ص :2

پاسخ کوتاه به 300 پرسش از احکام

لطف الله صافی گلپایگانی

ص :3

ص :4

ص :5

ص :6

دفتر اول: پاسخ كوتاه به «300 [سيصد] سؤال از احكام»

از خداوند متعال توفيق انتشار ادامه اين مجموعه را مسئلت مى نماييم.

انتقادات و پيشنهادات شما خواننده عزيز، موجب پربارتر شدن اين مجموعه خواهد شد. انشاء الله.

ص:8

حكم كسى كه بدون تحقيق، از مرجع تقليد خانواده تقليد كرده است، چيست؟

اگر با اطمينان به صحت تحقيق خانواده، مرجعى را اعلم تشخيص داده است، مانعى ندارد. در غير اين صورت لازم است پس از تحقيق به مرجع اعلم رجوع كند.

7. آيا مى توانيم مسائل نماز و روزه را از مجتهدى و مسائل خمس را از مجتهد ديگر تقليد كنيم؟

در صورتى كه احتمال اعلميت يكى از آن ها را ندهيد، اشكال ندارد.

8. آيا عدول از مرجع تقليد زنده به مرجع تقليد ديگر جايز است؟

عدول از مرجع تقليد زنده به مجتهد ديگر، بنابر احتياط واجب، جايز نيست؛ مگر آن كه مرجع دوم از مرجع اول اعلم باشد.

9. آيا مى توان در يك مسأله به رساله چندين مجتهد، رجوع و بهترين را انتخاب كرد؟

در مسائلى كه مرجع تقليد اعلم فتوا داشته باشد، نمى توان به غير اعلم رجوع كرد. البته توجه داريد كه انتخاب بهترين نظر در بين آراء متخصصان يك علم بدون تخصص در آن علم ممكن نيست.

10. تاكنون از كسى تقليد نمى كرده ام آيا مى توانم از مرجعى كه از دنيا رفته است تقليد كنم؟ درباره اعمال گذشته چه بايد كرد؟

تقليد ابتدايى از ميت جايز نيست. بنابراين، فعلا وظيفه شما آن است كه تحقيق كنيد و از مرجعى كه اعلم مى دانيد و يا احتمال اعلميت او را مى دهيد، تقليد كنيد. اگر احتمال اعلميت هيچ يك

ص:11

از مراجع زنده را هم نمى دهيد، مى توانيد از هر كدام تقليد كنيد. درباره اعمال گذشته نيز نظر مرجع تقليدى را كه انتخاب خواهيد كرد جويا شويد.

11. مقلد يكى از مراجع بودم و پس از فوت او بدون رجوع به مجتهد زنده، به تقليد از او باقى ماندم؛ اكنون چه وظيفه اى دارم؟

بايد به مجتهد زنده اعلم مراجعه كنيد، و مطابق نظر او، در مسأله بقاى بر تقليد از ميت، عمل نمائيد.

ص:12

16. آيا خون كم تر از درهم كه در نماز بخشيده شده، پاك است؟

خون كم تر از درهم، نجس و نجس كننده است؛ ولى اگر در بدن و لباس نمازگزار باشد، نماز با آن صحيح است.

17. اگر لباس نجس را در آفتاب خشك كنيم، پاك مى شود يا به شستن نياز دارد؟

آفتاب با شرايطى، فقط مى تواند چيزهاى ثابت از قبيل در، ديوار و پنجره را پاك كند اما لباس و مانند آن كه قابل نقل و انتقال هستند، با آفتاب پاك نمى شوند.

18. اگر دست يا جايى از بدن نجس شود، چگونه مى توان با آب قليل پاك نمود؟

چنانچه بر اثر بول نجس شده باشد، پس از برطرف شدن عين نجاست دو مرتبه آب بريزيد، و اگر بر اثر خون و مانند آن نجس شده باشد، پس از برطرف شدن عين نجاست يك مرتبه آب ريختن كافى است.

19. اگر آب لوله كشى روى زمين نجس بريزد و به لباس و بدن ترشّح كند، آيا همچنان پاك است يا نجس مى شود؟

چون آب لوله كشى شهرها به كر متصل است، به هر موضع نجسى كه برسد آن را پاك مى كند. بنابر اين، اگر آب لوله كشى، حتى از محلى كه نجس است به انسان ترشح كند پاك است؛ مگر اين كه عين نجاست، (مانند خون) در آب ترشح شده، باشد.

20. آيا عرق بدن خانم ها در ايام عادت نجس است؟

خير، عرق بدن خانم ها در ايام عادت نجس نيست.

ص:14

رعايت شود.

26. شست پاى شخصى شكسته است و روى آن انگشت را گچ گرفته اند، اگر گچ پاك باشد آيا براى مسح پا نيازى به پارچه اضافى است؟ و يا مى توان روى همان گچ را مسح نمود؟

باتوجه به مسأله شماره 252 توضيح المسائل - «بعد از مسح سر بايد باترى آب وضو كه در دست مانده روى پاها را از سر يكى از انگشت ها تا... مسح كند» - لازم نيست مسح حتماً بر روى شست پا انجام شود و مسح، يكى از انگشتان ديگر هم كافى است. بنابراين، وقتى مانعى مثل گچ يا باند يا لاك بر روى شست باشد، بايد از سر انگشت ديگر مسح كرد و جاى جبيره نيست.

27. كسى كه دست راست او از بالاى آرنج قطع شده است، چگونه مى تواند وضو وغسل را انجام دهد؟

در مورد سؤال پس از شستن صورت، دست چپ را بشويد و با همان دست مسح سر و پاها را به ترتيب انجام دهد.

28. اگر آبى خارج از آب وضو به اعضاى وضو بريزد، آيا وضو باطل مى شود؟

آب خارج از وضو اگر به محل مسح سر و پا بپاشد بايد قبل از مسح سر و پا، آن ها را خشك نمود و در اين صورت وضو اشكال ندارد، همچنين اگر در موقع شستن صورت و دو دست، آب به آن ها بپاشد، و با آن آب قصد شستن وضويى كنند، در اين صورت نيز وضو صحيح است. تنها در صورتى كه پس از پايان شستن دست چپ آبى خارج از وضو به كف دست راست يا چپ

ص:16

برسد، نمى توان با آن مسح نمود.

29. آيا بستن شير آب در هنگام وضو، براى وضو اشكال دارد؟

خير، اشكال ندارد، بلى در حال مسح، اگر آب وضو غلبه بر رطوبت شير نداشته باشد، و مسح، مخلوط با آب خارج انجام شود، وضو باطل مى شود.

30. اگر در حين وضو چيزى بخوريم، وضويمان درست است؟

اشكال ندارد؛ ولى بهتر است انسان اعمال وضو را با توجه و حضور قلب بيشتر انجام دهد.

31. آيا مى توان قبل از اذان وضو گرفت و بعد با همان وضو نماز خواند؟

وضو گرفتن به قصد با طهارت بودن مستحب است. بنابراين، با اين قصد مى توان قبل از وقت نماز، وضو گرفت و بعد از داخل شدن وقت نماز، با همان وضو، نماز خواند.

32. لمس آرم جمهورى اسلامى، كلمات GOD ، «سيد الشهداء» و «ا...»، بدون وضو چه حكمى دارد؟

به طور كلى لمس كردن اسامى خداى تعالى - به هر زبان كه نوشته شده باشد جايز نيست - و بنابر احتياط، مسّ اسامى پيامبر صلى الله عليه و آله و ائمّه معصومين عليهم السلام و همچنين نام مبارك حضرت زهرا عليهاالسلام بدون وضو جايز نيست؛ ولى به اين شكل نوشتن: «ا...»، اگر همزه ى آن به عنوان همزه ى الله نوشته شده باشد، مسّ آن بدون طهارت جايز نيست. و سيد الشهداء اسم امام نيست. و لمس آن بدون وضو جايز است. البتّه

ص:17

بايد از توهين و بى احترامى پرهيز شود. و بنابر احتياط از مسّ آرم جمهورى اسلامى بدون طهارت اجتناب گردد.

را به نيت غسل نشسته است، غسلش صحيح نيست و نمازهايى را كه با غسل غير صحيح انجام داده بايد قضا كند. البته روزه هايى كه گرفته صحيح است و قضا و كفاره ندارد.

37. اين جانب به وسواس مبتلايم و اطمينان به شسته شدن بدنم در غسل پيدا نمى كنم، آيا مى توانم از همسرم در غسل كمك بگيرم؟

در غير موارد اضطرار، كسى نبايد ديگرى را وضو يا غسل دهد؛ اما اگر نگاه كند و بگويد كه به كجاى بدن آب رسيده است، اشكال ندارد.

38. آيا با غسل جنابت احتياطى مى شود نماز خواند؟

زمانى با غسل جنابت مى شود نماز خواند كه شخص واقعاً جنب بوده و غسل كرده باشد؛ و با غسل احتياطى نمى شود نماز خواند.

39. در چه صورتى مى توان بجاى غسل تيمّم كرد؟ آيا خجالت هم مى تواند مجوز تيمّم باشد؟

خجالت كشيدن مجوز تيمم كردن نيست و در احكام الهى خجالت كشيدن معنا ندارد؛ چنان كه در روايت است: «لاحياء فى الدين». جواز تيمم تنها در 7 مورد است كه در رساله هاى عمليه ذكر شده است.

40. اگر انسان در خواب جنب شود آيا از موارد جنابت از حرام است؟

خير، احتلام (جنب شدن در خواب)، جنابت از حرام نيست.

ص:19

41. اين كه در رساله فرموده اند: «غسل جنابت به خودى خود مستحب است» يعنى چه؟ آيا هر وقت به حمام مى رويم مى توانيم يك غسل جنابت مستحبى بجاى آوريم؟

مقصود آن است كه اگر كسى جنب شود، قبل از داخل شدن وقت نماز، غسل براى او مستحب است ولى پس از داخل شدن وقت نماز يا براى انجام كارهاى ديگرى كه شرط آن طهارت است، مثل طواف، غسل واجب مى شود. و اگر شخص جنب نباشد، غسل كردن به عنوان جنابت معنا ندارد و لغو است.

42. آيا اگر قبل از داخل شدن وقت نماز، غسل جنابت انجام داديم مى توانيم با آن نماز بخوانيم يا وضو لازم است؟

چنانچه كارى كه وضو را باطل مى كند (مثل خوابيدن، بول كردن و...) انجام نداده باشيد، مى توانيد با آن غسل، نمازهاى واجب و مستحب را بجاى آوريد و وضو گرفتن لازم نيست.

43. غسل مس ميت بر عهده ام بود فراموش كردم انجام دهم، پس از يك روز جنب شدم و غسل جنابت انجام دادم، آيا كفايت مى كند يا حتماً بايد غسل مس ميت را بجاى آورم؟

غسل جنابت از ساير غسل ها كفايت مى كند؛ هر چند در موقع غسل توجهى به وجوب غسل هاى ديگر نداشته باشيد.

44. در مسأله تكليف نماز و روزه هايم چه مى شود؟

نمازهائى كه پس از مس ميت و قبل از انجام غسل جنابت خوانده ايد، قضا نماييد؛ ولى روزه آن روز صحيح است و قضا ندارد.

45. آيا لمس كردن استخوان مرده به غسل مس ميت نياز دارد؟

ص:20

براى مسّ استخوانى كه گوشت ندارد، و از ميّت جدا شده و آن را غسل نداده اند، بنابر احتياط واجب، بايد غسل كرد.

البتّه لمس استخوان شهيدانى كه در جبهه به شهادت رسيده اند، غسل ندارد.

46. زمان غسل جمعه چه وقت است؟

وقت غسل جمعه از طلوع فجر تا اذان ظهر است؛ ولى كسى كه تا آن موقع غسل جمعه انجام نداده، بعد از ظهر نيز مى تواند بدون قصد ادا و قضا آن را انجام دهد.

50. در تيمم بدل از غسل، هنگامى كه آب به دست آورديم بايد غسل كنيم؟

پس از برطرف شدن عذر شرعى (نبودن آب، ضرر داشتن آب، تنگى وقت و...) بايد غسل كرد.

ص:22

56. اگر دستمال يا چيز نجس ديگرى همراه نمازگزار باشد، چه حكمى دارد؟

بودن اشيايى مانند دستمال كوچك، كليد، چاقو و پول نجس به همراه نماز گزار، در صورتى كه نجاست آن به بدن و لباس سرايت نكند، اشكال ندارد.

57. استفاده از زنجير، انگشتر و حلقه نامزدى طلا براى مردان چه صورت دارد؟

زينت به طلا براى مرد در هر حال حرام است و نماز با آن باطل است.

58. اگر با لباسى كه مقدارى خون دارد نماز بخواند، حكمش چيست؟

اگر مقدار خون، كم تر از درهم] تقريباً به اندازه سكه دو ريالى [باشد، نماز صحيح است؛ جز خون هاى سه گانه خانم ها و خون كافر و سگ و خوك، كه حتّى با كم تر از درهم آن هم نمى توان نماز خواند.

59. اگر لباس كسى كه مشغول نماز است خونى باشد، واجب است به او اطلاع دهيم؟

تذكر دادن لازم نيست و نماز او با عدم اطلاع صحيح است. ولى اگر نمازگزار حكم شرعى بطلان نماز با خون بيش تر از درهم را نمى داند، از باب ارشاد جاهل لازم است حكم شرعى مسأله براى او بيان شود.

60. نماز خواندن با مانتو و روسرى چه صورت دارد؟

ص:24

اگر شرايط لباس نمازگزار در آن رعايت شود و مقدارى از صورت كه شستن آن در وضو واجب نيست و زير چانه و دست ها از مچ به بالا و موى سر كاملا پوشيده باشد، اشكال ندارد؛ هر چند نماز با چادر براى رعايت پوشش در نماز آسان تر و بهتر است.

61. آيا نماز خواندن روى تخت جايز است؟

اگر هنگام نماز، تخت، حركت زيادى نداشته باشد و بدن روى آن آرام گيرد، نماز صحيح است.

62. در نماز جمعه از روزنامه اى كه اسم خدا در آن نوشته شده است به عنوان زير انداز استفاده مى كنيم، اشكال دارد؟

نشستن و ايستادن روى چيزى كه اسم خدا در آن نوشته شده است، حرام است و نبايد روى آن نماز خواند.

63. اگر كسى به اين مسأله توجه نداشته كه بسم الله الرحمن الرحيم را در نماز بايد به قصد همان سوره اى كه مى خواهد بخواند بگويد، معمولا اول بسم الله را مى گفته و سپس سوره را در ذهن تعيين مى كرده است، آيا بايد نمازهايى كه تاكنون خوانده قضا كند؟

در مورد سؤال، نمازهايى كه قبلا خوانده قضا ندارد؛ ولى بايد در نمازهاى بعد رعايت كند و بسم الله... را به قصد همان سوره اى كه مى خواهد بخواند، تلاوت كند.

64. اگر اشتباهاً سوره را قبل از حمد بخوانيم، سجده سهو واجب مى شود؟

خير، سجده سهو واجب نمى شود، البته بايد پس از قرائت حمد، مجدداً سوره كاملى خوانده شود.

ص:25

65. در نماز بجاى سوره قل هو اللّه احد مى توانيم يك سوره ديگر از قرآن بخوانيم اما چهار سوره است كه خواندن هر يك از آن ها به تنهايى كافى نيست بلكه بايد با سوره ديگرى خوانده شود. آن چهار سوره كدامند و چگونه بايد خوانده شوند؟

در نماز بجاى قل هو الله احد... خواندن هر يك از چهار سوره «انشراح»، «والضحى»، «فيل» و «ايلاف» به تنهائى كفايت نمى كند، بلكه دو سوره والضحى و الم نشرح، و هم چنين دو سوره فيل و ايلاف در نماز، هر كدام يك سوره حساب مى شوند.

66. در ركوع نماز بايد دست ها روى زانو باشد يا اگر بالاتر از زانو هم گذاشته شود، اشكال ندارد؟

اگر به مقدارى كه بتواند دست را بر زانو بگذارد خم شود كافى است، و دست گذاشتن بر روى زانو در حال ركوع واجب نيست. و اگر بدن در حال ذكر ركوع، آرامش داشته باشد، مى توان دست ها را رها كرد؛ اما مستحب است مردها كف دست ها را روى استخوان زانو بگذارند و خانم ها بالاى زانو قرار دهند.

67. كسى كه با سرعت به سجده مى رود اگر سرش بيش از يك بار به مهر بخورد حكمش چيست؟

در مواردى كه سر بدون اختيار از محل سجده برمى گردد و دوباره بدون اختيار به محل سجده مى رسد، يك سجده محسوب مى شود و نماز صحيح است؛ اما اگر مى تواند بعد از برگشتن سر از محل سجده از فرود دوباره آن به مُهر جلوگيرى كند؛ بايد از برگشتن سر به سجده خوددارى كند و آن رايك سجده به حساب آورد (حتّى اگر ذكرسجده را نگفته باشد) و بعد از نشستن، دوباره به سجده برود و آن را سجده دوم خودحساب كند.

ص:26

68. اگر در حال خواندن نماز، بچه اى مهر را بردارد، چه بايد كرد؟

اگر چيزى كه سجده بر آن صحيح است در دسترس او باشد، بايد برهمان سجده كند؛ و گر نه - اگر وقت وسعت دارد - نماز را بشكند و دوباره با چيزى كه مى توان بر آن سجده كرد، نماز بخواند. امّا اگر وقت تنگ است و نماز قضا مى شود، بايد به لباس خود سجده كند؛ و اگر آن هم ممكن نبود، به پشت دست سجده كند.

69. اگر هنگام گذاشتن پيشانى روى مهر نماز، قسمتى از موى سر يا چادر بين پيشانى و مُهر حائل شود، وظيفه چيست؟

بايد به طورى كه پيشانى از روى مهر بلند نشود و سجده زياد نگردد، مو يا چادر را كنار بزنند و بعد از استقرار پيشانى روى مهر، ذكر سجده را بگويند. البتّه اگر پيشانى به مقدارى كه در سجده لازم است، روى مهر باشد، كنار زدن چادر يا مو از پيشانى لازم نيست.

70. آيا براى انجام سجده واجب قرآن، رعايت حجاب براى خانم ها لازم است يا خير؟

در سجده واجب قرآن، اگر مواضع هفتگانه سجود بر زمين باشد و پيشانى بر مُهر يا چيزى كه سجده بر آن صحيح است قرار گيرد، كافى است و رعايت حجاب و روبه قبله بودن و وضو داشتن لازم نيست.

71. اگر كسى آيه سجده را از ذهن بگذراند ولى بر زبان نياورد، مثلاً از روى قرآن نگاه كند، آيا سجده بر او واجب مى شود؟

ص:27

صرف خطور در ذهن موجب وجوب سجده نمى شود.

72. آيا در سجده هاى مستحب هم، بايد شرايط سجده واجب رعايت شود؟

در سجده هاى مستحب، مثل سجده شكر، رعايت شرايط سجده واجب لازم نيست.

73. آيا قنوت را مى توان به زبان فارسى خواند؟

دعا به غير عربى در قنوت اشكال ندارد.

74. آيا ترك قنوت اشكالى دارد؟

قنوت مستحب است وترك آن سهواً ياعمداً مبطل نماز نيست.

75. آيا چرخاندن انگشتر و نگاه به نگين در حال قنوت استحباب دارد؟

انگشتر عقيق به دست كردن براى نماز و نيز نگاه كردن به كف دست در قنوت استحباب دارد؛ (بحار، ج 85، ص 195) ولى براى استحباب چرخانيدن انگشتر و نگاه به آن دليلى نيافتيم.

76. آيا فقط در سجده آخر نماز مى توانيم «يا وليالعافيه...» را بگوييم؟

دعاى مذكور و هر دعاى ديگر را مى توانيد در تمام سجده ها بخوانيد و مخصوص سجده آخر نماز نيست؛ بلكه خواندن دعا در حال ايستادن و نشستن و ركوع هم جايز است.

77. كسى كه در ركعت سوم يادش آمد تشهد را فراموش كرده، چه وظيفه اى دارد؟

اگر قبل از رفتن به ركوع يادش بيايد كه تشهد را نخوانده، بايد

ص:28

بنشيند و تشهد را انجام دهد و دوباره ركعت سوم را بخواند؛ و اگر در ركوع يا بعد از آن متوجه شد كه تشهد را نخوانده است، پس از تمام شدن نماز، قضاى تشهد فراموش شده را بجاى آورد. و بعد از آن دو سجده سهو، انجام دهد.

در صورت اول نيز، انجام دو سجده سهو، بنابر احتياط، واجب است.

78. اگر شخصى ندانسته تسبيحات اربعه را بيش تر از سه مرتبه بخواند، آيا نمازش باطل مى شود؟

نمازش صحيح است.

79. كسى كه بجاى تسبيحات اربعه، حمد شروع كرده چه كند؟

اگر سهواً حمد را شروع كرده است، بايد آن را رها كند و دوباره با توجّه، حمد تنها يا تسبيحات را بخواند؛ ولى اگر در ركوع يادش آمد، نمازش صحيح است.

80. اگر در بين نماز ظهر شك كند كه نيت نماز ظهر كرده يا عصر، چه بايد بكند؟

بايد به نيت ظهر، نماز را تمام كند، و صحيح است.

81. اگر هنگام قرائت تسبيحات اربعه نماز چهار ركعتى شك كند سه ركعت خوانده يا چهار ركعت تكليف چيست؟

شك سه و چهار در هر جاى نماز كه پيش آيد - اگر بعد از تأمل، ظّن به يك طرف پيدا نشود - بايد بنا را بر چهار بگذارند و نماز را تمام كنند و بعد از نماز، يك ركعت نماز احتياط ايستاده يا دو ركعت نشسته بجاى آورند؛ و نماز صحيح است.

82.

ص:29

كسانى كه در نماز حواس پرتى دارند و شك مى كنند، وظيفه شان چيست؟

با حواس پرتى معمولى، نماز باطل نمى شود؛ گرچه از ارزش آن كاسته مى شود و براى حضور قلب در نماز، انتخاب زمان و مكان مناسب، نماز اول وقت و در محل خلوت و نيز شركت در نماز جماعت توصيه شده است. توجه كافى به مقدمات نماز و دقت در آن، همانند وضوى شاداب گرفتن و گفتن اذان و اقامه و مستحبات ديگر، بجاى آوردن نافله ها، توجّه به مفاهيم نماز و خود را در محضر خدا ديدن، در پيدايش حضور قلب و پيشگيرى از عارضه حواس پرتى و شك، مؤثر است.

83. اگر در نماز حواسمان نباشد، آيا مى توانيم نماز را به هم زده، دوباره شروع كنيم؟

برهم زدن نمازِ واجب و از سرگرفتن آن جايز نيست. مگر آنكه حواس شما بقدرى پرت شود كه متوجه نماز نباشيد ونفهميداصلا چه كارمى كنيد.

84. در بين نماز عصر يقين كردم نماز ظهر را نخوانده ام، آيا لازم است نماز را تمام كنم يا مى توانم نماز را باطل نمايم و نماز ظهر را شروع كنم؟

در اين مورد لازم است نيت خود را به نماز ظهر برگردانيد و نماز را تمام كنيد و همچنين است كه اگر در بين نماز عشا متوجه شديد نماز مغرب را نخوانده ايد و وقت عدول به نماز مغرب نگذشته است - يعنى وارد ركوع ركعت چهارم نشده ايد - لازم است با نيت نماز مغرب، نماز را به پايان برسانيد.

ص:30

85. قصد خواندن نماز ظهر داشتيم، اشتباهاً نماز عصر را نيت كرديم، حكم آن چيست؟

اگر قصد خواندن نماز ظهر داشتيد و اشتباهاً گفتيد نماز عصر مى خوانم، يعنى اشتباه در تطبيق كرده ايد و بعد متوجه شديد، نماز شما به عنوان ظهر صحيح است؛ اما اگر واقعاً قصد نماز عصر كرديد و در بين نماز متوجه شديد - چنان چه نماز ظهر را نخوانده باشيد - نيت را به نماز ظهر برگردانيد و نماز را به عنوان ظهر تمام كنيد.

86. آيا نماز احتياط را بايد بلافاصله پس از سلام نماز بخوانيم؟

بلى، واجب است نماز احتياط را بلافاصله بعد از سلام نماز و بدون انجام كارهاى منافى نماز مانند روى برگرداندن از قبله، بجاى آورد.

شرعى] تقريباً 22 كيلومتر [فاصله دارد و تقريباً هر روز اين مسير را براى تحصيل مى رود و بر مى گردد، درباره نماز و روزه چه تكليفى دارد؟

در غير سفر اول، نماز تمام، و روزه صحيح است.

90. نماز و روزه دانشجويى كه دو روز در هفته به محل تحصيل مى رود و در همان روز به وطن بر مى گردد و فاصله محل تحصيل و وطنش بيش از چهار فرسخ شرعى است، چگونه است؟

در غير سفر اول، نماز تمام، و روزه صحيح است.

91. دانشجوى دانشگاه پيام نور كه بعضاً هر دو هفته يك بار يا بيش از ده روز يك بار به محل درس مى رود و برمى گردد، چه حكمى دارد؟

نمازش در بين راه و محل تحصيل شكسته است و روزه صحيح نيست.

92. مقلد مرجع تقليدى هستم كه نماز و روزه ام را به جهت مسافرت براى تحصيل تمام مى داند. اگر در بين دو ترم ده روز در وطن بمانم، در بازگشت به دانشگاه نمازم چه صورت دارد؟

در سفر اول بعد از ده روز كه به محل تحصيل مى رويد نماز شكسته و در سفرهاى بعدى تمام است.

93. حكم نماز و روزه استادانى كه يك يا چند روز در هفته به محل تدريس رفت و آمد دارند، در دو صورت زير چگونه است:

الف - محل تدريس يك شهر است.

ب - محل تدريس شهرهاى مختلف است.

در هر دو صورت، در غير سفر اول، نماز تمام، و روزه صحيح است.

ص:32

94. دانشجويى كه هر هفته شنبه به محل تحصيل مى رود و چهارشنبه يا پنجشنبه به وطن مراجعت مى كند، نماز و روزه اش چگونه است؟

در غير سفر اول، نماز تمام، و روزه صحيح است.

95. اگر شخصى را در حال بيهوشى براى معالجه به شهرى ديگر انتقال دهند و پزشكان، دوره درمانش در بيمارستان را كم تر از ده روز تعيين كنند، پس از به هوش آمدن - در مدتى كه در بيمارستان است - نمازش تمام است يا شكسته؟

يكى از شرائط براى شكسته شدن نماز مسافر آن است كه «از اول مسافرت قصد هشت فرسخ را داشته باشد». بنابراين، شخصى كه در حال بى هوشى به شهر ديگر منتقل شده است، قصد مسافرت نداشته و نمازش در آن شهر تمام است؛ هر چند كم تر از ده روز بماند.

98. آيا مأموم مى تواند زودتر از امام سلام دهد؟

بلى، و نماز او صحيح است؛ ولى تبعيت از امام جماعت در سلام، مستحب و افضل است.

99. اگر شخص قبل از امام جماعت تكبيرة الاحرام نماز را بگويد، نمازش چه صورتى دارد و وظيفه اش چيست؟

در مورد سؤال، نماز او فرادى مى شود، و اگر بخواهد درك جماعت كند، مى تواند نيت را به نماز مستحبى تغيير داده، و آن را رها كند و مجدداً پس از تكبير امام، تكبيرة الاحرام بگويد و نماز را با جماعت بخواند.

100. آيا در هنگام قرائت امام جماعت، حركت بدن مأموم اشكال دارد؟

به مقدارى كه از حالت نماز خارج نشود، اشكال ندارد.

101. امامت كسى كه قسمتى از دست و يا پاى او قطع شده است، چه صورت دارد؟

امامت فرد مذكور صحيح نيست.

102. آيا امام جماعت مى تواند، دو بار نماز ظهر و عصر رابخواند؟

امام جماعت مى تواند براى گروه ديگرى غير از مأمومين نوبت اوّل، نماز جماعت مجدد بخواند.

شده بجا آورد و فرقى نمى كند كه قضا را در سفر بجا آوريم يا در حضر (وطن). همچنين نمازى را كه در سفر قضا شده بايد به همان صورت كه قضا شده بجا آوريم؛ مثلاً اگر كسى مسافر است و نماز ظهرش كه بايد دو ركعتى مى خواند قضا شد، هر وقت بخواهد قضاى آن نماز را بخواند بايد دو ركعتى بخواند.

104. آيا در قضاى نماز بايد مراعات جهر (بلند) و اخفات (آهسته) را بنمايم؟

نماز قضا، در آهسته خواندن و بلند خواندن، تابع نماز ادا است. پس اگر نماز ظهر و عصر است، در قضا هم بايد حمد و سوره را آهسته بخوانند واگر نماز صبح يا مغرب و عشا است، در قضا هم بايد مردها حمد و سوره را بلند بخوانند.

105. بعد از سن تكليف بعضى از نمازهايم را درست انجام نداده ام، الان چگونه بايد آن ها را قضا كنم؟

هر مقدار از نمازهايتان را كه يقين داريد بجا نياورده ايد يا به صورت باطل انجام داده ايد، بايد قضا كنيد. مى توانيد قضاى نمازها را به تدريج انجام دهيد.

106. مقدارى نماز و روزه قضا دارم، آيا مى توانم در اين مورد كسى را اجيرنمايم؟

خير، شخص زنده نمى تواند براى قضاى نماز و روزه خود اجير بگيرد، و لازم است قضاى نماز و روزه هاى خود را خودش به تدريج بجاى آورد.

107. آيا قضاى نماز پدر و مادر بر پسر بزرگ تر واجب است؟

ص:35

اگر پدر بجهت عذرى نماز يا روزه اش را بجا نياورده باشد، بعد از فوت او، بر پسر بزرگتر واجب است قضا نمايد، يا براى انجام آن اجير بگيرد، هر چند پدر نتوانسته قضا كند، و بنابر احتياط، اگر از روى نافرمانى هم ترك كرده باشد، پسر بزرگتر بايد آن را قضا نمايد، يا براى او اجير بگيرد، در مورد مادر نيز احتياط واجب رعايت اين حكم است.

108. اگر تعداد نمازهاى قضاى آيات را فراموش كرده باشيم، چگونه بايد آن ها را بجاى آوريم؟

به مقدارى كه يقين داريد قضا كنيد، و در موارد شك، قضا لازم نيست؛ و چنانچه سبب نمازها نيز مختلف باشد، مثلاً يكى براى زلزله و يكى براى خورشيد گرفتگى و يكى براى بادهاى سياه و سرخ باشد، هنگام قضا، تعيين آن مطابق احتياط است.

109. تعداد نمازهايى كه نخوانده ام زياد است و نمى دانم چقدر است آيا غير از قضا براى جبران آن مى توان كار ديگرى كرد؟

هيچ عملى جبران نماز قضا شده را نمى كند جز بجاى آوردن آن. بنابراين سعى كنيد تا به تدريج نمازهايى را كه يقين داريد از شما قضا شده است بجا آوريد؛ مثلاً مى توانيد پس از هر نماز روزانه يك نماز قضا هم بخوانيد، يا هر شب قبل از خواب به خواندن چند نماز قضا اقدام كنيد. با تصميم و داشتن اراده اى قوى انجام اين كار چندان سخت نيست. خداوند متعال شما را در انجام تكاليف شرعى موفق فرمايد.

110. مى فرمايند: «هيچ كارى جبران نمازهاى قضا شده را نمى كند مگر انجام نماز قضا»، اما در كتاب گنج هاى معنوى در

ص:36

روايتى آمده است كه اگر كسى شب دوشنبه 50 ركعت نماز بخواند و روز آن را روزه بگيرد و ظهر دوشنبه نيز 50 ركعت نماز بخواند و بعد از آن صد مرتبه استغفار كند، با صد سال نماز قضا شده مطابق است. آيا اين روايت درست است؟

وجوب قضاى نماز، مورد اتفاق نظر فقها است. اگر روايت مذكور از نظر سند هم مشكل نداشته باشد، مورد عمل فقها قرار نگرفته است. و نماز مذكور جبران نمازهاى قضا شده را نمى كند.

111. در مواردى كه معلوم شود شخص غسل صحيح انجام نداده است، نمازهايش بايد قضا شود اما روزه هايش صحيح است و قضا ندارد؛ چرا؟

طهارت (با وضو و غسل بودن) در نماز، شرط واقعى است. بنابراين، هر وقت متوجه شويم نماز بدون طهارتِ صحيح انجام گرفته، بايد اعاده يا قضا شود؛ اما در مورد روزه، طهارت از جنابت و حيض شرط ذُكرى است و بقاى عمدى بر جنابت و حيض مبطل است، و كسى كه غسل خود را در واقع، باطل انجام داده، ظاهراً وظيفه خود را انجام شده، و مسؤوليت خود را پايان يافته مى بيند و بقاى عمدى بر جنابت ندارد.

112. شخصى به علت پيرى و بيمارى از خواندن نماز ايستاده معذور است و نمازهاى خود را نشسته مى خواند آيا مى تواند قضاى نمازهاى گذشته خود را به صورت نشسته بجاآورد يا بايد بعد از مرگ براى او انجام دهند؟

در مورد سؤال، واجب است نمازهاى قضا را شخصاً بجا آورد و اين نمازها هر چند به صورت نشسته باشد از نمازهاى قضاى او كفايت مى كند. بلى هر مقدار از نماز قضا كه باقى بماند مى توانند

ص:37

بعد از مرگ برايش انجام دهند.

113. اگر كسى قبل از ظهر بخوابد و تا اذان مغرب بيدار نشود قضاى نماز ظهر و عصر بر او واجب است؟

بلى، نمازهايى كه به جهت خواب بودن بجا نياورده است، بايد قضا نمايد.

117. شخصى مدتى در نماز جمعه شركت كرده و نماز ظهر را نمى خوانده است اكنون متوجه شده كه مرجع تقليدش مى فرمايد: «بنا بر احتياط پس از نماز جمعه بايد نماز ظهر هم خوانده شود» فعلاً تكليف او چيست؟ بجا آوردن قضاى نمازهاى ظهر جمعه يا قضاى نمازهاى ظهر و عصر جمعه يا...؟

اگر در اين مسئله احتياطى به مرجع ديگرى كه نماز جمعه را كافى از نماز ظهر مى داند مراجعه نمايد، نياز به قضاى نمازهاى ظهر گذشته نيست و در آينده هم نيازى به اعاده نماز ظهر ندارد.

118. آيا شركت در نماز جمعه واجب است؟

خواندن نماز جمعه در زمان غيبت احتياطاً و به رجاء مطلوبيت جايز است. لكن نبايد اكتفا به نماز جمعه نمايند، و نماز ظهر را هم بنابر احتياط بجا آورند و اقتداء به نماز عصر امامى كه نماز جمعه را خوانده و نماز ظهر را نخوانده، بنابر احتياط صحيح نيست، مگر اين كه بعد از نماز جمعه، امام نيز نماز ظهر را احتياطاً بخواند.

طبق حديث «من ترك الصلوة متعمداً فقد كفر» آيا انسان هايى كه عمداً نماز را ترك مى كنند كافر هستند؟

كفرى كه در رابطه با ترك نماز آمده، كفر عملى؛ يعنى مبالغه در عصيان و نافرمانى است و به معناى كفر اعتقادى نيست و احكام آن را ندارد. بلى اگرترك نماز همراه با انكار آن باشد، موجب ارتداد ونجاست مى گردد.

122. هم غذا شدن و رفت و آمد با افرادى كه نماز نمى خوانند چه حكمى دارد؟

ترك نماز اگر از روى بى مبالاتى باشد، موجب كفر و نجاست نمى شود و ادامه رفت و آمد با ايشان در صورت احتمال تأثير گذارى مانعى ندارد.

123. آيا نمازهايى كه قبل از بلوغ خوانده شده بجاى از دست رفته هاى بعد از بلوغ حساب مى شود؟

نمازهايى كه بعد از بلوغ فوت شده، واجب است قضا شود. و نمازهاى قبل از بلوغ بجاى قضاى واجب محسوب نمى شود.

124. با توجّه به اين كه به پوشيدن بهترين لباس و زينت كردن و... در هنگام نماز خواندن سفارش شده است. حكم آرايش كردن در موقع نماز (يعنى استفاده از لوازم آرايش و عطرها و... اعم از خارجى و ايرانى) چه مى باشد؟

پوشيدن لباس تميز و روشن و آراستن ظاهر و خوشبو كردن بدن با عطر در هنگام نماز از جمله چيزهايى است كه به آن سفارش شده است و امّا درباره آرايش چهره در هنگام نماز توصيه اى نرسيده است.

ص:40

بلى اگر قبلا خانمى آرايش كرده باشد نماز خواندن با آن اشكال ندارد مگر آن كه لوازم آرايشى مانع رسيدن پوست پيشانى به مهر شود.

125. در مسافرت، در مسجدى نماز خواندم و اشتباهاً مُهر را همراه خود آوردم، وظيفه ام چيست؟

مهر را به وسيله مسافر يا پُست به مسجد مذكور برگردانيد. نماز با مهرى كه براى نماز گزاران مسجد خاصى وقف شده است، در خارج از آن مسجد صحيح نيست.

126. نماز اول وقت، بدون رعايت مستحبات بهتر است، يا ديرتر از اول وقت با رعايت مستحبات؟

نماز اول وقت، اگر چه مختصر و بدون تعقيبات باشد، بر نماز آخر وقت رجحان دارد؛ و نماز جماعتى كه مختصر خوانده شود، از نماز فرادا كه آن را طول بدهند، برتر است.

127. سروقت و فرادا نماز خواندن بهتر است يا با مدتى تأخير و جماعت؟

خواندن نماز به جماعت افضل است هر چند مقدارى از اول وقت بگذرد.

128. بين نماز اول وقت و درس (كلاس درسى كه در زمان اذان ظهر دائر است)، كدام ارجحيت دارد؟ آيا جايز است كلاس درس را به خاطر نماز اول وقت ترك كرد؟

خواندن نماز در ابتداى وقت، مستحب مؤكد است ولى چنانچه رها كردن كلاس درس در اول وقت، توهين به استاد و يا خلاف مقررات دانشگاه و يا باعث ركود علمى گردد نماز خود را پس از

ص:41

پايان كلاس بجاى آوريد.

129. در حال جنابت يا عادت ماهانه مى توان نماز ميت خواند؟

بلى مى توان نماز ميت خواندو نماز صحيح است؛ اگر چه احتياط مستحب آن است تمام چيزهايى كه در نمازهاى ديگر لازم است در نماز ميت نيز رعايت شود.

130. آيا براى خسوف و كسوف كه متوجه آن نشده ايم و ديگران خبر مى دهند، نماز آيات واجب است؟

اگر در زمان گرفتن ماه يا خورشيد متوجه نشده ايد و بعد از پايان خسوف و كسوف اطلاع پيدا كرديد، در صورتى كه تمام قرص ماه و يا خورشيد نگرفته باشد، نماز آيات بر شما واجب نيست.

131. چرا در مسافرت نمى توانيم روزه بگيريم و نماز شكسته است؟

شكسته شدن نماز و واجب نبودن روزه در مسافرت، حكم امتنانى است و شايد يكى از حكمت هايش اين باشد كه چون غالباً مسافرت همراه با يك سرى دشوارى هاست، خداوند متعال نيز بعضى از احكام را براى تسهيل در امر مردم، تخفيف داده است.

132. اگر قبل از نماز، پدرى با فرزندش كار داشته باشد و او را صدا بزند، وظيفه پسر چيست؟

اگر وقت نماز تنگ است، بايد نماز را بخواند و بعد به سراغ كار پدر برود؛ اما اگر وقت وسعت دارد، مى تواند كار پدر را مقدم

ص:42

بدارد؛ بلى اگر تأخير در انجام فرمان پدر، موجب رنجش خاطر او مى شود، در وسعت وقت، بايد امر پدر را مقدم بدارد.

133. نماز عيد فطر و قربان واجب است، يا مستحب؟

نماز عيد در زمان غيبت امام عصر عليه السلام مستحب است

ص:43

گناه حفظ شوند والاّ از ثواب و ارزش روزه كاسته مى شود.

138. شخصى كه به حرمت و حكم استمناء آگاهى نداشته و بدون غسل، نماز و روزه بجاى آورده است، چه حكمى دارد؟

نمازهائى را كه بدون غسل خوانده، بايد قضا كند، و نسبت به روزه ها، اگر واقعاً در زمانى كه استمنا مى كرده به حكم مسأله جاهل بوده و در تحقيق و سؤال كوتاهى نكرده است، روزه ها قضا ندارد.

139. شب، قصد گرفتن روزه داشتم اما سحر بيدار نشدم تا قصد كنم. نزديك آفتاب از خواب بيدار شدم، آيا روزه ام صحيح است؟

بلى صحيح است و لازم نيست حتما سحر بيدار شويد و نيت روزه كنيد.

140. اگر در شب ماه رمضان جُنُب شويم و تا نزديك اذان صبح غسل را به تأخير اندازيم و سپس تيمم كنيم، آيا روزه صحيح است؟

تأخير غسل، معصيت و گناه است، اما در مورد سؤال كه عمداً غسل را تأخير انداخته ايد، لازم است با تيمم روزه بگيريد و قضاى آن را هم بنابر احتياط واجب، بجاى آوريد.

141. اگر خانمى تا بعد از اذان صبح عذر داشت، ولى قبل از طلوع آفتاب پاك شد و غسل كرد، آيا روزه آن روزش صحيح است؟

در مورد سؤال كه عذر تا بعد از اذان صبح ادامه داشته است، روزه آن روز صحيح نيست؛ همان گونه كه اگر چند دقيقه قبل از اذان مغرب نيز عادت شود، روزه اش باطل مى گردد.

142. اگر در ماه رمضان، غسل جنابت را فراموش كنيم و پس از

ص:45

چند روز يادمان بيايد، چه تكليفى داريم؟

بايد روزه آن چند روز را قضا كنيد؛ ولى كفاره ندارد.

143. هنگامى كه روزه مى گيرم، بدنم به شدت سست مى شود و نمى توانم كارهايى مثل درس خواندن را انجام دهم، وظيفه من چيست؟

اين گونه ضعف و سستى ها تقريباً لازمه روزه است و براى نوع افراد پيش مى آيد ونمى توان به خاطر آن، روزه را خورد. مى توانيد سحر از غذاى مقوى استفاده كنيد و ساعات خواب شب را كمى بيش تر نماييد تا در روز دچار مشكل نشويد.

144. در گذشته بعضى از روزه هايم را نگرفته ام. اكنون كه ناراحتى معده دارم، قضاى آن را چگونه بجاى آورم؟

كفاره آن ها را بپردازيد و قضاى روزه هاى گذشته را بجاى آوريد. البته لازم نيست قضاى آن ها پى در پى باشد و اگر با فاصله هم نمى توانيد قضاى آن را بجاى آوريد، هر وقت قدرت پيدا كرديد انجام دهيد. و در غير اين صورت بايد براى انجام آن وصيت كنيد. درباره روزه هاى امسال نيز اگر تا رمضان آينده قادر به انجام قضاى آن نشويد، گرفتن روزه واجب نيست؛ فقط كفاره آن را بپردازيد.

145. دخترانى كه تازه به سن بلوغ مى رسند، و قدرت گرفتن همه روزه ها را ندارند، چه وظيفه اى دارند؟

هر مقدار از روزه ها را كه مى توانند، در ماه رمضان بگيرند و قضاى بقيه آن را در طول سال به تدريج بجا آورند. و اگر نمى توانند روزه بگيرند، فعلا پرداخت كفاره (يك مُدّ طعام تقريباً 750 گرم طعام براى هر روز) كافى است و در سال هاى بعد

ص:46

قضاى آن را هم بگيرند.

146. آيا مى توانيم قضاى روزه رمضان را در مسافرت بگيريم؟

خير، مگر آن كه قصد اقامت ده روز كرده باشيد.

147. كسى كه مى داند آخر هفته به وطن بر مى گردد، آيا مى تواند قصد ده روز نمايد و روزه هاى خود را در مسافرت بگيرد؟

اگر مى داند كه آخر هفته برمى گردد و تصميم جدى بر ماندن ده روز ندارد، قصد اقامت ده روز صحيح نيست و روزه باطل است.

148. اگر در مسافرت سحرى بخوريم و در همان روز به وطن برگرديم، مى توانيم روزه بگيريم؟

چنانچه قبل از اذان ظهر به حد ترخص وطن - جايى كه صداى اذان شهر شنيده مى شود و ديوار شهر ديده مى شود - برسيد و در مسافرت هم كارى كه روزه را باطل مى كند، انجام نداده باشيد، بايد قصد روزه كنيد و روزه صحيح است.

149. بيمارى است كه اگر در روز تنها يك قرص بخورد، مى تواند روزه اش را بگيرد؛ آيا روزه بر او واجب است؟

اگر براى معالجه ناچار از مصرف دارو در روز باشد؛ روزه بر او واجب نيست و بعداً قضاى آن را بگيرد.

150. اگر روزه باشم و مادرم مرا وادار به خوردن غذا كند، آيا روزه ام باطل مى شود؟

خوردن و آشاميدن روزه را باطل مى كند؛ هر چند بر اثر درخواست و اصرار شخص ديگر باشد.

ص:47

151. گوش كردن به موسيقى و نگاه به نامحرم روزه را باطل مى كند؟

گناهان مذكور روزه را باطل نمى كند؛ لكن ثواب آن را كاهش مى دهد.

152. اگر كسى در ماه رمضان تصميم به خوردن چيزى بگيرد، امّا قبل از خوردن، منصرف شود، روزه اش چه صورت دارد؟

با تصميم به خوردن روزه، روزه باطل مى شود و لكن نبايد تا وقت افطار مفطرى بجا آورد، و بعداً هم قضاى آن را بگيرد.

153. آيا اگر در حال روزه سهوا چيزى بخوريم، روزه باطل مى شود؟

خير، روزه باطل نمى شود، و فرقى بين روزه رمضان و روزه قضا يا مستحبى نيست.

155. آيا بايد قضاى روزه ها پى در پى باشد و اگر سال بر آن بگذرد، آيا كفاره هم دارد؟

لازم نيست قضاى روزه ها پى در پى و پشت سر هم باشد؛ مگر اين كه تعداد روزهايى كه به ماه رمضان آينده باقى مانده با مقدار روزه هاى قضا مساوى باشد و كسى كه قضاى ماه رمضان را يك سال يا بيش تر به تأخير انداخته، بايد علاوه بر قضا براى هر روز، يك مد طعام (750 گرم گندم، آرد، برنج و...) بابت كفاره تأخير به نيازمندان بپردازد.

156. آيا تأخير در كفاره روزه باعث افزايش آن مى شود؟

خير، كفاره تأخير روزه باگذشت چند سال اضافه نمى شود، شما مى توانيد آن را به صورت گندم، آرد و... به فقير بدهيد يا پول آن را به دفتر مرجع تقليد خود تحويل نماييد و بگوييد كفاره است تا جنس تهيه كرده، به فقير بدهند.

ص:49

اعتكاف را ندارد.

مسجد جامع، مسجدى است كه اختصاص به گروه و قبيله خاصى ندارد و اقشار مختلف مردم در آن رفت و آمد مى كنند.

163. آيا كسانى كه به مكه مى روند، مى توانند در مسجد الحرام معتكف شوند؟

اگر قصد اقامه ده روز در مكه را داشته باشند، يا نذر روزه در سفر نموده باشند، اعتكاف اشكال ندارد و الا روزه صحيح نيست، و اعتكاف باطل است.

164. آيا در روزهاى اعتكاف مى توانيم در كلاس درس شركت كنيم؟

رفتن به كلاس درس از موارد مجاز خروج از محل اعتكاف نيست.

ص:51

خانم هايى كه شاغلند و در آمد دارند، آيا لازم است هر ماه خمس حقوق خود را كنار بگذارند يا تعيين سال خمسى كفايت مى كند؟

پرداخت خمس در هر ماه لازم نيست، اولين حقوقى كه مى گيرند، اول سال خمسى آن ها است. و چنانچه درآمدشان از مخارج سال اضافه بيايد، بايد خمس آن را بپردازند.

171. مهريه خود را به تدريج از شوهرم مى گيرم، خمس دارد يا خير؟

مهريه خمس ندارد.

172. براى رفتن به عمره مفرده ثبت نام كرده ام. قسمتى از پول آن را پرداخته ام و بقيه وام است، آيا لازم است خمس آن ها را بپردازم؟

پولى كه پرداخته ايد، اگر از درآمد بوده و يك سال بر آن گذشته و بعد به حساب ريخته ايد، خمس دارد؛ اما وام مذكور خمس ندارد.

173. اگر با اين هدف كه خمس ندهيم، طورى خرج كنيم كه از درآمد سال چيزى زياد نيايد، اشكال دارد؟

اگر مصارف حلال باشد و زايد بر شأن نباشد، اشكال ندارد و در فرض سؤال، پرداخت خمس لازم نيست.

174. خوردن غذاهايى كه به عنوان نذر مى دهند و نمى دانيم صاحبانش حساب خمسى دارند يا نه، چه صورت دارد؟

اگر يقين نداشته باشيد به عين غذايى كه مصرف مى كنيد خمس تعلق گرفته يا خير، استفاده از آن براى شما اشكال ندارد.

175.

ص:53

آيا مى توانم بدون رجوع به مرجع تقليد، خمس خود را در راهى كه مصلحت مى بينم خرج كنم؟

خير، تصرف در خمس بدون اجازه از مجتهد جامع الشرايط جايز نيست. بلى با اجازه ازآن مجتهد يا وكيل او مى توانيد در مصارف شرعى تعيين شده صرف نماييد.

176. اگر وام گرفته باشم و قبل از مصرف آن، سال خمسى برسد پرداخت خمس آن لازم است يا خير؟

خمسِ وام، واجب نيست، مگر به مقدارى كه از اقساط آن پرداخته باشيد كه در حكم پس انداز است.

177. پولى را به تدريج براى تهيه خانه پس انداز كرده ام آيا به آن خمس تعلق مى گيرد؟

اگر راهى براى تهيه خانه مسكونى مورد نياز فعلى، غير از پس انداز تدريجى نداريد، پس انداز مذكور خمس ندارد.

178. آيا سهامى كه از بازار بورس خريدارى مى كنيم، خمس دارد؟

حكم سرمايه را دارد كه در سر سال خمسى، بايد خمس آن را بپردازيد.

179. اگر از درآمد خود به كسى قرض داده باشيم، و بعد از دو سال به ما برگرداند، خمس دارد؟

بلى، پرداخت خمس آن بلا فاصله واجب است.

ص:54

بلى، بايد زكات گندم خود را بپردازد، و اگر فقير است، ديگران مى توانند به او زكات بدهند.

ص:56

خير، عمره مفرده از حَجّةُ الاسلام كفايت نمى كند. بنابراين، پس از حصول شرايط استطاعت بايد به حج برود.

190. لباس احرام مردان در عمره، حتماً بايد حوله سفيد باشد؟ براى خانم ها چطور؟

واجب نيست مردان از حوله سفيد استفاده كنند. اگر پارچه دوخته نشده باشد، كفايت مى كند. ولى چون مستحب است لباس احرام از پنبه و به رنگ سفيد باشد، معمولا از حوله سفيد استفاده مى شود. خانم ها مى توانند در لباس خود محرم شوند، و شرائط خاصى ندارند.

191. آيا شك در طواف هم مانند شك در نماز است؟

شك در طوافواجب در اكثر موارد، باطل كننده طواف است.

ص:58

در محل كار تخلّفاتى را مى بينيم كه اگر به آنها تذكر بدهيم، ممكن است موجب محروميت از بعض امتيازات مانند اضافه كار و پاداش و ترفيع رتبه شود، وظيفه ما چيست؟

بطور كلى اگر خوف داشته باشيد كه بر اثر امر به معروف و نهى از منكر، ضرر قابل توجهى به شما برسد، انجام آن واجب نيست، ولى چنانچه بتوانيد، لازم است از طرق غير مستقيم اقدام نمائيد

ص:60

دايى مادر و عموى پدر بر ما محرمند؟

به طور كلى محارم نَسَبى مثل: پدر، مادر، پدر بزرگ و مادربزرگ هاى پدرى و مادرى، برادر، خواهر، فرزندان برادر، فرزندان خواهر، دايى، خاله، عمو، عمه خود شخص، دايى ها و خاله ها و عموها و عمه هاى پدر و مادر، همه به انسان محرمند.

202. محرميت خاله و دايى و امثال آن در چه حدى است؟

محارم نسبى مى توانند بدن يكديگر را، جز عورتين، بدون قصد لذت نگاه كنند؛ ولى نگاه با لذت و ريبه حرام است.

203. مادرِ زن پدر به ما محرم است؟

خير، تنها خود زن پدر بر شما محرم است و مادر يا مادر بزرگ او به شما محرم نيست.

204. پدر من زن ديگرى گرفته است؛ آيا من و برادرانم به او محرم هستيم؟ به خواهر او كه خاله ما مى شود چطور؟

شما و برادرانتان به زن پدر محرم هستيد، اما خواهر او خاله شما محسوب نمى شود و به شما محرم نيست.

205. برادرم دخترى از پرورشگاه آورده است چگونه اين دختر به من و برادران ديگرم محرم مى شود؟

اگر مادر يا خواهر شما يا زن يكى از برادران شما شير داشته باشد، و سن دختر كم تر از دوسال باشد، مى توانند از طريق رضاع (شيرخوارگى) او را به شما و ساير برادرانتان محرم سازند. شرايط رضاع را در توضيح المسائل ملاحظه فرماييد.

206. شخصى دخترى را به عنوان فرزند خوانده اختيار كرده

ص:62

است و امكان محرميت از طريق شيرخوارگى وجود ندارد؛ چگونه اين دختر به پدر خوانده و برادرانش و نيز به برادران مادر خوانده محرم مى شود؟

اگر پدر خوانده، پدر يا پدر بزرگ داشته باشد و اين دختر را به عقد موقت يكى از ايشان درآورند، به پدر خوانده و برادرانش محرم مى گردد و نيز اگر او را به عقد موقت پدر يا پدر بزرگ مادر خوانده در آورند، به برادران مادر خوانده هم محرم مى شود. البته اگر پدر واقعى دختر بچه معلوم است، عقد بايد با اجازه او انجام گيرد و اگر پدر دختر نامعلوم است، عقد بايد با اجازه مجتهد جامع الشرائط انجام پذيرد.

207. در مسأله قبل مدت عقد موقت چقدر است؟

مدت عقد موقت مى تواند از كمتر از يك ساعت تا يك ماه يا چند سال باشد. و نسبت به ازدواج صغير و صغيره احتياط آن است كه مدت عقد به مقدارى باشد كه پسر به حد استمتاع جنسى برسد و قابليت تلذذ جنسى از دختر وجود داشته باشد.

208. در مسأله قبل آيا پس از پايان مدت عقد موقت، محرميت همچنان باقى است؟

پس از پايان مدت عقد، نسبت به پدر يا جدّ پدرى كه دختر بچه را به ازدواج او درآورده اند، محرميت تمام مى شود؛ اما محرميت با فرزندان پدر يا جد پدرى و نوه هاى آن ها همچنان باقى است.

209. اگر به كسى براى خواندن عقد ازدواج يا طلاق وكالت داديم و بعد پشيمان شديم، ولى وكيل صيغه عقد يا طلاق را جارى

ص:63

كرد، آيا عقد و طلاق صحيح است يا خير؟

عمل وكيل تا زمانى كه مطلع از عزل نشده ممضى و پذيرفته شده است. بنابراين، اگر پس از پشيمانى به وكيل اطلاع نداده باشيد، عقد و يا طلاق صحيح است؛ و اگر اطلاع داده باشيد، عقد فضولى است و منوط به اجازه شما است، اما طلاق باطل است.

210. روابط بين خانم با نامزدش بايد چگونه باشد، آيا بايد به تمام خواسته هاى او پاسخ دهد؟

نامزد قبل از اجراى صيغه عقد نامحرم است. اما وقتى صيغه عقد شرعى بين زن و شوهر خوانده شد، وظايفى كه از نظر شرع مقدس براى هر يك از طرفين تعيين شده و در رساله هاى عمليه بيان گرديده، برعهده آن دو مترتب مى شود؛ هر چند هنوز مراسم رسمى عروسى انجام نشده باشد. در اين صورت، طرفين مى توانند هر گونه لذتى از يكديگر ببرند. البته خوب است آن مقدار از روابط كه عرفاً و طبق مرسوم به بعد از عروسى موكول شده رعايت شود.

211. آيا لازم است با هر دخترى كه خانواده برايم انتخاب مى كند، ازدواج كنم؟

خير، مجبور به ازدواج با او نيستيد؛ ولى از آن جا كه پدر و مادر در امر ازدواج بيش از شما تجربه دارند و نكاتى را در نظر مى گيرند كه شايد مورد توجه شما نباشد، مناسب است شما شرايط لازم همسر آينده خود را با ايشان مطرح كنيد تا انتخاب دقيق تر صورت گيرد.

ص:64

212. خانمى كه چند سال در آمد خود را در خانه خرج كرده است آيا از شوهر طلبكار است؟

اگر حقوق و در آمدش را با رضايت به شوهر بخشيده يا در امور خانه خرج كرده است، از كسى طلبكار نيست. بلى چنانچه به شوهر قرض داده و شوهر آن را هزينه كرده است يا به امر شوهر و بدون قصد مجّان خرج كرده است، طلبكار است و شوهر بايد طلب او را بپردازد.

213. در هفته هاى اول حاملگى كه هنوز خلقت جنين كامل نشده است، سقط جنين چه صورتى دارد؟

پس از انعقاد نطفه، سقط جنين حرام است و موجب ديه مى گردد و ديه آن بر حسب مراحل خلقت جنين از بيست تا هزار دينار طلا است.] دينار معادل 18 نخود طلاى مسكوك است [

214. آيا جراحى براى ترميم بكارت جايز است؟

جراحى براى ترميم بكارت اگر موجب نظر و لمس غير شوهر باشد حرام است، و در صورت ترميم چنانچه شوهر در موقع ازدواج شرط بكارت كند يا عقد را مبنى بر بكارت دختر جارى كنند، و بكارت بر اثر نزديكى بر طرف شده باشد حق فسخ براى شوهر وجود دارد و جراحى، در آن تاثيرى ندارد.

215. زنانى كه رحمشان را با جراحى بيرون آورده اند و بچه دار نمى شوند عده دارند يانه؟

بلى عده دارند. معلوم شدن پدر طفل از حكمت هاى عده است نه علت آن.

216. آيا ارضاى جنسى همسر به وسيله شوهر بدون نزديكى

ص:65

اشكال دارد؟

ارضاى جنسى زوجه به وسيله اعضاى بدن شوهر، بدون دخول اشكال ندارد؛ ولى موجب اداى حق زوجه نمى شود.

ص:66

بخوانيم، و مثل خواهر و برادر با هم رفتار كنيم؟

خير، صيغه خواهر و برادرى با نامحرم مشروع نيست، آنچه موجب محرميت مى شود، انجام عقد ازدواج بصورت دائم يا موقت، با رعايت شرائط مربوطه است.

222. با توجّه به اين كه كلاس هاى دانشجويان دختر و پسر با هم برگزار مى شود، طبعاً ناخودآگاه چشم آدم به دختران نامحرم مى افتد، حكم آن چيست؟

نگاه غير عمدى و بدون قصد لذت اشكال ندارد.

223. شنيده ام كه مى گويند گريم جزء آرايش حساب نمى شود، آيا اين مطلب درست است، و گريم كردن جايز است؟

گريم - اگر همراه كار حرامى نباشد - اشكال ندارد. بنابراين، گريم مردان به وسيله مردان يا زنان به وسيله زنان اشكال ندارد.

امّا اگر گريم زن يا مرد به وسيله نامحرم صورت بگيرد، جايز نيست. نكته ديگر آن كه هر جا «گريم» به عنوان آرايش يا آرايش و تغيير چهره براى خانم ها باشد، بايد از نامحرم پوشانده شود؛ امّا اگر صرفاً براى تغيير چهره باشد، احوط پوشاندن آن از نامحرم است.

224. در جلسات عقد و عروسى كه داماد وارد مى شود، تكليف خانم هايى كه با او نامحرم هستند چيست؟

در مقابل داماد و ساير نامحرمان بايد رعايت حجاب كامل را بنمايند و فرقى بين مجلس عروسى و ساير موارد نيست.

225. عكس هايى كه در كودكى (قبل از تكليف) گرفته ايم و مسلماً بدون حجاب و... بوده، الان كه بزرگ شده ايم، اگر نامحرم ببيند -

ص:68

مثلاً پسر خاله يا شوهر عمه و... آيا اشكال شرعى دارد؟

اگر نامحرم بدون قصد لذت به عكس ها نگاه كند مانعى ندارد و شما هم تكليفى نداريد.

226. در عقدها و عروسى ها كه معمولاً خانم ها با لباس هاى ويژه آن مراسم شركت دارند و در اكثر مواقع نيز لباس ها، بدن نما است و فيلمبردارى صورت مى گيرد تكليف ما چيست؟

اگر مى دانيد يا احتمال مى دهيد كه در آينده اين فيلم ها توسط افراد نامحرم مشاهده مى گردد لازم است حجاب كامل خود را موقع فيلمبردارى مراعات كنيد و اگر نمى توانيد، از واقع شدن در مقابل دوربين فيلمبردارى خوددارى نماييد.

227. استفاده از كرم هاى چرب كننده، مرطوب كننده، ضد آفتاب و... بر روى دست و صورت، اگر به منظور محافظت از پوست بكار برده شود ولو اين كه خوشبو باشد و يا باعث سفيد و روشن شدن پوست شوند؛ چه حكمى دارد؟

اگر آرايش و زينت محسوب نشود، و بوى خوش آن موجب التذاذ و تحريك نامحرم نگردد اشكال ندارد.

ولى در هر صورت بنابر احتياط واجب، صورت را از نامحرم بپوشاند.

228. در خانواده ما رسم است كه در ميهمانى ها همه بستگان با يكديگر دست مى دهند. دست دادن بدون قصد لذت چه صورت دارد؟

دست دادن با نامحرم، اگر چه از بستگان نزديك مثل پسر دايى و پسر عمو باشند، حتى بدون قصد لذت هم جايز نيست. لازم است آن ها را با احكام شرعى آشنا سازيد.

229.

ص:69

آيا دايى يا عموى جوان مى تواند دختر خواهر يا دختر برادر خود را كه جوان است، ببوسد؟

اگر قصد لذت شهوانى و ريبه در كار نباشد، اشكال ندارد.

230. آيا چيدن و رنگ كردن ابرو جايز است؟

اصلاح و رنگ كردن ابرو براى خانم ها اشكال ندارد؛ ولى بايد از نامحرم پوشانده شود.

231. نگاه كردن به استاد مرد براى بهتر فهميدن درس چگونه است؟

نگاه به صورت و گردن و دست هاى مرد نامحرم كه معمولا نمى پوشانند، بدون قصد لذت و ريبه اشكال ندارد.

232. پوشيدن جوراب نازك براى خانم ها چه حكمى دارد؟

چون پوشاندن روى پا در مقابل نامحرم واجب است. بنابراين، استفاده از جوراب نازك كه پوست پا از زير آن پيدا باشد در مقابل نامحرم جايز نيست.

233. اگر انسان با دوست دختر خود به امام زاده برود و زيارت كند، آيا زيارتش همانند دوست معمولى صحيح است؟

رفتن به زيارت امامزادگان براى كسب ثواب است. اگر انسان در مسير كسب ثواب، گناهى مرتكب گردد، واضح است كه به پاداش مذكور نخواهد رسيد و چه بسا موجب افزايش گناه نيز بشود.

234. آيا پوشيدن لباس تنگ و كوتاه براى خانم ها جايز است؟

لباس خانم ها در مقابل نامحرم، بايد اولاً بدن را بپوشاند و ثانياً

ص:70

بنحوى نباشد كه موجب تحريك نامحرم گردد، و برجستگى هاى بدن در آن ظاهر باشد.

235. لبخند زدن هنگام صحبت با نامحرم چه حكمى دارد؟

لبخند زدن و هر كارى كه در معرض تهييج نامحرم است، جايز نيست، و در حديث آمده كه هزار سال حبس در آخرت مجازات يك كلمه شوخى با نامحرم است.

236. معاينات پزشكى كه مستلزم لمس و نظر به نامحرم است چه صورت دارد؟

در صورت نبودن پزشك مماثل، به مقدار ضرورت اشكال ندارد.

237. دانشجوى پرستارى هستم. در موقع كار در بيمارستان گاهى دستم با دست همكاران نامحرم تماس پيدا مى كند. با اين كه قصد و غرضى در كار نيست و كوشش خود را براى عدم تماس انجام مى دهم، آيا مرتكب گناه مى شوم؟

اگر در اثناى كار، دستتان به طور اتفاقى با همكارانتان تماس پيدا كند، اشكال ندارد؛ ولى چنانچه بدانيد اين عمل به طور مكرر - هر چند ناخودآگاه - انجام مى گيرد، لازم است از دستكش و مانند آن استفاده كنيد.

238. اگر كسى با نگاه كردن يا لمس دختران غير بالغ لذت ببرد، چه صورت دارد؟

حرام است.

افراد توريست، از جهت حكم فقهى حجاب، تابع دين خود هستند؛ لكن همان گونه كه ملزم به رعايت ديگر قوانين كشور هستند نبايد اجازه داده شود بر خلاف ارزش هاى دينى و فرهنگى كشور اقدام كنند، و موجب اشاعه فساد و ابتذال اخلاقى شوند.

آيا لباس خانم ها حتماً بايد سياه باشد؟

پوشيدن لباس سياه واجب نيست بلكه ملاك آن است كه لباس خانم ها بايد به رنگى نباشد كه خلاف متعارف، و موجب جلب توجّه نامحرم گردد.

ص:73

مال ديگران

247. در دوران كودكى پولى از كسى برداشته ام و نمى توانم مستقيماً مطالب را به او بگويم، بنظر شما چگونه عمل كنم؟ آيا مى توانم صدقه دهم؟

بايد به طريقى، پول را به صاحبش برسانيد و لازم نيست بگوييد بابت چه چيز است؛ مثلاً مى توانيد به او بگوييد اين پول را سابقاً از من طلب داشته اى؛ و يا به حساب بانكى او واريز كنيد؛ و يا به وسيله شخص ديگرى پول را به دست او برسانيد؛ و در هر حال صدقه دادن كفايت نمى كند.

248. اگر وسائل اشخاصى كه اكنون به آن ها دسترسى نداريم، پيش ما باشد، حكمش چيست؟

اگر صاحبان يا ورثه آن ها را مى شناسيد، بايد به هر صورت به صاحبش برسانيد يا رضايت آن ها را تحصيل كنيد؛ و اگر از پيدا كردن صاحب آن ها مأيوس هستيد، مى توانيد آن ها را با اجازه مجتهد از طرف صاحبش به فقير غير سيد صدقه بدهيد.

249. اگر قبلا مالى از كسى برداشته باشم، چگونه جبران كنم؟

اگر خود آن مال موجود است، خود آن را و اگر تلف شده است، مثل يا قيمت آن را به صاحبش بدهيد؛ و اگر از دسترسى به صاحب آن مأيوس هستيد، با اجازه مجتهد جامع الشرايط از طرف صاحبش به فقير غير سيّد صدقه دهيد.

250. در مسأله قبل اگر دسترسى به صاحب پول داشته باشيم؛ ولى پرداخت آن موجب اختلاف يا آبروريزى شود، تكليف چيست؟

پول را بايد به صاحبش برسانيد؛ و لازم نيست علت را بيان

ص:75

كنيد. مى توانيد بگوييد سابقاً از من طلب داشته اى. همچنين مى توان پول را به وسيله پست يا شخص ثالث به دست او رساند.

251. مردى در گذشته حقوق همسر كارمند خود را به جبر گرفته و در امور خانه خرج كرده است، وظيفه اش چيست؟

اگر رضايت همسر را جلب نكرده باشد، ضامن است و بايد جبران كند.

252. در مواردى ديده ام كه پرسنل بيمارستان وسائل پانسمان و داروهاى بيمارستان را به مصارف شخصى خود مى رسانند، آيا مشكل شرعى ندارد؟

مصرف وسائل و داروهاى بيمارستان هاى دولتى و خصوصى برخلاف مقررات، حرام است و موجب ضمان مثل يا قيمت آن مى شود.

253. قفل كردن تلفن كارتى و استفاده از آن چه صورت دارد؟

استفاده بر خلاف مقررات از اموال دولت، حرام و موجب ضمان است.

254. كفش من در مسجد گم شد، كفش ديگرى بجاى آن برداشتم. كار من چه حكمى دارد و الآن چه بايد كنم؟

اگر بدانيد كفشى كه برداشته ايد مال كسى است كه كفش شما را برده، مى توانيد بجاى كفش خود برداريد؛ ولى اگر قيمت آن از كفش خودتان بيش تر باشد، بايد هر وقت صاحب آن پيدا شد زيادى قيمت را به او بدهيد؛ و چنانچه از پيدا شدن او نااميد شويد، بايد با اجازه حاكم شرع (مجتهد جامع الشرائط) زيادى

ص:76

قيمت را از طرف صاحبش صدقه بدهيد. اما اگر احتمال مى دهيد كفشى كه برداشته ايد مال كسى كه كفش شما را برده نيست، بايد از صاحبش جست و جو كنيد و چنان كه مأيوس شديد، آن را از طرف صاحبش به فقير غير سيد صدقه بدهيد.

255. چند سال است كه پول بيمه داده ام ولى بحمد الله از دفترچه بيمه استفاده نكرده ام؛ آيا مى توانم به مقدار پولى كه بابت بيمه داده ام به ديگرى اجازه استفاده دهم؟

استفاده از دفترچه بيمه ديگرى، خلاف مقررات و موجب ضمان استفاده كننده مى شود.

256. اگر بچه نابالغى را كتك بزنيم، ديه مربوط به چه كسى است؟ آيا اگر پدر طفل رضايت دهد، كافى است؟

ديه، مربوط به خود كودك است و ولى طفل، بدون وجه شرعى حق ندارد مال طفل را به ديگرى ببخشد. بلى، كودك پس از بلوغ و رشد اگر از حق خود گذشت، رفع ضمان از ضارب مى شود.

258. چرا با وجود حرام بودن ربا، بانك هاى كشور ما وام ربوى مى دهند و اسمش راقرض الحسنه مى گذارند؟

اگر بانك ها مطابق قانون بانكدارى بدون ربا عمل كنند، وام آن ها ربوى نمى شود؛ لكن متأسفانه برخى از مسؤولان بانك ها بدون توجه به قانون، عمل مى كنند و مشتريان نيز آگاهى به مسائل شرعى وام ندارند، در نتيجه وام آن ها ربوى و حرام مى گردد.

259. گذاشتن پول در مؤسسات پولى و اعتبارى كه سود مى دهند، چگونه است؟

اگر پول را بر مبناى يكى از عقود شرعى مثل مضاربه و مشاركت و... در اختيار مؤسسه مى گذارند، با رعايت شرايط شرعى معامله، گرفتن سود اشكال ندارد. همچنين است اگر مؤسسه را وكيل كنند كه با سپرده ايشان معاملات مشروع انجام دهد و قسمتى از سود را به عنوان حق الوكاله بردارد و بقيه را به سپرده گذار بدهد، امّا اگر به شرط گرفتن سود به مؤسسه، قرض مى دهد، ربا و حرام است.

260. بعضى از صندوق هاى قرض الحسنه مى گويند: در صورتى وام مى دهيم كه مثلاً 6 ماه يا يك سال در نزد ما سپرده داشته باشيد، آيا اين شرط صحيح است؟

اگر پول گذاشتن در صندوق، مشروط به قرض دادن پس از شش ماه باشد، حكم ربا دارد.

عقد صلح و هبه در بعض موارد از نظر نتيجه يكى هستند و موجب تمليك چيزى به ديگرى مى گردند. اما با اين تفاوت كه صلح، با قبول طرف مقابل، محقق مى شود؛ ولى در هبه، علاوه بر قبول طرف، بايد مورد هبه نيز در اختيار او قرار گيرد و تفاوت ديگر آن است كه صلح عقد لازم و هبه عقد جايز است.

شرط بندى در مواردى مثل مسابقات اسب دوانى و تيراندازى با شرائط مقرّر جايز، و در ساير موارد جايز نيست.

آن را مجاز مى دانند نواخته شود، گوش دادن به آن ها چه حكمى دارد؟

موسيقى به معناى نواختن آلات طرب كه انواع متعدد دارد، حرام است، چه همراه با آواز باشد و چه نباشد، و غنا كه آواز مطرب و مناسب با مجالس لهو است، بنفسه حرام است، اگر چه همراه با آلات موسيقى نباشد، و شرط مطرب بودن، در حرمت غنا است و اما استماع آلات موسيقى مطلقا حرام است.

272. اگر مسئولان هيئت، از نذورات و تبرعات افراد كه براى هيئت مى دهند، وسايل موسيقى بخرند چه صورت دارد؟

خريد وسايل لهوى حرام است و خريداران در برابر پول هيأت كه صرف خريد اين ابزار مى كنند، ضامن هستند.

273. چند سالى است كه استفاده از آلات موسيقى در برخى هيأت هاى مذهبى مرسوم شده است، حكم آن چيست؟

استفاده از ابزار و آلات مختص موسيقى لهوى حرام است، و در غير مختص هم، جايز نيست.

عليهم السلام خود را به حيوانات شبيه مى كنند و يا به گردن خود قلاده مى آويزند، اين گونه اعمال چه صورت دارد؟

برگزارى مجالس سوگوارى و اظهار محبت به اهل بيت عصمت و طهارت عليهم السلام از افضل اعمال است، و در اعمال مذكور بايد رعايت شرائط زمان و مكان را بنمايند، كه برداشت سوء از آن نشود.

ارحام، كسانى هستند كه در مراتب ارث واقع مى شوند؛ مانند پدر و مادر، برادر و خواهر و فرزندان آن ها و عمو، عمه، خاله، دائى و فرزندان آن ها.

278. وقتى فرد ببيند برادرش به وظايف دينى] نماز، خمس و... [عمل نمى كند و به تذكر هم گوش نمى دهد، مى تواند رفت و آمد نداشته باشد وصله رحم را به احوال پرسى تلفنى و مانند آن محدود كند؟

صله رحم به نحو مذكور در سؤال كفايت مى كند؛ هر چند در صورت احتمال تأثير، بهتر است رفت و آمد را قطع نكند. بلى، اگر قطع رابطه در توجه او به وظايف شرعى مؤثر باشد، از باب نهى از منكر لازم است.

براى كمك به مدرسه يا ساختمان مسجد اختصاص دهم؟

اگر نذر صحيح شرعى كرده باشيد، يعنى به صيغه مخصوص، نذر را خوانده باشيد، تغيير مورد نذر جايز نيست.

282. نذرى براى شب عاشورا داشتم كه موفق به انجام آن نشدم. آيا مى توانم در وقت ديگرى انجام دهم؟

با فرض اين كه صيغه نذر را به عربى و يا فارسى نخوانده ايد، انجام آن در وقت ديگر اشكال ندارد.

283. چند روزى به مشهد رفته ايم و اتفاقاً با روزهايى كه روزه آن ثواب بسيار دارد، مصادف شده است؛ آيا مى توانيم در سفر نذر كنيم و آن روزها را روزه بگيريم؟

نذر مذكور در سفر صحيح نيست.

جان مؤمن يا رفع نزاع بين دو مسلمان مى باشد.

293. اگر طرف مقابل راضى به تقلب از روى نوشته او باشد، چگونه است؟

رضايت طرف مقابل براى تقلب تأثيرى در حكم ندارد.

موجب ناراحتى شما مى شود، براى هدايتش دعا كنيد تا ضمن آن كه از دعاى ملائكه رحمت بهره مند مى شويد، ثواب خيرخواهى براى برادر مؤمن نيز شامل حال شما گردد.