نویسنده : سید عباس رفیعی پور علویجه
ناشر: سید عباس رفیعی پور علویجه
شما در کجا سراغ دارید که ملّتی این طور هماهنگ بشود؟ اینها را در تمام کشورهای اسلامی و ملت های اسلام، سیدالشهدا در روز تاسوعا و عاشورا هماهنگ کرده است؛ بروید هندوستان همین بساط است، بروید پاکستان همین بساط است، بروید افغانستان، هر جا بروید همین بساط است».در این مقال، برگزاری عزاداری امام حسین و چگونگی نمایش عزت و افتخارحسینی را در گوشه و کنار دنیا به اجمال بررسی می کنیم:
قبل از کشف آمریکا توسط «کریستف کلمب»، مسلمانان در سال 1151 میلادی از طریق «اندلس» اقیانوس اطلس را در نوردیدند و به سرزمینی وارد شدند که امروز به«برزیل» معروف است.شریف ادریسی _ (از نوادگان امام حسن مجتبی (ع)) _ می نویسد:«در قرن دهم میلادی هشت دریانورد مسلمان دریای ظلمات (اقیانوس اطلس) را پیمودند، تا به آمریکای جنوبی رسیدند».خاورشناسان بزرگ این واقعیت را تأیید کرده اند.مهاجرت رسمی مسلمانان به آمریکا از سال 1898 میلادی شروع شد و آنها در نخستین روزهای ورود خود به آن جا، مجله هایی به زبان عربی _ در مورد آموزش قرآن _ چاپ و منتشر می کردند و سپس مساجدی بنا کردند که هم محل اقامه نماز و هم کلاس آموزش قرآن بود.اولین مسجد در سال 1919 م. در شهر «هایلاند پارک در ایالت میشیگان آمریکا بناشد. وجود دویست مسجد و پنجاه مدرسه در آمریکا، حاکی از حضور فعّال مسلمانان در این کشور است حدود هزار مسجد در شهرهای مختلف آمریکا ساخته اند.بیشترین مساجد در دهه 1965 تا 1975 م _ که اوج مهاجرت مسلمانان به آمریکا بود _ ساخته شد. آمار نشان می دهد که مسلمانان آمریکا بیش از چهار میلیون است و همه ساله، هزاران نفر به اسلام
می پیوندند. و پس از واقعه 11 سپتامبر 2001 م. گرایش مردم آمریکا به اسلام رو به فزونی نهاد.
مهاجرت مسلمانان به کشور «کلمبیا» و اسکان آنان در مناطق بندری این کشور در شهر «مایکائو» بعد از جنگ جهانی دوم صورت پذیرفت. مسلمانان مهاجر از کشورهای سوریه و لبنان و فلسطین هستند. هرچند تعداد شیعیان نسبت به جامعه اهل سنت در اقلیت قرار دارند، اما فعالیت های مذهبی غالباً به ابتکار آنها و با شرکت مؤثر آنان در مراسم مذهبی صورت می گیرد. مراسم عزاداری به صورت سنّتی در ایّام سوگواری حضرت اباعبدالله الحسین (ع) اجرا می شود. شیعیان مهاجر در این کشور فاقد حسینیه یافاطمیه هستند، ولی با امکانات محدود، عزت و افتخار حسینی را به نمایش می گذارند.تنها مکان ِ تجمع آنان مسجد شهر «مایکائو» است.
کانادا کشوری است در شمال آمریکای شمالی که شامل 23 میلیون نفر جمعیت،مرکب از بومیان و مهاجران است. مسلمانان مقیم این کشور، سیصد هزار نفر ذکر شده است که قریب 13 آنها را شیعیان تشکیل می دهند. برگزاری مراسم دهه محرّم و عاشورا از جمله نمودهای فرهنگی ویژه شیعه است که از سوی آنان انجام می پذیرد.با توجه به پراکندگی شیعیان در شهرهای مختلف کانادا و وجود سازمان های شیعی گوناگون مبتنی بر ملیّت های مختلف که هر یک ویژگی های فرهنگی کشور محل ّ تولد خویش را نیز دارا هستند مراسم مذهبی عاشورا نیز براساس آداب و سنن خاص کشورهای مبدأ انجام می گیرد. البته شکل کلّی و عمومی مراسمی که به شیوه مشترک میان شیعیان با ملیّت های مختلف انجام می گیرد، با توجه به مقتضیات محیط، برخی ویژگی های خاص خود رانیز دارد.برجسته ترین ویژگی مراسم عزت و افتخار حسینی که به صورت مشترک بین جامعه شیعیان مقیم کانادا برگزار می شد؛ تشکیل مجالس سخنرانی است که آنها با دعوت
از روحانیون از کشورهای عراق، لبنان، هند، پاکستان و ایران، از سخنان آنها استفاده می کنند.سخنرانان در این محافل بیشتر به وجه تاریخی و علمی عاشورا و محرّم و نهضت کربلا می پردازند. غالباً از حالت حماسی و احساساتی خارج است.اجرای مراسم عزاداری شیعیان، در مکان های استیجاری سرپوشیده که به عنوان حسینیه است، توأم با سینه زنی و زنجیرزنی می باشد و به زبان های مختلف عربی، اردو،فارسی برگزار می شود.در سال 1993 میلادی، برخی از شیعیان در شهر «تورنتو» کانادا، برای مطرح کردن شیعه به عنوان یک جمعیّت مطرح در آن کشور، اقدام به برگزاری راه پیمایی به صورت دسته های عزاداری نمود که این موضوع در مطبوعات کانادا نیز منعکس گردید.گروه برگزار کننده به نام (Research centre A AL Mohammed) معروف است که به صورت کاملاً سنتی به عزاداری محرم می پردازند و در پایان مراسم نیز،پرچمی را به یاد امام حسین (ع) در برابر شهرداری تورنتو به اهتزاز در می آورند. در سال اول برگزاری این راه پیمایی، پرچم مقدس جمهوری اسلامی ایران، به این عنوان به اهتزاز درآمد.از دیگر ابتکارهای شیعیان در راستای بزرگداشت قیام و افتخار حسینی در کانادا؛تهیه و نصب پوسترهایی در معرفی امام حسین (ع) و قیام عاشورا در وسایط نقلیه عمومی شهر تورنتو است.در «اتاوا» یکی دیگر از شهرهای کانادا، شیعیان پاکستانی مراسمی به نام«Hissain Day» در مسجد اهل تسنّن این شهر برگزار می کنند و از استادان دانشگاه کانادا و ایالات متحده دعوت به عمل می آورند، تا به بررسی قیام عاشورا بپردازند.عمده ترین گروه شیعیان مقیم کانادا در شهر تورنتو قرار دارند که به نام مجمع اهل بیت (ع) فعالیت دارند و مسجدی به نام مسجد «شیعیان جعفری» در
آن شهر بنا کرده اند.
دین اسلام از زمان پیامبر اکرم(ص) همراه با مسلمانان مهاجر به حبشه به این قاره راه یافت و از قرن اول هجری از شمال آفریقا با دست یابی مسلمانان به خط سیرهای بازرگانی صحرای آفریقا به تدریج در میان مردم ساکن در طول کمربند سودان از اقیانوس اطلس گرفته تا دریای سرخ انتشار یافت. قاره آفریقا در حال حاضر از نقاط مهم جهان اسلام است که جمع کثیری از مسلمانان آفریقا را شیعیان تشکیل می دهند. شیعیان در نواحی شرقی پراکنده اند و شمار قابل توجهی از آنان نوادگان شیعیانی اند که از کشورهای دیگر به این قاره مهاجرت کرده اند. شیعیان آفریقای شرقی، شیعیان دوازده امامی و جمع بیشتری از آنان شیعیان اسماعیلی اند. در ایام محرّم شیعیان اسماعیلی در مساجد خود به نام «جماعت خوان» و شیعیان امامیه هندی و پاکستانی در مساجد خود به نام «امام باره»به عزاداری برای امام حسین (ع) و شهدای کربلا می پردازند.مذهب تشیّع با ظهور فاطمیان به ناحیه مراکش و شمال آفریقا گسترش یافت و گروه های بسیاری بدان گرویدند. فاطمیان در قرن چهارم هجری در شمال آفریقا قدرت را به دست آوردند و تا قرن ششم، دولت آنان سر پا بود. تا این که توسط صلاح الدین ایّوبی آن را در سال 566 ق. منقرض کرد.ناگفته نماند که در حوادث سال 407 ق. شیعیان در سرزمین آفریقا به اتهام سب ّابوبکر و عمر قتل عام شدند.
بعد از سقوط بنی امیه و ظهور دولت بنی عباس، دعوت فرزندان حسن بن علی (ع) در مصر آشکار می شود. اولین علوی که پا به مصر گذاشت، علی بن محمد بن عبدالله بود و بسیاری از مردم مصر با وی
بیعت کردند. تشیّع در مصر هواداران بسیاری داشت؛ تا این که متوکل عباسی به سبب ترس از قیام و نهضت علویّون دستور تبعید خاندان ابوطالب را از مصر به عراق در سال 236 ق. صادر کرد. همین سیاست را مستنصرو مستعین نیز دنبال کردند.در سال 252 ق. انقلابی شیعی به رهبری «جابر بن ولید مدلجی» در اسکندریه برپا گردید و جمع بسیاری به وی پیوستند و موفق به شکست عباسیان شدند.در سال 255 ق. یکی از نوادگان امام حسین (ع) به نام «بغاالاکبر» قیامی راهدایت می کرد که ما بین اسکندریه و برقه در مصر و در عهد حکومت «ابن طولون» بود.ولی وی در قیام شکست خورد و به شهادت رسید. متعاقب این قیام، «ابن صوفی علوی»در الصعید به پاخاست و موفق به شکست سپاه ابن طولون شد. این نهضت روز به روز گرم تر شد، تا سال 1350 ق. به اوج خود رسید. در عاشورای سال 1350 ق. در کنار قبر «کلثوم علویه» بین حکومت وقت و جمعی از مردم درگیری پیش آمد. این مقابله به سبب عزاداری برای امام حسین (ع) بود. از آن هنگام به بعد، مأموران حکومتی به هر یک از رعایا که می رسیدند، می پرسیدند: دایی ات کیست؟ اگر نمی گفت معاویه، او را تازیانه می زدند. سپس رایج کردند که معاویه دایی علی (ع) است.بعد از سقوط «اخشیدین» و ورود فاطمیان به مصر، مذهب تشیّع در این کشور منتشر شد و «حی علی خیر العمل» به اذان افزوده شد و علناً روی گل دسته های مساجد به صدای بلند به گوش مردم می رسید.شیعیان شعارهای خود را آشکارا اعلام می کردند، صلوات بر پیامبر (ص) واهل بیت (ع) او؛ یعنی علی
(ع)، امام حسن، امام حسین (ع) و حضرت زهرا (س) بدون ترس، می گفتند.قاضی محمد بن نعمان در سال 380 تدریس علوم اهل بیت (ع) را رونق داد.مهم ترین مناسبت ها در دوره فاطمیان، محرم و عاشورا، میلاد رسول مکرم (ص) عید فطر، عید قربان، نیمه شعبان، میلاد امام علی (ع) و امام حسن (ع)، امام حسین (ع) و حضرت زهرا (س)، عید غدیر و عید نوروز بود. که روز عاشورا بازارها در مصر تعطیل می شدو دسته ای عزاداری بر پا بود. بعد از سقوط فاطمیان در مصر، فقط میلاد فرخنده امام حسین (ع) تا به امروز هم چنان پا برجاست که همراه با برقراری جشن های رسمی و باشکوه طی چند روز برگزار می شود.صوفیان مصر شب نیمه شعبان و ماه مبارک رمضان را هم چنان جشن می گیرند.یکی از نویسندگان درباره عزت و افتخار حسینی در مصر و در سال 396 ق. می نویسد:«در این سال طبق معمول هر ساله، بازارها تعطیل بود و مدّاحان به مسجد جامع الازهر می رفتند و به نوحه خوانی می پرداختند. آن گاه سران کشور مصر از مسجد جامع به مشهد حسینی (حرم رأس الحسین (ع)) می رفتند و وزیران و قضات در رأس مجلس می نشستند و مدّاحان و شاعران، یکی پس از دیگری برای اهل بیت (ع) مرثیه سرایی کردند و در پایان مراسم همه مردم را اطعام می دادند.»
همسایه جنوب شرقی جمهوری اسلامی ایران کشور پاکستان است. این کشور سال 1326 ش. بخشی از هندوستان محسوب می شد و دین بودا در نواحی شمال هندوستان رواج داشت. در قرن ششم قبل میلاد، داریوش هخامنشی به این کشور لشکر کشید و تا دره سند را به تصرف در آورد.در قرن هشتم میلادی، مسلمانان نواحی
اطراف «سند» را فتح کردند. سلطان محمود غزنوی بخش بزرگی از شمال غربی هند؛ یعنی پاکستان امروزی را به تصرّف خود در آورد. دین مقدس اسلام در آن مناطق گسترش پیدا کرد و به مرور، بت پرستی به خداپرستی تبدیل شد و شهر لاهور _ پایگاه موحدان و مبلّغان اسلام بود _ مسلمانان حدود ششصد سال بر این شبه قارّه حکومت کردند.نفوذ استعماری انگلستان، از نخستین سال های قرن هفدهم در هند آغاز شد و این سلطه بیش از دویست سال به طول انجامید. مبارزات مستمر مردم این شبه قارّه،سبب خروج انگلستان از این سرزمین شد.در این هنگام که جهادِ مردم، علیه نیروهای انگلیسی به ثمر رسید و اکثر ساکنان بخش غربی و شرقی این شبه قاره را مسلمانان تشکیل می دادند؛ به فکر استقلال و ایجاد دولت اسلامی افتادند و تئوریسین این اندیشه، علاّمه اقبال لاهوری بود که با الهام از حماسه عاشورا، عزت و افتخار حسینی را در آن سرزمین به منصه ظهور در آورد و به مردم آموخت:رمز قرآن از حسین آموختیم ز آتش او شعله ها اندوختیم آن امام عاشقان پور بتول سرو آزادی ز بستان رسول خون او تفسیر این اسرار کرد ملّت خوابیده را بیدار کردتیغ «لا» چون از میان بیرون کشید از رگ ارباب باطل خون کشیدنقش «الاّ الله» بر صحرا نوشت سطر عنوان نجات ما نوشت مسلمانان با تأسی از سرور آزادگان امام حسین (ع) و انقلاب جاودان عاشورا،انقلاب خود را آغاز کردند و موفق به پیروزی چشمگیر و استقلال پاکستان شدند و یک بزرگ مرد شیعه به نام اسکندر میرزا را به عنوان نخستین رئیس جمهور این کشور مستقل برگزیدند. البته اکثر مسلمانان
ساکن این کشور اهل سنّت هستند، اما به سالارشهیدان و اهل بیت پیامبر (ع) عشق می ورزند و احترام خاصی قائلند. عزاداری ماه محرّم در آن کشور، یک امر ملّی و همگانی است. در ایّام محرم و عاشورا، جامعه پاکستان حالت سوگوارانه ای به خود می گیرد و «امام باره ها» و «ذوالجناح ها _ که نقش عمده ای درفرهنگ عزاداری عاشورای پاکستان دارند _ فعّال می شوند. دولت مردان این کشور،فضای امنی را در هر چه باشکوه برگزار کردن مراسم عزاداری حسینی فراهم می کنند و براساس یک سنت دیرینه، پیام هایی را در ایّام عزت و افتخار حسینی صادر می کنند که حاکی از الگوپذیری از قیام عاشورا و پیروی از حضرت اباعبدالله الحسین (ع) است و آنها معتقدند زندگی امام حسین (ع) راه هدایت آنها و خنثی کننده توطئه دشمنان آنهاست.و مسلمانان فلسطین، کشمیر و... باید بر سیره امام حسین (ع) عمل کنند و نقش امام حسین (ع) را بشناسند و فلسفه شهادت را در پرتو قرآن و سنت ببینند و در روز عاشورا با هم پیمان ببندند که طبق اصول راستی، عدل، مساوات، صبر، برادری و شناخت حق ازباطل زندگی خود را اداره کنند و در دهه اول محرّم یاد شهدای کربلا را گرامی بدارند و طبق عقیده خود مراسم قرآن خوانی، سینه زنی، عزاداری دسته جمعی و مجالس بزرگداشت، برگزار کنند... اگر امام حسین (ع) با یزید بیعت می کرد، اسلام حقیقی نابود می شد و در دنیا ظلمت حاکم می گردید. حضرت امام حسین (ع) بیعت را رد کرد و اسلام را حفظ نمود. امام حسین (ع) آفتابی است که هیچ وقت غروب نمی کند؛ در تاریخ اسلام،میدان کربلا مقامی است که در
آن جا جنگ بزرگ بین حق و باطل انجام شد. در این معرکه، باطل به ظاهر پیروز شد، ولی وقتی که آفتاب برآمد، قدرت فاتح نامش در تیرگی های تاریخ غرق شد.تاسوعا و عاشورا در سراسر این کشور، تعطیل رسمی است و مردم پاکستان فرصت مناسبی برای شرکت در مراسم عزاداری دارند.صدا و سیمای پاکستان، روزهای محرّم _ به ویژه تاسوعا و عاشورا _ برنامه های عادی خود را قطع و یکسره برنامه های مخصوص مراسم عزاداری و اخبار این ایام را پخش می کنند، روزنامه های این کشور ویژه نامه و مقاله هایی درباره عاشورا و قیام خونین کربلا به زبان های «انگلیسی» و «اُردو» چاپ و منتشر می کنند.
با تسلط فاطمیان در سال 909 میلادی بر تونس، مذهب شیعه در این کشور کوچک آفریقایی گسترش یافت و با تأسیس «شهر مهدیه» بر ساحل دریای مدیترانه،فاطمیان اقدام به ترویج مذهب شیعه در سراسر کشور تونس و سپس به شمال آفریقا نمودند. رفته رفته ایام الله تاسوعا و عاشورا جزء سنّت های مذهبی تونس شد و روز عاشورا از تعطیلات رسمی تونس محسوب می شد. برگزاری مراسم محرم از نسلی به نسل دیگر منتقل گردید. مردم تونس به پاس عزت و افتخار حسینی در ایّام محرم از هرگونه مراسم شادی مثل جشن عروسی و ختنه کنان و... خودداری می کردند و معتقد بودند که اجرای مراسم شادی در این ایام «مش ملیح» یعنی خوش یُمن نیست.یکی دیگر از مراسم این ایام، که به اعتقاد آنها صورت می گیرد. همراهی درعزاداری حضرت زهرا (س) است که با رفتن به قبرستان در صبح عاشورا، با فاطمه زهرا (س) هم ناله می شوند. مردم تونس بنا بر یک سنت قدیمی، معتقدند
که همه ارواح در روزعاشورا کنار قبر خود حضور پیدا می کنند و منتظر دیدار بستگان زنده خود هستند و نمی خواهند این انتظار به ناامیدی مبدّل گردد و معتقدند ارواحی که دیدار کننده نداشته باشند، حضرت فاطمه (س) بر قبرهایشان توقف می کند و جهت آمرزش آنها فاتحه می خواند.مردم تونس در این روز، هزینه بسیاری جهت خرید طعام و میوه اختصاص می دهند و روز تاسوعا تأکید بر خوردن گوشت مرغ و غذایی شبیه ماکارونی، دارند.شب عاشورا با آتش زدن علف های خشک و شعله ور کردن آنها که به «اجیجه» شهرت دارد، گلوله هایی را شلیک می کنند و بر این اعتقادند که این عمل، موجب شادمانی اطفال کربلا می گردد.
«اوده» (oudh) در قرن 18 و 19 میلادی، بخش بزرگی از منطقه «اوتارپرداش» هند بوده است. این استان به دست شیعیانی که در سال 1707 م. از خراسان به هند مهاجرت کرده بودند، اداره می شده است. مراسم محرم و عاشورا در این منطقه با احترام برگزار می شده و سنّیان و حتی هندوها نیز در آن شرکت می کرده اند و این روزها را تعطیل رسمی اعلام کرده بودند.بزرگ ترین جمعیت تشیّع در جهان، در شبه قارّه هند و پاکستان است که تعداد شیعیان هند دو برابر شیعیان ایران است.مضامین شیعی در ادب اردو که در معماری امام باره ها به کار رفته است، به چشم می خورد در شهر لکنهو، با وجود نفوذ بریتانیا، فرهنگ غنی شیعه ادامه یافت و در مدرسه«الواعظین» به تربیت مربّیان و مبلغان شیعه می پرداخت.گردهمایی شیعیان در سال 1325 ه ق. (1907 م.) تأسیس دانشکده ای شیعی رادر آن جا به دنبال داشت و در دانشکده M.A.O که سید احمدخان در منطقه «علیگره»
بنا کرد فرهنگ و علوم شیعه تدریس می شد.شیعیان هند در ماه محرّم هر سال، مراسم با عظمتی در بزرگداشت عزّت و افتخارحسینی برپا می کنند. در این مراسم به سخنرانی و بیان وقایع کربلا با نثر و نظم می پردازند و متعاقب آن مراسم سینه زنی اجرا می شود و آرامگاه کوچکی به نام «تعزیه» و عَلَم هایی که معروف به بیرق حضرت ابوالفضل است، در اماکن متبرّک خود به نام «امام باره» نگه داری می کنند و در روز عاشورا، طی مراسمی، دسته جمعی بیرون می آورند (نظیر مراسم حمل نخل که در یزد، جنوب خراسان و بعضی از شهرهای اصفهان، مثل شهر علویجه و دیگر شهرهای ایران).شور مصیبت امام حسین (ع) تأثیر روحی فوق العاده ای بر زنان آن دیار باقی می گذارد. به طوری که النگوهای خود را می شکنند، سر خود را شانه نمی زنند، جواهرات برخویشتن نمی آویزند و از پوشیدنی هایی به رنگ روشن خودداری می کنند. این سوگواری ها گاهی تا اربعین امام حسین (ع) ادامه می یابد.مراسم عاشورا، اهل سنّت هند را تحت تأثیر قرار داده و موجب تقرب آنان به شیعه گشته است، به طوری که عقیده تفضیله (برتری امام علی (ع) و فرزندانش بر سایر خلفا) ازسوی بسیاری از نخبگان سنّی پذیرفته شده و از بنی امیّه تبری می جویند.با تکامل فکری مسلمانان _ اعم از شیعه و سنّی _ در هندوستان، آنها روز به روز بیشتر به ضرورت اتحاد میان خود توجه دارند.در برخی از شهرهای هندوستان مثل شهر «لکنهو» بناهای چشم گیری وجود دارد که مربوط به پیشوایان شیعه، به خصوص شهدای کربلا است و به شکل ها و اندازه های مختلف ساخته اند. برخی از این «امام باره ها» و «تعزیه ها» با «نی» و برخی
به چوب و غیره ساخته اند که روی چرخ حمل می شوند و در پایان مراسم عزاداری محرّم این ها را در آب فرو می برند و این قضیه تأثیرپذیری از مذهب هندوها است.
نخستین بار در زمان خلفای راشدین، اسلام به هند راه یافت، بازرگانان مسلمان و نیروهای نظامی در این مورد نقش مهمی داشتند. که فرماندهی مسلمانان را «محمد بن قاسم» به عهده داشت.و غزنویان اولین ایرانیانی هستند که دین مقدس اسلام را به هندوستان سرایت دادند.
در مجالس عزا و در راه پیمایی ماتم، عزاداران با کوبیدن بر سینه هایشان و زدن زنجیرهای تیغ دار بر پشت و سینه های برهنه خود و فرود آوردن قمه بر سرشان و عبور از روی زغال گداخته، مجالس عزا را برگزار می کنند.تأثیر پذیری فرهنگ هندوها در مراسم عاشورا به اشکال مختلف دیده می شود.آن چنان که آنها در مراسم عاشورا عَلَم دستجات را حمل می کنند و خونی را که بر اثر قمه و زنجیر عزاداران بیرون آمده است، بر پیشانی خود می مالند.در خانه های شیعیان به تعداد افراد خانواده ماکت هایی شبیه حرم مطهر ائمه (ع) وجود دارد که به «شبیه روضه» مشهور است. شیعیان هند با روشن کردن شمع و یا عود در کنار آنها حماسه کربلا را در قلب هایشان زنده نگه می دارند.با نزدیک شدن محرّم جنب و جوش عجیبی در خانواده شیعیان به چشم می خورد،لباس های کهنه عزاداران از صندوق ها بیرون می آورند و در هر خانه ای فرش عزا گسترده می شود. میز و صندلی و تخت و مبلمان کنار می رود.با ظاهر شدن ماه محرّم، زنان به استقبال ماه عزا می روند و النگوهای شیشه ای و چینی خود را که تنها در مرگ عزیزانشان می شکنند، به دست خود خرد می کنند و با فرورفتن تکّه های شیشه به دستانشان و فرو ریختن خون، صدای ضجّه از خانه ها بلند می شود و آنان در مجالس مختلف که در منازل برگزار می شود،
شرکت می کنند.مردان نیز در انجمن های مختلفی که تحت عنوان «انجمن ماتم» است به عزاداری می پردازند و در حالی که شمایل به دست دارند از خانه ای به خانه دیگر می روند و در غروب عاشورا، به محل هایی که «کربلا» نام گذاری شده، می روند و در آن جا شمایل ها را به خاک می سپارند.
پس از جنگ جهانی اول، گروهی از سربازان و افسران مسلمان ارتش ها درگیر، درآلمان باقی ماندند، بعد از جنگ جهانی دوم نیز حدود پنج هزار مسلمان از مناطق مسلمان نشین روسیه به این کشور هجرت کردند که به تدریج مسلمانان ترک و یوگسلاو نیز به جمع آنان افزوده شد و طبق منابع آلمانی ها در حال حاضر حدود دو میلیون مسلمان در جمهوری فدرال آلمان زندگی می کنند که بیشتر آنان شیعه و در شهرهای فرانکفورت،مونیخ، آخن، هانوور و هامبورگ زندگی می کنند. در شهر «هامبورگ» حدود پانزده هزارایرانی زندگی می کنند که محل عبادت و عزاداری آنها در مسجدی است در کنار دریاچه«استر». این مسجد سال 1332 ش. بنا به تقاضای جمعی از شیعیان ایرانی مقیم هامبورگ به دستور آیه الله العظمی بروجردی شروع به ساختن شد که در سال 1338 به پایان رسید. بعدها این مسجد به مرکز اسلامی هامبورگ، مشهور شد. ناگفته نماند که نخستین مسجدی که در آلمان بنا شد، مسجد «اشویتسینگ» بود که در سال 1297 ه.ق در پارک برلین، به دستور یک شاهزاده آلمانی احداث گردید که در حال حاضر نماز عید فطر و قربان در این مسجد بر پا می شود.برنامه های عزاداری در مسجدهای هامبورگ در ایّام و لیالی محرّم و به ویژه تاسوعا و عاشورا با تلاوت قرآن و سپس سخنرانی آغاز می شود و
با سینه زنی به پایان می رسد، شیعیان ایرانی و پاکستانی و افغانی بیشترین عزاداران را تشکیل می دهند که برخی از آنان از شهرهای اطراف آلمان _ که تا چهارصد کیلومتر با مرکز اسلامی هامبورگ فاصله دارد _ شرکت می کنند و تا صبح در آن جا به عزاداری می پردازند. در روز عاشورا بعد از قرائت زیارت عاشورا و عزاداری، از جمعی در حدود دو هزار نفر پذیرایی می شود.
بلژیک این کشور اروپایی، دارای بیش از سیصد هزار مسلمان است. مسلمانان تابع بلژیک، از کشورهای مراکش، تونس، الجزایر، ایران، پاکستان، لبنان، عراق و...هستند که مراسم عبادی خود را در 240 باب مسجد این کشور انجام می دهند. (آمار این مساجد تا سال 1993 م. است).جمعی از این مسلمانان را شیعیانی تشکیل می دهند که غالباً عرب تبار، ازکشورهای مراکش، الجزایر، تونس و عراق و برخی ترک و پاکستانی هستند و دارای تشکیلات مذهبی در بلژیک اند.مراسم عاشورا در بین شیعیان بلژیک به صورت کاملاً طبیعی و بدون خرافه اجرامی شود. بعضی از آنها در «مسجدالرضا» و برخی با اجاره مکان هایی مختلف _ تحت عنوان حسینیه _ و شیعیان عراقی در شهر «آنورس» در یک منزل شخصی گرد هم می آیند و به سینه زنی و نوحه خوانی می پردازند.به طور کلّی فرهنگ عاشورا و گرامیداشت آن، در بین شیعیان روح تازه ای دمیده و خصوصاً در سال های اخیر عزاداری آنها به سبک عزاداری و نوحه سرایی اعراب ایرانی الاصل است.
این کشور یکی از کشورهای اروپایی است که مدتی تحت تسلط پادشاهان عثمانی قرار داشت و از آن زمان جمعیتی از مسلمانان در این کشور زندگی می کنند و در میان آنان شیعیان ایرانی، لبنانی، پاکستانی و عراقی هستند که از ششم محرّم هر سال،مراسم سخنرانی و مداحی در محل یک مدرسه برگزار می کنند و در این مورد، از مبلغان و مداحان ایرانی دعوت به عمل می آورند. جمهوری اسلامی ایران مصمم است یک حسینیه در حاشیه شهر بخارست ایجاد کند.
سابقه حضور مسلمانان در انگلستان معلوم نیست و از تعداد شیعیان که در آن کشور ساکنند آمار دقیقی در دسترس نمی باشد. تنها مرکزی که محل تجمع مسلمانان، به ویژه شیعیان در آن کشور است؛ حسینیه ای به نام «امام حسین (ع) که بیشتر گرد آورندگان آن ایرانی و عرب هستند، بسیاری از برادران انگلیسی مشتاق شرکت و حضور در این حسینیه هستند، اما به سبب عدم آشنایی با زبان عربی و فارسی، این کار برایشان دشوار است. اما جمعی برای حل این مشکل در صدد راه اندازی مجله ای شیعی برای آنها هستند، تا نیازهای معنوی آنان را مرتفع کند.رئیس سابق پارلمان مسلمانان انگلیس، مرحوم دکتر کلیم صدیقی _ که چند بار بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به ایران مسافرت کرده بود _ با الهام از قیام عاشورا می گوید: در نزد اهل تشیّع، نخستین گام مؤثر در جهت صحیح، در همان اوایل تاریخ اسلام برداشته شد و در قالب ردّ و نفی هر گونه سازشی با نظام های موجود متجلّی گردید و ریشه های آن به ردّ حاکمیت یزید از سوی امام حسین (ع) و متعاقب آن شهادت ایشان در کربلا
بر می گردد و باید اذعان کرد که در میان اهل تسنّن این مرحله اصلاحی هنوز آغاز نشده است. اندیشه سیاسی در میان اکثریت اهل تسنّن همچنان در جاده های انحرافی سر در گم است.
در شمال یونان 130 هزار مسلمان زندگی می کنند که اکثراً از نژاد ترک اند و در این منطقه تعدادی مسجد وجود دارد که از قدیم بوده و متأسفانه متروکه مانده است.دولت این کشور پادشاهی اجازه ساخت مسجد و حسینیه جدید را نداده است، ولی مراسم عاشورا به وسیله شیعیان پاکستانی در منازلشان و توسط سفارت ایران در محل سفارت خانه برگزار می شود و شیعیان در مراسم عزاداری یک دیگر شرکت می کنند.
کشور پادشاهی دانمارک در حاشیه دریای بالتیک قرار دارد. در این کشور پنج میلیون نفری، حدود چهل هزار شیعه زندگی می کنند که پس از سال 1974 م. ازکشورهای ایران، عراق، لبنان، پاکستان و افغانستان به این شبه جزیره مهاجرت کرده اند،این کشور برخلاف برخی کشورهای دیگر، مشوّق مؤسسان مراکز فرهنگی است و 70% هزینه مدرسه سازی، کتاب خانه، مراکز آموزشی، مسجد و حسینیه را می پردازد. از جمله مراکزی که متعلق به شیعیان و اهل سنّت در «کپنهاک» پایتخت این کشور است به برخی از آنها اشاره می شود:1_ دارالحسین: این حسینیه در سال 1990 م. با مدیریت آقای حکیم و کمک عراقی های مقیم کپنهاک تأسیس شد.2_ مؤسسه دارالحسین: این حسینیه در پایان سال 1995 م. با امکانات خوب ورزشی برای کودکان و کلاس های مختلف برای بانوان تأسیس گردید.3_ حسینیه ایرانیان: این حسینیه در سال 1996 م. به همت جمعی از خیّرین ایرانی و با کوشش سفارت ایران در محوطه کوچکی مهیا و برنامه های دعای کمیل و مراسم سینه زنی و نوحه خوانی در آن جا برگزار می شود. جمعیت شرکت کننده در تاسوعا و عاشورای حسینی بیش از ظرفیت این حسینیه است.4_ حسینیه شهید صدر: این حسینیه توسط عراقی های طرفدار
حزب الدعوه اداره می شود.5_ مرکز فرهنگی لبنانی ها: این مرکز در سال 1992 توسط جمعی از شیعیان لبنانی طرفدار جمهوری اسلامی ایران تأسیس شده است.6_ حسینیه مرکز جعفری: این مرکز در سال 1990 م. به کمک سفارت و ایرانیان مقیم دانمارک خریداری و به منظور تبدیل آن به مرکز بزرگ تجمّع مسلمانان در نظر گرفته شد و در حال حاضر در اختیار برادران پاکستانی است.7_ حسینیه مصلّی الایمان: این حسینیه در سال 1995 م. توسط جمعی از عراقی های مقیم آن کشور تأسیس شد که در مناسبت های مختلف گویندگان مذهبی،حاضران را به فیض می رسانند.8_ حسینیه افاغنه : این حسینیه در سال 1993 م. توسط جمعی از افاغنه تأسیس شده است.9_ حسینیه شیرازی : تاریخ دقیق تأسیس این حسینیه مشخص نیست؛ ولی به لحاظ جدید التأسیس بودن آن، می توان پی برد که در همین سال های اخیر (1993 م. به بعد) بنا نهاده شده است.
گرایش مردم پرتغال به اسلام به بیش از ده قرن قبل بر می گردد. دقیقاً هنگامی که طارق بن عزیز از تنگه جبل الطارق گذشت و اندلس و اسپانیا را فتح کرد و مردم آن دیار، با گسترش اسلام، بدون هیچ اکراه و اجباری با آزادی کامل دین مقدس اسلام را پذیرفتند، مسلمانان در این کشور در انجام فرایض دینی خود آزادند و آنها مقیدند که در هر جمعه نماز جمعه را در مسجد بزرگ شهر محل سکونت برگزار کنند و شیعیان، همه ساله مراسم تاسوعا و عاشورا و شام غریبان را در محل محفل شیعیان امام زمان (عج) در شهر «آلمادا» واقع در «لیسبون» برگزار می کنند. در این مراسم پس از مداحی، سینه زنی،نوحه
خوانی و سخنرانی، نماز جماعت برگزار می گردد و در پایان حاضران اطعام می شوند.