رويه اي تازه در جنگ و خون ريزي تلقي شود، يا با ساختن آرماگدون هايي، حقيقت را به صورت افسانه معرفي كرده يا آن را تحريف كنند.

فيلم هايي از قبيل "نسترآداموس" شخصيت موعود را فردي خونريز و جنگجو معرفي مي كند كه با قساوت تمام به كشتار مي پردازد.

مسلّما انگيزه هاي سياسي پشت پرده اي در ساخت و ترويج اين نوع فيلم ها وجود دارد كه در اين جا نمي توان به آن پرداخت.

پي نوشت ها:

1 - Advancel Lerner,s Dictionary,p.54

2 - براي اطلاعات بيشتر ر.ك: خبرنامه دين پژوهان، دوره اول، شماره 3، هاليوود و مهدويت، گفتگو با آقاي حسن بلخاري، شهريور 1380.

نتيجه ميگيريم كه اين انتظار جنبة منطقهاي ندارد؛ انتظاري است همهگير و گسترده و در سطح جهاني، و سرانجام شاهدي است بر فطري بودن اين اعتقاد.

دهد، هر فرد علاقه مند به سرنوشت بشريّت، و طالب تكامل معنوي وقتي كه از همه نا اميد مي شود، و مي بيند كه با وجود اين همه ترقّيات فكري و علمي شگفت انگيز، باز متأسّفانه، بشريّت غافل و بي خبر، روز به روز خود را به سوي فساد و تباهي مي كشاند و از خداوند بزرگ بيشتر دوري مي جويد، و از اوامر او بيشتر سرپيچي مي كند; بنا به فطرت ذاتي خود متوجّه درگاه خداوند بزرگ مي شود، و از او براي رفع ظلم و فساد ياري مي جويد. از اين رو در همه قرون و اعصار، آرزوي يك مصلح بزرگ جهاني در دلهاي خداپرستان وجود داشته است. و اين آرزو نه تنها در ميان پيروان مذاهب بزرگ، مانند: زرتشتي و يهودي و مسيحي و مسلمان، سابقه دارد، بلكه آثار آن را در كتاب هاي قديم چينيان و در عقايد هنديان، و در بين اهالي اسكانديناوي و حتّي در ميان مصريان قديم و بوميان و حتّي مكزيك و نظاير آنها نيز مي توان يافت».( [1] )

ناگفته نماند كه پيروان اديان و مذاهب گوناگون، و ديگر ملل و اقوام گذشته و مكاتب مختلف جهان درباره نام آن بزرگوار باهم اختلاف نظر دارند، مسلمانان او را «مهدي موعود منتظر(عليه السلام)»، و پيروان ساير اديان ومكتبها و ملّتها و توده هاي محروم، وي را «مصلح جهاني» يا «مصلح غيبي»، يا «رهاننده بزرگ» يا «نجات بخش آسماني» و يا «منجي اعظم» مي نامند; ولي در باره اوصاف كلّي، برنامه هاي اصلاحي، تشكيل حكومت واحد جهاني بر اساس عدالت و آزادي، و ظهور او در آخرالزمان اتّفاق نظر

دارند.

امروز بسياري از انديشمندان و فلاسفه مشهور جهان نيز عقيده دارند كه با پيشرفت سريع صنعت و تكنولوژي، زندگي ماشيني، رقابت هاي نا سالم نظامي، بازيهاي خطرناك سياسي، و احساس يأس و نا اميدي در بين جوامع بشري براي رهايي از اوضاع نا بسامان كنوني، تشكيل حكومت واحد جهاني بر اساس عدالت و آزادي لازم و ضروري است.

بر اساس تحقيقات پژوهشگران مسايل اسلامي، اين عقيده در طول دوران زندگي انسانها پيوسته در ميان همه ملّتها و پيروان اديان بزرگ موجود بوده، و حتّي اقوام مختلف جهان چون: اسلاوها، ژرمنها، اسنها و سلتها، نيز معتقدند كه سرانجام بايد پيشوايي در آخر الزمان ظهور كرده، بي عدالتي ها را از بين برده، حكومت واحد جهاني تشكيل داده، و در بين مردم بر اساس عدالت و انصاف داوري كند.

آنچه از تاريخ اُمّتها استفاده مي شود اين است كه: مسأله عقيده به ظهور يك رهبر مقتدر الهي و آمدن مصلحي در آخر الزمان به نام مُنجي موعود جهاني به قدري اصيل و ريشه دار است كه در اعماق دل ملّتها و پيروان همه اديان الهي، و تمام اقوام و ملل جهان جا گرفته است تا جايي كه در طول تاريخ بشريّت، انسانها در فراز و نشيب هاي زندگي، با يادآوري ظهور چنين رهبر مقتدري، پيوسته خود را از يأس و نا اميدي نجات داده، و در انتظار ظهور آن مصلح موعود جهاني در پايان جهان، لحظه شماري مي كنند.

سيري كوتاه در افكار و عقايد ملل مختلف جهان مانند: مصر باستان، هند، چين، ايران و يونان و نگرش به افسانه هاي ديگر اقوام مختلف بشري، اين حقيقت را به خوبي

روشن و مسلّم مي سازد كه همه اقوام مختلف جهان با آن همه اختلاف آرا، عقايد و انديشه هاي متضادّي كه با يكديگر دارند، در انتظار مصلح موعود جهاني، بسر مي برند.

اينك فهرست مختصري از بازتاب اين عقيده را در ميان اقوام و ملل مختلف جهان در اينجا مي آوريم:

1 _ ايرانيان باستان معتقد بودند كه: «گرزا سپه» قهرمان تاريخي آنان زنده است و در «كابل» خوابيده، و صد هزار فرشته او را پاسباني مي كنند تا روزي كه بيدار شود و قيام كند و جهان را اصلاح نمايد.

2 _ گروهي ديگر از ايرانيان مي پنداشتند كه: «كيخسرو» پس از تنظيم كشور و استوار ساختن شالوده فرمانروايي، ديهيم پادشاهي به فرزند خود داد و به كوهستان رفت و در آنجا آرميده تا روزي ظاهر شود و اهريمنان را از گيتي براند.

3 _ نژاد اسلاو بر اين عقيده بودند كه از مشرق زمين يك نفر برخيزد و تمام قبايل اسلاو را متّحد سازد و آنها را بر دنيا مسلّط گرداند.

4 _ نژاد ژرمن معتقد بودند كه يك نفر فاتح از طوايف آنان قيام نمايد و «ژرمن» را بر دنيا حاكم گرداند.

5 _ اهالي صربستان انتظار ظهور «ماركو كراليويچ» را داشتند.

6 _ برهمائيان از دير زماني براين عقيده بودند كه در آخر زمان «ويشنو» ظهور نمايد و بر اسب سفيدي سوار شود و شمشير آتشين بر دست گرفته و مخالفين را خواهد كشت، و تمام دنيا «برهمن» گردد و به اين سعادت برسد.

7 _ ساكنان جزاير انگلستان، از چندين قرن پيش آرزومند و منتظرند كه: «ارتور» روزي از جزيره «آوالون» ظهور نمايد و نژاد «ساكسون» را در

دنيا غالب گرداند و سعادت جهان نصيب آنها گردد.

8 _ اسن ها معتقدند كه پيشوايي در آخر الزمان ظهور كرده، دروازه هاي ملكوت آسمان را براي آدميان خواهد گشود.

9 _ سلت ها مي گويند: پس از بروز آشوبهايي در جهان، «بوريان بور ويهيم» قيام كرده، دنيا را به تصرّف خود درخواهد آورد.

10 _ اقوام اسكانديناوي معتقدند كه براي مردم دنيا بلاهايي مي رسد، جنگهاي جهاني اقوام را نابود مي سازد، آنگاه «اودين» با نيروي الهي ظهور كرده و بر همه چيره مي شود.

11 _ اقوام اروپاي مركزي در انتظار ظهور «بوخص» مي باشند.

12 _ اقوام آمريكاي مركزي معتقدند كه: «كوتزلكوتل» نجات بخش جهان، پس از بروز حوادثي در جهان، پيروز خواهد شد.

13 _ چيني ها معتقدند كه «كرشنا» ظهور كرده، جهان را نجات مي دهد.

14 _ زرتشتيان معتقدند كه: «سوشيانس» (نجات دهنده بزرگ جهان) دين را در جهان رواج دهد، فقر و تنگدستي را ريشه كن سازد، ايزدان را از دست اهريمن نجات داده، مردم جهان را هم فكر و هم گفتار و هم كردار گرداند.

15 _ قبايل «اي پوور» معتقدند كه: روزي خواهد رسيد كه در دنيا ديگر نبردي بروز نكند و آن به سبب پادشاهي دادگر در پايان جهان است.

16 _ گروهي از مصريان كه در حدود 3000 سال پيش از ميلاد، در شهر «ممفيس» زندگي مي كردند، معتقد بودند كه سلطاني در آخرالزمان با نيروي غيبي بر جهان مسلّط مي شود، اختلاف طبقاتي را از بين مي برد و مردم را به آرامش و آسايش مي رساند.

17 _ گروهي ديگر از مصريان باستان معتقد بودند كه فرستاده خدا در آخر الزمان، در

كنار خانه خدا پديدار گشته، جهان را تسخير مي كند.

18 _ ملل و اقوام مختلف هند، مطابق كتاب هاي مقدّس خود، در انتظار مصلحي هستند كه ظهور خواهد كرد و حكومت واحد جهاني را تشكيل خواهد داد.

19 _ يونانيان مي گويند: «كالويبرگ» نجات دهنده بزرگ، ظهور خواهد كرد، و جهان را نجات خواهد داد.

20 _ يهوديان معتقدند كه در آخر زمان «ماشيع» (مهدي بزرگ) ظهور مي كند و ابد الآباد در جهان حكومت مي كند، او را از اولاد حضرت اسحاق مي پندارند، در صورتي كه «تورات»، كتاب مقدّس يهود، او را صريحاً از اولاد حضرت اسماعيل دانسته است.

21 _ نصارا نيز به وجود حضرت مهدي(عليه السلام) قايلند ومي گويند: او در آخر الزمان ظهور خواهد كرد و عالم را خواهد گرفت، ولي در اوصافش اختلاف دارند.( [7] )

آنچه از نظر گرامي شما گذشت، _ گرچه همه آنها با حضرت مهدي(عليه السلام)كاملاً تطبيق نمي كند و حتّي برخي از آنها اصلاً با مهدي موعود اسلام وفق نمي دهد. _ از يك حقيقت مسلّم حكايت مي كند و آن اين كه:

اين افكار و عقايد و آرا كه همه آنها با مضمون هاي مختلف، از آينده اي درخشان و آمدن مصلحي جهاني در آخر الزمان خبر مي دهند، نشانگر اين واقعيّت است كه همه آنها در واقع از منبع پر فيض وحي سرچشمه گرفته است، و لكن در برخي از مناطق دور دست كه شعاع حقيقت در آنجا كمتر تابيده است در طول تاريخ به تدريج از فروغ آن كاسته شده، و فقط كلّياتي از نويدهاي مهدي موعود و «مصلح جهاني» در ميان ملّتها به جاي مانده

است.

البته سالم ماندن اين نويدها در طول قرون متمادي، خود بر اهميّت موضوع مي افزايد، و مسأله «مهدويّت» و ظهور مصلح جهاني را قطعي تر مي كند.

بنابراين، عقيده به ظهور مبارك حضرت مهدي(عليه السلام) در آخر الزمان يك عقيده عمومي است و اگر كلمه «مهدي» و واژه هاي ديگر را _ كه پيروان ساير اديان و مذاهب مختلف جهان بر آن حضرت اطلاق مي كنند _ از قالب اصطلاح اختصاصي آنها درآوريم، و آن حضرت را «نجات بخش بزرگ آسماني» يا «مصلح جهاني» و يا «رهايي بخش غيبي» بناميم، اختلاف اسمي هم رفع مي شود.

اسامي مقدّس حضرت مهدي(عليه السلام) در كتب مذهبي اهل اديان

1 _ «صاحب» در صحف ابراهيم(عليه السلام);

2 _ «قائم» در زبور سيزدهم;

3 _ «قيدمو» در تورات به لغت تركوم;

4 _ «ماشيع» (مهدي بزرگ) در تورات عبراني;

5 _ «مهميد آخر» در انجيل;

6 _ «سروش ايزد» در زمزم زرتشت;

7 _ «بهرام» در ابستاق زند و پازند;

8 _ «بنده يزدان» هم در زند و پازند;

9 _ «لند بطاوا» در هزار نامه هنديان;

10 _ «شماخيل» در ارماطس;

11 _ «خوراند» در جاويدان;

12 _ «خجسته» (احمد) در كندرال فرنگيان;

13 _ «خسرو» در كتاب مجوس;

14 _ «ميزان الحق» در كتاب اثري پيغمبر;

15 _ «پرويز» در كتاب برزين آذر فارسيان;

16 _ «فردوس اكبر» در كتاب قبروس روميان;

17 _ «كلمةُ الحقّ» در صحيفه آسماني;

18 _ «لِسانِ صدق» هم در صحيفه آسماني;

19 _ «صمصام الاكبر» در كتاب كندرال;

20 _ «بقية اللّه» در كتاب دوهر;

21 _ «قاطع» در كتاب قنطره;

22 _ «منصور» در كتاب ديد براهمه;

23 _ «ايستاده» (قائم) در كتاب شاكموني;

24 _ «ويشنو» در كتاب ريگ ودا;

25 _ «فرخنده» (محمّد) در كتاب

وشن جوك;

26 _ «راهنما» (هادي و مهدي) در كتاب پاتيكل;

27 _ «پسر انسان» در عهد جديد (اناجيل و ملحقات آن);

28 _ «سوشيانس» در كتاب زند و هومو من يسن، از كتب زردتشيان;

29 _ در كتاب «شابوهرگان» كتاب مقدس «مانويه» ترجمه «مولر» نام «خود شهر ايزد» آمده كه بايد در آخر الزمان ظهور كند، و عدالت را در جهان آشكار سازد;

30 _ «فيروز» (منصور) در كتاب شعياي پيامبر.( [8] )

علاوه بر اين ها اسامي ديگري نيز براي حضرت مهدي(عليه السلام)در كتب مقدّسه اهل اديان ذكر شده است كه ما به جهت اختصار از نقل آنها خودداري نموديم.( [9] )

اسامي مقدّسي چون: «صاحب، قائم، قاطع، منصور و بقية اللّه» كه در كتب مذهبي ملل مختلف آمده است، از القاب خاصّ وجود مقدّس حضرت حجّت بن الحسن العسكري _ عجّل اللّه تعالي فرجه الشريف _ است كه در بيشتر روايات اسلامي، به آنها تصريح شده و ائمّه معصومين(عليهم السلام) در اكثر روايات، از آن حضرت به عنوان «صاحب»، «قائم» و «بقية اللّه» ياد كرده اند.

نگاهي كوتاه به كتابهاي مذهبي اهل اديان اين امر را به خوبي نشان مي دهد كه وقتي جهان دچار فتنه و آشوب گردد و آتش ظلم و بيدادگري همه جهان را فراگيرد، و جنگهاي خانمان سوز و ويرانگر مردمان جهان را به ستوه آورد و زمامداران جهان از اداره اُمور كشورها عاجز و ناتوان گردند و براي خاموش كردن آتش فتنه ها و جنگها راه چاره اي نيابند، در چنين موقعيّت حساس و بحراني يك مصلح بزرگ جهاني، با اتّكا به قدرت لايزال الهي قيام خواهد كرد، و به يك اصلاح عمومي در تمام

جهان دست خواهد زد و زورگويان، زورمداران و قدرت طلبان افسار گسيخته عالم را سر جاي خود خواهد نشاند و به همه بدبختيها و تيره روزي ها و گرفتاري هاي بشريّت خاتمه خواهد داد.

كودك، كتاب حُكي نبي، كتاب مكاشفات يوحناي لاهوتي، كتاب دانيال نبي، انجيل متي، انجيل لوقا، انجيل مرقس، و ساير كتابها و الواح ذكر شده، و در همه اين كتابها نويدها و بشارتهاي ظهور حضرت مهدي(عليه السلام) به عبارات و مضاميني كه همه اصالت و حقيقتِ «مهدويّت» را تأييد مي كنند، و آن را يك عقيده عمومي مشترك بين همه اُمّتها و ملّتها مي دانند، به روشني بيان شده است.

اگر چه غير از قرآن مجيد، همه كتابهاي ديگر آسماني مورد دستبرد و تحريف قرار گرفته است، ولي باز هم مطالبي در آنها ديده مي شود كه از دستبرد دگران مصون مانده، و در آنها عبارات و جملاتي از آمدن «مصلح جهاني» به چشم مي خورد.

جالب توجّه اين كه: در تمام كتابهاي مقدّسي كه در ميان اهل اديان، به عنوان كتابهاي آسماني شناخته شده و آورندگان آن كتابها به عنوان پيامبر، شناخته مي شوند، تصريحات زيادي به «مهدي موعود» شده است.

هر چند كه ما اين كتابها را به عنوان «كتاب آسماني» نمي دانيم، و يقين نداريم كه آورندگان آنها پيامبر بوده اند، بلكه معتقديم كه آنها يا «پيامبر» بوده اند، يا اين مطالب را از كتابها و تعليم پيامبران گذشته اقتباس كرده اند، ولي شگفت آور است كه در برخي از اين كتابها، بعضي از القاب خاص و اسامي مبارك حضرت مهدي(عليه السلام) و حتّي سلسله «نسبي» آن حضرت و اين كه وي از سلاله پاك پيغمبر آخر الزمان، و از فرزندان دختر آن پيغمبر، و آخرين جانشين آن حضرت است، نيز مشخص گرديده است.

اينك براي اثبات اين مدّعا قسمتي از نويدها و بشارتهاي ظهور مهدي موعود(عليه

السلام) را كه در كتب مذهبي اهل اديان آمده است، از كتب مقدّسه هنديان، يهوديان، مسيحيان، زرتشتيان و ساير كتابهايي كه در ميان پيروان خود به عنوان كتاب آسماني شناخته شده، نقل مي كنيم، تا اصالت مسأله «مهدويت» و جهاني بودن اعتقاد به ظهور مبارك حضرت مهدي(عليه السلام) به خوبي روشن شود.

مهدي موعود(عليه السلام) در كتب مقدسه هنديان

در كتابهاي مذهبي مقدسي كه در ميان هنديان به عنوان كتاب هاي آسماني شناخته شده و آورندگان اين كتاب ها به عنوان پيامبر شناخته مي شوند، تصريحات زيادي به وجود مقدّس مهدي موعود(عليه السلام) و ظهور مبارك آن حضرت شده است كه قسمتي از آنها از نظر خوانندگان گرامي مي گذرد.

الف) بشارت ظهور حضرت مهدي(عليه السلام) در كتاب اوپانيشاد

در كتاب «اوپانيشاد» كه يكي از كتب معتبره و از منابع هندوها به شمار مي رود، بشارت ظهور مهدي موعود(عليه السلام) چنين آمده است: «اين مظهر ويشنو (مظهر دهم) در انقضاي كلّي يا عصر آهن، سوار بر اسب سفيدي، در حالي كه شمشير برهنه درخشاني به صورت ستاره دنباله دار در دست دارد ظاهر مي شود، و شريران را تماماً هلاك مي سازد، و خلقت را از نو تجديد، و پاكي را رجعت خواهد داد . . . اين مظهر دهم در انقضاي عالم ظهور خواهد كرد».( [10] )

با اندك تأملي در جملات بشارت فوق، ظاهر مي شود كه مقصود از «مظهر ويشنو» همان وجود مقدّس حجه بن الحسن العسكري(عليه السلام) است; زيرا طبق روايات متواتر اسلامي آن حضرت در آخر الزمان و در پايان جهان، ظهور خواهد نمود و با شمشير قيام خواهد كرد، و تمامي جباران و ستمگران

روي زمين را از بين خواهد برد، و در دوران حكومت آن مظهر قدرت خداوندي، جهان، آفرينش نويني خواهد يافت.

« مهدي(عليه السلام) بر اسب دست و پا سفيدي سوار است»

اين عنوان كه در دومين فراز بشارت كتاب «اوپانيشاد» آمده است، در اخبار معصومين(عليهم السلام) بدان اشاره شده كه براي نمونه برخي از آنها را در اينجا مي آوريم:

در حديثي از حضرت امير مؤمنان علي(عليه السلام) روايت شده كه در مورد ظهور مبارك حضرت مهدي(عليه السلام) و به هنگام حركت آن حضرت از نجف به سوي مسجد سهله فرموده است:

«كَأنِّي بِهِ وَ قدْ عَبرَ مِنْ وادِي السّلام إلي مَسْجِدِ السَّهْلَةِ عَلي فَرَس مُحَجَّل لَهُ شِمْراخٌ يُزهِو وَ هُوَ يَدْعُو و يقول في دعائهِ...».( [11] )

«گويي او را با چشم خود مي بينم كه در نزديكي نجف از وادي السلام عبور كرده، به سوي مسجد سهله پيش مي رود در حالي كه بر اسب دست و پا سفيدي سوار است كه پيشاني سفيد و درخشنده اي دارد، و همه درخشندگي آن را چون چراغ و ستاره مي بينند و او در آن حال دعا مي خواند . . .»

ب) بشارت ظهور حضرت مهدي(عليه السلام) در كتاب «باسك»

در كتاب «باسك» كه از كتب مقدّسه آسماني هندوهاست، بشارت ظهور حضرت ولي عصر(عليه السلام) چنين آمده است.

«دور دنيا تمام شود به پادشاه عادلي در آخر الزمان، كه پيشواي ملائكه و پريان و آدميان باشد، و حق و راستي با او باشد، و آنچه در دريا و زمين ها و كوه ها پنهان باشد همه را بدست آورد، و از آسمان ها و زمين و آنچه باشد خبر دهد، و از

او بزرگتر كسي به دنيا نيايد».( [12] )

ج) بشارت ظهور حضرت مهدي(عليه السلام) در كتاب «پاتيكل»

در كتاب «پاتيكل» كه از كتب مقدّسه هنديان مي باشد و صاحب اين كتاب از اعاظم هند است و به گمان پيروانش، صاحب كتاب آسماني است، بشارت ظهور مبارك حضرت مهدي(عليه السلام) چنين آمده است:

«چون مدّت روز تمام شود، دنياي كهنه نو شود و زنده گردد، و صاحب ملك تازه پيدا شود از فرزندان دو پيشواي بزرگ جهان كه يكي «ناموس آخر الزمان» و ديگري «صديق اكبر».

يعني وصي بزرگتر وي كه «پشن» نام دارد. و نام آن صاحب ملك تازه، «راهنما» است، به حق، پادشاه شود، و خليفه «رام» باشد، و حكم براند، و او را معجزه بسيار باشد. هر كه پناه به او برد و دين پدران او اختيار كند، سرخ روي باشد در نزد رام».

و دولت او بسيار كشيده شود، و عمر او از فرزندان «ناموس اكبر» زياده باشد، و آخر دنيا به او تمام شود. و از ساحل درياي محيط و جزاير سرانديب و قبر بابا آدم(عليه السلام) و از جبال القمر تا شمال هيكل زهره، تا سيف البحر و اقيانوس را مسخر گرداند، و بتخانه «سومنات» را خراب كند. و «جگرنات»( [13] ) بفرمان او به سخن آيد و به خاك افتد، پس آن را بشكند و به درياي اعظم اندازد، و هر بتي كه در هر جا باشد بشكند».( [14] )

از آنجا كه در اين بشارت، الفاظ و تعابيري به كار رفته است كه امكان دارد براي بعضي از خوانندگان نا مفهوم باشد بعضي از آنها را جهت روشن تر شدن مطلب توضيح مي دهيم:

1

_ مقصود از «ناموس آخر الزمان»، ناموس اعظم الهي، پيامبر خاتم حضرت محمّد بن عبدالله(صلي الله عليه وآله وسلم) است.

2 _ پشن، نام هندي حضرت علي بن ابي طالب(عليه السلام) است.

3 _ صاحب ملك تازه، آخرين حجّت خداوند حضرت ولي عصر(عليه السلام) است و راهنما، نام مبارك حضرت مهدي(عليه السلام) است كه بزرگترين نماينده راهنمايان الهي و نام مقدّس وي نيز، هادي و مهدي و قائم به حق است.

4 _ كلمه «رام» به لغت «سانسكريتي» نام اقدس حضرت احديت (خدا) است.

5 _ اين جمله «هر كه به او پناه برد، و دين پدران او اختيار كند، در نزد رام، سرخ روي باشد» صريح است در اين كه، حضرت مهدي(عليه السلام) جهانيان را به دين اجداد بزرگوارش، اسلام، دعوت مي كند.

6 _ سومنات _ بنا به نوشته علاّمه دهخدا، در كتاب لغت نامه بتخانه اي بوده است در «گجرات». و گويند: سلطان محمود غزنوي آن را خراب كرد، و «منات» را كه از بتهاي مشهور است و در آن بتخانه بود، شكست. و گويند: اين لغت هندوي است كه مفرّس شده و آن نام بتي بود، و معني تركيبي آن «سوم، نات» است: نمونه قمر، زيرا «سوم» به لغت هندوي قمر را گويند، و نات، تعظيم است. براي اطلاع بيشتر به لغت نامه دهخدا، ماده «سومنات» مراجعه فرماييد.

7 _ و اما «جگرنات» به لغت سانسكريتي، نام بتي است كه هندوها آن را مظهر خدا مي دانند.

د) بشارت ظهور حضرت بقية اللّه(عليه السلام) در كتاب «وشن جوك»

در كتاب «جوك» كه رهبر جوكيان هندو است و او را پيامبر مي دانند، در باره بشارت ظهور حضرت «بقية الله»-

ارواحنا فداه - و رجعت گروهي از اموات در دوران حكومت عدالت گستر آن حضرت، چنين آمده است: «آخر دنيا به كسي برگردد كه خدا را دوست مي دارد و از بندگان خاص او باشد و نام او «خجسته» و «فرخنده» باشد. خلق را، كه در دين ها اختراع كرده و حق خدا و پيامبر را پايمال كرده اند، همه را زنده گرداند و بسوزاند، و عالم را نو گرداند، و هر بدي را سزادهد، و يك «كرور» دولت او باشد كه عبارت از چهار هزار سال است، خود او و اقوامش پادشاهي كنند».( [15] )

دو كلمه «فرخنده» و «خجسته» در عربي به (محمّد و محمود) ترجمه مي شود و اين هر دو اسم، نام مبارك حضرت مهدي- ارواحنا فداه - مي باشد، و شايد هم اشاره به «محمّد» و «احمد» باشد; زيرا در روايات اسلامي وارد شده است كه حضرت مهدي- ارواحنا فداه - دو نام دارد، يكي مخفي و ديگري ظاهر است، نامي كه مخفي است «احمد» و آن كه ظاهر است «محمّد» مي باشد.

ه_) بشارت ظهور حضرت ولي عصر(عليه السلام) در كتاب «ديد»

در كتاب «ديد» كه از كتب مقدسه هنديان است بشارت ظهور مبارك حضرت ولي عصر- ارواحنا فداه - چنين آمده است: «پس از خرابي دنيا، پادشاهي در آخر الزمان پيدا شود كه پيشواي خلايق باشد، و نام او «منصور» باشد و تمام عالم را بگيرد، و به دين خود در آورد، و همه كس را از مؤمن و كافر بشناسد، و هر چه از خدا بخواهد بر آيد».( [16] )

در برخي از روايات اسلامي، ائمّه معصومين(عليهم السلام) «منصور» را يكي

از اسامي مبارك حضرت مهدي- ارواحنا فداه - خوانده، و آيه شريفه: «وَ مَنْ قُتِلَ مَظْلُوماً فَقَدْ جَعَلْنا لِوَلِيِّهِ سُلْطاناً فَلا يُسرِفُ فِي القَتلِ اِنَّهُ كانَ مَنْصوراً»( [17] )

(هر انكه مظلوم كشته شود ما براي ولياو حق - قصاص - قرار داديم ،پس در كشتن اسراف نميكند ، همانا او ياري شده است .)

را به آن حضرت تفسير نموده اند كه آن يگانه باز مانده حجج الهي، وليّ خون مظلومان و منصور و مؤيّد من عند الله است.

و در همين رابطه در ضمن حديثي از امام باقر(عليه السلام) روايت شده است كه فرمود: «القائِمُ مِنّا مَنصُورٌ بالرُّعْبِ، مُؤيَّدٌ بِالنَّصْرِ، تُطوي لَهُ الأرضُ، وَ تَظهَرُ لَهُ الكُنُوزُ، وَيبلغ سُلطانُهُ المَشرِقَ وَ المَغرِبَ».( [18] )

«قائم ما به وسيله رعب (در دل دشمنان) ياري مي شود، و با نصرت الهي تأييد مي گردد، زمين زير پايش پيچيده مي شود، و گنجهاي زمين براي او ظاهر مي شود، ودولت او به شرق و غرب عالم مي رسد».

و) بشارت ظهور حضرت قائم(عليه السلام) در كتاب «دادتگ»

در كتاب «دادتگ» كه از كتب مقدّسه برهمائيان هند است، بشارت ظهور مبارك حضرت «قائم- ارواحنا فداه - » چنين آمده است: «بعد از آن كه مسلماني به هم رسد، در آخر الزمان، و اسلام در ميان مسلمانان از ظلم ظالمان و فسق عالمان و تعدّي حاكمان و رياي زاهدان و بي ديانتي امينان و حسد حاسدان بر طرف شود و به جز نام از آن چيزي نماند، و دنيا مملو از ظلم و ستم شود، و پادشاهان، ظالم و بي رحم شوند، و رعيّت بي انصاف گردند و در خرابي يكديگر كوشند و عالم

را كفر و ضلالت و فساد بگيرد، دست حق به در آيد، و جانشين آخر «ممتاطا»( [19] ) ظهور كند و مشرق و مغرب عالم را بگيرد و بگردد همه جا (همه جهان را) و بسيار كسان را بكشد، و خلايق را هدايت كند، و آن در حالتي باشد كه تركان، امير مسلمانان باشند، و ]او[ غير از حق و راستي از كسي قبول نكند».( [20] )

آنچه در اين بشارت و بشارتهاي قبلي در مورد ظهور مبارك حضرت مهدي- ارواحنا فداه - آمده است، اكثر آنها بدون كم و كاست با روايات اسلامي منطبق است، و ممكن است; برخي تصوّر كنند كه شايد بعضي از مطالب اين پيشگويي كمي اغراق آميز است، ولي بايد توجّه داشت كه همه فرازهاي اين پيشگويي كه در ضمن، تعدادي از علايم ظهور را نيز بر شمرده است در بسياري از روايات اسلامي آمده و حتّي در دو حديث بسيار مفصّل و طولاني كه از رسول خدا(صلي الله عليه وآله وسلم) و امام صادق(عليه السلام) در مورد حوادث قبل از ظهور از آن دو بزرگوار نقل شده به تفصيل سخن رفته است كه ما به جهت اختصار از نقل آنها صرف نظر مي نماييم، و علاقه مندان مي توانند به منابعي كه در پاورقي آورده ايم، مراجعه فرمايند.( [21] )

ز) بشارت ظهور حضرت حجة اللّه(عليه السلام) در كتاب «ريگ ودا»

در كتاب «ريك ودا» كه يكي از كتب مقدّسه هند است، بشارت ظهور حضرت حجة الله- ارواحنا فداه - چنين آمده است: «ويشنو، در ميان مردم ظاهر مي گردد . . . او از همه كس قوي تر ونيرومندتر است .

. . در يك دست «ويشنو» (نجات دهنده) شمشيري به مانند ستاره دنباله دار و دست ديگر انگشتري درخشنده دارد هنگام ظهور وي، خورشيد و ماه تاريك مي شوند و زمين خواهد لرزيد».( [22] )

در اين بشارت، از ظهور انساني ممتاز و با عظمت و برخي از نشانه هاي ظهور وي سخن رفته است كه در وقت ظهور با شمشير آتشبار كه بسان ستاره دنباله دار است، قيام مي كند. و اين تعبير (يعني: قيام با شمشير) تعبير دقيق و لطيفي است كه مضمون آن در رابطه با ظهور حضرت ولي عصر(عليه السلام) در احاديث اسلامي نيز آمده است.

ح) بشارت ظهور آخرين حجّت خدا(عليه السلام) در كتاب «شاكموني»:

در كتاب «شاكموني» كه از كتب مقدّسه هنديان مي باشد و به اعتقاد كفره هند، پيغمبر صاحب كتاب است و مي گويند: وي بر اهل خطا و ختن مبعوث بوده است، بشارت ظهور آخرين حجّت خدا حضرت ولي عصر- ارواحنا فداه - چنين آمده است: «پادشاهي و دولت دنيا به فرزند سيّد خلايق دو جهان «گشن» بزرگوار تمام شود، و او كسي باشد كه بر كوه هاي مشرق و مغرب دنيا حكم براند و فرمان كند، و بر ابرها سوار شود، و فرشتگان كاركنان او باشند، و جنّ و انس در خدمت او شوند، و از «سودان» كه زير خط «استوا» است تا سرزمين «تسعين» كه زير قطب شمالي است و ماوراي بحار و ماوراي اقليم هفتم و گلستان ارم تا باغ شداد را صاحب شود، و دين خدا يك دين شود و دين خدا زنده گردد، و نام او «ايستاده» باشد، و خداشناس باشد».( [23] )

«گشن» در

لغت هندي نام پيامبر اسلام(صلي الله عليه وآله وسلم) است كه در اين بشارت فوق، فرزند برومند وي را به نام «ايستاده» و «خدا شناس» ناميده، چنان كه شيعيان او را «قائم(عليه السلام)» و حضرت مهدي- ارواحنا فداه - مي خوانند.

الأيّامَ بَيْنَ أوْلِيائِي إلي يَوْم القِيامَةِ».( [24] )

«. . . و زمين را به وسيله او از دشمنانم پاك مي سازم; شرق و غرب جهان را به او تمليك مي نمايم; بادها را به تسخير او در مي آورم; ابرهاي سخت و نا آرام را براي او رام مي گردانم، برترين ابزارها را در اختيار او مي گذارم، با سپاه خود او را ياري نموده و با فرشتگانم او را مدد و تقويت مي نمايم، تا دعوت مرا آشكار سازد و همه مخلوقات را بر توحيد من گرد آورد. آنگاه دولت او را پايدار نموده و دوران حكومتش را تا پايان روزگار بين دوستانم جاودانه مي سازم».

2 _ در حديثي از امام باقر (عليه السلام) روايت شده است كه فرمود: «أما إنّ ذا القَرْنَيْنِ قَدْ خُيِّرَ السَّحابَيْنِ، فَاختارَ الذَّلُولَ وَ ذَخَرَ لِصاحِبِكُمُ الَصَّعْبَ.

فَقِيلَ لَهُ: وَ ما اَلصَّعْبُ؟

فَقالَ: ما كانَ مِنْ سَحاب فِيهِ رَعْدٌ وَصاعِقَةٌ وَ بَرْقٌ، فَصاحِبُكُمْ يَرْكَبُهُ!. أما إنَّهُ سَيَرْكَبُ السَّحابَ، وَ يَرْقَي فِي الأسبابِ: أسبابِ السَّماوات السَّبْعِ وَ الأَرَضِينَ السَّبع».( [25] )

«ذوالقرنين ميان دو ابر مخير شد: يكي ابر رام و ديگري ابر نا آرام، و او ابر رام را براي خود بر گزيد و ابر نا آرام را براي صاحب شما نگه داشت.

گفته شد: ابر نا آرام چيست؟

فرمود: ابري كه با رعد و برق و غرّش باشد، كه صاحب شما سوار بر آن خواهد شد. آري ! صاحب شما سوار ابر مي شود، همه اسبابها و ابزارها را زير پا مي گذارد، اسبابهاي هفت آسمان و هفت زمين را».

بشارات ظهور حضرت مهدي(عليه السلام) در كتاب «تورات»

در كتاب تورات كه از كتب آسماني

به شمار مي رود و هم اكنون در دست اهل كتاب و مورد قبول آنها است، بشارات زيادي از آمدن مهدي موعود و ظهور مصلحي جهاني در آخر الزمان آمده است كه چون مضمونهاي آن بشارات در قرآن كريم و احاديث قطعي و متواتر اسلامي به صورت گسترده اي وارد شده و نشان مي دهد كه مسأله «مهدويّت» اختصاص به اسلام ندارد، قسمتي از آن بشارات را در اينجا مي آوريم، و برخي از نكات آنها را توضيح مي دهيم تا موضوع تشكيل حكومت واحد جهاني، و تبديل همه اديان و مذاهب مختلف به يك دين و آيين مستقيم، برهمگان روشن شود.

گفتني است كه چون در كتاب «عهد عتيق» (يعني: تورات و ملحقات آن) همچون كتاب انجيل، از بازگشت و رجعت حضرت عيسي (عليه السلام)سخن به ميان آمده است و اين مطلب، رابطه مستقيم با ظهور حضرت مهدي(عليه السلام)دارد، در ضمن بشارات ظهور حضرت مهدي(عليه السلام)، فرازهايي از «تورات» را آورده ايم تا دانسته شود كه قوم يهود نيز بر اساس آنچه در كتابهاي مذهبي خودشان آمده است همچون مسلمانان به «رجعت» و بازگشت حضرت مسيح(عليه السلام)معتقدند. و در اين باره ترديد ندارند كه بالاخره روزي فرا مي رسد كه حضرت عيساي روح الله(عليه السلام)به زمين باز مي گردد و برخي از آنها را تنبيه و از برخي ديگر انتقام مي گيرد، هر چند كه بسياري از آنان بر اثر آيات و معجزاتي كه از حضرت مهدي(عليه السلام)و عيساي مسيح(عليه السلام)مي بينند ايمان آورده و تسليم مي شوند و در برابر حق خاضع و خاشع مي گردند.

اينك به قسمتي از بشاراتي كه در «تورات» و

ملحقات آن آمده است، توجّه فرماييد:

الف) بشارت ظهور حضرت مهدي(عليه السلام) در «زبور داوود»

در زبور حضرت داود(عليه السلام) كه تحت عنوان «مزامير» در لابلاي كتب «عهد عتيق» آمده، نويدهايي در باره ظهور حضرت مهدي(عليه السلام) به بيانهاي گوناگون داده شده است و مي توان گفت: در هر بخشي از «زبور» اشاره اي به ظهور مبارك آن حضرت، و نويدي از پيروزي صالحان بر شريران و تشكيل حكومت واحد جهاني و تبديل اديان و مذاهب مختلف به يك دين محكم و آيين جاويد و مستقيم، موجود است.

و جالب توجّه اين كه، مطالبي كه قرآن كريم در باره ظهور حضرت مهدي(عليه السلام) از «زبور» نقل كرده است عيناً در زبور فعلي موجود و از دست برد تحريف و تفسير مصون مانده است.

قرآن كريم چنين مي فرمايد: (وَلَقَدْ كَتَبْنا فِي الزَّبورِ مِنْ بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الاَرْضَ يَرِثُها عِبادِيَ الصّالِحوُنَ).( [26] )

«ما علاوه بر ذكر (تورات) در «زبور» نوشتيم كه ]در آينده[ بندگان صالح من وارث زمين خواهند شد».

مقصود از «ذكر» در اين آيه شريفه، تورات موسي(عليه السلام) است كه زبور داود(عليه السلام)پيرو شريعت تورات بوده است.

اين آيه مباركه از آينده درخشاني بشارت مي دهد كه شرّ و فساد به كلّي از عالم انساني رخت بر بسته، و اشرار و ستمكاران نابود گشته اند، و وراثت زمين به افراد پاك و شايسته منتقل گرديده است. زيرا كلمه «وراثت و ميراث» در لغت، در مواردي استعمال مي شود كه شخص و يا گروهي منقرض شوند و مال و مقام و همه هستي آنها به گروهي ديگر به وراثت منتقل شود.

به هر حال، طبق روايات متواتره اسلامي _ از طريق شيعه

و سنّي _ اين آيه شريفه مربوط به ظهور مبارك حضرت مهدي(عليه السلام) مي باشد، و قرآن كريم اين مطلب را از زبور حضرت داود (عليه السلام) نقل مي كند، و عين همين عبارت در زبور موجود است. و اينك متن زبور:

«(9) زيرا كه شريران منقطع مي شوند. امّا متوكّلان به خداوند، وارث زمين خواهند شد. (10) و حال اندكست كه شرير نيست مي شود كه هر چند مكانش را جستجو نمايي ناپيدا خواهد بود (11) امّا متواضعان وارث زمين شده از كثرت سلامتي متلذّذ خواهند شد (12) شرير بخلاف صادق افكار مذمومه مي نمايد، و دندانهاي خويش را بر او مي فشارد (13) خداوند به او متبسّم است چون كه مي بيند كه روز او مي آيد (14) شريران شمشير را كشيدند و كمان را چلّه كردند تا آن كه مظلوم و مسكين را بيندازند، و كمانهاي ايشان شكسته خواهد شد (16) كمي صدّيق از فراواني شريران بسيار بهتر است. (17) چون كه بازوهاي شريران شكسته مي شود و خداوند صدّيقان را تكيه گاه ا ست (18).

خداوند روزهاي صالحان را مي داند و ميراث ايشان ابدي خواهد بود (19) در زمان «بلا» خجل نخواهندشد، و در ايّام قحطي سير خواهند بود (20) لكن شريران هلاك خواهند شد، و دشمنان خداوند، مثل پيه برّه ها فاني بلكه مثل دود تلف خواهند شد; (22) زيرا متبرّكان خداوند، وارث زمين خواهند شد، امّا ملعونان وي منقطع خواهند شد (29) صدّيقان وارث زمين شده، ابداً در آن ساكن خواهند شد (34) به خداوند پناه برده، راهش را نگاهدار كه تو را به وراثت زمين بلند خواهند كرد و

در وقت منقطع شدن شريران اين را خواهي ديد (38) امّا عاصيان، عاقبت مستأصل، و عاقبت شريران منقطع خواهند شد».( [27] )

در فصل ديگر مي فرمايد: «. . . قومها را به انصاف داوري خواهد كرد. آسمان شادي كند و زمين مسرور گردد. دريا و پري آن غرش نمايند. صحرا و هر چه در آن است به وجد آيد. آنگاه تمام درختان جنگل ترنّم خواهند نمود به حضور خداوند. زيرا كه مي آيد، زيرا كه براي داوري جهان مي آيد. ربع مسكون را به انصاف داوري خواهد كرد. و قومها را به امانت خود».( [28] )

و از جمله در مزمور 72 در مورد پيامبر بزرگوار اسلام و فرزند دادگسترش حضرت مهدي(عليه السلام)، چنين مي فرمايد:

«(1) اي خدا ! شرع و احكام خود را به «ملك»، و عدالت خود را به «ملك زاده» عطا فرما (2) تا اين كه قوم تو را به عدالت و فقراي تو را به انصاف حكم نمايد (3) به قوم كوهها سلامت و كويرها عدالت برساند (4) فقيران قوم را حكم نمايد، و پسران مسكينان را نجات دهد، و ظالم را بشكند (5) تا باقي ماندن ماه و آفتاب دور به دور از تو بترسند (6) بر گياه بريده شده مثل باران و مانند امطار _ كه زمين را سيراب مي گرداند _ خواهد باريد (7).

و در روزهايش صدّيقان شكوفه خواهد نمود، و زيادتي سلامتي تا باقي ماندن ماه خواهد بود (8) از دريا تا به دريا و از نهر تا به اقصي زمين سلطنت خواهد نمود (9) صحرا نشينان در حضورش خم خواهند شد و دشمنانش خاك را خواهند بوسيد

(10).

ملوك طرشيش و جزيره ها، هديه ها خواهند آورد، و پادشاهان شبا و سبا پيشكشها تقريب خواهند نمود (11) بلكه تمامي ملوك با او كرنش خواهند نمود، و تمامي اُمم او را بندگي خواهند كرد (12) زيرا فقير را وقتي كه فرياد مي كند و مسكين كه نصرت كننده ندارد، خلاصي خواهد داد (13) و به ذليل و محتاج ترحّم خواهد فرمود و جانهاي مسكينان را نجات خواهد داد (14) جان ايشان را از ظلم و ستم نجات خواهد داد، و هم در نظرش خون ايشان قيمتي خواهد بود (15) و زنده مانده از شبا به او بخشيده خواهد شد (16) در زمين به سر كوهها مشت غلّه كاشته مي شود كه محصول آن مثل اسنان متحرّك شده، اهل شهرها مثل گياه زمين شكوفه خواهند نمود (17).

اسم او ابداً بماند، اسمش مثل آفتاب باقي بماند، در او مردمان بركت خواهند يافت، و تمامي قبايل او را خجسته خواهند گفت (19) بلكه اسم ذوالجلال او ابداً مبارك باد، و تمامي زمين از جلالش پر شود (20) دعاي داود پسر يسيّ تمام شد».( [29] )

ب) بشارت ظهور حضرت مهدي(عليه السلام) در كتاب «اشعياي نبي»

در كتاب «اشعياي نبي» كه يكي از پيامبران پيرو تورات است، بشارت فراواني در مورد ظهور حضرت مهدي(عليه السلام) آمده است كه جهت استدلال به كتاب مزبور، نخست فرازي از آن بشارت ها را نقل نموده، و برخي از نكات آن را توضيح مي دهيم تا معلوم شود كه مسلمانان در باره عقيده به ظهور يك مصلح جهاني تنها نيستند، بلكه همه اهل كتاب در اين عقيده با مسلمانان اشتراك نظر دارند.

در فرازي از

بشارت كتاب اشعيا چنين آمده است:

«و نهالي از تنه «يسيّ»( [30] ) بيرون آمده، شاخه اي از ريشه هايش خواهد شكفت و روح خداوند بر او قرار خواهد گرفت. يعني روح حكمت و فهم و روح مشورت و قوّت و روح معرفت و ترس خداوند و خوشي او در ترس خداوند خواهد بود و موافق رؤيت چشم خود، داوري نخواهد نمود و بر وفق سمع گوشهاي خويش، تنبيه نخواهد نمود; بلكه مسكينان را به عدالت داوري خواهد كرد و به جهت مظلومان زمين به راستي حكم خواهد نمود . . . كمربند كمرش عدالت خواهد بود و كمربند ميانش امانت.

و گرگ با بره سكونت خواهد داشت و پلنگ با بزغاله خواهد خوابيد و گوساله و شير پرواري با هم و طفل كوچك آنها را خواهد راند و گاو با خرس خواهد چريد و بچه هاي آنها با هم خواهند خوابيد و شير مثل گاو كاه خواهد خورد، و طفل شير خواره بر سوراخ مار بازي خواهد كرد، و طفل از شير باز داشته شده، دست خود را بر خانه افعي خواهد گذاشت، و در تمامي كوه مقدس من، ضرر و فسادي نخواهند كرد; زيرا كه جهان از معرفت خداوند پر خواهد بود مثل آبهايي كه دريا را مي پوشاند».( [31] )

منظور از «نهالي كه از تنه يسيّ خواهد روييد» ممكن است يكي از چهار نفر از شخصيّت هاي بزرگ روحاني و رهبران عالي قدر بشر، حضرت داود، حضرت سليمان، حضرت عيسي و حضرت حجّت بن الحسن العسكري(عليهم السلام)باشند; ولي دقّت و بررسي كامل آيات فوق نشان مي دهد كه منظور از اين نهال، هيچ يك

از آن پيامبران نيست; بلكه همه آن بشارتها ويژه قائم آل محمّد(عليهم السلام)است; زيرا حضرت داوود و سليمان(عليهما السلام)فرزندان پسري يسيّ، و حضرت عيسي بن مريم(عليه السلام)نواده دختري وي، و قائم آل محمّد(عليه السلام)نيز از جانب مادرش جناب نرجس خاتون _ كه دختر يشوعا، پسر قيصر، پادشاه روم و از نسل حضرت داود، و مادرش از اولاد حواريون حضرت عيسي(عليه السلام) بوده، و نسب شريفش به شمعون صفا، وصيّ حضرت عيسي(عليه السلام)مي رسد _ نواده دختري «يسيّ» مي باشد.

در فرازي از اين بشارت چنين آمده است: «موافق رؤيت چشم خود داوري نخواهد كرد و بر وفق سمع گوشهاي خود تنبيه نخواهد نمود» و اين جمله، اشاره به حاكميت مطلق و حكومت عادلانه آن حضرت دارد كه وي بر اساس حق و واقع، حكم مي كند و نيازي به شاهد و بيّنه ندارد و از كسي گواهي نمي طلبد چنان كه در روايات اسلامي آمده است كه: «يحكم بحكم داود ومحمّد(صلي الله عليه وآله وسلم)» يعني به حكم حضرت داود و دستور پيامبر (صلي الله عليه وآله وسلم) حكم مي كند و با علم و دانش خدادادي خويش داوري مي نمايد.( [32] )

و در فراز ديگري از آن بشارت آمده است كه، در زمان حكومت حقه و دوران حكومت عدالت پيشه او «گرگ با بره سكونت خواهد داشت و پلنگ با بزغاله خواهد خوابيد ... و گوساله و شير پرواري با هم، و ... ضرر و فسادي نخواهند كرد»، اين جمله نشان مي دهد كه در زمان ظهور مبارك آن موعود آسماني، عدل و داد آن چنان گسترش مي يابد كه جانوران و درندگان با هم

سازش مي كنند و در كنار يكديگر قرار مي گيرند و خوي بهيميّت و درندگي را از دست مي دهند، و زيان و ضرر به هيچ يك از موجودات نمي رسانند چنان كه در اخبار و احاديث آمده است: «وَ تَصْطَلِحُ فِي مُلْكِهِ السّباع، وَ اصْطَلَحَتِ السِّباع، و تأمَنُ الْبَهائم».( [33] )

در حكومت او درندگان خوي توحش رها كرده و با يكديگر سازش مي كنند و حيوانات اهلي احساس امنيت مي نمايند.

و در آخرين فراز از بشارت مزبور آمده است: «جهان از معرفت خداوند پر خواهد بود مثل آبهايي كه دريا را مي پوشاند»، اين مطلب نشانگر اين واقعيّت است كه در عهد با سعادت آن موعود آسماني چنان تحوّل عظيم علمي و فرهنگي به وجود مي آيد كه همه مردمان به خداي يگانه ايمان مي آورند. درهاي رشته هاي گوناگون علوم و دانش به روي انسانها گشوده مي شود، سطح معلومات بشري بالا مي رود، راهي را كه بشريّت در طول تاريخ در هزاران سال پيش به دنبال آن بوده در زمان كوتاه مي پيمايد، عقلها كامل و انديشه ها شكوفا مي گردد، و كوته بيني ها و تنگ نظري ها از بين مي رود، و انسانها به كمال و بلوغ عقلي و اخلاقي و انساني مي رسند و به تمام ناكاميها، شكستها، ستمها، نادانيها و بدبختي ها پايان مي دهند، و زندگي شرافتمندانه تازه اي را آغاز مي نمايند.

در بشارت ديگري نيز در كتاب «اشعياء» در مورد ظهور قائم آل محمّد(عليه السلام)چنين آمده است: «و در ايّام آخر واقع خواهد شد . . . جميع اُمّتها به سوي آن روان خواهند شد .

. . او اُمّتها را داوري خواهد نمود، و قومهاي بسياري را تنبيه خواهد كرد . . . اُمّتي بر اُمّتي شمشير نخواهد كشيد و بار ديگر جنگ را نخواهند آموخت».( [34] )

آنچه از اين بشارت فهميده مي شود اين است كه پس از قيام شكوهمند مهدي موعود(عليه السلام) جميع اُمّتها به سوي او روي خواهند آورد. و او همه مردم جهان را از هر رنگ و نژادي كه باشند و هر دين و مذهبي كه داشته باشند در زير يك پرچم كه دين اسلام و توحيد باشد گرد خواهد آورد، و گروه بسياري را تنبيه خواهد نمود، و در پرتو اجراي عدالتش، و در ميان مردم به قضاوت داودي داوري خواهد نمود، و بر اساس حق و واقع قضايا را حل و فصل خواهد كرد، كه سراسر گيتي را فرا خواهد گرفت ديگر اُمّتي بر اُمّتي شمشير نخواهد كشيد، و بار ديگر جنگ و خونريزي و ناامني بر جهان حكمفرما نخواهد بود، و همه مردمان در صلح، صفا، صميميّت و آسايش و آرامش در كنار هم زندگي خواهند نمود.

در فرازي از بشارت هاي كتاب اشعيا آمده كه در زمان آن حضرت، عدالت اجتماعي برقرار خواهد گرديد و امنيّت عمومي به وجود خواهد آمد به گونه اي كه مردم در صلح و صفا و صميميّت زندگي كنند و بهايم با هم سازش نمايند و در كنار هم با آسودگي بياسايند: «آنگاه انصاف در بيابان ساكن خواهد شد، و عدالت در بوستان مقيم خواهد گرديد. و عمل عدالت، سلامتي و نتيجه عدالت، آرامي و اطمينان خاطر خواهد بود تا ابد الآباد. و قوم من در مسكن

سلامتي و در مساكن مطمئن و در منزلهاي آرامي ساكن خواهند شد».( [35] )

مرا تقسيم نموده اند و بر قوم من قرعه انداخته و پسري در عوض فاحشه داده و دختري به شراب فروخته اند تا بنوشند».( [38] )

و در جاي ديگر از همين كتاب چنين آمده است: «اي همه اُمّتها ! بشتابيد و بياييد و از هر طرف جمع شويد اي خداوند شجاعان ! خود را به آنجا فرود آور. اُمّتها بر انگيخته شوند. به «وادي يهوشافاظ» بر آيند; زيرا كه من در آنجا خواهم نشست تا بر همه اُمّتهايي كه به اطراف آن هستند داوري نمايم».( [39] )

و در همين زمينه در كتاب «عاموس نبي» آمده است كه مي گويد: «بنابر اين، اي اسرائيل ! به اين طور با تو عمل خواهم نمود، و چون كه به اين طور با تو عمل خواهم نمود پس اي اسرائيل ! خويشتن را مهيّا ساز تا با خداي خود ملاقات نمايي».( [40] )

اين فرازها _ همچنان كه ملاحظه مي شود _ از نزول حضرت عيسي(عليه السلام) و داوري آن حضرت در «يوم الله ظهور» خبر مي دهند.

و در همين رابطه، در كتاب «هوشيع نبي» در مورد بازگشت حضرت عيسي (عليه السلام)خطاب به قوم يهود آمده است: «و من براي افرايم( [41] ) مثل شير و براي خاندان يهودا ( [42] )مانند شير ژيان خواهم بود. من خودم خواهم دريد و رفته خواهم ربود و رهاننده نخواهد بود.

من روانه شده به مكان خود خواهم برگشت تا ايشان به عصيان خود اعتراف نموده روي مرا بطلبند، در تنگي خود صبح زود مرا خواهند طلبيد».( [43] )

د) بشارت ظهور حضرت مهدي(عليه السلام) در كتاب «زكرياي نبي»

در كتاب زكرياي نبي _ كه يكي

از پيامبران بزرگ بني اسرائيل و از انبياي پيرو تورات است، بشارت ظهور آن يگانه منجي عالم چنين آمده است: «اينك روز خداوند مي آيد و غنيمت تو در ميانت تقسيم خواهد شد. و جميع اُمّتها را به ضدّ اورشليم براي جنگ جمع خواهم كرد، و شهر را خواهند گرفت و خانه ها را تاراج خواهند نمود، و زنان را بي عصمت خواهند كرد، و نصف اهل شهر به اسيري خواهند رفت، و بقيّه قوم از شهر منقطع خواهند شد.

و خداوند بيرون آمده با آن قومها مقاتله خواهد نمود چنان كه در روز جنگ مقاتله نمود، و در آخر آن روز پايهاي او بر كوه زيتون كه از طرف مشرق به مقابل اورشليم است خواهد ايستاد . . . و آن يك روز معروف خداوند خواهد بود . . . و يَهْوه (خدا) بر تمامي زمين پادشاه خواهد بود. و در آن روز يَهْوة واحد خواهد بود و اسم او واحد».( [44] )

در اينجا لازم است اين نكته را توضيح دهيم كه در كتب عهدين (يعني تورات و انجيل) كلمه «خداوند» بيشتر در مورد حضرت عيسي(عليه السلام) به كار مي رود، كه در اينجا نيز چنين شده است. و جالب اين كه در اين فراز بشارت كه از تورات نقل كرديم، محل فرود آمدن حضرت عيسي و يوم الله بودن آن روز و جهاني شدن اسلام و سقوط رژيم اشغالگر قدس دقيقاً با روايات اسلامي مطابقت دارد.

البته بايد توجّه داشت كه طبق آيات كريمه قرآن مجيد، مضمون اين پيشگوييها يكبار در دوران گذشته در زمان بخت النصر انجام گرفته و يكبار ديگر طبق وعده هاي

صريح قرآن كريم و نويدهاي ظهور مبارك حضرت مهدي(عليه السلام) در «يوم الله ظهور»، انجام خواهد گرفت، و نخستين قبله مسلمانان براي هميشه از اشغال يهوديان رهايي خواهد يافت و در تمامي جهان خداي يكتا را پرستش خواهد نمود، و در تمامي نقاط زمين نداي دلنواز وحدت به گوش خواهد رسيد.

به هر حال، آنچه در اين فراز در مورد سرنوشت يهوديان مغرور آمده است دقيقاً با روايات اسلامي منطبق است; زيرا از احاديث چنين استفاده مي شود كه ملّت يهود به علّت طغيان و سركشي و فسادي كه در زمين ايجاد مي كنند سرانجام تار و مار خواهند شد به گونه اي كه حتّي يك نفر يهودي هم در فلسطين باقي نخواهد ماند.

اينك براي آن كه به سرنوشت شوم و ذلّت باري كه طبق وعده الهي در انتظار قوم يهود و غدّه سرطاني اسرائيل غاصب است واقف شويم به برخي از رواياتي كه در زمينه طغيان و سركشي قوم يهود، و هلاكت و نابودي آنها در «بيت المقدس» وارد شده، اشاره مي كنيم:

سرنوشت يهوديان مغرور

ابن كثير دمشقي در كتاب «البداية و النهاية» در باره درگيري مسلمانان با يهود و اين كه اين درگيري هر روز شديد و شديدتر خواهد شد تا جايي كه به پيروزي مسلمين و نابودي يهود منجر شود، در حديثي از پيغمبر اكرم نقل كرده است كه فرمود: «لا تقوم السّاعة حتّي يقاتل المسلمون اليهود، فيقتلهم المسلمون حتّي يختبئ اليهودي من وراء الحجر و الشجر فيقول الحجر _ أو الشجر _ : يا مسلم ! يا عبدالله! هذا اليهودي من خلفي، فتعال فاقتله، إلاّ الغرقد، فإنّه شجر اليهود».( [45] )

«قيامت بر پا

نمي شود تا اين كه مسلمانان با يهود به مبارزه برخيزند و آنها را بكشند تا جايي كه اگر يك نفر يهودي در پشت سنگ يا درختي پنهان شود، آن سنگ يا درخت _ به قدرت خداي تعالي به زبان آمده _ بگويد: اي مسلمان ! اي بنده خدا ! اين كه خود را پنهان كرده است يهودي است، بيا او را به قتل برسان. مگر درخت «غرقد» كه درخت يهود است و از معرفي يهودي خودداري مي كند».

اخراج يهود از سرزمينهاي اسلامي

علاّمه مجلسي _ اعلي الله مقامه _ در كتاب نفيس «بحار الانوار» در باب رجعت، در اين مورد كه يهود و نصاري از سرزمينهاي اسلامي اخراج خواهند شد در حديثي از اميرمؤمنان علي(عليه السلام)چنين نقل كرده است:

«عن عباية الأسدي قال: سمعت أميرالمؤمنين(عليه السلام) و هو متّكِئ و أنا قائم عليه: لأبنين بمصر منبراً منيراً، و لأنقضنّ دمشق حجراً حجراً، و لأخرجنّ اليهود و النّصاري من كلّ كور العرب، و لأسوقنّ العرب بعصاي هذه.

قال: قلت له: يا أمير المؤمنين! كأنّك تخبر أنّك تحيي بعد ما تموت!

فقال: هيهات يا عباية ! ذهبت في غير مذهب، يفعله رجل منّي».( [46] )

«عبايه اسدي گويد: اميرالمؤمنين(عليه السلام) تكيه داده بود و من بالاي سر آن حضرت ايستاده بودم، در اين هنگام شنيدم كه فرمود: من در آينده در مصر منبري روشني بخش بنيان خواهم نمود، و دمشق را ويران خواهم نمود، و يهود و نصاري را از سرزمينهاي عرب بيرون خواهم راند، و عرب را با اين عصاي خود _ به طرف حق _ سوق خواهم داد.

عبايه مي گويد: من عرض كردم: يا امير المؤمنين! گويي شما خبر

مي دهيد كه بعد از مردن بار ديگر زنده مي شويد و اين كارها را انجام مي دهيد!

فرمود: هيهات اي عباية ! مقصود من از اين سخنان آن گونه كه تو خيال كردي نيست; مردي از دودمان من اينها را انجام خواهد داد».

از جمله آخر اين حديث كه حضرت فرموده است: «اين كارها را مردي از دودمان من انجام خواهد داد»، استفاده مي شود كه مقصود از او شخص امام قائم و حجّت منتظر(عليه السلام) است.

صهيونيسم و تشكيل دولتي به نام اسرائيل

نويسنده كتاب «عقائد الاماميّه» در مورد قيام يهود در خاور ميانه و تشكيل دولتي به نام «اسرائيل» در سرزمين فلسطين، و بالاخره متلاشي شدن حكومت آنان، با شركت اعراب و مسلمين به كمك يكديگر، و به ويژه ارتش نيرومندي كه از طريق عراق براي سركوبي يهود عازم فلسطين مي شود. در حديث بسيار جامع و جالبي از اميرمؤمنان علي(عليه السلام) چنين نقل كرده است:

«قال أمير المؤمنين(عليه السلام): وستأتي اليهود من الغرب لإنشاء دولتهم بفلسطين.

قال النّاس: يا أبا الحسن! أنّي تكون العرب؟

أجاب(عليه السلام): أنذاك تكون مفكّكة القوي، مفكّكة العري، غير متكاتفة وغير مترادفة.

ثمّ سئل(عليه السلام): أيطول هذا البلاء؟

قال: لا، حتّي إذا أطلقت العرب أعنّتها ورجعت إليها عوازم أحلامها، عندئذ يفتح علي يدهم فلسطين، و تخرج العرب ظافرة و موحّدة، وستأتي النجدة من العراق، كتب علي راياتها القوّة، و تشترك العرب والإسلام كافّة لتخلّص فلسطين، معركة و أيّ معركة في جلّ البحر، تخوض النّاس في الدماء و يمشي الجريح علي القتيل.

ثمّ قال(عليه السلام): و ستفعل العرب ثلاثاً، وفي الرابعة يعلم الله ما في نفوسهم من الثبات والإيمان، فيرفرف علي رؤوسهم النصر.

ثمّ قال: وأيم الله يذبحون ذبح

النّعاج حتّي لا يبقي يهوديّ في فلسطين».( [47] )

«اميرمؤمنان(عليه السلام) فرمود: يهود براي تشكيل دولت خود در فلسطين، از غرب _ به منطقه عربي خاور ميانه _ خواهند آمد.

عرضه داشتند: يا اباالحسن! پس عربها در آن موقع كجا خواهند بود؟

فرمود: در آن زمان عربها نيروهايشان از هم پاشيده و ارتباط آنها از هم گسيخته، و متّحد و هماهنگ نيستند.

از آن حضرت سئوال شد: آيا اين بلا و گرفتاري طولاني خواهد بود؟

فرمود: نه، تا زماني كه عربها زمام اُمور خودشان را از نفوذ ديگران رها ساخته و تصميمهاي جدّي آنان دوباره تجديد شود آنگاه سرزمين فلسطين به دست آنها فتح خواهد شد، و عربها پيروز و متّحد خواهند گرديد، ونيروهاي كمكي از _ طريق _ سرزمين عراق به آنان خواهد رسيد كه بر روي پرچمهايشان نوشته شده: «القوّة»( [48] ) و عربها و ساير مسلمانان همگي مشتركاً براي نجات فلسطين قيام خواهند كرد _ و با يهوديان خواهند جنگيد _ و چه جنگ بسيار سختي كه در وقت مقابله با يكديگر در بخش عظيمي از دريا روي خواهد داد كه در اثر آن مردمان در خون شناور شده و افراد مجروح بر روي اجساد كشته ها عبور كنند.

آنگاه فرمود: و عربها سه بار با يهود مي جنگند، و در مرحله چهارم كه خداوند ثبات قدم و ايمان و صداقت آنها را دانست هماي پيروزي بر سرشان سايه مي افكند.

بعد از آن فرمود: به خداي بزرگ سوگند كه يهوديان مانند گوسفند كشته مي شوند تا جايي كه حتّي يك نفر يهودي هم در فلسطين باقي نخواهد ماند».

ه_) بشارت ظهور حضرت مهدي(عليه السلام) در كتاب «حزقيال نبي»

در اين

كتاب در مورد ظهور حضرت حجّت بن الحسن العسكري(عليهما السلام) و سرنوشت رژيم اسرائيل و جهاني شدن آيين توحيد، و اجراي احكام و حدود الهي در آن عصر درخشان، چنين آمده است:

«. . . و امّا تو اي پسر انسان! خداوند يَهْوَه چنين مي فرمايد: كه به هر جنس مرغان و به همه حيوانات صحرا بگو: جمع شويد و بياييد و نزد قرباني من كه آن را براي شما ذبح مي نمايم فراهم آييد. قرباني عظيمي كه بر كوههاي اسرائيل، تا گوشت بخوريد و خون بنوشيد.

و خداوند يهْوه مي گويد: كه بر سفره من از اسبان و سواران و جبّاران و همه مردان جنگي سير خواهيد شد. و من جلال خود را در ميان اُمّتها قرار خواهم داد و جميع اُمّتها داوري مرا كه آن را اجرا خواهم داشت و دست مرا كه برايشان فرود خواهم آورد، مشاهده خواهند نمود. و خاندان اسرائيل از آن روز و بعد، خواهند دانست كه يهْوه خداي ايشان، من هستم. و اُمّتها خواهند دانست كه خاندان اسرائيل به سبب گناه خودشان جلاي وطن گرديدند; زيرا كه به من خيانت ورزيدند».( [49] )

بايد توجّه داشت كه منظور از «پسر انسان» مانند كلمه «مسيح»، حضرت عيسي(عليه السلام)نيست; بلكه مراد از آن، حضرت مهدي(عليه السلام)است، زيرا در انجيل بيش از 80 بار كلمه «پسر انسان» آمده است كه تنها در 30 مورد آن حضرت مسيح (عليه السلام)اراده شده است.( [50] )

و) بشارت ظهور حضرت مهدي(عليه السلام) در كتاب حجّي نبي

در اين كتاب نيز كه يكي از كتابهاي انبياي پيرو تورات است، بشارت ظهور حضرت «بقية الله»(عليه السلام) بدين گونه آمده است:

«يهْوه صبايوت

چنين مي گويد: يك دفعه ديگر _ و آن نيز بعد از اندك زماني _ آسمانها و زمين و دريا و خشكي را متزلزل خواهم ساخت، و تمامي اُمّتها را متزلزل خواهم ساخت، و فضيلت جميع اُمّتها خواهد آمد . . . اين خانه را از جلال خود پر خواهم ساخت . . . جلال آخر اين خانه از جلال نخستينش عظيمتر خواهد بود، و در اين مكان سلامتي را خواهم بخشيد».( [51] )

ز) بشارت ظهور حضرت مهدي(عليه السلام) در كتاب «صفيناي نبي»

در اين كتاب كه يكي از كتب انبياي پيرو تورات است، بشارت ظهور حضرت ولي عصر(عليه السلام) چنين آمده است: «. . . خداوند در اندرونش عادل است و بي انصافي نمي نمايد. هر بامداد حكم خود را روشن مي سازد و كوتاهي نمي كند، امّا مرد ظالم حيا را نمي داند. اُمّتها را منقطع ساخته ام كه برجهاي ايشان خراب شده است و كوچه هاي ايشان را چنان ويران كرده ام كه عبور كننده نباشد. شهرهاي ايشان چنان منهدم گرديده است كه نه انساني و نه ساكني باقي مانده است. و گفتم: كاشكه از من مي ترسيدي و تأديب را مي پذيرفتي . . .

بنابر اين، خداوند مي گويد: براي من منتظر باشيد تا روزي كه به جهت غارت برخيزم; زيرا كه قصد من اين است كه اُمّتها را جمع نمايم و ممالك را فراهم آورم تا غضب خود و تمامي حدّت خشم خويش را بر ايشان بريزم، زيرا كه تمامي جهان به آتش غيرت من سوخته خواهد شد; زيرا كه در آن زمان، زبان پاك به اُمّتها باز خواهم داد تا

جميع ايشان اسم يهوه _ خدا _ را بخوانند و به يك دل او را عبادت نمايند».( [52] )

ح) بشارت ظهور حضرت مهدي(عليه السلام) در كتاب «دانيال نبي»

در كتاب دانيال نبي نيز بشارت ظهور حضرت مهدي(عليه السلام) مطابق بشارات انبياي گذشته، چنين آمده است:

«. . . امير عظيمي كه براي پسران قوم تو ايستاده قائم است، خواهد برخاست. و چنان زمان تنگي خواهد شد كه از حيني كه اُمّتي به وجود آمده است تا امروز نبوده، و در آن زمان هر يك از قوم تو، كه در دفتر مكتوب يافت شود رستگار خواهد شد. و بسياري از آناني كه در خاك زمين خوابيده اند بيدار خواهند شد، امّا اينان به جهت حيات جاوداني و آنان به جهت خجالت و حقارت جاوداني. و حكيمان مثل روشنايي افلاك خواهند درخشيد، و آناني كه بسياري را به راه عدالت رهبري مي نمايند مانند ستارگان خواهند بود تا ابد الآباد.

امّا تو اي دانيال ! كلام رامخفي دار و كتاب راتا زمان آخر مهر كن. بسياري به سرعت تردّد خواهند نمود و علم افزوده خواهد گرديد ... خوشا به حال آن كه انتظار كشد».( [53] )

در اين بشارت نكات چندي وجود دارد كه برخي از آنها را به طور اختصار توضيح مي دهيم:

1 _ شخص مورد بشارت كه در نخستين فراز بشارت مزبور به عنوان «ايستاده» از او تعبير شده است، قائم آل محمّد(عليهم السلام) است كه بزرگترين نماينده انبياي الهي است، و دعوت تمام پيامبران خدا را يكجا در حكومت حقّه خود آشكار ساخته، آيين الهي را بر سرتاسر كره خاكي حكم فرما مي نمايد.

«زمان تنگي»، زمان بيدادگريها، سختيها، فشارها، ظلم و ستم هايي است كه قبل از ظهور آن حضرت در سراسر جهان پيدا مي شود، چنان كه در روايات اسلامي آمده است: «يَمْلاَُ الأرضَ قِسطاً و عَدلا كَما مُلِئت جوراً و ظلماً».

3 _ منظور از: «آناني كه در خاك زمين خوابيده اند»، گروهي از اموات مي باشند كه در دولت با سعادت حضرت مهدي(عليه السلام) زنده مي شوند، و برخي از آنان از ياران آن حضرت مي گردند و در ركاب حضرتش مي جنگند و برخي ديگر به سزاي اعمال ناشايست خود مي رسند.

در اين زمينه، روايات بسياري از ائمّه معصومين(عليهم السلام) رسيده است كه ما به جهت اختصار از ذكر آنها خودداري مي نماييم، و طالبين مي توانند به كتابهاي مربوطه كه در مورد «رجعت» نگاشته شده، مراجعه فرمايند.

بشارت ظهور حضرت مهدي(عليه السلام) در كتاب «انجيل»

بر اساس بشارات فراواني كه در كتاب انجيل آمده است، حضرت مسيح(عليه السلام)به دنبال قيام حضرت قائم (عليه السلام)در «فلسطين» آشكار خواهد شد و به ياري آن حضرت خواهد شتافت، و پشت سر حضرتش نماز خواهد گزارد، تا يهوديان و مسيحيان و پيروان وي تكليف خويش را بدانند و به اسلام بگروند و حامي حضرت مهدي(عليه السلام)گردند. از اين رو، در آخرين روزهاي زندگي _ و شايد در طول دوران حيات _ به ياران و شاگردان خود توصيه ها و سفارشهاي اكيدي در باره بازگشت خود به زمين نموده و آنان را در انتظار گذارده و امر به بيداري و هوشياري و آمادگي فرموده است كه ما به جهت اثبات اين مدّعا و بيداري مسلمانان قسمتي از آنها را در اينجا

مي آوريم.

اينك متن برخي از آن بشارات كه در انجيل آمده است:

الف) انجيل متّي

«پس عيسي از هيكل بيرون شده برفت، و شاگردانش پيش آمدند تا عمارتهاي هيكل را بدو نشان دهند. عيسي ايشان را گفت: آيا همه اين چيزها را نمي بينيد؟ هر آينه به شما مي گويم: در اينجا سنگي بر سنگي گذارده نخواهد شد كه به زير افكنده نشود. و چون به كوه زيتون نشسته بود شاگردانش در خلوت نزد وي آمده گفتند: به ما بگو كه اين اُمور كي واقع مي شود؟ و نشان آمدن تو و انقضاي عالم چيست؟

عيسي در جواب ايشان گفت: زنهار كسي شما راگمراه نكند. ز آن رو كه بسا به نام من آمده خواهند گفت كه من مسيح هستم و بسياري را گمراه خواهند كرد. و جنگها و اخبار جنگها را خواهيد شنيد، زنهار مضطرب مشويد; زيرا كه وقوع اين همه لازم است ليكن انتها هنوز نيست، زيرا قومي با قومي و مملكتي با مملكتي مقاومت خواهند نمود و قحطي ها و وباها و زلزله ها در جايها پديد آيد . . .

آنگاه اگر كسي به شما گويد: اينك مسيح در اينجا يا در آنجا است باور مكنيد; زيرا كه مسيحان كاذب و انبياي كذبه ظاهر شده علامات و معجزات عظيمه چنان خواهند نمود كه اگر ممكن بودي برگزيدگان را نيز گمراه كردندي. اينك شما را پيش خبر دادم.

پس اگر شما را گويند: اينك در صحراست بيرون مرويد، يا آن كه در خلوت است باور مكنيد; زيرا همچنان كه برق از مشرق ساطع شده تا به مغرب ظاهر مي شود ظهور پسر انسان نيز چنين خواهد شد

. . .

و فوراً بعد از مصيبت آن ايّام، آفتاب تاريك گردد و ماه نور خود را ندهد و ستارگان از آسمان فرو ريزند، و قوّتهاي افلاك متزلزل گردد. آنگاه علامت پسر انسان در آسمان پديد گردد، و در آن وقت جميع طوايف زمين سينه زني كنند و پسر انسان را ببينند كه بر ابرهاي آسمان با قوّت و جلال عظيم مي آيد . . .

پس از درخت انجير مثلش را فرا گيريد كه چون شاخه اش نازك شده برگها مي آورد مي فهميد كه تابستان نزديك است. همچنين شما نيز چون اين همه را ببينيد بفهميد كه نزديك _ بلكه بر در _ است. هر آينه به شما مي گويم . . .

آسمان و زمين زايل خواهد شد; ليكن سخنان من هرگز زايل نخواهد شد.

امّا از آن روز و ساعت هيچ كس اطلاع ندارد حتّي ملائكه آسمان جز پدر من و بس; ليكن چنان كه ايّام نوح بود ظهور پسر انسان نيز چنان خواهد بود . . .

پس بيدار باشيد; زيرا كه نمي دانيد در كدام ساعت خداوند شما مي آيد. ليكن اين را بدانيد كه اگر صاحب خانه مي دانست در چه پاس از شب دزد مي آيد، بيدار مي ماند و نمي گذاشت كه به خانه اش نقب زند.

لهذا شما نيز حاضر باشيد، زيرا در ساعتي كه گمان نبريد پسر انسان مي آيد پس آن غلام امين و دانا كيست كه آقايش او را بر اهل خانه خود بگمارد تا ايشان را در وقت معيّن خوراك دهد. خوشا به حال آن غلامي كه چون آقايش آيد او را در چنين كار مشغول

يابد».( [54] )

«امّا چون پسر انسان در جلال خود با جميع ملائكه مقدّس خويش آيد آنگاه بر كرسي جلال خود خواهد نشست. و جميع امّتها در حضور او جمع شوند و آنها را از همديگر جدا مي كند به قسمي كه شبان ميش ها را از بزها جدا مي كند و ميش ها را بر دست راست و بزها را بر چپ خود قرار دهد. آنگاه پادشاه به اصحاب طرف راست گويد: بياييد اي بركت يافتگان از پدر من ! و ملكوتي را كه از ابتداي عالم براي شما آماده شده است، به ميراث گيريد».( [55] )

«عيسي ايشان را گفت: هر آينه به شما مي گويم: شما كه مرا متابعت نموده ايد، در معاد وقتي كه پسر انسان بر كرسي جلال خود نشيند، شما نيز به دوازده كرسي نشسته، بر دوازده سبط اسرائيل داوري خواهيد نمود. و هر كه به خاطر اسم من خانه ها يا برادران يا خواهران يا پدر يا مادر يا زن يا فرزندان يا زمينها را ترك كرد، صد چندان خواهد يافت و وارث حيات جاوداني خواهد گشت».( [56] )

ب) انجيل مَرْقُس

«و چون او _ عيسي _ از هيكل بيرون مي رفت يكي از شاگردانش بدو گفت: اي استاد ! ملاحظه فرما چه نوع سنگ ها و چه عمارتها است!

عيسي در جواب وي گفت: آيا اين عمارتهاي عظيمه را مي نگري. بدان كه سنگي بر سنگي گذارده نخواهد شد مگر آن كه به زير افكنده شود.

و چون او بر كوه زيتون مقابل هيكل نشسته بود ... از وي پرسيدند: ما را خبر ده كه اين امور كي واقع مي شود؟ و

علامت نزديك شدن اين امور چيست؟

آنگاه عيسي در جواب ايشان سخن آغاز كرد كه: زنهار كسي شما را گمراه نكند. زيرا كه بسياري به نام من آمده خواهند گفت كه: من هستم، و بسياري را گمراه خواهند نمود. امّا چون جنگها و اخبار جنگها را بشنويد مضطرب مشويد; زيرا كه وقوع اين حوادث ضروري است. ليكن انتها هنوز نيست. زيرا كه اُمّتي بر اُمّتي و مملكتي بر مملكتي خواهند بر خاست، و زلزله ها در جايها حادث خواهد شد و قحطي ها و اغتشاشها پديد مي آيد، و اينها ابتداي دردهاي زه مي باشد. ليكن شما از براي خود احتياط كنيد . . .

ولي از آن روز و ساعت غير از پدر هيچ كس اطلاع ندارد نه فرشتگان در آسمان و نه پسر هم. پس بر حذر و بيدار شده دعا كنيد، زيرا نمي دانيد كه آن وقت كي مي شود.

مثل كسي كه عازم سفر شده خانه خود را واگذارد و خادمان خود را قدرت داده هر يكي را به شغلي خاصّ مقرر نمايد و دربان را امر فرمايد كه بيدار بماند. پس بيدار باشيد ! زيرا نمي دانيد كه در چه وقت صاحب خانه مي آيد. در شام يا نصف شب يا بانگ خروس يا صبح. مبادا ناگهان آمده شما را خفته يابد. امّا آنچه به شما مي گويم به همه مي گويم بيدار باشيد !».( [57] )

ج) انجيل لوقا

«كمرهاي خود را بسته، چراغهاي خود را افروخته بداريد. و شما مانند كساني باشيد كه انتظار آقاي خود را مي كشند، كه چه وقت از عروسي مراجعت كند، تا هر وقت آيد و در را

بكوبد بي درنگ براي او باز كنند. خوشا به حال آن غلامان كه آقاي ايشان چون آيد ايشان را بيدار يابد . . . پس شما نيز مستعد باشيد; زيرا در ساعتي كه گمان نمي بريد پسر انسان مي آيد».( [58] )

«و در آفتاب و ماه و ستارگان علامات خواهد بود و بر زمين، تنگي و حيرت از براي اُمّتها روي خواهد نمود، به سبب شوريدن دريا و امواجش. و دلهاي مردم ضعف خواهد كرد از خوف و انتظار آن وقايعي كه بر ربع مسكون ظاهر مي شود، زيرا قوّت آسمان متزلزل خواهد شد. و آنگاه پسر انسان را خواهند ديد كه بر، ابري سوار شده با قوّت و جلال عظيم مي آيد».( [59] )

همان گونه كه قبلا توضيح داديم مقصود از «پسر انسان» حضرت مسيح(عليه السلام)نيست، زيرا مطابق نوشته مستر هاكس آمريكايي در «قاموس كتاب مقدّس» اين عبارت 80 بار در انجيل و ملحقات آن (عهد جديد) آمده است كه فقط 30 مورد آن با حضرت عيساي مسيح(عليه السلام) قابل تطبيق است». و امّا 50 مورد ديگر از نجات دهنده اي سخن مي گويد كه در آخر زمان و پايان روزگار ظهور خواهد كرد و حضرت عيسي(عليه السلام) نيز با او خواهد آمد، و او را جلال و عظمت خواهد داد، و از ساعت و روز ظهور او جز خداوند _ تبارك و تعالي _ كسي اطّلاع ندارد، و او كسي جز حضرت مهدي(عليه السلام) آخرين حجّت خدا نخواهد بود.

ه_) انجيل يُوحَنّا

«و بدو قدرت بخشيده است كه داوري هم بكند; زيرا كه پسر انسان است. و از اين تعجّب مكنيد، زيرا ساعتي مي آيد

كه در آن جميع كساني كه در قبور مي باشند آواز او را خواهند شنيد و بيرون خواهند آمد، هر كه اعمال نيكو كرد براي قيامت حيات، و هر كه اعمال بد كرد به جهت قيامت داوري».( [60] )

مكاشفه يُوحَنّا

«و علامتي عظيم در آسمان ظاهر شد. زني كه آفتاب را در بر دارد و ماه زير پايهايش و بر سرش تاجي از دوازده ستاره است. و آبستن بوده، از درد زه و عذاب زاييدن فرياد بر مي آورد.

و علامتي ديگر در آسمان پديد آمد كه اينك اژدهاي بزرگ آتش گون كه او را هفت سرو ده شاخ بود و بر سرهايش هفت افسر. و دمش ثلث ستارگان آسمان را كشيده آنها را بر زمين ريخت و اژدها پيش آن زن _ كه مي زاييد _ بايستاد تا چون بزايد فرزند او را ببلعد. پس پسر نرينه را زاييد كه همه اُمّتهاي زمين را به عصاي آهنين حكم راني خواهد كرد، و فرزندش به نزد خدا و تخت او ربوده شد . . .

و در آسمان جنگ شد. ميكائيل و فرشتگانش با اژدها جنگ كردند و اژدها و فرشتگانش جنگ كردند. ولي غلبه نيافتند، بلكه جاي ايشان ديگر در آسمان يافت نشد. و اژدهاي بزرگ انداخته شد، يعني آن مار قديمي كه به ابليس و شيطان مُسمّي است كه تمام ربع مسكون را مي فريبد. او بر زمين انداخته شد و فرشتگانش با وي انداخته شدند».( [61] )

مفسّرين انجيل در مورد آيات فوق مي گويند: شخص مورد بشارت در اين آيات تاكنون قدم به عرصه وجود ننهاده و تفسير روشن و معني واضح آنها نيز موكول

به زمان آينده و نامعيّني است كه وي ظاهر گردد.

ولي با اندكي دقّت و تأمّل در آيات فوق اين نتيجه به دست مي آيد كه شخص مورد بشارت در مكاشفه ياد شده، بزرگترين مولود جهان انسانيّت، و شخص ممتاز و بي نظيري است كه به منظور ايجاد حكومت حقّه الهيّه و بر افكندن بنياد اهريمنان، به ناچار مدّتي از انظار مردمان غايب خواهد گرديد، و خداوند عالم آن يگانه مظهر نور الهي و منجي انسانيّت را از ديدگان اشرار و شياطين جنّي و انسي مخفي و مستور نگه خواهد داشت تا در يك زمان نامعلومي _ آنگاه كه خواست خداوند است _ از پشت پرده غيبت ظاهر شده، با «عصاي آهنين» بر بشريّت حكومت كند.

در قسمت ديگري از مكاشفه يوحنّاي لاهوتي بشارت ظهور حضرت مهدي(عليه السلام)چنين آمده است:

«و ديدم آسمان را گشوده و ناگاه اسبي سفيد كه سوارش امين و حق نام دارد و به عدل داوري و جنگ مي نمايد و چشمانش چون شعله آتش، و بر سرش افسرهاي بسيار و اسمي مرقوم دارد كه جز خودش هيچ كس آن را نمي داند و جامه خون آلود _ سرخ _ در بر دارد و نام او را كلمه خدا مي خوانند. ولشكرهايي كه در آسمانند بر اسبهاي سفيد، و به كتان سفيد و پاك ملبّس از عقب او مي آمدند. و از دهانش شمشيري تيز بيرون مي آيد تا به آن اُمّتها را بزند و آنها را به عصاي آهنين حكمراني خواهد نمود . . . و ديدم فرشته را در آفتاب ايستاده كه به آواز بلند تمامي مرغاني را كه در آسمان پرواز

مي كنند ندا كرده مي گويد: بياييد و به جهت ضيافت عظيم خدا فراهم شويد تا بخوريد گوشت پادشاهان و گوشت سپه سالاران و گوشت جبّاران . . .»( [62] )

با نظري دقيق و اجمالي در تمام احاديثي كه در مورد ظهور يكتا بازمانده حجج الهي وارده شده است مي توان گفت: همه فرازهاي بالا در احاديث اسلامي آمده است.

و) رساله پولس به روميان

«زيرا يقين مي دانم كه دردهاي زمان حاضر نسبت به آن جلالي كه در ما ظاهر خواهد شد، هيچ است».( [63] )

«. . . و آن كه براي حكمراني اُمّتها مبعوث شود، اميد اُمّتها بر وي خواهد بود».( [64] )

اين تعبير هم تعبير دقيقي است كه در احاديث اسلامي آمده است، و جالب توجّه اين كه: همان گونه كه در بشارات تورات تذكّر داديم در ترجمه عربي انجيل با تعبير «قائم» آمده است، و تعبير «حكمراني اُمّتها» و «اميد اُمّتها» جالب توجّه است.

«زيرا اين را به شما از كلام خدا مي گوييم كه ما كه زنده و تا آمدن خداوند باقي باشيم بر خوابيدگان سبقت نخواهيم جست; زيرا خداوند با صدا و با آواز رئيس فرشتگان و با صور خدا از آسمان نازل خواهد شد، و مردگان در مسيح اول خواهند بر خاست. آنگاه ما كه زنده و باقي باشيم با ايشان در ابرها ربوده خواهيم شد تا خداوند را در هوا استقبال كنيم و همچنين هميشه با خداوند خواهيم بود».( [65] )

به طوري كه خوانندگان عزيز ملاحظه مي كنند اين فراز از عهد جديد با روايات اسلامي وجوه مشترك فراواني دارد كه از آن جمله است:

1 _ نزول حضرت عيسي(عليه السلام)

2

_ صيحه آسماني.

3 _ زنده شدن گروهي از افراد صالح.

4 _ آمدن او بر فراز ابر.

5 _ ربوده شدن ياران حضرت ولي عصر(عليه السلام) از محرابها و رختخوابهاي خود، و انتقال يافتن آنها بر فراز ابرها، همه اين موارد در احاديث اسلامي آمده، و با اين فقرات انجيل دقيقاً منطبق است.

از طرف ايزدان مي شود و اهريمنان را منقرض مي سازند، و تمام اقتدار اهريمنان در زمين است و در آسمان راه ندارند، و بعد از پيروزي ايزدان و برانداختن تبار اهريمنان عالم كيهان به سعادت اصلي خود رسيده، بني آدم بر تخت نيكبختي خواهند نشست».( [67] )

2 _ در بخش «گاتها» كه يكي از بخشهاي چهارگانه «اوستا» است (بندهاي 8 و 9) نويدهائي در مورد ظهور حضرت مهدي(عليه السلام)و سيطره جهاني آن حضرت كه قيام شكوهمند او طبق وعده هاي أنبياء در آخر الزمان به وقوع خواهد پيوست، چنين آمده است:

«و هنگامي كه سزاي اين گناهكاران فرا رسد پس آنگاه اي «مزدا» ! كشورت را «بهمن» در پايان برپا كند، از براي كساني كه دروغ را به دستهاي راستي سپرند، و خواستاريم از آناني باشيم كه زندگي تازه كنند».

3 _ باز در همان بخش «گاتها» تحت عنوان «بامداد روز» نويد ظهور يگانه منجي بشريّت كه در پايان جهان خواهد آمد، چنين آمده است: «كي اي «مزدا» ! بامداد روز فراز آيد، جهان دين راستين فرا گيرد، با آموزشهاي فزايش بخش پرخرد رهانندگان، كيانند آناني كه «بهمن» به ياريشان خواهد آمد، از براي آگاه ساختن، من تو را بر گزيدم اي أهورا».

نويسنده كتاب «بشارات عهدين» پس از آن كه اين دو بشارت را از «گاتها» نقل كرده است چنين مي نويسد: «مترجمِ «گاتها»، در پاورقي، «بهمن» را _ كه در اين دو بشارت پرچمدار نهضت آخرين معرفي شده _ نماينده توانايي و منش نيك و راستي و پارسايي دادار اهور مزدا، تفسير كرده، و روي اين اصل، توضيح اين دو فراز از «گاتهاي زرتشت» از

اين قرار است:

در پايان جهان پيش از رستاخيز عمومي آغاز سزاي گناهكاران است كه به دست تواناي نماينده قدرت و راستي و قدس و عدالت الهي _ به سزاي اين جهاني خود خواهند رسيد _ اين دولت با سعادت تنها براي كساني است كه دروغ را به دستهاي راستي سپرده، و منش زشت را در بوته فراموشي نهاده اند.

حقّاً آن زمان درخشان بامداد روز است كه صبح دولت حقّه الهيّه دميدن گيرد و دين راستين _ آيين ابدي آخرين _ سراسر جهان را فرا گيرد، آييني كه تمامي آموزشهاي پيامبران الهي در آن نمودار است، و آن يگانه نماينده قدرت و عدالت الهي، تمامي آموزشهاي صالح و پسنديده رهبران عاليقدر بشريّت را در سراسر جهان منتشر و عملي سازد.

چنان كه روشن است اين دو جمله، بشارت از ظهور موعود اسلام حضرت قائم آل محمّد(عليهم السلام) است، گر چه نامي از آن حضرت به ميان نياورده; ولي سلطنت عمومي و عدالت كلّي جهاني كه پيشگويي كرده بهترين نشانه آن بزرگمرد الهي است».( [68] )

4 _ جاماسب، در كتاب معروف خود «جاماسب نامه» كه حوادث گذشته و آينده جهان در آن ثبت شده، و احوالات پادشاهان، انبيا، اوصيا و اوليا را بيان مي كند ضمن مطالبي كه از قول زرتشت راجع به پيامبران بازگو مي نمايد، در مورد پيامبر گرامي اسلام و دولت جاودانه حضرت مهدي(عليه السلام) و رجعت گروهي از اموات ... چنين مي گويد:

«پيغمبر عرب، آخر پيغمبران باشد كه در ميان كوههاي مكّه پيدا شود، و شتر سوار شود، و قوم او شتر سواران خواهند بود، و با بندگان خود چيز خورد، و به روش

بندگان نشيند، و او را سايه نباشد و از پشت سر، مثل پيش رو ببيند. و دين او اشرف اديان باشد، و كتاب او باطل گرداند همه كتابها را، و دولت او تازيك _ يعني پادشاهي _ عجم را بر باد دهد، و دين مجوس و پهلوي را بر طرف كند، و نار سدير و آتش كده ها را خراب كند، و تمام شود روزگار پيشداديان و كيانيان و ساسانيان و اشكانيان».

آنگاه در باره ظهور مبارك حضرت مهدي(عليه السلام) چنين مي گويد:

«و از فرزندان دختر آن پيغمبر كه خورشيد جهان و شاه زنان نام دارد كسي پادشاه شود در دنيا به حكم يزدان كه جانشين آخر آن پيغمبر باشد در ميان دنيا كه مكّه باشد، و دولت او تا به قيامت متّصل باشد، و بعد از پادشاهي او دنيا تمام شود، و آسمان جفت گردد و زمين به آب فرو رود و كوهها برطرف شود، و اهريمن كلان را كه ضدّ يزدان و بنده عاصي او باشد بگيرد و در حبس كند و او را بكشد.

و نام مذهب او برهان قاطع باشد و حق باشد و خلايق را به يزدان بخواند، و زنده گرداند خلق را از بدان و نيكان، و نيكان را جزا دهد، و بدان را سزا دهد و بسياري از خوبان و پيغمبران زنده شوند، و از بدان گيتي و دشمنان خدا و كافران را زنده گرداند، و از پادشاهان اقوام خود را زنده كند كه فتنه ها در دين كرده باشند و خوبان بندگان يزدان را كشته باشند، و همه متابعان اهريمن و تبه كاران را بكشد و نام اين پادشاه

بهرام باشد . . .

و ظهور او در آخر دنيا باشد . . . و خروج او در آن زمان شود كه تازيان بر فارسيان غالب شوند، و شهرهاي عمّان خراب شود به دست سلطان تازيك، پس او خروج كند و جنگ كند و دجّال را ... بكشد.

و برود و قسطنطنيّه را بگيرد و علمهاي ايمان و مسلماني در آنجا برپا كند، و عصاي سرخ شبانان با هودار (كه موسي(عليه السلام)باشد) با او باشد، و انگشتر و ديهيم سليمان با او باشد، و جنّ و انس و ديوان و مرغان و درندگان در فرمان او خواهند بود . . .

و همه جهان را يك دين كند، و دين گبري و زرتشتي نماند، و پيغمبران خدا و حكيمان و پري زادان و ديوان و مرغان و همه اصناف جانوران و ابرها و بادها و مردان سفيد رويان در خدمت او باشند . . .»( [69] )

«جاماسب» در ادبيات ايران و عرب به لقب «فرزانه» و «حكيم» خوانده شده است، و پيش گويي هايي نيز به او نسبت داده اند، و ظاهراً حكيمي ستاره شناس بوده است، و به قول مؤلّف كتاب «حبيب السير»: وي شاگرد لقمان و برادر «گشتاسب» است، و در علم نجوم مهارت كامل داشته است.

علاّمه دهخدا در كتاب «لغت نامه» راجع به وي مي نويسد:

«نامه اي از او ديده شده كه به پارسي قديم است و نام آن فرهنگ ملوك و اسرار عجم است، و عنوان آن به نام گشتاسب شاه است، و نظرات كواكب را به رمز بيان نموده و مقارنات اختران را طالع وقت نهاده و بر آن زايچه حكم نموده.

گويند:

پنج هزار سال از روزگار آينده را باز نموده، از سلاطين و انبيا خبر داده، در آنجا حضرت موسي(عليه السلام) سرخ شبان با هودار و حضرت مسيح(عليه السلام) را پيغمبر خرنشين كه او را به نام مادر، باز خوانند. و از حضرت رسول عربي به «مهرآزما» تعبير كرده، و بعضي سخنان وي موافق روزگار گذشته است و برخي مخالف، والله أعلم بالصواب».( [70] )

مؤلّف كتاب «بشارات عهدين» پس از آن كه بشارتي را از كتاب «جاماسب» نقل مي كند ذيل كلمه جاماسب در پاورقي چنين مي نويسد:

«صاحبان سِيَر و تواريخ مي نويسند: ظهور جاماسب برادر گشتاسب بن سهراب به سال 4996 پس از هبوط ]حضرت[ آدم(عليه السلام) بوده، وي مدّتي در نزد زرتشت كسب معارف نموده و مدّتي هم شاگرد (چنكرمكهاجه) هندي بوده است.

وي در كتاب «جاماسب نامه» از زمان خود تا پنج هزار سال ]آينده را [پيش بيني نموده و قبرش در خفرك فارس است».( [71] )

5 _ باز در كتاب جاماسب، موافق برخي از مضامين بشارات گذشته در مورد دولت با سعادت حضرت مهدي(عليه السلام) و صلح بهائم و برافكندن ريشه ظلم و فساد، و همچنين حكومت واحد جهاني و اجتماع عموم بشريّت بر دين مبين اسلام، و اين كه حضرت مهدي(عليه السلام)پيرو اسلام و تابع دين جدّش پيامبر اكرم مي باشد، چنين مي گويد:

«مردي بيرون آيد از زمين تازيان از فرزندان هاشم، مردي بزرگ سر و بزرگ تن و بزرگ ساق، و بر دين جدّ خويش بود، با سپاه بسيار، روي به ايران نهد و آباداني كند، و زمين پر داد كند، و از داد وي باشد كه گرگ با ميش آب

خورد.

و مردم بسيار شوند، و عمر ديگر باز، به درازي كشد و باز گردد چنان كه مردي بود كه او را پنجاه فرزند بود نر و ماده، و كوه و دشت پر از مردم شود، و پر از حيوان شود، و همچون عروسي شود.

و همه كس به دين مهر آزماي (يعني دين حضرت محمّد(صلي الله عليه وآله وسلم)) باز آيند، و جور و آشوب از جهان برخيزد، چنان كه فراموش كنند كه چون سلاح بايد داشتن، و اگر وصف نيكويي آن كنم تلخ گردد اين زندگاني كه ما بدو اندريم».( [72] )

6 _ در «زند و هومن يسن» از ظهور شخصيّت فوق العاده اي بنام «سوشيانس» (نجات دهنده بزرگ) خبر داده و در باره نشانه هاي ظهور وي چنين مي گويد:

«نشانه هاي شگفت انگيزي در آسمان پديد آيد كه به ظهور منجي جهان دلالت مي كند، و فرشتگاني از شرق و غرب به فرمان او فرستاده مي شوند، و به همه دنيا پيام مي فرستند».( [73] )

آنگاه به مقاومت شريران در برابر او اشاره كرده و نويد مي دهد كه سرانجام همگي در برابر او سر تعظيم فرود مي آورند.

7 _ هنگامي كه «گشتاسب» در مورد كيفيت ظهور «سوشيانس» و چگونگي اداره جهان مي پرسد، جاماسب حكيم، شاگرد زرتشت توضيح مي دهد:

«سوشيانس (نجات دهنده بزرگ جهان) دين را به جهان رواج دهد، فقر و تنگدستي را ريشه كن سازد، ايزدان را از دست اهريمن نجات داده، مردم جهان را همفكر و همگفتار و همكردار گرداند».( [74] )

در اينجا لازم است اين نكته را يادآور شويم كه، اعتقاد به ظهور «سوشيانس» در ميان ملّت ايران باستان

به اندازه اي رايج بوده است كه حتّي در موقع شكستهاي جنگي و فراز و نشيبهاي زندگي با يادآوري ظهور چنين نجات دهنده مقتدري، خود را از يأس و نا اميدي نجات مي دادند.

شاهد صادق اين گفتار اين كه، در جنگ قادسيّه پس از درگذشت رستم فرّخ زاد، سردار نامي ايران، هنگامي كه يزدگرد، آخرين پادشاه ساساني، با افراد خانواده خود آماده فرار مي شد، بهنگام خارج شدن از كاخ پرشكوه مدائن، ايوان مجلّل خود را مورد خطاب قرار داده و گفت:

«هان اي ايوان! درود من بر تو باد، من هم اكنون از تو روي برمي تابم تا آنگاه كه با يكي از فرزندان خود كه هنوز زمان ظهور او نرسيده است به سوي تو برگردم».

سليمان ديلمي مي گويد: من به محضر امام صادق(عليه السلام) شرفياب شدم و مقصود يزدگرد را از جمله «يكي از فرزندان خود» از آن حضرت پرسيدم، حضرت فرمود:

«او مهدي موعود(عليه السلام) و قائم آل محمّد(عليهم السلام) است كه به فرمان خداوند در آخر زمان ظهور مي كند. او ششمين فرزند من، و فرزند دختري يزدگرد است و يزدگرد نيز پدر او مي باشد».( [75] )

با توجّه به اين كه «شاه زنان» معروف به «شهربانو»، مادر امام سجّاد(عليه السلام) _ بنابر مشهور _ دختر يزدگرد آخرين پادشاه ساساني است، روشن مي شود كه او واقعاً پدر حضرت ولي عصر(عليه السلام) مي باشد.

آنچه تا بدينجا گذشت نمونه هايي از نويدها و بشارتهاي جاويد كتب مقدّسه اهل اديان بود كه همه آنها با مضامين مختلف خود، آمدن يك مصلح بزرگ جهاني را به نام (مهدي موعود(عليه السلام)) در آخر الزّمان ن؏؇؏ه،وșǠروشني گواهي مي

دادند كه مسأله ظهور حضرت مهدي(عليه السلام) اختصاص به اسلام ندارد، بلكه از نظر همه اُمّتها و ملّتها يك امر قطعي و مسلّم است كه بدون ترديد تحقّق خواهد يافت.

آري ! مطابق وعده هاي انبيا و نويدهاي كتب مقدّسه آسماني، سرانجام روزي فرا خواهد رسيد كه نماينده قدرت و قدس و عدالت الهي، آخرين جانشين رسول گرامي بنيانگذار حكومت واحد جهاني مهدي موعود منتظر _ عجّل اللّه تعالي فرجه _ از پشت پرده غيبت ظهور خواهد فرمود، و با ظهور مبارك آن وليّ مطلق الهي، همه پرده هاي ظلمت به كنار خواهد رفت، تاريكيها برچيده خواهد شد، از پليديها و ناپاكيها اثري نخواهد ماند، و جهان يكسره نوراني خواهد گشت.

بدان اميد كه در سايه سار پرچم ظفر بخش او نظاره گر تلألوژمين از پرتو انوار پروردگارش باشيم و ديده به جمال عدل مجسم روشن داريم و خداي را بر تحقق وعده هايش سپاس گوييم - انشاء الله - .

مقدس زرتشتيان (كتاب زند و پازندو جاماسبنامه) آمده است و هم در كتاب هاي مقدس ديگر اديان و مذاهب ديده مي شود مانند: كتاب هاي مقدس براهمه و بودائيان.

و همه اديان بر عقيده به منجي موعود بسر مي برند و هر ملتي او را به لقب مخصوص مي شناسد زردشتيان او را بنام سوشيانس (نجات دهنده جهان) جهودان بنام سرور ميكائيلي يا مسيحاي منجي، مسيحيان بنام مسيح موعود، مسلمانان بنام مهدي موعود، و هر ملتي آن نجات دهنده غيبي را از خودش مي داند. زرتشتيان او را ايرياني و از پيروان زردتشت مي دانند و.. در اسلام منجي موعود بطور كامل معرفي شده، خلاصه اينكه عقيده بر منجي عالم براي ريشه كن كردن ظلم و فساد و شرك در تمام اديان مطرح است.

براي مطالعه تفصيلي منابع اديان ديگر به آدرس اينترنتي زير مراجعه كنيد:

www.alimamalmahdi.com /farsi

كتابهاي مختلفي هم در اين زمينه وجود دارد به عنوان نمونه:

1- امام مهدي در نظر اهل سنت، خسروشاهي، انتشارات اطلاعات

2- انتظار مسيحا در آيين يهود، ترجمه حسين توفيقي، انتشارات مركز اديان و مذاهب، قم

3-در انتظار ققنوس، ترجمه مهدي عليزاده، مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني، قم (اين كتاب در زمينه سؤالات ديگر شما هم بسيار مفيد است).

پي نوشت ها

[1] _ مقدّمه كتاب «مهدي موعود» ترجمه سيزدهم بحار، ص 177، و مهدي انقلابي بزرگ، ص 57، به نقل از كتاب علائم الظهور.

[2] _ او خواهد آمد، ص 75.

[3] _ قاموس كتاب مقدّس، ص 806، به نقل از كتاب «او خواهد آمد»، ص 32.

[4] _ او خواهد آمد، ص 33، به نقل از قاموس مقدس، ص 219.

[5] _ ديباچه اي بر رهبري، ص 95 _ 96.

[6] _ ديباچه اي بر رهبري، ص

101 _ 102.

[7] _ او خواهد آمد، ص 87 _ 88.

[8] _ اسامي مقدس حضرت مهدي(عليه السلام) در كتابهاي مربوطه به تفصيل آمده است، و ما اسامي مذكوره را از اين كتابها نقل كرده ايم: النجم الثاقب، ص 31 _ 70، كتاب يأتي علي الناس زمان، ص 708 _ 711، اقوال الائمه، ج 1، ص 329، او خواهد آمد، ص 64 _ 70 و الزام الناصب ج 1، ص 481 _ 491

[9] _ ناگفته نماند كه نامها، كنيه ها و لقبهاي حضرت مهدي(عليه السلام)، در دو كتاب پر محتواي «الزام الناصب»، تأليف مرحوم حائري يزدي، و كتاب بسيار نفيس «نجم الثاقب» تأليف محدّث نوري _ طاب ثراه _ به تفصيل ذكر شده است.

در كتاب «الزام الناصب»، 186 نام، و در كتاب «نجم الثاقب» هم 182 نام براي آن حضرت ذكر گرديده است. كساني كه طالب شرح و معاني الفاظ ياد شده و اسامي مبارك آن حضرت مي باشند، مي توانند به كتاب «نجم الثاقب» از صفحه 31 تا 70 و جلد اوّل كتاب «الزام الناصب» از صفحه 481 تا 491 مراجعه فرمايند.

[10] _ اوپانيشاد، ترجمه محمّد داراشكوه (از متن سانسكريت) ج 2، ص 637.

[11] _ دلائل الامامة، ص 244 _ منتخب الاثر، ص 519 _ بحار الانوار، ج 52، ص 391، ح 214.

[12] _ بشارات عهدين، ص 246 _ علائم الظهور كرماني، ص 18 _ لمعات النور في كيفيه الظهور، ج 1، ص 19، نور الانوار، ص 86، نور هفتم.

[13] _ جگرنات به لغت سانسكريت نام بتي است كه هندوها آن را مظهر خدا مي دانند.

[14] _ علائم الظهور كرماني ص 17; لمعات شيرازي، ج

1، ص 18 ; نور الانوار، نور هفتم ; بشارات عهدين، ص 246 به نقل از كتاب زبدة المعارف، ذخيرة الالباب و تذكرة الاولياء.

[15] _ بشارات عهدين، ص 272 _ علائم الظهور كرماني، ص 18.

[16] _ بشارات عهدين، ص 245; او خواهد آمد، ص 66; علائم الظهور كرماني، ص 18.

[17] _ سوره اسراء، آيه 33، جهت اطلاع بيشتر به كتاب المحجّة ص 127 _ 129 مراجعه فرماييد.

[18] _ بحار الانوار، ج 52، ص 191، ح 24 ; بشارة الاسلام، ص 99 ; و منتخب الاثر، ص 292.

[19] _ ممتاطا: در زبان هندي به معني «محمّد» است.

[20] _ علائم الظهور كرماني، ص 18 _ او خواهد آمد، ص 80.

[21] _ بحار الانوار، ج 6، ص 306 از رسول خدا(صلي الله عليه وآله وسلم) و ج 52، ص 254 از امام صادق(عليه السلام) _ كافي، ج 8، ص 36، 42 _ مهدي موعود، ص 1036، 1045 و بسياري از منابع ديگر از تفسير و حديث.

[22] _ او خواهد آمد، ص 65 به نقل از كتاب ريگ ودا، ماندالاي 4 و 16 و 24.

[23] _ بشارات عهدين ، ص 242 _ علائم الظهور كرماني، ص 17 _ او خواهد آمد ص 65.

[24] _ بحار الانوار ،ج 52، ص 312.

[25] _ بحار الانوار، ج 52، ص 321.

[26] _ سوره انبياء، آيه 105.

[27] _ عهد عتيق، كتاب مزامير، مزمور 37، بندهاي 9 _ 38.

[28] _ همان، مزمور 96، بندهاي 10 _ 13، ص 1247، كتاب مقدّس.

[29] _ عهد عتيق، كتاب مزامير، مزمور 72، بندهاي 1 _ 2، به نقل از بشارات عهدين، ص 248 و أنيس الاعلام، ج 5، ص

92، 93.

[30] _ يسيّ به معناي قوي، پدر حضرت داود و نوه «راعوت» است، و به طوري مشهور بود كه داود را پسر «يسيّ» مي ناميدند، در صورتي كه خود داود شهرت و شخصيت عظيمي داشته و از پيغمبران بزرگ «بني اسرائيل» بوده است. (قاموس كتاب مقدس).

و اما «راعوت» زني است از «مؤاب» كه سر زميني است در شرق درياي لوط، كه با «يوغي» وصلت كرد و از او صاحب فرزندي بنام عويد _ عويبد _ شد كه جدّ حضرت داود(عليه السلام) باشد. (لغت نامه دهخدا، حرف راء، ص 86).

[31] _ تورات، كتاب اشعياي نبي، باب 11، پندهاي 1 _ 10، ص 1548، كتاب مقدّس.

[32] _ به بشارت دوم، عنوان هفتم، مراجعه فرماييد.

[33] _ بشارة الاسلام، ص 197، 247، منتخب الأثر، ص 474، مستدرك حاكم، ج 4 ص 514 و بحار الانوار، ج 52، ص 280، ح 6.

[34] _ تورات، كتاب اشعياي نبي، باب دوم، بندهاي 2 _ 4.

[35] _ كتاب مقدّس، كتاب اشعياي نبي، ص 1046 باب 32، بندهاي 16 _ 18

[36] _ كتاب مقدّس، كتاب اشعياي نبي، ص 1090، باب 65، بندهاي 23 _ 25.

[37] _ وادي يهوشافاظ، نام صحرايي در نزديكي بيت المقدّس است كه اكنون وادي «قدرون» ناميده مي شود. (لغت نامه دهخدا، حرف قاف، قدرون، ص 177).

[38] _ كتاب مقدّس، كتاب بوئيل نبي، ص 1327، باب 3، بندهاي 2 و 3.

[39] _ كتاب مقدّس، كتاب بوئيل نبي، ص 1328، باب 3، بندهاي 12 و 13.

[40] _ كتاب مقدّس، كتاب عاموس نبي، ص 1333، باب 4، بندهاي 12 و 13.

[41] _ افرايم: نام پسر دوم حضرت يوسف(عليه السلام) است.

[42] _ يهودا:

نام پسر يعقوب و برادر بزرگ يوسف از مادر ديگر به نام ليا _ لاياليا _ است، كه حضرت داود و ملوك بني اسرائيل و حضرت عيسي(عليه السلام) از نسل او مي باشند. (لغت نامه دهخدا، حرف ياء، يهودا).

[43] _ تورات، كتاب هوشع نبي، ص 1314، باب 5، بندهاي 14 و 15.

[44] _ همان، كتاب زكرياي نبي، ص 1382، باب 14، بندهاي 1 _ 10.

[45] _ البداية والنهاية، ابن كثير، ج 1، ص 143.

[46] _ بحار الانوار، ج 53، ص 59، ح 47 _ معاني الاخبار، ص 407.

[47] _ عقائد الاماميّه، ج 1 ص 270.

[48] _ ظاهراً اين كلمه اشاره به همان آيه شريفه: (وَأَعِدُّوُا لَهُمْ مَّا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّة)مي باشد.

[49] _ كتاب مقدّس، كتاب حزقيال نبي، ص 1265، باب 39، بند 17 _ 23.

[50] _ قاموس كتاب مقدّس، ماده «پسر خواهر»، ص 219.

[51] _ كتاب مقدّس، كتاب حجّي نبي، ص 1367، باب 2، بندهاي 6 _ 9.

[52] _ كتاب مقدّس، كتاب صفيناي نبي، ص 1363، باب 3، بندهاي 5 _ 9.

[53] _ كتاب مقدّس، كتاب دانيال نبي، ص 1309، باب دوازدهم، بندهاي 1 _ 12.

[54] _ كتاب مقدّس، انجيل متي، ص 41، باب 24، بندهاي 1 _ 8، 23 _ 28،29 _ 37 و 42 _ 46.

[55] _ كتاب مقدّس، انجيل متي، ص 44، باب 25، بندهاي 31 _ 34.

[56] _ انجيل متي، باب 19، بندهاي 28 و 29.

[57] _ كتاب مقدّس، انجيل مرقس، ص 77، باب 13، بندهاي 1 _ 9 و 32 الي 37.

[58] _ كتاب مقدّس، انجيل لوقا، ص 116 باب 12، بندهاي 35 و 36 و 37 _ 40.

[59] _

انجيل لوقا، باب 21، بندهاي 25 _ 27.

[60] _ كتاب مقدّس، انجيل يوحنّا، ص 152، باب 5، بندهاي 26 _ 28.

[61] _ كتاب مقدّس، مكاشفه يوحنّا، ص 408، باب 12، بندهاي 1 _ 5 و 7 _ 10.

[62] _ كتاب مقدّس، مكاشفه يوحنّاي رسول، ص 417، باب 19، بندهاي 11 _ 18.

[63] _ رساله پولس رسول به روميان، ص 252، باب 8، بند 18.

[64] _ رساله پولس رسول به روميان، ص 261، باب 15، بند 12.

[65] _ رساله اول پولس به تسالونيكيان، ص 330، باب 4، بندهاي 15 _ 17

[66] _ بحار الانوار، ج 52، ص 181.

[67] _ بشارات عهدين، ص 237.

[68] _ بشارات عهدين، استدراكات، بعد از مقدّمه چاپ دوّم، ص 10 و 11.

[69] _ لمعات النور، ج 1 ص 23 _ 25.

[70] _ لغتنامه دهخدا، ص 6469، ستون 1.

[71] _ بشارات عهدين، ص 243.

[72] _ بشارات عهدين، ص 258، به نقل از جاماسب نامه.

[73] _ او خواهد آمد، ص 108.

[74] _ همان، به نقل از جاماسب نامه، ص 121 و 122.

[75] _ بحار الأنوار، ج 51 ص 164.

از حضرت مسيح مي خوانيم: "من طالب مجد وعظمت خود نيستم در آنجا كسي است كه آن را مي طلبد وحكم مي كند". {پاورقي . همان، انجيل يوحنّا، ص 317، رقم 50. پاورقي}

ب) از عباراتي كه در انجيل متّي آمده به خوبي استفاده مي شود كه "فرزند انسان" در آن عبارات غير از حضرت مسيح است كه در آخرالزمان به جهت پياده كردن ملكوت خداوند ظهور كرده وعيسي بن مريم او را متابعت ومشايعت خواهد نمود.

از او كسي بزرگتر به دنيا نيايد.(5) در آيين بودايي كه يكي از شاخه هاي كشين هندويي است، مسئله انتظار مطرح شده و شخصيت مورد انتظار بوداي پنجم مي باشد.(6)

آيين يهود

در آيين يهود نيز از شخص موعود سخن گفته شده است گرچه يهوديان در اين كه موعود كيست، اختلاف نظر دارند. چون يهوديان به حضرت مسيح ايمان نياورده اند، موعود آنان هنوز ظهور نكرده است. با اين حساب انتظار در يهوديت كيفيت ويژه مي يابد، ولي آنچه يهوديان بر آن اتفاق دارند، خروج شخص در آخر زمان است كه كوكب افروز مي باشد و روي زمين را به نور رب كريم روشن مي گرداند... يهوديان به انتظار او زمان مي گذرانند.(7) موعود كسي است كه به عدالت داوري كند و مظلومان زمين را به راستي حكم راند و گرگ با بره سكونت كرده و پلنگ يا بزغاله خوابد... در تمام كوه مقدس، ضرر و فسادي ديده نشود؛ زيرا جهان از معرفت خداوند پر خواهد شد.(8)

آيين مسيحيت

مسيحيان نيز در انتظار مصلح جهاني هستند و اگر چه باور دارند كه او حضرت عيسي مسيح(ع) است كه از آسمان نزول كرده و جهان را پر از عدل خواهد كرد. در انجيل مرقس آمده است: "پس بيدار باشيد، زيرا نمي دانيد در چه وقت صاحب خانه مي آيد، در شام يا نيمه شب، يا بانگ خروس، يا صبح! مبادا ناگهان آمده، شما را خفته يابد!".(9)

پي نوشت ها:

1. جاماست نامه، ص 121، به نقل از فريده گل محمدي، رسالت جهاني حضرت مهدي، ص 99.

2. اديان و مهدويت، ص 19.

3. كتاب اوپانيشاد، ص 737.

4. معارف اسلامي در جهان معاصرع ص 245.

5.

اديان و مهدويت، ص 19.

6. رسالت جهاني مهدي(عج) ص 103 _ 104.

7. ترجمه الملل و النحل، ج 1، ص 312.

8. رسالت جهاني مهدي، ص 106.

9. همان، ص 109.

مظهر ويشنو (مظهر دهم) كه در انقضاي كلي يا عصر آهن، سوار بر اسب سفيد ظاهر مي شود، درحالي كه شمشير برهنه درخشاني به صورت ستاره دنباله دار در دست دارد. شريران را تماماً هلاك مي سازد و خلقت را از نو تجديد مي كند و پاكي را رجعت خواهد داد. مظهر دهم در انقضاي عالم ظهور خواهد كرد.(7) در يكي از كتاب هاي ديگر هندوها آمده است: گردش دنيا به پادشاه عادلي در آخرالزمان تمام شود كه پيشواي ملائكه و پريان و آدميان باشد. حق همراه او است و آنچه در درياها و كوه ها پنهان شده باشد، همه را به دست مي آورد. از آسمان ها و زمين، آنچه باشد، خبر دهد و از او كسي بزرگتر به دنيا نيايد.(8) در آيين بودايي كه يكي از شاخه هاي كشين هندويي است، مسئله انتظار مطرح شده و شخصيت مورد انتظار بوداي پنجم مي باشد.(9)

3 - آيين يهود

در آيين يهود نيز از شخص موعود سخن گفته شده است. گر چه يهوديان در اين كه موعود كيست، اختلاف نظر دارند. چون يهوديان به حضرت مسيح ايمان نياورده اند، موعود آنان هنوز ظهور نكرده است. با اين حساب انتظار در يهوديت كيفيت ويژه مي يابد، ولي آنچه يهوديان بر آن اتفاق دارند، خروج شخص در آخر زمان است كه كوكب افروز مي باشد و روي زمين را به نور رب كريم روشن مي گرداند... يهوديان به انتظار او زمان مي گذارنند.(10) موعود كسي است كه به عدالت داوري كند و مظلومان زمين را به راستي حكم راند و گرگ با بره سكونت كرده و پلنگ با بزغاله خوابد... در تمام كوه مقدس، ضرر و فسادي ديده نشود؛ زيرا جهان از معرفت

خداوند پر خواهد شد.(11)

4 - آيين مسيحيت

مسيحيان نيز در انتظار مصلح جهاني هستند و اگر چه باور دارند كه او حضرت عيسي مسيح(ع) است كه از آسمان نزول كرده و جهان را پر از عدل خواهد كرد.(12) در انجيل مرقس آمده است: "پس بيدار باشيد، زيرا نمي دانيد در چه وقت صاحب خانه مي آيد، در شام، يا نيمه شب، يا بانگ خروس، يا صبح! مبادا ناگهان آمده، شما را خفته يابد!".(13)

5 - آيين اسلام

همان طور كه مي دانيد و اشاره كرده ايد، يكي از مسايل بسيار مهمي كه در اسلام نيز بدان پرداخته شده، مصلح جهاني است. ما شيعيان عقيده داريم كه مصلح جهاني امام زمان(عج) است كه در آيات (14) و روايات(15) بدو اشاره شده است.

امام زمان(عج) همان مهدي(ع) است كه جهان را پر از عدل و داد مي كند، همان گونه كه پر از ظلم شده است.(16) اعتقاد به مهدي(عج) از بديهات تفكر شيعي است. انديشمندان اهل سنت نيز باور دارند كه جهان در انتظار حضرت مهدي(عج) است.

ابن ابي الحديد كه از عالمان اهل سنت است مي گويد:

"ميان همه فرقه هاي مسلمان اتفاق قطعي است كه عمر دنيا به پايان نمي رسد، مگر پس از ظهور مهدي(عج)"(17)

از آنچه گذشت مي توان نتيجه گرفت كه همه اديان الهي و برخي اديان غير الهي درخصوص مصلح جهاني اتفاق نظر دارند؛ ولي نمي توان قضاوت نمود كه مقصود آنان از مصلح جهاني امام زمان(ع) مي باشد كه در اسلام بدو اشاره شده است. گرچه برخي از نشانه ها و مشخصاتي كه در ساير اديان براي مصلح جهاني ذكر شده، درباره امام زمان(ع) نيز هم خوان است.(18)

با توجه به اين كه بشارت به ظهور مصلح جهاني در

اديان الهي بيان شده و مسئله ظهور حضرت مهدي(عج) در اديان الهي، پيش از تحريف شان وجود داشته، مصلح تمام اديان الهي، مهدي موعود است و مقصود دين شان همين است، اما پيروان آنها در تطبيق و تعيين مصداق به خطا رفته اند.

پي نوشت ها:

1 - ابراهيم اميني، دادگستر جهان، ص 76.

2 - همان؛ فريده گل محمدي آرمان، رسالت جهاني حضرت مهدي، ص 98 به بعد.

3 - ابراهيم اميني، همان.

4 - جاماسب نامه، ص 121، به نقل از فريده گل محمدي، همان، ص 99.

5 - همان؛ اديان و مهدويت، ص 19.

6 - كتاب اوپانيشاد، ص 737.

7 - معارف اسلامي در جهان معاصر، ص 245.

8 - اديان و مهدويت، ص 19.

9 - رسالت جهاني مهدي(عج) ص 103 - 104.

10 - ترجمه الملل و النحل، ج 1، ص 312.

11 - رسالت جهاني مهدي، ص 106.

12 - رسالت جهاني مهدي(عج)، ص 109.

13 - انجيل مرقس، با اقتباس از رسالت جهاني مهدي(ع) ص 109.

14 - قصص () آيه 5.

15 - بحارالانوار، ج 51، ص 67 به بعد.

16 - المهدي موعود، ج 2، ص 72؛ كتاب الغيبة نعماني، ص 425.

17 - منتخب الاثر، ص 11 به بعد.

18 - ابراهيم اميني، دادگستر جهان 76 - 77.

سر هزاره سوم بعد از زردشت مى آيد ظهور كند و اين زد و خورد سرانجام با شكست كامل اهريمن پايان پذيرد و ظلم و فساد و شر و بدى بكلى از جهان ريشه كن شود.

و با اينكه طبق نوشته محققين تمام كتب زردشتى دستخوش تغيير و تحريف شده است مع الوصف پيشگوييهاى زردشت راجع به نجات دهنده دنيا در منابع با جزئى اختلافى كه از تصرف بعدى ناشى شده است با اخبار اسلامى و آنچه شيعيان جهان درباره امام زمان(عج) نقل كرده و بدان ايمان دارند، مطابقت كامل دارد.

و در كتب عهد قديم يعنى كتب مقدس مانند زبور داود، كتاب دانيال اشياى نبى و غير آنها سخن از مصلح مذكور به ميان آمده است مثلاً در مزبور 37 از مزامير حضرت داود پيامبر خداوند به وى تسلى مى دهد كه از كثرت شريران واهمه نداشته باش زيرا سرانجام همه آنها نابود خواهند شد و اما منتظران خداوند وارث زمين خواند بود. حليمان وارث زمين خواهند شد... خداوند روزهاى صالحان را مى داند و ميراث ايشان ابدى خواهد بود.

و در قرآن مجيد هم آمده كه ولقد كتبنا فى الزبور من بعد الذكر الارض يرثها عبادى الصالحون يعنى مادر زبور بعد از ذكر نوشتيم كه زمين را بندگان صالح ما وارث خواهند شد و منظور از ذكر در آيه تورات دانسته شده است و نمونه هاى ديگرى هم در كتابهاى دانيال نبى و در كتاب صفياى نبى و حقوق نبى و زكريا و اشعياى نبى آمده است كه براى تفاصيل آنها به كتاب موعودى كه جهان در انتظار اوست نوشته آقاى على دوانى مراجعه شود.

و از

كتب جديد در انجيل متى باب 24 مى گويد: چون عيسى(عليه السلام)... ليكن هر كه تا به انتها صبر كند نجابت يابد و به اين بشارت ملكوت، در تمام عالم موعظه خواهد شد... اينكه شما را از پيش خبر دادم همچنانكه برق از مشرق ساطع شده تا به مغرب ظاهر مى شود، ظهور پسر انسان نيز چنين خواهد شد و پسر انسان را ببيند كه برابرهاى آسمان، باقوت و جلال عظيم مى آيد... و در برخى ديگر از كتابهاى عهد جديد نيز به عنوان پسر انسان و ظهور وى آمده است و در بسيارى از احاديث شيعه و اهل سنت وارد شده كه وقتى امام زمان(عج) ظاهر شود حضرت عيسى(عليه السلام) فرود مى آيد وبا آن حضرت نماز مى گزارد.

و درباره اعتقاد اهل سنت به حضرت مهدى(عج) مى توانيد به كتابهايى از جمله دادگستر جهان موعودى كه جهان در انتظار اوست و مهدى موعود مراجعه فرمائيد.

اهل تسنن به اين مقوله اعتقاد ندارند؟

جهان , ابراهيم اميني , صفحه 66.

منجي آخر الزمان بشارتي است كه در اديان مختلف به چشم مي خورد. از صفات بارز دوران ظهور منجي مبارزه با ستم و فساد و پر شدن زمين از عدالي است. مسأله ظهور منجي آخر الزمان در يهوديت، مسيحيت و آيين زردشت با اهتمام بسيار بيشتر مطرح شده است بنابراين، يقريباً همه اديان بزرگ درباره ظهور منجي اتفاق دارند؛ هر چند درباره شخص منجي اختلاف نظر بسيار است. براي مطالعه بيشتر به كتاب هاي زير مراجعه كنيد:

اديان و مهدويت يا آرا و عقائد درباره مهدي (عج)، محمد بهشيت، انتشارات مرآتي، تهران.

سوشيانيي يا سير انديشه ايرانيان درباره موعود آخر الزمان، علي اصغر مصطفوي، يهران، 1361.

انيظار مسيحا در آيين يهود، جوبيوس كرينسيون، يرجمه حسين توفيقي مركز مطالعاي و يحقيقاي اديان و مذاهب، قم، 1377.

مسأله مهدويت در ديدگاه اهل سنّت نيز تقريباً از مسلمات است و آنان روايات مهدويت را متواتر و ترديد ناپذير خوانده اند. البتّه آنان معتقدند مهدي(عج) در آخرالزمان به دنيا مي آيد. براي آشنايي با ديدگاه فرقه ها و مذاهب مختلف درباره امام مهدي(عج) مطالعه كتاب زير بسيار سودمند است:

مصلح جهاني و مهدي موعود از ديدگاه اهل سنت، سيد هادي خسروشاهي، انتشارات اطلاعات، تهران 1374.

مجموعه 2 جلديِ «كتابنامه حضري مهدي(عج)، نوشته علي اكبر مهدي پور (چاپ الهادي، قم، 1375( علاقه مندان را با منابع موجود در اين باره آشنا مي سازد.

]كارشناس كلام: حميد هادوي[

وعلائمي كه هنگام ظهور اتفاق مي افتد عبارت است از حادثه عجيب وغريبي در آسمان ظاهر مي شود كه دلالت بر آمدن "خردشهر ايزد" دارد. ملائكه از طرف مشرق ومغرب به اذن او فرستاده مي شوند تا خبرها واعلان ها را به عالم برسانند...".

{پاورقي . جاماسب نامه، ص 25. پاورقي}

ونيز در كتاب "زند بهمن يسن" مي خوانيم: "...وبعد از آن، سوشيانس عالم را پاك خواهد نمود، آن گاه قيامت برپا خواهد شد". {پاورقي . زند بهمن يسن، ص 19. پاورقي}

در همان كتاب در تفسير كلمه سوشيانس آمده است: "سوشيانس آخرين كسي است كه مي آيد وزردشت را در عالم نجات خواهد داد". {پاورقي . همان، ص 150. پاورقي}

مطرح شده است.(4) مظهر ويشنو (مظهر دهم) كه در انقضاي كلي يا عصر آهن، سوار بر اسب سفيد ظاهر مي شود، درحالي كه شمشير برهنه درخشاني به صورت ستاره دنباله دار در دست دارد. شريران را تماماً هلاك مي سازد و خلقت را از نو تجديد مي كند و پاكي را رجعت خواهد داد. مظهر دهم در انقضاي عالم ظهور خواهد كرد.(5) در يكي از كتاب هاي ديگر هندوها آمده است: گردش دنيا به پادشاه عادلي در آخرالزمان تمام شود كه پيشواي ملائكه و پريان و آدميان باشد. حق همراه او است و آنچه در درياها و كوه ها پنهان شده باشد، همه را به دست مي آورد. از آسمان ها و زمين، آنچه باشد، خبر دهد و از او كسي بزرگتر به دنيا نيايد.(6)

در آيين بودايي كه يكي از شاخه هاي كشين هندويي است، مسئله انتظار مطرح شده و شخصيت مورد انتظار بوداي پنجم مي باشد.(7)

2_ آيين زرتشت

در آيين زرتشت سه منجي به نام هاي هوشيذر، هوشيذر ما و سوشيانس (نجات دهنده مرگ) از نسل زرتشت مطرح است. گويند: آنان پس از ديگري جهان را پر از عدل خواهند كرد. از جمله، مهم ترين آنان، آخرين ايشان است كه او را سوشيانس پيروز گر مي خوانند(8) كه پس از ظهور، دين را به جهان رواج خواهد داد؛ فقر و تنگدستي را ريشه كن مي كند و مردم جهان را هم فكر، هم گفتار و هم كردار مي گرداند.(9)

3 - آيين يهود

در آيين يهود نيز از شخص موعود سخن گفته شده است. گر چه يهوديان در اين كه موعود كيست، اختلاف نظر دارند. چون يهوديان به حضرت مسيح ايمان نياورده اند، به باور آنان موعودشان هنوز ظهور نكرده

است. با اين حساب انتظار در يهوديت كيفيت ويژه مي يابد، ولي آنچه يهوديان بر آن اتفاق دارند، خروج شخصي در آخر زمان است كه كوكب افروز مي باشد و روي زمين را به نور رب كريم روشن مي گرداند... يهوديان به انتظار او زمان مي گذارنند.(10) موعود كسي است كه به عدالت داوري كند و مظلومان زمين را به راستي حكم راند و گرگ با بره سكونت كرده و پلنگ با بزغاله خوابد... در تمام كوه مقدس، ضرر و فسادي ديده نشود؛ زيرا جهان از معرفت خداوند پر خواهد شد.(11)

4 - آيين مسيحيت

مسيحيان نيز در انتظار مصلح جهاني هستند و اگر چه باور دارند كه او حضرت عيسي مسيح(ع) است كه از آسمان نزول كرده و جهان را پر از عدل خواهد كرد.(12) در انجيل مرقس آمده است: "پس بيدار باشيد، زيرا نمي دانيد در چه وقت صاحب خانه مي آيد، در شام، يا نيمه شب، يا بانگ خروس، يا صبح! مبادا ناگهان آمده، شما را خفته يابد!".(13)

5 - آيين اسلام

يكي از مسايل بسيار مهمي كه در حوزة انديشة اسلامي قرار دارد، اعتقاد به مصلح جهاني است. ما شيعيان عقيده داريم كه مصلح جهاني امام زمان(عج) است كه در آيات (14) و روايات(15) به آن اشاره شده است.

امام زمان(عج) همان مهدي(ع) است كه جهان را پر از عدل و داد مي كند، همان گونه كه پر از ظلم شده است.(16) اعتقاد به مهدويت از معارف قطعي تمامي مذاهب اسلامي است.

ابن ابي الحديد كه از عالمان اهل سنت است مي گويد:

"ميان همه فرقه هاي مسلمان اتفاق قطعي است كه عمر دنيا به پايان نمي رسد، مگر پس از ظهور مهدي(عج)"(17)

از آنچه گذشت مي توان نتيجه

گرفت كه همه اديان الهي و برخي اديان غير الهي درخصوص مصلح جهاني اتفاق نظر دارند؛ ولي نمي توان قضاوت نمود كه مقصود آنان از مصلح جهاني امام زمان(ع) مي باشد كه در اسلام بدو اشاره شده است. گرچه برخي از نشانه ها و مشخصاتي كه در ساير اديان براي مصلح جهاني ذكر شده، درباره امام زمان(ع) نيز هم خوان است.(18)

با توجه به اين كه بشارت به ظهور مصلح جهاني در اديان الهي بيان شده و مسئله ظهور حضرت مهدي(عج) در اديان الهي، پيش از تحريف شان وجود داشته، مصلح تمام اديان الهي، مهدي موعود است و مقصود دين شان همين است، اما پيروان آنها در تطبيق و تعيين مصداق به خطا رفته اند و با توجه به آن چه بيان شد تا حدودي هدف هاي آيين هاي مذكور از مهدويت نيز روشن مي شود.

پي نوشت ها:

1. ابراهيم اميني، دادگستر جهان، ص 76.

2. همان؛ فريده گل محمدي آرمان، رسالت جهاني حضرت مهدي، ص 98 به بعد.

3. ابراهيم اميني، همان.

4. كتاب اوپانيشاد، ص 737.

5. معارف اسلامي در جهان معاصر، ص 245.

6. اديان و مهدويت، ص 19.

7. رسالت جهاني مهدي(عج) ص 103 - 104.

8. جاماسب نامه، ص 121، به نقل از فريده گل محمدي، همان، ص 99.

9. همان؛ اديان و مهدويت، ص 19.

10. ترجمه الملل و النحل، ج 1، ص 312.

11. رسالت جهاني مهدي، ص 106.

12. رسالت جهاني مهدي(عج)، ص 109.

13. انجيل مرقس، با اقتباس از رسالت جهاني مهدي(ع) ص 109.

14. قصص (28) آيه 5.

15. بحارالانوار، ج 51، ص 67 به بعد.

16. المهدي الموعود، ج 2، ص 72؛ كتاب الغيبة نعماني، ص 425.

17. منتخب الاثر، ص 11 به بعد.

18. ابراهيم اميني، دادگستر جهان 76 - 77.

آسماني و پيامبران با اصل مهدويت موافقاند؟

آن را يك اصل عام و مورد قبول همة ملل و امم و انبياء و اديان معرفي مينمايند آمده است و به بعضي صفات و علائمي كه در احاديث و بشارات اسلامي براي اين ظهور و صاحب آن حضرت مهدي حجه ابن الحسن العسگري(ع) بيان شده اشاره يا صراحت دارند.

يكي ناموس آخر زمان و ديگري و حتّي بزرگ وي كه«پشن» نام دارد و نام صاحب آن ملك تازه «راهنما» باشد؛ بحق پادشاه شود، و خليفه رام باشد و حكم براند و او را معجزه بسيار باشد.»

5 _ در كتاب «باسك» از كتب هندوها آمده است

«دور دنيا تمام شود به پادشاه عادلي در آخر زمان كه پيشواي فرشتگان و پريان و آدميان باشد؛ و راستي حق با او باشد، و آنچه در دريا و زمينها و كوهها پنهان باشد، همه را به دست آورد، و از آسمان و زمين آنچه باشد خبر ميدهد، و از او بزرگتر كسي به دنيا نيايد!»

پرتوي در كتب عهد قديم (تورات و ملحقّات آن)

1 _ در كتاب «مزامير داوود» مزمور 37 چنين ميخوانيم

«... زيرا كه شريران منقطع خواهند شد، و امّا متوكّلان به خداوند وارث زمين خواهند شد، هان، بعد از اندك مدتي شديد نخواهد بود، در مكانش تأمّل خواهي كرد و نخواهد بود؛ امّا حكيمان (صالحان) وارث زمين خواهند شد!»

2 _ و نيز در همان مزمور 37 (از مزامير داوود) جملة 22 ميخوانيم

زيرا «متبركان خداوند» وارث زمين خواهند شد، امّا ملعونان وي منقطع خواهند شد.

3 _ و نيز در جملة 29 در همان مزمور آمده است

صديقان وارث زمين شده ابداً در آن ساكن خواهند شد.

4 _ در كتاب «حبقوق» نبي، فصل 7، ميخوانيم

«... و اگر چه تأخير نمايد؛ برايش منتظر باش! زيرا كه البتّه خواهد آمد و درنگ خواهد نمود، بلكه جميع امّتها را نزد خويش جمع ميكند؛ و تمامي را براي خويشتن فراهم ميكند.»

5 _ در كتاب «اشعياي نبي»، فصل 11، در بحثي كه سراسر تشبيه است ميخوانيم

«و

نهالي از تنه يسي بر آمده شاخهاي از شاخههايش قد خواهد كشيد... ذليلان را به عدالت حكم؛ و براي مسكينان زمين به راستي تنبيه (و مايه بيداري) خواهد بود...

كمربند كمرش عدالت، و وفا نطاق ميانش خواهد بود؛ و گرگ با بره سكونت داشته، ... و طفل كوچك راعي (شبان) ايشان خواهد بود... و در تمامي كوه مقدّس من هيچ ضرر و فساد نخواهند كرد، زيرا كه زمين از دانش خداوند، مثل آبهايي كه دريا را فرو ميگيرند، پر خواهد شد.»

نشانههايي در كتب عهد جديد (اناجيل و ملحقّات آن)

1 _ در انجيل «متي»، فصل 24، ميخوانيم

«چون كه برق از مشرق بيرون ميآيد و تا به مغرب ظاهر ميگردد، آمدن فرزند انسان نيز چنين خواهد بود...

خواهند ديد فرزند انسان را بر ابرهاي آسمان كه ميآيد با قدرت و جلال عظيم! و فرشتههاي خود را (ياران خود را) خواهد فرستاد با صور بلند آواز. و آنان برگزيدگانشان را جمع خواهند نمود.»

2 _ و در انجيل «لوقا»، فصل دوازدهم، آمده است

«كمرهاي خود را بسته و چراغهاي خود را افروخته داريد، و شما مانند كساني باشيد كه انتظار آقاي خود ميكشند، تا هر وقت بيايد و در را بكوبد بيدرنگ براي او باز كنيد!»

مهدي موعود اسلامي است؛ زيرا در آنجا درباره منجي مي گويد: او به مجرّد شنيدن، جزا نمي دهد. واين با اجماع مسلمين سازگاري دارد كه مي گويند: اين صفت از خصوصيات مهدي موعود است".

ونيز مي گويد: "عقيده اماميه در اينكه منجي، فرزند حسن عسكري است كه در سال 255 از مادري به نام نرجس متولد شد وسپس غايب گشت وبه اذن خداوند ظهور خواهد نمود، به واقع نزديك تر است".

{پاورقي . البراهين الساباطية، ص 208ù207. پاورقي}

2 - علامه محمد صادق فخر الاسلام

او كه شخصي مسيحي بوده وپس از تحقيقات فراوان مسلمان شيعي شده است در كتابي به نام "انيس الاسلام" كه در ردّ يهود ونصارا نوشته، در آنجا تمام بشارت ها به ظهور منجي را بر حضرت مهدي موعود اسلامي منطبق كرده است.

3 - علامه محمّد رضا رضايي

او نيز كه شخصي يهودي بوده واسلام را انتخاب كرده است در كتاب خود به نام "منقول رضايي" بشارات بر منجي را بر مهدي موعود منطبق كرده است.

كه آن را نقل كرده است در حالي كه او كسي است كه به تعبير آبري، نزد اهل سنّت معروف نيست. وبه تعبير حاكم نيشابوري، مجهول بوده ونقل حديثش به جهت تعجب است. لذا{پاورقي . المنار المنيف، ص 129. پاورقي}

قرطبي مي گويد: "احاديث نبوي كه دلالت بر خروج مهدي (ع) از عترت پيامبر (ص) واز اولاد فاطمه (س) دارد اصحّ از اين حديث است وحكم، مطابق آن احاديث است".{پاورقي . التذكرة، ج 2، ص 299. پاورقي}

ابونعيم اصفهاني نيز حديث را غريب مي داند.

{پاورقي . حلية الاولياء، ج 9، ص 161. پاورقي}

دليل احتمال دوم:

مسيح در لغت گر چه به معناي مسح شده است ولي اين كلمه لقب كسي قرار گرفته كه از جانب خداوند مسح شده وقابليّت براي نجات عالم را دارد، ومطابق روايات اين قابليّت تنها براي حضرت مهدي (ع) است.

پاسخ:

اولاً: لقب دادن حضرت مهدي (ع) به "مسيح" به معنايي كه ذكر شده گر چه امر معقولي است ولي در روايات به آن اشاره نشده است.

ثانياً: از مجموعه احاديث استفاده مي شود كه حضرت مسيح با تشريك مساعي با حضرت مهدي (ع) امر حكومت جهاني را به پيش خواهند برد.

ادلّه احتمال سوم:

از مجموعه قرائن وادله به دست مي آيد كه حكومت جهاني با رهبري حضرت مهدي (ع) وتشريك مساعي حضرت عيسي (ع) بر پا خواهد شد زيرا:

1 - امام مهدي (ع) وارث طرح كامل حكومت عدل جهاني توحيدي از رسول اكرم (ص) است.

2 - در روايات اسلامي آمده است كه حضرت عيسي از امامت جماعت بر مسلمين امتناع كرده وامام مهدي (ع) را به عنوان امامت معرفي مي كند.

3 - حكمت اقتضا مي كند كه رهبر حكومت جهاني از امت اسلام

باشد.

4 - در عبارات اناجيل آمده است كه حضرت عيسي به كمك شخصي به نام "فرزند انسان" از آسمان فرود آمده وبا مساعدت او اين حكومت بر پا خواهد شد.

و سامان، و پس از هر اختلاف و فشار، حريّت و آزادي وجود خواهد داشت و اين اصل را تجارب تاريخي تأييد وتثبيت مي كند.

روي اين اصل، بايد وجود امام زمان و مصلح جهاني، منادي عدالت، دادگري، مساوات، برابري، پاكي و پيراستگي را در بخشي از زمان پس از تسلط جوروستم بر جوامع بشري، نتيجه ناموس عمومي تكامل دانست، نه چيزي مغاير آن.

مسأله مصلح جهاني، چيزي نيست كه به جهان شيعه اختصاص داشته باشد و تنها اين گروه از ملل جهان در انتظار چنين قيام بسر برند بلكه اين مطلب سخني است كه جمله ملل عالم بر آن اتفاق نظر دارند.

البته آگاهي دقيق از خصوصيات مصلح موعود، جز از طريق كتابهاي آسماني واحاديث راستين اسلامي امكان پذير نيست. ولي اثبات اصل وجود و ظهور يك مصلح در بخشي از زمان كه در اصطلاح به آن «آخر الزمان» مي گويند، از طريق عقل و سائر محاسبات اجتماعي كاملاً امكان پذير است. عقل بر وجود تكامل همه جانبه ، چنين استدلال مي كند.

جامعه بشري، از نخستين لحضه پيدايش هر روز گامي به پيدايش نهاده و در صنايع و علوم شئون زندگي _ از مسكن، غذا، و پوشاك _ پيشرفت چشمگيري نصيب وي شده است. جامعه انساني زير پوشش چنين تحولات عميق، در شئون زندگي و اموز مادي، تكامل چشم گيري پيرا كرده و مشكلاتي را حل كرده است . ولي آيا تكامل از يك نظر و يك جنبه «مادي» را مي توان تكامل ناميد؟ يا اين كه چنين جهشي _ به دليل تك بعدي بودن _ به قيمت نابودي جامعه تمام مي شود؟

تكامل صحيح يك موجود، يك جاندار، و يك جامعه، اين

است كه جهش در تمام ابعاد وجود آن پديد آيد نه در يك جهت. نوزادي كه ديده به جهان مي گشايد و كم كم را تكامل را مي پيمايد، بايد تمام اعضاء آن به نسبت خاصي رشد كند، امّا اگر تنها يك عضو رشد كند و اعضاء ديگر او به همان حالت نخستين باقي بمانند، قطعاً نتيجه معكوس خواهد داشت.

از اين جهت، تكامل صنعتي و تكنيكي و ديگر مظاهر ماديگري را بايد طليه تكامل روحي و معنوي جامعه دانست، و چنين نظر داد كه به وازات اين تكامل، بايد جهشي در معنويات و در زاه گسترش فضائل و وارستگي از آلودگيها رخ دهد، و جامعه انساني به تمام معني يك جامعه ايده آل گردد.

اين منطق، مي تواند منطق يك فرد مادي و دور از خدا نيز باشد، و او نيز به همان نتيجه اي كه الهيون و ازباب مذاهب و ملل جهان _ از طريق كتابهاي آسماني و احاديث متواتر _ رسيده اند، برسد، مشروط بر اين كه توجه داشته باشد كه تبعيض در تكامل و تنها جهش در امور مادي، تكامل صحيح و مفيدي نيست. و تا تكامل همه جانبه، يك فر و يا يك اجتماع را فرا نگيرد، هيچ جامعه اي سعادتمند نخواهد شد.

اگر مادي، از اين طريق به وجود مصلح جهاني معتقد مي گردد، پيروان مذاهب و كتابهاي آسماني قبل از مادّيّون بايد به وجود چنين مصلحي معتقد باشد. زيرا علاوه بر عقل و خرد، كتابهاي آسماني آنان، بر وجود چنين جهش و انقلاب عميقي در كليه شئون زندگي تصريح مي كنند.

در كتابهاي ايران باستان و تورات و انجيل _ با وجود تحريفاتي كه در آنها رخ داده و دستبردهائي كه

به آنها زده اند _ مسأله مسلح جهاني، به روشني مطرح است. ما براي اختصار، از نقل همه آنها خودداري مي نمائيم. علاقمندان مي توانند به كتابهاي ارزنده اي كه پيرامون امام زمان عليه السلام نوشته شده است مراجعه فرمايند. هم اكنون چند فراز از «زبرور» داود نقل مي كنيم.

مصلح جهاني در زبور

روشن ترين آيه اي كه وجود چنين جهش همه جانبه را ثابت مي كند، اين ايه است:

«وَلَقَدْ كَتَبْنا فِي الزَّبُوِر منْ بَعْدِ الذِّكْرِ اَنَّ اْلاَرْضَ يَرِثُها عِبادِيَ الصَّالِحُونَ» انبياء/105

صريح آيه اين است : [ما در زبور داود نوشتيم كه حكومت زمين به دست افراد صالح خواهد افتاد].وقتي به زبور مراجعه مي كنيم، مي بينيم در زبور چنين نوشته است:

«در مزمور اوّل از مزامير حضرت داود پيغمبر، خداوند به وي تسلي مي دهد كه از كثرت شريران واهمه نداشته باش، زيرا سرانجام همه آنها نابود خواهند شد. خود را مشوش مساز، كه البته باعث گناه خواهد شد زيرا كه شريران منقطع خواهند شد و اما منتظران خداوند وارث زمين خواهند بود. حليمان وارث زمين خواهند شد و از فراواني سلامتي متلذذ خواهند گرديد... صالحون را خداوند تأييد مي كند. خداوند روزهاي صالحان را مي داند و ميراث ايشان ابدي خواهد بود. آناني كه از وي بركت يابند وارث زمين گردند و آناني كه ملعون وي اند منقطع خواهند شد... صالحان وارث زمين خواهند بود و در آن تا ابد سكونت خواهند نمود، عاقبت شريران منقطع خواهند شد و نجات صالحان از خداوند است. ...منتظر خداوند باش و طريق او را نگاه دار تاتو را به وراثت زمين برافرازد». در مزمور (45) كه از پيامبر خاتم(ص) سخن گفته است، در پايان مي گويد:

«به عوض پدرانت پسرانت خواهند بود و ايشان

را بر تمامي جهان سروران خواهم ساخت نام تو را در همه دهرها ذكر خواهم كرد پس قومها تو را احمد خوانند» و نيز در مزمور (96) مي گويد: «قومها را بانصاب داوري خواهد نمود آسمان شادي كند و زمين مسرور گردد، دريا و پريان غرش نمايند، صحرا و هر چه در آن است به وجد آيد، آنگاه تمام درختان جنگل تر خواهد نمود به حضور خداوند زيرا كه مي آيد، زيرا كه براي داوري جهان مي آيد.»

همچنين در مزمور (97) مي گويد«آسمانها عدالت او را اعلام مي كنند و جميع قومها جلال او را مي بينند، پرستندگانِ بتهاي تراشيده خجل مي شوند».

شكر خدا را كه دست تحريف، موفق به حذف اين قسمت از متن «زبور» نگرديده است. شكي نيست كه در طول تاريخ، حكومت هاي صالحي روي كارآمده اند. اما تاكنون ديده نشده است كه حكومتي صالح بر سراسر جهان فرمانروائي كند، و جهان را زير پوشش صلاح، عفاف، تقوي، و پرهيزگاري قرار دهد. از اين جهت بايد پيروان زبور و قرآن در انتظار چنين حكومتي صالحي كه بر تمام جهان حكومت كند باشند.

در احاديث اسلامي از اين مصلح جهاني به مهدي، صاحب العصر والزمان و...تعبير شده است و در كمتر موضوعي از موضوعات به اندازه حضرت مهدي(ع) حديث و روايت وارد شده است. اين احاديث، خصوصيات امام عليه اسلام را به خوبي روشن كرده و راه هر نوع عوام فريبي را براي مدعيان در وغين «مهدويّت» بسته است. و با توجه به اين روايات و احاديث كه محدثان اسلامي اعم از سني و شيعه نقل كرده اند، مشت در وغگوياني مانند مهدي سوداني، غلام احمد قادياني، و علي محمد باب، كاملا باز مي شود.

اينك فهرست رواياتي

كه مشخصات منجي موعود در آنها وارد شده است، باذكر ارقام و تعداد احاديث آنها.

1_ رواياتي كه از ظهور او بشارت مي دهد.657 عدد

2_ او از اهل بيت پيامبر است. 389عدد

3_ او از فرزندان علي(ع) است. 214عدد

4_ او از فرزندان فاطمه(س) است. 192عدد

5_ نهمين فرزند حضرت حسين بن علي است. 148 عدد

6_ او از فرزندان امام زين العابدين عليه السلام است. 185 عدد

7_ او از فرزندان امام حسن عسكري صلوات الله عليه است. 146 عدد

8_ اجداد امام حسن عسكري را بيان كرده است. 147 عدد

9_ جهان را از عدالت پر مي كند. 132 عدد

10_ غيبت او طولاني است.91 عدد

11_ عمر طولاني دارد. 318 عدد

12_ دين اسلام به وسيله او عالمگير مي شود. 47 عدد

13_ امام دوازدهم آخر الائمه است. 136 عدد

14_ رواياتي كه حاكي از ولادت او مي باشد. 214 عدد

مجموع اين احاديث و روايات، در كتابهاي اصيل اسلامي نقل شده و موضوع را به صورت يك امر قطعي و واضح درآورده است [اين ارقام و آمار، از كتاب «منتخب الاثر» اخذ شده است].

عناويني است كه در قرآن مجيد از آن تعبير به بندگان شايسته شده است

در كتاب زند (كتاب مذهبي زردشتيان در اين باره آمده است لشكر اهريمنان با ايزدان دائم در روي خاكدان محاربه و كشمكش دارند و غالباً پيروزي با اهريمنان باشد... آن گاه فيروزي بزرگ از طرف ايزدان مي شود و اهريمنان را منقرض مي سازند... و بعد از پيروزي ايزدان و برانداختن تبار اهريمنان عالم كيهان به سعادت اصلي خود رسيده بني آدم بر تخت نيكبختي خواهند نشست .

در كتاب صفيناي نبي فصل 3 در آية 6 و 7 مي گويد: به منظور گردآوردن طوايف بشر بر يك دين حق سلاطين دول مختلفه را نابود كنم آن وقت برگردانيم به قوم ها لب پاكيزه براي خواندن همه به نام خداي و عبادت كردن ايشان به يك روش

"شاكموني پيغمبر هندوها در كتاب مذهبي خود مي گويد: پادشاهي دولت دنيا به فرزند سيد خلايق دو جهان "كشن بزرگوار تمام شود و او كسي باشد كه بر كوه هاي مشرق و مغرب دنيا حكم براند و بر ابرها سوار شود، و دين خدا يك دين شود و دين خدا زنده گردد.

در انجيل متي فصل 24 آيه 27 و 30 آمده است "...چون برق كه از مشرق بيرون مي آيد و تا مغرب ظاهر مي گردد، آمدن فرزند انسان نيز چنين خواهد بود... خواهند ديد فرزند انسان را بر ابرهاي آسمان كه مي آيد با قدرت و جلال عظيم ..".

باز در انجيل متي فصل 25 آية 21 گويد: "و چون فرزند انسان در جلال خود خواهد آمد با جمع ملائكه مقدسه بر كرسي بزرگي قرار خواهندگرفت

"

اين بود نمونه اي از بشارت هاي اديان و مذاهب ديگر در مورد مصلح جهاني حضرت مهدي غ البته همة اديان مصلح جهاني را به نام "مهدي نناميده اند و هر مذهب و كيش او را به نام مورد پذيرش همان آيين معرفي كرده است ولي از قراين و شواهد به خوبي مي توان فهميد كه مقصود همة آن ها همان "مهدي از دودمان رسالت اسلامي است (ر.ك مصلح جهاني سيد هادي خسروشاهي ص 58_61، انتشارات اطلاعات / مهدي در بشارت هاي آسماني محمد فقيه نيا، نشر بنياد پژوهش هاي علمي فرهنگي نورالاصفيا / او خواهد آمد، علي اكبر مهدي پور، نشر مؤسسه انتشارات رسالت )

در روايتي از امام باقر7 نيز نقل شده است كه فرمود: "حضرت موسي غ در "سِفر اولي نگاه كرد و قدرت و منزلت قائم آل محمد را مشاهده نمود، سپس درخواست نمود تا خداوند او را قائم آل محمد قرار دهد، خداوند به او فرمود كه آن حضرت از ذريه و فرزندان احمد6 است سپس بار ديگر در "سِفر دوم نگريست و دوباره مانند همان مطلب قبلي را ديد، و همان درخواست را از خداوند نمود و همان جواب را شنيد; همچنين در "سِفر سوم نظر كرد و..."(الغيبه محمد بن ابراهيم نعماني ص 240، مكتبة الصدوق تهران / الصراط المستقيم علي بن يونس نباطي بياضي ج 2، ص 257، چاپ كتابخانه حيدريه نجف )

بنابراين دراديان و كتاب هاي آسماني سابق نيز بشارت به حكومت عدل امام زمان غ بوده است هر چند بر اثر تحريفاتي كه واقع شده اين گونه تصريحاتي كه

در اين روايت آمده الان وجود ندارد.

آنچه در آسمان ها وزمين است خبر مي دهد وكسي بزرگ تر از او متولد نشده است". {پاورقي . بشارة الظهور، ص 18. پاورقي}

در كتاب "أوپانيشاد" آمده است: "اين مظهر (ويشنو) در آخرالزمان ظهور مي كند در حالي كه بر اسبي سفيد سوار وبه دست او شمشيري برهنه است، وبه ماننده ستاره دنباله دار مي درخشد وهمه افراد پست را به هلاكت مي رساند وزندگي نويني را برپا كرده وطهارت وپاكي را بر مي گرداند". {پاورقي . اوپانيشاد، ص 737. پاورقي}

انسان وبي توجهي به معنويات است.

2 - بحران خانواده

خانواده كه نخستين سلول اجتماعي مي باشد، در غرب ضعيف ترين سلول پيكر جامعه بشري است. خانواده براي آنها بي مفهوم است، آنها روي فرد بيشتر حساب مي كنند تا خانواده، ولذا انهدام اين سلول در جامعه غربي باعث ازدياد فرزندهاي نامشروع شده وارقام آن غير قابل تصور است.

3 - اعتياد

به دليل همان پوچي وبي هويتي در جامعه غربي، نسل جوان گرفتار اعتياد بسيار شديدي شده است. اگر اعتياد به مشروبات الكلي را ضميمه كنيم كه از بدترين اعتياد است، اين رقم سرسام آور مي شود. اعتيادها درحال بي خانمان كردن غرب است.

4 - خشونت

روحيه خشونت وبي بندوباري نه تنها در جوانان بلكه در بچه ها هم بيداد مي كند. هرروز خبرهاي وحشتناكي از اعمال خشونت آميز در آن جوامع خصوصاً آمريكا مشاهده مي كنيم، اگر آن حوادث به دنيا نشان داده شود به عمق مشكل آنها پي خواهيم برد.

5 - ناامني

ناامني خصوصاً در آمريكا به گونه اي است كه در اكثر شهرهاي بزرگ از اول شب، انسان هايي كه كمي براي خود شخصيت قائلند در خيابان ها حاضر نمي شوند.

6 - تبعيض

از لحاظ اجتماعي، در غرب خصوصاً آمريكا، مظاهر تبعيض نژادي بسيار فراوان است. اگر كسي كنار سياه پوستان، سرخ پوستان، ومسلماناني كه از كشورهاي مختلف به اروپا رفته اند بنشيند ودرد دل آنها را بشنود، متوجه مي شود كه چه بلايي اين كشورها را فراگرفته وچقدر آلوده اند.

7 - فقر

از لحاظ سطح برخورداري از نعمت ها وسطح استاندارد، در خصوص جامعه آمريكا چنان كه خودشان مي گويند سيزده يا چهارده درصد مردم زير خط فقر زندگي مي كنند. اين رقم در يك جامعه 250 ميليوني حدود 30 تا 40 ميليون نفر را در بر مي گيرد كه زير خطّ فقر هستند، حال

چطور اين جامعه مي تواند ايده آل باشد.

8 - بي بند وباري جنسي

به دنبال تزلزل در خانواده وحالت پوچي ونااميدي كه در اكثريت مردم، خصوصاً جامعه آمريكا ديده مي شود، بي بندوباري جنسي كه محصول آن، بچه هاي نامشروع است، زياد به چشم مي خورد كه آفتي فوق العاده كشنده براي غربي ها ودر رأس آنها آمريكا است.

9 - ابتذال رسانه اي

مشكل بسيار جدّي آمريكا وغرب، رسانه هاي آنهاست كه متأسفانه كشورهاي ديگر نيز از آن تقليد مي كنند. الآن رسانه هاي غربي بي بندوبار هستند. وضعيت به گونه اي است كه همه احساس ناامني مي كنند ومي ترسند كه مسائل خصوصي وشخصي شان به صورت شايعه، دروغ و جنگ هاي رواني افشا گردد وحريم شخصي آنها شكسته شود.

10 - سيستم آموزشي ناكارآمد

سيستم آموزش آنها كه مي خواهند آن را به همه جهان صادر كنند سيستمي ناكارآمد است. بسياري از كارهاي مهم اينها را مهاجراني با مزد كم انجام مي دهند، واز آنها مانند ماشين كار مي كشند.

11 - اقتصاد بيمار

از لحاظ اقتصادي فكر مي شود كه غرب بهشت دنياست. آمريكا مقروض ترين كشور دنيا است. بدهي هاي داخلي وخارجي فراواني دارد كه ارقام آن سرسام آور است، اما سيستم آنها به گونه اي عمل مي كند كه اين بدهكاري ها را مي پوشاند.

12 - وابستگي به بازارهاي دنيا

صنعت در آمريكا به گونه اي است كه اگر بازار دنيا برايش ناامن شود، صنايع او از حركت باز مي ايستد.

حال با چنين وضعيتي در غرب به خصوص در آمريكا كه مظهر ليبراليسم است چگونه مي توان آن را الگو براي جهان دانست؟

دارد؟

5 - وظيفه نظريه پرداز سياسي گمانه زني براي آينده تاريخ نيست، بلكه بايد با در نظر گرفتن مصالح كلّ جامعه براي بشر برنامه ريزي كرده وآينده بهتري را نويد دهد.

6 - آيا نظام سرمايه داري براي جوامع خود خوشبختي به ارمغان آورده، يا نظام طبقاتي فاحش ايجاد كرده است؟

ولذا تافلر مي گويد: "فهرست مشكلاتي كه جامعه ما (غرب) با آن مواجه است تمامي ندارد".

{پاورقي . به سوي تمدن جديد، آلوين وهايدي تافلر، ص 97ù96. پاورقي}

نظام غربي را عامل تهديد كننده قدرت جهاني آمريكا مي داند نه برخورد تمدن ها را.

5 - ايشان تضاد بين دو فرهنگ را تضادي ماهوي وبرطرف نشدني وناشي از جبر تاريخي مي داند ولذا ضرورت استراتژيك آماده شدن غرب را براي مصاف با كشورهايي كه درصدد احياي تمدن اسلامي هستند توصيه مي كند، در حالي كه تنش ها بين اين دو تمدّن از سياست دولت هاي غربي سرچشمه گرفته نه تمدن مسيحي واسلامي.

ويل دورانت مي گويد: "هر چند محمد (ص) پيروان دين مسيح را تقبيح مي كند، با اين همه نسبت به ايشان خوش بين است وخواستار ارتباط دوستانه بين آنها وپيروان خويش است".

{پاورقي . تاريخ تمدن، ج 4، ص 329. پاورقي}

روبتسون مي گويد: "تنها مسلمانان هستند كه با عقيده محكمي كه نسبت به دين خود دارند، يك روح سازگار وتسامحي نيز با اديان ديگر در آنها وجود دارد".

{پاورقي . تمدن اسلام وغرب، ج 1، ص 141. پاورقي}

آدام متز مي گويد: "كليساها وصومعه ها در دوران حكومت اسلامي چنان مي نمودند كه گويي خارج از حكومت اسلامي به سر مي برند وبه نظر مي رسيد بخشي از سرزمين ديگري هستند، كه اين به نوبه خود موجب مي شد چنان فضايي از تسامح برقرار گردد كه اروپا در سده هاي ميانه با آن آشنايي نداشت".

{پاورقي . چندگونگي وآزادي در اسلام، ص 68. پاورقي}

در خود آمريكا نظريه پردازاني از قبيل كيسينجر وديگران وجود دارند كه اقتدار مطرح آمريكا را مردود مي شمارند.

برژينسكي به گونه اي ناتواني آمريكا را ترسيم كرده ومي گويد: "هر چند آمريكا در حال حاضر داعيه پرستيژ جهاني دارد وكمتر كشوري مي تواند داعيه رقابت با او را داشته باشد... امّا استمرار قدرت وموقعيت آمريكا در صحنه جهاني وداخلي از جنبه هاي زيادي آسيب پذير است".

2 - زمينه پذيرش تك قطبي كردن جهان بسيار كم است خصوصاً آنكه وضعيت بسيار فاجعه آميز اقتصادي آمريكا اجازه چنين بلندپروازي را به او نمي دهد.

3 - اين نظريه غافل از آن است كه هرگز ملت ها زير بار سلطه بيگانگان نخواهند رفت.

گرچه ما اصل نظريه را ردّ نمي كنيم ومعتقديم كه تنها راه نجات ملت ها در سايه وحدت حكومت جهاني است ولي آن را با تأييدات الهي ورهبري معصوم كه همان امام زمان (ع) است امكان پذير مي دانيم.

.

در كتاب كه نزد هندويان از كتب آسماني است آمده : پس از خرابي دنيا, رهبر و سلطاني در آخر الزمان پيداشود كه پيشواي خلايق باشد و نام او باشد و تمام عالم را بگيرد و به دين خود درآورد و همه كس ازمؤمن و كافر را بشناسد و هر چه از خوا خواهد, برآيد.

در كتاب شاگرد زردشت پيغمبر7كر شده : مردي بيرون آيد از زمينِ تازيان (عربستان ) از فرزندان هشام . مردي بزرگ سر و بزرگ تن و بزرگ ساق , و بردين جدّ خويش بود. با سپاه بسياري روي به ايران ند و آباد كندو زمين پر داد كند و از داد وي باشد گرگ با ميش آب خورد.

در تورات , در سفر تكوين از دوازده امام : كه از نسل حضرت اسماعيل 7به وجود مي آيند, خبر داده شد..

در كتاب كه از كتاب هاي مذهبي زردشتيان است آمده : آن گاه فيزري بزرگ از طرف ايزدان مي شود واهريمنان را منقرض مي سازند و تمام اقتدار اهريمنان در زمين است و در آسمان راه ندارند, و بعد از پيروزي ايزدان وبرانداختن تبار اهريمنان , عالم كيهان به سعادت اصلي خود رسيده , بني آدم بر تخت نيكبختي خواهند نشست .(1)

(پ_اورقي 1.مطالب شمارهء يك تا چهار جزوهء شماره 22(پيشواي

در عصر ما، واكنش مستقيم رفتارهاي ضدّ انساني استعمارگران در مستعمرات بوده و هست كه باعث شكفتن شعور اجتماعي مردم استعمارزده گرديد و پرچم مخالفت را با قدرتهاي استعماري بر افراشتند، هر چند غالباً به استقلال كامل اقتصادي و اجتماعي و سياسي و فكري نينجاميد، ولي وضع با سابق بسيار تفاوت پيدا كرده است.

5 _ انقلاب كمونيستي _ در سال 1917 عكس العمل مظالم سرمايهداران و تجاوز بيحساب آنها به حقوق اكثريّت تودههاي زحمتكش و خلقهاي به زنجير كشيده شده بود؛ هر چند اين انقلاب نيز به آزادي طبقات رنجيده منتهي نگرديد، و نظام استبدادي ديگري تحت عنوان «ديكتاتوري پرولتاريا» كه در حقيقت ديكتاتوري تعداد انگشت شماري سران حزب بود جاي آنرا گرفت.

6 _ انقلاب بر ضدّ تبعيضات نژادي _ كه هم اكنون در دنيا جريان دارد، واكنش فشارهاي شديد نژاد سفيد بر سياه پوستان، و محروميّت فوق العادة آنان از حقوق اجتماعي است.

رَسُولَهُ بِالهُدي وَدِينِ الحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَي الدِّينِ كُلِّهِ وَلَوْ كَرِهَ المُشْرِكُونَ}؛ "او كسي است كه رسول خود را با هدايت ودين حقّ فرستاد تا او را{پاورقي . سوره صف، آيه 9. پاورقي}

بر همه اديان غالب سازد هر چند مشركان كراهت داشته باشند."

3 - براي هيچ يك از انبيا، شرايط اساسي وعمومي براي هدايت كلّ بشر وتشكيل حكومت عدل توحيدي در سطح جهان فراهم نشد، زيرا دو شرط اساسي براي تشكيل چنين حكومتي فراهم نگشت:

الف) انبيا گرچه مفهوم عدل كامل وبه معناي وسيع آن را براي مردم تفهيم نمودند ولي بشر به آن درجه از فهم وشعور نرسيده است تا به حقيقت آن در سطح گسترده اش پي برده باشد. لذا هدف انبياي سابق بر حضرت موسي (ع)، ترسيخ وتثبيت عقيده مردم بوده، وتكاليف شرعي فرعي زيادي نداشته اند، تا اينكه از زمان حضرت موسي (ع) تا عصر بعثت رسول اكرم (ص) خصوصاً در شريعت اسلام شرايع به صورت تفصيل تبيين شده است.

ب) تاكنون هيچ امّتي به حدّي نرسيده است كه بتواند در راه پياده شدن حكومت عدل توحيدي جهاني فداكاري تام وتمام داشته باشد. حضرت نوح950 7 سال قوم خود را به حقّ وحقيقت دعوت كرد ولي به جز اندكي به او ايمان نياوردند. قوم حضرت ابراهيم (ع) به جاي پذيرش دعوتش او را در آتش انداختند. قوم حضرت موسي (ع) درخواست او را براي مقابله با حاكمان ظالم فلسطين رد كرده وگفتند: {فَاذْهَبْ أَنْتَ وَرَبُّكَ فَقاتِلا إِنّا ههُنا قاعِدُونَ}؛ "تو وخدايت برويد وبا آنان بجنگيد ما{پاورقي . سوره مائده، آيه 24. پاورقي}

اينجا نشسته ايم."

حواريون حضرت عيسي (ع) در قدرت خداوند شك نمودند وبه عيسي خطاب كرده، گفتند: {يا

عِيسَي ابْنَ مَرْيَمَ هَلْ يَسْتَطِيعُ رَبُّكَ أَنْ يُنَزِّلَ عَلَيْنا مآئِدَةً مِنَ السَّمآءِ}؛{پاورقي . همان، آيه 112. پاورقي}

"اي عيسي بن مريم! آيا پروردگارت قدرت دارد كه براي ما سفره اي غذا از آسمان نازل كند."

نتيجه: گرچه خطوطي كلّي واساسي روز موعود از ابتداي خلقت ترسيم شده است ولي هنوز شرايط تحقق وپياده شدن آن فراهم نگشته است.

معصومش اين عقيده را در جامعه منتشر ساخته اند.

وَالَّذينَ آمَنُوا فِي الْحياةِ الدُّنْيا» غافر/51

[ما البته رسولان خود و كساني كه ايمان آورند را در حيات دنيا نصرت و ظفر مي دهيم.]

«كَتَبَ اللهُ لَأَغْلِبَنَّ أَنَا وَرُسُلي اِنَّ اللهَ قَوِيٌّ عَزيزٌ» مجادله/21

[خدا حتم گردانيده كه البته من و رسولانم غالب مي شويم كه خداوند قوي و مقتدر است.]

و آيات ديگري كه تأويل آنها هنگام ظهور حضرت ولي عصر _ عجل الله تعالي فرجه آشكار شود، دلالت دارند بر غلبة اسلام بر ساير اديان و غلبة اهل حق بر اهل باطل و حتمي بودن غلبه انبياء و اتمام نور خدا كه اين معاني بطور مطلق تا حال ظاهر نشده و اين آيات تحقق آن را در آخرالزمان بشارت مي دهد.

خداوند وعده داده كه البته پيغمبران را غالب سازد و ياري كند و معلوم است كه اين نصرت و غلبه فقط نصرت و غلبه در آخرت نيست، براي اينكه مي فرمايد: «في الحياة الدنيا» و نصرت وغلبه انبيا بر قوم خودشان، پيشرفت كار آنها در عصر خودشان هم نيست، زيرا دعوت بسياري از پيغمبران در قومشان اثر نبخشيد بلكه بعضي از آنها كشته شدند.

اين نصرت و غلبه، نصرت و غلبه مقصد و هدف و دعوت آنها است كه بر طبق ظاهر آيات مقيد به مرتبه اي نيست بلكه نصرت و غلبه مطلق است.

همچنين است اتمام نور، كه معني اينكه خدا نور خود را در مقابل آنهائي كه مي خواهند نور او را خاموش كنند و مانع از پيشرفت اسلام شوند تمام مي گرداند اين است كه دين را جلو مي برد و بر قلمرو اسلام مي افزايد و اتمام آن وقتي است كه اسلام تمام جهان را بگيرد.

چنانكه معني استخلاف و جانشيني مؤمنين در زمين و

وارث شدن آنها زمين را نيز به معني استخلاف در تمام زمين و وارث شدن كره ارض است كه براي امام زمان و ياران و اصحاب آن حضرت حاصل مي شود.

معناي غلبه حق بر باطل بطور اطلاق هم غير از اين نيست كه به تمام معني حق بر باطل پيروز شود اگر از جهت حجت و برهان غالب باشد (با اينكه به اين معني هميشه غالب است) ولي در ظاهر غالب نباشد غلبه مطلق نيست و ظاهر اين آيات غلبه مطلق است.

و اما آيه: «لِيُظْهِرَهُ عَلَي الدّينَ كُلِّهِ» كه دلالتش بر غلبه اسلام واضح است.

و مؤيد مستفاد از اين آيات است رواياتي كه در اين خصوص از حضرت رسول(ص) منقول است، مثل:

«لَيَدْخُلَنَّ هذَا الّدينُ عَلي ما دَخَلَ عَلَيْهِ اللَّيْلُ»

[البته اين دين در هركجا شب داخل شده باشد داخل مي شود.]

و شايد نكته اينكه فرمود: «عَلي ما دَخَلَ عَلَيْهِ اللَّيْلُ» و نفرمود: «عَلي ما دَخَلَ عَلَيْهِ الْيوْمُ اوِ الشَّمْسُ» تشبيه دين به آفتاب باشد كه همانطور كه روز آفتاب در هر كجا كه شب رفته باشد وارد مي شود، خورشيد عالمتاب اسلام نيز به تمام اماكن پرتو افكن خواهد شد و تاريكي كفر و شرك و ضلالت را نابود خواهد ساخت، همانطور كه آفتاب، تاريكي شب را از ميان مي برد.

از خلقتِ خود، گام برداشته است و حتي با راهنمايانِ از جانب خداوند نيز سر ستيز برداشته و آنها را يا كشتهاند، و همين هوي و هوسها سبب ظلم و فساد و انحراف در جوامع بشري شده است و... لذا خداوند متعال بر اساس همان قاعدة، لطف و حكمت آخرين امام را در حال غيبت نگه داشته، تا زماني كه جامعة بشري شايستگي برپايي حكومت جهاني واحد با محوريت رهبري الهي را دارا شود. پس لطف خداوند توأم با حكمت او اقتضأ ميكند در همين دنيا با امامت و رهبري امام زمانغ حكومتي بر پا شود تا بهشتِ موعودِ زميني، علاوه بر بهشت آسماني، كه رؤياي هميشگي انسان بوده است، و هيچ گاه تجربه نكرده است، تحقق يابد.

پيامبراكرمميفرمايد: "در امت من مهديغ قيام كند... و در زمان او، مردم به چنان نعمت و برخورداري و رفاه دست يابند كه در هيچ زماني دست نيافته باشند. ]و اين رفاه شامل تمامي انسانها خواهد بود چه[ نيكوكار چه بدكار. آسمان مكرر بر آنان ببارد ]كنايه از وفور مواهب طبيعي[ و زمين چيزي از رويدنيهاي خود را پنهان نسازد."(بحارالانوار، مجلسي;، ج 51، ص 78، مؤسسه الوفأ / ر.ك: تفسير نمونه، آيتالله مكارم شيرازي و ديگران، ج 19، ص 261_266، دارالكتب الاسلاميه / كشف المراد، علامه حلي;، ص 324_329 و ص 362_364، مؤسسه النشر الاسلامي.)

ظالمان، بر خلاف نواميس آفرينش و قوانين جهان خلقت بوده و طبق تحليل هاي فلسفي و نظري، ابطال آنها قطعياست. پس حكومت در آينده، از آن مؤمنان صالح خواهد بود.

2. خداوند در چندين سوره، موضوع به ارث رسيدن سرزمين را به بني اسرائيل گوشزد فرموده است؛ از آن جمله مي فرمايد: و اورثنا القوم الذين كانوا يستضعفون مشارق الارض و مغاربها التيباركنا فيها و آن قوم را كه مستضعف بودند، وارث مشرق ها و مغرب هاي سرزمين ساختيم كه به آن بركت بخشيده بوديم{M.(اعراف، آيه 137)

در آيه ديگر نيز مي فرمايد: ] موسي] گفت: چه بسا پروردگارتان دشمنتان را نابود كند و شما را در اين سرزمين جانشين گرداند{M (همان، آيه129).

هم چنين ضمن بيان سرگذشت بني اسرائيل، مي فرمايد: مي خواهيم بر كساني كه در روي زمين به زبوني كشيده شده اند، منت نهيم [و نعمت دهيم] و ايشان را پيشواگردانيم و ايشان را وارث گردانيم{M. (قصص، آيه 5)

3. واژه «ارض» گرچه به مجموع كره زمين گفته مي شود و سراسر جهان را شامل مي گردد؛ اما وقتي قرينه خاصي در كار باشد، آن معناي عموم را از دست مي دهد و معناي خاصي از آن اراده مي شود. چنان كه «ارض» به كار رفته در داستان بني اسرائيل، خصوص سرزمين شام وفلسطين است. مؤيد و دليل بر اين معنا، جمله التي باركنا فيها در آيه 137 سوره «اعراف» است؛ زيرا خداوند در قرآن، غير از سرزمين مقدس (همان نواحي فلسطين) و غير از كعبه، هيچ سرزميني را به «بركت» ياد نكرده است.

پس وعده اي كه خداوند به پيامبر(ص) داده بود، سرجاي خود محفوظ است؛ از اين رو در هر زمان و در هر جا، بندگان صالح خدا قيام كنند، پيروز خواهند

بود. آنچه در روايات درباره قيام حضرت مهدي(عج) آمده، بيان يك مصداق عالي و روشن از آيات است و هرگزعموميت «مفهوم آيات» را محدود نمي سازد.

در خاتمه خاطر نشان مي شود كه طبق تصريح قرآن پژوهان، تفسير «الميزان» نوشته علامه طباطبايي، از تفاسير عميق، جامع و پرمحتوا محسوب مي شود.

براي مطالعه بيشتر ر.ك: ترجمه تفسيرالميزان، ج 8، ص 325، و ج 14، ص 465، (نشر بنياد علمي و فكري علامه طباطبايي)0

را به ايشان ارث داد، آن چنان كه به امت هاي قبل از اسلام ارث داد. يا مراد از استخلاف، استخلاف خلفاي پس از رسول خدا(ص) و تمكين اسلام و شكست دادن دشمنان دين مي باشد، كه خداي تعالي بعد از رحلت پيامبر(ص) وعده خود را وفا كرد، و اسلام و مسلمين را ياري نموده و شهرها و اقطار عالم براي آنان فتح شد. بعضي ديگر از مفسرين گفته اند: اين آيه شريفه مربوط به مهدي موعود(ع) است، كه اخبار متواتر از ظهورش خبر داده، و فرموده: زمين را پر ازعدل و داد مي كند همان طور كه پر از ظلم و جور شده باشد، و مراد از «الذين آمنوا و عملوا الصالحات» رسول خدا(ص) و ائمه اهلبيت او (عليهم السلام) است.(القمي، علي بن ابراهيم، تفسير القمي، ج 3، ص 46.)

امّا آنچه از سياق آيه شريفه به نظر مي رسد، اين است كه بدون شك آيه شريفه درباره بعضي از افراد امت است نه همه امت و نه اشخاص معيني از امت، و اين افراد عبارتند از كساني كه مصداق« الذين آمنوا و عملوا الصالحات» بوده باشند، و آيه نص در اين معنا است، و هيچ دليلي نه در الفاظ آيه و نه از جهت عقل وجود ندارد كه دلالت كند بر اينكه مقصود از «الذين» تنها صحابه رسول خدا(ص)، يا شخص خود رسول خدا(ص) يا تنها ائمه اهل بيت(عليهم السلام) باشند و نيز هيچ دليلي نيست بر اينكه مراد از «الذين» عموم امت بوده باشد.

از اين رو مراد از استخلاف آنان در زمين كه نظير استخلاف نياكان و امت هاي پيشين باشد اين است كه اجتماعي صالح از آنان تشكيل

شود، كه زمين را ارث ببرند، آن طور كه امت هاي گذشته كه صاحبان قوت و شوكت بوده اند ارث بردند، و اين استخلاف قائم به اجتماع صالح ايشان است، نه به افراد معيني از ايشان.

اما اينكه مراد از استخلاف، خلافت الهي به معناي ولايت و سلطنت الهي، نظير سلطنت داوود و سليمان و يوسف(عليهم السلام) بوده باشد، يا مراد برطرف شدن ترس مسلمانان صدر اسلام از كفار و مشركين پس از خلافت خلفاي راشدين باشد ادعاي درستي نيست، و دليلي بر آن وجود ندارد، چون لفظ آيه مطلق است، و هيچ قرينه اي بر اثبات آن نيست. علاوه بر اين آيه شريفه در مقام امتنان است، و اين چه منّتي است كه خدا بر جامعه اي بگذارد و دشمن خارجي را بر آنان مسلط نكرده باشد، در حالي كه داخل آن جامعه را فساد احاطه كرده باشد، و از هر سو بلاهاي گوناگون آن جامعه را تهديد كند، و هيچ امنيتي بر جان و عرض و مال خود نداشته باشند و تنها قدرت حاكمه بر آن اجتماع حريت داشته، و طبقه ستمگر در رفاه و پيشرفت باشند؟

مراد از اينكه فرمود: «خدا را عبادت مي كنند و چيزي را شريك او نمي گيرند»، همان معنايي است كه لفظ به طور حقيقت بر آن دلالت مي كند، و آن عبارت است از اينكه اخلاص در عبادت عموميت پيدا كند و بنيان هر كرامتي غير از كرامت تقوي منهدم گردد. نتيجه اين شد كه خداي سبحان به كساني كه ايمان آورده و عمل صالح انجام مي دهند، وعده مي دهد كه بزودي جامعه اي بر ايشان تكوين مي كند كه به تمام معنا صالح باشد، و از

لكه ننگ كفر و نفاق و فسق پاك باشد، زمين را به ارث برده و در عقايد افراد آن و اعمالشان جز دين حق، چيزي حاكم نباشد، ايمن زندگي كنند، ترسي از دشمن داخلي يا خارجي نداشته باشند، از كيد نيرنگ بازان و ظلم ستمگران و زور گويي زورگويان آزاد باشند.

و اين جامعه طيب و طاهر با صفاتي كه از فضيلت و قداست در خود دارد هرگز تاكنون در دنيا پديد نيامده و دنيا از روزي كه پيامبر(ص) مبعوث به رسالت گشته تاكنون، چنين جامعه اي به خود نديده است. ناگزير اگر مصداقي پيدا كند، در روزگار امام مهدي( ع) خواهد بود. چون اخبار متواتري كه از رسول خدا(ص) و ائمه اهل بيت (عليهم السلام) در ويژگي هاي آن جناب وارد شده(در اين روايات مصداق كامل اين وعده در زمان ظهور ولي عصر(عج) دانسته شده است. (ر.ك: بحارالانوار، ج 51، ص 58 و ص 54)) از تشكيل چنين جامعه اي خبر مي دهد. پس حق مطلب اين است كه آيه شريفه جز با اجتماعي كه به وسيله ظهور حضرت مهدي(عج) تشكيل مي شود قابل انطباق با هيچ اجتماع ديگري نيست.

آيه در سوره فتح آمده است : ((هو الذي ارسل رسوله بالهدي ودين الحق ليظهره علي الدين كله )).(3)اين آيات بر اساس رواياتي كه ذيل و تفسير آنها آمده ,تطبيق بر حضرت مهدي (ع ) شده است . (4)

(پ_اورقي 1_ انبياء (21 آيه 15

(پ_اورقي 2_ توبه (9 آيه 33.

(پ_اورقي 3_ فتح (48 آيه 28.

(پ_اورقي 4_ نامه مكارم , پيام قرآن , ج 9 باتلخيص .

تحريف حفظ فرمايد لذا مسئله امامت را بنحوى بيان فرموده كه از راه تدبر در آيات بدست آيد نه بطور صراحت . گ_ذش_ت_ه از اي_نها اشكالى كه نويسنده نامه مى كند نه تنها متوجه امامت امام غائب مى باشد بلكه ش_امل امامت همه ائمه هدى است كه چرا بايد با اهميتى كه امامت دارد نام و نشان شان صريحا در قرآن ذكر نشود . بنابر اين اشكالى كه كرده مشترك الورود است زيرا نظر به آثار ناگوارى كه اختلاف شيعه و سنى و مسئله امامت و انشعاب جهان اسلام بدو فرقه سنى و شيعه و دنباله هاى تلخى كه اين انشعاب پديد آورد و خونهائى كه در اثر فتنه هاى اختلاف نامبرده ريخته شد و ضربتها و محروميتهائى كه اسلام ديد اگر امامت الهى انتصابى در بين نبودايجاب نمى كرد كه صريحا در قرآن و بيانات نبوى امامت انتصابى نفى شود ؟ و آيا دراين صورت اهميت نفى خلافت انتصابى از اهميت بيان خلافت انتصابى ب_ن_ا ب_ص_حت ومشروعيت آن كمتر بود ؟ و آيا مدعى حق نداشت بگويد كه خليفه اول ( معاذاللّه ) ازخ_دا و رس_ول (ص ) ع_اق_ل ت_ر ب_ود كه خلافت خليفه دويم را از راه وصيت تثبيت كرد نه ازراه انتخاب مردم و در نتيجه بعد از ابى بكر در خلافت عمر هيچگونه اختلافى در خلافت بوجود نيامد لكن بعد از رحلت رسول خدا در اثر سكوت آنحضرت اين اختلاف خانمان سوزپيدا شد . پس اگر در صورت ثبوت خلافت انتصابى بيان آن صريحا در قرآن كريم اهميت داشت در صورت عدم ثبوت آن بيان آن نظير و معادل همان اهميت

را داشت .

انجام مى دهند.

اما نسبت به نام شريف حضرت مهدى(عج) در قرآن كرمى مى توانند به آياتى را كه به اين بزرگوار تأويل و تفسير شده است رجوع كنيد:

1. يستخلفهم فى الارض...، ينابيع الموده، ص 426.

2. ليظهره على الدين كلّه...، تفسير فخررازى والبيان، ص 109.

3. و لقد كتبنا فى الزبور...، ينابيع الموده، ص 425.

4. الذين يؤمنون بالغيب غرائب القرآن و تفسير فخر

5. وزيد ان تمن على الذين استضعفوا فى الارض، شرح ابن ابى الحديد، ج 4،ص 336.

6. و انّه لعلم للساعة نورالابصارب 2، ص 153.

آمده كه مقدار آن به 60 آيه مي رسد (2) كه براي اطلاع بيشتر مي توانيد به اين كتاب مراجعه كنيد.

و در ارتباط با اين مسئله كه كلمه اوتاد در سوره نباء اشاره به ياران حضرت مهدي (عج) دارد عرض مي شود در تفسير الميزان ج20، ص418 و 419 به معناي اوتاد پرداخته شده اما اشاره اي به اينكه اوتاد و به معناي ياران حضرت مهدي (عج) باشند نشده است. در تفسير نمونه نيز ذيل اين آيه به اين معنا اشاره اي نشده است اما در كتاب عصر ظهور در ارتباط با اوتاد مطلبي عنوان شده كه به نظر مي رسد اوتاد از ياران حضرت مهدي (عج) مي باشند در اين كتاب از قول كفعمي در حاشيه مصباح و همچنين سفينه البحار ماده قطب چنين آمده است: گفته اند زمين از قطب و چهار نفر اوتاد (بزرگان) و چهل پرهيزگار و 70 فرد نجيب و سيصد و شصت فرد شايسته خالي نمي ماند و قطب همان مهدي است و اوتاد (بزرگان) از چهار نفر كمتر نيست زيرا دنيا همچون خيمه و مهدي (عج) به منزله ستون و آن چهار تن به منزله طنابهاي آن خيمه مي باشند و ..." (3)

دوست عزيز براي اطلاع بيشتر در اين زمينه مي توانيد به اين كتاب مراجعه بفرماييد.

منابع و مآخذ:

1_ فهرست موضوعي تفسير نمونه، زير نظر آيت الله العظمي ناصر مكارم شيرازي، ص505

2_ مهدي موعود، علي دواني، ص246_272

3_ عصر ظهور، علي كوراني، ص289

در زبور، پس از تورات نوشته ايم كه زمين را بندگان شايسته من به ارث مي برند." در اين آيه عبادي الصالحون به حضرت مهدي و ياران ايشان نيز تفسير شده است

دين اسلام دعوتش ايمان به خداوند يگانه و توحيد خالص است اسلام مي خواهد تمام اختلافات و جدايي هايي را كه به نام هاي گوناگون پديد آمده به وسيله عقيده توحيد از ميان بردارد. اسلام رسيدن به چنين روزي را براي بشر پيش بيني كرده و در حدودي كه وظيفه تشريع است مقدمات آن را فراهم ساخته و عملي شدن آن را به آماده شدن زمينه كامل آن موكول كرده است كه اين مهم طبق اين آيه با رهبري آسماني حضرت مهدي غ محقق خواهد شد.(ر.ك امامت و مهدويت آية الله صافي گلپايگاني ص 89، ج 3، انتشارات حضرت معصومه

در مورد چگونگي ظهور آن حضرت بايد به روايات مراجعه شود، امّا در قرآن آيه 51، سوره سبأ "ولو تري َ إذ فزعوا فلافوت و أُخذوا من مكان قريب و اي كاش مي ديدي هنگامي را كه ]كافران وحشت زده اند ]آنجا كه راه ِ[ گريزي نمانده است و از جايي نزديك گرفتار آمده اند." طبق روايات فراواني كه از طريق شيعه و اهل سنت نقل شده تطبيق بر خروج سفياني (گروهي كه پيرو مكتب ابوسفيان و تفاله هاي عصر جاهليتند و بر ضد طرفداران حق در آستانه قيام حضرت مهدي خروج مي كنند) و لشكر او شده است كه آنها به هنگام حركت به سوي مكّه به قصد تسخير آن در صحرا گرفتار مي شوند.(ر.ك تفسير نمونه آية الله مكارم شيرازي و ديگران

ج 18، ص 153، دارالكتب الاسلامية )

كه كسي خارج از اسلام خارج نمي ماند.... و به تواتر وارد شده كه ]حضرت مهدي غ از خاندان رسول خدا6 مي باشد.(ر.ك الجامع لاحكام القرآن محمد بن احمدالانصاري القرطبي ج 8، ص 122، مؤسسه التاريخ العربي بيروت )

3. ابن جرير طبري در تفسير آيه "...لَهُم ْ فِي الدُّنْيَا خِزْي ٌ...;(مائده 41)...براي آن ها ]منافقان و جاسوسان در دنيا رسوايي است .." مي گويد: "سدي در تفسير "لهم آورده است كه رسوايي در دنيا به اين صورت است كه وقتي ]حضرت مهدي قيام كند و قسطنطنيه فتح شود، كشته مي شوند."(ر.ك جامع البيان محمد بن جرير الطبري ج 1، ص 699، دارالفكر، بيروت )

و...

بنابراين در ميان فرقه هاي مختلف مسلمانان اعم از شيعه و سني و روايات آن ها اصل بحث مهدويت مطرح شده و به نشانه هاي ظهور و كيفيت حكومت آن حضرت نيز اشاره شده است (ر.ك گفتمان سوم مهدويت مهدويت از ديدگاه مذاهب اسلامي علامه مرتضي عسكري ص 21_29، انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم )

53، چاپ بيروت ، مترجم علي دواني نشر دارالكتب الاسلامية )"

از آن جا كه خداي متعال بر هر چيزي قادر است "إن ّ الله علي َ كل ّ شي ء قدير" (نور، 45)، لذا مي تواند بر اساس قدرت و مشيّت مطلقه اش مقدمات و عوامل زنده ماندن و حفظ و سلامتي آن حضرت را از حوادث طبيعي و... در اين عالم فراهم سازد و به حجّت خود بر روي زمين عمر طولاني دهد: "إن ّ ربّي علي َ كل ّ شي ء حفيظ" (هود، 57); چنان كه به حضرت نوح عمر طولاني عطا كرد كه قرآن تصريح مي كند حضرتش 950 سال فقط قبل از طوفان پيامبر بوده است (عنكبوت 14) و نيز حضرت خضر7 كه هنوز زنده مي باشد. در برخي روايات آمده است كه چون در علم ازلي خداوند مقدار عمر امام زمان غ و طول غيبت او تقدير شده بود و مي دانست كه بندگانش طول عمر او را انكار مي كنند، از اين رو عمر حضرت خضر را طولاني گردانيد تا در اثبات طول عمر امام زمان غ به وسيله آن استدلال شود.(مهدي موعود، علي دواني ص 489 / بحارالانوار، علامه مجلسي ج 51، ص 232، چاپ بيروت )

"و لو تري َ إذ فزعوا فلافوت و أُخذوا مِن مّكان قريب (سبأ، 51) اگر ببيني هنگامي كه فريادشان بلند مي شود، امّا نمي توانند (از عذاب الهي بگريزند و آن ها را از جاي نزديكي (كه حتي انتظارش را ندارند) مي گيرند از درماندگي آن ها تعجب خواهي كرد".

طبق روايات فراواني كه از طريق شيعه و اهل سنت نقل شده آيه ياد شده بر خروج سفياني (گروهي كه پيرو مكتب ابوسفيان و تفاله هاي عصر جاهليتند

و بر ضد طرفداران حق در آستانه قيام حضرت مهدي غ خروج مي كنند) و لشكر او تطبيق شده است كه آن ها به هنگام حركت به سوي مكّه به قصد تسخير آن در صحرا گرفتار مي شوند و زمين با لرزه شديدي مي شكافد و سبب فرو رفتن آن ها در قعر زمين مي شود.(تفسير نمونه آيت الله مكارم شيرازي ج 18، ص 153، دارالكتب الاسلامية )

و امّا در مورد خانواده (زن و فرزند) داشتن آن حضرت دليل محكمي وجود ندارد و از روايات نيز خانواده داشتن آن حضرت را نمي توان اثبات كرد.(ر.ك چشم به راه مهدي جمعي از نويسندگان مجله حوزه ص 252 _ 256، نشر مركز انتشارات دفتر تبليغات اسلامي ); از برخي روايات استفاده مي شود كه آن حضرت با مردم حشر و نشر دارد و به گونه ناشناس زندگي مي كند; چنان كه در روايتي امام صادق مي فرمايد:

"صاحب الامرغ شباهتي نيز به يوسف پيامبرغ دارد... جاي انكار نيست كه خداوند با حجت خود همان كاري را انجام دهد كه با يوسف انجام داد; آن حضرت در ميان مردم رفت و آمد مي كند، در بازار قدم مي نهد و گاهي بر فرش منزل هاي دوستان مي نشيند، ليكن او را نمي شناسند تا زماني كه خداوند به وي اذن دهد تا وي خود را معرفي كند; آن گونه كه يوسف را اجازه داد، هنگامي كه برادرانش گفتند:

"أءنّك لأنت يوسف قال أنا يوسف (يوسف 90) آيا تو همان يوسفي ! گفت (آري من يوسفم "(همان ص 350 / بحارالانوار، ج 51، ص 142، چاپ بيروت )

در مورد نشانه هاي ظهور آن حضرت بايد به روايات در اين زمينه مراجعه

شود كه طبق آن روايات برخي از آيات قرآن اشاره به اين نشانه ها دارد كه از جمله آنهاست

1. خروج سفياني طبق روايات فراواني كه از طريق شيعه و اهل سنت نقل شده آيه 51 سوره سبأ تطبيق بر خروج سفياني شده است "وَ لَوْ تَرَي ََّ إِذْ فَزِعُواْ فَلاَ فَوْت َ وَأُخِذُواْ مِن مَّكَان ٍ قَرِيب ٍ; اي كاش مي ديدي هنگامي را كه ]كافران وحشت زده اند ]آن جا كه راه گريزي نمانده است و از جايي نزديك گرفتار آمده اند"

سفياني و لشگرش در آستانه قيام حضرت مهدي غ بر ضد طرفداران حق خروج مي كنند كه آن ها به هنگام حركت به سوي مكّه به قصد تسخير آن در صحرا گرفتار مي شوند و هلاك مي گردند.(ر.ك تفسير نمونه آية الله مكارم شيرازي و ديگران ج 18، ص 103، دارالكتب الاسلامية )

2. طبق فرمايش پيامبراكرم در آستانه ظهور آن حضرت مردم تابع شهوت ها و هواهاي نفساني خود مي شوند و نماز را ضايع مي كنند، و پيامبر گرامي به آيه 59 سوره مريم استناد مي كنند; "سپس كساني جانشين اينان شدند كه نماز را ضايع گذاشتند و پيرو شهوات گرديدند و به زودي به غَي ّ (وادي در جهنم خواهند افتاد"

3. حضرت صادق مي فرمايند در آستانه ظهور آن حضرت گراني كساد تجارت گرسنگي و... بر جامعه مستولي خواهد شد و آيه 155 سوره بقره را در اين زمينه به عنوان شاهد نقل مي كنند; "البته شما را به اندكي ترس و گرسنگي و بينوايي و بيماري و نقصان در محصول مي آزماييم و شكيبايان را بشارت ده

4. تكيه دادن بر خانه كعبه و تلاوت آيه 86 سوره هود هنگام ظهور

از جانب حضرت مهدي "بَقِيَّت ُ اللَّه ِ خَيْرٌ لَّكُم ْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِين َ وَ مَآ أَنَا عَلَيْكُم بِحَفِيظٍ"

5. امام جعفر صادق مي فرمايند 313 يار حضرت بعد از ظهور با ايشان بيعت مي كنند و آيه 148 سوره بقره به آن دلالت دارد. "فَاسْتَبِقُواْ الْخَيْرَ َت ِ أَيْن َ مَا تَكُونُواْ يَأْت ِ بِكُم ُ اللَّه ُ جَمِيعًا"(ر.ك منتخب الاثر في الامام الثاني عشر، آية الله صافي گلپايگاني باب نشانه هاي ظهور، انتشارات حضرت معصومه )

نازل شده است كه " ئگطيعوا اللّه و ئگطيعوا الرسول و ئگولي الأمر منكم از خدا و رسولش و اولي الامر اطاعت كنيد." (نسأ، 59) اين آيه دربارة علي و حسن و حسين نازل شده و پيامبر9 فرمود: هر كه من مولاي اويم پس علي مولاي اوست ]يعني همان گونه كه تفسير جزئيات نماز، زكات و حج به پيامبر9 واگذار شده كه دستورهاي الهي را به مردم ابلاغ كنند، معرفي اولي الامر نيز به ايشان واگذار شده و پيامبر9 نيز آنها را به مردم معرفي كردند.[ سپس امام صادق ساير آيات و رواياتي را كه در اين باره آمده فرموده است (ر.ك غاية المرام محدّث بحريني ص 265، چاپ سنگي حديث سوم باب 59، فصل دوم از مقصد دوم )

يكي ديگر از حكمتهاي نيامدن نام علي و اهل بيت در قرآن اين است كه در اين كتاب الهي آياتي دربارة اهل بيت نازل شده كه بسان تصريح به نام آنان و بهتر از تصريح است مانند آية 55 سورة مائده كه مي فرمايد: "ولي ّ و سرپرست شما تنها خداوند و پيامبرش و افراد مؤمن هستند. افراد مؤمني كه نماز برپاي داشته و در حال ركوع زكات مي دهند." دانشمندان شيعه و اهل سنت نقل كرده اند كه فقط حضرت علي در حال ركوع انگشتر خود را به فقير داد.(ر.ك پيام قرآن آيت الله مكارم شيرازي ج 9، ص 201 _ 213، انتشارات مدرسة اميرالمؤمنين ) در نتيجه تفاوتي نداشت كه خداوند متعال بفرمايد: "سرپرست شما خداوند و رسولش و حضرت علي هستند يا اينكه صفاتي را از آن حضرت نقل كند

كه منحصر به فرد و تنها بر حضرت علي منطبق باشد." و كسي كه به دنبال حقيقت باشد از هر دو گفتار يك مطلب را مي فهمد; با اين تفاوت كه اگر نام حضرت علي بصراحت در قرآن مي آمد، به احتمال قريب به يقين نا اهلان قرآن را تحريف كرده به خاطر دشمني با آن حضرت و محو و حذف نام ايشان از قرآن در قرآن دست مي بردند; چنان كه تا مدتي تدوين احاديث پيامبر اكرم را به همين منظور ممنوع كردند; ولي در صورتي كه با ذكر اوصاف گفته شود، ديگر افراد نا اهل دست به تحريف آيات قرآن نزده و ولايت اميرمؤمنان علي نيز براي حقيقت جويان روشن مي شود.

شيعه و اهل سنت متفقند كه پيامبر9 فرمود: من از ميان شما مي روم و دو چيز گرانبها در بين شما به يادگار مي گذارم كه اگر به آن دو متمسك شويد، هيچ گاه گمراه نمي شويد. كتاب خدا و اهل بيتم خداوند دانا به من خبر داده كه اين دو هيچ گاه از يكديگر جدا نمي شوند تا در حوض كوثر بر من وارد شوند.(تنها در غاية المرام ص 211 _ 235، 82 منبع از اهل سنت و 39 منبع از شيعه آمده است كه اين حديث را نقل كرده اند.)

ولي عدّه اي چون عمربن خطاب در مريضي منجر به وفات پيامبر9 فرياد برآوردند كه كتاب خدا ما را كافي است و اجازه ندادند وصيت پيامبر9 نوشته شود; چون مي دانستند كه مي خواهد دربارة اهل بيتش وصيت كند.(اجتهاد در مقابل نص سيدعبدالحسين شرف الدين ترجمة علي دواني ص 167 _ 181، نشر كتابخانة بزرگ اسلامي )

پس يقين بدانيد كه اگر حتي در يكصد آيه بصراحت نام

حضرت علي مي آمد، اين عدّه آن آيات را از قرآن حذف كرده مي گفتند: بقية قرآن ما را كافي است و مردم نادان هم دم برنمي آوردند; چنان كه به حضرت علي و حضرت زهرا3 آن همه آزار رساندند و مردم چيزي نگفتند. وانگهي خليفة اوّل و دوم كه صدها روايت از پيامبر9 را جمع آوري كرده و همه راسوزاندند.(ر.ك اجتهاد در مقابل نص همان ص 156 _ 162.) بعيد نبود كه جهت مطامع دنيايي خود، بسياري از آيات قرآن را نيز بسوزانند; افزون بر آنچه گذشت حكمت هاي ديگري نيز در نيامدن نام اهل بيت در قرآن وجود دارد كه بيان همة آنها در اين مختصر نمي گنجد.

خبر مي دهد كه بندگان صالح، آن را به ارث خواهند برد. قابل تأمل در آيه بالا اين است كه در تورات حضرت موسي و زبور حضرت داوود از اين حكومت ياد شده است، در حالي كه اين دو پيامبر الهي خودشان از انبيايي بوده اند كه حكومت داشتند؛ با اين حال به آنها خبر از حكومت صالحان بر روي زمين داده شده است (آن هم با اين همه تأكيد). مطلب ياد شده، اين حقيقت را روشن مي كند كه اين وعده الهي، حكومتديگري است و آن حكومت بر كل زمين مي باشد. كلمه الارض هم اشاره به همين معنا دارد. گفتني است كه براي همين در كتاب اين دو پيامبر، وعده تحقق حكومت جهاني داده شده است و چنين حكومتي تا اين زمان نبوده و مخصوص به زمان ظهور امام زمان(عج) است. اختصاص ذكر اين وعده جهاني در تورات و زبور (از ميان كتاب هاي آسماني ديگر)، ظاهرا به جهت تجربه حكومت مؤمنان بر بخشي از زمين در زمان حضرت موسي و داوود بوده است.

آيه دوم: وعداللّه الذين آمنوا منكم و عملوا الصالحات ليستخلفنهم في الارض كما استخلف الذين من قبلهم و ليمكنن لهم دينهم الذي ارتضي لهم وليبدلنهم من بعد خوفهم امنا يعبدونني لايشركون بي شيئا و من كفر بعد ذلك فاولئك هم الفاسقون خداوند كساني از شما را كه ايمان آوردند و صالحات را انجام دادند، وعده فرمود كه آنان را قطعا در زمين به خلافت خواهد گمارد، همان گونه كه كساني را كه پيش از آنان بودندبه خلافت گمارد و قطعا برايشان دينشان را مستقر خواهد نمود؛ ديني كه آن را برايشان پذيرفت و قطعا آنان

را از پس خوفشان به حالت امنيت، دگرگون مي كند، به جهت آن كه مرا عبادت كنند [و] چيزي را با من شريك نگردانند و هر كه بعد از آن كفر ورزد پس قطعا آنان فاسقانند{M، (نور، آيه 55).

در اين آيه شريفه، خداوند وعده استقرار حكومت الهي بر روي زمين را به مسلمانان مي دهد؛ حكومتي كه در سايه آن هيچ گونه ترسي نيست و در آن عبادت خداوند بدون شرك انجام مي شود؛ يعني، حكومتي صد در صد اسلامي كه در آن از شرك و نفاق اثري نيست. كاملاً روشن است كه حكومتي با اين خصوصيات، تا به حال نبوده و تنها حضرت حجت است كه حكومت جهاني خواهد داشت و دنيا را پر از عدل و داد نموده و ريشه كفر و نفاق راخواهد كند.

تشبيه اين حكومت به حكومت پيامبران گذشته، در نوع حكومت (يعني الهي بودن آن) است؛ نه در خصوصيات آن از جهت جهاني بودن و برچيده شدن كفر و شرك از سراسر جهان.

اما دلايل وجود حضرت مهدي غير از دليل عقل كه حكم مي كند به اين كه در هر زمان بايد حجتي زنده از طرف خداوند بر مردم باشد، روايات متواتر و فراواني هست كه از شيعه و سني نقل شده است. حتي چند نفر از علماي اهل سنت كتاب هايي در مورد حضرت مهدي و اثبات وجود آن حضرت و اين كه خواهد آمد و زمين را پر از عدل و داد خواهد كرد و... نوشته اند.

براي مطالعه بيشتر ر.ك: صفة المهدي، حافظ ابي نعيم اصفهاني والعرف الوردي في اخبار المهدي، سيوطي.

اطلاعاتي به صورت آماري از روايات در مورد امام زمان(عج) - كه از

كتب شيعه و سني استخراج شده است - براي شما ذكر مي شود:

1- روايات بشارت به ظهور حضرت مهدي(عج) 675 مورد

2- رواياتي كه مي رساند از اهل بيت پيامبر(ص) است 389 مورد

3- رواياتي كه دلالت مي كند از اولاد علي(ع) است 214 مورد

4- رواياتي كه دلالت مي كند از اولاد فاطمه(س) است 192 مورد

5- رواياتي كه دلالت مي كند نهمين فرزند امام حسين(ع) است 148 مورد

6- رواياتي كه دلالت مي كند از اولاد امام زين العابدين(ع) است 185 مورد

7- رواياتي كه دلالت مي كند از اولاد امام حسن عسكري(ع) است 147 مورد

8- رواياتي كه دلالت مي كند زمين را پر از عدل و داد مي كند 132 مورد

9- رواياتي كه دلالت مي كند عمر حضرت طولاني است 318 مورد

10- رواياتي كه دلالت مي كند حكومت حضرت جهاني است 47 مورد

11- رواياتي كه دلالت مي كند امام دوازدهمين است 136 مورد

در پايان روايتي از يكي از كتاب هاي معتبر اهل سنت ذكر مي شود. رسول خدا(ص) مي فرمايد: «اگر از زمانه و روزگار باقي نماند مگر يك روز، خداوند مبعوث خواهد كرد مردي از اهل بيت مرا كه زمين را پر از عدل و داد كند چنانچه پر از ظلم و جور شده بود»، (مسند احمد حنبل، ج 1، ص 99 - ج 3، ص 17 و 70).

وَ أُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ» - كه مردم را به اطاعت از خدا و رسول و اولياي امور فرا مي خواند، به طرح پرسش مي پردازد. طبيعي است كه در خدا و رسول به دليل انحصارشان در «الله» و ذات مقدس حضرت محمد(ص)، ترديد راه نمي يابد؛ امّا ذكر واژه «اولياي امور» و اجمالي كه در آن نهفته، وي را بر آن داشت تا بپرسيد: چرا قرآن نام آنان را نبرده است. اگر واقعاً حق با شيعه است و مراد از «اولياي امور» امام علي(ع) و اهل بيت اند، چرا آنان را به نام معرفي نفرمود؛ «ما بالَهُ لم يُسَمِّ عَليّاً و اَهْلَ بَيْتهِ»؟

امام صادق(ع) در پاسΠبه ӘșàخاصѠقرآن اشاره ØјϠو فرمود: وقتي براي پيامبر آيه نماز نازل شد، خدا در آن سه ركعت و چهار ركعت را نام نبرد تا آن كه رسول خدا(ص) آن را شرح داد. آيه زكات نازل شد، خدا نام نبرد كه بايد از چهل درهم يك درهم داد تا رسول خدا(ص) آن را شرح داد و آيه حج نازل شد و نفرمود به مردم كه هفت دور طواف كنيد تا آن كه رسول خدا(ص) آن را براي مردم توضيح داد. «أَطِيعُوا اللَّهَ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ » درباره علي و حسن و حسين - عليهم السلام - نازل شد و رسول خدا(ص) درباره علي فرمود: «هر كه من مولا و آقاي اويم، علي(ع) مولا و آقاي او است؛ و فرمود من به شما وصيت مي كنم درباره كتاب خدا و خاندانم؛ زيرا من از خداي - عزوجل - خواسته ام ميانشان جدايي نيفكند تا آن ها را كنار حوض به من رساند. خدا اين خواست مرا برآورد....»1

از

اين روايت در مي يابيم وظيفه بيان مصداق ها و موارد و نيز تبيين جزئيات بردوش پيامبر(ص) است. همين جهت شيعه را بر آن داشت تا بر سنت پيامبر(ص) تاكيد ورزد؛ بر عدم امكان اكتفا به قرآن در تشخيص امور پاي فشارد و تلاش خلفاي سده نخستين هجري در ممنوعيت نگارش سنت رسول الله(ص) را اشتباه فاحش بخواند. چنان كه مي دانيم اين ممنوعيت سرانجام در اواخر دوران بني اميه برطرف شد و تدوين كتب روايت نزد تمام فرقه هاي مسلمان مورد توجّه قرار گرفت. قرطبي، از مفسران به نام اهل سنت، در مقدمه تفسيرش چنين روايت مي كند: عمران بنِ حُصين به مردي كه گمان مي كرد كتاب الله به سنت نياز ندارد، گفت: «تو احمقي، آيا حكم نماز ظهر را كه بايد چهار ركعت خواند و حمد و سوره اش را آشكار نخواند، در قرآن يافته اي؟ و به همين گونه به نماز و زكات و مثل آن ها اشاره كرد و گفت: آيا اين [امور] را در قرآن روشن شده يافته اي؟ همانا كتاب خدا اين امور را مبهم بيان كرد. و سنت آن را تفسير مي كند.»2

در همان تفسير از «مكحول»، يكي از علماي بنام و مورد قبول اهل سنّت، چنين نقل مي كند: «القُرآنُ اَحْوَجُ الِيَ السُّنةِ مِنَ السُّنَةِ اِلي القُرانِ». قرآن به سنت از سنت به قرآن نيازمندتر است.

البته اين تعبير افراط گونه مور تاييد شيعه نيست. بر اساس باورهاي شيعه سنّت، مشروعيت و حتّي صحت مندرجات و محتويات خود را از موافقت با قرآن و اصول حاكم بر آن به دست مي آورد. سند حجيت و اعتبار سنت، قرآن است؛ ولي به هر حال فهم صحيح معارف و وظايف ديني بي

عنايت به سنت نبوي(ص) و روايات اهل بيت(ع) ممكن نيست.

در اين جا، پرسشي ديگر رخ مي نمايد: رسول اكرم(ص) اين معارف و احكام جزئي و تفسيري را از كجا به دست مي آورد؟ از آيات قرآن استفاده مي شود كه جمع و قرائت آيات قرآن و نيز بيان مراد و مقاصد و شرح و تبيين آيات از ناحيه خداي متعال است: «إِنَّ عَلَيْنا جَمْعَهُ وَ قُرْآنَهُ * فَإِذا قَرَأْناهُ فَاتَّبِعْ قُرْآنَهُ* ثُمَّ إِنَّ عَلَيْنا بَيانَهُ 3؛ جمع قرآن - كلمات در آيات، آيات در سوره ها و... - و قرائت قرآن بر عهده ما است و هنگامي كه بر تو قرآن را خوانديم، تو [پيامبر(ص)] هم پيروي كن و قرآن را همين گونه بخوان. - مرحله بعد «بيان» قرآن است كه آن هم وظيفه ما است».

بنابراين، بيان و تشريح مقاصد آيات هم از ناحيه خدا است و به وسيله وحي ديگري جز وحي قرآني در اختيار پيامبراكرم(ص) قرار مي گيرد. پس ما با دو وحي روبه رو هستيم: «وحي قرآني» و «وحي تبييني». در وحي قرآني لفظ و معنا هر دو از ناحيه خدا است؛ امّا در وحي تبييني معنا از خدا و لفظ از سوي رسول خدا(ص) است. آيات 43 و 44 سوره نحل به اين دو گونه وحي اشاره مي كند: «وَ أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ ما بر تو «ذكر» را نازل كرديم تا قرآني را كه براي مردم نازل شده تبيين و تفسير كني و زمينه تفكر آن ها را فراهم سازي{M». اين ذكر همان «وحي تبييني» است كه درست تجلي يافته است و تمام سخنان پيامبر(ص) در زمينه معارف و دستورالعمل هاي ديني را

شامل مي شود.

اين مقدمات نشان مي دهد عدم ذكر مصداق ها به نام ائمه اطهار(ع) اختصاص ندارد و غالب معارف و احكام الاهي را شامل مي شود. بنابراين، براي شناخت نام امامان معصوم(ع) بايد سراغ سنت نبوي(ص) رفت؛ همان گونه كه در تفسير و تبيين معارف و ديگر فرائض ديني به «سنت» نياز منديم.

2. تأكيد بر روش توصيفي؛

از روش هاي جالب توجّه قرآن تأكيد بر صفات و ويژگي ها و عدم اصرار بر ذكر نام اشخاص است. شايد حكمت اين روش توجّه دادن امت به صفات و ويژگي هاي خوب و بد در طول زمان است تا بر اساس اوصاف ذكر شده به شناخت اشخاص و تطبيق صفات بر آنان بپردازند و اهمّيّت و جايگاه اشخاص را با ميزان صفات تجلي يافته در آنان بسنجند.

روش بيان «توصيفي»، به قرآن شادابي و تازگي و دوام مي بخشد؛ زيرا در هر قطعه اي از زمان زمينه تطبيق افراد و جوامع بر شاخصه هاي ذكر شده در قرآن فراهم مي شود و امكان دستيابي به داوري قرآن در مسائل نو و فتنه هاي فردي و اجتماعي تأمين مي گردد. قرآن «كلام فصل» است - «إِنَّهُ لَقَوْلٌ فَصْل ٌ»4 - و بين حق و باطل تمييز مي دهد و راهنماي انسان در فتنه ها است؛ چنان كه پيامبر(ص) فرمود: «هنگامي كه فتنه ها چون پاره هاي شب تاريك شما را فرا گرفت، به قرآن روي آوريد» از سوي ديگر، حكومت شايستگان نياز هميشگي جوامع ديني است و به بخشي از امت اسلامي و يا قطعه اي خاصّ از تاريخ، اختصاص ندارد.

براي راهنما و فصل الخطاب شدن در گستره اي چنين پهناور، بيان شاخصه ها و شايستگي ها و ويژگي هاي صالحان و مفسدان و حق و باطل و خوب و بد

بهترين راه شمرده مي شود. بدين سبب، قرآن جز در موارد ضروري از بردن نام مؤمنان، منافقان، حواريون، پادشاهان، مترفان و... صرف نظر كرده است تا مخاطبان قرآن به صفات و ويژگي ها و نه نام ها توجّه كنند و امكان بهره گيري هاي نو از قرآن فراهم شود.

بنابراين، شيعه معتقد است مسلمانان در آيات بسياري به ائمه اطهار(ع) رهنمون شده اند و وظيفه دارند با تطبيق ويژگي هاي ياد شده در قرآن، امام خود را بشناسند و پاسخ نيازهاي ديني، اجتماعي و سياسي خود را از درگاه آنان جويا شوند. بر اساس همين نكته مهم، امام باقر(ع) مي فرمايد: «مَنْ لَمْ يَعْرِفْ اَمْرَنا مِنَ الْقُرانِ لَمْ يَتَنَكَّبِ الفِتَنْ ». هر كس امر ولايت ما را از قرآن به دست نياورد؛ نمي تواند از فتنه ها مصون ماند.»

در اين روايت دو نكته قابل تأمل مي نمايد:

1. امر ولايت اهل بيت(ع) در قرآن وجود دارد و توصيفات موجود در قرآن ما را به امامان معصوم رهنمون مي شود. اگر به راستي از سر تحقيق و بدون هيچ گونه اعوجاج و كج فهمي سراغ آيات رويم، نشانه ها و صفات و ويژگي هايي كه براي امامان بيان شده ما را به دوازده معصوم(ع) هدايت خواهد كرد.

پس امر ولايت امامان شيعه را مي توان از قرآن استخراج كرد. البته همان گونه كه پروردگار در تمام آفريده ها تجلي كرده است و تنها شايستگان از توان مشاهده برخوردارند، شناخت امر ولايت اهل بيت(ع) از آيات نيز به خواست و طلب و ذوق و سلامت نيازمند است.

2. شيعيان ممكن است از راه هاي گوناگون به امر ولايت امامان دست يابند، امّا با توجّه به اهمّيّت و مرجعيت قرآن كساني از فتنه ها و شبهه ها و افراط و تفريطها

رهايي مي يابند كه معرفت به ولايت و شؤون آن را از قرآن گرفته باشند. در غير اين صورت، در فتنه هاي ناشي از افراط و تفريط سقوط خواهند كرد.

به همين جهت مفسران و علماي بزرگ شيعه بخش عمده اي از تلاش عالمانه خود را به اثبات ولايت و شؤون آن معطوف داشته اند و ولايت امامان شيعه(ع) را به آيات الاهي مستند ساخته اند. تلاش و تأليف هاي آنان ذيل آياتي چون «اولي الامر»، «ذوي القربي» «ولايت»، «اكمال دين»، و... فراوان به چشم مي خورد. اين بحث را با حديثي از امام صادق(ع) پايان مي دهيم: «اگر قرآن آن گونه كه خدا خواسته و نازل كرده تلاوت شود و مورد تدبر قرار گيرد، هر آينه ما را با نشانه هاي ارائه شده اش خواهيد يافت.»5

بنابراين، بايد با نگاه جست وجوگر در آياتي كه صفات و ويژگي هاي رهبران و اولياي امور را بيان مي كند، نام هاي اهل بيت(ع) را استخراج كرد. شيعه افتخار دارد كه رهبرانش را با استناد به اصول قرآني برگزيده است.

شيوه قرآن مجيد در رابطه با ائمه هدي(ع) - به ويژه اميرالمومنين(ع) و خانواده آن حضرت - اين است كه به معرفي «شخصيت» ممتاز و برجستگي هاي آنان بپردازد، نه به معرفي «شخص». اين شيوه حكمت هاي متعددي دارد كه بعضي از آنها به اختصار بيان خواهد شد. در اينجا دو زمينه براي گفت و گو وجود دارد: موارد و چگونگي معرفي شخصيت اهل بيت(ع) و حكمت و سر اين روش.

يك. موارد و چگونگي معرفي شخصيت اهل بيت(ع) در قرآن

قرآن مجيد در موارد متعددي پرده از امتيازات و ويژگي هاي رفتاري ائمه هدي(ع) به ويژه اميرالمومنين(ع) برداشته است؛ از جمله:

و يتيما و اسيرا» (انسان (76)، آيه 9.) مفسران بزرگ شيعه و سني آورده اند كه اين آيه در شأن اميرالمؤمنين(ع) و خانواده ايشان است و مسأله روزه داري حضرت علي(ع) و... و دادن افطار خود به مسكين، يتيم و اسير در سه شب متوالي را به طور متواتر نقل كرده اند.

2. «انما يريدالله ليذهب عنكم الرجس اهل البيت و يطهركم تطهيرا» (احزاب (33)، آيه 33.) در خصوص اين آيه مقالات و كتاب هاي متعددي نگاشته شده و در اينكه شامل حضرت علي(ع) و فاطمه(س) و حسن و حسين(ع) است، نزد شيعه و سني هيچ اختلافي نيست، تنها اختلاف در شمول آن نسبت به همسران پيامبر(ص) است كه با ادله متعددي علماي شيعه شمول آن را نسبت به همسران پيامبر(ص) رد كرده اند.

3. «انما وليكم الله و رسوله والذين آمنوا الذين يقيمون الصلاة و يؤتون الزكاة و هم راكعون» (مائده (5)، آيه 55.)

شأن نزول اين آيه نيز در تمام تفاسير معتبر شيعه و سني، اختصاصا در رابطه با حضرت علي(ع) مي باشد. البته آيات بسيار ديگري نيز وجود دارد كه در اينجا به همين سه مورد اكتفا مي كنيم. در آيه اول اوج ايثار در شدت نياز و در آيه دوم طهارت مطلق از هر كژي و كاستي و عيب و گناه و در آيه سوم تلفيق دو عبادت بزرگ با يكديگر همراه با اوج اخلاص و خدادوستي نمايان شده است. البته در آيه سوم نكته ديگري وجود دارد كه در قسمت بعد به آن اشاره خواهيم كرد.

دو. حكمت روش قرآن در معرفي اهل بيت(ع)

شيوه ذكر شده حكمت هاي متعددي دارد؛ از جمله:

1. انگشت گذاشتن روي اشخاص در مواردي، چندان نقشي

در روشنگري ندارد؛ بلكه نهايتا به نوعي تبعيت و پيروي كوركورانه مي كشاند و البته اين مانع آن نيست كه در مورد لزوم، افراد نيز معرفي شوند؛ ولي اساساً معرفي شخصيت، معرفي الگوها است و در نتيجه جامعه را به جاي گرايش هاي تعصب آميز جاهلانه، به سمت تعقل ژرف انديشي و توجه به ملاك ها، فضايل و امتيازات واقعي سوق مي دهد.

2. معرفي شخصيت، زمينه ساز پذيرش معقول است، در حالي كه معرفي شخص، در مواردي موجب دافعه مي شود. اين روش به ويژه در شرايطي كه شخص از جهاتي تحت تبليغات سوء قرار گرفته باشد يا جامعه به هر دليلي آمادگي پذيرش وي را نداشته باشد، بهترين روش است. اين مسأله دقيقا در مورد اميرالمؤمنين(ع) و اهل بيت(ع) وجود داشته است.

براي شناخت درست اين مساله لازم است ابتدا شرايط و ويژگي هاي جامعه اسلامي زمان نزول قرآن را در نظرگيريم تادر پرتو جامعه شناسي آن زمان و روان شناسي اجتماعي خاص آن جامعه، بتوانيم به درك صحيحي از مساله نايل آييم. واقعيت آن است به استثناي اندكي از مؤمنان برجسته، اكثريت جامعه صدر اسلام نسبت به اهل بيت(ع) به ويژه اميرالمومنين(ع) پذيرش نداشتند و پيامبر(ص) نيز در مقاطع مختلف با دشواري هاي زيادي آن حضرت را مطرح مي ساختند و در هر مورد با نوعي واكنش منفي و مقاومت روبه رو مي شدند، دلايل اين امر متعدد است؛ از جمله:

الف. بسياري از آنان كساني بودند كه تا چند صباحي قبل در صف معارضين اسلام قرار داشتند و روياروي خود شمشير علي(ع) را ديده و از همان جا كينه وي رابه دل گرفته بودند، چنان كه حضرت فاطمه زهرا(س) نيز

يكي از علل روي گرداني مردم از آن حضرت را همين نكته (نكير سيفه) بيان فرمودند.

ب . تفكرات و سنن غلط جاهلي هنوز بر انديشه مردم حاكم بود و اموري مانند سن و... را در امور سياسي دخيل مي دانستند و لذا به جهت جوان بودن حضرت علي(ع)، وي را چندان شايسته براي رهبري جامعه نمي دانستند.

ج . اين تفكر خطرناك در سطح جامعه رايج بود و از سوي عده اي تبليغ مي شد كه پيامبر(ص) درصدد آن است كه خويشان خود را براي هميشه بر مسند قدرت و حكومت بنشاند و در اين راستا خدمات ارزنده پيامبر را نيز نوعي بازي سياسي تفسير مي كردند كه براي چنگ اندازي به حكومت براي خود و اهل بيتش انجام داده است. اين مساله چنان بالا گرفته بود كه روز غدير، پس از معرفي اميرالمؤمنين(ع) يكي از حاضران صدا زد «خدايا! ما را گفت كه از سوي خدا آمده و كتاب الهي آورده ام و ما پذيرفتيم و اكنون مي خواهد داماد و پسرعمش را بر ما حاكم و مستولي سازد، اگر او راست مي گويد، سنگي از آسمان ببار و مرا بكش!!» اكنون اين سوال پديد مي آيد كه آيا در چنين وضعيتي تا چه اندازه صلاح بوده است، نام آن حضرت و يا ائمه(ع) بعد از ايشان در قرآن به صراحت ذكر شود؟ ممكن است كسي با خود بينديشد كه اگر چنين شده بود، ريشه اختلافات از بن كنده مي شد و امت اسلامي يكپارچه و هم آوا مي شدند و راه هدايت را پيشه مي ساختند؛ زيرا قرآن مورد قبول همه است و بر آن اختلافي نيست. اما آيا واقعيت چنين است؟ خير؛ زيرا اين خطر به

طور جدي وجود داشت كه بر سر مسأله اميرالمؤمنين(ع)، حتي اساس اسلام و قرآن به خطر افتد و اگر نام آن حضرت به صراحت در قرآن مي آمد، اين مشكل وجود داشت كه طيف عظيمي كه در جامعه، پايگاه تبليغاتي وسيعي داشتند و در صدر اطرافيان پيامبر(ص) نيز بودند، اساساً رسالت آن حضرت و قرآن و... را يكسره نفي و انكار كنند و خطر جدي براي اساس اسلام و قرآن بيافرينند.

شايد اين مساله ابتدا اغراق آميز جلوه نمايد، در حالي كه رخدادهاي مهم تاريخي به خوبي از اين نكته پرده برگرفته اند. در اينجا به ذكر دو نمونه كه در منابع تاريخي مهم اهل تسنن به تكرار آمده و از مسلمات تاريخي است اكتفا مي شود:

يكم. همه مورخان برجسته آورده اند كه چون پيامبر(ص) لحظات آخر عمر خويش را مي گذراندند، درخواست قلم و لوحي نمودند تا سندي براي امت به يادگار نهند كه هيچ گاه به انحراف و ضلالت گرفتار نگردند. اين درخواست براي اطرافيان كاملا روشن بود و هدف از آن باتوجه به موضع گيري هاي پيشين پيامبر(ص) واضح بود. در اين هنگام عمر صدا زد: «ان الرجل ليهجر»؛ «همانا اين مرد بر اثر شدت تب هذيان مي گويد»!!

شگفتا پيامبري كه خداوند در وصفش فرموده است: «و ما ينطق عن الهوي ان هو الا وحي يوحي...»، در خانه اش و نزد عزيزترين و بهترين حاميانش، اين چنين جسارت آميز مورد طعن قرار گيرد و كار به جايي مي رسد كه آن حضرت از تصميم خود منصرف مي شود! زيرا جدا خوف آن وجود دارد كه پايداري بر آن، موجب انكار رسالت شود و مسلماً كساني كه در خانه پيامبر خدا با وي

چنين برخورد مي كنند، خود را مستظهر به پشتيباني وسيع اجتماعي مي بينند؛ و گرنه هرگز جرات چنين جسارتي به خود نمي دادند. از همين جا روشن مي شود كه سر شيوه قرآن چيست؟ يعني، قرآن هم براي اهل فهم و درك و تعقل حرف خود را زده است و هم كاري كرده كه فاقدان چنان خصوصيتي، يكسره از اصل دين جدا نشوند و انگيزه هاي سياسي خاصي باعث نشود كه به طور كلي مردم را از اصل دين و ديانت جدا سازند.

جالب آن است كه علاوه بر آياتي كه به گونه هاي مختلف، مسأله ولايت اميرالمؤمنين(ع) را مطرح ساخته اند، سومين آيه اي كه در آغاز اين نگاشته آورده ايم، بسيار روشن اين پيام را داده و همراه با بيان امتيازات خاص آن حضرت، مسأله ولايت و رهبري امت را گوشزد ساخته است. در اينجا يك سؤال باقي مي ماند و آن اينكه خداوند فرموده است: «انا نحن نزلنا الذكر و انا له لحافظون»؛ بنابراين باتوجه به اين آيه از آن خطرات چه باك؟ پاسخ آن است كه حافظ بودن خداوند براي قرآن از راه اسباب و علل خاص آن است و يكي از آنها به كارگيري همين شيوه است كه انگيزه كنارزدن قرآن را به جهت يك سري اهداف خاص از بين مي برد.

پي نوشت:

1. «اِنَّ رَسُولَ اللَّهِ نَزَلَتْ عليه الصلوةُ و لَم يُسَمّ لَهُم ثَلاثاً وَ لا اَرْبعَاً حتّي كانَ رَسُولُ اللّهِ هُوَ الذَّي فَسَّرَ لَهُمْ ذلِكَ وَ نَزَلَتْ عَلَيْه. الزَّكاةُ وَ لَمْ يُسَمِّ لَهُمْ مِنْ كُلِّ اَرْبَعينَ درهماً دِرْهَمٌ، حتّي كانَ رَسولُ اللّهِ(ص) هُوَ الَّذي فَسَّرَ ذلِكَ لَهُمْ وَ نَزَلَ الْحَجُّ فَلَمْ يَقُلْ لَهُم طوفوُا اُسْبُوعاً حتّي كانَ رَسُولُ اللّهِ(ص) هُوَ الَّذي فَسَّرَ

ذلِك لَهُمْ وَ نَزَلَتْ «اَطيعُو اللَّهَ و اطيعُوا الرَّسُولَ وَ اوُليِ الأمْرِ مِنْكُمْ» وَ نَزَلَتْ في عَليٍّ والْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ، فَقالَ رَسُولُ اللَّهِ(ص) في عَلِيٍّ: مَنْ كُنْتُ مُوْلاهُ؛ و قال(ع) اوُصيكُمْ بكتابِ اللّهِ و اهل بيتي فَاِنّي سَأَلْتُ اللَّهَ عزَّوَجَلَّ اَنْ لا يُفَرّقَ بَيْنَهُما حتيَّ يوُرِدَهُما عَليَّ الحوضُ فَأعْطاني ذلِكَ...»؛ اصول كافي، ج 2، ص 71.

2. «اِنّك رَجُلٌ احمقٌ! اَتَجِدُ الظُّهْرَ في كتاب الله اربعاً لايُجْهَرُ فيها بالْقَراءَة!؟ - ثُمَّ عَدَّدَ عليه الصَّلاةَ و الزَّكاةَ و نَحْو هذا ثُمَّ قال: - اَتَجُِد هذا في كِتابِ اللهِ مُفَسَّرَاً! اِنَّ كِتابَ اللَّه تَعالي اَبْهَمَ هذا وَ اِنَّ السُّنَة تُفَسِّرُ هذا»؛ التفسير و المفسران، استاد معرفت، ج 1، ص 182.

3. قيامت (75): 17 - 19.

4. طارق(86): 14.

5. تفسير عياشي، ج 1، ص 13.

شخصيت هاي الهي، با صفت است، چنانكه پيامبر در انجيل و تورات علاوه بر معرفي با نام، با صفات نيز معرفي شده است و قرآن بر اين مطلب گواهي مي دهد. ما نيز نمونه هائي را در اينجا مي آوريم.

«اَلّذِنَ يَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ الَّنبي اْلاميَّ الَّذي يَجدِونَهُ مَكْتوباً عِنْدهُمْ في التَّوراةِ وَ اْلاِنْجيل يَاْمُرُهُمْ بِالْمَعْرُوفِ و يَنْهيهُمْ عَنِ الْمُنْكَرِ...» اعراف/157

[كساني كه از رسول و نبي درس ناخوانده اي، پيروي مي كنند كه نام و خصوصيات او را در تورات و انجيل نوشته مي يابند كه آنان را به نيكي دعوت كرده و از بديها بازشان مي دارد، پاكيها را براي آنان حلال و ناپاكيها را تحريم مي نمايد، و بارهاي گران و زنجيرهائي را كه بر آنان بود، از آنان برمي دارد.]

در اين آيه، حضرت محمد با صفات دهگانه معرفي شده است. از سياق آيه استفاده مي شود كه حضرت در اين دو كتاب –تورات و انجيل- با همه و يا اكثر اين صفات معرفي گرديده است و مفاد جمله: «مَكْتُوباً عِنْدَهُم في التَّورَاةِ وَ الْاَنْجيل» اين است كه صفات و خصوصيت او در تورات و انجيل آمده است.

خداوند متعال در قرآن، كساني را كه بايد مسلمانان از آنها اطاعت كنند، با صفات «اولي الامر» معرفي كرده است آنجا كه مي فرمايد:

«اَطيعُو اللهَ و اَطيعُوا الرَّسُولَ وَ اوليِ اْلاَمْرِ مِنْكُمْ» نساء/59

[ازخداوند و رسول و صاحبان فرمان اطاعت كنيد].

مردي از بني اسرائيل پس از موسي به پيامبري برانگيخته شده بود. مردم به او گفتند: براي ما فرمانروائي معين كن، تا ما زير لواي او در راه خدا جهاد كنيم. خداوند به درخواست آنان پاسخ مثبت داد و اين فرمانروا را پس از معرفي با اسم، با صفت نيز معرفي كرد

(تا هر نوع تشابهي كه ممكن است در اسم رخ، دهد، از بين برود) و از طريق پيامبر خود به آنان خبر داد كه خدا (طالوت) را به فرمانروائي بر شما نصب كرده است.

«إنَّ آيَهَ مُلكه اَنْ يَاتيكُم التَّابُوتُ فيهِ سَكينهٌ مِن رَبِّكُمْ وَ بَقِيَّهٌ مِمّا تَرَكَ آلُ مُوسي وَ آلُ هاروُن تَحْمِلُهُ الْمَلائِكَهُ...» بقره/248

[نشانه فرمانروائي او اين است كه صندوقي بسوي شما مي آيد كه در آن آرامشي از جانب پروردگار است، و باقيمانده اي از آنچه خاندان موسي و هارون به جاي گذارده اند، فرشتگان آن را حمل مي كنند و در اين كار براي شما نشانه اي است اگر ايمان آورده باشيد].

هدف از نقل اين آيات، آن است كه بدانيم معرفي با صفات، يكي از طرق صحيح معرفي است، ليكن گاهي معرفي با صفت، با ذكر نام نيز همراه است، مانند آيه طالوت. و گاهي تنها به ذكر صفات اكتفا مي گردد. مانند:

«فَسَوْفَ يَاْتي اللهُ بِقَومٍ يُحِبُهُمْ وَ يُحِبُّونهُ اَذِلَّه عَلَي الْمُوْمنينَ اَعِزَّهٍ عَلَي الْكافِرينَ يُجاهِدُونَ في سَبيلِ اللهِ و لا يَخافُونَ لَوْمَةَ لا ئمِ» مائده/54

[بزودي خداوند گروهي را مي آورد كه آنان را دوست دارد و آنان نيز او را دوست دارند، در برابر مؤمنان فروتن و متواضعند و در برابر كافران سرفراز، در راه خدا جهاد مي كنند و از ملامت ملامتگران نمي ترسند].

نتيجه اين كه اگر نام حضرت مهدي عليه السلام در قرآن نيست، ولي صفات و خصوصيات حكومت او در قرآن وارد شده است. اصولاً قرآن در معرفي افراد، مصالح عالي را در نظر مي گيرد. گاهي مصالح ايجاب مي كند كه افراد را با نام معرفي نمايد. و گاهي مصالح ايجاب مي كند كه تنها به صفات افراد بپردازند، چنان

كه درباره حضرت مهدي عليه السلام جريان از اين قرار است، زيرا:

اولا: تشكيل چنين حكومتي، در مواردي صريحاً و در مواردي ديگر بطور اشاره در قرآن وارد شده است. آياتي كه در سوره توبه و صف از انتشار و گسترش اسلام در سطح جهاني نويد مي دهد، مانند «ليظهره علي الدين كله» [تا آن را بر همه اديان پيروز سازد] اشاره به تشكيل اين حكومت است، زيرا به تصريح مفسران، مضمون اين آيه كه پيشگوئي از گسترش فراگير و همه جانبه اسلام در سطح جهان است، هنوز تحقق نپذيرفته است.

از اين گذشته، در آيه 106 سوره انبياء مي فرمايد:

«ولقد كتبنا في الزبور مِن بعد الذِكران الارض يرثها عبادي الصالحون»

[ما پس از ذكر ، در زبور نوشتيم كه بندگان شايسته من، وراث زمين خواهند بود].

اين آيه نويد مي دهد كه صالحان، وارثان زمين خواهند بود و حكومت جهان را به دست خواهند گرفت. و به اتفاق تاريخ بشر، هنوز اين وعده الهي تحقق نپذيرفته است.

ثانياً اگر نام امام زمان را نبرده، به خاطر مصلحتي است كه براي اهل فضل و درك مخفي نمي باشد، زيرا به همان علت كه نام علي عليه السلام را نبرده نام آن حضرت را نيز ذكر ننموده است اگر نام اين پيشوايان گرامي را مي برد، كينه هاي ديرينه «بدر و احد و حنين»، بار ديگر زنده مي شد، و لذا مطلب را به صورت كلي مطرح كرده و فرموده است: «ان الارض يرثها عبادي الصالحون» بردن نام گذشتگان، مانند لقمان و ذي القرنين، قابل قياس با افراد آينده نيست. درباره گذشتگان، حسدها و كينه ها تحريك نمي گردد، و افراد سودجو و شهرت طلب نمي توانند از آن سوء استفاده كند، ولي بردن

نام آيندگان اين محظور را دارد.

آيا شما فكر مي كنيد كه تنها ذكر نام دردي را دوا مي كند؟ آيا فكر مي كنيد كه اگر نام امام زمان عليه السلام در قرآن برده مي شد، امكان نداشت كه در طول تاريخ، شيادان، و افراد شهرت طلب از آن سؤء استفاده نكنند يا افرادي روي غرض هاي خاص وجود او را انكار ننمايند؟ تجربه تاريخي نشان مي دهد كه اگر هم در قرآن صراحتاً نام امام زمان برده مي شد، باز در طول تاريخ، شيادان و مدعيان دروغين مهدويت پيدا مي شدند و نام خود را امام زمان مي گذاشتند تا از آب گل آلود ماهي بگيرند و از نام او و انتظار مردم استفاده نادرست كنند. مگر خدا نام پيامبر را در انجيل نبرده است؟ ولي گروههاي عنود، از آن بهره برداري ناجوانمردانه كردند.

قرآن چنين نقل مي كند:

«فَلَمّا جَائَهُمْ بِالْبيناتِ قالُوا هَذا سِحْرٌ مُبينٌ» صف/6

[هنگامي كه حضرت عيسي با دلائل و معجزات به سوي آنان آمد، گفتند: اين سحر آشكار است].

بنابراين مسأله مهم، بيان خصوصيات ديگر آن حضرت است كه افراد دل آگاه، با شناخت آنها، مهدي واقعي را از مدعيان قلابي مهدويت باز شناسند، بخشي از اين خصوصيات در قرآن و بخشي ديگر در اخبار آمده است.

آيه 200 : "يا ايها الذين آمنوا اصبروا و ..."

15. سوره نساء آيه 47 : "يا ايها الذين اوتوا الكتاب ..."

16. سوره نساء آيه 59 : "يا ايها الذين آمنوا اطيعو الله و ..."

17. سوره نساء آيه 69 : "و من يصلح الله و الرسول فاولئك ..."

18. سوره انعام آيه 158 : "هل ينظرون الا ان تاتيهم ..."

19. سوره اعراف آيه 53 : "ه ل ينظرون الا تأويله يوم ..."

20. سوره يونس آيه 20 : "و يقولون لو لا انزل عليه آيه ..."

21. سوره طه آيه 135 : "فستعلمون من اصحاب الصراط..."

22. سوره انبياء آيات 11 تا 15 : "و كم من قريه ..."

23. سوره توبه آيه 33 : "هو الذي ارسل رسوله بالهدي و ..."

24. سوره تكوير آيه 15 _ 16 : "فلا اقسم بالخنس الجوار الكنس ..."

25. سوره حديد آيه 26 : "اعلموا ان الله يحيي الارض بعد موتها ..."

26. سوره مائده آيه 14 : "و من الذين قالو انا نصاري ..."

27. سوره ذاريات آيات 22 _ 23 : "و في السماء رزقكم و ماتوعدون ..."

28. سوره نساء آيه 77 : "الم تر الي الذين ..."

29. سوره تبارك آيه 30 : "قل ارايتم ان اصبح ماؤكم غوراً ..."

30. سوره صف آيه 9 : "هو الذي ارسل رسوله بالهدي ..." "1"

نكته : آيات مربوط به امام عصر ارواحنا فداء بيشتر از آنچه هست كه بيان كرديم و براي مطالعه بيشتر به كتب معرفي شده مراجعه كنيد.

1. امام مهدي( از ديدگاه قرآن و عترت، علمه مجلسي، ترجمه علي دواني

* مجله مبلغان شماره 22 شعبان 1422، ص34 _ 30

منابع ديگر جهت مطالعه بيشتر :

1. سيماي مهدي(

در قرآن، سيد هاشم حسيني بحراني، ترجمه سيد مهدي حائري قزويني

2. مهدي در قرآن، رضا فيروز

خويش مي گويد: بندة من آيا مي دانستي و گناه كردي اگر بگويد: آري مي فرمايد: چرا به آنچه مي دانستي عمل نكردي و اگر بگويد: نمي دانستم مي گويد: چرا ياد نگرفتي تا عمل كني در اين موقع از پاسخ فرو مي ماند و اين است معني حجت بالغه 23).

ب هر چند بر اساس روايتي كه نقل شد، ائمه اطهار (:) از جمله حضرت مهدي (7) همانند انبيأ (:) از حجّتهاي الهي بر مردم هستند، لكن ذكر صلوات هنگام تلاوت آية شريفة مزبور اگر بر مبناي بودن دستوري در اين زمينه صورت پذيرد، بدعت به حساب مي آيد و بهتر است در صورت تمايل ذكر صلوات به قصد جلب رضايت الهي و دريافت ثواب صورت گيرد چه اينكه وجود دستوري از اوليأ دين در اين خصوص روشن نيست

پاورقي:

23_ تفسير نورالثقلين جلد 1، ص 776

شد و بعد از زمان كوتاهي مراجعت فرمود در حالي كه كودكي در سن سه سالگي كه مانند قرص ماه صورت او مي درخشيد در كنارش بود فرمود: اي احمد اگر كرامت و ارزش تو در پيشگاه خدا و ما حجج الهي نبود، هرگز فرزندم را به نزد تو نمي آوردم اسم اين كودك و كنيه او را جدّم پيامبراكرم معين كرده و اين همان كسي است كه زمين را پر از عدل كند بعد از آن كه پر از جور و ظلم شده باشد، اسحاق بن عمار مي گويد: عرض كردم علامتي به من نمي دهيد كه قلبم اطمينان بيشتري پيدا كند در همان لحظة كودك به سخن آمد و فرمود و به من خطاب كرد: اي احمد بن اسحاق "انا بقية الله في الارض منم كسي كه از د شمنان انتقام مي گيرم (كمال الدين و تمام النعمة شيخ صدوق ص 384، نشر جامعه مدرسين ) اين تعبير درمورد برخي ديگر از ائمه اطهار نيز آمده از جمله دربارة علي بن موسي الرضا7 مادرش نجمه مي گويد: وقتي متولد شد پدرش موسي بن جعفر7 آمد و فرمود: گوارا باد بر تو كرامتي كه از ناحيه خدا نصيب تو شد سپس نوزاد را در حالي كه در پارچه سبزي پيچيده شده بود در بغل كرد اذان در گوش راست وي و اقامه در گوش چپ گفت و آن را به من برگردانيد. فرمود: "هو بقية الله في ارضه اين بقية خدا در روي زمين است

با توجه به اين روايات به خوبي استفاده مي شود كه همة ائمه و پيامبران الهي مصاديقي از اين عنوان هستند و

بارزترين مصداق براي آيه وجود مقدس امام زمان است كه در وقت ظهور نيز به ديوار كعبه تكيه مي كنند و آيه 86 سوره هود را تلاوت مي كنند; "بَقِيَّت ُ اللَّه ِ خَيْرٌ لَّكُم ْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِين َ; اگر مؤمن باشيد باقيمانده ]حلال خدا براي شما بهتر است و سپس مي فرمايند: "منم بقية الله. و حجت و خليفه او در ميان شما، سپس هيچكس بر او سلام نمي كند مگر اين كه مي گويد: السلام عليك يا بقية الله في ارضه .(بحارالانوار علامه مجلسي ج 52، ص 191، مؤسسة الوفأ.)

أَسْلَمَ مَنْ فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ طَوْعاً وَ كَرْهاً» آل عمران/83 [هر آنچه در آسمان و زمين است، خواه و ناخواه مطيع فرمان خدا است.]

حضرت در پاسخ فرمود (قريب به اين مضمون) نازل شده است در قائم (ع) كه وقتي ظاهر شود، اسلام را بر طوايف كفّار كه در شرق و غرب هستند، عرضه نمايد. هر كس از روي اطاعت اسلام آورد، امر مي كند او را به نماز و زكات و آنچه مسلمانان به آن امر مي شوند؛ و هر كس اسلام نياورد، گردن او را مي زند، تا باقي نماند در مشرقها و مغربها احدي مگر اينكه موحّد گردد.

ابن بُكير مي گويد: گفتم: فدايت شوم، خلق بيشتر از اين مي باشند (يعني بيشتر از اين هستند كه بتوان اسلام را به همه عرضه كرد و همه را يا مسلمان نمود، يا كشت).

حضرت فرمود: «اِنَّ اللهَ اِذا أَرادَ أَمْراً قَلَّلَ الْكَثيرَ وَ كثَّرَ الْقَليلَ» (منتخب الاثر، ص471، به نقل از المحجة) [خداوند وقتي كاري و امري را اراده كند، اندك را بسيار و بسيار را اندك مي نمايد]

اين آيه چنين آمده است

«قالَ الْقائِمُ وَ اَصْحابُه» منظور از اين آيه «مهدي (قائم) و ياران او هستند».

شك نيست كه بندگان صالح خدا ممكن است بخشي از حكومت روي زمين را در اختيار بگيرند، همانگونه كه در عصر رسول الله(ص) و بعضي از اعصار ديگر واقع شد. ولي قرار گرفتن حكومت تمام روي زمين در اختيار صالحان، تنها در عصر مهدي(ع) صورت مي گيرد، و روايات فراواني كه از طرق اهل سنت و شيعه در اين زمينه رسيده است در سر حد تواتر است.

آن در مقياس نسبتاً وسيعي براي مسلمين جهان تحقق يافت و اسلام كه روزي در چنگال دشمنان چنان گرفتار بود كه مجال كمترين ظهور و بروزي به آن نمي دادند ، و مسلمانان دائماً در ترس و وحشت به سر مي بردند، سرانجام نه فقط شبه جزيره عرب، بلكه بخشهاي عظيمي از جهان را فرا گرفت و دشمنان در تمام جبهه ها شكست خوردند، ولي با اين حال حكومت جهاني اسلام كه سراسر دنيا را فرا گيرد و شرك و بت پرستي را بكلي ريشه كن سازد، و امنيّت و آرامش و آزادي و توحيد خالص را همه جا گسترش دهد، هنوز تحقق نيافته پس بايد در انتظار تحقق آن بود.

اين امر مطابق روايت متواتره در عصر قيام مهدي(ع) تحقق خواهد يافت، بنابراين يكي از مصاديق اين آيه در عصر پيامبر (ص) و اعصار مقارن آن حاصل شد و شكل وسيعترش در عصر قيام مهدي (ع) خواهد بود و اين دو با هم منافاتي ندارد، و اين وعدة در هر دو مرحله بايد تحقق يابد.

به هر حال، آيه بشارت و نويد حكومت مؤمنان صالح را بر سراسر جهان مي دهد كه در مقياس وسيعي در عصر پيامبر اسلام (ص) و بعد از آن تحقق يافت ، هر چند همه جهان را فرا نگرفت ، ولي نمونه اي از تحقق اين وعدة الهي بود ، امّا به صورت حكومت جهاني بر تمام روي زمين، هنوز تحقق نيافته و مصداق نهايي آن با فراهم شدن زمينه ها به مشيت الهي با حكومت حضرت مهدي (ع) تحقق خواهد يافت كه طبق روايات پيامبر (ص) و ساير معصومين تمام دنيا را پر از عدل و داد

مي كند بعد از آنكه از ظلم و جور پر شده باشد و ما در انتظار اين وعدة قرآني هستيم.

پيروزي منطقي آن هم به صورت وعده اي براي آينده مفهوم درستي ندارد، زيرا پيروزي منطقي اسلام از همان آغاز آشكار بود ، به علاوه ماده «ظهور» و «اظهار» (لِيُظْهِرَهُ عَلَي الدِّيْنِ كُلِّهِ) به طوري كه از موارد استعمال آن در قرآن مجيد استفاده مي شود ، به معني غلبة خارجي و عيني است، چنانكه در داستان اصحاب كهف مي خوانيم «اِنَّهُمْ اِنْ يَظْهَرُوا عَلَيْكُمْ يَرْجُمُوكُمْ» كهف/20

[اگر آنها بر شما دست يابند و پيروز شوند سنگسارتان خواهند كرد].

از امام صادق(ع) در تفسير آيه فوق نقل شده است، فرمود «وَاللهِ ما نَزَلَ تَأويلُها بَعْدُ وَ لا يَنْزِلُ تَأوِيلُها ، حَتّي يَخْرجَ الْقائِمُ فَاذا خَرَجَ الْقائِمُ لَمْ يَبْقَ كافِرٌ بِاللهِ الْعَظيمِ» [به خدا سوگند هنوز مضمون اين آيه (در مرحلة نهايي) تحقق نيافته است ، و تنها زماني تحقق مي پذيرد كه حضرت قائم (ع) خروج كند و به هنگامي كه او قيام نمايد كافري نسبت به خداوند در تمام جهان باقي نمي ماند]. (نورالثقلين 2/212)

اين نكته نيز حائز اهمّيت است كه جمله «هُوَ الَّذي اَرْسَلَ رَسُوْلَهُ بِالْهُدي وَ دِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَي الدِّينِ كُلِّه» در سه سوره از قرآن آمده است اوّل سوره توبه آيه 33 (چنانكه گذشت) دوّم سوره فتح آيه 28 ، سوم سورة صف آيه 9.

اين تكرار نشان مي دهد كه قرآن مجيد با تأكيد هر چه بيشتر اين مسأله را پي گيري كرده است.

در حديث ديگري كه در منابع اهل سنّت از ابوهريره نقل شده است مي خوانيم منظور از جمله «لِيُظْْهِرَهُ عَلَي الدِّينِ كُلِّهِ»، خروج عيسي بن مريم (ع) است (و مي دانيم خروج عيسي بن مريم (ع) طبق روايات اسلامي به هنگام قيام مهدي (ع) است). (الدّرالمنثور 3/231)

دو آية "بَقِيَّت ُ اللَّه ِ خَيْرٌ لَّكُم يا آية "هُوَ الَّذِي َّ أَرْسَل َ رَسُولَه ُو بِالْهُدَي َ وَدِين ِ الْحَق ِّ لِيُظْهِرَه ُو عَلَي الدِّين ِ كُلِّه ِي

نگردانند، و هر كس پس از آن به كفر گرايد، آنانند كه نافرمانند."

پيامبر گرامي مي فرمايد: "اگر از عمر دنيا جز يك روز باقي نماند خداوند آن يك روزي را آنقدر طولاني مي كند تا مردي از دودمان من كه نامش نام من است حاكم بر زمين شود و صفحة زمين را پر از عدل و داد كند، آن گونه كه از ظلم و جور پر شده باشد."(بحارالانوار، علامه مجلسي _ رحمة الله عليه _، ج 38، ص 304، مؤسسة الوفأ، بيروت )

باقر7 در تفسير آيه چنين نقل مي كند: "وعده اي كه در اين آيه است به هنگام ظهور مهدي از آل محمد6 تحقق پيدا مي كند و در آن روز هيچ كس در روي زمين نخواهد بود، مگر اين كه به حقّانيت محمد6 اقرار مي كند."(تفسير مجمع البيان علامه طبرسي ، ج 5_6، ص 25، نشر كتابفروشي اسلاميه )

ب _ حكومت و فرمان روايي زمين به دست بندگان صالح خواهد بود. در عصر ظهور حضرت مهدي غ بندگان صالح در سراسر دنيا حكومت مي كنند و اين وعده اي است كه قرآن داده است "وَ لَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّكْرِ أَن َّ الاْ ?َرْض َ يَرِثُهَا عِبَادِي َ الصَّ_َ_لِحُون َ ;(انبيأ،105) ما در زبور بعد از ذكر، ]تورات نوشتيم كه بندگان صالح من وارث ]و حاكم زمين خواهند شد." در روايات اين آيه به ياران حضرت مهدي غ تفسير شده است در مجمع البيان از امام باقر7 نقل شده است "بندگان صالحي را كه خداوند در اين آيه به عنوان وارث زمين ياد مي كند، ياران مهدي غ در آخر الزمان هستند."(مجمع البيان همان ص 7_8، ص 66.)

ج _ عدل و دادگري در زمين اجرا مي گردد: از خصوصيات عصر ظهور حضرت مهدي غ برپا داشتن عدل و دادگري است در پرتو عمل به دستورات اسلام امنيت صلح و آرامش در زمين ايجاد مي گردد، ظلم و ستم قطع مي شود، بركت و توسعه روزي در آن زمان براي توده مردم فراهم مي گردد، فقير و مستمند در جامعه پيدا نمي شود. قرآن در اين باره مي فرمايد: "اعْلَمُوَّاْ أَن َّ اللَّه َ يُحْي ِ الاْ ?َرْض َ بَعْدَ مَوْتِهَا;(حديد،17)

بدانيد كه خداوند زمين را بعد از مرگ آن زنده مي كند." امام باقر7 فرمود: "منظور زنده شدن زمين به وسيلة عدالت است بعد از آن كه با جور و ظلم مرده باشد."(تفسير نور الثقلين علامه حويزي ج 5، ص 243 / به نقل از روضه كافي )

در حديث ديگري آن حضرت فرمود: "خداوند زمين را به وسيله حضرت مهدي غ زنده مي كند، بعد از آن كه مرده باشد و منظور از مردن زمين كفر اهل آن است و كافر مرده است "(تفسير صافي فيض كاشاني ج 5، ص 135، نشر موسسه اعلمي / تفسير نمونه آيت اللّه مكارم شيرازي و ديگران ج 23، ص 343.)

در واقع زمين داراي دو حيات است حيات مادّي كه منظور فراواني نعمت و بركت در روزي است و حيات معنوي كه مراد، اقامه عدل و ايجاد امنيت و آسايش و توجه به خدا و معنويات است كه هر دو نوع آن در زمان ظهور امام زمان غ تحقّق مي پذيرد.

'û_ غلبه مستضعفان بر مستكبران از جمله وعده هاي خداوند، پيروزي حق بر باطل است در آيه 5 قصص مي خوانيم "وَ نُرِيدُ أَن نَّمُن َّ عَلَي الَّذِين َ اسْتُضْعِفُواْ فِي الاْ ?َرْض ِ وَ نَجْعَلَهُم ْ أَغ مَّة ً وَنَجْعَلَهُم ُ الْوَ َرِثِين َ ; اراده ما بر اين قرار گرفته است كه به مستضعفان نعمت بخشيم و آن ها را پيشوايان و وارثان روي زمين قرار دهيم " در حديثي از اميرالمؤمنين روايت شده كه فرمود: "اين گروه آل محمد6 هستند كه خداوند، مهدي آن ها بعد از زحمت و فشاري كه بر آن ها وارد مي شود، بر مي انگيزد و به آن ها عزّت

مي دهد، و دشمنان آن ها را ذليل و خوار مي كند."(تفسير نمونه آيت اللّه مكارم شيرازي و ديگران ج 16، ص 18، نشر دارالكتب الاسلامية / به نقل از تفسير نورالثقلين ج 4، ص 110.) در روايات خصوصيات فراواني براي عصر امام زمان غ آمده كه از حوصله اين پاسخ خارج است

"در آن روز بر روي زمين خانه اي نيست جز آنكه خداوند كلمه اسلام را در آن وارد خواهد ساخت".

{پاورقي . تفسير قرطبي، ج 7، ص 429 ؛ درالمنثور، ذيل آيه. پاورقي}

سديّ از ابن عباس نقل كرده كه آيه در مورد آل محمّد: نازل شده است.

{پاورقي . شواهد التنزيل، ج 1، ص 413. پاورقي}

از امام سجاد (ع) نقل شده كه فرمود: "آيه، در شأن حضرت قائم (ع) است".

{پاورقي . تفسير صافي، ج 3، ص 444. پاورقي}

از امام صادق (ع) نيز نقل شده كه فرمود: "آيه درباره قائم واصحاب اوست".

{پاورقي . الغيبة، نعماني، ص 126. پاورقي}

5 - در زمان خلافت خلفاي اربعه نيز امنيت كامل در سرتاسر جهان پديد نيامد، خصوصاً آنكه دو دشمن قدرتمند ايران وروم، اسلام را تهديد مي كردند، ولذا در طول سي سال، جنگ هاي زيادي به وقوع پيوست.

فضل مي گويد: "...به امام صادق (ع) عرض كردم: اين نواصب گمان مي كنند كه آيه در شأن ابوبكر وعمر وعثمان وعلي (ع) نازل شده است. حضرت فرمود: خداوند قلوب ناصبه را هدايت نمي كند، چه زماني دين مرضيّ خدا ورسول تثبيت شده است وامر آن انتشار يافته وخوف وشك از قلوب وسينه هاي مردم در عهد يكي از آن سه خليفه ودر عهد علي (ع) با ارتداد مردم بيرون رفته است. چه فتنه هايي كه در ايام آنها برانگيخته شد، وچه جنگ هايي به آنها نسبت داده شده است كه بين آنان وكفار واقع شد".

{پاورقي . تفسير كنز الدقائق، ج 9، ص 335. پاورقي}

407. پاورقي}

. روح المعاني، ج 17، ص 95. پاورقي}

ولذا در ذيل آيه رواياتي نقل شده كه دلالت بر انطباق آيه بر عصر ظهور حضرت مهدي (ع) دارد.

ثوبان از رسول خدا (ص) نقل كرده كه فرمود: "خداوند براي من زمين را جمع نمود. پس من مشرق ها ومغرب هاي آن را مشاهده كردم وامت من زود است كه به آن خواهند رسيد".

{پاورقي . همان. پاورقي}

امام باقر (ع) فرمود: "مقصود از "عبادي الصالحون" اصحاب مهدي (ع) در آخرالزمان است".

{پاورقي . مجمع البيان، ج 7، ص 66. پاورقي}

آيه مخصوص به صاحب امري است كه در آخرالزمان ظهور كرده وجبّاران وفرعونيان را نابود خواهد كرد، او شرق وغرب زمين را مالك مي شود پس زمين را پر از عدل مي كند همان گونه كه پر از ظلم شده باشد".

{پاورقي . تفسير برهان، ج 6، ص 58. پاورقي}

حضرت علي (ع) فرمود : "دنيا بعد از آنكه در برابر ما همچون شتر بد خلق چموشي وسركشي كرد به سوي ما روي مي آورد ودر برابر ما رام مي شود. آن گاه اين آيه را تلاوت نمود: {وَنُرِيدُ أَنْ نَمُنَّ...}.

{پاورقي . شواهد التنزيل، ج 1، ص 438، ح 59 ؛ ينابيع المودة، ص 437. پاورقي}

كساني كه او را درك مي كنند تأويل اين آيه را ببينند. البته دين محمّد به تمام نقاطي كه شب پوشش آرام بخش خود را بر آن مي افكند خواهد رسيد تا اينكه در سراسر زمين، شرك وبت پرستي باقي نماند."

موضوع: ابتداي ظهور

خود مي گيرند، درهم مي كوبند." برخي مفسران مي گويند: اين دو حادثه _ كه در آيات بالا به آن اشاره شده است _ مربوط به روي دادهاي بعد از جنگ جهاني دوم و تشكيل حزبي به نام "صهيونيسم و تشكيل دولتي به نام "اسرائيل در قلب ممالك اسلامي است منظور از "فساد اول بني اسرائيل و برتري جويي آن ها همين است و منظور از "انتقام اوّلي آن است كه ممالك اسلامي زماني كه از اين توطئه آگاه شدند، دست به دست هم دادند و توانستند بيت المقدس و قسمتي از شهرها و قصبات فلسطين را از چنگال يهود بيرون آورند; و بدين سان بود كه نفوذ يهود از مسجدالاقصي به كلي منقطع شد. و مراد از "فساد دوم ، هجوم بني اسرائيل _ با اتكاي نيروهاي استعماري جهان خوار _ به سرزمين هاي اسلامي و اشغال آن ها و بيت المقدس و مسجدالاقصي است و به اين ترتيب بايد مسلمانان در انتظار پيروزي دوم بر بني اسرائيل باشند، به گونه اي كه مسجدالاقصي را از چنگال آن ها بيرون آورده نفوذشان را از اين سرزمين اسلامي به كلي قطع كنند. اين همان چيزي است كه همة مسلمانان جهان در انتظار آن هستند و وعدة فتح و نصرت الهي به مسلمانان است با توجه به اين كه در روايات ائمه آيات بالا، بر حوادث تاريخ مسلمانان تطبيق شده است ; از جمله بر جمعيّتي كه قبل از قيام مهدي غ قيام مي كنند،_با توجه به اين روايات _ مي توان اين آيات را از آياتي دانست كه نظر به تعرّض كفار به مسلمين در آخرالزمان

دارند.( تفسيرنمونه آية الله مكارم شيرازي و ديگران ج ص _34، نشر دارالكتب الاسلاميه ) و اگر مقصود شما از"آخرالزمان زمان نزديك به قيامت است و يا زمان پيامبر آخرالزمان _ كه زمان پيامبراسلام است _ و يا چيز ديگري در پرسش هاي بعدي مطرح بفرماييد.

اينكه در نهايت امر آن را بر تمام دينهاي عالم پيروز گرداند]، يعني همة مردم دنيا تابع اين دين بشوند.

و هنگامي كه بطور مطلق گفته شود صلاحيّت و شايستگي از تمام چيزها را فرا ميگيرد؛ شايستگي علمي؛ شايستگي اخلاقي؛ شايستگي از نظر ايمان و تقوي و آگاهي و مديريت.

و به اين ترتيب مفهوم آيات چنين ميشود

[ما در كتاب زبور علاوه بر قرآن مجيد (يا پس از تورات) نوشتيم كه زمين را بندگان صالح و شايسته من در اختيار خواهند گرفت؛ و همين براي گروه عبادت كنندگان (و آنها كه در مسير بندگي خدا گام برميدارند) براي رسيدن به اهدافشان كافي است.]

استخلاف در زمين

در سورة نور، آية 55، ميخوانيم

«وَعَدَاللهُ الَّذينَ آمَنوُا مِنْكُمْ وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْاَرْضِ كَما اسْتَخْلَفَ الَّذينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَلَيُمَكِنَنَّ لَهُمْ دينَهُمْ الَّذِي ارْتَضي لَهُمْ وَ لَيُبَدَّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ اَمْنا يَعْبُدُونَني لايُشْرِكُونَ بِي شَيْئاً وَ مَنْ كَفَرَ بَعْدَ ذلِكَ فَاُولئِكَ هُمُ الْفاسِقُونَ»

در اين آيه سه وعدة صريح به آنها كه گروه افراد با ايمان و شايسته را تشكيل ميدهند داده شده است. و ميدانيم در هر وعده سه ركن وجود دارد

وعده دهنده كه در اينجا خدا است؛ و وعده گيرنده كه «اَلَّذيِنَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ» يعني مؤمنان صالح هستند؛ وموّاد مورد وعده كه امور سه گانة زير است

1 _ استخلاف في الارض _ «حكومت روي زمين به عنوان نمايندگي خدا»؛ يعني حكومت حق و عدالت.

2 _ تمكين دين _ «نفوذ معنوي و حكومت قوانين الهي بر تمام پهنة زندگي»

3 _ تبديل خوف به امنيّت؛ و برطرف شدن تمام عوامل ترس و ناامني، و جايگزين شدن امنيّت كامل و آرامش در همة روي زمين.

منظور از «تمكين دين» همانطور كه از ساير موارد استعمال كلمة تمكين برميآيد اين است كه

تعليمات الهي بطور ريشهدار و پابرجا در تمام شؤون زندگي نفوذ خواهد داشت، نه همانند الفاظ صلح و آزادي و حقوق بشر كه امروز بازيچة دست مدافعان قلّابي آن است و تنها گلوهايشان را براي شعارهاي داغ در اين زمينه پاره ميكنند، و در خارج از آن اثري نيست؛ گوئي الفاظي هستند رؤيايي كه جز در عالم خيال نميتوان به آنها دست يافت.

در آن روز تعليمات حياتبخش و آزادكنندة اسلام نه بشكل يك سلسله تشريفات خشك و صوري، و نه بگونة يك مشت الفاظ موميائي شده؛ بلكه به عنوان يك دكترين زندگي در همه جا ريشه خواهد دوانيد، و تلاش بازسازي به ريشهها كشيده خواهد شد نه به شاخ و برگها و نقش ايوان.

مفسّران اهل تسنّن علاوه بر مفسّران شيعه پذيرفتهاند.

مسلماً اين وعده تاكنون عملي نشده و تنها بر حكومت جهاني مهدي موعود منطبق ميگردد كه حكومت حق و عدالت همه جا را فراگيرد و اين آئين بر تمام آئينها در مقياس جهاني غلبه يابد.

و قرائني در دست داريم كه اولويّت تفسير سوم را بر تفاسير ديگر به ثبوت ميرساند؛زيرا

اوّلاً، غلبه و پيروزي كه از كلمة «ظهور» استفاده ميشود ظاهر در غلبة حسّي و عيني و خارجي است، نه غلبه ذهني و فكري، و لذا در هيچيك از مواردي كه از قرآن بر شمرديم «ظهور» به معني غلبه ذهني نيامده، بلكه اگر به آيات گذشته بازگرديم و دقّت كنيم ميبينيم در تمام اين موارد به معني غلبة عيني و خارجي است.

ثانياً، ذكر كلمة «كلّه» به عنوان تأكيد روشن ميكند كه غلبه، جنبة منطقهاي و محدود ندارد، بلكه شامل عموم اديان و مذاهب جهان ميشود و اين جز از طريق فراگيري و شمول اسلام نسبت به جهان ممكن نيست.

ثالثاً، رواياتي كه در تفسير آية فوق به ما رسيده، تفسير سوم را تقويت ميكند.

( الهكم اله واحد ) ) چنين سياقي است . لذا آيه بر بطلان پندارهاي مشركين و بي ثمر بودن مساعي ايشان و اين كه به زودي كيفر ايشان را مي دهد، استدلال واقامه صحبت مي كند .

4- درباره اينكه منظور از امر در اين آيه چيست ؟ بين مفسران اختلاف است :

الف ) برخي گفته اند منظور،فرمان خدا در مورد عذاب مشركان است مانند صاحب تفسير نمونه وتفسير في ظلال القرآن و التبيان و مجمع البيان .

ب ) بعضي نيز گفته اندمنظور به ( ( امر ) ) مفرد كلمه ( ( اوامر ) ) است ، يعني امر به معناي حكم است معناي ( ( اتي امرالله ) ) اين است كه در اين سوره احكام خدا آمده است . مانند ضحاك .

ج ) برخي از مفسران نيز احتمال داده اند كه ( ( امرالله ) ) اشاره به خود عذاب است نه فرمان عذاب مثل صاحب الكاشف و روح البيان .

د ) بعضي نيز آن را به معناي روز قيامت گرفته اند مثل صاحب كشف الاسرار و عده الابرار .البته در همين كتاب كشف الاسرار اشاره شده كه امر در قرآن بر سيزده وجه در معاني ذيل به كار مي رود : دين ، قول ، عذاب ، عيسي ( ع ) ، قتل ، فتح مكه ، قتل بني قريظه ، قيامت ، قضا، وحي ، كار، نصرت و ذنب . مانند فخر رازي وزمخشري .

ه ) برخي هم گفته اند مراد از آن وعده هاي خداوند برپيامبر ( ص ) است اعم از عذاب كفار و نصرت مومنين مانند علامه

طباطبايي و صاحب تفسير روحالمعاني . در الميزان علامه طباطبايي چنين آمده است : مقصود از امر آينده در آيه همان وعده ايست كه خدا به رسول گرامي خود و به مومنين داده بود، و همان تهديدهايي است كه يكي پس از ديگري به مشركين داده بود .5- همچنين در باب اين كه مخاطب در آيه ( ( فلا تستعجلوه ) ) كيست ؟ مفسران به سه احتمال اشاره نموده اند :

الف ) خطاب به مشركان و بت پرستان است .

ب ) خطاب به موřƙʙƠتنهاست اϘѠبه معناي حكم باشد .

ج ) مومنين ومشركين هر دو مورد خطاب آيه هستند .تقريباً مي توان گفت اكثرمفسران احتمال اول را پذيرفته اند و دو احتمال ديگر را منتفي دانسته اند،زيرا :

اولاً امر به معناي حكم نمي باشد .

ثانياً در قرآن هيچ جا استعجال به مومنين نسبت داده نشده است .

ثالثاً چنانكه گذشت مساله اتيان و استعجال متفرع بر نفي شرك است و چون نفي شرك خطاب به كافرين است استعجال هم خطاب به مشركين خواهد بود.عجله و نسبت آن با تعجيل در ظهور امام ( عج ) : استعجال از ريشه عجله است . راغب اصفهاني در معناي آن گويد : عجله طلب شي است پيش از وقت آن ، و از مقتضاي شهوت است . استعجال : خواستن با عجله است : ( ( اتي امر الله فلاتستعجلوه ) ) . عاجله هم داريم كه در مقابل آجل است و مراد از آن در قرآن دنيا است ( ( كلا بل تحبون العاجله و تذرون الاخره ) ) ( قيامت ، آيه 20 ) . عجل نيز

آمده است ( ( خلق الانسان من عجل ساريكم آياتي فلما تستعجلون ) ) ، عجل بر وزن فرس اسم است به معناي عجله . آيه فوق كنايه از مبالغه انسان درعجله است . آيه 11 از سوره اسرا نيز در همين معنا آمده است . ( ( كان الانسان عجولا ) ) ( اسرا، آيه 11 ) . در لسان العرب آمده عجل يعني سرعت ، برخلاف بطي . فرا گويد : ( ( عجلت الشي يعني به او سبقت نمودم ) ) . استعجال در قرآن : درست است كه عجله و استعجال در قرآن از مومنين صريحاً نفي شده است . ( ( يستعجل بها الذين لايومنون بها والذين امنوا مشفقون منها و يعلمون انها الحق ؛ كساني كه به آخرت ايمان ندارند درباره عذاب آن استعجال مي كنند و اما آنها كه ايمان دارند در ترس از آنند، چون مي دانند كه حق است ) ) ( شوري ، آيه 18 ). چيزي كه بايد بدان توجه كرد اين است كه اين نفي استعجال ازمومنين در صورتي است كه به عذاب و موارد شبيه به آن متعلق باشدو يا بر اساس جهل و ناداني بناشده باشد .مانند آيه 10 سوره يونس مي خوانيم : ( ( و لو يعجل الله للناس الشر استعجالهم بالخير؛ اگرهمانطوري كه مردم با عجله مي خواهند خوبي ها و نعمت ها بر ايشان فراهم آيد خدا در فرستادن شر يعني عذاب براي مردم عجله مي كردقطعاً بر آنان عذاب نازل مي شد ) ) . در آيه فوق گر چه استعجال به خيرنسبت داده شده است

اما چون طبعاً شيوه آدميان بر اين تعلق گرفته است كه مسببات و آثار، با عجله و سرعت به دنباله اسباب خودآورده شوند مسلماً اگر سنت الهي از اين سنت انسان ها كه بر اساس جهل و ناداني بنا شده پيروي كند عذاب قطعاً نازل مي گردد .اما درصورتي كه متعلق عجله كار نيك باشد و بر اساس آگاهي و عشق صورت بگيرد در قرآن از مومنين نفي نشده و حتي در جريان داستان حضرت موسي ( ع ) مي خوانيم ( ( و ما اعجلك عن قومك يا موسي ؛ اي موسي چه چيز سبب شد كه پيش از قومت به اينجا بيايي و در اين راه عجله كني ) ) ( طه ، آيه 84 ) . و موسي بلافاصله عرض كرد : پروردگاراآنها به دنبال منند، و من براي رسيدن به ميعادگاه و محضر وحي تو،شتاب كردم تا از من خشنود شوي . ( قال هم اولا علي اثري و عجلت اليك رب لترضي ) يعني نه تنها عشق مناجات تو و شنيدن سخنت مرابي قرار ساخته بود، بلكه مشتاق بودم هر چه زودتر قوانين و احكام تورا بگيرم و به بندگانت برسانم و از اين راه رضايت تو را بهتر جلب كنم. در تاييد اين مدعا آيات ذيل را هم مي توان شاهد آورد : ( ( سارعوا الي مغفره من ربكم ) ) ( آل عمران ، آيه 133 )يا ( ( فاستبقوا الخيرات ) )( بقره ،آيه 148 و مايده ، آيه 48 )و آيات ديگر .

در راستاي مباحث فوق نتيجه مي گيريم كه عبارت ( ( لاتستعجلوه )

)

اولاً خطاب به كفار است

وثانياً استعجال در كار بد كه همان عذاب باشد به كار رفته است .

ثالثاًچنانكه گذشت انتساب عجله به افراد مومن در صورت خوبي عمل وآگاهي در آن در قرآن داريم .

عجله در احاديث :

گفته اند عشق آتشين به يك موضوع و افكار سطحي ، و گاه سيطره هوي و هوس ، وخوش بيني بيش از حد از عوامل شتابزدگي است . تلخي هايي كه براثر عجله دامنگير انسان مي شود قابل شمارش نيست . اما نقطه مقابل عجله تثبيت و تاني يعني درنگ كردن و با تفكر و تامل و بررسي همه جوانب كاري را انجام دادن است . اولي مذموم است اما دومي شايسته و بايسته است به لحاظ اينكه هر دو در احاديث آمده است. پيامبر ( ص ) مي فرمايد : مردم را عجله هلاك مي كند، اگر مردم با تامل كاري را انجام مي دادند كسي هلاك نمي شد ( انما اهلك الناس العجل ولو ان الناس تثبتوا لم يهلك احد ) . يا امام صادق ( ع ) مي فرمايد : ( ( مع التثبيت تكون السلام و مع العجل تكون الندام؛ با درنگ كردن سلامت است و با عجله ندامت . پيامبر ( ص ) مي فرمايد : ( ( ان الاناه من الله والعجل من الشيطان ؛ درنگ از ناحيه خداست و عجله از شيطان است ) ). در احاديث اسلامي بابي تحت عنوان تعجيل فعل الخير در زمينه تعجيل در كار خير آمده است : از جمله در حديثي از پيامبر ( ص ) مي خوانيم : ( ( ان الله يحب من

الخير ما يعجل ؛ خداوند كار نيكي رادوست دارد كه در آن شتاب شود ) ) . امام صادق ( ع ) هم فرمود : ( ( من هم به شي من الخير فليعجله فان كان شي فيه تاخير فان للشيطان فيه نظره ؛ كسي كه تصميم به كار خيري گرفت بايد عجله كند زيرا هر كاري را كه در آن تاخير كنيد شيطان در آن حيله اي مي كند ) ) ( سفين البحار، ج 1، ص 129 ) . منظور از عجله در اين روايات همان سرعت است درمقابل اهمال كاري و تاخيرهاي بيجا و امروز و فردا كردن كه بيشترسبب بروز مشكلات روحي و رواني و موانعي در كارها مي گردد .ازاين رو بايد گفت سرعت و جديت در كارهاي آري ، اما عجله وشتابزدگي نه . از همين جا مي توانيم ادعا كنيم كه تقاضاي تعجيل درظهور امام عصر ( عج ) از ساحت حضرت حق هيچ منافاتي با ظهورآيات به خصوص با آيه فوق ندارد .و با كلمات معصومين هم هماهنگ است . سنتي كه ريشه در كلمات آن حضرات دارد و دعايي است كه مي تواند زمينه هاي ظهور آن حضرت را به طور كامل مهيابكند؛ يعني ، يكي از اموري كه مي تواند مساعد كننده ظهور آن حضرت باشد خود تقاضاي تعجيل است . اگر زمينه هاي ظهورامام ( عج ) مقدمات متعددي داشته باشد اين تقاضا و استمداد يكي ازآن مقدمات به حساب مي آيد .كلام آخر اين كه اساساً مي توان گفت كه خود اين خواست و طلب از نظر تاثير روحي و رواني در ميان

مسلمان ها، مي تواند مقدمات لازمه فوق را به فعليت برساند و ياحداقل كمك موثري در اين راه ايفا بكند .

منابع و مآخذ :

1- براي آگاهي بيشتر از شان نزول آيه فوق ( در نكته اول سوال ) مي توان به كتاب كشف الاسرار و عده الابرار مراجعه نمود .

2- براي آگاهي بيشتردرباره اسباب النزول به كتاب اسباب النزول تاليف دكترمحمدباقرحجتي مراجعه شود .

3- ترجمه تفسير الميزان ، جلد 12، ص 293 .

4-تفسير نمونه ، جلد 12، صفحه 46 - 43 .

5- سفين البحار، جلد 1،صفحه 129 .

6- اصول كافي ، جلد 1، كتاب ايمان و كفر، باب تعجيل فعل الخير .

7- ترجمه تفسير الميزان ، جلد 12، صفحه 293 .

8-ترجمه تفسير الميزان ، جلد 10، صفحه 34 - 31 .

9- تفسير نمونه ،جلد 13، صفحه 268 و 267 .

گزيده اي از منابع اهل تشيع :

في ضلال القرآن نوشته سيد قطب ج 4/2158انتشارات دارالشروق.

التبيان نوشته شيخ طوسي ج 6/357انتشارات دارالاندلس .

مجمع البيان نوشته طبرسي ج 6/137انتشارات موسسه الاعلي بيروت.

الميزان نوشته علامه طباطبايي ج 12/214انتشارات دارالكتب الاسلاميه ترجمه نوشته علامه طباطبايي ج 12/292

كشف الاسرار وعده الابرارتاليف ابوالفضل رشيدالدين ميبدي ج 5/352انتشارات اميركبير .

التفسير الكاشف تاليف محمدجواد مغنيه ج 4/496انتشارات دارالعلم بيروت .

تفسير نورالثقلين تاليف علامه حريزي ج 3/38انتشارات مطبع الحكم ، قم .

تفسير نمونه تاليف آقاي مكارم شيرازي ج 11/158انتشارات دارالكتب الاسلامي .

گزيده اي ازمنابع اهل تسنن :

تفسير فخررازي ج 20-19/218صحافي ناصر قم.

تفسير الكاشف تاليف زمخشري ج 2/592انتشارات دارالكتب العربي - بيروت .

تفسير روح المعاني تاليف آلوسي ج 14/90انتشارات داراحيا الثرات العربي .

تفسير روح البيان تاليف بروسوي ج 5/3انتشارات داراحيا الثرات العربي .

تفسير القرآن العظيم تاليف

ابن كثيرج 2/581انتشارات دارالمعرفه - بيروت. ;

از پيامبر اكرم (ص) نقل مي كند كه فرمود

«يَنْزِلُ بِاُمَّتي في آخِرِ الزّمانِ بَلاءُ شَديد مِنْ سُلْطانِهِمْ ، لَمْ يُسْمَعُ بَلاءُ اَشَدُّ مِنْهُ ، حَتّي تَضيقَ عَنْهُمُ الاَرْضُ الرَّحْبَهُ ، وَ حَتّي يَمْلاُ الاَرْضَ جَوْراً وَ ظُلْماً ، لايَجِدُ الْمُؤْمِنُ مَلْجَاً يَلْتَجِاُ اِلَيْه مِنَ الظُّلْمِ فَيَبْعَثُ اللهُ عَزَّوَجَلَّ رَجُلاً مِنْ عِتْرَتي، فَيَمْلَأ الاَرْضَ قِسْطاً وَعَدْلاً كَما مُلِئِتْ ظُلْماً وَ جَوْراً ، يَرْضي عَنْهُ ساكِنُ السَّماءِ و ساكن الاَرض، لاتدخَّر، الارض من بذرها شيئاً الا اَخْرجتَهُ، وَ لا السَّماءٌ مِنْ قَطْرِها شَيْئاً اِلاّ صَبَّهُ اللهُ عَلَيْهِمْ مِدْراراً »

[در آخر زمان بلاي شديدي بر امّت من از سوي سلطان آنها وارد مي شود ، بلايي كه شديدتر از آن شنيده نشده ! تا آنجا كه زمين وسيع و گسترده بر آنها تنگ مي شود ، و تا آنجا كه زمين پر از جور و ظلم مي گردد، و مؤمن پناهنگاهي براي پناه جستن به آن از ظلم نمي يابد در اين هنگام خداوند متعال مردي از عترتم را مبعوث مي كند كه زمين را پر از عدل و داد كند ، آن گونه كه از ظلم و ستم پر شده بود ، ساكنان آسمان (فرشتگان) از او خشنود مي شوند ، و همچنين ساكنان زمين ، زمين تمام بذرهاي خود را بيرون مي فرستد و بارور مي شود ، و آسمان تمام دانه هاي باران را بر آنها فرو مي بارد (و همه جا را سيراب و پر بركت مي كند)]. (المستدرك علي الصحيحين 4/465)

حاكم بعد از ذكر حديث مي گويد اين حديث صحيح است هر چند «بخاري» و «مسلم» آن را در كتاب خود نياورده اند.

و اين گونه احاديث از راويان مختلف ، در منابع مشهور ، فراوان است و

نشان مي دهد كه سرانجام حكومت جهاني به دست با كفايت مهدي (ع) برپا مي شود، و همه جا پر از عدل و داد مي گردد و مضمون آية فوق «انَّ الاَرّضَ يَرِثُها عِبادِيَ الصّالِحُونَ» تحقق مي يابد.

ص 287. پاورقي}

از اولاد تو غيبت است؟ فرمود: آري به خدا سوگند. آن گاه اين آيه را قرائت نمود: {وَلَيُمَحِّصَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَيَمْحَقَ الكافِرِينَ}."

المعجم الكبير، ج 8، ص 214، ح 7757. پاورقي}

6 - روايات خروج مهدي از اولاد فاطمه: متواتر است، وهمان گونه كه در جاي خود اشاره شد عده زيادي به تواتر آن تصريح كرده اند، ولي حديث (ولامهدي الاّ عيسي بن مريم) بر فرض صحّت سند، خبر واحد است، وهنگام تعارض، خبر متواتر مقدم است. ونيز مشهور بين مسلمين در طول تاريخ اسلام، ظهور شخصي از اهل بيت رسول خدا (ص) واز اولاد فاطمه: است، اين شهرت مي تواند مرجّح احاديث مهدويت اسلامي باشد.

ابوالفيض غماري نيز درصدد پاسخ به حديث فوق برآمده وبا هشت اشكال به آن پاسخ گفته است.

{پاورقي . ابراز الوهم المكنون، ص 538. پاورقي}

كرده ودر آن اسم پدر مهدي امّت را عبداللَّه معرفي كنند.

{پاورقي . ر.ك: مجموعه آثار، شهيد مطهري؛، ج 18، ص 174ù173 ؛ الاغاني، ج 12، ص 81. پاورقي}

وارد شده، بهره برداري سياسي كرده وآن را بر عبداللَّه بن حسن منطبق كردند. آنان با جعل روايتي ونسبت آن به پيامبر (ص) مهدي را از نسل امام حسن مجتبي (ع) معرفي كردند.

{پاورقي . ر.ك: مجموعه آثار، شهيد مطهري؛، ج 18، ص 173. پاورقي}

موضوع: ملاقات با امام مهدي عليه السلام در غيبت كبرا

را سوراخ وديوار را بر پا وغلام را كشت، مورد غضب موسي بن عمران قرار گرفت، به جهت آنكه حكمت آن را نمي دانست؟ ولي اين امر نزد خداوند متعال مطابق حكمت وصواب بود. آيا نمي دانيد كه هر يك از ما بر گردن خود بيعت طاغوت زمان خود را داريم، جز قائمي كه عيسي بن مريم (ع) پشت سر او نماز مي گزارد. خداوند عزّوجلّ ولادت او را مخفي خواهد نمود، وشخصش را غايب خواهد كرد تا آنكه بر گردن او از جانب هيچ كس هنگام خروج بيعت نباشد. او نهمين از اولاد برادرم حسين وفرزند بهترين زنان است. خداوند عمر او را در غيبتش طولاني خواهد گرداند، آن گاه او را به قدرت خود در صورت جواني كمتر از چهل سال ظاهر خواهد نمود، تا دانسته شود كه خداوند بر هر كاري قدرتمند است."

2. پاورقي}

"نعمت ظاهر امام ظاهر ونعمت باطن امام غايب است. راوي مي گويد: به حضرت عرض كردم: آيا در ميان ائمه كسي غايب مي شود؟ فرمود: آري شخصش از چشمان مردم غايب مي گردد، ولي از قلوب مؤمنان غايب نمي گردد، واو دوازدهمين از ما مي باشد...".

نظام وكالت

گر چه امام عسكري (ع) اولين كسي نبود كه به نظام وكالت رو آورد، ولي در زمان آن حضرت براي زمينه سازي غيبت فرزندش مهدي (ع) آن را توسعه داد. ولذا در اين راستا عثمان بن سعيد وفرزندش را به عنوان وكيل مورد اعتماد وثقه خود معرفي فرمود: "... وأشهدوا علي أنّ عثمان بن سعيد العَمْري وكيلي وأنّ ابنه محمد وكيل ابني مهديّكم"؛{پاورقي . بحارالأنوار، ج 51، ص 344، ح 1. پاورقي}

"وشهادت دهيد بر اينكه عثمان بن سعيد عَمْري وكيل من است وهمانا فرزند او محمد وكيل فرزند من، مهدي شماست."

ونيز از وكلاي او محمّد بن احمد بن جعفر وجعفر بن صيقل است.

{پاورقي . همان، ج 50، ص 310ù309، ح 9. پاورقي}

4 - قرباني كردن براي فرزندش

صدوق به سندش از ابي جعفر عَمْري نقل كرده كه فرمود: هنگامي كه آقا متولد شد، ابومحمّد (عسكري) فرمود: "ابعثوا إلي أبي عمرو، فبعث إليه فصار إليه، فقال: اِشترِ عشرة آلاف رطل خبزاً وعشرة آلاف رطل لحماً وفرّقه -أحسبه قال:- علي بني هاشم، وعقِّ عنه بكذا وكذا شاة"؛ "كسي را نزد ابوعمروبفرستيد. كسي را فرستادند. هنگامي كه آمد، حضرت به او{پاورقي . كمال الدين، ص 430 ؛ بحارالأنوار، ج 51، ص 5، ح 9. پاورقي}

فرمود: "ده هزار پيمانه نان وده هزار پيمانه گوشت بخر وبه گمانم فرمود آن را بين بني هاشم تقسيم كن. واز طرف او فلان تعداد گوسفند عقيقه كن."

ونيز در نامه اي به خواصّ خود در قم دستور داد كه از طرف فرزندش عقيقه كرده وبه مردم گوشزد كنند كه اين عقيقه به مناسبت ولادت مولود جديد امام عسكري (ع) محمّد است. ونيز به خواص خود در بغداد وسامرا نيز چنين

نوشت.

5 - ارائه دادن فرزند خود به خواص از شيعيان

امام عسكري (ع) براي تثبيت قلوب شيعيان نسبت به ولادت وامامت فرزندش مهدي (ع) او را به تعداد بسياري از يارانش نشان داد. آنها نيز از آن فرزند معجزاتي مشاهده كردند كه موجب يقين به امامت او شد، كه از آن جمله مي توان به احمد بن اسحاق اشعري اشاره نمود.

{پاورقي . كمال الدين، ص 384 ؛ بحارالأنوار، ج 52، ص 24ù23، ح 16. پاورقي}

"اين اصطلاح نزد قدما معروف نبوده بلكه آنان حديث صحيح را به حديثي اطلاق مي كردند كه مقرون به قرائن مورد وثوق واطمينان باشد. واين قرائن انواعي دارد:

الف . وجود حديث در اصول 400 گانه حديثي كه نزد راويان مشهور بوده است.

ب . تكرار حديث در يك يا دو اصل يا بيشتر از اين اصول با سندهاي متعدد ومعتبر.

ج . وجود حديث در اصلي كه انتسابش به يكي از اصحاب ائمه ثابت واجماع اصحاب بر صدق او بوده است.

د . وجود حديث در يكي از كتبي كه بر ائمه عرضه شده وآن حضرات، مصنّف آن كتب را تمجيد نمودند، از قبيل كتاب: عبيداللَّه بن علي حلبي كه بر امام صادق (ع) عرضه شد.

{پاورقي . رجال نجاشي، ص 230. پاورقي}

ه' . وجود حديث در كتبي كه نزد قدما مورد وثوق واطمينان بوده است.

{پاورقي . وسائل الشيعه، ج 30، ص 198ù197. پاورقي}

5 - علماي رجال، مجهول را بر دو نوع تقسيم كرده اند:

الف . مجهول اصصلاحي: وآن به كسي اطلاق مي شود كه تصريح به جهالت او از سوي رجاليون شده باشد.

ب . مجهول لغوي: وآن به كسي اطلاق مي شود كه وضعيت او معلوم نيست ولذا در كتب رجال از او يادي به ميان نيامده است. تنها قسم اول از جهالت است كه موجب ضعف راوي است، ودر مورد دوم احتياج به بررسي دقيق دارد كه سبب مطرح نشدن او در كتب رجال چيست؟ گاه ممكن است به جهت معروف بودنش درباره او سكوت كرده اند.

{پاورقي . الرواشح، ميرداماد، ص 61ù60. پاورقي}

6 - احتمالي نيز وجود دارد كه بناي قدما بر تمسك به "اصالة الصدق والعدالة" باشد. يعني اصل اولي بر

صدق وعدالت راوي است مگر آنكه خلاف آن ثابت شود. ومقصود به آن، همان اصل عدم ويا استصحاب عدم فسق است. به همين جهت است كه ما احتياجي به اثبات عدالت -خواه به معناي ملكه يا حسن ظاهر- نداريم؛ زيرا احراز آن مستلزم تعطيل امور وتضييع بسياري از مصالح است. كمتر كسي است كه بتوان عدالت او را به اثبات رسانيد. اين مطلب مورد تأييد عقلا نيز هست.

7 - براي اثبات اعتبار روايات نبايد تنها اعتبار سندي را مطرح ساخت، بلكه بايد به همه راه ها واسباب اعتبار شخص توجه كرد ودر نظر داشت كه مبناي بسياري از عالمان شيعه، بلكه اكثريت قريب به اتفاق آنان، حجيّت خبر موثوقٌ به است؛ يعني خبري كه از طرق مختلف به آن اطمينان ووثوق حاصل شود.

ظلم وجور بر شيعيان وارد شده است، ولذا بسياري از راويان، خود را با اسامي مستعار معرّفي مي كردند تا شناخته نشوند، خصوصاً با در نظر گرفتن اينكه برخي از راويان از مناطق دور به سامرا مي آمده ودر مورد حضرت سؤال مي كردند وبراي ديگران نقل مي نمودند.

علي يده مشارق الأرض ومغاربها..."؛

{پاورقي . كمال الدين، ص 345، ح 31 ؛ بحارالأنوار، ج 51، ص 146، ح 14. پاورقي}

"اي فرزند رسول خدا! قائم از شما اهل بيت كيست؟

حضرت فرمود: اي ابابصير! او پنجمين فرزند از اولاد فرزندم موسي است، او فرزند بهترين زنان است، غيبتي دارد كه در آن اهل باطل شك خواهند كرد، آن گاه خداوند عزّوجلّ او را ظاهر كرده وبه دست او مشرق ها ومغرب هاي زمين را فتح خواهد نمود...".

ينابيع الموده، ج 3، ص 309، ح 1 ؛ بحارالأنوار، ج 49، ص 237. پاورقي}

"امام رضا (ع) گريه شديدي كرد، پس سرش را به سوي من بلند كرد آن گاه فرمود: اي خزاعي! روح القدس بر زبان تو به نطق درآمد،آيا مي داني كه اين امام كيست؟ و كي قيام مي كند عرض كردم: خير، اي مولاي من جز آنكه شنيده ام كه امامي از شما خروج خواهد كرد و زمين را از فساد پاك خواهد نمود و پر از عدل وداد خواهد نمود. حضرت فرمود: همانا امام بعد از من فرزندم محمّد است، وبعد از محمّد فرزندش علي، وبعد از علي فرزندش حسن، وبعد از حسن فرزندش حجت قائم است، او كسي است كه در غيبتش منتظر ودر هنگام ظهورش مطاع خواهد بود...".

شد. عرض كردم: اي فرزند رسول خدا! امام بعد از حسن كيست؟ امام گريه شديدي كرد، سپس فرمود: همانا بعد از حسن فرزندش قائم به حقّ منتظر است...".

به مرگ جاهليّت از دنيا رفته است..."

احمد بن اسحاق مي گويد: از امام حسن عسكري (ع) شنيدم كه مي فرمود:

"الحمد للَّه الذي لم يخرجني من الدنيا حتي أراني الخلف من بعدي أشبه الناس برسول اللَّه (ص) خَلقاً وخُلقاً..."؛

{پاورقي . كمال الدين، ص 408، ح 7 ؛ بحارالأنوار، ج 51، ص 161، ح 9. پاورقي}

"ستايش مخصوص خداوندي است كه مرا از دنيا خارج نكرد تا اينكه جانشين بعد از مرا به من نشان داد. او شبيه ترين مردم به رسول خدا (ص) از حيث خلقت واخلاق است...".

و قيام وحكومت امام زمان ( عج ) نيست .

2- موضوع اين قسمت از زيارت آل ياسين دوران رجعت است و زماني است كه ديگر دوران تكليف و اختيار وانتخاب و عمل منقضي گرديده است .

3- اين قسمت از زيارت آل ياسين مصداق آيه 158 سوره انعام مي باشد و مي گويد در دوران رجعت زمان انتخاب و ايمان نيست بلكه زمان جزا و پاداش است . ;

براي رفع حيرت در امر حضرت مهدي (ع) نوشته است؟

3 - تمام يا بيشتر اصول ومنابع اصلي احاديث مهدويت كه در سه قرن اوّل نوشته شده به دست شيخ صدوق، طوسي ونعماني رسيده واز خود به آن كتاب ها استناد داشته اند، ولذا به آن روايات استدلال مي نمودند.

4 - گرچه تقسيم حديث به چهار قسم از اصطلاحات متأخرين است ولي قدماي محدثين از آن جمله شيخ طوسي؛ روش خاصي در قبول خبر داشته اند.

شيخ بهايي بعد از تقسيم حديث به چهار قسم معروف، مي گويد: "اين اصطلاح نزد قدما معروف نبوده بلكه آنان حديث صحيح را به حديثي اطلاق مي كردند كه مقرون به قرائن مورد وثوق واطمينان باشد. واين قرائن انواعي دارد:

الف . وجود حديث در اصول 400 گانه حديثي كه نزد راويان مشهور بوده است.

ب . تكرار حديث در يك يا دو اصل يا بيشتر از اين اصول با سندهاي متعدد ومعتبر.

ج . وجود حديث در اصلي كه انتسابش به يكي از اصحاب ائمه ثابت واجماع اصحاب بر صدق او بوده است.

د . وجود حديث در يكي از كتبي كه بر ائمه عرضه شده وآن حضرات، مصنّف آن كتب را تمجيد نمودند، از قبيل كتاب: عبيداللَّه بن علي حلبي كه بر امام صادق (ع) عرضه شد.

{پاورقي . رجال نجاشي، ص 230. پاورقي}

ه' . وجود حديث در كتبي كه نزد قدما مورد وثوق واطمينان بوده است.

{پاورقي . وسائل الشيعه، ج 30، ص 198ù197. پاورقي}

5 - علماي رجال، مجهول را بر دو نوع تقسيم كرده اند:

الف . مجهول اصصلاحي: وآن به كسي اطلاق مي شود كه تصريح به جهالت او از سوي رجاليون شده باشد.

ب . مجهول لغوي: وآن به كسي اطلاق

مي شود كه وضعيت او معلوم نيست ولذا در كتب رجال از او يادي به ميان نيامده است. تنها قسم اول از جهالت است كه موجب ضعف راوي است، ودر مورد دوم احتياج به بررسي دقيق دارد كه سبب مطرح نشدن او در كتب رجال چيست؟ گاه ممكن است به جهت معروف بودنش درباره او سكوت كرده اند.

{پاورقي . الرواشح، ميرداماد، ص 61ù60. پاورقي}

6 - احتمالي نيز وجود دارد كه بناي قدما بر تمسك به "اصالة الصدق والعدالة" باشد. يعني اصل اولي بر صدق وعدالت راوي است مگر آنكه خلاف آن ثابت شود. ومقصود به آن، همان اصل عدم ويا استصحاب عدم فسق است. به همين جهت است كه ما احتياجي به اثبات عدالت -خواه به معناي ملكه يا حسن ظاهر- نداريم؛ زيرا احراز آن مستلزم تعطيل امور وتضييع بسياري از مصالح است. كمتر كسي است كه بتوان عدالت او را به اثبات رسانيد. اين مطلب مورد تأييد عقلا نيز هست.

7 - براي اثبات اعتبار روايات نبايد تنها اعتبار سندي را مطرح ساخت، بلكه بايد به همه راه ها واسباب اعتبار شخص توجه كرد ودر نظر داشت كه مبناي بسياري از عالمان شيعه، بلكه اكثريت قريب به اتفاق آنان، حجيّت خبر موثوقٌ به است؛ يعني خبري كه از طرق مختلف به آن اطمينان ووثوق حاصل شود.

است.

6 - با بررسي تمام جوانب موضوع، اعم از رواياتي كه از امام عسكري (ع) در باب امامت فرزندش امام مهدي (ع) رسيده ونيز رواياتي كه از جانب پيامبر (ص) وهر يك از امامان وارد شده ونيز معجزاتي كه از حضرت مهدي (ع) صادر شده وقرائن خارجي ديگر، پي خواهيم برد كه مسأله امامت حضرت مهدي (ع) از راه تواتر قابل اثبات است.

است.

بيّنه واقرار وتنها با علم به گفتار مدعي حكم صادر كرد.

آن گاه مي گويد: حاكم كه به قول دو گواه حكم مي كند به جهت غلبه بر ظن اوست، پس در مورد علم وقطع، اولي به جواز حكم است.

وديگر اينكه حاكم مي تواند در تعديل وجرح شهود به علم خود عمل كند، پس در ثبوت حقّ به طريق اولي مي تواند به علم خود حكم نمايد".

{پاورقي . المغني، ج 11، ص 401. پاورقي}

نتيجه اينكه: هيچ استبعادي ندارد كه حضرت مهدي (ع) در قضايا به علمي كه از جانب خداوند به او الهام شده حكم نمايد.

پاسخ دوم

در بين برخي از مردم اين مطلب زياد مطرح مي شود كه حضرت مهدي (ع) هنگام ظهور، دين جديدي را عرضه مي كند، در حالي كه ما مي دانيم مطابق نصّ قرآن، پيامبر اسلام، خاتم انبيا ودين او نيز خاتم اديان است.

با مراجعه به مصادر حديثي پي خواهيم برد كه چنين تعبيري در مجامع حديثي وجود ندارد وتنها تعبيراتي مي بينيم كه ممكن است كسي از مجموعه آنها چنين استنباط كند كه حضرت (ع) دين جديدي را مي آورد، لكن در جاي خود هر يك از اين تعبيرات را مورد بررسي قرار خواهيم داد.

طبيعت هر نهضت وقيام وانقلابي، گرچه تجديد نظر كردن در برنامه هاي گذشته بوده ودرصدد پياده كردن امري جديد است، زيرا نوآوري از اركان هر نهضت به شمار مي آيد، ولي اين بدان معني نيست كه از اصول اوّلي شريعت دست برداشته شود؛ زيرا حضرت، محيي الشريعه است ودرصدد احياي همان شريعت جدّ خود مي باشد، گرچه ممكن است آن را با اسلوب جديدي پياده نمايد.

اين مطالب هنگامي بيشتر روشن مي شود كه به نكات زير توجه شود:

1 - مطابق برخي

روايات، بخشي از احكام به جهت نبود شرايط ومقتضيات در عصر معصومين بيان نشده وتنها علمش نزد اهل بيت: باقي مانده است، ودر عصر ظهور، آن احكام بيان خواهد شد.

2 - بخشي از احكام به جهت ضايع شدن كتاب ها واحاديث تلف شده وبه دست ما نرسيده است كه قطعاً نزد امام زمان (ع) موجود است ودر عصر ظهور آنها را بيان كرده وبه اجرا خواهد گذاشت.

3 - در عصر غيبت به جهت دوري از امام معصوم، علما وفقها مأمور به اخذ وظيفه از ادله اي هستند كه غالب آنها ظنّي است ودر نتيجه، احكامي كه استخراج مي شود احكام ظاهري است نه واقعي، گر چه در عصر غيبت مأمور به عمل به آنها هستيم، ولي در عصر ظهور توسط امام زمان (ع) احكام واقعي عرضه مي شود.

4 - در طول تاريخ اسلام برخي از احكام كمتر به آنها عمل شده ويا اصلاً در جامعه بيان نشده است همانند گرفتن جزيه با خفّت وخواري از اهل ذمّه در ممالك اسلامي، كه به طور حتم اين گونه احكام در عصر ظهور به اجرا در خواهد آمد.

5 - تا عصر ظهور ديدگاه وسطح فكر وتعقل مردم بسيار بالا رفته وآمادگي وقابليت هايي فوق العاده در فهم معارف ديني خواهد يافت، كه در نتيجه احتياج به پاسخ گويي با انحاي مختلف به اين خواسته ها است.

الفت داشته واز قرآن مأنوس بوده اند مخالفت ومغايرت دارد."

4 - ممكن است كه مقصود از "كتاب جديد" معارف ومفاهيم بلند ووالايي است كه امام ازآيات برداشت كرده وبه مردم عرضه مي كند، معاني اي كه براي آنان تازگي دارد وگويا كتابي با مفاهيمي جديد آورده است.

كرده كه امام صادق (ع) فرمود: "حكومت قائم از ما نوزده سال وچند ماه خواهد بود".

{پاورقي . همان، ص 181. پاورقي}

5 - ونيز از عبدالكريم خثعمي نقل مي كند كه به امام صادق (ع) عرض كردم: مدت حكومت قائم (ع) چه مقدار است؟ حضرت فرمود: "هفت سال، خداوند روزها وشب ها را طولاني خواهد كرد به حدّي كه يك سال از سال هاي او به مقدار ده سال از سال هاي شما است. لذا مدت حكومت آن حضرت هفتاد سال از سال هاي شما خواهد بود".

{پاورقي . همان، ص 432. پاورقي}

ونيز به سندش از ابي الجارود از امام باقر (ع) نقل كرده كه فرمود: "همانا قائم سيصد ونه سال حكومت خواهد نمود همان گونه كه اهل كهف در غارشان درنگ كردند، زمين را پر از عدل وداد خواهد كرد، آن گونه كه پر از ظلم وجور شده باشد".

{پاورقي . همان، ص 283. پاورقي}

مهدى را در ذى طوى و كوه رضوى مى گيرند كه جايگاه محمد حنفيه ( امام زمان فرقه كيسانيه ) است كه معتقدند در اين كوه ازانظار مخفى شده و از آنجا ظهور خواهد نمود . م_ط_العه دقيق متن دعاى ندبه كه از ائمه ما به تصريح و ترتيب نام نمى برد و پس از حضرت امير ك_ه ب_ه ت_ف_صيل از مناقب و فضايل وى سخن مى گويد ناگهان و بى واسطه به امام غايب خطاب مى كند , باز اين سوال را بيشتر در ذهن طرح مى كند .

بيت و خاندان پيغمبر و شهادت و كشتار و ت_ب_ع_ي_د آن_ان وس_پس به دعوت امامان يكى بعد از ديگرى اشاره شده است , بطورى كه قلوب را ك_ام_لامتوجه به قيام مهدى (عج ) مى نمايد و از آن پس با لحنى عاشقانه و آميخته با هيجان خاص روح_ى و ع_م_ي_قترين احساسات انسانى , خطاب به ولى عصر (عج ) مى شود و ضمن ابرازاشتياق ش_ديد به قيام حضرتش , برنامه اصلاحى و انقلابى او تشريح مى گردد و بعد باچند نيايش زنده و موثر دعا پايان مى پذيرد . اي_ن از نظر محتويات دعا , اما اين كه بعضى پنداشته اند كه اين دعا شباهتى باعقايد كيسانيه دارد كاملا مردود است و قبلا لازم است چند جمله كوتاه در معرفى مذهب كيسانيه ذكر كرده و سپس ش_واهد رد پندار بالا را از خود دعا استخراج كنيم : كيسانيه آنچنان كه در كتب عقايد و مذاهب آم_ده است , يك فرقه شيعه چهارامامى بودند كه پس از حضرت على و امام حسن و امام حسين - ع_ل_ي_ه_م ال_س_لام - ب_ه امامت محمد حنفيه عقيده دارند و گفته مى شود علت اين كه آنها را ك_ي_س_انيه مى نامند اين است كه يكى از هوا خواهان سر سخت اين مذهب شخصى به نام كيسان ب_ود كه خود را از علاقمندان على عليه السلام معرفى مى كرد و بعضى هم كيسان رااز القاب مختار بن ابى عبيده مى دانند و او را از پيروان اين مذهب ذكركرده اند . گرچه كيسانيه خود منشعب به شعبه هايى شده اند ولى شعبه مشهور آنها عقيده دارند كه محمد حنفيه هم اكنون

زنده است و در كوه رضوى در اطراف مدينه در نقطه دور افتاده اى زندگى مى كند و خداوند آب آشاميدنى و عسلهاى كوهى در اختيار اوقرار داده و مهدى منتظر اوست . گفته مى شود كثير شاعر معروف عرب از پيروان اين فرقه است و در اشعارش چنين مى گويد :الا ان الائم_ه م_ن قريش ولاه الحق اربعه سواءعلى و الثلاثه من بنيه هم الاسباط ليس بهم خفاءو س_ب_ط لا يذوق الموت حتى يقود الخيل يقدمها الولاءيغيب لا يرى فيهم زمانا برضوى عند عسل و ماءشاعر در اين اشعار عدد ائمه را چهار نفر - على عليه السلام و سه فرزندش - ذكرمى كند و سپس به غيبت محمد بن حنفيه در كوه رضوى اشاره مى نمايد . امروز اين فرقه كمتر پيروان شناخته شده اى دارد و غالبا نام آنها را در كتب تاريخ اديان مى يابيم . اك_ن_ون ب_ه اصل سخن باز گرديم :دعاى ندبه با صراحت تمام مذهب كيسانيه را نفى مى كند و با ع_ق_اي_د ش_ي_ع_ه اثنى عشرى كاملا منطبق است زيرا :

1 - در سه جمله از دعاى ندبه درباره نسب ح_ض_رت مهدى (عج ) مى خوانيم و ابن خديجه الغراء و ابن فاطمه الكبرى و جدته الصديقه ال_ك_ب_رى ف_اط_م_ه ب_ن م_حمدصلى اللّه عليه و آله و سلم يعنى او از فرزندان خديجه و فاطمه - عليهماالسلام است . در ح_ال_ى ك_ه محمد بن حنفيه هيچ گونه نسبتى با خديجه و حضرت فاطمه دخت پيامبر اسلام ندارد , چه اين كه مادرش خوله حنفيه , دختر جعفر بن قبس بود ,نه ارتباطى با خديجه داش_ت و نه با فاطمه

زهرا - عليهماالسلام - با اين حال جاى تعجب است كه كسى براى دعاى ندبه شباهتى به عقايد كيسانيه قائل گردد , اگر فرضاكلمه رضوى ايجاد شبهه اى كند ( كه خواهيم ديد نمى كند ) اين سه جمله صريح ,هرگونه شبهه اى را مى تواند برطرف سازد .

2 - در اين دعا بعد از جمله اين ابناء الحسين مى خوانيم صالح بعد صالح وصادق بعد صادق اين السبيل بعد السبيل , اين الخيره بعد الخيره , اين الشموس الطالعه , اين الاقمار المنيره , اين الانجم ال_زاهره , اين اعلام الدين و قواعدالعلم اين بقيه اللّه ; كجا هستند فرزندان امام حسين عليه السلام ص_ال_ح_ى پ_س ازصالح ديگر و راستگويى پس از راستگوى ديگر , كجا هست راه به سوى خدا پس ازدي_گ_رى , ان_تخاب شده اى ( از سوى خدا ) پس از ديگرى , كجا هستند خورشيدهاى درخشان و م_اههاى تابان و ستارگان فروزان و پرچمهاى آيين حق و پايه هاى علم و دانش سپس جمله را به ص_ورت م_ف_رد آورده و م_ى گويد : كجاست آن كسى كه خدا او را ذخيره كرده است 000 ؟ اين جمله هاى مكرر به روشنى مى گويد بعد از امام حسين عليه السلام امامان متعددى بودند كه يكى پس از ديگرى براى اصلاح امت و دعوت به سوى خدا و بسط علم و دانش قيام كردند تا مى رسد به آخرين ذخيره الهى و او را به صورت مفرد بيان كرده است . ب_ا اي_ن ح_ال آي_ا مى توان شباهتى براى دعاى ندبه با عقايد كيسانيه - آنها كه نه براى فرزندان امام ح_س_ين

عليه السلام منصبى قائل هستند و نه غير از محمد بن حنفيه امامان ديگرى را به رسميت م_ى ش_ناسند - پيدا كرد ؟آيا جاى تعجب نيست كه گفته شود پس از ذكر ولايت على عليه السلام م_طلب بريده شده وامامان وسط ناديده گرفته شده اند و تنها سخن از مهدى به ميان آمده و اين م_ناسب عقيده فرقه كيسانيه است آيا اين ده جمله پى در پى درباره امامان ديگر به خاطراين كه اس_م_ش_ان صريحا برده نشده , كافى به نظر نمى رسد ؟ آيا براى نفى عقايدكيسانيه ده جمله كم اس_ت ؟

3 - در ج_م_ل_ه ه_اى بنفسى انت من مغيب لم يخل منا بنفسى انت من نازح ما نزح عنا خطاب به ولى عصر (عج ) مى گوييم : جانم به فدايت كه پنهانى ولى از ما خالى نيستى و دورى هستى كه از ما جدا نيستى 000 . در اي_ن دو ج_م_ل_ه م_ه_دى (ع_ج ) را در م_يان خود و نزديك به خود معرفى مى كنيم و اين خود م_ى رس_ان_د ك_ه غ_يبت او به اين معنى نيست كه همچون يك موجود نامريى و در مكان خاصى از چ_ش_مها پنهان باشد , بلكه به صورت ناشناس در اجتماعات رفت و آمد دارد ومحل ثابتى براى او وجود ندارد .

4 - از آن_چ_ه در ب_الا گفتيم روشن شد كه فقرات اين دعا يكى پس از ديگرى عقيده فرقه خرافى كيسانيه را نفى مى كند و با عقيده شيعه اثنى عشرى كاملا منطبق است . ت_نها چيزى كه باقى مى ماند وجود كلمه رضوى در يكى از جمله هاى اين دعاست كه نكته آن با

مراجعه به مدارك و منابع اسلامى روشن مى گردد . ت_وض_ي_ح اي_ن كه : ياقوت حموى بغدادى نويسنده معروف در كتاب معجم البلدان درباره رض_وى چ_ن_ين مى نويسد : رضوى 000 كوهى است در اطراف مدينه و رضوى ( بر وزن رجبى ) م_ن_س_وب ب_ه آن راگ_وي_ن_د , پ_ي_غمبر اكرم صلى اللّه عليه و آله و سلم درباره اين كوه فرمود : رضوى كوهى است كه خدا از آن راضى و خشنود است . سپس بعد از نام بردن از كوههاى مقدس ديگر در ذيل كلام خود مى گويد : عرام بن اصبع سلمى گ_ف_ت_ه است : رضوى كوهى است كه از ينبع يك روز فاصله دارد ودر هفت منزلى مدينه است و يكى از كسانى كه اين كوه را سير كرده به من اطلاع دادكه آب فراوان و درختان بسيار دارد و اين همان كوهى است كه طايفه كيسانيه مى پندارند محمد بن حنفيه در آن اقامت دارد و زنده است . و ام_ا ذى ط_وى كه بعد از كوه رضوى در دعاى ندبه آمده , يكى از كوههاى اطراف مكه است كه در راه تنعيم قرار دارد و يك فرسخ از مكه فاصله دارد و ازآنجا خانه هاى مكه ديده مى شود . در روايتى از امام باقر عليه السلام وارد شده كه : حضرت قائم از طريق ذى طوى وارد سرزمين مكه م_ى شود و نخست با مجاهدانى به تعداد مجاهدان بدر ( نخستين برخورد اساسى اسلام و كفر ) به كنار خانه كعبه مى آيد و پرچم انقلاب و پيروزى رادر آنجا برمى افرازد . از آنچه در بالا گفته شد

, نتيجه مى گيريم كه رضوى از كوههاى مقدس بوده و درروايات پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم آمده است ( مقدس بودن يك سرزمين يا يك كوه يا مثلا حجر الاسود به خ_اطر جبهه هاى تاريخى و حوادث مهمى است كه در طول تاريخ بشر براى آنها گذشته و مربوط به صحنه هاى فداكارى مردان خداست كه به خود ديده است ) . ب_ن_اب_راين كوه رضوى پيش از آنكه در عقايد كيسانيه نقشى پيدا كند در سخنان پيامبروارد شده اس_ت , ب_لكه شايد انتخاب اين كوه از طرف كيسانيه براى عقايد خود به خاطر همان قداست آن بوده تا رنگ قداست به معتقدات باطل خود بدهند . ب_ا اي_ن ح_ال اگر رضوى در دعاى ندبه آمده , آن را بايد به ريشه اصلى كه در گفتارپيامبر است برگردانيم نه به عقيده كيسانيه كه جنبه فرعى دارد . ش_اه_د ديگر اين سخن ذكر كوه ذى طوى كه در نزديكى مكه است مى باشد زيرا ذى طوى به ه_ي_چ وج_ه دخالتى در عقايد كيسانيه ندارد و از همه گذشته كلمه ام غيرهااست - يعنى غير اي_نها - كه در دعاى ندبه آمده و اين خود دليل بر اين است كه حضرت مهدى (عج ) بر خلاف پندار ك_ي_س_ان_يه محل خاصى ندارد و در شهرها و كوهها و نقاطمختلف جهان ممكن است رفت و آمد داشته باشد و همچون جدش پيامبر صلى اللّه عليه وآله و سلم كه گاهى در جبل النور و غار حرا و زم_ان_ى در ك_نار خانه كعبه و زمانى در ميان مردم مكه يا مدينه بود , حضرت مهدى (عج )

نيز در نقاط مختلفى ممكن است به سر برد و گاهى نيز در ميان ما بوده باشد . م_ا ام_ي_دواريم در آينده كسانى كه مى خواهند به اين گونه مسائل خرده گيرى كنندبراى اثبات ح_سن نيت خود قبلا آن را با جمعى از متخصصان و اهل فن كه عمرى درمباحث اسلامى زحمت ك_ش_يده اند در ميان بگذارند , اگر پاسخى دريافت نكردند كاملاآزادند آن را نشر دهند ولى اگر پاسخ آن را شنيدند افكار عمومى را مشوب نسازند .

فرموده است. (رجوع شود به تفسير مجمع البيان، ج 4، ص 409 و 412 و 415 و تفسير تبيان م _ 4، ص 407 _ 409 _ 415 _ 421) يا اگر بعضي وجود داشتند، اين خطابات كه عام است، مثل «يا بني آدم» شامل همة معدومين و موجودين است.

ثالثاً: اين دعا، دعاي ندبه است و در مقام ندبه مجازاً اينگونه خطابات به جا و موافق با ذوق است. گوينده خود را مانند يكي از كساني كه در دورة غيبت زندگي ميكنند و در آتش فراق و هجران ولي عصر ميسوزند و از ستمگران ستم و جفا ميبينند فرض ميكند و اين خطابات را مينمايد، و براي آن دوران و آن روزگار و آن سختيها و امتحانات كه جلو ميآيد ندبه ميكند نه اينكه واقعاً بخواهد جاي امام زمان را پيدا كنند. غرض، اين جملهها همه تعليم ندبه و ابراز علاقه به وليّ عصر و اظهار حالت انتظار است.

به مكاني به نام روحاء رسيديم، حضرت به كوهي كه در آنجا بود نگاه كردند و فرمودند اين كوه رضوي است و در آن هر درخت ميوه داري هست و خوب محل امني است براي خائف حضرت اين جمله را دو مرتبه فرمودند و پس از آن فرمودند براي صاحب اين امر در اين مكان دو غيبت است يكي كوتاه و يكي طولاني.

در مجمع البلدان مي گويد نزديك ينبع كوه رضوي است و آن كوهي است كه داراي وادي ها و رودها و من شنيده ام كه در بين آن آب ها و رودها درختان فراواني است.

2- در كتاب غيبت نعماني آمده است حدثنا احمد بن محمد ... عن اسمعيل بن جابر عن محمد بن علي عن ابي جعفر عليه السلام انه قال يكون لصاحب هذا الامر غيبه في بعض هذه الشعاب و او ما بيده الي ناحيته ذي طوي ... (غيبت نعماني 182)

امام باقر عليه السلام فرمود: براي صاحب اين امر غيبتي است كه در اين دره ها و اشاره فرمودند به ناحيه ذي طوي.

3- همچنين در كتاب غيبت نعماني آمده است: عن علي بن حمزه عن ابي بصير عن ابي جعفر الباقر عليه السلام قال ان القائم يهبط من ثنيه ذي طوي في عده اهل بدر ثلاثماه و ثلاثه عشر رجلا حتي يسند ظهره الي الحجر الاسود و يهز الرايه الغالبه. (غيبت نعماني 84، بحار 52/370) امام باقر(ع) مي فرمايد قائم(عج) فرود مي آيد از ثنيه ذي طوي به همراه عده اي به عدد اهل بدر سيصد و سيزده مرد تا اين كه مي آيد و پشتش را تكيه مي دهد به حجر

الاسود و پرچم پيروزي را به حركت در مي آورد.

بنابراين اجمالا ارتباطي بين رضوي و ذي طوي و غيبت آن حضرت وجود دارد و ممكن است محل زندگي حضرت در برهه اي از زمان در زمان غيبت در رضوي و يا ذي طوي باشد و البته اين منافاتي ندارد با ديگر روايات كه دلالت مي كند بر اين كه حضرت در بين مردم مي آيد و در اجتماعات و در حج شركت مي كند ندارد.

و اما اين كه كيسانيه محل غيبت محمد حنفيه را اين كوه مي دانند خود اين مطلب مي تواند تأييد اين باشد كه ارتباطي بين اين مكان و امام زمان وجود دارد چرا كه به احتمال قوي كيسانيه رواياتي كه دلالت بر غيبت امام زمان در اين مكان داشته را بر محمد بن حنفيه تطبيق كرده اند. يعني اصل مطلب صحيح بوده و از پيامبر يا ديگر معصومين روايتي بوده در مورد غيبت امام زمان در اين مكان و آنها در آن تحريف ايجاد كرده اند.

به حضرت نمي رسد.

رجال، شناخت شخصيت شاگردان آنان است. وهر گاه مشاهده شد كه اشخاصي همچون شيخ مفيد؛ از شخص معيني زياد روايت نقل مي كند وهرگز مذمّتي در حق او ندارد اين به نوبه خود نشانه اين است كه آن شخص مورد وثوق واطمينان است".

هلال شوّال گفته مي شود ما آن را در كتاب "عمل الشعر" در ضمن دعايي كه انشا كرديم آورديم، واين دعا صلاحيت براي تمام ماه ها را دارد...".

{پاورقي . همان، ص 305. پاورقي}

ودر موارد ديگر نيز در مورد ادعيه اي كه خود انشا كرده چنين تعبيراتي آورده است.

{پاورقي . مهج الدعوات، ص 348ù336ù302 ؛ امان الأخطار، ص 17. پاورقي}

4 - ابن مشهدي در "المزار" مي گويد: "من در اين كتاب خود از فنون زيارات، اخباري را جمع كردم كه به واسطه راويان ثقه ومورد اعتماد به سادات متصل شده اند".

{پاورقي . المزار، ص 16. پاورقي}

5 - در صورتي كه جمله "انّه الدعاء لصاحب الامر" را به معناي انشا از امام زمان (ع) بدانيم مي توانيم آن را از توقيعات حضرت به بزوفري بدانيم.

بر اين عمل نيست.

نتيجه: برپايي حكومتي كه در آن اثري از ظلم نباشد ضرورت دارد.

به جاي گذاشته است.

حال با تأمّلي نسبت به آينده بشر وخصومت هايي كه ميان ملّت هاي مختلف پديد آمده وخصوصاً با در نظر گرفتن تسليحات كشتار جمعي كه كشورها براي نابودي يكديگر فراهم آورده اند كه مي تواند ده ها بار كره زمين را به نابودي بكشاند، وبالأخص با طرح برخورد تمدن ها كه از سوي برخي از روشنفكران آمريكايي همچون "ساموئل هانتينگتون" داده شده وامروز، سياست مداران آمريكايي آن را دنبال مي كنند، در مي يابيم كه چه خطر عظيمي جامعه بشري را تهديد مي كند. حال آيا بشر، اميدي به آينده زندگي خود دارد؟ راه حل چيست؟

آيا بشر خود مي تواند با طرح برنامه اي كه ضمانت اجرايي نيز داشته باشد صلاح وسعادت را بر كلّ عالم حكم فرما سازد؟

قطعاً اين چنين نيست ولذا تاكنون نتوانسته است چنين كاري بكند وبعدها نيز به تنهايي نمي تواند چنين كاري را انجام دهد. لذا ضرورت اقتضا مي كند كه مصلحي غيبي از جانب خداوند متعال براي هدايت ونجات بشر ظهور كرده ومردم را از اين بلاها نجات بخشد واو كسي غير از مهدي موعود (ع) نيست.

داده است".

در پايان چنين نتيجه گيري مي كند: "بنابراين اعتقاد به ظهور مهدي بر هر مسلماني واجب است و اين جزء عقايد اهل سنّت و جماعت است و هيچ كس جز افراد نادان و بي خبر يا بدعتگذار آن را انكار نمي كند".[1]

اكنون با توجه به اين روايات به سراغ آياتي كه به ظهور حضرت مهدي(ع) اشاره دارد مي پردازيم:

13 از كتاب «البرهان في علامات مهدي آخر الزمان» عين فتاواي آنها را نقل شده،) همين روش را انتخاب نموده و به صحت اصل ظهور مهدي در آخر الزمان و اينكه عالم را پر از عدل و داد كند و عيسي به آن حضرت اقتدا نمايد و اوصاف ديگر آن حضرت، رسماً فتواي محكم و مستدل و قاطع داده اند حتي شاعر بني اميه حكيم بن عياش كلبي نيز در ردّ نسبتي كه به جناب زيد بن علي بدون رضايت آن جناب داده شده بود (و او را مهدي خوانده بودند) گفته:

«وَلَمْ أَرَ مَهديّاً عَلي الجذع يصلب» (الاصابه، 1/395)

مقصودش اين است كه آن مهدي كه ظهور مي كند مستولي بر ممالك و فاتح كشورها مي گردد و عدل و داد را بسط مي دهد، پس چگونه ممكن است جناب زيد كه مصلوب شد مهدي باشد.

و شيعه ميباشد؟

«شيخ علي ناصب» در كتاب غايه المامول، همه (سَلَفاً و خَلَفاً) بر اين عقيده بوده و هستند.

ص 311)

3 _ محمد شبلنجي دانشمند معروف مصري در كتاب «نور الابصار» مينويسد

«تواترت الاخبار عن النّبي (ص) علي انّ المهدي من اهل بيته و انّه يملاً الارض عدلاً» (نور الابصار/ 157) [اخبار متواتري از پيامبر (ص) آمده كه مهدي از خاندان او است؛ او همة روي زمين را پر از عدل ميكند.]

4 _ شيخ محمّد صبان در كتاب «اسعاف الرّاغبين» چنين ميگويد «اخبار متواتري كه از پيغمبر اكرم (ص) نقل شده گواهي ميدهد كه مهدي (سرانجام) قيام ميكند و او از خاندان پيامبر است و زمين را پر از عدل و داد خواهد كرد.

5 _ «ابن حجر» در كتاب «صواعق المحرقة» از ابوالحسن امري چنين نقل ميكند

اخبار متواتر و فراواني از پيامبر (ص) نقل شده كه سرانجام مهدي ظهور ميكند و او از اهل بيت پيامبر (ص) است... و زمين را پر از عدل و داد خواهد كرد. (صواعق/99.)

6 _ نويسنده كتاب «التّاج» پس از اشاره به كتاب «شوكاني» عالم معروف اهل سنّت كه تمام آن پيرامون تواتر احاديث مربوط به مهدي و خروج دجّال و بازگشت مسيح است و بحث مشروحي در زمينة تواتر احاديث مربوط به مهدي (ع) ميگويد

«هذا يكفي لمن كان عنده ذرّة من الايمان و قليل من انصاف!» (التّاج، ج5، ص 327.) [آنچه گفته شد براي كساني كه يك ذرّه ايمان و يك جو انصاف دارند كافي به نظر ميرسد!]

تراثنا وموازين النقد، ص 187. پاورقي}

پاسخ اجمالي: از آنجا كه تكيه گاه كلام عموم مخالفين احاديث مهدويت، ابن خلدون است، لذا در نقد كلمات آنها به ردّ كلام ابن خلدون به صورت اجمالي بسنده مي كنيم:

1 - ابن خلدون هنگام نقد احاديث مهدويت تنها به برخي از روايات مي پردازد، در حالي كه روايات ديگري وجود دارد كه از صحت سند برخوردار است. لذا دكتر بستوي 46 روايت را با سند صحيح يا حسن در زمينه مهدويت در كتاب خود آورده است.

{پاورقي . المهدي المنتظر في الاحاديث الصحيحة. پاورقي}

2 - او تنها اسامي برخي از صحابه را نقل كرده كه احاديث مهدويت را نقل كرده اند، در حالي كه بيش از اينهاست، ولذا شيخ عبدالمحسن بن حمد العباد اسامي 26 نفر از صحابه را كه ناقل احاديث مهدويتند نقل كرده است.

{پاورقي . عقيدة اهل السنة والأثر في المهدي المنتظر، ص 128. پاورقي}

3 - همو مي گويد: "ابن خلدون شخصي موّرخ است نه رجالي ولذا به تضعيفات او توجهي نمي شود...".

{پاورقي . همان. پاورقي}

4 - اينكه ابن خلدون جرح را مقدم بر تعديل مي داند نزد اهل سنّت عموميت ندارد؛ زيرا عوامل جرح نزد آنان مختلف است. برخي با كوچك ترين جهت راوي را جرح مي كنند؛ لذا متخصصان فن شرط كرده اند كه علت جرح بايد تفسير شود كه به چه جهتي بوده است. از جمله كساني كه اين قاعده را قبول ندارند ابن حجر عسقلاني، قاضي سبكي، خطيب بغدادي، نووي، سخاوي، سيوطي وسندي است.

دكتر عبدالحكيم بستوي مي گويد: "حتي در صورتي كه جرح در راوي به اثبات برسد، هر جرحي روايت را از اعتبار ساقط نمي كند، بلكه برخي از جرح ها است كه شديد بوده ومستلزم

ترك روايت است. وبرخي تا اين حدّ نيست، بلكه راوي متّصف به جرح با غير خود از كساني كه داراي اعتبارند تقويت شده وروايتش قابل احتجاج است".

{پاورقي . المهدي المنتظر في الاحاديث الصحيحة، ص 365ù364. پاورقي}

5 - ابن خلدون احاديث را احصا نكرده ونمي داند كه از حدّ تواتر گذشته است ولذا احتياج به بررسي سندي ندارد.

ص 22ù21. پاورقي}

مسلم بن حجاج قشيري مي گويد: "من تمام احاديث صحيح نزد خود را در اين كتاب "صحيح" نياورده ام، بلكه درصدد آن بوده ام كه تنها احاديثي را ذكر كنم كه اجماعي است".

{پاورقي . همان. پاورقي}

حاكم نيشابوري مي گويد: "بخاري ومسلم حكم به عدم صحت احاديثي كه در دو كتابشان نيامده نكرده اند".

{پاورقي . مستدرك حاكم، ج 1، ص 2. پاورقي}

ابن قيم جوزيه مي گويد: " آيا بخاري گفته است كه هر حديثي را من در كتابم نياورده ام باطل وغير حجت وضعيف است؟ چه بسيار احاديثي كه بخاري به آنها در غير كتاب "الجامع الصحيح" احتجاج نموده ولي در اين كتاب نياورده است. وچه بسيار احاديثي كه در غير اين كتاب تصحيح نموده ولي در اين كتاب نياورده است".

{پاورقي . زاد المعاد. پاورقي}

عبدالمحسن بن حمد العباد مي گويد: "حديث صحيح همان گونه كه در صحيحين موجود است در غير اين دو از كتاب هاي حديثي نيز وجود دارد، مثل: موطأ، صحيح ابن خزيمه، صحيح ابن حبّان، مستدرك حاكم، جامع ترمذي، سنن ابي داوود، سنن نسائي، سنن ابن ماجه، سنن دارقطني، سنن بيهقي وديگر كتب، واين امري در نهايت وضوح وآشكار است".

{پاورقي . الامام المهدي عند اهل السنة، ج 2، ص 445، به نقل از او. پاورقي}

ديگر اينكه چه كسي ادّعا كرده كه بخاري ومسلم توجهي به احاديث مهدويت به طور عموم نداشته اند؟ اين حرف باطل است، زيرا اين دو به برخي از احاديث مربوط به خروج مهدي (ع) اشاره كرده اند. از قبيل:

الف) احاديث خروج دجال

بخاري وخصوصاً مسلم احاديث زيادي را در باب خروج دجال از طرق مختلف نقل كرده اند.

{پاورقي . صحيح بخاري، ج 4، ص 143، كتاب الانبياء، باب ما ذكر عن بني اسرائيل ؛ صحيح

مسلم با شرح نووي، ج 18، ص85ù58. پاورقي}

ابن حجر عسقلاني با نقل كلامي از آبرّي در تواتر احاديث مهدي (ع) قصه دجال را به خروج حضرت مهدي (ع) ربط مي دهد.

{پاورقي . تهذيب التهذيب، ج 9، ص 125. پاورقي}

ب) احاديث نزول عيسي بن مريم

بخاري به سند خود از ابوهريره نقل كرده كه پيامبر (ص) فرمود: "كيف انتم إذا نزل ابن مريم فيكم وامامكم منكم"؛ "شما را چه خواهد شد زماني كه فرزند مريم در ميان شما{پاورقي . صحيح بخاري، ج 4، ص 143. پاورقي}

فرود خواهد آمد در حالي كه امام شما از ميان شماست."

مسلم نيز همين مضمون را نقل كرده است.

{پاورقي . صحيح مسلم، ج 1، ص 94. پاورقي}

مقصود از امام در اين روايات كسي جز مهدي (ع) نخواهد بود، ولذا شارحين صحيح بخاري همگي متفق القول "امام" در اين روايت را حضرت مهدي (ع) معرفي كرده اند.

ج) احاديث بخشش مال

مسلم به سند خود از جابر بن عبداللَّه انصاري نقل كرده كه رسول خدا (ص) فرمود: "يكون في آخر امّتي خليفة يحثي المال حثياً لا يعدّه عدداً"؛ "در پايان امتم خليفه اي خواهد{پاورقي . صحيح مسلم، ج 8، ص 185. پاورقي}

بود كه مال فراوان مي دهد بدون آنكه شماره كند."

با رجوع به روايات ديگر پي خواهيم برد كه مقصود از اين خليفه همان حضرت مهدي (ع) است.

ابن ابي شيبه به سندش از رسول خدا (ص) نقل كرده كه فرمود: "يخرج رجل من أهل بيتي عند انقطاع من الزمان وظهور من الفتن يكون عطاؤه حثياً"؛ "مردي از اهل بيتم بعد از{پاورقي . المصنّف، ابن ابي شيبه، ج 8، ص 678. پاورقي}

وقفه اي از زمان وظهور فتنه ها خروج خواهد كرد كه عطاي او ريزان است."

د)

احاديث خسف بيداء

مسلم در "صحيح" به سند خود از رسول خدا (ص) نقل كرده كه فرمود: "يعوذ عائذ بالبيت فيبعث إليه بعث فإذا كانوا ببيداء من الأرض خسف بهم"؛ "شخصي به خانه پناه مي برد،{پاورقي . صحيح مسلم، ج 8، ص 167. پاورقي}

لشكري به سوي او فرستاده مي شود، آن لشكر به سرزمين بيداء كه مي رسد در آنجا به زمين فرومي رود."

با مراجعه به ساير روايات پي مي بريم كه فرورفتن زمين بيداء از علائم ظهور حضرت مهدي (ع) است.

{پاورقي . مستدرك حاكم، ج 4، ص 520. پاورقي}

اختلاف، قول حق به اثبات رسيده است، ولذا در هيچ مسأله اي ترديد وجود ندارد.

اتفاق دارند، وهرگز به مذهب خاصي اختصاص ندارد، زيرا جميع شيعه اماميه، زيديه، مالكي ها، حنفي ها، شافعي ها، حنبلي ها ووهابيان بر اين مسأله اتفاق نظر دارند كه شخصي از عترت پيامبر اكرم (ص) قيام كرده وزمين را پر از عدل وداد خواهد كرد، آن گونه كه پر از ظلم وجور شده باشد.

جماعتي از علماي اهل سنّت تصريح كرده اند كه اين عقيده مورد اتفاق مسلمين است وحتي برخي از فقهاي اهل سنّت به وجوب قتل منكر آن فتوا داده اند.

احمد امين مصري با آنكه منكر اصل مهدويت است، ولي اين عقيده را از عقايد مسلّم اهل سنّت مي شمارد كه به آن ايمان دارند.

{پاورقي . المهدي و المهدوية، ص 110. پاورقي}

البيّنات، ص 116. پاورقي}

19 - احمد زيني دحلان.{پاورقي . الفتوحات الاسلامية، ص 300ù299. پاورقي}

20 - شيخ منصور علي ناصف.{پاورقي . التاج الجامع للاصول، ج 5، ص 341. پاورقي}

21 - شيخ ناصرالدين الباني.{پاورقي . مجله التمدن الاسلامي، شماره 22، ص 643. پاورقي}

شيخ عبدالوهاب شعراني.{پاورقي . اليواقيت والجواهر، ج 2، ص 561. پاورقي}

23 - ابن حجر هيتمي.{پاورقي . الصواع المحرقة، ص 163 ؛ القول المختصر، ص 26. پاورقي}

24 - متقي هندي.{پاورقي . البرهان في علامات مهدي آخرالزمان. پاورقي}

25 - شيخ مرعي بن يوسف مقدسي حنبلي.{پاورقي . فرائد فوائد الفكر، ص 68-60. پاورقي}

26 - محمّد بن عبدالرسول برزنجي.{پاورقي . الاشاعة لأشراط الساعة، ص 139. پاورقي}

27 - محمّد عبداĘȘǙ™ʠزرقاني.{پاورقي . شرح المواهب اللدنية. پاورقي}

28 - ابوالعلاء عراقي.{پاورقي . شرح احياء الميت في فضائل آل البيت. پاورقي}

29 - شيخ محمّد بن احمد سفاريني حنبلي.{پاورقي . اللوامع. پاورقي}

30 - سيد محمد مرتضي زبيدي.{پاورقي . تاج العروس، ج 2، ص 332. پاورقي}

31 - شيخ محمّد بن علي صبّان.{پاورقي . اسعاف الراغبين، ص 161-145. پاورقي}

32 - محمّد امين سويدي.{پاورقي . سبائك الذهب، ص 78. پاورقي}

33 - شوكاني.{پاورقي . به نقل از قنوجي در الاذاعة، ص 126. پاورقي}

34 - محمّد بن حسن بن مؤمن شبلنجي.{پاورقي . نور الابصاј̠ص 185. پاورقي}

35 - احمد بن زيني دحلǙƮ{پاورقي . الفتوحات الاسلامية، ج 2، ص 290. پاورقي}

36 - ԙǘǘȢالدين احمد بن اسماعيل حلواني شافعي.{پاورقي . القطر الشهدي، ص 68. پاورقي}

37 - ابوالبركات آلوسي حنفي.{پاورقي . علامات الساعه. پاورقي}

38 - محمد بلبسي شافعي.{پاورقي . العطر الوردي، ص 45. پاورقي}

39 - ابوالطيب عظيم آبادي.{پاورقي . نظم المتناثر، ص 225. پاورقي}

40 - مباركفوري.{پاورقي . تحفة الاحوذي، ج 6، ص 393. پاورقي}

41 - شيخ منصور علي ناصف.{پاورقي . التاج الجامع للاصول، ج 5، ص 341. پاورقي}

42 - شيخ خضر حسين مصري.{پاورقي . مجله التمدن الاسلامي. پاورقي}

43 - ابو الاعلي مودودي.{پاورقي . البينات، ص 116. پاورقي}

44 - ناصرالدين الباني.{پاورقي . مجله التمدن الاسلامي. پاورقي}

45 -

شيخ عبدالمحسن بن حمد العباد.{پاورقي . عقيدة اهل السنة والاثر في المهدي المنتظر. پاورقي}

46 - شيخ حمود بن عبداللَّه تويجري.{پاورقي . الاحتجاج بالاثر علي من انكر المهدي، ص 70. پاورقي}

47 - شيخ عبدالعزيز بن عبداللَّه بن باز.{پاورقي . الامام المهدي عند اهل السنة، ج 2، ص 432، به نقل از او. پاورقي}

اهل جدل باشد، يا دقت در سندهاي آنها نكرده باشد وبر كلام بزرگان اهل علم واقف نباشد...".

{پاورقي . عقيدة اهل السنة والأثر في المهدي المنتظر، مجله جامعة اسلامية، شماره 3. پاورقي}

شيخ عبدالعزيز بن عبداللَّه بن باز مي گويد: "پس امر مهدي (ع) معلوم واحاديث در آن مستفيض بلكه متواتر وتقويت كننده يكديگرند، وجماعتي از اهل علم ادعاي تواتر آنها را نموده اند...".

{پاورقي . همان. پاورقي}

در حدّ تواتر نباشد.

حمود بن عبداللَّه تويجري مي گويد: "هر چه به طريق صحيح از پيامبر اكرم (ص) به آن خبر داده شده، ايمان به آن بر هر مسلماني واجب است، زيرا در راستاي اعتراف وشهادت به رسالت اوست...". آن گاه تويجري از احمد بن حنبل وموفق ابومحمّد مقدسي نيز همين ادعا را نقل مي كند.

{پاورقي . اتحاف الجماعة، ج 1، ص 6. پاورقي}

او در جاي ديگر مي گويد: "در ايمان به خبرهاي غيبي تواتر شرط نيست... بلكه هر خبر غيبي كه به سند صحيح از رسول خدا (ص) ثابت شده ايمان به آن واجب است، خواه آن خبر متواتر باشد يا واحد، واين قول اهل سنّت وجماعت است...". آن گاه براي مدعاي خود به آيه نبأ تمسك كرده است.

{پاورقي . همان، ص 7. پاورقي}

دكتر محمد احمد اسماعيل مقدّم مي گويد: "هر حديثي كه به طور صحيح از رسول خدا (ص) رسيده ايمان به آن بر هر مسلماني واجب است، واين از لوازم شهادت به نبوت ورسالت پيامبر اسلام است...".

{پاورقي . المهدي و فقه اشراط الساعة، ص 24ù23. پاورقي}

نيست، و قبل از قيامت به دنيا مي آيد.

2- جمعي ديگر دراين مسأله با شيعه هم عقيده اند. (2)

اختلاف ديگري در مورد امام زمان( ، اينست كه از نظر شيعه و عده اي از علماي اهل سنت، آن حضرت از فرزندان امام حسين( است؛ ولي عده اي ديگر از علماي اهل سنت، او را از فرزندان امام حسن( دانسته اند.

اما شيعيان در خصوص وجود امام زمان( دلايلي دارند، كه از جمله آنها شواهد تاريخي بر صحت اين مطلب است. گزارشهايي كه ولادت آن حضرت و ايام كودكي او را نقل كرده، و از كساني ياد كرده اند كه در منزل امام حسن عسگري(،فرزندش مهدي( را ملاقات نموده اند، در كتابهاي شيعه امري مسلم و بديهي است. و بعضي علماي اهل سنت چون ابن صباغ مالكي، خواجه محمد پارسا، ابن حجر ميثمي شافعي، و حافظ سليمان حنفي، اين مسأله را تأييد كرده اند. حافظ سليمان

حنفي مي گويد : "خبر معلوم نزد محققان و موثقان اينست كه ولادت قائم( در شب پانزدهم ماه شعبان سال 255، در شهر سامرا واقع شده است."

دليل ديگري كه بر وجود امام زمان اقامه شده است، دليل عقلي است. وآن اينست كه آفرينش بدون وجود انسان كامل، تفسير صحيح و خرد پسندي ندارد، و به منزله كالبد بدون روح است. علاوه بر آن تا وقتي كه تكليف هست، و مكلّفاني هستند كه از خطا و اشتباه مصون نيستند، بايد امام و پيشوايي معصوم وجود داشته باشد. (3)

منابع و مآخذ :

1. عقايد استدلالي2، علي رباني گلپايگاني، ص149

2. در اين باره به كتاب نجم الثاقب، باب چهارم، رجوع شود.

عقايد استدلالي2، علي رباني گلپايگاني، ص153_151

ارتباط آنان با سازمان وكالت تا حدودي شك و ترديد در بين آنان باقي مانده يا اين كه مسايل ديگر در رويكرد آنان مؤثر بوده اند. مضافاً بر اين كه در خيلي از مسايل تاريخي مورخان و انديشمندان با هم اختلاف نظر دارند. در اين جا به ديدگاه چند تن از عالمان اهل سنت اشاره مي شود كه تصريح كرده اند حضرت حجّت متولد شده است:

1_ شمس الدين ابن خلكان مي نويسد: "ابوالقاسم محمد بن الحسن العسكري بن عليّ الهادي بن محمد الجواد، دوازدهمين امام شيعه است. لقب معروف او حجّت است. شيعيان همو را، "منتظر" و "قائم" و "مهدي" مي دانند.(2)

2_ شيخ سليمان قندوزي مي نويسد: "خبر معلوم و مسلّم، در نزد موثّقان، اين است كه ولادت قائم(ع)، در نيمة شعبان واقع شده است، به سال 255، در شهر سامرا".(3)

3_ شيخ عبدالوهاب شعراني مي نويسد: "مهدي(عج) از اولاد امام حسن عسكري است. در شب نيمة شعبان سال 255 متولد شده و زنده است تا اين كه با عيسي بن مريم ملاقات كند".(4)

2. احتمال دوم آن است كه انديشمندان شيعه و سني در تاريخ تولد امام زمان(ع) اختلاف دارند. اگر مقوصد آن باشد بايد گفت: اختلاف دانشمندان اهل سنت و شيعيان در خصوص تاريخ تولد و تاريخ وفات بزرگان دين اختصاص به امام زمان(ع) ندارد. آنان در خيلي از مسايل ديگر نيز اختلاف دارند، مثلاً دانشمندان اهل سنت عقيده دارند كه پيامبر(ص) در 12 ربيع الاوّل عام الفيل متولد شده و حال آن كه مورخان شيعه بر اين باورند كه حضرت در 17 ربيع الاول چشم به جهان گشوده است. اين گونه اختلافات بان جهت

بوده كه در آن زمان، وسايل و ابزار علمي _ مانند امروز وجود نداشته است كه تاريخ شفاف ظبط گردد، افزون بر اين كه گذشت زمان در ابهام سازي برخي از مسايل تاريخي نقش دارد.

اختلاف در تاريخ ولادت امام زمان(ع) از اين قاعده جدا نبوده و در تاريخ تولد او نيز ناهمگوني جزئي وجود دارد كه اين گونه تفاوت قابل قبول است.

در پايان بيان مي داريم كه اگر مراد شما جز اين است و يا پاسخ سؤال را كافي نيافتيد، براي ما بنويسيد تا پاسخ ديگر دريافت نماييد.

پي نوشت ها:

1. محمد رضا حكيمي، خورشيد مغرب 18؛ محمد كاظم قزويني، الامام المهدي، ص 11 _ 8.

2. وفبات الاعيان، ج 3، ص 316.

3. اليواقيت و الجواهر، ص 145.

4. ينابيع الموده، ص 452، به نقل از خورشيد مغرب، ص 20.

و مأمورين سختگير باشد كه بر مردم ستم نكنند.

16 _ عيسي بن مريم(ع) فرود آيد و در نماز به مهدي(ع) اقتدا كند.

17 _ پيش از ظهور آن حضرت حوادث بزرگ و فتن عظيم و جنگهاي عالمگير اتفاق افتد كه دو ثلث مردم تلف شوند.

18 _ پيش از ظهور آن حضرت معاصي رايج شود، فروش خمر و قمار علني شود، عفت و پاكدامني در زنها كم شود، اسباب لهو و طرب و غنا ظاهر شود، ربا جزء معاملات رايج گردد (مؤسسات ربوي آشكار شود). زنها برهنه و نيم برهنه از خانهها بيرون آيند و در امور و مشاغل مردها وارد شوند و مردها از آنها اطاعت كنند، احكام خدا و حدود، معطل ماند و اجرا نشود، امر به معروف و نهي از منكر ترك شود بلكه امر به منكر و نهي از معروف رايج گردد تا حدي كه مردم منكر را معروف و معروف را منكر بدانند. زنها فاسد و جوانان بدكار شوند، كارها به نا اهلان سپرده شود و چيزهاي ديگر از اين قبيل كه شرحش فعلاً ميسور نيست.

الله (ص):

«لولم يبقَ من الدنيا الّا يوم، لطوّل الله ذلك اليوم، حتي يلي المهدي». (كتاب الفتن ص 90، ب 2، ح 5)

ترمذي به طريق صحيح از ابو هريره، نقل كرده است كه گفت: رسول الله (ص) فرمود:

«اگر از عمر دنيا جز يك روز باقي نماند، خداوند آن روز را آنقدر طولاني مي كند كه مهدي (ع) در پي آيد».

5_ أخرج الطبراني في الاوسط من طريق عمر و بن علي، عن عليّ بن أبي طالب انه قال للنبيِّ(ص):

«أمنّا المهدي أم من غيرنا يا رسول الله؟»، قال« بل منّا، بنا يختم الله كما بنا فتح، و بنا يستنقذون من الشرك، و بنا يؤلِّف الله بين قلوبهم بعد عداوة الشرك». (كتاب الفتن ص 91، ب 2، ح 7)

طبراني در«الأوسط» از طريق عمرو بن علي، روايتي را از علي بن ابيطالب(ع) نقل كرده كه از پيامبر(ص) سؤال كرد: «مهدي از بين ماست يا از بين ديگران يا رسول الله؟ در جواب فرمود:

«بلكه ازماست، خداوند همچنانكه به ما آغاز فرمود، به ما هم ختم خواهد كرد، به وسيلة ماست كه مردم از شرك نجات مي يابند، به وسيلة ماست كه خداوند بين دلهاي مردم، الفت و پيوند ايجاد ميكند، بعد از آنكه به دشمني حاصله از شرك، بينشان جداي افتاده باشد».

6_ أخرج نعيم بن حماد، و أبو نعيم من طريق مكحول عن علي، قال:

«قلت: يا رسول الله أمنّا آل محمد المهدي، أم من غيرنا؟» فقال: « لا بل منّا، يختم الله به الدين كما فتح بنا ينقذون من الفتنة كما انقذوا من الشرك، و بنا يؤلَّف الله بين قلوبهم، و بنا يصبحون بعد عداوة الفتنة اخواناً كما أصبحو بعد عداوة الشرك اخواناً

في دينهم» (كتاب الفتن ص 91، ب 2، ح 8)

نعيم بن حمّاد و ابو نعيم از طريق«مكحول» از عليّ بن ابيطالب(ع) روايت كرده اند، كه فرمود:

«گفتم: اي رسول خدا، آيا مهدي(ع) از بين ما آل محمد(ص) است يا از بين غير ما؟» فرمود: «نه بلكه از بين ماست، خداوند دين را همچنانكه گشود، به وجود او ختم خواهد كرد، مردم به وسيلة ما از فتنه نجات مي يابند؛ چنانكه از شرك نجات يافتند و به وسيلة ماست كه خداوند بين دلهاي مردم، الفت و پيوند ايجاد مي كند و به وسيلة ماست كه مردم بعد از دشمني برخاسته از فتنه، با يكديگر برادر شدند.»

7_ أخرج الحارث بن أبي اُسامة و أبو نعيم، عن أبي سعيد، قال: قال رسول الله(ص):

«لتملأنّ الارض ظلماً و عدواناً، ثمّ ليخرجنّ رجل من اهل بيتي حتّي يملأها قسطاً و عدلاً كما ملئت عدوانا و ظلماً». (كتاب الفتن ص 91 و 92، ب 2، ح 10)

حارث بن أبي اسامه و ابونعيم ، از ابو سعيد نقل كرده اند كه گفت: رسول خدا(ص) فرمود:

«زمين پر از ستم و دشمني مي شود و به درستي، مردي از اهل بيت من قيام خواهد كرد تا زمين را از عدل و داد پركند، چنانكه پر از دشمني و ستم شده باشد».

8_ أخرج الطبراني في الكبير و أبونعيم عن ابن مسعود: قال: قال رسول الله(ص):

«يخرج رجل من اهل بيتي، يواطي اسمه اسمي و خلقه خلقي، يملأها قسطاً و عدلاً كما ملئت ظلماً و جوراً». (كتاب الفتن ص 92، ب 2، ح 11)

طبراني در كتاب «الكبير» و ابونعيم، از ابن مسعود، نقل كرده اند كه گفت: رسول الله(ص) فرمود:

«مردي از اهل بيت من قيام

خواهد كرد، اسمش همانند اسم من و اخلاقش همانند اخلاق من است، او زمين را پر از عدل و داد كند، چنانكه پر از ظلم و جور شده باشد».

6/201 ح 3483)

[اين دين همواره بر سر پا است تا دوازده نفر از قريش، پس وقتي آنها مردند زمين به اهلش مضطرب مي شود.]

5_ ديلمي در فردوس الاخبار از ابو سعيد خدري روايت كرده كه پيامبر اعظم(ص) نماز اولي را با ما بجا آورد سپس به طرف ما برگشت و فرمود: اي گروه اصحابم به درستي كه مثل اهل بيت من در بين شما مثل كشتي نوح و باب حطه بني اسرائيل است، پس متمسك شويد به اهل بيت من بعد ازمن كه پيشوايان راشدين از ذرية من هستند پس به درستي كه شما هرگز گمراه نشويد.

«فقيل: يارَسُولَ اللهِ كَمِ الْاَئِمَّةُ بَعْدَكَ؟ قال اِثْنا عَشَرَ مِنْ أَهْلِ بَيْتي (أَوْ قال) مِنْ عِتْرَتي» (عبقات الانوار 2، 12/246)

[پرسيد شد: يا رسول الله امامان بعد ازشما چند نفرند؟ فرمود: دوازده تن اهلبيت من يا فرمود: از عترت من مي باشند]

6_ فاضل قندوزي از ابولفضيل عامر بن واثله از علي(ع) از پيغمبر(ص) روايت كرده كه فرمود: يا علي تو وصي مني، جنگ تو، جنگ من و سازش تو، سازش من است، و تو امام و پدر امام و پدر يازده امامي كه پاك و معصومند و از ايشان است مهدي كه زمين را از قسط و داد پر كند. (ينابيع الموده/5)

7_ و نيز قندوزي روايت كرده كه پيغمبر(ص) فرمود: امامان بعد از من دوازده نفرند اول ايشان يا علي توئي و آخر ايشان قائم است كه خدا به دستش مشارق و مغارب زمين رامي گشايد. (ينابيع الموده/493)

8_ حموئي در «فرائد السمطين» و سيد علي همداني در«مودة القربي» از ابن عباس روايت كرده اند كه رسول خدا(ص) فرمود:

«أَنَا سَيدُّ النَّبِيّينّ، و عَلِيَّ بْنِ أَبي

طالِبٍ سَيّدُ الْوَصِيّينَ وَ أَنَّ أَوْصِيائي اِثْناعَشَرَ أَوَّلُهُمْ عَلِيُّ بْنُ أَبي طالِبٍ، وَ آخِرُهُمْ اَلْقائِم» (ينابيع الموده،ص258، 445 و كشف الاستار، ص74.)

[من سيد پيامبرانم و علي سيد اوصياء است و اوصياي من دوازده نفرند كه اول آنها علي و آخرين ايشان قائم است.]

9_ در روضة الاحاب و فرائد المسطين از ابن عباس روايت شده كه پيغمبر(ص) فرمود: جانشينان و اوصياء من و حجتهاي خدا بر خلق بعد از من دوازده نفرند كه اول ايشان برادر من است و آخر ايشان فرزند من است.

پرسيده شد: يا رسول الله برادرت كيست؟

فرمود: علي بن ابيطالب.

پرسيده شد: فرزندت كيست؟

فرمود: مهدي است كه زمين را از قسط و عدل پركند همچنانكه پر از ظلم و جور شده باشد. سوگند به آن كس كه مرا به حق بشارت دهنده مبعوث كرد، اگر باقي نماند از دنيا مگر يك روز، خدا آن روز را طولاني گرداند تا فرزندم مهدي در آن بيرون آيد، پس عيسي بن مريم نزول ندو پشت سر او نماز بخواند و زمين به نورش روشن شود و سلطنتش به مشرق و مغرب برسد. (ينابيع الموده، ص447. عبقات، ص237، ج2، ج12)

10_ خوارزمي در «مقتل الحسين» و «مناقب» و همداني در «مودة القربي» از سلمان روايت كرده اند كه گفت: وارد شدم بر پيغمبر(ص) در حالي كه حسين بر زانوي او بود چشمهايش را مي بوسيد و دهانش را مي بوسيد و مي فرمود: تو آقا، پسر آقايي. تو امام پسر امام، برادر امام، پدر اماماني، تو حجت خدا پسر حجت خدايي و پدر نه حجتي كه از صلب تو هستند و نهمين ايشان قائم آنها است. (مقتل الحسين، 1/94، و ينابيع الموده، ص258و 492.)

و

مفصلتر از اخباري كه نقل شد رواياتي است كه در آنها اسامي مبارك دوازده امام از حضرت علي(ع) تا حضرت حجة ابن حسن العسكري، امام دوازدهم، مهدي منتظر(عج) نام برده شده اند كه شارح رواياتي مي باشند كه در آنها فقط عدد ائمه ذكر شده است.

اين اخبار از طرق شيعه بسيار و متواتر است، و از طرق اهل سنت نيز روايت شده است و اعتبار آنها ب روش اهل سنت با همان روايات مشتمل بر عدد ائمه كه در كتاب صحاح تخريج شده تأييد و تضمين مي شود.

اين احاديث و رواياتي كه نقل كرديم اگر به نام هاي شريف دوازده امام هم تصريح نداشت و فقط به همان عدد دوازده امام اكتفا شده بود جز بر ائمه اثني عشر(ع) و مذهب شيعه، بر هيچ يك از مذاهب و پيشوايان آنها انطباق ندارد، زيرا فقط شيعة اماميه است كه قائل به امامت ائمة اثني عشر است و اين روايات در قوت و اعتبار و تواتر به پايه اي است كه احدي از اهل سنت در صحت آنها ترديد نكرده است هر چند در تفسير و توجيه آن بي جهت دست و پا كرده و خود را به زحمت انداخته اند، ولي نتوانسته اند هيچ گونه توجيه قابل قبولي براي اين احاديث بنمايند، اين احاديث مستقيماً اعلام صحت مذهب شيعه است و با اخبار و رواياتي كه نام هاي شريف امامان را دارد، مؤيد و معاضد يكديگرند.

بود، در اين بيانيه آمده است كه

«ابن تيميه» مؤسس مذهب وهابيان احاديث مربوط به مهدي (ع) را نيز پذيرفته است سپس به رساله اي كه پنج تن از علماي معروف حجاز در اين زمينه تهيه كرده اند مي پردازد

در قسمتي از اين رساله مي خوانيم

«به هنگام ظهور فساد در جهان و نشر كفر و ظلم ، خداوند جهان را به وسيلة «مهدي» پر از عدل و داد مي كند، آنگونه كه از ظلم و ستم پر شده است، او آخرين خليفة راشدين دوازدهگانه است كه پيامبر طبق كتب صحاح از آن خبر داده است....»

، اقني الاتف ، يملا الارض قسطا"و عدلاً كما مليت جورا" و ظلما" يملك سبع سنين ) ) ، ( همان ، حديث 3736 ).

3- سومين روايت در سنن ابن ماجه باب فتن حديث شماره 4029 مي باشدكه به جهت عدم ذكر نسبت نيازي به نقل متن آن نيست .

براي آگاهي بيشتردرباره شبهات مرتبط به امام زمان ( عج ) ر.ك : ( ( يكصد پرسش و پاسخ پيرامون امام زمان ( عج ) ، عليرضا رجالي تهراني ) ). ;

الاعدال، ج 4، ص 481، رقم 9909.

3 - دار احياء الكتب العربية، سنن ابن ماجه، ج 2، ص 1367.

4 - دار احياء الكتب العربية، سنن ابن ماجه، ج 2، ص 1368.

در اديان بزرگ الهي به طور قطع و مسلم وجود دارد وعده آمدن مصلح كل جهاني است. البته جزئيات آن در كتب مقدس متفاوت است و تحريفاتي كه در آنها انجام گرفته مشكلاتي را در تعيين دقيق مشخصات آن ايجاد كرده است. ولي در عين حال اصل انتظار مصلح وپديد آمدن حكومت حق و عدل واحد جهاني در اديان بزرگ الهي وجود دارد. در متون اهل تسنن به آن حضرت اعتقاد دارند. البته برخي معتقدند كه آن حضرت هنوز به دنيا نيامده اند. شايد علت آن همان مخفي داشتن ولادت آن حضرت از غير خواص شيعه به خاطر ترس حكام جوربوده است.

براي نمونه نگا: انتظار مسيحا در آيين يهود، كرينستون، ترجمه: حسين توفيقي، مركز مطالعات اديان و مذاهب قم.

سنت نيز ولادت آن حضرت و شرح تفصيلات آن را در كتب ذكر نموده و بعضي به امامت و مهدويت آن سرور اقرار و اشعار بلند به زبان عربي و فارسي در مدح او سروده اند و حتي مدعي شرفيابي به حضور اقدس و استماع حديث از حضرتش شده اند و بعد از اين عبارت ايشان 77 تن از مشاهير علماء اهل سنت را كه تصريح به اين مطلب كرده اند نام مي برد (نويد امن و امان، ص 238).

و در كتابي كه علماء اهل تسنن اختصاصا درباره حضرت مهدي(عج) نوشته اند كه استاد حكيمي به نوزده اثر از بهترين اين آثار اشاره دارد آشكارا تصريح به ولادت حضرت شده كه به چند مورد اشاره مي كنيم:

ابن حجر هيثمي شافعي مي گويد: ابوالقاسم محمد الحجه عمر او پس از درگذشت پدرش پنج سال بود خداوند در همين عمر به او حكمت رباني عطا كرد (المهدي الموعود، ج 1، ص 200).

صدرالدين قونوي مي گويد: پس از مرگ من آنچه از كتاب هايم كه درباره طب و حكمت است و همچنين كتاب هاي فلسفه و فلاسفه همه را بفروشيد و پول آن را به فقراء صدقه بدهيد ... و در شب اول مرگ من هفتاد هزار بار كلمه توحيد را بخوانيد و سلام مرا به مهدي برسانيد (الامام الثاني عشر، ص 78).

و صدها عبارت ديگر مانند اين عبارات در كتب اهل سنت مي توان پيدا كرد كه براي رعايت اختصار صرفنظر مي كنيم و اگر مائل باشيد در اين رابطه شناخت كامل و همه جانبه اي داشته باشيد بسيار مناسب است به پنج اثر كه توسط علماء

بزرگ شيعه با استفاده از كتب و مدارك اهل سنت نوشته شده، مراجعه بفرماييد:

1. كتاب المهدي، آيت الله سيد صدرالدين صدر

2. منتخب الاثر، آيت الله لطف الله صافي گلپايگاني

3. المهدي الموعود المنتظر، نجم الدين جعفر العسكري

4. الامام الثاني عشر، سيد محمد سعيد موسوي هندي

5. المنتظر علي ضوء حقائق العامه، محمد حسين الاديب عراقي

اما درباره اين كه آنها حضرت را امام مي دانند يا خير بايد گفت اين مسأله اختصاص به حضرت حجت ندارد و اين مسأله در رابطه با همه ائمه(ع) مطرح است و آنها مسأله امامت را قبول دارند و تصريح به امامت ائمه 12 گانه هم دارند و در اين زمينه روايات زيادي در كتب آنها به امامت ائمه 12 گانه ذكر شده حتي حميدي يكي از علماء اهل تسنن اين حديث را از پيامبر اكرم(ص) نقل كرده كه : «من مات و لم يعرف امام زمانه مات ميته الجاهليه؛ هر كس از دنيا برود و امام عصر خود را نشناسد با مرگ جاهليت از دنيا رفته» (كشف الاستار، ص 78).

فخر رازي عالم بزرگ و متعصب اهل سنت مي گويد پيامبر فرمود «من مات و لم يعرف امام زمانه فليمت ان شاء يهوديا و انشاء نصرانيا» (المسائل الخمسون، ص 384).

لكن نگرش و تصريح كه آنها از امامت دارند با شيعه متفاوت است آنها امامت را از فروع دين دانسته و يك مقام ظاهري در حد رياست حكومت كه تبعا مي تواند از سوي مردم برگزيده شود و نياز به تعيين از جانب خداوند و عصمت و مصونيت از خطا و گناه در آن لازم نيست مي دانند، لذا يكي از علماء اهل تسنن

امامت را اينگونه معنا مي كند: «الامامه رئاسه عامه في امور الدين والدنيا خلافه عن النبي؛ امامت رياست و سرپرستي عمومي در امور دين و دنيا به عنوان جانشيني از پيامبر است» (شرح تجريد فاضل قوشجي، ص 472).

و ابن خلدون در مقدمه معروفش همين معنا را دنبال كرده (مقدمه ابن خلدون، ص 191).

اما به عقيده شيعه امامت چيزي فراتر از رياست و حكومت بر مردم است و تمام وظائف و خصايص انبياء (به جز دريافت وحي) براي امامان ثابت است و به همين دليل شرط عصمت در امام نيز لازم است و چون بجز خداوند متعال كسي از عصمت مطلق خبر ندارد انتصاب و تعينش بايد از جانب خداوندباشد و جزء اصول دين محسوب مي شود.

علامه طباطبايي در اين زمينه مي فرمايد: شيعه از راه بحث و كنجكاوي ... به اين نتيجه مي رسد كه از ناحيه پيامبر اكرم نص كافي در خصوص تعيين امام و جانشين پيغمبر رسيده است آيات و اخبار متواتر قطعي مانند آيه ولايت و حديث غدير و حديث سفينه و حديث ثقلين و حديث حق و حديث منزلت و حديث دعوت عشيره اقربين و غير اينها به اين معني دلالت دارند ولي نظر به پاره اي دواعي تأويل شده و سرپوش روي آنها گذاشته شده (شيعه در اسلام، ص 112).

و جناب دكتر سيد عبدالرضا حجازي در كتاب اصول عقايد اسلامي پنجاه و پنج دليل بر حقانيت ادعاء شيعه در اين زمينه بيان مي كند (اصول عقايد اسلامي، ص 502 تا 527).

و مهمتر از آن عالم بزرگ علامه اميني در كتاب گرانسنگ 11 جلدي الغدير با استناد به منابع خود اهل

سنت دعاوي شيعه را در اين زمينه به نحو كامل اثبات نموده كه اين مسأله دامنه اي وسيع دارد كه فقط بذكر اين نكته بسنده مي كنم كه به گفته خود فخر رازي كه از پيامبر اكرم(ص) نقل كرده امامتي كه عدم شناخت آن موجب مي شود انسان به مرگ جاهليت يا نصرانيت يا يهوديت از دنيا برود يقينا مقامي والاتر از يك خلافت ظاهري و حكومت است كه حتي معاويه ها و حجاج ابن يوسف ثقفي ها به آن رسيدند. ولي با اين حال اين سخن بدين معنا نيست كه اماميه غالبشان خود را در مسأله امامت كافر بدانند بلكه آنها تمام فرق مسلمين را مسلمان مي شمارند و همچون يك برادر اسلامي به آنها نگاه مي كنند هر چند عقيده آنها را در مسأله امامت نمي پذيرند و مناسب است شما برادر عزيز جهت تكميل تحقيقات در اين زمينه به آثار پرباري كه در اين زمينه نوشته شده كه به بعضي از آنها اشاره مي كنم مراجعه فرماييد:

1. سلسله مباحث امامت و مهدويت، آيت الله صافي

2. امامت ، آيت الله اميني

3. اصول عقايد اسلامي، دكتر سيد عبدالرضا حجازي

4. خلافت و ولايت از نظر قرآن و سنت نشريه حسينيه ارشاد

5. امامت و رهبري، محمد حسين مختاري مازندراني