سال عزت و افتخار حسینی است. این عزت چه جور عزتی است؟ این افتخار، افتخار به چیست؟ آن کسی که حرکت حسین بن علی (ع) را بشناسد، او می داند که این عزت، چگونه عزتی است... حرکت امام حسین (ع) حرکت عزت بود، یعنی عزت حق،عزت دین، عزت امام و عزت آن راهی که پیغبر ارائه کرده بود. امام حسین (ع) مظهر عزت و چون ایستاد، مایه فخر و مباهات هم بود. این است عزت و افتخار حسینی»

خود می یابد.»امام صادق (ع) فرموده است:«ما مِن ْ رَجُل ٍ تَکَبُّر أوْ تَجَبَّرَ إلاّ لِذِلَّه ِ وَجَدّها فی نَفْسِه ِ؛ هیچ انسانی دچار گردن فرازی یا گردن کشی نمی شود، مگر به سبب حقارت و ذلتی که در نفس خویش می یابد.»از امیر مؤمنان (ع) وارد شده است:«من هانَت ْ علیه نَفْسُه ُ فلاتَرْج ُ خَیْرَه ُ؛ کسی که در برابر نفسش، پست، خوار و ذلیل باشد، به خیرش امید نداشته باش.»از امام هادی (ع) نیز روایت شده است:«مَن ْ هانت علیه نَفْسُه ُ فَلا تَامَن ْ شَرُّه ُ؛ هر که نفسش خوار شود، از شرّ او ایمن مباش.»بدین ترتیب، مهم ترین تلاش تربیتی باید در جهت عزت بخشی و عزت آفرینی باشد، تا فرد و جامعه از تباهی و سقوط، رها شوند و به زندگی نیک این جهان و آن جهان دست یابند. با این نگرش است که خداوند اجازه هر کاری به مومن داده است، جز آن که تن به ذلّت دهد، چنان که «ابوبصیر» از امام صادق (ع) روایت کرده است که فرمود: «إن ّ الله تبارک و تعالی فَوَّض َ إلَی الْمؤمن کل َّ شی ءٍ إلاّ إذْلال َ نَفْسِه ِ؛ خدای تبارک و تعالی همه چیز را به مؤمن واگذار کرده جز آن که خود را ذلیل کند.»

مانند این ها به کار رفته است. عزّت به معنای عظمت، ارج مندی،سرافرازی و بزرگواری است و در معنای دقیق تر، عزت همان شناخت انسان به حقیقت نقش خود و قرار دادن آن در مقام و منزلت خود است.عزّت را به معنای «اقتدار» نیز تفسیر کرده اند. این معنا در یکی از اسم های الهی به چشم می خورد؛ نامی که بیش از 88 بار در قرآن کریم از آن یاد شده است. (هو العزیزالحکیم) ، (هو العزیز العلیم) ، (الی صراط العزیز الحمید) و... مراد از عزیز، وجود قاهری است که غلبه نمی پذیرد. بنابراین «عزّت»، در حوزه های گسترده ای چون جامعه،معنای اقتدار و عظمت دارد و در حوزه های شخصی به مفهوم ارج مندی و سربلندی است.در مقابل آن، ذلّت قرار می گیرد که مفهوم متضاد آن است: (تُعِزُّ مَن ْ تَشاءُ و تُذّل ُ مَن ْتشاءُ) .

خدا و پیامبرش و مؤمنان است.مفسّران درباره شأن نزول این آیه به داستان زیر اشاره می کنند:روزی عبداللهبن اُبّی (سرکرده منافقان مدینه) که همواره به اختلاف میان مسلمانان می اندیشید، با سودجویی از مناظره لفظی گروهی از مهاجران با انصار، لب به سخن گشود و با کینه و نفرت، مهاجران را مورد عتاب قرار داد و به کنایه، به پیامبر (ص) توهین نمود و مدعی شد که: اگر به مدینه برگردیم، قطعاً آن که عزت مندتر است، زبون تر را از آن جا بیرون خواهد کرد.او با این گزافه گویی، خویش را عزّت مند و رسول الله را زبون می انگاشت و مردم مدینه را در همراهی با پیامبر شماتت می کرد. در میان آن جمع، جوانی به نام «زید بن ارقم» که از قوم عبدالله ابن اُبّی نیز بود، در برابر سرکرده منافقان ایستاد و گفت: به خداسوگند که تو درمیان قوم خود زبون، کوچک و مورد نفرت هستی و محمد (ص) در اوج عزّت از سوی خدا و دل پذیر میان مسلمانان است. دیگر تو را با این سخن، هرگز دوست نخواهم داشت. عبدالله از این سخن زید به خشم آمد و او را به مسخره گرفت.زید بن ارقم پس از بازگشت، نزد رسول خدا رفت و آن حضرت را از گفته عبدالله بن اُبّی آگاه ساخت.پیامبر نیز او را احضار کرد، لیکن او به دروغ ماجرا را منکر شد و زید بن ارقم را دروغ گو نامید و با این سخن، دیگران را به شماتت گویی آن جوان راست گو وا داشت! رسول خدا آگاهی خود را از سخن ابن اُبّی به برخی از انصار یادآور شد و در انتظار فرصتی بود تا زمینه زبونی

دورویان فراهم آید.تفرقه افکنی و شایعه پراکنی از سوی منافقان، روز به روز تشدید می شد، تا آن که آیات سوره منافقون نازل شد و خداوند پرده از گزافه گویی عبدالله بن اُبّی و درستی سخن زید برداشت، آن جا که فرمود: (یَقوُلُون َ لَئِن ْ رَجَعْنا اِلَی الْمَدینه ِ لَیُخْرِجَن َّ الاَعَزُّ مِنْها الاَذَل َّ وللهِ الْعِزَّه ُ وَ لِرَسُولِه ِ ولِلْمُؤْمِنین َ ولکِن َّ المنافقون لا یَعْلَمون.) ؛می گویند اگر به مدینه برگردیم، همانا آن که عزت مندتر است، آن زبون تر را از آن جا بیرون خواهد کرد. ولی عزّت از آن خدا و از آن پیامبر و از آن مؤمنان است، لیکن منافقان نمی دانند.آن گاه رسول خدا به تشویق زید بن ارقم پرداخت و به راستی ِ گزارش او از سوی قرآن گواهی داد. گویا ابن اُبّی در وقت نزول آیات در مدینه نبود و چون بازگشت، فرزندش از ورود او ممانعت کرد و به او گفت: به خدا سوگند! هرگز نمی گذارم بدون اجازه رسول خدا وارد شهر شوی، تا آن که امروز بدانی چه کسی عزیز و چه کسی ذلیل است. بنابراین عزت، بالاصاله از آن خداوند است و بِالاِفاضه از آن ِ پیامبر و مؤمنان است، و هر کسی عزت را از غیر خدا کسب کند، آن عزّت نیست بلکه خواری و ذلّت است؛ پیامبر اسلام (ص) فرمود:«کل ُّ عزّ لیس بالله فَهُو ذُل ٌّ؛ هر عزتی که از خدا نیست ذلت است. هم چنین از امیرمؤمنان (ع) روایت شده است: «العزیز بِغْیرِ الله ذَلیل ٌ؛ عزیزی که عزتش از خدا نیست،ذلیل است.خداوند در قرآن به کسانی که عزّت را از غیر می خواهند و آن را در غیر او جستو جو می کنند، می فرماید: (اَلذّین یَتَخِذُّون الکافرین اَولِیاء مِن ْ دُون ِ الْمؤمِنین اَیْبَتَغوُن

عندهم الْعِزَّه َ فَاِن َّالعِزَّه َ للهَ جمیعاً) ؛کسانی که کافران را به جای مومنان، دوست و سرپرست خود برمی گزینند، آیا این ها می خواهند از آنان کسب عزت و آبرو کنند، در حالی که تمام عزتها مخصوص خداست.آیه فوق، به تمام مسلمانان هشدار می دهد که عزت خود را در همه شئون زندگی،اعم از اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، نظامی و مانند آن، از غیر خدا طلب نکنند و به دیگران اعتماد ننمایند. اگر سران کشورهای اسلامی به این آیه و آیات مشابه توجّه می کردند، امروز این طور ذلیل و برده استکبار جهانی و صهیونیسم غارت گر نبودند.اگر آنان عزت را از «خدا» طلب می کردند، دشمنان خدا این قدر ملل مسلمان را در فشار و سختی قرار نمی دادند. مسئله ای که این قدر اسرائیل غاصب را جسور کرده و بی رحمانه به فلسطین و لبنان تجاوز می کند، چیزی جز سازش ذلیلانه سران اکثر کشورهای اسلامی نیست. اگر مسلمانان جهان، عزت واقعی را از خدا طلب می کردند و به دولت های استکبار نزدیک نمی شدند، امروز آمریکای جهان خوار چنین به کشورهای اسلامی نمی تاخت.

جز آن که اجازه نداده است خود را ذلیل کند. آیا نمی بینی که خدا می فرماید: «عزت از آن ِ خدا و رسولش و مؤمنان است». پس، مؤمن عزیز است و ذلیل نیست. (سپس فرمود:) مومن از کوه سخت تر است، زیرا کوه با کلنگ تراشیده و خرد می شود، ولی هرگز از دین مؤمن چیزی کم نمی شود و خرد نمی گردد. بر این اساس است که مؤمن، پیوسته استوار و سازش ناپذیر است و در هر اوضاع و احوالی عزّت خود را حفظ می کند و مرگ را بر ذلت ترجیح می دهد.این راه و رسم، در حماسه حسینی بیش از هر چیز جلوه دارد که حسین (ع) از پیامبر عزّت چگونه زیستن، انتخاب کردن و مردن را آموخته بود.رسول خدا (ص) فرمود: «مَن ْ اَقَرَّ بالذُّل طَائعاً فلیس منا اهل البیت؛ هر که پذیرای ذلت شود، از خاندان ما نیست. هدف حسین (ع) بازگشت به سیره پیامبر (ص) و امیرمؤمنان (ع) بود؛ چنان که خود آن حضرت در وصیت نامه خود نوشت: «وأسیر بسیره جدّی محمد و سیره ابی علی بن ابی طالب (ع) ؛ من می خواهم به سیره جدم محمد (ص) وسیره پدرم علی بن ابی طالب (ع) رفتار کنم.»پیامبر اکرم (ص) مردم را از ذلّت بت پرستی و سرخم کردن در برابر غیر خدا و ذلت جهالت و گمراهی رهانید و سردمداران کفر و شرک را به پایین کشانید. «اعَزَّ بِه الاذِلّه وَاذَل َّ بِه الاَ عِزَّه. «خواران را بدو ارج مند ساخت و عزیزان را بدو خوار گردانید.» اینک حسین (ع) به همان راه می رفت و برای همین مقصد قیام می کرد. می رفت تا سیره فراموش شده پیامبر (ص) را به یادها آورد و راه

و رسم آن حضرت را در عزت آفرینی زنده کند؛ در این راه به همان سیره ای رفتار می کرد که پدرش علی بن ابی طالب (ع) رفتار می کرد:«فَالْمَوْت ُ فی حَیاتِکم مَقْهوُرین، وَ الْحَیاه ُ فی مَوْتِکُم ْ قاهرین؛ خوارگشتن و زنده ماندن، مردن است؛ و کشته گشتن و پیروز شدن، زنده بودن. زندگی در مرگ ِ با عزت است و مردن همان زیستن ِ با ذلت. این گونه بود که حسین (ع) فرمود: «مَوْت ٌ فی عِزِّ خَیْرٌ مِن ْحَیاه ٍ فی ذُل ٍّ؛ مرگ با عزت از زندگی با ذلت بهتر است.»آن حضرت در اوج حماسه خود آن گاه که وارد میدان جنگ شد، تا آن زمان که به شهادت رسید، از جمله رَجَزهایش این بود:اَلْمَوْت خیرٌ مِن رکوب ِ الْعار وَ الْعار اَوْلی مِن دُخُول النّارِ؛مرگ از پذیرش ننگ بهتر است و ننگ از ورود در آتش سزاوارتر است.حسین (ع) می آموزد که باید این گونه زیست؛ در برابر غیر خدا، عزیز و در برابر خدا،ذلیل. از این رو، مرگ را به تسلیم باطل شدن ترجیح داد و دشمنان خود را دعوت کرد تا در برابر حق سرخم کنند و خود را از آتش برهانند. او برای همین برخاسته بود که مردمان را به عزّتی بخواند که سربلندی این جهانی و سعادت آن جهانی شان در آن است. حماسه حسینی، حماسه عزّت مومنان است؛ انسان هایی که در مدرسه پیامبر آموخته اند که سعادت حقیقی همان عزت است و زندگی زیر بار ستم و در کنار ستم گران جز ذلت و ننگ نیست و سزاوار آن است که انسان بمیرد و تن به ذلت نسپارد.در جهان نتوان اگر مردانه زیست همچو مردان جان سپردن زندگی است حسین (ع) ، بزرگ

آموزگار این گونه زیستن و مردن است. در دوم محرم سال شصت و یک هجری بود که وارد کربلا شد، در نخستین خطبه ای که در سرزمین کربلا خواند، چنین فرمود:«الا تَرَوْن َ ان َّ الْحَق َّ لایُعْمَل ُ بِه ِ، وَ ان َّ الْباطِل َ لایَتَناهی عنه لِیَرْغَب َ الْمُؤمِن ُ فی لِقاءِالله مُحِقّاً، فَاِنّی لاارَی الْموت إلاّ سعاده وَ لا الْحَیاه مَع َ الظالمین اِلاّ بَرَماً؛ آیا نمی بینید که به حق عمل نمی شود و از باطل نهی نمی شود؟ در این صورت شایسته است که مومن (باعزّت) لقای پروردگارش را خواهان شود. من مرگ را جز خوش بختی نمی دانم و زندگی با ستم کاران راجز بدبختی نمی بینم. در روز عاشورا، آن هنگام که دو سپاه، رویاروی یکدیگر قرار گرفتند و سپاه عمر سعد از هر طرف حسینیان را محاصره کرد و خیمه های حسین (ع) را چون نگین انگشتری در میان خود گرفت، آن حضرت از میان سپاه خویش بیرون آمد و در برابر صفوف دشمن قرار گرفت و سخنانی حماسی و درس آموز و بیدار کننده بیان کرد و عزت حسینی را یادآور شد و فرمود:«اَلا وَ اِن َّ الّدعی یَابْن َ الدَّعی قَدْ رَکَزنی بَیْن َ اثْنَتَیْن، بَیْن َ السِّلَّه ِ وَ الذِّلَّه، و هَیْهات مِنَّا الذِّلّه. بَاْبَی الله ذلک لَنا و رَسُولُه ُ و الْمومِنوُن َ، و حُجُورٌ طَابَت ْ و طَهُرَت ْ (و انُوف ٌحَمِیَّه ٌ و نُفُوس ٌ اَبِیَّه ٌ مِن ْ اَن ْ) نُوُثِرَ طاعَه َ اللِئام ِ عَلی مَصارع ِ الکِرام؛آگاه باشید که این فرزند خوانده (ابن زیاد) ، پسر فرزند خوانده، مرا میان دو راهی شمشیر و ذلت قرار داده است و هیهات که ما زیر بار ذلت رویم؛ زیرا خداوند و پیامبرش و مومنان از این که ما زیر بار ذلت برویم، ابا دارند و دامن های پاک مادران

(و انسان های پاک دامن و مغزهای با غیرت و نفوس با شرافت) روا نمی دارند که اطاعت افراد لئیم و پست را بر قتل گاه انسان های کریم و نیک منش مقدم داریم. آن که عزیز است، استوار و شکست ناپذیر است، آن که ترس از رفتن و میل به ماندن ندارد، سربلند است؛ و حسین (ع) آموزگار چنین عزّتی است. به بیان «ابونصر بن نباته»:اَلْحُسَیْن ُ الّذی رَأَی الموت َ فی الْعِزِّ حَیاه ً وَ الْعَیش فِی الذُّل ِ قَتَلاً؛«حسین همان کسی است که مرگ با عزت را زندگی می دید و زندگی با ذلت را مرگ و کشته شدن می یافت.»ابن ابی الحدید معتزلی در این باره می نویسد:«سرور کسانی که زیر بار ذلّت نرفته اند، کسی که به مردم مردانگی و غیرت و مرگ زیر سایه های شمشیر را آموخت و چنین مرگی را بر پستی و ذلت ترجیح داد، ابوعبدالله الحسین بن علی بن ابی طالب (ع) است که به او و یارانش امان داده شد، اما از آن جا که نمی خواست، تن به ذلت دهد و نیز بیم آن داشت که ابن زیاد اگر هم او را نکشد، به نوعی خوار و ذلیلش سازد، مرگ را بر چنین زندگی ترجیح داد.» عزت حقیقی که برخاسته از عبودیت حق است، انسان را در راه حق پایدار و شکست ناپذیر می سازد و نهضت حسینی،برترین نمونه چنین عزتی است. این عزت در گام گام حماسه حسینی جلوه دارد.

به شهادت رسیدند و خود وارد میدان نبرد شد و پذیرای شهادت شد، پیوسته یک چیز را تکرار می کرد و آن پیام «عزت» و حماسه «عزت مندی» بود.پس مروری کنیم بر این «پیام» و «حماسه» تا راه تربیت حقیقی خود را نمایاند:1- چون خبر مخالفت امام (ع) در بیعت با یزید به گوش مردم رسید و خاندان امام پی بردند که حسین (ع) تصمیم به مقابله دارد، برخی تلاش کردند که آن حضرت را از تصمیمش منصرف کنند؛ از این رو، به سازش با باطل و ستم و کرنش در برابر مستبدان و ستمگران توصیه کردند. امام حسین (ع) محکم و استوار بر حق و عدل ایستاد. «عمر اطرف» از فرزندان علی (ع) در همان ابتدای نهضت در مدینه، نزد حسین (ع) رفت و از آن حضرت خواست تا در برابر دشمنانی چنین سفاک و مسلط نایستد و تن به بیعت سپارد.امام در پاسخ فرمودند:«حدّثَنی ابی ان ْ رسول الله (ص) اَخْبَرَه ُ بِقَتْلِه ِ و قَتْلی وَ ان َّ تُربْتَی تکون ُ بُقَرْب تُرْبَتِه ِ،فَنَظُن ُّ انَّک اعَلِمت ُ مالَم ْ اعْلَمْه ُ و انه لااُعْطی الدَّنیَّه مِن ْ نَفْسی ابداً؛ پدرم برایم حدیث کرد که رسول خدا (ص) به پدرم فرموده است که او و من هر دو کشته می شویم و قبر من نزدیک قبر او خواهد بود. گمان می کنی آنچه را تو می دانی من نمی دانم؟ حقیقت این است که هرگز تن به پستی نخواهم داد.» (و زیر بار ذلت نخواهم رفت) .2- هم چنین در پاسخ به درخواست محمدبن حنیفه فرزند دیگر امیرمؤمنان که به خدمتش رسید و از سر خیرخواهی به آن حضرت توصیه کرد، برای خودداری از بیعت بایزید به جایی دور از دسترس

یزید رود و مردم را به یاری طلبد و بدین ترتیب از جنگی نابرابر و کشته شدن بپرهیزد، فرمود:«یا اَخی! وَالله لَوْلَم ْ یکن فِی الدّنیا مَلْجَأَ و لامَاْوی لَما بایعت ُ یزید بن معاویه ابداً؛ برادرم! به خدا سوگند اگر در تمام دنیا هیچ پناه گاه و مأمنی نباشد، هرگز با یزید بن معاویه بیعت نخواهم کرد. بنا بر خبر «ابومخنف»، حسین (ع) پس از گفت و گو با «محمدحنفیه» برای چندین بار به سوی مسجد النبی رفت و در طول راه شعر «یزید بن مُفَرَّغ» را می خواند که سروده ای است برای حفظ عزت، هنگام رویارویی با خطرها:لا ذَعَرْت ُ السَّوام َ فی فَلَق ِ الصّبح مُغیراً و لادُعیت ُ یزیداًیَوْم َ اُعْطی مِن َ اَلْمَهابْه ِ صِنیماً وَالْمَنایا یَرْصُدْنَنی ان ْ اَحیداًدر سپیده دمان چوپانان از شبیخون من به هراس نیفتند و مرا یزید (بن مفرّغ) نخوانند، اگر از بیم مرگ به ستم تن دهم و زیر بار ذلت روم و خطر مرگ از راه ببرد. بدین ترتیب، با وجود همه توصیه ها در ماندن و بیعت کردن، یا رفتن و گریختن از دشمنان،حسین (ع) در حال برپا کردن نهضتی بود که برای همیشه به همگان درس عزت آموزد و راهنمای تربیت عملی باشد.3- چون خبر حرکت امام به سوی عراق منتشر شد، برخی او را از این اقدام برحذر داشتند؛ از جمله «ابن عباس»، وی نزد امام رفت و آن حضرت را توصیه کرد که با توجّه به روحیات مردم عراق درمکه بماند و اگر اصرار به رفتن دارد به یمن رود. امام حسین (ع) هم چنان استوار بر سر تصمیم خود و برپا کردن نهضت خویش ایستاد. سپس به سوی عراق حرکت کرد و در

طول راه نیز پیوسته آموزگار عزت بود. چون به عراق نزدیک شد و مردی از کوفه وی را از اوضاع و احوال مردم کوفه و خیانت آنان خبر داد، فرمود:فَاِن ْ تَکُن ِ الدّنیا تُعَدٌ نفیسَه ًفَدارٌ ثَواب ِ اللهِ اعلی و اَنْبَل ُو اِن ْ امُت ِ الامْوال للّترک جمْعْها فمأ بال متروک بالحُرّ یبْخل و اِن ْ تَکُن ِ الارْزاق قَسْماً مقدراً فقلّه ُ حِرْص الْمرء، فی الکسب اجْمل و اِن ْ تَکُن ْ الاَبْدن لِلْمَوْت ِ أنْشئت ْ فقتْل ُ امْری ِ بِالسَّیف ِ فی الله افْضل ُعَلَیْکم سَلام ٌ الله یا آل اَحْمَدٍ فَاِنّی اَرانی عَنْکُم ْ سَوْف أرْحل؛اگر زندگی، دنیایی ارزش مند است، (در نظر من) جهان ِ پاداش ِ خداوندی، برتر و گران بهاتر است؛ و اگر جمع مال و ثروت برای آن است که روزی باید از آن دست کشید،پس انسان آزاده نباید برای چنین ثروتی بخل ورزد؛ و اگر روزی ها مقدّر گشته و تقسیم شده است، پس هر چه انسان در به دست آوردن ثروت کم آزتر باشد بهتر و نیکوتر است؛ و اگر بدن ها برای مرگ آفریده شده است، پس کشته شدن انسان با شمشیر در راه خدا برتر و سزاوارتر است؛ درود بر شما ای خاندان پیامبر که من به زودی از میان شما کوچ خواهم کرد.آن که عزت مند است، در بند زندگی دنیایی، مال و ثروت، جاه و مکنت و کوچ و رحلت نیست؛ و حسین (ع) برترین نمونه مدرسه پیامبر (ص) ، آموخت که چگونه باید بود و چگونه باید شد.4- وقتی «حرّ بن یزید ریاحی» فرمانده سپاه کوفه، راه را بر وی بست و از حرکت کاروان او جلوگیری کرد و او را هشدار داد که اگر دست به شمشیر بری و جنگی را

آغاز کنی،قطعاً کشته خواهی شد، فرمود:«آیا مرا از مرگ می ترسانی و آیا کار شما بدان جا رسیده است که مرا بکشید؟ من در پاسخ تو همان سخنی را می گویم که برادر اوسی به پسر عموی خود گفت، آن گاه که می خواست به یاری پیامبر (ص) بشتابد و عموزاده اش او را از کشته شدن بیم داد که به کجا می روی که در این راه کشته خواهی شد و او چنین سرود:«من به سوی مرگ می روم که مرگ برای جوان مرد ننگ نیست، اگر در جست و جوی حق باشد و در راه اسلام جهاد کند و بخواهد با ایثار جانش از انسان های صالح حمایت کند و با جنایت کاران مخالفت کند و از دشمنی با خدا دوری گزیند. من جان خود را فدا می کنم و بقای آن را خواستار نیستم و به زودی در جنگی سخت با دشمن ِ بس بزرگ، رو به رو خواهم شد. پس اگر زنده بمانم پشیمانی ندارم و اگر کشته شوم ملامت نشوم، ولی برای تو همین بس که چنین زندگی ذلت بار و ننگینی را سپری می کنی».حسین (ع) (مظهر عزت الهی) با ورود به کربلا، نگاه خود را به زندگی، مبارزه و مرگ بیان کرد تا آیندگان درس آموزند. و در آن لحظه های سخت روز عاشورا، درس عزت، شرافت و آزادی به همه انسان ها آموخت و فرمود: «لا وَالله لااُعْطیکم بِیَدی اِعْطاء الذلیل وَلا اَفِرٌّ فِرارَ العبید؛ من هرگز دست ذلت به شما نمی دهم و مانند بندگان فرار نمی کنم.» آنان که همراه حسین (ع) شدند به عزت رسیدند که مدرسه حسینی، ساحت عزت الهی است.

که به وجود حسین (ع) عزت یافته بودند. پس از آن که دشمن آنان را تا روز بعد مهلت داد و مسلّم شد که در نبرد نابرابر روز بعد، چه روی خواهد داد، حسین (ع) در میان خاندان و یاران خویش خطبه ای خواند و چنین فرمود:«... امّا بعد، فانّی لاأعْلم ُ اصحاباً اوْلی، و لاخیراً مِن اصحابی، و لااهْل بَیت ٍ ابَرَّولااوْصَل َ مِن ْ اهل بیتی، فَجَزاکُم الله عَنّی جمیعاً خیراً؛ الا و إنّی اظُن َ یَوْمَنَا مِن ْ هَؤْلاءِ الاعْداءِ غداً، الا و إنّی قد رأیْت ُ (اَذِنْت ُ) لَکُم ْ فَانْطَلِقُوا جمیعاً فی حل ّ، لیس عَلَیْکُم ْ مِنّی ذِمام ٌ، هذا لَیْل ٌ قد غَشِیَکُم ْ، فاتخذوه جَمَلاً؛...امّا بعد، پس همانا من یارانی شایسته تر و بهتر از یارانم نمی شناسم و خاندانی نیکوتر و خویش دوست تر از خاندان خود سراغ ندارم؛ خداوند همه تان را ازجانب من پاداش نیک دهد. بدانید که می دانم، فردا کارمان با این دشمنان به کجا خواهد کشید،بدانید که من اجازه تان می دهم، با رضایت من همگی تان بروید که حقی بر شما ندارم،اکنون شب شما را در برگرفته است، پس آن را وسیله رفتن کنید.چون امام (ع) این گونه سخن گفت، خاندان و یاران وفادارش پایداری و شکست ناپذیری خود را بیان کردند و نشان دادند که هر که عزت یابد، شکست نیابد و تن به خواری ندهد و در دو عالم رو سپید ماند.نخست عباس بن علی (ع) سخن راند و چنین گفت:«لِم َ نَفْعَل ُ؟ لِنَبقی بَعْدَک؟ لااَرانا الله ذلک اَبَداً؛ چرا چنین کنیم؟ برای آن که پس از تو بمانیم؟ خدا هرگز چنین روزی را نیاورد. سپس همه بنی هاشم اظهار وفاداری نمودند. ضحاک بن عبدالله مشرقی گوید: پس از این سخنان «مسلم بن عوسجه اسدی»برخاست و گفت:

«آیا تو را رها کنیم و در پیش گاه خدا در ادای حقت، عذری نداشته باشیم. به خدا سوگند باید نیزه ام را در سینه هایشان بشکنم، و با شمشیرم تا آن جا که دسته آن در دستم باشد ضربتشان بزنم، از تو جدا نمی شوم، و اگر برای نبرد با آنان سلاح نداشته باشم، در دفاع از تو با پرتاب سنگ با ایشان خواهم جنگید تا با تو بمیرم.»سپس «سعید بن عبدالله حنفی» برخاست و گفت: «به خدا سوگند تو را رها نمی کنیم تا خداوند بداند که حرمت تو را در نبود پیامبر نگه می داریم؛ و به خدا سوگند اگر بدانم کشته می شوم، سپس زنده می گردم، آن گاه زنده سوزانده می شوم و خاکسترم به باد می رود و هفتاد بار با من چنین می شود، باز از تو جدا نشوم تا پیش رویت بمیرم. پس چرا چنین نکنم که یک بار کشته شدن است و آن گاه کرامتی که هرگز پایان نپذیرد.»آن گاه «زهیر بن قین» برخاست و گفت: به خدا سوگند که دوست دارم که هزار بار (در دفاع از تو) کشته شوم و سپس زنده گردم و باز کشته شوم و با کشته شدن من جان تو و جان این جوانان خاندان تو را حفظ کنم. همه یاران حسین (ع) که تربیت شدگان مدرسه عزت بودند، سخنانی همانند یکدیگر گفتند. آخرین سخنشان این بود: «به خدا سوگند (هرگز) از تو جدا نمی شویم، جان های ما به فدایت، با چنگ و دندان تو را حفظ می کنیم و چون کشته شویم (به عهد خود) وفا کرده و تکلیف خویش را ادا کرده ایم.»یاران حسین (ع) به راستی چنین بودند؛ جلوه های عزت

حسینی، پایدار، وفادار،استوار و شکست ناپذیر بودند و این ویژگی ها را در روز عاشورا به نمایش گذاشتند. آنچه بر زبان حسین (ع) و یاران او جاری می شد و آنچه در رفتار و کردار آنان جلوه کرد، شأن انسان عزیز است. حسین (ع) خود درباره این شأن و جلوه های آن - در برخورد با حر بن یزید ریاحی - چون راه بر او و کاروانش بست و آن حضرت را ازمرگ بیم داد، چنین فرمود:«لَیْس َ شَأنی شأن مَن ْ یَخاف ٌ الْمَوْت، ما اهْوَن الْمَوْت عَلَی سَبیل نِیْل ِ الْعِزّ و إحْیاء الْحَق ّ، لَیْس َ الْمَوْت فی سَبیل الْعِزّ إلاّ حَیاه ً خالِدَه ً، وَ لَیْسَت ْ الْحَیاه ُ مَع َ الذُّل ّ إلاَّ الموت الذی لاحَیاه َ مَعَه ُ، افَبالْمَوْت تُخَوِّفُنی؟ هَیْهات ْ، طاش َ سَهْمُک َ، وَ خاب َ ظَنُّک! لَسْت ُاَخاف ُ الْمَوْت، إن َّ نَفْسی لاکْبَرُ مِن ذلک و هِمَّتی لاَعْلی مِن ْ ان ْ احْمِل َ الضَّیْم َ خَوْفاً مِن َالْموت، و هل تَقْدِروُن علی اکثر مِن ْ قَتْلی؟ مَرْحَباً بِالْقَتْل ِ فی سَبیل الله؛ ولکنّکم لاتقدرون عَلی هَدْم ِ مَجْدی وَ مَحْوِ عِزّی وَ شَرَفی، فإذاً لااُبالی بالقتل؛شأن من شأن کسی نیست که از مرگ بهراسد. چقدر مرگ در راه رسیدن به عزّت و احیای حق سبک و راحت است مرگ در راه عزت، جز زندگی جاوید نیست و زندگی با ذلت جز مرگی فاقد حیات نیست. آیا مرا از مرگ می ترسانی؟ تیرت به خطا رفته است و گمانت تباه است! من کسی نیستم که از مرگ بهراسم. منش من بزرگ تر از این است و همّت من عالی تر است از آن که از ترس مرگ، به زیر بار ستم روم و آیا شما بر بیش از کشتن من توانایی دارید؟ آفرین و درود به کشته شدن در راه خدا،

در حالی که شما قادر به نابودی عظمت من و محو عزت و شرف نیستید! پس در این صورت باکی از کشته شدن ندارم».حسین (ع) کشته عزّت خویش و زنده به عزّت است. او نه فقط «قتیل الْعبره» که «قتیل العزّه» است. گام گام او عزت است و حماسه.

نمی یابند.»پیامبر اسلام (ص) در توصیه ای که به شخصی می کند، می فرماید:«اعِزَّ امَرْ الله یُغِرَّک الله؛ فرمان ها و دستورهای خداوند را بزرگ دار (و اطاعت کن) تا خداوند تو را عزت بخشد.»امام علی (ع) می فرماید:«إلهی کفی بی عِزّاً ان ْ اکون لک عبداً و کفی بی فَخْراً ان ْ تکون لی رباً؛ خدایا این عزت و سرافرازی مرا بس، که بنده تو هستم و این افتخار و شرف مرا بس، که تو پروردگارمن هستی.»امام (ع) در این قسمت از مناجات خویش، عبد بودن و بندگی خدا را از بزرگ ترین عزت و ارج مندی می داند.

صدق، تواضع، صله رحم، فرونشاندن خشم و غضب، شجاعت، قناعت، جهاد، و... از موجبات و عوامل عزت مندشدن شمرده می شود،برای این است که این ها مصادیق عمل صالح می نماید.امیرمؤمنان (ع) فرمود: «لا عزّکَالْحلْم؛ هیچ عزتی مثل حلم و بردباری نیست.» و هم چنین امام باقر (ع) فرمود: «کسی که بر گرفتاری ها صبر کند، خداوند بر عزتش می افزاید.»امام صادق (ع) فرمود: «الصدق عزّ؛ صدق و راست گویی مایه عزت و سربلندی است.»پیامبر اسلام (ص) فرمود: «التواضع لا یزید الله به الاّ ارتفاعاً و ذل ّ نفس لا یزید الله به اِلاّ عزّاً؛ تواضع مایه رفعت و بزرگی و اظهار ذلت در پیش گاه خداوند و مایه عزّت و سربلندی است.»امام باقر (ع) می فرماید: «ثلاثه لا یزید الله بهن ّ المرء المسلم إلاّ عزّاً: الصّفح عَمَن َّظلمه، و اعطاء من حرمه و الصّله لمن قطعه؛ سه چیز باعث عزت فرد مسلمان می شود: گذشت نسبت به کسی که به او ظلم کرده است، بخشش نسبت به کسی که محروم کرد و صله رحم نسبت به کسی که قطع رحم نمود.»امام صادق (ع) فرمود: «ما من عبد کظم غیظاً إلاّ زاده الله عزوجل عزّاً فی الدّنیا والاخره...؛ هیچ بنده ای کظم غیظ نمی کند و خشم خود را فرو ننشانده مگر این که خداوند در دنیا و آخرت بر عزتش می افزاید.»علی (ع) فرمود: «الشجاعه احد العزّین؛ شجاعت یکی از دو راه رسیدن به عزّت و سربلندی است.»علی (ع) فرمود: «القناعه تؤدّی اِلَی العِزّ؛ قناعت انسان را به عزت و بزرگی می رساند.»وهم چنین فرمود: «اقنع تعزّ؛ قناعت بورز، تا عزت یابی.»علی (ع) فرمود: «... الجهاد عزّاً للاسلام؛ جهاد مایه عزت اسلام است.»بنابراین، کارهای شایسته ای که

در احادیث فوق ذکر شده است، از مصداق های عمل صالح است که موجبات و زمینه های عزت مند شدن را در انسان فراهم آورد.

شدید»، از نمونه های تلخ تاریخ اسلام است.

گاه دیگران را غرق کردیم.»

عدس و پیاز، برای ما برویاند.» (موسی) گفت: آیا به جای چیز بهتر، خواهان چیز پست ترید؟ پس به شهر فرود آیید، که آنچه را خواسته اید برای شما (در آنجا فراهم) است.»2- سرپیچی بزرگ: قوم موسی پس از (عزیمت) او، از زیورهای خود مجسمه ای برای خود ساختند که صدای گاو داشت.«آیا ندیدند که آن گوساله با ایشان سخن نمی گوید و راهی بدان ها نمی نماید؟ آن را (به پرستش) گرفتند و ستم کار بودند». آن گاه موسی به قوم خود گفت: «شما با عمل گوساله پرستی بر خویشتن ستم روا داشتید. اینک به نزد پروردگارتان توبه برید.»3- تهدید الهی: «کسانی که گوساله را (به پرستش) گرفتند، به زودی خشمی از پروردگارشان و ذلتی در زندگی دنیا به ایشان خواهد رسید. ما این گونه دروغ پردازان را کیفر می دهیم.»4- تداوم نافرمانی: «موسی گفت: «ای قوم من، به سرزمین مقدسی که خداوند برای شما مقرر داشته است در آیید و به عقب باز نگردید که زیان کار خواهید شد.» گفتند: ای موسی در آن جا مردمی زورمندند و تا آنان از آنجا بیرون نروند، ما هرگز وارد آن نمی شویم. پس اگر از آن جا بیرون بروند، ما وارد خواهیم شد. دومرد از (زمره) کسانی که (از خدا) می ترسیدند و خدا به آنان نعمت داده بود، گفتند: از آن در بر ایشان (بتازد) و وارد نشوید، که اگر... از آن، درآمدید بی شک پیروز خواهید شد، و اگر مومنید، به خدا توکل کنید.گفتند: ای موسی، تا وقتی آنان در (شهر) هستند ما هرگز پای در آن ننهیم. تو وپروردگارت بروید و جنگ کنید که ما همین جا می نشینیم.»5- تنهایی پیامبر: «موسی گفت: پروردگار! من

جز شخص خود و برادرم را اختیار ندارم، پس میان ما و میان این قوم نافرمان جدایی بینداز.»6- در سراشیب ذلت: «و (داغ) خواری وفاداری بر (پیشانی) آنان زده شد و به خشم خدا گرفتار آمدند. زیرا آنان به نشانه های خدا کفر ورزیده بودند و پیامبران را به ناحق می کشتند. این، از آن روی بود که سرکشی و نافرمانی نموده و از حد در گذرانیده بودند.»چهار عاملی که گذشت، مهم ترین عوامل رسیدن به عزّت خدایی است؛ که در قرآن کریم و سخنان ائمه معصومان به آن اشاره شده است.اگر جامعه ای خواهان رسیدن به عزت و سرافرازی است، باید این راه ها را طی کند و چنانچه به دستورهای الهی و بزرگان دین توجه نشود، موجب ذلت و خواری و سرافکندگی خواهد بود. خلاصه این که هر نظام تربیتی برای تربیت متربیان خود راه و رسمی دارد؛ بنا بر جهان بینی خود، آنان را بر اساس اصول و به وسیله روش هایی مشخص تربیت می کند. در این میان مدرسه حسینی، مدرسه ویژه ای است که در آن، میان عقل و عشق جدایی نیست و بصیرت و حریّت و حکمت و عدالت و استقامت، ویژگی های شاخص تربیت شدگان است و عزت، اساس تربیت است و حماسه، جلوه آن. پس باید حسین (ع) و نهضت عزت آفرینش را نمونه ای برای تربیت انسان های با عزت قرار داد وفرزندان اسلام را به این تربیت خواند.