شود, به گذشت زمان همة اسلام به فراموشي سپرده مي شود .

اگر يكي از احكام اسلام هم, فوت شود, به هواپيمايي مي ماند كه بعضي از قطعات را ندارد در اين صورت توان پرواز را, نخواهد داشت . بديهي است در چنين صورتي, كوتاهي و عيب از دست اندركاران راه اندازي هواپيما است نه از خود هواپيما .

اسلام نيز بي شباهت به اين مسئله نيست, چنانچه برخي از احكام آن, اجرا نشود طبيعي است چنين ديني سعادت انسان را تضمين نمي كند, در اين صورت سرزنشي متوجه دين اسلام نيست, بلكه متوجه كساني است كه احكام اسلام را به طور كامل إجرا ننموده اند .

پي نوشتها

1 . اگر اجزاء يك كل از بين برود, خود آن كلي نيز از بين خواهد رفت .

كه, زندگي دنيايي به بهاي از كف دادن زندگي جاويدان حاصل شود, به يقين اين نوع زندگي؛ زندگي خوش و آسوده اي نخواهد بود, بجز بدبختي و زيان چيز ديگري نيست . خداوند متعال مي فرمايد : [ فما ربحت تجارتهم]2 . و نيز مي فرمايد : [متاع في ال_دنيا ث_م الين_ا مرجعهم ث_م ن_ذيقهم الع_ذاب الش_ديد]3 همچنين مي فرمايد : [ . . . فان ل_ه معيشةً ضنكاً]4 . «ضَنك» در لغت به معناي «تنگي» است . وخداوند متعال به حق, زندگي چنين افرادي را سراسر تنگي معرفي نموده است, لذا امروزه شاهد آن هستيم كه مسلمانان در عين برخورداري از انواع ثروت هاي طبيعي, مواد معدني, نيروي كار و انديشه هاي پويا, در زندگي, چنان گرفتارند كه به خاطر نبود يا كمي درآمد از گرسنگي و سوءِ تغذيه رنج مي برند . بر اثر بحران مسكن با سرما و گرما مواجه شده اند و به علت عدم امنيت و سلطة دشمنان و معاندان ترس و تلخي آوارگي را مي چشند . و اين پيامد پاي بند نبودن مسلمانان به اسلام و يا صرفاً عمل كردن به برخي از احكام شريعت و فروگذاشتن برخي ديگر است .

چيرگي گردن كشان بر مسلمانان, دنيا و مردم آن به گونه اي بي سابقه دگرگون شده اند؛ آيا با وجود چنين شرايطي باز هم مي توان, به اسلام بازگشت و شكوه و عظمتِ آن را احيا نمود ؟

بايد گفت : چنين امري ممكن است, و تايخ معاصر اِمكان تحقق آن را به اثبات رسانده است و نمونه بارز آن مهماتا گاندي است, كسي كه توانست پانصد ميليون انسانِ هنديِ عقب نگه داشته شده را, به قيام وادارد و براي آنان و كشورشان سروري و حاكميت و استقلال را به ارمغان آورد, و اين در حالي بود كه استعمار همه چيز داشت و او با دست خالي توانست در مقابل آنان ايستاده, آرمان هاي خود را تحقق بخشد .

از خداوند متعال مسئلت مي نماييم به ما توفيق عمل عنايت فرمايد تا سر افرازي, ارجمندي, سروري و خوشبختي از دست رفته مسلمانان به آنان باز گردد

. سوره طه, آية 124 .

توطئه مي كردند و آنان را مورد هجوم قرار مي دادند . زماني كه كافران مدينه را محاصره كردند و پيامبرصلى الله عليه و آله و سلم با مقابله خود محاصرة آنان را شكست, به گونه اي كه خود حضرت با حمله به كاروان بازرگانان مكّه, به نوعي مكّه را, تحتِ محاصره قرار داد, و يا زماني كه كافران در منطقة حنين, گردآمدند و آمادة نبرد با مسلمانان شدند و پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم پي به نيت سوءِ آنان برد آنها را در سرزمينِ خودشان مورد حمله قرار داد و با آنان جنگيد تا سرانجام آنان را از آن جا بيرون راند؛ البته اين درگيري پس از آن كه پند و اندرزها و تهديد هاي پيامبرصلى الله عليه و آله و سلم در آنان مؤثر واقع نشد, به وقوع پيوست . البته بقيه جنگ هاي پيامبرصلى الله عليه و آله و سلم نيز, به همين ترتيب جنبة دفاعي داشت و در تمامي جنگ ها, هر گاه پيامبرصلى الله عليه و آله و سلم مسلمانان را براي جنگ با كافران فرامي خواند مسلمانان آماده دفاع از اسلام مي شدند و با مقاومت شگفت انگيز ضربات دشمنان را تحمل مي كردند, و آنان را از مواضع خويش دور مي كردند و بدينوسيله آنان را از آسيب رساندن به مسلمانان باز مي داشتند . و اين حوادثي است كه در تاريخ زندگي پيامبرصلى الله عليه و آله و سلم اتفاق افتاده و تا آن جايي كه كلام الاهي ) وردّ الله الذين كفروا بغيظهم, لم ينالوا خيراً( 1در مورد آنان تحقق يافت .

بي شك همة اين پيروزي ها, پيشرفت ها و موفقيت ها در سايه پيروي مسلمانان از قوانين حكيمانة اسلام بود كه

آنان را, به يگانگي و بيداري و فرمان برداري از پيامبر گرامي شان امر نموده بود . پيامبري كه احكام اسلام را مو به مو, تطبيق مي نمود و آن را به طور دقيق و كامل إجرا مي كرد .

شدند و نظير اين موضوع مسئله استعمار شرق يعني , اتحاد جماهير شوروي سابق است كه مسلمانان را در خاور دور زير سلطة خود درآورد و به سرزمين هاي آنها چنگ انداخت و اختياردار دين و دنياي آنان شد, با وجود اين كه تعداد مسلمانان فقط در تركمنستان به هشتاد ميليون نفر مي رسيد و هنگامي كه شوروي و پس از آن چين, آنان را مورد هجوم قراردادند رفته رفته مسلمانان آن سامان را از مراكز خويش كوچاندند و يا به قتل و تبعيد آنان پرداختند, و در سراسر جهان آنها را پراكنده و آواره و بي خانمان كردند . تا جايي كه تعداد اندكي از مسلمانان در آن ديار باقي ماندند با اين عمل تعداد مسلمانان تركمنستان به ده ميليون نفر رسيد .

در عصر حاضر نيز, اوضاع نابسامان مسلمانان بر هيچ كسي پوشيده نيست . زماني كه مسلمانان از اسلام به عنوان برنامة كامل زندگي غافل شدند, و فقط به نام اسلام بسنده كردند و نتيجه عمل به برخي از احكام اسلام, كافران آنان را غافل گير و با شدت و قساوت تام مورد هجوم خود قرار داده و سركوب كردند و مانند پيكر بي جان, گرسنه و برهنه و قطعه قطعه شده, اين جا و آن جا پراكنده شدند؛ كه نمونه هاي بارز آن را در ليبي, فلسطين, عراق, ايران و غيره مشاهده مي شود .

كشورهاي آنان را مورد تاخت و تاز قرار مي دهند و نه در مقابل مسلمانان منحرفي كه سرنوشت اينها را بدست گرفته و بر مقررات آنان حاكم گشته اند . 4

البته, درست است كه بعضي از مسلمانان, برخي از سختي ها را بر خودشان هموار كرده و مي كنند اين موارد را بايد از استثنائات شمرد, پس وقتي از عدم تحمّل مسلمانان در برابر دشواري ها سخن به ميان مي آيد مقصود همگان نيستند؛ بلكه سخن در اين است كه امروزه سستي در ميان مسلمانان به صورت يك اصل درآمده است درحالي كه در صدر اسلام برعكس اين بوده است .

آري, امروزه بيشتر مسلمانان بي آن كه به وضع خويش بپردازند و سعي در اصلاح امور خويش نمايند در ياري دين و عقيدة خود سهل انگاري كرده و دفاع از ايمان و ولايتِ خويش را ترك كرده اند . و اين علي رغم همة خطراتي است كه آنها را احاطه كرده و دين و دنيايشان را موردِ تهديد قرار مي دهد . و اين در حالي است كه خداي سبحان مي فرمايد : ( ولو أرادوا الخروج لأعدّوا ل_ه عدّة)5 و چون آنان خود را براي رهايي از بلايي كه ايشان را در برگرفته آماده ننمودند, خداي متعال نيز آنان را بابت اين امر, كيفر خواهد داد و مصداق اين آيه شريفه شدند كه مي فرمايد : (و لكن كره الله إنبعاثهم فثَبّطهم و قيل اقعدوا مع القاعدين) 6 .

خدا براي حسابرسي كفايت مي كند . سوره احزاب, آية 39 .

3 . محققاً كساني كه گفتند : پروردگار ما خداست؛ سپس ايستادگي كردند, بيمي بر آنان نيست و غمگين نخواهند شد . سوره احقاف, آية 13 .

4 . مانند آتاتورك در تركيه, ياسين هاشمي در عراق و پهلوي در ايران .

5 . و به راستي اگر ارادة بيرون رفتن داشتند, قطعاً براي آن ساز و برگي تدارك مي ديدند . سوره توبه, آية 46 .

6 . ولي خداوند راه افتادن آنها را خوش نداشت, پس ايشان را منصرف گردانيد و به آنان گفته شد : باماندگان بمانيد سوره توبه, آية 46 .

همدردي مسلمانان با يكديگر, به ويژه انصار و مهاجرين, نمونه هايي است كه در اين زمينه مي توان به آنها اشاره كرد . به عنوان مثال انصار در مدينه, از مهاجراني كه از مكه و ديگر مناطق به مدينه آمده بودند استقبال كردند و نه تنها ايشان را مسكن داده و با آنان همدردي مي نمودند بلكه, آنان را بر خود مقدم مي داشتند تا آن جايي كه يك مسلمان انصاري داراي دو همسر بود يكي را طلاق مي داد و چون عدة, او تمام مي شد, وي را به ازدواج مسلماني از مهاجرين در مي آورد, و بدينسان مسلمانان صدرِ اسلام با دادن زكات و پرداخت صدقات به هم يكديگر را كمك مي كردند . و دركنار آن بر بندگي و عبادت, و نماز و روزه نيز خوگرفته بودند 4 .

آنان پيشي گرفته اند . لذا, آنان ثروتمند شده و سروري يافته اند و ما بي چيز و زير دست قرار گرفته ايم .

آري, مسلمانان به دستورات اسلام نسبت به اداي نماز و پرداخت زكات بي توجه شدند و رغبتي از خود نشان نمي دهند . لذا, جايگاه نماز كه خداوند آن را در وقت هاي معين برمؤمنان مقرر داشته است ضايع شده و زكاتي كه خداوند آن را براي ايشان تعيين نموده مهجور مانده است, و حال آن كه خداي سبحان آن را بر ايشان واجب كرده است و در اين خصوص مي فرمايد : ( إنما الصدقات للفقراء و المساكين و العاملين عليها و المؤلفة قلوبهم و في الرقاب و الغارمين و في سبيل الله و ابن السبيل فريضة من الله و الله عليم حكيم) 5 . اگر مسلمانان نماز را آن طوري كه شايستة نماز است اقامه مي كردند, معنويت مسلمانان بيشتر از آنچه كه امروز دارا هستند, مي بود و همان طور اگر زكات را, مانند مسلمانان صدر اسلام مي پرداختند امروز در جامعة اسلامي فقيري باقي نمي ماند و به طور يقين عمل خير و مشروعي به سستي .

را رها كرده بودند . امّا رسول خدا آنان را از اين كار به شدت باز داشت و به شدّت فرمود : ]لارهبانية في الاسلام[ « در اسلام رهبانيت نيست» .

5 . صدقات, تنها به تهيدستان و بينوايان و متصدّيان گردآوري و پخشِ آن, و كساني كه دلشان به دست آورده مي شود, و در راه آزادي بردگان, و وامداران, و در راه خدا, و به درمانده, اختصاص دارد . اين به عنوان فريضه از جانب خداست, و خدا داناي حكيم است . سوره توبه, آية 60 .

رنگ وضعيف شده است تا جايي كه گويي از دين روي گردان شده اند .

حنظلة غسيل الملائكه, همراه با رسول خدا به جهاد پرداختند تا سرانجام در راه خدا به شهادت رسيدند, حال آن كه عمرو بن جموح, لنگ بود, و به تصريح قرآن كريم جهاد به اين گونه افراد واجب نيست . خانواده اش او را از رفتن به ميدان باز مي داشتند . امّا او خود را از آنان رهانيده نزد رسول خدا آمده گفت : يا رسول الله, خويشان من مي خواهند به جهتِ نقصي كه من دارم مرا از رفتن به ميدان باز دارند, امّا به خدا قسم من اميدوارم با همين پاي لنگ به بهشت وارد شوم . آن گاه در ركاب پيامبربه مبارزه پرداخت تا به شهادت رسيد, و حنظلة غسيل الملائكه, فرداي شب زفافش به شهادت رسيد, با اين كه پيامبر به او اجازه داده بود در مدينه بماند, امّا او در همان بامدادِ شب زفاف در حالي كه هنوز غسل نكرده بود شتابان به سوي ميدان آمد و در ركاب رسول خدا تا سرحد شهادت به مبارزه پرداخت . آن گاه پيامبر فرمود : فرشتگان را ديدم كه حنظله را ميان آسمان و زمين با آبِ باران بر گستره اي زرّين غسل مي دهند .

اگر بدانيد, اين براي شما بهتر است . » سوره توبه, آيه 41 .

5 . و بارهاي شما را به شهري مي برند كه جز با مشقتِ بدن ها بدان نمي توانستيد برسيد به يقين پروردگار شما روؤف و مهربان است . سوره نحل, آية 7 .

رستگار نخواهد بود, پ_س كلمة (مِنْ) در آيه شريفة (ولتكن منكم . . . )بنا به قول اديبان و ادبيات و به قرينة (و اولئك هم المفلحون) به معناي (بعض) نيست .

مي دادند . حال آن كه امروز تنها بعضي از مسلمانان, آنهم به طور ناقص و گزينشي, به اين امور اهميت مي دهند, و اين امر بديهي است كه شكلِ ناقص, نتيجة مطلوب و كامل نمي دهند, لذا انحراف گسترش يافته, فساد فراوان گشته و استبداد غوغا مي كند . در مجله اي مي خواندم : در پايتخت يكي از كشورهاي اسلامي چهارده هزار مشروب فروشي و نيز تعداد زيادي مراكز فحشاء وجود دارد . و مجلة ديگري نوشته بود : درآمد بيشتر مردمِ يكي از كشورهاي اسلامي كه كشوري بزرگ و ثروتمند و پر جمعيت, داراي معادنِ فراوان؛ روزانه به يك دلار هم نمي رسد و نيز در مجلة ديگري آمده بود : مردمِ بيشتر كشورهاي اسلامي, گرفتار حكومت هاي بي رحم و خشن پليس هستند و با سركوب پليس, مردم در فضايي زندگي مي كنند كه خفقان سراسر آن را فرا گرفته است . از اين قبيل گرفتاري ها, آنان را مستأصل نموده است .

و نهي از منكر را واجب كفايي مي دانند .

ربا و رشوه, تقلب و اسراف در ميان آنها كمتر بود . اموال يكديگر را به ناحق نمي خوردند . و در مقابل, امانتدار و به پيمان هايشان پاي بند بودند . ارث را به وارثان حقيقي ادا مي كردند و به دادن خمس و زكات و برخي انفاق هاي واجب و مستحب پاي بند بودند . سنت قرض الحسنه درميان مسلمانان يك امر رايجي بود . و دريك كلام تمامِ احكامِ مالي (اقتصادي) اسلام را رعايت مي كردند و به آن پاي بند بودند, لذا هم خود سعادتمند شدند و هم موجب رستگاري مردم و آباديِ سرزمين ها گشتند .

امّا با كمال تأسف امروزه مسلمانان از نظام اقتصادي اسلام فاصله گرفته اند, و از آن روي گردان شده اند, به گونه اي كه همة محرّماتِ مالي در بين آنها گسترش يافته بيشتر واجبات و مستحباتِ مربوط به نظامِ ماليِ اسلام, متروك مانده است . به طوري كه نظامِ ربا, بي چون و چرا بر نظام بانكي كشورهاي اسلامي حاكم شده است . هم چنان كه نظامِ تقسيم ارث نيز در بين آنان مخدوش گرديده است, به گونه اي كه بسياري از آنها به احكام ارث عمل نمي كنند, يا بهرة زن را, به اندازة بهرة مرد قرار مي دهند . و اين بر خلاف فرمايش خداوند در قرآن است كه مي فرمايد : (للذكر مثل حظّ الأنثَييْن) 1 .

شريفه مورد تأكيد قرار داده است . (يا أيها الناس إنا خلقناكم من ذكر و أنثي و جعلناكم شعوباً و قبائلَ لتعارفوُا انّ أكرمكم عندالله أتقيكُم)2 . و دربعضي آيات قرآني نام هر يك از مرد و زنِ مسلمان را در كنارِ ديگر ذكر نموده است مانند :

( إن المسلمين و المسلمات, و المؤمنين و المؤمنات, و القانتين و القانتات, و الصادقين و الصادقات, و الصابرين و الصابرات, و الخاشعين و الخاشعات, و المتصدقين و المتصدقات, والصائمين و الصائمات, والحافظين فروجهم و الحافظات, و الذاكرين الله كثيراً و الذاكرات, اعدّ الله لهم ) .

به تو مي گويم رسول خدا زكات را بر نُه چيز واجب فرمود و تو مي گويي در شهرهاي ما برنج هست؛ پس بنا به فرمايش حضرت زكات به برنج تعلق نمي گيرد, و هم چنان كه از فقهاي بزرگ ما نقل شده, و اين جانب نيز از مرحوم پدرم شنيدم1, به كساني كه مي خواستند بيش از حقوق شرعي كه بر گردنشان بود بپردازند2, اظهار مي داشتند من نمي خواهم حتّي يك ريال از حقوقِ شرعي نزد شما باقي بماند و همين طور مايل نيستم حتّي يك ريال اضافه بر آن دريافت نمايم .

و در حديث آمده است؛ «خداوند براي بندگانِ فقيرِ خود, حقِّ مشخصي را در اموال ثروتمندان قرار داده است . » لذا؛ فقيه يا غير فقيه حق ندارد چيزي از اموال فقيران را در أموال ثروتمندان قرار دهد و بر عكس . مگر آنچه كه خداوند واجب فرموده و رسول خدا بيان نموده است .

رسول خدا مي فرمايد : ( انّما أمرت أن آخذ من أغنيائكم و أضع في فقرائكم) . « من امر شده ام مال را از ثروتمندان بستانم و در راه فقيران شما مصرف كنم .

آري, اين شيوة مسلمانان در گذشته بود . امّا در اين روزگار همان گونه كه بر همگان روشن است وضع كاملاً متفاوت شده است .

تمام, هُتلي را براي ازدواج رسميِ مردان با يكديگر اختصاص داده است . و از طريق اين تسهيلاتِ شيطانيِ فريبنده, انحراف جنسي را ترويج, و ازدواج مرد با مرد را مورد تشويق قرار مي دهند . و مردم را نسبت به ازدواجي كه خداي سبحان آنرا دژي براي مردن و زنِ قرار داده تا جسمشان سلامت, فكرشان آسوده و نسل شان سالم بماند؛ بي رغبت مي كند . از اين گذشته, اين حكومت و ديگر حكومت هاي كشورهاي اسلامي به همة اينها بسنده نكرده, بلكه از طريقِ قوانينِ خود كه هيچ اصل و ريشة الاهي ندارد در مقابل سنّت ازدواج مي ايستند و مانع ازدواج شرعي مي شوند تا جائي كه پسر و دخترِ جوانِ مسلمان ديگر قادر به ازدواج نيستند . در گزارشي مي خواندم : كه تنها, در يك كشور اسلامي ده ميليون پسر و دختر جوان كه به سن ازدواج رسيده اند, اِمكان ازدواج برايشان فراهم نيست . هم چنان كه در گزارشي مربوط به كشوري ديگر آمده است : كه در آن بيش از پانزده ميليون پسر و دختر جوان هستند كه اِمكان ازدواج ندارند .

چرا كه من به تعدادِ شما ولو فرزندِ سقط شده اي هم كه باشد, بر ديگر امّت ها مباهات مي كنم . اصول كافي, ج ص .

4 . البته, پوشيده نماند اين حديث كه مَهر فاطمة زهرا (س) را سي درهم ذكر مي كند با احاديثي ديگر ي كه مهر السنة را نزديك به پانصد درهم مي دانند منافاتي ندارد . چرا كه در آن زمان, بهاي درهم و دينار در مناطق مختلف, متفاوت بوده است هم چنان كه امروز نيز بهاي درهم و دينار در كشورهاي مختلف, متفاوتند مانندِ درهمِِ اماراتي, درهم كويتي, درهم عراقي, و درهم اردني و . . .

از ايشان همسر مي گرفتند . حتّي خلفاي بني اميه و بني عباس كه به شراب خواري مي پرداختند اين عمل را مخفيانه انجام مي دادند و سعي مي كردند ظاهر خود را آراسته جلوه دهند و بر كساني كه تظاهر به شراب خواري مي كردند حدّ شرعي جاري مي كردند .

او لازم دانسته در قضاوت و پايان دادن به اختلافِ طرفين شتاب نمايد؛ بدون آن كه از طرفين دستمزدي طلب كند يا از آنان ماليات و كارمزد و مانند ان در يافت نمايد . چه اين كه اسلام چنين عملي را سخت بر او حرام كرده است, و مسلمانان نيز به اين اصول و مقررات مربوط به امر قضا پاي بند بودند . در نتيجه قضاوت در بين آنان طبق اوامر اسلام و نواهي قرآن و بيان پيامبر و امامان اهل بيت عليهم السلام صورت مي گرفت . از اين رو امر قضاوت, در نهايتِ سادگي و بدونِ اِتلاف وقت و مال, و همزمان در نهايتِ پاكي و عدالت, و بدون هيچ گونه انحراف و جانبداري و اجحاف و دست به دست كردن به سامان مي رسيد .

تاريخ نگاران آگاه غربي معترفند : يكي از عوامل پيشرفتِ شگرف و گسترش سريع اسلام ناشي از اين بود كه مردم سادگي, پاكي, دادگري, سلامت, استقلال, بي طرفي و برابري همگان از حاكم و محكوم گرفته تا زمامدار و رعيّت را در قضاوت اسلامي مشاهده كردند . به گونه اي كه حتّي رسول خدا و اميرمؤمنان عليه السلام خود, همراه با طرف دعواي شان بي آن كه ميان خود و ايشان تفاوتي قائل شوند, در دادگستري حضور مي يافتند .

. گاهي نيز, بر اساس برخي قرائن و شواهد ديگري كه كاشف از اصل دعوا وماهيّت آن بود قضاوت مي كرد, كه اين گونه قضاوت ها, برحسب موازينِ اسلامي مذكور در بابِ قضاوت انجام مي گرفت .

در يك مرحله از تاريخ اسلام, مسئوليت قضاوتِ يكي از قاضيان كه در شهر بزرگ و پر جمعيت كوفه قضاوت مي كرد, بسيار طولاني شد به طوري كه از زمان عمر بن الخطاب تا زمان عبدالملك بن مروان ادامه پيدا كرد . اين فرد در تمام اين مدّت قاضي بود, و شيوة كار او بدين گونه بود كه در مقابل مردم و بي هيچ پرده پوشي و اين دست آن دست كردن و سهل انگاري در مسجد حضور مي يافت و در بين مردم به داوري مي پرداخت . يكبار به مسجد نيامد و درخانه بين دو نفر داوري كرد . چون اين خبر به امام علي عليه السلام رسيد او را بابت اين كار سرزنش نمود و به وي دستور داد تا براي قضاوت در مسجد و ميان مردم حضور يابد . در صدر اسلام دادگاه اسلامي اين گونه بود و قاضي دور از هر آلودگي به ساده ترين شكل و سريع ترين و جه ممكن, به حلّ مشكلات و اختلافات مردم مي پرداخت .

امّا امروزه همة اين مزاياي نظام قضايي اسلام از بين رفته, پاكي و عدالت از شرايط قضاوت محسوب نمي شود . قضاوت بي نهايت پيچيده شده و نه تنها اغلب غير اسلامي شده است, بلكه همان گونه كه در همة كشورهاي اسلامي شاهديم, بر اساس قوانينِ وارداتي غرب يا شرق, يا براساس قوانيني است كه قانون گذاران آن

به نظامِ قضائي اسلام اعتقادي ندارند و يا بي اطلاع از احكام قضايي اسلامي هستند . قضاوت مي كنند .

و بر اين اساس بود كه نه از تفاوت هاي قومي و قبيله اي خبري بود و نه از مرزهاي جغرافيايي و درگيري هاي مرزي, گرچه مسلمانان در گسترة سرزمين هاي اسلامي, حكومت هاي متعددي داشتند2 امّا متصرّفات متعدد آنان بر اساس يك حكومتِ مركزي اداره مي شد, و لذا مسلمانان با آزادي كامل در پهنة سرزمين اسلامي سفر مي كردند و به آساني ازدياري به ديار ديگر مي رفتند بي آن كه نياز به گذرنامه و خروجي و أمثال آن داشته باشند .

گذرنامه يا اجازة ورود و خروج باشند و يا موانع كاذب و مرزهاي ساختگي جغرافيايي مانع آنان گردد .

امّا بر عكس, امروزه كشورهاي غربي امت واحده تشكيل داده اند . مرزها را از ميان برداشته و شناسنامه و گذرنامه را كنار گذاشته اند و زمينه را براي تشكيل امتي واحده فراهم آورده اند, در حالي كه مسلمانان تمام اين ها را ترك كرده اند و مصداق هشدار امام علي بن أبي طالب واقع شده اند . آن گاه كه مسلمانان را از پيامدهاي روي گرداني از قرآن و تعاليم اسلام بر حذر داشت و فرمود : (و الله الله فى القرآنِ, لا يسبقنّكم بالعمل به غير كم)3 .

اين شؤون و حقوق را حفظ و رعايت مي كردند . درست عكس آنچه امروزه در بينِ گروه هاي اسلامي مشاهده مي شود . اين ها همديگر را ضايع مي كنند و به هيچ وجه به اصول اولية تعدّد آرا و احزاب, كه اسلام براي آنان ترسيم نموده پاي بند نيستند, لذا زماني كه با يكديگر در ستيزند نمي توانند از اسلام دم زده, و يا خود را به مسلمانان نسبت دهند, چرا كه با اين سوء نيت و بد رفتاريِ خود, چيزي جز بدنامي نصيب اسلام و مسلمانان نمي كنند, در حقيقت آنان با رفتار ناپسند خود, برادري اسلامي را كه آيين اسلام بر مسلمانان واجب كرده است, زير پا گذاشته اند .

باري, مفهوم برادري اسلامي, همان رفتاري است كه انصار با برادرانِ مهاجر خويش داشتند, خانه به آنان دادند و آن ها را مهمان خود نمودند, و همة نيازمندي هاي اولية زندگي را در اختيار و دسترس مهاجرين قرار دادند؛ و آنان را در كسب و كار و تجارت, كشت و زراعت, و حرفه و صنعت و غيره سهيم نمودند .

امروز كمترين حدّ پاي بندي به همبستگي اسلامي اين است كه : چنانچه مسلماني از هر نقطة جهان, به كشوري اسلامي مسافرت كرد و در آنجا ساكن شد؛ مسلمانان آن سامان با او به گونه اي رفتار و برخورد نمايند كه با همديگر رفتار و برخورد مي كنند .

كه قرآن كريم نيز به اين مسئله اشاره نموده مي فرمايد : (الذين يتبعون الرسول النبّي الأمّى الذى يجدونه مكتوباً عندهم فى التوراية و الإنجيل يأمرهم بالمعروف و ينهيهم عن المنكر, و يحل لهم الطيبات و يحرّم عليهم الخبائث و يضع عنهم اصرهم و الأغلال التى كانت عليهم)5و مراد از إصرا در آيه شريفه همان بار سنگيني است كه فرد به سبب عادات و آداب و رسومِ نادرستِ رايج در جامعه متحمل مي شود . همين طور كه مراد از أغلال همان قوانين دست و پاگيري است كه انسان را در بند كرده و او را از رهايي, آزادي و پيشرفت باز مي دارد .

آري, مسلمانان در زمينه هايي همچون امتِ واحده, اخوّت ديني و آزادي هاي اسلامي, بر اساس دستورات اسلام عمل مي نمودند؛ اما امروزه مي بينم به طور كامل بر خلاف گذشته عمل مي كنند . از اين رو به جاي اين كه امتي واحده باشند, ملت هايي از هم گسسته اند و به جاي اين كه همچون برادراني به همياري يكديگر بشتابند, چونان دشمنانِ خوني يكديگرند و قوانين خود نوشته, دست و پايشان را بسته و مانع آزادي شان شده و به دنبال آن كارها, دشوار و پيچيده گشته است و به اجازة دولت و پرداخت هزينه و ماليات و هزار و يك چيز ديگر از اين قبيل بستگي دارد . تا جائي كه بيشتر آزادي ها مانند آزادي كار و سفر, آزادي انديشه و قلم, آزادي بيان و عقيده و ديگر آزادي هاي اسلامي از مسلمانان گرفته شده است .

52 .

2 . مانند حكومتِ عثمانيان در تركيه , صفويان و قاجار در ايران, در دوران اخير

3 . نهج البلاغهِ, صبحي صالح, نامه 47, ص 422, قطع جيبي .

4 . در حقيقت مؤمنان با هم برادرند . سوره حجرات, آية 10 .

5 . كساني كه از اين فرستاده, پيامبر درس نخوانده اي كه نام او را در نزد خود, در تورات و انجيل نوشته مي يابند پيروي مي كنند؛ همان پيامبري كه آنان را به كار پسنديده فرمان مي دهد, و از كار ناپسند باز مي دارد, و براي آنان چيزهاي پاكيزه را حلال و چيزهاي ناپاك را حرام مي گرداند, و از دوش آنان قيد و بندهايي را كه بر ايشان بوده است بر مي دارد . . . . . سوره اعراف, آية 157 .

كردند كه انسان هاي مبادي آداب شوند . و برخي از آن آداب در كتاب الآداب و السُنن1 آمده است كه برخي از آنها عبارت اند از :

آداب تعليم و تعلّم, آداب كسب و كار, آداب سلامتي و بيماري, آداب معاشرت و همنشيني, آداب ازدواج, آداب بارداري و زايمان, آداب خوردن و آشاميدن, آداب خواب و بيداري, آداب سفر و حضر, آداب مرگ و احتضار, آداب كفن و دفن, آداب قبر و مزار, و ديگر آداب فردي و اجتماعي در اين سراي و سراي باقي حتّي پيش از تولّد و پس از مرگ نيز مسايلي در اين خصوص مطرح است .

آري, اين آداب اسلامي شناخته شده بود و مسلمانان با شوق و اِِقبال فراوان به آن عمل مي كردند, اما امروزه اين آداب اسلامي در ميان مسلمانان ناشناخته مانده و متروك و مهجور واقع شده است . و سخن شان اين است كه : فلان چيز مستحب است نه واجب, و فلان چيز مكروه است نه حرام, و همين طور . . . ؛

. درحالي كه شما فقط به انجام واجبات و ترك محرمات اكتفا ميكنيد . اما نسبت به مستحبات و مباحات و مكروهات هيچ اهميتي نداده, بلكه به طور كامل از آنها روي برتافته ايد . در نتيجه اين چنين عقب مانده ايد . حقيقت نيز همين است . و بايد گفت اين خواب از رؤياهاي صادقه و خوابهايي است كه با واقعيّت مطابقت دارد, زيرا آداب اسلامي كه در برگيرنده مستحبات و مباحات و مكروهات است؛ ضامنِ قبولي و اجباتِ شرعي و نيز اجتناب از محرّمات ديني است, و زمينة مناسب براي پيشرفت و شكوفايي را فراهم مي آورد .

هم چنين عمل به مستحبات و تركِ مكروهات فوايد زيادي در پي دارد و موجب دفع زيان هاي فراوان مي گردد .

عنوان هم دردي با امام حسين عليه السلام در روز عاشورا, پسنديده جلوه مي دهد . چه اين كه قمه زني, علاوه بر سودِ طبّي, عملي عبادي اخلاقي, و شعاري ديني, حسيني است .

از امام رضا عليه السلام نيز روايت شده است كه فرمود : «خون در بدن انسان, به منزلة بنده است, و چه بسا بنده اي, مولا و سرور خود را بكُشد . »

: ازدواج نكرده ام, مي فرمود : «تو از برادران شياطين و راهبانِ نصارا هستي» .

در كتاب أُسد الغابه روايتي ديدم كه رسول خدا جوياي ازدواج دختران جوان شد چنان چه ازدواج نكرده بودند آنان را به ازدواج كساني كه هم شأن آنان بودند در ميآورد .

مي شود و قانون حرام بودن گمرك و ماليات, از اين رو است كه آزادي كسب و بازرگاني و واردات و صادرات را از مردم مي گيرد و قانون حرام بودن ربا, بدان جهت است كه باعث اِخلال در اقتصاد و طبقاتي شدن جامعه مي شود . و قانون حرام بودن ماليات, به جز موارد چهارگانة مالي كه در صفحات گذشته به آنها اشاره شد, به علت آن است كه بر مردم فشار آورده و سببِ گِراني قيمت ها مي شود . اين نمونة برخي از احكام اسلام دربارة محرمات است, امّا قوانين اسلام در جايز شمردن و حلال بودن امور, براساس مفاد حديث رسول خدا? : (الأرض لله و لمن عمّرها) 3 مي باشد . بر اساس اين حديث مردم در مسلئه مسكن در بحران قرار نمي گيرند, بر اساس اين قانون, زمين از آنِ كسي است كه آن را آباد كرده باشد . مانند : كشاورزي, درخت كاري, كَندن چاه و قنات, ساختن خانه و مؤسسه و كارخانه, يا ديگر نيازمندي هاي فردي و اجتماعي كه از آن مي توان بهره برداري كرد . امّا به شرطِ آن كه از حدودي كه در حديث با كلمه لكُم, مشخص شده است تجاوز نكند كه ما آن امور را در برخي از كتاب هايمان ذكر كرده ايم .

و يا مانندِ قانونِ «مَن سبق الي ما لم يسبق اليه مسلم فهو أحق به» ه_ر كس زودتر از ديگران به چيزي دست يافت در مالك بودن به آن سزاوارتر است, اين قانون در مورد امور مباح, اصلي است كه مردم در آن برابرند, البته اسلام چنين تملّكي را درحدِّ نياز مي داند, چون, اگر افراد فراتر از حدِّ

نياز مباحات را در اختيار خود داشته باشند ميان آنان اختلاف پيش آمده در اين صورت نظام اجتماعي از هم گسسته خواهد شد, از اين گذشته مشهور ميان فقها اين است كه مُراد از واژه مسلم, در اين روايت, آن كسي است كه در سرزمين هاي اسلامي زندگي مي كند اعم از مسلمان و ذمّي و يا هم پيمانِ مسلمانان باشد . چنان كه در گذشته نيز چنين بوده است .

اسلام دربارة محرمات است, امّا قوانين اسلام در جايز شمردن و حلال بودن امور, براساس مفاد حديث رسول خدا : (الأرض لله و لمن عمّرها) 1 مي باشد .

بر اساس اين حديث مردم در مسلئه مسكن در بحران قرار نمي گيرند, بر اساس اين قانون, زمين از آنِ كسي است كه آن را آباد كرده باشد . مانند : كشاورزي, درخت كاري, كَندن چاه و قنات, ساختن خانه و مؤسسه و كارخانه, يا ديگر نيازمندي هاي فردي و اجتماعي كه از آن مي توان بهره برداري كرد .

امّا به شرطِ آن كه از حدودي كه در حديث با كلمه لكُم, مشخص شده است تجاوز نكند كه ما آن امور را در برخي از كتاب هايمان ذكر كرده ايم .

و يا مانندِ قانونِ «مَن سبق الي ما لم يسبق اليه مسلم فهو أحق به» ه_ر كس زودتر از ديگران به چيزي دست يافت در مالك بودن به آن سزاوارتر است, اين قانون در مورد امور مباح, اصلي است كه مردم در آن برابرند, البته اسلام چنين تملّكي را درحدِّ نياز مي داند, چون, اگر افراد فراتر از حدِّ نياز مباحات را در اختيار خود داشته باشند ميان آنان اختلاف پيش آمده در اين صورت نظام اجتماعي از هم گسسته خواهد شد, از اين گذشته مشهور ميان فقها اين است كه مُراد از واژه مسلم, در اين روايت, آن كسي است كه در سرزمين هاي اسلامي زندگي مي كند اعم از مسلمان و ذمّي و يا هم پيمانِ مسلمانان باشد . چنان كه در گذشته نيز چنين بوده است .

اسلامي ديده مي شود دولت زمين را مي فروشد و آن را وسيله اي براي تجارت و درآمدِ خود تبديل مي كند و گاهي نيز از آباداني و ساخت و ساز در آن جلوگيري مي كند و حتّي گاهي جز با گرفتن پول اجازة دفن ميّت نمي دهد, لذا همة درب ها به روي مردم بسته شده است و در نتيجه بحران مسكن و غيره پديدار گشته است . اينجانب به خوبي بياد مي آورم كه در حدود شصت سال قبل, چگونه مسلمانانِ عراق قانونِ «الأرض لله و لمن عَمّرها» را تنفيذ مي نمودند و لذا, زمين جهت خانه سازي, كشاورزي, درخت كاري, و بناي مؤسسات و موقوفات و حتي گورستان و دفن مردگان و غيره, براي عموم مردم آزاد و مباح بود و مردم در رفاه و آسايش و بركت و سعادت به سر مي بردند .

زمين, در كشورهاي خليج و حجاز و ديگر كشورهاي اسلامي, براي دفن مردگان و بناي قبرستان, بي هيچ و جهي در اختيار مردم قرار داده مي شد, در حالي كه در برخي از كشورهاي اسلامي زمين را حتّي براي گورستان و دفن مردگان نيز به فروش مي رسانند و اين برخلافِ احكام اسلام و قوانين الاهي است . نيز اين جانب به ياد دارم زماني كه مسئله قبر فروشي در عراق باب شد؛ يكي از اديبان قصيده اي به نام دفتر اعزام به آخرت, سرود و آن را بدعتي در دين خواند . از يك روحاني, در راديوي يكي از كشورهايي كه حكومتش ادعاي اسلاميّت مي كند سخنراني مي كرد؛ شنيدم كه مي گفت : دولت هم به اسلام و هم به قوانين موضوعه عمل مي كند

در حالي كه هركس اسلام را مي شناسد مي داند كه تنها عمل كردن به احكام و قوانين اسلام, واجب است, امّا قوانين ساخته دست بشر كه بر خلاف اسلام است, از اين جهت كه جايگاهي نزد مسلمانان ندارد بايد كنار گذاشته شود . خداي متعال مي فرمايد : (و لا تقولوا لما تصف السنتكم الكذب هذا حلال و هذا حرام لتفترو علي الله الكذب انّ الذين يفترون علي الله الكذب لا يفلحون)5 .

عذابِ آخرت تهديد نموده و هشدار داده است . به عنوان مثال حدود, قصاص و ديات از جملة قوانين جزايي و احكام كيفري, اسلام است كه كاربرد تنبيهي و تهديدي دارند . البته علاوه بر شروطي كه اسلام براي اِجراي اين قوانين جزايي مقرر كرده است, لازم است براي تنفيذ اين قوانين دو شرطِ عمومي ديگر نيز لحاظ گردد :

1 . اجراي تمام احكام اسلام و فراهم آوردن همة آزادي هاي انساني .

2 . قطع ريشه هاي فقر و بيماري, جهل و فرو مايگي, و گسترش آگاهي و فرهنگ و نيز تندرستي و فضيلت در جامعه . هم چنان كه لازم است موارد استثنا كه مانع اِجراي آن قوانين مي شود نيز در نظر گرفته شود, كه فقيهان به تفصيل آنها را در كتاب هاي خود مانند مسالك الافهام و جواهر الكلام و غيره ذكر كرده اند و ما نيز پاره اي از آن موارد را در كتابِ الفقه, آورده ايم . قوانيني كه در نظر گرفتن آنها باعث مي شود تا اِجراي آنها از افراط و تفريط در امان بماند و برخي از مهمترين آن موارد عبارتند از

نشود

عقل و عطوفت اسلامي اجرا مي شود . و همة اين ها براي حفظ حقوق فرد و جامعه و سالم ماندن جامعه از پرده دري است, از اين گذشته برخي فقهاي معاصر فتوا داده اند : زنداني در اسلام از سيزده دسته تجاوز نمي كند آن هم با شرايطي كه بايد فراهم شود

خانه هاي سالمندان و غيره إجرا مي شود . از خداوند متعال خواهانيم عزت, سربلندي, سروري و كرامتِ مسلمانان را كه باعث سعادتِ دنيا و آخرتِ ايشان است؛ به آنان بازگرداند .