امامت غیبت ظهور

واحد تحقیقات مسجد مقدس جمکران

ص:2

اللَّهُمَّ کُنْ لِوَلِیِّکَ الحُجَةِ بنِ الحَسَن صَلَواتُکَ علَیهِ و عَلی آبائِهِ فِی هَذِهِ السَّاعَةِ وَ فِی کُلِّ سَاعَةٍ وَلِیّاً وَ حَافِظاً وَ قَائِداً وَ نَاصِراً وَ دَلِیلًا وَ عَیْناً حَتَّى تُسْکِنَهُ أَرْضَکَ طَوْعاً وَ تُمَتعَهُ فِیهَا طَوِیلا

ص:3

ص:4

تصویر

ص:6

آرزومندیم در تقارن سالگرد میلاد مصلح بزرگ تاریخ بشریت، حضرت مهدی - عجّل اللَّه تعالی فرجه الشریف - و یاور عالی مقامش حضرت عیسی مسیح علیه السلام که یادآور حماسه پرشکوه ظهور متقارن آن دو بزرگوار می باشد، و اقتدای شکوهمند و پرمعنای آن پیامبر اولوالعزم علیه السلام، به ولیّ اللَّه الأعظم، آخرین ذخیره الهی و کامل ترین عبد صالح خدا در زمین را، فرا یاد منتظران سوخته جانش می آورد، این هدیه ناچیز مقبول درگاه حضرت احدیت واقع گردد.

اَللَّهُمَّ ارْزُقْنا تَوْفِیقَ الطّاعَةِ وَبُعْدَ المَعْصِیَةِ وَصِدْقَ النِّیَّةِ وَعِرْفانَ الحُرْمَةِ وَأَکْرِمْنا بِالهُدی وَالاِسْتِقامَةِ، آمِینَ رَبَّ العالَمِینَ

واحد تحقیقات

مسجد مقدّس جمکران

پانزدهم شعبان 1417

ص:8

ص:9

ص:10

شاید از این روست که حضرت مهدی علیه السلام در آغاز ولادت، زبان به ذکر شهادتین می گشاید:

«أَشْهَدُ أَنْ لا إِلهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ؛(1) گواهی می دهم که هیچ معبودی جز پروردگار متعال نیست که شریک ندارد و گواهی می دهم که محمّدصلی الله علیه وآله فرستاده اوست».

یا به روایتی دیگر؛ در همان آغازین لحظه های تولّد زانو می زند و می گوید:

«اَلحَمْدُ للَّهِ ِ رَبِّ العالَمِینَ وَصَلَّی اللَّهُ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِهِ، زَعَمَتِ الظَّلَمَةُ أَنَّ حُجَّةَ اللَّهِ داحِضَةٌ، لَوْ أُذِنَ لَنا فِی الکَلامِ أَزالَ الشَّکُّ؛(2)

سپاس خدای را که پروردگار عالمیان است، و سلام و صلوات خدا بر محمد و خاندانش باد. ستمگران گمان بردند که حجّت خدا نابود شدنی است! در حالی که اگر به ما اجازه سخن گفتن داده می شد، شک و تردید مردم درباره ما از بین می رفت».

امام حسن عسکری علیه السلام که اینک با دیدن چهره زیبای اولین و آخرین فرزند خویش، وعده خدا را عملی می یافت، سرشار از شادی، سر به سجده گذاشت و گفت:

«اَلحَمْدُ للَّهِ ِ الَّذِی لَمْ یُخْرِجْنِی مِنَ الدُّنْیا حَتّی أَرانِی الخَلَفَ مِنْ بَعْدِی(3)؛ سپاس خدایی را که مرا زنده نگه داشت تا فرزند و جانشین مرا به من بنمایاند».

سپس سر برداشت و به حاضران نگریست و فرمود:

ص:12

«أَشْبَهُ النّاسِ بِرَسُولِ اللَّهِ خَلْقاً وَخُلْقاً یَحْفَظُهُ اللَّهُ تَبارَکَ وَتَعالی فِی غَیْبَتِهِ ثُمَّ یَظْهَرُهُ فَیَمْلأَُ الأَرْضَ عَدْلاً وَقِسْطاً کَمامُلِئَتْ جَوْراً وَظُلْماً؛(1) او در صورت و سیرت، شبیه ترین مردم به رسول خداصلی الله علیه وآله است، خدا او را در دوران غیبتش محفوظ می دارد و سپس ظاهر می گرداند تا زمین را آن چنان که از جور و ستم پر شده باشد، از عدالت و داد آکنده سازد».

اشک شوق چشمان حضرت نرجس علیها السلام را پر کرده بود، آن قدر شاد بود که آرامش بستر تاب نمی آورد. برخاست و نشست و به صورت نورانی و چشمهای درشت فرزندش خیره شد. حضرت مهدی علیه السلام که در آغوش حکیمه خاتون قرار داشت، دست هایش را به طرف مادر دراز کرد و لحظه ای بعد در آغوش گرم او جای گرفت.

امام حسن عسکری علیه السلام فرمود: «او چنان که جدّمان رسول خداصلی الله علیه وآله فرمود، همنام و هم کنیه ایشان خواهد بود، پس نامش محمّد و کنیه اش ابوالقاسم است».

صدای دل نواز «صلوات» در فضای خانه کوچک امام حسن عسکری علیه السلام پیچیده بود و همه اهل خانه به رسول خداصلی الله علیه وآله می اندیشیدند که ای کاش او هم بود ... که البته بود.

* * *

معصومین علیهم السلام نیست. با اینکه در این زمینه و با استناد به همین آیات و روایات، بیش از هزار کتاب و رساله نوشته شده است، باز هم به طور یقین می توان گفت که در تمامی آنها، جز بخش کوچکی از معارف مربوط به آخرین ذخیره الهی تبیین نشده است؛ زیرا ابعاد وجودی او را - هم چنان که درباره امیر المؤمنین علیه السلام فرموده اند - کسی جز خدا و پیامبرصلی الله علیه وآله به تمام و کمال نشناسد، و باز کلام خدا و پیامبر و اهل بیت علیهم السلام را هر کسی به درستی فهم نتواند کرد.

علاوه بر این، خاصیت دوران غیبت است که نمی توان مطمئن بود که همه فرمایشات آنان به ما رسیده باشد. با این همه، آنچه در پی می آید، تنها مروری بر پاره ای عناوین و ذکر نمونه هایی در هر باب است، بسان برگرفتن قطره هایی از دریای بیکران، که گفته اند:

آب دریا را اگر نتوان کشید

هم به قدر تشنگی باید چشید

* * *

و بدین سان بر همپایی و همراهی خاندان خویش علیهم السلام با قرآن کریم تأکید نمود، این تأکید دلالت بر این دارد که در زمان ما، کتاب خدا جز در کنار مهدی آل محمدعلیهم السلام که یگانه ذخیره و باقیمانده این دودمان پاک است، کتاب هدایت انسانها نتواند بود و از گمراهی و سرگردانی مردم، جلوگیری نتواند کرد.

و نیز رسول خداصلی الله علیه وآله فرمود:

«عَلِیٌّ مَعَ القُرْآنِ وَالقُرْآنُ مَعَ عَلِیٍّ لا یَفْتَرِقانِ حَتّی یَرِدا عَلَیَّ الحَوْضَ؛(1) علی علیه السلام با قرآن است و قرآن با علی علیه السلام است، هرگز از یکدیگر جدا نشوند تا آن زمان که در حوض کوثر بر من وارد شوند».

با توجه به اینکه در این عصر، وصایت و وراثت حضرت علی علیه السلام در همه مقامات ولایتی و شؤونات هدایتی اش تنها از آن حضرت مهدی علیه السلام می باشد، بر چنین همراهی و همپایی و معیّتی، بین او و قرآن نیز دلالت دارد.

برای مقرّبان درگاه حقّ هیچ لذّتی بالاتر از خواندن قرآن و تدبّر در آن نیست، حضرت مهدی علیه السلام که در این دوران والاترین درجات انس و بالاترین مقامات قرب الی اللَّه را داراست، شایسته ترین کسی است که به عنوان «یا تالِیَ کِتابِ اللَّهِ وَتَرْجُمانِهِ»(1) می تواند مورد خطاب قرار گیرد.

در اینجا به ذکر چند روایت در این مورد بسنده می کنیم:

1 - امام صادق علیه السلام درباره قول خدای عزّوجلّ:

«هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالهُدی وَدِینِ الحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَلَوْ کَرِهَ المُشْرِکُونَ»(1)؛ اوست خدایی که پیامبرش را با هدایت و دین حق فرو فرستاد تا آن را بر همه ادیان پیروز گرداند، اگرچه ناخوشایند کافران باشد.

فرمود: «به خدا سوگند! هنوز تأویل این آیه نازل نشده است و تا زمان قیام قائم علیه السلام نیز نازل نخواهد شد. پس زمانی که قائم علیه السلام بپاخیزد، هیچ کافر و مشرکی نمی ماند مگر آنکه خروج او را ناخوشایند می شمارد».(2)

2 - امام باقرعلیه السلام درباره آیه شریفه:

«وَقُلْ جاءَ الحَقُّ وَزَهَقَ الباطِلُ إِنَّ الباطِلَ کانَ زَهُوقاً»(3)؛

بگو حق آمد و باطل از بین رفت، همانا باطل نابود شدنی است.

فرمود: «زمانی که قائم علیه السلام قیام نماید، دولت باطل از بین خواهد رفت».(4)

3 - امام صادق علیه السلام در بیان معنای آیه کریمه:

«وَلَقَدْ کَتَبْنا فِی الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الأَرْضَ یَرِثُها عِبادِیَ الصَّالِحُونَ»(5)؛ به راستی بعد از ذکر، در زبور نوشتیم که بندگان صالح من وارثان زمین خواهند بود.

فرمود: «تمام کتب آسمانی ذکر خداست، و بندگان شایسته خدا که وارثان زمین هستند، حضرت قائم علیه السلام و یاران او می باشند».(6)

ص:18

4 - امام باقرعلیه السلام درباره قول خدای عزّوجلّ:

«اَلَّذِینَ إِنْ مَکَّنَّاهُمْ فِی الأَرْضِ أَقامُوا الصَّلوةَ وَآتُوا الزَّکاةَ...»(1)؛ کسانی که اگر آنان را در زمین قدرت بخشیم، نماز را بپا می دارند و زکات می دهند.

فرمود: «این آیه در حقّ آل محمدعلیهم السلام است در حقّ حضرت مهدی علیه السلام و یاران او که خداوند شرق و غرب زمین را تحت سلطه آنان قرار می دهد و به وسیله آنان دین را پیروز گردانده و بدعتها و باطلها را می میراند».(2)

5 - امام سجادعلیه السلام زمانی که این آیه شریفه را قرائت نمود:

«وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الأَرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَلَیُمَکِّنَنَّ لَهُمْ دِینَهُمُ الَّذِی ارْتَضی لَهُمْ وَلَیُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ آمِناً یَعْبُدُونَنِی وَلا یُشْرِکُونَ بِی شَیْئاً ...»(3)؛ خدا به مؤمنان و شایستگان شما وعده داده که آنان را در زمین همچون پیشینیان خلافت بخشد و دین مورد رضایت خود را برای آنان تمکین و اقتدار دهد و ترس آنان را به امنیّت تبدیل کند تا مرا بپرستند و شرک نورزند...

فرمود: «به خدا سوگند! آنان شیعیان ما اهل بیت علیهم السلام هستند، خداوند - آن خلافت در زمین و اقتدار بخشیدن به دین را - به وسیله آنان و به دست مردی از ما که مهدی این امت است، تحقق خواهد داد و هم اوست که پیامبرصلی الله علیه وآله درباره اش فرمود: اگر از عمر دنیا جز یک روز باقی نمانده باشد،

ص:19

خداوند همان روز را آن چنان طولانی خواهد کرد که مردی از خاندان من که همنام من است فرا برسد و زمین را آن چنان که از ظلم و جور پر شده باشد، از عدل و داد آکنده سازد».(1)

6 - امام صادق علیه السلام فرمود: «آیه:

«أَمَّنْ یُجِیبُ المُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَیَکْشِفُ السُّوءَ وَیَجْعَلُکُمْ خُلَفآءَ الأَرْضِ ...»(2)؛ جز خدا کیست که دعای درمانده واقعی را اجابت کند و بلا را رفع نماید و شما را خلفای زمین قرار دهد؟ ...»

درباره قائم آل محمدعلیهم السلام نازل شده است، به خدا سوگند، او همان مضطرّ درمانده ای است که چون در مقام ابراهیم دو رکعت نماز گزارد و فرج خویش از خدا بخواهد، خداوند دعایش را اجابت کند و بدی ها را برطرف سازد و او را در زمین خلیفه قرار دهد».(3)

سرزمین ها و دل بندگانم را حیاتی تازه می بخشم و گنج ها و ذخیره های پنهان را به مشیّت خود برایش آشکار می سازم؛

و با اراده خود او را بر نهانی ها و مکنونات قلبی دیگران آگاه می گردانم و با فرشتگان خود او را یاری می رسانم تا در اجرای فرمان من و تبلیغ دین من مددکار او باشند، او به حقیقت ولیّ من است و به راستی هدایتگر بندگان من می باشد».(1)

«زمانی که جدّم حسین که صلوات خدا بر او باد، به شهادت رسید، فرشتگان با گریه و زاری به درگاه خداوند - عزّوجلّ - نالیدند و گفتند: پروردگارا! آیا از آنان که برگزیده و فرزند برگزیده تو را، و امام انتخاب شده از بین خلق را کشتند، در می گذری؟!

خداوند به آنان وحی فرمود که: «فرشتگان من! آرام گیرید، سوگند به عزّت و جلالم که از آنان انتقام می گیرم اگرچه بعد از گذشت زمانی طولانی باشد». سپس فرزندان از نسل حسین علیه السلام را که پس از او به امامت می رسند به ملائکه نشان داد و آنان شاد شدند.

فَإِذا أَحَدُهُمْ قآئِمٌ یُصَلِّی فَقالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ: بِذلِکَ القائِمِ أَنْتَقِمُ مِنْهُمْ(2)؛ در بین این پیشوایان، یک نفرشان به نماز ایستاده بود، خداوند عزّوجلّ فرمود: به وسیله آن «قائم» از دشمنان و قاتلان حسین علیه السلام انتقام می گیرم».

ص:21

حسین علیه السلام گوید: پرسیدم: یا امیر المؤمنین! آیا حتماً چنین خواهد شد؟ فرمود: آری! قسم به کسی که حضرت محمدصلی الله علیه وآله را به پیامبری برانگیخت و او را بر تمام خلایق برگزید، چنین خواهد شد، امّا بعد از غیبت و حیرتی که در آن کسی ثابت قدم بر دین نمی ماند مگر مخلصین و دارندگان روح یقین، آنان که خداوند نسبت به ولایت ما از آنان پیمان گرفته و ایمان را بر صفحه دلشان نگاشته و با روحی از جانب خود تأیید فرموده است».

قابل ذکر اینکه تمام این عناوین و اوصاف به طور خاصّ در مورد حضرت مهدی علیه السلام وارد گردیده، اگرچه بسیاری از آنها در مورد سایر امامان بزرگوار اسلام علیهم السلام نیز می تواند مصداق داشته باشد.

دیگر اینکه، آنچه ذکر می شود، نه به ادعای اسم یا لقب آن حضرت، بلکه به عنوان بهره وری از تعابیر موجود در نصوص زیارت و دعاست، اعم از اینکه واژه ای مفرد یا جمله ای توصیفی باشد.

بقیّة اللَّه: باقیمانده خدا در زمین.

خلیفة اللَّه: جانشین خدا در میان خلایق.

وجه اللَّه: مظهر جمال و جلال خدا، سمت و سوی الهی که اولیای حق رو به او دارند.

باب اللَّه: دروازه همه معارف الهی، دری که خداجویان برای ورود به ساحت قدس الهی قصدش می کنند.

داعی اللَّه: دعوت کننده الهی، فرا خواننده مردم به سوی خدا، منادی راستین هدایت إلی اللَّه.

سبیل اللَّه: راه خدا، که هر کس سلوکش را جز در راستای آن قرار دهد، سرانجامی جز هلاکت نخواهد داشت.

ولیّ اللَّه: سرسپرده به ولایت خدا و حامل ولایت الهی، دوست خدا.

حجّة اللَّه: حجّت خدا، برهان پروردگار، آن کس که برای هدایت در دنیا، و حساب در آخرت به او احتجاج می کنند.

نور اللَّه: نور خاموشی ناپذیر خدا، ظاهر کننده همه معارف و حقایق توحیدی، مایه هدایت ره جویان.

عین اللَّه: دیده بیدار خدا در میان خلق، دیده بان هستی، چشم خدا در مراقبت کردار بندگان.

سلالة النبوّة: فرزند نبوّت، باقیمانده نسل پیامبران.

خاتم الأوصیاء: پایان بخش سلسله امامت، آخرین جانشین پیامبرصلی الله علیه وآله.

علم الهدی: پرچم هدایت، رایت همیشه افراشته در راه خدا، نشان مسیر حقیقت.

ص:29

سفینة النجاة: کشتی نجات، وسیله رهایی از غرقاب ضلالت، سفینه رستگاری.

عین الحیوة: چشمه زندگی، منبع حیات حقیقی.

القائم المنتظر: قیام کننده مورد انتظار، انقلاب بی نظیری که همه صالحان چشم انتظار قیام جهانی اویند.

العدل المشتهر: عدالت مشهور، تحقق بخش عدالت موعود.

السیف الشاهر: شمشیر کشیده حق، شمشیر از نیام برآمده در اقامه عدل و داد.

القمر الزاهر: ماه درخشان، ماهتاب دل افروز شبهای سیاه فتنه و جور.

شمس الظلام: خورشید آسمان هستی ظلمت گرفتگان، مهر تابنده در ظلمات زمین.

ربیع الأنام: بهار مردمان، سرفصل شکوفایی انسان، فصل اعتدال خلایق.

نضرة الأیّام: طراوت روزگار، شادابی زمان، سرّ سرسبزی دوباره تاریخ.

الدین المأثور: تجسّم دین، تجسید آیین برجا مانده از آثار پیامبران، خود دین، کیان آیین، روح مذهب.

الکتاب المسطور: قرآن مجسّم، کتاب نوشته شده با قلم تکوین، معجزه پیامبر درهیأت بشری.

صاحب الأمر: دارنده ولایت امر الهی، صاحب فرمان و اختیاردار شریعت.

صاحب الزمان: اختیاردار زمانه، فرمانده کلّ هستی به اذن حقّ.

مطهّر الأرض: تطهیر کننده زمین که مسجد خداست، از بین برنده پلیدی و ناپاکی از بسیط خاک.

ناشر العدل: برپا دارنده عدالت، برافرازنده پرچم عدل و داد در سراسر گیتی.

مهدیّ الأمم: هدایتگر همه امّت ها، راه یافته راهنمای همه طوایف بشریت.

جامع الکلم: گردآورنده همه کلمه ها بر اساس کلمه توحید، وحدت بخش همه صف ها.

ناصر حقّ اللَّه: یاری گر حقّ خدا، یاور حقیقت.

دلیل إرادة اللَّه: راهنمای مردم به سوی مقاصد الهی، راه بلد و راهبر انسانها در راستای اراده خداوند.

الثائر بأمر اللَّه: قیام کننده به دستور الهی، برانگیخته به فرمان پروردگار، شورنده برغیر خدا به امر او.

ص:30

محیی المؤمنین: احیاگر مؤمنان، حیات بخش دلهای اهل ایمان.

مبیر الکافرین: نابود کننده کافران، درهم شکننده کاخ کفر، هلاک کننده کفار.

معزّ المؤمنین: عزّت بخش مؤمنان، ارزش دهنده اهل ایمان.

مذلّ الکافرین: خوار کننده کافران، درهم شکننده جبروت کفر پیشگان.

منجی المستضعفین: نجات دهنده مستضعفان، رهایی بخش استضعاف کشیدگان.

سیف اللَّه الذی لا ینبو: شمشیر قهر خدا که کندی نپذیرد.

میثاق اللَّه الذی أخذه: پیمان بندگی خدا که از بندگان گرفته شده.

مدار الدهر: مدار روزگار، محور گردونه وجود، مرکز پیدایش زمان.

ناموس العصر: نگهدارنده زمان، کیان هستی دوران.

کلمة اللَّه التامّة: کلمه تامّه خداوند، حجّت بالغه الهی.

تالی کتاب اللَّه: تلاوت کننده کتاب خدا، قاری آیات کریمه قرآن.

وعد اللَّه الذی ضمنه: وعده ضمانت شده خدا، پیمان تخلف ناپذیر الهی.

رحمة اللَّه الواسعة: رحمت بی پایان الهی، رحمت بی کرانه پروردگار، رحمت گسترده حق.

حافظ أسرار ربّ العالمین: نگهبان اسرار پروردگار، حافظ رازهای ربوبی.

معدن العلوم النبویّة: گنجینه دانش های پیامبری، خزانه معارف نبوی.

نظام الدین: نظام بخش دین.

یعسوب المتّقین: پیشوای متقین.

معزّ الأولیاء: عزّت بخش یاران.

مذلّ الأعداء: خوار کننده دشمنان.

وارث الأنبیاء: میراث بر پیامبران.

نور أبصار الوری: نور دیدگان خلایق.

الوتر الموتور: خونخواه شهیدان.

کاشف البلوی: برطرف کننده بلاها.

المعدّ لقطع دابر الظلمة: مهیّا شده برای ریشه کن کردن ظالمان.

ص:31

المنتظر لإقامة الأمت والعوج: مورد انتظار برای از بین بردن کژیها و نادرستی ها.

المترجی لإزالة الجور والعدوان: مورد آرزو برای برطرف کردن ستم و تجاوز.

المدّخر لتجدید الفرائض والسنن: ذخیره شده برای تجدید واجبات و سنن الهی.

المؤمّل لإحیاء الکتاب وحدوده: مورد امید برای زنده ساختن دوباره قرآن و حدود آن.

جامع الکلمة علی التقوی: گردآورنده مردم بر اساس تقوی.

السبب المتصل بین الأرض والسماء: واسطه بین آسمان وزمین، کانال رحمت حق برخلق.

صاحب یوم الفتح وناشر رایة الهدی: صاحب روز پیروزی و برافرازنده پرچم هدایت.

مؤلّف شمل الصلاح والرضا: الفت دهنده دلها بر اساس رضایت و درستکاری.

الطالب بدم المقتول بکربلاء: خونخواه شهید کربلا.

المنصور علی من اعتدی علیه وافتری: یاری شده علیه دشمنان و افترا زنندگان.

المضطرّ الذی یجاب إذا دعی: پریشان و درمانده که چون دعا کند دعایش مستجاب شود.

* * *

کِتْفَیْهِ مِنْ جانِبِهِ الأَیْسَرِ تَحْتَ کِتْفَیْهِ وَرَقَةً مِثْلَ وَرَقَةِ الآسِ؛(1) خالی بر چهره دارد که بر گونه راستش همچون دانه مُشکی میان سفیدی صورتش می درخشد و خالی دیگر بین دو کتفش متمایل به جانب چپ بدن دارد».

درباره شمایل ظاهری امام زمان علیه السلام، پاره ای صفات دیگر از مجموعه روایات وارده در این باب می توان به دست آورد:

* آن حضرت رنگی سپید، که آمیختگی مختصری با رنگ سرخ دارد.

* از بیداری شب ها، چهره اش به زردی می گراید.

* چشمانش سیاه و ابروانش بهم پیوسته است و در وسط بینی او برآمدگی کمی پیداست.

* میان دندانهایش گشاده و گوشت صورتش کم است.

* میان دو کتفش عریض است و شکم و ساق او به امیر المؤمنین علیه السلام شباهت دارد.

* در وصف او وارد شده: «اَلمَهْدِیُّ طاوُوسُ أَهْلِ الجَنَّةِ، وَجْهُهُ کَالقَمَرِ الدُّرِّیِّ عَلَیْهِ جَلابِیبُ النُّورِ؛(2) حضرت مهدی علیه السلام طاووس اهل بهشت است، چهره اش مانند ماه درخشنده است و گویا جامه هایی از نور بر تن دارد».

«اَللَّهُمَّ أَرِنِی الطَّلْعَةَ الرَّشِیدَةَ وَالغُرَّةَ الحَمِیدَةَ وَاکْحُلْ ناظِرِی بِنَظْرَةٍ مِنِّی إِلَیْهِ؛(3) بارخدایا! آن جمال بارشادت و پیشانی نورانی ستایش شده را، به من بنمایان، و چشمم را به نگاهی به او سرمه کن».

ص:34

ص:35

ص:36

* * *

3 - کیفیت زندگانی دو امام بزرگوار شیعه، امام هادی و امام حسن عسکری علیهما السلام را، می توان مقدمه ای عینی و عملی برای آماده سازی مردم، جهت غیبت حضرت مهدی علیه السلام به شمار آورد، به عبارت دیگر، زندگی اجباری آن دو امام مظلوم در محاصره نیروی دشمن و در شرایط دشوار شهر محل تبعیدشان - سامرا - ارتباط ایشان را با مردم و حتی شیعیان و خواص اصحاب خود، آنچنان تقلیل داده بود که بطور طبیعی شکلی از نهان زیستی و غیبت را تداعی می کرد.

* * *

امام حسن عسکری علیه السلام، در سال 260 هجری قمری، تا آغاز غیبت کبری در سال 329 - می باشد که قول مشهور است.(1)

قابل ذکر است که امام زمان علیه السلام در ا ین دوران سفراء و مأمورینی خاص نیز داشت، که در پاره ای مسؤولیت های ویژه همچون جمع آوری خمس و زکات از طرف آن حضرت مأموریت می یافتند.

صاحب «اعلام الوری» در این باره گوید:

«در غیبت صغری سفیرانی موجود بودند و نوّاب و ابوابی مشهور وجود داشتند که شیعیان درباره آنان هیچ اختلافی نداشتند، بعضی از آنان عبارتند از: ابوهاشم داود بن قاسم جعفری، محمد بن علی بن بلال، ابوعمرو عثمان بن سعید روغن فروش، فرزندش ابوجعفر محمد بن عثمان، عمر اهوازی، احمد بن اسحاق، ابومحمد وجنائی، ابراهیم بن مهزیار، محمد بن ابراهیم و جماعتی دیگر که بعداً در صورت نیاز ذکر خواهند شد».(1)

ظهوری نیست مگر بعد از اذن خدای تعالی، و آن ظهور، پس از گذشت مدتی طولانی و سخت شدن دلها و پر شدن زمین از ظلم و جور اتفاق خواهد افتاد و از بین شیعیان من کسانی خواهند آمد که ادعای مشاهده مرا دارند، آگاه باشید هر کس قبل از خروج سفیانی و برآمدن صیحه آسمانی چنین ادعایی داشته باشد دروغگوی افترا زننده است؛ ولا حول ولا قوّة إلاّ باللَّه العلیّ العظیم».

ابومحمد گوید: متن توقیع را نوشتیم و بیرون آمدیم، روز ششم به سویش برگشتیم در حالی که داشت جان می داد و آخرین کلامش این بود: «همه امور به دست خداست».(1)

* * *

محمدصلی الله علیه وآله دارد، آن است که هدایت شده به هدایت او و سیر کننده به سیرت اوست».(1)

با توجه به این روایت و نظایر آن، زندگی حضرت مهدی علیه السلام در دوران غیبت به شکل طبیعی صورت می گیرد و حتّی مردم عادی نیز به دیدار او توفیق می یابند، اما از شناخت او ناتوان اند.

با این تفسیر، غیبت آن بزرگوار، فقط به عنوان «حجاب معرفت» و «مانع شناخت» مطرح می شود که آن هم بر دیده و دل مردم کشیده شده است نه بر وجود شریف او. و بدین ترتیب می توان گفت که هرگاه آن حجاب و مانع از چشم و سریره مردم برداشته شود (یرونه ویعرفونه) او را خواهند دید و خواهند شناخت.

در این کلام یا تضادّی نیست از آن رو که می تواند «همیشه با ما باشد» ولی چون شناخته نمی شود «نهان شده و مستور» به شمار آید، و یا اگر ظاهراً تضادّی باشد، قابل حلّ است، از آن جهت که «دور شده» از عموم مردم به حساب می آید، لکن به خاصّان و موالیان خود «نزدیک» است.

اما برای مؤمنین، آنچه اهمیت دارد، دیدن با «چشم دل» است، و چون با چشم دل، امام معصوم خویش را می بینند، ایمان می آورند رفتار و گفتارشان رنگ ولایت می گیرد، اگرچه او را با «چشم سر» نتوانند ببینند.

غیبت است، و به ناچار در زمان غیبتش گوشه گیری و کناره گزینی اختیار کند. و چه خوب منزلی است مدینه و در آن سی نفر(1) هیچ هراس و وحشتی نیست».

مولایمان حضرت مهدی علیه السلام ناچار از غیبت است امّا چرا؟ جوابش به نحوی در جمله بعدی روشن می شود.

اینکه برای چنین غیبتی ناگزیر از کناره گیری و دوری از مردم است، هم کیفیت غیبت و هم چرایی غیبت را نشان می دهد. در حقیقت چون جبّاران و ستمگران او را نمی خواهند، مجبور است دور از مردم زندگی کند و بالاتر از این، چون اگر او را بیابند به قتل او کمر می بندند و مانع از تحقق وعده های الهی به دست او می شوند، ناگزیر است در مکانی دور از ظالمین سکنی گزیده، چنانکه خود فرمود:

«بِمَکانِنَا النَّائِی عَنْ مَساکِنِ الظَّالِمِینَ؛ ما اگرچه در اقامتگاه خویش که دور از مساکن ظالمین است به سر می بریم».

مَبْثُوثِ عِلْمِهِمْ وَآدابُهُمْ فِی قُلُوبِ المُؤْمِنِینَ مُثْبَتَةٌ، فَهُمْ بِها عامِلُونَ؛(1) اگر در حال آرامش مردم، پیکر و شخص آن حجّت ها از دیدگان مردم پنهان گردد، هرگز علم و آگاهی منتشر آنان، از حال مردم منقطع نگردد، بلکه آداب آنان در دلهای مردم ثابت است و مردم به آنها عمل می کنند».

و این همان است که حضرت مهدی علیه السلام فرمود:

«لا یَعْزُبُ عَنَّا شَیْ ءٌ مِنْ أَخْبارِکُمْ...؛(2) هیچ خبری از شما بر ما پوشیده نمی ماند».

* * *

از انیشتین نقل شده است که انگشت خود را به آب دریا زد و گفت:

«نسبت بین آبی که انگشت مرا مرطوب ساخته به آب دریا، مثل نسبت معلومات ما در برابر مجهولات هستی است».

منظور از این بیان، اعتراف به ناشناخته ماندن بسیاری از ابعاد غیبت و حکمت های آن است، به عبارت دیگر: باید پذیرفت که اگر در پاره ای روایات به برخی عدل و حکمت های غیبت دست یافتیم، هرگز به این معنا نیست که غیبت دارای علّت های اساسی تر و حکمت های بالغه دیگر نمی باشد، با این همه نگاهی مختصر به برخی روایات این باب، خالی از فایده نیست:

ذکر جریان ملاقات حضرت خضر و حضرت موسی علیهما السلام در کلام امام صادق علیه السلام، اشاره به این نکته دارد که مأموریت حضرت موسی علیه السلام از جانب خدا برای درک حضور و همراهی حضرت خضرعلیه السلام، به منظور آزمایش میزان تحمّل او در برابر امور ناشناخته و درجه تسلیم او در مقابل حکمت های پوشیده هستی صورت گرفت.

غیبت حضرت مهدی علیه السلام نیز می تواند صدها حکمت پنهان داشته باشد که جز در موقع ظهور آن حضرت روشن نمی شوند. آنچه مطلوب است تسلیم در برابر اراده الهی است که این غیبت را تقدیر فرموده است.

توطئه ها کردند و در مقام کشتن او برآمده، و با توجه به همین دسیسه ها بود که خداوند عزّوجلّ حتّی ولادت حجّت خویش را به صورت پنهان قرار داد.

ذکر این حکمت نشان می دهد که تا زمان حتمی شدن قیام، هر زمان دیگری خطر کشته شدن امام علیه السلام را به همراه دارد و کشته شدن امام علیه السلام کشته شدن پیام اوست، کشته شدن اسلام است که خدا هرگز به آن رضایت نخواهد داد.

فرمود: «قول خداوند عزّوجلّ: «لَوْ تَزَیَّلُوا لَعَذَّبْنَا الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْهُمْ عَذاباً أَلِیماً»؛(1) اگر مؤمنان و کافران از هم جدا می شدند، کافران را به عذابی دردناک دچار می کردیم».

به موجب این آیه، خداوند در اصلاب مردم کافر و منافق ودیعت هایی دارد که همان فرزندان صالح هستند و از نسل آنان پدید می آیند، از این رو علی علیه السلام آن پدران را نمی کشت تا آنکه ودیعت های الهی خارج شوند. بعد از خروج آن ودایع بود که بر هر کس از آنان غلبه می یافت او را می کشت. و چنین است قائم ما اهل بیت که ظهور نمی کند تا آنکه همه نسلهای پاک و مؤمن که ودیعت های خدایند، ظاهر شوند. آن زمان است که ظهور می کند و بر هر کس غلبه یابد می کشد».(2)

ج) امام صادق علیه السلام فرمود:

«یا عَمَّارُ! اَلصَّدَقَةُ وَاللَّهِ فِی السِّرِّ أَفْضَلُ مِنَ الصَّدَقَةِ فِی العَلانِیَّةِ وَکَذلِکَ عِبادَتُکُمْ فِی السِّرِّ مَعَ أَمامَکُمُ المُسْتَتَرُ فِی دَوْلَةِ الباطِلِ أَفْضَلُ، لِخَوْفِکُمْ مِنْ عَدُوِّکُمْ مِنْ دَوْلَةِ الباطِلِ؛(3)

ای عمار! همچنان که صدقه پنهانی بهتر از صدقه آشکار است، عبادت پنهانی شما در دولت باطل در حالی که امامتان پنهان و مستور باشد، افضل و دارای ثواب بیشتر است، به خاطر ترسی که شما در دولت باطل و از دشمنانتان دارید».

ص:51

چونان بهره بردن از خورشید است زمانی که ابرها آن را از دیدگان مستور می دارند».

طبق این کلام شریف، وجه غیبت خورشید را باید در وجود ابرها جستجو کرد. خورشید به خودی خود عین ظهور است ویکسره نورافشانی و درخشش دارد. این ابرها هستند که چهره جان فروز آن را از دیدگان مخفی می کنند. و بدین گونه است نهانی آخرین خورشید ولایت و امامت حضرت مهدی علیه السلام که در ذات خویش جز مهربانی ولطف وعنایت نسبت به عباد اللَّه ندارد. اما مردم با گناهان خود و با عدم آمادگی برای قبول حکومت الهی او، سبب پنهان ماندن او در پس پرده های سیاه ابر غیبت می باشند.

چنین است که شیخ طوسی رحمه الله می فرماید:

«اما سبب غیبت امام دوازدهم ممکن نیست از جانب خدای سبحان و یا از جانب خود آن حضرت باشد، بلکه از طرف مردم و مکلفین است و جهت آن غلبه خوف - از نابودی حق - و مطیع نبودن مردم نسبت به اوست و هر موقع که این سبب زائل شود و مردم در اطاعت او بکوشند و تسلیم او باشند، ظهور واجب می شود».

به عبارت دیگر: می توان وجه غیبت حضرت مهدی علیه السلام را استمرار همان سنّت حکیمانه ای دانست که در ادوار گذشته تاریخ به غیبت بسیاری از انبیاء و اولیاء انجامیده است.

چنانکه باز هم امام صادق علیه السلام فرمود:

«إِنَّ سُنَنَ الأَنْبِیاءِعلیهم السلام بِما وَقَعَ بِهِمْ مِنَ الغَیْباتِ حادِثَةٌ فِی القائِمِ مِنَّا أَهْلِ البَیْتِ حَذْوَ النَّعْلِ بِالنَّعْلِ وَالقِذَّةِ بِالقِذَّةِ؛(1) سنّت های پیامبران نسبت به غیبت هایی که برایشان پیش آمد، همگی به طور تمام و کمال در مورد قائم ما اهل بیت اتفاق می افتد».

* * *

امّا شباهت او به یونس علیه السلام؛ به خاطر آن است که از غیبت بازمی گردد و پس از عمری طولانی، جوان به نظر می رسد.

امّا شباهت او به یوسف علیه السلام؛ غیبت او از خاصّ و عامّ است و پنهان بودن او از برادرانش و مشکل شدن امر او بر پدرش یعقوب علیه السلام، با اینکه مسافت بین او و پدرش و اهل بیت و شیعیانش نزدیک بود.

امّا شباهت او به موسی علیه السلام؛ استمرار خوف و طولانی شدن غیبت و مخفی بودن ولادت اوست و اینکه پیروان او بعد از غیبت او با دیدن سختی ها و خواری های فراوان خسته شدند، تا آن زمان که خداوند عزّوجلّ اجازه ظهور به او داده و یاری اش نموده و بر دشمنانش پیروز گرداند.

امّا شباهت او به عیسی علیه السلام؛ اختلاف کسانی است که درباره او به مخالفت یکدیگر پرداختند، برخی گفتند به دنیا نیامده، گروهی گفتند مرده است، گروهی دیگر گفتند کشته شده و به دار آویخته شده است.

و امّا شباهت او به جدّش حضرت محمّد مصطفی صلی الله علیه وآله: قیام به شمشیر و کشتن دشمنان خدا و پیامبر، و ستمگران و مستکبران است و اینکه او به وسیله صلاح و القاء وحشت بر دشمن غلبه می یابد و هیچ پرچمی از پرچمهای او بدون پیروزی بر نمی گردد».(1)

شیخ صدوق رحمه الله در مقدمه کتاب شریف «کمال الدین» آورده است: سبب تألیف این کتاب چنان شد که در یکی از سالها، زمانی که از زیارت علی بن موسی الرضاعلیه السلام برمی گشتم، در نیشابور اقامت گزیدم و آنجا اکثر کسانی که بر من وارد می شدند، شیعیانی بودند که امر غیبت حضرت مهدی علیه السلام آنان را به حیرت و شبهات دچار ساخته بود.

ص:56

در بین آنان، یکی از مشایخ اهل فضل که مدتها در آرزوی دیدارش به سر می بردم و به خاطر دینداری و استقامت عقیده اش مشتاق زیارتش بودم، به نام «نجم الدین ابوسعید محمد بن الحسن بن الصلت قمی» به دیدار م آمد و روی سخن از فلاسفه و اهل منطق در بخارا به میان آورد که با شبهات خویش حیرت و شک او را در امر غیبت طولانی حضرت قائم علیه السلام برانگیخته بودند.

زمانی که جوابش را دادم و دلش آرام یافت، پیشنهاد کرد که کتابی در این باب بنویسم و من هم قول مساعد دادم.

پس از این قضیه، شبی در خواب دیدم که در مکه هستم و به طواف بیت اللَّه مشغولم و در هفتمین شوط کنار حجر الاسود آمده، آن را استلام کردم و می بوسیدم و می گفتم:

«أَمانَتِی أَدَّیْتُها وَمِیثاقِی تَعاهَدْتُهُ لِتَشْهَدَ لِی بِالمُوافاةِ؛ امانت خویش را ادا کردم و پیمانم را به عهده گرفتم، تا تو روز قیامت به وفای آن برایم شهادت دهی».

در همین هنگام مولایمان صاحب الزمان علیه السلام را دیدم که کنار درب خانه کعبه ایستاده است، نزدیکش رفتم و او با نگاه به چهره من، با فراست هرچه را که از دل مشغولی و اندیشه های متفرقه داشتم دریافت. سلام کردم، جواب فرمود، سپس پرسید: چرا کتابی درباره غیبت نمی نویسی تا هموم تو را کفایت کند؟ گفتم: ای فرزند رسول خداصلی الله علیه وآله! درباره غیبت تصنیفات و تألیفاتی دارم.

فرمود: نه به آن ترتیب، بلکه از تو می خواهم که اینک کتابی درباره غیبت بنویسی و غیبت های پیامبران را در آن ذکر نمایی.

ص:57

او با گفتن این سخن به راه افتاد و رفت و من دهشت زده از خواب بیدار شدم. آن شب را تا صبح به دعا و گریه و زاری و شکوه از فراقش گذراندم و صبحگاهان به عنوان امتثال فرمانش تألیف این کتاب را آغاز کردم.(1)

آنچه در سفارش و فرمان ولی عصرعلیه السلام نسبت به ذکر غیبت های پیامبران در کتاب شیخ صدوق قابل دقّت و بررسی است، به یقین اهمّیت شناخت این غیبت ها در راستای آشنایی با حکمت های مستور در این سنّت دیرپای الهی است که در احادیث معصومین علیهم السلام هم - چنانکه ذکر شد - مورد تأکید مکرر قرار گرفته است.

شیخ صدوق اولین باب های کتاب گرانقدر خود «کمال الدین و تمام النعمة» را، به بررسی نهان زیستی پیامبران علیهم السلام می پردازد:

اوّلین باب درباره غیبت حضرت ادریس علیه السلام است، که در ضمن حدیثی طولانی آمده است:

«ادریس در غاری از کوهی بلند، دور از چشم مردم پناه گرفت و به روزه داری و عبادت پرداخت. مردم پس از خروج و اختفای او، مدت بیست سال به قحطسالی و بیچارگی مبتلا بودند، تا اینکه طی ماجرایی حضرت ادریس در طلب آب و غذا از نهانگاه خویش بیرون می آید و مردم او را می شناسند و طاغوت زمانش به خواری کشیده می شود و او به میان مردم باز می گردد».(2)

دومین باب با ذکر چهار حدیث، درباره حضرت نوح علیه السلام است، که در سومین حدیث آمده است. امام صادق علیه السلام فرمود:

ص:58

«زمانی که مرگ نوح علیه السلام نزدیک شد، پیروان خویش را فراخواند و به آنان گفت: بدانید که پس از من غیبتی خواهد بود که در طی آن طاغوتها به قدرت خواهند رسید، و همانا خدای تعالی به قیام کننده ای از فرزندان من که نامش هود است، در امر شما گشایشی پدید خواهد آورد».(1)

سومین باب درباره غیبت حضرت صالح علیه السلام است که در آن تنها یک حدیث از امام صادق علیه السلام نقل شده است که طی آن فرمود:

«همانا صالح علیه السلام مدتی از میان قوم خویش غائب بود، آن روز که تازه غیبت کرده بود، عاقل مردی میانسال، تنومند و زیبا اندام و با محاسنی فراوان و گونه هایی مناسب و قامتی متناسب بود، اما وقتی به سوی قومش بازگشت - در اثر کثرت ضعف و تغییر صورت - او را نشناختند و مردم درباره او سه دسته شدند. همانا مثل قائم اهل بیت علیهم السلام همانند صالح علیه السلام است».(2)

چهارمین باب درباره غیبت حضرت ابراهیم علیه السلام است و در ابتدای آن آمده است:

«امّا غیبت حضرت ابراهیم خلیل الرحمن علیه السلام شباهت به غیبت قائم ما صلوات اللَّه علیه دارد، بلکه عجیب تر از آن است، زیرا خداوند عزّوجلّ حتی در شکم مادر، اثر ابراهیم علیه السلام را مخفی گرداند و ولادتش را نیز پنهان داشت تا زمان تقدیر شده ظهور آن فرا رسد».

ص:59

در این باب طی دو حدیث نسبتاً طولانی تر از دو نوع غیبت حضرت ابراهیم علیه السلام که طی سه مرحله انجام یافت، سخن به میان آمده است. یکی در هنگام ولادت و قبل از آن، دیگری در زمانی که طاغوت مصر او را تبعید کرد، و سومین مرحله آن زمانی که برای عبرت گرفتن به تنهایی روانه سرزمین های دور و نزدیک شد.(1)

پنجمین باب درباره غیبت حضرت یوسف علیه السلام است که با نقل سه حدیث، کیفیت غیبت حضرت یوسف علیه السلام و جنبه امتحان داشتن این غیبت برای حضرت یعقوب علیه السلام مطرح شده و نتیجه گرفته شده که حال شیعیان آگاه در زمان ما نسبت به امام غائب خویش همانند حال حضرت یعقوب علیه السلام است که می گفت: «ای فرزندان من! بروید یوسف و برادرش را جستجو کنید».

و حال ناآگاهان و معاندین در امر غیبت او همچون حال برادران یوسف است که می گفتند: «به خدا سوگند! تو در همان گمراهی سابق خود هستی».(2)

ششمین باب درباره غیبت حضرت موسی علیه السلام است، در اولین حدیث از قول پیامبرصلی الله علیه وآله آمده است که فرمود:

«پس از حضرت یوسف علیه السلام شدت و غیبتی برای بنی اسرائیل واقع شد که چهارصد سال طول کشید، در حالی که آنان همگی منتظر قیام قائم یعنی حضرت موسی علیه السلام بودند».(3)

در این باب پنج حدیث ذکر شده که طی آنها غیبت حضرت مهدی علیه السلام به غیبت حضرت موسی علیه السلام تشبیه شده است.

ص:60

هفتمین باب درباره غیبت اوصیای حضرت موسی علیه السلام تا روزگار حضرت مسیح علیه السلام است.

و در بابهای بعدی نیز به اخباری در زمینه نهانی پیامبر اسلام و اولیاء علیهم السلام پرداخته شده است.

* * *

علامه مجلسی رحمه الله در وجه تشبیه امام غائب علیه السلام به خورشید در پس ابر، مواردی را ذکر می کند:

1 - نور وجود و علم و هدایت، به واسطه آن حضرت علیه السلام به خلایق می رسد، چنان که در اخبار متعدد روایت شده که او و سایر اهل بیت علیهم السلام علّت ایجاد خلق هستند و به برکت آنان است که علوم و معارف بر مردم آشکار شده و بلاها رفع می شود.

2 - چنانکه مردم از خورشید در پس ابر استفاده می برند و با این همه به خاطر بهره بردن بیشتر هر لحظه انتظار برطرف شدن ابرها را دارند، شیعیان مخلص در هر زمان منتظر ظهور و قیام او هستند.

3 - منکر وجود حضرت مهدی علیه السلام، با این همه آثاری که در غیبت از او ظاهر می شود، مثل انکار کننده وجود خورشید در پس پرده ابر است.

4 - چنانکه نهان شدن خورشید در پس ابرها گاهی بهتر از آشکار شدن آن است، می توان گفت: در دوران غیبت برای شیعه، پنهان ماندن آن حضرت مفیدتر و بهتر است.

5 - همانطور که نظرکننده به خورشید، چه بسا با نبودن ابر دچار کوری شود، چه بسا خورشید وجود مقدس جضرت مهدی علیه السلام هم اگر ظاهر باشد برای بصیرت شیعیان ضرر داشته باشد و سبب کوری آنان از دیدن حقیقت شود، اما همین بصیرتها می تواند تحمل ایمان به او در دوره غیبت را داشته باشد، چنانکه انسان به خورشید در پشت ابرها می نگرد و زیان نمی بیند.

6 - خورشید گاهی از پرده ابر خارج می شود و بسیاری از مردم آن را می بینند، به همین ترتیب ممکن است که آن حضرت هم در روزگار غیبت برای بعضی مردم بروز کند.

ص:62

7 - اهل بیت علیهم السلام در شمول منافع چونان خورشیدند، پس همانطور که انسان کور، خورشید را چه ظاهر و چه در پس ابر نمی بیند، کورباطنان هم خورشید وجود امام غایب را نمی بینند.

«مَنْ کانَ فِی هذِهِ أَعْمی فَهُوَ فِی الآخِرَةِ أَعْمی وَأَضَلُّ سَبِیلاً»؛(1) و هر کس در این دنیا کور باشد در آخرت نیز کور خواهد بود، بلکه زیانکارتر و گمراه تر!».

8 - چنانکه نور خورشید در هر خانه ای به مقدار وجود روزنه ها و پنجره ها می تابد و به مقداری که موانع را از جلوی نور برداشته باشند، خانه را روشن می کند. به همین ترتیب مردم به اندازه ای که موانع معرفت همچون شهوات نفسانی و تعلقات جسمانی را از فکر و اندیشه خود برداشته و به میزانی که پرده های تاریک مادی را از روی دل خود کنار زده باشند، می توانند از نور هدایت حضرت مهدی علیه السلام و اهل بیت استفاده ببرند، تا امر به آنجا برسد که مانند شخصی شود که زیر آسمان بدون ابر قرار گرفته که بدون هیچ حجابی پرتو خورشید او را از هر طرف احاطه کرده باشد.

علامه مجلسی به دنبال این نکات می فرماید:

«از این بهشت روحانی هشت در را به رویت گشودم، در حالی که خداوند هشت باب دیگر را نیز به فضل خویش بر من گشوده است، لکن عبارت را از ذکر آنها ناتوان می بینم. چه بسا که خداوند در باب معرفت اهل بیت علیهم السلام هزار در بر ما بگشاید که از هر دری هزار در دیگر گشوده شود».(2)

ص:63

* * *

مطمئن تر از «حبل ولایت» می توان یافت که بتواند از «افتادن به چاه ضلالت» و «گرفتار شدن به دام انحراف» جلوگیری کند؟!

بشناسان که اگر تو پیامبرت را به من نشناسانی، حجّتت را نتوانم شناخت. خدایا حجّت خود را به من بشناسان که اگر تو حجّتت را به من نشناسانی، از دینم گمراه خواهم شد».

1 - معرفت ها را از خدا باید طلبید.

2 - شناخت پیامبرصلی الله علیه وآله تابع شناخت خدا، و شناخت حجّت متفرّع بر شناخت پیامبرصلی الله علیه وآله است.

3 - اگرچه بدون شناخت خدا و پیامبرصلی الله علیه وآله، شناخت حجّت ممکن نیست، امّا گمراهی از دین در اثر عدم شناخت حجّت لازم می آید. به عبارت دیگر: عدم گمراهی از دین بدون شناخت حجّت تضمین نمی شود.

و بدیهی است که هر دعایی، تنها پشتوانه حرکت به حساب می آید، اصل دعا ابراز نیاز درونی و طلب تأیید الهی در حرکت بیرونی است.

نیاز به معرفت که احساس شد و حرکت برای کسب معارف که توسط بنده آغاز گردید. اگر دل با خدا باشد و گام در راه او قرار گیرد، وصول به معرفت تضمین شده است.

«قُلْ ما یَعْبَؤُ رَبِّی لَوْلا دُعآؤُکُمْ»؛(1)

بگو! اگر دعای شما نباشد، پروردگار من به شما عنایتی نکند».

کسی که از گناه نپرهیزد دین ندارد، و کسی که تقیّه نداشته باشد ایمان ندارد، همانا گرامی ترین شما نزد خدا کسی است که به تقیّه بیشتر و بهتر عمل کند«.

گفته شد: ای فرزند رسول خدا! تا کی؟!

فرمود: تا روز وقت معلوم، که همان روز ظهور و زمان قیام قائم ما اهل بیت است.

تقیّه هرگز به معنای دم فروبستن و بی تفاوت ماندن و بنا به مصلحت اصطلاحی رفتار کردن و نان به نرخ روز خوردن نیست.

تقیّه هرگز به معنای دست کشیدن از آرمانها و همراه شدن با هر کس و ناکس نیست. تقیّه ای که از وظایف شیعیان در دوران غیبت حضرت مهدی علیه السلام شمرده شده و ارزشی هم سنگ با تقوا دارد و عدم رعایتش مساوی با بی ایمانی شمرده شده، نوعی سلاح مقاومت است.

امام صادق علیه السلام در تفسیر آیات (95 تا 97) سوره کهف که درباره بنای سدّ توسط ذوالقرنین است و طیّ آنان از سدّی بلند که دشمنان نتوانند بر فرازش روند و از شکافتنش ناتوان باشند، حکایت شده است. می فرماید:

«إِذا عَمَلْتَ بِالتَّقِیِّةِ لَمْ یَقْدِرُوا لَکَ عَلی حِیلَةٍ وَهُوَ الحِصْنُ الحَصِینُ وَصارَ بَیْنَکَ وَبَیْنَ أَعْداءِ اللَّهِ سَدّاً لا یَسْتَطِیعُونَ لَهُ نَقَباً؛(1) هنگامی که به تقیّه عمل کنی چاره ای علیه تو نمی یابند، و نمی توانند با تو نیرنگ بازند، و آن به مانند دژی استوار و محکم است و بین تو و دشمنان خدا سدّی نفوذ ناپذیر ایجاد می کند».

ص:67

پس تقیّه، چاره ای برای در امان ماندن از دشمن مقتدر و فرصتی برای قدرت یافتن خویش است تا نیروها بیهوده هدر نروند و در موقع مناسب توان ضربه زدن به دشمن را داشته باشند.

وَالمُطِیعِینَ لَهُ فِی ظُهُورِهِ، أُولئِکَ أَوْلِیآءُ اللَّهِ الَّذِینَ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلا هُمْ یَحْزَنُونَ؛(1) ای ابوبصیر! خوشا به حال شیعیان قائم ما که در دوران غیبت او در انتظار ظهورش به سر می برند و در دوران ظهورش به اطاعت او روی می کنند، آنان اولیای خدا هستند که هیچ ترس و اندوهی بر ایشان نیست».

با هم آمدن دو وصف «انتظار در غیبت» و «اطاعت در ظهور» برای شیعیان حضرت قائم علیه السلام، نشان دهنده نوعی ملازمت بین آن دو وصف است. به این معنا که شیعیان منتظر در دوران غیبت چنان امام خود را شناخته و در اطاعتش می کوشند که اگر دوران ظهور تحقق می یافت، در زمره مطیعین حقیقی او بودند.

یاد بلاها و سختی های - دوران غیبت تو - پایان نیافته که درد و رنج شدیدتر و دردناک تری در برابر دیدگانم شکل می گیرد!»

سدیر گوید: شگفت زده پرسیدیم: این ماتم و گریه برای چیست؟!

امام صادق علیه السلام آهی عمیق و سوزناک کشید و فرمود:

ای وای! صبح امروز در کتاب جفر نظر می کردم و درباره ولادت و غیبت طولانی و طول عمر قائم ما و بلاهای مؤمنین در آن زمان و ایجاد شک و تردید در اثر طول غیبت و ارتداد اکثریت مردم از دین و خروج آنان از تعهد به اسلام تأمل و دقّتی داشتم، در اثر آن، رقّت مرا فرا گرفت و حزن و اندوه بر من چیره شد».(1)

وقتی حال امام صادق علیه السلام - که حدود یکصد سال قبل از آغاز دوره غیبت می زیسته است - چنین باشد، باید دید حال سرگشتگان دوران غیبت و دورماندگان از چشمه زلال ولایت چگونه باید باشد. بیهوده نیست که در هر مناسبتی شادی آفرین یا غمبار، سفارش به قرائت دعای ندبه شده ایم که حدیث اشک و سوز دل منتظران مهدی علیه السلام است.

و بی مورد نیست که این چنین بر دعا برای فرج در زمان غیبت تأکید شده است.

امام زمان علیه السلام می فرماید:

«أَکْثِرُوا الدُّعآءَ بِتَعْجِیلِ الفَرَجِ؛(2)

برای نزدیک شدن ظهور و فرج بسیار دعا کنید».

ص:70

* * *

تأکید بر امر انتظار فرج از طرف پیشوایان دین، تا آنجا بود که بسیاری از اصحاب، شرایط موجود زمان خود را برای حصول فرج کافی دانسته، امام آن دوران را به عنوان صاحب الامر می پنداشتند و در این باره از او سؤال می کردند. چنین توهمی در دهها روایت، از جمله روایت شعیب بن ابی حمزه در برابر امام صادق علیه السلام و ریّان بن الصلت در برابر امام رضاعلیه السلام مطرح گردیده که می پرسد: أنت صاحب الأمر؟(1)

و نیز در همان زمانها، کسانی از موالیان اهل بیت علیهم السلام بودند که بر سنّت انتظار فرج آن چنان پافشاری می کردند که به ترک کسب و کارشان می انجامید، به طور نمونه می توان از شخصی به نام عبد الحمید واسطی نام برد که خدمت امام محمد باقرعلیه السلام می رسد و می گوید:

«أَصْلَحَکَ اللَّهُ، لَقَدْ تَرَکْنا أَسْواقَنا اِنْتِظاراً لِهذَا الأَمْرِ؛ خدا امرت را اصلاح کند، ما به خاطر انتظار این امر، کار و کسب خویش در بازارها را رها کرده ایم».

امام باقرعلیه السلام به عنوان تأیید و تصدیق موضع منتظرانه او می فرماید:

«یا عَبْدَ الحَمِیدِ! أَ تَری مَنْ حَبَسَ نَفْسَهُ عَلَی اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ، لا یَجْعَلُ اللَّهُ لَهُ مَخْرَجاً؟ بَلی وَاللَّهِ لَیَجْعَلَنَّ لَهُ مَخْرَجاً؛(2) ای عبد الحمید! آیا به نظر تو کسی که خودش را وقف برای خدای عزّوجلّ نموده باشد، خداوند برایش فرج و گشایشی حاصل نمی فرماید؟ چرا، به خدا سوگند که حتماً برای او گشایش و رهایی قرار می دهد».

ص:72

سنّت انتظار در دوران غیبت حضرت مهدی علیه السلام به حق جلوه ای ویژه دارد. منتظران حقیقی این دوران، هیچ شبی را بدون حالت انتظار به صبح نرساندند، انتظار تا آنجا که شمشیر بر زیر بستر خود می نهادند تا اگر فردا روز ظهور باشد، بی درنگ به یاری مولایشان بشتابند.

* * *

حکومت و داوری تو را در همه موارد مورد اختلاف خویش بپذیرند، سپس نسبت به رأی و قضاوت تو - حتّی اگر مخالف منافع آنان باشد - کاملاً تسلیم باشند و حتّی در درون دل خویش، هیچ گونه نارضایتی و ناراحتی احساس نکنند».

و نیز در همین باره فرمود:

«اَلنَّبِیُّ أَوْلی بِالمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ»؛(1) - در رعایت مصالح فردی و اجتماعی ایمان آوردگان - ولایت پیامبرصلی الله علیه وآله بر جان و مال آنان بالاتر و بیشتر از ولایت خود آنان است».

بدیهی است که این ولایت با رحلت پیامبرصلی الله علیه وآله پایان نمی پذیرد و حفظ حدود اسلام و استقرار نظام مسلمین که حکمت امضای چنین ولایتی برای آن حضرت علیه السلام بود، پس از او نیز استمرار می یابد، و بدین طریق ائمه بزرگواری که وارثان تمام شؤون پیامبر - غیر از نبوّت - می باشند، عهده دار این ولایت و حاکمیت به حساب می آیند.

امام رضاعلیه السلام می فرماید:

«إِنَّ الإِمامَةَ خِلافَةُ اللَّهِ وَخِلافَةُ رَسُولِهِ صلی الله علیه وآله وَمَقامُ أَمِیرِ المُؤْمِنِینَ علیه السلام وَخِلافَةُ الحَسَنِ وَالحُسَیْنِ علیهما السلام. إِنَّ الإِمامَ زِمامُ الدِّینِ وَنِظامُ المُسْلِمِینَ وَصَلاحُ الدُّنْیا وَعِزُّ المُؤْمِنِینَ، اَلإِمامُ أَسُّ الإِسْلامِ النَّامِی وَفَرْعُهُ السَّامِی. بِالإِمامِ تَمامُ الصَّلوة وَالزَّکوةِ وَالصِّیامِ وَالحَجِّ وَالجِهادِ وَتَوْفِیرِ الفِیْ ءِ وَالصَّدَقاتِ وَإِمْضاءِ الحُدُودِ وَالأَحْکامِ وَمَنْعِ الصُّغُورِ وَالأَطْرافِ؛(2) به راستی امامت، خلافت خدا و خلافت

ص:74

رسول خداصلی الله علیه وآله و مقام امیر المؤمنین علیه السلام و خلافت حسن و حسین علیهما السلام است. به راستی امام، زمام دین و نظام مسلمین و صلاح دنیا و عزّت مؤمنان است. امام، بنیاد رشد کننده اسلام و شعبه والای آن است. به وسیله امام است که نماز و زکات و روزه و حجّ و جهاد شکل می گیرند و کمال می یابند و خراج و صدقات فزونی می پذیرند و حدود و احکام الهی اجرا می شوند و مرزها و جوانب مملکت اسلامی محفوظ می مانند».

در این دوران، می توان امام زمان حضرت مهدی علیه السلام که از جانب خدا و به تبعیت از پیامبر دارنده همه شؤونات مذکور است، در پس پرده غیبت به سر می برد و از سوی دیگر تردیدی نیست که با غیبت آن بزرگوار، خداوند حکیم پیروان او وامّت بزرگ اسلام را بی سرپرست و بلاتکلیف نمی پسندد.

پس یا باید پذیرفت که خداوند امر تعیین حاکم و ولیّ امر را مطلقاً برعهده خود مردم وانهاده است که ممکن نیست. چون شرایط غیبت حکمت های جعل حاکم و ولیّ امر الهی را تغییر نداده، بلکه آن را ضروری تر می سازد، و خدایی که در دوران حضور پیامبرصلی الله علیه وآله و امام علیه السلام مردم را بی رهبر و سرپرست نپسندیده، وانهادگی آنان را در زمان غیبت امضا نمی فرماید.

و یا باید قبول کرد که در دوران غیبت نیز اشخاصی با بهره گیری از ولایت الهی و حقّ حاکمیت پیامبر و امام، در چهارچوبه کلمات راه گشا و فرمایشات مسؤولیت بخش خود آن بزرگواران، حقّ ولایت و وظیفه سرپرستی مسلمین را برعهده دارند.

ص:75

اسحاق بن یعقوب از امام زمان علیه السلام طیّ نامه ای می پرسد که به هنگام غیبت شما در حوادثی که روی می دهد به چه کسی مراجعه کنیم؟ فرمود:

«أَمَّا الحَوادِثُ الواقِعَةُ فَارْجِعُوا فِیها إِلی رُواةِ حَدِیثِنا فَإِنَّهُمْ حُجَّتِی عَلَیْکُمْ وَأَنَا حُجَّةُ اللَّهِ؛(1) در حوادث و رویدادهایی که برایتان پیش می آید به راویان حدیث ما مراجعه کنید که آنها حجّت من بر شما هستند و من حجّت خدایم».

امام حسن عسکری علیه السلام فرمود:

«فَأَمَّا مَنْ کانَ مِنَ الفُقَهاءِ صائِناً لِنَفْسِهِ حافِظاً لِدِینِهِ مُخالِفاً لِهَواهُ مُطِیعاً لِأَمْرِ مَوْلاهُ، فَلِلْعَوامِ أَنْ یُقَلِّدُوهُ؛(2) هر فقیهی که نگهدارنده نفس - از انحرافات و لغزشها - و حفظ کننده دین و مخالف با هواهای نفسانی و مطیع امر مولای خویش باشد، بر عامّه مردم است که تقلید کننده - و تابع - او باشند».

و امام صادق علیه السلام فرمود:

«یَنْظُرُ إِنَّ مَنْ کانَ مِنْکُمْ مِمَّنْ رَوی حَدِیثَنا وَنَظَرَ فِی حَلالِنا وَحَرامِنا وَعَرَفَ أَحْکامَنا فَلْیَرْضُوا بِهِ حَکَماً فَإِنِّی قَدْ جَعَلْتُهُ حاکِماً؛(3) آنان که با هم اختلافی دارند باید بنگرند و یک نفر از بین شما را که راوی حدیث ما و صاحب نظر در حلال و حرام باشد و احکام ما را بشناسد، شناسایی کنند و او را حَکَم قرار دهند، زیرا من او را حاکم بر شما قرار دادم».

ص:76

ساده اندیشانه خواهد بود اگر کسی بگوید دائره این «حجت قرار گرفتن» و «لزوم تبعیت و تقلید» و «جعل حاکمیت» فقط منحصر در اختلافات شخصی دو نزاع کننده یا پاره ای فروع فقهی می باشد، وامام زمان علیه السلام و سایر امامان بزرگوار در این فرمایشات به امر مهمّ حکومت و راهبری اجتماع بر اساس قواعد اسلام و قرآن نظری نداشته و تشکیل حکومت اسلامی و کیفیت پیاده شدن احکام اجتماعی این دین مبین را، در این احادیث و نظایر آنها نادیده گرفته و دست فتنه پردازان دوره غیبت را در بازیچه قرار دادن نظام اسلام و مسلمین کاملاً باز قرار داده اند!»

امام راحل قدس سره در مبحث ولایت فقیه از «کتاب البیع»، بعد از نقل و بررسی دهها دلیل و روایت معتبر می فرماید:

از آنچه بیان شده نتیجه می گیریم که فقهاء از طرف ائمه علیهم السلام در جمیع آنچه در اختیار آنان بوده است، دارای ولایت هستند، مگر دلیلی بر اختصاص امری خاص به معصوم علیه السلام اقامه شود که در آن صورت این اصل کلی استثناء می خورد...

ما قبلاً گفتیم همه اختیاراتی که در خصوص ولایت و حکومت برای پیامبرصلی الله علیه وآله و ائمه علیهم السلام معیّن شده است، عیناً برای فقیه نیز معیّن و ثابت است. اما اگر ولایتی از جهت دیگر غیر از زمامداری و حکومت برای ائمه علیهم السلام معین و دانسته شود، در این صورت فقهاء از چنین ولایتی برخوردار نخواهند بود. پس اگر بگوییم امام معصوم علیه السلام راجع به طلاق دادن همسر یک مرد یا فروختن و گرفتن مال او - گرچه مصلحت عمومی هم اقتضا نکند - ولایت دارد، این دیگر در مورد فقیه صادق نیست و او در این امور ولایت ندارد، و در تمام دلایل که پیش تر راجع به ولایت فقیه

ص:77

گفتیم، دلیلی بر ثبوت این مقام برای فقها وجود ندارد، چنان که در کلام امام راحل قدس سره اشاره شده، ولایت فقیه با همه گستردگی اش در حیطه حفظ مصلحت عمومی جامعه اسلامی شکل می گیرد.

به عبارت دیگر: فقیه جامع الشرایط در هر شرایط زمانی و مکانی و اجتماعی باید راهی را برگزیند که مکتب و مقرّرات آن بهتر اجرا شود، و به تعبیر فقها باید «غبطه مسلمین» را رعایت نماید، به این معنا که در همه امور باید آنچه را که بیشتر به صلاح اسلام و مصلحت مسلمین است اختیار کند.

از همین دیدگاه است که در حکومت اسلامی دوران غیبت، تشکیل قوای سه گانه قانون گذاری، قضایی، اجرایی و نهادهای نظارتی از طرف فقیه ضرورت می یابد و با همه اختیاراتی که ولیّ فقیه در اداره اجتماع دارد، باز هم مراجعه به آرای مردم در اموری چون تعیین رئیس جمهور و نوّاب مجلس و غیره معنا پیدا می کند.

ص:78

ص:79

ص:80

«قبل از قیام قائم علیه السلام پنج واقعه رخ می دهد: قیام یمانی، خروج سفیانی ندای آسمانی، فرو رفتن لشکر در بیداء و کشته شدن نفس زکیه».

و در حدیثی دیگر فرمود:

«لَیْسَ بَیْنَ قائِمِ آلِ مُحَمَّدٍ وَقَتْلِ نَفْسِ الزَّکِیَّةِ إِلاَّ خَمْسَةَ عَشَرَ لَیْلَةً؛ بین ظهور قائم آل محمدعلیهم السلام و کشته شدن نفس زکیّه بیش از پانزده شب فاصله نیست».

به عبارت دیگر: حتّی در صورتی که بر فرض، هیچ نشانه ای بر قرب ظهور دلالت نکند، نمی توان غافلانه به زندگی عادی پرداخت و از وظیفه هایی که شیعه و همه مردم نسبت به ساحت مقدس امام زمان علیه السلام دارند، غفلت کرد.

ثالثاً: نظام جمهوری اسلامی در ایران، بهترین زمینه را برای آزمایش منتظران در کیفیت یاری رسانی به امام عصرعلیه السلام فراهم کرده است، لذا بر همه منتظران حقیقی امام زمان علیه السلام است که همه امکانات خویش را در حفظ این نظام و تضمین بقای آن، در راستای احکام و قرآن و ولایت بکار گیرند.

رابعاً: میزان پایبندی کسانی که همواره دم از امام زمان علیه السلام می زنند و بر سر اثبات فلان نشانه ظهور و حکایت فلان دیدار با مولا کتابها می نویسند، باید فداکاری آنان در هدایت اجتماعی و برقراری عدالت و مسؤولیت پذیری آنان در این راه اثبات شود.

* * *

او را غیبتی هست، زمانی که ظهور کند زمین را از قسط و عدل پر سازد چنان که از ظلم و جور پر شده باشد».

این حدیث و نظایر آن، در کتب شیعه و سنی از شهرت و تواتر فوق العاده ای برخوردار است و در اغلب آنها عناوین قسط و عدل در کنار هم آمده است که یقیناً فرق هایی با یکدیگر دارند. مانند اینکه گفته اند: عدل اعمّ از قسط است. قسط فقط رعایت حقّ دیگران است و عدل رعایت حقّ همه چیز و همه کس؛ قسط فقط در مورد دیگران بکار می رود و عدل در مورد رابطه انسان با خود، با خدا و با دیگران؛ قسط ضدّ جور است و عدل ضدّ ظلم.

مهدی نامیده شده است به خاطر آنکه به امری گم شده هدایت می کند و قائم نامیده شد از آن رو که به حقّ قیام می کند».(1)

امام باقرعلیه السلام درباره سیره حضرت مهدی علیه السلام فرمود:

«آنچه را پیامبرصلی الله علیه وآله انجام داد او نیز انجام می دهد، بنیان های پیشین را درهم می شکند، چنانکه رسول خداصلی الله علیه وآله امر جاهلیت را درهم شکست، و او اسلام را دوباره از سر می گیرد. «وَیَسْتَأْنِفُ الإِسْلامَ جَدِیداً».(2)

اللَّهِ تَعالی وَسُنَّةَ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه وآله؛(1) در زمان حضرت مهدی علیه السلام به دانش و حکمت دست می یابید تا آنجا که زن در خانه اش بر اساس کتاب خدای تعالی و سنّت رسول خداصلی الله علیه وآله قضاوت می کند».

و امیر المؤمنین علیه السلام درباره دوران پس از ظهور مهدی علیه السلام فرمود:

«یَقْذِفُ فِی قُلُوبِهِمُ العِلْمَ، فَلا یَحْتاجُ مُؤْمِنٌ إِلی ما عِنْدَ أَخِیهِ مِنْ عِلْمٍ؛(2) دانش در دلهای مؤمنین انداخته می شود، در آن زمان مؤمن، نیازی به دانش برادر ایمانی خویش پیدا نمی کند».

و «اَلعَقْلُ دَلِیلُ المُؤْمِنِ؛(1) عقل راهنمای انسان مؤمن است».

و «لَا اسْتَقامَ دِینُهُ حَتّی یَسْتَقِیمَ دِینَهُ؛(2)

دین شخص استقامت نیابد، مگر آنکه عقل وی استقامت یابد».

«وَلا یُعْجِبُکُمْ إِسْلامُ رَجُلٍ حَتّی تَعْلَمُوا کُنْهَ عَقْلِهِ؛(3)

نباید اسلام کسی شما را به شگفت آورد، مگر زمانی که کُنه و عمق عقل او را دریابید».

«اَلنَّاسُ یَعْمَلُونَ الخَیْراتِ وَإِنَّما یَعْمَلُونَ أُجُورَهُمْ یَوْمَ القِیامَةِ عَلی؛ قَدْرِ عُقُولِهِمْ؛(4) مردم کارهای شایسته می کنند، امّا پاداش خویش را روز قیامت به قدر عقولشان دریافت می دارند».

درمی یابیم که بهترین ره آورد ظهور حضرت مهدی علیه السلام را می توان در همین ویژگی جستجو کرد. از آن رو که ریشه همه مشکلات ما - در اثر غیبت مولایمان دامن گیرمان شده - در کم سویی نور عقل و تیرگی آیینه اندیشه صحیح است.

می شود، ضرر رسانیدن و ترس از یکدیگر از بین می رود. درندگان و حیوانات اهلی بین مردم زندگی می کنند و برخی از آنان برخی دیگر را آزار نمی رسانند».(1)

امیر المؤمنین علیه السلام فرمود:

«تَمْشِی المَرْئَةُ بَیْنَ العَراقِ وَالشَّامِ لا تَضَعُ قَدَمَیْها إِلاَّ عَلَی النَّباتِ وَعَلی رَأْسِها زِینَتَها لا یَهِیجُها سَبُعٍ وَلا تَخافُهُ؛(2) در دولت حضرت مهدی علیه السلام زنی بین عراق و شام راه می پیماید در حالی که گامش را - از کثرت آبادانی زمین - جز بر سبزه و گیاه نمی نهد، و با اینکه زینت و زیور خویش را بر سر و چهره دارد، هیچ درنده ای به او حمله نمی کند و آن زن - در اثر اطمینان به امنیت موجود - ترسی به دل راه نمی دهد».

و امیر المؤمنین علیه السلام فرمود:

«وَیُؤَلِّفُ بِهِ مِنَ القُلُوبِ المُخْتَلِفَةِ؛(1) و خداوند به وسیله حضرت مهدی علیه السلام بین دلهای مخالف الفت و دوستی ایجاد می کند».

و در حدیثی دیگر فرمود:

«لَوْ قَدْ قامَ قائِمُنا، لَأَنْزَلَتِ السَّمآءُ قَطَرَها وَلَأَخْرَجَتِ الأَرْضُ نَباتَها وَأَذْهَبَتِ الشُّحَنآءُ مِنْ قُلُوبِ العِبادِ؛(2) اگر قائم ما قیام نماید، آسمان بارانش را نازل کند و زمین گیاهانش را برویاند، و کینه و دشمنی و ستیزه جویی از دلهای بندگان برود».

* * *

قیام کننده

«أَنَا القآئِمُ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍعلیهم السلام(1)؛

من قیام کننده از خاندان پیامبر خدا حضرت محمدصلی الله علیه وآله هستم».

احیاگر عدالت

«أَنَا الَّذِی أَخْرَجُ فِی آخِرِ الزَّمانِ بِهذَا السَّیْفِ فَامْلَأِ الأَرْضَ عَدْلاً وَقِسْطاً کَما مُلِئَتْ جَوْراً وَظُلْماً؛(2) من با این شمشیر در آخر زمان قیام می کنم و زمین را از عدالت و داد آکنده می سازم چنانکه از بیداد و ستم پر شده باشد».

انتقام گیرنده

«أَنَا بَقِیَّةُ اللَّهِ فِی أَرْضِهِ وَالمُنْتَقِمُ مِنْ أَعْدائِهِ؛(3) من یگانه مظهر الهی، باقیمانده در زمین و انتقام گیرنده از دشمنان خدایم».

مظهر و همراه حقّ

«وَلِیَعْلَمُوا أَنَّ الحَقَّ مَعَنا وَفِینا؛(4)

همگان بدانند که به راستی حقّ با ما و نزد ماست».

* * *

* * *

* * *

وَمَسآءً وَلَأَبْکِیَنَّ عَلَیْکَ بَدَلَ الدُّمُوعِ دَماً؛(1) اگرچه روزگار مرا به تأخیر انداخت، و تقدیر الهی مرا از یاری تو بازداشت و نبودم تا با آنان که علیه تو جنگیدند بجنگم، و با کسانی که به دشمنی تو برخاستند بستیزم، در عوض هر صبح و شام بر تو ناله می کنم و به جای اشک در عزای تو خون از دیده می بارم».

ص:100

تصویر

ص:102

تصویر

ص:103

تصویر

ص:104