در قالب در محضر فقيه جامع الشرايط حضرت آيت الله العظمي حاج سيد صادق حسيني شيرازي «دام ظله» در آورده وبا زباني ساده آن را به رشته تحرير در آوريم باشد تا مورد استفاده همگان خصوصاً جوانان متدين وعزيز قرار گيرد.

والسلام علي من اتبع الهدي

صفر المظفر 1423هجري قمري

محمدآخوند

نمايد.

شخصي كه اولين سال سن تكليف اوست ومي خواهد سال براي خود قرار دهد، بايد آنچه پول ويا جنس ومانند آن كه مؤونه به حساب نيايد، بلكه مربوط به كار وسرمايه كاري باشد را محاسبه نمايد وخمس آن را بدهد، مثلاً: اگر مجموعا پنج هزار تومان داشت هزار تومان آن خمس است وچهار هزار تومان حلال براي او مي ماند كه سال بعد هر چه بيشتر از آن (چهار هزار تومان مخمس) داشت، خمس آن بيشتر را بايد پرداخت نمايد (وآنچه را بين سال براي خورد وخوراك ولباس ومسكن و … ) مصرف نموده حلال وگواراي او است.

شخصي كه از تكليف او گذشته والآن مي خواهد براي سال اول خمس حساب بنمايد، بايد تمام زندگيش را به قيمت روز عرفي محاسبه كند، از قبيل: خانه، ماشين، لباس و وسايل ديگر زندگي وهم چنين پول، مغازه، ماشين آلات و وسايل كار وهر آنچه كه متعلق به كار وي (از قبيل اجناس مغازه، قيمت خود مغازه «سر قفلي»، موجودي حساب بانكي، چك هاي دريافتي از فروشندگان و … ) مي باشد، البته آنچه مربوط به مؤونه زندگي انسان است بعد از دادن خمس حلال مي شود وحساب آن كنار گذاشته وسال بعد حساب نمي گردد، مانند منزل مسكوني واثاث آن وماشين سواري و …، اما آنچه مربوط به پول، جنس، كسب وكار انسان است بايد بعد از دادن خمس، رقم باقي را در دفتري ثبت نمايد تا سال بعد، سر سال بعدي نيز همه در آمد خود را حساب كند، آن گاه هر چه بيشتر از سال قبل بود، آن بيشتر را نيز تخميس نمايد، و هم چنين سال هاي بعد.

براي روشن شدن مسائل

فقهي خمس بهتر است از طريق گفتگو وسئوال وجواب قدم به قدم، به جلو برويم تا مطالب خمس بيش از پيش واضح وروشن گردد.

بگويند به شرط آن كه در زمين (دار الحرب) يا زمين هاي مرده (باير) كه به آن موات گفته مي شود وصاحب ندارد پيدا شده باشد ويا در زمين خراب كه مالك نداشته باشد ويا در زمين آباد شده به احياء ويا در زمين خريده شده در صورتي كه بداند اين گنج مال فروشندگان آن زمين نيست، البته اگر آن گنج طلا ونقره باشد بايد به حد نصاب برسد، يعني: بعد از كم كردن مخارجي كه براي آن كرده به مقدار اولين نصاب طلا ونقره كه در احكام زكات آمده بوده باشد.

4: جواهراتي كه به واسطه فرو رفتن به دريا به دست مي آيد مانند مرواريد ومرجان به شرط آن كه معادل يك دينار شرعي (كه هيجده نخود طلا است) باشد، البته بعد از كم كردن مخارج بيرون آوردن آن.

5: مال حلال مخلوط به حرام به شرط آن كه صاحب مال ومقدار آن معلوم نباشد وطوري مخلوط شده باشد كه نتواند آنها را از يكديگر تشخيص دهد.

6: زميني كه كافر ذمي از مسلمان بخرد، بنابر احتياط واجب در بعضي از اقسام آن بايد قيمت خمس زمين را آن كافر ذمي بدهد.

7: منافع كسب، خواه مانند تجارت ويا صنعت وزراعت باشد، خواه مانند اجاره دادن املاك بوده يا اجير شدن خود شخص باشد.

محمد: تشكر مي كنم واز شما خواهشمندم درباره بركت بخشيدن خداي متعال به زندگي آن دسته از افرادي كه سرسال مالي خود حقوق شرعي خود را پرداخت مي كنند توضيحي بفرماييد؟

فقيه: بله با كمال ميل فرض كنيد، درختي هر سال يك صد سيب ثمر مي دهد. در روزهاي آخر زمستان صاحب خانه كشاورزي را دعوت مي كند تا مقداري از

شاخ و برگ هاي اين درخت را هرس كند. شخصي در خانه با مشاهده چنين حالتي زبان اعتراض گشوده ومي گويد: آقا چرا شاخ وبرگ هاي درخت خانه مان را مي بري؟ اگر هر ساله اين درخت به ما يك صد سيب ثمر مي داد، با اين كار امسال فقط هشتاد سيب بيشتر ثمر نخواهد داد. كشاورز لبخندي مي زند و به آن معترض مي گويد: درست است، امسال ثمره اين درخت بيش از هشتاد سيب نيست، ولي در عوض اين هشتاد سيب بزرگ تر، آبدارتر و بهتر از ميوه هاي سال هاي گذشته خواهد بود.

مصداق اين مثال در مورد افرادي است كه يك صد تومان پول دارند وبيست تومان آن را خمس مي دهند گرچه پول ايشان (بعد از جدا نمودن خمس) هشتاد تومان بيشتر نيست ولي خداي متعال در اين پول حلال كه هشتاد تومان مي باشد بركتي گذارده، كه در مبلغ يك صد تومان (كه هنوز حقوق خدا وحقوق مردم در آن است) نگذاشته است خداي متعال در قرآن مجيد مي فرمايد: « … ويربي الصدقات» خدا صدقات را افزون بخشد. در اين صورت خمس، بركات نفقات وانفاق در راه خدا را افزايش مي دهد، يعني: بركت از آن زندگي كسي است كه حقوق شرعي خود را بدهد ودر روايات متعددي اين معني واين گونه مطالب به چشم مي خورد كه اين كتاب از حوصله بيان آن خارج است.

محمد: از بيان جنابعالي ومثال شيرين شما سپاس گذارم، حال لطفاً بفرماييد از ديدگاه اقتصادي چگونه مي توان بحث خمس را توجيه نمود، طوري كه جوانان متدين ما قانع شوند؟

فقيه: اسلام بهترين الگوي اقتصادي را براي جهان به ارمغان آورده وتطبيق نظام اقتصادي اسلام ضامن ريشه كن شدن

فقر از جامعه بشري است. از جمله احكام اقتصاد اسلامي مسئله خمس وزكات است كه بايد توسط مراجع تقليد در مواردي كه رضايت امام زمان عليه السلام در آن است از ترويج دين مبين اسلام وتقويت مسلمين تا رفع احتياج ونيازمندي فقرا، صرف وخرج گردد، شما ببينيد اگر تمامي مردم حقوق شرعي خود را سالانه مرتب پرداخت مي كردند وعلما وفقها اين مبالغ هنگفت را در جاي مناسب خرج مي كردند عزّت وآقايي مسلمانان تضمين شده وهيچ فقير، مستمند، محتاج، بي خانمان وبي سر وساماني بر روي كره زمين نمي ماند. هم چنين هيچ بيماري به دليل فقر وتنگدستي بي معالجه از بيمارستان خارج نمي شد. وبيماران از نبود دارو و درمان نمي مردند. مثلاً: گفته مي شود در كشور دانمارك دو ماليات بر مردم مقرر نموده اند، زيرا اقتصادانان آن كشور بررسي ها وتحقيقاتي كردند وبه اين نتيجه رسيدند كه بهترين الگوي مالياتي خمس و زكات اسلامي است، به همين جهت دو نوع ماليات از مردم مي گيرند، يكي با نام (ممس) كه همان بر گرفته از خمس اسلامي است، دومي (مزكات) كه همان زكات اسلامي است البته نه به همان درصد اسلامي. بله آنان توانستند با اين برنامه ورهنمودهاي اسلام درباره مصرف و رسيد گي به امور اقتصادي مردم، فقر را نوعاً از جامعه خود بزدايند، لذا اگر اقتصاد اسلام صحيح نبوي را پياده كنيم نبود فقر، بيماري، بي خانماني وريشه كن شدن فساد را لمس خواهيم كرد.

محمد: از فرمايشات روشن گرانه شما متشكرم، بفرماييد در وضع كنوني آيا بر هر فرد مسأله داني شرعاً واجب است، مردم مسلمان را نسبت به اين گونه احكام اسلامي فراموش شده آگاه سازد يا خير؟

فقيه: بله وظيفه هر فرد مسلمان

ومسأله دان است كه ديگران را از مسائل شرعي ومواردي كه خود به آن دچار شده است آگاه سازد. يعني: بيان تمام مسائل شرعي مبتلا به، يكي از واجبات كفايي است.

محمد: لطفاً بفرماييد خداي متعال در كجاي قرآن بحث خمس را ياد آور شده است؟

فقيه: در سوره انفال آيه 41 خداي تبارك وتعالي فرموده است: «واعلموا أنّما غنمتم من شيء فأنّ للّه خمسه وللرّسول ولذي القربي واليتامي والمساكين وابن السبيل إن كنتم آمنتم باللّه» وبدانيد هر گونه غنيمت (در آمد واستفاده) به شما رسد، خمس آن خاص خدا، رسول خدا وخويشان (اهل بيت) او وهم چنين يتيمان، مسكينان وواماندگان در راه «از سادات» است، اگر شما به خدا ايمان آورده ايد. اين آيه مباركه اربابان خمس را خدا، رسول واهل بيت او كه امروز حق امام زمان عليه السلام ومعروف به سهم مبارك امام است، هم چنين يتيمان، مسكينان وواماندگان در راه «از سادات» كه امروز حق سادات ومعروف به سهم سادات است معرفي نموده است. مسلمانان در زمان پيامبر اكرم «صلي الله عليه وآله وسلم» حقوق شرعي خود را به حضرت مي پرداختند. بعد از پيامبر در زمان حضور ائمه اطهار «عليهم السلام» مردم مسلمان، حقوق شرعي را به امام خود مي پرداختند ودر زمان غيبت صغراي امام زمان عليه السلام حقوق شرعي را به چهار نايب خاص آن حضرت مي رساندند. در دوران غيبت كبري مانند امروز مردم مسلمان حقوق شرعي خود را به نواب عام امام زمان عليه السلامكه مراجع جامع الشرايط كنوني تقليد هستند مي پردازند.

محمد: از توضيح مفيد وكامل شما نهايت امتنان را دارم، حال بفرماييد حقوق شرعي را فقها در چه زمينه اي بايد صرف

بنمايند؟

فقيه: مصرف خمس جهت احياي امر به معروف، اصلاح جامعه و زدودن ريشه مفاسد و منكرات است و براي تقويت حوزه هاي علميه، دانش پژوهان علوم اهل بيت «عليهم السلام» تربيت خطبا ومبلغين وارسال آنان براي راهنمايي وارشاد مردم و هم چنين براي مساعدت و ياري رسانيدن به يتيمان، مسكينان و واماندگان در راه «از سادات» نيز از خمس استفاده مي شود، البته مخفي نماند كه حق سادات را به ساداتي مي شود داد كه شرعاً فقير باشند يعني مخارج سال خود وزن و بچه خود را نداشته باشند و اين غير از واماندگان در راه است كه بايد از خمس به آنها داده شود گرچه در شهر خود ثروتمند باشند.

محمد: آيا به كساني كه از طريق مادر نسبتشان به سيادت مي رسد خمس مي ر سد يا خير؟

فقيه: خير، بايد از طرف پدر سيد باشند.

محمد: لطفاً بفرماييد به چه كسي سيد مي گويند؟

فقيه: به كسي كه از پدر به هاشم جد پيامبر «صلي الله عليه وآله وسلم» برسد سيد مي گويند.

محمد: شخصي كه سيد نيست ولي همسرش علويه است، مي تواند به همسرش سهم سادات پرداخت كند يا خير؟

فقيه: خير مادامي كه (علويه) واجب النفقه او (شوهر) خواهد بود بنابر احتياط واجب جايز نيست.

محمد: شخصي كه سيد نيست مي تواند حقوق شرعي خود را به پدر زن يا مادر زن بدهد.

فقيه: اگر پدر زن سيد ويا مادر زن علويه بوده ومستحق باشند مي تواند از سهم سادات به ايشان پرداخت كند.

محمد: اگر مغازه وكسب وكار شخصي وسعت داشته باشد واصلاً توجهي به اين مطلب ندارد كه ساليانه چقدر پس انداز واضافه بر در آمد داشته است، آيا مي تواند ساليانه پولي را علي الحساب پرداخت نمايد تا

وقت مناسب فرا رسد وزندگيش را محاسبه كند؟

فقيه: خلاف احتياط است.

محمد: بفرماييد خمس را چگونه تقسيم مي كنند؟

فقيه: همان گونه كه اشاره شد مقدار خمس را بايد دو قسمت كنند:

يكي: سهم امام عليه السلام وآن در حال حضور به خود امام عليه السلامودر حال غيبت به مجتهد جامع الشرايط تعلّق دارد.

دوم: سهم سادات وآن نيز به خود امام عليه السلام در حال حضور وبه مرجع تقليد در حال غيبت پرداخته مي شود، يا با اجازه او به يتيمان فقير ومسكينان، وابن السبيل (واماندگان در راه) داده مي شود.

محمد: به بعضي از مردم كه حقوق شرعي نمي دهند گفته مي شود: چرا سر سال نداريد وحقوق شرعي نمي دهيد؟ آنها مي گويند، ما همواره بدهكار هستيم، چگونه خمس بدهيم لطفاً بفرماييد وضعيت اينان چگونه خواهد بود؟

فقيه: اين نكته را بايد بيان كنم كه سر سال گذاشتن يك مطلب است وخمس دادن مطلبي ديگر، اينها دو مقوله از هم جدا مي باشند، هر مكلفي بايد يك روز از سال را روز حساب رسي خود قرار بدهد ودر آن روز محاسبه كند. پس اگر از سرمايه پارسال مبلغي اضافه داشت خمس آن را پرداخت مي كند واگر اضافه نداشت خمس بر او واجب نيست.

محمد: آيا سال خمسي فقط بايد سال قمري باشد يا خير؟

فقيه: بله محمد آقا، ولي در صورت ضرورت سال شمسي هم اشكالي ندارد.

محمد: پس با اين بيان اشخاصي كه در كشورهاي اروپائي زندگي مي كنند وتاريخشان تاريخ ميلادي است ويا در يكي از كشورهاي دور زندگي مي كنند براي پرداخت حقوق شرعي بايد چكار بكنند؟

فقيه: در صورت امكان سال خمسي خود را سال قمري قرار دهند، ولي در صورت ضرورت اشكالي ندارد.

محمد: آقا خدمت شما رسيده ام

تا بعد از حسابرسي و رسيدگي به وضعيت مالي، حقوق شرعي خود را بدهم. حال بفرماييد از چه راهي بايد شروع كنم؟

فقيه: محمد آقا، آيا اين اولين سال است كه مي خواهي خمس بدهي؟

محمد: بله امسال سال اول خمسي من است وتا كنون سرسال نداشتم.

فقيه: پس كل مايملك خود از قبيل اموال نقدي واموالي كه از ديگران طلب كار هستي، مغازه، شركت، ماشين آلات وآنچه كه مستملكات شخصي خود به حساب آيد ولي از مؤونه حساب نمي شود را عرفاً محاسبه كن آن هم به قيمت روز (كه از تو خريداري مي كنند) تا خمس آن را بدهي واما چيزهايي كه از مؤونه خود است مانند لباس، اثاث منزل، ماشين شخصي وخانه با شما مصالحه مي نماييم.

محمد: بله آقا همه دارايي هاي خود را از قبل محاسبه كردم، تمام ما يملك من امروز در رابطه با پول وامور كاري از قبيل جنس ومغازه و … آن هم به ارزش روز يك ميليون تومان برآورد شده است وآنچه مربوط به مؤونه من مانند لباس واثاث وماشين شخصي وخانه نيز يك ميليون تومان ارزش دارد.

فقيه: بسيار خوب، آنچه در رابطه با مؤونه شما بود همه را گذشت كرده ومصالحه مي نماييم واما آنچه در رابطه با پول وكار شما بود، بايد با دادن يك پنجم آن، حق شرعي خود را اداء نمايي.

محمد: متشكرم، حال بفرماييد بيست درصد يك ميليون تومان چقدر مي شود؟

فقيه: بيست در صد يك ميليون تومان دويست هزار تومان مي شود باقي مانده از يك ميليون تومان هشتصد هزار تومان مي شود. اين مبلغ را فقط نه مبلغ مربوط به مؤونه خود را در نظر داشته باش ويا آن را در دفترچه اي ثبت

كن تا سال آينده هر چه در زمينه كاري اضافه بر اين مبلغ درآمد داشتي فقط خمس آن اضافه را بايد بدهي. بله اين مبلغ (يعني: هشتصد هزار تومان) همان مبلغ مخمس تو مي باشد كه با دادن حق خدا رسول خدا واهل بيت «عليهم السلام» هم چنين حق يتيمان، مسكينان وواماندگان در راه از سادات وخلاصه دادن سهمين، حلال به دست تو قرار گرفته است وحال تو با اين پول حلال مي تواني به كار وشغل ودر آمد حلال خود بپردازي، البته مايملك شما از خانه وماشين و … نيز حلال شد وآنچه بين سال تا سر سال دوم هم براي مؤونه ودر شأن خود مصرف كني نيز حلال است وديگر محاسبه آن لازم نيست.

محمد: آقا متشكرم واز شما اجازه مي خواهم چند مسأله اي كه در ذهنم تداعي شده است از شما سؤال كنم.

فقيه: بله هيچ مانعي نيست، بفرماييد.

محمد: لطفاً بفرماييد سال ديگر چگونه حقوق شرعي ام را حساب كنم؟

فقيه: حساب شما ديگر بسيار ساده وآسان است، از امروز كه با مبلغ هشتصد هزار تومان سرمايه كاري وحلال، به زندگي خود وكار وكسبت ادامه مي دهي، هر كار وكسب حلالي كه تا سال ديگر كردي وهر توسعه كاري وفعاليت هاي تجاري وهر چه فايده ودرآمد وسود داشتي، همه آن براي تو حلال است ونيز هر چه را كه براي خانه وكاشانه وزندگي خود ومتعلقين خود در بين سال تهيه نمودي وبه مصرف رساندي همه آن حلال است، منتهي سر سال كه مي شود بايد آنچه پول وجنس و.. كه مربوط به كار است را محاسبه كنيد وخمس اضافه آنچه را كه در سال قبل داشتيد، پرداخت كنيد.

محمد با خوش حالي و شادابي

مي رود و به كسب وكار، زندگي خود را همراه با موفقيت وكاميابي ادامه مي دهد. سال دوم حساب هاي خود را جمع وجور كرده به نزد مرجع تقليد خود مي آيد و بعد از سلام و تعارف عرضه مي دارد:

محمد: آقا امروز سر سال دوم من هست واموال خود را محاسبه كردم متوجه شدم كه خداي تبارك وتعالي به من بركت داده است وبر مقدار سرمايه ام هم اينك مبلغ يك ميليون تومان اضافه است، يعني: يك ميليون وهشتصد هزار تومان مجموع سرمايه ام شده است، حال بفرماييد چگونه محاسبه كنم؟

فقيه: پارسال مخمس پول شما چقدر بوده است؟

محمد: هشتصد هزار تومان (البته به غير از آنچه مصالحه نموديد براي من از خانه وماشين شخصي و … كه جزو مؤونه به حساب مي آمد وغير از آن دويست هزار تومان، خمسي كه پرداخت كردم).

فقيه: بنابراين مبلغ هشتصد هزار تومان (كه پول خمس داده شده است) را از مبلغ موجودي امسال منها مي كني، يك ميليون اضافه (همان گونه كه حساب كرديد) مي ماند كه بايد خمس مبلغ مانده را پرداخت كني.

محمد: هشتصد هزار تومان را كم كردم، موجودي امسال من يك ميليون تومان مي شود.

فقيه: پس حالا معلوم شد كه بايد (بيست درصد) يك ميليون تومان اضافه را خمس بدهي يعني مبلغ دويست هزار تومان.

محمد: امسال مجموع سرمايه كارم يك ميليون وهشتصد هزار تومان است وخمس آن بيشتر بايد باشد؟

فقيه: درست است ولي هشتصد هزار تومان، مبلغ مخمس سال گذشته شما بوده است؟

محمد: بله درست است، ولي چرا نبايد خمس آن را بدهم؟

فقيه: به خاطر اين است كه مخمس ديگر خمس ندارد، در اين صورت امسال اين مبلغ را بايد از كل رأس المال «سرمايه ودارايي»

خود، كم كني.

محمد: بنابراين بايد هشتصد هزار تومان مخّمس سال گذشته ام را كم كنم، آن گاه يك ميليون برايم باقي مي ماند، حال خمس آن چقدر مي شود؟

فقيه: يك قاعده براي تحصيل مقدار خمس به شما تعليم مي دهم وآن اين است كه در هر يك صد هزار تومان، بيست هزار تومان خمس است. در نتيجه خمس يك ميليون تومان فقط مبلغ دويست هزار تومان مي باشد.

محمد: از قاعده علمي شما بسيار متشكرم، بنابراين قاعده، با پرداختن دويست هزار تومان مخمس امسال من باز مبلغ هشتصد هزار تومان مي باشد.

فقيه: احسنت محمد جان درست است واين مبلغ (هشتصد هزار تومان) مخمس امسالت را با مبلغ مخمس پارسال (هشتصد هزار تومان) جمع كن، در نتيجه يك ميليون وششصد هزار تومان پول مخمس تو مي شود، البته لازم است كه اين مبلغ را يادداشت كني تا سال ديگر چنانچه از اين مبلغ چيزي اضافه كسب نمودي، اين مبلغ (جمع مخمس امسال و پارسال) را از آن كم كني هر چه اضافه بر آن بود، خمس آن اضافه را پرداخت كني.

محمد: آقا، من امسال براي توسعه زندگي ام يخچال، فريزر، پنكه، كولر و … خريداري كرده ام، مبالغي را كه براي اين كار صرف كردم را به حساب خمسي امسال من نياورديد.

فقيه: بله كاملاً درست است واين يكي از عنايات خاصه خداي تبارك وتعالي است بر افرادي كه هر سال حقوق شرعي خود را مي پردازند، يكي از فوايد خمس دادن همين است كه هر چه «ميان سال» براي خود، خانواده خود، خانه و زندگيش به اندازه شأن خود مصرف كند، علاوه بر اين كه حلال وطاهر است جزو حساب خمسي سالش محسوب نمي شود.

محمد: مبلغي را به

جهت خمس مي خواهم پرداخت كنم، ولي مي دانم اگر پرداخته شود ديگر نمي توانم با ما بقي موجود تجارت كنم، در اين صورت بايد چكار بكنم؟

فقيه: مي تواني از مرجع تقليد خود يا وكيل او اجازه تصرف در آن را بگيري ومبلغ را به صورت اقساط بپردازي، يا اين كه اين مبلغ را به مجتهد يا وكيل او پرداخت نمايي وايشان اين مبلغ را از شما گرفته ودست گردان مي كند وپس از آن به عنوان قرض الحسنه يك ساله به شما بر مي گرداند، اينك شما اين مبلغ را بدهكار مجتهد يا وكيل شرعي آن شده اي كه بايد به صورت اقساط در مدت معين پرداخت كني.

محمد: آقا، لطفاً بفرماييد مدت پرداخت اين مبلغ دست گردان شده تا چه وقت خواهد بود؟

فقيه: محمد جان پرداخت اين مبلغ بايد كمتر از يك سال (تا قبل از رسيدن سرسال آينده خمسي ات) صورت گيرد.

محمد: آقا، آيا مي توانم با كسي كه اعتقاد به دادن حقوق شرعي ندارد در كار وتجارت شريك بشوم يا خير؟

فقيه: بله واگر شريك شما عين مالي كه خمسش را نداده جزء سرمايه شراكت قرار دهد بنابر احتياط واجب اذن فقيه لازم است.

محمد: آقا فرزندي دارم كه وضع زندگيش مناسب است ولي خمس نمي دهد، آيا من كه پدر او هستم مي توانم او را مجبور به دادن حقوق شرعي بكنم يا خير؟

فقيه: اين را بدان شما بايد با او طوري برخورد نمايي كه هم قانع به حكم الهي گردد وهم تشويق به پرداخت سالانه حقوق شرعي بشود.

محمد: به چشم، انشاء الله همين كار را انجام خواهم داد.

فقيه: خدا به شما جزاي خير دهد، زيرا هدايت افراد مخصوصاً زن وفرزند خود يكي از

واجبات الهي است واجر آن بسيار است.

محمد: آقا، سابقاً مبلغي به وكيل يكي از مراجع به عنوان خمس داده شد، ولي بعد از مدتي معلوم شد كه ايشان اين مبلغ را به مجتهد جامع الشرايط نرسانيده در اين صورت حكم چيست؟

فقيه: محمد آقا اشكالي ندارد زيرا از عهده دهنده حقوق شرعي خارج شده است وبهتر آن است كه از وكلاي مراجع همان طوري كه خود مراجع به مراجعين رسيد مهر شده مي دهند، درخواست رسيد مهر شده بنمايند.

محمد: آقا، من مقلد شما هستم، با وكيل حضرت عالي محاسبه سال نمودم، ولي بعد از پرداخت، ايشان رسيد مهر شده يكي ديگر از مراجع را براي من ارسال نمود، حكم آن چيست؟

فقيه: رسيد مرجع تقليد جامع الشرايط قبول است.

محمد: آقا لطفاً بفرماييد آيا به نظر جناب عالي مي شود حقوق شرعي را به غير از مجتهدي كه از او تقليد مي كند پرداخت بنمايد يا خير؟

فقيه: به مرجع جامع الشرايط قبول است انشاء الله تعالي.

محمد: آقا، آيا از سهم سادات مي شود براي چاپ كتاب هاي اسلامي واخلاقي و … استفاده نمود يا خير؟

فقيه: محمد آقا، سهم سادات راجع به سادات فقير است. اگر كتابي كه با سهم سادات چاپ شده به دست سادات فقير برسد اشكالي ندارد، ولي در غير اين صورت مشكل است.

محمد: آ قا بفرماييد كه فقر فقط در فقر مادي وتنگناي اقتصادي منحصر است يا كسي كه فقر معنوي وفرهنگي دارد نيز سهم امام يا سادات به او مي رسد؟

فقيه: محمد آقا كاملاً به جا گفتي، فقر تنها در فقر مادي منحصر نيست، بلكه فقر معنوي سخت تر است، لذا بايد با اجازه مرجع تقليد از حقوق شرعي براي رفع فقر

معنوي از جامعه اسلامي استفاده نموده وكوشيد.

محمد: آقا به علويه اي كه فقير بوده سهم سادات داده اند. آيا اين خانم مي تواند، اين سهم سادات را براي خرجي فرزندانش كه سيد نيستند صرف بنمايد يا خير؟

فقيه: بله اگر خرجي فرزندان به عهده آن خانم باشد اشكالي ندارد.

محمد: شايع شده است كه اگر سيد تالار منزلش از طلا هم باشد مي توان به او سهم سادات داد، آيا چنين كلامي صحيح است يا خير؟

فقيه: خير صحيح نيست.

محمد: لطفاً بفرماييد اگر شخصي باشد كه با وكالتي كه از قبل داشت مي توانست در حقوق شرعي تصرف بنمايد، حال مجتهد او از دار دنيا رفته است. آيا باز ايشان مي تواند با همان وكالت در حقوق شرعي تصرف بنمايد يا خير؟

فقيه: بدان كه با فوت مجتهد وكالت نيز باطل مي شود وبايد در اين گونه مسايل به فقيه زنده جامع الشرايط رجوع بنمايد.

محمد: آقا، اگر شخصي به سيدي مبلغي پول يا جنس داد بعد از مدتي او فقير ومستمند بشود، آيا مي شود آن مبلغ را به عنوان حقوق شرعي محاسبه نمود يا خير؟

فقيه: بله، اشكال ندارد، اما از مرجع تقليد خود بايد اجازه بگيرد.

محمد: آقا به سيدي كه فقير ومستمند است ولي حقوق شرعي را در راه خلاف شرع صرف مي كند يا سيدي كه فقير است ولي تجاهر به فسق مي كند مي توان حقوق شرعي داد يا خير؟

فقيه: خير جايز نيست.

محمد: آقا، سؤال ديگرم اين است اگر در ميان سال مغازه خريدم يا براي مغازه ام اجناسي تهيه كردم، آيا آن هم همانند خانه واثاثيه خانه سر سال خمس ندارد؟

فقيه: خير اين موضوع با موضوع خريد خانه واثاثيه خانه فرق مي كند وسابق اشاره كرديم آنچه

مربوط به پول وكار وسرمايه كاري است بايد موجودي كرد وسر سال آن را محاسبه نمود.

محمد: آيا خريد ماشين جزو درآمد كاري محسوب مي شود كه بايد سر سال خمس آن را داد يا جزو مؤونه زندگي حساب مي شود كه اگر وسط سال خريداري شود، خمس ندارد؟

فقيه: اگر شما ماشين را براي زندگي شخصي خود وخانواده ات خريداري كردي از مؤونه زندگي است وخمس ندارد، ولي اگر وسيله نقليه را براي تجارت وكار ومسافركشي تهيه كرده اي بايد موجودي كرد وسر سال آن را محاسبه نمود.

محمد: آقا بفرماييد اگر ماشين را براي خانه وزندگي وهم براي كار وكاسبي خريداري كرده به اين گونه كه پنجاه درصد براي استفاده زندگي وپنجاه درصد براي استفاده كاري، در اين صورت چگونه محاسبه مي شود؟

فقيه: محمد آقا! در مثالي كه شما زديد بايد مقدار نصف ماشين را خمس بدهي، يعني: به همان كه براي كار وكاسبي از آن وسيله نقليه استفاده مي كني بايد خمس همان مقدار را بدهي.

محمد: آقا لطفاً كمي اين مطلب را بيشتر توضيح بدهيد.

فقيه: فرض مي كنيم شما ماشيني را به قيمت پنج ميليون تومان خريداري مي كنيد. اگر استفاده تمامي اين ماشين براي كار وكاسبي باشد بايد يك ميليون آن كه خمس مبلغ كل اين ماشين است را بپردازي واگر استفاده تمامي اين ماشين براي خانه وزندگي باشد هيچ خمس ندارد. ولي اگر پنجاه درصد آن براي خانه وزندگي است وپنجاه درصد آن براي كار وكاسبي، بايد پنجاه درصد قيمت ماشين، يعني: خمس آن (دو ميليون ونيم كه نصف قيمت ماشين است) كه پانصد هزار تومان است را بپردازي زيرا نصف ديگر ماشين مؤونه زندگي شما است وخمس ندارد.

محمد: آقا بفرماييد

اگر در كار وتجارت شريك داشته باشيم، چگونه بايد خمس خود را محاسبه كنم؟

فقيه: قاعده حساب درآمد شخصي در صورت شريك داشتن به اين گونه است كه: اگر شريك پنجاه درصد با شما در كار شريك باشد، هنگام محاسبه بايد پنجاه درصد در آمد يك سال را محاسبه نمايي وخمس آن را بدهي.

محمد: با تشكر از لطف شما بفرماييد چك هايي كه در بازار جهت فروش اجناس به ما مي دهند هنگام سر سال خمسي من كه در يك روز معين است مي رسد وهنوز اين چك ها به حساب نيامده ووصول نشده، آن مبالغ چك را چگونه محاسبه كنم؟

فقيه: محاسبه اين گونه چك ها دو راه دارد:

يك: آن كه جزو سرمايه سال حساب كنيد وخمس آن را بپردازيد.

دو: آن كه جزو سرمايه محاسبه نشود منتهاي مراتب هر وقت هر چكي كه پاس شد، آن را جزو سرمايه آورده وخمس آن را فوراً پرداخت نماييد.

محمد: آقا بفرماييد اگر شخصي مغازه اي به مبلغ ده ميليون تومان خريداري كند، سال اول آن را جزو بقيه سرمايه خود محاسبه كرد وخمس آن را نيز پرداخت نمود. حال كه سال دوم مي رسد، آيا مبلغ مغازه را نيز بايد به حساب آورد يا خير؟

فقيه: مغازه را بايد هر ساله وبه قيمت روز محاسبه نمود، مثلاً اگر قيمت مغازه امسال پانزده ميليون تومان است، بايد مبلغ پانزده ميليون تومان براي مغازه موجودي كنيد وچنانچه با محاسبه بقيه سرمايه، موجودي شما اضافه برسال گذشته بود، خمس آن اضافه را بايد بدهيد.

محمد: آقا لطفاً بفرماييد آيا مي شود، ارزش مغازه را هرسال به همان قيمت خريداري شده حساب كنم، ولي هر وقت آن مغازه را فروختم خمس آنچه

اضافه برخريد بوده است را فوراً بپردازم؟

فقيه: آري چنين كاري را مي تواني انجام دهي، ولي بايد با اجازه خاص مرجع تقليد يا وكيل او باشد.

محمد: آقا بفرماييد موجودي هر سال خمسي را بايد نسبت به موجودي سال خمسي قبل قرار داد، يا نسبت به موجودي كمترين سال خمسي يا بيشترين سال خمسي؟ مثلاً اگر سال اول پول مخمس يك ميليون تومان بوده است، سال دوم دو ميليون تومان، سال سوم به خاطر مخارج دامادي فرزندش، موجودي او صفر شده است در سال چهارم دو ميليون تومان موجودي او گرديد، آيا در اين سال (سال چهارم) بايد به سال قبل كه موجودي او صفر بود است نگاه كند وخمس دو ميليون تومان را بدهد، يا نگاه به دو سال قبل كند كه مخمس دو ميليون تومان بوده والان نيز دو ميليون تومان است پس خمسي بر ذمه او نيست، يا نگاه به سال اول كند كه يك ميليون تومان مخمس او بوده، والآن دو ميليون تومان موجودي او است، پس خمس يك ميليون تومان برذمه او است؟

فقيه: احسنت محمد جان سؤال جالبي نمودي جوابش اين است كه هر سال خمسي را بايد نسبت به موجودي سال گذشته محاسبه نمود، در نتيجه ودر فرض سؤال كه سال چهارم موجودي او دو ميليون تومان سرمايه بود است، بايد به سال سوم كه موجودي او صفر بود است نگاه كند وخمس همه دو ميليون تومان را بدهد.

محمد: آقا عده اي براي خود هنگامي كه در قيد حيات اند، قبري خريداري مي كنند، به مرور زمان قيمت وارزش آن قبر نيز بالا رفته، آيا صاحب قبر بايد خمس مازاد را بپردازد يا خير؟

مثلاً:

چند سال قبل اين قبر را يك هزار تومان خريداري كرده است ولي بعد از ده سال قيمت آن به يك ميليون تومان رسيده است، در اين صورت بايد چكار كند؟

فقيه: محمد آقا، بدان كه قاعده تعلق خمس به اشياء خريداري شده وعدم تعلق خمس به آن البته غير از اشيائي كه ارتباط به كار دارد كه آن حتماً مورد تعلق خمس است اين است كه: اگر آن شئ مؤونه فعلي او بود، يعني: احتياج به آن پيدا كرده باشد وآن را مورد استفاده قرار داده است، خمس به آن تعلّق نمي گيرد، ولي اگر مؤونه فعلي او نبود، يعني: آن را وسط سال خريداري كرد ومورد احتياج او واقع نشد واز آن استفاده ننمود تا سر سال او شد، خمس به آن تعلّق مي گيرد، حال همانند كفن وقبر ومانند آن كه وسط سال خريداري شده وتا سر سال آن را داشته، طبق قاعده، خمس به آن تعلق مي گيرد، حال كه مي خواهد خمس آن را بدهد بايد به ارزش روز حساب كند وخمس آن را بپردازد.

محمد: آقا از بيان اين قاعده سپاس گذارم، آنچه از اين قاعده استفاده شد اين است كه سر سال بايد مثل كفن وقبر ومانند آن را به ارزش روز محاسبه نمود وخمس آن را داد حال اگر اين كار نشود، دفن كردن ميت در آن قبر وبا آن كفن (غير مخمس) چه حكمي دارد؟

فقيه: محمد جان، اگر آن كفن، يا قبر با عين مالي كه مخمس نيست خريده شده باشد دفن و كفن كردن ميت در آن جايز نيست.

محمد: آقا، لطفاً بفرماييد صاحب قبر مي تواند خمس آن را وصيت كند، كه

بعد از مرگ وقبل از دفن قيمت روز قبر را تعيين نمايند وخمس آن را از تركه او بپردازند، سپس او را در آن قبر دفن بنمايند؟

فقيه: بله محمد آقا اين هم مي شود، ولي اين مطلب را بايد ياد آوري كنم، كه وراث به چه ضمانتي مي توانند به اين وصيت جامه عمل بپوشاند، ممكن است قبل از دفن بر سر ارث نيز نزاع نمايند وبارها چنين خبرهايي به گوش من و شما رسيده است.

محمد: آري آقا درست مي فرماييد، در اين باره ضمانتي نمي توان داد.

فقيه: بله لذا چه بهتر انسان خود وارد عمل شده وزندگي خود را محاسبه كند وحقوق شرعيه خود را با دست خود بپردازد.

محمد: آقا، حال فرض بفرماييد كه وارث ميت نبودند تا خمس قبر را بپردازند، در اين صورت اگر ميت دفن نشود بي احترامي به او است بنابراين بايد چكار كرد؟

فقيه: محمد آقا، در اين صورت اگر تهيه قبر ديگري ممكن نباشد، او را در همان قبر دفن كنند وفوراً خمس آن را بدهند.

محمد: آقا، اگر پدري به اولاد خود مغازه اي را به عنوان هديه داده است آيا اين مغازه خمس دارد يا خير؟

فقيه: آري خمس دارد وچنانچه سر سال آن فرزند برسد، اين مغازه را نيز بايد به ارزش روز موجودي كند وجزو سرمايه خود محاسبه نمايد وخمس اضافه بر موجودي سال گذشته را بدهد.

محمد: آقا، گاهي اوقات مي شود كه هدايايي به ما مي دهند، آيا آن را نيز بايد جزو خمس محاسبه كنيم يا خير؟

فقيه: محمد آقا، اين دو صورت دارد:

يك: اگر در ميان سال (سال خمسي) از آن هدايا استفاده بشود خمس ندارد.

دو: اگر سر سال شما شود واز

آن هيچ گونه استفاده اي نكرده باشي، بايد خمس آن را به قيمت روز بپردازيد.

محمد: آقا، در بعضي از شهرها رسم است كه پدر براي دختر جهيزيه آماده مي كند در حالي كه در مدت خريد جهيزيه چند سالي طول مي كشد واين به آن جهت است كه فشار بر زندگي خانواده وارد نگردد وموقع رفتن دختر به خانه بخت در سختي واقع نشوند، به همين جهت كم كم براي جهيزيه دختر، كالا آماده مي كنند، آيا سر سال پدر كه مي شود بايد خمس آن (جهيزيه) را نيز بدهد يا خير؟

فقيه: محمد جان، اگر رسم بر اين باشد، ودر موقعش از لحاظ مادي نتوانند جهيزيه را يك جا تهيه نمايند، خمس ندارد.

محمد: آقا، بفرماييد اگر شخصي براي فرزندش خانه اي را خريداري كند، يا واحد ديگري را براي او احداث نمايد، در حالي كه فرزندش هنوز به دوران بلوغ نرسيده وهنوز هم از آن خانه يا واحد وطبقه ديگر استفاده نمي شود، آيا آن خانه يا طبقه خمس دارد يا خير؟

فقيه: بله محمد آقا، احتياطاً بايد ولي وسرپرست آن نوجوان قبل از بلوغ فرزندش، خمس آن خانه يا واحد وطبقه را بپردازد، ولي اگر چنانچه ولي آن نوجوان خمس آن خانه يا واحد وطبقه را نپرداخت، بعد از بلوغ بايد خود (نوجوان) خمس آن را به قيمت روز محاسبه وپرداخت بنمايد.

محمد: آقا، لطفاً بفرماييد اگر پدر سر سال داشته باشد واين خانه يا واحد وطبقه را از درآمد خود براي فرزندش خريداري وتهيه نموده باشد، در اين صورت آيا خمس دادن نيز واجب است؟

فقيه: آري، زيرا طبق قاعده خمس، هر انساني تكليف حساب خمس سر سال خود را دارد، يعني: در

اين مثال، اگر پدر آن خانه يا واحد وطبقه را در ملك خود داشت حساب خمس آن بر او بود (در صورتي كه زائد بر احتياجش بود) وهرگاه به فرزند منتقل شود، حساب خمس آن بر فرزند است، پس اگر فرزند به آن احتياج فعلي داشت خمس ندارد، ولي اگر فعلاً به آن احتياج نداشت سر سال بايد خمس آن را به ارزش روز بپردازد چه وقتي كه در ملك پدر بود خمس به آن تعلق گرفته وپرداخت نموده بود، يا تعلق نگرفته بود.

محمد: آقا، گاهي اوقات به خانه هاي بستگان وفاميل مي رويم وبر سفره ايشان نشسته غذا نيز مي خوريم، در حالي كه يقين داريم صاحب خانه اهل خمس وحقوق شرعي نيست، در اين حال چكار بايد كرد؟

فقيه: محمد آقا، بنابر احتياط واجب بايد به اندازه اي كه از آن غذا استفاده مي كنيد، خمس آن را به قيمت روز محاسبه و پرداخت نماييد.

محمد: آقا بفرماييد اگر احتمال پرداخت خمس يا عدم خمس مي دهيم در اين صورت چگونه خواهد بود؟

فقيه: در اين صورت ديگر احتياط لازم نيست.

محمد: آقا، لطفاً بفرماييد: زوجه مي تواند به جهت عدم پرداخت خمس شوهر، مضايقاتي بر شوهرش داشته باشد يا خير؟

فقيه: خير محمد جان ولي اگر شرايط امر به معروف فراهم هست او را امر به معروف كند.

محمد: آقا، آيا مي شود خود مكلف در تمام حقوق تصرف بنمايد وخود مصرف نمايد؟

فقيه: خير محمد جان زيرا قسمتي از حقوق شرعي، سهم امام عليه السلام است لذا بايد خمس را به دست مرجع تقليد يا وكيلش رسانيده ويا اجازه تصرف از آنان گرفته شود.

محمد: آقا، بعضي از افراد خير ونيكوكاري مي باشند كه دائماً انفاق وكمك به

مشاريع خيري، فقرا ومستمندان مي نمايند، ولي سرسال وحساب خمسي ندارند، آيا اين انفاق وكمك هاي خيري ونوع دوستانه شان جاي حقوق شرعي را مي گيرد واگر ديگر خمس ندهند نزد خدا مسئول وگرفتار نخواهند بود؟

فقيه: احسنت، سؤال بسيار خوبي كردي وجوابش اين است كه اين گونه اعمال بسيار خوب است ولي جاي خمس دادن را نمي گيرد، لذا بر اينان واجب است كه سرسال بگذارند ومي توانند اجازه از مرجع تقليد خود بگيرند كه هر چه انفاق وكمك هاي خيري ونوع دوستانه مي كنند آن را جزو خمس، محاسبه نمايند، تا نزد خدا مسئول نباشند.

محمد: آقا، لطفاً بفرماييد در چه مواردي براي پرداخت خمس مجتهد جامع الشرايط با مكلف مصالحه مي كند؟

فقيه: محمد آقا، مصالحه در جاهايي است كه انسان مدتي حقوق پرداخت نمي كرده ويا مي كرده ولي چند سالي به علت مشغله كاري ويا دلايل ديگر حساب سال خود را انجام نداده باشد، در اين صورت با او مصالحه مي كنند.

محمد: لطفاً بفرماييد اگر شخصي چند سالي خمس پرداخت مي كرد، ولي به دلايلي ديگر خمس نمي داده، سپس چند سال بعد به فكر پرداخت حقوق شرعي افتاد، زيرا در اين مدت شاهد نكبت وگرفتاري در زندگيش بود واين نكبت ومشكلات را معلول عدم خمس مي دانست كه واقعاً هم همين طور است حال پشيمان شده ومي خواهد حقوق شرعي خود را بدهد، در اين حال چگونه بايد محاسبه بنمايد؟

فقيه: اين سؤال همانند سؤال قبلي است وجوابي مشابه آن دارد، او به خاطر اين كه سال هاي قبل حقوق شرعي مي داده وچند سالي است كه ترك كرده، با او مصالحه مي شود يعني: از نو كل مايملك خود را بايد محاسبه كند، آن گاه همه آن را يا

گذشت كرده يا با مقداري پول مصالحه مي شود.

محمد: آقا بفرماييد شخصي كه هيچ گاه خمس نداده است آيا با آن سرمايه مي تواند به حج برود يا خير؟

فقيه: خير محمد جان، اگر بخواهد حجش مورد قبول خداوند متعال قرار گيرد، بايد خمس هزينه هاي سفر حجش را بدون تأخير پرداخت بنمايد، در غير اين صورت قبولي حجش محل اشكال است، هم چنان كه اگر كسي سرسال خمسي نداشته باشد وخمس ما يملك خود را ندهد كل زندگي او محل اشكال خواهد بود.

محمد: آقا با وجه غير مخمس به حج رفته، بعد از حج متوجه شده است كه پول خرجي براي حج واجب، بايد مخمس بوده حال چكار بكند؟

فقيه: چون ضامن خمس بوده بايد خمس مخارج حجش را بپردازد.

محمد: در اين صورت حجش باطل خواهد بود يا خير؟

فقيه: اگر خمس بپردازد باطل نيست بنابر اظهر.

محمد: اگر در ندادن خمس مخارج حج تقصير داشته است در اين صورت چه؟

فقيه: در صورت تقصير معصيت انجام داده است.

محمد: آقا، لطفاً بفرماييد كه: آيا شخص مي تواند براي پرداخت خمس خود از چك هاي مدت دار استفاده بنمايد؟

فقيه: آري مي تواند، ولي سه تا شرط دارد، يك: آن كه واقعاً نتواند خمس خود را يكجا بپردازد. دوم: اذن واجازه مرجع تقليد يا وكيل او را در اين كار كسب نمايد سوم: چك هايي را كه تحويل مجتهد خود مي دهد به تاريخ مقرر وصول شود.

محمد: آقا، گاهي مي شود كه چك هايي را از خريداران دريافت مي كنيم، بعد متوجه مي شويم اين چك ها احتمال وصول شدن ندارد، در اين صورت نسبت به اين چك ها چگونه بايد خمس را محاسبه كنيم؟

فقيه: محمد آقا اگر احتمال عقلايي يا گمان مي بريد كه اين

چك ها پرداخت نشود، در اين صورت چك ها را جزو حساب سال نمي آوريد. بلكه كناري گذاشته وهر وقت كه وصول شد، فوراً آن را جزو حساب سال وموجودي خود آورده وقبل از تصرف در آن مبلغ خمس آن را مي پردازيد.

محمد: آقا لطفاً بفرماييد كه انسان مي تواند خمس دارايي هاي خود را محاسبه كند وآنچه را كه بايد به عنوان خمس بدهد برذمه خود قرار داده وهر گاه كه توانست پرداخت بنمايد؟

فقيه: محمد جان سؤال شما دو فرع دارد:

يكي آن كه خود مي توانيد به تنهايي دارايي خود را وخمس آن را مشخص نماييد؟ جواب: بله مي توانيد.

دوم: آن كه خمس را كه مشخص نموديد آن را مي توانيد از پيش به ذمه بگيريد، سپس هر گاه توانستيد پرداخت بنمائيد يا خير؟ جواب: خير از پيش خود نمي توانيد اين كار را بكنيد مگر اين كه از مرجع تقليد خود يا وكيل او اجازه آن را بگيريد.

محمد: آقا، اگر مبلغي را به عنوان قرض به شخصي داده ايم، آيا اين مبلغ قرض داده شده را خود به حساب سال بياوريم يا اين مبلغ را بايد قرض گيرنده به حساب سال خود آورده ومحاسبه كند؟

فقيه: محمد جان، مبالغ قرض دهنده به حساب سالي خمس او محاسبه مي شود نه قرض گيرنده.

محمد: آقا، لطفاً بفرماييد اگر شخصي قبل از رسيدن سال، به مردم بدهكار باشد، آيا آن بدهي ها را جزو سرمايه خود آورد، يا آن كه آن را منها نمايد؟

فقيه: محمد آقا اگر شخصي بدهكار بدهي خود را قبل از رسيدن سال پرداخت كند، خود بخود منها شده وديگر جزو سرمايه نخواهد بود، ولي اگر مي خواهد بعد از سر سال خود بدهي ها را پرداخت كند، در

اين صورت جزو سرمايه سال خود بايد محاسبه كند.

محمد: آقا! لطفاً بفرماييد اگر پدر يك خانواده خمس ندهد، همسر و بچه هاي او چگونه مي توانند بر سر سفره و مخارجي كه آن پدر خرج مي كند بنشينند، در حالي كه حق خدا ورسول خدا واهل بيت او، همچنان حق يتيمان ومسكينان وواماندگان در راه از سادات درآن مي باشد؟

فقيه: احسنت محمد آقا اين مسئله محل ابتلاي بعضي ها مي باشد. جوابش اين است كه اگر اجتناب از آن براي آنان حرجي باشد مي توانند به اذن حاكم شرع مجتهد يا وكيل او تصرف كنند.

محمد: آقا بفرماييد آيا پدر مي تواند مقداري از حقوق شرعي خودش را به فرزندش كه به دنبال طلب علم بوده و مقداري در تنگناي اقتصادي قرار گرفته پرداخت بنمايد يا خير؟

فقيه: حقوق واجب خود را نمي توان به زوجه وفرزند و والدين داد.

محمد: آقا اگر شخصي مبلغي را براي قرعه كشي در بانك پس انداز كند وهر ماه مبلغي را اين گونه اندوخته مي سازد، آيا سر سال اين مبالغ را بايد جزو حساب خمس خود بياورد، يا خير؟

فقيه: آري او به هر اندازه كه پس انداز كرده است بايد جزو سرمايه سال خود قرار داده وآن را محاسبه نمايد.

محمد: آقا لطفاً بفرماييد اگر خانمي پولي از شوهر يا پدر يا فرزندش دريافت مي كند يا در آمد جداگانه از در آمد شوهر خود دارد آيا او هم بايد سال خمسي داشته باشد يا همان سال خمسي شوهر كفايت مي كند؟

فقيه: بله آن خانم هم بايد سر سال خمسي داشته باشد و سال خمسي شوهر كفايت نمي كند.

محمد: آقا، لطفاً بفرماييد كه خمس را مي توان از خود جنس پرداخت نمود يا بايد همواره

وجه خمس صرفاً پول باشد؟

فقيه: آري محمد جان، خمس را مي توان از خود جنس پرداخت نمود، يا به مقدار قيمت آن پول ووجه نقد بپردازد.

محمد: آقا گاهي اتفاق افتاده اجناس ريز وكوچكي پيدا مي شود كه از محدوده چشم مكلف خارج است، براي محاسبه دقيق از چه راهي بايد استفاده نمود؟

فقيه: محمد آقا بدان همين كه انسان مطمئن شود محاسبه عرفي كرده است كفايت مي كند، گرچه خوب است از باب احتياط انسان قدري بيش از مقدار محاسبه، خمس پرداخت كند.

محمد: آقا لطفاً بفرماييد اگر شخصي اجناسي را در اول سال تهيه وخريداري كرده است واكنون خواهان محاسبه خمس آن باشد، آيا بايد به قيمت خريداري شده آن روز محاسبه نمايد، يا به قيمتي كه هم اينك ارزش دارد؟

فقيه: محمد آقا، بايد به ارزش وقيمت عرفي روز (پرداخت حقوق شرعي) محاسبه شود.

محمد: آقا، آيا مي توانم از سال خمسي خود چند روزي محاسبه را به تأخير بيندازم.

فقيه: خير محمد جان، تأخير جايز نيست.

محمد: آقا، آيا مي توانم زودتر از موعد مقرر وقبل از سر سال خود خدمت شما برسم وخمس خودم را محاسبه كنم؟

فقيه: آري محمد جان، مي شود زودتر از سر سال خود حسال كني، فقط مشروط به اين كه سال آينده نيز به روز تغيير داده شده بايد محاسبه كني، يعني اگر اول محرم الحرام سرسال خمسي شما بوده وامسال مي خواهي يك ماه قبل از آن يعني: در ماه ذي الحجة حساب نمايي، سال ديگر نمي تواني به ماه محرم دو سال قبل محاسبه كني، بلكه بايد به سال قبل كه ماه ذي الحجة است محاسبه نمائي.

محمد: آقا، بفرماييد در عكس اين مسئله حكم چه مي باشد؟ يعني: شخصي كه

سر سال او اوّل ذي حجه است مي تواند سر سال خود را يك ماه يا كمتر يا بيشتر به تأخير بياندازد، مثلاً: در اول محرم تعيين نمايد يا خير؟

فقيه: خير محمد جان، سر سال خود را نمي توان به تاخير انداخت، مگر با اذن خاص مرجع تقليد خود يا وكيل او.

محمد: آقا، لطفاً بفرماييد، انسان مي تواند در صورت امكان حقوق شرعي فرزند خود را يا پدر خود را از درآمد خود محاسبه كند، يا نه فرزند وهم چنين پدر بايد از ما يملك خود خمس خويش را پرداخت بنمايد؟

فقيه: بله محمد جان، انسان مي تواند شرعاً از طرف فرزندش، يا از طرف پدرش خمس آنان را از ما يملك خود بدهد، وديگر برآنان لازم نيست.

محمد: آقا، اگر شخصي يافت شود كه هيچ درآمدي نداشته، يا اگر داشته باشد به اندازه مخارج خود وزن بچه او است واضافه نمي آورد، آيا بر او هم واجب است كه سر سال وحساب وكتاب داشته باشد؟

فقيه: خير محمد آقا، اگر احتمال ندهد كه بر مخارجش اضافه اي پيدا خود لازم نيست سر سال داشته باشد.

محمد: آقا اگر شخصي بيش از يك خانه داشته باشد آيا خمس خانه دوم را بايد بدهد وهر ساله به قيمت وارزش روز آن را جزو موجودي خود بياورد يا خير؟

فقيه: محمد جان، بدان كه اگر خانه دومي به اندازه شأنيت وشخصيت اوست، در اين صورت از مؤونه است و خمس ندارد، ولي اگر آن خانه را جهت درآمد، رهن، اجاره و مانند آن قرار داده است (چون كه جزو سرمايه كاري قرار گرفت)، بايد خمس آن را بدهد وهر ساله با قيمت عرفي و ارزش به رأس المال ساليانه

حساب كرده وبه موجودي خود در آورد تا آنچه اضافه بر سال گذشته داشته باشد خمس آن اضافه را پرداخت بنمايد.

محمد: آقا لطفاً بفرماييد شأنيت را چگونه معنا مي نماييد، آيا صرف اين كه در شأن شخص تاجر آن است كه دو خانه داشته باشد، كفايت مي كند، يا نه در عين حال شأنيت بايد احتياج فعلي به آن داشته باشد، (يعني از آن نيز استفاده بكند).

فقيه: محمد آقا، شأنيت وتصرف فعلي هر دو با هم شرط ندادن خمس است، پس اگر شأنيت بود اما تصرف فعلي نبود، مثلاً: اگر علاوه برخانه مسكوني خود خانه دومي را خريداري كند در حالي كه شأنيت وي نيز دارا بودن دو خانه را محرز مي سازد اما تصرف فعلي در آن نداشته باشد نه خود ونه زن و بچه خود، بايد سرسال قيمت آن خانه را با ارزش روز موجودي كند ومحاسبه نمايد تا هر چه از سال گذشته اضافه بود خمس آن اضافه را بپردازد.

محمد: آقا بفرماييد، شخصي براي خود بيش از شأنيت فعلي ماشين يا خانه اي را تهيه كرده است، آيا بايد بيش از ارزش شأنيت خود را خمس بدهد؟

فقيه: آري. اگر شخصي خانه اي را به مبلغي كه بيش از شأن خويش بوده است، مثلا خانه در خور شأنش 20 ميليون تومان است ولي خانه اي را به مبلغ 30 ميليون تومان خريداري كرده است، بايد خمس 10 ميليون تومان بيش از شأنش را بپردازد.

محمد: آقا بفرماييد، چگونه ارزش شأنيت افراد مشخص مي شود؟

فقيه: عرفاً گفته شود كه اين جنس يا اين خانه و يا مغازه و يا.. بيش از شأن او بوده باشد.

محمد: آقا لطفاً بفرماييد اگر شخصي در

بازار باشد وهمه چيز خريداري مي كند ولي در عين حال سر سال خمسي ندارد، وقتي از او سؤال مي شود چرا سر سال نداري؟ مي گويد: اصلاً امكان محاسبه اين گونه معاملات را ندارم چون خارج از حسابرسي معاملات بازاري است. در اين حال اين شخص بايد چكار بكند؟

فقيه: محمد آقا، اين گونه افراد به مجرد فروش جنس وسود كردن مي توانند خمس آن را جدا كنند، ولي تعيين سال وحساب ولو تخميني بهتر است.

محمد: آقا، آيا مي توانم قبل از سال علي الحساب خمس وحقوق شرعي ام را پرداخت كنم وسپس سال كه مي شود، محاسبه و مكاتبه كرده ما بقي را پرداخت نمايم؟

فقيه: آري محمد جان مي تواني اين كار را بكني.

محمد: آقا، آيا مي شود قبل از رسيدن سال خمسي وبراي فرار از دادن حقوق شرعي، مبلغي را به شخصي هديه بدهيم، مثلاً به همسر وبعد از گذشت سال خمسي آن را از ايشان باز پس گيريم؟

فقيه: محمد آقا، بدان اگر آن مبلغي را كه مي دهي هبه واقعي باشد نه صوري واين مقدار هبه نمودن در شأن شما باشد، اشكال ندارد، پس در فرض سؤال اگر هبه واقعي باشد بعد از هبه كردن به همسر، ديگر نمي توانيد پس گيريد.

محمد: آقا، اگر چنانچه شخصي اموال كسب وكار خود را در زمان حيات خود بين فرزندانش تقسيم نمايد، آيا باز هم بايد سرسال خود خمس آن اموال تقسيم شده را پرداخت نمايد؟

فقيه: خير محمد جان، او بعد از تقسيم اموال خود بين فرزندان به عنوان تمليك آنان به صورت هبه يا غيره وقبض دادن اموال به آنان در زمان حيات خود، وجوب خمس از او ساقط گشته وبر فرزندان او واجب مي شود.

محمد:

آقا، لطفاً بفرماييد اگر ارثي به شخصي برسد، آيا او بايد خمس آن ارث را هم بدهد يا خير؟

فقيه: خير محمد جان، زيرا، در ارث خمس نيست مگر اين كه وارث بداند، متوفي خمس اموال خود را نداده يا بدهكار خمس است.

محمد: آقا، اگر به خانمي مهريه داده شد، آيا بر آن خانم دادن خمس آن مهريه واجب است يا خير؟

فقيه: محمد آقا خير، زيرا در مهريه نيز خمس واجب نيست.

محمد: آقا، لطفاً بفرماييد اگر شخصي مثلاً جنسي را از كشور خارجي خريداري كرده است كه براي رسيدن آن مدتي نياز دارد، يا آن كه پولي در كشور خود تحويل داده تا جنسي را به او بعد از مدتي تحويل دهند ودر هر دو صورت آن جنس قبل از فرا رسيدن سال خمسي او نرسيده آن را فروخته وخمسش را بدهد، سپس با فرا رسيدن سال خمسي آن جنس به دستش رسيد، در اين صورت جنس را چگونه محاسبه كند، آيا به قيمت خريد از جايگاه اصلي آن، يا به قيمت وارزش فعلي آن در بازاركنوني؟

فقيه: محمد جان در اين فرض كه جنس را تحويل گرفته است بايد به ارزش فعلي آن در بازار محاسبه كند.

محمد: آقا، لطفاً بفرماييد در چه فرضي نبايد خمس فعلي جنس را بدهد، بلكه دادن خمس اصل خريد كافي است؟

فقيه: محمد آقا، دادن خمس اصل خريد آن گاه كافي است كه شما پول جنس را تحويل داديد، وسرسال خمسي شما فرا رسيده وهنوز جنس را تحويل نگرفته باشيد، در اين صورت همان پولي كه داديد محاسبه مي نماييد.

محمد: آقا، آيا مي توانم به جهت دوري از بعضي از شبهات هر ماه زندگي

ودرآمدم را محاسبه كنم، زيرا وسعت كاري به من اجازه نمي دهد، هر يك سال حساب كنم.

فقيه: محمد آقا، اين كار اشكالي ندارد ولي اجازه خاص لازم دارد.

محمد: آقا، لطفاً بفرماييد آيا هديه بايد يك سال از آن بگذرد واگر چنانچه از آن استفاده نشد آن گاه خمس آن را پرداخت نمود، يا اگر يك روز قبل از سال خمسي اين هديه به من داده شد واز آن استفاده نكردم بايد خمس آن را (فردا كه سر سال خمسي من مي باشد) پرداخت نمايم؟

فقيه: بله محمد جان، بايد خمس هديه اي كه از آن استفاده نشده باشد داد حتي اگر يك روز مانده به سر سال شما به شما هديه شده باشد.

محمد: آقا، آيا مي توان براي حلال شدن هزينه هاي حج به جاي دادن خمس آن چك مدت دار داد كه بعد از مراسم حج پرداخت گردد، يا خير بايد تمام خمس هزينه هاي فوق الذكر را قبل از مراسم حج پرداخت بنمايد؟

فقيه: محمد جان، اين كار از مرجع تقليد خود يا وكيل او اجازه خاص لازم دارد.

محمد: آقا، لطفاً بفرماييد آيا مورد ديگري غير از موارد در آمدهاي فوايد هست كه خمس به آن تعلق مي گيرد؟

فقيه: بله از مواردي كه خمس به آن تعلّق مي گيرد، يعني: بايد خمس آن را پرداخت نمود، مال هاي حلال مخلوط به حرام است وآن چند شرط دارد:

الف: آن كه مال حلال با مال حرام طوري مخلوط شود كه تشخيص هر كدام از آنها ممكن نباشد.

ب: آن كه مقدار مال حرام را هرگز ندانيم؟

ج: آن كه صاحب آن مال را نشناسيم.

د: اگر اين سه شرط با هم جمع شد آن گاه بايد خمس تمامي آن

مال را بدهد وسپس درآن تصرف نمايد.

محمد: آقا، پول هايي كه در بانك به عنوان ذخيره پس اندازه مي كنيم وممكن است با پول حرام مانند ربا (رشوه دزدي و..) مخلوط شده باشد، هنگام گرفتن پول از بانك درصورتي كه نمي دانيم اين پول از پول هاي حلال بانك است يا از پول هاي حرام آن، آيا در اين مورد هم بايد خمس آن را بپردازيم يا خير؟

فقيه: خير، مگر اين كه يقين كنيد عين پول حرام با اين پول مخلوط شده باشد.

محمد: آقا، لطفاً بفرماييد خريدن لوازم زندگي (خوراك وپوشاك) از مكان هايي كه نمي دانيم خمس مي دهند يا خير چه صورتي دارد؟

فقيه: بله محمد آقا اشكالي ندارد مادامي كه يقين به خمس ندادن او نداشته باشيد.

محمد: آقا، لطفاً بفرماييد در لباسي يا احرامي كه به عنوان هديه به ما داده شده نمي دانيم خمس آن را داده اند، يا خير مي شود نماز خواند ويا حج نمود يا خير؟

فقيه: بله، محمد آقا، مي شود و اشكالي ندارد.

محمد: آقا، در لباسي يا احرامي كه مي دانيم حتماً صاحبش خمس نمي دهد آيا مي شود نماز خواند وحج نمود يا خير؟

فقيه: محمد جان، اگر بدانيد اين لباس يا احرام را با مالي كه خمس درآن بوده تهيه نموده است نمي توانيد با آن نماز بخوانيد وحج نماييد ولي اگر ندانيد اشكالي ندارد.

محمد: اگر شخصي كه سر سال ندارد وخمس نمي دهد احرامي را براي حج خود تهيه نمايد، يا لباسي خريداري كند كه نماز در آن بخواند، آيا حج او با آن احرام يا نماز او با اين لباس صحيح است يا خير؟

فقيه: محمد آقا، هم نماز وهم حج او مشكل است، مگر آن كه با مرجع تقليد مصالحه كند.

محمد: آقا،

آيا نسبت به شخصي كه شك داريم حقوق شرعي خود را مي دهد يا خير بايد تفحص كرد يا تفحص لازم نيست؟

فقيه: خير محمد آقا، تفحص لازم نيست بلكه بايد گفت: انشاء الله خمس مي دهد.

محمد: آقا، لطفاً بفرمائيد اگر فرزندي متوجه شود كه پدر او سرسال ندارد وخمس نمي دهد در اين صورت وظيفه آن فرزند چه مي باشد؟ آيا بر او واجب است كه پدرش را وادار به خمس دادن بنمايد يا خير؟

فقيه: محمد آقا، اگر شرائط امر به معروف ونهي از منكر جمع باشد وظيفه او است كه پدر خود را امر به معروف كند تا خمسش را بپردازد.

محمد: آقا، آيا بر شوهر لازم است كه همسرش را كه در آمد دارد امر به خمس داد بنمايد يا خير؟

فقيه: محمد جان، بله از باب امر به معروف ونهي از منكر لازم است.

محمد: آقا، اگر پدر متوجه شود كه فرزندش سر سال ندارد وخمس نمي دهد بر او واجب است كه پسرش را امر نمايد به خمس دادن، يا خير؟

فقيه: آري محمد آقا، واجب است از باب امر به معروف ونهي از منكر.

محمد: آقا، آيا بر شريك نيز واجب است كه شريكش را وادار به خمس دادن بكند يا خير؟

فقيه: بله محمد جان، اگر شرايط امر به معروف جمع باشد بر او واجب است كه او را امر به معروف نمايد، همانند جواب سؤال قبلي.

محمد: آقا، لطفاً بفرماييد اگر شخصي با ديگري شريك است، آيا مي تواند حقوق شرعي شريك خود را از مال الشراكه با رضايت شريكش بدهد يا خير؟

فقيه: بله محمد جان مي تواند و هيچ اشكالي ندارد.

محمد: آقا، افرادي هستند كه از طريق حرام در آمد دارند

وسر سال هم خمس مي دهند، آيا چنين كاري مورد قبول حضرت حق است يا خير؟

فقيه: خير محمد جان، بايد در آمد از راه حلال باشد.

محمد: آقا، افرادي هستند كه از طريق در آمدهاي شبهه ناك كسب وكار مي كنند وسر سال هم خمس مي دهند، آيا حقوقشان مورد قبول خواهد بود يا خير؟

فقيه: محمد آقا، در اين گونه موارد حضرت رسول «صلي الله عليه وآله وسلم» فرموده اند: افرادي كه در كسب وكار شبهه ناك خود را گرفتار كرده اند روز قيامت، مورد عتاب وسرزنش قرار مي گيرند، وآن قدر عتاب روز قيامت سخت است كه شخص راضي مي شود تا او را به جهنم ببرند ومورد سرزنش واقع نشود، زيرا موقع سرزنش شدن از خجالتش عرق مي كند عرقي كه از آتش جهنم سوزان تر است. حضرت صادق عليه السلام مي فرمايد: والله لتوبيخ الجليل جلّ اسمه ساعة واحدة اشد من عذاب الف عام. به خدا قسم سرزنش نمودن حضرت ذات اقدس الهي در روز قيامت به اندازه يك ساعت شديدتر است از عذاب هزار سال.

محمد: آقا، لطفاً بفرماييد اگر شخصي خمس جنس خود را از همان جنس بدهد، مثلاً به مبلغ يك ميليون تومان جنس بدهد، سپس اين جنس را مجتهد دستور مي دهد تا در بازار به فروش رسد، آن جنس به مبلغ پانصد هزار تومان فروخته مي شود در اين صورت اين ضرر بر عهده كيست؟

فقيه: چنانچه خمس دهنده وقتي كه جنس را تسليم مرجع تقليد يا وكيل او نموده، قيمتش يك ميليون تومان بوده، بعد تنزل كرده، ضرر بر عهده خمس دهنده نيست، والا بر عهده او است.

محمد: آقا، شخصي كه تازه مسلمان شده است، آيا تمام زندگي وكسب وكارش را بايد به

ارزش روز محاسبه كند وخمس آن را بدهد، يا بايد يك سال از آن بگذرد سپس محاسبه بنمايد؟

فقيه: محمد آقا، او بايد اموال وآنچه مربوط به سرمايه است حساب كند وخمسش را بدهد واما آنچه را در مؤونه استفاده كرده مانند خانه وماشين شخصي و.. با او مصالحه مي شود.

محمد: آقا، آيا شخص مي تواند تعمداً حقوق شرعي خود را به تأخير بيندازد؟

فقيه: خير محمد جان، جايز نيست، مگر آن كه عذر شرعي داشته باشد كه آن گاه بايد از مرجع تقليد خود يا وكيل او اجازه خاص بگيرد.

محمد: آقا، لطفاً بفرماييد اگر شخصي سهواً سر سال خود را حساب نكرد و حقوق شرعي خود را به تأخير انداخت، در اين حال چه بايد بكند؟

فقيه: محمد آقا، هر وقت كه يادش آمد فوري محاسبه بنمايد و حقوق شرعي خود را پرداخت كند.

محمد: آقا، اگر شخصي با وجودي كه مي دانسته حقوق شرعي واجب است، اما تا آخر عمر حتي يك سال هم حساب نكرده وبه مقدار يك درهم نيز حقوق شرعي نداده واز دار دنيا رفته باشد، در اين صورت روز قيامت با او چگونه برخورد مي شود؟

فقيه: محمد جان آنچه كه مسلّم است، او مديون خدا، رسول خدا واهل بيت او «عليهم السلام» هم چنان مديون يتيمان، مسكينان و واماندگان در راه از سادات خواهد بود. وحساب سختي خواهد داشت.

محمد: آقا، لطفاً بفرماييد در مورد سؤال قبل اگر وراث متوفي آنچه را كه متوفي از حقوق شرعي و … مديون بود بدهند آيا از زير بار دِين در آمده وكفايت از سال هاي زندگي او مي شود يا خير؟

فقيه: بله محمد جان، رحمت خدا واسع است واو وعده بخشش را

در اين گونه موارد داده است ولي از اين نوع وارثان كمياب هستند.

محمد: آقا، اگر پدر شخصي از دار دنيا رفته باشد، وخمس هم نمي داده است حالا مي خواهد بدهي هاي پدر را پرداخت نمايد، چگونه بايد محاسبه كند؟

فقيه: محمد آقا، قبل از تقسيم ارث بايستي بدهي هاي او را جدا بنمايند واز جمله آن بدهي ها خمس است.

محمد: آقا لطفاً بفرماييد اگر بعد از تقسيم ارث، وراث متوجه شدند كه متوفي خمس نمي داده حال چه بايد بكنند؟

فقيه: بر عهده وراث است كه مبلغ خمس را پرداخت كنند.

محمد: آقا، اگر بدانيم شخصي خمس نمي دهد، آيا واجب است او را نسبت به مسائل حقوق شرعي آگاه سازيم يا خير؟

فقيه: آري، محمد جان، بايد او را با ملايمت ومهرباني آگاه نمود.

محمد: آقا، لطفاً بفرماييد عقاب كسي كه به حقوق شرعي اهميت نمي دهد، وآن را نمي پردازد، در روز قيامت چه خواهد بود؟

فقيه: محمد آقا، آن چه كه مسلّم است اعمال وي در دنيا محل اشكال بوده ودر آخرت گرفتار خواهد بود، زيرا در روايت آمده است كه در عالم برزخ او را تا روز قيامت زنداني مي كنند، واين سنخ از عقوبت ظاهراً بي مناسبت نباشد، يعني: زنداني كردن او در عالم برزخ نتيجه زنداني كردن حقوق خدا، رسول خدا واهل بيت او «عليهم السلام» وهمچنين حقوق يتيمان، مسكينان وواماندگان در راه از سادات توسط او در دنيا است.

محمد: آقا، آيا جوان نا بالغ كه در آمد دارد مي تواند خمس بدهد يا خمس او قبول نيست؟

فقيه: بله محمد جان، احوط آن است كه ولي او خمس در آمدهاي او را جدا نموده وبه مرجع يا وكيل او به پردازد والا برخود صغير بعد از بلوغ

تخميس آن درآمدها واجب است.

محمد: آقا، لطفاً بفرماييد اگر شخصي از خويشاوند دوري كه خود نداند چنين خويشي دارد ارثي به او برسد، آيا بر اين ارث خمس لازم است يا خير؟

فقيه: بله محمد جان، بنابر احتياط واجب بايد خمس ارثي را كه از او مي برد پرداخت نمايد.

محمد: آقا، اگر شخصي مسلمان و شيعه باشد و پدر او كه مسلمان نبوده، يا شيعه نبوده كه معتقد به خمس باشد، از دنيا برود، در اين صورت كه فرزند مي داند خمس اين ارث را پدر نداده زيرا معتقد به خمس نبوده است، آيا بايد خمسش را بدهد، يا خير خمس ندارد؟

فقيه: در فرض سؤال اين ارث خمس ندارد.

محمد: آقا، آيا ماليات هايي كه دولت ها از مردم مي گيرند، (غير از ماليات هاي اسلامي) جزو خمس، حساب مي شود يا خير؟

فقيه: خير، محمد جان غير از ماليات هاي اسلامي، گرفتن ماليات جايز نيست وچنين پرداخت هايي كه گرچه از مؤونه انسان به حساب مي آيد، از حقوق شرعي محسوب نمي شود.

محمد: آقا، لطفاً بفرماييد آيا مي توانيم فقط در مسايل حقوق شرعي، از مجتهد ديگري تقليد نماييم يا خير؟

فقيه: خير محمد آقا، مگر در مواردي كه مجتهد احتياط نموده وفتوي در آن مورد نداده باشد.

محمد: لطفاً بفرماييد آيا خمس دادن بر افرادي كه در حوزه علميه مشغول به بحث وتدريس هستند، وخلاصه بر روحاني واهل علم نيز واجب است؟

فقيه: بله محمد جان، در اين مسئله روحاني وغيرروحاني فرقي ندارد، زيرا هر انساني كه به نوعي در آمدي داشته باشد، حتي پولي كه پدر به فرزندش يا شوهر به زوجه خود مي دهد باشد بايد سر سال براي خود تعيين نموده وآنچه اضافه دارد خمسش را به پردازد، تا

مديون اربابان خمس نباشد، وزندگي با بركت وعافيت، خوش وكامياب داشته باشد.

محمد: اگر عروس در عقد شرط كند كه شوهر آينده اش بايد اهل خمس وحقوق شرعي باشد، آيا در صورت پذيرفتن از سوي داماد محقق مي شود؟

فقيه: آري.

محمد: سودي كه از مهريه به دست انسان مي رسد آيا خمس دارد، در حالي كه مي دانيم مهريه خمس ندارد؟

فقيه: چنانچه بر سود سال بگذرد خمس دارد.

محمد: سودي كه از ارث به دست انسان مي رسد آيا خمس دارد، در حالي كه مي دانيم ارث خمس ندارد؟

فقيه: چنانچه بر سود سال بگذرد خمس دارد.

محمد: آيا وكيل بايد دست خط وكالت را نشان بدهد يا به گفته دو نفر عادل يا خود وي نيز كفايت مي كند؟

فقيه: در صورت اطمينان كفايت مي كند.

محمد: تا چه اندازه وكيل مي تواند وكالت موكل خود (مجتهد) را انجام بدهد؟

فقيه: به همان مقدار اجازه اي كه در وكالت نامه ها مي باشد.

محمد: وكيلي مبلغي را به عنوان حقوق شرعي از كسي اخذ مي كند، قبل از تحويل مرجع از دار دنيا مي رود، آيا تصرف در اين حقوق منوط به اجازه مرجع حي است يا اين كه مي تواند تصرف كرده وسپس اجازه بگيرد؟

فقيه: منوط به اجازه مرجع زنده است.

محمد: آيا لوازم محرمات همانند آلات قمار و … نيز براي محاسبه خمس، بايد جزو سرمايه محسوب شود يا خير؟

فقيه: خير آلات قمار ولوازم محرمات به ملكيت وجزو سرمايه محسوب نمي گردد، اما خمس پولي را كه براي خريد آلات قمار داده را بايد بدهد.

محمد: آقا: لطفاً بفرماييد نسبت به كساني كه در كار طلا بوده وهموار كارشان به اين طريق است كه مقداري معين طلا از بازار مي گيرند سپس آن را پرداخت نموده مي فروشند، بعد

از رسيدن مدت مقرر، آن مقدار معين طلا كه از بازار گرفته را به مقدار زياده از آن به صاحبانش بر مي گرداند، در اين صورت اين سودها واين گونه معامله چگونه خواهد بود؟

فقيه: كساني كه در كار طلا (واخذ واعطا) آن هستند و همواره براي فرار از نبود ربا ومشكلات آن درصدد راهي براي حلال بودن لقمه ودر آمد مي كنند بدانند به يك صورت مي توانند اين كار را انجام بدهند وآن اين كه طلاي معيني را كه از بازار مي گيرند آن را نقداً خريداري نموده ودر معامله بعدي همان طلا را در همان مكان به همان شخص به مبلغ بالاتر منتهي با مدت بفروشند، مثلاً طلايي را به مبلغ 50 هزار تومان خريد، همان جا آن طلا را به مبلغ 55هزار تومان به مدت يك ماه بفروشد، در اين صورت آن طلا، بعد از يك ماه به صاحب اولي خودش مسترد مي شود با مبلغ 5 هزار تومان سود، كه در اين مورد اشكالي ندارد.

محمد: آقا، بفرماييد بعضي از بازاري ها كه در بازار معاملاتي را با اهل كتاب دارند درآمدي از اين راه به دست مي آورند، آيا خمس دارد يا خير؟

فقيه: خير خمس ندارد.

محمد: در اين صورت اگر كسي در بلاد كفر با اهل كتاب زندگي بكند واز ايشان كسب درآمد مي كند، آيا ايشان نبايد خمس بدهد؟

فقيه: سر سال بايد داشته باشد ولي كسب ودر آمدي كه از اهل كتاب به دست مي آورد خمس ندارد.

محمد: آقا، ظاهراً ديگر سؤالي به نظرم نمي رسد، از اين كه عنايت فرموديد وجواب هاي روشن ومفيدي بر سؤال هاي مطرح شده لطف نموديد، نهايت تشكر را تقديم حضورتان داشته وقدر داني مي نمايم

واز خداي منان طول عمر دوام عافيت را براي جنابعالي مسألت مي دارم.

فقيه: محمد جان، اينجانب هم به نوبه خود از مساعي خير خواهانه شما سپاس گذارم وتوفيق سؤال، فراگيري مسايل شرعي وعمل به احكام دين مبين اسلام را براي شما وهمه مسلمين جهان از خداي متعال مسئلت مي نمايم.

والسلام عليكم ورحمة الله وبركاته

عناوين فقهي

خمس: مبلغ (بيست درصد) كه هر ساله از سرمايه جدا مي شود.

مخمس: مالي كه خمس آن پرداخت شده باشد.

مصالحه: تخفيف كمتر از خمس را گويند.

مؤونه: مخارجي كه مكلف در ميان سال خمسي براي زندگي صرف مي كند.

هديه: كالا ويا وجهي است كه شخصي به ديگري عطا نمايد.

سال قمري: 355روز مي باشد.

سال شمسي: 365روز و6ساعت كه هر چهار سال 366روز مي شود.

مهريه: مبلغي كه شوهر بايد در هنگام عقد به زن پرداخت بنمايد.

سن تكليف پسران: از روز تولد 5326روز محاسبه مي گردد.

سن تكليف دختران: از روز تولد 3196روز محاسبه مي گردد.

دست گردان: مبلغ حقوق شرعي را به مجتهد يا وكيل آن تحويل دادن وسپس همان مبلغ را گرفتن ودر مدت كمتر از يك سال به طور اقساط پرداخت نمودن را گويند.

مكلف: يعني كسي كه به دوران بلوغ رسيده باشد، چه پسر و چه دختر.

احوط: بنا بر احتياط

تركه: اموال بر جاي گذارده شده ميت را گويند.

احتياطاً: بنا بر احتياط

احتياط واجب: به احتياطي كه بايد به آن عمل كرد

اهل كتاب: كفاري كه داراي كتاب آسماني هستند. يعني مسيحيان، يهوديان وزرتشتيان.

تكليف: وظيفه شرعي

حرام: كاري كه بايد ترك شود وانجام آن جايز نيست.

ذّمه: بر عهده.

شرعاً: از نظر شرع.

شك: ترديد.

صيغه عقد: لفظ مخصوص كه در عقد خوانده مي شود.

عمداً: از روي عمد.

مجتهد: كسي كه مي تواند احكام شرعي را استنباط كند.

مقلد: كسي كه از مجتهد تقليد مي نمايد

وبه دستورات او عمل مي كند.

واجب كفايي: واجبي كه اگر كسي آن را انجام دهد از ديگران ساقط مي شود.

وراث: كساني كه از انسان ارث مي برند.

دفترچه حساب سال خمسي

آقا/ خانم: …

1. تاريخ محاسبه: …

2. موجودي: ………………….

3. اموال واثاثيه: ……………….

4. خمس آن: …………………

5. مبلغ مخمس: …

6. خمس به صورت (نقد / اقساط) پرداخت گرديد.

جهت حسابرسي در سال هاي آتي، لطفا در حفظ ونگهداري اين رسيد كوشا باشيد.

آثار منتشر شده از مؤلف:

1. چگونه وضو بسازيم؟.

2. چهره هاي ناپيدا.

3. نسيمي از غدير.

4. روزگاري سياه.

5. به سوي خدا برويم.

6. آفات قمار در جامعه.

7. دلسوختگان محرم.

8. دولتمردان آينده در عراق.

9. زندگي جوادالائمه عليه السلام

10. فضائل زيارة قبر الحسين عليه السلامم

آثار در دست انتشار

1. وصيت هاي شهيد اول

2. نماز جماعت

3. راز خوشبختي

4. اوكران انفجار

5. تربيت از ديدگاه اسلام

6. هديه به يك گل پژمرده

7. روش پيامبر گونه

8. روش بهره وري از ماهواره اينترنت

9. آفات دروغ در جامعه

السلام (ان اشد الناس عذاباً يوم القيامه ان يقوم صاحب الخمس فيقول رب خمسي..) شديدترين عذاب براي مردم در روز قيامت آن است كه صاحب خمس بر خواسته وبگويد: اي خدا در دنيا خمس ام را به من ندادند. كافي ج1، ص549، التهذيب ج 2، ص43، التهذيب ج4، ص 136 الاستبصار ج 2، ص 57 وسائل الشيعة ج 9، ص 545، وسائل الشيعة ج 9 ص 553.

- يعني، سود در معامله.

- سال قمري، 355 روز مي باشد، در حالي كه سال شمسي 365روز است وهر چهار سال يك بار سال كبيسه خواهد بود، يعني 366 در سال شمسي و356 روز در سال قمري، با اين حال اگر كسي خواسته باشد سن دقيق شرعي خود را پيدا كند، سن شمسي براي پسران 5479 روز از روز تولد و5329 روز از روز تولد در سال قمري. وبراي دختران 3288 روز از روز تولد در سال شمسي و3198 روز از روز تولد در سال قمري محاسبه مي گردد، اين در حالي است كه يك روز كمتر از محاسبه بالا جهت حسابرسي خمس قرار داده شود، احتياطاً.

- نشانه بلوغ يكي از سه چيز است: اول: روييدن موي درشت زير شكم بالاي عورت، ولي موي نازك علامت بلوغ نيست. دوم: محتلم شدن وبيرون آمدن مني واين علامت در زنان بسيار كم است. سوم: تمام شدن 15 سال در مرد وتمام شدن 9 سال قمري در زن مي باشد. (حال چنانچه يكي از علامات بلوغ پيدا شد بايد سر سال خمسي را نيز تعيين بنمايد). مسئله: 2643.

- اين بدان معنا نيست كه هر سال بايد خمس بپردازد، بلكه بايد محاسبه كند، اگر چنانچه مازاد

بر مؤنه سرمايه اي داشت، خمس آن را بپردازد.

- مدرك: الرسالة السعدية العلامة الحلي ص107 مدارك الاحكام: ج5 ص8 ذخيرة المعاد: ج3 ص419 جواهرالكلام: ج15 ص7 ومن لا يحضره الفقيه: ج2/ص7 روايت از حضرت صادق? ووسائل الشيعة: ج9/ص12.

- اضافه بر در آمد.

- يعني سر زمين كافران جنگي، غير ذمّي وغير معاهد.

- يعني زمين هايي كه ملك كسي نيست. لسان العرب ماده موت.

- نصاب اول طلا عبارت است از: بيست مثقال شرعي كه هرمثقال آن هيجده نخود مي باشد، پس وقتي طلا به بيست مثقال شرعي كه پانزده مثقال معمولي است برسد، اگر شرايط ديگر را كه گفته شد داشته باشد، انسان بايد يك چهلم (5/2 %) آن را كه نه نخود مي شود زكات بدهد. واگر به اين مقدار نرسد، زكات آن واجب نيست، (مسئله 2050). نصاب اول نقره نيز يكصد وپنج مثقال معمولي است، اگر نقره به يكصد وپنج مثقال برسد وشرايط ديگر را كه گفته شد داشته باشد، انسان بايد يك چهلم (5/2%) آن را كه دو مثقال وپانزده نخود است، زكات بدهد واگر به اين مقدار نرسد، زكات آن واجب نيست. (مسئله 2051) رساله عمليه.

- دينار صيرفي بيست وچهار نخود است، ولي دينار شرعي هيجده نخود طلاي تيزاب است.

- سوره بقره، آيه 276.

- جهت اطلاعات بيشتر در اين زمينه مي توانيد به كتاب (الإقتصاد) آيت الله شهيد سيد حسن شيرازي «قدس سره» و(فقه الاقتصاد) مجدد ثاني آيت الله العظمي حاج سيد محمد حسيني شيرازي «قدس سره» مراجعه نماييد.

- مورد ابتلا.

واجب كفايي به واجبي گفته مي شود كه اگر كسي آن را انجام بدهد از ديگران ساقط مي شود.

- اگر ابن سبيل غير سيد باشد، بايد از زكات به او داده

شود.

- نواب اربعه عبارتند از:

1 ابو عمروعثمان بن سعيد العمري

2 ابو جعفر محمد بن عثمان

3 ابوالقاسم حسين بن روح نوبختي

4 ابوالحسن علي بن محمد السمريي. بحارالأنوار، ج51 ص15.

- يعني مادر ويا مادر بزرگش علويه باشد.

- محمد بن عبد الله بن عبد المطلب بن هاشم بن عبد مناف بن قصي بن كلاب بن مرة بن كعب. منتهي الآمال شيخ عباس قمي ره.

- در شريعت اسلامي به آن مؤونة گويند.

- يعني علني گناه ومعصيت انجام مي دهد.

- يا به هر نسبتي كه باشد، مثلاً30% براي كار و70% براي خانه در نتيجه خمس30% را بايد پرداخت نمود.

- مثلاً: مبلغ اوليه خريد مغازه 10ميليون تومان بوده، هر ساله قيمت مغازه را جزو سرمايه حساب نمي كرده حال بعد از گذشت20سال مبلغ مغازه 100ميليون تومان گرديده در اين صورت10 ميليون قيمت اول خريد مغازه را كم كرده ومبلغ 90ميليون تومان را بايد خمس بدهد.

- چون از آن استفاده نكرده است.

- اموال بر جاي گذارده شده ميت را تركه گويند، ما يتركه من التراث المتروك لسان العرب.

-كه خمس آن را داده باشند.

- مشكل آفرين.

- هديه را گويند.

- گمراهي وسر درگمي - الالتباس - لسان العرب.

- اصول كافي ج 2 ص 399، التهذيب ج 9 ص 105 ودر جاي ديگر حضرت علي ابن ابي طالب ?مي فرمايند: … الدنيا حلالها حساب و حرامها عقاب، وقريب به همين مضمون را مي توانيد در كتاب هايي هم چون مستدرك ج12 ص 49، كافي ج 2 ص 459، ومستدرك ج12، ص50 وغيره جستجو كنيد.