مولف:سید محمد رضا آقامیری
ارتداد در لغت انصراف و بازگشت از چیزی را گویند (ارتد عن طریقه) یعنی از راهی که رفته بود بازگشت، و یا (ارتدعن هبته) بخشش خود را باز ستاند اما در اصطلاح فقهی ارتداد چیست و مرتد کیست؟ ارتداد در لسان اهل شرع یعنی: بازگشت مسلمان از برخی اندیشه های استوار و حقه اش که این بازگشت موجب کفر وی می گردد، خواه در نیای مسلمانی زاده شده باشد و یا قبل از تشرف به آئین اسلام بر کیش کافران و زنادقه بوده. و پر واضح است که ارتداد دارای شدت و ضعف است، گرچه در احکام ثابته هیچ تفاوتی دیده نمی شود جز آنکه احکام مرتد فطری با مرتد ملی و مرتد و مرتده با هم فرق می کند. به هر حال اسلام فعلیش چنانچه مسبوق به کفر بوده احکام خاصی داشته همانگونه که در نیاکانی مسلمان زاده باشد احکامی دیگر بر آن بار می گردد. به بیانی دیگر (ارتداد) انکار قلبی آنچه که اعتقاد به آن فرض است می باشد و یا اعتقاد به آنچه عدم الاعتقاد به آن واجب است را (ارتداد) می گویند.
ارتداد به گونه های زیر ثابت می شود: 1- اقرار و اعتراف زبانی 2- عمل به فرامین زنادقه 3- (قیام البینه) اقامه دلیل و برهان شرعی مستند بر بندهای گذشته 4- ارتکاب هر فعل عمدی که دلیل بر استهزاء، تمسخر و اهانت به اسلام باشد که نشان دهنده اعراض او از مسلک حق است و یا دست زدن به اعمالی که مختص بت پرستان و گبران است مانند پرستش بت و یا خورشید. همانگونه که در طلیعه
نوشتار آمد ارتداد به حسب پیشینه مرتد و جنسیت او احکام جداگانه ای دارد و بحث ما در ارتدادی است که موجب کفر می گردد و الا برخی از اعتقادات موجب ارتداد است ولی ارتدادی نیست که کفر بدان حاصل آید مانند عدم اعتقاد به عصمت انبیاء (صلوات الله علیهم اجمعین) که چنین است و حکم ارتداد بر چنین شخصی باز نخواهد شد.
اگر پدر و یا مادر یا هر دو آنها، هنگام انعقاد نطفه فرزند مسلمان باشند و فرزند هم هنگام بلوغ شرعی و یا تمییز مسلمان باشد سپس بر کیش زنادقه در آید این ارتداد را ارتداد فطری و این مرتد را مرتد فطری گویند و بدین سبب نام فطری را به او نهاده اند که از مقتضی فطرتش که توحید و اصول دین حنیف اسلام است بازگشته همانگونه که باری فرمودند: فاقم وجهک للدین حنیفا فطره الله التی فطر الناس علیها
بازگشت از اسلامی که مسبوق به کفر اصلی بوده است را ارتداد ملی گویند چرا که این بازگشت، بازگشتی است از ملت حنیفه ای که او به دعوت انبیاء انتخاب کرده است و هم اکنون ارتجاع!!
هر حکمی بر کافران ثابت است بر مرتد نیز از آن باب که جزء کافران محسوب می گردد ثابت است، پس احکام وضعیه و تکلیفیه ای که برای کافران است برای مرتد نیز ثابت است مانند: 1- نجاسه البدن اگر در شرع مقدس برای کافران ثابت باشد یا 2- کافر شدن تبعی فرزندان بعد از ارتداد پدر و یا مادر 3- ارث نبردن کافر از مسلم 4- کافر و مرتد نمی توانند با زن مسلمان ازدواج کنند و البته نفس کفر ورزی برای هر انسانی حرام است لا جرم
1- نفس کفر ورزی و ارتداد از محرمات است و نباید مسلمان منصرف از عقاید حقه شود که این حرمت، حرمت تکلیفی که موجب حکم قتل مرتد می شود و توبه چنین مرتدی هم پذیرفته نیست. 2- همسر مرتد فطری به حرف ارتداد از نکاح او در آمده و پس از گذران عده وفات می تواند ازدواج نماید.اموال مرتد فطری به تملک وراث در می آید به صرف ارتداد.
1- نفس ارتداد بمثابه گذشته حرام است خواه ارتداد ملی باشد و یا فطری. 2- زوجه از او حباله نکاح او خارج می شود و در صورت توبه نکردن از ارتداد ملی همسرش عده طلاق نگه داشته و سپس می تواند ازدواج کند. 3- سه روز به او مهلت می دهند اگر توبه نکرد او محکوم به قتل می شود. 4- وراث از او ارث می برند. 5- اموال مرتد ملی تا زمانی که زنده است مال خود اوست و نفقه خانواده اش را از آن اموال می دهند. 6- فرزندان نابالغ مرتد ملی مسلمان محسوب می شوند تا هنگام بلوغ و از زمان بلوغ مختارند به هر آئینی در آیند.
زنی که مرتد گردیده است خواه به ارتداد ملی و یا به ارتداد فطری احکام مرتد ملی بر او ثابت است و لیکن کشته نخواهد شد. والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته