کتاب مزبور را در یک مجلّد با تصحیحی نسبه دقیق و پاورقیهائی نافع و سودمند منتشر کردم، اتقان تألیف و مرغوبیّت مطالب آن و نیز زیبائی و مزایای دیگر چاپش موجب شد که مورد علاقه و مطالعه جمعی از فضلا و دانشمندان قرار گیرد و توجّه بیشتری بدان مبذول گشت و از این رو کتاب ترویج شد و علاقمندان بسیاری پیدا کرد و پاره ای از کسانی که با زبان عربی چندان آشنا نبودند مکرّر از این حقیر درخواست ترجمه آن را به زبان پارسی نمودند و اینجانب چون به تصحیح و تعلیق کتاب «من لا یحصره الفقیه» تألیف دیگر همین مؤلّف بزرگ مشغول بودم مجالی برایم نبود لذا به وعده و انتظار میگذرانیدم تا اینکه بحمد اللَّه کتاب مزبور (فقیه) بپایان رسید و از طبع آن فراغت یافتم و فرصتی دست داد بیدرنگ به ترجمه این کتاب پرداختم و طولی نکشید که مبادرت به طبع آن شد و اکنون در اختیار خواننده عزیز قرار گرفته است.

آنچه از تذکّر آن ناگزیرم اینست که اوّلا در ترجمه روش ساده و بی پیرایه

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 3

پیشینیان را اتّخاذ کردم چون به صواب نزدیکتر و از نظر علمی پسندیده تر بود زیرا قدما در عین اینکه قداست کلام امام علیه السّلام را حفظ میکردند کاملا رعایت باز گرداندن مفاهیم جمله های عربی را به پارسی مینمودند و همان مفهوم که جمله عربی داشت عینا جمله فارسی نیز دارا بود، و دیگر اینکه از ذکر تمام سند چون ملال آور بود خودداری کردم، لیکن سخن را بقسمی آوردم تا آنجا که سند معتبر است از آنجا که سند

معتبر نیست تا حدّی متمایز باشد، مثلا در هر کجا گفته ام «از فلان کس روایت شده است» یا «روایت کرده اند» نشانه آنست که سند چندان معتبر نبوده. و آنجا که گفته ام «فلان کس گوید: امام علیه السّلام چنین فرمود» علامت آنست که سند قابل اعتماد بوده، و در پاره ای از موارد باعتبار سند تصریح کردم، چنان که بمرفوع بودن یا مرسل بودن و یا موقوف بودنش تصریح نمودم و معنی هر کدام از این اصطلاحات را در یکی دو جا در پاورقیها تذکّر داده ام، و هر کجا که راویان سند از اهل سنّت بودند و بالأخص آنجا که راوی که خود از امام علیه السّلام نقل میکند سنّی بود چنین آوردم که فلان کس از امام چنین روایت کرده است نه اینکه فلان گوید امام چنین فرمود، و نیز قرینه دیگرش اینکه راوی سند را از امام تجاوز داده و برسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله و سلّم رسانیده است مثلا سکونی یا طلحه بن زید یا غیاث ابن ابراهیم آنچه نقل کرده اند این طور است «جعفر بن محمّد یا محمّد بن علی علیهما السّلام از پدرانش از رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم چنین روایت کرده» و این خود قرینه سنّی بودن راوی است اگر چه توثیق شده باشد، گاهی راوی شیعه است لکن دوازده امامی نیست، در این گونه موارد هم سند را طوری نقل کرده ام که بقرینه معلوم باشد راوی غیر امامی است.

هر چند که اعتبار سند و عدم آن در این گونه کتب که موضوعش اخلاق و آداب است چندان مؤثّر نیست، و همین قدر که انسان

علم بمجعول بودن «یعنی ساختگی بودن» حدیثی نداشته باشد عمل به آن جایز است و اگر از هر راه وثوق به صدور خبری از امام علیه السّلام پیدا کند برای او حجّت خواهد بود، و بالاخره صحّت و سقم سند در امثال این گونه موضوعات چندان مدخلیّت نخواهد داشت، با این حال

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 4

هر کجا که احتمال جعل و وضع و ساختگی بودن حدیثی میرفته تمام سند را نقل کرده ام و بحال روات آن تا حدّ ممکن پرداخته و در باره هر یک نقل اقوال علماء رجال را نموده ام تا خواننده محترم را نیازی به مراجعه به اصل عربی که تمام سند در آن ذکر شده نباشد.

و امّا در ترجمه متن کاملا رعایت سادگی و بی تکلّفی در الفاظ شده است تا فهمش همگانی باشد، و در هر کجا احتمال میدادم که ممکن است ترجمه مورد خدشه واقع شود عین عبارت عربی را آوردم چنان که هر جمله ای که احتمال چند معنی داشت، و حقیر یک یا دو معنا را اختیار کردم لفظ عربی آن را نیز ذکر کردم تا کاملا روشن باشد، و در هر کجا نیازی به بیان و توضیح بود در میان () یا در پاورقی، یا در متن پس از ترجمه تمام خبر بعنوان شرح به مقدار لازم توضیح دادم تا اجمال و تعقیدی باقی نماند و تنها به ترجمه متن حدیث اکتفا نکردم، و نیز هر حدیثی که فقهاء عظام بمضمون آن حدیث فتوی داده اند اشاره نمودم تا هر غیر مجتهدی که بخواهد بموجب آن رفتار کند بدون شبهه عمل کند و از روی

بینش و بصیرت باشد.

و نیز برای تنوّع و فائده بیشتر، در پاره ای از موارد شرح حالی از راوی حدیث بطور اختصار در پاورقی ذکر کردم تا تفنّنی در کلام شده باشد و خواننده را ملال نگیرد و مطالعه کتاب را بزودی رها نکند و در عین حال نتیجه ای نیز از جهت شناخت راوی و موقعیّتش از نظر نقل روایت برده باشد.

و برای اینکه خوانندگان عزیز به اهمیّت کتاب از نظر موضوع و محتوی آشنا باشند و تا حدودی ارزش تعلیمی آن را در هر دو بخش بدانند، مقدّمه ای که در باره ارزیابی و اهمیّت موضوع کتاب در نسخه عربی همین کتاب بقلم حقیر درج شده بود ترجمه فارسی آن را با اندکی تصرّف در اینجا به عنوان مقدّمه مترجم آوردم و امید است از نظر تحلیلی مطلب را خوب بررسی کرده و تحقیقی شایسته و نسبتا مفید آورده باشم.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 5

و هماهنگی با نظام آفرینش امر فرمود و به نیکی و نیکوکاری و مهربانی و عطوفت با وابستگان و پرداخت حقوق آنان فرمان داد، و از زشتکاری و کجروی و هرزگی و ستمکاری و بیدادگری زنهار داد. و در کلامش تصریح فرمود إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ وَ إِیتاءِ ذِی الْقُرْبی وَ یَنْهی عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ وَ الْبَغْیِ یَعِظُکُمْ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ و مطیعان را وعده بهشت و عاصیان را وعید بدوزخ داد، و آن هر دو را نیز بیافرید.

آنگاه برای هر طاعتی اجر و پاداشی و برای هر عمل زشتی زجر و کیفری مقرّر فرمود، پاداشی دلپذیر و کیفری وحشت انگیز، اجری که بنده را دل برباید و او را بشوق آورد و انگیزه اقدام در او پدید آید تا مرغ جانش بسوی عمل بال گشاید، و کیفری که شخص را از آن دل بهراسد و جوارح و اندامش از شنیدن آن بر خود بلرزد و ترس سراسر جانش را فرا گیرد، تا به اعمال ناشایست دست نیالاید، و خویشتن را هنگام غلبه نفس نگهدارد، و این دو خصلت و خصیصه که

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 6

عبارت از «بیم» و «امید» است در هر کس حاصل شود، خود بزرگترین عامل ترقّی و تعالی و رشد و شکوفائی استعدادات خداداد او خواهد بود، و شاید یکی از اسرار مخلوق و موجود بودن بهشت و جهنّم هم اکنون، همین باشد که خود آیتی از آیات الهی است و بر علم و حکمتش دلالت میکند.

در خبر است که سرور آدمیان امیر مؤمنان علیه السّلام در کلامی، بدین مضمون اشاره فرمودند که «خداوند

سبحان چون خلق را بیافرید چنان خواست که از نقص به کمال روند و در آداب و فضائل اخلاقی بمقامی شریف و پایه ای بلند و ارجمند رسند، او میدانست که آنان به کمال مطلوب نرسند جز بآن که آنچه مفید برای ایشانست و آنچه مضرّ، همه را بآنها بیاموزد، و آموختن جز به امر و نهی ممکن نباشد و امر و نهی نیز جز با وعد و وعید راست نیاید، و وعد و وعید جز با تشویق و تهدید صورت نپذیرد، و تشویق جز بدان چه دل بدان خواهانست و دیده از آن کامیاب نخواهد بود، و تهدید بر خلاف آن.

سپس مخلوق را در این جهان منزل داد و پاره ای از لذّات را بآنها بنمود تا بر لذّات پاک آخرت که بهشت است راه یابند، و پاره ای از رنجها و محنتها را در این جهان بایشان نشان داد تا بدین وسیله بر آلام و ناراحتیها و گرفتاریهای آن جهان که عبارت از دوزخ است پی برند و از این عذاب موقّت بر آن عذاب ابدی استدلال کنند، و از این رو است که لذّات این جهان همیشه با سختی و رنج توأم است و خوشی و سرورش با اندوه و غم همعنان «1»»- ا ه.

______________________________

(1) نقل است که جاحظ که خود یکی از دانشمندان متعصب اهل سنت است چون این کلام را از امیر المؤمنین علیه السلام در نوشته ای دید، گفت: «هو جماع الکلام الّذی دونه النّاس فی کتبهم و تحاوروا بینهم» سپس کلام او به أبی علیّ جبّائی رسید، گفت: جاحظ راست گفته بدون کم و زیاد. و معنی کلام جاحظ اینست که این

سخن حاوی است آنچه را که تاکنون از معارف نوشته اند و آنچه را که بین خود گفتگو می کنند.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 7

اکنون میزان ارزش کتاب موجود در هر دو بخشش با وقوف به این حدیث شریف تا حدّی روشن خواهد شد که مؤلّف محترم رضوان اللَّه علیه در آن چه شاهکاری بخرج داده است.

در قسم اوّل که ثواب الاعمال است آنچه را که موجب سعادت و رسیدن بمقام کمال و قرب حقّ است تا آنجا که میسّر و ممکن بوده آورده و ثوابهائی را که از امامان معصوم علیهم السلام بر یک یک آنها مقرّر شده، ذکر کرده تا موجب رغبت و بیداری غافلان و بی خبران گردد و از سستی و فتور بنشاط آیند، و انگیزه انجام عمل نیک در آنها پدید آید و به سوی سعادت و رستگاری گام بردارند و در نتیجه به مقام والای انسانیّت و رضا و خشنودی حقّ نائل گردند.

این بخش کتاب گوئی دمی است عیسوی که در کالبدهای بیروحی دمیده شود و آنان را زنده کرده و به وجد آورد و غریزه «حبّ فضیلت» را در آنها بیدار کند تا بسوی کمال مطلوب گام برداشته و خود را به جوار حقّ و مقام قرب برسانند.

و در قسم دوم که عقاب الأعمال است آنچه را که باعث فقر و بدبختی و گرفتاری و رنج و زیان و عذاب است از سیّئات به فرا خور کتاب از روایات ائمّه هدی علیهم السّلام نقل کرده تا نفوس از آن بترسد و قلبها بتپد و از سوء عاقبت و رسوائی بهراسد و پیرامون گناه و نافرمانی نگردد.

این بخش

کتاب گوئی اخطارکننده ای است که زنگ خطر را بصدا در آورده و مردمی را که از روی غفلت در وادی هولناک خطاکاری بسر می برند و از نتایج سوء بزهکاریها بی خبرند بیدار نموده و دل آنها را به هراس افکنده تا پیروی شیطان را رها کنند و از راه ضلال باز گردند، و در راه راست افتند و بانسانها ملحق شوند.

پس بنا بر این، این کتاب با حجم اندکش مبشّریست دانا و منذریست توانا که بدون هیچ زحمت و مئونه کار هزاران عامل پر سابقه و مأمور ورزیده سازمان

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 8

امر بمعروف و نهی از منکر را به عهده گرفته و با کمال موفّقیّت، بدون تسامح و تعلّل به کار خویش ادامه میدهد و پیوسته جوائز بزرگی را که برای اعمال نیک تعیین شده بگوش خوانندگان و مطالعه کنندگانش میرساند و آنان را مژده میدهد و بکارهای نیک ترغیب و تحریص مینماید.

و همچنین از کیفرهای سخت اعمال زشت و شکنجه ها و عذابها که در پی دارند میترساند و با رفق و مدارا مبتلایان غافل را اندرز میدهد و عاقبت سوء زشتی ها و بدیها را بگوش آنها میرساند تا از خواب غفلت بیدار گشته و راه سعادت و راستی را پیش گیرند و از چنگال اهریمن گناه و معصیت نجات یابند و از مرتبه پست حیوانیّت، با اندک کوشش و تلاشی خود را به مقام والای انسانیّت و درجات رفیع قرب حقّ و مقام محمود و رضای پروردگار برسانند، و این معنی آرزو و خواسته هر انسان خردمند و کاملست. إِنَّ فِی ذلِکَ لَذِکْری لِمَنْ کانَ لَهُ قَلْبٌ أَوْ أَلْقَی السَّمْعَ

وَ هُوَ شَهِیدٌ.

علی اکبر غفّاری عفی عنه

و انقطاع وحی الهی حجّتهای پروردگارند بر جمیع خلق، و نیز پیروان و دوستان ایشان که براستی پیرو آنانند و بر راه راست استوارند آنانند مؤمنان راستین، و کسانی که از متابعتشان سر باز زدند و از راه و روش ایشان سرتافتند و دستوراتشان را رها کردند و بسنّت و طریقتشان رفتار ننمودند از راه حقّ و صواب منحرف و گمراهند.

از پروردگار متعال خواستارم که ما را در آئین و پیروی و دوستی ایشان ثابت قدم بدارد، و دلهای ما را پس از آنکه خود ما را هدایت فرموده از این طریقه نگرداند، و نیز درخواست آن دارم که از جانب خود رحمتش را بر ما ارزانی دارد زیرا اوست بسیار کریم و بخشنده.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 12

(1) شیخ صدوق گوید آنچه مرا وادار به تألیف این کتاب ساخت حدیثی است از رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم که فرمود

«الدّال علی الخیر کفاعله»

یعنی «آنکه بر کاری نیکو راهنما شود همانند آن کس است که آن عمل را خود بجای آورده باشد» و من نام آن را «ثواب الاعمال» نهادم و امیدوارم که از أجر و ثواب آن مرا محروم نفرماید، زیرا منظورم از این تصنیف جز خشنودی خداوند پاک و طلب رضای او چیزی نیست و غیر این منظوری ندارم، «و لا حول و لا قوّه الّا باللَّه» هیچ حرکت و نیروئی جز از خدا نیست و او ما را کفایت است، و بسیار نیکو وکیلی است.

اقدس الهی به حضرت موسی بن عمران فرمود: ای موسی چنانچه هفت طبقه آسمانها با تمام ساکنین آنها، و مجموع زمینهای هفتگانه را در نزد من در کفّه ای بگذارند، و کلمه شریفه «

لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ»

را در کفّه دیگر، براستی که این کفّه ترجیح

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 13

خواهد داشت بر کفّه مقابل خود.

یعنی قوام تمام ما سوی اللَّه به توحید است، و چنانچه توحید نباشد هیچ چیزی موجود نیست، پس وزن آن از تمام جهان سنگین تر است.

(1) 2- جابر بن عبد اللَّه گوید پیغمبر خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم فرمود: دو چیز سبب دو چیز دیگر است: یکی مردن با شهادت به یگانگی پروردگار، که سبب دخول بهشت است، دیگر شرک به پروردگار است، که مردن با شرک باعث ورود در جهنّم خواهد بود.

(2) 3- جابر جعفی گوید حضرت (ابی جعفر) باقر العلوم علیه السّلام روایت کرد که پیغمبر خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم فرموده: کلمه

«لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ

را بمردگان خود تلقین نمائید چون باعث آمرزش گناهان آنهاست، عرض کردند: یا رسول اللَّه گفتن آن در حال سلامتی چطور است؟ فرمود: بیشتر گناهان را منهدم مینماید (تا سه مرتبه) برای اینکه کلمه طیّبه

لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ

مایه انس مؤمن در زندگی و هنگام مرگ و حشر اوست، و رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم فرمود: که جبرئیل گفت: کاش میدیدی آنها

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 14

را که دو گروهند یکی گویندگان و معتقدین به

«لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ

» که با رویهای درخشان محشور میشوند، و ذکرشان «

لا اله إلّا

اللَّه و اللَّه اکبر»

است، و دیگر مشرکین که با صورتهای سیاه بمحشر آمده، و شیون کنان میگویند: ای وای بر ما، تباه شدیم، و هلاک گشتیم.

(1) 4- عمرو بن جمیع مرفوعا (یعنی بدون اینکه راویان قبل از خود را ذکر کند روایت کرده) که پیغمبر اکرم صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم فرموده اند: کلمه

«لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ»

بها و قیمت بهشت است.

(1) 5- عبید اللَّه بن الولید مرفوعا از پیغمبر خدا روایت کرده که فرموده: هر کس بگوید:

«لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ»

در بهشت از برای او درختی کاشته می شود از یاقوت سرخ، و در زمین روئیده می شود که مشک سفید است، در حالی که شیرین تر از عسل، و سفیدتر از برف، و خوشبوتر از مشک است، و در آن روئید نگاه میوه هائی است مانند پستانهای دختران بکر، که ظاهر می شود یعنی نمایانست از پس هفتاد حلّه.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 15

(1) 6- جابر بن یزید جعفیّ از امام محمّد باقر علیه السّلام روایت کرده که پیغمبر صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم فرموده: هر چیزی در جهان همتا و نظیری دارد مگر سه چیز، اوّل ذات مقدّس احدیّت که نظیر ندارد، دوّم کلمه شریفه

«لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ»

که هموزن و شبیه ندارد، سوّم اشکی که از خوف خدا از چشم خارج شود که برای آن وزنی نمیتوان قائل شد، و چنانچه بر صورت جاری گردد هیچ خواری و ناراحتی پس از آن به آن صورت نخواهد رسید.

(2) 7- ابو طفیل از حضرت امیر المؤمنین صلوات اللَّه علیه روایت کند که فرمود: هیچ بنده مسلمانی نیست که بگوید:

«لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ»

مگر اینکه این

گفتار بالا رود و بهر سقفی که برسد می شکافد، و بهر گناهی از گناهانش برخورد کند نابودش بسازد، تا آنکه پس از محو گناهان در صفّ حسنات و کارهای نیک او قرار میگیرد.

شرح: بنظر میرسد که منظور از سقف همان گناهان باشد که موانع است، و مقصود از شکافتن محو آثام و گناهان باشد و جمله آخر تفسیر همین معنا است.

(3) 8- ابو حمزه ثمالی گوید: شنیدم از امام محمّد باقر علیه السّلام که فرمود: هیچ عبادتی

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 16

از نظر ثواب و اجر بالاتر از شهادت به کلمه

لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ»

نیست، چون که نه چیزی عدیل و نظیر حقّ تعالی است، و نه کسی با خدا شریک و انباز در امور اوست.

شرح: بنظر میرسد که حضرت تفسیر کلمه

«لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ»

را میفرماید که بیان توحید ذاتی و افعالی را میکند.

(1) 9- ابو سعید خُدری از پیغمبر اکرم صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم روایت کرده که فرمود: نه من و نه گویندگان پیش از من، کلمه ای مانند

«لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ»

نگفتیم.

(2) 10- سکونیّ از امام صادق از پدرانش علیهم السّلام روایت کرده که پیغمبر اکرم صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم فرمود: گفتن

«لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ»

بهترین عبادت است.

(3) 11- ابو عمران عجلی مرفوعا از پیغمبر خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم روایت کند که فرمود:

هیچ مؤمنی نمیگوید:

«لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ»

مگر اینکه گناهان از نامه اعمالش محو

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 17

می شود، تا آن کلمه کنار بقیّه حسناتش قرار گیرد.

(1) 12- عبید بن زراره گوید امام جعفر صادق علیه السّلام فرمود: «لا

إِلهَ إِلَّا اللَّهُ» بهای بهشت است.

(2) 13- فضیل [بن یسار] میگوید: شنیدم از امام صادق علیه السّلام میفرمود:

ذکر «

لا اله إلّا اللَّه، و اللَّه أکبر

» را زیاد بگوئید، چون در نزد پروردگار چیزی از این دو ذکر محبوبتر نیست.

سلامت دین را بر دنیا مقدّم بدارند، ولی هر گاه باکی از نقصان در دین نداشته باشند، و فقط در فکر تکمیل جهات مادّی و دنیوی خود باشند، و در عین حال «لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ» بگویند از آنان پذیرفته نمیشود و بآنها میگویند دروغ میگوئید، و در این کلمه راستگو نیستید.

شرح: ملاحظه میفرمائید که این چند روایت أخیر مقیّد مینماید روایات قبل را، و مجموعا معنای احادیث این می شود که هر گاه شخص متّقی «لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ» بگوید سبب دخول در بهشت می شود نه هر کسی و بهر نیّتی.

و نیز روایت چهارم مقطوع است یعنی نام معصوم علیه السّلام ذکر نشده.

فرمود شنیدم از پدرم علیّ بن الحسین علیهما السّلام فرمود شنیدم از پدرم حسین بن علیّ علیهما السّلام فرمود شنیدم از پدرم امیر المؤمنین علیّ بن أبی طالب علیه السّلام فرمود شنیدم از رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم فرمود شنیدم از جبرئیل علیه السّلام گفت شنیدم از پروردگار عزّ و جلّ فرمود کلمه

«لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ»

دژ و حصار من است پس هر کس داخل دژ و حصار من شود از عذاب من ایمن خواهد بود، پس هنگامی که مرکب حضرت حرکت کرد با آواز بلند فرمود با شروط آن و من خود یکی از آن شروط میباشم.

شرح: این حدیث معروف بحدیث سلسله الذّهب است به مناسبت رجال سند آن که همه از معصومین میباشند و از احادیث قدسیّه محسوب می شود چون گوینده کلام ذات اقدس الهی است، و مؤلّف پس از نقل کلام امام علیه السّلام در کتاب توحید خود گوید:

«معنی کلام حضرت اینست که از شروط «لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ» اقرار بامامت من است و اینکه من از جانب حقّ تعالی امام مفترض الطّاعه هستم».

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 23

شخص- اشاره بعلیّ بن ابی طالب- و از شیعیانش (آنان که پروردگار پیمان از آنها گرفته) قبول می شود، باز آن دو تن تکرار کرده گفتند: ما نیز میگوئیم «لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ» پیغمبر اکرم صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم دست بر سر علی بن ابی طالب علیه السّلام گذاشته آنگاه بآن دو فرمود:

نشانه آن (یعنی نشانه پیروی از وی) اینست که بیعت او را نشکنید، و در مسند و مقام او ننشینید، و گفتار و کلام او را تکذیب نکنید.

آنان وسیله حجّ فراهم است ولی برای ما نیست، و از برای آنها مالی هست که صدقه بدهند و از برای ما نیست، و از برای آنها وسیله جهاد فراهم است، ولی ما اموالی نداریم که با آن این عبادات را انجام دهیم، پیغمبر اکرم صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم فرمود:

هر کس (از شما) صد مرتبه (اللَّه أکبر) بگوید فضیلت آن از صد بنده آزاد

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 30

کردن بیشتر است، و هر کس صد مرتبه «سبحان اللَّه» بگوید أفضل است از بردن صد قربانی در حجّ، و هر کس صد مرتبه «الحمد للَّه» بگوید افضلست از فرستادن صد اسب زین دار، دهنه دار، رکاب دار، در راه حق، و هر کس صد مرتبه «لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ» بگوید عمل او در آن روز از تمام مردم افضل است مگر کسی که زیادتر گفته باشد، آنگاه امام فرمود: این بیانات بگوش ثروتمندان رسید، آنان نیز این اعمال را بجا آوردند پس فقرا بار دیگر نزد پیغمبر اکرم صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم آمدند، و گفتند یا رسول اللَّه آنچه را در ثواب این اذکار فرمودید بگوش اغنیا رسید، و آنان این ذکرها را گفتند، حضرت فرمود: این ثوابها فضل و عطای الهی است، و به هر کس که بخواهد عنایت میفرماید و خداوند صاحب فضل و رحمت بزرگی است.

شرح: از این حدیث شریف استفاده می شود: که خداوند متعال به بندگان خود گاهی اجر و ثواب استحقاقی (که خودش جزای عمل خیر قرار داده و وعده فرموده) میدهد مانند اجر بنده آزاد کردن و صدقه دادن و

غیر آن، و گاهی اجر و ثواب تفضّلی است که باستحقاق نیست، و وعده قطعیّه هم نداده، مانند موردی که کسی مال ندارد تا بنده ای آزاد کند، و یا صدقه ای بدهد خداوند ارحم الراحمین همچه بنده دل شکسته خواهان این عبادات را که وسیله مالی ندارد تاخیری بجای آورد، از این اجرها محرومش نمیکند، بلکه با یک عمل مختصر، و گفتن فلان ذکر صد برابر اجر میدهد، ولی اگر ثروتمندان اقدام باین اذکار بنمایند، صد در صد معلوم نیست که این ثوابها عاید آنها شود، بلکه فضل و رحمت الهی است

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 31

و بسته به نیّت و معرفت و اعمال بنده، و خواست پروردگار متعال است، ولی فضل الهی بزرگ است.

است.

شرح: این حدیث در صفحه 17 گذشت.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 32

(1) 3- ابو الجارود از امام محمّد باقر علیه السّلام روایت کرده که پیغمبر اکرم صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم فرموده: هر کس بگوید

«سبحان اللَّه»

خداوند درختی در بهشت برای او مینشاند و هر کس بگوید

«الحمد للَّه»

برای او نیز درختی در بهشت میکارد، و هر کس بگوید

«لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ»

برای او نیز همین طور، و هر کس بگوید

«اللَّه أکبر»

برای او أیضا درختی در بهشت میکارد، پس مردی از قریش گفت: یا رسول اللَّه پس درختان ما در بهشت زیاد است، فرمود: بلی، و لیکن بترسید از اینکه آتشی بفرستید و آن درختان را بسوزانید، و این فرمایش خداوند متعال است که میفرماید: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ لا تُبْطِلُوا أَعْمالَکُمْ ای اشخاصی که ایمان آورده اید از خدا اطاعت کنید، و از رسول خدا هم اطاعت کنید، و عمل های نیک خود را باطل نکنید.

شرح: از این حدیث استفاده می شود که بسا گناهانی که باعث بطلان اعمال پیش می شود، و این معنی را حبط عمل میگویند، همان طوری که از حدیث شریف سلسله الذّهب که گذشت استفاده شد که از برای قبولی عمل شرایطی است، پس امثال این دو روایت تقیید میکنند مطلقات روایات دیگر را که هر ذکری و هر عملی که اجر و ثواب بزرگی دارد شرایطی قبلی و بعدی هم دارد.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 33

و دیگر از لحن روایت استشمام می شود که مراد از رجل من قریش کسی است که امر ولایت را قبول نمیکند و همان قبول

ننمودن آتش سوزنده ثوابها است.

(1) 4- أبو بصیر از امام صادق علیه السّلام روایت کرد که فرمود روزی پیغمبر اکرم صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم به اصحاب خود فرمود: ملاحظه کنید اگر تمام لباسها و اثاث خانه خود را جمع کنید و روی یک دیگر بگذارید آیا بآسمان میرسد؟ گفتند نه یا رسول اللَّه، فرمود: آیا راهنمائی نکنم شما را به چیزی که ریشه اش در زمین، و شاخه های آن در آسمان است، گفتند آری، فرمود: هر کس بعد از نماز واجب سی بار بگوید:

«سبحان اللَّه و الحمد للَّه و لا إله إلّا اللَّه و اللَّه أکبر»

این اذکار ریشه اش در زمین، و شاخه هایش بآسمان سر کشیده و این ذکرها از زیر آوار رفتن و سوختن و غرق شدن و در چاه افتادن و پاره شدن به دندان درندگان، و از هر مردن بدی و از هر بلائی در آن روز انسان را حفظ میکند، و اینها باقیات صالحات است.

(ثواب کسی که «سبحان اللَّه و بحمده سبحان اللَّه العظیم و بحمده» بگوید) (2) 1- عبد اللَّه بن سنان از امام صادق علیه السّلام روایت کرده که فرمود: هر کس

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 34

بگوید:

«سبحان اللَّه و بحمده، سبحان اللَّه العظیم و بحمده»

خداوند متعال سه هزار حسنه برای او بنویسد، و سه هزار درجه برای او بالا برد، و از این ذکر پرنده ای در بهشت خلق فرماید که تسبیح خدا کند، و ثواب آن تسبیح بگوینده ذکر خواهد رسید.

از این تسبیح مرغی می آفریند که دارای زبان و دو بال باشد، و در جمع تسبیح کنندگان، تسبیح خدا کند تا قیامت بر پا شود، و مانند همین است

«الحمد للَّه» و «لا إله إلّا اللَّه» و «اللَّه أکبر»

(ثواب کسی که صد مرتبه «سبحان اللَّه» گوید) (2) 1- یونس بن یعقوب گوید بامام صادق علیه السّلام عرض کردم هر کس صد مرتبه

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 35

«سبحان اللَّه»

گوید آیا این شخص زیاد ذکر الهی را نموده؟ فرمود: بلی.

شرح: یعنی مصداق آیه شریفه «الذَّاکِرِینَ اللَّهَ کَثِیراً» می شود

تو نیست، آفریننده بهشت و دوزخ. خدای یگانه توئی، هیچ خدائی جز تو نیست، بسیط و یکتا و پناه همه، آنکه از چیزی جدا نگشته و چیزی از وی جدا نمیشود. و از برای او همتائی نیست، خدای یگانه توئی، هیچ خدائی جز تو نیست، پادشاه توئی پاک از هر عیب، سلامتی دهنده، ایمن کننده گواه

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 38

و نگهدارنده مخلوقات، توئی پیروز، مسلّط، بزرگوار، آن خدائی که منزه از آنست که غیر را با او شریک قرار میدهند، خدای یگانه توئی که ایجادکننده و شکافنده دانه ها و تصویرکننده شکلهائی، تمام اسم های نیکو مختصّ بتو است، آنچه در آسمانها و زمین است تو را تسبیح میکند، و تو غالب و پیروز و محکم کاری، خدای یگانه توئی، هیچ خدائی جز تو نیست که بزرگ و بلند پایه ای و بزرگواری لباس منحصر تو است.

که یکی از شما برای بول کردن یا غیر آن خود را برهنه کند بگوید «بسم اللَّه» زیرا اگر چنین کرد شیطان دیده خود بر هم نهد و ویرا نبیند تا فارغ شود.

آتش حرام گردان.

محمّد گوید پس از آن مضمضه نمود و آب را در دهان گردانید و گفت:

«اللّهم لقنّی حجّتی یوم ألقاک، و أطلق لسانی بذکرک و شکرک»

یعنی خدایا حجّت مرا بمن بیاموز در آن روزی که جزای تو را ملاقات می کنم، و زبان مرا به ذکر و شکر خود گویا بگردان- پس از آن آب را به بینی بالا برد و گفت:

«اللّهمّ لا تحرّم علیّ ریح الجنّه و اجعلنی ممّن یشمّ ریحها و روحها و ریحانها و طیبها».

یعنی: خدایا بوی بهشت را بر من حرام مگردان، و مرا جزء اشخاصی قرار ده که از بوی آن و از راحتی های آن و از گلهای آن و عطرهای آن استفاده می کنند.

محمّد گوید پس از آن صورت خود را شست و گفت:

«اللّهم بیّض وجهی یوم تسودّ فیه الوجوه، و لا تسوّد وجهی یوم تبیضّ فیه الوجوه»

یعنی خدایا صورت مرا در روزی که صورتها سیاه میگردد سفید گردان، و

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 43

در روزی که صورتها سفید میشوند سیاه مگردان. پس از آن دست راست خود را شست و گفت:

«اللّهمّ أعطنی کتابی بیمینی، و الخلد فی الجنان بیساری، و حاسبنی حسابا یسیرا».

یعنی: خدایا نامه عمل مرا بدست راستم بده، و برات همیشگی زیستن در بهشت را بدست چپم بده، و در حساب با من آسان بگیر. پس از آن دست چپ خود را شست و گفت:

«اللّهمّ لا تعطنی کتابی بشمالی و لا من وراء ظهری، و لا تجعلها مغلوله إلی عنقی، و أعوذ بک من مقطّعات النّیران».

یعنی: خدایا نامه عمل مرا بدست چپم مده، و نه نیز از پشت سرم، و دست مرا بگردنم

غل مکن، و از لباسهای آتشین جهنّم که به بدن می چسبد بتو پناه می برم. پس از آن سر خود را مسح کرد و گفت:

«اللّهمّ غشّنی برحمتک و برکاتک و عفوک»

یعنی: پروردگارا رحمت ها و برکتها و آمرزشهای خود را بر من فرو ریز.

گفت پس از آن دو پای خود را مسح کرد و گفت:

«اللّهم ثبّتنی [أی قدمیّ] علی الصّراط یوم تزلّ فیه الاقدام، و اجعل سعیی فیما یرضیک عنّی یا أرحم الرّاحمین».

یعنی: خدایا پاهای مرا هنگام گذشتن از صراط ثابت بدار، در آن روزی که

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 44

قدمها میلغزد، و کوشش مرا در چیزی قرار ده که تو را خشنود سازد، ای رحم کننده ترین رحم کنندگان. پس از آن سر خود را بلند کرد و به محمّد حنفیّه نظر افکند و فرمود: ای محمّد، هر کس وضو بگیرد مانند این وضوئی که من گرفتم و بگوید مانند گفتاری که من گفتم، خداوند متعال از هر قطره از آب وضویش فرشته ای خلق میکند که تقدیس و تسبیح و تکبیر کند خدا را، و ثواب آن را برای وضوگیرنده مینویسد تا روز رستاخیز.

/ ترجمه غفاری، ص: 45

که فرمود: مسواک نمودن بلغم و رطوبات معده را از بین میبرد و عقل را می افزاید.

و اله و سلّم غمگین یا دل گرفته بود.

جبرئیل علیه السّلام ویرا گفت که سر خود را با سدر بشوید.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 52

علیه و اله و سلّم روایت کرده که فرمود:

یکدرهم در خضاب خرج کردن أفضل است از خرج نمودن هزار درهم در راه خدا (یعنی در جهاد یا در راههای دیگر) و در خضاب چهارده خوبی است: 1- بادها را از گوشهای انسان دفع میکند 2- چشمها را از غبار جلا میدهد 3- داخل بینی را نرم میکند 4- دهان را خوشبو میگرداند 5- لثه دندانها را محکم میسازد 6- بوی بد را از تمام بدن بر طرف میکند 7- وسوسه شیطان را کم میکند 8- سبب سرور فرشتگان می شود 9- مؤمن در ملاقات با انسان خوشوقت می شود 10- کفّار در هنگام ملاقات با انسان خشمگین میشوند 11- آرایش و عطر انسان است 12- و برات آزادی اوست در قبر و نکیر و منکر را شرم آید از او سؤال کنند.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 54

(1) 4- عبدوس بن ابراهیم بغدادی از امام صادق علیه السّلام روایت کرده که فرمود:

حنّاء بستن بوی بد را از انسان دور میسازد، و آب روی را زیاد مینماید، و دهان را خوشبو می کند، و فرزند را خوش سیما میگرداند، و فرمود هر کس نوره کشد و بعد از آن تمام بدن را با حنّاء خضاب کند فقر و ناداری از وی دور می گردد.

(2) 5- سلیمان بن جعفر از حضرت رضا علیه السّلام نقل کرده که فرمود: خضاب با وسمه زینت زنان، و سبب خشم دشمنان می باشد.

(3) 6- حسین بن موسی از حضرت أبو الحسن موسی بن جعفر علیهما السّلام نقل کرده که فرمود: رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم فرموده: هر کس نوره

کشد و بعد بدن را با حنّاء خضاب کند خداوند ویرا از سه نوع بیماری: جذام، پیسی، و خوره نگهدارد تا بار دیگر که همین طور عمل کند. شرح: ظاهرا جذام مقدّمه خوره است.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 55

پیسی و کوری. و اگر احتیاجی بچیدن آن

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 59

نباشد پس مختصری بتراش.

(1) 6- و نیز گفت امام صادق علیه السّلام فرمود: هر کس ناخن و شارب خود را در هر روز جمعه بچیند و بگوید

«بسم اللَّه و باللَّه و علی ملّه رسول اللَّه صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم»

(یعنی بنام خدا و بیاری او و بر روش پیغمبر خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم) به شماره هر چیدنی ثواب آزاد نمودن یک بنده از اولاد حضرت اسماعیل علیه السّلام به او میدهند.

(2) 7- ابو کهمس میگوید: بحضرت صادق علیه السّلام گفتم: بمن دعائی تعلیم کن که با آن جلب روزی کنم، حضرت فرمود: ناخنها و شارب خود را بگیر و حتما در روز جمعه این کار را انجام ده.

ابو جعفر محمّد بن علیّ (صدوق «ره») جمع آورنده این کتاب (ثواب الاعمال) گوید: از جمله وصیّتها و سفارشات پدرم (ره) بمن این بود که: ناخنهای خود را کوتاه کن، و از شارب خود بگیر، و ابتداء کن بانگشت کوچک خود از دست راست، و در هنگام گرفتن ناخن و یا چیدن شارب بگو

«بسم اللَّه و باللَّه و علی ملّه رسول اللَّه صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم»

پس در این صورت بعدد هر بار گرفتن ناخن و یا چیدن شارب

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 60

أجر یک بنده آزاد نمودن برای تو نوشته می شود، و مریض نشوی مگر بمرض مرگ که چاره پذیر نیست.

پایم بود، فرمود: ای سدیر این چه کفشی است؟ آیا با توجّه این چنین کفش پوشیده ای عرضکردم فدایت شوم نه بخدا سوگند، فرمود هر کس بقصد خرید نعلین سفید رنگ وارد بازار شود، آن نعل در پای او کهنه نگردد مگر آنکه ثروتی از راهی که گمان نداشته بدست آورد، راوی گفت ابو نعیم بمن خبر داد که سدیر صیرفی بمن گفت کهنه ننمودم آن نعلین را مگر آنکه یک صد دینار از راهی که هیچ گمان نمیکردم بمن رسید.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 61

نباته گوید امیر مؤمنان علیه السّلام فرمود: هنگامی که أهل زمین تبهکاری کنند، و گناهان خانمان سوز را در اجتماع پایه ریزی کنند، خداوند قاهر و غالب بر آن شود که همه را بدون استثنا عذاب کند، و چون ببیند که سالخوردگان برای نماز و عبادت بسوی مساجد قدم بر میدارند، و نوباوگان و

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 70

کودکانشان به آموختن قرآن می پردازند بر همه رحم آرد و عذاب را بتأخیر اندازد.

شرح: در هر اجتماعی که فساد پیدا شود و گروهی راه خطا پیمایند، اگر پیرانشان بخدا و کودکانشان بکتاب خدا پردازند رفته رفته فساد و موجبات بدبختی از ایشان دور گردد و کارشان بصلاح گراید.

برای او نزد من هست که با آن او را داخل بهشت خواهم کرد، و چنانچه در اوقات آن نخواند، هیچ عهد نامه و سندی ندارد، بلکه بسته بلطف و گذشت من است، چنانچه بخواهم او را عقوبت کنم و چنانچه بخواهم از وی میگذرم.

و از برای او بشماره هر کس که به صوت او نماز خوانده حسنه ایست.

و به محل سجده خود نظر کند، و دیگر اینکه بداند فرشته رقیب و عتید مواظب اوست، و پروردگار متعال بصیر و مطّلع بر نماز او میباشد.

(2) 3- جمیل بن درّاج از امام صادق علیه السّلام روایت کند که فرمود: از برای نمازگزار سه فائده است: 1- هر گاه به نماز ایستد نیکوئیها بر او ریزش دارد

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 85

از بالای فضا تا فرق سر او. 2- فرشتگان از زیر پا تا بالای آسمان بر او احاطه دارند. 3- فرشته باو ندا میکند: ای نمازگزار اگر بدانی با که مناجات میکنی هیچ گاه التفاتی و توجّهی بسوی دیگری نخواهی کرد.

وَ الْقَمَرَ وَ النُّجُومَ مُسَخَّراتٍ بِأَمْرِهِ أَلا لَهُ الْخَلْقُ وَ الْأَمْرُ تَبارَکَ اللَّهُ رَبُّ الْعالَمِینَ ادْعُوا رَبَّکُمْ تَضَرُّعاً وَ خُفْیَهً إِنَّهُ لا یُحِبُّ الْمُعْتَدِینَ. وَ لا تُفْسِدُوا فِی الْأَرْضِ بَعْدَ إِصْلاحِها وَ ادْعُوهُ خَوْفاً وَ طَمَعاً إِنَّ رَحْمَتَ اللَّهِ قَرِیبٌ مِنَ الْمُحْسِنِینَ» است- الاعراف- 54- 56 و بعضی تا ربّ العالمین فقط گفتند، و شیخ بهائی فرموده مراد از آیه سخره دو آیه آخر سوره حم سجده است سَنُرِیهِمْ آیاتِنا فِی الْآفاقِ- تا آخر سوره).

ترجمه غفاری، ص: 92

برای خشنودی حق تعالی، و بواسطه همین یک روز روزه خداوند او را در بهشت جای میدهد.

که بنده در آخر شب میخواند زینت آخرت است.

(1) 5- و نیز همان راوی از آن حضرت علیه السّلام نقل کند بکسی که از تنگدستی زیاد شکایت میکرد تا بجائی که نزدیک بود اظهار گرسنگی کند فرمود: ای فلان! آیا نماز شب میخوانی؟ عرض کرد بلی، حضرت رو به یکی از یاران کرد و فرمود:

آن کسی که نماز شب میخواند اگر بگوید من گرسنه ام دروغ میگوید، زیرا خداوند متعال در مقابل خواندن نماز شب ضامن روزی روز او شده است.

(2) 6- ابو بصیر از امام صادق از پدرانش از امیر المؤمنین علیهم السّلام روایت کند که فرمود: نماز شب بدن را سالم، و موجب خشنودی خدا، و چنگ زدن به اخلاق پیغمبران، و خود را مورد رحمت حق قرار دادنست.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 98

(1) 7- علی بن محمّد نوفلی گوید شنیدم از حضرت هادی علیه السّلام که میفرمود: گاه هست که بنده برای نماز شب برخیزد و خواب بر وی غلبه کند چندان که او را براست و چپ کشاند و گاهی چانه اش به سینه اش رسد، حقّ تعالی امر فرماید که درهای آسمان را بگشایند و فرشتگان را ندا دهند که نظر کنید که این بنده من در راه تقرّب و نزدیکی بمن چه سختی ها میکشد در چیزی که بر وی واجب نساخته ام بامید سه چیز: یا گناهش را بیامرزم، یا توبه روزیش گردانم، و یا رزق و روزی او را زیاد کنم، ای فرشتگان شما را گواه میگیرم که من همه را بدو عطا کردم.

(2) 8- معاویه بن عمّار دهنیّ گوید امام صادق علیه السّلام فرمود: نماز شب چهره

را زیبا، و اخلاق را نیکو، و بوی بدن را پاک و خوش، و روزی را فراوان، و بدهکاری

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 99

را أداء، و همّ و غم را بر طرف میسازد، و دیده را جلا میدهد.

(1) 9- حسین بن حسن کندی از امام جعفر صادق علیه السّلام نقل کرده که فرمود:

شخص گاهی دروغی گوید و باعث آن شود که از روزی مقدّرش محروم گردد، گفتم چگونه از روزی محروم می شود؟ فرمود: اثر دروغ گفتن موفّق نشدن به نماز شب است، و چون از نافله شب محروم ماند، از روزی مقدّر بی نصیب گردد.

(2) 10- فضیل از امام صادق علیه السّلام روایت کند که فرمود: خانه هائی که شبها در آن نماز و قرآن خوانده می شود، از برای اهل آسمان میدرخشد چونان که ستارگان از برای اهل زمین.

(3) 11- در حدیث مرفوع از امام صادق علیه السّلام نقل شده در معنی کلام خدا که میفرماید: «إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ» یعنی «کارهای خوب گناهان را از بین

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 100

میبرد» فرمود: نماز شب شخص مؤمن اثر گناه روز او را از بین میبرد.

شرح: البتّه معلوم است که شخص نماز شب خوان دست بهر گناه و آلودگی نمیزد، بلی ممکن است بعضی از معاصی کوچک از او سرزند و آمرزیده شود، مشروط بر اینکه حقّ النّاس نباشد چون خداوند وعده داده که از ظلم هیچ ظالمی نگذرد، و حقّ مظلوم را از ظالم بگیرد، و میفرماید «إِنَّ رَبَّکَ لَبِالْمِرْصادِ» یعنی خداوند در کمین ظالمین و ستمکارانست.

نقل کند که مردی از امیر المؤمنین علیه السّلام سؤال کرد از فضیلت تلاوه قرآن در شب، فرمود: بشارت باد ترا هر کس یک دهم شب را به نماز بسر برد در حالی که نیّتش فقط خدا و طلب اجر الهی باشد، پروردگار بفرشتگان می فرماید: بعدد آنچه روئیده می شود از برگ و دانه ها و درختان در این شب، و بشماره تمام نی ها و شاخه های تازه، اجر و ثواب برای او بنویسید، و هر کس یک نهم شب را بعبادت و نماز مشغول باشد، خداوند استجابت ده دعا باو عطا میفرماید، و در قیامت نامه اعمالش را بدست راست او خواهد داد، و

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 101

هر کس یک هشتم شب را بنماز مشغول باشد خداوند پاداش یک شهید شکیبای با اخلاص باو عطا می کند، و شفاعت او را در اهل خانه اش میپذیرد، و هر فرد که یک هفتم شب را نماز بخواند از قبر خود با چهره ای نورانی چون ماه شب چهارده محشور می شود تا از صراط با جماعتی که در امانند عبور کند، و هر کس یک ششم شب را نماز بخواند در زمره توبه کاران و بازگشت کنندگان بسوی خدا نوشته می شود، و گناهان قدیم و جدیدش آمرزیده می گردد، و هر کس یک پنجم شب را نماز بخواند در بهشت از ندیمان ابراهیم خلیل علیه السّلام خواهد بود، و هر کس یک چهارم شب را بنماز بایستد در صف اوّل رستگاران خواهد بود تا از صراط مانند تند بادی بگذرد و بی مناقشه در حساب داخل بهشت گردد.

و هر کس یک سوّم از شب را نماز بخواند هیچ فرشته ای را ملاقات

نمیکند مگر آنکه به مقام و منزلت او در نزد پروردگار غبطه و حسرت میبرد، و باو پیشنهاد می شود که از هر کدام درهای هشتگانه بهشت که میخواهی وارد شو، و اگر کسی نیمه ای از شب را نماز بخواند، اگر هفتاد هزار برابر زمین پر از طلا باشد برابری با اجر او نمیکند، و از برای او در مقابل این عمل بیشتر از هفتاد غلامی که از اولاد اسماعیل باشند و آزاد کند پاداش است، و هر کس دو سوّم شب را نماز بخواند از برای او

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 102

بشماره شن های بیابان حسنات است، که کمترین حسنه اش سنگین تر از ده برابر کوه احد خواهد بود، و هر کس یک شب تمام بعبادت بسر برد در حالی که قرآن شریف را تلاوت کند و همه در رکوع و سجود و ذکر خدا باشد، بقدری باو اجر داده شود که کمترین مقدارش آنست که گناهانش بریزد و پاک شود مانند روزی که از مادر متولّد شده، و بشماره تمام حسنات و درجات برای او پاداش است، و مشعلی از نور در قبر او زنند، و تیرگی گناه و حسد را از قلب او برطرف سازند، و او را از عذاب قبر ایمن گردانند، و بیزاری و برات آزادی از جهنّم را باو عطا کنند، و در زمره آنان که از عذاب الهی در امانند محشور می شود، و پروردگار بفرشتگان میفرماید: ای فرشتگان من نظر کنید به بنده من شبی را بعبادت بجهت طلب خشنودی من بسر برد، او را داخل در فردوس کنید، و از برای او در آنجا هزار شهر

است، در آن شهرها آنچه میل انسانها باشد مهیّا، و از آنچه چشمها لذّت میبرند موجود، و سعادتهائی که بدل هیچ کس خطور نکرده است، بعلاوه آنچه از احترامات و افزونیها و تقرّب و نزدیکی که برایش مهیّا نموده ام.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 103

از امام باقر علیه السّلام روایت کرده که رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم فرموده است: خداوند جلّ جلاله اولاد آدم را چنین خطاب نموده گوید ای پسر آدم پس از فریضه صبح دمی بذکر ما پرداز و پس از فریضه عصر نیز ساعتی بذکر ما مشغول باش تا همه مهمّات تو را کفایت کنم.

امر زکات رعایت کنید. دیگر آنکه خداوند معرض حوادث (خوشحالی، بد حالی، شوق، ذوق، و غضب) واقع نمیشود، پس مقصود از غضب الهی اثر و نتیجه آن است که عذاب باشد.

(2) 3- عمرو بن شمر گوید: از امام محمّد باقر علیه السّلام شنیدم که میفرمود: اموال خود را با دادن زکاه حفظ کنید، و با صدقه مریضهای خود را مداوا نمائید، و هیچ مالی نه در خشکی و نه در دریا تلف نمیشود مگر آنکه بواسطه ندادن زکات است.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 108

گفتم: من تصمیم گرفته ام هر سال یا خودم حج بجا آورم، و یا فردی از خانواده ام را روانه حجّ نمایم، حضرت فرمود: چنین تصمیمی گرفته ای؟ گفتم بلی: فرمود: پس یقین داشته باش که اموالت زیاد خواهد شد و مژده باد ترا بثروت.

(2) 5- جمیل بن درّاج گوید امام صادق از پدرانش علیهم السّلام از پیغمبر اکرم صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم روایت کرد که فرموده: بدرستی که شخص حاجی همین که شروع میکند به تهیّه لوازم سفر، هیچ چیزی را برنمیدارد و روی زمین نمیگذارد، مگر آنکه خداوند ده حسنه در نامه اعمالش ثبت مینماید، و ده گناه از او محو میسازد، و ده درجه از برای او بالا میبرد، و آنگاه که شتر خود را سوار شود، هیچ قدمی برنمیدارد و روی زمین نمیگذارد، مگر آنکه همین اجرها را در باره او مینویسند، و هر گاه طواف خانه خدا بنماید از گناهانش بیرون میرود، و همین که وقوف بعرفات کند

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 110

از گناهان خارج می شود، و چون به مشعر الحرام وقوف کند از گناهان بیرون می آید، و هر گاه رمی جمرات کند از گناهان بیرون می آید، آنگاه رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم یک یک مواقف و مناسک حجّ را نام برد و فرمود از گناهان خارج می شود، بعد فرمود: کجا میتوانی تو بدین ثوابها برسی.

شرح: از این حدیث شریف استفاده می شود که حاجی یا معتمر در انجام این مناسک اندک اندک از نقص بیرون آمده و بسوی کمال میرود تا بجائی که بکلّی از عالم حیوانیّت خارج گشته و دارای خصوصیّات

و مزایای انسانی خواهد شد.

و مراد از گناهان شاید همان عقب ماندگی ها و کوتاهی ها در انجام وظایف و یا نشناختن وظیفه ها باشد.

(1) 6- عمر بن یزید گوید: از امام صادق علیه السّلام شنیدم میفرمود: شخص حاجی هنگامی که وارد مکّه شود خداوند دو فرشته بگمارد که مراقب و محافظ او باشند در حال طواف و حال نماز و حال سعی بین صفا و مروه، و آنگاه که بعرفات بایستد آن دو فرشته دست بر دوش راست او زنند و گویند در مورد گذشته هایت کار صاف شد یعنی بخشوده شدی مواظب کارهای آینده خود باش.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 111

(1) 7- ابو حمزه ثمالی گوید مردی بامام چهارم علیّ بن الحسین علیهما السّلام عرضکرد:

شما جهاد در راه خدا که مشکل و سخت بوده رها کردی و حج خانه خدا را که آسان بود اختیار نمودی. راوی گوید در این هنگام حضرت تکیه داده بود برخاست و راست نشست و فرمود: وای بر تو آیا بتو نرسیده آنچه رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم در حجّه الوداع فرمود؟ حضرتش هنگامی که در عرفات بود و آفتاب رو بغروب میرفت بلال را فرمان داد تا مردم را بگوید ساکت شوند و چون همه ساکت شدند فرمود پروردگار شما امروز شما را مورد عنایت خویش قرار داد و نیکوکار شما را آمرزید و شفاعت و وساطت نیکوکاران از شما را در حقّ گنهکارانتان پذیرفت، پس با آمرزش گناهان کوچ کنید، و از برای آنان که جرمهائی بگردن دارند خشنودی خود را ضمانت کرد.

(2) 8- معاویه بن عمّار گوید حضرت صادق علیه السّلام

فرمود: چون رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم از عرفات کوچ فرمود، در بیابان مکّه یک تن اعرابی بیابانی با آن حضرت ملاقات کرد و گفت: یا رسول اللَّه، من مردی ثروتمندم، و قصد حجّ داشتم، چون

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 112

بیرون آمدم مانعی پیش آمد و نتوانستم حجّ بجای آورم، شما امر فرمائید من کار نیکی با این مال انجام دهم تا بثواب حجّ نائل شوم، حضرت رو نمود به کوه ابو قبیس، و فرمود: اگر بمقدار این کوه طلای سرخ داشته باشی، و همه را در راه خدا انفاق کنی بثوابیکه حاجیان رسیده اند نخواهی رسید.

(1) 9- و نیز از امام صادق علیه السّلام نقل کند که فرمود: حاجیان در برگشتن از حجّ سه گروه خواهند بود، دسته ای از آتش جهنّم آزاد شوند، و گروهی مانند روزی که از مادر متولد شدند از گناهان پاک گردند، و دسته سوم اشخاصی هستند که اموال و زن و فرزند آنها محفوظ ماند، و این دسته کم بهره ترین حاجیان باشند.

شرح- دسته اوّل در فضیلت درجه اوّلند، و دسته دوّم متوسط، و دسته سوم از همه پائین ترند، باین بیان که دسته اوّل از نظر معرفت و نیّت خالص بجائی رسیده اند که از آزادشدگان آتش جهنّم شدند، زیرا گناهان آنها آمرزیده شده و تا آخر عمر از گناه دور و محفوظ باشند، دسته دوم اکنون آمرزیده شده اند مانند روزی که از مادر متولّد گشته لکن بعد از اینشان معلوم نیست، و آینده ایشان تأمین و تضمین نشده، ولی دسته سوّم فقط نتیجه دنیوی و مادّی میگیرند و ثوابهای اخروی ندارند، چون شرایط

قبولی در حجّ آنها نبوده است.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 113

(1) 10- عمر بن یزید گوید: از امام جعفر صادق علیه السّلام شنیدم میفرمود: بجا آوردن یک حجّ از آزاد نمودن ده بنده بالاتر است، و همچنین حضرت برشمرد و اضافه کرد، تا آنکه به هفتاد بنده رسید، و فرمود: یک طواف و دو رکعت نمازش از یک بنده آزاد کردن بالاتر است.

شرح- تفاضل در ثواب بجهت تفاوت درجات عمل است، از نظر معرفت، و نیّت، و حلال بودن زاد و توشه و مرکب.

(2) 11- معاویه بن عمّار از امام جعفر صادق علیه السّلام روایت کند که فرمود:

خداوند تبارک و تعالی در هر آنی گرد کعبه صد و بیست قسمت رحمت دارد، شصت قسمت از برای طواف کنندگان، و چهل قسمت از برای نمازگزاران، و بیست قسمت از برای تماشاکنندگان است.

(3) 12- محمّد بن مسلّم ثقفی روایت کرده گوید مردی خدمت حضرت ابی الحسن-

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 114

الکاظم علیه السّلام «1» آمده امام باو فرمود: آیا از حجّ می آئی؟ گفت: آری، فرمود: اجر حاجی را میدانی؟ گفت نه فدایت شوم، فرمود: هر کس بسوی خانه خدا رهسپار شود، تا آنکه با خضوع وارد مکّه گردد، و چون وارد مسجد الحرام شود از خوف الهی قدمها را کوچک بردارد، پس هفت شوط طواف کند و دو رکعت نماز طواف بخواند، خداوند هفتاد هزار حسنه برای او ثبت فرماید، و هفتاد هزار گناه از او محو گرداند، و هفتاد هزار درجه از برای او بالا برد، و وساطت او را در هفتاد هزار حاجت بپذیرد، و ثواب هفتاد بنده

آزاد کردن را از برایش محسوب دارد، که ارزش هر بنده ای ده هزار درهم باشد.

(1) 13- اسحاق بن عمّار گوید امام جعفر صادق علیه السّلام فرمود: ای اسحاق هر کس یک بار طواف این خانه کند، خداوند هزار حسنه برای او بنویسد، و هزار گناه از او محو سازد، و هزار درجه برای او بالا برد، و از برای او هزار درخت

______________________________

(1) فی بعض النسخ «عن أبی جعفر علیه السّلام».

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 115

در بهشت بکارد، و ثواب هزار بنده آزاد کردن در نامه اعمالش ثبت نماید، تا آنکه برسد به ملتزم (پشت خانه که مردم خود را بآنجا می چسبانند) خداوند هشت درب بهشت را برای او باز میکند، و میفرماید: از هر دری که میل داری داخل شو، اسحاق گوید عرض کردم این ثوابها از برای کسی است که فقط طواف کند؟ فرمود:

آری آیا آگاه نکنم تو را از عمل خیری که ثوابش از این هم بیشتر باشد؟ گفتم بفرمائید، فرمود: هر کس یک حاجت از برادر مؤمن خود را برآورد خداوند از برای او مینویسد طوافی و طوافی و طوافی تا به ده رسید.

(1) 14- علی بن ابی حمزه گوید حضرت موسی بن جعفر علیهما السّلام فرمود: حج خانه خدا جهاد ضعیفان است، و آنها شیعیان ما میباشند.

شرح: مقصود حضرت ضعیف واقعی نیست، چون مؤمن قوی است، بلکه مراد آن افرادی باشند که جامعه آنها را ضعیف شمرده، و از کارهای اجتماعی برکنار ساخته است.

(2) 15- منصور بن حازم گوید: بحضرت صادق علیه السّلام عرض کردم: خداوند با حاجیان چگونه رفتار خواهد کرد؟ فرمود: بخدا سوگند همه آمرزیده

شوند

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 116

و استثناء هم نخواهم کرد.

شرح: مقصود کسانی هستند که حجّ را درست با شرائطش بجای آورده باشند چنان که از دو حدیث بعد برمیاید شامل کسانی که قصد ریا دارند و نیّتشان تنها خداوند نیست، نمی شود.

(1) 16- هارون بن خارجه گوید: امام صادق علیه السّلام فرمود: حجّ بر دو قسم است یکی برای خدا، و دیگر برای مردم، پس هر کس برای خدا حجّ بجا آورد. ثوابش بر خداوند است، و هر کس برای مردم بجا آورد، ثوابش در روز قیامت با مردم است (یعنی اجری نزد خدا ندارد).

(2) 17- سیف تمّار گوید: از امام صادق علیه السّلام شنیدم میفرمود: هر کس با اخلاص حجّ بجای آرد و منظورش خدا باشد، و از روی ریا و نشان دادن بمردم و اینکه ویرا حاجی گویند نباشد، البتّه خداوند سبحان او را بیامرزد.

که فرمود: بوی ناخوش

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 119

دهان روزه دار نزد پروردگار از بوی خوش مشک بهتر است.

(1) 5- حسن بن صدقه از ابو الحسن (موسی بن جعفر) علیهما السّلام روایت کند که فرمود خواب قیلوله کنید، چون خداوند شخص روزه دار را در حال خواب غذا میخوراند، و سیرابش میکند.

شرح- شاید مراد این باشد که اشخاص روزه دار اگر بخوابند هم در مهمانی پروردگار میباشند، و روزی معنوی معرفت و ایمان را بآنها عطا میفرماید. و بعید نیست موجب رفع گرسنگی و تشنگی ظاهری در حالت خواب برای روزه دار باشد.

کس یک روز از ماه رجب را روزه بدارد به مقدار صد سال راه، آتش جهنّم از او دور خواهد شد و هر کس سه روز را روزه بگیرد بهشت بر او واجب می شود.

(2) 4- محمّد بن [ابی] اسحاق از محمّد بن حسن رازی از علی بن محمّد بن علی مفتی از حسن بن محمّد مروزی از پدرش از یحیی بن عیّاش از علی بن عاصم از ابی هارون عبدی (عماره بن جوین) از ابو سعید خدری نقل کرده که گفت رسول اکرم صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم فرمود: آگاه باشید که رجب ماه فرد خدا است، و آن ماه بزرگی است، و «اصمّ» «1» نامیده شده، زیرا هیچ ماهی در حرمت نزد پروردگار بپایه آن نمیرسد، و در زمان جاهلیّت با آنکه از ایمان و دانش دور بودند آن را احترام مینمودند، و هنگامی که اسلام آمد بر حرمتش افزوده شد، آگاه باشید که رجب ماه خدا، و شعبان ماه امّت من است، هشیار باشید هر کس یک روز از رجب را از روی ایمان و نیّت

______________________________

(1) اصمّ وصف از ماده صمم بمعنی کر است و ماه مبارک رجب اصمّ نامیده شده چون صدای استغاثه و حرکت برای جنگ و صدای اسلحه بگوش نمیخورد. (مجمع البحرین)

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 125

پاک روزه بگیرد، مستوجب خشنودی بزرگتر پروردگار می شود، و آن روزه آتش غضب الهی را خاموش میکند، و دری از دوزخ را بر رویش می بندد، و اگر زمین را پر از طلا کنند و به او دهند بالاتر از آن روزه نیست، و با هیچ یک از زخارف

دنیا مزد او کامل نمیشود مگر با آن حسنات که ذکر شد در صورتی که نیّتش در این روزه خالص باشد، و چون شام کند از برای او ده دعای مستجاب است، اگر راجع به دنیا دعا کند یا به او عطا کند، و یا برای آخرتش خوبیهائی را مهیّا میکند که بالاترین درخواستهای اولیاء و دوستان و برگزیدگان خود باشد.

(1) و هر کس دو روز از رجب را روزه بگیرد، هیچ کس از اهل آسمان و زمین اجر و کرامت او را در نزد خدا وصف نمیتواند بکند، و از برایش اجری نوشته شود، مانند اجر ده نفر از راستگویانی که در مدّت عمر خود (هر چند طولانی باشد) یک دروغ نگفته اند، و در قیامت شفاعت میکند مانند شفاعت آن ده نفر، و با آنان محشور میگردد تا وارد بهشت شوند، و در آنجا از رفقای آنها خواهد بود، و هر کس سه روز روزه بگیرد، خداوند بین او و جهنّم خندقی و یا دیواری که درازای آن

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 126

هفتاد سال راه باشد قرار میدهد، و هنگام افطار پروردگار میفرماید: بدرستی که حقّی برای تو بر من واجب شد، و محبّت و سرپرستی من بر تو لازم گشت، ای فرشتگان شما را گواه میگیرم که گناهان قدیم و جدیدش را بخشیدم، و هر کس چهار روز از ماه رجب را روزه بگیرد، از تمام بلاها از قبیل دیوانگی و خوره و پیسی و فتنه دجّال در امان خواهد بود، و از عذاب قبر ایمن باشد، و از برای اوست مانند اجر صاحبدلان توبه کار و بازگشت کننده، و

نامه اعمالش را بدست راستش دهند در اوّل زمره عبادت کنندگان، و هر کس پنج روز را از ماه رجب روزه بگیرد، بر خدا لازم است که روز قیامت او را خشنود سازد، و او را برانگیزد در حالی که چهره اش چون ماه شب چهارده بدرخشد، و به عدد ریگهای بیشمار بیابانها عمل نیک در نامه عملش ثبت نماید، و بی دغدغه حساب او را داخل بهشت گرداند، و به وی گفته شود اینک هر چه خواهی از خدا تمنّا کن. (1) و هر کس شش روز از ماه رجب را روزه بدارد از قبر خود برخیزد در حالی که نور روی او درخشان تر از نور خورشید باشد و بعلاوه نوری دیگر بدو عطا شود که از روشنی آن اهل محشر استفاده کنند، و روز قیامت در زمره ایمنان از عذاب باشد تا آنکه با کمال راحتی و بدون (دلهره و دغدغه) حساب از صراط بگذرد، و خداوند او را از نارضایتی پدر

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 127

و مادر و قطع رحم در امان دارد. و هر کس از ماه رجب هفت روز روزه بگیرد درهای دوزخ هفت باشد بروزه هر روزی بامر خدا یکی از درهای هفتگانه دوزخ بر روی او بسته شود، و آتش جهنّم بر پیکر وی حرام گردد. و هر کس از ماه رجب هشت روز روزه بگیرد درهای بهشت هشت است و در برابر هر روزی بامر خدا دری از درهای بهشت برویش گشوده شود، و خداوند او را فرماید: از هر کدامیک درهای هشتگانه بهشت که خواهی داخل شو.

(1) و هر کس از ماه رجب نه روز

روزه بگیرد از قبر خود «لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ» گویان بیرون آید و هیچ چیز ویرا مانع از ورود ببهشت نگردد، و با رخساری درخشان و نورانی از قبر برخیزد بدانسان که پرتو نور رویش اهل محشر را فرا گیرد و گویند آیا این شخص نورانی پیمبریست که خدا او را برگزیده؟ و همانا کمترین چیزی که باو عطا شود اینست که بی دغدغه دغدغه حساب وارد بهشت خواهد شد، «1» و چنانچه ده روز از ماه رجب را روزه بدارد خداوند دو بال سبز آراسته بمروارید

______________________________

(1) یعنی یُحاسَبُ حِساباً یَسِیراً، و لیس له سوء الحساب. و إلّا یخالف ما فی قوله تعالی «إِنْ تُبْدُوا ما فِی أَنْفُسِکُمْ أَوْ تُخْفُوهُ یُحاسِبْکُمْ بِهِ اللَّهُ» و قوله عزّ و جلّ: وَ إِنْ کانَ مِثْقالَ حَبَّهٍ مِنْ خَرْدَلٍ أَتَیْنا بِها وَ کَفی بِنا حاسِبِینَ.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 128

و یاقوت باو عطا کند تا با آن دو بال مانند برق جهنده بسوی فردوس پرواز کند، و گناهان او را خدا بحسنات تبدیل نماید، و نامش در شمار مقرّبانی که تعهّد امور مردم کرده و بعدالت رفتار میکنند ثبت گردد. و چنان باشد که صد سال (و مطابق یک نسخه هزار سال) با کمال درستی و استقامت برای رضای خدا بعبادت پرداخته باشد.

و اگر کسی یازده روز از ماه رجب را روزه بدارد خداوند بهیچ یک از بندگان خود بیش از وی اجر و پاداش ندهد مگر آنکه عملش بیش بوده و روزه بیشتر گرفته باشد.

(1) و هر کس دوازده روز از ماه رجب را روزه بگیرد، در قیامت دو جامه سبز بر پیکر او بپوشانند

از سندس و استبرق، یکی بر دوش افکند، و آن دیگر را بر خود بپیچد و خود را بدانها بیاراید، و آن جامه ها از زیبائی و جمال چنان باشد که اگر یکی از آنها را در دنیا بیاویزند میان مشرق و مغرب را روشن کند و دنیا را از مشک خوشبوتر نماید، و هر کس از ماه رجب را سیزده روز روزه بگیرد برای پذیرائیش در سایه عرش پروردگار میزی از یاقوت سبز مهیّا سازند که پایه های آن از درّ باشد و از دنیا هفتاد بار بزرگتر نماید، و بر آن خوانی

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 129

چینند که بر آن ظرفهائی از درّ و یاقوت نهاده شده باشد، در هر کاسه ای هزار نوع از غذا که نه در رنگ شبیه همند و نه در بو، و او از آن سفره بهره مند باشد در حالی که دیگران در رنج و ناراحتی و اندوه باشند.

(1) و هر کس چهارده روز از ماه رجب را روزه گیرد، خداوند عزّ و جلّ چندان پاداش بوی دهد از قصرها و باغهای بهشتی که نه چشمی دیده و نه گوشی شنیده و نه بر دلی خطور کرده باشد آنچنان قصرها که اساس و موادّ ساختمان عماراتش همه از درّ ناب و یاقوت سرخ باشد، و هر کس پانزده روز از ماه رجب را روزه گیرد مقام و جایگاهش در عرصه قیامت منزلگاه ایمنان از عذاب الهی باشد، و هیچ فرشته یا پیغمبری بر او گذر نمیکند جز اینکه او را گوید: خوشا بحال تو که از هر عذابی ایمنی، و در درگاه الهی مقرّب و مشرّفی و

دیگران بر تو رشک برند، و با کمال شادمانی در باغهای جنّت مسکن خواهی گزید.

و هر کسی شانزده روز از آن را روزه بدارد روز قیامت از پیشتازان سواران عرصه قیامت باشد که سوار بر مرکبهائی از نورند و میجهد و سیر میدهد آنها را در فضای وسیع بهشت تا برساند بدار رحمت واسعه حقّ. و هر کس هفده روز از ماه رجب

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 130

را روزه گیرد هفتاد هزار نور افکن و مشعل در مسیر صراط برای او نصب کنند تا با روشنی تمام از صراط عبور کند، و فرشتگان با سلام و تحیّت و خوش آمد گوئی او را بدرقه کنند. و هر کس هیجده روز از ماه رجب را روزه بگیرد در بهشت جاوید روی تختهائی ساخته و پرداخته از درّ و یاقوت همدم و ندیم ابراهیم خلیل الرّحمن علیه السّلام خواهد بود، و در قبّه و قصر آن حضرت بسر خواهد برد. (1) و هر کس نوزده روز از این ماه را روزه گیرد، خداوند قصری از مروارید رخشان در بهشت جاوید در کنار قصر آدم و ابراهیم علیهما السّلام برای او بنا کند و او بر آن دو پیغمبر درود و تحیّت گوید و آنان نیز او را دعا و سلام کنند، و این بجهت بزرگداشت وی باشد و اینکه رفتار نیک او چنین أجری را در پی دارد، و در برابر هر روز که در این ماه روزه داشته ثواب هزار سال روزه بدو عطا خواهد فرمود. و هر کس بیست روز از ماه رجب را روزه گیرد پس گوئی بیست هزار سال

عبادت خدا کرده باشد.

و هر کس بیست و یک روز در این ماه روز بدارد در قیامت شفاعتش در باره جمعیّتی بسیار چون ربیعه و مضر که دو طایفه بزرگند پذیرفته شود هر چند همه آنها گنهکار بوده باشند. و هر کس بیست و دو روز از ماه رجب را روزه گیرد منادی حقّ از

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 131

آسمان ندا کند، که ای دوست خدا مژده باد تو را از پروردگارت به احترام و عطائی بزرگ، و همدمی و همنشینی با شخصیّتهائی که مورد انعام الهی واقع شده اند از پیمبران و راستگویان و شهیدان و بندگان شایسته و آنان بسیار رفقای خوبی هستند. (1) و هر کس از ماه رجب بیست و سه روز روزه بگیرد، از آسمان ندائی شنود که خوشا بحالت ای بنده خدا زحمت کمی کشیدی، ولی در عوض بهره هائی بس بزرگ بردی، خوشا بحال تو آن هنگام که پرده از جلو چشم تو برداشته شود و برسی بثواب بزرگ پروردگار خویش، و در جوار حضرت خلیل الرّحمن در دار السّلام ساکن شوی. و هر کس بیست و چهار روز از ماه رجب را روزه بگیرد، حضرت ملک الموت بصورت جوانی که حلّه ای از دیبای سبز پوشیده و سوار بر اسبی از اسبهای بهشتی است در حالی که در دستش پارچه حریری است سبز رنگ که با مشک ناب معطّر ساخته، و بدست دیگر او قدحی است از طلا که از شراب بهشتی لبریز شده پس او را سیراب کند، که در حال جان کندن سختیهای مرگ بر او آسان گردد، پس روحش را در آن پارچه

حریر سبز معطّر گذارد، و چنان بوی عطر از آن برخیزد که فرشتگان هفت آسمان از بوی خوش آن بهره گیرند، آنگاه در آرامگاه

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 132

خویش سیراب بیارامد، و روز رستخیز سیراب برخیزد تا کنار کوثر بر رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم وارد شود. و هر کس از ماه رجب بیست و پنج روز روزه گیرد روزی که سر از قبر برآورد هفتاد هزار فرشته که بدست هر یک پرچمی از مروارید و یاقوت است با زیورها و لباسهائی بهشتی ویرا استقبال کنند و گویند ای دوست خدا بشتاب بسوی پروردگارت، و وی اوّل کسی باشد که با مقرّبان درگاه الهی همانان که از خدا خشنودند و خداوند نیز از آنان خشنود است وارد بهشتهای جاوید شود، و این خود رستگاری و پیروزی بزرگی است. (1) و هر کس از ماه رجب بیست و شش روز روزه بدارد خداوند تعالی برای وی در سایه عرش خود یک صد قصر از مروارید و یاقوت بنا کند که در بالای هر قصری خیمه ای سرخ از حریر بهشتی زده باشند و او در آن خیمه ها منزل گزیند در کمال رفاه و نعمت در حالی که هنوز بندگان مشغول بحساب باشند. و هر کس از ماه رجب بیست و هفت روز روزه بگیرد حقتعالی قبر او را وسعت و فراخی دهد باندازه چهار صد سال راه و همه این مسافت پر از مشک و عنبر باشد. و هر کس از ماه رجب بیست و هشت روز روزه بگیرد، خداوند سبحان میان او و آتش دوزخ نه «9» خندق

حائل سازد که دوری هر خندقی مثل دوری

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 133

و فاصله آسمان و زمین باشد که پانصد سال راه است. و هر کس از ماه رجب بیست و نه روز روزه بگیرد، خداوند از گناهانش درگذرد هر چند گمرکچی یا زنی تبهکار باشد که هفتاد بار عمل زشت از او سر زده باشد پس از آنکه منظورش در این روزه گرفتن خشنودی خدای عزّ و جلّ و خلاصی از آتش دوزخ و آمرزش گناهان باشد «1». و هر کس همه سی روز ماه رجب را روزه بگیرد منادیی از آسمان ندا کند که ای بنده خدا امّا آنچه ناروا از تو در گذشته صادر شده همه مورد عفو و آمرزش واقع شد، و اکنون عمل خود از سر گیر، و آینده خود را مراقب باش تا بگناه آلوده نگردی.

(1) و خداوند عزیز در همه باغستانهای بهشت بدو عطا میفرماید در هر باغی چهل هزار شهر از طلا که در هر شهری چهل هزار قصر است و در هر قصری چهل هزار هزار تالار، که در هر تالاری چهل هزار هزار سفره از طلا، و بر هر سفره ای

______________________________

(1) البتّه آمرزش حقتعالی از حدّ و حصر بیرون است، مخصوصا با وعده ای که خود به توبه کنندگان داده است و فرموده یا عِبادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلی أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَهِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعاً لکن در موضوع عشّار و گمرکچی چون حق النّاس در بین است باید بگوئیم شاید مراد آنست که گناهش از جهت نافرمانی حق مورد عفو واقع می شود، لکن ضمانش نسبت بحقوق مردم باقی خواهد ماند،

و باید از عهده آن برآید تا خلاص شود، ولی حقوق الهی امید است ببرکات روزه های این ماه آمرزیده گردد.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 134

چهل هزار هزار کاسه، در هر کاسه چهل هزار هزار رنگ از طعام و شربت، که هر طعام و شربتی دارای رنگی است مخصوص، و در هر تالاری چهل هزار هزار تخت است که بزرگی هر تختی دو هزار ذراع در دو هزار ذراع است، و بر هر تختی دختری است از حوران بهشتی که دارای سیصد هزار گیسو از نور است، که هر رشته از آن گیسوان را کنیزکی برگرفته و با مشک و عنبر خوشبو و معطّر مینماید تا هنگامی که روزه گیرنده ماه رجب بوصال آن حوری برسد، این برای کسی است که همه ماه رجب را روزه بگیرد. «1»

______________________________

(1) بنظر میرسد این قسمت از جمله «و خداوند عزیز» تا اینجا از اضافات بعض از سازندگان حدیث باشد؛ و آنها این قسمت را جعل کرده باشند، زیرا در سند حدیث چنان که ذکر شد چند تن از محدّثین اهل سنّت اند که حال بعضی از آنها حتّی نزد خود سنّیان مجهول است و پاره دیگر را ضعیف شمرده اند یا خود او را صدوق و روایاتش را بی اصل دانند.

از جمله آنها علیّ بن عاصم است که مردی ثروتمند بود و معاصر با حضرت رضا علیه السّلام است، در آن عصر ورّاقین یعنی کتاب نویسان که از کتب موجوده نسخه برمیداشتند و بصورت کتابی درآورده میفروختند این مرد هر کتابی را از ایشان بقیمت زیاد میخرید و هر چه در آن بود بدون دقت روایت میکرد و چنان

که نوشته اند وی مردی ساده لوح و صدوق بود و از جهت خوش باوری هر چه بعنوان حدیث میشنید یا در کتابی میدید بدون فکر و تأمل روایت میکرد و جماعت بسیاری گرد او در بصره جمع میشدند و او حدیث نقل میکرد و آنها مینوشتند و گاهی سه مستملی داشت یعنی سه نفر در میان شاگردان میایستادند و گفتار او را بآواز بلند بدیگران میرساندند. و دیگر از راویان که در سلسله سند این حدیث است ابو هارون عبدی است که وی نیز مردی ساده و خوش باور و زودپذیر بوده و بتمام احادیث منقوله بنظر صحّت می نگریسته، و از شعبه بن حجّاج نقل کرده اند که گفت «لو شئت لحدّثنی ابو هارون عن ابی سعید بکلّ شی ء رأی اهل واسط یفتعلونه باللّیل» یعنی اگر میخواستم ابو هارون عبدی تمام روایاتی را که اهل واسط در شب از قول ابی سعید خدری ساخته بودند برای من روایت میکرد. و ابن عبد البرّ گوید همه محدّثین اهل بصره ابو هارون را ضعیف شمرده اند و بعضی بالاتر رفته و او را کذّاب دانسته اند، باری برای این جهات نمیتوان این حدیث را با تمام خصوصیاتش صادر از پیغمبر اکرم صلّی اللَّه علیه و اله دانست چنان که نمیتوان همه آن را ردّ کرد.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 135

(1) کسی گفت ای پیغمبر خدا اگر شخصی عاجز بود و نتوانست ماه رجب را روزه بگیرد یا برای کسالت و ضعفی که داشت، یا بیماریی که مبتلا بود، یا بفرض زنی بود که در ایّام ماه رجب پاک نبود و عذر داشت چه کند که بدین ثوابها

که بیان فرمودید برسد؟ فرمود: در هر روزی بجای روزه گرده نانی بفقیر و درویش بدهد بآن خدائی که جانم بدست اوست اگر کسی این صدقه را بدهد بتمام آنچه شرح دادم و بیشتر از آن خواهد رسید، و چنانچه تمام خلق آسمانها و زمین گرد آیند تا اندازه أجر و مزد او را معیّن کنند به ده یک آن فضائل و درجات که او در بهشت بدان میرسد نخواهند رسید.

گفته شد: یا رسول اللَّه اگر کسی نتوانست این صدقه را نیز بدهد چه کند که باین ثوابها که فرمودید برسد؟ فرمود: در هر روز از ماه رجب تا سی روز آن

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 136

تمام شود روزی صد بار بدین ذکر خدا را تسبیح گوید

«سبحان الإله الجلیل، سبحان من لا ینبغی التّسبیح إلّا له، سبحان الأعزّ الأکرم، سبحان من لبس العزّ و هو له أهل».

(1) 5- سعد بن عبد اللَّه قمیّ بسند خود از حسن بن بکّار از امام هشتم علیه السّلام روایت کرده که فرمود: خداوند متعال پیغمبر خود محمّد صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم را در سه شب گذشته از ماه رجب

«لثلاث مضین»

یعنی روز سوّم مبعوث فرمود پس روزه این روز مانند روزه هفتاد سال خواهد بود.

سعد بن عبد اللَّه گوید: بزرگان ما گفته اند این عبارت که گفت «لثلاث مضین» غلطی است که از نویسنده خبر سر زده و صحیحش این بود که «لثلاث بقین» یعنی در سه روز از ماه رجب باقیمانده. یعنی بیست و هفتم رجب خداوند رسولش را مبعوث فرمود.

کس ماه شعبان را روزه بگیرد آن روزه او را پاک گرداند از هر «وصمه» یعنی لغزشی که از وی صادر

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 137

شده باشد، و از هر «بادره» یعنی عیبی، و از هر تندی. ابو حمزه گوید: بآن حضرت عرض کردم «وصمه» در اینجا چه چیز است؟ فرمود قسم یاد کردنست در معصیت، و نذر در نافرمانی حقّ، عرض کردم «بادره» کدامست؟ فرمود قسم خوردن در هنگام غضب، و توبه از آن پشیمانی است بر آن.

(1) 2- اسماعیل بن عبد الخالق گوید: در حضور امام صادق علیه السّلام سخن از ماه شعبان و روزه آن بمیان آمد، حضرت فرمود: روزه ماه شعبان فضیلتش چنان و چنین است، و در آن چه و چه است تا آنکه مرد دستش بخون ناحقّی آلوده شده و ماه شعبان را روزه میگیرد و این بحال او فائده میبخشد و آمرزیده می شود.

شرح: ظاهرا مراد از خون ناحق که در عبارت حدیث

«الدّم الحرام»

است قتل خطا باشد که نوعی از کفّاره آن بحکم قرآن مجید روزه است و باید دو ماه پی در پی روزه بگیرد و چنانچه برای این روزه کفّاره، ماه رجب و شعبان را اختیار کند بهتر است، و از حدیث بعد این معنی استفاده خواهد شد.

(2) 3- مفضّل بن عمر از امام جعفر صادق علیه السّلام نقل کنند که فرمود: روزه

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 138

شعبان و ماه مبارک رمضان، دو ماه پی در پی، بخدا سوگند بمنزله توبه ای است که پروردگار قبول فرموده باشد.

(1) 4- عبد اللَّه بن مرحوم ازدی گوید: از امام صادق علیه السّلام

شنیدم میفرمود:

هر کس روز اول ماه شعبان را روزه بگیرد حتما بهشت بر وی واجب شود، و هر کس دو روز از آن را روزه بگیرد خداوند سبحان در دار دنیا در هر شبانه روزی بدو نظر رحمت افکند و آن نظر را تا در بهشت از وی برنگیرد و همچنین ادامه دهد، و هر کس سه روز از ماه شعبان را روزه گیرد، در بهشت هر روز خدا را در عرش زیارت کند.

شرح: شیخ صدوق مؤلّف این کتاب در کتاب «من لا یحضره الفقیه» خود گوید: مراد از زیارت خداوند زیارت اولیاء اوست، زیرا خداوند جسم نیست که مکانی داشته باشد و او را بتوان زیارت کرد.

(2) 5- اسماعیل بن ابی زیاد سکونی گوید حضرت صادق علیه السّلام روایت کرد که رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم فرموده: ماه شعبان ماه من است و ماه رمضان ماه خدا. و آن بهار فقرا است و همانا خداوند عید قربان را عید قرار داد برای سیر نمودن فقرایتان، پس ایشان را

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 139

از گوشت قربانی اطعام کنید.

(1) 6- ابو الصّباح کنانی گوید: شنیدم از امام صادق علیه السّلام میفرمود: روزه ماه شعبان و ماه رمضان بخدا سوگند بمنزله توبه ای است از جانب خدا.

شرح: یعنی روزه این دو ماه موجب بازگشت شما بسوی خداست و البتّه پذیرفته خواهد شد.

(2) 7- مفضّل بن عمر گوید: امام صادق علیه السّلام فرمود: پدرم در روزه ماه شعبان و ماه رمضان یک روز را فاصله میانداخت. و حضرت علی بن الحسین علیهما السّلام وصل میکرد، و میفرمود: روزه دو ماه پی

در پی توبه و آمرزش است از خدا که بنده اش را عطا فرموده.

(3) 8- عمرو بن خالد از ابو جعفر امام باقر علیه السّلام نقل کند که فرمود: پیغمبر-

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 140

خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم روزه شعبان و ماه رمضان را بیکدیگر وصل میکرد، ولی مردم را نهی میفرمود از وصل نمودن، و مکرر میفرمود این دو ماه، دو ماه خداست، و باعث آمرزش گناهان پیش از آن و پس از آنست.

(1) 9- حفص بن البختری از امام صادق علیه السّلام نقل کند که فرمود: زنان رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم هر گاه قضاء روزه بر آنان واجب میشد، تأخیر میانداختند تا ماه شعبان، و این تأخیر را بجهت رعایت حال پیغمبر صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم مینمودند، که مبادا مانع آن حضرت گردد اگر مایل به عمل زناشوئی باشد، و چون ماه شعبان می رسید، با رسول اکرم صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم روزه های قضای خود را می گرفتند و رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم میفرمود: شعبان ماه من است.

(2) 10- سماعه بن مهران گوید: از امام صادق علیه السّلام سؤال کردم آیا کسی از پدران شما ماه شعبان را روزه گرفته است؟ فرمود: بهترین پدران من پیغمبر خداست و آن حضرت ماه شعبان را روزه میگرفت.

(3) 11- یونس بن یعقوب گوید از امام صادق علیه السّلام سؤال کردم از اجداد شما کسی ماه شعبان را روزه گرفته است؟ فرمود: بهترین اجدادم پیغمبر اکرم صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم بیشتر

ثواب الأعمال و

عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 141

روزه های خود را در ماه شعبان قرار میداد.

(1) 12- زید بن اسلم میگوید: از پیغمبر اکرم صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم سؤال شد راجع به روزه ماه رجب (یعنی ثواب آن) فرمود کجائید از روزه ماه شعبان. (یعنی چرا از ثواب روزه شعبان غافلید).

(2) 13- اسامه بن زید گوید: پیغمبر خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم پی در پی روزه میگرفت تا آنکه مردم میگفتند: دیگر افطار نخواهد کرد، و روزه را ترک میکرد بقدری که مردم میگفتند دیگر روزه نخواهد گرفت، راوی گفت از اسامه بن زید پرسیدم آیا در ماهی دیدی که پیغمبر در آن بیشتر از ماههای دیگر روزه بگیرد؟ گفت آری گفتم کدام ماه؟ گفت ماه شعبان، آن ماهی است که در بین رجب و رمضان است، و مردم عموما از فضیلت آن غافلند، و آن ماهی است که عبادات بسوی پروردگار عالم بالا می رود، و من دوست دارم در حالی که روزه دار باشم عملم بسوی پروردگار بالا رود.

شرح: در این حدیث دو جهت مورد بحث میباشد:

1- ادامه دادن روزه بجهت آنست که هر عمل خیری بشرط دوام و بقاء تأثیر کامل در روح انسان دارد و گر نه آثارش سطحی است از این جهت در روایات تأکید

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 142

به ادامه عمل لا اقلّ تا یک سال وارد شده.

و اما طولانی نمودن مدّت افطار و ترک روزه بجهت آنست که نفس خسته و ملول نشود و بعد از استراحت طولانی و آمادگی کامل جسمی و روحی، با اشتیاق تمام دوباره عمل عبادت را شروع

کند.

ب- بالا رفتن اعمال ظاهرا کنایه از قبولی عمل و پذیرفته شدن آن در درگاه احدیّت است که ببرکت ماه شعبان خداوند عمل بندگان را می پذیرد و مصداق «إِنَّ کِتابَ الْأَبْرارِ لَفِی عِلِّیِّینَ» میباشد.

(1) 14- أنس بن مالک گوید از پیغمبر اکرم صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم سؤال شد که از روزه ها کدام افضل است، فرمود روزه ماه شعبان بجهت بزرگداشت ماه مبارک رمضان.

(یعنی بعنوان مقدّمه ماه رمضان انسان روزه بگیرد).

(2) 15- امّ سلمه میگوید: پیغمبر خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم هیچ ماهی را تمامی روزه نمیگرفت مگر ماه شعبان را که به ماه رمضان وصل میفرمود.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 143

(1) 16- ابن عبّاس گوید: پیغمبر اکرم صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم در حالی که اصحابش نزد او از فضیلت شعبان سخن میگفتند) فرمود: ماه شریفی است، و آن ماه من است، و حاملین عرش آن را بزرگ میدارند و قدرش را میشناسند، و آن ماهی است که روزیهای مؤمنین برای ماه مبارک رمضان افزون می شود، و بهشت در آن ماه زینت می شود، و نامش شعبان شد بجهت آنکه روزی های مؤمنین در آن ماه تقسیم بندی می شود بجهت ماه رمضان، و آن ماهی است که به اعمال نیکوی شخص هفتاد برابر پاداش داده می شود، و کارهای زشتش آمرزیده می شود، و مورد مؤاخذه واقع نمی گردد. و عمل نیک پذیرفته میگردد، و پروردگار با عظمت به بندگان نیک خود مباهات مینماید، و از عرش عظمت و قدرت خود بروزه داران و عبادت کنندگان نظر رحمت میافکند، و بسبب ایشان بحاملین عرش خود مباهات مینماید، در این

هنگام حضرت علیّ بن ابی طالب علیه السّلام بپا ایستاد و عرض کرد پدر و مادرم فدای تو باد ای رسول خدا، فضائل ماه شعبان را بیشتر بیان کنید، تا میل به روزه گرفتن

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 144

و جدیّت ما در عبادت در آن افزون گردد و برای خداوند جلیل شب زنده داری کنیم.

(1) رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم فرمود: هر کس روز اوّل این ماه را روزه بگیرد، خداوند متعال هفتاد حسنه به او عطا خواهد کرد، و حسنه عبارت از عبادت یک سال تمام است، و هر کس دو روز از ماه شعبان را روزه بگیرد گناه تباه کننده او را زائل میسازد، و هر کس سه روز را از ماه شعبان روزه بگیرد هفتاد درجه از یاقوت و درّ در بهشت از برای او بالا برده خواهد شد، و هر شخصی چهار روز آن را روزه بگیرد، روزی او وسیع خواهد شد، و هر کس پنج روز آن را روزه بگیرد خداوند محبّت او را در دلها بیفکند. و هر کس شش روز آن را روزه بگیرد هفتاد نوع از بلا از وی دوری گزیند، و هر کس هفت روز را از آن روزه بگیرد از شرّ شیطان و لشکریانش و وساوس و اشاراتش (که بندگان را گمراه میکند) محفوظ ماند. و هر کس هشت روز از ماه شعبان را روزه بگیرد، از دنیا بیرون نرود مگر آنکه از آب حوضهای بهشت مینوشد. و هر کس نه روز آن را روزه بدارد دو ملک نکیر و منکر هنگام سؤال و جواب با وی مهربان

باشند. و هر کس ده روز را روزه بدارد قبر او ده ذراع در ده ذراع فراخ شود (یعنی از فشار ایمن باشد). و هر کس یازده روز

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 145

از شعبان را روزه بدارد یازده مناره (یعنی نور افکن) بر فراز قبر او نصب کنند.

و هر کس دوازده روز از ماه شعبان را روزه بگیرد در هر روز هفتاد هزار فرشته در قبرش او را زیارت کنند تا روز قیامت که در صور بدمند. و هر کس سیزده روز از ماه شعبان را روزه بگیرد ملائکه هفت آسمان برای او آمرزش می طلبند، و هر کس چهارده روز از آن را روزه بگیرد چهارپایان و درندگان حتی ماهیان دریاها ملهم شوند که برای او طلب مغفرت کنند.

(1) و هر کس پانزده روز از ماه شعبان را روزه بگیرد پروردگار عزیز او را ندا کند که بعزّتم سوگند تو را به آتش نسوزانم. و هر کس شانزده روز از ماه شعبان را روزه بگیرد هفتاد دریای آتش بر وی خاموش شود. و هر کس هفده روز از آن ماه را روزه بگیرد تمام درهای جهنم به روی او بسته شود.

و هر کس هیجده روز از ماه شعبان را روزه بگیرد همه درهای بهشت بروی او گشوده شود. و هر کس نوزده روز از ماه شعبان را روزه بگیرد هفتاد هزار کاخ ساخته شده از درّ و یاقوت باو داده شود.

و هر کس بیست روز از ماه شعبان را روزه بگیرد هفتاد هزار از حوریان بهشتی بدو تزویج کنند. و هر کس بیست و یک روز از ماه شعبان را روزه

بگیرد

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 146

فرشتگان حقّ بدو خوشامد و مرحبا گویند، و پر و بال خویش بر سر و روی او بسایند.

(1) و هر کس بیست و دو روز از ماه شعبان را روزه بگیرد هفتاد هزار جامه بهشتی از سندس و استبرق بر او بپوشانند.

و هر کس بیست و سه روز از ماه شعبان را روزه بگیرد هنگامی که سر از قبر برآورد مرکبی از نور برای او بیاورند و او بر آن سوار شود و بسوی بهشت پرواز کند.

و هر کس بیست و چهار روز از ماه شعبان را روزه بگیرد شفاعتش در باره هفتاد- هزار نفر از یکتا پرستان پذیرفته شود. و هر کس بیست و پنج روز از ماه شعبان را روزه بگیرد برات بیزاری از نفاق را بدو عطا کنند. و هر کس بیست و شش روز از ماه شعبان را روزه بگیرد خداوند جواز عبور از صراط را برای او صادر کند. و هر کس بیست و هفت روز از این ماه را روزه بگیرد خداوند برات نجات او را از آتش دوزخ بنویسد.

و هر کس بیست و هشت روز از ماه شعبان را روزه بگیرد چهره اش نورانی و علامات سرور در او ظاهر شود. و هر کس بیست و نه روز از ماه شعبان را روزه بگیرد

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 147

بمقام رضوان اکبر خدا که خوشنودی تمام اوست نائل گردد. و هر کس تمام سی روز ماه شعبان را روزه بگیرد جبرئیل علیه السّلام از پیشگاه عرش او را ندا کند ای فلان عمل خویش از سر گیر

و کار خود نوساز که آنچه گناه از تو گذشته یعنی گناهان سابقت همه آمرزیده شد، خداوند جلیل تو را می فرماید اگر گناهان تو بشماره ستارگان آسمان و قطرات باران و برگ درختان و عدد ریگ و شن بیابان و روزهای دنیا بود همه را آمرزیدم، و این کار بر خداوند گران نباشند پس از روزه های تو در ماه شعبان. ابن عباس گوید این ثواب روزه ماه شعبان است.

ماه رمضان ظاهر شود دیوان رانده شده را در زنجیر کشند، و درهای آسمان فراز گردد، و درهای بهشت و ابواب رحمت الهی همه گشوده شود، و درهای جهنّم همه بسته، و دعاها مستجاب گردد. و خداوند را هنگام هر افطار آزادشوندگانی است

______________________________

(1) پروردگار را نوساز این ماه را بر ما بأمن و أمان و سلامتی و اسلام، و تندرستی شایان، و روزی فراخ، و بر طرف ساختن دردها و ناملایمات، و خواندن قرآن، و بیاری کردن و موفق ساختنت ما را بنماز و روزه، بار الها ما را برای روزه ماه رمضان سالم نگهدار و آن را برای ما سالم و تمام گردان، و آن را از ما سالم بدار تا اینکه این ماه تمام شود و ما را آمرزیده باشی.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 149

که همه را از آتش آزاد کند، و هر شب هنگام، منادی ندا کند

«هل من سائل؟

هل من مستغفر»

آیا سائلی هست آیا استغفارکننده ای هست، بعد گوید

«اللّهمّ أعط کلّ منفق خلفا و کلّ ممسک تلفا»:

(پروردگارا بهر انفاق کننده ای عوض ده و بهر بخیلی تلف) تا اینکه هلال شوّال طلوع کند، مؤمنین را ندا کنند که بامداد برای گرفتن جائزه های خود حاضر شوید که آن روز پاداش است، سپس حضرت باقر علیه السّلام فرمود: بآن کسی که جانم بدست اوست این جوائز دینار و درهم یعنی پول طلا و نقره نخواهد بود. (بلکه رحمت و مغفرت و برکات الهی است).

(1) 3- زراره بن اعین گوید: امام باقر علیه السّلام فرمود: آن هنگام که رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم از عرفات بسوی منی بازگشت داخل مسجد

خیف شد مردم گرد او را گرفتند و از لیله القدر یعنی شب قدر از او پرسیدند پس حضرت برای خطابه بپای ایستاد و پس از ثناء الهی فرمود: کدامیک از شما از لیله القدر از من سؤال کردید من آن را

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 150

از شما پنهان نکرده ام چون بدان عالم نیستم «1» بدانید ای مردم که هر کس ماه رمضان بر او آید و او صحیح و تندرست باشد پس روزها را روزه بگیرد و شبها بدعا پردازد، و نماز خویش را مراقبت کند و به نماز جمعه رهسپار شود و در نماز عید فطر حاضر آید محقّقا شب قدر را درک کرده باشد، و بجائزه پروردگار رسیده است.

راوی گفت امام صادق علیه السّلام فرمود: بجائزه ای رسیده است که مانند جائزه بندگان نیست.

(1) 4- ابو بصیر گوید: امام باقر علیه السّلام فرمود: هنگامی که ماه رمضان میرسید و نزدیک میشد رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم سه روز که از ماه شعبان باقی بود بلال را میفرمود مردم را خبر کند و همه در مسجد حاضر میشدند پس بمنبر میرفت و حمد و ثنای الهی بجا می آورد و سپس میفرمود: أیّها النّاس همانا این ماه رسید و آن سیّد و سالار ماههای دیگر است، شبی در آن است که بهتر از هزار ماه است، در این ماه درهای دوزخ بسته می شود، و درهای بهشت گشوده میگردد، پس هر کس این ماه را

______________________________

(1) یعنی من بدان آگاهم لیکن مأمور نیستم تا شما را بدان آگاه سازم و مصلحت شما هم نیست.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال /

ترجمه غفاری، ص: 151

درک کند و گناهانش آمرزیده نشود پس خداوند او را از رحمت خود دور نماید و هر کس پدر و مادر خویش را دریابد و آمرزیده نشود پس خدا او را از غفران و آمرزش خویش دور سازد، و هر کس نام من نزد او برده شود و بر من درود نفرستد و آمرزیده نشود پس خدای عزّ و جلّ او را از رحمت خود دور کند.

(1) 5- زید بن علی بن الحسین از پدرانش از امیر المؤمنین علیهم السّلام روایت کرده که فرمود: چون ماه رمضان نزدیک شد رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم بپا خاست و خدا را حمد کرد و ثنای او گفت سپس فرمود: ایّها النّاس خداوند شرّ دشمن شما دیو رجیم را از شما کفایت کرد، فرمود: «ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ» مرا بخوانید تا شما را پاسخ گویم و حاجتتان را برآورم، و وعده اجابت بشما داده است، و بدانید بر هر شیطان رانده شده ای از جنّ هفت فرشته پاسبان گمارده که او راه بر شما پیدا نکند و تا این ماه شما تمام نگردد او را رها نکند. آری درهای آسمان از شب اول این ماه همه باز و گشوده است، آگاه باشید که دعا در آن مورد قبول خواهد بود.

(2) 6- محمّد بن مروان گوید: از امام صادق علیه السّلام شنیدم میفرمود: براستی که خداوند عزّ و جلّ را در ماه رمضان در هر شبی آزادشدگان و رها یافتگانی است از

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 152

آتش دوزخ مگر آنکه با مست کننده ای افطار کند، و چون شب آخر رسد خداوند آزاد

سازد در آن بقدری که تمام این ماه از بندگان را آزاد ساخته است.

(1) 7- أبو الورد از امام باقر علیه السّلام نقل کرده که فرمود: رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم در آخرین جمعه ماه شعبان برای مردم خطبه ای خواند و حمد و ثنای الهی بجا آورد سپس فرمود: أیّها النّاس نزدیک شد به شما ماهی که در آن شبی خواهد بود که بهتر از هزار ماه است و آن ماه رمضان است، خداوند روزه آن را واجب ساخته، و بپا داری و قیام یک شب را در آن بنماز و دعا مانند عبادت هفتاد شب در غیر این ماه قرار داده، و برای آن کس که خیری از خیرات را یا یک نیکی از نیکیها را برای خدا بجا آورد اجر آنست که واجبی از واجبات خداوند عزّ و جلّ را انجام داده باشد، و اجر آنکه یک واجب از واجبات الهی را در این ماه انجام دهد مانند اجر کسی است که هفتاد امر واجب را در ماههای دیگر انجام داده باشد، و این ماه صبر است (یعنی

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 153

خویشتن داری از محرّمات و از آنچه بر روزه دار حرام است) و محقّقا ثواب صبر بهشت است.

و این ماه، ماه مواسات است (یعنی همه مردم مسلمان در گرسنگی و تشنگی با یک دیگر مساوی هستند) و نیز این ماهی است که خداوند در آن روزی مؤمنین را می افزاید، و هر کس مؤمن روزه داری را در این ماه افطار دهد خود نزد پروردگار بقدر آزاد کردن یک بنده پاداش خواهد داشت باضافه غفران

و آمرزش گناهان گذشته اش.

(1) گفته شد: یا رسول اللَّه همه ما توانائی دادن افطار بروزه دار نداریم، فرمود:

خداوند کریم است، و اجر و پاداش را میدهد هر چند بدادن یک ظرف کوچک شیر مخلوط با آب باشد یا یک ظرف دوغ آنقدر که روزه داری با آن روزه خود را افطار کند، یا بشربت آبی یا چند دانه خرمائی که بیشتر از آن قدرت نداشته باشد. و هر کس برای خدمتکارش در این ماه تخفیف دهد و کارش را سبک نماید خداوند عزّ و جلّ هنگام حساب بدو تخفیف دهد، و این ماهیست که آغازش رحمت است، و میانه اش آمرزش، و انجامش پذیرش و آزادی از آتش، و شما در آن از چهار چیز بی نیاز نخواهید بود: دو خصلت که خدا را بدان خشنود سازید،

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 154

و دو دیگر که از آن چاره ای ندارید، امّا آن دو که خدا را بدان از خود خشنود میکنید شهادت بکلمه «لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ» یعنی شهادت بتوحید، و دیگر شهادت بر رسالت من است، و امّا آن دو که از آن شما را چاره ای نیست اینکه از خدا حاجات خویش بخواهید و بهشت را مسألت کنید، دیگر آنکه در این ماه از خدا عافیت طلب کنید، و باو از آتش پناه برید.

(1) 8- عبد اللَّه بن عبید اللَّه از مردی از امام باقر علیه السّلام «1» روایت کرده که فرمود:

چون ماه رمضان رسید و آن سه روز از ماه شعبان باقیمانده بود رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم بلال را فرمود: در میان مردم ندا کن، پس مردم در مسجد

گرد آمدند، و حضرت بمنبر رفت و خدا را حمد و ثنا گفت، سپس فرمود: أیّها النّاس این ماه بشما نزدیک شد و آن سیّد و سالار همه ماهها است، در آن شبی است که بهتر است از هزار ماه،

______________________________

(1) فی بعض النسخ «عن أبی عبد اللَّه علیه السّلام».

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 155

درهای دوزخ را در آن ببندند، و درهای بهشت را بگشایند، پس هر کس این ماه را درک کند و آمرزیده نگردد پس خدا او را دور گرداند، و هر کس پدر و مادر خود را درک کند و آمرزیده نشود خداوند او را براند، و هر کس نام من نزد او برده شود و بر من درود نفرستد و آمرزیده نشود پس خداوند عزّ و جلّ او را دور سازد. «1» (1) 9- علیّ بن أبی حمزه بطائنی در حدیثی طولانی از امام صادق علیه السّلام نقل کرده که فرمود: براستی که درهای آسمان در ماه رمضان (بروی مردم) گشوده است و شیاطین را زنجیر کرده اند، و اعمال مؤمنان مورد قبول است، بسیار ماه خوبی است ماه رمضان، در زمان پیغمبر آن را مزروق می گفتند.

(2) 10- عمر بن یزید گوید: امام صادق علیه السّلام فرمود: براستی که خدا را در ماه رمضان آزادشدگانیست از آتش دوزخ مگر آنکه با مسکری افطار کند یا دشمن کینه توزی باشد، یا صاحب شاهین، گوید: پرسیدم صاحب شاهین چیست؟ فرمود:

شطرنج باز.

______________________________

(1) رواه الشیخ فی التهذیب ج 1 ص 406 بهذا السند و فیه «فلم یصلّ علیّ فابعده اللَّه» بدون ذکر «فلم یغفر له».

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 156

(1) 11-

حمران گوید: از امام باقر علیه السّلام سؤال کردم از معنی کلام خداوند عزّ و جلّ که فرموده: «إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَهٍ مُبارَکَهٍ» (ما آن را در شب مبارکی فرو فرستادیم) فرمود: آری آن شب قدر است و آن در هر سال در ماه رمضان است در دهه آخر آن، و قرآن نازل نگشت مگر در شب قدر، خداوند عزّ و جلّ فرمود: «فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ» (در آن تقسیم می شود هر أمر محکمی) فرمود: در شب قدر مقدّر می شود هر چیزی که تا سال دیگر انجام می شود از خیر یا شرّ یا طاعت یا معصیت یا ولادت یا مرگ و یا رزق و روزی. پس هر چه در این شب مقدّر شود و حکم بر آن رود همه از امور حتمی و شدنی است که باید انجام شود، و خواست خداوند نیز دخیل است، گوید: عرض کردم «لَیْلَهُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ» (شب قدر بهتر از هزار ماه است) خداوند چه چیز را بدین نظر دارد؟ فرمود: عمل شایسته در آن از نماز و زکات و اقسام خیرات بهتر است از عمل در هزار ماه که دارای شب قدر نباشد، و اگر نبود آنچه خدا برای مؤمنین افزوده بدان نمیرسیدند و لیکن خداوند عزّ و جلّ حسنات ایشان را دو چندان سازد.

(2) 12- محمّد بن ابراهیم از احمد بن متّویه جرجانی مذکّر، از أبی اسحاق-

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 157

إبراهیم بن بلال از أبی محمّد بن کرّام از محمّد بن کرّام از احمد بن عبد اللَّه از سفیان بن عیینه از معاویه بن أبی اسحاق، از سعید بن

جبیر نقل کرده که «1» گفت از ابن عبّاس پرسیدم چیست پاداش آنکه ماه رمضان را روزه گیرد و حقّ آن را بشناسد؟ گفت ای پسر جبیر خود را آماده ساز تا برایت حدیث کنم بدان چه گوشهایت نشنیده و بر دلت نگذشته، و خود را از هر فکری فارغ ساز برای آنچه مرا از آن پرسیدی، پس آنچه خواسته ای علم أوّلین و آخرینست، سعید بن جبیر گوید: از نزد او بیرون شدم و خود را آماده ساختم و فردای آن روز اوّل وقت بعد از نماز صبح نزد او رفتم و حدیث را یادآور شدم پس روی بگردانید و بمن توجّه نمود و گفت: آنچه را میگویم از من بشنو: (1) شنیدم از رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم میفرمود: اگر میدانستید که چه چیزها برای شما در ماه رمضان هست البتّه خدا را بیشتر سپاس میگفتید.

چون شب اوّل آن فرا رسد خداوند گناهان همه امّت مرا می آمرزد گناهان نهانی و آشکار را، و دو هزار درجه برای شما بالا میبرد، و پنجاه شهر برای شما بنا میکند. و در روز دوّم خداوند بهر قدمی که برداشته اید در آن روز عبادت یک سال

______________________________

(1) این سند عامی است و اکثر رجال آن مجهول یا مهملند و لذا چندان اعتبار ندارد.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 158

برای شما مینویسد، و روزه یک سال را در نامه عملتان ثبت مینماید. و روز سوّم بشماره هر موئی که بر بدن دارید خداوند بارگاهی در فردوس بشما میدهد که از درّ بیضاء ساخته شده و در بالایش دوازده هزار اطاق از نور است،

و در زیرش دوازده هزار اطاق [از نور] که در هر اطاق هزار تخت است و بر هر تختی یک حوری، و بر شما در هر روز هزار فرشته وارد می شود که با هر فرشته ای هدیّه ای است. و روز چهارم خداوند بشما عطا میکند در بهشت جاوید هفتاد هزار کاخ، در هر کاخی هفتاد هزار اطاق، و در هر اطاق پنجاه هزار تخت، و بر هر تختی یک حوری، و در برابر هر حوری هزار خدمتکار کمر بسته بخدمت، که روسری یکتن از آنان بهتر است از دنیا و آنچه در اوست.

و در روز پنجم خداوند بشما در جنّه المأوی (که نام بهشتی است) هزار شهر عطا میفرماید که در هر شهری هفتاد هزار منزل، و در هر منزلی هفتاد هزار سفره و بر هر سفره هفتاد هزار کاسه، و در هر کاسه شصت هزار نوع طعام که هیچ کدام با هم شبیه نیست.

(1) و در روز ششم خداوند بشما در دار السّلام (که نام بهشتی است) یک صد هزار

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 159

شهر عطا میکند که در هر شهر یک صد هزار خانه است، و در هر خانه صد هزار اطاق و در هر اطاق صد هزار تخت از طلا که طول هر کدام هزار ذراع است و بر هر تختی همسری از حوران بهشتی که دارای سی هزار گیسوی بافته و زینت یافته بدرّ و یاقوت است و هر گیسو را یک کنیز در دست دارد یا صد کنیز.

و در روز هفتم خداوند بشما در جنّه النّعیم (که نام بهشتی است) ثواب چهل هزار شهید و چهل هزار

صدّیق عطا فرماید. و در روز هشتم خداوند بشما عطا کند ثوابی بمانند ثواب عمل شصت هزار زاهد. و در روز نهم خداوند ثواب هزار عالم و هزار معتکف و هزار سرباز مرزبان بشما عطا فرماید.

و در روز دهم خداوند هفتاد هزار حاجت از شما برآورد، و خورشید و ماه و ستارگان و چهارپایان و پرندگان و درندگان و هر سنگ و ریگ و تر و خشکی و همه ماهیان دریاها و برگ درختان برای شما طلب آمرزش کنند.

(1) و در روز یازدهم خداوند بشما ثواب چهار حج و چهار عمره که هر حجّی همراه پیمبری از پیمبران، و هر عمره ای با صدّیقی یا شهیدی بجا آورده شود عطا فرماید.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 160

و در روز دوازدهم خداوند تبدیل کند گناهانتان را بحسنات، و حسنات را نیز دو چندان کند، و هر یک حسنه را هزار هزار حسنه در نامه عملتان ثبت کند.

(1) و در روز سیزدهم خداوند مانند عبادت اهل مکّه و مدینه را برای شما بنویسد و بشماره هر سنگ و ریگی که میان مکّه و مدینه باشد شفاعت نصیب شما گرداند.

و در روز چهاردهم چنان باشد که آدم و نوح و پس از آنها ابراهیم و موسی، و پس از آنها داود و سلیمان همه را ملاقات کرده و با هر کدام دویست سال خدا را پرستش کرده باشید.

و در روز پانزدهم هر حاجتی از حاجات دنیا و آخرت شما همه را برآورد، و ثواب عمل ایّوب پیغمبر بشما دهد، و خداوند دعای شما را مستجاب فرماید، و حاملین عرش برای شما آمرزش طلبند، و در روز

قیامت خداوند چهل نور بشما عطا کند ده از جانب راست شما، و ده از جانب چپ، و ده از پیش روی، و ده از پشت سر شما.

و در روز شانزدهم خداوند آن هنگام که از قبر بیرون آئید شصت جامه برای شما عطا کند که بپوشید و ناقه ای فرستد که سوار شوید، و ابری فرستد که بر شما در آن صحرای سوزان در آن روز گرم سایه افکند.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 161

(1) و چون روز هفدهم شود خداوند عزّ و جلّ خطاب فرماید: که همه را آمرزیدم و نیز پدرانشان را بخشیدم، و سختیهای روز قیامت را از ایشان برداشتم.

و چون روز هیجدهم گردد خداوند تبارک و تعالی جبرئیل و میکائیل و اسرافیل و حاملین عرش و کرسیّ و کروبیان همه را امر کند که برای امّت محمّد صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم تا سال آینده استغفار کنند، و در قیامت خداوند ثواب آنان که در غزوه بدر در رکاب پیغمبر صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم بودند بشما عطا فرماید.

و چون روز نوزدهم گردد فرشته ای در آسمانها و زمین باقی نماند جز آنکه از خداوند خویش رخصت طلبد که هر روز بزیارت قبور شما آید و با هر فرشته ای هدیّه و شربتی است.

و چون بیست روز تمام شود، خداوند هفتاد هزار فرشته بفرستد که شما را از هر شیطان رانده شده ای محفوظ بدارد، و بهر روزی که روزه گرفته اید روزه یک صد سال برای شما ثبت نماید، و میان شما و آتش دوزخ خندقی قرار دهد، و ثواب کسی که تورات و انجیل و زبور و

فرقان را تلاوت کرده باشد بشما عطا کند، و بشماره هر پری از پرهای جبرئیل عبادت یک سال در نامه عمل شما بنویسد، و نیز

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 162

ثواب تسبیح عرش و کرسی را بشما دهد، و بهر آیه ای از قرآن هزار حوری از حوران بهشتی بهمسری بشما دهد.

(1) و روز بیست و یکم خداوند هزار فرسنگ قبر را بر شما فراخ سازد، و تاریکی و وحشت آن را از شما ببرد، و قبور شما را مانند قبور شهدا قرار دهد، و رخسار شما را چون رخسار یوسف بن یعقوب (زیبا) کند.

و روز بیست و دوّم خداوند فرشته مرگ را بر شما بفرستد آنچنان که بسوی انبیاء علیهم السّلام میفرستد و او ترس منکر و نکیر را از شما برداشته و گرفتاری دنیا و آخرت را از شما دفع نماید، و روز بیست و سوّم بهمراه انبیاء و صدّیقان و قربانیان راه حق و شایستگان از خلق از صراط عبور خواهید کرد، و مانند آن باشد که هر یتیمی بینوا را از امّت من سیر کرده هر برهنه ای را پوشانیده باشید.

و روز بیست و چهارم هیچ یک از شما از دنیا بیرون نرود مگر اینکه جایگاه خود را در بهشت ببیند، و هر کدام از شما را ثواب هزار مریض و هزار غریب که که در طاعت خدا بغربت بیرون شده باشند، و ثواب آزاد کردن هزار بنده از فرزندان اسماعیل علیه السّلام بدهد.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 163

(1) و روز بیست و پنجم خداوند در زیر عرش قبّه و بارگاهی از زمرّد سبز برای شما

بنا کند که بر فراز هر قبّه خیمه ای از نور برپا است و خداوند تبارک و تعالی فرماید ای امّتان محمّد من پروردگار شمایم و شما بندگان و چاکران منید در سایه عرش من در این آسایشگاه بیارامید و بخورید و بیاشامید، گوارا باد شما را هیچ ترسی برای شما نیست و اندوهگین نخواهید شد، ای امّتان محمّد بعزّت و جلالم سوگند شما را بسوی بهشت برانگیزم چنان که خلق اوّلین و آخرین همه را شگفت آید، و هر یک را بهزار تاج از نور متوّج ساخته و بر ناقه ای سرشته از نور سوار کنم که زمامش از نور و دارای هزار حلقه باشد از طلا، و در هر حلقه که بر آنست فرشته ای موکّل است، در دست هر فرشته عمودی از نور تا اینکه بدین هیئت بدون حساب وارد بهشت گردید.

و چون روز بیست و ششم شود خداوند بشما نظر رحمت افکند پس بیامرزد گناهانتان همه را مگر خونها که بناحق ریخته شده و اموالی که بناروا تصرّف شده، و پاک گرداند خانه و منزلتان را در هر روز هفتاد بار از غیبت دروغ و بهتان.

و چون روز بیست و هفتم شود چنان باشد که گوئی یاری کرده باشید هر مؤمن و مؤمنه ای را، و پوشانیده باشید هفتاد هزار برهنه را، و خدمت کرده

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 164

باشید هزار سرباز مرزبان را، و گویا قراءت کرده باشید همه کتب نازل شده بر پیغمبران از طرف خدا را.

(1) و روز بیست و هشتم خداوند در جنّات خلد هزار شهر برای شما بنا کند همه از نور، و در جنّه المأوی

یک صد هزار قصر از نقره خام، و در جنه النعیم یک صد هزار خانه بشما دهد که همه از عنبر أشهب باشد، و در جنّه الفردوس یک صد هزار شهر که در هر شهری هزار حجره است، و نیز در جنّه الخلد یک صد هزار منبر ساخته شده از مسک شما را عطا کند، و در داخل هر منبری هزار اطاق مهیّا باشد از زعفران، و در هر اطاقی هزار تخت از درّ و یاقوت، و بر هر تختی همسری از حوران بهشتی.

و چون روز بیست و نهم شود خداوند عطا کند شما را هزار هزار محلّه که در داخل هر محلّه سراپرده ای باشد سفید، و در هر سراپرده تختی مهیّا از کافور سفید، و بر هر تختی هزار بستر از سندس سبز، و بر هر بستر حوریّه ای است که هفتاد جامه بر تن دارد، و هشتاد هزار زلف بر سر و هر زلفی زینت یافته است بمروارید و یاقوت.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 165

(1) و چون سی روز تمام شد خداوند برای شما بهر روزی که گذشته ثواب هزار شهید و هزار صدّیق بنویسد، و نیز عبادت پنجاه سال، و همچنین بهر روزی روزه دو هزار روز ثبت نماید، و بالا برد برای شما بعدد آنچه از آب رود نیل میروید درجات، و نیز بنویسد برای شما برات آزادی از آتش دوزخ و پروانه عبور از صراط و امان از عذاب، و بهشت را دری است که آن را ریّان گویند و این در باز نشود تا روز قیامت، آنگاه باز شود برای مردان روزه گیر و زنان روزه گیر از

امّت محمّد صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم.

سپس رضوان خازن و کلید دار بهشت ندا کند ای امّت محمّد صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم بشتابید بسوی ریّان که باز شد، پس امّت من داخل بهشت شوند از این در، پس اگر کسی آمرزیده نشود در ماه رمضان در کدام ماه آمرزیده خواهد شد، و لا حول و لا قوّه الّا باللَّه العلیّ العظیم نیست هیچ حرکت و جنبش و قدرت و نیروئی مگر از ان خداوند والای بزرگ.

(2) 13- ابن عبّاس گوید: رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم چون ماه رمضان می رسید هر اسیری را آزاد مینمود، و هر سائلی را چیزی میبخشید.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 166

یوم ینفخ فی الصّور»

«1».

(1) خلیل گوید: از آن مرد شنیدم میگفت: علیّ علیه السّلام میفرمود: هر کس در هر روز از روزهای دهگانه اوّل ذی الحجّه این اذکار را بگوید خداوند عطا کند او را بهر یک لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ که گفته درجه ای در بهشت از درّ و یاقوت که میان هر درجه تا درجه دیگر مسافت یک سال راه که سوار شتاب کننده ای برود فاصله است، و در هر درجه ای شهری است و در آن شهر کاخی از مروارید یکپارچه که درزی در آن نیست، در هر شهرستانی از این شهرها از خانه ها و قلعه ها و غرفه ها و تالارها و بسترها و همسرها و تختها و حوران بهشتی و پشتی ها و مبلها و خوردنیها و خدمتگاران و نهرها و درختها و زیورها و جواهر آنقدر هست که از حوصله وصف خارج است، و هیچ کس وصف آن نتواند کرد.

و چون از قبر خارج شود از هر موئی از پیکر او نوری تابان باشد، و هفتاد هزار فرشته او را استقبال نمایند و از پیش رو و جانب راست و چپ او حرکت کنند

______________________________

(1) ترجمه دعا: لا إله إلّا اللَّه بشماره شبها و روزگاران، لا اله إلّا اللَّه بعدد موج دریاها، و لا إله إلّا اللَّه که رحمتش از هر چه اندوزند بهتر است، و لا إله إلّا اللَّه بشماره خار بیابانها و درختها، و لا إله إلّا اللَّه بشماره آنچه مو و کرک است، و لا إله إلّا اللَّه بعدد هر چه سنگ و کلوخ است، و لا إله إلّا اللَّه بعددی که چشمها بهم خورد، و لا إله إلّا اللَّه در شب هنگامی

که تاریک شود و در صبح هنگامی که طلوع کند، و لا إله إلّا اللَّه بعدد نسیمها که در صحراها و کوهها وزد، و لا إله إلّا اللَّه از امروز تا روزی که در صور دمند.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 168

تا به در بهشت رسند، و چون وارد بهشت شد در عقب او بایستند و او جلو ایشان باشد تا بشهری رسند که بیرونش از یاقوت سرخ و درونش از زبرجد سبز باشد، و در آن تمام انواع آنچه خداوند در بهشت آفریده همه بوده باشد، و چون بدان شهر رسند فرشتگان گویند ای دوست خدا آیا میدانی این شهر و آنچه در آن است چیست؟ گوید: نه، و شما خود که باشید؟ گویند ما فرشتگانی هستیم که در دار دنیا هنگامی که آن تهلیلات را میخواندی و خدا را بدان ستایش میکردی ترا میدیدیم، این شهر و آنچه در اوست همه پاداش تو است، و بشارت باد ترا به افزونتر از این پاداش از ثوابهای خداوند عزّ و جلّ تا آنکه بنگری آنچه را خداوند برای تو مهیّا ساخته در دار السّلام خویش در جوارش آن عطائی که هرگز بریده نشود. خلیل گوید: پس هر چه توانید این اذکار را بخوانید تا أجر شما افزونتر گردد.

جوان حاضر شد حضرت پرسید چه چیز تو را بر آن داشت که این ایّام را روزه باشی؟ عرضکرد پدر و مادرم قربانت یا رسول اللَّه أیّام مشعر و عرفاتست و روزهای حج خانه خداست امید میدارم که خداوند مرا با عبادات و دعای حاجیان شریک نماید، فرمود: برای تو بهر روزی که روزه گیری برابر آزاد کردن صد بنده، و قربانی صد شتر، و فرستادن صد اسب سواری در راه خدا که بر آن سوار شوند یا از آن بار کشند پاداش خواهد بود.

و چون روز ترویه که روز هشتم است شود برای تو مانند آزاد کردن هزار بنده، و قربانی هزار شتر، و فرستادن هزار اسب در راه خدا که بر آن سوار شوند یا بار نهند پاداش است، و چون روز عرفه شود برای تو همانند آزاد ساختن دو هزار بنده، و قربانی دو هزار شتر، و فرستادن دو هزار اسب سواری یا بارکش پاداش خواهد بود، بعلاوه اینها کفّاره گناهان شصت سال پیش از آن و شصت سال پس از آن برای تو خواهد بود.

(1) 2- احمد بن زید از موسی بن جعفر علیهما السّلام نقل کرده که فرمود: هر کس

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 170

روز اوّل دهه ذی الحجّه را روزه بگیرد خداوند برای او روزه هشتاد ماه را بنویسد، و اگر نه روز را روزه بگیرد خداوند روزه همه سال را برای او ثبت فرماید.

(1) 3- ابن ابی عمیر بواسطه یکتن از اصحابش نقل کند که امام صادق علیه السّلام فرمود: روزه روز ترویه کفّاره گناهان یک سال باشد، و روزه روز عرفه کفّاره گناهان

دو سال.

است بزرگتر از اینها، و آن روزیست که امیر المؤمنین علیه السّلام در آن بخلافت و سروری مسلمین از جانب خدا نصب شد پس رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم پیمان ولایت

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 172

او را بر گردن مردان و زنان در غدیر خمّ محکم ساخت، عرض کردم: آن چه روزیست از ایام هفته؟ فرمود روزها میگردد، سپس فرمود روز هیجدهم از ماه ذی الحجّه است.

گوید: آنگاه فرمود: عبادت در آن روز برابر است با عبادت هشتاد ماه، و سزاوار است که در آن روز بسیار یاد خدای عزّ و جلّ شود، و ذکر او گفته شود، و درود و صلوات بر پیغمبر فرستاده شود. و مرد برای خانواده اش در طعام توسعه دهد.

(1) 3- مفضّل بن عمر گوید: امام صادق علیه السّلام فرمود: روزه روز غدیر خم کفّاره گناهان شصت سال خواهد بود.

رود و در سجده بگوید:

«یا حیّ یا قیّوم، یا ذا الجلال و الاکرام، یا رحمان الدّنیا و الآخره و رحیمهما، «1» یا أکرم الاکرمین، یا أرحم- الرّاحمین، یا إله الاوّلین و الآخرین، اغفر لی ذنوبی و تقبّل صومی و صلاتی و قیامی».

(1) و گوید: رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم فرمود: سوگند بآن که مرا بحق بپیغمبری مبعوث فرمود این شخص سر از سجده بر ندارد تا اینکه آمرزیده شود، و روزه هایش در ماه رمضان قبول گشته، و از گناهانش گذشته باشند هر چند هفتاد گناه مرتکب شده باشد که هر یک از گناه همه بندگان بزرگتر باشد، رسول خدا فرمود من جبرئیل را گفتم تنها از او ماه رمضان پذیرفته می شود یا از همه بندگان در همه بلاد، گفت

______________________________

(1) فی بعض النسخ

«یا رحمان الدّنیا و رحیم الآخره»

.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 174

آری سوگند بآن که تو را بحقّ به نبوّت مبعوث کرد ای محمّد همانا از جمله کرامت او بر خدا و بزرگی مقام و منزلتش نزد خدا اینکه پذیرفته می شود از او و از ایشان، و قبول می شود از تمام موحّدان در میان مشرق و مغرب نمازشان و روزه شان و آمرزیده می شود گناهانشان، و مستجاب میگردد دعاهایشان بعد از آنکه امر خدا را اطاعت کردند، و بآن کسی که تو را بحقّ بپیغمبری مبعوث کرد هر کس بجا آورد این نمازها را و طلب آمرزش کند بدین استغفار خداوند نماز و روزه و شب زنده داری او را قبول فرماید و او را بیامرزد و دعایش را مستجاب فرماید (1) زیرا خدای عزّ و جلّ در کتاب خود

فرموده: وَ أَنِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَیْهِ (و آنکه از خدا طلب آمرزش کنید سپس بدو رو آورید) و نیز فرموده: وَ الَّذِینَ إِذا فَعَلُوا فاحِشَهً أَوْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ ذَکَرُوا اللَّهَ فَاسْتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ وَ مَنْ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا اللَّهُ (آنان که چون کار زشت مرتکب شدند یا بخویشتن ستم نمودند یاد خدا کردند پس طلب آمرزش نمودند برای گناهان خویش، و کیست که بیامرزد گناهان را جز خدا) و همچنین فرموده: وَ اسْتَغْفِرُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ (از خدا آمرزش طلبید زیرا او بخشنده و مهربان است) و باز فرموده وَ اسْتَغْفِرْهُ إِنَّهُ کانَ تَوَّاباً (آمرزش خواه از او چون او توبه پذیر است).

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 175

و رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم فرمود: این هدیّه و تحفه ای است برای من و امّتم بخصوص، از مردان و زنان، و بهیچ یک از انبیایی که پیش از من بوده اند و غیر ایشان نداده است.

(1) 2- سلمان فارسی- رضی اللَّه عنه- گوید: رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم فرمود: هیچ بنده ای نیست که در شب عید شش رکعت نماز بخواند جز اینکه شفاعتش در باره خاندانش هر چند آتش بر آنها واجب شده باشد پذیرفته گردد، پرسیدند این برای چه یا رسول اللَّه؟ فرمود: بجهت آنکه نیکوکار محتاج بشفاعت نباشد، و شفاعت جز برای گنهکاران نیست.

مؤلّف گوید در این رکعات ششگانه قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ پنج بار خوانده می شود.

الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 176

هر کس در لیله عید (فطر) شب بیدار باشد و بعبادت پردازد دل او هرگز نمیرد آن روز که همه دلها بمیرد.

(1) 2- بسندی عامّی از کردوس صحابی روایت شده است که می گفت:

رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم فرمود: هر کس شب عید و شب نیمه شعبان را احیا گیرد هرگز دل او نمیرد آن روز که دلها بمیرد.

امام جماعتش با وی در عقیده مذهبی مخالف باشد و از روی تقیّه با وی نماز عید بخواند و پس از انجام نماز او این رکعات چهارگانه را بجای آورد برای عید، و بدان نمازی که با امام مخالف خوانده اعتنا نکند، امّا آنکه امام جماعتش در نماز عید منصوب از جانب خدای عزّ و جلّ که اطاعتش بر خلق واجب است باشد و با او و پشت سر او نماز عید را بجا آورد برای او نیست که پس از آن نمازی بخواند تا زوال شمس یعنی تا ظهر. و همچنین کسی که در نماز عید امام جماعتش موافق مذهبش باشد هر چند واجب الاطاعه نباشد اگر با او نماز عید را خواند حق ندارد پس از آن نماز تا ظهر نماز دیگری بخواند بعنوان روز عید، و آنچه معتمد است آنست که

«لا صلاه فی العیدین إلّا مع امام».

یعنی نماز عیدین فطر و اضحی نمیشود مگر بجماعت، و هر کس بخواهد فرادی بجای آورد باکی نیست و تصدیق این گفتار روایات ذیل است: (1) 1- که (استادم) محمّد بن حسن بن ولید از حسین بن حسن بن آبان از حسین

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 179

ابن سعید اهوازی از ابن أبی عمیر از ابن اذینه از زراره از امام باقر علیه السّلام نقل کرده که فرمود: هر کس روز عید با جماعت نماز عید را نخواند نمازی بر او نیست و قضایش بر او واجب نباشد.

(1) 2- و بهمان سند از اهوازی از عثمان بن عیسی از سماعه از امام صادق علیه السّلام روایت کرده که فرمود: در عیدین نماز نیست

مگر بجماعت و چنانچه تنها خواندی باکی (بر تو) نیست.

(2) 3- و بهمان سند از اهوازی از فضاله از حمّاد بن عثمان از معمر بن یحیی و زراره روایت کرده که گفتند: امام باقر علیه السّلام فرمود

«لا صلاه فی یوم الفطر و الاضحی إلّا مع الامام»

یعنی نمازی نیست در روز عید فطر و أضحی مگر بجماعت.

(3) 4- و بهمان سند از اهوازی از محمّد بن سنان از عبد اللَّه بن سنان از حلبی روایت کرده که گفت از امام صادق علیه السّلام سؤال کردم از نماز عیدین آیا پیش از آن

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 180

و پس از آن نمازی هست؟ فرمود:

«لیس قبلهما و لا بعدهما شی ء»

یعنی قبل و بعد آن نمازی نیست.

(1) 5- و بهمان سند از اهوازی از حمّاد بن عیسی از حریز از محمّد بن مسلم روایت کرده که گفت: از امام صادق علیه السّلام سؤال کردم از نماز عید فطر واضحی فرمود: در آنها اذان و اقامه ای نیست

«و لیس بعد الرّکعتین و لا قبلهما صلاه»

و پیش از آن (دو رکعت) و بعد از آن نمازی نخواهد بود.

(2) 6- و بهمان سند از اهوازی از فضاله از ابن سنان از امام صادق علیه السّلام روایت کرده که فرمود:

«صلاه العیدین رکعتان لیس قبلهما و لا بعدهما شی ء»

نماز عیدین هر یک دو رکعت است و قبل و بعد آن چیزی نیست.

(3) 7- و بهمان سند از اهوازی از ابن أبی عمیر از ابن اذینه از زراره روایت کرده که گفت: امام باقر علیه السّلام فرمود: در روز عید فطر و روز أضحی اذان و اقامه ای نیست اذان آنها طلوع خورشید

است هنگامی که بدمد خارج شوند، و پیش از آن و پس از آن در هر دو روز نمازی نیست، و هر کس با امام یعنی بجماعت آن نماز را نخواند نمازی بر او نیست و قضا هم بر او واجب نباشد.

شرح: از این هفت روایت استفاده می شود که استحباب آن نمازهائی که سلمان

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 181

از رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم روایت کرد مخصوص بکسی است که با امام مخالف نماز بخواند و إلّا اگر شخص بنماز جماعت در روز عید نرسید و امام جماعت از موافقان مذهب ما بود خود فرادی بجا می آورد و باکی بر او نیست. و ما این قسمت را با سند ذکر کردیم که اهل فن محتاج بدیدن سند آن در کتاب دیگر نباشند.

و روزه سه روز در هر ماه «صیام دهر» یعنی روزه همیشه محسوب می شود، زیرا خدای عزّ و جلّ در کتاب خود میفرماید مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَهِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها هر کس حسنه ای بجا آورد ده برابر پاداش بیند.

شرح: هر کس علاوه بر ماه رمضان در یازده ماه دیگر هر ماه سه روز روزه بگیرد جمعا سی و سه روز بغیر روزه ماه رمضان روزه گرفته، و بنا بر اینکه سال را سیصد و شصت روز بدانیم پس از اخراج سی روز ماه رمضان سیصد و سی روز باقی ماند، و چون خداوند اجر سی و سه روز روزه را طبق وعده خود ده برابر میکند سیصد و سی روز می شود، بدین قرار: 360 30+ 330 10* 33 11* 3.

پس همه سالها اگر چنین کند ثواب همه عمر روزه گرفتن بدو خواهند داد و این معنی روزه دهر است.

(2) 3- أحمد بن محمّد بن أبی نصر گوید: از امام هشتم علیه السّلام از روزه ماهها پرسیدم فرمود: در هر ماه سه روز، در هر دهه آن یک روز، همانا خدای عزّ و جلّ در کتاب

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 184

خود فرموده: مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَهِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها پس روزه سه روز هر ماه صوم دهر است.

(1) 4- محمّد بن نعمان أحول از یکتن که نام او را برده نقل کند که امام صادق علیه السّلام فرمود: از رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم از روزه دو پنجشنبه اوّل و آخر ماه و چهارشنبه وسط آن سؤال شد فرمود: پنجشنبه روزیست که اعمال مردم در آن بعرض میرسد، و امّا

روز چهارشنبه پس روزیست که در آن دوزخ آفریده شده، و امّا روزه خود سپری از آتش است.

(2) 5- حریز گوید: بامام صادق علیه السّلام عرض شد: در باره روز چهارشنبه چه چیز وارد شده؟ فرمود: امیر مؤمنان علیه السّلام فرموده است: خداوند عزّ و جلّ دوزخ را روز چهارشنبه آفرید، و روزه آن روز را دوست دارد که تا از آتش دوزخ بخدا پناه برده شود.

(3) 6- حمّاد بن عثمان گوید: شنیدم از امام صادق علیه السّلام میفرمود: رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم چندان روزه گرفت که گفتند دیگر افطار نخواهد کرد، و افطار کرد

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 185

چندان که گفتند دیگر روزه نخواهد گرفت، سپس روزه گرفت مانند روزه داود علیه السّلام یک روز میگرفت و یک روز نمیگرفت، پس از آن هنگامی که از دنیا رفت یعنی در اواخر عمر از هر ماه سه روز را روزه میگرفت و میفرمود این سه روز برابر با همه سال است، و وسوسه و کینه و تیرگی قلب را میبرد، حمّاد گوید: عرضکردم فدایت شوم آن کدام روزها است؟ فرمود أوّلین پنجشنبه دهه أوّل هر ماه و أوّلین چهارشنبه دهه دوّم، و آخرین پنجشنبه دهه سوّم هر ماه است، گوید پرسیدم چرا این ایّام اختیار شده؟ فرمود: زیرا امّتهائی که پیش از ما بودند چون عذاب بر ایشان فرود می آمد در چنین ایّامی نازل میشد، پس رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم این روزها را اختیار فرمود چون که روزهای ترسناکی است.

(1) 7- بشّار بن یسار گوید: بامام صادق علیه السّلام عرضکردم برای

چه روز چهار شنبه روزه گرفته می شود، فرمود: برای اینکه آتش روز چهارشنبه خلق شده است.

(2) 8- زراره بن اعین گوید: بامام صادق علیه السّلام عرضکردم: در روزه ایّام سال سنّت بچه چیز جاری است؟ فرمود: در هر ماه سه روز: پنجشنبه در دهه أوّل،

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 186

چهار شنبه در دهه دوّم، و پنجشنبه در دهه آخر، گوید: عرضکردم: این تمام آنچه راست که سنّت بدان جاری است در روزه؟ فرمود: آری.

(1) 9- حسین بن أبی حمزه گوید: بامام باقر یا امام صادق علیهما السّلام عرضکردم سه روز روزه هر ماه را ممکن است از تابستان تأخیر بیندازم برای زمستان زیرا من آن را بر خود آسانتر می یابم، فرمود: آری أمّا درست حسابش را نگهدار.

(2) 10- یزید بن خلیفه گوید: بامام صادق علیه السّلام عرضکردم: در تابستان گرفتن روزه بر من دشوار است و بسر درد دچار میشوم، فرمود: آن کن که من میکنم، چون بسفر میروم برای هر روز که در حضر روزه میگرفتم یک مدّ طعام از طعامی که باهل و عیالم میخورانم تصدّق میدهم.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 187

در حال حیات یا بعد از مرگ زیارت کند (یعنی چه شخص ما را زیارت کند چه قبر ما را) بر من سزاوار است که روز قیامت بدیدار او روم و او را از گناهانش خلاص نمایم و ببهشت داخل سازم.

ناله زنان را از پشت پرده شنیدم، و چون فارغ شدم فرمود: ای ابا هارون هر کس شعری در رثای حسین علیه السّلام بخواند و خود بگرید و ده تن دیگر را بگریاند بهشت برای او نوشته شود، و هر کس در رثاء حسین علیه السّلام شعری بخواند و خود بگرید و پنج نفر را بگریاند بهشت برای او ثبت گردد، و هر کس نزد او یادی از حسین علیه السّلام شود و از دیده اش باندازه بال مگسی اشک بیرون آید پاداش او بر خداوند عزّ و جلّ لازم باشد و راضی نشود برای او جز بهشت را.

(1) 2- ابو عماره منشد گوید: امام صادق علیه السّلام بمن فرمود: ای ابا عماره در مرثیه حسین علیه السّلام برای من شعری بخوان، من خواندم و حضرت گریست، گوید باز خواندم و او گریست و بخدا سوگند پیوسته شعر خواندم و آن حضرت گریست تا صدای گریه را از اندرون خانه شنیدم، پس امام علیه السّلام فرمود: ای ابا عماره هر کس در مرثیه حسین ابن علی علیهما السّلام شعری بخواند و پنجاه کس را بگریاند بهشت پاداش اوست. و هر کس در رثاء حسین علیه السّلام شعری بخواند و چهل کس را بگریاند بهشت اجر اوست. و

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 192

هر کس در مرثیه حسین علیه السّلام شعری بخواند و سی نفر را بگریاند بهشت از ان اوست. و هر کس در رثای حسین علیه السّلام شعری بخواند و بیست تن را بگریاند بهشت اجر اوست.

و هر کس در عزای حسین علیه السّلام شعری بخواند و ده کس را بگریاند بهشت

برای اوست. و هر کس در عزای حسین شعری بخواند و یکتن را بگریاند مزدش بهشت خواهد بود. و هر کس در مرثیه حسین علیه السّلام شعری بخواند و خود بگرید بهشت از ان اوست، و هر کس در رثای حسین علیه السّلام شعری بخواند و خود را گریان نماید بهشت از برای اوست.

(1) 3- صالح بن عقبه گوید: امام صادق علیه السّلام فرمود: هر کس یک بیت شعر در رثای حسین علیه السّلام بخواند و بگرید و ده تن را بگریاند برای او و آن ده نفر همه پاداش بهشت است، و هر کس در رثای حسین علیه السّلام بیتی بخواند و خود بگرید و نه کس دیگر را بگریاند سزای همه بهشت است، پس امام علیه السّلام همچنین فرمود:

هر کس در عزای حسین علیه السّلام بیتی بخواند و بگرید- و گمانم اینست که فرمود:

«و تباکی» یعنی و خود را گریان نماید برای او بهشت است (تا بیک تن رسید).

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 193

مقرّبان درگاه الهی است ثبت و بایگانی نمایند.

(3) 3- ابن مسکان از حضرت صادق علیه السّلام روایت کرده که فرمود: هر کس بزیارت حسین علیه السّلام رود و حقّ آن حضرت را بشناسد نامش در زمره مقرّبان درگاه الهی ثبت شود.

(4) 4- قائد خیّاط (یا عاصم) «1» از حضرت کاظم علیه السّلام نقل کرده که فرمود:

______________________________

(1) فی الکامل «عن قائد الخیّاط». و لعلّه عاصم الخیّاط فصحّف.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 194

هر کس زیارت کند قبر حسین علیه السّلام را

«عارفا بحقّه، غفر اللَّه له ما تقدّم من ذنبه و ما تأخّر»

خداوند بیامرزد گناهان گذشته او را هر چه هست از اوّل تا آخر.

(یعنی قدیم و جدید).

شرح: باید دانست که معنی «ما تأخّر»: ما یأتی نیست و غالبا دیده شده که ما تأخّر را گناهان آینده معنی کرده اند و این از جهت عدم دقّت در لفظ حدیث است. زیرا ما تقدّم و ما تأخّر هر دو فعل ماضی است و نباید بمعنی فعل مضارع ترجمه شود.

(1) 5- هارون بن خارجه گوید بحضرت صادق علیه السّلام عرض کردم: مردم چنین پندارند که هر کس حسین علیه السّلام را زیارت کند ثواب یک حج و یک عمره برای او میباشد، امام علیه السّلام فرمود: بخدا سوگند هر کس با معرفت آن حضرت را زیارت کند خداوند همه گناهان او را ببخشد قدیم و جدید (تازه و کهنه) را.

(2) 6- حسین بن محمّد قمّی گوید: حضرت موسی بن جعفر علیهما السّلام فرمود: کمترین

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 195

بهره ای که نصیب زائر حسین بن علیّ علیهما السّلام در کنار فرات شود در صورتی

که حقّ آن حضرت را بشناسد و حرمتش را بداند و دارای ولایتش باشد آنست که گناهان کهنه و تازه اش همه آمرزیده شود.

(1) 7- ابن مسکان از حضرت صادق علیه السّلام نقل کرده که فرمود: هر کس بزیارت أبی عبد اللَّه الحسین علیه السّلام رود و عارف بحقّ او باشد همه گناهانش آمرزیده گردد از قدیم و حدیث (یعنی گناهانی که در ایّام جوانی کرده و گناهانی که در اواخر عمر مرتکب گشته است).

(2) 8- أحمد بن محمّد بن ابی نصر بزنطی (که از اصحاب بزرگوار حضرت رضا علیه السّلام است) گوید مردی از شیعیان از آن حضرت پرسید از ثواب کسی که بزیارت قبر حسین علیه السّلام رود، آن حضرت فرمود ثوابش معادل و برابر ثواب یک حج و یک عمره است.

(3) 9- ابو سعید مدائنی گوید: بر حضرت صادق علیه السّلام وارد شده عرضکردم فدایت شوم بزیارت قبر حسین علیه السّلام بروم؟ فرمود آری برو بزیارت پسر پیغمبر صلّی اللَّه علیه و آله و سلّم

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 196

پاکترین پاکان و پاکیزه ترین پاکیزگان و نیکوکارترین نیکوکاران، پس هنگامی که او را زیارت کردی خداوند برای تو ثواب بیست و دو عمره ثبت فرماید.

(1) 10- محمّد بن سنان گوید: از حضرت رضا علیه السّلام شنیدم میفرمود: زیارت قبر حسین علیه السّلام مطابق و برابر است با یک عمره درست و مقبول در درگاه الهی.

(2) 11- حسن بن جهم گوید: بحضرت رضا علیه السّلام یا بپدرش موسی بن جعفر علیهما السّلام عرض کردم چه میفرمائید در ثواب زیارت قبر حسین علیه السّلام؟ فرمود تو خود چه میگوئی؟ عرض کردم پاره ای

از ما گویند ثواب یک حجّ دارد، و پاره دیگر گویند ثواب یک عمره دارد، حضرت فرمودند ثواب یک عمره مقبوله و درست را خواهد داشت.

(3) 12- هارون بن خارجه گوید: من نزد حضرت صادق علیه السّلام بودم مردی از آن حضرت سؤال کرد که چه ثوابست برای کسی که قبر حسین علیه السّلام را زیارت

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 197

کند، حضرت فرمودند: همانا خداوند چهار هزار فرشته آشفته موی، گرد آلود بر قبر حسین علیه السّلام پاسبان گردانیده که همگی بر او گریه میکنند تا روز رستاخیز، گفتم پدر و مادرم بقربانت از پدرت روایت شده که ثواب زیارتش مانند ثواب حج خانه خداست، فرمود آری ثواب یک حج و یک عمره و تا ده حجّ و ده عمره شمرد.

(1) 13- صالح نیلی گوید: حضرت صادق علیه السّلام فرمود: هر کس بزیارت حسین علیه السّلام رود و عارف بحقّ او باشد خداوند ثواب آزاد کردن هزار بنده در نامه عملش ثبت فرماید، و مانند آن کس باشد که هزار اسب سواری را با زین و لجام در راه خدا برای جهاد فرستاده باشد.

(2) 14- ابو سعید مدائنیّ گوید: بحضرت صادق علیه السّلام عرض کردم قربانت گردم بزیارت قبر حسین علیه السّلام بروم؟ فرمود آری بزیارت پسر دختر پیغمبر خدا صلّی اللَّه علیه و آله و سلّم پاکترین پاکان و پاکیزه ترین پاکیزگان و نیکوکارترین نیکوکاران برو که چون ویرا زیارت کردی خداوند ثواب آزاد کردن بیست و پنج بنده در نامه عملت ثبت فرماید.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 198

(1) 15- أبان بن تغلب از حضرت صادق علیه

السّلام نقل کرده که فرمود: براستی که چهار هزار فرشته کنار قبر حسین علیه السّلام گمارده شده اند که همگی آشفته موی و گرد آلودند، و بر وی میگریند تا روز رستخیز، و رئیس آنها فرشته ای است که او را منصور گویند (و کار آنها اینست که) نمیآید بزیارت آن حضرت هیچ کس جز اینکه این فرشتگان او را استقبال می نمایند، و از زیارت باز نمیگردد هیچ زائری مگر آنکه اینان او را بدرقه می کنند، و مریض نشود زائری الا اینکه آنها او را عیادت می کنند، و نمیرد الا آنکه بر جنازه اش هنگام نماز حاضر میشوند و بر او نماز می گزارند و برایش طلب آمرزش می کنند.

(2) 16- ابو بصیر از حضرت صادق علیه السّلام روایت کرده که فرمود: خداوند بر قبر حسین علیه السّلام هفتاد هزار فرشته گمارده که هر روز بر وی درود میفرستند در حالی که آشفته موی و غبار آلودند، و برای زائرین قبرش دعا می کنند و میگویند خداوندا اینان زوّار قبر حسین اند در باره ایشان چنان و چنین مقرّر فرما.

(3) 17- هارون بن خارجه گوید: از حضرت صادق علیه السّلام شنیدم که فرمود:

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 199

خداوند چهار هزار فرشته آشفته موی و غبار آلود بر قبر حسین علیه السّلام موکّل ساخته که بر وی تا روز قیامت میگریند، پس هر کس زیارت کند آن حضرت را با معرفت، او را مشایعت نمایند تا بخانه اش برسد، و چنانچه مریض شود ویرا هر صبح و شام عیادت کنند، و اگر بمیرد بجنازه اش حاضر آیند و تا روز قیامت برای او طلب آمرزش کنند.

(1) 18- أبو بصیر از حضرت

باقر علیه السّلام روایت کرده که فرمود: چهار هزار فرشته ژولیده موی و گرد آلود تا قیام قیامت بر حسین علیه السّلام گریه میکنند و نیاید هیچ زائری بزیارت آن حضرت مگر آنکه این فرشتگان باستقبال او شتابند، و باز نگردد هیچ زائری جز آنکه او را بدرقه نمایند، و مریض نگردد مگر آنکه بعیادتش روند، و نمیرد مگر آنکه ببالینش حاضر آیند.

(2) 19- أبو الجارود گوید: حضرت باقر علیه السّلام بمن فرمود: فاصله شما با قبر

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 200

حسین علیه السّلام چقدر است؟ گوید عرض کردم یک روز راه برای سواره و یک روز و نیم برای پیاده، حضرت پرسید آیا هر هفته بزیارتش میروی؟ عرض کردم نه نمیروم مگر سالی یک بار یا هر شش ماه یک بار، حضرت فرمود: سخت جفا کرده ای، آگاه باش که چنانچه ما بدان قبر شریف نزدیک بودیم هر آینه آنجا را هجرتگاه خود میساختیم و بدان کوچ میکردیم.

(1) 20- ابو نمیر گوید: حضرت باقر علیه السّلام فرمود: براستی که ولایت ما را بر اهل شهرستانها عرضه کردند هیچ یک چون أهل کوفه نپذیرفتند، آری قبر علیّ امیر المؤمنین علیه السّلام در آنجاست و در کنار آن نیز قبر دیگری است یعنی قبر حسین علیه السّلام، و نیست هیچ زائری که بدان جا رود و در آنجا دو رکعت یا چهار رکعت نماز گزارد و از خداوند درخواستی کند جز آنکه حاجتش را روا گرداند، و البتّه هر روز هزار فرشته در آن سرزمین گرد آیند و اطراف قبر حسین علیه السّلام را بگیرند.

(2) 21- علیّ بن الحکم بدون ذکر سند گوید:

حضرت صادق علیه السّلام فرمود چون

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 201

خواهی قبر حسین علیه السّلام را زیارت کنی زیارت کن در حالی که غمگین و ناراحت و آشفته موی و گرد آلود و گرسنه و تشنه باشی، زیرا حسین علیه السّلام خود غمگین و اندوهگین و ژولیده و خاک آلود و گرسنه و تشنه کشته شد، و بواسطه آن حضرت قضاء حوائج خویش را از خدا بخواه و زود باز گرد و آنجا را وطن خویش مساز.

(1) 22- مردی از اهل رقّه که ویرا أبو المضا میگفتند گوید: شخصی برای من نقل کرد که حضرت صادق علیه السّلام بوی فرموده بود: آیا بزیارت حسین علیه السّلام هم میروید راوی گوید عرض کردم آری، فرمود: آیا برای این سفر توشه و سفره طعام و خوراک برای خویش تهیّه میکنید؟ گوید: عرض کردم آری، حضرت فرمود اگر بزیارت قبر پدرانتان یا مادرانتان بروید این کار را نخواهید کرد، گوید عرض کردم پس چه چیز بخوریم؟ حضرت فرمود: غذائی ساده و بی تکلّف مانند نان و شیر یا نان و ماست و از این قبیل.

(2) 23- علیّ بن الحکم از بعض از شیعیان نقل کرده که امام صادق علیه السّلام

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 202

فرمود: شنیده ام که پاره ای مردم هنگامی که بزیارت حسین علیه السّلام میروند با خود از انواع شیرینیها و حلویّات میبرند، در حالی که اگر بزیارت قبور عزیزانشان بروند چنین نخواهند کرد.

(1) 24- بشیر روغن فروش گوید امام صادق علیه السّلام فرمود: هر مؤمنی در غیر روز عید حسین علیه السّلام را زیارت کند و عارف بحقّ آن

حضرت باشد در نامه عمل او ثواب بیست حجّ و بیست عمره صحیح و پذیرفته شده ثبت شود، و ثواب بیست جهاد که در رکاب پیامبری مرسل یا امامی عادل و معصوم بجهاد رود.

(2) 25- بشیر نیز گوید بامام صادق علیه السّلام عرض کردم: بسا می شود که توفیق حجّ نمی یابم و در روز عرفه در کنار قبر أبی عبد اللَّه الحسین علیه السّلام بدعا و راز و نیاز روز را بپایان میرسانم همان طور که در عرفات روز را بسر می آورم، حضرت فرمود بسیار خوب میکنی ای بشیر هر مؤمنی که بزیارت حسین رود با معرفت و شناختن حقّ آن حضرت اگر این کار در غیر روز عید باشد برای اوست ثواب بیست حج و بیست عمره درست و صحیح و پذیرفته شده، و نیز ثواب بیست جهاد در راه خدا که در رکاب پیامبری مرسل یا امامی عادل و معصوم رفته باشد، و هر گاه در روز عید قربان زیارت کند (از روی معرفت و شناخت حقّ امام علیه السّلام) نوشته شود برای او ثواب

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 203

یک صد حج و یک صد عمره و یک صد جهاد در رکاب پیامبری مرسل یا امامی عادل. و هر مؤمنی که زیارت کند آن حضرت را در روز عرفه و عارف باشد بحق او نوشته شود برای او هزار حج و هزار عمره قبول شده و هزار جهاد بهمراهی پیغمبری مرسل یا امامی عادل. بشیر گوید: عرض کردم این زیارت ثوابش چگونه بثواب وقوف در عرفات میرسد و کجا با آن برابری میکند؟! امام علیه السّلام با خشم نظری بمن

افکند، سپس فرمود: ای بشیر براستی که مؤمن هر گاه در روز عرفه بزیارت قبر حسین علیه السّلام رود و نخست در فرات غسل کند آنگاه متوجّه قبر آن حضرت شود نوشته شود از برای او بهر گامی یک حج با جمیع اجزاء و شرائط و مناسکش، و گمانم اینست که حضرت یکعمره و یک غزوه نیز فرمودند.

________________________________________

ابن بابویه، محمد بن علی - غفاری، علی اکبر، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، 1جلد، کتاب فروشی صدوق - تهران، چاپ: اول، بی تا. ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری ؛ ؛ ص203

1) 26- داود رقّی گوید: از حضرت صادق و امام کاظم و فرزندش علی بن موسی علیهم السّلام شنیدم که میفرمودند: هر کس در روز عرفه بزیارت حسین علیه السّلام رود خداوند او را دلشاد و خرّم باز گرداند.

(2) 27- علی بن اسباط بدون ذکر سند گوید: امام صادق علیه السّلام فرمود: براستی که

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 204

خداوند عزّ و جلّ در عصر روز عرفه نخست نظر شفقت و مرحمت خویش را بر زیارت کنندگان قبر حسین بن علیّ علیهما السّلام افکند (و عبادتشان بپذیرد و دعایشان مستجاب فرماید و حاجاتشان برآورد) راوی گوید: عرض کردم پیش از آنکه نظر شفقت و مهر بأهل موقف افکند؟ (یعنی آنان که در عرفات مشغول اعمال حجّند) فرمود آری گفتم این چگونه است و چرا آنها را بر اینان مقدّم میدارد؟ فرمود زیرا در أهل موقف و عرفات مردمان ناپاکزاده هستند ولی در زائران حسین علیه السّلام ناپاکزاده نیست.

(و ظاهرا مراد بناپاکزاده نواصب و دشمنان اهل بیت باشند).

(1) 28- عبد

اللَّه بن مسکان گوید: حضرت صادق علیه السّلام فرمود: براستی که خداوند تبارک و تعالی تجلّی نماید در روز عرفه بر زوّار قبر حسین علیه السّلام پیش از آنکه بر أهل عرفات تجلّی نماید، و حاجات زوّار حسین علیه السّلام را برآورد و گناهانشان را بیامرزد و شفاعتشان را در باره دیگران بپذیرد آنگاه بأهل عرفات پردازد و با ایشان نیز چنین کند.

(2) 29- عبد اللَّه بن هلال گوید: بحضرت صادق علیه السّلام عرض کردم: کمترین

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 205

بهره ای که برای زائر حسین علیه السّلام است چیست؟ فرمود: کمترین چیزی که برای اوست آنست که خداوند جان و مال ویرا محفوظ نگهدارد تا بفرزند و عیالش بپیوندد و بخانه خویش درآید، و نیز چون روز قیامت شود بهتر و نیکوتر از این از وی پذیرائی نماید.

(1) 30- حسن بن موسی الخشّاب از یکتن از راویان نقل کرده که گفت:

امام صادق علیه السّلام فرمود: زائر قبر حسین علیه السّلام آنگاه که از منزلش بدین قصد بیرون آید گناهان او چون پلی گردد بر در خانه اش و وی از آن عبور کند مانند کسی که از پلی بگذرد و آن را پشت سر خویش قرار دهد و دیگر آن را نبیند همچنین این زائر گناهان خود را نخواهد دید.

(2) 31- حسین بن ثویر گوید: امام صادق علیه السّلام بمن فرمود: ای حسین براستی که هر کس بقصد زیارت قبر حسین علیه السّلام از منزل خود خارج شود چنانچه پیاده باشد خداوند متعال بهر گامی که بر میدارد حسنه ای در نامه عملش ثبت فرماید

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص:

206

و گناهی از وی محو سازد، و اگر سواره باشد خداوند بهر قدمی که مرکبش بر زمین گذارد حسنه ای برای او بنویسد و گناهی از نامه عملش بزداید تا اینکه بحائر مقدس حسین علیه السّلام برسد، آنگاه نام ویرا در زمره رستگاران و حاجت رواشدگان بنویسد تا آنکه از زیارت فارغ شود او را از گروه پیروزان قرار دهد و چون قصد بازگشت کند فرشته ای بیاید و او را بشارت دهد که رسول خدا بر تو سلام میرساند و پیام میدهد که عمل از سر گیر که خداوند گناهان گذشته تو را ببخشود.

(1) 32- بشیر روغن فروش گوید: امام صادق علیه السّلام فرمود: براستی که شخص برای زیارت قبر حسین علیه السّلام از منزلش بیرون آید و بهر قدمی که برمیدارد گناهی از وی آمرزیده گردد و پیوسته از گناهان پاک گردد تا بکنار قبر شریف درآید که در آن هنگام ایزد متعال بر گوش دل وی گوید ای بنده من از من بخواه تا خواسته ات روا کنم، مرا بخوان تا ترا اجابت کنم و حاجتت برآورم و هر چه خواهی بخواه که روا گردانم. راوی گوید حضرت فرمود آری بر خداوند است که آنچه وعده فرموده وفا نماید.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 207

(1) 33- حارث بن مغیره گوید: امام صادق علیه السّلام فرمود: براستی که پروردگار عزّ و جلّ را فرشتگانیست که آنها را بر قبر حسین علیه السّلام گمارده، پس هر گاه مردی قصد زیارت آن حضرت کند نامه گناهان ویرا در اختیار آن فرشتگان قرار دهد و چون گام بردارد فرشتگان آن را محو سازند و در گام

دیگر حسنات و نیکیهای ویرا بیفزایند و پیوسته اضافه نمایند تا اینکه بهشت بر وی واجب شود، آنگاه آن فرشتگان أطراف زائر گرد آیند و برای او طلب مغفرت کنند تا ویرا از آلودگیها پاک سازند، و فرشتگان آسمان را فرشتگان مأمور بر قبر شریف خطاب نمایند که برای زوّار قبر حبیب حبیبان خدا پیغمبر و امیر المؤمنین صلوات اللَّه علیهما طلب آمرزش نمائید و ویرا از هر آلودگی بشوئید، و چون زائرین برای زیارت غسل کنند رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله و سلّم آنان را ندا کند که ای میهمانان خدا مژده باد شما را بهمنشینی با من در بهشت، آنگاه امیر المؤمنین علیه السّلام آنان را آواز دهد که من به روا گشتن حاجاتتان و بر طرف کردن هر گرفتاری از شما در دنیا و آخرت ضامن و متعهّدم، سپس فرشتگان از هر جانب محافظ آنها باشند تا اینکه بمنزل خویش باز گردند.

(2) 34- زید شحّام- یعنی پیه فروش- گوید: حضرت صادق علیه السّلام فرمود:

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 208

زیارت قبر حسین علیه السّلام در نزد خدا برابر است با بیست حجّ بلکه افزونتر از بیست حجّ.

(1) 35- ابو سعید مدائنیّ گوید: بر حضرت صادق علیه السّلام وارد شدم و عرض کردم:

قربانت گردم بزیارت قبر حسین علیه السّلام بروم؟ امام علیه السّلام فرمود: آری ای أبا سعید بزیارت قبر پسر پیغمبر صلّی اللَّه علیه و آله و سلّم پاکترین پاکان و پاکیزه ترین پاکیزگان و نیکوکارترین نیکوکاران برو، که چون او را زیارت کردی خداوند ثواب بیست و پنج حج در نامه عمل تو بنویسد.

(2) 36- شهاب بن

عبد ربّه گوید: امام صادق علیه السّلام از من پرسید چند بار حجّ خانه خدا بجا آورده ای، عرض کردم نوزده بار، امام فرمود یک بار دیگر برو که بیست بار تمام شود تا ثواب یک بار زیارت قبر حسین علیه السّلام برای تو نوشته شود.

(3) 37- حذیفه بن منصور گوید: امام صادق علیه السّلام بمن فرمود: چند بار حجّ

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 209

بجا آورده ای؟ عرض کردم نوزده بار، فرمود اگر دو بار دیگر حجّ بجای آوری که بیست و یک بار کامل شود البتّه مانند کسی باشی که یک بار مرقد حسین علیه السّلام را زیارت کرده باشد.

(1) 38- صالح نیلی گوید: امام صادق علیه السّلام فرمود: هر کس بزیارت حسین علیه السّلام رود و عارف بحقّ آن حضرت باشد همانند کسیست که صد بار با رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله و سلّم حجّ بجا آورده باشد.

(2) 39- مالک بن عطیّه گوید: حضرت صادق علیه السّلام فرمود: هر کس زیارت کند قبر أبی عبد اللَّه الحسین علیه السّلام را خداوند برای او هشتاد حجّ صحیح بنویسد.

(3) 40- موسی بن قاسم حضرمی گوید: در اوّل خلافت منصور دوانیقی امام صادق علیه السّلام بعراق آمد و به نجف اشرف وارد شد و مرا فرمود: برو در شاهراه و منتظر باش مردی از جانب قادسیّه می آید وقتی که بتو رسید باو بگو یکی از

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 210

فرزندان رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم ترا میطلبد، وی با تو خواهد آمد، موسی بن القاسم گوید من رفتم و سر راه ایستادم هوا بسیار

گرم بود و طول کشید و آن مرد نیامد بحدّی که نزدیک بود آنجا را ترک کنم و باز گردم که ناگاه چشمم از دور بمردی افتاد که سوار بر شتری بود پیوسته چشم بدو دوختم تا نزدیک شد پیش رفتم و گفتم ای مرد یکی از فرزندان پیغمبر خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم در این مکان است و تو را میطلبد و نشانی تو را داده است، مرد شتر سوار گفت مرا نزد او بر، با هم آمدیم تا اینکه آن مرد شتر خود را در نزدیکی خیمه آن حضرت خوابانید و پیاده شد حضرت باسم او را خواند و وی بر او وارد شد و من بدر خیمه نزدیک شدم کلامشان را می شنیدم ولی آنها را نمی دیدم، حضرت بآن مرد اعرابی فرمود از کجا آمده ای، گفت از دورترین نقاط یمن، حضرت فرمود تو اهل فلانجا هستی، گفت آری، فرمود بچه قصد رهسپار این دیار شده ای، گفت تنها برای زیارت حسین علیه السّلام این راه دور و دراز را طی کرده ام، فرمود جز زیارت نظری نداشتی؟ عرض کرد نه، تنها و تنها قصدم نماز خواندن در کنار قبر حسین علیه السّلام و زیارت آن حضرت و سلام و درود بر او، و بازگشت بوطنم بوده است، امام فرمود در این زیارت چه می بینی و چه سراغ داری یعنی فائده آن نزد شما چیست؟ اعرابی گفت ما زیارت حسین علیه السّلام را موجب برکت در

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 211

جانهای خویش و کسانمان و فرزندانمان و اموال و زندگانی خود و برآورده شدن حاجاتمان میدانیم، امام علیه السّلام

فرمود ای برادر یمنی آیا میل داری بهره و فضلی بیش از این برای تو بگویم، عرض کرد بفرمائید ای فرزند رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم امام فرمود زیارت أبی عبد اللَّه الحسین علیه السّلام برابر است با یک حجّ صحیح و مقبول درگاه الهی و پاک از هر گونه ریا که در معیّت و همراهی پیغمبر خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم بجا آورده شود، مرد از این سخن تعجّب کرد، حضرت فرمود آری بخدا سوگند برابر است با دو حج درست و قبول شده و پاکیزه که با رسول خدا بجا آورده شود، مرد تعجّبش بیشتر شد و امام همچنین بیفزود تا بسی حجّ صحیح و درست و پاکیزه که با پیغمبر خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم باشد رسید.

(1) 41- یزید بن عبد الملک که یکی از اصحاب حضرت صادق علیه السّلام است گوید: من با آن حضرت بودم که گروهی چهار پا سوار میگذشتند حضرت پرسید اینان بکجا میروند، عرض کردم بزیارت قبور شهداء، امام فرمود چه مانع ایشانست از زیارت قبر شهید غریب (یعنی قبر أبی عبد اللَّه الحسین علیه السّلام) مردی از اهل عراق که حضور

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 212

داشت عرض کرد مگر زیارت آن حضرت واجب است؟ امام علیه السّلام فرمود زیارت قبر حسین علیه السّلام افضل و بهتر است از یک حجّ و یک عمره و نیز یک حجّ و یک عمره و همچنین بر شمرد تا بسی حجّ و سی عمره رسید و فرمود: که همه درست و صحیح و مقبول درگاه خدا

واقع شود؛ راوی گوید بخدا سوگند هنوز برنخاسته بودم که مردی رسید و بامام عرض کرد: من تا کنون نوزده حج بجا آورده ام دعا فرمائید تا موفّق شوم و بیست حجّ تمام شود، امام علیه السّلام پرسید آیا تا کنون بزیارت حسین علیه السّلام رفته ای، مرد گفت نه، حضرت فرمود محقّقا زیارت حسین علیه السّلام ثوابش بیش از بیست حج است.

(1) 42- اسحاق بن عمّار گوید: از امام صادق علیه السّلام شنیدم فرمود: که موضع قبر حسین علیه السّلام دارای احترامی معلوم و مشهور است، و هر کس حدّ آن حرم را بداند و بدان جا پناه برد در پناه خدا خواهد بود، اسحاق گوید عرض کردم قربانت شوم حدّ آن حرم شریف را برایم بیان فرمائید، حضرت فرمود اندازه کن از هر سو، بیست و پنج ذراع از جانب سر آن حضرت و جانب پا و جانب پشت و پیش رو، از

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 213

هر طرف بیست و پنج ذراع.

(1) 43- و نیز اسحاق گوید: شنیدم حضرت صادق علیه السّلام میفرمود: از آن روزی که حسین علیه السّلام دفن شده آن سرزمین باغی از باغستانهای بهشت گشته، و نیز فرمود مرقد حسین علیه السّلام کانالی از کانالهای بهشت است.

(2) 44- معاویه بن وهب گوید: بر حضرت صادق علیه السّلام وارد شدم در حالی که امام علیه السّلام در محراب خویش بنماز مشغول بود، من کناری نشستم تا از نماز فارغ شد و بسجده رفته بدعا پرداخت، شنیدم چنین مناجات میکرد: ای که ما را بکرامت و بزرگی مخصوص نموده ای، و وعده شفاعت عطا فرموده ای، و پیام رسالت بر

عهده ما نهاده ای، و ما را وارث پیامبران قرار داده ای، و سلسله امم (و نبوّات) را بما پایان بخشیده ای، و منصب وصایت را ویژه ما خاندان ساخته ای، و علم گذشته و آینده را بما ارزانی داشته ای، و دلهای مردم را بسوی ما توجّه داده ای، بیامرز مرا و برادران دینیم را، و نیز زائرین قبر پدرم حسین بن علیّ علیهما السّلام را، آنان که مخارجی متحمّل شده و بسوی ما کوچ کرده اند بجهت میل و رغبتی که در صله

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 214

و نیکی بما دارند، و بامید اجر و پاداشی که در محبّت و دوستی با ما نزد تو است، و برای شادی و سرور قلب پیغمبرت محمّد صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم، و پذیرش امر و دستور و ولایت ما، و خشمگین ساختن دشمنان ما، قصدشان در تمام این امور رضایت و خشنودی تو است، پس پاداش ده ایشان را از جانب ما ببهشت و مقام رضایت، و محفوظ بدار آنان را در شب و روز، و خانواده و فرزندانشان را در نبودن ایشان ببهترین وجه سرپرستی نما و یارشان باش، و دور گردان از آنها شرّ و فساد هر سرکش بد کردار مخالف حق را، و شرّ هر ناتوان یا توانا و هر شیطانی از انس و یا جن را، و بدیشان عطا فرما آنچه آرزو دارند از پاداش در این غربت و دوری از وطن و مقدّم داشتن ما بر فرزند و خانمان و خویشانشان.

بار الها دشمنان ما این سفر را بر زائرین ما عیب گیرند و آن را نامعقول شمرند، و آنان را سرزنش

کنند ولی اینها بهیچ وجه جلوگیر دوستان ما از اقدام بدین عمل و شتافتن آنها بسوی ما نشود، و علی رغم دشمنان ما بدان تصمیم گرفته و مبادرت می ورزند، پس پروردگارا بر این رخسارها که از تابش آفتاب در این راه رنگش دگرگون گشته، و بر این گونه ها که بقبر حسین علیه السّلام سائیده شده و بر این دیدگانی که از سوز دل برای ما اشکش جاری شده، و بر این دلها که در مصیبت ما بیتاب گشته و سوخته، و بر این فغان و خروشها که برای مظلومیّت ما

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 215

بر کشیده شده رحمت آور.

بار الها من این جانها و این جسمها را بتو میسپارم تا در آن روز که تشنگی همه را فرا میگیرد از حوض کوثر سیرابشان فرمائی.

پس امام علیه السّلام همچنین این دعا را در آن حال (در حال سجده) تکرار میفرمود و چون فارغ شد عرض کردم قربانت گردم آنچه را که من از شما شنیدم اگر در باره کسی بود که خدا را هم نمی شناخت گمانم اینست که آتش دوزخ بهیچ چیز او دست نمی یافت و براستی که آرزو کردم ای کاش بحجّ مستحبّ نمی رفتم و بزیارت حسین علیه السّلام می شتافتم.

امام علیه السّلام فرمود: منزل تو که بقبر حسین علیه السّلام نزدیک است پس چه چیز تو را مانع از زیارت آن شده و چرا آن را ترک کرده ای؟ عرض کردم: قربانت شوم نمیدانستم که تا این حد دارای اهمیّت است، فرمود: ای معاویه دعاکنندگان در باره زائرین آن حضرت در آسمان بیشترند از دعاکنندگان آنها در روی زمین، ترک مکن آن

را از ترس هیچ کس زیرا هر کس ترک کند آن را از ترس آنقدر حسرت برد و ندامت بیند که تمنّا کند ای کاش قبرش در دسترس او میبود، آیا دوست نداری که خداوند پیکر و سیاهی تو را در گروهی بنگرد که رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم در باره

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 216

ایشان دعا می کند؟ آیا خوش نداری که فردای قیامت جزء آن جمعیّت باشی که فرشتگان با آنها دست میدهند و مصافحه می کنند؟ آیا مایل نیستی که در قیامت از آن دسته و زمره باشی که وارد شوند و بار گناهی بر دوش ندارند تا بعقوبتش گرفتار آیند؟ آیا میل نداری که در قیامت از گروهی باشی که با رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم دست میدهند و مصافحه می نمایند؟.

(1) 45- اسحاق بن عمار گوید از حضرت صادق علیه السّلام شنیدم میفرمود: هیچ کس از فرشتگان آسمانها و زمین نیست مگر اینکه از خداوند برای زیارت قبر حسین علیه السّلام رخصت می طلبد و پیوسته گروهی برای زیارت آن حضرت بزمین فرود می آیند و گروهی بآسمان باز میگردند.

(2) 46- داود رقّی گوید: شنیدم امام صادق علیه السّلام فرمود: خداوند در مخلوقات خود مخلوقی بیش از فرشتگان از حیث عدد نیافریده همانا در هر شامگاه از آسمان هفتاد هزار فرشته فرود آیند و گرد خانه کعبه طواف کنند تا سپیده دم و بعد از طلوع فجر از آنجا یکسره بزیارت قبر رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم آیند، و درود فرستند، پس از

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه

غفاری، ص: 217

آن بزیارت قبر امیر المؤمنین علیه السّلام شتابند و سلام کنند، و سپس بکنار قبر حسن ابن علیّ علیهما السّلام باز گردند و سلام کنند، آنگاه برای زیارت قبر حسین علیه السّلام کوچ کنند و بر وی نیز سلام کنند، و هنوز آفتاب ندمیده باشد که بآسمان بالا روند، آنگاه هفتاد هزار فرشته روز بزمین آیند و بر خانه کعبه طواف کنند همه روز تا قبل از غروب و از آنجا بزیارت قبر رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم باز آیند و سلام دهند، سپس بقبر امیر المؤمنین علیه السّلام شتابند و سلام کنند، پس از آن بقبر حسن علیه السّلام آیند و سلام کنند و سپس بقبر حسین علیه السّلام بیایند و سلام کنند، آنگاه بآسمان بالا روند پیش از آنکه خورشید غروب کرده باشد.

(1) 47- اسحاق بن عمّار گوید امام صادق علیه السّلام فرمود: میان قبر حسین علیه السّلام تا آسمان هفتم محلّ آمد و شد فرشتگانست.

(2) 48- حنان بن سدیر گوید: امام صادق علیه السّلام فرمود: زیارت کنید قبر او را- یعنی قبر مطهّر حسین علیه السّلام- و آن را ترک مکنید زیرا وی سالار جوانان بهشت

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 218

یا جوانان بهشتی است.

(1) 49- ربعیّ بن عبد اللَّه که خود از اهل عراق است گوید: در مدینه بحضرت صادق علیه السّلام عرض کردم: قبور شهداء کجاست؟ حضرت فرمود: آیا قبر بزرگترین و بهترین شهداء حسین علیه السّلام نزد شما نیست؟ سوگند بآن کسی که جانم در دست قدرت اوست همانا اطراف قبر حسین علیه السّلام چهار هزار فرشته اند همه ژولیده مو

و گرد آلود که بر آن حضرت میگریند تا روز قیامت.

(2) 50- امّ سعید کوفی گوید: در مدینه حضور حضرت صادق علیه السّلام رسیدم، و قبلا کسی را فرستاده بودم که چهارپائی برای رفتن بزیارت شهداء احد برای من تهیّه کند، امام علیه السّلام فرمود: چه چیز مانع شما است که بزیارت سیّد الشهداء علیه السّلام نمیروید؟ گوید: عرض کردم: او کیست قربانت گردم؟ فرمود: او حسین بن علیّ علیهم السّلام است، عرض کردم: برای زائرش چه ثوابی خواهد بود؟

فرمود: یک حجّ و یک عمره، و غیر این از نیکوئی ها و خیرات چنان و چنین و تا سه فضلت با دست خود شمرد.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 219

(1) 51- امّ سعید گوید: خدمت امام صادق علیه السّلام بودم که کنیزم آمد و گفت چهارپا آماده است حضرت علیه السّلام فرمود: ای امّ سعید بگو این چهار پا چیست و قصد کجا داری؟

گوید: گفتم نظر دارم به زیارت شهدای احد روم، فرمود: آخر برای من بگو چرا امروز این قدر کار شما مردم عراق عجیب شده است! از این راه دور و دراز برای زیارت شهدای احد سفر می کنید و زیارت سیّد الشهداء که نزدیکتر است بشما ترک می کنید، گوید: عرض کردم سیّد الشّهداء کیست؟ فرمود: حسین بن- علیّ علیهما السّلام، گوید: عرض کردم من یک زن هستم (چگونه می توانم بتنهائی این کار را انجام دهم) حضرت فرمود: باکی بر مانند تو نیست که بر وی و حضرت سیّد- الشّهداء را زیارت کنی، عرض کردم: چه ثوابی برای ما در آنست؟ فرمود ثوابش برابر با یک حجّ و یک عمره، و اعتکاف

دو ماه پی در پی در مسجد الحرام، و روزه دو ماه نیز در آن مسجد خواهد بود.

(2) 52- هارون بن خارجه گوید: امام صادق علیه السّلام فرمود: حسین بن علیّ

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 220

علیهما السّلام فرموده: من کشته سرشک و گریه ام، با دلی پر از غم و اندوه شهید گشتم و سزاوار است خدا را که هیچ اندوهگینی بزیارت من نیاید مگر اینکه ویرا شاد و خوشحال بخانواده اش باز گرداند.

السّلام را زیارت کرده باشد.

این خبر در زیارت حضرت عبد العظیم علیه السّلام بوی دهند قبر او را زیارت کند ان شاء اللَّه خداوند آن ثواب را بدو خواهد داد و این بر اساس قاعده تسامح در ادلّه سنن و اخبار من بلغ باشد.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 223

ای پروردگار من، آنگاه حضرت فرمود: هر کس قرآن را بسیار بخواند و با اینکه بر وی سخت است آن را بذهن خود بسپارد خداوند دو بار این پاداش را باو کرامت فرماید.

شده است که امام علیه السّلام چنین فرمود، چون برای ما چندان اطمینان بگفتار و روایات این دو تن نیست، لکن طبق قاعده تسامح در ادلّه سنن و اخبار من بلغ، هر کس بامید ثواب های مزبور این سوره ها را قراءت کند ان شاء اللَّه خداوند سبحان باو ثوابهای مذکوره را می دهد، چون نسبت دادن هر کلامی بائمّه هدی علیهم السّلام بطور قطع و جزم منافی با تقوی و پرهیزکاری است، بنا بر این در مقام تردید باید گفت فلان کس چنین روایت کرده، نه اینکه بطور مسلّم و قطعی بگوئیم امام علیه السّلام چنین فرموده.

نمی پذیرند از جمله همین خبر که سابقا گفتیم راوی آن حسن بن علیّ بن أبی حمزه بطائنی است و وی از سران فرقه واقفیّه است و شیعه اثنی عشری نیست علاوه بر اینکه پاره ای از اخبار او را کذّاب و ملعون خوانده است.

و کسانی که بدین قبیل اخبار تمسّک میکنند و قرآن مجید را محرّف میدانند مورد طعن علماء بزرگ شیعه اثنا عشریّه واقع شده اند، زیرا تمسّک باخبار ضعاف در مثل چنین امری دلالت میکند بر بی اطلاعی آنان از اصول مذهب، و هر کس

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 249

بر اصول مذهب اطّلاع کافی نداشته باشد خواهی نخواهی در اشتباه خواهد افتاد، و قول و نظر او در هیچ مورد قابل پذیرش و اعتنا نیست، و چنانچه کسی ادّعا کند که اخبار صحیحه ای هم رسیده که قرآن تحریف شده، گوئیم چنین چیزی نیست و این صرف ادّعا است و با واقع وفق نمیدهد و بر فرض محال اگر حدیثی که از نظر سند صحیح باشد یافت شود چون مخالف با آیه شریفه إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّکْرَ وَ إِنَّا لَهُ لَحافِظُونَ میباشد قابل اعتنا نیست و حجیّت نخواهد داشت «1».

شود که هرگز بر دلش نگذشته، و گمان آن را نداشته است.

کنند و ثواب آن را بدو دهند، و قبرش تا هر کجا که چشمش ببیند فراخ گردد، و از فشار قبر ایمن باشد، و همیشه از گورش تا عنان آسمان نوری تابان باشد تا اینکه خداوند او را از قبر بیرون آرد، و چون او را برانگیخت فرشتگان خدا با او هستند و بدرقه اش کنند، و با وی بگفتگو پردازند، و برویش لبخند زنند، و بهر خیر و نیکی مژده اش دهند تا او را از صراط و میزان بگذرانند و در پایگاه قربی او را بدارند که هیچ مخلوقی را جز کروبیان و فرستادگان حق آن مقام و منزلت و قرب نباشد، و وی با پیمبران در آن درگاه

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 251

نزد خدای تعالی باز ایستد، و (در آن هنگام که مردان را غم و اندوه و ترس فرا گیرد وی) با غمخواران غم نخورد، و با اندوهگینان اندوه نکشد، و با زاری کنندگان زاری نکند، آنگاه پروردگار تبارک و تعالی گوید: ای بنده من شفاعت کن هر کرا که خواهی که شفاعتت را در باره همه بپذیرم، و حاجت خواه که هر چه خواهی ترا بدهم، پس وی حاجت خود را از خداوند بخواهد و برآورده شود، و شفاعت کند و پذیرفته گردد، و حساب او را چون دیگران نکشند، و در آنجا چون دیگران بازداشت نشود، و چون زبونان و خوارشدگان زبون و خوار نگردد و بنکبت گناه و عمل زشتی که از او سر زده گرفتار نشود، و برات آزادی او را سر گشاده بدو دهند، تا اینکه از درگاه الهی بزیر آید، و همه مردم از

روی تعجّب گویند سبحان اللَّه (منزّه است خدا) این بنده را حتّی یک گناه نبوده، و از همدمان محمّد صلّی اللَّه علیه و آله و سلّم خواهد شد.

(1) 2- از جابر جعفی روایت شده است که امام باقر علیه السّلام فرمود: هر کس سوره یاسین را در عمر خود یک بار تلاوت کند خداوند به شماره تمام آفریدگان در این جهان و جهان دیگر و آنچه در آسمان است بعدد هر یک دو هزار هزار حسنه در نامه عملش ثبت فرماید، و بهمین مقدار از گناهان او محو سازد، و دچار تنگدستی و زیان

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 252

و بدهکاری و خانه خرابی نشود، و بدبختی و دیوانگی نبیند، و مبتلا بجذام و وسواس و دو دلی و بیماریهای مضرّ نگردد، و خداوند سختی و دشواری مرگ را بر وی آسان کند، و خود متصدّی و مباشر قبض روح او باشد، و از جمله کسانی خواهد بود که خداوند فراخی زندگی او را بعهده گرفته، و ضامن خوشحالی او هنگام مرگ گردیده و خشنودیش را در آخرت تعهّد فرموده، و همه فرشتگان آسمان و زمین را خطاب فرموده که من از این بنده راضی هستم پس برای او آمرزش طلبید.

را دچار بدی و ناراحتی از ناحیه شیطان رجیم (دیو رانده شده) یا ستمکار بدخو و ستیزه جو نفرماید، و اگر در آن روز یا آن شب بمیرد خداوند او را جزء شهداء مبعوث فرماید، و شهید میراند، و با آنها داخل بهشت گرداند در یک درجه و مقام.

در روز بخواند و از دنیا برود شهید مرده باشد.

برای او فراهم آورد، و او و پدر و مادرش و فرزندان پدر و مادرش همه را بیامرزد.

(1) 5- از امیر المؤمنین علیه السّلام روایت شده است که رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم فرمود: هر کس هنگام خواب صد بار سوره «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ» را بخواند گناه پنجاه سال او آمرزیده شود.

(2) 6- و از سکونی از حضرت صادق از پدرش علیهما السّلام روایت است که رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم بر جنازه سعد بن معاذ نماز گزارد و فرمود: نود هزار ملک بر او نماز خواندند که جبرئیل در میان ایشان بود، رسول خدا گوید: پرسیدم از جبرئیل بچه عمل وی مستحقّ این شده بود که شما بر او نماز گزاردید؟ گفت بسبب اینکه قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ را ایستاده و نشسته و سواره و پیاده و در حال راه رفتن و در حال

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 289

بازگشتن در همه حال میخواند.

(1) 7- از قیس بن ربیع روایت شده است که امام صادق علیه السّلام فرمود: «1» هر کس در بستر خویش که آرامید یازده مرتبه سوره «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ» را تلاوت کند خداوند او را در خانه او و خانه های اطراف حفظ خواهد فرمود.

(2) 8- از عبد اللَّه بن حی روایت شده است که گفت: شنیدم از امیر المؤمنین علیه السّلام میفرمود: هر کس قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ را یازده بار بعد از نماز صبح بخواند در آن روز بگناهی دچار یا آلوده نشود هر چند این بر خلاف میل شیطان است.

(3) 9- از ابراهیم بن مهزم نقل

شده که مردی گفت: شنیدم از موسی بن جعفر علیهما السّلام میفرمود: هر کس پیش از آنکه بر جبّاری وارد شود سوره «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ» را تلاوت کند خداوند او را از هر جانب پیش رو و پشت سر و سمت راست و چپ از شرّ

______________________________

(1) السند فی بعض النسخ هکذا «حدثنی أحمد بن محمد، عن أبیه قال: حدثنی محمّد بن أحمد، عن أبی الحسن النهدی، عن رجل، عن فضیل بن عثمان قال: أخبرنی رجل، عن أبی عبد اللَّه علیه السّلام- الحدیث».

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 290

آن جبّار حفظ فرماید بجهت قراءت آن سوره، و چون چنین کند خداوند نیکی آن جبّار را نصیبش گرداند، و شرّش را از او دفع نماید، و نیز فرمود هر گاه از امری بترسی صد آیه از قرآن تلاوت کن از هر کجا که خواهی، آنگاه سه بار بگو «اللّهمّ اکشف عنّی البلاء» یعنی خداوندا این بلا را از من دور گردان.

(1) 10- از حفص بن غیاث روایت شده است که گفت: شنیدم حضرت صادق علیه السّلام بمردی میفرمود: تو میل داری همیشه در دنیا باقی باشی؟ گفت آری، فرمود: چرا؟

گفت: برای اینکه مکرّر سوره قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ را قراءت کنم، حضرت اندکی تأمّل فرمود سپس گفت: ای حفص هر کس از دوستان و شیعیان ما بمیرد و قرآن را درست نتواند بخواند در قبر بدو بیاموزند تا خداوند بدان درجه او را در بهشت بالا برد، زیرا درجات بهشت بعدد آیات قرآن خواهد بود، و بقاری گفته می شود بخوان و بالا رو.

امام باقر علیه السّلام فرمود: هر کس

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 291

در سه رکعت وتر (یعنی سه رکعت شفع و وتر نماز شب) سوره های قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ، و قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ را با قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ قراءت کند باو خطاب شود ای بنده خدا مژده باد تو را که خداوند وتر تو را قبول کرد.

آن را بر فرشتگان محافظش بفراموشانم، و بنیکی و ثواب بدل کنم، و پروا ندارم، و من مهربانترین مهربانانم.

شام را صبح و صبح را شام نکند جز اینکه در دریای رحمت پروردگار غوطه ور بود، و فرشتگان او را ندا دهند که ای مرحبا بزائر خدا، و در قیامت بسوی بهشت رود بمانند همان راهی که رفته بوده.

آنکه آن مال را ببخشم، گفت و نیز میفرمود: هر کس مالی را بقرض دهد و مدّتی برای آن معیّن کند و قرض گیرنده نتواند در رأس مدّت آن را بپردازد بهر روزی که آن را تأخیر اندازد برای صاحب مال ثواب صدقه دادن یک دینار را در هر روز خواهد داشت.

(2) 5- عبد اللَّه بن سنان گوید: امام صادق علیه السّلام روایت کرد که رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم فرمود: هزار درهم را اگر دو بار قرض الحسن بدهم خوشتر دارم از آنکه یک بار صدقه دهم، و همچنان که برای آنکه از تو قرض گرفته جایز نیست که مماطله نماید و أداء آن را تأخیر اندازد پس همچنین برای تو جایز نخواهد بود با

______________________________

(1) فی بعض النسخ «محمد بن جناب» و فی بعضها «محمد بن حبان القماط».

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 310

اینکه بدانی او دست تنگ است و قدرت أداء آن را ندارد از او مطالبه کنی.

شرح: بسیاری از فقهاء بزرگ ما بمضمون این حدیث شریف فتوی داده اند و فرموده اند که «لا یحلّ مطالبه المعسر و لا إلزامه بالتّکسّب إذا لم یکن من عادته».

بگرده نانی که در عبای خویش داشت نمود و فقیر را باشاره گفت که برگیر، خداوند عبادت هشتاد سال را بدان زنا محو ساخت، و زنای او را بدان گرده نان که صدقه داد ببخشود.

(2) 2- طلحه بن زید گوید: حضرت صادق از پدرش علیهما السّلام روایت کرد که

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 311

فرمود: نخستین عمل خیری که در قیامت بدان شروع کنند و حسابش را برسند و ثواب آن را بدهند صدقه آب خواهد بود.

(1) 3- معاذ بن مسلم گوید: من خدمت امام صادق علیه السّلام بودم، صحبت از درد و مرض بمیان آمد، امام علیه السّلام فرمود: بیماران خود را با دادن صدقه مداوا کنید، و چه می شود که هر یک از شما غذای یک وعده خود را صدقه دهد، همانا بملک الموت فرمانی ابلاغ شود که روح فلان بنده را قبض نما، پس آن بنده صدقه ای بفقیر دهد و بملک الموت خطاب شود که آن فرمان را باز ده.

________________________________________

ابن بابویه، محمد بن علی - غفاری، علی اکبر، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، 1جلد، کتاب فروشی صدوق - تهران، چاپ: اول، بی تا. ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری ؛ ؛ ص311

2) 4- عبد اللَّه بن میمون قدّاح گوید: امام صادق از پدرش علیهما السّلام نقل فرمود که رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم از مردی پرسید روزه گرفته ای؟ عرض کرد: نه، فرمود:

مریضی را عیادت نموده ای؟ عرض کرد: نه، فرمود جنازه ای را تشییع کرده ای، گفت: نه، فرمود: درویشی را غذا داده ای، گفت: نه، فرمود: بخانه خویش باز گرد و اهل بیت

خود را تفقّد نما و آنان را ببوس که این ثواب صدقه خواهد داشت. «1»

______________________________

(1) فی النهایه «انه» (ص)

کان یصیب من رأس بعض نسائه و هو صائم

» أراد التّقبیل.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 312

(1) 5- در کتاب ابن فضّال است که أبی البختریّ از حضرت صادق علیه السّلام نقل کرد که شنوانیدن سخن بشخص کر بدون اینکه او را ناراحت کند خود صدقه ای گوارا است.

(2) 6- موسی بن أبی الحسن گوید: حضرت رضا علیه السّلام فرمود: در بنی اسرائیل سالی چند پی در پی خشکسالی سخت پدید آمد، زنی لقمه نانی داشت، آن را بدهان برد تا بخورد درویشی فریاد کرد که ای کنیز خدا من گرسنه ام، آن زن با خود اندیشید که در این حال بهتر است لقمه را بدین سائل بتصدّق دهم و آن لقمه را از دهان بیرون آورد و بسائل داد، و او را پسری بود خردسال بصحرا رفته بود که هیمه آورد، گرگی آمد و او را ربود، غوغائی شد و آن زن در پی گرگ میدوید تا کودک را بازستاند خداوند تبارک و تعالی جبرئیل را بفرستاد و آن کودک را از دهان گرگ گرسنه بیرون کشید و بمادرش باز داد، و گفت این لقمه بجای آن لقمه که صدقه دادی، آیا راضی هستی؟.

(3) 7- فضیل بن عثمان گوید: امام صادق علیه السّلام فرمود هر کس صدقه دهد در

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 313

روز یا در شب، اگر روز باشد غذای روزش را و اگر شب است غذای شبش را، خداوند از وی اندوه و گرفتار گشتن بدرندگان و مردن بد

(مثل سوختن و غرق شدن و زیر آوار رفتن و تصادف کردن) را دور سازد.

(1) 8- سکونی از امام صادق از پدرانش علیهم السّلام از رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم روایت کرده که فرمود: صدقه از مردن بد جلوگیری کند.

(2) 9- عبد الرّحمن تنوخی گوید: امام صادق از پدرانش علیهم السّلام از رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم روایت کرد که فرمود: زمین صحرای محشر در قیامت همه چون آتش خواهد بود بغیر از سایبان مؤمن که آتش نیست بسبب آنکه صدقه او سایبان او باشد که بر وی سایه افکند.

(3) 10- علیّ بن یقطین گوید: از موسی بن جعفر علیهما السّلام در باره مردی سؤال شد که

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 314

اگر مالی را صدقه دهد بهتر است یا آنکه بدان بنده ای خریده (آزاد نماید) فرمود:

در نزد من صدقه دادن بهتر است.

(1) 11- اسحاق بن غالب از مردیکه از امام باقر علیه السّلام نقل میکرد روایت کرد که فرمود: نیکی بدیگران و صدقه دادن فقر و تهیدستی را از انسان دور و عمر را زیاد میگرداند، و این هر دو از کسی که آنها را بجا آورد هفتاد نوع مرگ بد را (چون سوختن و غرق شدن و مرگ ناگهانی) دور میسازد.

(2) 12- از جابر جعفی روایت شده که امام باقر علیه السّلام فرمود: امیر المؤمنین علیه السّلام فرموده یک روز دیناری صدقه دادم رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم فرمود یا علی آیا میدانی که صدقه از میان دستهای مؤمن خارج نشود مگر اینکه از دهان هفتاد شیطان بیرون

آید که هر یک او را بوسوسه خویش از دادن منع کنند (یکی گوید مده که در اینجا ریا شود، و دیگری گوید مده که او مستحقّ نیست، و آن دیگر گوید خود بدان محتاج خواهی شد و همچنین) و قبل از آنکه بدست سائل رسد بدست خدا خواهد رسید، آنگاه این آیه را تلاوت فرمود أَ لَمْ یَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ هُوَ یَقْبَلُ التَّوْبَهَ عَنْ عِبادِهِ وَ یَأْخُذُ الصَّدَقاتِ- «1» الآیه یعنی آیا نمیدانند که خداوند است که توبه بندگان

______________________________

(1) التوبه: 104.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 315

بپذیرد و صدقه آنها را بگیرد و اوست پذیرنده توبه و مهربان.

شرح: مراد از أخذ پروردگار رضای الهی و خشنودی اوست و اینکه چون خداوند ابتدا میستاند پس آنچه نفیستر است باید داد.

(1) 13- ابو بصیر گوید: امام باقر علیه السّلام فرمود: نزد من یک حج بهتر است از اینکه بنده ای آزاد کنم و بنده ای تا ده بنده، و همچنین ده ده زیاد فرمود تا بهفتاد بنده رسید، و فرمود: اگر اعانت بیک خانواده مسلمان کنم که قوت آنها را بدهم و از گرسنگی سیرشان گردانم و پوشش ایشان را بدهم و از برهنگیشان برهانم، و آبروی آنها را از مذلّت سؤال نگهدارم نزد من محبوبتر است از رفتن حجّ و حجّ تا رسید به ده حجّ و فرمود: ده حجّ و ده حجّ همچنان شمرد تا هفتاد حجّ خانه خدا.

(2) 14- ابو نهشل بواسطه مردی از حضرت صادق علیه السّلام نقل کرده که فرمود:

اگر نیکی در حق دیگری بهشتاد دست بگردد همه ثواب یابند بدون اینکه از اجر

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه

غفاری، ص: 316

صاحبش چیزی کاسته شود.

(1) 15- عبد الأعلی گوید: امام صادق علیه السّلام روایت نمود که رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم فرموده: بهترین صدقه ها آن صدقه باشد که دهنده اش نیازمند نگردد، و یا از روی استغناء نفس باشد.

(2) 16- ابو بصیر گوید: بیکی از این دو امام حضرت باقر یا حضرت صادق علیهما السّلام عرضکردم کدام نوع تصدّق بهتر است؟ فرمود: تصدّق شخص پریشانی که اندکی داشته باشد و آن را ایثار کند و دیگری را بر خود مقدّم دارد، آیا نشنیدی گفتار خداوند بزرگ را که میفرماید وَ یُؤْثِرُونَ عَلی أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ کانَ بِهِمْ خَصاصَهٌ «1» مقدّم میدارند دیگران را بر خویشتن هر چند خود در نهایت فقر و تنگدستی باشند، آیا می بینی در اینجا فضلی؟ (یعنی ظاهر است که حق سبحانه و تعالی مدح اهل بیت علیهم السّلام و مدح انصار فرموده است بدین آیه بر ایثار).

______________________________

(1) الحشر: 9.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 317

(1) 17- عبد اللَّه بن سنان گوید: شنیدم امام صادق علیه السّلام میفرمود: با دست خویش صدقه دادن مرگ بد را دفع میکند، و نیز هفتاد نوع بلا را دور میسازد، و از میان دهان هفتاد شیطان که او را مانعند بیرون می آید.

(2) 18- سکونی از امام صادق از پدرانش علیهم السّلام از رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم روایت کند که فرمود: از آن حضرت صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم سؤال شد که کدام صدقه افضل است؟ فرمود:

تصدّق بر خویشاوندی که با انسان دشمن باشد و یا دشمنی بکند. (زیرا هم ثواب صله رحم

دارد و هم قصد قربت در آنجا آسانتر است اگر چه تصدّق بر او مشکلتر است و جهاد با نفس میخواهد).

(3) 19- خلف بن حمّاد از مردیکه نامش را ذکر کرده از امام صادق علیه السّلام روایت نموده که فرمود: هر کس در ماه مبارک رمضان صدقه دهد، خداوند هفتاد نوع بلا را از او بگرداند.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 318

(1) 20- عمر بن یزید گوید: شخصی از امام صادق علیه السّلام پرسید صدقه دادن بر سائلانی که بر در خانه ها می آیند بهتر است یا بخویشان درویش و تنگدست؟

امام علیه السّلام فرمود: نه بلکه صدقه را بفرستد برای کسانی که با وی خویشی دارند، و این أجرش بزرگتر خواهد بود.

(2) 21- عبد اللَّه بن سلیمان (نخعی کوفی) گوید: حضرت ابی جعفر امام باقر علیه السّلام چون روز عرفه (نهم ذی الحجّه الحرام) میشد هیچ سائلی را محروم نمیساخت.

شرح: این روایت دلالت دارد بر تأکّد استحباب صدقه در روز عرفه.

(3) 22- از جابر جعفی روایت است که امام باقر علیه السّلام فرمود: اجر کار نیک و سزای عمل زشت در روز جمعه دو برابر خواهد بود.

(4) 23- عبد اللَّه بن سنان گوید: در شب جمعه ای سائلی از امام صادق علیه السّلام

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 319

سؤال کرد و چیزی خواست حضرت آن شب بدو چیزی نداد، وی رفت آنگاه حضرت رو بحاضران نموده فرمود: بدانید در نزد ما چیزی مهیّا بود که باین سائل دهیم، لکن صدقه در روز جمعه ثوابش دو برابر خواهد بود. (یعنی اعطا را بفردا گذاشتیم که ثوابش بیشتر باشد).

زید بن یونس شحّام گوید: امام صادق علیه السّلام فرمود: جدّم علیّ بن الحسین علیهما السّلام میفرمود صدقه دادن پنهانی خشم پروردگار را فرو می نشاند.

آن را بیاورم، فرمود نه، من سزاوارترم بحمل آن از تو، و لیکن همراه من بیا، گوید: آمدیم تا بظلّه بنی ساعده، من دیدم جماعتی در آنجا خوابیده اند و امام علیه السّلام در زیر سر هر یک یا زیر رو انداز هر کدام یک گرده یا دو گرده نان میگذاشت تا آخرین فرد ایشان تمام شد و ما برگشتیم، در راه عرض کردم: فدایت شوم آیا اینها بحق عارفند (یعنی از شیعیان هستند)؟ فرمود: اگر از شیعیان بودند که ما ناچار تعهّد نمک (یعنی خورش) ایشان را نیز میکردیم، براستی که خداوند چیزی نیافریده جز اینکه برای آن خزینه داری مقرّر فرموده و مأموری از فرشتگان گمارده، جز صدقه که خود بنفسه متولّی و خازن آن گشته، و پدرم چون بسائل چیزی عطا میکرد از وی باز-

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 322

میستانید و میبوسید و میبوئید سپس بدو باز میگردانید و این برای آن بود که صدقه قبل از آنکه بدست سائل برسد بدست خداوند رسیده است، و میفرمود: من دوست دارم که آنچه بدست خدا رسیده آن را برگیرم. و همانا صدقه دادن در شب غضب و خشم الهی را فرو مینشاند، و گناهان بزرگ را نابود و محو میسازد، و حساب را آسان میگرداند، و صدقه در روز مال را زیاد میکند و عمر را می افزاید؛ و عیسی بن مریم علیهما السّلام زمانی از کنار دریا گذر میکرد از سفره غذای خویش قرصی نان بدریا افکند، یکتن از یارانش گفت: یا روح اللَّه و کلمه اللَّه چرا چنین کردی؟ آخر این قوت تو بود، فرمود: این کار را برای

آن کردم که حیوانی از حیوانات دریا بخورد و ثواب آن نزد خداوند بزرگ بسیار است.

سر بمهر بهشتی او را سیراب گرداند.

و هر کس بدادن طعامی ویرا از گرسنگی برهاند، خداوند از میوه های

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 326

بهشت باو بخوراند.

و هر کس برهنه ای را بپوشاند، خداوند از جامه های استبرق و حریر بهشتی او را بپوشاند.

و هر کس بفقیری با اینکه برهنه نیست لباس بخشد همواره در پناه خدا خواهد بود تا مادامی که از آن پارچه تاری باقی باشد.

و هر کس برادر مؤمن را در پیشامدی که موجب خواری و سرشکستگی اوست کفایت کند و آبروی او را در آن حادثه حفظ کند، خداوند ولدان مخلّد بهشت را بخدمتکاری او گمارد.

و هر کس پیکر او را از مرکب پیاده کند یا بدن بیمارش را بدوش گیرد یا جنازه اش را حمل کند خداوند او را از قبر بر ناقه ای از ناقه های بهشت سواره بمحشر آورد، آنچنان که وی بر فرشتگان الهی مباهات نماید.

و هر کس جنازه برادر مؤمن خود را کفن کند چنان باشد که از آغاز عمر تا هنگام مرگ او را پوشانیده باشد.

و هر کس برای وی همسری تزویج کند که موجب انس و آرامی دل او شود، خداوند در قبر کسی را که بصورت محبوبترین بستگان اوست با وی مأنوس سازد.

و هر کس در هنگام بیماری او را عیادت کند، فرشتگان الهی در آن وقت

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 327

گرد او درآیند، و در باره اش دعای خیر کنند تا هنگامی که باز گردد، و گویند پاکیزه گشتی و بهشت برای تو پاک و آماده گشت، و فرمود: بخدا سوگند برآوردن درخواست مؤمن نزد من از روزه و اعتکاف دو ماه

پی در پی از ماههای حرام محبوبتر خواهد بود.

نداشته باشند و قصدشان دنیا نباشد بدانها گفته شود: عمل از سر گیرید که خداوند گذشته شما هر دو را آمرزید و گناهانتان ببخشید، و چون از حال یک دیگر پرسند فرشتگان موکّل آنها یک دیگر را گویند از این دو دور شوید زیرا که با هم سرّی دارند که خداوند مستوری آن را خواسته است.

اسحاق بن عمّار گوید: من عرضکردم: فدایت گردم آنچه ما در آن حال گوئیم بر ما ننویسند در حالی که خداوند عزّ و جلّ فرموده ما یَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَیْهِ رَقِیبٌ عَتِیدٌ سخنی از لبان او بیرون نیاید جز اینکه فرشتگان در آنجا مراقب و حاضر و آماده اند، گوید: پسر پیغمبر علیه السّلام از ته دل آهی کشید و سپس گریست چندان که

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 329

اشک محاسن مبارکش را فرا گرفت و فرمود: ای اسحاق براستی که خداوند تبارک و تعالی خود فرشتگان را دستور میفرماید که دور شوید از این دو مؤمن هنگامی که یک دیگر را ملاقات میکنند و این از برای بزرگداشت آن دو و احترام آنهاست، و هر گاه فرشتگان سخنان آن دو را ننویسند و نشناسند پس محقّقا حافظ و نگهبان آنها آنکه دانای نهان و نهانتر است خود خواهد دانست.

ای اسحاق از خدا بترس چنان که گویا او را میبینی و چنانچه تو او را نبینی او که خود ترا خواهد دید، و اگر چنین پنداری که او تو را نخواهد دید پس مسلّما کافرشده ای، و چنانچه میدانی که او ترا می بیند و سپس زشتکاریهای خود را از دیده مخلوقات او مستور میکنی و برای خدا و

در حضور او آشکار مینمائی در این صورت او را در حدّ پستترین ناظران بخود آورده ای.

است.

تمثال گوید من همان سروری هستم که تو بخانواده فلان کس رسانیدی، خداوند مرا بیافرید تا تو را نوید دهم- یا تا تو را مسرور سازم-.

نمیخواندی مدّت خواری و ماندنت را در آتش بسیار میکردم، لیکن من بر خود لازم ساخته ام که هیچ بنده ای مرا بحقّ محمّد و آلش نخواند جز اینکه از او درگذرم آنچه را میانه من و اوست. (یعنی از حقوق و گناهانی که مربوط بمن و اوست) و امروز تو را آمرزیدم بدان جهت.

محمّد فی الملأ الأعلی، و صلّ علی محمّد و آل محمّد فی المرسلین، اللّهمّ أعط محمّدا [و آل محمّد] الوسیله و الشّرف و الفضیله و الدّرجه الکبیره، اللّهمّ إنّی آمنت بمحمّد صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم و لم أره، فلا تحرمنی یوم القیامه رؤیته، و ارزقنی صحبته، و توفّنی علی ملّته، و اسقنی من حوضه مشربا رویّا سائغا هنیئا، لا أظمأ بعده أبدا، إنّک علی کلّ شی ء قدیر، اللّهمّ کما آمنت بمحمّد صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم و لم أره فعرّفنی فی الجنان وجهه، اللّهمّ بلّغ روح محمّد عنّی تحیّه کثیره و سلاما».

پس هر کس بر پیغمبر صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم در هر بامداد سه بار و در هر شبانگاه سه بار این چنین صلوات بفرستد تمام گناهان و خطاهایش نابود و محو شود، و ایّام شادیش بطول انجامد، و دعایش مستجاب گردد، و بآرزویش برسد، و روزیش فراوان شود و بر پیروزی بر دشمن یاری گردد، و اسباب خیر از هر سو برای او فراهم آید، و در بهشت برین از همنشینان پیغمبر صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم باشد.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 349

را ویژه شما قرار دادم، فرمود در این صورت خداوند مهمّات تو را در امور دنیا و آخرت کفایت فرماید.

پس مردی از امام علیه السّلام سؤال کرد که خداوند شما را خیر دهد چگونه دعای خود را برای پیغمبر قرار داده است؟ امام علیه السّلام فرمود: از خدا هیچ چیز مسألت نکرده جز اینکه بصلوات بر محمّد و آلش آغاز کرده است قبل از خواستن حاجت خویش.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 350

من دعای او را بآسمان مبرید تا اینکه اهل بیت پیغمبرش را نیز در فرستادن درود با پیغمبر ملحق سازد، پس همچنین

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 351

دعایش پذیرفته نگردد و بآسمان بالا نرود تا بر اهل بیت پیغمبر نیز سلام و درود بفرستند.

چگونه بگویم؟ فرمود بگو:

«اللّهمّ صلّ علی محمّد و آل محمّد»

تا اینکه ما و شیعیان ما نیز داخل باشیم.

علیه و اله و سلّم فرمود در تعقیب هر فریضه میگوئی

«اللّهمّ اهدنی من عندک، و أفض علیّ من فضلک، و انشر علیّ من رحمتک، و أنزل علیّ من برکاتک»

پیرمرد مشت خود بهم آورد گوئیا چیزی در آن گرفته و برفت، رسول خدا رو بیاران کرده فرمود: بدانید که چنانچه وی با این اذکار در روز قیامت بیاید و آن را عمدا ترک نکرده باشد خداوند هشت در بهشت را یک جا بروی او بگشاید تا از هر کدام که خواهد داخل شود.

شرح: از حال و مقال این پیرمرد سالخورده چنین ظاهر می شود که وی همّتش

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 355

مقصور بر این زندگی زود گذر دنیا نبوده، و فوائد مادّی را تنها در نظر نداشته، و غرضش از عبادات و اعمال صالحه نتایج اخروی نیز بوده. بخلاف بسیاری از مردم زمان ما که همه اهتمامشان منافع دنیوی است و اگر از عبادات این معنی برای آنها حاصل شود کاری بآخرت ندارند و چنانچه نشد رغبتی بانجام امور مذهبی که فائده آن در آخرت ظاهر می شود از خود نشان نمیدهند، و چنان که دیده می شود برای هر یک از عبادات فلسفه مادّی و فوائدی دنیائی طلب می کنند، و آن را بسیار مهمّ میدانند چنان که بر فوائد اخروی ترجیح میدهند، و حال آنکه باید قصدشان از عبادات تقرّب بپروردگار باشد و بس.

غضب آید نگهدارد و اختیار نفس سرکش از کفش بیرون نرود، خداوند پیکر او را بر آتش حرام سازد.

سلّم فرموده است: نیست هیچ بنده ای که در باره مؤمنین و مؤمنات دعا کند

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 360

جز اینکه خداوند آن دعا را در حقّ خود او بعدد تمام مؤمنین و مؤمنات از اوّل دنیا تا آخر دنیا الی یوم القیامه هر چه بودند و باشند بپذیرد، و همانا بنده ای را بآتش دوزخ محکوم کنند و فرشتگان او را بسوی جهنّم بکشند، مؤمنین و مؤمنات گویند:

بار الها این بنده در باره ما دعا کرده است او را ببخش و شفاعت ما را در حقّ وی بپذیر، خداوند خواهش آنان را در باره وی قبول فرماید و وی نجات یابد.

(1) 5- عبد اللَّه بن میمون قدّاح گوید: امام صادق علیه السّلام فرمود رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم فرموده: هر گاه یکتن از شما دعا کند پس دعای همگانی نماید (یعنی همه را دعا کند) زیرا آن باجابت نزدیکتر خواهد بود.

السّلام فرمود: هر کس بعد از نمازهای پنجگانه خود پیش از آنکه از جابر خیزد تسبیحات حضرت زهرا را بگوید خداوند او را بیامرزد، و بتکبیرات آغاز میکند. (یعنی تکبیرات را اوّل بگوید).

تا تو ای پیغمبر

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 366

در میان ایشان هستی خدا آنان را عذاب نکند، و نیز تا مادامی که استغفار می نمایند و از کارهای ناشایسته باز میایستند و توبه می نمایند ایشان را عذاب کننده نخواهد بود. «1» (1) 4- اسماعیل بن سهل گوید: بامام جواد علیه السّلام نامه ای نوشتم که دعائی بمن بیاموز که چون بخوانم در دنیا و آخرت با شما باشم، گوید حضرت در پاسخ نوشت بخطّی که شناختم از آن حضرت علیه السّلام است: «سوره «إِنَّا أَنْزَلْناهُ» را بسیار تلاوت کن، و لبهای خود را بذکر استغفار تر و تازه گردان».

(2) 5- مسعده بن صدقه از امام صادق از آباء گرامش علیهم السّلام از رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم روایت کرده که فرمود: خوشا بحال کسی که روز قیامت در نامه عملش زیر هر گناهی یک «أستغفر اللَّه» باشد.

اللَّهُ لَفَسَدَتا» که برای عدم وقوعش بلفظ «لو» ذکر شده بخلاف «إن» شرطیّه که ممکن است آن شرط واقع شود و مشروط نیز وقوعش محال نیست. از این مبحث ادبی گذشته، باید بدانیم که مراد از هفتاد هزار گناه که عربی آن «سبعین ألف» میباشد مبالغه در بسیاری عدد است یعنی اگر چه بسیار خطا و لغزش از وی سر زند نه اینکه مفهوم عدد منظور باشد، و مراد از ذنوب گناهان صغیره است نه معاصی بزرگ، و نیز باید دانست که «عمرو بن سهل» که در سلسله سند این خبر است مجهول میباشد و علماء رجال او را نشناخته اند لذا چندان اعتمادی بر روایات او نیست، و ممکن است کسی بگوید لفظ «الف» بعید نیست از جانب بعض نسّاخ کتاب برای مبالغه اضافه شده باشد زیرا در یک روز شمردن هفتاد هزار برای کسی میسور نیست تا چه رسد بفعل آن.

باشد (یعنی حریص نباشد) خداوند دانش را در دلش استوار و پا بر جا دارد، و زبانش را بدان گویا سازد، و او را به این عیبها و بدیهای دنیا بصیر و روشن گرداند، و بدرد و درمان آن بینا کند، و از دار دنیا با قلبی سالم و دلی پاک بسوی بهشتش روانه سازد.

الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 373

بدان گناهی که جز خدا کسی بر آن آگاه نباشد، و تنها برای ترس از خدا باشد.

بهشت بجملگی بر ایشان ارزانی دارم تا هر کجا که خواهند منزل گزینند.

با او همان معامله کند که فکر میکرده، و این است بیان کلام خدا که میفرماید: وَ ذلِکُمْ ظَنُّکُمُ الَّذِی ظَنَنْتُمْ بِرَبِّکُمْ أَرْداکُمْ فَأَصْبَحْتُمْ مِنَ الْخاسِرِینَ «1» این همان گمانیست که شما در باره حقّ داشتید و آن موجب هلاک و بدبختی شما گردید.

______________________________

(1) فصّلت: 23

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 385

بن زید» و فی بعضها «الحسین بن یزید».

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 387

(1) 6- و نیز بهمین سند روایت کرده که مردی نزد رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم آمد و شکایت کرد که راهزنان راه بر من گرفتند و اموالم را بردند، حضرت فرمود:

چرا انگشتری عقیق در دست نداشتی که از هر بدی انسان را نگه می دارد.

(2) 7- و در حدیث دیگر امام باقر علیه السّلام فرمود: هر کس انگشتری عقیق در دست کند همواره نیکی بیند تا زمانی که آن را در دست داشته باشد، و پیوسته از جانب خداوند دارای محافظی خواهد بود.

(3) 8- عقیل بن متوکّل بسند مرفوع از امام صادق از پدرش از جدّش علیهم السّلام روایت کرده که فرمود: هر کس خاتمی بسازد و نگینش عقیق باشد و در آن نقش کند

«محمّد نبیّ اللَّه و علیّ ولیّ اللَّه»

خداوند ویرا از مردن بد نگاهدارد، و نمیرد مگر با همان فطرت پاک که بدنیا آمده است.

(4) 9- علیّ بن محمّد بسند مرفوع از امام صادق علیه السّلام روایت کرده که فرمود:

دستی بسوی خدا بلند نشود که محبوبتر باشد از دستی که در آن عقیق باشد.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 388

(1) 10- حسن بن علیّ وشّاء گوید: امام هشتم علیه السّلام فرمود: هر کس قرعه بانگشتری عقیق زند بهره او کاملتر بیرون آید.

(2) 11- زیاد قندی «1» از موسی بن جعفر علیهما السّلام از پدرش از جدّش از امام سجّاد از پدرش حسین بن علیّ علیهم السّلام روایت کرده که فرمود: پس از آنکه خداوند موسی بن عمران علیه السّلام را

آفرید، با وی در طور سیناء سخن گفت آنگاه بر زمین نظری افکند و از نور روی خود عقیق را آفرید، سپس فرمود بذات خود سوگند یاد کرده ام کسی که عقیق بدست دارد در صورتی که علیّ علیه السّلام را دوست بدارد بآتش عذاب نکنم.

در ص 188 گذشت).

علیه و اله و سلّم فرمود: خداوند را افزونیهائیست از روزیها بهر که بخواهد ارزانی دارد، و گوئی دست رحمت خویش هر بامداد بسوی آنکه در شب گناهی از او سر زده پیش آورده که آیا توبه میکند تا از وی بپذیرد، و نیز هر شامگاه برای آنکه در روز خطائی کرده است گوئی دست گشوده که آیا توبه میکند تا از وی بپذیرد.

خود میخواهد و این نیز پیداست که چنین شخصی ممکن نیست در راه حرام گامی بردارد و از هر طریق که

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 401

منتهی برسیدن مال می شود اگر چه نامشروع باشد برود. در روایت اوّل که فرمود خیری در آن کس نیست که جمع مال را از راه حلال دوست نداشته باشد مراد قسم دوّم است، زیرا کسی که چنین باشد مثل آنست که بسعادت خود علاقمند نیست، و هر کس که بسعادت و آبروی خویش بی علاقه باشد مسلّما هیچ گونه خیری در وجود او نخواهد بود.

و در حدیث دوم معنی زهد را غیر مستقیم بیان کرد، و طلب دنیا را برای آخرت ممدوح شمرد.

در روز قیامت طعمه آتش سازد.

2- سکونی از امام صادق از پدرانش علیهم السّلام روایت کرده که رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم فرموده است: ای گروه بینوایان بآنچه خداوند بشما داده دل خوشدارید و رضایت دهید که پروردگار بر آن فقری که نصیب شما ساخته پاداش خواهد داد، و چنانچه این دستور نپذیرفتید و بکار نبستید اجری در برابر فقر نخواهید داشت.

هر کس میخواهد مسافت راه را کوتاه نماید باید عصائی از چوب بادام تلخ همراه بردارد.

دو از طرفداران سر سخت اهل بیت علیهم السّلام میباشند و بدین سبب هم زندانی شدند و مدّتی در زندان بسر بردند، فضل ابن شاذان از ابن أبی عمیر از بکر بن محمّد از زید شحّام روایت کرده گوید: من با امام صادق علیه السّلام مشغول طواف کعبه بودیم و دست من در دست امام علیه السّلام بود در حالی که امام میگریست فرمود ای شحّام فهمیدی که خداوند با من چه کرد؟

این میگفت و اشک میریخت و دعا میکرد، عرض کردم بفرمائید، امام علیه السّلام فرمود ای شحّام من از خدا خواستم این دو را بمن ببخشد و از زندان خلاصشان کند، خدا دعایم را در باره آن دو مستجاب فرمود و هر دو آزاد شدند.

پس این خاندان که بغامدیّین معروفند جملگی از موالیان و هواداران خاندان عصمتند و امام علیه السّلام باینچنین مردی فرمود مجالس شما را دوست دارم و اشک چشم شما موجب غفران گناهان شما است، و این جهت را در بیان حدیث باید رعایت نمود و بعموم «من» در جمله

«من ذکرنا أو ذکرنا عنده»

نباید تمسّک کرد بنحوی که موجب تجرّی بیمایگان و یا مردم بی بندوبار شود، و واضح است که مورد این قبیل روایات شیعیان خالص و شایسته اند که در اعتقاد بولایت راسخند، و در شناخت اولی الأمر کاملا عارفند، و در راه ترویج مرام ایشان علیهم السّلام جان نثار و کوشایند.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 417

درخت فرو میریزد از بندگان خدا فرو خواهد ریخت.

دو فعل ماضی است یعنی گناهان گذشته او هر چه هست اوّلین و آخرین نه آن گناهانی که پس از این مرتکب می شود، زیرا غفران بمعنی اسقاط عقاب است و اسقاط مطلق عقاب مستلزم اسقاط مطلق تکلیف است و اسقاط مطلق تکلیف از مکلّف بضرورت عقل و نقل باطل است. و ملازمه روشن است و لازم بتوضیح نیست.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 420

روز قیامت شود پیری هشتاد ساله بیاورند و نامه عملش بدستش دهند که آنچه از آن بر خلق آشکار است همه گناه و نافرمانی است و جز گناه در آن دیده نشود و این حال بر او بدر از انجامد تا اینکه پیر مرد گوید: بار الها مرا بسوی آتش باز خواهی فرستاد، خداوند جبّار گوید: ای پیر کهنسال من حیا میکنم که ترا با این حال و این سنّ عذاب کنم زیرا تو در دنیا برای من نماز بجای آوردی، بعد فرشتگان را فرماید این بنده ام را ببهشت برید.

جایگاه نیزه سربازان وابسته ساخته است.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 422

(1) 3- بهمین سند گوید: رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم فرمود: هر کس نامه یکتن سرباز را بخانواده اش برساند همچنان باشد که بنده ای آزاد کرده است، و در ثواب نبرد با آن سرباز نیز شریک خواهد بود.

(2) 4- سکونی گوید: جعفر بن محمّد از پدرانش علیهم السّلام از رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم روایت کرد که فرمود: اسبان جنگی سربازان در بهشت نیز مراکب آنها است.

(3) 5- عمر بن أبان گوید: امام صادق علیه السّلام از پدرانش از رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم نقل کرد که آن حضرت فرمود: همه خوبیها در شمشیر و زیر سایه آنست، و مردم را راست ننماید جز شمشیر، و شمشیرها کلیدهای بهشت و جهنّمند.

شرح: مراد از شمشیر در این اخبار مطلق اسلحه است و هر گاه باذن امام عادل بکار رود کلید بهشت، و گر نه کلید جهنّم خواهد بود.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 423

برذونی «1» یعنی یابوئی برای شکوه اسلام یا رفع حاجت خود و مؤمنان و یا جلوگیری و دفع دشمنان یا شماتت ایشان نگاهدارد در هر روز یک گناه از جریده عملش محو و شش حسنه در آن برای او بنویسند.

(2) 2- عمر بن أبان گوید: امام صادق علیه السّلام فرمود که رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم فرموده اند: خیر و خوبی و برکت بسته است بر پیشانیهای اسب تا روز قیامت.

شرح: مراد آنست که این حیوان همیشه تا روز قیامت وجودش سراسر خیر و منفعت است هر چند برای سواری مرکبها و سواریهای دیگری بسازند، و یا برای

______________________________

(1) قال الفیّومی الهجین من الخیل الّذی ولدته برذونه من حصان عربی». و البرذون ضرب من الدوابّ دون الخیل و أقدر من الحمر، و یقال للترکی من الخیل.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 424

تاخت و تاز و جلوگیری از هجوم دشمن چیزهای دیگری اختراع شود، هیچ وقت وجود این حیوان بی منفعت و خیر تا روز قیامت نخواهد بود.

(1) 3- علیّ بن رئاب گوید: امام صادق علیه السّلام فرمود: هر گاه اسبی یا مرکبی دیگر خریدی بدان که بهره اش همه از آن تو است، و روزیش با خدا.

(2) 4- سلیمان جعفری گوید: شنیدم موسی بن جعفر علیهما السّلام میفرمود: هر کس اسبی با این صفات در راه خدا ببندد که رنگش سرخ مایل بزرد و پیشانیش سفید یا خالی سفید باندازه یکدرهم در پیشانیش باشد- پس اگر سفیدی پیشانیش تا روی بینی آمده باشد، و سر زانوهایش دارای رنگ و نشان درخشنده ای باشد من بهتر می پسندم- و بخانه ای که چنین اسبی در آن

باشد هرگز فقر و تنگدستی داخل نگردد، و نیز ظلمی بر او نشود یا مکروهی بدو نرسد تا زمانی که آن اسب در ملکیّت او باقی است یا در آن خانه هست، و گوید باز شنیدم از آن حضرت که میفرمود: هر کس

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 425

اسبی نگاهدارد که دشمنی را بدان بترساند، یا باری با آن بمنزل رساند (یا بدان شکوه اسلام را بنماید) همیشه تا آن حیوان را از دست نداده و در ملک او باقیست مورد یاری و معاونت خواهد بود، و بدبختی و تنگدستی و درویشی بخانه او راه نیابد.

(1) 5- و نیز سلیمان جعفری از امام باقر علیه السّلام روایت کرده که فرمود:

هر کس از خانه خود یا خانه دیگر بیرون آید و دیده اش باسبی افتد که سرخ مو و دارای نشان یعنی رنگ سفید در قوائم و پیشانی و بینی آن باشد (چنان که در حدیث سابق ذکر شد) آن روز همه در خوشی و خوشحالی باشد و جز خوشی در آن روز نبیند، و اگر بسوی کاری رود خداوند حاجت او را روا گرداند.

گوید: آوازم خوش نیست، گوید: پس آرزو کن خود یا کسی باشد که برای تو غنا بخواند، پس پیوسته آرزو کند تا فرود آید.

و نیز فرمود هر کس بهنگام سواری گوید:

«بسم اللَّه و لا حول و لا قوّه إلّا باللَّه، الحمد للَّه الّذی هدانا لهذا. و سبحان الّذی سخّر لنا هذا و ما کنّا له مقرنین»

جان و حیوان سواریش هر دو در امان باشند تا وقتی پیاده شود.

خوشحال بحال او اگر در آن حال توبه کند، و وای بر او اگر پس از بهبودی بگناه باز گردد، و عافیت و تندرستی در نزد ما محبوبتر است.

نشیند فضیلتش بیشتر از هفتاد فرزند است که بعد از خود باقی گذارد و همه قائم آل محمّد علیهم السّلام را درک کنند.

بر زبان جاری سازد بهشت بر او واجب خواهد شد.

آمد و فرمود: رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم از دنیا رفت «1» چرا باو تأسّی نمیکنی، عرضکرد: اندوهم برای آنست که این فرزند مرهق (یعنی ناصالح و زشتکار) بود، امام علیه السّلام فرمود: باکی نیست چون سه چیز در پیش دارد که بدان امید باید داشت: اوّل شهادت او بیگانگی خدا، دوّم رحمت واسعه پروردگار، سوّم شفاعت پیغمبر خدا محمّد صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم، یکی از این سه از دست او نخواهد رفت ان شاء اللَّه، و او را خواهد نجات داد.

(1) 4- ابو البختری گوید: جعفر بن محمّد از پدرانش علیهم السّلام روایت کرد که رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم فرمود: هر کس مصیبت رسیده ای را تسلیت دهد همانند اجر او

______________________________

(1) کذا فی النسخ و فی الکافی و التهذیب و الفقیه أیضا.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 442

را خواهد داشت بدون اینکه از اجر مصیبت زده کاسته شود.

مؤمنی را زیارت کند و هفت بار سوره «إِنَّا أَنْزَلْناهُ» را

______________________________

(1) محمّد بن اسماعیل بن بزیع اصلا اهل عراق است و او را جزء اصحاب امام کاظم و حضرت رضا علیهما السّلام ذکر کرده اند، و مردی ثقه و صالح و عالم است و در زمان امام جواد علیه السّلام از دنیا رفته، و در دستگاه خلیفه عبّاسی شغلی مهم داشته و مرجع و ملجأ شیعیان در آن دستگاه بوده، ارباب رجال از حسین بن خالد صیرفی نقل کرده اند که گفت با جماعتی نزد حضرت رضا علیه السّلام بودیم سخن از محمّد بن اسماعیل بن بزیع بمیان آمد امام فرمود: دوست داشتم مانند او در میان شما میبود، و در خبری دیگر امام علیه السّلام فرمود:

براستی که خدا را در دیوان یعنی ادارات ظالمین کسانی هست که حجّت او بر دیگرانند و قدرتی در شهرستانها بآنان داده تا بواسطه آنها از اولیاء و دوستان خود دفع ظلم و ستم کند و امور مسلمانان را اصلاح نماید، و اینان پناهگاه مؤمنینند از حادثه ها، و حاجتمندان شیعه به آنها پناه برند، و خداوند ترس مؤمنین را در مملکت ظالمین بسبب اینان بر طرف سازد، و مؤمنین واقعی آنهایند، و امناء خدا در روی زمین اینان باشند و خداوند روز قیامت نور آنها را بدیگران برساند، و همان طوری که کوکب دری در آسمان میدرخشد و نورش باهل زمین میرسد نور ایشان اهل آسمان را ضیاء می بخشد و از نور ایشان زمین محشر روشن میگردد و بخدا سوگند بهشت برای ایشان و ایشان برای آن خلق شده اند گوارا باد بر آنها، بعد فرمود چه می شود که از شما هم

کسی اگر خواهد بدین مقام برسد، گوید عرضکردم چگونه فرمود با آنها باشد و سبب خوشحالی ما گردد برسیدن بحال شیعیان ما و خوشحال نمودن آنها، بعد فرمود ای محمد تو نیز از آنها باش.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 443

تلاوت کند خداوند او و صاحب قبر هر دو را بیامرزد.

را از گریه خاموش نسازد جز اینکه بهشت را بر او واجب و حتمی خواهم ساخت.

روی او براه افتد، و در این هنگام مؤمن آن مثال را گوید: خدا بتو خیر دهد چه همراه و رفیق نیکی بودی که با من بیرون آمدی و پیوسته مرا از جانب خدا بخیر و نیکی نوید دادی تا خود بچشم خویش آن را دیدم بگو بدانم تو کیستی؟ آن مثال گوید: من نتیجه همان سرور و خوشی هستم که تو در دنیا دل برادر مؤمنت را بدان شاد کردی، خداوند مرا آفرید تا در چنین هنگامی ترا مژده دهم یا شاد سازم.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 447

حمزه بن حمران گوید: امام صادق علیه السّلام فرمود: مردی بر پیغمبر صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم وارد شد و بشخصی که نزد آن حضرت نشسته بود خبر داد که خداوند فرزندی بتو عطا فرمود، ناگهان رنگ مرد تغییر کرد و دگرگونی در رخسارش ظاهر گشت، رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم فرمود: ترا چه شد؟ عرض کرد: خیر است، فرمود:

بگو چه شده؟ گفت: از خانه که بیرون آمدم زوجه ام درد زایمان داشت اکنون خبر آورده اند که دختر زائیده (یعنی از این جهت که دختر است ناراحت شده ام) رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم فرمود: سنگینیش بر گرده زمین است، و زیر سایه آسمان خدا زندگی خواهد کرد، و روزیش را خداوند خواهد رسانید، و چون شاخه ریحانی است که آن را میبوئی.

آنگاه رو بیاران کرده فرمود: هر کس دارای یک دختر شد بار سنگینی بعهده اش افتاد، و هر کس دو دختر داشت بفریادش باید رسید، و هر کس دارای سه دختر شد جهاد و هر کار سختی از عهده اش برداشته می شود، و هر کس دارای

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 450

چهار دختر گشت ای بندگان خدا او را یاری کنید، و ای بندگان خدا بدو قرض دهید، و ای بندگان خدا بدو رحمت آرید.

شرح: از این حدیث استفاده می شود که از نظر اسلام وظیفه انسان نسبت بدخترش دشوارتر است تا نسبت به پسر، و این از جهت آنست که آنان در غرائز بشری از پسران حسّاستر و لطیف ترند، و احتمال انحراف از قانون فطرت و آئین صحیح در آنها بیشتر است و چون

تمایلات غریزی در ایشان بیش از پسران است از این رو تربیت و تعلیم آنان باید دقیقتر و صحیحتر انجام شود تا نهال وجود آنان از صراط فطرت منحرف نشود و بفساد نکشد، خصوصا هنگامی که تمایلات جنسی ایشان شکفته می شود و تحت فشار جاذبه این غریزه قرار میگیرند بحکم لطافت طبع و ضعف قوای دماغی ممکن است در معرض ناپاکی و بی عفّتی واقع شوند، و در این هنگام مراقبت و تحفّظ ایشان برای پدران و مادران بسیار دقیق و سخت است لذا رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله و سلّم برای آنها استمداد و استنصار فرموده است.

(1) 4- یعقوب بن یزید بسند مرفوع از یکی از دو امام باقر یا صادق علیهما السّلام روایت کرده که فرمود: چون مردی دارای دختری شود خداوند فرشته ای بفرستد که بال خویش بر سر و سینه آن دختر کشد و گوید: موجودی ضعیف و ناتوانست که از ضعف و ناتوانی بوجود آمده (یعنی گوئی خمیر مایه اش ضعف و لطافت و نرمی است)، هر کس که نفقه او را بدهد مئونه او را بعهده گیرد تا روز قیامت یاری خواهد شد. پایان ترجمه و شرح و توضیح کتاب ثواب الاعمال، و الحمد للَّه.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 451

رسد بآن ایمان خواهد آورد، لذا مثل یهود که دانسته و از روی دشمنی انکار حقّ کردند این شخص نیز بروش آنان در قیامت محشور گردد، چنان که فرمود: لَتَجِدَنَّ أَشَدَّ النَّاسِ عَداوَهً لِلَّذِینَ آمَنُوا الْیَهُودَ- الآیه.

(1) 2- اسماعیل جعفیّ گوید، از امام صادق علیه السّلام شنیدم که گفت: رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله و سلّم فرموده است: ما خاندان نبوّت را کسی دشمن ندارد جز اینکه خداوند او را در روز قیامت بی دست و ناقص اندام یعنی بدون حجّت محشور میفرماید.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 455

ما خاندان نداشته

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 456

باشد هیچ گونه بهره ای از عبادات خویش نخواهد برد.

شرح: این بدان جهت است که مقام ولایت مقام رهبری است و بدون رهبر الهی هیچ یک از افراد مردم برشد حقیقی و سعادت واقعی خود نخواهند رسید و استعدادات خدادادشان در راه صلاح بمرحله فعلیّت نمیرسد، و مانند گیاهی خود رو پرورش خواهند یافت که در این صورت اگر مضرّ نباشند قطعا مفید نخواهند بود، و عباداتی که از روی فهم خویش انجام میدهند آنان را بکمال مقدّر و یا ببهشت و یا بمقام قرب حقّ نخواهد رسانید.

(1) 2- میسّر «1» گوید در مکّه معظّمه با امام باقر علیه السّلام بودم و در خیمه

______________________________

(1) مراد میسّر بن عبد العزیز کوفی نخعی است، و وی از خاصان اهل بیت عصمت علیهم السّلام است و از اصحاب امام باقر و حضرت صادق علیهما السّلام شمرده شده و او را ثقه دانند، و ابو عمرو کشّی روایت کرده است که امام باقر یا امام صادق علیهما السّلام روزی باو فرمود:

«انّی لاظنّک وصولا لقرابتک»

فکر میکنم تو نسبت بخویشانت مهربانی میکنی؟ گفت آری فدایت شوم من کودک بودم و در بازار شاگردی میکردم و روزی دو درهم اجرت میگرفتم، یک درهم آن را بعمویم میدادم و درهم دیگر را بخالویم، امام علیه السّلام فرمود: بدان که بخدا سوگند تاکنون دو بار یا بیشتر اجلت فرا رسیده و هر بار خداوند سبحان بجهت آن صله رحم که تو مینمودی آن را تأخیر انداخته.

و نیز در کتاب شریف کافی است که میسّر گفت: امام باقر علیه السّلام بمن فرمود: آیا شما خلوت

میکنید و با هم گفتگو مینمائید و آزادانه هر چه را بدان عقیده دارید متذکّر میشوید، عرضکردم: آری بخدا چنین است ما گرد هم می نشینیم و در مجلسی که خالی از بیگانگان و مخالفین است انجمن میکنیم و از مختصّات شیعه هر چه بخواهیم بیان مینمائیم، فرمود: همانا بخدا من آرزو دارم که با شما در آن مجالس شرکت کنم، آری بخدا سوگند من بوی شما و نسیم شما یعنی عقائد و اقوال شما را دوست دارم، و شمائید که دین خدا و دین فرشتگان حق را دارا هستید، پس مرا در تربیت و کفالت و سرپرستی خود بورع و پرهیزکاری و کوشش در طاعات یاری کنید.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 457

تقریبا پنجاه تن از اصحاب حاضر بودند، امام علیه السّلام نشست و پس از سکوتی طولانی که همه ما را فرا گرفته بود فرمود: در باره من چه می اندیشید شاید فکر میکنید من پیغمبر خدا هستم، بخدا سوگند این چنین نیست و من پیغمبر نیستم ولی با رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله و سلّم خویشی دارم و از فرزندان او هستم، پس هر کس با ما مهربانی کند خداوند با او مهربانی مینماید، و هر کس ما را دوست بدارد خداوند ویرا دوست بدارد، و هر کس ما را از حقّمان محروم سازد خداوند او را (از بهشت و مقام قرب و سعادت) محروم کند، آنگاه بیاران فرمود: آیا میدانید کدام نقطه از زمین نزد خدا محترمتر است؟ هیچ کس سخن نگفت، و حضرت خود فرمود: آن سرزمین مکّه است که خداوند آن را برای حرم خود برگزیده

و خانه خود (یعنی مسجد الحرام) را در آن قرار داده است؟ سپس فرمود: آیا میدانید کدام قطعه از زمین حرم حرمتش نزد خدا بیشتر است؟ این بار نیز کسی سخن نگفت و خود آن حضرت فرمود: آن

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 458

مسجد الحرامست، باز فرمود میدانید کدام نقطه از مسجد الحرام نزد خدا حرمتش افزونتر است؟ کسی پاسخ نداد و خود فرمود: آن قسمت که میان رکن أسود و مقام و باب کعبه است از همه جا احترامش در نظر خدا بیشتر است. و آن حطیم اسماعیل بوده که در آنجا گوسفندان خود را علوفه میداده و در آنجا نماز میخوانده، و بخدا سوگند اگر بنده ای در این مکان (که بهتر و مقدّسترین نقاط روی زمین است) بر پای بایستند و شبها را بنماز بپردازد تا روز درآید، و روز را روزه بگیرد تا شام درآید.

و حقّ ما خاندان را نشناسد، و از حرمت ما بیخبر باشد پروردگار هرگز از وی نخواهد پذیرفت.

امام صادق علیه السّلام فرمود: آن امامی که اطاعتش واجب است از ما خاندان میباشد، و هر کس او را انکار کند بآئین یهود یا بدین ترسایان خواهد مرد، بخدا سوگند این زمین از روزی که خداوند آدم علیه السّلام را قبض روح فرمود تا کنون بدون راهنما و پیشوائی که مردم را بسوی خدا رهبری کند و حجّت او بر بندگانش باشد نبوده، هر کس پیروی او را ترک کند هلاک خواهد شد، و هر کس او را متابعت نماید نجاتش بر خداوند حتمی و مسلّم است.

صلّی اللَّه علیه و آله و سلّم اگر همه فرشتگان آسمانها و همه اهل زمین در باره او شفاعت کنند پذیرفته نخواهد گشت.

(1) 2- عتیبه بن میمون گوید: امام صادق از پدرانش علیهم السّلام از رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله و سلّم روایت کرد که آن حضرت فرموده است: براستی که بهشت سخت آرزومند دیدار دوستان علیّ علیه السّلام است، و پرتو نورش بسرعت محبّان علیّ علیه السّلام را پیش از آنکه ببهشت داخل شوند در همین دنیا فرا گیرد، و آتش دوزخ نیز هر آینه بخشم آید و شراره های خروشانش سخت دشمنان علی علیه السّلام را در همین دنیا پیش از آنکه وارد دوزخ گردند فرا گیرد.

______________________________

(1) لیس مدمن الخمر الّذی یشربها کل یوم و لیله بل هو الذی یوطن نفسه أنه متی وجدها شربها کما جاء فی الحدیث عن المعصوم (ع).

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 463

(1) 3- ابان بن تغلب «1» گوید: امام صادق علیه السّلام فرمود: شخص ناصبی و دشمن خاندان پیغمبر صلّی اللَّه علیه و آله و سلّم هر چند در عبادت کوشش کند و خود را بتعب اندازد عاقبت و سرانجام مورد و مصداق این آیه خواهد بود که خدا در قرآن کریم فرموده:

عامِلَهٌ ناصِبَهٌ تَصْلی ناراً حامِیَهً همه کارشان رنج و مشقّت است در دوزخ، و همواره در آتش فروزان معذّب خواهند بود.

(2) 4- عبد اللَّه بن سنان گوید: امام صادق علیه السّلام فرمود: ناصبی آن نیست که در ظاهر و آشکارا دشمن اهل بیت علیهم السّلام باشد، زیرا کسی را نخواهی یافت که

______________________________

(1) ابان بن تغلب مردی جلیل القدر و ثقه است

و سه امام حضرت سجّاد و امام باقر و امام صادق علیهم السّلام را درک کرده و از هر سه روایت میکند، و او کسیست که حضرت باقر علیه السّلام باو فرمود: در مسجد مدینه بنشین و برای مردم فتوی ده همانا من دوست دارم در شیعیانم مردمی مثل تو باشند، و در زمان حضرت صادق (ع) سال 141 از دنیا رفت و چون خبر فوتش بامام علیه السّلام رسید فرمود

«اما و اللَّه لقد أوجع قلبی موت أبان»

آری بخدا سوگند مرگ أبان دل مرا بدرد آورد، باری أبان از قاریان بزرگ شیعه و فقها است و در تمام رشته های علوم اسلامی عصر خود وارد بوده از لغت و حدیث و نحو و قراءت و أدب، و هنگامی که از عراق بمدینه میرفته مردم اطراف او را میگرفتند و کنار ستونی که در مسجد مخصوص پیغمبر (ص) بوده و بدان تکیه میکرده و نزد آن می نشسته و مردم را موعظه میکرده برای او خالی میکردند.

و آنقدر وی جلیل بود که یک مرتبه بر امام صادق علیه السّلام وارد شد حضرت دستور فرمود برای او مخدّه ای نهادند و فرشی گستردند و با او مصافحه و معانقه کرد و کمال احترام را از روی محبّت برای او بجا آورد.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 464

بگوید. من محمّد و آل محمّد را دشمن دارم، بلکه ناصبی کسیست که با شما شیعیان و دوستان ما آشکارا دشمنی مینمایند بجهت آنکه میداند که شما ما را دوست دارید و از ما پیروی میکنید لذا با شما دشمن است.

(1) 5- حمران بن اعین «1» گوید: امام باقر علیه السّلام

فرمود: براستی اگر همه فرشتگان که خداوند آفریده، و تمامی پیغمبران که مبعوث فرموده، و همه راستان و وارستگان، و جمله قربانیان راه حقّ همه در باره کسی که دشمن ما خاندان است شفاعت و میانجیگری کنند و از خداوند بخواهند که او را از آتش دوزخ نجات دهد، نپذیرد و او را از آتش هرگز بیرون نخواهد آورد، و پروردگار عزّ و جلّ در کتاب خویش فرموده: ماکِثِینَ فِیهِ أَبَداً اقامتشان در آتش همیشگی است.

شرح: آیه ای بدین لفظ در باره دوزخیان در قرآن کریم نیست، بلکه این لفظ در باره بهشتیان است که میفرماید وَ یُبَشِّرَ الْمُؤْمِنِینَ الَّذِینَ یَعْمَلُونَ الصَّالِحاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْراً حَسَناً ماکِثِینَ فِیهِ أَبَداً و ظاهرا راوی اشتباه کرده و امام علیه السّلام بمفهوم آیه مبارکه سوره زخرف استشهاد کرده که میفرماید «وَ نادَوْا یا مالِکُ

______________________________

(1) «حمران» بر وزن «سبحان» پسر «أعین» بر وزن «أکرم» کوفی و از بنی شیبان است و از اصحاب حضرت باقر و امام صادق علیهما السّلام میباشد، مردی بسیار جلیل و عظیم- القدر است و از حضرت باقر (ع) روایت شده که باو فرمود:

«لانت من شیعتنا فی الدّنیا و الآخره»

البتّه تو از پیروان ما هستی هم در دنیا و هم در آخرت. و از حواریّین و سفرای این دو امام علیهما السّلام شمرده شده و مورد پسند و احترام و وثوق ایشان نیز بوده است.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 465

لِیَقْضِ عَلَیْنا رَبُّکَ قالَ إِنَّکُمْ ماکِثُونَ» و راوی پنداشته مراد امام علیه السّلام آیه اوّل است.

(1) 6- جابر جعفیّ گوید: امام باقر علیه السّلام فرمود: هر کس بدی و ناروائی آنچه بسر ما

آل محمّد صلّی اللَّه علیه و آله و سلّم آمده است از ظلم و ستمی که بر ما روا داشتند و حقوقی که از ما بیغما بردند، و گرفتاریهائی که ما بدان دچار شدیم برای انجام کاری که بعهده ما بوده نفهمد، و در باره این جنایتها و خیانتها که در حقّ ما شده است بی تفاوت باشد با مرتکب آن شریک خواهد بود.

(2) 7- علیّ بن سلیمان بسند مرفوع از امیر مؤمنان علیه السّلام روایت کرده که آن حضرت فرمود: مرجئه (یعنی آنان که پیشوائی امامان بحقّ را نپذیرفتند و دیگران را برای رهبری برگزیدند) همه با امامشان روز قیامت کور و نابینا محشور شوند، پس جمعی از کسانی که از امّت دیگرند چون آنها را ببینند گویند: امّت محمّد را جز کور و نابینا نبینیم، به ایشان گفته شود: اینان امّت محمّد نیستند، زیرا اینها دین و آئین محمّد را دگرگون ساختند لذا خود دگرگون شدند، و آئین او را تغییر دادند بدین جهت با اینکه بینا بودند کور محشور گشتند.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 466

(1) 8- سعید بن أبی سعید بلخی «1» گوید: از امام کاظم علیه السّلام شنیدم میفرمود:

براستی که خداوند در هنگام هر نماز که بجا آورد (نمازگزار، رحمتی می فرستد بر بندگان مؤمن و معتقدش و در باره پاره ای دیگر از «2») این خلق، لعنتی آماده کرده است، گوید: پرسیدم فدایت شوم این لعنت برای چه؟ فرمود بسبب انکارشان حقّ ما خاندان را، و تکذیب نمودنشان پیشوائی ما را.

(2) 9- ابو خدیجه (سالم بن مکرم) گوید امام صادق علیه السّلام فرمود: روز قیامت شیطان لعین با گمراه کننده

این امّت هر دو را با دو مهار غلیظ و درشت مانند کوه احد برو بر زمین بکشند و بسوی دوزخ ببرند و راه عبور یکی از درهای جهنّم بسبب این دو، بسته شود.

(3) 10- سلیمان دیلمی گوید: امام صادق علیه السّلام را از تأویل آیه مبارکه هَلْ أَتاکَ حَدِیثُ الْغاشِیَهِ پرسیدم فرمود: قائم آل محمّد علیه السّلام است که با شمشیر ایشان را

______________________________

(1) کذا و لم أجده، و هو غیر سعید أو سعد بن أبی سعید المقبری المتوفّی فی خلافه هشام ابن عبد الملک لان المراد بأبی الحسن موسی الکاظم علیه السّلام و لم یدرکه.

(2) ما بین القوسین لیس فی بعض النسخ و فیه «أن للَّه عزّ و جلّ».

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 467

فرو گیرد. گوید: عرضکردم: معنی «وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ خاشِعَهٌ» چیست؟ فرمود: یعنی رویهائی در چنین روز قهرا خاضع و نرم گردند و دیگر توانائی مخالفت و سر باز زدن از فرمان نخواهند داشت، عرضکردم: پس معنی «عامله» چیست؟ فرمود:

اینها عمل کرده اند بغیر آنچه خداوند بزرگ دستور داده بود، عرضکردم:

«ناصبه» چیست؟ فرمود: یعنی از برای امامت غیر رهبران خدائی تلاش و کوشش نمودند و خود را بتعب و رنج انداختند، عرضکردم: جمله «تَصْلی ناراً حامِیَهً» معنایش چیست؟

فرمود: یعنی در این دنیا هنگام ظهور قائم علیه السّلام بآتش جنگ بسوزند، و در عالم دیگر بآتش دوزخ.

(1) 11- مفضّل بن عمر گوید: امام صادق علیه السّلام از پدرش ابی جعفر علیه السّلام نقل کرد که فرمود: خداوند تبارک و تعالی علیّ علیه السّلام را علامت و نشانه ای میان خود و آفریدگان خویش قرار داده و آیه و نشانه ای غیر او نیست،

پس هر کس از او پیروی نمود مؤمن و خداپرست است، و هر کس زیر بار متابعت او نرود و سر باز زند کافر خواهد بود، و هر کس در باره او تردید کند مشرک است.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 468

(1) 12- محمّد بن جعفر از پدرش علیه السّلام نقل کرده که فرمود: علیّ علیه السّلام باب هدایت است، هر کس با او مخالفت نمود کافر باشد، و هر کس او را انکار نمود بدوزخ خواهد رفت.

(2) 13- از حسین بن أبی العلاء روایت است که گفت شنیدم امام صادق علیه السّلام میفرمود: اگر همه اهل زمین امامت امیر المؤمنین علیه السّلام را انکار کنند و از اطاعتش سر باز زنند خداوند همه را عذاب خواهد کرد، و بدوزخشان خواهد فرستاد.

(3) 14- إسحاق بن جریر بجلی گوید: امام صادق علیه السّلام بمن فرمود: پسر عمویت مانند یکتن از اعراب بیابانی و جاهل دیوانه وار نزد من آمد در حالی که لنگی بخود بسته و ردائی بدوش افکنده و نعلین خود بدست گرفته بود، از روی تعرض گفت مردم در باره تو حرفهائی میزنند، بدو گفتم مگر تو شهری و تربیت شده نیستی؟ گفت چرا، گفتم مردم فهمیده و شهری که با علیّ دشمن نیستند، بعد باو گفتم

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 469

شاید تو حوض کوثر و ساقی آن را منکری، این را بدان و متوجّه باش که اگر با علیّ دشمن باشی بعد بر او کنار حوض کوثر وارد شوی مسلّما از تشنگی هلاک خواهی شد.

(1) 15- محمّد بن جعفر از پدرش علیه السّلام «1» روایت کرده که

فرمود: جبرئیل بر پیغمبر صلّی اللَّه علیه و آله و سلّم نازل شد و گفت: ای محمّد خدایت سلام میرساند و میفرماید: آسمانهای هفتگانه و آنچه در آنها است و نیز زمینهای هفتگانه و آنچه بروی آنها است همه را آفریدم و هیچ مکانی را بهتر از ما بین رکن و مقام نیافریدم، و چنانچه بنده ای باندازه عمر هفت آسمان و هفت زمین مرا بخواند و منکر تو باشد و بدون ولایت علیّ مرا ملاقات کند او را برو به سقر (که یکی از پست ترین درکات جهنّم است) بیفکنم.

(2) 16- میسّر بن عبد العزیز گوید: بر امام صادق علیه السّلام وارد شدم و عرض کردم: قربانت کردم در همسایگی من مردی است که من شب برای نماز بیدار نمیشوم مگر از صدای او، گاهی مشغول خواندن قرآن است و آیات را مکرر میخواند

______________________________

(1) فی الامالی ص 290 «عن أبیه، عن آبائه علیهم السّلام».

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 470

و میگرید و ناله میکند و گاهی دعا میکند (و یا خدا را تسبیح مینماید، فرمود:

جز اینکه از دشمنان است) من احوال او را از این و آن جستجو کردم پنهان و آشکارا همه گفتند: مردیست که از محرّمات الهی اجتناب میکند، امام فرمود:

ای میسّر آیا بآنچه تو معتقدی اعتقاد دارد (یعنی دارای ولایت اهل بیت هست؟) گفتم خدا بهتر میداند، این تمام شد و سال بعد بحجّ رفتم و از احوال آن مرد پرسیدم آگاهی یافتم که معرفت بولایت اهل بیت ندارد و بامامت آنها معتقد نیست، پس بر امام وارد شدم و شروع کردم بگفتن حالات آن مرد که در عبادت چنین

و چنانست، امام علیه السّلام باز سخن سال قبل را تکرار فرمود و پرسید آیا آنچه تو معتقدی او باور دارد؟

عرضکردم: نه، فرمود: ای میسّر کدامین سرزمین حرمتش افزونتر است؟ گفتم: خدا و پیغمبر و زاده او داناترند، فرمود: ای میسّر میان رکن و مقام باغیست از باغهای بهشت، و میان قبر رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم و منبر او گلشنیست از گلشنهای بهشت و بخدا سوگند اگر بنده ای را خدا عمر بسیار دهد و او ما بین رکن و مقام و قبر و منبر هزار سال خدا را عبادت کند، و سپس او را مظلوم و بی گناه در بسترش مانند گوسفند زاغ چشم سر برند و خدا را با آن حال ملاقات نماید و دارای اعتقاد بولایت ما نباشد

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 471

بر خدا روا باشد که او را برو در آتش دوزخ افکند.

(1) 17- سدیر صیرفی گوید: شنیدم از امام باقر علیه السّلام میفرمود: براستی که دشمن علیّ علیه السّلام از دنیا نرود مگر اینکه جرعه ای از حمیم و آتش جهنّم باو بیاشامانند، و فرمود: بر کسی که مخالف این امر باشد یکسانست خواه نماز بخواند خواه زنا کند (یعنی چه نماز بخواند و چه زنا کند فرق نمیکند در هر صورت اهل آتش خواهد بود).

(2) 18- در حدیث دیگر امام صادق علیه السّلام فرمود: آنکه دشمن ما خاندان است برایش فرق نمیکند چه نماز بخواند و روزه بگیرد، و چه زنا کند و دزدی نماید بهر حال جایش در آتش خواهد بود.

(3) 19- هشام بن سالم گوید: بامام صادق علیه السّلام عرضکردم: نظر

شما در باره کسی که علیّ علیه السّلام را دشنام دهد چیست؟ فرمود: بخدا سوگند ریختن خونش حلال است اگر بریختن خون بیگناهی نینجامد، عرضکردم: مرادتان از این کلام چیست؟

فرمود: اینکه مؤمنی بابت کافری قصاص بشود.

(4) 20- ابو سعید مکاری گوید: مردی از امام صادق علیه السّلام نقل کرد که آن حضرت

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 472

گفت: امیر مؤمنان علیه السّلام فرموده: دشمن ما خاندان روز را شب و شب را روز کند در حالی که در پرتگاهی است مشرف بر سیاهچالی پر از آتش، و بدون تردید این پرتگاه عاقبت او را بدوزخ خواهد افکند، پس بدا بحال جهنّمیان و بد جایگاهی است دوزخ برای ایشان، زیرا خداوند خود (در چند سوره) فرموده «فَبِئْسَ مَثْوَی الْمُتَکَبِّرِینَ» «1» «بد منزلگاهی است جایگاه متکبّران» یعنی آنان که از پذیرفتن حقّ سر باز زنند. آنگاه فرمود: هیچ فردی نیست که در محبّت ما خاندان کوتاهی کند و خداوند خیری در او قرار داده باشد. «2» (1) 21- علیّ بن میمون صائغ گوید: امام صادق علیه السّلام فرمود: براستی که مؤمن از دوست صمیمی خود شفاعت خواهد کرد و پذیرفته خواهد شد، مگر اینکه آن دوست ناصبی باشد که اگر همه پیغمبران مرسل و فرشتگان مقرّب در باره ناصبی و دشمن اهل بیت شفاعت کنند پذیرفته نخواهد شد.

______________________________

(1) راجع النحل: 29، و الزّمر: 72، و غافر: 76.

(2) فی بعض النسخ «یقصّر حبّنا بخیر الا جعل اللَّه عنده» و فی المحاسن ص 91 «و ما من أحد نقص عن حبّنا لخیر یجعله اللَّه عنده».

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 473

(1) 22- لیث

مرادی گوید: امام صادق علیه السّلام فرمود: نوح پیغمبر علیه السّلام همه حیوانات حتّی سگ و خوک را بهمراه خود بکشتی برد، امّا زنا زاده را راه نداد، و شخص ناصبی از زنازاده پلیدتر است.

(2) 23- عبد الحمید واسطی گوید: بامام باقر علیه السّلام عرض کردم: ما را همسایه ای است که در بجا آوردن کارهای زشت و محرّمات الهی پرده دری میکند بعلاوه نماز را ترک کرده است امام بتعجّب فرمود سبحان اللَّه، و آن را بسیار بزرگ شمرد، آنگاه فرمود: از این شخص بدتر را بتو خبر دهم؟ گفتم بفرمائید، فرمود: دشمن ما خاندان از وی بدتر خواهد بود.

که فرمود: خداوند آیات شریفه إِنَّ الْمُجْرِمِینَ فِی ضَلالٍ وَ سُعُرٍ. یَوْمَ یُسْحَبُونَ فِی النَّارِ عَلی وُجُوهِهِمْ ذُوقُوا مَسَّ سَقَرَ. إِنَّا کُلَّ شَیْ ءٍ خَلَقْناهُ بِقَدَرٍ را نازل نفرمود مگر در باره قدریها. (یعنی همانا گناهکاران در گمراهی و شعله ها و شراره های سوزاننده اند، روزی که کشیده شوند در آتش برویهایشان. بچشید طعم برخورد بآتش را همانا ما همه چیز را باندازه و حساب آفریده ایم).

______________________________

(1) القمر: 48 و 49.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 475

(1) 3- داود بن سلیمان از موسی بن جعفر علیهما السّلام روایت کرده که گفت رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم فرموده: دو گروه از امّتان من بهره ای از اسلام نخواهند داشت: یکی طائفه مرجئه و دیگر قدریّه.

شرح: مرجئه کسانی هستند که گویند هیچ معصیتی با وجود ایمان ضرر نمیرساند و ممکن است کسی همه معاصی را بجا آورد و نماز نخواند و روزه نگیرد و غسل جنابت نکند و حتّی خانه کعبه را خراب کند و ایمانش مانند ایمان جبرئیل و میکائیل باشد. و گاهی هم بکسانی که امیر المؤمنین علیه السّلام را در مرتبه چهارم شمارند اطلاق شده است، کما اینکه بجبریان نیز اطلاق شده.

(2) 4- أبو حمزه گوید امام باقر علیه السّلام میفرمود: کسانی که بقدر تکذیب کنند بدون گفتگو در گور مسخ گشته و بصورت بوزینه و خوک محشور خواهند شد.

(3) 5- زراره و محمّد بن مسلم گویند: امام باقر علیه السّلام فرمود: این آیات در باره قدریّه نازل گشته ذُوقُوا مَسَّ سَقَرَ. إِنَّا کُلَّ شَیْ ءٍ خَلَقْناهُ بِقَدَرٍ.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 476

(1) 6- سکونی گوید: حضرت صادق از

پدرانش از امیر المؤمنین علیهم السّلام روایت کرد که آن حضرت فرموده: چون روز قیامت شود بدعتگذاران را حاضر سازند، و قدریان در میان آنها مانند خال سفید در پیکر گاو سیاه رنگ مشخّص و پیدا باشند، پس خداوند جملگی را خطاب فرماید که چه میخواهید؟ گویند: رضای تو را خواستاریم، خداوند فرماید: گناهانتان را بخشیدم و از لغزش همه شما در گذشتم جز قدریها که آنها را نخواهم بخشید، زیرا اینان از راهیکه بدان علم نداشتند ناخودآگاه مشرک شدند. (و گناه شرک بخشودنی نیست).

(2) 7- مجاهد شاگرد ابن عبّاس در میان جماعتی از مردم از امیر المؤمنین علیه السّلام سؤال کرد که نظر شما در باره عقیده قدریان چیست؟ امام فرمود: آیا کسی از آنها در اینجا با شما هست (یا در این خانه از آنها کسی حاضر است)؟ مجاهد گفت:

میخواهی با آنها چه کنی؟ فرمود: نخست ایشان را توبه میدهم اگر پذیرفتند رهاشان میکنم، و اگر نه گردنشان را خواهم زد.

شرح: یعنی امیر المؤمنین علیه السّلام قدریها را مرتدّ میدانسته و روایت بعد مؤیّد

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 477

این معناست.

(1) 8- سعید بن جبیر گوید: امیر مؤمنان علیه السّلام فرمود: تندروی نکرد کسی از قدریان (یا کسی در قدر) مگر اینکه از ایمان یا از اسلام خارج گشت. «1» (2) 9- محمّد بن مسلمه گوید: امام باقر علیه السّلام فرمود: شب نسبت بشب و روز نسبت بروز مانندتر از مرجئه بیهود و قدریّه بنصاری نیست.

(3) 10- سکونی از امام صادق از پدرانش از امیر مؤمنان علیهم السّلام نقل کرده که آن حضرت فرمود: برای هر امّتی مجوسی هست، و

مجوس این امّت کسانی هستند که خود را در افعال ارادی مستقل دانند یعنی بقضاء و قدر معتقد نیستند.

شرح: در احادیث معصومین علیهم السّلام «قدری» بفتح قاف و دال گاهی بکسانی اطلاق شده که قائل بجبرند و انسان را در افعال ارادی خود مجبور دانند، و گویند

______________________________

(1) فی بعض النسخ «ما غلا أحد فی القدر إلا خرج من الاسلام». و فی نسخه «ما علا، بالمهمله و «من الایمان» مکان «من الاسلام». و القدریّه فرقه من المسلمین سمّوا بالقدریّه لاسنادهم أفعالهم الی قدرتهم، دون مشیئه اللَّه.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 478

هر کار که از انسان سر زند قهری است و باراده و مشیّت خدا است و اراده بشر هیچ گونه تأثیری ندارد، و تنها آدمی بمنزله آلت و ابزار کار در دست کارگر است.

و گاهی بکسانی اطلاق شده که بخلاف جبریها معتقدند انسان در افعال ارادی خود مستقل است، و اگر بخواهد کاری را انجام دهد میتواند و لو خداوند مشیّتش بانجام آن تعلّق نگرفته باشد، و اینان را مفوّضه نیز گویند، و در روایت نهم که گذشت از ایشان تعبیر بمرجئه شده بود، و آنان را با یهود که گویند «یَدُ اللَّهِ مَغْلُولَهٌ» برابر نموده بود بدان جهت که حاصل کلامشان یکیست.

در نظر شیعه اثنی عشریّه این هر دو اعتقاد باطلست. و صواب آنست که انسان در افعال ارادی خود مختار است و خداوند او را آزاد گذاشته و میتواند باختیار خود راه خیر و راه شرّ هر کدام را بخواهد اختیار کند، و هر کدام را که اختیار کرد خداوند حول و قوّه ای را که در اختیار او گذارده از

او باز نستاند و او را با اینکه میتواند جلوگیر شود مانع نگردد، پس قدرت و توانائی از خدا است و اراده فعل از بنده و خداوند آنچنان انسان را آفریده که میتواند بخواهد و میتواند نخواهد و این همان قدرت و حقیقتی است که خداوند در نهاد انسان بودیعت نهاده که ما آن را اختیار میگوئیم.

یهودی و نصرانی نمودند، و پنجمین آنها فرعون است که کوس أَنَا رَبُّکُمُ الْأَعْلی نواخت و خود را خدای بزرگ دانست، و ششم و هفتم دو تن از منافقین این امّتند که شرّ یکی از دیگری افزونتر بود و در تابوتی بلورین از آتش

«تحت الفلق فی بحار من نار»

در زیر شکافی که در دریاهائی از آتش است خواهند بود «1» (2) 2- ابو الجارود گفت از امام باقر علیه السّلام پرسیدم نخستین کس که داخل

______________________________

(1) در روایتی که معاویه بن وهب از امام صادق علیه السّلام نقل کرده است گوید امام فرمود: فلق دره و شکافیست در دوزخ که در آن هفتاد هزار سرا است و در هر سرا هفتاد هزار بیت، و در هر بیتی هفتاد هزار مار سیاه و در شکم هر ماری یک خمره زهر، و أهل دوزخ ناچارند از آن دره و شکاف عبور کنند.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 481

آتش شود چه کسی باشد؟ فرمود: ابلیس و دو مرد در جانب راست و چپ او خواهند بود.

(1) 3- از اسحاق بن عمّار روایت شده که گفت: بامام هفتم علیه السّلام عرض کردم:

قربانت گردم برای من راجع بآن دو منافق سخنی بگو که من از پدرت در باره آن دو تن سخنانی شنیده ام، فرمود: ای اسحاق یکی بمنزله گوساله بود و دیگری بمنزله سامری، عرض کردم: فدایت شوم بیشتر بفرما فرمود: بخدا سوگند آنها مردمی را نصرانی و یهودی و مجوسی کردند، خدا از گناهشان نگذرد، عرض کردم: قربانت گردم اضافه بفرمائید، فرمود: خداوند بسه گروه نظر رحمت نیفکند و آنان را پاک نگرداند و برای آنها عذابی

دردناک خواهد بود. گفتم: آنها کیانند؟ فرمود آنکه ادّعای رهبری کند و از جانب خدا نباشد، و آنکه بر امام حقّ طعن زند، و آنکه برای این دو بهره ای از اسلام قائل باشد عرض کردم: توضیح بیشتری بدهید،

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 482

فرمود: ای إسحاق برای من فرق نمیکند چه آیه محکمی از کتاب خدا را محو کنم چه انکار نبوّت پیغمبر نمایم، یا منکر خدا شوم، یا اینکه در رهبری مسلمانان کسی را بر علیّ بن أبی طالب مقدّم دارم، عرض کردم: قربانت شوم باز بفرمائید، فرمود: ای اسحاق در دوزخ وادیی باشد بنام سقر و از آن روز که خداوند آن را آفریده شراره ای نکشیده و چنانچه خداوند او را اذن دهد و بقدر سوراخ سوزنی شراره کشد همه اهل زمین را بآتش هلاک سازد، و أهل جهنّم از حرارت و تعفّن و گند این وادی و عذابهایش بخدا پناه برند، و در این وادی کوهی از آتش است که اهل آن وادی از حرارت و تعفّن و عذابهای آن کوه پناه جویند، و در آن کوه درّه ایست که اهل آن کوه از حرارت و تعفّن و گند و عذاب آن درّه پناه خواهند، و در آن درّه چاهی است که اهل آن درّه از حرارت و تعفّن و گند و آنچه خدا در آن برای اهلش مهیّا ساخته پناه طلبند، و در آن چاره اژدهائی است که اهل آن چاه از حرارت و تعفّن و گند و پلیدیهای و زهری که در دندانهای او است پناه خواهند،

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 483

و در شکم

آن اژدها هفت صندوق است که در آن پنج تن از امّتهای گذشته اند و دو تن از این امّت، گفتم: فدایت شوم آن پنج تن کیانند؟ فرمود: قابیل که برادر خود هابیل را کشت، و نمرود که با ابراهیم در باره خدا محاجّه کرد، و گفت من هم زنده میکنم و میمیرانم، و فرعون که گفت: «أَنَا رَبُّکُمُ الْأَعْلی» و یهودا که مردمی را یهودی کرد، و بولس که مردمی را نصرانی نمود، و دو تن اعرابی از منافقین این امّت.

بجانب سراپرده مادر روان شود، چون چشم فاطمه بفرزندش افتد شیونی کند و ناله ای از دل کشد که هیچ فرشته ای از مقرّبان و هیچ پیغمبری از فرستادگان حقّ و هیچ مؤمنی در عرصه محشر باقی نماند جز اینکه بر حال او بگرید، آنگاه خداوند مثالی بصورت مردی خوش اندام بدون سر مجسّم سازد که با قاتلین آن حضرت بدادخواهی مخاصمه کند، پس خداوند کسانی که در قتل او بنحوی شرکت

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 485

جسته اند همه را بقتل رساند و هلاک سازد و سپس زنده شوند، و امیر المؤمنین علیه السّلام آنها را بقتل رساند و باز زنده شوند، و حسن بن علیّ علیهما السّلام آنان را بکشد و باز زنده گردند، و حسین علیه السّلام خود آنها را بکشد و باز زنده شوند، و از ذریّه ما هیچ فردی باقی نماند مگر اینکه یک بار ایشان را بقتل رساند تا اینکه انتقام کشیده شود و خشمها فرو نشیند و اندوهها فراموش شود.

سپس امام صادق علیه السّلام فرمود: خداوند رحمت کند شیعیان ما را بخدا سوگند اینانند مؤمنان حقیقی، زیرا در این مصیبت با ما شرکت جستند و در این پیش آمد ناگوار اندوهی طولانی و افسوسی فراوان خوردند.

(1) 4- اسماعیل بن جابر گوید شنیدم از امام صادق علیه السّلام فرمود: بخدا سوگند قائم ما آل محمّد صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم همه دودمان و نسل کشندگان حسین علیه السّلام را بقتل رساند (چون) بعمل پدرانشان (راضی هستند).

(2) 5- شریک بسند مرفوع روایت کرده که رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم فرمود: چون روز قیامت شود

فاطمه علیهما السّلام در میان جماعتی از زنان وابستگانش وارد محشر شود

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 486

و فرمان آید که ببهشت در آی، گوید: ببهشت نروم تا اینکه بدانم پس از من با فرزندم حسین چه کردند، خطاب رسد بقلب محشر نظر کن، پس بدان سو نظر افکند و فرزندش حسین علیه السّلام را بیند با تنی بی سر بر پا ایستاده، پس شیونی کشد و من از شیون او شیون کنم و همه کروبیان از فغان و ناله ما بخروشند، و خداوند بخشم آید و آتشی را که نامش هبهب است و آن را هزار سال دمیده اند که هیچ گونه رخصتی در آن نیست و اندوهی از آن جدا نمیشود فرمان دهد که قاتلین حسین علیه السّلام را اگر چه از حاملین قرآن باشند برباید، و آن آتش شراره ای کشد و همه را در کام خود گیرد، پس بخروشد و آنان با خروش او بخروشند، و نعره کشد و آنان بهمراه او نعره کشند، و بغرّد و آنها نیز بغرّند، پس قاتلین بنطق آیند و با زبانی باز گویند پروردگارا از چه جهت این آتش را پیش از اینکه مشرکان و بت پرستان را عقوبت کنی بر ما مسلّط ساختی، از جانب خدا خطاب رسد که

أنّ من علم لیس کمن لا یعلم

آری آنکه میداند با کسی که نمیداند یکسان نیست (یعنی فضولی موقوف، بشما مربوط نیست).

(1) 6- عبد اللَّه بن عبد الرّحمن أصمّ گوید: عبد اللَّه بن بکر أرّجانی گفت: با امام

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 487

صادق علیه السّلام از مدینه بسوی مکّه میرفتیم در مکانی که

آن را عسفان مینامیدند امام پیاده شد و حرکت کردیم و بکوهی سیاه که در جانب چپ بود گذر نمودیم و آن کوهی هولناک بود من عرض کردم یا ابن رسول اللَّه این کوه چقدر مخوف است در مسیر این راه کوهی بیمناکتر و پروحشت تر از این ندیدم، حضرت فرمود:

ای پسر بکر آیا میدانی این چه کوهیست؟ این کوهیست که آن را «کمد» گویند، و بر یکی از وادیهای دوزخ است که (ارواح) قاتلین پدرم حسین علیه السّلام را خداوند در آن زندانی کرده، و از زیر آن روان شود چرکاب جهنّم از غسلین یعنی کثافات، و از صدید یعنی خوناب و ریم، و از حمیم آن یعنی آبهای تیره و آلوده جوشان؛ و آنچه بیرون آید از زیر جهنّم و طینت خبال (آبی که از فروج زنان بدکاره بیرون آید) و آنچه خارج شود از لظی یعنی زبانه های آتش، و از حطمه یعنی آتشهای درهم شکننده، و از سقر که یکی از بدترین درکات جهنّم است، و از جحیم که آتش گداخته است، و از هاویه که نام درکی است از درکات دوزخ، و از سعیر یعنی آتش افروخته، همه از زیر این کوه بیرون می آید.

و بعد فرمود من تاکنون در این راه بدین کوه گذر نکرده ام و نایستاده ام

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 488

جز اینکه دیدم آن دو تن استغاثه میکنند و زاری مینمایند، و من بکشندگان پدرم حسین علیه السّلام نظر می افکنم و بدین دو تن میگویم این مردم بدین کار اقدام نکردند مگر بر اساسی که شما تأسیس کردید، چون کار بدست شما آمد بر ما رحم نکردید

و ما را کشتید، و محروم ساختید، و حقوق ما را پایمال کردید، و استبداد بخرج دادید و ما بانجام وظیفه خود حاضر بودیم شما بما راه ندادید، پس خدا رحم نیاورد بر هر کس که بر شما رحم آرد، بچشید وبال و عقوبت آنچه کرده اید، و خداوند بر بندگانش ستمکار نخواهد بود.

(1) 7- یعقوب بن سلیمان گوید: شبی با چند تن از یاران گفتگو داشتیم و سخن از کشتن حسین علیه السّلام بمیان آمد، یکتن از یاران گفت: هیچ کدامیک از کسانی که دامنشان بخون حسین علیه السّلام آلوده شده بود باقی نماندند جز اینکه ببلائی در فرزندش و یا مال و جانش گرفتار شدند، پیرمردی در آنجا بود سوگند یاد کرد که من از جمله کسانی بودم که در قتل حسین شرکت کردم و تا کنون هیچ گونه آسیبی ندیده ام که موجب ناراحتی من باشد، همه یاران بر او خشم گرفتند ناگهان

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 489

چراغ ما که با روغنی که آن را نفط میگفتند میسوخت دود زد و فتیله اش خراب شد، پیرمرد برجست که آن را اصلاح کند آتش بانگشت وی سرایت کرد، خواست خاموش کند ریشش را فرا گرفت، بیرون دوید که با آب خاموش کند و خود را در نهر افکند آتش بالای سر او شعله ور بود هر گاه که سر از آب بیرون میکرد بدو هجوم آورده او را میسوزانید و همچنین ماند تا هلاک شد، خدا او را لعنت کند.

(1) 8- قاسم پسر اصبغ بن نباته گفت: مردی از بنی دارم که سابقا سفید رو و زیبا رخ بود با صورتی سیاه بر

ما وارد شد و وی از کسانی بود که در مبارزه با حسین علیه السّلام شرکت جسته بود، من باو گفتم نزدیک بود ترا نشناسم چون رویت بکلّی سیاه شده، مرد گفت: من اینک یکتن از یاران حسین را که سفید رو و در پیشانیش اثر سجده نمایان بود کشته و سر او را آورده ام، قاسم گوید: من او را در حالی دیدم که سوار بر اسب و سخت مسرور و خوشحال بود، و آن سر را بر سینه اسب خود آویخته بود بقسمی که با زانوهای اسب تصادم داشت، بپدرم گفتم:

کاش قدری سر را بالاتر میبرد که این قدر آزار نمیدید نمی بینی که زانوهای فرس

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 490

با آن چه میکند، پدرم در پاسخ گفت: آنچه تاکنون بر او گذشته از این سختتر بوده، باری این شخص برای من گفت که از آنگاه که او را کشته ام نشده است شبی بخواب روم مگر اینکه صاحب این سر در خواب بسراغ من شتافته و شانه ها یا گریبانم را بدو دست محکم گرفته و مرا بسوی دوزخ کشیده و در آتشم میافکنده تا صبح که از بستر برخاسته ام، و نیز گفت: یکی از محرمانم که شنیده بود میگفت تو نمیگذاری در شب هیچ دیده ما بخواب رود، از جهت آن ناله ها که در خواب میکرده. قاسم گفت: با جماعتی از جوانان قبیله نزد زوجه و همسر او رفتیم و از وی آنچه آن مرد گفته بود سؤال کردیم، گفت: آری خود خویشتن را رسوا کرده، راست میگوید.

(1) 9- عمّار بن عمیر تیمی گوید: هنگامی که سر عبید اللَّه بن زیاد

ملعون و یارانش را- که خشم خدا بر ایشان باد- آوردند من برای تماشا رفتم، مردم فریاد میزدند آمد آمد ماری بزرگ را دیدم آمد و سرها را یک یک وارسی کرد و از

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 491

همه گذشت و بسر عبید اللَّه بن زیاد ملعون رسید، و از یک سوراخ بینی او داخل شد و از آن دیگر خارج گشت، و در سوراخ بینی دیگر وارد شد.

(1) 10- ابن جبیر از امیر مؤمنان علیّ علیه السّلام روایت کرده که رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم فرمود: برای فاطمه سر فرزندش حسین علیه السّلام خون آلود مجسّم شود، و دخترم فاطمه از دیدن او شیونی کشد و

«وا ولدا و وا ثمره فؤادا»

گوید (یعنی ای فرزندم و ای میوه دلم) و همه فرشتگان از صیحه او بفغان و ناله آیند و اهل محشر فریاد کنند و گویند: خدا بکشد کشنده پسرت را ای فاطمه.

فرمود: آنگاه خداوند بزرگ فرماید: این درخواست در حقّ کشنده او و پیروان و دوستان و هم عقیده گان کشنده او بجای آورم، و در آن روز فاطمه علیها السّلام بر ناقه ای از ناقه های بهشت سوار باشد که پیشانیش از دو سو زیبا و گشاده، و گونه هایش پر و روشن، و چشمانش زاغ، و سرش گوئی از طلای خالص، گلو و گردنش از مشک و عنبر، پوزه اش از زبرجد سبز، جهازش از درّ که با گوهر زینت

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 492

شده است باشد، و بر آن ناقه هودج و تختی است که پوشش آن از نور خدا و تشکش از رحمت

حق تعالی است، و افسارش باندازه یک فرسخ از فرسنگهای دنیا، و اطراف آن هودج هفتاد هزار فرشته باشند که همه مشغول بتسبیح و حمد خدا و لا إله إلّا اللَّه و تکبیر و ثنای پروردگار عالم باشند، سپس منادی از درون عرش فریاد کند ای اهل محشر چشم فرو بندید این فاطمه دختر محمّد رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم است که از صراط میگذرد، پس فاطمه علیها السّلام و شیعیانش چون برق جهنده از صراط عبور کنند، رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم فرمود: و دشمنان او و دشمنان ذرّیّه اش را در جهنّم ریزند.

(1) 11- محمّد بن علی حلبیّ گوید: امام صادق علیه السّلام فرمود: آل أبی سفیان حسین بن علی علیهما السّلام را کشتند خداوند قدرت را از ایشان گرفت، و هشام پسر عبد الملک زید بن علیّ علیه السّلام را بقتل رسانید «1» خداوند او را برانداخت، و همچنین ولید یحیی

______________________________

(1) زید بن علیّ بن الحسین علیهما السّلام مادرش کنیزی بود که مختار بن ابی عبیده ثقفی او را بعلیّ بن الحسین علیهما السّلام بخشیده بود و از این کنیز امام چهار فرزند داشت بنام زید و عمر و علی و خدیجه.

زید مردی پارسا، خدا ترس، خوش سیما و نورانی بود، و چنان که در باره او گویند:

چون نام خدا برده میشد از خوف خدا غش میکرد، و امام صادق علیه السّلام او را بسیار احترام مینمود، و روزی که کشته شد چهل و دو سال از عمر او گذشته بود جریان کشته شدن او را در کتاب مقاتل الطالبیین که بقلم توانای دانشمند معظّم

جناب آقای سیّد هاشم رسولی محلّاتی ترجمه شده است از ص 133 تا ص 153 مطالعه فرمائید.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 493

ابن زید را کشت خداوند او را هلاک کرد «2» بجهت کشتن ذرّیّه رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم.

[لعنت خدا و فرشتگان و همه مردم بر آنها باد].

حدیث شریف استفاده می شود که انسان نباید دنیا و مادیّات را هدف نهائی خود قرار دهد، و خود را بدنیا بفروشد و آن را مقصود اصلی بداند که اگر چنین شود هرگز بآرزوی خویش نخواهد رسید، و چنانچه دنیا را برای رسیدن بسعادت واقعی قرار دهد و آن را مقدّمه بداند نه مقصود، کمال استفاده و انتفاع را از آن خواهد برد، پس مال دنیا خود سعادت نیست بلکه میتوان از آن در راه سعادت و رستگاری استفاده نمود. و هر کس غیر از این پندارد بی گمان در اشتباه خواهد بود.

و در مقام دفاع از آنها برآید، بهر حال بدون تردید مراد تعصّب بطور مطلق نیست که چنانچه از حقّ هم جانبداری و دفاع کرد باز مورد مذمّت و توبیخ باشد، زیرا دفاع از حقّ و طرفداری از آن خود از اصول انسانیّت است و قوام مردمی بدانست و همه انسانها باید بحقّ پای بند و از آن تا سر حدّ امکان دفاع بنمایند، و تعصّب بخرج بدهند.

(1) 2- عبد اللَّه بن أبی یعفور گوید: امام صادق علیه السّلام فرمود: هر کس تعصّب ورزد یا برای او تعصّب ورزند و او بدان راضی باشد رشته اسلام را از گردن خود باز کرده است.

(2) 3- محمّد بن مسلم گوید: امام صادق علیه السّلام فرمود: هر کس نابجا تعصّب ورزد خداوند پیشانی بندی از آتش بر سر او ببندد.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 498

(1) 4- عمرکیّ «1» بسند مرفوع روایت کرده که امام علیه السّلام فرمود: هر کس تعصّب بیجا ورزد خداوند در روز رستخیز او را با اعراب جاهلی و مشرکین محشور گرداند. (چون آنان نیز راجع بآئین بت پرستی و شرک تعصّب میورزیدند و با پیغمبر خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم مبارزه مینمودند).

(2) 5- سکونی از امام صادق علیه السّلام از پدرانش از رسول خدا صلوات اللَّه علیهم روایت کرده که فرمود: هر کس باندازه خردلی در دلش تعصّب بیجا باشد روز قیامت با اعراب جاهلی محشور خواهد گشت.

(یعنی جامه ای است که مخصوص او است) پس هر کس بیکی از آنها دست

______________________________

(1) فی بعض النسخ «العمّی» و فی بعضها «القمّی».

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 499

درازی کند خداوند او را در دوزخ سرنگون سازد.

شرح: لفظ روپوش و زیرپوش هر دو استعاره است برای اختصاص عزّت و کبریائی بخداوند، زیرا هر کس روپوش و زیر پوشش ویژه خود او است.

(1) 2- أبو جمیله مرادی گوید: امام صادق علیه السّلام فرمود: بزرگمنشی روپوش خدا است پس هر کس بچیزی از آن با خداوند بستیزد او را در آتش خواهد افکند.

(2) 3- حسین بن مختار گوید: امام صادق علیه السّلام فرمود: سه کس را خداوند عزّ و جلّ نظر رحمت نیفکند: آنکه بزرگی فروشد، و آنکه از روی تکبّر دامن بر زمین کشد، و آنکه با سوگند دروغ متاع خویش را رواج دهد، بعد فرمود:

براستی که بزرگمنشی مخصوص بپروردگار عالمیانست.

(3) 4- زراره گوید: امام باقر و امام صادق علیهما السّلام فرمودند: ببهشت نرود آنکه در دلش بقدر ذرّه ای از کبر باشد. شرح: در حدیث بعد معنی و مراد از

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 500

کبری که موجب عدم دخول در بهشت می شود بیان میفرماید.

(1) 5- عبد اللَّه بن طلحه گوید: امام صادق علیه السّلام فرمود ببهشت داخل نخواهد شد کسی که بمانند خردلی از کبر در دل داشته باشد، و بدوزخ نرود کسی که بقدر وزن خردلی ایمان در دل داشته باشد، عبد اللَّه گوید: عرض کردم قربانت شوم گاهی انسان لباس میپوشد و بر مرکب سوار می شود و در خود احساس بزرگی میکند آیا میفرمائید این از جهت کبر

است؟ فرمود: نه اینها کبر نیست بلکه کبر انکار حقّ است، و ایمان اقرار بحقّ «1».

(2) 6- سعد بن طریف گوید: امام باقر علیه السّلام فرمود: کبر از مرکبهائیست که انسان را بدوزخ خواهد برد.

شرح: شخص متکبّر چون همیشه خود را از دیگران برتر میداند لذا از همه توقّع احترام دارد در عین اینکه خود دیگران را تحقیر میکند، و چون مردم

______________________________

(1) اگر انسان بخواهد بداند که در او کبر هست یا نه چند راه دارد از جمله اینکه بنگرد در هنگامی که با دیگران در موضوعی مناظره میکند چنانچه حقّ بجانب رفیقش بود و ثابت شد که او خود ناحقّ میگفته اگر قبول آن بر وی گران آید و برای او مشکل باشد که اعتراف بنادرستی نظر خود و درستی رأی آن دیگر کند بداند که حتما در او این صفت زشت موجود است و ناچار باید در مقام معالجه آن برآید.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 501

بتوقّع و انتظار احترام بیجای وی اهمیّت نمیدهند و او را بهیچ میگیرند بلکه از وی اظهار تنفّر نیز میکنند در مقام دفاع برمی آید و برای تثبیت برتری شخصیّت خود بهر وسیله ای چنگ میزند و پیوسته کسانی را که بزرگی او را نمیخرند بباد فحش و ناسزا میگیرد و گاهی بدون جهت متّهم میکند، و رفته رفته این خوی ناپسند چون مرکبی راهوار او را بسوی دوزخ میکشاند و با کمال آسانی در آن میافکند.

(1) 7- عبد اللَّه بکیر گوید: امام صادق علیه السّلام فرمود: در جهنّم یک وادی هست که مخصوص متکبّرانست و آن را سقر گویند، این وادی از شدّت حرارت خویش

بخدا شکایت برد و تقاضا نمود که بوی اجازه دهد تا تنفّسی کند، پروردگار متعال وی را رخصت داد، و آن وادی نفسی کشید که از آن نفس جهنّم نیز شعله ور شد و بسوزانید.

(2) 8- عبد اللَّه بن قاسم بسند مرفوع روایت کرده است که رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم فرمود:

متکبّران در روز قیامت بصورت انسان لیکن در کوچکی و ناچیزی چون مورچه محشور گردند، و زیر پای خلایق پایمال شوند تا خداوند عزّ و جلّ از حساب بندگانش فارغ شود، آنگاه ایشان را بسوی آتش برند چه آتشی که همانند آتش دنیا نیست، و از طینت خبال یعنی لجن ته جهنّم و چرکاب آن، بآنها بچشانند.

شرح: ظاهرا اینان کسانی باشند که از روی تکبّر از قبول و پذیرفتن حقّ

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 502

سر باز میزده اند که چنین عقوبتی دارند و این بعید نیست، و شاید روایت بعد مؤیّد این معنی باشد.

(1) 9- و نیز روایت کرده که رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم فرمودند: بیشتر اهل دوزخ را متکبّران تشکیل میدهند.

(2) 10- داود بن فرقد «1» گوید: برادرم گفت: شنیدم امام صادق علیه السّلام میفرمود:

همانا متکبّران (در روز قیامت) بصورت مور باشند، و زیر پای خلایق پایمال گردند تا خداوند از حساب فارغ شود.

(3) 11- عمرو بن جمیع گوید: امام صادق علیه السّلام فرمود: گردنکشان ستمگر

______________________________

(1) این شخص کوفی است و از ثقات اصحاب امام صادق و حضرت کاظم علیهما السّلام است و قصّه ای دارد و آن چنین است که گوید: شبی نزد قبر رسول خدا مشغول بنماز مغرب بودم ناگهان متوجّه

شدم مردی در پشت سر من این آیه فَما لَکُمْ فِی الْمُنافِقِینَ فِئَتَیْنِ وَ اللَّهُ أَرْکَسَهُمْ بِما کَسَبُوا أَ تُرِیدُونَ أَنْ تَهْدُوا مَنْ أَضَلَّ اللَّهُ را میخواند (یعنی چه شده در باره منافقان که خداوند بسبب اعمالشان آنان را سرنگون ساخته دو دسته شده اید آیا میخواهید کسی را که خدا بمجازات از راه حقّ منحرف ساخته هدایت کنید؟) گوید فهمیدم مرادش من هستم و مرا منافق میداند پس از فراغ رو گردانیدم و متوجّه او شدم دیدم هارون بن سعد است که خود از فرقه مرجئه بود. من نیز آیه إِنَّ الشَّیاطِینَ لَیُوحُونَ إِلی أَوْلِیائِهِمْ لِیُجادِلُوکُمْ وَ إِنْ أَطَعْتُمُوهُمْ إِنَّکُمْ لَمُشْرِکُونَ را در پاسخ او تلاوت کردم وی از جواب فرو ماند و قصّه را بامام صادق علیه السّلام عرضکردم حضرت را خنده گرفت و فرمود جواب خوبی دادی بعد راجع بمرجئه فرمود از آنها و خوارج کسی نادانتر نیست. معنی آیه دوّم اینست که شیاطین بدوستان خود القا میکنند تا با شما مجادله کنند اگر اطاعتشان کنید بی گمان مشرک خواهید بود.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 503

در روز قیامت دورترین مردم از رحمت حقّ تعالی خواهند بود.

(1) 12- أبو حمزه ثمالی گوید: امام باقر علیه السّلام روایت کرد که رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم فرموده است که خدا روز قیامت با سه طائفه سخن نخواهد گفت و نظر رحمت نخواهند افکند، و از گناه ایشان را پاک نخواهد ساخت، و دارای عذاب سختی باشند: پیرمرد زناکار، و پادشاه جبّار، و فقیر خودخواه و متکبّر.

یا جوان نورسی که در میان قومی پرورش یابد و آنان ویرا در گناهی که از او سر زند شکنجه و مجازات و یا توبیخ و سرزنش نکنند خداوند سبحان نخستین عقوبتی و انتقامی که از ایشان کشد آنست که روزی آنها را کاهش دهد.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 504

508

را بشناسند تا دیگر این کار را تکرار ننمایند و شهادت بدروغ ندهند، سماعه گوید: عرض کردم اگر توبه کنند و خود را اصلاح نمایند باز شهادتشان پذیرفته نگردد؟

فرمود: آری اگر نادم شدند و توبه کردند خداوند از ایشان خواهد پذیرفت و شهادتشان پس از توبه مورد قبول باشد.

(2) 5- علاء رزین گوید: محمّد بن مسلم ثقفی روایت کرد که از امام صادق علیه السّلام سؤال کرد که توبه شهادت دهنده بنا حقّ چگونه است؟ حضرت فرمود:

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 510

توبه اش باینست که آنچه از مال کسی بسبب شهادت او تلف شده بصاحبش بپردازد و از عهده خسارتش برآید اگر نصف باشد یا ثلث، اگر او و دیگری شهادت داده اند نصف آن را بپردازد.

صادق بواسطه پدرانش علیهم السّلام از رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم روایت کرد که آن حضرت فرمود: قسم یاد کردن بدروغ (نزد قاضی) شهرها را بدون اهل باقی گذارد.

(2) 5- فلیح بن أبی بکر شیبانی گوید: امام صادق علیه السّلام فرمود: قسم بدروغ (در محکمه قاضی) موجب تهی دستی نسل انسان یا انقطاع آن گردد.

(3) 6- عبد اللَّه بن أبی یعفور گوید: امام صادق علیه السّلام فرمود:

یمین غموس

(یعنی سوگندی که صاحبش را در گناه فرو میبرد) چهل روز نکشد که وبالش بصاحبش باز گردد.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 512

(1) 7- طلحه بن زید گوید: امام صادق علیه السّلام فرمود: براستی که سوگند دروغ و هرزه

«لتنقل الرّحم»

هر آینه بچه دان را دگرگون سازد، گوید: پرسیدم مرادتان از دگرگونی بچه دان چیست؟ فرمود یعنی عقیم و نازا خواهد ساخت.

________________________________________

ابن بابویه، محمد بن علی - غفاری، علی اکبر، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، 1جلد، کتاب فروشی صدوق - تهران، چاپ: اول، بی تا. ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری ؛ ؛ ص512

صدوق رحمه اللَّه گوید:) این بنا بر روایت محمّد بن سنان و عبد اللَّه بن مغیره است، لکن در روایتی که محمّد بن یحیی الخزّاز از طلحه نقل کرده «تثقل فی الرّحم» است یعنی ثقالت و سنگینی در رحم و بچّه دان ایجاد می کند.

شرح: در کتاب شریف کافی «تنغل الرّحم است» یعنی رحم زن را فاسد و خشک میکند.

(2) 8- ابو عبیده حذّاء گوید: امام باقر علیه السّلام فرمود: در کتاب علی علیه السّلام است که قسم بدروغ و قطع رحم موجب شوند که شهرها از ساکنینش

خالی گردند، و رحمها بگردد، و معنی گردیدن رحمها انقطاع نسل است.

(3) 9- حریز بواسطه یکتن از اصحابش از امام صادق علیه السّلام روایت کند که

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 513

فرمود: سوگند دروغ آن سوگندی که صاحبش را در گناه غرق بنماید و موجب آتش دوزخ شود آنست که انسان برای توقیف مال مسلمانی (نزد حاکم) بدروغ قسم خورد.

(1) 10- ابراهیم بن عبد الحمید گوید: شیخی از اصحاب ما که کنیه اش ابو الحسن بود از امام باقر علیه السّلام نقل کرد که فرمود: خداوند عزّ و جلّ خروسی سفید آفریده که گردنش در زیر عرش و پاهایش در انتهای اعماق زمین هفتم است، و یک بالش در مشرق است و بال دیگرش در مغرب، و آواز نکنند خروسها تا سپیده بدمد (یا آواز نکنند تا او آواز دهد) و چون بخواند بالهای خود را تکان دهد و سپس گوید:

«سبحان اللَّه سبحان اللَّه [سبحان اللَّه] العظیم الّذی لیس کمثله شی ء»

یعنی منزّه است خدا، منزّه است خدا [منزّه است خدا] ی بزرگی که مانند او چیزی نیست، پس خداوند متعال در پاسخ او فرماید بآنچه تو گفتی ایمان نیاورده است آنکه بنام

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 514

او سوگند بدروغ یاد کند.

(1) 11- مردی از عبد قیس گفت: سلمان فارسی- رحمه اللَّه- بر قبرستانی گذر کرد و گفت «السّلام علیکم یا أهل القبور من المؤمنین و المسلمین، یا أهل الدّیار هل علمتم أنّ الیوم جمعه» یعنی درود بر شما ای ساکنین گورها که مؤمن یا مسلمانید، ای ساکنین دیار آیا میدانید که امروز روز جمعه است؟ و چون بسوی منزلش

بازگشت و خوابید و چشمانش بخواب رفت کسی بخوابش آمد و گفت «و علیک السّلام یا أبا عبد اللَّه» تو با ما سخن گفتی و ما شنیدیم و سلام کردی و ما پاسخ گفتیم، پرسیدی آیا میدانید این روز روز جمعه است، آری ما میدانیم آنچه پرندگان در روز جمعه میگویند، سلمان پرسید پرندگان در این روز چه میگویند گفت: میگویند «قدّوس قدّوس، ربّنا الرّحمن الملک» یعنی منزّه است پروردگار بخشنده پادشاه. بعد گویند «ما یعرف عظمه ربّنا من یحلف باسمه کاذبا» نشناخته است عظمت و بزرگی پروردگار ما را آنکه بنام او سوگند بدروغ یاد کند.

(2) 12- حسین بن مختار گوید: امام صادق علیه السّلام فرمود: هر کس بخدا سوگند

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 515

میخورد باید راست بگوید، و هر کس راست نگفت یعنی بدروغ قسم بخدا یاد کرد «فَلَیْسَ مِنَ اللَّهِ فِی شَیْ ءٍ» خدا را با او کاری نیست یعنی او را بخود واگذارد، و هر کس برای او بنام خدا قسم خورند باید راضی شود، و اگر راضی نشود «فَلَیْسَ مِنَ اللَّهِ فِی شَیْ ءٍ» یعنی نه او را با خدا کاریست نه خدا را با او (کنایه از اینکه وی احترام خدا را نگه نداشته و خداوند او را بخود واگذار کرده است).

پدرانش علیهم السّلام از امیر مؤمنان

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 519

علیه السّلام روایت کرد که رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم فرمودند: شیطان همواره از پسر آدم بیمناک و خائف است مادامی که نماز پنجگانه خود را در وقت بجا می آورد، و چون آن را در وقت خود ترک کرد و ضایع ساخت شیطان گستاخ گشته بر او راه می یابد، و او را در گناهان بزرگ داخل میسازد.

از مردم بهشت خواهش کند که از او پذیرائی کنند چون خود در آنجا مأوی و منزلی ندارد.

(1) 3- أبو بصیر گوید: امام باقر علیه السّلام بمن فرمود: در هر چه تو را فریب دادند در مورد فریضه عصر فریبت ندهند، آن را هنگامی که آفتاب کاملا روشن و صاف است بجای آر، زیرا رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم فرموده است: بی کس و مال کسی باشد که نماز پسین یعنی فریضه عصر را ضایع سازد، ابو بصیر گوید: پرسیدم مراد از بی کسی و بی مالی چیست؟ فرمود: آنست که برای او در بهشت اهل و مال نیست، پرسیدم تضییع کدام است؟ فرمود: بخدا (سوگند) آنست که آن را تأخیر اندازد تا آفتاب زرد شود یا خورشید نهان گردد.

عذر یا علّت شرعی) سه هفته پی در پی نماز جمعه را ترک کند خداوند دل او را مهر و موم کند (یعنی قابلیّت پذیرش حقّ را از وی سلب نماید).

(2) 4- زراره گوید: امام باقر علیه السّلام فرمود: نماز جمعه خود واجب است، و اجتماع برای خواندن آن با امام نیز واجب است، و چنانچه مردی بدون علّت سه جمعه پی در پی آن را ترک کند سه فریضه از فرائض الهی را ترک کرده، و ممکن نیست سه فریضه و امر واجب را کسی ترک کند مگر اینکه منافق باشد، و هر کس نماز جماعت را از روی بی میلی ترک کند و از جماعت مؤمنین بدون علّت

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 525

کناره گیرد نمازهایش درست نخواهد بود.

شرح: بسیاری از فقهای بزرگ ما بر حسب ادلّه و براهینی که از اخبار آل محمّد علیهم السّلام در دست دارند گویند: شرط نماز جمعه آنست که امام جماعت که نماز جمعه را اقامه میکند یا باید خود امام معصوم و معیّن شده از جانب حقّ باشد یا اینکه باید از جانب پیشوای حقّ منصوب باشد و إلّا اگر این شرط موجود نشد باید نماز ظهر جمعه را مانند روزهای دیگر چهار رکعت بجای آورد و در این صورت لازم نیست حتما بجماعت خوانده شود.

لا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ «2» یعنی خداوند گناه شرک را نخواهد آمرزید، و نیز فرموده: إِنَّ الَّذِینَ یَأْکُلُونَ أَمْوالَ الْیَتامی ظُلْماً إِنَّما یَأْکُلُونَ فِی بُطُونِهِمْ ناراً وَ سَیَصْلَوْنَ سَعِیراً «3» یعنی آنان که اموال یتیمان را بناروائی و ستم میخورند

______________________________

(1) عبید بن زراره بن اعین شیبانی از اهل کوفه است و ثقه و جلیل است چنان که پدرش نیز از بزرگان اصحاب امام باقر و امام صادق علیهما السّلام است و عموهایش بکیر بن اعین و عبد الرّحمن بن اعین و عبد الملک بن اعین و حمران بن اعین همه از بزرگان روایت و محدثین شیعه اند و آل أعین در کتب رجال جملگی ممدوح میباشند. و عبید خود دارای کتابی است که یکی از اصول اربعمائه محسوب شده است.

(2) النساء: 48 و 116.

(3) النساء 10.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 526

جز این نباشد که شکم خود را پر از آتش میکنند، و بزودی در آتش افروخته خواهند سوخت.

و همچنین فرموده یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا لَقِیتُمُ الَّذِینَ کَفَرُوا زَحْفاً فَلا تُوَلُّوهُمُ الْأَدْبارَ- «1» تا آخر آیه یعنی ای کسانی که ایمان آورده اید هر گاه که با کافران روبرو شدید هنگامی که آماده یورش بر شما شده اند پس رو مگردانید و فرار اختیار مکنید، چهارم تهمت زدن بر زنان پاکدامن بیخبر است، و پنجم کشتن مؤمنی برای دینش از روی عمد.

(1) 2- عبّاد بن کثیر نوّاء گوید: از امام باقر علیه السّلام پرسیدم گناهان کبیره کدامند؟ فرمود: آن کارها که خداوند بر ارتکاب آنها وعده آتش داده است.

السّلام

______________________________

(1) الانفال: 15.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 527

است که خورنده مال یتیمان از روی تعدّی و ستم بزودی وبال این کار را ببیند، نخست دامنگیر ذریّه و نسل آینده او در دنیا و بعد دامنگیر خود او در عالم آخرت خواهد گشت، چنان که خداوند عزیز فرموده وَ لْیَخْشَ الَّذِینَ لَوْ تَرَکُوا مِنْ خَلْفِهِمْ ذُرِّیَّهً ضِعافاً خافُوا عَلَیْهِمْ فَلْیَتَّقُوا اللَّهَ وَ لْیَقُولُوا قَوْلًا سَدِیداً «1» یعنی باید بترسند آنان که کفالت امر یتیمان را بعهده گرفته اند از اینکه بگذارند پس از خودشان فرزندان ناتوان و صغیری را که ترس دارند بر آنها، پس باید از خدا بترسند و ملاحظه این موضوع را بنمایند که چگونه توقّع دارند دیگران با اطفال آنها رفتار کنند همان طور خود با یتیمان مردم سلوک کنند و باید کلامی درست و خالی از هر گونه غرض و مرض گویند.

و امّا راجع بعقوبت عالم آخرت پس خداوند جلیل میفرماید: إِنَّ الَّذِینَ یَأْکُلُونَ أَمْوالَ الْیَتامی ظُلْماً إِنَّما یَأْکُلُونَ فِی بُطُونِهِمْ ناراً وَ سَیَصْلَوْنَ سَعِیراً «2» که ترجمه آن گذشت.

(1) 2- سماعه بن مهران (که از اصحاب حضرت صادق و امام کاظم علیهما السّلام است)

______________________________

(1) النساء: 9.

(2) النساء: 10.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 528

گوید: از امام علیه السّلام شنیدم میفرمود: براستی که خداوند عزیز دو کیفر و عقوبت برای خوردن مال یتیم مقرّر فرموده و وعید داده است، یکی از آن دو راجع بعالم آخرتست که آن آتش دوزخ باشد و یکی کیفر دنیائی، و أمّا راجع بکیفر دنیائی میفرماید: وَ لْیَخْشَ الَّذِینَ لَوْ تَرَکُوا مِنْ خَلْفِهِمْ ذُرِّیَّهً ضِعافاً خافُوا عَلَیْهِمْ فَلْیَتَّقُوا اللَّهَ وَ لْیَقُولُوا

قَوْلًا سَدِیداً و مرادش آنست که باید بترسد از اینکه بر سرپرستی فرزندان او کسی را گمارم که با آنها رفتار کند بهمان طور که او با یتیمان مردم رفتار کرده است.

(1) 3- معلّی بن خنیس گوید: بر امام صادق علیه السّلام وارد شدیم حضرت (بدون اینکه ما سخنی گفته باشیم) شروع کرده فرمود: هر کس خیانت بمال یتیم کند خداوند مسلّط سازد بر او کسی را که باو یا اولاد و فرزندان او ستم کند چنان که خداوند عزیز (در کتاب خود) میفرماید: وَ لْیَخْشَ الَّذِینَ لَوْ تَرَکُوا مِنْ خَلْفِهِمْ ذُرِّیَّهً ضِعافاً خافُوا عَلَیْهِمْ فَلْیَتَّقُوا اللَّهَ وَ لْیَقُولُوا قَوْلًا سَدِیداً باید بترسند آنان که امر سرپرستی اطفال پدر مرده را بدست گرفته اند از اینکه پس از خود کودکان صغیر و ناتوانی واگذارند، بترسند بر حال ایشان (که مبادا کسی بر اموال ایشان

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 529

مسلّط شود و همان طور که اینان رفتار کرده اند او نیز با آنها رفتار نماید) و باید کلامی درست و خالی از غرض و فساد گویند.

کیفر آنکه زکات مال ندهد

(1) 1- محمّد بن مسلم گوید: از امام باقر علیه السّلام راجع بکلام خدا که میفرماید سَیُطَوَّقُونَ ما بَخِلُوا بِهِ یَوْمَ الْقِیامَهِ (آنچه بدان بخل میورزند در قیامت طوق گردنشان خواهد شد) سؤال کردم، فرمود: هیچ بنده ای نیست که زکات مال نپردازد هر چند اندک باشد جز اینکه آن زکات را خداوند بصورت اژدهائی از آتش در قیامت طوق گردنش سازد و آن حیوان او را بگزد و گوشت او را بخورد تا خداوند از حساب (مردم) فارغ شود، و این معنی کلام خداوند است

که میفرماید سَیُطَوَّقُونَ ما بَخِلُوا بِهِ یَوْمَ الْقِیامَهِ «1» فرمود: (یعنی) آنچه بدان بخل ورزیده اند از زکات.

(2) 2- ابو الجارود گوید: امام باقر علیه السّلام فرمود: خداوند عزیز در روز قیامت

______________________________

(1) آل عمران: 180.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 530

مردمی را برمیانگیزد از گورها در حالی که دستهای ایشان بگردنهایشان گره خورده باشد بدانسان که توانائی برداشتن اندک چیزی را ندارند و لو باندازه یا بقدر انگشتی باشد، و بهمراه آنان فرشتگانی باشند که سخت آنها را سرزنش و توبیخ نمایند، و گویند: اینان کسانی هستند که از مال بسیاری که خداوند در اختیار آنها نهاده بود حقّ خدا را نپرداختند.

(1) 3- حریز گوید: حضرت صادق علیه السّلام فرمود: نیست صاحب مالی نه نقره و نه طلا که زکات بر آن واجب شده باشد و او نپردازد جز اینکه خداوند او را در روز قیامت در سرزمینی سخت و لغزنده محبوس کند، و مسلّط سازد در آن سرزمین بر وی اژدهائی را که از شدّت زهر یا پیری و فرتوتی موی سرش ریخته باشد- و این نشانه آنست که زهرش کشنده تر است- و این اژدها در این زمین هموار و لغزنده بدو حمله کند و او بگریزد و چون ببیند که از گزند آن رهائی نخواهد داشت برای نجات خویش دست خود بدهان او افکند و آن اژدها چون ترب آن را زیر دندان بجود، و سپس در گردنش چون طوق حلقه زند، و این است آنچه خداوند عزیز

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 531

میفرماید: سَیُطَوَّقُونَ ما بَخِلُوا بِهِ یَوْمَ الْقِیامَهِ یعنی طولی نکشد که مایه بخلشان در قیامت

طوق گردنشان گردد، و نیز هیچ شتردار و گاودار و گوسفند داری نیست که زکات بر اغنام او تعلّق گیرد و او نپردازد، جز اینکه خداوند او را در صحرائی هموار باز دارد، و پایمال و خرد کند او را در آن زمین هموار هر حیوان سمّ داری بسمّش، و هر صاحب دندانی بدندانش، و هیچ باغداری خرما یا انگور و همچنین هیچ زارعی نیست که زکات بر محصولش تعلّق گیرد و او از دادن آن امتناع ورزد جز آنکه خداوند در قیامت آن زمین را تا هفتمین طبقه اش در گردن او چون حلقه درآویزد.

شرح: اعمال و رفتار و کرداری که در این جهان از انسان بوقوع می پیوندد همه باقی خواهد ماند هم خود عمل و هم اثرش و هیچ کدام فانی نمیشود، و چون بذر و دانه که در دامان خاک بسپارند اعمال در این دستگاه آفرینش باقیست و رفته رفته تحوّل و تغییر مییابد و خود را کامل میکند و مانند دانه که در بهار سر از خاک بیرون میکند و بصورت سبزه و خوشه و سنبله خود را نشان میدهد آن اعمال نیز در عالم برزخ بصورتی و در روز رستاخیز بچهره کاملتری خودنمائی میکنند و بعنوان پاداش یا کیفر بصاحبش باز میگردد، البتّه کارهای نیک بصورتی زیبا و رفتار زشت بصورتی کریه و منظره ای هولناک گریبانگیر انسان خواهد گشت.

و این حقیقت از نظر قرآن کریم مسلّم و بدون تردید است و در بسیاری از آیات گوشزد شده است چنان که میفرماید فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّهٍ خَیْراً یَرَهُ وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّهٍ شَرًّا یَرَهُ «1» یا الْیَوْمَ تُجْزی کُلُّ نَفْسٍ بِما کَسَبَتْ

«2» یا

______________________________

(1) هر کس باندازه ذرّه ای عمل خیر انجام دهد آن را خواهد دید و هر کس باندازه ذرّه ای عمل شرّ بجای آورد آن را می بیند.

(2) امروز که روز قیامت است هر نفسی جزا داده می شود بهمان چه کسب کرده است.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 532

وَ قِیلَ لِلظَّالِمِینَ ذُوقُوا ما کُنْتُمْ تَکْسِبُونَ «1» یا وَ ما تُجْزَوْنَ إِلَّا ما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ «2» یا یَوْمَئِذٍ یَصْدُرُ النَّاسُ أَشْتاتاً لِیُرَوْا أَعْمالَهُمْ «3» یا یَوْمَ یَنْظُرُ الْمَرْءُ ما قَدَّمَتْ یَداهُ «4» یا وَ وَجَدُوا ما عَمِلُوا حاضِراً «5» یا وَ إِذَا الْجَنَّهُ أُزْلِفَتْ عَلِمَتْ نَفْسٌ ما أَحْضَرَتْ «6».

همه این آیات شریفه و آیات بسیار دیگر دلالت دارند بر اینکه اعمال نابود نخواهد شد و در جهان دیگر با چهره ای نورانی و بهشتی، یا ظلمانی و جهنّمی بر عاملین خود باز خواهد گشت، و توقیف حقّ فقرا و مستمندان و منع زکات واجب بر حسب این حدیث شریف بصورت اژدهائی مهیب در می آید و بر گردن مرتکبش حلقه میزند، و خوردن مال یتیم بشکل آتشی می شود که در شکم خورنده آن میریزند، و ظلم ظلماتی خواهد شد که ظالم را در آن روز احاطه مینماید، چنان که رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم فرمود:

«الظّلم ظلمات یوم القیامه»

. و البتّه این مطلب با وجود بهشت و جهنّم هم اکنون و مخلوق بودن آنها منافاتی ندارد بلکه کاملا سازگار است زیرا با اینکه بهشت و جهنّم اکنون موجودند نعمتها و شکنجه های آن دو با اعمال و رفتار آدمیان ایجاد خواهد شد، و إِنَّ الْأَبْرارَ لَفِی نَعِیمٍ وَ إِنَّ الْفُجَّارَ لَفِی جَحِیمٍ یَصْلَوْنَها یَوْمَ الدِّینِ

وَ ما هُمْ عَنْها بِغائِبِینَ براستی که نیکوکاران در بهشتند، و تبهکاران در دوزخ باشند و روز جزا و پاداش

______________________________

(1) بستمکاران گفته می شود بچشید آنچه را خود کسب کرده اید.

(2) جزا داده نشوید مگر بهمان چه کرده اید.

(3) در این روز همه مردم پراکنده و جداگانه محشور شوند تا کردارشان را بآنها بنمایند.

(4) روزی که انسان آنچه پیش فرستاده ببیند.

(5) ببینند آنچه کرده اند حاضر و مهیّا.

(6) هنگامی که بهشت را نزدیک کشند هر کس بداند آنچه را که حاضر ساخته است.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 533

بدان جا درآیند، و از آن غائب نشوند، و در آیه دیگر فرمود: تَرَی الظَّالِمِینَ مُشْفِقِینَ مِمَّا کَسَبُوا وَ هُوَ واقِعٌ بِهِمْ ستمکاران را خواهی دید که از آنچه کرده اند هراسانند و لا جرم بر ایشان فرود خواهد آمد. و در آیه دیگر فرمود مَنْ کَفَرَ فَعَلَیْهِ کُفْرُهُ وَ مَنْ عَمِلَ صالِحاً فَلِأَنْفُسِهِمْ یَمْهَدُونَ هر کس کفر ورزد همان کفر بر علیه او است و هر کس نیکی کند پس برای خویش بستر راحتی می گسترد. چنان که امام صادق علیه السّلام فرمود:

إنّ العمل الصّالح لیذهب إلی الجنّه فیمهّد لصاحبه

همانا عمل نیک شخص ببهشت رود و برای صاحبش آسایشگاهی مهیّا و آماده کند. و این مختصر را گنجایش بیش از این نیست هر که طالب تفصیل بیشتر باشد بکتاب تجسّم عمل نگارش دانشمند معاصر جناب آقای امین رضوی مراجعه فرماید.

(1) 4- داود بن فرقد گوید: برادرم نقل کرد که شخصی مرا برای پرسش خوابی نزد امام صادق علیه السّلام فرستاد و وی تخیّل میکرد که در خواب زنی ویرا می آزارد و میگفت: شبی فریادی کشیدم که همسایگان آن را

شنیدند (خوابش را برای امام نقل کردم) فرمود باو بگو زکات مال نمیدهی؟ (پیام رسانیدم) مرد گفت: بخدا سوگند زکات میدهم، امام فرمود: بگو اگر زکات هم میدهی لابد بمستحقّش نمیرسانی.

(2) 5- در یک روایت ابو بصیر گوید: از امام صادق علیه السّلام شنیدم فرمود: هر کس زکات مال نپردازد هنگام مرگ تمنّای بازگشت کند و این معنای قول خداست

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 534

که میفرماید: حَتَّی إِذا جاءَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قالَ رَبِّ ارْجِعُونِ لَعَلِّی أَعْمَلُ صالِحاً فِیما تَرَکْتُ «1» (تا اینکه یکی از ایشان را مرگ فرا رسد گوید: پروردگارا فرمان ده مرا بازگردانند امیدوارم در آنچه واگذاشته ام عمل خیر و شایسته ای انجام دهم) یعنی زکات آن را ردّ کنم.

(1) 6- ابان بن تغلب گوید: امام صادق علیه السّلام فرمود: دو کشتن است در اسلام که هر دو را حقتعالی حلال کرده است، و کسی بدان حکم نمیکند تا هنگامی که قائم ما آل محمّد علیه السّلام قیام کند و آن حضرت علیه السّلام بدستور الهی در آن دو، حکم فرماید یکی مرد زناکاریست که زن داشته باشد که او را سنگسار کند، و دیگر کسی که زکات مال خود ندهد که او را گردن زند.

شرح: ممکن است مراد آن باشد که قائم علیه السّلام بیّنه و گواه بر زنا و ندادن زکات نطلبد و بعلم خود حکم جاری سازد، چنان که ظاهر روایت کافی است و اضافه ای دارد که آن جمله

لا یرید علیهما بیّنه

میباشد، و در این صورت منافات ندارد که کس دیگری این دو قتل را انجام دهد و از روی بیّنه و دلیل و شاهد باشد.

7- در

روایت دیگری ابو بصیر گوید: امام صادق علیه السّلام فرمود: آنکه در ایّام حیاتش زکات مال خود را ندهد پس از مرگ طلب بازگشت کند، (2) و هر کس قیراطی از زکات واجب را ندهد، میخواهد یهودی بمیرد میخواهد نصرانی (یعنی با یهود و

______________________________

(1) المؤمنون: 102.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 535

و نصاری محشور خواهد شد).

شرح: در روایت سابق که از ابی بصیر نقل شد طلب بازگشت در هنگام مرگ بود، در این روایت پس از مرگ.

(1) 8- یکتن از روات از امام (صادق) علیه السّلام نقل کرده که فرمود: هر کس قیراطی از زکات واجب را نپردازد نه مؤمن است و نه مسلمان، و فرمود: مالی در بیابان یا در دریا تلف نشد مگر بسبب ندادن زکات آن. و نیز فرمود: چون قائم علیه السّلام قیام کند مانع الزّکاه را گردن زند.

و حجّ نکرده از دنیا برود، پس بمرده است خواه بدین یهود خواه بدین نصاری (یعنی در زمره یهود و نصاری باشد).

بر مؤمن خود هرزگی و فسق است، و جنگ با او کفر، و خوردن گوشتش (بغیبت) گناه و معصیت خدا است «1».

______________________________

(1) رواه الکلینیّ فی الکافی ج 1 ص 360 و زاد

«و حرمه ماله کحرمه دمه»

.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 547

را نخواهد شناخت.

(1) 4- مسعده بن زیاد گوید: حضرت صادق علیه السّلام از پدرانش علیهم السّلام روایت کرد که رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم فرموده: شرابخوار در روز قیامت با چشمانی زاغ و کبود محشور شود، و چهره اش تیره و سیاه باشد، و یکجانبش بر زمین کشیده شود، و آبی غلیظ از دهانش جاری باشد، و با موی پیش سرش دو انگشت بزرگ پایش را بسته باشند، و دستهایش از پس پشت بیرون آمده باشد (با این هیئت وحشتناک بعرصه قیامت درآید) و همه اهل محشر چون او را با این حال ببینند که بسوی حساب روان است از وی بهراسند و فغان و شیون کنند.

(2) 5- مروک بن عبید بیک واسطه از امام صادق علیه السّلام نقل کرده که فرمود:

هر کس بمیلی از مسکر چشم خویش را مداوا کند خداوند عزّ و جلّ در قیامت بمیلی

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 553

آتشین چشم او را سرمه کشد، و نیز فرمود: جرعه نوشان که در دنیا خود را از خمر سیراب میکنند با تشنگی سخت از دنیا خواهند رفت، و لب تشنه محشور خواهند شد، و عطشان داخل آتش خواهند گشت.

شرح: بسیاری از فقهاء عظام تداوی بمسکر و خمر را برای چشم در حال اضطرار تجویز کرده اند، و مستندشان روایت هارون بن حمزه غنوی است که از امام صادق علیه السّلام نقل کرده: «مردی از درد چشم مینالید، برای مداوای او سرمه ای که بخمر عجین شده بود طبابت کردند، حضرت فرمود: این پلید است و بحکم میته میباشد، و استعمال آن بهر کیفیّت حرام است، ولی چنانچه مضطرّ

باشد مانعی ندارد چشم خود را بدان سرمه مداوا کند».

و باید دانست که این تجویز مادامیست که دارو منحصر باشد و نتوان با چیز حلالی آن را درمان کرد و إلّا آن را جایز ندانند؛ و انحصار دارو به آسانی معلوم کسی نخواهد شد.

(1) 6- فضیل بن یسار گوید: «1» از امام باقر علیه السّلام شنیدم میفرمود: هر کس

______________________________

(1) فضیل بن یسار اصلا اهل کوفه است و در بصره منزل گزیده بوده و او را ثقه دانند و از اصحاب حضرت باقر و امام صادق علیهما السّلام است و گویند امام صادق علیه السّلام در باره او فرمود هر کس میخواهد بیکی از بهشتیان بنگرد بفضیل بن یسار نظر کند، و در روایت دیگر فرمود

«هو منّا أهل البیت»

یعنی او از ما خاندان است، و در حدیث دیگر گوید هر وقت فضیل بر امام باقر علیه السّلام وارد میشد حضرت میفرمود:

«بخّ بخّ بشّر المخبتین مرحبا لمن تأنس به الارض»

باری وی در زمان امام صادق علیه السّلام از دنیا رفته است.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 554

شراب نوشد آنقدر که مست شود خداوند تا چهل روز نمازش را نپذیرد، و چنانچه در این چهل روز نماز را ترک کند برای ترک نماز عذابش مضاعف خواهد شد.

(1) 7- داود بن حصین که مکنّی بابی الصّحاری است «1» گوید: امام صادق علیه السّلام را از کیفر شارب الخمر پرسیدم، فرمود: مادامی که اثر آن در رگهای اوست نمازش قبول نخواهد بود.

(2) 8- عبد اللَّه بن مسکان بیک واسطه از امام صادق علیه السّلام روایت کرده که فرمود:

براستی که خداوند عزّ و جلّ برای شرّ و فساد

قفلهائی قرار داده و کلید آن قفلها شراب و باده نوشی است، و از شراب بدتر و فاسدتر دروغ است.

(3) 9- یعقوب بن شعیب از امام باقر یا امام صادق علیهما السّلام نقل کرده که فرمود:

خداوند عزّ و جلّ برای گناهان خانه ای مقرّر داشته و برای آن خانه دری ترتیب داده، سپس برای آن در کلونی، و برای آن کلون کلیدی قرار داده، و کلید همه معاصی شراب است.

______________________________

(1) المراد به داود بن الحصین الکوفی قال النجاشیّ: له کتاب عنه العباس بن عامر.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 555

(1) 10- ابو بصیر گوید: امام صادق علیه السّلام فرمود: کسی که کارش زنا یا دزدی و یا میگساری باشد همچون بت پرست خواهد بود.

شرح: یعنی کسانی که این اعمال زشت از آنها مکرّر سر زند چنان که بدان عادت کنند کیفرشان مانند کیفر بت پرستان خواهد بود.

(2) 11- از جابر بن یزید جعفی روایت شده که امام باقر علیه السّلام نقل فرمود رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم در مورد خمر ده طایفه را لعن فرموده است: کارنده درخت آن، و آب دهنده و باغبانش، و گیرنده آب آن، و نوشنده اش، و ساقی آن، و حمل کننده اش، و آنکه برای او حمل کنند، و فروشنده آن، و خریدار آن، و استفاده کننده از پول آن همه را لعن فرموده.

(3) 12- محمّد بن جعفر قمّی بسند مرفوع نقل کرده که امام صادق علیه السّلام فرمود:

نغمه سرائی و ترنّم آشیانه نفاق و دو روئیست، و خوردن شراب کلید هر شرّیست، و میگسار مکذّب کتاب الهی است، اگر آن را تصدیق داشت البتّه از آنچه حرام

ثواب الأعمال و

عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 556

فرموده دوری میگزید.

(1) 13- مسعده بن زیاد از حضرت صادق علیه السّلام نقل کرده که رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم فرمود: هر کس در یکی از رگهایش چیزی اندک از آنچه بسیارش مست میکند داخل سازد، خداوند عزیز آن رگ را بسیصد و شصت نوع عذاب شکنجه خواهد کرد.

(2) 14- عمّار ساباطی گوید: از امام صادق علیه السّلام سؤال شد مردیکه شراب خورد وضع و حالش چگونه است؟ فرمود: تا چهل روز نمازش قبول درگاه الهی نگردد، و در این چهل روز توبه ندارد (یا پذیرفته نشود)، و چنانچه در این ایّام درگذرد داخل آتش خواهد گشت.

(3) 15- احمد بن اسماعیل کاتب گوید: پدرم گفت: محمّد بن علیّ علیهما السّلام (یعنی امام باقر) سوی مسجد الحرام میرفت جماعتی از قریش او را دیدند و گفتند «هذا

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 557

إله أهل العراق» این بت مردم عراق است، پاره ای گفتند خوبست یکی از جانب خود بفرستید تا از وی سؤالاتی کند، جوانی برخاست و نزد آن حضرت آمد و گفت ای عمّ! بزرگترین گناهان کبیره کدامست؟ فرمود: نوشیدن خمر، این جوان بازگشت و بآنها خبر داد، ویرا گفتند: باز گرد و همین سؤال را تکرار کن، و اصرار کردند تا بازگشت و همان سؤال را تجدید کرد، حضرت فرمود: آخر ای برادر زاده مگر تو را نگفتم شرب خمر است، زیرا شرابخواریست که صاحبش را در زنا، و دزدی، و قتل نفس- که خدا آن را حرام کرده مگر در موارد حقّ- و شرک بخدا می افکند، کارهائی که شراب میکند بر

هر گناهی برتری میجوید همچنان که درختش بر هر درختی از حیث بلندی و درازی برتری میگیرد.

(1) 16- عمرکی گوید: بحضرت رضا علیه السّلام عرضکردم: راستی ابن داذویه روایت کرد که شما فرموده اید «شارب خمر کافر است» این صحیح است؟ فرمود:

راست گفته من این را باو گفتم.

(2) 17- ابو محمّد أنصاری (از ابن سنان) نقل کرده گوید از امام صادق علیه السّلام پرسیدم نبیذی که از پوستهای خرما میسازند آیا خوردنش حرام است؟ «1» فرمود:

______________________________

(1) فی منقوله فی البحار «الخبثی» و قال العلامه المجلسیّ- رحمه اللَّه-: الخبثی فی بعض النسخ کذلک، و لم أجد له معنی. و فی بعضها الحثی- بالحاء المهمله و الثاء المثلثه- و فی بعضها بالتاء المثناه، و فی القاموس: الحثی- کثری-: قشور التمر، و قال:

الحتیّ- کغنی-: سویق المقل و متاع الزبیل أو عرقه و ثفل التمر و قشوره. انتهی. و لعل المراد به النبیذ المتّخذ من قشور التمر و شبهها. و استظهر بعض الافاضل فی هامش البحار ج 79 من الطبع الحروفی «أنّ الصواب هو الخنثی- بالخاء و النون و الثاء المثلثه یعنی الخمر المسکر بالماء الملین به کما نقل عن الخلیفه الثانی أنه کان یشربه. و فی اللغه خنث یخنث خنثا کان فیه لین و تکسر».

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 558

آری آن حرام است و شاربش حکم شارب خمر را دارد.

سبب (یعنی خوردن گل) از عملش کاسته گردد بحساب آورند و بجهت آن ویرا عذاب کنند.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 559

(1) 2- زیاد بن أبی زیاد نیز گوید: امام باقر علیه السّلام فرمود: وسواس و بیشتر دامهای شیطان (یعنی سادیسمها) باعثش خوردن گل است، و خوردن گل موجب ناخوشی جسم است و درد را تحریک میکند، و هر کس گل بخورد و از قدرت و نیروئی که سابقا در او بوده بکاهد و بدین سبب از عباداتی که قبلا انجام میداده ناتوان شود و نتواند بجای آورد، آن مقدار که از عملش کاسته شده حساب شود و بدان معذّب گردد «1».

جانب او برسد،

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 561

و حکم امر و نهی هر دو نزد شخص مؤمن مساویست (یعنی پیغمبر صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم و مؤمنین همه مطیع فرمانند و عمل کننده بدستور خواه امر باشد خواه نهی، و تنها شناختن حقّ کافی نیست) راوی گوید بعد امام فرمود: خداوند عزّ و جلّ نظر نکند بسوی بنده ای و پاک نسازد او را هنگامی که یکی از واجبات الهی را ترک بنماید یا مرتکب کبیره ای از کبائر گناهان شود، گوید: عرض کردم: آیا خداوند بدو نظر نکند؟

فرمود: آری زیرا بر خدا انباز گرفته، با تعجّب پرسیدم آیا شرک آورده؟ فرمود آری چون خداوند فرمان بامری داده و ابلیس نیز فرمان بمخالفت امر حقّ داده، و او آنچه خدا گفته ترک کرده و در نتیجه از ابلیس پیروی کرده و فرمان او را بکار بسته، پس وی همدم ابلیس در هفتمین درک دوزخ خواهد بود.

موجب سرشکستگی و عیب اوست و حیثیّت او را لطمه میزند زیرا در این صورت از کسانی باشی که خداوند فرموده إِنَّ الَّذِینَ یُحِبُّونَ أَنْ تَشِیعَ الْفاحِشَهُ فِی الَّذِینَ آمَنُوا لَهُمْ عَذابٌ أَلِیمٌ فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَهِ «1» همانا آنان که دوست میدارند انتشار دهند عمل زشتی را در باره کسانی که ایمان آورده اند عذاب سختی در کمین ایشانست در دنیا و آخرت.

(1) 2- منصور بن حازم گوید: امام صادق علیه السّلام روایت کرد که رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم فرموده هر کس کار زشتی را انتشار دهد همانند آن کس باشد که بدان عمل زشت آغاز کرده، و هر کس مؤمنی را بصفتی یا عملی سرزنش کند نمیرد تا اینکه خود مرتکب آن شود.

______________________________

(1) النور: 19.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 563

را میخورد، صاحب تابوت آتشین را گویند: چیست حال این دور از رحمت که ما را با همه عذاب و بدبختی که در آنیم آزار میدهد؟ گوید: این بیگانه از رحمت بمرد در حالی که

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری، ص: 564

اموالی از مردم را بر ذمّه خویش گرفته بود با اینکه در خود توانائی پرداخت آن را نمیدید.

بعد بآن که روده هایش را میکشید گویند: چیست وضع این دور از هر خیر که وضع دلخراش او بر عذاب ما افزوده است؟ گوید: این بیچاره دور از رحمت از ترشّح بول باک نداشت.

آنگاه از آنکه ریم و چرک از دهانش بیرون میریخت پرسند که این دور از رحمت حال و وضعش چیست و چه کرده که بدین عذاب دچار شده که ما با همه گرفتاریهای خود از آن در زحمتیم، گوید: این دور از رحمت کارش مسخرگی و نوای این و آن درآوردن بود و مینگریست هر کلام زشتی که میدید بدان فساد میکرد و نوای آن را در می آورد.

سپس از آن کسی که از گوشت بدن خویش میخورد پرسند که قصّه او چیست و این بینوا چه کرده که از عذابش ما با همه بدبختیهائی که خود داریم در شکنجه ایم، گوید: این فلک زده گوشت مردم را بسبب غیبتی که از آنها میکرده خورده، و برای نمّامی و سخن چینی گام برمیداشته است.

و پاداشی نخواهد داشت و نیز نتواند آن را تحمّل کند.