سال 1153 كه پدرش درگذشت با جرات بيشتر [ صفحه 59] معتقدات خود را آشكار ساخت و مردم را در عقايدشان تخطئه مي كرد جمعي به او گرويدند و وي شهرت يافت. در سال 1160 پس از گريختن محمد بن عبدالوهاب از عيينه و وارد شدن به «درعيه» محمد بن سعود جد سعوديها كه امير درعيه بود به او گرويد و به ياري او شتافت و لذا او و فرزند و نواده اش عبدالعزيز و سعود از نخستين افرادي بودند كه بنيانگذار وهابيت را در عقايد ويژه اش كمك كردند و پس از آن كه محمد بن سعود داماد محمد بن عبدالوهاب شد رابطه نزديكتري ميان آنان به وجود آمد. در پناه اين همبستگي بود كه گروهي ديگر از مردم به تبعيت از محمد بن عبدالوهاب درآمدند آنگاه او به رؤسا و قضات نجد نامه نوشت و طي آن از آنان خواست كه از او اطاعت كنند برخي پذيرفتند و برخي هم وي را به استهزاء و تمسخر گرفته و او را جادوگر، جاه طلب، منحرف دانستند. محمد بن عبدالوهاب به اين بسنده نكرد با لشگركشي هاي پياپي، مردم نجد را به اطاعت خود درآورد و به سلطه آل سعود بر سرزمين نجد كمك كرد. و مرحوم علامه سيد محسن امين در ارتباط با گرايش اهل سنت به اين مذهب گويد آنچه اين مذهب را در نظر برخي برادران اهل سنت نيكو و زيبا جلوه داده آن است كه اين مذهب به ظاهر با بدعت ها كه در آن زمان رواج داشته به مخالفت و مبارزه برخاسته است ولي افراط و زياده روي غالبا آفتي است كه بيش از آن

كه اصلاح كند افساد مي نمايد و كل يدعي وصلا بليلي (و همه وصال ليلي را مدعيند) محمد بن عبدالوهاب به سال 1206 ه ق درگذشت اما فكر و عقايد انحرافي او توسط فرزندش عبدالعزيز و پس از مرگ او فرزندش سعود و پس از فوت او بواسطه پسرش عبدالله ترويج شد و پس از آنها توسط عالمان آنان و علماي بسياري از شيعه و اهل سنت بر عليه افكار او به پا خاستند و آثاري از خود به جاي گذاشتند كه به اهم آنها در دو بخش اشاره مي شود: بخش اول: 1 - آئين وهابيت: جعفر سبحاني: دارالقرآن الكريم - قم نويسنده محقق هدف كتاب را اين گونه بيان مي كند: ما در اين رساله، كليات مسائل مورد اختلاف وهابيان با سائر طوائف اسلامي را عنوان كرده و از طريق كتاب و سنت، نظريه اسلام را روشن ساخته ايم. [ صفحه 60] كتاب از يك پيشگفتار و 19 فصل تشكيل شده است. كتاب در 356 صفحه به قطع وزيري است. 2 - آيات البينات في قمع البدع و الضلات [1] ، شيخ محمد حسين كاشف الغطا بن حسين (م 1373 ق) چاپ نجف 1345 ه 3 - الاصوال الاربعة في ترديد الوهابيه: خواجه محمد حسن جان صاحب هندي مجددي تاريخ تاليف 1336. 4 - اظهار العقوق ممن منع التوسل بالنبي و الولي الصدوق. شيخ مشرفي مالكي جزائري 5 - ازهاق الباطل في رد شبه الفرقة الوهابيه: آقا ميرزا محمد بن عبدالوهاب بن داود همداني. 6 - الانتصار للاولياء الابرار: طاهر سنبل حنفي 7 - الاقوال المرضيه: محمد عطاء الله بن ابراهيم بن ياسين الكسم [2] از فقهاي

حنفيه است. 8 - الاوراق البغداديه: شيخ ابراهيم راوي (رئيس طريقه رفاعيه) 9 - البراهين الساطعة: شيخ سلامة العزامي (م 1379 ه) 10 - البراهين الجليه في رفع تشكيكات الوهابيه [3] : سيد محمد حسن قزويني حائري بن محمد باقر، چاپ مطبوعات النجاح در سال 1346 ه نوشته شده اين كتاب تحت عناوين زير به فارسي برگردانده شده است: الف - فرقه وهابي و پاسخ به شبهات آنها با مقدمه و ترجمه از علي دواني چاپ از وزارت ارشاد اسلامي، ترجمه بخش دوم كتاب فوق است در 240 صفحه ب - نقدي بر انديشه وهابي ها ترجمه از حسن طارمي، چاپ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي 175 صفحه 11 - بحوث مع اهل السنة و السلفية: مهدي حسيني روحاني، المكتبه [ صفحه 61] الاسلاميه تاريخ تاليف 1398 ه، 288 صفحه استاد روحاني همچنين رساله هاي مختصري در اطراف همين موضوع دارد كه يكي از آنها رساله كوچكي است تحت عنوان فرقه السلفيه كه در مجله نور علم چاپ شده و همين رساله در كنفرانس علوم انساني ژاپن به عربي و انگليسي چاپ و منتشر شده است. اين كتاب عموما در مسائل مورد اختلاف بين شيعه و اهل سنت است و از آنجا كه فرقه سلفيه سمبل مطالب اهل سنت را دارند طرف حجت و مخاصمه بالخصوص آنانند و اما عقايد سائر اهل سنت تعديلي از عقايد اهل سنت اوليه كه سلفيه (وهابيه) پيرو آنان اند مي باشد. 12 - البصائر لمنكري التوسل باهل المقابر: شيخ حمدالله داجوي هندي چاپ مكتبه اشيق استانبول. اين كتاب رد بر كتاب ملا طاهر بنجيري (بنحشيري) مرداني پاكستاني رهبر فرقه وهابيه در كشور

هند است كه آن را «البصائر للمتوسلين بالمقابر» ناميده و در آن از منطق شرع خارج شده است و متوسلين را مشرك دانسته و اتهاماتي را بر آنان وارد كرده است. 13 - البراءة من الاختلاق في الرد علي اهل الشقاق و النفاق في الرد علي الفرقه الوهابيه الضاله: شيخ علي زين العابدين سوداني. اين نويسنده با مناظراتي كه با بزرگان وهابيت در تلويزيون جمهوري سودان داشت فتنه آنان را خاموش كرد. 14 - براءة الشيعة من مفتريات الوهابيه: محمد احمد حامد سوداني. 15 - تحريص الانبياء علي الاستغاثه بالانبياء و اولاولياء: عبدالله بن ابراهيم ميرغني (ساكن طائف) 16 - تجريد سيف الجهاد لمدعي الاجتهاد: عبدالله بن عبداللطيف شافعي استاد ابن عبدالوهاب است. 17 - تاريخ وهابيه ملاعبدالرسول مدني كاشاني (1366 ه) [4] . 18 - توسل به ارواح مقدسه: جعفر سبحاني [ صفحه 62] اين رساله، مربوط به مسائل توسل به ارواح مقدسه است كه وهابيان در آن مورد بيش از همه گرد و خاك مي كنند. 19 - تبرك الصحابة به آثار رسول الله (ص) محمد ظاهر الكردي المكي نويسنده از علماي اهل سنت ساكن مكه و كتاب فوق كه يكي از مولفات بسيار اوست در 1374 ه ق در مكه مكرمه تاليف و در 1385 براي نخستين بار چاپ شده و در 1394 تجديد چاپ شده است اين كتاب را آقاي حيدر انصاري نجف آبادي در سال 1396 ه ق به فارسي ترجمه و تحت عنوان «تبرك الصحابة» و در قطع جيبي در 217 صفحه به چاپ رسانده است در ضمن ترجمه مقاله اي تحت عنوان (مشرك و موحد) از مترجم محترم چاپ شده است.

مولف در مقدمه كتاب گويد: در اين رساله بسياري از احاديث صحيح و آيات قرآن مجيد را درباره تبرك جستن صحابه به آثار پيامبر (ص) را گرد آوري كرد و اين احاديث و آيات نشانه و اشاره اي است به عظمت فضيلت و آوازه شهرت و پايه عظمت آن بزرگوار و چرا چنين نباشد كسي كه خدايش بر جهانيان برتري داد و منصب نبوت و رسالت را بدو ختم كرد و در روز رستاخيز (مقام محمود) را ويژه ي او گردانيد و به احترام او امت وي را بر امتهاي گذشته برتري داد. 20 - التبرك: علي احمدي ميانجي موسسة البعثه - تهران. اين كتاب همان طور كه از عنوان آن معلوم است محور و موضوع اصلي خود را پيرامون حكم تبرك جستن صحابه و تابعين به آثار پيامبر (ص) و صلحاء اختصاص داده است. نويسنده محقق كتاب، جواز تبرك را با ذكر نمونه هاي فراواني از قبيل تبرك جستن از قطرات مبارك دستان پيامبر (ص) در حال وضوء با استناد به منابع اهل سنت به كرسي اثبات نشانده است نيز در اين اثر با استناد به روايات، آداب زيارت مرقد پيامبر (ص) و تبرك جستن از خاك مقدس قبر او مورد بررسي واقع شده است، به علاوه مسائلي از قبيل بوسه زدن بر دست علماء و والدين و استادان و حكم شرعي آن به اجمال مورد بحث واقع شده است. در اين نوشته ثابت شده كه تبرك جستن به آثار رسول خدا بخلاف ادعاي بي اساس وهابي ها نه تنها شرك نيست بلكه نشانه ايمان و يقين نيز هست. [ صفحه 63] اين كتاب به دنبال موضع ناصحيح وهابي ها

و مشاهده كتاب ارزشمند «تبرك الصحابه» به آثار الرسول (ص) محمد طاهر كردي از علماء مكه تاليف شده است و به طوري كه از نويسنده متتبع و محقق كتاب شنيدم پس از چاپ كتاب به نمونه هاي فراوان ديگري دست يافته اند كه خود يك جلد كتاب خواهد شد. 21 - توسل از ديدگاه عقل و قرآن و حديث: سيد محمد ضياء آبادي سال نشر بهار 1362، ناشر موسسه اهل البيت، بنياد بعثت 280 صفحه 22 - تنبيه الغافلين: شيخ عبدالحسين مخزومي قرشي عامل خيامي (م 1371) [5] . 23 - التوسل بالنبي و الصالحين: ابن حامد بن مرزوق و به ضميمه آن التوسل نوشته محمد عبدالقيوم القادري الهزاوي 336 صفحه 24 - تهكم المقلدين بمن ادعي تجديد الدين: محمد بن عبدالرحمن بن عفالق حنبلي 25 - جلال الحق في كشف احوال اشرار الخلق: شيخ ابراهيم حلمي قادري اسكندري 26 - الحق المبين في الرد علي الوهابيين: شيخ احمد سعيد سرهندي نقشبندي [6] . 27 و 28 - دعوي الهدي الي الورع في افعال و الفتوي: شيخ محمد جواد بلاغي نجفي بن حسن (م 1352) چاپ نجف 1344 ق [7] و نيز انوار الهدي چاپ نجف در سال 1340 ق از همين مولف 29 - دليل واقعي در جواب وهابي: سيد حسين بن نصرالله بن صادق حسيني موسوي عرب باغي (م 1361) تبريز چاپ سنگي [8] . [ صفحه 67] 30 - الدرر السنية في الرد علي الوهابية: احمد زيني دحلان مكي [9] . 31 - دعوة الحق: ميرزا هادي حسيني خراساني بجستاني (م 1368) [10] . 32 - رد شبهات وهابي ها: شيخ عيسي اهري [11] . 33

- الرسالة الردية علي طائفه الوهابيه: محمد عطاء الله رومي بن محمد شرف بن ابي اسحاق نويسنده فقيه و متكلم است. 34 - رساله اي در رد شبهات وهابيه: سيد صدرالدين صدر بن سيد اسماعيل (م 1373) نويسنده هنگامي كه وهابيها قبور متبركه ائمه بقيع را خراب كردند اشعار زيبائي سرود از جمله: لعمري ان ناحية البقيع++ يشيب لهولها فود الرضيع و سوف تكون فاتحة الرزايا++ اذا لم نصح من هذا الهجوع اما من مسلم لله يرعي++ حقوق نبيه الهادي الشفيع [12] . 35 - رسالة في الرد علي الوهابية: سيد حسن صدر بن هادي (م 1354) [13] . [ صفحه 68] 36 - رساله رد بروهابيت: شيخ محمد صفائي حائري قمي 37 - السجود علي الارض: استاد شيخ علي احمدي ميانجي موسسه در راه حق قم. 38 - سعادة الدارين في الرد علي الفرقتين الوهابيه و مقلدة الظاهرية: شيخ ابراهيم سمنودي منصوري. 39 - السيف الهندي في ابانه طريقة الشيخ النجدي ابن عبدالوهاب: عيسي بن محمد صنعاني يمني [14] . 40 - السيوف الصقال في اعناق من انكر علي الاولياء بعد الانتقال از علماي بيت المقدس است. 41 - السيف الباتر لعنق المنكر عفي الاكابر: سيد علوي بن احمد حداد 42 - شيعه چه مي گويد: حاج سراج انصاري رد بر انكار كسروي است كه در كتاب شيعيگري و... به انتشار افكار منحط وهابيها سعي داشت. 43 - صواعق محرقه في علائم الظهور و رد الوهابيه في تخريب البقاع المتبركه: شيخ ابوالحسن بن محمد دولت آبادي مرندي نجفي (م 1352) كتاب فارسي است در تهران در 1334 ش به چاپ رسيده، سنگي، حاج عبدالرحيم. 44 - الصواعق

الالهية في الرد علي الوهابية: شيخ سليمان بن عبدالوهاب نجدي. اين كتاب نخستين ردي است كه از طرف علماي اهل سنت بر عقايد محمد بن عبدالوهاب نوشته شده. نويسنده در اين كتاب «صفحه 4 «برادرش (رئيس فرقه وهابيت) را به جهالت و گمراهي متصف ساخته و مي گويد امروز مردم گرفتار كسي (برادرش محمد بن عبدالوهاب) شده اند كه خود را در علوم قرآن و حديث وارد مي داند و از مخالفين خود هيچ هراسي ندارد اگر به او پيشنهاد شود كه افكارش را به اهل علم عرضه كند كه هرگز گوش فرا نمي دهد و بر مردم لازم مي داند كه طبق عقايد [ صفحه 69] او رفتار كنند مخالفين خود را كافر مي داند در صورتي كه به خدا سوگند يك شرط بلكه يك دهم شرط اجتهاد هم در او تحقق نيافته است ولي در عين حال سخنان او براي بسياري از مردم جاهل و نادان پسنديده آمده است و با اينكه تمام ملت مسلمان يكصدا بر ضد او هم آواز شده اند به صداي آنها توجه نمي شود و همه را كافر و نادان قلمداد مي كنند خدايا اين مرد گمراه را هدايت كن و به راه راست برگردان وي كتاب ديگري هم بر عليه وهابيها نوشته است. 45 - صالح الاخوان في الرد علي من قال علي المسلمين بالشرك و الكفران داود بن سليمان بغدادي (م 1299 ه) 46 - الصواعق و الرعود: عفيف الدين عبدالله بن داود حنبلي بر اين كتاب علماء بصره و بغداد و حلب و احساء و... تقاريظي نگاشته اند كه تاييدي است از آنان نسبت به محتويات كتاب و اين كتاب را محمد بن بشير، قاضي

راس الخيمه تلخيص كرده است. 47 - الصارم الهندي في عنق نجدي: شيخ عطاء مكي. 48 - ضياء الصدور لمنكر التوسل باهل القبور ظاهرشاه سيان ابن عبدالعظيم سيان مديني. 49 - علماء المسلمين و الوهابيون، حسين حلمي بن سعيد استانبولي [15] . 50 - غفلة الوهابية عن الحقائق الدينية سيد مهدي قزويني كاظمي [16] . 51 - غوث العباد ببيان الرشاد: شيخ مصطفي حمامي مصري [17] . 52 فضل الخطاب في الرد علي محمد بن عبدالوهاب از شيخ سليمان بن عبدالوهاب نجدي برادر محمد بن عبدالوهاب رئيس وهابيان (كه فرد باسواد بوده و در شهر حريمله سمت قضاوت داشته است) 53 - فصل الخطاب في رد ضلالات ابن عبدالوهاب يمني رئيس الوهابيه احمد بن علي بصري مشهور به قباني [18] . [ صفحه 70] 54 - الفجر الصادق في الرد علي منكري التوسل و الكرامات و الخوارق مطبعة الواعظ مصر. شيخ جميل صدقي زهاوي: در مطبعة الواعظ چاپ و در استانبول در سال 1986 م افست شده است [19] . 55 - فتنة الوهابية: توسط حسين حلمي بن سعيد استانبولي، افست شده است (24 صفحه) 56 - فتنه الوهابيه تاليف: سيد احمد قزويني دحلان مفتي مكه توسط دكتر همايون همتي به فارسي ترجمه و تحت عنوان «فتنة وهابيت» توسط مركز چاپ و نشر سازمان تبليغات اسلامي در تابستان 1367 در 59 صفحه به چاپ رسيده است 57 - كشف الارتياب في اتباع محمد بن عبدالوهاب: سيد محسن امين عاملي در اين كتاب گرانسنگ افكار وهابيها به صورت علمي مورد مناقشه قرار گرفته و عقايد آنان بر اساس قرآن و سنت بررسي شده است و در

سال 1962 ميلادي توسط فرزند دانشمند مولف تجديد چاپ شده و فصلهاي تازه و پاورقي هاي مفيد و با ثمري بر آن افزوده شده است اين كتاب توسط نويسندگان زير به فارسي ترجمه شده است: الف - تاريخچه نقد و بررسي وهابيها ترجمه و نگارش توسط سيد ابراهيم سيد علوي انتشارات اميركبير (530 صفحه) چاپ اول 1357 چاپ دوم 1365 و چاپ سوم 1367 ب - تهراني ج - فراسوي پرده ها: ترجمه و تلخيص سيد حسن افتخار زاده، جيبي، شميز 368 چاپ انتشارات بنياد بعثت. چاپ كتاب كشف الارتياب موجب شد كه وهابيها رفتار خشونت آميز خود را نسبت به شيعيان احساء و قطيف تعديل كنند. 58 - كشف اسرار حضرت امام خميني دام ظله رد بر اسرار هزار ساله حكمي زاده كه مروج عقايد وهابيها در ايران بود.

رسيده است الاعلام زركلي ج 2 ص 240.

[14] تاريخ فراغت از تاليف سال 1318 ه ايضاح المكنون ج 2 ص 37 هديه العارفين ج 1، ص 2488.

[15] مكتبه ايشيق - استانبول چند بار چاپ شده است.

[16] الذريعه ج 16 ص 59.

[17] به چاپ رسيده است.

[18] ايضاح المكنون ج 2 ص 190.

[19] مجله المرشد، العدد 10 مجلد 2 ص 388 جمادي الاول سال 1346 ه.