سرشناسه : خوئی، ابوالقاسم ، 1371 - 1278
عنوان و نام پدیدآور : مناسک حج/ فتاوای ابوالقاسم موسوی خوئی
مشخصات نشر : قم: مدینه العلم، 1412ق. = 1370.
مشخصات ظاهری : 411 ص.نمونه
شابک : بها:رایگان
موضوع : حج
رده بندی کنگره : BP188/8/خ 9م 8 1370
رده بندی دیویی : 297/357
شماره کتابشناسی ملی : م 71-1721
برگرفته از:
http://alkhoei.net/arabic/khlib/viewbook/fullbook/viewbook.php?bid=131
پیش در آمد
مقدمه
وجوب حج
شرایط وجوب حج
بلوغ.
عقل
ستطاعت
امنیت وسلامتی
زاد وراحله
رجوع به کفایت
حج با مال غصبی
حج زن وزوجه
کفایت نایب گرفتن از میقات
وصیّت به حج
احکام نیابت
حج مستحبی
اقسام عمره
اقسام حج
حج تمتع
اعمال عمرهء تمتع
اعمال حج تمتع
شرایط حج تمتع
حج افراد
حج قران
میقات های احرام
1 - مسجد شجره
2 - وادی عتیق
3 - جحفه
4 - یلملم
7 - منزل خود شخص
9 - محاذات مسجد شجره
10 - اَدنی الحل
کیفیت احرام
نیت، ی
تلبیه
پوشیدن دو جامهء احرام
تروک احرام
شکار حیوان صحرایی
کفّارات شکار
نزدیکی با زنان
بوسیدن زن
لمس زن
استمناء
عقد نکاح
استعمال بوی خوش
پوشیدن لباس دوخته بر مردان
سرمه کشیدن
نگاه کردن در آینه
پوشیدن چکمه وجوراب
دروغ ودشنام
جدال نمودن
کشتن جانور بدن
زینت نمودن
مالیدن روغن به بدن
جدا نمودن مو از بدن
پوشانیدن سر بر مردان
پوشانیدن رو بر زنان
زیر سایه رفتن مردان
بیرون آوردن خون از بدن
دندان کندن
1 - شکار در حرم
2 - کندن درخت وگیاه حرم
جای کشتن کفارات
طواف
: نیت
حیض شدن در عمره تمتع
حیضش هنگام احرام
از شرایط طواف، طهارت
واجبات طواف
نقص در طواف
زیادی در طواف
شک در عدد
اشواط
نماز طواف
سعی
سعی یعنی چه؟
احکام سعی
شک در سعی
تقصیر
واجبات حج
1 - احرام حج
2 - وقوف در عرفات
3 - وقوف در مزدلفه
درک وقوفین
واجبات منی
2 - ذبح ونحر در منی
مصرف قربانی
3 - حلق یا تقصیر
طواف حج ونماز آن وسعی
طواف نساء ونماز آن
بیتوته در منی
رمی جمرات
احکام مصدود
احکام محصور
آداب ومستحبات حج
مستحبات سفر
مستحبات احرام
مکروهات احرام
مستحبات دخول حرم
مستحبات دخول مکهء معظمه
آداب مسجد الحرام
آداب ومستحبات طواف
مستحبات نماز طواف
مستحبات سعی
مستحبات احرام تا وقوف به عرفات
مستحبات وقوف به عرفات
مستحبات وقوف به مزدلفه
مستحبات رمی جمرات
مستحبات هَدْی
مستحبات حلق
مسحبات طواف حج ونماز آن وسعی
مستحبات منی
مستحبات دیگر مکهء معظمه
طواف وداع
زیارت رسول اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم) بعد از حج
زیارت حضرت صدیقه(علیها السلام)
زیارت جامعه
دعاء امام حسین(علیه السلام) در روز عرفه
دعاء امام زین العابدین(علیه السلام) در روز عرفه
*****مناسک حج (فارسی): 1
*****مناسک حج (فارسی): 2
*****مناسک حج (فارسی): 3
( بسم الله الرحمن الرحیم )
مسائلی که در این جزوه درج شده مطابق نظر این جانب است وعمل به آن مجزی است انشاء الله تعالی.
محرم الحرام سنهء 1396 ه_ -
ابوالقاسم الموسوی الخوئی(رحمهء الله علیه)
*****مناسک حج (فارسی): 4
صفحه فارغه (مطابق للمطبوع)
*****مناسک حج (فارسی): 5
( بسم الله الرحمن الرحیم )
( الحمدالله رب العالمین وَ صلی الله علی خیر خلقه وَ افضل بریته محمد عترتهء الطاهرین. وَ اللعنه الدائمه علی أعدائهم أجمعین. )
و بعد، این رساله ای است در مناسک حج که اغلب مسائل مورد ابتلا را دربر دارد ورسالهء منظم ومرتبی است که فهمیدن ومراجعهء به آن آسان، ومستحبات را از واجبات جدا نموده ایم تا سبب اشتباه مؤمنان نگردد. وامیدواریم خداوند متعال این عمل را ذخیرهء آخرت ما قرار دهد.
*****مناسک حج (فارسی): 6
صفحه فارغه (مطابق للمطبوع)
*****مناسک حج (فارسی): 7
بر هر مکلفی که دارای شرایط ذیل باشد، حج واجب است ووجوبش از کتاب وسنّتِ قطعی، ثابت شده. وحج یکی از ارکان دین ووجوبش از ضروریات است وترک آن با اعتراف به ثبوتش از گناهان بزرگ است، همچنان که انکار اصل فریضه در صورتی که مستند به شبهه نباشد کفر است. خداوند متعال در کتاب مجید خود فرموده { : [وَ لله عَلَی النّاس حِجّ الْبَیتِ مَنِ اسْتَطاعَ إلیهِ سَبیلاً وَ مَنْ کَفَرَ فَإنَّ اللهَ غَنِیُّ عَنِ العالَمینِ] ی } عنی خداوند متعال حج بیت را بر کسانی که مستطیع ومتمکن از رفتن به سوی او هستند، واجب فرموده وهر کس از این واجب رو
*****مناسک حج (فارسی): 8
گردانده ومنکر آن شود، (به خود ضرر زده است) وخداوند از تمام موجودات بی نیاز است.
و شیخ کلینی(علیه الرحمه) به طریق معتبر از حضرت صادق (سلام الله علیه) روایت نموده که حضرت فرمود: هر کس از دنیا برود وحجهء الاسلام را بجا نیاورده باشد، بدون اینکه محتاج یا بیمار شده باشد که از آن باز ماند یا آن که حکومت از رفتنش جلوگیری
کرده باشد، چنین کس در حال مردن یهودی یا نصرانی خواهد بود.
این آی کریمه واین حدیث شریف در اهمیّت حج ووجوبش کافی است وروایات بسیاری در این دو موضوع وارد شده که این مختصر گنجایش آنها را ندارد واز جهت اختصار به همین قدر اکتفا شد.
بدان که حج واجب بر مکلف در اصل شریعت، یک مرتبه در تمام عمر است وآن را حجت
*****مناسک حج (فارسی): 9
الاسلام می نامند.
وجوب حج پس از تحقق شرایطش فوری است وباید در سال استطاعت انجام شود، واگر کسی از روی نافرمانی وعصیان یا به جهت عذری آن را ترک کرد در سال آینده وهمچنین سالهای بعد واجب خواهد شد. وبعید نیست که تأخیر آن بدون عذر از گناهان کبیره باشد.
هرگاه استطاعت حاصل شد وبه جا آوردن حج متوقف بر مقدمات وتهیهء وسائلی بود، باید فوراً به تحصیل آن پرداخته وخود را آماده ومهیا نماید، وهر گاه قافله های متعددی باشد که یکی پس از دیگری حرکت می کنند، پس مکلف اگر اطمینان دارد با اولین قافله اگر حرکت ننماید، می تواند با قافلهء بعدی به حج برسد تأخیر جایز است، والا باید در اولین فرصت حرکت کند.
*****مناسک حج (فارسی): 10
هرگاه متمکن از رفتن با اولین کاروان وقافله بود ونرفت به اعتماد اینکه با تأخیر نیز حتماً ترک خواهد کرد، ولی اتفاقاً با قافلهء بعدی نتوانست برود یا آن که به علت تأخیر، حج را درک ننمود حج بر ذمه اش واجب ومستقر خواهد بود، هر چند در تأخیر معذور باشد.
پس بر غیر بالغ اگرچه نزدیک به بلوغ باشد حج واجب نیست. وچنان چه بچه ای حج کند جای حجهءالاسلام را نمی گیرد، هر چند حجش صحیح می باشد بنابر اظهر.
هرگاه نابالغ به حج رود وقبل از
*****مناسک حج (فارسی): 11
احرام از میقات بالغ شود ومستطیع باشد، حجش بی اشکال حجهءالاسلام خواهد بود. وچنان چه بعد از بستن احرام بالغ شود جائز نیست حجش را به عنوان استحباب تمام نماید یا عدول به حجهءالاسلام کند، بلکه واجب است به یکی از میقاتها رفته واز آن جا برای حجهءالاسلام احرام ببندد. وهر گاه متمکن از رفتن به میقات نباشد جای احرام بستن چنین شخصی تفصیلی دارد که بعداً بیان خواهد شد ان شاء الله.
هرگاه به عقید اینکه هنوز بالغ نشده حج استحبابی به جا آورد وبعد از ادای حج معلوم شد که بالغ بوده، این حج کافی از حجهء الاسلام می باشد.
طفل ممیز مستحب است حج نماید. ودر صحت آن اذن ولی معتبر نیست.
*****مناسک حج (فارسی): 12
مستحب است ولی طفل ممیز (خواه پسر خواه دختر باشد) او را محرم نماید، به این معنی که جامه های احرام را به او پوشانده واو را وادار به تلبیه گفتن نماید وتلبیه را به او تلقین کند، اگر قابل تلقین باشد، به این معنی که بتواند هرچه به او بگویند بگوید، والا خود به جای او تلبیه بگوید، وباز دارد او را از آنچه بر محرم لازم است از او اجتناب نماید. وجایز است کندن رخت او را تا رسیدن به «فخ» تأخیر بیندازد، اگر راهش از آن طرف باشد، واو را وادارد که آنچه از اعمال حج را می تواند به جا آورد، وآنچه نمی تواند خود به نیابت او به جا آورد، واو را دور خانهء خدا طواف داده بین صفا ومروه سعی دهد ودر عرفات ومشعر نیز وقوفش دهد ووادار کند رمی را شخصاً انجام دهد اگر بتواند، والا خود به جای او رمی کند. وهمچنین نماز طواف وتراشیدن سر وبقیهء
*****مناسک حج (فارسی): 13
اعمال.
نفقه (هزینهء) حج بچه، آنچه مازاد بر نفقهء عادی است بر ولی است نه بر خودش. بلی اگر حفظ بچه متوقف بر همراه بردن اوست به سفر، یا سفر مصلحت او باشد، جایز است از مال خودش خرجش کنند.
پول قربانی بچه بر ولی اوست، وهمچنین کفارهء شکار. واما کفاراتی که با به جا آوردن عمدی موجباتشان واجب می شوند، ظاهر این است که به بچه واجب نمی شود، نه بر ولی ونه در مال بچه.
است. بر دیوانه هرچند اَدواری باشد، حج واجب نیست. بلی اگر در ماههای حج، دیوانه عاقل شد ومستطیع بود وتمکن از به جا آوردن اعمال حج داشت بر او واجب می شود، هرچند در اوقات دیگر دیوانه باشد.
*****مناسک حج (فارسی): 14
مملوکی که به اذن مولای خود حج نمود هرگاه در حج کاری را که موجب کفاره باشد انجام دهد، کفارهء آن بر مولایش خواهد بود در غیر شکار، ودر شکار بر خودش.
هرگاه مملوک به اذن مولای خود حج نموده وقبل از رفتن به مشعر آزاد شد، حجش کفایت از حجهءالاسلام می کند. بلکه ظاهر این است که وقوف به عرفات در حال آزادی نیز کفایت می کند هرچند مشعر را درک نکرده باشد. ودر اِجزاء آن
*****مناسک حج (فارسی): 15
استطاعت حین آزادی معتبر است. پس اگر هنگام آزاد شدن مستطیع نباشد، حجش به جای حجهءالاسلام شمرده نخواهد شد. ودر حکم به اِجزاء فرقی بین اقسام حج نیست وهر یک از حج قران یا افراد یا تمتّع کفایت می کند، در صورتی که آنچه به جا آورده مطابق وظیفهء واقعی اش بوده است.
هرگاه آزادی بنده قبل از مشعر باشد، در حج تمتع قربانی بر وی می باشد. واگر تمکن نداشت عوض قربانی به دستوری که بعداً گفته خواهد شد روزه بگیرد. وچنان چه قبل از مشعر آزاد نشده باشد مولایش مخیر است که عوض او قربانی یا او را وادار به روزه نماید.
شرط چهارم: استطاعت است. ودر آن چند چیز معتبر است:
، به این معنی که وقت کافی
*****مناسک حج (فارسی): 16
برای رفتن به مکه وبه جا آوردن اعمال واجب در آن جا باشد. بنابراین اگر به دست آمدن مال وقتی باشد که برای این اعمال کافی نباشد، یا کافی باشد ولی با مشقت زیاد که عادهء تحمل نشود، واجب نخواهد بود ودر چنین صورت واجب است مال را تا سال بعد نگهداری نماید. پس اگر استطاعت باقی بود حج در سال بعد واجب خواهد بود والا واجب نیست.
، به این معنی که در رفتن وبرگشتن وبودن در آنجا، خطری بر جان ومال وناموسش نباشد، همچنان که مباشرت حج بر شخص مستطیعی که شخصاً نمی تواند به جهت پیری یا بیماری یا عذر دیگری به حج برود نیست، ولی نایب گرفتن بر او واجب است چنان که خواهد آمد.
اگر برای حج دو راه باشد یکی مأمون وبی خطر ودیگری غیر مأمون وبا خطر
*****مناسک حج (فارسی): 17
وجوب حج ساقط نمی شود، بلکه واجب است از راه بی خطر برود هر چند دور باشد.
اگر در بلد خود مالی داشته باشد که به حج رفتن تلف شود، حج بر او واجب نخواهد بود وهمچنین است اگر چیزی باشد که شرعاً مانع از رفتن به حج باشد، همچنان که اگر حج رفتن سبب ترک واجب اهمَ ّ از او شود، مانند نجات غریق یا نجات کسی از سوختن، یا آن که حجش متوقف بر این باشد که فعل حرامی انجام دهد که اجتناب از آن اهمِ از حج باشد که در تمام این صور حج واجب نیست.
هرگاه با اینکه حجش مستلزم ترک واجب اهم یا به جا آوردن فعل حرام باشد به حج رود، در این صورت هرچند از جهت ترک واجب یا فعل حرام معصیت کار می شود، ولی ظاهر این است
*****مناسک حج (فارسی): 18
که حجش مجزی از حجهء الاسلام خواهد بود، البته اگر شرایط دیگر را دارا باشد. وفرقی نیست بین کسی که حج از سالها قبل بر ذمه اش مستقر بوده وکسی که حج در همان سال استطاعت بر او واجب شده.
هرگاه در راه حج دشمنی باشد که دفع او جز به پرداخت مال زیاد ممکن نباشد، پرداخت مال واجب نیست ووجوب حج ساقط خواهد شد.
هرگاه راه حج منحصر به دریا باشد، وجوب حج ساقط نخواهد شد مگر در صورت ترس از غرق یا بیماری. وچنان چه با ترس از این چیزها حج نمود بنابر اظهر حجش صحیح خواهد بود.
است. ومعنی زاد، داشتن توشهء راه است که آنچه در سفر محتاج است
*****مناسک حج (فارسی): 19
داشته باشد یا پولی داشته باشد که توشهء خود را تهیه نماید. ومعنی راحله، داشتن وسیلهء سواری که بدان وسیله برود وبرگردد. ولازم است زاد وراحله لایق به حال شخص باشد.
داشتن راحله یا وسیلهء سواری مختص به صورت احتیاج نیست، بلکه مطلقاً شرط است هرچند محتاجش نباشد، مانند اینکه بدون مشقت قدرت پیاده روی داشته باشد، وپیاده روی هم منافی شرف وآبرویش نباشد.
میزان ومعیار در زاد وراحله، وجود فعلی آنهاست، وکسی که می تواند آنها را با کار وکاسبی تحصیل نماید حج واجب نیست. وفرقی در اشتراط راحله بین دور ونزدیک نیست.
استطاعتی که در وجوب حج معتبر است استطاعت از جایی است که در اوست نه
*****مناسک حج (فارسی): 20
از بلد ووطنش. پس هرگاه مکلف مثلاً برای تجارت یا غیر آن به مدینهء منوره یا جده رفت ودر آن جا دارای زاد وراحله یا قیمت آنها باشد که بتواند با آن حج نماید حج بر او واجب خواهد بود، هرچند اگر در بلد خود می بود مستطیع نمی شد.
اگر مکلف ملکی داشته باشد، وبه قیمت خودش فروش نرود وچنان چه بخواهد حج نماید باید به کمتر از قیمت بفروشد که باعث ضرر کلی شود، فروشش واجب نیست. واما اگر هزینه ومخارج بالا برود ومثلاً کرایهء ماشین در سال استطاعت گرانتر از سال بعد باشد، تأخیر جایز نیست وباید همان سال برود.
داشتن هزینهء بازگشت هنگامی معتبر است که مکلف قصد بازگشت به وطن خود داشته باشد. اما اگر نخواسته باشد برگردد یا خواسته
*****مناسک حج (فارسی): 21
باشد در جای دیگر غیر از وطن خود ساکن شود، باید هزینهء رفتن به آن جا را داشته باشد ودارا بودن هزینهء بازگشت به وطن لازم نیست. بلی اگر جایی که می خواهد در آن جا بماند دورتر از وطنش باشد که هزینهء رفتن به آن جا بیشتر از هزینهء بازگشت به وطن باشد،در این صورت داشتن هزینهء تا آن جا شرط نیست، بلکه داشتن هزینهء بازگشت به وطن در وجوب حج کافی است.
است. یعنی مکلف بایستی طوری باشد که پس از برگشتن از حج، بتواند خود وعائلهء خود را اداره نماید ودچار تهیدستی وفقر نگردد. پس اگر دارای مبلغی است که وسیلهء کسب وسرمایه است که چنان چه آن مبلغ را صرف حج نماید، پس از بازگشت محتاج خواهد بود وبداند که راه دیگری برای زندگی مناسب
*****مناسک حج (فارسی): 22
شأن خود نخواهد داشت بر چنین شخصی حج واجب نیست. پس از آنچه ذکر شد ظاهر می شود که فروختن چیزهای ضروری زندگی مانند منزل مناسب شأن ورختهایی که برای زینت وآبرو دارد، واثاث منزل، وابزار کار که برای زندگی به آنها احتیاج دارد ومانند آنها، مثل کتاب نسبت به اهل علم که برای تحصیلاتش لازم است، واجب نیست، وخلاصه آنچه در زندگی انسان مورد حاجت است وصرفش در راه حج سبب بیچارگی ومشقت شود، فروشش واجب نیست. بلی اگر آنها بیشتر از حاجتش باشند واجب است مازاد را برای هزینهء حج بفروشد. بلکه کسی که دارای منزلی است که مثلاً
دویست هزار تومان می ارزد ومی تواند آن را فروخته ومنزل دیگری به کمتر خریداری نموده وبدون مشقت در آن زندگی کند وتفاوت دو قیمت وافی به هزینهء حج وهزینهء زندگی زن
*****مناسک حج (فارسی): 23
و بچهء وی باشد، لازم است این عمل را انجام داده وبه حج برود.
هرگاه انسان مالی داشته که به جهت احتیاج به آن فروشش برای حج واجب نبوده، بعداً از آن مستغنی شده ودیگر حاجتی به آن ندارد، واجب است آن را فروخته وحج نماید، مثلاً خانمی که دارای زینت وزیوری بوده که محل حاجتش بوده، وفعلاً به علت بزرگی وپیری یا به علت دیگر مورد حاجتش نیست، واجب است آن را فروخته وقیمتش را در حج صرف نماید.
هرگاه انسان منزل ملکی داشته باشد ومنزل دیگری نیز باشد که می تواند بدون ناراحتی ومشقت در آن بنشیند وسکنی نماید مانند منزل وقفی که منطبق بر او باشد، واجب است منزل خود را در صورتی که قیمتش کفاف هزینهء حج را بدهد یا به
*****مناسک حج (فارسی): 24
ضمیمهء پولی که دارد وافی شود، فروخته وبه حج برود، واین حکم نسبت به کتابهای علمی وسایر وسایل زندگی جاری است.
هرگاه کسی مقداری پول داشته باشد که کفاف هزینهء حج را می دهد وخود احتیاج به ازدواج یا خرید منزل برای خود دارد یا محتاج به وسایل دیگری است، در صورتی که صرف آن پول در راه حج باعث ناراحتی ومشقت در زندگی وی شود، حج بر او واجب نمی شود، وچنان چه سبب ناراحتی نشود واجب می شود.
هرگاه انسان طلبی دارد که وقتش رسیده واجب است مطالبه کند وچنان چه بدهکار بدحساب وبد بده باشد، واجب است او را مجبور به پرداخت کند واگر تحصیل آن متوقف بر مراجعه به دادگاه باشد لازم است مراجعه نماید.
*****مناسک حج (فارسی): 25
و همچنین است اگر مدت طلب سر نرسیده ولی چنان چه از بدهکار مطالبه شود خواهد پرداخت. واما اگر بدهکار نادارا یا بد بده باشد واجبارش غیر ممکن یا باعث ناراحتی ودردسر طلبکار شود، یا طلب هنوز مدت داشته باشد وبدهکار قبل از وقت نمی پردازد، در این چند صورت چنان چه بتواند طلب خود را به مبلغی که به تنهایی به ضمیمهء مال دیگر وافی به مصارف حج باشد، بفروشد ودر این کار ضرر ومشقتی به او متوجه نگردد، واجب است بفروشد وچنان چه موجب ضرر شود واجب نخواهد بود.
هر صاحب صنعتی مانند آهنگر وبنّا ونجار وخیاط ومانند اینها از کسانی که کسبشان کفاف مخارج خود وعائله شان را می دهد، در صورتی که از بابت ارث یا غیر آن مالی به دست آورند که جوابگوی مخارج حج وزندگیشان باشد در موقع
*****مناسک حج (فارسی): 26
رفتن وبرگشتن، حج بر آنها واجب می شود.
کسی که از وجوه شرعیه مانند خمس وزکاهء وامثال اینها زندگی خود را اداره می کند وبر حسب عادت مخارجش بدون مشقت مضمون وحتمی باشد، در صورتی که دارای مقداری پول گردد که وافی به هزینهء حج ومخارج عیالش باشد، بعید نیست حج بر او واجب باشد. وهمچنین است کسی که شخص دیگر در تمام مدت زندگی او، مخارجش را متکفل باشد. همچنین کسی که اگر آنچه دارد در راه حج صرف کند زندگی بعد از حجش با قبل از آن تفاوتی نکند.
در استطاعت ملکیتِ لازم وثابت لازم نیست، بلکه ملکیت متزلزل نیز کافی است پس هرگاه با کسی مصالحه ای کند که طرف برای خود تا مدت معینی خیار گذاشته باشد ومال المصالحه به مقدار
*****مناسک حج (فارسی): 27
مصارف حجش باشد، حج بر او واجب خواهد بود. وهمچنین است در هبهء جائزه.
بر مستطیع لازم نیست که حتماً از مال خود به حج برود، پس هرگاه به گدایی یا با مال دیگری حج کند کافی است. بلی اگر جامه های احرام یا پول قربانی اش غصبی باشد کافی نخواهد بود.
تحصیل استطاعت به کسب یا غیر آن واجب نیست. پس هرگاه کسی مالی به انسان هبه کند که در صورت قبول آن مستطیع خواهد شد، قبولش لازم نیست، وهمچنین است اگر کسی از او بخواهد که خود را برای خدمتی اجیر کند که با اجرتش مستطیع خواهد شد، هر چند آن خدمت هم لایق به حالش باشد. بلی اگر خود را اجیر خدمت در راه حج نمود وبدان مستطیع شد، حج بر او واجب
*****مناسک حج (فارسی): 28
خواهد شد.
اگر کسی خود را اجیر نیابت حج کند وبا پول نیابت مستطیع شود، در صورتی که حج نیابی مقید به همان سال باشد حج نیابی را باید مقدم بدارد.پس چنان چه استطاعتش تا سال بعد باقی ماند، حج بر او واجب خواهد بود وچنان چه باقی نماند، واجب نخواهد بود، واما اگر حج نیابی مقید به همان سال نباشد، حج خود را مقدم بدارد. مثال: زید به عمرو می گوید مبلغ بیست هزار تومان دارم که می خواهم برای پدر یا مادرم در حج نیابت بگیرم وعمرو حاضر می شود برای این عمل اجیر شود وفرض کنیم مصارف حج ده هزار تومان است که عمرو با این مبلغ می تواند دو مرتبه حج کند، در این صورت عمرو مستطیع خواهد شد. پس اگر زید حج را مقید به همان سال نمود عمرو همان سال را به نیابت
*****مناسک حج (فارسی): 29
پدر زید حج می نماید وچنان چه استطاعتش تا سال بعد باقی ماند، لازم است سال بعد برای خودش حج نماید وچنان چه باقی نماند، چیزی بر او واجب نخواهد بود. ولی اگر زید حج پدر خود را به همان سال مقید نکرد، عمرو
باید اول حج خود را به جای آورده وسال بعد به نیابت پدر زید حج نماید.
هرگاه کسی مقداری پول قرض کند که آن پول به مقدار مخارج حج باشد وقدرت پرداخت آن را بعد از آن داشته باشد، حج بر او واجب خواهد بود.
هرگاه انسان هزینهء حج را داشته باشد، وبدهکار نیز باشد وصرف آن مقدار در راه حج منافی با پرداخت بدهیش نباشد حج بر او واجب خواهد بود. ودر صورتی که آن پول را صرف حج کند نخواهد توانست بدهی خود را بپردازد، حج واجب
*****مناسک حج (فارسی): 30
نخواهد بود، وفرقی نیست بین اینکه بدهی وقتش رسیده باشد یا هنوز مدت داشته باشد، وبین اینکه بدهی قبل از بدست آوردن آن پول باشد یا بعد از آن.
هرگاه انسان خمس یا زکات بدهکار باشد، ومقداری پول داشته باشد که اگر خمس یا زکات را بدهد مابقی کفاف هزینهء حج را نخواهد داد، واجب است خمس یا زکات را بدهد وحج بر او واجب نخواهد بود. وفرقی نیست بین آن که خمس وزکات در عین مالش باشد یا بر ذمه اش.
کسی که حج بر او واجب شده، وخمس یا زکات ویا حقوق واجب دیگر بدهکار است، لازم است آنها را بدهد، وتا آنها را نپردازد جایز نیست به حج برود. وهرگاه جامه های احرام یا پول وقربانی اش از مالی باشد که حق به او تعلق گرفته حجش صحیح نخواهد بود.
*****مناسک حج (فارسی): 31
هرگاه انسان مقداری پول داشته باشد، ونداند که کفاف مخارج حج را می دهد یا نه حج بر او واجب نیست، ولازم نیست فحص وتحقیق کند، هر چند فحص وتحقیق احوط است.
هرگاه انسان مالی دارد که در دسترسش نیست وبه تنهایی یا با مالی که در دسترسش است کفاف مخارج
حج را می دهد، اگر نتواند در آن مال هرچند با وکالت دادن در فروشش باشد تصرف کند، حج بر او واجب نخواهد بود، وچنان چه بتواند واجب خواهد بود.
هرگاه انسان مالی داشته باشد که کفاف هزینهء حج را بدهد، حج بر او واجب می شود، وجایز نیست در آن مال تصرفی کند که از استطاعت خارج شود ونتواند تدارک کند. واین تصرف خواه پیش از تمکن از سفر باشد یا بعد از آن فرقی
*****مناسک حج (فارسی): 32
ندارد. بلکه ظاهر این است که قبل از ماههای حج تصرف جایز نیست. بلی اگر تصرف کرد وآن را فروخت ویا بخشید یا بنده ای بود وآزادش کرد، تصرفش صحیح است هرچند گناهکار خواهد بود.
ظاهر این است که مالک بودن زاد وراحله معتبر نیست. پس هرگاه نزد انسان مالی باشد که تصرفش در آن جایز باشد، حج بر او واجب می شود. البته در صورتی که کفاف مخارج حج را بدهد وشرایط دیگر را نیز دارا باشد.
همچنان که داشتن توشه ووسیلهء سواری ومخارج حج برای رفتن در اول لازم است، برای برگشتن وتا آخر نیز لازم است. یعنی باید انسان دارای آنها باشد چه هنگام رفتن وچه هنگامی که مشغول اعمال حج است وچه هنگام بازگشت به وطن. پس اگر مالی که داشت در بلد خودش یا در راه تلف
*****مناسک حج (فارسی): 33
شد، حج بر او واجب نخواهد بود واین امر کشف می کند از اینکه از اول استطاعت نداشته. ومانند این است هرگاه بدهی قهری پیدا کند. مثل اینکه از روی خطا مال کسی را تلف کند واگر دارایی خود را صرف حج نماید، نتواند عوض او را به صاحبش بدهد. بلی تلف کردن عمدی وجوب حج را از بین نمی برد بلکه حج بر او مستقر خواهد بود ولازم است حج را هرچند به سختی وگدایی باشد به جا آورد. اینها که گفته شد فقط در مورد تلف زاد وراحله است. واما تلف مالی که در بلد خود برای زندگی جا گذاشته، کاشف از این نیست که از اول مستطیع نبوده، بلکه در این صورت حجش کافی وبعد از آن حجی بر او نیست.
اگر انسان مالی داشته باشد که به مقدار مصارف حج باشد ولی عقیده اش این بوده
*****مناسک حج (فارسی): 34
که کافی نیست، یا غفلت داشته، یا غافل از وجوب حج بوده غفلتی که معذور بوده، حج بر او واجب نیست. واما اگر شک داشته یا غافل از وجوب حج باشد ومنشأ غفلتش تقصیر بوده سپس دانسته یا یادش آمد بعد از آن که مالش تلف شده ومتمکن از حج نشده، ظاهر این است که حج بر
ذمهء وی مستقر شده اگر دارای سایر شرایط بوده.
همچنان که استطاعت به داشتن زاد وراحله محقق می شود، به بذل، یعنی کسی مصارف یا هزینهء حج را به انسان بدهد، نیز محقق می شود. ودر بذل فرقی نیست بین آن که یک نفر تمام مخارج را بدهد یا چند نفر که هر کدام قسمتی را به عهده بگیرند. وچنان چه کسی را دعوت به حج نموده وملتزم به زاد وراحله ومخارج زندگی عائله وی شوند، حج بر او واجب می شود. وهمچنین است اگر به او مالی
*****مناسک حج (فارسی): 35
داده شده که در حج صرف نماید وآن مال کفاف هزینهء حج وزندگی عائلهء وی را بدهد. وفرقی بین اباحه (در اختیار گذاشتن) وتملیک ودادن عین مال یا قیمت آن نیست. مثل اینکه شخصی ماشین خود را که مثلاً بیست هزار تومان ارزش دارد در اختیار انسان گذاشته یا می بخشد که آن را در راه حج صرف کند یا قیمت آن را به انسان به همین منظور می پردازد.
هر گاه شخصی برای شخصی مالی وصیت کند که با آن مال حج نماید، در صورتی که آن مال به مقدار هزینهء حج وخرج زندگی عائلهء وی باشد، پس از مردن موصی حج بر موصی له واجب می شود. وهمچنین است اگر شخصی مالی را برای حج وقف یا نذر یا وصیت نماید، ومتولی وقف یا ناظر یا وصی، آن مال را به انسان بذل نماید حج بر او واجب خواهد بود.
*****مناسک حج (فارسی): 36
رجوع به کفایت که معنای آن در شرط چهارم بیان شد، در استطاعت بذلی شرط نیست. بلی اگر انسان مالی از خود داشته باشد که کمتر از مصارف وهزینهء حج است وشخصی کمبود او را بذل نماید، واجب است قبول کند ولی در این صورت رجوع به کفایت شرط است. مثلاً انسان ده هزار تومان دارد ومصارف حج پانزده هزار تومان است واگر خواسته باشد رجوع به کفایت کند باید بیست هزار تومان داشته باشد، در صورتی که باذل پنج هزارتومان به عنوان کمبود به او بدهد، چون رجوع به کفایت ندارد حج واجب نخواهد بود ولی اگر باذل دهد هزار تومان بدهد واجب می شود.
اگر شخصی مالی به انسان هبه نماید (ببخشد) که با آن به حج برود واجب است قبول کند. واگر واهب(بخشنده) اختیار را به انسان
*****مناسک حج (فارسی): 37
بدهد وبگوید می خواهی با این مال حج برو ونمی خواهی نرو ویا مالی را ببخشد ونامی از حج نبرد، قبولش واجب نیست.
در مسألهء (34) گفته شد که بدهکاری در یک صورت مانع از استطاعت است. در این جا می گوییم در استطاعت بذلی، دَین وبدهکاری مانع نیست. بلی اگر وقت پرداخت بدهی سررسیده باشد وطلبکار هم مطالبه کند وبدهکار قدرت پرداخت بدهی خود را داشته باشد، اگر به حج نرود حج بر او واجب نخواهد شد.
هرگاه جماعتی مالی را در میان بگذارند که یکی از آنها به حج برود، چنان چه یکی سبقت وپیشدستی نموده ومال را برداشت وقبض نمود، تکلیف از دیگران ساقط می شود. وچنان چه همه ترک کردند وهر یک از آنها می توانست قبض کند حج
*****مناسک حج (فارسی): 38
بر همه واجب ومستقر می شود.
با بذل، جز حجی که وظیفهء مبذول له بوده در صورت استطاعت، واجب نمی شود. پس اگر وظیفهء مبذول له حج تمتع بوده وحج قران یا افراد (معنای این دو بعداً بیان خواهد شد) به او بذل شود، بر او واجب نیست قبول کند وبالعکس، یعنی کسی که وظیفه اش حج قران یا افراد است اگر حج تمتع به او بذل شود، قبولش واجب نیست. وهمچنین است یعنی قبول واجب نیست بر کسی که حجهء الاسلام را به جا آورده باشد. واما کسی که حجهء الاسلام بر ذمهء وی آمده یعنی مستطیع شده وحج نرفته تا اینکه بی پول ونادار شده وبه او بذل شود، قبولش واجب است. وهمچنین کسی که حج بر او به نذر یا شبه آن واجب شده وتمکن ندارد که این شخص نیز در صورت بذل باید قبول کند.
*****مناسک حج (فارسی): 39
هرگاه به کسی پولی بذل شود که با آن حج نماید وآن مال در بین راه تلف شود وجوب حج از او ساقط می شود. بلی اگر متمکن از ادامهء سفر از مال خود باشد واجب است ادامه بدهد وحج را به جا آورد واین حج مجزی از حجهء الاسلام خواهد بود. چیزی که هست در این صورت وجوب حج مشروط به رجوع با کفایت است، به این معنی که اگر این شخص پول خود را در راه حج صرف نماید پس از بازگشت در ادارهء زندگی خود وعائله در نخواهد ماند، ولی اگر بداند که در خواهد ماند ادامهء سفر بر او واجب نخواهد بود.
در وجوب حج، بذل نقدی معتبر نیست یعنی لازم نیست بخشنده مال را نقد بدهد. بلکه اگر او را وکیل کند که از قِبَل او پولی قرض کرده وبه حج برود که بعد خودش قرض را بپردازد
*****مناسک حج (فارسی): 40
و قرض نمود، حج بر او واجب می شود.
ظاهر این است که پول قربانی نیز بر باذل یعنی دهنده است. پس اگر مصارف حج را داد وپول قربانی را نداد، حج بر گیرنده واجب نمی شود، مگر در صورتی که خود توانای خرید آن را از مال خود داشته باشد، بلی اگر پرداخت پول قربانی موجود ناراحتی مالی او شود، قبول بر او واجب نخواهد بود. واما کفارات پس ظاهر این است که بر گیرنده واجب باشد نه بر دهنده.
حج بذلی یعنی حجی که انسان با پول دیگری که به او داده به جا آورد، کفایت از حجهء الاسلام می کند، واگر گیرنده پس از این حج، خودش مستطیع شد دیگر حجی بر او واجب نخواهد شد.
باذل (دهنده یا بخشنده) مال
*****مناسک حج (فارسی): 41
می تواند از بدل خود رجوع کند قبل از آن که گیرنده داخل احرام شود یا بعد از آن. لکن اگر بعد از دخول در احرام رجوع کند، بر گیرنده واجب است حج را تا آخر به جا آورد اگر مسطتیع باشد فعلاً وباذل ضامن است وآنچه او برای اتمام حج خرج نموده باید بدهد. وچنان چه باذل در بین راه از بذل خود رجوع نمود، باید هزینهء بازگشت گیرنده را بدهند.
هر گاه به کسی از سهم سبیل الله زکاهء داده شود که در راه حج صرف نماید ودر آن مصلحت عامه باشد، حج بر او واجب است، ولی اگر از سهم سادات، خمس یا از سهم فقرا، زکات داده شود وشرط شود که در راه حج صرف نماید چنین شرطی صحیح نیست پس حج هم واجب نمی شود.
چنان چه به انسان مالی داده شود وبا او حج نمود بعد معلوم شد که آن مال غصبی بوده،
*****مناسک حج (فارسی): 42
این حج از مجزی ازحجت الاسلام نخواهد بود ومالک آن مال، حق دارد به دهنده یا گیرنده رجوع نماید. لکن اگر به گیرنده رجوع کرد، گیرنده به دهنده رجوع می کند اگر غصب بودن را نمی دانسته وچنان چه می دانسته مال غصبی بوده وبا آن به حج رفته، حق رجوع به دهنده ندارد.
اگر کسی برای خود بدون استطاعت یا به جای دیگری تبرعاً یا به اجاره حج نموده، حجش کفایت از حجه السلام نمی کند. در صورتی که مستطیع شود باید حج را به جا آورد.
چنان چه کسی به اعتقاد اینکه مستطیع نیست، به عنوان استحباب به حج رفت وقصد فرمانبرداری امر فعلی را نمود، بعداً معلوم شد مستطیع بوده حجش کفایت می کند وحج دیگری بر او واجب نیست.
*****مناسک حج (فارسی): 43
در صورتی که زن مستطیع شود می تواند بدون اذن شوهر حج نماید واذن او شرط نیست، همچنان که شوهر نمی تواند زن خود را از حج واجب منع نماید. بلی می تواند در صورتی که وقت وسعت دارد او را نگذارد با اولین قافله حرکت کند. وزنی که از شوهر خود طلاق گرفته وطلاقش رجعی است وعدهء او تمام نشده، مانند زن شوهردار است.
هنگامی که بانویی واجب الحج شد، همراه داشتن محرم با خود شرط نیست در صورتی که مأمون بر نفس خود باشد، ودر صورتی که مأمون نباشد وبر خود بترسد لازم است محرمی همراه خود داشته باشد هر چند به اجرت باشد، البته در صورتی که متمکن از اجرت دادن باشد، والّا - حج بر او واجب نخواهد بود.
کسی که نذر کرده است هر ساله
*****مناسک حج (فارسی): 44
روز عرفه حضرت سید الشهداء را در کربلا زیارت کند مثلاً وبعد از این نذر مستطیع شود، نذرش منحل وحج بر او واجب می شود. وهمچنین است هر نذری که مزاحم حج باشد.
شخص مستطیع در صورتی که توانایی حج را داشته باشد باید شخصاً به حج برود، وچنان چه کسی خواسته باشد از قبل او تبرعاً یا با اجرت حج نماید، کفایت نمی کند.
کسی که حج بر ذمهء وی مستقر شده وشخصاً نتوانسته به علت بیماری یا پیری یا مانعی دیگر، حج را به جا آورد یا حج نمودن برایش مشقت وحرج داشته وامید بهبودی وتوانایی را بعد از آن ندارد، واجب است برای خود نایب بگیرد. وهمچنین کسی که دارا وثروتمند است وتوانایی مباشرت اعمال حج را ندارد یا دشوار وبا مشقت است
*****مناسک حج (فارسی): 45
باید نایب بگیرد ووجوب نایب گرفتن مانند وجوب حج فوری است.
در صورتی که نایب به جای کسی که توانایی نداشت شخصاً به حج برود،حج نمود ومنوب عنه در حالتی که عذرش باقی بود فوت نمود، حج نایب کفایت می کند هر چند حج بر ذمهء وی مستقر بوده، واما اگر اتفاقاً قبل از مردن عذر برطرف شد، پس احوط این است که شخصاً در صورت تمکن حج نماید. وچنان چه بعد از محرم شدن نایب عذرش بر طرف شود، بر منوب عنه واجب است شخصاً حج نماید وبر نایب واجب نیست عمل حج را تمام نماید.
کسی که شخصاً از حج نمودن معذور است وتمکن نایب گرفتن هم ندارد، وجوب حج از او ساقط است، ولی واجب است بعد از فوتش قضا شود در صورتی که حج بر او مستقر بوده، واگر
*****مناسک حج (فارسی): 46
مستقر نبوده واجب نیست. وچنان که متمکن از نایب گرفتن بوده ونایب نگرفت تا فوت نمود، واجب است از قِبَل او قضایش به جا آورده شود.
اگر استنابت واجب شد، ونایب نگرفت، ولی شخصی تبرعاً از قِبَل او حج به جا آورد، کفایت نمی کند، ونایب گرفتن بر خودش واجب است.
در نایب گرفتن کفایت می کند که از میقات نایب بگیرد وواجب نیست از بلد خود نایب بگیرد.
کسی که حج بر ذمه اش مستقر بوده، اگر بعد از احرام در حرم بمیرد کفایت از حجهء الاسلام می کند، خواه حجش حج تمتع خواه قران خواه افراد باشد. واگر فوتش در اثنای عمرهء تمتع بوده، کفایت از حجش نیز می نماید، وقضا از او واجب نیست. واگر قبل از آن بمیرد قضا واجب می شود، هر
*****مناسک حج (فارسی): 47
چند فوتش بعد از احرام وقبل از دخول حرم یا بعد از دخول حرم بدون احرام باشد، وظاهر این است که این حکم اختصاص به حجهء الاسلام دارد، پس در حجی که به نذر یا افساد واجب شده جاری نمی شود، بلکه در عمرهء مفرده نیز جاری نمی شود. پس در هیچ یک از اینها حکم به اجزا نمی شود. وکسی که بعد از احرام در حرم بمیرد وحج از سالهای پیش بر ذمه اش مستقر نبوده بی اشکال حج وی کفایت از حجهء الاسلام می کند، واما اگر قبل از آن بمیرد ظاهر این است قضا از او واجب باشد.
هرگاه کافری که مستطیع بوده مسلمان شود حج بر او واجب می شود، ولی چنان چه پس از زوال استطاعت مسلمان شود، حج بر او واجب نخواهد بود.
حج بر مرتد (کسی که از دین
*****مناسک حج (فارسی): 48
اسلام برگشته) واجب می شود، ولی در حال ارتداد چنان چه حج نماید حجش صحیح نخواهد بود. وهرگاه توبه کرد وحج نمود حجش صحیح خواهد بود، اگرچه مرتد فطری باشد بنابر اقوی.
مسلمان غیر شیعه چنان چه به حج رفته سپس شیعه شود اعادهء حج بر او واجب نیست، در صورتی که حج را بر طبق مذهب خود صحیح بجا آورده باشد، اگر چه بر طبق مذهب شیعه صحیح نباشد.
هرگاه حج بر کسی واجب شد، ودر به جا آوردنش اهمال وتأخیر کرد تا استطاعتش از بین رفت، واجب است حج را به هر ترتیبی شده به جا آورد حتی اگر به سختی وگدایی باشد والبته به حد عسر وحرج نرسد. وچنان چه قبل از حج بمیرد واجب است از ترکهء وی حج را قضا نمایند. وچنان چه کسی
*****مناسک حج (فارسی): 49
تبرعاً بدون اجرت به جای او حج نماید صحیح وکافی است.
کسی که حجهء الاسلام بر ذمه اش می باشد هنگامی که مرگش نزدیک شود واجب است وصیت کند که حجش را به جا آورند. پس اگر مُرد حجش از اصل ترکه داده می شود اگرچه وصیت نکرده باشد. وهمچنین است (یعنی حجش از اصل ترکه خارج می شود) در صورتی که وصیت نموده ولی مقید به ثلث خود نکرده است. واگر وصیت نموده ومقید به ثلث هم نموده، پس اگر ثلثش (یک سوم دارایی اش) وافی به مخارج حج باشد، واجب است حج را از ثلث اخراج نمایند، وبر سایر چیزهایی که
*****مناسک حج (فارسی): 50
وصیت کرده مقدم است. وچنان چه ثلث به مقدار مصارف وهزینهء حج نباشد، لازم است کمبود را از اصل ترکه تکمیل نمایند.
کسی که بمیرد وحجت الاسلام بر ذمهء وی باشد ونزد شخصی ودیعه وامانتی داشته باشد، واین شخص احتمال بدهد که چنان چه آن ودیعه را به ورثه اش بر گرداند حج را بر جا نخواهد آورد، بر او واجب است خود از قِبَل او حج نماید وآن ودیعه را صرف در راه حج نماید وچنان چه چیزی زیاد آمد زیادی را به ورثهء او بدهد. وفرقی نیست بین آن که خود شخص به جای او حج نماید یا دیگری را اجیر کند که به جای صاحب مال حج نماید. وملحق به ودیعه است هر مالی که میت نزد دیگری داشته باشد، از قبیل عاریه یا اجاره یا غصب یا طلب وغیره اینها.
کسی که بمیرد وحجت الاسلام بر
*****مناسک حج (فارسی): 51
ذمهء وی باشد ومقروض هم باشد وخمس وزکات نیز بر ذمه داشته باشد وترکهء او کفاف تمام اینها را ندهد، اگر مالی که خمس یا زکات به او تعلق گرفته موجود باشد، باید خمس وزکات را بپردازد. وچنان چه خمس وزکات به ذمهء وی منتقل شده، حج بر آنها مقدم خواهد بود، همچنان که بر قرض وبدهی نیز مقدم است.
کسی که مرده وحجهء الاسلام بر او بوده، ورثه پیش از استیجار برای حج نمی توانند در ترکه تصرف کنند، خواه هزینهء حج برابر ترکه باشد یا کمتر از آن، بنابر احتیاط، بلی اگر ترکه خیلی زیاد باشد وورثه ملتزم به ادای حج شوند، می توانند تصرف کنند. وهمچنین است حال در قرض وبدهی.
کسی که فوت کرده وحجهء الاسلام بر او هست وترکهء وی به مقدار هزینهء حج نیست، واجب است در صورتی که بدهی یا خمس
*****مناسک حج (فارسی): 52
و زکات دارد در آنها صرف شود،و چنان چه بدهکاری ندارد ترکه برای ورثه است وواجب نیست کمبود هزینهء حج را از مال خود تکمیل نمایند.
چنانچه کسی فوت کند وحجهء الاسلام بر ذمهء وی باشد، واجب نیست از وطن وبلد وی نایب بگیرند، بلکه نایب گرفتن از میقات کافی است. ونزدیک ترین میقات به مکه در صورت امکان یا هرچه نزدیکتر باشد کافی است. واحوط واولی این است که اگر مال گنجایش داشته باشد از وطن نایب گرفته شود، ولی اجرت بیشتر از میقات بر ورثهء صغار واجب نیست.
کسی که بمیرد وحجهء الاسلام بر ذمهء وی باشد، واجب است در همان سال فوتش نایب بگیرند، واگر در همان سال استیجار ونایب گرفتن از میقات ممکن نباشد، لازم است از بلد وی نایب بگیرند
*****مناسک حج (فارسی): 53
و هزینهء این نایب گرفتن از اصل ترکه است. وتأخیر انداختن تا سال بعد جایز نیست، هر چند معلوم باشد که نایب گرفتن از میقات در سال بعد ممکن است.
کسی که مرده وحجهءالاسلام بر ذمهء وی بوده ونایبی پیدا نشود مگر به بیشتر از مقدار معمول، واجب است به بیشتر نایب گرفته شود، وهزینهء آن از اصل خارج می شود، وبه علت صرفه جویی بر ورثه تأخیر تا سال بعد جایز نیست، هر چند در ورثه کودکان نابالغ باشد.
اگر کسی بمیرد وبعضی از ورثه وی اقرار کنند که حجه الاسلام بر متوفی بوده ودیگران یعنی سایر ورثه منکر آن باشند، بر اقرار کننده واجب است اجیر کند کسی را برای حج ولو به دفع تمام حصهء خود باشد. نهایتش می تواند اقامهء دعوی نماید بر منکرین ومطالبه نماید حصهء خود را از
*****مناسک حج (فارسی): 54
بقیهء ترکه. وهمچنین حکم جاری است در قرض که بعض از ورثه اقرار به دین داشته باشند. واگر حصهء او کفایت از مصرف حج ننماید، واجب نیست از مال شخصی خود تکمیل نماید.
کسی که مرد وحجهءالاسلام بر ذمه دارد، چنان چه شخصی تبرعاً به جای او حج نمود، بر ورثه واجب نیست برایش نایب بگیرند بلکه مقدار هزینه حج هم بازگشت به ورثه خواهد نمود. بلی اگر وصیت به حج از ثلث خود نماید ومتبرعی حج را به جا آورد، در این صورت هزینهء حج، بازگشت به ورثه نخواهد نمود، بلکه باید در خیرات صرف یا از قبل او صدقه داده شود.
کسی که حجهء الاسلام بر ذمه داشته باشد ووصیت نموده که از بلدش نایب گرفته شود واجب است از بلد نایب گرفته شود، ولی مازاد بر
*****مناسک حج (فارسی): 55
اجرت میقات از ثلث خارج می شود. وچنان چه فقط وصیت به حج نموده وچیزی تعیین نکند به نایب گرفتن از میقات اکتفا می شود، مگر در صورتی که قرینه ای باشد که مراد وی استیجار ونایب گرفتن از بلد باشد، مثل اینکه مقداری از مال را تعیین کند که مناسب حج بلدی باشد.
هر گاه وصیت به حج بلدی باشد، ولی وصی یا وارث کسی را از میقات اجیر نماید، در صورتی که اجاره از مال میت باشد اجاره باطل است وذمهء میت با عمل اجیر از حج فارغ می شود.
چنان چه وصیت به حج بلدی از غیر بلد خود نماید، مثلاً یک تهرانی وصیت کند که از مشهد مقدس برایش نایب بگیرند، عمل به این وصیت واجب است ومازاد بر اجرت حج میقاتی از ثلثش اخراج می شود.
*****مناسک حج (فارسی): 56
اگر وصیت کند که برای حجهء الاسلام نایب گرفته شود واجرت را نیز تعیین نموده باشد، عمل به این وصیت واجب است وهزینه اش از اصل مال برداشته می شود، در صورتی که بیش از اجرت المثل نباشد، واگر بیش از آن بود تفاوتش از ثلث خواهد بود.
هر گاه وصیت کند که از مال معینی برای او حج داده شود ووصی دانست که در آن مال خمس یا زکات هست واجب است اول خمس یا زکات آن مال را داده وباقیمانده را صرف در راه حج نماید. وچنان چه کفاف مصارف حج را ننمود، لازم است کمبود از اصل ترکه برداشته شود. این در صورتی است که حجی که وصیت نموده حجهءالاسلام باشد. واگر حجهء الاسلام نبوده، باقیمانده در خیرات دیگر صرف شود.
*****مناسک حج (فارسی): 57
در صورتی که نایب گرفتن برای حج از قِبَل مرده، به وصیت یا غیر وصیت واجب شده باشد، کسی که واجب بود نایب بگیرد سهل انگاری واهمال نموده ومالی که برای حج در نظر گرفته شده بود تلف شد، این شخص ضامن خواهد بود وبر او واجب است که از مال خود برایش نایب بگیرد.
در صورتی که ثبوت واستقرار حج بر ذمهء میت معلوم وبه جا آوردنش مشکوک باشد، واجب است از قِبَل او به جا آورده شود، وهزینه اش از اصل مال اخراج می گردد.
به مجرد اجیر گرفتن ذمهء میت بری نمی شود. پس اگر دانسته شود که اجیر بجهت عذر یا بدون آن حج را به جا نیاورده، واجب است دوباره اجیر گرفته ومخارج از اصل مال خارج وبرداشت می شود. ودر صورتی که اجرت اوّلی از مال
*****مناسک حج (فارسی): 58
میت بوده وپس گرفتنش ممکن باشد، لازم است پس گرفته شود.
چنان چه چندین اجیر پیدا شود، أحوط این است که کسی را که کمتر از دیگران اجرت می گیرد اجیر نمایند، در صورتی که اجرت به مال خود میت باشد، هر چند اظهر جواز استیجار اجیری است که از حیث فضیلت وشرف مناسب حال میت باشد پس می توان او را به مبلغ بیشتری اجیر نمود.
اجیر گرفتن از بلد یا میقات تابع تقلید وارث است نه خود میت. پس چنان چه عقیدهء میت وجوب حج بلدی بوده وعقیدهء وارث جواز استیجار از میقات باشد، بر وارث واجب نیست از بلد میت اجیر بگیرد.
هر گاه حجهء الاسلام بر ذمهء میت
*****مناسک حج (فارسی): 59
باشد وترکه ای نداشته باشد، بر وارث واجب نیست که برای او اجیر بگیرد. بلی مستحب است این عمل را انجام دهد.
هر گاه میت وصیت به حج بنماید، اگر دانسته شود که حجی که وصیت کرده حجهء الاسلام بوده، لازم است هزینهء آن از اصل مال برداشت شود، مگر در صورتی که خودش تعیین کرده باشد که از ثلث برداشته شود، که در این صورت باید از ثلث برداشته شود. واما اگر دانسته شود که حجی که وصیت نموده حجهء الاسلام نیست یا شک در آن حاصل شود، در این صورت هزینهء حج از ثلث برداشته می شود.
هر گاه وصیت به حج نموده وشخص بخصوصی را برای به جا آوردن حج تعیین کرده، لازم است عمل به وصیت شود، پس اگر آن
*****مناسک حج (فارسی): 60
شخص قبول نکرد مگر اینکه بیشتر از مقدار متعارف به او بدهند، مقدار زیادی از ثلث برداشت می شود، وچنان چه آن هم ممکن نباشد، دیگری را به همان مقدار متعارف اجیر نمایند.
هر گاه وصیت به حج نموده واجرتی تعیین کند که هیچ کس به آن رغبت نداشته باشد یعنی کمتر از مقدار متعارف باشد، پس اگر حجی که وصیت نموده حجهء الاسلام باشد، لازم است کمبود از اصل ترکه برداشته شود، وچنان چه حجهء الاسلام نباشد وصیت باطل می شود واجرتی که برای حج تعیین شده صرف خیرات ومبرات می گردد.
اگر کسی منزل خود را فروخته به یک مبلغی مثلاً، وبا مشتری شرط کرده که پول منزل را پس از مردنش صرف در حج از قِبَلش بنماید، پول منزل از ترکه خواهد بود. پس اگر آن حج حجهء
*****مناسک حج (فارسی): 61
الاسلام بوده، شرط مزبور لازم شده وواجب است پول منزل صرف اجرت حج شود در صورتی که بیش از مقدار متعارف نباشد وچنان چه بیش از متعارف باشد مقدار از اصل ترکه ومازاد بر آن از ثلث حساب می شود. واگر حج حجهء الاسلام نبوده، باز هم شرط لازم است وتمام پول حج از ثلث خارج می شود، وچنان چه ثلث کمتر از آن پول باشد، شرط مذکور در مازاد بر ثلث لازم نخواهد بود.
هر گاه شخصی مثلاً منزل خود را به دیگری مصالحه کند به شرط آن که پس از مردنش برای او حج به جا آورد، چنین شرطی صحیح ولازم خواهد بود وآن منزل از ملک مصالح وشرط کننده خارج شده واز ترکه محسوب نخواهد بود، هر چند آن حج مستحبی باشد وحکم وصیت شامل آن منزل نخواهد شد، وهمچنین است اگر منزل خود را به
*****مناسک حج (فارسی): 62
دیگری واگذار وتملیک نماید به شرط آن که بعد از مردنش آن را فروخته وقیمتش را صرف حج برای او بنماید، تمام این ها صحیح ولازم خواهد بود، هر چند چیزی که شرط شده عمل مستحبی باشد وورثه حقی در آن منزل نخواهند داشت. واگر طرف مقابل از عمل به شرط تخلف نمود، حق به هم زدن معامله به ورثه منتقل نمی شود ونمی توانند اسقاط کنند این خیار را که حق میت بوده. واین حق به حاکم
شرع منتقل می شود. وبعد از فسخ، آن مال صرف در چیزی که شرط شده می شود، وچنان چه چیزی زیاد آمد در خیرات ومبرات صرف خواهد شد.
هرگاه وصی بمیرد ودانسته نشود که برای حج موصیِ قبل از مردن اجیر گرفته یا نه، در صورتی که حج، حجهءالاسلامبوده واجب است از ترکه اش اجیر گرفته شود. واگر حجهءالاسلام
*****مناسک حج (فارسی): 63
نبوده از ثلثش باید اجیر گرفته شود. وچنان چه وجهی که بابت حج در نظر بوده، وصی آن را قبض کرده وموجود باشد، اخذ می شود. وچنان چه احتمال برود که وصی از مال خود اجیر گرفته وبعداً مال موصی را برای خود به جای او برداشته هرچند موجود نباشد، در این صورت ضمانتی بر وصی نخواهد بود، زیرا که احتمال می رود بدون تفریط نزد او تلف شده باشد.
چنان چه مالی که برای حج در نظر گرفته شده بدون سهل انگاری در نگهداری در دست وصی تلف شود، وصی ضامن نخواهد بود وواجب است از بقیهء ترکه اجیر گرفته شود، در صورتی که حج وصیت شده حَجهءالاسلام باشد وچنان چه حجهءالاسلام نباشد از بقیهء ثلث باید اجیر گرفته شود. وچنان چه بقیه بین ورثه تقسیم شده باشد، از هریک به نسبت پس گرفته می شود. وهمچنین است
*****مناسک حج (فارسی): 64
اگر کسی برای حج اجیر شده وقبل از به جا آوردن حج بمیرد وترکه ای نداشته باشد یا داشته ولی گرفتن از آن ممکن نباشد، که در این صورت مانند فرض قبلی باید از ترکهء خود میت یا ثلثش بردارند.
هرگاه مال قبل از اجیر گرفتن در دست وصی تلف شود ودانسته نشود که تلف در اثر سهل انگاری بوده، جایز نیست تاوان از وصی گرفته شود.
اگر کسی وصیت کند که فلان مقدار مال در غیر حَجت الاسلام صرف شود، واحتمال برود که آن مقدار بیشتر از ثلث است، جایز نیست تمام آن صرف شود.
*****مناسک حج (فارسی): 65
در نایب چند چیز معتبر است:
*****مناسک حج (فارسی): 66
*****مناسک حج (فارسی): 67
متعارف).
وقتی ذمهء منوب عنه فارغ وبری می شود که یقین حاصل شود که نایب عمل را به طور صحیح به جا آورده ونایب حتماً باید اعمال حج واحکامش را به خوبی بداند، هر چند با ارشاد وراهنمایی دیگری در هر عمل باشد. همچنان که بایستی مورد وثوق واطمینان باشد، اگرچه عادل نباشد.
نایب شدن غلام زر خرید از شخص آزاد عیبی ندارد، اگر آن نیابت به اذن آقا واربابش باشد.
نایب شخص بالغ وعاقل از بچهء نابالغ ممّیز ودیوانه عیبی ندارد. بلکه اگر حج بر ذمهء دیوانه در حال افاقه واجب شده ودر حال دیوانگی مرده باشد، لازم وواجب است برایش اجیر بگیرند که
*****مناسک حج (فارسی): 68
حج نماید.
همجنس وهمانند بودن نایب ومنوب عنه لازم نیست ونیابت مرد از زن وبلعکس صحیح است.
نایب گرفتن صَروره (کسی که هنوز حج نرفته) برای صروره وغیر صروره عیبی ندارد، خواه نایب یا منوب عنه مرد باشد یا زن. بلی بنابر آنچه مشهور است نایب گرفتن صروره مکروه است، بخصوص در صورتی که نایب زن ومنوب عنه مرد باشد. ویک مورد مستثنی است وکراهت ندارد وآن موردی است که منوب عنه مرد وزنده باشد ونتواند حجهءالاسلامرا به جا آورد، در این صورت احتیاط لزومی این است که نایب، صروره ومرد باشد.
منوب عنه باید مسلمان باشد، ونیابت کافر صحیح نیست. پس هرگاه کافر
*****مناسک حج (فارسی): 69
مستطیعی بمیرد ووارث مسلمان باشد، واجب نیست برای او نیابت بگیرد. وناصبی (کسی که دشمن اهل بیت وائمه باشد) مانند کافر است. با این فرق که جایز است فرزند مؤمنش در حج بجای او نایب شود. یعنی حج را به نیابت وعوض او انجام دهد.
نیابت از قِبَل شخص زنده در حج مستحبی عیبی ندارد، خواه مفت ومجانی باشد خواه به اجاره، وهمچنین در حج واجب در صورتی که خودش معذور از مباشرت عمل باشد چنان که گذشت. ودر غیر این مورد نیابت از زنده جایز نیست. واما نیابت از مرده در هر حال وبه هر نحو جایز است، خواه نیابت تبرعاً ومجانی باشد خواه به اجاره وخواه حج واجب باشد یا مستحب.
نیابت در صورتی صحیح است که منوب عنه معیّن ومشخّص باشد به هر نحوی که
*****مناسک حج (فارسی): 70
شد. ولازم نیست نامش بر زبان آورده شود، همچنان که قصد نیابت نیز لازم است.
همچنان که نیابت به تبرع واجاره صحیح است به جُعاله وشرطِ ضمن عقد ومانند اینها نیز صحیح است. جُعاله این است که شخصی به دیگری بگوید اگر به جای من یا فلان کس حج به جا آوردی، فلان مبلغ را به تو می دهم. شرط ضمن العقد این است که در ضمن عقد معامله، مثلا فروش منزل یا مغازه، شرط کند که از قِبَل من یا فلان کس حج به جا بیاوری.
کسی را که در ترک بعضی از اعمال حج یا در به جا نیاوردن آن به طور صحیح معذور باشد نمی توان اجیر نمود، بلکه اگر چنین شخصی تبرعاً به نیابت دیگری حج نمود، اکتفا کردن به عملش مشکل است. بلی اگر در به جا آوردن
*****مناسک حج (فارسی): 71
کارهایی که بر محرم حرام است معذور باشد، مثل اینکه مضطر به تظلیل (زیر سایه رفتن) باشد اجیر گرفتن یا نایب گرفتن چنین شخصی عیبی ندارد.
هرگاه نایب پیش از محرم شدن بمیرد، ذمهء منوب عنه فارغ وبری نمی شود ولازم وواجب است دوباره برایش نایب گرفته شود، البته در چیزهایی که نایب گرفتن در آن واجب است. وچنان چه پس از احرام بمیرد کفایت از منوب عنه می کند، هر چند مردنش قبل از دخول حرم باشد بنابر اظهر. ودر این مورد فرقی بین حجهءالاسلامو غیر آن نیست. وهمچنین فرقی نیست بین اینکه نیابت، به مزد واجرت باشد یا به تبرع ومجان.
هرگاه اجیر بعد از مُحرم شدن بمیرد تمام اجرت را مستحق خواهد شد، در صورتی که بر تفریغ ذمهء میت اجیر شده باشد. واما اگر اجیر
*****مناسک حج (فارسی): 72
بر به جا آوردن اعمال شده باشد، اجرت مقداری را که به جا آورده مستحق می شود. وچنان چه قبل از احرام بمیرد، چیزی مستحق نخواهد بود. بلی اگر مقدمات عمل داخل اجاره باشد، هر مقدار از مقدمات را که انجام داده باشد اجرت همان همان مقدار را مستحق می شود.
هرگاه برای حج بلدی اجیر شده وراهی تعیین نشده باشد، اجیر مخیّر است از هر راهی که دلش خواست برود. وچنان چه راهی تعیین شده باشد، عدول از آن راه به راه دیگری جایز نیست. پس اگر از راه دیگری رفته واعمال را به جا آورد، چنان چه راه تعیین شده، به طور شرطّیت بوده اجیر تمام اجرت را مستحق شده ومستأجر خیار فسخ دارد (یعنی می تواند معامله را به هم بزند) ودر صورت به هم زدن، اجرهء المثل (مرد مانند عمل) را به اجیر
*****مناسک حج (فارسی): 73
می دهد. وچنان چه در نظر گرفتن آن راه به نحو جزئیّت بوده (یعنی رفتن از آن راه به نحو جزئیّت بوده، یعنی رفتن از آن راه راه جزء عمل دانسته)، در این صورت نیز مستأجر حق فسخ (به هم زدن معامله) دارد. واگر فسخ نکرد اجیر اجرت مقرر را به مقداری که عمل نموده می برد ومقدار مخالفت ساقط می شود.
هرگاه شخصی خود را اجیر از قِبَل دیگری نماید که شخصاً عمل را در سال معینی به جا آورد، چنان چه خواسته باشد از قِبَل دیگری در همان سال اجیر شود، اجارهء وی صحیح نخواهد بود. ولی چنان چه از قِبَل دو نفر در دو سال مختلف یا از قِبَل یکی به قید مباشرت واز قِبَل دیگری بدون قید مباشرت در یک سال اجیر شود، مانعی ندارد واجاره صحیح خواهد بود.
هرگاه خود را برای حج در
*****مناسک حج (فارسی): 74
سال معینی اجیر نمود، نمی تواند تقدیم یا تأخیر نماید، ولی چنان چه تقدیم یا تأخیر نمود (یعنی در سال قبل از سال تعیین شده یا سال بعدش حج به جا آورد) ذمهء منوب عنه بری می شود واجرتی مستحق نخواهد بود، در صورتی که تقدیم یا تأخیر به رضایت مستأجر نباشد.
هرگاه اجیر به علت جلوگیری دشمن یا از جهت بیماری نتواند به حج برود واعمال را به جا آورد، حکمش حکم کسی است که از قِبَل خود حج بنماید. وبیان حکم آن خواهد آمد. ودر صورتی که اجاره مقیّد به همان سال بوده به هم می خورد. وچنان چه مقید نبوده حج بر ذمه اش باقی می ماند.
هرگاه نایب، کاری که موجب کفاره می شود انجام دهد، مثلاً در حال احرام زیر سایه
*****مناسک حج (فارسی): 75
برود یا در آیینه نگاه کند، کفاره را باید از مال خود بدهد، خواه نیابت به اجاره ومزد باشد یا به تبرع ومجانی باشد.
هرگاه شخصی، دیگری را به مبلغ معینی برای حج اجیر گرفت وآن مبلغ کفاف مخارج حج را ندارد، بر مستأجر واجب نیست کمبود را تدارک کند، همچنان که در صورت زیاد آمدن نمی توان زیادی را پس بگیرد.
هرگاه شخصی را برای حج واجب یا مستحب اجیر کنند، واجیر حج خود را به جماع قبل از مشعر فاسد نماید (یعنی پس از آن که احرام عمره تمتع بیرون آمد وبرای حج محرم شد ودر مکه یا در عرفات با همسر خود جماع نمود) واجب است حج را به آخر برساند. واین حج برای منوب عنه کافی است وبر نائب واجب است در سال بعد حج نموده
*****مناسک حج (فارسی): 76
و یک شتر نیز کفاره بدهد. وظاهر این است که استحقاق اجرت دارد، هر چند در سال بعد با عذر یا بدون عذر حج ننماید. واحکام ذکر شده نسبت به متبرع نیز جاری است، مگر اینکه استحقاق اجرت ندارد.
اجیر هرچند اجرت را به عقد مالک می شود، ولی واجب نیست اجرت به او پرداخته شود مگر بعد از انجام عمل، البته در صورتی که شرطِ تعجیل ننموده باشد، به این معنی که به شرط پیش گرفتن اجرت اجیر نشده باشد، وچنان چه به این شرط اجیر شده باشد باید اجرت را پیش از عمل به او داد. ولی ظاهر این است کسی که برای حج اجیر می شود، می تواند پیش از انجام عمل مطالبهء اجرت نماید. واین به جهت این است که قرینه بر چنین شرطی وجود دارد. زیرا که غالباً اجیر برای حج تا
*****مناسک حج (فارسی): 77
اجرت را نگیرد نمی تواند به حج رفته ویا اعمال را انجام دهد.
چنان چه کسی شخصاً اجیر شد که حج به جا آورد، نمی تواند دیگری را برای این حج اجیر نماید، مگر به اذن واجازهء مستأجر.
هرگاه شخصی را برای حج تمتع اجیر نماید ووقت هم زیاد باشد واتفاقاً وقت برای حج تمتع تنگ شد واجیر از عمرهء تمتع به حج اِفراد عدول نماید وحج اِفراد به جا آورد وسپس عمرهء مفرده ای به جا آورده، ذمهء منوب عنه بری می شود. ولی در صورتی که اجاره بر اعمال عمره وحج تمتع بوده اجیر استحقاق اجرت را نخواهد داشت، بلی اگر بر تفریغ ذمهء منوب عنه بوده، مستحق اجرت خواهد بود. مثال: مرده یا زنده ای که شخصاً عاجز از حج است وحج به گردن دارد، شخصی اجیر می شود
*****مناسک حج (فارسی): 78
که این را از گردن او بردارد، اجیر هر طور حج به جا آورد، حج از گردن او برداشته می شود، واجیر مستحق اجرت خواهد بود، ولی اگر اجیر شود که حج را به طور مخصوصی انجام دهد وتخلف نموده وطور دیگر انجام داد، حج از گردن طرف برداشته شده واجیر مستحق اجرت نمی شود.
در حج مستحبی یک نفر می تواند به جای چند نفر حج نماید. واما در حج واجب جایز نیست یک نفر به جای دو نفر یا بیشتر حج نماید وباید نیابت از قِبَل یک نفر باشد، مگر در صورتی که حج بر دو نفر یا بیشتر به نحو شرکت واجب شده باشد، مثل اینکه دو نفر یا بیشتر نذر کنند که با شرکت یکدیگر کسی را برای حج اجیر نمایند، که در این صورت می توانند یک نفر را برای حج اجیر نمایند که به جای آنها حج نماید.
*****مناسک حج (فارسی): 79
بیشتر از یک نفر می توانند در یک سال به جای یک نفر، خواه مرده خواه زنده، خواه به طور تبرع ومجان خواه به اجاره، حج به جا آورند، در صورتی که حج مستحبی باشد. وهمچنین است در حج واجب اگر متعدد باشد، مثل اینکه بر شخصی به واسطهء نذر دو حج واجب شده باشد که دو مرتبه نذر حج نموده یا یکی حَجهءالاسلام ودیگری حج نذری باشد که در این صورت می توان دو نفر را اجیر نمود، یکی را برای یکی از این دو واجب ودیگری را برای واجب دوم. وهمچنین جایز است دو نفر را برای یک نفر اجیر نمود، که یکی حج واجب به جا آورد ودیگری حج مستحبی. بلکه بعید نیست اجیر نمودن دو نفر برای یک حج واجب جایز باشد، مثل حجهءالاسلامکه دو نفر را از باب احتیاط اجیر می نمایند به جهت احتمال ناقص بودن یکی از آن دو.
*****مناسک حج (فارسی): 80
طواف فی نفسه عمل مستحبی است پس نیابت در طواف از قِبَل مرده یا زنده ای که در مکه نباشد یا در مکه باشد وشخصاً نتواند طواف نماید جایز است.
نایب پس از فراغت از اعمال حج نیابتی، می تواند برای خود یا دیگری عمرهء مفرده به جا آورد، همچنان که می تواند برای خود یا دیگری طواف نماید.
مستحب است کسی که می تواند حج نماید به حج برود، هر چند مستطیع نباشد، یا آن که مستطیع شده وحجهءالاسلام را به جا آورده. ومستحب است متمکن، هر ساله حج را تکرار نماید.
هنگام خروج از مکه، مستحب است نیت بازگشت
*****مناسک حج (فارسی): 81
نماید.
مستحب است انسان کسی را که استطاعت حج رفتن ندارد به حج بفرستد، همچنان که در صورتی که بداند اگر برای رفتن به حج قرض نماید می تواند بعداً قرض خود را بدهد، مستحب است قرض نماید. وخرج زیاد نمودن در حج مستحب است.
مستحب است به کسی که استطاعت حج ندارد، زکات داده شود که با آن حج نماید.
هرگاه زن شوهردار خواسته باشد حج مستحبی به جا آورد، باید به اذن شوهر باشد. وهمچنین زنی که در عدهء رجعی باشد. ولی زنی
*****مناسک حج (فارسی): 82
که از شوهر خود طلاق بائن گرفته ودر عدّه است یا در عدّه وفات است، اذن شوهر در حج وی معتبر نیست.
عمره مانند حج است: گاهی واجب وگاهی مستحب، وگاهی مفرده است وگاهی عمرهء تمتع است.
عمره مانند حج، بر هر مستطیعی که دارای شرایط است واجب است. ووجوبش مانند وجوب حج، فوری است. پس کسی که مستطیع برای عمره شد، هر چند برای حج مستطیع نباشد، واجب است عمره را به جا آورد. بلی ظاهر این است که بر کسی که وظیفه اش حج تمتع
*****مناسک حج (فارسی): 83
باشد، عمره با تنهایی واجب نیست. پس کسی که استطاعت حج ندارد واستطاعت عمره را دارد ووظیفه اش حج تمتع است، واجب نیست عمره را به جا آورد. وبنابراین کسی که برای حج اجیر شده، پس از فراغت از اعمال حج نیابی واجب نیست عمره به جا آورد، هر چند در این هنگام استطاعت عمره را دارد لکن به جا آوردنش احوط است. واما کسی که حج تمتع را به جا آورده، پس عمرهء مفرده بر او واجب نیست جزماً.
مستحب است عمرهء مفرده را مکرراً به جا آورد واولی این است که هر ماه به جا آورده شود. واظهر این است که اگر عمره در ماهی به جا آورد اگر چه در آخر آن باشد وعمرهء دیگر در ماه بعدی اگر چه در اول آن باشد، مانعی ندارد، ودو عمره در یک ماه نمی تواند به جا آورد، در صورتی که
*****مناسک حج (فارسی): 84
دو عمره برای به جا آورنده باشد. بلی عمرهء دوم را رجاءاً به جا آورد، عیبی ندارد. وچنان چه خواسته باشد یک عمره برای دیگری به جا آورد در یک ماه جایز است. وهمچنین است اگر هر دو عمره برای دیگری باشد. همچنان که عمرهء تمتع وعمرهء مفرده وبالعکس در یک ماه جایز است یعنی کسی که عمرهء مفرده را به جا آورد،
در همان ماه خواسته باشد عمرهء تمتع به جا آورد یا عمرهء تمتع را به جا آورده وبه حج رفته، در همان ماه عمرهء مفرده به جا آورده مانعی ندارد، ولی به جا آوردن عمرهء مفرده بین عمرهء تمتع وحج جایز نیست.
همچنان که عمرهء مفرده به استطاعت واجب می شود، به نذر وعهد وقسم وغیر اینها نیز واجب می شود.
*****مناسک حج (فارسی): 85
عمرهء مفرده با عمرهء تمتع در اعمال شریکند واعمال عمرهء تمتع خواهد آمد. وعمرهء مفرده با عمرهء تمتع چند فرق دارد:
1 - آن که در عمرهء مفرده طواف نساء واجب می شود، ولی در عمرهء تمتع طواف نساء واجب نیست.
2 - آن که عمرهء تمتع به جز در ماه های حج (شوال وذی القعده وذی الحجه) واقع نمی شود وصحیح نخواهد بود، ولی عمرهء مفرده در تمام ماه ها صحیح است وافضل وبرتر از همه ماه رجب است وبعد از آن ماه مبارک رمضان.
3 - آن که بیرون آمدن از احرام در عمرهء تمتع منحصر به تقصیر است، ولی خروج وبیرون آمدن از احرام در عمرهء مفرده گاهی به تقصیر وگاهی به سر تراشیدن است.
4 - آن که عمرهء تمتع وحج باید در یک سال
*****مناسک حج (فارسی): 86
واقع شوند چنان که خواهد آمد، ولی عمرهء مفرده چنین نیست. وکسی که حج افراد وعمرهء مفرده بر او واجب باشد، می تواند حج را در یک سال وعمره را در سال بعد به جا آورد.
5 - آن که عمرهء مفرده به جماع فاسد وباطل می شود وعمرهء تمتع چنین نیست وکسی که در عمرهء مفرده قبل از خارج شدن از سعی از روی علم وعمد جماع کند، عمرهء وی حتماً باطل شد وواجب است آن را در ماه بعد دوباره به جا آورد، به اینکه تا ماه بعد در مکه بماند، واما کسی که در اثنای عمرهء تمتع جماع نماید، باطل شده عمرهء وی مورد اشکال است وأظهر این است که
باطل نخواهد شد همچنان که خواهد آمد.
احرام بستن بر عمرهء مفرده از مواقیتی که برای عمرهء تمتع احرام بسته می شود،
*****مناسک حج (فارسی): 87
جایز است. وبیان مواقیت خواهد آمد. واگر مکلف در مکه باشد وبخواهد عمرهء مفرده به جا آورد، جایز است از حرم خارج شده واحرام ببندد وواجب نیست به یکی از مواقیت برود واز آن جا مُحرم شود. وبهتر این است که احرامش از یکی از این سه جا باشد: حدیبیه، جعرانه، تنعیم. وبیان هر یک بعداً خواهد آمد. واین سه کلمه، نام سه جای معین در اطراف مکه است.
عمرهء مفرده بر کسی که بخواهد وارد مکه شود، واجب است وجایز نیست بدون احرام وارد مکه شود. واز حکم وجوب احرام کسی که مکرراً باید رفت وآمد کند مستثنی است، مانند هیزم کش وعلّاف وامثال اینها. وهمچنین کسی که بعد از تمام نمودن اعمال حج یا بعد از عمرهء مفرده از مکه خارج شده وبیرون رفته باشد، چنین شخصی
*****مناسک حج (فارسی): 88
می تواند پیش از گذشتن یک ماه بدون احرام وارد مکه شود. وحکم کسی که بعد از عمرهء تمتع وقبل از حج از مکه خارج شود خواهد آمد.
کسی که عمرهء مفرده را در ماه های حج به جا آورده واتفاقاً تا وقت حج در مکه باقی مانده، می تواند عمرهء مفردهء خود را عمرهء تمتع قرار داده وحج را به جا آورد، وفرقی در این حکم بین حج واجب وحج مستحبی نیست.
حج بر سه قسم است:
1 - حج تمتع، 2 - حج اِفراد، 3 - حج قِران
*****مناسک حج (فارسی): 89
باشد.
و این رساله در بیان احکام قسم اول، یعنی حج تمتع است که محل ابتلای غالب برادران دینی است. ونظر به اینکه گاهی به جهت ضرورت وبعضی از پیش آمدها حج تمتع تبدیل به حج افراد می شود، ناچاریم کیفیت حج افراد را نیز به طور مختصر بیان نمائیم وکیفیت حج قران نیز بیان خواهد شد.
کسی که وظیفه اش حج تمتع است، می تواند حج افراد یا قران را استحباباً به جا آورد، همچنان که کسی که وظیفه اش حج افراد یا قران است، می تواند حج تمتع را استحباباً به جا آورد. واین
*****مناسک حج (فارسی): 90
معنی در حج واجب جایز نیست، یعنی کسی که حج افراد یا حج قران بر او واجب شده، نمی تواند به جای آن حج تمتع به جا آورد وبالعکس، یعنی کسی که حج تمتع بر او واجب شده، نمی تواند به جای آن حج افراد یا قران به جا آورد، وچنان چه این افراد به جای حج واجب خود حج دیگری به جا آورند کفایت نمی کند. بلی گاهی وظیفهء کسی که باید حج تمتع به جا آورد، عوض شده وبه حج افراد بر می گردد، چنان که بیانش خواهد آمد.
کسی که وطنش بیش از شانزده فرسخ از مسجد الحرام دور بوده وفعلاً در مکه اقامت نموده، چنان چه اقامتش بعد از استطاعت وواجب شدن حج بر او بوده، وظیفه اش حج تمتع است. واما اگر استطاعت او پس از اقامت در مکه وبعد از داخل شدن در سال سوّم باشد، وظیفه اش حج قران یا افراد
*****مناسک حج (فارسی): 91
است. واگر استطاعتش قبل از سال سوّم باشد، حج تمتع بر او واجب می شود. اینها در صورتی است که اقامتش به قصد مجاورت باشد، یعنی مدتی در جوار خانهء خدا بودن. وامّا اگر به قصد توطّن باشد، این هم دو صورت دارد:
1 - از اوّل قصد توطن داشته، در این صورت وظیفه اش حج افراد یا قران است، چه آن که وارد سال سوم شده باشد یا خیر.
2 - بعد از مدتی قصد توطن نموده،
که در این صورت اگر استطاعتش قبل از توطن وپیش از وارد شدن سال سوم باشد، وظیفه اش حج تمتع است. واگر بعد از قصد توطن باشد، وظیفه اش افراد یا قران می باشد، چه آن که وارد سال سوم شده باشد یا نشده باشد. همچنین است حکم کسی که قصد توطن در غیر مکه داشته باشد از اماکنی که فاصلهء آنها تا
*****مناسک حج (فارسی): 92
مسجد الحرام کمتر از شانزده فرسخ باشد.
هرگاه در بلد خود مستطیع بوده وپس از استطاعت در مکه اقامت نمود یا پس از اقامت در مکه وقبل از انقلاب وبرگشتن وظیفه اش به حج افراد یا حج قران مستطیع شود، جایز است برای او که از ادنی الحل محرم شود، اگر چه احوط آن است که به یکی از مواقیت رفته واز آن جا برای عمرهء تمتع محرم شود. واحوط این است که به میقات اهل بلد خود برود. واهل هر بلدی میقاتی دارند که بیانش خواهد آمد.
t t t t t
حج تمتع، عبارت از دو عبادت است که نام عبادت اول، عمره ونام عبادت دوم حج
*****مناسک حج (فارسی): 93
است. وگاهی عبادت دوم را حج تمتع می گویند. وواجب است عمره را در حج تمتع پیش از حج به جا آورند.
در عمرهء تمتع پنج چیز واجب است:
*****مناسک حج (فارسی): 94
جا آورد، از احرام بیرون رفته وچیزهایی که به جهت احرام بر او حرام شده بود، حلال می شود.
بر مکلف واجب است با نزدیک شدن روز نهم ذی الحجه خود را برای اعمال حج آماده ومهیا نماید.
در حج تمتع سیزده چیز واجب است:
*****مناسک حج (فارسی): 95
*****مناسک حج (فارسی): 96
عمل بوی خوش نیز حلال می شود.
در حج تمتع چند چیز شرط است:
*****مناسک حج (فارسی): 97
*****مناسک حج (فارسی): 98
در احرام خود باقی بماند.
همین که شخص اعمال عمرهء تمتع را به جا آورد، واجب است اعمال حج تمتع را به جا آورد، وجایز نیست برای کاری غیر از اعمال حج
*****مناسک حج (فارسی): 99
از مکه بیرون برود، مگر آن که خروج وی برای حاجتی باشد، وبیم آن نرود که اعمال حجش فوت گردد، که در این صورت واجب است برای حج خود، از مکه احرام حج را بسته وبرای کاری که دارد از مکه بیرون رفته وسپس با همان احرام به مکه برگشته واز مکه رهسپار عرفات گردد. وچنان چه نتواند به مکه برگردد از جای خود به عرفات رود.
همچنان که بیرون رفتن از مکه برای کسی که عمرهء تمتع به جا می آورد پس از فراغ از اعمال عمرهء تمتع جایز نیست، در اثنای عمره نیز نباید از مکه بیرون برود. پس هر گاه پیش از وارد شدن به مکه بداند که محتاج به بیرون رفتن از مکه خواهد شد، مانند حمله دارها که نوعاً این طورند، می تواند اولاً به عنوان عمره مفرده محرم شده وبه مکه رفته واعمال مفرده را به جا آورده واز مکه
*****مناسک حج (فارسی): 100
برای کاری که دارد بیرون رفته وپس از انجام کار خود ثانیاً برای عمرهء تمتع احرام بسته وبه مکه بیاید. وگذشتن یک ماه از عمرهء مفرده که اول به جا آورده، معتبر نیست در صحت آن.
بیرون رفتن از مکه بعد از عمره یا در اثنای آن که حرام شده، بیرون رفتن به جای دیگر است، واما رفتن به اطراف ونواحی تابع مکه عیبی ندارد. پس کسی که منزلش بیرون مکه است، می تواند در اثنا یا بعد از فراغت از اعمال عمره به منزل خود برگردد.
هر گاه پس از انجام عمره بدون احرام از مکه بیرون رفت واز میقاتها گذشت، دو صورت دارد:
*****مناسک حج (فارسی): 101
صورت لازم است بدون احرام به مکه برگشته، واز مکه احرام بسته وبه سوی عرفات برود.
کسی که وظیفه اش حج تمتع است، نمی تواند به حج افراد یا حج قران عدول نماید، مگر در صورتی که پس از شروع به عمرهء تمتع وقتش به اندازه ای تنگ شود که نتواند عمره را تمام نموده وخود را به حج برساند، یعنی اگر خواسته باشد اعمال عمره را انجام دهد بیم آن برود که به حج نرسد، نیت خود را به نیت حج افراد تبدیل نموده وعمره را ترک وبه حج رفته وبعد از حج عمر مفرده به جا آورد. ومیزان در تنگی وقت که این امر را جایز می کند، بیم از دست رفتن مقداری رکن از وقوف
*****مناسک حج (فارسی): 102
اختیاری عرفات است.
مثال: شخصی صبح روز نهم ذی الحجه وارد مکه می شود ومی خواهد عمرهء تمتع به جا آورد وشروع می نماید در آن.
پس می بیند اگر عمره را به جا آورد، تا ظهر یا یک بعد از ظهر که ابتدای وقت وقوف اختیاری عرفات است نمی تواند خود را به عرفات برسانند. این شخص به نیت حج افراد به عرفات رفته واعمال حج را به جا آورده وپس از اعمال حج به مکه برگشته وعمرهء مفرده به جا آورد.
کسی که وظیفه وی حج تمتع است، چنان چه پیش از شروع به عمره بداند که وقتش گنجایش اعمال عمره ودرک حج را ندارد، نمی تواند از اول به حج افراد یا قران عدول نماید، بلکه واجب است حج را تا سال آینده تأخیر نماید.
هر گاه در سع وقت برای عمرهء
*****مناسک حج (فارسی): 103
تمتع احرام بست وطواف وسعی خود را عمداً تا زمانی که نتواند آنها را به جا آورده وحج را درک نماید به تأخیر انداخت، عمر وی باطل است ونمی تواند بنابر اظهر به حج افراد عدول نماید. لکن احوط این است که عدول به افراد نموده وعمره را به قصد اعم از حج افراد یا عمرهء مفرده به جا آورد.
حج افراد عملی است وجداگانه وهمچنان که گذشت بر کسی واجب می شود که فاصلهء بین وطنش تا مسجد الحرام کمتر از شانزده فرسخ باشد.
و در صورتی که بتواند علاوه بر حج افراد عمرهء مفرده را به جا آورد، عمرهء مفرده نیز به طور جداگانه بر او واجب خوهد بود. بنابر این کسی که می تواند فقط
*****مناسک حج (فارسی): 104
ی کی از این دو را به جا آورد، همانی را که می تواند به جا آورد بر او واجب می شود. وچنان چه بتواند یکی از این دو را در زمانی ودیگری را در زمان دیگری به جا آورد، واجب است آنچه وظیفهء وی در هر زمان اقتضا می نماید همان را به جا آورد. وچنان چه در یک وقت بتواند هردو را انجام دهد، واجب است هر دو را انجام دهد. ومشهور بین فقها در این صورت این است که باید حج پیش از عمره به جا آورده شود. واحوط نیز همین است.
حج افراد با حج تمتع در تمام اعمال مشترک هستند وحج افراد با حج تمتع چند فرق دارد:
*****مناسک حج (فارسی): 105
انجام شود.
*****مناسک حج (فارسی): 106
بنابر احتیاط وجوبی، جایز نیست طواف مستحبی به جا آورده شود.
هر گاه برای حج افراد مستحبی احرام بسته شود، می توان به عمر تمتع عدول نمود، مگر در صورتی که بعد از سعی تلبیه بگوید، که نمی تواند به عمر تمتع عدول نمود.
هرگاه برای حج افراد احرام بست ووارد مکه شد، جایز است دور خانهء خدا استحباباً طواف نماید، ولی واجب است در این صورت پس از برگزاری نماز طواف، تلبیه بگوید بنابر احتیاط.
حج قران با حج افراد در تمام
*****مناسک حج (فارسی): 107
جهات با هم متحد ویکسانند، مگر آن که در حج قران هنگام احرام باید مکلف قربانی را همراه داشته باشد، وبدین جهت قربانی بر او واجب می شود. واحرام در این قسم از حج همانطور که با تلبیه محقق می شود، با اِشعار (علامت گذاشتن) یا تقلید (چیزی به گردن حیوان آویختن)نیز محقق می شود. وهرگاه برای حج قران احرام ببندد جایز نیست به حج تمتع عدول نماید.
*****مناسک حج (فارسی): 108
کار جای تلبیه را می گیرد.
در شریعت مقدسهء اسلام جاهایی برای بستن احرام تعیین شده که به آنها میقات گفته می شود وواجب است احرام از یکی از آن جاها بسته شود. وآنها ده مکان می باشد:
مسجد شجره در نزدیکی مدینهء منوره است. وآن میقات اهل مدینه وهر کسی است که خواسته باشد از راه مدینه به حج برود. وجایز است در بیرون مسجد به طوری که محاذی وبرابر آن از طرف راست
*****مناسک حج (فارسی): 109
ی ا چپ باشد، احرام بسته شود. واحوط این است که در صورت امکان از درون مسجد احرام بسته شود.
کسی که از راه مدینه به حج می رود وبه مسجد شجره می رسد ومیقات دیگری به نام «جحفه» در میان راه دارد، نمی تواند از مسجد شجره بدون احرام گذشته واز جحفه احرام ببندد، مگر شخص بیمار یا ضعیف ومانند این ها که نمی توانند از مسجد شجره احرام ببندند.
وادی عتیق میقات اهل عراق ونجد وهر کسی است که از آن جا عبور کند، هر چند اهل عراق ونجد نباشد، واین میقات دارای سه جزء می باشد: 1 - مسلخ، که نام جزء می باشد: 2 - عمره، که نام وسط
*****مناسک حج (فارسی): 110
آن است. 3 - ذات عرق، که نام آخر آن است. واحوط واولی آن است که مکلف در صورتی که مانعی مانند بیماری یا تقیه نداشته باشد، پیش از رسیدن به ذات عرق احرام ببندد.
در حال تقیّه جایز است مخفیانه پیش از رسیدن به ذات عرق بدون اینکه عرق لباس های خود را بکند محرم شده وپس از رسیدن به ذات عرق لباس های خود را کنده ودو جامه جامه احرام را بپوشد.
جحفه میقات اهل شام ومصر ومغرب وهر کسی است که از آن جا عبور نماید، هر چند اهل آن جا نباشد. واین در صورتی است که این شخص از میقات سابق از آن احرام نبسته باشد.
*****مناسک حج (فارسی): 111
یلملم نام کوهی است. ومیقات أهل یمن وهر کسی است که از آن راه بگذرد.
قرن المنازل میقات أهل طائف وهر کسی است که از آن راه برود.
مکهء مکرمه قدیم که در زمان پیغمبر اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم) بوده که حدود آن از عقبهء
*****مناسک حج (فارسی): 112
مدنیین است تا ذی طوی.
منزل خود شخص، میقات کسی است که منزلش به مکه نزدیکتر از میقات باشد، که چنین شخصی می تواند از منزل خود احرام ببندد ولازم نیست جهت احرام بستن به یکی از میقات های دیگر برود.
جعرانه میقات اهل مکه است برای حج قران وافراد. ودر حکم اهل مکه است کسی که دو سال تمام در مکه مجاور بوده که پس از گذشتن آن به منزلهء اهل
*****مناسک حج (فارسی): 113
مکه خواهد بود. واما پیش از دو سال حکمش در مسألهء«146» گذشت.
کسی که تقریباً یک ماه یا بیشتر در مدینهء منوره اقامت نموده وعازم حج باشد وبخواهد از غیر راه متعارف مدینه تا مکه برود، همین که شش میل از مدینه دور شود محاذی وبرابر مسجد شجره خواهد بود وهمان جا میقاتش خواهد بود واز همان جا احرام می بندد. ودر تجاوز نمودن از محاذات مسجد شجره واحرام بستن از محاذات یکی از مواقیت دیگر، بلکه از خصوص مورد مذکور نیز مشکل است، بلکه ظاهر این است که اگر فاصله زیاد باشد تعدی ننماید.
*****مناسک حج (فارسی): 114
10 - اَدنی الحل
اَدنی الحل میقات عمرهء مفرده است بعد از حج قران یا افراد. بلکه برای هر عمرهء مفرده است برای کسی که در مکه است وبخواهد عمرهء مفرده به جا آورد. وافضل وبهتر آن است از حدیبیه یا جعرانه وتنعیم احرام ببندد. وحدیبیه وجعرانه وتنعیم، نام سه مکان می باشد که نزد اهل مکه مشهور ومعروف است.
احرام بستن پیش از میقات جایز نیست، همچنان که عبور از میقات با احرام کفایت نمی کند. بلکه بایستی از خود میقات احرام
*****مناسک حج (فارسی): 115
بسته شود. واز این حکم، دو مورد استثناء شده است.
1 - آن که نذر نماید که پیش از رسیدن به میقات احرام ببندد، که در این صورت احرام بستن قبل از میقات صحیح واحتیاجی به تجدید آن در میقات یا گذشتن از میقات نیست. بلکه می تواند از راهی به مکه برود که به هیچ یک از میقات ها برخورد نکند، ودر این حکم فرقی بین حج واجب ومستحب وعمرهء مفرده نیست. بلی فرقی که هست این است که اگر احرام برای حج باشد، لازم است در
ماه های حج باشد(شوال، ذی القعده، ذی الحجه) چنان که گذشت.
2 - کسی که قصد عمرهء مفرده در ماه رجب دارد وبیم آن داشته باشد که اگر احرام را از میقات ببندد موفق به درک عمره نشود، برای چنین شخصی جایز است قبل از میقات احرام ببندد وبرای او عمرهء
*****مناسک حج (فارسی): 116
رجب شمرده می شود، هر چند اعمال عمره را در ماه شعبان به جا آورد. ودر این حکم فرقی بین عمرهء واجب ومستحب نیست.
بر مکلف واجب است یقین به رسیدن به میقات پیدا نموده واحرام ببندد، یا اطمینان به آن حاصل نماید، یا حجت شرعی داشته باشد وچنان چه شک در رسیدن به میقات داشته باشد، احرام بستن برای او جایز نخواهد بود.
کسی که نذر نموده قبل از میقات احرام ببندد وبرخلاف نذر خود از میقات احرام بست، احرام وی باطل نیست، ولی کفارهء مخالفت نذر بر او واجب می شود، اگر از روی عمد این کار را کرده باشد.
همچنان که تقدیم احرام بر میقات جایز نیست، تأخیر آن از میقات نیز جایز
*****مناسک حج (فارسی): 117
نیست. پس کسی که قصد حج یا عمره یا دخول مکه را دارد، نمی تواند در حال اختیار بدون احرام از میقات عبور نماید مگر آن که از میقات احرام ببندد، هر چند میقات دیگری در جلو داشته باشد. وهر گاه بدون احرام از میقات گذشته وپیشروی کرد، در صورت امکان باید به میقات برگردد.
هر گاه مکلف از روی علم وعمد از میقات احرام نبسته واز آن گذشت، این مسأله چند صورت دارد:
*****مناسک حج (فارسی): 118
میقات برگردد ولی بتواند از حرم بیرون برود، که در این صورت واجب است از حرم بیرون رفته واز بیرون حرم احرام ببندد.
و جمعی از فقها(رحمه الله علیهم) در سه صورت اخیر حکم به بطلان عمره نموده اند، ولی صحت آن خالی از وجه نیست، هر چند مکلف به جهت ترک احرام از میقات مرتکب حرام شده است. لکن احوط مع ذلک در صورت امکان اعادهء حج است. وچنان چه مکلف در سه صورت اخیر به وظیفه ای که
*****مناسک حج (فارسی): 119
گفته شد عمل ننمود وعمره را به جا آورد، بی شک حج وی فاسد خواهد بود.
هرگاه انسان بجهت فراموشی یا بی هوشی ومانند این ها یا ندانستن حکم یا ندانستن میقات، احرام را ترک نماید، یعنی بدون احرام از میقات بگذرد، این مسأله نیز دارای چهار صورت می باشد:
*****مناسک حج (فارسی): 120
هر گاه زن حائض از روی جهل به حکم وندانستن مسأله از میقات احرام نبسته وداخل حرم شد، بر او لازم است مانند دیگران در صورتی که نتواند به میقات برگردد، به خارج حرم رفته واز آن جا احرام ببندد. بلکه احتیاط این است که تا آن جا که ممکن است از حرم دور شود واحرام ببندد،
*****مناسک حج (فارسی): 121
به شرطی که این عمل مستلزم فوت حج نباشد. ودر صورتی که انجام این عمل برایش ممکن نباشد، با دیگران یکسان خواهد بود یعنی مانند دیگران از حرم محرم شود.
هرگاه عمره فاسد شد، واجب است در صورت امکان از سر گرفته شود. وچنان چه اعادهء آن هر چند به جهت کمی وقت ممکن نباشد،حج وی فاسد خواهد بود ولازم است در سال بعد اعاده شود.
جمعی از فقها فرموده اند که اگر مکلف از روی نادانی یا فراموشی عمره را بدون احرام به جا آورد، عمرهء وی صحیح است. واین فرمایش خالی از اشکال نیست، واحتیاط در این صورت این است که به طوری که گفته شد در این صورت امکان اعاده نماید واین احتیاط البته نباید
*****مناسک حج (فارسی): 122
ترک شود.
در سابق گذشت کسی که وطنش از مکه دور باشد، واجب است از یکی از میقات های پنجگانه که ذکر شد برای عمره احرام ببندد. پس اگر راهش از آن میقات ها باشد که اشکالی ندارد، وچنان چه راهش از آن جا نباشد، مانند وضع حجاج در این زمان که همگی ابتداءاً وارد جده می شوند وجده از مواقیت نیست پس احرام از جده مجزی نیست حتی اگر محاذی وبرابر یکی از آن ها باشد چنان که دانسته شد، علاوه بر اینکه محاذاتش ثابت نشده بلکه اطمینان به عدم محاذات وی می باشد پس با این حال بر حاجی لازم است که در صورت امکان به یکی از مواقیت برود یا از وطن وبلد خود یا در راه قبل از رسیدن به جده به مقداری که قابل ملاحظه باشد، هر چند در هواپیما باشد، نذر احرام
*****مناسک حج (فارسی): 123
نموده واز محل نذر، احرام ببندد. وممکن است برای کسی که وارد جده شده بدون احرام، برود به «رابغ» که در راه مدینه است واز آن جا به نذر احرام ببندد، به اعتبار اینکه قبل از جحفه که یکی از مواقیت است می باشد. ودر صورتی که رفتن به یکی از مواقیت ممکن نباشد وقبل از میقات هم به نذر محرم نشده، لازم است که از
جده با نذر احرام بسته وبعداً در خارج حرم قبل از دخول آن تجدید احرام کند.
در سابق گفته شد که شخصی که می خواهد حج تمتع به جا آورد، واجب است که برای حج خود از مکه محرم شود. پس اگر با علم وعمد از جای دیگری غیر از مکه احرام ببندد احرامش صحیح نخواهد بود، هر چند با احرام وارد مکه شود. بلکه در صورت امکان واجب است احرام را در مکه تجدید نماید، ودر غیر این صورت حجش
*****مناسک حج (فارسی): 124
باطل خواهد بود.
هرگاه کسی که می خواهد حج تمتع نماید فراموش نمود که از مکه محرم شود، در صورت امکان واجب است به مکه برگردد واگر ممکن نشد، از جای خود هر چند در عرفات باشد احرام ببندد. وهمچنین است حکم کسی که مسأله را نمی دانسته.
کسی که احرام حج را بکلی فراموش نموده وتا پایان اعمال حج یادش نیاید، حجش صحیح است. وهمچنین است حکم جاهل به مسأله.
واجبات احرام سه چیز است: نیت، تلبیه،
*****مناسک حج (فارسی): 125
پوشیدن لباس احرام.
یعنی قصد به جا آوردن آنچه در حج وعمره واجب شده قربهء الی الله تعالی. وچنان چه اعمال واجب است را به طور تفصیل نداند، واجب قصد به جا آوردن را به طور اجمال نماید. ودر این هنگام لازم است تدریجاً آنچه بر او وارد می شود از روی مناسک یاد گرفته یا از کسی که مورد وثوقش باشد بپرسد. پس هرگاه بدون قصد، احرام بست احرامش باطل خواهد بود. ودر نیت چند چیز معتبر است:
1 - قصد قربت (نزدیکی به خدا) مانند عبادات دیگر غیر از احرام.
2 - همزمان بودن با شروع در احرام.
3 - تعیین احرام که برای عمره است یا برای حج، وتعیین حج که تمتع است یا قران یا افراد، وتعیین
*****مناسک حج (فارسی): 126
اینکه برای خود است یا برای دیگری، وتعیین اینکه حجش حجهء الاسلام است که برای اولین بار به استطاعت بر او واجب شده یا حج نذری است که به سبب نذر بر او واجب شده یا حج نذری است که به سبب فاسد بودن حج قبل بر او واجب شده یا حج مستحبی است. خلاصه هر یک از این ها که باشد باید در نیت مشخص شود. پس اگر بدون تعیین نیت، احرام نمود احرامش باطل خواهد بود.
در صحت نیت گفتن به زبان وگذراندن از ذهن معتبر نیست یعنی لازم نیست نیت را به زبان آورده یا از ذهن خود بگذراند. بلکه داعی بر آن کفایت می کند، مانند عبادت های دیگر که در آن ها داعی کافی است.
در صحت احرام عزم بر ترک محرمات از اول تا آخر احرام معتبر نیست، مگر
*****مناسک حج (فارسی): 127
استمناء وجماع. پس اگر از اول احرام حج قصدش این باشد که پیش از وقوف به مزدلفه استمناء یا با عیال خود جماع (نزدیکی) نماید یا مردد باشد، احرامش باطل خواهد بود. واما اگر از اول عزمش ترک این دو امر باشد وعزمش تا آخر استمرار نداشته باشد، به اینکه پس تحقق احرام قصد به جا آوردن یکی از این دو امر را نماید، احرامش باطل نخواهد شد.
، یعنی گفتن این چند جمله است { : «لَبَّیْکَ اَللّهُمَّ لَبَّیْکَ، لَبَّیْکَ لا شَریکَ لَکَ لَبَیْک». } و احوط واولی اضافه نمودن این جمله { : «إنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَهءَ لَکَ وَ الْمُلْکَ لا شَریکَ لَکَ لَبَیْک». } و جایز است کلمهء « لَکَ » بعد از کلمهء { «وَ الْمُلْک» } اضافه شود که { بگوید «وَ الْمُلْکَ لَکَ». } و تلبیهء کامل این است: { «لَبَّیْکَ اَللّهُمَّ لَبَّیْک، لَبَّیْکَ لا شَریکَ لَکَ }
*****مناسک حج (فارسی): 128
{ لَبَّیْک، إنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَهءَ لَکَ وَ المَلْکَ لَک، لا شَرَیکَ لَکَ لَبَّیْک» } . یعنی پروردگارا اجابت واطاعت می کنم فرمان تو را، برای تو شریک نیست، به درستی که ستایش تو را سزاست ونعمت وملک وپادشاهی از آن تو است، شریکی برای تو در آن ها نیست.
بر مکلف لازم است الفاظ تلبیه را یاد گرفته وبه طورصحیح ادا نماید، مانند تکبیره الاحرام در نماز، هر چند این معنی با تلقین دیگری باشد، یعنی دیگری که خوب بلد است بگوید واو مانند او بگوید. پس اگر این الفاظ را یاد نگرفت وتلقین هم برایش میسور نبود، واجب است آنچه می تواند بگوید. واحوط در این صورت جمع بین گفتن به مقدار میسور وگفتن ترجمهء آنها ونایب گرفتن دیگری است که به جای او بگوید.
شخص گنگ ولال با انگشت
*****مناسک حج (فارسی): 129
خود به تلبیه اشاره نموده وزبان خود را حرکت دهد. واولی این است که این کار را خود انجام داده ونایب هم بگیرد که به جای او تلبیه بگوید.
بچ غیر ممیز، دیگری به جای او تلبیه می گوید.
احرام حج تمتع واحرام عمرهء تمتع واحرام حج افراد واحرام عمرهء مفرده، بدون تلبیه منعقد نمی شود. واما حج قران همچنان که به تلبیه محقق ومنعقد می شود، به اشعار یا تقلید نیز محقق می شود. واشعار مختص به شتر قربانی است وتقلید مشترک بین شتر وغیر آن از گاو وگوسفند از انواع قربانی است. واولی در شتر جمع بین اشعار وتقلید است. واحوط در حج قران تلبیه است، هرچند احرامش به اشعار یا تقلید منعقد شده است. واشعار عبارت از پاره کردن طرف راست کوهان شتر است به
*****مناسک حج (فارسی): 130
این معنی که محرم طرف چپ قران ایستاده وطرف راست کوهانش را پاره نموده خون آلود نماید. وتقلید عبارت از این است که نعلین کهنه ای که با آن نماز گزارده باشد به گردن قربانی بیاویزد.
در صحت احرام، طهارت از حدث اصغر واکبر شرط نیست وکسی که محدث به حدث اصغر یا حدث اکبر باشد احرام وی صحیح است. به عبارت واضح تر احرام شخص بی وضو یا جنب یا زن در حال حیض یا نفاس اشکالی ندارد. بنابر این جنب وحائض ونفساء می توانند احرام ببندند.
تلبیه در احرام به منزلهء تکبیرهء الاحرام در نماز است. پس احرام بدون تلبیه واشعار وتقلید نسبت به شخصی که می خواهد حج قران به جا آورد محقق نمی شود. پس هرگاه نیت احرام نموده
*****مناسک حج (فارسی): 131
و لباس احرام را پوشید ویکی از محرمات احرام را قبل از تحقیق احرام (تلبیه گفتن یا اشعار وتقلید) به جا آورد، گناهی نکرده وکفاره ای بر وی نخواهد بود.
کسی که می خواهد از راه مدینه به حج برود، بهتر است گفتن تلبیه را تا رسیدن به «بیداء» (جایی است که یک میل با ذو الحلیفه به طرف مکه فاصله دارد) تأخیر نموده ودر آن جا تلبیه بگوید. وکسی که از راه دیگر به حج برود تلبیه را پس از قدری را رفتن بگوید. وکسی که از مکه می خواهد به حج برود، تلبیه را تا رسیدن به «رقطا» (جایی که نامش مدعی وقبل از ردم است) تأخیر نماید. ولی احتیاط این است که از جایی که احرام می بندد فوراً تلبیه را آهسته بگوید واز جایی که گفته شد بلند بگوید.
کسی که عمرهء تمتع به جا
*****مناسک حج (فارسی): 132
می آورد واجب است هنگامی که چشمش به خانه های قدیم مکه افتاد تلبیه نگوید. وکسی که عمرهء مفرده به جا می آورد اگر از خارج حرم آمده باشد، هنگام دخول حرم وچنان چه از مکه بیرون رفته که احرام عمره ببندد، هنگام دیدن کعبه (خانه خدا) تلبیه را قطع نماید. وکسی که حج به جا می آورد هر نوع حجی باشد، هنگام زوال (ظهر) روز عرفه تلبیه را قطع نماید.
اگر پس از پوشیدن لباس احرام وپیش از گذشتن از میقات، شک کند که تلبیه گفته یا نه بنابر نگفتن گذاشته وتلبیه بگوید واگر بعد از تلبیه گفتن شک کند که آیا درست گفته یا نه. بنابر درست بودن بگذارد واحرام وعملش صحیح است.
(اِزار ورِداء) است پس از کندن رخت هایی که پوشیدنش بر محرم حرام است. وپوشیدن آن دو جامه به این نحو است
*****مناسک حج (فارسی): 133
که یکی را مانند لنگ به دور کمر خود بسته وآن را «اِزار» گویند ودیگری را مانند عبا بر دوش بگیرد وآن را «رِداء» گویند. وبچّهء نابالغ از این حکم مستثنی می باشد وجایز است کندن لباس او تا رسیدن به «فخ» تأخیر شود.
پوشیدن دو جامهء احرام واجب تعبدی است وشرط تحقق احرام نیست بنابر اظهر. واحتیاط این است که پوشیدن آن ها به نحو متعارف باشد.
اِزار باید به اندازه ای باشد که از ناف تا زانو را بپوشاند. وردا، باید به اندازه ای باشد که دو شانه را بپوشاند. واحتیاط این است که پوشیدن آن ها پیش از نیت وتلبیه باشد. پس اگر نیت وتلبیه را پیش از پوشیدن به جا آورد، پس از پوشیدن اعاده نماید.
*****مناسک حج (فارسی): 134
هرگاه از روی نادانی یا فراموشی موقعی که پیراهن پوشیده احرام بست، آن را فوراً بکند واحرامش صحیح است. بلکه اظهر این است که حتی در صورتی که از روی علم وعمد در پیراهن یا جامهء عادی احرام ببندد، صحیح خواهد بود. واما اگر بعد از احرام پیراهنی پوشید، احرامش بدون شک صحیح است ولی باید آن را از طرف پا بکَند وچنان چه یخهء آن تنگ باشد که نشود از طرف پا بکند، آن را شکافته یا دریده واز طرف پا بکند. خلاصه آن که نباید از طرف سر کنده شود.
پوشیدن بیش از دو جامه در اول احرام یا بعد از آن برای جلوگیری از سرما یا گرما یا غیر آن عیبی ندارد.
آن چه در لباس نمازگزار شرط است، در دو جامه احرام نیز شرط است. پس لازم
*****مناسک حج (فارسی): 135
است که دو جامهء احرام از حریر خالص واز اجزای حیوانی که خوردن گوشتش حرام است نباشد. وزربفت نیز نباشد وهمچنین لازم است پاک باشد. بلی نجس شدن به نجاستی که در نماز بخشوده است عیبی ندارد.
ازار باید بدن نما نباشد. واحوط این است رداء نیز بدن نما نباشد.
احوط در دو جامه احرام این است که بافتنی باشد واز قبیل چرم وپوست ونمد نباشد.
پوشیدن رداءو ازار فقط بر مردان واجب است وزنان می توانند در رخت های عادی خود در صورتی که دارای شرایط ذکر شده باشد احرام ببندند.
پوشیدن حریر گرچه فقط بر
*****مناسک حج (فارسی): 136
مردان حرام است، اما زنان نیز نباید در جامهء حریر احرام ببندند. واحتیاط این است که هیچ چیزی که از حریر خالص باشد، در تمام احوال احرام نپوشند.
چنان چه یکی از دو جامهء احرام یا هر دو بعد از احرام بستن نجس شود، احوط این است که هر چه زودتر تبدیل یا تطهیر نماید.
واجب نیست جامه های احرام را به طور دائم بپوشد وبرداشتن رداء از روی دوش برای ضرورت یا غیر آن عیبی ندارد، همچنان که عوض کردن آن در صورتی که آن عوض دارای شرایط ذکر شده باشد عیبی ندارد.
در گذشته گفته شد که احرام به تلبیه یا اشعار
*****مناسک حج (فارسی): 137
یا تقلید محقق می شود وبدون آن ها احرام منعقد نخواهد شد، هرچند نیت احرام حاصل شده باشد، پس هرگاه مکلف احرام بست، بیست وپنج چیز بر او حرام می شود که آن ها را تروک احرام می نامند:
1 - شکار حیوان صحرایی.
2 - نزدیکی با زنان
3 - بوسیدن زن
4 - دست زدن به زن
5 - نگاه کردن به زن
6 - استمناء
7 - عقد نکاح
8 - استعمال بوی خوش
9 - پوشیدن لباس دوخته بر مردان
10 - سرمه کشیدن
11 - نگاه در آیینه
*****مناسک حج (فارسی): 138
12 - پوشیدن چکمه وجوراب بر مردان
13 - دروغ گفتن
14 - مجادله(بگو مگو کردن)
15 - کشتن شپش ومانند آن
16 - زینت کردن
17 - روغنمالی بدن
18 - کندن موی بدن
19 - پوشاندن سر بر مردان
20 - پوشانیدن رو بر زنان
21 - زیر سایه رفتن بر مردان
22 - خارج نمودن خون از بدن
23 - ناخن گرفتن
24 - دندان کشیدن
25 - همراه داشتن سلاح
و تفصیل این امور در مسائل ذیل بیان خواهد
*****مناسک حج (فارسی): 139
شد.
محرم خواه در حرم خواه در حل (خارج حرم) باشد، نباید حیوان صحرایی را شکار نموده یا بکشد، چه آن که حلال گوشت باشد یا نباشد همچنان که جایز نیست کشتن حیوان صحرایی، اگرچه بعد از شکار اهلی شده باشد. وشکار در حرم مطلقاً جایز نیست، هر چند شکارچی محرم نباشد.
همچنان که شکار حیوان صحرایی بر محرم حرام است، کمک دیگری در شکار نیز حرام است، هر چند با اشاره باشد. ودر حرمت کمک بین اینکه شکارچی محرم باشد یا مُحل فرقی نیست.
*****مناسک حج (فارسی): 140
محرم نباید شکار را به دست گرفته یا از او نگهداری کند، اگرچه شکارش پیش از احرام باشد. ونباید از گوشت شکار بخورد، هر چند شکار کنندهء مُحل باشد. ونیز حرام است بر محل خوردن گوشت شکاری که مُحرم او را ذبح نموده وهمچنین شکاری را که مُحل در حرم ذبح نموده باشد. وملخ ملحق به حیوان صحرایی است وشکار وگرفتن وخوردنش حرام است.
حکم مذکور مختص به حیوان صحرایی است وشکار حیوان دریایی مانند ماهی اشکالی ندارد. ومقصود از دریایی آن است که فقط در آب زندگی کند، واما حیوانی که در صحرا ودریا هر دو زندگی می کند مُلحق به صحرایی می باشد. ودر صورت شک به اینکه صحرایی است یا دریایی بنابر اظهر اشکالی ندارد. همچنین کشتن حیوان اهلی مانند
*****مناسک حج (فارسی): 141
مرغ خانگی وحبشی اگرچه وحشی شده باشد، وگوسفند وگاو وشتر عیبی ندارد.
جوجه وتخم حیوانات مذکور، در حکم تابع خود آن ها است یعنی همان طور که شکار حیوان صحرایی حرام است، شکار جوجه یا برداشتن تخم آن نیز حرام است وهمان طور که کشتن حیوان اهلی وشکار حیوان دریایی جایز است، کشتن جوجه وکشتن تخم آن ها نیز جایز است.
کشتن درندگان برای محرم جایز نیست مگر در صورتی که از آن ها بر خود بترسد یا کبوتران حرم را اذیت کنند. ودر کشتن درندگان کفاره نیست حتی شیر بنابر اظهر، خواه کشتنشان جایز باشد یا نباشد.
محرم می تواند افعی ومار بزرگ سیاه و مارهای بد وعقرب وموش را بکشد ودر کشتن
*****مناسک حج (فارسی): 142
هیچ کدام کفاره نیست.
محرم می تواند به کلاغ وباز شکاری تیراندازی کند ودر صورتی که تیر به آن ها برسد وکشته شوند کفاره ندارد.
برای کشتن وشکار هر یک از حیوانات صحرایی در شریعت مطهره کفّاره ای معین شده که در مسائل ذیل بیان خواهد شد.
در کشتن شتر مرغ، یک شتر ودر کشتن گاو وحشی، یک گاو در کشتن خر وحشی، یک شتر یا یک گاو، ودر کشتن آهو وخرگوش، یک گوسفند وهمچنین در کشتن روباه بنابر احتیاط یک گوسفند کفاره هست.
*****مناسک حج (فارسی): 143
کسی که شکاری کرد چنان چه کفارهء آن شتر باشد ویافت نشود باید شصت مسکین را اطعام نماید، برای هر مسکین یک مُد که تقریباً ده سیر است. واگر این را هم نتواند، باید هیجده روز روزه بگیرد. واگر کفّاره گاو باشد ودست نیاید یا مقدور نباشد باید سی مسکین را اطعام نماید. واگر این را هم نتواند نُه روز، روزه بگیرد. واگر کفاره گوسفند باشد ویافت نشود یا نتواند تهیه کند باید ده مسکین را اطعام نماید. واگر متمکن نباشد بایدسه روز روزه بگیرد.
هرگاه محرم در خارج از حرم کبوتر یا مانند آن را شکار نموده وبکشد یک گوسفند باید کفاره بدهد. ودر جوجهء آن، یک بره یا بزغاله باید کفاره بدهد. ودر شکستن تخم آن، یک درهم بنابر احتیاط باید کفاره بدهد. وهر گاه مُحل (غیر محرم)
*****مناسک حج (فارسی): 144
کبوتر ومانند آن را در حرم بکشد، یک درهم ودر جوجهء آن نیم درهم ودر تخم آن ربع درهم کفاره بدهد وهر گاه محرم در حرم آن را بکشد، هر دو کفاره بر او واجب می شود. وهمچنین است در کشتن جوجه وشکستن تخم. وتخم اگر جوجه در آن به حرکت آمده، حکم جوجه را دارد.
کفاره شکار قطاهء (مرغی است که آن را به فارسی سنگخوار نامند) وکبک ودراج ومانند آن، یک بره است که از شیر گرفته شده وعلفخوار باشد. وکفار شکار گنجشک وقبره که نوعی از مرغان می باشد که در فارسی آن را چکاوک نامند وصعوه (مرغی است کوچک وبه فارسی آن را سنگانه نامند) ومانند آن بنابر مشهور، یک مُد که تقریباً سه ربع کیلو(ده سیر) گندم یا جو یا نان ومانند این هاست واحوط در این ها یک بره از شیر گرفته شده است.
*****مناسک حج (فارسی): 145
و کفارهء کشتن یک ملخ، یک دانه خرما وکفارهء بیشتر از یک ملخ، یک مشت گندم ومانند آن ودر زیاد آن یک گوسفند است.
کشتن موش صحرایی وخار پُشت وسوسمار ومانند این ها، یک بزغاله کفاره دارد. ویک نوع مارمولک (عظایه) یک مشت طعام کفاره دارد.
کشتن عمدی زنبور مقداری طعام کفاره دارد. ودر صورتی که کشتن به جهت دفع اذیت باشد کفاره ندارد.
در راهی که ملخ زیاد است، بایستی محرم راه خود را کج کند که آن را نکشد واگر نتواند این کار را بکند که خواه ناخواه ملخ پایمال می شود عیبی ندارد.
اگر جماعتی در کشتن شکاری
*****مناسک حج (فارسی): 146
شرکت کردند، بر هر یک کفارهء مستقلی هست.
کفارهء خوردن شکار مانند کفارهء خود شکار است. پس اگر محرم شکاری کرد وآن را خورد، دو کفاره باید بدهد، یکی برای شکار ودیگری برای خوردن آن.
کسی که شکار همراه دارد وداخل حرم شود. باید او را رها کند وچنان چه رهایش نکرد تا مُرد باید کفاره بدهد بلکه نسبت به کسی که قبل از احرام شکاری کرده وبعداً محرم شود، این نیز جاری است یعنی باید بعد از احرام شکار را رها کند، هر چند داخل حرم نشده باشد بنابر احتیاط.
وجوب کفاره در کشتن شکار وخوردنش فرقی ندارد چه از روی عمد یا سهو یا نادانی باشد.
در شکار مکرر کفاره نیز مکرر
*****مناسک حج (فارسی): 147
می شود،خواه شکار از روی نادانی یا فراموشی یا خطا باشد. وهمچنین است در صورت عمد اگر شکار در حرم وشکار کننده مُحل باشد یا شکار کننده محرم به احرام های متعدد باشد، واما اگر شکار عمداً از محرم به یک احرام مکرر شد، کفاره مکرر نخواهد شد.
نزدیکی با زنان (جماع) در اثنای عمرهء تمتع وعمرهء مفرده وحج وبعد از آن پیش از به جا آوردن نماز طواف نساء، بر محرم حرام است.
هرگاه در عمرهء تمتع از روی علم وعمد با زنی از عقب یا جلو نزدیکی نماید چنان چه پس از فراغت از سعی باشد، عمره اش فاسد
*****مناسک حج (فارسی): 148
نمی شود وکفاره بر او واجب می شود، وکفاره اش بنابر احتیاط یک شتر است ودر صورت عجز از آن، یک گاو ودر صورت عجز، یک گوسفند است. وچنان چه پیش از سعی باشد کفاره اش مانند گذشته است وعمره اش نیز بنابر اظهر باطل نمی شود ولی احتیاط این است که عمره را پیش از حج در صورت امکان اعاده نماید ودر صورت عدم امکان، در سال بعد حج را اعاده کند.
هرگاه کسی که احرام حج بسته قبل از وقوف در مزدلفه از روی علم وعمد با زنی قبلاً ودبراً نزدیکی نماید، حج او وحج آن در صورتی که محرم ودانا وراضی به این عمل بوده باطل می شود وبر هر یک واجب است حج را تمام نموده وکفاره داده وحج را در سال بعد اعاده نماید، خواه حجشان واجب باشد یا مستحب. ولی اگر زن مجبور بر این عمل بوده حجش فاسد نمی شود وبر مرد دو کفاره واجب
*****مناسک حج (فارسی): 149
می شود وبر زن چیزی نخواهد بود. وکفارهء این عمل در صورت قدرت وتمکن، یک شتر ودر صورت عجز، یک گاو ودر صورت عجز، یک گوسفند است. وواجب است بین آن مرد وآن زن از جای وقوع این عمل در این حج وحجی که بعداً اعاده خواهد کرد جدایی باشد تا آن که پس از وقوفین به آن محل برسند. وهرگاه نزدیکی پس از گذشتن از منی به عرفات باشد، لازم است جدایی آن ها تا وقت نحر در منی مستمر باشد. واحوط
این است که جدایی آن ها ت فراغت از تمام اعمال حج استمرار داشته باشد.
هرگاه محرم بعد از وقوف در مزدلفه از روی علم وعمد با عیال خود نزدیکی کند چنان چه پیش از طواف نساء باشد، مانند گذشته کفاره بر او واجب می شود ولی حجش فاسد نمی شود.و همچنین است اگر این عملش پیش از دور پنجم
*****مناسک حج (فارسی): 150
طواف نساء باشد. واما اگر بعد از طواف نساء بوده کفاره نیز ندارد.
کسی که از روی علم وعمد در عمرهء مفرده بعد از سعی با زن خود نزدیکی نماید، مانند سابق کفاره بر او واجب می شود ولی عمره اش فاسد نمی شود. ولی اگر قبل از سعی باشد عمره اش نیز باطل وواجب است تا یک ماه در مکه توقف نماید سپس به یکی از مواقیت رفته واز آن جا برای عمرهء دوم محرم شود، واحوط این است که همان عمرهء فاسده را نیز تمام کند.
کسی که از احرام درآمده اگر با زن خود که در حال احرام است نزدیکی نماید، کفاره بر زن واجب می شود ولی مرد باید غرامت آن را بدهد. وکفاره اش یک شتر است.
شخص محرم هرگاه از روی
*****مناسک حج (فارسی): 151
نادانی یا فراموشی با زن خود نزدیکی نماید، عمره وحجش صحیح است وکفاره ای بر او واجب نمی شود. واین حکم نسبت به سایر محرماتی که موجب کفاره است وذیلاً بیان می شود، نیز جاری است، به این معنی که هر عملی که از محرم از روی جهل ونسیان سر بزند کفاره ندارد، مگر موارد ذیل:
1 - آن که طواف حج را فراموش نموده وبا عیال خود نزدیکی نماید یا مقداری از سعی را در عمرهء تمتع فراموش نموده واز احرام درآمد به گمان اینکه فارغ شده است از سعی ویا آن که بعد از سعی وقبل از تقصیر به جهت ندانستن حکم با زن خود نزدیکی کند.
2 - کسی که دست خود را بیخود بر سر یا ریش خود بکشد ویک یا دو مو از آن بیفتد.
3 - آن که بدن خود را روغن مالی کند از روی
*****مناسک حج (فارسی): 152
نادانی. وحکم تمام این ها در جای خود ذکر خواهد شد. ان شاالله تعالی
جایز نیست محرم زن خود را از روی شهوت ببوسد وچنان چه او را بوسید ومنی از او خارج شد، لازم است یک شتر کفاره بدهد. وهمچنین است اگر منی از او خارج نشود بنابر احتیاط. واما اگر بوسیدن از روی شهوت نباشد یک گوسفند کفاره دارد.
هرگاه شخص بعد از طواف نساء زن خود را که در حال احرام است ببوسد، باید بنابر احتیاط یک گوسفند بکشد.
*****مناسک حج (فارسی): 153
شخص محرم نباید دست یا بدن خود را از روی شهوت به بدن زن خود بمالد، وچنان چه این کار را کرد، باید یک گوسفند کفاره بدهد. وچنان چه این عمل از روی شهوت نباشد چیزی بر او نخواهد بود.
هرگاه محرم از روی شهوت به زن خود نگاه کند ومنی از او بیرون بیاید، یک شتر باید کفاره بدهد. ولی اگر از روی شهوت نگاه کند ومنی از او بیرون نیاید یا بدون شهوت نگاه کند ومنی
*****مناسک حج (فارسی): 154
بیرون بیاید کفاره ندارد.
هرگاه محرم با همسر خود ملاعبه وشوخی نماید تا آن که منی از او بیرون بیاید، لازم است یک شتر کفاره بدهد. وچنان چه به زن اجنبی از روی شهوت یا بدون شهوت نگاه کند ومنی از او بیرون بیاید، کفاره اش یک شتر است اگر دارا باشد ویک گاو است اگر متوسط باشد ویک گوسفند است اگر فقیر باشد. واما اگر به او نگاه کند هرچند از روی شهوت باشد ومنی از او بیرون نیاید، اگر چه حرامی به جا آورده امّا کفاره ندارد.
محرم می تواند به غیر از آنچه گفته شد از عیال خود لذت ببرد بنابر اظهر. ولی احوط ترک استمتاع است مطلقاً.
*****مناسک حج (فارسی): 155
هرگاه محرم با آلت خود بازی نماید ومنی از او بیرون آمد، حکمش حکم کسی است که با زن خود نزدیکی کرده باشد. بنابر این اگر استمناء در احرام حج پیش از وقوف در مزدلفه باشد، حجش فاسد خواهد بود ولازم است حج را تا خر به جا آورد ودر سال بعد اعاده نماید. همچنان که اگر این کار را در عمرهء مفرد پیش از فراغت از سعی بکند، عمره اش فاسد بوده ولازم است آن را به پایان رسانده ویک ماه در مکه توقف نموده سپس به یکی از مواقیت رفته واز آن جا برای عمرهء مفرده احرام ببندد، چنان که در مسأله «223» بیان شد. وکفارهء استمناء مانند کفارهء جماع است. وچنان چه بدون بازی با آلت
*****مناسک حج (فارسی): 156
استمناء نمود مثل اینکه به نگاه کردن به زن یا در نظر آوردن وخیال مانند این ها منی از او بیرون بیاید، کفاره بر او واجب می شود وبنابر اظهر حج وعمره اش فاسد نخواهد شد هرچند رعایت احتیاط
بهتر است یعنی آنها را اعاده نماید.
ازدواج در حال احرام برای خود یا دیگری حرام است، خواه دیگری در حال احرام باشد یا از احرام بیرون آمده باشد وخواه عقد دائمی باشد یا منقطع یعنی ازدواج باشد یا صیغه. ودر تمام این چند صورت عقد باطل خواهد بود.
هرگاه محرم یا غیر محرم زنی را برای محرم عقد نماید وشوهر با آن زن نزدیکی کند
*****مناسک حج (فارسی): 157
و عقد کننده وشوهر بدانند چنین عقدی در حال احرام حرام است، بر هر یک کفارهء یک شتر واجب می شود، وهمچنین بر زن نیز واجب می شود، اگر می دانسته که ازدواج در حال احرام حرام است.
حاضر شدن در مجلس عقد وگواهی دادن بر آن بنابر قول مشهور بر محرم حرام است. واین قول موافق احتیاط است. وبعضی از فقها فرموده اند که گواهی بر عقدی که قبلاً واقع شده نیز بر محرم حرام است، ولی دلیلش ظاهر نیست.
احوط این است که محرم خواستگاری نیز ننماید. بلی اگر زنی را قبلاً طلاق داده، رجوع به او عیبی ندارد. همچنان که خریدن کنیز عیبی ندارد، هر چند خریدنش برای لذت بردن از او باشد، واحتیاط این است که خریدنش به قصد استمناء در حال احرام نباشد. وتحلیل کنیز خود
*****مناسک حج (فارسی): 158
برای دیگری یا قبول آن از دیگری، اظهر جواز آن است.
استعمال بوی خوش از قبیل زعفران وعود وعنبر ومُشک وورس به خوردن وبوئیدن ومالیدن بر بدن، بر محرم حرام است. وهمچنین پوشیدن لباسی که اثری از بوی خوش در او باشد. واحوط اجتناب از هر بوی خوشی است.
خوردن میوه های خوشبو مانند سیب وبه عیبی ندارد. ولی بنابر احتیاط از بوییدن آن ها هنگام خوردن باید خودداری شود.
بر محرم واجب نیست که هنگام سعی بین صفا ومروه در صورتی که عطر
*****مناسک حج (فارسی): 159
فروشی آن جا باشد، بینی خود را از بوی خوش ببندد. ولی احتیاط لازم این است که در غیر حال سعی، بینی خود را از هر بوی خوشی ببندد. وبوئیدن خلوق کعبه که یک نوع عطر است عیبی ندارد.
هرگاه محرم عمداً مقداری بوی خوش استعمال کند، کفاره اش بنابر مشهور یک گوسفند است. ولی ثبوت کفاره در غیر خوردن، محل اشکال است هر چند احوط کفاره دادن است.
بر محرم حرام است که بینی خود را از بوی بد بگیرد. بلی تند رفتن از جهت خلاصی از بوی بد عیبی ندارد.
پوشیدن پیراهن وقبا وشلوار
*****مناسک حج (فارسی): 160
و زیر شلواری وجامهء دکمه دار با بستن دکمهء آن ودرع و(زره) وهر جامه ای که آستین دار باشد که دست در او برود، بر مرد محرم حرام است. واحوط اجتناب از هر جامهء دوخته بلکه شبیه دوخته است، مانند نمدی که چوپانان آن را می پوشند. وپوشیدن همیان دوخته (کمربندی که پول در او گذاشته می شود) جایز است. وهمچنین استعمال فتق بند برای کسی که فتق دارد عیبی ندارد. وجایز است محرم هنگام خوابیدن، با لحاف ومانند آن از چیزهای دوخته بجز سر، تن خود را بپوشاند.
احوط این است که ازار (لنگ) خویش را به گردن خود بلکه مطلقاً گره نزند، ولو بعض آن را به بعض دیگر. وچیزی مانند سنجاق نیز در او فرو نبرد. واحوط این این است که رداء نیز گره زده نشود، ولی فرو کردن سوزن یا سنجاق در او عیبی
*****مناسک حج (فارسی): 161
ندارد.
پوشیدن لباس دوخته هر طور باشد برای زنان عیبی ندارد، مگر دستکش که آن را نپوشد.
هرگاه محرم لباسی را که حرام است عمداً بپوشد، کفاره اش یک گوسفند است. واحوط لزوم کفاره است حتی در صورتی که مضطر به پوشیدن آن باشد.
سرمه کشیدن چند صورت دارد:
1 - آن که سرمهء سیاه را به قصد زینت به چشم خود بکشد، که این کار بر محرم حرام است قطعاً
*****مناسک حج (فارسی): 162
و کفاره اش بنابر احتیاط یک گوسفند است.
2 - آن که سرمه سیاه ولی به قصد زینت نباشد.
3 - آن که سرمه سیاه نباشد با قصد زینت. واحوط ودر این دو صورت اجتناب وکفاره دادن است در فرض سرمه کشیدن.
4 - آن که سرمه سیاه نباشد، وقصد زینت هم نداشته باشدکه این کار عیبی ندارد وکفاره هم ندارد.
نگاه کردن در آیینه بر محرم جهت زینت، حرام است وکفاره اش بنابر احتیاط یک گوسفند است. ولی اگر نگاه کردن برای زینت نباشد، مانند نگاه کردن شوفر در آیینه که دو پهلو یا
*****مناسک حج (فارسی): 163
پشت سر خود را ببیند، عیبی ندارد. ومستحب است کسی که برای زینت در آیینه نگاه کردن، تلبیه را تجدید نماید. اما پوشیدن عینک بدون قصد زینت برای زن ومرد عیبی ندارد وبهتر نپوشیدن است. واین حکم در اجسام شفاف وصیقلی دیگر مانند آب صاف وشیشهء تمیز جاری نمی شود ونگاه کردن در آن ها عیبی ندارد.
پوشیدن چکمه (خُف) یا جوراب بر مرد محرم حرام است وکفاره اش بنابر احتیاط یک گوسفند است. ولی زن می تواند آن را بپوشد. واحوط نپوشیدن چیزی است که تمام پشت پا را بپوشاند. وچنان چه برای مرد محرم نعلین ومانند آن فراهم نشد وضرورت ایجاب کرد که خف یا جوراب
*****مناسک حج (فارسی): 164
بپوشد. احوط این است روی آن را بشکافد. وپوشاندن پشت پا بدون پوشش عیبی ندارد.
دروغ ودشنام در هر حال حرام است، ولی حرمتشان در حال احرام مؤکد وشدیدتر است. ومراد از فسوق در آیهء مبارکهء (فَلا رَفَثَ وَ لا فُسُوقَ وَ لا جِدالَ فی الْحَجّ) دروغ ودشنام است. اما مفاخرت یعنی اظهار فخر از حیث حسب ونسب که شخص محرم بگوید من چنین وچنان
*****مناسک حج (فارسی): 165
دوم: آن که اثبات فضیلت برای خود باشد بدون اینکه به دیگری اهانت شود. واین عیبی ندارد وبر محرم وغیر محرم حرام نیست.
جدال نمودن (قسم خوردن به کلمهء «لا وَ الله» و«بلی والله») بر محرم حرام است. واحتیاط در این است که به غیر این دو کلمه نیز قسم نخورد.
دو مورد از حرمت جدال استثنا شده است:
*****مناسک حج (فارسی): 166
ندارد.
در صورتی که جدال کننده در سخن خود راستگو باشد، کفاره ندارد بلکه فقط باید استغفار نماید به شرطی که از دو مرتبه تجاوز ننموده باشد. ودر غیر این صورت یک گوسفند کفاره دارد. واما اگر جدال وقسم خوردن بر دروغ باشد. در همان مرتبهء اول یک گوسفند ویک گوسفند دیگری برای مرتبهء دوم ودر مرتبهء سوم یک گاو کفاره دارد.
کشتن شپش وانداختن او از
*****مناسک حج (فارسی): 167
بدن برای محرم جایز نیست. وجابه جا کردن او عیبی ندارد. ودر صورت کشتن احوط آن است که یک مشت از طعام به فقیری کفاره بدهد. اما پشه وکک احتیاط در نکشتن آن هاست در صورتی که ضرری متوجه محرم نشود. وأما تاراندن آن ها ظاهراً جایز است، هر چند احوط ترک است.
پوشیدن انگشتر به قصد زینت بر محرم حرام است. ولی به قصد استحباب عیبی ندارد. بلکه زینت نمود به هر چیز باشد بر محرم حرام است وکفاره اش بنابر احتیاط یک گوسفند است.
حنا بستن در صورتی که زینت گفته شود بر مُحرم حرام است، هر چند خود قصد
*****مناسک حج (فارسی): 168
زینت ننموده باشد. بلی اگر زینت گفته نشود عیبی ندارد، مثل اینکه دوا ودرمان ومانند آن باشد.
پوشیدن زیور برای زینت بر بانوان محرم حرام است. وزیوری که پیش از احرام عادت به پوشیدن آن داشته مستثنی است ومی تواند او را بپوشد. ولی نباید او را به شوهر خود ودیگر مردان نشان دهد.
محرم نبایستی تن خود را روغنمالی کند، هر چند خوش بو هم نباشد، وصورت درمان وضرورت استثنا شده است.
کفارهء روغن مالی در صورتی که روی علم وعمد باشد، یک گوسفند است واگر از
*****مناسک حج (فارسی): 169
روی نادانی باشد، کفاره اش اطعام یک فقیر است بنابر احتیاط در هر دو مورد.
محرم نبایستی موی خود یا دیگری را از بدن جدا کند، خواه دیگری محرم باشد یا محل. از این حکم چهار مورد استثناء شده است:
*****مناسک حج (فارسی): 170
چهارم: آن که مو هنگام وضو یا غسل خود به خود جدا شود، که در این چهار صورت جدا نمودن مو عیبی ندارد.
اگر محرم بدون ضرورت سر خود را بتراشد، کفاره اش یک گوسفند است. وچنان چه به ایجاب ضرورت سر خود را بتراشد، کفاره اش یک گوسفند یا سه روز روزه یا اطعام شش مسکین که به هر یک دو مُد (یک کیلو ونیم) بدهد. واگر بوی زیر هر دو بغل خود را بکند، کفاره اش یک گوسفند است. وهمچنین است اگر موی یک طرف را بکند بنابر احتیاط. وچنان چه موی ریش خود یا غیر آن را بکند، بایستی یک مشت طعام به فقیر کفاره بدهد. وچنان چه سر دیگری را چه محرم وچه محل باشد بتراشد کفاره ندارد.
چنان چه محرم سر یا بدن خود
*****مناسک حج (فارسی): 171
را به طوری که مویی از او نیفتد وخونی نشود بخاراند عیبی ندارد. وچنان چه دست به سر یا ریش خود کشیده ویک یا دو مو از آن بیفتد، یک مشت طعام صدقه بدهد.
محرم نبایستی تمامی یا قسمتی از سر خود را بپوشاند به هر چیزی باشد حتی با گل. بلکه نبایستی چیزی روی سر خود حمل کند بنابر احتیاط. بلی انداختن بند مشک بر سر یا بستن دستمال ومانند آن بجهت سر درد عیبی ندارد. وپوشاندن گوش ها نیز جایز نیست.
پوشانیدن سر به قسمتی از بدن مثل دست جایز وترک آن بهتر است.
*****مناسک حج (فارسی): 172
محرم نبایستی در آب ومانند آن فرو رود که سرش زیر آب شود بنابر احتیاط. وظاهراً مرد وزن در این حکم فرقی با هم ندارند.
هرگاه محرم سر خود را پوشانید، بنابر احتیاط کفاره اش یک گوسفند است. وظاهراً در مورد اضطرار کفاره واجب نیست.
بانوان در حالت احرام نبایستی صورت خود را به پوشه یا نقاب ومانند آن هر چیزی باشد بپوشانند بنابر احتیاط. همچنان که احتیاط این است که قسمتی از روی خود را نیز نپوشانند. بلی پوشاندن صورت در حال خواب وپوشاندن قسمتی از رو مقدمهءً برای پوشاندن سر در حال نماز، عیبی ندارد.
*****مناسک حج (فارسی): 173
و احتیاط این است که پس از فراغت از نماز آن را بردارد.
بانوان محرم می توانند از مرد اجنبی رو بگیرند، به این نحو که گوشهء چادر یا عبا ومانند آن را که بر سر دارند تا مقابل بینی یا چانهء خود پایین بکشند. واحتیاط این است که قسمت پایین آمده را به وسیلهء دست یا چیز دیگر از صورت خود دور نگه دارند.
کفارهء پوشانیدن صورت بنابر احتیاط یک گوسفند است.
مردان محرم هنگام سیر نبایستی زیر سایهء متحرک رفته یا سایبانی مانند چتر
*****مناسک حج (فارسی): 174
بر سر بگیرند، هر چند سایهء سقف محمل یا ماشین یا هواپیما ومانند این ها باشد. ولی راه رفتن در سایهء کوه یا دیوار یا درخت وامثال آن ها از اجسامی که ثابت باشد اشکالی ندارد. ونیز جایز است راه رفتن زیر ابری که مانع از تابش آفتاب است. وفرقی نیست در حرمت زیر سایه قرار گرفتن در مورد محرّمه بین اینکه پیاده باشند یا سواره بنابر احتیاط. واحوط بلکه اظهر این است که زیر سایهء چیزی که روی سر نباشد نیز نرود، مثل اینکه بغل شتر یا ماشین حرکت کند که سایه از طرف چپ یا راستش بر او بیفتد. بلی می تواند با دست خود جلو آفتاب را بگیرد. وزیر سایهء محمل رفتن هنگام سیر وهمچنین احرام زیر سقف مسجد شجره عیبی ندارد.
مراد از زیر سایه رفتن که حرام است این است که بدان وسیله از آفتاب یا سرما یا
*****مناسک حج (فارسی): 175
گرما یا باران ومانند این ها جلوگیری کند. وچنان چه هیچ یک از این ها نباشد به طوری که بود ونبود سایبان یکسان باشد، عیبی ندارد.
هنگامی که محرم به مکه رسید هر چند منزل تهیه نکرده باشد. زیر سایه رفتنش عیبی ندارد. همچنان که اگر در جایی در بین راه توقف نمود، تا وقتی که در آنجاست زیر سایه رفتنش عیبی ندارد. واظهر این است که در این موارد می تواند چتر ومانند آن بر سر بگیرد. اگر چه احتیاط در اجتناب است.
زیر سایه رفتن زنان وکودکان وهمچنین مردان در حال ضرورت یا ترس از گرما وسرما عیبی ندارد.
کفارهء زیر سایه رفتن یک گوسفند است وفرقی بین حال اختیار واضطرار نیست.
*****مناسک حج (فارسی): 176
و چنان چه این عمل تکرار شود، احتیاط این است که عوض هر روز یک کفاره بدهد، هرچند اظهر این است که در هر احرام یک کفاره لازم است.
شخص محرم نبایستی بدن خود را در خاراندن بلکه به مسواک نمودن بنابر احتیاط خونی نماید. ودر حال ضرورت یا رفع ناراحتی عیبی ندارد. وکفاره اش بنابر احتیاط یک گوسفند است.
محرم نبایستی تمامی یا قسمتی
*****مناسک حج (فارسی): 177
از ناخن خود را بگیرد مگر در صورتی که بقای ناخن ضرر داشته باشد، مانند اینکه ناخن کنده شده وماندنش سبب ناراحتی شود، که در این صورت بریدنش جایز است واز هر ناخنی یک مشت طعام کفاره بدهد.
کفارهء گرفتن هر ناخنی یک مُد طعام است، وکفارهء گرفتن ناخن ها دست در یک مجلس یک گوسفند است. وهمچنین پا. وچنان چه گرفتن ناخن دست وپا در یک مجلس باشد، کفاره اش نیز یک گوسفند است. وچنان چه ناخن دست ها در یک مجلس وناخن پاها را در مجلس دیگر بگیرد، کفارهء آن دو گوسفند است.
هرگاه محرم به فتوای کسی که ناخن گرفتن را جایز می داند ناخن خود را گرفت وخون درآمد، کفاره اش بنابر احتیاط بر فتوا دهنده
*****مناسک حج (فارسی): 178
است.
جمعی از فقها نظرشان این است که کندن دندان هرچند خون در نیاید، از محرمات احرام است وکفاره اش را یک گوسفند دانسته اند. ولی دلیلش تأمل دارد وبعید نیست این عمل جایز باشد.
برداشتن سلاح مانند شمشیر ونیزه وچیزهایی که عرفاً به آن ها سلاح گفته می شود بر محرم حرام است. وبعضی از فقها آلات دفاع وحفظ
*****مناسک حج (فارسی): 179
مانند کلاه خود وزره وسپر را سلاح خوانده اند. واین قول احوط است.
بودن سلاح نزد محرم اگر حملش نکند عیبی ندارد. ولی مع ذلک ترکش احوط است یعنی بنابر احتیاط سلاح را نزد خود نگذارد.
حرمت حمل سلاح مختص به حال اختیار است ودر حال اضطرار عیبی ندارد. وکفارهء حمل سلاح بنابر احتیاط یک گوسفند است.
تا این جا بیست وپنج چیزی که بر محرم حرام است بیان شد. ودو چیز است که بر محرم ومحل حرام است:
شکار در حرم بر محرم وغیر
*****مناسک حج (فارسی): 180
محرم، بر زن ومرد حرام است چنان که قبلاً بیان شد.
کندن وبریدن هر چیزی که در حرم روییده از درخت وغیر درخت وگیاه بر محرم وغیر محرم حرام است. اما چیزی که به راه رفتن متعارف کنده شود عیبی ندارد. همچنان که رها کردن حیوانات که از علف حرم بچرند اشکالی ندارد. واز این حکم چند چیز استثنا شده است:
1 - اذخر که گیاه معروفی است.
2 - نخل خرما ودرخت میوه دار.
3 - علف هایی که خوراک شتر است.
4 - علف ودرختی که در ملک یا خانهء شخص می روید یا خود شخص آن را می کارد ومی نشاند. واما
*****مناسک حج (فارسی): 181
درختی که قبلاً پیش از تملک منزل بوده در منزل، حکمش حکم سایر درخت هاست. (کندن وبریدن این چهار چیز عیبی ندارد).
درختی که ریشه وساقه اش در حرم وشاخ وبرگش در خارج حرم یا بعکس باشد، حکمش حکم درختی است که تمامش در حرم باشد.
کفارهء کندن درخت از بیخ، قیمت همان درخت است. وکفارهء قطع مقداری از آن، قیمت همان مقدار است. وکندن علف یا قطع آن کفاره ندارد.
جای کشتن کفار شکار در
*****مناسک حج (فارسی): 182
احرام عمره، مکه مکرمه است وجای کشتن کفارهء شکار در احرام حج، منی است.
کفاره ای بر محرم برای غیر از شکار واجب شده است، اظهر این است که می تواند کشتنش را تا بازگشت از حج تأخیر انداخته وهر جا بخواهد بکشد. وبهتر این است که کفاره را در حج خود بکشد. ومصرف آن فقرا می باشد وعیبی ندارد که مقداری از آن را خودش بخورد وقیمت آن را برای فقرا به عهده بگیرد.
واجب دوم عمرهء تمتع، طواف است. وبه ترک آن از روی عمد، چه حکم را بداند یا نداند یا موضوع را حج فاسد می شود. وترک آن به تأخیرش تا زمانی
*****مناسک حج (فارسی): 183
که دیگری نتواند خود را به اندازهء درک مقدار رکن از وقوف در عرفات برساند محقق می شود. وچنان چه عمره اش باطل شود احرامش نیز بنابر اظهر باطل خواهد بود. واحوط وبهتر در این صورت عدول به حج افراد است. وبر هر دو تقدیر واجب است حج را در سال بعد اعاده نماید. ودر طواف چند چیز شرط است:
، وطواف بدون قصد قربت باطل است.
طهارت از حدث
اکبر واصغر، پس چنان چه از روی عمد یا نادانی یا فراموشی در حال حدث وبدون طهارت طواف نماید، طوافش صحیح نخواهد بود.
چنان چه از محرم در اثنای طواف حدثی سر زد، مسأله چند صورت خواهد
*****مناسک حج (فارسی): 184
داشت:
1 - آن که حدث پیش از رسیدن به نصف طواف باشد، که در این صورت طواف باطل ولازم است پس از طهارت اعاده شود.
2 - آن که حدث بعد از تمامی دور چهارم وبدون اختیار باشد، که در این صورت طواف را قطع نموده وطهارت گرفته وطواف را از همانجا که قطع نموده ادامه می دهد.
3 - آن که حدث بعد از نصف یا تمامی دور چهارم طواف، یا بعد از تمامی دور چهارم واختیاری باشد، که احوط در این دو صورت این است که طواف خود را پس از طهارت از جایی که قطع نموده تمام کرده سپس اعاده اش نماید. وبه جای این احتیاط اگر این کار را بکند کافی است که پس از قطع طواف وطهارت، یک طواف کامل به قصد
*****مناسک حج (فارسی): 185
اعم از تمام کردن طواف پیش ویک طواف کامل جدید به جا آورد. به این معنی که قصدش این باشد که طوافی را که به جا می آورد چنان چه تمامش بر ذمه بوده، به این طواف ذمهء او فارغ می شود وگر نه مقداری از آن به جای کمبود طواف سابق وباقیمانده لغو باشد.
اگر پیش از شروع به طواف یا در اثنای آن شک در طهارت بنماید، چنان چه بداند که قبلاً با طهارت بوده ونمی داند بعداً از او حدثی سر زده یا نه، در این صورت اعتنا به شک خود نکند. ودر غیر این صورت واجب است طهارت گرفته وشروع به طواف یا طوافی که در دست داشته از سر بگیرد.
هرگاه پس از فراغت از طواف، شک در طهارت نماید به شک خود اعتنا نکند، هر چند احوط اعاده است. ولی برای نماز طواف حتماً باید وضو بگیرد.
*****مناسک حج (فارسی): 186
هرگاه مکلف نتواند وضو بگیرد تیمم نموده وطواف را به جا آورد. واگر تیمم هم نمی تواند بکند، حکمش حکم کسی است که نمی تواند طواف را به جا آورد. پس اگر مأیوس از توانایی شد، لازم است برای طواف نایب بگیرد، واحوط واولی این است که خود نیز بدون طهارت طواف نماید.
بر زن حائض ونفساء (زاهو) بعد از گذشتن ایام حیض ونفاس وبر جنب واجب است که برای طواف غسل کنند، ودر صورت معذور بودن از غسل ومأیوس شدن از توانایی بر غسل، واجب است با تیمم طواف کنند. واحوط واولی این است که نایب نیز بگیرد. ودر صورت معذور بودن از تیمم، نایب گرفتن متعین است.
هرگاه زن هنگام بستن احرام
*****مناسک حج (فارسی): 187
برای عمرهء تمتع یا پس از بستن احرام، خون حیض ببیند ووقت گنجایش به جا آوردن اعمال عمره را داشته باشد، بایستی صبر کند تا پاک شود وغسل نموده واعمال عمره را به جا آورد. وچنان چه وقت وسعت این کار را نداشته باشد، مسأله دارای دو صورت خواهد بود:
باشد. در این صورت مخیر است بین اینکه اول حج افراد را به جا آورد وبعد از فراغت، عمرهء مفرده به جا آورد مانند صورت اول، وبین اینکه اعمال عمرهء تمتع را بدون طواف ونمازش به جا آورد، به اینکه سعی
*****مناسک حج (فارسی): 188
و تقصیر نموده وبرای حج احرام بسته وبه حج رفته وپس از فراغت از حج وبازگشت به مکه قضای طواف عمره را پیش از طواف حج به جا آورد. ودر صورتی که یقین داشته باشد که حیضش ادامه خواهد داشت ونمی تواند حتی پس از بازگشت به مکه طواف نماید، برای طواف خود نایب گرفته وشخصاً سعی را به جا آورد. وروزی که باید خود را آزمایش کند، در حکم ایام حیض است وحکم آن ایام بر آن روز جاری است.
اگر زن در اثنای طواف حیض شود، مشهور بین فقها این است که اگر حیض شدن پیش از تمام شدن چهار شوط باشد طوافش باطل می شود وچنان چه بعد از آن باشد، آنچه به جا آورده صحیح وواجب است بعد از پاکی وغسل نمودن باقیمانده را به جا آورده. واحوط در هر دو صورت این
*****مناسک حج (فارسی): 189
است که بعد از پاکی یک طواف کامل به نیت اعم از تمام واتمام به جا آورد به این معنی که چنین نیت کند که اگر یک طواف کامل بر من واجب است، که این طواف است واگر به جا آوردن کمبود طواف سابق بر من واجب است، هر مقدار از این طواف کمبود او را تکمیل می کند بکند وباقیمانده زیادی باشد. واین در صورتی است که وقت گنجایش این کار را داشته باشد ودر
غیر این صورت سعی وتقصیر نموده وبرای حج محرم شود ولازم است پس از بازگشت از منی وقبل از طواف حج، قضای طواف عمره را به نحوی که گفته شد به جا آورد.
هرگاه زن پس از طواف وپیش از نماز آن، یعنی بین طواف ونمازش، حیض شود طوافش صحیح است ونماز طواف را پس از پاکی وغسل به جا آورد. وچنان چه وقت نداشت
*****مناسک حج (فارسی): 190
سعی وتقصیر را به جا آورده ونماز طواف را پیش از طواف حج قضا نماید.
هر گاه زنی پس از طواف ونمازش احساس نمود که حیض دارد ونداند که پیش از طواف یا پیش از نماز یا در اثنا بوده یا بعد از نماز رخ داده، در این صورت بنابر صحت طواف ونماز بگذارد. وچنان چه بداند که قبل از نماز حادث شده ووقتش هم تنگ است، سعی وتقصیر نموده ونماز را تا پس از پاکی تأخیر بیندازد وعمره اش صحیح است.
هر گاه زنی به مکه رسید ومی توانست اعمال عمره را به جا آورد ولی با علم وعمد به جا نیاورد تا حیض شد ووقت هم تنگ شد، ظاهراً عمره اش فاسد است. واحتیاط این است که عدول به حج افراد نموده وحج خود را در سال بعد اعاده نماید.
*****مناسک حج (فارسی): 191
طواف مستحبی را می توان بدون طهارت به جا آورد وطهارت در او معتبر نیست ولی نماز طواف ومستحبی بدون طهارت صحیح نخواهد بود وباید با طهارت باشد.
کسی که معذور از طهارت (وضو یا غسل) تمام است، مانند کسی که در دست وپایش شکستگی وزخمی است که پانسمان شده وکسی که (سلس) مرضی دارد که بولش قطره قطره می ریزد، به همان دستوری که برای نماز خود طهارت می گیرد، برای طواف نیز همان طهارت کافی است. واما مبطون (کسی که نمی تواند از غایط خودداری کند) احوط این است که در صورت تمکن، هم شخصاً طواف نموده وهم برای طواف نایب بگیرد. واما زن مستحاضه پس احوط آن است که برای هر کدام از طواف ونماز طواف وضو بگیرد، اگر
*****مناسک حج (فارسی): 192
استحاضه قلیله باشد واینکه یک غسل به جا آورد برای هر دو وبرای هر کدام نیز وضو بگیرد، اگر متوسطه باشد واما کثیره غسل کند برای هر کدام ومحتاج به وضو نیست مگر اینکه محدث به حدث اصغر باشد، که در این صورت احوط ضم وضو است به غسل.
از شرایط طواف، طهارت از خبث است یعنی پاکی بدن ولباس. پس طواف با بدن یا لباس نجس صحیح نیست. ونجاستی که در نماز بخشوده بود، مانند خود کمتر از درهم، در طواف بخشوده نیست بنابر احتیاط.
بودن خون وخونابهء زخم ودمل که اجتناب از آن سخت باشد در بدن یا لباس در طواف مانعی ندارد وبر طرف کردنش لازم نیست. همچنان که بودن چیز نجس همراه انسان در طواف
*****مناسک حج (فارسی): 193
عیبی ندارد. وهمچنین است نجس بودن چیزهایی که در آن نماز خوانده نمی شود مانند همیان وکلاه وجوراب.
در صورتی که نجس بودن بدن یا لباس خود را نمی دانسته وپس از انجام طواف بفهمد، طوافش صحیح است وحاجتی به اعاده ندارد، وهمچنین است طواف نماز اگر نمی دانسته بدن یا لباسش نجس بوده وبعد از نماز بفهمد نمازش صحیح است.
هر گاه نجاست بدن یا لباس خود را فراموش نموده وبا آن ها طواف نمود وبعد از طواف یادش آمد طوافش بنابر اظهر صحیح است، اگرچه اعادهء آن با لباس پاک احوط است. وچنان چه بعد از نماز طواف یادش بیاید که بدن ولباسش نجس بوده، حتماً باید با بدن ولباس پاک اعاده نماید.
*****مناسک حج (فارسی): 194
هرگاه نجس بودن بدن یا لباس خود را نمی دانسته و در اثنای طواف دانست یا آن که پیش از فراغت از طواف بدن یا لباسش نجس شد، اگر جامهء پاکی داشته باشد همان جا جامهء نجس را کنده وبا جامهء پاک طواف خود را تمام نماید. وچنان چه جامهء پاک همراه نداشته باشد، اگر این حادثه بعد از تمام شدن شوط چهارم بوده، طواف را قطع نموده وپس از ازالهء نجاست از بدن یا لباس باقیماندهء طواف را به جا آورد. وچنان چه علم به نجاست یا حدوثش پیش از تمام شدن شوط چهارم باشد، باز هم طواف را قطع ونجاست را ازاله نموده وبنابر احتیاط یک طواف کامل به قصد اعم از تمام یا اتمام به جا آورد. (معنای اعم واتمام سابقاً بیان شد)
*****مناسک حج (فارسی): 195
مختون بودن است. واحوط بلکه اظهر این است که بچهء ممیز که خوب وبد را تشخیص می دهد، اگر شخصاً محرم شود باید ختنه کرده باشد. واما اگر بچهء ممیز نباشد یا احرامش را ولیش ببندد، اعتبار ختان در او ظاهر نیست، اگرچه اعتبارش احوط است.
هرگاه محرم ختنه نشده خواه بالغ خواه بچهء ممیز طواف نموده طوافش کافی نخواهد بود. واگر طواف را ختنه شده اعاده نکند، مانند کسی خواهد بود که طواف را ترک کرده باشد. واحکام آینده بر وی جاری خواهد شد.
هر گاه مکلف ختنه نشده مستطیع شود، اگر بتواند بین ختنه وحج در سال استطاعت جمع کند، یعنی در همان سال خود را ختنه نموده وبه حج برود، واجب است این کار را بکند. وچنان چه ممکن نباشد، حج را تا سال بعد تأخیر
*****مناسک حج (فارسی): 196
نماید. پس اگر متمکن از ختنه نباشد اصلاً، به این معنی که ختنه کردن برای او ضرر ومشقت یا ناراحتی داشته باشد،لازم است حج را به جا آورد. لکن احتیاط این است که در عمره وحج شخصاً طواف نموده وبرای طواف نایب نیز بگیرد، ولی خودش نماز طواف را به جا آورد.
*****مناسک حج (فارسی): 197
و احوط واولی این است که تمام بدن خود را بر تمام حجر الاسود بگذراند. وبرای این احتیاط این مقدار کفایت می کند که قبل از حجر الاسود ایستاده ونیت نماید که طواف را از جایی که محاذات واقعی محقق می شود به جا می آورم وزیاده بر آن از باب مقدمهء علمیه باشد. یعنی انسان وقتی از جلوتر شروع کرد علم پیدا می کند که اولین جزء طوافش با اولین جزء حجر محاذی وبرابر شده است.
*****مناسک حج (فارسی): 198
طواف شمرده نمی شود. وظاهر این است که میزان در قرار دادن کعبه طرف چپ صدق عرفی است، همچنان که از طواف پیغمبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) بر می آید که سواره طواف می نمودند. وبهتر این است که دقت شود به خصوص در دو دهانهء حجر اسماعیل ودر نبش های خانهء خدا که در این جاها باید مواظب بود که به چپ یا راست منحرف نگردد.
*****مناسک حج (فارسی): 199
خانهء خدا بچرخد وکمتر از هفت دور کافی نیست. وعمداً زیادتر از هفت دور هم طواف را باطل می کند، چنان که خواهد آمد.
مشهور بین فقها این است که طواف باید بین مقام ابراهیم علیه السلام خانهء خدا باشد. یعنی از هر طرف این مسافت در نظر گرفته شود. ومسافت آن بیست وشش ذراع ونیم تقدیر شده است ونظر به اینکه حجر اسماعیل داخل مطاف است وخود بیست ذراع است، پس در طرف آن بیش از شش ذراع ونیم نباید دور شد. لکن ظاهر این است که طواف در دورتر از این مسافت بیست وشش ذراع ونیم نیز کافی باشد، خصوصاً برای کسانی که در این مسافت نتوانند طواف کنند یا طواف در آن بر آن ها مشقت داشته باشد. ومراعات احتیاط با قدرت وتمکن بهتر واولی است.
*****مناسک حج (فارسی): 200
هرگاه طواف کننده از مطاف بیرون رفته ووارد کعبه شود، طوافش باطل واعادهء آن لازم است. وبهتر این است که طواف خود را تمام نموده سپس اعاده نماید، اگر بیرون رفتنش پس از تجاوز از نصف طواف بوده.
چنان چه هنگام طواف روی شاذروان رفت، آن مقدار از طواف که روی شاذروان بوده باطل است واحتیاط این است که آن مقدار را تدارک نموده وطواف خود را تمام وسپس طواف را اعاده نماید. واحتیاط این است که هنگام طواف دست خود را از طرف شاذروان به دیوار کعبه یا ارکان آن دراز ننماید.
هرگاه طواف کننده در حجر اسماعیل برود، شوطی که رفتن در حجر در او بوده باطل ولازم است اعاده شود. وبهتر این است که
*****مناسک حج (فارسی): 201
طواف را تمام نموده وسپس اعاده نماید. ودر حکم رفتن در حجر است بالا رفتن بر دیوار حجر بنابر احتیاط. بلکه احوط این است که در حال طواف دست بر دیوار حجر هم نگذارد.
هرگاه طواف کننده پیش از تجاوز از نصف طواف بدون عذر از مطاف خارج شود، اگر موالات عرفیه از او فوت شود طوافش باطل واعاده اش لازم است وچنان چه موالات فوت نشود یا خروجش بعد از تجاوز نصف باشد، احتیاط این است که آن طواف را تمام نموده سپس اعاده کند.
چنان چه در اثنای طواف حدثی از او سر بزند، جایز است بیرون رفته وتطهیر نموده وبرگشته وطواف خود را تمام نماید، همچنان که گذشت. وهمچنین است بیرون رفتن برای ازالهء
*****مناسک حج (فارسی): 202
نجاست از بدن یا لباس. واگر زنی در اثنای طواف حیض شود، واجب است طواف را قطع نموده وفوراً از مسجد بیرون برود. وحکم چنین افراد در شرایط طواف بیان شد.
هرگاه طواف کننده به علت سر درد یا دل درد ومانند آن ناچار طواف خود را قطع نموده واز مطاف بیرون رفت، چنان چه قبل از تمامی شوط چهارم باشد طوافش باطل واعاده اش لازم است وچنان چه بعد از آن بوده، احتیاط این است که برای باقیمانده نایب گرفته وشخصاً بعد از زوال عذر، احتیاطاً باقی مانده را به جا آورده وطواف را اعاده نماید.
طواف کننده می تواند جهت عیادت مریض یا رفع حاجت خود یا حاجت برادر دینی خود از مطاف بیرون برود. ولی لازم است اگر
*****مناسک حج (فارسی): 203
طوافش واجب باشد ومقدار یک یا دو شوط به جا آورده باشد، طواف را اعاده نماید وچنان چه بیرون رفتنش بعد از شوط سوم بوده، احتیاط این است که یک طواف کامل به قصد اعم از تمام یا اتمام به جا آورد.
نشستن در اثنای طواف جهت استراحت ورفع خستگی جایز است. ولی باید به اندازه ای نباشد که موالات عرفیه از بین برود، که در این صورت طوافش باطل شده ولازم است از سر بگیرد.
هرگاه عمداً مقداری از طواف را کم کند وموالات فوت شود، طوافش باطل
*****مناسک حج (فارسی): 204
خواهد بود. وچنان چه موالات فوت نشود، تا از مطاف بیرون نرفته می تواند کمبود را به جا آورد. وحکم بیرون رفتن عمدی از مطاف در سابق گفته شد.
هر گاه مقداری از طواف را سهواً کم کند، اگر پیش از فوت موالات یادش آمد واز مطاف بیرون نرفته باشد، کمبود را به جا آورد وطوافش صحیح خواهد بود. وچنان چه پس از فوت موالات یا بیرون رفتن از مطاف یادش بیاید ومقدار فراموش شده یک شوط باشد، یک شوط را به جا آورد وطوافش صحیح است. وچنان چه شخصاً نتواند کمبود را انجام دهد هرچند به جهت این باشد که پس از بازگشت به وطن یادش بیاید، باید دیگری را نایب بگیرد که آن شوط را به جا آورد. وچنان چه مقدار فراموش شده بیش از یک وکمتر از چهار شوط باشد، بایستی برگشته وکمبود را شخصاً به جا آورد. وبهتر
*****مناسک حج (فارسی): 205
این است که پس از به جا آوردن کمبود، طواف را اعاده نماید، واگر مقدار فراموش شده چهار یا بیش از چهار شوط باشد، احوط اتمام سپس اعاده است.
زیادی در طواف پنج صورت دارد.
*****مناسک حج (فارسی): 206
در این صورت طوافش جزماً باطل ولازم است اعاده نماید.
*****مناسک حج (فارسی): 207
مکلف هنگام شروع به طواف یا در اثنای آن با اینکه می داند قران حرام ومبطل طواف است آن را قصد نماید، که قصد قربت با قصد حرام جمع نمی شود هر چند از باب اتفاق آن حرام انجام نشود که قران بین دو طواف باشد.
هرگاه طواف خود را از روی سهو بیش از هفت شوط نماید، چنان چه زیادی کمتر از یک شوط باشد آن را قطع نماید وطوافش صحیح است. وچنان چه زیادی یک شوط یا بیشتر باشد، احتیاط این است که باقی آن را تا یک طواف کامل شود به قصد قربت مطلقه تمام نماید.
هرگاه بعد از تمامی طواف
*****مناسک حج (فارسی): 208
و تجاوز از محل شک نماید که آیا طوافم هفت شوط یا کمتر یا بیشتر بوده، اعتنا به شک ننماید، مانند کسی که بعد از شروع به نماز طواف چنین شکی بکند.
هرگاه یقین داشته باشد که هفت شوط به جا آورده وشک کند که زیادتر بوده یا نه، مثلاً احتمال بدهد که شوط آخری هشتم بوده، به شک خود اعتنا ننماید وطوافش صحیح است، مگر در صورتی که شکش قبل از تمامی شوط آخری باشد، که در این صورت ظاهر این است که طوافش باطل است واحتیاط این است که به قصد رجا تمامش نموده واعادهء طواف کند.
هرگاه بین شش وهفت یا پنج وشش وهمچنین عددهای قبل شک کند، حکم به بطلان طواف می شود. وهمچنین اگر شک کند که آیا شش شوط به جا آورده یا هشت شوط، که نداند
*****مناسک حج (فارسی): 209
شوط آخر ششم است یا هشتم، که در این صورت نیز طوافش باطل خواهد بود.
چنان چه بین شش وهفت شک نموده واز روی نادانی بنا را بر شش گذاشته وطواف را تمام کند، لازم است طواف را از سر بگیرد. وچنان چه بر نادانی خود باقی ماند تا وقتی که تدارک ممکن نباشد بعید نیست طوافش صحیح باشد.
طواف کننده می تواند بر رفیق وهمراه خود در حفظ شمارهء شوطها اعتماد کند، در صورتی که صاحبش یقین داشته باشد، مثلاً در صورت شک اگر رفیق انسان بگوید این شوط پنجم است، می شود بر گفتهء او اعتماد نموده ودو شوط دیگر به جا آورد.
هرگاه در طواف مستحبی شک نماید، بنا را بر کمتر بگذارد وطوافش صحیح است.
*****مناسک حج (فارسی): 210
هرگاه از روی عمد وعلم به حکم یا جهل بر آن طواف عمرهء تمتع را ترک نموده ونتواند بیش از وقوف به عرفات تدارکش نماید، عمره اش باطل بوده وواجب است حج را در سال بعد اعاده نماید. ودر سابق گفته شد که اظهر این است که احرامش نیز باطل می شود، ولی احوط این است که عدول به حج افراد نموده واو را به قصد اعم از حج وعمرهء مفرده تمام نماید، وچنان چه عمداً طواف حج را ترک نماید، وتدارکش ممکن نباشد، حجش باطل خواهد بود ولازم است در سال بعد اعاده نماید. واگر ترک طواف از جهت ندانستن حکم بوده، یک شتر کفاره نیز لازم خواهد شد.
هرگاه از روی فراموشی طواف ترک شود، بعد از یاد آمدن تدارکش واجب است. وچنان چه پس از گذشتن وقتش به یاد آمد،
*****مناسک حج (فارسی): 211
قضای آن به جا آورده شود وحج صحیح خواهد بود واحتیاط این است که بعد از قضای طواف، سعی نیز به جا آورده شود. واگر وقتی یادش بیاید که قضا نمودن آن ممکن نباشد، مثل اینکه پس از بازگشت به وطن یادش آمد واجب است نایب بگیرد واحتیاط این است نایب پس از طواف، سعی را نیز به جا آورد.
اگر طواف را فراموش نمود وبه وطن خود بازگشت وبا عیال خود نزدیکی کرد وسپس یادش آمد، لازم است در صورتی که فراموش شده طواف حج باشد، یک قربانی به منی واگر فراموش شده طواف عمره باشد، یک قربانی به مکه بفرستد. ودر این قربانی گوسفند کافی است.
هرگاه طواف را فراموش نموده وزمانی یادش آمد که قضایش ممکن است، با همان احرام اول قضایش نماید وحاجتی به تجدید
*****مناسک حج (فارسی): 212
احرام نیست. بلی در صورتی که از مکه خارج شد ویک ماه یا بیشتر بر آن گذشته باشد، لازم است برای دخول مکه احرام تازه ببندد چنان که گذشت.
آن چه در طواف کننده حلال می شود، بر فراموش کنندهء طواف تا آن را شخصاً یا نایبش قضا ننموده حلال نمی شود.
هرگاه جهت بیماری یا شکستگی یا امثال این ها شخصاً نتواند طواف را به جا آورد، لازم است به کمک دیگری طواف را به جا آورد، هرچند به سوار شدن بر دوش او باشد. وچنان چه با کمک دیگری نیز نتواند طواف کند، واجب است نایب بگیرد که به جای او طواف کند. وهمچنین در نماز طواف که شخصً باید خودش به جا آورد ودر صورت نتوانستن دیگری را نایب بگیرد. وحکم زن حائض ونفساء (زاهو) در شرایط طواف بیان شد.
*****مناسک حج (فارسی): 213
واجب سوم از واجبات عمرهء تمتع، دو رکعت نماز طواف است که مانند نماز صبح است، ولی مکلف مخیر است که آن را بلند یا آهسته بخواند، وواجب است در نزدیکی مقام ابراهیم به جا آورده شود. واحوط بلکه اظهر این است که پشت مقام باشد. ودر صورت عدم تمکن، با مراعات نزدیکی به مقام بنابر احتیاط در هر جای مسجد می تواند به جا آورد. واین حکم نماز طواف واجب است ونماز طواف مستحب در هر جای مسجد باشد جایز است.
کسی که از روی علم وعمد نماز طواف را به جا نیاورد حجش باطل است. زیرا که بدون این نماز، سعی باطل خواهد بود.
*****مناسک حج (فارسی): 214
نماز طواف بایستی بعد از طواف فوراً به جا آورده شود که در عرف نگویند بین طواف ونماز فاصله شده است.
هرگاه فراموش کرد نماز طواف را بخواند وسعی نمود وبعد از سعی یادش آمد که نماز طواف را نخوانده، فوراً نماز طواف را بخواند واعادهء سعی واجب نیست اگر چه احوط است.و چنان چه در اثنای سعی یادش بیاید، سعی را بریده ونماز طواف را در جاهایی که گفته شد به جا آورده سپس سعی را از جایی که بریده تمام نماید. وچنان چه بعد از بیرون رفتن از مکه یادش بیاید که نماز طواف را نخوانده، بایستی به مکه برگشته ونماز را در جاهایی که گفته شد به جا آورد. ودر صورتی که نتواند به مکه برگردد هرجا که یادش آمد به جا آورد. بلی اگر بتواند به حرم برگردد احوط واولی این است که
*****مناسک حج (فارسی): 215
برگشته ونماز را در حرم به جا آورد. وحکم کسی که نماز طواف را به جهت نادانی ترک کرده، حکم کسی است که فراموشش کرده. وفرقی بین جاهل قاصر ومقصر در این جا نیست.
هرگاه نماز طواف را فراموش نمود وتا دم مردن یادش نیامد ومُرد، بر ولیش واجب است آن را قضا نماید.
هرگاه قرائت نمازگزار غلطی داشته باشد، در صورتی که نتواند آن را درست کند اشکالی در اکتفا به آنچه می تواند، در نماز طواف وغیر آن نیست وهمان اندازه کافی است، وچنان چه می تواند آن را تصحیح ودرست کند، لازم است تصحیح نماید. وچنان چه در این کار اهمال وسهل انگاری کرد تا وقت تنگ شد، احوط این است که به اندازه ای که می تواند نماز طواف را به جا آورد وآن را
*****مناسک حج (فارسی): 216
به جماعت بخواند ونایب نیز بگیرد.
هرگاه نداند که قرائتش درست نیست ودر نادانی خود معذور باشد، نمازش صحیح است وحاجتی به اعاده ندارد، حتی اگر بعد از نماز بفهمد که قرائتش اشکال داشته، ولی اگر معذور نبوده، لازم است پس از تصحیح نماز را اعاده کند. وحکم کسی که نماز طواف را فراموش کرده بر او جاری می شود.
واجب چهارم از واجبات عمرهء تمتع، سعی بین صفا ومروه است. وخود یکی از ارکان است که اگر عمداً ترک شود حج باطل خواهد بود، خواه علم به حکم داشته یا جاهل به حکم باشد. وقصد قربت در
*****مناسک حج (فارسی): 217
سعی معتبر است. ولی ستر عورت وطهارت از حدث یا خبث در آن معتبر نیست. وبهتر این است که طهارت رعایت شود.
سعی باید بعد از طواف ونماز طواف به جا آورده شود. واگر پیش از طواف یا نماز آن به جا آورده شود، لازم است بعد از آنها اعاده شود. وحکم کسی که طواف را فراموش کند وبعد از سعی یادش بیاید، پیشتر گفته شد.
نیت در سعی معتبر است به این معنی که اگر در عمره است، به نیت عمره واگر در حج است به نیت حج، قربهءً الی الله به جا آورده شود.
*****مناسک حج (فارسی): 218
سعی یعنی چه؟
رفت وآمد بین صفا ومروه را سعی گویند. صفا در یک طرف ومروه در طرف دیگر قرار دارد. رفتن از اول جزء از صفا به مروه را یک شوط گویند. وهمچنین برگشتن از اول جزءِ مروه به صفا یک شوط است. وتمام سعی هفت شوط است. بنابر این سعی از صفا شروع ودر شوط هفتم به مروه ختم می شود. واحتیاط لازم در این است که موالات (پی در پی بودن) را مراعات کند به طوری که فصل معتد به، در بین اشواط حاصل نشود. ووقتی حاجی بخواهد از مسجد الحرام به مسعی برود، صفا طرف دست راستش قرار می گیرد.
هرگاه سعی را از مروه شروع کند، اگر یک شوط به جا آورده یعنی از مروه به صفا رسیده، باید آن را لغو دانسته واز صفا شروع نماید، وچنان چه بعد از شوط اول باشد، مثل اینکه در بین راه صفا ومروه در شوط دوم باشد، آن را نیز لغو نموده وسعی را از صفا از سر بگیرد
*****مناسک حج (فارسی): 219
لازم نیست رفت وآمد (سعی) بین صفا ومروه، پیاده باشد وسعی سواره بر حیوان یا دوش انسان یا چرخ هایی که فعلاً در آن جا متداول است، جایز است. ولی در هر حال باید ابتدا از صفا وختم به مروه باشد.
لازم است رفت وآمد بین صفا ومروه از راه متعارف باشد، واگر از صفا از توی مسجد یا راه دیگری به سوی مروه برود کافی نیست. بلی لازم نیست رفت وآمد، در یک خط مستقیم باشد.
*****مناسک حج (فارسی): 220
واجب است هنگام توجه به مروه آن را رو به روی خود قرار دهد. وهمچنین در بازگشت از مروه به صفا، باید متوجه به صفا باشد. پس اگر به هنگام سعی به طور عقب گرد برود،کفایت نمی کند. والتفات به طرف راست وچپ وپشت سر، هنگام سعی عیبی ندارد.
نشستن روی صفا یا مروه یا در بین آن ها به جهت استراحت عیبی ندارد، گرچه احوط این است که بین آن دو ننشیند.
*****مناسک حج (فارسی): 221
در گذشته گفته شد که سعی از ارکان حج است وترک آن عمداً با علم یا جهل به حکم، تا زمانی که تدارکش پیش از وقوف به عرفات ممکن نشود، حج باطل واعاده اش در سال بعد لازم خواهد بود. واظهر این است که احرامش باطل خواهد بود، اگر چه احوط واولی این است که عدول به افراد نموده وسعی را به قصد اعم از حج افراد یا عمرهء مفرده تمام نماید.
هرگاه سعی از روی فراموشی ترک شود، هر وقت یاد او بیاید باید به جا آورد هرچند یاد آمدنش پس از فراغت از اعمال حج باشد. وکسی که شخصاً نتواند یا برایش مشقت داشته باشد
*****مناسک حج (فارسی): 222
بایستی نایب بگیرد وحجش در هر دو صورت صحیح خواهد بود.
کسی که شخصاً پیاده یا سواره نتواند سعی را به جا آورد، دیگری را نایب بگیرد که به جای اوسعی کند وحجش صحیح است.
احتیاط این است که بعد از طواف ونماز آن بدون ضرورت مانند شدت گرما یا خستگی زیاد،تأخیر نکند، اگر چه اقوی این است که می تواند سعی را تا شب تأخیر کند، بلی در حال اختیار نباید سعی را به فردا بیندازد.
زیادی در سعی مانند زیادی در طواف سبب بطلان خواهد بود، اگر از روی علم وعمد باشد، چنان که در طواف گذشت. بلی اگر جاهل به حکم باشد، اظهر این است که سعیش به زیادی باطل نمی شود، هر چند احتیاط در اعادهء آن
*****مناسک حج (فارسی): 223
است.
هرگاه از روی خطا در سعی خود زیاد نمود، سعیش درست است. ولی اگر زیادی یک شوط کامل باشد، مستحب است که شش شوط دیگر به آن اضافه نماید تا یک سعی کامل غیر از سعی اول شود وختم سعی دوم طبعاً به صفا خواهد بود، وچنان چه زیادی بیش از یک شوط باشد، تمام نمودن او به قصد رجا عیبی ندارد.
هرگاه عمداً با علم به حکم یا جهل به آن، از سعی خود کم نمود، وتدارکش تا زمان وقوف به عرفات ممکن نباشد، حجش فاسد شده ولازم است سال بعد اعاده نماید، وظاهرش این است که احرامش نیز باطل می شود،هرچند اولی این است که عدول به حج افراد نموده وبه نیت اعم از حج وعمرهء مفرده تمامش نماید. وچنان چه کمبود سعی از
*****مناسک حج (فارسی): 224
روی فراموشی وبعد از شوط چهارم بوده، واجب است باقی را هر وقت یادش آمد هر چند بعد از فراغت از اعمال حج باشد، تدارک نماید. ودر صورتی که خود نتواند تدارک کند یا تدارک سخت باشد واجب است نایب بگیرد، هرچند به این جهت باشد که پس از بازگشت به وطن یادش آمده باشد، در این صورت احتیاط این است که نایب به نیت فراغ ذمهء منوب عنه از اتمام یا تمام، یک سعی کامل به جا آورد. واگر کمبودش پیش از شوط چهارم واز روی فراموشی بوده، احتیاط این است که شخصاً یک سعی کامل به قصد اعم از تمام یا اتمام به جا آورد. ودر صورت دشواری آن، نایب بگیرد.
چنان چه از روی فراموشی، مقداری از سعی در عمرهء تمتع کم نموده وبه اعتقاد اینکه از سعی فارغ شده محل شده، در این صورت
*****مناسک حج (فارسی): 225
احوط بلکه اظهر این است که یک گاو کفاره دارد ولازم است سعی را به نحوی که گفته شد تمام نماید.
شک در عدد اشواط سعی پس از تقصیر اعتبار ندارد. وجمعی از فقها فرموده اند که شک در عدد اشواط بعد از سعی هر چند پیش از تقصیر باشد، به ان اعتنا نباید کرد. ولی اظهر این است که در این صورت باید به این شک اعتنا شود.
اگر هنگامی که در مروه است شک کند که شوط آخری هفتم است یا نهم، اعتنا به شک خود ننماید، وسعیش صحیح خواهد بود. وچنان چه این شک در اثنای شوط باشد، یعنی هنوز به مروه نرسیده چنین شکی کند، سعیش باطل ولازم
*****مناسک حج (فارسی): 226
است سعی را از سر بگیرد.
حکم شک در عدد اشواط سعی، مانند حکم شک در عدد اشواط طواف است. پس هر گاه شک کند در عدد اشواط، سعی را باطل می کند.
واجب پنجم از واجبات عمرهء تمتع تقصیر است. یعنی گرفتن مقداری از ناخن دست یا پا، یا چیدن مقداری از موی سر یا ریش یا سبیل. وقصد قربت در تقصیر معتبر است. وکندن مو، جای چیدن را نمی گیرد.
بیرون آمدن از احرام عمرهء تمتع، باید فقط به تقصیر باشد، پس اگر خواسته باشد به جای تقصیر سر خود را بتراشد کفایت
*****مناسک حج (فارسی): 227
نمی کند. بلکه سر تراشیدن، بر متمتع حرام است وچنان چه از روی عمد وعلم بتراشد، باید یک گوسفند کفاره بدهد. وبنابر احتیاط، این حکم مطلقاً حتی در صورت جهل نیز جاری است.
هر گاه بعد از سعی وپیش از تقصیر، با زنی نزدیکی وجماع کند وجاهل به حکم باشد، بنابر احتیاط باید یک شتر کفاره بدهد.
تقصیر، پیش از تمامی سعی حرام است. وچنان چه کسی پیش از فراغت از سعی، تقصیر نماید باید کفاره بدهد.
لازم نیست تقصیر بعد از سعی بلافاصله به جا آورده شود. وشخص می تواند هر جا دلش خواست، خواه در سعی یا در منزل یا جای دیگر تقصیر نماید.
هر گاه تقصیر را عمداً ترک
*****مناسک حج (فارسی): 228
نموده وبرای حج احرام بست، عمره اش فاسد وباطل خواهد بود. وظاهر این است که حج تمتعش بدل به حج افراد شده ولازم است بعد از حج، عمرهء مفرده به جا آورد. واحتیاط این است که حج را در سال بعد اعاده نماید.
هر گاه از روی فراموشی تقصیر را ترک نموده وبرای حج احرام بست، عمره اش صحیح است واحتیاطاً یک گوسفند کفاره بدهد.
همین که محرم در عمرهء تمتع تقصیر نمود، آنچه به جهت احرام بر وی حرام شده بود حلال می شود به جز تراشیدن سر. واما سر تراشیدن تفصیلی دارد که از این قرار است: هرگاه عمرهء تمتع در ماه شوال به جا آورده شود، سر تراشیدن تا سی روز از عید فطر گذشته جایز است، واما بعد از آن
*****مناسک حج (فارسی): 229
احتیاط این است که سر تراشیده نشود وچنان چه تراشیده شد واز روی علم وعمد بود، احتیاط این است که یک گوسفند کفاره داده شود.
طواف نساء در عمرهء تمتع واجب نیست وبه جا آوردن آن به قصد رجا عیبی ندارد. وشیخ شهید - رحمه الله از بعض علما وجوب طواف نساء را در عمرهء تمتع نقل فرموده اند.
در گذشته واجبات حج به طوراجمال بیان شد، وتفصیل هر یک به قرار ذیل است:
*****مناسک حج (فارسی): 230
در صورتی که از ازدحام بترسند. این دو دسته احرام بسته وپیش از بیرون رفتن مردم از مکه بیرون می روند. ودر گذشته گفته شد که بیرون رفتن از مکه با احرام حج برای ضرورت بعد از فراغ از عمره هر وقت باشد جایز است.
همچنان که برای شخصی که عمره به جا می آورد جایز نیست قبل از تقصیر برای حج احرام ببندد، برای حاجی جایز نیست پیش از تمامی اعمال حج برای عمرهء مفرده احرام ببندد. بلی احرام بستن برای عمرهء مفرده پس از اعمال حج وپیش از طواف نساء مانعی ندارد.
وقت احرام در صورتی تنگ می شود که تأخیرش باعث نرسیدن به وقوف در عرفات روز عرفه (نهم ذی الحجه) شود.
احرام حج در کیفیت وواجبات
*****مناسک حج (فارسی): 231
و محرمات، مانند احرام عمره است واختلاف بین آن ها فقط در نیت است.
مکلف می تواند از هر جای شهر مکهء قدیم برای حج احرام ببندد. ومستحب است احرام حج از مسجد الحرام در مقام ابراهیم یا حجر اسماعیل باشد.
کسی که احرام حج را از روی فراموشی یا جهل به حکم ترک نموده واز مکه بیرون رفته سپس یادش بیاید یا علم به حکم پیدا کند، واجب است به مکه برگردد هر چند از عرفات باشد واز مکه محرم شود وچنان چه به جهت تنگی وقت یا عذر دیگری نتواند به مکه برگردد، از همان جایی که هست محرم شود. وهمچنین است اگر بعد از وقوف به عرفات یادش بیاید یا حکم را یاد بگیرد باید از جایی که هست احرام ببندد، هر چند متمکن از
*****مناسک حج (فارسی): 232
بازگشت به مکه واحرام از مکه باشد. وچنان چه اصلاً یادش نیامد وحکم را ندانست تا از اعمال حج فارغ شد حجش صحیح است.
کسی که احرام حج را از روی علم وعمد ترک کند، لازم است تدارکش نماید، وچنان چه پیش از وقوف به عرفات متمکن از تدارک نشود، حجش فاسد ولازم است سال بعد اعاده اش نماید.
احوط این است شخصی که احرام حج تمتع بسته، پس از احرام وپیش از رفتن به عرفات طواف مستحبی ننماید، وچنان چه طواف نمود بنابر احتیاط بعد از طواف تلبیه را تجدید کند.
*****مناسک حج (فارسی): 233
واجب دوم از واجبات حج تمتع، وقوف(بودن) در «عرفات» است با قصد قربت. ومراد از وقوف حاضر بودن در عرفات است چه سواره چه پیاده، چه در حال حرکت چه آرام.
صحرای عرفات حدودی برای آن معین شده که نام آن ها ثویه ونمره وذی المجاز ومأزمین است. وخود این ها خارج از موقف می باشند.
کوهی به نام «جبل الرحمه» در صحرای عرفات است که ظاهراً موقف است ووقوف روی آن کوه مکروه است. ومستحب است وقوف در دامنهء کوه از طرف چپ باشد.
وقوف در عرفات بایستی از
*****مناسک حج (فارسی): 234
روی اختیار باشد. پس اگر در مجموع وقت خواب یا بیهوش باشد، وقوفی نکرده است.
وقوف در عرفات برای شخص مختار بنابر احتیاط، از اول ظهر روز نهم ذی الحجه تا غروب است. واظهر این است که می تواند تا یک ساعت بعد از ظهر وقوف را تأخیر نماید یعنی از یک بعد از ظهر وقوف نماید. ووقوف در تمام این وقت هر چند واجب است وترکش گناه است، ولی از ارکان حج نیست به این معنی که اگر کسی مقداری از این وقت را وقوف نکند حجش فاسد نخواهد شد. بلی اگر وقوف را اصلاً از روی اختیار ترک نماید حجش فاسد نخواهد بود. وآنچه رکن است وقوف فی الجمله است.
کسی که به جهت فراموشی یا نادانی یا عذر موجه دیگر وقوف اختیاری (از ظهر تا
*****مناسک حج (فارسی): 235
غروب) را درک ننماید، وقوف اضطراری (مقداری از شب عید) بر او لازم است وبا این وقوف حجش صحیح خواهد بود. واگر این وقوف را عمداً ترک نماید حجش فاسد می شود.
کوچ کردن از عرفات پیش از غروب آفتاب با علم وعمد، حرام است. ولی حج را فاسد نمی کند. وکسی کوچ کرد وپشیمان شده وبرگشت چیزی بر او نیست. واگر برنگشت باید یک شتر کفاره بدهد ودر منی آن را بکشد وچنان چه نتواند یک شتر کفاره بدهد باید هجده روز
*****مناسک حج (فارسی): 236
روزه بگیرد وبنابر احتیاط پی در پی ومتوالی باشد. واین حکم نسبت به کسی که از روی فراموشی یا ندانستن حکم، کوچ کند نیز جاری است یعنی اگر یادش آمد یا حکم را دانست، باید برگردد که اگر برنگشت بنابر احتیاط باید یک شتر کفاره بدهد واگر نتوانست هجده روز روزه بگیرد.
اگر ماه نزد قاضی اهل سنت ثابت شد وبر طبق آن حکم نمود ونزد شیعه ثابت نشد. دو صورت دارد:
*****مناسک حج (فارسی): 237
*****مناسک حج (فارسی): 238
واجب سوم از واجبات حج تمتع، وقوف در «مزدلفه» است با قصد قربت. ومزدلفه اسم مکانی است به آن «مشعر الحرام» نیز گفته می شود. وحدود آن از مأزمین تا حیاض ووادی محسّر است که در آن ها نباید وقوف نمود، مگر در ازدحام وتنگی وقت که مأزمین (دو راه تنگ وباریک) باید بالا رفت.
هرگاه حاجتی از عرفات کوچ کرد احتیاط این است که شب عید را در مزدلفه بیتوته کند، هر چند وجوب بیتوته ثابت نشده است.
وقوف در مزدلفه از طلوع فجر تا طلوع آفتاب روز عید قربان واجب است، ولی آنچه رکن است، وقوف مختصراست که اگر مقداری
*****مناسک حج (فارسی): 239
بین الطلوعین وقوف نموده وعمداً کوچ کند حجش صحیح است، اگر چه فعل حرامی به جا آورده است.
کسی که وقوف بین الطلوعین مزدلفه را اصلاً ترک نماید، حجش باطل وفاسد خواهد بود. وزنان وکودکان واشخاص ضعیف مانند پیرمردان وبیماران وشخصی که از دشمن می ترسد، از این حکم مستثنی هستند وبرای این ها جایز است شب عید مقداری وقوف نموده وقبل از طلوع فجر به سوی منی کوچ کنند.
کسی که شب عید را در مزدلفه وقوف نموده واز جهت ندانستن مسأله قبل از طلوع فجر کوچ نماید، حجش بنابر اظهر صحیح است ویک گوسفند باید کفاره بدهد.
کسی که از روی فراموشی یا عذر دیگری نتواند بین الطلوعین در مزدلفه وقوف
*****مناسک حج (فارسی): 240
اختیاری را بنماید، وقوف اضطراری (بودن مختصر بعد از طلوع آفتاب تا ظهر روز عید) کافی است واگر آن راعمداً ترک کند، حجش فاسد خواهد شد.
دانسته شد که هر یک از وقوف عرفات ووقوف مزدلفه دو قسم است. اختیاری واضطراری. وهر گاه مکلف وقوف اختیاری هر یک را درک نماید که عملش صحیح است. ودر صورتی که درک نکند چند صورت خواهد داشت که هر صورتی حکمی دارد:
*****مناسک حج (فارسی): 241
باقی یا حج از سال های پیش بر ذمه اش مستقر باشد، سال بعد حج نماید.
*****مناسک حج (فارسی): 242
را درک کند که در این صورت بعید نیست حجش صحیح باشد. ولی احتیاط این است که باقی اعمال را به قصد فراغ ذمه از آن چه به او تعلق گرفته چه عمرهء مفرده وچه حج به جا آورده ودر سال بعد حج را اعاده نماید.
*****مناسک حج (فارسی): 243
را درک نماید، که در این صورت حجش باطل است وبدل به عمرهء مفرده می شود.
[1 - رمی جمرهء عقبه = واجب چهارم از واجبات حج]
[2 - ذبح ونحر در منی = واجب پنجم از واجبات حج]
[3 - حلق یا تقصیر = واجب ششماز واجبات حج]
هرگاه مکلف از مزدلفه کوچ کرد بایستی به منی رفته واعمالی را که در آن جا واجب است انجام دهد. واعمال آن جا همان طور که تفصیلاً بیان خواهد شد، سه عمل است:
واجب چهارم از واجبات حج رمی جمرهء عقبه است در روز عید. یعنی به جایی که نامش جمرهء عقبه
*****مناسک حج (فارسی): 244
است سنگریزه بیندازد. وآن چند شرط دارد:
1 - نیت وقصد قربت.
2 - بودن هفت ریگ، که کمتر از آن کفایت نمی کند چنان که کفایت نمی کند غیر از ریگ از اجسام.
3 - زدن ریگ ها یکی پس از دیگری باشد. وزدن دو تا یا بیشتر با هم کافی نیست.
4 - رسیدن سنگریزه ها به جمره.
5 - آن که رسیدن بایستی با پرتاب کردن باشد وگذاشتن سنگریزه بر جمره کافی نیست. وظاهر اینکه اگر سنگریزه در راه به چیزی برخورد نموده وسپس به جمره برسد کافی باشد. بلی اگر سنگریزه در راه به چیز نسبتاً سفتی مانند برخورد ودر آن جسته وبه جمره رسید، کفایت نخواهد کرد.
6 - آن که رمی بین طلوع وغروب آفتاب (در
*****مناسک حج (فارسی): 245
روز) باشد. وزنان وکسانی که کوچ از مشعر در شب برایشان جایز است، می توانند شب عید رمی جمره نمایند.
هرگاه شک کند که سنگریزه به جمره رسید یا نه بنابر نرسیدن گذاشته وسنگ دیگری بزند، مگر آن که شک وی در وقتی باشد که به واجب دیگری مشغول شده یا پس از فرارسیدن شب باشد، که در این صورت اعتنا نکند.
زدن جسم دیگری غیر از سنگریزه کافی نیست. ودو چیز در سنگریزه معتبر است:
1 - آن که از سنگ های حرم باشد. وبهتر این است که از مشعر برچیده شود.
2 - آن که بکر ودست نخورده باشند وقبلاً در رمی استعمال نشده باشند.
*****مناسک حج (فارسی): 246
کفایت نمودن زدن سنگ بر مقداری که بر ارتفاع جمره افزوده شده، محل اشکال است واحوط آن است که مقدار سابق را رمی نماید. واگر متمکن نباشد مقدار زیادی را خودش رمی کند ونایب نیز بگیرد برای زدن به مقدار سابق.
چنان چه کسی از روی ندانستن مسأله یا فراموشی در روز عید رمی جمره ننمود، لازم است تا روز سیزدهم هر وقت یادش آمد یا مسأله را دانست تدارکش نماید وچنان چه شب یادش آمد، بایستی روز بعد آن را انجام دهد. واین در صورتی است که از کسانی نباشد که رمی در شب برایش جایز است. وحکمش خواهد آمد، چنان چه بعد از روز سیزدهم مسأله را دانست یا یادش آمد، احتیاط این است که به منی رفته ورمی نموده ودر سال بعد رمی را شخصاً خودش یا نایبش به جا آورد. وچنان چه پس از
*****مناسک حج (فارسی): 247
بیرون رفتن از مکه دانست یا یادش آمد، برگشتن بر او واجب نیست بلکه در سال بعد بنابر احتیاط شخصاً یا نایبش انجام دهد.
چنان چه از روی فراموشی یا نادانی روز عید رمی ننمود وپس از طواف حج دانست یا یادش آمد وتدارک نمود، اعادهء طواف بر او واجب نیست، هرچند احوط است. ولی اگر ترک رمی از روی علم وعمد باشد، ظاهر این است که طوافش باطل است وواجب است که پس از تدارک رمی اعادهء طواف نماید.
واجب پنجم از واجبات حج تمتع، ذبح یا نحر در منی است. ذبح یعنی کشتن گاو وگوسفند ونحر
*****مناسک حج (فارسی): 248
ی عنی کشتن شتر (قربانی کردن). وباید با قصد قربت ودر روز باشد، مگر کسی که ترسی داشته باشد، که چنین شخصی می تواند قربانی خود را شب بنماید. وواجب است قربانی پس از رمی باشد ولی چنان چه او را از روی فراموشی یا نادانی پیش از رمی به جا آورد صحیح است وحاجتی به اعاده ندارد. وواجب است ذبح یا نحر در منی باشد وهرگاه متمکن نباشد چنان چه میگویند ذبح را تغییر داده اند ودر وادی محسر قرار داده اند. پس اگر متمکن از تأخیر وذبح در منی باشد اگر چه تا آخر ذالحجه، حلق یا تقصیر نماید ومُحل شود وذبح را تأخیر بیندازد. وهمچنین طواف ونماز طواف وسعی را تأخیر بیندازد والّا - جایز است به ذبح در مذبح فعلی اکتفا کند.
احتیاط این است که ذبح ونحر در روز عید قربان باشد. ولی اگر از روی فراموشی
*****مناسک حج (فارسی): 249
ی ا عذر دیگر یا نادانی ترک نمود، لازم است تا آخر ایام تشریق (یازدهم ودوازدهم وسیزدهم) تدارکش نماید. وچنان چه عذر او مستمر بود می تواند تا آخر ماه ذی الحجه تأخیر نماید، وچنان چه بعد از طواف دانست یا یادش آمد وتدارکش نمود، اعادهء طواف بر او واجب نخواهد بود، هر چند اعاده اش احوط است. ولی اگر از روی علم وعمد قربانی را ترک نموده وطواف کرد، ظاهر این است که طوافش باطل وواجب است بعد از تدارک قربانی اعاده اش نماید.
ی ک قربانی فقط برای یک نفر کفایت می کند ونمی شود برای دو نفر یا بیشتر باشد.
قربانی بایستی یا شتر یا گاو یا گوسفند باشد. وشتر بایستی سال پنجم را تمام کرده ودر سال ششم داخل شده باشد وشتر اگر شش ساله نباشد کافی نیست. وگاو وبز بایستی بنابر
*****مناسک حج (فارسی): 250
احتیاط سه ساله باشند وکمتر از آن کافی نیست. ودر گوسفند بایستی هشت ماه باشد وکمتر از آن کافی نیست واحتیاط این است که یک سالش تمام ودر سال دوم داخل شده باشد. وچنان چه پس از قربانی کردن معلوم شد که قربانی در سن معتبر نبوده، لازم است قربانی دیگری در سن معتبر بنماید. وقربانی بایستی از جمیع اعضا سالم باشد وقربانی کور وشل وگوش بریده وشاخ شکسته ومانند این ها کفایت نمی کند. واظهر این است که اخته شده نیز کفایت نمی کند. ولاغر نیز نباشد. واحوط واولی این است که بیمار وموجوء (رگ مالیده) ومرضوض (تخم کوبیده) وپیر که مغز استخوانش آب شده نباشد، وقربانی ای که گوشش شکافته یا سوراخ باشد عیبی ندارد، اگر چه احوط این است که از این ها نیز سالم باشد، واحوط واولی این است که قربانی طوری نباشد که از اصل
*****مناسک حج (فارسی): 251
خلقت شاخ ودم نداشته باشد.
چنان چه قربانی را به عقیدهء اینکه سالم است خریداری نموده وقیمتش را پرداخته وبعد معلوم شد که عیبی دارد، ظاهر این است که می تواند به آن اکتفا نماید ولازم نیست قربانی دیگری بنماید.
آنچه از شرایط در قربانی ذکر شد تماماً در صورت تمکن وقدرت است. وکسی که نتواند قربانی را به این شرایط تهیه کند، هرچه ممکنش باشد همان کافی است.
چنان چه قربانی را به عقیدهء اینکه چاق است، کشت وبعد از کشتن معلوم شد لاغر است کافی است وحاجتی به قربانی دیگر ندارد.
هرگاه شک در لاغری قربانی داشته وبه جهت فرمانبرداری خداوند متعال او را کشت
*****مناسک حج (فارسی): 252
هر چند به امید اینکه به درگاه الهی قبول باشد سپس معلوم شد چاق بوده است کفایت می کند.
هرگاه قربانی سالم وبی عیبی خرید وپس از خریداری ناخوش ومریض شد یا شکستی دید یا عیب دیگری پیدا کرد، کشتن همان کافی است ولازم نیست تعویضش نماید.
هرگاه قربانی خرید وگم شد، قربانی دیگری به جای او بخرد. پس چنان چه اولی را پیش از کشتن دومی یافت، اولی را بکشد ونسبت به دومی مختار است که بکشد یا نکشد ودر حکم سایر اموال او خواهد بود. واحوط واولی این است که او را نیز بکشد. وچنان چه اولی را پس از کشتن دومی یافت، بنابر احتیاط اولی را نیز بکشد.
اگر قربانی گمشده ای را پیدا کرد باید تا روز دوازدهم اعلان وتعریف کند چنان چ
*****مناسک حج (فارسی): 253
صاحبش پیدا نشد عصر روز دوازدهم او را از قبل صاحبش بکشد.
کسی که پول قربانی را دارد وقربانی گیرش نمی آید، بایستی پول او را نزد شخص امینی امانت بگذارد که تا آخر ماه ذی الحجه با آن پول قربانی خریده وبکشد وچنان چه ماه ذی الحجه گذشت نباید بکشد مگر در سال بعد.
کسی که نه قربانی دارد ونه پولش را، به جای قربانی باید ده روز روزه بگیرد، سه روزش را در حج یعنی روز هفتم وهشتم ونهم ذی الحجه را روزه بگیرد وهفت روز دیگر را در وطن خود بگیرد. واحتیاط این است که هفت روز، پی در پی باشد. وسه روز اول را می تواند پس از شروع به اعمال عمرهء تمتع از اول ماه ذی الحجه بگیرد وبایستی پی در پی باشند. وچنان چه به وطن خود بر
*****مناسک حج (فارسی): 254
نگشت ودر مکه اقامت نمود، بایستی تا بازگشت اصحاب وهمراهانش به وطن یا تا یک ماه صبر نموده وبعد از آن هفت روز را روزه بگیرد.
کسی که باید در حج روزه بگیرد چنان چه نتواند روز هفتم را روزه بگیرد، هشتم ونهم را روزه گرفته وروز دیگر را پس از بازگشت از منی روزه بگیرد. واگر روز هشتم نیز نتواند روزه بگیرد، هر سه روز را تا بعد از برگشتن از منی تأخیر نماید. واحتیاط این است که پس از بازگشت هر چه زودتر روزه ها را بگیرد وبدون عذر تأخیر ننماید. وچنان چه پس از گذشت از منی نتوانست روزه بگیرد، این سه روز را در راه بازگشت به وطن روزه بگیرد یا در وطن خود ولی نباید بین سه روز وهفت روز جمع نماید یعنی بین روزهء سه روز وروزهء هفت روز فاصله بگذارد وچنان چه تا اول محرم سه روز را
*****مناسک حج (فارسی): 255
روزه نگرفت، روزه از او ساقط می شود وقربانی برای سال بعد از او متعین می شود.
کسی که نه قربانی داشته ونه پولش را ودر حج سه روز روزه گرفته سپس قربانی برای او ممکن شد، بنابر احتیاط قربانی بر او واجب خواهد شد.
کسی که نتواند به تنهایی قربانی تهیه نماید ومی تواند با دیگری شرکت نماید، احتیاط این است که بین شرکت در قربانی وروزه گرفتن به ترتیبی که گفته شد جمع نماید.
هرگاه قربانی یا پولش را به کسی داده ودر کشتن آن وکیلش نماید پس شک کند که وکیل قربانی را کشته یا نه، بنا را به نکشتن بگذارد. بلی اگر وکیل راستگو ومورد وثوق باشد وبگوید کشته ام کافی است.
*****مناسک حج (فارسی): 256
آنچه از شرایط در قربانی ذکر شد، در کفاره شرط نیست، هرچند احتیاط این است که آن شرایط در کفاره نیز مراعات شود.
کشتار واجب در قربانی وکفاره، لازم نیست به مباشرت خود شخص باشد بلکه جایز است درحال اختیار دیگری را نایب قرار دهد. وبایستی کشنده مسلمان باشد ونیت از صاحب قربانی تا هنگام کشتن مستمر باشد وکشنده لازم نیست نیت کند هر چند احوط واولی نیت نمودن اوست.
احتیاط این است که قربانی را سه قسمت نموده یک قسمت را به فقیر مومن صدقه
*****مناسک حج (فارسی): 257
داده ویک قسمت را به مؤمنین هدیه نموده ویک قسمت باقی را خود بخورد. وواجب نیست ثلث فقیر را به شخص خود فقیر بدهد بلکه جایز است به وکیل فقیر داده شود گرچه وکیل فقیر خود صاحب قربانی باشد. وکیل در آن قسمت بر حسب اجازهء موکل خود هر تصرفی را که گفته است می نماید چه بخشیدن به دیگر یا فروش یا اعراض وغیر این ها. وجایز است اخراج گوشت قربانی از منی. (مراعات این نکته برای حجاج محترم بسیار مفید است که هنگام حرکت از وطن از فقیری وکالت بگیرد که در یک سوم قربانی طبق خواستهء او تصرف کند. زیرا یافتن فقیر مؤمن در منی برای حجاج بسیار مشکل است).
افراز وجدا کردن هر قسمتی از یکدیگر لازم نیست وهمین که یک سوم مشاع را به عنوان صدقه ویک سوم مشاع را به عنوان هدیه داده
*****مناسک حج (فارسی): 258
و از قسمت باقی مانده مقداری بخورد کافی است.
کسی که صدقه یا هدیه را قبض می کند، هر طور بخواهد می تواند تصرف کند. وچنان چه او را به غیر مؤمن یا غیر مسلمان ببخشد عیبی ندارد.
چنان چه قربانی را کشت وپیش از تصدق وهدیه نمودن، دزدی قربانی را دزدید یا کسی به زور از او گرفت، صاحب قربانی ضامن نخواهد بود. بلی اگر خود به اختیار خود او را تلف یا به نااهل بخشید، بنابر احتیاط دو سوم هدیه وصدقه را ضامن خواهد بود.
واجب ششم از واجبات حج تمتع، حلق(سر
*****مناسک حج (فارسی): 259
تراشیدن) یا تقصیر (گرفتن مقداری از مو یا ناخن) است. وقصد قربت در او معتبر است. واحتیاط این است که در روز انجام شود وبعد از رمی جمره وقربانی باشد. ولی اگر از روی فراموشی یا ندانستن حکم، آن را بر رمی جمره یا قربانی یا هر دوی آن ها مقدم داشت اعاده اش لازم نیست.
سرتراشیدن بر زنان جایز نیست، ودر حق آن ها تقصیر متعین است.
مرد بین حلق وتقصیر مخیر است وهر کدام را خواسته باشد می تواند اختیار کند وسر تراشیدن (حلق) بهتر است. وکسی که برای دفع شپش ومانند آن موی سر خود را با عسل یا صمغ چسبانیده یا موی سر خود را جمع کرد ودر هم پیچیده وگره زده یا بافته یاشد، احتیاط این است که سر تراشیدن را اختیار کند بلکه وجوب آن اظهر
*****مناسک حج (فارسی): 260
است. وصَروره (کسی که برای اولین بار حج می نماید) احتیاط این است که سر تراشیدن را اختیار کند، هرچند مخیر بودنش بین حلق وتقصیر خالی از قوت نیست.
کسی که بخواهد سر بتراشد وبداند سلمانی سر او را زخمی خواهد کرد، بایستی اول تقصیر کند ومقداری از موی سر خود را چیده سپس سر تراشد.
خنثای مشکل اگر موی سر خود را نچسبانده یا نبافته باشد باید تقصیر نماید. والّا - باید هم تقصیر وهم حلق نماید وبنابر احتیاط تقصیر را بر حلق مقدم بدارد.
پس از حلق یا تقصیر آنچه بر محرم به احرام حرام شده بود حلال می شود جز زن وبوی خوش (عطر زن) بلکه شکار نیز بنابر
*****مناسک حج (فارسی): 261
احتیاط.
هرگاه از روی فراموشی یا ندانستن حکم، حلق وتقصیر ننمود تا از منی بیرون رفت، بایستی به منی برگشته ودر آن جا سر تراشیده یا تقصیر نماید. وچنان چه بازگشت به منی غیر ممکن یا دشوار باشد، در جای خود حلق یا تقصیر نموده وموی خود را در صورت امکان به منی بفرستد.
هرگاه از روی فراموشی یا نادانی، حلق وتقصیر ننمود یا پس از فراغت از اعمال حج یادش آمد وتدارک نمود، بنا بر اظهر اعادهء طواف واجب نخواهد بود، هر چند اعادهء آن بلکه اعادهء سعی نیز احوط است. ودر صورتی که تذکر یا دانستن حکم پیش از خروج از مکه باشد، احتیاط به اعادهء طواف در صورت امکان ترک نشود.
*****مناسک حج (فارسی): 262
واجب هفتم وهشتم ونهم از واجبات حج طواف ونماز وسعی است وکیفیت وشرایط این سه واجب، عین کیفیت وشرایطی است که در طواف عمرهء تمتع ونماز وسعی آن بیان شد.
در حج تمتع واجب است طواف حج بعد از حلق یا تقصیر باشد. وچنان چه با علم وعمد پیش از حلق یا تقصیر طواف نمود واجب است طواف را بعد از حلق یا تقصیر اعاده نموده ویک گوسفند کفاره بدهد.
احتیاط این است که طواف حج از روز یازدهم ذی الحجه تأخیر نشود، گرچه جواز تأخیرش تا بعد از ایام تشریق ( سه روز پس از
*****مناسک حج (فارسی): 263
عید اضحی: یازدهم ودوازدهم وسیزدهم) بلکه تا آخر ماه ذی الحجه خالی از قوت نیست.
تقدیم طواف حج ونماز وسعی بر وقوفین در حج تمتع جایز نیست مگر برای پیرمردان یا زنی که بیم حیض شدن دارد، که این دو می توانند طواف حج ونمازش را قبل از وقوفین به جا آورده وسعی را در وقت خودش بنمایند. واحوط این است که سعی را نیز مقدم داشته ودر وقتش هم اعاده نمایند. واولی بهتر نیز در صورت امکان، اعادهء طواف ونماز است در ایام تشریق یا بعد از آن تا آخر ماه ذی الحجه.
کسی که از رفتن به مکه بر جان خود می ترسد، می تواند طواف حج ونماز وسعی را بر وقوفین مقدم بدارد. بلکه مقدم داشتن طواف نساء نیز عیبی ندارد. وبعد از اعمال منی هر جا دلش
*****مناسک حج (فارسی): 264
بخواهد برود.
کسی که عارضه ای برایش رخ داد که نتواند طواف نماید، مانند زنی که حیض ببیند یا زاهو شود، ونتواند تا پاک شدن خود در مکه بماند که طواف کند لازم است برای طواف ونماز نایب بگیرد وپس از طواف نایب شخصاً سعی کند.
وقتی متمتع طواف حج ونماز آن را به جا آورد وسعی نمود بوی خوش بر او حلال می شود. واز محرمات احرام فقط زن وبنابر احتیاط شکار باقی می ماند. وظاهر این است که بتواند بعد از طواف وسعی عقد نماید ولی لذت بردن از زن برایش جایز نیست بنابر احتیاط، اگر چه اظهر جواز غیر از جماع است.
کسی که تقدیم طواف وسعی بر وقوفین برایش جایز باشد هرگاه طواف وسعی نمود
*****مناسک حج (فارسی): 265
بوی خوش بر او حلال نمی شود تا مناسک منی (رمی وذبح وحلق یا تقصیر) را به جا نیاورد.
واجب دهم ویازدهم از واجبات حج تمتع، طواف نساء ونماز آن است. واین دو گرچه واجبند ولی از اعمال ومناسبات حج نیستند وترک آن ها حتی عمداً موجب فساد وبه هم خوردن حج نمی شود.
طواف نساء همچنان که بر مردان واجب است بر زنان نیز واجب است. پس اگر مرد به جا نیاورد، زن بر او حرام، وچنان چه زن ترک نماید، مرد بر او حرام می شود وکسی که به نیابت دیگری حج می نماید، طواف نساء را برای او به جا می آورد نه برای خود.
*****مناسک حج (فارسی): 266
طواف نساء ونمازش در کیفیت وشرایط عیناً مانند طواف حج ونماز آن است.
کسی که از جهت بیماری یا غیر آن به تنهایی نمی تواند طواف نساء را به جا بیاورد، از دیگری کمک بگیرد وطواف نماید هر چند بر دوش انسان یا پشت حیوانی سوار شود. وچنان چه از این هم متمکن نباشد، لازم است دیگری را نایب بگیرد. واین حکم نسبت به نماز طواف نیز جاری است.
کسی که عمداً با دانستن حکم یا ندانستن یا از روی فراموشی آن، طواف نساء را به جا نیاورد تا وقتی که شخصاً تدارکش ننماید، زن بر او حرام خواهد بود. وکسی که از روی فراموشی به جا نیاورد، در صورتی که مباشرتش غیر ممکن یا دشوار باشد می تواند دیگری را نایب نماید وهر وقت
*****مناسک حج (فارسی): 267
نایب طواف را به جا آورد، زن بر او حلال خواهد شد.
و چنان چه قبل از تدارک فوت نماید، احتیاط این است که از ترکه اش قضای آن به جای آورده شود.
تقدیم طواف نساء بر سعی جایز نیست وکسی که از روی علم وعمد تقدیم نماید، لازم است بعد از سعی اعاده کند. وهمچنین است در صورتی که از روی نادانی وفراموشی مقدم نماید بنابر احتیاط.
کسی که از روی عذر طواف نساء را قبل از وقوفین به جا می آورد تا وقتی که مناسک منی(رمی وذبح وحلق یا تقصیر) ننموده، زن بر او حلال نمی شود.
زنی که حائض شود وقافله تا وقت پاکی او منتظرش نشود، می تواند طواف نساء را ترک نموده وبا قافلهء خود همراه شود. ودر این صورت
*****مناسک حج (فارسی): 268
و احتیاط این است که برای طواف نساء ونمازش نایب بگیرد. چنان چه مشغول طواف بوده وپس از به جا آوردن نصف آن حیض شود، می تواند باقی را ترک وبا قافله برود. واحتیاط در این صورت این است که برای باقی ماندهء طواف ونمازش نایب بگیرد.
فراموشی نماز طواف نساء مانند فراموشی نماز طواف حج است. وحکم آن گذشت.
هر گاه متمتع، طواف نساء ونمازش را به جا آورد، اگر مرد است زن بر او حلال واگر زن است، مرد بر او حلال می شود. وفقط چیزی که از حرام ها باقی می ماند شکار است که تا ظهر روز سیزدهم حرام است بنابر احتیاط. وأما کندن گیاه ودرخت حرم وشکار در حرم، گفته شد که حرمتش اختصاص به محرم ندارد وشامل غیر محرم نیز هست.
*****مناسک حج (فارسی): 269
واجب دوازدهم از واجبات حج، بودن شب یازدهم ودوازدهم است در منی. وقصد قربت در آن معتبر است. وچنان چه حاجی روز عید را جهت به جا آوردن طواف وسعی به مکّه برود، واجب است به منی برگشته وشب را در آن جا بماند، وکسی که در حال احرام از شکار خودداری نکرده، واجب است شب سیزدهم را نیز در منی بماند. وهمچنین است کسی که با زن نزدیکی کرده است بنابر احتیاط. وبرای غیر این ها کوچ کردن از منی بعد از ظهر روز دوازدهم جایز است. ولی چنان چه تا شب در منی باقی ماند، واجب است شب سیزدهم را نیز بماند.
هر گاه آمادهء حرکت وکوچ از
*****مناسک حج (فارسی): 270
منی شد واز جای خود حرکت نمود وبه جهت ازدحام ومانند آن نتوانست قبل از غروب از منی برایش ممکن باشد واجب است بماند. واگر ممکن نباشد یا دشوار باشد جایز است از منی شبانه خارج شود وبنابر احتیاط یک گوسفند باید بکشد.
کسی که بودن شب در منی بیش از مقداری که بتواند رمی جمرات کند واجب نیست. وواجب نیست تمام شب را در منی باشد ومی تواند از سر شب تا بعد از نیمهء شب یا از قبل از نیم شب تا طلوع فجر در آن جا بماند. واولی برای کسی که نصف اول شب را آن جا مانده وبیرون رفته، این است که پیش از طلوع فجر وارد مکّه نشود.
چند طایفه از وجوب بیتوته در
*****مناسک حج (فارسی): 271
منی مستثنی هستند:
1 - کسانی که از بیتوته معذورند، مانند بیمار وپرستارش وکسی که بر جان ومال خود در آن جا بترسد.
2 - کسی که در مکّه تمام شب ویا باقیمانده از شب اگر بعد از دخول در شب از منی خارج شده ومشغول به عبادت بوده به جز حاجت ضروری مانند خوردن وآشامیدن وتطهیر وامثال آن ها کار دیگری نداشته.
3 - کسی که طواف خانهء خدا را نموده ودر عبادت خود باقی مانده ودر عبادت خود باقی مانده سپس از مکّه بیرون رفته واز عقبهء مدنیین گذشته باشد. چنین شخصی می تواند در راه بیتوته نماید ولازم نیست خود را به منی برساند.
کسی که بیتوتهء منیرا عمداً ترک کند، برای هر شب باید یک گوسفند کفاره بدهد.
*****مناسک حج (فارسی): 272
و احتیاط این است که در صورت فراموشی یا ندانستن حکم نیز کفاره بدهد. واحوط برای شخص معذور از بیتوته را ترک نموده کفاره نیست. وهمچنین کسی که بعد از انجام طواف وسعی از مکّه به سوی منیخارج شده ودر اثر راه بندان قبل از فجر به منینرسیده، بر چنین شخصی نیز کفاره نیست.
کسی که از منیکوچ کرده وبعد از اینکه شب شد در شب سیزدهم جهت کاری به منیبرگشت، واجب نیست در منی بیتوته کند.
واجب سیزدهم از واجبات حج، رمی جمرات
*****مناسک حج (فارسی): 273
سه گانه(جمرهء اولی، جمرهء وسطی، جمرهء عقبه) است. ورمی در روز یازدهم ودوازدهم واجب است. وهر گاه شب سیزدهم در منیبیتوته کند، رمی روز سیزدهم نیز بنابر احتیاط واجب خواهد شد. ورمی جمرات بایستی به مباشرت خود شخص انجام شود ونایب گرفتن در حال اختیار جایز نیست.
در رمی واجب است ابتدا از جمرهء اولی سپس جمرهء وسطی ودر آخر جمرهء عقبه باشد. وچنان چه برخلاف این ترتیب عمل شود دوباره رمی کند، هر چند مخالفت از روی نادانی یا فراموشی باشد. بلی اگر بعد از اینکه جمر سابق را چهار ریگ زد فراموش نموده وبه جمر بعدی رفت، واجب نیست رمی را تماماً اعاده کند بلکه اگر سه ریگ دیگر به جمر قبلی زد کفایت می کند.
*****مناسک حج (فارسی): 274
واجباتی که در رمی جمرهء عقبه در اعمال روز عید قربان ذکر شد، در جمرات سه گانه نیز واجب است.
رمی جمرات باید در روز انجام شود. وکسی که در روز نتواند رمی کند مانند غلام وچوپان وبدهکاری که می ترسد گرفتار شود وهر کسی که بر جان ومال وناموس خود بترسد (و این حکم شامل پیرمرد وزن وبچه وضعیف که بر جان خود از ازدحام می ترسند می باشد)، برای چنین کسانی جایز است رمی را شب آن روز انجام دهند. ولکن جایز نیست برای غیر از کسی که ترس از مکث در منی دارد، کوچ کردن در شب دوازدهم بعد از رمی تا بعد از ظهر آن روز.
کسی که رمی روز یازدهم را فراموش کند واجب است روز دوازدهم آن را قضا
*****مناسک حج (فارسی): 275
نماید. وکسی که رمی روز دوازدهم را فراموش کرده، بایستی در روز سیزدهم قضا نماید. واحتیاط این است که در بین ادای همان روز وقضای روز قبل فاصله گذاشته،و قضای روز قبل را پیش از ادای همان روز به جا آورد وقضای روز قبل طرف صبح وادای همان روز هنگام زوال باشد.
کسی که رمی را در منی فراموش نموده وپس از کوچ به مکه یادش آمد، واجب است به منی بازگشته ورمی نماید. وچنان چه فراموش شده رمی دو روز یا سه روز باشد، احتیاط این است که بین وظیفهء هر روز وروز دیگری یک ساعت فاصله بگذارد. وچنان چه پس از خروج از مکه یادش آمد که رمی نکرده، واجب نیست به منی برگردد بلکه در سال بعد خود یا نایبش آن را قضا نماید.
بیماری که امید ندارد تا مغرب
*****مناسک حج (فارسی): 276
بهبود حاصل کند، برای رمی نایب بگیرد. وچنان چه اتفاقاً پیش از غروب آفتاب بهبودی یافت وحالش خوب شد، بنابر احتیاط خودش نیز رمی کند.
حج به ترک رمی هرچند عمداً باشد باطل نمی شود وواجب است در سال بعد قضای آن را شخصاً یا به نایب گرفتن به جا آورد بنابر احتیاط.
مصدود کسی است که بعد از بستن احرام برای عمره یا حج از انجام اعمال آن جلوگیری ومنع شود.
مصدود از عمره در جای خود قربانی کرده واز احرام خارج می شود. واحتیاط این
*****مناسک حج (فارسی): 277
است که حلق یا تقصیر را به آن ضمیمه نماید بلکه احتیاط این است که حلق را اختیار نماید در صورتی که قربانی را با خود آورده باشد در عمرهء مفرده.
مصدود از حج چنان چه از موقف عرفات ومشعر یا خصوص موقف مشعر مصدود باشد، وظیفه اش قربانی در محل صد (جلوگیری) وبیرون آمدن از احرام است. واحتیاط این است که علاوه بر قربانی، حلق یا تقصیر نیز بنماید. وچنان چه مصدود از طواف وسعی بعد از موقفین وقبل از اعمال منی باشد یا بعد از آن، در این صورت اگر نتواند نایب بگیرد وظیفه اش قربانی در محل صد وجلوگیری است واگر بتواند برای طواف وسعی نایب بگیرد، احوط این است که هر دو وظیفه را انجام دهد یعنی هم قربانی کند وهم نایب بگیرد، گرچه اظهر جواز اکتفا به قربانی است در صورتی که جلوگیری از دخول در
*****مناسک حج (فارسی): 278
مکه باشد، وجواز اکتفا به نایب گرفتن است اگر جلوگیری بعد از آن باشد. وچنان چه فقط از اعمال منی جلوگیری شده باشد نه از رفتن به مکه، در این صورت چنان چه بتواند برای رمی وقربانی نایب بگیرد، صحیح است وخود حلق یا تقصیر نموده واز احرام خارج شده سپس بقیهء مناسک واعمال را به جا آورد. وچنان چه نتواند نایب بگیرد، در این صورت ظاهراً وظیفه اش این است که پول قربانی را نزد کسی بگذارد که به جای او قربانی کند ودر جای خود حلق یا تقصیر نموده وبرای به جا آوردن اعمال مکه به مکه رفته وپس از
انجام اعمال آن جا از سعی وطواف تمام چیزهایی که به احرام بر او حرام شده بود حلال خواهد شد حتی زن وحاجتی به چیز دیگر ندارد وحجش صحیح است وبایستی در سال بعد بنابر احتیاط رمی را اعاده نماید.
*****مناسک حج (فارسی): 279
در صورتی که مصدود از سالهای پیش مستطیع بوده یا استطاعتش تا سال بعد باقی بماند به قربانیی که ذکر شد حج از او ساقط نمی شود بلکه واجب است در سال بعد حج نماید.
کسی که تمام اعمال حج را به جا آورده ودر مکه است وجهت بیتوته در منی ورمی جمرات می خواهد به منی برود ومنع وجلوگیری شود، حجش تمام است وبرای رمی در صورت امکان همان سال نایب می گیرد ودر صورت عدم امکان برای سال بعد نایب بگیرد بنابر احتیاط. وحکم مصدود بر چنین شخصی جاری نیست.
کسی که نتواند حج خود را ادامه دهد از جهت پیش آمد مانعی غیر از صد وحصر، احتیاط این است که در جای خود قربانی نموده واز احرام خارج شود.
*****مناسک حج (فارسی): 280
قربانیی که در این موارد گفته شد خواه شتر باشد خواه گاو یا گوسفند فرقی ندارد. وچنان چه نتواند قربانی کند، بنابر احتیاط بدل آن را که روزه است به ترتیبی که گفته شد انجام دهد.
کسی که حج خود را خراب کرده وبعداً مصدود شود آیا حکم صد بر او جاری می شود یا نه، دو وجه دارد ظاهر این است که جاری می شود ولی بایستی علاوه بر قربانی کفارهء افساد حج را نیز بدهد.
کسی که قربانی همراه خود برده ومصدود شود، کشتن همان قربانی کافی است وقربانی دیگری بر او واجب نمی شود.
*****مناسک حج (فارسی): 281
احکام محصور
محصور کسی را گویند که در اثر بیماری ومانند آن پس از پوشیدن احرام نتواند اعمال عمره وحج را انجام دهد.
وظیفهء کسی که در عمرهء مفرده محصور شده این است که یک قربانی بفرستد وبا دوستان خود وقت بگذارد که در آن وقت معین قربانی نمایند وخود در آن وقت معین از احرام خارج می شود. وبرای چنین شخصی بخصوص جایز است در جای خود قربانی نموده واز احرام بیرون بیاید. وبر چنین شخصی بعد از این کار، تمام محرمات احرام حلال می شود بجز زن، وزن بر او حلال نمی شود مگر بعد از آن که خوب شود وعمرهء مفرده را به جا آورد. وکسی
*****مناسک حج (فارسی): 282
که در عمرهء تمتع محصور شده حکمش حکم سابق است با این فرق که زن هم بر این شخص حلال می شود. وکسی که محصور در حج شده بازهم حکمش حکم سابق است واحتیاط این است که با زن نزدیکی نکند تا آن که طواف حج وسعی وطواف نساءرا در حج یا عمرهء مفرده به جا آورد، آن وقت زن بر او حلال می شود.
هرگاه محصور شد وقربانی خود را فرستاد وبعد از آن مرضش سبکتر شد، چنان چه گمان کند یا احتمال دهد که حج را درک خواهد نموده، واجب است خود را برساند. وچنان چه هر دو موقف یا فقط موقف مشعر را درک نمود، حج را درک نموده ودر غیر این صورت اگر قربانیش کشته نشده، حج او بدل به عمرهء مفرده می شود واگر کشته شده باشد از احرام بیرون آمده است وتمام محرمات
*****مناسک حج (فارسی): 283
بر او حلال شده مگر زن. وبر او واجب است که طواف حج ونماز طواف وسعی وطواف نساء ونمازش را به جا آورد تا زن نیز بر او حلال شود بنابر احتیاط.
اگر محصور از اعمال وواجبات منی شد ویا محصور از طواف وسعی بعد از درک وقوفین شد، پس وظیفهء آن همان است که در مسألهء «445» برای مصدود گذشت. بلی اگر حصر از طواف وسعی بعد از دخول مکه شد، پس هیچ اشکالی نیست در اینکه وظیفه اش نایب گرفتن است.
هرگاه شخص محصور شد وقربانی خود را فرستاد سپس به سر خود آسیبی رساند قبل از آن که قربانی به جای خود برسد، جایز است خود گوسفندی کشته یا سه روز روزه گرفته یا شش مسکین را اطعام نماید که به هر کدام دو مُد بدهد
*****مناسک حج (فارسی): 284
و حلق نماید.
در صورتی که محصور، استطاعتش تا سال بعد باقی بماند یا از سال های پیش حج بر او واجب شده باشد به فرستادن قربانی وبیرون آمدن از احرام، حج از او ساقط نمی شود وبایستی در سال بعد حج نماید.
هرگاه شخص محصور نه قربانی داشته باشد ونه قیمت آن را، بایستی به ترتیبی که گذشت ده روز روزه بگیرد یعنی سه روز در حج وهفت روز پس از بازگشت به وطن.
مستحب است محرم هنگامی که می خواهد احرام ببندد، بر پروردگار خود شرط کند که هر جا نتواند اعمال را ادامه دهد از احرام بیرونش بیاورد، هرچند بیرون آمدن از احرام متوقف بر او نیست، زیرا هر جا که نتواند وعذر یا مانعی پیدا
*****مناسک حج (فارسی): 285
کرد خود به خود از احرام بیرون خواهد آمد، چه این شرط را کرده باشد چه نکرده باشد.
تا این جا واجبات حج بیان شد واز این به بعد مستحبات وآداب آن را بیان خواهیم نمود، وفقها - رضوان الله علیهم آداب ومستحبات زیادی بیان فرموده اند که این رسال مختصر، گنجایش آن را ندارد وما به بیان مختصر ومقدار کمی از آن ها اکتفا می نماییم.
بدان که مستحبات حج بیش از آن است که در این رساله بیان نماییم. لذا به بیان مقداری از آنها اکتفا کرده وبقیه را به کتب مفصله وا می گذاریم.
*****مناسک حج (فارسی): 286
کسی که ارادهء سفر به مکه یا سفر دیگر را دارد، مستحب است که از حضرت حق جل وعلا طلب خیر کند ووصیت بنماید وصدقه بدهد تا آن که به آن صدقه سلامتی خود را خریداری نماید، ووقتی که برای مسافرت مهیا شده، مستحب است در خانهء خود چهار رکعت نماز در هر رکعتی فاتحه الکتاب وسورهء توحید را بخواند وبگوید { : «اَللّهُمَّ إنّی أتَقَرَّبُ ألَیْکَ بِهِنَّ فَاجْعَلْهُنَّ خَلیفَتی فی أَهْلی وَ مَالی». }
و مستحب است به درب خانهء خود ایستاده وسه مرتبه از پیش رو وطرف راست وچپ سورهء فاتحه وبه همین ترتیب سه مرتبه آیهءالکرسی را بخواند وبعد بگوید { : «اَللّهُمَّ احْفَظْنی واحْفَظْ }
*****مناسک حج (فارسی): 287
{ مَا مَعِی، وَ سلِّمْنی وَ سَلِّمْ مَا مَعی، وَ بَلِّغْنی وَ بَلِّغْ مَا مَعی بَبَلاغِکَ الحَسَنِ الجَمیلِ». }
مستحبات احرام چند چیز است:
1 - آن که قبلاً بدن خود را پاکیزه نموده وناخن وشارب خود را بگیرد وموی زیر بغل وعانه را با نوره ازاله نماید.
2 - کسی که قصد حج دارد از اول ماه ذی القعده وشخصی که قاصد عمرهء مفرده است پیش از یک ماه موی سر وریش را رها کند. وبعضی از فقها به وجوب آن قائل شده اند. واین قول اگر چه ضعیف است ولی احوط است.
3 - آن که پیش از احرام در میقات غسل
*****مناسک حج (فارسی): 288
احرام بنماید. واین غسل از زن حائض ونفساء نیز صحیح است. وتقدیم این غسل به خصوص در صورتی که خوف آن باشد که در میقات آن یافت نشود، جایز است. ودر صورت تقدیم اگر در میقات آب یافت شد،
مستحب است غسل را اعاده بنماید. وبعد از این غسل اگر مکلف لباسی را پوشید یا چیزی را خورد که بر محرم حرام است، باز هم اعادهء مستحب است. واگر مکلف در روز غسل نمود، آن غسل تا آخر شب آینده کفایت می کند وهمچنین اگر غسل در شب نموده، تا آخر روز آینده کافی است. ولی اگر بعد از غسل وپیش از احرام به حدث اصغر محدث شد غسل را اعاده نماید.
4 - هنگام پوشیدن دو جامهء احرام بگوید:
{ «الحَمْدُ للهِ الَّذِی رَزَقَنی مَا اُواری بِه عَوْرَتی، وَ اُؤدِّی فیهِ فَرْضی، وَ أعْبُدُ فیهِ رَبِّی، وَ أنْتَهی }
*****مناسک حج (فارسی): 289
{ فیه إلی مَا أمَرَنِی. الحَمْدُ لله الَّذِی قَصَدْتُهُ فَبَلَّغَنی وَ أرَدْتُهُ فأعانَنی وَ قَبِلنی وَ لَمْ یَقْطَعْ بی، وَ وَجْهَهُ أرَدْتُ فَسَلَّمنی، فَهُوَ حِصْنی وَ کَهْفِی وَ حِرْزی وَ ظَهْری وَ مَلاذِی وَ رَجائی وَ مَنْجای وَ ذُخْری وَ عُدَّتی فِی شِدَتی وَ رَخَائی». }
5 - آن که دو جامهء احرام از پنبه باشد.
6 - آن که احرام را به ترتیب ذیل ببندد: در صورت تمکن بعد از فریضهء ظهر ودر صورت عدم تمکن از آن، بعد از شش یا دو رکعت نماز نافله در رکعت اوّل پس از حمد سور توحید ودو رکعت دوّم سورهء جحد را بخواند، وشش رکعت افضل است وبعد از نماز، حمد وثنای الهی را به جا آورد وبر پیغمبر وآل او صلوات بفرستد آن گاه بگوید:
{ «اَللّهُمَّ إنِّی أسئلُکَ أنْ تَجْعَلَنی مِمَّن }
*****مناسک حج (فارسی): 290
{ اسْتَجابَ لَکَ، وَ آمَنَ بِوَعْدکَ، وَ اتَّبَعَ أمْرَکَ، فَإنِّی عَبدُکَ وَ فی قَبْضَتِکَ، لا اُوقِی الاَّ مَا
وَقیت وَ لا آخذ الاّ ما أعْطَیْتَ، وَ قَدْ ذَکَرْتَ الحَجَّ فَأسْئَلُکَ أنْ تَعْزِمُ لی عَلَیهِ عَلَی کِتابِکَ وَ سُنَهءِ نَبیِکَ(صَلواتُکَ عَلیهِ وَ آله) وَ تُقَوِّیَنِی عَلی ما ضَعُفْتَ عَنْهُ وَ تَسَّلَمَ مِنّی مَناسِکی فی یُسرٍ مِنْکَ وَ عافیَهءٍ، وَ اجْعَلْنی مِنْ وَ فْدِکَ الَّذینَ رَضِیْتَ وَ ارْتَضَیْتَ وَ سَمَّیْتَ وَ کَتَبْتَ، اَللّهُمَّ إنِّی خَرَجْتُ مِنْ شُقَهءٍ بَعیدَهءٍٍ وَ أنْفَقْتُ مالِی ابْتِغَاء مَرْضاتِک، اَللّهُمَّ فَتَمِّم لی حَجِّی وَ عُمْرَتی، اَللّهُمَّ إنی اُریدُ التَّمَتُّع بِالْعُمْرَهءِ إلی الحَجِّ عَلَی کِتابِکَ وَ سُنِهء نَبیِّکَ(صَلوَاتُکَ عَلَیهِ وَ آلِهِ) فَإنْ عَرَضَ لی عارضٌ یَحْسُبنی فَحُلَّنی حَیثُ حَبَسَتَنی لِقَدَرِکَ الَّذی قَدَّرْتَ عَلَیَّ، اَللّهُمَّ إن لَمْ تَکُنْ حَجَهءً فَعُمْرَهءَ، أحْرَمَ لَکَ شَعْری وَ بَشَری وَ لَحْمی وَ دَمی وَ عِظِامی وَ مُخِّی وَ عَصَبِی مِنَ النِّساءِ وَ الثِّیابِ وَ الطِّیب، أبْتَغی بِذلِکَ }
*****مناسک حج (فارسی): 291
{ وَجْهَکَ وَ الدَّارَ الاخِرَهءَ». }
7 - آن که به نیت احرام تلفظ نموده وبه اخطار یا مجرد داعی نفسانی اکتفا ننماید. وبرای مردان مستحب است تلبیه را بلند بگویند.
8 - سابقاً گفتیم که تلبیه واجب که احرام به آن محقق می شود، بنابر احوط این است:
( «لَبَّیکَ اَللّهُمَّ لَبَّیکَ، لَبَّیکَ لا شریک لک لَبَّیکَ، إنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعمَهءَ لَکَ وَ الْمُلکَ لا شَریکَ لَکَ» )
و مستحب است بعد از آن بگوید:
( «لَبَّیکَ ذَا المَعارَجِ لَبَّیکَ، لَبَّیکَ داعیاً إلی دار السّلامِ لَبَّیکَ، لَبَّیکَ غفّار الذنوبِ لَبَّیکَ، لَبَّیکَ أهْلَ التبیهء لَبَّیکَ، لَبَّیکَ ذا الجلالِ والاکرام لَبَّیکَ، لَبَّیکَ تبدئ والمعاد الیک لَبَّیکَ، لَبَّیکَ تستغنی ویفتقر الیک لَبَّیکَ، لَبَّیکَ مرهوباً ومرغوباً إلیک إله الحقِّ لَبَّیکَ، لَبَّیکَ ذالنعماء والفضل الحسن الجمیل )
*****مناسک حج (فارسی): 292
(
لَبَّیکَ، لَبَّیکَ کشاف الکرب العظام لَبَّیکَ، لَبَّیکَ عبدک وابن عبدیک لَبَّیکَ، لَبَّیکَ یا کریم لَبَّیکَ». )
و این جملات را نیز بگوید خوب است:
( «لَبَّیکَ اَتَقَرَّب إلیک بِمُحَمَّد وآل محمد لَبَّیکَ، لَبَّیکَ بحجهء أو عمرهء لَبَّیکَ، لَبَّیکَ وهذه عمرهء متعهء إلی الحج لبیک، لَبَّیکَ أهل التلبیهء لَبَّیکَ، لَبَّیکَ تلبیهء تمامها وبلاغها علیک» )
9 - آن که تلبیه ها را در حال احرام تکرار کند ودر موارد آینده نیز آن را بگوید: وقت برخواستن از خواب، بعد از هر نماز واجب ومستحب، وقت رسیدن به سواره هنگام بالا رفتن از تلّ یا سرازیر شدن از آن، وقت سوار شدن یا پیاده شدن واوقات سحر تلبیه بسیار بگوید، وزن حائض ونفساء نیز این تلبیه ها را بگویند. وشخص متمتع تلبیه گفتن او در عمره مستمر خواهد بود تا آن که خانه های مکّه را ببیند وپس از آن
*****مناسک حج (فارسی): 293
قطع خواهد شد. واما حج، پس تلبیهء آن تا ظهر روز عرفه مستمر است وپس از آن بریده خواهد شد.
مکروهات احرام چند چیز است:
1 - احرام در جامهء سیاه بلکه أحوط ترک آن است، وافضل احرام در جامهء سفید است.
2 - خوابیدن محرم در رخت وبالش زرد رنگ.
3 - احرام بستن در جامهء چرکین، واگر جامه در حال احرام چرک شود بهتر آن است که مکلف مادامی که در حال احرام است آن را نشوید.
4 - احرام بستن در جامهء راه راه.
5 - استعمال حنا پیش از احرام در صورتی که اثر آن تا حال احرام باقی بماند.
*****مناسک حج (فارسی): 294
6 - حمام رفتن، واولی بلکه احوط آن است که محرم بدن خود را با کیسه
ونحو آن نساید.
7 - لبیک گفتن محرم در جواب کسی که او را صدا نماید، بلکه احوط ترک آن است.
1 - همین که حاجی به حرم رسید پیاده شده وبه جهت دخول حرم غسل نماید.
2 - از برای تواضع وفروتنی نسبت به حضرت حق جل وعلا، پا برهنه شده ونعلین خود را در دست گرفته داخل حرم شود واین عمل ثواب زیادی دارد.
3 - وقت دخول حرم این دعا را بخواند:
( «اَللّهُمَّ اِنَّکَ قُلْتَ فِی کِتابِکَ وَ قَوْلُکَ الْحَقُّ: وَ أَذِّنْ فِی النّاسِ بِالْحَجِّ یَأتُوکَ رِجالا وَ عَلی کُلِّ ضامِر یَاْتِینَ )
*****مناسک حج (فارسی): 295
( مِنْ کُلِّ فَجٍّ عَمیق اَلّلهُمَّ اِنّی اَرْجُو اَنْ اَکُونَ مِمَّنْ اَجابَ دَعْوتَکَ، وَقَدْ جِئْتُ مِنْ شُقَّهء بَعیدَهء وَ فَجٍّ عَمیق، سامِعاً لِنِدائِکَ، وَ مُستَجیباً لَکَ، مُطیعاً لاَِمْرِکَ وَ کُلِّ ذِلکَ بِفَضْلِکَ عَلَیَّ وَاِحْسانِکَ إلَیَّ، فَلَکَ الْحَمْدُ عَلی ما وَفَّقْتَنِی لَهُ، أبْتَغِی بِذلِکَ الزُّلْفَهءَ عِنْدَکَ، وَالْقُرْبَهءَ إلَیْکَ، وَالْمَنْزِلَهءَ لَدَیْکَ، وَالْمَغْفِرَهءَ لِذُنُوبِی، وَالتَّوْبَهءَ عَلَیَّ مِنْهَا بِمَنِّکَ، اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد، وَ حَرِّمْ بَدَنِی عَلَی النَّارِ، وَ آمِنِّی مِنْ عَذابِکَ وَ عِقابِکَ، بِرَحْمَتِکَ یَا أرْحَمَ الرَّاحِمِینَ» )
4 - وقت دخول حرم مقداری از علف «اذخر» گرفته آن را مضغ نماید.
برای دخول مکهء معظمه نیز مستحب است
*****مناسک حج (فارسی): 296
مکلف غسل بنماید وهنگامی که وارد مکّه می شود با حالت تواضع وارد شود. وکسی که از راه مدینه برود، از بالای مکه داخل شده ووقت بیرون آمدن از پایین آن بیرون آید.
مستحب است مکلف برای دخول مسجد الحرام غسل بنماید. وهمچنین مستحب است با پای برهنه وبا حالت سکینه ووقار وارد شود، وهنگام ورود از در «بنی شیبه» وارد شود. وگفته اند که باب بنی شیبه در حال کنونی مقابل «باب السلام» است، بنابراین نیکو این است که شخص از باب السلام وارد شده ومستقیماً بیاید تا از اسطوانات بگذرد. ومستحب است بر در مسجد الحرام ایستاده وبگوید:
*****مناسک حج (فارسی): 297
( «اَلسَّلامُ عَلَیْکَ اَیُّهَا النَّبِیُّ وَ رَحْمَهءُ اللَّهِ وَ بَرَکاتُهُ، بِسْمِ اللَّهِ وَبِاللَّهِ وَ مِنَ اللَّهِ وَ ما شآءَ اللَّهُ، السَّلامُ عَلی انبیاء اللَّهِ وَ رُسُلُهِ وَ اَلسَّلامُ عَلی رَسُولِ اللَّهِ وَ اَلسَّلامُ عَلی اِبْراهیمَ خلیلِ اللَّهِ، اَلْحَمْدُ للَّهِ ِ رَبِّ الْعالَمینَ». )
پس داخل مسجدالحرام شود ورو به کعبه دست ها را بلند نموده وبگوید:
( «اَللَّهُمَّ إنِّی أسْألُکَ فِی مَقامِی هذا، وَ فِی أوَّلِ مَناسِکِی، أنْ تَقْبَلَ تَوْبَتِی، وَ أنْ تَتَجاوَزَ عَنْ خَطِیئَتِی، وَ أنْ تَضَعَ عَنِّی وِزْرِی، الْحَمْدُلِلّهِ الَّذِی بَلَّغَنِی بَیْتَهُ الْحَرامَ، اَلَّلهُمَّ إنِّی أشْهَدُ أنَّ هذا بَیْتُکَ الْحَرامُ، الَّذِی جَعَلْتَهُ مَثابَهءً لِلنَّاسِ، وَ أمْناً مُبارَکاً، وَ هُدیً لِلْعالَمِینَ، اَلَّلهُمَّ إنِّی عَبْدُکَ، وَالْبَلَدَ بَلَدُکَ، وَالْبَیْتَ بَیْتُکَ، جِئتُ أطْلُبُ رَحْمَتَکَ، وَ أؤُمُّ طاعَتَکَ، مُطِیعاً لاِمْرِکَ، راضِیاً بِقَدَرِکَ، أسْألُکَ مَسْألَهءَ الْفَقِیرِ إلَیْکَ، الْخائِفِ لِعُقُوبَتِکَ، اَلَّلهُمَّ افْتَحْ لِی أبْوابَ رَحْمَتِکَ، واسْتَعْمِلْنِی بِطاعَتِکَ )
*****مناسک حج (فارسی): 298
( وَ مَرْضاتِکَ» )
و در روایت دیگر وارد است
که نزد در مسجد بگوید:
( «بِسْمِ اللهِ وَ بِاللهِ وَ مِنَ اللهِ وَ إلَی اللهِ وَ ماشاءَاللهُ، وَ عَلی مِلَّهءِ رَسُولِ اللهِ، صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ، وَ خَیْرُ الاْسْماءِ لِلّهِ، وَ الْحَمْدُللهِ ِ، وَ السَّلامُ عَلی رَسُولِ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلی مُحَمَّدِبْنِ عَبْدِاللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أیُّهَا النَّبِیُّ وَ رَحْمَهءُاللهِ وَ بَرَکاتُهُ، اَلسَّلامُ عَلی أنْبِیاءِاللهِ وَ رُسُلِهِ، اَلسَّلامُ عَلی خَلِیلِ اللهِ الرَّحْمنِ، اَلسَّلامُ عَلی الْمُرْسَلِینَ وَالْحَمْدُلِلّهِ رَبِ الْعالَمِینَ، اَلسَّلامُ عَلَیْنا وَ عَلی عِبادِاللهِ الصَّالِحِینَ، اَللَّهُمَ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد، وَ بارِکْ عَلی مُحَمَّد، وَ آلِ مُحَمَّد وَ ارْحَمْ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّد، کَما صَلَّیْتَ وَ بارَکْتَ وَ تَرَحَّمْتَ عَلی إبْراهِیمَ وَ آلِ إبْراهیمَ، إنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ، ألَّلهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد )
*****مناسک حج (فارسی): 299
( عَبْدِکَ وَ رَسُولِکَ، وعَلی إبْراهِیمَ خَلِیلِکَ، وَ عَلی أنْبِیائِکَ وَ رُسُلِکَ وَ سَلِّمْ عَلَیْهِمْ، وَ سَلامٌ عَلیَ الْمُرْسَلِینَ، وَالْحَمْدُلِلّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ، اَلَّلهُمَّ افْتَحْ لِی أبْوابَ رَحْمَتِکَ، وَاسْتَعْمِلْنِی فِی طاعَتِکَ وَ مَرْضاتِکَ، وَاحْفَظْنِی بِحِفْظِ الاْیمانِ أبَداً ما أبْقَیْتَنِی، جَلَّ ثَناءُ وَجْهِکَ، اَلْحَمْدُلِلّهِ الَّذِی جَعَلَنِی مِنْ وَفْدِهِ وَزُوّارِهِ، وَجَعَلَنِی مِمَّنْ یَعْمُرُ مسَاجِدَهُ، وَ جَعَلَنِی مِمَّن یُناجِیهِ، اَلَّلهُمَّ إِنِّی عَبْدُکَ وَ زائِرُکَ فِی بَیْتِکَ، وَ عَلی کُلِّ مَأتِیٍّ حَقٌّ لِمَنْ أتاهُ وَزارَهُ، وَ أنْتَ خَیْرُ مَأتِیٍّ وَأکْرَمُ مَزُور، فأسْألُکَ یا اللهُ یا رَحْمنُ، بِأنَّکَ أنْتَ اللهُ لاإلهَ إلاّ أَنتَ، وَحْدَکَ لا شَریکَ لَکَ وبِأنَّکَ واحِدٌ اَحَدٌ صَمَدٌ، لَمْ تَلِدْ وَلَمْ تُولَدْ وَلَمْ یَکُنْ لَهُ (لَکَ خ ل) کُفُواً أحَدٌ، وَ أنَّ مُحَمَّداً عَبْدُکَ وَ رَسُولُکَ، صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَ عَلی أهْلِ بَیْتِهِ، یا جَوادُ یِا کَرِیمُ، یا ماجِدُ یا جَبَّارُ یا کَرِیمُ، أسْألُکَ أنْ تَجْعَلَ تُحْفَتَکَ إیّایَ بِزِیارَتِی إیَّاکَ، أوَّلَ شَیْ ءٍ )
*****مناسک حج (فارسی): 300
( تُعطینی
فَکاکَ رَقَبَتی مِنَ النَّار.» ) پس سه مرتبه می گوید: ( «اَلَّلهُمَّ فَکُّ رَقَبَتی مِنَ النَّار» )
پس می گوید:
( «وَأوْسِعْ عَلَیَّ مِنْ رِزْقِکَ الْحَلالِ الطَیِّبِ، وَ ادْرَأ عَنِّی شَرَّ شَیاطِینِ الاِْنْسِ وَ الْجِنِّ، وَ شَرَّ فَسَقَهءِ الْعَرَبِ وَ الْعَجَمِ» )
و مستحب است وقتی که محاذی حجر الاسود شد بگوید:
( «أشْهَدُ أنْ لاإلهَ إلاَاللهُ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لهُ، وَ أشْهَدُ أنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ، آمَنْتُ بِاللهِ، وَ کَفَرْتُ بالطاغُوتِ وَاللاَّتِ وَالْعُزّی، وَ بِعِبادَهءِ الشَیْطانِ، وَ بِعِبادَهءِ کُلِّ نِدٍّ یُدْعی مِنْ دُونِ اللّهِ» )
پس نزدیک حجر الاسود رفته وآن را استلام نماید وبگوید:
( «اَلْحَمْدُلِلّهِ الَّذِی هَدانا لِهذا، وَ ما کُنَّا لِنَهْتَدِیَ لَوْلا أنْ هَدانَا اللّهُ، سُبْحانَ اللّهِ وَالْحَمْدُلِلّهِ ولا إلهَ إلاَ )
*****مناسک حج (فارسی): 301
( اللّهُ وَاللهُ أکْبَرُ، أکْبَرُ مِنْ خَلْقِهِ، أکْبَرُ مِمّن أخْشی وَاَحْذَرُ، ولا إلهَ إلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ، لَهُ الْمُلْکُ ولَهُ الْحَمْدُ، یُحْیِی وَ یُمِیتُ، وَ یُمِیتُ وَ یُحْیِی، وَ، بِیَدِهِ الْخَیْرُ، وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْ ء قَدِیرٌ» )
و صلوات بر پیغمبر وآل او بفرستد، وسلام بر پیغمبران بدهد چنان چه وقت دخول مسجد سلام می داد. آن گاه می گوید:
( «إنِّی اُومِنُ بِوَعْدِکَ وَ اُوفی بِعَهدِکَ» )
و در روایت معتبر وارد است که وقتی نزدیک حجر الاسود رسیدی دست های خود را بلند کن وحمد وثنای الهی را به جای آور وصلوات بر پیغمبر بفرست واز خداوند عالم بخواه که حج تو را قبول کند، پس از آن حجر را بوسیده واستلام نما، واگر بوسیدن ممکن نشد با دست استلام نما، واگر آن هم ممکن نشد اشاره به آن کن وبگو:
*****مناسک حج (فارسی): 302
( «اَللَّهُمَّ أمانَتِی
أدَّیْتُها، وَ مِیثْاقِی تَعاهَدْتُهُ، لِتَشْهَدَ لِی بِالْمُوافاهءِ، اَلَّلهُمَّ تَصْدِیقاً بِکِتابِکَ، وَ عَلی سُنَّهءِ نَبِیِّکَ صَلَواتُکَ اَشْهَدُ أنْ لا إلهَ إلاَّاللهُ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ، وَ أنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ، آمَنْتُ بِاللهِ، وَ کَفَرْتُ بِالْجِبْتِ وَالطاغُوتِ، وَباللاَّتِ وَالْعُزّی، وَ عِبادَهءِ الشَّیْطانِ، وَ عِبادَهءِ کُلِّ نِدٍّ یُدْعی مِنْ دُونِ اللهِ» )
و اگر نتوانی همه را بخوانی، بعضی را بخوان وبگو:
( «اَللَّهُمَّ إلَیْکَ بَسَطْتُ یَدِی، وَ فِیما عِنْدَکَ عَظُمَتْ رَغْبَتِی، فَاقْبَلْ سُبْحَتِی، وَاغْفِرْلِی وَارْحَمْنِی، اَلَّلهُمَّ إنِّی أعُوذُ بِکَ مِنَ الْکُفْرِ وَالْفَقْرِ، وَ مَواقِفِ الْخِزْیِ فِی الدُّنْیا وَالاْخِرَهءِ» )
در حال طواف مستحب است بگوید:
*****مناسک حج (فارسی): 303
( «اَللّهُمَّ إنِّی أسْألُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی یُمْشی بِهِ عَلی طَلَلِ الْماءِ، کَما یُمْشی بِهِ جُدُدِ الاَْرْضِ، وأسْألُکَ بِاسْمِکَ الّذِی یَهْتَزُّ لَهُ عَرْشُکَ، وَأسْألُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی تَهْتَزُّ لَهُ اَقْدامُ مَلائِکَتِکَ، وَأسْألُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی دَعاکَ بِهِ مُوْسی مِنْ جانِبِ الّطُورِ، فاسْتَجَبْتَ لَهُ، وَألْقَیْتَ عَلَیْهِ مَحَبَّهءً مِنْکَ، وَأسْألُکَ بِاسْمِکَ الذَّی غَفَرْتَ بِهِ لِمُحَمَّد صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ ماتَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ ما تَأخَرَ، وأتْمَمْتَ عَلَیْهِ نِعْمَتَکَ أنْ تَفْعَلَ بِی کَذا وکَذا ) »و حاجت خود را بطلبد. ونیز مستحب است در حال طواف بگوید:
( «ألَّلهُمَّ إنِّی إلَیْکَ فَقِیرٌ، وإنِّی خائِفٌ مُسْتَجِیرٌ، فَلا تُغَیِّرْ جِسْمِی، ولا تُبَدِّلْ اِسْمِی» وصلوات بر محمّد وآل او بفرستد ) به خصوص وقتی که به در خانهء کعبه می رسد. ووقتی که به حجر اسماعیل رسید به ناودان نگاه نموده وبگوید:
( «اَللَّهُمَّ أدْخِلْنِی الْجَنَّهءَ بِرَحمَتِکَ وَ أجِرْنِی )
*****مناسک حج (فارسی): 304
( بِرَحْمَتِکَ مِنَ النَّارِ، وَ عافِنِی مِنَ الْسُّقْمِ، وَأوْسِعْ عَلَیَّ مِنَ الرِّزْقِ الْحَلالِ، وَادْرَأ عَنِّی شَرَّ فَسَقَهءِ الْجِنِّ وَالاْنْسِ، وَ شَرَّ فَسَقَهءِ الْعَرَبِ
وَ الْعَجَمِ ) » وچون از حجر بگذرد به پشت سر کعبه برسد بگوید:
( «یا ذَا الْمَنِّ وَالطَّوْلِ، والجُودِ وَالْکَرَمِ، إنَّ عَمَلِی ضَعِیفٌ فَضاعِفْهُ لِی، وَتَقَبَّلْهُ مِنِّی، إنَّکَ أنْتَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ». ) چون به رکن یمانی برسد دست بردارد وبگوید:
( «یا اَللهُ یا وَلیَّ الْعافِیَهءِ، وخَالِقَ الْعافِیَهءِ، ورَازِقَ الْعافِیَهءِ، وَ الْمُنْعِمُ بِالْعافِیَهءِ، وَ الْمَنّانُ بِالْعافِیَهءِ، وَ المُتَفَضِّلُ بِالْعافِیَهءِ عَلَیَّ وَ عَلی جَمِیع خَلْقِکَ، یا رَحْمنَ الدُّنْیا وَ الآخِرَهءِ وَ رَحِیمَهُما، صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد، وَ ارْزُقْنَا الْعافِیَهءَ، وَ تَمامَ الْعافِیَهءِ، وَ شُکْرَ الْعافِیَهءِ فی الدُّنْیا وَالآخِرَهءِ، یا أرْحَمَ الرَّاحِمِینَ». ) پس سر به جانب کعبه بالا کند وبگوید:
*****مناسک حج (فارسی): 305
( «اَلْحَمْدُللهِ الَّذِی شَرَّفَکِ وَ عَظَّمَکِ، وَ الْحَمْدُلِلّهِ الْذَّی بَعَثَ مُحَمَّداً نَبِیّاً، وَ جَعَلَ عَلِیّاً اِماماً، اَللَّهُمَّ اهْدِ لَهُ خِیارَ خَلْقِکَ، وَ جَنِّبْهُ شِرارَ خَلْقِکَ». ) و چون میان رکن یمانی وحجر الاسود برسد بگوید:
( «رَبَّنا آتِنا فِی الْدُّنیا حَسَنَهءً وَ فِی الاْخِرَهءِ حَسَنَهءً وَقِنا عَذابَ النَّارِ». )
و در شوط هفتم وقتی که به مستجار رسید مستحب است دو دست خود را بر دیوار خانه بگشاید وشکم وروی خود را به دیوار کعبه بچسباند وبگوید:
( «اَللَّهُمَّ الْبَیْتُ بَیْتُکَ، وَالْعَبْدُ عَبْدُکَ، وَ هذا مَکان الْعائِذِبِکَ مِنَ النَّارِ». ) پس به گناهان خود اعتراف نموده واز خداوند آمرزش بطلبد که ان شاء الله تعالی مستجاب خواهد شد. بعد بگوید:
( «اَللَّهُمَّ مِنْ قِبَلِکَ الرَّوْحُ وَ الْفَرَجُ وَ الْعافِیَهءُ اَللَّهُمَّ إنَّ عَمَلِی ضَعِیفٌ فَضاعِفْهُ لِی، وَ اغْفِرْلِی مَااطَّلَعْتَ )
*****مناسک حج (فارسی): 306
( عَلَیْهِ مِنِّی وَ خَفِیَ عَلی خَلْقِکَ، أسْتَجِیرُ بِاللهِ مِنَ النَّار». ) و آن چه خواهد آمد دعا
کند، ورکن یمانی را استلام کند وبه حجر الأسود آمده وطواف خود را تمام نموده وبگوید:
( «اَللّهُمَّ قَنَّعْنی بما رَزَقْتَنی وَ بارِکْ لی فِیمَا آتَیْتَنی». )
و برای طواف کننده مستحب است در هر شوط، ارکان خانهء کعبه وحجرالاسود را استلام نماید ودر وقت استلام حجر بگوید:
( «أمانَتی أدَّیتُها وَ میثاقِی تَعاهَدتُهَ لِتُشهَدَ لی بالمُوافاهء» )
در نماز طواف مستحب است بعد از حمد در
*****مناسک حج (فارسی): 307
رکعت اولی سورهء توحید، ودر رکعت دوم سورهء جحد را بخواند، وپس از نماز حمد وثنای الهی را به جا آورده وصلوات بر محمد وآل محمد بفرستد واز خداوند عالم طلب قبول نماید. ودر بعضی از روایات است که حضرت صادق(علیه السلام) بعد از نماز طواف به سجده رفته وچنین می گفت:
( «سَجَدَ وَجْهِی لَکَ تَعَبُّداً وَرِقّاً، لاإلهَ إلاّ أنْتَ حَقّاً حَقّاً، اَلأوَّلُ قَبْلَ کُلِّ شَیْ ء، وَالاْخِرُ بَعْدَ کُلِّ شَیْ ء، وَها أنَا ذا بَیْنَ یَدَیْکَ، ناصِیَتِی بَیَدِکَ، فاغْفِرْلِی، إنَّهُ لایَغْفِرُ الذَّنْبَ الْعَظِیمَ غَیْرُکَ، فَاغْفِرْ لِی، فَإنِّی مُقِرٌّ بذُنُوْبِی عَلی نَفْسِی، وَلا یَدْفَعُ الذَّنْبَ الْعَظِیْمَ غَیْرُکَ». )
و بعد از سجده روی مبارک آن حضرت از گریه چنین بود که گویا در آب فرو رفته باشد.
و بعد از فراغ از نماز طواف وپیش از سعی مستحب است به نزد چاه زمزم رفته یک یا دو دلو آب
*****مناسک حج (فارسی): 308
بکشد وآن را به سر وپشت وشکم خود بریزد وبگوید:
( «اَللّهُمَّ اجْعَلْهُ وَعِلْماً نافِعاً وَ رِزْقاً واسِعاً، وَشِفآءً مِنْ کُلِ دآءٍ وَ سُقْمٍ». )
پس از آن به نزد حجر الاسود بیاید.
مستحب است که از در مقابل حجر الاسود به طرف صفا خارج شود، با رعایت وقار وآرامش. ووقتی بر صفا بالا رفت به کعبه نگاه کند، وبه طرف رکنی که حجر الاسود در آن است متوجه شود وخدای را حمد وثنا گوید ونعمت های الهی را به یاد آورد. سپس هفت مرتبه «اللَّهُ أکبَرُ» بگوید، وهفت مرتبه« اَلْحَمْدُ للَّهِ» ِ بگوید، وهفت مرتبه «لا اِلهَ اِلَّا اللَّهُ» بگوید، وسه مرتبه:
*****مناسک حج (فارسی): 309
(
«لا اِلهَ اِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ، لَهُ الْمُلْکُ وَلَهُ الْحَمْدُ یُحْیی وَ یُمیتُ، وَهُوَ حَیٌّ لا یَمُوتُ، وَهُوَ عَلی کُلِّشَی ءٍ قَدیر )
سپس بر محمد وآل محمد صلوات بفرستد بعد سه مرتبه بگوید:
( «اللَّهُ أکبَرُ عَلی ما هَدانا وَ الْحَمْدُللَّهِ ِ عَلی مااولانا، وَ الْحَمْدُللَّهِ ِ الحَیِّ القَیّومِ، وَالْحَمْدُللَّهِ الحَیِّ الدائِمِ»، ) سپس سه مرتبه بگوید:
( «اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ اِلَّا اللَّهُ، وَ اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ، وَ لا نَعْبُدُ اِلاَّ اِیَّاهُ مُخْلِصینَ لَهُ الدّینَ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ»، ) و سه مرتبه بگوید:
( «اَللّهُمَّ اِنّی اَسْئَلُکَ الْعَفْوَ وَ الْعافِیَهءَ وَ الْیَقینَ فی الدّنْیا وَ الآخِرَهءِ». )
و سه مرتبه بگوید:
( «اَللّهُمَّ آتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنهءً، وَفِی الْاخِرَهءِ حَسَنَهءً، وَقِنا عَذابَ النَّارِ». )
بعد صد مرتبه «اللَّهُ أکبَرُ» بگوید،
*****مناسک حج (فارسی): 310
و صد مرتبه «اَلْحَمْدُ للَّهِ» بگوید، وصد مرتبه «لا اِلهَ اِلَّا اللَّهُ» بگوید، صد مرتبه «الحمدلله» بگوید وصد مذتبه «سُبْحانَ اللَّهِ» بگوید، بعد بگوید:
( «لا اِلهَ اِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ، اَنْجَزَ وَعْدَهُ، وَ نَصَرَ عَبْدَهُ، وَ غَلَبَ الْأَحْزابَ وَحْدَهُ، فَلَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ وَحْدَهُ وَحْدَهُ، اَللّهُمَّ بارَِکَ لی فی المَوتِ وَ فیمَا بَعْدَ المَوْتِ، اَللّهُمَّ اِنّی اَعُوذُ بِکَ مِنَ ظُلْمَهءُ الْقَبْرِ وَ وَحْشِتِهُ، اَللّهُمَّ اَظِلنی فی ظِلَّ عَرْشِکَ یَوْمَ لا ظِلَّ اِلَّا ظِلِّکَ». )
و دین وخویشتن واهل وعیال خود را به خدا بسپارد واین کار را زیاد کند، پس بگوید:
( «اسْتَوْدِعَ اللَّهُ الرَّحْمنُ الرَّحیمَ الَّذی لاتَضیعُ وَدائِعُهُ دینی وَ نَفْسِی وَ أهلی، اَللّهُمَّ اسْتَعْمِلْنی عَلَی کِتابِکَ وَ سنَّهءِ نَبِیِّکَ، وَ تَوَفَّنی عَلَی مِلَّهءَ وَ اَعِذْنی مِنْ الْفِتْنَهءٍ». )
سپس سه مرتبه «اللَّهُ أکبَرُ» بگوید، وآن
را دو بار اعاده کند، ویک بار دیگر نیز تکبیر بگوید، وبعد
*****مناسک حج (فارسی): 311
آن را اعاده کند، واگر همهء آن را نتواند پس مقداری را که می تواند انجام دهد.
از امیرالمؤمنین(علیه السلام) روایت شده است که آن حضرت به صفا بالا می رفت به طرف کعبه روی می کرد وبعد دو دست خود را بلند می کرد سپس می گفت:
( «اَللّهُمَّ اغْفِرْ لِی کُلَّ ذَنْب أذْنَبْتُهُ قَطُّ، فَإِنْ عُدْتُ فَعُدْ عَلَیَّ بِالْمَغْفِرَهءِ، فَإِنَّکَ اَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ، أللّهُمَّ افْعَلْ بِی ما أنْتَ أهْلُهُ، فَإِنَّکَ إنْ تَفْعَلْ بِی ما اَنْتَ أهْلُهُ تَرْحَمْنِی وإن تُعَذِّبْنِی فَاَنْتَ غَنِیٌّ عَنْ عَذابِی، وَ اَنَا مُحْتَاجٌ إلی رَحْمَتِکَ، فَیا مَنْ اَنَا مُحْتاجٌ إلی رَحْمَتِهِ ارْحَمْنِی اَللّهُمَّ لاتَفْعَلْ بِی ما اَنَا أهْلُهُ فَإِنَّکَ إِنْ تَفْعَلْ بِی ما اَنَا اَهْلُهُ تُعَذِّبْنِی، وَ لَمْ تَظْلِمْنِی، اَصْبَحْتُ اَتَّقِی عَدْلَکَ، وَلا اَخافُ جَوْرَکَ فَیا مَنْ هُوَ عَدْلٌ لایَجُورُ ارْحَمْنِی». )
و از امام صادق(علیه السلام) روایت شده
*****مناسک حج (فارسی): 312
است که فرمود: اگر می خواهی مال وثروتت زیاد شود پس وقوف در صفا را زیاد کن(در صفا زیاد بایست).
و مستحب است پیاده سعی کند وبا آرامش ووقار راه برود تا به محل منارهء اوّلی برسد پس به طرف منارهء دوّمی هروله نماید، سپس با وقار وآرامش راه برود تا به مروه بالا رود وبر بالای مروه همان اعمالی را انجام دهد که در صفا انجام داده بود، واز مروه به طرف صفا بر می گردد به همین صورت که گفتیم، واگر سواره باشد در میان دو مناره سرعت کند.
پس سزاوار است که بکوشد تا گریه کند(خود را به گریه وادار کند) وبسیار خدا را بخواند.
و برای زنان هروله نیست.
*****مناسک حج (فارسی):
313
اموری که در احرام عمره مستحب بود، در احرام حج نیز مستحب است. وپس از اینکه شخص احرام بسته واز مکّه بیرون آمد همین که بر ابطح مشرف شود به آواز بلند تلبیه بگوید، وچون متوجه منیشود بگوید:
( «اَللَّهُمَّ إیّاکَ أرْجُو، وَ إیّاکَ أدْعُو، فَبَلِّغْنِی أَمَلِی، وَ أصْلِحْ لِی عَمَلِی». ) و با تن ودلی آرام با تسبیح وذکر حق تعالی برود. وچون به منی رسید بگوید:
( «اَلْحَمْدُللهِ ِ الَّذِی أقْدَمَنِیها صالِحاَ فِی عافِیَهءٍ وَ بَلَّغَنِی هذَا الْمَکانِ»، پس بگوید: )
( «اَللَّهُمَّ هذِهِ مِنی، وَ هِیَ مِمّا مَنَنْتَ بِهِ عَلَیْنا مِنَ الْمَناسِکِ، فَاَسْأَلُکَ أنْ تَمُنَّ عَلَیَّ بِما مَنَنْتَ به عَلی )
*****مناسک حج (فارسی): 314
( أنْبِیائِکَ، فَاِنَّما أنَا عَبْدُکَ وَ فِی قَبْضَتِکَ». )
و مستحب است شب عرفه را در منی بوده وبه طاعت الهی مشغول باشد، وبهتر آن است عبادات وخصوصاً نمازها را در مسجد خیف به جا آورد، وچون نماز صبح را بخواند تا طلوع آفتاب تعقیب گفته پس به عرفات روانه شود، واگر خواسته باشد بعد از طلوع صبح روانه شود مانعی ندارد، ولی سنت بلکه أحوط آن است که تا آفتاب طلوع نکرده از وادی محسِّر رد نشود وروانه شدن پیش از صبح مکروه واز بعضی حرمت آن را نقل نموده اند، مگر از برای ضرورت مانند بیمار وکسی که از ازدحام مردم خائف باشد. وچون به عرفات متوجه این دعا را بخواند.
( «اَلّلهُمَّ إلَیْکَ صَمَدْتُ، وَ إیّاکَ اعْتَمَدْتُ، وَ وَجْهَکَ أرَدْتُ، أسْأَلُکَ أنْ تُبارِکَ لِی فِی رِحْلَتِی، وَأنْ تَقْضِیَ لِی )
*****مناسک حج (فارسی): 315
( حاجَتِی، وَ أن تَجْعَلَنِی مِمَّنْ تُباهِی بِهِ الیَوْمَ مَنْ هُوَ أفْضَلُ مِنِّی». )
و
تا رسیدن به عرفات تلبیه بگوید.
در وقوف به عرفات چند چیز مستحب است:
1 - با طهارت بودن در حال وقوف.
2 - غسل نمودن، وبهتر آن است که نزدیک ظهر باشد.
3 - آن چه موجب تفرق حواس است از خود دور سازد تا آن که قلب او متوجّه جناب أقدس الهی گردد.
4 - نسبت به قافله ای که از مکّه می آید، وقوف شخص در طرف دست چپ کوه واقع گردد.
*****مناسک حج (فارسی): 316
5 - وقوف او در پایین کوه ودر زمین هموار بوده باشد، وبالا رفتن کوه مکروه است.
6 - در اول وقت، نماز ظهر وعصر را به یک اذان ودو اقامه به جا آورد.
7 - قلب خود را به حضرت حق جل وعلا متوجه سازد وحمد الهی وتهلیل وتمجید نموده وثنای حضرت حق را به جا آورد، پس از آن صد مرتبه «اللهُ أکْبَر»، و صد مرتبه «الْحَمْدُللهِ»، و صد مرتبه «سُبْحانَ اللهِ» بگوید و، صد مرتبه سورهء توحید را بخواند وآن چه خواهد دعا نماید واز شیطان رجیم به خدا پناه ببرد، وبگوید:
( «اَلَّلهُمَّ إنّی عَبدُکَ، فَلا تَجعَلْنی مِنْ أخْیَبِ وَفدِکَ، وَارْحَمْ مَسیری إلَیکَ مِنَ الفجِّ العمیقَ»، ) و این دعا را نیز بخواند:
( «اَلَّلهُمَّ رَبِّ الْمشَاعِرِ کُلِّها فُکَّ رَقَبَتِی مِنَ )
*****مناسک حج (فارسی): 317
( النَّارِ وَ أوْسِعْ عَلِیَّ مِنْ رِزْقِکَ الْحَلالِ وَادْرَأْ عَنِّی شَرَّ فَسَقَهءِ الْجِنِّ وَ الاِْنْسِ، اَلَّلهُمَّ لاتَمْکُرْ بِی وَلا تَخْدَعْنِی وَلا تَسْتَدْرِجْنِی اللهمَ انی اسألکَ وحودِکَ وکَرَمِکَ ومِنکَ وفَضلِکَ یا أسْمَعَ السَّامِعینَ وَ یا أبْصَرَ النَّاظِرینَ وَ یا أسْرَعَ الْحاسِبِینَ وَ یا أرْحَمَ الرَّاحِمِینَ أنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد
وَ أنْ تَفْعَلَ بی کَذا وَ کَذا». )
وحاجت خود را نام ببرد، پس دست به آسمان بردارد وبگوید:
( «اَلَّلهُمَّ حاجَتِی إلَیْکَ الَّتِی إنْ أعْطَیْتَنِیها لَمْ یَضُرَّنِی ما مَنَعْتَنِی وَ التی إنْ مَنَعْتَنِیها لَمْ یَنْفَعْنِی ما أعْطَیْتَنِی، أسْأَلُکَ خَلاصَ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ اَلَّلهُمَّ إنِّی عَبْدُکَ وَ مِلْکُ یَدِکَ ناصِیتَی بِیَدِکَ وَ أجَلِی بِعِلْمِکَ، أسْألُکَ أنْ تُوَفِّقَنِی لِما یُرْضِیکَ عَنِّی وَ أنْ تُسَلِّمَ مِنِّی مَناسِکِیَ الَّتِی أرَیتَها خَلِیلَکَ إبْراهِیمَ صَلَواتُکَ عَلَیْهِ وَ دَلَلْتَ عَلَیْها نَبِیَّکَ مُحَمَّداً صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ، )
*****مناسک حج (فارسی): 318
( اَلَّلهُمَّ اجْعَلْنِی مِمَّنْ رَضِیتَ عَمَلَهُ وَ أطَلْتَ عُمْرَهُ وَ أحْیَیْتَهُ بَعْدَ الْمَوْتِ حیاهءً طَیِّبَهء». )
8 - این دعا را بخواند:
( «لا إلهَ إلاَ اللهُ وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ، لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحْیِی ویُمِیتُ وَ یُمِیتُ یحیی وهُوَ حَیٌ لایَمُوتُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْ ء قَدِیرٌ، اَلَّلهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ انت کما تَقُولُ وَ خَیْر ما یَقُولُ الْقائِلُونَ، اَلَّلهُمَّ لَکَ صَلاتِی وَ دینی وَ مَحْیای وَ مَماتِی وَ لَکَ تُراثِی (بَراءَتِی خ ل) وَ بِکَ حَوْلِی وَ مِنْکَ قُوَّتِی، اَلَّلهُمَّ إنِّی أعُوذُبِکَ مِنَ الْفَقْرِ وَ مِنْ وَسواِسِ الْصُّدُرِ وَ مِنْ شَتاتِ الاَْمْرِ ومِنْ عَذابِ الْقَبْرِ، اَلَّلهُمَّ اِنِّی أسْألُکَ من خَیْرَ ماتأتی الرِّیاح وَ أعُوذُبِکَ مِنْ شَرِّ ما تأتی بِهِ الْرِّیاحُ وَ أَسْأَلُکَ خَیْرَ الْلَّیْلِ وَ خَیْرَ النَّهارِ، اَلَّلهُمَّ اجْعَلْ فِی قَلْبِی نُوراً وسَمْعِی وَ بَصَرِی نُوراً وَ فِی لَحْمِی وَ دَمِی وَ عِظامِی وَ عُرُوقِی وَ مَقْعَدِی وَ مَقامِی )
*****مناسک حج (فارسی): 319
( وَ مَدْخَلِی وَ مَخْرَجِی نُوراً وَ أعْظِمْ لِی نُوراً یا رَبِّ یَوْمَ ألْقاکَ إنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ء قَدیرٌ». )
و در
این روز تا می تواند از خیرات وصدقات تقصیر نکند.
9 - آن که کعبه را استقبال نموده واین اذکار را بگوید: «سُبْحانَ اللهِ» صد مرتبه ،«اللهُ أکْبَر» صد مرتبه، «ماشاءَ اللهُ لا قُوَّهءَ إلاّ بِاللهِ» صد مرتبه، ( «أشْهَدُ أنْ لا إلهَ إلاّ اللهُ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ یُمِیتُ وَ یُحْیِی وَ هُوَ حَیٌّ لایَمُوتُ بِیَدِهِ الخَیْرُ وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْ ء قَدِیرٌ» ) صد مرتبه، پس از اول سورهء بقره ده آیه بخواند پس سورهء توحید سه مرتبه، و آیهء الکرسی را بخواند تا آخر، پس این آیات را بخواند:
( «إنَّ رَبَّکُمُ اللهُ الَّذِیْ خَلَقَ السَّماواتِ وَالاَْرْضَ فِی سِتَّهءِ أیّام ثُمَ اسْتَوی عَلَی الْعَرْشِ یُغْشِی الْلَّیْلَ النَّهارَ یَطْلُبُهُ حَثِیثاً وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ )
*****مناسک حج (فارسی): 320
( وَالنُجُوْمَ مُسَخَّرات بِأمْرِهِ اَلا لَهُ الْخَلْقُ والاَْمْرُ تَبارَکَ اللهُ رَبُّ الْعالَمِینَ * اُدْعُوْا رَبَّکُمُ تَضَرُّعاً وَ خُفْیَهءً إنَّهُ لا یُحِبُّ المُعْتَدِینَ * وَلا تُفْسِدُوا فی الاَْرْضِ بَعْدَ إصْلاحِها وَادْعُوهُ خَوْفاً وَ طَمَعاً إنَّ رَحْمَتَ اللهِ قَرِیبٌ مِنَ الْمُحْسِنِینَ»، ) پس سورهء «قُلْ أعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَق» و سورهء «قُل أَعُوذُ بِرَبِّ النّاسِ» را بخواند، پس آن چه از نعم الهی به یاد داشته باشد یکایک ذکر نموده وحمد الهی نماید، وهمچنین بر أهل ومال وسایر چیزهایی که حضرت حق به او تفضل نموده حمد بنماید وبگوید:
( «أللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ عَلی نَعْمائِکَ الَّتی لاتُحْصی بِعَدَد وَلا تُکافَأُ بِعَمَل». )
و به آیاتی از قرآن که در آن ها حمد شده است خدا را حمد نماید، وبه آیاتی که در آن ها ذکر تسبیح شده است، خدا را تسبیح نماید، وبه آیاتی که در
آن ها ذکر تکبیر شده است خدا را تکبیر نماید،
*****مناسک حج (فارسی): 321
و به آیاتی که در آن ها تهلیل شده است خدا را تهلیل نماید، وبر محمد وآل محمد(علیهم السلام) زیاد صلوات بفرستد وبه هر اسمی از اسماء الله که در قرآن موجود است خدا را بخواند، وبه آن چه از اسماء الهی که در یاد دارد خدا را ذکر کند، وبه اسماء الهی که در آخر سورهء حشر موجود است خدا را بخواند، وآن ها عبارتند از:
( «اللهُ عالِمُ الْغَیْبِ وَالشّهادَهءِ الرَّحْمنُ الرَّحِیمُ الْمَلِکُ الْقُدُّوسُ السَّلامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَیْمِنُ الْعَزِیزُ الْجَبَّارُ اَلمُتَکَبِّرُ الخالِقُ الْبارِی ءُ المُصَوِّرُ». )
و این دعا را بخواند:
( «أَسْأَلُکَ یا اللهُ یا رَحْمنُ، بِکُلِّ اسْم هُوَ لَکَ، وَ أسْألُکَ بِقُوِّتِکَ وَ قُدْرَتِکَ وَ عِزَّتِکَ، وَ بِجَمِیع ما أحاطَ بِهِ عِلْمُکَ، وَبِجَمْعِکَ وَ بِأرْکانِکَ کُلِّها، وَ بِحَقِّ رَسُولِکَ صَلواتُ اللهِ عَلَیْهِ وَآلِهِ، وَبِاسْمِکَ الاَْکْبَرِ الأکْبَرِ، وَبِاسْمِکَ الْعَظِیمِ الَّذِی مَنْ دَعاکَ بِهِ کانَ حَقّاً عَلَیْکَ أنْ لا تُخَیِّبَهُ، وَ بِاسْمِکَ )
( الاْعْظَمِ )
*****مناسک حج (فارسی): 322
( الاْعْظَمِ الَّذْی مَنْ دَعاکَ بِهِ کانَ حَقّاً عَلَیْکَ أنْ لاتَرُدَّهُ، وَ أنْ تُعْطِیَهُ ماسَأَلَ، أنْ تَغْفِرَ لِی جَمِیعَ ذُنُوبِی فِی جَمِیعِ عِلْمِکَ فِیَّ». )
و هر حاجت که داری بخواه، واز حق سبحانه وتعالی طلب کن که توفیق حج بیابی در سال آینده وهر سال. وهفتاد مرتبه بگو: «أسْألُکَ الْجَنَّهء» و هفتاد مرتبه «أسْتَغْفِرُاللهَ رَبِّی وَ أتُوبُ إلَیْهِ».
پس بخوان این دعا را:
( «أللَّهُمَّ فُکَّنِی مِنَ النَّارِ، وَأوْسِعْ عَلَیَّ مِنْ رِزْقِکَ الْحَلالِ الطَیَّبِ، وَادْرَأْ عَنِّی شَرَّ فَسَقَهءِ الْجِنِّ وَالاِْنْسِ، وَ شَرَّ فَسَقَهءِ الْعَرَبِ وَالْعَجَمِ». )
10 - آن که نزدیک غروب آفتاب بگوید:
( «اَللَّهُمَّ
إنِّی أعُوذُبِکَ مِنَ الفَقْرِ، وَ مِنْ تَشَتُّتِ الاُْمُُرِ، وَ مِنْ شَرِّ ما یَحْدُثُ بِالْلَّیْلِ وَالنَّهارِ، أمْسی ظُلْمِی مُسْتَجِیراً بِعَفْوِکَ، وَ أمْسی خَوْفِی مُسْتَجِیراً بِأمانِکَ، )
*****مناسک حج (فارسی): 323
( وَ أمْسی ذُلِّی مُسْتَجِیراً بِعِزِّکَ، وَ أمْسی وَجْهِیَ الْفانِیَ الْبالِی مُسْتَجِیْراً بِوَجْهِکَ الباقِی، یاخَیْرَ مَنْ سُئِلَ، وَ یا أجْوَدَ مَنْ أعْطی، جَلِّلْنِی بِرَحْمَتِکَ، وألْبِسْنِی عافِیَتَکَ، وَاصْرِفْ عَنِّی شَرَّ جَمِیعِ خَلْقِکَ». )
و بدان که ادعیهء وارده در این روز شریف بسیار است وهر قدر که میسور باشد خواندن دعا مناسب است. وبسیار خوب است که در این روز دعای صحیفهء کامله ودعای حضرت سیّد الشهداء وحضرت زین العابدین(سلام الله علیما) خوانده شود وبعد از غروب آفتاب بگوید:
( «اَللَّهُمَّ لاتَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنْ هذَا الْمَوْقِفِ، وَارْزُقْنِیهِ مِنْ قابِل أبَداً ما أبْقَیْتَنِی، وَاقْلِبْنِیَ الْیِوْمَ مُفْلِحاً مُنْجِحاً مُسْتَجاباً لِی، مَرْحُوماً مَغْفُوراً لِی، بأفْضَلِ ما یَنْقَلِبُ بِهِ الْیَوْمَ أحَدٌ مِنْ وَفْدِکَ، وَ حُجّاجِ بَیْتِکَ الْحَرامِ، وَاجْعَلْنِیَ الْیِوْمَ مِنْ أکْرَمِ وَفْدِکَ عَلَیْکَ، )
*****مناسک حج (فارسی): 324
( وَأعْطِنی أفْضَلَ ما أعْطَیْتَ أحَداً مِنْهُمْ مِنَ الْخَیْرِ وَالْبَرَکَهءِ وَالرَّحْمَهءِ وَالرِّضْوانِ وَالْمَغْفِرَهءِ، وَ بارِکْ لِی فِی ما أرْجِعُ إلَیْهِ مِنْ أهْل أوْ مال أوْ قَلِیل أو کَثِیر، وَ بارِکْ لَهُمْ فِیَّ» )
و بسیار بگوید:
( «ألَّلهُمَّ أعْتِقْنِی مِنَ النّارِ» )
بدان که مستحب است با تن ودلی آرام از عرفات به سوی مزدلفه متوجه شده واستغفار نماید، وهمین که از طرف دست راست به تل سرخ رسید بگوید:
( «اَللَّهُمَّ ارْحَمْ مَوَقُّفِی، وَ زِدْهُ فِی عَمَلِی، وَ سَلِّمْ لِی دِینِی، وَ تَقَبَّلْ مَناسِکِی» )
و در راه رفتن میانه روی نماید وکسی را آزار ندهد. مستحب است نماز شام وخفتن را تا
مزدلفه به
*****مناسک حج (فارسی): 325
تأخیر اندازد اگر چه ثلث شب نیز بگذرد، ومیان هر دو نماز به یک اذان ودو اقامه جمع کند، ونوافل مغرب را بعد از نماز عشا به جا آورد. ودر صورتی که از رسیدن به مزدلفه پیش از نصف شب مانعی رسید، باید نماز مغرب وعشا را به تأخیر نینداخته ودر میان راه بخواند. ومستحب است که در وسط وادی از طرف راست راه نزول نماید. واگر حاجی صَروره باشد مستحب است که در مشعر الحرام قدم بگذارد. ومستحب است که آن شب را به هر مقدار که میسور باشد به عبادات واطاعت الهی به سر برد واین دعا را بخواند.
( «اَللَّهُمَّ هذِهِ جُمَعُ، اَللَّهُمَّ إنِّی أسْألُکَ أنْ تَجْمَعَ لِی فِیها جَوامِعَ الْخَیْرِ، اَلَّلهُمَّ لاتُؤْیِسْنِی مِنَ الْخَیْرِ الَّذِیْ سَألْتُکَ أنْ تَجْمَعَهُ لِیْ فِی قَلْبِی، وَأَطْلُبُ إلَیْکَ أنْ تُعَرِّفَنِی ماعَرَّفْتَ أوْلِیاءَکَ فِی مَنْزِلِی هذا، وَ أنْ تَقِیَنِی )
*****مناسک حج (فارسی): 326
(جَوامِعَ الشَرِّ».)
و مستحب است بعد از نماز صبح با طهارت، حمد وثنای الهی را به جا آورد، وبه هر مقداری که میسور باشد از نعم وتفضلات حضرت حق ذکر کند، وبر محمد وآل محمد صلوات بفرستد، آن گاه دعا نماید، وبعضی به وجوب آن قائل شده اند. واین دعا را نیز بخواند:
( «اَلَّلهُمَّ رَبَّ الْمَشْعَرِ الْحَرامِ، فُکَّ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ، وَأوْسِعْ عَلَیَّ مِنْ رِزْقِکَ الْحَلالِ، وَادْرَأ عَنِّی شَرَّ فَسَقَهءِ الْجِنِّ وَالاِْنْسِ، اَلَّلهُمَّ أنْتَ خَیْرُ مَطْلُوب إلَیْهِ، وَ خَیْرُ مَدْعُوٍّ وَ خَیْرُ مَسْؤول، وَ لِکُلِّ وافِد جائِزَهءٌ، فَاجْعَلْ جائِزَتِی فِی مَوْطِنِی هذا، أنْ تُقِیلَنِی عَثْرَتِی، وَ تَقْبَلَ مَعْذِرَتِی، وَ أنْ تُجاوِزَ عَنْ خَطِیْئَتِی، ثُمَّ اجْعَلِ التَّقْوی مِنَ الدُّنیا زادِی». )
و مستحب
است سنگریزه هایی را که در منی
*****مناسک حج (فارسی): 327
رمی خواهد نمود از مزدلفه بردارد. ومجموع آن ها هفتاد است.
و مستحب است وقتی که از مزدلفه به سوی منی رفته وبه وادی محسّر رسید به مقدار صد قدم مانند شتر تند رود، واگر سواره است سواری خود را حرکت دهد وبگوید:
( «اَللَّهُمَّ سَلِّمْ لی عَهْدِی، وَاقْبَلْ تَوبَتِی، وَأجِبْ دَعْوَتِی، وَاخْلُفْنِی فِیْ مَنْ تَرَکْتُ بَعْدِی». )
در رمی جمرات چند چیز مستحب است:
1 - با طهارت بودن در حال رمی.
2 - هنگامی که سنگ ها را در دست گرفته این دعا را بخواند:
( «اَللّهُمَّ هؤلاءِ حَصَیَاتی فَأحْصِهِنَّ لی وَ ارفَعهُنَّ فی عَمَلی» )
*****مناسک حج (فارسی): 328
3 - با هر سنگی که می اندازد تکبیر بگوید:
4 - هر سنگی را که بیندازد این دعا را بخواند:
( «اللهُ أکْبَرُ، اَلَّلهُمَّ ادْحَرْ عنِّی الشَّیْطانَ، اَلَّلهُمَّ تَصْدِیقاً بِکِتابِکَ، وَ عَلی سُنَّهءِ نَبِیِّکَ، اَللَّهُمَّ اجْعَلْهُ حَجّاً مَبْرُوراً، وَ عَمَلا مَقْبُولا، وَسَعْیاً مَشْکُوراً، وَ ذَنْباً مَغْفُوراً» )
5 - میان او وجمره در جمره عقبه، ده یا پانزده ذراع فاصله باشد، ودر جمرهء اولی ووسطی کنارهء جمره بایستد.
6 - جمرهء عقبه را رو به جمره وپشت به قبله رمی نماید وجمرهء اولی ووسطی را رو به قبله ایستاده رمی نماید.
7 - سنگریزه را بر انگشت ابهام گذارده وبا ناخن انگشت شهادت بیندازد.
8 - پس از برگشتن به جای خود در منی این
*****مناسک حج (فارسی): 329
دعا را بخواند:
( «اَللَّهُمَّ بِکَ وَ ثِقْتُ، وَ عَلَیْکَ تَوَکَّلْتُ، فَنِعْمَ الرَّبُ، وَ نِعْمَ المَوْلی، ونِعْمَ النَّصِیرُ» )
مستحبات هدی چند چیز است:
1 - در صورت تمکن، قربانی شتر باشد ودر صورت نبودن آن، گاو ودر صورت نبودن آن، گوسفند باشد.
2 - قربانی بسیار فربه باشد.
3 - در صورت شتر یا گاو بودن آن، از جنس ماده ودر صورت گوسفند یا بز بودن آن، از جنس نر باشد.
4 - شتری که می خواهند او را نحر کنند، ایستاده واز سر دست ها تا زانوی او را ببندند وشخص
*****مناسک حج (فارسی): 330
از جانب راست او بایستد، وکارد یا نیزه یا
خنجر به گودال گردن او فروبرد، ودر وقت ذبح یا نحر این دعا را بخواند:
( «وَجَّهْتُ وَجْهِیَ لِلَّذِی فَطَرَ السَّماواتِ وَ الاَْرْضَ حَنِیفاً مُسْلِماً وَ ما أنَا مِنَ المُشْرِکِینَ، إنَّ صَلاتِی وَ نُسُکِی وَ مَحْیایَ وَ مَماتِی لِلّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ، لا شَرِیکَ لَهُ، وَ بِذلِکَ اُمِرْتُ وَ أنَا مِنَ المُسْلِمِیْنَ، اَلَّلهُمَّ مِنْکَ وَ لَکَ بِسْمِ اللهِ وَ اللهُ أکْبَرُ، اَلَّلهُمَّ تَقَبَّلْ مِنِّی» )
5 - اینکه خود، قربانی را بکشد واگر نتواند دست خود را بالای دست کشنده بگذارد.
در حلق چند چیز مستحب است:
*****مناسک حج (فارسی): 331
1 - آن که از جانب راست پیش سر ابتدا کند واین دعا را بخواند:
( «اَللّهُمَّ أعْطِنی بِکُلِّ شَعْرَهءٍ نُوراً یَومَ القِیامَهِ» )
2 - آن که موی را در منی در خیمهء خود دفن نماید. واولی این است که بعد از حلق، از اطراف ریش وشارب خود گرفته وهمچنین ناخن ها را بگیرد.
آنچه که از مستحبات در طواف عمره ونماز آن وسعی ذکر شد این جا نیز جاری است. ومستحب است شخصی که به جهت طواف حج می آید، در روز عید قربان بیاید وبر در مسجد بایستد واین دعا را بخواند:
*****مناسک حج (فارسی): 332
( «اَللَّهُمَّ اَعِنّی علَی نُسُکِکَ، وَ سَلِّمْنی لَهُ وَ سَلِّمْهُ لِی، أَسْأَلُکَ مَسْألَهءَ الْعَلِیلِ الذَّلِیلِ، الْمُعْتَرِفِ بِذَنْبِهِ، أنْ تَغْفِرَ لِی ذُنُوبِی، وَ أنْ تُرْجِعَنِی بِحاجَتَی، اَلَّلهُمَّ إنَّی عَبدُکُ، وَالْبَلَدُ بَلَدُکَ، وَالبَیْتُ بَیْتُکَ، جِئتُ أَطْلُبُ رَحْمَتَکَ، وَ أؤُمُّ طاعَتَکَ، مُتَّبِعاً لأمْرِکَ، راضِیاًبِقَدَرِکَ، أَسْأَلُکَ مَسْألَهءَ الْمُضْطَرِّ إلَیْکَ، الْمُطِیعِ لاِمْرِکَ، الْمُشْفِقِ مِنْ عَذابِکَ، الْخائِفِ لِعُقُوبَتِکَ، أنْ تُبَلِّغَنِی عَفْوکَ، وَتُجِیرَنِی مِنَ النَّارِ بِرَحْمَتِکَ» )
پس به نزد حجر الاسود بیاید واستلام وبوسه نماید، واگر بوسیدن ممکن نشد دست بر حجر مالیده ودست خود را ببوسد، واگر آن هم ممکن نشد مقابل ایستاده وتکبیر بگوید، وبعد آنچه در طواف عمره به جا آورده بود به جا آورد.
*****مناسک حج (فارسی): 333
مستحبات منی
بدان که برای حاجی مستحب است که روز یازدهم ودوازدهم وسیزدهم را در منی بماند، وحتی به جهت طواف مستحب از منی بیرون نرود. وتکبیر گفتن در منی بعد از پانزده نماز ودر غیر منی بعد از ده نماز که اول آن ها نماز
ظهر روز عید است مستحب می باشد وبعضی آن را واجب دانسته اند. واولی در کیفیت تکبیر آن است که بگوید:
( «اَللهُ أکْبَرُ اَللهُ أکْبَرُ، لا إلهَ إلاَّ اللهُ وَاللهُ أکْبَرُ، اَللهُ أکْبَرُ وَلِلّهِ الْحَمْدُ، اللهُ أکْبَرُ عَلی ما هَدانَا، اللهُ أکْبَرُ عَلی ما رَزَقَنا مِنْ بَهِیمَهءِ الاَْنْعامِ، وَالْحَمْدُللهِ عَلی ما أبْلانا». )
و مستحب است مادامی که در منی اقامت دارد
*****مناسک حج (فارسی): 334
نمازهای واجب ومستحب را در مسجد خیف به جا آورد. ودر حدیث است که صد رکعت نماز در مسجد خیف با عبادت هفتاد سال برابر است، وهر کس در آن جا صد مرتبه «سُبْحانَ اللهِ» بگوید ثواب آن برابر ثواب بنده آزاد کردن است، وهر کس در آن جا صد مرتبه «لا اِله إلاّ اللهُ» بگوید ثواب آن برابر است با ثواب کسی که احیای نفس کرده باشد، وهر کس در آن جا صد مرتبه «اَلْحَمْدُ للهِ» بگوید ثواب آن برابر است با ثواب خراج عراقین که در راه خدا تصدیق نماید.
آداب ومستحبات دیگر در مکهء معظمه از این قرار است.
*****مناسک حج (فارسی): 335
1 - زیاد ذکر نمودن خدا وخواندن قرآن.
2 - ختم نمودن یک قرآن.
3 - خوردن از آب زمزم، وبعد از خوردن این دعا را بخواند:
( «اَللّهُمَّ اجْعَلْهُ وَعِلْماً نافِعاً وَ رِزْقاً واسِعاً، وَشِفآءً مِنْ کُلِ دآءٍ وَ سُقْمٍ» و ) نیز بگوید:
( «بسم الله، وَالْحَمدللهِ، والشُکرُللهِ» )
4 - نظر نمودن به کعبه واکثار از آن.
5 - در هر شبانه روز ده مرتبه طواف نمودن: در اول شب سه طواف ودر آخر شب سه طواف وپس از دخول صبح دو طواف وبعد از ظهر دو طواف.
6 - هنگام
توقف در مکه به عدد أیام سال یعنی سیصد وشصت مرتبه طواف مکه نماید واگر این مقدار نشد پنجاه ودو مرتبه واگر آن هم میسور نشد هر
*****مناسک حج (فارسی): 336
مقداری که بتواند.
7 - شخص صَروره به خانهء کعبه داخل شود. ومستحب است قبل از دخول غسل بنماید ودر وقت داخل شدن بگوید:
( «اَللّهُمَّ اِنَّکَ قُلْتَ وَ مَنْ دَخَلَهُ کانَ آمناً فآمِنِّی مِنْ عَذابِ النَّار» )
پس دو رکعت نماز گزارده در رکعت اول بعد از حمد، حم سجده ودر رکعت دوم بعد از حمد، پنجاه وپنج آیه از سایر جاهای قرآن بین ستون بر سنگ قرمز بخواند.
8 - دو رکعت نماز خواندن در هر یک از چهار زاویهء کعبه وبعد از نماز این دعا را بخواند.
( «اَللّهُمَّ مَنْ تَهَیَّأًأوْ تَعَبَّأَأوَ اَعَدَّأوَاسْتَعدَّ،لِوِفادَهءٍ اِلی مَخْلُوقٍ رَجآءَ رِفْدِهِ وَجآئِزَتِهِ وَ نوافِلِه وَ فواضِلِه، فَاِلَیْکَ یاسَیِّدی تَهْیِئَتی وتَعْبِِئَتی وَإعْدادی )
*****مناسک حج (فارسی): 337
( وَاسْتِعْدادی رَجآءَ رَفْْدکَ وَ نوافِلِکَ وَ جآئزَتِکَ، فَلا تُخَیِّبْ الیَومَ رَجائی یا مَنْ لا یَخیبُ عَلَیْهِ سائِلٌ وَلا یَنْقُصُهُ نآئِلٌ، فَاِنّی لَمْ آتِکَ الیَومَ بِعَمَلٍ ٍ صالِح ٍ قدَّمتُهُ وَ لا شفاعَهءِ مَخْلُوقٍ رَجَوْتُهُ، وَ لِکِنّی اَتَیْتُکَ مُقِرّاً بِالظُّلْمِ وَ الْإِسآءَهءِ عَلی نَفْسی، فَإنَّهُ لاحُجَّهءَ لی وَ لا عُذْرَ، فَأسألُکَ یا مَنْ هُوَ کَذلِکَ أنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ تُعطِیَنی مَسْألَتی وتُقیلَنی عَثْرَتی وَ تقِلبنی بِرَغْبَتی وَ لا تَرُدَّنی مَجبوهاً مَمنوعاً ولا خائباً، یا عَظیمُ یاعَظیمُ یا عظیم أرجُوکَ لِلْعَظیمِ، أسألُکَ یاعَظیمُ أن تَغْفِرَلی الذَّنبَ العَظیمَ، لا اِلهَ اِلاَّ أنتَ» )
مستحب است هنگام خروج از کعبه سه مرتبه «الله اکبر» بگوید پس بگوید:
( «اَللّهُمَّ لاتَجْهِدْ بَلاءَنا، ربَّنا وَ لا تُشمِتْ
بِنا أعْداءَنا، فإنَّکَ أنتَ الضَّارُّ النافعُ» )
بعداً پایین آمده وپله ها را دست چپ قرار داده
*****مناسک حج (فارسی): 338
کعبه را استقبال نماید ونزد پله ها دو رکعت نماز بخواند:
بدان که برای کسی که می خواهد از مکه بیرون رود مستحب است طواف وداع نماید، ودر هر شوطی حجر الاسود ورکن یمانی را در صورت امکان استلام نماید. وچون به مستجار رسد مستحباتی که قبلاً برای آن مکان ذکر شد به جا آورد وآنچه خواهد دعا نماید. بعداً حجرالاسود را استلام نموده وشکم خود را به خانهء کعبه بچسباند، یک دست را بر حجر ودست دیگر را به طرف در گذاشته وحمد وثنای الهی نماید وصلوات بر پیغمبر وآل او بفرستد واین دعا را بخواند:
*****مناسک حج (فارسی): 339
( «اَللّهُمَّ صل عَلی مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ وَ رَسُولِکَ وَ نَبِیِّکَ وَ اَمینِکَ وَ حَبیبِکَ وَ نَجِیِّبکَ وَ خِیَرَتِکَ مِنْ خَلْقِکَ، اَللّهُمَّ کَما َلَّغَ رِسالتکَ جاهَدَ فی سَیبلِکَ وصَدَعَ بِاَمْرِکَ وَ اُوذِیَ فِیکَ وفی جَنْبِکَ حَتّی اَتاهُ الیَقینُ، اَللّهُمَّ اَقْبَلَنی مُفْلِحاً مُنْجِحاً مُسْتَجاباً لی بِاَفْضَلِ ما یَرْجِعَ بِهِ اَحَدٌ مِنْ وَفدِکَ مِنْ المَغْفِرِهءِ وَ الْبَرَکَهءِ وَ الرِّضْوانِ وَ الْعافِیَهءِ». )
و مستحب است وقت بیرون آمدن، از باب حناطین که مقابل رکن شامی است بیرون رود واز خداوند متعال توفیق مراجعت را بطلبد. ووقت بیرون رفتن یک درهم خرما خریده وآن را به فقرا تصدیق نماید.
*****مناسک حج (فارسی): 340
زیارت رسول اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم) بعد از حج
بدان که از جملهء امور مستحبه که بسیار موکد است این است که شخص هنگام برگشتن از راه مدینهء طیبه برگردد تا آن که به زیارت حضرت رسول الله(صلی
الله علیه وآله وسلم) وحضرت صدیقهء طاهره(سلام الله علیها) وأئمهء بقیع(علیهم السلام) مشرف گردد.
( «اَلسَّلامُ عَلَیْ رَسُولَ اللَّهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا حَبیبَ اللَّهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا صِفْوَهءَ اللَّهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا اَمینَ اللَّهِ، اَشْهَدُ اَنَّکَ قَدْ نَصَحْتَ لِأُمَّتِکَ، وَ جاهَدْتَ )
( فی )
*****مناسک حج (فارسی): 341
( سَبیلِ اللَّهِ، وَ عَبَدْتَهُ حَتّی اَتیکَ الْیَقینُ، فَجَزاکَ اللَّهُ اَفْضَلَ ما جَزی نَبِیّاً عَنْ اُمَّتِهِ، اَللّهُمَّ صَلِ عَلی مَحَمِّدٍ وَ آلِ مُحَمِّدٍ، اَفْضَلَ ما صَلَّیْتَ عَلی اِبْراهِیمَ وَ آلِ اِبْراهیمَ، اِنَّکَ حَمیدٌ مَجیدٌ.» )
که هر یک از ائمه به آن زیارت می شود:
( «یا مُمْتَحَنَهءُ، اِمْتَحَنَکِ اللهُ الَّذی خَلَقَکِ قَبْلَ اَنْ یَخْلُقَکِ، فَوَجَدَکِ لِمَا امْتَحَنَکِ صابِرَهءً، وَ زَعَمْنْا انَّا لَکِ اَولِیآءُ وَ مُصَدِّقُونَ، وَ صابِرونَ لِکُلِّ ما اَتانا بِهِ اَبُوکِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ، وَ اَتانا بِهِ وَصِیُّهُ عَلَیْهِ السَّلامُ وَ فانَّا نَسْئَلُکَ أنْ کُنَّا صْدَّقِناکِ الّا الْحِقَتنا بِتَصْدیقِنا لَهُما(بالبشری خ ل) لِنُبَشِّرَ اَنْفُسَنا بِاَنَّا قَدْ طَهُرْنا بِوَلایَتِکَ». )
*****مناسک حج (فارسی): 342
زیارت جامعه
( اَلسَّلامُ عَلی اَوْلِیآءِ اللَّهِ وَ اَصْفِیآئِه، اَلسَّلامُ عَلی اُمَنآءِ اللَّهِ وَ اَحِبَّآئِهِ، اَلسَّلامُ عَلی اَنْصارِ اللَّهِ وَ خُلَفآئِهِ، اَلسَّلامُ عَلی مَحآلِّ مَعْرِفَهءِ اللَّهِ، اَلسَّلامُ عَلی مَساکِنِ ذِکْرِ اللَّهِ، اَلسَّلامُ عَلی مُظْاهِری اَمْرِ اللَّهِ وَ نَهْیِهِ، اَلسَّلامُ عَلَی الدُّعاهءِ اِلَی اللَّهِ، اَلسَّلامُ عَلَی الْمُسْتَقِرّینَ فی مَرْضاتِ اللَّهِ، اَلسَّلامُ عَلَی الْمُخْلِصینَ فی طاعَهءِ اللَّهِ، اَلسَّلامُ عَلَی الْأَدِلاَّءِ عَلَی اللَّهِ، اَلسَّلامُ عَلَی الَّذینَ مَنْ والاهُمْ فَقَدْ والَی اللَّهَ، وَ مَنْ عاداهُمْ فَقَدْ عادَی اللَّهَ، وَ مَنْ عَرَفَهُمْ فَقَدْ عَرَفَ اللَّهَ، وَ مَنْ جَهِلَهُمْ فَقَدْ جَهِلَ اللَّهَ، وَ مَنِ اعْتَصَمَ بِهِمْ فَقَدِ اعْتَصَمَ بِاللَّهِ، وَ مَنْ تَخَلّی مِنْهُمْ فَقَدْ تَخَلّی مِنَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ، وَاُشْهِدُ اللَّهَ اَنّی سِلْمٌ لِمَنْ سالَمْتُمْ، وَ حَرْبٌ )
*****مناسک حج (فارسی): 343
(
لِمَنْ حارَبْتُمْ مُؤْمِنٌ بِسِرِّکُمْ وَ عَلانِیَتِکُمْ، مُفَوِّضٌ فی ذلِکَ کُلِّهِ اِلَیْکُمْ، لَعَنَ اللَّهُ عَدُوَّ آلِ مُحَمَّدٍ مِنَ الْجِنِّ وَ الْأِنْسِ، وَ اَبْرَءُ اِلَی اللَّهِ مِنْهُمْ، وَ صَلَّی اللَّهُ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحمَّدٍ» . والحمدلله أولاً وآخراً. )
*****مناسک حج (فارسی): 344
*****مناسک حج (فارسی): 345
*****مناسک حج (فارسی): 346
*****مناسک حج (فارسی): 347
( اَلْحَمْدُ للَّهِ ِ الَّذی لَیْسَ لِقَضآئِهِ دافِعٌ، وَ لا لِعَطائِهِ مانِعٌ، وَ لا کَصُنْعِهِ صُنْعُ صانِعٍ، وَ هُوَ الْجَوادُ الْواسِعُ، فَطَرَ اَجْناسَ الْبَدائِعِ، وَ اَتْقَنَ بِحِکْمَتِهِ الصَّنائِعَ، لا تَخْفی عَلَیْهِ الطَّلایِعُ، وَلا تَضیعُ عِنْدَهُ الْوَدائِعُ، جازی کُلِّ صانِعٍ، وَ رائِشُ کُلِّ قانعٍ، وَراحِمُ کُلِّ ضارِعٍ، وَ مُنْزِلُ الْمَنافِعِ، وَالْکِتابِ الْجامِعِ بِالنُّورِ السَّاطِعِ، وَ هُوَ لِلدَّعَواتِ سامِعٌ، وَ لِلْکُرُباتِ دافِعٌ، وَ لِلدَّرَجاتِ رافِعٌ، وَ لِلْجَبابِرَهءِ قامِعٌ، فَلا اِلهَ غَیْرُه )
*****مناسک حج (فارسی): 348
( ُوَلا شَیْ ءَ یَعْدِلُهُ وَ لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْ ءٌ، وَ هُوَ السَّمیعُ الْبَصیرُ، اللَّطیفُ الْخَبیرُ، وَ هُوَ عَلی کُلِّشَیْ ءٍ قَدیرٌ، اَللَّهُمَّ اِنّی اَرْغَبُ إِلَیْکَ، وَ اَشْهَدُ بِالرُّبُوبِیَّهءِ لَکَ، مُقِرّاً بِاَنَّکَ رَبّی، وَ اِلَیْکَ مَرَدّی، اِبْتَدَاْتَنی بِنِعْمَتِکَ قَبْلَ اَنْ اَکُونَ شَیْئاً مَذْکُوراً، وَخَلَقْتَنی مِنَ التُّرابِ، ثُمَّ اَسْکَنْتَنِی الْأَصْلابَ، آمِناً لِرَیْبِ الْمَنُونِ، وَاخْتِلافِ الدُّهُورِ وَ السِّنینَ، فَلَمْ اَزَلْ ظاعِناً مِنْ صُلْبٍ اِلی رَحِمٍ فی تَقادُمٍ مِنَ الْأَیَّامِ الْماضِیَهءِ، وَالْقُرُونِ الْخالِیَهءِ، لَمْ تُخْرِجْنی لِرَاْفَتِکَ بی وَلُطْفِکَ لی وَ اِحْسانِکَ اِلَیَّ، فی دَوْلَهءِ اَئِمَّهءِ الْکُفْرِ الَّذینَ )
*****مناسک حج (فارسی): 349
( نَقَضُوا عَهْدَکَ، وَکَذَّبُوا رُسُلَکَ،لکِنَّکَ اَخْرَجْتَنی لِلَّذی سَبَقَ لی مِنَ الْهُدَی الَّذی لَهُ یَسَّرْتَنی، وَ فیهِ اَنْشَأْتَنی، وَ مِنْ قَبْلِ ذلِکَ رَؤُفْتَ بی بِجَمیلِ صُنْعِکَ، وَ سَوابِغِ نِعَمِکَ، فابْتَدَعْتَ خَلْقی مِنْ مَنِیٍ یُمْنی، وَ اَسْکَنْتَنی فی ظُلُماتٍ ثَلاثٍ بَیْنَ لَحْمٍ وَ دَمٍ وَ جِلْدٍ، لَمْ ُشْهِدْنی خَلْقی، وَ لَمْ تَجْعَلْ
اِلَیَّ شَیْئاً مِنْ اَمْری، ثُمَّ اَخْرَجْتَنی لِلَّذی سَبَقَ لی مِنَ الْهُدی اِلَی الدُّنْیا تآمّاً سَوِیّاً، وَحَفِظْتَنی فِی الْمَهْدِ طِفْلاً صَبِیّاً، وَ رَزَقْتَنی مِنَ الْغِذآءِ لَبَناً مَرِیّاً، وَ عَطَفْتَ عَلَیَّ قُلُوبَ الْحَواضِنِ، وَ کَفَّلْتَنی الْأُمَّهاتِ الرَّواحِمَ، )
*****مناسک حج (فارسی): 350
( وَکَلَأْتَنی مِنْ طَوارِقِ الْجآنِّ، وَ سَلَّمْتَنی مِنَ الزِّیادَهءِ وَ النُّقْصانِ، فَتَعالَیْتَ یا رَحیمُ یا رَحْمنُ، حتّی اِذَا اسْتَهْلَلْتُ ناطِقاً بِالْکَلامِ، اَتْمَمْتَ عَلَیَّ سَوابغَ الْاِنْعامِ، وَ رَبَّیْتَنی زایِداً فی کُلِّ عامٍ، حَتّی إذَا اکْتَمَلَتْ فِطْرَتی، وَ اعْتَدَلَتْ مِرَّتی، اَوْجَبْتَ عَلَیَّ حُجَتَّکَ بِاَنْ اَلْهَمْتَنی مَعْرِفَتَکَ، وَ رَوَّعْتَنی بِعَجائِبِ حِکْمَتِکَ، وَ اَیْقَظْتَنی لِما ذَرَاْتَ فی سَمآئِکَ وَاَرْضِکَ مِنْ بَدائِعِ خَلْقِکَ، وَ نَبَّهْتَنی لِشُکْرِکَ وَ ذِکْرِکَ، وَاَوجَبْتَ عَلَیَّ طاعَتَکَ وَ عِبادَتَکَ، وَ فَهَّمْتَنی ما جآءَتْ بِهِ رُسُلُکَ، وَ یَسَّرْتَ لی تَقَبُّلَ مَرْضاتِکَ، وَ مَنَنْتَ عَلَیَّ فی جَمیعِ )
*****مناسک حج (فارسی): 351
( ذلِکَ بِعَونِکَ وَ لُطْفِکَ، ثُمَّ اِذْ خَلَقْتَنی مِنْ خَیْرِ الثَّری، لَمْ تَرْضَ لی یا اِلهی نِعْمَهءً دُونَ اُخری، وَ رَزَقْتَنی مِنْ اَنواعِ الْمَعاشِ، وَ صُنُوفِ الرِّیاشِ، بِمَنِّکَ الْعَظیمِ الْأَعْظَمِ عَلَیَّ، وَ اِحْسانِکَ الْقَدیمِ اِلَیَّ، حَتّی اِذا اَتْمَمْتَ عَلَیَّ جَمیعَ النِّعَمِ، وَ صَرَفْتَ عَنّی کُلَّ النِّقَمِ، لَمْ یَمْنَعْکَ جَهْلی وَ جُرْأَتی عَلَیْکَ، اَنْ دَلَلْتَنی اِلی ما یُقَرِّبُنی اِلَیْکَ، وَ وَفَّقْتَنی لِما یُزْلِفُنی لَدَیْکَ، فَاِنْ دَعَوْتُکَ اَجَبْتَنی، وَ اِنْ سَئَلْتُکَ اَعْطَیْتَنی، وَ اِنْ اَطَعْتُکَ شَکَرْتَنی، وَ اِنْ شَکَرْتُکَ زِدْتَنی، کُلُّ ذلِکَ اِکْمالٌ لِأَنْعُمِکَ عَلَیَّ وَ اِحْسانِکَ اِلَیَّ، فَسُبْحانَکَ سُبْحانَکَ مِنْ مُبْدِئٍ )
*****مناسک حج (فارسی): 352
( مُعیدٍ حَمیدٍ مَجیدٍ، تَقَدَّسَتْ اَسْمآؤُکَ، وَ عَظُمَتْ الآؤُکَ، فَأَیَ ُ نِعَمِکَ یا اِلهی اُحْصی عَدَداً وَ ذِکْراً، أَمْ اَیُّ عَطایاکَ أَقُومُ بِها شُکْراً، وَ هِیَ یا رَبِّ اَکْثَرُ مِنْ اَنْ یُحْصِیَهَا الْعآدّوُنَ، أَوْ یَبْلُغَ عِلْماً بِهَا
الْحافِظُونَ، ثُمَ ما صَرَفْتَ وَ دَرَأْتَ عَنّی اَللَّهُمَّ مِنَ الضُرِّ وَ الضَّرَّآءِ، أَکْثَرُ مِمَّا ظَهَرَ لی مِنَ الْعافِیَهءِ وَ السَّرَّآءِ، وَ اَنَا اَشْهَدُ یا اِلهی بِحَقیقَهءِ ایمانی، وَ عَقْدِ عَزَماتِ یَقینی، وَ خالِصِ صَریحِ تَوْحیدی، وَ باطِنِ مَکْنُونِ ضَمیری، وَ عَلائِقِ مَجاری نُورِ بَصَری، وَ اَساریرِ صَفْحَهءِ جَبینی، وَ خُرْقِ مَسارِبِ نَفْسی، وَ خَذاریفِ مارِنِ عِرْنینی، )
*****مناسک حج (فارسی): 353
( وَ مَسارِبِ سِماخِ سَمْعی، وَ ما ضُمَّتْ وَ اَطْبَقَتْ عَلَیْهِ شَفَتایَ، وَ حَرَکاتِ لَفْظِ لِسانی، وَ مَغْرَزِ حَنَکِ فَمی وَ فَکّی، وَ مَنابِتِ اَضْراسی، وَ مَساغِ مَطْعَمی وَ مَشْرَبی، وَ حِمالَهءِ اُمِّ رَأْسی، وَ بُلُوعِ فارِغِ حَبآئِلِ عُنُقی، وَ مَا اشْتَمَلَ عَلیْهِ تامُورُ صَدْری، وَ حمائِلِ حَبْلِ وَ تینی، وَ نِیاطِ حِجابِ قَلْبی، وَ أَفْلاذِ حَواشی کَبِدی، وَ ما حَوَتْهُ شَراسیفُ اَضْلاعی وَ حِقاقُ مَفاصِلی، وَ قَبضُ عَوامِلی، وَ اَطرافِ ُ اَنامِلی، وَ لَحْمی وَ دَمی، وَ شَعْری وَ بَشَری، وَ عَصَبی وَ قَصَبی، وَ عِظامی وَ مُخّی وَعُرُوقی، وَ جَمیعِ ُ جَوارِحی، وَ مَا انْتَسَجَ عَلی ذلِکَ )
*****مناسک حج (فارسی): 354
( اَیَّامَ رِضاعی، وَ ما اَقلَّتِ الْأَرْضُ مِنّی، وَ نَوْمی وَ یَقَظَتی وَ سُکُونی، وَ حَرَکاتِ رُکُوعی وَ سُجُودی، اَنْ لَوْ حاوَلْتُ وَ اجْتَهَدْتُ مَدَی الْأَعصارِ وَ الْأَحْقابِ لَوْ عُمِّرْتُها اَنْ أُؤَدِّیَ شُکْرَ واحِدَهءٍ مِنْ أَنْعُمِکَ مَا اسْتَطَعْتُ ذلِکَ، اِلاَّ بِمَنِّکَ الْمُوجَبِ عَلَیَّ بِهِ شُکْرُکَ اَبَداً جَدیداً، وَ ثَنآءً طارِفاً عَتیداً اَجَلْ، وَ لوْ حَرَصْتُ اَنَا وَ الْعآدُّونَ مِنْ اَنامِکَ أَنْ نُحْصِیَ مَدی اِنْعامِکَ سالِفِهِ وَ انِفِهِ، ما حَصَرْناهُ عَدَداً، وَ لا اَحْصَیناهُ اَمَداً هَیْهاتَ أنّی ذلِکَ، وَ اَنْتَ الْمُخْبِرُ فی کِتابِکَ النَّاطِقِ، وَ النَّبَأِ الصَّادِقِ، وَ اِنْ تَعُدُّوا نِعْمَهءَ اللَّهِ لا تُحْصُوها، صَدَقَ
کِتابُکَ )
*****مناسک حج (فارسی): 355
( اْللَّهُمَّ وَاِنْبآؤُکَ، وَبَلَّغَتْ اَنْبِیآؤُکَ وَ رُسُلُکَ ما اَنْزَلْتَ عَلَیْهِمْ مِنْ وَحْیِکَ، وَ شَرَعْتَ لَهُمْ وَ بِهِمْ مِنْ دینِکَ، غَیْرَ أَنّی یا اِلهی اَشْهَدُ بِجَُهْدی وَجِدّی، وَ مَبْلَغِ طاعَتی وَوُسْعی، وَ أَقُولُ مُؤْمِناً مُوقِناً، اَلْحَمْدُ للَّهِ ِ الَّذی لَمْ یَتَّخِذْ وَلَداً فَیَکُونَ مَوْرُوثاً، وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ شَریکٌ فی مُلْکِهِ فَیُضآدَُّهُ فیَما ابْتَدَعَ، وَ لا وَلِیٌّ مِنَ الذُّلِّ فَیُرْفِدَهُ فیما صَنَعَ، فَسُبْحانَهُ سُبْحانَهُ لَوْ کانَ فیهِما الِهَهءٌ اِلَّا اللَّهُ لَفَسَدَتا وَ تَفَطَّرَتا، سُبْحانَ اللَّهِ الْواحِدِ الْأَحَدِ الصَّمَدِ، الَّذی لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ، وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً اَحَدٌ، اَلْحَمْدُ للَّهِ ِ حَمْداً یُعادِلُ حَمْدَ مَلآئِکَتِهِ الْمُقَرَّبینَ، وَ اَنْبِیآئِهِ )
*****مناسک حج (فارسی): 356
( الْمُرْسَلینَ، وَ صَلَّی اللَّهُ عَلی خِیَرَتِهِ مُحَمَّدٍ خاتَمِ النَّبِیّینَ، وَ آلِهِ الطَّیِبینَ الطَّاهِرینَ الْمُخلَصینَ، وَ سَلَّمَ ) . پس شروع فرمود آن حضرت در سؤال واهتمام نمود در دُعا وآب از دیده های مبارَکَش جاری بود پس گفت: ( اَللَّهُمَّ اجْعَلْنی اَخْشاکَ کَانّی اَراکَ، وَاَسْعِدْنی بِتَقویکَ، وَ لا تُشْقِنی بِمَعْصِیَتِکَ، وَ خِرْلی فی قَضآئِکَ، وَ بارِکْ لی فی قَدَرِکَ، حَتّی لا أُحِبَّ تَعْجیلَ ما اَخَّرْتَ وَ لا تَاْخیرَ ما عَجَّلْتَ، اَللَّهُمَّ اجْعَلْ غِنایَ فی نَفْسی، وَ الْیَقینَ فی قَلْبی، وَ الْإِخْلاصَ فی عَمَلی، وَالنُّورَ فی بَصَری، وَ الْبَصیرَهءَ فی دینی، وَ مَتِّعْنی بِجَوارِحی، وَ اجْعَلْ سَمْعی وَ بَصَری اَلْوارِثَیْنِ مِنّی وَ انْصُرْنی عَلی )
*****مناسک حج (فارسی): 357
( مَنْ ظَلَمَنی، وَ اَرِنی فیهِ ثاری وَ مَأرِبی، وَ اَقِرَّ بِذلِکَ عَیْنی، اَللَّهُمَّ اکْشِفْ کُرْبَتی، وَ اسْتُرْ عَوْرَتی، وَ اْغْفِرْ لی خَطیئَتی، وَ اخْسَأْ شَیْطانی، وَ فُکَّ رِهانی، وَ اْجَعْلْ لی یا اِلهی، الدَّرَجَهءَ الْعُلْیا فِی الْأخِرَهءِ وَ الْأُوْلی، اَللَّهُمَّ لَکَ
الْحَمْدُ کَما خَلَقْتَنی، فَجَعَلْتَنی سَمیعاً بَصیراً، وَ لَکَ الْحَمْدُ کَما خَلَقْتَنی، فَجَعَلْتَنی خَلْقاً سَوِیّاً رَحْمَهءً بی، وَ قَدْ کُنْتَ عَنْ خَلْقی غَنِیّاً، رَبِّ بِما بَرَأْتَنْی فَعَدَّلْتَ فِطْرَتی، رَبِّ بِما اَنْشَأْتَنی فَاَحْسَنْتَ صُورَتی، رَبِّ بِما اَحْسَنْتَ اِلَیَّ وَ فی نَفْسی عافَیْتَنی، رَبِّ بِما کَلَاْتَنی وَ وَفَّقْتَنی، رَبِّ بِما اَنَعْمَتَ عَلَیَّ فَهَدَیْتَنی، رَبِّ بِما اَوْلَیْتَنی وَ مِنْ کُلِّ خَیْرٍ اَعْطَیْتَنی، رَبِّ بِما اَطْعَمْتَنی )
*****مناسک حج (فارسی): 358
( وَ سَقَیْتَنی، رَبِّ بِما اَغْنَیْتَنی وَ اَقْنَیْتَنی، رَبِّ بِما اَعَنْتَنی وَ اَعْزَزْتَنی رَبِّ بِما اَلْبَسْتَنی مِنْ سِتْرِکَ الصَّافی، وَ یَسَّرْتَ لی مِنْ صُنْعِکَ الْکافی صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اَعِنّی عَلی بَوآئِقِ الدُّهُورِ، وَ صُرُوفِ اللَّیالی وَ الْأَیَّامِ، وَ نَجِّنی مِنْ اَهْوالِ الدُّنْیا وَ کُرُباتِ الْأخِرَهءِ وَ اکْفِنی شَرَّ ما یَعْمَلُ الظَّالِمُونَ فِی الْأَرْضِ، اَللَّهُمَّ ما اَخافُ فَاکْفِنی وَ ما اَحْذَرُ فَقِنی، وَ فی نَفْسی وَ دینی فَاحْرُسْنی، وَ فی سَفَری فَاحْفَظْنی وَ فی اَهْلی وَ مالی فَاخْلُفْنی، وَ فیما رَزَقْتَنی فَبارِکْ لی، وَ فی نَفْسی فَذَلِّلْنی، وَ فی اَعْیُنِ النَّاسِ فَعَظِّمْنی، وَ مِنْ شَرِّ الْجِنِ وَ الْإِنْسِ فَسَلِّمْنی، وَ بِذُنُوبی فَلا تَفْضَحْنی )
*****مناسک حج (فارسی): 359
( ،وَ بِسَریرَتی فَلا تُخْزِنی، وَ بِعَمَلی فَلا تَبْتَلِنی، وَ نِعَمَکَ فَلا تَسْلُبْنی، وَ اِلی غَیْرِکَ فَلا تَکِلْنی اِلهی اِلی مَنْ تَکِلُنی، اِلی قَریبٍ فَیَقْطَعُنی، اَمْ اِلی بَعیدٍ فَیَتَجَهَّمُنی، اَمْ اِلَی الْمُسْتَضْعَفینَ لی وَ اَنْتَ رَبّی، وَ مَلیکُ اَمْری اَشْکُو اِلَیْکَ غُرْبَتی، وَ بُعْدَ داری، وَ هَوانی عَلی مَنْ مَلَّکْتَهُ اَمْری، اِلهی فَلا تُحْلِلْ عَلَیَ غَضَبَکَ، فَاِنْ لَمْ تَکُنْ غَضِبْتَ عَلَیَّ فَلا اُبالی سِواکَ سُبْحانَکَ غَیْرَ اَنَ عافِیَتَکَ اَوْسَعُ لی، فَاَسْئَلُکَ یا رَبِّ بِنُورِ وَجْهِکَ الَّذی اَشْرَقَتْ لَهُ الْأَرْضُ وَ
السَّمواتُ، وَ کُشِفَتْ بِهِ الظُّلُماتُ، وَ صَلَُحَ بِهِ اَمْرُ الْأَوَّلینَ وَ الْأخِرینَ، اَنْ لا تُمیتَنی عَلی غَضَبِکَ )
*****مناسک حج (فارسی): 360
( وَ لا تُنْزِلْ َ بی سَخَطَکَ لَکَ الْعُتْبی لَکَ الْعُتْبی حَتّی تَرْضی قَبْلَ ذلِک، لا اِلهَ اِلاَّ اَنْتَ، رَبَّ الْبَلَدِ الْحَرامِ، وَ الْمَشْعَرِ الْحَرامِ، وَ الْبَیْتِ الْعَتیقِ الَّذی اَحْلَلْتَهُ الْبَرَکَهءَ، وَ جَعَلْتَهُ لِلنَّاسِ اَمْناً، یا مَنْ عَفا عَنْ عَظیمِ الذُّنُوبِ بِحِلْمِهِ، یا مَنْ اَسْبَغَ النَّعْمآءَ بِفَضْلِهِ، یا مَنْ اَعْطَی الْجَزیلَ بِکَرَمِهِ، یا عُدَّتی فی شِدَّتی، یا صاحِبی فی وَحْدَتی، یا غِیاثی فی کُرْبَتی، یا وَلِیّی فی نِعْمَتی، یا اِلهی وَ اِلهَ آبائی اِبْراهیمَ وَ اِسْماعیلَ وَ اِسْحقَ وَ یَعْقُوبَ، وَ رَبَ جَبْرَئیلَ وَ میکائیلَ وَ اِسْرافیلَ، وَ ربَّ مُحَمَّدٍ خاتِمِ النَّبِیّینَ، وَ الِهِ الْمُنْتَجَبینَ، وَ مُنْزِلَ التَّوریهءِ )
*****مناسک حج (فارسی): 361
( وَ الْإِ نْجیلِ وَ الزَّبُورِ وَ الْفُرْقانِ، وَ مُنَزِّلَ کهیعص وَ طه وَ یس وَ الْقُرآنِ الْحَکیمِ، اَنْتَ کَهْفی حینَ تُعْیینِی الْمَذاهِبُ فی سَعَتِها، وَ تَضیقُ بِیَ الْأَرْضُ بِرُحْبِها، وَ لَوْلا رَحْمَتُکَ لَکُنْتُ مِنَ الْهالِکینَ، وَ اَنْتَ مُقیلُ عَثْرَتی، وَ لَوْلا سَتْرُکَ اِیَّایَ لَکُنْتُ مِنَ الْمَفْضُوحینَ، وَ اَنْتَ مُؤَیِّدی بِالنَّصْرِ عَلی اَعْدآئی، وَ لَوْلا نَصْرُکَ اِیَّایَ لَکُنْتُ مِنَ الْمَغْلُوبینَ، یا مَنْ خَصَّ نَفْسَهُ بِالسُّمُوِّ وَ الرِّفْعَهءِ، فَاَوْلِیآئُهُ بِعِزِّهِ یَعْتَزُّونَ، یا مَنْ جَعَلَتْ لَهُ الْمُلوُکُ نیرَ الْمَذَلَّهءِ عَلی اَعْناقِهِمْ، فَهُمْ مِنْ سَطَواتِهِ خائِفُونَ، یَعْلَمُ خائِنَهءَ الْأَعْیُنِ وَ ما تُخْفِی الصُّدُورُ، وَ غَیْبَ ما تَاْتی بِهِ الْأَزْمِنَهءُ وَ الدُّهُورُ )
*****مناسک حج (فارسی): 362
( یا مَنْ لا یَعْلَمُ کَیْفَ هُوَ. اِلاَّ هُوَ، یا مَنْ لا یَعْلَمُ ما هُوَ اِلاَّ هُوَ، یا مَنْ لا یَعْلَمُهُ اِلاَّ هُوَ، یا مَنْ کَبَسَ الْأَرْضَ عَلَی الْمآءِ، وَ سَدَّ
الْهَوآءَ بِالسَّمآءِ یا مَنْ لَهُ اَکْرَمُ الْأَسْمآءِ یا ذَاالْمَعْرُوفِ الَّذی لا یَنْقَطِعُ اَبَداً، یا مُقَیِّضَ الرَّکْبِ لِیُوسُفَ فِی الْبَلَدِ الْقَفْرِ، وَ مُخْرِجَهُ مِنَ الْجُبِّ، وَ جاعِلَهُ بَعْدَ الْعُبُودِیَّهءِ مَلِکاً، یا رادَّهُ عَلی یَعْقُوبَ بَعْدَ اَنِ ابْیَضَّتْ عَیْناهُ مِنَ الْحُزْنِ فَهُوَ کَظیمٌ، یا کاشِفَ الضُّرِّ وَ الْبَلْوی عَنْ اَیُّوبَ، وَ یا مُمْسِکَ یَدَیْ اِبْرهیمَ عَنْ ذَبْحِ ابْنِهِ بَعْدَ کِبَرِ سِنِّهِ وَ فَنآءِ عُمُرِهِ، یا مَنِ اسْتَجابَ لِزَکَرِیّا فَوَهَبَ لَهُ یَحْیی، وَ لَمْ یَدَعْهُ فَرْداً وَحیداً، یا مَنْ اَخْرَجَ )
*****مناسک حج (فارسی): 363
( یُونُسَ مِنْ بَطْنِ الْحُوتِ، یا مَنْ فَلَقَ الْبَحْرَ لِبَنی اِسْرآئیلَ فَاَنْجاهُمْ، وَ جَعَلَ فِرْعَوْنَ وَ جُنُودَهُ مِنَ الْمُغْرَقینَ، یا مَنْ اَرْسَلَ الرِّیاحَ مُبَشِّراتٍ بَیْنَ یَدَیْ رَحْمَتِهِ، یا مَنْ لَمْ یَعْجَلْ عَلی مَنْ عَصاهُ مِنْ خَلْقِهِ، یا مَنِ اسْتَنْقَذَ السَّحَرَهءَ مِنْ بَعْدِ طُولِ الْجُحُودِ، وَ قَدْ غَدَوْا فی نِعْمَتِهِ یَاْکُلُونَ رِزْقَهُ وَ یَعْبُدُونَ غَیْرَهُ، وَ قَدْ حآدُّوهُ وَ نآدُّوهُ وَ کَذَّبُوا رُسُلَهُ، یا اَللَّهُ یا اَللَّهُ، یا بَدیُ یا بَدیعاً، لا نِدَّلَکَ، یا دآئِماً لا نَفادَ لَکَ، یا حَیّاً حینَ لا حَیَّ، یا مُحْیِیَ الْمَوْتی، یا مَنْ هُوَ قآئِمٌ عَلی کُلِّ نَفْسٍ بِما کَسَبَتْ، یا مَنْ قَلَّ لَهُ شُکْری فَلَمْ یَحْرِمْنی، وَ عَظُمَتْ خَطیئَتی )
*****مناسک حج (فارسی): 364
( فَلَمْ یَفْضَحْنی، وَ رَ انی عَلَی الْمَعاصی فَلَمْ یَشْهَرْنی، یا مَنْ حَفِظَنی فی صِغَری، یا مَنْ رَزَقَنی فی کِبَری، یا مَنْ اَیادیهِ عِنْدی لا تُحْصی، وَنِعَمُهُ لا تُجازی، یا مَنْ عارَضَنی بِالْخَیْرِ وَ الْإِحْسانِ، وَ عارَضْتُهُ بِالْإِسائَهءِ وَ الْعِصْیانِ، یا مَنْ هَدانی بالِلْإیمانِ مِنْ قَبْلِ اَنْ اَعْرِفَ شُکْرَ الْإِمْتِنانِ، یا مَنْ دَعَوْتُهُ مَریضاً فَشَفانی، وَ عُرْیاناً فَکَسانی، وَ جائِعاً فَاَشْبَعَنی، وَ عَطْشانَ فَاَرْوانی، وَ ذَلیلاً
فَاَعَزَّنی، وَ جاهِلاً فَعَرَّفَنی، وَ وَحیداً فَکَثَّرَنی، وَ غائِباً فَرَدَّنی، وَ مُقِلّاً فَاَغْنانی، وَ مُنْتَصِراً فَنَصَرَنی، وَغَنِیّاً فَلَمْ یَسْلُبْنی، وَ اَمْسَکْتُ )
*****مناسک حج (فارسی): 365
( عَنْ جَمیعِ ذلِکَ فَابْتَدَاَنی، فَلَکَ الْحَمْدُ وَ الشُّکْرُ، یا مَنْ اَقالَ عَثْرَتی، وَ نَفَّسَ کُرْبَتی، وَ اَجابَ دَعْوَتی، وَ سَتَرَ عَوْرَتی، وَ غَفَرَ ذُنُوبی، وَ بَلَّغَنی طَلِبَتی، وَ نَصَرَنی عَلی عَدُوّی، وَ اِنْ اَعُدَّ نِعَمَکَ وَ مِنَنَکَ وَ کَرائِمَ مِنَحِکَ لا اُحْصیها، یا مَوْلایَ اَنْتَ الَّذی مَنَنْتَ اَنْتَ الَّذی اَنْعَمْتَ، اَنْتَ الَّذی اَحْسَنْتَ، اَنْتَ الَّذی اَجْمَلْتَ اَنْتَ الَّذی اَفْضَلْتَ، اَنْتَ الَّذی اَکْمَلْتَ، اَنْتَ الَّذی رَزَقْتَ، اَنْتَ الَّذی وَ فَّقْتَ، اَنْتَ الَّذی اَعْطَیْتَ، اَنْتَ الَّذی اَغْنَیْتَ، اَنْتَ الَّذی اَقْنَیْتَ، اَنْتَ الَّذی اوَیْتَ، اَنْتَ الَّذی کَفَیْتَ، اَنْتَ الَّذی )
*****مناسک حج (فارسی): 366
( هَدَیْتَ، اَنْتَ الَّذی عَصَمْتَ، اَنْتَ الَّذی سَتَرْتَ، اَنْتَ الَّذی غَفَرْتَ، اَنْتَ الَّذی اَقَلْتَ، اَنْتَ الَّذی مَکَّنْتَ، اَنْتَ الَّذی اَعْزَزْتَ، اَنْتَ الَّذی اَعَنْتَ، اَنْتَ الَّذی عَضَدْتَ، اَنْتَ الَّذی اَیَّدْتَ، اَنْتَ الَّذی نَصَرْتَ، اَنْتَ الَّذی شَفَیْتَ، اَنْتَ الَّذی عافَیْتَ، اَنْتَ الَّذی اَکْرَمْتَ، تَبارَکْتَ وَ تَعالَیْتَ، فَلَکَ الْحَمْدُ دآئِماً، وَ لَکَ الشُّکْرُ واصِباً اَبَداً، ثُمَّ اَنَا یا اِلهیَ، الْمُعْتَرِفُ بِذُنُوبی، فَاغْفِرْها لی، اَنَا الَّذی اَسَاْتُ، اَنَا الَّذی اَخْطَاْتُ اَنَا الَّذی هَمَمْتُ، اَنَا الَّذی جَهِلْتُ، اَنَاالَّذی غَفَلْتُ اَنَا الَّذی سَهَوْتُ، اَنَا الَّذِی اعْتَمَدْتُ، اَنَا الَّذی تَعَمَّدْتُ، اَنَا الَّذی وَعَدْتُ )
*****مناسک حج (فارسی): 367
( وَ اَنَا الَّذی اَخْلَفْتُ، اَنَا الَّذی نَکَثْتُ، اَنَا الَّذی اَقْرَرْتُ، اَنَا الَّذِی اعْتَرَفْتُ بِنِعْمَتِکَ عَلَیَّ وَعِنْدی، وَ اَبوُءُ بِذُنُوبی فَاغْفِرْها لی، یا مَنْ لا تَضُرُّهُ ذُنُوبُ عِبادِهِ، وَ هُوَ الَغَنِیُّ عَنْ طاعَتِهِمْ، وَ الْمُوَفِّقُ مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْهُمْ بِمَعُونَتِهِ وَ رَحْمَتِهِ، فَلَکَ الْحَمْدُ اِلهی وَ سَیِّدی، اِلهی اَمَرْتَنی
فَعَصَیْتُکَ، وَ نَهَیْتَنی فَارْتَکَبْتُ نَهْیَکَ، فَاَصْبَحْتُ لا ذا بَرآءَهءٍ لی فَاَعْتَذِرَُ، وَ لاذا قُوَّهءٍ فَاَنْتَصِرَُ فَبِأَیِّ شَیْ ءٍ اَسْتَقْبِلُکَ یا مَوْلایَ، اَبِسَمْعی اَمْ بِبَصَری اَمْ بِلِسانی اَمْ بِیَدی اَمْ بِرِجْلی، اَلَیْسَ کُلُّها نِعَمَکَ عِندی، وَ بِکُلِّها عَصَیْتُکَ یا مَوْلایَ، فَلَکَ الْحُجَّهءُ وَ السَّبیلُ )
*****مناسک حج (فارسی): 368
( عَلَیَّ، یا مَنْ سَتَرَنی مِنَ الْأباءِ وَ الْاُمَّهاتِ اَنْ یَزجُرُونی، وَ مِنَ الْعَشائِرِ وَ الْإِخْوانِ اَنْ یُعَیِّرُونی، وَ مِنَ السَّلاطینِ اَنْ یُعاقِبُونی، وَ لَوِاطَّلَعُوا یا مَوْلایَ عَلی مَا اطَّلَعْتَ عَلَیْهِ مِنّی اِذاً ما اَنْظَرُونی، وَ لَرَفَضُونی وَ قَطَعُونی، فَها اَنَا ذا یا اِلهی بَیْنَ یَدَیْکَ، یا سَیِّدی خاضِعٌ ذَلیلٌ حَصیرٌ حَقیرٌ، لا ذُو بَر آئَهءٍ فَاَعْتَذِرَُ، وَ لا ذُو قُوَّهءٍ فَاَنْتَصِرَُ، وَ لا حُجَّهءٍ فَاَحْتَجُ َ بِها وَ لا قائِلٌ لَمْ اَجْتَرِحْ، وَ لَمْ اَعْمَلْ سُوءاً وَ ما عَسَی الْجُحُودَ، وَ لَوْ جَحَدْتُ یا مَوْلایَ یَنْفَعُنی، کَیْفَ وَ اَنّی ذلِکَ وَ جَوارِحی کُلُّها شاهِدَهءٌ عَلَیَّ بِما قَدْ عَمِلْتُ، وَ عَلِمْتُ یَقیناً غَیْرَ ذی شَکٍّ اَنَّکَ سآئِلی مِنْ عَظایِمِ )
*****مناسک حج (فارسی): 369
( الْاُمُورِ، وَ اَنَّکَ الْحَکَمُ الْعَدْلُ الَّذی لا تَجُورُ، وَ عَدْلُکَ مُهْلِکی، وَ مِنْ کُلِّ عَدْلِکَ مَهْرَبی، فَاِنْ تُعَذِّبْنی یا اِلهی فَبِذُنُوبی بَعْدَ حُجَّتِکَ عَلَیَّ، وَ اِنْ تَعْفُ عَنّی فَبِحِلْمِکَ وَ جُودِکَ وَ کَرَمِکَ، لا اِلهَ اِلاَّ اَنْتَ، سُبْحانَکَ اِنّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمینَ، لا اِلهَ اِلاَّ اَنْتَ، سُبْحانَکَ اِنّی کُنْتُ مِنَ الْمُسْتَغْفِرینَ، لا اِلهَ اِلاَّ اَنْتَ، سُبْحانَکَ اِنّی کُنْتُ مِنَ الْمُوَحِّدینَ، لا اِلهَ اِلاَّ اَنْتَ، سُبْحانَکَ اِنّی کُنْتُ مِنَ الْخآئِفینَ، لا اِلهَ اِلاَّ اَنْتَ، سُبْحانَکَ اِنّی کُنْتُ مِنَ الْوَجِلینَ، لا اِلهَ اِلاَّ اَنْتَ، )
*****مناسک حج (فارسی): 370
( سُبْحانَکَ اِنّی کُنْتُ مِنَ الرَّاجینَ، لا اِلهَ اِلاَّ اَنْتَ،
سُبْحانَکَ اِنّی کُنْتُ مِنَ الرَّاغِبینَ، لا اِلهَ اِلاَّ اَنْتَ، سُبْحانَکَ اِنّی کُنْتُ مِنَ الْمُهَلِّلینَ، لا اِلهَ اِلاَّ اَنْتَ، سُبْحانَکَ اِنّی کُنْتُ مِنَ السّآئِلینَ، لا اِلهَ اِلاَّ اَنْتَ، سُبْحانَکَ اِنّی کُنْتُ مِنَ الْمُسَبِّحینَ، لا اِلهَ اِلاَّ اَنْتَ، سُبْحانَکَ اِنّی کُنْتُ مِنَ الْمُکَبِّرینَ، لااِلهَ اِلاَّ اَنْتَ، سُبْحانَکَ رَبّی وَ رَبُّ ابآئِیَ الْأَوَّلینَ، اَللَّهُمَ هذا ثَنائی عَلَیْکَ مُمَجِّداً، وَ اِخْلاصی لِذِکْرِکَ مُوَحِّداً، وَ اِقْراری بِالائِکَ مُعَدِّداً، وَ اِنْ کُنْتُ مُقِرّاً اَنّی لَمْ اُحْصِها لِکَثْرَتِها وَ سُبُوغِها وَ تَظاهُرِها، وَ تَقادُمِها اِلی حادِثٍ، ما لَمْ تَزَلْ تَتَعَهَّدُنی بِهِ مَعَها مُنْذُ خَلَقْتَنی )
*****مناسک حج (فارسی): 371
( وَ بَرَاْتَنی مِنْ اَوَّلِ الْعُمْرِ مِنَ الْإِغْنآءِ مِنَ الْفَقْرِ، وَ کَشْفِ الضُّرِّ، وَ تَسْبیبِ الْیُسْرِ، وَ دَفْعِ الْعُسْرِ، وَ تَفریجِ الْکَرْبِ، وَ الْعافِیَهءِ فِی الْبَدَنِ، وَ السَّلامَهءِ فِی الدّینِ، وَ لَوْ رَفَدَنی عَلی قَدْرِ ذِکْرِ نِعْمَتِکَ جَمیعُ الْعالَمینَ مِنَ الْأَوَّلینَ وَ الْأخِرینَ، ما قَدَرْتُ وَ لاهُمْ عَلی ذلِکَ، تَقَدَّسْتَ وَ تَعالَیْتَ مِنْ رَبٍّ کَریمٍ عَظیمٍ رَحیمٍ، لا تُحْصی الآؤُکَ، وَ لا یُبْلَغُ ثَنآؤُکَ، وَ لا تُکافی نَعْمآؤُکَ، صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اَتْمِمْ عَلَیْنا نِعَمَکَ وَ اَسْعِدْنا بِطاعَتِکَ، سُبْحانَکَ لا اِلهَ اِلاَّ اَنْتَ، اَللَّهُمَ اِنَّکَ تُجیبُ الْمُضْطَرَّ وَ تَکْشِفُ السُّوءَ،وَ تُغیثُ الْمَکْرُوه، وَ تَشْفِی السَّقیمَ، )
*****مناسک حج (فارسی): 372
( وَ تُغْنِی الْفَقیرَ، وَ تَجْبُرُ الْکَسیرَ، وَ تَرْحَمُ الصَّغیرَ، وَ تُعینُ الْکَبیرَ، وَ لَیْسَ دُونَکَ ظَهیرٌ، وَ لا فَوْقَکَ قَدیرٌ، وَ اَنْتَ الْعَلِیُّ الْکَبیرُ، یا مُطْلِقَ الْمُکَبَّلِ الْأَسیرِ، یا رازِقَ الطِّفْلِ الصَّغیرِ، یا عِصْمَهءَ الْخآئِفِ الْمُسْتَجیرِ، یا مَنْ لا شَریکَ لَهُ وَ لا وَزیرَ، صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اَعْطِنی فی هذِهِ الْعَشِیَّهءِ اَفْضَلَ ما اَعْطَیْتَ وَ اَنَلْتَ اَحَداً مِنْ
عِبادِکَ مِنْ نِعْمَهءٍ تُولیها، وَ الاءٍ تُجَدِّدُها، وَ بَلِیَّهءٍ تَصْرِفُها، وَ کُرْبَهءٍ تَکْشِفُها، وَ دَعْوَهءٍ تَسْمَعُها، وَ حَسَنَهءٍ تَتَقَبَّلُها، وَ سَیِّئَهءٍ تَتَغَمَّدُها، اِنَّکَ لَطیفٌ بِما تَشآءُ خَبیرٌ، وَ عَلی کُلِّشَیْ ءٍ قَدیرٌ، اَللَّهُمَّ اِنَّکَ اَقْرَبُ )
*****مناسک حج (فارسی): 373
( مَنْ دُعِیَ، وَ اَسْرَعُ مَنْ اَجابَ وَ اَکْرَمُ مَنْ عَفی، وَ اَوْسَعُ مَنْ اَعْطی، وَ اَسْمَعُ مَنْ سُئِلَ، یا رَحمنَ الدُّنْیا وَ الْأخِرَهءِ وَ رحیمَهُما، لَیْسَ کَمِثْلِکَ مَسْئُولٌ، وَ لا سِواکَ مَاْمُولٌ، دَعَوْتُکَ فَاَجَبْتَنی، وَ سَئَلْتُکَ فَاَعْطَیْتَنی، وَ رَغِبْتُ اِلَیْکَ فَرَحِمْتَنی، وَ وَثِقْتُ بِکَ فَنَجَّیْتَنی، وَ فَزِعْتُ اِلَیْکَ فَکَفَیْتَنی اَللَّهُمَ فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ، وَ رَسُولِکَ وَ نَبِیِّکَ، وَ عَلی الِهِ الطَّیِّبینَ الطَّاهِرینَ اَجْمَعینَ، وَ تَمِّمْ لَنا نَعْمآئَکَ، وَ هَنِّئْنا عَطآئَکَ، وَ اکْتُبْنا لَکَ شاکِرینَ، وَلِألآئِکَ ذاکِرینَ، آمینَ آمینَ رَبَّ الْعالَمینَ، اَللَّهُمَّ یا مَنْ مَلَکَ فَقَدَرَ، وَ قَدَرَ فَقَهَرَ، وَ عُصِیَ )
*****مناسک حج (فارسی): 374
( فَسَتَرَ، وَاسْتُغْفِرَ فَغَفَرَ، یا غایَهءَ الطَّالِبینَ الرَّاغِبینَ وَ مُنْتَهی اَمَلِ الرَّاجینَ، یا مَنْ اَحاطَ بِکُلِّ شَیْ ءٍ عِلْماً، وَ وَسِعَ الْمُسْتَقیلینَ رَاْفَهءً وَ رَحْمَهءً وَحِلْماً، اَللَّهُمَّ اِنَّا نَتَوَجَّهُ اِلَیْکَ فی هذِهِ الْعَشِیَّهءِ الَّتی شَرَّفْتَها وَ عَظَّمْتَها بِمُحَمَّدٍ نَبِیِّکَ وَ رَسُولِکَ، وَ خِیَرَتِکَ مِنْ خَلْقِکَ، وَ اَمینِکَ عَلی وَحْیِکَ، الْبَشیرِ النَّذیرِ، السِّراجِ الْمُنیرِ، الَّذی اَنْعَمْتَ بِهِ عَلَی الْمُسْلِمینَ، وَ جَعَلْتَهُ رَحْمَهءً لِلْعالَمینَ، اَللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، کَما مُحَمَّدٌ اَهْلٌ لِذلِکَ مِنْکَ، یا عَظیمُ فَصَلِّ عَلَیْهِ وَ عَلی الِهِ الْمُنْتَجَبینَ الطَّیِّبینَ الطَّاهِرینَ )
*****مناسک حج (فارسی): 375
( اَجْمَعینَ، وَ تَغَمَّدْنا بِعَفْوِکَ عَنَّا، فَاِلَیْکَ عَجَّتِ الْأَصْواتُ بِصُنُوفِ اللُّغاتِ، فَاجْعَلْ لَنَا اَللَّهُمَّ فی هذِهِ الْعَشِیَّهءِ نَصیباً مِنْ کُلِّ خَیْرٍ تَقْسِمُهُ بَیْنَ عِبادِکَ، وَ نُورٍ تَهْدی بِهِ وَ رَحْمَهءٍ تَنْشُرُها، وَ بَرَکَهءٍ تُنْزِلُها،
وَ عافِیَهءٍ تُجَلِّلُها، وَ رِزْقٍ تَبْسُطُهُ، یا اَرْحَمَ الرَّاحِمینَ، اَللَّهُمَّ اَقْلِبْنا فی هذَا الْوَقْتِ مُنْجِحینَ مُفْلِحینَ مَبْرُورینَ غانِمینَ، وَ لاتَجْعَلْنا مِنَ الْقانِطینَ، وَ لا تُخْلِنا مِنْ رَحْمَتِکَ، وَ لا تَحْرِمْنا ما نُؤَمِّلُهُ مِنْ فَضْلِکَ، وَ لا تَجْعَلْنا مِنْ رَحْمَتِکَ مَحْرُومینَ، وَ لا لِفَضْلِ ما نُؤَمِّلُهُ مِنْ عَطآئِکَ قانِطینَ، وَ لا تَرُدَّنا )
*****مناسک حج (فارسی): 376
( خائِبینَ، وَ لا مِنْ بابِکَ مَطْرُودینَ، یا اَجْوَدَ الْأَجْوَدینَ، وَ اَکْرَمَ الْأَکْرَمینَ، اِلَیْکَ اَقْبَلْنا مُوقِنینَ، وَ لِبَیْتِکَ الْحَرامِ امّینَ قاصِدینَ، فَاَعِنَّا عَلی مَناسِکِنا، وَ اَکْمِلْ لَنا حَجَّنا، وَ اعْفُ عَنَّا وَ عافِنا، فَقَدْ مَدَدْنا اِلَیْکَ اَیْدِیَنا، فَهِیَ بِذِلَّهءِ الْإِعْتِرافِ مَوْسُومَهءٌ، اَللَّهُمَ فَاَعْطِنا فی هذِهِ الْعَشِیَّهءِ ما سَئَلْناکَ، وَ اکْفِنا مَا اسْتَکْفَیْناکَ، فَلا کافِیَ لَنا سِواکَ، وَ لا رَبَّ لَنا غَیْرُکَ، نافِذٌ فینا حُکْمُکَ، مُحیطٌ بِنا عِلْمُکَ، عَدْلٌ فینا قَضآؤُکَ، اِقْضِ لَنَا الْخَیْرَ، وَاجْعَلْنا مِنْ اَهْلِ الْخَیْرِ، اَللَّهُمَّ اَوْجِبْ لَنا بِجُودِکَ عَظیمَ الْأَجْرِ، وَ کَریمَ الذُّخْرِ، وَ دَوامَ )
*****مناسک حج (فارسی): 377
( الْیُسْرِ، وَ اغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا اَجْمَعینَ، وَ لا تُهْلِکْنا مَعَ الْهالِکینَ، وَ لا تَصْرِفْ عَنَّا رَاْفَتَکَ وَ رَحْمَتَکَ یا اَرْحَمَ الرَّاحِمینَ، اَللَّهُمَّ اجْعَلْنا فی هذَا الْوَقْتِ مِمَّنْ سَئَلَکَ فَاَعْطَیْتَهُ، وَ شَکَرَکَ فَزِدْتَهُ، وَ تابَ اِلَیْکَ فَقَبِلْتَهُ، وَ تَنَصَّلَ اِلَیْکَ مِنْ ذُنُوبِهِ کُلِّها فَغَفَرْتَها لَهُ، یا ذَاالْجَلالِ وَ الْإِکْرامِ، اَللَّهُمَّ وَنَقِّنا وَسَدِّدْنا وَ اقْبَلْ تَضَرُّعَنا، یا خَیْرَ مَنْ سُئِلَ، وَ یا اَرْحَمَ مَنِ اسْتُرْحِمَ، یا مَنْ لا یَخْفی عَلَیْهِ اِغْماضُ الْجُفُونِ، وَ لا لَحْظُ الْعُیُونِ، وَ لا مَا اسْتَقَرَّ فِی الْمَکْنُونِ، وَ لا مَا انْطَوَتْ عَلَیْهِ مُضْمَراتُ الْقُلُوبِ، اَلا کُلُّ ذلِکَ )
*****مناسک حج (فارسی): 378
( قَدْ اَحْصاهُ عِلْمُکَ، وَ وَسِعَهُ حِلْمُکَ، سُبْحانَکَ وَ تَعالَیْتَ عَمَّا یَقُولُ الظَّالِمُونَ
عُلُوّاً کَبیراً، تُسَبِّحُ لَکَ السَّمواتُ السَّبْعُ وَ الْأَرَضُونَ وَمَنْ فیهِنَّ، وَ اِنْ مِنْ شَیْ ءٍ اِلاَّیُسَبِّحُ بِحَمْدِکَ، فَلَکَ الْحَمْدُ وَالْمَجْدُ وَعُلُوُّ الْجَدِّ، یا ذَاالْجَلالِ وَ الْإِکْرامِ وَ الْفَضْلِ وَ الْإِنْعامِ، وَ الْأَیادِی الْجِسامِ، وَ اَنْتَ الْجَوادُ الْکَریمُ الرَّؤُوفُ الرَّحیمُ، اَللَّهُمَّ اَوْسِعْ عَلَیَّ مِنْ رِزْقِکَ الْحَلالِ، وَ عافِنی فی بَدَنی وَ دینی، وَ امِنْ خَوْفی، وَ اَعْتِقْ رَقَبَتی مِنَ النَّارِ، اَللَّهُمَّ لا تَمْکُرْ بی وَ لا تَسْتَدْرِجْنی وَ لا تَخْدَعْنی، وَ ادْرَءْ عَنّی شَرَّ فَسَقَهءِ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ )
*****مناسک حج (فارسی): 379
پس سر ودیده خود را به سوی آسمان بلند کرد واز دیده های مبارکش آب می ریخت مانند دو مشک وبه صدای بلند گفت: ( یا اَسْمَعَ السَّامِعینَ، یا اَبْصَرَ النَّاظِرینَ، وَ یا اَسْرَعَ الْحاسِبینَ، وَ یا اَرْحَمَ الرَّاحِمینَ، صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، السَّادَهءِ الْمَیامینِ، وَاَسْئَلُکَ اَللَّهُمَّ حاجَتِیَ الَّتی اِنْ اَعْطَیْتَنیها لَمْ یَضُرَّنی ما مَنَعْتَنی وَ اِنْ مَنَعْتَنیها لَمْ یَنْفَعْنی ما اَعْطَیْتَنی، اَسْئَلُکَ فَکاکَ رَقَبَتی مِنَ النَّارِ، لااِلهَ اِلاَّ اَنْتَ، وَحْدَکَ لاشَریکَ لَکَ، لَکَ الْمُلْکُ، وَ لَکَ الْحَمْدُ، وَ اَنْتَ عَلی کُلِّشَیْ ءٍ قَدیرٌ، یا رَبِ ُّ یا رَبِ. )
*****مناسک حج (فارسی): 380
پس مکرّر می گفت: یا رَبِ ُّ وکسانی که دور آن حضرت بودند تمام گوش داده بودند به دعاء آن حضرت واکتفا کرده بودند به آمین گفتن پس صداهایشان بلند شد به گریستن با آن حضرت تا غروب کرد آفتاب وبارکردند وروانه جانب مشعر الحرام شدند مؤلف گوید: که کفعمی دعاء عرفه امام حسین(علیه السلام) رادر بلدالأمین تا این جا نقل فرموده وعلاّمه مجلسی در زاد المعاد این دعای شریف را موافق روایت کفعمی ایراد نموده ولکن سیّد بن طاوُس در اقبال بعد از یا رَبِّ یا رَبِ این زیادتی را ذکر فرموده:
(
اِلهی اَنَا الْفَقیرُ فی غِنایَ، فَکَیْفَ لا اَکُونُ فَقیراً فی فَقْری، اِلهی اَنَا الْجاهِلُ فی عِلْمی، فَکَیْفَ لا اَکُونُ جَهُولاً فی جَهْلی، اِلهی اِنَّ اخْتِلافَ تَدْبیرِکَ وَ سُرْعَهءَ طَوآءِ مَقادیرِکَ، )
*****مناسک حج (فارسی): 381
( مَنَعا عِبادَکَ الْعارِفینَ بِکَ عَنْ السُّکُونِ اِلی عَطآءٍ، وَ الْیَأْسِ مِنْکَ فی بَلآءٍ، اِلهی مِنّی ما یَلیقُ بِلُؤْمی، وَمِنْکَ ما یَلیقُ بِکَرَمِکَ، اِلهی وَ صَفْتَ نَفْسَکَ بِاللُّطْفِ وَ الرَّأْفَهءِ لی قَبْلَ وُجُودِ ضَعْفی، اَفَتَمْنَعُنی مِنْهُما بَعْدَ وُجُودِ ضَعْفی، اِلهی اِنْ ظَهَرَتِ الْمَحاسِنُ مِنّی فَبِفَضْلِکَ، وَ لَکَ الْمِنَّهءُ عَلَیَّ، وَ اِنْ ظَهَرَتِ الْمَساوی مِنّی فَبِعَدْلِکَ وَ لَکَ الْحُجَّهءُ عَلَیَّ، اِلهی کَیْفَ تَکِلُنی وَ قَدْ تَکَفَّلْتَ لی، وَ کَیْفَ اُضامُ وَ اَنْتَ النَّاصِرُ لی، اَمْ کَیْفَ )
( اَخیبُ وَ اَنْتَ الْحَفِیُّ بی، ها اَنَا اَتَوَسَّلُ اِلَیْکَ بِفَقْری اِلَیْکَ، وَ کَیْفَ اَتَوَسَّلُ اِلَیْکَ بِما هُوَ مَحالٌ اَنْ یَصِلَ اِلَیْکَ، اَمْ کَیْفَ )
*****مناسک حج (فارسی): 382
( اَشْکوُ اِلَیْکَ حالی وَ هُوَ لا یَخْفی عَلَیْکَ، اَمْ کَیْفَ اُتَرْجِمُ بِمَقالی وَهُوَ مِنَکَ بَرَزٌ اِلَیْکَ، اَمْ کَیْفَ تُخَیِّبُ امالی وَ هِیَ قَدْ وَفَدَتْ اِلَیْکَ، اَمْ کَیْفَ لا تُحْسِنُ اَحْوالی وَ بِکَ قامَتْ، اِلهی ما اَلْطَفَکَ بی مَعَ عَظیمِ جَهْلی، وَ ما اَرْحَمَکَ بی مَعَ قَبیحِ فِعْلی، اِلهی ما اَقْرَبَکَ مِنّی وَ اَبْعَدَنی عَنْکَ، وَ ما اَرْاَفَکَ بی، فَمَا الَّذی یَحْجُبُنی عَنْکَ، اِلهی عَلِمْتُ بِاخْتِلافِ الْآثارِ وَ تَنقُّلاتِ الْأَطْوارِ، اَنَّ مُرادَکَ مِنّی اَنْ تَتَعَرَّفَ اِلَیَّ فی کُلِّشَیْ ءٍ، حَتّی لا اَجْهَلَکَ فی شَیْ ءٍ، اِلهی کُلَّما اَخْرَسَنی لُؤْمی اَنْطَقَنی کَرَمُکَ، وَ کُلَّما ایَسَتْنی اَوْصافی اَطْمَعَتْنی )
*****مناسک حج (فارسی): 383
( مِنَنُکَ، اِلهی مَنْ کانَتْ مَحاسِنُهُ مَساوِیَ، فَکَیْفَ لا تَکُونُ مَساویهِ مَساوِیَ، وَ مَنْ کانَتْ حَقایِقُهُ دَعاوِیَ، فَکَیْفَ لا
تَکُونُ دَعاویهِ دَعاوِیَ، اِلهی حُکْمُکَ النَّافِذُ، وَ مَشِیَّتُکَ الْقاهِرَهءُ، لَمْ یَتْرُکا لِذی مَقالٍ مَقالاً، وَ لا لِذی حالٍ حالاً، اِلهی کَمْ مِنْ طاعَهءٍ بَنَیْتُها، وَ حالَهءٍ شَیَّدْتُها هَدَمَ اعْتِمادی عَلَیْها عَدْلُکَ، بَلْ اَقالَنی مِنْها فَضْلُکَ، اِلهی اِنَّکَ تَعْلَمُ اَنّی وَ اِنْ لَمْ تَدُمِ الطَّاعَهءُ مِنّی فِعْلاً جَزْماً، فَقَدْ دامَتْ مَحَبَّهءً وَعَزْماً، اِلهی کَیْفَ اَعْزِمُ وَاَنْتَ الْقاهِرُ، وَ کَیْفَ لا اَعْزِمُ وَ اَنْتَ الْأمِرُ، اِلهی تَرَدُّدی فِی الْأثارِ یُوجِبُ بُعْدَ الْمَزارِ )
*****مناسک حج (فارسی): 384
( فَاجْمَعْنی عَلَیْکَ بِخِدْمَهءٍ تُوصِلُنی اِلَیْکَ، کَیْفَ یُسْتَدَلُّ عَلَیْکَ بِما هُوَ فی وُجُودِهِ مُفْتَقِرٌ اِلَیْکَ، اَیَکُونُ لِغَیْرِکَ مِنَ الظُّهُورِ ما لَیْسَ لَکَ، حَتّی یَکُونَ هُوَ الْمُظْهِرَ لَکَ، مَتی غِبْتَ حَتّی تَحْتاجَ اِلی دَلیلٍ یَدُلُّ عَلیْکَ، وَ مَتی بَعُدْتَ حَتّی تَکُونَ الْأثارُ هِیَ الَّتی تُوصِلُ اِلَیْکَ، عَمِیَتْ عَیْنٌ لا تَراکَ عَلَیْها رَقیباً، وَ خَسِرَتْ صَفْقَهءُ عَبْدٍ لَمْ تَجْعَلْ لَهُ مِنْ حُبِّکَ نَصیباً، اِلهی اَمَرْتَ بِالرُّجُوعِ اِلَی الْأثارِ، فَارْجِعْنی اِلَیْکَ بِکِسْوَهءِ الْأَنْوارِ، وَ هِدایَهءِ الْإِسْتِبصارِ، حَتّی اَرْجِعَ اِلَیْکَ مِنْها، کَما دَخَلْتُ اِلَیْکَ مِنْها، مَصُونَ )
*****مناسک حج (فارسی): 385
( السِّرِّ عَنِ النَّظَرِ اِلَیْها، وَ مَرْفُوعَ الْهِمَّهءِ عَنِ الْإِعْتِمادِ عَلَیْها، اِنَّکَ عَلی کُلِّشَیْ ٍ قَدیرٌ، اِلهی هذا ذُلّی ظاهِرٌ بَیْنَ یَدَیْکَ، وَ هذا حالی لا یَخْفی عَلَیْکَ، مِنْکَ اَطْلُبُ الْوُصُولَ اِلَیْکَ، وَبِکَ اَسْتَدِلُّ عَلَیْکَ فَاهْدِنی بِنُورِکَ اِلَیْکَ، وَ اَقِمْنی بِصِدْقِ الْعُبُودِیَّهءِ بَیْنَ یَدَیْکَ اِلهی عَلِّمْنی مِنْ عِلْمِکَ الْمَخْزُونِ، وَصُنّی بِسِتْرِکَ الْمَصُونِ، اِلهی حَقِّقْنی بِحَقائِقِ اَهْلِ الْقُرْبِ، وَ اسْلُکْ بی مَسْلَکَ اَهْلِ الْجَذْبِ اِلهی اَغْنِنی بِتَدْبیرِکَ لی عَنْ تَدْبیری، وَ بِاخْتِیارِکَ عَنِ اخْتِیاری، وَ اَوْقِفْنی عَلی مَراکِزِ اضْطِراری، اِلهی اَخْرِجْنی مِنْ ذُلِّ نَفْسی، )
*****مناسک حج (فارسی): 386
( وَ طَهِّرْنی مِنْ شَکّی وَ شِرْکی، قَبْلَ حُلُولِ رَمْسی، بِکَ اَنْتَصِرُ فَانْصُرْنی، وَ
عَلَیْکَ اَتَوَکَّلُ فَلاتَکِلْنی، وَاِیَّاکَ اَسْئَلُ فَلا تُخَیِّبْنی، وَ فی فَضْلِکَ اَرْغَبُ فَلا تَحْرِمْنی، وَ بِجَنابِکَ اَنْتَسِبُ فَلا تُبْعِدْنی وَ بِبابِکَ اَقِفُ فَلا تَطْرُدْنی، اِلهی تَقَدَّسَ رِضاکَ اَنْ یَکُونَ لَهُ عِلَّهءٌ مِنْکَ، فَکَیْفَ یَکُونُ لَهُ عِلَّهءٌ مِنّی، اِلهی اَنْتَ الْغَنِیُّ بِذاتِکَ اَنْ یَصِلَ اِلَیْکَ النَّفْعُ مِنْکَ، فَکَیْفَ لا تَکُونُ غَنِیّاً عَنّی، اِلهی اِنَّ الْقَضآءَ وَ الْقَدَرَ یُمَنّینی، وَ اِنَّ الْهَوی بِوَثائِقِ الشَّهْوَهءِ اَسَرَنی، فَکُنْ اَنْتَ النَّصیرَ لی حَتّی تَنْصُرَنی وَ تُبَصِّرَنی، وَ اَغْنِنی بِفَضْلِکَ حَتّی اَسْتَغْنِیَ بِکَ عَنْ )
*****مناسک حج (فارسی): 387
( طَلَبی، اَنْتَ الَّذی اَشْرَقْتَ الْأَنْوارَ فی قُلُوبِ اَوْلِیآئِکَ، حَتّی عَرَفُوکَ وَ وَحَّدُوکَ، وَ اَنْتَ الَّذی اَزَلْتَ الْأَغْیارَ عَنْ قُلُوبِ اَحِبَّائِکَ، حَتّی لَمْ یُحِبُّوا سِواکَ، وَلَمْ یَلْجَئُوااِلی غَیْرِکَ، اَنْتَ الْمُوْنِسُ لَهُمْ حَیْثُ اَوْحَشَتْهُمُ الْعَوالِمُ، وَاَنْتَ الَّذی هَدَیْتَهُمْ حَیْثُ اسْتَبانَتْ لَهُمُ الْمَعالِمُ، ماذا وَجَدَ مَنْ فَقَدَکَ وَ ما الَّذی فَقَدَ مَنْ وَجَدَکَ، لَقَدْ خابَ مَنْ رَضِیَ دُونَکَ بَدَلاً، وَلَقَدْ خَسِرَ مَنْ بَغی عَنْکَ مُتَحَوِّلاً، کَیْفَ یُرْجی سِواکَ وَ اَنْتَ ما قَطَعْتَ الْإِحْسانَ، وَکَیْفَ یُطْلَبُ مِنْ غَیْرِکَ وَاَنْتَ ما بَدَّلْتَ عادَهءَ الْإِمْتِنانِ، یا مَنْ اَذاقَ )
*****مناسک حج (فارسی): 388
( اَحِبّآئَهُ حَلاوَهءَ الْمُؤانَسَهءِ، فَقامُوا بَیْنَ یَدَیْهِ مُتَمَلِّقینَ، وَیا مَنْ اَلْبَسَ اَوْلِیائَهُ مَلابِسَ هَیْبَتِهِ، فَقامُوا بَیْنَ یَدَیْهِ مُسْتَغْفِرینَ، اَنْتَ الذَّاکِرُ قَبْلَ الذَّاکِرینَ، وَ اَنْتَ الْبادی بِالْإِحْسانِ قَبْلَ تَوَجُّهِ الْعابِدینَ، وَاَنْتَ الْجَوادُ بِالْعَطآءِ قَبْلَ طَلَبِ الطَّالِبینَ، وَاَنْتَ الْوَهَّابُ ثُمَّ لِما وَهَبْتَ لَنامِنَ الْمُسْتَقْرِضینَ، اِلهی اُطْلُبْنی بِرَحْمَتِکَ حَتّی اَصِلَ اِلَیْکَ، وَ اجْذِبْنی بِمَنِّکَ حَتّی اُقْبِلَ عَلَیْکَ، اِلهی اِنَّ رَجآئی لا یَنْقَطِعُ عَنْکَ وَاِنْ عَصَیْتُکَ، کَما اَنَّ خَوْفی لا یُزایِلُنی وَ اِنْ اَطَعْتُکَ، فَقَدْ )
*****مناسک حج (فارسی): 389
( دَفَعَتْنِی الْعَوالِمُ اِلَیْکَ، وَ قَدْ اَوْقَعَنی عِلْمی بِکَرَمِکَ عَلَیْکَ، اِلهی کَیْفَ اَخیبُ وَ اَنْتَ اَمَلی، اَمْ کَیْفَ اُهانُ وَعَلَیْکَ مُتَّکَلی، اِلهی
کَیْفَ اَسْتَعِزُّ وَ فِی الذِّلَّهءِ اَرْکَزْتَنی، اَمْ کَیْفَ لا اَسْتَعِزُّ وَاِلَیْکَ نَسَبْتَنی، اِلهی کَیْفَ لا اَفْتَقِرُ وَ اَنْتَ الَّذی فِی الْفُقَرآءِ اَقَمْتَنی، اَمْ کَیْفَ اَفْتَقِرُ وَاَنْتَ الَّذی بِجُودِکَ اَغْنَیْتَنی، وَ اَنْتَ الَّذی لا اِلهَ غَیْرُکَ تَعَرَّفْتَ لِکُلِّ شَیْ ءٍ، فَما جَهِلَکَ شَیْ ءٌ، وَ اَنْتَ الَّذی تَعَرَّفْتَ اِلَیَّ فی کُلِّشَیْ ءٍ، فَرَاَیْتُکَ ظاهِراً فی کُلِّ شَیْ ءٍ، وَ اَنْتَ الظَّاهِرُ لِکُلِّ شَیْ ءٍ، یا مَنِ اسْتَوی )
*****مناسک حج (فارسی): 390
( بِرَحْمانِیَّتِهِ، فَصارَ الْعَرْشُ غَیْباً فی ذاتِهِ، مَحَقْتَ الْأثارَ بِالْأثارِ، وَمَحَوْتَ الْأَغْیارَ، بِمُحیطاتِ اَفْلاکِ الْأَنْوارِ، یا مَنِ احْتَجَبَ فی سُرادِقاتِ عَرْشِهِ عَنْ اَنْ تُدْرِکَهُ الْأَبْصارُ، یا مَنْ تَجَلّی بِکَمالِ بَهآئِهِ، فَتَحَقَّقَتْ عَظَمَتُهُ [مِنَ] الْإِسْتِوآءَ، کَیْفَ تَخْفی وَ اَنْتَ الظَّاهِرُ، اَمْ کَیْفَ تَغیبُ وَ اَنْتَ الرَّقیبُ الْحاضِرُ، اِنَّکَ عَلی کُلِّشَیْ ءٍ قَدیرٌ، وَ الْحَمْدُ للَّهِ ِ وَحْدَهُ. )
*****مناسک حج (فارسی): 391
دعاء امام زین العابدین(علیه السلام) در روز عرفه
( «الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ، ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ، رَبَّ الْأَرْبَابِ، وَ إِلَهَ کُلِّ مَأْلُوهٍ، وَ خَالِقَ کُلِّ مَخْلُوقٍ، وَ وَارِثَ کُلِّ شَیْ ءٍ، لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْ ءٌ، وَ لَا یَعْزُبُ عَنْهُ عِلْمُ شَیْ ءٍ، وَ هُوَ بِکُلِّ شَیْ ءٍ مُحِیطٌ، وَ هُوَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ رَقِیبٌ. أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ، الْأَحَدُ الْمُتَوَحِّدُ الْفَرْدُ الْمُتَفَرِّدُ وَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ، الْکَرِیمُ الْمُتَکَرِّمُ، الْعَظِیمُ الْمُتَعَظِّمُ، الْکَبِیرُ الْمُتَکَبِّرُ وَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ، الْعَلِیُّ الْمُتَعَالِ، الشَّدِیدُ الْمِحَالِ وَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ، الرَّحْمَنُ الرَّحِیمُ، الْعَلِیمُ الْحَکِیمُ. وَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ، السَّمِیعُ الْبَصِیرُ، الْقَدِیمُ الْخَبِیرُ وَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ، الْکَرِیمُ الْأَکْرَمُ، الدَّائِمُ الْأَدْوَمُ، وَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ، الْأَوَّلُ
قَبْلَ کُلِّ أَحَدٍ، وَ الْآخِرُ بَعْدَ کُلِّ عَدَدٍ وَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ، الدَّانِی فِی عُلُوِّهِ، وَ الْعَالِی فِی دُنُوِّهِ وَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ، ذُو الْبَهَاءِ وَ الْمَجْدِ، وَ الْکِبْرِیَاءِ وَ الْحَمْدِ وَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ، الَّذِی أَنْشَأْتَ الْأَشْیَاءَ مِنْ غَیْرِ سِنْخٍ، وَ صَوَّرْتَ مَا صَوَّرْتَ مِنْ غَیْرِ مِثَالٍ، وَ ابْتَدَعْتَ الْمُبْتَدَعَاتِ بِلَا احْتِذَاءٍ. أَنْتَ الَّذِی قَدَّرْتَ کُلَّ شَیْ ءٍ تَقْدِیراً، وَ یَسَّرْتَ کُلَّ شَیْ ءٍ تَیْسِیراً، وَ دَبَّرْتَ مَا دُونَکَ تَدْبِیراً أَنْتَ الَّذِی لَمْ یُعِنْکَ عَلَی خَلْقِکَ شَرِیکٌ، وَ لَمْ یُوَازِرْکَ فِی أَمْرِکَ وَزِیرٌ، وَ لَمْ یَکُنْ لَکَ مُشَاهِدٌ وَ لَا نَظِیرٌ. أَنْتَ الَّذِی أَرَدْتَ فَکَانَ حَتْماً مَا أَرَدْتَ، وَ قَضَیْتَ فَکَانَ عَدْلًا مَا قَضَیْتَ، وَ حَکَمْتَ فَکَانَ نِصْفاً مَا حَکَمْتَ. أَنْتَ الَّذِی لَا یَحْوِیکَ مَکَانٌ، وَ لَمْ یَقُمْ لِسُلْطَانِکَ سُلْطَانٌ، وَ لَمْ یُعْیِکَ بُرْهَانٌ وَ لَا بَیَانٌ. أَنْتَ الَّذِی أَحْصَیْتَ کُلَّ شَیْ ءٍ عَدَداً، وَ جَعَلْتَ لِکُلِّ شَیْ ءٍ أَمَداً، وَ قَدَّرْتَ کُلَّ شَیْ ءٍ تَقْدِیراً. أَنْتَ الَّذِی قَصُرَتِ الْأَوْهَامُ عَنْ ذَاتِیَّتِکَ، وَ عَجَزَتِ الْأَفْهَامُ عَنْ کَیْفِیَّتِکَ، وَ لَمْ تُدْرِکِ الْأَبْصَارُ مَوْضِعَ أَیْنِیَّتِکَ. أَنْتَ الَّذِی لَا تُحَدُّ فَتَکُونَ مَحْدُوداً، وَ لَمْ تُمَثَّلْ فَتَکُونَ مَوْجُوداً، وَ لَمْ تَلِدْ فَتَکُونَ مَوْلُوداً. أَنْتَ الَّذِی لَا ضِدَّ مَعَکَ فَیُعَانِدَکَ، )
*****مناسک حج (فارسی): 392
( وَ لَا عِدْلَ لَکَ فَیُکَاثِرَکَ، وَ لَا نِدَّ لَکَ فَیُعَارِضَکَ. أَنْتَ الَّذِی ابْتَدَأَ، وَ اخْتَرَعَ، وَ اسْتَحْدَثَ، وَ ابْتَدَعَ، وَ أَحْسَنَ صُنْعَ مَا صَنَعَ. سُبْحَانَکَ مَا أَجَلَّ شَأْنَکَ، وَ أَسْنَی فِی الْأَمَاکِنِ مَکَانَکَ، وَ أَصْدَعَ بِالْحَقِّ فُرْقَانَکَ سُبْحَانَکَ مِنْ لَطِیفٍ مَا أَلْطَفَکَ، وَ رَءُوفٍ مَا أَرْأَفَکَ، وَ حَکِیمٍ مَا أَعْرَفَکَ سُبْحَانَکَ مِنْ مَلِیکٍ مَا أَمْنَعَکَ، وَ جَوَادٍ مَا أَوْسَعَکَ، وَ
رَفِیعٍ مَا أَرْفَعَکَ ذُو الْبَهَاءِ وَ الْمَجْدِ وَ الْکِبْرِیَاءِ وَ الْحَمْدِ. سُبْحَانَکَ بَسَطْتَ بِالْخَیْرَاتِ یَدَکَ، وَ عُرِفَتِ الْهِدَایَهءُ مِنْ عِنْدِکَ، فَمَنِ الْتَمَسَکَ لِدِینٍ أَوْ دُنْیَا وَجَدَکَ سُبْحَانَکَ خَضَعَ لَکَ مَنْ جَرَی فِی عِلْمِکَ، وَ خَشَعَ لِعَظَمَتِکَ مَا دُونَ عَرْشِکَ، وَ انْقَادَ لِلتَّسْلِیمِ لَکَ کُلُّ خَلْقِکَ سُبْحَانَکَ لَا تُحَسُّ وَ لَا تُجَسُّ وَ لَا تُمَسُّ وَ لَا تُکَادُ وَ لَا تُمَاطُ وَ لَا تُنَازَعُ وَ لَا تُجَارَی وَ لَا تُمَارَی وَ لَا تُخَادَعُ وَ لَا تُمَاکَرُ سُبْحَانَکَ سَبِیلُکَ جَدَدٌ. وَ أَمْرُکَ رَشَدٌ، وَ أَنْتَ حَیٌّ صَمَدٌ. سُبْحَانَکَ قَولُکَ حُکْمٌ، وَ قَضَاؤُکَ حَتْمٌ، وَ إِرَادَتُکَ عَزْمٌ. سُبْحَانَکَ لَا رَادَّ لِمَشِیَّتِکَ، وَ لَا مُبَدِّلَ لِکَلِمَاتِکَ. سُبْحَانَکَ بَاهِرَ الْآیَاتِ، فَاطِرَ السَّمَاوَاتِ، بَارِئَ النَّسَمَاتِ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً یَدُومُ بِدَوَامِکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً خَالِداً بِنِعْمَتِکَ. وَ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً یُوَازِی صُنْعَکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً یَزِیدُ عَلَی رِضَاکَ. وَ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً مَعَ حَمْدِ کُلِّ حَامِدٍ، وَ شُکْراً یَقْصُرُ عَنْهُ شُکْرُ کُلِّ شَاکِرٍ حَمْداً لَا یَنْبَغِی إِلَّا لَکَ، وَ لَا یُتَقَرَّبُ بِهِ إِلَّا إِلَیْکَ حَمْداً یُسْتَدَامُ بِهِ الْأَوَّلُ، وَ یُسْتَدْعَی بِهِ دَوَامُ الْآخِرِ. حَمْداً یَتَضَاعَفُ عَلَی کُرُورِ الْأَزْمِنَهءِ، وَ یَتَزَایَدُ أَضْعَافاً مُتَرَادِفَهءً. حَمْداً یَعْجِزُ عَنْ إِحْصَائِهِ الْحَفَظَهءُ، وَ یَزِیدُ عَلَی مَا أَحْصَتْهُ فِی کِتَابِکَ الْکَتَبَهءُ حَمْداً یُوازِنُ عَرْشَکَ الْمَجِیدَ وَ یُعَادِلُ کُرْسِیَّکَ الرَّفِیعَ. حَمْداً یَکْمُلُ لَدَیْکَ ثَوَابُهُ، وَ یَسْتَغْرِقُ کُلَّ جَزَاءٍ جَزَاؤُهُ حَمْداً ظَاهِرُهُ وَفْقٌ لِبَاطِنِهِ، وَ بَاطِنُهُ وَفْقٌ لِصِدْقِ النِّیَّهءِ حَمْداً لَمْ یَحْمَدْکَ خَلْقٌ مِثْلَهُ، وَ لَا یَعْرِفُ أَحَدٌ سِوَاکَ فَضْلَهُ حَمْداً یُعَانُ مَنِ اجْتَهَدَ فِی تَعْدِیدِهِ، وَ یُؤَیَّدُ مَنْ أَغْرَقَ نَزْعاً فِی تَوْفِیَتِهِ. حَمْداً یَجْمَعُ مَا خَلَقْتَ مِنَ الْحَمْدِ، وَ یَنْتَظِمُ مَا أَنْتَ خَالِقُهُ مِنْ بَعْدُ. حَمْداً لَا
حَمْدَ أَقْرَبُ إِلَی قَوْلِکَ مِنْهُ، وَ لَا أَحْمَدَ مِمَّنْ یَحْمَدُکَ بِهِ. حَمْداً یُوجِبُ بِکَرَمِکَ الْمَزِیدَ )
*****مناسک حج (فارسی): 393
( بِوُفُورِهِ، وَ تَصِلُهُ بِمَزِیدٍ بَعْدَ مَزِیدٍ طَوْلًا مِنْکَ حَمْداً یَجِبُ لِکَرَمِ وَجْهِکَ، وَ یُقَابِلُ عِزَّ جَلَالِکَ. رَبِّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، الْمُنْتَجَبِ الْمُصْطَفَی الْمُکَرَّمِ الْمُقَرَّبِ، أَفْضَلَ صَلَوَاتِکَ، وَ بَارِکْ عَلَیْهِ أَتَمَّ بَرَکَاتِکَ، وَ تَرَحَّمْ عَلَیْهِ أَمْتَعَ رَحَمَاتِکَ. رَبِّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، صَلَاهءً زَاکِیَهءً لَا تَکُونُ صَلَاهءٌ أَزْکَی مِنْهَا، وَ صَلِّ عَلَیْهِ صَلَاهءً نَامِیَهءً لَا تَکُونُ صَلَاهءٌ أَنْمَی مِنْهَا، وَ صَلِّ عَلَیْهِ صَلَاهءً رَاضِیَهءً لَا تَکُونُ صَلَاهءٌ فَوْقَهَا. رَبِّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، صَلَاهءً تُرْضِیهِ وَ تَزِیدُ عَلَی رِضَاهُ، وَ صَلِّ عَلَیْهِ صَلَاهءً تُرْضِیکَ وتَزِیدُ عَلَی رِضَاکَ لَهُ وَ صَلِّ عَلَیْهِ صَلَاهءً لَا تَرْضَی لَهُ إِلَّا بِهَا، وَ لَا تَرَی غَیْرَهُ لَهَا أَهْلًا. رَبِّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ صَلَاهءً تُجَاوِزُ رِضْوَانَکَ، وَ یَتَّصِلُ اتِّصَالُهَا بِبَقَائِکَ، وَ لَا یَنْفَدُ کَمَا لَا تَنْفَدُ کَلِمَاتُکَ. رَبِّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، صَلَاهءً تَنْتَظِمُ صَلَوَاتِ مَلَائِکَتِکَ وَ أَنْبِیَائِکَ وَ رُسُلِکَ وَ أَهْلِ طَاعَتِکَ، وَ تَشْتَمِلُ عَلَی صَلَوَاتِ عِبَادِکَ مِنْ جِنِّکَ وَ إِنْسِکَ وَ أَهْلِ إِجَابَتِکَ، وَ تَجْتَمِعُ عَلَی صَلَاهءِ کُلِّ مَنْ ذَرَأْتَ وَ بَرَأْتَ مِنْ أَصْنَافِ خَلْقِکَ. رَبِّ صَلِّ عَلَیْهِ وَ آلِهِ، صَلَاهءً تُحِیطُ بِکُلِّ صَلَاهءٍ سَالِفَهءٍ وَ مُسْتَأْنَفَهءٍ، وَ صَلِّ عَلَیْهِ وَ عَلَی آلِهِ، صَلَاهءً مَرْضِیَّهءً لَکَ وَ لِمَنْ دُونَکَ، وَ تُنْشِئُ مَعَ ذَلِکَ صَلَوَاتٍ تُضَاعِفُ مَعَهَا تِلْکَ الصَّلَوَاتِ عِنْدَهَا، وَ تَزِیدُهَا عَلَی کُرُورِ الْأَیَّامِ زِیَادَهءً فِی تَضَاعِیفَ لَا یَعُدُّهَا غَیْرُکَ. رَبِّ صَلِّ عَلَی أَطَایِبِ أَهْلِ بَیْتِهِ الَّذِینَ اخْتَرْتَهُمْ لِأَمْرِکَ، وَ جَعَلْتَهُمْ خَزَنَهءَ عِلْمِکَ، وَ حَفَظَهءَ دِینِکَ، وَ خُلَفَاءَکَ فِی أَرْضِکَ، وَ حُجَجَکَ
عَلَی عِبَادِکَ، وَ طَهَّرْتَهُمْ مِنَ الرِّجْسِ وَ الدَّنَسِ تَطْهِیراً بِإِرَادَتِکَ، وَ جَعَلْتَهُمُ الْوَسِیلَهءَ إِلَیْکَ، وَ الْمَسْلَکَ إِلَی جَنَّتِکَ رَبِّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، صَلَاهءً تُجْزِلُ لَهُمْ بِهَا مِنْ نِحَلِکَ وَ کَرَامَتِکَ، وَ تُکْمِلُ لَهُمُ الْأَشْیَاءَ مِنْ عَطَایَاکَ وَ نَوَافِلِکَ، وَ تُوَفِّرُ عَلَیْهِمُ الْحَظَّ مِنْ عَوَائِدِکَ وَ فَوَائِدِکَ. رَبِّ صَلِّ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ صَلَاهءً لَا أَمَدَ فِی أَوَّلِهَا، وَ لَا غَایَهءَ لِأَمَدِهَا، وَ لَا نِهَایَهءَ لِآخِرِهَا. رَبِّ صَلِّ عَلَیْهِمْ زِنَهءَ عَرْشِکَ وَ مَا دُونَهُ، وَ مِلْ ءَ سَمَاوَاتِکَ وَ مَا فَوْقَهُنَّ، وَ عَدَدَ أَرَضِیکَ )
*****مناسک حج (فارسی): 394
( وَ مَا تَحْتَهُنَّ وَ مَا بَیْنَهُنَّ، صَلَاهءً تُقَرِّبُهُمْ مِنْکَ زُلْفَی، وَ تَکُونُ لَکَ وَ لَهُمْ رِضًی، وَ مُتَّصِلَهءً بِنَظَائِرِهِنَّ أَبَداً. اللَّهُمَّ إِنَّکَ أَیَّدْتَ دِینَکَ فِی کُلِّ أَوَانٍ بِإِمَامٍ أَقَمْتَهُ عَلَماً لِعِبَادِکَ، وَ مَنَاراً فِی بِلَادِکَ بَعْدَ أَنْ وَصَلْتَ حَبْلَهُ بِحَبْلِکَ، وَ جَعَلْتَهُ الذَّرِیعَهءَ إِلَی رِضْوَانِکَ، وَ افْتَرَضْتَ طَاعَتَهُ، وَ حَذَّرْتَ مَعْصِیَتَهُ، وَ أَمَرْتَ بِامْتِثَالِ أَوَامِرِهِ، وَ الِانْتِهَاءِ عِنْدَ نَهْیِهِ، والّا - یَتَقَدَّمَهُ مُتَقَدِّمٌ، وَ لَا یَتَأَخَّرَ عَنْهُ مُتَأَخِّرٌ فَهُوَ عِصْمَهءُ اللَّائِذِینَ، وَ کَهْفُ الْمُؤْمِنِینَ وَ عُرْوَهءُ الْمُتَمَسِّکِینَ، وَ بَهَاءُ الْعَالَمِینَ. اللَّهُمَّ فَأَوْزِعْ لِوَلِیِّکَ شُکْرَ مَا أَنْعَمْتَ بِهِ عَلَیْهِ، وَ أَوْزِعْنَا مِثْلَهُ فِیهِ، وَ آتِهِ مِنْ لَدُنْکَ سُلْطَاناً نَصِیراً، وَ افْتَحْ لَهُ فَتْحاً یَسِیراً، وَ أَعِنْهُ بِرُکْنِکَ الْأَعَزِّ، وَ اشْدُدْ أَزْرَهُ، وَ قَوِّ عَضُدَهُ، وَ رَاعِهِ بِعَیْنِکَ، وَ احْمِهِ بِحِفْظِکَ وَ انْصُرْهُ بِمَلَائِکَتِکَ، وَ امْدُدْهُ بِجُنْدِکَ الْأَغْلَبِ. وَ أَقِمْ بِهِ کِتَابَکَ وَ حُدُودَکَ وَ شَرَائِعَکَ وَ سُنَنَ رَسُولِکَ، صَلَوَاتُکَ اللَّهُمَّ عَلَیْهِ وَ آلِهِ، وَ أَحْیِ بِهِ مَا أَمَاتَهُ الظَّالِمُونَ مِنْ مَعَالِمِ دِینِکَ، وَ اجْلُ بِهِ صَدَاءَ الْجَوْرِ عَنْ طَرِیقَتِکَ، وَ أَبِنْ بِهِ الضَّرَّاءَ مِنْ سَبِیلِکَ، وَ أَزِلْ بِهِ
النَّاکِبِینَ عَنْ صِرَاطِکَ، وَ امْحَقْ بِهِ بُغَاهءَ قَصْدِکَ عِوَجاً وَ أَلِنْ جَانِبَهُ لِأَوْلِیَائِکَ، وَ ابْسُطْ یَدَهُ عَلَی أَعْدَائِکَ، وَ هَبْ لَنَا رَأْفَتَهُ، وَ رَحْمَتَهُ وَ تَعَطُّفَهُ وَ تَحَنُّنَهُ، وَ اجْعَلْنَا لَهُ سَامِعِینَ مُطِیعِینَ، وَ فِی رِضَاهُ سَاعِینَ، وَ إِلَی نُصْرَتِهِ وَ الْمُدَافَعَهءِ عَنْهُ مُکْنِفِینَ، وَ إِلَیْکَ وَ إِلَی رَسُولِکَ صَلَوَاتُکَ اللَّهُمَّ عَلَیْهِ وَ آلِهِ بِذَلِکَ مُتَقَرِّبِینَ. اللَّهُمَّ وَ صَلِّ عَلَی أَوْلِیَائِهِمُ الْمُعْتَرِفِینَ بِمَقَامِهِمُ، الْمُتَّبِعِینَ مَنْهَجَهُمُ، الْمُقْتَفِینَ آثَارَهُمُ، الْمُسْتَمْسِکِینَ بِعُرْوَتِهِمُ، الْمُتَمَسِّکِینَ بِوِلَایَتِهِمُ، الْمُؤْتَمِّینَ بِإِمَامَتِهِمُ، الْمُسَلِّمِینَ لِأَمْرِهِمُ، الْمُجْتَهِدِینَ فِی طَاعَتِهِمُ، الْمُنْتَظِرِینَ أَیَّامَهُمُ، الْمَادِّینَ إِلَیْهِمْ أَعْیُنَهُمُ، الصَّلَوَاتِ الْمُبَارَکَاتِ الزَّاکِیَاتِ النَّامِیَاتِ الْغَادِیَاتِ الرَّائِحَاتِ. وَ سَلِّمْ عَلَیْهِمْ وَ عَلَی أَرْوَاحِهِمْ، وَ اجْمَعْ عَلَی التَّقْوَی أَمْرَهُمْ، وَ أَصْلِحْ لَهُمْ شُئُونَهُمْ، وَ تُبْ عَلَیْهِمْ، إِنَّکَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ، وَ خَیْرُ الْغَافِرِینَ، وَ اجْعَلْنَا مَعَهُمْ فِی دَارِ السَّلَامِ بِرَحْمَتِکَ، یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ. اللَّهُمَّ هَذَا یَوْمُ عَرَفَهءَ یَوْمٌ شَرَّفْتَهُ وَ کَرَّمْتَهُ وَ عَظَّمْتَهُ، نَشَرْتَ فِیهِ رَحْمَتَکَ، وَ مَنَنْتَ فِیهِ )
*****مناسک حج (فارسی): 395
( بِعَفْوِکَ، وَ أَجْزَلْتَ فِیهِ عَطِیَّتَکَ، وَ تَفَضَّلْتَ بِهِ عَلَی عِبَادِکَ. اللَّهُمَّ وَ أَنَا عَبْدُکَ الَّذِی أَنْعَمْتَ عَلَیْهِ قَبْلَ خَلْقِکَ لَهُ وَ بَعْدَ خَلْقِکَ إِیَّاهُ، فَجَعَلْتَهُ مِمَّنْ هَدَیْتَهُ لِدِینِکَ، وَ وَفَّقْتَهُ لِحَقِّکَ، وَ عَصَمْتَهُ بِحَبْلِکَ، وَ أَدْخَلْتَهُ فِی حِزْبِکَ، وَ أَرْشَدْتَهُ لِمُوَالَاهءِ أَوْلِیَائِکَ، وَ مُعَادَاهءِ أَعْدَائِکَ. ثُمَّ أَمَرْتَهُ فَلَمْ یَأْتَمِرْ، وَ زَجَرْتَهُ فَلَمْ یَنْزَجِرْ، وَ نَهَیْتَهُ عَنْ مَعْصِیَتِکَ، فَخَالَفَ أَمْرَکَ إِلَی نَهْیِکَ، لَا مُعَانَدَهءً لَکَ، وَ لَا اسْتِکْبَاراً عَلَیْکَ، بَلْ دَعَاهُ هَوَاهُ إِلَی مَا زَیَّلْتَهُ وَ إِلَی مَا حَذَّرْتَهُ، وَ أَعَانَهُ عَلَی ذَلِکَ عَدُوُّکَ وَ عَدُوُّهُ، فَأَقْدَمَ عَلَیْهِ عَارِفاً بِوَعِیدِکَ، رَاجِیاً لِعَفْوِکَ، وَاثِقاً بِتَجَاوُزِکَ، وَ کَانَ أَحَقَّ عِبَادِکَ مَعَ مَا مَنَنْتَ عَلَیْهِ أَلَّا یَفْعَلَ. وَ هَا أَنَا ذَا بَیْنَ یَدَیْکَ صَاغِراً
ذَلِیلًا خَاضِعاً خَاشِعاً خَائِفاً، مُعْتَرِفاً بِعَظِیمٍ مِنَ الذُّنُوبِ تَحَمَّلْتُهُ، وَ جَلِیلٍ مِنَ الْخَطَایَا اجْتَرَمْتُهُ، مُسْتَجِیراً بِصَفْحِکَ، لَائِذاً بِرَحْمَتِکَ، مُوقِناً أَنَّهُ لَا یُجِیرُنِی مِنْکَ مُجِیرٌ، وَ لَا یَمْنَعُنِی مِنْکَ مَانِعٌ. فَعُدْ عَلَیَّ بِمَا تَعُودُ بِهِ عَلَی مَنِ اقْتَرَفَ مِنْ تَغَمُّدِکَ، وَ جُدْ عَلَیَّ بِمَا تَجُودُ بِهِ عَلَی مَنْ أَلْقَی بِیَدِهِ إِلَیْکَ مِنْ عَفْوِکَ، وَ امْنُنْ عَلَیَّ بِمَا لَا یَتَعَاظَمُکَ أَنْ تَمُنَّ بِهِ عَلَی مَنْ أَمَّلَکَ مِنْ غُفْرَانِکَ، وَ اجْعَلْ لِی فِی هَذَا الْیَوْمِ نَصِیباً أَنَالُ بِهِ حَظّاً مِنْ رِضْوَانِکَ، وَ لَا تَرُدَّنِی صِفْراً مِمَّا یَنْقَلِبُ بِهِ الْمُتَعَبِّدُونَ لَکَ مِنْ عِبَادِکَ وَ إِنِّی وَ إِنْ لَمْ أُقَدِّمْ مَا قَدَّمُوهُ مِنَ الصَّالِحَاتِ فَقَدْ قَدَّمْتُ تَوْحِیدَکَ وَ نَفْیَ الْأَضْدَادِ وَ الْأَنْدَادِ وَ الْأَشْبَاهِ عَنْکَ، وَ أَتَیْتُکَ مِنَ الْأَبْوَابِ الَّتِی أَمَرْتَ أَنْ تُؤْتَی مِنْهَا، وَ تَقَرَّبْتُ إِلَیْکَ بِمَا لَا یَقْرُبُ أَحَدٌ مِنْکَ إِلَّا بالتَّقَرُّبِ بِهِ. ثُمَّ أَتْبَعْتُ ذَلِکَ بِالْإِنَابَهءِ إِلَیْکَ، وَ التَّذَلُّلِ وَ الِاسْتِکَانَهءِ لَکَ، وَ حُسْنِ الظَّنِّ بِکَ، وَ الثِّقَهءِ بِمَا عِنْدَکَ، وَ شَفَعْتُهُ بِرَجَائِکَ الَّذِی قَلَّ مَا یَخِیبُ عَلَیْهِ رَاجِیکَ. وَ سَأَلْتُکَ مَسْأَلَهءَ الْحَقِیرِ الذَّلِیلِ الْبَائِسِ الْفَقِیرِ الْخَائِفِ الْمُسْتَجِیرِ، وَ مَعَ ذَلِکَ خِیفَهءً وَ تَضَرُّعاً وَ تَعَوُّذاً وَ تَلَوُّذاً، لَا مُسْتَطِیلًا بِتَکَبُّرِ الْمُتَکَبِّرِینَ، وَ لَا مُتَعَالِیاً بِدَالَّهءِ الْمُطِیعِینَ، وَ لَا مُسْتَطِیلًا بِشَفَاعَهءِ الشَّافِعِینَ. وَ أَنَا بَعْدُ أَقَلُّ الْأَقَلِّینَ، وَ أَذَلُّ الْأَذَلِّینَ، وَ مِثْلُ الذَّرَّهءِ أَوْ دُونَهَا، فَیَا مَنْ لَمْ یُعَاجِلِ الْمُسِیئِینَ، وَ لَا یَنْدَهُ الْمُتْرَفِینَ، )
*****مناسک حج (فارسی): 396
( وَ یَا مَنْ یَمُنُّ بِإِقَالَهءِ الْعَاثِرِینَ، وَ یَتَفَضَّلُ بِإِنْظَارِ الْخَاطِئِینَ. أَنَا الْمُسِی ءُ الْمُعْتَرِفُ الْخَاطِئُ الْعَاثِرُ. أَنَا الَّذِی أَقْدَمَ عَلَیْکَ مُجْتَرِئاً. أَنَا الَّذِی عَصَاکَ مُتَعَمِّداً. أَنَا الَّذِی اسْتَخْفَی مِنْ عِبَادِکَ وَ بَارَزَکَ. أَنَا الَّذِی هَابَ عِبَادَکَ وَ أَمِنَکَ. أَنَا
الَّذِی لَمْ یَرْهَبْ سَطْوَتَکَ، وَ لَمْ یَخَفْ بَأْسَکَ. أَنَا الْجَانِی عَلَی نَفْسِهِ أَنَا الْمُرْتَهَنُ بِبَلِیَّتِهِ. أَنَا القَلِیلُ الْحَیَاءِ. أَنَا الطَّوِیلُ الْعَنَاءِ. بِحَقِّ مَنِ انْتَجَبْتَ مِنْ خَلْقِکَ، وَ بِمَنِ اصْطَفَیْتَهُ لِنَفْسِکَ، بِحَقِّ مَنِ اخْتَرْتَ مِنْ بَرِیَّتِکَ، وَ مَنِ اجْتَبَیْتَ لِشَأْنِکَ، بِحَقِّ مَنْ وَصَلْتَ طَاعَتَهُ بِطَاعَتِکَ، وَ مَنْ جَعَلْتَ مَعْصِیَتَهُ کَمَعْصِیَتِکَ، بِحَقِّ مَنْ قَرَنْتَ مُوَالَاتَهُ بِمُوَالَاتِکَ، وَ مَنْ نُطْتَ مُعَادَاتَهُ بِمُعَادَاتِکَ، تَغَمَّدْنِی فِی یَوْمِی هَذَا بِمَا تَتَغَمَّدُ بِهِ مَنْ جَارَ إِلَیْکَ مُتَنَصِّلًا، وَ عَاذَ بِاسْتِغْفَارِکَ تَائِباً. وَ تَوَلَّنِی بِمَا تَتَوَلَّی بِهِ أَهْلَ طَاعَتِکَ وَ الزُّلْفَی لَدَیْکَ وَ الْمَکَانَهءِ مِنْکَ. وَ تَوَحَّدْنِی بِمَا تَتَوَحَّدُ بِهِ مَنْ وَفَی بِعَهْدِکَ، وَ أَتْعَبَ نَفْسَهُ فِی ذَاتِکَ، وَ أَجْهَدَهَا فِی مَرْضَاتِکَ. وَ لَا تُؤَاخِذْنِی بِتَفْرِیطِی فِی جَنْبِکَ، وَ تَعَدِّی طَوْرِی فِی حُدُودِکَ، وَ مُجَاوَزَهءِ أَحْکَامِکَ. وَ لَا تَسْتَدْرِجْنِی بِإِمْلَائِکَ لِی اسْتِدْرَاجَ مَنْ مَنَعَنِی خَیْرَ مَا عِنْدَهُ وَ لَمْ یَشْرَکْکَ فِی حُلُولِ نِعْمَتِهِ بِی. وَ نَبِّهْنِی مِنْ رَقْدَهءِ الْغَافِلِینَ، وَ سِنَهءِ الْمُسْرِفِینَ، وَ نَعْسَهءِ الْمَخْذُولِینَ وَ خُذْ بِقَلْبِی إِلَی مَا اسْتَعْمَلْتَ بِهِ الْقَانِتِینَ، وَ اسْتَعْبَدْتَ بِهِ الْمُتَعَبِّدِینَ، وَ اسْتَنْقَذْتَ بِهِ الْمُتَهَاوِنِینَ. وَ أَعِذْنِی مِمَّا یُبَاعِدُنِی عَنْکَ، وَ یَحُولُ بَیْنِی وَ بَیْنَ حَظِّی مِنْکَ، وَ یَصُدُّنِی عَمَّا أُحَاوِلُ لَدَیْکَ وَ سَهِّلْ لِی مَسْلَکَ الْخَیْرَاتِ إِلَیْکَ، وَ الْمُسَابَقَهءَ إِلَیْهَا مِنْ حَیْثُ أَمَرْتَ، وَ الْمُشَاحَّهءَ فِیهَا عَلَی مَا أَرَدْتَ. وَ لَا تَمْحَقْنِی فِیمَن تَمْحَقُ مِنَ الْمُسْتَخِفِّینَ بِمَا أَوْعَدْتَ وَ لَا تُهْلِکْنِی مَعَ مَنْ تُهْلِکُ مِنَ الْمُتَعَرِّضِینَ لِمَقْتِکَ وَ لَا تُتَبِّرْنِی فِیمَنْ تُتَبِّرُ مِنَ الْمُنْحَرِفِینَ عَنْ سُبُلِکَ وَ نَجِّنِی مِنْ غَمَرَاتِ الْفِتْنَهءِ، وَ خَلِّصْنِی مِنْ لَهَوَاتِ الْبَلْوَی، وَ أَجِرْنِی مِنْ أَخْذِ الْإِمْلَاءِ. وَ حُلْ بَیْنِی وَ بَیْنَ عَدُوٍّ یُضِلُّنِی، وَ هَوًی یُوبِقُنِی، وَ مَنْقَصَهءٍ تَرْهَقُنِی وَ لَا
تُعْرِضْ عَنِّی إِعْرَاضَ مَنْ لَا تَرْضَی عَنْهُ بَعْدَ غَضَبِکَ وَ لَا تُؤْیِسْنِی مِنَ الْأَمَلِ فِیکَ فَیَغْلِبَ عَلَیَّ الْقُنُوطُ مِنْ رَحْمَتِکَ وَ لَا تَمْنَحْنِی بِمَا لَا طَاقَهءَ لِی بِهِ فَتَبْهَظَنِی )
*****مناسک حج (فارسی): 397
( مِمَّا تُحَمِّلُنِیهِ مِنْ فَضْلِ مَحَبَّتِکَ. وَ لَا تُرْسِلْنِی مِنْ یَدِکَ إِرْسَالَ مَنْ لَا خَیْرَ فِیهِ، وَ لَا حَاجَهءَ بِکَ إِلَیْهِ، وَ لَا إِنَابَهءَ لَهُ وَ لَا تَرْمِ بِی رَمْیَ مَنْ سَقَطَ مِنْ عَیْنِ رِعَایَتِکَ، وَ مَنِ اشْتَمَلَ عَلَیْهِ الْخِزْیُ مِنْ عِنْدِکَ، بَلْ خُذْ بِیَدِی مِنْ سَقْطَهءِ الْمُتَرَدِّینَ، وَ وَهْلَهءِ الْمُتَعَسِّفِینَ، وَ زَلَّهءِ الْمَغْرُورِینَ، وَ وَرْطَهءِ الْهَالِکِینَ. وَ عَافِنِی مِمَّا ابْتَلَیْتَ بِهِ طَبَقَاتِ عَبِیدِکَ وَ إِمَائِکَ، وَ بَلِّغْنِی مَبَالِغَ مَنْ عُنِیتَ بِهِ، وَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِ، وَ رَضِیتَ عَنْهُ، فَأَعَشْتَهُ حَمِیداً، وَ تَوَفَّیْتَهُ سَعِیداً وَ طَوِّقْنِی طَوْقَ الْإِقْلَاعِ عَمَّا یُحْبِطُ الْحَسَنَاتِ، وَ یَذْهَبُ بِالْبَرَکَاتِ وَ أَشْعِرْ قَلْبِیَ الِازْدِجَارَ عَنْ قَبَائِحِ السَّیِّئَاتِ، وَ فَوَاضِحِ الْحَوْبَاتِ. وَ لَا تَشْغَلْنِی بِمَا لَا أُدْرِکُهُ إِلَّا بِکَ عَمَّا لَا یُرْضِیکَ عَنِّی غَیْرُهُ وَ انْزِعْ مِنْ قَلْبِی حُبَّ دُنْیَا دَنِیَّهءٍ تَنْهَی عَمَّا عِنْدَکَ، وَ تَصُدُّ عَنِ ابْتِغَاءِ الْوَسِیلَهءِ إِلَیْکَ، وَ تُذْهِلُ عَنِ التَّقَرُّبِ مِنْکَ. وَ زَیِّنْ لِیَ التَّفَرُّدَ بِمُنَاجَاتِکَ بِاللَّیْلِ وَ النَّهَارِ وَ هَبْ لِی عِصْمَهءً تُدْنِینِی مِنْ خَشْیَتِکَ، وَ تَقْطَعُنِی عَنْ رُکُوبِ مَحَارِمِکَ، وَ تَفُکَّنِی مِنْ أَسْرِ الْعَظَائِمِ. وَ هَبْ لِیَ التَّطْهِیرَ مِنْ دَنَسِ الْعِصْیَانِ، وَ أَذْهِبْ عَنِّی دَرَنَ الْخَطَایَا، وَ سَرْبِلْنِی بِسِرْبَالِ عَافِیَتِکَ، وَ رَدِّنِی رِدَاءَ مُعَافَاتِکَ، وَ جَلِّلْنِی سَوَابِغَ نَعْمَائِکَ، وَ ظَاهِرْ لَدَیَّ فَضْلَکَ وَ طَوْلَکَ وَ أَیِّدْنِی بِتَوْفِیقِکَ وَ تَسْدِیدِکَ، وَ أَعِنِّی عَلَی صَالِحِ النِّیَّهءِ، وَ مَرْضِیِّ الْقَوْلِ، وَ مُسْتَحْسَنِ الْعَمَلِ، وَ لَا تَکِلْنِی إِلَی حَوْلِی وَ قُوَّتِی دُونَ حَوْلِکَ وَ قُوَّتِکَ. وَ لَا تُخْزِنِی
یَوْمَ تَبْعَثُنِی لِلِقَائِکَ، وَ لَا تَفْضَحْنِی بَیْنَ یَدَیْ أَوْلِیَائِکَ، وَ لَا تُنْسِنِی ذِکْرَکَ، وَ لَا تُذْهِبْ عَنِّی شُکْرَکَ، بَلْ أَلْزِمْنِیهِ فِی أَحْوَالِ السَّهْوِ عِنْدَ غَفَلَاتِ الْجَاهِلِینَ لِآلْائِکَ، وَ أَوْزِعْنِی أَنْ أُثْنِیَ بِمَا أَوْلَیْتَنِیهِ، وَ أَعْتَرِفَ بِمَا أَسْدَیْتَهُ إِلَیَّ. وَ اجْعَلْ رَغْبَتِی إِلَیْکَ فَوْقَ رَغْبَهءِ الرَّاغِبِینَ، وَ حَمْدِی إِیَّاکَ فَوْقَ حَمْدِ الْحَامِدِینَ وَ لَا تَخْذُلْنِی عِنْدَ فَاقَتِی إِلَیْکَ، وَ لَا تُهْلِکْنِی بِمَا. أَسْدَیْتُهُ إِلَیْکَ، وَ لَا تَجْبَهْنِی بِمَا جَبَهْتَ بِهِ الْمُعَانِدِینَ لَکَ، فَإِنِّی لَکَ مُسَلِّمٌ، أَعْلَمُ أَنَّ الْحُجَّهءَ لَکَ، وَ أَنَّکَ أَوْلَی بِالْفَضْلِ، وَ أَعْوَدُ بِالْإِحْسَانِ، وَ أَهْلُ التَّقْوَی، وَ أَهْلُ الْمَغْفِرَهءِ، وَ أَنَّکَ بِأَنْ تَعْفُوَ أَوْلَی مِنْکَ بِأَنْ تُعَاقِبَ، وَ أَنَّکَ بِأَنْ تَسْتُرَ أَقْرَبُ مِنْکَ إِلَی أَنْ تَشْهَرَ. فَأَحْیِنِی حَیَاهءً طَیِّبَهءً تَنْتَظِمُ بِمَا أُرِیدُ، )
*****مناسک حج (فارسی): 398
( وَ تَبْلُغُ مَا أُحِبُّ مِنْ حَیْثُ لَا آتِی مَا تَکْرَهُ، وَ لَا أَرْتَکِبُ مَا نَهَیْتَ عَنْهُ، وَ أَمِتْنِی مِیتَهءَ مَنْ یَسْعَی نُورُهُ بَیْنَ یَدَیْهِ وَ عَنْ یَمِینِهِ. وَ ذَلِّلْنِی بَیْنَ یَدَیْکَ، وَ أَعِزَّنِی عِنْدَ خَلْقِکَ، وَ ضَعْنِی إِذَا خَلَوْتُ بِکَ، وَ ارْفَعْنِی بَیْنَ عِبَادِکَ، وَ أَغْنِنِی عَمَّنْ هُوَ غَنِیٌّ عَنِّی، وَ زِدْنِی إِلَیْکَ فَاقَهءً وَ فَقْراً. وَ أَعِذْنِی مِنْ شَمَاتَهءِ الْأَعْدَاءِ، وَ مِنْ حُلُولِ الْبَلَاءِ، وَ مِنَ الذُّلِّ وَ الْعَنَاءِ، تَغَمَّدْنِی فِیمَا اطَّلَعْتَ عَلَیْهِ مِنِّی بِمَا یَتَغَمَّدُ بِهِ الْقَادِرُ عَلَی الْبَطْشِ لَوْ لَا حِلْمُهُ، وَ الْآخِذُ عَلَی الْجَرِیرَهءِ لَوْ لَا أَنَاتُهُ وَ إِذَا أَرَدْتَ بِقَوْمٍ فِتْنَهءً أَوْ سُوءاً فَنَجِّنِی مِنْهَا لِوَاذاً بِکَ، وَ إِذْ لَمْ تُقِمْنِی مَقَامَ فَضِیحَهءٍ فِی دُنْیَاکَ فَلَا تُقِمْنِی مِثْلَهُ فِی آخِرَتِکَ وَ اشْفَعْ لِی أَوَائِلَ مِنَنِکَ بِأَوَاخِرِهَا، وَ قَدِیمَ فَوَائِدِکَ بِحَوَادِثِهَا، وَ لَا تَمْدُدْ لِی مَدّاً یَقْسُو مَعَهُ قَلْبِی، وَ لَا تَقْرَعْنِی
قَارِعَهءً یَذْهَبُ لَهَا بَهَائِی، وَ لَا تَسُمْنِی خَسِیسَهءً یَصْغُرُ لَهَا قَدْرِی وَ لَا نَقِیصَهءً یُجْهَلُ مِنْ أَجْلِهَا مَکَانِی. وَ لَا تَرُعْنِی رَوْعَهءً أُبْلِسُ بِهَا، وَ لَا خِیفَهءً أُوجِسُ دُونَهَا، اجْعَلْ هَیْبَتِی فِی وَعِیدِکَ، وَ حَذَرِی مِنْ إِعْذَارِکَ وَ إِنْذَارِکَ، وَ رَهْبَتِی عِنْد تِلَاوَهءِ آیَاتِکَ. وَ اعْمُرْ لَیْلِی بِإِیقَاظِی فِیهِ لِعِبَادَتِکَ، وَ تَفَرُّدِی بِالتَّهَجُّدِ لَکَ، وَ تَجَرُّدِی بِسُکُونِی إِلَیْکَ، وَ إِنْزَالِ حَوَائِجِی بِکَ، وَ مُنَازَلَتِی إِیَّاکَ فِی فَکَاکِ رَقَبَتِی مِنْ نَارِکَ، وَ إِجَارَتِی مِمَّا فِیهِ أَهْلُهَا مِنْ عَذَابِکَ. وَ لَا تَذَرْنِی فِی طُغْیَانِی عَامِهاً، وَ لَا فِی غَمْرَتِی سَاهِیاً حَتَّی حِینٍ، وَ لَا تَجْعَلْنِی عِظَهءً لِمَنِ اتَّعَظَ، وَ لَا نَکَالًا لِمَنِ اعْتَبَرَ، وَ لَا فِتْنَهءً لِمَنْ نَظَرَ، وَ لَا تَمْکُرْ بِی فِیمَنْ تَمْکُرُ بِهِ، وَ لَا تَسْتَبْدِلْ بِی غَیْرِی، وَ لَا تُغَیِّرْ لِی اسْماً، وَ لَا تُبَدِّلْ لِی جِسْماً، وَ لَا تَتَّخِذْنِی هُزُواً لِخَلْقِکَ، وَ لَا سُخْرِیّاً لَکَ، وَ لَا تَبَعاً إِلَّا لِمَرْضَاتِکَ، وَ لَا مُمْتَهَناً إِلَّا بِالِانْتِقَامِ لَکَ. وَ أَوْجِدْنِی بَرْدَ عَفْوِکَ، وَ حَلَاوَهءَ رَحْمَتِکَ وَ رَوْحِکَ وَ رَیْحَانِکَ، وَ جَنَّهءِ نَعِیمِکَ، وَ أَذِقْنِی طَعْمَ الْفَرَاغِ لِمَا تُحِبُّ بِسَعَهءٍ مِنْ سَعَتِکَ، وَ الِاجْتِهَادِ فِیمَا یُزْلِفُ لَدَیْکَ وَ عِنْدَکَ، وَ أَتْحِفْنِی بِتُحْفَهءٍ مِنْ تُحَفَاتِکَ. وَ اجْعَلْ تِجَارَتِی رَابِحَهءً، وَ کَرَّتِی غَیْرَ خَاسِرَهءٍ، وَ أَخِفْنِی مَقَامَکَ، وَ شَوِّقْنِی لِقَاءَکَ، وَ تُبْ عَلَیَّ تَوْبَهءً نَصُوحاً لَا تُبْقِ مَعَهَا ذُنُوباً صَغِیرَهءً وَ لَا کَبِیرَهءً، وَ لَا تَذَرْ مَعَهَا عَلَانِیَهءً وَ لَا سَرِیرَهءً. )
*****مناسک حج (فارسی): 399
( وَ انْزِعِ الْغِلَّ مِنْ صَدْرِی لِلْمُؤْمِنِینَ، وَ اعْطِفْ بِقَلْبِی عَلَی الْخَاشِعِینَ، وَ کُنْ لِی کَمَا تَکُونُ لِلصَّالِحِینَ، وَ حَلِّنِی حِلْیَهءَ الْمُتَّقِینَ، وَ اجْعَلْ لِی لِسَانَ صِدْقٍ فِی الْغَابِرِینَ، وَ ذِکْراً نَامِیاً فِی
الْآخِرِینَ، وَ وَافِ بِی عَرْصَهءَ الْأَوَّلِینَ. وَ تَمِّمْ سُبُوغَ نِعْمَتِکَ، عَلَیَّ، وَ ظَاهِرْ کَرَامَاتِهَا لَدَیَّ، امْلَأْ مِنْ فَوَائِدِکَ یَدِی، وَ سُقْ کَرَائِمَ مَوَاهِبِکَ إِلَیَّ، وَ جَاوِرْ بِیَ الْأَطْیَبِینَ مِنْ أَوْلِیَائِکَ فِی الْجِنَانِ الَّتِی زَیَّنْتَهَا لِأَصْفِیَائِکَ، وَ جَلِّلْنِی شَرَائِفَ نِحَلِکَ فِی الْمَقَامَاتِ الْمُعَدَّهءِ لِأَحِبَّائِکَ. وَ اجْعَلْ لِی عِنْدَکَ مَقِیلًا آوِی إِلَیْهِ مُطْمَئِنّاً، وَ مَثَابَهءً أَتَبَوَّؤُهَا، وَ أَقَرُّ عَیْناً، وَ لَا تُقَایِسْنِی بِعَظِیمَاتِ الْجَرَائِرِ، وَ لَا تُهْلِکْنِی یَوْمَ تُبْلَی السَّرَائِرُ، وَ أَزِلْ عَنِّی کُلَّ شَکٍّ وَ شُبْهَهءٍ، وَ اجْعَلْ لِی فِی الْحَقِّ طَرِیقاً مِنْ کُلِّ رَحْمَهءٍ، وَ أَجْزِلْ لِی قِسَمَ الْمَوَاهِبِ مِنْ نَوَالِکَ، وَ وَفِّرْ عَلَیَّ حُظُوظَ الْإِحْسَانِ مِنْ إِفْضَالِکَ. وَ اجْعَلْ قَلْبِی وَاثِقاً بِمَا عِنْدَکَ، وَ هَمِّی مُسْتَفْرَغاً لِمَا هُوَ لَکَ، وَ اسْتَعْمِلْنِی بِمَا تَسْتَعْمِلُ بِهِ خَالِصَتَکَ، وَ أَشْرِبْ قَلْبِی عِنْدَ ذُهُولِ الْعُقُولِ طَاعَتَکَ، وَ اجْمَعْ لِیَ الْغِنَی وَ الْعَفَافَ وَ الدَّعَهءَ وَ الْمُعَافَاهءَ وَ الصِّحَّهءَ وَ السَّعَهءَ وَ الطُّمَأْنِینَهءَ وَ الْعَافِیَهءَ. وَ لَا تُحْبِطْ حَسَنَاتِی بِمَا یَشُوبُهَا مِنْ مَعْصِیَتِکَ، وَ لَا خَلَوَاتِی بِمَا یَعْرِضُ لِی مِنْ نَزَغَاتِ فِتْنَتِکَ، وَ صُنْ وَجْهِی عَنِ الطَّلَبِ إِلَی أَحَدٍ مِنَ الْعَالَمِینَ، وَ ذُبَّنِی عَنِ الْتِمَاسِ مَا عِنْدَ الْفَاسِقِینَ. وَ لَا تَجْعَلْنِی لِلظَّالِمِینَ ظَهِیراً، وَ لَا لَهُمْ عَلَی مَحْوِ کِتَابِکَ یَداً وَ نَصِیراً، وَ حُطْنِی مِنْ حَیْثُ لَا أَعْلَمُ حِیَاطَهءً تَقِینِی بِهَا، وَ افْتَحْ لِی أَبْوَابَ تَوْبَتِکَ وَ رَحْمَتِکَ وَ رَأْفَتِکَ وَ رِزْقِکَ الْوَاسِعِ، إِنِّی إِلَیْکَ مِنَ الرَّاغِبِینَ، وَ أَتْمِمْ لِی إِنْعَامَکَ، إِنَّکَ خَیْرُ الْمُنْعِمِینَ وَ اجْعَلْ بَاقِیَ عُمُرِی فِی الْحَجِّ وَ الْعُمْرَهءِ ابْتِغَاءَ وَجْهِکَ، یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ، وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ، وَ السَّلَامُ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ أَبَدَ الْآبِدِین.َ» )
*****مناسک حج (فارسی): 400
صفحه فارغه
(مطابق للمطبوع)
*****مناسک حج (فارسی): 401
دعاء امام زین العابدین(علیه السلام) در روز عرفه
مناسک حج
مقدمه.. .... ص: 5
وجوب حج.. .... ص: 7
شرایط وجوب حج.. .... ص: 10
بلوغ.. .... ص: 10
عقل. .... ص: 13
ستطاعت. .... ص: 15
سعه وقت. .... ص: 15
امنیت وسلامتی. .... ص: 16
*****مناسک حج (فارسی): 402
زاد وراحله. .... ص: 18
رجوع به کفایت. .... ص: 21
حج با مال غصبی. .... ص: 41
حج زن وزوجه. .... ص: 43
نذر مزاحم حج. .... ص: 43
کفایت نایب گرفتن از میقات. .... ص: 44
وصیت به حج
احکام نیابت. .... ص: 65
*****مناسک حج (فارسی): 403
حج مستحبی. .... ص: 80
اقسام عمره
اقسام حج. .... ص: 88
حج تمتع
اعمال عمره تمتع
اعمال حج تمتع. .... ص: 94
شرایط حج تمتع. .... ص: 96
حج افراد. .... ص: 103
حج قران. .... ص: 106
میقات های احرام
1 - مسجد شجره. .... ص: 108
*****مناسک حج (فارسی): 404
2 - وادی عتیق. .... ص: 109
3 - جحفه. .... ص: 110
4 - یلملم. .... ص: 111
5 - قرن المنازل. .... ص: 111
6 - مکه مکرمه. .... ص: 111
7 - منزل خود شخص. .... ص: 112
8 - جعرانه. .... ص: 112
9 - محاذات مسجد شجره. .... ص: 113
10 - ادنی الحل. .... ص: 114
احکام میقات ها. .... ص: 114
کیفیت احرام
نیت، ی. .... ص: 125
تلبیه. .... ص: 127
*****مناسک حج (فارسی): 405
پوشیدن دو جامه احرام. .... ص: 132
تروک احرام. .... ص: 136
- شکار حیوان صحرایی. .... ص: 139
کفارات شکار. .... ص: 142
نزدیکی با زنان. .... ص: 147
- بوسیدن زن. .... ص: 152
- لمس زن. .... ص: 153
- نگاه کردن به زن وملاعبه با او. .... ص: 153
- استمناء. .... ص: 155
- عقد نکاح. .... ص: 156
استعمال
بوی خوش. .... ص: 158
پوشیدن لباس دوخته بر مردان. .... ص: 159
سرمه کشیدن. .... ص: 161
نگاه کردن در آینه. .... ص: 162
*****مناسک حج (فارسی): 406
پوشیدن چکمه وجوراب. .... ص: 163
دروغ ودشنام. .... ص: 164
جدال نمودن. .... ص: 165
کشتن جانور بدن. .... ص: 166
زینت نمودن. .... ص: 167
مالیدن روغن به بدن. .... ص: 168
جدا نمودن مو از بدن. .... ص: 169
پوشانیدن سر بر مردان. .... ص: 171
پوشانیدن رو بر زنان. .... ص: 172
زیر سایه رفتن مردان. .... ص: 173
- بیرون آوردن خون از بدن. .... ص: 176
ناخن گرفتن. .... ص: 176
دندان کندن. .... ص: 178
- برداشتن سلاح. .... ص: 178
1 - شکار در حرم. .... ص: 179
2 - کندن درخت وگیاه حرم. .... ص: 180
*****مناسک حج (فارسی): 407
جای کشتن کفارات. .... ص: 181
طواف
: نیت. .... ص: 183
طهارت از حدث. .... ص: 183
حیض شدن در عمره تمتع
حیضش هنگام احرام. .... ص: 187
حیضش بعد از بستن احرام. .... ص: 187
از شرایط طواف، طهارت. .... ص: 192
واجبات طواف
نقص در طواف
زیادی در طواف
شک در عدد اشواط
*****مناسک حج (فارسی): 408
نماز طواف
سعی
سعی یعنی چه؟
احکام سعی. .... ص: 221
شک در سعی. .... ص: 225
تقصیر
واجبات حج
1 - احرام حج. .... ص: 229
2 - وقوف در عرفات. .... ص: 233
3 - وقوف در مزدلفه. .... ص: 238
*****مناسک حج (فارسی): 409
درک وقوفین. .... ص: 240
واجبات منی. .... ص: 243
1 - رمی جمره عقبه. .... ص: 243
2 - ذبح ونحر در منی. .... ص: 247
مصرف قربانی. .... ص: 256
3 - حلق یا تقصیر. .... ص: 258
طواف حج ونماز آن وسعی. .... ص: 262
طواف نساء ونماز آن. .... ص: 265
بیتوته در منی. .... ص: 269
رمی جمرات.
.... ص: 272
احکام مصدود
*****مناسک حج (فارسی): 410
احکام محصور
آداب ومستحبات حج. .... ص: 285
مستحبات سفر. .... ص: 286
مستحبات احرام. .... ص: 287
مکروهات احرام. .... ص: 293
مستحبات دخول حرم. .... ص: 294
مستحبات دخول مکه معظمه. .... ص: 295
آداب مسجد الحرام. .... ص: 296
آداب ومستحبات طواف. .... ص: 302
مستحبات نماز طواف. .... ص: 306
مستحبات سعی. .... ص: 308
مستحبات احرام تا وقوف به عرفات. .... ص: 313
مستحبات وقوف به عرفات. .... ص: 315
مستحبات وقوف به مزدلفه. .... ص: 324
مستحبات رمی جمرات. .... ص: 327
مستحبات هدی. .... ص: 329
مستحبات حلق. .... ص: 330
مسحبات طواف حج ونماز آن وسعی. .... ص: 331
*****مناسک حج (فارسی): 411
مستحبات منی. .... ص: 333
مستحبات دیگر مکه معظمه. .... ص: 334
طواف وداع. .... ص: 338
زیارت رسول اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم) بعد از حج. .... ص: 340
زیارت حضرت رسول اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم). .... ص: 340
زیارت حضرت صدیقه(علیها السلام). .... ص: 341
زیارت جامعه. .... ص: 342
دعاء امام حسین(علیه السلام) در روز عرفه. .... ص: 347
دعاء امام زین العابدین(علیه السلام) در روز عرفه. .... ص: 391