و از هاله ابهام و شبهات در امان خواهد بود و در نتیجه حتمیت و قطعیت پیدا می کند، چرا که قرآن، سنت و تاریخ اسلام، با نام و نشان از پیامبران و کتاب های آنان یاد کرده و صحت و اصالت دینشان را تأیید نموده است. شایسته است تحصیل کردگان، نخبگان و فرهیختگان جوامع جهانی و اسلامی آنچه را که در باره شخصیت حضرت محمد (صلی الله علیه و آله)، محیط رسالت، اعجاز قرآن و موضوعات گوناگونی از این دست مطرح گردیده، به دقت مطالعه کرده و راجع به آن تحقیق نمایند تا به حقیقت دست یازند.امروزه پرسش های زیادی راجع به آن حضرت و دین اسلام وجود دارد که باید پاسخ دقیق داده شود؛ از جمله:_ آیا حضرت محمد (صلی الله علیه و آله)یک شخصیت الهی بوده یا یک انسان نابغه که در پرتو آن توانسته انقلابی به وجود آورد؟_ آیا گفتار پیامبر از وحی نشأت گرفته است یا از قوه خیال و حدس و گمان، مایه می گیرد؟_ چه نوع معجزاتی داشته است و هم اکنون معجزه اش چیست؟_ آیا قرآن، زاده اندیشه بشری است یا کلام خدای سبحان و معجزه الهی می باشد؟_ وجوه اعجاز قرآن چیست؟_ آیا قرآن پس از گذشت چندین قرن می تواند برای بشر امروز حجت سازنده و محور معرفت به حساب آید و با تمدن بشری همراه باشد؟_ چگونه قرآن، بر خلاف سایر کتاب های آسمانی، از گزند تحریف و نسخ و تغییر در امان مانده است؟

ملت ها و بدترین محیط های اجتماعی و جغرافیایی پای به عرصه هستی نهاده است. با این که در اوان کودکی پدر و مادرش را از دست داده بود، اما تحت تأثیر محیط اجتماعی و فرهنگی آن زمان قرار نگرفت؛ بلکه خود به وجود آورنده فرهنگی تازه شد و در مقام عمل نیز چنان امانت، صداقت، مردانگی و پاکی از خود نشان داد که در میان مردم شبه جزیره به (محمد امین) شهرت یافت.زبهر هر پیمبر آیتی بود که او را در زمان خویش بنمودو لیکن آن ظهور حی سبحان به نفس خویشتن می بود برهانزندگی پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله)بر خلاف سایر پیامبران، کاملاً روشن و شفاف است و تاریخ به تمام جزئیات این ظهور اعظم پرداخته است؛ همچون عیسی و موسی نیست که بعضی از مورخان در اصل وجود آنان تردید کرده باشند و مانند رستم و اسفندیار نیست که وی را افسانه به شمار آورند.(ویل دورانت) می نویسد: (با آن که از جوانی محمد(صلی الله علیه و آله)اطلاعات زیادی نداریم، ولی تنها داستان هایی که در باره او روایت می کنند به ده هزار مجلد می رسد.) [1] .(جان دیون پورت) در کتاب عذر و تقصیر به پیشگاه محمد و قرآن می نویسد: (این نکته مسلّم و محقق است که در میان همه مقننین و فاتحان معروف جهان، تاریخ زندگانی هیچ یک از آنان مشروح تر و معتبرتر از تاریخ زندگی محمد(صلی الله علیه و آله)نوشته نشده است.) [2] .اما در باره وجود عیسی و موسی^ تردید کرده اند. به قول ویل دورانت: (آیا عیسی وجود داشته است؟ آیا تاریخ

بنیادگذار مسیحیت، حاصل غم و اندوه و تخیّل و امید مردم افسانه ای مانند افسانه کریشنا، اورزیس آتیس و… بوده است؟)سپس چندین صفحه قلم فرسایی کرده، عقاید مخالفان و موافقان افسانه بودن وجود عیسی را بازگو ساخته، آن گاه در باره تولد عیسی به نقل اناجیل چهارگانه ایجاد شبهه کرده که چگونه حضرت عیسی از دوشیزه بدون پدر به وجود آمده است. [3] لیکن در باره وجود حضرت محمد (صلی الله علیه و آله)هیچ کدام از متفکران تردیدی نکرده اند، بلکه ویژگی ها، چهره و اندام آن حضرت را نیز به صورت شعر و نثر به تصویر کشیده اند.(نهرو) در باره قیافه حضرت محمد(صلی الله علیه و آله)می نویسد: (به تعبیر زیبای کشیش های ژزونیت، همچون دریا در پرتو خورشید بود). [4] اینان حتی امّی بودن پیامبر اسلام را نیز پذیرفته اند که مکتب نرفته مسئله آموز صدها مدرس شده است.(کارلایل) اعتراف می کند که: (محمد نزد کسی از استادان بشری درسی نخوانده و خطی ننوشته و صنعت خط هم در آن زمان تازه پیدا شده بود. هر چه از اسرار عالم و علم الهی بر وی مکشوف شده، به واسطه روح قدسی بوده است که از عالم مجهول، انوار آن به قلب او تابش کرده است. محمد از تلقی درس بی نیاز بوده است، زیرا اسرار جهان بر وی کاملاً مشهود و عیان بود و از کسی اقتباس فکری نکرده است.) [5] .نگار من که به مکتب نرفت و خط ننوشت به غمزه مسئله آموز صد مدرس شدنهرو، رهبر فقید هند، از یک دانشمند انگلیسی چنین بازگو می کند: (زمان ظهور حضرت محمد (صلی

الله علیه و آله)عربستان در تاریکی فرو رفته بود. مردم خدایان بی شماری داشتند. بت پرستی در اعماق روح آنان رسوخ کرده بود. کعبه، مقدس ترین جای مکه، از بت ها پر بود. زن ها در اجتماع پست ترین موقعیت را دارا بودند. زن نه تنها از داشتن ثروت محروم بود، بلکه خود قسمتی از میراث و دارایی محسوب می شد. میگساری در داخل و خارج مکه رواج داشت. قماربازی وسیله سرگرمی پیر و جوان محسوب می شد. کینه توزی های خانوادگی دستور روز بود. این مصلح بزرگ در چنین اجتماع، انقلابی به وجود آورد که در تاریخ بشریت با هیچ نهضت و تحول دیگری قابل مقایسه نیست.)

و برگ و بار آن زرد و پژمرده شده بود و جهان به صورت پاییزی غم انگیز در آمده، همگان از سایه و میوه آن مأیوس بودند. آب هایش در دل زمین فرو رفته بود، نشانه های رستگاری به کلی ناپدید بود، ولی علامت های گمراهی همه جا ظاهر و هویدا می نمود. دنیا به طالبان خود، روی خوشی نشان نمی داد و با دنیا طلبان چهره عبوسی داشت. بارش، محنت و آزار و خوردنی آن، مردار، از درونش ترس و بر برونش شمشیر مرگبار حاکم بود.) [6] .شواهد و نمونه های بسیاری در تاریخ موجود است که می تواند تصویری از دنیای آن روز را به نسل امروز نشان دهد که در این قسمت به یک نمونه بسنده می شود.نهرو می نویسد: (یکی از امپراتوران رم در دنیای عظیم کولوسئوم در شهر رم که میدان نمایش های بزرگ بود، اغلب در حدود 1200 گلادیاتور را یک باره به روی سیرک می آورد و آنها مجبور بودند که برای تفریح امپراتور و اطرافیانش یکدیگر را بکشند و تا نفر آخر بمیرند.) [7] .به قدری ظلم و فساد جهان را فرا گرفته بود که همه به جان آمده و میان بیم و امید سرگردان شده بودند. به قول نهرو: (یک موج فکری در سراسر جهان به حرکت آمده بود. یک موج عدم رضایت از اوضاع و احوال موجود و امید و آرزو برای به وجود آمدن یک وضع بهتر و رضایت بخش تر در همه جا مشهود بود.) [8] .ایران نیز گرفتار حکومت ظالمانه انوشیروان قاتل و بیدادگر بود. [9] آری، پیوسته از میان جهل و

غوایت و ظلم و جهالت، مجسمه عدالت و کانون فضیلت بیرون می آید. زمستان، بهار را در پی دارد، خشک سالی، باران را و تاریکی شب، روشنایی روز را نوید می دهد.در ناامیدی بسی امید است پایان شب سیه سپید استنظامی گنجوی تاریخ آن ایام را این گونه به نظم کشیده است:نشد اندر آن مدت دیر باز به تاج رسالت سری سرفرازبه محراب طاعت قدی خم نشد کسی در عبادت مصمم نشدنَزَد کس به راه شریعت قدم نشد چشم کس تر زاشک نَدَمچنین بود اوضاع عالم خراب که ناگه بر آمد برون آفتاباز شوره زار جزیره العرب، سنبلی پدیدار گردید و از ظلمات و ابرهای سیاه جهل و نادانی، گریبان صبح انسانیت شکافته شد و آفتاب عالمتاب نَیّر اعظم و تنها مفخر بنی آدم، طلوع نمود. به قول دکتر رسا، ملک الشعرای خراسان:از مکه پیدا شد گلی در شوره زاری سنبلیآمد خوش الحان بلبلی کرد آشیان زاغ و زغندُرّ یتیمی در عرب از آمنه بنت وَهَبتا بد از او در روز و شب نور خدای ذوالْمَنَنحق بر ضلالت چیره شد روشن فضای تیره شدچشم کواکب خیره شد بر آن مه پرتو فکنایوان کسرا کاخ کی لرزید ارکانش ز پیشد در شب میلاد وی دریای رحمت موج زنحق با تمام وجود جلوه کرد و باطل با همه زرق و برقش از میان رفت، که: (ان ّ الباطلَ کانَ زَهُوقاً؛ [10] به تحقیق باطل رفتنی است)، ولی با قدرت و ضربه حق، اما نه بدون دلیل. قرآن می فرماید: (بَل نَقْذِفُ بالحقِّ علی الباطلِ فَیَدمَغُه فاذا هُوَ زاهِق؛ [11] ما به وسیله قدرت حق بر باطل می

زنیم تا آن را در هم کوبد و باطل نابود شونده است.)رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) چنان تحولی عظیم و شگرف ایجاد کرد که متفکران غرب و شرق بر آن اعتراف دارند. یکی از دانشمندان اروپا می گوید: (اگر من در قرن بیستم در مقابل پیشوایان دانش اروپا با صدای بلند بگویم که روح حضرت محمد(صلی الله علیه و آله)بزرگ ترین روحی است در میان بشر که از بدو پیدایش وی تا امروز پیدا نشده است، کسی نمی تواند در صحت گفتار من تردید کند و اگر کسی در این سخن تردید نماید، می گویم در جهان فردی را نشان دهید که به تنهایی در یکی از این امور موفق شده باشد:1 _ ملتی را مانند جامعه عرب که به قبایل متعدد، منقسم و دشمن یکدیگر باشند، متحد کند؛2 _ رذایل موروثی ملت را نابود ساخته و آنان را به فضایل بیاراید؛3 _ عقاید باطل و خرافی را از میان ملتی بردارد و آنان را به مذهبی معتقد کند که تا امروز در عالم توسعه و انتشار روز افزون داشته و در آینده انتظار آن هست که بر همه ادیان جهان غالب آید؛4 _ قانونی برای زندگی و نجات بشر بیاورد که ملت دور افتاده عرب را در سایه آن قانون بر دنیا سیادت دهد.) [12] .اکنون که ابعاد شخصیت پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله)از زبان متفکران روشن شد، جای پاسخ گویی به این پرسش مهم است که چگونه پیامبر امّی و درس نخوانده توانست در آن عصر، تحول و انقلاب عظیمی در دنیا ایجاد کند؟ چگونه توانست با کتابی که از ناحیه

خدا آورده شده مردم جزیره العرب را که فاقد همه گونه مزایای زندگی بودند و بویی از تمدن به مشام آنان نرسیده بود، صاحب تمدنی درخشان و با شکوه نماید؟

دریا هویدانه سنگ است این، که مغناطیس دل هاست نه دریا، بلکه زو هر قطره دریاست1 _ (اِنَّ هذا القرآن یهدی للتی هی اقوم؛ [13] تحقیقاً قرآن انسان را به استوارترین راه های زندگی هدایت می کند.)2 _ (افلا یتدبّرون القرآن ام عَلی قُلُوبٍ اَقْفالُها؛ [14] آیا در آیات قرآن تعمق نمی کنند یا بر دل هایشان مهر زده شده است؟)3 _ (و انّه لَتَنْزیلُ رب ِّ العالمین - نَزَل به الرّوحِ الامین- علی قلبِکَ لتکونَ من المنذرینِ- بلسانٍ عربی مبین- و انّه لَفی زُبُر الاوّلین [15] ؛ تحقیقاً این کتاب فرو آمده از جانب پروردگار جهانیان است که توسط روح الامین بر قلب تو نازل گردیده است تا به زبان عربی روشن از هشدار دهندگان باشی و بی شک در کتاب های پیشین نیز مسطور و مذکور است). انذار بودن، فرع بر قرائت آمیخته با فهم دقیق است.4 _ (و نزّلنا علیکَ الکتابَ تبیاناً لکل شیء و هدیً و رحمهً و بشری للمسلمین؛ [16] این کتاب را بر تو نازل کردیم تا روشنگر هر چیزی و حقیقتی باشد و برای مسلمانان حامل هدایت، رحمت و بشارت باشد). پس قرآن شایسته تدبر و اندیشیدن است تا انسان ها را به ماورای حقایق برساند و سعادت مادی و معنوی آنان را تأمین کند و راه و رسم زندگی پاکیزه را به آنان بیاموزد. با وجود این تأثیر شگرف، چگونه است که اندیشمندان از کنار آن بی تفاوت می گذرند؛ در صورتی که از وحشی ترین ملت ها مترقی ترین انسان ها را ساخته است.در عصر حاضر مشاهده کردیم که فرانسوی ها چه ظلم ها و ستم

ها بر ملت مظلوم الجزایر روا داشتند. ژنرال سوستل ها با پسرهایشان به (شکار عرب) می رفتند و مغز مردم مسلمان را در جنگل ها هدف قرار می دادند تا بچه ها تیراندازی بیاموزند. سگ های تعلیم داده شده را در زندان به جان مجاهدان رها می کردند. اما همین ملت مظلوم وقتی از مظالم و فجایع ارتش سرّی فرانسه به جان آمدند به یاری مجاهدانی که از قرآن الهام گرفته بودند، نجات پیدا کردند. آنان راه و رسم زندگی و جهاد را از کتاب و سنت نبوی آموختند و بر فرانسوی ها تاختند، چرا که قرآن به جای ذکر و اوراد زبانی، به آنها آموخت:_ (فمن اعتدی علیکم فاعتدوا علیه بمثل ما اعتدی علیکم و اتّقوا الله و اعلموا ان الله مع المتقین؛ [17] پس هر کس بر شما تعدی کند، به همان اندازه بر آنها بتازید و حمله کنید و از خدا بترسید و بدانید که او با پرهیزکاران است.)ویل دورانت می نویسد: (این آیه قرآن (فمن اعتدی…) در مقایسه با انجیل که (می گوید) اگر بر نیم رخ چپت سیلی زدند نیم رخ راستت را پیش آر و اگر عبایت را خواستند ردایت را نیز ببخش، روشن می کند که قرآن یک اخلاق مردانه را تعلیم می کند و انجیل، اخلاق زنانه را.) [18] ._ (و اعدّوا لهم ما استطعتم من قوّه و من رِباطِ الخَیل تُرهبون به عَدوَّ اللّه و عدُوَّکُم؛ [19] و شما (ای مؤمنان) در مقام جنگ خود را آماده سازید و از آذوقه و ابزارها و اسبان سواری فراهم نمایید تا دشمنان خدا و دشمنان خودتان را بترسانید.)_

(فان تَولّوا فَخُذُوهم و اقتُلُوهم حیثُ وجدتُمُوهم؛ [20] در صورتی که از عهد و پیمان اعراض کردند، آنان را بگیرید و هر جا یافتید به قتل برسانید.)ژنرال مورگان سوستل می نویسد: قرآن یک کتاب مذهبی نیست؛ کتابی است ضد مذهب که به جای دعوت به پارسایی و عبادت و صلح و عفو و اندیشیدن به خدا و مرگ و روح و اسرار متافیزیک و فلسفه حیات و سرنوشت نهایی انسان، اعراب را به جنگ و پیروزی و انتقام و سرکشی و جهانگیری و غنیمت خواهی می خواند و… هیچ کتابی به اندازه قرآن در میان توده پست و عقب مانده، تحریک آمیز و شورشی نیست و با کلمات جادویی و موسیقی پر هیجان خود بر روی عقده ها و خصومت ها اثر نمی گذارد و انگیزه غرور و کینه جویی و الهتاب را بر نمی انگیزد… و بی جهت نیست که گلادستون _ نخست وزیر یهودی مسلکی که استعمار انگلیس را جان تازه بخشید _ در مجلس عوام انگلستان قرآن را خشمگینانه بر روی تریبون کوبید و گفت: تا این کتاب در میان مسلمانان باشد، امنیت و اطاعت سرزمین های مسلمان نشین در برابر استعمار انگلیس، محال است.این دشنام ها از زبان دشمنان آگاه و آشنایی است که بیش از هر کسی تأثیر این کتاب را بر اندیشه و احساس جامعه انسانی، تجربه کرده اند. داوری آنان در زمینه نقش اجتماعی و فکری و سیاسی قرآن در بیداری و نهضت و سربلندی و رهایی جامعه ها از نظریات مفسران و دانشمندان اسلامی، عینی تر و مسلّم تر است، چرا که آنان، هم دشمن هستند و

قضاوتشان از تعصب به دور است و هم مرد جامعه و سیاست می باشند و با مسائل عینی بیشتر در تماس بوده و با مفاهیم انتزاعی و خیالی بیگانه اند. از آهنگ آنان به خوبی مفهوم می شود که دشمنان اسلام از بیداری و رستاخیز عمومی مسلمان ها و دشمن شکنی آنان رنج می برند. [21] .(قرآن هنگامی که می خواهد گروه مترقی مسلمانان را به تصویر بکشد، این گونه می فرماید: س والذین استجابوا لِرَبِّهم…؛ [22] و کسانی که دعوت پروردگارشان را اجابت کردند و نماز را به پا داشتند و امور اجتماعی را بر اساس مشورت سامان دادند و از آنچه ارزانی داشته ایم انفاق می کنند. و چون قربانی ستم و تجاوز قرار گرفتند، به یاری مؤمنان از آنان انتقام می گیرند، (چرا که) پاداش یک بدی و ستم به همان میزان است که انجام گرفته نه بیشتر. و باز اگر کسی دشمن را عفو کرده و میان خود و خصم اصلاح نماید، اجرش با خداست. و بر کسانی که ستمی رفته اگر انتقام بکشند، مؤاخذه ای نخواهد بودز.) [23] .(این بیداری و نهضت آزادی خواهی و ضد استعماری شمال آفریقا از روزی آغاز شد که محمد عبده _ پیرو مکتب سید جمال الدین اسدآبادی که شعارش بازگشت همه مسلمانان به قرآن بود _ به شمال آفریقا آمد و همه علمای اسلامی را گرد آورد و آنها را دعوت کرد که به جای غرق شدن در فلسفه های کهنه و علوم قدیمه و انحصار در فقه و اصول و کلام و حکمت و طرح مسائل متافیزیکی و موشکافی های افراطی و ذهنی

در احکام فرعی، به سراغ قرآن بروید و از همه علوم قدیم و جدید، اسلامی و غیر اسلامی، برای فهم درست و راسته این پیام کمک بگیرید.) [24] .اشتباه داوری ژنرال فرانسوی این است که قرآن را با تورات و انجیل تحریف شده مقایسه می کند، چرا که آنها به کمک تورات و انجیل تحریف شده کنونی همواره ملت ها را استثمار کرده اند و این قرآن بود که ملل زیر سلطه را نجات بخشید و الجزایر را از چنگال استعمار فرانسه آزاد ساخت.به گفته اقبال:نقش قرآن چون که در عالم نشست نقشه های پاپ و کاهن را شکستفاش گویم آنچه در دل مضمر است این کتابی نیست چیز دیگر استچون که در جان رفت، جان دیگر شود جان چو دیگر شد، جهان دیگر شودهمچو حق پنهان و هم پیداست این زنده و پاینده و گویاست ایناندر او تدبیرهای غرب و شرق قدرت اندیشه پیدا کن چو شرق

ترین اعجاز زنده و به روز خاتم پیامبران است که هر چه بر پیشرفت علم و تمدن می گذرد ابعاد تازه تری از اعجازش روشن می شود و جاودانگی آن با جاودانگی پیامش تناسب پیدا می کند. این کتاب با صراحت می گوید: (اگر در آنچه بر بنده خود نازل کرده ایم شک و تردید آمیخته با بدگمانی دارید، یک سوره همانند آن بیاورید و برای ساختن آن از تمام نیروهای وابسته استمداد نمایید. اگر چنین کاری کردید (ما مغلوب شده ایم)، ولی اگر نتوانستید _ که هرگز نمی توانید _ پس خود را از گزند آتشی که آتشگیره آن مردم و سنگ می باشد، حفظ کنید.) [25] .تا قیامت می زند قرآن ندا کای گروه جهل را گشته فداگر مرا افسانه می پنداشتید تخم کفر و کافری می کاشتیدخود بدیدید ای خسان طعنه زن که شما بودید افسانه نه منمن کلام حقّم و قائم به ذات قوّت جان، جان و یاقوت زکاتنور خورشیدم فتاده بر شما لیک از خورشید نا کرده جدا

به همین دلیل موقت، زود گذر، محدود به زمان و مکان هستند و در نشان دادن صاحب خود ابهام دارند. اگر عصای موسی به مار تبدیل شد، یا بیماران غیر قابل علاج به دست عیسی شفا یافتند، یا سنگ ریزه به اشاره رسول اکرم(صلی الله علیه و آله)به سخن در آمد، یا ماه به اشارت او شکافته شد، هیچ یک مانند سخن و کلام نمی توانند کننده را نشان بدهند، زیرا همگی از پدیده های مادی و محسوس می باشند.به قول شاعر:در سخن پنهان شدم چون بوی گل در برگ گل هر که می خواهد ببیند، در سخن بیند مراگر چه کتاب های آسمانی سایر پیامبران همگی از ترکیب کلام و کلمه و از نوع نوشتار می باشند، لیکن به صورت اعجاز نازل نشده اند؛ بلکه در قالب مفاهیم و معانی نازل شده و پیامبران با الفاظ ساده و معمولی برای مخاطبان بیان کرده اند و کاتبان وحی نوشته اند. بدین علت است که ادبیات امروز با نوشته های تورات و انجیل و الواح و زبور آن روز قابل مقایسه نیست. چرا که بشر از نظر ادبی هم در حال ترقی و تکامل است. به همین دلیل هیچ پیامبری کتاب آسمانی خود را در معرض هماوردی قرار نداده است، بلکه کارهای خارق العاده را برای اثبات آسمانی بودن کتاب های خود انجام داده اند؛ عکس قرآن که الفاظ، عبارات، مفاهیم و معانی آن، اعجاز است.دوم _ قرآن یک اعجاز علمی، فرهنگی و ادبی است، ولی سایر معجزات، حسی و مادی بوده اند و با ابزارهای حسی ادراک می شده اند. دانشمندان، فرهیختگان و ادیبان، اعجاز

قرآن را از بی سوادان بهتر می فهمند.سوم _ قرآن هم معجزه است و هم دستور العمل زندگانی. توضیح آن که قرآن از نظر مفاهیم و قالب ها به گونه اعجاز نازل شده است. جمله بندی های جذابش، خدایی بودن محتوا را ثابت می کند. در عین این که مضامین دقیق و عمیق اعتقادات، اخلاقیات و احکام تاریخ پیشینیان و پندها و پیام های علمی و انسانی آن نیز برای اندیشمندان با انصاف یک نوع اعجاز به شمار می رود، پیش گویی ها و پیش بینی های قطعی و تاریخی آن نیز از آسمانی بودنش حکایت می کند. پیش گویی شکست رومیان از ایرانیان و پیش بینی پیروزی آنان و شکست ایرانیان، غیر قابل باور بود.بنابر این قرآن از نظر شکل و محتوا برای همیشه معجزه است و به همین دلیل برای اثبات حقانیت خود تمام افراد بشر را در هر عصر و زمان به مبارزه می طلبد. اگر دنیای غرب و شرق به تحدی قرآن پاسخ درست و جدی می دادند و آیاتی مانند آن می آوردند و بر ادیبان بی طرف و بین المللی عرضه می داشتند و آنها به داوری می نشستند و آیات ساخته شده آنها را مانند آیات قرآن اعلام می کردند، بدون شک امروز از این کتاب اثری باقی نمی ماند و متجاوز از یک میلیارد بشر روی آن تکیه نمی کردند. ولی پاسخ ندادن متفکران، ادیبان و نخبگان به این هماوردی جهانی، دلیل روشنی است بر شکست مخالفان. آیا بهتر نبود به جای این همه سرمایه گذاری برای سلمان رشدی و حمایت بین المللی از نوشته آیات شیطانی

او، بودجه کلانی برای پاسخ ادبی قرآن می گذاشتند، متفکران و ادیبان آشنا به زبان عربی را استخدام کرده و مانند همین آیات به اصطلاح شیطانی ساخته و عرضه می کردند و در این مصاف سرنوشت ساز از کلیه امکانات مدد می گرفتند. آنچه مسلّم است آنان به جنگ کلامی و ساختن آیات مثل آن نمی آیند، چرا که رسوایی های پیشینیان را لمس کرده اند.چهارم _ قرآن یک اعجاز ابدی است، ولی سایر معجزات، موقت و محدود به زمان و مکان و قوم خاصی هستند. عصای موسی، ید بیضا، درمان بیماران غیر قابل علاج و یا مرده زنده کردن عیسی مخصوص زمان و قوم خاصی است و امروزه از آن نوع معجزه ها خبری نیست؛ لیکن قرآن یک کتاب همیشه زنده است و اختصاص به زمان و ملت خاصی ندارد. امام باقر(علیه السلام) فرمود: (اِنَّ القرآنَ حیّ لا یموت و کلُ آیه فی القرآنِ حیه لا تموت؛ تحقیقاً قرآن کتاب زنده ایست که نمی میرد و هر آیه ای از آیات آن نیز به نوبه خود زنده است و نمی میرد)، زیرا اگر آیه ای مخصوص قومی بود، هنگامی که آنان می مردند، آیه نیز بایستی می مرد؛ لیکن قرآن همچون خورشیدی درخشان است که بر تمام اقوام و ملت های دیروز و امروز تابیده و آنان را روشنایی می بخشد.

کسب کند. بعضی از این مراحل عبارت اند از:1 _ برای معرفت یک کتاب ارزشمند، در اولین مرحله، انتخاب بهترین نسخه ضرورت دارد؛ به ویژه اگر آن کتاب به خط مؤلف و یا به تصحیح و مقابله وی انجام شده باشد، در این صورت انتساب کتاب مذکور به نویسنده اش قطعی خواهد بود.2 _ پس از این مرحله، شناخت محتوایی و هدف نویسنده از نوشتارش در نوبت بعدی قرار دارد.3 _ مرحله سوم، شناخت مصادر و منابع آن کتاب است؛ بدین معنا که نویسنده مطالب را از کجا گرفته است؟ آیا از ابداعات و ابتکارات خود اوست یا از منابع مختلفی برای رسیدن به هدفی گرد آوری کرده است؟ وانگهی آیا این کتاب از منبع وحی سرچشمه گرفته است یا مخلوق فکر و ذهن نویسنده می باشد.4 _ مرحله دیگر، مقایسه این کتاب با نظایر آن و ارزیابی شکلی و محتوایی است که معرفت انسان را نسبت به کتاب بیشتر می کند.روشن است که معرفت نوع اول در باره قرآن مطرح نیست، زیرا تمام نسخه های قرآن یک سان و همانند می باشد و تا به حال میلیون ها شماره از این نسخه های یک سان چاپ و منتشر شده است. از جانب دیگر به یمن محتوا و مضامین عالی قرآن، توجه جهانی به آن جلب شده است و همه مردم دنیا تشنه معرفت این کتاب می باشند. به قول جیمی شیما، رئیس دفتر مطبوعات کوزوو، در اجلاس نقش رسانه ها و سیاست خارجی کشورها که در برلین برگزار گردید: (مردم آمریکا تشنه دریافت اطلاعات جهانی درباره دین به ویژه پیرامون اسلام و مسلمانان هستند).

[26] وی می افزاید: (قرآن پر فروش ترین کتاب در آمریکاست و این بیش از هر چیز، نشانگر نیاز مردم آمریکا به افزایش اطلاعات عمومی از جهان اطراف خود است.) [27] .

عِند ربّنا؛ [28] برای راسخان در علوم الهی، متشابهات و محکمات مساوی بوده و تمام آیات را فرود آمده از ناحیه ذات اقدس الهی مشاهده می کنند و بر آن اعتراف دارند.)وانگهی در این کتاب از یک سلسله معانی غیبی و نامحسوس سخن به میان آورده شده است؛ مانند: مفاتیح الغیب، لوح و قلم، عرش و کرسی، ملائکه و شیطان، اجنحه (بال و پر) و الفاظی چون: حیات، علم، اراده، سمع و بصر، رضا و غضب و نیز کلماتی نظیر: لدینا، عندنا، اردنا، لقائنا، و جاء ربک و الملک صفاً صفاً، وجوه یومئذٍ ناظره و… این امور در آیاتی است که از معانی غیبی و ماورای ماده سخن می گوید و از متشابهات محسوب می شود، چون با الفاظ معمولی که مصداق مادی دارد، آورده شده که انسان را به شبهه می افکند و حال آن که مصداق آن مادی نیست، چرا که الفاظ برای معانی عامی وضع شده اند نه موضوعی خاص؛ از این رو (کرسی) هم به معنای علم وسیع آمده و هم صندلی و تخت معمولی، ولی ظهور این کلام در کرسی، یک برداشت معمولی است؛ بدین جهت از شیوه خاصی در تفسیر متشابهات باید بهره جست؛ یعنی به کمک محکمات، متشابهات را فهمید و تفسیر کرد.

نشسته و شاخه های پایینش نیز از ثمر برخوردار است. از همه سخن ها برتر و کلامی بالاتر از آن نیست.)زان جوهری که خون جگر خورده است قیمت بپرس لعل بدخشان راورنه جگر فروش چه می داند قدر و بهای گوهر رخشان راهر دو سوار لیک بسی فرق است از نی سوار فارس یک ران راهر دو کلام لیک بسی فرق است از سبعه معلّقه قرآن رااشعار جاهلیه بسوزانی گر بشنوی فصاحت قرآن را

لذتی فوق العاده خواهد برد.ییکی از اصحاب امام هشتم(علیه السلام)از ایشان پرسید: در قرآن چه رازی نهفته است که هر چه منتشر می شود و تلاوت می گردد، بر طراوت و حلاوت آن افزوده می شود؟ امام(علیه السلام) فرمود: (به این دلیل است که قرآن برای زمان مشخص و قوم معیّنی نازل نشده، بلکه برای همه مردم در تمام عصرها فرود آمده است. از این رو در هر زمانی تازه و برای هر قومی جاذبه دار است) [30] و کسی از قرائت آن خسته و ملول نمی شود و این حالت، خود یک نوع معجزه محسوب می شود.

از پانزده قرن اگر یک کلمه و جمله ای از آن عوض شود، در نظام آیات اختلاف ایجاد می شود، آهنگ تغییر می کند، معنا مختل می گردد، از نظر نت موسیقی ضربه می خورد، زیرا این کتاب مجید مانند جهان هستی از نظام احسن برخوردار است و هر آیه و جمله ای در جای خود قرار گرفته و حامل یک پیام متصل است.جهان چون چشم و گوش و خال و ابروست که هر چیزی به جای خویش نیکوست

نگاه کرده و سکوت بر جلسه حاکم شد. ابن ابی العوجا سکوت را شکست و گفت: من چیزی را از شما پنهان نمی کنم. هنگامی که به مطالعه بخش مربوط پرداختم، وقتی به این آیه رسیدم که می فرماید: (لو کان فیهما آلهه الاّ اللّه لفسدتا؛ [31] اگر خدایانی جز خدا در آسمان و زمین بود، بدون شک آن دو متلاشی می شدند)، مطالعه این آیه مرا به اعجاب وا داشت و بلاغت آن مرا از مطالعه آیات دیگر باز داشت.عبدالملک دیصانی نیز عذرخواهی کرد و گفت: من هم در قرآن وقتی به این آیه رسیدم: (یا ایها الناسُ ضُرِبَ مَثَلُ فَاسْتَمِعُوا اِنَّ الذین تدعُون من دون الله لن یَخْلُقُوا ذباباً و لَوِ اجْتَمَعُوا له و ان یَسْلُبُهُم الذبابُ شیئاً لا یستنقذوه مِنهُ ضَعُفَ الطالبُ و المطلوبُ؛ [32] ای مردم مثلی آورده می شود، بشنوید (و بیندیشید) تحقیقاً کسانی که غیر خدا را می خوانند، هرگز نمی توانند مگسی بیافرینند (تا چه رسد به خلق آیاتی مثل قرآن) اگر چه همگی برای ساختن آن اجتماع نمایند (بلکه) اگر آن مگس طعمه ای برباید نمی توانند از دهان او بگیرند. طالب و مطلوب هر دو ضعیف اند)، دقت در مضمون و جملات ترکیبی این آیه در قالب این مَثَل عجیب، مرا مبهوت ساخت.عبدالملک بصری هم اظهار کرد که بلاغت آیه ای از سوره یوسف مرا مجذوب کرد؛ آن جا که می گوید: (فَلَمّا استیأسوا منه خَلَصُوا نَجِیّا؛ [33] هنگامی که برادران یوسف از باز گردانیدن بنیامین مأیوس شدند، با خود خلوت نمودند). این تعبیر در این قالب رسا و زیبا مرا از ادامه کار باز داشت.ابن

مقفع نیز گفت: فصاحت و بلاغت آیه ای از سوره هود که در مقام بیان طوفان نوح است، چنان مرا پریشان ساخت که قدرت تفکر را از دست دادم: (قیلَ یا ارضُ ابْلَعی ماءَک وَ یا سَماءُ اَقْلِعی وَ غیضَ الماءُ و قُضِی الامرُ و اسْتَوَت علی الجودِیِ و قیلَ بُعداً للقومِ الظالمین؛ [34] به زمین خطاب شد که آب را فرو خور و به آسمان گفته شد باران را قطع کند و آب در همان لحظه خشک شد و حکم قطعی الهی به پایان رسید. کشتی بر کوه جودی فرو نشست و گفته شد ستمکاران از رحمت خدا دور باشند.)هنوز آن چهار تن متفرق نشده بودند که کشّاف حقایق، امام صادق(علیه السلام)از راه رسید، فرمود: یابن ابی العوجا! (قل لئِنِ اجتَمَعَتِ الانس و الجن ّ عَلی اَنْ یأتُوا بمِثِل هذا القرآنِ لا یأتونَ بمثله و لو کان بعضهم لبعضٍ ظهیراً؛ [35] ای ابن ابی العوجا! بگو: اگر جن و انس با هم متحد شوند تا مانند قرآن بیاورند، نخواهند توانست. اگر چه بعضی حامی و پشتیبان دیگری باشند.)شوکت قرآن گرفت جهان کران تا کران سطوت قرآن فکند لرزه به کوه گرانبر فصحای جهان، بست زبان در دهان بر بُلغا تنگ کرد جمله زمین و زمان

تاریخ نشان می دهد که از حیث عملی هیچ کتابی به اندازه قرآن بر جوامع بشری تأثیر مثبت و سازنده نداشته است. بنابر این هر جامعه شناسی برای شناختن حداقل جوامع اسلامی، به شناخت قرآن نیازمند می باشد.اما لزوم شناخت قرآن برای مؤمنان واضح است، چرا که منبع اصلی دین و ایمان که به زندگی او حرارت و معنا و حرمت و روح می بخشد، قرآن است. قرآن مانند بعضی از کتاب های مذهبی یک سلسله رموز و معما نیست، بلکه مجموعه ای از عقاید، اخلاقیات، احکام، تاریخ پیامبران و سرگذشت پیشینیان است که همه آنها در راستای تعلیم و تربیت قرار دارند. قرآن از نظامات اجتماعی و خانوادگی و حق و باطل سخن گفته است. امروزه محور معرفت برای مسلمانان، قرآن است.در ادامه، فیلسوف شهید به اصالت های سه گانه این کتاب می پردازد:1 _ اصالت انتساب؛ یعنی بدون تردید قرآن مجید عین همان کتابی است که بر حضرت محمد (صلی الله علیه و آله)نازل گردیده و به جهان بشری عرضه شده است.2 _ اصالت مطالب؛ به این معنا که معارف قرآن یک سلسله مطالب التقاطی و اقتباسی نمی باشد، بلکه تمام موضوعاتش ابتکاری و از منبع لا یزال وحی سرچشمه گرفته است.3 _ اصالت الهی بودن؛ یعنی قرآن زاده فکر رسول خدا و ساخته و پرداخته ایشان نمی باشد، بلکه از افق ماورای ذهن و طبیعت بر حضرت افاضه گردیده است. جالب آن که مفاهیم و الفاظ قرآن هر دو به وحی الهی فرود آمده است و حتی یک کلمه یا جمله ای از شخص پیامبر بر آن افزون نگردیده است، چرا که

به حکم آیه: (وَ لَو تَقَوَّلَ علینا بعضَ الاقاویل - لَاَخَذْنا منه بالیمین - ثُم لَقَطَعْنا منه الوتینَ؛ [36] اگر رسول اکرم کلماتی را بر ما می بست، با قدرت او را فرو می گرفتیم، سپس رگ دلش را پاره می کردیم.)

و حال آن که قرآن ظاهری دارد و باطنی، مغزی دارد و پوستی؛ کسانی که عقل را در فهم قرآن به تعطیلی کشانیده اند، کجا می توانند به عمق مفاهیم برسند.امکان دیدن خدا با چشم و آمدن خدا در صف ملائکه و استقرار حضرت حق روی کرسی و گفت و گوی خدا با زبان بشری، به ظاهر قرآن بسنده کردن است؛ در صورتی که قرآن می فرماید: (لیس کمثله شیء؛ [37] خداوند مثل و مانندی ندارد). (و لم یکن له کفواً احد؛ [38] برای خدا شبیه و نظیری وجود ندارد)؛ پس چگونه می توان با چشم سر او را مشاهده کرد، چرا که لازمه دیدن، جسمیت است.در برابر این گروه ها عده ای پیدا شدند که قرآن را وسیله رسیدن به اهداف و اغراض خود قرار دادند. اینان در هر زمینه ای که منافعشان اقتضا می کرد، به دلخواه به تفسیر و تأویل می پرداختند. قهرمانان این جریان تاریخی، اسماعیلیه و متصوفه هستند. اسماعیلیه شش امامی هستند. با این که خود را شیعه می نامند، ولی از اهل سنت به مراتب نسبت به شیعه اثنی عشری دورترند. اینان به دلیل باطن گرایی، خیانت های زیادی در تاریخ اسلام مرتکب شدند و نقش مهمی در انحراف مسائل اسلامی داشتند.متصوفه نیز با تحریف قرآن و تأویل آن، ضرباتی بر پیکر اسلام وارد ساختند؛ به عنوان نمونه داستان حضرت ابراهیم و پسرش اسماعیل را چنین تفسیر کرده اند که مقصود از ابراهیم، عقل و مقصود از اسماعیل، نفس است و عقل قصد داشت نفس را ذبح کند. [39] .قرآن در برابر جمود اخباری ها می فرماید: (کتابٌ انزلناه

الیک مبارکٌ لِیَدَّبَّروا آیاته و لِیَتَذَکَّرَ اُولُوا الالباب؛ [40] این کتابی است پر برکت که بر تو نازل کرده ایم تا در آیات آن تدبر کرده و صاحبان خرد و اندیشه آگاهی پیدا کنند.)کم نیستند متفکرانی که با تدبر در آیات قرآن مسلمان شده اند. قرآن مانند طبیعت است که همگی می توانند از آن بهره مند شوند، بلکه قرآن همچون دریاست که هر غواصی می تواند جواهراتی از آن بیرون بکشد.

آیه 7.

[29] بحار الانوار، ج 9، ص 167.

[30] همان، ج 92، ص 15.

[31] انبیاء (21) آیه 22.

[32] حج (22) آیه 73.

[33] یوسف (12) آیه 80.

[34] هود (11) آیه 44.

[35] اسراء (17) آیه 88.

[36] حاقه (69) آیات 44 _ 46.

[37] شوری (42) آیه 11.

[38] اخلاص (112) آیه 4.

[39] برداشت از: آشنایی با قرآن، ج 1 و 2، ص 18 _ 28.

[40] ص (38).