کتابشناسی زیارت (کتابشناسی زیارت، مزار...)

مشخصات كتاب

سرشناسه : باقریان موحد، رضا ، 1353 -

عنوان و نام پديدآور : کتابشناسی زیارت (کتابشناسی زیارت، مزار.../به کوشش رضا باقریان موحد.

مشخصات نشر : تهران: مشعر، 1387.

مشخصات ظاهری : 400 ص.

شابک : 40000 ریال :978-964-540-111

وضعیت فهرست نویسی : فیپا

یادداشت : نمایه .

موضوع : زیارت -- کتابشناسی .

رده بندی کنگره : Z7835/الف5 ب16 1387

رده بندی دیویی : 016/297

شماره کتابشناسی ملی : 1225415

ص: 1

اشاره

ص: 9

يادداشت كميته علمى

داشتن ارتباط با انسان هاى بزرگ و اسوه، يكى از بهترين راه ها و شيوه هاى تربيتى به شمار مى رود. روح و جان آدمى، در جريان اين ارتباط، صيقل و صفا مى يابد و از كدورت ها و ناپاكى ها خلاص مى گردد. اين تأثيرپذيرى، در پرتو الگوبردارى از رفتار، منش، خُلق و خوى و حَسَنات و تمايلات انسان هاى بزرگ است. از سوى ديگر، تأثير معنوى و اشراف ارواح بزرگ بر ديگران نيز قابل انكار نيست.

انبيا و اولياى الهى، بهترين الگوهايى هستند كه انسان ها مى توانند از ارتباط با آنان، در مسير رشد و تكامل خود، بهره برند. اين ارتباط، در قالب «زيارت» مطرح شده است. زيارت قبور اولياى الهى مى تواند به شناخت بيشتر آن بزرگواران و الگوبردارى از خصلت هاى الهى آنان بينجامد و يا از طريق اشراق معنوى، بر روح و جان آدمى تأثيرگذار باشد.

استقبال انسان ها از اماكن زيارتى در تمامى اديان آسمانى و بشرى و نيز اشتياق مسلمانان به زيارت اماكن و مزارات مقدّس، بر كسى پوشيده نيست. به عنوان نمونه، تنها از ميان ايرانيان، سالانه ميليون ها زائر به مكان هاى زيارتى سفر مى كنند و از آنها بهره معنوى مى گيرند؛ مكان هايى از قبيل:

1. خانه خدا و مزار پيامبر (ص) و ائمه بقيع (عليهم السلام) در عربستان

2. عتبات مقدّس در عراق

3. حَرَم امام رضا (ع) در مشهد

4. حرم امامزادگان در قم، شهررى و شيراز.

5. مزار ساير امامزادگان، صحابه و اولياى الهى.

جايگاه معنوى و بلند زيارت از يك سو و گستردگى و فراوانى زيارت و استقبال از آن از سوى ديگر، اين الزام را به ميان مى آورد كه مسأله زيارت، از ابعاد مختلف، مورد كاوش و پژوهش قرار گيرد و در كنار آن، به بررسى آفت ها و آسيب هاى اين پرونده نيز پرداخته شود. چنين پژوهشى، از يك سو براى متولّيان امر زيارت، مفيد است تا در برنامه ريزى ها از آن بهره گيرند و از ديگر سو براى زايران، تا بهره معنوى خويش را بالا برند.

معاونت آموزش و پژوهش بعثه مقام معظم رهبرى، با همكارى سازمان

اوقاف و امور خيريه و دفتر امور حج و زيارت سازمان صدا و سيما، با انگيزه تحقق چنين آرمانى، در سال 1385، تصميم به برگزارى هم انديشى «زيارت» گرفت تا صاحب نظران و عالمان و محققان بتوانند ابعاد اعتقادى، اجتماعى و اخلاقى زيارت را مورد پژوهش قرار داده، دستاوردهاى خود را در اين موضوع، ارائه نمايند. در اين راستا، در سال 1386، فراخوان مقاله و آثار ادبى، در محورهاى هفتگانه زير، اعلام گرديد:

ص: 10

1. كليات 2. مبانى فكرى و اعتقادى زيارت

3. آداب زيارت 4. آثار زيارت

5. آسيب شناسى زيارت 6. مباحث مرتبط با زيارت

7. آثار هنرى مرتبط با زيارت.

نتيجه اين فراخوان، دريافت 290 مقاله و نوشته ادبى بود كه كميته علمى هم انديشى، به بررسى آنها در دو مرحله پرداخت و از آن ميان، 49 اثر برگزيده شد: 42 مقاله كه در مجموعه مقالات هم انديشى منتشر مى شوند. دو نوشته ادبى كه در خبرنامه نشر مى يابند و پنج سفرنامه كه در كتابى مستقل با عنوان سفرنامه هاى زيارتى در دسترس علاقه مندان و اهل نظر قرار خواهند گرفت.

در كنار آن، كميته علمى، دو برنامه ديگر را نيز در دستور كار قرار داد: يكى سفارش تهيه كتابشناسى زيارت و ديگرى تهيه خبرنامه هم انديشى زيارت.

اينك به يارى خداوند و ارواح بزرگ پيامبر و ائمه (عليهم السلام) محصولات هم انديشى در قالب چهار عنوان و شش مجلد، در اختيار پژوهشگران و علاقه مندان قرار مى گيرد.

1. مجموعه مقالات هم انديشى زيارت 2 جلد

2. كتابشناسى زيارت 1 جلد

3. سفرنامه هاى زيارتى 1 جلد

4. خبرنامه هم انديشى زيارت 2 شماره

گفتنى است مجموعه مقالات برگزيده- كه در دو جلد، نشر مى يابد-، در شش عنوان كلى به شرح زير، سامان يافته است:

1. كليات 8 مقاله

2. مبانى فكرى و اعتقادى زيارت 6 مقاله

3. نقد و بررسى شبهات زيارت 5 مقاله

4. آداب زيارت 2 مقاله

5. آثار و فوايد زيارت 14 مقاله

6. زيارت در فرهنگ و ادب فارسى 7 مقاله.

اميد است اين حركت علمى، با يارى خداوند، گامى راه گشا براى نشست هاى تخصصى و همايش هاى ديگر باشد تا در آنها زواياى زيارت بيش از پيش مورد پژوهش و تبيين، قرار گيرد.

سرآغاز

در اديان الهى، به «مفهوم زيارت»، «مقام زيارت شونده» و «ثواب زيارت كننده» پرداخته شده و انجام آن بر همگان توصيه گرديده است.

تمام انبيا و اولياى الهى در انجام اين آموزه دينى كوشا بودند و پيروان خود را به انجام آن تشويق و ترغيب مى كردند:

ص: 11

اين را به جرأت مى توان گفت كه هيچ مذهب و مكتب و ايدئولوژى و فرهنگى به اندازه اسلام در اين زمينه برنامه ندارد و از مناسبت ها و فرصت ها در جهت ساختن روح هاى بزرگ و تربيت كردن انسان هاى پاك استفاده نكره است.

(فرهنگ زيارت، جواد محدثى، ص 15)

در تكميل جملات استاد محدثى بايد افزود: در بين مذاهب مختلف در اسلام نيز، به جرأت مى توان گفت كه هيچ مذهب و مكتبى، به اندازه تشيع، در اين زمينه برنامه ندارد و از مناسبت ها و فرصت ها در جهت ساختن روح هاى بزرگ و تربيت انسان هاى پاك استفاده نكرده است.

گواه اين سخن، تأليف صدها كتاب ارزشمند و گرانسنگ، با عناوينى چون «زيارات»، «مزارات» و «توسلات» در ادبيات تشيع است كه در ديگر مذاهب به اين وسعت (هم از نظر پر برگى و هم پر بارى) وجود ندارد.

نشر فرهنگ زيارات و زيارتنامه نويسى در ميان عالمان و محققان

شيعه از ديرباز مورد توجه و عنايت بوده است؛ به طورى كه ما امروزه ميراث دار صدها اثر ماندگار و گرانسنگ از پيشينيان هستيم؛ آثارى كه هر كدامشان گنجينه اى پربها از معارف الهى و دستاوردهاى معنوى است.

امروزه خوشبختانه على رغم شبهات ايجاد شده و دشمنى هاى ناآگاهانه برخى مخالفانِ انديشه هاى اهل بيتى، فرهنگ زيارت پژوهى و زيارتنامه خوانى در جامعه رواج بيشترى يافته است. گرچه هنوز آن چنان كه شايسته اين آموزه مهم دينى است، تحقيقات و پژوهش هاى علمى صورت نگرفته و جاى تأليفات زيارت پژوهى همچنان خالى است.

اكنون با تهيه مجموعه حاضر، نخستين گام را در راستاى غبارزدايى از ميراث پيشينيان و احياى نام و ياد گنجينه هاى علمى آنان و همچنين به منظور بازگشايى بابى با عنوان «زيارت پژوهى در قلمرو تحقيقات علوم انسانى»، برداشته و «كتابشناسى زيارت» را تقديم محققان و پژوهشگران مى كنيم كه اميد است با عنايات حضرت حق و پيشوايان بر حقّش و دعاى خير خوانندگان، مفيد واقع شود.

كتابشناسى زيارت، عهده دار پاسخ به پرسش هاى زير است:

* مهم ترين كتاب هايى كه درباره زيارت و ديگر مفاهيم مرتبط (مانند مزار، زيارتگاه، توسل، شفاعت) به زبان فارسى يا عربى نوشته يا ترجمه شده، كدام است؟

* محتوا و موضوع اصلى اين آثار چيست؟

* ويژگى و امتيازهاى اين نوشته ها در چيست؟

به ديگر سخن، در اين مجموعه، مهم ترين آثارى كه در قلمرو كتاب هاى فارسى و عربى درباره زيارت نوشته شده، به ترتيب حروف الفبا، معرفى توصيفى شده اند.

در مقدمه كتاب، از ضرورت كتابشناسى، پيشينه و محتوا و آيين تدوين آن سخن به ميان خواهد آمد.

در پايان شايسته است از تمامى استادان و فرزانگانى كه در انجام اين

تحقيق يارى ام كرده اند، تشكر كنم، كه عبارتند از:

جناب آقاى سيدعلى قاضى عسكر، معاون محترم آموزش و پژوهش بعثه مقام معظم رهبرى. مدير محترم تحقيقات حج آقاى محمود شريفى كه افتخار انجام اين تحقيق را به اين حقير واگذار كردند.

مدير محترم مجمع ذخائر اسلامى، جناب آقاى سيد صادق حسينى اشكورى. مدير محترم مؤسسه امام هادى (ع) جناب آقاى سيد هادى رفيعى پور كه بخش نسخه شناسى زيارات، حاصل زحمت و دست رنج آنهاست.

ص: 12

مديران و كاركنان كتابخانه هاى تخصصى آيت الله سيستانى در قم (كتابخانه ادبيات، تاريخ، حديث، فلسفه و كلام) كه لطف و عنايت خاصى نسبت به اين حقير داشتند.

دوستان عزيزم آقايان دكتر سيدحسين اسحاقى، سيدعباس حسينى، على حائرى، عيسى زارعى، مصطفى محفوظى، مسعود افشارى، على جليل پور، سيدعباس رستاخيز، على ورسه اى، غلامرضا گلى زواره، مصطفى فياض پور، على باقرى فر، سيدجواد هاشمى نژاد و سيدحسن احمدى نژادبلخى كه سال هاست خوشه چين خرمن تجربيات و تخصصشان هستم.

انجام اين تحقيق را مديون دعاى خير پدر و مادر و فداكارى هاى همسر و فرزندم مى دانم و از حضرت حق، آرزوى سلامتى دنيايى و آخرتى ايشان را دارم و ثواب انجام اين كار را به ارواح پاك پدربزرگ هاى مهربانم (مرحوم سيدحيدر نجفى و مرحوم سيدحسن كربلايى) هديه مى نمايم. ان شاءالله.

خدايا چنان كن سرانجام كار تو خشنود باشى و ما رستگار

سيد رضا باقريان موحد

10/ 8/ 1386

ص: 13

مقدمه

ضرورت كتاب شناسى

فرهنگ زيارت پژوهى و زيارتنامه نويسى در اسلام- به ويژه در مكتب تشيع- از آغاز تاريخ اسلام، از زمان حيات ائمه هدى تاكنون ادامه داشته و دارد و تاكنون صدها كتاب گرانسنگ در اين زمينه به قلم اولياى خدا و محققان علوم دينى به رشته تحرير درآمده كه اكنون بخش عظيمى از ميراث معنوى اسلام را تشكيل مى دهد.

امروزه اين متون ارزشمند جزو اصلى متون اسلامى- به ويژه در مكتب تشيع- محسوب مى شود و استفاده و شناسايى آن ها براى محققان علوم انسانى و معارف اسلامى لازم و ضرورى است.

از سوى ديگر، مفهوم زيارت با مفاهيم عقيدتى، اخلاقى و عرفانى بسيارى گره خورده كه شناخت آن ها بدون بررسى معنايى آن مفاهيم در ادبيات زيارتى ناممكن است و يا ناقص مى نمايد. مفاهيمى چون: توسل، شفاعت، تبرك، استغفار و ... جلوه هاى زيبايى در ادبيات زيارتى شيعه يافته اند كه در ديگر ساحت هاى معارف يافت نمى شود.

در عصر حاضر نيز با توجه به ترويج افكار باطل وهابيت و نشر شبهات درباره عقايد تشيع، با بررسى همه جانبه اين مفهوم اسلامى و

بيان تاريخچه زيارت پژوهى و زيارتنامه نويسى در اسلام و گردآورى سخنان بزرگان دين و دانش، اعم از شيعه و سنى، مى توان پاسخ هايى مستند و مستدل به شبهه پراكنان داد.

در پاسخ به اين ضرورت ها، مى توان اين سه نوع كتابشناسى را ارائه كرد:

كتابشناسى تاريخى زيارت (بررسى تاريخچه زيارت پژوهى و زيارتنامه نويسى از صدر اسلام تاكنون و سير تحول و تطور آن در طى قرون و ...)

كتابشناسى تحليلى انتقادى زيارت (بررسى مهم ترين كتب زيارتى و تحليل محتواى آنها و بررسى سنديت و مدارك آنها و بيان ايرادهاى وارد شده و بيان نظريات موافقان و مخالفان و ...)

كتابشناسى توصيفى زيارت (توصيف محتوايى و موضوعىِ مهم ترين كتاب هاى زيارتى)

مجموعه حاضر، كتابشناسى توصيفى زيارت است كه در آن مهم ترين كتاب هاى زيارتى كه به زبان فارسى يا عربى نوشته يا ترجمه شده و در ايران، چاپ يا پخش شده، به صورت الفبايى، معرفى توصيفى شده است. فراهم آمدن

ص: 14

كتابشناسى تاريخى زيارت و كتابشناسى تحليلى انتقادى زيارت نيز بسيار ضرورى است كه انجام آن همت والاى محققان و كارشناسان خبره را مى طلبد.

پيشينه كتابشناسى زيارت

تاكنون كتاب مستقلى به عنوان كتابشناسى زيارت به چاپ نرسيده است و به نظر مى رسد كه اين مجموعه، اولين كار مستقل درباره توصيف كتاب هاى زيارت باشد.

اگرچه در مقدمه كتاب ارزشمند موسوعه زيارات المعصومين كه به همت استاد ارجمند جناب آقاى رفيعى پور منتشر شده، فهرستى از حدود چهارصد كتاب زيارتى آمده است كه بر مجموعه حاضر فضل تقدم دارد.

گزارشى از كتابشناسى زيارت

اين كتابشناسى، جامع (

exhaustive )

نيست، بلكه گزيده (selective) است. در اين مجموعه، حدود يكصد كتاب مهم درباره زيارت و مزار و زيارتگاه و موضوعات مرتبط گزيده و معرفى شده است.

اين كتابشناسى، توصيفى (Descriptive) است نه تحليلى- انتقادى (Analytical /critical) . در معرفى هر كتاب، بيشتر به توصيف محتواى آن پرداخته و از تحليل انتقادى پرهيز شده است.

موضوع اصلى اين مجموعه، مفهوم زيارت و زيارتنامه ها در اسلام است، اما از آنجا كه اين آموزه دينى با مفاهيمى چون مزار، توسل و ... به شدت گره خورده است، تفكيك آن ها امكان ناپذير نيست. بنابراين، زيارت محور اصلى اين مجموعه است و پيرامون آن به اين موضوعات نيز پرداخته شده است: مزارات، توسلات، زيارتگاه هاى اسلامى، جغرافيا و تاريخچه زيارتگاه هاى اسلامى و ...

فراهم كردن كتابشناسى جامع و توصيفى زيارت، نه ممكن است و نه مطلوب. ممكن نيست، زيرا هزاران كتاب درباره اين موضوع نوشته شده كه دستيابى به همه آنها امكان ندارد. انجام اين كار مطلوب هم نيست، چرا كه برخى از آنها فاقد معيارهاى يك كتاب مهم است.

زبان اين كتابشناسى، فارسى و عربى است و تنها كتاب هايى را معرفى كرده كه به فارسى و عربى نوشته يا ترجمه شده اند.

مهم ترين معيارهاى ما براى انتخاب كتاب ها عبارت است از:

الف) قدمت آن ها؛ مانند كامل الزيارات ابن قولويه قمى (قرن 4)

ب) تأثيرگذارى آن ها؛ مانند آثار زيارتى علامه مجلسى.

ج) مرجع بودن آن ها؛ مانند كامل الزيارات و يا مزار شهيد اول.

د) اعتبار آن ها؛ مانند آثار شيخ مفيد، علامه مجلسى.

ه (ابتكارى بودن موضوع و قالب و نحوه بيان آن ها؛ مانند فرهنگ زيارت جواد محدثى.

و) تقليدى، رونويسى و تكرارى نبودن آن ها؛ مانند اكثر ترجمه هايى كه از زيارت عاشورا يا دعاى توسل شده كه در اين مجموعه، معرفى و توصيف نشده است.

چون هر كتاب، ويژگى هاى خاص خود را دارد، بنابراين، ملاك مهم بودن يا مهم نبودن كتاب ها، با يكديگر متفاوت است و نمى توان همه آثار را از يك منظر بررسى كرد يا با يك حكم كلى درباره همه آنها قضاوت كرد.

ص: 15

در معرفى كتاب ها، سعى شده دورنمايى از محتواى آن ها ارائه شود. توصيف بيشتر از كتاب، لزوماً به معناى اهميت بيشتر آن نيست. گاه دورنماى كتاب در يك صفحه ارائه شده و گاه دورنماى اثر ديگر با همان اهميت و حجم، در چند صفحه ممكن بوده و كمتر از اين امكان پذير نبوده است، اما به منظور آشنايى خوانندگان با مهم ترينِ اين آثار، فهرستى به اختصار در پايان آمده است.

اين كتابشناسى، به لحاظ تنظيم، الفبايى است و كتاب ها بر اساس عنوان شان به ترتيب حروف الفبا معرفى توصيفى شده اند.

مبدأ زمانىِ خاصى براى اين شناسايى در نظر گرفته نشده است، اما منتهاى آن شهريور 1386 است.

محيط اين كتابشناسى از نظر چاپ و انتشار، ايران و از نظر نويسندگان و پديدآورندگان آثار، كل دنياى اسلام است. بيشتر كتاب هاى اين مجموعه در ايران نوشته و يا ترجمه و منتشر شده است، اما در بخش غير توصيفى، برخى كتاب هاى چاپ بيروت و قاهره و بغداد نيز آمده است.

مجموعه حاضر، كتابشناسى زيارت است نه مأخذشناسى زيارت. به ديگر سخن، اين كتابشناسى مشتمل بر معرفى كتاب هايى است كه درباره زيارت نوشته شده، نه مقاله هايى با اين موضوع كه در آثار گوناگون، مانند كتب تفسيرى، حديثى و ... يا در نشريات و روزنامه ها و يا پايان نامه هاى دانشجويى به چاپ رسيده است.

انجام مأخذشناسى زيارت نيز كارى ستوده و ضرورى است.

در توصيف و معرفى كتاب ها، از مقدمه مؤلفان و پيشگفتار مصححان و مترجمان استفاده شده و جمله هايى از آن ها نقل قول گرديده كه همه به شكل چپ چين، به همراه نشانى صفحه مورد استفاده، از همان كتاب آمده است.

آيين تدوين كتاب

اين مجموعه بر پايه اصول و ضوابطى فراهم شده كه در رساله «آيين تدوين كتابشناسى» به قلم محمد اسفنديارى نوشته شده است (كتاب شناخت، محمد اسفنديارى. چاپ اول: قم، نشر خرم، 1376) كه مختصرى از اصول آن عبارت است از:

عنوان كتاب، با قلم سياه و بزرگ يك سطر بالاتر از ديگر مشخصات كتاب شناختى هر كتاب.

عنوان كتاب، بدون هيچ دخل و تصرفى در املاى آن.

پس از عنوان كتاب، نام شخص و نام خانوادگى پديدآورنده (كتاب، بدون هيچ دخل و تصرفى در املاى آن).

پس از نام پديدآورنده، نام كمك پديدآورنده (مصحح، مترجم و گردآورنده).

پس از نام كمك پديدآورنده مشخصات نشر كتاب (نوبت چاپ، محل نشر، ناشر، تاريخ نشر، تعداد مجلدات و تعداد صفحات).

بيشتر كتاب ها در ايران چاپ و منتشر شده كه سال چاپ آن ها هجرى شمسى است كه ذكرى از آن نشده، اما در برخى موارد كه سال چاپ به قمرى يا ميلادى ذكر شده با حروف اختصارى «ق» و «م» آمده است.

پس از ضبط مشخصات كتاب شناختى هر اثر، به توصيف محتواى آن پرداخته شده و در توصيف كتاب ها نخست به معرفى موضوع اصلى و سپس ديگر موضوعات و اهميت كتاب توجه شده است.

براى ارائه مشخصات كتاب شناختى آثار، از چند حرف اختصارى نيز استفاده شده كه معناى آن ها به اين شرح است: بى نا: بدون ذكر ناشر؛ بى تا: بدون ذكر تاريخ نشر؛ بى جا: بدون ذكر محل نشر؛ ق: قمرى؛ م: ميلادى.

رسم الخط اين كتابشناسى بر اساس جدانويسى است.

بخش هاى اين مجموعه

اشاره

اين كتابشناسى در دو بخش تنظيم شده است:

ص: 16

بخش اول: كتابشناسى زيارت

اشاره

در اين بخش در ابتدا مهم ترين كتب زيارتى معرفى و توصيف محتوايى مى شوند و سپس آمارى از كتاب هاى چاپ شده با موضوع زيارت در پايان آمده است.

توضيح اينكه كتاب هاى بخش اول، بدون واسطه معرفى شده اند، يعنى توصيف اين كتاب ها بر اساس مطالب نوشته شده در كتاب ها و مقالات و نرم افزارهاى كتابشناسى نبوده است، بلكه تمامى آن كتاب ها به دقت مورد مطالعه قرار گرفته و بدون واسطه توصيف شده اند.

بخش دوم: نسخه شناسى زيارت

در اين بخش، فهرستى از نسخ خطى زيارت از مجموعه ارزشمند «معرفى ميراث مخطوط» كه به همت استاد سيد احمد حسينى اشكورى

و سيد صادق حسينى اشكورى (مدير مجمع ذخائر اسلامى) منتشر مى شود، و از مقدمه «موسوعة زيارات المعصومين» كه به همت استاد سيد هادى رفيعى پور منتشر شده- بدون دخل و تصرف در متن و در رسم الخط- آمده است كه بدين وسيله از اين عزيزان كمال تشكر و قدردانى به عمل مى آيد.

گفتنى است زحمت گلچين كردن كتاب هاى زيارتى از ميان ده ها جلد فهرست نسخ خطى مجمع ذخائر و مركز ميراث احياى اسلامى و تنظيم آن ها به شكل موضوعى و الفبايى، بر عهده دوست ارجمند جناب آقاى سيدمحمدرضا آصف آگاه بوده است كه بدين وسيله از ايشان تشكر مى شود.

والسلام

بخش اول: كتابشناسى توصيفى زيارت

يادآورى

همان طور كه در مقدمه كتاب گفته شد، در اين بخش حدود يكصد كتاب مهم زيارتى و زيارتگاهى، معرفىِ توصيفى شده اند و اين به هيچ وجه به اين معنا نيست كه شمار كتب مهم زيارتى و زيارتگاهى محدود به اين آثار است.

كتاب هاى مهم و ارزشمند ديگرى نيز وجود داشت كه متأسفانه در دسترس ما نبود. بنابراين در فصل دوم همين بخش به ذكر نام آن ها اكتفا شده است. برخى از اين كتاب ها عبارت اند از:

اسرار دلبران، سيداحمد سجادى؛

اسرار عاشقان و مقامات عارفان، مرتضى زاهدى؛

الانوار اللامعة فى شرح زيارة الجامعة، سيدعبدالله شبّر؛

شرح زيارت آل ياسين، سيدفريد موسوى؛

و ...

آثار اسلامى مكه و مدينه

ص: 17

رسول جعفريان. چاپ دوم: تهران، نشر مشعر، 1382، 408 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

اين نوشتار، تحقيقى درباره آثار و اماكن مذهبى شهرهاى مكه و مدينه است كه مؤلف با بهره گيرى از هفتاد و چهار كتاب مهم در تاريخ اسلام و مكه و مدينه؛ مانند المغازى واقدى، اخبار مدينة الرسول ابن نجار، تاريخ المدينة المنورة ابن شبه، سفرنامه ابن بطوطه، مروج الذهب مسعودى و همچنين تجربيات و مشاهدات سفر حج خود، آن را به رشته تحرير درآورده است.

مؤلف در مقدمه كتاب، درباره اهميت شناخت آثار تاريخى اين دو شهر مقدس آورده است:

مشتاقان حرم خدا و رسول (ص) با سفر به اين دو حرم شريف، افزون بر انجام مناسك حج، در جست و جوى يادگارهايى هستند كه پيامبر خدا، اميرمؤمنان و ديگر چهره هاى برجسته و مخلص صدر اسلام از خود بر جاى گذاشته اند. آنان علاقه مندند، آثار متبرك موجود در حرمين را بشناسند و با حضور در آنجا تعلق خاطرِ خويش را به آن بزرگواران نشان دهند و با خواندن نماز و دعا، توشه اى براى آخرت خويش برگيرند. (ص 17)

به اعتقاد مؤلف، اگرچه هدف از سفر حج، انجام اعمال حج است و

زائرى كه به عشق زيارت خانه خدا و قبر رسول خدا (ص) عازم حجاز مى شود، مى بايست پيش از سفر، آگاهى هايى از چگونگى اين سفر داشته باشد و ضرورى ترين كار، آموختن مناسك حج است، اما روشن است كه اعمال و مناسك، بخشى از سفر حج است؛ آنچه كه به عنوان فضاسازى ذهنى براى انجام اعمال و زيارت اماكن متبركه مكه و مدينه اهميت دارد، آشنايى با تاريخ اين دو شهر و نيز مكان هاى قدسى آنها است كه بى شك، علاقه مند به دانستن آن هستند:

اين ضرورت سبب شده است تا از روزگاران كهن، كسانى در حدود نگارش آثارى در شناخت اين دو شهر برآيند تا مورد استفاده حجاج قرار گيرد. طبيعى است كه آثار پيشين با همه تفصيل و ارزشى كه دارند نه زبانشان و نه كم و كيفشان، مناسب با وضعيت اطلاعات امروزين زائران نيست. به علاوه تغييراتى كه در هر مكان يا بنا روى داده، ضرورت به روز كردن اطلاعات اين قبيل آثار را كه به هدف راهنمايى زائران نوشته مى شود، توجيه مى كند. (ص 18)

از مهم ترين ويژگى هاى اين كتاب، علاوه بر مستند و مستدل بودن آن، اين است كه اطلاعات مربوط به اماكن مقدسه مكه و مدينه به روز است و به منظور استفاده آسان تر، نقشه ها و تصاوير اين اماكن نيز آورده شده است.

در مقدمه كتاب، مهم ترين كتاب هايى كه درباره تاريخ و جغرافياى مكه و مدينه از قرن دوم تا عصر حاضر نوشته شده، آمده است. در تاريخ مكه كتاب هايى مانند اخبار مكه از ابوالوليد ازرقى (قرن دوم) اخبار مكه از ابوعبدالله فاكهى (قرن سوم) اعلام باعلامه بيت الله الحرام از محمد بن احمد نهروانى (قرن دهم).

در تاريخ مدينه كتاب هايى مانند تاريخ المدينة المنورة از ابوزيد عمربن شبه نميرى (قرن سوم) الدرة الثمينه فى تاريخ المدينة از ابن نجار (قرن 6) اخبار مدينه از نورالدين على سمهودى (قرن 9).

فهرست

بخش اول/ مكه مكرمه: مكه و كعبه پيش از اسلام، تاريخ مكه در دوره اسلامى، كعبه در مسجد الحرام در دوره اسلامى، تاريخچه بناى بخش هاى مسجد الحرام، مساجد مكه، مشاعر مقدسه و مساجد آن ها، آثار تاريخى و مذهبى مكه (شعب ابى طالب، مولد النبى، كوه و غار حرا، مقبره شهداى فخ و ...)

بخش دوم/ مدينه منوره: يثرب و اسلام، مسجد النبى، روضه شريف، مساجد و اماكن متبرك جنوب مدينه، مساجد و اماكن متبرك شرق و غرب مدينه، بقيع و آثار تاريخى آن (تاريخچه بقيع، عنايت رسول خدا به دفن شدگان بقيع، قبور ائمه، قبر منسوب به حضرت فاطمه و ...)

اخبار مدينه

ص: 18

نورالدين سمهودى، به كوشش سيدكمال حاج سيدجوادى. چاپ اول: تهران، نشر مشعر، 1376، 597 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

اين اثر، ترجمه كتاب «خلاصة الوفا باخبار دار المصطفى» است كه يكى از مهم ترين منابع درباره شناخت

تاريخ و جغرافياى شهر مدينه محسوب مى شود. اين كتاب در بين علماى اهل سنت، به عنوان مرجع نخست و مأخذ اول مدينه شناسى شناخته شده و درعين حال مورد عنايت علماى معظم شيعه نيز قرار گرفته است.

مؤلف كتاب در ابتدا، كتاب «وفاء الوفا باخبار دار المصطفى» را در چهار جزء و با صفحات زياد نوشت. اما به منظور سهولت دسترسى زائران و علاقه مندان، خود خلاصه اى از آن را به صورت كتاب مستقلى و با نام خلاصة الوفا باخبار دار المصطفى تهيه و تدوين كرد.

در كتاب خلاصة الوفا، تمام مطالب مهم وفاء الوفا آمده و در مواردى از ذكر اسناد روايات طولانى و روايات گوناگون كه داراى يك موضوع بوده، خوددارى شده است.

در مقدمه كتاب درباره اهميت اين اثر آمده است:

ابراهيم بن ابى الحرم مدنى (م 1056 ق) سروده است:

من رام يستقصى معالم طيبة (عج) و يشاهد المعدوم بالموجود (عج) فعليه باستقصاء تاريخ الوفاء (عج) تأليف عالم طيبة السمهودى

آرى هيچ كس مانند وى نتوانسته آثار مدينه منوره، چه آنچه در ابتدا وجود داشته و دستخوش نابودى قرار گرفت و چه آن ها كه در زمان حياتش موجود بوده، ثبت و ضبط كند.

(ص 23)

مؤلف اين كتاب، از هيچ واقعه مهم تاريخى مدينه منوره غافل نبوده است. او معتقد به توسل و تشفع به معصوم بوده و در آخر جزء چهارم، احاديث مربوط به زيارت قبر پيامبر را آورده و فصل سوم را در توسل زائر و تشفع جستن به آن حضرت اختصاص داده است و اين درست برخلاف اعتقادات وهابيت است.

مؤلف، احاديثى را كه در فضائل حضرت على و اهل بيت از پيامبر خدا (ص) روايت شده، بدون تعصب نقل كرده است.

ترجمه اين كتاب به فارسى توسط مترجمى گمنام در زمانى نزديك زمان تأليف كتاب (قرن 10) صورت گرفته است. او در مقدمه خود آورده است:

سبب تحرير اين مختصر آن بود كه بعضى از ياران عجم و دوستان مكرم و محترم كه از زبان عربى عارى و از صنعت و صناعت و نحو، محتجب و متوارى بودند و شوق اطلاع بر اخبار قبة الإسلام و حرم محترم مدينه بسيار داشتند و اظهار آن مى نمودند، پس در خاطر فاتر اين فقير خسته و ضعيف ناتوان شكسته افتاد كه تاريخ وسيط عالم

فاضل سيدعلى سمهودى كه مسماست به «خلاصة الوفا باخبار دار المصطفى» به فارسى ترجمه شود تا نفعش نسبت به عجمان عام گردد.

(ص 32)

فهرست

ص: 19

مقدمه/ كتاب هاى تاريخى و جغرافياى تاريخى، سفرنامه ها، شرح احوال علامه سمهودى، مترجمين اين كتاب.

باب اول/ نام هاى مدينه: نود و پنج اسم براى مدينه، در فضيلت مدينه و تفضيل آن بر ساير بلاد، دعاى پيامبر در حق مدينه و اهل آن، در خاك مدينه و ميوه هاى آن ...

باب دوم/ فضيلت زيارت و فضل مسجد نبوى: در فضيلت زيارت، توسل به پيامبر (ص)، فضل مسجد نبوى.

باب سوم/ اخبار ساكنان مدينه از قديم تا زمان رسول خدا (ص).

باب چهارم/ عمارت مسجد نبوى و آنچه به آن متعلق است و بيان حجره هاى همسران پيامبر.

باب پنجم/ مصلاى عيد و مساجد نبويه و مقابر مدينه و فضل احد و شهداى آن.

باب ششم/ چاه هاى مدينه و صدقات نبويه و آنچه به دست مبارك خود نهال كرده اند.

باب هفتم/ مساجدى كه پيامبر در سفرها و غزوات در آن مساجد نماز خوانده اند.

باب هشتم/ دره ها، چراگاه ها، قلعه ها، كوه هاى مدينه.

ادب زيارت، معرفت زائر

عبدالحسين نيشابورى. چاپ سوم: قم، انتشارات دليل ما، 1386، 168 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

اين كتاب كه عنوان فرعى آن «آداب زيارت با معرفت كربلا و حرم هاى مقدس اهل بيت» است، بيان آداب و آداب و اعمال زيارت عتبات عاليات است. مؤلف با زبانى ساده و روان و با بهره گيرى از منابع مهم حديثى مانند بحارالانوار، وسائل الشيعه، تحفة الزائر، كامل الزيارات به شرح و تبيين آداب و اعمال زيارت حرم هاى اهل بيت پرداخته است:

زيارت يعنى لياقت، زيارت يعنى شتافتن به وصال دوست. زيارت يعنى مرواريد اشك بر گونه هاى ولايتى شيعه در محضر امام معصوم. زيارت امام معصوم يعنى تجديد عهد و پيمانى كه شيعيان ائمه با خدا بسته اند. زيارت ارتباط ملكوتى با كامل ترين انسان هاست كه عظمت و قدرتشان به اذن خداوند متعال، تمام هستى را فرا گرفته است. (ص 8)

فهرست

دعوت نامه زيارت، آداب سفر زيارت، آداب عمومى عتبات عاليات، آداب ورود به كربلا، آداب تشرف به حرم حسينى، آداب داخل حرم حسينى، اعمال حرم حسينى، زيارتنامه كربلا، آداب بعد از زيارت، آداب بازگشت از كربلا، زيارت معصومين، آداب بازگشت از كربلا.

ادب فناى مقربان ها عبارتند از:

منابع تفسيرى: تفسير صافى، تفسير عياشى، تفسير نورالثقلين، تسنيم، جوامع الجامع.

منابع حديثى: اصول كافى، روضه كافى، بحار الانوار، وسائل الشيعه.

منابع حديثى اهل سنت: صحيح مسلم، صحيح بخارى.

منابع ادبى: ديوان ناصرخسرو، ديوان سنايى، ديوان فيض كاشانى، ديوان حافظ، غزليات سعدى.

منابع فلسفى و عرفانى: محجة البيضاء فيض كاشانى، گوهر مراد فياض لاهيجى، مثنوى مولوى، شرح اسماء الحسنى سيدحسن درودآبادى، جامع الاسرار سيدحيدر آملى.

ص: 20

با تأملى كوتاه در منابع فوق، مى توان به خوبى به جامعيت مباحث مطرح شده در اين كتاب پى برد و آن را كامل ترين شرح بر زيارت جامعه كبيره دانست.

فهرست

جلد اول/ حكمت زيارت: شخصيت هايى تاريخ ساز، معناى زيارت، زيارت در روايات، زيارت در فقه، مثنوى عشق، مراحل اثبات كمال، زيارت با معرفت، محبت دوستانه اهل بيت، جلوه هاى حبّ و بغض.

پيشينه اسلام در قرآن، مراحل تولى و تبرى در زيارت جامعه، رنج سفر، زيارت جامعه و توهم غلو، زيارت جامعه هم سنگ دعاى جوشن كبير، افشاى سلام.

اربعة الايام

مير داماد، به كوشش رضا استادى. چاپ اول: قم، دبير خانه كنگره آقا حسين خوانسارى، 1371، 200 ص. (اين كتاب ضميمه كتاب مزار آقاجمال خوانسارى است.) (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

اين مجموعه، در فضيلت و شرافت چهار روز مهم در اسلام است كه به آن ها اهميت زيادى داده شده است و داراى آداب مخصوص و ادعيه و اعمال خاص مى باشند: دحو الارض و غدير و مولود حضرت محمد (ص) و مبعث آن حضرت كه مؤلف طى چند فصل، اعمال و آداب آن روزها را ذكر كرده است.

اين رساله كم برگ اما پر بار، جزو منابع تدوين كتاب مفاتيح الجنان شيخ عباس قمى بوده است:

بدان كه ميرداماد در رساله اربعة الايام خود در بيان اعمال روز دحو الارض فرموده: زيارت حضرت امام رضا (ع) در اين روز، افضل اعمال مستحبه و آكد آداب مسنونه است ...

[ميرداماد] در رساله اربعة الايام، زيارت جواديه معروفه را براى حضرت امام رضا (ع) به اختلاف جزئى نقل كرده و فرموده: اين زيارت از مولاى ما امام كل عاكف ابى جعفر الثانى محمد بن على الجواد (ع) مروى است. (ص 21)

مؤلف در مقدمه كتاب آورده است:

ببايد دانستن كه در هر سال، چهار روز عظيم القدر جليل المنزله است كه نزد الله تعالى، اعزّ و اكرم ايام سال، آن چهار روز است و آن روزها را در اصطلاح شرع شريف، ايام اربعه گويند ... در هر يك از اين ايام اربعه به وظيفه آن روز از نماز و دعاى مأثور و زيارت كه در خصوص آن روز وارد باشد، قيام نمودن، سبب آن مى شود كه كرام الكاتبين، آن شخص را از اصفياى متعبدين و اولياى مقربين جناب قدس الهى بنويسند. (ص 28)

فهرست

بيان مستحبات اين ايام (غسل كردن، روزه گرفتن، صدقه دادن، نماز خواندن، ...) بيان دعاها و زيارت هاى وارده براى خواندن در اين ايام.

از اين صبح روشن

سيد محمد حسن مؤمنى. چاپ اول: قم، انتشارات دليل ما، 1384، 376 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارت نامه)

ص: 21

اين كتاب، تحقيقى درباره سند زيارت عاشورا و پژوهشى درباره تبرّى و تقيه در اسلام است. مؤلف با استناد به مهم ترين كتب اسلامى مانند بحار الانوار، اصول كافى، وسائل الشيعه، عدة الداعى، استوارى سند زيارت عاشورا را به همراه مدارك و شواهد به اثبات رسانده و ديدگاه هاى محققان و عالمان دينى از شيخ كلينى تا آيت الله بروجردى را در اين باره و يا ديگر موضوعات مرتبط آورده است.

مؤلف در مقدمه خود آورده است:

سؤالات و شبهاتى كه درباره زيارت عاشورا در اين رساله پاسخ داده مى شود عبارتند از: استوارى زيارت عاشورا از جهت سند چگونه است؟ آيا زيارت عاشوراى موجود در مفاتيح الجنان همان زيارت

عاشوراى موجود در مصادر اوليه است؟ آيا محتواى زيارت عاشورا در بخش لعن با تقيه سازگار است؟ (ص 68)

پاسخ هاى مستند و مستدل به پرسش هاى فوق با توجه به ديدگاه هاى علماى بزرگ شيعه از مهم ترين ويژگى هاى اين كتاب است كه به اسامى برخى از آنان اشاره مى شود: علامه وحيد بهبهانى، علامه مامقانى، آيت الله بروجردى، محقق شوشترى، آيت الله خويى، محدث بحرانى.

فهرست

فصل اول/ بررسى سند زيارت عاشورا، استوارى سند، زيارت عاشورا از جهت سند چگونه است؟ بخشى از دلايل قرائن وثوق خبرى زيارت عاشورا، اسناد زيارت عاشورا در كتب ما، بررسى كلام علامه حلّى و ابن داود، اشكال

مخالفين علم رجال و مبانى اعتبار توثيقات رجاليون، بررسى سند دوم متن زيارت عاشورا، طريق رجالى شيخ طوسى به كتاب محمدبن خالد طيالسى، پژوهشى در برخى از توثيقات عامه، اشكال اول از سوى مرحوم آيت الله خويى ...

فصل دوم/ پاسخ به شبهات محتوايى: آيا زيارت عاشوراى موجود در مفاتيح الجنان كه شامل لعن بر دشمنان اهل بيت است در مصادر اوليه روايى وجود دارد؟ آيا لعن با سيره اهل بيت سازگارى دارد؟

از بين النهرين تا ماوراء النهر

قنبرعلى رودگر. چاپ اول: تهران، انتشارات بنياد دايرة المعارف اسلامى، 1376، 39 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

اين اثر، پژوهشى در سفرنامه ابن بطوطه است. ابن بطوطه، سياح نامدار مغربى در قرن هشتم هجرى، بخش پهناورى از دنيا را به مدت سى سال در نورديد و حاصل ديده ها و شنيده هاى خود را در سفرنامه خود به رشته تحرير در آورد كه امروزه به عنوان گنجينه اى از اطلاعات ذى قيمت محسوب مى شود. پژوهش حاضر، تنها بخشى از خط سير او را از بين النهرين در عراق كنونى تا ماوراءالنهر در آسياى ميانه در بر مى گيرد كه در آن سيماى رجال و مزارات و مراكز علمى و مذهبى ايران كهن به دقت ترسيم شده است:

گزارش هاى ابن بطوطه از مشاهدات و مسموعاتش در ايران سده هشتم از چنان اهميت و حلاوت و جذابيتى برخوردار است كه هيچ ايرانى علاقمند به تاريخ و تمدن ايران از مطالعه آن بى نياز نيست ...

آنچه كه اكنون پيش روى خواننده نهاده شده كوششى است در بررسى و توضيح و تبيين ديده ها و شنيده هاى اين جهانگرد مسلمان ... خاصه در زمينه گزارش هايى كه به نحوى به مراكز علمى و فرهنگى و نيز رجال و بزرگان دين و دانش مربوط است. (ص ى)

ص: 22

در اين كتاب، تاريخ نهادهاى آموزش، علمى و دينى و تاريخچه

مساجد و مزارات داير در محدوده ميان بين النهرين تا ماوراء النهر به خوبى تبيين شده است.

به عنوان نمونه بخش هايى از توضيحات ابن بطوطه از مزار حضرت على (ع) را مى خوانيم:

در شب بيست و هفتم رجب كه ليلة المحيا ناميده مى شود، بيماران زمينگير را از عراق عرب و عراق عجم و خراسان و فارس و روم به آنجا مى آورند و سى تا چهل بيمار آنجا جمع مى شوند. پس از نماز عشاء بيماران را روى ضريح مقدس مى گذارند.

مردم به انتظار شفاى بيماران به نماز و ذكر و تلاوت قرآن و زيارت مشغول مى شوند. چون نيمى يا دو پاره از شب گذشته همه بيماران سالم و تندرست در حالى كه «لااله الا الله، محمد رسول الله، على ولى الله» مى گويند، برمى خيزند.

(ص 86)

فهرست

فصل اول/ ابن بطوطه و سفرنامه او.

فصل دوم/ بررسى اوضاع سياسى و اجتماعى ايران و عراق در قرن هشتم هجرى.

فصل سوم/ مراكز علمى و مذهبى: مرقد اميرالمؤمنين على (ع) پيشينه مدارس علمى نجف اشرف، حوزه علميه نجف اشرف، مزار مسلم ابن عقيل، آرامگاه عاتكه و سكينه دختران امام حسين (ع)، آرامگاه مختار، مقبره هاى گروهى از صحابه و تابعين در بصره، مزار احمدبن موسى شاه چراغ در شيراز، آرامگاه سعدى شيرازى، آرامگاه ابواسحاق كازرونى و ...

فصل چهارم/ رجال دين و دانش: نظام الدين حسين آوى، قوام الدين بن طاووس، شيخ احمد جام، شيخ حسن جورى، نورالدين كرمانى، ابوالفاخر يحيى باخرزى و ...

فصل پنجم/ تحليل و ارزيابى.

با من به سوى شام

على اكبر بابازاده. چاپ دوم: قم، انتشارات دانش و ادب، 1385، 159 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

اين نوشتار، شرح مزارها و زيارتگاه هاى سوريه است تا راهنماى زائران باشد. مؤلف در مقدمه كتاب، انگيزه خود را از تأليف، اين گونه بيان داشته است:

از مجموع آيات و احاديث نتيجه مى گيريم كه محبت و احترام فرزندان پيامبر و از جمله زيارت مزار آنان يك تكليف دينى و قرآنى است و آثار آن در دنيا و آخرت عايد خود ما مى گردد. (ص 13)

فهرست

مقدمه/ الگو شناسى، فلسفه احترام اهل بيت.

فصل اول/ ديدار و زيارت: زيارت اهل قبور، زيارت قبور اوليا، زيارت شام.

فصل دوم/ حضرت زينب: در سنگر عرفان و عبادت، خطبه هاى زينب.

فصل سوم/ حضرت سكينه: مدفن حضرت سكينه.

ص: 23

فصل چهارم/ مقام و مرقد حضرت رقيه: شناسنامه حضرت رقيه، لحظه شهادت رقيه.

فصل پنجم:/ مسجد جامع دمشق: مقام رأس الحسين، خطبه امام سجاد (ع) در شام.

فصل ششم/ قبور متبركه در باب الصغير: بلال، ام سلمه، ام حبيبه، اسماء بنت عميس.

بررسى كوتاهى پيرامون زيارت

سيدمحمد حسينى. چاپ اول: تهران، دفتر فرهنگ نشر اسلامى، 1364، 232 ص. (موضوع: آداب رسوم زيارت)

اين كتاب تحقيقى درباره مفهوم زيارت و جايگاه آن در اسلام- به ويژه در مذهب تشيع- است.

نويسنده با استناد به منابع و مآخذ مهم اسلامى، به تبيين ابعاد معنايى و معنوى زيارت پرداخته و دورنمايى از اين مفهوم را ارائه كرده است:

زيارت، برنامه ديگرى است كه از طرفى انسان را به سوى آخرت مى خواند و او را آماده سفر آخرت مى نمايد و از سويى او را به مقام امامت و رهبرى و پيشوايى پيشينيان راستين آشنا مى كند و اطاعت پيشوا را در همه ابعاد زندگى به زائرين مى آموزد. (ص 5)

نويسنده كتاب، زيارت را يكى از برنامه هاى عبادى سياسى اسلام معرفى مى كند و از اهميت آن سخن مى گويد:

زيارت يكى از برنامه هاى عبادى سياسى اسلام است كه در مكتب تشيع، جلوه زيباتر و پر شكوه ترى دارد و از محتواى بسيار غنى اى برخوردار است ... زيارت در منظومه كلى تفكر اسلامى جايگاه خاصى دارد. (ص 5)

از ديگر ويژگى هاى اين كتاب، معرفى مهم ترين كتب زيارتى شيعه

است كه در پايان اين اثر آمده است:

از صدر اسلام تا كنون پيشوايان و بزرگان ما در جهت تأكيد و توجه به اين مسأله كوشيده اند و از طرق گوناگونى ما را به سوى آن خوانده اند. در اين زمينه نويسندگان و مؤلفين اسلامى در طول تاريخ، زحمات زيادى كشيده و كتاب هاى ذى قيمتى تأليف نموده اند كه در پايان اين كتاب به معرفى مختصر آن مى نشينيم، اما در جامعه امروز ما كه نسل جوان تشنه حقايق اسلامى هستند، كمتر كتابى هست كه در زمينه تبيين معناى زيارت و تاريخچه زيارت و زيارتگاه ها و اهميت آن در زندگى انسان ها چيزى آورده باشد، يا اگر باشد به صورتى پراكنده و با زبانى نا هم خوان با زبان امروز است.

(ص 5)

بيشتر كتاب هاى زيارتى معرفى شده در پايان اين اثر، هنوز به چاپ نرسيده و به صورت نسخه خطى باقى مانده است.

فهرست

فصل اول: زيارت در لغت با استناد به كتاب مفردات راغب و مجمع البحرين.

فصل دوم: شناخت اجمالى از كتاب كامل الزيارات، تأليف عالم بزرگ ابن قولويه.

فصل سوم: نگرش و برداشت هايى از ابواب كتاب كامل الزيارات.

فصل چهارم: زيارت در تاريخ، آشنايى با تاريخچه زيارت و زيارتگاه هاى اسلامى و تأثير آن در تاريخ اسلام و تشيع.

فصل پنجم: اشكال ها و ايرادها، بيان اشكالات و شبهاتى كه پيرامون زيارت مطرح شده و پاسخ به آنها.

پاسخ به شبهاتى از قبيل: توسل به مردگان شرك است. ساختن گنبد و بارگاه شرك است. بوسيدن قبور شرك است.

فصل ششم: نگاهى گذرا به محتواى زيارت ها. معرفى زيارت امين الله،

ص: 24

زيارت جامعه و زيارت عاشورا و بيان برخى از مفاهيم و موضوعات آن زيارت همراه با مثال.

فصل هفتم: آداب زيارت به استناد كتاب مفاتيح الجنان شيخ عباس قمى و بيان آداب زائرين حضرت اباعبدالله حسين (ع).

فصل هشتم: زيارت اهل قبور: زيارت انبيا، زيارت امامزادگان، زيارت قبور مؤمنين و صُلحا و شهدا.

فصل نهم: تذكراتى چند به جامعه و مسؤولين: ارائه برنامه هايى به منظور گسترش فرهنگ زيارت در جامعه.

فصل دهم: زيارتنامه نويسى در تاريخ تشيع: معرفى چند كتاب درباره ماهيت زيارت، معرفى چند كتاب درباره زيارات معصومين، معرفى چند كتاب درباره زيارات همراه با مناسك حج، معرفى چند كتاب درباره

زيارات كربلا و امام حسين (ع)، زيارات مشهد و امام رضا (ع) و ديگر شهرهاى زيارتى.

بررسى و تحليلى پيرامون زيارت عاشورا

حسن اسدى. چاپ اول: تهران انتشارات آدينه سبز، 1385، 301 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

اين نوشته، تحقيقى درباره اسناد و مدارك و مفاهيم زيارت عاشورا است كه مؤلف با بهره گيرى از آيات قرآن و احاديث اهل بيت و با استناد به كتب مهم شيعه مانند احتجاج طبرسى، استبصار شيخ طوسى، اقبال الاعمال سيدبن طاووس و مهم ترين منابع اهل سنت مانند صحيح مسلم و صحيح بخارى به شرح و تبيين آن پرداخته است:

زيارت عاشورا، زيارتى حاوى مطالب عميق اعتقادى، معرفتى، تاريخى، محبتى و حماسى است كه زائرى به فراخور خود از آن بهره مى جويد و جام تشنه خويش را از كوثر زلال آن لبريز مى نمايد. (ص 7)

در اين اثر، به برخى از پرسش ها و يا شبهاتى كه متوجه اين زيارت است، پاسخ داده شده است.

فهرست

بخش اول/ بررسى سند زيارت عاشورا: طريق مصباح المتهجد، طريق كامل الزيارات، بررسى روات طريق شيخ طوسى، بررسى روات طريق كامل الزيارات، خلاصه و نتيجه گيرى.

بخش دوم/ تفسير متن زيارت عاشورا: مفهوم زيارت، معناى عاشورا، تفسير سلام، تفسير اباعبدالله، انتقام الهى، تعداد شهداى كربلا، فرق لعن و سبّ، رجحان لعن بر صلوات. بيزارى از پيروان ستمكاران، در خواست اجر مصيبت، در خواست حيات و مرگ اولياى الهى، لعن بر لسان اولياى الهى، نفرين هميشگى بر دشمنان.

بزرگداشت اولياى خدا

يعقوب جعفرى. چاپ اول: تهران، نشر مشعر، 1372، 124 ص. (موضوع: مفهوم شناسى زيارت توسل)

اين اثر، تحقيقى درباره توسل، تبرك و زيارت قبور و يادآورى اولياى خدا مى باشد. مؤلف با بهره گيرى از كتاب هاى مهم حديثى اهل سنت (مانند سنن ابن ماجه، سنن ابى داود، سنن ترمذى، صحيح مسلم و ...) و كتاب هاى حديثى شيعه (مانند بحارالانوار، كافى و ...) به موضوع يادآورى و بزرگداشت اولياى الهى و استمداد از ارواح پاك آن ها پرداخته است:

ص: 25

شناخت اولياى خدا و دوست داشتن آن ها، اثر تربيتى فراوان دارد. بركاتى كه از اين آشنايى حاصل مى شود، جان و دل هر انسان حق جويى را نوازش مى دهد و او را به همسويى و همگامى با اسوه هاى ايمان و تقوى فرا مى خواند (ص 11)

جهت ايجاد ارتباط نزديك تر و پيوند محكم تر با بندگان صالح خدا، پيش از هر چيز، بايد محبت آن ها را در دل جاى داد، به گونه اى كه با محبت آن ها زندگى كرد و با محبت آن ها جان داد:

در اين رساله، با استفاده از كتاب و سنت و با استناد به سخنان خدا و رسول و سيره صحابه و تابعين، مشروع و مطلوب بودن اين گونه كارها را به اثبات رسانديم و نشان داديم كه اين كارها هدفى جز اظهار دوستى با كسانى كه خداوند، دوستى آنان را لازم كرده است، ندارد. (ص 12)

فهرست

فصل اول/ اولياى خدا چه كسانى هستند؟

فصل دوم/ توسل به اولياى خدا: توسل در احاديث و سيره مسلمين.

فصل سوم/ تبرك جويى از آثار زيارت خدا: بيان چهارده حديث از منابع اهل سنت.

فصل چهارم/ زيارت قبور اولياى خدا: فضيلت زيارت قبر پيامبر و سفر براى زيارت قبور.

فصل پنجم/ تعمير قبور اولياى خدا: نقد و بررسى روايات نهى از ساختن قبر.

فصل ششم/ مرثيه سرايى و گريه براى اولياى خدا.

فصل هفتم/ شفاعت خواهى از اولياى خدا: احاديثى درباره مشروع بودن شفاعت خواهى.

فصل هشتم/ استمداد از اولياى خدا.

فصل نهم/ يادآورى سالروز تولد يا وفات اولياى خدا.

فصل دهم/ كرامات اولياى خدا: اثبات كرامات و كارهاى خارق العاده اولياء الله.

بقاع متبركه استان تهران

محمد جعفر سروقدى. چاپ اول: قم: انتشارات اسوه، 1384، 204 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

اين اثر، گزارشى مستند و مصوّر از امامزادگان و بقاع متبركه استان تهران است كه به عنوان اولين مجموعه طرح معرفى بقاع و اماكن متبركه كشور، به چاپ رسيده است. اين كتاب كه به شكل تمام رنگى بر روى كاغذ گلاسه به چاپ رسيده، به معرفى ده ها بقعه متبركه در استان تهران پرداخته است و تصاويرى زيبا از آن اماكن، زينت بخش كتاب شده است.

بيان تاريخچه اى از ساختمان آن اماكن مقدس، از ديگر ويژگى هاى كتاب است كه بر ارزش آن مى افزايد. مؤلف در مقدمه كتاب مى نويسد:

بقاع متبركه كه همواره در طول زمان، مظهر حيات دينى، فرهنگى و پاسدار وحدت و انسجام اقوام مختلف بوده و هستند و هويت تاريخى را قوام مى بخشند. از سوى ديگر ايمان، اشتياق و ارادت قلبى هنرمندان مسلمان در به وجود آوردن سبك هاى معمارى و كاربرد هنرهاى تزئينى در اماكن مزبور، غناى تاريخى و هنرى اين گنجينه ارزشمند، ميراث فرهنگى گذشتگان را

ص: 26

براى نسل حاضر به ارمغان گذاشته است. كتاب حاضر جهت معرفى اجمالى بقاع و اماكن متبركه استان تهران و آشنايى و دسترسى آسان تر زائران علاقمند و مشتاق زيارت امامزادگان بزرگوار، تهيه و تقديم مى گردد. (ص 13)

فهرست

بقاع متبركه اسلام شهر: امامزاده ابراهيم، امامزاده سيد رضا، امامزاده عباس، امامزاده عقيل.

بقاع متبركه پاكدشت: امامزاده ابراهيم، امامزاده پنجعلى، امامزاده طاهر، امامزاده غفّار، امامزاده عيسى و موسى، بقعه متبركه شيخ كلينى.

بقاع متبركه تهران: امامزاده سيد اسحاق، امامزاده سيد اسماعيل، امامزاده پنچ تن، امامزاده سيد ولى، امامزاده صالح، امامزاده قاضى صابر، امامزاده سيد ملك خاتون.

بقاع متبركه دماوند: امامزاده ابراهيم، امامزاده بى بى خاتون، امامزاده بى بى زبيده، امامزاده حمزه، امامزاده صالح، امامزاده شاه چنار، امامزاده شاه مطهر.

بقاع متبركه رباط كريم: امامزاده ابوطالب، امامزاده باقر، امامزاده عمادالدين، امامزاده محمد تقى، بقعه متبركه حضرت لوط.

بقاع متبركه ساوجبلاغ: امامزاده ابراهيم، امامزاده بى بى سكينه، امامزاده برهان الدين، امامزاده سليمان، امامزاده محمود، امامزاده هارون، امامزاده يوسف.

بقاع متبركه شهريار: امامزاده ابوالحسن على و ابوعبدالله الحسين، امامزاده افطس، امامزاده عباس على، امامزاده فرخنده خاتون، امامزاده يحيى.

بقاع متبركه شهر رى: امامزاده ايّوب، امامزاده يوشع، امامزاده حسين، امامزاده زيد، امامزاده طاهر، امامزاده على اكبر، بقعه متبركه شيخ كلينى، شيخ صدوق و جوانمرد قصاب.

بقاع متبركه فيروزكوه: امامزاده بى بى حليمه خاتون، امامزاده خوشنام، امامزاده سيد اسماعيل.

بقاع متبركه كرج: امامزاده پيران، امامزداه چهل دختر، امامزاده رحمان، امامزاده هاشم.

بقاع متبركه كن: امامزاده سيد احمد، امامزاده سيد محمد نور بخش، امامزاده عقيل، امامزاده قاسم.

بقاع متبركه لواسانات: امامزاده فضل على، امامزاده محمد شعيب، امامزاده محمود، امامزاده نور.

بقاع متبركه ورامين: امامزاده اسحاق، امامزاده حسين رضا، امامزاده دوازده امام، امامزاده علاءالدوله.

پرتوى از زيارت جامعه كبيره

ناصر مكارم شيرازى. چاپ اول: تهران: انتشارات دارالكتب الاسلاميه، 1382، 151 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

اين كتاب، مجموعه سخنرانى هاى مؤلف، در جوار بارگاه ملكوتى على بن موسى الرضا (ع) و در جمع طلاب و مدرسان حوزه علميه حضرت ولىّ عصر خوانسار است. فرازهايى از اين زيارت شريف، با بهره گيرى از آيات قرآن و احاديث اهل بيت (عليهم السلام) شرح و تبيين شده است:

ص: 27

در يك بررسى كوتاهى كه انجام دادم ملاحظه كردم زيارت جامعه، هفت قسمت عمده دارد: شهادت به وحدانيّت خدا، بحث نبوت، معرفت ولايت، توبه از گناه، عرض حاجات، اظهار عشق و علاقه، انتظار ظهور حضرت مهدى [. (ص 70)

فلسفه زيارت و اهداف اين آموزه معنوى در پيشگفتار كتاب آمده و سپس بخش هايى از مفاهيم اين زيارت، شرح و تفسير شده است.

فهرست

پيشگفتار/ فلسفه زيارت: هدف آفرينش انسان، ويژگى عباد الرحمن، اهداف ده گانه بعثت انبياء، هدف زيارت، سلام بر امين خدا، سه هدف در زيارت.

فصل اول/ سند زيارت جامعه كبيره: چهار نكته در بررسى سند زيارت

جامعه كبيره، داستانى از علامه مجلسى.

فصل دوم/ يادآورى چند نكته: معناى غلوّ، ولايت تشريعى و تكوينى پيامبر و امام، تفسير ولايت تكوينى، توحيد افعالى، وهابى چه مى گويد؟ خرافات در عقايد اهل سنت و ...

فصل سوم/ نگاهى اجمالى به زيارت جامعه كبيره: شهادت به وحدانيت خدا، بحث نبوت، معرفت ولايت، توبه از گناه، عرض حاجات، اظهار عشق و علاقه، انتظار ظهور حضرت مهدى.

فصل چهارم/ شرح و تفسير زيارت جامعه كبيره: سلام يعنى چه؟ مهم ترين امتياز امامان معصوم، حديث ثقلين، گرفتارى اهل سنت در مسائل فقهى، دو سرمايه شيعه، سه مدرسه تربيتى انسان، پنج شاخه از علوم پيامبر و امام.

تاريخ حرم ائمه بقيع و آثار ديگر در مدينه منوّره

محمد صادق نجمى. چاپ دوم: تهران، نشر مشعر، 1383، 376 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

اين نوشتار، تاريخچه حرم ائمه مدفون در قبرستان بقيع است كه مؤلف، با استناد به كتاب هاى تاريخى مانند تاريخ المدينة ابن زباله، تاريخ المدينة ابن نجار، تاريخ بغداد خطيب بغدادى، تاريخ كامل ابن اثير و ... و بهره گيرى از كتاب هاى مهم حديثى اهل سنت مانند صحيح مسلم، صحيح بخارى، سنن بيهقى و ... تاريخ قبرستان بقيع از صدر اسلام تا قرن حاضر را بررسى كرده است.

مؤلف در مقدمه كتاب، درباره انگيزه تأليف، مى نويسد:

مانند هر زائر دلسوخته آن گاه كه در كنار مزار پاك ائمه هدى و صحابه عظيم الشان و شهداى تاريخ اسلام حاضر مى شدم، با ديدن وضع رقت بار قبرستان، متأثّر و متأسف شده، خود را در برابر اين پرسش تحيّر انگيز مى يافتم كه: در همه جاى دنيا، تلاش بر اين است كه آثار و بناهاى مذهبى و تاريخى را به صورت سمبل افتخار و مايه مباهات حفظ و حراست مى كنند ... حال چگونه است كه اين بناهاى باشكوه و اين حرم ها و گنبد و بارگاه هاى با عظمت و قداست معنوى، به اين وضع اسفبار درآمده است؟ (ص 19)

به عقيده مؤلف ممكن است تصور شود مسأله تخريب و حذف بناها و آثار مذهبى، در مقطع تاريخى خاصى، به وسيله گروه به خصوصى انجام شده و پايان يافته و اكنون كه نزديك به يك قرن از آن اقدامات ناروا گذشته، اين گروه با محو

ص: 28

اين آثار، به هدف خود دست يافته و خود را از ادامه اين سياست بى نياز مى دانند، اما اين تصور صحيح نيست و حذف و تخريب، همچنان در قالب فعاليت هاى فرهنگى ادامه دارد. يكى از ابعاد آن را مى توان در تأليفات جديد و متنوعى يافت كه درباره تاريخ حرمين شريفين و مدينه شناسى، در سطح وسيع و به زبان هاى مختلف منتشر مى شود و بر خلاف كتاب هاى مدينه شناسى پيشين كه بخش مهمى از آنها به معرفى آثار مذهبى اختصاص داشت، در اين كتاب ها، گزارشى از آثار مذهبى و اماكن مقدس نوشته نشده است! گويا اصلًا چنين آثارى، وجود خارجى نداشته است:

مى خواهند نسل هاى آينده، از وجود چنين آثارى بى اطلاع گرديده و به طور كلى از حوادث و تغيير و تحولى كه در آنها پديد آمده است، بيگانه شوند.

اينجاست كه بايد در مقابل اين حقيقت زدايى و حركت منفى، قدم هاى مثبت برداشته شود و با انتشار كتاب و مقاله و از طريق ديگر وسايل تبليغى، واقعيت امر به اطلاع مسلمانان برسد و نسل هاى آينده در جريان امر قرار بگيرند و از آنچه به وقوع پيوسته آگاه شوند. ان شاءالله. (ص 21)

فهرست

مقدمه/ وهابيت و انگيزه تخريب حرم ها: كج فهمى دين، ابن تيميّه و جسارت به بزرگان، ابن تيميّه و عدم اختيار همسر، كشت و كشتار وهابيون در طائف، جمود بر ظاهر الفاظ.

بخش اول/ تاريخ حرم ائمه بقيع: معناى لغوى بقيع، چگونگى ايجاد مدفن در بقيع، فضيلت بقيع، مقبره هاى خانوادگى در بقيع،

سلاطين اموى و بهره بردارى سياسى از قبور، مقابله بنى عباس با سياست اموى ها، تاريخ ساختمان گنبد ائمه بقيع، تاريخ ضريح هاى ائمه بقيع، مدفن حضرت فاطمه از نظر علماى شيعه، روضه مطهرّه و فضيلت آن.

بخش دوم/ بيت الأحزان: يك حقيقت فراموش نشدنى، بيت الأحزان در منابع حديثى و تاريخى.

بخش سوم/ حرم جناب ابراهيم و عثمان بن مظعون.

بخش چهارم/ حرم همسران و دختران رسول الله.

بخش پنجم/ بقعه عقيل بن ابى طالب.

بخش ششم/ بقعه حليمه سعديه، مرضعة رسول الله.

بخش هفتم/ بقاع پيشوايان اهل سنت در بقيع.

بخش هشتم/ بقعه اسماعيل فرزند امام صادق (ع).

بخش نهم/ بقعه جناب عبدالله پدر گرامى رسول خدا (ص).

بخش دهم/ حرم حضرت حمزه: حضرت حمزه در حديث رسول خدا (ص) و گفتار ائمه، حرم حضرت حمزه در بستر تاريخ، فاطمة الزهرا و زيارت قبر حضرت حمزه، ايجاد بناى با شكوه در قرن هفتم و ...

تاريخ حرم كاظمين

محمدحسن آل ياسين، ترجمه: غلامرضا اكبرى. چاپ اول: بى جا، انتشارات كنگره جهانى حضرت رضا (ع). 1371، 295 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

اين نوشته، تاريخ مفصّل و مستندى از حرم كاظمين است كه در آن، اطلاعات دقيق و جامعى از شهر كاظمين و حرم امام كاظم (ع) آمده است. اين تحقيق، به اين دليل كه نويسنده آن ساليان درازى از عمر خود را در راه تحقيق و تدوين تاريخ شهر

ص: 29

كاظمين صرف كرده و سير تحوّل و رويدادهاى آن را به رشته تحرير درآورده، از اهميت خاصى برخوردار است و خواننده را با چگونگى شكل گيرى حرم و وقايعى كه در طول تاريخ بر آن گذشته و كيفيت گسترش و آبادانى آن آشنا مى سازد.

مؤلف در مقدمه كتاب مى نويسد:

شهر كاظمين (يا مقابر قريش يا مشهد كاظمين) شهرى است قديمى كه داراى گذشته اى ريشه دار و با كرامت و اصيل بوده و بخش جدايى ناپذير از بغداد در گذشته و حال مى باشد؛ ليكن جزء و بخش مهملى كه هيچ اهتمام و توجهى حتى از جانب ساكنانش بدان نشده و نوشته قابل توجهى در آن باره منتشر نشده است ... مرا بر آن داشت تا به نوشتن تاريخ وسيعى [بپردازم]. به اميد اين كه اين مباحث، يادآور شكوه و

عظمت اين شهر مقدس باشد و آثار و اخبار آن را كه تا كنون مورد غفلت و نابودى قرار گرفته، در تاريخ ثبت نمايد.

(ص 11)

متن عربى كتاب، داراى تصاويرى از اماكن مختلف حرم مطهر بوده كه استفاده از تمامى آنها در ترجمه و چاپ فارسى آن، به لحاظ عدم كيفيت چاپ، امكان پذير نبوده است. مؤلف در متن عربى اين كتاب، حدود هفتصد و بيست شعر در قالب قصيده هاى طولانى از شاعران مختلف آورده كه مترجم، ترجمه همه آنها را ضرورى ندانسته و برگزيده اى از آنها را كه اهميت ويژه اى داشته، براى ترجمه انتخاب كرده است.

پيوست هاى كتاب نيز كه حجم عمده اى از كتاب را تشكيل مى دهند، بر ارزش و غناى آن افزوده است.

فهرست

فصل اول/ حرم كاظمين در زمان بنى عباس.

فصل دوم/ حرم كاظمين در آغاز اشغال مغول تا پايان اشغال خلفاى عثمانى.

فصل سوم/ وضعيت كنونى حرم كاظمين: روضه، رواق هاى حرم، طارمه ها، صحن.

پيوست اول: فرزندان امام كاظم (ع).

پيوست دوم: نقبا و متوليان حرم: ابن جعفر القيم، شريف محمد بن حسن بن يحيى، فاخر علوى، مختار علوى، شريف نجم الدين هندى، امين الدين هندى جوهرى.

پيوست سوم: متوليان حرم: ربيعه، جواد، احمد بن جواد، احمد بن عبدالنبى، فاضل بن علوى.

پيوست چهارم: بزرگانى كه در حرم مدفونند: ابن قولويه قمى، شيخ مفيد، خواجه نصيرالدين طوسى.

پيوست پنجم: موزه حرم.

تبرك و توسل

جواد محدثى. چاپ اول: قم، مركز پژوهش هاى فارسى الغدير، 1376، 56 ص. (موضوع: مفهوم شناسى زيارت و توسل)

اين اثر، گزيده اى موضوعى از كتاب گرانسنگ الغدير، با موضوع تبرك و توسل است. علامه عبدالحسين امينى كه در جاى جاى كتاب الغدير به دفاع از مكتب تشيع پرداخته و با استناد به منابع اهل سنت، حقانيّت ولايت مولا على (ع) را به اثبات رسانده، در جلد پنجم آن، مباحثى مربوط به توسل و تبرك و نذر و نياز و زيارت قبور و انتقال جنازه به حرم ها آورده كه كتاب حاضر، گزيده اى از آن مباحث است:

ص: 30

اگر مدينه منوره، حرم محترم الهى شمرده شده و در سنّت نبوى براى مدينه و خاكش و اهلش و مدفونين آنجا ارزش هاى فراوان بيان شده است، به خاطر همين انتساب به خدا و پيامبر است و بر مبناى همين اصل، هر چيز ديگرى كه نوعى تعلق و انتساب به پيامبران و اوصيا و اولياى الهى و صديقين و شهدا و افراد مؤمن دارد، ارزش پيدا مى كند و شرافت مى يابد. (علامه امينى، ص 1)

كتاب حاضر را مى توان نقد و بررسى و پاسخ به اتهامات و سخنان مغرضانه و بى اساس افرادى همچون ابن تيميّه و وهابيان دانست.

فهرست

فصل اول/ تبرك به قبور: نقلِ مثال هايى از تبرك به قبور از كتاب هاى معتبر اهل سنت.

فصل دوم/ انتقال جنازه ها به حرم ها: نقل فتاوى مذاهب چهارگانه اهل سنت درباره انتقال جنازه به حرم ها و بيان مثال هايى از انجام اين كار در اديان و شرايع گذشته، مانند انتقال جنازه حضرت آدم از مكه به بيت المقدس، جنازه حضرت يعقوب از مصر به شام و ...

فصل سوم/ سابقه تاريخى نقل جنازه: نقل نمونه هايى از انتقال جنازه صحابه و بزرگان دين قبل يا بعد از دفن، مانند انتقال جنازه مقداد، صحابى بزرگوار رسول خدا (ص) از مدينه به قبرستان بقيع، نبش قبر و انتقال جنازه طلحه كه در جنگ جمل كشته و در بصره مدفون شده بود و ...

فصل چهارم/ نذر و نياز: بيان مثال هايى از نذر و نياز در زمان رسول خدا (ص).

فصل پنجم/ توسل به اهل بيت (عليهم السلام): جايز بودن توسل به اهل بيت پيامبر (ص) طبق روايات اهل سنت.

تبرك و قبور

سيدحسن طاهرى خرم آبادى. چاپ دوم: قم، بوستان كتاب، 1386، 136 ص. (موضوع: مفهوم شناسى زيارت و تبرك)

اين نوشتار، سومين نوشته از مجموعه كتاب هايى با عنوان «تبيين باورهاى شيعى» است كه مؤلف در پاسخ به شبهات وهابيت درباره موضوع زيارت قبور و تبرك جستن به آنها نوشته است.

مؤلف با استناد به آيات قرآن و روايات اهل بيت و با بهره گيرى از مهم ترين منابع اهل سنت مانند سنن بيهقى، مسند احمد حنبل، شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، جايگاه تبرك و زيارت قبور در اسلام را تبيين و ثابت كرده است كه بناى بر قبور و تبرك جستن از آن در سيره عملى مسلمانان امرى عادى محسوب مى شده و از باب تعظيم شعائر اسلامى، امرى لازم و ضرورى به نظر مى رسد و براهين وهابيون درباره تخريب قبور، بسيار ضعيف و سست است.

بسيارى از عالمان اهل سنت نيز با اين نظريات تند روانه مخالف هستند و ادله بسيارى بر جواز زيارت قبور و احداث مسجد بر آن دارند.

فهرست

فصل اول/ شيعه و مسأله بناى بر قبور: تعمير قبور، جنايت هاى وهابى ها.

فصل دوم/ براهين وهابى ها براى تخريب قبور: برهان اجماع، برهان

ص: 31

استدلال به روايت ابى الهياج، بررسى سند اين برهان، موقعيت صدور اين حديث، برهان مزاحمت بناى قبور، حق ديگران، برهان نهى روايات از بناى بر قبر.

فصل سوم/ نمونه هايى از برخورد مسلمين با قبور انبيا: نگاهى به تاريخ اسلام و تكريم قبور، تاريخ بناى بارگاه نبوى.

فصل چهارم/ احداث مسجد بر قبور: ادلّه جواز احداث مسجد بر قبور.

فصل پنجم/ نماز خواندن در مشاهد مشرفه: بررسى اين مسأله از ديدگاه فقهى و اصولى، نماز در كنار قبور، دعا كردن در كنار قبور، اعتكاف در كنار قبور، بررسى مسأله از ديدگاه فقه اماميه.

تحفة الزائر

محمد باقر مجلسى. چاپ اول: تهران، بى تا، 1314 ق، چاپ سنگى. (موضوع: زيارتنامه ها، آراب و رسوم زيارت)

اين اثر مجموعه اى از زيارات معصومين است كه علامه مجلسى به زبان فارسى براى فارسى زبانان به رشته تحرير در آورده است. مؤلف در كتاب بحار الانوار خود به طور مفصل در جلدهاى صد و صدو يك وصد و دو به موضوع زيارت و زيارتنامه هاى معصومين پرداخته بود اما به دليل حجم بسيار و تأليف آن به زبان عربى، استفاده از آن براى خوانندگان فارسى زبان مشكل بود، بنابراين كتاب تحفة الزائر را در حجم كم و به زبان فارسى تنظيم و تحرير كرد تا راهنماى زائران رسول خدا و ديگر امامان باشد:

مؤلف در اين كتاب با دقتى تمام و نظمى زيبا، مطالب را طى باب ها و فصل هاى منطقى تنظيم كرده است، به طورى كه دسترسى به آنها بسيار آسان است. وى در ايراد روايات و زيارات، نهايت اختصار را رعايت كرده است، از اين رو به عنوان يك كتاب همراه در سفرهاى زيارتى بسيار مناسب است.

مؤلف از ذكر منابع و سند روايات خوددارى كرده است و طالبان آن را به كتاب عظيم خويش، بحارالانوار ارجاع داده است.

اين كتاب داراى يك مقدمه و دوازده باب و يك خاتمه است. مؤلف در مقدمه كتاب آداب سفر را به طور مختصر ذكر كرد، و تفصيل بيشتر آن را به كتاب حلية المتقين ارجاع داده است. وى در اين مقدمه، روز سفر، صدقه در ابتداى سفر، غسل سفر، دعاهاى وارد در آغاز سفر و اثناى آن را ذكر كرده است.

فهرست

باب اول/ ثواب زيارت معصومين: آداب زيارت مانند غسل، دعا خواندن، طهارت، استفاده از بوى خوش، بوسيدن عتبه، نماز زيارت و ...

باب دوم/ در فضيلت و كيفيت زيارت رسول اكرم، فاطمه الزهرا، ائمه بقيع: در ثواب زيارت ايشان، اعمال مسجد النبى، در رواغ؛ آن حضرت، زيارت از راه دور، اعمال مستحب در مدينه.

باب سوم/ فضيلت و كيفيت زيارت حضرت على (ع).

باب چهارم/ فضيلت نجف، كوفه و آب فرات و مسجد سهله.

باب پنجم/ فضيلت زيارت امام حسين (ع)، ثواب زيارت امام، ثواب نماز در كنار قبر امام و ...

باب ششم/ بيان فضيلت كربلا و تربت امام.

ص: 32

باب هفتم/ زيارت مطلقه امام حسين و آداب آنها و زيارت حضرت ابوالفضل.

باب هشتم/ زيارات مخصوص امام حسين مانند زيارات عاشورا، زارت اربعين، زيارت نيمه شعبان و ...

باب نهم/ فضيلت و كيفيت زيارت موسى بن جعفر (ع)، امام رضا (ع)، امام جواد (ع).

باب دهم/ فضيلت و كيفيت زيارت امام هادى (ع)، امام حسن عسكرى (ع)، و امام زمان (عج).

باب يازدهم/ زيارت جامعه و عرايض به پيشگاه ائمه.

باب دوازدهم/ آداب زيارت به نيابت و زيارت فرزندان ائمه و اصحاب آنها.

تحليلى از حماسه سياسى تاريخ زيارت عاشورا

محمد رسول دريائى. چاپ اول: كرج، انتشارات جعفرى، 1371، 557 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

اين نوشتار، درباره مفاهيم و موضوعات زيارت عاشورا است كه در آن با استناد به مهم ترين كتب تفسيرى (مانند تفسير مجمع البيان، صافى، الميزان و نمونه) و كتب حديثى (مانند بحار الانوار و كافى) و كتب تاريخى (مانند تاريخ يعقوبى، واقدى، ابن خلدون، ممعودى) مفاهيم اين زيارت تبيين شده است:

هدف و انگيزه از تشريع و تحليل زيارت عاشورا، تبيين و توضيح مفاهيم و واژه هاى مرقوم در آن زيارت مقدمه است. به گونه اى كه همه عاشقان حسين (ع) به سادگى بتوانند با ترجمه كلى و ترجمه لغات و توضيح مختصرى از تحليل تاريخى، قادر به درك و جذب مفاهيم آن بوده و همواره بر مداومت آن تعلق خاطر يافته و ذخيره اى براى كمال و معنويات اخروى همه شيفتگان راه حسين باشد. (ص 10)

همانطور كه از عنوان كتاب پيداست، اين نقد و شرح زيارت عاشورا، بيشتر گرايش سياسى- تاريخى دارد و تأكيد بر اين جنبه هاى زيارت بر ديگر ابعاد آن برترى يافته است. به طورى كه خواننده كتاب، يك دوره تاريخ اسلام را به طور فشرده از صدر اسلام تا زمان شهادت امام حسين (ع) مرور خواهد كرد.

فهرست

مقدمه/ ارزش و اهميت زيارت عاشورا، ويژگى در سفارش به زيارت، زيارت عاشورا موجب طول عمر و ... خواهد بود، زيارت مخصوصه خصرت ابا عبدالله الحسين، زيارت سيدالشهدا از دور، توجه به ابعاد اين زيارت در زمان صدور آن.

فصل اول/ تحليل از زيارت عاشورا، بحثى پيرامون اسلام در زيارت و ادعيه، چرا حسين (ع) فرزند رسول خداست؟ كوثر يا كثرت فرزندان رسول خدا (ص) از طريق حضرت فاطمه (عليها السلام) و ...

فصل دوم/ موالات نسبت به پيامبر و آل او، عشق و حب آل محمد در قلب شافعى، شيعه پيرو آل نبى، تزريق اخلاق به وسيله تحريك احساسات، عزادارى و ...

تفسير زيارت وارث

سيدمرتضى حسينى اصفهانى. چاپ اول: قم، انتشارات فرهنگ قرآن 1380، 224 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

ص: 33

اين اثر، شرح و تفسير زيارت وارث است كه مؤلف با بهره گيرى از آيات قرآن و احاديث اهل بيت و با استناد به مهم ترين منابع حديثى مانند بحار الانوار، علل الشرايع و كامل الزيارت به شرح و تبيين مفاهيم اين زيارت پرداخته و فضيلت خواندن آن را بر شمرده است:

امام حسين (ع) از دو جهت وارث همه انبياء است: يك طرف وارث نخستين پيامبر خدا و از سوى ديگر وارث آخرين پيامبر معرفى شده، ديگر اينكه وارث پيامبرانى شمرده شد كه به ملاحظه اهميت و مسئوليت

خطيرشان اولوالعزم قلمداد شده اند و حضرت، وارث مهم ترين و بزرگان آنان محسوب مى شود. (ص 16)

فهرست

فصل اول/ تحليلى بر وارث بدون امام حسين (ع): وارث علم انبياء، وارث فضايل و رسالت و تقرب انبياء و ...

فصل دوم/ پاداش مظلوميت امام حسين (ع): پاداش ايثار حسين، شفاى تربت حسين.

فصل سوم/ فلسفه زيارت در اسلام: زيارت شدگان يا مقربان الهى، زائر و بينش سياسى.

فصل چهارم/ اسلام و فلسفه اشك و تأثير آن در زائران.

فصل پنجم/ زيارت و سوگوارى انبياء و اوليا و ملائكه وجنيان بر امام حسين (ع).

فصل ششم/ جهان سوگوار و ناظر بر مصائب امام حسين (ع).

فصل هفتم/ سوگوارى و عزادارى حيوانات و پرندگان بر امام حسين (ع).

فصل هشتم/ تنفر از تاركان زيارت و گريه براى امام حسين (ع) غذاب شديد بر قاتلان او.

فصل نهم/ پاداش زيارت و سوگوارى براى امام حسين (ع). پاداش زائر با غسل در فرات.

توحيد و زيارت

سيدحسن طاهرى خرم آبادى. چاپ اول: قم، بوستان كتاب، 1385، 293 ص. (موضوع: مفهوم شناسى زيارت)

اين اثر، اولين نوشته از مجموعه كتاب هايى با عنوان: تبيين باورهاى شيعى است كه مؤلف به طور مستند و مستدل به شرح و تبيين آن پرداخته و ابعاد معنايى آن را رازگشايى كرده است.

در مقدمه ناشر آمده است:

با كمال تأسف در ميان فرقه هاى مسلمان، وهابيت كه اصالت و ريشه اى ندارد، در اخلاص توحيدى شيعه ترديد افكنده و عقايدى چون شفاعت، زيارت توسل و مانند آن را اعمال شرك آميز معرفى كرده و شبهه هاى بى اساس را طرح ساخته اند.

دانشمندان شيعه و حتى برخى عالمان منصف و حقيقت طلب اهل سنت به اين تهمت ها و شبهه ها پاسخ گفته و آثار گرانسنگى پديد آورده اند. يكى از اين آثار، مجموعه پنج جلدى حاضر است كه در آن، با مدد جستن از قرآن و احاديث و نيز با استفاده از منابع كهن و دست اول اهل سنت تبيين [شده] است. (ص 12)

مؤلف در مقدمه خود، بيان مى كند كه اين كتاب، حاصل سخنرانى هايى است كه در ايام ماه رمضان براى علما و طلاب پاكستانى مطرح شده است:

ص: 34

در ماه مبارك رمضان سال سوم، به نظر رسيد بهتر است به جاى تفسير قرآن مباحثى را كه آقايان علما و طلاب به آن نيازمندند، بحث و بررسى كنيم، لذا بحث را درباره شبهات وهابى ها و پيروان ابن تيميه و محمدبن عبد الوهاب قرار داديم. در سه ماه مبارك رمضان پياپى مباحثى بدين شرح مطرح گرديد:

تحريف قرآن ... تأسيس بنابر قبور و تكريم قبور پيامبران و اولياء ... زيارت كردن و تبرك جستن ... شفاعت. (ص 16)

مؤلف با بهره گيرى از منابع دست اول اهل سنت، پاسخ هايى مستند و مستدل شبهات وارده درباره زيارت قبور ارائه كرده است و جايگاه والاى اين آموزه اسلامى را به خوبى ترسيم نموده است. عنوان برخى از منابع اين كتاب عبارت است از: تفسير روح المعانى، شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، تفسير ابن كثير، سنن ابن ماجه، مسند احمد حنبل، الغدير علامه امينى، سنن بيهقى، الميزان.

مؤلف در بخش اول كتاب، مباحث مربوط به توحيد و شرك را تبيين كرده و اهميت توحيد در عبارت را بيان مى كند و با اين مقدمات، وارد بحث اصلى خود زيارت مى شود. در اين بخش نيز در ابتدا به جايگاه زيارت در فرهنگ اسلامى پرداخته مى شود و سپس شبهات مطرح شده ابن تيميه درباره زيارت قبور، پاسخ داده مى شود.

بخش پاياى كتاب به مباحثى چون جشن و سوگوارى و تبرك جستن اختصاصى دارد و برداشت هاى غلط وهابى ها درباره تشكيل مجلس سوگوارى و گريه بر اموات و تبرك جستن به آثار انبياء و اوليا.

فهرست

مقدمه/ شرح حال مختصرى از پايه گذاران فرقه وهابيت: ابن تيميه، محمدبن عبدالوهاب.

بخش اول/ توحيد و شرك: توحيد و شرك در عبادت، اقسام توحيد و

شرك (توحيد ذاتى، توحيد در صفات، توحيد در خلاقيت، توحيد در عبادت و ...) اهميت توحيد در عبادت.

بخش دوم/ زيارت: جايگاه بحث، علماى شيعه و زيارت مرقد رسول خدا، ابن تيميه و شبهه در زيارت مرقد رسول خدا، اجماع علماى اهل سنت بر جواز زيارت رسول خدا، آثار زيارت، جواز سفر براى زيارت خدا، زيارت رسول خدا، جواز زيارت قبور مؤمنين، بانوان و زيارت قبور.

بخش سوم/ جشن، سوگوارى و تبرك جستن: برداشت غلط وهابى ها از جشن و سرور در ميلاد رسول خدا،

شبهه در تشكيل مجلس سوگوارى و گريه بر اموات، برداشت غلط وهابى ها در تبرك جستن به آثار انبياء و اوليا.

توسل

على اصغر رضوانى. چاپ اول: قم، انتشارات مسجد مقدس جمكران، 1385، 58 ص. (موضوع: مفهوم شناسى توسل)

اين مجموعه كه در سلسله مباحث شناخت وهابيان منتشر شده، تحقيقى كوتاه اما مستند و مستدل درباره مفهوم زيارت و جايگاه آن در انديشه اسلامى است. مؤلف با بهره گيرى از آيات قرآن و احاديث اهل بيت و با استناد به مهم ترين كتب حديثى اهل سنت به شرح اين آموزه مهم دينى پرداخته است:

يكى ديگر از موارد اختلاف بين وهابيان و ساير مسلمين، توسل به اولياى الهى، به تعبيرى وسيله قرار دادن آنان نزد خداوند متعال است. وهابيان آن را جايز نمى دانند، اما عموم مسلمين نه تنها آن را جايز مى شمارند، بلكه در طول تاريخ به آن عمل كرده اند.

توسل انواع و اقسامى دارد كه نزد عموم مسلمين برخى از آنها صحيح و برخى باطل و دسته اى ديگر مورد اختلاف هست ... (ص 9)

فهرست

ص: 35

تعريف توسل، فتواى وهابيان، فلسفه توسل، توسل از ديدگاه قرآن، انواع توسل، موارد اتفاق بر جواز توسل، (توسل به خدا، توسل به

اطاعت و ايمان، توسل به قرآن، توسل به پيامبر در روز قيامت، توسل به اوليا و انبيا و ...) موارد انفاق بر عدم جواز توسل (توسل به طاغوت، توسل به بت ها) موارد اختلاف (توسل به جاه پيامبر از حيات برزخى، توسل به دعاى پيامبر در حيات برزخى و ...)

پاسخ به شبهات، اشاره به توسل در شعائر دين، خلقت از طريق وسائط.

توسل

سيدمحمد ضياء آبادى. چاپ پنجم: تهران، انتشارات بنياد بعثت، 1384، 280 ص. (موضوع: مفهوم شناسى توسل)

اين كتاب، تحقيقى درباره مفهوم توسل و زيارت در اسلام است. مؤلف اين كتاب را در پاسخ به شبهات وهابيان و روشنفكر مآبانى كه اين مفاهيم والاى اسلامى را زير سؤال برده اند. در رشته تحرير درآوده است:

او در مقدمه كتاب آورده است:

اين ناچيز كمترين از نظر وظيفه دفاع از حريم مقدس دين در اين مقام برآمد كه گوشه اى از تشكيلات فرقه گمراه مشكلات را كه تحت عنوان توسل مطرح كرده اند، مورد بحث و بررسى قرار داده و با استمداد از عنايات خداوند منان و اولياى كرامش از طريق استدلال به ادله عقيله و آيات قرآنيه و احاديث نبويه مطلب را روشن مى نمايد. (ص 20)

مؤلف با بهره گيرى از آيات قرآن و تفاسير آنها در كتب تفسير و با استناد به احاديث اهل بيت به شرح و تبيين معنا و ابعاد عقيدتى توسل و شفاعت پرداخته است.

فهرست

فصل اول/ توسل: توسل در لغت، توسل از نظر طبيعت و فطرت، توسل

از نظر قرآن و روايات، از شافعى در باب توسل به اهل بيت، حدود توسل و استشفاع از موجودات جهان.

فصل دوم/ طرح شبهات و پاسخ به آنها: شبهه شرك، شبهه استعانت از ميت و غائب، شبهه بدعت.

فصل سوم/ مسأله شفاعت.

فصل چهارم/ اشاره اى كوتاه به ريشه و اساس ملك وهابيت.

فصل پنجم/ خاتمه: توسل از بعد سياسى آن، تولى و تبرى از بعد سياست، اشاره اى كوتاه به انقلاب اسلامى ايران.

توسل يا استمداد از ارواح مقدسه

جعفر سبحانى. چاپ اول، نشر قدر، 1362، 256 ص. (موضوع: مفهوم شناسى توسل)

اين نوشتار، تحقيقى درباره مفهوم توسل در فرهنگ اسلامى است كه مؤلف با بهره گرفتن از آيات قرآن و احاديث اهل بيت (عليهم السلام) و با استناد به مهم ترين كتاب هاى اسلامى، به شرح و تبيين آن پرداخته است:

آنچه در اين رساله مى گذرد، پاسخ به پرسش هايى است كه امروز از طرف گروهى عنوان شده و مى خواهند اذهان را آلوده سازند. اين پنج پرسش عبارتند از:

ص: 36

1. استغاثه و استمداد و حاجت خواهى از غير خدا چگونه است؟

2. درخواست شفاعت از پيامبران و پيشوايان معصوم جايز است يا نه؟

3. در مقام درخواست چيزى از خدا، وسيله قرار دادن اولياى الهى چگونه است؟

4. در مقام درخواست حاجت از خدا، سوگند دادن خدا به حق اوليا چگونه است؟

5. سوگند خوردن به غير خدا مانند سوگند خوردن به قرآن و پيامبر و امام از نظر شرع چگونه است؟ (ص 14)

به گفته مؤلف، اين پرسش را از دو ديدگاه مى توان مطالعه و بررسى

كرد: آيا چنين استمدادها و توسلات، عبادت و پرستش غير خداست و با اصل يكتاپرستى منافات دارد؟ اگر ثابت شود كه اين نوع اعمال، از اقسام عبادت غير خدا نيست، آيا چنين كارهايى از نظر شرع جايز است يا نه؟

مؤلف مفهوم توسل را از ديدگاه اول، بررسى نكرده و خواننده، كتاب را به كتاب ديگر خود به نام مبانى توحيد از نظر قرآن ارجاع داده است:

بحث از اين نظر در اين رساله مطرح نيست، زيرا غور در اين مورد بستگى دارد كه معنى عبادت را از قرآن و حديث و لغت به دست آوريم، آن گاه اين اعمال را با ميزانى كه از اين مدارك به دست مى آيد، بسنجيم تا روشن شود كه آيا اين نوع استغاثه ها و در خواست ها، عبادت و پرستش است يا نه و از اقسام عبادت غير خدا شمرده مى شود يا نه؟ (ص 15)

خلاصه ديدگاه مؤلف در كتاب مبانى توحيد از نظر قرآن اين گونه است:

به روشنى ثابت شده است كه اين نوع كارها از مصاديق عبادت و پرستش نيست، زيرا عبادت آن نوع خضوع زبانى و عمل در برابر كسى است كه به الوهيت و بر بيت او معتقد گرديم و به اصطلاح طرف سؤال خدا را بدانيم، آنگاه در برابر او خضوع كنيم ... (ص 15)

آنچه در اين كتاب به آن پرداخته شده، به پنج پرسش آغازين كتاب از ديدگاه دوم است:

اگر ثابت شود كه اين نوع اعمال، از اقسام عيادت غير خدا نيست باز جاى بحث باقى مى ماند و بايد بحث شود كه آيا چنين كارهايى از نظر شرع (هر چند عبادت غير خدا نيست) جايز است يا نه؟ زيرا ممكن است عملى عبادت غير خدا شمرده شود، اما به عللى حرام گردد. مثلا به عنوان بدعت و غيره تحريم شود. (ص 16)

فهرست

بخش اول/ استمداد از اولياى خدا: آيات قرآن بر بقاى روح گواهى مى دهند، ارتباط با ارواح برقرار است، مسلمانان و درخواست حاجت از ارواح مقدسه.

بخش دوم/ شفاعت خواهى از اولياى خدا: دلايل جايز نبودن درخواست شفاعت از اولياى خدا، درخواست شفاعت شرك است؟ شرك مشركان به خاطر طلب شفاعت از بت ها بود؟ درخواست شفاعت از مرده لغو است؟

بخش سوم/ توسل به پيامبران و صالحان: عبادت امر توفيقى است، چه ارتباطى ميان درخواست و مقام صالحان وجود دارد؟ دلايل جواز توسل، سيره مسلمانان درباره توسل.

بخش چهارم/ خداوند را به حق و مقام اوليا سوگند دادن.

بخش پنجم/ سوگند ياد كردن به غير خدا: دلايل ما بر جواز قسم به غير خدا، دلايل وهابيان براى تحريم سوگند به غير خدا.

ص: 37

حماسه عاشورا به بيان حضرت مهدى (ع)

جلال برنجيان. چاپ پنجم: تهران، انتشارات طور، 1378، 232 ص. (موضوع: متن چند زيارتنامه)

اين اثر، ترجمه اى از زيارت ناحيه مقدسه است كه در آن علاوه بر زيارت ناحيه مقدسه معروف، دعاهاى ديگرى نيز كه از آن ناحيه مقدس رسيده، افزوده شده است:

در چاپ نخست اين كتاب، تنها به نقل زيارت بسنده كرديم كه در كتب مزار و دعا به زيارت ناحيه مقدسه معروف است. ليكن در نگاهى دوباره بر كتاب و اصلاح اشتباهات آن چاپ، بر آن شديم در يك پژوهشى افزون تر، دعاهاى ديگرى را كه از آن ناحيه مقدس رسيده است و يا بر خواندنش فرمان صادر گرديده، بر مجموعه خويش بيفزاييم.

(ص 17)

مترجم، علاوه بر ترجمه زيارت، اين متن را با نسخه هاى گوناگون مقابله كرده و نسخه بدل ها را در داخل پرانتز مشخص ساخته است.

فهرست

بخش اول/ زيارت: زيارت شهدا، بررسى زيارت شهدا، زيارت ناحيه، زيارتى در روز عاشورا، زيارت روز ولادت، سفارش به زيارت عاشورا، متن زيارت عاشورا.

بخش دوم/ توقيعات و ديدارها و رؤياها: شباهت به حضرت يحيى، انحصار امامت دو برادر، حكمت شهادت، شرافت تربت، شفا با تربت، شرافت زيارت امام حسين (ع)، نماز زيارت، راهگشاى كربلا، نگاهبان زائران، آثار دعا.

جنات الثمانيه

محمد باقر بن مرتضى حسينى خلخالى، تحقيق محمد رضا انصارى قمى. چاپ اول: قم، انتشارات دليل ما، 1381،

896 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

اين كتاب، بررسى تاريخ و جغرافياى هشت زيارتگاه مهم جهان اسلام است. مؤلف در ابتدا، پيشينه تاريخى هر يك از اين زيارتگاه ها را بررسى مى كند و در ادامه، به روايت دينى و گفتار مورخان اعتماد كرده، دورنماى تاريخىِ هر كدام از اين زيارتگاه ها و شهرهاى مورد نظر را براى خواننده ترسيم مى كند. سپس به تاريخ جايگاه مقدس هر شهر پرداخته و تمامى روايت هاى مذهبى و تاريخى درباره آن را جمع آورى نموده و دسته بندى و نقد و بررسى مى كند.

مؤلف بررسى سه شهر مقدس مكه، مدينه و بيت المقدس، به تفصيل درباره كعبه، مسجد الحرام، مسجد النّبى و ديگر مزارهاى مدينه و اطراف مسجد الاقصى و قبة الصخرة سخن مى گويد. اما در بررسى ديگر شهرها، به زندگانى امامان معصوم آرميده در اين شهرها پرداخته و درباره تولد، دوران امامت، خلفاى معاصر آنان و مسائل جنبى و تاريخى و وقايع ويژه هر يك از آنان، به تفصيل نوشته و در پايان سبب شهادت و چگونگى دفن و سير تاريخى ساختمان سازى و معمارى بقعه مقدسه آنان و حوادث تاريخى گذشته بر اين آرامگاه ها را بررسى مى كند:

نويسنده اين كتاب، علاوه بر دارا بودن فضايل علمى، از آنجا كه يك واعظ دينى به شمار مى رفته، از اين رو به تناسب وظيفه خود گريز به صحراى كربلا را از ياد نبرده و در جاى جاى كتاب و به مناسبت هاى مختلف، سالار شهيدان ابى عبدالله الحسين را ياد كرده، و بر ظلم و ستم و جفاى مردمان دون بر آن بزرگوار و خاندان و يارانش لعن و نفرين فرستاده است. (ص 13)

مؤلف در مقدمه كتاب، درباره انگيزه تأليف مى نويسد:

ص: 38

چون از بدو تمييز تا كنون كه سال هزار و سيصد و بيست چهار هجرى است، به مقتضاى شوقى كه به زيارت مشاهد مقدسه اهل بيت طاهرين داشتم، اگر چه كرات و دفعات به عتبات عاليات مشرف شده بودم، باز روزى از روزها كه دستم به كعبه خداوند و مشاهد ائمه هدى نمى رسيد، جذبه تجليات حضرت الله و جذبات محبت اولياء الله، دل اين محزون بينوا را به هيجان آورد، خواستم چيزى از براى سكون دل پر درد خود را به مصداق «المجاز قنطرة الحقيقه» به ذكر مكه معظمه و بقاع متبركه آن برگزيدگان، مشغول سازم. (ص 18)

از آنجا كه كتاب مستقلى درباره تاريخ و جغرافياى مشاهد مقدس وجود نداشته و يا اگر هم بوده، قابل فهم براى عموم مردم نبوده، مؤلف تصميم مى گيرد كتابى را براى راهنمايى زائران، به زبانى ساده بنويسد:

بسيارى از مؤلفين و مورخين از علماى جغرافى، هيچ كدام از ايشان، جغرافى مشاهد مقدسه و شرح بقاع بلاد اسلام را در يك مجموعه كه عوام فهم باشد، مرقوم نداشته اند تا از براى حاجيان بيت الله الحرام و زائرين ائمه هدى، دليل و بينايى بوده، از روى بصيرت و معرفت به جانب مقصد رفته باشند، لهذا آنچه از اخبار ائمه اطهار و از كتب اركان دين به يقين رسيده بود، به تأليف درآوردم.

اوقات تدوين اين وجيزه از كتب احاديث و تواريخ و انساب و رجال و جغرافى و لغات و اخبار از خاصه و عامه، تقريباً شصت مجلد كتاب حاضر داشتم كه از روى اخبارصحيحه و با اسناد موثقه معتبره، به تحرير درآوردم. (ص 18)

فهرست

مقدمه/ در آداب سفر و زائر و ذكر فوايد آن: تحقيق در آل رسول و فضايل سادات عالى درجات و ...

حرم اول/ مكه معظمه: جغرافياى مسجد الحرام، حدود حرم، فضيلت حجر الاسود، ثواب حج، وجه تسميه مكه و معانى آن، شرايط طواف، مولد رسول الله، قبور منوره انبيا و اوصيا در اراضى مكه.

حرم دوم/ مدينه منوره: جغرافياى مدينه و شرح مشاهد آن، مرقد منوره پيغمبر، مدفن شريف، بناى مسجد رسول الله، مقام جبرئيل، تاريخ وفات پيامبر، مسجد و معابد اطراف مدينه، مدفن حضرت فاطمه و ...

حرم سوم/ بيت المقدس: مشاهد منور انبيا و اوليا در بيت المقدس، ذكر مشاهد خليل الرحمان.

حرم چهارم/ نجف الاشرف: در ذكر احوال امير المؤمنين، ذكر دفن و شرح قبر و لحد حضرت، مزار آدم صفى الله، مزار حضرت نوح، فضيلت نجف، ذكر مسجد كوفه و ...

حرم پنجم/ مشهد الحسينيه: موضع قبر على اكبر، مدفن شهدا و اصحاب، در فضيلت زيارت قبر امام حسين، شفاعت امام حسين و زيارت نافعه زائرين، قبور علما، آداب زيارت حضرت عباس و ...

حرم ششم/ كاظمين: در شرح احوال امام موسى كاظم، در بيان شهادت آن بزرگوار، در شرايط زيارت امام و ...

حرم هفتم/ مشهد مقدس: در شرح حرم منور و روضه مطهر، مسافرت امام و شهادت او، آداب زيارت، مقدمات زيارت، مزارات مشهد مقدس و ...

حرم هشتم/ سامراء: در ذكر مشاهد منوره و شرح بقاع و قبور، آداب زيارت، تكليف زوار در حرم عسكرين.

حرم نهم/ قم: فضيلت و شرافت قم و ثواب زيارت حضرت معصومه، ذكر مشاهد اصحاب و محدثين و فقها.

در حريم ولايت

ص: 39

آقا نجفى اصفهانى، به كوشش تقى صوفى نياركى. چاپ اول: قم، انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمينى، 1385، 272 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

اين اثر، ترجمه و تفسير عرفانى زيارت جامعه كبيره است. مؤلف با بهره گيرى از آيات قرآن و روايات معصومان (عليهم السلام)، به شرح و تبيين اسرار عرفانى اين زيارت مقدسه پرداخته است. مصحّح كتاب در مقدمه مى نويسد:

كتاب، اسرار الزيارة و برهان الانابة، از جمله تأليفات عرفانى ايشان (مرحوم آقا نجفى اصفهانى) مى باشد كه پيش تر در حاشيه كتاب حقايق الاسرار چاپ شده است، اكنون به صورت مجزا خدمت پويندگان طريق معرفت اهل بيت عصمت و طهارت (عليهم السلام) تقديم مى شود.

در بين كتب عرفانى آقا نجفى، كتابى كه بيش از همه مورد توجه نام برده بوده و در برخى از آثار به مناسبت از آن ياد مى نموده، كتاب شرح زيارت جامعه مى باشد. (ص 61)

مؤلف نيز در يادداشت هايى به فرزند بزرگش، درباره انگيزه تأليف اين كتاب نوشته است:

به تحقيق در مسجد صعصعه در كوفه بودم، در حالى كه مشغول به نوشتن كتاب شرح زيارت جامعه بودم به خواب رفتم و در حالت خواب، مولاى خود حضرت صاحب الزمان- روحى له الفداء- را ديدم، در حالى كه آقا تصديق فرمود مرا در آنچه در زيارت جامعه نوشتم. پس خداى سبحان را بر اين نعمت كريمه حمد نمودم. (ص 62)

مؤلف پس از ترجمه اين زيارت، به شرح عرفانى آن پرداخته و با استناد به آيات قرآن و روايات اهل بيت (عليهم السلام) از كتاب هاى اصول كافى، ثواب الاعمال، بحار الانوار و ... اسرار معنوى اين زيارت را تشريع كرده است.

فهرست

مقدمه/ سيرى در حيات علمى و فرهنگى آقا نجفى اصفهانى: زندگى نامه، تحصيلات، عنايت امام حسين (ع) و صعود پله هاى ترقى، استادان، شاگردان، تأليفات، فعاليت هاى فرهنگى- سياسى.

فصل اول/ اسرار الزيارة و برهان الانابة: مدخلى بر شرح زيارت جامعه كبيره، سند زيارت جامعه كبيره، آداب زيارت، ترجمه و شرح زيارت جامعه كبيره.

فصل دوم/ زيارت حضرت رسول و ائمه بقيع (عليهم السلام): ثواب زيارة النبى و الائمه، توديع قبر النبى، زيارة قبور الائمة.

فصل سوم/ زيارت حضرت امير المؤمنين على (ع): باب موضع قبر اميرالمؤمنين، باب زيارت قبر امير المؤمنين (ع).

فصل چهارم/ زيارت حضرت فاطمة الزهرا (عليها السلام): موضع قبر حضرت زهرا (عليها السلام)، متن زيارت حضرت زهرا (عليها السلام).

فصل پنجم/ زيارت امام حسين (ع): ثواب زيارت امام حسين (ع).

فصل ششم/ زيارت حضرت امام رضا (ع): ثواب زيارت امام رضا (ع).

درس هايى از زيارت عاشورا

جواد محدثى. چاپ دوم: قم، انتشارات دار الحديث، 1377، 70 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

ص: 40

اين اثر، مجموعه پيام هاى تربيتى- اجتماعى است كه نويسنده از متن زيارت عاشورا استخراج و با زبانى ساده و روان ارائه كرده است. نويسنده در مقدمه كوتاهى، فلسفه تربيتى و سياسى زيارت- به ويژه زيارت عاشورا- را بيان و اهميت خواندن و درك معانى والاى آن را يادآورى نموده و گفته است:

زيارتنامه هاى ما مجموعه اى از فرهنگ شيعه و تعاليم ائمه، اخلاقيات، ارزش هاى متعالى، روش خوب نيايش و راز و نياز، افشاى چهره ستمكاران، آشنايى با شؤون نبوت و امامت و ده ها مسأله مهم ديگر است.

نويسنده با استناد به آيات قرآن و احاديث معصومان (عليهم السلام)، درس ها و پيام هاى ارزشمندى از زيارت عاشورا را ارائه كرده است كه خواندن آن به ويژه براى نسل جوان، آموزه هاى فراوانى به همراه خواهد داشت:

در اين نوشته، مقصود ما ترجمه اين زيارتنامه نيست، بلكه تكيه روى چند عنصر و محور حساس مى باشد كه در اين متن مقدس و مبارك مطرح شده است.

به اميد آن كه در خواندن زيارتنامه ها، بيش از لفظ به معنى بينديشيم و بيش از ثواب، به اثر تربيتى و سازنده زيارت فكر كنيم و از حيات و آموزش ها و سخنان امامى كه زيارتش مى كنيم، در زندگى فردى و اجتماعى مان بهره بردارى كنيم.

(ص 10)

فهرست

فلسفه تربيتى و سياسى زيارت، شجره نورانى نبوت، خون خدا، سوگ بزرگ و مصيبت عظمى، مباشران و زمينه سازان قتل عام، ولايت خون و شمشير، خون خواهى كربلا در ركاب حسين زمان، برائت شرط نخستين تقرب، آل محمد و خط زندگى و شهادت، شجره ملعونه بنى اميه، موالات و معادات وسيله تقرب به حق، تجديد پيمان و تحكيم ميثاق، صبر و رضا مقام عاشقان صادق، متن زيارت عاشورا.

درود و درد

سعيد مقدّس. چاپ اول: تهران، انتشارات مكيال، 1379، 208 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

اين كتاب، شرحى بر زيارت آل ياسين است، نويسنده با بهره گيرى از آيات قرآن و احاديث معصومان (عليهم السلام) و به سبك قطعات ادبى، به شرح زيارت آل ياسين پرداخته است. نثر كتاب آهنگين و موزون است كه بر جذابيت آن افزوده است:

محبوب من! نامه را كه گشودم، قدرى عطشم فرو نشست ... نوشته بودى: آنگاه كه دلتنگ ما شدى، وقتى سراغ ما را در دل جستى، آن زمان كه دستان بى رحم بغض، گلويت را فشرد و هر هنگام پاكى احساست، ما را طلب كرد، دسته اى ياس بردار و ببوى و از حرير گلبرگ هايش، قامت ساقه هايش و دفتر برگ هايش بخوان نام ما را: «سلام على آل ياسين». (ص 15)

اشعارى از حافظ و سعدى نيز بنا بر مناسبت موضوع زيارت، در جاى جاى كتاب آمده است.

الدّرة البيضاء فى شرح زيارة العاشوراء

سيد عزيز الله امامت كاشانى. چاپ اول: كاشان، انتشارات مجمع متوسلين به آل محمد (عليهم السلام)، 1378، 448 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

ص: 41

اين اثر، شرح و تفسيرى بر زيارت عاشورا است. مؤلف با استناد به آيات قرآن و احاديث معصومان (عليهم السلام)، معارف والاى زيارت عاشورا را شرح و تبيين كرده است. اين كتاب در واقع ترجمه آزاد، همراه با شرح رساله اى از ملّا حبيب الله كاشانى است كه به زبان عربى نوشته شده است:

مرحوم آيت الله العظمى آقاى ملّا حبيب الله شريف كاشانى، رساله اى در شرح زيارت معروفه عاشورا مرقوم فرموده بود. از آنجايى كه عربى بود، اكثر مردمان نمى توانستند از آن استفاده كنند. بعضى از برادران ايمانى از اين فقير خواستند تا آن را به زبان فارسى بنويسم، لذا اين رساله را در شرح زيارت عاشورا به زبان فارسى محرر داشتم و بسيارى از مطالب آن رساله را نيز در اينجا آوردم تا ان شاءالله نفعش عام بوده و ذخيره اى باشد. (ص 1)

بخش دوم، رساله كوتاهى با نام «رسالة فضائل اهل بيت (عليهم السلام) و ثواب زيارت سيدالشهدا (ع)» است كه در آن، فضايل ثواب زيارت اهل بيت (عليهم السلام) به ويژه زيارت امام حسين (ع)، با استناد به احاديث آمده است.

بخش سوم، شرح فارسى بر مخمّسه، سروده شيخ زين الدين

(1009- 1064 ق) در مراثى حضرت سيدالشهدا (ع) است كه ملّاحبيب الله كاشانى آن را ترجمه و شرح نموده است.

بخش چهارم، امامزادگان معتبر ايران و رجال مدفون كاشان نام دارد. اين بخش، زندگينامه كوتاهى از مهم ترين امامزادگانى است كه در ايران مدفون اند كه به همراه فضايل زيارتشان آمده است:

اين، مجموعه اى است در حالات زيارات بعضى از امامزادگان بزرگوار و سادات عالى مقدار با اشاره به پاره اى از فضايل و مناقب ايشان كه محض تيمن و تبرك و توسل و استجابه به مقامات عاليه محمد و آل اطهارش يادآور مى شود. (ص 425)

فهرست برخى از عناوين اين بخش عبارت است از: ثواب زيارت حضرت معصومه (عليها السلام)، حالات حضرت عبدالعظيم (ع) در رى، حالات امامزاده يحيى، حالات امامزاده شاه چراغ، مزار سيد ابوالرضا راوندى، حالات بابا افضل كاشانى، مقبره شيخ عبدالرزاق كاشانى و ...

دعا و توسل

سيد حسن طاهرى خرم آبادى. چاپ دوم: قم، انتشارات بوستان كتاب، 1386، 152 ص. (موضوع: مفهوم شناسى دعا و توسل)

اين اثر، دومين نوشته از مجموعه كتاب هايى با عنوان «تبيين باورهاى شيعى» است كه مؤلف در پاسخ به شبهات وهابيون درباره دعا و توسل نوشته است. مؤلف با بهره گيرى از آيات الهى و احاديث اهل بيت، جايگاه والاى دعا و توسل در اسلام را ترسيم كرده است.

با استناد به مهم ترين كتاب هاى اهل سنت، مانند صحيح بخارى و صحيح مسلم، ديدگاه عالمان اهل سنت درباره اين موضوع مهم اسلامى بيان و ثابت شده كه شبهات وهابيون، بى اساس و سند است:

وقتى شيعيان به ائمه (عليهم السلام) متوسل مى شوند، بدين معنا نيست كه آنان فاعل مستقل هستند، بلكه واسطه بين خداوند و مردم مى باشند. وقتى انبيا و ائمه معصومين (عليهم السلام) در قيد حيات باشند، هيچ مانعى نيست كه براى شفاى مريضان و بينا شدن كور مادر زاد به آنان متوسل شد، اما وقتى انبيا و ائمه

معصومين فوت كرده باشند، آيا باز متوسل شدن به آنان جايز است يا خير؟ نهايت اين است كه متوسل شدن به آنان بعد از حياتشان، جايز نباشد، اما شرك نيست. ولى وهابى ها مى گويند: در حال ممات اگر كسى متوسل به انبيا و ائمه شود جايز نيست، حتى شرك مى باشد. (ص 14)

فهرست

ص: 42

بخش اول/ حاجت خواستن از پيامبر و اولياى خدا.

بخش دوم/ فاعل حقيقى خداوند است: برهان وهابى ها، سخن گفتن پيامبر با كشته هاى بدر.

بخش سوم/ حاجت خواستن از پيامبر بعد از وفات آن حضرت: اصل اباحه يا حرمت؟ مغالطه محمد بن عبدالوهاب، استغاثه به غير از خدا از نظر حديث.

بخش چهارم/ توسل به انبيا و اولياى خدا در دعا: توسل چيست؟ جواز توسل از ديدگاه روايات، توسل شافعى به اهل بيت (عليهم السلام)، توسل به پيامبر در حيات و بعد از وفات.

روضات الجنان و جنات الجنان

حافظ حسين كربلايى تبريزى، مقدمه و تصحيح جعفر سلطان القرائى، به كوشش محمد امين سلطان القرائى. چاپ اول: تبريز، انتشارات ستوده، 1382، دو جلد. (موضوع: مزارات و زيارتگاه هاى اسلامى)

اين كتاب، يكى از مهم ترين متون عرفانى است كه در آن، سرگذشت نامه عالمان و عارفان آذربايجان و ذكر مساجد و معابد و مزارهاى تبريز آمده است:

كتاب حاضر روى [يك] مقدمه و هشت روضه و خاتمه وضع شده، تفصيلى كه در ديباچه كتاب مذكور است، ثبت متون و مكاتيب بعضى از علما و مشايخ و نقل اجازات و بيان سنن و آداب مذهبى و اخلاقى و ... تعيين قبور و مدفن آنهاست.

مندرجات كتاب، مقترن به مأخذ و مستندات و روايات و حكايات، خواه از طريق كتب و خواه از مسير شهرت يا از راه سمع و بصر غالباً مصرّح و مبيّن است. (ص 75)

مؤلف اين كتاب، حافظ حسين كربلايى، از عارفان و عالمان قرن دهم هجرى است كه از مريدان صفى الدين شاه لاله بود. كتاب او از همان آغاز تا امروز، جزو منابع مهم و معتبر محسوب مى شود و كمتر كتابى درباره سرگذشت نامه ها و مزارهاى عارفان به چشم مى خورد كه مؤلف آن، از اين كتاب، بهره نبرده باشد. مؤلف در مقدمه، انگيزه خود از

تأليف اين كتاب را اين گونه بيان كرده است:

به خاطر فاتر اين حقير فقير خطور كرد كه احوال و آثار مدفن و مزار اولياى كبار و علماى عالى مقدار كه در تبريز و حدود آن را بلده عنبر بيزند، كه در رشته التيام و پيوند ارتكام كشد ...

چون ديگر كسى قدم در اين وادى ننهاده بوده، بل به وقت اين نيفتاده، بعد از استخاره و استجاره به اين امر قيام و اقدام نمود و چون ذكر مقابر و راقد اين اكابر هر يك فى الحقيقه، روضه اى است در روضات الجنان، موسوم گشت به «روضات الجنان و جنات الجنان». (ص 2)

مؤلف در مقدمه اى كوتاه اما مستند و پربار، فلسفه زيارت قبور و فضيلت آن را بر اساس كتاب و سنت بيان كرده و گفته است:

بدان كه مستحب است زيارت كردن قبور اوليا و اتقيا و صلحا و پدران و مادران و عامه مؤمنان و در شرع شريف زيارت قبور از سنن اسلام است و حضرت رسول (ص) فرمود: زيارت كنيد گذشتگان را، چه گذشتگان را مؤانست باشد به زيارت كنندگان. (ص 5)

در ادامه مقدمه، پاسخ به چند مسأله فقهى، مربوط به زيارت قبور آمده است. مسائلى همچون: كراهت بوسيدن قبر، كراهت خوابيدن در قبرستان، خواندن قرآن بر سر قبر و ...

فهرست

روضه اول/ در ذكر مقابر و مشاهد اصحاب سيّدالمرسلين و بعضى از تابعين، مانند مزار اسامه بن شريك الثعلبى الذبيانى در كوه سهند، مزار امير مضر بن عجيل در چهار فرسنگى تبريز، مزار قيس در روستاى سردرود و ...

ص: 43

روضه دوم/ در ذكر مقابر اكابر جنّت مآب سُرخاب (مزارهاى مشهور تبريز) مانند مزار پير باب، بابا حسن، پير محمد، معين الدين صفّار، عبدالقادر نخجوانى.

روضه سوم/ در ذكر مقابر چرنداب (از محله هاى جنوبى تبريز) مانند مزار ابومنصور محمد طوسى، بابا شادان بن آشوب، صائن الدين يحيى تبريزى.

روضه چهارم/ در ذكر مقابر گورستان گجيل تبريز مانند مزار سلطان بابا فرج، پيرحاجى حسن زهتاب.

روضه پنجم/ در ذكر قبور اكابرى كه مدفن ايشان در اندرون شهر واقع است، مانند مزار امامزاده ابوالحسن موسى از فرزندان امام كاظم (ع).

روضه ششم/ در ذكر مقابر اكابرى كه در نواحى و حدود شهر تبريز واقع است، مانند مزار خواجه محمد خوش نام، بابا نعمت شادبارى، خواجه محمد كججانى.

روضه هفتم/ در ذكر احوال خواجه احمد حسينى موسوى.

روضه هشتم/ در ذكر سلسله عبداللهيه علويه كبرويه.

خاتمه/ در بيان معنى نبى، رسول و ولّى و مرشد و نبوت و ولايت.

ره توشه ديدار (آداب و اسرار زيارت اهل بيت (عليهم السلام))

مهدى طيّب. چاپ اول: تهران، نشر سفينه، 1381، 320 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

اين نوشتار، تحقيقى مستند درباره آداب و اسرار زيارت معصومان (عليهم السلام) است كه مؤلف با بهره گيرى از منابع مهم اسلامى، به ويژه كتاب هاى اخلاقى مانند خصال شيخ صدوق، جامع السعادات ملّا مهدى نراقى، اقبال الاعمال سيد بن طاووس، به شرح و تبيين آداب و لطايف معنوى زيارت اهل بيت (عليهم السلام) پرداخته است:

زيارت، دوره آموزشى فشرده و بسيار پر محتوا و سازنده اى است كه اگر توأم با معرفت و توجه انجام شود، نقش به سزايى در نيل زائر به كمالات انسانى دارد.

اعمال و اذكارى كه زائر در طول زيارت به آن مبادرت مى ورزد، بسان مانور و تمرين آموزشى اى است كه اگر با تأمل و درايت صورت گيرد، زائر را به زندگانى متعالى رهنمون مى شود. (ص 7)

مؤلف، به منظور حجيم نشدن كتاب كه ممكن است در شوق برخى خوانندگان به مطالعه آن بكاهد، مطالب را به طور مختصر، اما مستند و مفيد بيان كرده و از تفصيل بيشتر و پرداختن به مباحثى كه درك آنها مستلزم دانستن مقدماتى است، صرف نظر كرده است.

فهرست

فصل اول/ آداب زيارت: آداب پيش از سفر، آداب حين سفر، آداب پيش از تشرف به حرم، آداب حين تشرف و زيارت، آداب وداع و مراجعت.

ص: 44

فصل دوم/ اسرار زيارت: پيامبر و امام كيست و به زيارت كه مى رويم؟ زيارت چيست؟ زيارت چه آثارى دارد؟ چگونه به زيارت مى رويم؟ تقوى در زيارت؟ رضا در زيارت، در حرم چگونه باشيم و چه كنيم؟

فصل سوم/ تأملى در زيارتنامه اهل بيت (عليهم السلام): سلام تحيّت، سلام تسليم، سلام اقرار، جواب سلام، شهادت با زبان، شهادت و شهود، صلوات و تولّى، لعن و تبرّى، دعا و توسل، مراتب دعا، اجابت، استجابت دعا، توسل و استشفاع.

ره توشه زيارت

محمود اكبرى. چاپ دوم: قم، انتشارات شهاب الدين، 1384، 120 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

اين اثر، مجموعه اى از دانستنى ها، آداب و احكام زيارت است كه مؤلف در آن، به طور مختصر اما مفيد به بيان مهم ترين آداب و احكام زيارت پرداخته است:

طبيعى است كه زائرين در طول سفر، نياز به دانش هايى دارند تا زيارت آگاهانه و با معرفت داشته باشند، زيارتى كه بتواند در آنها تحرك و تحول ايجاد كند.

اين دفتر، مجموعه مختصرى است از نيازهاى فرهنگى زائرين.

(ص 11)

فهرست

فصل اول/ كليات زيارت: زيارت چيست؟ زيارت در قرآن، زيارت در سنت نبوى، زيارت در نگاه و سيره شخصيت ها.

فصل دوم/ زيارت با معرفت: فضيلت زيارت امام رضا (ع)، زيارت امام غائب (عج)، ايام زيارت.

فصل سوم/ پيام هاى رضوى: توجه به مسجد و نماز جماعت، صلوات فرستادن.

فصل چهارم/ دانستنى هاى رضوى: تاريخچه حرم، نخستين مسجد جامع، نخستين رواق حرم.

فصل پنجم/ احكام زيارت.

ره توشه عتبات عاليات

گروهى از نويسندگان. چاپ اول: تهران، نشر مشعر، 1383، 503 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

اين كتاب، مجموعه مقالاتى با موضوع زيارت و احكام و آداب آن و آشنايى با زيارتگاه هاى اسلامى است. در مقدمه كتاب، درباره انگيزه تأليف آن آمده است:

اكنون كه پس از سال ها محروميت و حدود نيم قرن مسدود بودن راه زيارت شش تن از انوار پاك الهى و پيشوايان معصوم در سرزمين عراق، امكان زيارت و تجديد عهد با بارگاه علوى و پايگاه حسينى و سرزمين مقدس كاظمين و سامرا، ده ها مرقد و آستان مقدس امامزادگان و عارفان و عالمان بزرگ و مجاهدان تاريخ

اسلام فراهم شده و خداوند زمينه زيارت را از نزديك فراهم آورده، شايسته است از اين سفرها، بهتر و بيشتر بهره مند شويم و با شناخت بزرگانى كه به قصد زيارت آنان بار سفر مى بنديم، زيارت را با معرفت و محبت بيشتر قرين سازيم و از راز و رمز جايگاه قدسى آنان، آگاه شويم. (ص 24)

ص: 45

مهم ترين ويژگى اين اثر، مستند و مستدل بودن مطالب است. نويسندگان اين مجموعه، با استناد به مهم ترين منابع اسلامى، گزيده اى از مهم ترين دانستنى هاى فقهى و تاريخى درباره سفر به عراق و زيارت عتبات عاليات را فراهم آورده و به شكل موضوعى ارائه كرده اند.

خواننده اين كتاب علاوه بر آشنايى با مفاهيمى چون زيارت، توسل و فراگيرى احكام فقهى سفر زيارتى عتبات، با زندگينامه امامان معصومى كه مرقد شريفشان در عراق است و همچنين برخى از صحابه و دوستداران اهل بيت (عليهم السلام) مانند كميل بن زياد، حرّ بن يزيد رياحى، حبيب بن مظاهر، عثمان بن سعيد، محمد بن عثمان، على بن محمد سمرى و سلمان فارسى آشنا مى شوند.

آشنايى با تاريخچه مساجد بزرگى چون مسجد كوفه، سهله و براثا، از ديگر مزاياى اين كتاب ارزشمند است.

جاى خالى نمايه اشخاص، اماكن و ... در پايان كتاب، به شدت محسوس است كه ان شاءالله در چاپ هاى بعدى، اين نقص بر طرف شود.

فهرست

مقدمه/ زيارت، تجديد عهد، با خط امامت، احكام فقهى، سفر زيارتى عتبات، سيرى در تاريخ و جغرافياى عراق.

فصل اول/ نجف اشرف: در محضر امام على (ع)، ستارگان نجف (شيخ طوسى، علامه حلّى، مقدس اردبيلى، علامه بحرالعوم، شيخ مرتضى انصارى)

فصل دوم/ كوفه: پيدايش مسجد كوفه، مسجد سهله از نگاه اهل بيت (عليهم السلام)، صعصعة بن صوحان، زيد بن صوحان، در محضر مسلم بن عقيل، در محضر هانى بن عروه، ميثم تمّار، كميل.

فصل سوم كربلا/ در محضر امام حسين (ع)، در سايه حضرت ابوالفضل (ع)، زينب كبرى (عليها السلام)، حضرت على اكبر (ع)، حضرت سكينه (عليها السلام)، امّ كلثوم (عليها السلام)، حرّ بن يزيد رياحى، حبيب بن مظاهر، طفلان مسلم.

فصل چهارم/ كاظمين: در محضر امام كاظم (ع)، در محضر امام جواد (ع)، عثمان بن سعيد، محمد بن عثمان، حسين بن روح نوبختى، على بن محمد سمرى.

فصل پنجم/ سامراء: در محضر امام هادى (ع)، در محضر امام حسن عسكرى (ع)، بانوان سامراء، سرداب غيبت.

فصل ششم/ مدائن: در محضر سلمان فارسى، حذيفه را بهتر بشناسيم.

زمزمه محبت

محمدرضا كريمى. چاپ اول: قم، انتشارات دليل ما. 1385، 72 ص. (موضوع: متن زيارتنامه)

اين اثر، كه عنوان فرعى آن «كيفيت زيارت اميرالمؤمنين (ع) در روز شهادت است»، ترجمه زيارتنامه غديريّه مى باشد. مؤلف در مقدمه كتاب، درباره اين زيارتنامه آورده است:

روزى كه اميرالمؤمنين (ع) در آن، قبض روح گرديد، در اثر گريه مردم، شهر كوفه از حال عادى خود خارج گرديد و مردم مانند روز شهادت جانگداز رسول خدا (ص) به وحشت و تحير افتادند. در اين هنگام مردى (حضرت خضر (ع)) گريان و با عجله و در حالى كه، «انالله و انااليه راجعون» مى گفت، وارد جمعيت گرديد و مقابل در حجره اى كه محل جلوس اميرالمؤمنين (ع) بود، ايستاد و با عباراتى، آن سرور را مخاطب قرار داد. (ص 21)

علامه مجلسى، اين زيارتنامه را جزو زيارت هاى مختصّ حضرت امير (ع) قرار داده و از آن، به عنوان «زيارت روز بيست و يكم ماه مبارك رمضان» ياد كرده است.

ص: 46

شيخ كلينى در اصول كافى و شيخ صدوق در كمال الدين، اين زيارتنامه را نقل كرده اند.

مجموع سخنان حضرت خضر (ع) كه حدود يك صد جمله است، ذكر تعدادى از كلمات و فضايل والاى حضرت على (ع) است.

فهرست

حقيقت زيارت، اسرار زيارت، فضايل زيارت اميرالمؤمنين (ع)، زيارت معصومين (عليهم السلام) از راه دور، زيارت حاضر، اجمالى از واقعه ضربت خوردن و كيفيت شهادت اميرالمؤمنين (ع)، متن عربى و ترجمه فارسى زيارت حضرت اميرالمؤمنين (ع).

زيارت در پرتو ولايت

زهره صفاتى. چاپ اول: قم، انتشارات آيات بينات، 1383، 200 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

اين اثر، شرحى بر زيارت عاشورا است. مؤلف با بهره گيرى از كتاب هاى تفسيرى- حديثى، مانند بحارالانوار،

اصول كافى و كنزالعمال، به ترجمه و شرح زيارت عاشورا پرداخته است:

درباره اهميت زيارت عاشورا همين بس كه مورد تأييد و تأكيد ائمه طاهرين (عليهم السلام) واقع شده و از جهات مختلف و ابعاد گوناگون، داراى زمينه بحث و تحليل است و از نظر ثواب، مورد ترغيب و تأكيد قرار گرفته، به طورى كه اگر از راه دور خوانده شود، داراى اجر و ثواب است. (ص 31)

بررسى و تحقيق درباره سند زيارت عاشورا و بيان دو طريق زيارت و دعاى آن، به عنوان مقدمه اى بر شرح زيارت عاشورا آمده است.

فهرست

فصل اول/ فلسفه زيارت: علت اهتمام پيامبر (ص) به بيان شهادت امام حسين (ع)، اذن دخول در حرم معصومين (عليهم السلام) راه يافتن به حريم سّر آنهاست، نكته اى در باب توحيد، روايات در مورد آيه فِى بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ.

فصل دوم/ سند زيارت عاشورا: اهميت زيارت عاشورا، علت علنى كردن زيارت در زمان امام باقر و امام صادق (ص).

فصل سوم/ زيارت عاشورا و شرح آن: سلام به عنوان يك آداب اجتماعى، اهل بيت (عليهم السلام) چه كسانى هستند؟ تبرّى جستن از ظالمين.

زيارت عاشورا (بيان آداب، بركات، شرايط و ...)

سيد محمد الحسينى زنجانى. چاپ اول: قم، بوستان كتاب، 1383، 204 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

اين نوشته، ترجمه و شرح مختصرى بر زيارت عاشورا است كه مؤلف در ابتداى آن، آداب و بركات و شرايط خواندن اين زيارت را به طور مختصر آورده است:

زيارت عاشورا با ترجمه زياد چاپ شده، ولى به طور كلى، مقدمه مفيدى كه اهداف آن زيارت شريفه را روشن كند، در آنها نيست كه زيارت يعنى چه، شرايط زيارت چيست و آداب آن چگونه است؟ روشن است فهم اين معانى، در پيدايش حضور قلب و ارتباط استوار معنوى مؤثر است و شايسته است كه در رابطه با زيارات همه ائمه معصومين (عليهم السلام) اين كار انجام شود. (ص 8)

ص: 47

فهرست

مقدمه، زيارت عاشورا، سند زيارت عاشورا، خصيصه امام حسين (ع)، زيارت موساى كليم، سؤال و جواب، ثواب زيارت، آداب زيارت، ثواب گريه بر امام حسين (ع)، بركات زيارت عاشورا، آداب خاص زيارت عاشورا، دستور ميرزاى نائينى، زيارت كوتاه حضرت امير (ع)، زيارت عاشورا.

زيارت عاشورا و دعاى علقمه

خانه كودك. چاپ دوم: قم، انتشارات دليل ما، 1384، 24 ص. (موضوع: زيارتنامه)

اين اثر، ترجمه اى از زيارت عاشورا و دعاى علقمه است. مهم ترين ويژگى اين ترجمه كه آن را از ديگر ترجمه ه اى مشابه متمايز مى سازد، اين است كه براى تدوين آن، به نسخه هاى متعدّدى از كتاب هاى مصباح المتهجد، تأليف شيخ طوسى مراجعه شده است.

اسامى نسخه هاى مراجعه شده عبارت است از: نسخه خطى كتابخانه آستان قدس رضوى، متعلق به سال 502 ق و نسخه خطى كتابخانه آيت الله گلپايگانى، متعلق به قرن 10 هجرى كه با نسخه ابن ادريس و ابن سكون مقابله شده است و نسخه تصحيح شده آقاى على اصغر مرواريد و نسخه تصحيح شده اسماعيل انصارى و مفاتيح الجنان شيخ عباس قمى.

در مقدمه كوتاه كتاب، ثواب زيارت و اهميت برگزارى مجالس عزا و يادآورى چند نكته آمده است.

زيارت قبور

على اصغر رضوانى. چاپ اول: قم، انتشارات مسجد مقدس جمكران، 1385، 172 ص. (موضوع: مفهوم شناسى زيارت)

اين اثر، كه در مجموعه «سلسله مباحث شناخت وهابيان» منتشر شده، تحقيقى درباره زيارت قبور و جايگاه آن در فرهنگ اسلامى است كه مؤلف با بهره گيرى از آيات الهى و احاديث معصومان (عليهم السلام) و با استناد به مهم ترين كتاب هاى حديث اهل سنت، مانند صحيح بخارى، صحيح مسلم و سنن ابى داود، به شرح و تبيين آن پرداخته است:

مؤلف در مقدمه كتاب آورده است:

مسلمانان در طول تاريخ اسلام، بر جواز، بلكه استحبات سفر براى زيارت قبور اولياى الهى اجماع داشته اند، اما از ناحيه ابن تيميّه ممنوع شد. زيرا وى اولين كسى است كه از اين مسأله جلوگيرى كرده و شديداً با آن مقابله نمود و به حرمت آن فتوا داد. (ص 13)

مؤلف پس از آوردن فتاواى وهابيان، به بيان پاسخ هايى مستند پرداخته است.

فهرست

بخش اول/ زيارت قبور: فتاواى وهابيان، ادله مشروعيت زيارت قبور، فتاواى علماى اهل سنت درباره زيارت قبور، آثار زيارت قبور،

زيارت قبر پيامبر از نظر قرآن و سيره صحابه و ...

بخش دوم/ حكم طواف بر قبور اوليا: ديدگاه اهل سنت، تحقيقى از علامه مجلسى، اقوال در مسأله (قول به رحمت، قول به عدم استحباب، قول به كراهت، قول به جواز و استحباب).

ص: 48

بخش سوم/ بناى بر قبور: فتواى وهابيان، قرآن و بناى بر قبور، مزار بزرگان، بررسى ايرادهاى وهابيان، آثار سازنده بناى قبور اولياى الهى.

بخش چهارم/ بناى مسجد، روشن كردن چراغ بر قبور اوليا: فتاواى وهابيان، سيره مسلمين، اصل وهابيان بر حرمت.

زيارتگاه ها و زيارتنامه هاى سوريه

زكريا بيگدلى. چاپ هشتم: قم، انتشارات شميم كوثر، 1386، 120 ص. (موضوع: زيارتگاه ها و زيارتنامه ها)

اين كتاب، راهنماى مختصر، اما مفيدى براى زائران زيارتگاه هاى سوريه است. مؤلف در قالب گزارشى از آن سفر روحانى و معنوى، به معرفى مرقدها و زيارتگاه هاى شهرهاى سوريه و حلب مى پردازد و سيماى كلى زيارتگاه ها و مزارهاى آن سرزمين را ترسيم مى كند:

از آنجا كه زائرين عزيز خانم زينب (عليها السلام)، معمولًا هنگام بازگشت از محضر آن بانوى بزرگوار، از روحانيون كاروان ها درخواست مى كنند كه اسامى اماكن زيارت شده سوريه را يادداشت كرده و به آنها تقديم

كنند، در جواب اين درخواست، جزوه حاضر تهيه شد كه راهنماى مختصرى براى زوّار و گزارشى است از آن سفر روحانى و معنوى. (ص 9)

فهرست

فصل اول/ معرفى اجمالى سوريه.

فصل دوم/ مراقد اهل بيت در دمشق: مرقد حضرت زينب (عليها السلام)، زيارتنامه حضرت زينب (عليها السلام)، مقام حضرت رقيه (عليها السلام).

فصل سوم/ زيارتگاه هاى حومه دمشق: حضرت هابيل (ع) و زيارتنامه ايشان.

فصل چهارم/ مزارهاى شهر حلب: رأس الحسين، مشهد المحسن.

فصل پنجم/ از تهران تا دمشق: نقشه مسير حركت از تهران تا دمشق.

فصل ششم/ دانستنى هاى لازم زائرين: دعاى سفر، آداب سفر، آداب زيارت.

سرزمين ماندگار

سيد ابراهيم كلاهدوزان. چاپ اول: قم، انتشارات پارسايان، 1385، 144 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

اين اثر، كه عنوان فرعى آن «عتبات عاليات در آيينه روايات» است، مجموعه اى از سيصد حديث، با موضوع آداب و اعمال سفر و زيارت و زيارتگاه هاى اسلامى عراق است.

مؤلف، گزارشى از زيارات اهل بيت (عليهم السلام) در عراق را به طور خلاصه و فضايل زيارت ايشان را از كتاب هاى حديثى، مانند بحارالانوار، خصال، تهذيب احكام آورده است.

فهرست

فصل اول/ آداب سفر.

ص: 49

فصل دوم/ نجف اشرف: وادى السلام، مرقد حضرت هود (ع)، مرقد حضرت صالح (ع)، زيارت حضرت على (ع).

فصل سوم/ كربلا: آداب فرات، زيارت حضرت عباس (ع)، زيارت امام حسين (ع)، مكان هاى زيارتى كربلا.

فصل چهارم/ كاظمين: زيارت امام كاظم و امام جواد (ص).

فصل پنجم/ سامرا: زيارت امام هادى و امام حسن عسكرى (ص)، حكيمه خاتون (عليها السلام).

فصل ششم/ بغداد: طفلان مسلم، زيارت نوّاب اربعه، زيارت حضرت سلمان (ع).

سفيران رستگارى

محمد ملكى. چاپ اول: قم، انتشارات صبح صادق، 1384، 267 ص. (موضوع: امامزادگان)

اين مجموعه، شامل سى مقاله، درباره امامزادگان مدفون در ايران، چگونگى ورود آنان به ايران و تحليل و شرح زندگانى آنان است. بيشتر اين مقالات، از نشريه هايى همچون فرهنگ كوثر، وقف ميراث جاويدان،

پاسدار اسلام و زائر استخراج و در قالب كتاب تدوين شده است.

مقالات به گونه اى انتخاب شده كه خواننده با زندگى نامه مهم ترين امامزادگان ايران (احمد بن موسى در شيراز، جعفر بن موسى در پيشوا، آقا على عباس در نطنز، امامزاده موسى در كرج، امامزاده جعفر در يزد و سه امامزاده در سارى) آشنا شود.

از سوى ديگر نحوه پرداختن نويسندگان به موضوعات نيز يكسان نيست كه همين امر نيز بر جذّابيت كتاب افزوده است. به طورى كه در اين مجموعه، هم سرگذشت نامه امامزادگان وجود دارد و هم مقالات تخصصى درباره معمارى آرامگاه هاى ايشان.

فهرست

ابراهيم فرزند امام كاظم (ع) فرماندار يمن، احمد بن موسى آفتاب شيراز، آستانه مباركه بى بى هيبت، امام جعفر بن موسى كاظم در پيشوا،

امامزاده ابو احمد موسى مبرقع، امامزاده آقا على عباس، برادران امام رضا (ع)، بقعه چهل اختران، بنا و بهسازى مرقد قمر بنى هاشم (ع)، حسين بن موسى، درآمدى بر مزارها، حضرت معصومه (عليها السلام) اختر تابان آل محمد (عليهم

السلام)، سرزمين آلبانى و زيارتگاه عباس بن على، صندوق منبت امامزاده موسى در كرج، فاطمه هاى ده گانه، معمارى محلى مازندران، سه امامزاده شهر سارى.

سلام بر پرچم افراشته

سيد مجتبى بحرينى. چاپ اول: تهران، انتشارات منير، 1377، 288 ص. (موضوع نقد و تفسير زيارتنامه)

اين كتاب، شرحى بر سلام هاى زيارت آل ياسين است. مؤلف با بهره گيرى از مهم ترين كتاب هاى معارف اسلامى، به شرح و تبيين اين زيارت مقدس پرداخته است:

در ميان مذاهب و مكاتب و در بين همه اديان و مرام ها، اين مكتب است كه بر خود مى بالد و افتخار مى كند كه در كنار همه دانشكده هاى علوم و معارف اسلامى از تفسير و حديث و فقه و كلام و اخلاق كه بر كرسى هاى آنها استادانى پاك و آگاه و عالم و

ص: 50

معصوم تكيه صدارت زده اند، من دو دانشكده و دو مدرسه ديگر دارم به نام مدرسه دعا و زيارت كه نخستين مدرّس اين مدرسه، حضرت خاتم الانبيا (ص) است.

(ص 17)

مؤلف در جاى جاى كتاب، از اشعار عرفان شاعرى چون بابا طاهر، مولوى، عين القضاة همدانى، سنايى غزنوى، حافظ شيرازى، صائب تبريزى و فيض كاشانى بهره برده كه بر جذّابيت و تأثيرگذارى كتاب افزوده است.

بررسى اسناد زيارت آل ياسين و خصوصيات و تركيب و چهارچوب

اجمالى اين زيارت، به عنوان مقدمه اى بر شرح آن آمده است:

دعاها و زياراتى كه از ناحيه ساميه آخرين مدرّس اين مدرسه و استاد پايانى اين دانشگاه، يعنى عبد مطلق معبود و محبّ مطلقه موعود كلمه الله المحمود، صدر نشين كرسى حشمت و اقتدار در پس پرده غيبت، وجود مسعود حضرت اباصالح المهدى (ع) صادر شده، از لطافت خاصى برخوردار است ... اين زيارت، مجمع البحرين و مُلتقى النورين است، هم زيارت است و هم دعا. (ص 22)

فهرست

فصل اول/ درباره زيارت آل ياسين: برخى از منابع زيارت، زيارت شريفه آل ياسين را چه كسى نقل كرده است؟ خصوصيات اين زيارت، تركيب و چهارچوب اجمالى اين زيارت.

فصل دوم/ شرح سلام ها، و توضيح درودها: سلام على آل ياسين، السلام عليك يا داعى الله و ربانى آياته، السلام عليك يا باب الله و ديان دينه.

سلوك سرخ

مهرداد ويس كرمى. چاپ اول: اصفهان، انتشارات انتظار سبز، 1381، 110 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

اين نوشتار، شرحى عرفانى بر زيارت عاشورا است كه مؤلف با بهره گيرى از آيات قرآن و احاديث اهل بيت (عليهم السلام)، به بيان اسرار و لطايف عرفانى آن پرداخته است.

به عقيده مؤلف، زيارت و ادعيه را مى توان از دو منظر مورد توجه قرار داد. منظر اول: از آن جهت كه ادعيه و زيارات، حاوى معارف عميق اعتقادى است، بيشترين توجه و عنايت شارحان، متوجه اين جنبه ارزشمند شده است، اما از منظر دوم: ابعاد معنوى و عرفانى زيارات كه سالك الى الله را با خود به مقصد مى كشاند و او را تا وصول به سر منزل مقصود راهنمايى مى كند، مورد توجه است:

در اين نگاه، ادعيه و زيارات، حكايت از سلوك عملى معصوم مى نمايد و هنگامى كه سالك الى الله از لفظ و مفهوم گذر مى كند و به بطن وقايعى كه در وراى آن مستور است، راه پيدا مى كند، جان خود را درمتن وقايع مشاهده مى كند و عملًا به سوى مقصد رهسپار مى گردد.

منظر اول، كمين گاه لفظ و مفهوم است و زبان و عقل زائر به شكار در اين كمين گاه مى پردازد.

در حالى كه در منظر دوم، جان زائر در باطن زيارت شناور مى شود و پيش از آن كه به صيد بپردازد، اسير صيادِ قهارى مى شود كه او را به ساحل قرب مى كشاند. (ص 9)

ص: 51

فهرست

نيازمندى عالم انسانى به صراط و ميزان، توضيحى درباره عقل عملى و عقل نظرى، ضرورت همراهى تزكيه با تعليم، مراتب عقل عملى، جايگاه طواف در زندگى بشر، نقش ابا عبدالله الحسين (ع) در هدايت بشر، رواياتى در فضيلت زيارت عاشورا، عاشورا و احياى اسلام، فلسفه القاى زيارت عاشورا، مراتب سلام، مراتب لعن.

سمريّه

ابوطاهر سمرقندى، به كوشش ايرج افشار. چاپ سوم: تهران، انتشارات فرهنگ ايران زمين، 1343، 144 ص. (موضوع: مزارات)

اين كتاب، در بيان مزارها و احوال جغرافيايى و طبيعى شهر سمرقند است و جزو منابع مهم، درباره شناخت اين شهر كهن محسوب مى شود:

سمريه اگر چه قديمى نيست، اما مشحون به فوايد و براى ما ايرانيان، گوينده تاريخ شهرى است كه يادش با شعر شيخ شيراز در قلب و روح ما همواره زنده است و آثار فكر اسلامى و مظاهر معارف ايرانى را كه از قرون اولاى اسلام در اقصاى خراسان منتشر شده بوده است، به روز بر ما بازگو مى كند. (ص 6)

مؤلف كتاب، ابوطاهر خواجه سمرقندى نام دارد. خاندان وى به نحوى كه از مطالب كتاب بر مى آيد، اهل علم بوده اند. تاريخ دقيق تأليف كتاب معلوم نيست، اما با توجه به اين نكته كه در روز پنجشنبه، 16 جمادى الاولى 1251 به استنساخ كتابخانه مزار قثم بن عباس پرداخته (سمريه، ص 58)، در همين سال (1251) مشغول نگارش كتاب بوده است.

ابوطاهر، كتاب را بر يازده فصل و يك خاتمه تقسيم مى كند، اما ظاهراً توفيق به انجام رسانيدن آن را نيافته و چاپ هاى موجود، نه باب را در بر دارند:

اين كمينه مخلص به اسم ابوطاهر خواجه سمرقندى، بعد از تفتيش بسيار نشانِ خاك جاى ايشان را معلوم كرده، غبار آستان ايشان را به ديده خود توتيا كرده است، مى خواهد كه علامت ها و نشان هاى ايشان را در اين كتاب بيان نمايد و آنچه از احوالات و مقامات ايشان معلوم كرده است، آن را در اثناى مزار ايشان ذكر كند؛ شايد كه زيارت كنندگان مزار ايشان در حقّ اين متحيّر، عاقبت كار دعاى خير نمايند. (ص 14)

فهرست

فصل اول/ در بيان سبب نام اين شهر به سمرقند.

فصل دوم/ در بيان آن كه اول اين شهر را كدام شخص بنا كرد و عمارت آن از كسيت؟

فصل سوم/ در بيان خاصيت هواى اين شهر در چهار فصل.

فصل چهارم/ در بيان وضع زمين و طرح اطراف اين شهر.

فصل پنجم/ در بيان كوه هايى كه در اطراف اين شهر واقع اند.

فصل ششم/ در بيان نهرها و چشمه هاى اين شهر و اطراف آن.

فصل هفتم/ در بيان غارها و خاك هاى اطراف اين شهر.

فصل هشتم/ در بيان خاصيت مساجد و صفت مدرسه هاى اين شهر.

فصل نهم/ در بيان علامت هاى آن و نشانه هاى مزارات آن شهر و برج هاى آن.

ص: 52

فصل دهم/ در بيان زيارات قبور و طريق آن.

فصل يازدهم/ در بيان عبرت از اهل گورستان و نصيحت دوستان.

خاتمه: در تعليم آداب بر اهل اين ولايت و تجربيات كه لايق به اين كتاب است.

شدّ الازار فى حطّ الاوزار عن زوّار المزار

معين الدين ابولقاسم جنيد شيرازى، تصحيح محمد قزوينى و عباس اقبال. چاپ اول: تهران، چاپخانه مجلس، 1328، 621 ص. (موضوع: مزارات اسلامى)

اين اثر، يكى از نخستين و پرآوازه ترين كتاب ها درباره مزارها، در شرح احوال و تعيين محل قبر سيصد و پانزده نفر از عالمان، عارفان و شاهانى است كه در شيراز دفن شده اند. از اين كتاب با نام هاى «المزارات»، «مزارات» و «مزارات شيراز» نيز ياد شده است.

انگيزه تأليف اين كتاب، راهنمايى زائران مزارهاى شيراز بوده، بنابراين كتاب را به عدد ايام هفته، به هفت

قسمت يا هفت نوبت، شامل ذكر مدفونين يكى از قبرستان هاى معروف شيراز تقسيم نموده تا زيارت كننده، هر كدام را به نوبت در يكى از ايام هفته و اگر نتواند هر كدام را در يك شب جمعه يا صبح شنبه زيارت كند و به اين ترتيب، تمام آنها را در هفت روز يا هفت هفته به انجام برساند. اين هفت نوبت يا هفت قسمت به اين ترتيب است:

نوبت اول: در ذكر مدفونين قبرستان شيخ كبير

نوبت دوم: در ذكر مدفونين قبرستان باهليه

نوبت سوم: در ذكر مدفونين قبرستان دار السلم

نوبت چهارم: در ذكر مدفونين قبرستان امّ كلثوم و شيرويه

نوبت پنجم: در ذكر مدفونين قبرستان باغ نو

نوبت ششم: در ذكر مدفونين قبرستان جامع عتيق

نوبت هفتم: در ذكر مدفونين قبرستان مصلّى

مؤلف در مجموع، احوال سيصد و پانزده نفر را شرح كرده كه سيصد و پانزدهمين و آخرين آن، شيخ مشرف الدين مصلح بن عبدالله سعدى شيرازى است. درباره اهميت اين كتاب، در مقدمه آمده است:

هر چه در باب اهميت شدّ الازار از جهت احتواى آن بر مطالب تاريخى و رجالى و معروفة الكتبى نوشته شود، زائد است، زيرا مؤلف اين كتاب با اين كه مورّخ نبوده و به همين جهت اغلاط و مسامحات زياد به زبان و قلم او جارى شده، باز به علت قدمت زمان و دسترسى داشتن به يك عده كتبى كه حاليه ديگر اثرى از آنها بر جا نيست و معاصر بودن با پاره اى از اشخاص و وقايعى كه در اين كتاب به ذكر آنها پرداخته، معلومات گران بهايى به دست داده است كه ساير مآخذ تاريخى موجود، از آنها خالى است و اين جمله به روشن كردن بسيارى از حوادث تاريخى مربوط به فارس و نواحى مجاور آن و ترجمه احوال جمعى از رجال منتسب آن سرزمين ها، كمكى شايان مى نمايد. (ص ج)

اين كتاب توسط عيسى پسر مؤلف، به فارسى ترجمه شده و «ملتمس الاحبا خالصاً من الريا» نام دارد كه به همت دكتر نورانى وصال در شيراز، به چاپ رسيده است. اين ترجمه به «هزار مزار» و يا «هزار و يك مزار» شهرت دارد.

فهرست

ص: 53

مدفونين قبرستان شيخ كبير: شيخ كبير ابوعبدالله خفيف، ابواحمد كبير، ابوحيان على صوفى التوحيدى، سيد مرتضى واعظ.

مدفونين قبرستان باهليه: شيخ باهلى، سيبويه نحوى، ابوعبدالله المقاريضى، فخرالدين احمد بن محمد الصادق.

مدفونين قبرستان دارالسلم: شيخ سلم بن عبدالله صوفى، ابوالسائب، ابومبارك عبدالعزيز و ...

مدفونين قبرستان امّ كلثوم: السيدة امّ كلثوم، ابابكر زاهد، ابوسعيد ساوجى، شيخ شهاب الدين سهروردى و ...

مدفونين قبرستان باغ نو: شيخ منذر بن قيس، ابوبكر بن على تركى.

مدفونين قبرستان جامع عتيق: سيد امير احمد بن موسى بن جعفر، سيد محمد بن موسى، سيد عزالدين اسحاق و ...

مدفونين قبرستان مصلى: شيخ معاذ، رستم بن عبدالله خراسانى، شاه شجاع، سعدى شيرازى.

شرح زيارت جامعه كبيره

حسين همدانى درودآبادى، ترجمه محمد حسين نائيجى. چاپ دوم: قم، انتشارات مسجد مقدس جمكران، 1385، 782 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

اين كتاب، ترجمه كتاب «الشموس الطالعه» است كه در آن، اسرار و معانى عرفانى اين زيارت مقدس شرح و تبيين شده است. مؤلف در مقدمه خود آورده است كه اين شرح را از كسى نگرفته و از هيچ كتابى اقتباس نكرده، بلكه آن را با كمك امام رضا (ع)، به نگارش در آورده است، لذا او در اين كتاب، از كتاب هاى ديگران نقل قول نمى كند:

شبى مولا و سيّدم حضرت ابوالحسن امام رضا (ع) را در خواب ديدم. با دو دليل امامت خود را براى من ثابت كرد و جامى به من داد. آن را گرفتم و نوشيدم و از خواب بيدار شدم ... در اين هنگام بر طبق عادت به قرائت قرآن و صحيفه و غير آنها مشغول شدم. پس نفس خود را از غير از آنچه بود، يافتم. گويا معلمى مرا راهنمايى كرد تا من از آيات استنباط كنم و معانى پوشيده اخبار و آثار را به دست آوردم ... پس به خاطرم رسيد كه شكرانه اين نعمت را حديث آن بر ديگران بدانم. به همين خاطر كتابى در شرح زيارت جامعه ساختم و نام آن را «الشموس الطالعة من مشارق الزيارة الجامعة» يعنى خورشيدهاى تابان از افق زيارت جامعه ناميدم. (ص 27)

مترجم درباره اهميت كتاب در مقدمه خود آورده است:

مطالب آن تازه و بكر است و در جاهاى ديگر نمى توان به دست آورد، لذا اهل تحقيق شايسته است در آن بنگرند و از آن استفاده كنند. افق مطالب اين شرح بسيار دور و گوهرهاى آن بى شمار است. مصنف در درياى بى پايان علوم اهل بيت (عليهم السلام) غوطه خورده و مرواريدهاى شاهوارى را در ساحل اين كتاب فراهم آورده است. (ص 17)

از آنجا كه مؤلف در اين اثر، اسرار عرفانى و نكته هاى لطيف و دقيق اين زيارت را بيان كرده، شايد زبان آن براى عموم قابل فهم نباشد و در ابتدا دشوار به نظر آيد. مترجم در اين درباره مى نويسد:

رسيدن به قله فكر و عمق انديشه و قاف قلب مؤلف، براى كسى كه شروع به مطالعه شرح آن مى كند، دشوار است، ليكن آشنايانِ به زبان اگر اندك حوصله كنند و در مطالب بيان شده انديشه كنند، آنها را شيرين مى يابند و در فقرات مختلف از مقامات پر عظمت ائمه (عليهم السلام)، شمّه اى خواهند بوييد. (ص 17)

ص: 54

علت دشوارى زبان كتاب اين است كه سخن گفتن از مطالب عرشى و پايبند كردن به الفاظ خاكى، كارى دشوار است، به ويژه اگر در بيان مقام خلفاى الهى باشد كه انديشه بشر در ساحل آنها به گل مى نشيند و متحيّر و حيران مى ماند، كسانى در عظمت به آن پايه صعود كرده اند كه به خلافت الهى نائل شده و ظلّ الله و سايه گسترده آفرينش هستند.

فهرست

مقدمه/ زيارت وداع، در حمد و ثناى خداوند، در دوستى اهل بيت (عليهم السلام)، در ادب زيارت، حقيقت زيارت، در تفسير عرفان طهارت و غسل زيارت، در حكمت تكبيرهاى قبل از زيارت، اركان اسم الله.

شرح زيارت/ حقيقت نبوت، در مرتبه ذكر، سدره المنتهى چيست؟ در مراتب حقيقت، در حقيقت محمديّه، مقامات سه گانه عالم

شهادت، در معناى وحى، در تفاوت رسول و نبىّ و امام و محدث، در معناى عقل و خرد، در حقيقت معبوديت، مراد از امانت چيست؟ سرّ خاتميت، در معانى هدايت، معانى تقوى، در معانى داعى بودن امام، هدف خلقت، درخت آدم چه بوده است؟ در توقيفيّت اسماء و ...

شرح زيارت عاشورا

على اصغر عزيزى تهرانى. چاپ دوم: تهران، انتشارات دارالصادقين، 1376، 246 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

اين نوشته، شرحى تاريخى- سياسى بر زيارت عاشورا است كه در آن سعى شده، به ابعاد مختلف اين زيارت- به ويژه جنبه هاى تاريخى سياسى- توجه شود:

اين زيارتنامه، منشورى است كه از هر جهت نورى از آن جلوه گر است، چرا كه اين صحيفه، بهانه اى براى بيان مختصر، اما كامل، از معارف اسلام شناسى، معرفت شناسى، امام شناسى، جامعه شناسى و انسان شناسى است. پس چنان كه از هدف تعليم آن مى توان فهميد، بايد به خواندن ظاهر اين زيارت اكتفا نكرد، بلكه به عمق معانى آن دقت نموده تا بهره لازم گرفته شود. (ص 13)

پس از بيان اسرار اجتماعى- سياسى اين زيارت، معارف و دقايق عرفانى زيارت عاشورا نيز مدّ نظر مؤلف بوده اما كمتر از جنبه مصائب ظاهرىِ عاشورا بحث شده است:

زيارت، مفسّر و مبين دعاست، به طورى كه دعا بدون زيارت، به جاى رشد و بالندگى و سازندگى فرد و اجتماع، به فريبندگى و نادانى و گمراهى بشر دعوت مى نمايد؛ زيرا دعاى

بدون زيارت، به معناى دعاى بدون امامت است. دعاى همراه زيارت، به معناى توحيد به همراه مبارزه با تضادّ طبقاتى، مبارزه با فساد در منكرات فردى، اجتماعى و اقتصادى است.

(ص 19)

با خواندن زيارت امام حسين (ع) و ياد او، خداى مستضعفان و محرومان و ستمديدگان تاريخ، درون انسان زنده شده و تمام كسانى كه در طول تاريخ با نام خدا و پيام آوران او، به استضعاف و استثمار و استبداد مردم مشغول بوده اند، زير سؤال مى روند كه چرا دم از مناجات و ارتباط با خدا زده ولى با همدستى شيطان ها و اطاعت نفس، به خيانت و ظلم به مردم مى پردازند.

فهرست

فصل اول/ زيارت و دعا: اهميت زيارت امام حسين (ع) در روايات، ثمرات اهتمام به زيارت امام حسين (ع)، آثار اجتماعى و سياسى زيارت، كربلا و انقلاب ايران، آداب زيارت امام حسين (ع)، بررسى كوتاه آداب زيارت، كيفيت و سند زيارت عاشورا، داستان در اثر خواندن زيارت عاشورا.

ص: 55

فصل دوم/ معناى سلام، در قرآن، سلام بر امام حسين (ع)، شرح كلمه اباعبدالله (ع)، شرح جامعه شناسانه ثار، لعن در قرآن، شرح برائت از دشمنان اهل بيت (عليهم السلام) و ...

شفاعت و توسل

سيد محمد كاظم روحانى. چاپ هفتم: قم، دفتر نشر معارف، 1385، 88 ص. (موضوع: مفهوم شناسى شفاعت و توسل)

اين نوشتار، چهاردهمين دفتر از مجموعه پرسش ها و پاسخ هاى دانشجويى است كه پاسخ به سؤالات دانشجويان، درباره شفاعت و توسل است.

مؤلف با استناد به كتاب هاى تفسيرى و حديثى مانند: تفسير الميزان، صحيح مسلم، صحيح بخارى، سنن ابن

ماجه، من لايحضره الفقيه و ... و بهره گيرى از آثار شهيد مطهرى و آيت الله سبحانى، پاسخ هايى مستدلّ به پرسش هاى دانشجويان ارائه كرده و مفهوم شفاعت و توسل را از ديدگاه اسلام، به خوبى ترسيم نموده است:

شفاعت از ماده شفع، به معناى زوج در مقابل وتر به معناى فرد گرفته شده است. گويا شخصى كه متوسل به شفيع مى شود، نيروى خود را به تنهايى براى رسيدن به مقصود كافى نمى بيند، بدين جهت نيروى شفيع و ميانجى را به آن ضميمه مى كند تا به مقصود خود نايل آيد. (ص 11)

همچنين در اين اثر، مفهوم و حقيقت توسل و ديدگاه انديشوران درباره آن آمده است:

توسل در لغت به معناى مدد جستن از وسيله، براى نيل به مقصود است. انسان براى رسيدن به مراد خويش، بايد به اسباب و واسطه هاى فيض متوسل شود. ايجاد مزرعه اى آباد، جز از طريق شخم زدن زمين و كاشتن نهال و دادن آب و كود به مقدار مشخص و زمان معين امكان پذير نيست. بر اين اساس، توسل به معناى استفاده از اسباب، لازمه زندگى انسان در مبانى است كه بر آن، قانون اسباب مسببات حاكم است. (ص 49)

فهرست

فصل اول/ شفاعت: مفهوم واقعى شفاعت چيست و اقسام آن كدام است؟ نظر اهل سنت و فرقه وهابيت در مورد شفاعت چيست؟ شرايط شفاعت شوندگان چيست؟ آيا شفاعت موجب جرأت افراد بر گناه مى شود؟ آيا شفاعت عدالت خدا را زير سؤال نمى برد؟

فصل دوم/ توسل: مقصود از توسل چيست؟ چرا در حالى كه خدا وجود دارد، به پيامبر و امام متوسل مى شويم؟ آيا توسل در زمان پيامبر سابقه داشته است؟ چگونه؟ به چه كسانى مى توان توسل نمود؟ مدرك دعاى توسل چيست؟ آيا اين روش توسل كه الآن وجود دارد، روش درستى است؟

شفاعت و زيارت

جمعى از محققان. چاپ اول: تهران، انتشارات كانون انديشه جوان، 1386، 165، ص. (موضوع: مفهوم شناسى زيارت)

اين اثر، پاسخ نامه اى به پرسش ها و شبهه هايى است كه در قلمرو مفاهيمى چون شفاعت و زيارت اهل قبور وجود دارد. محققان اين كتاب، پس از مطالعه آثار آيت الله جعفر سبحانى و با الهام از ديدگاه هاى ايشان، پاسخ هايى كوتاه اما مستند و مستدل به پرسش هاى مطرح شده داده اند. در مقدمه كتاب آمده است:

كانون انديشه جوان برآن است تا مخلصانه و مشتاقانه، از ساحت ارجمند پژوهشگران استمداد كند و براى پرسش هاى معاصر، پاسخ هايى متقن و روزآمد فراهم آورد ... اين كتاب حاصل يكى از همين كوشش هاى همدلانه در باب موضوعات دين پژوهى است كه در حلقه نقد و پاسخ حكمت و دين پژوهى كانون، با همفكرى و تلاش جمعى، به بررسى برخى از مهم ترين پرسش ها و شبهات

ص: 56

پيرامون شفاعت و زيارت پرداخته و پاسخ هاى ارائه شده را با الهام از ديدگاه هاى آيت الله سبحانى، پس از ارزيابى، تكميل و بازنويسى، در اين دفتر گرد آورده اند. (ص 8)

همان گونه كه در مقدمه كتاب اشاره شده، محققان اين اثر، با زبانى

ساده و روان، به شرح و تبيين مفهوم شفاعت و زيارت و شبهات آن پرداخته اند و با استناد به قرآن و كتاب هاى حديثى اهل سنت مانند: سنن بيهقى، سنن ابى داود، صحيح بخارى و ... و كتاب هاى حديثى شيعه مانند: اصول كافى، بحارالانوار، علل الشرايع و ... جايگاه رفيع اين دو مفهوم دينى را ترسيم كرده اند.

فهرست

بخش اول/ شفاعت: شفاعت يعنى چه؟ آيا شفاعت از ديدگاه قرآن پذيرفته شده است؟ چه كسانى شفاعت مى كنند؟ شفاعت با واسطه گرى دنيوى چه تفاوتى دارد؟ آيا درخواست شفاعت با توحيد در عبادات منافات ندارد؟

بخش دوم/ زيارت قبور: آيا زيارت قبور، آثار و پيامدهاى سودمندى در پى خواهد داشت؟ آيا زيارت قبرها از ديدگاه قرآن و روايات پذيرفته شده است؟ ديدگاه قرآن درباره زيارت قبر پيامبر (ص) چيست؟ نظر اسلام درباره زيارت بانوان چيست؟ آيا سفر براى زيارت و مرقد پيامبر (ص) جايز است؟

شور عندليب

صادق دارابى، به كوشش ميرزا عبدالمهدى عندليبى. چاپ اول: قم، انتشارات انصاريان، 1385، 584 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

اين اثر، شرحى بر زيارت «مفجعه» است كه مؤلف با بهره گيرى از آيات الهى و احاديث اهل بيت (عليهم السلام) آن را به رشته تحرير درآورده است. درباره تاريخچه اين زيارت، در مقدمه كتاب آمده است:

زيارت مفجعه، بنا بر رأى صاصب نظران، انشا و پرداخته مولى محمد رسول، فرزند عبدالعزير كاشانى، شاگرد محقق و فقيه بزرگ، مولى احمد نراقى است. وى مضامين اين زيارت را از زيارت هاى مأثور حضرت ابى عبدالله الحسين (ع) كه املا و انشاى ائمه معصومين (عليهم السلام) است، اقتباس كرده، و مخصوصاً از زيارتى كه صاحب نفس قدسيه سيد ابن طاووس در كتاب مصباح الزائر از سيد مرتضى نقل كرده، بيشتر اقتباس و نقل نموده است. (ص 8)

خواننده كتاب با خواندن اين شرح، با حوادث و وقايع كربلا و شهادت امام حسين (ع) و يارانش همراه مى شود و بر مصايب آنان مى گريد. در جاى جاى كتاب، اشعارى از مؤلف در مصيبت خاندان امام حسين (ع) آمده كه بر غناى كتاب افزوده است:

مرا زين گفتگو نيكو بيانى به ياد آمد مناسب داستانى

كه چون در كربلا از تيغ كفّار قلم شد چون علم قدّ علمدار

جوانان جملگى با جسم گلگون گلوى تشنه غلتيدند در خون

در آن وادى ميان قوم عدوان شه دين ماند و اشك وآه طفلان

(ص 228)

مؤلف ابتدا فرازهايى از اين زيارت را آورده و تحت عنوان «نگارش اول: در معنى تحت اللفظى»، معناى جملات را به طور مختصر بيان مى كند. سپس تحت عنوان «نگارش دوم: در قواعد و احكام صناعيّه» كلمات را تجزيه و تركيب مى كند و معانى مختلف آن را بيان مى دارد:

ص: 57

السلام عليك يابن فاطمة الزهراء سيدة نساءالعالمين، السلام عليك يا اخاالحسن: درود بر تو اى پسر فاطمه رخشنده و اى برادر حسن ... فاطمه، وصف مؤنث است از يفطم فطما ... معنى لغوى فطم، فصل و قطع است. زهرا مؤنث است، مذكر آن ازهر از زهر يزهر است ... (ص 167)

پس از اين بخش هاى مقدماتى، در بخشى با عنوان «نگارش سوم: در ذكر مجملى از اخبار و برخى از مصائب»، به شرح كامل و مبسوط زيارات مى پردازد و ابعاد مختلف معنايى آن را با استناد به آيات و روايات، بازگو مى كند:

بدان كه نسبت فاطمى از براى ائمه نسبتى است كه عامه و خاصه ايشان را به آن نسبت تعظيم و تكريم مى نمايند ... فضايلى كه خداوند به دختر خاتم الانبيا عطا فرموده، به هيچ يك از بنات پيغمبران گذشته نداده، بلكه بعضى از محققين در افضليت انبياء سواى اميرالمؤمنين و ائمه طاهرين، بر فاطمه تأمل دارند. (ص 175)

فهرست

مقدمه/ شرح احوال مؤلف.

باب الاول/ فى توضيح لغة: الزيارة و ثواب زيارة الحسين.

باب الثانى: فى سند الزيارة و بيان صيغة المفجعة و معناها.

العنوان الاول: المعتبر عن الامام الثانى عشر كما فى الذكر المختصر.

العنوان الثانى: از عناوين اثنى عشريه مشتمل بر عناوين ثلاث.

شوق ديدار

محمدمهدى ركنى. چاپ پنجم: مشهد، بنياد پژوهش هاى اسلامى آستان قدس رضوى، 1386، 316 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

اين كتاب، درباره زيارت و آداب و رسوم اين آموزه اصيل اسلامى نوشته شده است. مؤلف با بهره گيرى از آيات الهى و روايات اهل بيت (عليهم السلام) و با استناد به مهم ترين آثار شيعه و اهل سنت مانند: صحيح مسلم، صحيح بخارى، كامل الزيارات، مفاتيح الجنان و ... به شرح و تبيين اين مفهوم مهم پرداخته و جايگاه والاى آن را در فرهنگ اسلامى ترسيم نموده است.

مؤلف در مقدمه، درباره انگيزه خود از تأليف اين كتاب مى نويسد:

با آن كه اين سنت اسلامى همواره در بين شيعيان رواج داشته، اما غير از كتاب هايى كه علماى زمان شناس گذشته بر طبق نياز و به سبك آن روزگار تأليف كرده اند، كتابى تازه به نظر نرسيد كه اين برنامه مذهبى- اجتماعى را چنان كه شايسته آن است، براى عموم، تحليل و توجيه نمايد و از ابعاد گوناگون در آن بحث كند. اين بنده شرمسار به احساس ضرورت مذكور و خالى بودن جاى چنين اثرى، گام نخستين را برداشت، به اين اميد كه خوانندگان را نوشتارى گويا و كتابى راهنما در معرفى زيارت و آداب و فضايل آن باشد. (ص 12)

بيان اهميت فرهنگى- اجتماعى بارگاه هاى ملكوتى امامان و پاسخ

شبهه هاى منكران، از ديگر اهداف نويسنده است كه با استناد به منابع مهم اسلامى، با قلمى روان و شيرين، به خوبى از عهده اداى آن برآمده است.

نگاهى كوتاه به درون مايه زيارت ها، از ديگر بخش هاى مهم اين كتاب است كه خواننده را با ابعاد مختلفى از زيارتنامه هاى اهل بيت (عليهم السلام) آشنا مى كند.

از ديگر ويژگى هاى مهم اين تحقيق، بهره بردن از آثار شهيد مطهرى، آيت الله مكارم شيرازى و ديگر عالمان معاصر است كه بيان ديدگاه هاى آنان، در كنار نظريات عالمان گذشته، دايرة المعارف كوچكى از معارف اعتقادى- اخلاقى را فرا روى خوانندگان مى گذارد.

ص: 58

فهرست

بخش اول/ زيارت و آداب آن: زيارت در بعد تاريخى، پاسخ به يك شبهه، انگيزه فطرى زيارت، ادب زيارت، آداب سفر، ارزيابى و خودسازى.

بخش دوم/ مشاهد امامان در گذرگاه زمان: نخستين عبادتگاه، بازسازى خانه خدا، مزار امام مركز عبادت و معرفت، مرقد شريف سيد شهيدان در گذرگاه زمان.

بخش سوم/ زيارت در احاديث: اهميت زيارت در احاديث، فضيلت زيارت پيامبر اكرم (ص) و جواز آن، اهميت زيارت عاشورا و ثواب آن، آداب باطنى و حالات زائران حسينى.

بخش چهارم/ منكران زيارت: تاريخچه آيين وهابى، استحباب زيارت قبور، توسل و شفاعت جستن، سنگ نوشته بر قبور، فتواى فقيهان.

بخش پنجم/ درون مايه زيارت ها: نمونه اى از زيارت ها، اسلام شعار اسلام، زيارت جلوه گاه توحيد، تولّى و تبرّى، دعا و زيارت، ارزش ادبى زيارت، تصحيح فرهنگ زيارت.

شهر پيامبر

حبيب يغمايى. چاپ اول: تهران، بى نا، 1354، 47 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

اين اثر، سفرنامه اى منظوم از سفر حج است كه شاعر تحت تأثير «مشاهده مشاهد متبركه» سروده است. در مقدمه كتاب آمده است:

زهى توفيق كه استاد حبيب يغمايى گرامى، مدير مجله ادبى يغما كه خود از سادات موسوى است به طواف مكه معظمه موفق و به زيارت مدينه طيّبه مشرّف و به يمن حُسن عقيدت، تحت تأثير مشاهد متبرّكه، طائر شوقش پر گشوده و در اين باره نيكو اثرى سروده است كه سرود اهل ايمان و بيان احساس همه مسلمانان جهان است.

الحق اين سفرنامه منظوم، بهترين ره آورد او و اهل دلِ دور از ديار وحى را ارمغانى بس نيكوست. (ص 6)

شاعر با زبانى ساده و روان، شهر مدينه و زيارتگاه هاى آن را توصيف كرده است:

چون ز شهر مدينه ياد آرم (عج) اشك حسرت ز ديدگان بارم (عج) ياد آن روزها كنم بسيار (عج) كه بدانجا فكنده بودم بار

*** برتر از بقعه رسول امين (عج) نبود بقعه اى به روى زمين (عج) مهبط وحى و مصدر الهام (عج) جايگاه رسيدن پيغام (عج) آن مقدس سرا كه جبرائيل (عج) پر فروهشته از پى تنزيل (عج) مسكن دُخت برگزيده او (عج) مولد نور هر دو ديده او

در پايان كتاب، درباره اشخاصى كه نامشان در كتاب آمده، توضيح مختصرى بيان شده است، اشخاصى چون، ابو ايّوب انصارى، ابوسعيد خدرى، ابولبابه، اسعد بن زرارة بن عدس، امّ البنين، اوس بن ثابت، بلال بن رباح و حمزة بن عبدالمطلب.

عتبات عاليات عراق

اصغر قائدان. چاپ اول: تهران، نشر مشعر، 1383، 225 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

ص: 59

اين نوشتار، تاريخچه اى از آثار و اماكن مقدس عراق است كه مؤلف با بهره گيرى از مهم ترين منابع تاريخ اسلامى، مانند تاريخ ابن اثير، سفرنامه ابن بطوطه، العبر ابن حلدون، عمدة الطالب ابن عنبه و تاريخ طبرى، آن را به نگارش درآورده است:

در اين نوشتار، آثار و مكان هاى مقدس عراق كه در اصطلاح از آن به عتبات عاليات ياد مى شود، ارائه و بررسى خواهد شد. از لحاظ لغوى، عتبات جمع واژه عتبه است و به آستانه در گفته مى شود. جايى كه مماس با زمين قرار مى گيرد. آستانه در، نخستين جايى است كه زائر به هنگام ورود به حرم، بر آن قدم مى گذارد. (ص 22)

نويسنده در پيش درآمد خود، موقعيت جغرافيايى و تاريخى عراق را به طور خلاصه بيان كرده و سپس در چهار فصل، به معرفى پنج منطقه (نجف اشرف، كوفه، كربلا، سامرا، كاظمين) پرداخته است. در معرفى هر كدام از اين مناطق نيز ابتدا موقعيت جغرافيايى و تاريخى آن منطقه بررسى شده و در ادامه، تاريخچه بناى بارگاه هاى آن منطقه آمده است.

فهرست

فصل اول/ نجف اشرف: موقعيت جغرافيايى و تاريخى نجف، تاريخچه بناى مرقد و بارگاه امام على (ع)، آثار و اماكن حرم مطهر، مسجدهاى نجف، قبرستان وادى السلام، مقبره علمان و بزرگان دين، مزار حاكمان و دولتمردان، آثار تاريخى نجف.

فصل دوم/ كوفه: موقعيت جغرافيايى و تاريخى كوفه، آثار اسلامى و عناصر كوفه (مسجد كوفه، مسجد سهله، خانه امام على (ع))

فصل سوم/ كربلا: موقعيت جغرافيايى، وجه تسميه، تاريخ ساختمان حرم، آثار و اماكن حرم، بارگاه و مرقد حضرت عباس، ساير مقبره ها و مزارات كربلا، آثار تاريخى كربلا.

فصل چهارم/ كاظمين، بغداد، مدائن: تاريخچه حرم كاظمين، قبرهاى علما و پادشاهان در كاظمين و بغداد و مدائن.

فصل پنجم/ سامراء: موقعيت جغرافيايى و تاريخى، تاريخچه آستان عسكرين، ساير قبرهاى سامراء، مسجدهاى تاريخى سامراء.

عطر سيب

حامد حجتى. چاپ اول: قم، انتشارات مسجد مقدس جمكران، 1378، 53، ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

اين نوشته، دريافت عاشقانه و رهيافتى ادبى از زيارت ناحيه مقدسه است. نويسنده در قالب قطعات ادبى، ترجمانى از مفاهيم اين زيارت مقدس را ارائه كرده كه خواندن آن، براى آشنايى اوليه نسل جوان با اين زيارت و درك مفاهيم والاى آن، مفيد است:

از آنجا كه بر آن بوديم تا دريافتى عاشقانه از زندگى امام عشق را در قالب پرداختى ادبى تقديم اهل ولايت كنيم، بهتر اين گونه يافتم، با برداشتى از زبان حضرت ولى عصر [در ناحيه مقدسه مقتل نياى بزرگوارشان اباعبدالله (ع) را زمزمه كنيم، لذا خود را به شطّ زيارت ناحيه مقدسه خواهيم زد تا جرعه نوش جام نيزه ها نيز باشيم. (ص 7)

در ابتداى كتاب، بخش هايى از زندگى امام حسين (ع) به عنوان «مقدمه اى براى ورود به بارگاه رفيع ناحيه» آمده است.

على (ع) و زيارت جامعه كبيره

عبدالعلى گويا. چاپ اول: تهران، انتشارات زُراره، 1378، 312، ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

ص: 60

اين كتاب، شرحى بر زيارت جامعه كبيره است. مؤلف به تفصيل و با استناد به منابع درجه اول اسلامى، به شرح مفاهيم و موضوعات آن پرداخته است:

زيارت جامعه كبيره، تنها يك زيارت ساده اى نيست كه در آن اظهار ارادت و محبت نسبت به ساحت قدس على (ع) و ائمه هدى شده باشد، بلكه امام هادى (ع) در اين زيارت، به گونه اى خاص، عقايد شيعه را منقّح نموده و آن را غير مستقيم بيان داشته اند، نيز به طور ضمنى، تمام عقايد انحرافى فرق باطله غير شيعه دوازده امامى را تخطئه نموده اند. (ص 1)

به گفته مؤلف، حضرت هادى (ع) با ايراد زيارتنامه جامعه كبيره، راه حقيقى شيعه اثنى عشرى را از فرقه هاى ديگر جدا نموده و به صورت خاصى آن را بيان داشته اند، نيز ارائه طريق نموده اند كه شرايع و سنن دين و بيان احكام دين، جز در خانه اين دوازده امام، در محل ديگرى يافت نمى شود.

ناگفته نماند كه اگر اين سخنان به صورت خطبه اى از طرف امام دهم (ع) ايراد مى شد، شايد هيچ وقت به اندازه اين زيارت، بين همه طبقات شيعه شهرت نمى يافت.

فهرست

مقدمه مؤلف: شروح زيارت جامعه، تقسيم بندى زيارت جامعه.

فصل اول/ مقدمه زيارت جامعه: ذكر تكبير قبل از زيارت جامعه، ذكر تكبير در امت هاى سلف، اقامه نماز ميت بر مؤمنين و منافقين توسط رسول خدا (ص)، كثرت ذكر تكبير.

فصل دوم/ حقيقت صلوة و سلام: صلوة پايه اساس شناخت حدود و احكام، علت تسبيح و تهليل و تكبير و تحميد ملائكه.

فصل سوم/ شهادت: اولين شهادت (توحيد)، دومين شهادت (نبوت)، سومين شهادت (امامت)، چهارمين شهادت (تولّى و تبرّى)، پنجمين شهادت (مقامات ائمه هدى).

فصل چهارم/ عرض ارادات و فدويّت به ساحت قدس ائمه معصومين (عليهم السلام).

فصل پنجم/ دعا و مناجات: ايمان به آنچه رسول خدا فرموده اند، بخشش گناهان، توفيق اطاعت، شفاعت انوار قدس الهى، صلوات بر محمد و آل محمد (عليهم السلام).

فرحة الغرى فى تعيين قبر اميرالمؤمنين

غياث الدين عبدالكريم بن طاووس. چاپ اول: قم، منشورات الرضى، بى تا، 164 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

اين نوشتار، مجموعه اى از روايات، درباره تعيين قبر حضرت على (ع) است كه مؤلف با گردآورى اين روايات كه از زبان رسول خدا (ص) و تمامى ائمه معصومين (عليهم السلام) صادر شده، ثابت مى كند سخن دشمنان و ناآگاهان و شبهه آنان درباره مرقد شريف حضرت على (ع)، بى اساس است و خاندان على (ع)، بارها و به صراحت جايگاه قبر او را باز گفته اند.

احمد بن داود حلّى، رجالى معروف كه از معاصران مؤلف كتاب بوده، از او با عنوان سرور ما و امام معظّم ياد مى كند و مى نويسد:

پس از او و پيش از او كسى را همانند وى در اخلاق و رفتار و شيرينى معاشرت و ذكاوت و قدرت حافظه نديدم. چيزى به ذهنش وارد نمى شد كه فراموش كند، قرآن را در مدت كمى در يازده سالگى حفظ كرد و در نگارش در چهار سالگى ظرف چهل روز از معلم بى نياز شد. رياست سادات به او منتهى شد و يگانه دورانش بود. فقيهى نسب شناس، نحوى اى اهل عروض و ادبيات و شعر، به هر حال فضايل و مناقب او قابل شمارش نيست.

ص: 61

تمام روايات و داستان هاى اين كتاب، با سند متصل به گوينده آن نقل

شده است. در پايان كتاب، پس از نقل چهارده قصه از كرامات قبر شريف مى گويد:

اين درى است كه اگر گشوده شود، كاغذها آن را برنتابند و جاى سخن گسترده و بسيارى است. آنچه گفته آمد، قطره اى از دريايى مواج و فروغى از آتش است.

فهرست

مقدمه اول/ استدلال نظرى در اثبات وجود قبر مطهر حضرت در نجف، علت مخفى بودن قبر حضرت.

باب اول- يازدهم/ روايات رسول اكرم و ائمه هدى (عليهم السلام) درباره تعيين محل قبر حضرت در نجف.

باب دوازدهم/ روايتى از زيد بن على درباره تعيين محل قبر حضرت در نجف.

باب سيزدهم/ نظريات منصور و هارون و ديگر خلفايى كه در نجف به زيارت آن حضرت رفته اند.

باب چهاردهم/ نظريات علما و فضلا و جمعى از بنى هاشم درباره تعيين محل قبر حضرت در نجف.

باب پانزدهم/ حكاياتى از كراماتى كه از ضريح مقدس نجف ظاهر شده است.

فرهنگ زيارت

جواد محدثى. چاپ اول: تهران، انتشارات مشعر، 1386، 360 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

اين كتاب، دايرة المعارفى از دانستنى هاى زيارت در فرهنگ اسلامى به ويژه در مكتب تشيع است كه مؤلف با بهره گيرى از مهم ترين منابع اسلامى، به ترسيم جايگاه والاى زيارت پرداخته و در آن، ابعاد مختلف اين آموزه دينى را به دقت تشريح و تبيين كرده است.

كتابى كه در دست داريد، زيارت را مورد مطالعه بررسى و تحليل قرار داده است تا زمينه اى براى توشه و بهره گرفتن از گنجينه معارف اهل بيت (عليهم السلام) و سيراب شدن از زمزم علومشان و كوثر هدايتشان و فرات معرفتشان باشد.

از اين رهگذر آشنا مى شويم با:

زيارت و فلسفه تربيتى و سازنده آن،

زيارت و ابعاد اجتماعى سياسى و سابقه تاريخى آن،

زيارت و محتواى فرهنگى و اعتقادى آن،

زيارت و مفاهيم بلند و پرمحتواى زيارتنامه ها،

زيارت و موقعيت زائر و مكانت مكان هاى زيارتى،

زيارت و آداب آن.

باشد كه ما را به اين حريم، راه و بار دهند و از اين زمزم بنوشانند. (ص 11)

ص: 62

مهم ترين ويژگى اين كتاب، توجه به همه ابعاد معنوى و معنايى زيارت است، به طورى كه خواننده پس از مطالعه اين كتاب، علاوه بر آشنايى با مفهوم و فلسفه زيارت، جلوه هاى اخلاقى و تربيتى و درس هاى اجتماعى و سياسى زيارت ها را نيز فرا مى گيرد:

زيارت در ارزش و پاداش، همپاى بسيارى از عبادات، بلكه برتر از حتى جهاد و شهادت به حساب آمده است. مزارها در اسلام، از اعتبار خاصى برخوردار است. مزورها مورد تكريم فراوان قرار گرفته است.

زيارتنامه ها يك دنيا تعليمات و فرهنگ و آموزش و تربيت را شامل است كه بايد به محتواى آنها، نگاهى دوباره انداخت.

(ص 17)

نثر كتاب نيز مانند ديگر تأليفات نويسنده، با بهره گيرى از آرايه هاى ادبى، روان و لطيف است كه بى شك در جذب نسل جوان و آشنايى آنها با اين مفهوم دينى مؤثر است:

در زيارت بايد به دل پرداخت يا به عقل؟

در زيارت به منفعت بايد انديشيد يا به معرفت؟

زائر، عاشق است يا جهانگرد؟

زيارت، دخل است يا خرج؟

زيارت، عملى عبادى است يا جنبه سياسى هم دارد؟

(ص 17)

آنچه در اين كتاب آمده، قبلًا در قالب دو كتاب: «زيارت» و «كربلا كعبه دلها» و در قالب مقالاتى در مجله

پيام انقلاب به چاپ رسيده بوده، كه بعدها مؤلف با ويرايش جديد و كاستن و افزودن هايى چند، مجموعه حاضر را فراهم آورده است.

فهرست

فصل اول/ فرهنگ زيارت: زيارت، قلمرو دل و وادى محبت، محبت پشتوانه زيارت، راز قداست آثار، سيره سلف صالح، پيشينه و مشروعيت زيارت.

فصل دوم/ نقش تربيتى زيارت: در برابر آينه، حدود مرز كمال، خويشاوندى معنوى و فرهنگى، توجه به خدا، تقرب به خدا، تحول روحى، توبه و گناه زدايى، پا به پاى عالمان فرزانه.

فصل سوم/ زيارت و فلسفه ياد و احياگرى: حق شهداى آل محمد، دعبل احياگر آل رسول، نقش زيارت در عصر خفقان و خشونت، رابطه ها، ديدارها، ذكرها.

فصل چهارم/ حج ميعاد در سرزمين موعود: زائر ديار يار، در حريم حرم دوست، زيارت حج و ادب باطنى و ...

فصل پنجم/ زيارت ائمه شيعه: زيارت در حيات و ممات، تجديد ميثاق با امام، احياى حق مكتوم و ...

فصل ششم/ تحليل محتواى زيارتنامه ها: ادب كلام در محضر امام، زيارتنامه ها و اعلام مواضع، سلام ها و لعن ها، ولايت و برائت، زيارت و شهادت طلبى، مفهوم خدا و ...

فصل هفتم/ ادب و آداب زيارت: ادب ظاهرى و باطنى، (غسل، لباس تميز، وقار، خضوع و خشوع، اذن دخول و ...)

فضل زيارة الحسين

ص: 63

ابوعبدالله محمد بن العلوى الشجرى، تصحيح سيد احمد حسينى اشكورى، چاپ اول: قم، مكتبة آية الله المرعشى، 1403 ق، 122 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

اين اثر، يكى از مهم ترين كتاب هايى است كه درباره فضيلت زيارت امام حسين (ع) نوشته شده و در آن، روايات مربوط به ثواب امام حسين (ع) و ايام خاص زيارت آن حضرت و ثواب گريه بر آن امام و خمسه طيبّه و شهداى مظلوم اهل بيت (عليهم السلام) آمده است.

مؤلف كتاب كه از شاگردان شيخ صدوق به شمار مى آيد، در ميان دانشمندان تراجم، به القابى چون «مسند كوفه» و «علامه» مشهور است و تمامى تأليفاتش مورد اعتماد و استناد عالمان بزرگ شيعه بوده و مى باشد.

احاديث اين كتاب با سند كامل ذكر شده و در ابتداى آن، كلمه «حدثنا» و يا «اخبرنا» آمده است. اسامى برخى از كسانى كه مؤلف، روايات را از آن، شنيده و نقل نموده عبارت اند از: ابوالحسين زيد بن جعفر خراز، محمد بن عبدالله حنفى، على بن الحسين بن يحيى علوى.

مؤلف در ابتداى كتاب، سند خود را ذكر كرده و سپس بدون هيچ مقدمه و حتى خطبه اى، به بيان روايات پرداخته است. در بخش اول كتاب، روايات به صورت ترتيب زمان گويندگان آنها آمده است، يعنى

ابتدا احاديث رسول خدا (ص)، سپس روايات امير مؤمنان (ع) و پس از آن روايات ديگر معصومان (عليهم السلام) آمده است.

بيشتر احاديث از امام صادق (ع) است. البته به غير از ائمه، از برخى بزرگان مانند زيد بن على، محمد بن الحسين بن على بن الحسين و موسى بن عبدالله بن الحسن نيز رواياتى نقل شده است.

پس از اين بخش، فصل ديگرى در فضيلت زيارت روز عاشورا و برخى ديگر از ايام خاص بر اساس رواياتى از امام سجاد، امام باقر و امام صادق (عليهم السلام) آمده است.

فهرست

مقدمه/ كلمة السيد احمد الحسينى، ترجمه مؤلف الكتاب، اسناد الكتاب الى المؤلف.

متن/ ما روى عن النبى فى زيارة الحسين، ما روى عن الميرالمؤمنين فى زيارة الحسين، ما روى عن الحسن بن على، ما روى عن الحسين بن على فى زيارة الحسين، ما روى عن ابى جعفر فى زيارة الحسين، ماروى عن جعفر فى زيارة الحسين، ما روى عن عبدالله بن الحسين، فى زيارة الحسين ...

فضل الزيارة يوم عاشورا، فضل الزيارة فى اول يوم من رجب، فضل زيارة الحسين فى نصف من شعبان و فى شهر رمضان و يوم عرفه، زيارة يوم العيد، زيارة يوم الغدير، فى تربة الحسين، فى من زار الحسين.

فلسفه زيارت

احمد عابدى. چاپ اول: قم، انتشارات زائر، 1376، 138، ص. (موضوع: مفهوم شناسى زيارت)

اين كتاب، ترجمه و شرح رسالة زيارة القبور فخر رازى است. بيشتر كتاب هايى كه در اين موضوع نوشته شده، به جنبه هاى نقلى و روايى زيارت پرداخته و آداب و فضايل و كيفيت زيارت را با استناد به احاديث اهل بيت (عليهم السلام) بيان كرده اند، اما كتاب هايى كه با نگاهى فيلسوفانه، مباحث عقلى زيارت را مورد توجه قرار دهند، بسيار اندك است.

رسالة زيارة القبور فخر رازى، يكى از مهم ترين كتاب هايى است كه در اثبات عقلى و نقلىِ زيارت، به رشته تحرير درآمده است. مصحّح كتاب در مقدمه آن، در بيان اهميت اين رساله كوتاه و كم برگ اما بزرگ و پربار آورده است:

ص: 64

رساله «زيارة القبور» امام فخر الدين رازى، از آن جهت كه مؤلفش سنّى مذهب و امام المشككين بوده و در هر مسأله عقلى دچار شك و ترديد شده، اما در اين مسأله هيچ ترديدى به خود راه نداده و آن را مورد بحث عقلى و فلسفى قرار داده، از اهميت ويژه اى برخوردار است.

در قرن يازدهم هجرى، محمد بن عبدالوهاب پديد آمد و در شك و ترديد، گوى سبقت را از فخر رازى ربوده و اين مسأله

را مورد انكار قرار داد و تصور نمود كه زيارت قبور، از اختصاصات شيعيان است. شايد اگر او اين رساله را كه از دانشمندان بزرگ خودشان است، ديده بود، گرفتار اين انحرافات نمى گرديد. (ص 11)

مصحح اين رساله، علاوه بر ترجمه و شرح آن، ديدگاه هاى دانشمندان مسلمان درباره زيارت قبور را نيز يادآور شده كه بر غنا و ارزش كتاب افزوده است.

فخر رازى در اين رساله، با بيان دقيق، اين آموزه دينى را برهانى نموده است، اگر چه ريشه استدلال هاى او در كتاب هاى ابن سينا و سهروردى ديده مى شود، اما به هر حال تقرير و تفسير او، بسيار عالمانه است.

وى براى تفسير فلسفى زيارت قبور، سه مقدمه مى آورد:

مقدمه اول: با فنا شدن بدن، روح فانى نمى شود.

مقدمه دوم: روحى كه از بدن جدا شده است، چون از جهتى قوى تر از روحى است كه متعلق و وابسته به بدن است، همه علوم و معارف را فرا مى گيرد و ...

مقدمه سوم: ارتباط روح و بدن، ارتباط عاشقانه است و پس از مرگ، فوراً اين ارتباط قطع نمى شود.

فخر رازى پس از بيان اين سه مقدمه مى گويد:

وقتى انسان نزد قبرى مى رود، روح زائر با آن تربت و خاك قبر ارتباط پيدا مى كند و چون روح ميت نيز با آن تربت ارتباط دارد، در اين هنگام اين دو روح با يكديگر ملاقات نموده و مثل دو آينه متقابل مى باشند كه شعاع و نور از هر كدام به ديگرى سرايت مى كند و علوم و اخلاص و معارف هر كدام به ديگرى مى رسد. به اين جهت زيارت قبور، هم براى زائر مفيد است و هم براى زيارت شده. (ص 60)

فهرست

متن عربى رساله:

الفصل الاول: من براهين اثبات النفس الناطقة و هى عشرة.

الفصل الثانى.

الفصل الثالث: فى بقاء النفس مع هلاك البدن.

الفصل الرابع: فى فوائد زيارة القبور.

متن فارسى رساله: ترجمه متن رساله، تأليفات رازى، صحّت نسبت اين رساله به فخر رازى، اعتبار نسخه، هدف از تأليف اين رساله، اهميت اين رساله، زيارت قبور از نظر آيات و روايات، حكم فقهى زيارت قبور، زيارت در آثار فيلسوفان (ارسطو، ابن سينا، سهروردى، فخر رازى، محمد غزالى، سيد حيدر آملى، مير داماد، ملّاصدرا و امام خمينى).

تعليقات: برهان اول تا برهان نهم، معناى رياضت، كلام افلاطون، علم نفس به جزئيات، اشكال، ادله نقلى بر بقاى نفس، عبرت از مردگان، دو حكايت.

ص: 65

فلسفه زيارت و آيين آن

مرتضى واعظ جوادى. چاپ سوم: قم، انتشارات اسراء، 1385، 255 ص. (موضوع: مفهوم شناسى زيارت)

اين اثر، تحقيقى مستند و جامع درباره مفهوم زيارت و آيين و آداب اين آموزه دينى است كه سعى شده به لايه هاى معنايى و فلسفى آن پرداخته شود و از اسرار عرفانى آن پرده بردارى گردد. مؤلف در مقدمه كتاب آورده است:

شريعت بيضاى الهى، چون دعا و زيارت را پايه همه كمالات بشرى مى داند، با اهتمام به آن پرداخته است ... شناخت اين گونه ميادين فراگير و تفسير و بر شمارى منافع و آثار فراوان آن و نگاه صحيح و واقعى به آن، به گونه اى كه از خرافات، تحريفات و انحرافات جلوگيرى كند، به ويژه در دورانى كه راه شهوات باز و باب شبهات گشوده و قلم هاى تحريف و قدم هاى انحراف روان است. سزاوارتر است كه اين گونه مباحث ضرورى و همگانى، بيشتر مورد توجه و اهتمام واقع شود و تب وتاب اين گونه حقايق، همواره در جامعه وجود داشته باشد. (ص 12)

بنابراين، مؤلف در اين تحقيق، سعى دارد هم حاصل تلاش پيشينيان اين فن را گرد آورد و هم پژوهشى را تقديم جامعه كند كه پاسخ گوى

نياز زمان باشد و هم زمينه اى براى مطالعات بعدى و عرضه اثرى كامل تر. در اين نوشته، با مبرهن ساختن زيارت با دلايل عقلى و نقلى و تحليل ارزش هاى بر آن، تفكر واهى و سست مخالفان زيارت مانند ابن تيميّه و همفكران آنها ابطال مى شود، اما مؤلف در اين اثر، نگاه مستقيم و برجسته اى به تلقّى دگرانديشان و شبهات مطرح شده از سوى آنها درباره زيارت ندارد و خواننده كتاب را براى مطالعه نظرات مستقيم مخالفان،

به كتاب هايى مانند الغدير ارجاع مى دهد.

مؤلف، زيارت را از دو ديدگاه عام كلام و علم فقه بررسى كرده است:

علم كلام: اعتقاد به امامت و پيوند قطعى و ناگسستنى ميان امت و امام، از نقطه نظر مباحث كلامى و اعتقادى ايجاب مى كند كه همواره انسان، خود را در آستان پيامبر و آل او بداند و لحظه اى خود را از محضر و منظر آنان دور ندارد.

در حال حيات ظاهرى امام باشد يا پس از رحلت و اين گرايش كه از اعتقاد قلبى و از جايگاه ايمان برخاسته است، در قالب زيارت ظهور مى كند.

علم فقه: مسلمان معتقد، مكلف به يك سلسله اعمال و وظايفى است كه از جمله آنها تولى و تبرى است. شايسته است كه مسلمان با انجام زيارت، وظيفه ارزشمند و تكليف والاى خود را نسبت به مواليان حقيقى و اوصياى والايشان انجام دهد. (ص 14)

مهم ترين منابع مورد استفاده در اين كتاب عبارت است از:

منابع فلسفى: اسفار ملا صدرا، تعليقات على شرح فصوص الحكم امام خمينى، رسائل ابن سينا، مبدأ و معاد آيت الله جوادى آملى.

منابع حديثى: بحارالانوار علامه مجلسى، جواهر الكلام محمد حسين نجفى، خصال شيخ صدوق، صحيح مسلم.

منابع زيارتى: كامل الزيارات ابن قولويه، هداية الزائرين و بهجة الناظرين شيخ عباس قمى.

فهرست

بخش اول/ فلسفه زيارت: معنا و مفهوم زيارت، ضرورت و اهميت زيارت، قرآن و ارتباط با اهل بيت (عليهم السلام)، اهداف زيارت (مراد از زيارت الهى، امام شناسى، آشنايى با سنت و سيره امام، زيارت و ميثاق الهى، زيارت و اداى حق، زيارت و تولى و تبرى، دشمن شناسى در پرتو تبرى، تأثير زيارت در زندگى و رفع نيازها).

ص: 66

بخش دوم/ آيين زيارت: ويژگى هاى سفر زيارتى (تعبد به احكام و آداب زيارت، استحباب مؤكد يا وجوب زيارت، معيار شرافت زيارت نيابتى) آداب زيارت (غسل زيارت، اذكار غسل زيارت، خضوع و خشوع، پوشيدن لباس تميز، اذن دخول، بوسيدن عتبه، آهسته سخن گفتن، تكبير، خواندن نماز، تلاوت قرآن، زيارت وداع، كمك به تهيدستان).

كامل الزيارات

جعفر بن محمد بن قولويه، ترجمه سيد محمد جواد ذهنى تهرانى. چاپ دوم: تهران، انتشارات پيام حق، 1377، 1024 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

اين نوشتار، دايرة المعارفى از معارف اسلامى، درباره زيارت هاى معصومان (عليهم السلام) و از مهم ترين منابع و مآخذ در اين زمينه است. اين كتاب گرانسنگ را مى توان اولين كتاب مستند و موثّق درباره زيارات اهل بيت (عليهم السلام) دانست كه از گذشته به ارث رسيده است.

ابوالقاسم جعفر بن محمد بن جعفر بن موسى بن قولويه قمى، مشهور به ابن قولويه، از عالمان بزرگ قرن چهارم هجرى است كه آثار او مورد اعتماد و استناد عالمان بزرگ شيعه- از شيخ مفيد تا علامه مجلسى و عالمان معاصر- بوده است.

نجاشى درباره او نوشته است:

او از ثقات علما و برجستگان آنها در علم حديث وفقه مى باشد و استاد ما شيخ مفيد، فقه را از او فرا گرفته است و هر چه درباره مردم از صفات نيكو و وثاقت فقه گفته شود، او برتر از آن است. او داراى كتب هاى نيكويى است كه اكثر آنها را من نزد شيخ مفيد و حسين بن عبدالله فرا گرفته ام.

علامه مجلسى درباره اهميت كتاب كامل الزيارات مى نويسد:

كتاب كامل الزيارت، از اصول معروف شيعه است و شيخ طوسى در تذهيب الاحكام و ديگر محدثين از آن روايت كرده اند. (بحارالانوار، ج 1، ص 22)

علامه محمد على غروى اردوبادى نيز در مقدمه اى كه بر اين كتاب نگاشته آورده است:

برترين كتاب نزد شيعه كه در بر دارنده اين مقصود (زيارت) از سنت شريف است، همين كتاب كامل الزيارت از شيخ فقيه ابن قولويه قمى است كه در وثاقت او هيچ كس اختلافى نكرده است ... هيچ يك از كتاب هاى رجال را نمى بينى مگر آن كه با صراحت تمام فرياد به وثاقت مؤلف برداشته اند و كتب حديث نيز لبريز از نشانه هايى است كه بيانگر نهايت اعتماد مؤمنين آن به اين كتاب و مؤلف آن و راستگويى و دقت و حفظ و استوارى اوست.

روايات اين كتاب را از نظر موضوع، مى توان به سه دسته تقسيم كرد:

1. روايات مربوط به زيارت رسول اكرم (ص) و اهل بيت معصوم (عليهم السلام) او.

2. روايات مربوط به زيارت ديگر اولياى الهى همچون حمزه سيدالشهدا (ع) و شهداى احد، حضرت عباس (ع) و شهداى كربلا، حضرت فاطمه معصومه (عليها السلام)، حضرت عبدالعزيز حسنى (ع) و نيز زيارت مؤمنان.

3. بيان فضيلت و آداب برخى اماكن مشرفه همچون: مسجد النّبى، مسجد سهله، مسجد كوفه، مسجد قبا، مشربه امّ ابراهيم، مسجد فضيخ، مسجد احزاب يا فتح.

اصلى ترين و مفصل ترين بخش اين كتاب، روايات مربوط به زيارات امام حسين (ع) است كه ظاهراً انگيزه

اصلى تأليف كتاب نيز بوده است.

ص: 67

در كنار روايات مربوط به زيارت، برخى مطالب كه با زيارت يا مشاهد مشرفه و يا زندگى معصومان (عليهم السلام) ارتباط داشته نيز بيان شده

است. به عنوان نمونه، در بخش زيارت حضرت سيدالشهدا (ع)، فضيلت آداب فرات، آيات نازل در شهادت حضرت ابا عبد الله (ع)، علم انبيا به شهادت آن حضرت و لعن آنها بر قاتلان او، گريه مخلوقات و فرشتگان در شهادت آن حضرت، ثواب گريه و گرياندن و شعر گفتن درباره آن حضرت نيز بيان شده است.

فهرست

باب 7- 1/ ثواب زيارت پيغمبر اكرم (ص) و قبر ايشان و خواندن نماز در مسجد رسول الله (ص) و ...

باب 12- 8/ فضيلت نماز خواندن در مسجد كوفه و مسجد سهله، ثواب زيارت حضرت على (ع) كيفيت زيارت و نحوه خواندن دعا در آنجا، وداع با قبر حضرت و ...

باب 98- 13/ فضيلت آب فرات و نوشيدن و غسل نمودن در آن، محبت حضرت رسول (ص) به حسنين (ص)، زيارت امام حسن (ع) و قبور ائمه معصومين (عليهم السلام)، كلام رسول خدا (ص) در شهادت امام حسين (ع)، گريستن فرشتگان بر حضرت امام حسين (ع)، نوحه سرايى طايفه جنّ بر ايشان، زيارت انبيا بر امام حسين (ع)، زيارت فرشتگان بر امام حسين (ع)، ثواب زيارت امام حسين (ع) در روز عرفه، كيفيت خواندن زيارت عاشورا، زيارت قبر حضرت عباس (ع)، وداع با قبور شهدا و ...

باب 108- 99/ ثواب زيارت قبر موسى بن جعفر و محمد بن على الجواد (عليهم السلام)، زيارتنامه حضرت موسى بن جعفر و امام جواد (ص)، زيارت قبر حضرت رضا (ع)، زيارتنامه ائمه (عليهم السلام)، زيارت جامعه، فضيلت زيارت مؤمنين و كيفيت آن، فضيلت زيارت حضرت معصومه (عليها السلام).

كتابشناسى امامزادگان و بقاع متبركه

سيد اصغر احمدى. چاپ دوم: قم، انتشارات صبح صادق، 1385، 400 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

اين اثر، معرفى كتاب ها، مقالات و پايان نامه هايى است كه مستقلًا درباره امامزادگان و يا بقاع متبركه نوشته شده است. ابتدا شخصيت هايى معرفى شده اند كه مشهورتر بوده و بيشتر مورد توجه نويسندگان قرار گرفته است. در پايان هر مقاله نيز حداقل پانزده منبع درباره آنان ذكر شده است.

مطالب اين قسمت از حضرت عباس (ع) شروع و به امامزاده على بن محمد باقر در مشهد اردهال ختم مى شود.

در قسمت دوم، زيارتگاه هايى كه شرايط مذكور را دارا نبودند، به صورت منطقه اى و استانى معرفى شده اند.

در قسمت سوم، ذيل عنوان امامزادگان ديگر، زيارتگاه هايى كه از پراكندگى بيشترى برخوردار بوده و يا محل دفنشان مورد اختلاف است، ذكر شده است.

پس از اين سه قسمت، آثار مربوط به نسب شناسى امامزادگان معرفى شده و در پايان، آثارى كه به صورت كلى، درباره امامزادگان و موضوعات مرتبط با آنان نوشته شده، ذيل عنوان «مباحث عمومى» معرفى شده اند.

در پايان و پس از فهرست واره ها، تعدادى از تاريخ هاى محلى كه

بخش مستقلى از آنها به معرفى امامزادگان هر منطقه پرداخته، با عنوان «ضميمه» آمده است:

كتابشناسى امامزادگان و اماكن متبركه، با هدف شناسايى منابع مربوط به زندگى نامه، فضايل و كرامات امامزادگان و سادات و زيارتگاه ها و بقاع متبركه آنها در ايران و برخى از كشورهاى اسلامى، به معرفى كتاب ها، مقالات و پايان نامه ها در اين باره همت گماشته و فهرست و چكيده اين آثار را در مدتى محدود و تا حدّ امكان به صورت

ص: 68

موضوعى، در اختيار محققان و دانشجويان قرار داده است، به اميد اين كه حق صاحبان قلم را ادا كرده و راه را براى پژوهش هاى بيشتر و عميق تر اين زمينه، هموار كرده باشد. (ص 11)

فهرست

بخش اول/ معرفى منابعى درباره زندگى و فضائل و ... حضرت ابوالفضل، حضرت زينب، حضرت سكينه، حضرت عبدالعظيم، حضرت على اكبر، حضرت فاطمه معصومه، زيد بن على بن الحسين، شاهچراغ، على بن محمد باقر.

بخش دوم/ معرفى منابعى درباره زندگى و فضائل و ... امامزادگان آذربايجان، اصفهان، تهران، شهر رى، خراسان، خوزستان، سمنان، فارس، قزوين، قم، مازندران، گيلان، مركزى، همدان، يزد، افغانستان، سوريه، عراق، مصر.

بخش سوم/ معرفى منابعى درباره زندگى و فضائل و ... امامزادگان ديگر مانند امامزاده يحيى بن زيد در جوزجان افغانستان.

بخش چهارم/ نسب شناسى سادات.

بخش پنجم/ مباحث عمومى.

بخش ششم/ فهرست واره ها (عنوان، پديد آورنده، ناشر، موضوع و ...)

كربلا و حرم هاى مطهر

سلمان هادى آل طعمه، ترجمه حسين صابرى. چاپ اول: تهران، نشر مشعر، 1378، 360 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

اين اثر، تاريخچه اى از مرقد مطهر امام حسين و حضرت ابوالفضل العباس (ص) در كربلا است.

مؤلف، تاريخ بنا و سير رخدادهاى اين دو مرقد مطهر را بررسى كرده و به جلوه هاى هنر معمارى و كاشى كارى و خط و كتابت در اين دو حرم پرداخته است. در پايان نيز فهرستى از دانشوران و عالمانى كه در اين حرم ها به خاك سپرده شده اند، آمده است:

كتابى را كه در پيش ديد خود داريد، تاريخ مرقد الحسين و العباس است كه در آن ره آورد همه آنچه را كه در كتاب ها و نوشته ها و يا بر زبان پيران سزاوار اعتماد در اين باره وجود داشته، خواهيد يافت.

نگارنده براى پديد ساختن اين اثر، سال هاى بسيارى كوشيده است و به اميد اين كه تشنگان تاريخ كربلا و مرقد امام حسين (ع) از آن بهره برند و رهگذران آن، با جلوه هايى از تمدن و فرهنگ اسلامى و برخى از آنچه بر كربلا و بر مرقد امام شيعيان در كربلا گذشته است، آگاهى يابند. (ص 17)

نويسنده براى تدوين اين كتاب، تا آنجا كه توانسته، به مهم ترين منابع

مكتوب خطى و چاپى تكيه كرده و كوشيده تا همه آنچه را كه در عرصه هاى تاريخ و علم و ادب و انديشه به كربلا مربوط مى شود و نيز همه آداب و رسوم كهن اين شهر را باز كاود و تصويرى از آن ترسيم كند.

اشعار زيادى نيز به عربى، در مدح امام حسين و حضرت ابوالفضل (ص)، در جاى جاى كتاب به چشم مى خورد كه بر غنا و جذّابيت آن افزوده است. اگرچه مترجم كتاب در پايان، اشعارى به فارسى در مدح حضرت ابوالفضل (ع) آورده و به ترجمه اشعار عربى نپرداخته است. اشعار اين بخش از ميرزا نصير اصفهانى، محمد حسين عنقا، وصال شيرازى، عمان سامانى، محمد على مجاهدى، صغير اصفهانى و حبيب الله چايچيان (حسان) است.

فهرست

ص: 69

بخش اول/ تاريخ مرقد امام حسين (ع): شخصيت امام حسين (ع)، سفر به عراق، شهيدان كربلا، سجده بر تربت امام حسين (ع)، بناى حرم، نخستين بارگاه، آتش سوزى در حرم، سير تاريخى مرقد امام حسين (ع)، توصيف عمومى حرم، گنجينه حرم، فهرست آثار موجود در گنجينه، قرآن هاى خطى در گنجينه، رواق ها و درها، گلدسته ها، نقيبان كربلا، زيارات مطلقه امام حسين (ع).

بخش دوم/ تاريخ مرقد حضرت عباس (ع): تاريخ مرقد، توصيف عمومى مرقد، ضريح جديد، رواق ها و درها و گنجينه حرم، درهاى حرم، ايوان طلا، به خاك سپرده شدگان حرم، گلدسته ها، متولّيان حرم، ابوالفضل (ع) در شعر فارسى، زيارتنامه حضرت ابوالفضل (ع).

مراقد اهل بيت (عليهم السلام) در شام

سيد احمد فهرى. چاپ اول: تهران، انتشارات اميركبير، 1367، 113 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

اين نوشتار، تاريخچه مختصرى از مراقد و بقاع متبركه در كشور سوريه است كه به منظور آشنايى زائران آن مكان هاى مقدس، نوشته شده است.

مؤلف در ابتدا به موقعيت جغرافيايى كشور سوريه اشاره مى كند و در ادامه، آيات و رواياتى درباره شام مى آورد. خواننده كتاب علاوه بر شناخت زيارات و مقابر سوريه، با تاريخ مختصرى از زندگى بزرگان مدفون در آنجا مانند حضرت يحيى، بلال، عبدالله بن جعفر بن ابى طالب نيز آشنا مى شود. اشعارى به عربى و فارسى، بنا به مناسبت هاى مختلف در اين مجموعه آمده كه بر ارزش آن افزوده است.

فهرست

آيات و روايات درباره شام، مسجد اموى در شام، آتش سوزى در مسجد اموى، مختصرى از شرح حال حضرت يحيى، سرّى از ولايت، مقام رأس الحسين (ع)، باب الصغير، قبرستان عمومى دمشق، مختصرى از شرح حال بلال، عبدالله بن جعفر بن ابى طالب، مرقد فضّه خادمه، قبر حضرت رقيه (عليها السلام)، قبر و مقام حضرت زينب (عليها السلام)، قبر حضرت زينب (عليها السلام) در قريه راويه، كيفيت شهادت حجر، عقيده محيى الدين درباره امام زمان (ع).

مزار

آقا جمال خوانسارى، به كوشش رضا استادى. چاپ اول: قم، دبير خانه كنگره آقا حسين خوانسارى، 1377، 200 ص. (موضوع: مزارات اسلامى)

اين اثر، يكى از مهم ترين كتاب هايى است كه عالمان بزرگ شيعه، درباره زيارات و آداب آن- به ويژه زيارت امام رضا (ع)- به رشته تحرير در آورده اند. مرحوم محدث نورى، درباره اهميت تأليفات آقا جمال خوانسارى نوشته است:

تأليفات آقا جمال خوانسارى، حاكى از خوش فهمى، حسن سليقه و صفاى ذهن او به ويژه در فهم معنى احاديث اهل بيت (عليهم السلام) است. گواه اين مطلب، ترجمه مفتاح الفلاح او و حواشى آن و نيز مزار و توضيحاتى است كه در شرح عبارات زيارات جامعه كبيره و غيره نوشته است. تا آنجا كه من واقف هستم، اين قبيل توضيحات در كتاب هاى ديگران يافت نمى شود. (خاتمه المستدرك، ج 2، ص 51)

مؤلف، اين كتاب را در پاسخ به درخواست شاه سلطان حسين صفوى نوشته است. سلطان حسين كه قصد زيارت امام رضا (ع) را داشت، از مؤلف خواست تا در كتابى، آداب زيارت امام رضا (ع) را براى او به رشته تحرير بكشد. آقا جمال خوانسارى اين كتاب را به زبان فارسى نوشت و تمامى آيات و روايات و زيارات آن را به فارسى ترجمه كرد.

ص: 70

مؤلف، از آوردن اسنادِ روايات خوددارى كرده؛ زيرا كتاب براى استدلال و استفاده متخصصان نوشته نشده است.

در ضمن در نقل برخى آداب و احكام زيارت، گاهى با عنوان «توضيح»، به معانى لغات و اخفلاف نسخه ها و جمع بين روايات، اشاره هايى شده است.

اين كتاب، از منابع مرحوم محدث قمى در تدوين مفاتيح الجنان بوده و ايشان، زيارت حضرت عبدالعظيم (ع) را از اين كتاب نقل كرده است:

به عزم زيارت روضه مقدسه منوره امام معصوم مطهر، وارث مناقب عليه جدّ و پدر، نجم درخشان آسمان نبوت و مصباح افشانِ دودمان فتوت ... على بن موسى الرضا، به فيروزى و اقبال سعادت قرين از يمين و شمال متوجه صوب خراسان [... شديم و اين حقير] حسين خوانسارى را به جمع رساله محتوى بر زيارت آن جناب مستطاب و ترجمه و توضيح عبارات و ما يتعلّق بهذا الباب مأمور داشتند، لهذا امتثالًا لامره الاشرف الاعلى، اين رساله را كه مشتمل است بر مقدمه و سه فصل و خاتمه، ترتيب داد. (ص 9)

فهرست

مقدمه/ در ذكر بعضى از احاديث معتبره كه در فضيلت و ثواب زيارت آن حضرت (امام رضا (ع)) وارد شده است.

فصل اول/ در آنچه پيش از سفر و در اثناى آن بايد كرد: بهتر است قمر در عقرب نباشد، روز دوشنبه و چهارشنبه نباشد و ...

فصل دوم/ در آداب زيارت آن حضرت: غسل كردن، نماز خواندن، خواندن زيارتنامه هاى منقول از ائمه.

فصل سوم/ در ذكر بعضى از زيارت هاى جامعه كه هر يك از ائمه طاهرين (عليهم السلام) را به آن، مى توان زيارت كرد: زيارت جامعه كبيره، زيارت امين الله.

فصل چهارم/ در بيان زيارت امامزاده ها مانند بعضى زيارات متعلّقه به شهداى كربلا و زيارت حضرت معصومه (عليها السلام) در قم و ...

المزار

محمد بن مكى (شهيد اوّل)، تصحيح محمود بدرى. چاپ اول: قم، مؤسسه المعارف الاسلاميه، 1375، 331 ص. (موضوع: مزارات اسلامى)

اين اثر، مجموعه اى از زيارت هاى معصومان (عليهم السلام) و آداب و اعمال مخصوص زيارت آنهاست كه جزو منابع مهم زيارات شيعه محسوب مى شود و از همان آغاز تأليف تا كنون، مورد توجه عالمان بوده است.

مؤلف در اين كتاب، موارد بسيارى از زيارات و اعمال آن را نقل كرده، بدون آن كه آن ها را به معصومى نسبت دهد و يا منبع و سند آن را بيان كند، ولى در برخى كتاب هاى ديگر، اسناد و مدارك آنها ذكر شده است.

البته مؤلف در بعضى موارد، نام گوينده زيارت و سؤال راوى از آن حضرت را ذكر كرده و سپس دعا و يا زيارت و اعمال آن را آورده است. به عنوان مثال مى توان به زيارت اميرالمؤمنين در روز غدير مشهور به (امين الله) كه از جابر جعفى، از امام باقر (ع)، از پدر بزرگوارش امام سجاد (ع) نقل كرده است و نيز زيارت امام حسين (ع) كه صفوان بن مهران جمّال از امام صادق (ع) نقل مى كند و دعاى «اللهم عظم البلاء» كه از امام زمان نقل مى كند و يا دعاى مسجد كوفه كه از امام صادق نقل مى كند، اشاره كرد. يكى از ويژگى هاى اين كتاب، وجود برخى از دعاها و زيارت ها است كه تنها در اين كتاب نقل شده و بدون شك، مؤلف كه

از بزرگ ترين عالمان شيعه است، آن را بدون مدرك و سند ذكر نكرده است، اما به لحاظ اختصار و يا دليل ديگرى، از ذكر منبع و سند آن خوددارى نموده است، مانند زيارت مختار بن ابى عبيده ثقفى.

ص: 71

برخى كتاب مزار شهيد اول را با مزار شيخ مفيد اشتباه گرفته اند كه بهترين راه حل اين شبهه، مراجعه به كتاب هايى است كه در آن از مزار شهيد اول نقل شده است، مانند رواياتى كه بحارالانوار از مزار شهيد نقل مى كند و با مزار شيخ مفيد، تفاوت اساسى دارد.

نكته ديگر اين كه برخى از زيارت ها و دعاهايى كه در اين كتاب بدون اسناد به معصوم آمده، در كتاب هاى ديگر از قول معصومان (عليهم السلام) به طور مسند ذكر شده است، مثلًا زيارت حضرت زهرا (عليها السلام) در تهذيب و بحارالانوار، به طور مسند از امام باقر (ع) نقل شده است يا زيارت ائمه بقيع (عليهم السلام) كه در

كامل الزيارات و بحارالانوار، از يكى از ائمه (عليهم السلام) نقل شده است.

زيارت عاشوراى معروف كه از امام محمد باقر (ع)، توسط علقمه يا عقبه در كامل الزيارات، مصباح المجتهد و بحارالانوار نقل شده، در اين كتاب بدون اسناد به معصوم آمده است.

فهرست

بخش اول/ زيارت ها: زيارت رسول خدا (ص) و حضرت فاطمه (عليها السلام)، زيارت ائمه بقيع (عليهم السلام)، زيارت على (ع) و ساير مشاهد نجف، زيارت امام حسين (ع) و اصحاب او، زيارت امام موسى بن جعفر (ع)، زيارت امام جواد (ع)، زيارت امام رضا (ع)، زيارت امام هادى (ع)، زيارت امام حسن عسكرى (ع)، امام زمان (عج) و مادر ايشان.

خاتمه: زيارت جامعه، زيارت سلمان، زيارت قبور شيعه، زيارت به نيابت ديگران.

بخش دوم/ اعمال و آداب مساجد كوفه: اعمال هنگام ورود به كوفه، اعمال مسجد جامع كوفه، اعمال و فضيلت مسجد سهله، اعمال و فضيلت مسجد صعصعه، اعمال و فضيلت مسجد غنى، اعمال و فضيلت مسجد جعفى، اعمال و فضيلت مسجد بنى كاهل.

خاتمه: زيارت مسلم بن عقيل، هانى بن عروه، مختار ثقفى.

المزار الكبير

ابوعبدالله محمد بن جعفر المشهدى، تصحيح جواد قيومى اصفهانى. چاپ اول: قم، انتشارات قيوم، 1419 ق، 704 ص. (موضوع: مزارات اسلامى)

اين مجموعه، يكى از قديمى ترين منابع اسلامى درباره زيارت، آداب و ادعيه اماكن مقدسه است كه بسيارى از عالمان بزرگ شيعه به اين كتاب اعتماد كرده و روايات، زيارات، اعمال و ادعيه آن را در كتاب هاى خود آورده اند.

علامه مجلسى درباره اهميت اين كتاب آورده است:

كتاب بزرگى در زيارات هست كه بنابر آنچه كه از كتب سيد ابن طاووس معلوم مى شود، از تأليفات محمد بن المشهدى است و ما آن را المزار الكبير نامگذارى مى كنيم ... از كيفيت اسناد كتاب مزار كبير استفاده مى شود كه كتاب معتبرى است و سيد ابن طاووس و نيز عبدالكريم بن طاووس، بسيارى از روايات و زيارات را از اين كتاب گرفته اند.

(بحارالانوار، ج 1، ص 35 و 18)

محدث نورى، درباره مؤلف اين كتاب و مقام علمى و معنوى او مى نويسد:

مؤلف اين كتاب از بزرگان علما و داراى دانشى بسيار و روايات زياد و مورد اعتماد است و بنابر آنچه از مقدمه كتابش استفاده مى شود، تمام آنچه از دعاها و زيارات در اين كتاب آمده است، از ائمه معصومين (عليهم السلام) فرا گرفته شده است.

(مستدرك الوسائل، ج 19، ص 364)

ص: 72

مؤلف در مقدمه بيان مى كند كه اين كتاب را به درخواست فردى به نام ابوالقاسم هبةالله بن سلمان نگاشته و در آن، از فضيلت زيارت، آداب مساجد و ادعيه برگزيده و تعقيبات نماز بحث خواهد كرد. ولى با مراجعه به كتاب معلوم مى شود درباره تعقيبات نماز در اين كتاب، مطلبى ذكر نشده است. از اين رو احتمال دارد نسخه اى كه به دست ما رسيده ناقص است و در نسخه اصلى كتاب، مطالبى در اين باره ذكر شده باشد. وى پس از مقدمه، زيارت رسول خدا (ص) و ديگر امامان معصوم (عليهم السلام) به همراه فضائل و آداب آن را بيان مى كند.

دعاها، آداب و اعمالى كه در اين كتاب ذكر شده، از نظر بيان سند و كيفيت نقل، به چند دسته تقسيم مى شوند.

1. روايات، ادعيه و زياراتى كه به سند متصل (از مؤلف تا معصوم) بيان شده است.

2. رواياتى كه سند آن به قبل ارجاع شده است.

3. رواياتى كه سند آن ناقص است.

4. گاه سند مؤلف به شخصى ذكر شده و گفته شده كه آن شخص با سند متصل خود، اين گونه روايت كرده است ولى سند راوى به معصوم، نيامده است.

5. رواياتى كه به صورت مقطوعه به امام نسبت داده شده اند.

6. برخى از اعمال و آداب زيارت كه به هيچ معصومى نسبت داده نشده اند و مشخص نيست از سخنان مؤلف است يا از معصومان (عليهم السلام) روايت شده است؛ اگر چه محدث نورى، از برخى جمله هاى مقدمه كتاب استفاده كرده كه تمامى اين زيارات و ادعيه، توسط روايات مورد اعتماد به مؤلف رسيده است.

فهرست

مقدمه/ آداب زيارت و دعا.

متن/ آداب و زيارات رسول خدا (ص)، ساير زيارات مدينه، زيارات شهر نجف و اعمال مساجد آن، زيارت امام حسين (ع) و اعمال ماه شعبان و ذى حجّه، زيارات ساير ائمه (عليهم السلام)، ذكر استغاثه به حضرت مهدى (عج).

المزار (مناسك المزار)

شيخ مفيد، به كوشش سيد محمد باقر موحد ابطحى. چاپ اول: قم، انتشارات مدرسه الامام المهدى، 1409 ق. (موضوع: مزارات اسلامى)

اين اثر، بعد از كتاب كامل الزيارات، تاليف ابن قولويه قمى، دومين كتاب مهم مكتب تشيع، درباره زيارت محسوب مى شود كه همواره مورد اعتماد و استناد عالمان بزرگ شيعه بوده است و از مآخذ اصلى كتاب هاى مهمى همچون تهذيب الاحكام شيخ طوسى، المصباح كفعمى و بحار الانوار علامه مجلسى به شمار مى رود.

مؤلف، اين كتاب را در خطبه آن، «مناسك زيارة الامامين» مى نامد، ولى در كتاب الارشاد خود، به عنوان «مناسك المزار» به آن ارجاع مى دهد. افزون بر اين دو اسم، برخى بزرگان از آن با نام المزار و برخى مناسك المزار و برخى مناسك المزارات ياد كرده اند.

ص: 73

روايات اين كتاب سه گونه است:

1. رواياتى كه با ارائه سند كامل از استاد خود ابن قولويه نقل مى كند كه قسمت عمده اين كتاب را تشكيل مى دهد. گاهى نيز روايات را از ديگر استادان خود با سند كامل ذكر كرده است.

2. رواياتى كه به صورت مرسل از يكى از ائمه (عليهم السلام) نقل مى كند و از

ارائه منبع سند آن خوددارى كرده است.

3. آداب و زياراتى كه آن را نقل كرده، ولى به معصومى نسبت نداده است كه در بسيارى موارد، بعيد به نظر مى رسد از روايات اخذ نشده باشد، به ويژه آن كه برخى از آنها، در كتاب هاى ديگرى به صورت مسند، از ائمه (عليهم السلام) روايت شده است.

علامه نجاشى هنگام برشمردن كتاب هاى شيخ مفيد، از مزار صغير ياد مى كند و علامه آقا بزرگ تهرانى هم مزار موجود را مزار صغير مى نامد. از اين عبارت برمى آيد كه مؤلف، داراى دو كتاب مزار كبير و صغير بوده است و اكنون از كتاب مزار كبير او اطلاعى در دست نيست. البته احتمال ديگرى هم هست كه مراد نجاشى، كوچكى حجم كتاب باشد نه وجود كتابى ديگر به نام المزار الكبير.

علامه آقا بزرگ تهرانى در الذريعه، هنگام معرفى مزار مفيد، خطبه مزار شهيد را ذكر كرده است و اين، سبب اشتباهى شده و سبب شده برخى ديگر نيز نسخه هاى مزار شهيد و مفيد را خلط كرده اند.

فهرست

بخش اول/ روايات مربوط به فضيلت و آداب زيارت اميرالمؤمنين و بعضى از اماكنى كه در جوار آن حضرت است، مثل مسجد كوفه و مسجد سهله.

روايات مربوط به فضيلت و وجوب زيارت امام حسين (ع) و ثواب بسيار و آثار مادى و معنوى آن و آداب و مراسم ويژه زيارت آن حضرت و زيارات ايشان و همچنين زيارت حضرت على اكبر و حضرت عباس (ص).

بخش دوم/ فضيلت زيارت رسول خدا (ص) و آداب زيارت آن

حضرت، فضيلت زيارت حضرت فاطمه (عليها السلام) و آداب زيارت ايشان، فضيلت زيارت امام حسن (ع) و ساير ائمه (عليهم السلام) و آداب زيارت آنها، زيارات جامعه و مربوط به همه ائمه، زيارت نيابتى و آداب و ثواب آن، فضيلت زيارت قبور شيعيان.

مصادره قبر پيامبر

على كورانى عاملى، ترجمه مريم كورانى. چاپ اول: قم، انتشارات دارالمهدى، 1385، 96 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

اين نوشته، تحقيقى كم برگ اما پر بار و پر سند و مدرك، درباره قبر رسول خدا (ص) است كه مؤلف با بهره گيرى از منابع دست اول حديثى و تاريخى اهل سنت، به موشكافى آن پرداخته است:

مسلمانان از پيامبر بزرگشان حضرت محمد (ص) چيزهاى زيادى مى دانند. همه روزه نام او را بر فراز گلدسته هاى مسجدشان سر مى دهند و بانگ «اشهد ان محمد رسول الله» بر مى آورند.

ولى آنها كمتر چيزى درباره مزار و جايگاه مرقد پاكش مى دانند. آنها به درستى نمى دانند كه پيامبرشان در چه خاكى دفن شده است. (ص 7)

به گفته مؤلف، پس از درگذشت رسول خدا (ص)، حكومتى كه تازه روى كار آمده بود، مرقد او را مصادره

ص: 74

كرد و در مسجد و قبر شريف او حكومت نظامى برپا نمود و به هيچ وجه اجازه نداد مسلمانان و يا حتى خانواده اش، كنار تربت پاك او مجلسى برپا كنند.

حكومت حتى مانع خواندن نماز در نزديكى مرقد رسول خدا (ص) مى شد. به گفته مؤلف، با تحقيق درباره شواهد و مداركى كه از آن روزها به جا مانده، به روشنى در خواهيم يافت كه پيامبر اسلام (ص) در خانه

خود به خاك سپرده شده است، نه آن گونه كه حكومت ادعا كرده در اتاق عايشه يا جايى كه پيامبر به او بخشيده است:

در اين زمينه بايد بدانيم كه قبر شريف پيامبر (ص) و خانه و مسجد او براى حكومت، اهميت بسيار ويژه اى داشته است. چون آنها ترسيده اند هاشميان اعتصاب كنند و به مرقد پيامبر (ص) پناهنده شوند و خواستار پس دادن حكومت شوند. چون يكى از عادت هاى عرب اين بود كه اگر كسى به قبر بزرگى پناه مى برد و چيزى مى خواست، به احترام صاحب قبر، خواسته اش را رد نكنند. (ص 12)

فهرست

گفتار اول/ هجرت پيامبر به مدينه و ساخت مسجد النّبى: پيامبر اكرم (ص) از خانه خديجه تا مسجد مدينه، اعلام حكومت نظامى در مرقد شريف پيامبر، قداست و اهميت اتاق پيامبر.

گفتار دوم/ ادعاى عايشه و پاسخ آن: ادعاى عايشه درباره به ارث بردن اتاق پيامبر يا داشتن اختيار آن، پاسخ به اين ادعا كه عايشه مالك اتاق پيامبر است، ادعاى عايشه در قرن دوم ناشناخته بوده است، تناقص گويى عايشه درباره اتاق پيامبر.

گفتار سوم/ پيامبر كجا دفن شده است؟

الف. ديدگاه پيروان خلافت قريش: پيامبر در اتاق عايشه دفن شده است.

ب. ديدگاه اهل بيت (عليهم السلام) و پيروانشان: پيامبر در اتاق خودش دفن شده است.

ج. دلايل درستى ديدگاه اهل بيت (عليهم السلام).

د. نقشه تقريبى مسجد النبى و خانه هاى پيرامون.

مصباح الزائر و جناح المسافر

ابوالقاسم على بن موسى (سيد بن طاووس). چاپ اول: قم، مؤسسه آلالبيت لاحياء التراث، 1417 ق، 546 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

اين اثر، گزيده اى از زيارات ائمه معصومين (عليهم السلام) است كه مؤلف از منابع معتبر شيعى آنها را اخذ و در قالب اين كتاب تدوين كرده است.

مؤلف در مقدمه كتاب، مطالب ارزنده اى درباره امامت، لزوم نصب امام و نيز لزوم زيارت آنها و فضيلت آن ذكر كرده است، سپس فهرست مطالب كتاب را بيان و در جاى جاى كتاب نيز مطالب سودمندى ذكر كرده و برخى لغات و روايات را نيز توضيح داده است.

مؤلف، كتاب ديگرى به نام المزار در همين موضوع تأليف كرده است. بنا به نقل علامه آقا بزرگ تهرانى، اين دو كتاب با همديگر فرق دارند:

كتاب مزار سيد اجل جمال السالكين سيد رضى على بن موسى طاووس حلّى است كه در آن، برخى ويژگى هاست كه در كتاب مصباح الزائر او نيست و از جهاتى اين دو كتاب با يكديگر متفاوتند، اولًا كتاب مزار به چند باب تقسيم شده ولى كتاب مصباح به فصل ها تقسيم شده است.

ثانياً كتاب مزار قبل از مصباح تأليف شده و خود سيد در مقدمه مصباح، به وجود آن اشاره كرده است. ثالثاً در مصباح، آداب سفر نيز ذكر شده كه در مزار نيامده است.

ص: 75

(الذريعه، ج 2 ص 319)

از جلوه هاى زيباى كتاب هاى سيد ابن طاووس، ترتيب منطقى مطالب و روايات است كه در اين كتاب هم به خوبى آشكار است. مؤلف ابتدا آداب سفر را نگاشته و سپس به ترتيب، ابتدا فضيلت زيارت هر امام و بعد زيارت معصومان را ذكر كرده است و با توجه به محل دفن هر معصوم، مطالب مربوط به آن شهر، مساجد و ساير اماكن متبركه آن را

در كنار زيارت آن امام بيان و در پايان نيز زيارت امامزادگان و مؤمنان را ذكر كرده است. اين ترتيب موجب شده كه دسترسى به روايات، بسيار آسان باشد.

فهرست

الفصل الاول/ مقدمات السفر و آدابه.

الفصل الثانى/ صفة زيارة رسول الله (ص).

الفصل ثالث/ شرح زيارة رسول الله و ذكر عمل مسجده.

الفصل الرابع/ الامر بزيارة النبى من البعد.

الفصل الخامس/ فضل زيارة اميرالمؤمنين (ع).

الفصل السادس/ فضل زيارة اميرالمؤمنين (ع).

الفصل السابع/ زيارات اميرالمؤمنين المخصوصه بالايام و الشهور.

الفصل الثامن/ فصل زيارة الحسن ابن اميرالمؤمنين (ع).

الفصل التاسع/ مختار زيارات الامام الحسين (ع).

الفصل العاشر/ ذكر زيارة ائمة البقيع.

الفصل الحادى عشر/ فضل زيارة الامام موسى بن جعفر (ع).

الفصل الثانى عشر/ زيارت على بن موسى الرضا (ع).

الفصل الثالث عشر/ فضل زيارت الامام الجواد (ع).

الفصل الرابع عشر/ فضل زيارة الامام الهادى (ع).

الفصل الخامس عشر/ فضل زيارة الامام الحسن العسكرى (ع).

الفصل السادس عشر/ زيارة صاحب الامر.

الفصل السابع عشر/ مختار زيارات الجوامع الموضوعة لزيارة كل ايام.

الفصل الثامن عشر/ زيارات جامعه و مختصه (ع).

الفصل التاسع عشر/ زيارة قبور اولاد ائمه.

مصباح الزائرين

ص: 76

سيد محمد رضا حسينى غياثى. چاپ اول: قم انتشارات اعراف، 1377، 202 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

اين نوشتار، گزيده اى از آداب و احكام زيارت امام رضا (ع) است كه مؤلف از منابع مهم زيارتى شيعه استخراج و به اين شكل تدوين كرده است. مؤلف در مقدمه كتاب، پس از بيان اهميت زيارت امام رضا (ع) مى گويد:

با توجه به اين اهميت فوق العاده اى كه در زيارت حضرت امام رضا (ع) مى باشد، متأسفانه تا كنون، در مورد كيفيت زيارت آن حضرت، به طور جامع و واضح تحقيقى انجام نشده است ...

زيارتى كه در كتاب مفاتيح الجنان مى باشد، مقدارى طولانى و تشخيص چگونگى آن براى اكثر زائران مشكل است و زيارتنامه هاى دوره نيز علاوه بر اين كه در كتب معتبره شيعه نمى باشد، دچار پراكندگى است و به عنوان يك زيارت كامل محسوب نمى شود. (ص 14)

بنابراين، مؤلف با استناد به كتاب هاى معتبر زيارتى، زيارتنامه امام رضا (ع) را گرد آورده و به همراه آداب و احكام آن، به طور خلاصه و مفيد تقديم زائران نموده است.

فهرست

فصل اول/ فضيلت زيارت امام رضا (ع): روايتى از رسول خدا (ص)، حضرت على (ع) ....

فصل دوم/ كيفيت زيارت امام رضا (ع)، راهنماى زيارت، زيارت مقابل ضريح، زيارت كنار ضريح، زيارت وداع، دعاى هنگام خروج از منزل، دعاى هنگام غسل زيارت، دعاى كنار ضريح، زيارت ماه رجب، زيارت امين الله، زيارت جامعه كبيره، زيارت آل ياسين.

فصل سوم/ احكام زيارت: غسل زيارت، نماز خواندن در اطراف قبر، احكام نماز جعفر طيار، احكام نماز مستحبى.

معمارى امامزادگان قم در قرن هشتم

عمار كاوسى. چاپ اول: قم، انتشارات زائر، 1384، 136 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

اين كتاب، تحقيقى درباره سبك معمارى آرامگاه هاى امامزادگان قم در قرن هشتم هجرى است. در اين قرن، حكومت محلى و شيعى مذهب آل صفى در قم برپا بود و توجه فراوانى به ساخت و بازسازى بناهاى امامزادگان داشت.

معمارى آن دوره كه به ايلخانى معروف است، مرحله اى از تاريخ معمارى ايران و در حقيقت تكامل هماهنگ شيوه و فنون معمارى پيش از آن محسوب مى شود. در اين دوره، ساخت بناهاى مذهبى مانند مساجد، مدارس و زيارتگاه ها، از بناى ساختمان هاى غير مذهبى بيشتر بوده است.

شايد برجسته ترين ويژگى معمارى دوره ايلخانى، استفاده فراوان از كاشى در تزئين بناها باشد.

فهرست

فصل اول/ كلياتى درباره تاريخ معمارى و تزئينات دوره ايلخانى

فصل دوم/ كلياتى درباره مقابر برجى شكل.

فصل سوم/ معرفى بناها: سيد سربخش، شاه احمد بن قاسم، خديجه خاتون، ابواحمد محمد بن حنفيه.

مقام ولايت، در شرح زيارت جامعه كبيره

ص: 77

احمد زمرّديان. چاپ سوم، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامى، 1366، 827 ص. (موضوع: نقد و تفسير

زيارتنامه)

اين نوشتار، تحقيقى مستند و جامع، درباره مقام ولايت و امامت است كه در پرتو شرح زيارت جامعه كبيره به دست آمده است. مؤلف با بهره گيرى از آيات الهى و روايات اهل بيت و كتاب هاى تفسيرى و حديثى، مقام و جايگاه امامت و ولايت تكوينى و تشريعى را در اسلام، ترسيم نموده است.

مؤلف در مقدمه خود آورده است:

در باب ولايت تكوينى اولياى حق، خاندان عصمت و طهارت ائمه هدى (عليهم السلام) با اشاره به آيات مربوطه قرآنى، اخبار و روايات به قدرى زياد است كه جاى هيچ گونه شك و ترديدى در آن راه نمى يابد و همچنين در مورد ولايت تشريعى كه آن هم از جهتى مربوط به امر امامت و خلافت آن بزرگواران است، از نظر شيعيان و اهل ايمان، موضوعى حق و ثابت و پا بر جا مى باشد. و اين معنا در هر دو مورد، در ضمن شرح فقرات زيارت به تفصيل در متن كتاب آمده است و به طور كلى معانى ولاء و ولايت و ولىّ، به وجه مبسوطى تشريح گرديده است. (ص 2)

بعد از مباحث مربوط به ولايت تشريعى و تكوينى ائمه، به مبحث

زيارت و جايگاه آن در اسلام و آثار و نتايج آن پرداخته شده است:

با آن كه درباره زيارت ائمه هدى گفته اند به مجرد حضور نزد آن بزرگواران بلكه به مجرد توجه دل به سوى آنان، ديدار و زيارت تحقق حاصل مى نمايد و شرح اين معنا در متن كتاب آمده است كه حتى امام (ع) حىّ و ميت ندارد و با آن تصرفى كه از جنبه ولايت تكوينى به اذن خداى تعالى بر عالم دارد، كلام را مى شنود و جواب مى دهد، ولى چه بهتر كه سالكان طريق الى الله و محّبان و دوستان برگزيدگان خدا، براى تقرب بيشتر و به منظور ديدار و زيارت و محبوب خدا، بهترين كلام را انتخاب كرده و در محضر مباركشان عرض ارادت نمايند.

(ص 4)

در جاى جاى كتاب، بنا به مناسبت موضوع، اشعارى زيبا و لطيف، سروده مؤلف آمده كه بر غنا و جذّابيت كتاب افزوده است:

اى سلام ما بر اسباط رسول آن رسول اكرم و باب بتول

اى سلام ما بر اعلى خاندان كه فدا بادا بر آن روح وروان

هردم ازما جان نثاران اين سرود بر رسول و آل او باشد درود

شك نباشد در جواب اين سلام پاسخى نيكوتر آيد از امام

(ص 27)

از ديگر ويژگى هاى اين كتاب، استناد به آيات قرآن و بهره گيرى از نكات تفسيرى بسيارى است كه به تبيين و شرح مفهوم ولايت و زيارت، كمك شايانى كرده است. برخى از منابع تفسيرى اين كتاب عبارت است از: مجمع البيان، جامع الجوامع، تفسير لاهيجى، تفسير الميزان، تفسير نمونه و احاديث تفسيرى اصول كافى و بحار الانوار.

فهرست

مقدمه/ در مقام ولايت، درباره زيارت، شناسايى امام دهم (ع)، مأخذ بعضى از مطالب كتاب.

فصل اول/ ولايت: معنى سلام چيست؟ اهميت سلام نزد رسول اكرم (ص)، معنى اهل و معنى نبوت چيست؟ ارتباط فرشتگان به مقام نبوت و ولايت، ائمه هدى (عليهم السلام) پيشواى كدام امّت هستند؟ ائمه هدى (عليهم السلام) هيئت امناى دربار الهى هستند،

ص: 78

امامت ائمه هدى (عليهم السلام) از كجا شروع شده است؟ ائمه هدى (عليهم السلام) وارث انبيا هستند، اهميت وارث در زيارت ائمه هدى (عليهم السلام)، ائمه هدى (عليهم السلام) در مقام سيادت، ائمه هدى (عليهم السلام) مورد تأييد روح القدس قرار دارند.

فصل دوم/ زيارت: حرم ائمه هدى (عليهم السلام) مركز ذكر الهى است، پناهندگى زائر به وسيله زيارت قبور ائمه هدى (عليهم السلام)، ايمان زائر متوجه بر دوازده امام است، متابعت و همكارى با ائمه هدى (عليهم السلام) در تمام مراحل، دعاى زائر در پيوستگى و ارتباط با ائمه هدى، زائر تقاضاى تثبيت ايمان خود كرده است، در معناى شفاعت، حقيقت شفاعت.

موسوعة زيارات المعصومين

مؤسسه امام الهادى، جمعى از پژوهشگران. چاپ دوم: قم، انتشارات پيام امام هادى (ع)، 1384، هفت جلد، 3085 ص. (موضوع: زيارتنامه ها، آداب و رسوم زيارت، كتابشناسى زيارت)

اين كتاب، دايرة المعارفى از زيارات معصومين (عليهم السلام) است كه بر اساس مهم ترين منابع زيارتى شيعه استخراج و در قالب اين مؤسوعه تنظيم و تدوين شده است. بنابراين مى توان گفت كه مهم ترين امتياز اين كتاب به غير از جامع بودن آن، مستند بودن تمامى زيارات آن است.

نصوص زيارات و غير آن، از منابع روايى و كتاب هاى خطى و چاپى استخراج گرديده و اختلاف نسخه ها نيز در پاورقى يادآورى شده است. درباره شخصيت ها و رجال نام برده در كتاب، زندگى نامه كوتاهى در پاورقى ذكر شده است.

اين كتاب با زيارات رسول الله (ص) و بيان فضائل شهر مدينه و ثواب زيارت حضرت آغاز مى شود و تا زيارات حضرت حجّت (عج) و بيان فضل سامراء و سرداب مقدس ادامه مى يابد.

فصل پايانى نيز به زيارات جامعه اختصاص دارد. نحوه ارائه مطالب و زيارات هر كدام از معصومين (عليهم السلام) در قالب هشت باب به شرح زير آمده است:

باب اول: زندگينامه مختصرى از هر معصوم.

باب دوم: فضيلت قبر و تربت هر معصوم.

باب سوم: فضيلت زيارت هر معصوم.

باب چهارم: اوقات مستحب براى زيارت هر معصوم.

باب پنجم: آداب زيارت هر معصوم.

باب ششم: كيفيت زيارت هر معصوم.

باب هفتم: آداب بعد از زيارت هر معصوم.

باب هشتم: كيفيت وداع با معصوم.

مقدمه اين كتاب، را كه در 500 صفحه، درباره مفهوم، اهداف و آداب زيارت نوشته شده، مى تواند به عنوان كتابى مستقل، درباره فلسفه زيارت و دعا و توسل از ديدگاه اهل بيت (عليهم السلام) منتشر شود.

در اين مقدمه، با استناد به آيات الهى و احاديث اهل بيت (عليهم السلام)، مفاهيم مورد نظر به دقت بررسى شده و جايگاه والاى آنها در فرهنگ اسلامى تبيين و تشريح شده است.

ص: 79

در پايان اين مقدمه عالمانه، فهرستى از كتاب ها و نسخه هاى خطى، با موضوع زيارت، توسل و مزار آمده است كه تحت اين عناوين دسته بندى شده اند:

كتب الزيارات عند الاماميه، كتب الزيارات عند العامه، كتب الزيارت المجهوله المؤلف، الزيارات ضمن كتب الادعيه و المناسك عند الاماميه، شروح الزيارات، تاريخ المزارات.

منبع اصلى پژوهشگران اين مجموعه در استخراج اين اسامى، كتاب هاى الذريعه، فهرست المكتبة المرعشية، كشف الظنون، فهرست مكتبه آية الله گلپايگانى، فهرست مكتبة الآستانة الرضويه بوده است.

از ديگر امتيازهاى اين مقدمه، بيان آرا، نظرات و شبهات ابن تيميّه، درباره زيارت و گردآورى پاسخ هاى مستند و مستدلّ عالمان اهل سنت و شيعه به آنهاست. در اين بخش، با استناد به منابع مهم اهل سنت و از زبان عالمان، به شبهات مطرح شده از سوى وهابيان پاسخ داده شده است.

فهرست

جلد اول: تمهيد، مفهوم الزيارة، الهدف من الزيارة، الزيارة فى القرآن و السنة، ثواب الزيارة، آداب الزيارة، طلب الشفاعة، شروح الزيارات و ...؛

جلد دوم: زيارات رسول الله (ص) (فضل المدينة، فضل مسجده و موضع قبره، فضل زيارته، الاوقات المستحبة لزيارته، آداب زيارته، كيفيتة زيارته و ...)؛

زيارات فاطمة الزهراء (فضل موضع قبرها، فى موضع قبرها، فضل زيارتها، الاوقات المستحبة لزيارتها و ...)؛

زيارات الائمة بالبقيع (زيارات الامام الحسن بن على (ص)، زيارات الامام على بن الحسين (ص)، زيارات الامام الباقر (ع)، زيارات الامام الصادق (ع)، الزيارات الجامعة للائمة بالبقيع)؛

جلد سوم: زيارات اميرالمؤمنين (ع) (فضل الغرى و الكوفه، فضل موضع قبره، فضل زيارته، كيفية زيارته، زيارته يوم الحادى و العشرين من شهر رمضان و ...)؛

جلد چهارم: زيارات الامام الحسين (فضل كربلاء و تربة قبره، فضل زيارته، الاوقات المستحبة لزيارته، آداب زيارته، كيفية زيارته، زيارته فى يوم عاشوراء و ...)؛

جلد پنجم: زيارات الامام موسى الكاظم (ع) (فضل موضع قبره، فضل زيارته كيفية زيارته و الصلاة عليه، كيفية وداعه و ...)؛

زيارات الامام الجواد (ع) (فضل موضع قبره، فضل زيارته، الاوقات المستحبة لزيارته، زيارتهما المشتركة و ...)؛

زيارات الامام الرضا (ع) (فضل طوس و تربة قبره، فضل زيارته، آداب زيارته و ...)؛

زيارات الامامين العسكريين (ص) (فضل موضع قبرهما، آداب زيارتهما، الآداب بعد الزيارة و ...)؛

زيارات الامام صاحب الزمان (ع) (فضل سامراء و السرداب المقدس، آداب زيارته، الدعاء له و ...)؛

جلد ششم: الزيارات الجامعة (فضل تربة قبورهم، فضل زيارتهم، آداب زيارتهم، زيارتهم فى رجب، زيارتهم بالنيابة و ...)؛

جلد هفتم: فهارس (فهرس اسماء النّبى و الائمة و كناهم و القابهم، فهرس الكنى و الالقاب و النعوت المشتركة للائمة المعصومين، فهرس الاماكن و البقاع، فهرس اوائل الاحاديث و الآثار و الزيارات و ...).

ص: 80

نجواى سرخ (شرحى بر فرازهايى از زيارت عاشورا)

على محقق طوسى، به كوشش مهديار بامشكى. چاپ اول: قم، انتشارات دليل ما، 1385، 172 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

اين نوشتار، مجموعه سخنرانى هايى با موضوع شرح زيارت عاشورا و بيان برخى از وقايع كربلا است. در مقدمه كتاب، درباره اهميت وعظ و خطابه آمده است:

وعظ و خطابه از دير باز، از جمله بزرگترين ابزارهاى دفاع از حريم دين و نشر معارف اسلامى و سخنان پيامبر و ائمه بوده است. پيشينه تاريخى استناد از اين روش تبليغى، به زمان خود پيامبر بر مى گردد كه مبلغانى را براى نشر و معرفى اسلام به شهرها و مناطق ديگر مى فرستادند. (ص 13)

در اين خطابه ها، با بهره گيرى از آيات قرآن و با استناد به احاديث اهل بيت (عليهم السلام)، فرازهايى از زيارت عاشورا شرح و تبيين شده است.

فهرست

گفتار اول: تفسير فجر، تفسير ليال عشر، تفسير شفع و وتر، معناى محرم، فوايد مجالس سوگوارى امام حسين (ع).

گفتار دوم: سلام و معناى آن، فضيلت سلام، حركت امام به سمت كربلا.

گفتار سوم: اقسام سلام، معناى آل ياسين، سلام به رسول خدا (ص).

گفتار چهارم: عالى ترين مقام براى انسان بندگى خدا، عرش و رابطه آن با امام حسين (ع) و ...

نغمه عاشقى (ده مجلس پيرامون شرح و تفسير زيارت جامعه كبيره)

محمد رحمتى شهرضا. چاپ سوم: قم، انتشارات صبح پيروزى، 1386، 352 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

اين نوشتار، تقرير ده مجلس، پيرامون شرح و تفسير زيارت جامعه كبيره است كه توسط استاد فاطمى نيا ايراد شده است. شرح و تفسير اين زيارت، بيشتر جنبه اخلاقى دارد كه براى بيان هر چه بهتر آن، از آيات قرآن و احاديث معصومان (عليهم السلام) بهره برده شده است.

بهترين زيارت، از راه دور و نزديك جامعه كبيره است. البته اين را هم مى گويم كه به شرط نشاط بخوانيد، اگر خواندى خسته شدى، همان جا بايد كنار بگذارى والا اگر تا انتظار بكشى كه حتماً به آخر برسد، فايده ندارد ... جامعه كبيره را به مقدارى كه نشاط دارى بايد بخوانى. (ص 35)

هر كدام از اين مجالس ده گانه، با مباحثى درباره شناخت اهل بيت (عليهم السلام) و جايگاه معنوى آنها آغاز و با ذكر توسل تمام مى شود.

فهرست

محرميت به اهل بيت (عليهم السلام)، فرق امام و پيغمبر، فرق هادى و منذر، مراتب ولايت، فرق كرامت و معجزه، عظمت اميرالمؤمنين (ع)، تفاوت هجرت پيامبر و امام حسين (ع)، حج امام سجاد (ع) و قصيده فرزدق، تقدم معرفت بر محبت، طرق الى الله، هدايت عامه و خاصه، نمونه اى از عظمت اسلام، حقيقت محمديه.

ص: 81

وادى عشق

سيد جعفر طباطبايى اميرى. چاپ اول: قم، انتشارات زبرجد، 1382، 192 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

اين اثر، تاريخچه مختصرى از عتبات عاليات عراق است كه مؤلف با بهره گيرى از مهم ترين كتب تاريخى مانند تاريخ ابن اثير، جامع التواريخ رشيدالدين فضل الله، مقاتل الطالبين ابوالفرج اصفهانى و مهم ترين كتاب هاى زيارتى مانند كامل الزيارات ابن قولويه و مصباح الزائر سيد ابن طاووس، آن را به نگارش درآورده است تا راهنماى زائران آن زيارتگاه هاى بزرگ باشد:

در تمام اديان، بعضى مكان ها، مقدس و مورد احترام پيروان آنها بوده است. انسان ها براى تقرب به خداوند، در آن مكان ها اجتماع كرده، از تخريب آن پيشگيرى مى كنند، از جمله مكان هاى مقدس، قبور ائمه مطهر اميرالمؤمنين (ع) و فرزندان گرامى آن بزرگوار در عراق است كه پيوسته مورد توجه عاشقان بوده و خواهد بود. (ص 8)

فهرست

فصل اول/ نجف اشرف: عكس گنبد و بارگاه، فضيلت زيارت نجف، نجف در تاريخ، حوزه علميه نجف، مراكز علم در نجف.

فصل دوم/ بغداد: تاريخ بغداد، مسجد براثا، مراقد نواب اربعه.

فصل سوم/ كوفه: عظمت كوفه در روايات، مسجد كوفه، مسجد سهله، قبور بزرگان در كوفه.

فصل چهارم/ كربلا: گنبد و بارگاه كربلا، در فضيلت زيارت امام حسين (ع)، گنبد و بارگاه حضرت عباس (ع) و ...

فصل پنجم/ كاظمين: گنبد و بارگاه كاظمين، قبور مشاهير در كاظمين.

فصل ششم/ سامراء: گنبد و بارگاه سامراء، قصرهاى متوكل، قبور مشاهير، نرگس خاتون.

واسطه فيض يا توسل و شفاعت

سيد جعفر طباطبايى اميرى. چاپ اول: قم، انتشارات طاووس بهشت، 1381، 157 ص. (موضوع: مفهوم شناسى توسل)

اين نوشته، تحقيقى درباره مفهوم توسل و شفاعت در اسلام و بيان جايگاه آن در فرهنگ شيعى است.

مؤلف، با بهره گيرى از آيات قرآن و احاديث معصومان (عليهم السلام) و با استناد به مهم ترين كتاب هاى حديثى اهل سنت (مانند صحيح بخارى، صحيح مسلم، سنن ترمذى و صحيح نسايى) ثابت مى كند كه اتهام شرك در عبادات شيعيان بى اساس است و توسل و شفاعت، به توحيد برمى گردد، نه اين كه در مقابل توحيد باشد:

عده اى ناآگاه كه از رايحه جان نواز توحيد بى بهره مانده بودند، شيعيان را در توحيد عبادى به شرك منسوب داشتند و گفتند: شيعيان براى امامان خود، مقامى در برابر خدا قائلند و ... براى اثبات دعاى خود، توسل، شفاعت، استشفاع، استشفاء و استغاثه شيعيان از ائمه معصومين (عليهم السلام) را دليل آورده اند.

در اين نوشته سعى شده است تا با بهره جستن از آيات قرآن كريم و روايات شريف، به بررسى موضوع پرداخته شود و توسل و شفاعت از ديدگاه مكتب تشيع، مورد بررسى و مداقه قرار گيرد و ان شاءالله روشن شود كه توسل و شفاعت، خود به توحيد بر مى گردد، نه اين كه در مقابل توحيد باشد. (ص 7)

ص: 82

فهرست

فصل اول/ توسل: معناى توسل، توسل در نهج البلاغه، توسل در كتب اهل سنت، كلامى از امام خمينى، كلامى از استاد سبحانى، كلامى از علامه امينى، كلامى از شهيد مطهرى.

فصل دوم/ وسيله: وسيله در لغت و اصطلاح، وسيله در قرآن، وسيله در روايات.

فصل سوم/ دوازده وسيله در قرآن و حديث: دعا و توسل آيت الله گلپايگانى، توسل به امام هفتم (ع)، توسل به حضرت معصومه (عليها السلام).

فصل چهارم/ استشفاع: معنى شفاعت، شفاعت تكوينى و تشريعى، شفاعت مجاز در قرآن.

فصل پنجم/ استشفاء: معنى شفا، شفا در قرآن، شفادهنده خداست، تربت امام حسين (ع).

هدية الزائرين و بهجة الناظرين

شيخ عباس قمى، تصحيح سيد محمد تقى كشفى. چاپ اول: تهران، انتشارات دهقان، 1379، 713 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

اين اثر، مجموعه اى از زيارات و آداب آن و دعاهايى در زيارت معصومان و پيامبران و امامزادگان است كه مؤلف آنها را از مهم ترين منابع زيارتى شيعه استخراج و در اين مجموعه تدوين كرده است.

در مقدمه مصصح، درباره اهميت كتاب آمده است:

كتاب حاضر كه يكى از تأليفات ارزنده و بسيار مفيد مرحوم خاتم المحدثين، حاج شيخ عباس قمى است كه به درخواست بعضى از مؤمنين نوشته شده، در فضيلت زيارت و آداب آن و زيارت مخصوصه و مطلقه ...

اين كتاب، به قول مرحوم علامه تهرانى: «و هو كتاب وجيز جامع لما يحتاج اليه من الاعمال بقدر ما يسهل لنوع الناس العمل به» هم راهبر زائران است در زيارت و هم هادى عابدان است در عبادت شبانه روزى، هم راهنماى حجاج است در مشاهد مشرفه و پويندگان راه عبادت و بندگى كه از آن، حداكثر استفاده را بنمايند. (ص 9)

مؤلف در باب اول كتاب، به ذكر آداب زيارات و ورود در مشاهد مشرفه پرداخته و در باب هاى بعدى، به زيارات امامان مدفون در عراق و

سپس به زيارات مكه و مدينه توجه كرده است.

بخش هاى پايانى كتاب به آداب و اعمال و دعاهاى مناسبتى اختصاص دارد.

مؤلف در مقدمه كتاب، درباره انگيزه خود از توجه به اين موضوع مهم و جمع آورى اين اثر مى نويسد:

بر ارباب بينش و دانش مخفى نماند كه چون دنيا مزرعه آخرت است، بايد هر عاقل دانشمند، اين ايام قليله را غنيمت دانسته و در صدد تحصيل توشه و زاد براى سفر هولناك معاد بوده باشد ... شبهه اى نيست كه بهترين زاد براى اين سفر و محكم تر وسيله براى آسودگى از شدايد اين راه پرخطر، بعد از تكميل معارف الهى و اداى واجبات و ترك محرمات، تشبّث و تمسّك به دامان حجج طاهرين است و از براى آن طريق بسيار است، مانند نشر علوم ايشان و ذكر فضايل و مناقب آن بزرگواران، تشرّف به زيارت آنها و اقامه تعزيه و ماتم و احسان به موالى و دوستان و زائران قبور ايشان. پس هوشمند بصير و مؤمن مطلع خيبر با قدرت بر چنگ زدن به دامان اين رقم از اعمال خيريه، هرگز دست از آن نخواهد كشيد. (ص 11)

منابع مورد استناد مؤلف، در مقدمه هر فصل آمده است كه عبارتند از تهذيب شيخ طوسى، تحفة الزائر علامه مجلسى، تحية الزائر نورى، كامل الزيارات ابن قولويه، وسائل الشيعه شيخ حرّ عاملى.

ص: 83

فهرست

مقدمه/ در بيان مختصرى از آداب سفر.

باب اول/ آداب زيارت و دخول در مشاهد مشرفه، در ذكر اذان، دخول در حرم هاى شريفه.

باب دوم/ فضيلت و كيفيت زيارت امام موسى و امام محمد تقى (ص)، كيفيت زيارت كاظمين، زيارت مشاهير از علما كه در كاظمين مدفونند، فضايل حضرت سلمان و كيفيت زيارت او.

فصل سوم/ فضيلت و كيفيت زيارت ائمه سامراء، زيارت عسكريين، تكليف زوار در حرم عسكريين، زيارت شخصى حكيمه خاتون، آداب و دخول در سرداب غيبت و ذكر وجه تسميه آن.

فصل چهارم/ در زيارت مطلقه و مختصه سيدالشهدا (ع): در ثواب زيارت آن حضرت، فضيلت و شرافت كربلا، زيارت جناب ابوالفضل (ع)، فضيلت و كيفيت مخصوصه امام حسين (ع).

فصل پنجم/ در بيان زيارات حضرت امير (ع)، اعمال مسجد كوفه، زيارت حضرت مسلم و هانى، اعمال مسجد سهله، زيارت روز عيد غدير، خواندن دعاهاى مخصوص تعقيب هر نماز در نجف.

فصل ششم/ فضيلت و كيفيت زيارت حضرت رسول (ص) و فاطمه زهرا (عليها السلام) و ائمه بقيع (عليهم السلام)، تكاليف زوّار در مدينه و مكه.

فصل هفتم/ در زيارت حضرت ثامن الائمه امام رضا (ع).

فصل هشتم/ در زيارات جامعه و زيارت بعيد و زيارت وداع.

فصل نهم/ در صلوات بر ائمه و نماز هديه به روح ايشان.

فصل دهم/ زيارت انبيا و امامزادگان و مؤمنين و اصحاب و علما.

فصل يازدهم/ اعمال ماه ها و ايام متبركه مانند ماه رجب و شعبان و رمضان.

بخش دوم: كتابشناسى غير توصيفى زيارت

آثار اسلامى مكه و مدينه، رسول جعفريان. چاپ دوم: تهران، نشر مشعر، 1379، 312 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

الآثار العظيمة لخادم الحرمين الشريفين فى مدينة الرسول، سيدمحمد حسن بن على بن صالح مكّى، مقدمه عبدالله احمد عابد. چاپ اول: بى جا، انتشارات دار الميزان، 1419 ق، 134 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

آثار باستانى و معمارى بقاع متبركه اطراف شهرستان سبزوار و اسفراين، حسين قراخانى بهار. چاپ اول: تهران، انتشارات فرهنگسراى يساولى، 1363، 112 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

آثار و بركات حضرت امام حسين (ع) (عزادارى، زيارت، توسل، حاجت، شفا، غفران)، محمدرضا باقى اصفهانى. چاپ اول: قم، انتشارات نصايح، 1380، 635 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

آثار و بركات زيارت عاشورا، عباس عزيزى. چاپ اول: قم، انتشارات سلسله، 1378، 64 ص. (موضوع: زيارتنامه)

احكام المسافر فى الشريعة الاسلامية مع زيارة الامام الرضا (ع)، عبدالكريم الحسينى قزوينى. چاپ اول: قم، انتشارات قدس، 1383، 48 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

ص: 84

اخبار مدينه (ترجمه خلاصة الوفاء باخبار دارالمصطفى)، نورالدين سمهودى، به كوشش سيدكمال حاج سيد جوادى. چاپ اول: تهران، نشر مشعر، 1376، 597 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

اخلاق و آداب در حج و زيارت، محمد تقى رهبر. چاپ دوم: تهران، نشر مشعر، 1382، 159 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

آداب الحرمين (آداب سفر و زيارت و اعمال حرمين)، جواد حسينى، ترجمه عبدالرؤف صادقى. چاپ اول: تهران، انتشارات مكتبة النجا، 1364، 351 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

آداب الحرمين (اعمال و زيارات مكه و مدينه به زبان آذربايجانى)، چاپ اول: قم، انتشارات انصاريان، 1385، 190 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

آداب الحرمين (انگليسى)، ترجمه محمد بارازا. چاپ اول: قم، انتشارات انصاريان، 1386، 320 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

آداب الحرمين (به ضميمه احكام بانوان)، مهدى احمدى. چاپ دوم: قم، انتشارات نصايح، 1384، 224 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

آداب الحرمين (كتاب حج و دعا و زيارت)، محمدتقى مقدم. چاپ اول: مشهد، نشر مقدم، 1384، 336 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

آداب الحرمين، سيدجواد حسينى شاهرودى. چاپ پنجم: بى جا، بى نا، 1404 ق، 222 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

آداب الحرمين، مهدى احمدى. چاپ سوم: قم، انتشارات نصايح، 1384، 264 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

آداب الزيارة (زيارتنامه امام رضا (ع))، محمدتقى مقدم. چاپ اول: مشهد، انتشارات مقدم، 1381، 112 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

آداب الزيارة (منتخبى از زيارت و دعاها و وظايف شيعيان در دوران غيبت كبراى امام زمان (عج))، غلامرضا اسدى مقدم. چاپ اول: مشهد، انتشارات رامين، 355 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

آداب الزيارة، محمدحسين هاشمى. چاپ اول: تهران، انتشارات لوح محفوظ، 1383، 60 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

آداب تشرف به حرمين شريفين، رضا مسجدى اصفهانى. چاپ اول: اصفهان، انتشارات الحج، 1377، 218 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

آداب زيارت (چهل و سه نكته در آداب زيارت مشاهده شده معصومان)، محدّث نورى، محمدحسين صفاخواه- عبدالحسين طالعى. چاپ اول: تهران، انتشارات ابرون، 1378، 204 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

آداب زيارة الامام الرضا (ع)، (اردو). چاپ نهم: مشهد، انتشارات بنياد پژوهش هاى اسلامى آستان قدس رضوى، 1384، 72 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

آداب زيارة الامام الرضاء (ع)، (عربى). چاپ نهم: مشهد، انتشارات بنياد پژوهش هاى اسلامى آستان قدس رضوى، 1385، 48 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

آداب زيارة الامام (ع)، (عربى). چاپ اول: مشهد، انتشارات مجمع البحوث الاسلاميه، 1383، 47 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

آداب زيارت امام رضا (ع) (انگليسى)، على پيروى، ترجمه ليزا زينب مورگان. چاپ اول: قم، انتشارات انصاريان، 1381، 176 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

آداب زيارت امام رضا (ع)، (انگليسى). چاپ اول: مشهد، انتشارات بنياد پژوهش هاى اسلامى آستان قدس رضوى، 1382، 56 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

ص: 85

آداب زيارت امام رضا (ع)، (فارسى). چاپ سى و هفتم: مشهد، انتشارات بنياد پژوهش هاى اسلامى آستان قدس رضوى، 1385، 64 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

آداب زيارت اهل قبور، نماز و تلقين ميّت و زيارت وارث، اسماعيل پزشكان نژاد. چاپ اول: تهران، انتشارات پزشكيان نژاد، 1378، 32 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

آداب زيارت حرمين شريفين (امام حسين و حضرت ابوالفضل (ص)). چاپ اول: قم، انتشارات احمديّه، 1382، 48 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

آداب زيارت، تقى مدرسى. چاپ اول: تهران، انتشارات نيلوفر، 1368، 262 ص. (موضوع: داستان)

آداب سفر زيارت حضرت زينب و رقيه، غلامرضا خوارزمى. چاپ اول: تهران، انتشارات زعيم، 1383، 100 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

آداب عمره و زيارت مدينه، عبدالباعث قتالى. چاپ اول: تهران، انتشارات احسان، 1383، 56 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

آداب و پاداش زيارت امام رضا (ع) از ديدگاه معصومين، محمدرضا جواهرى. چاپ اول: مشهد، انتشارات خير البريه، 1384، 95 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

آداب و فضايل زيارت در پرتو چهل حديث به ضميمه چهار زيارتنامه، عباس عزيزى. چاپ اول: قم، انتشارات صحفى، 1372، 120 ص. (موضوع: زيارتنامه ها، آداب و رسوم زيارت)

آداب وادى خاموشان، محمدرضا روستا، چاپ اول: تهران، انتشارات نخل دانش، 1379، 117 ص. (موضوع: آرامگاه ها)

ادب الزائر لمن يمم الحائر الامينى، به كوشش روح الله ملكيان و مؤسسه آموزشى و پژوهشى ذكر. چاپ اول: قم، انتشارات زلال كوثر، 1382، 238 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

ادب الزائر، عبدالحسين احمد الامينى، تحقيق حسين درگاهى. چاپ اول: قم، انتشارات عالمه، 1381، 75 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

ادب زائر آداب زيارت كربلاى معلّى همراه با آداب زيارت مشاهد مشرفه نجف، كاظمين، سامرا، عبدالحسين امينى، ترجمه روح الله ملكيان. چاپ اول: قم، انتشارات انصارى، 1381، 128 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

ادب زيارت- معرفت زائر (آداب زيارت يا معرفت كربلا و حرم هاى مقدس اهل بيت)، عبدالحسين نيشابورى. چاپ سوم: قم، انتشارات دليل ما، 1382، 168 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

ادب فناى مقربان (شرح زيارت جامعه كبيره)، عبدالله جوادى آملى، تنظيم محمد صفايى. چاپ سوم: قم، نشر اسراء، 1382. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

ادعيه مهدويه شامل (زيارت عاشورا، توسل، آل ياسين، استغاثه به امام زمان، دعاى عهد) ترجمه سيد محمدحسين سجاد، چاپ اول: قم، انتشارات اكرام، 1385، 128 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

ادعيه اربعه، محمدعلى سامانى. چاپ اول: قم، انتشارات دارالنور، 1376، 95 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

ادعيه سبحان، خوشنويسى محمدسعيد اهرى زاده. چاپ اول: تهران، انتشارات سبحان، 1380، 128 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

ادعيه مهدويه، ترجمه محمدحسين سجّاد. چاپ اول: قم، انتشارات اعلام التقى، 1382، 128 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

ادعيه و آداب اماكن مقدسه عراق، خسرو تقدسى نيا. چاپ اول: قم، انتشارات ائمه، 1377، 538 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

ص: 86

ادعيه و زيارات امام زمان (عج)، گردآورنده واحد پژوهش انتشارات مسجد مقدس جمكران. چاپ اول: قم، انتشارات مسجد جمكران، 1385، 56 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

ادعيه و زيارات جامع (زيارت عاشورا، دعاى توسل، حديث كساء، دعاى كميل، دعاى ندبه، دعاى فرج امام زمان (عج))، عباس قمى، ترجمه رضا مرندى، مصحح: منصور ابوئى. چاپ سيزدهم: تهران، انتشارات مهشاد، 1385، 64 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

ادعيه و زيارات مستند و معتبر با علامت وقف، عباس قمى، ترجمه مهدى الهى قمشه اى، تنظيم ولى وفايى. چاپ اول: تهران، انتشارات رسالت قلم، 1385، 576 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

ادعيه و زيارت مدينه منوره. چاپ اول: تهران، انتشارات فن و هنر، 1380، 89 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

ادعيه وزيارات در ارتباط با خدا، حميد هاشمى، ترجمه مهدى الهى قمشه اى. چاپ اول: تهران، انتشارات فرهنگ و قلم، 1385، 184 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

ادعيه و زيارات شام، على حبيب اللهى. چاپ اول: تهران نشر مشعر، 1377، 280 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

اذكار نافعه (دستورالعمل ها و رهنمودهاى چند تن از علماى ربانى همراه با زيارت عاشورا)، محمود حسين پور علويه. چاپ اول: قم، انتشارات كريمه اهل بيت، 1383. (موضوع: زيارتنامه ها)

آرامگاه هاى خاندان پاك پيامبر (ص) و بزرگان صحابه و تابعين، عبدالرزاق كمونه، ترجمه عبدالعلى صاحبى. چاپ اول: مشهد، انتشارات بنياد پژوهش هاى اسلامى، 1375، 368 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

اربعة الايّام، ميرداماد، تصحيح رضا استادى. چاپ اول: قم، دبيرخانه كنگره آقاحسين خوانسارى، 1371، 200 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

ارشاد الزائر (راهنماى زائران عتبات عاليات)، فرج الله قلى پور. چاپ اول: اصفهان، انتشارات مهر قائم، 1382، 408 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

ارمغان ديانت، منصور ايوبى. چاپ اول: تهران، انتشارات مهشاد، 1380، 160 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

از اين صبح روشن (اثبات سند زيارت عاشورا و پژوهشى پيرامون تبرى و تقيه)، محمدحسن مؤمنى، با نظر شيخ جواد كربلايى. چاپ اول: قم، انتشارات دليل ما، 1384، 376 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

از بين النّهرين تا ماوراء النهر، قنبرعلى رودگر. چاپ اول: تهران، انتشارات بنياد دايرة المعارف اسلامى، 1376، 390 ص. (موضوع: زيارتگاه ها و مزارات اسلامى)

از شهر محمد تا سرزمين مولانا، مهدى زرقانى. چاپ اول: تهران، انتشارات آنا، 1383، 181 ص. (موضوع: آرامگاه ها)

از صفا تا مروه (سفرنامه عمره مفرده)، عباس هاشمى. چاپ اول: يزد، انتشارات بگينه كوير، 1383، 80 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

از غارت بهار (بيانى تحليلى توصيفى از اولين و دومين فراز از زيارت ناحيه مقدسه)، محمدرضا سنگرى. چاپ اول: شيراز، انتشارات اميدواران، 1379، 73 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

الاستشفا بالتربة الشريفة الحسينيه، محمدبن محمد ابراهيم الكباسى الاصفهانى، تحقيق حسين غيب غلامى. چاپ اول: قم، بى نا، بى تا، 181 ص. (موضوع: تبرّك)

اسرار دلبران (تأملى در زيارت جامعه كبيره)، سيداحمد سجادى. چاپ اول: تهران، انتشارات بنياد قرآن و عترت، 1385، 208 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

ص: 87

اسرار عاشقان و مقامات عارفان، مرتضى زاهدى. چاپ اول: تهران، انتشارات مؤسسه فرهنگى صابره، 1385، دو جلد. (موضوع: زيارتنامه ها)

اسرار عاشقان و مقامات عارفان، مرتضى زاهدى. چاپ اول: تهران، انتشارات صابره، 1382، چهار جلد. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

الاشارات الى اماكن الزيارات (زيارت الشام)، عثمان بن احمد السويدى الدمشقى (ابن حورانى)، تحقيق بسام عبدالوّهاب الجابى. چاپ اول: دمشق، انتشارات مكتبة الغزالى، بى تا. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

اشك بر مصائب امام حسين (ع) (آثار زيارت كربلا، زيارت ناحيه مقدسه)، داود موسوى زنجانى، ترجمه مهدى الهى قمشه اى. چاپ اول: قم، انتشارات نصايح، 1383، 143 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

اشك حماسه (زيارتنامه مقدسه و زيارت عاشورا به همراه توضيح اعلام و معرفى اصحاب امام حسين (ع))، حميدرضا جديدى. چاپ اول: تهران، انتشارات برگزيده، 1384، 192 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

آشنايى با كشور عراق وعتبات عاليات، خادمعلى سالاريان. چاپ اول: مشهد انتشارات رستگار، 1385، 256 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

اضواء على زيارة عاشورا، على حيدر مؤيد. چاپ دوم: قم، انتشارات مكتبة الحيدريه، 1385، 288 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

اعمال مخصوص مشهد الرضويه، على قربان سفيدان. چاپ اول: تبريز، انتشارات مؤلف، 1381، 264 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

اماكن زيارتى و بقاع شهر اهواز، محمدحسين هدايت اهوازى. چاپ اول: قم، انتشارات دارالعلمِ آيت الله سبحان، 1383، 24 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

اماكن زيارتى و سياحتى عراق، محمدرضا قمى. چاپ دوم: تهران، نشر مشعر، 1380، 96 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

اماكن مذهبى ايران و توسعه گردشگرى، نادر رياحى سامانى. چاپ اول: تهران، انتشارات صائن، 1385، 144 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

امام مهدى (عج) در عزاى امام حسين (ع)، عبدالحسين اشعرى. چاپ اول: قم، انتشارات انصار المهدى، 1381، 79 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

امامزاده سلطان ابراهيم، نورالله مرادى. چاپ اول: تهران، انتشارات همسايه، 1382، 47 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

امامزاده و آرامگاه هاى خوى، حاج حيدر قنبرلو، مقدمه بهروز نصيرى. چاپ اول: خوى، انتشارات قراقوش، 1382، 73 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

امامزاده يحيى، محمدتقى سالك. چاپ اول: مشهد، انتشارات مهبان، 1383، 17 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

امامزاده ها، احمد آقا شريف. چاپ اول: تهران، انتشارات سعيد محبّى، 1384، 58 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

امامزدگان رى (بررسى تاريخ و زندگانى امامزادگان رى)، محمدمهدى فقيه محمدى جلالى بحرالعلوم. چاپ اول: قم، انتشارات گرگان، 1379. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

انتظار در آينه شعر، محمدعلى صفرى. چاپ اول: مشهد، انتشارات سنبله، 1381، 122 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

انيس الصالحين و صراط الموحدين، مجتبى حسينى موحد. چاپ اول: قم، انتشارات مجتبى، 1382، 480 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

ص: 88

الانفاس القدسية فى اسرار الزيارة الرضوية، عادل العلوى. چاپ اول: قم، انتشارات مؤسسة الاسلامية العامة للتبليغ و الارشاد، 1378، 66 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

الانوار الساطعة فى شرح زيارة الجامعة، جواد بن عباس كربلايى. چاپ اول: تهران، انتشارات منشورات الاعلمى، 1370، پنج جلد. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

انوار القلوب (منتخب ادعيه و زيارات)، عباس قمى. چاپ دوم: قم، انتشارات آستانه مقدسه قم، 1385، 470 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

الانوار اللامعة فى شرح الزيارة الجامعة، عبدالله شبّر. چاپ دوم: قم، انتشارات دارالانصار، 1385، 208 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

انوار پراكنده (بررسى تاريخ و زندگانى امامزادگان قم)، محمدمهدى فقيه محمدى جلالى بحرالعلوم. چاپ اول: تهران، انتشارات سيف، 1378. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

انوارى از سعادت (خاطرات سفر پياده از مشهد الرضا تا كربلاى معلّى)، حسين تكميلى. چاپ اول: مشهد، انتشارات رستگار، 1382، 85 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

انيس الذاكرين (برگزيده اى از اعمال مستحبى و ادعيه و زيارات)، عليرضا عظيمى. چاپ اول: قم، انتشارات صبح صادق، 1385، 280 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

انيس النفوس (زيارت هاى امام رضا (ع) و اعمال مربوط به حرم)، گروه پژوهشى مؤسسه فرهنگى دار الهدى. چاپ اول: قم، انتشارات انتظار سبز، 1384، 280 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

اهل البيت فى مصر، سيدهادى خسروشاهى، تحقيق شوقى محمد. چاپ اول: تهران، المجمع المعالى للتقريب بين المذاهب، 1385، 518 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

آواز پر ملايك (شعر سنگ مزار شهيدان)، محمد كاظمى. چاپ اول: تهران، انتشارات عروج نور، 1385. (موضوع: آرامگاه ها)

آواى عارفان (ترجمه منظوم زيارت عاشورا، دعاى توسل، دعاى كميل)، عبدالحسين اشعرى. چاپ اول: قم، انتشارات انصار المهدى، 1379، 181 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

آواى ملكوتى (تفسير چهل پيام از زيارت آسمانى عاشورا)، سيدسليمان علوى. چاپ اول: قم، انتشارات وثوق، 1385، 200 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

اوج سكوت در هياهوى دل (زيارت سه بى بى حضرت زينب، حضرت رقيه و حضرت معصومه)، همايون ابراهيمى. چاپ اول: تهران، انتشارات دنياى هنر، 1384، 49 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

اول معرفت بعد زيارت، احمد كلباسى. چاپ اول: اصفهان، انتشارات كانون پژوهش، 1380، 93 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

اويس القرنى و زيارتگاهش، محمدامين عبدالله پور. چاپ اول: مهاباد، انتشارات رهرو، 1385، 123 ص. (موضوع: آرامگاه ها)

اين است بهشت (سفرنامه كربلا)، مرتضى آقاتهرانى. چاپ دوم: قم، انتشارات باقيات، 1385، 128 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

اين زوار الحسين (ع)؟ (چهل داستان در اهميت زيارت امام حسين (ع) و عنايات ايشان به زائرينش)، مرتضى حسينى. چاپ اول: قم، انتشارات طليعه نور، 1379. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

ص: 89

با اختران تابناك ولايت (ترجمة الانوار اللامعة فى شرح الزيارة الجامعة)، عبدالله الشبّر، ترجمه عباسعلى سلطانى گليشخى. چاپ اول: مشهد، انتشارات بنياد پژوهش هاى اسلامى آستان قدس رضوى، 1379، 242 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

با حسين (ع) تا عرش (شرح رابطه سلوكى؛ امام حسين و اسرار گريه، زيارت، تربت آن حضرت)، محمدباقر عامرى نيا. چاپ اول: قم، انتشارات راه سبز، 1381، 231 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

با راهيان نور (راهنماى زائرين سوريه)، على رمضانى. چاپ اول: تهران، انتشارات جمال الحق، 1385، 128 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

با من به سوى شام، على اكبر بابازاده. چاپ دوم: قم، انتشارات دانش و ادب، 1385، 159 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

بخش هايى از توقيعات و زيارات مقدس بقية الله الاعظم (عج)، محمدحسين آسوده. چاپ اول: تهران، انتشارات كاك، 1385، 94 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

بر آستان جانان (زيارتنامه حضرت معصومه)، ترجمه سيدابوالقاسم حسينى (ژرفا). چاپ پنجم: قم، انتشارات زائر، 1385، 28 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

براى زائر امام رضا (ع)، على عطار. چاپ اول: مشهد، انتشارات سنبله، 1381، 248 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

بررسى سنگ نوشته هزار شهدا، كارشناسان مردم شناسى سازمان ميراث فرهنگى كشور. چاپ اول: تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و آموزش عالى، 1370، 477 ص. (موضوع: آرامگاه ها)

بررسى كوتاهى پيرامون زيارت، محمد حسينى. چاپ اول: تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامى، 1364، 232 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

بررسى و تحليلى پيرامون زيارت عاشورا، حسن اسدى. چاپ اول: تهران، انتشارات آينه سبز، 1385، 301 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

بركات سرزمين وحى، محمد محمدى رى شهرى. چاپ ششم: تهران، نشر مشعر، 1383، 144 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

بركات و آداب زيارت حضرات معصومين (به همراه زيارت جامعه صغيره و ...)، عبدالله علوى فاطمى. چاپ اول: اصفهان، انتشارات انديشه علوى، 1382، 64 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

بركات و آداب زيارت حضرة المعصومين (به انضمام الزيارة الجامعة الكبيرة)، عبدالله علوى فاطمى. چاپ اول: بى جا، 1383، 80 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

بقاع متبركه استان تهران، محمدجعفر سروقدى. چاپ اول: تهران، انتشارات اسوه، 1384، 204 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

بقاع متبركه شيراز، حميد هاشمى. چاپ اول: تهران، انتشارات فرهنگ قلم، 1379، 36 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

بقاع متبركه قزوين، رضا خادميان. چاپ اول: قزوين، انتشارات بحر العلوم، 1379. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

بقيع (سرگذشت اسفبار ويرانى آثار اسلامى حجاز به دست آل سعود)، يوسف الهاجرى، ترجمه محمد محمدرضايى. چاپ اول: تهران، انتشارات بقيع، 1370، 176 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

بقيع الغرقد، حاتم عمر طه و محمد انور البكرى. چاپ اول: مدينه، مكتبة الحلبى، 1424 ق، 173 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

ص: 90

بقيع خاموش پر فرياد (شرحى بر فاجعه تخريب بقيع از نظريه تا عمل)، جمعى از مؤلفان. چاپ اول: قم، انتشارات حسنين، 1385، 96 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

البقيع قصة تدبير آل سعود للآثار الاسلامية فى الحجاز، يوسف الهاجرى. چاپ اول: بيروت، انتشارات مؤسسة البقيع لاحياء التراث، 1411 ق، 238 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

بقيع، جمعى از محققان. چاپ دوم: تهران، نشر مشعر، 1376، 26 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

البناء على قبور الانبياء و الاولياء و اتخاذها مساجد و اماكن للعباده، مرتضى عسكرى. چاپ اول: بى جا، بى نا، 1381، 50 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

بناى بر قبور در مذاهب مختلف اسلامى بر استناد قرآن و كتب معتبر اهل سنت (بحث اعتقادى بر بناى بر قبور، زيارت، شفاعت و توسل)، حسين غيب غلامى. چاپ اول: قم، انتشارات الهادى، 1376، 208 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

به حرم خوش آمدى، گروه نوجوانان بنياد پژوهش هاى اسلامى. چاپ اول: مشهد، انتشارات بنياد پژوهش هاى اسلامى، 1376، 31 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

به سوى بارگاه نور (راهنماى حرم مطهر امام رضا (ع))، بزرگ عالم زاده. چاپ اول: مشهد، انتشارات به نشر، 1382، 134 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

به سوى نور (زيارات عاشورا، دعاى علقمه، زيارت امين الله، آية الكرسى)، عباس رجبى، ترجمه اسماعيل شادالويى. چاپ دوم: تهران، انتشارات مؤلف، 1385، 64 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

به قصد زيارت، اميرمحمد اسماعيل طالب شهرستانى. چاپ اول: تهران، انتشارات جهان رايانه، 1377، 76 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

بهجة المؤمنين (مجموعه زيارات المشاهد فى الشام)، سيدعادل علوى. چاپ اول: قم، انتشارات ادب، 1412 ق، 80 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

بوى سيب، محمدجواد حاج على اكبرى. چاپ اول: تهران، انتشارات مهر هشتم، 1384، 140 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

بيان الحق، خضر السيد الطيف الموسوى. چاپ اول: اهواز، انتشارات مؤلف، 1380، 144 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

بياييد زيارت جامعه بخوانيم، محمد نورى زاد. چاپ اول: تهران، انتشارات هنر و معمارى، 1378، 216 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

بيت المقدس و تحول قبله، ميرزا خليل كمره اى. چاپ اول: انتشارات اسلاميه، 1353، 567 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

پرتوى از زيارت جامعه كبيره، ناصر مكارم شيرازى. چاپ اول: تهران، انتشارات اسلاميه، 1382، 151 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

پرچم داران سعادت (تدبرى بر زيارت جامعه كبيره)، احمد سجادى. چاپ اول: تهران، انتشارات بنياد قرآن و عترت، 1385، 496 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه ها)

پرواز در عاشورا، محمد مؤذن. چاپ اول: تهران، انتشارات محراب عشق، 1381. (موضوع: زيارتنامه ها)

پژوهش پيرامون آيات قرآن در زيارت غديريه، محمدحسين صفاخواه، عبدالحسين طالعى. چاپ اول: تهران، انتشارات سهاره، 1380، 142 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

ص: 91

پنجاه و سه داستان از كرامات حضرت رضا (ع) (به انضمام زندگى آن حضرت، راه و روش سير و سفر و آداب و اهميت زيارت)، موسى خسروى. چاپ اول: مشهد، انتشارات بارش، 1377، 263 ص. (موضوع: داستان هاى مذهبى)

پيام عاشورا در شرح زيارت عاشورا، على صحّت. چاپ اول: تهران، انتشارات منير، 1383، 672 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

پيام نگار (زيارت امين الله و متن خطابه غدير)، حسين حسينى. چاپ اول: تهران، انتشارات نگار، 1383، 44 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

پيام آوران بهشت (راهنماى اماكن، ادعيه و زيارات)، رضا جودكى. چاپ اول: تهران، انتشارات شعاع، 1385، 142 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

پيرامون مسائل استغاثه، توسل و شفاعت (برگزيده منهج الرشاد لمن اراد السداد كاشف الغطاء)، مرتضى قاسمى كاشانى. چاپ اول: كاشان، انتشارات مرسل، 1373، 40 ص. (موضوع: مفهوم شناسى توّسل)

تاريخ المدينة، محمدبن علاء الدين على بن احمد النهروانى المكى. تحقيق ابى عبدالله محمدحسن اسماعيل. چاپ اول: بيروت، انتشارات دار الكتب العلميه، 1417 ق، 173 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

تاريخ حرم ائمه بقيع و آثار ديگر در مدينه منوره، محمدصادق نجمى. چاپ دوم: تهران، نشر مشعر، 1383، 375 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

تاريخ حرم كاظمين، محمدحسين آل ياسين، ترجمه غلامرضا اكبرى. چاپ اول: بى جا، انتشارات كنگره امام رضا (ع)، 1371، 295 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

تاريخ مدينه منوره، ابوزيد عمر بن شبّه نميرى، تحقيق محمد دندل و ياسين سعدالدين بيان، ترجمه حسين صابرى. چاپ اول: تهران، نشر مشعر، 1380، 574، 102 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

تاريخ ملازاده (ذكر مزارات بخارا)، احمد بن محمود معين الفقراء (قرن 8)، به كوشش احمد گلچينى معانى. چاپ اول: تهران، انتشارات مركز مطالعات ايرانى، 1370، 111 ص. (موضوع: آرامگاه ها)

تاريخ و آثار اسلامى مكه و مدينه منوره، اصغر قائدان. چاپ دوم: تهران، نشر مشعر، 448 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

تاريخ و اماكن سياحتى وزيارتى سوريه، اصغر قائدان. چاپ اول: تهران، نشر مشعر، 1373، 368 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

تأملات فى زيارة عباس بن اميرالمؤمنين (ع)، محمدتقى مدرسى. چاپ اول: تهران، انتشارات دار المحبين الحسين، 1382، 48 ص. (موضوع: نقد و بررسى زيارتنامه)

التبرك (تبرك الصحابة و التابعين بآثار النبى)، على احمدى. چاپ اول: تهران، مؤسسة البعثة قسم الدراسات الاسلاميه، 1363، 438 ص. (موضوع: مفهوم شناسى تبرك)

تبرك و توسل، جواد محدثى. چاپ اول: قم، مركز پژوهش هاى فارسى الغدير، 1376، 56 ص. (موضوع: مفهوم شناسى زيارت و توسل)

تبرك و قبور، سيدحسن طاهرى خرم آبادى. چاپ اول: قم، انتشارات بوستان كتاب، 1386، 136 ص. (موضوع: مفهوم شناسى تبرك و زيارت)

تجسم عمل و شفاعت، محمد شجاعى، تدوين محمدرضا كاشفى. چاپ اول: تهران، كانون انديشه جوان، 1384، 128 ص. (موضوع: مفهوم شناسى شفاعت)

ص: 92

تجلى عشق (زيارت عاشورا و دعاى علقمه به همراه توضيحات، نقل حكايت، روايات، بيان ثواب و ...)، محمدرضا جعفرى نيا. چاپ ششم: قم، انتشارات نسيم كوثر، 1385، 32 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

تجلى گاه مزار پنهان (نگرش نوين در شناخت حضرت فاطمه زهرا (عليها السلام) و حضرت فاطمه معصومه (عليها السلام) به ضميمه زيارتنامه حضرت زهرا (عليها السلام) و ...)، محمدحسين رحيميان. چاپ اول: قم، انتشارات دليل ما، 1385، 80 ص. (موضوع: زيارتگاه ها و زيارتنامه ها)

تحفة الحرمين و سعادة الدارين (سفرنامه در زيارت مكه و سياحت ايران و هند)، معصوم عليشاه، نائب الصدر شيرازى. چاپ اول: تهران، انتشارات بابك، 1362، 311 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

تحفة الزائر، محمدباقر مجلسى. چاپ اول: تبريز، بى نا، بى تا، چاپ سنگى. (موضوع: زيارتنامه ها، آداب و رسوم زيارت)

تحفة الزائرين، حسن تبريزى قاروبى. چاپ اول: قم، انتشارات دار التفسير، 1378، 320 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

تحفه طوس (كامل ترين زيارات امام رضا (ع)، زيارت جواديه و امين الله)، شيخ عباس قمى، ترجمه محمدتقى كشفى. چاپ اول: تهران، انتشارات فؤاد، 1377، 175 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

تحقيقى در مورد توسل و نداى غيرالله، محمدعمر سربازى. چاپ اول: زاهدان، انتشارات مؤلف، 1381، 84 ص. (موضوع: مفهوم شناسى توسل)

تحليل زيارت عاشورا، مهدى نيارئيس. چاپ اول: تهران، انتشارات مفيد، 1383، 31 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

تحليلى از حماسه سياسى- تاريخى زيارت عاشورا، محمدرسول دريايى. چاپ اول: كرج، انتشارات جعفرى، 1371، 557 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه ها)

تذكرات و توصيه هاى ضرورى به زائران بيت الله الحرام، محمدحسين رضايى. چاپ اول: تهران، انتشارات سازمان حج، 48 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

تذكره كربلا با زيارت عاشورا، مهدى قربانى. چاپ اول: مشهد، انتشارات قاف مشهد الرضا، 1384، 33 ص. (موضوع: زيارتنامه)

تراث كربلاء، سلمان هادى آل طعمه. چاپ اول: بيروت، انتشارات مؤسسة الاعلمى للمطبوعات، 1403 ق، 433 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

تربت پاكان قم، عبدالحسين جواهر كلام. چاپ اول: قم، انتشارات انصاريان. 1382، 260 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

ترجمان (متن عربى چندين دعا و زيارت)، على شريفيان رضوى. چاپ اول: مشهد، انتشارات هاتف، 1375. (موضوع: زيارتنامه ها)

ترجمه كامل و شرح زيارت مبارك عاشورا (تلخيص و نظرى تازه و حذف و اضافات بر كتاب ارزشمند شفاء الصدور، فى شرح زيارة العاشور)، حسن ثقفى تهرانى. چاپ اول: تهران، انتشارات هاد، 1385، 666 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

ترنم عاشوراييان (زيارت عاشورا، تقيه و شفاعت در كتاب و سنت)، مجيد حيدرى فر. چاپ اول: قم، انتشارات تسنيم، 1379، 96 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

تعمير و توسعه مسجد شريف نبوى در طول تاريخ، ناجى محمدحسن انصارى، ترجمه عبدالمحمد آيتى. چاپ اول: تهران، نشر مشعر، 1378، 223 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

تفسير زيارت عاشورا، محمدرضا حكيمى. چاپ اول: تهران، انتشارات آهنگ صبا، 1383، 312 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

ص: 93

تفسير زيارت وارث (فلسفه زيارت)، مرتضى حسينى اصفهانى. چاپ اول: قم، انتشارات فرهنگ قرآن، 1380، 224 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

تفسير عرفانى زيارت عاشورا، سعيد هاشمى ايلامى. چاپ اول: ايلام، انتشارات برگ آذين، 1379، 208 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه ها)

تفسير كامل زيارت عاشورا، پرى سادات آسيايى. چاپ اول: تهران، انتشارات قصّه پرواز، 1384، 314 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

تفسير و شرح زيارت آل ياسين، جعفر رفيعى. چاپ اول: قم، انتشارات ياران قائم، 1383، 368 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

تو را گواه مى گيريم (شرح يك دوره اعتقادات در زيارت آل ياسين)، مجتبى بحرينى. چاپ اول: تهران، انتشارات منير، 1384، 242 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

توحيد و زيارت، سيدحسن طاهرى خرم آبادى. چاپ اول: قم، انتشارات بوستان كتاب، 1385، 293 ص. (موضوع: مفهوم شناسى زيارت)

توسل به پيامبر خدا (ص) و تبرك به آثار ايشان، مرتضى عسكرى، ترجمه محمدجواد كرمى. چاپ اول: تهران، انتشارات مجمع علمى الاسلامى، 1378، 32 ص. (موضوع: مفهوم شناسى توسل)

توسل حضرت زهرا (عليها السلام) و صد و چهارده آيه نور، رقيه مولوى. چاپ اول: تهران، انتشارات همداد، 1384، 72 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

توسل در پرتو قرآن و حديث و نقدى بر كتاب باور راستين، منوچهر دستگير. چاپ اول: سنندج، انتشارات كردستان، 1381، 127 ص. (موضوع: مفهوم شناسى توسل)

توسل نامه يا در محمل نياز، سراينده شيخ على اكبر مروج الاسلام، به كوشش عباس مروج خراسانى. چاپ اول: تهران، انتشارات حافظ نوين، 1376، 132 ص. (موضوع: شعر مذهبى)

توسل و شفاعت از ديدگاه قرآن و روايات، محمد بيستونى. چاپ اول: تهران، انتشارات بيان جوان، 1383، 118 ص. (موضوع: مفهوم شناسى توسل)

توسل وسيله جويى براى كسب فيض از مبدأ هستى از ديدگاه عقل و قرآن و حديث و پاسخ به شبهات، محمد ضياءآبادى. چاپ اول: تهران، انتشارات بعثت، 1362، 280 ص. (موضوع: مفهوم شناسى توسل)

توسل يا استمداد از ارواح مقدسه، جعفر سبحانى. چاپ اول: تهران، نشر قدر، 1362، 256 ص. (موضوع: مفهوم شناسى توسّل)

توسل، سيدمحمد ضياءآبادى. چاپ پنجم: تهران، انتشارات بنياد بعثت، 1384، 280 ص. (موضوع: مفهوم شناسى توسل)

توسّل، على اصغر رضوانى. چاپ اول: قم، انتشارات مسجد مقدس جمكران، 1385، 58 ص. (موضوع: مفهوم شناسى توسّل)

توسلات يا راه اميدواران، محمدمهدى تاج لنگرودى. چاپ اول: تهران، انتشارات مؤلف، 1366، 200 ص. (موضوع: مفهوم شناسى توسل)

ثواب، آثار و بركات زيارت عاشورا، عباس عزيزى. چاپ اول: قم، انتشارات معصومين (عليهم السلام)، 1385، 64 ص. (موضوع: زيارتنامه)

جامعه در حرم اهل بيت (عليهم السلام)، ترجمه الهى قمشه اى. چاپ اول: قم، انتشارات نصايح، 1382، 238 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

ص: 94

جبل الرحمة و مسجد النمرة، سيد محمودغريفى بحرانى. چاپ اول: قم، مؤسسه سيدة المعصومه (س) 1385، 24 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

جرعه نوش عشق (منتخب مفاتيح الجنان)، رحمت الله ابراهيمى. چاپ اول: قم، انتشارات شاكر، 1383، 704 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

جرعه اى از زلال سرداب مقدس (شرح زيارت آل ياسين)، سيدفريد موسوى. چاپ اول: قم، انتشارات ياقوت، 1385، 316 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه ها)

جلوه محبوب (سيرى در دعاها و زيارت هاى امام مهدى (عج))، اسماعيل حاجيان. چاپ اول: تهران، انتشارات شركت چاپ و نشر بين الملل، 1383. (موضوع: زيارتنامه ها)

جلوه نور (مجموعه دعا)، محمد صالح پور. چاپ اول: تهران، انتشارات صالحين، 1379، 99 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

جمكران آستان وصال حضرت دوست، حسين سمنانى. چاپ اول: تهران، انتشارات نخل دانش، 1378، 159 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

جنات الثمانيه، محمدباقر بن مرتضى حسينى خلخالى، تحقيق محمدرضا انصارى قمى. چاپ اول: قم، انتشارات دليل ما، 1381، 896 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

الجوهر المنظم فى زيارة القبر الشريف النبوى المكّرم، ابن حجر المكّى، تحقيق محمد زينهم. چاپ اول: قاهره، انتشارات مكتبة مدبولى، 2000 م، 149 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

چهار رساله (راهنماى زائران مدينه و اثبات مشروعيت زيارت قبور انبيا و اوليا به دلايل سنت و اجماع و قياس)، عبدالقادر بنى عباس. چاپ اول: بى جا، بى نا، 1379، 52 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

چهل حديث زيارت، جواد محدّثى. چاپ اول: قم، انتشارات معروف، 1382، 64 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

چهل دختران (مرورى كوتاه بر پيدايش امامزادگان روستاى انجدان)، سيدحسن شريفى. چاپ اول: قم، انتشارات نجابت، 1385، 144 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

حجر الاسود، محمد كاظمينى. چاپ اول: قم، انتشارات صحيفه خرد، 1385، 168 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

حماسه عاشورا به بيان حضرت مهدى، جلال برنجيان. چاپ پنجم: تهران، انتشارات طور، 1378، 232 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

خاطرات آموزنده از توسل جويندگان، رزمندگان، صالحان و ناصحان، غلامحسين رحيمى اصفهانى. چاپ اول: تفرش، انتشارات عسكريه، 1378. (موضوع: داستان هاى مذهبى)

خاطرات زيارت (مجموعه آثار كودكان و نوجوانان)، مركز آفرينش هاى ادبى. چاپ اول: تهران، كانون پرورش فكرى كودكان و نوجوانان، 1373، 134 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

خاك آسمانى (در فضيلت و چگونگى استشفا به تربت عبير آساى حسينى)، سيدفضل الله امامت، به كوشش ناصر باقرى بيدهندى. چاپ اول: قم، انتشارات نور الاصفياء، 1380، 64 ص. (موضوع: مفهوم شناسى تبرك)

خاك پاكان (تاريخ آرامگاه هاى خاندان پيامبر و صحابه خاص آنان)، محمدحسين حسينى جلالى. چاپ اول: مشهد، انتشارات آستان قدس رضوى، 1379، 314 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

خسى در كربلا، عباس مجابى. چاپ اول: تهران، انتشارات ماهرنگ، 1383، 84 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

خلاصه توسل از ديدگاه عقل، قرآن و حديث، محمد ضياءآبادى، تلخيص محمدحسين شهرى. چاپ اول: تهران، انتشارات بناء، 1379، 56 ص. (موضوع: مفهوم شناسى توسل)

ص: 95

خلاصه زندگينامه امامزاده عبدالله حسين، اكبر كشاورز. چاپ اول: تهران، انتشارات ايمان، 1383، 48 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

خلاصه آشنايى با هدايتگران راه نور (امامزاده جعفر بن موسى)، اكبر كشاورز. چاپ اول: تهران، انتشارات ايمان، 1383، 82 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

خلاصه اى از زندگانى حضرت عبدالعظيم حسنى، اكبر كشاورز. چاپ اول: تهران، انتشارات ايمان، 1383، 92 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

خلوص در پرستش، انحراف در شفاعت، محمد ابراهيم شمسى. چاپ اول: كرمان، انتشارات وديعت، 1383، 210 ص. (موضوع: مفهوم شناسى شفاعت)

خواجه ربيع، محسن حسينى. چاپ اول: مشهد، انتشارات بنياد پژوهش هاى اسلامى، 1381، 112 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

خون گريه زيارت ناحيه مقدسه، سراينده احد ده بزرگى، ترجمه محمدرضا سنگرى. چاپ اول: تهران، انتشارات پيام آزادى، 1380، 128 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

داستان شگفت انگيزى از زيارت عاشورا و تربت سيد الشهداء، حيدر قنبرى. چاپ اول: قم، انتشارات شميم كوثر، 1385، 160 ص. (موضوع: داستان هاى مذهبى)

داستان هاى شگفت انگيز زيارت عاشورا (به همراه ادعيه و زيارات)، مهدى رئيسى. چاپ اول: قم، انتشارات مشهور، 1385. (موضوع: زيارتنامه ها)

داستان هايى از آثار تمسك به امام حسين (ع)، اسدالله افشار. چاپ اول: تهران، انتشارات مؤسسه تحقيقاتى و انتشاراتى نور، 1371، 128 ص. (موضوع: داستان هاى مذهبى)

داستان هايى از فضيلت زيارت امام حسين (ع)، على ميرخلف زاده. چاپ اول: قم، انتشارت مهدى يار، 1380، 120 ص. (موضوع: داستان هاى مذهبى)

در آستان جانان (آداب زيارت و خدمت)، اصغر ارشاد سرابى. چاپ اول: مشهد، انتشارات بنياد پژوهش هاى اسلامى آستان قدس رضوى، 1380، 88 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

در آستان جانان (راهنماى عتبات عاليات نجف و ...)، مجيد حسين زاده. چاپ اول: قم، انتشارات فكرآوران، 1380، 236 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

در بارگاه نور (برگزيده تحفة الزائر)، محمدباقر مجلسى، تصحيح محمدحسين صفاخواه و عبدالحسين طالعى. چاپ اول: تهران، انتشارات ابرون، 1378، 152 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

در پيشگاه امام (زيارت امين الله، وارث، عاشورا و ...)، ترجمه مهدى الهى قمشه اى. چاپ اول: تهران، شركت به نشر، 1378، 51 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

در حريم نور (زيارت عاشورا، دعاى ندبه، دعاى كميل و دعاى توسل)، سيد مجيد بنى هاشمى. چاپ سوم: قم، انتشارات آيه حيات، 1385، 96 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

در حريم يار (زيارت ناحيه مقدسه به همراه روايت و سند دعا، بيان ثواب، آثار و بركات)، محمدرضا جعفرى نيا. چاپ چهارم: قم، انتشارات نسيم كوثر، 1385، 48 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

در حريم يار (يادنامه سفر به عتبات عاليات)، سيدعباس فيض. چاپ اول: تهران، انتشارات مركز نشر فرهنگى آيه، 1378، 280 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

ص: 96

در حريم ياس (مجموعه زيارات حضرت زهرا (عليها السلام))، موسسه پيام امام هادى. چاپ سوم: قم، انتشارات پيام امام هادى (ع)، 1385، 128 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

در رواق نور (آشنايى با زندگى امام رضا (ع) و آداب زيارت)، محسن قرائتى. چاپ اول: تهران، انتشارات دفتر نشر فرهنگ اسلامى، 1380، 48 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

در مسلخ عشق، حسن موسوى خراسانى. چاپ اول: قم، انتشارات طاووس بهشت، 1381، 208 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

الدرة البهية فى فضل الكربلاء و تربتها الزكية، حسين براقى. چاپ اول: قم، المكتبة الحيدرية، 1382، 83 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

الدرة البيضاء فى شرح زيارة العاشوراء، سيدعزيزالله امامت كاشانى. چاپ اول: كاشان انتشارات مجمع متوسلين به آل محمد، 1378، 448 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

درحريم ولايت، آقا نجفى اصفهانى، كوشش تقى صوفى نياركى. چاپ اول: قم انتشارات مؤسسه آموزش و پژوهشى امام خمينى، 1385، 272 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

درس هايى از زيارت عاشورا، جواد محدثى. چاپ دوم: قم، انتشارات دارالحديث، 1375، 70 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

درس هايى از شفاعت (مجموعه گفتارهاى آيت الله العظمى سيدتقى طباطبايى قمى)، عباس حاجيان دشتى. چاپ اول: قم، بى نا، 1364، 179 ص. (موضوع: مفهوم شناسى شفاعت)

درود جاودانه (زيارت عاشورا و دعاى پس از آن)، حسين حسينى. چاپ اول: تهران، انتشارات نگار، 1382، 16 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

درود و درد، سعيد مقدس. چاپ اول: تهران، انتشارات مكيال، 1371، 208 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

الدعا و الزيارة مع مسائل فقهية و الساعات الشرعية لمدينة مشهد المقدسة، محمد باقر بحرانى. چاپ اول: مشهد، انتشارات جوان ياوران، 1385، 128 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

دعا و توسل، سيدحسن طاهرى خرم آبادى. چاپ دوم: قم، انتشارات بوستان كتاب، 1386، 152 ص. (موضوع: مفهوم شناسى دعا و توسل)

دعا و زيارت در سرزمين وحى، اكبر ترابى. چاپ اول: قم، انتشارات دار العلم، 1382، 351 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

دعاى توسل به چهارده معصوم (عليهم السلام) با ترجمه تصويرى و اشعار توسل دو شاعر نامى: خواجوى كرمانى و مولانا خالد نقشبندى همراه با بحثى در حقيقت توسل و پاسخ به

ايرادات وهابيان، عبدالكريم بى آزار شيرازى. چاپ اول: تهران، انتشارت دفتر نشر فرهنگ اسلامى، 1385، 92 ص. (موضوع: مفهوم شناسى توسل)

دعاى توسل همراه با ترجمه نظم و نثر، ناصر اصغرى هشترودى. چاپ اول: تهران، انتشارات عارف كامل، 1381، 48 ص. (موضوع: شعر مذهبى)

دعاى توسل و روضه محمد و آل محمد (ص)، على ميرخلف زاده. چاپ دوم: قم، انتشارات محمد و آل محمد (ص)، 1385، 70 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

دعاى كميل به همراه زيارت آل ياسين، دعا، توبه و آمرزش گناهان. چاپ اول: قم، انتشارات دكتر حامد، 1385، 48 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

ص: 97

دعاى معراج و زيارت عاشورا، كمال بابايى. چاپ اول: اردبيل، انتشارات رهرو دانش، 1381، 31 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

دليل الاماكن المقدسة فى سورية، ايوب الحائرى. چاپ اول: بيروت، مؤسسة البلاغ، 1385، 167 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

الدليل المرشد للمدينة المنورة، وكالة المنبر للدعاية و الاعلان. چاپ اول: جدّه، انتشارات المملكة العربية السعودية، 1407، 110 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

دو رساله در حالات و كرامات حضرت شاهچراغ، محمديوسف نيرى. چاپ اول: شيراز، انتشارات دانشگاه شيراز، 1378، 288 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

ديدار يار (مجموعه دعاها و زيارتنامه ها)، حسين غفارى ساروى. چاپ اول: سارى، انتشارات شوق، 1385، 144 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

الذخائر القدسية فى زيارة خير البرية، عبدالحميد بن محمدعلى قدس بن الخطيب. چاپ دوم: بيروت، انتشارات دارالرائد العربى، 1403 ق، 223 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

ذيل كتاب مرشد الزوار الى القبور الابرار، محمد فتحى ابوبكر. چاپ اول: قاهره، انتشارات الدار المصرية اللبنانية، 1415 ق، 287 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

راز و نياز (گزيده اى از دعاها و زيارت ها)، على اكبر تلافى. چاپ اول: تهران، انتشارات ريحان، 1382، 256 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

راز و نياز محب، دفتر تحقيقات محب. چاپ اول: مشهد، انتشارات محب، 1375، 208 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

راهنما و زيارتنامه زائرين عتبات عاليات، جواد رضوى. چاپ اول: قم، انتشارات مهر اميرالمؤمنين، 1383، 516 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

راهنماى زائران كربلا، مهدى احمدى. چاپ ششم: قم، انتشارات نصايح، 1383، 288 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

راهنماى زائرين سوريه، مهدى احمدى. چاپ اول: قم، انتشارات نصايح، 1383، 112 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

راهنماى زائرين، احمد سامعى. چاپ اول: تهران، انتشارات شركت چاپ و نشر بين الملل، 1381، 400 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

راهنماى زيارت و سياحت در سوريه، على حسن موسى. چاپ اول: سارى، انتشارات مهر سجاده، 1383، 126 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

راهنماى سفر حج از ابتدا تا انتها، حاج محمدرفيع جلالى. چاپ اول: تهران، انتشارات مؤلف، 1385، 159 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

راهنماى كامل حج و زيارت، حسين رحمانى تيركلايى. چاپ اول: كاشمر، انتشارات عالم افروز، 1384، 410 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

راهنماى مشتاقان زيارت امام رضا (ع) و جاذبه هاى گردشگرى خراسان، محمدرضا سبحانى. چاپ اول: تهران، انتشارات جهانتاب، 1381، 80 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

راهنماى مصور سفر زيارت سوريه، سيداحمد علوى. چاپ اول: قم، انتشارات معروف، 1386، 204 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

ص: 98

راهى به سوى خدا (مجموعه دعا وزيارت)، شيخ عباس قمى. چاپ اول: قم، انتشارات انصاريان، 1384. (موضوع: زيارتنامه ها)

راهيان كربلا، احمد سامعى. چاپ اول: تهران، انتشارات نسيم سحر، 1382، 224 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

ره توشه ديدار (در آداب و اسرار زيارت اهل بيت (عليهم السلام))، مهدى طيب. چاپ اول: تهران، انتشارات سفينه، 1381، 320 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

ره توشه رضوى، محمدحسن مشكوه. چاپ اول: تهران، انتشارات ابرون، 1378، 63 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

ره توشه زائران امام هشتم، اصغر محمدى. چاپ اول: تهران، انتشارات انديشه فرزانگان، 1381، 340 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

ره توشه ديدار، محمود اكبرى. چاپ دوم: قم انتشارات شهاب الدين، 1384، 120 ص. (موضوع: زيارتنامه)

ره توشه زائر، محمد كارآموزيان و سيدجواد ورعى. چاپ اول: تهران، نشر مشعر، 1379، 72 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

ره توشه عتبات عاليات، جمعى از محققان. چاپ اول: تهران، نشر مشعر، 1379، 312 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

ره توشه اى از زيارت عاشورا (به ضميمه دو زيارت ناحيه مقدسه خطاب به امام حسين (ع) و خطاب به شهداى كربلا)، محمدمهدى اشتهاردى. چاپ اول: تهران، انتشارات مطهر، 1381، 110 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

ره آورد سوريه، محمدرضا خراسانى. چاپ اول: رفسنجان، انتشارات مؤلف، 1379، 66 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

رواق عصمت (شرحى بر زيارتنامه حضرت فاطمه معصومه (عليها السلام))، سيدعلى حسينى. چاپ اول: قم، انتشارات زائر، 1385، 302 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

روضات الجنان و جنات الجنان، حافظ حسين كربلايى تبريزى، مقدمه و تصحيح جعفر سلطان القرائى، به كوشش محمدامين سلطان القرائى. چاپ اول: تبريز انتشارات ستوده، 1382، دو جلد. (موضوع: مزارات اسلامى)

روضة اطهار (مزارات متبركه و محلات قديمى تبريز و توابع)، محمدامين حشرى تبريزى (قرن 11)، تصحيح عزيز دولت آبادى. چاپ اول: تبريز، انتشارات ستوده، 1371، 258 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

روضة الزائر فى زيارات مشاهد اهل بيت الرسول بالقاهره، محمدعلى دانشيار التسترى. چاپ اول: بى جا، بى نا، 1394 ق، 32 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

روضه رضوان (مشاهير مدفون در تكيه كازرونى)، محمدحسين رياحى. چاپ اول: اصفهان، انتشارات كانون پژوهش، 1385، 368 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

زائران آفتاب (آثار و بركات زيارت سيدالشهداء)، صادق ميرشفيعى. چاپ اول: قم، انتشارات ياقوت، 1385، 190 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

زمزم عشق (ره توشه زائران حج و عمره)، ولى الله عيسى زاده آملى. چاپ اول: قم، انتشارات مشهور، 1385. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

زمزمه محبت، محمدرضا كريمى. چاپ اول: انتشارات دليل ما، 1385، 72 ص. (موضوع: زيارتنامه)

زمينى از جنس بهشت (شرح فضيلت اماكن مقدسه كشور عراق)، حبيب الله متقيان. چاپ اول: قم، انتشارات حسنين، 1384، 400 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

زندگى نامه قاضى سيدركن الدين محمد، رضا زارع. چاپ اول: يزد، انتشارات علم نوين، 1384، 32 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

ص: 99

الزيارات الكاملة للائمة الكاظمية. چاپ اول: مشهد، انتشارات پارسايان، 1382، 88 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارات عتبات عاليات عراق (همراه فضايل زيارات)، حسين خرّمى. چاپ اول: قم، انتشارات خرّم، 1377، 336 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

زيارت (از سرى مجموعه احياء آداب و سنن اسلامى). چاپ اول: قم، انتشارات الهادى، 1372. (موضوع: داستان هاى مذهبى)

زيارت (از عاشوراى حسين (ع) تا قيام مهدى (عج))، محمدجواد حاج على اكبرى. چاپ اول: تهران، انتشارات تبارك، 1382، 96 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارت)

زيارت (داستان زندگى جابربن عبدالله انصارى)، رضا شيرازى. چاپ اول: تهران، انتشارات كتاب هاى پرنده، 1376، 16 ص. (موضوع: داستان هاى مذهبى)

زيارت ائمه معصومين (عليهم السلام) در روزهاى هفته، محمدسعيد احمدى. چاپ اول: همدان، انتشارات انديشه ياران، 1382، 32 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارت از حرم تا حريم، فاطمه لطفى. چاپ اول: تهران، انتشارات نيك ملكى، 1384، 106 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

زيارت آفتاب (روايات در باب فضيلت و كيفيت زيارت امام رضا (ع))، محمد باقر بن محمد تقى مجلسى. چاپ اول: تهران، انتشارات آرام دل، 1385، 96 ص. (موضوع: آداب ورسوم زيارت)

زيارت آفتاب، سعيد بهمن پور. چاپ اول: تهران، انتشارات جامعه نو، 1371. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارت آل ياسين (مناجات حضرت على (ع)، دعاى فرج). چاپ اول: تهران، انتشارات فرهنگى صبا، 1385، 64 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارت آل ياسين به همراه دعاى فرج، ترجمه مهدى الهى قمشه اى. چاپ اول: قم، انتشارات اكرام، 1385، 32 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارت آل ياسين وحديث كساء، ترجمه مهدى الهى قمشه اى، خطاطى مصطفى اشرفى تبريزى. چاپ سوم: تهران، انتشارات صائب، 1385، 32 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارت آل ياسين، ترجمه مجيد مسعودى. چاپ پنجم: تهران، انتشارات حمزه، 1385، 32 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارت آل ياسين، على اكبر تلافى. چاپ اول: تهران، انتشارات نيكزاد، 1385، 22 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارت آل ياسين، عليرضا حسين پور. چاپ چهارم: تهران، انتشارات آهسته، 1385، 8 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

الزيارة الامام على بن موسى الرضا (ع). چاپ اول: مشهد، انتشارات مكتبة الامام الرضا (ع)، 1385، 32 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

الزيارة الجامعه لائمه المؤمنين (عليهم السلام) دعاء الامام الحجة (عج)، دعاى يستشير و دعاء الامن، سيدمحمود غريفى بحرانى. چاپ دوم: قم، انتشارات مؤسسه سيده المعصومه (عليها السلام)، 1385، 16 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارة الرسول المصطفى و آله بدعة ام شرع؟ عبدالمجيد ميردامادى، به كوشش محسن احمد الخاتمى. چاپ اول: تهران، انتشارات ژرف، 1382، 608 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

زيارة الرسول (ص) و الصديقة البتول و ائمة البقيع، سيد محمود غريفى بحرانى. چاپ دوم: قم، مؤسسه سيدة المعصومه (عليها السلام)، 1385، 32 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

ص: 100

زيارة القبور (شبهات و ردود)، بدرالدين الحوشى. چاپ اول: قم، انتشارات مجمع جهانى اهل بيت، 1418 ق، 20 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

زيارت القبور الشرعية و الشركية، محمدبن پيرعلى بركلى. چاپ اول: لاهور، انتشارات زاهد بشير، 1365، 120 ص. (موضوع:

زيارت امام حسين (ع) (دروس تعليمى و تربيتى زيارت)، مرتضى حسينى اصفهانى. چاپ اول: قم، انتشارات فرهنگ قرآن، 1380، 191 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

زيارت امام رضا (ع) (زيارت خاصه رضويه با اشاره به بركات و آداب آن)، عبدالله علوى فاطمى. چاپ اول: قم، انتشارات انصاريان، 1378، 28 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارت امامزاده داوود (ع). چاپ اول: تهران، انتشارات ايتا، 1379، 23 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارت بقاع متبركه دزفول، محمدحسين حكمت فر. چاپ اول: دزفول، انتشارات دار المؤمنين، 1381، 224 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

زيارت پيامبر اعظم از راه دور. چاپ اول: مشهد، بنياد پژوهش هاى اسلامى آستان قدس رضوى، 1385، 32 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارت پيامبر (ص) از راه دور، سعيد آراء. چاپ اول: تهران، انتشارات جهان دانشمند، 1381، 64 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارت جامعه كبيره (زيارت امين الله، دعاى امام زمان (عج))، جمال الدين دربندى. چاپ هشتم: تهران، انتشارات غزالى، 1385، 62 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارت جامعه كبيره با زبان شعر، ژوليده نيشابورى. چاپ اول: ورامين، انتشارات علمى فرهنگىِ صاحب الزمان، 1382، 39 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارت جامعه كبيره به همراه كيفيت خواندن نماز شب، ترجمه مهدى الهى قمشه اى. چاپ اول: تهران، انتشارات مؤسسه كتابسراى اعلمى، 1385، 48 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارت جامعه (امام شناسى در گفتار امام هادى (ع))، هيئت تحريريه مؤسسه در راه حق. چاپ اول: قم، انتشارات مؤسسه در راه حق، 1378، 40 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارت جامعه (انگليسى)، اصغر على جعفر، ترجمه گروهى از مترجمين. چاپ اول: قم، انتشارات انصاريان، 1386، 320 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارت چهارده معصوم (عليهم السلام) (همسفر شما در مدينه، سوريه، كربلا، نجف و ...)، شيخ عباس قمى، ترجمه مهدى الهى قمشه اى. چاپ اول: تهران، انتشارات جهان آرا، 1384، 192 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارت چيست؟ زائر كيست، مجيد دانيالى. چاپ اول: مشهد، انتشارات دانشگاه فردوسى مشهد، 1375، 63 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

زيارت چيست؟ زائر كيست؟ واحد تحقيقات مؤسسه فرهنگى خدماتى ثامن الائمه (ع) اصفهان. چاپ اول: قم، انتشارات مهر ثامن الائمه، 1382، 36 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

زيارت حضرت ابوالفضل العباس همراه با ترجمه و توضيحات، ترجمه حميدرضا مستفيد. چاپ اول: تهران، انتشارات حنيف، 1385، 26 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

ص: 101

زيارت حضرت رسول اكرم از راه دور، ترجمه سعيد همايون. چاپ اول: قم، انتشارات راه سبز، 1385، 64 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارت حضرت زينب وحضرت رقيه (عليها السلام) همراه با دعاى توسل و دعاى فرج، خطاطى غلامرضا صفا مهدوى. چاپ دوم: مشهد، انتشارات على زاده، 1385، 32 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارت حضرت عبدالعظيم و امامزاده حمزه و امامزاده طاهر. چاپ اول: تهران، انتشارات سميع، 1385، 24 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارت خدا (پژوهش پيرامون عيادت در اسلام)، مهدى رضايى و على اكبر مظاهرى. چاپ اول: قم، انتشارات مركز تحقيقات اسلامى جانبازان، 1375، 96 ص. (موضوع: آداب و رسوم عيادت و زيارت)

زيارت خوبان، محمد چغايى اراكى. چاپ اول: بى جا، بى نا، 1376، 96 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

زيارت در پرتو ولايت (شرحى بر زيارت عاشورا)، زهره صفاتى. چاپ اول: قم، انتشارات آيات بينات، 1383، 200 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

زيارت در سوريه، دفتر زيارتى و خدماتى مسافرتى و جهانگردى سماء فارس. چاپ اول: شيراز، انتشارات نويد شيراز، 1378، 77 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارت عاشورا (اتحاد روحانى با امام حسين (ع))، شرح اصغر طاهرزاده. چاپ سوم: اصفهان، انتشارات لب الميزان، 1385، 96 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

زيارت عاشورا (به انضمام چهل نكته از زيارت عاشورا و دوازده بند محتشم كاشانى)، محمد فربودى. چاپ دوم: قم، انتشارات بقية الله، 1384، 64 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارت عاشورا (بيان آداب، بركات، شرايط و ...) سيدمحمد الحسينى زنجانى. چاپ اول: قم انتشارات بوستان كتاب، 1383، 104 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

زيارت عاشورا (دعاها و نمازهاى ماه محرم)، سعيد آراء. چاپ اول: تهران، انتشارات جهان دانشمندان، 1381، 64 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارت عاشورا (عربى- انگليسى)، شيخ عباس قمى، ترجمه گروهى از مترجمين. چاپ اول: قم، انتشارات انصاريان 32 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارت عاشورا با بيان آداب، بركات و شرايط زيارت و توصيه فرازهايى از زيارت شريفه عاشورا، محمدحسين موسوى زنجانى. چاپ اول: زنجان، انتشارات سلاله نور، 1378، 75 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارت عاشورا با ترجمه منظوم، مجتبى رضانژاد. چاپ اول: تهران، انتشارات نذير، 1380، 24 ص. (موضوع: شعر مذهبى)

زيارت عاشورا با ترجمه و شعر، ابراهيم عرب پور. چاپ اول: تهران، انتشارات نور الطليعه، 1381، 35 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارت عاشورا به همراه ترجمه و توضيحات لغوى، ادبى و تاريخى، حميدرضا مستفيد. چاپ اول: مشهد، انتشارات با ما، 1385، 80 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارت عاشورا جهت بيعت با اهداف امام حسين (ع) به انضمام (صلوات بر امام حسين (ع)، دوازده بند محتشم كاشانى و ...)، ترجمه سيدمحمد حسين سجاد. چاپ دوم: قم، انتشارات مهر ثامن الائمه (عليهم السلام)، 1385، 32 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارة عاشورا فوق الشبهات، جواد تبريزى. چاپ اول: قم، انتشارات دارالصديقة الشهيده (عليها السلام)، 1385، 88 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

ص: 102

زيارت عاشورا همراه با دعاى علقمه و زيارت حضرت عباس و ختم نادعلى كبير، ترجمه مهدى الهى قمشه اى. چاپ اول: تهران، انتشارات ارمغان طوبى، 1384، 48 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارت عاشورا و آثار معجزه آساى آن، على اكبر مهدى پور. چاپ اول: قم، انتشارات رسالت، 1380، 96 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارت عاشورا و دعاى توسل، ترجمه مهدى الهى قمشه اى. چاپ چهارم: تهران، انتشارات ارمغان طوبى، 1384. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارت عاشورا و دعاى علقمه، خانه كودك. چاپ دوم: انتشارات دليل ما، 1384، 24 ص. (موضوع: زيارتنامه)

زيارت عاشورا و زيارت حضرت عباس و .... چاپ اول: قم، انتشارات فكرآوران، 1384، 48 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارت عاشوراى آسان وعبادات آسان، على فلسفى خراسانى. چاپ اول: مشهد، انتشارات همياران جوان، 1385، 104 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارت عشق كربوبلا سفرنامه سى، عليرضا حضرتى، مقدمه حسين محمدزاده. چاپ اول: تهران، انتشارات فدائيان اهل بيت، 1382، 130 ص. (موضوع: شعر مذهبى)

زيارت فاجعه، ناحيه مقدسه و زيارت عاشورا، محسن ماجراجو. چاپ اول: تهران، انتشارت لاهوت، 1383، 67 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارت قبور، على اصغر رضوانى. چاپ اول: قم انتشارات مسجد مقدس جمكران، 1385، 172 ص. (موضوع: مفهوم شناسى زيارت)

زيارت مفجعه (اندوه بزرگ) (زيارتنامه حضرت زينب (ع)، زيارتنامه حضرت رقيه (ع)، زيارتنامه حضرت زهرا (ع))، سيد ضياءالدين تنكابنى. چاپ اول: قم، انتشارات نداى كوثر، 1385، 40 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارت مفجعه حضرت زينب (همراه با زيارت حضر فاطمه و حضرت رقيه و ...). چاپ دوم: شيراز، انتشارات شاهچراغ، 1386. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارت مفجعه حضرت زينب (عليها السلام) به انضمام زيارت حضرت رقيه خاتون (عليها السلام) و نماز غفيله. چاپ اول: تهران، انتشارات يادمان فلسفى، 1385، 64 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارت ناحيه مقدسه، سيدمحمدحسن سجاد. چاپ اول: قم، انتشارات اكرام، 1385، 128 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارت ناحيه مقدسه، محمد عيدى مرادى. چاپ اول: تهران، انتشارات آزما، 1385، 104 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارت ناحيه مقدسه به ضميمه حديث ابن شبيب، آقاحسين احمدى. چاپ اول: قم، انتشارات پارسايان، 1386، 80 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

الزيارة و التوسل، صائب عبدالحميد. چاپ اول: قم، مركز الرساله، 1379، 160 ص. (موضوع: مفهوم شناسى توسل)

زيارت، ديدارى مشتاقانه، حركتى شورانگيز و انقلاب آفرين، محمدمهدى ركنى. چاپ اول: مشهد، انتشارات كنگره جهانى حضرت امام رضا (ع)، 1362، 40 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

الزيارة، عبدالحسين امينى، تهيه محمد الحسون. چاپ اول: تهران، نشر مشعر، بى تا 263 ص. (موضوع: مفهوم شناسى زيارت)

زيارت، مجيد سرسنگى. چاپ اول: تهران، انتشارات شبكه هنر، 1384، 24 ص. (موضوع: داستان هاى مذهبى)

زيارتگاه ها و زيارتنامه هاى سوريه، زكريا بيگدلى. چاپ هشتم: قم، انتشارات شميم كوثر، 1386، 120 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

ص: 103

زيارتنامه امام رضا (ع) (تركى استانبولى)، فخرالدين آلتان. چاپ اول: قم، انتشارات مجمع جهانى اهل بيت، 83 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارتنامه امام رضا (ع)، ترجمه مهدى الهى قمشه اى، خطاطى غلامعلى هاشمى حسينى نژاد. چاپ چهارم: مشهد، انتشارات قاسمى، 1385، 32 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارتنامه امام رضا (ع)، عليرضا حسين پور. چاپ پنجم: تهران، انتشارات آهسته، 1385، 8 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارتنامه امام هشتم (ع)، عباس قمى، ترجمه مهدى الهى قمشه اى. چاپ اول: مشهد، انتشارات نداى اسلام، 1385، 20 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارتنامه امامزاده سيداسحق بن موسى بن جعفر (ع)، على اصغر عابدين و احمد نعمتى. چاپ اول: قم، انتشارات سرور، 1385، 24 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارتنامه حضرت امام على بن موسى الرضا (ع)، ترجمه مهدى الهى قمشه اى. چاپ اول: مشهد، انتشارات خانه پژوهش، 1385، 24 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارتنامه حضرت امامزاده جعفربن موسى الكاظم (ع)، غلامحسين هدايتى نژاد. چاپ اول: تهران، انتشارات استادى، 1380، 32 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارتنامه حضرت امامزاده داوود (ع) به اهتمام زيارت ائمه معصومين (عليهم السلام)، سيد محمدعلى طباطبايى. چاپ اول: تهران، انتشارات مؤلف، 1385، 94 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارتنامه حضرت عبدالعظيم الحسنى (ع) وحضرت امامزاده حمزه (ع) و حضرت امامزاده طاهر (ع) به انضمام زيارت عاشورا ...، تصحيح جعفر شكرى. چاپ اول: شهررى، انتشارات شهريارى، 1385، 64 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارتنامه حضرت عبدالعظيم، عليرضا حسين پور. چاپ پنجم: تهران، انتشارات آهسته، 1385، 8 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارتنامه حضرت على بن موسى الرضا (ع) و زيارت امين الله. چاپ اول: مشهد، انتشارات ماهان، 1380، 32 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارتنامه حضرت فاطمة الزهرا (عليها السلام)، عليرضا حسين پور. چاپ پنجم: تهران، انتشارات آهسته، 1385، 8 ص. (موضوع: زيارتنامه)

زيارتنامه حضرت معصومه (عليها السلام) (همراه با زيارت امين الله، زيارت وارث). چاپ دوم: قم، انتشارات بيت الاحزان، 1385، 32 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارتنامه حضرت معصومه (عليها السلام)، عليرضا حسين پور. چاپ پنجم: تهران، انتشارات آهسته، 1385، 8 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارتنامه عاشورا با ترجمه و توضيحات لغوى، ادبى و تاريخى، حميدرضا مستفيد. چاپ اول: تهران، انتشارات بنياد قرآن و عترت، 1384، 79 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه ها)

زيارتنامه عتبات عاليات عراق، مهدى احمدى. چاپ اول: قم، انتشارات نصايح، 1379، 268 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارتنامه عتبات عاليات، عليرضا هزار. چاپ اول: قم، انتشارات دليل ما، 1382، 360 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارتنامه كامل از كعبه معظمه تا كربلاى معلى، مهدى نوتاش. چاپ اول: تبريزى، انتشارات مؤلف، 1382، 428 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

ص: 104

زيارتنامه كامل عتبات عاليات عراق (به انضام فضايل زيارت مشاهد مشرفه)، سيدمحمدعلى سجاد. چاپ سوم: قم، انتشارات عالمه، 1377، 317 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارتنامه كامل عتبات عاليات عراق (منتخب مفاتيح الجنان)، محمدعلى سجادى. چاپ اول: قم، انتشارات عالمه، 1377، 301 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارتنامه كربلا و عتبات عاليات در عراق (آداب سفر و فضيلت زيارت امام حسين (ع))، رجبعلى احمدى. چاپ اول: قم، انتشارات دار الكتاب، 1377، 608 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارتنامه امام رضا (ع)، چاپ پنجم: مشهد، بنياد پژوهش هاى اسلامى آستان قدس رضوى، 1379، 96 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارتنامه امام على بن موسى الرضا (ع) (اردو)، ذيشان حيدر جوادى. چاپ اول: قم، انتشارات انصاريان، 1378. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارتنامه حضرت رقيّه، على حبيب اللهى. چاپ دوم: تهران. نشر مشعر. 1378، 32 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارتنامه حضرت زينب، على حبيب الهى. چاپ اول: تهران، نشر مشعر، بى تا، 47 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

زيارت ها، نمازها، دعاها در عتبات عاليات، شيخ عباس قمى. چاپ اول: قم، انتشارات انصاريان، 1383، 296 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

ساختمان حرم نبوى، سلمى دملوجى، ترجمه محمدرضا مرواريد. چاپ اول: نشر مشعر، 1377، 63 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

سادات شهر و امامزادگان بزرگوار مدفون در آن آقاپلاسيد و آقابسمل، سيدعلى اكبر ميرحسينى، عكاس: اسماعيل بهارى. چاپ اول: تهران، انتشارات شمس الضحى، 1385، 96 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

ساوه سرزمين مقدس، على اصغر عابدين. چاپ اول: قم، انتشارات ياس زهرا، 1382، 63 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

ستارگان در كنار خورشيد (آشنايى با مزارات و زندگى فرزانگان مدفون در مشهد مقدس)، سعيد ماهوان. چاپ اول: مشهد، انتشارات ماهوان، 1375، 54 ص. (موضوع: آرامگاه ها)

ستاره كوير (نگاهى به تاريخچه شهداء و زندگانى امامزاده زيد نواده بزرگوار امام جعفر صادق)، محمد مهدى فقيه محمدى جلالى، ويراستار: حوراء (محبوبه) عادل. چاپ اول: قم، انتشارات وثوق، 1385، 192 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

سجاده عشق، نجف آقازاده. چاپ اول: تبريز، انتشارات مؤلف، 1379، 444 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

السجود على الارض، على احمدى. چاپ اول: تهران، نشر مشعر، بى تا، 145 ص. (موضوع: مفهوم شناسى سجده و تربت)

السجود على التربة الحسينيه عند الشيعه، باقر شريف القريشى. چاپ اول: قم، انتشارات مؤسسة المنار، 1374، 63 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

السجود على التربة الحسينيه، سيدمحمد مهدى موسوى خراسانى. چاپ اول: بيروت، انتشارات مؤسسة الاعمى للمطبوعات، 1420 ق، 382 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

سخنى چند با مشتاقان زيارت حرم مطهر دختر اميرمؤمنان. چاپ اول: تهران، دفتر آموزش و تبليغات حج و زيارت، 1407 ق، 12 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

سرچشمه فرات (راهنماى عتبات عاليات به همراه ادعيه و زيارات)، محمدحسين امين. چاپ اول: قم، انتشارات مدين، 1380، 352 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

ص: 105

سرزمين ماندگار، سيدابراهيم كلاهدوزان. چاپ اول: قم انتشارات پارسايان، 1385، 144 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

سرود عرش (گزيده سخنرانى ها)، كاظم صديقى. چاپ اول: تهران، انتشارات بامداد كتاب، 1382، 72 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

سفر به ديار عاشقان، محمود هاشمى. چاپ اول: تهران، انتشارات مؤلف، 1385، 286 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

سفر به قبله عشق (از تبريز تا كربلا)، على قادرى. چاپ اول: قم، انتشارات مشهور، 1382، 192 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

سفر به قطعه اى از بهشت، عين الله عابدى. چاپ اول: قم، انتشارات شهاب الدين، 1382، 207 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

سفر سبز (وظايف عبادى و اخلاقى زائران بيت الله الحرام)، ولى الله ملكوتى فر. چاپ اول: سبزوار، انتشارات آژند، 1382، 80 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

سفرنامه عشق، على اكبر مغيثى پور سبزوارى. چاپ اول: تهران، انتشارات ايتا، 1380، 116 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

سفيران رستگارى، محمد ملكى. چاپ اول: قم، انتشارات صبح صادق، 1384، 267 ص. (موضوع: امامزادگان)

سقاى معرفت (راز زيارت امامان معصوم و حضرت اباالفضل)، باقر فخّار. چاپ اول: قم، انتشارات دارالهدى، 1385، دو جلد. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

سلام بر پرچم افراشته، سيدمجتبى بحرينى. چاپ اول: تهران، انتشارات منير، 1377، 288 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

السلطان و سلاطين، احمد ماهوان. چاپ اول: مشهد، انتشارات ماهوان، 1382، 126 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

سلوك سرخ، مهرداد ويس كرمى. چاپ اول: اصفهان، انتشارات انتظار سبز، 1381، 110 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

سمريّه، ابوطاهر سمرقندى، به كوشش ايرج افشار. چاپ سوم: تهران، انتشارات فرهنگ ايران زمين، 1343، 144 ص. (موضوع: مزارات اسلامى)

سوز عشق در سفر كربلا، عبدالغفار وريشتى. چاپ اول: اصفهان، انتشارات گلبن، 1381، 154 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

سيرى در اماكن سرزمين وحى، على اكبر حسنى. چاپ اول: تهران، نشر مشعر، 1371، 136 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

سيماى آشتيان شهر فرزانگان، محسن آشتيانى. چاپ اول: بى جا، انتشارات فقه، 1375، 144 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

سيماى بهبهان سيناى صالحان، سيف الله نحوى. چاپ اول: قم، انتشارات نهاوندى، 1375، 176 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

سيماى خوى، على صدرايى خويى. چاپ اول: تهران، انتشارات سازمان تبليغات اسلامى، 1373، 215 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

سيماى رى، حميد ميرخندان. چاپ اول: تهران، انتشارات سازمان تبليغات اسلامى، 1373، 128 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

سيماى سمرقند، حسن احمدى نژاد بلخابى. چاپ اول: تهران، انتشارات سازمان تبليغات اسلامى، 1373، 103 ص. (موضوع: آرامگاه ها)

ص: 106

سيماى قدس مصلاى پيامبران، غلامرضا گلى زواره. چاپ اول: تهران، انتشارات سازمان تبليغات اسلامى، 1374، 353 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

سيماى قم، عبدالوحيد وفايى. چاپ اول: تهران، انتشارات سازمان تبليغات اسلامى، 1373، 171 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

سيماى كابل، حسن احمدى نژاد بلخابى. چاپ اول: تهران، انتشارات سازمان تبليغات اسلامى، 1373، 207 ص. (موضوع: آرامگاه ها)

سيماى كاظمين آرام دجله، حسن ايدرم. چاپ اول: تهران، انتشارات سازمان تبليغات اسلامى، 1379، 228 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

سيماى كربلا حريم حريّت، محمد صحتى سرو رودى. چاپ اول: تهران، انتشارات سازمان تبليغات اسلامى، 1373، 237 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

سيماى كوفه، غلامرضا گلى زواره. چاپ اول: تهران، انتشارات سازمان تبليغات اسلامى، 1373، 235 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

سيماى گرگان، مرتضى بذرافشان. چاپ اول: تهران، انتشارات سازمان تبليغات اسلامى، 1374، 160 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

سيماى لارستان (نخل هاى سزاوار)، صادق رحمانى. چاپ اول: قم، انتشارات همسايه، 1375، 175 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

سيماى مكه معبد عشق، عليرضا سيدكبارى. چاپ اول: تهران، انتشارات سازمان تبليغات اسلامى، 1376، 276 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

سيماى نايين گوهر كوير، غلامرضا گلى زواره. چاپ اول: تهران، انتشارات سازمان تبليغات اسلامى، 1373، 217 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

سيماى نجف اشرف، سعيد بابايى. چاپ اول: تهران، انتشارات سازمان تبليغات اسلامى، 1376، 251 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

شارع العنبريه، هشام عبدالعزيز الخريصى. چاپ اول: بى نا، بى تا، 72 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

شام سرزمين خاطره ها، مهدى پيشوايى. چاپ اول: تهران، نشر مشعر، 1369، 231 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

شجره طيّبه (امامزادگان بهبهان)، غلامرضا خادمى. چاپ اول: قم، انتشارات عصر ظهور، 1381، 228 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

شدّ الازار فى حط الاوزار (تذكره هزار مزار: مزارات شيراز)، جنيد بن محمود جنيد شيرازى (قرن 8)، ترجمه عيسى بن جنيد شيرازى، تصحيح عبدالوهاب نورانى وصال. چاپ اول: شيراز، انتشارات كتابخانه احمدى، 1364، 520 ص. (موضوع: آرامگاه ها)

شدّ الازار فى حطّ الاوزار عن زوّار المزار، معين الدين ابوالقاسم جنيد شيرازى، تصحيح محمد قزوينى و عباس اقبال. چاپ اول: تهران، چاپخانه مجلس، 1328، 621 ص. (موضوع: مزارات اسلامى)

شرح زيارت امين الله، بانو م. ن. مدرس فتحى. چاپ اول: تهران، انتشارات آفاق، 200 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

شرح زيارت امين الله، سيدهاشم رسولى محلاتى. چاپ اول: تهران، انتشارات دفتر نشر فرهنگ اسلامى، 336 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

ص: 107

شرح زيارت امين الله، محمد محمدى گيلانى، مقدمه زين العابدين قربانى. چاپ اول: لاهيجان، نشر سايه، 1385، 248 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

شرح زيارت جامعه كبيره (به زبان روسى)، سيد عبدالله شبر، ترجمه عمران رجب اف. چاپ اول: قم، انتشارات دانش حامدون، 1385، 352 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

شرح زيارت جامعه كبيره، محمدباقر بن محمدتقى مجلسى، به كوشش رضا استادى. چاپ اول: قم، انتشارات مؤلف، 1385، 288 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

شرح زيارت جامعه كبيره، حسين همدانى درودآبادى، ترجمه محمدحسين نائيجى. چاپ دوم: قم، انتشارات مسجد مقدس جمكران، 1385، 782 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

شرح زيارت رجبيّه (در فضيلت زيارت حضرت رضا (ع))، محمدباقر بيرجندى، تصحيح محمدحسين صفاخواه- عبدالحسين طالعى. چاپ اول: تهران، انتشارات ابرون، 1379، 262 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

شرح زيارت عاشورا، حبيب الله شريف كاشانى، تصحيح محمد شريف آيت الله زاده كاشانى. چاپ اول: قم، انتشارات مؤلف، 1363، 84 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارت)

شرح زيارت عاشورا، على اصغر عزيزى تهرانى. چاپ دوم: انتشارات دارالصادقين، 1376، 246 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

شفاعت از ديدگاه شافعان، ناصر باقرى بيدهندى. چاپ اول: قم، انتشارات شاكر، 1377، 64 ص. (موضوع: مفهوم شناسى شفاعت)

الشفاعة بحوث فى حقيقتها و اقسامها و معطياتها، كمال الحيدرى. چاپ اول: بى جا، انتشارات دارالفراقه، 1383. (موضوع: مفهوم شناسى شفاعت)

شفاعت به ضميمه كراماتى از معصومين، على درى اصفهانى. چاپ اول: قم، انتشارات ام ابيها، 1377، 100 ص. (موضوع: مفهوم شناسى شفاعت)

شفاعت كبرى، حميد كاظمى پور. چاپ اول: تهران، انتشارات حجم سبز، 1379، 76 ص. (مفهوم شناسى شفاعت)

الشفاعة و الشفيع من تفسير مواهب الرحمن، عبدالاعلى موسوى سبزوارى، مقدمه جميل القريشى. چاپ اول: بى جا، انتشارات فجر الايمان، 1383، 47 ص. (موضوع: مفهوم شناسى شفاعت)

شفاعت و توسل، سيدمحمد كاظم روحانى. چاپ هفتم: قم، دفتر نشر معارف، 1385، 88 ص. (موضوع: مفهوم شناسى شفاعت و توسل)

شفاعت و زيارت، جمعى از محققان. چاپ اول: تهران انتشارات كانون انديشه جوان، 1386، 165 ص. (موضوع: مفهوم شناسى زيارت)

شفاعت و عرفان، حله هاشمى. چاپ اول: سنندج، انتشارات پرتو بيان، 1383، 440 ص. (موضوع: مفهوم شناسى شفاعت)

شفاعت، محمد قاضوى. چاپ اول: قم، انتشارات سبط اكبر، 1381، 136 ص. (موضوع: مفهوم شناسى شفاعت)

الشموس الطالعة فى مشارق زيارة الجامعة، حسين همدانى درودآبادى، تحقيق نبيل رضا علوان. چاپ اول: قم، انتشارات انصاريان، 1386، 688 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

شناخت بناهاى مذهبى استان چهارمحال بختيارى، صفرعلى لله گانى. چاپ اول: فرخ شهر، انتشارات آصف، 1380، 170 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

ص: 108

شناخت عراق و عتبات عاليات، محمدنصير رئيسى اردلى. چاپ اول: تهران، انتشارات نيايشگران وحدت، 1385، 140 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

شهر پيامبر، حبيب يغمايى. چاپ اول: تهران، بى نا، 1354، 47 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

شهر خاموشان و ديار باهوشان، مجتبى بحرينى. چاپ اول: تهران، انتشارات منير، 1384، 252 ص. (موضوع: آرامگاه ها)

شهيد و شهادت در ادعيه و زيارات، على اكبر عليخانى- مرتضى بحرانى. چاپ اول: تهران، انتشارات بنياد شهيد انقلاب اسلامى، 1380، 259 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

شور عندليب، صادق دارابى، به كوشش ميرزا عبدالمهدى عندليبى. چاپ اول: قم، انتشارات انصاريان، 1385، 584 ص (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

شوق ديدار (مباحثى پيرامون زيارت)، محمدمهدى ركنى يزدى. چاپ پنجم: مشهد، انتشارات بنياد پژوهش هاى اسلامى، 1386، 316 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

صدف المرضيه (ردّى بر عقايد وهابيت پيرامون زيارت اهل قبول)، ميثم قاسمى علوى. چاپ اول: اصفهان، انتشارات ليالى، 1382، 210 ص. (موضوع: مفهوم شناسى زيارت)

صراط الهدايه (راهنماى زائران عتبات عاليات)، حسين باقرى. چاپ اول: تهران، انتشارات بنياد قرآن و عترت، 1384، 405 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

صفير ولايت (شرح زيارت جامعه كبيره: بذل جان به پيشگاه جانان)، سيدمحمد ضياءآبادى. چاپ اول: تهران، انتشارات بهاران و بنياد خيريه الزهرا، 1385، 18 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

صفير ولايت (شرح زيارت جامعه كبيره: بركات صلوات و مباهله)، سيدمحمد ضياءآبادى. چاپ دوم: تهران، انتشارات بنياد خيريه الزهرا و دفتر امور فرهنگى، 1385، 16 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

صفير ولايت (شرح زيارت جامعه كبيره: پاكى جان، شرط پيوند با اهل بيت (عليهم السلام))، سيدمحمد ضياءآبادى. چاپ اول: تهران، انتشارات بنياد خيريه الزهرا و امور فرهنگى، 1385، 16 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

صفير ولايت (شرح زيارت جامعه كبيره: احاطه ى علم ولايت بر احكام و اسرار شريعت)، سيدمحمد ضياءآبادى. چاپ اول: تهران، انتشارات بنياد خيريه الزهرا، 1385، 16 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

ضياء الصالحين فى الادعية و الزيارات، محمدصالح جوهرچى. چاپ دهم: قم، انتشارات لقاء، 1385، 536 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

الطريق الى الله (مجموعه دعا و زيارت)، شيخ عباس قمى. چاپ اول: قم، انتشارات انصاريان، 1383، 32 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

طريقه قرائت زيارت عاشورا و دعاهاى بعد از آن. چاپ اول: تهران، انتشارات الهگان، 1383، 69 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

عاشقانه ها، بيوك جامعى. چاپ اول: تهران، انتشارات شيخ صفى الدين، 1381، 91 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

عتبات عاليات (راهنماى سفر به كربلا، نجف و ...)، على سپهرى اردكانى. چاپ اول: قم، انتشارات مشهور، 1385. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

عتبات عاليات (سفره معنوى اولياء الله)، ابوعلى خداكرمى زنجانى. چاپ اول: قم، انتشارات افق فردا، 1382، 325 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

عتبات عاليات، اصغر قائدان. چاپ اول: تهران، نشر مشعر، 1383، 280 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

ص: 109

عتبات عاليات، على محمد اسدى. چاپ دوم: تهران، مؤسسه فرهنگى نداى مهرآفرين، 1381، 168 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

عجائب زيارة الامام الرضا (ع)، حافظ حداد. چاپ اول: مشهد، انتشارات مكتبة الامام الرضا (ع)، 1385، 224 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

عرشيان، سيدجعفر شهيدى. چاپ اول: تهران، نشر مشعر، 1371، 136 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

عطر حضور (ترجمه زيارت آل ياسين)، سيدمهدى شجاعى. چاپ دوم: تهران، انتشارات بنياد فرهنگى حضرت مهدى موعود، 1381، 22 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

عطر سيب، حامد حجتى. چاپ اول: قم، انتشارات مسجد مقدس جمكران، 1378، 53 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

عفو مجازات گناهكاران، على علامه حائرى. چاپ اول: تهران، انتشارات مؤلف، 1384، 199 ص. (موضوع: مفهوم شناسى شفاعت)

على (ع) و زيارت جامعه كبيره، عبدالعلى گويا. چاپ اول: تهران، انتشارات زراره، 1378، 312 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

فاجعة البقيع، جلال معاش. چاپ اول: بيروت، انتشارات دار العلم، 1427 ق، 192 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

فرحة الغرى فى تعيين قبر اميرالمؤمنين، غياث الدين عبدالكريم بن طاووس. چاپ اول: قم، منشورات الرضى، بى تا، 164 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

فرهنگ آبادى ها و مكان هاى مذهبى كشور، محمدحسين پاپلى يزدى. چاپ اول: مشهد، انتشارات بنياد پژوهش هاى اسلامى آستان قدس رضوى، 1367، 639 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

فرهنگ زيارت، جواد محدثى. چاپ اول: تهران، انتشارات مشعر، 1386، 360 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

فضائل زيارة الامام الحسين (ع)، طالب خان. چاپ اول: قم، انتشارات رهپويان، 1384، 120 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

فضائل زيارة الامام الشهيد بكربلاء، محمد الآخوند. چاپ اول: يزد، انتشارات لاله كوير، 1382، 31 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

فضل زيارة الحسين، ابى عبدالله محمد بن على العلوى الشجرى، تصحيح سيداحمد حسينى اشكورى. چاپ اول: قم، مكتبة آية الله المرعشى العامه، 1403 ق، 122 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

فضيلت جمعه، سيدحسن ناصرالدين رضوى. چاپ اول: قم، انتشارات چاپ مهر، 1372، 150 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

فضيلت زيات امام حسين در احاديث و روايات (همراه با زبده ترين زيارت هاى وارده)، رسول خامه يار. چاپ اول: قم، انتشارات رهپويان، 1384، 232 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

فلسفه زيارت اهل قبور، عبدالمجيد ميرداماد. چاپ اول: قم، انتشارات مهديه، 1384، 143 ص. (موضوع: مفهوم شناسى زيارت)

فلسفه زيارت و آيين آن، مرتضى واعظ جوادى. چاپ سوم: قم، انتشارات اسراء، 1378، 255 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

فلسفه زيارت (ترجمه و شرح رساله زيارة القبور فخر رازى)، احمد عابدى. چاپ اول: قم، انتشارات زائر، 1376، 138 ص. (موضوع: مفهوم شناسى زيارت)

فهرست نسخه هاى خطى موجود در كتابخانه مزار يحيى بن حسين الهادى الى الحق در شهر صعدة جمهورى يمن، عبدالله حمود درهم الغرى. چاپ اول: قم، انتشارات كتابخانه آيت الله العظمى مرعشى نجفى، 1383، 472 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

ص: 110

فى ظل اصول الاسلام (دراسة شامل لمسألة التوحيد و الشرك و البدعة و قضية الاستشفا و التوسل و الزيارة و غيرها)، به قلم جعفر الهادى. چاپ اول: قم، مؤسسة الامام الصادق (ع)، 1414، 373 ص. (موضوع: مفهوم شناسى زيارت و توسل)

قبله عاشقان (راهنماى زائران)، بزرگ عالم زاده، ترجمه بشير عالمى. چاپ اول: مشهد، انتشارات بنياد پژوهش هاى اسلامى، 1381، 68 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

قبله عاشقان، راهنماى زائران در حرم مطهر امام رضا (ع) كاتعارف، بزرگ عالم زاده، ترجمه انيس عباس رضوى. چاپ اول: مشهد، انتشارات بنياد پژوهش هاى اسلامى، 1385، 112 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

القطوف الدانية فى المسائل الثمانية، عبدالحسين علاوى العبدالله الحسينى السراوى، تقديم عبدالله عرفان المنتفكى. چاپ اول: دمشق، انتشارات دار المودة، 1376، دو جلد. (موضوع: آرامگاه ها)

قم، دليل الزائر و السائح و عذراء المدينه، كمال السيد. چاپ اول: قم، انتشارات انصاريان، 1381، 176 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

قنديه و سمريه (دو رساله در تاريخ مزارات و جغرافياى سمرقند)، محمد بن عبدالجليل سمرقندى- ابوطاهر خواجه سمرقندى، به كوشش ايرج افشار. چاپ اول: تهران، انتشارات مؤسسه فرهنگى جهانگيرى، 1367، 224 ص. (موضوع: آرامگاه ها)

كامل الزيارات، ابن قولويه. چاپ اول: قم، انتشارات فقاهت، 1378، 610 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

كتاب الجوهر المنتظم فى زيارة القبر الشريف النبوى المكرم، احمد بن محمد بن حجر الهيثمى الشافعى، تحقيق بسام محمد بارور. چاپ اول: ابوظبى، انتشارات دار الكتب الوطنيه، 1366، 312 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

كتابشناسى امامزادگان و بقاع متبركه، سيداصغر احمدى. چاپ دوم: قم انتشارات صبح صادق، 1385، 400 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

كربلا ما مى آييم، مهران كبيرى. چاپ اول: تهران، انتشارات مؤلف، 1362، 40 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

كربلا و حرم هاى مطهر، سلمان هادى آل طعمه، ترجمه حسين صابرى. چاپ اول: تهران، نشر مشعر، 1378، 360 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

كربلاء الثورة و المأساة، احمد حسين يعقوب. چاپ اول: بيروت، انتشارات الغدير، 1418 ق، 356 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

كعبه عشق، فاطمه اثنى عشرى. چاپ اول: تهران، انتشارات حافظ نوين، 1385، 95 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

كعبه و جامه آن از آغاز تاكنون، محمد الدّقن، ترجمه دكتر هادى انصارى. چاپ اول: تهران، نشر مشعر، 1383، 303 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

كلمات مأثور در زيارت عاشورا (زيارت عاشورا و دعاى توسل)، حبيب الله متقيان. چاپ دوم: قم، انتشارات حسنين، 1385، 48 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

كليد بهشت (راهنماى اماكن، عتبات عاليات)، اكبر ترابى شهرضايى. چاپ اول: قم، انتشارات دارالهدى، 1382، 448 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

كليدهاى ارتباط با امام حسين (ع). چاپ اول: قم، انتشارات گل ياس، 1379، 48 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

كليدهاى ارتباط با امام حسين (ع)، جواد حسينى. چاپ اول: قم، انتشارات مهدى يار، 1380، 47 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

ص: 111

الكواكب السياره فى ترتيب الزيارة، شمس الدين ابو عبدالله الانصارى. چاپ اول: بغداد، انتشارات مكتبة المثنى، بى تا، 410 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

گذرى بر زيارت جامعه، ناصر شهيدى. چاپ اول: قم، انتشارات نصايح، 224 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

گل قصد (چهل حديث پيرامون سفر حج و زيارت مدينه)، محمد مطهر. چاپ اول: تهران، انتشارات سرزمين باران، 1384، 72 ص. (موضوع: مفهوم شناسى زيارت)

گل هاى حسينى، محمداسماعيل ناطق. چاپ اول: تهران، انتشارات ساربان، 1379، 64 ص. (موضوع: شعر مذهبى)

المأثور فى زيارة اهل القبور ويليها ايقاظ العقلة، محمدحسين نائينى. چاپ اول: قم، انتشارات نبوغ، 1374، 112 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

مجموعه شرح زيارات عاشورا (اسرار نهفته در كلمه مقدسه اباعبدالله و ابن رسول الله)، مرتضى زاهدى. چاپ اول: تهران، انتشارات صابره، 1385، 684 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيازتنامه)

مجموعه وظايف مع دلائل الخيرات، پير محمد كرم شاه صاحب سجاده نشين. چاپ اول: لاهور، انتشارات ضياء القرآن پبلى كيشتر، 1985 م، 334 ص. (موضوع: آداب ورسوم زيارت)

مجموعه وظايف، قارى رضا المصطفى اعظمى. چاپ اول: كراچى، بى نا، 1398 ق، 320 ص. (موضوع: آداب ورسوم زيارت)

المدينة المنوره عاصمة الاسلام الاولى، محمد السيدالوكيل. چاپ اول: جدّه، انتشارات دارالمجتمع، 1406 ق، 228 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

مدينه آشناى غريب، على اكبر يزدانى. چاپ اول: سارى، انتشارات آواى مسيح، 1385، 88 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

مراقد المعارف، محمد حرز الدين، تحقيق محمدحسين حرز الدين. چاپ اول: قم، انتشارات سعيد بن جبير، 1371، دو جلد. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

مراقد اهل البيت بالقاهره، محمد زكى ابراهيم. چاپ چهارم: قاهره، انتشارات مطبوعات العشيرة المحمديه، 1406 ق، 196 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

مراقد اهل بيت در شام، سيداحمد فهرى. چاپ اول: تهران، انتشارات اميركبير، 1367، 113 ص. (زيارتگاه هاى اسلامى)

مرشد الزائرين، مسعود معلم. چاپ اول: مشهد، انتشارات تكسوار حجاز، 1382، 48 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

مرشد الزوار الى قبور الابرار (الدار المنظم فى زيارة الجبل المقطم)، موفق الدين بن عثمان، تحقيق محمد فتحى ابوبكر. چاپ اول: قاهره، الدار المصرية اللبنانية، 1415 ق، 783 ص. (موضوع: آداب ورسوم زيارت)

المزار (المناسك المزار) شيخ مفيد، به كوشش سيدمحمدباقر موحد ابطحى. چاپ اول: قم، انتشارات مدرسة الامام المهدى، 1409 ق. (موضوع: مزارات اسلامى)

المزار الكبير، ابوعبدالله محمد بن جعفر المشهدى، تحقيق جواد القيومى الاصفهانى. چاپ اول: قم، انتشارات القيوم، 1377، 704 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

مزار شيخ احمد جام تجليگاه عرفان، هنر و معمارى، فرامرز صابر مقدم. چاپ اول: مشهد، انتشارات سنبله، 1383، 120 ص. (موضوع: آرامگاه ها)

مزار، به كوشش رضا استادى. چاپ اول: قم، دبيرخانه كنگره آقا حسين خوانسارى، 1377، 200 ص. (موضوع: مزارات اسلامى)

ص: 112

المزار، محمد بن مكى العاملى (شهيد اول: قرن 8)، تحقيق محمود البدرى. چاپ اول: قم، انتشارات مؤسسة المعارف الاسلاميه، 1375، 331 ص. (موضوع: زيارتنامه)

مزارات (در ذكر زيارتگاه هاى رفسنجان و در شرح احوال امامزاده ها)، محمد ترقى خواه پاريزى. چاپ اول: مشهد، انتشارات والعصر، 1381، 369 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

مزارات اصفهان از قرن سوم هجرى تا زمان حاضر، مصلح الدين مهدوى، تصحيح اصغر منتظر القائم. چاپ اول: اصفهان، انتشارات دانشگاه اصفهان، 1482 ق، 563 ص. (موضوع: آرامگاه ها)

المساجد السبعة و بيت الاخزان، سيدمحمود غريفى بحرانى. چاپ دوم: قم، انتشارات مؤسسة سيدة المعصومه، 1385، 24 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

مساجد مدينه منوره، گروه تحقيق و بررسى مسايل حج. چاپ اول: تهران، انتشارات شركت سهامى انتشار، 1359، 40 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

المساجد والاماكن الاثرية فى المدينة المنورة، عبدالله يوسف. چاپ اول: بيروت، انتشارات دارالمورخ العربى، 1416 ق، (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

المسجد النبوى عبر التاريخ، محمد السيد الوكيل. چاپ اول: جدّه، انتشارات دارالمجتمع، 1409 ق، 216 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

مسجد جمكران (ميعادگاه عشاق حضرت مهدى (عج))، مصطفى مصبا. چاپ اول: اصفهان، انتشارات بصائر، 1378، 112 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

مسجد شريف نبوى، ناجى محمدحسن عبدالقادر انصارى، ترجمه عبدالمحمد آيتى، تلخيص رضا مختارى. چاپ اول: تهران، نشر مشعر، 1371، 215 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

مشاهدة الصفافى المدفونين بمصر من آل المصطفى، مصطفى بن محمد بن يوسف اللغوى، تحقيق على عمر. چاپ اول: قاهره، انتشارات مكتبة الثقافة الدينيه، 2001 م، 103 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

مشاهير المدفونين فى الصحن العلوى الشريف، كاظم عبود فتلاوى. چاپ اول: قم، انتشارات اجتهاد، 1385، 424 ص. (موضوع: مزارات)

مشعل زائر (اعمال واسرار حج)، على عطايى اصفهانى. چاپ سوم: انتشارات دارالعلم، 1385، 448 ص. (موضوع: آداب ورسوم زيارت)

المشى الى الامام الحسين (ع)، محمود الغريفى. چاپ اول: قم، انتشارات دارالصديقة الشهيدة، 1383، 32 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

مصادره قبر پيامبر، على كورانى عاملى، ترجمه: مريم كورانى. چاپ اول: قم، انتشارات دارالهدى، 1385، 96 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

مصباح الزائر و جناح المسافر، ابوالقاسم على بن موسى (سيدابن طاووس). چاپ اول: قم، مؤسسه آل البيت لاحياء التراث، 1417 ق، 549 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

مصباح الزائرين در آداب زيارت حضرت امام رضا (ع)، محمدرضا غياثى. چاپ اول: قم، انتشارات اعراف، 1377، 202 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

المعالم الاثرية فى سورية و دمشق، سيد عادل علوى. چاپ اول: قم، انتشارات مؤسسة الاسلامية العامة للتبليغ و الارشاد، 1412 ق. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

ص: 113

معجم ما كتب فى الحج و الزيارة والمعالم الشرفة فى الحجاز، عبدالجبار الرفاعى. چاپ اول: تهران، انتشارات دارالمشعر، 1385، 376 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

معمارى امامزادگان قم در قرن هشتم، عمار كاوسى. چاپ اول: قم، انتشارات زائر، 1384، 136 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

مقام زيارت، محمدرضا طباطبايى نسب. چاپ اول: تهران، انتشارات نورالائمه، 1383، 96 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

مقام ولايت در شرح زيارت جامعه كبيره، احمد زمرديان. چاپ سوم: تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامى، 1366، 827 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

موسوعة زيارات المعصومين، جمعى از پژوهشگران مؤسسه الامام الهادى. چاپ دوم: قم، انتشارات پيام امام هادى (ع)، 1384، هفت جلد، 3085 ص. (موضوع: زيارتنامه ها، آداب و رسوم زيارت، كتابشناسى زيارت)

موسوعة النجف الاشرف، جعفر الدجيلى. چاپ اول: بيروت، انتشارات دار الاضواء، 1413 ق، 21 ج. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

ناقدة على زيارة القبور، فاروق موسوى. چاپ اول: قم، انتشارات دارالعلم آيت الله بهبهانى، 1385، 272 ص. (موضوع: مفهوم شناسى زيارت)

النجف الاشرف عادتها و تقاليدها، طالب على اشراقى. چاپ اول: نجف اشرف، مطبعة الآداب، بى تا، 298 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

نجواى سرخ (شرحى بر فرازهايى از زيارت عاشورا)، على محقق طوسى، به كوشش مهديار بامشكى. چاپ اول: قم، انتشارات دليل ما، 1385، 172 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

النجوم المتأثرة (مزارات قم المقدسة وضواحيها)، عادل العلوى. چاپ اول: قم، انتشارات مؤسسة الاسلامية العامة للتبليغ و الارشاد، 1381، 184 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

نغمه عاشقى، محمد رحمتى شهرضا. چاپ سوم: قم، انتشارات صبح پيروزى، 1386، 352 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

نفحات الرضا والقبول فى فضائل المدينة و زيارة سيدنا الرسول، امام الحضراوى، تحقيق محمد زينهم محمد عرب. چاپ اول: قاهره، انتشارات دارالغريب، 1999 م، 115 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

نگاه سبز (سى و دو حكايت از زيارت عاشقان مهدى)، حسن جلالى عزيزيان. چاپ دوم: قم، انتشارات مصطفى، 1378، 224 ص. (موضوع: داستان هاى مذهبى)

نگاهى به تاريخ عتبات، حسين اسلامى. چاپ اول: سارى، انتشارات پژوهش هاى فرهنگى، 1380، 155 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

نگاهى به زيارت غديريه، محمد حسين صفاخواه و عبدالحسين طالعى. چاپ اول: تهران، انتشارات شهاده، 1380، 248 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

نگرشى بر زيارت عاشورا، مرتضى روحانى. چاپ اول: تهران، انتشارات شبكه هنر، 1385، 136 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

نگرشى به زيارتنامه حضرت فاطمه معصومه، محسن رفيعى و معصومه شريفى. چاپ اول: قم، انتشارات زائر، 1384، 133 ص. (موضوع: نقد و تفسير زيارتنامه)

ص: 114

هدية الزائرين و بهجة الناظرين، شيخ عباس قمى، تصحيح سيدمحمدتقى كشفى. چاپ اول: تهران، انتشارات دهقان، 1379، 713 ص. (موضوع: زيارتنامه ها)

هشت بهشت (نگاهى نو به هشت بهشت روى زمين)، ناهيد طيبى. چاپ اول: قم، انتشارات بهشت بينش، 1382، 264 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

همراه با زائرين خانه خدا، محمدتقى رهبر. چاپ دوم: تهران، نشر مشعر، 1375، 144 ص. (موضوع: آداب و رسوم زيارت)

وادى عشق، سيدجعفرطباطبايى اميرى. چاپ اول: انتشارات زبرجد، 1382، 192 ص. (موضوع: زيارتگاه هاى اسلامى)

واژه نامه زيارت و حرم مطهر امام رضا (ع)، عظيم سرودلير. چاپ اول: مشهد، انتشارات بنياد پژوهش هاى اسلامى آستان قدس رضوى، 1383، 48 ص. (موضوع: مفهوم شناسى)

واسطه فيض يا توسل و شفاعت، سيدجعفرطباطبايى اميرى. چاپ اول: قم، انتشارات طاووس بهشت، 1381، 158 ص. (موضوع: مفهوم شناسى توسل)

بخش سوم: نسخه شناسى زيارت

نسخه شناسى زيارت به روايت فهرست هاى مجمع ذخائر اسلامى

و مركز احياى ميراث اسلامى

آداب زيارت امام رضا عليه السلام (فارسى)

از: سيد على بن محمدعلى ميبدى يزدى (1313)

مؤلف، پس از مدتى اقامت در كرمانشاه، آهنگ سفر به مشهد مقدس و زيارت حضرت امام رضا (ع) نمود، براى اين سفر، با عجله به تأليف كتاب حاضر در آداب و زيارات آن حضرت نمود ولى گويا موفق به اتمام آن نشد و فقط سه فصل آغاز آن را تحرير نموده است بدين عناوين:

فصل اول: در فضيلت زيارت قبور ائمه (عليهم السلام).

فصل دوم: در خصوص فضيلت زيارت امام رضا (ع).

فصل سوم: در آداب زيارت هر يك از ائمه (عليهم السلام).

آغاز: «الحمد لله رب العالمين. چون بعد از مجاورت متمادى به جهت اصلاح بدن به كرمانشاهان آمدم از قضاى خداوند اسباب ماندن فراهم آمد»

* نستعليق، به خط مؤلف.

18 گ، 18 (ع) 10 سم.

آداب زيارت حضرت امام رضا عليه السلام (فارسى)

از: شيخ حسين بن يوسف هروى مشهدى (پس از 1342)

ص: 115

در آداب و كيفيت زيارت حضرت امام رضا (ع) چنانچه در كتب معتبره نقل شده، تأليف شده به نام مقرب السلطنه و براى اينكه زايران زيارتها را هنگام تشرف به حرم مطهر درست و صحيح بخوانند. در آغاز احكام نماز و تعقيبات و بعضى از دعاها آمده و گويا بيش از اين تدوين نشده كه مقرب السلطنه معزول گرديد و تأليف

كتاب ناتمام ماند.

آغاز: «الحمد لله راحم عبرات المتضرعين و رافع درجات المخلصين. و بعد فيقول المتمسك بولاء اهل بيت نبيه المفتقر الى شفاعتهم».

* نستعليق خوش و دعاها نسخ معرب نيكو، به خط مؤلف، سال 1342 در مشهد مقدس، نوشته شده براى مقرب السلطنه كارگزار مشهد، عناوين و ترجمه زيرنويس دعاها و جدول صفحه ها شنگرف، جلد تيماج قهوه اى.

82 گ، سطور مختلف، 22 (ع) 13 سم

آداب الزيارة الرضوية (فارسى)

از: ميرزا قاضى بن كاشف الدين محمد اردكانى يزدى (1075)

در بيان احاديث مرويه از اهل بيت (عليهم السلام) در فضيلت زيارت امام رضا (ع) و شرح آداب وادعيه متعلقه به آن وترجمه احاديث وادعيه مرويه كه مؤلف آن را به واسطه سفر شاه عباس صفوى به آن مشهد مقدس نگاشته وآن را در يك مقدمه ويك مقاله ويك خاتمه تنظيم نموده است با اين عناوين:

مقدمه: در بيان احاديث مروى از اهل بيت (عليهم السلام) در فضل زيارت آن مشهد مقدس وترجمه آنها به فارسى.

مقاله: در بيان آداب زيارت آن حضرت وادعيه متعلق به آن وتفسير وترجمه ادعيه به فارسى.

خاتمه: در بيان زيارت نامه مشهوره در ماه رجب وترجمه آن به فارسى، وآداب زيارت امام رضا (ع) از دور.

آغاز افتاده: «وبعد چنين گويد معتكف زاويه دعا قاضى بن كاشف الدين محمد اليزدى ... كه چون ثواب زيارت مرقد منور ومشهد ازهر».

انجام: «ولا حول ولا قوة إلّا بالله العلى العظيم وصلى الله على أطيب المرسلين محمد وآله الطاهرين».

* نسخ، قرن يازدهم يا دوازدهم، عناوين وترجمه ادعيه شنگرف، تصحيح شده، داراى حواشى، برخى از ادعيه ترجمه نشده است، جلد تيماج جگرى ضربى، بدون مقوا.

124 گ، 7 س، 5/ 20 (ع) 5/ 13 سم

آداب زيارت و سفر (فارسى)

از:؟

مختصرى است در يك مقدمه و دوازده باب و يك خاتمه.

آغاز: «بعد الحمد و الصلاة ... در بيان آداب سفر و زيارت مراقد منوره و ضرايح مطهره».

* نستعليق نيكو و دعاها نسخ معرب، از سده دوازدهم، نسخه بياضى ودر بعضى صفحه ها يادداشتهاى مختلف ديده مى شود.

ص: 116

43 گ، سطور مختلف، 22 (ع) 15 سم.

الاعلام اللامعة فى شرح الزيارة الجامعة (عربى)

از: سيد محمد بن عبد الكريم طباطبايى بروجردى (حدود 1160)

شرحى است بر زيارت جامعه كبيره، در ابتدا احاديثى در فضل و كيفيت قرائت آن آورده سپس با استشهاد از كتب لغوى، حديثى، تفسيرى و غيره آن را شرح نموده است.

آغاز: «روى الشيخ فى التهذيب و الصدوق فى العيون و الفقيه زيارة جامعة يزار بها جميع الأئمة صلوات الله عليهم و هى أفصح الزيارات و أبلغها».

* نسخ زيبا، شيخ موسى بن محمد خوانسارى، سال 1323 كاتب كتاب را به آخوند ملا محمد على خوانسارى هديه نموده، عناوين شنگرف، تصحيح شده با حاشيه نويسى، در صفحه اول نام رسالات مجموعه و مؤلفين و عبارت «امانت محمد خوانسارى» و در صفحه سوم صورت اجازه سيد مهدى بحرالعلوم به سيد ابوالقاسم بن حسين موسوى خوانسارى و در صفحه چهارم نسب نامه مؤلف رساله اول تماماً مشهود است. 37 گ.

تبصرة الزائر و كشف السرائر (عربى)

از: سيد محمد بديع بن مير عبدالقدوس رضوى مشهدى (ق 13)

زيارت عاشورا و آنچه اعمال در اين روز وارد شده است را با عباراتى

همه فهم ترجمه نموده و از كتاب زاد المعاد و تحفة الزائر وبحار الانوار بهره برده است.

رساله حاضر را در يك مقدمه و دو باب ويك خاتمه تنظيم نموده بدين عناوين:

مقدمه: در ذكر احاديث مشعر بر ثواب زيارت زائران آن امام معصوم در روز عاشورا.

باب اول: در زيارت مشهوره آن حضرت واعمال طولانى روز عاشورا، در پنج فصل.

باب دوم: در زيارت و اعمال مختصره آن حضرت در روز عاشورا، در سه فصل.

خاتمه: در ادعيه واعمال متفرقه منقول از كتب ديگر به جز تأليفات مرحوم مجلسى.

تأليف كتاب به روز يكشنبه 8 جمادى الثانى 1157 به پايان رسيده است.

آغاز: «الحمد لله رب العالمين ... اين احقر خطور نمود كه عبارات زيارات واعمال روز عاشورا كه هر لفظش سينه سوز و هر كلمه اش غم اندوز است».

* نستعليق هندى و عبارات زيارات نسخ معرب، سيد على حسن، 6 صفر 1255 جهت ابوالظفر ولى عهد بهادر امداد حسين جهت چاپ در مطبع محمدى، نسخه را موريانه آسيب رسانده، برخى از برگها جابجا شده است، جلد مقوايى، عطف و گوشه ها پارچه اى قرمز.

85 گ، 8 س، 5/ 24 (ع) 17 سم.

ص: 117

تحفة الرضا (فارسى)

از: ملا محمدحسين بن مرتضى قلى بيگ پيشنماز (ق 12)

مؤلف، در آغاز جوانى پنج مرتبه به زيارت حضرت امام رضا (ع) مشرف شده واز محضر علماى آن ديار نظير شيخ حر عاملى بهره هاى علمى برده، وسپس مدت بيست سال به زيارت بيت الله الحرام وعتبات عاليات مشرف شده تا اينكه در سال 1119 به اتفاق شاه سلطان حسين صفوى باز توفيق زيارت امام رضا (ع) نصيب وى شده ودر آنجا به خاطرش گذشته كه كتابى مختصر در تاريخ امام رضا (ع) وثواب زيارت وآداب وادعيه وطريق زيارت آن حضرت را بنگارد، بدين انديشه كتاب حاضر را در يك مقدمه وهشت باب ويك خاتمه پرداخته است، عناوين چنين است:

مقدمه: در اسم وكنيت ولقب ونسب وكيفيت ولادت امام رضا (ع).

باب اول: در بيان بعضى از فضائل ومعجزات آن حضرت.

باب دوم: در بيان سبب وكيفيت آمدن آن حضرت به خراسان وكيفيت شهادت وغسل وكفن ودفن وتاريخ شهادت وعمر شريف ومدفن وعدد اولاد آن حضرت.

باب سوم: در ثواب زيارت امام رضا (ع) وبيان بعضى از وقايع غريب كه در روضه منوره آن حضرت واقع شده.

باب چهارم: در آداب وقواعد وشرايط ومقدمات زيارات حضرات معصومين.

باب پنجم: در زيارات مخصوصه امام رضا (ع).

باب ششم: در زيارات جامعه هر يك از ائمه معصومين (عليهم السلام).

باب هفتم: در ادعيه اى كه بعد از زيارات ائمه در بالاى سر خوانده مى شود.

باب هشتم: در زيارات جامعه هر يك از اولاد ائمه وانبياء سابقين (عليهم السلام).

خاتمه: در زيارت ائمه به نيابت.

مؤلف اين كتاب را پس از كتاب ديگر خود «هداية السالكين» كه در آداب زيارت مكه ومدينه مى باشد به رشته تحرير درآورده است.

آغاز: «حمد فزون و سپاس و ستايش از حد افزون مالك الملكى را جلّ شأنه و عظم سلطانه سزاست كه آثار دين دارى».

* نستعليق و عبارتهاى عربى نسخ معرب، سلخ ربيع الثانى 1119 در مشهد مقدس، عناوين و نشانيها شنگرف، صفحه ها مجدول به زر و مشكى و صفحه اول داراى سرلوح رنگين، برگها فرسوده و وصّالى شده است.

269 گ، 16 س، 22 (ع) 13 سم.

تحفة الرضا (فارسى)

از: حاج محمد حسين بن مرتضى قلى بيگ پيشنماز مشهدى (ق 12)

آغاز افتاده: «عقل وذكا از كعبه معرفت خود به مدينه با سكينه اذعان نبوت رسانيده و به ادراك اين دو سعادت عظمى مشرف ساخته».

ص: 118

انجام افتاده: «واجرنى فى زيارتى عنه يا ارحم الراحمين، ونيز بگو اللهم ان فلان بن فلان اوفدنى ..».

* نسخ، از سده دوازدهم، عناوين ونشانيها وجدول صفحه ها شنگرف، تصحيح شده، در برگ اول دو يادداشت به تاريخ 1267 ويادداشتى از يحيى بن تيمور بيگ به سال 1270 ديده مى شود، جلد تيماج قهوه اى.

216 گ، 17 س، 5/ 20 (ع) 11 سم

تحفة الرضا (فارسى)

از: محمد حسين بن مرتضى قلى بيگ پيشنماز مشهدى (ق 12)

* نسخ، على اصغر بن على اكبر، سلخ ربيع الاول 1221، عناوين ونشانيها شنگرف، تصحيح شده، برخى برگها ترميم شده است، جلد تيماج مشكى بدون مقوا، عطف پارچه آبى.

221 گ، 15 س، 5/ 20 (ع) 5/ 15 سم

تحفة الزائر (عربى)

از: سيد عبد الله بن محمد رضا شبر كاظمينى (1242)

در آداب زيارت حضرات معصومين (عليهم السلام) وچگونگى زيارت آنان در مشاهد مشرفه وترجمه «تحفة الزائر» علامه مجلسى است با افزودگيهايى از شبر وتوضيحاتى پيرامون بعضى روايات به عنوان «بيان» وشب جمعه دوازدهم جمادى الاول 1220 به پايان رسيده است.

اين كتاب مانند اصل، داراى يك مقدمه ودوازده باب ويك خاتمه مى باشد بدين تفصيل:

المقدمه: فى آداب السفر.

الباب الاول: فى ثواب الزيارة وتعمير مشاهد المعصومين.

الباب الثانى: فى كيفية زيارة الرسول والزهراء و ائمة البقيع.

الباب الثالث: فى زيارة أميرالمؤمنين (ع).

الباب الرابع: فى فضل النجف و الكوفة وماء الفرات.

الباب الخامس: فى زيارة الحسين (ع).

الباب السادس: فى فضل الحائر و تربة الامام الحسين.

الباب السابع: فى الزيارة المطلقة فى كربلا.

الباب الثامن: فى الزيارات المخصوصة.

الباب التاسع: فى زيارات الكاظم والرضا والجواد (عليهم السلام).

الباب العاشر: فى زيارة ائمة سامراء.

الباب الحادى عشر: فى آداب الاستشفاء بالتربة وغيرها.

ص: 119

الباب الثانى عشر: فى زيارة النيابة وزيارات أولاد الائمة والصلحاء.

الخاتمه: فى آداب ملاقاة الزوار.

آغاز: «الحمد لله الذى جعل زيارة أوليائه واحبائه موجبة لكمال القرب من جنابه والفوز برضائه و الصلاة على محمد وآله الطاهرين».

انجام: «وأنا استغفر الله لى ولهم واسأل الله ان يعفو عنى وعنهم بمحمد وآله».

* نسخ، محمد حسين بن خير الله لارى (شاگرد مؤلف)، 17 رمضان 1220، عناوين ونشانيها شنگرف، در حاشيه تصحيح شده ونشانى بلاغ دارد، روى برگ اول تملكى وتقريظى است بر كتاب از شيخ قاسم محيى الدين عاملى كه به تاريخ هفدهم ذى الحجه 1230 به خط خود نوشته است، جلد تيماج قهوه اى.

293 گ، 20 س، 5/ 21 (ع) 5/ 15 سم

تحفة الزائر (فارسى)

از: ملا محمد باقر بن محمد تقى مجلسى (1110)

زيارات وادعيه وآداب تشرف به مشاهد مشرفه حضرات معصومين (عليهم السلام)، كه به اسانيد معتبر از ائمه هدى نقل شده، با توضيحاتى به عنوان «مؤلف گويد»، در اين كتاب براى فارسى زبانان كه از لغت عربى بهره ندارند

گرد آورده شده ومشتمل بر يك مقدمه ودوازده باب داراى فصول ويك خاتمه مى باشد و به تاريخ ماه صفر 1085 پايان يافته است.

عناوين اجمالى كتاب چنين است:

مقدمه: در بيان آداب سفر.

باب اول: در ثواب تعمير قبور وزيارت حضرات معصومين.

باب دوم: در فضيلت وكيفيت زيارات مدينه منوره.

باب سوم: در فضيلت وزيارت حضرت امير المؤمنين.

باب چهارم: در فضيلت نجف وكوفه وآب فرات.

باب پنجم: در فضايل زيارت سيد الشهداء.

باب ششم: در فضيلت حاير وتربت امام حسين.

باب هفتم: در زيارات مطلقه امام حسين.

باب هشتم: در زيارات مخصوصه آن حضرت.

باب نهم: در زيارت حضرت كاظم ورضا وجواد (عليهم السلام).

باب دهم: در زيارت امام هادى وعسكرى (ص).

ص: 120

باب يازدهم: در زيارات جامعه.

باب دوازدهم: در زيارات انبيا واولياء واولاد ائمه.

خاتمه: در آداب ملاقات زايران.

آغاز: «كبوتر ستايشى كه از بروج مشيده افواه حاملان آهنگ در وبام صوامع قدسيان را شايد مفيض الانوارى را سزاست».

انجام: «و از برادران ايمانى كه از اين كتاب منتفع گردند التماس دعا و زيارت دارم در حال حيات اين مجرم و بعد از وفات او».

* نسخ نيكو، نزديك عصر مجلسى، عناوين شنگرف، برگها ترمه، صفحه ها مجدول به زر و مشكى و لاجورد و صفحه اول داراى سرلوح دقيق و بين سطرها در صفحه اول و دوم زرين دندانموشى، جلد دو رو تيماج رو مشكى پشت قهوه اى.

249 گ، 21 س، 24 (ع) 15 سم

تحفة الزائر (فارسى)

از: ملا محمد باقر بن محمد تقى مجلسى (1110)

* نسخ، نزديك عصر مجلسى، عناوين شنگرف، جلد تيماج قهوه اى.

248 گ، 22 س، 24 (ع) 15 سم

تحفة الزائر (فارسى)

از: ملا محمد باقر بن محمد تقى مجلسى (1110)

آغاز افتاده: «كند از براى اوست بهشت و هركه تو را بعد از موت تو زيارت كند».

انجام افتاده: «در فضيلت وكيفيت زيارت حضرت فاطمه دختر حضرت امام موسى عليهما السلام».

* نسخ زيبا ونستعليق، سده يازدهم، مجدول به طلا وشنگرف ولاجورد.

19 س، 23 (ع) 14 سم

تحفة الزائر (فارسى)

از: ملا محمد باقر بن محمد تقى مجلسى (1110)

آغاز افتاده: «منقول است كه ابو وهب وقتى داخل مدينه شد و به خدمت حضرت صادق (ع) رسيد و عرض كرد».

* نسخ، محمدرضا بن مير عباس طباطبايى اصفهانى، چهارشنبه 4 رمضان 1150، عناوين به شنگرف و در برخى موارد نانويس، دعاها معرب، تصحيح شده، جلد تيماج دو رو، رو مشكى، اندرون قهوه اى.

ص: 121

240 گ، 18 س، 17 (ع) 24 سم

تحفة الزائر (فارسى)

از: ملا محمد باقر بن محمد تقى مجلسى (1110)

* نسخ ونستعليق، بابا احمد پارساپورى ابن عبدالله، جمادى الثانى 1152.

302 گ، 19 س، 20 (ع) 12 سم

تحفة الزائر (فارسى)

از: ملا محمدباقر بن محمدتقى مجلسى (1110)

انجام افتاده: «و باعث عبرت وآگاهى وزهد در دنيا ورغبت به آخرت مى شود ودر وقت اندوه بسيار وشادى بسيار بايد ...».

* نسخ، از سده دوازدهم، عناوين ونشانيها شنگرف، در حاشيه صفحه دوم وقفنامه كتاب به تاريخ شوال 1201 با مهر بيضوى ملا محمدمهدى نراقى كاشانى ديده مى شود، جلد تيماج مشكى.

241 گ، 21 س، 23 (ع) 12 سم

تحفة الزائر (فارسى)

از: ملا محمد باقر بن محمد تقى مجلسى (1110)

باب پنجم تا هشتم وباب چهارم در آخر آمده است.

* نسخ، صادق بن حاج امام قلى، از سده دوازدهم، عناوين شنگرف، توسط كاتب تصحيح شده، در پايان سوره احزاب والرحمن وبعضى دعاها افزوده شده است، جلد تيماج قهوه اى بدون مقوا.

248 گ، 15 س، 5/ 18 (ع) 5/ 12 سم

تحفة الزائر (فارسى)

از: ملا محمد باقر بن محمد تقى مجلسى (1110)

* نستعليق و عبارات عربى نسخ معرب، محمد بن محمد، 20 شوال 1217، عناوين به شنگرف، در دو برگ

اول يادداشتى به سال 1350 و دعاى زيارت امام حسين (ع) و دعاى اذن دخول حرم امام رضا (ع) و وقفنامه كتاب از ملا على اكبر بن ملك محمد با مهر بيضوى «العبد على اكبر» مشهود است.

جلد تيماج قهوه اى ضربى، لته رو افتاده

280 گ، 17 س، 14 (ع) 20 سم

ص: 122

تحفة الزائر (فارسى)

از: ملا محمد باقر بن محمد تقى مجلسى (1110)

* نسخ، زين العابدين بن محمد على خوانسارى، سال 1227، عناوين و نشانيها شنگرف، صفحه ها مجدول به شنگرف و لاجورد، در صفحه آخر نشانى مقابله شيخ محمد صادق خوانسارى در همان تاريخ ديده مى شود، جلد تيماج زرشكى سوخته ضربى.

312 گ، 19 س، 21 (ع) 13 سم

تحفة الزائر (فارسى)

از: ملا محمد باقر بن محمد تقى مجلسى (1110)

* نسخ ودعاها معرب، محمد اسماعيل بن ملا محمد حسين، محرم 1228، عناوين ونشانيها در متن وفراز صفحه ها شنگرف، در برگ آخر يادداشتى پزشكى آمده است، جلد تيماج قهوه اى سوخته ضربى.

397 گ، 14 س، 5/ 20 (ع) 14 سم

تحفة الزائر (فارسى)

از: ملا محمد باقر بن محمد تقى مجلسى (1110)

* نستعليق و زيارتها نسخ معرب، على دوست بن محمد شريف، ماه

صفر 1232.

280 گ، 17 س، 24 سم

تحفة الزائر (فارسى)

از: ملا محمد باقر بن محمد تقى مجلسى (1110)

* نسخ معرب، عبدالله بن محمد سعيد خوانسارى، 11 ذى حجه 1237، عناوين به قرمز، صفحات مجدول به طلايى و قرمز و مشكى، چند برگ آغازين افتادگى دارد، بدون جلد.

200 گ، 21 س، 5/ 13 (ع) 20 سم

تحفة الزائر (فارسى)

از: ملا محمد باقر بن محمد تقى مجلسى (1110)

* نسخ نيكو، محمد حسين موسوى، 15 جمادى 1241، عناوين ونشانيها شنگرف، صفحه ها مجدول به زر ومشكى وشنگرف ولاجورد وصفحه اول داراى سرلوح زيبا وبين سطرها در صفحه اول ودوم زرين دندانموشى وحاشيه داراى گل وبوته زرين، فهرست كتاب در سه برگ قبل از آن آمده وروى برگ اول تملك عباسقلى خان سرتيپ بادكوبه ديده مى شود، جلد تيماج قرمز.

ص: 123

295 گ، 20 س، 5/ 24 (ع) 16 سم

تحفة الزائر (فارسى)

از: ملا محمد باقر بن محمد تقى مجلسى (1110)

برخى از فصول كتاب در نسخه حاضر آمده است.

* نسخ و نستعليق، محمد على بختيارى، 8 جمادى الثانى 1242 در كربلا خانه سيد زين العابدين شاندشتى (پايان رساله اول)، عناوين نوشته نيست، تصحيح شده.

بدون جلد

181 گ، سطور مختلف، 15 (ع) 5/ 21 سم

تحفة الزائر (فارسى)

از: ملا محمد باقر بن محمد تقى مجلسى (1110)

* نستعليق و زيارتها نسخ معرب، شب جمعه 27 ذى الحجه 1254 و در همين سال مقابله شده است، عناوين را در حواشى با مشكى نوشته اند، در آغاز نسخه فهرست كتاب نيز آمده است، جلد مقوايى عطف تيماج قهوه اى.

338 گ، سطور مختلف، 5/ 20 (ع) 5/ 14 سم

تحفة الزائر (فارسى)

از: ملا محمد باقر بن محمد تقى مجلسى (1110)

* نسخ، عبارات عربى معرب، صفر على بن ملا محسن يخكشى، شوال 1280، تصحيح شده، در برگ اول يادداشتى درخطبه نكاح و تاريخ تولدى به سال 1260 و 1262 و در دو برگ آخر وقفنامه كتاب از على محمد چهاردهى بن ملا عبدالقادر با مهر بيضوى «صل على محمد» و مهر مربع «يا امام محمد تقى» و يادداشتهاى متفرقه بسيارى آمده است، جلد تيماج مشكى ضربى فرسوده.

300 گ، 17 س، 5/ 16 (ع) 22 سم

تحفة الزائر (فارسى)

از: ملا محمد باقر بن محمد تقى مجلسى (1110)

* نستعليق وزيارتها نسخ معرب، عبد الله بن محمد بن ولى الله، دوشنبه يازدهم صفر 1296، عناوين شنگرف، جلد تيماج قهوه اى.

ص: 124

204 گ، 20 س، 23 (ع) 5/ 14 سم

تحفة الزائر (فارسى)

از: ملا محمدباقر بن محمدتقى مجلسى (1110)

* نسخ، از سده سيزدهم، برگهاى اول و آخر نسخه نونويس است، عناوين شنگرف، روى برگ اول تملك الموسوى الهندى ديده مى شود، جلد تيماج قرمز.

366 گ، 11 س، 14 (ع) 10 سم

تحفة الزائر (فارسى)

از: ملا محمد باقر بن محمد تقى مجلسى (1110)

انجام افتاده: «و در وقت هر نماز نازل مى شوند هفتاد هزار ملك ژوليده مو ..».

* نسخ نيكو، از سده سيزدهم، عناوين شنگرف، صفحه ها مجدول به زر و شنگرف و لاجورد، جلد مقوايى عطف تيماج قهوه اى.

103 گ، 19 س، 22 (ع) 14 سم

تحفة الزائر (فارسى)

از: ملا محمد باقر بن محمد تقى مجلسى (1110)

* مشخصات از قلم افتاده است، جلد تيماج قهوه اى ترنج و سر ترنج و لچكى دار، عطف و لبه ها تيماج صورتى كم رنگ.

5/ 20 (ع) 5/ 13 سم

تحفة المجاور (فارسى)

از: ملا محمد كاظم بن محمد شفيع هزارجريبى (پس از 1232)

در فضل وآداب زيارت بارگاه هاى ائمه طاهرين (عليهم السلام) ومخصوصاً زيارت قبر امام حسين (ع) وذكر بعضى از زيارتهاى آن حضرت بدون آوردن زيارت هاى مفصل، مشتمل بر پنج فصل ويك خاتمه وبه سال 1222

تأليف شده، فهرست مطالب چنين است:

فصل اول: در فضل زيارت امام حسين (ع).

فصل دوم: در ثواب مجاورت آن حضرت.

فصل سوم: در فضيلت كربلا وحائر.

فصل چهارم: در ثواب زيارت آن حضرت در اوقات مخصوصه آن.

ص: 125

خاتمه: در ثواب زيارت قبور مؤمنين.

آغاز: «الحمد لله رب العالمين .. بهترين اعمالى كه باعث خوشنودى پروردگار واستحقاق دخول شفاعت شيعيان درگاه او شود».

انجام افتاده: «به ابى حمزه ثمالى فرموده است كه بعد از فراغ از زيارت از پشت سر آن حضرت بگرد تا بروى نزد ..».

* نسخ، محمد حسن افشار، سال 1235، جلد تيماج قرمز ضربى مجدول.

19 گ، سطور مختلف، 15 (ع) 10 سم

تحفة المجاورين (فارسى)

از: ملا محمد كاظم بن محمد شفيع هزارجريبى حائرى (ق 13)

در آداب زيارت و ادعيه مخصوص به زيارت سيدالشهداء (ع)، در پنج فصل و يك خاتمه بدين عناوين:

فصل اول: در فضيلت زيارت امام حسين (ع).

فصل دوم: در ثواب مجاورت آن حضرت.

فصل سوم: در فضيلت كربلا و حاير و نماز در آن.

فصل چهارم: در ثواب زيارت آن حضرت در اوقات مخصوصه و ثواب

خواندن زيارت عاشورا.

فصل پنجم: در فضيلت زيارت ساير امامان (عليهم السلام).

خاتمه: در ثواب زيارت قبور مؤمنين.

آغاز: «الحمد لله رب العالمين .. اما بعد چنين گويد بنده خاطى .. كه بهترين اعمالى كه باعث خشنودى پروردگار و استحقاق عفو و آمرزش او گردد».

* نسخ، سده سيزدهم، عناوين به قرمز، جلد گالينگور پارچه اى سبز، عطف تيماج نارنجى.

20 گ، سطور مختلف، 21 (ع) 5/ 15 سم

حدائق الجنان (فارسى)

از: مير محمد صالح بن عبدالواسع خاتون آبادى (1116)

زيارات حضرات معصومين (عليهم السلام) كه داراى سند ومتن قوى وفصاحت وبلاغت بود، در اين كتاب با بعضى از نكات وتحقيقات گرد آورده شده وبه شاه سلطان حسين صفوى تقديم شده ودر ماه ربيع الثانى 1113 به پايان رسيده است. اين كتاب مشتمل بر يك فاتحه وهفت حديقه داراى ابواب ويك خاتمه مى باشد بدين تفصيل:

فاتحه: در آداب سفر.

حديقه اول: در زيارت رسول خدا وفاطمه زهرا وائمه بقيع، داراى ده باب.

حديقه دوم: در زيارت اميرالمؤمنين (ع)، داراى ده باب.

ص: 126

حديقه سوم: در زيارت حضرت سيد الشهداء (ع)، داراى ده باب.

حديقه چهارم: در زيارت امام كاظم وامام جواد (ص)، داراى پنج باب.

حديقه پنجم: در زيارت امام رضا (ع)، داراى پنج باب.

حديقه ششم: در زيارت امام على نقى وامام حسن عسكرى وصاحب الامر (عليهم السلام) در سامراء، داراى هفت باب.

حديقه هفتم: در زيارت حضرت معصومه (عليها السلام) وعبدالعظيم (ع)، داراى دو باب.

خاتمه: در مطالبى چند مناسب مقاصد سابقه.

آغاز: «... قناديل مضيئه ستايش در شبستان فسيح مديح خداوند بى مانندى .. نه دواق سماوات غرفه از ايوان ..».

انجام: «در هنگام انتفاع از اين كتاب عظيم البنيان اين غريق بحر خطايا وعصيان را فراموش نفرمايند ..».

* نستعليق، امير رجب بن .. رجب حسينى، 20 ربيع الثانى 1131، عناوين شنگرف، عبارات عربى نسخ معرب، تصحيح شده، داراى حواشى با عناوين «منه عفى عنه»، در چهار برگ آخر زيارت مفجعه آمده است، در برگ اول چند يادداشت متفرقه به سالهاى 1271 و 1272 آمده است، جلد تيماج قهوه اى سوخته.

244 گ، 15 س، 20 (ع) 14 سم

الدرة الفاخرة فى زيارات العترة الطاهرة (عربى)

از: ملا محمد صادق بن آقا محمد يمينى لنكرانى (1285)

چون مؤلف براى بار دوم به زيارت عتبات عاليات مشرف شده زياراتى كه براى مشاهد مشرفه از ائمه (عليهم السلام) نقل شده، با ذكر منابع واسناد آنها را در اين كتاب گرد آورده وآن را در هفت باب تنظيم نموده است. گاهى توضيحاتى با عناوين «قلت» نيز دارد.

عناوين ابواب چنين است:

الباب الأول: فى زيارة مولانا اميرالمؤمنين (ع)، داراى دو فصل.

الباب الثانى: فى زيارة سيد الشهداء (ع)، داراى دو فصل.

الباب الثالث: فى زيارة الامامين المعصومين الجوادين فى مقابر قريش ببغداد.

الباب الرابع: فى زيارة الامام على بن موسى الرضا (ع).

الباب الخامس: فى زيارة ابى الحسن على بن محمد وابى محمد الحسن بن على بسر من رأى.

الباب السادس: فى زيارة الصاحب صلوات الله عليه.

الباب السابع: فى الزيارات الجامعة.

آغاز: «الحمد لله الذى شرفنا بولاية محمد وآله وكرمنا بمحبتهم ومودتهم وجعل زيارة قبورهم لنا وسيلة للفوز

بالسعادة الابدية».

ص: 127

انجام افتاده: «ولا تكلنى إلى نفسى فأحل عقدة الحيرة واتخلف عن حضور المشاهد المقدسة ..».

* نسخ، گويا به خط مؤلف، از سده سيزدهم، عناوين مشكى درشت در متن وحاشيه، تصحيح شده با خط خوردگى وافزودگى بسيار، گاهى داراى حواشى مى باشد، روى برگ اول چند دعاى متفرقه نوشته شده است، جلد تيماج قهوه اى بدون مقوا.

255 گ، 15 س، 5/ 21 (ع) 16 سم

دليل الزائرين (فارسى)

از: سيد محمدرضا بن محمد قاسم حسينى قزوينى (ق 12)

در آداب زيارات واعمال مخصوص مشاهد مشرفه حضرات

معصومين (عليهم السلام)، در هشت روضه وهر يك داراى چند بقعه كه مؤلف بعد از تأليف كتاب «بحر المغفره» خود به اين كتاب پرداخته وبه سال 1105 كه به زيارت عتبات مشرف شده تصميم خود را بر تأليف كتابى در زيارات با مدد از ائمه (عليهم السلام) عملى ساخته است. عناوين كتاب چنين است:

روضه اول: در اعمال وادعيه جامعه متعلقه به روضات ائمه (عليهم السلام).

روضه دوم: در اعمال مدينه وبقيع وساير اماكن حوالى آنها.

روضه سوم: در اعمال نجف اشرف.

روضه چهارم: در اعمال كوفه ومساجد آن.

روضه پنجم: در اعمال كربلاى معلى.

روضه ششم: در اعمال مقابر قريش وسرّ من رأى.

روضه هفتم: در اعمال مشهد امام رضا (ع).

روضه هشتم: در زيارت قبور مؤمنان وعلما.

نسخه حاضر روضه چهارم كتاب است.

آغاز اين نسخه: «الحمد لله رب العالمين .. و بعد به عرض مى رساند. كه چون تمام شد روضه سوم از كتاب دليل الزائرين ..».

انجام اين نسخه: «فجزاك صلى الله عليه وآله وعن أهل بيته (عليهم السلام) سپس دو ركعت نماز بگزار ودعا كن ..».

* نسخ معرب، محمد نصير، سال 1109، عناوين شنگرف، توسط كاتب تصحيح شده است، جلد تيماج قهوه اى بدون مقوا.

45 گ، 15 س، 5/ 18 (ع) 12 سم

دليل الزائرين (فارسى)

از: مير محمد رضا بن مير محمد قاسم حسينى قزوينى (ق 12)

ص: 128

اين نسخه شامل روضه پنجم كتاب در اعمال كربلاى معلى است كه مشتمل بر هشت بهشت است و در سال 1113 تأليف شده و روضه ششم در اعمال مقابر قريش و سرّ من رأى مشتمل بر پنج جنت است و در اين نسخه از آغاز ناتمام است.

* نستعليق، سده سيزدهم، عناوين به شنگرف يا نانوشته.

جلد تيماج قهوه اى بدون مقوا.

222 گ، 12 س.

دليل الزائرين (فارسى)

از: سيد محمد رضا بن محمد قاسم حسينى قزوينى (ق 12)

روضه ششم در اعمال مقابر قريش وسرّ من رأى مى باشد.

* نستعليق وزيارتها نسخ معرب، محمد صفى بن امامقلى قزوينى، بيستم شوال 1131، عناوين ونشانيها شنگرف، تصحيح شده ودر پايان نشانى بلاغى ديده مى شود، روى برگ اول نام كتاب ومؤلف به خط مرحوم شيخ آقا بزرك تهرانى صاحب ذريعه آمده است، جلد تيماج قهوه اى ضربى بدون مقوا.

44 گ، 15 س، 5/ 19 (ع) 13 سم

دليل الزائرين (فارسى)

از: سيد محمدرضا بن محمد قاسم حسينى قزوينى (ق 12)

روضه اول تا روضه هشتم مى باشد.

نسخ وزيارتها معرب، از سده سيزدهم، عناوين شنگرف، نيمه دوم كتاب به خط ديگرى است، در برگ آخر نسبنامه اى آمده است، جلد تيماج مشكى لبه دار ضربى.

235 گ، 21 س، 18 (ع) 5/ 11 سم

دليل السائرين إلى زيارة حبيب رب العالمين (عربى)

از: حسن بن محمد بن محمود (پس از 1072)

كتابى است مختصر در بيان بعضى از فضائل مدينه و كيفيت زيارت پيامبر اكرم (صلى الله عليه وآله) كه مؤلف هنگام مجاورت در اين شهر به سال 1072 آن را نگاشته و در آن از مصادر اهل سنت بسيار استفاده نموده، و مشتمل است بر 8 باب و يك خاتمه با اين عناوين:

الباب الاول: فى فضيلة المدينة المنورة، مشتمل بر دو فصل.

ص: 129

الباب الثانى: فى فضيلة زيارة شفيع المذنبين محمد (صلى الله عليه وآله وسلم).

الباب الثالث: فى كيفية التوجه إلى زيارة سيد الاولين و الآخرين، مشتمل بر 6 فصل.

الباب الرابع: فى بيان حدّ المسجد النبوى و الروضة المطهرة.

الباب الخامس: فى بيان الاساطين الفاضلة.

الباب السادس: فى بيان فضيلة البقيع، مشتمل بر يك فصل.

الباب السابع: فى بيان زيارة مسجد قبا و بيان فضيلته.

الباب الثامن: فى بيان فضيلة احد و بيان زيارة شهداء احد و زيارة حمزة (سلام الله عليه).

خاتمة: فى بيان آداب رجوعه الى بلده و وطنه.

آغاز: «الحمد لله الذى شوّق عباده لزيارة حبيبه و صفيّه و خليله و نبيه و هو المقصود من الوجود و سيّد كل والد و مولود».

* نسخ، اسماعيل بن مغلوى، سال 1167، برگ اول داراى سرلوح رنگين، مجدول، تصحيح شده، در برگ آخر نقشه قبر نبى اكرم (ص) كشيده شده است. 56 گ.

الرسالة الفاطمية (عربى)

از: ميرزا محمد بن سليمان تنكابنى

در فضائل و كرامات و كيفيت زيارت حضرت فاطمه معصومه (عليها السلام)، هنگام سفر به قم نوشته شده است در اثر ديدن بركات و كرامات از آن حضرت. اين رساله مشتمل بر سه فصل مى باشد و در ماه ربيع الثانى 1283 در تهران تأليف شده است. عناوين فصلها چنين است:

الفصل الاول: فى نسبها و مولدها و وفاتها.

الفصل الثانى: فى فضيلتها و فضل زيارتها.

الفصل الثالث: فى كرامات تلك الصديقة الطاهرة.

آغاز: «احمدك اللهم يا من منّ من مننه المتتالية المتوالية المتوافرة المترادفة المتكاثرة على عبده الضعيف الفانى بولاية آل الله».

انجام: «و الحاصل ان كراماتها وافرة كثيرة و فيما ذكرناه الكفاية ..».

* نسخ، به خط مؤلف، جلد تيماج قهوه اى.

213 گ، سطور مختلف، 5/ 21 (ع) 5/ 13 سم.

الروضات (عربى)

از: ملا محمد بن مقيم اشرفى مازندرانى (1281)

ص: 130

شرح مزجى معروفى است بر زيارت رجبيه اى كه آغاز آن: «الحمد لله الذى أشهدنا مشهد أوليائه فى رجب» مى باشد، تأليف اين كتاب در مشهد رضوى به تاريخ 19 رجب 1259 به درخواست حاج ملا مؤمن هراتى و ميرزا هاشم و آخوند ملا محمد عبد الوهاب پايان يافته است. مؤلف ابتدا جمله اى از زيارت را آورده و سپس به شرح آن از جهات ادبى و غيره پرداخته است.

آغاز: «بسم الله الرحمن الرحيم لابد من رسم روضات الاولى الباء للتبرك و الملابسة أو التسبيب و الاستعانة».

* نستعليق، عناوين به شنگرف يا با خطى مشكى بر بالاى آن نشانى دارد، تصحيح شده. 14 گ.

زيارات (عربى)

از:؟

مشتمل بر زيارات مخصوص امام رضا (ع)، زيارت رسول خدا (ص) و ائمه بقيع (عليهم السلام)، زيارت امين الله و زيارت امير المؤمنين (ع)، زيارت مفجعه، زيارت امام حسين (ع)، زيارت جامعه كبيره، زيارت عاشورا، دعاى علقمه.

* نسخ معرب، سده سيزدهم، عناوين به قرمز، كاغذ الوان. جلد

تيماج قهوه اى.

120 گ، 7 س، 10 (ع) 16 سم.

زيارات معصومين (عليهم السلام) (فارسى)

از:؟

در زيارت حضرت پيامبر اكرم (ص) وائمه هدى (عليهم السلام) و در پايان ترجمه نمازهاى يوميه آمده است.

* نسخ معرب نيكو، از سده سيزدهم، صفحه هاى مجدول به زر و مشكى و صفحه اول داراى سرلوح فرسوده، روى برگ اول يادداشتى از كربلايى محمد بن محمد على رضائيه اى ديده مى شود، جلد تيماج قهوه اى ضربى سوخته.

75 گ، 9 س، 20 (ع) 13 سم

زيارت عاشورا (فارسى)

از: ملا محمد جعفر بن سيف الدين شريعمتدار استرآبادى (1263)

اختلافاتى كه بين دو روايت علقمه و صفوان در نقل روايت زيارت عاشورا دارند را متذكر شده كه روايت صفوان با رنگ سياه و اختلاف روايت علقمه با نسخه هاى غير متداوله را با قرمز نگاشته است.

آغاز: «الحمد لله رب العالمين .. اما بعد پس مى گويد طالب از خداوند هادى محمد جعفر استرآبادى كه چون زيارت عاشورا».

انجام: «مع الحسين واصحاب الحسين الذين بذلوا مهجهم دون الحسين (ع)».

* نسخ، در عصر مؤلف، عناوين شنگرف، تصحيح شده با حواشى، جلد تيماج قهوه اى ضربى.

ص: 131

3 گ، سطور مختلف، 5/ 21 (ع) 15 سم.

زيارة العاشوراء وكيفيتها (فارسى)

از: سيد محمد باقر بن محمد نقى حجة الاسلام شفتى (1260)

رساله اى است كه در بيان زيارت عاشورا وكيفيت قرائت و آداب آن، در دهه اول محرم 1236 تأليف شده، مؤلف اين كتاب را در جواب سؤال شخصى نگاشته است.

آغاز: «سؤال التماس اين است كيفيت زيارت عاشورا را به نحوى كه امير گاهى به عمل مى آورند بيان فرمايند».

انجام: «وصلواته على اكمل من ختمت به الرسالة وافضل من فوضت اليه الوصاية واولاده الأطائب الاماجد

الزاكية».

* نستعليق، از سده سيزدهم، عناوين با خطى مشكى بر بالاى آن مشخص شده، جلد تيماج قهوه اى.

12 گ، سطور مختلف، 21 (ع) 15 سم

زيارت وسلام (فارسى)

از: سيد جعفر بن محمد حجت كشفى

مختصرى است در باب آداب زيارت وسلام به درگاه معصومين (عليهم السلام) با شمه اى از فضائل وتاريخ حضرت فاطمه معصومه (عليها السلام). اين كتاب جهت استفاده در بخش فرهنگى آستانه مقدسه قم در 5 مرداد 1373 شمسى تحرير شده است.

* نستعليق زيبا وعبارات عربى نسخ معرب زيبا، صفحه نخستين مجدول ساده، بدون جلد.

40 گ، 9 س، 5/ 29 (ع) 21 سم

سفينة النجاة (فارسى)

از: ملا على اصغر بن محمد يوسف قزوينى (ق 12)

در آداب و شرايط دعا و دعاهاى روزها و هفته ها و ماه ها و اعمال ايام سال و اوراد و اذكار براى مقاصد مختلف و زيارتهاى حضرات معصومين (عليهم السلام)، در پنج مقاله و هركدام در يك جلد.

نسخه حاضرجلد پنجم كتاب درزيارات معصومين مى باشدداراى پنج باب بدين عناوين:

باب اول: در اعمال مشاهد مقدسه.

باب دوم: در اعمال مشاهد مدينه منوره.

باب سوم: در اعمال نجف اشرف و كوفه.

باب چهارم: در اعمال كوفه.

ص: 132

باب پنجم: در اعمال مقابر قريش و سامراء.

* نسخ معرب، در عصر مؤلف و با نسخه اصل (ام النسخ) مقابله شده، عناوين و نشانيها شنگرف، در حواشى تصحيح شده است، روى برگ اول فهرست مطالب آمده و اطراف برگها رطوبت ديده است، جلد تيماج مشكى بدون مقوا.

147 گ، 20 س، 5/ 18 (ع) 12 سم

شرح بعض فقرات زيارت اربعين (فارسى)

از: عبدالرحيم بن كرمعلى پاچنارى اصفهانى (ق 13)

مؤلف سالها زيارت اربعين را مى خوانده ولى متوجه معانى برخى از جملات آن نمى شده تا آنكه به سال 1288 برخى از آن معانى بر وى روشن شده است، لهذا يافته هاى خود را در اين رساله گرد آورده است.

آغاز: «الحمد لله رب العالمين .. سالهاى بسيار در يوم اربعين زيارت اربعين را مى خواندم و ملتفت بعضى فقرات مشكله او نمى شدم».

انجام: «و مناسب اين است كه اعذر فى الدعاء بمعنى بالغ باشد كه در دعوت كردن خلق مبالغه و اهتمام نمود به همان نحوى كه ذكر شد».

* نسخ، سيد محمود بن محمد مهدى، اواخر سده سيزدهم، عناوين به شنگرف، توسط مؤلف تصحيح شده و در پايان يادداشتى از وى در تصحيح كتاب با مهر بيضوى اگر چه مجرمم عبدالرحيمم ديده مى شود، روى برگ اول وقفنامه كتاب از فرزند مؤلف محمود بن عبدالرحيم به سال 1300 با مهر بيضوى لا اله الا الله الملك الحق المبين عبده محمود بن عبدالرحيم ديده مى شود، جلد تيماج مشكى بدون مقوا.

7 گ، سطور مختلف، 18 (ع) 5/ 11 سم.

شرح زيارت (فارسى)

از: شيخ محمد حسن بن محمد حسين سردرودى

شرحى است بر يكى از زيارات، و هر فقره را بطور نسبتاً مبسوط در چند مقاله يا مطلب يا فصل توضيح داده و گاه نكات ادبى را متذكر شده است.

آغاز: «السلام على آدم صفوة الله من خليقته، ج، سلام بر آدم صاف كرده شده از آفريده شده هاى او، شرح: در شرح اين فقره مباركه».

* نستعليق، به خط مؤلف در سال 1370.

18 گ.

شرح الزيارة الجامعة الكبيرة (عربى)

ص: 133

از: شيخ احمد بن زين الدين احسايى (1241)

شرح مفصل مشهورى است بر زيارت جامعه كبيره كه تمام امامان (عليهم السلام) را بدان مى توان زيارت كرد، مشتمل بر نظرات وآراى اعتقادى مخصوص احسايى كه گروهى ازدانشمندان بواسطه آنها اورا نكوهش كرده وعقايد وى را ناصحيح دانسته اند، تأليف شده به درخواست سيد حسين بن محمد قاسم حسينى اشكورى، با شرح دعاى وداع ائمه درپايان كتاب. اين شرح شب نوزدهم ربيع الاول 1230 به پايان رسيده است.

آغاز: «الحمد لله رب العالمين .. ان السيد السند .. قد التمس منى أدام الله تأييده أن اشرح الزيارة الجامعة».

انجام: «جعله الله زاداً ليوم الدين ونفع به طالب العيان واليقين من

عاد فى المؤمنين ..».

نسخه حاضر جزء چهارم كتاب مى باشد.

* نسخ، صفر على بن اسماعيل نجف آبادى، سه شنبه هفتم ذى الحجه 1239، نشانى متن شنگرف ودر حاشيه تصحيح شده است، جلد تيماج مشكى بدون مقوا.

110 گ، 23 س، 21 (ع) 15 سم

شرح الزيارة الجامعة الكبيرة (عربى)

از: شيخ احمد بن زين الدين احسايى (1241)

جزء اول و دوم كتاب مى باشد.

* نسخ، على بن ملا زين العابدين منجم تبريزى، شب چهار شنبه سال 1240 در كربلا، عناوين و نشانيهاى متن شنگرف، جلد تيماج مشكى.

229 گ، 25 س، 21 (ع) 14 سم

شرح الزيارة الجامعة الكبيرة (عربى)

از: شيخ احمد بن زين الدين احسايى (1241)

انجام ناتمام: «كما اشار اليه سبحانه حين عاتب الكفار من النصارى حيث ...».

* نسخ، از سده سيزدهم، عناوين نوشته نيست، تصحيح شده است، جلد تيماج قهوه اى.

279 گ، 30 س، 39 (ع) 20 سم

شرح الزيارة الجامعة الكبيرة (عربى)

از: شيخ احمد بن زين الدين احسايى (1241)

ص: 134

جلد اول كتاب است.

* نسخ، ابوطالب، سال 1254، نشانى متن شنگرف، توسط كاتب تصحيح شده است، برگ اول تملكى بدون

نام بامهر مربع «عبده الراجى محسن بن عبدالجبار الطباطبائى» به تاريخ 1271 ديده مى شود، جلد تيماج مشكى.

130 گ، 28 س، 22 (ع) 16 سم

شرح الزيارة الجامعة الكبيرة (عربى)

از: شيخ احمد بن زين الدين احسايى (1241)

جلد دوم مى باشد.

* نسخ، از سده سيزدهم، عناوين ونشانيها شنگرف، در برگ اول مهر بيضوى «عبده محمد حسن بن محمد» ودر برگ آخر يادداشتى به تاريخ 1244 آمده است، جلد تيماج قرمز مجدول.

143 گ، 23 س، 5/ 21 (ع) 15 سم

شرح الزيارة الجامعة الكبيرة (عربى)

از: شيخ احمد بن زين الدين احسايى (1241)

جلد سوم مى باشد.

* نسخ، مشخصات مانند جلد سابق.

135 گ، 23 س، 5/ 21 (ع) 5/ 15 سم

شرح الزيارة الجامعة الكبيرة (عربى)

از: شيخ احمد بن زين الدين احسايى (1241)

جلد چهارم مى باشد.

* نسخ، مشخصات مانند دو جلد گذشته.

135 گ، 23 س، 5/ 21 (ع) 5/ 15 سم

شرح الزيارة الجامعة الكبيرة (دعا- عربى)

از: شيخ احمد بن زين الدين احسايى (1241)

ص: 135

* نسخ، عبدالعظيم بن على اردكانى يزدى، سال 1247 در كربلا (پايان جزء اول)، عناوين با مشكى يا شنگرف نشانى دارد، توسط كاتب تصحيح شده ومتن زيارت بر فراز صفحه ها نوشته شده است، داراى چند حاشيه از كاتب مى باشد، جلد تيماج مشكى ضربى.

360 گ، 30 س، 5/ 30 (ع) 5/ 18 سم

شرح الزيارة الجامعة (عربى)

از: شيخ احمد بن زين الدين احسايى (1241)

* نسخ، جزء اول به خط على بن محمد قائنى، 12 شوال 1235. جزء دوم و سوم به خط محمدحسين استرابادى. در صفحه اول مهرهاى بيضوى «على اصغر» و «م ح م د الحسينى» و «محمدتقى بن محمدرفيع»

ديده مى شود، جلد تيماج قهوه اى.

250 گ، سطور مختلف، 30 (ع) 21 سم

شرح الزيارة الجامعة الكبيرة (عربى)

از: شيخ احمد بن زين الدين احسايى (1241)

* نسخ، پنجشنبه 12 ربيع الثانى 1241 در نجف اشرف (پايان جزء اول)، اسد الله بن اسماعيل بن كريم ديلمقانى سلماسى، يكشنبه 15 جمادى الاول 1241 (پايان جزء دوم)، يكشنبه 29 جمادى الاول 1241 (پايان جزء سوم)، پنجشنبه 25 جمادى الثانى 1241 (پايان جزء چهارم)، چهارشنبه 29 جمادى الثانى 1241 در نجف اشرف (پايان الحاقيه)، عناوين و ادعيه شنگرف، تصحيح شده، در برگ اول دو يادداشت متفرقه به نقل از احسايى آمده است.

جلد تيماج قرمز مجدول ضربى.

247 گ، 31 س، 19 (ع) 5/ 29 سم.

شرح الزيارة الجامعة الكبيرة (عربى)

از: شيخ احمد بن زين الدين احسايى (1241)

نسخه حاضر جلد اول كتاب است.

* نسخ، سده سيزدهم، عناوين به قرمز، روى برگ اول اهداى كتاب به سال 1367 با دو يادداشت پاك شده ديده مى شود.

بدون جلد

77 گ، 20 س، 5/ 21 (ع) 15 سم

شرح الزيارة الجامعة الكبيرة (عربى)

از: شيخ احمد بن زين الدين احسايى (1241)

ص: 136

[التراث العربى 3/ 326، ذريعه 13/ 305]

مشتمل بر جلد سوم و چهارم كتاب مى باشد.

* نستعليق، محمد بن اسماعيل، 18 رمضان 1234، عناوين به مشكى درشت، برخى از برگها آبى رنگ، جلد تيماج مشكى.

228 گ، سطور مختلف، 5/ 28 (ع) 5/ 18 سم

شرح الزيارة الجامعة الكبيرة (عربى)

از: شيخ احمد بن زين الدين احسايى (1241)

آغاز: «قال العبد المسكين .. قال (ع) عصمكم الله من الزلل وآمنكم من الفتن العصمة لغة المنع وفى الاصطلاح».

انجام: «وليكن هذا الحديث الشريف ختاماً لهذا الشرح لتكون ختامه مسكاً نفعنا الله تعالى ببركة الائمة الطاهرين ..».

* نستعليق، محمد باقر بن محمد جواد هزارجريبى تلمادرّه اى، روز پنجشنبه 22 رمضان 1242 (پايان كتاب)، روز جمعه از ماه شوال 1242 (پايان جزء دوم)، دهه سوم شعبان 1242 (پايان جزء سوم)، عناوين به شنگرف، تصحيح شده، در برگ اول فهرست فقرات دعاهاى شرح شده در كتاب آمده است، جلد تيماج مشكى ضربى

203 گ، 24 س، 16 (ع) 27 سم

شرح الزيارة الجامعة (عربى)

از: سيد عبدالله بن محمد رضا شبر كاظمى (1242)

* نسخ، از سده سيزدهم، عناوين ونشانيها شنگرف، استكتاب سيد محمد على تبريزى به تاريخ نهم ربيع الثانى 1267 چنانچه مقابله كننده نوشته است، جلد تيماج قرمز.

45 گ، 19، 5/ 21 (ع) 5/ 15 سم

شرح الزيارة الرجبية (عربى)

از:؟

شرحى است مزجى بر زيارت رجبيه «الحمد لله الذى اشهدنا مشهد اوليائه فى رجب».

آغاز: «الحمد لله الواصل الحمد بالنعم و النعم بالشكر يعنى انه يقع النعم تفضلا منه اولا فنحمده عليها».

* نسخ، ميرزا على بن عماد الاسلام قزوينى غروى شهيدى بين سالهاى 1324 تا 11. 1329 گ.

شرح زيارة عاشوراء (عربى)

ص: 137

از: ملا حبيب الله بن على مدد شريف كاشانى (1340)

شرح مختصرى است بر زيارت معروفى كه از حضرت باقر (ع) روايت شده و به آن، حضرت امام حسين (ع) در روز عاشورا زيارت مى شود. بيشتر اين شرح توضيحات ادبى الفاظ اين زيارت مى باشد.

آغاز: «الحمد لله الملك المنان الذى جعل زيارة الحسين وسيلة إلى المغفرة والرضوان و الصلاة على محمد و آله أمناء الرحمن».

انجام افتاده: «والانشاء ليس بهذه المثابة وإلى أنّ الخبر يجب أن يكون ثابتاً للمبتدأ و الانشاء ..».

* نسخ، حسن شريف بن على كاشانى، سال 1309 در كاشان، عناوين مشكى درشت و جدول صفحه ها شنگرف، برگهاى رساله درهم صحافى شده و اواسط آن افتاده است، جلد گالينگور سبز.

12 گ، 18 س، 23 (ع) 18 سم

شرح زيارت عاشورا (عربى)

از: ملا حبيب الله بن على مدد شريف كاشانى (1340)

آغاز افتاده: «... اللهم اجعلنى فى مقامى هذا ... مقامى أى لزيارة الحسين (ع) تناله من النيل و هو الصابة».

انجام: «لجواز الاشارة به إلى يوم قتله و الاحتياط بالجمع لا ينبغى تركه».

* نسخ، اواخر سده سيزدهم، عناوين نانوشته.

5 گ، سطور مختلف.

شرح زيارت ناحيه (فارسى)

از: سيد محمد على بن محمد مازندرانى اصفهانى

ترجمه وشرح مختصرى است بر زيارت معروف به ناحيه كه بدان، حضرت امام حسين (ع) در روزعاشورا زيارت مى شود وروايت كرده اند كه ازناحيه مقدسه امام زمان (ع) بسوى بعضى از نايبان آن حضرت بيرون آمده، اين ترجمه وشرح به فرموده ميرزا نصر الله بن ميرزا كوچك اصفهانى انجام شده است.

آغاز: «الحمد لله رب العالمين و الصلاة على أشرف الأنبياء والمرسلين .. وبعد اميدوار به كرم پروردگار محمد على الموسوى الاصفهانى».

انجام: «ودعا كن براى خود وپدر ومادر خود وهر كه را خواهى».

* نسخ خوب، متن شنگرف، در پايان نسخه روايتى در منقبت حضرت اميرالمؤمنين وزهرا (ص) ترجمه وافزوده شده، جلد تيماج سبز بدون مقوا.

58 گ، 14 س، 18 (ع) 11 سم

ص: 138

عمدة الزائر وعدة المسافر (عربى)

از: سيد حيدر بن ابراهيم حسنى حسينى كاظمى (1265)

در دعاها وزيارتهايى كه در مشاهد مشرفه ائمه (عليهم السلام) خوانده مى شود، با اشاره بسيار مختصر به احوال هر يك از حضرات معصومين در آغاز ابواب، مشتمل بر سه مقدمه وچهارده باب (به نام چهارده معصوم) ويك خاتمه ودر آخر ربيع الاول 1233 از تأليف آن فارغ شده است.

آغاز: «الحمد لله الذى فرض طاعة أوليائه على كافة العباد وجعل زيارة قبورهم ذخيرة لأحوال المبدأ والمعاد».

انجام: «ربنا فاغفر لنا ذنوبنا وكفّر عنا سيئاتنا وتوفنا مع الأبرار تم كتاب المزار بعون الملك المختار جعله الله وسيلة لمؤلفه فى حلول دار القرار ..».

* نسخ، محمد صالح بن حاج حسين علبوى، نهم ذى قعده 1248، عناوين وجدول صفحه ها شنگرف، در حاشيه تصحيح شده است، در دو برگ اول فهرست مطالب كتاب آمده است، جلد تيماج مشكى بدون مقوا.

293 گ، سطور مختلف، 5/ 21 (ع) 5/ 15 سم

كامل الزيارات (عربى)

از: ابوالقاسم جعفر بن محمد ابن قولويه قمى (368)

يكصد وهشت باب است مشتمل بر احاديث فضائل زيارات حضرات

معصومين (عليهم السلام) وچگونگى زيارت هر يك از آنها، روايات مسند مورد اعتماد مؤلف در اين كتاب آمده واز غير از معصومين يا اصحاب غير موثق آنان روايتى نقل نمى كند وبدين جهت بعضى از بزرگان رجال، اسانيد اين كتاب را صحيح ومورد اعتماد دانسته اند.

آغاز: «الحمد لله اهل الحمد ووليه والدال عليه والجازى به والمثيب عنه حمداً يزيد ولا يبيد ويصعد ولا ينفد».

انجام: «فاذا حشر قيل له بكل درهم عشرة ألف درهم وان الله تعالى نظر اليك وذخرها لك عنده».

* نسخ ودعاها معرب، رمضان على بن محمد قاسم الموتى، سه شنبه 21 صفر 1087، عناوين شنگرف، جلد دو رو تيماج رو قرمز سوخته لبه دار اندرون قهوه اى.

224 گ، 14 س، 5/ 24 (ع) 17 سم

كامل الزيارات (عربى)

از: ابوالقاسم جعفر بن محمد ابن قولويه قمى (368)

آغاز افتاده: «باب فضل اتيان المشاهد بالمدينة وثواب ذلك حدثنى محمد بن الحسن بن على بن مهزيار».

انجام افتاده: «وعظمه ولحمه الى السماء وانما تؤتى مواضع آثارهم ويبلغونهم من بعيد السلام و ..».

ص: 139

* نستعليق، قرن دهم يا يازدهم، عناوين شنگرف، تصحيح شده، بدون جلد.

204 گ، 15 س، 5/ 18 (ع) 12 سم

كامل الزيارات (عربى)

از: ابوالقاسم جعفر بن محمد ابن قولويه قمى (368)

نسخ، ابوالقاسم (محرر) موسوى نجفى اصفهانى، بيستم ماه رمضان 1341، نوشته شده از نسخه قديمى كه حاج ميرزا حسين نورى طبرسى (صاحب مستدرك) آن را خوانده و تصحيح كرده بود، عناوين شنگرف، در حاشيه توسط كاتب تصحيح شده است، جلد تيماج قرمز.

139 گ، 16 س، 21 (ع) 15 سم

كيفية الزيارة و حقيقة الدعاء (عربى)

از: شيخ الرئيس حسين بن عبدالله ابن سينا (428)

سؤالى است در كيفيت زيارت و حقيقت دعاء و تأثير آن در نفوس و ابدان كه مؤلف به مقدار طاقت و به گونه اى مختصر به پاسخ آن پرداخته است.

آغاز: «سألت بلغك الله السعادة القصوى و رشحك للعروج الى الذروة العليا ان اوضح لك عن كيفية الزيارة و حقيقة الدعاء و تأثيرها فى النفوس و الابدان».

* نسخ مايل به ريحان، تمامى صفحات مجدول، در ابتدا بسمله درون كتيبه اى مكتوب است.

3 گ.

كيفية الزيارة و حقيقة الدعاء (عربى)

از: شيخ الرئيس حسين بن عبدالله ابن سينا (428)

* نسخ، به خط اسدالله بن مرتضى موسوى براى مولى اسماعيل، داراى حواشى از شيخ بهايى.

2 گ

المزار (عربى)

از: شهيد اول محمد بن مكى عاملى (786)

نسخه حاضر مشتمل بر باب اول مى باشد.

ص: 140

* نسخ معرب زيبا، سده يازدهم، عناوين به شنگرف، تصحيح شده با حاشيه نويسى مختصر، در برگ آغازين يادداشتى متفرقه و تملك محمد حسين خراسانى هنگام سفر مكه به سال 1259 با مهر مربع «محمد حسين» و تملك عبدالكريم بن ابى الحسن خوزانى ماربينى به سال 1165 در اصفهان و تملك محمد رضا بن محمد هادى اصفهانى و در شش برگ پايانى فصلى در زيارت امام رضا (ع) به فارسى و تاريخ تولدى به سال 1043 در تبريز و اشعارى فارسى و يادداشتى طبى ديده مى شود.

جلد تيماج دو رو با سرطبل، رو قرمز، اندرون سبز

55 گ، 12 س، 14 (ع) 21 سم

المزار (فارسى)

از: آقا جمال الدين محمد بن حسين خوانسارى (1125)

كتابى است در بيان ادعيه و اعمالى كه در مشاهد مشرفه امام رضا (ع) و قم و شاه عبد العظيم انجام بايد داد، مؤلف آن را به نام شاه سلطان حسين صفوى هنگام زيارت امام رضا (ع) تأليف نموده و آن را در يك مقدمه و سه فصل و خاتمه ترتيب داده با اين عناوين:

مقدمه: در ثواب زيارت امام رضا (ع).

فصل اول: در آداب سفر.

فصل دوم: در زيارتهاى مخصوص امام رضا (ع).

فصل سوم: در زيارات جامعه كه در مشاهد جميع ائمه خوانده مى شود.

خاتمه: در زيارت حضرت معصومه (عليها السلام) در قم و زيارت حضرت عبد العظيم (ع) در رى.

در پايان نسخه حاضر پانزده دعا براى قرائت در اماكن متفرقه منقول است.

آغاز: «صحف تحميدات بلا نهايات و رسائل تمجيدات زاكيات مخصوص اهداء بارگاه خداوند مفيض الخيرات واهب العطياتى است».

* نسخ، محمد محسن بن ملا محراب قزوينى، سلخ رمضان 1123، ادعيه نسخ معرب با زيرنويس فارسى به شنگرف، صفحات مجدول و با حاشيه نويسى بسيار به نقل از مؤلف، در پايان نشانى بلاغ آمده، در برگ اول تملك «سيد محمد على روضاتى» مشهود است. 115 گ.

المزار (فارسى)

از: آقا جمال الدين محمد بن حسين خوانسارى (1125)

* نسخ، ميرزا عنايت الله خان بقراطى، سده چهاردهم به امر سيد حسن چهارسوقى (چنانچه در برگ اول نوشته شده به خط سيد محمد على روضاتى) ادعيه نسخ معرب با زيرنويس فارسى، داراى حواشى مختصر، در برگ اول يادداشتى آمده به خط سيد حسن مذكور. 127 گ.

ص: 141

المزار (فارسى)

از: آقا جمال الدين محمد بن حسين خوانسارى (1125)

* نسخ، سيد اسماعيل موسوى عظيمى خوانسارى، 11 جمادى الاول 1357 بنا به درخواست سيد احمد صفايى خوانسارى، عبارات عربى معرب با ترجمه فارسى، داراى حواشى بسيار، در برگ اول يادداشتى درباره كتاب و مؤلف آن از سيد مصطفى صفايى خوانسارى آمده و نوشته كه ترجمه ادعيه و حواشى خط مرحوم پدرم است، تصحيح شده. 49 گ.

المزار (فارسى)

از: آقا جمال الدين محمد بن حسين خوانسارى (1125)

* نسخ معرب، صفحات مجدول و ترجمه در زير عبارات و درون جدول آمده، در صفحه اول روايتى از امام صادق و امام كاظم (ص) آمده، بعد از پايان كتاب دعاى كميل و در صفحه آخر دو يادداشت متفرقه مشهود است. 71 گ.

المزار (فارسى)

از: آقا جمال الدين محمد بن حسين خوانسارى (1125)

* نسخ معرب نازيبا، سيد محمد موسوى خادم، 20 جمادى الثانى 1128، ترجمه و زيرنويس نستعليق داراى حواشى بسيار، در برگ اول چند تاريخ فوت به سال 1176 و 1209 و غيره آمده و نيز خط «حسين على محفوظ» كه كتاب را وقف امام رضا (ع) نموده در سال 1967 ميلادى، و نيز تملك «محمد بن حسين بن ابى القاسم موسوى» در 1286 و دو تملك ديگر بدون نام با مهر ناخوانا آمده است.

90 گ.

المزار (مزار ابن المشهدى) (عربى)

از: شيخ محمد بن جعفر حائرى معروف به ابن مشهدى

زيارات مشاهد معصومين (عليهم السلام) و بعضى از دعاهايى كه براى رفع مهمات در خلوت خوانده مى شود، به درخواست قاضى مجد الدين ابو القاسم

هبة الله بن سليمان، در اين كتاب در چند باب گرد آورده شده كه با فضيلت زيارت معصومين (عليهم السلام) شروع شده سپس آداب زيارت و زيارت پيامبر اكرم و ائمه طاهرين عليهم صلوات الله به ترتيب آنها آورده شده است.

زيارتها و دعاهاى اين كتاب از طريق ثقات سادات روايت شده كه در ذريعه 20/ 324 آنها را پانزده نفر دانسته و نامشان را مى آورد با تصريح به اينكه همه اين افراد شيوخ ابن مشهدى بوده اند.

آغاز: «الحمد لله القديم احسانه الظاهر امتنانه العالى سلطانه النير برهانه الرفيع شأنه».

* نسخ معرب، از سده يازدهم، تصحيح شده است.

ص: 142

482 گ.

المزار (عربى)

از:؟

كتابى است در زيارتهايى كه در مشاهد مشرفه حضرات معصومين (عليهم السلام) خوانده مى شود، مشتمل بر: چند زيارت از اميرالمؤمنين على (ع)، صلاة ليلة الغدير وفضل يوم الغدير، باب الزيارات الكاملة لأبى عبد الله (ع)، باب زيارة على بن الحسين (ع)، باب الزيارات الجامعة، دعاء الندبة.

روى برگ اول احتمال داده شده است كه «مزار قديم» باشد.

آغاز افتاده: «عز وجل كلمة باقية فى عقبه وقلت ولن تضلوا ما تمسكتم بهما معاشر الناس التقوى التقوى».

انجام افتاده: «اللهم آمن به البلاد واهد به العباد، اللهم واملأ به الأرض عدلا ..».

* نسخ، از سده يازدهم، عناوين مشكى درشت، روى برگ اول تملكى با مهر بيضوى «الراجى احمد بن محمدرضا الحسينى» به تاريخ محرم 1328 ويادداشتى درباره كتاب به خط شيخ آقا بزرگ تهرانى آمده است، در برگ دوم مهر مستطيل كتابخانه مجد الدين ديده مى شود، جلد تيماج مشكى ضربى.

92 گ، 17 س، 17 (ع) 12 سم

المزار (عربى)

از:؟

در آداب زيارت وادعيه وارده در زيارات معصومين (عليهم السلام)، در اين كتاب از اقوال قدماى اصحاب نظير شيخ طوسى وشيخ صدوق وشيخ مفيد وابن طاووس ومتأخرين نظير علامه مجلسى در تحفة الزائر و ميرزا حيدر على شيروانى در مزارش وابن مشهدى مطالبى نقل شده است.

آغاز افتاده: «عن شماله ولكن جزه ثم استقبله بوجهك فقل له: يقول لك رسول الله (ص) كذا وكذا».

انجام افتاده: «فأنجز له ما وعدته وسق اليه أصحابه وانصره وقوّناصريه وبلغه أفضل أمله واعطه سؤله».

* نسخ، از سده سيزدهم، عناوين شنگرف در متن وبه مشكى در حاشيه، تصحيح شده وگاهى داراى حواشى مى باشد، جلد تيماج مشكى عطف تيماج قهوه اى.

246 گ، 17 س، 22 (ع) 5/ 12 سم

المزار (عربى)

از: شهيد اول محمد بن مكى عاملى (786)

ص: 143

در اعمال وزيارات وادعيه اى كه در مشاهد مشرفه حضرات معصومين (عليهم السلام) انجام داده مى شوند، در دو باب مشتمل بر فصول، بدين عناوين:

الباب الأول: فى الزيارات، داراى هشت فصل وخاتمه:

1- فى زيارة النبى صلى الله عليه وآله.

2- فى زيارة الأئمة الأربعة بالبقيع.

3- فى زيارة اميرالمؤمنين (ع).

4- فى زيارة ابى عبد الله (ع).

5- فى زيارة ابى الحسن موسى بن جعفر الكاظم (ع).

6- فى زيارة ابى جعفر محمد بن على الجواد (ع).

7- فى زيارة ابى الحسن على بن موسى (ع).

8- فى زيارة الامامين ابى الحسن على بن محمد الهادى وابى محمد الحسن بن على العسكرى (ص).

الخاتمة: فيها أربعة فصول.

الباب الثانى: فى الأعمال، داراى هشت فصل وخاتمه:

1- فى العمل عند ورود الكوفة.

2- فى ذكر العمل بالمسجد الجامع بالكوفة.

3- فى فضل مسجد السهلة والصلاة فيه.

4- فى فضل مسجد صعصعة والصلاة فيه.

5- فى فضل مسجد غنى و الصلاة فيه.

6- فى فضل مسجد جعفى و الصلاة فيه.

7- فى فضل مسجد بنى كاهل و الصلاة فيه.

الخاتمة: فيها فصلان فى زيارة مسلم وهانى والمختار وبعض الأدعية.

آغاز: «اللهم يا من جعل الحضور فى مشاهد اصفيائه ذريعة الى الفوز بدرجة احبائه نسألك أن تصلى على سيد أنبيائك».

انجام: «وصلى الله على محمد وآله الطيبين الطاهرين وسلم تسليماً كثيراً كثيراً».

* نسخ، سال 974، عناوين ونشانيها شنگرف، تصحيح شده، صفحه ها مجدول به زر ومشكى ولاجورد وصفحه اول داراى سرلوح زرين، روى برگ اول تملك حاجى محمد بن درويش محمد تويسركانى با مهر مربع «العبد المذنب حاجى محمد» ودر برگ آخر يادداشتى به تاريخ 1347 با مهر بيضوى «عبده الراجى محمد على» ديده مى شود، جلد دو رو تيماج رو مشكى ضربى اندرون قهوه اى ساده.

151 گ، 12 س، 5/ 18 (ع) 5/ 12 سم

ص: 144

المزار (عربى)

از: شهيد اول محمد بن مكى عاملى (786)

تا اواخر باب اول مى باشد.

* نسخ، از سده سيزدهم، عناوين شنگرف، تصحيح شده، عناوين وتوضيحات در حاشيه به فارسى ترجمه شده است به خط نستعليق، در برگ اول وآخر مهر بيضوى «شعاع» ديده مى شود، جلد تيماج قرمز ضربى.

133 گ، 15 س، 5/ 21 (ع) 15 سم

المزار (عربى)

از: شهيد اول محمد بن مكى عاملى (786)

آغاز افتاده: «حق جهاده الداعى الى طاعته وزاجراً عن معصيته وانك لم تزل بالمؤمنين رؤفاً رحيماً وعلى الكافرين غليظاً».

* نستعليق، بيستم شعبان 1004، عناوين شنگرف، تصحيح شده، در چهار برگ آغاز وشش برگ آخر كتاب ادعيه وزيارات متفرقه اى آمده است، روى برگ اول تملك حيدر قلى بن نور محمد خان (سردار) كابلى به تاريخ 23 رجب 1350 ويادداشتى در معرفى كتاب ديده مى شود، جلد تيماج مشكى.

142 گ، 14 س، 18 (ع) 5/ 11 سم

المزار (عربى)

از: شهيد اول محمد بن مكى عاملى (786)

آغاز افتاده: «عليك يا خيرة الله السلام عليك يا حبيب الله السلام عليك يا نجيب الله السلام عليك يا خاتم النبيين».

* نسخ معرب، از سده دوازدهم، عناوين شنگرف، تصحيح شده، چند برگ آخر در حاشيه ترجمه شده است، جلد تيماج مشكى.

109 گ، 15 س، 24 (ع) 18 سم

المزار (عربى)

از: ملا ميرزا حيدر على بن محمد بن حسن شيروانى (ق 12)

زيارات حضرات معصومين (عليهم السلام) را كه در منابع صحيح نقل كرده اند، گرد آورده ودر آغاز كتاب احاديثى در فضيلت مشاهد امامان (عليهم السلام) نقل مى كند والفاظ مشكل را كه احتياج به توضيح داشته شرح مى دهد.

ص: 145

آغاز: «الحمد لله رب العالمين .. اعلم أن المشاهد المقدسة الطاهرة صلوات الله وسلامه على مشرفيها قد جمعت فيها حرمة المشهدية والمسجدية».

انجام: «وبك اليهم توجهى وبهم الى الله توسلى، ثم تدعو وتسأل الله ما تحب تجب اليه انشاء الله تعالى».

* نسخ وزيارتها معرب، از سده سيزدهم، عناوين نوشته نيست، تصحيح شده است، روى برگ اول يك دعا ودر برگ آخر يك انشاء ونسب نامه امامزاده عبدالعظيم حسنى (ع) ودعايى نوشته شده است، بعضى دعاها با زيرنويس فارسى مى باشد، جلد تيماج قهوه اى بدون مقوا.

104 گ، 11 س، 3/ 21 (ع) 15 سم

المزار (عربى)

از: ملا ميرزا حيدر على بن محمد بن حسن شيروانى (ق 12)

* نسخ، محمد اسحاق بن حسين خمايسى، ربيع الثانى 1102 در سال طاعون، عناوين مشكى درشت، تصحيح شده با نسخه مؤلف، در چند برگ اول وآخر نام كتاب ومؤلف به خط حيدر قلى بن نور محمد خان (سردار) كابلى به تاريخ 1336 وتملك وى به تاريخ 1315 در قم وادعيه

وزيارات متفرقه اى آمده است، جلد تيماج قهوه اى ضربى.

154 گ، 11 س، 5/ 17 (ع) 10 سم

مصباح الزائر و جناح المسافر (عربى)

از: رضى الدين على بن موسى ابن طاووس حلى (664)

آداب سفر زيارتى و زيارتهاى مراقد حضرت پيامبر اكرم وائمه معصومين (عليهم السلام) و بعضى از زيارت قبور علما و اولاد ائمه را با حذف اسانيد روايتها گرد آورده واز كتابهاى مهم زيارتى مى باشد كه مورد توجه دانشمندان قرار گرفته است.

اين كتاب در بيست فصل است بدين عناوين:

الفصل الأول: فى مقدمات السفر وآدابه.

الفصل الثانى: فى فضل زيارة الرسول (ص).

الفصل الثالث: فى أعمال المدينة و زيارة النبى.

الفصل الرابع: فى زيارة النبى من بُعد.

الفصل الخامس: فى زيارة اميرالمؤمنين (ع).

الفصل السادس: فى زيارته لسائر الأيام.

الفصل السابع: فى زياراته المخصوصة.

الفصل الثامن: فى زيارة الحسن السبط (ع).

ص: 146

الفصل التاسع: فى مختار زيارات الحسين (ع).

الفصل العاشر: فى زياراته المخصوصة.

الفصل الحادى عشر: فى زيارات السجاد والباقر والصادق (ع).

الفصل الثانى عشر: فى زيارة الكاظم (ع).

الفصل الثالث عشر: فى زيارة الرضا (ع).

الفصل الرابع عشر: فى زيارة الجواد (ع).

الفصل الخامس عشر: فى زيارة الهادى (ع).

الفصل السادس عشر: فى زيارة العسكرى (ع).

الفصل السابع عشر: فى زيارة الحجة (ع).

الفصل الثامن عشر: فى مختار الزيارات الجوامع.

الفصل التاسع عشر: فى زيارات جامعة أخرى.

الفصل العشرون: فى زيارة قبور الأبرار وأولاد الائمة.

آغاز: «الحمد لله المتفرد بدوامه وجلاله و الصلاة على محمد و الخيرة من خلقه أشهد له جل جلاله بالوحدانية».

انجام: «و حرسنا جميعاً من طاعة الله النسق والاهمال وشغلنا بما هو أعود علينا يوم الحساب واليق بأسباب الصواب انشاء الله تعالى ..».

* نسخ معرب، حسن بن احمد بن سنبعه عاملى، سال 1024، صفحه اول نو نويس است، در حاشيه تصحيحاتى دارد.

422 گ.

مصباح الزائر و جناح المسافر (عربى)

از: رضى الدين على بن موسى ابن طاووس حلى (664)

* نسخ، محمد رفيع بن عبد الرحمن سيد اشرفى، غره جمادى الاولى 1085، عناوين در حاشيه ومتن شنگرف، صفحه ها مجدول به زر

ومشكى، در حاشيه تصحيح شده است، روى برگ اول يك يادداشت وتملك حسين بن مهدى حسينى طباطبابى با مهر بيضوى «حسين الطباطبايى» آمده كه اين مهر در برگ آخر نيز ديده مى شود، در سه برگ آخر يادداشتى درباره ابتدا سال در سالهاى قمرى چه ماه است مشهود مى باشد، داراى حواشى مختصر، جلد تيماج مشكى.

318 گ، 15 س، 5/ 18 (ع) 11 سم

مصباح الزائر و جناح المسافر (عربى)

از: رضى الدين على بن موسى ابن طاووس حلى (664)

ص: 147

* نسخ معرب نيكو، از سده يازدهم يا دوازدهم، عناوين شنگرف، توسط كاتب تصحيح شده است، صفحه ها

مجدول به زر ومشكى، در چهار برگ اول اشعارى فارسى به تاريخ 1321 وچند حديث در فضل حضرت اميرالمؤمنين (ع) وتملك محمد حسين بن محمد صالح حسينى در سال 1121 ومهر بيضوى «عبده على نقى الحسينى» ودر چند برگ آخر دعابى به نقل از امام حسين (ع) كه در اقبال ابن طاووس آمده وچند روايت در مدح مولى اميرالمؤمنين (ع) نوشته شده است، جلد تيماج مشكى.

412 گ، 14 س، 19 (ع) 12 سم

مطالب العابدين (فارسى)

از:؟

مشتمل بر ادعيه اى كه در اعمال وعبادات واجبه وروزهاى هفته وماه وسال، وزياراتى كه هنگام زيارت مشاهد مشرفه ومقاصد مختلفه ديگر دنيويه واخرويه، خوانده مى شود، با بيان بعضى از واجبات ومستحبات وآداب عبادات، مشتمل بر دو تبصره و بيست و دو مطلب و يك خاتمه بدين عناوين:

تبصره اول: در بيان آبها.

تبصره دوم: در شرايط دعا.

مطلب اول: در ادعيه خلاء و وضو وغسل.

مطلب دوم: در اذان واقامه.

مطلب سوم: در دخول مسجد و 51 ركعت نماز شبانه روزى، مشتمل بر هشت معراج.

مطلب چهارم: در تعقيب نمازها، مشتمل بر سه سعادت.

مطلب پنجم: در دعاهاى صباح ومسا.

مطلب ششم: در دعاهاى هر روز.

مطلب هفتم: در نماز آيات ونماز استسقا.

مطلب هشتم: در نمازهاى مستحبى.

مطلب نهم: در اعمال هفته، مشتمل بر سه نشأ.

مطلب دهم: در اعمالى كه تعلق دارد به مجموع ماه ها، مشتمل بر دو تذكره.

مطلب يازدهم: در اعمال ودعاهاى توبه.

مطلب دوازدهم: در دعاهايى چند.

مطلب سيزدهم: در حصول مآرب و وصول مطالب، مشتمل بر پنج خير.

مطلب چهاردهم: دررزق ودفع غم وخلاص از بند واداى دين، مشتمل برچهارفايده.

مطلب پانزدهم: در علاج امراض، مشتمل بر هشت شفا.

ص: 148

مطلب شانزدهم: در آداب سفر، مشتمل بر شش مرحله.

مطلب هفدهم: در آنچه تعلق به بدن دارد، مشتمل بر نه زينت.

مطلب هجدهم: در بيان تزويج وآنچه متعلق به اوست، مشتمل بر ده بهجت.

مطلب نوزدهم: درادعيه مشتمله برخواص متفرقه هنگام خواب، مشتمل بردوبستر.

مطلب بيستم: در امن از سحر وجن وشياطين وانس وترسها، مشتمل بر پنج پناه.

مطلب بيست ويكم: در زيارات، مشتمل بر چهارده شرف.

مطلب بيست ودوم: در دعاهاى متعلق به ميت، مشتمل بر چهار رحلت.

خاتمه: در دعاهاى متفرقه، مشتمل بر يك تتمه وانجام.

در پايان كتاب منابع آن ياد شده به سال 1097 تأليف مجموعه به پايان رسيده است.

آغاز افتاده: «اميد از خداوند مجيد اينكه توفيق دهد كه اين مختصر چنان اتمام يابد كه ارباب عرفان چون ايمان در بغل ..».

انجام: «چنان كه بايد نظام يافته به انجام رسيد، تاريخ اين رساله:

اين رساله ذكر نام هاى خداوند مجيد در هزار ونود وهفت به اتمام رسيد

* نسخ ودعاها معرب، محمد زمان بن حسن طالقانى، سال 1099، عناوين ونشانيها شنگرف، تصحيح شده وگاهى داراى حواشى مى باشد، روى برگ اول ودوم تملك على محمد لواسانى در رمضان 1373 ويك رباعى شعر عربى به خط محمد اسمعيل بن معز الدوله به تاريخ 1317 ومهر مربع بزرگ كتابخانه شيخ فضل الله نورى ودر دو برگ آخر دعاهاى متفرقه اى ديده مى شود، صفحه ها مجدول به مشكى وزر، جلد تيماج مشكى ضربى.

286 گ، 18 س، 5/ 18 (ع) 5/ 19 سم

منتخب تحفة الزائر (فارسى)

از:؟

زيارات حضرات معصومين (عليهم السلام) را كه دراحاديث وروايات منقول است، از كتاب «تحفة الزائر» ملا محمد باقر مجلسى، در اين مجموعه به فارسى انتخاب شده تا فارسى زبانان بتوانند از آن بهره برند.

اين كتاب مشتمل بريك مقدمه ودوازده فصل ويك خاتمه (جز تقسيم علامه مجلسى در تحفه) مى باشد بدين تفصيل:

مقدمه: در آداب سفر وثواب زيارت قبور معصومين (عليهم السلام).

فصل اول: در كيفيت زيارت حضرت رسول وفضيلت مسجد آن حضرت.

فصل دوم: در فضيلت وكيفيت زيارت حضرت زهرا.

فصل سوم: در فضيلت وكيفيت زيارت ائمه بقيع.

ص: 149

فصل چهارم: در زيارت حضرت امير المؤمنين وفضيلت نجف.

فصل پنجم: در زيارت حضرت امام حسين وآداب تربت آن حضرت.

فصل ششم: در فضيلت وزيارت كاظمين.

فصل هفتم: در زيارات عسكريين در سامراء.

فصل هشتم: در زيارت حضرت امام زمان (ع).

فصل نهم: در زيارت امام رضا (ع).

فصل دهم: در زيارات جامعه ائمه.

فصل يازدهم: در كيفيت توسل به ائمه (عليهم السلام).

فصل دوازدهم: در آداب زيارت نيابت وزيارت انبيا وصلحا.

خاتمه: در آداب ملاقات زائران ائمه (عليهم السلام).

آغاز: «الحمد لله وكفى .. اما بعد چون به مقتضاى اخبار بسيار

واحاديث بى شمار زيارت رسول مختار وائمه ابرار».

انجام: «التماس دعا وزيارت دارم درحال حيات اين مجرم وبعد از وفات، والحمد لله أولا وآخراً كما هو اهله ..».

* نستعليق و زيارات نسخ معرب، محمد هادى بن محمد عزيز طبيب، جمادى الثانى 1136، عناوين در متن وحاشيه وجدول صفحه ها شنگرف، در حاشيه بعضى صفحه ها مطالبى به خطى جز خط اصل افزوده شده است، جلد تيماج سبز.

178 گ، 17 س، 5/ 17 (ع) 11 سم

نجاة الخافقين فى زيارة الحسين (ع) (فارسى)

از: مولى نوروز على بن محمد باقر بسطامى (1309)

در بعضى از مناقب امام حسين (ع) و فضل زيارت آن حضرت، تأليف شده به سال 1272 هنگام سفر مؤلف به كربلا و به نام حاج حسين چاوش باشى، پس از تأليف به نظر ملا محمد حسين حائرى قزوينى رسانده و وى كتاب را تأييد كرده است. گاهى داراى توضيحاتى است با عناوين «مؤلف گويد». و بيشتر متون احاديث به عربى نقل و ترجمه شده است.

اين كتاب مشتمل بر يك مقدمه و هشت باب مى باشد كه مختصر عناوين آنها چنين است:

مقدمه: در ضرورت زيارت امام حسين (ع).

باب اول: در فضل زيارت آن حضرت در همه اوقات.

باب دوم: در فضيلت زيارت روز عرفه.

باب سوم: در فضيلت زيارت روز عاشورا.

باب چهارم: در فضيلت زيارت روز اربعين.

ص: 150

باب پنجم: در فضيلت زيارت شب عيد فطر و قربان.

باب ششم: در فضيلت زيارت شب اول و نيمه ماه رجب.

باب هفتم: در فضيلت زيارت شب نيمه شعبان.

باب هشتم: در فضيلت زيارت ماه رمضان.

آغاز: «نحمدك اللهم يا من شرفنا بحضور روضة الامام الذى لا يدرك ثاره الا الله و بابه باب الله و زائره زائر الله».

* نسخ، از عصر مؤلف، عناوين و نشانيها شنگرف.

75 گ، 15 س، 17 (ع) 5/ 10.

هداية الزائرين الى زيارة المعصومين (فارسى)

از: ملا محمد ربيع بن عبد الغنى (ق 13)

در زيارات مأثوره و غير مأثوره (روايت شده و آنچه كه در روايات نيامده است) حضرات معصومين (عليهم السلام)، انتخاب شده از كتابهاى علماى شيعه با تصريح به نام امامى كه زيارت از وى نقل شده يا منابع زيارتها و گاهى مى گويد كه انشاى بعضى از علماست، و بيستم ماه شعبان 1259 به پايان رسيده است.

اين كتاب در يك فاتحه و چهارده مشكاة داراى مصابيح و هدايات و ضياء و فصول و يك خاتمه مى باشد بدين تفصيل:

فاتحه: در بيان ادعيه و اعمال سفر.

مشكاة اول: در زيارت پيامبر اسلام (ص) و حضرت فاطمه (عليها السلام).

مشكاة دوم: در زيارت ائمه بقيع (عليهم السلام).

مشكاة سوم: در زيارت حضرت امير (ع).

مشكاة چهارم: در زيارت حضرت امام حسين (ع).

مشكاة پنجم: در زيارات امام حسين در ايام مخصوصه.

مشكاة ششم: در زيارت حضرات ائمه از راه دور.

مشكاة هفتم: در زيارت امام كاظم و محمد تقى (ص) در كاظمين.

مشكاة هشتم: در زيارت امام رضا (ع) در مشهد.

مشكاة نهم: در زيارت امام هادى و عسكرى (ص) در سامراء.

مشكاة دهم: در نسب مادر حضرت قائم (ع).

مشكاة يازدهم: در اعمال سرداب حضرت صاحب الزمان.

مشكاة دوازدهم: در زيارات جامعه.

ص: 151

مشكاة سيزدهم: در كيفيت زيارت اولاد ائمه و ساير مؤمنين.

مشكاة چهاردهم: در رقاع براى حوايج به سوى ائمة هدى.

خاتمه: در اكرام قادم از زيارت.

آغاز: «الحمد لله الذى جعلنا من أمة رسوله محمد المختار و صيرنا من شيعة آله المكرمين الأخيار و ارشدنا بزيارتهم الى الفوز فى دارالقرار».

انجام: «و يغشاكم ثواب مثل ثوابه من رحمة الله و انه ما من رجل يزورنا او يزور قبورنا الا غشيته الرحمة و غفرت له ذنوبه».

* نستعليق و زيارتها نسخ معرب، در عصر مؤلف، عناوين و نشانيها شنگرف، در حاشيه تصحيح شده و نسخه بدلها گاهى به خط مؤلف است، در صفحه آخر نيز خط وى به تاريخ شعبان 1259 و در چند جا مهر بيضوى وى «محمد ربيعا» ديده مى شود، پس از كتاب حديثى است كه به تاريخ چهارشنبه 18 محرم 1262 نوشته شده است، جلد تيماج قهوه اى.

301 گ، سطور مختلف، 21 (ع) 14 سم

نسخه شناسى زيارت به روايت موسوعة زيارات المعصومين

كتب الزيارات عند الإماميه

1. آداب الزيارة، للعلّامة الشيخ الحاج ميرزا حسين بن ميرزا محمّد تقى النورى المتوفى ليلة الأربعاء 27 جمادى الثانية سنة 1320. وسيأتى

له ذكر تحت رقم 27 و 73 و 163.

2. آداب زيارت عاشورا، محمّدباقر بن آخوند ملا محسن إصطهباناتى من تلامذة الميرزا حسن الشيرازى (قدس سره).

3. أبواب الجنان وبشائر الرضوان، ويسمى أيضاً ب- (مزار الشيخ خضر)، للفقيه الورع الزاهد الشيخ خضر بن شلال آل خدام العفكاوى النجفى المتوفى سنة 1255.

4. أخترية، (بالفارسية) للسيّد أبوالقاسم الموسوى الگلپايگانى.

5. اكمال الاعمال فى استكمال الإقبال، فى الزيارات للسيد الأمير عبدالباقى ابن الأمير محمّد حسين الخاتون آبادى المتوفى سنة 1207.

6. أنوار الزائرين، للسيّد مير محمّد رضا بن مير محمّد قاسم الحسينى القزوينى، وسيأتى له ذكر فى رقم 42 و 310.

7. أنوار السرائر ومصباح الزائر، (بالفارسيّة) للعالم المحدِّث السيّد ولى بن السيّد نعمة الله الحسينى الحائرى.

8. أنيس الزائر، للسيّد عبدالله بن محمّد رضا شبَّر الحسينى الكاظمى المتوفى سنة 1242، وسيأتى له ذكر تحت رقم 17، 28، 32، 38، 48، 181، 385.

9. أنيس الزائرين، (بالفارسية) للسيّد الواعظ محمّد بن على بن أحمد الحسينى البافقى اليزدى، فرغ منه سنة 1245.

10. أنيس الزائرين، للشيخ محمّدتقى بن محمّدباقر بن محمّد تقى الشهير باقانجفى الإصفهانى المتوفى سنة 1331.

11. أنيس الزوّار، للسيّد أحمد بن حبيب بن أحمد بن مهدى بن محمّد.

12. بشارة الزائرين، للشيخ عبدالحسين بن الشيخ جواد بن الشيخ عبدالحسين ابن الشيخ محمّد حسن بن الشيخ مبارك النجفى، ألّفه سنة 1348 وطبع بها فى النجف الأشرف.

ص: 152

13. تبصرة الزائر، للسيّد المفتى مير محمّد عباس الموسوى التسترى اللكنهوى المتوفى سنة 1306.

14. تبصرة الزائر وكشف السرائر، (بالفارسية) للسيّد مير محمّد بديع بن مير عبدالقدوس الرضوى المشهدى.

15. التحفة الرضوية فى فضل زيارة الإمام الرضا (ع) وآدابها، (بالفارسية) للشيخ محمّدرضا بن المولى محمّدتقى الكاشانى الطهرانى المتوفى حدود سنة 1336.

16. تحفة الزائر، (بالفارسيّة) للعلّامة المجلسى محمّدباقر بن المولى محمّدتقى الإصفهانى المتوفى سنة 1110 أو 1111، وسيأتى برقم 72.

17. تحفة الزائر، (و هو تعريب تحفة الزائر للمجلسى) للسيّد عبدالله بن محمّد رضا آل شبّر الحسينى الكاظمى المتوفى بها سنة 1242، وتقدّم له ذكر تحت رقم 8.

18. تحفة الزائر، للسيّد عبدالمطلب الحسينى.

19. تحفة الزائرين، (بالگجراتية) للحاج غلامعلى البهاونگرى.

20. تحفة الزائرين فى زيارات مشاهد جميع المعصومين سلام الله عليهم أجمعين، (بالأردو) للمولوى السيد ابن على الدهلوى، طبع بالهند.

21. تحفة الزائرين بالهادين، للعارف ميرزا على خان صفاء السلطنة النائينى نزيل طهران، كتبها بخطه الجيد ووقفها للخزانة الرضوية سنة 1300.

22. التحفة العلوية، (فارسى) لعبدالكريم بن مرشد الگيلانى.

23. تحفة المجاور، (فارسى) لملا محمّد كاظم بن محمّد شفيع الهزارجريبى.

24. التحفة الناصرية، فى زيارات أئمة العراق وبعض الأدعية (بالفارسيّة) لميرزا جهان گير المعروف (بحاج آقا خانه زاد) ابن محمّد ولى ميرزا، كتبه سنة 1287 وطبع فيها.

25. تحية أهل القبور بما هو مأثور، لآية الله السيد أبى محمّد الحسن صدرالدين الموسوى الكاظمى قدس سرّه المتوفّى 11 ربيع الأوَّل سنة 1354.

26. تحية الزائر، للشيخ إسماعيل بن على نقى التبريزى المولود سنة 1295.

27. تحية الزائر، للعلّامة الشيخ ميرزا حسين النورى ابن الشيخ ميرزا محمّدتقى ابن ميرزا على محمّد الطبرى. وتقدَّم له ذكر فى صدر هذا الفهرست تحت رقم 1.

28. تحية الزائر، للسيد عبدالله بن محمّدرضا آل شبر الحسينى الكاظمى. وقد تقدَّم فى رقم 8 و 17 وسيأتى له ذكر فى رقم 32، 38، 48، 181، 385.- ترجمة مزار الشهيد، للشيخ على بن الشيخ حسين الكربلائى. يأتى بعنوان مراد المريد لمزار الشهيد، راجع رقم 116.

29. تسهيل امور الزوّار فى زيارات قبور الأئمة الأطهار، (بالفارسيّة) للسيّد محمود بن على بن محمّد الحسينى التبريزى المتوفى بالنجف سنة 1338 وهو والد آية الله العظمى المغفور له السيد شهاب الدين المرعشى النجفى (قدس سرهما) المتوفى سنة 1411 ه.

30. جامع الزيارات العباسى، (بالفارسيّة) للمولى المحقق محمّدباقر بن محمّد مؤمن السبزوارى صاحب «الذخيرة» و «الكفاية» المتوفى سنة 1090.- وقد يعرف ب- (مزار السبزوارى). وسيأتى ذكره برقم 160.

ص: 153

31. جامع زيارة الرضا (ع)، لأبى جعفر محمّد بن على بن الحسين بن موسى ابن بابويه القمّى المتوفى سنة 381. سيأتى له ذكر تحت رقم 64 و 84 و 115.

32. جامع المعارف والأحكام، كتاب المزار، وهو تأليف السيد عبدالله بن محمّدرضا شبَّر الحسينى الكاظمى، وقد تقدَّم فى رقم 8.

33. جلاء العين فى الأوقات المخصوصة بزيارة الحسين (ع)، للسيّد حسين (حسون) البراقى المتوفى سنة 1332 ه مؤلف «تاريخ الكوفة».

34. جنة السرور فى كيفية زيارة العاشور، للشيخ على ابن المولى محمّد جعفر شريعتمدار الإسترابادى الطهرانى المتوفى سنة 1315، سيأتى ذكره تحت رقم 114 و 177 و 178.

35. جنه واقية وجنة باقية، (بالفارسيّة) للسيّد أبى القاسم الرضوى اللاهورى المتوفى بها فى سنة 1324.

36. حدائق الجنان، (فارسى) لمير محمّد صالح بن عبدالواسع الخاتون آبادى المتوفى سنة 1116.

37. حلية الزائرين، للسيّد محمّد على بن الميرزا محمّد الحسينى الشاه عبدالعظيمى المتوفى بالنجف سنة 1334.

38. حلية المتقين، للسيّد عبدالله بن محمّدرضا الحسينى الشبرى المتوفى سنة 1242، مضى تحت رقم 8.

39. خلد برين، (بالفارسية) للشيخ حبيب الله بن زين العابدين القمّى.

40. الدرة الثمينة فى زيارة المعصومين بالمدينة، للشيخ محمّد صالح بن أحمد آل طعان السترى البحرانى المتوفى بالحائر سنة 1333. وسيأتى ذكره تحت رقم 110.

41. الدرة الفاخرة فى زيارات العترة الطاهرة، للمولى محمدصادق بن الآقا محمّد النمينى اللنكرانى.

42. دليل الزائرين، للسيّد الأمير محمّدرضا بن المير محمّد قاسم الحسينى القزوينى، و قد تقدَّم له ذكر فى رقم 6.

43. ربيع الأبرار فى المزار، منسوب إلى الشيخ درويش على فطيم.

44. ربيع الأبرار فى المزار، للشيخ درويش بن محمّد الحلى.

45. الرجبية، (بالفارسيّة) فى فضل الزيارة فى رجب، للمولى الشيخ محمّدباقر ابن المولى محمّدحسن البيرجندى القائنى المتوفى سنة 1352. وقد طبع هذا الكتاب سنة 1349، وأُعيد طبعه سنة 1379 ه ش بطهران.

46. رياض الرضوان، (فارسى) للمير محمّد حسين بن مير محمّد صالح ابن عبدالواسع الحسينى الخاتون آبادى، سيأتى له ذكر فى رقم 85 و 186.

47. الزائرية، (بالفارسيّة) للمير محمّد مهدى الرضوى، فرغ منه سنة 954.

48. زاد الزائرين، (بالفارسيّة) للسيد عبدالله بن محمّدرضا شبّر الحسينى الكاظمى. وتقدَّم له ذكر فى رقم 8.- وقد يُعرف ب-- (مزار السيد عبدالله شبّر).

49. زاد الزائرين، لعبدالوهاب بن محمّد الرضوى الحسينى الطوسى.

50. زاد الزائرين (وجامع الزيارة)، (بالفارسيّة) لمحمّد حسن بن محمّد عسكرى، انتهى منه سنة 1246.

51. زهرة المزارات وعزّة الزيارات، للشيخ محمّد ابن المير أحمد البصرى الكاظمى المتوفى حدود سنة 1246.

52. زيارات، لعلى أكبر فيض.

53. زيارات، (فارسى) لفتح الله العامرى.

ص: 154

54. زيارات، (فارسى) لعبد الوهاب بن محمّد رفيع المازندرانى.

55. زيارات، (فارسى) للسيد كاظم الرضوى الگلپايگانى.

56. زيارات، (فارسى) لعلى بن محمّد حسن المشهدى الخراسانى.

57. زيارات، (فارسى) لمحمد مهدى بن محمد تقى الإصفهانى.- الزيارات، سيأتى بعنوان كتاب فى الزيارات تحت رقم 100 و 287.

58. الزيارات، لابنى سعيد بن حماد بن مهران الأهوازى.

59. الزيارات، لأحمد بن محمّد بن الحسين بن الحسن بن دُوْل القمى المتوفى سنة 350.

60. الزيارات، للحسن بن على بن فضال الكوفى.

61. الزيارات، لأبى عبدالله الحسين بن على الخزاز القمى.

62. الزيارات، لمحمّد بن على بن الفضل بن تمام.

63. زيارات أولاد الأئمّة والعلماء، (بالفارسيّة) للمولى باقر الواعظ الكجورى.

64. زيارات قبور الأئمّة، لأبى جعفر محمّد بن على بن الحسين بن موسى بن بابويه القمّى المتوفى سنة 381. وتقدَّم له ذكر فى رقم 31 وسيأتى له ذكر فى رقم 84 و 115.

65. الزيارات المخصوصة بأميرالمؤمنين وسيد الشهداء، للسيّد مهدى اليزدى الحائرى النجفى. طبع فى بمبئى سنة 1296، وسيأتى له ذِكر تحت رقم 165.

66. زيارات مطلقه أئمّه اثنا عشر، للشيخ البهائى محمّد بن الحسين العاملى المتوفّى سنة 1030.

67. زيارت حضرت زينب (عليها السلام)، لجواد اليزدى.

68. زيارت نامه، لمحمّد شفيع النخجوانى.

69. زيارة أبى عبدالله (ع)، لأبى محمّد الحسن بن محمّد بن سماعة الكندى الصيرفى.

70. زيارة أميرالمؤمنين (ع)، من إنشاء المولى رضى الدين رجب بن محمّد ابن رجب الحافظ البرسى.

71. رسالة فى زيارة أولاد الأئمّة والسادات والعلماء، للمولى محمّد باقر ابن المولى إسماعيل الكجورى المتوفى بمشهد طوس سنة 1313.

72. رسالة فى زيارة أهل القبور، (بالفارسيّة) للعلّامة المجلسى المولى محمّد باقر ابن المولى محمّد تقى المتوفى سنة 1110، وقد مرّ له ذكر برقم 16.

73. الزيارة الجامعة الكبيرة غير المشهورة، للعلّامة الشيخ النورى (قدس سره)، وقد مرّ له ذكر فى رقم 1.

74. الزيارة الرجبية فى جميع المشاهد، للميرزا محمّد بن محمّدرضا المشهدى. سيأتى له ذكر برقم 394.

75. رسالة فى زيارة الرضا (ع)، للشيخ شرف الدين يحيى البحرانى.

ص: 155

76. زيارة الرضا (ع) وفضله ومعجزاته، لأبى الطيّب الرازى المُتكلِّم.

77. زيارة الرضا (ع) وفضله، لأبى منصور الصرام المتكلِّم النيسابورى.

78. زيارة عاشوراء، للميرزا محمّدعلى بن الميرزا محمّدحسين سبط الميرزا مهدى الشهرستانى الحائرى المتوفى حدود سنة 1290.

79. رسالة فى زيارة عاشوراء، للمولى محمّد جعفر الاسترآبادى. سيأتى له ذكر فى رقم 107 و 108 و 188.

80. رسالة فى زيارة عاشوراء وكيفيتها، للشيخ أبى المعالى الكلباسى المتوفى سنة 1315. سيأتى له ذكر برقم 407.

81. رسالة فى زيارة عاشوراء وكيفيتها، للسيّد حجة الإسلام محمّد باقر بن محمّد تقى الشفتى الجيلانى الإصفهانى المتوفى سنة 1260.

82. زيارة عاشوراء وكيفيتها وبيان طريق الاحتياط وجمع المحتملات فيها، للشيخ محمّدحسين بن المولى قاسم القمشهى النجفى المتوفى سنة 1336.

83. الزيارة المُفجعة الكبرى و الوسطى و الصغرى، للمولى محمّد رسول بن عبدالعزيز الكاشانى.

84. زيارة موسى و محمّد، للشيخ الصدوق أبى جعفر محمّد بن على بن بابويه القمّى المتوفى سنة 381، وقد مرّ له ذكر فى رقم 31.

85. السبع المثانى فى زيارة أئمّة العراق السبعة فى النجف وكربلاء والكاظمية وسامراء، للسيد الأمير محمّدحسين ابن الأمير محمّد صالح الخاتون آبادى المتوفى سنة 1151، وتقدّم له ذكر فى رقم 46 وسيأتى برقم 186.

86. سراج الزائرين، لمحمّد هاشم بن محمّد كاظم التبريزى، مُرتَّب على مقدمة و 11 باباً وخاتمة، انتهى منه فى كربلاء يوم الجمعة 22 ربيع الأوّل سنة 1254.

87. شاهد المشاهد، فى ذكر شرفها وتفاصيل زياراتها الصحيحة وتواريخها المُعتبرة، للسيّد هبة الدين محمّد على الشهرستانى المتوفى سنة 1386.

88. صحيفة الزيارة، (بالفارسيّة) للسيّد نثار حسين تلميذ شمس العلماء السيّد محمّد إبراهيم الذى توفى سنة 1307.

89. الصرخة المهدوية الكبرى فى زيارة عاشورا وكيفيتها، للسيّد محمّد مهدى ابن على الغريفى البحرانى النجفى المتوفى سنة 1343.

90. الصرخة المهدوية الصغرى، وهو أيضاً للسيّد محمّد مهدى المذكور، وهو مختصر «الصرخة المهدوية الكبرى».

91. ضياء الأئمّة، فى الزيارات، للشيخ مهذب الدين أحمد بن عبدالرضا البصرى، كان حيّاً سنة 1087.

92. الضيائية، (بالفارسيّة) قال العلّامة الطهرانى (قدس سره)، أظنه تصنيف المولى الحاج ميرزا هداية الله ابن ميرزا رضا الگلپايگانى المتوفى حدود سنة 1330.

93. العروة المتينة فى آداب المدينة، (بالفارسيّة) طبع سنة 1317 ه، للحاج الشيخ محمّد صادق بن أبى الحسن المدرس الطهرانى المتوفى حدود سنة 1314.

94. عمدة الزائر وعدّة المسافر، للسيّد حيدر بن السيّد إبراهيم الحسنى الكاظمى جد السادة الحيدرية المدفون فى الكاظميّة بالحسينية والمتوفى سنة 1265.- وقد يُعبّر عنه باسم (المزار).

ص: 156

95. الفصول المهمّة فى مشروعية زيارة النبى والأئمّة، للشيخ مهدى صحين بن على الساعدى فرغ منه فى ربيع الثانى سنة 1356.

96. فضائل زيارة سيّد الشهداء والبكاء عليه وزيارة سائر الأئمّة، للشيخ عمران الخفاجى النجفى المتوفى سنة 1328.

97. فضل زيارة الحسين (ع)، للسيد أبى عبدالله محمّد بن على بن الحسن الحسنى الشجرى العلوى المتوفى فى ربيع الأوّل سنة 445.

98. كامل الزيارات، للشيخ أبى القاسم جعفر بن محمّد بن قولويه المتوفى سنة 367.

99. الكامل فى الزيارة، للشيخ المُتكلِّم أبى الحسن على بن إسماعيل بن شعيب ابن ميثم التمار.

100. كتاب فى الزيارات، (فارسى) بخط أحمد الموسوى ولعلّه يكون هو المؤلف أيضاً. أوله، زيارت جناب إمام رضا (ع) در درب رواق بگو ... وفيه الزيارة المُفجعة للعباس (ع).

101. كفاية الزوّار فى زيارة النبىّ والأئمّة الأطهار الأخيار، (بالفارسيّة) لعبد الحى ابن محمّد رفيع.

102. كفاية المزار، لابن بابويه.

103. كنز الزائرين، للحاج مولى محمّد صالح بن الاغا محمّد البرغانى القزوينى وهو أخو العلّامة المولى محمد تقى البرغانى الشهير بالشهيد الثالث استشهد سنة 1264 ه.

104. كنز مخفى، (بالفارسيّة) للشيخ عبدالنبى العراقى، طبع بطهران سنة 1371.

105. كيفية زيارة عاشوراء، لمحمّد محسن الكاشانى.

106. اللؤلؤ النضيد فى زيارة أبى عبدالله الحسين الشهيد، للشيخ نصرالله ابن عبدالله التبريزى الشبسترى، فرغ منه فى 8 شعبان سنة 1359 بتبريز وطبع بها فى تلك السنة.

107. مائدة الزائرين، للمولى محمّد جعفر الاسترآبادى الشريعتمدار المتوفى سنة 1263. تقدم ذكره برقم 79.

108. مائدة الزائرين الصغيرة، للاسترآبادى المذكور، وكأنَّه مُختصر من كتابه الأوّل، وتقدم ذكره فى رقم 79.

109. مجمع الزيارات، (بالفارسيّة) للمولى عناية الله بن غيب الله.

110. مجمع المقال فى الزيارات والأعمال، للشيخ محمّد صالح بن الشيخ أحمد بن صالح البحرانى المتوفى فى الحائر سنة 1333، وقد تقدَّم له ذكر فى رقم 40.

111. مجموعه سلام، (بالأردو) منظومات فى التسليمات على المعصومين، للسيّد ابن الحسنين اللكنهوى، طبع فى الهند.

112. مختصر زيارة إبراهيم الخليل (ع)، للشيخ أبى الفتح محمّد بن على بن عثمان

الكراجكى المتوفى سنة 449، سيأتى له ذكر تحت رقم 159.

113. مختصر مزار التهذيب، للمولى محمّد الجاوجانى، فرغ منه فى 11 شهر رمضان سنة 1239.

114. مدار المغمومين فى مزار المعصومين، للشيخ على بن المولى محمّد جعفر شريعتمدار الاسترآبادى الطهرانى المتوفى سنة 1315، تقدّم ذكره برقم 34.

115. المدينة وزيارة قبر النبى والأئمّة، للشيخ الصدوق أبى جعفر محمّد ابن على بن الحسين القمّى المتوفى سنة 381 بالرى، وقد تقدَّم له ذكر فى رقم 31.

ص: 157

116. مراد المريد لمزار الشهيد، (بالفارسيّة)، وهو ترجمة لمزار الشهيد (قدس سره) للشيخ على بن الحسين الكربلائى. وسيأتى مزار الشهيد برقم 153، وانظر رقم 276.

117. المزار، لأبى إسحاق إبراهيم بن محمّد بن معروف المذارى.

118. المزار، لأبى الحسن محمّد بن أحمد بن داود بن على القمّى المتوفى سنة 368 والمدفون بمقابر قريش.

119. المزار، لأبى محمّد جعفر بن الحسين بن على المؤمن القمّى.

120. المزار، لأبى الفرج محمّد بن على بن يعقوب بن إسحاق بن أبى قُرَّة القُنّائى.

121. المزار، للحسن بن أحمد بن ريذويه القمّى.

122. المزار، لآقا جمال الدين بن الحسين بن جمال الخوانسارى الإصفهانى المتوفّى فى 26 شهر رمضان سنة 1125 فى إصفهان ودفن فى تخت فولاد، وقد طبع مع

رسالة أربعة أيّام للميرداماد سنة 1377 ه. ش.

123. المزار، (بالفارسيّة) للمولى حسين بن الحسن الجيلانى الإصفهانى اللُنبانى المتوفى 26 شهر رمضان سنة 1129.

124. المزار، لأبى عبدالله الحسين بن عبيدالله بن سهل السعدى.

125. المزار، للمولى حيدرعلى بن الميرزا محمّدحسن الشيروانى.

126. المزار، للمولى درويشعلى بن درويش محمّد.

127. المزار، لأبى سليمان داود بن أبى خالد كثير الرقّى المتوفى بعد المائتين بقليل بعد وفاة الإمام الرضا (ع).

128. المزار، لأبى القاسم سعد بن عبدالله بن أبى خلف الأشعرى القمّى، المتوفى سنة 301.

129. المزار، لعبدالله بن عبدالرحمن الأصم المِسمَعى البصرى.- المزار، للمير محمّد صالح بن عبدالواسع الحسينى الخاتون آبادى الإصفهانى، صهر العلّامة المجلسى (قدس سرهما) والمتوفى سنة 1116. انظر رقم 36 بعنوان «حدائق الجنان».

130. المزار، لأبى الحسن على بن أسباط بن سالم بياع الزُطى المُقرئ الكوفى كان حيّاً سنة 230.

131. المزار، للمولى أبى الحسن على بن الحسن الزوارى المُفسِّر استاد المولى فتح الله الكاشانى المُفسِّر (قدس سرهما).

132. المزار، للسيّد رضى الدين على بن طاووس الحلى المتوفى سنة 664. سيأتى برقم 166 و 175.

133. المزار، لأبى الحسن على بن مهزيار الأهوازى الدورقى.

134. المزار، لأبى جعفر محمّد بن أحمد بن يحيى بن عمران بن عبدالله بن سعد ابن مالك الأشعرى القمّى صاحب كتاب «نوادر الحكمة».

135. المزار، لأبى جعفر محمّد بن اورَمَة القمى.

136. المزار، للشيخ أبى جعفر محمّد بن الحسن بن على الطوسى المتوفى سنة 460.

137. المزار، لأبى جعفر محمّد بن الحسن بن فَرُّوخ الصفّار المتوفى بقم سنة 290.

ص: 158

138. المزار، لأبى الحسن محمّد بن على بن فضل بن تمام بن سُكين بن بنداذ بن داذ مهر بن فرخ زاذ بن مياذرماه بن شهريار الأصغر.

139. المزار، للمولى شرف الدين الحاج محمّد بن محمّد التبريزى، فرغ منه سنة 1111.

140. المزار، لأبى النضر محمّد بن مسعود بن محمّد بن عياش السلمى السمرقندى المعروف بالعياشى.

141. المزار، لأبى عبدالله يونس بن على القطان.

142. المزار، لأبى عبدالله محمّد بن وهبان بن محمّد بن حمّاد بن بشر بن سالم بن نافع بن هلال الدُبيلى ساكن البصرة.

143. المزار، للمير محمّد مهدى.

144. المزار، للشيخ يونس الجبعى العاملى.

145. المزار، للسيّد محمّد الحسنى الطباطبائى.

146. مزار أبى عبدالله الحسين (ع)، لأبى طالب عبيدالله بن أبى زيد أحمد بن يعقوب ابن نصر الأنبارى المتوفى سنة 356 بواسط.

147. مزار أبى عبدالله الحسين (ع)، لأبى عبدالله محمّد بن عباس بن عيسى كان يسكن

بنى غاضرة.

148. مزار أبى عبدالله الحسين (ع)، لأبى المفضَّل محمّد بن عبدالله بن محمّد بن عبيدالله الشيبانى الكوفى. وسيأتى للمؤلف كتاب بعد هذا.

149. مزار أميرالمؤمنين (ع)، لأبى المفضَّل الشيبانى المتقدِّم ذكره.

150. مزار أميرالمؤمنين (ع)، لمعاوية بن عمَّار بن أبى معاوية خَبّاب بن عبدالله الدُهنى الكوفى، ودُهْن من بَجِيلة، المتوفى سنة 175.

151. المزار، (بالفارسيّة) للمولى إسماعيل الطهرانى مطبوع.

152. المزار، لآقا باقر الوحيد البهبهانى ابن المولى محمّد أكمل المتوفى بالحائر الشريف فى 29 شوّال سنة 1206 ودفن فى الحرم الحسينى المقدَّس.

153. المزار، للشهيد السعيد الشيخ شمس الدين أبى عبدالله محمّد بن مكى استشهد سنة 786. وقد طبع بتحقيق مدرسة الإمام المهدى (ع) فى سنة 1410. تقدّمت ترجمة المزار برقم 116.

154. المزار، للإمام قطب الدين أبى الحسين سعيد بن هبة الله بن الحسن الراوندى المتوفى سنة 573.

155. المزار، (بالفارسيّة) للسيّد كاظم الگلپايگانى كتبه عند تشرّفه بمشهد خراسان، فرغ منه فى شعبان سنة 1283.

156. مزار محمّد بن المشهدى، المعروف ب- «المزار الكبير» للشيخ أبى عبدالله محمّد بن جعفر بن على المشهدى الحائرى، وقد طبع سنة 1419 بمدينة قمّ المُقدَّسة.

157. المزار، للإمام الشيخ محمّد بن محمّد بن النعمان أبى عبدالله المفيد العُكبرى البغدادى المتوفى سنة 413. وطبع مع الاعتقادات

للشيخ الصدوق، وتصحيح

الاعتقاد للشيخ المفيد فى سنة 1413 ه ق. وانظر رقم 296.

ص: 159

158. المزار، للمولى محمّدقاسم بن محمّدرضا الهزارجريبى الإصفهانى.

159. المزار، للشيخ أبى الفتح محمّد بن على بن عثمان الكراجكى المتوفى بمدينة صور يوم الجمعة 8 ربيع الأول سنة 449، تقدم له ذكر تحت رقم 112.

- المزار للسيد حيدر الحسنى، وقد تقدَّم باسم «عمدة الزائر وعدّة المسافر» تحت رقم 94.

160. المزار للمولى محمّدباقر السبزوارى، وقد تقدّم باسم «جامع الزيارات» تحت رقم 30.

- المزار للشيخ خضر العفكاوى، وقد تقدّم باسم «أبواب الجنان وبشائر الرضوان» برقم 3.

- المزار للسيد عبدالله شبّر، وقد تقدّم باسم «زاد الزائرين» برقم 48.

161. المزار وزيارت نامه، لمحمّد أشرف بن عبدالحسيب الحسينى سبط المير محمّد باقر الشهير بداماد، له مقدّمة وأربعة فصول وخاتمة، أوله، الحمدلله الحسيب الذى جعل زيارة المُقرّبين عبادة للمُتعبّدين ووسيلة لنجاة المُذنبين .. كتبه فى زمن السلطان حسين الصفوى.

162. مزارات أهل البيت وتأريخها، للسيّد محمّد حسين الجلالى.

163. مستدرك مزار البحار، للعلّامة ميرزا حسين بن محمّد تقى بن الميرزا على محمّد النورى الطبرسى المتوفى سنة 1320، وقد تقدَّم له ذكر فى رقم 1.

164. مشكاة الزائرين، (بالفارسيّة) للسيد إبراهيم بن أبى الحسن الحسنى.

165. مصباح الزائر، للسيّد مهدى اليزدى الحائرى النجفى، طبع فى بمبئى سنة 1302 تقدَّم له ذكر تحت رقم 65.

166. مصباح الزائر وجناح المسافر، للسيّد رضى الدين أبى القاسم على بن موسى بن طاووس الحسينى المتوفى سنة 664، وتقدّم له ذكر برقم 132.

167. مصباح الزائرين، للسيّد ولى بن نعمة الله الرضوى الحائرى.

168. مطلوب الزائرين، (بالفارسيّة) للسيّد جواد بن السيّد مجتبى الحسينى الموسوى الحائرى المعروف بروضه خوان، طبع سنة 1261.

169. مُعتمد الزائرين، للسيّد حسين بن محسن بن مرتضى الحسينى الحائرى المتوفّى سنة 1319 وهو والد السيد محمّد على هبة الدين الشهرستانى الذى تقدّم ذكره برقم 87.

170. مُعين الزائر، للسيّد أحمد بن محمّد الحسينى الذى كان حياً سنة 1238.

- مناسك المزار، للشيخ المفيد (رحمه الله) مضى بعنوان (المزار) تحت رقم 157 ويأتى ذكر ترجمة المزار للمفيد تحت رقم 296.

171. منتخب الزيارات، للسيد محمّد الطباطبائى.

172. منتخب الزيارات، قال العلّامة الطهرانى (قدس سره) يحتمل أنّه للشيخ الطريحى.

173. منتخب الزيارات، (فارسى) للحاج السيّد محمّد كاظم بن الحاج ميرزا يوسف المجتهد بن الميرزا باقر القاضى، طبع سنة 1323 ه. ش فى تبريز.

174. منتخب الزيارة، للسيّد محمّد المدعو بعبدالكريم بن المير عبدالرحيم الحسينى.

175. منهاج الزائر، للسيّد ابن طاووس. وتقدَّم له ذكر فى رقم 132.

ص: 160

176. منهج الزائرين السليمانية، (بالفارسيّة) فرغ منه مؤلفه فى سنة 1086 وفى آخره، على يد الأقل المحتاج ابن علاءالدين محمّد طاهر الأبهرى الإصفهانى.

177. نتائج المأثور فى ترجمة جنة السرور فى كيفية زيارة العاشور، (بالفارسية) للشيخ على بن محمّد جعفر الشريعتمدار الاسترآبادى الطهرانى المتوفى سنة 1315، تقدّم له ذكر تحت رقم 34.

178. نتيجة النتائج، وهذا مختصر كتاب «نتائج المأثور» للشيخ على بن محمّد جعفر الشريعتمدارى. وقد تقدّم ذكره فى رقم 34.

179. نجاة الخافقين فى ثواب زيارة الحسين، للمولى نوروزعلى البسطامى.

180. النِحلة الرضوية للشيعة المرضيَّة، فى آداب زيارة الإمام الرضا (ع) لمحمّد المرتضى الكشميرى.

181. نخبة الزائر، للسيّد عبدالله بن محمّدرضا شبّر الحسينى الكاظمى المتوفى سنة 1242. قال العلّامة الطهرانى (قدس سره)، ولعلّه «تحيّة الزائر» وقد مرّ له ذكر فى رقم 17.

182. نزهة الناظرين وبهجة السالكين، لأحمد بن سليمان المقابى بن على بن سليمان أبى ظبية.

183. الوجيزة فى الزيارات، لمحمود بن على بن محمّد بن إبراهيم الحسينى الموسوى التبريزى.

184. وسيلة الزائرين، لنظام العلماء رفيع الدين البربرى.

185. وسيلة الزائرين، لميرزا أبوطالب بيوك آقا الواعظ التبريزى الحسينى.

186. وسيلة النجاح فى الزيارات البعيدة، لسبط المجلسى المير محمّدحسين الخاتون آبادى ابن السيّد الأمير محمّد صالح بن عبدالواسع بن محمّد صالح بن الأمير إسماعيل المنتهى نسبه الشريف إلى الحسن الأفطس بن على الأصغر ابن الإمام السجّاد زين العابدين (ع)، المتوفى سنة 1151، وتقدّم له ذكر فى رقم 46.

187. هداية الزائرين إلى زيارة المعصومين، (بالفارسيّة) للملّا محمّد ربيع بن عبدالنبى فرغ منه سنة 1259.

188. هداية الأُمّة فى زيارة الأئمّة، (فارسى) لملا محمّد جعفر بن سيف الدين الشريعتمدار الاسترآبادى، وتقدّم ذكره برقم 79.

189. الهديّة الرضوية فى آداب الزيارات، لملّا رحيم البروجردى نزيل مشهد خراسان المتوفى سنة 1309.

190. هديّة الزائر، (بالفارسيّة) للحسين بن على بن مصطفى الحسينى الاسترآبادى

المتوفى بالحائر فرغ من تأليفه سنة 1301.

191. هديّة الزائرين، للحاج ميرزا محمّد بن ميرزا محمّد حسين المرعشى الشهرستانى الحائرى المتوفى فى كربلاء سنة 1344.

192. هديّة الزائرين وبهجة الناظرين، للمحدِّث القمّى، الشيخ عباس بن محمّدرضا ابن أبى القاسم المتوفى فى 23 ذى الحجة سنة 1359، وقد طبع هذا الكتاب أوّلًا فى تبريز سنة 1343.

193. هشت بهشت، (بالفارسيّة) للسيّد عبدالكريم بن جواد الموسوى الجزائرى التسترى فرغ منه فى سنة 1185.

كتب الزيارات عند العامة

و إلى جانب تلك القائمة السابقة، نقدّم الآن جملة ممّا كتبه أبناء العامّة حول ذلك الموضوع، مُلتزمين الترتيب الهجائى فى عرضها،

1. آداب زيارة القبور، للحافظ أبى موسى الإصفهانى.

ص: 161

2. الإتحاف بحب الأشراف، للشيخ جمال الدين أبى محمّد عبداللّه بن محمّد ابن عامر بن شرف الدين الشبراوى الشافعى شيخ الأزهر المتوفى سنة 1171 ه. وقد عقد الباب الرابع فى زيارة المشهد الحسينى وبقيّة مدافن آل البيت بمصر.

3. إتحاف الزائر، للحافظ ثقة الدين أبى القاسم على بن أبى محمّد الحسن ابن هبة الله بن عبدالله بن الحسين الدمشقى الشافعى المعروف بابن عساكر المتوفى فى رجب سنة 571، وسيأتى له ذكر تحت رقم 247.

4. إتحاف الزائر، للشيخ جمال الدين محمّد بن أحمد المطرى، المتوفى سنة 741.

5. إتحاف الزائر وإطراف المقيم المُسامر فى زيارة سيّدنا رسول الله (صلى الله عليه وآله)، للشيخ العلّامة تاج الدين أبى اليُمن زيد بن الحسن بن زيد الكندى البغدادى المولود سنة 520 والمتوفى سنة 613 بدمشق.

6. إتحاف الزائر وإطراف المُقيم للسائر، للعلّامة الحافظ أبى اليمن عبدالصمد بن عبدالوهاب بن الحسن بن محمّد بن هبة الله بن عساكر الدمشقى المتوفى سنة 686 ه.

7. إتحاف السارى فى زيارة الشيخ مدرك الفزارى، للشيخ عبدالغنى بن إسماعيل بن عبدالغنى بن إسماعيل بن أحمد بن إبراهيم النابلسى الدمشقى الحنفى النقشبندى القادرى المتوفى سنة 1143، وسيأتى ذكره تحت رقم 218 و 222.

8. الأربعون المختارة فى فضل الحج والزيارة، للحافظ جمال الدين أبى بكر محمّد بن يوسف بن موسى بن يوسف بن إبراهيم بن عبدالله بن المغيرة بن مُسدى الأندلسى الغرناطى الأزدى المهلبى المقتول غيلة سنة 663 ه.

9. الإشارات إلى معرفة الزيارات من صحيح الروايات، لأبى الحسن على بن أبى بكر بن على الهروى الأصل الموصلى المولد نزيل حلب،

توفى فى العشر الأوسط من شهر رمضان سنة 611 بعد أن طاف البلاد وأكثر من الزيارات.

10. الإنارة فى الزيارة، للإمام قاضى القضاة الحافظ شهاب الدين أبى الفضل أحمد بن على بن محمّد بن محمّد بن على بن أحمد الكنانى العسقلانى الشافعى المعروف بابن حجر المتوفى سنة 852.

11. إنعام الخالق بزيارة خير الخلائق، للشهاب أحمد بن محمّد بن عبدالسلام الشافعى المولود سنة 847.

12. باعث النفوس إلى زيارة القدس المحروس، للشيخ برهان الدين إبراهيم الفزارى.

13. بذل المجهود فى خدمة ضريح نبى الله هود، للشيخ عبدالرحمن بن محمّد بن عبدالرحمن بن أحمد بن الحسين بن الشيخ الكبير الشهير بمخ الرأس التريمى من أكابر مشايخ اليمن، المتوفى سنة 1112.

14. بهجة الأذكياء فى التوسل بالمشهور من الأنبياء، للشيخ قطب الدين مصطفى بن كمال الدين بن على بن كمال الدين بن عبدالقادر محيى الدين الصديقى أبى المعارف

البكرى الحنفى الدمشقى الشهير بالقطب البكرى، المتوفى بالقاهرة فى 18 ربيع الثانى سنة 1162 ودفن بالمجاورين، وسيأتى له ذكر فى رقم 244، 249، 257.

15. بوارق أنوار الحج، فى فضائله وآدابه وما فيه من علم وأسرار وفضائل مكة والمدينة وفضل زيارة النبىّ (صلى الله عليه وآله) للشيخ محمّد على بن الحسين بن إبراهيم الأزهرى المالكى المكى، فرغ منه فى 16 شهر رمضان سنة 1361.

16. البيان والانتصار فى زيارة النبى المختار، للشيخ داود الشاذلى.

17. تحفة الزائر، لأحمد بن عاشر بن عبدالرحمن الحافى السلاوى المتوفّى سنة 1163.

ص: 162

18. تحفة الزوّار، لعبد الرزاق المؤمن.

19. تحفة الزوّار إلى قبر النبى المختار، لشهاب الدين أبى العباس أحمد بن محمّد بن محمّد بن على بن محمّد بن على بن حجر الهيتمى السعدى الأنصارى الشافعى، المتوفى سنة 973، وسيأتى ذكره تحت رقم 220.

20. التحفة المختارة فى الرد على مُنكر الزيارة، لتاج الدين أبى حفص عمر ابن على بن سالم بن صدقة اللخمى الإسكندرانى الفاكهانى المتوفى سنة 731.

21. تسهيل المقاصد لزوّار المساجد، للشيخ شهاب الدين أبى العباس أحمد بن العماد بن يوسف بن عبدالنبى الأقفهسى القاهرى الشافعى، ويعرف بابن العماد المتوفى سنة 808.

22. تشويق الساجد إلى زيارة أشرف المساجد، لقطب الدين أبى عبدالله محمّد بن كمال الدين محمّد بن عمر بن سلطان الدمشقى الصالحى الحنفى المتوفى سنة 950.

23. تنبيه الساجد على فضل المساجد، لمحمّد بن محمّد زين العابدين الغُمرى الشافعى الأشعرى المعروف بسبط المرصفى المتوفى سنة 966.

24. التوصّل فى شرح الصدر بالتوسّل بأهل بدر، لمصطفى بن أحمد بن على بن صلاح الدين الدمياطى الدمشقى الشافعى المعروف باللقيمى والمُلَّقب بأسعد المتوفى سنة 1107.

25. ثواب المدرك لزيارة ست زينب والشيخ مدرك، للشيخ عبدالغنى بن إسماعيل النابلسى الحنفى المتوفى سنة 1143. و قد تقدَّم له ذكر تحت رقم 200.

26. الجامع اللطيف فى فضل مكة وأهلها وبناء البيت الشريف، للشيخ جمال الدين محمّد جار الله القرشى المخزومى. وأورد فى خاتمته الأماكن المُباركة التى يُستحبّ زيارتها بمكة وحرمها وخارجها.

27. الجوهر المُنظّم فى زيارة القبر المُكرم، للشيخ شهاب الدين أحمد بن حجر الهيتمى المكى الشافعى المتوفّى حدود سنة 973 وقد مرّ ذكره تحت رقم 212.

28. حسن التوسّل فى آداب زيارة أفضل الرسل، للشيخ عبدالقادر الفاكهى، سيأتى له ذكر تحت رقم 252.

29. الحوض المورود فى زيارة الشيخ يوسف والشيخ محمود، للنابلسى الحنفى المُتقدِّم ذكره تحت رقم 200 و 218.

30. خير الامور فى زيارة القبور، لمصطفى بن مصطفى الرومى الحنفى الصاريارى المتوفى سنة 1300.

31. خير القرى فى زيارة امِّ القُرى، لأحمد بن عبدالله بن محمّد بن أبى بكر ابن محمّد بن إبراهيم الحافظ أبى العباس مُحب الدين الطبرى ثمَ

المكى شيخ الحرم وحافظ الحجاز المتوفّى سنة 694. وسيأتى له ذكر فى رقم 250.

32. الدر المُنيف فى زيارة أهل البيت الشريف، لأحمد بن أحمد مقيبل المصرى الصافى الشاذلى المالكى، فرغ منه سنة 1267.

33. الدرة الثمينة فيما لزائر النبى إلى المدينة، للسيد أحمد بن محمّد بن يونس صفى الدين الدجانى القُشَاشى الحسينى الأنصارى المدنى المتوفّى بالمدينة آخر سنة 1071 ودفن بالبقيع.

34. الدرة المضية فى زيارة الروضة المصطفوية، لنور الدين على بن سلطان محمّد القارى الهروى الفقيه الحنفى، نزيل مكة المتوفّى بها سنة 1014.

ص: 163

35. دلائل السائرين إلى زيارة حبيب ربِّ العالمين، لم يُذكر مؤلفه.

36. دليل الزائرين وأنيس المجاورين فى زيارة سيّد المرسلين، لأكمل الدين على بن إبراهيم بن محمّد الشروانى المدنى الزهرى الحنفى النقشبندى نزيل المدينة المنوَّرة المتوفّى بها سنة 1118.

37. الذاكر فى زيارة أهل المقابر، لمصطفى بن محمّد الاقحصارى البوسنوى.

38. الذخائر القدسيّة فى زيارة خير البريّة، للشيخ عبدالحميد بن محمّد على ابن عبدالقادر قدس المكى الشافعى، من مدرسى الحرم المكى المتوفّى سنة 1335.

39. الذروة الأنيسة بمشهد السيّدة نفيسة، للشريف النقيب شرف الدين أبى على محمّد بن أسعد بن على بن معمر العبيدى الجوانى الحسينى المالكى النسابة توفّى بمصر سنة 588.

40. رسالة الزيارات للأولياء والصالحين الذين لهم بدمشق قبور ومقامات، لمحمّد هبة الله الدمشقى.

41. رسالة فى زيارة القبور والدعاء، للشيخ الرئيس أبى على الحسين بن عبدالله البخارى المعروف بابن سينا المتوفى بهمدان سنة 428 أو 427.

42. رفع المنارة بتخريج أحاديث التوسّل والزيارة، للشيخ محمد محمود سعيد ممدوح.

43. الرقيم المسطور فى علم الموتى بمن يزور القبور، للشيخ محمّد حجازى بن محمّد بن

عبدالله الشعراوى الأكراوى الشافعى الشهير بالواعظ القلقشندى، المتوفّى سنة 1035 وسيأتى ذكره برقم 253.

44. الروض المغرس فى فضل بيت المقدس، لتاج الدين أبى نصر عبدالوهاب بن محمّد بن حسن بن أبى الوفا العلوى الحسينى الشافعى الدمشقى المتوفى سنة 875.

45. روضة الصفا فى آداب زيارة المصطفى، لمحمّد على بن محمّد علان بن إبراهيم بن محمّد بن علان البكرى الصديقى المكى الشافعى المتوفى بمكة سنة 1057.

46. زبدة الفكر فى زيارة سيِّد البشر، لعلى خيرى الرومى الحنفى الكوتاهيهوى، كان حيّاً سنة 1037.

47. زيارة الطائف، لمحمّد بن أبى الصيف اليمنى فقيه الحرم الشريف بمكة المتوفى سنة 609.

48. شفاء السقام فى زيارة خير الأنام، وهو الرد على ابن تيمية فى إنكاره السفر لزيارة المصطفى (صلى الله عليه وآله)، وكان اسم هذا الكتاب أوّلًا، شن الغارة على من أنكر السفر للزيارة. للشيخ تقى الدين أبى الحسن على بن عبدالكافى بن على بن تمّام السُبكى الشافعى المتوفى سنة 756.

49. شفاء الصدور فى زيارة المشاهد والقبور، للشيخ مرعى بن يوسف بن أبى بكر ابن أحمد بن أبى بكر بن يوسف الكرمى المقدسى الحنبلى، كان أحد أكابر علماء الحنابلة فى القاهرة وتوفى بها فى ربيع الأوّل سنة 1033.

50. شفاء الغرام بأخبار البلد الحرام، للحافظ أبى الطيب تقى الدين محمد بن أحمد الفاسى المكى المتوفّى سنة 832.

51. شوارق البارق المشام فى التوسل بالأنبياء من المبدأ إلى الختام، لقطب الدين مصطفى البكرى الدمشقى المتقدّم ذكره فى رقم 207.

52. عمدة الناسك فى الزيارة النبوية وعلم المناسك، للسيد محمود بن عبدالمحسن بن أسعد بن عبدالقادر بن إسماعيل الموقع الحسينى القادرى الأشعرى الشافعى

الدمشقى المدنى الأصل المتوفى بدمشق سنة 1321.

53. العمل المقبول فى زيارة الرسول، لكمال الدين بن الزملكانى.

ص: 164

54. فضل زيارة الخليل (ع) وموضع قبره وقبور أب فضل زيارة الخليل نائه الكرام، للحافظ ابن عساكر الدمشقى، المتقدِّم ذكره برقم 196.

55. فوائد الزيارات، للفخر الرازى محمّد بن عمر.

56. الفيض الجليل الحاصل فى زيارة القدس والخليل، للشيخ قطب الدين مصطفى البكرى الحنفى. المتقدِّم ذكره برقم 207.

57. القِرى لقاصد امّ القُرى، للحافظ أبى العباس أحمد بن عبدالله مُحبّ الدين الطبرى المكى المتوفّى سنة 694، تقدّم له ذكر برقم 224.

58. القول المنصور فى زيارة سيّد القبور، للإمام ركن الإسلام أبى عبدالله محمّد ابن يحيى بن مهدى الجرجانى الحنفى نزيل بغداد المتوفى سنة 397.

59. كتاب فى زيارة النبى (صلى الله عليه وآله)، للشيخ عبدالقادر بن أحمد بن على الفاكهى المكى، المتوفّى سنة 989 وقيل 982، وتقدّم له ذكر تحت رقم 221.

60. كشف النقاب فى حياة الأنبياء إذا تواروا فى التراب، للشيخ الواعظ القلقشندى المتقدّم ذكره فى رقم 236.

61. كنز المطالب فى فضل البيت الحرام والشاذروان وما فى زيارة القبر الشريف من المآرب، للشيخ حسن ابن العدوى الحمزاوى المصرى المالكى المتوفى فى 27 شهر رمضان 1303.

62. الكواكب السيارة فى ترتيب الزيارة، ويُعرف بكتاب الزيارات، تأليف محمّد بن محمّد بن عبدالله بن عمر الأنصارى العباسى السعودى شمس الدين المعروف بابن

الزيّات، المتوفى فى محرّم سنة 814 بخانقاه سر ياقوس من قُرى مصر.

63. اللطائف المُنيفة فى فضل الحرمين وما حولهما من الأماكن الشريفة، لعبد البر بن عبدالقادر بن محمّد بن أحمد بن زين الدين المصرى الفيومى العوفى الحنفى المتوفى بالقسطنطنية سنة 1071.

64. لمع برق المقامات العوال فى زيارة سيدى حسن الراعى وولده عبدالعال، لقطب الدين مصطفى بن كمال الدين البكرى، وقد تقدَّم له ذكر فى رقم 207.

65. لوائح القبول والمنحة والإعزاز فى الرحلة لزيارة السيدة زينب وسيدى مدرك وعمر الخباز، لعبدالله بن عمر بن محمّد الطرابلسى الدمشقى الحنفى الشهير بالأفيونى المتوفى بدمشق سنة 1154.

66. لوامع الأنوار فى الأدعية والأذكار، للشيخ شهاب الدين أبى العبّاس أحمد بن محمّد بن أبى بكر الخطيب القسطلانى الشافعى المتوفّى سنة 923.

67. مثير العزم الساكن إلى أشرف الأماكن، للشيخ الإمام جمال الدين أبى الفرج عبدالرحمن بن على بن محمّد بن على بن الجوزى البغدادى الحنبلى الواعظ المتوفى ببغداد فى شهر رمضان سنة 597.

68. مثير الغرام إلى زيارة القدس والشام، للشيخ شهاب الدين أبى محمود أحمد ابن محمّد بن إبراهيم بن هلال المقدسى الخواص الشافعى فرغ منه فى شعبان سنة 752 و توفى بالقدس سنة 765.

69. مثير الغرام فى زيارة الخليل (ع)، لتاج الدين إسحاق بن إبراهيم بن أحمد ابن محمّد بن كامل التدمرى الشافعى الخطيب المتوفى سنة 833.

70. مرشد الزوّار إلى قبور الأبرار، ويُسمّى بالدر المنظم فى زيارة الجبل المُقطم لموفق الدين

أبى محمّد عبدالرحمن بن مكى الخزرجى الأنصارى الشافعى المتوفى سنة 615.

ص: 165

71. مصباح الظلام فى المستغيثين بخير الأنام، لأبى الربيع سليمان بن موسى الكلاعى المتوفّى سنة 634.

72. مصباح الظلام فى المستغيثين بخير الأنام، للشيخ أبى عبدالله شمس الدين محمّد بن موسى بن النعمان المراكشى الفاسى المالكى المتوفّى سنة 683.

73. المقابر المشهورة والمشاهد المزورة، لتاج الدين أبى طالب على بن أنجب ابن عثمان بن عبدالله بن عبدالرحيم البغدادى الشافعى خازن كتب المستنصرية المعروف بابن الساعى، توفى ببغداد سنة 674.

74. المقالة المرضيّة فى الردّ على من ينكر الزيارة المحمّديّة، لتقى الدين أبى عبدالله محمّد بن أبى بكر بن عيسى بن بدران السعدى المصرى المعروف بابن الأخنائى المتوفّى سنة 750.

75. المنبهات لحكم ذبائح القبور والمزارات، وهو جواب عن سؤال ورد من الغرب، لمحمّد مكى بن مصطفى بن محمّد بن عزوز الحسنى الإدريسى المالكى التونسى المتوفى سنة 1333 أو 1334.

76. منتهى المرام فى تحصيل مثير الغرام إلى زيارة القدس والشام، للشيخ محمّد بن عمّار بن محمّد بن أحمد القاهرى المالكى المعروف بابن عمّار المتوفّى سنة 844.

77. موافقة العقول فى التوسل بالرسول، للشيخ الإمام نبيه الدين أبى عبدالله محمّد بن سعيد المهدى المراكشى المتوفى سنة 1090.

78. نفحات الرضا والقبول فى فضائل المدينة وزيارة سيدنا الرسول، لأحمد بن الشيخ محمّد بن أحمد بن أحمد بن عبيدة بن أحمد الحضراوى المكى الشافعى المتوفى بمكة المكرّمة سنة 1327. وقد طبع كتابه هذا بمكة سنة 1314.

79. هزار مزار، للسيد أصيل الدين عبدالله الهروى المتوفى سنة 883.

80. وداع الزائر للنبى الطاهر، لم يذكر مؤلفه. وقد أورد أبناء العامّة فى كتب (المناسك) زيارة النبى (صلى الله عليه وآله) وجملة من آدابها، فقد ذكر أبوبكر محمد بن الحسين الآجرى المتوفى سنة 360 وفى كتابه (الشريعة) ما نصّه، ما أحد من أهل العلم قديماً ولا حديثاً- ممّن رسم لنفسه كتاباً نسبه إليه من فقهاء المسلمين، فرسم كتاب (المناسك)- إلّا وهو يأمر كلّ من قدم المدينة ممن يُريد حجّاً أو عمرة، أو لا يريد حجّاً ولا عمرة، وأراد زيارة قبر النبى (صلى الله عليه وآله) والمقام بالمدينة لفضلها، إلّا وكلّ العلماء قد أمروه ورسموه فى كتبهم، وعلّموه كيف يُسلِّم على النبى (صلى الله عليه وآله) ... وقال قريباً من هذا الكلام أبو عبدالله عبيدالله بن محمد بن محمد بن حمدان بن بطة العكبرى الحنبلى المتوفى سنة 387 ه فى

كتاب (الإبانة) حيث قال، إن كلّ عالم من علماء المسلمين وفقيه من فقهائهم ألّف كتاباً فى المناسك، ففصّله فصولًا وجعله أبواباً، يذكر فى كلّ باب فقهه، ولكلّ فصل علمه، وما يحتاج إلى علمه والعمل به قولًا وفعلًا من الإحرام والطواف ... وجميع ما لايسع الحاجّ جهله، ولا غنى بهم عن علمه، حتّى يذكر زيارة قبر النبى (صلى الله عليه وآله) فيصف ذلك فيقول، ثمَّ تأتى القبر فستقبله ... ولا بأس هنا أن نشير إلى بعض كتب المناسك المشهورة عند أبناء العامّة، مراعين بذلك تقديم الأقدم فالأقدم،

1- مناسك الحج، لابن جُريج عبدالملك بن عبدالعزيز الأموى المكى المتوفى سنة 150 ه.

2- المناسك، لمحمّد بن الحسن الشيبانى المتوفى سنة 189 ه.

3- المناسك، لابن عُلَيَّة إسماعيل بن إبراهيم المتوفى سنة 193 ه.

4- المناسك، لأبى محمّد إسحاق بن يوسف الأزرقى المتوفى سنة 195 ه.

5- المناسك، لأبى نُعيم الفضل بن دُكين المتوفى سنة 219 ه.

6- المناسك، لأبى عبدالله أحمد بن حرب بن فيروز النيسابورى المتوفى سنة 234 ه.

ص: 166

7- المناسك (الكبير والصغير)، لأبى عبدالله أحمد بن محمّد بن حنبل إمام الحنابلة

المتوفى سنة 241 ه.

8- المناسك، لأبى إسحاق إبراهيم بن إسحاق الحربى البغدادى المتوفى سنة 285 ه.

9- المناسك، لأبى عبدالرحمن أحمد بن شعيب الخُراسانى النسائى صاحب «السُنن» المتوفى سنة 303 ه.

10- المناسك، لأبى بكر محمّد بن الحسن بن محمّد المُوصلى البغدادى النقاش المتوفى سنة 351 ه.

11- المناسك، لأبى ذرّ عبد بن أحمد الخراسانى الهَروى المالكى المتوفى سنة 434 ه. وغيرها.

كتب الزيارات المجهولة المؤلّف

1. أنيس الزائر وجليس المسافر.

2. تحفة الرضا، كتبت فى القرن الثالث عشر.

3. ترجمة مزار الشهيد الأوّل، (فارسى) تاريخ كتابته أوائل القرن الحادى عشر الهجرى القمرى.

4. دستور الزائرين، وهذا يشتمل على بعض زيارات المعصومين خصوصاً زيارات أميرالمؤمنين والإمام الحسين (ص).

5. رياض الجنّة فى زيارات الأئمّة.

6. زاد آخ رياض الجنّة فى زيارات الأئمّة رت، (بالأردويّة) مطبوع بالهند.

7. زيارات، (بالفارسية) وتشتمل على زيارات أميرالمؤمنين على (ع) وزيارات اخرى.

8. زيارات، (فارسى) وتحتوى على زيارات الجامعة الكبيرة والصغيرة، والأدعية بعد الزيارات ....

9. زيارات، (فارسى) وهى تشتمل على مجموعة زيارات النبى الأكرم (صلى الله عليه وآله) وفاطمة الزهراء سلام الله عليها والأئمّة الأطهار ....

10. الزيارات المخصوصة فى الأيام الشريفة، مُرتبّة على أربعة فصول أولها، الحمد لله

جاعل الزيارات ذريعة لرفع الدرجات ....

11. زيارتنامه، بخط محمد كاظم بالُغلُوئى بتاريخ 25 شوّال 1265.

12. زيارت نامه، كتبت فى القرن الثانى عشر.

13. زيارة الأئمّة بسامراء.

14. كتاب زيارة الأئمّة بسامراء فى الزيارات، (فارسى) مُهدى إلى الشاه سليمان الصفوى، مُشتمل على مقدّمة و 9 أبواب، أوّله، أمّا بعد چون بر كافه أنام و جمهور خواص و عوام لازم و متحتم است كه ...

15. مجموعة الزيارات، بخطّ آقا زين العابدين الإصفهانى فى سنة 1256.

16. مختصر مزار البحار، لبعض الفضلاء من أهل استرآباد مازندران.

17. المزار، (بالفارسية) وهذا جزء من كتاب كبير يحتوى على زيارات وأدعية، وهذه النسخة تحتوى على المقالة الخامسة وفيها خمسة أبواب.

ص: 167

18. المزار، لأحد فضلاء القرن الحادى عشر.

19. المزار، فيه زيارات الائمّة بصورة مختصرة، ونقل فيه روايات كثيرة عن ابن قولويه، أوّله، قل الحمدلله وسلام على عباده الذين ...

20. مزار، (بالفارسية) وقد ألّفه المصنّف أولًا باللغة العربية ثمّ ترجمه بالفارسيّة ليستفيد منه المتكلّمون بها، و أهدى ذلك إلى الشاه سليمان الصفوى.

21. مزار، بخط محمّد معصوم الرضوى القائينى بتاريخ 26 ربيع الأوّل 1095.

22. مزار، كتب فى النجف الأشرف، بدون تاريخ.

23. مزار المفيد، مُترجم بالفارسية. وانظر رقم 157.

24. مزار قديم، ابتدأ بزيارات المعصومين وأولادهم.

25. مزار قديم، أوله، قال المفيد (رحمه الله) فى مزاره.

26. مزار قديم، تاريخ كتابته 746، ينقل عنه الهزارجريبى فى مزاره الذى ألّفه فى سنة 1094.

27. مزار قديم، كبير يقرب من مزار محمّد بن المشهدى، وفيه زيارات ودعوات لا يوجد فى غيره، يروى فيه عن مهدى بن أبى حرب الحسينى، عن الشيخ أبى على ابن شيخ الطائفة الطوسى. فمؤلفه معاصر للطبرسى صاحب «الاحتجاج»، لأنّه يروى أيضاً عن ابن أبى حرب المذكور.

28. مزار قديم، مُرّتب على بابين، أوّلهما فى زيارة المشاهد على سبعة فصول وخاتمة ... والباب الثانى فى أعمال المساجد وفيه فصول.

29. مُعين الزائرين، (بالأردو) مطبوع بالهند.

30. منتخب تحفة الزائر.

31. منتخب تحفة الزائر، والأصل للعلّامة الشيخ محمّدباقر المجلسى، وهو بخط محمّد هادى بن محمّد عزيز طبيب، بتاريخ جمادى الثانية سنة 1136.

32. منهج الزائرين سليمانى.

33. الهاد منهج الزائرين سليمانى ية فى زيارات النبى والعترة الطاهرة، فيه مقدمة واثنا عشر باباً وخاتمة، أوله، الحمدلله كما يستحقه حمداً متواتراً متسقاً ومتوالياً مستوسقاً.

الزيارات ضمن كتب الأدعية والمناسك عند الإمامية

الف) المعلومة المؤلّف

1. الأنوار المُقتبسة من مصباح الأبرار، للسيّد مسعود بن فضل الله الحسنى الحسينى البهبهانى.

2. أنيس المؤمنين، للمولوى محمّد بن عبدالوهّاب، طبع فى بمبئى سنة 1295.

3. أعمال الشهور، للسيّد محمّد الإصفهانى المتوفى بالنجف حدود سنة 1296.

4. بحر المغفرة، (بالفارسية) للسيّد الأمير رضا بن محمّد قاسم الحسينى القزوينى المعاصر للعلّامة المجلسى. مضى ذكره تحت رقم 6.

ص: 168

5. البلد الأمين والدرع الحصين، للشيخ إبراهيم بن على العاملى الكفعمى.

6. پروانه جنت، (بالأردو) للسيّد راحت حسين الرضوى البهيكپورى المولود سنة 1306.

7. تحفة الحاج، فى أحكام الحج وآداب الزيارات، (بالگجراتية) للمولى الحاج غلامعلى ابن الحاج إسماعيل المولود سنة 1283.

8. تذكرة الأحبّة فى الأدعية والزيارات، لآية الله الشيخ محمّد رضا الطبسى النجفى المتوفى سنة 1405 ه. وسيأتى فى رقم 325 و 346.

9. ترجمة البلد الأمين، لداود بن الشيخ محمد الكربلائى، من فضلاء النصف الأوّل من القرن الثانى عشر، كتبه بأمر السلطان حسين الصفوى.

10. ترجمة المصباح (للكفعمى)، للقاضى جمال الدين بن فتح الله بن صدر الدين الشيرازى من فضلاء النصف الأوّل من القرن الحادى عشر.

11. جامع الأدعية والزيارات، للشيخ أحمد عارف الزين العاملى صاحب مجلّة «العرفان» الصيداوية.

12. جُنّة الأمان الواقية وجَنّة الإيمان الباقية، المشهور (بمصباح الكفعمى) للشيخ تقى الدّين إبراهيم بن على العاملى الكفعمى.

13. الجنة الواقية والجنة الباقية، للكفعمى أيضاً، مرتّب على أربعين فصلًا وهو مختصر كتابه الكبير المشهور ب- (مصباح الكفعمى) وقد طبع مُكرراً منها فى تبريز فى سنة 1314.

14. خلاصة الدعوات، الفصل الأخير منه يحتوى على الزيارات، وخاتمة الكتاب مختصة بزيارة قبور المؤمنين، تأليف مرتضى قلى بن حسن قلى.

15. دستور العمل فى الحج والمزار، للحاج المولى باقر بن غلامعلى التسترى المتوفى بالنجف الأشرف سنة 1327.

16. دعاء وزيارات، لعلى أكبر الكرمانى.

17. دعاء وزيارات، لمحمّد حسين النجفى.

18. دعاء وزيارات، لمحمّد على بن محمّد جعفر.

19. الدعاء والزيارات، لآية الله الشيخ محمّدرضا الطبسى النجفى المتوفى سنة 1405 ه. و قد تقدم فى رقم 314.

20. كتاب الدعاء والزيارة، للشيخ محمّد على الطرازى.

21. الدعوات والزيارات، لجلال الدين التبريزى المتوفى سنة 1007.

22. الدعوات والزيارات، للسيّد عبدالوهاب الطباطبائى كتبها سنة 1250.

23. الدعوات والزيارات، للمولى غلامرضا الخراسانى، كتبها سنة 1271.

24. الدعوات والزيارات، لمحمّد حسين المازندرانى كتبها سنة 1227.

25. الدعوات والزيارات، لمحمّد رحيم الكرمانى كتبها سنة 1327.

26. الدعوات والزيارات المأثورة المعتبرة، للسيّد على بن الميرزا عبدالخالق الحسينى الرازى، فرغ من بعض أجزائها سنة 1175، سيأتى برقم 353.

27. ذخيرة العباد فى تعريب زاد المعاد، للشيخ عبدالله بن صالح بن جمعة السماهيجى البحرانى المتوفّى سنة 1135 ه.

ص: 169

28. ذخيرة المعاد، (بالفارسيّة) للميرزا محمّد حسين بن على أكبر، طبع سنة 1313.

29. ذخيرة المعاد للتقى من العباد، للسيّد محمّد تقى بن الأمير محمّد حسين بن الأمير محمّدعلى الحسينى المرعشى الحائرى الشهير بالشهرستانى.

30. راحة الأرواح فى ترجمة المصباح، للمير محمّد حسين خان ابن السيّد محمّد على بن السيد حسين بن السيّد نورالدين الموسوى الجزائرى، وقد طبع سنة 1324.

31. روضة الأذكار، (بالفارسيّة) للمولى شرف الدين الحاج محمّد بن محمّد التبريزى المتخلص ب- (مجذوب)، فرغ منه سنة 1081.

32. زاد المعاد، (بالفارسية) للعلّامة الشيخ محمّدباقر المجلسى (قدس سره)، مرتّب على أربعة عشر باباً وخاتمة. مضى له ذكر تحت رقم 16، و 72، و 304.

33. زمزمة الحج، (بالأردويّة) للسيّد محمّد مهدى بن السيد على بن حيدر على

البهيكپورى الهندى المتوفى سنة 1346.

34. الزيارات والمناسك، لأبى يعلى حمزة بن القاسم بن على بن حمزة بن الحسن ابن عبيدالله بن العباس بن أميرالمؤمنين (ع).

35. زيارت جامعه ودعا (بالفارسيّة)، للعلّامة الشيخ محمّد باقر المجلسى.

36. زينة العابدين فى أدعية التعقيبات والزيارات، (بالأردو) للمولوى السيد ظل الحسنين الهندى.

37. سفينة الأدعية والزيارات، قال العلّامة الطهرانى إنّها مطبوعة لبعض المعاصرين.

38. سفينة النجاة، (بالفارسيّة) المشهور (بالمقالات) أيضاً، للمولى على أصغر ابن المولى محمّد يوسف القزوينى.

39. سلوك الزائرين، (بالأردو) قال العلّامة الطهرانى إنّه مطبوع لبعض فضلاء الهند.

40. الصحيفة الرضوية فى الأحراز والختومات والزيارة والأدعية، للشيخ محمّدرضا الطبسى النجفى المتوفى سنة 1405 ه. وتقدّم له ذكر فى رقم 314.

41. عدّة العباد فى تعريب زاد المعاد، للسيد محمدحسين الموسوى البوشهرى المعروف بالبحرانى الحائرى.

42. عمل الصالحين، فى الأدعية والزيارات والأعمال، ينقل عنه الفاضل حاتم ابن نظام الملك فى حاشية كتابه «ضياء الثقلين» المؤلف حدود المائة والألف.

43. مجموعة الأدعية والزيارات، للحاج محمّد طاهر بن الحاج مقصود على الإصفهانى من تلاميذ العلّامة المجلسى كتبها فى 7 محرّم سنة 1129 فى مدينة كربلاء.

44. مجموعة الأدعية والزيارات، للسيد جمال الدين محمّد بن محمّدرضا ابن حسن بن يحيى بن أحمد بن على النقيب الحسينى الأعرجى.

45. مجموعة الأدعية والزيارات، للسيد حسين الشهير بالقارى ابن السيد رضا على الهندى الطبيب.

46. مجموعة الأدعية والزيارات، ثلاث مجلّدات للمولى عبدالخالق اليزدى.

47. مجموعة الأدعية والزيارات المأثورة المُعتبرة، للسيّد على بن السيد الميرزا عبدالخالق الحسينى الرازى، تقدّم برقم 332.

ص: 170

48. مجموعة الأدعية والعبادات والزيارات المخصوصة بالأوقات فى كلّ شهر من المحرم إلى آخر ذى الحجة مع بيان الوقائع فيها، للمولى محمّد مؤمن بن شاه قاسم السبزوارى، تلميذ المولى خليل القزوينى.

49. مجموعة فى الأدعية والزيارات، (بالفارسية) لآية الله العظمى المغفور له السيد شهاب الدين المرعشى النجفى (قدس سره). المتوفى 7 صفر 1411 ه. وسيأتى له ذكر فى رقم 389، 430.

50. مرآة الصفا، (بالفارسية) للشيخ على بن حسن الزوارى الإصفهانى.- مصباح الكفعمى، الموسوم ب-- (جنّة الأمان الواقية ...).

51. مصباح المتهجد (الصغير)، لشيخ الطائفة أبى جعفر محمّد بن الحسن ابن على الطوسى.

52. مصباح المتهجد (الكبير)، لشيخ الطائفة الطوسى.

53. مفاتيح الجنان، للمحدّث الجليل الشيخ عباس القمى (رحمه الله).

54. مفاتيح الجنان، (بالأردو) وهو ترجمة لكتاب المحدِّث القمى، للشيخ أختر عباس بن الصديق محمّد الپاكستانى.

55. مفتاح الجنات فى الأدعية والأعمال والصلوات والزيارات، لآية الله السيّد مُحسن بن السيد عبدالكريم الأمين الحسينى مؤلف «أعيان الشيعة» المتوفى ليلة الأحد 4 رجب سنة 1371.

56. مناسك الحج، لصاحب (المعالم) الشيخ جمال الدين أبى منصور الحسن ابن زين الدين الشهيد الثانى المتوفى سنة 1011 ه. ابتدأ فيه بأعمال المدينة. قال بعد عدّة

فصول، فصل وحيث كان من توفيق الله سبحانه فى طريقنا إلى الحج الابتداء بدخول مدينة سيّدنا رسول الله (صلى الله عليه وآله) فلا بأس بتقديم القول فى فضل زيارته وبيان وظائفها وسائر ما يُستحب من الأعمال بالمدينة، وإن كان المُتعارف بين الأصحاب تأخير الكلام فى ذلك.

57. مناسك حج مفصل، (بالفارسية) للعلّامة الشيخ محمّد باقر المجلسى (رحمه الله). مضى ذكره تحت رقم 16، 72، 304، 338، 341، 363.

58. مؤنس العابدين، (بالفارسية) ترجمة لمصباح الكفعمى، ويسمّى أيضاً ب-- (نيك بختى) لميرزا محمود بن ميرزا على.

ب) المجهولة المؤلف

1. ثمرات الجنان، (بالفارسية) من إهداء الحاج ميرزا تقى رسوليان.

2. دعاء وزيارات، كتبت فى سنة 1105 ه. ق.

3. مجموعة الأدعية والزيارات، بخط المولى غلامرضا الخراسانى فى ثمانين ورقة، تاريخ الوقف 1271 فى الرضويّة.

4. مجموعة الأدعية والزيارات، بخط محمّد رحيم الكرمانى 1277 فى الرضويّة.

5. مجموعة الأدعية والزيارات، فى مائة وتسعة أوراق مجدولة مذهّبة من وقف الحاج زين العابدين فى 1177 الرضويّة.

6. مجموعة الأدعية والزيارات، من وقف الحاج محمّد إبراهيم، كتابته ووقفه سنة 1257 فى الخزانة الرضويّة.

7. مجموعة الأدعية والزيارات، من وقف السيّد الجليل محمّد المتخلّص بعصّار فى سنة 1309 فى الرضويّة.

8. مجموعة الأدعية والزيارات، من وقف المولى على أصغر فى سنة 1250 فى مائة وسبعة أوراق فى الرضويّة.

9. مجموعة الأدعية والزيارات، من وقف المولى محمد حسن فى الرضويّة.

ص: 171

10. مجموعة الزيارات وبعض الأدعية، طبع فى سنة 1271 وكذلك فى سنة 1274.

11. مجموعة الزيارات وبعض أدعية الصحيفة الكاملة، طبع فى سنة 1296.

12. مطلوب الزائر، (بالفارسية) طبع بإيران منضماً إلى «تحفة الزائر» فى خمسة أبواب وفصول وخاتمة، فى الزيارات والأدعية.

شروح الزيارات

1. حقائق الأسرار فى شرح الزيارة الجامعة الكبيرة، للشيخ محمّد تقى بن محمّد باقر آقا نجفى الإصفهانى.

2. الدرة الرضويّة فى شرح الزيارة الجوادية، لعبد الرحيم الپاچنارى.

3. الروضات، شرح الزيارة الرجبية لمحمّد بن مُقيم الأشرفى المازندرانى.

4. شرح الاستئذان المكتوب على باب رواق مرقد أميرالمؤمنين (ع)، الذى أوّله السلام على رسول الله أمين الله على وحيه ... للشيخ على بن أبى طالب القمّى المتوفى بنواحى رشت فى سنة نيف وعشرين وثلاث مائة وألف.

5. شرح زيارة «أشهد أنّك طُهر طاهر مُطهَّر»، لأبى تراب بن محمّد حسين القزوينى.

6. شرح الزيارة الجامعة، (بالفارسيّة) للشيخ الميرزا محمّد على بن المولى محمّد نصير الچهاردهى الرشتى النجفى المتوفى بها سنة 1334. وسيأتى له ذكر برقم 401.

7. شرح الزيارة الجامعة، (بالفارسيّة) للعلّامة السيّد حسين بن السيّد محمّد تقى الهمدانى المتوفى سنة 1344 وسمّاه «الشموس الطالعة».

8. شرح الزيارة الجامعة، للسيّد بهاءالدين محمّد بن محمّدباقر الحسينى النائينى المختارى المعاصر للشيخ الحر، توفى بين الثلاثين والأربعين بعد المائة والألف.

9. شرح الزيارة الجامعة، للسيّد عبدالله بن السيّد محمّدرضا شبر الحسينى الكاظمى

المتوفى سنة 1242 واسمه «الأنوار اللامعة». وتقدم له ذكر فى رقم 8.

10. شرح الزيارة الجامعة، للسيّد محمّد بن عبدالكريم الطباطبائى البروجردى جد السيّد محمّد مهدى بحر العلوم (قدس سره) سمّاه «الأعلام اللامعة».

11. شرح الزيارة الجامعة، للعلّامة ميرزا على نقى بن السيد حسين المعروف بالحاج آقا ابن السيّد المجاهد الطباطبائى الحائرى المتوفى فى 16 صفر سنة 1289.

12. شرح الزيارة الجامعة، للمولى محمّدتقى بن مقصود على الإصفهانى المجلسى والد العلّامة المجلسى صاحب «البحار» والمتوفى سنة 1070.

13. شرح الزيارة الجامعة الكبيرة، لآية الله العظمى السيد شهاب الدين المرعشى النجفى قدّس سره المتوفى 7 صفر 1411 ه. وقد تقدّم له ذكر فى رقم 355.

14. شرح الزيارة الجامعة الكبيرة، لضياء الدين، كتبه فى سنة 1227 ه ق.

15. شرح الزيارة الجامعة الكبيرة، للشيخ أحمد بن زين الدين بن إبراهيم بن صقر ابن إبراهيم بن داغر الأحسائى المتوفى قرب المدينة المنوَّرة سنة 1243 والمدفون فى البقيع الطاهر.

ص: 172

16. شرح زيارة الحسين (ع)، لمحمّد باقر بن محمّد جعفر.

17. شرح الزيارة الرجبية، (بالفارسيّة) للمولى محمّد مهدى بن المولى على أصغر القزوينى فرغ منه فى آخر جمادى الاولى سنة 1123.

18. شرح الزيارة الرجبية، (بالفارسيّة) للميرزا محمّد بن محمّدرضا القمى المشهدى، ألفه فى المشهد الرضوى سنة 1087. وتقدَّم له ذكر فى رقم 74.

19. شرح الزيارة الرجبية، للمولى أحمد اليزدى الواعظ مجاور المشهد الرضوى والمتوفى

فى حدود سنة 1310.

20. شرح الزيارة الرجبية، للمولى درويش على بن الحسين بن على بن محمّد البغدادى الحائرى المتوفى بها سنة 1277.

21. شرح الزيارة الرضوية، للميرزا محمّد بن سليمان التنكابنى المتوفى 28 جمادى الثانية سنة 1302 ه.

22. شرح الزيارة السابعة، للعلّامة المولى محمّد على بن المولى محمّدكاظم الشاهرودى المتوفى سنة 1293.

23. شرح الزيارة السابعة لأميرالمؤمنين (ع)، التى أوّلها السلام عليك يا أباالأئمّة ومعدن النبوّة ... للميرزا محمّد إبراهيم بن الحاج عبدالمجيد الشيرازى المولد الحائرى المسكن والمدفن والمتوفى بها عن عمر طويل فى سنة 1306 وأسماه ب-- «مشارق الشموس الطالعة فى شرح الزيارة السابعة».

24. شرح زيارة عاشوراء، (بالفارسيّة) للشيخ الميرزا محمّد على ابن المولى محمّد نصير الچهاردهى الرشتى النجفى المتوفى سنة 1334، وقد تقدَّم له ذكر فى رقم 382.

25. شرح زيارة عاشوراء، للعلّامة الملّا حبيب الله الكاشانى الساوجى المتوفّى سنة 1340 ه، وقد طبع فى مطبعة علميّة بقم سنة 1405 ه.

26. شرح زيارة عاشوراء، (بالفارسيّة) للعلّامة الأديب المُتبحِّر الميرزا أبى الفضل ابن العلّامة الميرزا أبى القاسم بن محمّد على الكلانترى النورى الطهرانى المتوفى سنة 1316 أسماه ب- «شفاء الصدور فى شرح زيارة عاشور» وتاريخ فراغه منطبق على حروف عنوانه يعنى «شرح زيارة عاشوراء» وهى سنة 1309.

27. شرح زيارة عاشوراء، للسيّد حسين بن أبى القاسم جعفر الموسوى الخوانسارى الإصفهانى استاذ السيّد مهدى بحرالعلوم والمتوفى سنة 1191.

28. شرح زيارة عاشوراء، للشيخ مفيد بن محمّد نبى بن محمّد كاظم بن الشيخ عبدالنبى

الشريف إمام الجمعة البحرانى الأصل الشيرازى المولود بها سنة 1251 والمتوفى بعد سنة 1320.

29. شرح زيارة عاشوراء، للعلّامة السيّد أسدالله ابن حجَّة الإسلام السيّد محمّدباقر الموسوى الشفتى الإصفهانى المتوفى بكرند سنة 1290 قاصداً زيارة المراقد المقدَّسة.

30. شرح زيارة عاشوراء، للمولى عبدالرسول النورى المقيم بطهران والمتوفى فى حدود نيف وعشرين وثلاث مائة وألف.

31. شرح زيارة عاشوراء، للميرزا أبى المعالى بن محمّد إبراهيم بن الحسن الخراسانى الكلباسى المتوفى سنة 1315، تقدّم له ذكر برقم 80.

32. شرح زيارة عاشوراء، لميرزا فتاح الشهيدى ابن ميرزا محمّد على المعروف بشيخ الإسلام التبريزى الخيابانى، المتوفى فى بلدة تبريز سنة 1372 ه.

ص: 173

33. شرح كيفية زيارة عاشوراء، لحسن بن إبراهيم الحسينى الساوجى.

34. شرح زيارة المفجعة، (بالأردو) لبعض علماء الهند.

35. شرح زيارة المفجعة، للمولى محمّد صادق الدارابى العارف الشاعر المتخلص بعندليب المتوفى والمدفون بالمدينة سنة 1298.

36. شرح زيارة الناحية، (بالأردو) لبعض علماء الهند.

37. شمس طالعة فى شرح الزيارة الجامعة، (بالفارسيّة) للسيّد عبدالله ابن أبى القاسم الموسوى البلادى نزيل بوشهر فى نحو خمسة آلاف بيت.

38. شمس طالعة فى شرح الزيارة الجامعة الكبيرة، للميرزا محمّد بن أبى القاسم ناصر حمكت طبيب زاده الأحمدآبادى الإصفهانى.

39. نواصيص العجب فى شرح زيارة رجب، لملّا أحمد بن الحسن اليزدى أصلًا والمشهدى مسكناً ومدفناً. إلى غيرها من الشروح الكثيرة التى كتبها علماؤنا الأعلام حول

الزيارات، ولم يكن غرضنا استقصاءها جميعاً.

تاريخ المزارات

1. الإشارات إلى معرفة الزيارات، للشيخ أبى الحسن على بن أبى بكر السائح الهروى المتوفى بحلب سنة 611.

2. أنوار المشعشعين، (فارسى) ثلاث مجلّدات فى مزارات بلدة قم، للشيخ محمّد على بن حسين بن على بن بهاء الدين الكجوئى القمّى المتخلص ب- (مفلس) المتوفّى سنة 1335.

3. جَوْلة فى الأماكن المُقدّسة، للسيّد إبراهيم الموسوى الزنجانى.

4. روضات الجنان و جنات الجنان، للحافظ الحسين الكربلائى القزوينى أو التبريزى، فى مُجلّدين، وهذا هو الجزء الثانى، وسيأتى بعد هذا مباشرة الجزء الأوّل منه.

5. الروضات فى مزارات تبريز، للحافظ الحسين الكربلائى القزوينى أو التبريزى المتقدّم ذكره نزيل دمشق، فرغ منه فى سنة 975 ه. ق.

6. روضه أطهار، (بالفارسيّة) لملا محمّد أمين الحشرى التبريزى المتوفّى سنة 1011 وقد طبع سنة 1371 ه. ش.

7. مجمع الأخبار وتذكرة الأبرار، للسيّد عبدالله بن محمّد باقر الموسوى الدزفولى، طبع فى دزفول حدود سنة 1368.

8. مراقد المعارف، فى تعيين مراقد العلويين والصحابة والتابعين والرواة والعلماء والادباء والشعراء، للمحقق الكبير الشيخ محمّد حرز الدين (رحمه الله).

9. المزارات، للحاج خليفة صاحب (كشف الظّنون) ذكر فيه قبور الصُلحاء والأولياء الثاوين ببلاد تركيا.

10. المزارات المصرية، فى تعيين المدفونين بتلك الديار من العلماء والحكماء والأدباء والعرفاء ... فى عدّة مجلّدات، للسيد حسن محمّد قاسم النسّابة المصرى المتوفى بعد سنة 1355 ه ق.

11. مزارات سادات مصر، (فارسى) للحاج ميرزا حسن بن عبدالحميد الغفارى.

12. مزارات كرمان (تذكرة الأولياء)، لسعيد المحرابى الكرمانى المشهور بالخطيب.

13. مشاهد العترة الطاهرة، للسيّد عبدالرزاق كمونة.

ص: 174

14. المشاهد المُشرَّفة والوهابيون، للشيخ محمّد على بن محمّد جعفر المتوفى سنة 1354.

15. المشاهد المُقدّسة فى العراق، للشيخ كاظم الدجيلى.

16. المشاهد والمزارات، لآية الله العظمى النجفى المرعشى. وتقدم له ذكر فى رقم 355.

17. معجم القبور، فى تعيين مشاهد الأئمّة وأبنائهم وقبور مشاهير العلماء وغيرهم، للسيّد محمّد مهدى الخوانسارى الإصفهانى الكاظمى.

18. موسوعة العتبات المقدّسة، فى عدّة مجلدات، تأليف وجمع الاستاذ جعفر الخليلى.

19. نزهة أهل الحرمين فى تاريخ تعميرات المشهدين، لآية الله السيد حسن الصدر (قدس سره)، وقد طبع بعد وفاته. وغيرها ممّا كتبه العلماء والمؤرّخون فى ذلك.

نمايه كتب

أبواب الجنان وبشائر الرضوان، 321

إتحاف الزائر، 339

إتحاف الزائر وإطراف المقيم المُسامر فى زيارة سيّدنا رسول الله (صلى الله عليه وآله)، 339

إتحاف الزائر وإطراف المُقيم للسائر، 340

إتحاف السارى فى زيارة الشيخ مدرك الفزارى، 340

آثار اسلامى مكه و مدينه، 206، 27

آثار باستانى و معمارى بقاع متبركه اطراف شهرستان سبزوار و اسفراين، 206

آثار و بركات زيارت عاشورا، 206

احكام المسافر فى الشريعة الاسلاميه مع زيارة الامام الرضا (ع)، 206

اخبار مدينه (ترجمه خلاصة الوفاء باخبار دارالمصطفى) نورالدين سمهودى، 206، 30

أخترية، 321

اخلاق و آداب در حج و زيارت، 206

آداب الحرمين، 207

آداب الحرمين (آداب سفر و زيارت و اعمال حرمين)، 206

آداب الحرمين (اعمال و زيارات مكه و مدينه به زبان آذربايجانى)، 206

آداب الحرمين (انگليسى)، 207

آداب الحرمين (به ضميمه احكام بانوان)، 207

آداب الحرمين (كتاب حج و دعا و زيارت)، 207

آداب الزيارة، 321، 207

آداب الزيارة (زيارتنامه امام رضا (ع))، 207

ص: 175

آداب الزيارة (منتخبى از زيارت و دعاها و وظايف شيعيان در دوران غيبت كبراى امام زمان (عج))، 207

آداب الزيارة الرضوية (فارسى)، 259

آداب تشرف به حرمين شريفين، 207

آداب زيارت، 208

آداب زيارت (چهل و سه نكته در آداب زيارت مشاهده شده معصومان)، 207

آداب زيارة الامام، 208

آداب زيارة الامام الرضاء (ع)، 207

آداب زيارة القبور، 339

آداب زيارت امام رضا، 208

آداب زيارت امام رضا (ع) (فارسى)، 258

آداب زيارت اهل قبور، نماز و تلقين ميّت و زيارت وارث، 208

آداب زيارت حرمين شريفين (امام حسين (ع) و حضرت ابوالفضل)، 208

آداب زيارت حضرت امام رضا (ع) (فارسى)، 259

آداب زيارت عاشورا، 321

آداب زيارت و سفر (فارسى)، 260

آداب سفر زيارت حضرت زينب و رقيه، 208

آداب عمره و زيارت مدينه، 208

آداب و پاداش زيارت امام رضا (ع) از ديدگاه معصومين، 208

آداب و فضايل زيارت در پرتو چهل حديث به ضميمه چهار زيارتنامه، 208

آداب وادى خاموشان، 208

ادب الزائر، 209

ادب الزائر لمن يمم الحائر الامينى، 209

ادب زائر آداب زيارت كربلاى معلّى همراه با آداب زيارت مشاهد مشرفه نجف، كاظمين، سامرا، 209

ادب زيارت، معرفت زائر، 33

ادب فناى مقربان (شرح زيارت)، 209

ادعيه اربعه، 209

ص: 176

ادعيه سبحان، 209

ادعيه مهدويه، 209

ادعيه و آداب اماكن مقدسه عراق، 209

ادعيه و زيارات مستند و معتبر با علامت وقف، 210

ادعيه و زيارت مدينه منوره، 210

ادعيه وزيارات در ارتباط با خدا، 210

ادعيه وزيارات شام، 210

آرامگاه هاى خاندان پاك پيامبر (ص) و بزرگان صحابه و تابعين، 210

اربعة الايّام، 210، 37

ارمغان ديانت، 210

از اين صبح روشن، 39

از بين النّهرين تا ماوراء النهر، 211، 41

از شهر محمد تا سرزمين مولانا، 211

از صفا تا مروه (سفرنامه عمره مفرده)، 211

از غارت بهار (بيانى تحليلى توصيفى از اولين و دومين فراز از زيارت ناحيه مقدسه)، 211

اسرار دلبران (تأملى در زيارت جامعه كبيره)، 211

اسرار عاشقان و مقامات عارفان، 211

اشك حماسه (زيارتنامه مقدسه و زيارت عاشورا به همراه توضيح اعلام و معرفى اصحاب امام حسين (ع)، 211

آشنايى با كشور عراق وعتبات عاليات، 212

اضواء على زيارة عاشورا، 212

أعمال الشهور، 355

اعمال مخصوص مشهد الرضويه، 212

اكمال الاعمال فى استكمال الإقبال، 321

الإتحاف بحب الأشراف، 339

الآثار العظيمه لخادم الحرمين الشريفين فى مدينة الرسول، 206

الأربعون المختارة فى فضل الحج والزيارة، 340

ص: 177

الاستشفا بالتربة الشريفة الحسينيه، 211

الإشارات إلى معرفة الزيارات، 367، 340

الاعلام اللامعة فى شرح الزيارة الجامعة (عربى)، 261

الإنارة فى الزيارة، 340

الانفاس القدسيه فى اسرار الزيارة الرضويه، 213

الانوار الساطعه فى شرح زيارة الجامعه، 213

الانوار اللامعه فى شرح الزيارة الجامعه، 213

الأنوار المُقتبسة من مصباح الأبرار، 355

البقيع قصة تدبير آل سعود للآثار الاسلاميه فى الحجاز، 216

البلد الأمين والدرع الحصين، 355

البناء على قبور الانبياء و الاولياء و اتخاذها مساجد و اماكن للعباده، 216

البيان والانتصار فى زيارة النبى المختار، 341

التبرك (تبرك الصحابه و التابعين بآثار النبى)، 219

التحفة الرضوية فى فضل زيارة الإمام الرضا (ع) و آدابها، 322

التحفة العلوية، 323

التحفة المختارة فى الرد على مُنكر الزيارة، 341

التحفة الناصرية، 323

التوصّل فى شرح الصدر بالتوسّل بأهل بدر، 341

الجامع اللطيف فى فضل مكة وأهلها وبناء البيت الشريف، 342

الجنة الواقية والجنة الباقية، 356

الجوهر المنظم فى زيارة القبر الشريف النبوى المكّرم، 223

الجوهر المُنظّم فى زيارة القبر المُكرم، 342

الحوض المورود فى زيارة الشيخ يوسف والشيخ محمود، 342

الدر المُنيف فى زيارة أهل البيت الشريف، 342

الدرة البهية فى فضل الكربلاء و تربتها الزكيه، 226

الدّرة البيضاء فى شرح زيارة العاشوراء، 92، 226

الدرة الثمينة فى زيارة المعصومين بالمدينة، 324

ص: 178

الدرة الثمينة فيما لزائر النبى إلى المدينة، 342

الدرة الرضويّة فى شرح الزيارة الجوادية، 363

الدرة الفاخرة فى زيارات العترة الطاهرة، 325

الدرة الفاخرة فى زيارات العترة الطاهرة (عربى)، 278

الدرة المضية فى زيارة الروضة المصطفوية، 343

الدعا و الزيارة مع مسائل فقهيه و الساعات الشرعيه لمدينه مشهد المقدسه، 226

الدعاء والزيارات، 356

الدعوات والزيارات، 357، 356

الدعوات والزيارات المأثورة المعتبرة، 357

الدليل المرشد للمدينه المنوره، 227

الذاكر فى زيارة أهل المقابر، 343

الذخائر القدسيه فى زيارة خير البريه، 227، 343

الذروة الأنيسة بمشهد السيّدة نفيسة، 343

الرجبية، 325

الرسالة الفاطمية (عربى)، 283

الرقيم المسطور فى علم الموتى بمن يزور القبور، 343

الروض المغرس فى فضل بيت المقدس، 344

الروضات، 363

الروضات (عربى)، 283

الروضات فى مزارات تبريز، 367

الزائرية، 325

الزيارات، 326

الزيارات الكامله للائمه الكاظميه، 230

الزيارات المخصوصة بأميرالمؤمنين وسيد الشهداء، 326

الزيارات المخصوصة فى الأيام الشريفة، 351

الزيارات والمناسك، 358

الزيارة، 236

ص: 179

الزيارة الامام على بن موسى الرضا (ع)، 231

الزيارة الجامعة الكبيرة غير المشهورة، 327

الزيارة الجامعه لائمه المؤمنين (ع) دعاء الامام الحجة (عج)، دعاى يستشير و دعاء الامن، 231

الزيارة الرجبية فى جميع المشاهد، 327

الزيارة المُفجعة الكبرى و الوسطى و الصغرى، 328

الزيارة و التوسل، 236

السبع المثانى فى زيارة أئمّة العراق السبعة فى النجف وكربلاء والكاظمية وسامراء، 328

السجود على الارض، 239

السجود على التربة الحسينيه، 239

السجود على التربة الحسينيه عند الشيعه، 239

السلطان و سلاطين، 240

الشفاعة بحوث فى حقيقتها و اقسامها و معطياتها، 244

الشفاعة و الشفيع من تفسير مواهب الرحمن، 244

الشموس الطالعه فى مشارق زيارة الجامعه، 244

الصحيفة الرضوية فى الأحراز والختومات والزيارة والأدعية، 358

الصرخة المهدوية الصغرى، 328

الصرخة المهدوية الكبرى فى زيارة عاشورا وكيفيتها، 328

الضيائية، 329

الطريق الى الله (مجموعه دعا و زيارت)، 246

العروة المتينة فى آداب المدينة، 329

العمل المقبول فى زيارة الرسول، 345

الفصول المهمّة فى مشروعية زيارة النبى والأئمّة، 329

الفيض الجليل الحاصل فى زيارة القدس والخليل، 345

القِرى لقاصد امّ القُرى، 345

القطوف الدانيه فى المسائل الثمانيه، 248

القول المنصور فى زيارة سيّد القبور، 345

ص: 180

الكامل فى الزيارة، 329

الكواكب السيارة فى ترتيب الزيارة، 345

الكواكب السياره فى ترتيب الزيارة، 250

اللؤلؤ النضيد فى زيارة أبى عبدالله الحسين الشهيد، 330

اللطائف المُنيفة فى فضل الحرمين وما حولهما من الأماكن الشريفة، 346

المأثور فى زيارة اهل القبور ويليها ايقاظ العقله، 250

المدينة المنوره عاصمة الاسلام الاولى، 250

المدينة وزيارة قبر النبى والأئمّة، 331

المزار، 352، 335، 334، 333، 332، 331، 251، 171

المزار (المناسك المزار) شيخ مفيد، 251

المزار (عربى)، 310، 309، 308، 307، 306، 305، 301

المزار (فارسى)، 304، 303، 302

المزار (مزار ابن المشهدى) (عربى)، 304

المزار (مناسك المزار)، 177

المزار الكبير، 251، 174

المزار للسيد عبدالله شبّر، 335

المزار للشيخ خضر العفكاوى، 335

المزار للمولى محمّدباقر السبزوارى، 335

المزار وزيارت نامه، 335

المزارات، 368

المزارات المصرية، 368

المساجد السبعه و بيت الاخزان، 252

المساجد والاماكن الاثريه فى المدينة المنوره، 252

المسجد النبوى عبر التاريخ، 252

المشاهد المُشرَّفة والوهابيون، 368

المشاهد المُقدّسة فى العراق، 368

ص: 181

المشاهد والمزارات، 368

المشى الى الامام الحسين (ع)، 252

المعالم الاثريه فى سورية و دمشق، 253

المقابر المشهورة والمشاهد المزورة، 347

المقالة المرضيّة فى الردّ على من ينكر الزيارة المحمّديّة، 347

المناسك، 349، 348

المناسك (الكبير والصغير)، 348

المنبر للدعايه و الاعلان، 227

المنبهات لحكم ذبائح القبور والمزارات، 347

النجف الاشرف عادتها و تقاليدها، 253

النجوم المتاثره (مزارات قم المقدسه وضواحيها)، 254

النِحلة الرضوية للشيعة المرضيَّة، 337

الهاد منهج الزائرين سليمانى ية فى زيارات النبى والعترة الطاهرة، 353

الهديّة الرضوية فى آداب الزيارات، 337

الوجيزة فى الزيارات، 337

اماكن زيارتى و بقاع شهر اهواز، 212

اماكن زيارتى و سياحتى عراق، 212

اماكن مذهبى ايران و توسعه گردشگرى، 212

امام مهدى (عج) در عزاى امام حسين (ع)، 212

امامزاده سلطان ابراهيم، 212

امامزاده و آرامگاه هاى خوى، 212

امامزاده يحيى، 212

امامزاده ها، 212

انتظار در آينه شعر، 212

انسين الصالحين و صراط الموحدين، 213

إنعام الخالق بزيارة خير الخلائق، 340

ص: 182

أنوار الزائرين، 321

أنوار السرائر ومصباح الزائر، 321

أنوار المشعشعين، 367

أنيس الزائر، 321

أنيس الزائر وجليس المسافر، 351

أنيس الزائرين، 322

أنيس الزوّار، 322

أنيس المؤمنين، 355

انيس النفوس (زيارت هاى امام رضا (ع) و اعمال مربوط به حرم)، 213

اهل البيت فى مصر، 213

اول معرفت بعد زيارت، 214

اويس القرنى و زيارتگاهش، 214

اين الزاوار الحسين (ع)؟ (چهل داستان در اهميت زيارت امام حسين (ع) و عنايات ايشان به زائرينش)، 214

با حسين (ع) تا عرش (شرح رابطه سلوكى؛ امام حسين و اسرار گريه، زيارت، تربت آن حضرت)، 214

با من به سوى شام، 214، 43

باعث النفوس إلى زيارة القدس المحروس، 340

بحر المغفرة، 355

بذل المجهود فى خدمة ضريح نبى الله هود، 340

بر آستان جانان (زيارتنامه حضرت معصومه)، 215

براى زائر امام رضا (ع)، 215

بررسى سنگ نوشته هزار شهدا، 215

بررسى كوتاهى پيرامون زيارت، 215، 44

بررسى و تحليلى پيرامون زيارت عاشورا، 215، 47

بركات سرزمين وحى، 215

بركات و آداب زيارت حضرات معصومين (به همراه زيارت جامعه صغيره و ...)، 215

بزرگداشت اولياى خدا، 49

بشارة الزائرين، 322

ص: 183

بقاع متبركه استان تهران، 215، 51

بقاع متبركه شيراز، 215

بقاع متبركه قزوين، 216

بقيع، 216

بقيع الغرقد، 216

بناى بر قبور در مذاهب مختلف اسلامى بر استناد قرآن و كتب معتبر اهل سنت (بحث اعتقادى بر بناى بر قبور، زيارت، شفاعت و توسل)، 216

به حرم خوش آمدى، 216

به سوى بارگاه نور (راهنماى حرم مطهر امام رضا (ع))، 216

به سوى نور (زيارات عاشورا، دعاى علقمه، زيارت امين الله، آية الكرسى)، 216

به قصد زيارت، 217

بهجة الأذكياء فى التوسل بالمشهور من الأنبياء، 340

بهجة المؤمنين (مجموعه زيارات المشاهد الشرفه فى الشام)، 217

بوارق أنوار الحج، 341

بوى سيب، 217

بيان الحق، 217

بياييد زيارت جامعه بخوانيم، 217

بيت المقدس و تحول قبله، 217

پرتوى از زيارت، 217

پرتوى از زيارت جامعه كبيره، 54

پرچم داران سعادت (تدبرى بر زيارت جامعه كبيره)، 217

پرواز در عاشورا، 217

پروانه جنت، 355

پژوهش پيرامون آيات قرآن در زيارت غديريه، 217

پنجاه و سه داستان از كرامات حضرت رضا (ع) (به انضمام زندگى آن حضرت، راه و روش سير و سفر و آداب و اهميت زيارت)، 217

پيام عاشورا در شرح زيارت عاشورا، 217

پيام نگار (زيارت امين الله و متن خطابه غدير)، 218

ص: 184

پيام آوران بهشت (راهنماى اماكن، ادعيه و زيارات)، 218

پيرامون مسائل استغاثه، توسل و شفاعت (برگزيده منهج الرشاد لمن اراد السداد كاشف الغطاء)، 218

تاريخ المدينه، 218

تاريخ حرم ائمه بقيع و آثار ديگر در مدينه منوره، 218، 56

تاريخ حرم كاظمين، 218، 59

تاريخ مدينه منوره، ابوزيد عمربن شبّه نميرى، 218

تاريخ ملازاده (ذكر مزارات نجارا)، 218

تاريخ و آثار اسلامى مكه و مدينه منوره، 218

تاريخ و اماكن سياحتى وزيارتى سوريه، 218

تأملات فى زيارة العباس بن اميرالمؤمنين (ع)، 218

تبرك و توسل، 219، 61

تبرك و قبور، 219، 63

تبصرة الزائر، 322

تبصرة الزائر و كشف السرائر، 322، 261

تجسم عمل و شفاعت، 219

تجلى گاه مزار پنهان (نگرش نوين در شناخت حضرت فاطمه زهرا (ع) و حضرت فاطمه معصومه (ع) به ضميمه زيارتنامه حضرت زهرا (ع) و ...)، 219

تحفة الحاج، 355

تحفة الرضا، 351

تحفة الرضا (فارسى)، 264، 262

تحفة الزائر، 341، 322، 219، 65

تحفة الزائر (عربى)، 265

تحفة الزائر (فارسى)، 275، 274، 273، 272، 271، 270، 269، 268، 266

تحفة الزائرين، 323، 219

تحفة الزائرين بالهادين، 323

تحفة الزائرين فى زيارات مشاهد جميع المعصومين سلام الله عليهم أجمعين، 323

ص: 185

تحفة الزوّار، 341

تحفة الزوّار إلى قبر النبى المختار، 341

تحفة المجاور، 323

تحفة المجاور (فارسى)، 275

تحفة المجاورين (فارسى)، 276

تحفه طوس (كامل ترين زيارات امام رضا (ع)، زيارت جواديه و امين الله)، 219

تحقيقى در مورد توسل و نداى غيرالله، 219

تحليل زيارت عاشورا، 220

تحليلى از حماسه سياسى- تاريخى زيارت عاشورا، 67، 220

تحية الزائر، 323

تحية أهل القبور بما هو مأثور، 323

تذكرات و توصيه هاى ضرورى به زائران بيت الله الحرام، 220

تذكرة الأحبّة فى الأدعية والزيارات، 355

تذكره كربلا با زيارت عاشورا، 220

تراث كربلاء، 220

تربت پاكان قم، 220

ترجمان (متن عربى چندين دعا و زيارت)، 220

ترجمة البلد الأمين، 356

ترجمة المصباح (للكفعمى)، 356

ترجمة مزار الشهيد الأوّل، 351

ترجمه كامل و شرح زيارت مبارك عاشورا، 220

ترنم عاشوراييان (زيارت عاشورا، تقيه و شفاعت در كتاب و سنت)، 220

تسهيل المقاصد لزوّار المساجد، 341

تسهيل امور الزوّار فى زيارات قبور الأئمة الأطهار، 323

تشويق الساجد إلى زيارة أشرف المساجد، 341

تعمير و توسعه مسجد شريف نبوى در طول تاريخ، 220

تفسير زيارت عاشورا، 220

تفسير زيارت وارث، 69

ص: 186

تفسير زيارت وارث (فلسفه زيارت)، 220

تفسير عرفانى زيارت عاشورا، 221

تفسير كامل زيارت عاشورا، 221

تفسير و شرح زيارت آل ياسين، 221

تنبيه الساجد على فضل المساجد، 341

تو را گواه مى گيريم (شرح يك دوره اعتقادات در زيارت آل ياسين)، 221

توحيد و زيارت، 221، 71

توسل، 222، 76، 74

توسل به پيامبر خدا (ص) و تبرك به آثار ايشان، 221

توسل حضرت زهرا (ع) و صد و چهارده آيه نور، 221

توسل در پرتو قرآن و حديث و نقدى بر كتاب باور راستين، 221

توسل نامه يا در محمل نياز، 221

توسل و شفاعت از ديدگاه قرآن و روايات، 221

توسل وسيله جويى براى كسب فيض از مبدأ هستى از ديدگاه عقل و قرآن و حديث و پاسخ به شبهات، 221

توسل يا استمداد از ارواح مقدسه، 222، 78

توسلات يا راه اميدواران، 222

ثمرات الجنان، 361

ثواب المدرك لزيارة ست زينب والشيخ مدرك، 342

ثواب، آثار و بركات زيارت عاشورا، 222

جامع الأدعية والزيارات، 356

جامع الزيارات العباسى، 324

جامع المعارف والأحكام، 324

جامع زيارة الرضا، 324

جامعه در حرم اهل بيت (ع)، 222

جبل الرحمه ومسجد النمره، 222

ص: 187

جرعه نوش عشق (منتخب مفاتيح الجنان)، 222

جرعه اى از زلال سرداب مقدس (شرح زيارت آل ياسين)، 222

جلاء العين فى الأوقات المخصوصة بزيارة الحسين (ع)، 324

جلوه محبوب (سيدى در دعاها و زيارت هاى امام مهدى (عج))، 222

جلوه نور (مجموعه دعا)، 222

جمكران آستان وصال حضرت دوست، 222

جنات الثمانيه، 222، 83

جُنّة الأمان الواقية وجَنّة الإيمان الباقية، 356

جنة السرور فى كيفية زيارة العاشور، 324

جنه واقيه وجنة باقيه، 324

جَوْلة فى الأماكن المُقدّسة، 367

چهار رساله (راهنماى زائران مدينه و اثبات مشروعيت زيارت قبور انبيا و اوليا به دلايل سنت و اجماع و قياس)، 223

چهل حديث زيارت، 223

چهل دختران (مرورى كوتاه بر پيدايش امامزادگان روستاى انجدان)، 223

حجر الاسود، 223

حدائق الجنان، 324

حدائق الجنان (فارسى)، 277

حسن التوسّل فى آداب زيارة أفضل الرسل، 342

حقائق الأسرار فى شرح الزيارة الجامعة الكبيرة، 363

حلية الزائرين، 324

حلية المتقين، 324

حماسه عاشورا به بيان حضرت مهدى، 223، 81

خاطرات آموزنده از توسل جويندگان، رزمندگان، صالحان و ناصحان، 223

خاطرات زيارت (مجموعه آثار كودكان و نوجوانان)، 223

خاك آسمانى (در فضيلت و چگونگى استشفا به تربت عبير آساى حسينى)، 223

خاك پاكان (تاريخ آرامگاه هاى خاندان پيامبر و صحابه خاص آنان)، 223

ص: 188

خسى در كربلا، 224

خلاصة الدعوات، 356

خلاصه آشنايى با هدايتگران راه نور (امامزاده جعفر بن موسى)، 224

خلاصه توسل از ديدگاه عقل، قرآن و حديث، 224

خلاصه زندگينامه امامزاده عبدالله حسين، 224

خلاصه اى از زندگانى حضرت عبدالعظيم حسنى، 224

خلد برين، 324

خلوص در پرستش، انحراف در شفاعت، 224

خواجه ربيع، 224

خون گريه زيارت ناحيه مقدسه، سراينده احد ده بزرگى، 224

خير الامور فى زيارة القبور، 342

خير القرى فى زيارة امِّ القُرى، 342

داستان شگفت انگيزى از زيارت عاشورا و تربت سيد الشهداء، 224

داستان هاى شگفت انگيز زيارت عاشورا (به همراه ادعيه و زيارات)، 224

داستان هايى از آثار تمسك به امام حسين (ع)، 224

داستان هايى از فضيلت زيارت امام حسين (ع)، 225

در آستان جانان (آداب زيارت و خدمت)، 225

در آستان جانان (راهنماى عتبات عاليات نجف و ...)، 225

در بارگاه نور (برگزيده تحفة الزائر)، 225

در پيشگاه امام (زيارت امين الله، وارث، عاشورا و ...)، 225

در حريم نور (زيارت عاشورا، دعاى ندبه، دعاى كميل و دعاى توسل)، 225

در حريم ولايت، 87

در حريم يار (زيارت ناحيه مقدسه به همراه روايت و سند دعا، بيان ثواب، آثار و بركات)، 225

در حريم يار (يادنامه سفر به عتبات عاليات)، 225

در حريم ياس (مجموعه زيارات حضرت زهرا (ع))، 225

در رواق نور (آشنايى با زندگى امام رضا (ع) و آداب زيارت)، 225

در مسلخ عشق، 225

ص: 189

درحريم ولايت، 226

درس هايى از زيارت عاشورا، 226، 89

درود و درد، 226، 91

دستور الزائرين، 351

دستور العمل فى الحج والمزار، 356

دعا و توسل، 226، 94

دعا و زيارت در سرزمين وحى، 226

دعاء وزيارات، 361، 356

دعاى توسل به چهارده معصوم (ع) با ترجمه تصويرى و اشعار توسل دو شاعر نامى خواجوى كرمانى و مولانا خالد نقشبندى همراه با بحثى در حقيقت توسل و پاسخ به ايرادات وهابيان، 226

دعاى توسل همراه با ترجمه نظم و نثر، 227

دعاى توسل و روضه محمد آل محمد (ص)، 227

دعاى كميل به همراه زيارت آل ياسين، 227

دعاى معراج و زيارت عاشورا، 227

دلائل السائرين إلى زيارة حبيب ربِّ العالمين، 343

دليل الاماكن المقدسه فى سوريه، 227

دليل الزائرين، 325

دليل الزائرين (فارسى)، 281، 280، 279

دليل الزائرين وأنيس المجاورين فى زيارة سيّد المرسلين، 343

دليل السائرين إلى زيارة حبيب رب العالمين (عربى)، 282

دو رساله در حالات و كرامات حضرت شاهچراغ، 227

ذخيرة العباد فى تعريب زاد المعاد، 357

ذخيرة المعاد للتقى من العباد، 357

ذيل كتاب مرشد الزوار الى القبور الابرار، 227

راحة الأرواح فى ترجمة المصباح، 357

راز و نياز محب، 227

راهنما و زيارتنامه زائرين عتبات عاليات، 228

ص: 190

راهنماى زائران كربلا، 228

راهنماى زائرين، 228

راهنماى زائرين سوريه، 228

راهنماى زيارت و سياحت در سوريه، 228

راهنماى سفر حج از ابتدا تا انتها، 228

راهنماى كامل حج و زيارت، 228

راهنماى مشتاقان زيارت امام رضا (ع) و جاذبه هاى گردشگرى خراسان، 228

راهنماى مصور سفر زيارت سوريه، 228

راهيان كربلا، 228

ربيع الأبرار فى المزار، 325

رسالة الزيارات للأولياء والصالحين الذين لهم بدمشق قبور ومقامات، 343

رسالة فى زيارة الرضا، 327

رسالة فى زيارة القبور والدعاء، 343

رسالة فى زيارة أهل القبور، 327

رسالة فى زيارة أولاد الأئمّة والسادات والعلماء، 327

رسالة فى زيارة عاشوراء، 327

رسالة فى زيارة عاشوراء وكيفيتها، 327

رفع المنارة بتخريج أحاديث التوسّل والزيارة، 343

ره توشه عتبات عاليات، 103

ره توشه ديدار، 229

ره توشه ديدار (در آداب و اسرار زيارت اهل بيت (ع)، 99، 228

ره توشه رضوى، 229

ره توشه زائر، 229

ره توشه زائران امام هشتم، 229

ره توشه زيارت، 101

ره توشه عتبات عاليات، 229

ره توشه اى از زيارت عاشورا (به ضميمه دو زيارت ناحيه مقدسه خطاب به امام حسين (ع) و خطاب به شهداى كربلا)، 229

ص: 191

ره آورد سوريه، 229

رواق عصمت (شرحى بر زيارتنامه حضرت فاطمه معصومه (ع))، 229

روضات الجنان و جنات الجنان، 367، 229، 96

روضه اطهار (مزارات متبركه و محلات قديمى تبريز و توابع)، 229

روضة الأذكار، 357

روضة الزائر فى زيارات مشاهد اهل بيت الرسول بالقاهره، 229

روضة الصفا فى آداب زيارة المصطفى، 344

روضه أطهار، 367

رياض الرضوان، 325

زائران آفتاب (آثار و بركات زيارت سيدالشهداء)، 230

زاد الزائرين، 325

زاد الزائرين (وجامع الزيارة)، 325

زاد المعاد، 357

زبدة الفكر فى زيارة سيِّد البشر، 344

زمزم عشق (ره توشه زائران حج و عمره)، 230

زمزمة الحج، 357

زمزمه محبت، 230، 106

زمينى از جنس بهشت (شرح فضيلت اماكن مقدسه كشور عراق)، 230

زندگى نامه قاضى سيدركن الدين محمد، 230

زهرة المزارات وعزّة الزيارات، 325

زيارات، 351، 326، 325

زيارات (عربى)، 284

زيارات أولاد الأئمّة والعلماء، 326

زيارات عتبات عاليات عراق (همراه فضايل زيارات)، 230

زيارات قبور الأئمّة، 326

زيارات مطلقه أئمّه اثنا عشر، 326

ص: 192

زيارات معصومين (ع) (فارسى)، 285

زيارت، 236

زيارت (از سرى مجموعه احياء آداب و سنن اسلامى)، 230

زيارت (از عاشوراى حسين (ع) تا قيام مهدى (عج))، 230

زيارت (داستان زندگى جابربن عبدالله انصارى)، 230

زيارت ائمه معصومين (ع) در روزهاى هفته، 230

زيارة أبى عبدالله، 327

زيارت از حرم تا حريم، 230

زيارت آفتاب، 231

زيارت آفتاب (روايات در باب فضيلت و كيفيت زيارت امام رضا (ع))، 231

زيارت آل ياسين، 231

زيارت آل ياسين (مناجات حضرت على (ع)، دعاى فرج)، 231

زيارت آل ياسين به همراه دعاى فرج، 231

زيارت آل ياسين وحديث كساء، 231

زيارة الرسول (ص) و الصديقة البتول و ائمة البقيع، 232

زيارة الرضا، 327

زيارة الطائف، 344

زيارة العاشوراء وكيفيتها (فارسى)، 286

زيارة القبور (شبهات و ردود)، 232

زيارت القبور الشرعيه و الشركيه، 232

زيارت امام حسين (ع) (دروس تعليمى و تربيتى زيارت)، 232

زيارت امام رضا (ع) (زيارت خاصه رضويه با اشاره به بركات و آداب آن)، 232

زيارت امامزاده داوود (ع)، 232

زيارة أميرالمؤمنين، 327

زيارت بقاع متبركه دزفول، 232

زيارت پيامبر اعظم از راه دور، 232

زيارت پيامبر (ص) از راه دور، 232

ص: 193

زيارت جامعه (امام شناسى در گفتار امام هادى (ع))، 233

زيارت جامعه (انگليسى)، 233

زيارت جامعه كبيره (زيارت امين الله، دعاى امام زمان (عج))، 232

زيارت جامعه كبيره با زبان شعر، 232

زيارت جامعه كبيره به همراه كيفيت خواندن نماز شب، 232

زيارت جامعه ودعا (بالفارسيّة)، 358

زيارت چهارده معصوم (ع) (همسفر شما در مدينه، سوريه، كربلا، نجف و ...)، 233

زيارت چيست؟ زائر كيست، 233

زيارت حضرت ابوالفضل العباس همراه با ترجمه و توضيحات، 233

زيارت حضرت رسول اكرم از راه دور، 233

زيارت حضرت زينب، 326

زيارت حضرت زينب وحضرت رقيه (ع) همراه با دعاى توسل و دعاى فرج، 233

زيارت حضرت عبدالعظيم و امامزداده حمزه و امامزداده طاهر، 233

زيارت خدا (پژوهش پيرامون عيادت در اسلام)، 233

زيارت خوبان، 233

زيارت در پرتو ولايت، 108

زيارت در پرتو ولايت (شرحى بر زيارت عاشورا)، 234

زيارت در سوريه، 234

زيارت عاشورا (اتحاد روحانى با امام حسين (ع))، 234

زيارت عاشورا (به انضمام چهل نكته از زيارت عاشورا و دوازده بند محتشم كاشانى)، 234

زيارت عاشورا (بيان آداب، بركات، شرايط و ...)، 234، 110

زيارت عاشورا (دعاها و نمازهاى ماه محرم)، 234

زيارت عاشورا (عربى- انگليسى)، 234

زيارت عاشورا (فارسى)، 285

زيارت عاشورا با بيان آداب، بركات و شرايط زيارت و توصيه فرازهايى از زيارت شريفه عاشورا، 234

زيارت عاشورا با ترجمه منظوم، 234

ص: 194

زيارت عاشورا با ترجمه و شعر، 234

زيارت عاشورا به همراه ترجمه و توضيحات لغوى، ادبى و تاريخى، 234

زيارت عاشورا جهت بيعت با اهداف امام حسين (ع) به انضمام (صلوات بر امام حسين (ع)، دوازده بند محتشم كاشانى و ...)، 234

زيارة عاشورا فوق الشبهات، 235

زيارت عاشورا همراه با دعاى علقمه و زيارت حضرت عباس و ختم نادعلى كبر، 235

زيارت عاشورا و آثار معجزه آساى آن، 235

زيارت عاشورا و دعاى توسل، 235

زيارت عاشورا و دعاى علقمه، 235، 111

زيارت عاشورا و زيارت حضرت عباس و ...، 235

زيارة عاشوراء، 327

زيارة عاشوراء وكيفيتها وبيان طريق الاحتياط وجمع المحتملات فيها، 328

زيارت عاشوراى آسان وعبادات آسان، 235

زيارت عشق كربوبلا سفرنامه سى، 235

زيارت فاجعه، ناحيه مقدسه و زيارت عاشورا، 235

زيارت قبور، 235، 112

زيارت مفجعه (اندوه بزرگ) (زيارتنامه حضرت زينب (ع)، زيارتنامه حضرت رقيه (ع)، زيارتنامه حضرت زهرا (ع))، 235

زيارت مفجعه حضرت زينب (همراه با زيارت حضر فاطمه و حضرت رقيه و ...)، 236

زيارت مفجعه حضرت زينب (ع) به انضمام زيارت حضرت رقيه خاتون (ع) و نماز غفيله، 236

زيارة موسى و محمّد، 328

زيارت ناحيه مقدسه، 236

زيارت ناحيه مقدسه به ضميمه حديث ابن شبيب، 236

زيارت نامه، 352، 326

زيارت وسلام (فارسى)، 286

زيارت، ديدارى مشتاقانه، حركتى شورانگيز و انقلاب آفرين، 236

زيارتگاه ها و زيارتنامه هاى سوريه، 236، 114

زيارتنامه، 352

ص: 195

زيارتنامه امام رضا، 238

زيارتنامه امام رضا (ع)، 237، 236

زيارتنامه امام رضا (ع) (تركى استانبولى)، 236

زيارتنامه امام على بن موسى الرضا (ع) (اردو)، 238

زيارتنامه امام هشتم (ع)، 237

زيارتنامه امامزاده سيداسحق بن موسى بن جعفر (ع)، 237

زيارتنامه حضرت امام على بن موسى الرضا (ع)، 237

زيارتنامه حضرت امامزاده جعفربن موسى الكاظم (ع)، 237

زيارتنامه حضرت امامزاده داوود (ع) به اهتمام زيارت ائمه معصومين (ع)، 237

زيارتنامه حضرت رقيّه، 238

زيارتنامه حضرت زينب، 239

زيارتنامه حضرت عبدالعظيم، 237

زيارتنامه حضرت عبدالعظيم الحسنى (ع) وحضرت امامزاده حمزه (ع) و حضرت امامزاده طاهر (ع) به انضمام زيارت عاشورا ...، 237

زيارتنامه حضرت على بن موسى الرضا (ع) و زيارت امين الله، 237

زيارتنامه حضرت فاطمه الزهرا (ع)، 237

زيارتنامه حضرت معصومه (ع)، 238

زيارتنامه حضرت معصومه (ع) (همراه با زيارت امين الله، زيارت وارث)، 237

زيارتنامه عاشورا با ترجمه و توضيحات لغوى، ادبى و تاريخى، 238

زيارتنامه عتبات عاليات، 238

زيارتنامه عتبات عاليات عراق، 238

زيارتنامه كامل از كعبه معظمه تا كربلاى معلى، 238

زيارتنامه كامل عتبات عاليات عراق (به انضام فضايل زيارت مشاهد مشرفه)، 238

زيارتنامه كامل عتبات عاليات عراق (منتخب مفاتيح الجنان)، 238

زيارتنامه كربلا و عتبات عاليات در عراق (آداب سفر و فضيلت زيارت امام حسين (ع))، 238

زيارت ها، نمازها، دعاها در عتبات عاليات، 239

زينة العابدين فى أدعية التعقيبات والزيارات، 358

ص: 196

سادات شهر و امامزادگان بزرگوار مدفون در آن آقاپلاسيد و آقابسمل، 239

ساوه سرزمين مقدس، 239

ستارگان در كنار خورشيد (آشنايى با مزارات و زندگى فرزانگان مدفون در مشهد مقدس)، 239

سجاده عشق، 239

سخنى چند با مشتاقان زيارت حرم مطهر دختر اميرمؤمنان، 240

سراج الزائرين، 328

سرچشمه فرات (راهنماى عتبات عاليات به همراه ادعيه و زيارات)، 240

سرزمين ماندگار، 240، 116

سرود عرش (گزيده سخنرانى ها)، 240

سفر به ديار عاشقان، 240

سفر به قبله عشق (از تبريز تا كربلا)، 240

سفر به قطعه اى از بهشت، 240

سفر سبز (وظايف عبادى و اخلاقى زائران بيت الله الحرام)، 240

سفرنامه عشق، 240

سفيران رستگارى، 240، 117

سفينة الأدعية والزيارات، 358

سفينة النجاة، 358

سفينة النجاة (فارسى)، 287

سقاى معرفت (راز زيارت امامان معصوم و حضرت اباالفضل)، 240

سلام بر پرچم افراشته، 240، 119

سلوك الزائرين، 358

سلوك سرخ، 241، 121

سمريّه، 241، 123

سوز عشق در سفر كربلا، 241

سيرى در اماكن سرزمين وحى، 241

سيماى آشتيان شهر فرزانگان، 241

سيماى بهبهان سيناى صالحان، 241

ص: 197

سيماى خوى، 241

سيماى رى، 241

سيماى سمرقند، 241

سيماى قدس مصلاى پيامبران، 241

سيماى قم، 241

سيماى كابل، 241

سيماى كاظمين آرام دجله، 241

سيماى كربلا حريم حريّت، 242

سيماى كوفه، 242

سيماى گرگان، 242

سيماى لارستان (نخل هاى سزاوار)، 242

سيماى مكه معبد عشق، 242

سيماى نايين گوهر كوير، 242

سيماى نجف اشرف، 242

شارع العنبريه، 242

شام سرزمين خاطره ها، 242

شاهد المشاهد، 328

شجره طيّبه (امامزادگان بهبهان)، 242

شدّ الازار فى حطّ الاوزار (تذكرة هزار مزار، مزارات شيراز)، 242

شدّ الازار فى حطّ الاوزار عن زوّار المزار، 243، 125

شرح الاستئذان المكتوب على باب رواق مرقد أميرالمؤمنين، 363

شرح الزيارة الجامعة، 364، 363

شرح الزيارة الجامعة (عربى)، 295، 293

شرح الزيارة الجامعة الكبيرة، 364

شرح الزيارة الجامعة الكبيرة (دعا- عربى)، 292

شرح الزيارة الجامعة الكبيرة (عربى)، 294، 293، 292، 291، 290، 289

ص: 198

شرح الزيارة الرجبية، 365، 364

شرح الزيارة الرجبية (عربى)، 295

شرح الزيارة الرضوية، 365

شرح الزيارة السابعة، 365

شرح الزيارة السابعة لأميرالمؤمنين، 365

شرح بعض فقرات زيارت اربعين (فارسى)، 288

شرح زيارة، 363

شرح زيارت (فارسى)، 288

شرح زيارة الحسين، 364

شرح زيارة المفجعة، 366

شرح زيارة الناحية، 366

شرح زيارت امين الله، 243

شرح زيارت جامعه كبيره، 243، 128

شرح زيارت رجبيّه (در فضيلت زيارت حضرت رضا (ع))، 243

شرح زيارت عاشورا، 244، 243، 131

شرح زيارت عاشورا (عربى)، 296

شرح زيارة عاشوراء، 366، 365

شرح زيارة عاشوراء (عربى)، 296

شرح زيارت ناحيه (فارسى)، 297

شرح كيفية زيارة عاشوراء، 366

شفاء السقام فى زيارة خير الأنام، 344

شفاء الصدور فى زيارة المشاهد والقبور، 344

شفاء الغرام بأخبار البلد الحرام، 344

شفاعت، 244

شفاعت از ديدگاه شافعان، 244

شفاعت به ضميمه كراماتى از معصومين، 244

ص: 199

شفاعت كبرى، 244

شفاعت و توسل، 244، 133

شفاعت و زيارت، 244، 135

شفاعت و عرفان، 244

شمس طالعة فى شرح الزيارة الجامعة، 366

شمس طالعة فى شرح الزيارة الجامعة الكبيرة، 366

شناخت بناهاى مذهبى استان چهارمحال بختيارى، 245

شناخت عراق و عتبات عاليات، 245

شهر پيامبر، 245، 141

شهر خاموشان و ديار باهوشان، 245

شهيد و شهادت در ادعيه و زيارات، 245

شوارق البارق المشام فى التوسل بالأنبياء من المبدأ إلى الختام، 344

شور عندليب، 245، 137

شوق ديدار (مباحثى پيرامون زيارت)، 139، 245

صحيفة الزيارة، 328

صدف المرضيه (ردّى بر عقايد وهابيت پيرامون زيارت اهل قبول)، 245

صراط الهدايه (راهنماى زائران عتبات عاليات)، 245

صفير ولايت (شرح زيارت جامعه كبيره، پاكى جان، شرط پيوند با اهل بيت (ع))، 246

صفير ولايت (شرح زيارت جامعه كبيره، احاطه ى علم ولايت بر احكام و اسرار شريعت)، 246

صفير ولايت (شرح زيارت جامعه كبيره، بذل جان به پيشگاه جانان)، 245

صفير ولايت (شرح زيارت جامعه كبيره، بركات صلوات و مباهله)، 245

ضياء الأئمّة، 328

ضياء الصالحين فى الادعيه و الزيارات، 246

طريقه قرائت زيارت عاشورا و دعاهاى بعد از آن، 246

عاشقانه ها، 246

عتبات عاليات، 246

عتبات عاليات (راهنماى سفر به كربلا، نجف و ...)، 246

ص: 200

عتبات عاليات (سفره معنوى اولياء الله)، 246

عتبات عليات عراق، 143

عجائب زيارة الامام الرضا (ع)، 246

عدّة العباد فى تعريب زاد المعاد، 358

عرشيان، 247

عطر حضور (ترجمه زيارت آل ياسين)، 247

عطر سيب، 247، 145

عفو مجازات گناهكاران، 247

على (ع) و زيارت جامعه كبيره، 247، 146

عمدة الزائر وعدّة المسافر، 329

عمدة الزائر وعدة المسافر (عربى)، 298

عمدة الناسك فى الزيارة النبوية وعلم المناسك، 344

عمل الصالحين، 358

فاجعة البقيع، 247

فرحة الغرى فى تعيين قبر اميرالمؤمنين، 247، 148

فرهنگ آبادى ها و مكان هاى مذهبى كشور، 247

فرهنگ زيارت، 247، 150

فضائل زيارة الامام الحسين (ع)، 247

فضائل زيارة الامام الشهيد بكربلاء، 247

فضائل زيارة سيّد الشهداء والبكاء عليه وزيارة سائر الأئمّة، 329

فضل زيارة الحسين، 329، 247، 153

فضيلت جمعه، 248

فلسفه زيارت، 155

فلسفه زيارت (ترجمه و شرح رساله زيارة القبور فخر رازى)، 248

فلسفه زيارت اهل قبور، 248

فلسفه زيارت و آيين آن، 248، 158

ص: 201

فهرست نخسه هاى خطى موجود در كتابخانه مزار يحيى بن حسين الهادى الى الحق در شهر صعدة جمهورى يمن، 248

فوائد الزيارات، 345

فى ظل اصول الاسلام (دراسة شامل لمسألة التوحيد و الشرك و البدعة و قضية الاستشفا و التوسل و الزيارة و غيرها)، 248

قبله عاشقان (راهنماى زائران)، 248

قبله عاشقان، راهنماى زائران اور حرم مطهر امام رضا (ع) كاتعارف، 248

قم، دليل الزائر و السائح و عذراء المدينه، 249

قنديه و سمريه (دو رساله در تاريخ مزارات و جغرافياى سمرقند)، 249

كامل الزيارات، 329، 249، 161

كامل الزيارات (عربى)، 299، 298

كتاب الجوهر المنتظم فى زيارة القبر الشريف النبوى المكرم، 249

كتاب الدعاء والزيارة، 356

كتاب زيارة الأئمّة بسامراء فى الزيارات، 352

كتاب فى الزيارات، 329

كتاب فى زيارة النبى (صلى الله عليه وآله)، 345

كتابشناسى امامزادگان و بقاع متبركه، 249، 164

كربلا ما مى آييم، 249

كربلا و حرم هاى مطهر، 249، 166

كربلاء الثورة و المأساة، 249

كشف النقاب فى حياة الأنبياء إذا تواروا فى التراب، 345

كعبه عشق، 249

كعبه و جامه آن از آغاز تاكنون، 249

كفاية الزوّار فى زيارة النبىّ والأئمّة الأطهار الأخيار، 330

كفاية المزار، 330

كلمات مأثور در زيارت عاشورا (زيارت عاشورا و دعاى توسل)، 249

كليد بهشت (راهنماى اماكن، عتبات عاليات)، 250

كليدهاى ارتباط با امام حسين (ع)، 250

ص: 202

كليدهاى ارتباط با امام حسين (ع)، 250

كنز الزائرين، 330

كنز المطالب فى فضل البيت الحرام والشاذروان وما فى زيارة القبر الشريف من المآرب، 345

كنز مخفى، 330

كيفية الزيارة و حقيقة الدعاء (عربى)، 301، 300

كيفية زيارة عاشوراء، 330

گذرى بر زيارت جامعه، 250

گل قصد (چهل حديث پيرامون سفر حج و زيارت مدينه)، 250

گل هاى حسينى، 250

لمع برق المقامات العوال فى زيارة سيدى حسن الراعى وولده عبدالعال، 346

لوائح القبول والمنحة والإعزاز فى الرحلة لزيارة السيدة زينب وسيدى مدرك وعمر الخباز، 346

لوامع الأنوار فى الأدعية والأذكار، 346

مؤنس العابدين، 360

مائدة الزائرين، 330

مائدة الزائرين الصغيرة، 330

مثير العزم الساكن إلى أشرف الأماكن، 346

مثير الغرام إلى زيارة القدس والشام، 346

مثير الغرام فى زيارة الخليل، 346

مجمع الأخبار وتذكرة الأبرار، 367

مجمع الزيارات، 330

مجمع المقال فى الزيارات والأعمال، 330

مجموعة الأدعية والزيارات، 361، 359، 358

مجموعة الأدعية والزيارات المأثورة المُعتبرة، 359

مجموعة الزيارات، 352

مجموعة الزيارات وبعض أدعية الصحيفة الكاملة، 361

مجموعة الزيارات وبعض الأدعية، 361

مجموعه شرح زيارات عاشورا (اسرار نهفته در كلمه مقدسه اباعبدالله و ابن رسول الله)، 250

مجموعة فى الأدعية والزيارات، 359

ص: 203

مجموعه سلام، 330

مجموعه وظايف، 250

مجموعه وظايف مع دلائل الخيرات، 250

مختصر زيارة إبراهيم الخليل، 330

مختصر مزار البحار، 352

مختصر مزار التهذيب، 331

مدار المغمومين فى مزار المعصومين، 331

مدينه آشناى غريب، 251

مرآة الصفا، 359

مراد المريد لمزار الشهيد، 331

مراقد المعارف، 367، 251

مراقد اهل البيت بالقاهره، 251

مراقد اهل بيت در شام، 251، 168

مرشد الزائرين، 251

مرشد الزوّار إلى قبور الأبرار، 346

مرشد الزوار الى قبور الابرار (الدار المنظم فى زيارة الجبل المقطم)، 251

مزار، 352، 169

مزار أبى عبدالله الحسين، 333

مزار المفيد، 352

مزار أميرالمؤمنين، 334

مزار شيخ احمد جام تجليگاه عرفان، هنر و معمارى، 251

مزار قديم، 353

مزار محمّد بن المشهدى، 334

مزارات (در ذكر زيارتگاه هاى رفسنجان و در شرح احوال امامزاده ها)، 251

مزارات اصفهان از قرن سوم هجرى تا زمان حاضر، 252

ص: 204

مزارات أهل البيت وتأريخها، 335

مزارات سادات مصر، 368

مزارات كرمان (تذكرة الأولياء)، 368

مساجد مدينه منوره، 252

مستدرك مزار البحار، 335

مسجد جمكران (ميعادگاه عشاق حضرت مهدى (عج))، 252

مسجد شريف نبوى، 252

مشاهد العترة الطاهرة، 368

مشاهده الصفافى المدفونين بمصر من آل المصطفى، 252

مشاهير المدفونين فى الصحن العلوى الشريف، 252

مشعل زائر (اعمال واسرار حج)، 252

مشكاة الزائرين، 335

مصادرة قبر پيامبر، 180

مصادره قبر پيامبر، 253

مصباح الزائر، 335

مصباح الزائر و جناح المسافر، 335، 313، 312، 311، 253، 182

مصباح الزائرين، 335، 185

مصباح الزائرين در آداب زيارت حضرت امام رضا (ع)، 253

مصباح الظلام فى المستغيثين بخير الأنام، 347

مصباح المتهجد (الصغير)، 359

مصباح المتهجد (الكبير)، 359

مطالب العابدين (فارسى)، 313

مطلوب الزائر، 361

مطلوب الزائرين، 335

مع بيان الوقائع فيها، 359

مُعتمد الزائرين، 336

معجم القبور، 368

ص: 205

معجم ما كتب فى الحج و الزيارة والمعالم الشرفه فى الحجاز، 253

معمارى امامزادگان قم در قرن هشتم، 253، 187

مُعين الزائر، 336

مُعين الزائرين، 353

مفاتيح الجنان، 359

مفتاح الجنات فى الأدعية والأعمال والصلوات والزيارات، 359

مقام زيارت، 253

مقام ولايت در شرح زيارت جامعه كبيره، 253، 188

مناسك الحج، 359، 348

مناسك المزار، 336

مناسك حج مفصل، 360

منتخب الزيارات، 336

منتخب الزيارة، 336

منتخب تحفة الزائر، 353

منتخب تحفة الزائر (فارسى)، 316

منتهى المرام فى تحصيل مثير الغرام إلى زيارة القدس والشام، 347

منهاج الزائر، 336

منهج الزائرين السليمانية، 336

منهج الزائرين سليمانى، 353

مهدويه شامل (زيارت عاشورا، توسل، آل ياسين، استغاثه به امام زمان، دعاى عهد)، 209

موافقة العقول فى التوسل بالرسول، 347

موسوعة العتبات المقدّسة، 368

موسوعة النجف الاشرف، 253

موسوعة زيارات المعصومين، 253، 191

نائه الكرام، 345

ناقده على زيارة القبور، 253

ص: 206

نتائج المأثور فى ترجمة جنة السرور فى كيفية زيارة العاشور، 336

نتيجة النتائج، 336

نجاة الخافقين فى ثواب زيارة الحسين، 336

نجاة الخافقين فى زيارة الحسين (ع) (فارسى)، 317

نجواى سرخ (شرحى بر فرازهايى از زيارت عاشورا)، 254، 195

نخبة الزائر، 337

نزهة الناظرين وبهجة السالكين، 337

نزهة أهل الحرمين فى تاريخ تعميرات المشهدين، 368

نغمه عاشقى، 196

نغمه عاشقى، 254

نفحات الرضا و القبول فى فضائل المدينة و زيارة سيدنا الرسول، 347

نفحات الرضا و القبول فى فضائل المدينه و زيارة سيدنا الرسول، 254

نگاه سبز (سى و دو حكايت از زيارت عاشقان مهدى)، 254

نگاهى به تاريخ عتبات، 254

نگاهى به زيارت غديريه، 254

نگرشى بر زيارت عاشورا، 254

نگرشى به زيارتنامه حضرت فاطمه معصومه، 254

نواصيص العجب فى شرح زيارة رجب، 366

هداية الأُمّة فى زيارة الأئمّة، 337

هداية الزائرين إلى زيارة المعصومين، 337

هداية الزائرين الى زيارة المعصومين (فارسى)، 318

هديّة الزائر، 337

هديّة الزائرين، 338

هدية الزائرين و بهجة الناظرين، 338، 201

هدية الزائزين و بهجة الناظرين، 254

هزار مزار، 347

هشت بهشت، 338

ص: 207

هشت بهشت (نگاهى نو به هشت بهشت روى زمين)، 254

همراه با زائرين خانه خدا، 255

وادى عشق، 255، 197

واژه نامه زيارت و حرم مطهر امام رضا، 255

واسطه فيض يا توسل و شفاعت، 255، 199

وداع الزائر للنبى الطاهر، 347

وسيلة الزائرين، 337

وسيلة النجاح فى الزيارات البعيدة، 337

نمايه اشخاص

ابراهيم بن اسحاق، 348

ابراهيم عاملى كفعمى، 356، 355

ابراهيم عرب پور، 234

ابراهيم مذارى، 331

ابن اخنائى، 347

ابن الحسن ابن ميثم، 329

ابن المفضل شيبانى، 334

ابن بابويه قمى، 330، 328، 326، 324

ابن جريح، 348

ابن جوزى بغدادى، 346

ابن حجر المكّى، 223

ابن زيّات، 345

ابن عساكر، 345، 340، 339

ابن عليّه، 348

ابن عماد، 341

ابن قولويه، 329، 249

ابن نصر انبارى، 333

ابو طاهر سمرقندى، 123

ابوالقاسم جعفر بن محمد ابن قولويه قمى، 300، 299، 298

ص: 208

ابوبكر محمد بن الحسين، 348

ابوطاهر سمرقندى، 241

ابوعبدالله محمد بن جعفر المشهدى، 251، 174

ابوعلى خداكرمى زنجانى، 246

ابوعلى سينا، 343

ابى القاسم بن محمد على كلانترى، 365

ابى المعالى كلباسى، 327

ابى بكر اندلسى، 340

ابى تراب بن محمد حسين قزوينى، 363

ابى عبدالله محمد بن على العلوى الشجرى، 247

ابى على محمد بن اسعد، 343

ابى موسوى اصفهانى، 339

ابى بكر محمد موصلى، 349

ابى ذر خراسانى هروى، 349

ابى عبدالله محمدبن العلوى الشجرى، 153

ابى نصر عبدالوهاب، 344

احمد آقا شريف، 212

احمد بصرى، 328

احمد بن احمد مقيل، 342

احمد بن حرب، 348

احمد بن حسين يزدى، 366

احمد بن دول قمى، 326

احمد بن زين الدين بن ابراهيم، 364

احمد بن سليمان، 337

احمد بن شعيب خراسانى، 349

احمد بن عاشر، 341

ص: 209

احمد بن عبدالله مكى، 342

احمد بن محمد بن حجر الهيثمى الشافعى، 249

احمد بن محمد بن حنبل، 348

احمد بن محمود معين الفقراء، 218

احمد حسين يعقوب، 249

احمد حضراوى، 347

احمد زمرديان، 253، 188

احمد سامعى، 228

احمد سجادى، 217

احمد طبرى مكى، 345

احمد عابدى، 248، 155

احمد عارف، 356

احمد كلباسى، 214

احمد ماهوان، 240

احمد موسوى، 329

احمد يزدى، 364

اختر عباس، 359

اسحاق بن يوسف، 348

اسحاق شافعى، 346

اسدالله افشار، 224

اسماعيل پزشكان نژاد، 208

اسماعيل تبريزى، 323

اسماعيل حاجيان، 222

اسماعيل طهرانى، 334

اصغر ارشاد سرابى، 225

اصغر طاهرزاده، 234

ص: 210

اصغر على جعفر، 233

اصغر قائدان، 246، 218، 143

اصغر محمدى، 229

اصيل الدين عبدالله هروى، 347

آقا جمال خوانسارى، 304، 303، 302، 169، 331

آقا نجفى اصفهانى، 226، 87

آقاحسين احمدى، 236

اكبر ترابى شهرضايى، 250، 226

اكبر كشاورز، 224

امام الحضراوى، 254

اميرمحمد اسماعيل طالب شهرستانى، 217

ايوب الحائرى، 227

باقر تسترى، 356

باقر شريف القريشى، 239

باقر فخّار، 240

باقر واعظ، 326

باقر وحيد بهبهانى، 334

بانو م. ن. مدرس فتحى، 243

بدرالدين الحوشى، 232

برهان الدين خزارى، 340

بزرگ عالم زاده، 248، 216

بيوك آقا تبريزى، 337

بيوك جامعى، 246

پرى سادات آسيايى، 221

پير محمد كرم شاه صاحب سجاده نشين، 250

تاج الدين ابن يمن، 339

تاج الدين ابى حفص، 341

ص: 211

تاج الدين بغدادى، 347

تقى الدين شافعى، 344

تقى مدرسى، 208

جعفر الدجيلى، 253

جعفر الهادى، 248

جعفر خليلى، 368

جعفر رفيعى، 221

جعفر سبحانى، 222، 78

جعفر شكرى، 237

جعفربن محمدبن قولويه، 161

جلال الدين تبريزى، 356

جلال برنجيان، 223، 81

جلال معاش، 247

جمال الدين دربندى، 232

جمال الدين شافعى، 339

جمال الدين شيرازى، 356

جمال الدين محمد، 342

جمال الدين مطرى، 339

جمعى از پژوهشگران مؤسسه الامام الهادى، 253، 191

جمعى از محققان، 244، 229، 216، 135

جنيد بن محمود جنيد شيرازى، 242

جواد بن عباس كربلايى، 213

جواد تبريزى، 235

جواد حسينى، 250، 206

جواد رضوى، 228

جواد محدثى، 247، 226، 223، 219، 150، 89، 61

جواد يزدى، 326

ص: 212

حاتم عمر طه، 216

حاج حيدر قنبرلو، 212

حاج خليفة، 368

حاج محمد حسين بن مرتضى قلى بيگ پيشنماز مشهدى، 264

حاج محمدرفيع جلالى، 228

حافظ ابى طيب، 344

حافظ برسى، 327

حافظ حداد، 246

حافظ حسين كربلايى تبريزى، 367

حافظ حسين كربلايى تبريزى، 229، 96

حامد حجتى، 247، 145

حبيب الله تقيان، 249

حبيب الله شريف كاشانى، 243

حبيب الله قمى، 324

حبيب الله كاشانى، 365

حبيب الله متقيان، 230

حبيب يغمايى، 245، 141

حسن احمدى نژاد بلخابى، 241

حسن اسدى، 215، 47

حسن ايدرم، 241

حسن بن ابراهيم حسينى، 366

حسن بن محمد بن محمود، 282

حسن تبريزى قاروبى، 219

حسن ثقفى تهرانى.، 220

حسن جلالى عزيزيان، 254

حسن ريذويه، 331

حسن كندى صيرفى، 327

ص: 213

حسن مصرى مالكى، 345

حسن موسوى خراسانى، 225

حسين اسلامى، 254

حسين السعدى، 332

حسين باقرى، 245

حسين براقى، 226

حسين تكميلى، 213

حسين جيلانى، 332

حسين حسينى، 226، 218

حسين حسينى استرآبادى، 337

حسين خراز قمى، 326

حسين خرّمى، 230

حسين رحمانى تيركلايى، 228

حسين سمنانى، 222

حسين غفارى ساروى، 227

حسين غيب غلامى، 216

حسين قراخانى بهار، 206

حسين همدانى درودآبادى، 244، 243، 128

حله هاشمى، 244

حمد بن تمام، 326

حمزة بن القاسم بنعلى، 358

حميد كاظمى پور، 244

حميد ميرخندان، 241

حميد هاشمى، 215، 210

حميدرضا جديدى، 211

حميدرضا مستفيد، 238، 234، 233

حيدر قنبرى، 224

حيدرعلى شيروانى، 332

ص: 214

خادمعلى سالاريان، 212

خانه كودك، 235، 111

خسرو تقدسى نيا، 209

خضر السيد الطيف الموسوى، 217

خضر بن شلال آل خدام، 335، 321

خطيب قسطلانى، 346

داود بن ابى خالد، 332

داود شاذلى، 341

داود موسوى زنجانى، 211

درويش بن محمد حلّى، 325

درويش على بن حسين، 365

درويش على فطيم، 325

درويشعلى بن درويش، 332

ذيشان حيدر جوادى، 238

رجبعلى احمدى، 238

رحمت الله ابراهيمى، 222

رحيم بروجردى، 337

رسول جعفريان، 206، 27

رسول خامه يار، 248

رضا استادى، 251

رضا جودكى، 218

رضا خادميان، 216

رضا زارع، 230

رضا شيرازى، 230

رضا مسجدى اصفهانى، 207

رفيع الدين بربرى، 337

رقيه مولوى، 221

ص: 215

روح الله ملكيان، 209

زكريا بيگدلى، 236، 114

زهره صفاتى، 234، 108

ژوليده نيشابورى، 232

سعد اشعرى قمى، 332

سعيد آراء، 234، 232

سعيد بابايى، 242

سعيد بهمن پور، 231

سعيد ماهوان، 239

سعيد محرابى كرمانى، 368

سعيد مقدس، 226، 91

سعيد مهران اهوازى، 326

سعيد هاشمى ايلامى، 221

سعيد همايون، 233

سلمان هادى آل طعمه، 249، 220، 166

سليمان بن موسى، 347

سيد ابراهيم موسوى زنجانى، 367

سيد ابن طاووس، 336، 335، 332، 313، 312، 311، 253، 182

سيد احمد بن محمد حسينى، 336

سيد اسدالله بن حجة الاسلام، 366

سيد بهاءالدين محمّد بن محمدباقر حسينى، 363

سيد جعفر بن محمد حجت كشفى، 286

سيد جعفر طباطبايى اميرى، 199، 197، 255

سيد جمال الدين محمّد بن محمّدرضا، 358

سيد حسن صدر، 368

سيد حسن محمّد قاسم، 368

سيد حسين بن ابى القاسم جعفر، 365

ص: 216

سيد حسين شهير بالقارى، 358

سيد حسين همدانى، 363

سيد حيدر بن ابراهيم حسنى حسينى كاظمى، 298

سيد شهاب الدين مرعشى نجفى، 368، 364، 359

سيد ضياءالدين تنكابنى، 235

سيد ظل حسنين هندى، 358

سيد عادل علوى، 253

سيد عبدالكريم امين حسينى، 359

سيد عبدالله ابن ابى القاسم موسوى، 366

سيد عبدالله بن محمّد باقر موسوى، 367

سيد عبدالله شبّر، 363، 337، 335، 325، 324، 323، 322، 321، 295، 265، 243، 214، 213

سيد عبدالوهاب طباطبايى، 357

سيد على بن سيد ميرزا عبدالخالق، 359

سيد على بن محمدعلى ميبدى يزدى، 258

سيد على بن ميرزا عبدالخالق، 357

سيد مجيد بنى هاشمى، 225

سيد محمد باقر بن محمد نقى حجة الاسلام شفتى، 286

سيد محمد بديع بن مير عبدالقدوس رضوى مشهدى، 261

سيد محمد بن عبد الكريم طباطبائى بروجردى، 261

سيد محمد على بن محمد مازندرانى اصفهانى، 297

سيد محمّد مهدى هندى، 358

سيد محمدحسين سجاد، 209

سيد محمدحسين موسوى، 358

سيد محمدرضا بن محمد قاسم حسينى قزوينى، 281، 280، 279

سيد محمود غريفى بحرانى، 232

سيدابراهيم حسنى، 335

سيدابراهيم كلاهدوزان، 240، 116

سيدابن محمد موسوى كاظمى، 323

ص: 217

سيدابوالقاسم حسينى (ژرفا)، 215

سيدابوالقاسم موسوى، 321

سيدابى القاسم رضوى، 324

سيداحمد حسينى انصارى، 343

سيداحمد سجادى، 211

سيداحمد علوى، 228

سيداحمد فهرى، 251، 168

سيداحمدبن حبيب، 322

سيداصغر احمدى، 249، 164

سيدامير عبدالباقى خاتون آبادى، 321

سيدبن على دهلوى، 323

سيدجعفر شهيدى، 247

سيدجواد حسينى شاهرودى، 207

سيدجواد حسينى موسوى، 336

سيدحسن طاهرى خرم آبادى، 226، 221، 219، 94، 71، 63

سيدحسن ناصرالدين رضوى، 248

سيدحسين براقى، 324

سيدحسين حائرى، 336

سيدحسين كنهوى، 330

سيدحيدر حسنى، 335، 329

سيدراحت حسين رضوى، 355

سيدرضا حسينى قزوينى، 355

سيدسليمان علوى، 214

سيدعادل علوى، 217

سيدعباس فيض، 225

سيدعبدالكريم موسوى، 338

سيدعبدالمطلب حسينى، 322

ص: 218

سيدعزيزالله امامت كاشانى، 226، 92

سيدعلى اكبر ميرحسينى، 239

سيدعلى حسينى، 229

سيدفريد موسوى، 222

سيدفضل الله امامت، 223

سيدكاظم رضوى، 326

سيدكاظم گلپايگانى، 334

سيدكمال حاج سيد جوادى، 206

سيدمجتبى بحرينى، 240، 119

سيدمحمد اصفهانى، 355

سيدمحمد الحسينى زنجانى، 234

سيدمحمد بن عبدالكريم طباطبايى، 364

سيدمحمد بن ميرعبدالرحيم، 336

سيدمحمد حسن بن على بن صالح مكّى، 206

سيدمحمد حسن مؤمنى، 39

سيدمحمد حسنى طباطبايى، 333

سيدمحمد حسين سجاد، 234

سيدمحمد حسينى، 44

سيدمحمد رضا حسينى غياثى، 185

سيدمحمد رضوى مشهدى، 322

سيدمحمد ضياءآبادى، 246، 245، 222، 76

سيدمحمد طباطبايى، 336

سيدمحمد عباس موسوى، 322

سيدمحمد كاظم روحانى، 244، 133

سيدمحمد كاظم مجتهد، 336

سيدمحمد مهدى خوانسارى، 368

سيدمحمد مهدى مذكور، 328

ص: 219

سيدمحمد مهدى موسوى خراسانى، 239

سيدمحمدالحسينى زنجانى، 110

سيدمحمدباقر موحد ابطحى، 251

سيدمحمدتقى كشفى، 254

سيدمحمدحسن سجاد، 236

سيدمحمدحسن شجرى علوى، 329

سيدمحمدحسين جلالى، 335

سيدمحمدحسين خاتون آبادى، 328

سيدمحمدرضا حسينى قزوينى، 325

سيدمحمدعلى حسينى، 324

سيدمحمدعلى سجاد، 238

سيدمحمدعلى طباطبائى، 237

سيدمحمدمهدى بحرانى، 328

سيدمحمود حسينى تبريزى، 323

سيدمحمود غريفى بحرانى، 252، 231، 222

سيدمحمود قادرى، 344

سيدمرتضى حسينى اصفهانى، 69

سيدمسعود بهبهانى، 355

سيدمهدى شجاعى، 247

سيدمهدى يزدى، 335، 326

سيدميرمحمدرضا حسينى قزوينى، 321

سيدنثار حسين، 328

سيدهادى خسروشاهى، 213

سيدهاشم رسولى محلاتى، 243

سيدهبة الدين شهرستانى، 328

سيدواعظ حسينى بافقى، 322

سيدولى حسينى حائرى، 321

سيدولى رضوى، 335

ص: 220

سيف الله نحوى، 241

شمس الدين ابو عبدالله الانصارى، 250

شمس الدين محمد، 347

شهاب الدين ابى محمود، 346

شهاب الدين احمد شافعى، 342

شهاب الدين سعدى، 341

شهاب الدين عسقلانى، 340

شهيد ثانى، 359

شيخ احمد بن زين الدين احسائى، 294، 293، 292، 291، 290، 289

شيخ الرئيس حسين بن عبدالله ابن سينا، 301، 300

شيخ بهايى، 326

شيخ حسين بن يوسف هروى مشهدى، 259

شيخ صدوق، 331

شيخ طريحى، 336

شيخ طوسى، 359

شيخ عباس قمى، 237، 234، 233، 228، 219، 213، 210، 201، 359، 338، 246، 239

شيخ كاظم دجيلى، 368

شيخ محمد بن جعفر حائرى معروف به ابن مشهدى، 304

شيخ محمد حسن بن محمد حسين سردرودى، 289

شيخ مفيد، 336، 334، 177

صائب عبدالحميد، 236

صادق دارابى، 137

صادق رحمانى، 242

صادق ميرشفيعى، 230

صفاء السلطنه نائينى، 323

صفرعلى لله گانى، 245

ضياءالدين، 364

ص: 221

طالب خان، 247

طالب على اشراقى، 253

طيب رازى، 327

عادل العلوى، 254

عباس حاجيان دشتى، 226

عباس رجبى، 216

عباس عزيزى، 222، 206

عباس مجابى، 224

عباس هاشمى، 211

عبدالاعلى موسوى سبزوارى، 244

عبدالباعث قتالى، 208

عبدالجبار الرفاعى، 253

عبدالحسين احمد الامينى، 209

عبدالحسين اشعرى، 212

عبدالحسين امينى، 236، 209

عبدالحسين جواهر كلام، 220

عبدالحسين علاوى العبدالله الحسينى السراوى، 248

عبدالحسين مبارك نجفى، 322

عبدالحسين نيشابورى، 209، 33

عبدالحميد بن محمدعلى قدس بن الخطيب، 227

عبدالحميد شافعى، 343

عبدالحى بن محمد، 330

عبدالخالق يزدى، 359

عبدالرحمن بن محمد، 340

عبدالرحمن مكى، 346

عبدالرحيم بن كرمعلى پاچنارى اصفهانى، 288

ص: 222

عبدالرحيم پاچنارى، 363

عبدالرزاق كمونه، 210

عبدالرزاق مؤمن، 341

عبدالرسول نورى، 366

عبدالسلام شافعى، 340

عبدالعلى گويا، 247، 146

عبدالغفار وريشتى، 241

عبدالغنى قادرى، 340

عبدالغنى نابلسى، 342

عبدالقادر بن احمد، 345

عبدالقادر بنى عباس، 223

عبدالقادر حنفى، 346

عبدالقادر فاكهى، 342

عبدالكريم الحسينى قزوينى، 206

عبدالكريم بى آزار شيرازى، 226

عبدالكريم گيلانى، 323

عبدالله بن صالح بن جمعة، 357

عبدالله جوادى آملى، 209، 34

عبدالله حمود درهم الغرى، 248

عبدالله علوى فاطمى، 232، 215

عبدالله مسمعى بصرى، 332

عبدالله يوسف، 252

عبدالمجيد ميرداماد، 248

عبدالمجيد ميردامادى، 231

عبدالنبى عراقى، 330

عبدالوحيد وفايى، 241

عبدالوهاب حسينى طوسى، 325

عبدالوهاب مازندرانى، 326

ص: 223

عثمان بن احمد السويدى الدمشقى (ابن حورانى)، 211

عظيم سرودلير، 255

على احمدى، 239، 219

على اصغر ابن مولى، 358

على اصغر رضوانى، 222، 112، 74

على اصغر عابدين، 239، 237

على اصغر عزيزى تهرانى، 131

على اكبر بابازاده، 214، 43

على اكبر تلافى، 231، 227

على اكبر عليخانى، 245

على اكبر فيض، 325

على اكبر كرمانى، 356

على اكبر مروج الاسلام، 221

على اكبر مغيثى پور سبزوارى، 240

على اكبر مهدى پور، 235

على اكبر يزدانى، 251

على بن ابى بكر سائح هروى، 367

على بن ابى طالب قمى، 363

على بن اسباط كوفى، 332

على بن حسن زوارى، 359

على پيروى، 208

على حبيب الهى، 239، 238، 210

على حسن موسى، 228

على حيدر مؤيد، 212

على خيرى رومى، 344

على درى اصفهانى، 244

على رمضانى، 214

ص: 224

على زوارى، 332

على سپهرى اردكانى، 246

على شروانى مدنى، 343

على شريعتمدار استرآبادى، 336، 331، 324

على شريفيان رضوى، 220

على صحّت، 217

على صدرايى خويى، 241

على عطار، 215

على عطايى اصفهانى، 252

على علامه حائرى، 247

على فلسفى خراسانى، 235

على قادرى، 240

على قربان سفيدان، 212

على كربلايى، 331

على كورانى عاملى، 253، 180

على كوفى، 326

على محقق طوسى، 195

على محمد اسدى، 246

على مشهدى، 326

على مهزيار اهوازى، 332

على ميرخلف زاده، 227، 225

على هروى، 340

على اصغر رضوانى، 235

على اصغر عزيزى تهرانى، 244

على اكبر حسنى، 241

عليرضا حسين پور، 238، 237، 231

عليرضا حضرتى، 235

ص: 225

عليرضا سيدكبارى، 242

عليرضا عظيمى، 213

عليرضا هزار، 238

عمار كاوسى، 253، 187

عمران نجفى، 329

عنايت الله بن غيب الله، 330

عين الله عابدى، 240

غلامحسين رحيمى اصفهانى، 223

غلامحسين هدايتى نژاد، 237

غلامرضا اسدى مقدم، 207

غلامرضا خادمى، 242

غلامرضا خراسانى، 357

غلامرضا خوارزمى، 208

غلامرضا صفا مهدوى، 233

غلامرضا گلى زواره، 242، 241

غلامعلى بن اسماعيل، 355

غلامعلى بهاونگرى، 323

غياث الدين عبدالكريم بن طاووس، 247، 148

فاروق موسوى، 253

فاطمه اثنى عشرى، 249

فاطمه لطفى، 230

فتح الله عامرى، 325

فخرالدين آلتان، 236

فخررازى، 345

فرامرز صابر مقدم، 251

فرج الله قلى پور، 210

فضل بن دكين، 348

ص: 226

قارى رضا المصطفى اعظمى، 250

قطب الدين دمشقى، 341

قطب الدين مصطفى، 346، 345، 344

قطب بكرى، 340

قطب راوندى، 334

قنبرعلى رودگر، 211، 41

كاظم صديقى، 240

كاظم عبود فتلاوى، 252

كمال الحيدرى، 244

كمال الدين زملكانى، 345

كمال بابايى، 227

كمال السيد، 249

مؤمن قمى، 331

متكلم نيشابورى، 327

مجتبى بحرينى، 245، 221

مجتبى حسينى موحد، 213

مجتبى رضانژاد، 234

مجيد حسين زاده، 225

مجيد حيدرى فر، 220

مجيد دانيالى، 233

مجيد سرسنگى، 236

مجيد مسعودى، 231

محّدث نورى، 207

محسن آشتيانى، 241

محسن حسينى، 224

محسن رفيعى، 254

ص: 227

محسن قرائتى، 225

محسن ماجراجو، 235

محمّد ابراهيم بن حاج عبدالمجيد، 365

محمد ابراهيم شمسى، 224

محمد ابن جعفر مشهدى، 334

محمد ابن عمار، 347

محمد الآخوند، 247

محمد الدّقن، 249

محمد السيد الوكيل، 252، 250

محمد امين حشرى تبريزى، 367

محمد اورمة قمى، 333

محمد بارازا، 207

محمد باقر بحرانى، 226

محمد باقر بن محمد جعفر، 364

محمد باقر مجلسى، 360، 358، 357، 327، 322، 275، 274، 273، 272، 271، 270، 269، 268، 266، 243، 231، 225، 219، 65

محمد باقر مرتضى حسين خلخالى، 83

محمد بصرى كاظمى، 325

محمد بن ابى القاسم ناصر حكمت، 366

محمد بن احمد قمى، 331

محمد بن حسن صفار، 333

محمد بن سعيد المهدى، 347

محمد بن سليمان تنكابنى، 365

محمد بن شهريار اصغر، 333

محمد بن عباس، 333

محمد بن عبدالجليل سمرقندى، 249

محمد بن عبدالله كوفى، 334

محمد بن عبدالوهاب، 355

ص: 228

محمد بن محمد تبريزى، 357

محمّد بن محمّدرضا قمى، 364

محمد بن مقيم اشرفى، 363

محمد بن وهبان، 333

محمد بيستونى، 221

محمد ترقى خواه پاريزى، 251

محمد تقى رهبر، 206

محمد جاوجانى، 331

محمد جرجانى، 345

محمد جعفر سروقدى، 51

محمد جعفر شريعتمدارى، 337، 336

محمد چغايى اراكى، 233

محمد حجازى، 343

محمد حرز الدين، 368، 251

محمد حسن آل ياسين، 59

محمد حسين بن على اكبر، 357

محمد حسين صفاخواه، 254

محمد حسين نجفى، 356

محمد حسينى، 215

محمد دندل، 218

محمد رحمتى شهرضا، 254، 196

محمد رسول دريائى، 67

محمد زكى ابراهيم، 251

محمد سلمى سمرقندى، 333

محمد شجاعى، 219

محمد شيبانى، 348

محمد صادق دارابى، 366

ص: 229

محمد صادق نجمى، 56

محمد صالح پور، 222

محمد صحتى سرو رودى، 242

محمد ضياءآبادى، 224، 221

محمد طاهر ابهرى، 336

محمد طاهر بن الحاج مقصود على، 358

محمد طرابلسى دمشقى، 346

محمد طوسى، 333

محمّد على بن المولى، 363

محمد على بن حسين كجويى، 367

محمد على بن محمد علان، 344

محمد على بن مولى، 365

محمد عيدى مرادى، 236

محمد غمرى، 341

محمد فتحى ابوبكر، 227

محمد فربودى، 234

محمد قاسم هزار جريبى، 335

محمد قاضوى، 244

محمد قنّائى، 331

محمد كارآموزيان، 229

محمد كاظمى، 213

محمد كاظمينى، 223

محمد كراجكى، 335

محمد كراجى، 330

محمد كربلايى، 356

ص: 230

محمد مؤذن، 217

محمد مؤمن، 359

محمد مالك اشعرى، 332

محمد محمدى رى شهرى، 215

محمد محمدى گيلانى، 243

محمد محمود سعيد، 343

محمد مرتضى كشميرى، 337

محمد مطهر، 250

محمد مكى، 347

محمد ملكى، 240، 117

محمد مهدى بن مولى على اصغر، 364

محمد مهدى ركنى، 245، 236، 139

محمد مهدى فقيه محمدى جلالى، 239

محمد نورى زاد، 217

محمد هبة الله دمشقى، 343

محمد يمنى، 344

محمداسماعيل ناطق، 250

محمدامين حشرى تبريزى، 229

محمدامين عبدالله پور، 214

محمدباقر اصطهباناتى، 321

محمدباقر بن مرتضى حسينى خلخالى، 222

محمدباقر بيرجندى، 325، 243

محمدباقر سبزوارى، 335، 324

محمدباقر شفتى، 328

محمدباقر عامرى نيا، 214

محمدباقر كجورى، 327

محمدبن پيرعلى بركلى، 232

محمدبن علاء الدين على بن احمد النهروانى المكى، 218

ص: 231

محمدبن محمد ابراهيم الكباسى الاصفهانى، 211

محمدبن محمد تبريزى، 333

محمدبن مكى (شهيد اول)، 334، 309، 308، 307، 301، 251، 171

محمدتقى آقانجفى، 322

محمدتقى بن محمد باقر آقا نجفى، 363

محمدتقى بن مقصود على اصفهانى، 364

محمدتقى رهبر، 255

محمدتقى سالك، 212

محمدتقى مدرسى، 218

محمدتقى مقدم، 207

محمدجعفر استرآبادى، 330، 327

محمدجعفر سروقدى، 215

محمدجواد حاج على اكبرى، 230، 217

محمدحسن عسكرى، 325

محمدحسن مؤمنى، 210

محمدحسن مشكوة، 229

محمدحسين آسوده، 215

محمدحسين امين، 240

محمدحسين پاپلى يزدى، 247

محمدحسين حسينى جلالى، 223

محمدحسين حكمت فر، 232

محمدحسين خاتون آبادى، 337

محمدحسين خان موسوى جزائرى، 357

محمدحسين رحيميان، 219

محمدحسين رضايى، 220

محمدحسين رياحى، 230

ص: 232

محمدحسين سجّاد، 209

محمدحسين شهرستانى، 327

محمدحسين قمشه اى، 328

محمدحسين مازندرانى، 357

محمدحسين موسوى زنجانى، 234

محمدحسين نائينى، 250

محمدحسين هاشمى، 207

محمدحسين هدايت اهوازى، 212

محمدربيع بن عبدالنبى، 337

محمدرحيم كرمانى، 357

محمدرسول دريايى، 220

محمدرسول كاشانى، 328

محمدرضا مرواريد، 239

محمدرضا باقى اصفهانى، 206

محمدرضا جعفرى نيا، 225، 219

محمدرضا جواهرى، 208

محمدرضا حكيمى، 220

محمدرضا خراسانى، 229

محمدرضا روستا، 208

محمدرضا سبحانى، 228

محمدرضا سنگرى، 224، 211

محمدرضا طباطبايى نسب، 253

محمدرضا طبسى، 358، 356، 355

محمدرضا غياثى، 253

محمدرضا قمى، 212

محمدرضا كاشانى طهرانى، 322

ص: 233

محمدرضا كريمى، 230، 106

محمدسعيد احمدى، 230

محمدسعيد اهرى زاده، 209

محمدشيخ نخجوانى، 326

محمدصادق طهرانى، 329

محمدصادق لنكرانى، 325

محمدصادق نجمى، 218

محمدصالح بحرانى، 330، 324

محمدصالح برغانى، 330

محمدصالح جوهرچى، 246

محمدعلى بن محمد جعفر، 368، 356

محمدعلى دانشيار التسترى، 229

محمدعلى سامانى، 209

محمدعلى سجادى، 238

محمدعلى صفرى، 212

محمدعلى طرازى، 356

محمدعلى مالكى ملكى، 341

محمدعمر سربازى، 219

محمدكاظم شفيع، 323

محمدمحسن كاشانى، 330

محمدمهدى اشتهاردى، 229

محمدمهدى اصفهانى، 326

محمدمهدى تاج لنگرودى، 222

محمدنصير رئيسى اردلى، 245

محمدهاشم تبريزى، 328

محمديوسف نيرى، 227

محمود اكبرى، 229، 101

محمود الغريفى، 252

ص: 234

محمود بن على موسوى، 337

محمود حسين پور علويه، 210

محمود هاشمى، 240

مرتضى آقاتهرانى، 214

مرتضى بذرافشان، 242

مرتضى حسينى، 214

مرتضى حسينى اصفهانى، 232، 220

مرتضى روحانى، 254

مرتضى زاهدى، 250، 211

مرتضى عسكرى، 221، 216

مرتضى قاسمى كاشانى، 218

مرتضى قلى بن حسن قلى، 356

مرتضى واعظ جوادى، 248، 158

مرعشى حائرى، 357

مرعى بن يوسف، 344

مركز آفرينش هاى ادبى، 223

مسعود معلم، 251

مصطفى بن احمد، 342

مصطفى بن محمد بن يوسف اللغوى، 252

مصطفى بوسنوى، 343

مصطفى رومى، 342

مصطفى مصبا، 252

مصلح الدين مهدوى، 252

معاويه بن عمار، 334

معصوم عليشاه، نائب الصدر شيرازى، 219

معين الدين ابوالقاسم جنيد شيرازى، 243، 125

ص: 235

مفيد بن محمد نبى بن محمد كاظم، 365

ملا حبيب الله بن على مدد شريف كاشانى، 297، 296

ملا على اصغر بن محمد يوسف قزوينى، 287

ملا محمد بن مقيم اشرفى مازندرانى، 283

ملا محمد جعفر بن سيف الدين شريعمتدار استرآبادى، 285

ملا محمد ربيع بن عبد الغنى، 318

ملا محمد صادق بن آقا محمد يمينى لنكرانى، 278

ملا محمد كاظم بن محمد شفيع هزارجريبى، 276، 275

ملا محمدحسين بن مرتضى قلى بيگ پيشنماز، 262

ملا ميرزا حيدر على بن محمد بن حسن شيروانى، 310

منصور ايوبى، 210

منوچهر دستگير، 221

مهدى احمدى، 238، 228، 207

مهدى الهى قمشه اى، 237، 236، 235، 232، 231، 225، 222

مهدى پيشوايى، 242

مهدى رئيسى، 224

مهدى رضايى، 233

مهدى زرقانى، 211

مهدى ساعدى، 329

مهدى طيب، 228، 99

مهدى قربانى، 220

مهدى نوتاش، 238

مهدى نيارئيس، 220

مهديار بامشكى، 254

مهران كبيرى، 249

مهرداد ويس كرمى، 241، 121

ص: 236

موسى خسروى، 217

موفق الدين بن عثمان، 251

مولى نوروز على بن محمد باقر بسطامى، 317

ميثم قاسمى علوى، 245

مير محمد صالح بن عبدالواسع خاتون آبادى، 277

ميرداماد، 210، 37

ميرزا ابى معالى بن محمد ابراهيم، 366

ميرزا جهانگيرخان، 323

ميرزا حسن بن عبدالحميد غفارى، 368

ميرزا حسين نورى، 335، 327، 323، 321

ميرزا خليل كمره اى، 217

ميرزا على نقى بن سيد حسين، 364

ميرزا فتاح شهيدى، 366

ميرزا قاضى بن كاشف الدين محمد اردكانى يزدى، 259

ميرزا محمد بن سليمان تنكابنى، 283

ميرزا محمد مرعشى شهرستانى، 338

ميرزا محمد مشهدى، 327

ميرزا محمود بن ميرزا على، 360

ميرعبدالحسيب، 335

ميرمحمد صالح خاتون آبادى، 324

ميرمحمد مهدى، 333

ميرمحمدحسين خاتون آبادى، 325

ميرمحمدمهدى رضوى، 325

ناجى محمدحسن انصارى، 220

ناجى محمدحسن عبدالقادر انصارى، 252

نادر رياحى سامانى، 212

ناصر اصغرى هشترودى، 227

ناصر باقرى بيدهندى، 244

ص: 237

ناصر شهيدى، 250

ناصر مكارم شيرازى، 217، 54

ناهيد طيبى، 254

نجف آقازاده، 239

نصرالله تبريزى، 330

نورالدين سمهودى، 30

نورالدين هروى، 343

نورالله مرادى، 212

نوروز على بسطامى، 336

هداية الله گلپايگانى، 329

هشام عبدالعزيز الخريصى، 242

همايون ابراهيمى، 214

واعظ قلقشندى، 345

ولى الله عيسى زاده آملى، 230

ولى الله ملكوتى فر، 240

يحيى بحرانى، 327

يعقوب جعفرى، 49

يوسف الهاجرى، 216

يوسف نابلسى، 342

يونس بن على، 333

يونس جبعى عاملى، 333