پیام های عاشورا از زبان عاشوراییان

پیام های اعتقادی

اعتقاد به رسالت پیامبر

در عصر پس از پیامبر، امت دچار تجزیه شدند، برخی به سنت و دین او وفادار ماندند، ولی اکثر مردم دچار ضلالت و بدعت شدند. در مکه حضرت سیدالشهداء (ع) با

امامت

فلسفه سیاسی اسلام برای مدیریت جامعه بر مبنای دین در قالب و شکل امامت تجلّی می کند. اهل بیت پیامبر به لحاظ صلاحیت های ذاتی شایسته تر از دیگران برای تصدّی زمام داری مسلمین اند، آنچه که در غدیر خم اتفاق افتاد، تأکید مجدّد برای چندمین بار بود که رسالت پیشوایی امت پس از رسول خدا (ص) را به عهده شایسته ترین فرد پس از او؛ یعنی امیرالمؤمنین (ع) می انداخت ؛ هرچند که عدّه ای ریاست طلب وزورمدار با راه اندازی غوغای سقیفه مسیر امامت مسلمین را در بستری دیگر انداختند وامت را از امامت علی (ع) محروم کردند، ولی این حق ازآن ِ امام بود و خود او پیش ازرسیدن به خلافت و پس از آن در

شفاعت

مقام شفاعت برای پیامبر و خاندان او در قیامت یکی از ارکان اعتقادی شیعه است . در کوفه وقتی امام سجاد (ع) را با آن حال رقّت بار و دست و زنجیر بر گردن آوردند،حضرت ضمن ایراد اشعاری به این نکته مهم اشاره می کند و می فرماید:«اگر روز قیامت ما و پیامبر خدا در یک جا جمع شویم ، شما چه خواهید گفت و چه حرفی برای گفتن یا عذرخواهی دارید؟».در سخنانی هم که حضرت زینب (س) در کوفه داشت ، از جمله به این شعر تمثّل جست که :«آن گاه که پیامبر (در قیامت ) به شما بگوید: چه کردید؟ شما که امت

بدعت ستیزی

امام حسین (ع) مصداق بارزی از عمل به این تکلیف الهی به دفاع از حریم دین پرداخت و از انگیزه های خویش احیای دین و بدعت ستیزی را برشمرد، از جمله در نامه ای که به بزرگان بصره نوشت چنین آمده است :«أدعوکم الی کتاب الله و سنه نبیّه فان ّ السنّه قد اُمیتت والبدعه قد اُحییت »؛ (شما را به کتاب خدا و سنت پیامبرش دعوت می کنم ، همانا سنت پیامبر مرده و بدعت زنده شده است ».

ایثار

در صحنه عاشورا نخستین ایثارگر خود حضرت بود که حاضر شد جان خود را فدای دین خدا کند و رضای او را بر همه چیز برگزیند، اصحاب آن حضرت نیز هر کدام ایثارگرانه جان خویش را فدای امام خویش کردند.اظهارهای یاران امام در شب عاشورا مشهور است ، یک به یک برخاستند و آمادگی خود را برای جانبازی و ایثار خود در راه امام (ع) اظهار کردند؛ به عنوان نمونه ، به این سخن «مسلم بن عوسجه » اشاره می کنیم که به امام (ع) فرمود:«هرگز از تو جدا نخواهم شد، اگر سلاحی برای جنگ با آنان نداشته باشم با سنگ با آنان خواهم جنگید تا همراه تو به شهادت برسم ».حضرت زینب (س) عصر عاشورا

توکل

امام حسین (ع) در آغاز حرکت خویش از مدینه تنها با توکّل بر خدا این راه را برگزید و در تمام مسیر تنها تکیه گاهش خدا بود، حتّی توکّلش بر یاران همراه هم نبود. ازاین رو از آنان خواست که هر کس می خواهد برگردد و همین توکل باعث شد هیچ پیشامدی نتواند در عزم او خلل وارد کند.در وصیتی که به برادرش محمدبن حنفیّه در آغاز حرکتش از مدینه داشت ، ضمن بیان انگیزه و هدف خویش از قیام در پایان فرمود: «ما توفیقی الاّ بالله علیه توکّلت و الیه اُنیب » و یا در خطبه هایی که در روز عاشورا ایراد نمود، جمله «انی توکّلت علی الله ربّی و ربّکم » را بیان کرد که بیانگر همین روحیه است .

عفاف و حجاب

نهضت عاشورا برای احیای ارزش های دینی بود و از جمله آنها حفظ حجاب و عفاف زن مسلمان است ، سیدبن طاووس می گوید: شب عاشورا امام حسین (ع) درگفت گو با خانواده اش آنان را به حجاب و عفاف و خویشتن داری توصیه کرد.دختران و خواهران امام (ع) مواظب بودند تا حریم عفاف اهل بیت پیامبر تا آن جا که می شود، حفظ و رعایت شود. اُم کلثوم 3 به مأمور اسیران فرمود:«وقتی ما را وارد شهر دمشق می کنید از دری وارد کنید که تماشاچی کمتری داشته باشد». و از آنان درخواست کرد که سرهای شهدا را از میان کجاوه های اهل بیت فاصله بدهند، تا نگاه مردم به آنها باشد و حرم رسول خدا را تماشا نکنند و فرمود:«از بس مردم ما را در این حال تماشا کردند، خوار شدیم ».یکی از اعتراض های شدید حضرت زینب (س) به یزید این بود:«آیا از عدالت است که کنیزان خود را در حرم سرا پوشیده نگاه داشته ای

عمل به تکلیف

امامان شیعه در شرایط مختلف اجتماعی طبق تکلیف عمل می کردند و در این راه هیچ چیز نمی توانست آنها را از آن منع کند. حادثه عاشورا نیز یکی از جلوه های بارز عمل به وظیفه بود و این را امام حسین (ع) و خاندان و اصحاب او در کردار و گفتار به اثبات رساندند.حضرت وقتی می خواست از مکّه به سوی کوفه خارج شود، در جواب ابن عباس که او را از رفتن به سوی عراق برحذر می داشت ، فرمود:«با آن که می دانم تو از روی خیرخواهی و شفقت چنین می گویی ، اما من تصمیم خود را گرفته ام ».وقتی دو نفر از سوی والی مکّه برایش امان نامه آوردند تا از ادامه سفر خودداری کند به آنها فرمود: «در خواب پیامبر خدا را دیدم ، به چیزی فرمان یافتم که به سوی آن خواهم رفت چه زیانم باشد چه سودم ».

فتوت و جوانمردی

امام حسین (ع) و یارانش زیباترین جلوه های جوانمردی و فتوت را در حماسه عاشورا از خود نشان دادند، چه با حمایتشان از حق ، چه با جانبازی در رکاب امام خویش تا شهادت و چه در برخورد انسانی با دیگران حتی دشمنان . در کوفه وقتی «هانی » را به اتّهام پنهان کردن «مسلم » در خانه اش دستگیر کرده و به دار الاماره بردند، ابن زیاد از او خواست که «مسلم » را تحویل دهد، ولی او این را نامردی دانست و در جواب گفت :«به خدا سوگند! هرگز او را نخواهم آورد، آیا مهمان خود را بیاورم و تحویل دهم تا او را بکشی ؟ به خدا قسم ! اگر تنهای تنها و بدون یاور هم باشم ، او را تحویل نخواهم داد تادر راه او کشته شوم ».در مسیر، وقتی امام (ع) با لشکر حرّ برخورد کرد وقتی یکی از اصحابش پیشنهاد کرد که اینان گروه اندکند و جنگ با اینها آسان تر از نبرد با گروه هایی است که بعداً می آیند، در جواب فرمود: «من شروع به جنگ نمی کنم ».و صحنه دیگر آب دادن به سپاه تشنه حرّ بود که حضرت حتی آن که از همه دیرتر رسیده بود را سیراب کرد.

وفا

وقتی به صحنه عاشورا می نگریم ، در یک طرف مظاهر برجسته ای از وفا را می بینیم و در سوی دیگر، نمونه های زشتی از عهدشکنی و بی وفایی . شب عاشورا سیدالشهدا (ع) وقتی با اصحاب خود صحبت می کند، وفای آنان را می ستاید و می فرماید:«من باوفاتر و بهتر از اصحابم ، اصحابی نمی شناسم ».شهدای کربلا جان بازی در رکاب آن حضرت را وفای به عهد می دانستند، عمرو بن قرظه روز عاشورا خود را در برابر شمشیرها و تیرهای دشمن قرار می داد تا به امام آسیبی نرسد، آن قدر جراحت برداشت که بی تاب شد، آن گاه رو به حضرت کرد و پرسید: «ای پسر پیامبر! آیا وفا کردم ؟»، امام فرمود:«آری تو در بهشت پیش روی منی و زودتر به بهشت می روی ، سلام مرا به پیامبر برسان ».و در زیارت امام حسین (ع) خطاب به آن حضرت می گوییم : «أشهد انّک وفیت بعهدالله وجاهدت فی سبیله حتی أتاک الیقین ».

بلا و امتحان

عارفان با ایمان نه تنها از بلا نمی گریزند، بلکه آن را نشانه لطف الهی و سبب پاکی روح و جان خود می دانند و به استقبال آن می روند.سیدالشهدا (ع) در روز عاشورا در مناجاتی که در آخرین لحظات حیات با خدا دارد،خداوند راهم به نعمت های سرشارش می ستاید و هم به بلای نیکویش .هم چنین هنگام آخرین وداع با اهل بیت ضمن آن که آنان را آماده تحمل بلا و رنج می سازد فرجام خوشی بر ایشان بازگو می کند و می فرماید:«خداوند دشمنانتان را با انواع بلاها عذاب می کند، ولی به شما در مقابل این بلا و به عوض آن انواع نعمت ها و کرامت ها را می بخشد، پس شکوه نکنید و چیزی بر زبان جاری نکنید که ارزش شما را بکاهد».

عشق به خدا

یکی از شاعرانی که به حادثه عاشورا از زاویه عرفانی و عشق به خدا نگاه کرده ،عمان سامانی است ، دیوان «گنجینه الاسرار» او با همین تحلیل به حماسه حسینی نظر دارد. او امام حسین (ع) را سرمست از شوق و عشق الهی می بیند، او را موجی برخاسته از دریا می داند که محو حقیقت خداست و در جدال عقل و عشق سپاه عشق را غالب می سازد و حتی در وداع آخر خود با خواهرش از او می خواهد که حجاب وصل نشود.و آنچه گفته شد، در مورد خاندان و یاران حضرت هر یک با توجه به مرتبه خویش جاری است .

پیام های تاریخی

ریشه عاشورا در سقیفه

عاشورا در واقع تجلی نهایت دشمنی های امویان با اهل بیت عصمت و طهارت بود که با هم دستی همه عوامل ِ پیدا و پنهان شکل گرفت ، اگر وصیت پیامبر (ص) درباره سرنوشت مسلمین پس از خودش عمل می شد و ولایت حاکمیت می یافت . آن بدعت ها،رجعت ها و شعله ور شدن آتش کینه و عداوت بازماندگان احزاب شرک و ضربه خوردگان از تیغ اسلام بروز نمی یافت ، شهادت امام علی (ع) و یارانش در عاشورا برگی دیگر از آن ستم نخستین بود، تیری که روز عاشورا بر قلب حسین (ع) نشست و خون حضرت را برزمین ریخت ، در واقع در روز سقیفه رها شده بود و در عاشورا به هدف نشست !این که یزید پس از کشتن امام (ع) مغرورانه می گفت : کاش اجدادم و نیاکانم بودند و شاهد این انتقام گیری بودند، نشانه دیگری از همین کینه دیرینه است .هم چنین این که ابن زیاد در کوفه بر سر مبارک سیدالشهدا (ع) جسارت می کرد و باچوبی که در دست داشت ، بر

عبرت آموزی

حادثه کربلا، یکی از حودث الهام بخش و عبرت آموز است ، در عین حال که برای همه حق جویان و عدالت خواهان و مبارزان راه حق و آزادی یکی از غنی ترین منابع الهام بخش است ، از نگاه دیگر، یکی از تلخ ترین حوادث و دردناک ترین فجایعی است که در تاریخ اسلام به دست امت پیامبر پدید آمد و جا دارد دقیقاً مطالعه و عوامل بروز این حادثه تلخ ریشه یابی شود.مقام معظّم رهبری فرموده اند:«ملت اسلام جا دارد فکر کند که چرا پنجاه سال بعد از وفات پیغمبر کار کشور اسلامی به جایی رسید که همین مردم مسلمان از وزیرشان ، امیرشان ، سردارشان ،عالمشان ، قاضی شان ، قاری شان گرفته تا اجانب و اوباش در کوفه و کربلا جمع شدند و جگرگوشه همین پیغمبر را با آن وضع فجیع به خاک و خون کشیدند! خوب ، باید آدم به فکر فرو رود که چرا این طوری شد؟... کار به جایی برسد که جلوی چشم مردم حرم پیامبر را بیاورند توی کوچه و بازار به آنها تهمت خارجی بزنند».

اصلاح

جامعه ای که دچار انحطاط شده و از ملاک های ارزشی فاصله بگیرد، دچار فساداست . خصوصاً جامعه ای که در رأس قدرت افرادی باشند که خود از جامع ترین مظاهر فساد از هر حیث باشند، چنین جامعه ای نیاز به اصلاح دارد و بر آگاهان و دلسوزان جامعه خصوصاً ائمه دین واجب و فرض است که ساکت ننشینند و به این امر مهم قیام کنند.حرکت امام حسین (ع) از نوع همین حرکت اصلاح گرانه بود و خود در سخن معروف خویش به آن اشاره می کند، آن جا که می فرماید:«انّما خرجت لطلب الاصلاح فی اُمه جدّی ».

احیای نماز

امام حسین (ع) و یاران باوفایش در نهضت عاشورا به نماز و اقامه آن اهمیت بسیاری می دادند، مهلت شب عاشورا به خاطر همین بود، عشق به نماز و دعا و استغفار دردل امام (ع) آن چنان بود که به برادرش عباس (ع) فرمود:«از این گروه بخواه تا نبرد را به فردا بیندازند و امشب به تأخیر افتد، باشد که به نماز و دعا و استغفار بپردازیم ، خدا می داند که من پیوسته علاقه به نماز و تلاوت آیات الهی داشته ام ».ظهر عاشورا وقتی «ابوثمامه صیداوی » وقت نماز را به یاد آورد، حضرت فرمود:«نماز را به یاد آوردی ! خداوند تو را از نمازگزاران و ذاکران قرار دهد».سعیدبن عبدالله حنفی نیز هنگام نماز جلوی امام (ع) ایستاد و همه تیرهای دشمن را که به سوی حضرت می آمد، به جان خرید تا آن جا که نماز امام پایان یافت و او در خون غرق گشت و اولین شهید نماز در جبهه کربلا شد. پیام عاشورا پیام اقامه نماز و تربیت نسل نمازخوان و خدا دوست و اهل تهجّد و عرفان است .