان غرب در برابر شرق انجامیده است.

2. غرب مسیحی: غرب باستان از بدو پیدایش، جریانی تفلسف زده و تهی از گزاره های دینی بوده است. با ورود تمدن غرب به دروازۀ قرون وسطا، آرام آرام حیات انسان غربی با شریعت عیسوی در هم آمیخت و مسیحیت در آن سوی خاک خود، دین رایج و غالب مغرب زمین شد.

ص: 23

اگرچه زادگاه مسیحیت، منطقۀ فلسطین و خاورمیانه بوده، این آیین آسمانی نتوانست در موطن مادری خود رشد کرده و دوران بالندگی خود را در اروپا و طی چند قرن اخیر توسط اروپایی ها در قارۀ آمریکا داشته است؛ به طوری که امروز، مسیحیت دین رایج غرب به شمار می رود. مسیحیت، امروزه به سه شاخۀ اصلی کاتولیک، پروتستان و ارتدوکس تقسیم می شود. کاتولیک ها بیشترین سهم جمعیتی پیروان مسیحیت را نه فقط در غرب که در سراسر جهان تشکیل می دهند؛ فقط در آمریکای لاتین بیش از چهارصد میلیون پیرو آیین کاتولیک وجود دارد. ارتدوکس ها عمدتاً در یونان، صربستان، روسیه و مناطق اروپای شرقی، از کمترین آمار جمعیتی نسبت به دو شاخۀ دیگر مسیحیت برخوردارند، اما پروتستان ها که دارای بیشترین تنوع و تکثرند، در کشورهای اروپای شمالی و ایالات متحدۀ آمریکا از بالاترین رقم جمعیتی برخوردارند.

3. غرب تمدنی و فرهنگی: مقصود از این تعبیر، فرهنگ و تمدن غربی است؛ فرهنگ و تمدنی که بیش از سه هزار سال قدمت در حوزۀ اروپا دارد و طی دو_ سه قرن اخیر در آمریکا شکل گرفته و نظام سازی کرده است. در قرون معاصر، بعد از دوران رنسانس و عصر صنعتی شدن، تمدن غرب به مدد تلاش فکری و علمی دانشمندان خود، شرایط اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی متفاوتی را رقم زده و توانسته است مکاتب مختلفی را در حوزۀ فلسفه طراحی و تولید کند. این مکاتب گاهی چنان با یکدیگر متغایر و تناقض آلودند که گویی در دو حوزۀ تمدنی کاملاً جدا رشد کرده و تکامل یافته اند؛ برای مثال، دو مکتب متعارض مارکسیسم و کاپیتالیسم (سرمایه داری)، هردو محصول اندیشۀ متفکران غربی است. مکاتب سیاسی گوناگون، در عرض هم نظیر: لیبرالیسم، سوسیالیسم، فاشیسم، نازیسم و... در همین حوزۀ تمدنی رشد کرده اند. مکاتب فلسفی متفاوتی نظیر پراگماتیسم، فلسفۀ تحلیلی، پوزیتیویسم و... نیز از نحله های فکری تمدن غرب هستند.(1)

ص: 24

رشد تصاعدی در علوم پزشکی، فنی و مهندسی و تکنولوژی از سویی، و اُفت شدید در علوم انسانی و تولید نرم افزار جدید در عرصۀ نظریه پردازی از سوی دیگر، تمدنی تکنولوژیکال، تک ساحتی و سخت افزارانه از غرب ساخته است؛ بنابراین غرب، به معنای تمدنی و فرهنگی، دوره ای تاریخی و فرهنگی است که از یونان باستان آغاز شده و در قرون وسطای مسیحی ادامه پیدا کرده و در دورۀ معاصر به اوج بلوغ و رشد خود رسیده است. این معنا از غرب با تلقی شرق شناسی از شرق که مشرق زمین را در گفتمان، بیگانه ای می داند که باید موضوع تصرف قرار گیرد، روشن و مفهوم می شود.(1)

تأکید بیشتر در مفهوم شناسی غرب فرهنگی بر ساختار و محتوای فرهنگی غرب است، هرچند از نظر جغرافیایی، نواحی مربوط به بلوک شرق را در بر می گیرد. هر جامعه ای که با فرهنگ و تمدن غرب، هم گرایی داشته باشد، بر اساس این تعریف، غرب و غربی به شمار می آید.

4. غرب ایدئولوژیک به مفهوم هژمونی نظام سلطه: غرب ایدئولوژیک و هژمونیک عبارت است از هر تمدن و کشوری که گوهرش، پرستش نفس و اصالت دنیاست و به دنبال بهره وری حداکثری از مطامع دنیا در جهت استبداد، خودکامگی و استثمار ملت هاست و در پی ترویج و اقامۀ بی دینی در عالم است. به وضوح، کشور آمریکا یا هر کشور اروپایی و غیراروپایی که به سبب رشد اقتصادی و تکنولوژیک، دست رسی به ابزارهای اطلاع رسانی جهانی و داشتن توان نظامی و امنیتی، به دنبال نوعی تفوق طلبی و تحت سلطه قرار دادن دیگر کشورها باشد، در این دسته بندی قرار می گیرد. این سلطه، تنها در بعد سیاسی و نظامی نیست، بلکه شامل ابعاد گوناگون آن می باشد. به یقین، نظام سلطه، با منافع کشورهای اسلامی و مسلمانان در تعارض چشم گیر قرار دارد؛ از این رو در جهان اسلام، مسلمانان می کوشند با اتخاذ تدابیر لازم،

ص: 25

از غارت منابع و میراث اقتصادی خود به دست نظام سلطۀ غربی، جلوگیری کنند؛ هرچند این تلاش ها همواره با موفقیت قرین نیست، اما این اراده در میان مسلمانان و به ویژه نخبگان جهان اسلام وجود دارد.(1)

در این نگاه، غرب چیزی فراتر از جغرافیاست؛ غرب، اندیشه، تفکر و سنتی است که در همه جای عالم کنونی حضور دارد؛(2) به عبارت دیگر، غرب به حوزۀ وسیعی از تعاملات و تناسبات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و... اطلاق می شود که با درک جدید از عالم و آدم و مبدأ و معاد پدید آمده است. در این زاویۀ نگاه، به جای این که غرب به جغرافیا و یا عقبۀ تاریخی اش تعریف شود، به اندیشه و ایدئولوژی که در بطن آن مستتر است، خوانده می شود؛ لذا غرب بعد از رنسانس، نوعی جهان بینی، هستی شناسی و انسان شناسی را به ارمغان آورد که در مناسبات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و سبک زندگی با ابزار تکنولوژی در آن بالیده است. پس غرب، امروز بیشتر مفهومی ایدئولوژیک است تا جغرافیایی.(3)

غرب از نظرگاه ایدئولوژیک، به مراتب وسیع تر از گسترۀ جغرافیایی آن است و بیشتر بر ابعاد فرهنگی و تمدنی آن تکیه دارد؛ ابعادی که در قلمرو جغرافیایی مغرب زمین، به خصوص بعد از رنسانس به وجود آمد.

از این منظر، غرب عبارت است از: تفکری دنیاگرایانه، تجربی نگر و غیردینی، همراه با سلطه و استثمار مادی که بر تمایلات درونی و نفسانیات انسان غربی ختم می شود.(4)

ص: 26

غرب ایدئولوژیک سعی در قبولاندن این مصادیق در گسترۀ جهانی است:

 1. آمریکا قدرت مندترین نظام در پایان تاریخ به شمار می رود؛

 2. سرنوشت آخرالزمان در دست قدرت مندترین نظام سیاسی، اقتصادی و نظامی جهان است؛

 3. هر ملت و دولتی که با اهداف آمریکا و صهیونیسم بین الملل هم سو نیست، بر ضد او بوده و دشمن تلقی می شود؛

4. تحقق آرمان های بشری در آخرالزمان در گرو تشکیل و تثبیت نظام لیبرال دموکراسی است.

ص: 27

با توجه به منطق و فلسفۀ حاکم بر تاریخ غرب، می توان چهار دورۀ تمدن مادی غرب را به سه دورۀ کلان تفکیک کرد؛

ص: 28

را شکل می دهد که در نقطۀ مقابل دنیاگرایی و جهان محوری قرار دارد. در این دوره، انزوا از دنیا و گریز از طبیعت موجب شد تا زندگی اجتماعی به سمت زهدگرایی و رهبانیت افراطی گرایش یابد، اما زهدگرایی افراطی و آخرت محوری مانع از نفوذ اندیشه های مادی در نظام عقلانی مسیحیت نشد. مسیحیان در دفاع عقلانی از آموزه های مسیح، اندیشه های فلسفی شرک آلود یونانی را در تأسیس کلام مسیحی به کار بستند. از آن جا که اندیشۀ فلسفی یونانی بر عقلانیت مادی مبتنی بود و عقلانیت مادی نمی توانست با شهود دینی سازگار شود، ناگزیر کلام مسیحیت عملاً بستری شد برای نفوذ مادی گرایی و دنیاگرایی در ساختار عقلانی مسیحیت.

بدین سان، ده قرن حاکمیت آموزه های مسیحیت و کلام فلسفی مدرسی، حاصلی جز دنیاگرایی نداشت و در نیمۀ قرن چهاردهم، دوران جدیدی آغاز شد که نافی و ناقد ادبیات کلیسایی قرون وسطا بود.

متون دینی مسیحیت، تنها به جنبه های اخلاقی توجه داشت و با ابعاد فلسفی، اجتماعی و حقوقی دین، سخت بیگانه بود و حتی در بعد اخلاقی نیز از ارائۀ الگویی فراگیر و خردمندانه عاجز بود. اعتقاد به تثلیث و تجسیم خداوند در عیسی، باور به گناه آلودگی فطری انسان، رواج آیین هایی چون عشای ربّانی، مراسم اعتراف نزد کشیشان، وساطت کلیسا در بخشش گناهان و خرید و فروش بهشت و سوء استفاده های مالی دیگر، نیز زمینه های روی گردانی هرچه بیشتر مردم را از دین و ارزش های آسمانی فراهم ساخت. مردم سرخورده و خسته از نظام خشک کلیسایی، با آغاز دوران مدرن و شکستن درهای تعبد کلیسا، به تبلیغ ارزش های مادی و خردگرایانه برخاسته و خواستار حقوق و قوانین غیردینی و خارج از چارچوب اخلاقی شدند و به این ترتیب، مغرب زمین در کنار پیشرفت های علمی، اقتصادی و صنعتی، جهان بینی و فلسفۀ زندگی جدیدی را فراروی انسان غربی نهاد.

ص: 29

مرحلۀ دوم از تاریخ تمدن غرب که از حدود قرن پنجم تا چهاردهم و پانزدهم میلادی ادامه می یابد، دوران مسخ جوهر دینی تعالیم عیسی علیه السلام از سوی کلیسای مسیحی است و غرب، ظاهری دینی و باطنی یونانی داشت. در این دوره، هرچه از آغاز آن به سمت پایانش می رویم، فلسفۀ یونانی نقش مؤثری در تفسیر ظواهر شریعت کلیسایی و مفاهیم دینی به نفع خود پیدا می کند و عنصر یونانیت بر مسیحیت غلبه می یابد.(1)

غرب قرون وسطا به هیچ روی دینی نبوده، بلکه حاصل پیوند میراث متافیزیک یونانی با مسیحیت مثله شدۀ شبه دینی بوده است.

ص: 30

شده بود. یأس و نومیدی، به بخشی از فرهنگ اجتماعی دوران قرون وسطا تبدیل گشته بود؛ لذا دنیاگرایی و بازگشت انسان به دامان طبیعت، واکنش انفجارآمیز انسان مؤمنی بود که قرن ها سرکوب و سلب اختیار و بی اراده شده بود.(1)

تغییر مرکز ثقل جهان انسانی از خدا به انسان، جدی ترین تغییری است که در غرب مدرن و دورۀ رنسانس صورت گرفت. رنسانس، تحولی اساسی در زندگی مغر ب زمینیان پدید آورد. این تحولات، انکار اصول معنوی و دینی را به همراه داشت. در این مقام، بشر خود را موجودی طغیان کننده در برابر خداوند و عالم معنا تلقی کرد.

آنچه امروزه از آن با نام غرب و فرهنگ غربی یاد می شود، در واقع همان فرهنگ و فلسفۀ حاکم بر دوران جدید است؛ دورانی که با یک نهضت فرهنگی _ اجتماعی به نام رنسانس آغاز شد که در واقع، واکنش غرب در مقابل قرون وسطای مسیحی بود. رنسانس که در آغاز بیشتر جنبۀ علمی، هنری و ادبی داشت، به تدریج به عرصه های گوناگون اجتماعی، اقتصادی و سیاسی نیز کشیده شد و احیای حقوق انسانی و آرمان هایی چون برابری، آزادی و رفاه در سرلوحۀ اصطلاحات اجتماعی قرار گرفت.

اگرچه تمدن غرب را باید در راستای حرکت تاریخی رو به پیش دید، مقصود اصلی نوشتار حاضر، بررسی ویژگی ها و اثرگذاری فرهنگِ برآمده از غرب مدرن و تأثیر آن در ادبیات سیاسی _ فرهنگی غرب دربارۀ منجی گرایی اسلامی است.

ص: 31

بر تعاریف، باید آن مبانی که تمدن غرب بر آن استوار است، مورد بحث و دقت قرار گیرد. مبانی و مؤلفه های غرب، بنیان هایی نظری است که تمدن غرب بر آن تکیه کرده است و هویت غرب با این بنیان ها رقم می خورد. این مبانی نظری، مفاهیم مدرنی را تأسیس کرده اند که جهان بینی انسان معاصر را به همۀ موجودات متحول کرده و نگرش و بینش افراد را به خدا، هستی، انسان و طبیعت تغییر داده است. نظام مفاهیم جدید، تصویری از انسان و جهان ارائه می کند که فاعلیت و خواست بشر بر آن حاکم است؛ یعنی بشر جدید، جهان و انسان را دیگر بر اساس ذهنیتی که نظام های مرجع سنتی، آموزه های الهی و حتی فلسفه های یونانی ارائه می کردند، تبیین نمی کند و به این نظام ها اعتنایی ندارد. بر این اساس، می توان گفت، مبانی نظری جدید که تکیه گاه و خاستگاه غرب است، در سراسر تمدن غرب ساری و جاری است؛ به عبارت دیگر، این مبانی تمام ابعاد و شناخت تمدنی غرب را پوشانده و درون مفاهیم پایه، ساختارهای اجتماعی، سیاسی، سبک زندگی و حتی ابزار و تکنولوژی جدید، رسوخ کرده و گوشه ای از این نظام تمدنی شده است. مبانی نظری غرب، زیرساخت های اساسی نظام غرب و به مثابۀ روحی است که پیکرۀ نظام غرب با آن زنده است.

اصول و مبانی اندیشگی، پایه های حرکت عینی و عملی هر تمدنی است و به منزلۀ خطوطی نشان دار هستند که حرکت نظام یک تمدن را هدایت و تنظیم می کنند. به طور دقیق، می توان رابطه ای دیالکتیکی میان مبانی و اصول، با شکل گیری و نظام تمدن قائل شد؛ از این رو، برای شناخت ماهیت و حقیقت غرب، باید اصول، ارکان و مبانی تشکیل دهندۀ آن را بررسی و شناسایی کرد. تمدن غرب، تمدنی منسجم و یک پارچه، دارای مبانی اصول و غایات مشخصی است که در خدمت تفکر مادی هستند. بدون شناخت این اصول پایه، درک تمدن غرب و موضع گیری های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی آن غیرممکن است؛ علاوه بر این مفاهیم، تمدن غرب دارای برخی دست آوردهای علمی و تکنولوژیک نیز می باشد که در واقع، چهرۀ ظاهری این تمدن را شکل می دهد. مبانی و اصول فکری و فرهنگی غرب در پی می آیند.

ص: 32

ص: 33

اومانیسم روح غالب عصر مدرن و مهم ترین ویژگی دوران جدید است که فرهنگ و تمدن غرب بر پایۀ آن بنا گردیده و تمام عرصه های زندگی غرب مدرن را تحت الشعاع خود قرار داده است. در این دیدگاه انسان، محور ارزش هاست و همه چیز از او شروع و به او ختم می گردد. در این دوره از تاریخ غرب، انسان در مرکز تصویر جهان قرار می گیرد.(1)

تأثیراتی که اومانیسم در نگرش بر موضوعات بر جای گذاشت، به حدی بود که می توان از آن به کشف دوبارۀ جهان و انسان یاد کرد. میشل فوکو از این مسئله تحت عنوان «اختراع انسان» نام می برد.(2) در این زمان، دریافت تازه و مهمی از شأن انسان به عنوان موجودی معقول و جدا از مقدرات الهی به دست آمد که بر اساس آن، انسان در آزادی کامل فکری و اخلاقی قرار می گرفت. اومانیسم قید و بندهای دینی را در هم شکسته و انسان را موجودی مستقل معرفی می کند.

امروزه مفهوم اومانیسم برای اشاره به نظام های فکری استفاده می شود که بدون در نظر گرفتن خدا و ادیان آسمانی، بر ارزش های انسانی تأکید می کنند. این نگرش در دورۀ رنسانس و پس از آن، تأثیر عمیق و پرنفوذی در نظریه های فلسفی، دینی، اخلاقی، هنری و... و نیز در دیدگاه سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی مغرب زمین بر جای گذاشت.

گرچه این نگرش کم و بیش از بدو تاریخ بشر وجود داشته، در عصر نوزایی و به ویژه پس از آن، تأثیر عمیق و پرنفوذی بر حیات اجتماعی مغرب زمین بر جای گذاشته و منشأ تحولات مثبت و منفی فراوانی در آن سامان شده است.(3)

ص: 34

نوزایی باعث توجه و نگاه جدید به انسان شد و «این اشعار پروتاگوراس، متفکر یونان باستان را که انسان معیار همۀ چیزهاست، دوباره زنده کرد».(1)

در این دوران نوزایی، جایگاه انسان در معرفت شناسی و هستی شناسیِ مغرب زمین تغییر یافت. در قرون وسطا انسان، مخلوقی است که محکوم به زندگی در این دنیاست، زیرا به عقوبت گناه نخستین از بهشت سعادت رانده شده، در هبوطی ناگزیر به زمین آمده و زندگی دیگری را شروع کرده است،(2) ولی در دوران نوزایی، جایگاه انسان عوض می شود. در قرون وسطا، اراده و مشیت الهی، مدار همۀ تحولات بود، اما پس از آن، انسان در مرکز هستی قرار می گیرد و می خواهد بر طبیعت چیره شود و با این چیرگی به بهره وری هرچه بیشتر از طبیعت و نعمات دنیا بپردازد.

نوزایی به دنبال رستگاری انسان نبود و ذهن انسان را از نفوذ الهیات رها کرد و به مبارزه با نهادها، اندیشه و شیوۀ زندگی سده های میانه پرداخت. بر اساس تحولات صورت گرفته در عهد جدید، مفهوم جدیدی از انسان خلق شد که می توان آن را «انسان مدرن» نامید. در بیانی ساده تر، انسان مدرن، انسانی است که تفاوت های بسیاری با گذشته دارد. انسان جدید، انسانی خودمختار است که رابطۀ خود با خدا در گذشته را از منظر سلطه گری و سلطه پذیری می بیند؛ از این رو، سعی در بر هم زدن این رابطه دارد.

انسان در رابطۀ جدید خود سعی می کند خودمختاری خود را حفظ کرده و از قید نفوذ و سلطۀ نیروهای ماورای طبیعی رهایی یابد. بنابراین، اومانیسم به معنای حاکمیت امیال انسان است؛ چنان که هابز اعتراف می کند: این امیالند که به اعمال انسان ها جان

ص: 35

می بخشند و بر آن ها سلطه دارند. عقل و اندیشه برای آن ها صرفاً ابزارند و نقش دیده بان و جاسوس هایی را دارند که در جهت یافتن رهایی برای نیل به امیال می کوشند. در این جهت، هیوم، حتی پا را فراتر گذاشته و اخلاق را تابع امیال دانسته است.(1)

در تفکر اومانیستی، اصالت از آن انسان است نه خدا، و مکتب انسان محوری درست در نقطۀ مقابل خدامحوری است. اومانیسم جریانی افراطی بود که در مقابل تفریط گرایی مسیحیت در قرون وسطا پدید آمد. اومانیست ها علیه اخلاق مسیحی شوریدند، تا بهره وری از انواع لذت ها و زیبایی های مادی را تجربه کنند و آرزوهای بربادرفتۀ خویش را در غرایز حیوانی بیابند.

تفکر اومانیستی که نخست با ترویج عشق زمینی و فرهنگ برهنگی، در نقاشی و مجسمه سازی ظهور کرد، به تدریج تمام شئون حیات علمی و عملی اروپای غربی را در بر گرفت و به عنوان یکی از پایه های اساسی ادبیات و فرهنگ جدید غرب، تثبیت و تحکیم گردید. اومانیسم در یک کلام، انسان مادی و زمینی را تنها موضوع ارزش مند برای تلاش و تفکر می داند. اومانیسم با قطع ارتباط با آسمان، به غرب آموخت که یگانه راه رهایی و کامیابی انسان، خود انسان است؛ پس بی اعتنا به هر عامل و باور بیرونی باید از خود آغاز کرد.

به طور کلی، اومانیسم در تاریخ غرب، با دو قرائت یا دو گرایش کلی بروز کرده است: یکی گرایش فردگرا و دیگری گرایش جمع گرا. فردگرایی که قرائت غالب از انسان گرایی بوده است، نه تنها اصالت را به انسان، بلکه به «فرد انسانی» می دهد. در عرصۀ حیات سیاسی و اقتصادی، گرایش جمع گرا معمولاً در مکاتب سوسیالیسم و مارکسیسم و گرایش فردگرایانه، به خصوص در لیبرالیسم و کاپیتالیسم خود را نشان داده است.

ص: 36

حاصل این که اومانیسم با تکیه بر مؤلفه هایی همچون محوریت خواست و تمایلات دنیوی انسان و اعتقاد به عقل خودبنیاد بشر و روش علمی جدید، خود را یگانه حقیقت هستی و خالق تمام ارزش های این جهانی و حاکم بر شئون هستی سایر موجودات کرد.(1)

در این نگاه، انسانی بریده از آسمان و انسانی مادی با نیازها و غرایز طبیعی، معیار همۀ امور است و بُعد مادی انسان در تقابل با بعد روحانی و معنوی او اصالت می یابد؛ به تعبیر رنه گنون: «در واقع، منظور از این واژه این بود که همه چیز را محدود به موازین بشری محض سازند و... به بهانۀ تسلط بر زمین از آسمان روی برتابند».(2)

از این رو، بنیان و اساس این اندیشه، چیزی جز نفسانیت انسان نیست و نفسانیت، بیان گر بعد وانهاده و رهاشدۀ انسان از معنویت و تعالی است، که انسان را از نیروی معنوی جهانی، مستقل می داند. نفسانیت، بیان گر بعد غیرمتعالی وجود انسان است که تحت فرمان «عقل متصل به حق» نیست و تنها او را بر طبیعت مسلط می سازد و در مقابل بُعد معنوی و روحانی او قرار دارد. مقصود واقعی غرب از اصالت انسان این است که انسان در هر نوع انکشاف، محور اصلی است؛ بنابراین، تلقی و کاربرد غرب از انسان، به صورت موجودی خودبسنده و به تعبیری قائم به خود است؛ به این معنا که خود، معیارهای صحیح اخلاقی، انسانی، سیاسی، اقتصادی و... را مبتنی بر خواست و ارادۀ خود تعیین می کند. آدمی، دیگر اسیر زنجیرهای آسمانی نیست؛ انسان عبد و مملوک نیست، بلکه خود ربّ و مالک است.

انسان محوری و نفی کاشفیت هر چیزی به جز انسان و عقل او باعث شد که ساحت پاک و قدسی دین مورد حمله قرار گیرد و از صحنۀ زندگی بشری نفی شده و جای آن

ص: 37

را نفس امارۀ بشری بگیرد. در اومانیسم، تفکر وحیانی و ساحت لاهوتی انسان نادیده گرفته شده و بُعد ناسوتی و نفسانی وجود آدمی اصالت می یابد.

بنابراین، به هر نوع فلسفه ای که منزلت ویژه ای برای انسان قائل است و او را مقیاس و مدار همه چیز قرار می دهد، اومانیسم اطلاق می گردد. این تفکر که در آغاز، تحولی ادبی و تغییر در برنامۀ فرهنگی و آموزشی بود در مراحل بعدی، جنبۀ سیاسی و نفی دین و ارزش ها را به خود گرفت. انسان مداران بر این باور بودند که منزلت انسان و توانمندی ها و استعداد او که در دوران روم باستان مورد توجه بود، در قرون وسطا نادیده گرفته شده است و باید در فضای جدیدی به احیای آن ها همت گماشت.

ص: 38

جدایی دین از سیاست، تنها یکی از شئون و ابعاد سکولاریسم است، نه معنای کامل و حقیقی آن. سکولاریسم مدعی جدایی اقتصاد، مدیریت، حقوق و همۀ حوزه های زندگی بشری از دین است و اختصاص آن به سیاست، به دلیل اهمیت و محوریت آن است. سکولاریسم منکر اصل دین، خدا و آخرت نیست، بلکه منکر دخالت آن ها در زندگی انسانی است. سکولاریسم از وجود و عدم دین بحث نمی کند، بلکه قلمرو آن را محدود می نماید. سکولاریسم در پی غیرقدسی کردن یا غیردینی کردن و به عبارتی، عرفی کردن امور است.

جدا انگاری دین و دنیا که سکولاریسم دنبال می کند، فرایندی است که طی آن وجدان دینی، فعالیت های دینی و نهادهای مذهبی، اعتبار و جایگاه اجتماعی خود را از دست می دهند. این بدان معناست که دین از عرصۀ اجتماع به حاشیه رانده می شود و بسیاری از حوزه های بشری، با خارج شدن از زیر نفوذ و نظارت ماورای طبیعت، عقلانی می گردد.(1)

سکولاریزم با حضور و نفوذ هرچه بیشتر خود در نظام زندگی فردی و اجتماعی بر توسعه و قوت تمدن غرب دلالت می کند. در مقیاس فردی «نظام تعلقات و حساسیت های فردی انسان»، «نظام ادراکات و مفاهیم حاکم بر شخص» و «در رفتارها و واکنش های فردی»، رنگ و بوی سکولاریستی به خود می گیرد. در مقیاس اجتماعی، سکولاریسم بر «اخلاق اجتماعی»، «عقلانیت اجتماعی» و «کنش اجتماعی» حاکم است؛ یعنی در مقیاس اجتماعی، شاهد سکولاریسم سیاسی، فرهنگی و اقتصادی هستیم. سکولاریسم در فرهنگ آکسفورد، صفت امری است که دنیایی، این جهانی و منقطع از کلیسا و دین باشد.(2)

ص: 39

دنیاگرایی، گرایشی است که به حذف یا بی اعتنایی و به حاشیه راندن نقش مذهب و شریعت در حیات سیاسی، اقتصادی واجتماعی انسان می انجامد(1) و معتقد به بی نیازی انسان از شریعت و وحی است. در سکولاریسم، حکومت خدا جای خود را به حکومت مردم می دهد. رشد تکنولوژی و علوم تجربی در غرب، رفته رفته به نفی حاکمیت خدا انجامید، قلمرو دین به رابطۀ شخصی بین انسان با خدا در حریم خصوصی محدود شد و تمام شئون زندگی انسانی و اجتماعی، تنها به روش علمی و آزمون تجربی تفسیر گردید.

سکولاریسم به معنای مخالفت با تعلیم شرعیات و مطالب دینی، روح دین داری و رهایی از قید حاکمیت الهی است. در زمینۀ حیات اجتماعی و سیاسی، جدا شدن سیاست از دین و اخلاق و غیردینی کردن نهادهای سیاسی و اجتماعی و تقدس زدایی از بُعد تقدس آمیز بودن برخی مظاهر جهان و انسان، محصول بینش مبتنی بر دنیاگرایی است.

رشد علم و صنعت در دنیای غرب مابعد عصر روشنگری باعث شد تا انسان غربی، سرمست از پیشرفت های علمی خود، آگاهانه خدا، دین، غیب و وحی را از زندگی خود، ابتدا در امور اجتماعی و سپس به طور قهری در امور فردی کنار بزند. به فرایند کنار زده شدن یا به حاشیه رفتن خداوند از ساحت زندگانی بشر، اصطلاحاً سکولاریسم به معنای عام آن می گویند.

با تعارض علم با دین که به تقویت سکولاریسم کمک کرد، نهضت اصطلاح طلبی دینی از سوی مارتین لوتر و ژان کالون، اقتدار کلیسا را در هم شکست و به تقویت قدرت سیاسی در مقابل کلیسا انجامید و فرقۀ پروتستان را در مقابل کاتولیک ایجاد کرد که در نتیجۀ آن، دامنۀ نفوذ و قدرت پاپ در جهان مسیحیت محدود شد. پروتستانیزم

ص: 40

بر این موضوع تأکید می کرد که «هر مسیحی، روحانی (کشیش) خویشتن است»،(1) یگانه مرجع دینی مسیحیان، کتاب مقدس می باشد، کلیسا و تفسیر رسمی آن، فاقد مرجعیت دینی است و پرسش های مطرح را می توان در سایۀ مراجعه به کتاب مقدس پاسخ داد، بدون آن که به مرجعیت کلیسا و قیمومیت آن نیازی باشد؛ بدین ترتیب، از اقتدار پاپ و کلیسا کاسته شد و در مقابل، موضع نیروهای سیاسی غیر دینی تحکیم گشت.

ص: 41

اصل اخلاقی سنتی پای بند نیست، بلکه طرف دار تسامح و تساهل در حوزۀ رفتارهای فردی و اجتماعی است؛ لذا آزادی در حوزۀ اخلاق به لیبرالیسم اخلاقی می انجامد.

در مجموع، لیبرالیسم به عنوان ایدئولوژی، اصلی است که سیاست گذاری و مهندسی کلان جامعۀ مدرن در حوزۀ سیاست، اقتصاد و فرهنگ با دخالت آن صورت می گیرد؛ لذا ساختارها و الگوهای حاکم بر توسعۀ سیاسی، اقتصادی و فرهنگی نظام تجدد، بر اساس اصل راهبردی لیبرالیسم رقم می خورد.(1)

«Liberty» به معنای آزادی با صبغۀ سیاسی _ اجتماعی و «freedom»، آزادی با صبغۀ فلسفی و اقتصادی است، و لیبرالیسم شامل همۀ روش ها، نگرش ها، سیاست ها و ایدئولوژی هایی است که هدف عمدۀ آن ها، فراهم آوردن آزادی بیشتر برای انسان است؛ از این رو، لیبرالیسم با هر آنچه به محدودیت آزادی منتهی شود، دشمنی می ورزد.

لیبرالیزم در نوع تنزل یافتۀ خود به «لیبرتیزم»، یعنی بی بندو باری اخلاقی گراییده است. امروزه آثار این گرایش مسلط و غلط را در مغرب زمین و بخشی از جوامع شرقی مشاهده می کنیم.(2)

لیبرالیزم در بارزترین وجه خود، ایدئولوژی سیاسی حاکم بر نظام های غربی است. لیبرالیسم سیاسی، محوری ترین ایدئولوژی و اصل راهبردی در حوزۀ سیاست مدرن است و در واقع، شکل گیری نظام سیاسی غرب در اثر تأثیر عقاید و ارزش های لیبرالیستی بوده است.(3)

ص: 42

لیبرالیسم تلاش می کند تا مرزی را میان حوزۀ عمومی و خصوصی تعریف و مشخص کند و بر این اعتقاد است که هدف سیاست، حفظ حقوق فردی و به حداکثر رساندن آزادی انتخاب است.(1)

لیبرالیسم در پی آن است که تا حد امکان، آزادی فردی را در جامعه افزایش دهد. از دیدگاه لیبرالی، فرد بر جامعه و مصلحت فردی بر مصلحت اجتماعی اولویت دارد. «جان لاک»، از مهم ترین نظریه پردازان لیبرالیسم، معتقد است: «انسان ها به حکم برخورداری از نیروی خرد، آزاد و برابر خلق شده اند و هیچ فردی بر دیگری از نظر سیاسی یا اخلاقی امتیازی ندارد.»(2)

در لیبرالیسم دربارۀ آزادی عمل دولت، بدبینی بسیاری وجود دارد؛ به طوری که دولتِ بدون محدودیت را دشمن فرد و جامعه می دانند. جان لاک در این باره می نویسد:

حکم رانان همچون شیران بالقوه ای هستند که از قدرت، به گونه ای بی رحمانه و خودسرانه برای پیش بردن منافع منحوس خویش استفاده می کنند.(3)

جوهر ادعاهای این ایدئولوژی سیاسی، تفکیک حوزه های دولت و جامعه، تهدید قدرت دولت در مقابل حقوق فرد و آزادی فردی، افزایش آزادی فردی در جامعه تا حد ممکن، عقلانیت و کرامت انسان، اعتقاد به ارزش برابر و اعتقاد به نوعی نسبیت انگاری و تجربه گرایی، تساهل و مدارا و اقتصاد مبتنی بر بازار آزاد و اصل رضایت و قرارداد بوده و با هرگونه نخبه گرایی مخالفت می ورزد. از نظریه پردازان مهم

ص: 43

این مکتب، جان لاک، منشبکیو، آدام اسمیت، ژان ژاک روسو، جان استوارت میل، برتراند راسل، هانا آرنت، آیزیا برلین و جان راولز هستند.(1)

ص: 44

رقابت آزاد اقتصادی، کسب سود و تولید ثروت به فعالیت می پردازند. این نظام اقتصادی در انقلاب صنعتی (1750_1850م.) بر اروپای غربی و آمریکا حاکم شد و به تدریج، به سایر کشورهای غیرغربی راه پیدا کرد.(1)

اصالت سرمایه و سود، ریشه در «پروتستانیسم» نیز دارد، زیرا پروتستان ها ثروت اندوزی را نشانه ای از الطاف الهی به افراد قلمداد کردند. ثروت هم در پرتو سود، سهل الوصول تر است؛ نتیجه آن که سودگرایی و سرمایه داری به امری قدسی تبدیل و دولت ها و انسان ها از تعدّی به آن منع شدند.

ص: 45

مخفی نیست که برای اثبات آن نیاز به استدلال و اقامۀ برهان داشته باشد. این مبنای فرهنگی می گوید: بشر طالب منفعت است؛ بنابراین هیچ فرد، گروه و جامعه ای نباید مزاحم منفعت «من» باشد؛ هرجا که منفعتی برای من قابل تصور است، من حق استیفای آن را دارم، اگرچه این منفعت «من» به ضرر «دیگران» باشد.

معنای سودانگاری برخلاف آنچه عموماً تصور می شود، با سودجویی فرق می کند. سودجویی به زعم فرهنگ دینی، صفت نفسانی مذموم است، اما سودانگاری، واقعۀ تاریخی یا یکی از شئون و اوصاف تاریخ جدید است. سودانگاری یعنی به همه چیز از افق سود و منفعت نظر کردن؛ به عبارت دیگر، در تاریخ جدید، تنها چیزهایی به حساب می آیند و «موجود»ند که نفعی از آن ها متصور باشد. مطابق این اصل، هم میل و انگیزه های فردی تحریک می شود و هم میل و انگیزه های اجتماعی.

تحریک و تهییج فردی و اجتماعی بر اساس اصل سودانگاری، ذهنیت و بینش های فردی و جمعی را سودانگاری می نماید و همه چیز را از منظر هزینه و سود تفسیر می کند؛ حتی این امر دربارۀ معنویت و ارزش های اخلاقی نیز صادق است؛ از این رو، موجب محاسبات و دقت های عقلانی در فرد فرد جامعه برای تصاحب سود مادی بیشتر می شود. بدین ترتیب، ما شاهد رفتار و کنش های متناسب با فرهنگ سودانگار هستیم؛ بنابراین، هرگونه فرهنگ ایثار، بخشش، قناعت و ازخودگذشتگی را غیرعقلانی قلمداد می کند.

ص: 46

کمّی دفاع می کرد. بنتام بر این باور بود که ارزش شهوت به طور کمّی، بدیهی است. بنتام می گفت: شهوت، شمارش پذیر نیست، ولی زمان لذت بردن را می توان محاسبه کرد. گروهی دیگر از پیروان لذت گرایی، شهوت را امری کیفی می شمردند. از میان آن ها می توان از جان استوارت میل نام برد. میل بر این اعتقاد بود که شهوت را می توان به سطوح گوناگون تقسیم کرد؛ شهوتی که بالاتر است و آن که پایین تر است. او می انگاشت که موجودات ساده تر به آسان ترین و دسترس ترین شکل شهوت بسنده می کنند و از دیگر جنبه های زندگی بی بهره اند.

مروّجان مکتب اصالت لذت، بر آنند که لذت بردن فاعل، عملی اخلاقی و ارزشی ذاتی است؛ به عبارت دیگر، استدلال پیروان این مکتب اخلاقی در غرب برای اثبات ارزش ذاتی لذت این است که انسان طبیعتاً طالب لذت است و از رنج و درد می گریزد. برای هر فرد، خوشی و لذت، امری مطلوب است و طبیعت انسان میل به سختی و رنج نشان نمی دهد. بر این پایه، ارزش ذاتی و منشأ مطلوبیت، لذت فرد است؛ در نتیجه، کاری برای فاعل اخلاقی، لذت بخش باشد ارزش غیری مثبت دارد و باید صورت گیرد و فعلی که برای فاعل رنج آور است، ارزش غیری منفی دارد و نباید انجام گیرد.(1)

ص: 47

اصل مصرف گرایی، به واسطۀ مدگرایی، تنوع کالایی و ایجاد هویت کالایی و کالاوارگی انسان منجر می گردد.

مصرف گرایی، مشوّق نظامی اجتماعی _ اقتصادی است که همواره خرید کالا و خدمات بیشتر را طرح ریزی می کند. این پدیده یکی از مبانی اقتصادی تمدن غرب است که پس از انقلاب صنعتی رونق گرفت. فرایند مصرف گرایی در دوره های مختلف انقلاب صنعتی، روی کردهای گوناگونی به خود گرفت و در هر دوره بر اساس امکانات تولید صنعتی، فرهنگ مصرفی ویژه ای پدید آمد. فرهنگ مصرف گرایی، هم زمان با میل جوامع سرمایه دار به مصرف بیشتر، در غرب ظاهر شد و به تدریج، دامنۀ آن به کشورهای در حال توسعه و جهان سوم گسترش یافت.

این فرهنگ، به عنوان فرایند اجتماعی، بدون در نظر گرفتن نیاز یا عدم نیاز، بر مصرف زدگی و مصرف هرچه بیشتر کالاهای تولیدی تأکید می کند. این اصل با سازمان دهی جوامع به سمت مصرف گرایی، نظام مصرف گرایی جوامع را مبتنی بر میل و خواست، بر پایۀ نیاز تعریف می کند.

ص: 48

واژۀ «science» در لغت به معنای مهارت، علم و فن آمده و مقصود از آن، علم تجربی در مقابل معرفت های غیرتجربی است و واژۀ «scientism» در لغت به معنای علم گرایی است. این دیدگاه اعتقاد دارد که علم، کلید حل همۀ مسائل مربوط به سنجش ارزش و اعمال انسان در زندگانی است.

واژۀ «علم» به معنای امروزی آن ماهیتاً با معنای قدیم علم، متفاوت است. مطابق علم جدید در قالب تجربه گرایی از آغاز عصر جدید، جهت نگاه آدمی به موجودات و مبدأ موجودات تغییر کرد. طبیعت که در نظر یونانیان عین نشاط، در نظر فیلسوفان مسلمان، مبدأ اول حرکت و سکون و در چشم همۀ اهل دیانت تا رنسانس، آیت و نشانی الهی و مظهر جمال آفریدگار بود، به موجود بی جانی تنزل کرد که باید به تصرف و تملک ما درآید. پیش از گالیله، فرانسیس بیکن، علمی را ستوده بود که مؤثر در بهبود معاش بشر باشد و دکارت که معاصر گالیله بود، شأن علم جدید را تصرف در طبیعت به مدد احکام علمی ریاضی دانست.(1)

علم مدرن، فقط معرفت و علم توصیفیِ محض نیست، بلکه علوم مدرن به واسطۀ خصلت مندی و ویژگی های ساختاری خود اولاً، توسعه طلب و ثانیاً، انحصارگراست؛ یعنی درک و فهم مدرن که در همۀ امور و شئون جریان یافته است، فهم و درک خود را تنها فهم صائب و درست می پندارد؛ لذا خصلت علم گرایی به مثابۀ ایدئولوژی، خصلت انحصارگرایی و توسعه طلبی را داراست. خود علم و معرفت مدرن، معیارها و ملاک های تجربی را اصل حاکم می داند.

ص: 49

ص: 50

اعتقاد به این که عقل، فصل ممیّز انسان است _ عقلی که در اندیشۀ غرب جدید مطرح است _ به مفهوم فلسفی یا عقل فطری یا قوۀ ادراک و معیار تشخیص ارزش ها و مبنای انسان بودن، نیست؛ عقل در این دیدگاه، خود را از زاویۀ حس و تجربه می بیند و درک می کند و به آن نیز از دیدگاه حس و تجربه نگریسته می شود. شاید بهترین تعبیری که در این خصوص بتوان به کار برد، محاسبه و حساب گری باشد تا عقل. عقلانیت، لایه ها و ابعاد متعددی دارد. در دنیای مدرن، عقلانیتی که مدنظر است، عقلانیت ابزاری به منزلۀ تسلط آدمی بر طبیعت است.

مفهوم عقل گرایی پس از رنسانس جلوه گر شد و در عصر روشنگری(1) بسیار مورد توجه قرار گرفت. عقلانیت جدید به تدریج علاوه بر علم، سایر حوزه های انسانی را در بر گرفت. عقل گرایی در نظر دارد عقاید، عرف ها، رسوم و... را در معرض انتقاد و آزمایش قرار دهد و از نظر ملاک های عقلی، آن ها را اثبات کند. عقل گراها، عقل را یگانه منبع دانش و تنها معیار حقیقت می دانند و با هر مسئله ای که به امور ماوراء طبیعی و... مربوط باشد، مخالفت می کنند.(2)

متفکران این دوره با تکیه بر عقل گرایی و دوری از متافیزیک، دستگاه فکری جدیدی را پایه گذاری کردند. از نظر رنه دکارت فکر متفکر، مقدم بر هر چیزی است. او با جملۀ معروف خود «من فکر می کنم پس هستم»،(3) بر اهمیت تعقل تکیه و بر ماهیت انسانی و نه متافیزیکی تأکید می کند.

ص: 51

ص: 52

ناگزیر بر فرد تحمیل می کند، ملال آور و بیهوده می نماید. بنابراین، فردگرایی گام بعدی را در تکامل اومانیسم برداشت. اگر در اومانیسم، انسان، محور هستی قرار می گرفت در فردگرایی، فرد با همۀ خصوصیات فردی اش معیار و میزان است.(1)

با ظهور فردگرایی که از مشتقات انسان محوری است، ادعا شد که هیچ قدرت بیرونی نباید بر خواسته های فردی فرمان براند و یگانه معیار حقیقت همان فرد است. در اندیشۀ فردگرایی، زندگی هر فرد به خود او تعلق دارد و می تواند با آن هر طور که مایل است، رفتار کند. در این دیدگاه، میل انسانی مهم ترین جایگاه را دارد و چنان قدرتی دارد که اخلاق و آرمان های اجتماعی نیز باید خود را با آن تطبیق کنند و اساساً سیاست و اخلاق باید بر مبنای امیال شکل گیرد. بر اساس تلقی فردگرایی، عقل، قدرت شناخت اهداف و گزینش خوب از بد را ندارد. در این طرز تلقی، عقل فقط خدمتکار و بردۀ شهوات و خواهش ها قلمداد می گردد.

بر پایۀ مفهوم فردگرایی در غرب، به تدریج مجموعه ای از اندیشه های سیاسی، حقوقی و اقتصادی شکل گرفت و پایه های تمدن غرب جدید را پی افکند. شعارهایی چون برابری، آزادی فردی، حقوق بشر، حق مالکیت و... همگی برگرفته از مبانی برخاسته از فردگرایی است.

از آن جا که اساس تفکر خودخواهی بر تمایز و تشخص فردیت انسان نهاده شده، نظام روابط حاکم بر فرد انسان نیز بر محور فردیت انسان شکل گرفته و منیّت و تمایلات دنیوی و ساحت مادی انسان، اساس امور قرار داده شده است؛ بنابراین، فردپرستی، مستلزم محدود شدن ارتباط انسان با خویشتن به بعد جسمانی و طبیعی و

ص: 53

نفی ساحت مجرد انسان و انکار شهود و اشراق روحی است. فردگرایی همانند انسان محوری، از اصول بنیادین غرب به شمار می آید؛ هرچند فردگرایی در ادبیات اجتماعی حاکم، غیر از انسان گرایی است و اساساً انسان مداری و فردگرایی دو شیوۀ فکری اند که دو مفهوم متفاوت از آن ها اراده می شود، در عین حال، مصداق فردمحوری و انسان محوری یکی است. انسان در اومانیسم بر اریکۀ خدایی تکیه می زند و عالم هستی را با محوریت انسان تفسیر می کند، اما فردگرایی که از لوازم منطقی انسان مداری است، از توجه بیش از پیش انسان به خود و به تعبیر دقیق تر، از انغمار انسان در خود حکایت می کند؛ چنان که افقی فراتر از خود نمی بیند و قهراً به فردپرستی و خودپرستی می انجامد.(1) به طور کلی، این دیدگاه منافع فرد را بر منافع جامعه و دولت مقدم می داند.

ص: 54

فرهنگی غرب است. در این نگاه، هیچ ارزش و اعتقاد مطلق و ازلی و ابدی وجود ندارد، بلکه اخلاق و اعتقاد ایده آل، مطابق نظر افراد جامعه شکل می گیرد. حق و ارزش، آن چیزی است که مردم می خواهند و از آن جا که خواست و رأی آن ها در زمان ها و مکان های مختلف تغییر می کند و تفاوت دارد، پس حق و ارزش نیز امری نسبی است، نه ثابت و مطلق.

یکی از ارمغان های تجربه گرایی، نسبیت ارزش یا جداسازی ارزش ها از واقعیات بود. از آن جا که تجربه گرایی، معرفت دینی همگانی و قابل اتکا را معرفتی می دانست که از جهان عینی به روش تجربی گرفته شده باشد، مقولاتی فراحسی، همچون ارزش های حقوقی و اخلاقی، نمی توانست جنبۀ عینی و عملی به خود بگیرد، زیرا ارزش ها در کالبد جهان تنبیده شده اند تا با کاوش علمی، آن را دریافت و امور اخلاقی نیز به گونه ای ملموس در جهان دیده نمی شود تا بتوان با پژوهش های تجربی، آن ها را اثبات کرد؛ بنابراین، مطلق بودگی در نگرش تجربه گرایان، امری واقعی نیست، بلکه امری موهوم و ناشی از داوری اخلاقیِ فردی است. هر کس آنچه را دوست دارد، خوب می نامد و آنچه با خواسته های شخصی او سازگار نباشد، بد می پندارد. این رویه، در ادبیات مغرب زمین، به نسبی گرایی مشهور است.

ص: 55

عفاف، صداقت و... ارزشند، بلکه ممکن است هر یک از این ارزش ها در برهه ای از زمان ارزش به شمار آیند و در برهه ای از زمان، ضد ارزش و یا هر یک ممکن است در جامعه ای ارزش تلقی شوند و در جامعه ای دیگر ضدارزش؛ از این رو، هیچ ارزشی به طور مطلق وجود ندارد. غیرواقع گراییِ ارزشی، مدعی است که ارزش های دینی، اخلاقی و حقوقی هیچ منشأ و مبدأ واقعی ندارند، بلکه برآمده از احساسات، امیال و عواطف فردی _ اجتماعی و امثال آن هستند.

ص: 56

رعایت حقوق و آزادی های فردی و گروهی، تکثر و تعدد گروه ها و منافع ارزش های اجتماعی، قدرتمندی جامعۀ مدنی، اصل نسبیت اخلاق و ارزش ها، برابری سیاسی گروه های اجتماعی از لحاظ دست رسی به قدرت، امکان تبدیل اقلیت های فکری به اکثریت از طریق تبلیغ نظرهای گروهی، پاسخ گو بودن و مسئولیت پذیری در قبال عموم مردم، استقلال قوۀ قضائیه در جهت تأمین آزادی های عمومی مدنی افراد و گروه ها، تفکیک قوا یا استقلال سه قوه از یکدیگر، امکان ابراز مخالفت سازمان یافته و وجود گروه های قانونی مخالف. این مصادیق تقریباً تمامی جنبه های دموکراسی را در بر می گیرد؛ بنابراین، دموکراسی یعنی حکومت تودۀ مردم.

داعیۀ اصلی دموکراسی، فراهم سازی زمینۀ مشارکت و مداخله در امور کشورداری است. با ظهور اومانیسم و شیوع مذهب اصالت انسان در غرب، رفته رفته نظام های اجتماعی نیز تغییر و تحولاتی بنیادین یافتند. در این میان، دموکراسی، طرح و اندیشه ای بود که از سویی، بر اعطا یا واگذاری حق قانون گذاری و حاکمیت به انسان و از سوی دیگر، برای رفع خلأها و آسیب هایی همچون نبود مشارکت اجتماعی و بی توجهی به نقش توده ها و به عبارتی، نابرابری در رقابت های اقتصادی و سیاسی تلاش می کرد. دموکراسی بر مشارکت حداکثری مردم در عرصۀ اقتصاد و سیاست تأکید می کند و به این ترتیب، دولت رفاه یا دموکراسی سازمان یافته، کارکردهای جدید خود را عرضه می کند.

ص: 57

تلاش می کند برای دست یابی به قدرت و بقای خود، هر نوع تفکر، اندیشه و مکتب را که در مقابل قدرت او می ایستد، نابود کند و بقای خود را در فنای دیگران می بیند.

غرب برای توجیه اصالت قدرت، هم به نظریات علمی و فلسفی چنگ زده و هم در مقام تحریف تاریخ برآمده است. ارادۀ معطوف به قدرت (Will to power) که نظریۀ معروف نیچه، فیلسوف غربی است، در بسط و گسترش اصالت قدرت در غرب، نقش بسزایی داشته است. بر اساس این تفکر، غرب دائماً روح برتری طلبی را نسبت به فرهنگ های دیگر در خود احساس کرده و روز به روز تقویت می کند. «نیچه» بر این عقیده بود که اساساً آدمی برای غلبه بر ضعفا و فرودستان آفریده شده و خوی سلطه جویی در طبیعت او وجود دارد.(1)

از مبانی دیگر تقویت قدرت طلبی، نظریات فرانسیس بیکن است که قدرت و تسلط را کمال آدمی می دانست و یا این که هابز، فیلسوف و سیاست مدار غربی می گفت: «انسان، گرگ است.» تقویت این روحیه در فرهنگ غرب و یاری گرفتن از نظریه پردازان، خود موجب گردید که آنان در سده های اخیر به کشورهای مختلف تجاوز کرده و ثروت مردمانش را تصاحب و غارت کنند. پی آمد تهاجمات غربی ها به کشورهای آسیایی، آفریقایی و ملل دیگر، موجبات رنج، نارضایتی و عقب افتادگی آن ها و ثروت اندوزی و جهان خوارگی غربی ها را فراهم آورد.

ص: 58

به جای معیارها و موازین شکل دهندۀ جوامع، اقوام و امت هاست. با پذیرش چنین اصلی، طبعاً مرزهای جهان سوم، روی غربیان قدرتمند گشوده می شود.

به طور کلی، غرب با داعیۀ یونیورسالیسم، در پی شکستن مرزها مطابق اهداف و منافع خود و ایجاد مرزهای تصنعی تحت سلطه و انقیاد خودش است که هرگونه تعلق و وابستگی غیرغربی و هر نوع اتحاد، وحدت و هم گرایی غیرغربی را نابود کند و شرایط را برای سلطۀ کامل غرب و شکل گیری امپریالیسم غربی هموار سازد. راه های تحقق یونیورسالیسم متعدد بوده است. استعمار قدیم، استعمار جدید، تشکیل سازمان های جهانی، حقّ وتو، نظم جهانی و... همه و همه، راه های تحقق این اندیشه اند و دست آورد و برایند این تفکر نیز تحقق امپریالیسم در گسترۀ جهانی است.

ص: 59

جهانی سازی از اصول بنیادی و استراتژیک غرب در دوران اخیر است. تمدن غرب برای تحقق اهداف و غایات توسعه طلبانۀ خود از مفاهیمی چون: «دهکدۀ جهانی»، «نظم نوین جهانی» و «پایان تاریخ» در پوشش جهانی سازی استفاده کرده است. با استفاده از این اصل، در پروژۀ جهانی سازی، تمامی مؤلفه های قوام بخش و اثرگذار تمدن غرب در جامعۀ جهانی ترویج داده می شود تا بستر زاد و ولد و تکثیر نظام جهانی غرب فراهم گردد.

ص: 60

ص: 61

و وجود، اصالت از آن خدا بوده و همۀ موجودات در تمام شئونشان بر مدار محور ربوبیت و قیمومیت او در چرخشند. در فرهنگ اسلام، خداباوری بر همۀ شئون جهان، انسان و طبیعت حاکم است و همۀ قوانین اعم از اصول و فروع، باید بر محور این اصل تنظیم گردد. در نگاه توحیدی، تنها برنامه ای که برای تأمین سعادت دنیوی و اخروی بشر به رسمیت شناخته شده، قانون خدا بوده و صلاحیت قانون گذاری، تنها در شأن اوست:((إِنِ الْحُکْمُ إِلاَّ لِلّهِ أَمَرَ))(1) بنابراین، قانون گذاری حق مسلّم خداست.

ص: 62

اهداف عالی که برای آن آفریده شده است، در همۀ اعصار و ازمنه، نیازمند به راهنمایی و ارشاد انبیاست و هیچ گاه از آن مستغنی نخواهد شد.

ص: 63

ص: 64

درخواست کرد: از ذریه ام نیز کسانی را به مقام امامت برسان! خداوند در جواب فرمود: عهد من به ستمگران نمی رسد».(1)

به عقیدۀ شیعیان، امامت از اصول دین و استمرار نبوت است، چون شیعه، امامت را امتداد مسئولیت های تبلیغی و هدایتی پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم می داند؛ به همین جهت، برای امامت شرایطی قائل است که با وظیفۀ امام در تفسیر قرآن، بیان احکام، ردّ شبهات و به طور کلی، دفاع از حوزۀ اسلام متناسب باشد.

امام، در حقیقت، تجسم یافتۀ ارزش های یک مکتب است که اگر بخواهند همۀ مکتب را خلاصه کنند در او متجلی باشد. امامت، تنها مقام مشترک بین انبیا و ائمۀ هدی(عج) و فقهای جامع الشرایط است. برخی از پیامبران عظیم الشأن الهی دو رسالت و وظیفه داشتند: یکی وظیفۀ «نبوت» و دیگری «امامت». نبوت یعنی ابلاغ پیام الهی به انسان ها، اما امامت یعنی تقبّل اجرای پیام الهی در متن جامعه و برقراری نظامی بر اساس آن پیام. بر اساس این اصل، هر پیغمبری «نبی» بود، اما فقط بعضی از آن ها «امام» بودند.(2) شیعیان امامیه، به نحو مبنایی معتقدند که باید معارف اسلامی را از سرچشمۀ امامت گرفت.(3)

مطابق این دیدگاه، امامت، مهم ترین اصل اعتقادی شیعیان و مبدأ باورهای اختصاصی آنان است.

ص: 65

معرفتی اسلام است، تا جایی که قریب به دوهزار آیه از مصحف شریف و بخش عظیمی از سنت، به عالم آخرت و مسائل مربوط به آن اختصاص یافته است.

در تفکر اسلامی، دنیا، مقدمه و وسیلۀ رسیدن به آخرت است؛ برخلاف جهان بینی مادی که حیات انسان را بین ولادت و مرگ منحصر دانسته و با مرگ، حیات انسان را خاتمه یافته تلقی می کند. اعتقاد و ایمان به آخرت و زندگانی جاوید و درک مفهوم آخرت گرایی بر این اساس استوار است که در انسان، حقیقتی وجود دارد که با متلاشی شدن بدن از بین نمی رود. اگر کسی به وجود این حقیقت اعتقاد نداشته باشد، از معاد نیز نمی تواند تصور صحیحی داشته باشد؛ بنابراین، نیاز به تفصیل در این باره نیست که از دیدگاه اسلام، انسان دارای دو بُعد مادی و غیرمادی است. بُعد اصلی همان بعد غیرمادی یا روح است. پذیرش مسئلۀ وجود روح به عنوان گوهر اصلی وجود انسان است که اعتقاد به جاودانگی و پایان ناپذیر بودن حیات انسان را در پی دارد.

موضوع عالم آخرت، چنان اهمیتی دارد که ایمان به آن، بخشی از اعتقادات دینی است. یکی از ارکان اساسی اصول دین مبین اسلام، اعتقاد به عالم آخرت است و بدون آن، عقیدۀ دین کامل نیست:

((وَمَن یَکْفُرْ بِاللّهِ وَمَلاَئِکَتِهِ وَکُتُبِهِ وَرُسُلِهِ وَالْیَوْمِ الآخِرِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلاَلاً بَعِیداً))؛(1) هرکس به خدا و ملائکه اش و کتاب هایش و پیامبرانش و روز بازپسین کافر شود، به تحقیق در گمراهی دور و درازی گرفتار آمده است.

ص: 66

که در روایات اسلامی به «مهدی» تعبیر شده، اعتقادی است که کم و بیش در فرقه های مختلف اسلامی با تفاوت هایی وجود دارد؛ اما برای شیعه، ریشۀ اعتقاد به وجود حضرت مهدی(عج) و ظهور وی برای عدالت گستری و اصلاح جوامع، امیدبخش ترین نقطه به شمار می آید. مهدی باوری در اسلام، جایگاه رفیعی دارد و آخرین قله از قله های امامت راستین، برای بشریت است. این اصل در اسلام، در زمرۀ مسلّمات است و همۀ فرقه های اسلامی در اصل این قضیه متفق القولند.

نظریۀ مهدویت، محور تئوری سیاسی حکومت جهانی اسلام بوده و امروزه یکی از مهم ترین موضوعات زنده و مورد گفت وگویی است که افکار عمومی جهانیان را به خود جلب کرده است. توجه شیعیان به وجود مقدس امام زمان(عج)، گرایش روزافزون مسلمانان و روی کرد مثبت بسیاری از آزاداندیشان و پیروان سایر ادیان، به این موضوع و نیز نگرانی و واکنش های انفعالی و خصمانۀ قدرت های استعماری و مراکز وابسته به صهیونیسم برای مقابله و جلوگیری از نفوذ این اندیشۀ الهام بخش، نشان گر ظرفیت بالای اثرگذاری این بحث در فضای افکار عمومی است.

آموزۀ مهدویت و مهدی باوری، دامنۀ تاریخی گسترده ای دارد و از بنیادی ترین اصول اعتقادی مسلمانان شمرده می شود و در میان دیگر ادیان نیز با عنوان مصلح جهانی مورد توجه قرار گرفته است. این آموزۀ بنیادین در تفکر شیعه، در صورت بندی اندیشۀ تشیع، هم در مبادی و مبانی و هم در گرایش ها و موضع گیری های تاریخی، به ویژه در مسائل بحث انگیز اعتقادی و سیاسی، بازتاب داشته است. نظریۀ مهدویت نزد شیعۀ اثنا عشریه دارای عناصر اصلی اعتقاد به وجود جریانی کلی در نظام طبیعت و جهان، سیر تکامل و اعتقاد به پایان و فرجام خوش برای تاریخ است.(1)

ص: 67

ص: 68

و فاقد اراده و اختیار است، بلکه بهترین مخلوق خدای متعال است که سعادت او در گرو عبودیت، بندگی و خاکساری در آستان اوست. عبودیت و بندگی خدا، یکی از ارکان و مبانی مسلّم اسلامی است.

ص: 69

که این صفات را نداشته باشد در موارد مقتضی خود، ظالم خواهد شد. این خصلت (ظلم ستیزی) که از مشخصه های ذاتی تشیع است، در مقاطع مختلف تاریخ با حوادث نهضت تنباکو نهضت مشروطه، ملی شدن صنعت نفت و انقلاب اسلامی ایران، تبلور پیدا کرد.

ص: 70

«سیدالشهدا» را برای آن حضرت از هر کس دیگری مناسب تر می دانند. شهید با ایثار قطرات خونش در پیکر جامعه، خونِ گرم و زنده ای را به جریان می اندازد و راه خدا را باز می کند و سدها و موانع را برمی دارد.(1)

ص: 71

اصل جهاد، زمینه را برای تقویت روح مبارزه و انقلابی گری در مسلمانان فراهم می کند. قرآن شریف در این باره می فرماید:((یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ حَرِّضِ الْمُؤْمِنِینَ عَلَی الْقِتَالِ))؛(1) ای پیامبر! مؤمنان را به جهاد برانگیز.

در اسلام، برای انجام این فریضۀ الهی اجر و پاداش فراوانی در نظر گرفته شده است، به گونه ای که یکی از درهای بهشت مخصوص مجاهدان است.

ص: 72

ص: 73

أَتْقَاکُمْ)).(1) طبق این اصل، که پشتوانۀ قرآنی دارد، همۀ انسان ها از جهت انسانی با هم مساوی و برابرند و احدی از ایشان بر دیگری امتیاز ندارد، مگر از لحاظ تقوا و عمل صالح.

در آیۀ دیگر، علاوه بر مساوات و برابری انسان ها، همۀ مؤمنان و ایمان آورندگان به خدا، برادران ایمانی هم به حساب آمده اند:((إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ)).(2)

بنابراین، انسان ها بر طبق منطق و شریعت اسلامی، باید بر اساس برادری و برابری و نفی هرگونه ستمگری و ستم کشی با هم رفتار کرده و حق تجاوز، استعمار و استثمار دیگری را ندارند.

ص: 74

1. جنگ های صلیبی: با گسترش اسلام، به ویژه در اسپانیا (اندلس)، علمای مسیحی دریافتند که این دین با تعالیم و دستورات عالیۀ خود و سرعت پیشرفتی که دارد، موقعیت آنان را تهدید می کند. آن ها از توان، قدرت، امکانات و رشد جمعیت مسلمانان و وحدت آنان نیز دچار هراس شدند؛ لذا کوشش خود را در جهت تضعیف و نابودی آن به کار بستند. در جهت همین تلاش ها بود که پاپ ها به طرق مختلف، مردم را به جنگ و مبارزه با مسلمانان مناطق مختلف، تشویق می کردند. سپس با سخنرانی پاپ اوربان دوم در کلرمونت به سال 1095 میلادی که به منظور جلب کمک مردم جهت حمایت مسیحیان شرق صورت گرفت، احساسات عمومی در اروپای غربی شدت یافت و شعله های جنگ صلیبی افروخته شد.(1)

شکست بیزانس از ترکان سلجوقی در ملازگرد در سال 1071 میلادی، یکی از عوامل این وحشت و اضطراب مسیحیان بود. مسلّم است که حضور مسلمانان در سرزمین بیت المقدس و آرامگاه مسیح برای مسیحیان اروپا، به آسانی قابل تحمل نبود.

جنگ میان اسلام و غرب به صورت جنگ های صلیبی در حدود دویست سال از 1096میلادی (490ق.) به بعد ادامه یافت. این جنگ ها از آن جهت که جنگ جویان مسیحی اروپایی، صلیب و علامت صلیب را بر پرچم ها و لباس های خود نصب کردند، به جنگ های صلیبی شهرت یافتند.(2)

این جنگ ها، اگرچه به ظاهر برای نجات قبر مسیح علیه السلام از دست مسلمانان بود، ولی هدف اصلی این جهادگران مسیحی، قتل، غارت، استثمار و استعمار مسلمانان بود. از سویی، احساسات مذهبی، روح سلحشوری و شوالیه گری، عوامل اقتصادی و نظام فئودالیزم و... در میان اروپاییان و ظهور برخی رهبران مذهبی سن لویی مقدس و از سوی دیگر، خطر پیشرفت مسلمانان، از جمله عوامل پدیدآورندۀ جنگ های صلیبی

ص: 75

گشت که در طی دو سده، خسارت ها و تلفات زیادی به بار آورد. به اعتقاد صاحب نظران تاریخ، جنگ های صلیبی نتیجۀ سیاست های اتخاذشدۀ سران کلیسا، حکام غربی و تبلیغات مسموم آنان علیه اسلام و مسلمانان بوده است. طمع و فقر حاکم بر جوامع غربی نیز در شعله ور ساختن جنگ های صلیبی مؤثر بوده است.(1)

ارنست بارکر معتقد است، جنگ های صلیبی دو جنبه داشت: ابتدا نهضتی مذهبی و روحانی بود و از همین جهت، آن را جنگ های مقدس می خوانند. جنبۀ دیگری که منظور و مقصود اصلی جنگ های صلیبی به شمار می رفت، این بود که بعد از تسخیر اراضی مقدس، مسیحیان مغرب در ممالک اسلامی مشرق پیش آیند و کشوری لاتینی در بیت المقدس ترتیب دهند و در سواحل مشرق قرار گرفته، متوجه موصل و مصر باشند. به اعتقاد این نویسنده، از نظر تاریخی، رفتن مسیحیان لاتینی به مشرق برای جنگ با مسلمانان را می توان علت اصلی عداوت های سخت بین اسلام و مسیحیت در مدیترانۀ غربی دانست و همین عمل، جنگ های صلیبی را به میان آورد.(2)

مسیحیان مدت ها به جنگ های صلیبی چون هاله ای دل انگیز می نگریستند. این جنگ ها با شوق مذهبی قرن یازدهم و نیز با ایده آل مسیحیت از جوان مردی شهسوارانه، قرین گردید. حدود دوازده هزار تن به رهبری پیر راهب و گوتیۀ تهی دست از فرانسه به سوی بیت المقدس و انطاکیه سرازیر شدند. از دیگر کشورها مانند آلمان نیز هزاران تن به راه افتادند.(3)

به گفتۀ ویل دورانت، حتی زنان روسپی نیز برای خدمت به جنگاوران نام نویسی کرده بودند.(4) این افراد، به شوق زیارت بیت المقدس که کشیشان آن را کفارۀ گناه کاران

ص: 76

مسیحی قرار داده بودند، سر از پا نمی شناختند و روزانه بر جنون آن ها افزوده می شد. پیر آرمیت، راهب متعصب و ماجراجو با حال گریه و زاری، مردم را تشجیع می نمود و با هرزه سرایی و لعن و دشنام به کفار (یعنی مسلمانان)، مردم را تحریک کرده، به قیام وامی داشت و حامیان قبر مسیح را به ثواب های اخروی امیدوار می ساخت. خطابه های پرجوش او در مردم تأثیر غریبی می بخشید، تا این حد که او را مبعوث من الله می پنداشتند.(1)

در حقیقت، اوربان دوم با این اندیشه که حاملان صلیب راهی بهشت خواهند شد، آن ها را تحریک به حضور در جنگ می کرد.(2)

بدین ترتیب، با هیجان و شعفی که در اروپا پدید آمد، لشکری از صلیبیون با اهداف و انگیزه های مختلف پدید آمد و جنگ های صلیبی که در دو قرن به طول انجامید، در نُه دوره شکل گرفت. در مدت زمانی که جنگ های صلیبی ادامه داشت، اروپاییان صلیبی ابتدا با سلجوقیان، سپس با ابوبیان و دست آخر با ممالیک مصر به جنگ پرداختند، اما نتوانستند به خواست خود، که دست یابی بر بیت المقدس بود، توفیق یابند؛ با این حال، جهان غرب با این جنگ ها به ایالت های سیسیلی و اندلس که در دست مسلمانان بود، دست یافت و توانست آن ها را به خاک خود ضمیمه کند.

جنگ های خون بار صلیبی که غرب مسیحی علیه مسلمانان دامن زد، علاوه بر خسارت جانی و مالی که به بار آورد، زیان های عقلانی و فکری مخرّبی را نیز به جای گذاشت. مسموم کردن فکر غربی علیه اسلام و مسلمانان از راه تفسیر کاذب و خصمانۀ تعالیم و عقاید اسلامی و عرضه کردن دروغین اسلام، از اقدامات مسیحیان غرب بود، زیرا برای نفوذ وسیع در میان مردم مسیحی و تحریک و تبلیغ آن ها برای جنگ های صلیبی لازم بود که از اسلام، تصویرِ کاذبی ساخته شود؛ از این رو، اسلام از

ص: 77

همان ابتدا از سوی کلیسا، به دشمن مسیحیت معرفی شد تا جنگ های صلیبی دارای توجیه معقولی شوند. از این تاریخ به بعد، معمولاً میسیونرها، مبلغان مسیحی و رهبران کلیسا به معرفی نادرست اسلام به غرب پرداختند و در آخر نیز اسلام شناسان و شرق شناسان غیرمسلمان، همان سنت مغرضانه را در معرفی اسلام تعقیب کردند؛ لذا از دیرباز، ابزار و عوامل معرفی اسلام به غرب، اکثراً دارای سوءنیت بوده و تفسیر و برداشت جهان غرب از دین اسلام، مغرضانه، متعصبانه و جاهلانه بوده که در بسیاری موارد به عمد صورت گرفته است.

2. اسلام ستیزی در پوشش خاورشناسی(1): دورۀ دوم تقابل غرب و اسلام، از عصر رنسانس و سده های پس از آن صورت گرفت. در این دوره، مقابلۀ غرب با اسلام در چهرۀ استعمار غرب و سپس تمدن جدید غربیِ برآمده از رنسانس و انقلاب صنعتی اروپا ظاهر شد. تهاجم نظامی که غرب را به اهداف استثماری خود نرسانده بود، در ادامۀ مواجهۀ غرب و اسلام، جای خود را به استعمار و تهاجم فرهنگی داد. ساده ترین شکل این تهاجم، ابتدا فرستادن مبلغان و مبشران مسیحی به کشورهای اسلامی بود. این اقدامات فرهنگی، رفته رفته هدف دار شده و با سازمان دهی منظم از جانب حکومت های غربی اجرا می شد.

یکی از روش های تهاجم مغرب زمین علیه فرهنگ و اعتقادات اسلامی، در قالب پژوهش ها و تحقیقات اسلام شناسی صورت گرفت که برخی از پژوهش گران غربی با عنوان مستشرق یا خاورشناس در این راه به تلاش برخاستند و جریان «خاورشناسی» با ظاهری آراسته به اسلوب تحقیق، نقد و بررسی علمی، کاوش و پژوهش در موضوعات اسلامی شکل یافت.

در حقیقت، این بار به بهانۀ تحقیق و اسلام شناسی، همان اهداف کینه توزانۀ قرون وسطایی تعقیب می شد. با این انگیزه، سیل شرق شناسان و پژوهش گران غربی به سوی

ص: 78

شرق و از جمله ممالک اسلامی روانه شدند. در طول چندین سدۀ اخیر، بسیاری از مستشرقان از ملیت های مختلف دربارۀ اسلام و تمدن اسلامی به تحقیق و مطالعه پرداخته، کتاب ها و مقالات متنوعی در این زمینه به رشتۀ تحریر درآورده اند.

گرچه خدمات ارزندۀ برخی مستشرقان در شناساندن اسلام، قابل تحسین و تقدیر است، اما هیچ گاه نمی توان از غرض ورزی ها، خیانت ها، تحریف ها، تهمت ها و خلاف واقع گویی های طیف گسترده ای از آنان چشم پوشی کرد. پاره ای از خاورشناسان به نوعی جاده صاف کن و از عوامل سلطۀ غربی ها بر شرق بوده اند و خود را مأمور تخریب شرق و هر آنچه شرقی است، می دانند. بعضی نیز خود را وقف بازبینی و بازخوانی میراث شرق کرده اند.

پس از رنسانس و شکوفایی تمدن غرب، مرحلۀ تازه ای در اسلام شناسی آغاز گردید و میسیونر اسلام ستیز قرون وسطا، جای خود را به مستشرق (شرق شناس) داد؛ در واقع، اسلام ستیزی با نام اسلام شناسی در روندی خاموش و سیر مطالعات علمی هدف دار، ادامه یافت. استعمار با استفاده از مسیحیت و علمای مسیحی، یورش جدیدی را علیه اسلام و کشورهای اسلامی آغاز کرد. ابتدا در شکل مبارزۀ سیاسی _ نظامی و در قالب تصرف و مستعمره کردن سرزمین های اسلامی و غالب ساختن حاکمیت دول مسیحی اروپایی استعمارگر بر این ممالک، اقدام کرد و در ادامه با ظهور استعمار جدید (نئوکلنیالیسم) بیشتر در شکل تهاجم فرهنگی، اقدامات تبلیغی و تبشیری و تخریب فرهنگ های ملی _ مذهبی این ممالک، اهداف خویش را دنبال کرد.

دشمنیِ مسیحیت غرب با اسلام، به قرون وسطا محدود نمی شود، بلکه ضعف و حقارتی که اروپاییان غربی در برخورد با تمدن اسلامی، به ویژه در جریان جنگ های صلیبی در خود احساس کردند، باعث شد که پس از رنسانس نیز این دشمنی ها، تهمت ها و حملات بر اسلام هم چنان ادامه یابد. در سدۀ پانزدهم میلادی (نهم هجری) که کار اکتشاف بالا گرفت، اندیشۀ قرون وسطاییِ ضداسلامی اروپا در چارچوب

ص: 79

حادثه جویی و اکتشاف جهان نو دنبال شد. پس از آن، به دنبال سفرهای اکتشافی و روی آوری به سمت شرق، یکی از هدف های آنان مبارزه با مسلمانان و به اصطلاح آن ها «جهاد با کافران» بود و این کینه جویی و انتقام گیری را به صورت های گوناگون ادامه دادند.

کاردینال بانفوذ و نیرومند مسیحی به نام «خیمنز» در سال 1516میلادی (922ق.) دستور داد که هر لشکرکشی به سوی سرزمین های هند شرقی و غرب باید مبلغان مسیحی را نیز همراه داشته باشد. گاهی هیئت های تبلیغی مذهبی برجسته، جهان گشایان پرآوازه را همراهی می کردند.(1)

علاوه بر آیین کاتولیک، مذهب پروتستان نیز فعالیت های خویش را در سرزمین های زیر سلطۀ استعمار در مشرق زمین گسترش داد. مبلغان مذهبی پروتستان تحت حمایت دولت های اروپایی و کمپانی های مختلف آنان در مشرق، فعالیت مسیحی کردن مردم بومی نواحی زیر سلطه را به طور گسترده آغاز کردند. وقتی «آلبوکرک»، دریادار پرتغالی، در قرن پانزدهم میلادی به خلیج فارس آمد و جزیرۀ هرمز را به زور از ایران گرفت، به سربازان خود گفت: «بزرگ ترین خدمت خدایی که باید به جای آورد، آن است که مسلمانان از این سرزمین بیرون افکنده شوند و آتش کیش محمدی برای همیشه در این جا خاموش گردد!»

پس از رنسانس، انگیزه های سیاسی و اقتصادی نیز با انگیزه های دینی آمیخته شد. از سویی، مطامع استمعاری اروپا گسترش یافته بود و از سوی دیگر، اسلام هنوز از طریق عثمانی ها در کشورهای بالکان در حال پیشرفت بود، و این تهدیدی برای تمدن نوپای پس از رنسانس به شمار می آمد. قسطنطنیه که مرکز فرهنگ مسیحی غرب در قرون وسطا بود، به تازگی در برابر مسلمانان سقوط کرده بود؛ لذا نطفۀ غرب جدید با

ص: 80

ضدیت با اسلام و مسلمانان بسته شد. پس از انقلاب صنعتی، بورژوازی نوپای غرب برای بازاریابی و چپاول، به سرزمین های پهناور جهان اسلام چشم دوخت و تمام این عوامل موجب گردید که کنجکاوی دربارۀ شرایط جهان اسلام و مطالعۀ دین، مذهب، تاریخ و فرهنگ مسلمانان در میان غربیان رواج بیشتری یابد. خاورشناسی از ابتدای ظهور و پیدایش، با شعباتی چون: عرب شناسی، ایران شناسی، هندشناسی، اسلام شناسی، شیعه شناسی و... سیطره ای عظیم بر فرهنگ شرق یافت و توانست با آشنایی که با این فرهنگ به دست می آورد، از سویی اهداف خود را با مقالات و کتاب هایی در این زمینه ها به شرق انتقال دهد و از سوی دیگر، مشاور خوبی برای استعمار غرب باشد.(1)

اسناد و مدارک فراوانی موجود است که نشان می دهد شرق شناسی غربی، بخشی از تمهیدات استعمار برای تسلط بر ممالک شرقی بوده است؛ یعنی دولت های استعمارگر غربی به همان اندازه که به کارشناسان نظامی، اقتصادی و سیاسی نیازمند بوده اند، دانشمندانی نیز داشته اند که از فرهنگ، زبان و تفکرات مردم سرزمین های تابع و مورد نظرشان خوب آگاه باشند، تا کار اداره و بهره برداری از این سرزمین ها را تسهیل کنند.(2)

نتیجۀ پیوستگی شرق شناسی با تاریخ استعمار، آن شد که ملت های آسیایی وقتی در قرن بیستم بیدار شده و برای به دست آوردن استقلال خود به پیکار با غرب برخاستند، شرق شناسی را مانند همۀ چیزهای دیگر که یادآور استعمار است، نیرنگی برای هموار کردن راه اسارت شرق دیدند و آن گاه انواع نسبت های سیاسی و اخلاقی را به آن دادند و از جمله شرق شناسان را گماشتگان پنهان دستگاه های استعماری خواندند.(3)

ص: 81

خاورشناسان در پوشش تحقیق، در پی ایجاد عقدۀ حقارت در مسلمانان نسبت به فرهنگ و تمدن غربی بودند تا آنان را از شخصیت فرهنگی و مکتبی خود تهی نموده، به ستایش فرهنگ غرب وادار کنند. مستشرقان با منسوخ خواندن اسلام، غرب مدرن صاحب تکنولوژی را کارفرما و شرق غیر قابل توسعه را عَملۀ خود و تنها نبوغ انسان مشرقی را در عرفان و تمایلات احساسی و عاطفی (غیرعقلانی) قلمداد کردند.

شرق شناسی، ایدئولوژی مسلط چند قرن اخیر در روابط غرب با جهان اسلام است. این گفتمان با روایت اهریمن نمایی از شرق، که ویژگی غالب شرق شناسان بوده، ارائه گردیده است. در این تصویر، اسلام به مثابۀ تهدید، به گفتمان غالب شرق شناسی تبدیل شده است. در قرون معاصر، کشورهای استعمارگر غربی همچون انگلستان و فرانسه برای بهره برداری بهینه از ممالک شرقی، مطالعات گسترده ای را دربارۀ شرق، از جمله خاورمیانه انجام دادند و برای اجرای این پروژه، مراکز مطالعاتی متعددی را تأسیس کردند. نگاه وحشت آمیز بسیاری از مردمان غرب به مسلمانان، رابطۀ نزدیکی با موضوع شرق شناسی بین نخبگان سیاسی، مطبوعاتی، رسانه ای و اجتماعی غربی دارد. به جرئت می توان گفت، مراکز ویژۀ ایران شناسی در شهری مانند لندن از مؤسسات داخل کشورمان افزون ترند. این مراکز و مؤسسات که به مؤسسات شرق شناسی شهرت دارند، در شکل گیری تصویر امروز از اسلام، ایران و تشیع بسیار مؤثر بوده است.(1)

به عقیدۀ ادوارد سعید، متفکر فلسطینی، شرق شناسی روش فکریِ مؤثر غربی است که فرهنگ ها، ارزش ها و ملت های شرقی را به عنوان پدیده هایی پست در مقابل غرب جلوه می دهد. او معتقد است، گفتمان شرق شناسی با مسائل سیاسی و اقتصادی قدرت های غربی در زمینۀ تسلط بر خاورمیانه، ارتباطی تنگاتنگ دارد؛ بنابراین،

ص: 82

شرق شناسی، گفتمانی فراگیر است که ارزش های فرهنگی شرق را بی مقدار شمرده و می تواند به توجیه انقیاد اقتصادی و سیاسی آن کمک کند.

یکی از محورهای اصلی مطالعات مستشرقان، پژوهش و تحقیق در موضوع مهدویت است که ذهن خاورشناسان متعددی را به خود مشغول کرد. در این دوره که تهاجم غرب به ممالک شرقی و اسلامی با لعاب علمی دنبال شد، مبارزۀ فرهنگی با اسلام در ابعاد وسیع تری ادامه یافت و قدرت های غربی علاوه بر شناسایی نقاط ضعف و قوت تمدن اسلامی، کوشش کردند تا ارتباط مردم با نظامات اجتماعی و فرهنگ دینی شان را قطع کرده و به اقتباس فرهنگ جدید غرب وادار کنند.

3. تهاجم سخت و نرم علیه اسلام و مسلمانان: رویارویی و مقابلۀ غرب با اسلام، ریشه ای تاریخی دارد، چراکه در خلال سده های متمادی، اسلام برای کلیسا اسباب وحشت بوده است. در شام و فلسطین، در آسیای صغیر و بالکان، در سیسیل و فرانسه، در آفریقا و اندلس، کشمکش هایی که بین اسلام و غرب مسیحی روی داده، در اذهان مردمِ مغرب زمین به جای مانده است. عداوت و سوءظن به اسلام، که مولود تعصب و جهل است، و شبح شوم تبلیغات مسیحیان و جنگ های صلیبی در قرون وسطا، همواره بر فراز گهوارۀ تمدن اروپا تا زمان معاصر سایه افکنده و تمام عکس العمل های غرب علیه اسلام و مسلمانان تحت تأثیر همین تعصب، عداوت و جهل غرب است.

این دشمنی و عداوت، در هر عصری چهره ای خاص به خود می گیرد، اما در ماهیت اصلی آن، که اسلام ستیزی است، تغییری حاصل نشده است. در خلال جنگ جهانی اول که به فروپاشی و تجزیۀ امپراتوری عثمانی انجامید، تمدن غرب، اولین ضربۀ مهلک را بر پیکرۀ جهان اسلام وارد آورد. با شروع جنگ جهانی دوم و اشغال کشورهای شرقی و سرزمین های اسلامی، فصل دیگری از چپاول گری غربی ها علیه اسلام و ممالک اسلامی رقم خورد.

ص: 83

با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و مرکزیت یافتن اسلام در عصر غروب معنویت در غرب، چکمه پوشان استعمار غربی، هجمه های شدید نظامی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی توأمانی را برای تسلط بر قلب حیاتی جهان با هدف خاموش کردن آتش احیای تمدن دینی و بیداری اسلامی آغاز کردند. به جرئت می توان گفت، دورۀ جدیدی در ارتباط دو تمدن اسلام و غرب آغاز شده که روی کردی دوجانبه را قوت می بخشد. «رابین رایت» آغاز دورۀ جدید تهاجمات همه جانبۀ غرب علیه اسلام و مسلمانان را پیروزی انقلاب دینی در ایران می داند و می نویسد:

سیزده سال پس از آن که اولین حکومت مذهبی مدرن جهان با انقلاب ایران پایه گذاری شد، اسلام بار دیگر به عنوان اسلوب سیاسی قدرتمند مطرح شده است. اکنون نه تنها در خاورمیانه، بلکه از شمال و غرب آفریقا گرفته تا جمهوری های آسیای مرکزی و از هند تا غرب چین، اسلام به نحو فزاینده در برنامه های سیاسی، نقشی تعیین کننده یافته است.(1)

 بعد از حوادث یازدهم سپتامبر سال 2001 میلادی، اذیت و ایذای مسلمانان در سراسر غرب تشدید شد. در آمریکا و برخی از کشورهای اروپای غربی، حملۀ خشونت آمیز به اتباع مسلمانان به جرم مسلمان بودن، بیش از صد در صد افزایش یافت؛ به گونه ای که تنها آمار یک ماه پلیس فدرال ایالات متحده، نشان می دهد که بیش از 1040 مورد اقدام خشونت آمیز توأم با ضرب و شتم علیه مردان و زنان مسلمان صورت گرفته است!

البته این موج منفی، تنها به آمریکا محدود نمی شود. بر اساس نظرسنجی جدید سازمان آمار فرانسه (IFOP)، از هردو نفر فرانسوی، یک نفر اسلام و تعصب را یک سان

ص: 84

می شمارند! هم چنین آمار مربوط به حمله و خشونت علیه اتباع مسلمان و عرب، به گونه ای بی سابقه افزایش یافته است.(1)

با همۀ این احوال، موج سوم اقدامات و تهاجمات غرب در مبارزه با اسلام، به خصوص پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، رو به فزونی نهاد. حملۀ نظامی آمریکا به ایران و حادثۀ طوفان طبس، تحمیل جنگ هشت سالۀ عراق به ایران توسط غربی ها، تنها پس از گذشت چند سال از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، انتشار کتاب آیات شیطانی توسط سلمان رشدی در تاریخ 6/7/1367 (26 سپتامبر 1998م.) به زبان انگلیسی و بعد به زبان فارسی و عربی از سوی انتشارات «وایکینگ»،(2) کشیدن کاریکاتورهای موهن در هتک حرمت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم توسط روزنامۀ دانمارکی جیلاندز پوستن(3) در سی ام سپتامبر 2005 برای اولین بار، حمله به کشور مسلمان بوسنی و هرزه گوین و نسل کشی بی سابقه در آن جا به عنوان تنها کشور مسلمان در اروپا، ممنوعیت ساخت مناره برای مساجد در سوئیس، محدودیت پوشش و حجاب در مدارس و دانشگاه ها و محیط های اجتماعی در فرانسه و دیگر کشورهای غربی، تولید و ساخت مستند توهین آمیز «فتنه» توسط نمایندۀ صهیونیست پارلمان هلند (گرت وایلدرز 2007_2008م.) علیه اسلام، پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم و قرآن، حملۀ نظامی به عراق (1991و2003م.) و افغانستان (2001م.) در ادامۀ استراتژی جنگ تمدن های غرب برای جلوگیری از گسترش اسلام، تهدید به سوزاندن دویست جلد از مصحف قرآن در سال گرد حادثۀ یازدهم سپتامبر در ایالت فلوریدا توسط کشیش افراطی انجیلی «پاستور

ص: 85

تری جونز» که در روز حمله (دهم سپتامبر) در اثر فشارهای جامعۀ جهانی و نهادهای بین المللی، به ویژه تهدیدات مسلمانان عملی نشد، اما به خاطر تهدیدات گستردۀ رسانه های گروهی غرب و آمریکا، عدۀ دیگری اقدام به این فاجعه کردند (2010م.)، قرآن سوزی و پاره کردن مصحف شریف در روز یازدهم سپتامبر 2010 میلادی در برخی از شهرهای آمریکا، از جمله: نیویورک، واشنگتن، روبه روی کاخ سفید و هم چنین در ایالت تسنی، تیراندازی به قرآن کریم از سوی سربازان آمریکایی در پایگاه نظامی بگرام در افغانستان، ساخت ده ها فیلم سینمایی و مستند علیه مسلمانان (فیلم موهن برائت از مسلمین)، تغییر روند جریان بیداری در کشورهای اسلامی به نفع اردوگاه غرب، راه اندازی جنگ سی وسه روزۀ لبنان و بیست ودو روزۀ غزه، کمک به اقدامات نظامی و تجهیز گروه های سلفی و افراطی علیه ملت و دولت سوریه و... تنها گوشه ای از اقدامات خصمانۀ غرب علیه اسلام و مسلمانان است. نیز یورش سهمگین غرب در پوشش «ابتذال فرهنگی» در جهت مسخ جوهر دینی و فرهنگی نسل جوان جوامع اسلامی با استفاده از ابزارهای گوناگون، موج تهدید تهاجمات همه جانبه (سخت و نرم) علیه اسلام را سامان دهی می کند.

ص: 86

در یک تقسیم بندی، آشنایی تمدن غرب با آموزۀ مهدویت و ماهیت تعارض گونۀ آن با منافع واحدهای غربی و استعماری را می توان در بروز سه حادثۀ تاریخی بازخوانی کرد. این حوادث و پیش آمدها هریک به نحوی، زمینۀ هرچه بیشتر آشنایی و شناخت غرب از ظرفیت های بالای آموزۀ مهدویت را فراهم کرده است؛

1. تأسیس فرقۀ بابیت و بهائیت: شاید بتوان گفت، اولین اتفاقی که به صورت رسمی، جهان غرب را با اندیشۀ مهدی گرایی آشنا کرد، جریان بابیت و بهائیت در ایران بود. هم زمان با ظهور دولت صفویه در ایران و اوج گیری اهداف استعماری غرب دربارۀ شرق، ایران شیعی، به عنوان سپر دروازۀ هند از دست حکام سنّی مذهب عثمانی، نقش ویژه ای پیدا کرد. این آغازی برای مطالعات عمیق ایران شناسانه و شیعه شناسانه بود.

مسئلۀ مهدویت و توجه غربی ها به این موضوع که در اعتقادات اسلامی، به خصوص شیعی، منجی زنده ای حضور دارد و زمانی هم ظهور می کند، اهداف استعمارگران کهنه کار غربی را به سمت این عنصر پویا به عنوان عامل تحریک کننده و ایجاد دودستگی و اختلاف در بین شیعیان، پیش برد. همۀ کسانی که درک عمیق و دقیقی از تاریخ معاصر دارند، به این حقیقت واقفند که بابیت و بهائیت، مسلک هایی اند که دست تزویر سیاست، آن ها را به شمایل مذهب آراست و به جان ملت مسلمان ایران انداخت، تا از رهگذر تفاسیر ارتجاعی و خرافی آن ها و ایجاد تشتت در امت اسلامی، هستۀ دینامیک و روح پویای اسلام و مذهب تشیع را منفعل گردانند و راه برای استیلای استعمار هموار کنند. مسلک های استعماری بابیت و بهائیت، با تعقیب این اهداف، جدایی دین از حوزۀ سیاست را سرلوحۀ آموزه های خود قرار دادند.

در قرن نوزدهم میلادی، هم زمان با حکومت قاجار در ایران، اروپاییان و به ویژه انگلیسی ها تحت تأثیر تغییرات و تحولات جدید و با تکیه بر انقلاب صنعتی توانستند در آستانۀ توسعه و پیشرفت قرار گرفته و اکثر کشورهای توسعه نیافته در آسیا، آفریقا

ص: 87

و... را تحت سلطه و استعمار خود درآورند. سیر قهقرایی ایران قاجاری موجب گردید که به تدریج و به صورت غیرمستقیم، ایران، تحت استعمار و نفوذ قدرت های بزرگ، به ویژه انگلستان و روسیه درآید. بعد از جنگ های ایران و روس در دورۀ پادشاهی فتحعلی شاه و تحمیل عهدنامه های ننگین و خفت بار گلستان و ترکمن چای، روسیه، عمدتاً دولت ایران و شاه زادگان قاجار را زیر نفوذ داشت و انگلستان نیز از طریق تحمیل قراردادهای نابرابری اقتصادی و تجاری و به خدمت درآوردن مقامات حکومتی، نفوذ خود را بر ایران حفظ و تقویت کرده بود. سلطه و دخالت بیگانگان بر کشور و شیوۀ استبدادی حکومت قاجارها باعث شده بود تا ایران در آستانۀ وابستگی کامل قرار گیرد. این ضعف سیستم حکومتی باعث شد تا همچون گذشته، مراجع و علمای شیعه را که کارآمدترین عنصر سیاسی _ دینی بودند، در مقابل بیگانگان قرار دهد. استعمارگران غربی که قدرت اسلام و نفوذ مراجع شیعی در بین مردم را تنها نیروی بازدارنده در برابر سیطرۀ سیاسی، نظامی و چپاول منابع سرشار ایرانیان و اخذ امتیازات اقتصادی خود می دیدند، سعی کردند با انواع ترفندها و توطئه ها این سلاح کارآمد را از کار بیندازند؛ از همین رو، به بدعت و بنیان نهادن فرقه های ضاله و مذاهب ساختگی در برابر فرهنگ اصیل شیعی پرداختند.

هم چنین باید گفت، آموزۀ مهدویت که اعتقادی حماسی و تحرک بخش است، همواره در طول تاریخ غیبت، با بدفهمی هایی مواجه بوده است. این کژاندیشی ها با هدایت جریان های استعمارگر، روح رخوت و ناامیدی در جامعه پدید آوردند. مردم، خسته و رنجور از جنگ های سخت میان ایران و روسیۀ تزاری و بی کفایتی دولت های قاجار، به دنبال مأمن معنوی امنی می گشتند تا بی مهری های زمانه را در آن بازگو کنند. سوءاستفادۀ استعمارگران غربی از پتانسیل بالای آموزۀ مهدویت و اعتقاد به امام زمان(عج) نزد آحاد جامعۀ ایران، سبب شد که مردمِ تشنۀ حقیقت، به مجرد شنیدن ندای بابی گری و بهائی گری، مبنی بر نزدیک بودگی ظهور، نیابت امام عصر(عج) و... به آنان تمایل پیدا کنند.

ص: 88

«بابی گری» تقریباً در اوایل دورۀ قاجار (دورۀ محمدشاه) شکل گرفت؛ یعنی دقیقاً در سال 1844 میلادی(1260ق)، علی محمد شیرازی معروف به باب، با حمایت سفارت روسیۀ تزاری مدعی بابیت امام زمان(عج) شد. به استناد اعتراف «کنیاز دالگورکی»، افسر اطلاعاتی روسیۀ تزاری که بعدها سفیر روسیه در ایران شد، علی محمد را انتخاب کرده و راه و روش تظاهر به بابی گری را به وی نشان می دهند. بنا به استناد اسناد و مدارک خودِ تشکیلات بهائیت، حامی اصلی علی محمد باب، جاسوس و افسر اطلاعاتی انگلستان «آرتور کونولی» بوده است.

بابی گری و بهائی گری، که هردو دارای آبشخور فکری واحدی هستند، به رهبری «سیدعلی محمد باب» و «میرزاحسینعلی نوری» یا «بهاءالله» پای در عرصۀ وجود نهادند. سیدعلی محمد شیرازی (باب) در سال 1844میلادی (1260ق.) ادعا کرد که باب و نایب امام زمان شیعیان است و جمعی از مردم نیز به وی گرویدند. او بعداً با ادعای مهدویت و حتی نبوت، شورش های دامنه داری را در برخی از مناطق ایران ایجاد کرد، ولی با تأویل نادرست از آیات و احکام قرآن و تغییر و تبدیل قوانین اسلام، عملاً در مقابل علمای شیعه قرار گرفت.(1)

پیدایش فرقه ها در هر دورۀ تاریخی، معلول شرایط و عوامل گوناگونی است، ولی دلایل سیاسی بیش از عوامل دیگر در شگل گیری فرقه ها مؤثر بوده است. فرقه هایی مانند بابیت و بهائیت، نمونه های روشنی است که با دخالت مستقیم استعمار تولد و پرورش یافته است. در قرن نوزدهم میلادی که هر سه امپراتور استعماری انگلیس، روسیه و فرانسه به دنبال سلطه بر کشورهای اسلامی بودند، با هدف شکستن وحدت اسلامی و مقاومت مسلمین و در نهایت، تسلط بر فرهنگ و اقتصاد آنان، به فرقه سازی و مذهب سازی روی آوردند. آن ها در حجاز، مذهب «وهابیت» و در هند و پاکستان «قادیانیت» و در ایران «بابیت و بهائیت» را ایجاد و حمایت کردند.

ص: 89

استعمارگران روسی و انگلیسی با هدف تسلط بر ایران و منافع آن، با اختلاف افکنی و فرقه سازی (بابیت و بهائیت) سعی در خدشه دار کردن اصل امامت و ولایت، اصلی ترین اعتقاد و مانع بر سر راه رسیدن به اهداف استعماری و اقتصادی، زمینه های پیدایش این جریانات را به وجود آوردند و با عَلَم کردن سیدعلی محمد باب در این دوره (قاجار)، آشکارا از این جریان حمایت کردند. فرقه سازی و جلوه دادن آن به عنوان جنبش های اجتماعی، با استفاده از آموزه های دینی، از حربه های استعمارگران غربی در یکی _ دو قرون گذشته بوده است. آن ها دریافتند که فرهنگ مهدویت و اعتقاد به مهدی موعود(عج)، یکی از مهم ترین موانع سلطۀ آنان بر کشورهای اسلامی است؛ لذا با سوءاستفاده از جهل مردم، فرقه های ضاله ای با سوء تأثیرپذیری و برداشت ناصحیح از اندیشۀ مهدویت پدید آوردند که راه برای پذیرش فرهنگ منحطّ غرب برای مسلمانان فراهم کنند.

حوادث و پدیده های اجتماعی، تحت تأثیر اوضاع خاص جوامع به وجود می آیند. ارزش ها و باورهای دینی، اگر به درستی در جامعه عرضه نشود، فرهنگ جامعه در معرض آسیب های جدّی قرار خواهد گرفت. عواملی نظیر درک سطحی مردم از امام زمان(عج)، پای بندی توده به فرهنگ انتظار و مهدویت، ناهنجاری های اجتماعی و اوضاع متشنج سیاسی عصر قاجار، بهترین فضا را برای فرصت طلبان غربی پدید آورد تا با مطالعه روی مسئلۀ مهدویت، به تأسیس فرقه ای به نام بابیت در ایران دست بزنند، تا بدین وسیله عاملی برای تشتت، تفرقه و بحران های مذهبی باشد. از آن جا که سیاست بیگانگان و دولت های خارجی که با نگاه استعماری در ایران حضور یافته بودند، رسیدن به اهداف شوم خود بود، زمینۀ آشوب و شکستن وحدت ملی را فراهم آوردند، ولی فرهنگ منسجم ایران و اقتدار علما، مانع نفوذ بیشتر آنان شد؛ لذا برای در هم کوبیدن این انسجام و اقتدار، بر اساس مطالعات دیرین خود در اندیشۀ تشیع (امامت و مهدویت)، فرقۀ بابیه را به وجود آوردند و از آن حمایت کردند. اساساً بر هم زدن وحدت ملی در جامعۀ ایرانی و ایجاد تشتت مذهبی، حذف نهاد مرجعیت دینی و

ص: 90

کم رنگ کردن باور به وجود امام زمان(عج) به عنوان دادگر و منجی در آخرالزمان، از اهداف پنهان و آشکار استعمارگران غربی در حمایت از بابیت بود.

در نهایت سیدعلی محمد باب به فرمان امیرکبیر در 27 شعبان 1266 قمری در میدان عمومی تبریز محکوم به اعدام و تیرباران شد، اما بعد از او پیروانش، میرزایحیی صبح ازل و میرزاحسینعلی بهاء، راه او را ادامه دادند و حسینعلی بهاء توانست فرقۀ بهائیت را در امتداد بابیت تأسیس کند. میرزا حسینعلی نوری که به خود لقب «بهاء» داده بود، مدتی خود را پیامبری جدید خواند و فرقۀ بهائیت را پایه ریزی کرد.

پیوند بهائیت با دولت انگلیس به عنوان اَبَرقدرتی که خورشید در امپراتوری اش غروب نمی کرد، در سدۀ اخیر از مسائلی است که می توان گفت بین مورخان آگاه تاریخ و سیاست معاصر، نوعی اجماع بر آن وجود دارد. در دوران عباس افندی، معروف به عبدالبهاء (1844_1921م.) حکومت عثمانی فروپاشید و انگلستان، متصرفات این حکومت را به چنگ آورد. عبدالبهاء با اربابان تازه فلسطینی خود، روابط تنگاتنگی برقرار کرد و به پاس خدماتش به دولت انگلستان لقب «سِر» و نشان «نایت هود»(1) را از آنان دریافت کرد.(2) در مراسم خاک سپاری عبدالبهاء، نمایندگانی از دولت انگلستان حضور داشتند و «وینستون چرچیل»، وزیر مستعمرات بریتانیا با ارسال پیامی، مراتب تسلیت پادشاه انگلیس را به جامعۀ بهایی ابلاغ کرد.(3)

روند حمایت غربی ها از جریانات انحرافی، محدود به دورۀ قاجار نمی شود. در دوران پهلوی نیز رژیم شاه از بهائیان نه تنها حمایت می کرد، بلکه بر اساس مدارک و اسناد ساواک، آنان مورد حمایت رئیس جمهور آمریکا و دولت اسرائیل نیز بودند.

ص: 91

بهائیان علاوه بر تبریک پیروزی اسرائیل در جنگ با اعراب، گستاخی را به جایی رساندند که مبالغ هنگفتی برای کمک به ارتش رژیم منحوس اسرائیل جمع آوری کردند.(1)

توجه به این نکته ضروری است که به خصوص در دوران معاصر، جنبش های مهدوی، مورد بهره برداری عناصر استعماری قرار گرفته بودند. پس از ظهور بابیت و بهائیت، رهبران این فرقه ها، سرسپردگی خود را به سفارت خانه های روس و انگلیس دوچندان کردند تا از این طریق، هم باعث رونق کسب و کار خویش شوند و هم زمینۀ رضایت مندی اربابان خارجی خود را فراهم آورند.

2. قیام مهدی سودانی: جنبش محمداحمد سودانی (مهدی سودانی) در آفریقا، یکی از حوادثی است که تقریباً هم زمان با بابی گری و بهائی گری، اذهان غربی ها را به آموزۀ مهدویت، معطوف ساخت. در سال 1881 میلادی، فردی در سودان به نام محمداحمد سودانی، خود را مهدی موعود خواند و با ارتش استعماری انگلستان و مصر که کشور سودان را به اشغال خود درآورده بودند، به جنگ و مبارزه برخاست. حرکت او نظر جهانیان را به خود جلب کرد و نام او را به اروپا و دیگر نقاط غرب رسانید. هجوم استعمار پیر به سودان و مقابلۀ گسترده و پرشور مهدی سودانی در مقابل استعمارگران، سبب شد بسیاری از مردم سودان به او بپیوندند و از قیامش حمایت کنند.

مهدی سودانی پس از ادعای مهدویت، به تمام شخصیت های مذهبی و رؤسای قبایل، نامه نوشت و اظهار کرد که پیامبر در رؤیایی به او گفته است که وی مهدی موعود است؛ از این رو، از آنان خواست تا به او ملحق شوند و در جهاد شرکت کنند. رؤیای او وقتی شکل واقعی تر به خود گرفت که وی خالی بر گونه داشت که گمان می برد از علائم مهدی بودنِ اوست؛ حتی این جمله از او نقل شده است که: «هرکس

ص: 92

مرا به عنوان مهدی نپذیرد، کافر است.» او حدود چهار سال (1885_1881م) بر ادعای (مهدویت) خود پای فشرد و عدۀ بسیاری را در کشور سودان متوجه خود و آرمانش ساخت و به تدریج، مناطقی از سودان را که مورد توجه مصر و انگلیس بود، فتح کرد. حتی در سال 1885 میلادی، قوای انگلیسی در رویارویی با نیروهای محمداحمد سودانی شکست خوردند و خارطوم به تصرف نیروهای او درآمد.

پس از این که آوازۀ محمداحمد سودانی به بسیاری از کشورهای اروپایی رسید، این امر موجب گردید تا اصل موضوع مهدویت و ادعای محمداحمد سودانی برای بسیاری از غربی ها مورد کاوش و پژوهش قرار گیرد؛ از این رو، دانشگاه سوربن که نماد علم در غرب بود، از جیمز دار مستتر، خاورشناس عالی رتبه و استاد دانشگاه سوربن درخواست کرد تا دربارۀ مهدی سودانی و موضوع مهدویت که بر سر زبان ها افتاده بود، سخنرانی کند؛ بدین جهت، دار مستتر به ایراد سخنرانی دربارۀ مسئلۀ مهدویت و ریشۀ تاریخی این بحث و هم چنین سابقۀ مدعیان دروغین مهدویت در طول تاریخ اسلام پرداخت. او حتی کتاب مستقلی در این موضوع با عنوان مهدی از صدر اسلام تا قرن سیزدهم نگاشت.(1) مستشرق یهودی الاصل فرانسوی، حاصل کار خود را طی کنفرانس هایی که در تالار دانشگاه سوربن پاریس در حضور جمع کثیری از دانشگاهیان و مردم فرانسه، برگزار گردید، عرضه داشت. او در کتاب خود، جریان ظهور مهدی های متعدد در کشورهای اسلامی را یادآور شده است و به مهدی در کشور عثمانی (ترکیه)، مهدی در کشور مصر (که تنها در یک حمله، شصت هزار دریانورد فرانسوی را با یارانش کشتند)، مهدی در آفریقا که سکۀ «حجت الله» به نام خود ضرب کردند و ظهور مهدی موعود در سودان (محمداحمد سودانی) که در جنگ با نیروهای بریتانیایی با الهام از این نام و اندیشۀ مقوّی، پیروزی های شگرفی به دست آورد، اشاره می کند.

ص: 93

قیام مهدی سودانی که تحت لوای ادعای مهدویت علیه غرب (انگلستان) رخ داد، برای سال ها، ذهنیت غربی ها را به خود مشغول کرد و بسیاری از چهره های سیاسی و فرهنگی غرب را متوجه پدیده ای به نام «مهدی» کند. محمداحمد سودانی، طلبۀ علوم دینی بود که به تدریج، شور انقلابی علیه مصری ها و انگلیسی ها در وی شدت گرفت و برای اصلاح بلاد و رفع فساد، با استفاده از باورداشت مهدویت که بارها دولت های بزرگی چون دولت فاطمی و موحدین را برپا کرده بود، قیامش را آغاز نمود. اروپایی ها که از این قیام سخت برآشفتند، تلاش بسیاری برای شناخت ماهیت این اعتقاد انجام دادند.

قیام مهدی سودانی در آفریقا و جریان بابیت و بهائیت در ایران که تقریباً به طور هم زمان اتفاق افتاد، زمینۀ آشنایی مستشرقان و اندیشمندان غربی را با مقولۀ مهدویت فراهم آوردند و به یک باره، با اقبال زیادی از سوی خاورشناسان غربی به آموزۀ مهدویت در این بازۀ زمانی مواجه شدیم. اندیشمندانی نظیر: هانری کُربن، فان فلوتن، گلدتسیهر، ادوارد براون، ژوزف گوبینو، رنه گنون، مارگولیوث و... به خلق آثار مکتوب و نگارش دائرة المعارف ها، کتاب ها و رساله های متعددی در باب تشیع و مهدویت پرداختند.

3. پیروزی انقلاب اسلامی ایران: تجربۀ تاریخی نشان داده است که ظهور افکار مهدی خواهانه و جنبش های موعودگرایانه به طور کلی، سنتزی است که در اثر برخورد جوامع اسلامی و شیعی با التهابات اجتماعیِ برآمده از عناصر بیگانه و استعمار خارجی پدید می آید. در بین فرقه ها و مذاهب اسلامی، شیعیان اثنا عشریه (دوازده امامی)، به سبب ایستارهای اعتقادی فعال، بیشترین ظرفیت آفرینش روایت های موعودگرایانه را داراست.

مسئلۀ مهدویت، یکی از موضوعات چالش برانگیزی است که موجب دغدغه و نگرانی دنیای غرب در قرون معاصر گردیده است. بعد از اضمحلال و از هم گسیختگی

ص: 94

نظام کمونیستی شوروی، موازنۀ قدرت به نفع بلوک غرب، تغییر رویه داد و جبهۀ سرمایه داری غرب به رهبری آمریکا، خود را پیشتاز بی رقیب جهان لیبرالیزه و تک قطبی شده می دانست. در اواخر قرن بیستم میلادی، با ظهور ستاره های ایمان در آسمان ایران، نشانه های باورداشت اعتقاد به انتظار حضرت مهدی(عج) در میان امت های اسلامی، رنگ دیگری به خود گرفت. اسلام شیعی، با محوریت گزارۀ مهدویت، توانست در فرایند شکل گیری انقلاب اسلامی در ایران، به نحو مطلوبی عمل کند. آموزۀ انتظار مهدی(عج) به عنوان مولّد اصلی فکر انقلابی(1) به مثابۀ گفتمان غالب در انقلاب اسلامی، ایدئولوژی های رقیب و جریان های فکری همچون سوسیالیسم و ناسیونالیسم لیبرال را از سر راه برداشت. بدین سان، انقلابی دینی برخاسته از متن آموزه های تشیع، با امید گذار از ایران شهر به سمت آرمان شهر در ایران پدید آمد و کشتی طوفان زدۀ انقلاب ایران، با فانوس مهدویت در اقیانوس موّاج و پرتلاطم تهاجمات نظامی، اقتصادی و فرهنگی غرب به حرکت درآمد.

آموزۀ مهدویت، محور زایش اسلام سیاسی است که در قرون اخیر، در تکوین حرکت های اجتماعی و سیاسی جوامع اسلامی، به خصوص شیعه نقش آفرینی کرده است. نقطۀ اوج خودنمایی این آموزه در انقلاب اسلامی ایران، که برآمده از اسلام ناب و فرهنگ اصیل اهل بیت علیهم السلام است، به وقوع پیوست. در واقع، انقلاب اسلامی ایران، برآمده از فرهنگ امامت و مهدویت است.

اثرپذیری انقلاب اسلامی ایران از آموزۀ مهدویت را که به حذف دخالت غرب در ساختار سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی ایران انجامید، می توان در گفتار و نوشتار بنیان گذار انقلاب جست وجو کرد. تلاش امام خمینی رحمة الله در تدوین نظریۀ ولایت فقیه که اساس و پایۀ حکومتی مشروع، در عصر غیبت را پی ریزی کرد، رخداد

ص: 95

بی نظیری در نظریۀ سیاسی شیعه بود که هرگونه حکومتی را تا زمان ظهور امام زمان(عج) نامشروع می دانست.

بی شک، ادبیات انقلابی و ستیزش با شیطان بزرگ، برساخته از روحیۀ موعودگرایی شیعی است و انقلاب اسلامی ایران، مهم ترین اتفاقی بود که جرقۀ اصلی مهدی گرایی و موج بیداری مهدوی را در اذهان سیاست مداران و اندیشمندان غربی مشتعل کرد.

ص: 96

درک صحیح از غرب، نیازمند بازتعریف جهان غرب از فرایندهای نهفتۀ موجود در واحدهای بنیادین آن است. تا زمانی که قالب های ادراکی غرب بازسازی نشود، طبیعتاً هیچ گونه امیدی به درک درست ما از غرب و رابطۀ آن با اسلام وجود ندارد. در گفتار دوم، به بررسی مؤلفه ها و مبانی فکری تمدن غرب پرداخته و در گفتار آخر، مبانی و اصول فکری و فرهنگی اسلام را پردازش کرده ایم تا با ایجاد امکان داوری ارزشی، تقابل و تعارض دو تمدن را به لحاظ ساختاری بررسی کرده و نتیجه بگیریم که تعارض فرهنگ و تمدن اسلامی با تمدن غربی، پیش از این که به خاستگاه جغرافیایی در تمدن یا منازعات سیاسی دولت های طرفین، مرتبط باشد، بسیار عمیق تر و بنیادی تر است و ریشه در معرفت شناسی، انسان شناسی و در کل، تضاد دو نوع جهان بینی با هم دارد که در صورت بندی های رویینی (حوزۀ دیپلماسی، سیاست، نظامی گری و سبک زندگی) خودنمایی می کند.

از آن جا که تمدن اسلام با تأسی بر مبانی اسلامی، چارچوب ها و الگوهای نظری، عینی و رفتاری، خود را در صورت بندی و بر اساس شاخص های درون ساختاری تنظیم می کند، این امر زمینه های لازم برای تضادهای هنجاری بین اسلام و غرب را فراهم می سازد. این دو تمدن با توجه به تفاوت ها و تضادهای هویتی و معرفتی، در ادوار مختلف بر اساس نیازهای استراتژیک خود به منازعه با یکدیگر برخاسته اند. بنابراین، شکل بندی این منازعات، مبتنی بر عناصر و نشانه های هویتی و تمدنی استوار بوده و حاکی از این واقعیت است که این عناصر و گزاره های فرهنگی و هویتی است که کلید اصلی تولید تهدیدها و تخاصمات دو تمدن در ساحت عمل است؛ لذا تمدن غرب به دلیل زیرساخت های ایدئولوژیک و بن مایه های فکری و معرفتی که برخاسته از ایدئولوژی ماتریالیسم است، نه به صورت سطحی، روبنایی و در اثر سوءتفاهم، بلکه مبنائاً با آموزه های دینی، توحیدی و اسلام ناب، ناسازگار است و این عدم سازگاری در شکل سیاسی، خود را در قالب استراتژی ها و توطئه های تمدن غرب علیه واحدهای

ص: 97

هویتی و هنجاری اسلام نشان می دهد. تقابل باورها و ارزش های موجود در دو جهان بینی اسلام و غرب، سبب عدم اعتماد، بلکه ایجاد تعارض دو تمدن گردیده است. جهان غرب به طور کلی، در سه دورۀ جنگ های صلیبی، دورۀ مستشرقان و تهاجمات همه جانبه بعد از انقلاب اسلامی ایران، علیه اسلام تهاجم کرده است.

 آموزۀ مهدویت و موعودخواهی به مثابۀ انرژی رهایی بخش و الهیات امیدآفرین سیال در جوامع اسلامی، در هماهنگ سازی و جهت دهی به التهابات اجتماعی و احیای بیداری اسلامی در دنیای اسلام همواره مورد توجه غرب بوده است و به طور مشخص در دورۀ بابیت و بهائیت، جنبش مهدی سودانی در آفریقا و پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، حساسیت غربی ها به این آموزه افزایش پیدا کرد.

ص: 98

ص: 99

ص: 100

ص: 101

تقریباً از ابتدای قرن نوزدهم، جریان جدید و نوپایی در بین پروتستان ها به وجود آمد که به مکتب نوظهور «مبلغان انجیل» معروف شد. پیش از شروع جنگ جهانی دوم، از این مکتب به «بنیادگرایی» یاد می شد و شعار آن ها به وجود آوردن حکومتی در آمریکا بر مبنای بنیادهای انجیل بود. با پایان یافتن جنگ جهانی دوم، بنیادگرایان آمریکایی خود را مبلغان انجیل خواندند و با در دست گرفتن رسانه ها، مطبوعات و وسایل ارتباط جمعی توانستند در فرهنگ عمومی آمریکا نفوذ پیدا کنند و اکنون این جریان که موسوم به «مسیحیان صهیونیسم» است، قدرتمندترین و فعال ترین تشکیلات دینی و سیاسی آمریکا قلمداد می شود.

در این فصل، تلاش می شود تا الگوهای انتزاعی و رفتاری جهان غرب بر اساس قالب های تکنیکی و استراتژیک در مقابله با موج موعودگرایی اسلامی و مهدی باوری تحلیل شود. بنا بر آنچه آلیسون استدلال می کند، مبنی بر این که آمریکایی ها، جهان اسلام را به عامل بازدارنده و محدودکنندۀ گسترش آزادی، قدرت و پیشرفت بشر می شناسند،(1) جلوه ای از فضاسازی تلقی می شود.

هم چنین در این فصل، تلاش می شود تا با شناسایی مکتب مسیحیت صهیونیسم _ که ایدئولوژی حاکم و شناور بر فضای سیاست غرب است _ و نقش محوری اندیشۀ آخرالزمان در تصمیم گیری های سیاسی آن ها، استراتژی های کشورهای شاخص جهان غرب در تعدیل و تخریب آموزۀ مهدویت و آخرالزمان اسلامی ارزیابی و تحلیل شود و به دنبال این برایند هستیم که دنیای غرب در زیر سایۀ سنگین اندیشه های صهیونیستی، چه استراتژی هایی را برای رسیدن به اهداف خود در قبال حذف و انزوای آموزۀ مهدویت به کار می بندد.

ص: 102

ص: 103

بسیاری بر اساس این باور پدید آمد؛ فرقه هایی چون: ادونتیست ها،(1) انجمن شاهدان یهوه،(2) مقطع باوران،(3) پنجاهه گرایان،(4) مورمون ها(5) و صهیونیسم مسیحی.(6)

در سال 1835 میلادی، مرکز کشیش «چارلزوینی» ادعا کرد که هزارۀ خوش بختی سه سال دیگر، یعنی در سال 1838 میلادی شروع خواهد شد. در اوایل سال 1800 میلادی در کشور انگلستان گروهی که جمعیت معتقدان به بازگشت عیسی خوانده می شدند، جامعۀ بزرگی را برای آرمان شهر خود برگزیدند. این گروه پس از چندی به آمریکا رفتند و در سال 1840 میلادی، شماری بالغ بر شش هزار نفر پیدا کردند.(7)

الهیات و اندیشۀ مسیحی در اروپا و آمریکای قرن نوزدهم، علاقۀ بسیاری به هزاره گرایی نشان می داد و الهی دانان بسیاری در تبیین اندیشه های هزارۀ خود کوشیدند. اسکافیلد،(8) سیاست مدار هزاره گرای آمریکایی، بر کتاب مقدس شرحی نوشت که بعدها در قرن بیستم، مرجع تفسیر کتاب مقدس برای گروه های هزاره گرا گردید. آرنوسی جیبلیان،(9) متکلم و سیاست مدار هزاره گرای دیگری است که با انتشار چند روزنامه، آمدن مسیح را در میان مسیحیان تبلیغ می کرد.

در آستانۀ سال 2000 میلادی، شور و هیجان ناشی از انتظار بازگشت عیسی نمایان تر شده بود. در این سال ها، در ایالات متحدۀ آمریکا، فرقه های مذهبی فراوانی

ص: 104

ظهور کردند و رسوم و آیین های ویژه ای را بنا نهادند. شماری از افراطیون این فرقه ها برای پیوستن به عیسی مسیح خودکشی کردند! در ایالت ماساچوست آمریکا، مرکزی با عنوان مطالعات هزاره ای شکل گرفت و در این زمینه به پژوهش پرداخت. این مرکز با نصب ساعتِ کسر شونده، مردم را به ساعت صفر (آغاز سال دوهزار و ظهور مسیح) بشارت می داد.(1)

ص: 105

«پیوریتن»ها را می توان متحول کنندۀ باور مسیحی _ یهودی و مبدّل آن به مسیحیت صهیونیستی،(1) به عنوان ایدئولوژی پروتستان های قرون میانه دانست. این فرقه که به یهودی گری انگلیسی شناخته می شد، توسط فردی کالوینیست پروتستان به نام «ویلیام تیندل»(2) پایه گذاری شد و در اروپا گسترش یافت. ساختار هنجارهای اخلاقی این فرقه، تماماً منطبق با تورات است. سرنگونی پادشاه انگلیس به دست کرومول پیوریتن، موجب گسترش پیوریتانیسم در انگلیس و متعاقب آن آمریکا و شمال آتلانتیک و در ادامه، افزایش مطالعات توراتی و توجه به زبان عبری گردید. پیوریتانیسم مسیحی به اندازه ای به یهودیت وابسته بود که صفت «جودایزر»(3) را کسب کرده بود.(4) پیورتین ها بر فرزندان خود نام های یهودی، مثل: ساموئل، آموس،(5) سارا و یا جودیت،(6) بنیامین و آبراهام می گذاشتند.

بر اساس اعتقادات پیوریتن ها به پیش گویی های تورات که یهودیان را به مثابۀ قوم برگزیده می پنداشتند، پیش از بازگشت مجدد مسیح، باید یهودیان به سرزمین های مقدس بازمی گشتند.(7) این تلقی موجب پیدایش دیدگاه جدیدی دربارۀ یهودیان گردید که بعدها در تمامی آمریکا (نیو اینگلند) گسترش یافت. پیوریتن ها چنان دل باختۀ تورات شده بودند که پیشنهاد دادند نام آمریکا به جای «نیو اینگلند» به «نیو اسرائیل» تغییر کند.(8)

ص: 106

این مهاجران اولیۀ آمریکا، بر شهرک های جدیدالتأسیس خود نام های یهودی چون حبرون و کنعان گذاشتند.

ص: 107

زاییدۀ رشد بورژوازی یهود در اواخر قرن نوزدهم در اروپا و آمریکا بود که با شعار تسلط بر سرزمین های توراتی و بورژوازی یهود، گسترش یافت؛ بنابراین، صهیونیسم، ابتدائاً حرکتی غربی بود و کم کم این اندیشه در غرب شکل گرفت که فلسطین را به صورت مکانی برای اسکان یهودیان برگزیده و با انتقال این ایدئولوژی از غرب به شرق، هرگز هویت غربی خود را از دست نداده است.

شاید بتوان مؤثرترین نهضت هزاره گرای مسیحی را جنبش سیاسی، اجتماعی و الهیاتی صهیونیسم مسیحی برشمرد که در حقیقت، ترکیبی از باورهای دینی و ایده های سیاسی است و به شدت با سه عنصر دینی یهودیت، مسیحیت و صهیونیسم گره خورده است. وجه تأثیرگذاری آن نیز، بی تردید در آن است که این نهضت در روزگار معاصر، عمیقاً در کانون توجهات بشری است. مدافعان آن با انگیزه های مختلف، بسیار پرحرارت از آن دفاع می کنند و مخالفان یهودی، مسیحی و مسلمان آن با جدّیت و البته روی کرد و انگیزه های مختلف با آن ستیز می کنند. پژوهش گران، ریشه های تاریخی آن را به نهضت اصلاح دینی و ظهور پروتستانتیزم پیوند می زنند. جریان بازگشت به ریشه های یهودی و باورهای الهیاتی موجود در کتاب مقدس، پروتستان ها را به یهودیان نزدیک می کرد. این قرابت در پیوریتن ها (کالونی های پروتستانی) تأکید و بروز بیشتری داشت. کار تا جایی پیش رفت که برخی از آنان از دولت انگلستان خواستند که تورات را قانون اساسی خود اعلام کند.(1)

پس از چندی در سال 1600 میلادی از همۀ یهودیان خواسته شد، اروپا را به مقصد فلسطین ترک کنند، چراکه از نگاه آنان، حضور یهودیان در فلسطین، زمینه را برای آمدن دوبارۀ مسیح آماده خواهد ساخت.(2)

ص: 108

بر اساس این باور، حضور یهودیان در فلسطین دریافتی پیش گویانه از آن چیزی است که کتاب مقدس دربارۀ بازگشت عیسی و برپایی ملکوت الهی وعده داده است. از نگاه این پروتستان ها، صهیونیسم مسیحی و دولت اسرائیل، فرمان الهی و تکمیل وعدۀ خدا به ابراهیم است.(1)

تمام ریشه های الهیاتی جنبش مسیحیت صهیونیسم در همین باور نهفته است و دقیقاً همین اعتقاد است که تبلیغ می کنند: کانون همۀ پیش گویی های وحیانی (کتاب مقدس) دولت اسرائیل است.(2) به زعم این پیشینۀ تاریخی، کلیسای انگلستان برای نخستین بار در اواخر قرن نوزدهم، مسیحیت صهیونیزم را پایه ریزی کرد. سال 1948میلادی را باید نقطۀ آغازین قوام بخشیدن به اندیشۀ یادشده دانست، چراکه در این سال، هردو پیش بینی این نظریه تحقق یافت.(3)

در نهایت، سال 1982 میلادی بود که مسیحیت صهیونیسم به شکل کامل قوام یافت، در آمریکا و اسرائیل قدرت کامل را به دست آورد و از جنبش مذهبیِ صرف به حزب سیاسی تغییر ماهیت داد. به احتمال فراوان، به همین سبب بود که ریگان (رئیس جمهور وقت آمریکا)، سال 1983 را «سال کتاب مقدس» نامید. طرف داران این نظریه بر این باورند که در پایان تاریخ و در آستانۀ آخرالزمانند و باید تمام تلاش خود را برای تسریع در ظهور دوبارۀ عیسی علیه السلام به کار ببندند.

جریان مسیحیت صهیونیستی را گروهی از کشیشان بنیادگرای پروتستان آمریکایی رهبری می کنند. این جریان مذهبی که گرایش های تند سیاسی دارند، تا پیش از جنگ جهانی دوم، از آن جا که به تشکیل حکومت دینی در آمریکا بر اصول و بنیادهای انجیل دعوت می کردند، به مسیحیان بنیادگرا معروف شدند و پس از جنگ جهانی دوم، خود

ص: 109

را مبلغان انجیل(1) معرفی کردند و با توجه به زمینۀ گستردۀ اجتماعی پروتستانتیزم در جامعۀ آمریکایی و نیز بنیادهای فرهنگی و تمدنی آن جامعه _ که بر آموزه های پیوریتن های مسیحی مهاجر از اروپا، که خود از ذائقۀ قوی یهودی و توراتی برخوردار بودند، استوار است _ توانستند با اتکا به وسایل ارتباط جمعی و ظرفیت فوق العادۀ رسانه ای آمریکا، افکار عمومی جامعۀ آمریکا را تحت تأثیر قرار دهند و هم اینک قدرتمندترین و فراگیرترین جریان و تشکیلات مذهبی سیاسی در آمریکا به حساب می آیند.(2)

مسیحیان صهیونیست در امتداد سخنان پروتستان ها و پیوریتن ها، مکتب پروتستانیسم بنیادگرا یا ایوانجلیسم را بنیاد نهادند. «ایوانجلیسم» در لغت به معنای «بازگشت به انجیل» است که نخستین بار این واژه برای لوتر و یارانش به کار می رفت، ولی امروزه به مسیحیان محافظه کار و بنیادگرا گفته می شود.(3)

اینان بر عهد عتیق بیش از عهد جدید تأکید می ورزند؛ حتی انجیل را با تفسیر عهد عتیقی می فهمند. گرچه انجیل از نظر زمانی، متأخر از تورات بود و باید با انجیل، تورات را تفسیر کرد و عقیدۀ سنتی مسیحیان نیز همین گونه بوده است، ولی با نفوذ اندیشه های پروتستان ها و یهودیزه شدن بیشتر مسیحیت، دست از این حالت عقلایی برداشته و انجیل را با عهد عتیق تفسیر می کنند.

در اواخر قرن نوزدهم، یکی از مفسران معروف آمریکایی به نام «سایرس اسکوفیلد» بر اساس افکار «جان داربی» انگلیسی، انجیل را تفسیر کرد که امروزه از مهم ترین منابع مسیحیت صهیونیستی شمرده می شود. این انجیل(4) معتبرترین تفسیر انجیل برای پروتستان های سراسر جهان به شمار می آید.

ص: 110

بنابراین، با یهودیزه شدن مسیحیت پروتستان، تحولات عمیقی در فرهنگ آمریکا ایجاد شد. کلیسا به مدد انقلاب ارتباطات، به ویژه کلیساهای تلویزیونی، به گسترش بنیادگرایی آمریکا کمک کرد. ایوانجلیست ها یا همان قائلان به مسیحیت صهیونیستی و یا مبلغان انجیل، اصلی ترین گروه بنیادگرایی است که در این زمان تشکیل شد. آن ها با شعار «بازگشت به انجیل»، خواستار تغییر جامعه و تحول فرهنگی شدند تا از این راه در آمریکا، حکومتی بر مبنای بنیادهای انجیل به وجود آورند.

آن ها در اوایل قرن بیستم، اصول مسیحیت را به عنوان بنیادها تبیین نموده و تا سال 1915 میلادی دورۀ دوازده جلدی را در آمریکا منتشر کردند و به سبب همین مواضع، برای اولین بار اصطلاح «بنیادگرا» بر آن ها اطلاق گردید. مطابق آمارهای رسمی، هشتاد تا صد میلیون مسیحی در کشور آمریکا طرف دار این مکتب فکری هستند. آن ها با جدیت دربارۀ عملی کردن خواسته های مسیح و تحقق پیش گویی های انجیل تبلیغ می کنند و اعلام می دارند ظهور دوبارۀ مسیح بسیار نزدیک است و مسیحیان برای ظهور مجدد مسیح وظیفه دارند انجیل را در سراسر جهان تبلیغ کنند.

یکی از ویژگی های بارز این جریان این است که وابسته به هیچ یک از فرقه ها و کلیساهای پروتستان نیست، بلکه در حقیقت، اعضای تمامی فرقه های کلیسای پروتستان عضو این جریان دینی اند. مسیحی کردن سایر اقوام غیرمسیحی با تبلیغات گسترده، از دیگر اهداف این جریان است. دولت های پروتستانی در شمال اروپا و دولت ایالات متحدۀ آمریکا، از مبلغان انجیل برای مسیحی کردن غیرمسیحیان در سراسر جهان از نظر مالی، فرهنگی و سیاسی حمایت می کنند.

ص: 111

هستند. محور تبلیغات این مبلغان انجیلی، «آرماگدون» یا نبرد آخرالزمان است. اصول و مبانی جریان مبلغان انجیل در آمریکا و انگلستان، حمایت همه جانبۀ سیاسی _ عقیدتی از صهیونیسم می باشد. آن ها بر این باورند که پیروان کلیسای پروتستان، برای ظهور مجدد مسیح، باید چند خواستۀ مسیح را که در تفاسیر اناجیل قرن بیستم به عنوان پیش گویی های انجیل بیان شده است، عملی کنند. این جریان نوپدید در فرهنگ پروتستانیسم با عنوان صهیونیسم مسیحی شهرت دارد که پدیده ای دینی و سیاسی در عالم مسیحیت است. این مبلغان انجیلی دارای کلیساها، کلوپ ها و شبکه های تلویزیونی در آمریکا هستند و با سرمایه و نفوذی که در عرصۀ سیاسی آمریکا دارند، سعی در هدایت سیاست مداران در عملی کردن جنگ بزرگ دارند.

رهبران ارشد جنبش مسیحیت صهیونیستی عبارت اند از:

1. جری فالول(1): جری فالول از معروف ترین مسیحیان صهیونیست تاریخ آمریکاست. او فرزند «کاری فالول» است که از شدت شراب خواری و می گساری در 55 سالگی درگذشت. جری فالول در 1956 میلادی از دانشکدۀ انجیل بابتیست،(2) واقع در اسپرینگ فیلدمیسوری(3) فارغ التحصیل شد. وی در سال 1973 میلادی در شهر لینچ برگ ویرجینیا، دانشکده ای برای تربیت مبلغان مسیحی با عنوان دانشکدۀ لیبرتی تأسیس کرد. فالول، عضو رسمی کلیسای کنوانسیون بابتیست های جنوبی بود که بانفوذترین و بزرگ ترین کلیسای صهیونیست مسیحی در آمریکاست. او در دوران ریاست جمهوری ریگان به مدت هشت سال، کشیش رسمی کاخ سفید بود. هم چنین وی مانند سایر ایوانجلیست های آمریکا، از طرف داران و حامیان پروپاقرص اسرائیل

ص: 112

بود. مصاحبه ها و سخنرانی های داغ و مهیّج فالول در شبکه های تلویزیونی، از او ستاره ساخته بود. بنا به نقل روزنامۀ نیویورک تایمز، برنامه های تلویزیونی جری فالول و پت رابرتسون در آمریکا، از مجله ها و فیلم های سکسی، جذاب تر و پربیننده تر است.(1)

فالول در مصاحبۀ شصت دقیقه ای تلویزیونی در شبکۀ CBS، آشکارا به حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم توهین کرد و پیامبر رحمت را تروریست نامید! بعد از این سخنرانی، مسلمانان سراسر جهان علیه وی، به شدت اعتراض کردند.(2)

2. پت رابرتسون(3): وی یکی از رهبران بانفوذ مسیحیان صهیونیست و صاحب شبکۀ سخن پراکنی مسیحیان یا CBN است که در سال 1961میلادی در شهر ویرجینیا تأسیس کرد. بودجۀ سالیانۀ این شبکه، 55 میلیون دلار است.(4) او با سرمایه گذاری در معادن طلای لیبریا و الماس کنگو، ثروتمندترین کشیشِ جهان شناخته می شود. رابرتسون، مطابق اعتقاد تحقق پیش گویی های انجیل، تأیید همه جانبه از دولت غاصب اسرائیل را وظیفۀ دینی خود می داند.

او در کتاب پایان عصر(5) به قریب الوقوع بودن جنگ نهایی مقدس تأکید می کند. او اذعان می کند که در این جنگ، سراسر جهان نابود خواهد شد و فقط ایوانجلیست ها نجات خواهند یافت. او هم چنین در کتاب نظام نوین جهانی،(6) جهانی شدن اقتصاد و

ص: 113

تقویت سازمان های بین المللی را موانع اصلی در تحقق یافتن اهداف دینی ایوانجلیست ها قلمداد و تهدید می کند که در آغاز هزارۀ سوم، ایوانجلیست ها این وضعیت جهان را تحمل نخواهند کرد و دنیا در آغاز هزارۀ جدید باید منتظر اقدامات عملی جنگ جویان مسیحی باشد.

او از نخستین رجال کلیسای بنیادگراست که به ضرورت و اهمیت تأثیر «کلیسای تلویزیونی» پی برد و در سال 1961میلادی فرستندۀ تلویزیونی در شهر «پرتس ماوث»(1) در ویرجینیا خریداری کرد که هم اینک با استفاده از ماهواره، شبکۀ گسترده ای از برنامه های رادیویی و تلویزیونی خود را به سراسر ایالات متحده و بیش از شصت کشور دیگر جهان ارسال می کند.

شبکۀ کلیسای تلویزیونی او به لحاظ کثرت بیننده، چهارمین شبکۀ تلویزیونی ایالات متحده به شمار می آید. درآمد خالص وی در سال 1985می، 233 میلیون دلار بوده است.(2)

او با داشتن کلوپ «007» به ارائۀ بیانات خود می پرداخت. در سایت اینترنتی کلوپ 007، برخی پرسش ها و پاسخ های وی درج شده است. تأمل در این اظهارنظرها نشان می دهد که: اولاً، تا چه اندازه با اسلام و عقاید اسلامی بیگانه است و ثانیاً، تا چه میزان در توجیه سیاست های ضد بشری سردمداران کاخ سفید می کوشد.

در شبکۀ اینترنتی CBN که متعلق به رابرتسون است، مقالات و تحلیل هایی مبنی بر تروریست نشان دادن مسلمانان به رهبری امام مهدی(عج) قابل جست وجوست؛ برای نمونه، مقاله ای با عنوان «یک ویدیویی ایرانی می گوید: ظهور مهدی نزدیک است» را در سایت خود بارگذاری کرده و به تحلیل و بررسی مستند انحرافی «ظهور بسیار نزدیک است» پرداخته است.

ص: 114

3. هال لیندسی(1): از رهبران معروف دینی و پروتستان ها و مبلغ برجستۀ انجیل در ایالات متحدۀ آمریکا، کشیش هال لیندسی است. او در آمریکا به پدرِ مکتب اعتقاد به تحقق پیش گویی های انجیل(2)، معروف است. لیندسی، مالک شبکۀ رسانه ای تثلیث(3) و ماه نامۀ شرح وقایع آخرالزمان(4) و فصل نامۀ شمارۀ معکوس(5) است.

لیندسی بیش از بیست کتاب در تفسیر پیش گویی های انجیل تألیف کرده و محور این کتاب ها، آغاز جنگ نهایی آرماگدون در فلسطین و ظهور دوبارۀ مسیح در آغاز هزارۀ سوم است. از کتاب های معروف این کشیشِ ایوانجلیکال عبارتند از: شمارش معکوس تا جنگ نهایی آرماگدون،(6) زمین سیارۀ بزرگ گذشته(7) و جنگ برای بیت المقدس.(8)

هال لیندسی یک ماه بعد از حادثۀ یازده سپتامبر 2001 میلادی، کتاب آمریکا بر سر دوراهی تألیف و در آن تبلیغ می کند که حادثۀ یازده سپتامبر، زمینه ساز آغاز جنگ نهایی آرماگدون است. همین نویسنده در آغاز سال 2001 میلادی، کتاب دیگری را با عنوان در پیش گویی های انجیل، جای آمریکا کجاست؟(9) تألیف کرده بود. در این کتاب نیز نقش دولت ایالات متحدۀ آمریکا در جنگ آرماگدون بیان شده است که مؤلف القا می کند که دولت آمریکا، جنگ آرماگدون را رهبری خواهد کرد و انگلستان نیز، متحد

ص: 115

آمریکا خواهد بود. هال لیندسی می گوید: پیش از این که یهودیان تشکیل ملت بدهند، هیچ چیز در سر جایش نبود؛ حال که این اتفاق افتاده است، تحقق علائم پیش گویی های انبیا دارد جای خودش قرار می گیرد.

4. بیلی گراهام(1): وی یکی از معروف ترین صهیونیست های مسیحی آمریکایی است که در میان پروتستان های جهان، شهرت بسزایی دارد. گراهام، ارتباط بسیار نزدیکی با تمامی رؤسای جمهوری ایالات متحدۀ آمریکا داشته است و تا اواخر دورۀ ریاست جمهوری جیمی کارتر، کشیش رسمی کاخ سفید بود. او به همراه فرزندش فرانکلین گراهام، از طرف داران جدّی اسرائیل و صهیونیسم هستند.

بیلی گراهام در سال 1983 میلادی کتاب نزدیک شدن صدای سم اسب ها(2) را تألیف کرد و در آن یادآور شد که آغاز هزارۀ سوم، در پایان جنگ آرماگدون، مسیح علیه السلام سوار بر اسبی سفیدرنگ و با شمشیری دولبه در دست، ظهور خواهد کرد و در این جنگ، ضدمسیح را هلاک نموده، حکومت هزارساله اش را به پایتختیِ بیت المقدس تأسیس خواهد کرد.

کتاب معروف دیگر وی تا جنگ آرماگدون است(3) که در آن از پروتستان های سراسر جهان می خواهد برای حضور در جنگ مقدس آرماگدون در آغاز هزارۀ سوم آماده باشند. او در سال 1970 میلادی هشدار داد که اکنون جهان به سرعت، به سوی آخرالزمان و جنگ آرماگدون پیش می رود و نسل کنونی جوان ما شاید آخرین نسل در تاریخ باشد.

ص: 116

5. پل گراوچ(1): وی مدیر شبکۀ رسانه ای تثلیث است که برنامه های دینی این شبکه، بعد از شبکه های دینی CBN و PTL، پربیننده ترین شبکۀ دینی در آمریکاست.

6. رابرت شولر: مقرّ وی در کلیسای جامع بلور در گاردن گرو کالیفرنیاست و از سال 1970 میلادی، برنامه های تبلیغی دینی را با عنوان «ساعت قدرت»(2) تهیه می کند، که از 149 ایستگاه رادیویی و تلویزیونی در آمریکا پخش می شود. این برنامۀ دینی، به ویژه برای تربیت دینی سربازان و افسران ارتش آمریکا در پادگان ها و مراکز نظامی این کشور پخش می شود.

7. جک وان ایمپ(3): او یکی دیگر از ایوانجلیست های معروف آمریکاست که ظهور مسیح در آغاز هزارۀ سوم را به شدت تبلیغ می کرد و مسیحیانِ دوباره تولد یافته را برای جنگ نهایی مقدس آرماگدون مهیا می نمود. او چند فیلم سینمایی نیز دربارۀ حوادث آخرالزمان و جنگ آرماگدون تولید کرده است.

8. کشیش جورج اوتیس(4): او از دیگر رهبران صهیونیسم در آمریکاست. حمایت گستردۀ اوتیس از اسرائیل در حملۀ سال 1982 میلادیِ صهیونیست ها به لبنان، از جمله پخش مواد غذایی، تورات و شب نامه هایی در دفاع از اسرائیل در میان ساکنان جنوب لبنان، از مهم ترین فعالیت های اوست.

9. جیمی سواگارت: او صاحب هشت ایستگاه رادیویی است و برنامه های دینی وی از 222 ایستگاه دیگر پخش می شود. ایستگاه تلویزیونیِ موعظۀ انجیلی او در «باتن روژ» ایالت لوییزیانا قرار دارد. او مجموعاً هر روز به 4/5 میلیون خانوار دست رسی

ص: 117

داشت که در روزهای یک شنبه، به طور متوسط دوازده میلیون خانوار، مخاطب برنامه های او بودند. افرادی نظیر: جیمز رابینسون، اول رابرتز، کینت کوپ لند، رکس هامبارد، راس باگلی، ریچارد دی هان، فرانک پولارد، چارلز ستانلی، رابرت تیلستون، جیمز کندی و لیستر سام رال از دیگر ایوانجلیست های معروف در آمریکا هستند که در شبکه های مختلف رادیویی و تلویزیونی آمریکا، سخنرانی های تبلیغی ایراد می کنند.

شایان ذکر است، بسیاری از این رهبران ایوانجلیست در آمریکا به فساد و رسوایی مالی، اخلاقی و جنسی مبتلا هستند، ولی با در دست داشتن شبکه های متعدد صوتی و تصویری، بر کارهای خود سرپوش می گذارند!

ص: 118

مسیحیان صهیونیست، آخرالزمان را همراه با ظهور حضرت مسیح علیه السلام و تشکیل حکومت جهانی توسط وی می دانند، اما این ظهور به مقدماتی نیاز دارد. بر اساس اعتقادات این مکتب نوظهور، حوادثی باید به وقوع بپیوندد تا مسیح علیه السلام دوباره ظهور کند. پیروان این فرقه، وظیفۀ شرعی خود می دانند تا برای تسریع در عملیاتی شدن این حوادث مهم، کوشش کنند. این وقایع و حوادث آخرالزمانی که پیش درآمد ظهور حضرت مسیح علیه السلام است، به تفصیل در پی می آید.

ص: 119

تشکیل کشور صهیونیستی اسرائیل در فلسطین فعالیت کند. یهودیان با این نیت از سراسر جهان فراخوانده شدند تا کشور اسرائیل را در گستره ای از رودخانۀ نیل تا امتداد شطّ فرات، به وجود آورند. یهودیانی که به این درخواست مهاجرت، در جهت تسریع پروژ ۀ آخرالزمان سازی، پاسخ مثبت می دهند، اهل نجات خواهند بود و مورد حمایت های مالی و تسهیلاتی، از جمله رفع مشکل مسکن از سوی دولت اسرائیل و سرمایه داران صهیونیست قرار می گیرند.

ص: 120

پیش گویی های کتاب مقدس و آمدن مسیح را تضمین می کند.(1) یهودیان و مسیحیان صهیونیست معتقدند، باید این دو مسجد مقدس را منهدم و به جای او معبد بزرگ را بنا کنند. آنان تسلط غیریهودیان و به خصوص مسلمانان بر بیت المقدس را تسلط شیاطین بر این مکان مقدس تلقی می کنند و معتقدند، تا زمانی که این امر ادامه داشته باشد، عیسی مسیح ظهور نخواهد کرد.

آنان به خوبی می دانند که تخریب قبلۀ اول مسلمین، باعث تحریک احساسات مذهبی آنان و در نتیجه، بروز جنگ خونین و گسترده خواهد شد؛ اما مهم است که چنین جنگی باید درگیرد تا مسیح ظهور کند. بنابراین، تخریب مسجدالاقصی و قبة الصخره علاوه بر مهیا کردن شرایط برای ساخت معبد سلیمان، زمینه را برای بروز نبرد بزرگ آخرالزمان فراهم می کند که این امر، کاملاً اخلاقی و منطبق با آموزه های دینی مسیحیان صهیونیست است. هم چنین ذکر این نکته نیز ضروری است که یهودیان در تئولوژی مسیحیان صهیونیست، تنها بازیگرانی در تراژدی آخرالزمانیِ مسیحیت هستند.

بیش از نیم قرن است که پروژۀ اکتشاف بقایای معبد سلیمان در طبقۀ زیرین مسجدالاقصی در حال انجام است و تونل های بسیاری در زیرزمین این مسجد حفر شده است و پایه های آن را به طور کامل سست کرده اند تا با کوچک ترین زلزلۀ خفیفی که در اورشلیم رخ دهد، مسجدالاقصی فروریزد.

از سال 1927 میلادی بدین سو، دو مسجد مقدس الاقصی و قبةالصخره، ده ها بار مورد حملۀ یهودیان و مسیحیان افراطی قرار گرفته است. در سال 1967 میلادی، مسیحی ای به نام «میشل روهن» در مسجدالاقصی آتش افروخت. او معتقد بود، نباید هیچ مسجدی در این سرزمین باقی بماند تا یهودیان بتوانند به سرزمین نیاکان خود

ص: 121

بازگردند و معبد خود را بسازند و آن گاه انتظار بازگشت مسیح به سر آید.(1)

گفتنی است، در یکم ژوئیۀ 1976 میلادی روزنامۀ نیویورک تایمز اطلاعیه ای با امضای 105 کلیسای پیرو صهیونیسم مسیحی از سراسر آمریکا چاپ کرد که در آن آمده بود: «هر کس با خواست صهیونیست ها دربارۀ زمین های دولت اسرائیل مخالفت کند، نه تنها با اسرائیل، بلکه با خدا و تاریخ می جنگد.»(2)

جریان مسیحیت صهیونیست عقیده دارد که تخریب مسجدالاقصی و ساخت معبد سوم سلیمان به جای این مسجد، شرط ظهور حضرت مسیح علیه السلام است و بدون ساخت این معبد، مسیح هرگز ظهور نخواهد کرد. گروه های تندرو صهیونیست بر این باورند که بنای قدیمی اول و دوم معبد سلیمان در زیر مسجدالاقصی است و این مسجد بر خرابه های معبد سلیمان ساخته شده است؛ لذا برای تجدید بنای معبد، راهی جز ویرانیِ مسجدالاقصی وجود ندارد.

ص: 122

سلیمان که پیش از ساخت معبد و برای تطهیر آن باید انجام شود، از مقدمات ظهور مجدد مسیح است.

بر اساس تعالیم یهود این گوساله می بایست سرخ موی و بدون هیچ عیب و نقصی باشد، هیچ گاه یوغی بر آن قرار نگرفته و گوساله ای نزاییده باشد. این گوساله باید حتماً ماده، باکره و در حین قربانی، سه ساله باشد. این گوساله پس از سوزانده شدن در کوه زیتون، برای استفاده در امر تطهیر به کار می رود.(1) محل قربانی و سوزاندن این گاو در کنار کوه زیتون قرار دارد. پس از سوزاندن گوساله، شخصی پاک باید خاکسترهای آن را جمع آوری کرده و به بالای کوه زیتون ببرد. پس از آن، تودۀ عظیم خاکسترِ به جای مانده را با آب مخلوط کرده و آب مطهر را از آن تهیه می کنند. به همین دلیل، طی شصت سال گذشته، یهودیان و صهیونیست ها به منظور آماده سازی مقدمات بنای معبد سلیمان، به دنبال پرورش گاوِ سرخ موی با ویژگی های مذکور هستند؛ حتی خاخام های متعصب معتقدند، وجود یک یا دو تار موی سیاه یا سفید بر بدن گاو، مانع از انتخاب آن برای اجرای مراسم می شود و برخی دیگر هم معتقدند، این گوساله باید در اسرائیل به دنیا آمده باشد.(2)

طی چند دهۀ اخیر، صهیونیست ها در نقاط مختلف جهان با استفاده از دانش ژنتیک، اقدام به اصلاح نژادی گاو برای تولید گوسالۀ سرخ موی کرده اند. گزارش های متعددی از کشورهایی چون سوئیس، کاندا، سوئد، اسرائیل و ایالت تگزاس و می سی سی پی در این زمینه منتشر شده است. حتی با پی گیری های مکرر صهیونیست ها، گوساله ای در سال 1997 میلادی تولید شد که مسیحیان صهیونیست در آن زمان، آن را از نشانه های ظهور دانستند و بسیاری از خاخام های متعصب، پیدایش این گوساله را ماشۀ انفجار مسجدالاقصی دانستند.

در آستانۀ هزارۀ سوم، وقتی از طریق مطالعات ژنتیک در یک مرکز آمریکایی،

ص: 123

گوسالۀ سرخ مویی به دنیا آمد، آقای ریچارد لندز، استاد هزاره شناسی و آخرالزمان گرای دانشگاه بوستن آمریکا، اعلام کرد: «به دنیا آمدن این گوساله همان چیزی است که انتظار آن را می کشیدیم. حالا می توانیم جنگ آخرالزمانی را آغاز کنیم.»

این خبر، جدّی گرفته نشد تا این که یکی _ دو سال بعد، خبر از به دنیا آمدن کودکی عجیب الخلقه در سرزمین های اشغالی فلسطین با عنوان «تولد دجال آخرالزمان»، فضای آخرالزمانی را متحول کرد. تلاش شد این کودک را که تنها یک چشم داشت و آن هم روی پیشانی اش قرار گرفته بود، دجال و ضدمسیح معرفی کنند. این خبر توسط منابع اسرائیلی به سرعت منتشر شد، اما در پی گیری های بعدی معلوم شد که این کودک در چین متولد شده و یک صهیونیست به مبلغ کلانی، او را خریداری و به فلسطین اشغالی منتقل کرده است!

دولت اسرائیل نیز سال هاست در حال آماده سازی مقدمات لازم جهت ساخت سومین معبد سلیمان در اورشلیم است و تمام مقدمات ساخت معبد توسط خاخام های یهودی مهیا شده است تا بر طبق کتاب مقدس، پیش از شروع عملیات ساخت معبد، مراسم قربانی و تطهیر انجام شود. گوسالۀ مربوط، باید در روز مراسم، در مکانی خارج از اردوگاه محل اقامت خاخام ها در محوطۀ معبد، قربانی شود؛ سپس مقداری از خون او برداشته شده و در جلوی خیمۀ اجتماع پاشیده شود. بعد، گاو به همراه پوست، گوشت، چرم، فضولات و خونش تماماً به همراه چوب سرو و زوفای مصری سوزانده شود و آتش تا خاکستر شدن گوساله، روشن نگاه داشته شود.

یکی از ادله ای که صهیونیست ها برای تطهیر و انجام مراسم قربانی بیان می کنند، سکونت غیریهودیان و بیگانگان در منطقه است که با انجام این مراسم، اورشلیم و معبد مقدس سلیمان برای همیشه از شرّ کفار و بیگانگان تطهیر می گردد.

ص: 124

ص: 125

گروه های مسیحی بنیادگرا اعتقاد دارند که خداوند، سعادت دنیا را به یهودیان و سعادت اخروی را به گروه های مسیحی عطا خواهد کرد؛ به همین دلیل به آن ها، مسیحیان از نو زاده شده می گویند. مسیحیان صهیونیسم معتقدند، آرماگدون را نخواهند دید و هیچ گونه تألمات ناشی از این دوره را نیز متحمل نخواهند شد، زیرا خداوند در واقعۀ «ریچر»(1) آن ها را به آسمان ها خواهد برد. به این ایده که از سوی کلیسا نیز پذیرفته شده است، هزاره گرایی(2) می گویند، زیرا گفته می شود در کتاب مقدس تورات به وقوع این جنگ در هزارۀ سوم اشاره شده است. از سوی دیگر، مسیحیان صهیونیسم بر این عقیده اند که عیسی مسیح علیه السلام در این جنگ، از آسمان به زمین بازخواهد گشت و دجّال را می کشد و بعد از آن، پادشاهی خود را آغاز خواهد کرد و دوران صلح جهانی آغاز خواهد گردید.

مسیحیان بنیادگرا از آن جا که معتقد به وجود هفت مرحلۀ گذار در کتاب مقدس هستند، خود را تدبیرگرایان یا دهری گرایان(3) می دانند. مراحل پیش گویی های هفت گانۀ کتاب مقدس عبارتند از: بازگشت یهودیان به فلسطین، ایجاد دولت یهود و احداث مجدد هیکل سلیمان، موعظه شدن انجیل در تمام دنیا، به بهشت رفتن ایمان آورندگان، هفت سال دوران فلاکت که سرانجام یهودیان با پیروان دجال به نبرد می پردازند، وقوع جنگ آرماگدون در صحرای مگیدو اسرائیل، شکست لشکریان دجال و آغاز پادشاهی مسیح در اورشلیم.

رهبران مذهبی فرقه های پروتستان در ایالات متحده و انگلستان، اعتقادات یادشده را در چند دهۀ گذشته به شدت در آمریکا و جوامع اروپایی تبلیغ و ترویج کردند. در اوایل سال 2001 میلادی هال لیندسی، کشیش آمریکایی، کتاب در پیش گویی های

ص: 126

 انجیل، جای آمریکا کجاست؟ را تألیف کرد که یکی از پرفروش ترین کتاب های دهۀ 2000 میلادی در آمریکا به شمار می آید. نویسنده در این کتاب بعد از بیان نقش آمریکا در جنگ نهایی آرماگدون، در پی اثبات این مطلب است که دولت آمریکا، رهبری این جنگ را عهده دار خواهد بود؛ حتی دولت آمریکا در رواج جنگ سرد بر ضد شوروی سابق، موشک های هسته ای قاره پیمای خود را «شمشیرهای جنگ مقدس» نامیده بود.

پیروان این مکتب افراطی بر این مطلب اذعان دارند که عملیات طوفان صحرا (1991م.) بر ضد عراق، مقدمه ای برای جنگ مقدس آرماگدون بوده است. مسیحیان صهیونیست برآمده از پروتستان در آمریکا، انگلیس و کشورهای اروپای شمالی معتقدند، مسیح در امور خاورمیانه همواره به سود اسرائیل مداخله کرده، با یهودیان صهیونیست، مخرج مشترک واحد و هم پوشانی اعتقادی وجود دارد و آن، کمک به تشکیل دولت اسرائیل بزرگ از نیل تا فرات است که آن را خواست مسیح می دانند. مسیحیان صهیونیست بر این باورند که هر عملی که از سوی دولت اسرائیل انجام می شود، در حقیقت از سوی مسیح طراحی شده است و باید از سوی مسیحیان سراسر جهان مورد حمایت قرار گیرد. آمریکا، انگلیس و کشورهای غربی طرف دار این ایده، با تزریق کمک های مالی و تسلیحاتی خود به این رژیم غاصب (موشک های اتمی، تسلیحات شیمیایی، میکروبی، بمب های هیدروژنی و...) اسرائیل را به انبار مهمات و پادگان نظامی غرب تبدیل کرده اند که در خدمت صهیونیست جهانی هستند.

از آن جا که موجودیت اسرائیل با منافع غرب پیوند خورده بود، از آمیزش غرب با صهیونیست، طفل نامشروع اسرائیل پا به عرصۀ جهانی گذاشت تا حافظ منافع والدین خود در خاورمیانه باشد.

ص: 127

ص: 128

«ارض موعود» و سرزمین های مقدس از جانب خدا و... شاخصۀ پروتستانیسم لوتری بود که بعدها در پوستین مسیحیت صهیونیستی ظاهر شد.

صهیونیسم مسیحی با شعار بازگشت یهودیان به اراضی مقدس، با انقلاب پیوریتن ها در انگلستان که علاقۀ بسیاری به عهد عتیق و یهودیان از خود نشان می دادند، مورد حمایت گسترده ای قرار گرفت. با ورود اولین گروه مهاجران انگلیسی به قارۀ کشف شدۀ آمریکا، آن جا را اورشلیم یا کنعان جدید تلقی کردند. بدین سان، صهیونیسم آمریکا ده ها سال پیش تر، گوی سبقت را از صهیونیسم هرتزلی در برپایی اسرائیل ربود. این جانب داری که صبغه ای کاملاً مذهبی دارد، در روح سیاست آمریکا رخنه کرد و تأثیر بسیار مهمی را در هیئت حاکمۀ آمریکا ایفا نموده است.

پس از حادثۀ یازده سپتامبر 2001 میلادی، نقش این جریان در دستگاه دیپلماسی آمریکا به شدت افزایش یافت؛ به طوری که صاحب نظران و پژوهش گران سیاسی هشدار دادند که ایدئولوژی بنیادگرای صهیونیسم مسیحی، به وضوح در بدنۀ کاخ سفید مشاهده می شود.

زمانی که قواعد و هنجارهای مذهبی گسترش می یابد، زمینه برای تبدیل مذهب اجتماعی به مذهب سیاسی به وجود می آید. در این روند، راست مسیحی، صهیونیزم مسیحی و بنیادگرایی مسیحی از جریانات سیاسی بالندۀ مذهبی به شمار می آیند که طی نیم قرن گذشته توانسته اند نقش بیش از پیش مهمی در روند تصمیم گیری های امنیتی و سیاسی در واشنگتن ایفا کنند. این امر نشان می دهد، مذهب گرایی در جامعۀ آمریکا صرفاً نماد و نقش دینی ندارد، بلکه از قالب ها و قواعد مذهبی به عنوان پشتوانۀ سیاست های رسمی کشور استفاده می شود.

درست است که نخستین قانون اساسی جدید جهان که در آمریکا تدوین شد، متضمن جدایی دین از سیاست بود، اما امروزه به وضوح مشاهده می شود که حضور مذهب و دیدگاه های ایدئولوژیک در بین جامعه و دولت مردان آمریکا رواج پیدا کرده

ص: 129

است. این مسئله در سیاست خارجی آمریکا، به خصوص در مورد حمایت از رژیم مذهبی اسرائیل، به نحو آشکارتری خود را نمایان کرده است. در این رابطه، به مسئلۀ بنیادگرایی یهودی که تأثیرات آن بر سیاست های آمریکا مشهود است، باید موضوع بنیادگرایی مسیحی را نیز افزود.

حس برتری طلبی و سیطره جویی آمریکا با آموزه های اخلاقی مسیحیتِ رادیکالیزه شده، در هم آمیخته و تا آن جا پیش می رود که برخلاف قانون اساسی آمریکا، به دیدگاه های مذهبی و ایدئولوژیک روی آورده است.

در جنگ جهانی دوم «بیلی گراهام» نقش بسیار مؤثری را در رادیو و تلویزیون محلی ایفا می کرد و ساعت ها به انجام سخنرانی های مذهبی و ترویج تعالیم حضرت مسیح علیه السلام می پرداخت؛(1) چنان که به استناد کتاب دائرةالمعارف ادیان جهان، وابسته به مؤسسۀ «مریام وبستر»، سخنرانی های وی در روزهای جنگ و پس از آن، یادآور سفرهای «پولس مقدس» در زمان جنگ های صلیبی بود و می توان اسقف گراهام را بنیادگرایی تمام عیار و پرشور نامید. او نقش بسیار مؤثری در تبیین سیاست های دینی کاخ سفید ایفا کرد و رابطۀ خوبی با رؤسای جمهوری آمریکا داشت و نخستین بار در 1949میلادی به دعوت «ترومن»، رئیس جمهور وقت آمریکا، به کاخ سفید دعوت شد. در سال 1926میلادی، کنگرۀ آمریکا مدال طلایی خود را برای یک عمر تلاش در جهت ترویج اعتقادات دینی در میان رؤسای جمهور آمریکا و حراست از این کشور در برابر هجوم اندیشه های کمونیستی به «بیلی گراهام» داد و بعدها «فرانکلین گراهام» فرزند وی، یکی از مشاوران برجسته و بانفوذ «جورج بوش» گردید. او کسی است که پس از حادثۀ یازدهم سپتامبر سال 2001، سه بار به علت توهین به مسلمانان در سخنرانی های خود، مجبور به عذرخواهی شد.

ص: 130

در بیست ویکم نوامبر سال 1982، اسقف «جری فالول»، از رهبران بانفوذ کلیسای انجیلی در آمریکا طی مصاحبه ای با CNN، به طور رسمی اعلام کرد که به اعتقاد پیروان این کلیسا، برای ظهور دوبارۀ حضرت مسیح علیه السلام باید زمینۀ بازگشت مجدد یهودیان به اسرائیل فراهم شود، چراکه یهودیان اسرائیل، همان قوم برگزیدۀ خداوند هستند. وی نیز یکی از مشاوران ارشد جورج بوش در امور مذهبی شد که پس از اشغال عراق توسط آمریکا، با راه اندازی مرکز تبشیری مسیحی در بغداد به نام «سامارتینی»، در مصاحبه ای با «بیلیف نت» در تاریخ بیستم سپتامبر 2003 گفت: «اکنون تبلیغ مسیحیت در میان مردم عراق و افغانستان، از نان و دارو برای آنان واجب تر است.»

گروه های راست مسیحی، الگوی رفتاری جهان غرب برای مقابله گرایی با کسانی که در حوزۀ غیرت قرار می گیرند را بر اساس واژگان دینی تفسیر می کنند.

بعد از جنگ ویتنام، در آمریکا بنیادگرایی مسیحی پدید آمد و این جریان آن چنان قوی بود که «جیمی کارتر» به محض سرکار آمدن، اعلام کرد: «من یک مسیحیِ دوباره متولدشده هستم.»(1)

ایوانجلیست ها با حضور حداکثری در برنامه های رادیویی پیش از جنگ جهانی دوم، در میان رؤسای جمهوری آمریکا اعمال نفوذ می کردند. در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در سال 1976 میلادی نیز ایوانجلیست ها از جیمی کارتر، کاندیدای حزب دموکرات که عضو کلیسای بنیادگرایان مسیحی به نام کنوانسیون بابتیست های جنوبی(2) بود و ادعا می کرد مسیحیِ دوباره تولدیافته است، حمایت کردند و کارتر با حمایت همه جانبۀ ایوانجلیست ها به قدرت رسید. مجلۀ نیوزویک سال 1976میلادی را سال ایوانجلیست ها نامید. در این انتخابات، ایوانجلیست ها رسماً وارد

ص: 131

حوزۀ سیاسی شدند و جامعۀ آمریکا و جهان در سطحی گسترده تر متوجه این جریان جدید شدند. از آغاز سال 1979میلادی، شعار آن ها این بود که هنگام آن فرا رسیده که برای تغییر مسیر آمریکا و نجات این کشور، مسیحیان متدین از کلیسا وارد کنگره شوند. از بیش از چهارصد هزار کلیسای موجود در آمریکا، 110هزار از آن ها در اختیار ایوانجلیست ها قرار دارد.

در انتخابات ریاست جمهوری 1980 ایوانجلیست ها از رونالد ریگان حمایت کردند، چراکه وی نیز خود را مسیحیِ دوباره تولدیافته نامید و وعدۀ عملیاتی کردن خواسته های آن ها را داده بود.(1) ریگان در مصابحه با «جیم باکر»، کشیش انجیلی، در شبکۀ تلویزیونی پی.تی.ال گفت: «ممکن است ما همان نسلی باشیم که آرماگدون را می بیند.» در همان سال نیز در سخنرانی برای گروهی از رهبران یهودی چنین گفت: «اسرائیل، تنها کشوری است که دارای دموکراسی پایدار است و ما می توانیم به آن، به عنوان محلی که در آن ممکن است آرماگدون اتفاق بیفتد، تکیه کنیم.»(2)

در روزهای بیست وهشتم و بیست ونهم آوریل 1980، ایوانجلیست ها در واشنگتن، پایتخت آمریکا، اجتماعی بزرگ را با عنوان «واشنگتن برای عیسی مسیح علیه السلام»(3) به وجود آوردند که در آن نیم میلیون ایوانجلیست از سراسر آمریکا شرکت کردند. در این اجتماع دوروزه، رهبران ارشد مذهبی ایوانجلیست ها در سخنرانی های خود از دولت مردان خواستند که در مسائل سیاسی و اجتماعی مطابق تعلیمات انجیل عمل کنند.

ص: 132

بعد از پیروی قاطع ریگان در انتخابات ریاست جمهوری، ایوانجلیست ها به عنوان یک قدرت فرهنگی _ اجتماعی در جامعۀ آمریکا ظهور کردند. در سال 1983 میلادی، ریگان طرح ابتکار دفاع استراتژیک(1) (SDI) را در جلسۀ دینی در میان ایوانجلیست ها اعلام می کند و از اتحاد جماهیر شوروی، به «امپراتوری شیطانی»(2) نام می برد. در پیوند ریگان با مسیحیان صهیونیست، این نکته قابل ذکر است که وی در دیدار کشیش انجیلی «جیم باکر» گفت: «بی شک، ما نسلی هستیم که آرماگدون را خواهیم دید.»(3)

باور به ایدئولوژی آرماگدون را در رفیع ترین جایگاه نظام حکومتی آمریکا، یعنی کاخ سفید نیز به راحتی می توان مشاهده کرد. رونالد ریگان که در خانواده ای ایوانجلیک زاده شد، به مفاهیمی چون: قوم برگزیده، بازگشت مسیح، سرزمین موعود یهودیان تا پایان، معتقد بود و مرتب با اطرافیان نزدیک خود در این رابطه بحث می کرد و با استناد به آیات کتاب مقدس، از نزدیک بودن آرماگدون و آمدن مسیح سخن می گفت.(4)

ریگان در یکی از ملاقات هایش با جری فالول، از رهبران رادیکال اوانجلیکال، به او گفته بود: «احساس می کنیم پیوسته و به سرعت، به سوی آرماگدون در حرکت هستیم.»(5) سیاست های خاورمیانه ای ریگان به شدت تحت تأثیر نگرش اوانجلیکی وی قرار داشت. به گفتۀ هال سل، یکی از علل بمباران «لیبی» این بود که ریگان فکر می کرد این کشور به زودی، در جنگ آرماگدون با اسرائیل رویارو خواهد شد. خود او

ص: 133

با تصریح به این خیال خود در اوت 1985 میلادی برای جیمز میلز،(1) سناتور ایالت کالیفرنیا، گفته بود: «در باب 38 کتاب حزقیال در عهد عتیق آمده که در آن زمان، ملت های کافر به اسرائیل هجوم می برند. وجود لیبی در میان این کشورها نیز در آن پیش گویی شده و به همین خاطر از لیبی نفرت دارم.»(2)

ریگان به جهت اعتقاد به نزدیک بودن آرماگدون، هرچه بیشتر مسلح ساختن اسرائیل را بسیار بااهمیت می دانست و از همین رو، کمک های تسلیحاتی به اسرائیل را به میزان قابل توجهی افزایش داد و از برنامۀ هسته ای اسرائیل، قاطعانه حمایت کرد. البته ریگان تنها یکی از رؤسای جمهور معتقد به آرماگدون بود؛ جورج بوشِ پسر هم مبتنی بر همین ایدئولوژی، سعی در تغییر جغرافیای خاورمیانه داشت.

در انتخابات سال 2000 میلادی نیز ایوانجلیست ها رسماً از جورج دبلیو بوش حمایت کردند و از طرف داران خود خواستند که الگور، کاندیدای حزب دموکرات را شکست دهند. جورج دبلیو بوش در سال 1983میلادی در تگزاس به دنبال توصیۀ دوستان نومحافظه کار خود، در جلسات مکاشفات یوحنّا شرکت کرد و با حضور در این جلسات فرهنگی، که تا زمان پایان دورۀ فرمانداری تگزاس در 2001 میلادی ادامه داشت، نوشیدن مسکرات و مشروبات الکلی را ترک کرد و از آن زمان به بعد، خود را مسیحی دوباره متولدشده نامید.(3)

دخالت مذهب در ساختار سیاسی دولت های آمریکا را با وضوح بیشتری می توان در دورۀ ریاست جمهوری «جورج بوش پسر» مشاهده کرد. وی که کالوینیست معتقد به

ص: 134

ظهور مسیح است، از لشکرکشی خود به جهان اسلام، به مأموریت مذهبی تعبیر می کند که گویی خداوند، رهایی جهان از دست شیطان و نیروهای شر را به عهدۀ او نهاده است. استعمال عبارت آغاز جنگ صلیبی، پس از واقعۀ یازدهم سپتامبر، گواهی بر صدق این ادعاست.

با روی کار آمدن جورج دبلیو بوش در ژانویۀ 2001، رهبریِ سیاست خارجی آمریکا را به طور مشخص، نومحافظه کاران که به راست مسیحیان یا بنیادگرایان مسیحی (ایوانجلیست ها) گرایش دارند، به عهده گرفتند. ایوانجلیست ها که جریان امور را سیاه و سفید می بینند و به جدال دائمی میان خیر و شر ایمان دارند، علاوه بر تلاش برای تأثیرگذاری بر سیاست داخلی آمریکا، همواره سعی در تأثیرگذاری بر سیاست خارجی داشته اند. در دکترین آرماگدون، دو جهان روشنایی و تاریکی وجود دارد که رسالت جبهۀ خیر، بردن جهان به سمت روشنایی است و هدف شیطان و محورهای شرارت، بردن تاریخ به سمت ظلمات است.

در این بین، حادثۀ یازده سپتامبر را می توان بهترین فرصت برای بروز اندیشه های صهیونیست مسیحیِ حاکم بر دولت جرج بوش دانست. هرچه برج های دوقلوی 118 طبقه ای در منهتن، بیشتر فرومی ریخت، ایده های بنیادگرایانه نیز بیشتر سر برمی آورد. بوش اعلام کرد: «اهریمن در بین ماست.»(1) اسامه بن لادن و مسلمانان به عنوان پیش گامان پروژۀ یازده سپتامبر، تجسمی از شیطان بودند. به زعم بوش، اگر شیطان را در لانه شکار نکنی، او شما را در خانه گرفتار خواهد کرد، و حادثۀ یازده سپتامبر مصداقی از این استراتژی بود.

پس از این حادثه، اقدامات بوش بیش از پیش رنگ مذهبی به خود گرفت و سربازان مسیح، برای شکار شیطان، به لانۀ او عزیمت کردند و با دستور مستقیم جورج

ص: 135

بوش، با عنوان آغاز جنگ صلیبی جدید، حمله به افغانستان و عراق کلید خورد. پیش بینی هانتینگتون در به وجود آمدن جنگ تمدنی اسلام با غرب، در حال به وقوع پیوستن بود.

در هفتم اکتبر 2001 با گذشت کمتر از یک ماه از حادثۀ یازده سپتامبر، حکومت طالبان و اسامه بن لادن مورد حملات نظامی چکمه پوشان ایالات متحدۀ آمریکا قرار گرفت، تا علاوه بر تأمین اهداف هژمونیک آمریکا و تشکیل ائتلافی موسم به ضدتروریسم با اتحادیۀ اروپا، پروژۀ اسلام هراسی در غرب نیز کلید بخورد. دو سال بعد در راستای این حرکت در بیستم مارس 2003، آمریکا به همراهی نیروهای ناتو، عراق را به مسلخگاه نیروهای به اصطلاح شر و شیطانی تبدیل کرد. به زعم مسیحیان صهیونیست، این دستِ انتقام الهی در عراق است، زیرا بابل (عراق) در زمان های دور در به اسارت گرفتن قوم برگزیده، نقش داشته است.

با وجود به رسمیت شناختن اصل جداییِ کلیسا از دولت در ایالات متحده، عملاً دین، در شکل دهی به خط و مشی های سیاسی کاخ سفید نقش آفرین است. حاکمان سرزمین سکولاریسم که دشمنان خود را با واژه هایی چون: بنیادگرایی، فوندا منتالیزم و افراطی تحقیر می کنند، امروز خود را در اسارت متصلب ترین اندیشه و بنیادگرایانه ترین فرقۀ مذهبی در دنیا گرفتار می بینند. آمریکا از سویی، با تکیه بر شانه های لیبرال دموکراسی، نظام حکومتی خود را فراایدئولوژیک می شناساند و نظام حکومتی برخی از کشورهای جهان، از جمله کشورهای اسلامی را به بهانۀ ایدئولوژیک بودن، متهم و محکوم می سازد و از سوی دیگر، هوادارانش نیز در داخل کشور با آهنگی شدیدتر، به جنگ مبانی دینی حکومت در خارج از کشور می پردازند. هرچند عمل کرد چندسالۀ اخیر آن ها، نشان داده که سیاست خارجی ایالات متحده، بیش از دیگران ایدئولوژیک تر شده است، ایدئولوژی بنیادگرایی مسیحی به وضوح در بدنۀ کاخ سفید و پنتاگون مشاهده می گردد.

ص: 136

نشریۀ گلوبالیست گلوبال در بیست وسوم مارس 2003 با انتشار مطلبی تحت عنوان «جنگ مقدس بوش» می نویسد: «در واقع، می توان بوش را سمبل تولد دوبارۀ جان داربی (1882_1800م.)، بنیان گذار بنیادگرایی مسیحی در دوران جدید و نیز ارائه کنندۀ تئوری ضرورت بازگشت یهودیان به سرزمین فلسطینی و آماده سازی زمینه های ظهور حضرت مسیح علیه السلام دانست.»

صهیونیست های مسیحی، سعی وافری در تطبیق وقایع آخرالزمان و جنگ مقدس آرماگدون با حوادث دنیای معاصر دارند؛ به گونه ای که حوادثی چون: لشکرکشی آمریکا به عراق و افغانستان، دست یابی ایران به فناوری هسته ای، جنگ سوریه و... را حوادث آخرالزمانی تلقی می کنند و جنگ مقدس آرماگدون را زودهنگام و اجتناب ناپذیر می دانند. در 15 می 1981 ریگان در خاطرات خود دربارۀ بحران های خاورمیانه می نویسد: «گاهی اوقات فکر می کنم که آیا مقدر شده ایم تا شاهدان آرماگدون باشیم؟... قسم می خورم و معتقدم که آرماگدون نزدیک است.»(1)

تأثیر این ایدئولوژی در دسته بندی احزاب سیاسی در آمریکا، کاملاً خودنمایی می کند. نومحافظه کاران مسیحی که به شدت متعصب و مذهبی هستند و اعتقاد به نوعی هم خوانی دین با سیاست دارند، جدال دائمی بین خیر و شر در همۀ عرصه ها، حتی در عرصۀ سیاست را باور دارند. حمایت مسیحیان نومحافظه کار از اسرائیل، مبتنی بر جهان بینی مذهبی آن هاست. بر اساس این جهان بینی، حمایت از اسرائیل دارای مبانی انجیلی بوده و ایجاد جامعۀ یهودیان و تشکیل دولت اسرائیل، زمینه ساز رجعت مسیح است. در واقع، تشکیل کشوری یهودی و بازسازی معابد باستانی قوم یهود، پیش شرط بازگشت ثانوی مسیح تلقی می گردد. بر مبنای این اعتقاد، مسیحیان اگر نمی خواهند مانع اجرای طرح بزرگ خدا باشند، باید از موجودیت اسرائیل پشتیبانی کنند.(2)

ص: 137

بیل کلینتون(1)، کاندیدای حزب دموکرات و رقیب بوش پدر، در انتخابات سال 1992میلادی نیز با پشتیبانی «نیویورک تایمز»، «واشنگتن پست» و دیگر رسانه های طرف دار اسرائیل و حجم بالای دلارهای یهودی با حمایت کامل لابی صهیونیسم، به کاخ سفید راه یافت تا وعدۀ خود، جهت تقویت دوستی بین اسرائیل و آمریکا در حد بالا را محقق کند. تعداد چهره های یهودی و صهیونیست در ساختار حکومت کلینتون به قدری بالا بود که بعضی از مقامات و صاحب منصبان دینی یهود، این حکومت را حکومتی یهودی می دانستند.

سیاست های کلینتون در تعامل با ایران را لابی ای که کاخ سفید را در چنبرۀ خود داشت، تنظیم می کرد. سیاست اعمال فشار بر ایران را اولین بار مارتین ایندیک(2)، مشاور امنیت ملی و مسئول امور خاورمیانه در دستور کار قرار داد. ایندیک که یهودی متعصب و از اعضای قدیمی آیپاک بود، سیاست مهار دوگانه (3) علیه ایران را به اجرا گذاشت. نتیجۀ این سیاست، تحریم اقتصادی سال 1995 میلادی علیه ایران بود. در مارس همان سال نیز توافق نامۀ یک میلیارد دلاری شرکت آمریکایی «کونکو» با شرکت نفت ایران برای استخراج و حمل نفت از تنگۀ هرمز توسط دولت کلینتون لغو شد. کلینتون در اول ماه می 1995 ضمن شرکت در کنگرۀ یهودیان دنیا در نیویورک، تحریم اقتصادی ایران را اعلام کرد و از همۀ کشورهای متحد و هم پیمان خود درخواست کرد که در این امر او را همراهی کنند.

در دورۀ ریاست جمهوری باراک اوباما نیز هیلاری کلینتون، همسر بیل کلینتون، در سمت وزارت امور خارجه، کمک های شایانی به این جریان کرد. کلینتون به همراه همسرش هیلاری در یکی از سفرهای خود به اسرائیل، از تمایلات مسیحی _

ص: 138

صهیونیستی خود سخن گفته بودند. جالب این جاست که به قول هال سل، این دو در سفر خود به سرزمین های مقدس، علی رغم مسیحی بودن، نه تنها از هیچ یک از اماکن مسیحی دیدار نکردند، بلکه در هیچ کدام از مراسم های دینی هم کیشان خود هم شرکت نجستند؛ در حالی که از اراضی مقدس، کلیساهای مقدس زیادی برای مسیحیان وجود دارد، اما آن ها با اشتیاق بسیار، در مراسم عبادی و دینی یهودیان حاضر شده بودند. در این مراسم کلینتون، کلاه مخصوص یهودیان (یارمولک)(1) را بر سر گذاشته و در خیابان های قدس به گردش پرداخته بود. هیلاری نیز در نزدیک دیوار معروف به ندبه، بنا بر عادت یهودیان دعا نوشته و برای بازگشت مسیح دعا کرده بود.(2) منزلت رفیع اعتقادات آرماگدونی _ اسرائیلی نزد پرده نشینان کاخ سفید به حدی برجسته است که داعیه داران نظم نوین جهانی در اسرائیل جدید، به چیزی کمتر از تحقق حکومت جهانی یهود رضایت نخواهند داد.

پت رابرتسون، کشیش مسیحی افراطی و کاندیدای ریاست جمهوری آمریکا (1988م) در نبرد اسرائیل علیه لبنان (1982م) با یونیفرم نظامی شرکت داشت و دربارۀ این جنگ بیان کرد که اسرائیل با آغاز این جنگ علیه همسایگان خویش، مشیت الهی را محقق می کند؛(3) مشیتی که از نظر بنیادگرایانی چون وی، همان آغاز جنگ مقدس آرماگدون است. بدین وسیله زمینۀ ظهور حضرت مسیح علیه السلام فراهم و پروژۀ آخرالزمان تکمیل می شود.

تمایل مسیحیان صهیونیست به میلیتاریسم و معرفی عیسی به شخصیتی نظامی، مسیحیت اصیل و مدافع صلح و دوستی را از مسیر اصلی خویش منحرف کرده است؛ بر این اساس، برخی از بزرگان مسیحیت، این جریان را مرتد دانسته اند. مونیب ای

ص: 139

یونام(1)، اسقف اعظم کلیسای لوتری در جردن، در گفت وگو با روزنامۀ دانیش دربارۀ جریان صهیونیسم مسیحی اعلام می کند که: این مکتب نه تنها تئولوژی مریضی است، بلکه مرتد نیز هست. وی علت ارتداد این جریان را در سه ویژگی عمدۀ آن می داند که بدین قرارند: اول، معرفی عیسی به فردی نظامی و نه منجی؛ دوم، تمایلات ضد صلح آن ها و سوم، استفادۀ ابزاری از یهودیان در نبرد آخرالزمان.(2) الهیات آرماگدون، جریان صهیونیسم مسیحی را به سمت میلتاریسم سوق داده و نظامی گری را به جزء لاینفک این جریان تبدیل کرده است.

ص: 140

اگر مجموعه ای از آگاهی ها و اطلاعات منظم دربارۀ یک یا چند موضوع را علم بنامیم و مهارت به کارگیری علم در صحنۀ عمل نیز هنر باشد، استراتژی، آگاهی های منظمی است که نحوۀ به خدمت گرفتن قدرت سیاسی، اقتصادی، نظامی و فرهنگی را برای رسیدن به اهداف مورد نظر نشان می دهد. به بیان دیگر، استراتژی، دانش به کارگیری قدرت سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و نظامی ملت، هنگام جنگ و صلح، به منظور تأمین حداکثر پشتیبانی از سیاست های ملی و افزایش و احتمال دست یابی به نتایج مطلوب، برای کسب حداکثر پیروزی و حداقل شکست است.

استراتژی به تفکر عملی برمی گردد که در زمان بحران، کاربرد پیدا می کند و استراتژیست ها، متفکرانی به روز هستند که می توانند با توجه به دایرۀ مرکز اطلاعات، احتمالات پیش رو را مدل سازی کرده و بهترین مدل را برای شرایط بحرانی انتخاب کنند.

جهان غرب، یعنی کشورهای اروپایی و آمریکا، در برابر جهان اسلام، استراتژی های گوناگونی را طراحی و اجرا کرده اند. جهان اسلام به دلیل موقعیت ژئوپلیتیکی خاورمیانه، دارا بودن کانال های استراتژیک، نفت پایه بودن، منابع غنی انرژی، ساختار ذهنی مسلمانان و گزاره های عقیدتی فعال، موقعیت ممتاز و ویژه ای دارد.

طرح راهبردی و اعمال استراتژی ها بر اساس اهداف مشخص شدۀ استراتژیک شکل می گیرد و اهداف نیز بر اساس مبانی و ارزش های اعتقادی مشخص می شود. آموزۀ «مهدویت» که یکی از اصیل ترین گزاره های اعتقادی اسلام است، به دلیل پتانسیل بالا و توان بازدهی به حوزه های مختلف، در تیررس طرح ها و تهاجمات دشمن قرار دارد. آشکار و تبیین ساختن استراتژی های دشمن، مناسب ترین روش برای خنثی سازی آن هاست؛ از این رو، مجموعۀ راهبردها و استراتژی هایی که در پی می آید، حاوی نوع ترفندها و تهاجمات جهان غرب در برابر آموزۀ مهدویت است که در

ص: 141

صورت تبیین، تعمیق و کاوش در این استراتژی ها می توان راه کارهای فعال سازی و تجهیز طیف نخبگان و خواص را در واکسیناسیون سازی این آموزه جست وجو کرد.

ص: 142

ص: 143

که روح تمدن غرب امکان دارد به کالبد آن حلول کند، مهار یا مضمحل شوند: 1. تمدن ارتدوکسیزم (به رهبری روسیه)، 2. تمدن کنفوسیوئیزم (به رهبری چین)، 3. تمدن اسلامی (به مرکزیت جمهوری اسلامی ایران). هانتینگتون معتقد است مغرب، بیشترین تنش های تمدنی را با اسلام خواهد داشت. خصومت 1400 سالۀ اسلام و غرب در حال افزایش است و روابط بین دو تمدن اسلام و غرب، آبستن بروز حوادث خونین است؛ به این ترتیب، پارادایم برخورد تمدنی، مسائل دیگر جهانی را تحت الشعاع قرار می دهد و در عصر نو، صف آرایی های تازه ای، بر محور تمدن ها شکل می گیرد و سرانجام نیز تمدن های اسلامی و کنفوسیوسی در کنار هم، رویاروی تمدن غرب قرار می گیرند. بنابراین، کانون اصلی درگیری ها در آینده بین تمدن غرب و اتحاد جوامع کنفوسیوسی شرق آسیا و جهان اسلام خواهد بود؛ لذا غرب باید دامنۀ قدرت نظامی کشورهای کنفوسیوسی _ اسلامی را محدود سازد و گروه هایی را که در درون تمدن های دیگر به ارزش ها و منافع غرب گرایش دارند، مورد پشتیبانی قرار دهد.

هانتینگتون به گونه ای موجز مباحث جاری را تشریح می کند و سپس اندیشمندان غربی را به تأمل و تعمق در آن فرامی خواند و کارگزاران سیاسی غرب را دربارۀ پی آمدهای پارادایم مفروض خود، هشدار می دهد. وی که همگونی و برتری فرهنگ غرب را امری مسلّم فرض می کند، با تکیه بر این اصل که: «آمریکا ناگزیر است رهبری جهان جدید را به دست گیرد»، به کالبدشکافی موانع موجود در مسیر یکه تازی آمریکا در عرصۀ بی رقیب جهانی می پردازد. او بر آشتی ناپذیری جهان اسلام و غرب به عنوان اصلی مسلّم و بدیهی در روابط اسلام و غرب تأکید می کند و تضاد بین دو فرهنگ را تضادی ماهوی و برطرف نشدنی و ناشی از خبر تاریخی وانمود می سازد و بدین ترتیب، ضرورت استراتژیک آماده شدن غرب برای مصاف با آن دسته از کشورها و گروه هایی را که در راه احیای تمدن اسلامی گام برمی دارند، توصیه می کند.(1)

ص: 144

دشمن تراشی، وجود جهان چند قطبی، جهان گرایی غرب و نگاه خصومت آمیز به اسلام، شاکلۀ نظریۀ برخورد تمدن های هانتیگتون است. این نظریه، از دین و ایدئولوژی، تمدنی رو به زوال، آینده ای مبهم و جهانی پر از آشوب و خشونت می سازد. او وحشت خود و جوامع اصلی غربی را از کاربردی و سیاسی شدن دین اعلام می کند و با تاریخی خواندن دین، اسلام غیرایدئولوژیک و بریده از اجتماع را توصیه می کند که باید به ارزش های غربی نزدیک شود. هانتیگتون نتیجه می گیرد که تا سکولاریزه شدن کامل جوامع اسلامی و تقلیل دادن اسلام به قلمرو شعور فردی و خودآگاهی شخصی، نوعی برخورد بین تمدن اسلامی و غرب اجتناب ناپذیر است. او با توصیه به کشورهای اسلامی برای رسیدن به ارزش های غربی و دموکراتیزه شدن جوامع دینی و حذف الگوی مقاومت (بنیادگرایی اسلامی)، به نوعی نظریۀ مهدویت اسلامی را به چالش می طلبد.

به عقیدۀ هانتینگتون، تنها خاطر تهدیدکنندۀ غرب، اسلام است که پس از انقلاب ایران در سال 1979میلادی، حالت شبه جنگ تمدنی میان اسلام و غرب به وجود آمد. او درگیری اسلام و غرب را درگیری بنیادین می داند و می گوید: مشکل اصلی غرب، بنیادگرایی اسلامی نیست، بلکه خود اسلام است؛ تمدنی متفاوت که وابستگان به آن، به برتری فرهنگی خود اطمینان دارند. مشکل اسلام هم، سازمان سیا یا وزارت دفاع آمریکا نیست، بلکه خود غرب است؛ تمدنی که ملت های وابسته به آن، دربارۀ جهانی بودن فرهنگ خود به یقین رسیده اند و معتقدند، آن ها قدرت برتر جهانی هستند.(1)

علاوه بر هانتینگتون، سیاست مداران و استراتژیست های دیگری همچون ریچارد نیکسون نیز در دو کتاب مشهور خود، فرصت را از دست ندهید و فراتر از صلح، به تأیید این نظریه پرداخته و جهان اسلام را مهم ترین خطر برای غرب و آمریکا شمرده است. هانتینگتون در یکی از سخنرانی های خود گفته بود:

ص: 145

امروز خطر اساسی برای آمریکا، فرهنگ تشیع اسلامی است؛ تمدن غرب اگر بخواهد خاورمیانه را لیبرالیزه کرده و سبک زندگی آمریکایی را در جهان پیاده سازی کند، باید فرهنگ تشیع را که پرچم دار مقاومت اسلامی است، در هم شکند.

به طور یقین، توسعۀ فوق العادۀ اسلام سیاسی در حوزۀ عمل و ایدئولوژی، در اواخر قرن بیستم (انقلاب اسلامی ایران) دلیل اصلی طرح این گونه نظریات در غرب بوده و آن را به مهم ترین چالش فراروی تمدن غرب تبدیل کرده است.

برنارد لوئیس، مستشرق برجستۀ غرب نیز دربارۀ اسلام، دیدگاهی مشابه هانتینگتون دارد. او معتقد است، رفتار غالب بر روابط جهان اسلام و غرب، هم چنان با بی اعتمادی عمیق و دشمنی توأم است؛ لذا برای درک بهتر وضعیت غالب بر روابط دو تمدن، باید آن را در چارچوب برخورد تمدن ها بررسی کرد، نه درگیری بین ملت ها یا دولت ها.(1)

ریچارد نیکسون، رئیس جمهور اسبق آمریکا و متفکر متنفذ این کشور نیز از جمله کسانی است که با نظریۀ برخورد تمدن های هانتینگتون هم نوایی دارد. او تفکرات افراطی مسلمانان را مانند کمونیسم، در غرب می داند؛ با این تفاوت که انقلاب کمونیستی تنها به تأمین معیشت مادی انسان توجه می کند، اما انقلاب اسلامی به تأمین نیازهای معنوی انسان عنایت دارد.(2)

افرادی همانند: هانتینگتون، نیکسون، برژینسکی، کیسینجر، فوکویاما، تافلر و... که از سرشناس ترین استراتژیست های نظام لیبرال دموکراسی هستند، پس از جنگ سرد و فروپاشی نظام کمونیستی، اسلام را دشمن جدید خود اعلام کرده و به صراحت، بر طبل جنگ با اسلام می کوبند.

ص: 146

ص: 147

تاریخ در نظر فوکویاما پایان یافته است، زیرا تنها لیبرالیسم غربی بوده که توانسته است حدّی از آزادی و رفاه مادی برای مردم غرب فراهم آورد که در طول تاریخ بشری، بی سابقه بوده است. امروز یک میلیارد جمعیت ساکن کشورهای غربی، اختیاردار حدود هشتاد درصد کل ثروت جهان هستند.

فوکویاما، دموکراسی به سبک آمریکایی را به عنوان یگانه سیستم سیاسی «صحیح» ارائه و اذعان می کند که باید تمامی کشورهای جهان، به گونه ای اجتناب ناپذیر از این نوع سیستم خاص پیروی کنند. او با لحنی تمامیت خواهانه مدعی است، کشورها از این پس به سوی دولت مطلق و واحد لیبرال دموکراسی جهانی می روند. در واقع، نظام سرمایه داری که برآمده از اندیشۀ لیبرال دموکراسی است، آخرین بخش خود، یعنی بخش همه جاگیری را می پیماید و به نظام غالب در دنیا بدل خواهد شد.

او از مسلمانان و اسلام سیاسی به فاشیزم اسلامی تعبیر می کند. به عقیدۀ او، اسلام گرایان تندرو که در مقابل تنوع و ابزار مخالفت، دارای هیچ گونه انعطاف پذیری نیستند، به فاشیست های زمان تبدیل شده اند و این همان چیزی است که ما با آن در حال جنگ هستیم.(1)

فوکویاما می گوید:

سکولارها، جاذبۀ اسلام رادیکال را دست کم می گیرند. اسلام رادیکال تنها در تعصب و آشتی ناپذیری ضدآمریکایی و دشمنی با غرب و ضدتروریسم خلاصه نمی شود، بلکه فراتر از این، این قرائت از اسلام، این برتری را دارد که در دل دینی مقدس با بیش از یک میلیارد هواخواه، جای گرفته که نه تنها نسل خود را تضمین کرده و آن ها را در مساجد و مدرسه های دینی آموزش داده است، بلکه از یک نسبت دیرین و ژرف دینی، انتظار «مهدی»گری و کیش شهادت طلبی نیز بهره می گیرد.(2)

ص: 148

فوکویاما تصریح می کند که پایان تاریخ، زمانی است که انسان به شکلی از جامعۀ انسانی دست می یابد که در آن، عمیق ترین و اساسی ترین نیازهای بشر تأمین می گردد. بشرِ امروزه به جایی رسیده است که نمی تواند دنیایی متفاوت از جهان کنونی را تصور کند. نظریۀ پایان تاریخ که در واقع، با تلقی خوش بینانه از آیندۀ تمدن غرب ارائه شده است، لاجرم پایان همۀ حکومت ها را به سمت لیبرالیسم می داند. این تلقی جبری از تاریخ، هر گونه امید و طرح تازه برای خروج از پارادایم تمدن غرب را غیرممکن می کند.(1)

به عقیدۀ وی، پایان تاریخ زمانی است که انسان به شکلی از نظام اجتماعی دست یابد که در آن عمیق ترین و اساسی ترین نیازهای بشر برآورده شود و با ظهور و سلطۀ الگوی لیبرال دموکراسی، بشر امروزی به چنین جایگاهی رسیده است که نمی توان برای او دنیای متفاوت و بهتر از آن را تصور کرد، چراکه هیچ نشانه ای از امکان بهبودی بنیادین نظم جاری وجود ندارد. با پیروزی لیبرال دموکراسی بر رقبای ایدئولوژیک خود، نظیر سلطنت های موروثی، فاشیسم، کمونیسم و... در سراسر جهان، اتفاق نظر مهمی دربارۀ مشروعیت لیبرال دموکراسی به عنوان تنها نظام حکومتی موفق به وجود آمده و الگوی لیبرال دموکراسی، اوج تکامل ایدئولوژیک بشر و آخرین شکل حکومت در مقام پایان تاریخ است.

از نظر وی، الگوی لیبرالیسم در حال جهان گیر شدن است و مردم جهان به زودی از مزایا و محاسن آن بهره مند خواهند شد. دلیل وی بر این خوش بینی نیز شکست کمونیسم در مصاف با غرب است. وی از پایان جنگ سرد، پایان درگیری های ایدئولوژیک را نتیجه گیری کرده و آن را به معنای پیروزی ارزش های لیبرالیسم غربی و برتری مطلق الگوی لیبرال دموکراسی در جهان دانسته است.

ص: 149

فوکویاما در تئوری پایان تاریخ خود، غرب را همچون هویت یک پارچه ای که پیش آهنگ فرآیند تمدن سازی است، معرفی می کند. نظر او مانند نظرات توین بی و مکتب جامعۀ بین المللی، تنها قالب فنی یا هنجاری را برای تعاملات تمدنی جدید فراهم نمی آورد، بلکه الگویی ایدئولوژیک برای بالندگی انسان پدید می آورد. او نیز مانند لئواشتراوس، مدل ادارۀ جوامع را به دو بخش مدرن و غیرمدرن تقسیم می کند. دنیای مدرن از نظرگاه او همان خیر مطلق و دنیای غیرمدرن، شر مطلق است و در رویارویی میان این دو جهان، نهایتاً این مدرنیته است که به پیروزی می رسد و لیبرال دموکراسی به عنوان آرمان شهر مدرنیته، جای گزین مدل های اعتقادی و ایدئولوژیک پیشین می گردد.

اگرچه به سان مهدویت، توجه به مقولۀ غایت گرایی و طرح جامعۀ آرمانی، در نظریۀ فوکویاما حایز اهمیت است، اما تفاوت مبنایی در نوع نگاه به انسان و ابعاد وجودی او در نظریۀ پایان تاریخ با آموزۀ مهدویت، مشهود است؛ نظریۀ پایان تاریخ فوکویاما از دیدگاه ماتریالیستی به انسان می نگرد، به طوری که انسانیتِ انسان را در مسلخ دموکراسی و اصول مادی ذبح می کند.

به نظر می رسد، نظریۀ پایان تاریخ، نوعی فرافکنی پایان تاریخ غرب به دیگر تواریخ موجود است. اگر الگوی لیبرال دموکراسی نشانی از پایان باشد، قطعاً نشانۀ پایان تاریخ تمدن غرب است، نه پایان تمدن های الهی که در اعماق فطرت بشر و ادیان آسمانی ریشه دارند و با غایت هستی نیز هماهنگ هستند. این نظریه، اگرچه در نوع خود نظریۀ بدیع و مهمی بود، تحولات سریع الوقوع در عرصۀ بین الملل، درگیری های قومی، مذهبی و منطقه ای، بیداری اسلامی و حرکت های اسلام گرایانه در کشورهای اسلامی، پایه های این نظریه را سست کرد.

ص: 150

ص: 151

دولت آمریکا به نمایندگی از تمدن غرب، با توجه به نیازی که به خلق دشمن پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی داشت، فرهنگ و تمدن اسلامی، به ویژه کانون های بنیادگرای آن و اسلام سیاسی را، مهم ترین چالش و تهدید فرهنگ و تمدن لیبرال دموکراسی معرفی کرد.

استراتژی ترسیم جهان دو قطبی و ساخت دشمن فرضی را می توان به منزلۀ اقدام سازمان یافتۀ جهان غرب دانست که زمینه های مقابله با جهان اسلام را فراهم می کند. به منظور دشمن سازی، جهان غرب نیازمند جلوه هایی از تعارض است. از آن جا که گفتمان مارکسیستی، کار ویژۀ خود را از دست داده و از سوی دیگر، دوران نظام دوقطبی به پایان رسیده بود، طبیعی می نمود که شکل جدیدی از تهدیدسازی و مقابله گرایی استراتژیک جهان غرب ایجاد گردد. در این میان، انگشت اتهام به سوی مسلمانان نشانه گرفته شد و واژگانی چون «تروریسم» و «بنیادگرایی اسلامی» به عنوان نماد تعارض غرب با جهان اسلام، در پروژۀ دشمن سازی غرب قرار گرفت.

با کناره گیری کمونیسم از عرصۀ نظام بین الملل، جدال لیبرالیسم (پروتستان) و مارکسیسم (ارتدوکس)، در قالب های سیاسی، ایدئولوژیک و ژئوپلتیک جدید، جای خود را به نزاع بین لیبرالیسم (پروتستان) و اسلام (مهدوی شیعی) داده است. نظریه پردازان غرب با شناسایی قالب های ادراکی و هنجاری جهان اسلام، زمینه ساز جدال جدیدی گردیدند که فراروی گروه های اسلامی قرار گرفت. آنان درصددند تا موقعیت خود را به عنوان نیروی هژمون، تحمیل و تثبیت کنند.

در دوران جنگ سرد، سطح گسترده ای از تعارض و جدال بین جهان غرب و کشورهای اسلامی درگرفت. شاید در هیچ دوره ای، سطح منازعات اسلام و غرب به میزان این دوره، پیچیده نبوده است. این پیچیدگی منازعات، زمینۀ لازم را برای ایجاد جلوه های متنوعی از تهدید و تعارض به وجود آورده است. در این دوران، تعارضات فلسفی، قالب های ارزشی و ایدئولوژیک متنوع و سازمان یافته ای از سوی جهان غرب و

ص: 152

دنیای اسلام مشاهده می شود. در این روند، مذهب نقش ویژه ای در حداکثرسازی و تشدید فضای درگیری دارد.

مبنای اصلی جدال جهان غرب با اسلام، به موضوعات ایدئولوژیک و زیرساخت های اعتقادی آنان مربوط می شود. بدبینی جهان غرب به اسلام و اسلام گرایی، به گونه ای است که به اعتقاد حورانی، باور اکثریت مسیحیان این بود که اسلام، دینی ساختگی است. «الله» خدا نیست و [حضرت] محمد صلی الله علیه و آله و سلم، پیامبر نیست و کسانی مردم را به اسلام دعوت کردند که شخصیت و انگیزه های آن ها با شمشیر تبلیغ می شد.(1) بنابراین، تقابل گرایان غربی دربارۀ قالب های اعتقادی و بنیان های درونی اسلام گرایان تردید داشته و می کوشند تا آنان را نمادهای خصومت در نظام بین الملل معرفی کنند.

این روند در دوران جنگ سرد، ماهیت کاملاً متفاوتی داشت. بعد از فروپاشی بلوک شرق، با از دست دادن کارکرد تقابلی نظام کمونیستی با بلوک غرب، غربی ها تلاش کردند تا جلوه ای از ستیزش و رویارویی را با دشمنان جدید سازمان دهی کنند. در عصری که فوکویاما آن را پایان تاریخ نامید و بر پیروزی لیبرالیسم غربی تأکید ورزید، طبیعی بود که جدال گرایی غرب با جهان اسلام، به گونۀ قابل توجهی افزایش یابد. این جدال ها ماهیت ایدئولوژیک، ژئوپلتیک، ژئوکالچرال و استراتژیک داشته اند. این تقابل، جهان غرب را به این نتیجه رساند که طیف گسترده ای از دشمنان جدید (اسلام گرایان)، فراروی آنان قرار دارند؛ به این ترتیب، شکل جدیدی از نظام دو قطبی طراحی شد که ایالات متحدۀ آمریکا، محور جهان غرب، به نمایندگی از تمدن غرب و جمهوری اسلامی ایران به رهبری از جهان اسلام که دو قطب قدرت فرهنگی دنیا هستند، در مقابل هم آرایش فرهنگی، ایدئولوژیک و حتی نظامی به خود گرفته اند. بر اساس نظریات اندیشمندان غربی، بنیادگرایی اسلامی یا اسلام گرایی یکی از جدی ترین

ص: 153

تهدیدات علیه غرب است. فوکویاما اظهار می دارد که ارزش های اسلامی، شباهت بسیاری با فاشیسم اروپایی دارد.(1)

با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، پرده نشینان کاخ سفید، سوژۀ بین المللی جدیدی را شناسایی کرده و آن را به صورت نمادی از تعارض گرایی منطقه ای و فرامنطقه ای جلوه دادند؛ از این رو، زمینه های عینی لازم برای دشمن سازی جهان اسلام در پروژۀ اسلام هراسی و ایران هراسی، در افکار عمومی جهان ایجاد شد؛ بدین ترتیب، غرب گرایان هژمونی گرا، مبارزه با جهان اسلام را محور رفتار استراتژیک خود قرار دادند. آنان توانستند فضایی به وجود آورند که بر اساس آن، نیاز به دشمن در جهان غرب تقویت گردید. از سوی دیگر، اسلام گرایی و هم چنین جهان اسلام، نمادهای تعارض با غرب تلقی گردید(2) و جهان اسلام به اصلی ترین اولویت سران غرب در روند دشمن سازی تبدیل شد.

آنان برای دست یابی به این هدف، تلاش کردند تا خط مقدم جدال های فکری، سیاسی و نظامی خود را علیه واحدهای خاورمیانه که مرکز خیزش حوادث آخرالزمانی است، قرار دهند. از آن جا که این کشورها در معرض افکار و اندیشه های انقلاب اسلامی ایران قرار داشتند، آمریکایی ها برای مقابله با چنین فرایندی از الگوی محدودسازی ایران و اندیشه های سیاسی و باورهای عقیدتی انقلاب اسلامی ایران استفاده کردند. آن ها جدال های خود با ایران را گسترده کرده و آن را به سایر حوزه های جهان اسلام تعمیم دادند.(3)

ص: 154

چارلز کراتهامر با خاتمۀ جنگ سرد اظهار داشت: «ملت ها به دشمن نیاز دارند؛ یکی را از صحنه بیرون کنید و به دنبال دشمن دیگری باشید.»(1) این دشمن سازی و تضاد هنجاری برای ایجاد بلوک های متعارض به کار گرفته می شود. طبیعتاً این امر علیه نیروهایی انجام می گیرد که از روحیۀ چالش گری برخوردار باشند. روح کشورهای اسلامی، به دلیل متحمل شدن دوران های استعماریِ غرب، دچار آزردگی شده و از پتانسیل لازم برای مقابله گرایی با جهان غرب برخوردار است. بنابراین، با کاهش قدرت اتحاد جماهیر شوروی در نیمۀ دوم دهۀ 1980میلادی و ارتقای موقعیت بلوک غرب در نظام بین الملل، جدال گرایی آنان با اسلام به طور عام و حوزه های تأثیرپذیرفته از انقلاب اسلامی ایران _ سمبل اسلام سیاسی _ به طور خاص، افزایش یافت. در این جدال ایدئولوژیک و فرهنگی جبهۀ غرب، جهان اسلام و اسلام سیاسی، تهدیدی جدّی علیه منافع غرب تلقی گردید.

نگرانی غرب از ظهور پدیدۀ اسلام سیاسی در ایران وقتی شدت گرفت که جهان شاهد بود که این انقلاب، برخلاف انقلاب های مدرن قرن بیستمی، نه بر پایۀ انسان محوری شکل گرفته بود و نه بر اساس سکولاریسم و دنیاگرایی، بلکه این جوشش مردمی برخاسته از آموزه های اصیل اسلامی و فرهنگ ناب شیعی بود. اسلام شیعی به دلیل دارا بودن مؤلفه های درون مذهبی اش، قوت و استحکام بیشتری برای مقابله با تهاجم تمدن غرب داشت. جهان غرب به قالب های هویتی و محتوایی اسلام سیاسی، حساسیت بیشتری نشان داد و آن را ناشی از ادبیات و نقش سیاسی انقلاب ایران می داند. در بین واحدهای عقیدتی و رفتاری انقلاب اسلامی، آموزۀ مهدویت و انتظار ظهور منجی موعود، اهمیت بسزایی دارد. استراتژیست ها و نخبگان سیاسی کشورهای غربی، تلاش مطبوعاتی و رسانه ای گسترده ای در روند دشمن سازی انجام دادند تا زمینه های تعارض و تخاصم فکری، فرهنگی و ادراکی کشورهای غربی علیه ایران و اسلام شیعی با مؤلفۀ موعودگرایی اش را فراهم آورند.

ص: 155

گسترش انقلاب اسلامی با محوریت فرهنگ مهدویت، به خصوص در جوامع شیعی که به نوعی با ایران قرابت مذهبی داشتند، زمینه ای برای رادیکالیزه شدن و ایدئولوژیزه شدن فرایندهای انقلابی در جهان اسلام را پدید آورد. این امر سبب شد که جهان غرب به قالب های هویتی و محتوایی اسلام سیاسی، نظیر آموزۀ مهدویت و موعودگرایی، حساسیت پیدا کرده و آن را متأثر از ایدئولوژی انقلاب اسلامی بداند؛ بنابراین، انقلاب اسلامی ایران با محوریت آموزۀ مهدویت و به گونه ای تدریجی، در وضعیت تعارض با غرب قرار گرفت. در این دشمن سازی، مهدویت و منجی گرایی اسلامی در قالب گفتمان انقلاب اسلامی ایران، جلوه ای از تهدید برای جوامع غربی شد.

الهیات امیدبخش شیعه به دلیل استحکام درونی و ادبیات امیدوارانه، در ذات خود واجد اجزای هویت سازی است که در برابر غرب از خود مقاومت نشان می دهد. اندیشۀ موعودگرایی و مهدی باوری، جلوه هایی از هویت را فراهم آورده که در تعارض با قالب های ادراکی، تحلیلی و رفتاری غرب است. پیش نظریۀ بسیاری از نظریه پردازان غربی بر این فرض پی ریزی شده است که ایدئولوژی مهدویت، نماد تهدید و خشونت است؛ بنابراین، آنان تمامی قابلیت های سازمانی و استراتژیک خود را برای مقابله با موعودگرایی اسلامی به کار می گیرند.

کشورهای غربی، ادراک خود را از اسلام و مهدویت، بر اساس قالب های گفتمان تعارضی، طراحی کرده اند. این آموزه، فرهنگ مقاومت در برابر «دیگری» را به وجود می آورد. آنان هر گونه اسلام گرایی یا رادیکالیسم سیاسی را که دارای ماهیتی انقلابی باشد، نمادی از تعارض تلقی می کنند. نشانه های یادشده بیان گر آن است که جهان غرب در حداکثرسازی تعارض خود با مهدی گرایی، در صدد است تا جلوه هایی از مهار، مقابله و تخریب ساختار را در دستور کار خود قرار دهد.

ص: 156

ص: 157

واژۀ جدید «اسلام هراسی» که از اواخر دهۀ 1980میلادی وارد واژگان ادبیات سیاسی غرب گردیده، در حقیقت عقبه ای هزارساله دارد و امروز در قرن 21، غرب، جریان سیاسی، ایدئولوژیک و مذهبیِ خطرناکی را از بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، کلید زده است که طی آن باید از یک و نیم میلیارد مسلمان، وحشت و واهمه داشت. این روند پس از حوادث یازده سپتامبر 2001 و حضور بیشتر مسلمانان در غرب تشدید شده است تا جایی که علاوه بر مساجد، قرآن _ کتاب مقدس مسلمانان _ را هم به آتش می کشند و به پیامبرشان اهانت می کنند!

باید اذعان داشت، دورۀ اسلام هراسی به سر آمده و تمدن غرب پروژۀ اسلام ستیزی و مقابلۀ تمام عیار با مسلمانان را آغاز کرده است. در این بین، نقش ویژۀ محافل صهیونیستی و شبکه های مخوف یهودی، بسیار برجسته است. وقتی جورج بوش، پس از انفجار برج های دوقلو، از آغاز جنگ های صلیبی جدیدی علیه اسلام سخن گفت، موسسۀ صهیونیستی «آیپاک» بیش از همه، این موضوع را سوژۀ پژوهش های برتر و طراحی راهبردهای خود در دو دهۀ آینده قرار داد و از ده ها تز دکتری در آمریکا و کانادا، حمایت مالی مستقیم به عمل آورد تا به اثبات برساند که جنگ های صلیبی تازه ای بین اسلام و مسیحیت، ضرورت پیدا کرده است.

یک ماه پس از حوادث یازده سپتامبر، فوکویاما در روزنامۀ گاردین ضمن تقسیم جهان به دو قطب مدرن و واپس گرا، جواز اقدام نظامی علیه جهان اسلام را صادر کرد. وی در مقالۀ خود تأکید کرد: «به غیر از ترکیه که در میان کشورهای اسلامی نمرۀ قبولی گرفته است، دیگران در مقابل مدرنیته مقاومت می کنند. آمریکا برای شکستن این مقاومت می تواند از توان نظامی خود استفاده کند.» او مدعی شد: «اسلام، تنها نظام فرهنگی است که مدرنیته را تهدید می کند.»(1)

ص: 158

حادثۀ یازده سپتامبر، ادبیات اسلام هراسی را به استراتژی رسمی سیاست خارجی کاخ سفید برای بسط هژمونی آمریکا تبدیل کرد؛ رنگین پوستان و مسلمانان تحت فشار قرار گرفتند و ده ها تن، بدون دلیل بازداشت شده و یا از ترس فرار کردند. طی سال های بعد از این حادثه، نگرش های ضداسلامی در غرب و آمریکا افزایش یافته است؛ 22 درصد شهروندان آمریکایی نمی خواهند همسایۀ مسلمان داشته باشند، و بازداشت های درازمدت و بدون محاسبه در آمارها، انگشت نگاری از مسلمانان، اخراج بخشی از مسلمانان و تأخیر در رسیدگی به پروندۀ داوطلبان شهروندی آمریکا، بخشی از نتایج اسلام هراسی در سیاست عمومی آمریکا بود که به هنجاری عمومی تبدیل شد. در این بین، رسانه ها، نقشی منحصربه فرد در تغلیض فضای اسلام ستیزی ایفا کرده اند. رسانه های غربی اعم از تلویزیون، شبکه های ماهواره ای، سینما، اینترنت، شبکه های اجتماعی مجازی به گونه ای عمل کرده اند که در کلیۀ موضوعات، اخبار و تحلیل ها، چهرۀ اسلام منفی معرفی شود. آن ها اسلام را ایستا (Static)، غیرعقلانی، بدوی، تهدیدزا، حامی تروریسم و خشن نمایش داده اند؛ به گونه ای که ضدیت با مسلمانان، امری طبیعی و بخشی از فرهنگ بصری غرب تصور شود.

فاکس نیوز در 22 شهریورماه 1389، سخنان «نینا استیون» را بازتاب می دهد که می گوید: «دربارۀ طرح قرآن سوزی باید توجه داشت که نباید اجازه داده شود ترس از پی آمدهای امری، سبب شود آن امر رخ ندهد.» آمریکا کشوری آزاد است که به مردم اجازۀ آزادی بیان نمی دهد! هویت برساخته شده از مسلمانان در آمریکا، به وسیلۀ رسانه های این کشور در چند دهۀ گذشته برای سلطه بر جهان اسلام، به حاشیه راندن اسلام گرایی و بهانه ای برای جنگ روانی با کشورهای مخالف آمریکا در خاورمیانه و شمال آفریقا بوده است.

زمانی که جورج دبلیو بوش، عبارت «محور شرارت» را بیان کرد، منظور وی، مقابله با کشورهایی بود که دارای ماهیت رادیکال بوده و در نتیجه، از قابلیت و ارادۀ لازم برای مقاومت در برابر هژمونی گرایی و یک جانبه گرایی غرب برخوردارند.

ص: 159

گرایش راست مسیحی در آمریکا تلاش می کند، نوک تیز حمله را متوجه اسلام کند. از نظر محافظه کاران غربی، اسلام دارای مؤلفه ها و مبانی معرفتی است که از هر ماهیت چالش گری در برابر جهان غرب برخوردار است. آنان تلاش دارند تا مجموعه های اسلامی را دشمن و نیروی بیگانه معرفی کرده و از طریق غیریت سازی ایدئولوژیک و رفتاری، به جدال علیه جهان اسلام دامن زنند.

اسلام مانند هر قالب مذهبی دیگری، مجموعه ای از باورهای فردی و جمعی است که نظام اعتقادی جوامع را شکل می دهد؛ بنابراین، با ایدئولوژیزه شدن قالب های مذهبی، مقاومت گرایی به قالب رفتاری اسلام گرایان تبدیل گردید. در کشورهای غربی، وقتی از اسلام گرایی صحبت به میان می آید، نمادهایی از مقاومت ایدئولوژیک و هویتی به ذهن متبادر می شود. این امر نشان می دهد که مقاومت گراییِ اسلامی ناشی از آن است که اسلام گرایان، فقط به هویت اسمی توجه نداشته و در صددند تا فرهنگ مقاومت را از طریق حداکثرسازی قالب های ایدئولوژیک و نمادهای هویتی به دست آورند.

کشورهای جهان اسلام، هدف استراتژیک غرب در فرایند جدال و فرجام گرایی قرار گرفته اند. از نظر دانیل پایپس(1)، اسلام ذاتاً با غرب مخالف است. آمریکایی ها به اسلام، به مثابۀ دشمن می نگرند و همانند کمونیسم دوران جنگ سرد، اسلام را تهدیدی علیه غرب می دانند.(2)

عبدالوهاب صالح اعتقاد دارد، تفکر سیاسی امام خمینی رحمة الله که برگرفته از فقه و کلام سیاسی شیعی است، منسجم ترین منطق اسلام گرایی است. با ظهور اندیشۀ سیاسیِ اسلام شیعی از سوی آیت الله خمینی رحمة الله، اسلام گرایی از حالت مخالفتی ساده و طرح سیاسی فاصله گرفته و به جنبشی ضد نظام حاکم تبدیل می شود.(3)

ص: 160

از این رو، جهان غرب تلاش می کند تا واحدهای انرژی بخش و اثرگذار بر فرایند اجتماعی (نظیر عاشورا و مهدویت) در جهان اسلام را تحت عنوان مقابلۀ اسلام سیاسی یا رادیکالیسم اسلامی خنثی کند؛ بنابراین، استراتژی اسلام هراسی به طور نامحسوس در راستای تعدیل آموزۀ مهدویت، شکل رسمی به خود گرفت و آموزۀ مهدویت که هستۀ اصلی انقلاب اسلامی ایران و نماد اسلامی سیاسی است، در سبیل تهاجمات تبلیغاتی دشمن قرار گرفت.

هدف اصلی راهبرد اسلام هراسی، اشاعۀ تصویری غیرمتساهل از اسلام، به منظور ترویج حسی توأم با تنفر و واداشتن ناخودآگاه مخاطبان به اتخاذ دیدگاه و روی کردی تعصب آمیز، جانب دارانه و تبعیض آمیز به اسلام و جوامع اسلامی است. با عملیاتی شدن این استراتژی، علاوه بر حذف اسلام از صحنۀ رقابت های بین الملل، خودخواسته به تقلیل و کوچک نمایی منزلت آموزه جایگاه مهدویت در دنیای اسلام می انجامد.

ص: 161

شایان ذکر است، به دنبال واقعۀ یازده سپتامبر، شیطان بزرگ، اشغال سرزمین های اسلامی را که خاستگاه اسلام سیاسی است، در دستور کار خود قرار داد. محاصرۀ نظامی ایران به موازات محاصرۀ اقتصادی و فرهنگی گسترش یافت.

اسلام هراسی و شیعه هراسی نه تنها در عرصۀ سیاست و حوزۀ نظامی صورت گرفت، بلکه در عرصۀ رسانه ها نیز خودنمایی کرد. ساخت فیلم هایی نظیر: جهاد در آمریکا، دروغ های حقیقی و... چهره ای خشن و آهنین از اسلام و مسلمانان ارائه می داد. پس از حملات انتحاری به مرکز تجارت جهانی در نیویورک، سیطرۀ گفتمان الهیات بنیادگرا، تمامی حوزه های سیاست آمریکا را درنوردید و تقابل های سیاسی دوست و دشمن، خودی و غیرخودی، جای خود را به مقابله های الهیاتی خیر و شر داد.

شواهد نشان می دهد، جهان اسلام موقعیت ژئوپلیتیک ویژه ای دارد؛ از سویی، دارای منابع اقتصادی سودآوری است و از سوی دیگر، نظام سرمایه داری در حد بسیار زیادی به این منابع وابسته است؛ بدین ترتیب، نیاز ویژه ای برای بهره گیری از این منابع داشته و در نتیجه، به کنترل گرایی و مداخله گرایی مبادرت می کند. این موقعیت ژئوپلیتیکی، در جوامع شیعی موقعیت ممتازتری دارد. پراکندگی جمعیتی و گستردگی جغرافیای تشیع، بیشترین مساحت از مناطق انرژی خیز دنیا را به خود اختصاص داده است. جمهوری آذربایجان، ایران، بحرین، مناطق شرقی عربستان و عراق که بین ذخایر غنی انرژی (نفت و گاز) در خلیج فارس و دریای خزر قرار گرفته اند، اشتهای تهاجم و تحریک پذیری جوامع بیگانه به این کشورها را افزایش داده است. در مقابل، عقلانیت سیاسی شیعه و پتانسیل بالای فرهنگی و ازدیاد روحیۀ مقاومت در جهان تشیع، برخلاف سایر فرق مسلمین، از روی کرد تدافعی و تمکین گر، ماهیتی انقلابی و تهاجمی به آنان بخشیده است.

نقش هویتی آموزۀ مهدویت و فرهنگ انتظار منجی، بر شکل گیری انقلاب اسلامی در رادیکالیزه شدن گروه های مقاومت دینی در جهان اسلام، غیر قابل انکار است. از

ص: 162

همان بدو تولد انقلاب اسلامی ایران، استراتژیست ها و سیاست مداران غربی، متوجه ظرفیت بالای قدرت نرم شیعه در راستای جریان سازی استکبارستیزی و عدالت خواهی شدند. آن ها به این مطلب پی بردند که اگر گزاره های اعتقادی تشیع، کنترل یا تعدیل نشوند، این اندیشه های فراملّی به زودی حصارهای قومی و جغرافیایی ایران را شکسته، ویروس آن در جهان تکثیر خواهد شد؛ از این رو، استراتژی کنترل شعاع انقلاب اسلامی و حذف تشیع از اسلام، به منظور مصادرۀ مفاهیم اصیل اسلام ناب، به عنوان محتوای فرهنگی انقلاب اسلامی، در دستور کار قرار گرفت. لذا در کنار واژۀ اسلام هراسی، واژگانی چون «ایران هراسی» و «شیعه هراسی» را به آن افزودند تا مانع اتصال و انسجام امت های اسلامی در منطقه به هم شوند. راهبرد جداسازی تشیع از اسلام، به منظور جلوگیری از صدور و سرایت آن به دیگر مناطق، یکی از اصلی ترین سیاست های غرب است. به اعتقاد دانیل پایپس، معاون اسبق امور خاورمیانه در سیا (CIA)، هر کجا تشیع هست آن جا برای غرب دردسر است.(1)

فرانسوا توال در کتاب ژئوپلیتیک شیعه که با انگیزۀ القای شیعه هراسی و شکاف دینی مذهبی تدوین شده است، خطر اسلام شیعی را به مسئولان سیاسی غرب گوش زد می کند: «اخبار روز نشان می دهد که شیعه علی رغم سرکوب ها و جنگ ها تضعیف نشده؛ بنابراین، تسلط بر خاورمیانه معلول تسلط بر شیعیان است.»(2)

نورمن پودهورتز، یکی از سیاست مداران آمریکایی، در کتاب جنگ جهانی چهارم، نبرد طولانی علیه فاشیسم اسلامی نوشت:

اگر جنگ های جهانی پیشین علیه امپریالیسم، فاشیسم و کمونیسم بود، در چهارمین جنگ جهانی، آمریکا در مقابل فاشیسم اسلامی صف آرایی می کند. این پدیده اولین بار پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در ایران

ص: 163

ظهور کرد و نخستین برخورد آن با آمریکا توسط گروه مقاومت حزب الله در سال 1983میلادی در بیروت بود. این مقاومت اسلامی که وام دار فرهنگ تشیع است، با ظهور صدام در حزب بعث عراق، خود را به صورت میراثی از هیتلر و استالین نمایان کرد و بعد از آن توسط گروه سنّی «القاعده»، پیام آور آزادی برای اهل سنت معرفی شد. برای مبارزه با این جریانات، باید ریشه و منشأ پیدایش این الهامات (ایران شیعی) را خشکاند. بنابراین، کسی که در صدد غلبه بر فاشیسم اسلامی است، باید همانند کابل (افغانستان) و بغداد (عراق)، به تهران (ایران) حمله کند.

وی هم چنین در برنامه ای تلویزیونی گفته بود: «اگر رئیس جمهور آمریکا به ایران حمله کند _ که امیدوارم این گونه باشد و من برای آن دعا می کنم _، آمریکاستیزی و موج دشمنی با آمریکا در جهان از بین خواهد رفت.»(1)

بدون تردید، انقلاب اسلامی ایران و سیاست های نظام جمهوری اسلامی برای دولت مردان آمریکایی، از مسائل مهم و پرچالش است. آنان تلاش می کنند با هجوم فرهنگی برای اختلال در افکار و عقاید سیاسی، مذهبی و اجتماعی، زمینه های استهلاک و شکست ایدئولوژی انقلاب اسلامی را فراهم کنند، زیرا مشکلات عمدۀ خود در منطقۀ خاورمیانه و جهان اسلام را گسترش طرز تلقی و تفکر اسلامی به سبک ایرانی می دانند. از دیدگاه آنان، تغییر رفتار و ساختار جمهوری اسلامی ایران و مهار اسلام گرایی در منطقۀ خاورمیانه، به مثابۀ پیروزی در جنگ جهانی چهارم تلقی می شود. این نگرش اسلام ستیزانه که برگرفته از آرای هانتینگتون در نظریۀ رویارویی تمدن هاست، در واقع در صدد بود تا خطر اسلام را جای گزین خطر کمونیسم کند.

امام خمینی رحمة الله بدون آن که به نظریات سیاسی غرب مراجعه کند، نقش محوری و مرکزی غرب را انکار کرد؛ بدین ترتیب، از طریق بازنمایی شالوده های هویتی اسلام، فضایی پدید آمد که مبارزۀ سیاسی در سطح درون ساختاری و بین المللی را با قالب های

ص: 164

بومی و اصیل اسلامی تفسیر کرد؛ به همین دلیل، جلوه های رادیکال و چالش گری اسلام انقلابی (مهدویت، مقاومت، عاشورا و...) الهام گرفته از انقلاب ایران، به گونه ای تدریجی شکل گرفت و خود را در شکل بندی و قالب های مبارزاتی جدید در سطح جهان تعریف کرد.

ایدئولوژی سیاسی انقلاب اسلامی ایران که بر اساس قالب های هویتی اسلام شیعی شکل گرفته بود، نه تنها بر جهت گیری سیاست خارجی کشورهای اسلامی تأثیرات ژرف و قابل توجهی بر جای گذاشت، بلکه گفتمان سیاسی و ادبیات مبارزه و مقاومت مسلمانان را به گونۀ مشهودی دگرگون ساخت. مهم ترین هدف راهبردی ایالات متحدۀ آمریکا از زمان پیروزی انقلاب اسلامی ایران تاکنون این بود که انقلاب اسلامی و جنبش های مبارز شیعیِ متأثر از ایران را از ابتدای دهۀ 80 میلادی، کنترل و مهار کند؛ به همین دلیل، با بهره گیری از صدام حسین و ویژگی های شخصیتی او، جنگی میان دو کشور شیعه (ایران و عراق) به راه انداخت و طی هشت سال جنگ، به طور قابل توجهی وزن تشیع در منطقه را کاهش داد.

ژنرال های آمریکایی و نمایندگان پنتاگون در آوریل 2003میلادی، با ابراز نگرانی از ژئوپلیتیک متحول تشیع در خاورمیانه و به منظور بررسی راهبرد آمریکا در قبال شیعیان، نشست محرمانه ای برگزار کردند و به این نتیجه رسیدند که برای ایجاد امنیت در خاورمیانه، باید به جای هلال شیعی، در کشورهای منطقه، هلال دموکراسی به وجود آید. آنان به وضوح دریافتند که در صورتی می توانند منافع و مطلوبیت های خود را در جهان اسلام گسترش دهند که مقاومت گرایی شیعی را که نماد ایستادگی و محور مقاومت در دنیای اسلام است، به حداقل ممکن کاهش دهند. این امر از طریق فرایندهای نظامی (حملۀ نظامی آمریکایی ها به طبس و هشت سال جنگ تحمیلی) و ساز و کارهای میلیتاریستی امکان پذیر نبوده است، زیرا هر گونه مداخلۀ نظامی به کشورهای هدف، با تهاجم تمدنی و فرهنگی از سوی آنان پاسخ داده می شود.

ص: 165

از نظر مقامات کاخ سفید، مهار جمهوری اسلامی ایران با تعدیل قدرت معنوی و کاهش دامنۀ بازیگری و نفوذ ایران در جهان اسلام و منطقه، مترادف است. بر این اساس، آن ها سعی دارند با راه اندازی جنگ سرد بین ایران و کشورهای منطقه، به ویژه کشورهای عربی، استراتژی مهار و جنگ سرد علیه ایران را اجرایی کنند. مطرح کردن موضوع هلال شیعی و مخاطره آمیز جلوه دادن آن برای کشورهای عربی و اهل سنت، ایجاد تقابل قومی _ فرقه ای در منطقه، القای خطر ایران برای ثبات منطقه، تضعیف تشیع و تحریف آرمان ها و اعتقادات فرهنگی و سیاسی شیعیان و تبدیل آن ها به هراس بین المللی، در راستای استراتژی کنترل گرایی انقلاب اسلامی ایران قابل تحلیل است.

تلاش برای عدم دست یابی جمهوری اسلامی ایران به فناوری های حساس، بخش دیگری از برنامۀ راهبرد مهار جمهوری اسلامی ایران است. دست رسی به فناوری صلح آمیز هسته ای، ایران را در زمرۀ کشورهای هسته ای جهان قرار می دهد که با ورود به باشگاه هسته ای جهان، در کنار مؤلفه هایی مانند: ژئوپلیتیک، ژئواکونومیک، قدرت سخت، قدرت نرم، مؤلفه های اعتقادی دشمن ستیزانه، ذخایر غنی نفت و گاز و... ایران را به قدرت برتر منطقه تبدیل می کند. این مهم علاوه بر این که معادلات منطقه ای را تغییر می دهد، روند چندجانبه گرایی در نظام بین الملل را نیز تسریع کرده، فضای تحرّک بیشتری را برای سایر بازیگران جهانی، به ویژه چین، روسیه و اروپا فراهم می سازد؛ به عبارت دیگر، دست یابی ایران به فناوری صلح آمیز هسته ای، آغازی است بر یک پایان و آن، پایان نظم هژمونیک و یک جانبه گرایی در محیط بین الملل و رؤیای قرن 21 و ایجاد جهان شمولی آمریکاست. شاه بیت راهبرد مهار جمهوری اسلامی ایران، تلاش برای عدم دست یابی به فناوری صلح آمیز هسته ای است.

پیروزی های شگفت انگیز رزمندگان ایرانی در جبهه های نبرد با رژیم بعث عراق و نیز چریک های شیعۀ جنبش امل و حزب الله لبنان در ابتدای دهۀ هشتاد میلادی، مقامات غربی را بر آن داشت تا برای مقابله با آن چاره ای بیندیشند.

ص: 166

دکتر مایکل برانت، عضو ارشد سابق سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (C.I.A) و عضو فعال بخش شیعه شناسی این سازمان، بعد از این که به سبب اتهام فساد مالی از کار برکنار شد، بخشی از اسرار محرمانه و پشت پرده ای را در این باب افشا کرد. او در کتاب نقشه ای برای جدایی مکاتب الهی(1) می گوید:

ما دیدیم که مذهب تشیع از سایر مذاهب اسلامی، فعال تر و کارآمدتر است؛ بنابراین، در گردهم آیی مقامات سیا و نمایندگان سرویس های اطلاعاتی انگلستان، تصویب شد برای مطالعۀ اسلام شیعی و برنامه ریزی برای به انزوا کشیدن آن، بخش مستقلی تأسیس شده و با بودجۀ چهل میلیون دلاری کار خود را آغاز کند. این بودجه برای سازمان دهی مبارزه با تشیع به مبلغ نهصد میلیون دلار افزایش یافت و برنامه ریزی به طور منظم در سه مرحله صورت گرفت: الف) گردآوری اطلاعات و آمار؛ ب) تعیین اهداف کوتاه مدت، مانند برنامه های تبلیغی علیه تشیع و ایجاد اختلاف میان شیعیان و پیروان سایر مذاهب اسلامی؛ ج) تعیین اهداف بلندمدت که عبارت بود از انهدام و حذف اصول تشیع، به طوری که جز نامی از شیعه چیزی نماند.

ما دریافتیم که به طور کلی، مراجع شیعه در طول تاریخ از حکومت ها تبعیت نکرده اند؛ برای همین، بریتانیا با فتوای آیت الله شیرازی [میرزای بزرگ] شکست خورد و صدام نیز با همۀ قدرتش نتوانست حوزۀ علمیۀ نجف را به تسلیم وادارد؛ آن چنان که مجبور شد، چندین سال آن را محاصره کرده و نسبت به آن سخت گیری نماید و امام موسی صدر در لبنان، ارتش انگلستان، فرانسه و اسرائیل را به هزیمت واداشت و آیۀالله خمینی در ایران، موفق شد جزیرۀ ثبات آمریکا را بی ثبات کند.

وی در ادامه می گوید:

مسئلۀ عاشورا و شهادت در راه خدا، از جمله مسائل مهمی است که ما در سرویس اطلاعاتی آمریکا و انگلستان برای آن حساب ویژه ای باز کرده ایم، زیرا این مسئله برای شیعیان، فرهنگی نورانی و شعله ور است. ما مشاهده می کردیم که این فرهنگ، هر سال با مراسم عزاداری حسینی، تا

ص: 167

اعماق وجود رسوخ می کند و این عنصر فقط در دکترین شیعه برجسته است؛ برای همین، تصمیم گرفتیم که با ایجاد خلل در عقاید شیعه و انحراف مفاهیم محوری، آن را تضعیف و منزوی کنیم... ما دریافتیم که هیچ راهی برای مقابلۀ مستقیم با شیعیان وجود ندارد و شکست آن ها [به دلیل فرهنگ شهادت طلبی (عاشورا) و مقاومت (انتظار)] از این طریق فوق العاده دشوار خواهد بود؛ لذا ناچار هستیم در پشت پرده با حمایت از مخالفان این جریان، شیعیان را تکفیر و آنان را به نوعی از جامعۀ اسلامی جداسازی کنیم.(1)

شایان ذکر است سازمان سیا، در اقدامی هدف مند به فیلتر کردن و سانسور گستردۀ اظهارات بیان شده از سوی این کارشناس سابق خود در فضای مجازی، سایت های اینترنتی و شبکه های اجتماعی مبادرت ورزیده، به طوری که جست وجو برای یافتن اظهارات ایشان، در شبکۀ جهانی اینترنت به زبان اصلی بسیار دشوار می باشد؛ علاوه بر این، کانون های اندیشۀ آمریکا، از قبیل اینتر پرایز و مؤسسۀ مطالعات خاورمیانه، تحقیقات گسترده ای را دربارۀ شناسایی مرجعیت شیعی و باورهای تشیع صورت داده اند. پژوهش هایی با عنوان «آخرین مرجع: آیت الله سیستانی و قدرت دینی سنتی تشیع» به قلم مهدی خلجی در آمریکا از سوی مؤسسۀ تحقیقاتی سیاست های خاور نزدیک واشنگتن، و «واکاوی شخصیت آیت الله خامنه ای» به قلم کریم سجادپور در دسامبر 2009، از طرف مؤسسۀ کارنگی برای صلح جهانی، از این قبیل اقداماتند.

ص: 168

آموزۀ مهدویت و فرهنگ انتظار امام زمان(عج) در جایگاه خمیرمایۀ فکری انقلاب، با تئوری جمهوری اسلامی به صورت شکلی و «ولایت فقیه» به صورت باطنی، روی کردی نو از امر سیاست گذاری بر پایۀ آموزه های اسلام بنا کرد.

این انقلاب گستردۀ فرهنگی و بزرگ ترین رخداد اجتماعی قرن بیستم، سرآغاز رویارویی جدی تمدن غرب در برابر تفکر و اندیشۀ اسلامی بود. پدیده ای با این گستردگی و عمق، علاوه بر آن که نهادهای ملی را متحول ساخت و سرنوشت تاریخی آنان را در مسیر تغییرات بنیادی قرار داد، اندیشه ها، سیاست ها، نهضت ها و احزاب سیاسی جهان را هم به هم آوردی و چالشی جدید فراخوانده است.

با شروع اولین سال های عمر انقلاب اسلامی ایران، از آن جا که انقلاب ما، انقلابی دینی و اسلامی بود، تیغ تیز نقد و بررسی متفکران و سیاست مداران غربی، متوجه مبانی فکری و انگیزشی انقلاب اسلامی گردید. اسلام انقلابی با مؤلفه های دینامیک و فعال خود (مهدویت)، مهم ترین خطر استراتژیک برای تمدن غرب به حساب می آمد. به گفتۀ فرانسوا توال: «مکتب تشیع که بر غائیت و فرجام تاریخ در آخرالزمان استوار است، به مذهبی شورش طلب و انقلابی تبدیل گردیده است.»(1) او معتقد است، تشیع با داشتن چنین استخوان بندی فلسفی و مذهبی (انتظار ظهور امام زمان(عج)) قادر خواهد بود همچون اهرم بی مانندی برای ایجاد بی ثباتی در جهان عمل کند.(2)

تشیع به دلیل دارا بودن عنصر مهدویت، ماهیتی انفجاری و انقلابی دارد و شیعیان برخلاف فرقه ها و مذاهب دیگر مسلمان، با اعتقاد به روز موعود، نه از تجدد و نه از مراحل تاریخ، واهمه ای ندارند. آن ها معتقدند دیالکتیک تاریخ، از تمام این مراحل به سلامت عبور کرده و به ایستگاه آخر خود (عصر ظهور) خواهد رسید؛ لذا مکتب تشیع با عنصر انتظار فرج، خود را از درون و بیرون در حال تحول و تکامل می بیند.

ص: 169

در دهه های اخیر، جهان غرب به موضوع آخرالزمان و آینده نگری تمایل بیشتری از خود نشان داده است، اما در مقابل، به آخرالزمان اسلامی و اندیشۀ مهدویت با نگاهی معکوس و تقلیل گرایانه نگریسته است. حجم تولید آثار فرهنگی و تدوین استراتژی های سیاسی برای مهار مهدویت، انتشار مجموعۀ گسترده ای از کتب و مقالات با این موضوع، تولید انبوه فیلم های سینمایی و تأسیس هزاران سایت و وب سایت جهت اطلاع رسانی مطلوب در اینترنت، تنها بخش آشکار این روی کرد عمومی غرب به موضوع مهدویت و آخرالزمان اسلامی است.

این نگرش آخرالزمانی عظیم و رهایی بخش، از عوامل اصلی هراس غرب از اسلام است. حجم گستردۀ محتوای رسانه های تصویری غرب در انتقال استراتژی مهدی هراسی، نسبت به موضوع مهدویت در قالب های مختلف: خبر، گزارش های مستند، تحلیل خبری و برنامه های تحلیلی و کارشناس محور، حساسیت ویژۀ جهان غرب به این موضوع را نشان می دهد. رسالت اصلی این برنامه ها که عمدتاً با شیب منفی ساخته می شوند، ایجاد رعب و دامن زدن به هراس بین المللی در مخاطبان غربی است.

شبکه های بین المللی و پربیننده ای مثل: سی بی ان (CBN)، فاکس نیوز، بی بی سی(BBC) و... در چند سال اخیر به تهیه، تولید و پخش اخبار و برنامه های تحلیلی در باب موضوع مهدویت اقدام کرده اند. این رسانه ها با سنتی و خرافی خواندن آموزۀ مهدویت و اعتقاد به مهدی(عج)، در برابر این اعتقاد اسلامی، رسالت ایجاد واهمه در مخاطبان خود را به عهده دارند. به طور مصداقی، شبکۀ خبری سی بی ان نیوز آمریکا در برنامه ای مستند، به بررسی و واکاوی پدیدۀ مهدی گرایی و ارتباط آن با اتخاذ تصمیم های سیاسی توسط رهبران جمهوری اسلامی ایران، به بررسی سخنرانی رئیس جمهور وقت ایران(1) در سازمان ملل متحد پرداخت:

ص: 170

برای شناخت عقاید دینی و مذهبی وی (رئیس جمهور ایران) باید سری به مسجدی کوچک در روستای جمکران در چند کیلومتری شهر قم بزنید. در پشت این مسجد، چاه مقدسی وجود دارد که با صندوق فلزیِ سبزرنگی پوشیده شده و مردم بسیاری برای بوسیدن و دعا کردن نزد آن می آیند. او و میلیون ها شیعۀ مسلمان دیگر معتقدند سرانجام، روزی نجات دهندۀ اسلامی از آن چاه بیرون می آید... .

هم چنین شبکۀ خبری فاکس نیوز در سال 2011 میلادی، به تولید برنامۀ مستندی با عنوان «امام دوازدهم» با هدف شناسایی و تخریب آموزۀ مهدویت اقدام کرد که در چند برنامۀ متوالی، با حضور کارشناسان برجسته تهیه شده بود.

در نمایش یکی از دست آوردهای صنایع دفاع و فناوری نظامی نیروهای مسلح در ایران که تلویزیون ایران صحنه هایی از آماده سازی و شلیک موشک زمین به زمین «قیام» را به نمایش گذاشت، نشریۀ پرتیراژ دیلی تلگراف انگلستان در موضعی خصمانه و جانب دارانه، ضمن تشریح ابعاد این دست آورد، اعلام کرد که سطح بیرونی و رویین موشک قیام، که برگرفته از «قیام قائم» می باشد، به عبارت «یا مهدی» یا «بیا مهدی» مزین گردیده است؛ این در حالی است که روند انتساب پیشرفت های ایران در زمینۀ دست آوردهای هسته ای و نظامی به موضوع مهدویت، امری است که از سوی رسانه های غربی در سالیان اخیر تشدید شده است.

توماس هوستیگن، مقاله نویس روزنامۀ نیویورک تایمز، در مقالۀ «احمدی نژاد و مهدی(عج)»، ساخت تسلیحات اتمی و بسترسازی برای ظهور مهدی در آخرالزمان را از اهداف اصلی ایران در دست یابی به دانش هسته ای می داند. در بسیاری از سایت های اینترنتی وابسته به لابی صهیونیست، پیشرفت های هسته ای ایران و غنی سازی اورانیوم را آماده سازی سلاح هسته ای برای ظهور احتمالی «مهدی» و حمله به آمریکا و اسرائیل قلمداد می کنند.

ص: 171

در ادامۀ روند استراتژی مهدی هراسی، مجلۀ خبری آمریکایی ترومپت، در هفدهم بهمن ماه 1392، ضمن پرداختن به سخنان «جیمز کلپر»، مدیر اطلاعات ملی آمریکا، علاوه بر خطر تجهیز ایران به سلاح هسته ای برای آمریکا و متحدانش، یادآور شد که با بودن انگشت کشوری افراطی (ایران) روی ماشۀ سلاح هسته ای، نه تنها آمریکا، بلکه کل جهان تهدید خواهد شد. او هشدار داد: «به خاطر داشته باشید که اسلام افراطی و خشن [تشیع]، برای تسریع در بازگشت امام دوازدهم خود، در پی خشونت و ایجاد تنش است!»(1)

علاوه بر رسانه های تصویری، ایجاد موج مهدی هراسی، جزء جدایی ناپذیر تبلیغات رسانه های نوشتاری و مکتوب غرب است. معرفی شخصیت تابناک حضرت حجت(عج) و آموزۀ مهدویت در فرهنگ مکتوب و ادبیات نوشتاری غرب، بسیار هراس انگیز و توأم با حس تنفر صورت می گیرند. نگارش رمان ها و کتبی چون: امام دوازدهم(2) (جوئل روزنبرگ)، ضدمسیح اسلامی(3) (جوئل ریچاردسون)، فجر طلایی(4) (کوستیگن)، هیولای خاورمیانه(5) (جوئل ریچاردسون)، مهدی(6) (کوئینل) که تصویر روی جلد آن، شمشیر است، مهدی؛ مسیحای به سرقت رفته(7) (رون کانترل) که تصویر روی جلد آن عکس اسامه بن لادن، سرکردۀ اسبق گروهک تروریستی القاعده در کنار لفظ درشت «مهدی» دیده می شود، مهدی ترسی در هزاره(8) (داکندورف) و... تنها بخشی از

ص: 172

پروپاگاندای مکتوب در حوزۀ مهدویت است. در بیشتر این کتاب ها، که معمولاً تیراژ بالا و فروش زیادی هم در غرب دارند، سعی در تطبیق ضدمسیح موجود در پیش گویی های کتاب مقدس به اسلام و مسلمانان دارند و شخصیت مهدی موعود(عج) را ضدمسیح و منشأ شر و شیطنت معرفی می کنند!

علاوه بر این، کتاب های فراوان دیگری نیز در حوزۀ آخرالزمان به رشتۀ تحریر درآمده اند که در تقابل با آموزۀ مهدویت است. خیانت به بیت المقدس (1997م.)، آرماگدون، تدارک جنگ بزرگ (خانم گریس هال سل) و در پیش گویی های انجیل، جای آمریکا کجاست؟ (هال لیندسی در 2001م.) از جملۀ این کتاب ها هستند. جالب این که کتاب مرگ کرۀ زمین(1)، نوشتۀ کشیش هال لیندسی در سال 1970 میلادی، با فروش تقریبی 25 میلیون نسخه، در زمرۀ پرمخاطب ترین کتاب های غیرداستانی دهۀ 70 میلادی است!

گفتنی است، به تازگی مجموعۀ رمان های «تیم لاهای» که اولین آن در سال 1995 میلادی با عنوان بر جای مانده (Left Behind) منتشر شد، آخرالزمان لیندسی را بازنویسی کرده و آن را در قالب ادبیات داستانی ارائه کرده است. کتاب های این مجموعه در فهرست دائمی فروش های برتر نیویورک تایمز قرار دارند. در اکتبر 2004 میلادی، دوازدهمین و آخرین رمان این مجموعۀ آخرالزمانی با عنوان ظهور شکوهمند: پایان ایام(2) انتشار یافت.

شاخص های رفتار استراتژیک جهان غرب، ماهیت کاملاً تهاجمی دارد. این روند در دوران پس از جنگ سرد، گسترش بیشتری یافته است. در این دوران، از سویی، نهضت بیداری اسلامی به رهبری انقلاب اسلامی ایران گسترش یافته و از سوی دیگر،

ص: 173

قالب های هویتی و معرفتی این احیاگرایی دینی شکل گرفته اند که توسط نهادهای انقلابی و جنبش های عدالت خواه پی گیری می شوند. بخشی از جدال گرایی جهان غرب را می توان ناشی از این ایدئولوژی توسعه گرا دانست، اما بخش دیگر آن را باید انعکاس اضطراب ایجادشده از موعودخواهی و استکبارستیزی جهان اسلام توسط رهبران سیاسی و ایدئولوژیک غربی قلمداد کرد.

موضوع مهدویت که یکی از انقلابی ترین اعتقادات اسلامی است، موجی از وحشت و واهمه را در جهان غرب به همراه داشته است. این وحشت، ناشی از عمق بحران هایی است که غرب، آن را با تمام وجود لمس می کند. فروپاشیِ نظام خانواده در غرب، بحران های اخلاقی، اجتماعی، اقتصادی، سانسور و سیطرۀ رسانه های خبررسان، یائسگی فرهنگی، یبوست معنوی و... آیندۀ تاریکی را برای غرب نوید می دهد. طرح آموزۀ مهدویت، به عنوان آینده ای روشن و ایده آل برای جوامع بشری، مدلِ جای گزین جدّی برای یوتوپیاهای غربی است. ظهور پدیدۀ «مهدی گرایی» و تبدیل شدن موعودخواهی به گفتمان غالب جهانی، تهدیدی است که اندیشمندان و استراتژیست های غربی آن را احساس کرده اند و راه گریز از این سرنوشت محتوم را در مقابله و براندازی آرمان های اسلام و تشیع و تبدیل این آرمان ها به هراس، جست وجو می کنند.

مستشرق و شیعه شناس غربی در راستای استراتژی القای مهدی هراسی می نویسد:

در واقع، مهدی گرایی در شیعه را می توان با کمونیسم مقایسه کرد. اقلیت های شیعه برای رهایی جهان می جنگند؛ هم چنان که در اندیشۀ مارکسیستی، پرولتاریا برای رهایی تمام بشریت مبارزه می کرد.(1)

او پس از تطبیق اندیشۀ مهدویت با اندیشۀ مارکسیسم، خطر تبدیل شدن این آموزه را به چالشی عمیق برای غرب هشدار می دهد:

ص: 174

از این پس، نه تنها وظیفۀ کارشناسان و ناظران بین المللی، بلکه بر عهدۀ رهبران سیاسی است که این واقعیت را کاملاً درک کنند؛ استقرار صلح نه تنها در خاورمیانه، بلکه در جهان، بستگی به برخورد صحیح با این نیروی جدید بین الملل دارد که همانا جوامع شیعه است.(1)

مؤسسۀ بزرگ شیعه شناسی «اورشلیم» در اسرائیل، تنها یکی از دانشکده ها و پژوهشگاه هایی است که مطالعات دقیق و عمیقی دربارۀ مهدویت شیعی انجام می دهد. این مؤسسۀ تحقیقاتی علاوه بر مطالعه و تتبع دربارۀ مصادیق باورهای اصیل تشیع و انشعابات آن، وظیفۀ انتقال داده ها و یافته های مهمّ پژوهشی و مطالب نادرست و مغرضانه دربارۀ مذهب تشیع را به لابی های صهیونیستی و سرویس های اطلاعاتی و امنیتی غرب بر عهده دارد.

در مقالۀ «تشیع به روایت [امام] خمینی»، که در همایش بین المللی در اسرائیل ارائه گردید، فرهنگ شهادت طلبی [حسین علیه السلام] و مهدویت [بازگشت امام دوازدهم] بر دو مؤلفه از مبانی تشیع که نوعی ایدئولوژی خشونت انقلابی را در خود می پروراند، تأکید شده است.(2) مؤلفان این مقاله خاطر نشان می کنند که آیت الله خمینی با استفاده از این مبانی فکری و عقیدتی، به رفتار خشن و انقلابی خویش مشروعیت بخشیده است.(3)

در ادامۀ این مقاله آمده است:

تأکید بر شهادت در عقیدۀ [امام] خمینی، نشان می دهد که شهادت، نقش مهم و ویژه ای در تشیع ایفا می کند. اگرچه تفکر سنّی با مفهوم شهادت بیگانه نیست، اما این مفهوم، در اهل سنت از مقام محوری برخوردار نیست، زیرا اسلام سنی، از شخصیتی مذهبی مانند امام حسین علیه السلام که در راه عقیده

ص: 175

خود فدا شده باشد، الهام نمی گیرد، اما در تشیع اثناعشری، این مفهوم محوریت ویژه ای دارد.(1)

بر پایۀ اخبار موثق در سال 2007 میلادی، جورج بوش، رئیس جمهور وقت ایالات متحده، در آخرین سال از دورۀ هشت سالۀ ریاست جمهوری اش، رسماً طی ابلاغیه ای به مرکز مطالعات و تحقیقات کاخ سفید، دستور تحقیق و تفحص دربارۀ امام دوازدهم شیعیان و مسئلۀ انتظار مهدی را، که ایدئولوژی چالش برانگیز و معضل امنیتی بالقوه در منطقۀ خاورمیانه و جامعۀ جهانی است، صادر کرد.

در واقع، طرح مقابله با مهدویت، در راستای استراتژی مهدی هراسی قرار دارد که به دنبال القای دشمن فرضی (به جای کمونیسم) مطرح شده است، تا بلوک بندی جدیدی را در سطح جهانی سامان دهی کند. به تعبیری، پروژۀ مهدی هراسی با دو هدف عمده پی گیری می شود:

1. استراتژی مهدی هراسی در سطح جهان اسلام که با حساس کردن و برجسته سازی منجی شیعی، به دنبال تقویت احساسات ضدشیعی و تحریک مناقشات فرقه ای و مذهبی است؛

2. استراتژی مهدی هراسی در سطح بین المللی، به دنبال ساخت دشمن فرضی و تراشیدن رقیبی برای الگوی لیبرالیسم است که به موازات هم دنبال می شود.

ص: 176

در طی چند دهۀ گذشته شاهد بودیم که غرب و رسانه های تحت حاکمیت آن، همواره اسلام و ایران را دشمنان غرب معرفی کرده اند. برنامه های خبری، گزارش ها، فیلم ها و آثار نمایشی و هم چنین کتب و نشریات گوناگون، به بهانه های مختلف به اسلام و ایران تاخته و از لزوم جنگ و نابودی آن ها سخن گفته اند؛ در حالی که می دانیم این تبلیغات بیش از آن که به واقعیت مرتبط باشد، به ماهیت تئوری های غرب وابسته است. رواج ایدئولوژی هایی چون جنگ دنیاها و برخورد تمدن ها در اواخر قرن بیستم و تأکید بر اندیشه های آخرالزمانی و تهدید زمین، از جمله مهم ترین عواملی بود که جامعۀ جهانی را برای مقابله با حرکت های انقلابی در سراسر جهان آماده کرد و هدف اصلی این تئوری پردازان نیز در هم شکستن الگوی مقاومت انقلاب اسلامی ایران بود.

راهبرد عملیات روانی و نبرد رسانه ای در قواعد روابط بین الملل و هم چنین طراحی سیاست ها و برآوردهای سیاست مداران و تصمیم گیران سیاسی و نظامی، جایگاه ویژه ای دارد و مورد استفاده قرار می گیرد. استفاده از رسانه ها برای تضعیف کشورهای هدف و بهره گیری از توان و ظرفیت رسانه های نوشتاری، دیداری، شنیداری و به کارگیری اصول تبلیغات و عملیات روانی به منظور کسب منافع، از استراتژی های کلان غرب در هدف گیری سوژه های خود است. اتخاذ این استراتژی، علاوه بر دوران جنگ سخت، در شرایط صلح نیز کاربرد دارد. آن جا که قدرت ها توان به میدان آوردن نیروی نظامی را ندارند و یا جامعۀ آنان قادر به تحمل تلفات انسانی نیست، به این استراتژی روی می آورند. این استراتژی که بدون خون ریزی و تلفات انسانی است، با توجه به جنس آن، میزان تخریب بسیار بالایی دارد؛ به طوری که شهروندان کشورهای هدف نیز متوجه حجم سنگین این جنگ بر فضای روحی، روانی و تبلیغاتی خود و اطرافیانشان نمی شوند.

ص: 177

در این استراتژی که از اولویت های اساسی غرب علیه گروه های هدف به شمار می رود، واحدهای روانی سازمان یافتۀ آمریکا و غرب در دنیای معاصر، طیف وسیعی از رسانه های دیداری و شنیداری، ماهواره ها، آژانس های تبلیغاتی و... را شامل می شوند. آمریکا با بیشترین سرمایه گذاری در زمینۀ فناوری اطلاعات و در اختیار داشتن شاه راه های ارتباطی و اطلاعاتی، خبرگزاری های بزرگ آسوشیتد پرس و یونایتد پرس، صنعت فیلم سازی هالیوود، شرکت های بزرگ تبلیغاتی و تحقیقاتی و دیگر غول های رسانه ای، بر جریان اطلاعات تسلط یافته و قادر گردیده تا عملیات روانی علیه آموزۀ مهدویت را با اثربخشی بالاتری پیش برد. انگاره سازی و تکنیک تصویرسازی، یکی از شیوه های عملیات روانی است که در نبرد رسانه ای از آن استفاده می شود. در این روش، نیروهای مهاجم سعی می کنند با ایجاد تصویری از خود، تصویری مخدوش و ناموجه از دشمن را در اذهان مخاطبان خود ترسیم کنند.

کارل هوسمن دربارۀ انگاره سازی رسانه ها می گوید: رسانه ها فضایی ساختگی ارائه می دهند؛ برداشتی ذهنی از جهان که ضرورتاً با جهان واقعی منطبق نیست.(1) در رسانه ها، خبر الزاماً همان چیزی نیست که اتفاق می افتد، بلکه چیزی است که منبع خبری آن را ارائه می دهد. برای هدایت افکار عمومی از واقعیات، انگاره هایی خلق می شود که تنها در راستای اهداف کارگزاران ارتباطی است؛ مانند ایجاد انگاره ای از مهدویت و اعتقاد به ظهور حضرت مهدی(عج) در رسانه های آمریکایی و غربی که در صدد است ایشان را شخصیتی خشن و منبع نگرانی جلوه دهد. این تصویرسازی باعث می شود که افکار عمومی، هم سو با آن عمل کرده و به تخطئه و بایکوت شدن این اندیشه بینجامد.

ص: 178

در تصویری که رسانه های غربی از امام زمان(عج) ارائه می دهند، حضرت را شخصیتی بی رحم با عقایدی افراطی معرفی می کنند؛ برای نمونه، در فیلم مستند «مردی که فردا را دید» بر اساس پیش گویی های نوستر آداموس، منجّم و پیش گوی فرانسوی، آموزۀ مهدویت و حتی شخص منجی اسلامی را به گونه ای تصویر می کند که ره آوردی جز بمب، تخریب و نابودی برای بشریت نخواهد داشت و مهدی با ظهور خود بذر وحشت را در عالم می پراکند.

در یکی از بخش های «انیماتریکس»(1)، با زوم کردن بر نقشۀ کرۀ زمین، شهری بی آب و علف در صحرای حجاز را به تصویر می کشند که شیاطین ربوتیک در آن گرد آمده اند. این شهر که مکه یا مدینه است، شهر ربات های شیطانی معرفی می شود. در بخش دیگر این پویانمایی، با به تصویر کشیدن دقیق هلال شیعی و محل ظهور حضرت ولی عصر(عج)، روی نقشه ای در سازمان ملل و کشتن خرمگسی شوم که در این مسیر حرکت می کند و پاک کردن پلشتی های وجود او، دشمنی خود را با تشیع نشان می دهند. پروپاگاندای رسانه ای علیه آموزۀ مهدویت، موجب گردیده است تا سیاست گذاری های عمیقی در حوزۀ اثرگذاری بر افکار عمومی و دیپلماسی فرهنگی در این باره صورت گیرد.

جهان غرب و به طور ویژه آمریکا، پس از جنگ جهانی دوم تا سقوط امپراتوری شوروی، ابزارهای رسانه ای خود را در سراسر جهان گسترش داد و به هژمونی رسانه ای دست یافت. این کشور تمام استراتژی های نظامی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خود را با اتکا به محمل رسانه ای فراگیر خود هموار می سازد. هزاران ایستگاه رادیو _ تلویزیونی، ماهواره و اینترنت در سراسر جهان، بسترساز حضور نامشروع همه جانبۀ این کشور می شوند. تصویر ذهنی افکار عمومی دربارۀ آموزۀ

ص: 179

مهدویت و حوادث آخرالزمانی، با عبور از دهلیزهای رسانه های غرب میسور است. موج گسترده ای از تهاجم رسانه ای و عملیات روانی علیه مهدویت و ظهور منجی موعود، از جانب کشورهای غربی صورت می گیرد.

پس از حادثۀ یازده سپتامبر و انهدام برج های دوقلو که نماد اقتدار اقتصادی آمریکا بودند، رسانه های آمریکایی در عملیاتی از پیش طراحی شده، بارها از واژه های: اسلام، تروریست و جنگ آخرالزمان استفاده کردند. در این رسانه ها، کشور و مردم آمریکا را خیر و مخالفان را شر قلمداد کردند و از نبرد خود با جهان اسلام، به جنگ روشنایی علیه ظلمت تعبیر نمودند.

با آغاز هزارۀ سوم، شکل جدیدی از تعارض جهان غرب علیه جوامع اسلامی ظهور یافت. در این ارتباط، نشانه هایی از مقابله گرایی با الگوهای نرم افزاری نمود پیدا کرد. نظریه پردازان غربی در جهت تقویت بُرد اندیشۀ پایان تاریخ خود، جلوه هایی از اقدامات روانی و عملیات نرم افزاری را به عنوان الگوی مطلوب، در رفتار استراتژیک خود مورد تأکید قرار دادند تا افکار عمومی داخلی را مجاب سازند که نبرد آمریکا با جریان آخرالزمانیِ اسلام و اندیشۀ مهدویت، در واقع نبرد میان دو اردوگاه «خیر» و «شر» است.

جهت گیری رسانه های غربی از طریق حداکثرسازی تعارض فرهنگی بین «آنان» و «دیگران» سازمان دهی شده است. هانتینگتون تأکید همه جانبه ای بر هویت سازی جهان غرب برای حداکثرسازی انسجام اجتماعی کرده است. وی در سال 2004 میلادی، کتاب معروف خود دربارۀ چالش های هویت در جهان غرب را منتشر کرد. او در این کتاب، بر ضرورت دوگانه سازی تأکید دارد. این دوگانگی(1) و ظهور فضای مبتنی بر

ص: 180

دوگانگیِ خیر و شر، برای مقابله با گروه های موعودگرای جهان اسلام طراحی شده است. در این نبردِ اجتناب ناپذیر، در صورت سرکوب نشدن اردوگاه شر، آرامش و امنیت از جهان دموکراتیزه شدۀ غرب سلب شده و رفاه و آسایش آمریکایی به مخاطره خواهد افتاد.(1)

کشورهای غربی، به خصوص آمریکا، بخش قابل توجهی از جهت گیری رسانه ای و تولیدات تصویری خود را برای مقابله گرایی با قالب های فرهنگی جهان اسلام، به ویژه مهدویت و آخرالزمان برنامه ریزی کرده اند. در این ارتباط، هالیوود نقش مؤثری در مقایسه با سایر مجموعه های تولیدکنندۀ محتوا دارد. مجموعه های فعال در هالیوود را می توان نیروهای فرهنگی ای دانست که کارویژۀ اصلی آنان، اجرای برنامه های تبلیغاتی و عملیات روانی آمریکاست. آن ها ضمن بهره گیری از تکنیک های سینمایی، در صددند تا جلوه هایی از تهاجم نرم علیه موعودگرایی اسلامی را به مرحلۀ اجرا درآورند.

به موازات هالیوود، مؤسسات متفاوت دیگری نیز در ارتباط با اهداف فرهنگی و استراتژیک جهان غرب، فعالیت می کنند. آنان پیام خود را از طریق تصاویر التهاب آفرین که مطلوبیت بسیاری برای جوانان دارد، منعکس می کنند. علاوه بر حوزه های بخش خصوصی، دولت آمریکا هر ساله بیش از چهارصدمیلیون دلار برای استخدام هشت هزار کارمند تبلیغاتی هزینه می کند تا برای دستگاه تبلیغاتی آن کشور، پیام های مناسب تهیه کنند. این افراد، فعالیت های خود را برای رسانه های تصویری، شنیداری و نوشتاری جهان غرب به انجام می رسانند.

گفتنی است، هالیوود در بین تمامی مجموعه های تولیدکنندۀ فرهنگ رفتاری، ادراک اجتماعی و عملیات روانی علیه آموزۀ مهدویت، جایگاه ویژه و مطلوب تری دارد؛ در

ص: 181

نتیجه، می توان پروژۀ عملیات روانی و نبرد رسانه ای را به عنوان راهبرد و تاکتیک بازیگران غربی علیه موج بیدارباش مهدویت مطرح کرد که به منظور تخریب و تصرف قلب ها و اذهان ملت های آزاده صورت می گیرد.

ص: 182

یکی از مؤثرترین ابزارها و تاکتیک های استراتژیک غرب علیه کشورها و فرهنگ های جهان، به خصوص جوامع اسلامی، تولید بازی های رایانه ای و هنر پویانمایی و انیمیشن است. رسانۀ نوظهور بازی های رایانه ای با توانمندی ها و ویژگی های خاص خود، به ابزاری نو برای عملیات روانی و جنگ نرم دشمن علیه فرهنگ مهدویت و تحریف آخرالزمان اسلامی تبدیل شده است. سربازان رایانه ای، بی هیچ گونه موانع نظارتی و حساسیت کنترل، تا عمق خانه هایمان نفوذ می کنند. شاید بتوان ادعا کرد که بازی های رایانه ای، به جهت سهولت دست رسی و جذابیت های خاص خود، در جایگاه رسانه ای محبوب و پرطرف دار توانسته است از نظر جذب مخاطبان جوان و پرانرژی، به طور جدی با هالیوود به رقابت بپردازد.

حزب الله لبنان، بعد از جنگ 33روزه با اسرائیل، اقدام به طراحی و ساخت نسخۀ دوم بازی رایانه ای «نیروی ویژه»(1) کرد. این بازی رایانه ای، طی برپایی نمایشگاهی با نام «بیت العنکبوت» که در بیروت برپا شد، به بازار عرضه شد که در آن، قهرمان بازی (کاربر)، رزمندۀ حزب الله است که برای نجات اسیران حزب الله به دل نیروهای اسرائیلی یورش می برد و در نهایت، اسیران خودی را آزاد می کند. در همان زمان، خبرگزاری ها و روزنامه ها نوشته بودند: رژیم صهیونیستی آن بازی را تحریم کرده و از طریق سفارت خانه های خود در سراسر دنیا به همۀ کشورها اعلام کرده است که اگر کشوری این بازی را از حزب الله بخرد، اسرائیل بی درنگ روابط خود را با آن کشور قطع می کند.

بی تردید، دیگر نمی توان تنها کارکرد بازی های رایانه ای را وسیله ای برای وقت گذرانی دانست؛ بازی های رایانه ای و انمیشین ها دیگر تفریحاتی خنثی و بی خطر نیستند، بلکه رسانه هایی برای برنامه ریزی و نهادینه سازی برخی پیام ها ی سیاسی و

ص: 183

فرهنگی اند. طی سال های دهۀ 1980میلادی به بعد، بازی های کامپیوتری از مطلوبیت ویژه ای برای جوانان، نوجوانان و حتی نونهالان جهان برخوردار شده اند. در راستای چنین شرایطی، مؤسسات جدیدی که قابلیت های نرم افزاری دارند، به تولید برخی از فیلم های کامپیوتری موسوم به انیمیشن(1) یا تصاویر متحرک مبادرت می ورزند.

تولید بازی های کامپیوتری با روایت آخرالزمان و جنگ با اسلام، از استراتژی های مهم کشورهای غربی در جهت تخریب و تعدیل اندیشۀ مهدویت به شمار می آید. این کشورها در این برنامه های تصویری در صددند تا با تبدیل کردن مقولۀ ظهور مهدی(عج) به نماد خشونت، به مقولۀ مهدی ستیزی و مهدی هراسی دامن بزنند.

معرفی اسلام و مهدویت به مکتب ترور و تئوری ترس، یکی از شیوه های رایج عملیات روانی غربی ها برای اثرگذاری بر افکار عمومی، داخلی و بین المللی است. در این برنامه های کامپیوتری و تصاویر محرک برنامه ریزی شده، شاهد جدال های ایدئولوژیک و استراتژیک گروه های متعارضی هستیم که در قالب رویارویی غرب با مجموعه های جهادی اسلامی برنامه ریزی شده است. در نشانه شناسی این بازی ها، لفظ «مهدی»، استفاده از شعارها و واژگان اسلامی، متون روایی و چهره های متعارض مسلمانان با قهرمانان غربی، خودنمایی می کند.

در این انیمیشن ها و بازی ها، خاورمیانه _ که نماد سرزمین های اسلامی است _ و گروه های مقاومت به عنوان جبهۀ اهریمن، در مواجهه با قهرمانان و کوماندوهای غربی به جدال می پردازند و به هر اندازه کاربر بتواند ضمن بهره گیری از نمادهای غربی در فیلم های متحرک کامپیوتری، گروه بیشتری از اسلام گرایان را نابود کند و به مقابلۀ مؤثری با آنان اقدام کند، طبعاً امتیاز بیشتری کسب می کند. این امر نشان می دهد، جنگ

ص: 184

روانی غرب علیه موج اسلام خواهی و فرجام گرایی دینی، از طریق الگوهای نرم افزاری و اقدامات غیرمستقیم، کانالیزه(1) می شود. القای آمریکا به عنوان منجی جهان، نجات بشریت، توجیه عمل کردهای نظامی و تجاوزکارانۀ دولت های غربی، هر آمریکایی یک قهرمان است و مخالفان آمریکا عناصری شرور و محورهای شرارت و امنیت هستند، بخشی از پیام های ارسال کنندۀ این بازی هاست. در این بازی ها، آمریکا مدینۀ فاضله و نهایت صلح، امنیت و آزادی معرفی شده و نظام سیاسی و فرهنگی آن، تنها نظامی است که جهان را از خطرات احتمالی و گوناگون حفظ می کند.

روح حاکم بر این بازی ها، نشئت گرفته از منجیان متنوع آخرالزمانی است که ویژگی های منحصر به فردی دارند. بسیاری از بازی های تراز اول تولید شده به وسیلۀ کمپانی های غربی، به صورت مستقیم یا غیرمستقیم به بحث آخرالزمان ارتباط پیدا می کند. بازی هایی از قبیل: جهنم خلیج فارس(2)، آیین قاتل(3)، ندای وظیفه، IGi2، سام ماجراجو در پرسپولیس، حمله به ایران(4)، جزیرۀ سایه ها، اسلحۀ مرگبار، گروه ضربت، بازگشت به قلعۀ ولفن اشتاین، نیروی دلتا و... با مضمون مهدویت ستیزی و آخرالزمان ساخته شده اند. هدف اصلی این بازی ها، تشریح خط مشی ها، اهداف و مقاصد سیاسی کشورهای تولیدکننده و استفاده از نمادها و سمبل های اسلامی است و کاربر در نقش سرباز شجاع آمریکایی یا انگلیسی و یا نیروهای حافظ صلح سازمان ملل، برای گسترش دامنۀ آزادی های فردی و بسط دموکراسی، به مبارزه با گروه های اسلامی و مسلمانان تروریست می رود و هدفی جز نجات نوع بشر ندارد.

ص: 185

در این بازی ها، ملت آمریکا نماد خیر مطلق و هر فرد یا کشوری که مخالف آمریکا باشد، نماد شیطان و شرارت است؛ برای نمونه، ریگان در جنگ سرد، لقب «امپراتوری شرارت» را به شوروی سابق می داد. این کلیدواژه در ادبیات سیاسی جورج بوش به «محور شرارت» تبدیل شد تا ایران، عراق و کرۀ شمالی را مصداق آن قلمداد کند. در بازی های رایانه ای جدید که به مبارزه با کشورها و گروه های اسلامی می پردازد، از نمادها و سمبل های اسلامی، از جمله: اماکن منقوش به تصاویر اسلامی و روایات شیعی، بهره گیری از رنگ سبز برای نمایش تروریست ها، استفاده از اماکن اسلامی و مساجد به عنوان محل تجمع تروریست ها، استفاده از زبان های عربی و فارسی به عنوان معرفی هویت و زبان تروریست ها، صدای صلوات، پخش اذان و صوت قرآن، و هم چنین از تکرار عبارات: «الله اکبر»، «یا مهدی»، «یا صاحب الزمان» و «لا اله الا الله» بهره گرفته می شود.

با وجود چنین ظرفیتی، بدیهی است که قدرت های جهانی و نظام سلطه به طور عام، و آمریکا و سردمداران صهیونیست جهانی به طور خاص، نتوانند از کنار آن بی تفاوت عبور کرده و برای تسخیر این رسانه ها و استفاده از تمام ظرفیت های آنان در جهت رسیدن به مطامع و اغراض خود تلاش نکنند. البته تا پیش از به ثمر رسیدن انقلاب اسلامی در ایران و تأثیر شگرف آن بر بیداری جهان اسلام و با توجه به حجم تهدید آمریکا از سوی بلوک شرق، بسیاری از این بازی ها، مانند بازی «آژیر قرمز»، بر پایۀ مبارزۀ قهرمانان آمریکایی با کمونیست ها و شکست دادن آنان صورت می گرفت. بخش دیگری هم بر مبنای قهرمان سازی در مقابله با نازی ها و فاشیست ها برنامه ریزی شده بود. بازی های: «پیروزی»، «مدال افتخار»، «بازگشت به قلعۀ ولفن اشتاین» و «ندای وظیفه» از این قبیلند.

این حقیقت که امروز بازی های رایانه ای و انیمیشن های سرگرم کننده، بیش از والدین، کودکان و نوجوانانِ جهان را تربیت می کند، واقعیتی انکارناپذیر است.

ص: 186

هم ذات پنداری مخاطبان این بازی ها و برنامه ها با شخصیت های اصلی کارتونی و کامپیوتری، در عواطف، احساسات، گویش ها، نوع پوشش و ایجاد خشونت و اضطراب در رفتار کودکان، به روشنی جلوه گر است. انیمیشن به عنوان قالبی مهم، علاوه بر تربیت کودکان، با برانگیختن احساسات کودکانه، باور منجی گرایانۀ آنان را تغییر می دهد.

تولید خوراک رسانه ای کودکان، همواره محل توجه و سرمایه گذاری استعمارگران بوده است. مهم ترین انیمیشن های تولیدشدۀ جهان در شرکت های انیمیشن سازی هالیوود، همچون: والت دیزنی، پیکسار، دریم ورکز، ام جی ام و یا شرکت های ژاپنی تحت حمایت و هدایت سردمداران هالیوود، نظیر: نیپون، سونی، تاسونوکو و... تولید شده است. روی کرد صهیونیستی به تاریخ، همواره روایت اصلی بیشتر این کارتون ها و پویانمایی ها بوده است. یهودیان، همواره ملتی سرگردان و بی موطن معرفی شده اند که به دنبال بازگشت به سرزمین موعود و مادری خویش هستند. در کتاب مقدس یهودیان، این سرزمین موعود «مادر» نامیده می شود که کنایه از آغوش گرم مادری است. این الگو، روایت بسیاری از تولیدات کارتون ها بوده است. دامبوفیل پرنده، جوجه اردک زشت، هاچ زنبور عسل، پنگوئن ها، سیندرلا، دختری به نام نل، با خانمان، بینوایان، حنا دختری در مزرعه، چوبین و... از انیمیشن هایی هستند که چندین نسل از کودکان جهان را با این مضمون آشنا کرده است. گشتن به دنبال مادر، پیش زمینۀ غالب مجموعه های انیمیشنی بوده است. این محصولات هرچند با هدف تأثیرگذاری حداکثری برای کودکان یهودی جهان ساخته می شود، اما این حس را به دیگر کودکان جهان القا می کند که تصاحب دیگر سرزمین ها با عنوان بازگشت به سرزمین مادری، حقّ یهودیان آواره و بی خانمان است.

تولید انبوه انیمیشن های آخرالزمانی با روی کردی سکولار و بر اساس آموزه های ایوانجلیستی، شقّ گسترده ای از این محصولات است؛ برای نمونه، انیمیشن هایی

ص: 187

همچون: نجات کودکان، سوپرمن و بتمن، آخرالزمان، آخرین بادافزار، پاندای کونگ فوکار، گالیور، لوک خوش شانس، رابینسون کروزوئه، 9، انیماتریکس، همۀ ستاره های سوپرمن و... از این قبیل هستند که بیشترین کارکرد آن ها، گسترش مصداق منجی و نفی منجی الهی با ویژگی های خاص معنوی است. در این گونه آثار کودکانه، هر فردی قابلیت منجی بودگی را داراست.

انیمیشن سه قسمتی ماتریکس، علاوه بر ترویج عرفان بودیستی، به خوبی موضوع آخرالزمان را مورد آماج قرار می دهد؛ به گونه ای که دقیقاً شیطان های روباتیک را در حالی نشان می دهد که از مکه و مدینه در حال حرکت هستند. در بخشی از این انیمیشن، نقشۀ جغرافیایی هلال شیعی را در سازمان ملل به نمایش درمی آورد که خرمگس زشتی روی آن نشسته و سپس قهرمان داستان با ضربه ای، این حشرۀ موذی را کشته و نقشه را پاک می کند.

بی تردید، تولید این بازی ها و کارتون ها، ترفند دیگری است که جهان غرب علیه آموزۀ مهدویت اعمال می کند، اما این بار، نه مخاطبان بزرگ سال، بلکه اذهان خردسالان و کودکان جهان را دربارۀ این آموزه، منحرف و بیمار می کند.

ص: 188

روش، مستلزم آن است که دروغ، چنان عظیم باشد که هیچ کس باور نکند که «کسی آن قدر گستاخ باشد که چنین بی شرمانه حقیقت را تحریف کند». در «دروغ بزرگ» همواره نیروی قابل باور بودن، موجود است. بعدها ژوزف گوبلز، وزیر تبلیغات هیتلر، این تئوری را با کمی تغییر بدین گونه بیان کرد: «دروغ بزرگ، یکی از روش های تبلیغاتی مورد استفادۀ انگلستان است که دروغ بزرگی می گویند و تحت هر شرایطی، بر صحت آن پافشاری می کنند.»

دروغ، بخشی از تاکتیک های جنگ روانی به حساب می آید. در فریب، با استراتژی دروغ بزرگ، کوشش می شود تا مخاطبِ مورد نظر، به سمت فضای روانیِ متفاوت با واقعیت سوق داده شود. این فضای روانی باید به گونه ای ساخته و پرداخته شود که گروه هدف، بدون مقاومت، در آن فضا قرار گیرد و مفاهیم انتقالی، مورد قبول و پذیرش او باشد. از منظر روان شناسی، فردی که در حال منازعه با دشمن است، همواره می کوشد تا خود را در موضع هوشیارانه و غالب قرار دهد، زیرا احساس می کند که هر لحظه، از ناحیۀ دشمن در معرض خطر قرار دارد؛ بنابراین، طبیعی است که تاکتیک فریب، با ظرافت و دقت خاصی انجام می شود.

در تعریف «فریب» نیز باید گفت: ارائۀ وارونۀ واقعیت برای دست یابی به برخی برتری هاست که با دست کاری، تحریف، کتمان، تزویر و یا شواهد موجود در دست رسِ طرف مقابل، صورت می پذیرد.

مجریان استراتژی دروغ، باید به دشمن تلقین کنند که مسیری را که انتخاب کرده اند، بهترین گزینۀ موجود نیست؛ در عوض، با بزرگ نمایی مدل مطلوب خویش، حریف را از اندیشیدن به الگوها و واقعی خواندن ایدئولوژی های جای گزین، بازدارند. استراتژی فریب، یکی از روش های اصلی دشمن برای غلبه بر حریف است. فریب و دروغ می توانند در حوزه های گوناگون، از جمله: اقتصاد، سیاست، رسانه ها و امور ایدئولوژیک رخ دهد.

ص: 189

در ادبیات عامیانه، داستان چوپان دروغ گو، مثال ساده ای برای فهم فرایند عملیات فریب است؛ چوپانی که به دروغ خود را در موقعیت خطرناک و نیازمند به کمک جلوه می دهد. این امر باعث می شود تا درست در زمانی که قصد او، فریب دادن نیست و نیاز به کمک دارد، مردم او را به حال خود رها کنند. این اتفاق، نتیجه ای است که فریب دهنده در نبرد و یا منازعه ای دنبال می کند؛ یعنی با استراتژی دروغ، فریب خورده، دربارۀ واقعیت احساس تردید می کند؛ از این رو، عملیات فریب، به استراتژی چوپان دروغ گو معروف است.

از این استراتژی عمدتاً برای فریب و متمایل کردن ذهن حریف به سمت دل خواه، استفاده می شود. این راهبرد، یکی از راه های عقیم کردن مهدویت و موعودگراییِ اسلامی است که از جانب نهادها و دستگاه های تصمیم ساز در غرب اعمال می شود. با فروپاشی اتحاد کمونیستی شوروی و اعلام پایان تاریخ از سوی نظام لیبرالیسم، منازعۀ غرب با ایران، به اولویت اول سیاست خارجی آمریکا تبدیل شد؛ منازعه ای که آمریکا در طول دوران جنگ سرد، تجربۀ خوبی از آن اندوخته بود؛ از این رو، آمریکا استراتژی فریب را علیه ایران عملیاتی کرد. این استراتژی با هدف تغییر و انحراف در مسیر کاروان تاریخ، به سمت ایالات متحده و مسدود کردن راه ایدئولوژی فرجامین انقلاب اسلامی ایران، صورت گرفت؛ انقلابی که از بدو تأسیس، قرائتی متفاوت از انسان و فرجام کار بشر ارائه داده بود.

کارکرد اصلی استراتژی چوپان دروغ گو، ایجاد انحراف از واقعیت است. بعد از روی کار آمدن دولت باراک اوباما در آمریکا (2008_2016)، عملاً برجسته سازی مسئلۀ استفادۀ ایران از انرژی غیرصلح آمیز هسته ای به عنوان اهرم فشار در راهبردها و سیاست های کلان علیه جمهوری اسلامی ایران از سوی آمریکا قوت گرفت. بی اثر گذاشتن تحریم های شدید اقتصادی از جانب غرب علیه ایران و اتخاذ استراتژی «اقتصاد مقاومتی» از سوی رهبری جمهوری اسلامی ایران، موجب شد تا عملیات

ص: 190

دشمن در حذف انقلاب اسلامی از صحنۀ رقابت های ایدئولوژیک، خنثی شود و نگاه مثبت انقلاب اسلامی به آیندۀ تاریخ، هم چنان به عنوان تهدید ایدئولوژیکی بالقوه، برای غرب باقی بماند.

استراتژی چوپان دروغ گو، بازکاوی عملیات فریب جبهۀ غرب در مواجهه با وقوع «ظهور امام زمان(عج)» در آخرالزمان است. خرافی، دروغ و غیرواقعی خواندن اندیشۀ مهدویت از سویی، و فریب افکار عمومی و برجسته سازی موعودگرایی مطلوب و مورد نظر غرب از سوی دیگر، گامی در راستای عملیات فریب و استراتژی دروغ است.

تمدن امروز غرب در اثر عدم وجود سرمایۀ اجتماعی، عدم زاد و ولد و از هم گسیختگی کانون خانواده و رشد منفی جمعیت، در شرایط بحرانی است. هم چنین از لحاظ اقتصادی در سراشیبی سقوط قرار گرفته است. فقر، بیکاری، بحران غذا، تشکیل جنبش های ضدسرمایه داری نظیر جنبش وال استریت و... حکایت از شرایط بد اقتصادی غرب دارد. تمدن کاپیتال سرمایه داری غرب با حمله به بنیان های خود، مبتلا به سرطان اقتصادی گردیده است. این تمدنِ در حال غرق شدن، برای بازیابی و بازسازی خود با تمسک به استراتژی دروغ و فریب، تصویری را طراحی می کند که در آن سایر حوزه های تمدنیِ رقیب، در حال گسست و اضمحلال هستند و با مهندسی معکوس در تغییر تاکتیکی، روی کردی پروتاگونیستیک (منجی گرایانه) به خود گرفته و در چهرۀ ناجی عالم، نقش آفرینی می کند.

استراتژیست های غربی برای فریب افکار عمومی، از دهه های گذشته با ارسال کد و پیام و زمان مند کردن آخرالزمان، برای پایان تاریخ ضرب الاجل تعیین کردند؛ 2000، 2001، 2007، 2012، 2025 و... سال هایی است که از سوی منابع رسمی و غیررسمی غرب برای زمان پایان دوران، تعیین گردیده است. نظریه پردازان غربی می کوشند، پایان

ص: 191

تاریخ و مدینۀ فاضلۀ جهان غرب را بر اساس قابلیت های درون تمدنی خود سامان دهی کنند. این امر را می توان به منزلۀ جلوه هایی از فریبِ استراتژیک آنان دانست.

ص: 192

دانست. به یقین، آخرالزمان گرایی صهیونیستی و موعودخواهی آمریکایی، حمایت گرایی آمریکا و جهان غرب از اسرائیل و صهیونیسم را افزایش داد.

«صهیونیسم مسیحی» واژه ای است که پس از روی کار آمدن محافظه کاران جدید در آمریکا، بار دیگر وارد ادبیات دیپلماسی جهان شد که به معنای حمایت مسیحیان از صهیونیسم و مسیحیان تازه حیات یافته است و به تعبیری، این جریان، جنبش ملّی است که هدف آن، پشتیبانی از ملت یهود برای بازگشت آنان به فلسطین و حاکمیتشان بر این سرزمین است.

اعضای جنبش تدبیری ایمان دارند که وظیفۀ مهمّ آنان، فراهم کردن مقدمات ظهور حضرت مسیح علیه السلام است؛ لذا برای نیل به این مقصود، تضعیف نظامی اعراب (مسلمانان) و حمایت مالی، سیاسی، نظامی و تقویت فناوری هسته ای اسرائیل را از جمله وظایف خود می دانند. اعضای این جنبش معتقدند، حقّ الهی، قانونی و تاریخی یهودیان است که به سرزمین فلسطین بازگردند و خداوند به ملت هایی که با اسرائیل همکاری کنند، کمک خواهد کرد.

کشیش جری فالول معتقد بود: هر کس واقعاً به کتاب مقدس ایمان داشته باشد، مسیحیت و کشور نوظهور اسرائیل را به گونه ای جداناپذیر و مرتبط با یکدیگر می بیند. طرف داران صهیونیسم مسیحی معتقدند، تأسیس کشور اسرائیل در سال 1948میلادی، از دید هر مسیحی که به کتاب مقدس ایمان دارد، تحقق یافتن پیش گویی های دو عهد قدیم و جدید است.

ظهور موج صهیونیسم مسیحی را باید امتداد روندی دانست که طیّ سال های بعد از جنگ جهانی دوم، بر اساس ضرورت های ژئوپلیتیکی و ژئوکالچرالی ایجاد شده بود. برخی از نظریه پردازان صهیونیستی بر اساس تداعی خاطرات جنگ های صلیبی، بخش گسترده ای از حوزه های سرزمینی و جغرافیایی جهان اسلام را که برای جهان غرب

ص: 193

مطلوبیت ژئوپلیتیکی دارد، سرزمین مقدس و ارض موعود تلقی می کنند؛ حتی فالول مدعی شد: «هر کس در مقابل اسرائیل بایستد، در مقابل خدا ایستاده است.»(1) غربی ها توانستند به گونه ای تدریجی، اسرائیل و دین یهود را، بخشی از تمدن و هویت خود معرفی کنند. بسیاری اعتقاد دارند، یهودیت و اسرائیل به بخشی از مطلوبیت های استراتژیک و شکل بندی تمدنی غرب تبدیل شده است.(2)

مجموعه های دینی و اعتقادی در اسرائیل و هم چنین نهادهای اعتقادی یهودی از فرایند موجود، حمایت می کنند. آنان بر این اعتقادند که بدون حمایت بین المللی، قادر به حفظ هویت و موجودیت قومی و سیّالی خود نیستند؛ بنابراین، جهان غرب و آمریکا را تکیه گاه خود تلقی می کنند.

حمایت غربی ها از یهودیان و کشور اسرائیل به گونه ای تدریجی، بخشی از ادبیات سیاسی و اعتقادی آنان را تشکیل داده است؛ بنابراین، تمامی کشورهای جهان غرب، ائتلاف ایدئولوژیک خود را فراتر از قالب های سیاسی، تحت عنوان «اتحاد مقدس» سازمان دهی کرده اند. آنان معتقدند، اسرائیل برای ما، در درجۀ اول اهمیت قرار دارد، چراکه معرّف تمامیت چیزی است که ما به عنوان مسیحی به آن اعتقاد داریم.(3) حمایت از اسرائیل در بین راست مسیحی بر این مبنا استوار شده که اسرائیل، ارض مقدس و یهود قوم برتر است؛ قومی که «خدا با آن میثاق بسته» است.(4)

حمایت راست مسیحی از اسرائیل، باعث شده تا یهودیان تنها حامی اسرائیل در آمریکا نباشند. این جریان عملاً موجب شد تا سیاست مدارانی در آمریکا از اسرائیل و

ص: 194

حتی سیاست های اسرائیل حمایت کنند. ائتلاف امنیتی که در جهان غرب با عنوان صهیونیسم مسیحی ایجاد شده است، کارکرد سیاسی و ژئوپلیتیکی در خاورمیانه دارد. در واقع، کشورهای غربی، خاکریزهای امنیتی خود را بر اساس پیوندهای مذهبی، آخرالزمانی، قومی و نژادی شکل دادند.

نومحافظه کارانِ آمریکا معتقدند، مسیح علیه السلام همیشه در امور خاورمیانه به سود دولت اسرائیل مداخله کرده است و اعلام می دارند که خواست دولت اسرائیل در حقیقت، خواست مسیح علیه السلام است و تأسیس کشور اسرائیل بزرگ (از نیل تا فرات)، خواستۀ مسیح علیه السلام می باشد که به زودی عملی خواهد شد.

ص: 195

دکترینِ آرماگدون، حلقه ای است که بنیادگرایی مسیحی را به رادیکالیزم یهودی پیوند می زند. مسیحیان صهیونیست با استناد به این کلام حزقیال نبی که: «در آخرالزمان باران های سیل آسا و تگرگ سخت، آتش و گوگرد، تکان های سختی در زمین پدید خواهند آورد، کوه ها سرنگون خواهند شد و صخره ها خواهد افتاد و جمیع حصارهای زمین منهدم خواهد گردید»،(1) آرماگدون را با نابودی زمین برابر می دانند.

آنان در توضیح واقعۀ آرماگدون می گویند: به زودی، لشکری از دشمنان مسیح، که بدنۀ اصلی آن را میلیون ها نظامی تشکیل داده اند، از عراق حرکت کرده و پس از گذشتن از رود فرات، که در آن زمان خشکیده است، به سوی قدس رهسپار خواهند شد؛ اما در ناحیۀ آرماگدون، نیروهای طرف دار مسیح، راه لشکر ضدمسیح را سد خواهند کرد و درگیری خونین و نهایی در این منطقه، شکل خواهد گرفت. سپس مسیح برای بار دوم از جایگاه خود در آسمان به زمین فرود می آید و پس از نبرد با نیروهای ضد مسیح، پیروز خواهد شد و آن گاه صلح واقعی و جهانی محقق خواهد شد. مسیح علیه السلام به پایتختیِ بیت المقدس و از مرکز فرماندهی خود در معبد سلیمان (که قبلاً توسط دوستان مسیح بر خرابه های مسجدالاقصی ساخته شده است)، صلح را در سراسر جهان محقق خواهد کرد.(2)

نویسنده ای آمریکایی در سال 1997میلادی، کتابی با عنوان خیانت به بیت المقدس را تألیف کرد که در آن هر نوع مذاکرۀ صلح با فلسطینیان را خیانت به تعلیمات انجیل و خواسته های مسیح عنوان و این مطلب را به خوانندگان القا می کند که مسیح با آغاز هزارۀ سوم و پیش از سال 2007 میلادی ظهور خواهد کرد.

ص: 196

در نظرسنجی ای که خبرگزاری آسوشیتدپرس در سال 1997میلادی انجام داد، اعلام گردید که 25٪ جمعیت آمریکا، اعتقاد راسخ دارند که با آغاز هزار ۀ سوم، جنگ جهانی آرماگدون آغاز خواهد شد.

در سال های اخیر، اعتقادات یادشده به شدت از سوی رهبران مذهبی فرقه های پروتستان، ماهیت سیاسی پیدا می کند یا به اصطلاح ایدئولوژیزه می شود و نشانه هایی از سازمان دهی سیاسی در ارتباط با مذهب مشاهده می گردد. در ایالات متحده نیز با پیوند خوردن سیاست و مذهب از سوی راست گرایان مسیحی، زمینه های اجرایی سازی رسالت گرایی در غرب ایجاد شد. در این دوران، اندیشه های موعودگرایی و مسیحاگرایی با «رسالت گرایی» پیوند خورده است. هستۀ مرکزی پیروان این فرقه، اعتقاد به نبردِ دائم بین خیر و شر است. گروه های راست مسیحی می کوشند تا ائتلاف گرایی را با جلوه هایی از موعودگرایی پیوند دهند. به گفتۀ دوایت گیبسون، مدیر ائتلاف جهانی انجیل ها،(1) خشونت ها مردم را به فکر انداخته که آیا مسیح در حال ظهور است؟(2)

زمانی که غرب صهیونیستی بر استثناگرایی تأکید دارد و خود را قوم برگزیدۀ خداوند می داند، طبیعی است که الگوهای رفتاری در حوزۀ سیاست خارجی آن ها، ماهیت تهاجمی پیدا کند. آنان هر گونه اقدام و الگوهای رفتاری خود را با نشانه های دینی پیوند می زنند؛ بدین ترتیب، رفتار سیاست خارجی دنیای غرب نیز ماهیت دینی و مذهبی پیدا می کند.(3)

ص: 197

کشورهایی که از ادبیات موعودگرایی بهره می برند، برای ایجاد زمینۀ اجتماعی و بین المللی لازم، بر جنگ آخرالزمان تأکید دارند. چنین الگویی را می توان به عنوان وجه مسلط رفتار کشورهای غربی، مورد ملاحظه قرار داد. آنان از سویی بر جلوه هایی از دوگانگی تأکید داشته و نبرد خیر و شر را اجتناب ناپذیر می دانند و از سوی دیگر، این مجموعه ها، تلاش همه جانبه ای را برای مقابله با گروه رقیب در قالب نبرد سرنوشت ساز، به انجام رسانده اند. این امر در راستای غلبه بر کشورها و گروه هایی تلقی می شود که نماد شر به حساب می آیند.(1)

نهادهای تبلیغاتی کشورهای غربی نیز تلاش مؤثری برای تولید ادبیات استراتژیک علیه منجی گرایی اسلامی به انجام می رسانند. در این روند، آنان علاوه بر تولید فیلم، انتشار کتب و مقالات، تولید بازی های کامپیوتری و تصاویر متحرک برنامه ریزی شده، در صددند تا جلوه هایی از تعارض گراییِ محتوم و نبرد آخرالزمان را تبیین کنند. در دوران معاصر، مراکز متعدد پژوهشی، مطالعاتی و تبلیغاتی در غرب ایجاد شده است که وظیفه دارند جدال گرایی علیه مهدی گرایی و موعودباوری اسلامی را از طریق نرم افزارها و فرایندهای غیرمستقیم، پی گیری کنند. به طور کلی، شواهد نشان می دهد که دیپلماسی عمومی علیه روایت آخرالزمان گرایی اسلامی، جای گزین جنگ سرد فرهنگی شده است.

آموزۀ مهدویت، به مثابۀ گفتمان غالب اسلامی شیعی، ماهیتی پویا و مقاومت گرا دارد. طبیعی است که در برابر گفتمان های غیرمقاوم و شکننده تر، در فرایند مبارزه جویانه قرار می گیرد. جهان غرب برای کاهش قابلیت مقاومت این آموزه، از استراتژی گسترش گفتمان متقابل بهره می گیرد. آرماگدونیسم، که استراتژی دامن زن به نبرد نهایی سرنوشت ساز است، در سیاست خارجی غرب، در جایگاه مفهومی محوری، مورد توجه استراتژیست ها و بازیگران سیاسی قرار گرفته است.

ص: 198

طرف داران پروژۀ آرماگدونیسم یا بردن جهان به سمت جنگ آخرالزمان، رسالت خود را بسترسازی و فراهم کردن مقدمات ظهور حضرت مسیح علیه السلام می دانند. برای نیل به این مقصود، تضعیف اعراب و مسلمانان و حمایت همه جانبه از اسرائیل را از جمله وظایف خود می دانند. مهم ترین مؤلفه ها و ایستارهای دکترین آهنین آرماگدونیسم که از سوی آمریکا، اسرائیل و کشورهای هم پیمان آن ها اعمال می شود، عبارتند از: لزوم ایجاد کشوری یهودی در فلسطین به منزلۀ زمینه سازی برای ظهور مجدد حضرت مسیح علیه السلام، تضعیف و نابودی قدرت مسلمانان در جبهۀ آخرالزمان، تقسیم جهان به خیر و شر (سیاه و سفید)، ضدیت و درگیری با اسلام و آموزۀ مهدویت.

استراتژی تقویت و تشدید ایدئولوژی آرماگدونیسم را می توان به منزلۀ روح حاکم بر رفتار سیاسی کشورهای غربی دانست.

ص: 199

انقلاب اسلامی و حذف جریان تشیع از اسلام، مهدی هراسی، عملیات روانی و نبرد رسانه ای، تولید بازی های رایانه ای و پویانمایی با مضمون آخرالزمان، چوپان دروغ گو، حداکثرسازی حمایت از صهیونیسم و گسترش ایدئولوژی آرماگدونیسم، از مهم ترین عوامل و ایستارهای بازیگران غربی در راستای حذف و تعدیل آموزۀ مهدویت هستند.

ص: 200

ص: 201

ص: 202

ص: 203

هالیوود افزون بر آن که صنعتی کاپیتالیستی و متکی بر سوددهی است، حامی و راوی سیاست های قوای حاکمه در آمریکاست و در بازارهای داخلی و خارجی، ذائقۀ مخاطبان را به مصرف محصولات مشخص و معینی هدایت می کند؛ از این رو، سینمای هالیوود، به ابزار مهمّ رسانه ای در جهت تحقق اهداف آمریکا در نهادینه سازی ارزش ها و باورهای مطلوب خود به عنوان گفتمان حاکم و نابودی اعتقادات و باورهای دیگر کشورها، به ویژه اسلام مبدل شده است.

یکی از نمودهای اساسی روی کرد ایدئولوژیک در سینمای امروز دنیا، فیلم های آخرالزمانی و موعودباورانه هستند؛ آثاری که روایتی دربارۀ پایان تاریخ یا آغاز تاریخی جدید، در آینده ای دور یا نزدیک را ترسیم می کنند. آموزۀ مهدویت و ظهور منجی بشریت در آخرالزمان که هستۀ اصلی اسلام و محور دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران را تشکیل می دهند، همواره مورد تخاصم و تاخت وتاز محصولات هالیوودی بوده است.

ص: 204

پیش از انقلاب کشاورزی و صنعتی، انقلاب ارتباطات و اطلاعات در سال های پایانی هزارۀ دوم میلادی، موج سوم تاریخ بشری را به خود اختصاص داده است. جهان امروز بر فراز یکی از نادرترین مقاطع تاریخی ایستاده است؛ از این جهت که حجم اطلاعات به صورت تصاعدی در حال افزایش است و رسانه های ارتباطی، پیرامون ما را به طور کامل احاطه کرده است. رسانه ها که دروازۀ افکار عمومی ا ند، اگرچه به لحاظ سخت افزاری، ابزارهایی تکنولوژیکند، ولی به لحاظ محتوایی، نرم افزارهایی اند که حامل پیام هایی به شدت ایدئولوژیک هستند. رسانه ها، به ویژه رسانه های تصویری، این قدرت را دارند که ضمن مرئی ساختن انواع خاصی از باورها و شکل دادن به رفتارها، اشکال خاص دانش را دوگانۀ صدق و کذب دسته بندی کنند.

هم زادی رسانه و اطلاعات و تلاقی این مفاهیم با قدرت و نقش مستقیم و غیرمستقیم رسانه در شکل دهی هنجارهای اجتماعی و ارزش های فردی، معادلۀ مهم و تازه ای را در جهان معاصر رقم می زند که نتیجۀ آن به طور قطع، در امنیت ملی و کلیۀ واحدهای سیاسی اثرگذار است. این مهم، به شدت در دهه های اخیر مورد توجه قدرت های جهانی و در رأس آن آمریکا قرار گرفته است؛ به طوری که اغراق آمیز نیست اگر بگوییم در حال حاضر، قلب رسانه ای جهان در انحصار تنها چند شرکت مهم که عمدتاً توسط آمریکا اداره می شوند، در حال طپش است و از این طریق است که آمریکا سعی دارد تا هژمونی رسانه ای خود را در جهان، هر روز بیش از پیش حفظ و تثبیت کند.

امروزه قدرت پیام، از اساسی ترین عوامل اقتدار اجتماعی به شمار می آید و در اختیار داشتن رسانه و تعیین سیاست و استراتژی آن، از جمله اقداماتی است که ارباب سیاست، اقتصاد و فرهنگ را در رقابت با هم به تلاش در تصاحب مالکیت آنان واداشته است. در این راستا، نظریه پردازان مدیریت ارتباطات، به ویژه با روی کرد

ص: 205

«سایبرنتیک» معتقدند، تنها کارکرد رسانه های ارتباط جمعی، ساخت و تغییر نگرش ها، مطابق با الگوهای مطلوبِ تعریف شده نیست، بلکه این رسانه ها می توانند بر پایۀ حجم کمّی و سطح کیفی اطلاعات و پیام ها، نقش اساسی در تسهیل و تسریع مکانیزم کنترل اجتماعی ایفا کنند.

رسانه ها، ابزارهای اصلی عملیات روانی را تشکیل می دهند. رسانه های خبری و تحلیلی جهان غرب، از زبده ترین کارشناسان برای انتقال مفاهیم بهره می گیرند. آن ها وظیفه دارند ذهنیت و نگرش جامعۀ غربی را بر اساس اهداف استراتژیک سامان دهی کنند. در عصری که رسانه ها، احاطۀ خود را در سرتاسر عالم گسترانده اند، نقش شگفت انگیز آن ها در تحولات اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و... انکارناپذیر است. این تکنولوژی ها به مثابۀ ابزارهایی تلقی می شوند که از توانایی عظیمی در قالب سازی و جهت دهی تصورات و اندیشۀ انسان برخوردار هستند. رسانه ها با دفاع از سیاست خارجی و با ارزش گذاری و ارزش سازی، القای پیام و برجسته سازی، برای مشروعیت بخشی به سیاست های حکومتی و رساندن پیام های دست اندرکاران دیپلماسی کشورها به افکار عمومی جهانی، نقش توجیه گر دولت را در عرصۀ سیاست خارجی ایفا می کنند.

امروزه در فضای ارتباطات و تعاملات بین المللی، موضوع تصویر و رسانه، یکی از اثرگذارترین موضوعات و ابزار است؛ به طوری که کارآمدترین و ماندگارترین شیوۀ ابراز عقاید و تأثیرگذاری بر افکار خواص و عوام، تصویر است. اصولاً افراد، روزانه به طور متوسط، بیشترین حجم اطلاعات خود را از رسانه های تصویری به دست می آورند. دنیای غرب، از این ظرفیت به نحو حداکثری در همۀ قالب ها استفاده می کند. حضور و نفوذ رسانه ها در گرایشات، طرز تفکرها، ذهنیت ها، باورها و حتی هنجاهای فردی و جمعی بشر امروز، به قدری عمیق و وسیع است که امروز باید از واژۀ «مدیا کراسی» به معنای «حاکمیت و سلطۀ رسانه ها» سخن بگوییم.

ص: 206

لغت مدیا (Media) به معنای رسانه و کراسی از واژۀ «Kratos» با ریشۀ یونانی و به معنای حکومت کردن است؛ در مجموع می توان آن را رسانه سالاری ترجمه کرد که به معنای حاکمیت رسانه بر جامعه است. در مدیا کراسی یا رسانه سالاری، نظامی به وجود می آید که در آن افراد، فرصت اندیشه ورزی نمی یابند، بلکه تنها خود را به روایت رسانه ها و پیام های آن ها می سپارند و از طریق رسانه هاست که تمایلات و ذهنیت ها برساخته می شود. برخی از نظریه پردازان، مدیاکراسی قرن 21 را حتی تهدیدی برای دموکراسی می دانند.

عصر حاضر، عصر سیطرۀ رسانه ها بر جوامع بشری است. شبکه های رادیویی _ تلویزیونی و شبکه های بزرگ رسانه ای توانسته اند در قالب قدرتمندترین صدای جامعه، ظهور کنند. رسانه های غربی با در دست داشتن تکنیک های برتر و پیش رو، با دانش تخصصی، فرهنگ و تمدن خود را به منزلۀ تمدنی برتر معرفی می کنند.

در جهان امروز، عرصۀ رسانه و سیاست، پیوندی ناگسستنی و غیر قابل انکار با هم دارند. این پیوند تنها در نقش ابزاری رسانه، برای اهداف و مقاصد سیاسی خلاصه نمی شود، بلکه در سطحی بالاتر، رسانه جزء لاینفک امور و رفتارهای سیاسی شده و از کارکرد هنری و بی طرفانۀ خود فاصله گرفته است. رفتار انسان ها که انعکاسی از ذهنیت آن هاست، با رسانه ها تنظیم و مدیریت می شود. این موضوع موجب شده است که سیاست مداران، بودجه های کلانی را برای رسانه ها در نظر بگیرند.

رسانه ها در جهان امروز، نشان دهندۀ اهداف، رفتار و سوگیری سیاسی هر کشور است. با کوچک تر شدن و پیچیده تر شدن جهان به واسطۀ توسعۀ روزافزون وسایل ارتباط جمعی، از قبیل اینترنت و ماهواره، صورت بندی معادلات گذشته در تنظیم روابط بین کشورها تا حدود زیادی به هم خورده و جای خود را به معادلاتی جدید داده است. در این دوران، رسانه ها ابزاری همه کاره برای اعمال و جا انداختن سیاست های بازیگران زورمدارند و رقابتی جهانی برای عرصۀ نبرد رسانه ای شکل گرفته است.

ص: 207

در این باره، غرب به سرکردگی آمریکا در صدد است تا با ارائۀ تعریف جدید از آخرالزمان و منجی، نبرد نرم گسترده ای را علیه دیگر کشورها شکل دهد. در این گفتار، علاوه بر بررسی جایگاه سینمای هالیوود در ساختار سیاسی صهیونیستی آمریکا، دیپلماسی رسانه ای غرب برای مقابله و انزوای اندیشۀ مهدویت و منجی گرایی اسلامی، مورد مطالعه و بررسی قرار می گیرد.

ص: 208

سینما، سه نوع دگرگونی اساسی را در ذهنیت مخاطبان ایجاد می کنند: تغییر عقیده، تغییرات جزئی و تقویت وضع موجود؛ بر این اساس، سینما رسانه ای کاراست.(1)

تصویری که در دورۀ خاورشناسی و استعمارگری از شرق در جهان غرب انعکاس پیدا می کرد، در کتاب ها، دایرةالمعارف ها و سفرنامه های مستشرقان بود. امروزه سینما سوار بر محمل مکتوب، جای کتاب را در شکل دهی افکار عمومی غرب نسبت به شرق گرفت.

هالیوود همواره ابزاری آسان در دست حکومت ها و دولت های مختلف روی کارآمده در آمریکا بوده است، تا آنان خواسته ها، دیدگاه ها و مواضع خود را به طور آشکار و غیرآشکار به دیگران انتقال دهند. فیلم های هالیوودی عموماً شکل دهندۀ خطوط اصلی سیاست خارجی آمریکا در دوره های مختلف زمانی بوده اند. عرصه های گوناگون اخلاق، خانواده، اعتقادات و سیاست همواره رزمگاه حضور کمپانی های بزرگ فیلم سازی هالیوود بوده است، تا علاوه بر تخریب سازه های فکری و عملی جوامع، در ایجاد بنایی جدید، مطابق سفارش دستگاه های عظیم جاسوسی و نظامی قدرت های سلطه گر، به خصوص ایالات متحده، در ایجاد فکر، روش، عادت و جریان های مورد نیاز، تلاش کنند.

هالیوود، از زمان پیدایش در اوایل قرن بیستم، همیشه نقشی اساسی را در صنعت سرگرمی و سینمای جهان ایفا کرده و همواره بر این صنعت سلطه داشته است. هالیوود، نقش مهمی را در توجیه و جلب حمایت از سیاست خارجی آمریکا، به خصوص در زمان تغییر و تحولات بین المللی و یا بحران های جهانی ایفا کرده و می کند. این بدین معناست که هالیوود، همیشه ابزاری آسان در دست حکومت ها و دولت های مختلف آمریکایی بوده است تا خواسته ها و دیدگاه ها و مواضع خود را

ص: 209

به طور خودآگاه و یا ناخودآگاه به دیگران انتقال دهد و این موجب شده تا رابطۀ صنعت سینمای آمریکا با سیاست داخلی و خارجی این کشور، به خصوص در سایۀ تأسیس استودیوهایی با حمایت بخش خصوصی، به رابطه ای پیچیده تبدیل شود.

جنگ رسانه ای، یکی از برجسته ترین جنبه هایی است که هنگام تحمیل جنگ نرم علیه کشور هدف، از سوی دشمنان و رقبای آن، مورد استفاده قرار می گیرد. در این تهاجم، به شیوۀ هوش مند از توان و ظرفیت رسانه ها، اعم از: مطبوعات، خبرگزاری ها، رادیو، تلویزیون، اینترنت، انتشار مکتوب و ماهواره به منظور تهاجم علیه کشور هدف استفاده می شود و تلاش می گردد ساختارهای اجتماعی، فرهنگی، اعتقادی و نیز پیوستگی های ملی و وفاداری ها به نظام سیاسی کشور هدف، مورد هجمه قرار گرفته، سست و متزلزل شده و در نهایت فرو ریزند.

رسانه های غربی برای تحقق بخشیدن به ایده های نظری مذکور، بعد از پایان جنگ سرد، تصویری قابل تأمل از جهان اسلام ارائه کرده اند. این رسانه ها با روی کرد دین ستیزی، کلیت اسلام را مورد هجمۀ تبلیغاتی قرار داده و مبانی هویتی و معرفتی آنان را زیر سؤال می برند. با تأمل در دال های موجود در رسانه های غربی، درمی یابیم که اسلام با همان ویژگی هایی معرفی می شود که در دورۀ جنگ های صلیبی ساخته و پرداخته می شد.(1)

هنر هفتم و پردۀ نقره ای سینما به هنری مسحورکننده، پرنفوذ و جادوگر تبدیل شده است؛ از این رو، سیاست مداران و حکومت ها، به ویژه کشورهای توسعه یافته و استعماری با درک این مسئله، از آن برای مطامع و منافع خود استفاده کرده اند.

سینما علاوه بر کارکرد فرهنگ سازی در جامعه، عهده دار درگیر کردن احساس و ادراک به صورت توأمان، در جهت دهی به افکار عمومی است. کسی که رسانه و

ص: 210

مدیریت رسانه ای را در اختیار داشته باشد، حتی می تواند نقش کنترل اجتماع و در فاز بالاتر، جامعۀ جهانی را به آسانی ایفا کند. کشور آمریکا، با بهره گیری از ابزار رسانه، هر گاه عزم جنگ می کند یا می خواهد یکی از استراتژی های کلان خود را به اجرا درآورد، از هالیوود مدد می گیرد. منطق خیر و شرّ رسانه ای هالیوود، بیننده را همیشه بر سر دوراهی و در معرض انتخاب قرار می دهد. تمدن غرب به رهبری آمریکا، جبهۀ حق را در هالیوود شکل می دهد و مخالفان آن ها با هر مرام، مسلک و هر مذهبی، در جناح شیطان، شر یا آنتاگونیست قرار می گیرند. هالیوود با قانع سازی اذهان، مجوز سرکشی نیروهای جبهۀ حق به عنوان مسئولان وظیفه شناس در قبال سرنوشت انسان ها را صادر می کند، تا آمریکا مشکلی با افکار عمومی در سرکوب شیاطین و تروریست ها نداشته باشد.

ص: 211

بنابراین، از همان آغاز با برنامه ریزی های دقیق، حساب شده و صرف هزینه های کلان، تلاش بی وقفه ای را برای به دست گرفتن جریان های اصلی خبررسانی و مطبوعات در سراسر دنیا آغاز کردند. وابستگی بزرگ ترین رسانه های خبری دنیا همچون: خبرگزاری رویترز، آسوشتیدپرس، یونایتدپرس، شبکه های A.B.C، N.B.C، C.B.C و نشریات معتبری همچون: نیویورک تایمز، واشنگتن پست، تایمز، دیلی اکسپرس و صدها عنوان نشریۀ دیگر به لابی صهیونیست ها، حاصل تلاش های قوم یهود در این راستا بوده است.

اختراع سحرآمیز برادران لومیر با آن قدرت تأثیرگذاری خارق العاده و ظرفیت های فراوانش، به عنوان یکی از کانال های ارتباطی با جهان، صهیونیست ها را بر آن داشت تا در راه تحقق اهداف خود، این سلاح مدرن را نیز به خدمت بگیرند. تأثیر صهیونیست ها بر صنعت سینما از همان سال های آغازین با سرمایه گذاری در مشهورترین شرکت های تولید فیلم در جهان، به ویژه آمریکا، آشکار بود. وابستگی و تعلق بزرگ ترین کمپانی های فیلم سازی آمریکا همچون: مترو گلدن مایر، فوکس قرن بیستم، برادرن وارنر، پارامونت، کلمبیا و ونیورسال به لابی صهیونیست ها، شاهدی بر این ادعاست.

نفوذ صهیونیست ها در این صنعتِ پرمخاطب و جذاب، چنان رشد روزافزون و سریعی دارد که بر اساس بسیاری از منابعی که از سوی خود هالیوود در اختیار مردم قرار می گیرد، بیش از نود درصد از فعالان حرفۀ سینما در آمریکا را وابستگان به لابی صهیونیست تشکیل می دهند.(1)

صهیونیست ها فعالیت خود در عرصۀ سینمای هالیوود را تنها به ساخت فیلم هایی که بزرگ سالان را مورد هدف خود قرار می دهد، محدود نکرده اند، بلکه در عرصۀ

ص: 212

تولید فیلم های کودکان نیز بسیار فعال ظاهر شده اند. کمپانی «والت دیزنی» که از مشهورترین شرکت های تولید کارتون برای کودکان در سراسر دنیا به حساب می آید، از مهم ترین و کارآمدترین ابزار صهیونیست ها در عرصۀ سینماست.

احاطۀ هالیوود توسط یهودیان، چنان سریع صورت گرفت که هنری فورد در کتاب استقلال نازپرورده به این نتیجه می رسد که یهودیان تنها بر پنجاه درصد از صنعت فیلم سازی احاطه ندارند، بلکه تمامی آن را در اختیار دارند! سینمای هالیوود با مالکیت یهودیان، از آمیزش منافع استعمار آمریکایی و ایجاد فضای مثبت برای تغییر نگرش ها، به ویژه مسیحی ها به مظلومیت دروغین یهودیان شکل گرفت. نیل گابلر، نویسندۀ یهودی تبار در کتاب امپراتوری از آن خودشان (1988م) اشاره می کند که بزرگ ترین استودیوهای هالیوود را مهاجران یهودی اروپای شرقی تأسیس کرده و اداره می کنند.

صهیونیست ها از سینمای جهان در جهت اثرگذاری بر ذهن و فکر مردم استفادۀ ابزاری می کنند؛ به همین دلیل، سندیکای یهودیان برای تبلیغ اهداف صهیونیسم در صنعت فیلم سازی جهان، مؤسسۀ سینمایی هالیوود را قبضه کرده و در جهت تحریف تاریخ و هماهنگ ساختن آن با تفکرات و اهداف خود تلاش می کند. آن ها از همان روزهای پیدایش صنعت سینما، تلاش سازمان یافتۀ خود را برای تسلط بر این صنعت آغاز کردند؛ به عبارت دیگر، صنعت سینمای هالیوود از همان ابتدای شکل گیری، به عنوان ابزاری در خدمت اهداف سیاسی خرد و کلان دولت مردان آمریکایی وابسته به صهیونیست و یا به طور کامل، نظام سلطۀ جهانی بوده است؛ سینمایی که با نام هنر هفتم، هیچ گونه تعهدی به هنر و واقعیت های تاریخی نداشته و تمامی تلاش آن، به تحریف حقایق و جعل تاریخ و ستیزش با ملت های آزاده و آزادی خواه در جهت سلطۀ جهانی آمریکا و صهیونیسم بین الملل معطوف بوده است.

صهیونیست ها در سینمای آمریکا آن چنان نفوذ دارند که مصطفی عقاد، کارگردان سوری الاصل فیلم الرسالة (محمد رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم)، از معدود سینماگران مسلمانی است

ص: 213

که توانست سال ها محیط هالیوود و فضای آمریکا را تجربه کند و در آن جا چندین فیلم بسازد. او این راز را این گونه برملا کرده است:

در هالیوود همه چیز کنترل می شود؛ حتی سوژۀ فیلم ها. در آن جا همه کاره، تولیدکنندگان و تأمین کنندگان مالی صهیونیست هستند که هرگز حتی اجازۀ مطرح کردن سوژۀ کاری خلاف نظرشان را به کارگردانان نمی دهند.(1)

ص: 214

دربارۀ آخرالزمان و جنگ آرماگدون بر اساس پیش گویی های کتاب مقدس، فیلم فرستاده (The Emissary) که روایت زندگی پولس قدیس است، فیلم صرّاف زمان (Time chanager)، فیلم دیوید وایت (David white) و ده ها فیلم دیگر اشاره کرد.

ص: 215

علاوه بر T.B.N و C.B.N که از فعال ترین مجموعه های رسانه ای مسیحیت صهیونیست است، شبکه های صوتی و تصویری دیگری نیز متعلق به مسیحیان صهیونیست است؛ مانند: GodT.V (شبکۀ خدا) که با پشتیبانی مالی بنیاد اوانجلیستی «فرشته» تأمین می شود، Faith TV یا تلویزیون ایمان که توسط جیم وست در آمریکا تأسیس شد و 3ABN یا شبکۀ سراسری «سه فرشته» که توسط دنی شلتون در آمریکا تأسیس شد؛ این شبکه در روند فلیم سازی ها و برنامه های هنری، سهم و تأثیر بسزایی دارند.

با در نظر گرفتن مطالب مزبور، می توان نتیجه گرفت که قدرت غالب در هالیوود و شبکه های ماهواره ای غرب، در قبضۀ صهیونیست هاست. سینما و شبکه های صهیونیستی، از مخوف ترین رسانه های گروهی، دیداری و شنیداری است که صهیونیست ها سال هاست از آن ها در جهت توسعۀ اهداف سرمایه داری و سلطه بر عالم استفاده می کنند.

با توجه به جایگاه این رسانه ها در جهان جدید، صنعت سینما در راستای ذهنیت پردازی و مدیریت ادراک مخاطبان، جایگاه ویژه ای دارد. بسیاری از دولت ها و گروه های قوی و فراملیتی در راستای اهداف خود، از سینما بهره گرفته اند که در این زمینه، لابی صهیونیستی از این صنعت در آمریکا به مثابۀ قدرت هژمون و تأثیرگذار در نظام بین الملل، جای تأمل فراوان دارد.

در واقع، پیوند اساسی میان سرمایه داران و لابی صهیونیستی و سینماپردازان آمریکایی، در راستای اهداف آخرالزمانیِ جنبش صهیونیستی، مقوله ای است که اهمیت بسیاری دارد. هالیوود، ابزار قدرت فرهنگی مناسبی در دست صهیونیست هاست تا از طریق آن، ویژگی منحصر به فرد هر ملتی را از درون تخریب کرده و الگوی مورد نظر خود را به عنوان الگوی برتر در ذهن مردم القا کنند. معمولاً این مفهوم را با ایجاد شخصیت های خوب و بد، یا نماد خیر و شر در فیلم هایشان به تصویر می کشند؛ ناجی

ص: 216

همیشگی در فیلم های هالیوود، مصداق غرب است و نیروی شر همیشه عنصری است که در مقابل الگوی آمریکایی مقاومت می کند.

در سینمای هالیوود، بنیادهای دین شناختی صهیونیسم مسیحی، دست مایۀ ساخت آثار بسیار زیادی، اعم از: مستند، فیلم، انیمیشن، کلیپ، بازی رایانه ای و... شده است.

ص: 217

فرهنگی، سیاسی، جامعه شناسی، اقتصادی و انتقادی می تواند گسترۀ دید ما را نسبت به شناخت ابعاد مختلف این پدیدۀ مهم عصر فزونی بخشد. هالیوود با سلطۀ نامرئی بر سیاست، فرهنگ و افکار ملت ها از طریق سینما، عملاً سلطۀ خود را بر جهان تعمیم بخشیده است. هالیوود را نمی توان تنها به چشم هنری بی آزار یا صنعتی بی خطر نظاره کرد، بلکه نوعی ایدئولوژی آهنین بر این غول شیشه ای حاکم است که سعی در تحمیل آن به دیگر جوامع را دارد؛ به عبارت دیگر، پدیدۀ «هالیوودیسم» فراروایت پنهان و پشت پردۀ کمپانی های عظیم فیلم سازی در هالیوود است که ایدئولوژی فرهنگی _ هنری عصر استکبار جهانی را در بطن خود می پروراند؛ جریان غالب فرهنگی _ هنری ای که مکانیسم امنیت فرهنگی تمامی تمدن ها و فرهنگ ها را تحت تأثیر خود قرار می دهد و با ترشح جوهر تمدن غرب به سایر جوامع بشری، به اِلینه شدن و اضمحلال معنوی و هویتی آن ها می پردازد.

این پدیده یکی از ابزارهای قدرت نرم غرب برای ترویج نوع خاصی از تفکر در جهت تأمین منافع گروهی خاص می باشد؛ از این رو، می توان از مافیای حاکم بر سینمای هالیوود که به منزلۀ روح حاکم بر سینمای آمریکاست، به هالیوودیسم نام برد. هالیوودیسم، موج فرهنگی جدیدی است که طی سدۀ اخیر با استفاده از ابزار سینما، در پی القای نوع خاصی از تفکر و نفوذ به حافظۀ عمومی جهان بوده است؛ به عبارت دیگر، هالیوودیسم زاییدۀ نظام سرمایه داری صهیونیسم و در خدمت منافع اقتصادی غرب است.

سیطرۀ صهیونیست های یهودی و میسحی بر سینمای آمریکا، هالیوود را به جولانگاه تفکرات خود بدل کرده است. هدف اصلی این مافیای سینمایی، ترویج مؤلفه هایی چون: القای تفکر نژادپرستی، تطهیر چهرۀ یهود در نظام بین الملل، اسلام هراسی، ترویج سحر و جادو، آخرالزمان به روایت صهیونیستی، تخریب ارزش های مذهبی و بازتولید ارزش های جدید در خدمت منافع غرب برای کسب سود و سرمایۀ بیشتر است. شاید بتوان مهم ترین هدف جریان هالیوودیسم را ایجاد بسترهای

ص: 218

لازم برای تسلط صهیونیست ها بر جهان دانست. هالیوودیسم، بازوی تصویری سیاست مداران آمریکایی، در صدد است تا با مصادره به مطلوب مفاهیم خیر و شر و منجی، مقدمات رویارویی نهایی غرب با دنیای اسلام را فراهم آورد.

سینمای هالیوود بر اساس عنصر تقابل بنا شده است. این تقابل را در ساده ترین و صریح ترین شکلش می توان در تقابل دو مفهوم خیر و شر دید. هالیوودیسم، با خلق تصویر دوقطبی از جهان در اذهان، به بازتولید نماد خیر و شر پرداخته و آمریکا را ناجی همیشگی و نمایندۀ خیر به تصویر می کشد و نیروی شر، همیشه عنصری است که در مقابل الگوی آمریکایی مقاومت می کند.

اتاق فکر هالیوود با تصویرسازی از ستارگان سینمایی اش در سراسر جهان، رؤیاهای آمریکایی را نه تنها در آمریکا، بلکه به همۀ مردم جهان تلقین می کند. شاخۀ تصویری امپریالیسم فرهنگی آمریکا، دو هدف اصلی را دنبال می کند: اقتصادی و سیاسی. در حوزۀ اقتصاد، از طریق تسخیر بازارها برای فروش محصولات فرهنگی خود، ایجاد سلطه از طریق شکل دادن به آگاهی جمعی، صادرات محصولات سرگرم کننده به عنوان مهم ترین منابع ذخیرۀ سرمایه و به دست آوردن منافع جهانی است که جای گزین صادرات کالاهای کارخانه ای است. در حوزۀ سیاسی، امپریالیسم فرهنگی نقش اساسی را در جداسازی افراد از اصول فرهنگی و سنت ها بازی می کند و آن ها را با نیازهای ایجادشده توسط رسانه ها جای گزین می کند. تأثیر سیاسی لیبرالیسم فرهنگی، در بیگانگی مردم از سنت ها و هنجارهای اجتماعی و جدایی افراد از همدیگر است.

ص: 219

هالیوود، با نزدیک شدن به جنگ جهانی دوم و آزمایش انواع و اقسام تسلیحات نظامی، بمب های خوشه ای، شیمیایی و اتمی، نظام سلطه به این حقیقت دست یافت که قدرت تهاجم و تخریب هالیوود از تمام این ادوات نظامی به مراتب بیشتر است. گلادیاتور شیشه ای هالیوود، به آلت قتاله ای قدرتمند در دست مالکان کاخ سفید برای تشدید فضای تخریب و دشمن سازی و سلطۀ هژمونیک خود بر دنیا تبدیل شده بود. مثلث شوم «نازیسم، فاشیسم و شیطان» از روزهای آغازین جنگ جهانی دوم به عنوان ائتلاف جبهۀ باطل، بر پرده های سینما اکران شد تا پروپاگاندای سینمایی علیه حکومت رایش سوم شکل بگیرد. با سرد شدن شعله های آتش جنگ جهانی دوم و آغاز جنگ سرد بین دو بلوک شرق و غرب در اواسط قرن بیستم، اضلاع این مثلث بازسازی شد و «چین، شوروی و شیطان»، سه گوش این پازل سه ضلعی را تشکیل دادند. بعد از جنگ جهانی دوم و دست به دست شدن قدرت در غرب از انگلستان به آمریکا و تسلط تدریجی ایالات متحده بر جهان، آمریکا به ترک تاز عرصۀ قدرت جهانی بدل گردید. موج تجاوزات نظامی و غیرنظامی سربازان آمریکایی برای تسخیر جهان و مصادرۀ منابع آن، تمدن غرب را به هیولایی خون آشام در چشم جهانیان بدل کرد. چشم بینای قدرت غرب در قالب فیلم های سینمایی به مدد جنایات آنان آمد تا پوششی شیشه ای بر حجم تجاوزات چکمه پوشان آمریکایی در چشم جهانیان باشد.

وقتی فرانسیس فورد کاپولا با فیلم «و اینک آخرالزمان»، در دهۀ 1970میلادی به انعکاس نبرد ویتنام پرداخت و سرگشتگی انسان را به نقد کشید، در پس صفحۀ ذهن مخاطب، امید به فردا و این که ارتش آمریکا باید در نقش منجی عمل کند، نقش بست. با آغاز دهۀ 1980 میلادی، زنجیرۀ فیلم های «رمبو» ساخته شد تا با خلق منجی، انسان آمریکایی بعد از جنگ ویتنام را از سرگشتگی کاپولایی نجات دهد.(1) به موازات

ص: 220

مجموعه فیلم های رمبو، سری فیلم های «ترمیناتور»، شخصیت دیگری در قالب و کالبد آدم آهنی به کاروان فیلم های آخرالزمانی اضافه می شود تا گیشه های سینما در سراسر دنیا را تسخیر کند و به نظر می رسد با ساخته شدن این فیلم ها، رسالت تاریخی سینمای آمریکا برای نجات هویت بربادرفتۀ آمریکایی در جنگ ویتنام، به پایان می رسد و سینمای آمریکا روی پاشنۀ خود چرخشی جدید را آغاز می کند که محور این روی کرد جدید، نه فقط انسان آمریکایی رنجور و شکست خورده از جنگ ویتنام، بلکه نجات کل بشریت و جامعۀ جهانی است. مجموعۀ فیلم های: «شکارچی»، «میهمانان هتل استرویا» و... با ژانر پایان تاریخ، کشتی فیلم های پساتاریخی دهۀ 80 میلادی را به ساحل آمریکای فوکویامایی رساند.

با دمیدن روح خدا در کالبد ملت ایران، به رهبری امام خمینی رحمة الله با پشتوانۀ گزاره های فعال دینی، انقلابی در مشرق زمین شکل گرفت که چیدمان مثلث آشوب در مغرب زمین را بر هم زد و قرائتی تازه از مثلث شیطانی ارائه داد که اسلام را در کنار شیطان قرار داده بود. با فروپاشی جبهۀ سوسیالیسم در اواخر دهۀ 80 میلادی، محور سینمای غرب از روی کرد کمونیسم ستیزی به اسلام ستیزی تغییر رویه داد؛ اسلام به عنوان دشمن شمارۀ یک غرب قلمداد گردید تا تئوری برخورد تمدن های هانتینگتون، جان تازه ای به خود بگیرد.

با پیروزی انقلاب اسلامی ایران، به کلی مفهوم فرجام تاریخ، در سینمای غرب، لعاب دینی به خود گرفت. دو سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در 1981 میلادی، هالیوود با ساخت فیلم «مردی که فردا را دید»، پیش گویی خطر شیطانی بودن انقلاب ایران را در قالب تصویر به جهانیان اعلام کرد. در این فیلم با کنار هم گذاشتن هیتلر، موسولونی و ناپلئون بناپارت در کنار تصویر امام خمینی رحمة الله، اسلام انقلابی و سیاسی را در حد فاشیسم و نازیسم تنزل داد. با فروپاشی بلوک شرق و جبهۀ سوسیالیزم، آرام آرام خطر کمونیسم در سینما به فراموشی سپرده شد و ایران جای خالی شوروی در اردوگاه شیطان را گرفت.

ص: 221

با نزدیک شدن به سال های واپسین قرن بیستم و عطش هزاره گرایی در بین فرقه های مختلف مسیحی و یهودی، مقولۀ منجی گرایی رشد چشم گیری داشت و هالیوود با تصویری کردن این موضوع، به پردازش انواع و اقسام منجی ها و قهرمانان پرداخت. میل به الگوبودگی و هنجارهای مذهبی در غرب از سویی، و پیشرفت های ایران اسلامی با محوریت فرهنگ مهدویت و تقابل این دو نوع موعودگرایی و فرجام شناسی از سوی دیگر، باعث شد موضوع آخرالزمان و پایان جهان، جایگاه ثابتی در فیلم های هالیوود پیدا کند.

ص: 222

بنابراین، سیاست گذاران نظام تصویری آمریکا و اعضای اتاق فکر هالیوود، با کشف جاذبه های سوژۀ آخرالزمان، با اهداف مشخص، تولید آثار آخرالزمانی را در دستور کار خویش قرار داده اند. هدف اول تولید این گونه فیلم ها، سوءاستفاده از احساس نیاز فطری و کنجکاوی انسان امروز دربارۀ آخرالزمان در مسیر جلب سرمایه و کسب درآمد بیشتر است. هدف دوم، ترویج نگاه آخرالزمانی مورد نظر هالیوود و تعریف مفاهیمی نظیر منجی، دجّال و نشانه های پایان دنیا بر اساس نگاه توراتی و انجیلی است. هدف سوم نیز ترسیم تصویر مغرضانۀ مختصات پیروان شیطان و نسبت دادن شر و پلیدی به کشورهای شرق اسلامی است.

هالیوود در این قبیل آثار، خطوط اصلی نبرد آیندۀ تمدن غرب را با دنیای اسلام ترسیم می کند. با مرور فیلم های آخرالزمانی اخیر هالیوود، روشن می شود که این آثار از سقف چند محصول سینمایی فراتر رفته و به پروتکل نبرد آیندۀ دنیای مدرن غرب با جهان رمزآلود شرق و جهان اسلام تبدیل شده اند. مخاطبان میلیونی این آثار، حتی اگر شرقی یا مسلمان نیز باشند، با مشاهدۀ این تصاویر، مبتلا به گسست فرهنگی و دل زدگی از هویت خود گردیده و اقتضائات دنیای مدرن را، یگانه راه مقابله با مشکلات و فتنه های آخرالزمانی خواهند شناخت.

هالیوود با ترزیق بی رویۀ فیلم های آخرالزمانی به حافظۀ بصری تاریخ، سعی در القای جایگاه آمریکا به عنوان رهبر جدید جامعۀ جهانی و سرسلسلۀ نیروهای خیر دارد. فیلم های آخرالزمانیِ سینمای غرب با استفاده از جلوه های ویژه، قالب های مناسب بصری و عنصر زیبایی شناختی، حداکثر بهره را برای انتقال مفاهیم خود به مخاطب می برد.

در ادبیات غرب، معمولاً از آخرالزمان با اصطلاح آپوکالیپس (Apocalypse) و نبرد نهایی آخرالزمان که بین منجی جهانی و دشمنان او درمی گیرد، با اصطلاح «آرماگدون» یاد می شود. اثرپذیری سینمایی غرب از این مفاهیم به گونه ای است که حتی برخی

ص: 223

تولیدات هالیوود، صریحاً با عنوان آپوکالیپس یا آرماگدون نام گذاری شده اند. نکتۀ شگرف دیگر این است که اغلب آثاری که در محتوا و درون مایه به این مضمون پرداخته اند، دارای خط داستانی یک سان و ساختار قفسه ای همانندی هستند؛ به تعبیر دیگر، نحوۀ شروع و پایان و طرح کلی داستان و ساختار اصلی فیلم نامه در نگاه اولیه، یک سان سازی و مشابه سازی گردیده است.

تقریباً از ابتدای به وجود آمدن تصاویر سینمایی، دغدغۀ به تصویر کشیدن فرجام جهان و پایان کار انسان وجود داشته است. تولید انبوه فیلم هایی با موضوع آخرالزمان در تاریخ سینما، گواه بر این مطلب است. طبیعتاً نظام سینمایی هالیوود، این سوژۀ جذاب و جهانی را محور بسیاری از محصولات تصویری خویش قرار داده است، تا جایی که هم اکنون در سینمای آمریکا، انواع گوناگونی از این ژانر (آخرالزمان) را می توان مشاهده کرد. سیر تکوینیِ فیلم های آخرالزمانی در سینمای هالیوود را می توان به سه مقطع تاریخی تقسیم کرد.

ص: 224

شروع فصل آخرالزمان، یهودیان پراکنده را برای مهاجرت به فلسطین تشویق می کرد. این سیر تا وقوع انقلاب اسلامی ایران ادامه داشت و هالیوود با ساخت فیلم های: روز استقلال (1966)، جنگ سینا (1968) و نامم را نجوا کن (1972)، تمامی بخش های تورات و انجیل را که در آن ها مضامین مرتبط با آخرالزمان آمده بود، به فیلم تبدیل کرد.

ص: 225

دخترم هرگز، در این راستا قابل تحلیل و ارزیابی است. نقش محوری امام زمان(عج) و فرهنگ انتظار در به ثمر رسیدن انقلاب اسلامی و پیروزی رزمندگان ایران در دوران دفاع مقدس، موجب برانگیختن احساسات ضدمهدوی و ضدایرانی در هالیوود شد. در این دوره، شخصیت آسمانی امام مهدی(عج) و باور انتظار ایشان، هدف آماج مستقیم و غیرمستقیم فیلم های هالیوودی قرار گرفت.

با به قدرت رسیدن «ریگان» در آمریکا، اندیشۀ آخرالزمانی در هالیوود تقویت گردید. در این میان، سینماگران و اهالی هالیوود از این احساس تمایل، بیشترین بهره را بردند و با ساخت فیلم های گوناگون در این عرصه، ابتکار عمل را در دست گرفتند. هالیوود با برجسته سازی استعاره های صهیونیستی و گرایش آرماگدونی، به تخریب و بمباران روایت اسلامی از آخرالزمان و تحریف پایان تاریخ پرداخت.

در دهۀ 90 میلادی از هزارۀ دوم، سینمای ایدئولوژیک هالیوود، سمت و سوی دیگری یافته بود. در این دهه، بسیاری از فیلم هایی که به نوعی، به پایان جهان و آخرالزمان مرتبط بودند، به روی پرده رفتند. در این نوع فیلم ها که موجوداتی شرور، جهان را در معرض نابودی قرار می دهند، معمولاً منبع نگرانی و فاجعۀ مکانی در خارج از آمریکا ترسیم می شود و با نظام و ایدئولوژی آمریکایی، بیگانه قلمداد می شوند. فیلم هایی همچون: ترمیناتور2(1)، روز داوری(2)، روز استقلال(3)، مریخ حمله می کند(4) و ماتریکس از این قبیل آثار هستند.

تولید این گونه فیلم ها هرچه به پایان قرن بیستم و آغاز هزارۀ سوم میلادی نزدیک شد، روند افزون تری را در پیش گرفت و به شکل صریح تر، موضوع خویش را به

ص: 226

نمایش گذارد. در این دوره، با نزدیک شدن انتهای دوران از نگاه مسیحیان صهیونیست، فیلم های آخرالزمانی بر اساس باورهای شبه مذهبی ایوانجلیست ها ساخته شد، تا سینمای هالیوود در شرایطی به هزارۀ سوم قدم بگذارد که فهرست طویلی از فیلم های آخرالزمانی را در کارنامۀ خود داشته باشد.

برخی از فیلم های آخرالزمانی با روی کرد ایوانجلیستی عبارتند از: امگا کد (1999، به کارگردانی رابرت مارکارلی)، نشان هفتم (کارل شولتز)، پایان روزها (پیتر هایمز)، ماشین روز قیامت (1972)، آرماگدون (1977)، هارمجدون: نبرد بزرگ با جنما (1983)، پایان جهان (1977)، هارمجدون (1986)، شمارش معکوس تا آرماگدون (1998)، دوباره تولدیافته از جهنم (1999)، دروازۀ نهم (رومن پولانسکی)، برخورد عمیق (میمی لدر)، مومیایی (استفن سامرز) و... .

در این مقطع زمانی، فیلم های آخرالزمانی حجم عظیمی از تولیدات هالیوود را به خود اختصاص داد؛ حتی جیمز کامرون در مصاحبه ای، فیلم پرفروش خود «تایتانیک» را فیلمی آخرالزمانی خواند که نابودی و پایان روزهای جامعۀ بشری را در اثر غرور، نخوت و گناه به تصویر می کشاند.

ص: 227

در این دوره، تغییراتی در تولید ذائقۀ سینمایی هالیوود پدید آمد. تولیدات آخرالزمانی با ادبیات تروریسم اسلامی در هم آمیخت و جدال آخرالزمانی مسلمانان شرور با غرب متمدن، بر پرده های سینما اکران شد. اختلاط بزرگ نمایی خطر تروریسم اسلامی با موضوع فرجام جهان، رویۀ جدید فیلم های آخرالزمانی در ابتدای نیمۀ اول قرن بیست ویکم بود. تروریسم، علاوه بر چشم انداز سیاسی و ساختاربخشی به سیاست های عمومی، مداخلات نظامی غرب را توجیه می کرد. روایت تروریسم و پی آمدهای آن از طریق داستان های دلهره آوری که رسانه ها بیان کرده و در آن ها پیروزی قدرت خیر در نابودسازی شر را وقایع نگاری می کنند، تهییج و تقویت می شد. روایتِ برساخته از تروریسم در فرهنگ عمومی آمریکا و غرب نشان می دهد، به چه شیوه هایی، ایدئولوژی های غالب، تفاسیر غربی ها را از اوضاع جهانی که در آن رویدادها رخ می دهند، فهم انسان غربی را از هراس و سرزنش عوامل نزاع و درگیری و نیز تمایل آن ها را به پیروزی قهرمانانه، به عنوان راه حل مسئله شکل می دهند.

در ادبیات سیاسی و میلیتاریستی هالیوود پس از یازده سپتامبر 2001 میلادی، اهمیت تأمین امنیت ملی آمریکا در مقابل تهدیدهای جهانی، به استعارۀ بنیادین نسبتاً غیر قابل مناقشه ای تبدیل شده است. تقویت گفتمان رسانه ای تروریست اسلامی در هالیوود، هراس از تهدیدهای بالقوه برای موضوع مورد علاقۀ مردم را برجسته می کند.

روند ساخت فیلم های متعلق به سینمای آخرالزمانی با آغاز هزارۀ سوم میلادی، حجم عظیمی از تولیدات هالیوود را به خود اختصاص داد و در سنوات نخستینِ قرن بیست ویکم، انبوهی از فیلم هایی با مضامین آخرالزمانی به اکران درآمدند. این فیلم ها در ژانرها و سبک های مختلف اعم از: علمی _ تخیلی، ملودرام، حادثه ای، پلیسی و حتی انیمیشن، به تصویری از آخرالزمان پرداختند. از آن جمله می توان به موارد مهمّ ذیل اشاره کرد: ماتریکس2(1)، ماتریکس3(2)، قسمت های پنجم و ششم جنگ های

ص: 228

ستاره ای با نام حملۀ کلون ها و انتقام سیت در سال های 2002 و 2005، قسمت های سوم و چهارم ترمیناتور به نام های رستاخیز ماشین ها در سال 2003 و رستگاری در 2009، بخش های دوم و سوم مومیایی (بازگشت مومیایی در سال 2001 و قبر امپراتور اژدها در سال 2008) و قسمت های پنجم و ششم بیگانه (بیگانه ها علیه غارت گر در 2007 و هیولاها علیه بیگانه ها در 2009) که در این جا، سینمای غرب علاوه بر ترویج تفکر آخرالزمانی خود، ایدئولوژی های ضدموعودگراییِ غرب را نشانه گرفته و آن ها را زیر چرخ های فرهنگ و ایدئولوژی آمریکایی لگدمال می کند.

البته در این دوران، مجموعه ها و کاراکترهای تازه نفس دیگری هم به میدان آمدند که در سطح وسیعی، سالن های سینما را در طول دهۀ نخست هزارۀ سوم میلادی اشغال کردند و اندیشه های آخرالزمانی و منجی گرایی غرب را بسط دادند. از مهم ترین آن ها می توان به این موارد اشاره کرد: ارباب حلقه ها که در سه قسمت (یاران حلقه، دو برج و بازگشت پادشاه) طی سال های 2001 تا 2003 روی پرده رفت و حتی سومین بخش آن در اسکار سال 2004، یازده جایزه به خود اختصاص داد؛ هری پاتر (بر اساس داستان های خانم جی.کی. رولینگ) که طی سال های 2001 تا 2010 در هفت قسمت (سنگ جادویی، دالان اسرار، زندانی آزکابان، جام آتش، محفل ققنوس، شاهزادۀ دورگه و بخش اول از «یادگاران مرگ») به نمایش گذاشته شد؛ نارینا (بر اساس داستان های سی.اس. لوییس) در سه قسمت («یشر، کمد، جادوگر»، شاهزادۀ کاسپین و کشتی سپیده پیما) طی سال های 2005 تا 2010، بخش هایی از یکی از جدی ترین متون ادبی _ ایدئولوژیک غرب را به تصویر کشید؛ پنج گانۀ مردان ایکس از ابتدای قرن بیستم ویکم تا 2011 به نمایش درآمد؛ بچه های جاسوس (سه قسمت طی سال های 2001 تا 2003)؛ ترانسفور مرز (دو قسمت در سال های 2007 و 2009)؛ در انتهای جهان (2009)؛ هل بوی که طی سال های 2004 و 2007 در دو نسخه بر پردۀ سینماها رفت؛

ص: 229

آخرالزمان (2004)؛ اسپایدرمن؛ مرد آهنی؛ سوپرمن بازمی گردد (2006)، که مجدداً پس از گذشت بیست سال به صحنۀ سینما آمد؛ ماجراهای بتمن (کریستوفر نولان) و... .

بنابراین، با آغاز هزارۀ جدید و عطش هزاره گرایی، موضوع آخرالزمان گرایی در سینمای هالیوود شتاب غیر قابل توصفی به خود گرفت، تا آن جا که در همان سال ها یکی از منتقدان سینمایی، این تعبیر را به کار برد: «سینمای غرب، آرایش آخرالزمانی به خود گرفته است.» و فیلم ساز شهیری چون «تیم برتن» در مصاحبه ای که به مناسبت اکران عمومی انیمیشن «9» انجام داده بود، به طعنه گفت: «این اثر از صدهزار فیلم آخرالزمانی که در هالیوود ساخته شده، بهتر است.»

هالیوود با ساخت فیلم هایی در موضوع آخرالزمان توانسته است، تصویر مورد نظر خود را از این رویداد به مخاطب القا کند. این گونه تولیدات پس از وقایع یازدهم سپتامبر و حملات آمریکا و هم پیمانانش به کشورهای اسلامی و نیز حضور جدی نظامی در منطقۀ خاورمیانه، رنگ متفاوتی به خود گرفت.

ص: 230

ادیان با ترسیم دنیای آخرالزمانی، جنگ میان خیر و شر و غالب شدن موعود را، که نمایندۀ خیر است، بیان کرده اند. سینماگران توانسته اند به کمک جلوه های ویژه و تکنیک های هنری و رایانه ای در دهه های اخیر، با استفاده از مباحث اعتقاد به منجی، بسیاری از داستان های آخرالزمانی را بر پردۀ سینما به اکران بگذارند و مخاطب را که در اضطراب چیستی و چگونگی آخرالزمان است، با خود همراه و حفظ کنند.

هالیوود، که صاحب بزرگ ترین و مجهزترین استودیوهای تصویری است، حاکم بر پروژه های فکری و تصویری آمریکاست. همان گونه که پیش تر گفته شد، یکی از داغ ترین موضوعاتی که در این غول شیشه ای به تصویر کشیده می شود، موضوع آخرالزمان است. موضوع فرجام جهان، سوژۀ بسیار قدرتمندی برای جلب مردم در گیشه هاست و فیلم های آخرالزمانی، در زمرۀ پرفروش ترین فیلم های هالیوودی بوده اند.

پروژۀ فیلم های آخرالزمانی در واقع، بهانه ای برای عملیاتی کردن استراتژی های منطقه ای و فرامنطقه ای غرب است که در پشت پردۀ هالیوود صورت می گیرد. از اصلی ترین وظایف فیلم های آخرالزمانی هالیوود، کمک به غرب برای اجرای استراتژی های سیاسی و نظامی اش است. این فیلم ها علاوه بر زنده نگه داشتن تهدیدها و دشمنی های غرب با جبهۀ رقیب، به نوعی توجیه گر تهاجمات و لشکرکشی های سیاسی و نظامی علیه جوامع هدف هستند. در دورۀ گذشته، حضور کمونیسم، به عنوان جریان مخالف غرب در سینما، سبب اتحاد ملی بلوک غرب برای حفظ ارزش های کاپیتالیستی خود در برابر بلوک شرق گردید. امروز با رفتن پروندۀ کمونیسم به بایگانی تاریخ، امپریالیسم تصویری غرب می کوشد تا شرق اسلامی را جای گزین شرق کمونیستی کند، تا هم چنان پویایی تمدن غرب را با خلق عنصر دشمنی و تهدید رقم زده باشد.

شاید رمزگشایی از پروژۀ آخرالزمانی هالیوود، تنها در پردازش به گونه های مختلف فیلم های آخرالزمانی قابل خوانش باشد. هنر فیلم سازی یکی از مهم ترین قالب ها و

ص: 231

روش های غرب برای زمینه سازی و جا انداختن فرهنگ و ایدئولوژی غربی و از جمله پروژۀ پایان دنیاست. در این زمینه، از تمامی ظرفیت ها و امکانات استفاده گردیده و کمپانی های فیلم سازی هالیوود، مهم ترین نقش را در این زمینه ایفا کرده است. ژانرهای گوناگون، همواره تصویری از آیندۀ جهان را ترسیم کرده اند که در آن سعی شده تا با استفاده از تخیل پردازی، ایجاد هیجان و شگفتی و جلوه های ویژه، به مخاطب بقبولانند که آیندۀ جهان، همان گونه خواهد بود که آن ها نقش کرده اند.

1. آخرالزمان طبیعی: در این نوع از آ خرالزمان، طبیعت علیه نسل بشر عصیان می کند و شرایط آخرالزمانی را پدید می آورد. طبیعتی که قرن ها مسخّر و مقهور انسان بوده است، روزی علیه او قیام می کند و انسان را گرفتار خشم خود می کند. این مطلب، زمینه ای تکراری برای نگرش غالب در دسته ای از فیلم ها با مضمون آخرالزمان طبیعی است.

در آخرالزمان طبیعی، طبیعت، سر به شورش و طغیان می گذارد و بشر را با اهرم هایی چون: زلزله، طوفان، گردباد، آتشفشان، برخورد شهاب سنگ ها با زمین، سیل و... تهدید می کند. گاهی نیز به دلایل دخالت های نابه جای انسان در پروسه های طبیعی و دست کاری های ژنتیک، هیولاهای ناشناخته ای از دل طبیعت پدیدار شده و حیات بشر را به مخاطره می افکنند. فیلم هایی نظیر: روز استقلال (1996م.)، دنیای آب، پارک ژوراسیک، آرماگدون(1)، جنگ ستارگان، عنصر پنجم، شهاب آسمانی(2)، گرات(3)، وقتی دنیاها با هم تصادف می کنند(4)، مالیخولیا، شناخت(5)، ذوب شدن(6)، زلزلۀ یخی(7)، سیارۀ

ص: 232

سرخ(1)، گلوله های فضایی(2)، 2012، عصر یخ بندان(3)، روزِ پس از فردا، برخورد عمیق و... هر یک به سهم خود، مصادیقی از آخرالزمان طبیعی به حساب می آیند.

بنابراین، آخرالزمان طبیعی فصلی است که در آن، عالم با طبیعت مقابله و طبیعت، شرایط آخرالزمانی را برای بشر رقم می زند. فیلم های مرتبط با آخرالزمان طبیعی، به علت به تصویر کشیدن اتفاقات عظیم طبیعی و استفاده از جلوه های بصری، معمولاً محبوبیت و مقبولیت ویژه ای در تولیدات سالانۀ سینمایی و تلویزیونی دارد.

2. آخرالزمان تکنولوژیکال: در این گونه آخرالزمان، آدمی با آفریده های تکنولوژیک خویش گلاویز است و این مصنوع شوریده بر صانع، شرایط آخرالزمانی را برای انسان پدید می آورد. جرقه های آغازین این گونۀ آخرالزمانی را در آثاری مانند: دکتر فرانکن اشتاین، ترمیناتور2 و ماتریکس می توان دید. در بیشتر این آثار، انسان در مقابل مصنوع و مخلوق خویش کم آورده و دچار بحران هویت است. در این مدل از آخرالزمان، بشر امکان نابودی خویش را به وسیلۀ ساخته های دست خویش (تکنولوژی) ایجاد می کند.

در آخرالزمان تکنولوژیک، حدیث چالش انسان و مصنوعات است که بر او سیطره یافته اند. تکنولوژی اگرچه مخلوق انسان است، به مرور با هوش مند شدنش، به مرحله ای از تکامل و پیشرفت می رسد که علیه انسان و آیندۀ او دست به شورش می زند. این پیش بینی، مهم ترین دست مایۀ فیلم های آخرالزمانی سینمایی با روی کرد تکنولوژیکال است. در این فیلم ها، تهدیدی در تکنولوژی روباتیک، نشان داده می شود و روزی را به تصویر می کشند که روبات ها استقلال خود را به دست آورده و انسان را به بردگی خویش می کشند.

ص: 233

فیلم های سینمایی بسیاری به مقولۀ آسیب های تکنولوژی پرداخته اند که معمولاً این فیلم ها مضمون آخرالزمانی دارند. هدف اصلی این گونه فیلم ها، هشدار به ذات تکنولوژی است که می تواند دودمان بشر را بر باد دهد. بنابراین، می توان مضمون اصلی فیلم های آخرالزمانی تکنولوژیک را هشدار به زیان های تکنولوژی در آینده دانست.(1) مجموعه فیلم های: نابودگر یا ترمیناتور(2)، ماتریکس(3)، من روبات(4)، تا پایان جهان(5)، چشم عقاب(6) و طوفان سیاه(7) از این دست هستند.

3. آخرالزمان باستانی و اسطوره ای: آخرالزمان اسطوره ای و باستانی، دست مایۀ گونه ای دیگر از آثار هالیوود است که طی آن، آنتاگونیست، از آن سوی تاریکی ها و از دنیای افسانه ها و اسطوره های کهن سر بر می آورد و به جهان امروز پا می گذارد؛ این تضاد بین دنیای سنت و جهان مدرن، شرایط آخرالزمانی را پدید می آورد. در آخرالزمان اسطوره ای، ضدمنجی ای از دل افسانه ها و اسطوره های باستانی پا به دنیای ما گذاشته و قصد نابودی بشر را دارد که در این حال، با ظهور منجی آگاه به دنیای اسطوره ها و مجهز به جادو و سحر، به مبارزۀ این دشمنان می پردازد.

در این نوع فیلم ها، نیروی شرور از اعمال تاریخ آمده و در عصر جدید ظاهر می شوند و شرایط سختی را برای بشریت ایجاد کرده و عامل حادثه ای آخرالزمانی می گردند. فیلم های: مومیایی، نارنیا، عقرب شاه و ارباب حلقه ها، از مصادیق تصویری این گونۀ آخرالزمانی در سینمای هالیوود هستند.

ص: 234

4. آخرالزمان علمی _ تخیلی: در این فیلم ها با مفاهیم و بلایای علمی _ تخیلی آخرالزمانی، مانند موجودات فضایی که شرایط آخرالزمان را برای بشر ایجاد می کنند، مواجه هستیم. در این گونه فیلم ها، رخدادهای پایان تاریخ به واسطۀ وجود هیولاهای ساختۀ دست بشر، درافتادن انسان با طبیعت، انفجارهای اتمی شدید، کشف مناطق ناشناخته و مسائلی نظیر آن رقم می خورد. در بسیاری از این فیلم ها، استعاره های صهیونیستی و آخرالزمانی خودنمایی می کند.

فیلم های: مرگ خورشید (1920) ساختۀ ژرمن دولاک، کشتی نوح (1929) ساختۀ مایکل کورتیز، مرگ سیارۀ سرخ (1952)، چیزهای آینده (1936) به کارگردانی الکساندر لذرکوردا، ماشین روز قیامت (1972) هری هوپ، بوسۀ مرگ بار (1955) رابرت آلدریچ، سیارۀ میمون ها (1968) فرانکلین جی شفز، روزی که دنیا به پایان رسید (1955) راجر کورمن، دنیای آب (1995) کوین رینولدزو، جنگ ستارگان، بیگانه، عنصر پنجم، روز استقلال، گودزیلا و... آخرالزمان علمی _ تخیلی را روایت می کنند. این فیلم ها با طرح داستان هایی، از جمله ورود بیگانگان فضایی به کرۀ زمین، فضای جامعه را دچار وحشت می کنند.

5. آخرالزمان دینی: تمام انواع آخرالزمان ها در ذیل آنچه در ادیان آمده قرار می گیرند، اما این گروه از فیلم ها، ویژگی دیگری هم دارند که به طور خاص می توان آن ها را آخرالزمان دینی نامید. عامل وقوع حادثۀ آخرالزمان در این فیلم ها، از مسائلی است که در حوزۀ دین قابل بحث و بررسی است. فیلم های آخرالزمان دینی را می توان رقابت میان ادیان یا میان انسان های متدین و غیردینی یا دو جریان خیر و شر نامید. در این گونۀ آخرالزمانی، انسان های شیطان صفت در قالب گروه های تروریستی، قصد به دست گرفتن قدرت و نابودی تمامی عناصر پاک و الهی را دارند. در فیلم هایی که

ص: 235

با مضمون آخرالزمان دینی تولید می شوند، نوعاً در آن ها پیش گویی های کتاب مقدس به تصویر درمی آیند. فیلم های: هفتمین نشانه(1)، مه(2)، رمز اُمگا 1و2(3)، ارباب حلقه ها(4)، ارباب آرزو(5)، جن گیر 1 و2، طالع نحس3 و پایان روزگار، مصادیق این گونۀ آخرالزمانی به شمار می روند.

ص: 236

سیر حرکتی انبیای عظام را در طول هم و در راستای احقاق حقیقت توحید مشاهده می کنیم. ظهور مهدی(عج) به منزلۀ متمم و مکمل رسالت انبیای سلف در پایان تاریخ، یکی از وعده های قرآنی خداوند سبحان است. سینمای هالیوود با قداست زدایی از چهرۀ انبیای الهی، به تخریب عقبۀ آموزۀ مهدویت و خشکاندن ریشه های تاریخی و اعتقادی آن می پردازد. این تصویرسازی هالیوود که بخشی از آن، مرهون تلاش های تحریف کنندگان عهدین است، از همان سنین ابتدایی شکل گیری هالیوود، خصومت خود را با دین و مفاهیم غیبی نشان داد.

در فیلم های ساخت آمریکا، آلمان و ایتالیا، تاریخ زندگی انبیا، بیشتر از آن که جنبه ای واقعی داشته باشند، بر محور تحریفات (تورات و انجیل) و یا توجیهات سیاست مداران، ساخته شده و ویژگی های شخصیتی و تاریخی پیامبران، به وضوح دگرگون می گردد. این فیلم ها معمولاً مبتلا به تحریفاتی چون: عدم برنامۀ تبلیغی پیامبران، تأکید بر جنبۀ زمینی آن ها، ساده لوحی، عرفی بودن آنان و شبهه افکنی در نظام دینی آنان است. شخصیت پیامبرانی چون: حضرت نوح علیه السلام، ابراهیم علیه السلام، موسی علیه السلام، ارمیای نبی علیه السلام، عیسی علیه السلام و... در این فیلم ها، مبتلا به شکاکیت دکارتی و تردید دینی است.

اگرچه زن بارگی و ماجرای عشق های زمینی انبیا در این آثار نیز خود بحث جداگانه و مفصلی را می طلبد، اما آنچه در زنجیرۀ فیلم های هالیوودی انیبای الهی، بیشتر جلوه می کند، سکولاریزه کردن، تقدس زدایی و غیرالهی معرفی کردن این رسولان الهی است. در اومانیسم رسانه ای غرب، قدّ انبیای الهی از اندازه و استاندارد انسان متعارف و معمولی فراتر نمی رود. در فرهنگ یهودیت، شأن انبیا را در حدّ پیش گویی فقیر یا پادشاهی صاحب شوکت و دنیازده تنزل داده اند و در مسیحیت نیز عیسی بن مریم علیه السلام را به خدای مجسم فروکاهیده اند. مجموعاً، در سینمای ضد منجی گرای (توحیدی) هالیوود، با مجموعه ای از انبیای گناه کار، ترسو، ساده اندیش، دنیاطلب و حتی شهوت ران مواجه هستیم که برای شناخت و آگاهی بیشتر و تبیین این استراتژی، به

ص: 237

مصداق شناسی چند گونه از این فیلم ها می پردازیم:

_ فیلم ده فرمان (The Ten command Ments_ 1956 و 1923م.)

این فیلم با دو نسخۀ متفاوت، به کارگردانی سیسیل بی دمیل ساخته شده است. در این فیلم، موسای کلیم، انسانی با کنش ها و آرزوهای انسان غربی است. موسای هالیوود، در برابر فرعون تعظیم می کند و بر دست او بوسه می زند. در این فیلم به گونه ای تقدس زدایی شده که عشق به زنی را بر فرمان خدا ترجیح می دهد. او اسیر زیبایی خواهرزادۀ فرعون شده و بعدها دل باختۀ دختر بزرگ حضرت شعیب علیه السلام می شود. موسی، برخلاف روایت قرآنی اش، فاقد حیای دینی است. قلب و جسم او به خوش گذرانی و عیش و نوش متمایل تر است و در حوزۀ مدرکات و احساسات، با دیگران تفاوتی ندارد.

_ فیلم کتاب آفرینش (The bible: in the beginning… _ 1966م.)

این فیلم نیز اثری مطرح در باب پیامبران است که زندگی آدم علیه السلام، حوا، نوح، لوط، ابراهیم، اسماعیل و اسحاق(علیهم السلام) را با قرائت توراتی _ هالیوودی نشان می دهد. این فیلم که ساختۀ کمپانی یهودی فوکس قرن بیستم است، در سال 1966 میلادی به کارگردانی جان هیوستون روانۀ بازار شد. در این فیلم، آدم علیه السلام و نوح نبی، پیامبرانی در حد دیگر انسان های معمولی نشان داده می شوند؛ انسان هایی ساده لوح که دین در جریان زندگی آن ها نقش چندانی ندارد و به سان دیگران، سرگرم چوپانی و کشاورزی هستند. در «کتاب آفرینش»، در پیامبربودن حضرت آدم علیه السلام تردید است. او مردی ساده و منفعل است که با اولین وسوسۀ ابلیس، از شجرۀ ممنوعه تناول کرده و بعد از هبوط به زمین، به کشاورزی ساده تبدیل می گردد.

در چهره پردازی حضرت نوح علیه السلام نیز با پیرمرد کشتی سازی مواجه می شویم که هیچ مؤمنی به گرد آیین خویش ندارد؛ حتی همسر و فرزندانش نیز با دیدۀ تردید به او می نگرند. در این فیلم نه آدم علیه السلام مظهر علم ربوبی است و نه نوح علیه السلام پیامبری اولوالعزم و صاحب شریعت.

ص: 238

در ادامه، با تحقیر تعمدی حضرت اسماعیل علیه السلام، جدّ اعلای نبیّ بزرگوار اسلام، مواجه می شویم که پس از تولد برادرش اسحاق، به همراه مادرش هاجر به دلیل نفاق انگیزی، به صحرای بی آب و علف حجاز تبعید می شوند. اسماعیل علیه السلام در این فیلم، شخصیتی ضعیف الایمان به رسالت و آیین پدرش، تصویر شده است.

حتی در فیلم سلیمان و ملکۀ سبا (Soloman and sheba)، حضرت داود علیه السلام و فرزندش سلیمان بن داود علیه السلام نه چون پیامبران الهی، بلکه به سان پادشاهان قوم یهود هستند. این دو پیامبر آسمانی، به ویژه سلیمان علیه السلام، کاملاً این جهانی تصویر می شوند و بیش از بعد معنوی و مذهبی شان، چهرۀ اشرافی و شاهانۀ آنان برجسته می شود.

_ فیلم آخرین وسوسه های مسیح (The Last temptation of Christ _ 1988م.)

فیلم آخرین وسوسه های مسیح به کارگردانی مارتین اسکورسیزی، نگاهی دوآلیزم و دوشخصیتیِ انسانی معلّق میان دنیا و آخرت را از مسیح به تصویر می کشد. در این فیلم، شخصیت عیسی مسیح علیه السلام را کاملاً زمینی و دنیازده تعریف می کند. قدسی زدایی هالیوود، حتی به مسیح مقدس هم رحم نمی کند. عیسای مجعول اسکورسیزی، گرفتار وسوسه های شهوانی شیطان درون، عاقبت فریب شیطان را خورده و با زن بدکاره ای هم بستر می شود؛ سکانس های زننده ای که بدون اعمال هیچ گونه سانسور و ملاحظه ای برای مخاطبان تهیه شده است. او عاقبت با معشوقۀ مورد علاقۀ خود مریم مجدلیه (فاحشۀ توبه کرده) ازدواج می کند و بچه دار می شود تا برخلاف اناجیل موجود، روایت جدیدی از عروسی عیسی علیه السلام در هالیوود را شاهد باشیم.

در این فیلم، شخصیت عیسی علیه السلام بین انسان بودگی و خدابودگی متلاطم است و مکاشفات رحمانی او، از پس وسوسه های شیطانی اش برنمی آید. مسیحِ ساختۀ اسکورسیزی، نه به عنوان موجودی مقدس یا پیامبری معصوم، بلکه انسانی عادی با غرایز طبیعی و گرفتار نفس اماره تصویر شده است. او مبتلا به دوگانگی شخصیتی است؛ او در عین دل بستگی به رسوایی جنسی، برای ایجاد عدالت و رستگاری زندگی

ص: 239

می کند. مسیح در این فیلم، ملقمه ای از غریزه و تصلیب است که احساس دوگانه ای از مسیح را در بیننده برمی آفریند.

سکولاریزه سازی و زمینی جلوه دادن شخصیت مسیح، از برجستگی های بصری این فیلم است. این فیلم به سبب ارائۀ تصویری متفاوت از حضرت عیسی علیه السلام، خشم ارباب کلیسا را برانگیخت. انجمنی مسیحی در آمریکا، به کمپانی یونیورسال، شرکت سازندۀ فیلم، پیشنهاد کرد آمادگی دارد تمام نسخه های فیلم را خریده و نابود کند. در اکتبر 1988 میلادی، طیفی از مسیحیان متعصب، به داخل سینمایی در پاریس که در حال اکران این فیلم بود، کوکتل مولوتوف انداختند که بر اثر آتش سوزی در سینما، سیزده نفر زخمی شدند.

هالیوود در به سخره گرفتن انبیا آن قدر پیش رفت که با ساخت فیلم های متعدد به قداست زدایی از آن ها پرداخت. در فیلم مسیح مونترال، حضرت عیسی علیه السلام در چهرۀ رقاص و خواننده، بازنمایی می شود.

_ فیلم ارمیای نبی (Jeremiah _ 1988م.)

این فیلم، ساختۀ هری وینو است. فیلم با سؤالی ساده شروع می شود: آیا ارمیا انسانی برتر است؟ در پاسخ به این پرسش، روایت فیلم، تمثال انسانی ساده و معمولی و بیابان گردی ساحر را از ارمیای نبی ارائه می دهد. او بیشتر از این که شبیه پیامبران باشد، شیفتۀ پیامبری است؛ شیفته و شیدایی که نه قهرمان توحید است و نه قابلیت درک کلام الهی را داراست. فیلم این گونه به مخاطب خود القا می کند که ارمیا نه تنها انسانی برتر و الگو نیست، بلکه بشری ترسو و ساده لوح است که وقتی وحی بر او نازل می شود، با شنیدن نوای الهی، پا به فرار می گذارد و از پذیرش کلام وحی سر باز می زند.(1)

ص: 240

_ فیلم مصائب مسیح (Passion of the Christ _ 2004م.)

فیلم مصائب مسیح، به کارگردانی مل گیبسون، شام آخر عیسی علیه السلام را به تصویر کشیده است. گیبسون در این فیلم با مسیح آزاری، در صدد تحریک حداکثری عاطفۀ مخاطب خویش است تا روح مخاطب فیلم را مالامال از شدت مصائب و آلام مسیح کند. او چهره ای ظلم پذیر و صلح جو از عیسی مسیح علیه السلام، که به گفتۀ خودش شبیه گاندی است، معرفی می کند تا با فراموشی مبارزات حضرت مسیح علیه السلام با فریسیان و مجاهدت های ایشان با رومیان ستمگر (که در انجیل تحریف شدۀ کنونی هم آمده)، جامه ای رهبانی و بودایی بر قامت مسیح بپوشاند و از عیسی علیه السلام، پیامبری ظلم پذیر، تمکین گر، ستم کش و غیرمجاهد ساخته باشد. استفاده از بازیگران موطلایی و چشم آبی به جای شخصیت های شرقی و خاورمیانه ای، سیاست مصادرۀ انبیا بر اساس حس نژادپرستانۀ هالیوود است. ترویج اندیشه های بودیستی و هندویی در سینمای چند دهۀ اخیر هالیوود، پرده از هم یاری بودیسم تبتی و صهیونیسم بین الملل برداشت. مل گیبسون در فیلم مصائب مسیح، ماجرای دست گیری، محاکمه و مصلوب شدن عیسی مسیح علیه السلام را به تفصیل بیان نموده و با آرامش و طمأنینه، شکنجه های طاقت فرسای او را تصویر می کند.

_ فیلم رمز داوینچی (The Davinci code _ 2006م.)

این فیلم به کارگردانی ران هاوارد، داستان دختری است که بنا بر روایت فیلم، از نوادگان و نسل عیسی مسیح علیه السلام و محصول ارتباط مسیح با مریم مجدلیه است که محافظان معبد صهیون تا آن زمان، او را پنهان نگه داشته اند؛ دختری که افشاکنندۀ دین زمینی و زندگی آلوده به هوس پیامبری الهی است. این فیلم در فضایی خیالی و افسانه ای ادعا می کند، «جام مقدس» در آیین مسیحیت، بر پیوند زناشویی حضرت مسیح با مریم مجدلیه دلالت دارد؛ زن روسپی که طبق روایت انجیل، مسیح باعث رهایی و رستگاری او شد. فیلم با تکرار مضمونی که پیش تر در «آخرین وسوسۀ

ص: 241

مسیح» مطرح شده بود، مدعی است که از زناشویی عیسی و مریم جدلیه فرزندانی پدید آمدند که اعقاب آن ها تا امروز به زندگی ادامه می دهند، اما کلیسای کاتولیک بنا به منافعی، تا امروز از برملا شدن این راز جلوگیری کرده است. این فیلم با اعتراضات گسترده ای روبه رو شد. واتیکان، فیلم را اثری کفرآمیز دانست و خواهان توقف آن شد.

در سال 2007 میلادی نیز فیلمی به نام «مقبرۀ گم شدۀ عیسی» به کارگردانی «سمیخا جاکو بوویچ» و به تهیه کنندگی جیمز کارون ساخته شد که عقاید دیرین مسیحیان کاتولیک را خدشه دار کرد. در این فیلم نشان داده می شود که مقبرۀ «تالیپوت» که در سال 1980 میلادی در پنج کیلومتری جنوب اورشلیم کشف شد، در حقیقت مقبرۀ حضرت عیسی علیه السلام و خانوادۀ وی، از جمله پدرش یوسف نجار، مادرش حضرت مریم علیها السلام، همسرش مریم مجدلیه و فرزندش یهوداست. در فیلم مذکور، حتی جعبه ای از استخوان های منسوب به حضرت مسیح روایت می شود که روی آن جملۀ: «عیسی فرزند یوسف» حک شده است.

در امتداد جریان شناسی اهانت هالیوود به پیامبران و انبیای الهی، سینمای غرب علاوه بر عیسی و موسی کمترین تبعیضی بین آنان و پیامبر عظیم الشأن اسلام قائل نشد و با عرفی نشان دادن شخصیت این وجود آسمانی، به تقدس زدایی از این پیامبر الهی همت گمارد. هالیوود در اقدامی سراسر توهین آمیز و با ساخت فیلم آماتور و غیرحرفه ای به نام «برائت از مسلمین» به کارگردانی سام باسیل، یهودی صهیونیسم، پروژۀ حیازدایی و ابتلا به آلودگی های اخلاقی در پیامبران را به پیامبر اسلام نیز تعمیم داد. این فیلم، به حدی از جلوه های زشت تصویری در جهت تخریب چهرۀ پیامبر رحمت و اخلاق، بهره برد که قلم از نگارش آن معذور و چشم از دیدن آن شرمگین است. این فیلم، با صحنه هایی از حملات گروه های تندروی مسلمانان به داروخانۀ پزشکی قبطی و تخریب آن در مصر آغاز می شود و در ادامه، به روایت حیات پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله و سلم در صدر اسلام منتقل می شود. فیلم با پخش صحنه های مبتذل، علاوه بر توهین به مقام شامخ ایشان، اسلام را سرطان و مسلمانان را افرادی متحجر،

ص: 242

خشونت طلب و خون ریز معرفی می کند. این فیلم پیش از آن که چهرۀ انبیای الهی را مخدوش کند، باطنِ اومانیستی و ضددینی سینمای هالیوود را بیش از پیش عریان نمود.

ص: 243

آمریکایی قهرمان را در مقابل انبوهی از بیگانگان تروریست قرار می دهد که نماد شر هستند و باید منکوب شوند. کسانی که با این متمایزسازی های قهرمانانه، هم ذات پنداری می کنند، با تماشای این فیلم ها به مفاهیمی مبهم از خطر و تفاسیری تنگ نظرانه از جهان می رسند.

حافظۀ هالیوود که ریشه در ایدئولوژی دیرین و نظام مند شرق شناسی دارد، با ترسیم قطب بندی های خیر و شر و ترسیم هراس از دشمن، در چارچوب گذاری فرهنگی جوامع غربی نسبت به شرق اثر می گذارد. این شخصیت سازی های دوقطبی از خیر و شر که در دل لفاظی های سیاسی در سخنرانی های سیاسی و نیز محصولات هالیوودی گنجانده شده اند، تجسم مجموعۀ گسترده ای از اشباح فرهنگی است که با تصویرسازی بسیار ساده شده از نور و ظلمت، در شخصیت سازی از قهرمانان و ضدقهرمانان فیلم ها صورت می گیرد.

هم چنین صورت بندی هراس، بر انسانیت زدایی از شخصیت های ضدقهرمان تکیه دارد. برخورد با «دیگران» به مثابۀ موجوداتی پایین تر از انسان، گفتمانی نژادپرستانه را تقویت می کند که در آن، ضدقهرمان، ماهیتی حیوان منشانه دارند. در این دسته از فیلم ها، ضدقهرمانان را عمدتاً مردانی غیرسفیدپوست، زشت، خشن، خاورمیانه ای با چهره ای ریش دار و چندش آور توصیف می کنند. به نظر می رسد، این ویژگی های متمایزکننده، دیگربودگی اعراب و مسلمانان را از طبقۀ تراز، صورت بندی می کند. تلفیق نمادهای اسلامی با شخصیت های خاورمیانه ای، سیمای ضدقهرمانان را در قاب ذهن مخاطبان نقش می کنند. شخصیت پردازی از ضدقهرمانان، «دیگربودگی» (Otherness) این شخصیت ها را سامان دهی می کند. در مقابلِ مرد مسیحی سفیدپوست اصیل آمریکایی، تصویر توده های حیوان صفت شرور و تبه کار خارجی رنگین پوست که صلح، آرامش و آزادی فرد را تهدید می کنند، قرار داده می شود.(1)

ص: 244

این تصویرپردازی هالیوود از فضای جهان، آمریکا را در چشم اندازی آشنا و بسیار برجسته قرار داده است؛ در حالی که از کشورهای اسلامی، پس زمینه هایی مبهم و تار ساخته است. ماهیت تهاجمی هالیوود، تصویرپردازی مسئله دار پیوسته از تبه کاران مسلمان، هراس از خاورمیانه و غیریت سازی کشورهای مقیم را در اذهان عمومی سامان دهی می کند.

جریان اسلام ستیزی در آمریکا، به خصوص در سینمای این کشور، از زمان فیلم های صامت و حتی پیش از آن وجود داشته و تا به امروز نیز ادامه دارد. ساخت اولین فیلم اسلام ستیزانۀ سینمای آمریکا توسط «توماس ادیسون»، مخترع و مکتشف معروف، در سال 1897 میلادی تحت عنوان «فاطیما می رقصد» رقم خورد. این فیلم، داستان زن رقاصۀ مصری به نام فاطیما را روایت می کند که سعی در اغفال مردان دارد و تنها دغدغه اش دلبری از آنان است.

برخی از کارشناسان سینمای غرب، این فیلم را در واقع، شروع کنندۀ دور اول از سندرمی اسلام ستیزانه در سینمای آمریکا می دانند که از آن به «سندرم 3b» یاد می کنند. به عقیدۀ آنان، اعراب و مسلمانانِ به تصویر کشیده شده در فیلم های هالیوودی، طی سه دوره در قالب دلقک های رقاص (Bally dancer)، میلیاردر و پول دار (Bambers billonair) و بمب گذار و تروریست (Bombers) به تصویر کشیده شده اند.

سینمای ایدئولوژیک غرب، تقریباً از همان لحظاتِ پا گرفتن، تعارض و عناد خویش را با اسلام و مسلمانان نشان داد. شاید کمتر کسی از فیلم «رقص هفت زن محجبۀ» توماس آلوا ادیسون که در 1897 میلادی ساخته شد یا از فیلم «عرب مسخره» (ژرژرمیلیس، 1897)، آواز مؤذن (فیلیکس مگیش، 1905)، دزد بغداد (رائول والش، 1924) و پسر شیخ (جورج فیتس موریس، 1926) چیزی شنیده باشد. از اولین سال های تولید فیلم در هالیوود، ضمن تمسخر جامعۀ شرقی، اسلام به عنوان دینی که

ص: 245

در مشرق زمین رایج است، مورد هجمه بوده و به تدریج این نگاه ایدئولوژیک تر و پررنگ تر گردیده است.

با روی کار آمدن یهودیان، رفته رفته تصویر مسلمانان در فیلم های هالیوودی، به پنداره ای از افراد ظالم و بی فرهنگ تبدیل شد. صنعت فیلم سازی غرب در حمایت از صهیونیسم، اقدام به خلق ژانری جدید در سینما کرد که نزاع میان اعراب و اسرائیلی ها را در محوریت داشت. هالیوود برای نیل به این هدف، در طول پنجاه سال گذشته، اقدام به ساخت فیلم های گوناگونی کرده که دربرگیرندۀ قهرمان ها و ضدقهرمان ها بوده اند؛ به عبارت دیگر، در این آثار، قهرمان ها، صهیونیست های غربی و ضدقهرمان ها، مسلمانان شرقی بوده اند. دهۀ 1960 میلادی به تنهایی شاهد ساخت نُه فیلم ضداسلامی بود که در زمرۀ آثار مطرح سینمای هالیوود جای داشتند. فیلم «به دنبال سایۀ غول» و «خروج» از این دسته هستند. روند عرب ستیزی و اسلام ستیزی به تدریج در فیلم های آمریکایی با تاریخ سازی برای صهیونیسم و کشور جعلی اسرائیل ادامه پیدا کرد که نمونه هایی چون فیلم: سامسون و دلیله، ده فرمان، اکسدوس، بن هور و... را می توان نام برد.

شاید بارزترین نمونۀ اسلام ستیزی را می توان در فیلم «جن گیر»، ساختۀ مشهور ویلیام فردکین (1973) دانست. این فیلم با صدای اذان در کشور عراق آغاز می شود و با همین صدای شیطانی، همراه شخصیت اصلی داستان شده و در آمریکا باطن دختر جوانی را تسخیر و او را به موجودی شرور و شیطانی تبدیل می کند. در این فیلم، سرزمین عراق، خاستگاه شیاطین و صدای اذان، ندایی شیطانی معرفی می شود.

یک سال پیش از رخداد حادثۀ یازدهم سپتامبر، دقیقاً در بیست ودوم سپتامبر سال 2000 میلادی، نسخۀ دوم و ویژۀ فیلم جن گیر، توسط ویلیام فردکین در آمریکا، اسرائیل و 26 کشور جهان به اکران عمومی درآمد. از نظر هالیوود، پخش نسخۀ دوم

ص: 246

فیلم جن گیر به عنوان محور دیپلماسی آخرالزمانی آمریکا برای حمله به لانۀ شیاطین (کشورهای اسلامی) بود. فیلم هایی نظیر: یک شنبۀ سیاه، دلتافورس، مرگ پیش از رسوایی، عقاب آهنی، تصمیم نهایی و محاصره نیز از فیلم های اسلام هراسانۀ این دوره اند.

در دهۀ 90 میلادی، این روی کرد هالیوود در برابر مسلمانان، صراحت بیشتری پیدا کرد و هیولاهای دهۀ 80 سینمای آمریکا، به تروریست های مسلمانی تبدیل شدند که نابودی جوامع غربی را نشانه رفته بودند. فیلم «دروغ های حقیقی»، ساختۀ ریدلی اسکات، از جملۀ این آثار است. این فیلم شرح حال مأموری است که باید از اقدامات تروریستی مردی عرب جلوگیری کند.

بعد از حادثۀ انفجار برج های دوقلو در نیویورک، رسانه های غربی، اسلام را به خط مقدم رسانه های جهانی تبدیل کردند. این توجه، تنها به پوشش خبری اخبار جهان اسلام منحصر نشد، بلکه موجی از تبلیغات منفی مستقیم و غیرمستقیم علیه مسلمانان در رسانه های غربی به راه افتاد. هالیوود نیز تمام توان خود را به کار گرفت تا در اذهان عمومی، ارتباط معناداری میان مسلمانان و تروریست ها به وجود آورد. در واقع، هالیوود به یکی از ابزارهای تبلیغاتی غرب تبدیل شده است؛ تبلیغاتی که برای جهانی سازی ایده های منفعت طلبانۀ غرب به کار گرفته می شوند.

تصویرسازی های رسانه ای از جنگ، از طریق انسان زدایی از اعراب و مسلمانان، ضمن صورت بندی تهدید آن ها به مثابۀ «دیگری»، حمایت عمومی از مداخلۀ آمریکا در جنگ خلیج فارس و عراق و در وقایع سوریه را برانگیخت. این نگاه با ورود سینما به هزارۀ سوم، روی کردی آخرالزمانی به خود گرفت و در فیلم های بسیاری، نبرد نهایی اسلام و غرب به تصویر کشیده شد. فیلم های: مهلکه، مرد آهنی، اسامه، محاصره، لبنان، سیریانا (استیون گیگن، 2005)، ایندیانا جونز (اسپیلبرگ، 2008)، قلمرو (پیتربرگ، 2007)، کماندو، محرم راز، بابل و... تضاد و تنش دو تمدن اسلام و غرب را بازگو

ص: 247

می کنند. در واقع، سینمای ضداسلامی غرب که قدمتی به بلندای تاریخ این سینما داشت، با ورود به هزارۀ سوم میلادی، جنبۀ آخرالزمانی به خود گرفت و دوئل بین دو تمدن اسلام و غرب، به ژانر اصلی این سال ها بدل شد.

به طور کلی، تیپولوژی و چهره پردازی مسلمانان در فیلم های هالیوود، در قالب افرادی بی فرهنگ، رقاصه، فاحشه، عیاش، بدوی، تروریست و غیرمتمدن، از استراتژی های سینمای غرب در برابر اسلام و مسلمانان است. بازنماییِ اعتقادات دینی در ارتباط با فرهنگ های خاورمیانه در مقایسه با ضد قهرمانان، کلیشۀ فیلم های اسلام هراسانه است. به تصویر کشیدن تروریست ها در حال اقامۀ نماز و قرائت قرآن، استفاده از اذان در پس زمینۀ فیلم ها با صدایی رعب انگیز و وحشت زا، فریاد «الله اکبر» و... آشکارا اسلام را دین ضدقهرمانان معرفی می کنند. هالیوود، با ساخت فیلم های متعدد در این راستا، نقش مؤثری را در مدیریت برداشت ها نسبت به اسلام ایفا می کند.

ص: 248

اساس تفکر و شیوۀ بازنمایی رسانه های غربی، به ویژه هالیوود از اسلام و ایران، مطالعات شرق شناسی است که با واقعیت موجود در خاورمیانه، بسیار متفاوت و گاه متعارض است. در نظر گرفتن خاورمیانه به عنوان زمینه ای که فیلم های فوق حادثه ای در آن جا رخ می دهد، به سنّت خاصی در هالیوود تبدیل شده که خود بخشی از چارچوب ایدئولوژیکی وسیع تری است. تصویری که از ایرانیان در غرب ارائه می شود، شکلی از شرق شناسی است. فعالیت سینمایی هالیوود که عمیقاً در همان سنت شرق شناسی ریشه دارد به لحاظ تاریخی، خاورمیانه و سرزمین های اسلامی را پرتنش و منشأ حوادث و خیزش ها نشان می دهد که برای داستان های مختلف، از ملودرام گرفته تا فیلم های حادثه ای و ماجراجویانه مناسب است.(1)

می توان گفت نگاه هالیوود، عصارۀ همان نگاه سیاسی حاکم بر دستگاه دیپلماسی و نظامی آمریکاست؛ در واقع، هالیوود، سیاست تصویری شدۀ سردمداران کاخ سفید و لابیان صهیونیست است. تولید انبوه فیلم های ایدئولوژیک در هالیوود، این موضوع را ثابت کرده است.

با شکل گیری پدیده ای به نام سینما و مرکزیت آن در سینمای تبلیغاتی و ارزشی، در برهه ای از تاریخ سیاسی معاصر، همواره شاهد جهت گیری سیاسی _ تبلیغاتی و عملیات روانی علیه دشمنانی همچون آلمان نازی، شوروی کمونیستی و به تازگی، مسلمانان تروریست بوده ایم. سینمای هالیوود و سیستم سیاسی _ نظامی آمریکا برای بقای خود، همواره به وجود قدرتی مخالف وابسته است. جمهوری اسلامی ایران که تنها دولت _ ملتی است که توانسته این قدرت غالب غرب را به چالش افکند، قطب دوم تقابل فرهنگی در نظام دو قطبی جهان را تشکیل می دهد. نقطۀ تمرکز این عملیات تصویری، مؤلفه های تمدنی و مذهبی است. جعبۀ جادویی هالیوود در صدد است، ایران را به بازیگری متجاوز به ارزش ها و اصول غربی و جهانی معرفی کند.

ص: 249

هالیوود از همان روزهای ابتدایی پس از وقوع انقلاب اسلامی ایران، هم سو با دولت مردان کاخ سفید در آثار تولیدی دربارۀ ایران، سیاست ضدایرانی را دنبال کرد. ساخت ده ها فیلم سینمایی که به طور مستقیم و غیرمستقیم به طرح مسائل ایران می پردازد، از جمله روش های اصلی جنگ تبلیغاتی غرب علیه ایران طی چند دهۀ اخیر بوده است. فیلم هایی چون: مردی که فردا را دید، بدون دخترم هرگز، خانه ای از مه و شن، شبی با پادشاه، سیصد(1)، الکساندر(2) (اسکندر)، سنگسار ثریا، آرگو(3)، جاودانه ها(4)، کشتی گیر، ایرانیوم، شرایط(5)، پرسپولیس، ارباب آرزوها(6)، عمر خیام(7)، شاهزادۀ ایرانی(8) و دگرگون کننده ها(9)، تنها بخشی از آثار هالیوود در راستای پروژۀ ایران هراسی است. نقطۀ مشترک تمامی این آثار، حمله به تمدن و فرهنگ غنی ایرانی است.

رادیوها و تلویزیون های غربی با برنامه ها و دروغ پردازی های یک سویه و چاپ مقالات در نشریات و فضای مجازی، سینمای غرب را در این هجوم تبلیغاتی علیه انقلاب اسلامی ایران تنها نگذاشتند؛ حتی صنعت بازی های رایانه ای، هم سو با دیگر رسانه های غربی، گام در مسیر مسموم حمله به ایران و انقلاب اسلامی نهاد. خشونت نهفته در بازی های رایانه ای علیه ایران و اسلام، پرده از شیطنت سیاسی در طراحی و برنامه ریزی های آنان برداشت؛ علاوه بر این، حمله به ادیان توحیدی و موج موهن

ص: 250

کاریکاتورهای پیامبران الهی و فیلم های مستهجن، دربارۀ ادیان و اعتقادات میلیون ها انسان در سراسر جهان، سر و صدای مدافعان حریم آزادی بیان در غرب را نیز به صدا درآورد.

بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و بلوک شرق و برخاستن قطب جدیدی در قدرت های عالم و تغییر در موازنۀ قدرت جهانی با پیروزی انقلاب اسلامی ایران، تغییر روی کرد هالیوود از شوروی به ایران محسوس بود. ایدئولوژیک ترین انقلاب قرن بیستم به بستری برای آماج اغراض سیاسی هالیوود، دستگاه تبلیغاتی کاخ سفید، تبدیل شد. تحریف تاریخ، بزرگ نمایی مشکلات، خشن جلوه دادن ایرانیان و جعل اسناد و شواهد در لایه ای از جذابیت های بصری، از جمله روش های هالیوود در القای تفکر ایران هراسی و جریان ضد ایرانی است.

روی کردهای سیاسی هالیوود، همیشه یکی از مسائل مورد توجه کارشناسان رسانه بوده است؛ به گونه ای که بسیاری از صاحب نظران این حوزه تأکید دارند اشاره به اِلِمان های دیگرهراسی و نگاه توطئه آمیز به روابط جهانی، همیشه یکی از مسائل مهم در صنعت سینمای آمریکا بوده است. در این میان، ایران هراسی در قالب دیگرهراسی، یکی از روی کردهای محسوس در سینمای غرب و از محتواهای ویژه در هالیوود است.

این سینما به مثابۀ پیشانی هویت ملی و سیاسی آمریکا به عنوان خودی، ترسیم کنندۀ مفهوم «ما» در مقابل «آن ها» از جهان است. محور هنجاری این بحث، دربردارندۀ هراس از دیگران و نگرانی این است که «آن ها»، «ما» آمریکایی ها را دوست ندارند. اگر حرکت اصلی تاریخ به سمت نقطۀ فرجامینِ آن را آوردگاه و تقابل دو نگاه عمدۀ آخرالزمانی (یهودی _ مسیحی و اسلامی) بدانیم، روشن می شود که هالیوود تلاش عمده ای در تحریف چهرۀ موعود اسلامی و تخریب انقلاب اسلامی ایران به عنوان سمبل برجسته سازی این نگاه، کرده است.

ص: 251

یکی از فعالیت های گستردۀ هالیوود، تخریب چهرۀ انقلاب اسلامی و مؤلفه های ایدئولوژیک و مرتبط با آن است. در رمزگشایی فرهنگی از انقلاب اسلامی ایران، آینده نگری الهی در پرتو تفکر مهدوی، یکی از دارایی های معنوی انقلاب است که همواره در تحولات گوناگون سیاسی و اجتماعی نقش آفرین بوده است. هالیوود با هدف قرار دادن مبانی عقیدتی انقلاب اسلامی ایران و آموزۀ مهدویت، به تصویرسازی از آیندۀ جهان مبتنی بر گزاره های غربی می پردازد. اگر به فهرست بلند فیلم های آخرالزمانی هالیوود نظر کنیم، این نکته کاملاً محسوس خواهد بود. در فیلم های: روز استقلال، زندانی، پایان روزها، ماتریکس، جنگ دنیاها، پسر جهنمی و... به صورت مستقیم و غیرمستقیم به تبلیغ آخرالزمان و موعود غربی پرداخته اند.

آمریکا اگرچه در آخرین منزل از تمدن تکنولوژیک غربی نشسته، کشور و ملتی فاقد تاریخ و اسطوره است. این کشور خود را به لحاظ تمدنی، امتداد تمدن یونان و رم باستان می داند که این اسطوره ها و شوالیه های باستانی، در نیرویی گریز از مرکز، از شرقی ترین نقطۀ جغرافیایی غرب به غربی ترین ضلع آن، یعنی ایالات متحدۀ آمریکا مصادره شده اند. تاریخ سازی و تطبیق دهی این اسطوره های کهن با تمدن امروز آمریکایی، یکی از رسالت های سینمای آمریکاست؛ برای نمونه، در فیلم هایی نظیر 300 و اسکندر، کشور یونان به مثابۀ بنیان گذار تمدن غرب، در برابر بربریت شرق ایرانی معرفی شده است.

فیلم سازان صهیونیست هالیوود با بزرگ نمایی و برجسته سازیِ خطر هسته ای ایران علیه صلح و امنیت بشری، به دنبال آماده سازی افکار عمومی برای حملۀ احتمالی به ایران برآمدند؛ بر همین مبنا، کارگردانان یهودی و صهیونیست، سعی در ساختن فیلم هایی کردند که به نوعی ایران هراسی را در افکار عمومی نهادینه کنند. نمونۀ بارز

ص: 252

این مسئله در ساخت فیلم «300» به کارگردانی ژاک اسنایدر(1) ظهور یافت. در این فیلم، ایران نمایندۀ قبیلۀ ترور، با دیپلماسی وحشت است. کارشناسان سیاسی، ساخت و نمایش فیلم 300 را مرتبط با اهداف عملیات روانی آمریکا در جهت تحریک افکار عمومی غرب بر ضد ایران و تمدن ایرانی ارزیابی می کنند. این فیلم نشان داد که عطش انسان غربی برای سیطره بر ممالک پارسی، فروکش نکرده است. در فیلم اسکندر (2004) نیز، آرزوی تسخیر سرزمین پارس، روایت اصلی داستان است.

فیلم مستند «مردی که فردا را دید»، به مدت سه ماه متوالی در شبکه های مختلف تلویزیونی آمریکا پخش می شد. این فیلم دقیقاً دو سال بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، در حالی که هنوز عَرَق انقلاب بر تن مردم ایران خشک نشده بود، در سال 1981میلادی ساخته شد. در این فیلم، منجی و موعود مسلمانان را، پادشاه ترور و سلطان وحشت (King of terror) خطاب کردند. در سال 2001 میلادی نیز با حرکت جدیدی به کارگردانی اورسن ولز یهودی، نسخۀ جدید و باکیفیت تری از آن را در جهان منتشر کردند. این مستند، درست در زمانی که موضوع هسته ای ایران در محافل بین المللی مطرح بود، از شبکه های متعدد آمریکا پخش می شد.

در فیلم «بدون دخترم هرگز» که مستقیماً فرهنگ اصیل ایرانی را هدف گرفته، مردی ایرانی را که نماد خشونت و تعصب است، نشان می دهد که این خشونت را علیه زنی آمریکایی، که مظهر مهر مادری است و بدون دخترش هرگز نمی تواند زندگی کند، به کار می بندد.

مایکل مان نیز در آغاز فیلم «افشاگر» که در سال 1999 میلادی به نمایش درآمد، با پخش تصاویری از امام خمینی رحمة الله در یکی از شهرهای لبنان، استفادۀ متفاوتی از عناصر مرتبط با ایران را به نمایش گذاشت.

ص: 253

حملات یازده سپتامبر و توجه فزاینده به کشورهای مسلمان خاورمیانه، ایران را هم در کنار عراق و افغانستان در کانون تهاجمات قرار داد؛ تا جایی که در فواصل سال های 2001 تا 2008 میلادی، قریب به ده فیلم سینمایی با محوریت ایران هراسی تولید و اکران شد: خانه ای از مه و شن (2003)، آمریکای خیلی زیبا (2001)، اسکندر (2004)، سیصد (2006)، سیریانا (2005)، پرسپولیس (2007)، سنگسار ثریا، ماسه های زمان (2010)، فرار از تهران (2009)، کشتی گیر (2008)، جاودانه ها و... .

فیلم «کشتی گیر» در تداوم فیلم هایی چون سری فیلم های «راکی» است که تقابل دو قدرت شرق و غرب را در رینگ مشت زنی تصویر می کرد. فیلم کشتی گیر، نسخۀ ایرانیِ برجسته ای از نمایش تقابل دو تمدن و ایدئولوژی آخرالزمانی است؛ نبردی که در رینگ ورزشی (کشتی کج) کوچک سازی شده است و مثل همیشه با پیروزی آمریکا تمام می شود. در فیلم کشتی گیر، مذهب، چالش اصلی تمدن غرب با ایران، معرفی شده است؛ بنابراین، استراتژی ایران هراسی به منظور تعدیل و ضربه زدن به آموزۀ مهدویت، از اصلی ترین مایه های فیلم های هالیوود است.

ص: 254

در ابتدای فیلم «بشمار تا آرماگدون»(1) که از تولیدات ایوانجلیست های آمریکاست و با هم فکری «هال لیندسی»، از کشیشان صهیونیست مسیحی تولید شده است، مجری به بیان علائم ضدمسیح یا دجال و فتنۀ او می پردازد. سپس آنتی کرایس (ضدمسیح) را نشان می دهد که از طریق دموکراسی فریبنده، به قدرت رسیده و پس از فریب مردم به دیکتاتوری وحشتناک تبدیل می شود. در ادامۀ فیلم، یک یک پیش گویی های مسیح دربارۀ آخرالزمان بر شمرده می شود؛ بلایای عظیم (Great Tribulation) شامل: قحطی، سیل و بیماری های عجیب و غریب رخ می دهد و در این بلاها، میلیون ها نفر کشته می شوند. سرانجام، با دوباره دمیده شدن در شیپور، قیام دوم مسیح علیه السلام صورت می گیرد. سپس ارواح شهدای رجعت کرده، همراه با جنگاوران زندۀ مسیحی، در لحظه ای با هاله هایی از نور به آسمان عروج می کنند و در بزمی آسمانی، گرد مسیح علیه السلام می آیند و شراب سرخوشی می نوشند؛ آن گاه با مسیح علیه السلام بازمی گردند و نبرد بزرگ آرماگدون صورت می گیرد. یاران مسیح به هیئت صلیبیون و با شمشیر، زره و سلاح های جدید به جنگ پیروان دجال می روند. سپس نقشۀ «خاورمیانه» و «صحرای مگیدو» در شمال غرب بیت المقدس نشان داده می شود. پس از شکست آنتی کرایس، بهشت زمینی، درست مانند رؤیاهای فیلم های وسترن در زمین شکل می گیرد که دُرشکه، گاری و خانه های قدیمی وسترنی، مشخصۀ اصلی آن است.(2)

هم چنین فیلم «امگا کد2: مگیدو»(3) که محصول شبکۀ صهیونیستی T.B.N است، با ساخت صحنه های پرخرج، نبرد عظیم آرماگدون را نشان می دهد. سپاه شیطان یا آنتی کرایس شامل دوازده لشکر از اعراب مسلمان، چینی ها و شرقی ها بوده و رهبر

ص: 255

سپاهیان مسیح علیه السلام، رئیس جمهور آمریکاست. سربازان آمریکایی با لباس فعلی ارتش آمریکا در سپاه مسیح علیه السلام حضور دارند. در انتهای فیلم، که نبرد در صحرای «آرماگدون» به اوج خود رسیده است، شیطان از پوستۀ دجال بیرون آمده و به خدا (رو به آسمان) نیشخند می زند و تمام نیروهای اهریمنی خود را به کمک می طلبد. شیطان خود را سرور همۀ خدایان قلمداد می کند و با اشارۀ انگشتش، خورشید تیره می گردد. سپس در این فضای ناامیدی، مسیح علیه السلام از آسمان فرود می آید و با معجزه ای، تمام سپاهیان تاریکی را در لحظه ای نابود می کند، شیطان را به قعر دوزخ می فرستد و دست و پای او را برای همیشه در غل و زنجیر می کند. سپس رئیس جمهور آمریکا «دیوید الکساندر»، در هاله ای از نور مسیح غرق می شود و بهشت موعود روی زمین خلق می گردد. پس از پایان فیلم، کشیش هال لیندسی می گوید: «این فیلم کاملاً مورد تأیید ماست» و فیلم را تحلیل و بررسی می کند.(1)

ص: 256

رسانه ای است که تبلیغ دشمن ایدئولوژیک به حساب می آید؛ لذا سینمای هالیوود با استراتژی تحریف وقایع آخرالزمان، آموزۀ مهدویت را به طور مستقیم مورد هدف قرار نداده، بلکه به صورت غیرمستقیم، باورمندی انتظار مهدی(عج) را نشانه گرفته است.

اصولاً تمدن غرب، با هرگونه فرجام شناسی و تأمل دربارۀ مدینۀ فاضله ای که نقش ارزش های غربی در آن کم رنگ باشد، مخالف است. آنچه از عدسیِ چشم دوربین های هالیوود در باب فرجام کار تاریخ، تصویر می شود، استیلای تمدن غرب است. در بسیاری از آثار هالیوود، با تأکید بر حوادث پایانی دنیا، همواره با این نکته روبه رو می شویم که موجوداتی شیطانی و شرور در زمین، شرارت ایجاد خواهند کرد و در غفلت جامعۀ جهانی، سیستم های نظامی و یا اطلاعاتی آمریکا، خطر را تشخیص داده و طی فرایندها و عکس العمل هایی جامعۀ جهانی را نجات می دهند و آرامش نسبی برای جهان، در سایۀ تمدن غربی پدید می آید. فیلم هایی نظیر: ارباب حلقه ها، آگاهی، آخرالزمان، 2012 و... از این قبیل آثارند.

ص: 257

سینما در جهان امروز، متنی فراگیر و گسترده و رسانه ای برای انتقال معانی و دلالت هایی است که رمزگذار در اثر سینمایی، آن را روی ذهن مخاطب خود، به جا می گذارد. از ابتدای پیدایش سینما، سالیان متوالی تنها روش تحلیل این متون رسانه ای، نگاه زیبایی شناسانه به فیلم های سینمایی بوده است، اما امروزه روش مطالعۀ سینما به این امر، محدود نمی شود. تغییر جهت از نگاه صرف زیبایی شناختی به نگاه های تحلیلی _ ترکیبی، مانند نشانه شناسی و تحلیل روایی متون سینمایی، محصول تلاش طیف وسیعی از متفکران حوزه های گوناگون، مانند: زبان شناسان، جامعه شناسان، مردم شناسان و منتقدان ادبی و سینمایی بوده است.

رسانه های ارتباط جمعیِ غرب و به ویژه تولیدکنندگان فیلم، در جهت القای ایده های منفی دربارۀ مسلمانان، تلاش های گسترده ای کردند. با فروپاشی اتحاد شرقی شوروی سابق و انتقال مفهوم «دشمن» و یا «دیگر» روی دنیای اسلام، این تلاش ها جنبۀ شفاف تر و گسترده تری پیدا کرد، و به ویژه پس از واقعۀ یازده سپتامبر، این قضیه ابعادی جدیدتر و جدی تر یافت. نظام فکری و سینمایی غرب در ادامۀ همان پروژۀ «دشمن سازی» همواره در صدد بوده است، روایت جدید را برای ادامۀ حیات خود جای گزین روایت پیشین کند. در این بین، همواره «دیگری» را شیطان و خود را ضدشیطان و منجی معرفی کرده است. نیم نگاهی به برخی تولیدات هالیوود، نظیر: ماتریکس، یونگاری، مجموعه های سوپرمن، بتمن، اسپایدرمن و مرد آهنی، این نکته را به دست می دهد که هدف کلی این فیلم ها، در قالب قهرمان گرایی و منجی گرایی، نشان دادن قهرمان بودن و سیطره گرایی آمریکا و غرب است.

ص: 258

موعودگرایی و آخرالزمان، بخشی از موضوع های اعتقادی این ادیان دربارۀ پایان این جهان و پیدایش جهان دیگر است. می توان گفت، پدیده ای به نام موعودگرایی و گرایش به منجی، موضوعی است که نقطۀ مشترک اغلب ادیان است؛ البته اگر تفاوت هایی در این مسیر وجود دارد، بیشتر مربوط به کیفیت وجود و ظهور منجی است، ولی در اصل وجود این مسئله، اتفاق نظر وجود دارد.

در چند دهۀ گذشته، موضوع منجی گرایی، موعودباوری و آخرالزمان شناسی به شدت مورد توجه رسانه های غربی، به ویژه رسانه های دیداری و شنیداری قرار گرفته و در طول این سال ها، صدها فیلم سینمایی با موضوعاتی چون نبرد آخرالزمان، رویدادهای آخرالزمان، ظهور مسیح به عنوان منجی موعود و... در قالب برنامه های نمایشی و مستند ساخته و پخش شده است. البته دربارۀ چرایی و گسترش این مباحث در رسانه های تصویری غرب، دیدگاه های متفاوت و گوناگونی مطرح شده است، اما بر اساس ادله و مستندات موجود می توان گفت، دلیل این رشد و گسترش، توسعۀ دامنۀ نفوذ فرهنگی _ سیاسی جریان مسیحیت بنیادگرا (مسیحیت صهیونیستی) در طول سال های اخیر است. این جریان، با دست مایه قرار دادن آموزه های آخرالزمانی کتاب مقدس در طول سالیان اخیر، تمام تلاش خود را متوجه تحقق پیش گویی های کتاب مقدس کرده است.

منجی گرایی و مفاهیم آخرالزمانی، بستر دراماتیکی برای سینمای هالیوود است. تعداد انبوه فیلم هایی که مستقیم یا غیرمستقیم با این تِم ها ساخته شده اند، بسیار فراوانند. تکنیک های سینمایی، با جاذبه های بصری و دراماتیزه شده، تماشاگرِ این فیلم ها را بهت زده و از نکته ها و روایت اصلی داستان غافل می کند. هم چنین پایه های تئوریک و معرفتیِ این موعودگرایی در سینما، مخاطب خود را دچار حس منفعلانه ای می کند.

ص: 259

هالیوود نه تنها از کنار مهم ترین مقولۀ اعتقادی _ سیاسی مردم جهان به نام «منجی» به سادگی و اهمال نمی گذرد، بلکه بدان توجه ویژه ای دارد؛ لذا با اختصاص سرمایه گذاری های کلان، به «منجی سازی» اهتمام جدّی می ورزد. موعودگرایی در سینمای هالیوود، در گونه ها و قالب های گوناگونی عرضه می شود که هریک پنداره ای از این مفهوم را در مخاطب بازآفرینی می کند. در ادامه، منجی های تولیدشده در هالیوود را به دو بخش «انسانی» و «غیرانسانی» دسته بندی می کنیم.

ص: 260

ص: 261

با روایت شناسیِ فیلم های آخرالزمانی سینمای هالیوود، درمی یابیم که روایت دینی پایان تاریخ، با چاشنی بازگشت مسیح، به غلبۀ پایانی آمریکا بر تاریخ، تغییر جهت داده و انسان متعارف موجود (نه انسان کامل)، منجی جهان خواهد شد. جنس منجی در فیلم های هالیوود، با منجی موعود ادیان توحیدی، تفاوت ماهوی دارد. با قداست زدایی از منجی، عنصر معنویت در شخصیت پردازی منجی های هالیوود، جایی ندارد. پندار اومانیستی منجی های برساختۀ هالیوود که قدرت خارق العاده اش را نه از ماورای طبیعت، بلکه به صورت طبیعی و از اعماق وجود خود کشف می کند، نجات فیزیکی و جسمی انسان را موضوع کار خود قرار می دهد؛ مثلاً در مجموعه فیلم ها و انیمیشن های «سوپرمن» که چندین عنوان از آن اکران شده، قهرمان اصلی آن اَبَرانسانی آمریکایی است که قدرت پرواز دارد و در مقابل موجودات و اَبَرانسان های شرور می ایستد. این موجودات و افراد شرور، از قدرت خود سوءاستفاده می کنند. آنان قصد تسلط بر انسان ها را دارند و در این راه، بشریت را به نابودی می کشانند.

در سینمای ضدموعودگرای هالیوود، به لحاظ گرایشات دینی، قهرمانان و منجی های آمریکایی، واجد ویژگی های ایده آل سکولار هستند؛ علاوه بر این، مباحث مرتبط با سلایق دینی قهرمانان، کوتاه تر از گرایشات مذهبی ضدقهرمانان است. به عبارت ساده تر، در فیلم های منجی گرایانۀ هالیوود، منجی و قهرمان آمریکایی، شخصیتی مادی و غیرمعنوی دارد.

ص: 262

به سبب تعامل با بشر، به صورت تصادفی یا به سبب ارتباطی که با انسان ها دارند، نسل بشر را از نابودی نجات می دهند.

ص: 263

هیولای ستاره ای، گودزیلا(1) و آواتار به کمک انسان ها آمده و مقابل موجودات فضایی می ایستند.

ص: 264

در فیلم مرد آهنی، «تونی استارک»، شخصیت اصلی فیلم به کمک روباتی بسیار پیشرفته و قرار گرفتن در قالب آن، به ناجی آمریکا در برابر تهاجمات دشمنان تبدیل می شود.

ص: 265

هم ذات پنداری مخاطبان با قهرمانان، احساس کاذب و روحیۀ اعتماد به نفس ایجاد می کند، که با توجه به جایگاه آمریکا در جامعۀ جهانی و بحران های گستردۀ انسان غربی در عصر جدید، تزریق این حس کاملاً ضروری می نماید؛ اَبَرانسان هایی که خود به انحرافات اخلاقی، رفتاری و شخصیتی مبتلا هستند.

به هر حال، سوپراستاریسم که ارزشی بصری است، نقش بسیار مهمی در مهندسی تصویری هالیوود دارد. قهرمان هایی که اساس صنعت سینمای آمریکا، بر جذابیت فیزیکی و قدرت فوق طبیعی آن ها استوار است، به عنوان الگوی تیپیکال جوانان در سراسر جهان، بر اساس زیبایی شناسی هالیوود معرفی می گردند. در فرهنگ زیباشناختی هالیوود، انسانِ سفیدپوست و سیمین تن با عضلاتی برجسته، که قالب استاندارد انسان است، در قامت قهرمان جلوه می کند و در مقابل، صفی طولانی از موجودات شرور که مخل نظم جهانی و موجب شیطنت و شرارت در عالم هستند، می ایستد و از فرهنگ آمریکایی دفاع می کند.

ترویج ایستارها و انگاره های غربی از پایان جهان، از موضوعاتی است که در فیلم های هالیوود دنبال می شود. القای ایدۀ پایان تیره و تار جهان و نقش غالب آمریکا (قهرمان) برای نجات نوع بشر، تِم اصلی فیلم های منجی محور هالیوود است. مصداق «منجی» در نظام تصویری غرب، نمی تواند شخص یا مکتب خاصی باشد، بلکه «قدرت برتر» است؛ همان که در اصطلاحِ سیاسی به آن «اَبَرقدرت» گفته می شود که مصداق عینی آن آمریکاست. آمریکا همان گونه که در فلسفۀ سیاسیِ نظام لیبرال دموکراسی، خود را پایان جهان می نامد و در ادبیات و عمل کرد سیاسی، منجی بشریت می خواند،(1) در سینما و ادبیات فیلم سازی نیز، منجی جامعۀ جهانی معرفی می شود؛ لذا در تصویربندی فیلم های هالیوود، همواره شخصی آمریکایی، منجی معرفی می گردد.

ص: 266

ص: 267

برخلاف زورو، دیگر متعلق به عصر کابوی ها نیست؛ لذا گسترۀ اقدامات او نیز محدود به آمریکای لاتین نیست.

داستان سوپرمن برای اولین بار در سال 1938میلادی به عرصۀ قصه های رادیویی و سپس فیلم و سریال وارد شد. این مجموعه به کارگردانی «ریچارد دامز» در سال 1978 میلادی بر اساس داستان های مصوّر سوپرمن ساخته شد. قسمت دوم این فیلم نیز در سال 1980 و سوپرمن3 در 1983 میلادی ساخته شد و درست هنگامی که آمریکا احتیاج به خودنمایی سیاسی و جهان گشایی نظامی بیشتری داشت، چهارمین قسمت از سری فیلم های سوپرمن با نام «بازگشت سوپرمن در سال 2006» به بازار عرضه شد.

او با قدرت مافوق بشری و سپر محافظ (S) روی سینه و لباسی مرکب از دو رنگ قرمز و آبی (نماد پرچم آمریکا)، به جنگ نیروهای شرور می رفت تا نجات بشریت را رقم بزند. سوپرمن، منجی آمریکایی است که با قدرت پرواز، سعی در سرکشی به اقصی نقاط عالم دارد و با نظم پذیر کردن جوامع به نجات بشریت می پردازد.

با فرارسیدن اوج درگیری های جنگ سرد، رقابت سختی میان اتحاد جماهیر شوروی و ایالات متحدۀ آمریکا وجود داشت. جنگ سرد، اصطلاحی است که به دوره ای از تنش ها، کشمکش ها و رقابت ها در روابط آمریکا، شوروی و هم پیمانان آن ها در طول دهۀ 1940 تا 1990 میلادی اطلاق می شود. در طول این دوره، رقابت میان دو ابرقدرت در عرصه های گوناگون نظامی، اقتصادی، ایدئولوژی، توسعۀ فناوری و ورزش ادامه داشت. گروهی از آثار سینمایی و تلویزیونی، به موضوع نزاع سیاسی آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی در دوران جنگ سرد و مسائل میان دو کشور پرداختند. مجموعه فیلم های راکی (Rocky) و رمبو (Rambo) از فیلم هایی است که

ص: 268

تقابل شرق و غرب را به تصویر کشیده است. فیلم راکی2(1)، نمایش تمثیلیِ جنگ سرد شوروی و آمریکا در رینگ مشت زنی است. در این فیلم نمایندۀ آمریکا، «سیلوستره استالونه» در نقش راکی، موفق می شود حریف روسی خویش را مغلوب کند؛ علاوه بر این، مجموعۀ 22 قسمتی جیمز باند،(2) مأمور دو صفر هفت نیز، یکی از مجموعه هایی است که رخدادهای میان دو کشور را در جنگ سرد به نمایش گذاشت.

ص: 269

سری فیلم های بت من در سال 1989 به کارگردانی «تیم برتون» آغاز شد. در این فیلم، مایکل کیتون در نقش «بروس وین» (بت من) و جک نیکلسون نیز در نقش «زوکر» بازی کردند. این فیلم از 23 ژوئن 1989 اکران خود را در سینماهای جهان آغاز کرد و در نهایت، به فروش جهانی بالغ بر 411 میلیون دلار دست یافت.

می توان گفت، مجموعه فیلم های ابرقهرمانی که بر اساس شخصیت تخیلی بت من ساخته شده اند، تاکنون برترین فیلم های ابرقهرمانی جهان بوده اند؛ فیلم هایی که تاکنون چندین میلیارد دلار برای کمپانی های سازنده، به ارمغان آورده اند. «بازگشت بت من»، «بت من برای همیشه»، «بت من و رابین»، «بت من آغاز می کند»، «شوالیۀ تاریکی» و «شوالیۀ تاریکی برمی خیزد»، فیلم هایی هستند که در ادامۀ مجموعه فیلم های بت من ساخته شده اند. در هر یک از این فیلم ها، بت من به عنوان ضمیر ناخودآگاه جامعۀ آمریکایی، بازآفرینی شده است که به مقابله با شر می رود.

ص: 270

شد. در این سه گانۀ عنکبوتی، قهرمان داستان که نقش منجی را برای مردم شهر دارد، به وسیلۀ نیش عنکبوتی دچار تغییر ژنتیکی می شود و به توانایی های عنکبوتی دست می یابد. این فرد در ابتدا از این نیرو برای پیش برد اهداف شخصی بهره می گیرد، ولی به تدریج تبدیل به قهرمان شهر می شود و با مجرمان مبارزه می کند.

رنگ لباس کاراکتر مرد عنکبوتی، همچون سوپرمن و سایر سوپراستارهای هالیوودی، ترکیبی از دو رنگ آبی و قرمز است که رنگ های اصلی پرچم ایالات متحدۀ آمریکاست. سریِ سه گانۀ مرد عنکبوتی به عنوان یکی از مجموعه های پرطرف دار تولید هالیوود، به مردم عرضه شد. پس از تولید این مجموعه، موج استفاده از کاراکتر مرد عنکبوتی در محصولات تجاری، تبلیغاتی، آموزشی و... در جهان به راه افتاد و با برگزاری جشنواره ها و همایش ها برای این فیلم، مرد عنکبوتی چهره ای جهانی و محبوب شد.

این فیلم به کارگردانی «سام رایمی» و بازی «توبی مگوایر» ساخته شد، اما وقتی کارگردان مرد عنکبوتی جلوی دوربین ها قرار گرفت و اعلام کرد که با ساخت این فیلم، لایه های پنهان و عمیق سیاست خارجی آمریکا را در آن صحنه پردازی کرده است، فلسفۀ سوپراستاریسم هالیوودی در چند دهۀ اخیر، به شکل آشکارتری خودنمایی کرد.

ص: 271

مرد آهنی، یکی از فیلم هایی است که سینمای غرب در راستای اهداف صهیونیستیِ نظام سلطه و در قالب قهرمان سازی های گوناگون خود، ساخته است. مهم ترین مسئله ای که در سینمایی مرد آهنی روی آن مانور داده شده، این نکته است که به طور مستقیم به دزدی تسلیحاتی، توسط گروهکی به ظاهر اسلامی اشاره دارد.

درون مایه های سیاسی در بستر نامرئی فیلم های اسطوره گرا، جزء لاینفک ژانر اَبَرقهرمانی است. هر کدام از این سوپرقهرمان ها، نماد یکی از قدرت های آمریکاست؛ نماد وطن پرستی (کاپیتان آمریکا)، نماد پلیس هوش مند (بت من)، نماد صنعت دفاعی آمریکا (مرد آهنی) و... . تمام این نمادها به طرز ماهرانه ای در لایه بندی فیلم ها قرار می گیرند و نشانه هایی ریز در بین دیالوگ ها وجود دارد و بیننده در پایان فیلم، این پیام ها را در ضمیر ناخودآگاه خود ذخیره سازی می کند.

در نسخۀ اول مرد آهنی، گروه های مقاومت و جهاد اسلامی، سارقان تسلیحات کشتار جمعی معرفی می شوند. در ابتدای فیلم، هنگامی که تونی استارک به کمیتۀ نیروهای مسلح سنای آمریکا احضار و سلاح مرد آهنی او تهدید تلقی می شود، دو فیلم از ساخت سلاح در ایران و کرۀ شمالی را نشان می دهد و این دو کشور را به تهدیدی برای امنیت ملی آمریکا معرفی کرده و می گوید: «تهدید فوری این ها هستند... من بازدارندۀ دیگران از حملۀ اتمی به کشورمان هستم.»

در بافت سینمای هالیوود، اسطورۀ استثنایی بودن آمریکایی ها حاکم است. فیلم «کاپیتان آمریکا» نشان می دهد که چگونه این قهرمان به نماد آرمان ملی تبدیل شده، در نقش راهبر اخلاق گرای قدرتمند به نام امنیت امپریالیسم عمل می کند، اما در حقیقت، این تصویر امپریالیسم است که از دید استعمارگر برای استعمارشونده، در دل روایت سینمایی گنجانده شده است. پیروزی امپریالیسم در دل گفتمان های «نجات»، لاپوشانی می شود. این قهرمانان آمریکایی، پرتوهای عدالت و دانایی را در جهت هژمونی آمریکا، در سطح جهان ساطع می کنند.

ص: 272

در این گونه فیلم ها، آمریکا، به مثابۀ جامعه ای در خطر (Society under threat) است و قهرمان فرهمند (charismatic hero) آمریکایی با ضدقهرمان عاری از صفات انسانی (Dehumanize villain) مبارزه می کند و به گونه ای نمادین، بر شر پیروز می شود. قاعدۀ پذیرفته شدۀ قهرمان غربی و ضدقهرمان غیرغربی، دیالکتیکِ از پیش تعیین شدۀ هالیوود را صورت بندی می کند؛ به طوری که جابه جایی در اصول این قاعدۀ بازی، نوعی انحراف از منطق هنجاری پذیرفته شده است که خیر غربی و شرّ شرقی در آن از هم متمایز می شوند؛ حتی هنگامی که ماجرای فیلم در کشور دیگری رخ می دهد، روایت داستان بر قهرمان آمریکایی متمرکز است. در فیلم آخرین سامورایی(1)، قهرمان فیلم با بازی «تام کروز» در نقش آخرین سامورایی، علی رغم این که تقریباً تمام روایت در ژاپن رخ می دهد، باز هم آمریکایی است.

در انواع فیلم های آخرالزمانی، مقصد نهاییِ تاریخ، غرب است و بشریت به سمت غرب به عنوان مأوای اصلی و مدینۀ فاضله در حرکت است. در این فیلم ها که بر پایۀ تقابل خیر و شر بنا شده است منجی، که نماد خیر است، در مقابل نیروهای اهریمنی قرار می گیرد. منجی در اغلب این فیلم ها انحصاراً آمریکایی است که پیام آور صلح و پیامبر رحمت برای جهانیان است و شرق و غرب در تقابل معنایی در این فیلم ها بیان شده اند. شرق، نماد فقر، فلاکت و خشونت است و غرب، سمبل پیشرفت، حیات و تجدد. غرب گرایی و پیوند معنایی غرب، به ویژه آمریکا، در مرکزیت حوادث آخرالزمان و محل تجلی منجی، همان فراروایت و ایدئولوژی پسامعنایی این فیلم هاست؛ گویی سینمای هالیوود با تسخیر تصویر و روایت داستانی، می کوشد منجی را منحصر به آمریکا معرفی کند.

ص: 273

در خاتمه، می توان مؤلفه های عمدۀ فیلم های منجی گرایانه را در چند بند ساده دسته بندی کرد؛ نشان دادن فرد آمریکایی به ناجی بشریت، ترویج اندیشۀ آمریکای منجی یا منجی آمریکایی، ارائۀ تصویری اهریمنی از مسلمانان به نیروی ضدمنجی و القای غلبۀ نهاییِ تمدن غرب، از ایستارهای عمدۀ این فیلم ها هستند.

ص: 274

ص: 275

جهان، موعودباورند، بلکه ضرورت این بحث از آن منظر است که موعودباوری به عنوان پدیدۀ دینیِ رو به رشد، در معادلات سیاسی و فرهنگی جهان معاصر تأثیرگذار است.

با پدید آمدن جریان مسیحیان صهیونیست در اواخر قرن نوزدهم و تشکیل دولت اسرائیل در 1948میلادی، و هم چنین با بروز و ظهور این جریان آخرالزمان گرا در لایه های سیاسی داخلی و خارجی ایالات متحدۀ آمریکا از سویی، و به صحنه آمدن دین اجتماعی به جای دین فردی و ظهور اسلام سیاسی در قالب گفتمان جمهوری اسلامی ایران از سوی دیگر، تعارضات ایدئولوژیک و آخرالزمانی جبهۀ غرب و جهان اسلام، رنگ سیاسی به خود گرفت.

با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و سیاسی شدن و ایدئولوژیزه شدن آموزۀ مهدویت در قالب انقلاب اسلامی ایران، نه تنها قالب های تعارضی معرفتی و فرهنگی دو تمدن اسلام و غرب فعال گردید، بلکه توانست ادبیات و واژگان چالشی جدیدی را نیز بازتولید کند. با سامان دهی جدال های نهفته و تفاوت های تاریخی _ هویتی در بستر فرایندهای استراتژیک، زمینه های خلق استراتژی های هدف مند و بازتولید تکنیک سازی های هوش مندانه علیه آموزۀ مهدویت به عنوان جوهر اسلام سیاسی، پدید آمد. تولید نظریه های رقیب و موازی، ساخت دشمن فرضی، اسلام هراسی، مهار و کنترل گرایی انقلاب اسلامی و جداسازی تشیع از اسلام، مهدی هراسی، عملیات روانی و نبرد رسانه ای، ساخت و تولید بازی های رایانه ای و انیمیشن با مضمون آخرالزمان گرایی، فریب و چوپان دروغ گو، حمایت حداکثری از صهیونیسم و تقویت ایدئولوژی آرماگدونیسم، از اقدامات و استراتژی های فعال غرب در زمینۀ کاهش موج مهدی گرایی در جهان است.

ص: 276

برای صاحبان قدرت و سرمایه در آمریکا و غرب، این امر اثبات شده است که نمی توان بدون مدیریت افکار عمومی بر جهان سلطه پیدا کرد و تا زمینۀ روانی مناسبی فراهم نباشد، استراتژی ها و اقدام ها پیش نخواهند رفت. سینمای هالیوود، بزرگ ترین مرکز تولید فیلم در جهان، به مدد مالکان صهیونیست خود آمد و با پرداختن به دو مقولۀ آخرالزمان و منجی گرایی، به نزاع با روایت اسلامی از این دو مفهوم برخاست.

هالیوود با هدف قرار دادن انتظار مهدی(عج) و تغییر در مسیر این انتظار، مبتنی بر قرائات توراتی و انجیلی، روی کرد جدیدی از موعودگرایی و آخرالزمان را ارائه می کند. سینمای هالیوود، علاوه بر معرفی مسیح علیه السلام به منجی آخرالزمان، با تصویرسازی از شیطان و ضدمسیح، سعی در تطبیق آن به مسلمانان و منجی اسلامی دارد. دسته ای از فیلم های هالیوودی، با پرورش این روی کرد و ترسیم مغرضانۀ مسلمانان و کشورهای اسلامی به عنوان پیروان شیطان، به گونه ای از دشمن سازی روی می آورند. در این گونه فیلم ها که شیطان را شرقی و شرق را شیطانی معرفی می کنند، شیاطین شرقی از بلاد اسلامی برخاسته و نیمۀ غربی عالم را مورد تاخت وتاز قرار می دهند.

بنابراین، دنیای غرب با اتکا به صنعت فیلم سازی هالیوود، به تهاجم گستردۀ ضدفرهنگی، علیه دنیای اسلام اقدام کرده که آموزۀ مهدویت و آخرالزمان اسلامی، یکی از محورهای اصلی این تهاجم تصویری غرب است.

ص: 277

ص: 278

9. بلاستر، آنتونی، لیبرالیسم غرب: ظهور و سقوط، ترجمه: عباس مخبر، ج2، نشر مرکز، تهران 1367.

10. بنیاد فرهنگی _ پژوهشی غرب شناسی، آمریکا دنیا را به کدام سو می برد؟، چاپ دوم: سروش، تهران 1384.

11. بیچرانلو، عبدالله، بازنمایی ایران و اسلام در هالیوود، پژوهشگاه فرهنگ هنر و ارتباطات وزارت ارشاد، تهران 1391.

12. توال، فرانسوا، ژئوپلیتیک شیعه، ترجمه: کتایون باصر، چاپ سوم: ویستار، 1387.

13. توماس، هنری، بزرگان فلسفه، ترجمه: فریدون بدره ای، چاپ چهارم: علمی و فرهنگی، تهران 1382.

14. تونی، دیویسن، اومانیسم، ترجمه: عباس مخبر، چاپ اول: نشر مرکز، تهران 1378.

15. ثواقب، جهانبخش، نگرشی تاریخی بر رویارویی غرب با اسلام، چاپ دوم: بوستان کتاب، قم 1387.

16. جمعی از نویسندگان، گونه شناسی اندیشۀ منجی موعود در ادیان، چاپ اول: دانشگاه ادیان و مذاهب، قم 1389.

17. حائری، عبدالهادی، ایران و جهان اسلام، انتشارات آستان قدس رضوی، مشهد 1368.

18. حسینی بهشتی، علی رضا، جستارهایی در شناخت اندیشۀ سیاسی معاصر غرب، مؤسسۀ تحقیقات و توسعۀ علوم انسانی، تهران 1383.

19. حمودی یسوعی، صبحی، معجم الایمان المسیحی، دارالمشرق، بیروت 1994.

20. حمید الفتلاوی، مهدی، سقوط اسرائیل، ترجمه: محمدباقر ذوالقدر، چاپ سوم: بوستان کتاب، قم 1386.

ص: 279

21. خاکی قراملکی، محمدرضا، گفتمان تجدد، چاپ دوم: کتاب فردا، قم 1391.

22. داوری اردکانی، رضا، دربارۀ غرب، چاپ اول: هرمس، تهران 1379.

23. دکمیجان، هرایر، اسلام در انقلاب و جنبش های اسلامی معاصر در جهان غرب، ترجمه: حمید احمدی، چاپ چهارم: کیهان، تهران 1384.

24. ذاکری، قاسم، صهیونیسم مسیحی و خاستگاه مذهبی حمایت آمریکا از اسرائیل، کتاب آمریکا3، مؤسسۀ فرهنگی مطالعات ابرار معاصر، تهران 1382.

25. ربانی گلپایگانی، علی، ریشه ها و نشانه های سکولاریسم، کانون اندیشۀ جوان، تهران 1379.

26. رندال، هرمن، سیر تکامل عقل نوین، ترجمه: ابوالقاسم پاینده، ج2، چاپ دوم: علمی و فرهنگی، تهران 1376.

27. رهبر، عباسعلی، غرب و تجدید حیات اسلام، چاپ اول: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی، تهران 1392.

28. رهدار، احمد، غرب شناسی علمای شیعه در تجربۀ تاریخی ایران معاصر، چاپ اول: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم1390.

29. زرنشان، شهریار، مبانی نظری غرب مدرن، چاپ اول: کتاب صبح، 1381.

30. زیبایی نژاد، محمدرضا و سبحانی، محمدتقی، درآمدی بر نظام شخصیتی زن در اسلام، دارالثقلین، قم 1379.

31. ساروخانی، باقر، درآمدی بر دائرة المعارف علوم اجتماعی، مؤسسه کیهان، تهران 1370.

32. ساندرس، فرانسیس استونر، جنگ سرد فرهنگی، ترجمه: بنیاد فرهنگی پژوهشی غرب شناسی، انتشارات غرب شناسی، تهران 1382.

ص: 280

33. سایزر، استیون، پیش گویی ها و آخرالزمان، «معبد یهودی مسیحیان صهیونیسم»، ترجمه: فاطمه شفیعی سروستانی، موعود، تهران 1385.

34. سردار، ضیاءالدین، چرا مردم از آمریکا متنفرند؟، ترجمه: عظیم فضلی پور، چاپ اول: اطلاعات، تهران 1383.

35. سعید، ادوارد، شرق شناسی، ترجمه: عبدالرحیم گواهی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران 1377.

36. سمتی، محمدمهدی، عصر سی ان ان و هالیوود، ترجمه: نرجس خاتون براهوئی، نشر نی، تهران 1385.

37. شجاعی مهر، رضا، مهدویت؛ هویت انقلاب اسلامی، چاپ اول: مؤسسۀ انتشاراتی امام عصر(عج)، چاپ اول، قم، 1391.

38. شفیعی سروستانی، محمد، موعود عصر(عج)، چاپ اول: انتشارات موعود، تهران 1385.

39. شکوری، ابوالفضل، فقه سیاسی اسلام، نشر حر، قم 1361.

40. شیخ صدوق، التوحید، تصحیح و تعلیق السید هاشم الحسینی الطهرانی، منشورات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم 1382.

41. صاحب خلق، نصیر، تاریخ ناگفته و پنهان آمریکا، چاپ اول: هلال، تهران 1384.

42. صفاتاج، مجید، سینمای سلطه، چاپ سوم: سفیر اردهال، 1388.

43. طاهری بنچناری، میثم، فرهنگ و تمدن غرب از دیدگاه امام خمینی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران 1388.

44. طاهری، حبیب الله، بررسی مبانی فرهنگ غرب، چاپ اول: بوستان کتاب، قم 1383.

45. طباطبایی، محمدحسین، شیعه در اسلام، کتابخانۀ بزرگ اسلامی، تهران 1354.

ص: 281

46. عالم، عبدالرحمن، تاریخ فلسفۀ سیاسی غرب: عصر جدید و سدۀ نوزدهم، مؤسسۀ چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، تهران 1376.

47. عزتی، ابوالفضل، نفوذ اسلام در اروپا در قرون وسطا، دارالتبلیغ اسلامی، قم _ تهران 1379.

48. علوی طباطبایی، سید ابوالحسن، هالیوود و فرجام جهان، چاپ اول: هلال، تهران 1386.

49. علی بابایی، غلام رضا، فرهنگ علوم سیاسی، چاپ دوم: ویس، تهران 1369.

50. عمیدزنجانی، عباس علی، انقلاب اسلامی و ریشه های آن، کتاب سیاسی، تهران 1371.

51. عنایت، حمید، پیشگفتار بر کتاب: علی تهرانی، طرح کلی نظام اسلامی.

52. عنایت، حمید، شش گفتار دربارۀ دین و جامعه، چاپ دوم: دفتر نشر و فرهنگ اسلامی، تهران 1369.

53. فرج نژاد، محمدحسین، اسطوره های صهیونیستی سینما، چاپ اول: هلال، 1388.

54. فولر، گراهام، قبله عالم: ژئوپلیتیک ایران، ترجمه: عباس مخبر، نشر مرکز، تهران 1373.

55. کاشانی، مجید، غرب در جغرافیای اندیشه، مؤسسۀ فرهنگی دانش و اندیشۀ معاصر، تهران1380.

56. کاظم محمد، تحولات جهانی در اندیشه های امپراتوری جدید، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، پاییز 1383.

57. کاظم، محمد، تحولات جهانی در اندیشه های امپراتوری جدید، چاپ اول: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران 1383.

ص: 282

58. کرسون، آندره، فلاسفۀ بزرگ، ترجمه: کاظم عمادی، چاپ چهارم: صفی علیشاه، تهران 1363.

59. کریمیان، احمد، یهود و صهیونیسم، چاپ اول: مؤسسۀ بوستان کتاب، قم 1384.

60. کمیسیون امنیت ملی آمریکا، استراتژی آمریکا برای قرن جدید، ترجمه: پیروز ایزدی، افوس، تهران 1380.

61. کنعان، جورجی، میراث اسطوره ها، ترجمه: گروه ترجمه مؤسسۀ موعود، هلال، تهران 1386.

62. گابلر، نیل، امپراتوری هالیوود، ترجمه: الهام شوشتری زاده، عابد، تهران 1391.

63. گنون، رنه، بحران دنیای تجدد، ترجمه: ضیاءالدین دهشیری، چاپ اول: دانشگاه تهران، تهران 1349.

64. گوین ویلکینز، کارین، هالیوود و امنیت، ترجمه: عبدالله بیچرانلو، چاپ اول: دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه ها، تهران 1392.

65. گیدنز، آنتونی، جامعه شناسی، ترجمه: منوچهر صبوری، ج2، نشر نی، تهران 1374.

66. لاتوش، سرژ، غربی سازی جهان، ترجمه: امیر رضایی، چاپ اول: قصیده، تهران1380.

67. لاتوش، شرژ، غربی سازی جهان، ترجمه: امیر رضایی، قصیده سرا، تهران 1379.

68. لاتوشه، سرژ، غربی سازی جهان، ترجمه: فرهاد مشتاق صفت، چاپ اول: سمت، 1379.

69. لوبون، گوستاو، تمدن اسلام و غرب، ترجمه: محمدتقی فخر داعی گیلانی، چاپ چهارم: بنگاه مطبوعاتی علمی، تهران 1334.

ص: 283

70. لوئیس، برنارد، برخورد فرهنگ ها، ترجمه: بهمن دخت اویسی، فرزان و مرکز بین المللی گفت وگوی تمدن ها، تهران 1380.

71. لیپست، مارتین، دائرةالمعارف دموکراسی، ترجمه: جمعی از مترجمان، چاپ اول: وزارت امور خارجه، تهران 1383.

72. م. لیلیانتال، آلفرد، ارتباط صهیونیستی، ترجمه: سیدابوالقاسم حسینی، نشر نو، تهران 1979.

73. متقی، ابراهیم، رویارویی غرب معاصر با جهان اسلام، چاپ اول: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی، 1387.

74. محمدی، منوچهر، آیندۀ نظام بین الملل و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، وزارت امور خارجه، تهران 1387.

75. مریجی، شمس الله، سکولاریسم و عوامل اجتماعی شکل گیری آن در ایران، چاپ اول: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی، قم 1382.

76. مصباح یزدی، مجتبی، فلاسفۀ اخلاق، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی، قم 1387.

77. مصباح یزدی، محمدتقی، تهاجم فرهنگی، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی، قم 1376.

78. مطهری، مرتضی، قیام و انقلاب حضرت مهدی(عج)، صدرا، تهران 1386.

79. معاونت پژوهش، ادارۀ همایش ها و نشست های علمی، اسلام و غرب، چاپ اول: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی، قم 1388.

80. مک کین، ایان، فرهنگ علوم سیاسی آکسفورد، ترجمه: حمید احمدی، چاپ اول: میزان، تهران 1381.

ص: 284

81. موسوی، سیدرضی، شرق شناسی و مهدویت، چاپ اول: بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود(عج)، قم، 1389.

82. مهدی زاده، سیدمحمد، نظریه های رسانه، همشهری، تهران 1389.

83. نای، جوزف، قدرت در عصر اطلاعات، ترجمه: سعید میرترابی، پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی، تهران 1387.

84. نیکسون، ریچارد، فرصت را از دست ندهید، ترجمه: محمود حدادی، اطلاعات، تهران 1371.

85. وود، اندروهی، درآمدی بر ایدئولوژی های سیاسی، ترجمه: محمد رفیعی مهرآبادی، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی، تهران 1379.

86. وود، اندورهی، درآمدی بر ایدئولوژی های سیاسی، ترجمه: محمد رفیعی مهرآبادی، چاپ دوم: وزارت امور خارجه، تهران 1383.

87. وینسنت، اندرو، ایدئولوژی های سیاسی مدرن، ترجمه: مرتضی ثاقب فر، ققنوس، تهران 1378.

88. هال سل، گریس، تدارک جنگ بزرگ، ترجمه: خسرو اسدی، رسا، تهران 1377.

89. هال سل، گریس، یدالله: چرا ایالات متحده آمریکا برای اسرائیل از منافع خود می گذرد؟، ترجمه: قبس زعفرانی، هلال، تهران 1384.

90. هانتینگتون، ساموئل پی، چالش های هویت در آمریکا، ترجمه: محمودرضا گلشن پژوه و دیگران، ابرار معاصر، تهران 1384.

91. هانتینگتون، ساموئل، برخورد تمدن ها و بازسازی نظم جهانی، ترجمه: محمدعلی حمید رفیعی، دفتر پژوهش های فرهنگی، تهران 1378.

ص: 285

92. هانتینگتون، ساموئل، سامان سیاسی در جوامع دست خوش دگرگونی، ترجمه: محسن ثلاثی، علم، 1375.

93. هلال، رضا، مسیحیت صهیونیست و بنیادگرای آمریکا، ترجمه: علی جنتی، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، قم 1383.

94. الیاده، میرچا، فرهنگ و دین (مجموعه مقالاتی از دایرة المعارف دین)، طرح نو، تهران 1374.

95. یحیی، هارون، تاریخ ناگفته و پنهان آمریکا، ترجمه و تدوین: نصیر صاحب خلق، چاپ دوم: هلال، تهران 1385.

ص: 286

12. Hafez Sabry, Letter to President Bush on the war on Terrorism, Project for the American century, 2003.

13. Hal Lindsey, Battle for Jerasalem, NewYork, 2010.

14. Hal Lindsey, The late Greate Planet Earth, NewYork, 1970.

15. Hal Lindsey, Where is America in prophecy?, NewYork Times, 2001.

16. Hat Lindsey, Countdown to Armageddon, NewYork Times, 1983.

17. Horton, Michael, The cherch and Israel, Modern Reformation, London Athlone, 1994.

18. Huntington, Samuel P; of Harvard dies at 81: the New York times, December 27,2008.

19. Jashua Creen, Good’s Foreign Policy, Washington Monthly, nov2001.

20. Joseph Klapper, the effects of mass communication, New York free Press, 1960.

21. K. Hadden, Jaffrey E. Swann, Charles, Prime Time prea chers, Massachuse tts: Reading, 1981.

22. Karen Armestrong, Holy war, The crusades and their Impact on todays world, London: macmilan, 1988.

23. Katz, S, David and H Popkin, Messianic Revolutio, London: Penguin Press, 1990.

24. Lewis, Brayan E. How has Dispensation alist Affeceted American Policy in the Middle East?, Amridge university, 2009.

25. Nathanc. Belth. A promise to keep: A varrative of the American Enconter with Anti-simitism, NewYork: Times Books, 1979.

26. Oxford Advanced Learner’s Dictionary, Landon: Athlone, 1998.

27. Pat Rbertson, The End of the Age, London: Virago, October 1995.

28. Pat Robertson, The new world order, Washington: U.S Department of Defense, 1991.

29. Political Islam is a Threat to the west, in Islam: Opposing view points, usa: Greanhaven Press, 1995.

30. Richards, Rob, Has God finished with Israel? Monarch: crowbough, Middle East Journd, 1994.

31. Robert Allison, The crescent obscured: The united states and the muslim world, 1776-1815, New York: Oxford university Press, 1995.

ص: 287

32. Smith, Robert O. Toward a Lutheran Response to Christian Zionism, continent desk direct for Europe and the Middle East, Elca-Global Mission, March, 2008.

33. The Encyclopedia Americana, American corporation, New York-Chicago, 1948 edition, vol 23-24.

34. Vamik Volkan, The Need to have Enimies and Allies: from clinical Practic to International Relationship, Northvale: Aronson, 1994.

35. William Kristol, Following God Abroad, NewYork Times, May 21, 2002.

ص: 288

8. فوکویاما، فرانسیس، «اسلام و جهان مدرن»، ماه نامۀ آفتاب، ترجمه: سعید کوشاباش، شمارۀ 13، 1381.

9. فوکویاما، فرانسیس، «فرجام تاریخ و واپسین انسان»، ترجمه: علی رضا طیب، مجلۀ سیاست خارجی، سال هفتم، شمارۀ 23، تابستان و پاییز 1372.

10. کاویانی، آرش، «سومین معبد»، موعود، سال هشتم، شمارۀ 46، شهریور 1383.

11. مستکین، عبدالمهدی، «رنسانس نومحافظه کاران»، ماه نامۀ همشهری دیپلماتیک، شمارۀ 15، تیر 1383.

12. نقیب السادات، سیدرضا، «روش شناسی تحلیل و استنباط مضامین موعودگرا از فیلم های سینمایی»، فصل نامۀ مشرق موعود، شمارۀ 21، 1391.