شیوه ای نو در بیان احکام حج و عمره مطابق با فتاوای مراجع معظم تقلید

پيشگفتار

ازآنجا كه سهولت دستيابى به فتاواى مراجع عظام تقليد، مورد نياز زائران است، مجموعه حاضر، جهت رفع اين نياز گردآورى گرديده است.

روشن است كه پيش از اين، افراد مختلفى زحمات زيادى را در تدوين كتب مورد نياز در احكام ومناسك حج، تحمل نمودهاند كه قابل تقدير است ليكن در عين حال، نياز به نوشته حاضر كاملًا محسوس است؛ زيرا اين مجموعه داراى ويژگيهايى به شرح زير است:

1- انتخاب مسائل كثير الابتلاء با توجه به تجربيات در سفرهاى حج و عمره.

2- بيان مطالبى كه توضيح آن براى زائران در جلسات حج و عمره ضرورت دارد.

3- دستيابى آسان وبدون مشقت به فتاواى مراجع عظام، با توجه به دو مطلب:

الف. در كتب مناسك مسائل مربوط به يك موضوع، در قسمتهاى مختلف و پراكنده ذكر شده كه دستيابى به آنها مشكل است، در اين كتاب، كوشش شده اين نقيصه بر طرف گردد.

ب. از آوردن عبارات مختلف مراجع عظام، كه بازگشت آن به يك نظريه ميباشد، پرهيز گرديده است.

4- بيان بعضى از نكات تجربى، جهت آسانتر انجام گرفتن اعمال زائران.

5- افزودن چند مسأله از مسائل غير حج و عمره كه در اين سفر نورانى مورد نياز است.

6- يادآورى نكاتى به صورت خلاصه، بدون بيان تفصيلى نظر مراجع، جهت بيان در جلسات براى زائران، تا از ذكر اختلاف فتاوى پرهيز گردد. اين مسائل به گونهاى است كه عمل به آن يا مطابق «احتياط» يا مطابق «رجوع احتياط به غير» است، البته نظر تفصيلى مراجع در مرحله بعد به طور مستقل آمده است. علاوه بر اين، در چند مورد كلياتى جهت اطلاع اجمالى ذكر شده؛ مانند مسأله كفارات و مسأله بطلان حج در ترك وقوفين و مانند آن، كه براى تفصيل بايد به مناسك مراجعه شود.

بخش اول

ميقات

1- ميقات عمره تمتع در حج تمتع

انواع ميقات 2- ميقات عمره مفرده

3- ميقات حج تمتع

ميقات عمره مفرده:

ادنى الحل است.(حل در مقابل حرم است). 1

1- جِعرانه يا جِعِرّانه 2

افضل ادنى الحل سه نقطه است. 2- حديبيه(شُمَيسه) 3

3- تنعيم 4

* اين سه منطقه افضليت دارد لذا لازم نيست حتماً احرام عمره مفرده از اين سه منطقه باشد.

* عرفات خارج از حرم است بين عرفات و مشعر علائمى قرار دادهاند كه حد حرم به وسيله آن مشخص مى شود.

1- حدود حرم بوسيله علامتهايى از شش جهت مشخص شده است(حديبيه- تنعيم- بطن نمره- وادى نخله- مزدلفه- اضائه).

2- منطقه اى است كه پيا مبر(ص) پس ازجنگ حنين در آن منطقه توقف نمودند، حدود 13 روز پيامبر در اين منطقه حضور داشتند، حليمه سعديه از منطقه هوازن در نزديكى اين منطقه بود.

3- بيعت تحت شجره در نزديكى آن واقع شده است چاهى در نزديكى آن است كه پيامبر از آن وضو گرفته اند پيامبر 19 روز در اين منطقه حضور داشتند، بيعت تحت شجره همان بيعت رضوان است آيه شريفه «لقد رضى الله عن المؤمنين اذيبايعونك تحت الشجره» مربوط به اين بيعت است.

تجاوز از ميقات بدون احرام: (س 6 و 4- م 242)

كسى كه عمره انجام داده اگر درهمان ماه قمرى بخواهد از ميقات عبور كندو به حرم و مكه داخل شود لازم نيست محرم شود و اگر در ماه قمرى ديگر بخواهد عبور كند بايد محرم شود و بدون احرام از ميقات تجاوز نكندولى:

(آيات عظام اراكى- امام): بنابر احتياط واجب هيچگاه از ميقات بدون احرام

تجاوز نكند.

(آيت الله سيستانى): اگر عمره مفرده قبلى او به نيابت ديگران بوده احتياط واجب

آن است كه محرم شود حتى اگر در همان ماه قمرى باشد.

(بقيه مراجع): در همان ماه قمرى كه عمره انجام داده مى تواند بدون احرام از ميقات عبور كند.

محاذات ميقات

مرادازمحاذات آن است كه كسى كه به طرف مكه مى رودبه جايى برسد كه ميقات طرف راست يا چپ او واقع شود بطورى كه اگر از آن جا بگذرد ميقات متمايل به پشت او شود.(م 213)

(آيت الله سيستانى): اگر دو خط متقاطع را فرض كنيم كه زاويه قائمه اى را تشكيل مى دهند و يكى از آنها از مكه مى گذرد و ديگرى از ميقات، نقطه تقاطع، محل محاذات با ميقات است و معيار در اين امر صدق عرفى است.

و با ملاحظه ى نقشه جغرافيايى نقطه محاذى جحفه در جنوب شرقى جده است لذا با نذر مى شود در فرودگاه جده احرام بست زيرا احرام قبل از ميقات است.

(م 211 و 212)

توجه: گاهى محاذات ميقات به نظر آيت الله سيستانى با ساير مراجع متفاوت

مى شود. جهت مثال به نمودار زير توجه كنيد.

ميقات حج تمتع

ميقات شهر مكه است.

1- مكه قديم:(اطراف مسجد الحرام تا نزديك قبرستان ابوطالب

حدود مسجد جن): بنا بر احتياط واجب(آيات عظام بهجت-

تبرى زى- صافى- خوئى)

2- مكه: تمام شهر به جز جائى كه ازحرم خارج است،

(مسجد تنعيم و بعد از آن خارج حرم است).

(آيت الله سيستانى): فتوا

(آيت الله مكارم): احتياط واجب

3-(آيات عظام امام- خامنه اى- فاضل): كليه مناطق

شهر مكه ميقات است حتى جائيكه خارج از حرم باشد.

* معمولا خانه هاى ما ايرانيان در حج تمتع، خارج از مكه قديم است بنابراين در روز هشتم ذى الحجه گروهى براى عمل به احتياط به مسجد الحرام مى روند تا آنجا محرم شوند. ولى در اين مسئله مى توان رجوع به غير نمود و در هر جايى از شهر مكه محرم شد به جز مقلدين آيت الله سيستانى كه اگر خارج از محدوده حرم باشند بايد در شهر مكه به محدوده حرم بروند و محرم شوند.

ميقات مسجد شجره

اختلاف فتوى است كه آيا خود مسجد ميقات است يا كل منطقه ذوالحليفه(م 202- 220- 205)

(آيات عظام امام- سيستانى- نورى- فاضل- اراكى): بنا بر احتياط واجب ميقات خود مسجد شجره است حتى قسمتهاى توسعه يافته.

(آيات عظام فاضل- سيستانى): براى حائض احرام از بيرون مسجدكافى است.

(آيت الله خامنه اى): واجب است داخل مسجد محرم شوند.

(آيت الله بهجت): واجب است داخل مسجد محرم شوند و بنا بر احتياط

واجب احرام در قسمت قديم مسجد باشد(يعنى نزديك محراب داخل

قسمت مردانه در شبستان مسجد شجره)

(آيت الله تبريزى): كنار مسجد هم مى شود محرم شد ولى بنابر احتياط

واجب قبل از محاذات مسجد قديم نباشد.

(آيات عظام مكارم- صافى- گلپايگانى): مكلف مى توانددر حال اختيارداخل مسجديا محاذى آن محرم شود.

(آيات عظام خوئى- وحيد): منطقه ذوالحليفه ميقات است.

احكام بانوان در ميقات

وظيفه زنى كه در حال حيض است و نمى تواند براى محرم شدن داخل مسجد شود:* مقلدين غير از آيت الله خامنه اى مى توانند كنار مسجد شجره محرم شوند. منتهى براى احتياط مقلدين آيت الله بهجت وتبريزى محاذى مسجد قديم محرم شوند. مقلدين امام(ره) هم مى توانند رجوع به غير كنند و مقلدين آيت الله بهجت علاوه بر آن، احتياط واجب آن است كه در محاذات جحفه

نذر زن (م 232- 246)

(آيات عظام امام- اراكى- صافى): بايد با اذن شوهر باشد

(آيات عظام بهجت- خوئى- سيستانى- مكارم- تبريزى): اگر نذر منافى

حق شوهر نباشد اذن شوهر لازم نيست.

(آيت الله خامنه اى): اگر شوهر حضور دارد بنابر احتياط واجب نذر زن بايد با

اجازه او باشد.

به عربى: لله عَلَىَّ ان احِرمَ مِن المَدينَة.

به فارسى: براى خداست برعهده من كه ازمدينه منوره محرم

شوم.

* در حج تمتع كسانيكه در هنگام محرم شدن در ميقات مبتلا به عادت ماهانه هستند چند حالت دارند:(م 221)

1- اگر مى داند قبل از عرفات پاك مى شود و مى تواند عمره تمتع انجام دهد واجب است نيت احرام عمره تمتع نمايد.

2- در صورتى كه مى داند تا زمانى كه مى خواهد به عرفات برود پاك نمى شود بايد نيت حج افراد نمايد.

واجبات احرام

1- پوشيدن لباس احرام 2- نيت 3- تلبيه

1- پوشيدن لباس احرام

پوشيدن حوله احرام براى بانوان لازم نيست و مى توانند در لباسهاى معمولى خود محرم شوند البته مستحب است لباس سفيد باشد.

كيفيت گفتن لبيك براى زوار

اول: چهار لبيك اول را مى گوئيم و در مورد جمله «ان الحمد و النعمه لك والملك» چون وقف به حركت طبق نظربعضى از مراجع اشكال دارد، احتياطاً به دو صورت مى گوئيم، و زوار همراه ما كلمه به كلمه تكرار ميكنند.

«انَّ الحَمدَ و النعمةَ»(بصورت وصل ولى كلمه به كلمه)

«انَّ الحَمدْ و النعمهْ»(به صورت وقف)

مستحبات احرام

در عمره تمتع: تا ديدن ديوارهاى شهر مكه

1- تكرارتلبيه در حج: تا ظهر روز عرفه

درعمره مفرده: اگراز ادنى الحل محرم شده تاديدن كعبه

اگر از ميقات مسجد شجره و مانند آن محرم شد

تا رسيدن به حرم

از نظر تعداد، مستحب است تلبيه 70 بار تكرار شود.

2- غسل احرام

اگرغسل درميقات براى اومشكل است باتوّجه به مدت بقاء غسل احرام اگر زائر مدينه اول است مى تواند در مدينه غسل كندو اگر زائرمدينه بعد است مى تواند در ايران غسل را انجام دهد ودر ميقات محرم شود.

3- نماز قبل از احرام دو ركعت يا شش ركعت(سه دو ركعتى) وبهتر است بعد از خواندن نماز واجب محرم شود دراين صورت نيازى به خواندن نماز احرام نيست.

4- قبل از محرم شدن موهاى زائد بدن را زائل كند و ناخنها را بگيردومردها شارب خود را كوتاه كنند.

مراتب ثواب در غسل احرام

درجه ى اعلاى آن غسلى است كه در ميقات انجام شود و تا زمانى كه مبطلات وضو را انجام نداده است لبيك بگويد و محرم شود، درجه ى دوم غسل اين است كه اگر كسى امروز صبح غسل كرد تا آخر شب يعنى تا اذان صبح امشب و اگر شب غسل كرد تا غروب روز فردا غسل اوباقى است.

اگر كسى غسل احرام كند وقبل از گذشت مدت مذكور كارى كه وضو را باطل مى كند انجام دهد يا مرد لباس دوخته بپوشددرحاليكه هنوز محرم نشده است، مستحب است غسل را اعاده كند و اگر اعاده نكرد ثواب غسل او كم شده است.

محرمات احرام

معروف ومشهور اين است كه محرمات احرام 24 تا است.

4 مورد مخصوص آقايان و 2 مورد مخصوص بانوان و بقيه مشترك است.

دراين رابطه مطالبى كه نياز است به زائرين گفته شود در اين نوشتارمطرح ميكنيم.

محرمات مخصوص بانوان

محرمات مشترك بين زن و مرد

1- مطلق لذت جنسى(جماع- استمناء وغيره): بعضى از موارد باعث بطلان حج ميشود و كفاره آن شتر است(توجه: زن و شوهر در حال احرام مثل خواهر و برادر هستند لذا نگاه بدون شهوت به همديگر و صحبت كردن با يكديگر اشكال ندارد)

2- عقد كردن وعقد ديگرى را خواندن يا شاهد بودن براى عقد

3- صيد كردن و كشتن جانوران حرم(آنچه گاهى مورد ابتلا است كشتن ملخ است و كفاره آن يك خرما مى باشد، بعضى فرموده اند كفاره ى آن مقدارى طعام است وبعضى فرموده اندكفاره ندارد.)(ج 342)

(آى ات عظام فاضل- خامنه اى- امام): كشتن مارمولك اشكال ندارد.

4- كندن گياهان حرم(حتى برگى را از درختى نكنند)

5- سلاح برداشتن(ولو چاقويى كه حكم اسلحه دارد) كارد براى ميوه و مانند آن اشكال ندارد.

6- نگاه كردن در آينه به قصد زينت، اگر به قصد زينت نباشد احتياط كند.

(آيات عظام سيستانى- خامنه اى): نگاه در اجسام صيقلى مثل استيل ومانند آن جايز نيست.

(آيت الله مكارم): نگاه در اجسام صيقلى اشكال دارد. م(364)

* توجه: حكم نگاه در آينه بدون قصد زينت خواهد آمد.

مسأله: عينك زدن در حال احرام اشكال ندارد ولى اگر عينك زينتى باشد بايد اجتناب كنند همچنين نگاه كردن در دوربين اشكال ندارد.

7- استفاده از بوى خوش:(1. از صابون و شامپوى خوشبو يا خمير دندان خوشبو استفاده نكنند. 2. لباسهاى احرام كنار عطر گذارده نشوند 3. ازخوردن زعفران اجتناب شود.

نكاتى در رابطه با محرمات احرام

(اين نكات ويژه روحانى و معين است گفتن آن به زوّار ضرورت ندارد.)

1- در مورد غذايى كه بوى خوش دارد(مثلًا زعفران دارد)

الف. در حال اضطرار: بينى خود را بگيرد و غذا بخورد.

ب. در حالت عادى: خوردن آن جايز نيست.

توجه: در زمان حاضر اضطرار به خوردن چنين غذايى پيدا نمى شود.

2- خوردن گياهان خوشبو(مثل سبزيجات معطر، نعناع ...)(م 338 و س 9)

(آيات عظام تبريزى- بهجت- مكارم): خوردنش در حال احرام اشكال ندارد.

(آيات عظام صافى- فاضل): بنابراحتياطواجب اين سبزيجات خورده نشود.

(آيات عظام سيستانى- خامنه اى): اگر در موقع خوردن نبويد اشكال ندارد.

(آيات عظام خوئى- اراكى- امام): خوردن آن جايز نيست.

* خوردن ميوه هاى خوشبو اشكالى ندارد ولى بعضى احتياط واجب كرده اند كه آن را نبويد(لازم نيست به زائر بگوئيم كه ميوه را بو نكن).

توجّه: خوردن زعفران به نظر همه مراجع جايز نيست.

3- گرفتن بينى از بوى بد:

(آيات عظام فاضل- تبريزى- سيستانى- مكارم): كفاره ندارد.

(بقيه مراجع): ذكر نكرده اند.

كمر بند دوخته ودمپايى دوخته براى مردان (م 347-)

(آيات عظام سيستانى- فاضل- تبريزى- مكارم- خامنهاى): اشكال ندارد.

(آيت الله خامنه اى): در مورد دمپايى دوخته مى فرمايند اگرصدق لباس نكند اشكال ندارد.

(آيات عظام امام- خوئى- بهجت- گلپايگانى- صافى): احتياط واجب در ترك آن است.

(آيت الله صافى): احتياط واجب كرده اند كه اگر بند ساعت دوخته شده استفاده نكنند.

(اين مسأله قابل رجوع به غير است) بطور كلى ميتوان به زائران گفت كمربنددوخته، دمپايى دوخته، هميان دوخته اشكالى ندارد.

استفاده از پتو انداختن پتو بر بدن كه اطرافش دوخته است اشكالى ندارد ولى بعضى از زائران در حال احرام پتو را به دور خودشان مى پيچند و شكل لباس احرام به خود ميگيرد در اين صورت اشكال دارد ولى آيات عظام سيستانى و زنجانى و مكارم اشكال نميكنند.

مساله: كيسه اى كه در آن پول يا چيزهاى ديگر ميگذارند(وبه آن هميان گفته ميشود) اگر دوخته باشد اشكال ندارد.

گره زدن- سنجاق زدن به احرام

الف-(به اتفاق همه مراجع): گره زدن لنگ بر گردن بنابراحتياط واجب جايز نيست(اگر چه متعارف نيست و كسى انجام نمى دهد)(آيت الله خامنه اى فتواى به عدم جوازداده اند)

ب- گره زدن لباس احرام وسنجا ق زدن:(م 352- 351- 278- ج 299)

(آيات عظام صافى- گلپايگانى): در رداء اگر به صورت يقه درآيد جايز نيست.

(آيات عظام بهجت- تبريزى- سيستانى- خوئى- اراكى): احتياط واجب آنست كه لباس احرام را گره و سنجاق نزند.

(آيات عظام مكارم- امام- فاضل- خامنه اى): اشكال ندارد.

(آيت الله خامنه اى) اضافه مى كنند كه ازصدق ازار ورداءخارج نشود.

دگمه هاى احرامى

(آيات عظام صافى و گلپايگانى): در صورتيكه به صورت يقه ى پيراهن درآيد جايز نيست.

(بقيه مراجع): اشكال ندارد.

* به مقلدين آيت الله صافى گفته شود از دگمه هاى احرامى و مانند آن به گونهاى استفاده كنند كه بصورت يقهى پيراهن نباشد.

توضيح: آيت الله سيستانى فرمودهاند براى محرم جايز نيست كه جامه دكمه دار يا آنچه فايده دكمه را داشته باشد بپوشد مقصود آن است كه لباس احرام داراى دكمه باشد يا داراى چسبهائى باشد كه دو طرف احرام را به هم متصل كند، بنابراين دگمههائى كه الآن متعارف است كه دو طرف احرام را روى هم ميگذارند و گوشهاى از احرام را داخل حلقه پلاستيكى ميبرند اينگونه دكمهها اشكال ندارد. همچنين آيت الله مكارم فرمودهاند لباسهائى كه قطعات آنرا به هم ميچسبانند، جايز نيست.

مواردى از محرمات احرام كه كفاره ندارد.

1- نگاه در آينه

به فتواى همه مراجع 2- فسوق

3- پوشيدن زيور آلات براى خانمها

* مواردى ازمحرمات احرام كه بعضى ازمراجع در لزوم كفاره احتياط واجب دارند.(قابل رجوع به غير است و مى توان از محرماتى كه كفاره ندارد به حساب آورد).

1- خون در آوردن از بدن

2- كندن دندان

3- حمل سلاح

4- مطلق زينت كردن و سرمه كشيدن

5- انداختن پشه، جانوران بدن وكشتن آنها(اكثر مراجع: بنابر احتياط واجب براى كشتن هرمگس يك مشت طعام كفاره دهد. مسأله 386)

6- روغن ماليدن به بدن اگر بوى خوش نداشته باشد.

7- پوشاندن روى پا براى مردان(فقط آيت الله نورى مى فرمايند: يك گوسفند كفاره بدهد.)

1- براى زائران صحبت از كفارات نكنيد به خصوص در مورد زينت كردن و پوشيدن زيورآلات چون ممكن است بخاطر كفاره نداشتن اهميت ندهند.

چند مسأله در مورد كفارات:

1- گوسفند كفاره هيچ شرطى ندارد ولى تمام اجزاء گوسفند بايد به فقرا برسد حتى بعضى احتياط كرده اند كه پوست آن را هم به فقير بدهد.

2- به زوّار توصيه شود كه اگر طعام(مثلًا يك كف طعام و مانند آن) به عهده ى آنان هست حتماً طعام بدهند. نه پول آن را.

3- كفارات حكم زكات را دارد لذا به سيد داده نشود مگر اينكه دهنده سيد باشد.

4- كفارات به واجب النفقه داده نشود.

5- محل كشتن كفارات: كفارات را مى توان هرجايى انجام داد ولى كفاره صيد درعمره تمتع ومفرده در مكه، و در حج تمتع در منى انجام گيرد و دركفارات ديگربهتر است كفارات مربوط به عمره تمتع در مكه و كفارات مربوط به حج تمتع در منى انجام شود.

*(آيت الله سيستانى): محل كفاره درعمره تمتع نيز منى است.

محل انجام كفارات غير از صيد (م 1317- ج 1110)

(آيات عظام خامنه اى- سيستانى- امام): بنابر احتياط واجب مكان مذكور در صفحه قبل شماره 5، رعايت شود.

(آيات عظام صافى- فاضل- گلپايگانى): در صورتى كه فقير مؤمن پيدا نشود در وطن انجام شود تا گوشت آن به فقراى شيعه برسد.

(آيت الله صافى): دركفاره غير صيد اگر درمنى يا مكه انجام نداد نائب بگيرد و آن جا انجام دهد(اين مورد الآن منتفى است چون اين در صورتى است كه دسترسى به فقير شيعه پيدا كند).

(آيت الله بهجت): محل مذكور در كشتن كفارات رعايت شود واگر خودش قدرت ندارد نائب بگيرد.

(بقيه مراجع): در هر كجا جايز است.

بخش دوم

مسائل طواف

طهارت از حدث:

وضوى جبيره اى و غسل جبيره اى:

1- كسيكه در اعضاى وضوى او زخمى وجود دارداگر مى تواند تا آخر وقت صبر كند بايد صبر كند و بطور عادى وضو بگيرد.

2- اگرتاآخروقت زخم خوب نمى شود براى گرفتن غسل و وضوى جبيره اى در صورتيكه جبيره پاك است جاهاى سالم را شسته يا مسح ميكند تا نوبت به قسمت جبيره برسد. پس روى آن دست تر مى كشد ولى اگر جبيره نجس بود بايد از قبل باندپاكى روى آن ببندد و دست تر روى آن بكشد(در صورتى مى تواند از پاكت و نايلون استفاده كندكه به صورت باند، روى باندى كه روى زخم است بسته شود.)

3- اگر زخم در اعضاى مسح باشد همچنين در صورتى كه جبيره، بيش از متعارف اطراف زخم را گرفته باشد احتياطاً علاوه بر وضوى جبيره اى يك تيمم هم انجام دهد.

* در وضوى جبيره اى مسح روى جبيره كافى است.

چند مسأله:

1- در غسل

(آيت الله بهجت): بنابر احتياط واجب شستن ازبالابه پائين لازم است.

(آيات عظام تبريزى- خوئى): طرف راست و چپ بريكديگرترجيح ندارد و ترتيب لازم نيست.

* لازم نيست اين دو مطلب به زوّار گفته شود چون اولى احتياط، و قابل رجوع به غير است. و سبب وسواس مى شود و گفتن دومى هم ضرورت ندارد.

2- در غسل شستن موهاى بلند لازم نيست ولى پوست سر و موهاى كوتاه تابع بدن بايد شسته شود.

3- اگر نياز به وضو داشته باشيد از كلمن ها وضو نگيريد چون وضو گرفتن از آب سرد كن و مانندآن كه مختص آشاميدن است باطل است ولى از شيرهاى آب زمزم مى توان وضوگرفت.

4- اگر شك كرديد كه وضو باطل شده، باطل نيست حتى اگر احتمال قوى بدهيد ولى در موردى كه اطمينان داريد باطل است.

5- كسيكه غسل جنابت كرده نبايد براى نماز وضو بگيرد ولى در غسلهاى ديگر پس از غسل يا قبل از آن وضو بگيرند.

* بعضى از مراجع فرموده اند: در غسلهاى ديگر، وضو لازم نيست براى اينكه اختلاف فتوى راذكر نكنيم مى گوئيم درغير از غسل جنابت وضو بگيرند.

6- در وضو آب به صورتى بايد ريخته شود كه آب جارى شود ولى در غسل به مقدار مسح كردن(مثل روغن ماليدن) كافى است.

7- داخل سوراخ گوش لازم نيست در غسل شسته شود ولى دست به لاله گوش بكشد همچنين شستن داخل سوراخ جاى گوشواره لازم نيست مگر آنكه به طورغير متعارف بزرگ باشد.

حدث اصغر يا اكبر در اثناء طواف (م 549- 550- 551 و 618)

1- حدث عمدى در اثناء طواف

قبل از دور چهارم: طواف باطل است.

بعد از دور چهارم:(آيات عظام سيستانى- بهجت- خوئى): بنابر احتياط

واجب طواف باطل است.

بقيه مراجع: حكم قطع طواف را دارد كه بعداً خواهد آمد.

2- عارض شدن حدث در اثناء طواف

قبل از دور چهارم: طواف باطل است و بايد اعاده كند.

(آيت الله تبريزى): احتياط واجب در اتمام و اعاده است و

مى تواند يك طواف به نيت اعم ازاتمام وتمام انجام دهد.

(بقيه مراجع): پس از طهارت طواف را تكميل كند.

چند نكته:

1-(امام): در حدث اصغر قبل از دور چهارم، احتياط در اتمام و اعاده است.

2-(آيات عظام خوئى و تبريزى): در حدث اكبر بعد از دور چهارم، احتياط در اتمام و اعاده است.

3- در صورتى كه حدث بعد از تمام شدن نصف طواف(سه شوط و نيم) و قبل از تمام شدن دور چهارم باشد.

(آيت الله اراكى): طواف صحيح است و پس از طهارت آن را تمام كند.

(آيات عظام خوئى- گلپايگانى- خامنهاى- تبريزى- فاضل- صافى- بهجت):

احتياط در اتمام و اعاده است.(ميتوان رجوع به غير نمود)

4-(آيت الله خامنهاى): اگر حدث بعد از دور چهارم باشد با فوت موالات احتياط در اتمام و اعاده است.

5-(آيات عظام فاضل- خامنهاى- بهجت- مكارم): در هرصورت مى تواند طواف قبلى را رها كند و از سر بگيرد.(احتياط در اتمام واعاده مربوط به جائى است كه نخواهد طواف قبلى را رها كند).

حكم افراد مسلوس و مبطون در طواف

(يعنى كسانى كه كنترل ادرار يا مدفوع ندارند) وكسانى كه كنترل ريح ندارند:

افرادى هستند كه دائم شك ميكنند و احساس ميكنند كه كنترل باد ندارند به اينها توضيح مى دهيم كه در صورت يقين، وضو باطل است و نبايد به شك اعتنا كنند. متذكرمى شويم كه: درروايتى است كه گاهى شيطان مى آيد و بين اليتين شخص را فوت مى كند امام صادق عليه السلام مى فرمايند: تا صدايى نشنيده يا بوئى استشمام نكرده وضويش باطل نيست. 1

سؤال: افراد مريض چه وظيفه اى دارند و آيا بايد نائب بگيرند يا نه؟

مسلوس و مبطون سه حالت دارند:

1- زمانى بين شبانه روز است كه مى تواند طواف را بدون حدث انجام دهد، طواف را بايد در همان زمان انجام دهد.

2- هيچ زمانى نيست كه بتواند حتى مقدارى از عمل را بدون حدث انجام دهد در اين صورت يك وضو براى طواف و يك وضو براى نماز طواف مى گيرد.

3- در شبانه روز هيچ زمانى ندارد كه محدث نباشد ولى مقدارى از طواف يا نمازرا مى تواند بدون حدث انجام دهد دراين صورت به فتواى مرجع تقليد خود عمل مى نمايد.

نيابت در مسلوس و مبطون:

در مورد گروه دوم و سوم بعضى از مراجع فرموده اند كه نيابت هم لازم است.

(آيات عظام فاضل- تبريزى- خوئى- اراكى): بنابر احتياط

واجب نايب هم بگيرد.

(آيات عظام صافى- گلپايگانى): بايد نايب بگيردو احتياطاً خودش هم طواف را انجام دهد.

(آيت الله بهجت): وظيفه ى مبطون نايب گرفتن است.

(بقيه مراجع): نيابت لازم نيست.

(آيت الله فاضل) احتياط واجب كرده اند كه نائب هم بگيرد.

(بقيه مراجع): نيابت لازم نيست.

* در مورد نيابت پس از اينكه نايب طواف را انجام داد خود شخص بايد نماز طواف را انجام دهد و در اين مسأله نيابت در نماز طواف صحيح نيست.

تكليف اين افراد در نمازهاى يوميه:(رساله مراجع- 307)

(آيات عظام صافى- بهجت): دراثناء نماز وضو بگيرد.

(آيات عظام مكارم- فاضل): بنابر احتياط واجب دراثناء نماز

وضو بگيرد.

(بقيه مراجع): يك وضو كافى است.

(آيت الله سيستانى): در اثناء نماز وضو لازم نيست.

(آيت الله مكارم): بنابراحتياط واجب دراثناء نماز وضو بگيرد.

(بقيه مراجع): در اثناء نماز وضو لازم است.

خلاصه اى از احكام بانوان

(مناسب است معينه كاروان در جلسه اى ويژه براى زوّاراين مطالب را بيان كند.)

احكام استحاضه:

استحاضه خونى است كه شرائط حيض را نداشته باشد.

استحاضه يا قليله است يا متوسطه و يا كثيره.

* استحاضه قليله آن است كه خون هنگامى كه خارج شود به ظاهر پنبه يا نوارى كه وجود دارد، مى رسد ولى در آن نفوذ نمى كند كه زن در اين حالت بايد براى هر نماز وضو بگيرد و بدن خود را اگر آلوده شده تطهير كند و پنبه را عوض كند و اگر بدن و پنبه آلوده نشده فقط وضو بگيرد.

توجه: به نظر آيت الله مكارم تطهير بدن و تعويض پنبه لازم نيست و وضو كافى است مگر اينكه بيش از مقدار متعارف بدن نجس شود.

و به نظر آيت الله سيستانى تطهير بدن لازم است ولى تعويض پنبه لازم نيست، مى تواند طرف ديگر پنبه را كه پاك است به بدن خود قرار دهد.

* استحاضه متوسطه آن است كه خون علاوه بر اينكه ظاهر پنبه را آلوده ميكند به داخل پنبه نفوذكند.

در استحاضه متوسطه كارهائى كه براى قليله گفته شد انجام مى دهد، به اضافه ى اينكه پس از شروع استحاضه متوسطه براى اولين نمازى كه مى خواند غسل مى كند و روزهاى بعد فقط براى نماز صبح غسل مى كند، يعنى در هر شبانه روز يك غسل انجام مى دهد و هنگامى كه كاملًا پاك شد يك غسل استحاضه انجام ميدهد.

وظيفه ى زن براى طواف در استحاضه كثيره و متوسطه (م 732- 725)

(آيات عظام امام- بهجت): براى طواف يك غسل و براى نماز طواف يك غسل جداگانه انجام دهد.

(آيت الله مكارم): همان غسلى كه براى نماز هاى يوميه انجام داده كافى است(احكام قليله را انجام دهد).

(آيت الله فاضل): براى طواف و نماز طواف با هم يك غسل كافى است.

(آيات عظام صافى- گلپايگانى): اگر بعد از غسلى كه براى نماز يوميه كرده است خون خارج شود بنابراحتياط واجب براى طواف و نماز طواف يك غسل انجام دهد و اگر خون خارج نشده نياز به غسل ندارد(ولى وضو مى خواهد).

(آيت الله سيستانى):

1- اگر خون مستمر باشد: يك غسل براى طواف و نماز طواف كافى است.

2- اگر خون مستمر نباشد؛ اگر پس ازغسل وانجام طواف:

خون خارج نشود: مى تواندبا همان غسل نمازبخواند.

خون خارج شود: بنابراحتياط واجب براى نمازطواف هم غسل كند.

متوسطه: يك غسل براى طواف و نماز طواف كافى است.

(آيت الله خوئى):

كثيره: براى هر كدام از طواف و نماز طواف يك غسل كند.

متوسطه: براى طواف و نماز آن يك غسل كافى است.

(آيت الله تبريزى):

تشخيص سن يائسگى

سن يائسگى مانند سن تكليف با سال قمرى محاسبه مى شود. (1)(اختلاف سال شمسى و قمرى در سن يائسگى: 50 سال قمرى تقريباً يك سال و 6 ماه- 60 سال قمرى تقريباً يك سال و 9 ماه ونيم)(50 سال قمرى/ 48 سال و 179 روز شمسى- 60 سال قمرى/ 58 سال و 77 روزشمسى).

سن يائسگى در مورد سيده و غير سيده:

(آيت الله مكارم): يائسگى در مورد سيده و غير سيده 50 سال است.

ايشان سن يائسگى در قرشى را 60 سال مى دانندو مقصودشان كسانى هستند كه تولد و رشد و نمو آنها در حجاز است وفعلًا قرشى محسوب مى شوند و سادات ولو منسوب به قريش هستند اگر از منطقه غير حجاز باشند اين حكم را ندارند.

طهارت از خبث (پاك بودن لباس و بدن) در طواف

(م 562 وس 5 ج 608 و 610)

نجاستى كه در نماز معفو است در نماز طواف معفو است ولى در طواف نظرات مراجع مختلف است.

الف- خون كمتر از درهم و نجاستى كه در نماز معفو است در طواف معفو نيست.

در اين مسأله(آيات عظام امام- تبريزى- سيستانى- بهجت- صافى- فاضل- مكارم) احتياط واجب دارند.

(آيت الله خامنهاى): خون كمتر از درهم و خون زخمها كه موجب بطلان نماز نميشود براى طواف اشكال ندارد.

ب- نجس بودن لباسهاى كوچك و مانندآن در طواف(مثل جوراب- ساعت و ...)

1-(آيات عظام امام- سيستانى- صافى- اراكى- گلپايگانى): بنابر احتياط واجب اشكال دارد.

2-(آيت الله فاضل): در لباسها ى كوچك فتوى به بطلان داده اندولى در مثل انگشتر وساعت فرموده اند اشكال ندارد.

3-(بقيه مراجع): اشكال ندارد.

ج- همراه داشتن چيز نجس در طواف(مثل دمپائى- كيف و ...)

1-(آيت الله فاضل): بنابر احتياط واجب اشكال دارد.

2-(آيت الله نورى): جايز نيست.

3-(بقيه مراجع): اشكال ندارد.

* قبلا به زائرين تذكر دهيم كه در بين طواف اگر دچار مشكلى براى وضو و يا نجس شدن بدن و لباس شدند حتماً سؤال كنند.

نجس شدن بدن ولباس دراثناء طواف (م 568 ج 614)

1- بعد از اتمام دور چهارم: تطهير كند وطواف را ادامه دهد.

2- قبل از اتمام دور چهارم:

(آيات عظام خوئى- تبريزى): بنابر احتياط واجب يك طواف به نيت

اعم از اتمام(تكميل) وتمام(اعاده) انجام دهد.

(آيات عظام گلپايگانى- صافى): قبل از 5/ 3 دور طواف باطل است وما بين

5/ 3 تا اتمام شوط چهارم احتياط در اتمام واعاده است.

بقيه مراجع: تطهير كند وطواف را تمام كند.

* توجه: اگر در بين طواف نجاستى در بدن يا لباس ببيند ومتوجه شود كه اين نجاست از اوّل طواف بوده واطلاع نداشته حكم آن همان است كه در مسأله قبلى ذكر شد.

* در طهارت و نجاست مسجد الحرام دقت نكنيد شما مامور به واقع نيستيد و بايد عمل به ظاهر كنيد و لازم نيست احتياط كنيد.

*(آيت الله گلپايگانى): در مورد نجاست در مسجد الحرام اگر يقين هم پيدا شود اشكالى ندارد و نماز و طواف به خاطر تقيه صحيح است.(م 1349)

اگر طواف كننده نجاست بدن يا لباس را فراموش كند و طواف كند(ج 618)

(آيات عظام امام- اراكى- صافى): بنابر احتياط واجب طواف را اعاده كند.

(آيت الله گلپايگانى): بايد طواف را اعاده كند.

(بقيه مراجع): اگر بعد از طواف متوجه شود طواف او صحيح است، واگر در اثناء طواف متوجه شد تطهير كند و طواف را تكميل نمايد و اعاده طواف لازم نيست

* توجه: اگر بعد از نماز طواف متوجه شود نماز طواف را بايد اعاده كند.

ستر در طواف:

به خانمها تذكر دهيم كه تمام پاها، حتى قدمها تا مچ را حتماً بپوشانند و جورابها ضخيم باشد.

* اگر در حين طواف خانمى موى سرش پيدا بود(م 755)

همان لحظه كه متوجه شد بپوشاند.

تا آخر متوجه نشد اشكالى ندارد.

2- عمداً يعنى اعتنا نكرد وطواف را ادامه داد.

(آيات عظام خامنه اى- سيستانى- فاضل- مكارم): طوافش صحيح ولوگناه

كرده است.

(بقيه مراجع): بنا بر احتياط واجب طواف باطل است.

* اگر لباس احرام نازك باشد(استفتائات)

(آيت الله تبريزى): حج او باطل است.

(آيت الله مكارم): احرام با چنين لباسى جايز نيست.

(آيت الله خامنه اى): احرام ونماز و طواف اشكال دارد.

(آيت الله فاضل): احرام و طواف صحيح است.

(بقيه مراجع): فتوى دردست نيست.

موالات در طواف

* در حال اختيار موالات در طواف شرط است حتى بعد از دور چهارم ولى اضطراراً مى توانيم طواف را ترك كنيم و حكم قطع طواف خواهد آمد.

آيت الله مكارم مى فرمايند: در طواف مستحبى موالات شرط نيست.

محدوده طواف (م 592)

(آيات عظام امام- بهجت- اراكى- فاضل): محدوده شرط است.

[آيت الله بهجت): اگر ممكن است محدوده را رعايت كند. اگر مى تواند صبر كند تازمان خلوت پيدا كند صبر نمايد.](آيات عظام تبريزى- صافى): در صورتيكه ازدحام نباشد محدوده شرط است، پس درايام حج و عمره ماه رجب و مانندآن اگر مشقت دارد رعايت محدوده لازم نيست.

(آيت الله صافى): در صورت ازدحام اتصال به جمعيت طواف كننده كافى است.

(بقيه مراجع): محدوده شرط نيست. [به نظرآيت الله وحيد محدوده شرط نيست.]

(آيت عظام امام- بهجت): محدوده طواف در طرف حجر

اسماعيل هم از خانه كعبه محاسبه مى شود(يعنى با توجه به اين

مقدار، حدود 2 متر و نيم از محدوده براى طواف باقى مى ماند.

(آيات عظام- صافى- فاضل): درپشت حجر هم محدوده،

13 متر است واز ديوارحجر محاسبه مى شود.

(آيت الله اراكى) بنابر احتياط واجب از خانه كعبه محاسبه شود.

* مى توان در اين مورد در صورت وجود شرايط تبعيض در تقليد نمود.

اشكال در طواف

سؤال: اگر كسى مقدارى از طوافش اشكال پيدا كرد چه وظيفهاى دارد؟

بايد همان مقدار را تكرار كند يعنى اگر ممكن است به عقب برگردد و همان مقدار را تكرار كند و اگر امكان عقب گرد نيست، نيت طواف را قطع كند و حركت را ادامه دهد تا به جايى كه طواف اشكال پيدا كرده بود برسد دوباره نيت براى تكميل آن بكند و طواف را ادامه دهد.

* به نظر(آيت الله سيستانى) حركت را ادامه دهد واز حجر الاسود آن شوط راتكراركند.

* اگر كسى در حين طواف داخل حجر رفته است آن دور طواف باطل است نه كل طواف و بعضى احتياط كرده اند كه بعد از تكميل طواف و نماز آن بنابر احتياط واجب دوباره طواف را اعاده كند.

مسائلى در مورد طواف:

براى كسانى كه مى خواهند محدوده را رعايت كنند.

1- اگر مى تواند صبر كند و زمانى كه ازدحام جمعيت نبود طواف را انجام دهد(در حج تمتع و عمره رجبيه و شعبانيه و رمضانيه غالباً ممكن نيست).

2- همچنين كسيكه مى خواهد محدوده را رعايت كند:

اگر شك كرد كه از محدوده خارج شده است اشكال ندارد.

اگر مطمئن شد همان مقدار را تدارك كند.

اگر بعد از طواف متوجه شد كل طواف از محدوده خارج بوده يا اينكه ميداند بخشى از طواف خارج محدوده بوده ولى نمى داند مقدارى كه خارج از محدوده بوده در كدام شوط طواف است در اين دو صورت طواف را اعاده كند.

3- اگر كسى پشت به كعبه و يا رو به كعبه بود بهتر است فقط به او تذكر دهيد تا ادامه را به طورصحيح انجام دهد ولى اگر خودش متوجه نبود لازم نيست كه بگوئيم برگرد و اين مقدار را تدارك كن.

4- دست به ديوار كعبه گذاشتن(م 599)

(آيات عظام بهجت- صافى- فاضل- گلپايگانى- اراكى): بنابر احتياط

واجب جايزنيست.

(بقيه مراجع): اشكال ندارد.

مقصود آن است كه فقط دست به ديوار بگذارد نه اينكه بدن را هم به روى شاذروان خم كند كه در اين صورت اگردرحال ادامه طواف باشد به نظر همه مراجع اشكال دارد.

5- دست روى ديوار حجر گذاشتن(م 600)

(آيات عظام بهجت- فاضل- اراكى): بنابر احتياط واجب جايز نيست.

(بقيه مراجع): اشكال ندارد.

ترك طواف

عمداً يا جهلًا: اگرزمان جبران عمره يا حج او بگذردحج او باطل است.

سهواً: اگر بعد از عمره تمتع، قبل از احرام حج متوجه شد، طواف را انجام دهد و چون ترتيب بايد رعايت شود اعمال بعد از آن(نماز، سعى و تقصير) را اعاده كند.

(آيات عظام امام- خامنهاى- مكارم) اعادهى سعى و تقصير لازم نيست.

قِران در طواف:(م 611)

حرام است 14 دور(7+ 7) طواف به طور متصل انجام شود بطورى كه نماز طواف بين آنها فاصله نشود. حتى اگر دو طواف يكى واجب و يكى مستحب را پشت سر هم انجام دهد حرام است.

در صورتى كه دو طواف متصل به هم انجام دهد:

(آيات عظام صافى- گلپايگانى- اراكى): بنابر احتياط واجب طواف اول باطل است.

(آيات عظام امام- مكارم): اگر از اول قصد قران نداشت و پس از اتمام طواف اول قصد قران نمود طواف اول صحيح است و در غير اين صورت طواف اوّل اشكال دارد.

(آيات عظام خوئى- سيستانى- تبريزى): طواف اول باطل است.

(بقيه مراجع): طواف باطل نيست ولى معصيت كرده است.

* توجه: قِران در طواف مستحبى مكروه است لذا 7 دور طواف كه انجام شد نماز طواف مى خوانيم بعداً طواف بعدى را شروع مى كنيم.

زياده در طواف: (م 612 و ما بعد آن)

1- اگر از ابتدا قصد زياده داشته باشد(مثلًا بنا بر اين بگذارد كه 8 دور برود): باطل.

2- از اول قصد 7 دور داشته بعد از 7 دور قصد كرد يك دور يا بيشتر برود: باطل (1).

3- اگر قصد 7 دور داشت ولى بعد از 7 دور يك دور به قصد استحبابى رفت مبطل

نيست.

4- اگر سهواً زيادتر رفت اگر به يك دور كامل نرسيده آن دور را قطع كند طوافش صحيح است اما اگربه حد يك دور كامل رسيد احتياط اين است كه 7 دور دوم را كامل كند نماز طواف واجب را بخواند و بعد از سعى هم دو ركعت نماز طواف بخواند.

نقيصه در طواف: (ج 688- م 609)

1- اگر عمدى باشد در صورتى كه موالات فوت شده باشدباطل است. ولى در صورتى كه موالات فوت نشده بقيه را انجام ميدهد.

2- اگر سهواً باشد.

الف- درصورتى كه موالات به هم نخورده مابقى طواف را انجام مى دهد.

ب- درصورتى كه موالات به هم خورده:

اگر قبل از تكميل دور چهارم نقص پيدا شده طواف را اعاده مى كند.

اگر بعد از تكميل دور چهارم نقص پيدا شده بقيه طواف را انجام مى هد.

توجه: در اين مسأله در صورتى كه موالات به هم خورده باشد احتياطهائى وجود داردكه با توجه به رجوع به غير اگر مطابق آنچه گفته شد عمل شود طواف صحيح خواهد بود اكنون احتياطهاى مراجع درمورد جائى كه موالات به هم خورده جهت اطلاع ذكرمى شود

1-(آيات عظام امام- خوئى- تبريزى- فاضل- سيستانى): اگرنقص بعد از اتمام دور چهارم بوده احتياط واجب در اتمام و اعاده است.

2-(آيات عظام گلپا يگانى- خامنهاى- فاضل- صافى- بهجت): اگرنقص در ما بين 5/ 3 تا 4 بوده احتياط دراتمام و اعاده است.

حكم تكليفى قطع طواف واجب: (م 615)

1.(آيات عظام صافى- گلپايگانى- خوئى): بدون عذر قطع جايز نيست.

2.(آيات عظام بهجت- مكارم): بنابر احتياط واجب بدون عذر قطع طواف جايز نيست.

3.(بقيه مراجع): بدون عذر قطع طواف مكروه است.

دو نكته: 1- قطع طواف براى كار ضرورى بدون اشكال است(مثل اقامه نماز واجب و نماز جماعت و وقت شستشو) بعد از آن طواف را انجام دهد (1).

2- قطع طواف مستحبى در هر جايى جايز است.

قطع شدن طواف به خاطر برپائى نماز جماعت (م 621- 646)

1- اگر موالات به هم نخورده- اشكال ندارد.

2- موالات به هم خورده

بعد از شوط چهارم: اتمام كند.

(آيات عظام اراكى خامنه اى فاضل): احتياط در اعاده است.

(آيت الله بهجت): طواف را اعاده نمايد. (1)

(بقيه مراجع): طواف را اتمام كند.

* توجه:

1- امام در مسأله 621 در قبل از شوط چهارم فرموده اند: اتمام كند و در مسأله 646 فرموده اند: طواف را اعاده كند، لذا به مقلدين امام(ره) مى گوئيم احتياط كنند.

2- آيت الله سيستانى فرمودهاند: اگر در نماز جماعت شركت كند در تمام صور طواف را تمام كند و اگر در نماز جماعت شركت نكرد و موالات فوت شده قبل از دور چهارم طواف را اعاده كند.

شك در طواف (م 622 تا 628)

1- بعد از انصراف از طواف درصورتى كه يك طرف شك 7 باشد.(مثل شك در 6 و 7 يا 7 و 8):

(آيات عظام بهجت- صافى- گلپايگانى- اراكى- فاضل- مكارم): طواف صحيح است.

(آيات عظام امام- خامنهاى): شك درزياده صحيح است و در شك در نقيصه

احتياط كند و اعاده كند.

(آيات عظام خوئى- تبريزى- سيستانى): اگر داخل نماز طواف شده

طواف او صحيح است.

2- اگر به حجرالاسود رسيد و شك كرد:

در شك در زياده(7 و 8) طواف او صحيح است.

در شك در نقيصه(6 و 7) طواف باطل است (1).

3- اگر در وسط دور(قبل ازرسيدن به حجرالاسود) شك كرد:

(آيات عظام مكارم- فاضل): در شك در زياده آن دور را تمام كند و طواف

صحيح است ولى در شك در نقيصه باطل است 2.

(آيات عظام گلپايگانى- صافى): در شك در زياده احوط اتمام طواف و انجام نماز آن و اعاده طواف و نماز است و در شك در نقيصه باطل است.

(بقيه مراجع): در هر صورت طواف باطل است.

(آيت الله بهجت): حكم به بطلان در شك در زياده بنابر احتياط است.

* افراد كثير الشك همراه شخص ديگرى طواف كنند و اعتماد به او كنند.

* گمان در عدد دورها اعتبار ندارد و حكم شك دارد، يعنى احتمال بيشتر در عدد دورهاى طواف فايده ندارد و حكم شك دارد.

حكم ادامه طواف در حال شك

سئوال: اگر كسى در تعداد اشواط طواف شك كرد و گفت ادامه مى دهم تا يقين كنم در صورتيكه بعداً يقين پيدا كند آيا آن قسمت از طواف كه با شك انجام داده است صحيح است؟(م 655)

(آيات عظام تبريزى- فاضل- خوئى): بنابراحتياطواجب طواف را اعاده كند.

(آيات عظام سيستانى- صافى- مكارم):

اگر به قصد اينكه معلوم شود و يقين پيدا كند انجام داده طواف صحيح است.

ولى اگر بدون اين قصد بود طواف باطل است.

(بقيه مراجع): طواف صحيح است.

* اين مساله در مورد سعى همين حكم را دارد.(مسئله 886)

رعايت ترتيب بين اعمال در جبران اعمال گذشته(م 647)

سئوال: اگر شخصى از روى جهل طواف را اشتباه انجام داد و بعد از تقصير در عمره يا بعد از سعى در حج متوجه شد. آيا ترتيب بين اعمال لازم است؟

(آيات عظام امام- خامنهاى- مكارم): طواف و نماز طواف را اعاده كند و صحيح است يعنى ترتيب ساقط است.

(آيت الله بهجت- تبريزى- فاضل- اراكى): بنابر احتياط واجب بعد از طواف و نماز، سعى و تقصير را هم اعاده كند.

(آيت الله خوئى- سيستانى- صافى- گلپايگانى): بايد سعى و تقصير را هم اعاده كند تا ترتيب حاصل شود.

حكم پوشى

دن لباس احرام در جبران طواف وسعى

سؤال: در مواردى كه طواف و نماز آن در عمره تمتع يا مفرده، بعداز تقصير اعاده ميشود، آيا براى اعاده پوشيدن لباس احرام لازم است؟(م 751- ج 739)

(آيات عظام خوئى- سيستانى- گلپايگانى- صافى): احرام لازم است و بايد از محرمات احرام اجتناب كند.

(بقيه مراجع): احرام لازم نيست.

توجه: حكم اعاده سعى مانند اعاده طواف است.

طواف شخص عاجز: (استفتائات)

(آيات عظام بهجت- مكارم- فاضل): طواف طبقه ى دوم براى عاجز كافى است.

(آيات عظام سيستانى- زنجانى- نورى- صافى): در طواف نائب بگيرد.

(آيت الله وحيد): در طواف نائب بگيرد وبنا بر احتياط واجب در طبقه دوم طواف كند.

(آيات عظام خامنهاى- تبريزى): احتياط واجب آن است كه هم نائب بگيرد و هم در طبقه دوم طواف كند.

* توجه: در ايام عمره مفرده كه اجازه ميدهند با ويلچر از پائين طواف كنند لازم است از پائين طواف كنند و مسأله فوق مربوط به زمان حج واجب است كه طواف در طبقهى پائين با ويلچر امكان ندارد.

نيابت در بعضى از اشواط طواف و سعى

سئوال: اگر كسى مقدارى از طواف يا سعى را انجام داد و عاجز شد مثلًا سه يا چهار دور انجام داد سپس حائض شد يا پير و مريض عاجز از اتمام شد، همچنين كسى كه از اول مى داند تمام طواف يا سعى را نمى تواند انجام دهد، آيا نيابت در بعضى از اشواط طواف و سعى صحيح است؟(م 618- 619- 675)

(آيات عظام امام- اراكى- بهجت): بعض طواف و سعى قابل نيابت است.

(آيات عظام سيستانى- فاضل): فقط درطواف اگربعدازشوط چهارم باشد

مى تواند بقيه را نائب بگيرد، اما در سعى بعضِ آن قابل نيابت نيست.

(آيات عظام تبريزى- خوئى- سيستانى) اگر در اثناء طواف عاجز شد و چهار شوط كامل شده است براى اتمام نايب مى گيرد.

(بقيه مراجع): بعض طواف وبعض سعى قابل نيابت نيست.

فتواى آيت الله خامنهى مشخص نيست.

* اگر مى تواند بقيه را در طبقه دوم انجام دهد به مسئله مربوطه رجوع شود طبق نظر مرجع خودش.(قبلًا ذكرشد)

نماز طواف:

واجب است نماز طواف نزد مقام ابراهيم واقع شود و احتياط واجب آن است كه پشت مقام به جا آورد.(م 778 الى 780)-(بعضى فتوى داده اندكه پشت مقام انجام شود)

اگر كسى به محاذات مقام ابراهيم در سمت چپ يا راست جايى پيدا كند و نماز بخواند چه حكمى دارد؟(م 780)

1-(آيات عظام صافى- بهجت- امام- گلپايگانى- اراكى): اگر امر دائر باشد بين فاصله زياد از مقام و نزديك مقام طرف راست يا چپ، نماز را به محاذات مقام و نزديك مقام بخواند و احتياط آن است كه در فاصله دورتر و پشت مقام هم بخواند(در اين جا مى توان با تبعيض در تقليد مشكل را حل نمود و فقط پشت مقام نماز خواند)

2-(آيت الله سيستانى): احتياط واجب آن است كه دو نماز بخواند يكى نزديك مقام، ديگرى پشت مقام.

3-(بقيه مراجع): نماز حتماً بايد پشت مقام ابراهيم خوانده شود به هرصورتى كه امكان دارد چه با فاصله ى زياد چه فاصله ى كم.

* اگر نماز طواف را فراموش كرد يا بخاطر جهل به مسأله نماز طواف را نخوانده يا معلوم شد نماز باطل بوده است هر زمانى يادش آمد پشت مقام بخواند و نياز به اعاده ى بقيه ى اعمال نيست.(مسئله 785 و 782)

سئوال: اگر كسى نماز طوافش مشكلى داشت و از مكه خارج شد و برگشتن براى او ممكن نيست يا مشقت دارد مثلًا به ايران برگشته است و يا مدينه بعدى است چه بايد بكند؟(م 785)

1-(آيت الله فاضل): مى تواند نائب بگيرد كه برايش بخواند(مخيراست بين اينكه نايب بگيرد يا همانجائى كه هست خودش بخواند)

2-(بقيه مراجع): همان جايى كه هست نماز طواف را بخواند.

پس به فتواى همه مراجع مى تواند در منزل بخواند.

نكاتى براى زائران:

1- سجده برما يصح السجود عليه بايد باشد در خصوص نماز طواف بايد روى سنگهاى مسجدالحرام سجده كند. روى فرشها سجده نكند.(تقيه مورد ندارد)

2- نماز بايد پشت مقام باشد به طورى كه مانع طواف كنند گان نباشد(دست گرفتن براى يكديگر و باعث اذّيت ديگران شدن جايز نيست.)

3-(حمد و سوره- ذكر ركوع و سجود- تشهد و سلام) را تصحيح كنند اگر در سلام ها اشكال دارند فقط سلام آخر را بگويند.

4- كسانى كه اشكال در نماز دارند مستحبات را نگويندودر ركوع و سجده فقط سه مرتبه سبحان الله بگويند.

5- اگر كسى تا آخر نتوانست نمازش را تصحيح كند ولو سعى بسيار كرد مى تواند جهت احتياط هم خودش بخواند و هم نائب بگيرد، نيابت تنها كافى نيست. ضمناً كسى نائب شود كه حمد و سوره اش صحيح باشد و همچنين حتماً بايد شخص نيابت را معلوم كند(يعنى يا نيابت بدهد و يا نائب نيابت بگيرد) يعنى بدون نيابت گرفتن از ديگرى نماز به نيابت او اشكال دارد.

تصحيح حمد و سوره

(م 788- 791- 810- 822)(ج 822- 825)

(آيات عظام خوئى و تبريزى): اگر كسى توانايى تصحيح نمازرا دارد و تصحيح نكند حجش باطل است.

اگر كسى محرم به احرام تمتع شده و در مكه است و فرصت براى تصحيح حمد و سوره دارد آيا لازم است طواف را تأخير بيندازد و صبر كند تا حمد و سوره تصحيح شود؟

(آيت الله بهجت- فاضل- مكارم): اگرعسر و حرج ندارد صبر كند.

(آيات عظام تبريزى- صافى- خوئى): لازم است تا آخر وقت صبر كند.

(آيت الله سيستانى): بنا براحتياط واجب بايد صبر كند.

(ساير مراجع): لازم نيست صبر كند.

توجه: ملاك ضيق وقت در اين مسأله آن است كه نتواند به اعمال حج برسد.

* اگركسى نتوانست حمد و سوره اش را تصحيح كند يا مسامحه كرد تا وقت تنگ شد.

(آيات عظام تبريزى- خوئى- خامنه اى- اراكى): خودش نمازطواف را بخواند و بنابر احتياط واجب نائب هم بگيرد.

(آيت الله بهجت): اگر ممكن ا ست نماز طواف را به جماعت بخواند(براى خانمها غير ممكن و براى آقايان سخت است.) اگر جماعت ممكن نبود هر طور ميتواند بخواند و كفايت ميكند.

(بقيه مراجع): هر طور كه مى تواند بخواندكافى است.

* با توجه به اينكه در اين مسأله مى توان رجوع به غير كرد اگر نايب نگرفتند مشكلى ايجاد نمى شود.

* بعضى از مراجع تنگى وقت در مسأله ى تسامح در يادگيرى را به فاصله زمانى وقت بين طواف ونماز طواف مى دانند و بعضى به زمانى كه اعمال حج ازاو فوت نشود.

* اگر كسى كلماتى را جا مى اندازد احتياط آن است كه يك نفر به او تلقين كند.

سعى صفا و مروه

1- توجه داشته باشيم كه سعى بايد با نيت باشد(واجبات در حج تعبدى است وقصد قربت درآنها لازم است).

2- در سعى بين صفا و مروه طهارت از حدث(وضو و غسل) لازم نيست.

اگر طهارت از خبث نداشته باشد سعى صحيح است اما اگر سعى در حالت احرام(عمره تمتع و عمره مفرده) باشد اگر چه سعى صحيح است ولى اگر بدون عذر باشد معصيت كرده است. و در سعى حج تمتع اگر لباس و بدن پاك نباشد اشكال ندارد چون در احرام نيست.

3- واجب است كه از صفا شروع و به مروه ختم شود.

4- واجب است كه سعى بين صفا و مروه 7 شوط باشد(از صفا به مروه رفتن يك شوط و از مروه به صفا رفتن يك شوط محسوب مى شود) بعضى از زائران در اين مورد اشتباه كرده و 14 شوط سعى را انجام مى دهند. هر شوطى كه از صفا به مروه مى رسيم و ميخواهيم شوط بعدى را انجام دهيم عدد آن شوط در مروه عدد فرد است و هر شوطى كه به صفا ميرسيم عدد آن شوط زوج است بنابراين تعداد شوطها در صفا زوج و در مروه فرد است.

5- در هنگام رفت و برگشت به سمت صفا و مروه متوجه به آن سمت باشد ولى اگر مقدارى به سمت راست يا چپ منحرف شده بود اشكالى ندارد و همچنين اگر صورت را برگرداند و پشت سر را نگاه كند تا همراه خود را ببيند اشكالى ندارد.

6- خوردن آب از كلمن ها به شرطى كه رعايت به سمت صفا ومروه بودن بشود اشكالى ندارد ولى بهتر است در بين شوطها اين كار را نكند.(به زائرين بگوئيم در بين سعى از مسير خود براى آب خوردن خارج نشوند)

7- اگر اشتباهاً سعى را از مروه شروع كند سعى او باطل است و بايد از سر بگيرد.

به نظر آيت الله بهجت مسير از مروه تا صفا را حساب نكند و سعى او از صفا شروع و محاسبه ميشود.

موالات درسعى

موالات در دور اول(به نظرهمه ى مراجع): لازم است.(م 884)

(در اين مسأله بعضى احتياط واجب دارند)

موالات در غيردور اول:

(آيات عظام خوئى- تبريزى- سيستانى- فاضل- مكارم): بنابر احتياط واجب موالات عرفيه لازم است مثلا تا حدود 5 دقيقه فاصله انداختن اشكال ندارد(به زائران بگوئيم به احتياط عمل شود زيرا سعى از اركان است.)

(بقيه مراجع): موالات لازم نيست.

اگر در بين سعى نماز جماعت برپا شود.(م 646)

1- اگر قبل از دور چهارم بود بهتراست احتياط كنند بين اتمام و اعاده.

(آيات عظام فاضل- خوئى- مكارم): احتياط واجب در اتمام واعاده است.

(بقيه مراجع): مى تواند سعى را تمام كند.

2- اگر بعد از دور چهارم است مابقى را تكميل كنند.

(آيت الله سيستانى): اگردر نماز جماعت شركت نكند و موالات فوت شود احتياط در اتمام و اعاده است.

(آيت الله تبريزى): در هر صورت احوط اتمام و اعاده است، يا يك سعى به

نيت اعم از تمام و اتمام انجام دهد.

* توجه: امام(ره) در مسأله 646 احتياط به اتمام و اعاده كرده اند ولى با توجه به اينكه در سعى موالات را لازم نمى دانند اين احتياط استحبابى است گر چه ظاهر مسأله احتياط وجوبى است.

زياده در اشواط سعى

(م 871 و 844)

زياده سهويه موجب بطلان نيست هرگاه متوجه شد رها كند.

(آيات عظام امام- فاضل): بنابر احتياط واجب اشكال دارد

(قابل رجوع به غير است).

(بقيه مراجع): در حكم زياده سهويه است و اشكال ندارد.

پس اگر از روى جهل 14 دور انجام داد يا مقدار جايگاه هر وله را چون هروله نكرده بود برگشت وتكرار نمود يا به علت اينكه فكر مى كرد مقدارى را اشتباه رفته آن مقداررا دو مرتبه انجام داد سعى او صحيح است.

شك در اشواط سعى

(م 850 و 852)

شك در زياده: در مروه: اعتنا نكند.

قبل از رسيدن به مروه: باطل است.

شك در نقيصه:

1- بعد از تقصير: اعتنا نكند.

2- بعد از فراغ از عمل وقبل از تقصير:

(امام): احتياطاً آنچه احتمال نقص مى دهد را انجام دهد وسعى را كامل كند.

(آيات عظام گلپايگانى- صافى): احتياطاً سعى اعاده شود.

(آيات عظام تبريزى- خوئى): سعى باطل است.

(آيت الله سيستانى): قبل از به هم خوردن موالات سعى باطل است و بعد

از به هم خوردن موالات احتياط در اعاده است.

(آيات عظام اراكى- بهجت- فاضل- مكارم): اعتنا نكند.

سعى در قسمت جديد مسعى

(آيات عظام خامنهاى مكارم- زنجانى- نورى): سعى در مسعاى جديد صحيح است.

(آيت الله بهجت): اگر ثابت شود كه عرض مسعاى جديد بين كوه صفا و مروه است مانعى ندارد و گرنه با رعايت اقرب به مسعاى قديم مجزى است.

(آيت الله صافى): اعتماد به قول اهل خبره مورد وثوق كافى است.

(آيت الله سيستانى): سعى در مسعاى جديد اگر مكلف اطمينان پيدا كند كه كوه صفا و مروه تا آنجا امتداد داشته يا از فتاوى بعضى فقهاء ثابت شود كه اهل خبره به اين امر شهادت دادهاند سعى مجزى است و در غير اين صورت نظر ايشان احتياط واجب است كه قابل رجوع به غير است.

تقصير

1- در تقصير نيت شرط است(به زائران تذكر دهيم).

2- براى تقصير آقايان مقدارى از موى سر يا ريش و خانمها مقدارى از موى سر را كوتاه كنند.

3 با توجه به اينكه بعضى فرموده اند در تقصير اكتفا به ناخن نشود بهتر است به زائران بگوئيم ابتدا مو را كوتاه كنند بعد اگر خواستند ناخن را كوتاه كنند.

(آيات عظام سيستانى و مكارم): بنابر احتياط واجب اكتفا به ناخن نشود.

4- در صورتى مى تواند تقصير شخص ديگرى را انجام دهد كه خود تقصير كرده باشد پس كوتاه كردن موى ديگرى در حال احرام قبل از تقصير اشكال دارد و اگر چنين كرد بايد كفاره بدهد ولى اگر ناخن از ديگرى كوتاه كند اشكال ندارد.

5- از موى سريا ريش كوتاه كند نه از موى بدن.

6- آقايان در عمره تمتع حلق انجام ندهند.

7- لازم نيست تقصير روى كوه مروه انجام گيرد.

8- براى تقصير، كندن موكافى نيست.

9- اگر شخص محرم، ديگرى را تقصير كند يعنى موى او را بچيند به نظر بعضى از مراجع تقصير انجام نشده وبايداعاده شود. (1)(م 1160)

10- اگر كسى اعمال او نقصى داشت و خودش نميتواند جبران نقص اعمال را انجام دهد، شخص ديگر به نيابت او طواف و سعى را انجام ميدهد، و در مواردى كه تقصير هم بايد انجام گيرد خود شخص بايد تقصير كند(حتى در صورتى كه در وطن خود باشد) و در اين مسأله در تقصير نيابت نميشود لذا در عمره مفرده پس از تقصيرِ خود شخص، نايب طواف نساء را انجام ميدهد.

احكام پس از عمره تمتع وقبل از حج تمتع

اگر كسى عمره تمتع انجام داد و از احرام خارج شد و نتوانست حج تمتع انجام دهد اشكالى ندارد ولى كفايت از حجةالاسلام نمى كند.(چون بايد عمره تمتع و حج آن در يك سال باشد)

بعضى از مراجع در اين مسئله احتياط واجب كرده اند كه طواف نساء را انجام دهد ولى اكثر مراجع فرموده اند اشكالى نداردوتمام محرمات احرام براو حلال ميشود.

* عمره مفرده بين عمره و حج تمتع جايز نيست

1 (1)

(مسأله 909- ج 180 و 918)

* اگر بين عمره و حج تمتع عمره مفرده انجام داد:

(آيت الله سيستانى): عمره تمتع باطل مى شود.

(آيت الله فاضل): اگر در دو ماه قمرى انجام شود، عمره تمتع باطل ميشود.

(بقيه مراجع): عمره تمتع باطل نمى شود.

توضيح:

در اين مورد به نظر(آيات عظام سيستانى و فاضل) عمره مفرده اى كه انجام داده به جاى عمره تمتع قرار مى گيرد و صحيح است و كفايت از حجةالاسلام مى كند.

آيت الله تبريزى فرموده اند: اگرعمره ى مفرده در ماه ديگر واقع شود عمرهى مفرده او صحيح است وعمره ى تمتع او كه درماه قبل انجام شده تبديل به عمرهى مفرده مى شود لذا مى تواند عمره ى مفرده ى دوم را بجاى عمره ى تمتع قراردهد وحج تمتع انجام دهد اما اگردوعمره در يك ماه انجام شودمشكلى براى حج او پيدا نمى شود.

تبديل عمره مفرده به عمره تمتع

سئوال: آيا مى شود نيت را از عمره مفرده به عمره تمتع تبديل كرد؟

(در مورد كسيكه قصد حج نداشت و عمره مفرده انجام داده بعداً تصميم انجام حج تمتع گرفت)(م 182- 197- 930 و 1322)

در صورتى كه عمرده مفرده در اشهر حج(شوال ذيقعده ذى الحجه) باشد.

در حج استحبابى اشكال ندارد.

(آيات عظام صافى- مكارم- گلپايگانى): جايز نيست

(امام): بنابر احتياط واجب جايز نيست.

(آيت الله بهجت): هم در حج واجب و هم در حج مستحب بنابر احتياط واجب عدول نكند مگر در ضيق وقت.

(بقيه مراجع): فرقى بين حج واجب و استحبابى نيست و مى توان آن رابه جاى عمره تمتع قرار داد.

* توجه: اين مسأله مربوط به اشخاصى است كه بعد از عمره ى مفرده تصميم بگيرند تا زمان حج در مكه با قى بما نند وحج تمتع انجام دهند.

خروج از مكه بين عمره و حج تمتع

(م 943- 911- 910- 238- 920)(ج 919- 200)

1- اگراحتمال مى دهدكه تاهنگام بازگشت به مكه اعمال حج ازاو فوت مى شود خروج از مكه جايز نيست.

2- اگر بداند اعمال حج از او فوت نمى شود.(مثلًا تا جده ياعرفات برود و برگردد)

(آيات عظام بهجت- خامنه اى- فاضل- مكارم): جايز است و اشكال ندارد.

(آيت الله سيستانى): خروج براى انجام كارى ولو غير ضرورى اشكال ندارد.

(آيت الله خوئى): در غير مورد ضرورت خروج جايز نيست.

(بقيه مراجع): در غير مورد ضرورت بنابر احتياط واجب جايز نيست.

اگر ضرورت اقتضاكرد(مثل خدمه حج كه بايد به عرفات بروند وبرگردند)

در اين صورت خارج شدن جايز است.

حكم محرم شدن به احرام حج در صورت خروج بين عمره و حج تمتع:

(آيات عظام امام- صافى): بنابر احتياط واجب محرم به احرام حج شده وخارج شود.

(آيات عظام اراكى- تبريزى- خوئى): بايد محرم به احرام حج شده خارج شود.

(آيات عظام گلپايگانى- صافى مكارم): اگر محرم شدن حرجى است و مشقت دارد جايز است بدون احرام خارج شد.

(بقيه مراجع): خروج براى ضرورت جايز است واحرام حج لازم نيست.

رفتن به غار حرا در بين عمره و حج تمتع:(مسأله 916- ج 927)

(آيات عظام تبريزى- مكارم- خويى- فاضل- بهجت و خامنه اى):

اشكال ندارد.

(آيت الله سيستانى): بنابر احتياط واجب جايز نيست.

(آيت الله بهجت): اگر عمره او درماه ذيقعده بوده و خروج از مكه صدق كند

احتياطاً مجدداً براى عمره تمتع محرم شود وعمره تمتع را دو مرتبه انجام دهد.

انجام عمره تمتع در ذيقعده و خروج از مكه

كسى كه عمره او در ماه ذيقعده انجام شده اگر در ماه ذيحجه قبل از اعمال حج از مكه خارج شد لازم است براى ورود به مكه و حرم محرم شود و با خروج از مكه به نظر(آيات عظام سيستانى، مكارم، فاضل) عمره تمتع قبلى او باطل شده و بايد مجدداً عمره انجام دهد.

نظر آيت الله بهجت در اين مسأله احتياط واجب است.

ولى(آيات عظام خامنهاى- صافى) ميفرمايند اگر چه وظيفه او اين است كه مجدداً محرم شود ولى اگر بدون احرام وارد مكه شد عمره تمتع او باطل نمى شود.

به نظر(حضرات آيات امام و زنجانى) تا 30 روز محرم شدن لازم نيست.

* توجه: خدمه كاروان در صورتى كه عمره تمتع آنها در ماه ذيقعده انجام شده اگر درماه ذيحجه بخواهند به عرفات و مانند آن بروند به مسأله فوق دقت نمايند.

بخش سوم

حج تمتع

محل احرام حج تمتع شهر مكه و افضل آن مسجدالحرام است.(توضيح آن قبلًا در بحث ميقات ذكرشد)

اگر كسى به عرفات رفت و فراموش كرد كه محرم شود اگر ممكن است به مكه برگردد. اگرممكن نيست همانجا محرم شود.(م 947)

* در مورد نيت دروقوف در عرفات اينگونه نيت را بگوئيم.

«ما مى مانيم(وقوف مى كنيم) از اول ظهر تا مغرب در اين سرزمين الهى براى حج تمتع قربة الى الله».

* اگر كسى قبل از مغرب عمداً از عرفات خارج شودوديگر بر نگردد بايد يك شتر كفاره بدهد يا اگر نمى تواند 18 روز، روزه بگيرد.

* اگر كسى در اورژانس عرفات است مواظب باشيم كه اوّل ظهر حتماً كسى در اورژانس نيت را به او بگويد.

(آيات عظام امام- بهجت): وقوف او باطل است.

(بقيه مراجع): اگر از قبل از خواب قصد وقوف داشته است.

وقوف او صحيح است.

* بالارفتن از جبل الرحمه درزمان وقوف مكروه است.

وقوف اضطرارى عرفات:

* وقت آن مقدارى ازشب دهم است مابين مغرب تا طلوع فجر.

* اگر كسى اختيارى يكى از وقوفين(مشعر يا عرفات) را عمداً ترك كندحج اوباطل مى شود.

* در صورتى كه بخاطر عذرى نتوانست وقوف اختيارى را درك كند مى تواند وقوف اضطرارى را درك كند اگر بخاطر عذر هر دو وقوف اضطرارى يايك اختيارى و يك اضطرارى يا فقط يك اختيارى را درك كند حج او صحيح است.

* البته در صورتى كه فقط اختيارى عرفه رادرك كند اختلاف فتوا هست.

* گاهى چادر هاى ايرانيها نزديك به انتهاى عرفات است و مسجدنمره قسمتى از آن درعرفات و قسمتى در خارج از محدوده عرفات است. مواظب باشيم از اين محدوده درزمان وقوف خارج نشويم.(به زائرين تذكر داده شود.)

* اول ظهر امام زمان(عج) وارد صحراى عرفات مى شوندهمچنين شب دهم درمشعر حضور دارند و طبق روايا ت همه حضرت را مى بينند ولى نمى شناسند موقع ظهر عرفه به زوار يادآورى شود.

وقوف مشعر:

وقت آن طلوع فجر تا طلوع آفتاب(بين الطلوعين) است.

(آيات عظام سيستانى- صافى- بهجت- مكارم): مقدارى از شب تا طلوع آفتاب وقت وقوف است.(م 984)

پس اگر مقدارى از شب را با نيت وقوف كند و قبل از طلوع فجر از مشعرخارج شود حج او صحيح است، اگر چه معصيت كرده و بايد كفاره دهد.

(آيت الله سيستانى): درصورت جهل كفاره لازم نيست.

* بهتر است در مشعر ذكر خدا گفته شود خداوند در قرآن فرموده «فاذا افضتم من عرفات فاذكروا الله عند المشعر الحرام»

(آيات عظام صافى- گلپايگانى): احتياط واجب مى كنند كه مقدارى ذكر خدا گفته شود.

(آى تالله مكارم): فتوا مى دهندكه ذكر خداگفته شود.

* وقوف اختيارى مشعر براى خانمها، مريضها و افرادى كه آنها را همراهى مى كنند مقدارى ازشب دهم است حتى اگرخانمى ازنظر جسمى قوى باشدلازم نيست بين الطلوعين رادرمشعر بماند.

خارج شدن ازمشعر(امام): بنابراحتياط واجب قبل ازنصف شب خارج نشود.

براى بانوان(بقيه مراجع): اگر قبل ازنصف شب خارج شود اشكال ندارد.

توجه: دقت كنيم وقوف در مشعر انجام شود، توجه داشته باشيم كه تابلوى مشعر وتابلوى منى كجا است تا يقين كنيم در مشعر وقوف كرده ايم. همچنين هنگام نيت دقت كنيم كسى خواب نباشد.

* اگر بانوان تا طلوع فجر هنوز در سرزمين مشعر بودند بهتر است دوباره نيت را بگوئيم تا توجه به وقوف اصلى پيدا شود.

انواع وقوف در مشعر

اعمال منى:

رمى- قربانى- تقصيريا حلق(در روز دهم)

رمى:

دهم فقط جمره عقبه

يازدهم و دوازدهم جمرات اولى، وسطى، عقبه

مسئله مهم اين است كه قبلا ستونى براى رمى كردن بود ولى الآن به جاى ستون ديوارى ساخته اند كه جاى ستون قبلى احتمالًا وسط اين ديوار است.

حال وظيفه ما در انجام رمى چيست؟ آيا بايد قسمت وسط ديوار رمى شود؟

(آيات عظام فاضل- صافى- مكارم- بهجت- نورى): رمى به هر كجاى

ديوار كافى است

(آيت الله مكارم): حتى اگر سنگ به ديوار نخورد و داخل حوضچه بيفتد كافى است، آنچه لازم است انداختن سنگ در حوضچه ى فعلى است.

(آيت الله سيستانى): بنابراحتياط واجب اگر محل سابق را تشخيص ندهد بايد محلهاى متعدد را رمى كند تا يقين كند محل سابق را رمى كرده است.

(به مقلدين ايشان مى گوئيم رجوع به غير كنند)

(بقيه مراجع): اگر بدون عسر و حرج مى تواند محل جمره سابق را تشخيص دهد همان جمره سابق را رمى كند.(يعنى وسط ديوار)

تشخيص محل جمره سابق

گفته شده جاى ستون قبلى وسط ديوار است. ولى اين مطلب ثابت نيست.

* در رمى جمره عقبه از سمت چادرها كه بطرف جمرات مى آئيم قسمتى از طرف راست ديوار جمره خارج از منى است به خاطر رعايت احتياط به نظرهمه مراجع اين قسمت را رمى نكنيد.

با توجه به اينكه بعضى از مراجع فرموده اند: اگرمى توانيد قسمت وسط جمرات را رمى كنيد اگر زائرى خارج از قسمت وسط رمى نموده بود از او مى پرسيم مقلد كدام مرجع است اگر مقلد(آيات عظام فاضل- صافى- مكارم- بهجت) بود اشكالى ندارد، در غير اين صورت رمى را اعاده نمايد.

از كدام طرف بايد رمى نمود؟

در مورد جمره اولى و جمره وسطى: از هر طرفى رمى نمايد اشكالى ندارد.

در مورد جمره عقبه(آيات عظام فاضل- سيستانى): بنابر احتياط واجب پشت به قبله رمى كند(از طرف چادرها روبرو رمى شود) چون بقيه مراجع رمى از هر طرف را جايز ميدانند مى توان رجوع به غير نمود بنابراين در جمره عقبه هم رمى از هر طرف كافى است.

واجبات رمى

واجبات رمى 5 تاست:

1- نيت 2- بايد ريگها را با دست بيندازد 3- يقين كند كه سنگ به جمره خورده است. 4- تعدار ريگها بايد 7 عدد باشد(اگرقصد كند كه 8 تا بزند باطل است ولى اگراحتياطى باشد اشكال ندارد و مثل زياده در طواف نيست) 5- به تدريج بزند، 7 تا را با هم نيندازند.

* ظن در رسيدن به جمره يا ظن در تعداد سنگها اعتبار ندارد مثلًا اگر احتمال قوى داد كه 7 تا سنگ زده است يك سنگ ديگر بزند تا مطمئن شود.

رمى در روزهاى يازدهم و دوازدهم

كسانيكه نمى توانند در روز رمى كنند مى توانند در شب رمى كنند(مثلًا در روز توانايى پياده راه رفتن در آفتاب را نداشته باشند البته در زمانى كه هوا سرد است مورد ندارد لذا فقط افراد پير ومريض كه عاجزند اگر نمى توانند براى رمى به جمرا ت بروند بايد نايب بگيرند).

اگر كسى در روز دهم مى تواند ظهريا عصر خودش رمى كند(چون صبح شلوغ است) بايد خودش رمى كند و نمى تواند صبح نائب بگيرد.

نظر مراجع در مورد رمى بانوان در شب:

رمى شب دهم: اتفاقى است.

رمى مربوط به روز يازدهم و دوازدهم اختلافى است.

(لازم نيست ازقبل به زائران بگوئيم عملًا وظيفه آنها را مشخص مى كنيم).

شرائط قربانى

1- يكى از سه حيوان، شتر گاو يا گوسفند قربانى شود.

2- شتر 5 سال كامل، گاو و بز دو سال كامل و گوسفند يك سال كامل

داشته باشد.

3- حيوان سالم باشد.

4- خيلى پير نباشد.

5- تام الاجزاء باشد.

6- لاغرنباشد.

7- خصى نباشد.(خصيتين او را در نياورده باشند)

8- بيضه او را نكوبيده باشند.(مرضوض نباشد)

9- دراصل خلقت بى دم نباشد.(بعضى گفته اند بى گوش و بى شاخ نباشد)

10- در اصل خلقت بى بيضه نباشد.

* موارد(3- 4-- 9) اختلافى است. لذا در جزئيات اين مسائل به مناسك مراجعه شود.

* اگر گوش حيوان سوراخ شده يا شكاف داشته باشد اشكالى ندارد.

* شاخ يك پوسته روئى دارد، اگر پوسته روئى شكسته باشد اشكال ندارد.

اگر از ايام تشريق تاخيربيندازد:

(آيت الله سيستانى): حج او باطل است.

(بقيه مراجع): معصيت كرده ولى حج او صحيح است.

(آيت الله سيستانى): بايد به جاى قربانى روزه بگيرد واحتياط مستحب

انجام قربانى تاآخر ذيحجه است.

(بقيه مراجع): تا آخر ذيحجه مى توان قربانى نمود.

* سابقاً آيت الله مكارم نظرشان اين بود كه نبايد گوشت قربانى از بين برود و در ايران قربانى را انجام دهند به همين جهت تأخير تا آخر ذى الحجه را جايز مى دانستند.

اما الآن با توجه به اينكه گوشت قربانى مصرف مى شود و اسراف نمى گردد نظر ايشان تأمين است لذا به همه زوار گفته مى شود همانجا قربانى نمايند واز ايام تشريق عمداً تأخير نيندازند.

* چون امروزه قربانگاه مكانيزه شده به همين دليل گاهى قربانى بعضى از افراد به روز يازدهم تاخير مى افتد به آنها بگوئيم اشكالى ندارد و آمادگى ماندن بيشتر در لباس

ذبح درشب

(م 1080- ج 1030)

(آيات عظام بهجت- مكارم- صافى- امام): اشكال ندارد كافى است.

(آيات عظام خوئى- فاضل): كفايت نمى كند اگرانجام داد بايد در روز اعاده كند.

(آيات عظام خامنه اى- تبريزى- سيستانى- گلپايگانى- اراكى): بنابر احتياط واجب درشب ذبح نكند.

بايد تاكيد كرد كه ذبح در شب انجام نشود. يا اينكه اسامى افرادى كه مرجع تقليدشان ذبح در شب را مجاز ميدانند جدا شود تا مشكلى پيش نيايد.

مؤمن بودن ذابح(م 1043- 1042 ج 1072)

(امام): لاز م است كه ذابح مؤمن(شيعه ى دوازده امامى) باشد(هم نائب وهم مُجرى).

(آيات عظام خامنهاى- فاضل- اراكى): اگر ذابح مجرى باشد ولى نائب نباشد.

قربانى با پول خمس نداده:

اگر به ذمه بخرد اشكالى ندارد و حج او باطل نيست.

ولى الآن چون اول پول را مى دهند و فيش مى گيرند، اين پول براى قربانى معين است لذا مناسب است احتياط شود و قبلًا خمس آن پرداخت شود تا اشكالى در اعمال حج پيدا نشود.

اگر كسى پول قربانى را ندارد:

10 روز روزه بگيرد

3 روز در حج(روزهاى(7- 8- 9 ذى الحجه) و اگر تاخير افتاد در ايام تشريق روزه گرفتن حرام است و بايد بعد از آن روزه بگيرد.

7 روز در وطن

* توجه: در مورد جزئيات اين مساله به مناسك مراجعه شود.

* اگر بعد از ايام تشريق در مكه زياد مى ماند و مى خواهد 7 روز ديگر را هم در مكه روزه بگيرد بايد قصد ده روز داشته باشد و به مقدارى صبر كند كه اولين كاروان حركت كند و به محل سكونت خود برسد پس از آن مى تواند 7 روز روزه را بگيرد.

تقصير يا حلق:

تقصير يا حلق بايد حتماً در منى انجام شود. در قربانگاه حلق و تقصير انجام نشود چون خارج از منى است. بايد به كسانى كه چادرهايشان نزديك تابلوى مرز منى است تذكر داد كه خارج ازمنى حلق يا تقصيرننمايند.

همه افراد مخيرند بين حلق و تقصير، غير از دو گروه(م 1120)

1- خانمها بايد حتماً تقصير كنند.

2- آقايانى كه سفر اول حج آنهاست:

(آيات عظام امام- خامنه اى- صافى- سيستانى- اراكى- گلپايگانى): بنابر احتياط واجب حلق نمايند.

(آيات عظام بهجت- تبريزى- خوئى- فاضل- مكارم): مخيرند بين حلق وتقصير.

توجه: سه گروه ديگر در مناسك آمده كه چون مبتلا به نبود متعرّض نشديم.

كسانى كه قبلًا نائب بوده اند و مشرف شده اند حالا سال اول آنها محسوب نمى شود اگر چه حج او حج واجب براى خودش باشد.

توجه: مسائل تقصير قبلًا در احكام عمره گفته شد.

چند تذكر: 1- نظافت در منى رعايت شود. 2- هنگام ورود به چادرها با كفش وارد نشوند. 3- در جائى كه سبب مزاحمت براى ديگران است تقصير نكنند 4- در منى لباس نشويند تا مزاحمت براى وضو گرفتن ايجاد نشود.

* كسى كه مخير بين حلق و تقصير است، اگر بخواهد حلق كند و مى داند با حلق سر او خون مى آيد، بايد اول تقصير كند.(م 1161)

* كسى كه وظيفه اش حلق است و مى داند با حلق سر او خون مى آيد:

(آيات عظام امام- خامنه اى): احوط سر تراشيدن است.

(بقيه مراجع): اول تقصير كند، بعد سر بتراشد.(نظر آيت الله مكارم): در اين مسأله احتياط استحبابى است يعنى احتياط مستحب آن است كه اوّل تقصير كند بعداً سر بتراشد.

بيتوته در شبهاى يازدهم و دوازدهم: (م 1224)

مقدار واجب آن از غروب آفتاب تا نصف شب است.

(آيات عظام تبريزى- خامنه اى- خوئى- سيستانى- مكارم- فاضل): ميتوانند نيمه دوم شب را بيتوته كنند، يعنى مخيرند بين بيتوته در نيمه اول شب و نيمه دوم شب.

(بقيه مراجع): بايد نيمه اول شب را بيتوته كند.

بنابرنظرمراجعى كه فرمودهاند بايد نيمه اوّل شب را بيتوته كند، اگر نيمه اول را بيتوته نكرد:

(آيات عظام صافى- گلپايگانى): نيمه دوم را بايد بيتوته كند و بنابر احتياط واجب كفاره دهد.

(آيات عظام امام- بهجت- اراكى): بنابر احتياط واجب نيمه دوم را بيتوته كند و بايد كفاره بدهد.(در كفاره دادن فتوا مى دهند.)(م 1225 و 1243)

سه گروه هستند كه بايد شب 13 در منى بمانند:

1- كسيكه در حال احرام صيد كرده است.

2- كسيكه با همسرش در حال احرام نزديكى كرده است.

بخش چهارم

مسائل استطاعت

استطاعت براى عمره مفرده:

اگر كسى استطاعت عمره مفرده دارد ولى استطاعت حج ندارد ثبت نام براى عمره مفرده واجب نيست.

(آيت الله مكارم) فرمودهاند: بنابر احتياط واجب رفتن به عمره براى چنين شخصى لازم است.

بهتر است كسانيكه مرتبه اول تشرف آنها به عمره است براى خود اولين عمره را انجام دهند و نيت وجوب يا استحباب ننمايند و اگر مى خواهند نيابت كنند در عمره مجدد كه انجام مى دهند قصد نيابت نمايند.

سؤال: اگر حج نيابتى انجام مى دهند و سفر اول تشرف آنها است آنجا استطاعت عمره مفرده حاصل مى شود تكليف چيست؟

(آيت الله مكارم): بنابر احتياط واجب لازم است عمره مفرده انجام دهد.

(بقيه مراجع): استطاعت عمره از حج جدا نيست وانجام عمره ى مفرده لازم نيست.

* افرادى كه از نقاط دور به مكه مى روند و تا به حال نه حج رفته اند و نه عمره و حج آنها نيابتى است شايسته است پس از انجام اعمال احتياطاً يك عمره مفرده براى خود انجام دهند.

استطاعت حج:

كسى كه استطاعت مالى دارد ولى استطاعت بدنى ندارد مثل مريض يا پيرى كه تا آخر عمر خودش نمى تواند به مكه برود و قبلًا هم مستطيع نبوده است ولى الآن استطاعت مالى پيدا كرده.

(آيات عظام گلپايگانى- سيستانى- خوئى- صافى- بهجت): واجب است نائب بگيرد.(مسأله 23)

(آيت الله تبريزى): بنابر احتياط واجب نائب بگيرد.

(بقيه مراجع): لازم نيست نايب بگيرد و حج بر او واجب نيست.

اگر قبلًا مستطيع بوده و نرفته به نظر كليه مراجع تقليد واجب است نائب بگيرد.

ا گر كسى فكر ميكرد مستطيع نيست و قصد حج استحبابى كرد، بعد فهميدكه مستطيع است.

(آيات عظام تبريزى- خوئى- صافى- مكارم- بهجت): كفايت از حج واجب مى كند.

(آيت الله گلپايگانى): احتياط واجب در عدم كفايت است.

(بقيه مراجع): كفايت از حج واجب نمى كند.

(فتواى همه مراجع): اگر نيت استحباب و وجوب نكند و قصد وظيفه ى فعليه داشته باشد كفايت از حجةالاسلام مى كند.(م 32)

رجوع به كفايت و استطاعت

رجوع به كفايت يعنى بعد از حج بتواند مخارج زندگى اش را اداره كند.

اگر كسى با خمس و زكات و مانند اينها زندگى اش اداره مى شود.(م 40)

(آيات عظام امام- اراكى): حجش حج واجب نيست.

(آيت الله صافى): احتياط واجب مى كنند كه قصد ما فى الذمه كند و اگر بعداً استطاعت پيدا كرد دو مرتبه به حج برود.

(بقيه مراجع): حجش حج واجب است پس به نظر اكثر مراجع، روحانيون كاروان و خدمه در سال اول تشرف حج، حج آنها حج واجب است.

* معينههاى كاروان اگر سفر اول آنها باشد كفايت ازحجة الاسلام ميكند چون مخارج آنها بوسيله شوهر تامين مى شود.

* معينها و روحانيون كاروان اگر سفر اول آنها باشد طبق نظر اكثر مراجع ولو پس از برگشت محتاج به شهريه باشند كفايت ازحجةالاسلام مى كند.

* دو مسأله:

1- اگر محرم به احرام حج شد و داخل درحرم فوت كرد كفايت از حجة الاسلام ميكند و اگر نايب باشد حج از منوب عنه ساقط شده است.

2- كسى كه مخارج حج را دارد ولى قدرت مالى براى وليمه ى پس ازبازگشت از حج را ندارد مستطيع است وحج براو واجب است. مگر اينكه وليمه ندادن سبب وهن او شود در اين صورت مقدار مخارج لازم براى وليمه جزء استطاعت است.

انواع حج

حج افراد

قِران

تمتع

وظيفه ما ايرانى ها براى انجام حج واجب حج تمتع است.

در حج مستحبى شخص مخير است بين يكى از اين سه نوع ولى حج تمتع افضل است.

در حج افرادِ واجب يك عمره مفرده هم بعد از حج انجام دهد، قربانى در حج افراد مستحب است، ولى مابقى اعمال آن مثل حج تمتع است.

حج قران:

معمولًا در بين ايرانيها نيست عمره اش از حج جداست در حج قِران حاجى قربانى را همراه خود مى برد و براى محرِم شدن مخير است بين اشعاروتقليد و بين تلبيه.

* تقليد يعنى قلاده قرار دادن كفشهاى زائر به گردن قربانى و اشعار يعنى علامت گذاشتن حيوان قربانى كه قسمتى از بدن حيوان را خراش مى دهند و خون آنرا به بدن حيوان مى مالند و نشانه مى گذارند و اين كار بجاى لبيك است و با آن محرم مى شوند.

فرق حج بذلى و حج هبه اى

حج بذلى: حجى است كه شخص مخارج حج ديگرى را برعهده مى گيرد تا او را به حج ببرد در حج بذلى صاحب پول، پول را به مبذول نبخشيده است، قبول حج بذلى واجب است و با حج بذلى شخص مستطيع است وحج او حج واجب و حجة الاسلام است.

حج هبه اى آن است كه مالى را به شخص ببخشد تا با آن حج بجا آورد قبول هبه واجب نيست.

اگر استطاعت حاصل بشود بايد حج به جا آورد.

لازم نيست حج به جا آورد.

اگرواهب شرط حج كرد بايد حج برود.

(پس اگرهبه كننده بخواهدآن شخص با اين مال حج به جا آورد بايد با او شرط كند و هبه مشروط، استطاعت ماليه است.)

فاصله بين عمره مفرده و عمره تمتع

(غالباً عمره مفرده بعد از حج تمتع انجام مى شود)(م 173- 194 ج 2/ 184)

(آيات عظام اراكى- خوئى- بهجت- فاضل- خامنه اى- گلپايگانى): بين عمره تمتع و عمره مفرده فاصله لازم نيست خواه عمره مفرده قبل از عمره تمتع خواه بعد از عمره تمتع و اعمال حج تمتع باشد.

(آيات عظام سيستانى- صافى- تبريزى- مكارم): فاصله در دو ماه قمرى بودن رعايت شود و در يك ماه اشكال دارد.

(امام): در عمره بعد از حج فاصله لازم است و قبل از عمره تمتع لازم نيست.

* زائرين قبل از عمره تمتع، عمره ى مفرده انجام نمى دهند ولى بعضى بعد ازحج مى خواهند انجام بدهند به زائران دو نكته را تذكر دهيم:

1- طواف مستحبى به جاى عمره انجام دهيد.

2- عمره انجام دادن آنان براى كسانى كه طواف واجب خود را عقب انداخته اند تا خلوت شود مشكل ساز است وسبب مزاحمت خواهد بود.

عمره مفرده مستحبى به نيت خود و ديگران(س 32)

(آى ات عظام خامنهاى- مكارم): بنابر احتياط واجب اين كار انجام نشود.

(بقيه مراجع): اشكال ندارد.

ميتوانيم به زائرين بگوئيم ميتوان به نيت خود و ديگران عمره مفرده مستحبى انجام داد.

* نكته: افرادى كه حمد و سوره ى آنها صحيح نيست به نظر آيات عظام خامنه اى وبهجت عمره ى مجدد را به نيت خود انجام دهند و بعد از اتمام عمل ثواب آن را براى افراد مورد نظر هديه نمايند تا مشكلى از جهت نيابت پيدا نشود.

عوض شدن ماه قمرى و خروج از مكه

مسأله: اگر كسى عمره مفرده انجام داد و بعداً ماه قمرى عوض شد و از حرم خارج شد و مى خواهد دوباره وارد حرم شود:

(امام): تا فاصله يكماه محرم شدن لازم نيست.

(آيات عظام فاضل- سيستانى- بهجت): اگر از مكه خارج شد ولى از حرم خارج نشده لازم است محرم شود(آيت الله بهجت: احتياط واجب).

(بقيه مراجع): اگر از حرم خارج شدو عمره مفرده در اين ماه قمرى انجام نداده است بايد محرم شود.

* بر اساس آنچه ذكر شد درمورد زيارت دوره در زمان عمره مفرده ممكن است زائرين براى رفتن به عرفات مشكل پيدا كنند در صورتى كه عمره ى آنهادر ماه قمرى قبل انجام شده وزيارت دوره در ماه قمرى بعد است يا بايد در عرفات محرم شوند يا از مشعر جلوتر نروند، همچنين اگر ماه قمرى عوض شد و مى خواهند مثلًا جده بروند بايد در موقع باز گشت از تنعيم محرم شوند و وارد شوند همچنين كسانيكه براى بازديد به حديبيه يا جعرانه مى روند.

مسائل مربوط به مكه ومدينه

تخيير بين قصر و اتمام

مسجد الحرام

مسجد النبى

حرم امام حسين

مسجد كوفه(در محدوده آن اختلافى نيست محدوده آن

تغيير نكرده است)

تكليف كسانى كه قبل يا بعد از منى و عرفات ده روز در مكه هستند.

(س 1358- 1359)

سه حالت ممكن است باشد:

1- گروه اول: در مكه نماز تمام

قبل از رفتن به منى و عرفات در منى و عرفات نماز تمام

ده روز كامل در مكه هستند بعد از برگشت از منى و عرفات نماز تمام

(چون فاصله كمتراز 4 فرسخ است)

2- گروه دوم: قبل و بعد از رفتن به منى و عرفات كمتر از ده روز كامل در مكه هستند اينها در هر سه زمان حكم مسافر را دارند.

3- گروه سوم: قبل از منى و عرفات: حكم مسافر را دارد

در منى و عرفات: نماز شكسته است

بعد از منى وعرفات: نماز تمام است

نماز در مدينه

زائرينى كه درمدينه منوره حداقل ده روز مى مانند نمازشان تمام است و رفتن به احد و مسجد قبا و مسجد ذو قبلتين مشكلى ايجاد نمى كند.

چند نكته براى زائرين:

* درنماز هاى واجب چه فرادى چه جماعت ابتدا جايى را انتخاب كنيد كه سنگ باشد در خصوص نماز جماعت اگر مجبور شديد روى فرش سجده كنيد اشكالى ندارد.

* بعضى از زائران پشت ناخنها سجده مى كنند چنين چيزى در اسلام نيست پس نماز آنها باطل است(فقط زمانى كه مايصح السجود عليه نباشد و وقت هم تنگ باشد و تقيه هم نيست مى توان روى پشت دست سجده كرد).

* در جايى كه وظيفهى خانمها سجده بر فرش است اگر مقنعه مانع بين پيشانى و فرش باشد نماز باطل است چون سجده بايد برزمين باشد. اما اگر وسواس دارد و نميخواهد بر روى فرش نماز بخواند مى تواند چادر را روى فرش پهن كندو درموقع تقيه بر آن سجده نمايد.

اقتدابه اهل سنت:

آيا مى شود به اهل سنت اقتدا كرد يا نه؟

همراهى در نماز با اهل سنت استحباب دارد، در روايت صحيحه داريم:

«من صلى خلفهم كمن صلى خلف رسول الله(ص)»

اما نظر مراجع در كيفيت اقتدا: م 1313

(آيات عظام بهجت- تبريزى- خوئى- سيستانى- وحيد): همراهى كند ولى حمدو سوره را آهسته بخواند(اگر امام جماعت آيه طولانى خواند ساكت بايستد حتى لازم نيست ذكر بگويد و در مورد آقايان در نمازهاى صبح و مغرب و عشا وظيفه آنها از جهر به اخفات تبديل مى شود) 1 (1)

(آيت الله گلپايگانى): نماز با عامه در حال ضرورت بى اشكال است و در غير حال ضرورت در جماعت شركت كنند و بعداً با شرايط كامل اعاده نمايند.

(بقيه مراجع): مى توانند نماز جماعت بخوانند وبه آنان اقتدا كنند.

اقتدابه اهل سنت در نماز قضا

(ج 1326)

(آيات عظام خامنه اى صافى): اقتدا به اهل سنت مختص به نماز ادا است.

(آيات عظام فاضل مكارم): اقتدا اختصاص به نماز ادا ندارد.

نماز استداره اى (م 1336)

(آيت الله خامنه اى): بايد طورى بايستد كه پشت سر امام يا طرف راست يا چپ باشد.

روزه در مكه ومدينه

سه روز روزه مستحبى در مدينه منوره

مسافر ولو قصد ده روز نكرده باشد مى تواند سه روز روزه بگيرد و استحباب دارد و نمى تواند قصد روزه قضا كند و اگربخواهد يك روز روزه بگيرد استحباب ندارد، اين تنها روزه اى است كه مسافر با اينكه قصد ده روز نكرده است مى تواند روزه بگيرد ولى اگر قصد ده روز كرد مى تواند نيت روزه قضا هم بنمايد.

بعضى از مراجع مى فرمايند: بنابر احتياط واجب روزهاى چهارشنبه و پنج شنبه و جمعه باشد.

توجه: كسى كه روزه ى قضا دارد مى تواند در مدينه سه روز روزهى مستحبى بگيرد البته در غير از مدينه كسى كه روزه قضا دارد نمى تواند روزه ى مستحبى بگيرد.

روزه در مكه مكرمه

اگر در مكه مكرمه قصد ده روز نكرده باشند اصلًا روزه استحباب ندارد.

اگر كسى در وطن نذر كند كه ميخواهد در سفر روزه بگيرد صحيح است.

ولى اگر بخواهد در سفر براى روزه نذر كند:

(اكثر مراجع): نذر درخود سفر منعقد نميشود.(آيات عظام بهجت- سيستانى- زنجانى) اجازه دادهاند لذا به زائران مى گوئيم نذر در خود سفر به نظر عدهاى از مراجع منعقد نمى شود. بنابراين اگر قبلًا در وطن نذر نكرده اند در مكه روزه مستحبى نگيرند مگر در ايام حج واجب براى كسانيكه قصد ماندن ده روز دارند.

اعتكاف در مكه و مدينه

اعتكاف در مكه درست نيست(چون روزه صحيح نيست و اعتكاف بدون روزه صحيح نيست) مگر درصورتيكه بتواند قصد ده روز ماندن داشته باشد يا نذر كرده باشد.

در مدينه هم اعتكاف ممكن نيست چون شبها درب مسجد النبى بسته مى شود و امكان ماندن سه روز در مسجد وجود ندارد. مواقعى كه درب مسجد النبى تا صبح باز است ميتوانند اعتكاف را انجام دهند، چون سه روز روزه در مدينه مستحب است.

برداشتن لقطهى حرم:(مسأله 1330)

(آيات عظام مكارم- فاضل- اراكى): در منطقه حرم بنابر احتياط واجب بر ندارد.

(بقيه مراجع): برداشتن كراهت شديده دارد.

(عده اى از مراجع): اگر برداشت حق قصد تملك ندارد اگر صاحبش پيدا نشد بايد آنرا با اذن مجتهد به فقير دهد.

حكم كسيكه در اعمال او مشكلى پيدا شود

كسيكه در اعمال او در عمره يا حج مشكلى پيدا شود نبايد براى جبران آن مجدداً محرم شود و عمره يا حج را تكرار كند چون تكرار عمره يا حج عمل جديد است و جبران گذشته را نميكند بلكه بايد بدون احرام جديد، اشكال در اعمال قبلى را جبران نمايد. و اگر خودش نميتواند جبران كند، براى جبران همان عمل مثل طواف و مانند آن نايب بگيرد و نبايد براى تكرار كل عمره يا حج نايب بگيرد.

توجه: حكم لزوم اجتناب از محرمات احرام و ترتيب اعمال، براى چنين شخصى قبلًا(در صفحه 74 و 77) ذكر شد.

بخش پنجم

مسائلى از تقليد

رجوع به غير در احتياط واجب

در مواردى كه مجتهد فتوى مى دهد بايد به نظريه او عمل كرد ولى اگر مجتهد درمساله اى احتياط واجب نمود مى توان رجوع به غير كرد يعنى از مجتهد ديگرتقليد كرد وبراى رجوع به مجتهد ديگر بايد براى مقلد معلوم باشد كه به فتواى چه كسى مراجعه كرده است واگر هنگام عمل، براى او رجوع به غير معلوم نبود بعد ازعمل مى تواند رجوع به مرجع تقليد ديگر كند و به فتواى او عمل خود را تصحيح نمايد. يعنى با رجوع به غير وظيفه خود را در قضا و اعاده نداشتن روشن ميكند.

(آيات عظام خامنهاى- بهجت) فرموده اند: استناد ورجوع لازم نيست بلكه همين مقداركه عمل او مطابق فتواى كسى بوده كه شرعاً مى توانست از او تقليد كند كافى است.

ضمناً از آيت الله مكارم شفاهاً سؤال شد فرمودند: اگر روحانى كاروان احتياط را به ديگرى رجوع دهد و وظيفه ى عملى زائر را بيان كند كافى است با رعايت فالاعلم نسبت به وظيفه ى زائر.

بقاء بر تقليد ميت

: با توجه به اينكه محدوده بقاء بر تقليد ميت در نظر مراجع تقليد مختلف است لازم است كليه افراد مكلف مرجع تقليد زنده براى خود تعيين كنند و به نظر يكى از مراجع زنده باقى بر ميت باشند تا مشخص گردددر مسائل حج آيا مى توانند باقى بر فتواى مجتهد ميت باشند يا نه؟

نظر مراجع عظام در بقاء بر تقليد

محدوده بقاء

(آيات عظام فاضل- خامنه اى- سيستانى- صافى- وحيد): بقاء در كليه مسائل اعم از عمل كرده و عمل نكرده است.

(آيات عظام بهجت- مكارم): در مسائلى كه عمل كرده است.

(آيت الله تبريزى): در مسائلى كه عمل كرده است يا براى عمل ياد گرفته است.

وجوب و جواز بقاء

(آيت الله خامنه اى): بطور كلى بقاء را جايز ميدانند حتى اگر ميت اعلم باشد.

(همه مراجع): غير از آيت الله خامنه اى در محدوده ى مذكور اگر مجتهد ميت اعلم از حى باشد بقاء واجب است و اگر مجتهد ميت وحى مساوى باشند بقاء جايز است.

* توجه:(آيت الله مكارم) بطور كلى فرموده اند: در مسائل حج و عمره و مسأله مسافر مى توانند باقى نباشند و به فتواى مرجع زنده عمل نمايند.

ضمناً(آيت الله صافى) در صورتى كه ميت اعلم باشد فرموده اند: بنابر احتياط واجب بقاء واجب است كه قابل رجوع به غير است.

نكته: چون اغلب زوار مسائل حج را ياد نگرفته اند و عمل نكرده اند كسانيكه درزمان مرجع قبلى خود به حج مشرف نشده اند نمى توانند در مسائل حج و عمره باقى بر ميت باشند مگر به نظر مراجعى كه بقاء را اجازه دهند، حتى در مسائلى كه عمل نكرده است.

تبعيض در تقليد:

عده اى ازمراجع تقليد تبعيض در تقليد را در صورت تساوى يا مشخص نبودن اعلم جايز دانسته اند بنابراين اگر كسى معتقد بود مراجعى كه فعلًا بيشتر در معرض تقليد مردم هستند اعلميت در بين آنها مشخص نيست چون شاهد ها بر اعلميت تعارض دارند مى تواند بعضى از مسائل را از يك مجتهد و بعضى از مسائل را از مجتهد ديگر تقليد نمايد و يا اينكه اگر مجتهدى را به عنوان مرجع تقليد خود انتخاب نموده و در مساله خاصى به فتواى او عمل نكرده مى تواند در خصوص اين مساله به فتواى مرجع ديگر عمل نمايد.(با اينكه مجتهد در اين مسأله فتوى داده و احتياط نكرده است).

گاهى در بعضى از مسائل حج و عمره يا مساله مسافر، اين مساله تبعيض در تقليد با رعايت شرائطش راه گشا است و مشكل زائر قابل حل است البته در جايى كه شخصى سفر اول حج او است و قبلًا به فتواى هيچ مرجعى عمل نكرده است. ولى اگر قبلًا به فتواى مرجعى عمل كرده است اگر بخواهد به فتواى ديگرى عمل كند عدول از مرجعى به مرجع ديگر است كه بعضى از فقها عدول را جايز نمى دانند.

حكم عدول از مجتهدى به مجتهد ديگر

(آيت الله بهجت): عدول از مساوى به مساوى در اعلميت و اورعيت، در مسائل غير مرتبط به هم جايز است.

(آيات عظام خامنه اى- صافى): عدول بنابر احتياط واجب جايز نيست(ميتوان رجوع به غير نمود).

(آيت الله مكارم): عدول جايز نيست.

توجه: تبعيض در تقليد مربوط به مجتهدين زنده است اما تبعيض بين حى و ميت در موارد جواز بقاء بر تقليد ميت اشكال ندارد ولى در موارد وجوب بقاء تبعيض معنى ندارد مگر اينكه قبلًا از چند مجتهد مساوى تقليد كرده باشد.

مسائلى از خمس

1- حكم كسى كه جهيزيه را تهيه مى كند:

(همه مراجع): آن كسى كه جهيزيه راتهيه ميكند اگر مى داند كه

نميتواند به موقع تهيه كندخمس ندارد.

(آيت الله بهجت): اگر پولى را براى جهيزيه و مانند آن پس انداز كرد خمس ندارد.

اگروسيله اى رابراى جهيزيه دختر خريد ولى در جهيزيه مصرف نكرد وپس از گذشتن سال، خودش استفاده كرد خمس دارد.

خمس فيش حج وعمره

سؤال: آيا پول حج و عمره خمس دارد يا نه؟

1- اگر از پولى كه خمس داده نشده و قبل از ثبت نام خمس به آن تعلق

گرفته باشد بايد خمس بدهد.

2- اگر از پول ارث و مهريه باشد خمس ندارد.

سؤال: اگر پولى كه هنگام ثبت نام سال روى آن نگذشته بود ولى الآن در نوبت تشرف سال گذشته است خمس دارد يا نه؟

1- در مورد عمره مفرده و حج:

(آيات عظام بهجت- مكارم- صافى): خمس ندارد.

(آيات عظام فاضل- سيستانى- تبريزى- خامنه اى- امام- خوئى- وحيد): خمس دارد.

2- در مورد حج:

(آيات عظام امام- سيستانى- فاضل):

1- اگر حج او قبلًا بر او مستقر نشده خمس دارد.

3- اگر حج قبلًا بر او مستقر شده خمس ندارد(چون در واقع بدهى بوده است).

اعمال مستحبى در مكه

1- ختم قرآن.

2- روايتى از امام صادق(ع) است «من صلى بمكه سبعين ركعة فقرأ في كل ركعة ب- قل هو الله احد و إنا انزلنا و آية السخرة و آية الكرسى لم يمت إلّا شهيداً».

«هر كس در مكه 70 ركعت نماز بخواند(35 دو ركعتى) در هر ركعتى بعد از سوره حمد يك مرتبه سوره قل هو الله أحد بخواند و يك مرتبه سوره إنا أنزلناه و پس از آن آيه سخره و آية الكرسى را قرائت كند، شهادت در راه خدا نصيب او ميشود».

آية السخره(آيه 54 تا 56 اعراف).

آية الكرسى(تا و هو العلى العظيم كافى است) (1).

(التماس دعا)