ص: 2

ص: 3

پاسخ کوتاه به 300 پرسش

از احکام

حضرت آیت اللّه العظمی

آقای حاج شیخ لطف اللّه صافی گلپایگانی

ص: 4

پاسخ کوتاه به 300 پرسش از احکام

نام کتاب: پاسخ کوتاه به 300 پرسش از احکام

مؤلف: آیت اللّه لطف اللّه صافی گلپایگانی

صفحه آرا: امیرسعیدسعیدی

ناشر: انتشارات مسجد مقدّس جمکران

چاپخانه و شمارگان: پرستش / 2000 جلد

نوبت و تاریخ چاپ: اوّل / تابستان 1390

قیمت: 1000 تومان

شابک: 3 _ 317 _ 973 _ 964 _ 978

مرکز پخش: انتشارات مسجد مقدّس جمکران

تلفن و نمابر: 7253700 ، 7253340 _ 0251

قم _ صندوق پستی: 617

ص: 5

فهرست مطالب

مقدمه••• 7

احکام تکلیف••• 9

احکام تقلید••• 11

احکام طهارت و نجاست••• 15

وضو••• 17

غسل••• 20

تیمم••• 23

احکام نماز••• 25

نماز مسافر••• 34

نماز جماعت••• 36

نماز قضا••• 37

نماز جمعه••• 41

متفرقات نماز••• 42

احکام روزه••• 47

مسایل کفاره روزه••• 51

احکام اعتکاف••• 53

احکام خمس••• 55

احکام زکات••• 59

احکام حجّ••• 61

احکام امر به معروف••• 63

احکام ازدواج و مَحرمیت••• 65

احکام حجاب و رابطه با نامحرم••• 71

حجاب توریست ها••• 76

لباس آستین کوتاه••• 76

پوشیدن لباس سیاه••• 76

ص: 6

احکام مالی

خرید و فروش قسطی••• 79

مال دیگران••• 80

سود سپرده بانک ها••• 82

وضو••• 83

هدیه از مال حرام••• 84

شرط بندی••• 84

برد و باخت در ورزش••• 85

رشوه••• 85

احکام گوناگون

موسیقی••• 87

تعزیه و شبیه خوانی••• 88

صله رحم••• 89

رایت و کپی و شکستن قفل CD••• 90

نذر••• 91

ارث••• 91

غیبت••• 92

تراشیدن ریش••• 92

دروغ مصلحتی••• 92

صیغه برادری••• 93

استخاره••• 93

تقلب در امتحان••• 93

فال گیری••• 94

همراه داشتن قرآن در توالت••• 94

نفرین به دیگران••• 94

رنگ کردن موی سر در عادت ماهانه••• 95

حذف موهای زاید بدن••• 95

فکر خودکشی••• 95

عکس های ائمّه••• 96

ص: 7

ص: 8

و اصلاحات و اضافات، مطابق نظر حضرت آیت العظمی صافی گلپایگانی _ مدّ ظله العالی _ در اختیار علاقه مندان قرار می گیرد.

تلاش بر آن بوده است که پاسخ ها به صورت کوتاه و صریح و روشن و به دور از اصطلاحات فقهی تنظیم گردد، تا بتواند مورد استفاده همگان واقع شود.

از خداوند متعال توفیق انتشار ادامه این مجموعه را مسئلت می نماییم.

انتقادات و پیشنهادات شما خواننده عزیز، موجب پربارتر شدن این مجموعه خواهد شد. ان شاء اللّه.

ص: 9

ص: 10

ص: 11

ص: 12

اصطلاح بار منفی ندارد. پس هرکس ممکن است در رشته ای کارشناس و در دیگر رشته ها بی اطّلاع و جاهل باشد.

6 . حکم کسی که بدون تحقیق، از مرجع تقلید خانواده تقلید کرده است، چیست؟

اگر با اطمینان به صحّت تحقیق خانواده، مرجعی را اعلم تشخیص داده است، مانعی ندارد. در غیر این صورت لازم است پس از تحقیق به مرجع اعلم رجوع کند.

7. آیا می توانیم مسایل نماز و روزه را از مجتهدی و مسایل خمس را از مجتهد دیگر تقلید کنیم؟

در صورتی که احتمال اعلمیت یکی از آنها را ندهید، اشکال ندارد.

8 . آیا عدول از مرجع تقلید زنده به مرجع تقلید دیگر جایز است؟

بنابر احتیاط واجب، عدول از مرجع تقلید زنده به مجتهد دیگر جایز نیست، مگر آنکه مرجع دوم از مرجع اوّل اعلم باشد.

9. آیا می توان در یک مسأله به رساله چندین مجتهد، رجوع و بهترین را انتخاب کرد؟

در مسایل ی که مرجع تقلید اعلم فتوا داشته باشد، نمی توان به غیر اعلم رجوع کرد. البته توجّه دارید که انتخاب بهترین نظر در بین آرای متخصصان یک علم، بدون تخصص در آن علم ممکن نیست.

ص: 13

10. تاکنون از کسی تقلید نمی کرده ام، آیا می توانم از مرجعی که از دنیا رفته است تقلید کنم؟ درباره اعمال گذشته چه باید کرد؟

تقلید ابتدایی از میّت جایز نیست. بنابراین فعلاً وظیفه شما آن است که تحقیق کنید و از مرجعی که اعلم می دانید و یا احتمال اعلمیت او را می دهید، تقلید کنید. اگر احتمال اعلمیت هیچ یک از مراجع زنده را هم نمی دهید، می توانید از هر کدام تقلید کنید. درباره اعمال گذشته نیز، نظر مرجع تقلیدی را که انتخاب خواهید کرد، جویا شوید.

11. مقلّد یکی از مراجع بودم و پس از فوت او بدون رجوع به مجتهد زنده، به تقلید از او باقی ماندم، اکنون چه وظیفه ای دارم؟

باید به مجتهد زنده اعلم مراجعه کنید، و در مسأله بقای بر تقلید از میّت، مطابق نظر او عمل نمایید.

ص: 14

ص: 15

ص: 16

16. آیا خون کمتر از درهم که در نماز بخشیده شده، پاک است؟

خون کمتر از درهم، نجس و نجس کننده است؛ ولی اگر در بدن و لباس نمازگزار باشد، نماز با آن صحیح است.

17. اگر لباس نجس را در آفتاب خشک کنیم، پاک می شود یا به شستن نیاز دارد؟

آفتاب فقط می تواند چیزهای ثابت از قبیل در، دیوار و پنجره را _ آن هم با شرایطی _ پاک کند؛ امّا لباس و مانند آن، که قابل نقل و انتقال هستند، با آفتاب پاک نمی شوند.

18. اگر دست یا جایی از بدن نجس شود، چگونه می توان با آب قلیل پاک نمود؟

چنانچه بر اثر بول نجس شده باشد، پس از برطرف شدن عین نجاست، دو مرتبه آب بریزید. و اگر بر اثر خون و مانند آن نجس شده باشد، پس از برطرف شدن عین نجاست، یک مرتبه آب ریختن کافی است.

19. اگر آب لوله کشی روی زمین نجس بریزد و به لباس و بدن ترشّح کند، آیا همچنان پاک است یا نجس می شود؟

چون آب لوله کشی شهرها به کر متصل است، به هر موضع نجسی که برسد، آن را پاک می کند. بنابراین، اگر آب لوله کشی، حتی از محلی که نجس است به انسان ترشّح کند، پاک است؛ مگر اینکه عین نجاست (مانند خون) در آب ترشّح شده، باشد.

ص: 17

20. آیا عرق بدن خانم ها در ایّام عادت نجس است؟

خیر، عرق بدن خانم ها در ایّام عادت نجس نیست.

ص: 18

25. ترشحاتی که پس از خونریزی از زخم خارج می شود چه صورت دارد؟ آیا می توان با آن وضو گرفت؟

اگر خون یا خونابه نباشد، پاک است و مانع وضو نیست؛ امّا اگر همراه با خون یا خونابه باشد، نجس است و برای وضو باید رعایت شود.

26. شست پای شخصی شکسته است و روی آن انگشت را گچ گرفته اند، اگر گچ پاک باشد آیا برای مسح پا نیازی به پارچه اضافی است؟ و یا می توان روی همان گچ را مسح نمود؟

«بعد از مسح سر، باید با تَری آب وضو که در دست مانده، روی پاها را از سر یکی از انگشت ها تا ... مسح کند»(1) لازم نیست مسح حتما بر روی شست پا انجام شود و مسح، یکی از انگشتان دیگر هم کافی است. بنابراین، وقتی مانعی مثل گچ یا باند یا لاک بر روی شست باشد، باید از سر انگشت دیگر مسح کرد و جای جبیره نیست.

27. کسی که دست راست او از بالای آرنج قطع شده است، چگونه می تواند وضو و غسل را انجام دهد؟

در مورد سؤال پس از شستن صورت، دست چپ را بشوید و با همان دست، مسح سر و پاها را به ترتیب انجام دهد.

28. اگر آبی خارج از آب وضو به اعضای وضو بریزد، آیا وضو باطل می شود؟

ص: 19

آب خارج از وضو اگر به محل مسح سر و پا بپاشد، باید قبل از مسح سر و پا آنها را خشک نمود و در این صورت وضو اشکال ندارد. همچنین اگر در موقع شستن صورت و دو دست، آب به آنها بپاشد، و با آن آب قصد شستن وضویی کنند، در این صورت نیز وضو صحیح است. تنها در صورتی که پس از پایان شستن دست چپ، آبی خارج از وضو به کف دست راست یا چپ برسد، نمی توان با آن مسح نمود.

29. آیا بستن شیر آب در هنگام وضو، برای وضو اشکال دارد؟

خیر! اشکال ندارد؛ ولی در حال مسح، اگر آب وضو غلبه بر رطوبت شیر نداشته باشد، و مسح، مخلوط با آب خارج انجام شود، وضو باطل می شود.

30. اگر در حین وضو چیزی بخوریم، آیا وضو درست است؟

اشکالی ندارد؛ ولی بهتر است انسان اعمال وضو را با توجّه و حضور قلب بیشتر انجام دهد.

31. آیا می توان قبل از اذان وضو گرفت و بعد با همان وضو نماز خواند؟

وضو گرفتن به قصد با طهارت بودن مستحب است. بنابراین، با این قصد می توان قبل از وقت نماز وضو گرفت و بعد از داخل شدن وقت نماز، با همان وضو نماز خواند.

32. لمس آرام جمهوری اسلامی، کلمات GOD، «سید الشهداء» و «ا...» بدون وضو چه حکمی دارد؟

ص: 20

به طور کلی لمس کردن اسامی خدای تعالی _ به هر زبان که نوشته شده باشد، جایز نیست _ و بنابر احتیاط، مسّ اسامی پیامبر صلی الله علیه و آله و ائمّه معصومین علیهم السلام و همچنین نام مبارک حضرت زهرا علیهاالسلام بدون وضو جایز نیست؛ ولی به این شکل نوشتن: «ا...»، اگر همزه آن به عنوان همزه اللّه نوشته شده باشد، مسّ آن بدون طهارت جایز نیست. و سید الشهداء، اسم امام نیست و لمس آن بدون وضو جایز است؛ البته باید از توهین و بی احترامی پرهیز شود. و بنابر احتیاط از مسّ آرم جمهوری اسلامی بدون طهارت اجتناب گردد.

ص: 21

غسل باطل نمی شود؛ ولی برای کارهایی مانند نماز که به طهارت نیاز دارد، پس از غسل، واجب است وضو بگیرد.

36. اگر کسی نمی دانست هنگام غسل کف پا را هم باید بشوید؛ ولی به طور معمول آب به کف پا هم می رسد و شسته می شود، آیا غسلش صحیح است؟ تکلیف نماز و روزه هایی که با این غسل انجام داده چیست؟

چون تمام طرف راست و چپ بدن حتی کف پا و لای انگشتان باید به نیت غسل شسته شود، بنابراین کسی که قسمتی از بدن را به نیت غسل نشسته است، غسلش صحیح نیست و نمازهایی را که با غسل غیرصحیح انجام داده، باید قضا کند. البته روزه هایی که گرفته صحیح است و قضا و کفاره ندارد.

37. این جانب به وسواس مبتلایم و اطمینان به شسته شدن بدنم در غسل پیدا نمی کنم، آیا می توانم از همسرم در غسل کمک بگیرم؟

در غیر موارد اضطرار، کسی نباید دیگری را وضو یا غسل دهد؛ امّا اگر نگاه کند و بگوید که به کجای بدن آب رسیده است، اشکال ندارد.

38. آیا با غسل جنابت احتیاطی می شود نماز خواند؟

زمانی با غسل جنابت می شود نماز خواند که شخص واقعا جنب بوده و غسل کرده باشد و با غسل احتیاطی نمی شود نماز خواند.

39. در چه صورتی می توان به جای غسل تیمّم کرد؟ آیا خجالت هم می تواند مجوز تیمّم باشد؟

ص: 22

خجالت کشیدن مجوز تیمم کردن نیست و در احکام الهی خجالت کشیدن معنا ندارد؛ چنان که در روایت است «لا حیاء فی الدین». جواز تیمم تنها در هفت مورد است که در رساله های عملیه ذکر شده است.

40. اگر انسان در خواب جنب شود، آیا از موارد جنابت از حرام است؟

خیر! احتلام (جنب شدن در خواب)، جنابت از حرام نیست.

41. اینکه در رساله فرموده اند: «غسل جنابت به خودی خود مستحب است» یعنی چه؟ آیا هر وقت به حمام می رویم، می توانیم یک غسل جنابت مستحبی به جای آوریم؟

مقصود آن است که اگر کسی جنب شود، قبل از داخل شدن وقت نماز، غسل برای او مستحبّ است؛ ولی پس از داخل شدن وقت نماز یا برای انجام کارهای دیگری که شرط آن طهارت است مثل طواف، غسل واجب می شود. و اگر شخص جنب نباشد، غسل کردن به عنوان جنایت معنا ندارد و لغو است.

42. آیا اگر قبل از داخل شدن وقت نماز، غسل جنابت انجام دادیم می توانیم با آن نماز بخوانیم یا وضو لازم است؟

چنانچه کاری که وضو را باطل می کند (مثل خوابیدن، بول کردن و ...) انجام نداده باشید، می توانید با آن غسل، نمازهای واجب و مستحب را به جای آورید و وضو گرفتن لازم نیست.

43. غسل مسّ میّت بر عهده ام بود و فراموش کردم انجام دهم، پس از

ص: 23

یک روز جنب شدم و غسل جنابت انجام دادم، آیا کفایت می کند یا حتما باید غسل مسّ میّت را به جای آورم؟

غسل جنابت از سایر غسل ها کفایت می کند؛ هر چند در موقع غسل توجهی به وجوب غسل های دیگر نداشته باشید.

44. با توجّه به مسأله قبل، تکلیف نماز و روزه هایم چه می شود؟

نمازهایی که پس از مسّ میّت و قبل از انجام غسل جنابت خوانده اید، قضا نمایید؛ ولی روزه آن روز صحیح است و قضا ندارد.

45. آیا لمس کردن استخوان مرده به غسل مسّ میّت نیاز دارد؟

برای مسّ استخوانی که گوشت ندارد، و از میّت جدا شده و آن را غسل نداده اند، بنابر احتیاط واجب باید غسل کرد. البته لمس استخوان شهیدانی که در جبهه به شهادت رسیده اند، غسل ندارد.

46. زمان غسل جمعه چه وقت است؟

زمان غسل جمعه از طلوع فجر تا اذان ظهر است؛ ولی کسی که تا آن موقع غسل جمعه انجام نداده، بعد از ظهر نیز می تواند بدون قصد ادا و قضا آن را انجام دهد.

ص: 24

48. اگر برای جنابت، تیمم بدل از غسل کرده، آیا می تواند نمازهای بعدی را نیز با آن تیمم بخواند؟

در صورتی که عذرش تا وقت نماز بعد ادامه داشته و تیمم هم باطل نشده باشد، به تیمم مجدد نیاز نیست و با همان تیمم می تواند نماز بخواند.

49. اگر با تیمم بدل از غسل نماز خواندیم، آیا برای نمازهای بعدی باید غسل کنیم؟

هرگاه عذر برطرف شد، باید برای نمازهای بعدی غسل نمود.

50 . در تیمم بدل از غسل، هنگامی که آب به دست آوردیم باید غسل کنیم؟

پس از برطرف شدن عذر شرعی (نبودن آب، ضرر داشتن آب، تنگی وقت و ...) باید غسل کرد.

ص: 25

ص: 26

55 . فرو بردن ریزه های عذا که در بین دندان ها است، در حال نماز چه صورت دارد؟

اشکال ندارد.

56 . اگر دستمال یا چیز نجس دیگری همراه نمازگزار باشد، چه حکمی دارد؟

بودن اشیایی مانند دستمال کوچک، کلید، چاقو و پول نجس به همراه نمازگزار، در صورتی که نجاست آن به بدن و لباس سرایت نکند، اشکال ندارد.

57 . استفاده از زنجیر، انگشتر و حلقه نامزدی طلا برای مردان چه صورت دارد؟

زینت به طلا برای مرد در هر حال حرام است و نماز با آن باطل است.

58 . اگر با لباسی که مقداری خون دارد نماز بخواند، حکمش چیست؟

اگر مقدار خون، کمتر از درهم [تقریبا به اندازه سکه دو ریالی] باشد، نماز صحیح است؛ جز خون های سه گانه خانم ها و خون کافر و سگ و خوک، که حتّی با کمتر از درهم آن هم نمی توان نماز خواند.

59 . اگر لباس کسی که مشغول نماز است خونی باشد، واجب است به او اطلاع دهیم؟

تذکر دادن لازم نیست و نماز او با عدم اطلاع صحیح است؛ ولی اگر نمازگزار حکم شرعی بطلان نماز با خون بیشتر از درهم را نمی داند، از باب ارشاد جاهل لازم است حکم شرعی مسأله برای او بیان شود.

ص: 27

60 . نماز خواندن با مانتو و روسری چه حکمی دارد؟

اگر شرایط لباس نمازگزار در آن رعایت شود و مقداری از صورت که شستن آن در وضو واجب نیست و زیر چانه و دست ها از مچ به بالا و موی سر کاملاً پوشیده باشد، اشکال ندارد؛ هر چند نماز با چادر برای رعایت پوشش در نماز آسان تر و بهتر است.

61 . آیا نماز خواندن روی تخت جایز است؟

اگر هنگام نماز، تخت حرکت زیادی نداشته باشد و بدن روی آن آرام گیرد، نماز صحیح است.

62 . در نماز جمعه از روزنامه ای که اسم خدا در آن نوشته شده است به عنوان زیرانداز استفاده می کنیم، اشکال دارد؟

نشستن و ایستادن روی چیزی که اسم خدا در آن نوشته شده است، حرام است و نباید روی آن نماز خواند.

63 . اگر کسی به این مسأله توجّه نداشته که در نماز باید «بسم اللّه الرحمن الرحیم» را به قصد همان سوره ای که می خواهد بخواند، بگوید، معمولاً اوّل بسم اللّه را می گفته و سپس سوره را در ذهن تعیین می کرده است، آیا باید نمازهایی که تاکنون خوانده قضا کند؟

در مورد سؤال، نمازهایی که قبلاً خوانده قضا ندارد؛ ولی باید در نمازهای بعد رعایت کند و بسم اللّه... را به قصد همان سوره ای که می خواهد بخواند، تلاوت کند.

ص: 28

64 . اگر به اشتباه سوره را قبل از حمد بخوانیم، آیا سجده سهو واجب می شود؟

خیر! سجده سهو واجب نمی شود، البته باید پس از قرائت حمد، مجددا سوره کاملی خوانده شود.

65 . در نماز، به جای سوره توحید می توانیم یک سوره دیگر از قرآن را بخوانیم؛ امّا چهار سوره است که خواندن هریک از آنها به تنهایی کافی نیست؛ بلکه باید با سوره دیگری خوانده شود. آن چهار سوره کدامند و چگونه باید خوانده شوند؟

در نماز به جای سوره توحید، خواندن هریک از چهار سوره «انشراح»، «والضحی»، «فیل» و «ایلاف» به تنهایی کفایت نمی کند؛ بلکه دو سوره "والضحی و الم نشرح"، و همچنین دو سوره "فیل و ایلاف" در نماز، هر کدام یک سوره حساب می شوند.

66 . آیا در رکوع نماز، دست ها باید روی زانو باشد یا اگر بالاتر از زانو هم گذاشته شود، اشکال ندارد؟

اگر به مقداری که بتواند دست را بر زانو بگذارد و خم شود، کافی است، و دست گذاشتن بر روی زانو در حال رکوع واجب نیست. و اگر بدن در حال ذکر رکوع، آرامش داشته باشد، می توان دست ها را رها کرد؛ امّا مستحب است مردها کف دست ها را روی استخوان زانو بگذارند و خانم ها بالای زانو قرار دهند.

ص: 29

67 . کسی که با سرعت به سجده می رود، اگر سرش بیش از یک بار به مهر بخورد، حکمش چیست؟

در مواردی که سر بدون اختیار از محل سجده برمی گردد و دو باره بدون اختیار به محل سجده می رسد، یک سجده محسوب می شود و نماز صحیح است؛ امّا اگر می تواند بعد از برگشتن سر از محل سجده، از فرود دوباره آن به مُهر جلوگیری کند؛ باید از برگشتن سر به سجده خودداری کند و آن را یک سجده به حساب آورد (حتّی اگر ذکر سجده را نگفته باشد) و بعد از نشستن، دوباره به سجده برود و آن را سجده دوم خود حساب کند.

68 . اگر در حال خواندن نماز، بچّه ای مهر را بردارد، چه باید کرد؟

اگر چیزی که سجده بر آن صحیح است در دسترس او باشد، باید بر همان سجده کند؛ وگرنه _ اگر وقت وسعت دارد _ نماز را بشکند و دوباره با چیزی که می توان بر آن سجده کرد، نماز بخواند. امّا اگر وقت تنگ است و نماز قضا می شود، باید به لباس خود سجده کند؛ و اگر آن هم ممکن نبود، به پشت دست سجده کند.

69 . اگر هنگام گذاشتن پیشانی روی مهر نماز، قسمتی از موی سر یا چادر بین پیشانی و مُهر حائل شود، وظیفه چیست؟

باید به طوری که پیشانی از روی مهر بلند نشود و سجده زیاد نگردد، مو یا چادر را کنار بزنند و بعد از استقرار پیشانی روی مهر، ذکر سجده را بگویند. البته اگر پیشانی به مقداری که در سجده لازم است، روی مهر باشد، کنار زدن چادر یا مو از پیشانی لازم است.

ص: 30

70. آیا برای انجام سجده واجب قرآن، رعایت حجاب برای خانم ها لازم است یا خیر؟

در سجده واجب قرآن، اگر مواضع هفت گانه سجود بر زمین باشد و پیشانی بر مُهر یا چیزی که سجده بر آن صحیح است قرار گیرد، کافی است و رعایت حجاب و رو به قبله بودن و وضو داشتن لازم نیست.

71. اگر کسی آیه سجده را از ذهن بگذراند؛ ولی بر زبان نیاورد، مثلاً از روی قرآن نگاه کند، آیا سجده بر او واجب می شود؟

صرف خطور در ذهن، موجب وجوب سجده نمی شود.

72. آیا در سجده های مستحب هم، باید شرایط سجده واجب رعایت شود؟

در سجده های مستحب مثل سجده شکر، رعایت شرایط سجده واجب لازم نیست.

73. آیا قنوت را می توان به زبان فارسی خواند؟

دعا به غیر عربی در قنوت اشکال ندارد.

74. آیا ترک قنوت اشکالی دارد؟

قنوت مستحب است و ترک آن سهوا یا عمدا مبطل نماز نیست.

75. آیا چرخاندن انگشتر و نگاه به نگین در حال قنوت استحباب دارد؟

انگشتر عقیق به دست کردن برای نماز و نیز نگاه کردن به کف دست در

ص: 31

قنوت استحباب دارد؛(1) ولی برای استحباب چرخاندن انگشتر و نگاه به آن دلیلی نیافتیم.

76. آیا فقط در سجده آخر نماز می توانیم «یا ولیّ العافیة...» را بگوییم؟

دعای مذکور و هر دعای دیگر را می توانید در تمام سجده ها بخوانید و مخصوص سجده آخر نماز نیست؛ بلکه خواندن دعا در حال ایستادن و نشستن و رکوع هم جایز است.

77. کسی که در رکعت سوم یادش آمد تشهد را فراموش کرده، چه وظیفه ای دارد؟

اگر قبل از رفتن به رکوع یادش بیاید که تشهد را نخوانده، باید بنشیند و تشهد را انجام دهد و دوباره رکعت سوم را بخواند؛ و اگر در رکوع یا بعد از آن متوجّه شد که تشهد را نخوانده است، پس از تمام شدن نماز، قضای تشهد فراموش شده را به جای آورد. و بعد از آن دو سجده سهو انجام دهد.

در صورت اوّل نیز، انجام دو سجده سهو، بنابر احتیاط واجب است.

78. اگر شخصی ندانسته تسبیحات اربعه را بیش تر از سه مرتبه بخواند، آیا نمازش باطل می شود؟

نمازش صحیح است.

79. اگر کسی به جای خواندن تسبیحات اربعه، شروع به خواندن سوره حمد کرد، چه باید بکند؟

ص: 32

اگر سهوا حمد را شروع کرده است، باید آن را رها کند و دوباره با توجّه، سوره حمد تنها یا تسبیحات را بخواند؛ ولی اگر در رکوع یادش آمد، نمازش صحیح است.

80 . اگر در بین نماز ظهر شک کند که نیت نماز ظهر کرده یا عصر، چه باید بکند؟

باید به نیت ظهر، نماز را تمام کند، و صحیح است.

81 . اگر هنگام قرائت تسبیحات اربعه نماز چهار رکعتی، شک کند سه رکعت خوانده یا چهار رکعت، تکلیف چیست؟

شک بین سه و چهار در هر جای نماز که پیش آید _ اگر بعد از تأمل، ظنّ به یک طرف پیدا نشود _ باید بنا را بر چهار بگذارند و نماز را تمام کنند و بعد از نماز، یک رکعت نماز احتیاط ایستاده یا دو رکعت نشسته به جای آورند؛ و نماز صحیح است.

82 . کسانی که در نماز حواس پرتی دارند و شک می کنند، وظیفه شان چیست؟

با حواس پرتی معمولی، نماز باطل نمی شود؛ گرچه از ارزش آن کاسته می شود و برای حضور قلب در نماز، انتخاب زمان و مکان مناسب، نماز اوّل وقت و در محل خلوت و نیز شرکت در نماز جماعت توصیه شده است. توجّه کافی به مقدمات نماز و دقت در آن، همانند وضوی شاداب گرفتن و گفتن اذان و اقامه و مستحبات دیگر، به جای آوردن نافله ها، توجّه به مفاهیم نماز و خود را در محضر خدا دیدن، در پیدایش حضور قلب و پیشگیری از عارضه حواس پرتی و شک مؤثر است.

ص: 33

83 . اگر در نماز حواسمان نباشد، آیا می توانیم نماز را به هم زده، دوباره شروع کنیم؟

برهم زدن نمازِ واجب و از سر گرفتن آن جایز نیست. مگر آنکه حواس شما به قدری پرت شود که متوجّه نماز نباشید و اصلاً نفهمید چه کار می کنید.

84 . در بین نماز عصر، یقین کردم نماز ظهر را نخوانده ام، آیا لازم است نماز را تمام کنم یا می توانم نماز را باطل نمایم و نماز ظهر را شروع کنم؟

در این موارد لازم است نیت خود را به نماز ظهر برگردانید و نماز را تمام کنید و همچنین است که اگر در بین نماز عشا متوجّه شدید نماز مغرب را نخوانده اید و وقت عدول به نماز مغرب نگذشته است _ یعنی وارد رکوع رکعت چهارم نشده اید _ لازم است با نیت نماز مغرب، نماز را به پایان برسانید.

85 . قصد خواندن نماز ظهر داشتیم، به اشتباه نماز عصر را نیت کردیم، حکم آن چیست؟

اگر قصد خواندن نماز ظهر داشتید و به اشتباه گفتید نماز عصر می خوانم؛ یعنی اشتباه در تطبیق کرده اید و بعد متوجّه شدید، نماز شما به عنوان ظهر صحیح است؛ امّا اگر واقعا قصد نماز عصر کردید و در بین نماز متوجّه شدید _ چنانچه نماز ظهر را نخوانده باشید _ نیت را به نماز ظهر برگردانید و نماز را به عنوان ظهر تمام کنید.

ص: 34

86 . آیا باید نماز احتیاط را بلافاصله پس از سلام نماز بخوانیم؟

بلی! واجب است نماز احتیاط را بلافاصله بعد از سلام نماز و بدون انجام کارهای منافی نماز مانند روی برگرداندن از قبله به جای آورد.

ص: 35

91. دانشجوی دانشگاه پبام نور که بعضا هر دو هفته یک بار یا بیش از ده روز یک بار به محل درس می رود و برمی گردد، چه حکمی دارد؟

نمازش در بین راه و محل تحصیل شکسته است و روزه صحیح نیست.

92. مقلد مرجع تقلیدی هستم که نماز و روزه ام را به جهت مسافرت برای تحصیل تمام می داند. اگر در بین دو ترم ده روز در وطن بمانم، در بازگشت به دانشگاه نمازم چه صورت دارد؟

در سفر اوّل بعد از ده روز که به محل تحصیل می روید، نماز شکسته و در سفرهای بعدی تمام است.

93. حکم نماز و روزه استادانی که یک یا چند روز در هفته به محل تدریس رفت و آمد دارند، در دو صورت زیر چگونه است:

الف) محل تدریس یک شهر است.

ب) محل تدریس شهرهای مختلف است.

در هر دو صورت، در غیر سفر اوّل، نماز تمام، و روزه صحیح است.

94. دانشجویی که هر هفته شنبه به محل تحصیل می رود و چهارشنبه یا پنجشنبه به وطن مراجعت می کند، نماز و روزه اش چگونه است؟

در غیر سفر اوّل، نماز تمام، و روزه صحیح است.

95. اگر شخصی را در حال بی هوشی برای معالجه به شهری دیگر انتقال دهند و پزشکان، دوره درمانش در بیمارستان را کمتر از ده روز

ص: 36

تعیین کنند، آیا پس از به هوش آمدن _ مدّتی که در بیمارستان است _ نمازش تمام است یا شکسته؟

یکی از شرایط برای شکسته شدن نماز مسافر، آن است که: «از اوّل مسافرت قصد هشت فرسخ را داشته باشد». بنابراین، شخصی که در حال بی هوشی به شهر دیگر منتقل شده است، قصد مسافرت نداشته و نمازش در آن شهر تمام است، هرچند کمتر از ده روز بماند.

ص: 37

99. اگر شخصی قبل از امام جماعت تکبیرة الاحرام نماز را بگوید، نمازش چه صورتی دارد و وظیفه اش چیست؟

در این صورت، نماز او فرادی می شود. و اگر بخواهد درک جماعت کند، می تواند نیت را به نماز مستحبی تغییر داده، و آن را رها کند و مجددا پس از تکبیر امام، تکبیرة الاحرام بگوید و نماز را با جماعت بخواند.

100. آیا در هنگام قرائت امام جماعت، حرکت بدن مأموم اشکال دارد؟

به مقداری که از حالت نماز خارج نشود، اشکال ندارد.

101. امامت کسی که قسمتی از دست و یا پای او قطع شده است، چه صورت دارد؟

امامت فرد مذکور صحیح نیست.

102. آیا امام جماعت می تواند دو بار نماز ظهر و عصر را بخواند؟

امام جماعت می تواند برای گروه دیگری غیر از مأمومین نوبت اوّل، نماز جماعت مجدد بخواند.

ص: 38

104. آیا در قضای نماز، باید مراعات جهر (بلند) و اخفات (آهسته) را بنمایم؟

نماز قضا در آهسته خواندن و بلند خواندن، تابع نماز ادا است. پس اگر نماز ظهر و عصر است، در قضا هم باید حمد و سوره را آهسته بخوانند و اگر نماز صبح یا مغرب و عشا است، در قضا هم باید حمد و سوره را بلند بخوانند.

105. بعد از سنّ تکلیف، بعضی از نمازهایم را درست انجام نداده ام، الآن چگونه باید آنها را قضا کنم؟

هر مقدار از نمازهایتان را که یقین دارید به جا نیاورده اید یا به صورت باطل انجام داده اید، باید قضا کنید. می توانید قضای نمازها را به تدریج انجام دهید.

106. مقداری نماز و روزه قضا دارم، آیا می توانم در این مورد کسی را اجیر نمایم؟

خیر، شخص زنده نمی تواند برای قضای نماز و روزه خود اجیر بگیرد، و لازم است قضای نماز و روزه های خود را خودش به تدریج به جای آورد.

107. آیا قضای نماز پدر و مادر بر پسر بزرگ تر واجب است؟

اگر پدر به جهت عذری نماز یا روزه اش را به جا نیاورده باشد، بعد از فوت او، بر پسر بزرگ تر واجب است قضا نماید، یا برای انجام آن اجیر بگیرد، هرچند پدر نتوانسته قضا کند. و بنابر احتیاط، اگر از روی نافرمانی هم ترک کرده باشد، پسر بزرگ تر باید آن را قضا نماید یا برای او اجیر بگیرد، در مورد مادر نیز احتیاط واجب رعایت این حکم است.

ص: 39

108. اگر تعداد نمازهای قضای آیات را فراموش کرده باشیم، چگونه باید آنها را به جای آوریم؟

به مقداری که یقین دارید قضا کنید، و در موارد شک قضا لازم نیست؛ و چنانچه سبب نمازها نیز مختلف باشد، مثلاً یکی برای زلزله و یکی برای خورشید گرفتگی و یکی برای بادهای سیاه و سرخ باشد، هنگام قضا، تعیین آن مطابق احتیاط است.

109. تعداد نمازهایی که نخوانده ام زیاد است و نمی دانم چقدر است، آیا غیر از قضا برای جبران آن می توان کار دیگری کرد؟

هیچ عملی جبران نماز قضا شده را نمی کند جز به جای آوردن آن. بنابراین سعی کنید تا به تدریج نمازهایی را که یقین دارید از شما قضا شده است، به جا آورید. مثلاً می توانید پس از هر نماز روزانه یک نماز قضا هم بخوانید، یا هر شب قبل از خواب به خواندن چند نماز قضا اقدام کنید. با تصمیم و داشتن اراده ای قوی انجام این کار چندان سخت نیست. خداوند متعال شما را در انجام تکالیف شرعی موفق فرماید.

110. می فرمایند: «هیچ کاری جبران نمازهای قضا شده را نمی کند مگر انجام نماز قضا»؛ امّا در کتاب "گنج های معنوی"، در روایتی آمده است که: «اگر کسی شب دوشنبه پنجاه رکعت نماز بخواند و روز آن را روزه بگیرد و ظهر دوشنبه نیز پنجاه رکعت نماز بخواند و بعد از آن، صد مرتبه استغفار کند، با صد سال نماز قضا شده مطابق است». آیا این روایت درست است؟

ص: 40

وجوب قضای نماز، مورد اتّفاق نظر فقها است. اگر روایت مذکور از نظر سند هم مشکل نداشته باشد، مورد عمل فقها قرار نگرفته است. و نماز مذکور جبران نمازهای قضا شده را نمی کند.

111. در مواردی که معلوم شود شخصی غسل صحیح انجام نداده است، نمازهایش باید قضا شود؛ امّا روزه هایش صحیح است و قضا ندارد. چرا؟

طهارت (با وضو و غسل بودن) در نماز، شرط واقعی است. بنابراین، هر وقت متوجّه شویم نماز بدون طهارتِ صحیح انجام گرفته، باید اعاده یا قضا شود؛ امّا در مورد روزه، طهارت از جنابت و حیض شرط ذُکری است و بقای عمدی بر جنابت و حیض مبطل است، و کسی که غسل خود را در واقع باطل انجام داده، ظاهرا وظیفه خود را انجام شده، و مسؤولیت خود را پایان یافته می بیند و بقای عمدی بر جنابت ندارد.

112. شخصی به علت پیری و بیماری از خواندن نماز ایستاده معذور است و نمازهای خود را نشسته می خواند، آیا می تواند قضای نمازهای گذشته خود را به صورت نشسته به جا آورد یا باید بعد از مرگ برای او انجام دهند؟

در مورد سؤال، واجب است خودش نمازهای قضا را به جا آورد و این نمازها هرچند به صورت نشسته باشد، از نمازهای قضای او کفایت می کند. البته هر مقدار از نماز قضا که باقی بماند، می توانند بعد از مرگ برایش انجام دهند.

ص: 41

113. اگر کسی قبل از ظهر بخوابد و تا اذان مغرب بیدار نشود قضای نماز ظهر و عصر بر او واجب است؟

بلی! نمازهایی که به جهت خواب بودن به جا نیاورده است، باید قضا نماید.

ص: 42

117. شخصی مدّتی در نماز جمعه شرکت کرده و نماز ظهر را نمی خوانده است، اکنون متوجّه شده که مرجع تقلیدش می فرماید: «بنابر احتیاط پس از نماز جمعه باید نماز ظهر هم خوانده شود» فعلاً تکلیف او چیست؟ به جا آوردن قضای نمازهای ظهر جمعه یا قضای نمازهای ظهر و عصر جمعه یا ...؟

اگر در این مسئله احتیاطی به مرجع دیگری که نماز جمعه را کافی از نماز ظهر می داند، مراجعه نماید، نیاز به قضای نمازهای ظهر گذشته نیست و در آینده هم نیازی به اعاده نماز ظهر ندارد.

118. آیا شرکت در نماز جمعه واجب است؟

خواندن نماز جمعه در زمان غیبت از روی احتیاط و به رجای مطلوبیت جایز است؛ لکن نباید به نماز جمعه اکتفا نمایند، و نماز ظهر را هم بنابر احتیاط به جا آورند و اقتدا به نماز عصر امامی که نماز جمعه را خوانده و نماز ظهر را نخوانده، بنابر احتیاط صحیح نیست، مگر اینکه بعد از نماز جمعه، امام نیز نماز ظهر را احتیاطا بخواند.

ص: 43

120. آیا نماز شب اذان و اقامه دارد؟

خیر، نمازهای مستحبی اذان و اقامه ندارند و فقط در نمازهای واجب روزانه اذان و اقامه مستحب است.

121. طبق حدیث «مَنْ تَرَکَ الصَّلوةَ مُتَعَمِّدا فَقَدْ کَفَرَ»، آیا انسان هایی که عمدا نماز را ترک می کنند، کافر هستند؟

کفری که در رابطه با ترک نماز آمده، کفر عملی؛ یعنی مبالغه در عصیان و نافرمانی است و به معنای کفر اعتقادی نیست و احکام آن را ندارد. بلی اگر ترک نماز همراه با انکار آن باشد، موجب ارتداد و نجاست می گردد.

122. هم غذا شدن و رفت و آمد با افرادی که نماز نمی خوانند، چه حکمی دارد؟

ترک نماز اگر از روی بی مبالاتی باشد، موجب کفر و نجاست نمی شود و ادامه رفت و آمد با ایشان در صورت احتمال تأثیرگذاری مانعی ندارد.

123. آیا نمازهایی که قبل از بلوغ خوانده شده، به جای نمازهای از دست رفته بعد از بلوغ حساب می شود؟

نمازهایی که بعد از بلوغ فوت شده، واجب است قضا شود. و نمازهای قبل از بلوغ به جای قضای واجب محسوب نمی شود.

124. با توجّه به اینکه پوشیدن بهترین لباس و زینت کردن و ... در هنگام نماز خواندن سفارش شده است. حکم آرایش کردن در موقع نماز (یعنی استفاده از لوازم آرایش و عطرها و ... اعم از خارجی و ایرانی) چه می باشد؟

ص: 44

پوشیدن لباس تمیز و روشن و آرایش ظاهر و خوش بو کردن بدن با عطر در هنگام نماز از جمله چیزهایی است که به آن سفارش شده است و امّا درباره آرایش چهره در هنگام نماز توصیه ای نرسیده است. البته اگر قبلاً خانمی آرایش کرده باشد، نماز خواندن با آن اشکال ندارد، مگر آنکه لوازم آرایشی مانع رسیدن پوست پیشانی به مهر شود.

125. در مسافرت، در مسجدی نماز خواندم و به اشتباه مُهر را همراه خود آوردم، وظیفه ام چیست؟

مهر را به وسیله مسافر یا پُست به مسجد مذکور برگردانید. نماز با مهری که برای نمازگزاران مسجد خاصی وقف شده است، در خارج از آن مسجد صحیح نیست.

126. آیا خواندن نماز اوّل وقت بدون رعایت مستحبات بهتر است، یا دیرتر از اوّل وقت خواندن و با رعایت مستحبّات؟

نماز اوّل وقت، اگر چه مختصر و بدون تعقیبات باشد، بر نماز آخر وقت رجحان دارد؛ و نماز جماعتی که مختصر خوانده شود، از نماز فرادا که آن را طول بدهند، برتر است.

127. آیا خواندن نماز اوّل وقت فرادی بهتر است یا با مدّتی تأخیر؛ ولی به جماعت؟

خواندن نماز به جماعت افضل است، هرچند مقداری از اوّل وقت بگذرد.

ص: 45

128. بین نماز اوّل وقت و درس (کلاس درسی که در زمان اذان ظهر دائر است) کدام ارجحیت دارد؟ آیا جایز است کلاس درس را به خاطر نماز اوّل وقت ترک کرد؟

خواندن نماز در ابتدای وقت مستحبّ مؤکد است؛ ولی چنانچه رها کردن کلاس درس در اوّل وقت، توهین به استاد و یا خلاف مقررات دانشگاه و یا باعث رکود علمی گردد، نماز خود را پس از پایان کلاس به جای آورید.

129. آیا در حال جنابت یا عادت ماهانه می توان نماز میت خواند؟

بلی! می توان نماز میت خواند و نماز صحیح است؛ اگرچه احتیاط مستحبّ آن است تمام چیزهایی که در نمازهای دیگر لازم است، در نماز میت نیز رعایت شود.

130. آیا برای خسوف و کسوف که متوجّه آن نشده ایم و دیگران خبر می دهند، نماز آیات واجب است؟

اگر در زمان گرفتن ماه یا خورشید متوجّه نشده اید و بعد از پایان خسوف و کسوف اطلاع پیدا کردید، در صورتی که تمام قرص ماه و یا خورشید نگرفته باشد، نماز آیات بر شما واجب نیست.

131. چرا در مسافرت نمی توانیم روزه بگیریم و نماز شکسته است؟

شکسته شدن نماز و واجب نبودن روزه در مسافرت، حکم امتنانی است و شاید یکی از حکمت هایش این باشد که چون غالبا مسافرت همراه با یک سری دشواری هاست، خداوند متعال نیز بعضی از احکام را برای تسهیل در امر مردم تخفیف داده است.

ص: 46

132. اگر قبل از نماز، پدری با فرزندش کار داشته باشد و او را صدا بزند، وظیفه پسر چیست؟

اگر وقت نماز تنگ است، باید نماز را بخواند و بعد به سراغ کار پدر برود؛ امّا اگر وقت وسعت دارد، می تواند کار پدر را مقدم بدارد. البته اگر تأخیر در انجام فرمان پدر، موجب رنجش خاطر او می شود، در وسعت وقت، باید امر پدر را مقدم بدارد.

133. نماز عید فطر و قربان واجب است یا مستحبّ؟

نماز عید در زمان غیبت امام عصر علیه السلام مستحبّ است.

ص: 47

ص: 48

و آشامیدن نیست؛ بلکه باید چشم و گوش و زبان و قلب و سایر اعضا نیز روزه باشند و از ارتکاب خلاف و گناه حفظ شوند و الاّ از ثواب و ارزش روزه کاسته می شود.

138. شخصی که به حرمت و حکم استمنا آگاهی نداشته و بدون غسل، نماز و روزه به جای آورده است، چه حکمی دارد؟

نمازهایی را که بدون غسل خوانده، باید قضا کند، و نسبت به روزه ها، اگر واقعا در زمانی که استمنا می کرده، به حکم مسأله جاهل بوده و در تحقیق و سؤال کوتاهی نکرده است، روزه ها قضا ندارد.

139. شب، قصد گرفتن روزه داشتم؛ امّا سحر بیدار نشدم تا قصد کنم. نزدیک آفتاب از خواب بیدار شدم، آیا روزه ام صحیح است؟

بلی! صحیح است و لازم نیست حتما سحر بیدار شوید و نیت روزه کنید.

140. اگر در شب ماه رمضان جُنُب شویم و تا نزدیک اذان صبح غسل را به تأخیر اندازیم و سپس تیمم کنیم، آیا روزه صحیح است؟

تأخیر غسل، معصیت و گناه است؛ امّا اگر عمدا غسل را تأخیر انداخته اید، لازم است با تیمم روزه بگیرید و قضای آن را هم بنابر احتیاط واجب، به جای آورید.

141. اگر خانمی تا بعد از اذان صبح عذر داشت؛ ولی قبل از طلوع آفتاب پاک شد و غسل کرد، آیا روزه آن روزش صحیح است؟

اگر عذر تا بعد از اذان صبح ادامه داشته است، روزه آن روز صحیح نیست؛ همان گونه اگر چند دقیقه قبل از اذان مغرب نیز عادت شود، روزه اش باطل می گردد.

ص: 49

142. اگر در ماه رمضان، غسل جنابت را فراموش کنیم و پس از چند روز یادمان بیاید، چه تکلیفی داریم؟

باید روزه آن چند روز را قضا کنید؛ ولی کفاره ندارد.

143. هنگامی که روزه می گیرم، بدنم به شدّت سست می شود و نمی توانم کارهایی مثل درس خواندن را انجام دهم، وظیفه من چیست؟

این گونه ضعف و سستی ها تقریبا لازمه روزه است و برای نوع افراد پیش می آید و نمی توان به خاطر آن، روزه را خورد. می توانید هنگام سحر از غذای مقوّی استفاده کنید و ساعات خواب شب را کمی بیشتر نمایید تا در روز دچار مشکل نشوید.

144. در گذشته بعضی از روزه هایم را نگرفته ام، اکنون که ناراحتی معده دارم، قضای آن را چگونه به جای آورم؟

کفّاره آنها را بپردازید و قضای روزه های گذشته را به جای آورید. البته لازم نیست قضای آنها پی در پی باشد و اگر با فاصله هم نمی توانید قضای آن را به جای آورید، هر وقت قدرت پیدا کردید انجام دهید. و در غیر این صورت باید برای انجام آن وصیت کنید. درباره روزه های امسال نیز، اگر تا رمضان آینده قادر به انجام قضای آن نشوید، گرفتن روزه واجب نیست و فقط کفّاره آن را بپردازید.

145. دخترانی که تازه به سن بلوغ می رسند و قدرت گرفتن همه روزه ها را ندارند، چه وظیفه ای دارند؟

ص: 50

هر مقدار از روزه ها را که می توانند، در ماه مبارک رمضان بگیرند و قضای بقیه آن را در طول سال به تدریج به جا آورند. و اگر نمی توانند روزه بگیرند، فعلا پرداخت کفاره (یک مُدّ طعام تقریبا 750 گرم طعام به ازای هر روز) کافی است و در سال های بعد، قضای آن را هم بگیرند.

146. آیا می توانیم قضای روزه رمضان را در مسافرت بگیریم؟

خیر! مگر آنکه قصد ده روز اقامت را کرده باشید.

147. کسی که می داند آخر هفته به وطن برمی گردد، آیا می تواند قصد ده روز نماید و روزه های خود را در مسافرت بگیرد؟

اگر می داند آخر هفته برمی گردد و تصمیم جدی بر ماندن ده روز ندارد، قصد اقامت ده روز صحیح نیست و روزه باطل است.

148. اگر در مسافرت سحری بخوریم و در همان روز به وطن برگردیم، می توانیم روزه بگیریم؟

چنانچه قبل از اذان ظهر به حدّ ترخص _ جایی که صدای اذان شهر شنیده می شود و دیوار شهر دیده می شود _ برسید و در مسافرت هم کاری که روزه را باطل می کند، انجام نداده باشید، باید قصد روزه کنید و روزه صحیح است.

149. بیماری است که اگر در روز تنها یک قرص بخورد، می تواند روزه اش را بگیرد؛ آیا روزه بر او واجب است؟

اگر برای معالجه ناچار از مصرف دارو در روز باشد؛ روزه بر او واجب نیست و بعدا قضای آن را بگیرد.

ص: 51

150. اگر روزه باشم و مادرم مرا وادار به خوردن غذا کند، آیا روزه ام باطل می شود؟

خوردن و آشامیدن روزه را باطل می کند؛ هر چند بر اثر درخواست و اصرار شخص دیگر باشد.

151. آیا گوش کردن موسیقی و نگاه به نامحرم، روزه را باطل می کند؟

گناهان مذکور روزه را باطل نمی کند؛ لکن ثوان آن را کاهش می دهد.

152. اگر کسی در ماه رمضان تصمیم به خوردن چیزی بگیرد؛ امّا قبل از خوردن منصرف شود، روزه اش چه صورت دارد؟

با تصمیم به خوردن روزه، روزه باطل می شود؛ لکن نباید تا وقت افطار مفطری به جا آورد، و بعدا هم قضای آن را بگیرد.

153. آیا اگر در حال روزه سهوا چیزی بخوریم، روزه باطل می شود؟

خیر! روزه باطل نمی شود، و فرقی بین روزه رمضان و روزه قضا یا مستحبی نیست.

ص: 52

کفّاره آن را هم بپردازد. و کفّاره آن: شصت روز روزه گرفتن یا شصت مسکین را اطعام کردن و یا یک بنده آزاد کردن است. البته اگر قیمت اطعام شصت مسکین را در اختیار شخص یا مؤسسه ای مطمئن قرار دهد تا به وکالت از او، شصت مسکین را اطعام کنند، مانعی ندارد.

155. آیا باید قضای روزه ها پی در پی باشد؟ اگر سال بر آن بگذرد، آیا کفاره هم دارد؟

لازم نیست قضای روزه ها پی در پی و پشت سر هم باشد؛ مگر اینکه تعداد روزهایی که به ماه رمضان آینده باقی مانده با مقدار روزه های قضا مساوی باشد. و کسی که قضای ماه رمضان را یک سال یا بیشتر به تأخیر انداخته، باید علاوه بر قضا برای هر روز، یک مد طعام (750 گرم گندم، آرد، برنج و ...) بابت کفّاره تأخیر به نیازمندان بپردازد.

156. آیا تأخیر در کفاره روزه باعث افزایش آن می شود؟

خیر! کفّاره تأخیر روزه با گذشتِ چند سال اضافه نمی شود، شما می توانید آن را به صورت گندم، آرد و ... به فقیر بدهید یا پول آن را به دفتر مرجع تقلید خود تحویل نمایید و بگویید کفاره است تا جنس تهیه کرده و به فقیر بدهند.

ص: 53

ص: 54

162. اعتکاف در غیر مسجد جامع (مثل نمازخانه دانشگاه) چه صورت دارد؟

اعتکاف در غیر مسجد جامع صحیح و مشروع نیست و احکام اعتکاف را ندارد.

مسجد جامع، مسجدی است که اختصاص به گروه و قبیله خاصی ندارد و اقشار مختلف مردم در آن رفت و آمد می کنند.

163. آیا کسانی که به مکّه می روند، می توانند در مسجد الحرام معتکف شوند؟

اگر قصد اقامه ده روز در مکّه را داشته باشند، یا نذر روزه در سفر نموده باشند، اعتکاف اشکال ندارد و الاّ روزه صحیح نیست و اعتکاف باطل است.

164. آیا در روزهای اعتکاف می توانیم در کلاس درس شرکت کنیم؟

رفتن به کلاس درس، از موارد مجازِ خروج از محل اعتکاف نیست.

ص: 55

ص: 56

وام مشمول خمس نمی گردد، مگر به مقداری که اقساط آن پرداخت شده و پس انداز شده باشد.

170. خانم هایی که شاغل اند و درآمد دارند، آیا لازم است هر ماه خمس حقوق خود را کنار بگذارند یا تعیین سال خمسی کفایت می کند؟

پرداخت خمس در هر ماه لازم نیست؛ بلکه اوّلین حقوقی که می گیرند، اوّل سال خمسی آنها است. و چنانچه درآمدشان از مخارج سال اضافه بیاید، باید خمس آن را بپردازند.

171. مهریه خود را به تدریج از شوهرم می گیرم، آیا خمس دارد؟

مهریه خمس ندارد.

172. برای رفتن به عمره مفرده ثبت نام کرده ام. قسمتی از پول آن را پرداخته ام و بقیه وام است، آیا لازم است خمس آنها را بپردازم؟

پولی که پرداخته اید، اگر از درآمد بوده و یک سال بر آن گذشته و بعد به حساب ریخته اید، خمس دارد؛ امّا وام مذکور خمس ندارد.

173. اگر با این هدف که خمس ندهیم، طوری خرج کنیم که از درآمد سال چیزی زیاد نیاید، اشکال دارد؟

اگر مصارف حلال باشد و زاید بر شأن نباشد، اشکال ندارد و در فرض سؤال، پرداخت خمس لازم نیست.

174. خوردن غذاهایی که به عنوان نذر می دهند و نمی دانیم صاحبانش حساب خمسی دارند یا نه، چه صورت دارد؟

اگر یقین نداشته باشید به عین غذایی که مصرف می کنید، خمس تعلق گرفته یا خیر، استفاده از آن برای شما اشکال ندارد.

ص: 57

175. آیا می توانم بدون رجوع به مرجع تقلید، خمس خود را در راهی که مصلحت می بینم، خرج کنم؟

خیر، تصرف در خمس بدون اجازه از مجتهد جامع الشرایط جایز نیست. البته با اجازه از آن مجتهد یا وکیل او می توانید در مصارف شرعی تعیین شده صرف نمایید.

176. اگر وام گرفته باشم و قبل از مصرف آن، سال خمسی برسد پرداخت خمس آن لازم است یا خیر؟

خمسِ وام واجب نیست؛ مگر به مقداری که اقساط آن را پرداخته باشید که در حکم پس انداز است.

177. پولی را به تدریج برای تهیه خانه پس انداز کرده ام، آیا به آن خمس تعلّق می گیرد؟

اگر راهی برای تهیه خانه مسکونی مورد نیاز فعلی، غیر از پس انداز تدریجی ندارید، پس انداز مذکور خمس ندارد.

178. آیا سهامی که از بازار بورس خریداری می کنیم، خمس دارد؟

حکم سرمایه را دارد که در سر سال خمسی، باید خمس آن را بپردازید.

179. اگر از درآمد خود به کسی قرض داده باشیم، و بعد از دو سال به ما برگرداند، خمس دارد؟

بلی، پرداخت خمس آن بلافاصله واجب است.

ص: 58

ص: 59

ص: 60

184. اگر شخصی مخارج سالش را نداشته باشد؛ ولی گندم او به حدّ نصاب برسد، آیا زکات بر او واجب است؟

بلی! باید زکات گندم خود را بپردازد، و اگر فقیر است، دیگران می توانند به او زکات بدهند.

ص: 61

ص: 62

189. اگر کسی به سفر عمره رفته باشد، کفایت از حجّ می کند یا خیر؟

خیر! عمره مفرده از حَجّةُ الاسلام کفایت نمی کند؛ بنابراین، پس از حصول شرایط استطاعت باید به حجّ برود.

190. لباس احرام مردان در عمره، حتما باید حوله سفید باشد؟ برای خانم ها چطور؟

واجب نیست مردان از حوله سفید استفاده کنند. اگر پارچه دوخته نشده باشد، کفایت می کند. ولی چون مستحب است لباس احرام از پنبه و به رنگ سفید باشد، معمولاً از حوله سفید استفاده می شود. خانم ها می توانند در لباس خود مُحرم شوند، و شرایط خاصی ندارند.

191. آیا شک در طواف هم مانند شک در نماز است؟

شک در طواف واجب، در اکثر موارد باطل کننده طواف است.

ص: 63

ص: 64

و اخلاق حسنه با پدر و مادر برخورد نماید و عواقب انجام معصیت را به ایشان تذکّر دهد و آنان را متوجّه تکالیف شرعی نماید، و در صورتی که تأثیر نکرد، وظیفه ای ندارد.

195. در محل کار تخلّفاتی را می بینیم که اگر به آنها تذکّر بدهیم، ممکن است موجب محرومیت از بعضی امتیازات مانند اضافه کار و پاداش و ترفیع رتبه شود، وظیفه ما چیست؟

به طور کلّی اگر خوف داشته باشید که بر اثر امر به معروف و نهی از منکر، ضرر قابل توجّهی به شما برسد، انجام آن واجب نیست؛ ولی چنانچه بتوانید، لازم است از طرق غیرمستقیم اقدام نمایید.

ص: 65

ص: 66

200. آیا زن می تواند هرگونه خواست، در مهریه اش تصرّف کند؟

مهریه، ملک زن است و اختیار تصرف با خود او است؛ گرچه مشورت با شوهر در مصرف آن، می تواند مانع از اختلافات خانوادگی شود.

201. آیا دایی مادر و عموی پدر بر ما محرمند؟

به طور کلّی محارم نَسَبی مثل: پدر و مادر، پدربزرگ و مادربزرگ های پدری و مادری، برادر و خواهر، فرزندان برادر و فرزندان خواهر، دایی و خاله، عمو و عمه انسان، دایی ها و خاله ها و عموها و عمه های پدر و مادر، همه به انسان محرمند.

202. محرمیت خاله و دایی و امثال آن در چه حدّی است؟

محارم نسبی می توانند بدن یکدیگر را جز عورتین، بدون قصد لذت نگاه کنند؛ ولی نگاه با لذت و ریبه حرام است.

203. مادرِ زن پدر به ما محرم است؟

خیر! تنها خود زن پدر بر شما محرم است و مادر یا مادربزرگ او به شما محرم نیست.

204. پدر من زن دیگری گرفته است؛ آیا من و برادرانم به او محرم هستیم؟ به خواهر او که خاله ما می شود چطور؟

شما و برادرانتان به زن پدر محرم هستید؛ امّا خواهر او خاله شما محسوب نمی شود و به شما محرم نیست.

205. برادرم دختری از پرورشگاه آورده است، چگونه این دختر به من و برادران دیگرم محرم می شود؟

ص: 67

اگر مادر یا خواهر شما یا زن یکی از برادران شما شیر داشته باشد، و سن دختر کمتر از دو سال باشد، می توانند از طریق رضاع (شیرخوارگی) او را به شما و سایر برادرانتان محرم سازند.(1)

206. شخصی دختری را به عنوان فرزندخوانده اختیار کرده است و امکان محرمیت از طریق شیرخوارگی وجود ندارد، چگونه این دختر به پدرخوانده و برادرانش، و نیز به برادران مادرخوانده محرم می شود؟

اگر پدرخوانده، پدر یا پدربزرگ داشته باشد و این دختر را به عقد موقت یکی از ایشان درآورند، به پدر خوانده و برادرانش محرم می گردد و نیز اگر او را به عقد موقت پدر یا پدربزرگ مادرخوانده درآورند، به برادران مادرخوانده هم محرم می شود. البته اگر پدر واقعی دختر بچّه معلوم است، عقد باید با اجازه او انجام گیرد و اگر پدر دختر نامعلوم است، عقد باید با اجازه مجتهد جامع الشرایط انجام پذیرد.

207. در مسأله قبل، مدّت عقد موقّت چقدر است؟

مدّت عقد موقت می تواند از کمتر از یک ساعت تا یک ماه یا چند سال باشد. و نسبت به ازدواج صغیر و صغیره، احتیاط آن است که مدّت عقد به مقداری باشد که پسر به حدّ استمتاع جنسی برسد و قابلیت تلذّذ جنسی از دختر وجود داشته باشد.

208. در مسأله قبل، آیا پس از پایان مدّت عقد موقت، محرمیت همچنان باقی است؟

ص: 68

پس از پایان مدّت عقد، نسبت به پدر یا جدّ پدری که دختر بچّه را به ازدواج او درآورده اند، محرمیت تمام می شود؛ امّا محرمیت با فرزندان پدر یا جدّ پدری و نوه های آنها همچنان باقی است.

209. اگر به کسی برای خواندن عقد ازدواج یا طلاق وکالت دادیم و بعد پشیمان شدیم؛ ولی وکیل صیغه عقد یا طلاق را جاری کرد. آیا عقد و طلاق صحیح است؟

عمل وکیل تا زمانی که از عزل خود مطّلع نشده، ممضی و پذیرفته شده است. بنابراین، اگر پس از پشیمانی به وکیل اطلاع نداده باشید، عقد و یا طلاق صحیح است. و اگر اطلاع داده باشید، عقد فضولی است و منوط به اجازه شما است؛ امّا طلاق باطل است.

210. روابط بین خانم با نامزدش باید چگونه باشد، آیا باید به تمام خواسته های او پاسخ دهد؟

نامزد قبل از اجرای صیغه عقد نامحرم است؛ امّا وقتی صیغه عقد شرعی بین زن و شوهر خوانده شد، وظایفی که از نظر شرع مقدّس برای هر یک از طرفین تعیین شده و در رساله های عملیه بیان گردیده، برعهده آن دو مترتب می شود؛ هر چند هنوز مراسم رسمی عروسی انجام نشده باشد. در این صورت، طرفین می توانند هر گونه لذتی از یکدیگر ببرند. البته خوب است آن مقدار از روابط که عرفا و طبق مرسوم به بعد از عروسی موکول شده، رعایت شود.

ص: 69

211. آیا لازم است با هر دختری که خانواده برایم انتخاب می کنند، ازدواج کنم؟

خیر! مجبور به ازدواج با او نیستید؛ ولی از آنجا که پدر و مادر در امر ازدواج بیش از شما تجربه دارند و نکاتی را در نظر می گیرند که شاید مورد توجّه شما نباشد، مناسب است شما شرایط لازم همسر آینده خود را با ایشان مطرح کنید تا انتخاب دقیق تر صورت گیرد.

212. خانمی که چند سال درآمد خود را در خانه خرج کرده است، آیا از شوهر طلبکار است؟

اگر حقوق و درآمدش را با رضایت به شوهر بخشیده یا در امور خانه خرج کرده است، از کسی طلبکار نیست؛ امّا چنانچه به شوهر قرض داده و شوهر آن را هزینه کرده است، یا به امر شوهر و بدون قصد مجّانی خرج کرده است، طلبکار است و شوهر باید طلب او را بپردازد.

213. در هفته های اوّل حاملگی که هنوز خلقت جنین کامل نشده است، سقط جنین چه صورتی دارد؟

پس از انعقاد نطفه، سقط جنین حرام است و موجب دیه می گردد و دیه آن بر حسب مراحل خلقت جنین از بیست تا هزار دینار طلا است. [دینار معادل 18 نخود طلای مسکوک است].

214. آیا جراحی برای ترمیم بکارت جایز است؟

جراحی برای ترمیم بکارت اگر موجب نظر و لمس غیر شوهر باشد، حرام است. و در صورت ترمیم چنانچه شوهر در موقع ازدواج شرط بکارت

ص: 70

کند یا عقد را مبنی بر بکارت دختر جاری کنند، و بکارت بر اثر نزدیکی بر طرف شده باشد، حقّ فسخ برای شوهر وجود دارد و جراحی در آن تأثیری ندارد.

215. زنانی که رَحِمشان را با جراحی بیرون آورده اند و بچّه دار نمی شوند، آیا عدّه دارند؟

بلی! عدّه دارند؛ معلوم شدن پدر طفل از حکمت های عدّه است، نه علت آن.

216. آیا ارضای جنسی همسر به وسیله شوهر بدون نزدیکی اشکال دارد؟

ارضای جنسی زوجه به وسیله اعضای بدن شوهر، بدون دخول اشکال ندارد؛ ولی موجب ادای حقّ زوجه نمی شود.

ص: 71

ص: 72

221. آیا می توانیم با دختر نامحرمی، صیغه خواهر و برادری بخوانیم، و مثل خواهر و برادر با هم رفتار کنیم؟

خیر! صیغه خواهر و برادری با نامحرم مشروع نیست، آنچه موجب محرمیت می شود، انجام عقد ازدواج به صورت دائم با موقت، با رعایت شرایط مربوطه است.

222. با توجّه به اینکه کلاس های دانشجویان دختر و پسر با هم برگزار می شود، طبعا ناخودآگاه چشم آدم به دختران نامحرم می افتد، حکم آن چیست؟

نگاه غیرعمدی و بدون قصد لذت اشکال ندارد.

223. شنیده ام که می گویند گریم جزء آرایش حساب نمی شود، آیا این مطلب درست است، و گریم کردن جایز است؟

گریم _ اگر همراه کار حرامی نباشد _ اشکال ندارد. بنابراین گریم مردان به وسیله مردان یا زنان به وسیله زنان اشکال ندارد؛ امّا اگر گریم زن یا مرد به وسیله نامحرم صورت بگیرد، جایز نیست. نکته دیگر آنکه هر جا «گریم» به عنوان آرایش با آرایش و تغییر چهره برای خانم ها باشد، باید از نامحرم پوشانده شود؛ امّا اگر صرفا برای تغییر چهره باشد، احوط پوشاندن آن از نامحرم است.

224. در جلسات عقد و عروسی که داماد وارد می شود، تکلیف خانم هایی که با او نامحرم هستند چیست؟

در مقابل داماد و سایر نامحرمان باید رعایت حجاب کامل را بنماید و فرقی بین مجلس عروسی و سایر موارد نیست.

ص: 73

225. عکس هایی که در کودکی (قبل از تکلیف) گرفته ایم و مسلما بدون حجاب و ... بوده، الان که بزرگ شده ایم، اگر نامحرم ببیند مثلاً پسر خاله یا شوهر عمه و ... آیا اشکال شرعی دارد؟

اگر نامحرم بدون قصد لذت به عکس ها نگاه کند، مانعی ندارد و شما هم تکلیفی ندارید.

226. در عقدها و عروسی ها که معمولاً خانم ها با لباس های ویژه آن مراسم شرکت دارند و در اکثر مواقع نیز لباس ها بدن نما است و فیلم برداری صورت می گیرد، تکلیف ما چیست؟

اگر می دانید یا احتمال می دهید که در آینده این فیلم ها توسط افراد نامحرم مشاهده می گردد، لازم است حجاب کامل خود را موقع فیلم برداری مراعات کنید و اگر نمی توانید، از واقع شدن در مقابل دوربین فیلم برداری خودداری نمایید.

227. استفاده از کرم های چرب کننده، مرطوب کننده، ضد آفتاب و ... بر روی دست و صورت، اگر به منظور محافظت از پوست به کار برده شود، و لو اینکه خوش بو باشد و یا باعث سفید و روشن شدن پوست شوند، چه حکمی دارد؟

اگر آرایش و زینت محسوب نشود، و بوی خوش آن موجب التذاذ و تحریک نامحرم نگردد اشکال ندارد؛ ولی در هر صورت بنابر احتیاط واجب، صورت را از نامحرم بپوشاند.

228. در خانواده ما رسم است که در میهمانی ها همه بستگان با یکدیگر دست می دهند. دست دادن بدون قصد لذت چه صورت دارد؟

ص: 74

دست دادن با نامحرم، اگر چه از بستگان نزدیک مثل پسر دایی و عمو باشند، حتی بدون قصد لذت هم جایز نیست. لازم است آنها را با احکام شرعی آشنا سازید.

229. آیا دایی یا عموی جوان می تواند دختر خواهر یا دختر برادر خود را که جوان است، ببوسد؟

اگر قصد لذت شهوانی و ریبه در کار نباشد، اشکال ندارد.

230. آیا چیدن و رنگ کردن ابرو جایز است؟

اصلاح و رنگ کردن ابرو برای خانم ها اشکال ندارد؛ ولی باید از نامحرم پوشانده شود.

231. نگاه کردن به استاد مرد برای بهتر فهمیدن درس چگونه است؟

نگاه به صورت و گردن و دست های مرد نامحرم که معمولاً نمی پوشانند، بدون قصد لذت و ریبه اشکال ندارد.

232. پوشیدن جوراب نازک برای خانم ها چه حکمی دارد؟

چون پوشاندن روی پا در مقابل نامحرم واجب است. بنابراین، استفاده از جوراب نازک که پوست پا از زیر آن پیدا باشد، در مقابل نامحرم جایز نیست.

233. اگر انسان با دوست دختر خود به امام زاده برود و زیارت کند، آیا زیارتش همانند دوست معمولی صحیح است؟

رفتن به زیارت امام زادگان برای کسب ثواب است. اگر انسان در مسیر کسب ثواب، گناهی مرتکب گردد، واضح است که به پاداش مذکور نخواهد رسید و چه بسا موجب افزایش گناه نیز بشود.

ص: 75

234. آیا پوشیدن لباس تنگ و کوتاه برای خانم ها جایز است؟

لباس خانم ها در مقابل نامحرم، باید بدن را بپوشاند و به نحوی نباشد که موجب تحریک نامحرم گردد و برجستگی های بدن در آن ظاهر باشد.

235. لبخند زدن هنگام صحبت با نامحرم چه حکمی دارد؟

لبخند زدن و هر کاری که در معرض تهییج نامحرم است، جایز نیست، و در حدیث آمده: هزار سال حبس در آخرت، مجازات یک کلمه شوخی با نامحرم است.

236. معاینات پزشکی که مستلزم لمس و نظر به نامحرم است چه صورت دارد؟

در صورت نبودن پزشک مماثل، به مقدار ضرورت اشکال ندارد.

237. دانشجوی پرستاری هستم. در موقع کار در بیمارستان گاهی دستم با دست همکاران نامحرم تماس پیدا می کند. با اینکه قصد و غرضی در کار نیست و کوشش خود را برای عدم تماس انجام می دهم، آیا مرتکب گناه می شوم؟

اگر در اثنای کار، دستتان به طور اتّفاقی با همکارانتان تماس پیدا کند، اشکال ندارد؛ ولی چنانچه بدانید این عمل به طور مکرر _ هر چند ناخودآگاه _ انجام می گیرد، لازم است از دست کش و مانند آن استفاده کنید.

238. اگر کسی با نگاه کردن یا لمس دختران غیر بالغ لذت ببرد، چه صورت دارد؟

حرام است.

ص: 76

ص: 77

243. آیا لباس خانم ها حتما باید سیاه باشد؟

پوشیدن لباس سیاه واجب نیست؛ بلکه ملاک آن است که لباس خانم ها نباید به رنگی باشد که خلاف متعارف، و موجب جلب توجّه نامحرم گردد.

ص: 78

ص: 79

ص: 80

ص: 81

250. در مسأله قبل اگر دسترسی به صاحب پول داشته باشیم؛ ولی پرداخت آن موجب اختلاف یا آبروریزی شود، تکلیف چیست؟

پول را باید به صاحبش برسانید، و لازم نیست علّت را بیان کنید. می توانید بگویید سابقا از من طلب داشته ای. همچنین می توان پول را به وسیله پست یا شخص ثالث به دست او رساند.

251. مردی در گذشته حقوق همسر کارمند خود را به جبر گرفته و در امور خانه خرج کرده است، وظیفه اش چیست؟

اگر رضایت همسر را جلب نکرده باشد، ضامن است و باید جبران کند.

252. در مواردی دیده ام که پرسنل بیمارستان وسایل پانسمان و داروهای بیمارستان را به مصارف شخصی خود می رسانند، آیا مشکل شرعی ندارد؟

مصرف وسایل و داروهای بیمارستان های دولتی و خصوصی خلاف مقررات، حرام است و موجب ضمان مثل یا قیمت آن می شود.

253. قفل کردن تلفن کارتی و استفاده از آن چه صورت دارد؟

استفاده برخلاف مقررات از اموال دولت، حرام و موجب ضمان است.

254. کفش من در مسجد گم شد، کفش دیگری به جای آن برداشتم. کار من چه حکمی دارد و الآن چه باید کنم؟

اگر بدانید کفشی که برداشته اید مال کسی است که کفش شما را برده، می توانید به جای کفش خود بردارید؛ ولی اگر قیمت آن از کفش خودتان بیشتر باشد، باید هر وقت صاحب آن پیدا شد، زیادی قیمت را به او بدهید؛

ص: 82

و چنانچه از پیدا شدن او ناامید شوید، باید با اجازه حاکم شرع (مجتهد جامع الشرایط) زیادی قیمت را از طرف صاحبش صدقه بدهید. امّا اگر احتمال می دهید کفشی که برداشته اید مال کسی که کفش شما را برده نیست، باید از صاحبش جست و جو کنید و چنان که مأیوس شدید، آن را از طرف صاحبش به فقیر غیر سیّد بدهید.

255. چند سال است که پول بیمه داده ام؛ ولی بحمداللّه از دفترچه بیمه استفاده نکرده ام؛ آیا می توانم به مقدار پولی که بابت بیمه داده ام، به دیگری اجازه استفاده دهم؟

استفاده از دفترچه بیمه دیگری، خلاف مقررات و موجب ضمان استفاده کننده می شود.

256. اگر بچّه نابالغی را کتک بزنیم، دیه مربوط به چه کسی است؟ آیا اگر پدر طفل رضایت دهد، کافی است؟

دیه مربوط به خود کودک است و ولیّ طفل، بدون وجه شرعی حقّ ندارد مال طفل را به دیگری ببخشد. البته اگر کودک پس از بلوغ و رشد، از حقّ خود گذشت، رفع ضمان از ضارب می شود.

ص: 83

بردارد _ همان گونه که در قانون بانک داری بدون ربا آمده است _ اشکال ندارد؛ امّا اگر به شرط گرفتن زیاده، به بانک قرض بدهد، ربا و حرام است.

258. گذاشتن پول در مؤسسات پولی و اعتباری که سود می دهند، چگونه است؟

اگر پول را بر مبنای یکی از عقود شرعی مثل مضاربه و مشارکت و ... در اختیار مؤسسه می گذارند، با رعایت شرایط شرعی معامله، گرفتن سود اشکال ندارد. همچنین است اگر مؤسسه را وکیل کنند که با سپرده ایشان معاملات مشروع انجام دهد و قسمتی از سود را به عنوان حقّ الوکاله بردارد و بقیه را به سپرده گذار بدهد، امّا اگر به شرط گرفتن سود به مؤسسه قرض می دهد، ربا و حرام است.

259. بعضی از صندوق های قرض الحسنه می گویند: در صورتی وام می دهیم که مثلاً شش ماه یا یک سال در نزد ما سپرده داشته باشید، آیا این شرط صحیح است؟

اگر پول گذاشتن در صندوق، مشروط به قرض دادن پس از شش ماه باشد، حکم ربا دارد.

ص: 84

اختیار او قرار گیرد. و تفاوت دیگر آن است که صلح عقد لازم و هبه عقد جایز است.

ص: 85

ص: 86

ص: 87

ص: 88

269. هر نوع موسیقی که بتوان با آن رقصید، چه حکمی دارد؟

موسیقی مطلقا حرام است.

270. در صورتی که آهنگِ ترانه های غیرمجاز با ادواتی که برخی آن را مجاز می دانند نواخته شود، گوش دادن به آنها چه حکمی دارد؟

موسیقی به معنای نواختن آلات طرب که انواع متعدد دارد، حرام است، چه همراه با آواز باشد و چه نباشد، و غنا که آواز مطرب و نامناسب با مجالس لهو است، نیز بنفسه حرام است، اگرچه همراه با آلات موسیقی نباشد، و شرط مطرب بودن، در حرمت غنا است و امّا استماع آلات موسیقی مطلقا حرام است.

271. اگر مسؤولان هیئت، از نذورات و تبرعات افراد که برای هیئت می دهند، وسایل موسیقی بخرند چه صورت دارد؟

خرید وسایل لهوی حرام است و خریداران در برابر پول هیئت که صرف خرید این ابزار می کنند، ضامن هستند.

272. چند سالی است که استفاده از آلات موسیقی در برخی هیئت های مذهبی مرسوم شده است، حکم آن چیست؟

استفاده از ابزار و آلات مختص موسیقی لهوی حرام است، و در غیر مختص هم جایز نیست.

ص: 89

گفته نشود و مستلزم وهن اهل بیت و ائمّه اطهار علیهم السلام نباشد، و بنابر احتیاط تشبه مرد به زن هم در آن نباشد، اشکالی ندارد.

274. در بعضی از مجالس برای ابراز محبّت به اهل بیت علیهم السلام ، خود را به حیوانات شبیه می کنند و یا به گردن خود قلاده می آویزند، این گونه اعمال چه صورت دارد؟

برگزاری مجالس سوگواری اظهار محبّت به اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام از افضل اعمال است، و در اعمال مذکور باید رعایت شرایط زمان و مکان را بنماید که برداشت سوء از آن نشود.

ص: 90

مسافت یا علل دیگر وجود ندارد، تلفن زدن یا حتی مکاتبه می تواند رافع تکلیف باشد. منظور از قطع رحم این است که انسان به طور کلی نسبت به خویشاوند خود بی اعتنا شود.

ارحام، کسانی هستند که در مراتب ارث واقع می شوند؛ مانند پدر و مادر، برادر و خواهر و فرزندان آنها، و عمو و عمه، و خاله و دایی و فرزندان آنها.

277. اگر فردی ببیند برادرش به وظایف دینی [نماز، خمس، و ...[ عمل نمی کند و به تذکر هم گوش نمی دهد، آیا می تواند رفت و آمد نداشته باشد و صله رحم را به احوال پرسی تلفنی و مانند آن محدود کند؟

صله رحم به نحو مذکور در سؤال کفایت می کند؛ هرچند در صورت احتمال تأثیر، بهتر است رفت و آمد را قطع نکند. البته اگر قطع رابطه در توجّه او به وظایف شرعی مؤثر باشد، از باب نهی از منکر لازم است.

ص: 91

ص: 92

284. آیا پدر و مادر می توانند یکی از فرزندان را از ارث محروم کنند؟

وصیت به محرومیت یکی از ورثه یا فرزندان از ارث، خلاف شرع و باطل است و اثر ندارد.

ص: 93

است، حرام است. موارد جواز دروغ در اسلام مشخص است؛ از جمله آنها وجود مصلحت اهم، مثل حفظ جان مؤمن یا رفع نزاع بین دو مسلمان می باشد.

ص: 94

292. اگر طرف مقابل راضی به تقلب از روی نوشته او باشد، چگونه است؟

رضایت طرف مقابل برای تقلب تأثیری در حکم ندارد.

ص: 95

بهتر است هر وقت اشتباهی از دیگری ملاحظه کردید که موجب ناراحتی شما می شود، برای هدایتش دعا کنید تا ضمن آنکه از دعای ملایکه رحمت بهره مند می شوید، ثواب خیرخواهی برای برادر مؤمن نیز شامل حال شما گردد.

ص: 96