خالص بعد از ظهور حضرت مهدي عجل الله تعالي فرجه الشريف تفسير شده است:

«وَ لَئِنْ قُتِلْتُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَوْ مُتُّمْ لَمَغْفِرَةٌ مِنَ اللَّهِ وَ رَحْمَةٌ خَيْرٌ مِمَّا يَجْمَعُونَ» (2)

«اگر در راه خدا كشته شويد و يا بميريد، رحمت و مغفرت خدا بهتر است از آنچه گرد ميآوريد.»

امام باقر عَلَيْهِ السَّلَام در پيرامون اين آيه از جابر پرسيد:

اي جابر! آيا ميداني كه معناي سبيل الله چيست؟

جابر گفت:

نه به خدا سوگند، جز اين كه از شما بشنوم.

فرمود:

«سبيل الله» راه علي عَلَيْهِ السَّلَام و اولاد علي  عَلَيْهِ السَّلَام است.

هر كس با ولايت وي كشته شود، در راه خدا كشته شده است و هر كس با ولايت بميرد، در راه خدا مرده است.

هيچ مؤمني از اين امت نيست جز اين كه براي او قتل و مرگي هست، هر كدام از آنها كشته شود يك بار ديگر بر ميگردد تا بميرد و هر كدام از آنها بميرد، بر ميگردد تا كشته شود. (3)

و امام رضا عَلَيْهِ السَّلَام در اين رابطه فرموده است:

«هر مؤمني در بستر بميرد، در رَجْعَت كشته ميشود و هر مؤمني كشته شود در رَجْعَت خود ميميرد». (4)

و آيات 36 و 72 و 73 سوره بقره دلالت بر رَجْعَت در ميان امّتهاي پيشين دارد و داستان معروف اصحاب كهف كه در قرآن آمده دلالت بر همين امر دارد.

در دعاها و زيارات مأثوره نيز رَجْعَت بيان شده است كه از جمله آنها اين فراز از زيارت جامعه كبيره است:

«مُعْتَرِفٌ بِكُمْ مُؤْمِنٌ بِإِيَابِكُمْ مُصَدِّقٌ بِرَجْعَتِكُمْ مُنْتَظِرٌ لِأَمْرِكُمْ مُرْتَقِبٌ لِدَوْلَتِكُمْ»

به شما ايمان دارم، بازگشت شما را باور دارم، رَجْعَت شما را تصديق ميكنم، امر شما را انتظار ميكشم، دولت

شما را چشم به راهم. (5)

ايمان نياورد و بيانات پيامبران در او اثري نكرد اگر هزاران مرتبه بميرد و زنده شود، ايمان نخواهد آورد. زيرا كه اگر ايمان آوردني بود همان مرتبه اوليه ايمان ميآورد و سرّش اينست كه چنين شخصي حيات انساني ندارد و حيواني بيش نيست. اما آنچه مورد سؤال است كه كافر پس از ديدن اوضاع عالم برزخ، هرگاه رجوع به دنيا كرد، مؤمن خواهد شد، خيلي اشتباه شده و از بياناتي كه ذكر گرديد - انشاء الله - رفع شبهه ميشود.

كافر پس از رجوع به دنيا مثل حيات اوليهاش مشغول به دنيا و شهوات آن خواهد گرديد و آنچه را كه مشاهده نموده از اوضاع موت و برزخ، فراموش ميكند و اگر هم متذكر شود آنان را به منزلهي خوابي وحشتناك براي خود قرار ميدهد و خلاصه كسي كه اهل نسيان و فراموشي شد، هزار مرتبه هم كه بميرد و زنده شود همان حيوان او ليست و كسي كه اهل عناد شد در جميع عوالم چنين خواهد بود.

اما سؤال از حال مؤمن در زمان رجعت، بايد گفت كه در آن زمان تكليف نيست، بلكه براي رسيدن مؤمن به بعضي از مراتب جزاي ايمان و اعمال حيات اوليهي خود، كه عبارت از ديدن سلطنت اهل بيت عَلَيْهمُالسَّلَام و به آن شاد گرديدن است ميباشد و نيز ممكن است براي بعضي از مؤمنين علاوه بر آنچه ذكر شد يك نوع تكليفي باشد كه در حيات اوليه اش به واسطهي حوادث واقعه موفقيت پيدا نكرده بود، از قبيل رسيدن به درجهي شهادت در ركاب امام عَلَيْهِ السَّلَام، اگر مورد آرزوي او بوده، كه ممكن است در زمان ظهور به دنيا

برگردد تا به اين مرتبه از كمال نايل شود.

اگر بنا بر روايات شريفه مؤمني كه قبل از اجل حتمي او كشته شده باشد، در زمان ظهور، رَجْعَت مينمايد تا بقيه عمر اولش را درك نمايد و به سعادت فايز گردد و به مؤمني كه به سعادت شهادت در راه خدا نرسيده و مرده باشد، بر ميگردد تا به فيض شهادت كه مورد آرزويش بوده، برسد. (7)

ميكند، حسين بن علي عليهما السلام است». (9)

و نيز ميفرمايد:

«نخستين كسي كه به دنيا رَجْعَت ميكند، حضرت حسين بن علي عَلَيْهِ السَّلَام است، به قدري حكومت ميكند كه از كثرت سن، ابروهايش روي ديدگانش ميريزد». (10)

و در روايت آمده كه: امام حسين عَلَيْهِ السَّلَام در اواخر حكومت بقيت الله عَلَيْهِ السَّلَام با اصحاب باوفايش رَجْعَت ميكند و به همهي مردم معرفي مي شود، تا ديگر كسي در مورد آن حضرت دچار ترديد نشود. هنگامي كه همهي مردم او را شناختند، اجل حضرت مهدي عَلَيْهِ السَّلَام فرا مي رسد و ديده از جهان فرو ميبندد. (به شهادت ميرسد).

آنگاه امام حسين عَلَيْهِ السَّلَام آن حضرت را غسل و كفن و حنوط نموده و به خاك ميسپرد. كه هرگز امام را جز امام غسل نميدهد». (11)

مجرد مثالي يا عقلي ميشود، كه اين دو رتبه (مثالي و عقلي) از مرتبهي ماده برتر است و وجود آنها از وجود ماده قويتر است.

اگر مجدداً نفس بعد از مرگ به ماده تعلق پيدا كند، لازم ميآيد كه از فعل به قوه باز گردد و آن محال است.

علامه طباطبايي (ره) در پاسخ به اين شبهه ميفرمايد:

«آنچه گفته ميشود كه بازگشت فعل به قوه محال است، مطلب درستي است، ولي زنده شدن يك موجود پس از مرگ از مصاديق آن نيست، زيرا اگر انساني پس از مرگ به دنيا باز گردد و نفس او مجدداً با ماده ( بدن قبلي) تماس و تعلق پيدا كند، اين امر باعث ابطال تجرد و بازگشت از فعل به قوه نيست، چه اين كه او قبل از مردن و پيش از قطع رابطه با بدن هم، مجرد بوده است، بنا بر اين تعلق و ارتباط مجدد او با بدن به طور يقين منافاتي با تجرد او ندارد.

تنها چيزي كه هست اينست كه بر اثر مرگ،، روابط ي كه ضامن تأثير و فعل نفس در ماده بود مفقود شد و لذا پس از آن قدرت بر انجام افعال مادي را نداشت، درست مانند صنعتگري كه آلات و ابزار لازم، براي عمل را از دست بدهد. ولي با بازگشت نفس به حال سابق و تعلق آن به بدن مجدداً قوا و ادوات آن را به كار مياندازد. در نتيجه ميتواند حالات و ملكات خود را به واسطهي افعال جديد به مرحلهاي فوق مرحله سابق برساند و تكامل تازهاي پيدا كند بدون اين كه سير نزولي و عقب گرد از حال كمال به

نقص و از فعل به قوه كرده باشد.» (13)