شما كه در حال انتظار فرج از دنيا رود، حق تعالي از بسياري از شهيدان بدر و احد افضل است.» [3] .و از اين روايات استفاده مي شود كه: خداوند به واسطه ي انتظار،اجر و ثواب مجاهدين و شهداي در ركاب حضرت قائم (عليه السلام)را مرحمت مي فرمايد، و منتظرين فرج را در زمره ياوران ايشان محشور مي فرمايد.و در فصل سوم در بيان معناي انتظار روشن مي شود كه هر گاه حقيقت انتظار در كسي حاصل شود، با همان انتظارش در حقيقت نصرت و ياري امام (عليه السلام) نموده است.

ام،چرا گريه نكنم و حال آن كه بعضي از شما را در اطراف زمين پراكنده و بعضي را به ظلم دين كشته مي بينم.پس حضرت صادق (عليه السلام) گريان شدند و فرمودند:«اي پيرمرد!اگر زنده ماندي تا زماني كه ببيني قائم ما را، مقام رفيع و بسيار والائي خواهي داشت، و اگر پيش از ظهور آن حضرت در انتظار او از دنيا رفتي، پس در روز قيامت در زمره ي آل محمد(صل الله عليه و اله) محشور خواهي شد.و آن ها ما هستيم كه امر به تمسك به ما نمو ده،در آن جا كه فرمود:«اني مخلف فيكم الثقلين، فتمسكوا بهما لن تضلوا، كتاب الله و عترتي اهل بيتي»من در ميان شما دو گوهر گرانبها را بر جاي مي گذارم، پس به آن دو تمسك كنيد كه هيچ گاه گمراه نشويد: كتاب خدا و عترت يعني خاندانم.»اما زين العابدين (عليه السلام) به ابي خالد كابلي فرمود:«ثم تتمد الغيبه بولي الله عشر(عليه السلام) من اوصيا ء رسول الله (صل الله عليه و اله) و الائمه بعده. يا ابا خالد!ان اهل زمان غيبته القائلون بامامته، المنتظرون لظهوره افضل اهل كل زمان، لان الله – تعالي ذكره _ اعطاهم من العقول و الافهام و المعرفه ما صارت به الغيبه عندهم بمنزله المشاهده،وجعلهم في ذلك الزمان بمنزله المجاهدين بين يدي رسول الله (صل الله عليه و اله) بالسيف، اولئك المخلصون حقا،و شيعتنا صدقا،والدعاه الي دين الله سرا و جهرا.»و قال:«انتظار الفرج من اعظم الفرج» [4] .«سپس غائب ماندن ولي خدا كه دوازدهمين جانشين رسول خدا (صل الله عليه و اله) و امامان بعد از او مي باشد طولاني خواهد گشت.اي ابو

خالد،همانا اهل زمان غيبت او كه امامتش را باور دارند،ومنتظر ظهور او هستند از مردم همه ي زمانها بهترند، زيرا كه خداوند تبارك و تعالي آن چنان عقل و شعور و معرفت به آن ها عنايت فرموده كه غيبت نزدآنان مانند حضور و مشاهده است،و آنان رادر آن زمان به منزله ي كساني قرار داده كه در پيشگاه رسول خدا (صل الله عليه و اله) با شمشير جهاد كرده اند،آنان حقا مخلص هستند، و راستي كه شيعيان ما هستند، ودعوت كنندگان به دين خداي عزوجل در پنهان و آشكار مي باشند.»و فرمود:«انتظار فرج خود از بزرگترين فرجها است.»درروايت ديگري ابي بصير گويد: روزي امام جعفر صادق (عليه السلام) فرمودند:«آيا شما را خبر ندهم به چيزي كه خداوند جزبه آن عملي رااز بندگان قبول نمي كند؟ گفتم:بلي.فرمود: شهادت به وحدانيت و يكتائي خداوند و رسالت پيامبر اكرم و اقرار به آن چه امر فرموده، ودوستي مابيزاري از دشمنان ما، و تسليم بودن در برابر ما و داشتن ورع و اجتهاد و اطمينان،وانتظار كشيدن براي قيام قائم (عليه السلام).آن گاه فرمود: به درستي كه براي ما دولتي است كه خداوند آن را هر وقت كه بخواهد ظاهر مي گرداند.سپس فرمود: هر كس دوست دارد كه از اصحاب قائم (عليه السلام)باشد پس هر آينه بايد انتظار كشد،و با ورع و محاسن اخلاق عمل كند در حالي كه انتظار دارد، پس اگر بميرد و قائم پس از او خروج كند از براي او اجر كسي است كه آن حضرت را درك كرده است. پس كوشش كنيد و انتظار بكشيد، گوارا باد براي شما اي گروهي كه مورد لطف و

رحمت خداهستيد.» [5] .در «كافي» است كه ابي جارود به امام محمد باقر (عليه السلام) عرضه داشت:«يابن رسول الله؛ هل تعرف مودتي لكم و انقطاعي اليكم و موالاتي اياكم؟ قال: فقال: نعم.قلت: فاني اسئلك مسئله تجيبني فيهافاني مكفوف البصر، قليل المشي و لا يستطيع زيارتكم كل حين.قال: هات حاجتك.قلت: اخبرني بدينك الذي تدين الله عزوجل به: انت و اهل بيتك لادين الله عزوجل به.قال: ان كنت اقصرت الخطبه قد اعظمت المسئله، والله لاعطينك ديني و دين آبائي الذي ندين الله و عزوجل به شهاده ان لا اله الا الله و ان محمدارسول الله (صل الله عليه و اله) و الاقرار بما جاء من عند الله و الولايه لولينا و البرائه من عدونا،و التسليم لامرنا،و انتظار قائمنا، و الاجتهاد و الورع.» [6] .«اي فرزند رسول خدا! آيا مودت و دلبستگي و پيروي مرا نسبت به خودتان قبول داريد؟فرمود:آريعرضه داشتم: من از شمامطلبي را مي پرسم و مي خواهم به من پاسخ دهيد، زيرا كه چشم من نابينااست و كمتر راه مي روم و نميتوانم هر وقت بخواهم به ديدار شما بيايم.فرمود: خواسته ات را بازگوي!عرض كردم: ديني كه تو و خاندان شما خداي عزوجل رابا آن دينداري ميكنيد برايم بيان فرما تا خداوند را با آن دينداري كنم؟حضرت فرمود: گرچه سوال را كوتاه كردي ولي مطلب مهمي پرسيدي، به خدا قسم، ديني را كه من و پدرانم خداوند را با آن دينداري مي كنيم برايت مي گويم:گواهي دادن به اين كه هيچ معبود حقيقي جز خداوند نيست، و اين كه محمد (صل الله عليه و اله) پيامبر خدااست، و اقرار به آن چه از طرف خداوند

آورده، ودوستي با دوستان ما و بيزاري از دشمنان ما، وتسليم بودن به امر ما، وانتظار قائم ما، وتلاش و پرهيزكاري مي باشد.»و هم چنين در اخبار بسياري تصريح شده است كه: انتظار فرج از فضل عبادات نزد خداوند عزوجل است. [7] .

رسالت دارد، ودليل بر آن ازآيات و اخبار بسيار زياد است، چنانكه به بعضي ازآ ن اشاره شد.و آن چه از آيات وروايات بعد از ملاحظه وعده هاي الهيه كه در بعضي از آيات قرآن [11] داده شده،استفاده مي شوداين است كه بر حسب دليل عقلي ونقلي،كساني كه شايستگي خلافت و وراثت نبويه و ولايت الهيه را دارند، منحصرند به دوازده وجود مقدس كه حسب و نسب و اسم و وصف و شخص آن ها از جهت پدري و مادري، در اخبار متواتر ذكر شده است، و بعد از ملاحظه آن كه آن وعده هاي الهيه تا كنون _ برآن وجهي كه درآن آيات و آن اخبار است _ هرگز در هيچ زماني نسبت به هيچ كدام ازآن دوازده نفر و درحق غير آن ها وقوع نيافته، و دين الهي در كل عالم بر همه ي دين ها غلبه پيدا نكرده كه جميع مردم به آن معترف شده باشند، و به ملاحظه ي آن كه امامان معصوم عليهم السلام همگي تا كنون مظلوم واقع شده و ضعيف شمرده شده اند و تمكين و استخلاف و وراثت آن ها در زمين با نبود خوف و ترس براي هيچ يك تحقق نيافته،پس بايد انتظار تحقق آن وعده هاي الهي رابه وجود حضرت مهدي (عليه السلام) و نيز براي پدران بزرگوارش بعد از رجعت ايشان به اين دنيا،چنانچه در اخبار متواتره بر آن تصريح شده، داشته باشد.و بعد از تامل منصفانه و بدون تعصب و عناد در اين آيات اخبار، واضح و روشن مي شود كه انكار و شبهه در امر ظهور و فرج حضرت مهدي ونيز در رجعت پدران

گراميش (عليه السلام)، انكار و تشكيك در آيات قرآني و ادله قطعي نقلي است، و حقيقت كفر و ضلال جز همان انكار امر حق يا تشكيك در آن بعد از وضوح نيست.درجه دوم: اين درجه نيز واجب است، لكن بر وجهي كه اگر نباشد موجب فسق است، و آن ياسي است كه حرام است و از آن نهي شده است، و اين حرمت به مقتضاي تكذيب و قاتون (كساني كه وقت براي ظهور تعيين مي كنند) است. [12] .درجه سوم: اين درجه مقتضاي كمال ايمان است و نبود آن موجب نقصان درايمان است، پس لازمه ي كمال ايمان مومن آن است كه بر حسب احاديث زيادي كه درآن ها امر فرج را تقريب فرموده اند:آن را نزديك بداند و پيوسته چشم به راه باشد، وبايد حال مومن مانند حال كسي باشد كه خبر آمدن مسافر را به او داده اند، و مسافر او درحال بازگشت است،و او با اين احتمال كه موانع سبب تاخير در رسيدن او شده، همه روزه انتظار آمدن آن مسافر را دارد.بنابراين؛ بايد براي ظهور آن حضرت و نيز ملاقات باايشان _ به آدابي كه ذكر مي شود _ مهيا شود، همان طور كه انسان از براي مسافر عظيم القدر تهيه مي بيند.

امام (عليه السلام) را وسيله ي بقاء عالم و عطا كردن نعمتعاي خود قرار داده است،كه بدون آن نه عالمي باقي مي ماند و نه نعمتي عطا مي شود و ظهور امر امام (عليه السلام) را _ كه تصرفات ظاهري داشته باشد _ وسيله از براي ظهور كامل همه ي نعمتهاي ظاهري و باطني قرار داده است،كه بدون آن در هر قسم از آن نعمتها نقصان پيدا مي شود، و در هر كدام سرور و خوشحالي او مقرون به حزن و غم خواهد شد.و همان گونه كه در نعمتهاي دنيوي خداوند متعال بعضي اسباب را مهيا كرده و آن نعمتها را به وسيله ي آن اسباب عطا مي فرمايد، چون بذر كاشتن و آب دادن كه وسيله ي ظاهر شدن حبوبات و ميوه جات و گلهاي گوناگون است، هم چنين براي تعجيل در ظهور امام كه وسيله ظهور همه نعمتها است، اسبابي مقرر فرموده است كه به دست خود بندگان است، و آن اسباب عبارت از تقوا و اعمال صالحه است، چنانچه دراين آيه ي شريفه مي فرمايد:«ولو ان اهل القري آمنوا و اتقوا لفتحنا عليهم بركات من السماءو الارض» [13] .و آفت تعجيل در ظهور آن حضرت، اعمال قبيحه زشت و گناهان بندگان است، و از همه آنها بدتر افشاء كردن اسرار آل محمد عليهم السلام و تقيه نكردن از دشمنان مي باشد، كه خود امر فرج رابه تاخير مي اندازد، و لذا بنده ي مومن با توبه از همه گناهان و خطاها از خداوند دفع آفات و اثر آن ها راطلب مي كند، و با اين حال انتظار ميكشد كه زمان رسيدن محصول يعني

روز ظهور و فرج امام عليه السلام فرارسد، و اين حال با خصوصيات، انتظار كامل بدني است كه از لوازم كمال ايمان است.

دنيا است، مانند رياست طلبي و راحت طلبي و لذت جويي و امثال اين ها، پس از عبادت، عبادت شيطاني است، و چنين شخصي از زمره ي اهل اخلاص به طور كلي خارج است.و لكن اگر اين نوع قصد درامور اضطراري باشد، يعني در بعضي از حوائج دنيوي چون اداء قرض يا رفع امراض يا رفعپيشاني و امثال اين ها به بعضي از عبادتها بر همان وجهي كه دستور داده شده است، متوسل شود،و نيت اودرآن عبادت، رضاي الهي و آن را وسيله امر دنيائي قرار دهد، اين كمترين درجه خلوص مي باشد،و علماء به صحت اين عمل به وجه مزبور حكم فرموده اند.وجه دوم: آن كه انگيزه عمل او، محض فوائد اخروي،مانند رسيدن به مقامات عاليه بهشت، يا نجات از دركات آتش و دوزخ باشد.گرچه در اين مورد نيت و قصد واقعي در عبادت حصول رضاي الهي است، و به وسيله ي رضاي الهي در آن عبادت، بنده از خداوند جل شانه بهشت يا خلاصي از جهنم را طلب مي نمايد،ولي با اين حال، خلوص حاصل مي شود.لكن خلوص حقيقي حاصل نمي شود، زيرا خلوص حقيقي در مقام عبادت آن است كه بنده هيچ منفعتي كه برگشت آن به خودش باشد _ ولو منافع اخروي _ در نيت لحاظ نكند، و حقيقتا جز رضاي الهي چيز ديگري در نظرش نباشد وجه سوم:آن كه در مقام عبادت قصد واقعي او جز رضاي الهي چيز ديگري نباشد، و اين خلوص كامل حقيقي است.ولكن منافات ندارد كه بنده با اين درجه خلوص از كمال رغبت و اشتياق به نعمتهاي الهي در بهشت، و ترس از عذاب الهي در

جهنم داشته باشد، به واسطه آن كه خلوص او در مقام عبادت و بندگي است كه دراين مقام جز رضاي الهي هيچ امر ديگري را ملاحظه نمي كند.و اما نعمتهاي الهي و هم چنين نجات از عذاب او را از جود و عفو او سئوال مي نمايد، بدون آن كه هيچ يك از اين ها رادر حال عبادت در قصد و نيت خود ملاحظه كرده و به نظر آورد.چنانكه حال اولياء الله چنين بوده، وشرح حال مناجات آنها و فقرات دعاهاي آنان قوي ترين شاهدبر اين مطلب مي باشد.درجات سه گانه نيت در انتظار و ظهور حضرت مهدي (عليه السلام)درجه اول:بعضي از بندگان عمده غرض آن ها در انتظار فرج حضرت صاحب الامر (عليه السلام) اشتياق به زيادي نعمتهاي الهي و وسعت در امور زندگي،و رفع شدائد و سختيها مي باشد كه در دوران ظهور وجود دارد، و اين خود بر دوگون است:اول:آن كه غرض و هدف او مجرد رسيدن به همين جهات مزبوره است،به گونه اي كه اگر چنانچه در همين حال از براي او اين جهات اصلاح شود، يعني خداوند به او وسعت در نعمتهاي خود عطا فرمايد، و از او سختيها و بلاها را دفع نمايد،پس آن حال اشتياق ازاو زائل مي شود و به كلي از ذكر آن حضرت و از ياد فرج وظهور ايشان غافل مي گردد.پس اگر چنين باشد، به طور كلي از عنوان خلوص خارج خواهد شد،و به فضيلت انتظار فرج فائز نخواهد گرديد، ودر اين انتظارش از اهل دنيا خواهد بود.چنانچه در كتاب «كافي» از ابي بصير روايت كرده كه گفت به امام صادق (عليه السلام)عرض كردم:

كي فرج خواهد شد؟ فرمود:«و انت ممن تريد الدنيا؟»«قصد و اراده تو در طلب اين امر دنيا است؟».سپس فرمود: هر كس به اين امر معرفت پيدا نمايد پس به واسطه ي انتظار فرج الهي به تحقيق از براي او فرج حاصل شده است.» [14] .دوم: آن كه غرض از اشتياق داشتن او به آن جهات مزبوره،به ملاحظه آن است كه آن گشايش ها و آن نعمت هاي فراوان،مخصوص آن زمان است،وچيزي است كه آن را خداوند از براي اولياء مقربين او صلوات الله عليهم اجمعين پسنديده است، چنين اشتياقي نزد خداوند محبوب است.چنانچه مضمون حديثي است كه از حضرت امام محمد باقر (عليه السلام) كه فرمود:«ما اهل بيت در مقام رضاي الهي چنانيم كه اگرخداوند فقر را برما مقدر كند،دوست مي داريم، و اگر وسعت و غنا مقدر نمايد آن را نيز دوست مي داريم.»و در روايت ديگري نقل شده است كه:«چون خداوند عالم براي حضرت ايوب (عليه السلام) بعد از برطرف شدن بلا،ملخ طلا نازل كرد،آن حضرت تمام ملخها رااز اطراف برمي داشت، جبرئيل (عليه السلام) عرض كرد:خوب در جمع آوري آن ها اهتمام داريد! چون كه عطاي پروردگار من است.» [15] .پس از اين گونه احاديث ظاهر مي شود كه هرگاه بنده نعمت هاي دنيوي را به اين عنوان كه آن عطائي است كه خداوند به رضاي خود مرحمت فرموده است، دوست داشته باشد، اين دوستي از موضوع اخباري كه در مذمت دنيا و دوست داشتن آن وارد شده، خارج است.و چون همه نعمت هاي الهي كه در زمان فرج آل محمد عليهم السلام وعده داده شده است،خداوند آن هارا براي اولياء مقربين

خود پسنديده، و گوارا قرار داده است، پس اشتياق به آن ها محبوب و الهي خواهد بود، چرا كه بنده در اين اشتياق و انتظارش؛ رضاي الهي را ملاحظه دارد، و لهذا به همه ي فيوضات و ثوابهاي مقرره براي انتظار فرج فائز خواهد شد.لكن اين نوع قصد و غرض مرتبه ي اول خلوص در امر انتظار فرج مي باشد، به واسطه ي آن كه نهايت آن طلب نعمتهاي دنيوي است.درجه دوم:بعضي از بندگان عمده غرض در اشتياق به فرج آن حضرت، برخورداري از علوم و معارف و حكمتهاي الهي باشد.زيرا علومي كه در آن زمان ظاهر مي شود مافوق تمام علومي است كه از اول عالم تا آن زمان ظاهر شده، و درآن زمان هركس به كمال علم خود از ديگري بي نياز مي گردد، و در تفسير اين آيه ي مباركه «يغن الله كلاً من سعته» [16] آمده است كه حتي زنان در خانه هاي خود به احكام دين، به درجه ي علماء، عارف و عالم مي شوند. [17] .و اين به بركت دست مبارك آن حضرت است كه سر بر شيعيان مي گذارد، و عقول آنها كامل مي شود، چنانچه در روايات متعددي در كتاب «كافي» و غير آن وارد شده است. [18] .و ظاهر فرمودن همه ي بيست و هفت حرفي است كه مبناي علوم الهي است كه حضرتش افاضه مي فرمايند، و از اول عالم تا كنون بيش از دو حرف آن ظاهر نگرديده است.و هم چنين اشتياق به فرج آن حضرت دارد، به خاطر آن كه درآن زمان اسباب عبادت به اعلي درجه آن آماده است، چون كه شيطان

و اتباع او همگي كشته و نابود مي شوند، و به خاطر مخذول بودن شياطين ظاهري، ترس از بندگان برداشته مي شود.پس هرگاه غرض اصلي و حقيقي در اشتياق و انتظار فرج آن حضرت رسيدن به اين دو مقصد مهم _ يعني كمال معرفت و عبادت _ باشد، روشن است كه از نظر خلوص چندين برابر از درجه ي اولي كاملتر است، و به همين جهت به آن فيوضات و ثوابهاي خاصه ي انتظار فرج هم به كاملترين درجه فائز مي شود.ولكن اين درجه هم خلوص كامل نيست،چرا كه خلوص كامل آن است كه بنده در مقام عبادت هيچ جهت از جهاتي كه برگشت به خود او دارد، حتي از منافع اخروي، ملاحظه ننمايد.درجه سوم:بعضي از بندگان غرض اصلي از اشتياق به فرج آن حضرت، ظهور امرالهي و دين مبين او در همه ي دنيا و غلبه ي آن بر همه ي اديان باطله و ظهور امر اولياء الهي و ائمه ي معصومين عليهم السلام وظهور فضل و جلال آن ها،و ظهور نورو ضياء آن ها، و ظهور همه ي شئونات جليله و عظميه ي آنها باشد، ونيز سركوبي دشمنان اهل بيت و انتقام گيري از آنها و خونخواهي مظلومان كربلا و اجراء همه ي حدود الهي و احكام را بخواهند، كه در اين صورت خلوص ايشان كامل و همه ي اجر و پاداشي كه براي انتظار فرج ذكر شد بر اين نيت مترتب مي شود.

عمار ساباطي است كه مي گويد: به امام صادق(عليه السلام) عرض كردم:«عبادت كردن باامامي از شما كه ظاهر نبوده و درزمان دولت باطل شد افضل است، يا عبادت كردن در زمان ظهور دولت حق با امام ظاهراز شما؟ حضرت فرمودند: اي عمار!به خدا قسم صدقه دادن در پنهاني افضل است از صدقه دادن در آشكارا و به خدا قسم عبادت شما در پنهان باامام غير ظاهر در دولت باطل افضل و بهتر است ازاين كه خدا را در زمان ظهور حق با امام ظاهر عبادت كنيد.»و روايت را در فضيلت و برتري اعمال در زمان خوف و ترس در دولت باطل ادامه داد، و چون عمار اين مطالب را شنيد مي گويد:«عرض كردم: جان من فداي تو باد،هر گاه چنين است پس ما چرا آرزو كنيم كه از اصحاب قائم (عجل الله تعالي فرجه) باشيم،با آن كه ما امروز در زمان امامت تو و مشغول طاعت تو هستيم و اعمال ما بهتر از اعمال اصحاب دولت حق است؟حضرت فرمود:سبحان الله،آيا نمي خواهي كه خداي عزوجل حق و عدل را در بلاد ظاهر گرداند، و حال همه نيكو گردد، و مردم همه بر دين حق اجتماع نمايند، و الفت در ميان قلوب پراكنده به هم رسد، و كسي در زمين خدا معصيت نكند، و حدود خدا در ميان خلق جاري گردد، و حق به اهلش رسيده و آن را اظهار نمايند،و چيزي از حق به جهت خوف از مردم پنهان نگردد؟بدان، والله اي عمار! كسي از شما مي ميرد با حال دوستي ما، مگر آن كه او نزد خداي عزوجل از بسياري از آنهايي كه در

جنگ بدر و احد حاضر شدند افضل است، پس بشارت باد شمار را.» [19] .از قسمت آخر اين حديث شريف روشن مي شود كه مومن ولو به ملاحظه ي آن كه اعمال او قبل از زمان ظهور و دولت حق افضل از زمان ظهور باشد، ولكن بايد انتظار ظهور حضرت قائم (عليه السلام) و دولت حق را داشته باشد، و به كمال خلوص و اشتياق ظهور امر حق و احكام دين، و ظهور امر اولياء الهي، و بازگشت حقوق ايشان به خودشان و بر طرف شدن خوف و امثال اين امور را داشته باشد.

[21] .«خودتان را به امر خير عادت بدهيد، و از اهل آن شويد تا آن كه نزد هر كسي به وصف خير و نيكي شناخته شويد، به درستي كه من به اين طريق اولاد وشيعيان خود را امر مي كنم.»و از حضرت موسي بن جعفر (عليه السلام) نقل شده كه فرمودند:«بارها از پدر بزرگوارم شنيدم كه مي فرمود: از اولياء مانيست كسي كه او در قريه اي باشد كه در او ده هزار نفر مردباشد و درميان آن ها كسي پرهيزكارتر از او پيدا شود.» [22] .پس از اين احاديث استفاده مي شود كه: آن چه وسيله تقرب به ائمه اطهار عليهم السلام است و موجب لياقت انس با آن ها مي شود، اهتمام دراتصاف به محاسن اخلاق و سنن و آداب است، و بنده ي مومن هر گاه مشتاق درك فيض حضور مولاي خود و رسيدن به مقام انس با آن حضرت در ظهور ايشان، بلكه قبل از آن مي باشد، بايد در اين دو امر، يعني محاسن اخلاق باطني، وحسن آداب ظاهري سعي نمايد.

نمايد؟»و از لوازم طول مفارقت محبوب، ناگوار بودن لذائذ در كام انسان وسلب شدن خواب راحت ازاو و هميشه به ياد محبوب خود بودن است.

كشد، همان طور كه مرغان به جانب آشيانه هاي خود پر مي كشند و رو مي آورند،و آن ها جماعتي هستند كه در معرض ذلت و حقارت واقع مي شوند، و حال آن كه ايشان در نزد خداوند عزيز روسفيدند،آن ها در بين مردم ظاهر مي شوند در حالي كه به شدت مبتلا به فقر و نيازند، و ايشان اهل قناعت و اهل تمسك به وسيله هايي هستند كه از فتنه ها سالم بمانند.و آن ها بر وجه تحقيق دين را به دست آورده اند، و با آنچه باآن ضديت دارد مجاهده مي كنند، خداوند آن ها را به قوت تحمل سختي هاي دنيا مخصوص گردانيده است، تا آن كه عزت فراوان در آخرت را شامل حال آن ها فرمايد، و چگونگي صبر در هر مكروهي را در نهاد و سرشت آن ها قرار داده،تا آن كه از براي آن ها عاقبت نيكو و بلند مرتبه گي در آخرت بوده باشد.»و از لوازم ديگر اين اشتياق، اهتمام نمودن در دعا و طلب تعجيل فرج از خداوند است، زيرا واضح است كه هر گاه كسي كمال اشتياق را به امري داشته باشد،به هر وسيله اي كه برايش ممكن باشد سعي مي كند فاصله اي كه بين او و محبوبش هست برطرف كند، و از طول فراق بكاهد، و دعا بهترين وسيله براي رسيدن به اين مقصود است.ووقتي اين خواسته يعني اشتياق به ظهور و برخوردار شدن از فيض ديدار جمال آن حضرت در نظرش اهميت زيادتري داشته باشد، خواسته هاي ديگرش راتحت الشعاع قرار ميدهد، بلكه آن ها را ناديده مي گيرد.و حال او مانند حال

حضرت اباذر رضي عنه الله مي گردد كه روايت شده است: چشم ايشان مبتلابه چشم درد شد، پرسيدند: چرا معالجه نمي كني؟ فرمود: امري مهمتر ازاين دارم،گفتند: چرا دعا نمي كني؟ فرمود: دعائي مهمتر از اين دارم. [26] .

در مورد ذبح اسماعيل (عليه السلام) عمل كردي، و ازاين جهت، فيض عظيم الهي و پاداش فراوان او را _ ولو با حال واقع نشدن آن _ دريافت كرد.بنابراين هرگاه بنده اي به اندازه توانايي خويش در نصرت و ياري امام زمان (عليه السلام) كوشش كند و فرج آن حضرت را انتظار كشد، چنين بنده اي درزمره ي ياوران آن حضرت قرار مي گيرد، هر چند بر حسب مصالح و حكمتهاي ظاهري يا پنهاني پروردگار، فرج آن حضرت تاخير افتد.

ص 35 و ج 52 ص8 32.

[19] كافي ج1 ص 233 حديث 2، كمال الدين ص 645.

[20] بحارالانوار ج 10 ص 353 حديث 1.

[21] بحارالانوار ج 46 ص 31 حديث 31، خرائج ص 596.

[22] كافي ج2 ص 79 حديث 15.

[23] كافي ج 1 ص336 حديث 3.

[24] بحارالانوار ج 102 ص 108.

[25] كمال الدين ص 448.

[26] بحارالانوار ج 22 ص 431 حديث40.

[27] سوره صافات آيه 105.