برپايي شب هاي عزاداري دست و پا كنند. لذا پس از مشاوره و رايزني همگاني، خانه يكي از اهالي ده را براي مراسم عزاداري انتخاب مي كنند. در برخي مناطق مراسم عزاداري را در خانه ي كسي بر پا مي دارند كه نوبت نذري(نذر امام) در خانه ي او باشد. پس از توافق بر روي جاي مراسم عزاداري، براي يافتن روحاني كه مراسم عزاداري را بچرخاند و هر شب به نوبت در جايي سخنراني كند و روضه بخواند، مشورت مي كنند. يافتن روحاني و توافق روي مقدار پولي كه به روحاني بدهند از قريه به قريه اي فرق مي كند. برخي از قريه ها تواني پرداخت پول زيادي به روحاني نامدار و پرآوازه را ندارند، لذا به سراغ روحاني محلي و يا طلبه هاي حوزه هاي علميه ي محل و مسجد عمومي مي روند. گاهي اين گونه طلبه ها خود به قريه ها مي آيند و مردم آنان را براي روضه خواني دهه ي محرم دعوت به ماندن مي كنند. وقتي روي روحاني توافق شد، شب برپايي مراسم را تعيين مي كنند و به روحاني خبر مي دهند كه در شب موعود، براي برگذاري مراسم دهه ي محرم به قريه آن ها بيايد. وقتي همه چيز براي برپايي مراسم عزاداري آماده شد، صاحب خانه كه مراسم عزاداري شب در خانه او برپا مي شود، گوسپند يا بز نذري را كه از سال گذشته چاق نموده، ذبح مي كند و براي عزاداران آب گوشت مي پزد. شب كه از راه مي رسد مردان، زنان و كودكان دسته دسته به خانه صاحب نذري مي آيند و به

نوبت پزيرايي مي شوند. وقتي غذاخوري تمام شد، جايي را براي روحاني آماده مي كنند و از روحاني دعوت مي شود تا براي سخنراني و روضه خواني بر جاي آماده بنشيند و مردم عزادار را به فيض برساند. اما پيش از آن چند تا از جوانان و نوجوانان ده نوحه اي را از روي(بياض) يا كتاب چاپي مي خوانند و برخي ديگر از درس خوانده هاي جوان قريه، سخنراني مقدماتي مي كنند. وقتي اين برنامه هاي مقدماتي تمام شد، روحاني بر جاي آماده مي نشيند و با صلوات پياپي و بسم الله، خطبه مي خواند و به سخنراني مي پردازد. در سخنراني مردم را ارشاد مي كند و از فضيلت ماه محرم مي گويد و يادي از خاندان پيامبر و امامان معصوم مي كند. در پايان روضه مي خواند و مردم به آرامي اشك مي ريزند. وقتي روضه تمام شد، روحاني با صداي آرام مي گويند(الا لعنت الله علي القوم الضالمين). با پايان يافتن روضه، جوانان ده از جا بلند مي شوند و شروع به نوحه خواني و سينه زني مي كنند. سينه زني يك ساعت و يا كمتر طول مي كشد. وقتي با صداي صلوات روحاني سينه زنان روي زمين نشستند، مردم رو به قبله مي شوند و به دعاي روحاني آمين مي گويند. روحاني رو به قبله با صداي آهنگين مي گويد: يا رحمان يا رحيم يا مقلب القلوبي والابصار و شروع مي كند به دعا كردن. نخست دست ها را بالا مي برد و به مردم مي گويد: دست ها را بالا ببريد و رو به قبله ده بار از صميم قلب

بگوييد(يا الله يا الله). در دعا وي از خداوند مي خواهد كه اين قليل توصل را از آنان به درگاه احديت خود قبول فرمايد، آناني را كه اشك ريخته و براي سيد و سالار شهيدان حضرت اباعبدا ... الحسين (ع) و خاندان و ياران پاكش عزاداري كرده و سينه زده در آتش جهنم نسوزاند، با امام حسين (ع) مشحور گرداند. همين طور براي خير و بركت روستا و مردم دعا مي كند و در پايان با لعن بر يزيد، شمر و دشمنان امام حسين و امامان معصوم(ع) با ذكر صلوات مجلس عزاداري را پايان مي دهد.

با پايان يافتن مراسم عزاداري مردم به روحاني مي گويند: خير ببيني آخوند صاحب، خداوند به شما عمر پر بركت و سلامتي بدهد و در دنيا و آخرت خار و ذليلت نگرداند. روحاني هم مي گويد خدا قبول كند و مارا از زمره دوستداران علي و آل علي(ع) گرداند. پس از دعاي روحاني و مردم، صاحب خانه چاي مي آورد و در وقت اضافي برخي ها كه سوال شرعي دارند از روحاني مي پرسند و جواب در يافت مي كنند. در پايان با ذكر صلوات مردم مجلس را ترك مي كنند و بدينسان مراسم يك شب عزادداري پايان مي يابد. در شب هاي بعد، اين مراسم ادامه پيدا مي كند تا شب تاسوعا فرا برسد. شب تاسوعا چون به قمر بني هاشيم حضرت عباس علمدار كربلا مشهور است، مردم اين شب را بيشتر از شب هاي ديگر عزاداري مي كنند، سينه مي زنند و ديرتر مجلس را پايان مي دهند.

در فرداي شب تاسوعا كه روز عاشورا است، خانواده هاي عزادار

شيرچاي و نان گرم پتير تندري درست مي كنند و در خانه ي يكي از بزرگان ده جمع مي شوند و بيشتر از شب ها و روزهاي ديگر عزاداري مي كنند. در پايان كلان ده چادر مي اندازد و مردم نذرهاي خود را كه مقدار پول در حد توان است در داخل چادر مي اندازند. كلان قريه در پايان نذر دهي مالي، با عرض معذرت از كم بودن پول، آن را به روحاني مي دهد. روحاني هم آن را بر مي دارد و با مردم به خوردن شيرچاي با پتير تندري و نان تاوه يي و تندري مشغول مي شود.

در هنگامي كه مردم به خوردن غذاي نذري مشغول اند، جوانان علم حضرت ابوالفضل را آماده مي كنند و به گرد آن نوحه مي خوانند و سينه مي زنند. با حركت دادن علم به سوي مسجد عمومي يا مركزي دسته هاي عزادار هم از دنبال علم حركت مي كنند. نخست دسته اي سينه زني راه مي افتد و سپس مردان و در آخر زنان و دختران با حجب و حياي بي مانند علم گردان را همراهي مي كنند.

پزند. چوپان و ديگران حق ندارند اين گوسپند را بزنند و يا به آن فحش بدهند. در شب هاي محرم به ويژه تاسوعا و عاشوراي حسيني عاشقان و ارادتمندان حضرت اباعبدا ... الحسين (ع) خصوصا جوانان و نوجوانان و كودكان پس از صرف غذاي نذري به ياد آن امام همام و فرزندان و اصحاب پاكش به عزاداري مي پردازند.

قالب هيئت هاي مختلف و گاهي با حركت دادن علم ها از گوشه و كنار روستاهاي نزديك و دور به مسجد عمومي آمده و در طول آن عزاداري مي كنند. در اين مراسم كه معمولا در مسجد عمومي پايان مي يابد، اشعاري درباره ي مظلوميت امام حسين(ع) يارانش خوانده مي شود.

ابوالفضل مي بندند. وقتي به مسجد عمومي رسيدند به نوبت سينه مي زنند و سپس در پاي سخنراني و روضه خواني روحاني محل روي زمين مي نشينند. در پايان با روحاني محل به ياد نماز ظهر عاشورا و نماز خوف صحراي تفتيده ي كربلا، نماز جماعت اقامه مي كنند.

پس از عزاداري اين علم ها تا چهلم در مسجد مي مانند و در روز چهلم با اشك و نوحه به قريه ها برگردانده مي شوند. نگهداري از علم در طول سال بر عهده علم گردان است. علم گردان در طول مراسم حراست و مواظبت از علم را بر عهده دارد.

شاخچه ي آن علم حضرت ابوالفضل(ع) را درست مي كنند.

به صورت هاي(يك ضربه، دو ضربه، سه ضربه، چهار ضربه و شش ضربه) سينه مي زنند. نوحه ها با صداي آهنگين و خوش خوانده مي شوند اما لحن آن بسيار غمگين و جان سوز است. نوحه خوان ها در قديم نوحه ها را از روي دفترچه ي دست خطي كه به آن(بياض) مي گفتند، مي خواندند اما امروزه بيشتر از كتاب هاي چاپي استفاده مي كنند. در اين نوع سينه زني نوحه خوان نخست يك بيت را مي خواند و سينه زنان به دنبال او بيت را تكرار مي كنند. وقتي سينه زنان بيت را حفظ شدند، نوحه خوان بيت هاي بعدي را مي خواند و سينه زنان با تمام شدن بيت هاي خوانده شده، بيت مطلع را تكرار مي كنند. اما هنگاهي كه نوحه خوان، نوحه مي خواند، سينه زنان سينه مي زنند. لحن تند و آرام نوحه خوان نشان دهنده چند ضرب بودن نوحه است. اگر لحن تند باشد: يك ضرب و سه ضرب است. اما اگر آرام باشد: دو ضرب و شش ضرب است. سينه زني در هزارستان با دست زدن به سينه انجام مي گيرد، اما در اين اواخر زنجيرزني نيز رواج يافته است. با دست به سر زدن و افشاندن مو در بين مردان هزاره نيز ديده شده است. سينه زنان وقتي خسته شدن جا عوض مي كنند و نوحه خوانان مي توانند يك نفر و يا چند نفر باشند. وقتي مراسم سينه زني طولاني شد، روحاني با گفتن بر محمد و آل محمد صلوات به مراسم پايان مي دهند. پايان مراسم سينه زني با خوردن شيرچاي و چاي پايان

مي يابد و عزاداران به خانه هاي شان بر مي گردند.

هاي شان را بر مي دارند و به روستاهاي شان بر مي گردند.