مولف:مرتضی مطهری
از آنچه گفتیم نکته ای عالی و مهم در توحید عبادتی به دست می آید آن نکته این است که در توسل و استشفاع به اولیاء خدا اول باید تحقیق کرد که به کسی و از کسی باشد که خداوند او را وسیله قرار داده است قرآن کریم می فرماید: یا ایها الذین امنوا اتقوا الله و ابتغوا الیه الوسیله [1] . بطور کلی توسل به وسائل و تسبب به اسباب با توجه به اینکه خداست که سبب را آفریده است و خداست که سبب را قرار داده است و خداست که از ما خواسته است از این وسائل و اسباب استفاده کنیم به هیچ وجه شرک نیست بلکه عین توحید است در این جهت هیچ فرقی میان اسباب مادی و اسباب روحی میان اسباب ظاهری و اسباب معنوی میان اسباب دنیوی و اسباب اخروی نیست منتهای امر اسباب مادی را از روی تجربه و آزمایش علمی می توان شناخت و فهمید که چه چیز سبب است؟ و اسباب معنوی را از طریق دین یعنی از طریق وحی و از طریق کتاب و سنت باید کشف کرد. ثانیا هنگامی که انسان متوسل می شود یا استشفاع می کند باید توجهش به خدا و از خدا به وسیله و شفیع باشد زیرا چنانکه گفتیم شفاعت واقعی آن است که مشفوع عنده شفیع برانگیخته است برای شفاعت و چون خدا خواسته و رضایت داده است شفیع شفاعت می کند بر خلاف شفاعت باطل که توجه اصلی به شفیع است برای اینکه اثر بر روی مشفوع عنده بگذارد لهذا مجرم در این وقت همه توجهش به شفیع است که برود با قدرت و
نفوذی که در مشفوع عنده دارد او را راضی گرداند پس اگر توجه اصیل به شفیع باشد و از ناحیه توجه به خدا پیدا نشده باشد شرک در عبادت خواهد بود. فعل خدا دارای نظام است اگر کسی بخواهد اعتناء به نظام آفرینش نداشته باشد گمراه است به همین جهت است که خدای متعال گناهکاران را ارشاد فرموده است که در خانه رسول اکرم صلی الله علیه و آله بروند و علاوه بر این که خود طلب مغفرت می کنند از آن بزرگوار بخواهند برای ایشان طلب مغفرت کند. قرآن کریم می فرماید: ولو انهم اذ ظلموا انفسهم جاءوک فاستغفروا الله لهم الرسول لوجدوا الله توابا رحیما. [2] . «و اگر ایشان هنگامی که (با ارتکاب گناه) به خود ستم کردند نزد تو می آمدند و از خدا آمرزش می خواستند و پیامبر هم برایشان طلب مغفرت می کرد خدا توبه پذیر مهربان می یافتند.» آری، به عمل صالح و تقوای فقط نمی توان تکیه کرد همانطوریکه رسول اکرم صلی الله علیه و آله در آخرین روزهای زندگی پاکشان فرمودند:«نجات دهنده دیگری نیست جز عمل و دیگر رحمت خدا».
[1] مائده / 35.
[2] نساء / 64.