ره توشه زائر ويژه حجاج بيت الله الحرام

اشاره

ص: 9

حجاج محترم! سلام عليكم

لطف و عنايت خاص خداوند و توجه ويژه رسول خدا صلى الله عليه و آله و اهل بيت عصمت و طهارت شامل حال شما شده تا پس از سال ها انتظار و آرزوى زيارت بيت اللَّه الحرام و مكه مكرّمه و مدينه منوّره و انجام مناسك حج، راهىِ سرزمين وحى شويد. با الهام از قرآن كريم كه تذكر و يادآورى به مؤمنان را مفيد و سودمند خوانده فذكّر فانّ الذكرى تنفع المؤمنين (1)

همراه و همگام با شما در همه مراحل اين سفر معنوى با هدف انجام حجّى مقبول و سعيى مشكور نكاتى را يادآورى مى كنيم:

سفر حجّ ايجاب مى كند كه از جهات مختلف خود را آماده كنيم و زاد و توشه اى متناسب با آن برگيريم. به

فرصتى استثنايى

معمولًاتوفيق سفر حج درتمام عمر، يك مرتبه فراهم مى شود، از همين رو سزاوار است اين ايام زودگذر و ديرياب، مانندشب قدر به شمارآيند، لحظات آن را غنيمت دانسته آن را در مسير پاك شدن از گناهان، تطهير دل از غير خدا و بيرون راندن هوى ها و هوس ها، سپرى كنيم تا زمينه قرب به حق فراهم شود. و نيز وقت گرانبهاى خود را صرف امورى كنيم كه در سفرهاى ديگر ممكن نيست.

به گونه اى رفتار كنيم كه در پايان سفر دچار ندامت و پشيمانى نشويم و از اين فرصت استثنايى حداكثر استفاده را بنماييم.

سفر حج بسيار كوتاه تر از آن است كه تصور مى كنيم، لذا لازم است با دقت و برنامه ريزى از لحظات اين سفر معنوى بهره بجوييم.

فراگيرى احكام و مناسك

بدون شك دستيابى به باطن و اسرار حج، بدون

ابراهيم، الگوى حجّاج

حضرت ابراهيم عليه السلام در قرآن كريم الگو و اسوه مؤمنان و خداجويان معرفى شده است و آنچه ابراهيم را شايسته مقام امامت و اسوه بودن نموده، بنده بودن او در پيشگاه با عظمت پروردگار بود. او در بندگى خدا به مرحله اى رسيد كه در برابر همه دستورات الهى تسليم محض بود؛ به طورى كه در اين راه فرزندش اسماعيل را به قربانگاه برد تا در كوى دوست قربانى كند. مهم ترين شاخصه حج ابراهيمى و تأسى به ابراهيم خليل الرحمان «تسليم محض در پيشگاه الهى» بودن است و سفر حج تمرينى براى تقويت اين خصلت است.

شكر حقيقى

فراهم شدن زمينه براى انجام مناسك حج؛ مانند توان جسمى و قدرت مالى نعمتى از نعمت هاى الهى است.

بديهى است كه هر نعمتى، شكرى متناسب با خود مى طلبد. مهم ترين مرتبه شكر، پس از آشنايى با مفهوم شكر و شكرِ زبانى، شكر عملى است و آن عبارت است از بكارگيرى نعمت در همان مسيرى كه خداوند معين فرموده است. از قرآن نيز آموخته ايم كه شكر باعث افزايش نعمت و ناسپاسى موجب زوال آن است. لئن شكرتم لازيدنّكم و لئن كفرتم انّ عذابى لشديد. (1)

اداى حقوق

سفر حج تمرينى براى سفر آخرت است و اعمال و مراحل گوناگون آن، گواه بر اين واقعيت است. همان طور كه انسان قبل از سفر آخرت خود را آماده مى كند، حقوق الهى همچون خمس، زكات و كفارات و حقوق مردم را ادا مى كند، حاجى نيز بايد قبل از سفر حج حقوقى را كه بر عهده دارد، ادا كند. اداى حقوق، آرامش و اطمينان براى انسان به ارمغان مى آورد و نگرانى و اضطراب را از دل مى زدايد.

بنابراين سفرى كه با اطمينان و آرامش آغاز شود، ثمرات مباركى خواهد داشت، به علاوه كه آرامش و اطمينان قلبى خود از نعمت هاى بزرگ الهى است.

وصيت

آدمى بدون خبر به دنيا آمده و بدون اطلاع قبلى نيز به سفرى دور و بى بازگشت خواهد رفت. آمادگى هميشگى براى چنين سفر ناگهانى شرط عقل است.

دفتر عمر تو انسان ورقش معدود است هر شبى يك ورق از دفتر تو نابود است

نوشتن وصيت نامه، از نشانه هاى آمادگى انسان و تعيين محل دفن از موارد ضرورى در وصيت نامه است.

توكل به خدا

جهان، جهانِ علل و اسباب است، قدرت مالى، توانايى جسمى، دوستان صميمى، مدير آشنا، روحانى با تجربه، هواپيماى مجهّز و ... همگى اسباب سفر حج اند، ولى هيچ كدام بدون عنايت خداوند قابل اعتماد نخواهد بود؛ چرا كه خداى سبب ساز، سبب سوز است. از اين رو بايد دل از غير خدا شست و تنها خود را در اختيار او گذاشت و همه امور را به او واگذار نمود و با نام خدا (بسم اللَّه) و كمك او (باللَّه) و در راه او (فى سبيل اللَّه) قدم برداشت و به سفارش امام صادق عليه السلام كه فرمود: «وَفَوِّضْ أُمُورَكَ كُلَّها الى خالِقِكَ»- يعنى: همه كارهايت را به خالقت (آفريدگار هستى) واگذار- جامه عمل پوشاند.

توبه

براى ورود به حرم امن الهى و عهد بستن با خدا براى آغاز يك زندگى نو و تعهد به بندگى او بايد گذشته ها را جبران كرد. زائرى كه بخواهد با اولياى خدا همنشين شود در صف فرشتگان الهى با خدا و پيامبر و ائمه عليهم السلام سخن بگويد، بايد از گناهان و لغزش هايش توبه كند، با آب زلال توبه خود را شستشو دهد و با دلى پاك به محضر پاكان شرفياب گردد. با بار گناه و دلِ مملوّ از بغض و كينه نسبت به بندگان صالح خدا نمى توان از بركات اين سفر بهرمند شد.

عشق به خدا، ترس از خدا

انسان به عشق زنده است. در اين دنيا عده اى به خود و وابسته هاى خود؛ چون همسر و فرزند، وعده اى به طبيعت و مظاهر آن؛ چون ماه و خورشيد و دريا، و بعضى ديگر به مكان هاى مقدس؛ چون مسجدالحرام و حرم پيامبر و ائمه عشق مى ورزند، ولى حاجىِ عارف و زائرِ اهل دل؛ عاشق خداست و عشق و علاقه اش به امور ديگر ناشى از عشق به خداست، چون همه اين امور را مظاهر و آيات و نشانه هاى او مى داند.

حاجى از مقام عظمت و كبريايى حق خوف و خشيت دارد و همين خوف و خشيت، مايه بيدارى، حركت و توجه او به مسئوليت هاى سنگين تر است.

چنانكه در قرآن كريم مى فرمايد:

«همانا كسانى كه در نهان از پروردگارشان مى ترسند، بر ايشان آمرزش و پاداش بزرگ است.» (1)

زائر بيت اللَّه الحرام عازم زيارت خانه كسى است كه به مهر او عشق مى ورزد و از قهر او خائف و نگران است.

نماز اوّل وقت

در اسلام براى انجام همه عبادات مثل نماز، روزه، خمس، زكات، حج و جهاد زمان خاصى معين شده، انجام به موقع عبادات، به ويژه نماز نشانه احترام به امر الهى و زيبنده هر مسلمان پيرو اهل بيت عليهم السلام است، از اين رو امام صادق عليه السلام فرمود: «شيعيان ما را به انجام نماز در اول وقت آزمايش كنيد».

تحمّل سختى هاى سفر

حج در ميان عبادات به جهت محدوديت زمانى و مكانى، شرايط جوّى، شكل اعمال و مناسك، ازدحام جمعيت و لزوم جابجايى هاى مكرّر، با سختى ها و دشوارى هايى همراه است. چنانكه جمعى بودن سفر با همه محاسنى كه دارد، مشكلات و محدوديت هايى را بر مسافر تحميل مى كند. بر اين اساس تحمل مشكلات و دشوارى هاى سفر و صبر و استقامت تا پايان اعمال موجب رضايت الهى و اجر و پاداش اخروى خواهد بود؛ چرا كه اجر و پاداش الهى به ميزان سختى و آسانى اعمال متفاوت است. «أفضل الاعمال أحمزها».

از اين رو توقع آسايش و راحتى در سفر حج، دور از واقع بوده و با فلسفه حجّ ناسازگار است فلسفه حج آزمايش بندگان خدا در مراحل سخت و دشوار است تا ميزان بندگى و تسليم آنان آشكار شود.

رسيدگى به نيازمندان

رسيدگى به نيازمندان در تعاليم اسلامى داراى ارزش و اهميت فراوانى است. به طورى كه امام صادق عليه السلام آن را با حج مقايسه كرده و مى فرمايد:

برآوردن حاجت مؤمن از ده حج برتر و بالاتر است.

روشن است كه مراد حضرت، حجّ استحبابى است و چه بهتر كه زائر بيت اللَّه الحرام با توجه به اين توصيه اخلاقى و اجتماعى در رفع مشكلات ديگران بكوشد و دعاى خير نيازمندان را بدرقه راه خويش قرار دهد.

اگر حج، حجّ مستحبى است بايد به اين نكته توجّه كرد كه شايد وظيفه در بعضى از شرايط خاص اجتماعى، برطرف كردن نياز فقرا و مستمندان باشد و بر انجام حج مستحبى مقدّم باشد. بنابراين بايد به تكليف عمل شود.

استفاده از تجارب ديگران

مشورت با زائرانى كه قبلًا به مكه و مدينه مشرف شده و حج بجا آورده اند و استفاده از تجارب سودمند آنان، براى كسى كه اولين بار عازم سفر حج است، مفيد و مغتنم است.

در انديشه سفر آخرت

از آنجا كه سفر حج از جهات مختلف شبيه سفر آخرت است و در واقع تمرين سفر به ديار باقى است، شايسته است كه حاجى در همه مراحل سفر از آغاز تا انجام، تهيه لباس احرام و ارز و ترك دوستان و آشنايان تا حضور در حجاز و مكان هاى بازرسى مأموران و تا وقوف در مشعر و عرفات و ... به ياد مراحل سفر آخرت همچون رها كردن همه كس و همه چيز، سؤال و جواب با مأموران الهى و روز محشر و تنهايى و بى كسى در روز حساب باشد. مى توان در سفر حج توشه سفر آخرت را

حاجى، نماينده معنوى ديگران

گر چه فرد مستطيع براى انجام تكليف الهى راهى اين سفر مى شود، ولى در حقيقت او نماينده معنوى دوستان، آشنايان و همشهريان خويش است و نشانه اش آن است كه از او التماس دعا دارند، او نيز به ياد همه كسانى كه به دعاهاى او در سرزمين وحى چشم دوخته اند، به ياد گرفتارى هاى مسلمانان جهان، مسؤولان و خدمتگذاران نظام اسلامى، و به ياد شهيدان و حق داران و امام راحل عظيم الشأن دعا مى كند. به ياد دوستان و آشنايان بودن بهترين هديه براى ايشان است.

پذيرفتن عريضه و نذورات ديگران، گذشته از اينكه با مقررات دولت فعلى حجاز ناسازگار است و آن را نوعى شرك و حرام مى دانند، چه بسا موجب زحمت حجاج و خدشه دار شدن چهره جهانى تشيع باشد. از اين رو، به همان دعا و زيارت و طواف مستحبى به نيت آنان بايد اكتفا كرد. در روايات نقل شده كه گاه به خاطر حضور

فلسفه حج

يكى از اهداف بعثت پيامبران، آراسته شدن انسان ها به ارزش هاى اخلاقى است. دستورات دينى نيز براى تأمين همين هدف صادر شده، حج نيز از جمله عباداتى است كه اين هدف را تأمين نموده تأثير فراوانى در تهذيب و تزكيه اخلاقى انسان دارد. از سوى ديگر آراستگى به ارزش هاى اخلاقى در بعد فردى نيز بسيار حائز اهميت است. توجه به اين حكمت و فلسفه، قدم اوّل در رسيدن به اين مقصود است.

وعده سوغاتى

از آنجا كه وفاى به عهد لازم بوده و بى اعتنايى به آن گناه است و با توجه به محدوديت هاى ارزى و مشكلات گمركى، نبايد وعده خريد هر چيزى را به فرزندان داد، به علاوه در صورت عدم توانايى در انجام وعده ها، روح لطيف فرزندان آزرده خواهد شد. اگر به طور سربسته وعده سوغاتى داده شود، بهتر است.

تأمين نيازهاى خانواده

خاطرات تلخ و شيرين در زندگىِ همه مردم وجود دارد، شايسته است كه در آستانه سفر، نيازهاى خانواده و هزينه هاى مورد نياز آنان تأمين شود تا خاطره خوبى از سفر حجّ در ذهن آنها باقى بماند.

ب: نكات عمومى سفر

1- لزوم مشورت در مورد كاروان مورد نظر، جهت ثبت نام و عدم امكان تغيير كاروان پس از نام نويسى.

2- دقت در انتخاب افرادى كه با آنان هم اتاق مى شويد.

3- رعايت نظم و انضباط در طول سفر و مراعات حال همسفران.

4- سعى در حفظ و نگهدارى از پول، مدارك و اثاثيه در طول سفر.

5- تهيه لباس هاى مناسب با توجه به وضعيت هوا.

6- به خاطر سپردن شماره كاروان، نام مدير و روحانى و عوامل خدماتى كاروان.

7- توجه وعمل به سفارشات مدير و روحانى كاروان.

8- تهيه به موقع پول مورد نياز براى تهيه ارز و هزينه هاى ديگر.

9- تماس مستمر با مدير كاروان به ويژه در روزهاى نزديك به حركت.

10- خوددارى از به همراه آوردن لباس و لوازم بيش

ج: نكات بهداشتى سفر

1- خوددارى از كشيدن سيگار در اماكن و انظار عمومى و تصميم بر ترك كلى آن.

2- استفاده از غذاى سبك و ساده در روز و نيز قبل از پرواز براى جلوگيرى از عوارض احتمالى.

3- تزريق واكسن قبل از سفر به خاطر احتمال شيوع بيمارى هاى مسرى در عربستان.

4- رعايت بهداشت و استفاده نكردن از ليوان ها و ظروف مشترك و بهره گيرى از ظروف يكبار مصرف و شستن دست ها با صابون قبل و بعد از غذا و پس از استفاده از سرويس بهداشتى.

5- استحمام و شست و شوى بدن در هر روز.

6- مصرف ميوه جات و سبزى و مايعات براى تأمين نيازهاى بدن.

7- مراجعه مبتلايان به بيمارى هاى مزمن به پزشك مخصوص و به همراه داشتن دارو به مقدار نياز.

8- پرهيز از زياده روى در مصرف نوشابه، چاى پر رنگ و امثال آن جهت پيشگيرى از برخى بيمارى ها.

د: آغاز حركت

در داخل هواپيما

1- توجه به شماره صندلى و نشستن روى صندلى تعيين شده.

2- توجه به گفته هاى ميهمان داران.

3- خوددارى از رفت و آمد غير ضرورى.

4- همراه داشتن قرص ضدّ تهوع براى كسانى كه در مسافرت با هواپيما دچار مشكل مى شوند.

5- دقت در نگهدارى اثاثيه و مدارك همراه مانند:

گذرنامه، كارت واكسن و جانگذاشتن آنها در هواپيما.

6- عجله نكردن هنگام پياده شدن و مراعات حال ديگران.

داخل اتوبوس

1- به خاطر سپردن شماره اتوبوس براى استفاده از آن در طول مسير.

2- كمك به افراد بيمار و سالخورده.

ه: تشرف به مدينه

ورود به مدينه و خاطره هجرت

ورود به مدينه، هجرت پيامبر صلى الله عليه و آله از مكه به مدينه و استقبال بى نظير مردم از آن حضرت و نيز ورود اهل بيت امام حسين عليه السلام در بازگشت از سفر كربلا را در ذهن ها زنده مى كند.

در سال سيزدهم بعثت و با گسترش اسلام و توسعه روز افزون آن مشركان مكه چنان عرصه را بر پيامبر صلى الله عليه و آله و ياران او تنگ كردند كه آن حضرت. مكه را ترك گفت و على عليه السلام در بستر پيامبر صلى الله عليه و آله خوابيد تا آن حضرت به سلامت مكّه را ترك و راهى مدينه شود. مدينه با آغوش باز از پيامبر صلى الله عليه و آله استقبال كرد و با فداكارى ها و جانبازى هاى انصار و مهاجرين پايه هاى حكومت دينى در اين شهر، توسط پيامبر صلى الله عليه و آله بنيان گذارى شد. مرورى بر اين خاطرات و نيز آنچه بر پيامبر صلى الله عليه و آله و فرزندان او در اين شهر گذشته، حالت معنوى خاصى در انسان ايجاد خواهد كرد كه از ياد رفتنى نيست.

هنگام ورود

1- هنگام پياده شدن از اتوبوس ها توجه داشته باشيد چيزى از اثاثيه شما جا نماند؛

2- تا تقسيم اطاق ها و استقرار در آنها صبور و شكيبا باشيد،

3- در موسم حج به علت تراكم جمعيت و محدود بودن امكانات، محل استقرار آقايان و بانوان از هم جدا بوده و هر كدام در مكان مخصوصى مستقر مى شوند.

4- به همراه داشتن و يا به خاطر سپردن نشانى محل اقامت

5- رعايت حقوق و حال همسفران در اتاق مشترك و خوددارى از ايجاد سر و صدا، خنده با صداى بلند و ...

6- به هنگام عزيمت به حرم و به طور كلى خروج از محل اقامت، هم اتاقى هاى خود را آگاه كنيد.

7- رعايت نظم و نظافت در اتاق محل سكونت.

8- خوددارى از اقامه جماعت در هتل و رفتن به طرف مسجدالنبىّ يا مساجد محلّ، براى شركت در نماز جماعت اهل سنّت.

9- خوددارى از همراه بردن كليد اتاق و تعيين محلّى

در سطح شهر

1- خوددارى بانوان از تنها سوار شدن در ماشين هاى شخصى.

2- رعايت نظافت و خوددارى از ريختن زباله در سطح خيابان ها و معابر عمومى.

3- استفاده از لباس مناسب.

4- خوددارى از رفت و آمد در ساعات گرم روز.

5- خوددارى از نشستن در كنار خيابان يا بازگشت به محل اقامت به هنگام اوقات نماز.

6- شركت در مراسم دعاى كميل در مقابل بقيع و رعايت نظافت محيط و جمع آورى اشياى ريخته شده پس از پايان مراسم دعا.

شيعه و مسؤوليتى سنگين

وابستگى به شخصيت هاى بزرگى چون معصومين عليهم السلام و بهره مندى از نعمت هدايت آنان، مسؤوليت انسان را سنگين تر مى كند. از اين رو، خداوند خطاب به همسران پيامبر صلى الله عليه و آله مى فرمايد:

«اى همسران پيامبر! هر يك از شما گناهى آشكار كند، مجازاتش چند برابر و اگر كسى از شما كار شايسته اى انجام دهد، پاداشش چند برابر خواهد بود. اى همسران پيامبر صلى الله عليه و آله شما مانند ديگران نيستيد ...».

شيعه بودن با پيروى از دستورات پيشوايان معصوم عليهم السلام محقق خواهد شد و كوتاهى در عمل گناهى بزرگ و موجب خشم خدا و اولياى او خواهد بود. از اين رو قرآن كريم كسانى را كه به گفته هاى خود عمل نمى كنند، سرزنش مى كند در حديثى آمده است:

شخصى به پيامبر صلى الله عليه و آله گفت: فلانى به همسر همسايه اش نگاه مى كند و از كارهاى حرام روگردان نيست. حضرت به خشم آمده، فرمود: او را بياوريد. آن شخص عرض كرد: اى رسول خدا! او از شيعيان شما و معتقدان به ولايت شما و على عليه السلام است. حضرت فرمود:

او دروغ مى گويد.

مفهوم زيارت

ترك خانه و كاشانه به عشق ديدن خانه و صاحبخانه، ديدن قبر محبوب و شناختن قدر او، ديدن مكان و مكانت باهم، حرم و حريم را مشاهده كردن، زندگى نامه آنان را دانستن و زندگى خود را با آن سنجيدن، برگزيدگان خدا را شناختن و هم رديف ايشان گشتن، سلام كردن و جواب شنيدن، محبت خود را ديدن و لطف

آمادگى براى تشرّف به حرم نبوى صلى الله عليه و آله

1- غسل كردن.

2- پوشيدن بهترين لباس.

3- خوشبو نمودن و مسواك كردن.

4- آمادگى روحى براى حضور در محضر.

ضمناً درهاى مسجدالنبى صلى الله عليه و آله بعد از نماز عشا تا نيمه شب و هنگام نماز شب بسته مى باشد. زمان زيارت بانوان صبح ها بعد از ساعت 8 و عصرها بعد از نماز ظهر به مدت دو ساعت مى باشد.

ورود به حرم

«اذن دخول» يا اجازه ورود خواستن از خدا، ملائكه و پيامبر صلى الله عليه و آله از آداب حرم است.

اذن خداوند لازم است؛ زيرا او خالق و آفريدگار و صاحب اختيار ما است.

اذن فرشتگان لازم است؛ زيرا زائر در صف فرشتگان قرار گرفته و از مقابل فرشتگانى عبور مى كند كه برگرداگرد حرم مطهر در طواف نيايش اند و از آن حرم پاسدارى مى كنند.

از پيامبر نيز اجازه گرفتن ضرورت دارد؛ زيرا او بنده و فرستاده خدا و صاحب خُلق عظيم الهى است و ورود به حريم آن بزرگوار بدون اجازه او نوعى بى ادبى محسوب مى شود. اميد كه با دريافت پاسخ مثبت از آن بزرگوار شايستگى حضور در محضر شريف آن حضرت نصيبمان شود. در قرآن آمده است: پيامبر صلى الله عليه و آله به

در محضر پيامبر صلى الله عليه و آله

از آنجا كه ما معتقديم پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و اهل بيت معصوم آن بزرگوار ما را مى بينند و سخن ما را مى شنوند و پاسخ مى دهند، لذا بايد ادب حضور را مراعات كنيم.

آنان وسيله تقرّب به خدايند وابتَغُوا إليهِ الوَسِيلَةِ و ما آنان را وسيله تقرب و نزديكى به خدا قرار مى دهيم.

قرآن كريم پيامبر خدا را فرستاده و آن حضرت را به عنوان آورنده خبر، گواه، چراغ نورانى، مژده دهنده، بيم دهنده، يادآور، دعوت كننده به حق و ... توصيف كرده است. چنانكه در ادعيه و زيارات ائمه معصوم عليهم السلام نيز به عنوان سيماى خدا، راه، ستاره هاى درخشان، خورشيد تابنده، ماه درخشنده، پرچم هاى هدايت و ... معرفى شده اند و همين تعابير براى اثبات «وسيله تقرّب به حق» بودن آنان كافى است.

چگونه دعا كنيم؟ در حق چه كسانى دعا كنيم؟

در احاديث و روايات، شناخت خدا، انجام دقيق دستورات او، قلب پاك و دل شكسته، چشم گريان، راستگويى، كسب حلال، شكم خالى از حرام و غذاى شبهه ناك و ... از شرايط استجابت دعا به شمار آمده است.

همچنين گفتن بسم اللَّه در اول هر دعا و صلوات بر پيامبر و آل او و حمد و ستايش خدا، اعتراف به گناه، واسطه قرار دادن معصومين عليهم السلام حالت انقطاع از غير حق، خواندن دو ركعت نماز، مقدم داشتن ديگران، دعا به صورت جمعى، انتخاب وقت مناسب و ... زمينه بر آورده شدن حاجت را فراهم مى آورد و گناه مانع پذيرش دعا خواهد شد.

و: نكات ضرورى در حرم نبوى

اذان دوم يا اقامه

در عربستان اذان و اقامه با فاصله و در دو نوبت از بلندگوها پخش مى گردد، از همين رو عده اى به غلط اقامه نماز را اذان دوم مى نامند. البته قبل از نماز صبح غير از اقامه، دو مرتبه اذان شنيده مى شود كه اذان اول براى انجام نماز شب است.

توصيه هايى درباره بقيع

با توجه به مقررات دولت عربستان و اعتقاداتى كه وهابيان از آن تبليغ كرده و انجام اعمالى كه در منظر ديگران موجب وهن شيعيان است، پرهيز از انجام كارهاى زير لازم و ضرورى است:

الف- انداختن پول يا عريضه بر روى قبور.

ب- برداشتن خاك، سنگ يا گندم از بقيع.

ج- بستن دخيل به نرده هاى اطراف بقيع و بوسيدن در و ديوار.

د- نماز خواندن در كنار بقيع.

ه- تجمع در برابر بقيع به هنگام اقامه نماز جماعت مسجدالنبى صلى الله عليه و آله.

و- عكس گرفتن يا فيلم بردارى.

ز- خواندن روضه هاى تحريك كننده و انجام حركات نامناسب با توجه به نصب دوربين هاى فيلم بردارى.

ح- خواندن دعاى توسل و زيارت عاشورا با صداى بلند.

ط- سد معبر كردن و خوابيدن يا دراز كشيدن مقابل

احُد يا صحنه امتحان

حضور در صحنه نبرد احد و گرفتن پند و عبرت، از اهداف زيارت شهداى احد است. زائر با ورود به ميدان نبرد احد و مطالعه دقيق دومين جنگ مهم اسلام، به تحليل علل وقايع آن مى پردازد و ضمن تجليل و قدردانى از شهيدانى چون حمزه سيدالشهدا و حنظله غسيل الملائكه، چهره دروغين دينداران ظاهرى و فراريان از صحنه نبرد را در طول تاريخ خواهد شناخت و نتيجه زير پا نهادن فرمان رهبرى- پيامبر صلى الله عليه و آله- و در عين حال نصرت حق را نظاره خواهد كرد.

مساجد سبعه (صحنه جنگ احزاب)

زائر با حضور در صحنه نبرد احزاب با اوج كينه دشمنان اسلام در طول تاريخ آشنا مى شود. از حفر خندق در ماه مبارك رمضان توسط مسلمانان با شكم گرسنه، درس مقاومت مى آموزد و از شكست قهرمان نامى كفر- عمرو بن عبدوَدّ- به دست تواناى امام على عليه السلام درس جوانمردى، شجاعت و اخلاص مى گيرد. «ضَرْبَةُ عَلِيّ يَوْمَ الخَنْدَقِ أفْضَل مِنْ عِبادَةِ الثّقَلَيْنِ» با عوامل پيروزى مسلمانان در اين جنگ؛ يعنى پيشنهاد و طرح كندن خندق توسط سلمان فارسى، تدبير و فرماندهى پيامبر صلى الله عليه و آله، فداكارى بى شائبه على عليه السلام و امدادهاى غيبى حق در پرتو دعا و مناجات به ويژه دعاهاى فاطمه زهرا عليها السلام آشنا مى شود. از صحنه نبرد خندق و پيروزى مسلمانان در مصاف با همه كفر مى آموزد كه تا زمانى كه پاسداران دين و ارزش هاى دين در صحنه حاضر باشند و از بذل جان و مال در راه خدا دريغ نورزند، نصرت الهى پشتيبان آنان بوده و بدون شك پيروز خواهند شد.

ز: توصيه هايى درباره خريد از بازار

موارد فرهنگى- اجتماعى

علاوه بر نكاتى كه در مباحث قبلى مورد اشاره قرار گرفت، توجه به نكات زير شما زائر محترم را از بروز مشكلات احتمالى مصون مى دارد:

1- خوددارى از دعوت زائران غيرايرانى به محل اسكان.

2- خوددارى از اهداى مواد نامرغوب در پايان سفر به فقراى مدينه.

3- پرهيز از بحث كردن با زائران غير ايرانى در صورت عدم آشنايى به زبان آنها.

4- تعيين كرايه به هنگام سوار شدن و پرداخت كامل آن.

5- دقت كامل هنگام عبور از وسط خيابان و يا چهارراه.

6- توجه به گفته هاى مأموران سعودى و مشاجره نكردن با آنان.

ميقات و ورود به محضر حق- آغاز عمره تمتع-

ميقات باب ورود به محضر حق تعالى است. محل فراموش كردن همه چيز و تنها به ياد خدا بودن است، آنسان كه حضرت موسى در وادى طور از همه تعلّقات رها شد. با كندن لباس هاى خود كه در دنيا پوشيده ايم و احياناً با آنها مرتكب گناه شده ايم، و انجام غسل تطهير خود از گناه، لباس احرام- كه شبيه كفن و لباسِ وداع دنياست- به تن كرده و پس از خواندن نماز، نيت احرام كرده و با گفتن «تلبيه» مُحْرِم مى شويم.

محرم، خود و ديگران را فراموش مى كند، هر چيزى كه او را متوجه خود و دنياى اطرافش كند، ترك مى گويد.

نگاه كردن به آيينه، استفاده از عطر و بوى خوش، زينت كردن خود و ... بر او حرام مى شود و تا رسيدن به مقصود- مكه مكرمه- عاشقانه لبيك مى گويد تا شايد خداوند به او پاسخ مثبت دهد و او را در خانه امن خويش بپذيرد. محرم ساعاتى را كه در حال احرام بسر مى برد، از گفتگوهاى دنيايى خوددارى كرده و به ذكر مناجات مى پردازد، با خود و خدايش نجوا مى كند و با او راز و نياز نموده و گويى جز او را نمى بيند. امامان معصوم عليهم السلام ما، گاه از خوف اينكه از جانب خدا ندا رسد «لالبيك» و

يادآورى هاى ميقات

1- قرار دادن لباس احرام در كيف دستى همراه.

2- جدا نشدن از كاروان به خاطر شلوغى و يك رنگى لباس ها.

3- مراجعه به روحانى جهت اطمينان از صحت احرام.

4- دقت در جانماندن اثاث همراه، به ويژه هنگام غسل.

5- به خاطر سپردن شماره و محل توقف اتوبوس.

الهام از حرم امن الهى

در حريم امن الهى همه موجودات از آزار و اذيت ديگران در امانند. ورود به اين مكان مقدس تمرينى است تا زائر بيت اللَّه الحرام مصداق حقيقى كلام پيامبر صلى الله عليه و آله شود كه فرمودند: «مسلمان كسى است كه مسلمانان ديگر از دست و زبان او در امان باشند.»

طواف

طواف عاشقانه طوافى است كه با پاى جسم و دل به دور خانه و صاحب خانه انجام گيرد و مانند فرشتگان اطراف عرش به تسبيح، تحميد، تكبير، تهليل و استغفار براى ديگران مشغول شود. با طواف تمرين مى كنيم تا در زندگى نيز بر محور خدا حركت كنيم و چيزى غير خدا را مدار و محور زندگى قرار ندهيم.

طواف، هفت دور است

زائر به هنگام طواف علاوه بر آنكه دعاهاى مخصوصى را زمزمه مى كند، به غل و زنجيرهايى كه در زندگى به دست و پاى روح خود بسته، توجه دارد و با هر گردشى به دور خانه خدا زنجيرى را از دست و پاى جان خويش مى گشايد تا با پايان يافتن طواف بتواند به حريم ربوبى راه يابد و پيشانى در پيشگاه دوست بر خاك بسايد.

چند نكته در طواف

1- توجه به توصيه هاى روحانى نسبت به زمان، مكان و شيوه طواف.

2- انجام طواف همانند ديگران و پرهيز از وسواس هاى بى مورد. خواندن دعاهاى هر دور- شوط-، شما را از دچار شدن به شك و ترديد در تعداد دورها باز مى دارد.

3- نازك نبودن لباس احرام به جهت نمايان نبودن بدن هنگام طواف.

4- خوددارى از انجام طواف مستحبى به هنگام ازدحام جمعيت.

نماز در پشت مقام ابراهيم

پس از پايان طواف، حاجى در پشت مقام ابراهيم عليه السلام دو ركعت نماز بجا مى آورد. مستحب است در ركعت اول بعد از حمد سوره توحيد و در ركعت دوم، سوره كافرون را بخواند و بدين وسيله درس توحيد و سازش ناپذيرى با كفر و شرك را براى هميشه از قهرمان توحيد بياموزد و به او اقتدا كند.

در كنار زمزم

يكى از مستحبات بعد از نماز طواف، نوشيدن آب زمزم و نيز صفا دادن سر و صورت با آن است كه موجب شفاى امراض جسمى و روحى است. خوشا به حال آنان كه با سيراب شدن از زمزم اسماعيل، زمينه سيراب گشتن از حوض كوثر بدست امام على عليه السلام را در خود فراهم سازند.

سه نكته درباره سعى

1- سعى بين صفا و مروه هفت دور- شوط- است، رفتن از صفا به مروه و بازگشت از مروه به صفا هر كدام يك دور محسوب مى شود. از اين رو، سعى از صفا شروع و به مروه پايان مى پذيرد.

2- «هروله» به معناى تند راه رفتن به مردان اختصاص دارد و براى زنان مستحب نيست.

3- استراحت براى رفع خستگى هنگام سعى بلامانع است.

ط: آغاز حجّ تمتّع

وقوف در مشعر الحرام

مشعر سرزمين شعور و آگاهى است. در اين سرزمين كه يادآور محشر است، براى نابودى شيطان ها با جمع كردن ريگ هاى هفت گانه رمى جمرات، آماده و مهيا مى شويم. تمرينى است تا خود را براى مقابله با شيطان هاى كوچك و بزرگ آماده كنيم.

اعمال منا

رمى جمرات، حلق يا تقصير، قربانى و بيتوته، جزو اعمال واجب حج در اين سرزمين است.

طواف حج تمتع، نماز طواف، سعى

حاجى پاك شده از گناه در عرفات و آگاهى يافته در مشعر و پيروز در جبهه نبرد با دشمن درونى و بيرونى در منا و برپا كننده مراسم جشن پيروزى در آن سرزمين جهت طواف به مكه مى آيد تا خود را از بقاياى تاريكى هاى مانده در جان نجات بخشد. در دور اول سر و اعضا؛ همچون چشم و گوش و زبان، در دور دوم دو دست، در دور سوم شكم، در دور چهارم غريزه جنسى، در دور پنجم دو پا، در دور ششم قلب خويشتن را از گناهان پاك و در دور هفتم حركت در محور لقاى حق، سپس در مقام ابراهيم عليه السلام به تماشاى جمال محبوب مى نشيند و با خواندن سرود رهايى يعنى (نماز) سر بر سجده شكر مى گذارد. آنگاه بار ديگر سعى بين صفا و مروه را انجام مى دهد.

طواف نساء و نماز آن

آخرين قسمت اعمال حج تمتع، طواف نساء و نماز آن است. كه جز در نيت تفاوتى با طواف هاى قبلى ندارد.

در اين مرحله كه نقطه اوج معنوى است، در هر دورى مقامى از مقامات هفت گانه سلوك طى مى شود. در دور اول مقام «توبه»، در دور دوم منزل «ورع» و دورى از گناه و هر شبهه، در دور سوم منزل «فقر الى اللَّه»؛ يعنى احساس نياز در همه شؤون خويش به خدا، در دور چهارم وادى «زهد» و اعراض از دنيا، در دور پنجم منزل «صبر»، در دور ششم منزل «توكّل» و در دور هفتم منزل «رضا» طى مى شود.

بنده آن باشد كه بند خويش نيست جز رضاى خواجه اش در پيش نيست

با اين عمل همه چيز بر حاجى حلال مى گردد و مانند نوزادى كه از مادر متولد شده، از همه گناهان پاك مى شود. مهم آن است كه بتواند پس از انجام حج كه تمرين يك زندگى توحيدى است، در طول زندگى، اين پاكى و پاكيزگى را به عنوان بهترين ارمغان حج، پاس بدارد. آرزوى بازگشت به سرزمين وحى از آداب حج

ى: بعد از حج

ترك فرودگاه جدّه و ورود به فرودگاه ايران

به هنگام خداحافظى زائر بيت اللَّه الحرام از همه خداحافظى مى كرد، اينك ديگران به استقبال او مى آيند تا از نورانيت او بهره بگيرند. زيارت زائر خانه خدا و رسول خدا صلى الله عليه و آله و ائمه بقيع عليهم السلام، زيارت خانه خدا و رسول و ائمه است. حاجى نيز در پاسخ مشتاقان مى گويد:

گلى خوشبوى در حمام روزى رسيد از دست محبوبى به دستم

به او گفتم كه مشكى يا عبيرى كه از بوى دلاويز تو مستم

بگفتا من گِلى ناچيز بودم و ليكن مدتى با گُل نشستم

كمال همنشين در من اثر كرد وگرنه من همان خاكم كه هستم

از رهنمودهاى حضرت امام خمينى قدس سره به زائران بيت اللَّه الحرام

1. لازم است حجاج مسائل حج را از واجبات و محرمات نزد علماى اعلام به خوبى ياد گيرند تا خداى نخواسته تخلفاتى حاصل نشود كه موجب هدر رفتن زحمات آنان گردد يا موجب مُل نشدن آنان شود.

2. اعمال و مناسك را بطور دقيق از روحانيون محترم كه در كاروانها هستند فراگيريد و به هيچ عملى بدون راهنمائى آنان دست نزنيد.

3. توجه داشته باشيد كه سفر حج سفر كسب نيست. سفر تحصيل دنيا نيست، سفر الى اللَّه است.

4. بدانيد با اين سفر ممكن است كه شما يك آبروى بسيار زياد پيش خداى تبارك و تعالى پيدا كنيد و ممكن است كه خداى نخواسته سقوط پيدا كنيد.

5. اشخاصى كه حج مى روند بايد توجه بكنند كه خداى نخواسته حجشان مخلوط به معصيت نشود.

7. مهم آن است كه حاج بداند كه كجا مى رود و دعوت چه