ص: 2

ص: 3

ص: 4

ص: 5

ص: 6

ص: 7

ص: 8

نمی شود؛ بلکه عظمت حماسه ی واقعی در هدف متعالی و خالص و دور از شائبه ی اغراض پست دنیوی و مادی است، و همین قداست هدف است که بدان رنگ جاودانگی می بخشد.حماسه ی کربلا هدفی جز خدا نداشت. هدف این حماسه ی بزرگ، احیاء دین مقدس اسلام و بر پا داشتن معنای واقعی امر به معروف و نهی از منکر و احقاق حق و عدالت و مفهوم حقیقی انسانیت بود. امام حسین (ع) با جانبازیهای بی نظیر خود و یاران وفادارش که بهترین یاران بودند- مکتب بزرگ شهادت و انسان سازی را پایه گذاری کرد. «سیدالشهداء» شایسته ی نام بلند آوازه ی حسین (ع) است که با ایثار جان در راه محبوب ازلی و ابدی، کتاب سرخگون شهادت را در مذهب تشیع و امامت گشود و طبل رسوائی بنی امیه و یزیدیان و خاندانهای پلید آنان را بر سر بازار جهان به صدا درآورد. حماسه ی بزرگ عاشورای حسینی به همه ی مکتبهای مادی و مسلکهای فاسد و مستکبران از خدا بیخبر ناز پرورد تنعم که خوشی و لذت زودگذر خود را در محرومیت حق پرستان و مستضعفان جهان می دانند، هشدار می دهد که مکتب حسینی در جانبازی و سربلندی به تمام محرومان دنیا می دهد و به آنان می آموزد که حق پایمال شده ی خود، بویژه حق الهی و دین خدائی را بحق باید با ایثار جان و با قبول شهادت و حتی با اسارت زن و فرزندان خود بگیرند تا حکومت عدل اسلامی تحقق یابد. اما، بیقین، طی این راه بس دشوار و ناهموار است: در برابر اردوگاه های استکبار شیطانی و ستم گستری آنان، چاره ای جز مقاومت و ایستادگی از ذات حق (جلت عظمته) نیست. باید در تصمیم خود پای بفشریم و با چنگ زدن به (حبل الله) و توسل به (کلمه ی توحید) و (توحید کلمه) در عقاید دینی و اسلامی خود ثابت قدم باشیم و در شمار آنانی درآییم که قرآن کریم در توصیف آنان می فرماید: «ان الذین قالوا ربنا الله ثم استقاموا تتنزل علیهم الملائکة الا تخافوا و لا تحزنوا و ابشروا بالجنة التی کنتم توعدون» آنان که گفتند: پروردگار ما «الله» است، سپس (در راه عقیده و ایمان خود) ایستادگی کردند، بیقین اینان افرادی هستند که فرشتگان بر آنان فرود می آیند و (به آنان می گویند) نترسید و اندوهگین مباشید، شادمان باشید

ص: 10

به بهشتی که وعده داده می شوید. (سوره ی فصلت آیه ی 31).حضرت سیدالشهداء (ع) بحق مظهر کامل چنین ایثار و استقامتی است که هرگز در راه عقیده و دین جد خود حضرت رسول اکرم اسلام (ص) تسلیم نشد و دست بیعت بسوی نااهلان دراز نکرد. بدین سان زنده ی جاوید شد و مکتبش درس آموز هزاران شهید دیگر و شهداء خونین کفنی که از حسین (ع) آزادگی و ایثار را آموخته و خواهند آموخت، گردید زیرا:مرد خدای تن به مذلت نمی دهد کانسان به کسب عزت و ذلت مخیر استآن کس که در اقامه ی حق می شود شهید عمر ابد نصیب وی از موت احمر استسربازی حسین و سرافرازی حسین امروز زینت سر هر تاج و افسر استتا حشر بر قیام حسینی درود باد کاین درس زندگی بشر تا به محشر استتاریخ اسلام و تشیع از آغاز ظهور، شهیدان نامداری مانند: یاسر و فرزندش عمار و حمزه ی سیدالشهداء عموی گرامی پیامبر اسلام (ص) و شهیدان بدر و احد و دیگر غزوات و بعدها حجربن عدی و رشید هجری و میثم تمار و ابن السکیت اهوازی و مسلم بن عقیل و هفتاد و دو تن خویشان و یاران باوفای حضرت سیدالشهداء، حسین بن علی (ع)، و حضرت زید بن علی بن الحسین (ع) و یحیی بن زید و دهها و صدها «شهداء الفضیله» خونین کفن داشته است که سر سلسله ی آنان، حضرت علی (ع) و حضرت امام حسن (ع) و امام حسین (ع) و ائمه ی معصومین علیهم السلام می باشند که همه در راه دین و ایمان و فضیلت جانها نثار دوست کردند و به رضوان و لقاء الهی نائل آمدند.داستان نهضت حسینی آن چنان مصیبت بار و جانگداز است و تاثیر آن عمیق، که هرگز کهنه نمی شود و گرد فراموشی بر آن نمی نشیند. این مکتب فضیلت آموز، همیشه به روی عاشقان و پیروانش گشوده است. گویی هر سال با هلال محرم، خون پاک شهیدان کربلا جوششی تازه می یابد و سرهای شوریده را شوریده تر و پیروان مکتب حسینی را شیفته تر می سازد.یاللعجب! این عزا را چه خاصیتی و این مصیبت را چه ویژگی است؟

ص: 11

نمی دانم. من آن را تنها در خلوص عمل و هدف متعالی الهی و سیره ی خاص امام حسین (ع) می دانم که جز حق و جز راستی سخنی بر زبان نراند و کاری غیر از رضای خدا نکرد و در همه حال مظهر کامل سجایای انسانی و بزرگواری و اسوه ی استقامت و ایمان بود.امام حسین (ع) فرزند دوم حضرت علی (ع) از فاطمه زهرا (س) دختر پیامبر اکرم (ص) در سال چهارم هجری متولد شد و بعد از برادر بزرگش حضرت امام حسن (ع) به امر خدا و برابر با وصیت وی، به امامت رسد. امام حسین (ع) ده سال امامت نمود و در ناگوارترین احوال و در نهایت اختناق در مدینه زندگی کرد و به امور خالق و خلق پیوسته قیام داشت. در ین مدت معاویه، همان مرد پلیدی که مولی علی (ع) حکومت و کیفیت فرمانروائی اش را برای اصحاب چنین توصیف می فرماید: «... آگاه باشید که بزودی بعد از من مردی گشاده گلو و شکم بر آمده بر شما غالب می شود. می خورد آنچه بیابد و می خواهد آنچه نیابد... بزودی آن مرد شما را به ناسزا گفتن و بیزاری جستن از من امر می کند. پس اگر شما را به ناسزا گفتن مجبور نمود مرا دشنام دهید، زیرا ناسزا گفتن برای من سبب علو مقام می شود...». (1) وی در شام حکومت می کرد و سایه ی شومش در شهرهای دیگر، از جمله مدینه، مردم را در تنگنا گذاشته بود.معاویه قصد محو دین اسلام و تجدید دوران جاهلیت و قدرت خواهی و سلطنت داشت. همه ی احکام اسلامی، جز پوسته ای از آن که ظاهرا اجرا می شد، برایش بازیچه و وسیله ی تحمیق خلق بود!وقتی در سال شصت هجری، معاویه درگذشت، پسرش یزید- که برایش از مردم بیعت گرفته بود- جانشین پدر شد. یزید پرده ها را یکباره از روی کار برافکند و فسق و فجوز و میگساری و زنبارگی خود را به حد افراط رسانید و بر خلاف وصیت پدرش که گفته بود؛ اگر حسین بن علی (ع) از بیعت با تو سر باز

ص: 12

زد، به سکوت و اغماض بگذران، به والی مدینه دستور داد که از امام حسین بیعت بگیرد وگرنه سرش را به شام بفرستد.حضرت سیدالشهداء مهلت خواست و شبانه با خاندان خود به سوی حرم امن الهی، مکه، رهسپار شد. این واقعه در اواخر ماه رجب و اوایل ماه شعبان سال شصت هجری بود. امام حسین (ع) چهار ماه در مکه اقامت جست و کسانی را که به تباهکاریهای خلیفه ی پلید واقف بودند، به شومی و بد فرجامی کار، آگاه می فرمود. از سوی دیگر، سیل نامه های مردم عراق، بویژه کوفه، می رسید و آن حضرت را به پیشوائی و رهبری مردم و برانداختن دستگاه بیداد یزیدی، دعوت می نمود. موسم حج فرارسید و اجتماع مردم، موقعیت تازه ای برای حضرت سیدالشهداء (ع) فراهم ساخت. آن بزرگوار خطبه ها می خواند و پرده از چهره ی باطل برمی داشت.اما چون جاسوسان یزید و تبهکاران حکومت ظلم در صدد نابودی آن حضرت در کنار حرم امن الهی برآمدند؛ حضرت امام حسین (ع) با انجام دادن عمره ی مفرده، مکه را به سوی عراق ترک فرمود. و «از آنجا تا نزدیک کوفه رفت و همه جا مردم را به یاری خود و دفاع از حق و حقیقت دعوت کرد و آن همه خطبه ها خواند و این جریان- از مدینه تا کربلا- شش ماه طول کشید.» اما به قول مشهور، بیش از 72 تن همکار صمیمی پیدا نکرد. 72 تنی که 17 نفرشان از اهل بیت و جوانان خود او بودند. دو نفر از فرزندان خودش یعنی علی اکبر و طفل شیرخوار امام (ع) سه نفر از برادرش امام حسن (ع) یعنی قاسم، عبدالله و ابوبکر، پنج نفر برادران امام (ع) یعنی عباس عبدالله، جعفر، و عثمان پسران ام البنین و محمد بن علی، دو نفر از اولاد عبدالله بن جعفر یعنی عون و محمد پنج نفر از اولاد عقیل یعنی جعفر بن عقیل، عبدالرحمن بن عقیل، عبدالله و محمد پسران مسلم بن عقیل و محمد بن ابی سعید بن عقیل. نام این هفده نفر در زیارت ناحیه برده شده و جز اینان در حدود 55 نفر بیشتر با امام همراهی نکردند و اگر هم از اول همراه شده بودند، پس از روشن شدن وضع سیاسی کوفه و عراق، به راه خود رفتند. اما امروز اگر طرفداران و هواخواهان امام را بشماریم به حساب

ص: 13

نمی آیند...». (1) .اگر چه فاجعه ی قتل حضرت سیدالشهداء (ع) برای همه ی انسانهائی که بهره ای از عواطف دارند و بویژه برای مسلمانان و بالاخص شیعیان تا دامنه ی قیامت دردآور و جانکاه است؛ اما آثار نهضت حسینی بقدری زود، بر اثر سخنرانیهای تکان دهنده ی حضرت زینب سلام الله علیها و حضرت سجاد (ع)- ظاهر شد که نه تنها ارکان حکومت یزید را متزلزل کرد، بلکه هر یک از خلفای بعد از وی نیز دچار مشکلاتی شدند. این مشکلات و گرفتاریها تا بدان حد کشانده شد که حکومت بنی امیه با قتل آخرین خلیفه ی اموی مروان بن محمد منقرض گردید و دمار از روزگار این قوم ستمگر بر آمد. قیام مختار و توابین و قیامهای پی در پی بعدی و کشتارهائی که ابوالعباس سفاح کرد، انتقامی بود که از ستمکاران گرفته شد و مایه ی عبرت همگان گردید.از سوی دیگر، فاجعه ی دردآور کربلا و قتل اولاد پاک رسول الله (ص) و یاران و یاوران آن حضرت، موجی از ماتم و رثاء و پیام خون و شهادت در همه جا گسترد. نخستین مرثیه های جانگداز کربلا را خاندان عصمت و طهارت (ع) و ام البنین مادر حضرت ابوالفضل (ع) با چشمانی اشکبار و دلهایی تافته از غم، سرودند. اندک اندک دیگران هم مرثیه گفتن آغاز کردند. چنانکه وقتی اهل بیت رسول الله (ص) و خاندان حضرت امام حسین (ع) از کربلا به کوفه و از کوفه به شام و از شام، پس از طی مراحل و منازل، به مدینه وارد شدند، بشیر بن جذلم که از ملازمان رکاب حضرت سجاد (ع) بود، گفت: وقتی حضرت سجاد (ع) با اهل بیت به محلی نزدیک مدینه رسید، دستور فرمود خیمه ها را برافراشتند و زنها را از شتران فرود آوردند، سپس به من فرمود: ای بشیر خدای پدرت را رحمت کند که مردی شاعر بود، آیا تو نیز بهره ای از هنر پدر داری؟ گفتم: آری. سپس فرمود: برو به مدینه و مردم را از قتل پدرم اباعبدالله الحسین (ع) و فرزندان و یارانش با خبر کن و اشعاری در رثای پدرم بسرای. من با چشم اشکبار اشعاری سرودم و سپس

ص: 14

وارد مدینه شدم. به مسجد پیغمبر (ص) درآمدم و با گریه ی شدید این دو بیت را سرودم:یا اهل یثرب لا مقام لکم بها قتل الحسین فادمعی مدرارالجسم منه بکربلاء مضرج و الراس منه علی القناه یدارشهر یکسره ضجه و ناله شد و مخدرات از خانه ها بیرون ریختند و شور و غوغا شهر مدینه را به لرزه درآورد. بسیاری با زبان اشک و مراثی، در غم از دست دادن جگرگوشه ی زهرای اطهر (ع) شرکت کردند. مردم سراسیمه از شهر مدینه بیرون رفتند و به طرف دروازه ی شهر مدینه شتابان آمدند تا فرزند حضرت سیدالشهداء (ع) حضرت علی بن الحسین (ع) را تسلیت دهند. حضرت آنان را امر به سکوت فرمود و خطبه ای ایراد کرد که سرآغاز آن چنین است: «اباعبدالله الحسین علیه السلام کشته شد و بستگان و یاورانش به خاک و خون درغلتیدند. زنان و دخترانش اسیر شدند و ستمگران سر مقدس پدرم را شهر به شهر بر نیزه بردند و این مصیبتی است که مانندی برای آن نمی توان یافت... (1) سخنان حضرت سجاد (ع) به قلبها آتش زد و قیامهای بعدی از همین جا پی افکنده شد.تاریخ نام نخستین کسانی را که درباره ی فاجعه ی عاشورا بعد از اهل بیت (ع) مرثیه گفته اند ثبت کرده است. شعرای دیگر نیز مراثی جانکاهی در این باب گفتند که مشهورتر از همه مراثی سید حمیری معاصر امام باقر (ع) و امام صادق (ع) و کمیت اسدی و دعبل خزاعی می باشد که مراثی خود را بر امام باقر (ع) و بر حضرت رضا (ع) می خواندند. تعداد اشعار مراثی که در عین حال بیان مناقب و فضائل اهل بیت (ع) و لعن و نفرین ستمگران دژخیم است، بحدی زیاد شد که برشمردن آنها ناممکن است. در زبان فارسی نیز از دیرباز به این مصیبت خونبار توجه شده و شاعران ایرانی، چه شیعه و چه سنی، درین زمینه اشعاری سروده اند یا حداقل اشاراتی در دیوان آنها آمده است از جمله: کسائی، سنائی، عطار، مولوی، ابن یمین فریومدی، محمد بن حسام خوسفی، و با ظهور سلسله ی صفویه و

ص: 15

رسمیت یافتن مذهب تشیع، شاعرانی چون محتشم کاشانی پیدا شدند که مراثی و مناقب حضرت سیدالشهداء (ع) را به صورتهای ترکیب بند به بهترین وجه سرودند و از آن پس نیز تاکنون این چشمه ی جوشان، همچنان در جوشش و پویش است و طبعهای لطیف و رقیق شاعران، این نکته پایان ناپذیر و نامکرر را با مضامینی تازه می سرایند و ترجمان غم دل را، زبان شعر می دانند.عزاداری حضرت اباعبدالله الحسین (ع) و شهیدان کربلا را نیز ابتدا ائمه ی معصومین (ع) و سپس از قرن سوم هجری خلفای فاطمیه ی مصر معمول کردند. نخستین سلسله ی ایرانی که نام مقدس حسین (ع) و خاطرات سوزناک کربلا را زنده نگهداشتند آل بویه، مخصوصا معز الدوله ی دیلمی بود که مراسم عزاداری را به صورتی کامل معمول می داشت. سلسله های دیگر نیز به مقتضای زمان و مکان و خواست مردم علاقه مند به مذهب رسم عزاداری را، تا زمان حاضر کمابیش معمول و متداول داشتند.خون پاک حسین (ع) و نهضت مقدس حسینی در طول تاریخ منشا خیرات و برکات فراوانی برای مردم شد. محافل وعظ و پند و برشمردن مناقب و فضایل اهل البیت (ع) و جذب قلوب رمیده و ایجاد اتحاد و برادری و موقوفات و خیرات فراوان و قیامها و انقلابات ثمربخش، همه و همه از برکت نام مقدس حسین (ع) سالار شهیدان بوده و هست.در انقلاب اسلامی ایران که کشور اسلامی ما مورد تهاجم بی رحمانه ی دشمن قرار گرفت و دستهای پلید استکبار از آستین بیدادگری درآمد و قصد نابودی میهن اسلامی و ریشه کن کردن انقلاب اسلامی را داشت، به چشم خود دیدیم که هزاران تن پیران و جوانان و حتی نوجوانان عاشق اسلام که از نهضت حسینی الهام گرفته بودند، همچون پروانه های بیقرار، جانهای عزیز خود را فدا کردند و نام خود را در شمار شهیدان اسلامی ثبت نمودند که داستان تک تک آنان خود قصه ای است جانسوز و عبرت آموز.حفظ انقلاب اسلامی و دستاوردهای آن نیز در سایه ی فداکاری و ایثار و متحول شدن همه ی مردم و متخلق شدن همه ی مسئولان و دست اندرکاران امور کشور به اخلاق

ص: 16

ص: 17

اسلامی و پیروی از مکتب انسان ساز حسینی امکان دارد.کتابی که اکنون پیش روی شماست، حاوی اشعاری است که از قدیمترین زمان تا عصر حاضر درباره ی مناقب و مراثی سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین (ع) سروده شده و بازگوکننده ی احساس و اندیشه ی آن دسته از شاعرانی است که به عظمت حسینی و نهضت بزرگ آن حضرت توجه داشته و در هر زمان و محیطی که زندگی می کرده اند، روح حماسی و فریاد مظلومت و ندای ملکوتی امام (ع) را در آن دوران تیرگی و ستم، فریاد کرده و به گوش حق نیوشان رسانده، و از یزیدیان زمان نهراسیده اند.ما درین کتاب تنها به نمونه هایی اکتفا کرده و در سیر زمان، نحوه ی احساس و اندیشه ی شاعران را بازنموده ایم؛ اگر براستی می خواستیم آنچه را شاعران زمان درباره ی نهضت حسینی و مناقب آن سرور شهیدان سروده اند بازگو کنیم، جمع و نشر آن امکان نداشت. امید است عاشقان حسینی از همین مقدار درسها بیاموزند و آنها را به آیندگان بیاموزانند که سربلندی ما درین «درس بزرگ» نهفته است و بهره ای که از آن می گیریم. انشاءالله.والسلام علی من اتبع الهدیمشهد- احمد احمدی بیرجندی

ص: 18

اصل او در زمین علیین فرع او اندر آسمان یقیناصل و فرعش همه وفا و عطا عفو و خشمش همه سکون و رضاخلق او همچو خلق پاک پدر خلق او همچو خلق پیغمبرمصطفی مرورا کشیده به دوش مرتضی پروریده در آغوشبر رخش انس یافته زهرا کرده بر جانش سال و ماه دعابه سر و روی و سینه در دیدار راست مانند احمد مختاردری از بحر مصطفی بوده، صدفش پشت مرتضی بودهعقل در بند عهد و پیمانش بوده جبریل مهد جنبانشدشمنان قصد جان او کردند تا دمار از تنش برآوردندعمرو عاص از فساد رأئی زد شرع را خیره پشت پائی زدبر یزید پلید بیعت کرد تا که از خاندان برآرد گردشرم و آزرم جملگی بگذاشت جمعی از دشمنان بر او بگماشتتا مر او را به نامه و به حیل از مدینه کشند در منهل (1) .کربلا چون مقام و منزل ساخت ناگه آل زیاد بر وی تاختراه آب فرات بربستند دل او زان عنا و غم خستندشمر و عبدالله زیاد لعین روحشان جفت باد با نفرینبر کشیدند تیغ، بی آزرم نز خدا ترس و نه ز مردم شرمسرش از تن به تیغ ببریدند و اندر آن فعل، سود می دیدندتنش از تیغ خصم پاره شده آل مروان بر او نظاره شدهبه دمشق اندرون، یزید پلید منتظر بود تا سرش برسیدپیش بنهاد و شادمانی کرد تکیه بر دنیی و امانی (2) کردبیتی از قول خویش املا کرد کین دیرینه جست و انها (3) کرددست شومش بر آن لب و دندان زد قضیب (4) از نشاط و لب خندانکین ابا بتوخته ز حسین خواسته کینه های بدر و حنینشهربانو و زینب گریان مانده در فعل ناکسان حیرانسربرهنه بر اشتر و پالان پیش ایشان ز درد دل نالانعلی الاصغر (5) ایستاده بپای و آن سگان ظلم را بداده رضابر جفا کرده آن سگان اصرار رفته از حقد بر ره انکار

ص: 20

ص: 21

هیچ ناورده در ره بیداد مصطفی را و مرتضی را یادیکسو انداخته مجامله را زشت کرده ره معامله راکرده دوزخ برای خویش معد (1) . بوالحکم (2) را گزیده بر احمدراه آزرم و شرم بربسته عهد و پیمان شرع بشکستهحبذا کربلا و آن تعظیم کز بهشت آورد به خلق نسیمو آن تن سر بریده در گل و خاک و آن عزیزان به تیغ دلها چاکو آن تن سر به خاک غلطیده تن بی سر بسی بد افتادهو آن گزین همه جهان کشته در گل و خون تنش بیاغشتهو آن چنان ظالمان بد کردار کرده بر ظلم خویشتن اصرارحرمت دین و خاندان رسول جمله برداشته ز جهل و فضولتیغها لعلگون ز خون حسین چه بود در جهان بتر زین شین (3) .آل یاسین بداده یکسر جان عاجز و خوار و بی کس و عطشانمصطفی جامه جمله بدریده علی از دیده خون بباریدهفاطمه روی را خراشیده خون بباریده بی حد از دیدهحسن از زخم کرده سینه کبود زینب از دیده ها برانده دو رودشهربانوی پیر گشته حزین علی الاصغر آن دو رخ پر چینعالمی بر جفا دلیر شده رو به مردم شرزه شیر شدهکافرانی در اول پیکار شده از زخم ذوالفقار فگارهمه را بر دل از علی صد داغ شده یکسر قرین طاغی و باغ (4) .کین دل بازخواسته ز حسین شده قانع بدین شماتت و شینهر که بدگوی آن سگان باشد دان که او شاه آن جهان باشدباد بر دوستان او رحمت باد بر دشمنان او لعنت

ص: 22

اینان در آب تشنه و ایشان به خونشان از مهر سیر گشته وز کینه ناشتابر قهر خاندان نبوت کشیده تیغ تا چون کنندشان به جفا سر زتن جداآهخته تیغ بر پسر شیر کردگار آن باغیان باقی شمشیر مرتضیایشان قوی زآلت و ساز و سلاح و اسب و اینان ضعیف و تشنه و بی برگ و بی نوامیر و امام شرع حسین علی (ع) که بود خورشید آسمان هدی شاه اوصیااز چپ و راست حمله همی کرد چون پدر تابود در تنش نفسی و رگی بجاخویش و تبار او شده از پیش او شهید فرد و وحید مانده در آن موضع بلاافتاده غلغل ملکوت آندر آسمان برداشته حجاب افق امر کبریابر خلد منقطع شده انفاس حور عین بر عرش مضطرب شده ارواح انبیاخورشید و ماه تیره و تاریک بر فلک آرامش زمین شده چون جنبش سمازهرا و مصطفی و علی سوخته ز درد ماتم سرای ساخته بر سدره منتهیدر پیش مصطفی شده زهرای تنگدل گویان که چیست درد حسین مرا دوا؟تا کی ز امت تو به ما رنجها رسد دانم که ای پدر ندهی تو بدین رضافرزند من که هست ترا آشنای جان در خون همی کند به مصاف اندر آشنا (1) .از تشنگی روانش بی صبر و بی شکیب گرمای کربلا شده بی حد و منتهااو در میان آن همه تیغ و سنان و تیر دانی همی که جان و جگر خون شود مرازنده نمانده هیچکس از دوستان او در دست دشمنانش چرا کرده ای رها؟یک ره بنال پیش خداوند دادگر تا از شفاعت تو کند حاجتم رواگفتا رسول: باش که جان شریف او زان قتلگاه زود خرامد بر شماایشان درین، که کرد حسین علی سلام جدش جواب داد و پدر گفت مرحبازهرا ز جای جست و برویش دراوفتاد گفت: ای عزیز ما تو کجائی و ما کجا؟چون رستی از مصاف و چه کردند با تو قوم؟ مادر در انتظار تو، دیر آمدی چرا؟کار چو تو بزرگ نه کاری بود حقیر قتل چو تو شهید نه قتلی بود خطافرزند آن کسی که ز ایزد برای اوست در باغ وحی جلوه ی طاووس «هل اتی» (2) .در خانه ی نبوت و عصمت برای تو سادات را جمال شد، اسلام را بهاشاه امام نسل پیمبر نسب توئی کشته به تیغ قهر ترا لشکر جفاآب فرات بر تو ببستند ناکسان آمیختند خون تو با خاک کربلابر جان تو گشاده کمین، دشمنان کین با تو نمانده هیچکس از دوست و آشنا

ص: 25

نه هیچ مهربان که تولا کند به تو نه هیچ سنگدل که محابا کند تراسینه دریده، حلق بریده، فکنده دست غلتان به خون و خاک سر از تن شده جدابر سینه ی عزیز تو بر اسب تاخته ای هم چو مصطفی ز همه عالم اصطفااندام تو چگونه بود زیر نعل اسب کز روی لعل تو نزدی گرد گل صبارخت و بنه به غارت و فرزند و زن اسیر در دست آن جماعت پر زرق و کیمیا (1) .اولاد و آل تو متحیر شده ز بیم وز آه سردشان متغیر شده هوا(این چند بیت در موعظت و نصیحت و حقانیت مذهب اثناعشری گوید):تا کی از هزل و هوس دنبال شیطان داشتن اعتقاد اهرمن در حق یزدان داشتنتا کی آخر در شکر خواب غرور روزگار این کمینگاه شیاطین را شبستان داشتناز پی آزار خلق اندر ره آز و نیاز چون سباع از خشم و کینه چنگ و دندان داشتنگر بری فرمان یزدان کی بود حاجت ترا هر دم از درگاه سلطان گوش فرمان داشتنچون سلیمان گر نداری خاتم اندر ملک دین خاتم دین بایدت خود را چو سلمان داشتنملت احمد طلب بی شرع او عالم مخواه زآنکه کار هرزه باشد بی گهر کان داشتنبی محمد (ص) شغل امت نیست دین آراستن بی سلیمان کار دیوان نیست دیوان داشتنبعد از احمد دامن مهر علی در پای کش ز آنکه بس ناخوش بود بی سر گریبان داشتنوز پس او یازده سید که ما را واجب است اعتقاد عقبی و دنیا بر ایشان داشتنحب اهل بیت و اصحاب آن چنان دارم به طبع کم به تیغ از دوستیشان باز نتوان داشتنالخ...... (این قصیده 74 بیت است)

ص: 26

تشنه او را دشنه آغشته به خون نیم کشته گشته سر گشته به خونآن چنان سر، خود که برد بی دریغ؟ کافتاب از درد آن شد زیر میغگیسوی او تا به خون آلوده شد خون گردون از شفق پالوده شدکی کنند این کافران با این همه کو محمد؟ کو علی؟ کو فاطمه؟صد هزاران جان پاک انبیا صف زده بینم به خاک کربلادر تموز کربلا تشنه جگر سر بریدندش، چه باشد زین بتر؟با جگرگوشه ی پیمبر این کنند وانگهی دعوی داد و دین کنندکفرم آید هر که این را دین شمرد قطع باد از بن زفانی (1) کاین شمردهر که در رویی چنین آورد تیغ لعنتم از حق بدو آید دریغکاشکی، ای من سگ هندوی (2) او، کمترین سگ بودمی در کوی اویا در آن تشویر (3) آبی گشتمی در جگر او را شرابی گشتمی

ص: 28

تا روح که متصل به جسم است از تن نشود جدا، بگرییددر گریه، سخن نکو نیاید من می گویم، شما بگرییدبر دنیی کم بقا بخندید بر عالم پر عنا (1) بگرییدبسیار درو نمی توان بود بر اندکی بقا بگرییدبر جور و جفای آن جماعت یک دم ز سر صفا بگرییداشک از پی چیست؟ تا بریزید چشم از پی چیست؟ تا بگرییددر گریه به صد زبان بنالید در پرده به صد نوا بگرییدتا شسته شود کدورت از دل یک دم ز سر صفا بگرییدنسیان کنه صواب نبود کردید بسی خطا، بگرییدوز بهر نزول غیث (2) رحمت چونم ابر گه دعا بگریید

ص: 30

شیر خدا و مخزن اسرار لو کشف (1) . جفت بتول و نقطه ی پرگار اجتباسلطان تختگاه «سلونی» (2) شه نجف سبط خلیل وصف شکن خیل اصفیابیورن نهاده از ره کبر و ریا قدم و آورده رخ به حضرت علیای کبریاپشت هدی و بازوی ایمان بدو قوی مقصود دین و حاجت ایمان ازو روابحر محیط را به دل و دست او قسم عرش مجید را به سر کویش التجاچون او نشد پدید شهی در جهان علم او کان علم بود و حسن آسمان علمشمعی که بود مقتبس از نور بوالحسن نام مبارک و رخ میمون او حسنجانش به لب رسیده و تسبیح بر زبان زهرش به جان رسیده و تریاک در دهنزهراب داده تیغ اجل را از خون دل وانگه به زهر خنده فدا کرده جان و تندر کام او چو زهر هلاهل شود نفس هر کو ز زهر خورده ی زهرا کند سخنشاهی که زیر سایه ی عرشش زدند تخت مرغی که شد ورای نهم طارمش چمننور دل بتول و جگرگوشه ی رسول خورشید برج دین و در درج بوالحسنبا زخمهای خنجر الماس در جگر آورده رخ به حضرت بیچون ذوالمننهر چند کز حجاز چو او شعبه ئی نخست آن دور بی نوای حسینی نگشت راستآن گوشوار عرش که گردون جوهری با دامنی پر از گهرش بود مشتریدرویش ملک بخش و جهاندار خرقه پوش خسرو نشان صوفی و سلطان حیدریدر صورتش معین و در سیرتش مبین انوار ایزدی و صفات پیمبریدر بحر شرع لؤلؤی شهوار و همچو بحر در خویش غرقه گشته ز پاکیزه گوهریاقرار کرده حر یزیدش به بندگی خط باز داده روح امینش به چاکریلب خشک و دیده تر شده از تشنگی هلاک وآنگه طفیل خاک درش خشکی و تریاز کربلا بدو همه کرب و بلا رسید آری همین نتیجه دهد ملک پروریگلگون هنوز چنگ پلنگان کوهسار از خون حمزه شاه شهیدان روزگاریک شمه از حدیقه ی رضوان بما فرست درد گناه خسته دلان را دوا فرستبیمار معصیت شده ایم ای حکیم حی ما را ز گنج خانه ی غفران شفا فرستمن ناشتا و مطبخ لطفت پر از ابا آخر نواله ای به من ناشتا فرست

ص: 32

یکره نوازشی کن و بر دست باد صبح بوی تفضلی به من بینوا فرستاز چنین زلف شاهد رحمت شمامه ای سوی من هوائی راه خطا فرستخواجو که کمترینه گدائی ز کوی توست نزلی بدو زبار گه کبریا فرستما مشتهی و خوان عطای تو بی حساب سر جوش مطبخ کرم آخر به ما فرستبیرون ز رحمت تو نداریم دستگیر از پا فتاده ایم به فضلت که دست گیر

چون نسوزم کز غم سبطین سلطان رسل جان منظوران ان نه منظر مینا بسوختآتش بیداد آن سنگین دلان چون شعله زد ماهی اندر بحر و مه بر غرفه ی بالا بسوختچون چراغ دیده ی زهرا بکشتندش به زهر زهره را دل بر چراغ دیده ی زهرا بسوختچون روان کردند خون از قرة العین نبی چشم عیسی خون ببارید و دل ترسا بسوختدیده ی تر دامن آن روزش بیفکندم ز چشم کان نهال باغ پیغمبر ز استسقا بسوختبسکه دریا ناله کرد از حسرت آن تشنگان گوهر سیراب را جان بر دل دریا بسوختدیو طبعان بین که قصد خاتم جم کرده اند بغض اولاد علی را نقش خاتم کرده اند

ص: 34

ص: 36

ص: 37

راه شرع مصطفی از مرتضی جو، زان که نیست شهر علم مصطفی را در، بغیر از مرتضیمرتضی را دان ولی اهل ایمان تا ابد چون ز دیوان ابد دارد مثال انما (1) .غیر او را کس نزیبد از سلونی (2) دم زدن زان که او داناست ما فوق السموات العلا (3) .خلعت با زیب و زین (انت منی) (4) کس نیافت از نبی الا علی کو داشت فر انبیادر سخا بود از دل و دستش خجل دریا و کوه این سخن دارد مصدق هر که خواند «هل اتی» (5) .بعد ازو در راه دین گر پیشوا خواهی گرفت بهتر از اولاد معصومش نیابی پیشواکیستند اولاد او، اول حسن و آنگه حسین آنکه ایشان را نبی فرمود امام و مقتدابنده ی این هر دو مخدومیم در دیوان شرع می کنم ثابت به حکم مصطفی این مدعاای نبی «من کنت مولاه» چون که تشریف علی است از طریق ارثشان بس بندگان باشیم مابعد از ایشان مقتدا سجاد و آنگه باقر است چو گذشتی جعفر و موسی و سبط او رضاپس تقی آنگه نقی آنگه امام عسگری است بعد از آن مهدی کزو گیرد جهان نور و صفاکردگارا جان پاک هر یکی زین جمع را، از کرم در صدر فردوس برین ده متکابخشش ای دل زین بزرگان جو که هر یک بوده اند در دریای فتوت گوهرکان سخاپیروی کن گر نجات مخلصانت آرزوست هر که را با خاندان عصمت آمد انتما (6) .در طریق دین به هر کس اقتدا، فرهنگ نیست گر کنی باری به معصومان کن ای دل اقتداگر چه من کابن یمینم کرده ام عصیان بسی لیک می دارم توقع زانکه هستم بی ریادوستدار خاندان مصطفی و مرتضی کایزد از لطف و کرم بخشد بدان پاکان مرا

ص: 38

ص: 40

ص: 41

زآب چشم زائران روضه اش طوبی لهم (1) . شاخ طوبی را به جنت قوت نشو و نماستشمع عالمتاب عیسی را درین دیر کهن (2) . هر صباح از پرتو قندیل زرینش ضیاستمهبط انوار عزت، مظهر اسرار لطف منزل آیات رحمت، مشهد آل عباستای که زوار ملایک را جنایت مقصد است وی که مجموع خلایق را ضمیرت پیشواستتابی از نور جبینت شمع تابان صباح تاری از زلف سیاهت خط مشکین مساستناسزائی کاتش قهر تو در وی شعله زد تا قیامت هیهمه ی دوزخ شد و اینش سزاستبهره جز آتش چه یابد هر که برد سر به تیغ خاصه شمعی را که او چشم و چراغ انبیاستتا نهان شد آفتاب طلعتت در زیر میغ هر سحر پیراهن شب در بر گیتی قباستدر حق باب شما آمد علی بابها (3) . هر کجا فصلی درین باب است، در باب شماستکوری چشم مخالف من حسینی مذهبم راه حق این است و نتوانم نهفتن راه راستای چو دریا خشک لب، لب تشنگان رحمتیم آبروئی ده به ما کاب همه عالم تر استخواهشت آب است و ما می آوریم اینک به چشم خاکسار آن کس، که با دریا به آبش ماجراستبر لب رود (4) علی تا آب دلجوی فرات بسته شد، زان روز بازافتاده آب از چشمهاستجوهر آب فرات از خون پاکان لعل گشت وین زمان آن آب خونین همچنان در چشم ماستسنگها بر سینه کوبان جامه ها در نیل غرق می رود نالان فرات آری از ین غم در عزاستیا امام المتقین ما مفلسان طاعتیم یک قبولت صد چوما را تا ابد برگ و نواستیا شفیع المذنبین در خشکسال محنتیم زابر احسان تو ما را تا ابد برگ و نواستیا امیرالمؤمنین عام است خوان رحمتت مستحق بینوا را بر درت بانگ صلاستیا امام المسلمین از ما عنایت وامگیر خود تو می دانی که سلمان بنده ی آل عباستنسبت من با شما اکنون بدین ابیات نیست مصطفی فرمود: سلمان هم ز اهل بیت ماست (5) .روضه ات را من هوادارم به جان قندیل وار آتشین دل در برم دایم معلق بر هواستخدمتی لایق نمی آید ز ما بهر نثار خرده ای آورده ام وآن در منظوم ثناستهر کسی را دست بر چیزی و ما را بر دعاست رد مکن چون دست این درویش مسکین در دعاستیا اباعبدالله از لطف تو حاجات همه چون روا شد گر بر آید حاجت من هم رواست

ص: 42

شگفته نرگس و نسرین و سنبل تر، دید ز چشم و جبهه و جعد گره گشای حسینطراز طره ی مشکین عنبر افشانش خضاب کرد به خون، خصم بی وفای حسینز حلق تشنه او رسته لاله ی سیراب ز خون که موجد زد از جانبت قفای حسینقدر چو واقعه ی کربلا مشاهده کرد ز چشم چشمهخون راند بر قضای حسیننشسته بر سر خاکستر آفتاب مقیم کبودپوش به سوگ از پی عزای حسینجماال روشن خورشید را غبار گرفت که در غبار نهان شد مه لقای حسیندر آن محل که ز بیداد داد، داده شود سزای خود ببرد خصم ناسزای حسینبه روز واقعه ای ظالم خدا ناترس بیا ببین که چها کرده ای بجای حسینخدای قاضی و پیغمبر از تو ناخشنود چگونه می دهی انصاف ماجرای حسینحسین، جان گرامی فدای امت کرد سزاست امت اگر جان کند فدای حسینبه روز حشر ببینی به دست پیغمبر کلید گنج شفاعت به خونبهای حسینحسین را تو ندانی خدای می داند کمال منزلت و عزت و علای حسیننکاح مادر او زیر سایه ی طوبی ببست با پدرش در ازل، خدای حسینغبار گرد مناهی به دامنش نرسید ز عصمت گهر پاک پارسای حسینسحاب، قطره ی باران، حسین سر بخشید عطای ابر کجا و کجا عطای حسیناگر رضای خدا و رسول می طلبی متاب روی ارادت تو از رضای حسینبه باغ منقبت آل مصطفی امروز منم چو بلبل خوشخوان، سخنسرای حسینخموش ابن حسام این سخن نه لایق تست ستایش تو کجا و کجا ثنای حسین؟!مهیمنا، به دعائی که خواند پیغمبر که یاد کرد درو صفوت و صفای حسینکز آفتاب قیامت مرا پناهی ده، به زیر سایه ی، دامن کش لوای حسین

ص: 44

حاشا که جمع خورده شراب جهنمی مستی کنند، بهر کباب تنور توآن را که گل به خمر سرشتند کی رسید فیض از زلال جرعه ی جام طهور تودر طشت یافتی سر آن شاه تاج و تخت از چرخ، خاک بر سر تاج سمور (1) تواز تاج زر چو نقل شد آن سر به طشت زر شد طشت زر مرصع از آن دانه ی گهرهر گل که بر دمید ز هامون کربلا دارد نشان تازه ی مدفون کربلاپروانه ی نجات شهیدان محشر است مهر طلا ببین شده گلگون کربلادر جستجوی گوهر یکدانه ی نجف کردم روان دو رود به جیحون کربلانیل است هر عشور به بیت الحزن روان از دیده های مردم محزون کربلادر هر قبیله از قبل خوان اهل بیت ماتم رسیده یی شده مجنون کربلابس فتنه ها که بر سر مروانیان رسید وقت طلوع اختر گردون کربلابردند داغ فتنه ی آخر زمان به خاک مرغان زخم خورده ی مفتون کربلاگرگان پیر دامن پیراهن حسین ناحق زدند در عرق خون کربلاخونابه ی روان جگرپاره ی رسول در هر دیار سر زده بیرون کربلااین خون نه اندکی است که پنهان کند کسی شاید کزین مکابره (2) طوفان کند کسیای رفته در قضای خدا ماجرای تو غیر خدا که می رسد اندر قضای توای رفته با دهان و لب تشنه از میان آب حیات در قدم جانفزای توبیگانه از خدا و رسول است تا ابد بر گشته اختری که نشد آشنای توکردی چو در رضای خدا و رسول کار باشد یقین، رضای خدا در رضای توچندین هزار جامه ی اطلس قبا شود فردا که آوردند به محشر، عبای توبر بسته رخت، کعبه و مانده قدم به راه بهر زیارت حرم کربلای توای دست برده از ید بیضا در آستین مفتاح هفت روضه ی جنت (3) . عصای توبخشی ز نور سرمه ی ما زاغ روشنی بی دیده را کجا خبر از توتیای توما را که دیده در سر این شور و شین شد عزم زیارت حرمت فرض عین شدآه این چه میل داشتن ملک و تاج بود این خود چه بر فراشتن جهانش خراج بوددر جان خارجی ز غم گنج کار کرد زهری که خون پاک امامش علاج بود

ص: 46

دردا که از ملامت سنگیندلان شکست دلهای مؤمنان که تنک چون زجاج بودیارب ز اقتران کدام اختر سیه اسلام بی حمایت و دین بی رواج بودشد در هوای گرم نجف همدم سموم عودی که اهل بیت نبی را سراج بودپرورده گشت خون یزیدی به شیر سگ این خصم و نقص و کینه ازین امتزاج بودقارون وقت ساخت، سپهر عدونواز قوم یزید را که به خاک احتیاج بوداهل نفاق تخت و زر و تاج یافتند اصحاب صفه دولت معراج یافتندحاشا که علم عالم جاهل کند قبول ذاتی که برتر است ز اندیشه ی عقولحاشا که در غبار حوادث نهان شود آیینه ی قبول و چراغ دل رسولفردا نظاره کن که چو خار خزان زده اجزای خار خفته نهد روی در ذبول (1) .بهر عروج مهچه ی رایات مهدوی عیسی فراز طاق زبرجد کند نزولقاضی القضاة محکمه ی آخر الزمان دار القضا کند چمن دهر از عدول (2) .بر لوح چهار فصل به قانون شرع و دین اشیا کنند بهر قرار جهان حصولدر چارسوی کون به پروانه ی رسول یابد قرار لم یصل (3) خارجی وصولنور دوازده مه تابان یکی شود گیرد فروغ شمع سراپرده ی رسولچندان بود محاکمه ی فیل بند شاه کآو از مرتبه نشود خارج از اصولسکان هفت خطبه (4) به آیین دور گشت انشا کنند خطبه به نام چهار و هشتای دل ثنای وحدت ذات اله کن بر حال خویش خیل ملک را گواه کناز شرح دانه های در شاهوار عرش کلک از عطارد و ورق از مهر و ماه کنسوی بهشت آدم و آل عبا خرام طوبی قدان روضه نشین را گواه کنای باقر از کناره ی سجاده ی ورع نوری فرست و چاره ی مشتی تباه کنای صبح صادق از افق غیب کن طلوع وز مهر در سر علم پیشگاه کنخلوتسرای موسی کاظم به دیده روب این بارگاه را علم از شوق آه کنسر گشته ی منازل شوقیم ای صبا بویی ز سبزه زار رضا خضر راه کنگردین درست خواهی و اسلام ای صبا در یوزه از در تقی و بارگاه کنفال تو سعدای نقی پاک اعتقاد از دین علم برآور و آهنگ جاه کنای مهدی، آفتاب تو در چاه تا به کی؟ خود را بسوز و خامه و دفتر سیاه کن

ص: 47

گلزار اهل بیت چو باغ ارم شکفت ای عندلیب دلشده آهنگ راه کن

ص: 48

ماه محرم آمد و بیگانه را چه غم کاین برق غم به سینه ی محرم گرفته استزان مانده است تشنه جگر خاک کربلا کز خون اهل بیت نبی، نم گرفته استزان غم که گشت آب فرات از حسین، دور طوفان غصه در دل زمزم گرفته استسوز دل کباب حسینش چه غم بود مستی که خود شراب دمادم گرفته استحلقی برید شمر لعین کز نسیم او بوئی است این که عیسی مریم گرفته استبر نیزه نیست سرخی خون از سر حسین کآتش به جان نیزه و پرچم گرفته استناوک زدند بر دل طفلی که از عطش پیکان آبدار به مرهم گرفته استکس را مجال نطق درین داوری کجاست روح القدس درین سخنش دم گرفته استحلقی که تشنه ی دم آبی است چون خورد تیغی که زهر آب زارقم (1) گرفته استزان هر محرم است جهان تا جهان سیاه کآن آفتاب ماه محرم گرفته استتنها نه در میانه ی ما شور این عزاست کاین شور در زمین و زمان هم گرفته استزین دود سینه ها که برآمد عجب مدار گر تیرگی در آینه ی جم گرفته استپیداست حال گریه ی شبهای تا به روز در سبزه زار چرخ که شبنم گرفته استسیمرغ وار گم شد از این غصه خرمی کز قاف تا به قاف جهان، غم گرفته استدنیا به دین خرید یزید این خری ببین کو ترک یوسف از پی درهم گرفته استگرزان که رو به قبله یزید آورد چه سود چون در به روی قبله ی اعظم گرفته استجان یزید کی رهد از آتش جحیم؟ کورا خدا گرفته و محکم گرفته استنگرفت چرخ دست کسی را به یک دم آب کودست صد هزار چو حاتم گرفته استچرخ فلک که خاک ره او نمی برد خود را چنین بلند و معظم گرفته استاز یار منت کرم خاندان اوست پشت فلک که همچو کمان خم گرفته استزال سپهر خون جگرگوشه اش بریخت شیری که صد هزار چو رستم گرفته استپیوسته گر چه کار اجل صید کردن است صیدی چنین به دام فنا، کم گرفته استیا رب به نور مرقد شهزاده یی کزو شمع مراد، شبلی و ادهم گرفته استکز لطف اهل بیت نبی یاوریش ده «اهلی» که گوشه از غم عالم گرفته است

ص: 51

خورشید را به ماتم او هر شبی فلک پوشیده در لباس شب تار کرده استای دیده سیل اشک روان کن که درد آب جان حسین، خسته و بیمار کرده استماه محرم است و لب تشنه ی حسین آب بقا حرام بر ابرار (1) کرده استهر ناسزا که ظلم بر آل رسول کرد خود را سزای لعنت جبار کرده استیا مرتضی علی به شهیدان روا مدار ظلمی چنین که چرخ ستمکار کرده استبگشای پنجه یا اسدالله که بر حسین روباه چرخ، حمله ی بسیار کرده استاینک ظهور مهدی آخر زمان رسید زین رایت یزید نگونسار کرده استکلک قضا ز بهر عزا نامه ی حسین اوراق نه فلک همه طومار کرده استهر نعره یی که دل به عزای حسین زد جان مرا ز درد خبردار کرده است«اهلی» ز گریه بهر شهیدان کربلا آبی که داشت در جگر، ایثار کرده است

ص: 52

است در زیر نقل می کنیم:

ص: 55

زین العباد ماند و کسش همنفس نماند در خیمه غیر پردگیان هیچ کس نماندیاری نماند و کار ازین و از آن گذشت آه مخدرات حرم ز آسمان گذشتواحسرتای تعزیه داران اهل بیت نی از مکان گذشت که از لامکان گذشتدست ستم قوی شد و بازوی کین گشاد تیغ آن چنان براند که از استخوان گذشتیا شاه انس و جان تویی آن کز برای تو از صد هزار جان و جهان می توان گذشتای من شهید رشک کسی کز وفای تو بنهاد پای بر سر جان و ز جان گذشتجانها فدای حر شهید و عقیده اش کآزاده وار از سر جان در جهان گذشتآن را که رفت و سر به ره ذوالجناح باخت این پای مزد بس که بسوی جنان گذشت«وحشی» کسی چه دغدغه دارد ز حشر و نشر کش روز حشر با شهدا می کنند حشر

ص: 56

(بند دوم)کشتی شکست خورده ی طوفان کربلا در خاک و خون طپیده ی میدان کربلاگر چشم روزگار برو زار می گریست خون می گذشت از سر ایوان کربلانگرفت دست دهر گلابی بغیر اشک زان گل که شد شکفته به بستان کربلااز آب هم مضایقه کردند کوفیان خوش داشتند حرمت مهمان کربلابودند دیو و دد همه سیراب و می مکید خاتم ز قحط آب، سلیمان کربلاز آن تشنگان هنوز به عیوق (1) می رسید فریاد «العطش» ز بیابان کربلاآه از دمی که لشکر اعدا نکرد شرم کردند رو به خیمه ی سلطان کربلاآن دم فلک بر آتش غیرت سپند شد کز خوف خصم، در حرم افغان بلند شد(بند سوم)کاش آن زمان سرادق (2) گردون نگون شدی وین خرگه بلند ستون بی ستون شدیکاش آن زمان درآمدی از کوه تا به کوه سیل سیه که روی زمین، قیرگون شدیکاش آن زمان ز آه جهانسوز اهل بیت یک شعله برق، خرمن گردون دون شدیکاش آن زمان که این حرکت کرد آسمان سیماب وارگوی زمین بی سکون شدیکاش آن زمان که پیکر او شد درون خاک جان جهانیان همه از تن برون شدیکاش آن زمان که کشتی آل نبی شکست عالم تمام غرقه دریای خون شدیآن انتقام گر نفتادی بروز حشر با این عمل معامله ی دهر چون شدیآل نبی چو دست تظلم برآوردند ارکان عرش را به تلاطم درآوردند(بند چهارم)برخوان غم چو عالمیان را صلا (3) زدند اول صلا به سلسله ی انبیا زدندنوبت به اولیا چو رسید آسمان طپید ز آن ضربتی که بر سر شیر خدا زدندپس آتشی ز اخگر الماس ریزه ها افروختند و در حسن مجتبی زدندو آنگه سرادقی که ملک محرمش نبود کندند از مدینه و در کربلا زدندوز تیشه ی ستیزه در آن دشت، کوفیان بس نخلها ز گلشن آل عبا زدندپس ضربتی کز آن جگر مصطفی درید بر حلق تشنه ی خلف مرتضی زدنداهل حرم دریده گریبان، گشوده مو فریاد بر در حرم کبریا زدند

ص: 58

روح الامین نهاده به زانو سر حجاب تاریک شد ز دیدن آن، چشم آفتاب(بند پنجم)چون خون ز حلق تشنه ی او بر زمین رسید جوش از زمین به ذروه ی (1) عرش برین رسیدنزدیک شد که خانه ی ایمان شود خراب از بس شکستها که به ارکان دین رسیدنخل بلند او چو خسان بر زمین زدند طوفان به آسمان ز غبار زمین رسیدباد آن غبار چون به مزار نبی رساند گرد از مدینه بر فلک هفتمین رسیدیکباره جامه در خم گردون به نیل زد چون این خبر به عیسی گردون نشین رسیدپر شد فلک ز غلغله چون نوبت خروش از انبیا به حضرت روح الامین رسیدکرد این خیال وهم غلط کارکان غبار تا دامن جلال جهان آفرین رسیدهست از ملال گرچه بری ذات ذوالجلال او در دلست و هیچ دلی نیست بی ملال(بند ششم)ترسم جز ای قاتل او چون رقم زنند یکباره بر جریده ی رحمت قلم زنندترسم کزین گناه شفیعان روز حشر دارند شمر کز گنه خلق دم زننددست عتاب چون بدر آید ز آستین چون اهلبیت دست در اهل ستم زنندآه از دمی که با کفن خون چکان ز خاک آل علی چو شعله ی آتش علم زنندفریاد از آن زمان که جوانان اهلبیت گلگون کفن به عرصه ی محشر قدم زنندجمعی که زد بهم صفشان شور کربلا در حشر صف زنان صف محشر بهم زننداز صاحب حرم چه توقع کنند باز آن ناکسان که تیغ به صید حرم زنندپس بر سنان کنند سری را که جبرئیل شوید غبار گیسویش از آب سلسبیل(بند هفتم)روزی که شد به نیزه سر آن بزرگوار خورشید سر برهنه برآمد ز کوهسارموجی به جنبش آمد و برخاست کوه کوه ابری ببارش آمد و بگریست زار زارگفتی تمام زلزله شد خاک مطمئن گفتی فتاد از حرکت چرخ بیقرارعرش آن زمان به لرزه درآمد که چرخ پیر افتاد در گمان که قیامت شد آشکارآن خیمه ای که گیسوی حورش طناب بود شد سرنگون ز باد مخالف حباب وار

ص: 59

جمعی که پاس محملشان داشت جبرئیل گشتند بی عماری محمل شتر سواربا آنکه سرزد آن عمل از امت نبی روح الامین ز روح نبی گشت شرمساروانگه ز کوفه خیل الم رو به شام کرد نوعی که عقل گفت قیامت قیام کرد(بند هشتم)بر حربگاه چون ره آن کاروان فتاد شور و نشور واهمه را در گمان فتادهم بانگ نوحه غلغله در شش جهت فکند هم گریه بر ملایک هفت آسمان فتادهر جا که بود آهوئیی از دشت پا کشید هر جا که بود طایری از آشیان فتادشد وحشتی که شور قیامت بباد رفت چون چشم اهلبیت بر آن کشتگان فتادهر چند بر تن شهدا چشم کار کرد بر زخمهای کاری تیغ و سنان فتادناگاه چشم دختر زهرا در آن میان بر پیکر شریف امام زمان فتادبی اختیار نعره ی هذا حسین ازو سر زد چنانکه آتش از و در جهان فتادپس با زبان پر گله آن بضعةالرسول (1) . رو در مدینه کرد که یا ایها الرسول(بند نهم)این کشته ی فتاده به هامون حسین تست وین صید دست و پا زده در خون حسین تستاین نخل تر کز آتش جانسوز تشنگی دود از زمین رسانده به گردون حسین تستاین ماهی فتاده به دریای خون که هست زخم از ستاره بر تنش افزون حسین تستاین غرقه ی محیط شهادت که روی دشت از موج خون او شده گلگون حسین تستاین خشک لب فتاده ی دور از لب فرات کز خون او زمین شده جیحون حسین تستاین شاه کم سپاه که با خیل اشک و آه خرگاه، زین جهان زده بیرون حسین تستاین قالب طپان که چنین مانده بر زمین شاه شهید ناشده مدفون، حسین تستچون روی در بقیع به زهرا خطاب کرد وحش زمین و مرغ هوا را کباب کرد(بند دهم)کای مونس شکسته دلان حال ما ببین ما را غریب و بی کس و بی آشنا ببیناولاد خویش را که شفیعان محشرند در ورطه ی عقوبت اهل جفا ببیندر خلد بر حجاب دو کون آستین فشان واندر جهان مصیبت ما برملا ببین

ص: 60

ص: 61

نی نی ورا چو بر خروشان به کربلا طغیان سیل فتنه و موج بلا ببینتنهای کشتگان هم هدر خاک و خون نگر سرهای سروران همه برنیزه ها ببینآن سر که بود بر سر دوش نبی مدام یک نیزه اش ز دوش مخالف، جدا ببینآن تن که بود پرورشش در کنار تو غلطان به خاک معرکه ی کربلا ببینیا بضعه الرسول ز ابن زیاد داد کاو خاک اهلبیت رسالت بباد داد(بند یازدهم)خاموش محتشم که دل سنگ آب شد بنیاد صبر و خانه ی طاقت خراب شدخاموش محتشم که ازین حرف سوزناک مرغ هوا و ماهی دریا کباب شدخاموش محتشم که ازین شعر خونچکان در دیده اشک مستمعان خون ناب شدخاموش محتشم که ازین نظم گریه خیز روی زمین به اشک جگرگون کباب شدخاموش محتشم که فلک بسکه خون گریخت دریا هزار مرتبه گلگون حباب شدخاموش محتشم که بسوز تو آفتاب از آه سرد ماتمیان ماهتاب شدخاموش محتشم که ز ذکر غم حسین جبریل را ز روی پیمبر حجاب شدتا چرخ سفله بود، خطائی چنین نکرد بر هیچ آفریده جفائی چنین نکرد(بند دوازدهم)ای چرخ غافلی که چه بیداد کرده ای وز کین چها در این ستم آباد کرده ایبر طعنت این بس است که با عترت رسول بیداد کرده خصم و تو امداد کرده ایای زاده ی زیاد نکرده است هیچ گه نمرود این عمل که تو شداد کرده ایکام یزید داده ای از کشتن حسین بنگر که را به قتل که دلشاد کرده ای؟بهر خسی که بار درخت شقاوت است در باغ دیدن چه با گل شمشاد کرده ایبا دشمنان دین نتوان کرد آنچه تو با مصطفی و حیدر و اولاد کرده ایحلقی که سوده لعل لب خود نبی بر آن آزرده اش به خنجر بیداد کرده ایترسم تو را دمی که به محشر برآورند از آتش تو دود به محشر درآورند

ص: 62

تاریخ وفات صباحی 1207 هجری می باشد. مقبره اش در قبرستان غربی بیدگل است.اینک نمونه هائی از مراثی صباحی بیدگلی در رثاء آل محمد علیهم السلام.

(بند سوم)چون شد بساط آل نبی در زمانه طی آمد بهار گلشن دین را زمان دییثرب به باد رفت به تعمیر ملک شام بطحا خراب شد به تمنای ملک ری (1) .سر گشته بانوان حرم گرد شاه دین چون دختران نعش به پیرامن جدی (2) .نه مانده غیر او کسی از یاوران قوم نه زنده غیر او تنی از همرهان حی (3) .آمد به سوی مقتل و بر هر که می گذشت می شست ز آب دیده غبار از عذار ویبنهاد رو به روی برادر که یا اخا در برکشید تنگ پسر را که یا بنی (4) .غمگین مباش آمدمت اینک از قفا دل شاد دار میر سمت این زمان ز پیآمد بسوی معرکه آنگه زبان گشود گفت این حدیث و خون دل از آسمان گشود(بند چهارم)منسوخ شد مگر به جهان ملت نبی؟ یا در جهان نماند کس از امت نبی؟ما را کشند و یاد کنند از نبی مگر از امت نبی نبود ملت نبیحق نبی چگونه فراموش شد چنین؟ نگذشته است آنقدر از رحلت نبیاینک به خون آل نبی رنگ کرده اند دستی که بود در گرو بیعت نبییا رب تو آگهی که رعایت کسی نکرد در حق اهل بیت نبی حرمت نبیاین ظلم را جواب چه گویند روز حشر؟ بر کوفیان تمام بود حجت نبیما را چو نیست دست مکافات، داد ما گیرد ز خصم، حکم حق و غیرت نبیبس گفت این حدیث و جوابش کسی نداد لب تشنه کرد کوشش و آبش کسی نداد(بند پنجم)چون تشنگی عنان ز کف شاه دین گرفت از پشت زین قرار به روی زمین گرفتپس بی حیائی، آه که دستش بریده باد، از دست داد دین و سر از شاه دین گرفتداغ شهادت علی، ایام تازه کرد از نوجهان عزای رسول امین گرفتبر طشت مجتبی جگر پاره پاره ریخت پهلوی حمزه چاک ز مضراب کین گرفتهم پای پیل خاک حرم را بباد داد هم اهرمن ز دست سلیمان نگین گرفتاز خاک، خون ناحق یحیی گرفت جوش عیسی زدار راه سپهر برین گرفتگشتند انبیا همه گریان و بوالبشر بر چشم تر ز شرم نبی، آستین گرفت

ص: 65

کردند پس به نیزه سری را که آفتاب از شرم او نهفت رخ زرد در نقاب(بند ششم)شد بر سر سنان چو سر شاه تاجدار افگند آسمان به زمین تاج زرنگارافلاک را ز سیلی غم شد کبود روی، آفاق را ز اشک شفق سرخ شد کناراز خیمه ها ز آتش بیداد خصم رفت چون از درون خیمگیان بر فلک شرارعریان تن حسین و به تاراج داد چرخ پیراهنی که فاطمه اش رشته پود و تارنگرفت غیر بند گران دست او کسی آن ناتوان کز آل عبا ماند یادگاررخها به خون خضاب و عروسان اهل بیت گشتند بی حجاب به جمازه ها سوارآن یک شکسته خار اسیریش بر جگر این یک نشسته گرد یتیمیش بر عذارکردند رو به کوفه پس آنگه ز خیمه گاه وین خیمه ی کبود شد از آهشان سیاه(بند هفتم)چون راهشان به معرکه ی کربلا فتاد گردون به فکر سوزش روز جزا فتاداجزای چرخ منتظم از یکدگر گسیخت اعضای خاک متصل از هم جدا فتادتابان به نیزه رفت سر سروران ز پیش جمازه های پردگیان از قفا فتاداز تندباد حادثه دیدند هر طرف سروی بسر درآمد و نخلی ز پا فتادمانده بهر طرف نگران چشم حسرتی در جستجوی کشته ی خود تا کجا فتادناگه نگاه پردگی حجله ی بتول بر پاره ی تن علی مرتضی فتادبیخود کشید ناله ی «هذا اخی» چنان کز ناله اش به گنبد گردون صدا فتادپس کرد رو به یثرب و از دل کشید آه نالان به گریه گفت ببین یا محمد آه(بند هشتم)این رفته سر به نیزه ی اعدا حسین تست این مانده بر زمین تن تنها حسین تستاین آهوی حرم که تن پاره پاره اش در خون کشیده دامن صحرا حسین تستاین پر کشیده مرغ همایون به سوی خلد کش پر ز تیر رسته بر اعضا حسین تستاین سر بریده از ستم زال روزگار کزیاد برده ماتم یحیی حسین تستاین مهر منکسف که غبار مصیبتش تاریک کرده چشم مسیحا، حسین تست

ص: 66

این ماه منخسف که بر او ز اشک اهل بیت گوئی گسست عقد ثریا حسین تستاین لاله گون عمامه که در خلد بهر او معجر کبود ساخته زهرا، حسین تستاندک چو کرد دل تهی از شکوه با رسول (ص) گیسو گشود و دید سوی مرقد بتول(بند نهم)کای بانوی بهشت بیا حال ما ببین ما را به صد هزار بلا، مبتلا ببیندر انتظار وعده ی محشر چه مانده ای؟ بگذر به ما و شور قیامت بپا ببینبنگر به حال زار جوانان هاشمی مردانشان شهید و زنان در عزا ببینآن گلبنی که از دم روح الامین شکفت خشک از سموم بادیه ی کربلا ببینآن سینه ای که مخزن علم رسول بود از شست کین نشانه ی تیر بلا ببینآن گردنی که داشت حمایل ز دست تو چون بسملش بریده ی تیغ از قفا ببینبا این جفا نیند پشیمان، وفا نگر با این خطا زنند دم از دین، حیا ببینلختی چو داد شرح غم دل به مادرش آورد رو به پیکر پاک برادرش(بند دهم)کای جان پاک بی تو مرا جان به تن دریغ از تیغ ظلم کشته تو و زنده من، دریغعریان چراست این تن بی سر مگر بود بر کشتگان آل پیمبر کفن دریغشیر خدا به خواب خوش و کرده گرگ چرخ رنگین به خون یوسف من پیرهن دریغخشک از سموم حادثه گلزار اهل بیت خرم ز سبزه دامن ربع و دمن (1) دریغآل نبی غریب و به دست ستم اسیر آل زیاد کامروا در وطن دریغکرد آفتاب یثرب و بطحا غروب و تافت شعری ز شام باز و سهیل از یمن (2) دریغغلطان ز تیغ ظلم، سلیمان به خاک و خون در خون او حنا به کف اهرمن دریغگفتم ز صد یکی به تو حال دل خراب تا حشر ماند بر دل من حسرت جواب(بند یازدهم)چون بیکسان آل نبی در بدر شدند در شهر کوفه ناله کنان نوحه گر شدندسرهای سروران همه بر نیزه و سنان در پیش روی اهل حرم جلوه گر شدنداز ناله های پردگیان ساکنان شهر جمع از پی نظاره بهر رهگذر شدند

ص: 67

بی شرم امتی که نترسیده از خدا بر عترت پیمبر خود پرده درشدندز اندیشه ی نظاره ی بیگانه؛ پرده پوش از پاره معجری بسر یکدیگر شدنددست از جفا نداشته بر زخم اهل بیت هر دم نمک فشان به جفای دگر شدندخود بانی مخالفت و آل مصطفی در پیش تیر طعنه ی ایشان سپر شدندچندی به کوفه داشت فلک تلخ کامشان آنگه ز کوفه برد به خواری به شامشان(بند دوازدهم)چون تازه شد مصیبتشان از ورود شام از شهر شام خاست عیان رستخیز عامناکرده فرق آل علی را ز مشرکان افتاده اهل شهر در اندیشه های خامداد آن نشان به پردگیئی کاین مرا کنیز کرد این طمع به تاجوری کان مرا غلامگفت این به طعنه کاین اسرا را وطن چه شهر گفت آن بخنده سید این قوم را چه نام؟کردند بریزید چو عرض سر سران پرسید از ین میانه حسین علی کدامبردند پیش او سر سالار دهر را می زد به چوب بر لبش و می کشید جامگفتا یکی ز مجلسیان شرمی ای یزید میزد همیشه بوسه بر این لب شه انامکفری چنین و لاف مسلمانی ای یزید ننگش ز تو یهودی و نصرانی ای یزید(بند سیزدهم)ترسم دمی که پرسش این ماجرا شود دامان رحمت از کف مردم رها شودترسم که در شفاعت امت به روز حشر خاموش ازین گناه، لب انبیا شودترسم کزین جفا نتواند جفا کشی در معرض شکایت اهل جفا شودآه از دمی که سرور لب تشنگان حسین سرگرم شکوه با سر از تن جدا شودفریاد از آن زمان که ز بیداد کوفیان هنگام دادخواهی خیرالنسا شودباشد کرا ز داور محشر امید عفو چون دادخواه شافع روز جزا شودمشکل که تر شود لبی از بحر مغفرت گرنه شفیع، تشنه لب کربلا شودکی باشد اینکه گرم شود گیرودار حشر تا داد اهل بیت دهد کردگار حشر(بند چهاردهم)یا رب بنای عالم ازین پس خراب باد افلاک را درنگ و زمین را شتاب باد

ص: 68

تا روز دادخواهی آل نبی شود از پیش چشم مرتفع این نه حجاب بادآلوده شد جهان همه از لوث این گناه دامان خاک شسته ز طوفان آب بادبر کام اهل بیت نگشتند یک زمان در مهد چرخ چشم کواکب بخواب بادلب تشنه شد شهید جگرگوشه ی رسول هر جا که چشمه ایست بعالم، سراب باداز نوک نیزه تافت سر آفتاب دین در پرده ی کسوف نهان آفتاب بادآنکو دلش به حسرت آل نبی نسوخت مرغ دلش بر آتش حسرت کباب باددر موقف حساب «صباحی» چو پا نهاد جایش به سایه ی علم بوتراب بادکامیدوار نیست به نیروی طاعتی دارد ز اهل بیت، امید شفاعتی

شب کشته شد؟ نه، روز. چه هنگام؟ وقت ظهر شد از گلو بریده سرش؟ نی نی از قفاسیراب کشته شد؟ نه. کس آبش نداد؟ داد، که؟ شمر. از چه چشمه؟ ز سر چشمه ی فنامظلوم شد شهید؟ بلی. جرم داشت؟ نه کارش چه بد؟ هدایت. یارش که بد؟ خدااین ظلم را که کرد؟ یزید. این یزید کیست؟ ز اولاد هند. از چه کس؟ از نطفه ی زناخود کرد این عمل؟ نه. فرستاد نامه ای نزد که؟ نزد زاده ی مرجانه ی دغاابن زیاد زاده ی مرجانه بد؟ نعم از گفته ی یزید تخلف نکرد؟ لااین نابکار کشت حسین را بدست خویش؟ نه! او روانه کرد سپه سوی کربلامیر سپه که بد؟ عمر سعد. او برید حلق عزیز فاطمه؟ نه، شمر بی حیاخنجر برید حنجر او را نکرد شرم کرد از چه؟ پس برید؟ نپذرفت ازو قضابهر چه؟ بهر آنکه شود خلق را شفیع سر شفاعتش چه بود؟ نوحه و بکاکس کشته شدهم از پسرانش؟ بلی دو تن دیگر که؟ نه برادر دیگر؟ که؟ اقربادیگر پسر نداشت؟ چرا داشت آن که بود؟ سجاد، چون بد او به غم و رنج مبتلاماند او به کربلای پدر؟ نی، به شام رفت با عز و احتشام؟ نه با ذلت و عناتنها؟ نه با زنان حرم. نامشان چه بود؟ زینب، سکینه، فاطمه، کلثوم بینوابر تن لباس داشت؟ بلی گرد رهگذار بر سر عمامه داشت؟ بلی، چوب اشقیابیمار بد؟ بلی، چه دوا داشت؟ اشک چشم بعد از دوا غذاش چه بد؟ خون دل غذاکس بود همرهش؟ بلی، اطفال بی پدر دیگر که بود؟ تب که نمی گشت ازو جدااز زینت زنان چه بجا مانده بد؟ دو چیز طوق ستم بگردن و خلخال غم به پاگبر این ستم کند؟ نه، یهود و مجوس؟ نه هندو؟ نه. بت پرست؟ نه، فریاد از این جفاقاآنی است قائل این شعرها؟ بلی خواهد چه؟ رحمت. از که؟ ز حق. کی؟ صف جزا

ص: 72

معشوق اگر دو دیده پر از خون پسنددش عاشق بجز سرشک دمادم نداشتنگر کام تلخ لخت جگر خواهد از کسی در کاسه جای شهد، بجز سم نداشتندر راه او اگر همه بارد خدنگ کین شرط رهست، دیده ی بر هم نداشتنز انسان که خورده سوده ی الماس مجتبی در هم نکرده روی خود اهلا و مرحبااز خواب جست تشنه لب آن سبط مستطاب بر کوزه برد لب که بر آتش فشاند آبآبی که داشت سوده ی الماس درکشید چون جعد جعده رفت هماندم به پیچ و تاببر بستر اوفتاد و کشید آه دردناک بیدار کرد زینب و کلثومم را ز خوابزینب شنید و شاه جگر تشنه را بخواند آمد حسین و دید و بیکباره شد ز تابگفت: ای برادر این چه عطش وین چه آب بود کز آتشش تو سوخته جانی و ما کباب؟می خواست تا بنوشد از آن آب آتشین سازد بنای عالم ایجاد را خراببگرفت آب را ز برادر به خاک ریخت خشکید خاک از اثر آب، چون سحابوانگه چو جان پاک برادر ببر کشید گفت این حدیث و ناله ی زار از جگر کشیددر تاب رفت و طشت ببر خواند و ناله کرد آن طشت را ز خون جگر باغ لاله کردخونی که خورد در همه عمر از گلو بریخت خود را تهی ز خون دل چند ساله کردنبود عجب که خود جگر ریخت در قدح عمریش روزگار همین در پیاله کردخون خوردن و عداوت خلق و جفای دهر یعنی امامتش به برادر حواله کردنتوان نوشت قصه درد دلش تمام ورنه توان ز غصه هزاران رساله کردزینب کشید معجز و آه از جگر کشید کلثوم زد به سینه و از درد ناله کردهر خواهری که بود روان کرد سیل خون هر دختری که بود، پریشان کلاله (1) کردآه دل از مدینه به هفت آسمان گذشت آن روز شد عیان که رسول از جهان گذشت

ص: 77

گیرم نبود سینه ی او مخزن علوم آخر ز مهر بوسه گه مصطفی نبود؟ای ظالمان امت و بیگانگان دین یکتن از آن میان به خدا آشنا نبودگیرم که خون حلق شریفش مباح بود شرط بریدن سر کس از قفا نبودای پور سعد شوم که از بهر نان ری (1) . دین را فروختی و بچشمت حیا نبودگیرم نبود عترت او عترت رسول گیرم حریم او حرم کبریا نبودبا دشمنان دین به خدا گر رسول بود هرگز به این ستم که تو کردی رضا نبودآتش به آشیانه ی مرغی نمی زنند گیرم که خیمه، خیمه ی آل عبا نبودترسم ز طعن و سرزنش دشمنان دین گر گویم از جفای تو با سروران دین

ص: 78

نمونه هائی از مراثی مرحوم وقار:

نشنیده ام دلی که زانده نخسته ای یا خاطری که یکنفسش شاد کرده ایلیک از هزار دل که ببستی به بند غم یکبار هم دلی ز غم آزاد کرده ایسالی شکسته بالی اگر برده ای زیاد باری همش ز مهر و وفا یاد کرده ایاما به دشت ماریه با عترت رسول ظلمی که شرح آن نتوان داد کرده ایویران نموده خانه ی ایمان و هر کجا کز کفر بوده خانه ای، آباد کرده ایسیراب کام خشک حسین را به کربلا گر کرده ای، ز چشمه ی فولاد کرده ایور غازه (1) کرده ای برخ نو عروس او از خون حلق قاسم داماد کرده ایبرداشتی ز خاک سر نازپرورش اما ز نوک نیزه ی بیداد کرده ایآل رسول رخ چو به محشر درآورند بس داوری که از تو به داور برآورند

همره حق یک بیک ملازم و چاکر در ره دین سر بسر مجاهد و غازیبر سرشان تیغ و محو جلوه ی معشوق در رهشان مرگ و گرم معرکه سازیسر به دم تیغ و جانشان به کف دست پیشرو جمله سبط خسرو تازیاهل عراق از نفاق در حق ایشان کرده به غربت بسی غریب نوازیتا که گمان داشت رو بهان به جسارت بر سر شیران کنند دست درازی؟!یا که گمان کرد معجزات رسل را سامرئی رد کند به شعبده بازی؟ذلت دنیا به عز مرد دلیل است هر که عزیز خدای گشت ذلیل استشاه عرب چو ز مکه بار فروبست دیده ی انصاف روزگار فروبستهر که سفر کرده یار نو سفری داشت چشم امید از وصال یار فروبستهرکه بره دید داد وعده ی قتلش شاه کمر سخت تر به کار فروبستجامه ی احرام را ز تن بدر آورد اسلحه از بهر کارزار فروبستدست به کین عالمی بر او بگشودند چون نظر از غیر کردگار فروبستقوت باطل نگر که حق مبین را راه گذشتن زهر دیار فروبستتاخت سوی کربلا و ساخت در آن جای خصم بر آن شه ره گذار فروبستنی ره تنها بر آن جناب ببستند بلکه بر آن تشنه، راه آب ببستندظلم و جفائی که شد ز کوفی و شامی سوخت دل عالمی ز عارف و عامیآنچه ز صدر سف نرفت ز بیداد جمله بدور یزید یافت تمامیبسکه بشد بسته بابهای کرامت بسکه بشد خسته روح های گرامیآنکه بد آموزگار صوفی و زاهد گشت گرفتار جهل کوفی و شامیآنکه حلال و حرام ازو شده پیدا خون وی آمد حلال جمع حرامیگشت ز اشرار شام کشته به یک روز آن همه اشراف ابطحی و تهامینام کنیزی به دختری بنهادند کز پدرش جبرئیل کرد غلامیشمر بر آن سینه جای کرد که آمد مخزن اسرار وحی حق بتمامیپستی گردون نگر که خصم لعین یافت با همه پستی چنان بلند مقامیخاک ره او طراز طره حوران سینه ی او خاک زیر سم ستوران

ص: 82

شاه بدشت بلا براند چو باره دید سپاهی برون ز حد شمارههر که به پیمان سست بود و دل سخت عهد ارادت گسست و جست کنارهوآنکه بد از خویش و از صحابه و یاران صف زده گردش چو گرد ماه ستارهفرقه ی اصحاب را چو دید وفا کیش داد به خلد و به وصل حور بشارهپس زیر ناقه شد چو مهر به گردن کرد به حیرت به فوج خصم نظارهداد به سر کردگان قوم بسی پند دعوت حق را دوباره کرد و سه بارهاز پدر و جد خویش خواند مناقب بر شرف و قدر خویش کرد اشارهپند مگر دامنی بر آتششان بود تند شدند از پیاده وز سوارهوعظ نشد کارگر اگر چه اثر کرد آن سخن دل شکاف در دل خارهکی سخن حق به گوش دیو کند راه؟ ختم بر او گشته قهر حق ختم الله (1) .روی چو شه سوی کارزار برآورد موعظه بنهاد و ذوالفقار برآوردبر سر گندآوران (2) حسام فروکوفت از دل سنگین دلان دمار برآوردحمله ز هر سو نمود بر صف اعدا دود دل از اسب و از سوار برآوردبسکه بد از دست روزگار دلش خون کیفر از ابناء روزگار برآوردهمچو عقابی ز تیز چار پر از شوق بال و پر از بهر عرش یار برآوردبر دل پاکش نشست ناوک تیری ور عقب آن تیر آبدار برآوردپا چو کشید از رکاب گفتی از انده عرش حق از گوش گوشوار برآوردگاه ز تاب عطش فغان شررناک از دل مجروح داغدار برآوردگاه به پاس عیال بی سر و سامان دیده ز هر سوی و هر کنار برآوردجای چو شد بر زمین ز گوشه ی زینش برد خدای از زمین به عرش برینشای شه دین ای که دین شد از تو قوی پشت تشنه دهد جان کسی که تشنه ترا کشتجور و جفائی که با تو رفت در اسلام کافرم ار کس کند به مل زردشتجز پسر سعد کاو بروی تو زد تیغ کس نشنیدم که بر درفش زند مشتزخم تو یکسر به سینه بود و عجب نیست ز آنکه نکردی به کارزار به کس پشتشد اگر انگشتری ز دست سلیمان از تو هم انگشتری برفت و هم انگشتآمده طاووس عرش حضرت جبرئیل چون که به خون تو پر و بال بیاغشت

ص: 83

قصه ی هر کس رود زیاد و حدیثت می نشود تا به روز حشر فرامشتهمسر کفر است هر که نیست ترا یار دشمن حق است هر که اوست ترا دشت (1) .ای شه برتر ز انبیا همه نامت باد ز یزدان بسی درود و سلامتیک تن و چندین هزار زخم که دیده است یک دل و چندین هزار غم که شنیده استخصم گرفتم که سر ز خصم ببرد لیک سر کس که از قفا ببریده استآنچه رسید از جفا به شاه شهیدان خود به شهیدی چنین جفا نرسیده استو آنچه کشیده است خواهرش به اسیری هیچ اسیری چنین جفا نکشیده استحجله ی عیشی ز آه تیر که کرده است؟ دست عروسی به خون خضاب که دیده استاز تن تبدار، طیلسان که ربوده است بر سر بیمار از غضب که دویده استناوک پیکان آبدار به صد شوق چو سر پستان کدام طفل مکیده است؟از پی یک گوشوار از سر سختی گوش پریزاده دختری که دریده است؟بستری از خستگی ز خاک که کرده است؟ خاتمی از تشنگی به لب که مزیده است؟مرکب بی راکب که در بدر آمد؟ خیمه ی بی صاحب که شعله ور آمد؟آه که کرد آسمان چه حیله گریها ساخت به آل نبی چه کینه وریهاآه که در قتل شیرزاده ی یزدان کرد به کین روبهی چه حیله گریهااز حرم آنان که پا برون ننهادند بس که کشیدند رنج دربدریهاخیمه گه شاه سوختند و نمودند بی ادبیها عیان و پرده دریهاامت ناکس به راه شام بدادند آل نبی را سزای راه بریهازمره ی اطفال نازپرور نورس کرده به غولان دهر همسفریهابس گهر تابناک بحر رسالت ضایع و پامال شد ز بدگهریهاداده به قتل حسین فتوی و از مکر ساخته اظهار جهل و بی خبریهاتاج سنان سنان و نیزه ی خولی گشته سری کو نموده تا جوریهااز پی انعام و تحفه برده به میران از سر اخیار و از گروه اسیرانچرخ بیفسرد گلشن نبوی را ظلم، خزان ساخت باغ مصطفوی رابر علوی نسبتان سپهر جفا کار فتح و ظفر داده دوده ی اموی را

ص: 84

ص: 85

خفته سلیمان به خاک ماریه بی سر آمده خاتم به دست، دیو غوی (1) رابسته به زنجیز و غل ولی موحد منبر و محراب مشرک ثنوی راسخت تلافی نمود امت گمراه در ره دین سعیهای مرتضوی رابازی گردون نگر که سغبه ی (2) خود کرد رو به فرتوت، شیرهای قوی راگبر دغا تکیه زن به بالش عزت داشته برپای سید علوی راسبط نبی ز تیغ خفته و خوانند بر سر منبر مناقب نبوی رامزد رسالت اگر مودت قرباست در حرم احمد این عزا ز چه برپاستآنکه بد از ضرب ذوالفقار فراری وز دم شیر خدای بد متواریاز چه سبب شد که زادگان لئیمش پادشهی یافتند و شرع مداریاز چه جهت بد که یافتند در اسلام این همه عزت ز بعد آن همه خواریگشته به خواری ز ضرب تیغ مسلمان پس شه اسلام را بکشته به خواریفوج یهودان خلیفه گشته ز عیسی پس شده شمشیر زن بر وی حواری (3) .جوق سگان طوقها نموده مرصع پس زده ناخن به روی شیرشکاریجرگه ی خفاش گشته حاجب خورشید دعوی پرتو نموده در شب تاریملت باری ز ضرب تیغ گرفته پس زده، شمشیر بر خلیفه ی باری (4) .بالله اگر ضرب ذوالفقار نبودی هیچ بجز کفرشان شعار نبودی

ص: 86

تنها همین نه پیکر این شد نشان تیر آن را به دل نشست گر این را به تن رسیدآه از شبی که تشنه برآورد سر ز خواب آسیمه سر به کوزه ی آبش دهن رسیدآن آب آتشین چو فروریخت در گلو از آب زودتر اثرش بر بدن رسیدزهری جگر شکاف که چندان نفوذ کرد در آن تن لطیف که بر پیرهن رسیدچون پاره ی جگر ز گلویش به طشت دیخت ز آن طشت طعنه ها که به دشت یمن رسیدرو کرد بر برادر و گفت: ای عزیز جان ایام محنت تو و آرام من رسیداین گفت و شد خموش و به بام فلک خروش از اهل بیت خسته دل و ممتحن رسیدبردند تا به خاک سپارند یاورانش کان پیره زن به کینه ی او تیر زن رسیداز جور امتان بر پیغمبر ای دریغ او نیز پاره پیکر و خونین جگر رسیدچون دور غم به خامس آل عبا فتاد دور سپهر کینه ای از نو بنا نهادچون دور روزگار، ستم را ز سر گرفت رسم و ره جفا به طریقی دگر گرفتدر دودمان احمد مرسل (ص) شراره ای از آتش یزید درافتاد و درگرفتبر شاه دین زمانه چنان تنگ شد که او هم مهر از برادر و هم از پسر گرفترو در حرم نهاد و ز دشمن امان نیافت ناچار راه مشهد پاک پدر گرفتدردا که راه بادیه گم کرد خسروی کش عقل رهنمای بره راهبر گرفتبس نامه ها ز کوفه نوشتند و هر کسی روز و شبان ز مقدم پاکش خبر گرفتخواندند سوی خویش و به یاریش کس نرفت جز تیر چار پر که شتابید و پرگرفتچون دید خلق را سر نامهربانی است بر مرگ دل نهاد و دل از خلق برگرفتآمد به دشت ماریه گفت: این زمین کجاست؟ آسوده گشت چون که بگفتند نینواستچون دید برخلاف مراد است کارها فرمود کز شتر بفکندند بارهاافراشتند خیمه و بر رفع کینه خصم بر گرد خیمه گاه نشاندند خارهاچون اهل کوفه ز آمدن شه خبر شدند دشمن دو اسبه سوی شه آمد هزارهاگرد ملک دو رویه گرفتند فوج فوج از پا برهنگان عرب وز سوارهابگذشت لشکر و عمر سعد شوم بخت سردار لشکر و سر خنجر گذارهابر گرد شیر بچه ی حق بیشه ساختند از نیزه های شیر فکن نیزه دارهاشه در میان بادیه محصور دشمنان وز تیغهای تیز به گردش حصارها

ص: 89

بر روی شاه آب ببستند وای دریغ از هر کنار موج زنان جویبارهاافراشتند آتش کین وز سنان و تیغ بر روزن سپهر بر آمد شرارهابر گرد چو لشکر دشمن هجوم کرد یکباره زو کناره گرفتند یارهاروز نهم ز ماه محرم چو شد تمام خورشید بخت آل علی کرد رو به شامروز دگر که خیمه ی مشرق زد آفتاب آمد ز خیمه شاه برون پای در رکابیاران گرفته گرد ملک چون ستارگان خود در میان ستاده به مانند آفتابعباس از یمین سپاه و علم به دوش چتر علم فراشته بر فرق ماهتابیک سو علی اکبر و در دست تیغ تیز چون خشمگین پلنگ و بزیر اندرش عقاببر پشت ذوالجناح شهنشاه تشنه لب از کام واگرفته به شمشیر داده آبرو کرد سوی خصم که ای قوم شوم بخت چندین به جان خود نخرید از خدا عذابخواندیدم از حجاز و کنون می زنید تیغ شهدی فروختید مزور به زهر ناببگذشتم از شما زمن خسته بگذرید چندین گنه چرا؟ چو گذشتید از ثواببس گفت و غیر تیر جوابی نیامدش تا خود چه می دهند بروز جزا جوابجا دارد از تراب گر افغان شود بلند ظلمی چنین که رفت به فرزند بوترابچون پند سودمند نیافتاد خیل شاه افروختند آتش هیجا (1) به رزمگاه

ص: 90

بر یاد نور چشم پیمبر ز آب چشم بالله اگر جهان همه دریا کنی کم استبشناس در مصیبت سلطان کربلا قدر سرشک خویش که اکسیر اعظم استبی شرم دیده ای که نگرید در این عزا خالی جهان از آنکه دلش خالی از غم استجایی که سرو قامت اکبر فتد ز پای شرمنده باد سرو که سرسبز و خرم استبر صورت هلال درین ماه پر ملال کاهیده جسم حیدر و پشت نبی خم استموسی شکسته خاطر و عیسی فسرده دم یوسف ز تخت سیر و سلیمان ز خاتم استآمیخته به اشک خلیل و سرشک خضر امروز آب چشمه ی حیوان و زمزم استپیش از شهادت شه لب تشنگان، رسل بگریستند بروی و مظلومیش به کلچون رایت ستم به یزید لعین رسید از کوفه نامه ها به امام مبین رسیدکای گشته انس و جان به سلیمانیت مقر در دست دیو سفله به ناحق نگین رسیدآدم صفت بیا و زمین را خلیفه باش کابلیس را خلافت روی زمین رسیدهستی تو مستحق خلافت پس از حسن ما را اتفاق، روایت چنین رسیدباز آی سوی کوفه و بر کش لوای دین ورنه لوای کفر به چرخ برین رسیدبهر هدایت ار نخرامی بدین دیار خواهد خلل ز خصم به بنیان دین رسیدگر دستگیر ما نشوی روز باز خواست گوییم دست ما نه به حبل المتین رسیدچون نامه را بخواند، بدانست شاه دین کاورا گه شدن به دم تیغ کین رسیدنزدیک شد که دختر زهرا شود اسیر وقت شهادت پسر نازنین رسیدبا خویش گفت: «وقتی ادای امانت است بیع بهشت را سر ما در ضمانت است»آمد دو بهره رفته ز شب شاه تشنه کام بهر وداع در حرم سید انامبنهاد روی پاک بر آن تربت لطیف زان پس که داد خواجه کونین را سلامکای فخر انبیا چو برفتی تو، اشقیا کردند در خرابی دین تو اهتمامبی آفتاب روی تو بر ما نهاد روی ظلم از قفای ظلم و ظلام ای پی ظلامرفتی و در میانه ی امت گذاشتی فرقان و عترتت که بدارند احترامامروز در زدند به پهلوی فاطمه فردا بسوختند خداوند را کلامکردند آنچه بعد تو با خاندان تو در حیرتم که شرح دهم بهر تو کدامبر من هر آنچه رفت و رود از مخالفان در خدمت تو چون برسم بشمرم تمام

ص: 92

بهر شهادتم به سوی کوفه خوانده اند با پای خویش می روم اینک به سوی دامخوابش ربود و ختم رسل را به خواب دید کای نور دیده، خیز و سوی کربلا خرامبهر شهادت تو مقامی است در بهشت رو کشته شو، که منتظر توست آن مقامدادش اجازت سفر کربلا رسول رفت از پی وداع سوی تربت بتولمرکب خدای را به سوی کوفه زین مکن خلق مدینه را ز فراقت حزین مکنبر عهد کوفیان نتوان داشت اعتماد دوری ز بارگاه رسول امین مکندر شهر دین بجز تو کنون شهریار نیست بی شهریار، بهر خدا شهر دین مکنبالله که اهل کوفه به خون تو تشنه اند آهنگ، زینهار بدان سرزمین مکندر بر مخواه فاطمه را کسوت عزا ماتمسرای خویش، بهشت برین مکنناچار اگر روی بسوی اهل کین، سفر با زینب و سکینه سوی اهل کین مکنفرمود: سوی مرگ همی خواندم قضا رو پنجه با قضای جهان آفرین مکناهل مرا اسیر و مرا کشته خواسته است ما را به ما گذار و جزع بیش ازین مکنرفت از پی وداع سوی خانه ی خدا برخاست از مدینه خروشی زهر سرایبگرفت راه بادیه سالار کربلا مشتاق کشته گشتن و آماده ی بلادرهای آسمان همه شد باز و آمدند در خدمتش ملائکه از عالم علاآمد نخست حر به سر راه شاه دین هر سنگ می زدش سوی خلد برین صلااول امیر لشکر کین بود وای عجب شد اولین شهید به شمشیر ابتلاشه در زمین بادیه آمد فرود و گفت: زین خاک یافت دیده ی امید من جلابنمود مقتل شهدا را یکان یکان فرمود آمدیم به سوی وطن، هلاما والی ولایت رنج و مصیبتیم با ما نیاید آنکه ندارد سر و لادر تیره شب روانه به سوی وطن شوید کز انفعال رفت نیارید برملاافراشتند خیمه در آن عرصه ی الم کامد برون ز کوفه علم از پی علمچون شب فروگرفت جهان را، شه شهید اصحاب را بخواند پی بیعت جدیدفرمود: یافتم همه اصحاب خویش را اندر وفا یگانه و اندر صفا فریدبرداشتم ز گردنتان عهد خویش را جنت دهد جزای شما خالق مجید

ص: 93

لیکن برون روید از این ورطه ی خطر شب تیره و به خواب گران لشکر عنیدفردا قتیل تیغ مخواهید خویش را مقتول خواسته است بتنها مرا یزیدگفتند کز تو باز نخواهیم داشت دست گیریم ما چگونه سر خویش و تو وحید؟چون دید شاه دین که نخواهند بازگشت هستند پایدار در آن محنت شدیدفرمود بنگرید به فردوس جایتان دیدند و شد شب شهدا همچو روز عیدآمدند اسحر بر آن قوم نیک بخت کای جیش حق به کوی شهادت کشید رختآمد یکی غلام سیه روی دل سپید دل در برش ز شوق شهادت همی تپیدآزاد کرده بودش اندر ره خدا چرخ سپید چشم، سیاهی چو او ندیدبا روی او چو داشت شب قدر نسبتی حق بر هزار ماهش از آنروی برگزیدبا شاه گفت: ای که ولای تو کرده فرض ایزد به هر سیاه و سپیدی که آفریدفرمای تا به راه تو جان را کنم فدا ای در کف تو جنت فردوس را کلیدصد چشمه از محبت تو در دلم گشود چون آب زندگی که ز ظلمات شد پدیدفرمود شاه دین که سر خویش پاس دار بر شب ستاره ریخت چو از شاه این شنیدگفتا چه می شود که من تیره روی را با خود بری به خلد و گشایی در امیدمنگر سیاهیم که به سوی خلیل حق ذبح فدا سیاه ز سوی خدا رسیدپذرفت شاه و گفت که رویت سپید باد جان را کنون به نعمت فردوس ده نویدآمد بسوی معرکه با تیغ هندوی در دشت زنگیانه یکی نعره برکشیدتیغ برهنه در کف زندگی غلام تافت ز ابر سیاه، برق تو گفتی همی جهیدخونش به راه شاه شهیدان بریختند جنت، درم خریده به یکمشت خون خریدهمرنگ زاغ بود و به یمن قبول شاه طاووس خلد گشت و به خلد برین چمیدآمد به سوی شاه حمید (1) خمیده پشت گفت ای کلید دوزخ و جنت ترا به مشتپیرانه سر به معرکه جولانم آرزوست دشت مصاف و عرصه ی میدانم آرزوستسرباختن چو گوی به میدان عشق شاه با قامتی چو خم شده چوگانم آرزوستیکدشت پر ز دیو و سلیمان ستاده فرد جان باختن به راه سلیمانم آرزوستباز سپیدم آمده از آشیان قدس منعم مکن که ساعد سلطانم آرزوستشد سیر از مصاحبت جسم، جان من دیدار حور و صحبت رضوانم آرزوست

ص: 94

ص: 95

پشتم خمیده گشت ز پیری بنفشه وار از دست حور، دسته ی ریحانم آرزوستدادش اجازه شاه سوی خصم رفت و گفت: در راه شاه، باختن جانم آرزوستموی سپید کرده به خون سرخ کاین چنین رفتن سوی پیمبر یزدانم آرزوستشاه آمد و نهاد سرش در کنار خویش فرمود: باد مزد تو با کردگار خویش

به رتبت ناخدائی کز ازل فلک النجاة آمد فلک بسپرد در دریای خون کشتی به طوفانشعزیزی کش ز ساعد بست زهرا طوق پیراهن گشود از ناخن تیغ ستم گوی گریبانشوجود کآفرینش را از او شد خلعت هستی سپهر خصم، پیراهن به خاک افکند عریانشمکید از قحط آب انگشتری شاهی کز استغنا نمودی در نظر پای ملخ، ملک سلیمانشچه حاجت قصه ی آن خشک لب پرسیدن از «یغما» به لفظی تر حکایت می کند سیلاب مژگانشدر عزایت چکنم گر نکنم خاک به سر زین مصیبت چه خورم، گر نخورم خون جگرتوبه فردوس برین تاخته گلگون به نشاط من سوی شام الم بسته به غم بار سفرماند اکنون که دل از دولت وصلت محروم ماند اکنون که ز چهر تو جدا دیده ی ترچه برم گر نبرم مژده ی وصلت به روان چه دهم گر ندهم وعده ی رویت به نظرخیل انصار ترا تن بزمین سر به سنان آل اطهار ترا دل به تعب جان به خطرچکنم گر نکنم شکوه ز پیکار قضا چه زنم گر نزنم ناله ز بیداد قدرپور بیمار تو را پای به زنجیر درون دخت افگار تو را روی برون از معجرزین تحکم چه زنم گر نزنم دست بروی زین تهتک چه درم گر ندرم جامه ببرپیکر چاک تو در آب همی ز آن لب خشک آتش جان تو بر باد از آن دیده ی ترچه فروزم نفروزم همه کانون ز روان چه تراوم نتراوم همه در یاز بصرآل اطهار تو را بر سر معموره عبور حرم عز تو را در بن ویرانه مقرچه زنم گر نزنم بر به ثری سقف سپهر چه برم گر به ثریا نبرم خاک گذرچکنم گر نکنم جان و جهان شیب و فراز چکنم گر نکنم کون و مکان زیر و زبرزین تغافل چه کشم گر نکشم دشنه بدل زین تغابن چکنم گر نکنم خاک بسر

چو فرق کوکب برج اسد از کین دو پیکر شد ز سر بشکافت فرق صاحب تیغ دو پیکر همچو نقد ساقی کوثر زبان از تشنگی خائید بکام انبیا تسنیم خون گردید و کوثر هممکافات این عمل را برنتابد وسعت گیتی چه جای وسعت گیتی که بس تنگست محشر همفلک آل نبی را جا کجا زیبد به ویرانه نه آخر غیر این ویرانه بودت جای دیگر همز ابر دیده یغما برق آه ار باز ننشانی زنی تا چشم بر هم خامه خواهد سوخت، دفتر هم

دولت سوگ توام ای شه اقلیم بها، خسروی کرد عطا سینه طبل است و علم آه و الم لشکر من، نوجوان اکبر منچرخ کز داغ غمت سوخت بر آتش چو خسم، تا بدامانت رسم کاش بر باد دهد توده ی خاکستر من، نوجوان اکبر منتا تهی جام بقایت ز مدار مه و مهر، دور مینای سپهر ساخت لبریز ز خوناب جگر ساغر من، نوجوان اکبر منتا مه روی تو ای بدر عرب شمس عراق، خورد آسیب محاق تیره شد روز پدر گشت سیه اختر من، نوجوان اکبر منبر به شاخ ارم ای باز همایون فر و فال، تا گشودی پر و بال ریخت در دام حوادث همه بال و پر من، نوجوان اکبر منگر برین باطله یغما کرم شبه رسول، نکشد خط قبول خاک بر فرق من و کلک من و دفتر من، نوجوان اکبر

ص: 100

است. محمودخان در سال 1311 ه. دو سال قبل از قتل ناصرالدین شاه بدرود حیات گفت. ترکیب بندی دارد شامل 14 بند که ما بخشی از آن را در زیر می آوریم:

روشن شود دو چشم پیمبر به روز حشر گر زیر سم اسب عدو توتیا شومترسم ز سوی عرش رسد آیت بدا (1) . بگذار تا به کام دل خود فدا شومگردآرکود کان مرا نزد خود که من فردا ز زین اسب به میدان جدا شومرفتند مادر و پدر و جد من ز پیش من هم پی زیارتشان از قفا شومزینب چو این شنید به سر برفشاند خاک زد دست و کرد بر تن خود جامه چاک چاکچون شاه دین به عزم شهادت سوار شد چشم ملک به عرش برین اشکبار شدخورشید همچو طشت پر از خون طلوع کرد هول قیامت از همه سو آشکار شدابر بلا برآمد و بر خاک خون گریست باد فنا وزید و هو پر غبار شدحورا چو گل به خلد برین جامه بردرید رضوان دلش چو لاله ز غم داغدار شداز دود آه پردگیان چرخ شد سیاه وز خوان زمین ماریه چون لاله زار شدگویا ز پرده دختر زهرا برون دوید زهرا به خلد از غم دل بیقرار شداسبی که بود سبط پیمبر بر او سوار ناگاه سوی خیمه روان بی سوار شدآمد بسوی خیمه چو با زین واژگون از دیده ی سپهر زانده چکید خونچون شاه دین به خاک درآمد ز پشت زین بنهاد روی خویش به شکرانه بر زمینابری ندید بر سر آن دشت غیر تیغ قصدی نیافت در دل آن قوم، غیر کینهر جا فکنده دید گلی یاسمین عذار هر سو فتاده یافت مهی مشتری جبینبر صبر او ز جمله ی کروبیان قدس برخاست در صوامع افلاک آفرینخاکی که غرقه گشت به خون گلوی او بردند بهر غالیه ی موی حور عیناز داس کوفیان جفا پیشه شد تهی باغ نبی ز لاله و شمشاد و یاسمینبگریست وحش و طیر بر آن جم کزو ربود دیو پلید شوم هم انگشت و هم نگینگفتی رسیده وقت، که عالم شود خراب وز باد قهر کشته شود شمع آفتابچون اهل کوفه دامن کین بر میان زدند دامن بر آتش غم خلق جهان زدندچون هاله گرد ماه بیکباره اهل بیت صف حلقه وار گرد امام زمان زدندکردند خلق کودک او را نشان تیر تیر جفا چگونه ببین بر نشان زدندخستند بوسه گاه نبی را به تیغ تیز وز کین سر مبارک او بر سنان زدند

ص: 103

در خیمه اش به کینه زدند آتشی چنان کز او شرر به خرمن هفت آسمان زدندآوازالفراق بر آمد از کشتگان چون بانگ الرحیل بر آن کاروان زدندبود از نفاق چونکه سرشت و نهادشان گفتی که نیست نام پیمبر به یادشانبگذشت سوی معرکه چون خواهر حسین دربر کشید غرقه به خون پیکر حسینزد نعره ای کزو جگر آسمان شکافت از مهر، لب نهاد چو بر حنجر حسینپس گفت: کای گروه چه گوئید در جواب خواهد چو داد ما ز شما داور حسینجنبان شود زمین قیامت ز اضطراب گیرد چو ساق عرش علی مادر حسینعهد نبی مودت قربی مگر نبود؟ گردید پس جدا از چه از تن سر حسینداغی نباشد اینکه رود سوز او برون تا روز حشر از جگر خواهر حسینبگذشت آنچه بر دل زینب ز درد و غم بگذشتی اربه کوه، فروریختی ز همدر دشت کین سکینه چو بر شاه دین گریست برخاست شورشی که زمان و زمین گریستگریان شدند یکسره کروبیان قدس کرسی به لرزه آمد و عرش برین گریستابلیس شد ز کرده پشیمان و شرمناک جبریل ناله کرد و رسول امین گریستبر آسمان فرشه ز غم جامه چاک کرد وز سوز دل به خلد برین حور عین گریستاز تاب خشم آتش دوزخ زبانه زد بر خود جهان ز بیم جهان آفرین گریستشد لاله رنگ روی زمین چون گه وداع از سوز دل بر آن تن چون یاسمین گریستپس گفت: ای پدر ز چه در خواب خفته ای بی سر به خاک با تن صد چاک خفته ایآن تن که بود دامن زهراش جای خواب عریان فتاده بود سه روز اندر آفتابزان لعل لب که آب حیات رسول بود کردند کوفیان جفاپیشه منع آبچون آب بهر کودک بی شیر خویش خواست از کینه جز به تیر ندادش کسی جوابروزی که خلق جمله برآرند سر ز خاک بر دستها گرفته ز اعمال خود کتابسیماب وار لرزه به عرش برین فتد چون از پس سرادق عزت رسد خطابافکنده انبیا همه از بیم سر به زیر در کوه و دشت زلزله از هیبت عتاببا نامه ی سیه چو بود عذر آن گروه آیند سر فکنده چو در موقف حساب

ص: 104

ترسم که دست خویش چو زهرا به سر زند دوزخ به خشم آید و بر خشک و تر زندچون سوی شام قافله ی کربلا شدند گفتی ز شهر غم به دیار بلا شدندفریاد الوداع برآمد ز اهل بیت در قتلگاه از شهدا چون جدا شدندسرها ز تن شدند به فرسنگها جدا بر عزم ره روانه چو قوم دغا شدندسرها ز پیش و پرده نشینان احمدی بر ناقه ی برهنه روان از قفا شدندطفلان که نازشان پدر از مهر می کشید لرزان ز تازیانه ی اهل جفا شدنددر کوچه های شام اسیران بسته دست خونین جگر ز طعنه ی هر ناسزا شدنداز جور شام خرمن ایمان به باد رفت یکباره دین احمد مرسل زیاد رفتچون زد سموم کین به گلستان مصطفی بر خاک ریخت لاله و ریحان مصطفیتاریک مانند محفل ایمان چو کشته شد از باد کینه شمع شبستان مصطفیدادند اجر و مزد نبی را به تیغ تیز کردند خوش تلافی احسان مصطفیداس عناد و تیشه ی بیداد ناکسان نگذاشت سرو و گل به گلستان مصطفیکردند این معامله با عترت از چه روی با امت این نبود چو پیمان مصطفیترسم که دست خلق بیکباره زین گناه گردد جدا ز گوشه ی دامان مصطفیتا بود این جهان به جان این بلا نبود درد و غمی چو درد و غم کربلا نبوددر موقف حساب چو وقت جزا شود در پیشگاه عدل ندانم چها شودآه از دمی که پیش ترازوی عدل و داد روز نشور و عرض صواب و خطا شوددوزخ شود ز آتش غیرت چو حمله ور ترسم عنانش از کف مالک رها شودزهرا چو داد خواه شود تا به پای عرش روی زمین چو لجه ی (1) خون از بکا (2) شودخیزد ز خاک با تن بی سر چو شاه دین بر پا دوباره واقعه ی کربلا شودترسم که روز حشر بیکباره زین گناه دست جهان ز دامن رحمت جدا شودمحشر بهم برآید از هیبت عتاب جبریل بهر چاره سوی مصطفی شودآیا جواب چیست در آن روز پر بلا پرسند چون ز خون شهیدان کربلاگر در زمانه واقعه ی کربلا نبود معلوم، قدر صبر و عیار رضا نبودسبطی چنین برای فدا گر نبی نداشت آسان بدو شفاعت روز جزا نبود

ص: 105

بر صابران چو عرض بلا شد بغیر او کس را قبول واقعه ی کربلا نبودغیر از درون قبه ی او جائی از شرف مخصوص از برای قبول دعا نبودزینت نمی کشید اگر ناله از جگر در گنبد سپهر برین این صدا نبودحقا که این معامله با عترت رسول از این و آن ز بعد پیمبر روا نبودکی بر فلک درخت شقاوت کشید سر گر زیر خاک تخم جفا ز ابتدا نبودآید کجا ز عهده این درد و غم برون؟ چشم زمانه بارد اگر تا به حشر خون

ص: 106

او چو بینای حقیقت بود از دیده ی من بحقیقت که مرا چشم حقیقت بین استنه همین روی تو رد خواب چراغ دل ماست هر شبم نور تو شمعی است که بر بالین استفرقت روی تو از خلق جهان شادی برد هر که را دیده ی بیناست دل غمگین استپیکرت مظهر آیات شد از ناوک تیر بدنت مصحف و سیمات مگر یاسین استیادم از پیکر مجروح تو آید همه شب تا دم صبح که چشمم به رخ پروین استباغ عشق است مگر معرکه ی کرب و بلا که ز خونین کفنان غرق گل و نسرین استبوسه زد خسرو دین بر دهن اصغر و گفت: دهنت باز ببوسم که لبت شیرین استاز قفا دشمن و اطفال تو هر سو به فرار چون کبوتر که به قهر از پی او شاهین استدر خم طره ی اکبر دل لیلا می گفت: سفرم جانب شام و وطنم در چین استدختری را به که گویم که سر نعش پدر تسلیت سیلی شمر و سر نی تسکین استمی کشد غیرت دینم که بگویم به امم این جفا بر نبی از امت بی تمکین استگر فؤاد از غم عشق تو غنی شد چه عجب عشق سلطانی غنی، گنج دل مسکین است

باز از افق هلال محرم شد آشکار بر چهر چرخ ناخن ماتم شد آشکارنی نی به قتل تشنه لبان از نیام چرخ خونریز خنجری است که کم کم شد آشکاریا برفراشت رایت ماتم دگر سپهر وینک طراز طره ی پرچم شد آشکاراین ماه نیست نعل مصیبت در آتش است کز بهر داغ دوده ی آدم شد آشکاراز آه سینه ابر پیاپی پدید گشت ز امواج دیده سیل دمادم شد آشکاربست آسمان کمر چو به آزار اهل بیت بگشود در زمین بلا بار اهل بیتبر یثرب و حرم دو جهان سوخت تا فتاد با کربلا و کوفه سر و کار اهل بیتروز لوای آل علی شد نگون که زد خرگه به صحن ماریه سردار اهل بیتدشمن ندانم آتش کین در خیام زد یا در گرفت ز آه شرر بار اهل بیتزان کاروان جز آتش حسرت بجا نماند چون بار بست قافله سالار اهل بیتتشویش و خوف و واهمه، غمخوار بیکسان اندوه و رنج و حسرت و غم، یار اهل بیتخاشاک دشت مرهم اعضای کشتگان خوناب چشم شربت بیمار اهل بیتخفتی به خاک و خون تو و در ماتمت ندید جز خواب مرگ دیده ی بیدار اهل بیتنگذاشت خصم سفله حجابی به هیچ وجه جز گرد ماتم تو به رخسار اهل بیتتا کربلا ز کوفه به خونریز یک بدن پرتابه پر، پیاده و سر تا به سر سواربا دعوی خدای پرستی خدای سوز وز التزام ظلم به رحمت امیدوارذکر رسول بر لب و بغض ولی به دل در چشمها کتاب عزیز، اهل بیت، خوارزین غم مگر شکسته سراپای آب نهر بس تن برهنه سر زده بر سنگ آبشاراو را به یاد وصل چو عشاق، دل قوی و آنان به تاب هجر چو معشوق، تن نزاراهل حرم چو جمع عزا سر به جیب غم او در میان چو شمع، به رخساره اشکباردر دیده موج اشک و به دل کوههای درد بر سینه خیل داغ و به لب ناله های زاراین غم کجا برم که غمت را کسی نخورد جز خواهران بیکس و اطفال ناامیددهر از ازل گرفته عزایت که روز و شب گیسو برید شام و سحر پیرهن دریداکرام بین که بعد شهادت چه کرد خصم؟ از نی جنازه بستش و از خون کفن بریدقاتل برین قتیل نه تنها گریست زار تیغی که سر بریدش از آن نیز خون چکید

ص: 110

قطع نظر کنید ز منهم که بعد ازین با نیزه است نوبت سرداری شماکمتر کنید سینه و کمتر به سر زنید کاین لحظه نیست وقت عزاداری شماکم نیست گر به ذل اسیری کنید صبر از عزت شهادت ما خواری شماهم خشم او کند طلب خون ما ز خصم هم نصر او رسد به مددکاری شماچون نوبت قتال ز یاران به شه فتاد پاسی پس از مقاتله در قتلگه فتادچون زخمهای خویش به گرداب خون بشست چون مرغ پر به خون زده در خاک ره فتادیا از عناد اهل حسد یوسفی عزیز با پاره پاره پیکر عریان به چه فتاددر داغ مرگ او دل اسلام و کفر سوخت و آتش به جان بتکده و خانقه فتادپس فوجی از سپاه چو سیلاب فتنه خیز از حربگاه آمد و در خیمگه فتادبر روی بانوان حرم برقعی نماند از فرق آفتاب سزد گر کله فتادخونابه ی گلوی وی از چوب نی چکید یا خون گریست با همه آهندلی سنان؟تنها قتیل تیغ گذاران لشکری سرها دلیل ناقه سواران کاروانتنها به پاس شه همه بر آستان مقیم سرها به سرپرستی اهل حرم روانتنها گواه حسرت سرهای تشنه لب سرها نشان پیکر مجروح کشتگانتنها کنایتی ز معادات دهر دون سرها علامتی ز ستمهای آسمانبیمار کربلا به تن از تب توان نداشت تاب تن از کجا که توان بر فغان نداشتگر تشنگی ز پا نفکندش غریب نیست آب آن قدر که دست بشوید ز جان نداشتز آمد شد غم اسرا در سرای دل جائی برای حسرت آن کشتگان نداشتاین صید هم که ماند نه از باب رحم بود دیگر سپهر تیر جفا در کمان نداشتیا کور شد جهان که نشانی ازو ندید یا کاست آن چنانکه ز هستی نشان نداشتاز دوستانش آن همه یاری یقین نبود وز دشمنانش آنهمه خواری گمان نداستاز بهر دوستان وطن غیر داغ و درد می رفت سوی یثرب و هیچ ارمغان نداشتتا شام هم ز کوفه در آن آفتاب گرم جز سایه ی سر شهدا سایبان نداشت

ص: 111

ای نخل نینوا چه نهالی تو کز نخست جان بود و سر، بپای تو هر برگ و بر فتاد؟در باغ دین ز تیشه ی بیداد دمبدم نخلی ز پا درآمد و سروی به سر فتادتا پایمال پهنه شد آن چهر خاکسود در بحر خون ز بام فلک طشت زر فتاداز کربلا به دیده ی خونبار می رویم وارسته آمدیم و گرفتار می رویمجان در بهای آب روان نافروش ماند زین جا به جستجوی خریدار می رویمبا وصف تشنه کامیت اندر کنار شط جاری به دجله خون دل از چشمه سار بادرفع عطش چو از تو نشد جاودان چه سود کز مشک دیده دامن ما جویبار بادآن کز قبول داغ تو پهلو تهی کند جاوید با شکنجه ی کیهان دچار بادز اندیشه ی حدیث تو هر دل که وارهید محصور حکم حادثه ی روزگار بادجز داغ و درد و تاب تن از خوان کربلا قوتی نبود قسمت مهمان کربلااز شرم تشنگان عجب آرم که چون نسوخت دامان دشت و کوه و بیابان کربلابر داغ زخمهای تو گلگون کفن دمند همرنگ لاله، سنبل و ریحان کربلاز اهریمنان دولت باطل به باد رفت تاج و نگین و تخت سلیمان کربلاگفتی که خود نکرد کس آن کشته را کفن با آنکه بود پیکر او را دو پیرهنبادش ز خاک بادیه پرداخت خلعتی زان پس که گشت کسوت خونش طراز تنآن کودکان نورس ناکام خردسال بر جای زنده مانده ز دوران پر فتنآن رنجه جان به جامعه، چو شمس در کسوف و آنان به تاب نایبه (1) . چون موی درشکنسر گشتگان چو صید حوادث به صد هراس پر بستگان چو عقد جواهر به یک رسندردا که بعد واقعه ی کربلا هنوز از کین پر است سینه ی اهل جفا هنوزخون دو عامل از همه ریزند در قصاص این قتل را وفا نکند خونبها هنوزخود گر نبود جان جهان آن جهان جان، بهر چه از میان نرود این عزا هنوزبر قصه های کهنه و نو قرنها گذشت هر روز تازه تر بود این ماجرا هنوزگرم اسیر حرمش خصم و او زدی چون مرغ سر بریده به خون دست و پا هنوز

ص: 112

در شرح این ستم که نگفتم یک از هزار چون نامه روسیاهم و چون خامه اشکباردر سوگ این ستم زده فرزند، مام دهر هر شام گیسوان کند از مویه تارتاریک نم به چشم دجله و شط آب شرم نیست خشکیدی ارنه ز آتش خجلت سراب وارآمد خزان بهار جوانان هاشمی یا رب دگر مباد خزان را ز پی بهار

چون تن آن کودکان از تیغ حارث گشت بی سر از چه رو بی تن نگشتی از چه رو بی سر نگشتیچون شدند آن کودکان از فرقت مادر گدازان از چه رو برگرد آن طفلان بی مادر نگشتیچون حسین بن علی با لشکر کین شد مقابل از چه پشتیبان آن سلطان بی لشکر نگشتیچون دچار موج غم شد کشتی آل محمد (ص) از چه رو ای زورق بیداد بی لنگر نگشتیخانمان آل زهرا رفت بر باد از جفایت آوخ از بیداد و داد از جور و فریاد از جفایت

ص: 114

اینک دوازده بند مصائب حضرت اباعبدالله الحسین (ع) که از شاهکارهای مراثی است در زیر می آوریم:

سر غیرت فرونارند مردان پیش نامردان اگر چه از قفا از تن جدا سازند آن سر رازهی مردان که اندر بیعت فرزند پیغمبر (ص) گر افتد دستشان از تن، دهند آن دست دیگر رازهی اصحاب با همت که پیش نیزه و خنجر براندازند از تن جوشن و از فرق مغفر رانهنگانی که بهر تشنه کامان تا برند آبی شکافند از دم شمشیر صد دریای لشکر راشهادت بود صهبائی درون ساغر خنجر زهی مستان که بوسیدند و نوشیدند ساغر رانخوردند آب و جان دادند پهلوی فرات آخر بنوشیدند از جام فنا آب حیات آخربند سومفلک با عترت خیرالبشر لختی مدارا کن مدارا کن به آل الله و شرم از روی زهرا کنره شام است در پیش و هزاران محنت اندر پی به اهل البیت رحمی ای فلک در کوه و صحرا کنشب تاریک و مرکب ناقه ی عریان، به آرامی بران اشتر، نگویم مهد زرینشان مهیا کنشب ار طفلی ز پشت ناقه بر روی زمین افتد به آرامی بگیرش دست و بیرون خارش از پا کنفلک آن شب که خرگاه ولایت را زدی آتش دو کودک از میان گم شد، بگردای چرخ پیدا کنشب تاری، کجا گشتند متواری، بکن روشن چراغ ماه و تفتیشی از آن دو ماه سیما کنشود مهر و مهت گم ای فلک از مشرق و مغرب بجوی این ماهرویان و دل زینب تسلی کنبه صحرا ام کلثوم است و زینب هر دو در گردش تو هم با این دو خاتون جستجو در خار و خارا کناگر پیدا نگردند این دو طفل بی پدر امشب مهیای عقوبت خویشتن را بهر فردا کنگمانم زیر خاری هر دو جان دادند با خواری بزیر خار، گلهای نبوت را تماشا کناگر چه هر نفس دور تو ظلم تازه ای دارد بس است ای آسمان، ظلم و ستم اندازه ای داردبند چهارمفلک را کین به آل احمد مختار یعنی چه؟ خصومت این همه با عترت اطهار یعنی چه؟برای کشتن یک تن که جان عالمش قربان مهیا صد هزاران لشکر جرار یعنی چهگشاده چنگ و دندان بر هلاک یوسف زهرا به هامون گله گله گرگ آدمخوار یعنی چهنخست اقرار بیعت از چه با سلطان دین کردی پس از اقرار بیعت، این همه انکار یعنی چهگرفتم نامه ننوشتند و خود آمد به مهمانی به مهمانی چنین، یا رب چنان رفتار یعنی چه

ص: 117

نوامیس خدا پروردگان پرده ی عصمت سر بی چادر اندر کوچه و بازار یعنی چهگهرهای یتیم درج عفت را بهم بستن همه بر یک رسن چون گوهر شهوار یعنی چهاسیری خود گرفتم سهل، لکن با گرفتاری غل و زنجیر و آهن با تن تب دار یعنی چهبزیر اشکم اشتر چرا بایست پا بستن چنین رفتار ناهنجار، با بیمار یعنی چهچرا چون چوب نامد خشک دست پور بوسفیان به چوب خیزران خستن لب دربار یعنی چهبه استغفار، اعدا خواستند این ظلم را جبران خدا را، ریختن خون وآنگه استغفار یعنی چهالا ای خاتم پیغمبران فریاد از این امت بر اولادت جفا بگذشت از حد داد از این امتبند پنجمحسین از کینه ی عدوان چو آمد تنگ میدانش نماند از یاوران یک تن که سازد جان به قربانشنه عون و جعفر و عباس باقی ماند و نه قاسم نه فرزندش علی اکبر که طلعت ماه تابانشنه مسلم نه حبیب بن مظاهر ماند و نه عباس ز شیران دغا (1) یکباره خالی شد نیستانشنماند از بهر او یاور کسی غیر از علی اصغر که بود از تشنگی خشکیده مادر شیر پستانشگرفت آن طفل را در بر بیامد نزد آن لشکر تمنا کرد آبی تا کند تر، کام عطشانشندانم آب، او را یا جوابی داد کس آری جوابش از کمان دادند و آب از نوک پیکانشگلو بشکافتند از نوک پیکان گوش تا گوشش چو مرغ نیم بسمل تن بخون کردند غلطانشهمانا خون یزدان بود، خون آن شهید آری از آن افشاند بر گردون به سوی پاک یزدانشنثار راه جانان، لعل و مرجان باید ار کردن ز خون او به کف نامد گرانتر لعل و مرجانشفغان زان ساعتی کان طفل با قنداقه ی خونین ز آغوش پدر بگرفت مادر روی دامانشبه گردون شیون و افغان ز خرگاه امامت شد تو گفتی آشکارا در حرم شور قیامت شدبند ششمدر آن صحرا چو بیکس ماند شبل (2) بوتراب آخر ز دست بیکسی آورد پا اندر رکاب آخرکه ناگه شصت و شش زن آمدند از خیمه گه بیرون که ما را می سپاری با که، ای مالک رقاب آخرتو ای صبح سعادت گر ز ما غایب شوی اکنون برند این کوفیان ما را سوی شام خراب آخرپسندی ای در درج ولایت، کودکانت را فرو بندند چون گوهر همه بر یک طناب آخر

ص: 118

عیالت را روا داری برند اعدا به صد خواری به بزم زاده ی مرجانه روی بی نقاب آخرتسلی داد اهل البیت را با چشم تر و آنگه به میدان شهادت راند مرکب با شتاب آخرچو کرد اتمام حجت را و نشنیدند بیدینان طلب فرمود بهر تشنگان یک جرعه آب آخرطلب فرمود آب بی بها زان بی حیا مردم ندادند آب و از شمشیر دادندش جواب آخربرآورد از میان شمشیر آتشبار چون حیدر بزد خود را به قلب آن شیاطین چون شهاب آخرزدند از هر طرف تیغ و سنانش آن قدر بر تن که از زین بر زمین آمد ز زخم بی حساب آخرسر چون آفتابش بر سنان کردند و جسمش را بروی خاک افکندند اندر آفتاب آخرسرش چون شمس دائر (1) لیک اندر شهر شام آمد تنش چون قطب ساکن لیک با خاکش مقام آمدبند هفتمنمی گویم که از سم ستورانش بدن چون شد همی گویم که صحرا پاک از آن تن غرقه در خون شدنمی گویم به خرگاهش چه کردند از پس کشتن همی گویم که دود از خیمه گاهش تابه گردون شدنمی گویم چه شد وقتی که او را خاک شد مسکن همی گویم که یکسر بی سکون این ربع مسکون شدنمی گویم شب اول چه آمد بر سرش، اما همی گویم که مهمان، خانه ی خولی ملعون شدنمی گویم که چون شد خاتم از دست سلیمانی همی گویم که ز دستش همره انگشت، بیرون شدنمی گویم چه شد لیلی پس از مرگ علی اکبر همی گویم که در کوه و بیابان، همچو مجنون شدنمی گویم چه شد در راه و بیره پای طفلانش همی گویم همه پر آبله در کوه و هامون شدنمی گویم دل اهل و عیالش چون شد از این غم همی گویم که خون گشت و ز راه دیده بیرون شدنمی گویم که جسم بهتر از جانش چه شد لیکن همی گویم سه روز افتاده بود آنگاه مدفون شدنمی گویم چه شد چشم «صبوری» اندرین ماتم همی گویم ز سیل اشک، رشک رود جیحون شدنبی گر عهد فرمودی بر اولادش جفا کردن فزونتر زین نمی کردند بر عهدش وفا کردنبند هشتمفلک آخر خرابه جای آل مصطفی دادی عیال مصطفی را خانه ی بی سقف جا دادیحسین اندر عراق آمد چو از ملک حجاز آخر به آهنگ مخالف کشتن او را صلا دادیبه کام پور بوسفیان ولی الله را کشتی به قتل سبط احمد کام اولاد زنا داری

ص: 119

زیودی گوشوار از گوش عرش کبریا وآنگه به پیش چشم زینب جلوه در طشت طلا دادیتسلی خواستی از این جفاها خواهرانش را حسینی را گرفتی، بدره ی زر خونبها دادیگرفتی از سلیمان خاتم و دادی به اهریمن ز حق، حق از چه بگرفتی و باطل را چرا دادی؟نمودی خشک گلزار نبوت را ز بی آبی به باغ کفر نخل شرک و نشو و نما دادیبه روز بدر دادی فتح و نصرت بر رسول الله سزای نصرت بدر از شکست کربلا دادیدعی بن دعی (1) را بر سریر شام بنشاندی حسین بن علی را جا به خاک نینوا دادیهمیشه بر ستمکاریست ای گردون مدار تو بدی کردن به نیکانست ای بیرحم کار توبند نهمفلک در کربلا آل علی را میهمان کردی مهیا آب و نان بایست، شمشیر و سنان کردیحریم مصطفی را از حرم در کربلا خواندی هلاک از تشنه کامی بر لب آب روان کردیغزالان حرم را تاختی از یثرب و بطحا گرفتار درنده گرگهای کوفیان کردیفلک بی خانمان گردی که اولاد پیمبر را نمودی از وطن آواره و بی خانمان کردیگهرهای یتیم درج عصمت را بهم بستی ببزم زاده ی مرجانه بردی ارمغان کردیعیال مصطفی وآنگه اسیری، خاک بر فرقم مگر زا زنگبار و روم ایشان را گمان کردیسر فرزند زهرا را برید از قفا وانگه ببردی در تنور خولی کافر، نهان کردیتن نوباوه ی زهرا که از گل بود نازکتر بهم بشکسته از سم ستورش استخوان کردیز قتل قرةالعین رسول ای چرخ بد اختر جهان را قیرگون از قیروان تا قیروان کردیسر ببریده را از لب شنیدی آیت قرآن عجب دارم که تفسیرش به چوب خیزران کردیبرای نزهت و گلگشت اولاد ابی سفیان ز خون آل پیغمبر زمین را گلستان کردیخود این خون را ندانم صاحب اسلام چون شوید مگر خونها بریزد شاید این خون را به خون شویدبند دهمچو بربستند آل الله سوی شام محملها به محملها مکان کردند همچون غصه در دلهاز بس سیل سرشک از چشمه های چشم شد جاری فرورفتند آن جمازه ها تا سینه در گلهااگر اشک یتیمان آب بر آتش نزد هر دم ز سوز آه هر یک ز آن اسیران سوخت محملها

ص: 120

جفای کربلاشان سهل و آسان بود در خاطر اگر در شام دانستند می باشد چه مشکلهاحمایلهای زرین را به غارت برده دشمنها ولی بسته غل و زنجیر جای آن حمایلهابرادرها شهید و پیش روی خواهران یکسر سران کشتگان بر نیزه اندر دست قاتلهابه روز آن راهها در آفتاب گرم پیمودن بزیر سایه ی سرها مکان کردن به منزلهابه شام، آل علی در کنج ویرانها مکان کردن به ناز و نوش اهل شام هر شب کرده محفلهابه طشت زر سر سبط پیمبر در بر خواهر سرودن پور بوسفیان ادر کاسا و ناولهافلک زین ظلم حیرانم چرا ویران نگردیدی چو اولاد پیمبر بی سر و سامان نگردیدیبند یازدهمالا ای نور حق پنهان ز چشم مرد و زن تا کی؟ نهان در پرده ی غیب ای ولی ذوالمنن تا کی؟تو سیف انتقامی از نیام غیب بیرون شو حسینت غرقه خون افتاده بی غسل و کفن تا کیتو شبل شیر حقی، گرگهای کوفه دندانها به خون آلوده از این یوسف گل پیرهن تا کیبیا و مرهمی بهر حسین از انتقام آور هزار و نهصد و پنجاه و یک زخمش به تن تا کیبه زنجیز ستم بین عمه ها و خواهرانت را بنات النعش بر هم بسته چون عقد پرن (1) تا کیبه بزم زاده ی مرجانه اولاد نبی بسته بسان لؤلؤ و مرجان همه بر یک رسن تا کیبه ماتم داری جد تو ای فرزند پیغمبر چو انجم مرد و زن هر روز و هر شب انجمن تا کیجهان بر سینه و بر سر زنان پیوسته سال و مه به فریاد و فغان یا حسین و یا حسن تا کیزمین شد پر گل و پر لاله از خون بنی هاشم بگل چیدن نخواهی آمدن در این چمن تا کیتو پهلوی فرات این بوستان را بوستان باغی ز بی آبی فروخشکیده سرو یاسمن تا کیچه بستانی که از خون شهیدان لاله ها دارد ز ابر ظلم از پیکان و خنجر ژاله ها داردبند دوازدهمبیا از اشک چشم این بوستان را آبیاری کن ز خون دشمنان، ای تیغ حق صد نهر جاری کنخزان ظلم، گلهای رسالت را فکند از پا بیا بر این گلستان گریه چون ابر بهاری کنسراسر شیعیانت سوگوارند اندرین ماتم تو ای صاحب عزا بازآ و بنشین سوگواری کن

ص: 121

عیال مصطفی آنگه سوار اشتر عریان برای عمه ها و خوهران فکر عماری کنندارند این اسیران محرمی وقت سفر کردن بیا و دستگیریشان بهنگام سواری کنبزاری و فغان بنگر همه اولاد پیغمبر تو هم بر حال زار بیکسان افغان و زاری کنبیا ای پاسدار و رهنمای عالم امکان به راه شام این درماندگان را پاسداری کنهمه چون کبک، صید چنگل بازند این طفلان رها این کبکها از چنگل باز شکاری کننباشد دستگیر این کودکان را، دست گیر ای شه نباشد غمگسار این خواهران را غمگساری کنچو تابی نا صبور این مستمندان را صبوری ده چو بینی بیقرار این بیکسان را بیقراری کنبه هر دردی که باشد جز صبوری نیست درمانش «صبوری» دردمند ارشد ندانم چیست درمانش؟

ص: 122

سروی به غیر قد جوانان سرو قد ابری به غیر دیده ی طفلان زار نیستاین سرخی افق که شود هر شب آشکار جز خون حلق تشنه ی آن شیرخوار نیستجز جسم پاره ی پاره ی آن طفل شیرخوار یک نو گل شکفته در آن مرغزار نیستلب عندلیب نغمه سرا بسته در چمن کس جز دل سکینه ی نالان هزار نیستکی آگه است از دل لیلای داغدار آن کس که همچو لاله دلش داغدار نیستای دل به گریه کوش که در روز واپسین بی گریه هیچکس، به خدا، رستگار نیستامروز هر که دم زند از مهر اهل بیت فردا به رستخیر «هما» شرمسار نیستای دیده همچو ابر بهار اشکبار باش ای دل تو نیز لاله صفت داغدار باشاز کربلا به کوفه چو شد کاروان روان از کوه ناله خاست ز افغان رواناز گریه پرز و لوله گردید روزگار از نالخ پر ز غلغله گردید آسمانار کوه خاست ناله که ای قوم الحذر از سنگ خاست گریه که ای فرقه الامانرخهای همچو ماه خراشیده شد چو گشت سرها چو آفتاب به نوک سنان عیانآن سر که در کنار بپرورده فاطمه بنگر چه ها گذشت به آن سر ز امتانگاهی به دیر راهب و گاهی به بزم می گه در تنور خولی و گه بر سر سنانگاهی فراز نیزه چو خورشید آشکار گه همچو گوی در خم چوگان کودکاناز جان و سر چه غم خورد ار گشت پایمال آن کس که در رضای خدا سر بداد و جاناز بس که ریخت خون جوانان فلک به خاک تا حشر لاله می دمد از خاک بوستانای چرخ دشمنی تو با دوستان حق امروز نیست کز ازل این داشتی نهانامروز دشمنی تو با اهل بیت نیست دیری است دشمنی تو بدین پاک خانمانفرق علی شکافتی از تیغ آبدار پهلوی حمزه از دم زوبین خونفشانگوهر صفت شکستی از آسیب سنگ ظلم دندان مصطفی که فدایش جهان و جاناز تازیانه ی تو به پهلوی فاطمه آن طفل سقط شد که طفیلش بود جهانهر گه که نام او به زبان آورد قلم صد شعله از قلم به فلک می زند علمگردون چو تیغ ظلم برون از نیام کرد رنگین ز خون عترت خیرالانام کردخاصان بزم قرب و عزیزان دهر را خوار و حقیر در نظر خاص و عام کرددر شام تیره منزل آل علی چو گنج پنهان در آن خرابه ی بی سقف و بام کرد

ص: 124

ص: 125

آن سنگدل که آئینه ی شرم تیره ساخت آیین مگر نداشت که آیین شام کردگیرم که خون تازه جوانام حلال بود آب فرات ار که به طفلان حرام کرد؟خنگ فلک گرفت ز دست قضا عنان آن دم که شمر، رخش شقاوت لجام کردافتاد لرزه از ملکوت آن زمان که سر از کین جدا ز پیکر آن تشنه کام کرداز شش جهت ز بس که جهان انقلاب یافت گویی مگر که روز قیامت قیام کردشد سنگ خاره آب ز صبری که در عطش اصحاب آن شهنشه والا مقام کردمعجر به خواری از سر دخت نبی ربود گردون نکو به آل علی احترام کردزینب چو دید آتش بیداد کوفیان بر پا زدود آه به گردون خیام کردآن طفل شیرخوار که در کام از عطش نوک خدنگ را سر پستان مام کردانصاف کس نداد بجز تیر آبدار کآبی به حلق تشنه ی آن تشنه کام کردظلمی که شد ز کوفی و شامی بر اهل بیت نه کافر فرنگ و نه ترسای شام کردفریاد از آن گروه که با عترت رسول کردند آنچه دل شود از گفتنش ملول

ص: 126

بیجاده گون شد از تف گرما و تشنگی یاقوت و لعل و لؤلؤ و مرجان مصطفیتا چوب کینه خورد به دندان شاه دین از یاد شد شکستن دندان مصطفیبوی قمیص (1) یوسف گل پیرهن وزید زد چاک دست غم به گریبان مصطفیدارالسلام خلد که دارالسرور بود شد زین قضیه کلبه ی احزان مصطفییکباره آب کوثر و تسنیم و سلسبیل خون شد ز اشک دیده ی گریان مصطفیطوبی خمید و حور پریشان نمود موی از آه سرد و حال پریشان مصطفیدر موقع دنی فتدلی (2) که شد دراز دست خدا به بستن پیمان مصطفیپیمانه ای ز خون جگر بر نهاد حق بعد از قبول پیمان بر خوان مصطفییعنی بنوش خون که شب و روزت این غذاست خون خور همی که خون ترا خونبها خداستبند دومچون مصطفی قدح ز کف دوست نوش کرد اندر ز پیر عشق به جان پند گوش کردزآن باده ساغری به کف مرتضی نهاد او را هم از شراب محبت خموش کردساقی کوثر از می خمخانه ی بلا جامی کشید و جا به در میفروش کردبوسید دست پیر دبستان عشق، تا شاگردیش به مکتب دانش سروش کردبرداشت پرده از رخ معشوق لم یزل آن کش خدای بر دو جهان پرده پوش کردبا تارک شکافته در مسجد اوفتاد آن کش پیمبر عربی زیب دوش کردفواره سان ز جبهت پاکش ز جای تیغ جوشید خون و قلب جهان پر ز جوش کردزد چاک پیرهن حسن و شد حسین به تاب کلثوم در فغان شد و زینب خروش کردآن یک به گریه گفت که: هوشم ز سر پرید کز جوهر نخست که تاراج هوش کردگفت آن دگر که ساقی تسنیم و سلسبیل این باده را ز دست که امروز نوش کرد؟شه در میانه پرتو رخسار یار دید جان را فدای جلوه ی روی نکوش کردخرگه برون ز خلوت آن جمع برنهاد پروانه بود و جان به سر شمع برنهادبند سومآمد به یادم از غم زهرا (ع) و ماتمش آن محنت پیاپی و رنج دمادمش

ص: 128

آن دیده ی پر آبش و آن آه آتشین آن قلب پر ز حسرت و آن حال درهمشآن دست پر ز آبله و آن شانه ی کبود آن پهلوی شکسته و آن قامت خمشدردی که بود داغ پدر آخرالدواش زخمی که تازیانه همی بود مرهمشاز دیده ی سرشک فشان در غم پدر وز دیده ی نظاره به حال پسر عمشیکسو سریر و تخت سلیمان دین تهی یک سو به دست اهرمن افتاده خاتمشتوحید را بدید خراب است کشورش اسلام را بدید نگون است پرچمشمصحف ذلیل و تالی مصحف اسیر غم بسته به ریسمان گلوی اسم اعظمشام الکتاب محو امام مبین غریب منسوخ نص واضح و آیات محکمشگه یاد کردی از حسن و هفتم صفر (1) . گه از حسین و عاشر ماه محرمشآتش زدی به جان سماعیل و هاجرش خون ریختی ز دیده ی عیسی و مریمشاز گریه اش ملایک گردون گریستند کروبیان به ماتم او خون گریستندبند چهارمآه از مصیبت حسن و حال مضطرش احشای پاره پاره و قلب مکدرشآن دردها که در دل غمگینم نهفته داشت و آن زهرها که در جگر افروخت آذرشآن طعنه ها که خورد ز دشمن به زندگی و آن تیرها که زد پس مردن به پیکرشیک لحظه ساغرش نشد از خون دل تهی بعد از شهادت پدر و فوت مادرشنگشود چهره شاهد دولت به خلوتش ننهاد پا عقیله ی صحت (2) به بسترشالله اکبر از لب آبی که نیم شب نوشید و سر زد از جگر الله اکبرشز الماس سوده رنگ زمرد گرفت سیم یاقوت کرد جزع (3) و چو بیجاده گوهرشآهی کشید و طشت طلب کرد و خون دل در طشت ریخت نزد ستمدیده خواهرشزینب چو دید طشت پر از خون فغان کشید گوئی به خاطر آمد از آن طشت دیگرشچندان کشید آه که آتش گرفت چرخ چندان گریست خون که گذشت آب از سرشطشت زر و حضور یزید آمدش به یاد از دست شد شکیبش و از پا دراوفتاد

ص: 129

بند پنجمگر سر کنم مصیبتی از شاه کربلا ترسم شرر به عرش زند آه کربلالرزد زمین ز کثرت اندوه اهل بیت سوزد فلک ز ناله ی جانکاه کربلاای بس شبان تیره که بالید بر فلک خاک از فروغ مشتری و ماه کربلاگر یوسفی فتاد به کنعان درون چاه صد یوسف است گم شده در چاه کربلاای ساربان به کعبه ی مقصود محملم گرمی بری بران شتر از راه کربلاو ای رهنمای قافله این کاروان بکش تا پایه ی سریر شهنشاه کربلاشاید که من به کام دل خود مشام جان تر سازم از شمیم سحرگاه کربلاای کعبه ی معظمه فرق است از زمین تا آسمان ز جاه تو تا جاه کربلاآه از دمی که آتش بیداد شعله زد بر آسمان ز خیمه و خرگاه کربلاگوش کلیم طور و لا از درخت عشق بشنید بانگ (انی انا الله) کربلاپرتو فکند مهر تجلی ز شرق عشق موسای عقل خیره شد از نور برق عشقبند ششمآه از دمی که در حرم عترت خلیل برخاست از درای شتر بانگ الرحیلکردند از حجاز بسیج ره عراق گفتند: «حسبی الله ربی هو الوکیل» (1) .با صد هزار آرزو و میل و اشتیاق می تاختند سوی بلا از هزار میلغم توشه، رنج راحله شان، مرگ بدرقه بخت سیاه همره و پیک اجل دلیلتیر سه شعبه منتظر حلق شیرخوار زنجیر کین در آرزوی گردن علیلمی زد فرات موج پیاپی ز اشتیاق می گفت و داشت دیده پر از خون چو رود نیلکای قوم مهر فاطمه را کی سزد دریغ از جانشین ساقی تسنیم و سلسبیلمی گفت خاک بادیه ی کربلا زدور مشتاق حضرت توام ای سید جلیلبازآ که مهد پیکر صد پاره ات منم ای خسروی که مهد تو جنبانده جبرئیلروز ازل مقدمة الجیش (2) این سپاه شد نایب امام زمان مسلم عقیلآن سالک سلیل (3) محبت که مردوار در کف گرفت جان و نمود از وفا سبیلروزی که از مدینه روان سوی کوفه شد آن روز نخل عشرت او بی شکوفه شد

ص: 130

بند هفتمالقصه چون به کوفه رسید از صف حجاز جادوی چرخ، شعبده ی تازه کرد سازهر چند کار بدرقه در کوفه نیک نیست اما نخست خوب شدندش به پیشبازکرد آن یکی غبار رهش توتیای چشم برد آن دگر به بوسه ی پایش دهان فرازگفت آن یکی مرا به در خویش بنده گیر گفت آن دگر مرا به عطایای خودنوازگفت آن مرا به خدمت خود ساز مفتخر گفت آن مرا ز مقدم خود دار سرفرازاما چو آن غریب به مسجد روانه شد بهر ادای طاعت دادار بی نیازاز صد هزار تن که ستادند در پی اش یکتن نمانده بود چو فارغ شد از نمازدید آن کسان که لاف هواداریش زدند دارند این زمان ز ملاقاتش احترازو آنان که دامنش بگرفتند با دو دست سازند دست کین به گریبان او درازبدخواه در کمین و اجل تیر در کمان نه چاره ای بدید و نه باب نجات بازخود را غریب دید و فغان از جگر کشید چون نی به ناله در شد و چون شمع در گدازگفت از صبا ز جانب مسلم ببر پیام هر جا رسی به کوی حسین از ره حجازکای شه میا به کوفه و سوی حجاز گرد من آمدم فدای تو گشتم تو باز گردبند هشتمدر کوفه از وفا و محبت نشانه نیست وز مهر و آشتی سخنی در میانه نیستکردار جز نفاق و عمل جز خلاف نه گفتار جز دروغ و سخن جز فسانه نیستیا کوفیان نیافته اند از وفا نشان یا هیچ از وفا اثری در زمانه نیستای شه میا به کوفه که این ورطه ی هلاک گرداب هایلی است که هیچش کرانه نیستاین مردم منافق زشت دو رویه را خوف از خدای واحد فرد یگانه نیستدارند تیرها به کمان بر نهاده لیک جز پیکر تو ناوکشان را نشانه نیستبهر گلوی اصغر تو تیر کینه هست وز بهر کودکان تو جز تازیانه نیستهشدار ای کبوتر بام حرم که بس دام است در طریق و اثر ز آب و دانه نیستبس عذرها به کشتنت آراستند لیک جز کینه ی تو در دل ایشان بهانه نیستجانم فدای خاک قدوم تو شد ولی مسکین سرم که بر در آن آستانه نیست

ص: 131

این گفت و مست جرعه ی صهبای وصل شد عکس فروغ دوست بد و سوی اصل شدبند نهمچون کاروان غصه به گیتی نزول کرد اول سراغ خانه ی آل رسول کردمهمان مصطفی شد و هر دم حکایتی با مرتضی و با حسنین و بتول کرداز عترت رسول خدا هر کرا شناخت افسانه ای سرود که او را ملول کردتا نوبت ملال شه تشنه لب رسید آن شاه را به باختن جان عجول کرددرصد دفتر شهدا آمد از نخست امضای خود نوشت و شهادت قبول کردبار امانتی که فلک ز آن ابا نمود برداشت تا شفاعت مشتی جهول کردآن تن که داشت بر کتف مصطفی صعود بر خاک قتلگاه ز بالا نزول کردوآنگه به خط و خاتم مستوفی قضا سرمایه ی برات شفاعت وصول کردآه از دمی که تاخت ز میدان به خیمه گاه وز خیمه باز جانب میدان عدول کرددر شان خویش و مرتبت خود به نزد حق گفت آنچه هیچکس نتواند نکول کرداتمام حجت ازلی را به صد زبان با آن گروه بیخرد بوالفضول کردچندی میان معرکه (هل من مغیث) (1) . گفت چندی به فضل خود ز پیمبر حدیث گفتبند دهمچندان کزین مقوله بر آن قوم بی ادب برخواند آن ستوده شه ابطحی نسبیک تن نداد پاسخ وی را وز این قبل آزرده گشت خاطر شاهنشه عربآمد به قتلگاه به بالین کشتگان فریاد کرد با جگری خسته از تعبکای دوستان محرم و یاران محترم ای همرهان نیک و رفیقان منتخبای اکبر جوانم و عباس صف شکن ای مسلم بن عوسجه، ای حر و ای وهبرفتید جمله در کنف رحمت خدا خوردید نوشداروی غفران ز فیض ربمن مانده ام غریب در این دشت پر بلا محزون و داغدیده جگرخون و تشنه لبخیزید و بر غریبی من رحمتی کنید کامروز گشته صبح امیدم چو تیره شبکشتند یاوران مرا جمله بیگناه خستند کودکان مرا جمله بی سبب

ص: 132

پژمرد از عطش، گل رخسار شیرخوار بیمار را ز تشنگی افزوده تاب و تبچون دید پاسخی نرسیدش به گوش جان ز آن دوستان صادق و یاران با ادبآهی کشید و گفت خدا باد یارتان خوش رفته اید، آیمتان من هم از عقبباد این خبر بسوی حرم برد در نهفت اصغر به گاهواره فغان برکشید و گفتبند یازدهملبیک ای پدر که منت یار و یاورم در یاری تو منایب عباس و اکبرممدهوش باده ی خم میخانه ی غمم مشتاق دیدن رخ عم و برادرمآب ار نمی رسد به لب لعل نازکم شیر ار نمانده در رگ پستان مادرمدر آرزوی ناوک تیر سه شعبه ام در حسرت زلال روانبخش کوثرمدر شوق آن دقیقه که صیاد روزگار با ناوک کمان قضا بشکند پرمخواهم به شاخ سدره نهم آشیان فراز تا بنگری که عرش خدا را کبوترمهر چند جثه کوچک و تن لاغر است، لیک از دولتت هوای بزرگیست در سرمآن قطره ام که سالک دریای قلزمم آن ذره ام که عاشق خورشید انورمبا دستهای کوچک خود جان خسته را در کف گرفته ام که بپای تو بسپرمآغوش بر گشای و مرا گیر در بغل تا گوی استباق (1) ز میدان بدر برمشاه شهید در طرب از این ترانه شد او را ببر گرفت و به میدان روانه شدبند دوازدهمآمد میان معرکه گفت: ای گروه دون کز راه حق شدید بیک بارگی بروناز جورتان تپید به خون اکبر جوان وز ظلمتان لوای ابی الفضل شد نگوندیگر بس است ظلم که شد از حساب بیش دیگر بس است جور که گشت از شمر فزوناین طفل شیرخواره سه روزه است کز عطش نوشد به جای شیر ز پستان غصه، خونرنگ بنفشه یافته رخسار چون گلش بیجاده فام کرده لب لعل لاله گونگیرم که من به زعم شما باشدم گناه این بیگنه خلاف نکرده است تا کنونآبی دهید بر لب خشکش خدای را کاندر دلش شکیب نه و اندر تنش سکون

ص: 133

ص: 134

ص: 135

گفتار شه هنوز به پایان نرفته بود کان طفل ناله ای ز جگر زد چو ارغنونآنگاه خنده ای به رخ شه نمود و خفت دیگر زمن مپرس که شد این قضیه چوناین قاصد اجل ز کجا بود ناگهان و آن را به حلق تشنه که بوده است رهنمونشد پاره حلق اصغر بی شیر و تازه گشت زخم دل حسین جگر خسته از دروننظاره کرد اشه به رخسار آن صغیر با ناله گفت: نحن الی الله راجعون (1) .ای آهوی حرم به خدا می سپارمت در حیرتم که چون به سوی خیمه آرمتبند سیزدهمآه از حسین و داغ فزون از شماره اش وآن دردها که کس نتوانست چاره اشفریادهای العطش آل و عترتش تبخالهای لعل لب شیرخواره اشآن اکبری که گشت به خون غرقه عارضش آن اصغری که ماند تهی گاهواره اشآن جبهه ی شکسته و حلق بریده اش آن ریش خون چکان و تن پاره پاره اشآن ماه چارده که ز خون بست هاله اش آن آسمان که زخم بدن بد ستاره اشآن سر که بر فراز نی از کوفه تا به شام بردند با تبیره (2) و کوس و نقاره اشآن نو عروس حجله ی حسرت که دست کین تاراج کرد زیور و خلخال و یاره اشآن کودکی که درگه یغمای خیمه گاه از گوش برد دست ستم گوشواره اشآن بانوی حریم جلالت که چشم خصم می کرد با نگاه حقارت نظاره اشآن خسته ی علیل که با بند آهنین بردند گه پیاده و گاهی سواره اشآن دست بسته طفل یتیمی که خسته گشت پای برهنه از اثر خار و خاره اشداغی که کهنه شد بیقین بی اثر شود وین داغ هر زمان اثرش بیشتر شود (3) .

ص: 136

تمام اهل بیت مصطفی در خیمه گه عطشان ولی ز آب روان قوم مخالف کامیاب امشبرقیه یک طرف غش کرده و افتاده بی طاقت سکینه از عطش یکسو دلی دارد کباب امشبز بی شیری و سوز تشنه کامی کرده غش اصغر مگر خشکیده شیر از تف به پستان رباب امشبیکی در کربلا بگذرد لا عباس را بنگر که هست از شمر اطفال حسین در پیچ و تاب امشبازین غم، خون دل (صابر) فشاند از بن مژگان که گردد سر خط آزادیش یوم الحساب امشب

هرچه زاری کرد از دل عقده اش نگشود آسان خم شد و زد بوسه بر حلقوم سلطان شهیدانگفت زین مشکل مرا سوز دل آسان می نشیند گفت: ای جان عزیز این سان به خون غلتان چرائی؟ ای گل باغ نبی، خار کف عدوان چرائی؟داشتی پیراهنی بر تن، چنین عریان چرائی؟ غافل از حال دل زینب در این دوران چرائی؟کز پس قتل تو جغد آسا به ویران می نشیند خیز و بنگر از سو کوی تو چون گشتم روانه بازوی طفلان چو مویت شد سیه از تازیانهکرد آخر مرغ دل را تیر هجرانت نشانه کی گمانم بود بینم از جفاهای زمانهبر تن پاک تو پیکان روی پیکان می نشیند گرچه رفتیم و غم هجرت به دل گردید مدغم (1) . لیک امشب ای سلیمان اندرین وادی پر غمدیو خصلت بجدل (2) انگشت برد از بهر خاتم گرچه من رفتم ز کویت ای شهنشاه معظمدر عزایت (صابر) غمدیده گریان می نشیند

بکن به نعش عمویم چنین خطاب پدرجان ز جای خیز که کس انتظار آب نداردنظر به عابد دلخسته کن که تاب سواری ز کربلای تو تا کوفه ی خراب نداردمتاب ظل حمایت به حشر از سر (صابر) که جز تو یاوری اندر صف حساب ندارد

چو مهر روی تو بابا در ابر مرگ نهان شد بهار عمر من از صرصر فراق خزان شدهمیشه کار من از دوری تو آه و فغان شد به غیر روی تو کامشب در این خرابه عیان شدندیده است کسی در شب آفتاب، پدر جان پدر کدام جفا جوز کینه کرد یتیمم چو جغد جانب ویرانه ها نمود مقیمماسیر و بیکس و مضطر بدست قوم لئیمم نمانده است امیدی به زندگی و ز بیممنمی کنم گله از جور شیخ و شاب، پدر جان ببین به رسم تصدق بر اهل بیت پیمبر دهند نان و رطب ای پدر، گروه ستمگرچگویمت که توئی واقف از مصائب دیگر ببین به پیکر طفلان بجای جامه و زیوربود ز جور مخالف غل و طناب پدر جان

گرچه از حیث عدد بودند کم لیک بودند از وفا ثابت قدمدر شرافت هر یکی اندر جهان تا قیامت افتخار انس و جاندر شجاعت هر یک از برنا و پیر بی شبیه و بی قرین و بی نظیردر شریعت پیروان مصطفی در طریقت شیعیان مرتضیپیش هر یک زآن رجال ارجمند بیم را گفتی که سر ببریده اندآری آری نزد مردان بیم چیست در درون حق پرستان، بیم نیستبیم از شرک است و در اقلیم عشق نیست شرک آن را که شد تسلیم عشق

از برای خودنمائی صبح و شام سر برد آرد گه ز برزن گه ز بامبا خدنگ غمزه صید دل کند دید هر جا طایری، بسمل کندلاجرم آن شاهد بالا و پست با کمال دلربائی در الستغمزه اش را قابل تیری نبود لایق پیکانش، نخجیری نبودماسوا آئینه ی آن رو شدند مظهر آن طلعت دلجو شدندپس جمال خویش در آئینه دید روی زیبا دید و عشق آمد پدیدمدتی آن عشق بی نام و نشان بد معلق در فضای لامکاندل نشین خویش ماوائی نداشت تا در او منزل کند، جائی نداشتبهر منزل بیقراری ساز کرد طالبان خویش را آواز کردچون که یکسر طالبان را جمع ساخت جمله را پروانه، خود را شمع ساختجلوه ای کرد از یمین و از یسار دوزخی و جنتی کرد آشکارجنتی خاطرنواز و دلفروز دوزخی دشمن گداز و غیر سوزساقئی با ساغری چون آفتاب آمد و عشق اندر آن ساغر، شرابهمچو این می خوشگوار و صاف نیست ترک این می گفتن از انصاف نیستحبذا زین می که هر کس مست اوست خلقت اشیا، مقام پست اوستهر که این می خورد جهل از کف بهشت گام اول پای کوبد در بهشتجمله ی ذرات از جا خاستند ساغر می را ز ساقی خواستندبار دیگر آمد از ساقی صدا طالب آن جام را برزد نداای که از جان طالب این باده ای بهر آشامیدنش آماده ایگرچه این می را دو صد مستی بود «نیست» را سرمایه ی «هستی» بوددرد و رنج و غصه را آماده شو بعد از آن، آماده ی این باده شواین نه جام عشرت این جام ولاست درد او درد است و صاف او بلاستذره ای شد زان سعادت کامیاب زان بتابید از ضمیرش آفتابجرعه ای هم ریخت ز آن ساغر به خاک ز آن سبب شد مدفن تنهای پاکتر شد آن یک رالب این یک را گلو وز گلوی کس نرفت آن می فروبود آن می از تغیر در خروش در دل ساغر چو می در خم به جوشچون موافق با لب همدم نشد آن همه خوردند و اصلا کم نشدباز ساقی برکشید از دل خروش گفت: ای صافی دلان درد نوش

ص: 144

مرد خواهم همتی عالی کند ساغر ما را ز می خالی کندانبیا و اولیا را با نیاز شد به ساغر، گردن خواهش درازجمله را دل در طلب چون خم به جوش لیکن آن سرخیل مخموران خموشسر به بالا یک سر از برنا و پیر لیکن آن منظور ساقی سر بزیرهر یک از جان همتی بگماشتند جرعه ای از آن قدح برداشتندباز بود آن جام عشق ذوالجلال همچنان در دست ساقی مال مالجام بر کف منتظر ساقی هنوز الله الله غیرت آمد غیر سوزساقیا لبریز کن ساغر ز می انتظار باده خواران تا به کی؟تازه مست جورکش را دور کن می به ساغر تا به خط جور کنمی به شط بصره و بغداد ده نی به خط بصره و بغداد دهشط می را جز شناور بط نیم از حریفان فرودین خط نیمباز ساقی گفت: تا چند انتظار؟ ای حریفت لا ابالی سر برآرای قدح پیما، درآ، هوئی بزن گوی چوگانت سرم، گویی بزنچون بموقع ساقیش درخواست کرد پیر میخواران ز جا قد راست کردزینت افزای بساط نشاتین سرور سر خیل مخموران حسین (ع)گفت: آن کس را که می جوئی منم باده خواری را که می گوئی منمشرطهایش را یکایک گوش کرد ساغر می را تمامی نوش کردباز گفت: از این شراب خوشگوار دیگرت گر هست یک ساغر بیاردیگر از ساقی نشان باقی نبود زآنکه آن میخواره جز ساقی نبودخود به معنی باده بود و جام بود گر به صورت رند درد آشام بودشد تهی بزم از منی و از توئی اتحاد آمد، بیکسو شد دوئیوه که این مطلب ندارد انتها قصه را سررشته از کف شد رهاوای وای این دل گرانجانی گرفت این فرشته، خوی حیوانی گرفتآنکه پنهان بد مرا در تن چه شد؟ آن سخنگوی از زبان من چه شد؟من کیم گردی ز خاک انگیخته قالبی از آب و از گل ریختهکوزه ای بنهاده در راه صبا ای عجب آبی هدر، خاکی هبا

ص: 145

من کیم موجی ز دریا خاسته قالبی افزوده، روحی کاستهعاجزی محوی عجولی، جاهلی مضطری، ماتی، فضولی، کاهلینک حقیقت آمد و طی شد مجاز شو خمش، گوینده گفتن کرد سازای به حیرت مانده اندر شام داج (1) . آفتاب آمد برون اطفی السراج (2) .باز گوید رسم عاشق این بود بلکه این معشوق را آئین بودچون دل عشاق را در قید کرد خودنمائی کرد و دلها صید کردامتحان شان را ز روی سر خوشی پیش گیرد شیوه ی عاشق کشیدر بیابان جنونشان سر دهد ره به کوی عقلشان کمتر دهددوست می دارد دل پر دردشان اشکهای سرخ و روی زردشاندل پریشانشان کند چون زلف خویش زآنکه عاشق را دلی باید پریشخم کند شان قامت مانند تیر روی چون گلشان کند همچون زریرتا گریزد هر که او نالایق است درد را منکر طرب را شایق استوآنکه را ثابت قدم بیند به راه از محبت می کند بر وی نگاهاندک اندک می کشاند سوی خویش می دهد راهش به سوی کوی خویشبدهدش ره در شبستان وصال بخشد او را هر صفات و هر خصالمتحد گردند با هم این و آن هر دو را موئی نگنجد در میانمی نیارد کس به وحدتشان شکی عاشق و معشوق می گردد یکی

از تعلق پرده ی دیگر نماند سد راهی جز علی اکبر نمانداجتهادی داشت از اندازه بیش کان یکی را نیز بردارد ز پیشآمد اکبر با رخ افروخته خرمن آزادگان را سوختهماه رویش کرده از غیرت عرق همچو شبنم صبحدم بر گل ورقبر رخ افشان کرده زلف پر گرده لاله را پوشیده از سنبل زرهنرگسش سرمست در غارتگری سوده مشک تر به گلبرگ طریآمد و افتاد از ره با شتاب همچو طفل اشک بر دامان بابکای پدرجان، همرهان بستند بار ماند بار افتاده اندر رهگذارهر یک از احباب سر خوش در قصور وز طرب پیچان سر زلفین حورگامزن در سایه ی طوبی همه جا مزن با یار کروبی همهقاسم و عبدالله و عباس و عون آستین افشان ز رفعت بر دو کوندیر شد هنگام رفتن ای پدر رخصتی گر هست باری، زودتردر جواب از تنگ شکر قند ریخت شکر از لبهای شکر خند ریختگفت: کای فرزند، مقبل آمدی آفت جان رهزن دل آمدیکرده ای از حق تجلی ای پسر زین تجلی فتنه ها داری بسرراست بهر فتنه قامت کرده ای وه کزین قامت، قیامت کرده اینرگست با لاله در طنازی است سنبلت با ارغوان در بازی استاز رخت مست غرورم می کنی از مزار خویش، دورم می کنیگه دلم پیش تو گاهی پیش اوست رو که با یک دل نمی گنجد دو دوستبیش از این باب دلم را خون مکن زاده ی لیلی، مرا مجنون مکنپشت پا بر ساغر حالم مزن نیش بر دل، سنگ بر بالم مزنخاک غم، بر قرق بخت دل مریز بس نمک بر لخت لخت دل مریزهمچو چشم خود به قلب دل متاز همچو زلف خود پریشانم مسازحایل ره مانع مقصد مشو بر سر راه محبت سد مشولن تنال البر حتی تنفقوا بعد از آن مما تحبون گوید او (1) .نیست اندر بزرم آن والا نگار از تو بهتر گوهری بهر نثارهر چه از اوست سد راه من آن بت است و غیرت من بت شکن

ص: 147

جان رهین و دل اسیر چهر تست مانع راه محبت مهر تستآن حجاب از پیش چون دور افکنی من تو هستم، در حقیقت تو منیچون ترا او خواهد از من رو نما رو نما شو جانب او رو نما

ص: 149

نبی را قلب و چشم روشنستم که شرعش را به تن چون جوشنستمعلی را روح و زهرا را جگر بند ز ما شد هر که با مرا کرد پیوندهمه ای کوفیان دانید یکسر که جز من نیست فرزند پیمرخدیو عشق و شاه مشرقینم سرور سینه ی زهرا، حسینمچه بود آن دعوت اندر اول کار که خونم شد مباح این دم بناچارهمه آن وعظ و آن گفتار و تهدید ابوسفیانیان سودی نبخشیدبکار افتاد تیغ و نیزه و تیر دبیر چرخ را گم گشت تدبیرگرازان عرب در ترکتازی به جانبازی دلیران حجازی

غنچه ی نشکفته ای از لاله زار معرفت از فراز شاخساری از جفای خار ریختاختر فرخ فری افتاد از برج شرف کآسمان خوناب غم از دیده ی خونبار ریختطوطئی زین خاکدان پرواز کرد و خاک غم بر سراسر طوطیان عالم اسرار ریختبسملی در خون تپید از جور جبار عنید یا که عنقاء ازل خون دل از منقار ریختزهره ی زهرا چو از آسیب پهلو درگذشت چشمه های خون ز چشم ثابت و سیار ریختمهبط روح الامین تا پایمال دیو شد شورشی سر زد که سقف گنبد دوار ریختاز هجوم عام بر ناموس خاص لا یزال عقل حیران، طبع سرگردان، زبان لال است لالطعمه ی زاغ و زغن شد میوه ی باغ فدک ناله ی طاووس فردوس برین شد بر فلکزهره ی چرخ ولایت نغمه ی جانسوز داشت تا سماک (1) . آن ناله ی جانسوز می رفت از سمک (2) .چشم گریان و دل بریان بانو ای عجب! نقش هستی را نکرد از صفحه ی ایجاد، حکشاهد بزم حقیقت شمع ایوان یقین اشک ریزان رفت در ظلمتسرای ریب و شککی روا بودی رود سر گرد کوی این و آن آن که بودی خاک راهش سرمه ی چشم ملکمستجار هر دو گیتی، قبله ی حاجات برد دست حاجت پیش انصار و مهاجر یک بیکبیوفا قومی دل آنان ز آهن سخت تر وعده های سست آنها چون هوائی در شبک (3) .پاس حق هرگز مجو از مردم حق ناشناس هر که حق را ننگرد کورش کند حق نمک«مفتقر» گر جان سپاری در ره بانو رواست راه حق است «ان تکن لله کان الله لک» (4) .

آنکه چون روح بسیط است درین جسم محیط زهر کین در بدنش همچو روان در بدن استشاهد لم یزلی شمع شبستان وجود پاره های جگر و خون دلش در لگن استناوک خصم بر او از اثر دست و زبان بر دل و بر جگر و بر بدن و بر کفن استکعبه بتخانه و صاحب حرم از وی محروم جای سلطان هما، مسکن زاغ و زغن است

تا حشر دل شود به کمند غمش اسیر گر ز اهل بیت او سخن از بیش و کم زنندکلک قضاست از رقم این عزا کلیل (1) . لوح قدر فروزده رخسار را به نیلاین لؤلؤ تر و دل گلگون حسین تست وین خشک لعل غرقه ی در خون حسین تستاین مرکز محیط شهادت که موج خون افشانده تا به دامن گردون حسین تستاین نیری که کرده به دریای خون غروب وز شرق نیزه سر زده بیرون حسین تستاین مصحف حروف مقطع که ریخته اجزای او به صفحه ی هامون حسین تستاین مظهر تجلی بی چند و چون که هست از چند و چون جراحتش افزون حسین تستاین گوهر ثمین که به خاک است و خون دفعین مانند اسم اعظم مخزون (2) حسین تستاین هادی عقول که در وادی غمش عقل جهانیان شده مجنون حسین تستاین کشتی نجات که طوفان ماتمش اوضاع دهر کرده دگرگون، حسین تستآنگاه رو به خلوت ام المصاب (3) کرد وز سوز دل به مادر دلخون خطاب کردای بانوی حجاز مرا بینوا ببین چون نی نواکنان ز غم نینوا ببینای کعبه ی حیا به منای وفا بیا قربانیان خویش به کوی صفا ببیننو رستگان خویش سراسر بریده سر وز خون نو خطان به سراپا حنا ببیندر خاک و خون تیان مه رخسار شه نگر رنگ جفا بر آینه ی حق نما ببینبر نخل طور سر انا الله را نگر وز روی نی تجلی رب اللی ببینای خفته ی نهفته اندر حجاب قدس برخیز و بی حجابی ما برملا ببینزنجیر جور سلسله ی عدل را قرین توحید را به حلقه ی شرک آشنا ببینپرگار کفر نقطه ی اسلام را محیط دین را مدار دائره ی اشقیا ببینای مادر از یزید و ز ابن زیاد داد از آنکه انی اساس ستم را نهاد دادکاش آن زمان سرای طبیعت نگون شدی وز هم گسسته رابطه ی کاف و نون شدیکاش آن زمان که کشتی ایمان به خون نشست فلک و فلک ز موج غمش غرق خون شدیکاش آن زمان که رایت دین بر زمین فتاد زرین لوای چرخ برین واژگون شدیکاش آن زمان که عین عیان شد به خون تپان سیلاب خون روان ز عیون عیون (4) شدیکاش آن زمان که گشت روان کاروان غم ملک وجود را به عدم رهنمون شدی

ص: 155

ص: 156

ص: 157

کاش آن زمان ز سلسله ی خیل بیکسان یک حلقه بند گردن گردون دون شدیکاش آن زمان که زد مه یثرب به شام سر چون شام، صبح روی جهان تیره گون شدیکاش از حدیث بزم یزید و شه شهید دل خون شدی ز دیده ی حسرت برون شدیگر شور شام را به حکایت درآورند آشوب بامداد قیامت درآورندای چرخ تا درین ستم آباد کرده ای پیوسته خانه ی ستم، آباد کرده ایبنیاد عدل و داد بسی داده ای به باد زین پایه ی ستم که تو بنیاد کرده ایتا داده ای به دشمن دین کام داده ای یا خاطری ز نسل خطا شاد کرده ایاز دوده ی معاویه و زاده ی زیاد تا کرده ای به عیش و طرب یاد کرده ایآبی نصیب حنجر سر چشمه ی حیات از چشمه سار خنجر فولاد کرده ایسر حلقه ی ملوک جهان را به عدل و داد در بند ظلم و حلقه ی بیداد کرده ایاز کج روش به پرورش هر خسی بسی جور و جفا به شاخه ی شمشاد کرده ایتا برق کین به گلشن ایمان و دین زدی، آفاق را چو رعد پر از داد کرده ایچون شکوه ی تو را به در داور آورند دود از نهاد عالم امکان برآورندخاموش «مفتقر» که دل دهر آب شد وز سیل اشک عالم امکان خراب شدخاموش «مفتقر» که ازین شعر شعله بار آتش به جان مرد و زن و شیخ و شاب شدخاموش «مفتقر» که ازین راز دلگداز صاحبدلی نماند مگر دل کباب شدخاموش «مفتقر» که ز برق نفیر خلق دود فلک برآمد و خرق حجاب (1) شدخاموش «مفتقر» که بسیط زمین ز غم غرق محیط خون شد و در اضطراب شدخاموش «مفتقر» که درین ماتم عظیم آدم به تاب آمد و خاتم ز تاب شدکس جز شهید عشق وفائی چنین نکرد وز دل قبول بار وفائی چنین نکرد

ص: 158

به حال ناتوان من به چشم بیقرار من تفقدی به عاشقی که گشته بیقرار کوز مرحمت ترحمی نما به حال زار من به پیکر ضعیف من به قامت نزار منبه آه شعله خیز من به چشم اشکبار من به جان مستمند من به قلب داغدار منبه حال ناتوان من به چشم بیقرار من تفقدی به عاشقی که گشته بیقرار کوجنایت سپهر را چو قوت قصاص نی بلیه را علاج نه جروح را (1) قصاص نیچو از عقوبت گنه مرارت خلاص نی سدید سد ز بهر ره ز آهن و رصاص (2) نیبجز جوار مرتضی مقرنه و مناص (3) نی رهی که از گنه کنم به درگهش فرار کوعلی ولی کبریا، علی امام انس و جان علی پناه ماسوا علی قوام جسم و جانعلی که جسته ز اعتلا فراز لامکان مکان علی به جسم انبیا بنان، بیان، روان توانعلی که هست، چون خدا خفی، جلی، عیان، نهان بجز رذات او بپا اساس کردگار کو؟له العلی شد از علو علی ذوالعلا علی زحا و میم و یا و سین غرض زطا و ها علیولی امر و امر کن به کشور خدا علی ملا ذمن سبق (4) علی پناه ماسوا علیجهان علی، زمان علی، زمین علی، سما علی به عرش و فرش غیر او مشیر کو مشار کو؟همه صفات ایزدی ز ذاتش آشکار شد شریعت محمدی (ص) ز تیغش استوار شدرسوم دین احمدی از او چو برقرار شد به رفعت مؤبدی مدیر شد مدار شدفزون ز حد به بیحدی چو ذات کردگار شد بجز خصال سرمدی شعار کودثار کو؟تبارک ای ولی حق به حق حق که حق توئی مغیث (5) ماسوا توئی ملاذمن سبق توئیخدای را به مملکت پناه ما خلق توئی فزون ز سابقان بشان در اولین سبق توئیکتاب منزل خدا همه ورق ورق توئی به هر ورق بجز تو را مدیح بیشمار کوبگو خبر ز پیکری که دیدی ای شه نجف ز حنجری و خنجری که داشت شمر دون به کفرسیده با سنان سنان به یک جهت بیک طرف به سنگ کوفیان نشان به تیر حرمله هدف

ص: 161

ستاده خواهرش ببر به الثبور و الاسف (1) . کزین بلیه یاوری چو باب تاجدار کوخطاب کرد با فغان امیرزاده ی عرب به جسم پاک غرق خون به نعش شاه تشنه لبکه عاقبت شدم جدا ز حضرتت به صد تعب ذلیل خواری و جفا اسیر محنت و کرببرادر را ببین مرا درین سفر به روز و شب انیس و مونسی بجز دو چشم اشکبار توچو ای سلیل (2) مصطفی شدی به کوفه میهمان تنت چراست توتیا ز سم اسب کوفیاندو دستت از بدن جدا چرا نموده ساربان به سینه ات ز چکمه ای چرا شکسته استخوانفزون چراست زخم تن ز اختران آسمان مجال آنکه جویمش شماره تا شمار کوبرین چکامه عارفا اگر خطاست یا غلط مکن جفا مگو سخط مکش قلم مزن نقطکزین حدیث مؤتلف وزین بیان مغتبط (3) . که هست نام ناظمش دو یا که حاش در وسطدرین جهان به این بیان درین زمان به این نمط کسی که غیر او کند مدیح هشت و چار کو؟

به لوح سینه یکی نیل القتیل کشیده به گوش هوش یکی بانگ الرحیل شنیدهیکی چو جان مجسم به روی خاک فتاده یکی چو روح مصور به خون خویش تپیدهبه دامن پدر، اکبر سرور قلب پیمبر سپرده جان وز دنیا به سوی خلد چمیدهبرادری سوی نعش برادر آید و بیند قفس شکسته، قفس دار خسته، مرغ پریدهگلوی اصغر بی شیر چاک گشته ز پیکان کمان حرمله تا از کمین کمانه کشیدهز پا برهنه سوی شام ره سپرده زینب کدام خار مغیلان بپای دل نخلیدهفلک پر آبله رخساره کرده تا که سکینه شدش پر آبله پایش بروی خار دویدهچو لایق است که بهر طراز چامه ی یحیی که لیقه آورد از زلف حور، دوده ز دیده

بس است داغ علی اکبر از برای هلاکم به تیر حرمله محتاج نیست سینه ی چاکمز طعن نیزه چه بیم و ز زخم تیر چه باکم چو شعله سوخته از تشنگی اگر دل پاکملتاتین علی الاولیاء ماهوآت (1) . ز تیر حرمله ناگاه قطع گشت کلامش هلال وار شد از سنگ جور بدر تمامشرساند فیض شهادت به مقصدش به مرامش به جان شیعه چو یحیی شرر فکند پیامشفذکرونی یا قوم عند شرب فرات (2) .

خوردند آب از دم شمشیر و تیر خصم پیران سالخورده و طفلان شیرخوارآن دم بر اهل بیت نبی کار، زار شد کاماده گشت سبط نبی بهر کارزاراصحاب باوفاش زهر سو به هر طرف بگرفته بهر یاری او نقد جان به کفچون اذن جنگ اکبر زیبا جوان گرفت آتش به خرمن همه پیر و جوان گرفتاز حلقه های چشم و ز گیسو عقاب (1) را لیلی رکاب و زینب مضطر عنان گرفتچون عاکفان عرش به سیر جنان شتافت چون طایران خلد ره آشیان گرفتدشمن گرازوار گریزان شد از هراس بر کف چو شیر، اژدر آتش نشان گرفتدردا که در دهان عوض آب از عطش خاتم شبیه خاتم پیغمبران گرفتلب تشنه جان سپرد لب آب آنکه خضر ز آب دهانش زندگی جاودان گرفتشهزاده چون سوار بر اسب عقاب شد بابش پیاده دست سوی آسمانگفت ای خدا تو شاهدی اینک که راه رزم بر ناکسان پیمبر آخر زمان گرفتآن پیکری که زینب آل رسول بود از هر کنار تیر بلا در میان گرفتآن قامتی که سرو ریاض بتول بود بر سر هوای سیر ریاض جنان گرفتاینک علی اکبرم از ظلم و کین کشند قوم رسول بین که رسول امین کشندآه از دمی که غرقه به خون در برابرش افتاده دید قامت زیبای اکبرشیکجا به خاک خفته جوانان مهوشش یکسو به خون تپیده علمدار لشکرشپامال یک طرف شده اند ام قاسمش بر تیر کین هدف شده حلقوم اصغرشعالم به آب غرقه شود، تشنه جان سپرد شاهی که بود آب روان مهر مادرشچون دید کشته اکبر و عباس و قاسمش چون دید تشنه اصغر و عثمان و جعفرشآمد بسوی نعش علی اکبر جوان بنهاد سر به سینه و بنشست در برشگفت: ای ندیده کام که خوش خفته ای به خاک بعد از تو خاک بر سر دنیا و افسرشای سرو سرفرازتر از طوبی ای که کند باد سموم حادثه از ریشه تا برشچون تشنه لب شهید شدی از ره جفا بعد از تو خاک بر سر دنیای بیوفاچون بهر شاه تشنه جگر یاوری نماند عباس و قاسمی و علی اکبری نمانداز کید و کین اختر و بی مهری سپهر از بهر یاوریش نکو اختری نماند

ص: 165

ص: 166

ص: 167

الا نشان ناوک اعدا تنی نگشت الا برای زیب سنانها سری نماندسیراب تشنه ای بجز از ناوکی نگشت آبی به حنجری بجز از خنجری نماندسلطان دین برابر دشمن به روز رزم بهرش رکابگیر بجز خواهری نمانداز بهر حفظ پیکر خود کهنه جامه خواست و آخر ز سم اسب خسان پیکری نماندمی خواست ناصری و جز اصغر کسی نداشت آخر ز ضرب تیر جفا اصغری نمانداین داغ سوز دم که پس از قتل شاه دین از خیمه گاه جز تل خاکستری نمانداز جور چرخ و کینه ی اختر جفای دهر بر اختران برج حیا زیوری نمانددردا که از شرارت آن فرقه ی شریر گشتند بانوان حریم خدا اسیرگفت: ای به خون تپیده مکرم برادرم کافتاده ای به روی زمین در برابرمآیا تو آن حسین منی کز شرف نمود بر دوش خود سوار تو را جد اطهرمگر من کفن نکردم و نسپردمت به خاک معذور دار از آنکه به سر نیست معجرمبر خاک می نشینی و ننشینیم به چشم ای خاک بر سرم که من از خاک کمترمگفتی میا ز خیمه برون، رخ مکن کبود تا نزد دشمنان ننمایی محقرمدر خیمه گه نشستم و بیرون نیامدم تا شد دو تا ز تیغ جفا فرق اکبرمصابر شدم به هر ستم و هر بلا ولی هرگز نمی رود دو مصیبت ز خاطرماین داغ سوزدم که میان دو نهر آب لب تشنه جان سپرده ای اندر برابرماین درد کاهدم که یکی کهنه پیرهن گفتی بده که تا نبرد کس ز پیکرمآن پیرهن به جسم شریفت نماند و گشت عریان در آفتاب تنت، خاک بر سرمبرخیز کز وداع تو بر جان زنم شرار کاینک ز خدمتت به تحسر مسافرمپس قصه ختم کرد و به محمل سوار شد از پرده بی حجاب برون پرده دار شد

ص: 168

شاهی که خاک مقدم او روح کیمیاست بر نیزه ی مسنان، سرش از بهر زر زدیاز کام خشک و چشم تر عترت رسول تا حشر شعله در دل هر خشک و تر زدیاز روبهان چند برانگیختی سپه وانگه به حیله پنجه با شیر نر زدیاز دادگر نگشته به شرم و سکینه را سیلی به رخ ز مردم بیدادگر زدیزینب که در سیر ز علی بود یادگار او را به تازیانه ی هر بد سیر زدیهر دم ز توست دیده ی «جیحون» گهر نثار تا با چه زهره بر شه والا گهر زدی

ناگهان خصم زدش تیغ بدان سان بر فرق که شد از ضربه ی وی برنس (1) او در خون غرقآمد از زخم فزون از زبر اسب بزیر جسمش از نیزه چو در بیشه نهان گردد شیربیمناکان پی خون ریختنش گشته دلیر برق شمشیر همی تافت به برق شمشیرسرش از تن ببریدند و بلرزید فلک جان جیحون ز غمش عیش ربا شد ز ملک

آنگه به فرات افکند چون توسن قهاری می خواست که نوشد آب، تا بیش کند یاریگفتا به خود ای عباس، کو رسم وفاداری تو آب خوری و اطفال در «العطش» و زاریپس مشک گران بردن، دید اصل سبکباری انگیخت سوی شه اسب از خصم گرفته باج

گاهی ناخن زند به سینه ی مادر گاهی پیچان شود به دامن خواهرباری از ما گذشته چاره ی اصغر یا بنشانش شرار آه چو آذریا ببرش همرهت به جانب مقتل شه ز حرم خانه اش ربود و روان شد پیر خرد همعنان بخت جوان شدز آن پدر و آن پسر بلرزه جهان شد آمد و آورد و هر طرف نگران شدتا که بسازد حقوق خویش مدلل گفت که ای قوم روح پیکرم است این ثانی اکبر علی اصغرم است اینآن همه اصغر بدند اکبرم است این حجت کبرای روز محشرم است اینرحمی کش حال بر فناست محول ناگه از آن قوم از سعادت محروم حرمله اش راند تیر کینه به حلقومحلق و را خست و جست بر شه مظلوم از شه مظلوم، آن سه شعبه ی مسمومرد شد و آمد به قلب احمد مرسل

ام کلثوم پی تسلیتش زار گریست زینب از دیدن آن هر دو بیکبار گریستدائم از گریه اش اندر اسرا ولوله بود بدتر از آن همه در گردن او سلسله بود

ص: 174

بازگشت. در تربت امور شرعی و قضائی خلق را عهده دار شد. در آخر عمر به عزلت و توجه به عوالم باطنی روزگار می گذرانید و روزی حلال را از راه زراعت در مزرعه ای که نزدیک به شهر بود، تحصیل می نمود و از طریق سرودن اشعار، خاطر افسرده را تسلی می بخشید. از شاعران گذشته بیشتر به حافظ و صائب عقیده داشت. در شعر ابتدا تخلص (خاموش) و سپس (شهاب) را برگزید.

از نشاطانگیزی صهبای عشق جمله مست و واله و شیدای عشقدر فروش جان به بازار یقین هر یکی بر دیگری سبقت گزینپای بر جای، جمله از خود بیخبر در هوای وصل بر کف نقد سرمقتدای دین امام خافقین خسرو اقلیم عشق اعنی (1) حسینبی کسان را در جهان غمخوار و کس در دو عالم دوستان را دادرسچون که دید آن تشنگان ار محو و مات در فنا جوینده ی آب حیاتگفت: کاینک وقت آن شد کز وفا بخشمی بر تشنگان آب صفابانگ برزد کای گروه عاشقان وای به دعوی محبت صادقانهمین وصال دوست در رزم اندرست بزم عاشق اندکی آنسوتر استآب حیوان در دم شمشیرهاست حور و غلمان در پی این تیرهاستبنگرید از عرش تا این خاکدان ساغری بر کف یکایک حوریانپر ز تسنیم و رحیق (2) از لطف حق هر یکی بر دیگری گیرد سبقمقدم ما را تمامی منتظر لیک از بیگانه آنان مستترآن شهادت پیشگان کز لطف شاه حجله گه پنداشتندی قتلگاهچونکه ره از رهنماشان یافتند سوی قربانگاه حق بشتافتنداز سر خوان جهان برخاستند بزمی اندر رزمگه آراستندتا که جذبه ی عشق شورانگیز شد سر بسر پیمانه ها لبریز شدنور فیض حق چو رخشیدن گرفت همت شه جرم بخشیدن گرفتحر که بسته بر میان شمشیر رزم جذبه ای زآن نور آوردش به بزمهست مروی آنکه آن نیکو ختام وآن بظاهر حر و در باطن غلامروز عاشورا در آن دشت بلا چون ز حق بر گشتگی شد بر ملاروز بخت کوفیان را تیره دید اهرمن را بر سلیمان چیره دیدبر کمیت نفس سرکش ران فشرد گفت راه عشق بایستی سپردتازیانه ی عقل برآهیخت زود توسن اقبال را تندی فزودتاخت تا پشت خیام محترم شرمگین از جرم و لرزان از ندمدیده اش خونبار، سرافکنده پیش منفعل زا کرده های زشت خویشگفت: شاها رو سیاهم رو سیاه رحم فرما ده پناهم ده پناهحرم اما بنده ات را بنده ام تا ابد ز آن بندگان شرمنده ام

ص: 177

بنده ی عاصی کجا آرد پناه جز که آید نزد مولا عذرخواهبعد تقدیم خلوص و بندگی گفت با آن معدن بخشندگیعفو کن شاها که من بد کرده ام وه چه بد کاین بد به احمد کرده امشاه چون مجذوب خود را خسته دید از قضایش تاکنون پا بسته دیدبا تلطف گفت: کای آزاده مرد حری از آن سان که مامت نام کردحری و آزاد اندر نشاتین مژده بادت کز تو راضی شد حسینچون شنید این مژده از شاه عباد گشت پویان بر رکابش بوسه دادگفت: شاها نک کرم را کن تمام اذن میدان ده به این مجرم غلامچون شدم من در ضلالت پیشتاز خواهم آیم از بهشت پیش بازبعد ازینم زندگی شرمندگی است نک فنا جویم کزان پایندگی استشاه فرمودش تو چون جان منی رو بر آسا زآنکه مهمان منیمیهمان از جان گرامی تر بود میهمان را رنجه کردن کی سزدگفت: شاها تو مگر مهمان نیی؟ جان عالم را مگر جانان نیی؟ده اجازت ای شه عالی تبار تا بر آرم من از این دونان دمارالغرض آن عاشق مجذوب مست اذن حاصل کرد و بر توسن نشستخویش را بر آن گروه نابکار زد چو شیری کو درافتد در شکاربرق تیغش اندر آن آوردگاه سوخت کوه کفر را مانند کاه

چو شبل بوتراب افتاد بر روی تراب آن دم نواخوان (لیتنی کنت ترابا) (1) عرش اعظم شدفلک واحسرتا گو کز چه خورشید جهانتابش بزیر سم مرکبها به خاک تیره مدغم شدشهی کز کان احسانش نگین بخشد سلیمان را جدا انگشتش از دیو لعین از بهر خاتم شدملبک در نه فلک بر سر زنان زین ماتم عظمی فلک رخ نیلگون اندر عزای فخر آدم شدبه چرخ چارمین از بهر نور دیده ی زهرا سرشک خون روان از دیده ی عیسی بن مریم شد«شهابا» ار که خون باری بجای اشک چون انجم کم است از آنکه زخمش را به عالم گریه مرهم شد

زان کاروان که رفته به یغما اثاثشان بی پرده بیش ازین نتوان کرد گفت و گوافتاد شور و غلغله در جان بلبلان آن دم که آمد از گلشان بر مشام بوگلهای باغ فاطمه کافکنده بود خوار بی آبشان تطاول خس در کنار جوبیمار شد ز نرگس اکبر ترانه سنج زینب بیاد شور حسینی «اخی» (1) گوناگاه عندلیب گلستان بوتراب چشمش فتاد بر گل افتاده ای به رواوراق گشته مصحف بر رو فتاده ای کاز خون نوشته نوک سنان آیه ها بروشد مضطرب چنانکه وقار از سکینه رفت آشفته شد چنانکه برخسار ماه، مواز نرگسش به لاله ز خون ژاله پاش شد سر چون نماند بود در افشان بپاش شدعنقای قاف، قافیه از نور ز سر گرفت یعنی سکینه مهر ز درج گهر گرفتپرداخت چرخ سفله چو از کار کربلا بر ناقه بست بار دگر بار کربلابر ناقه ی برهنه دگرباره برنشاند دست فلک کواکب سیار کربلاخورشید با نجوم ثوابت بجای ماند در بحر خون به روی خس و خار کربلاشد کاروان روانه و خود خفته در عقب بر خاک تیره قافله سالار کربلانی نی نخفته بل همه جا بر سر سنان می رفت پا بپا سر سردار کربلابس گوهر یتیم که رد ریسمان کشید برد ارمغان به کوفه ز بازار کربلابهر عبید دون به اسیری گرفت و برد یک کاروان ز دوده ی احرار کربلاآوخ که بلبلان گرفتار در قفس افتادشان گذار به گلزار کربلاگر گویمی که خون گذر از ساق عرش کرد نبود بعید از در و دیوار کربلاچون اوفتاد چشم پرستار بیکسان محنت کشیده زینب غمخوار کربلابر پشت ناقه دید که در کار رفتن است آن لحظه روح از تن بیمار کربلاخواندش حدیث مادر ایمن (2) به گوش جان ام المصیبه محرم اسرار کربلاگفتی که ز آن حدیث در آن دم دمید روح مریم به جسم عیسی تبدار کربلافارغ نگشته بود ز تیمار آن علیل کآمد بلند بانگ مخالف به (الرحیل)پس با دموع جاریه (3) آن بانوی اسیر گفتا به خاک ماری (4) با ناله و نفیرکای خاک پاک خوش تو هم آغوش ماه باش شاه حجاز را پس ازین بارگاه باششاهی که با حنوط گرفتیش در بغل کافور پاش بر تنش از خاک راه باش

ص: 180

دیدی تو ناروا به شه ار کهنه پیرهن حالی بیا و پیرهنش را گیاه باشپنهان چو شد پناه خلائق به خاک تو ز امروز ای زمین تو خلائق پناه باشتو تا پناه و قبله ی اهل صفا شدی «گو کوه تا به کوه منافق سپاه باش»زین گونه بیکسان که تو در بر گرفته ای «پیوسته در حمایت لطف اله باش»آن را که در لحد نبود تربتت چه سود؟ «گو زاهد زمانه و گو شیخ راه باش»وآن کو که در تو گشت دفین از بدش چه باک «گو صفحه ی جریده اش از بد سیاه باش»زین مایه اختران که به دامن نهاده ای زامروز تاج اختر زرین کلاه باشامروز آنچه کوفی ناپاک می کند «فردا به روح پاک شهیدان گواه باش»زینب که عیش اکبر و قاسم ندید و رفت تو بهر عیش و عشرتشان حجله گاه باشدور اوفتاده شاه ز سردار لشکرش عباس را دلیل تو اینک به شاه باشاصغر که نوک تیر مکید و بخواب رفت مرهم به حلق نازک آن بی گناه باشچون کرد زین مقوله پس از تسلیت دهی لختی ز راه دیده دل از خون دل تهیآنگاه با بلاغت مخصوص زینبی رو در مدینه کرد که ایها النبی:این خود حسین توست که در خون شناور است ببریده از قفا سر و صد پاره پیکر استاین خود حسین توست که عریان به روی خاک افتاده با لباس سر و دست و افسر استاین خود حسین توست که بر جای پرنیان از خاک و خار و خس تن پاکش مستر (1) استخود این حسین توست که در موسم شباب سر و قدش خمیده ز مرگ برادر استاین لاله ها که رسته ز گلزار سینه اش خود او حسین توست که از داغ اکبر استاین تشنه لب که در لب دریا سپرده جان خود او حسین توست که بر خضر رهبر استاین کشتی شکسته که دل گل نشسته است خود او حسین توست که بر عرش لنگر استاین شاهباز سدره نشین خود حسین توست کز ناوک خدنگ بلا بر تنش پر استاین خود حسین توست که بر روبروی خاک سرگرم عرض راز به درگاه داور استخود این حسین توست که از نای نی سرش گویا به ذکر و نغمه ی الله اکبر استدوشش بجای دوش تو جا در تنور بود فردا به شام بین که چه سودا در این سر استاین خود حسین توست که زینگونه تا به حشر گر بشمرم مصائب او، نامکرر استبا خاطری چو موی پریزادگان پریش ز آن پس نمود عرض شکایت به مام خویشمانند ابر آذر آغاز ناله کرد وز اشک خاک ماریه را رشک لاله کرد

ص: 181

کای در بهشت دور ز غم غمگسار من پنهان ز دیده مونس شبهای تار منخوش بر سریر گلشن فردوس خفته ای یک لحظه سر بر آر و ببین لاله زار منیکدم بیا برسم تفرج به کربلا بنگر خزان ز باد مخالف بهار مناز قحط آب گشت خزان گلستان تو رفت از خسان به باد فنا اعتبار مناز پا فتاده سر و حسین تو روی خاک در خون طپیده اکبر نسرین عذار منشد بهر قطره ای گل عبا سیم ز دست وز آب دیده دجله روان در کنار منآهسته تر قدم به زمین نه که خفته است پژمان به مهد خاک گل شیرخوار منبیش از شبی نبرده به هجران بسر هنوز بنگر سفید موی و سیه روزگار مندست فلک نگر که چه زود از سریر ناز بر ناقه ی برهنه نهاده است بار منامروز تا به کوفه زنندم به کعب نی فردا ببین چگونه بود شام تار منمادر بیا تو نیز به من همرهی نما وز این مسافرت بپذیر اعتذار منباید که رفت و رفت بمژگانش این رهی آن ره که پویدی بسرش شهریار منباید به کوفه رفت همان کوفه ای که بود دارالاماره ی پدر تاجدار منآن کوفه ای که آتش و خاکستر و کلوخ از بام و در به تحفه نماید نثار مننی نی به کوفه می بردم خصم با جلال شمر از یمین روانه، سنان از یسار منگریان از این مکالمه چون جد و مام کرد برگشت و روی شکوه به نعش امام کردآن بانوی حجاز ز راه نوا و شور گفتا چو بلبلی که ز گل اوفتاده دورای کت به خاک تیره نگون سرو قامت است برخیز و کن قیام که اینک قیامت استای میر کاروان عجب آسوده خفته ای؟! شد کاروان روانه چه وقت اقامت است؟از جای خیز و بی کفنان را کفن نما ای کشته ای که خون خدایت غرامت استبر کشتگان بی کفنت خیز و کن نماز ای آنکه در حیات و مماتت امامت استاز ما مجو کناره که با این فراق و داغ ما را دگر نه طاقت تیر ملامت استبا کاروان روان همه جا بر سنان سرت بر خاک تیره از چه تنت را مقامت (1) استخاکم بسر ز سم ستوران کین کجا باقی بجا برای تو جسمی سلامت است؟نی سر به تن، نه جامه نه انگشتری نه دست بس داغ اکبرت به هویت علامت استاینک به سرپرستی ما آیدی سرت ای سر فدای آنکه سراپا کرامت استآسان شمرد و کرد به ما آنچه خواست چرخ غافل از آنکه عاقبتش را وخامت است

ص: 182

آوخ که دیر گشت پشیمان ز فعل خویش حالی چه سود حاصلش از این ندامت است؟

ص: 183

ای صبا گو به حسینم که شد ای گنج وفا خون دل مسلمت از خصم جفاکار امشببیم جان باختنم نیست ولی هست به دل غم یاران عزیز توام ای یار امشبمی کنم گرچه سر و جان به فدایت فردا لیک دارم به رهت دیده ی بیدار امشبدل من پیش تو و خود ز جفا سر گردان چون سپهر است مرا ثابت و سیار امشبغم اطفال تو از خاطرم ای مونس جان برده یاد غم اطفال من زار امشبمحنت قاسم و عباس و علی اکبر تو به غم و غصه مرا کرده گرفتار امشبچه کنم گر نکنم از ستم ابن زیاد گریه بر بیکسی عترت اطهار (ع) امشبز غم این عم شاه شهیدان «رنجی» چه کنم با که کنم درد دل اظهار امشب

از شمیم زلف پیچان رونق عنبر شکستی وز عقیق لعل خندان قیمت گوهر گرفتیعاشقان خسته جانت را نوید صلح دادی پس چرا ای جان ره جنگ و جدال از سر گرفتیسوختی با آتش هجران خویش ای دوست جانم مرغ دل را دیگر از بهر چه در آذر گرفتیتا نیابد هیچ مأجوج نگه بر چهره ات ره از شکنج زلف بر رخ سد اسکندر گرفتیدل ز کف بربودی و جانم ز تن، با نیمه نازی طاقت و تاب و قرار و صبر من یکسر گرفتیعاشقی را از حسین بن علی آموخت باید آنکه از داغش علی را شعله پا تا سر گرفتیآنکه در هنگام جان دادن به زیر تیغ گفتی کاشکی صد جان مرا بود و تو از پیکر گرفتیمی کنم جان در رهت ایثار با صد شوق کزمن درد الم اعهد الیکم (1) وعده اندر ذر گرفتیخواستی در راه عشقت دست زا هستی بشویم شاکرم هم اکبرم بردی و هم اصغر گرفتیتا شود اثبات سربازی من در عشقبازی در بر دشمن مرا بی یار و بی یاور گرفتیای ستمگر شمر دون، من بعد اکبر خود بمیرم دیگر از بهر چه در قتلم به کف خنجر گرفتیخنجر بران به کف بگرفته ای از بهر مهمان چشم خویش از اکرم الضیف (2) پیمبر برگرفتینی ز پیغمبر حیا کرد آن ستمگر نی ز داور خود ندانم ز آن تن اطهر چگونه سر گرفتی؟آه از آن ساعت که زینب خواهرش با حال مضطر همچو جان آن پیکر صد پاره را در بر گرفتیگفت: ای صد پاره تن آیا حسین من تو هستی؟ خود تو آن هستی که جا بر دوش پیغمبر گرفتیگر حسین من توئی عریان چرا مانده تن تو؟ پس چه شد آن جامه کاندر خیمه از خواهر گرفتیای عزیز فاطمه تو زینت دوش رسولی از چه این سان خاک و خون را بهر خود بستر گرفتیآب مهر مادرت زهرا و تو لب تشنه بودی تا که آب از خنجر شمر ستمگستر گرفتیای برادر از کدامین ماتمت خواهر بنالد تا قیامت از غمت بر جان مرا آذر گرفتیای پرستار یتیمان خیز و بنگر بر سکینه بین که از آهش شرر بر گنبد اخضر گرفتیآرزوی شادی اکبر به دل می بود ما را وای از این جشنی که از بهر علی اکبر گرفتیتا هلال آسا نشان گردیده انگشت خلایق سر به نی ای مهر زینب چون مه انور گرفتیخواست دست شه ببوسد حضرت ام المصائب دید بجدل هم زشه انگشت و انگشتر گرفتی«رنجی» از این داستان بر بند نطق آتشین را زین مصیبت خون ز چشم احمد و حیدر گرفتی

ص: 187

سیر شدم دیگر از این زندگی مرگ بود بهتر از این زندگیقامتم از بار الم شد کمان گلشن عمر دل من شد خزانمرغ دل افتاده به دام فراق روز جدائی شد و شام فراقشکوه ز امت به پدر می برم سوی پدر دیده ی تر می برمتا نگرد حال دل خسته ام چشم تر و پهلوی بشکسته امگویمش ای یاور هر ناامید محسن ششماهه من شد شهیدفاطمه ات را رخ نیلی نگر نیلیش از ضربت سیلی نگرحالی ای گشته ز محنت ملول چند وصیت به تو دارد بتولچون که مرا طایر جان شد ز تن شب بگشا دست پی غسل منای به دل غمزدگان غمگسار شب کفنم ساز و به خاکم سپارتا نشود با خبر از رحلتم آنکه به سیلی زده بر طلعتمتا نشود رهسپر کوی من آنکه سیه ساخته بازوی منتا نشود حاضرم اندر نماز آنکه در کین به رخ کرد بازره به خود از فعل بد خویش بست آنکه به در پهلوی زهرا شکستای تو انیس دل بی صبر من کن تو ز انظار نهان قبر منتا نبرد راه مرا بر مزار آنکه فکندم به چنین حال زاریا علی ای ابن عم تاجور ای به یتیمان جگر خون، پدرجان و تو و جان حسین و حسن (ع) جان تو و زینب و کلثوم منبا حسنینم ز وفا یار باش غمزدگانم را غمخوار باشبعد من ای نور دو چشمان من جان تو و جان یتیمان منگر محنی روی کند بر حسن از غمش آزرده شود جان منگر المی روی کند بر حسین خون جگر می رودم از دو عینگر ستمی روی به زینب کند روزی اگر هست مرا شب کندای ز ازل فخر نبی کرام وی به تو دین تا به ابد مستدامجان حسین و حسن و زینبت کن نظری سوی غلام ابت (1) .رنجیم و مانده ام از هر کجا جز به توام نیست به کس التجا (2) .

ص: 188

روزی که جان دهیم بیاد تو جان دهیم ما راست قبله، خاک درخشان کربلاروزی که سر ز خاک بر آریم، آرزوست نور جمال صاحب ایوان کربلافطرس (1) سلام ما برسان چون که بگذری بر تربت مطهر سلطان کربلااین چند بیت تحفه مور است و آیتی کآورده است نزد سلیمان کربلاگو به بلبل بکشد ناله که ایام غم است گلشن فاطمه را فصل خزان از ستم استنوبت ماتم سلطان شهیدان برسید چشمه ی اشک زهر چشم، روان دم بدم استزین عزا گرد مصیبت برسیده است به عرش لوح خونین و چونی شور و نوا در قلم استاین مه آورده خبر باز ز کنعان بلا یوسف آل نبی کشته ی تیغ ستم استخبر دیگرش اینست که در جنب فرات آتش اندر ارم و بانگ عطش در حرم استحجت عصر درین ماتم عظمی، شب و روز عوض اشک روان از مژه سیلاب دم استمحتشم گرچه لب از مرثیه بنمود خموش در عزای تو در این عصر ضیا (2) . محتشم است

هر لحظه پیامی رسدم از تو که با دل ایمای خوش نرگس فتان تو داردز آشفتگی خاطر هر کس که بپرسم سودای سر زلف پریشان تو دارداز باغ مران بلبل افسرده ی خود را عمری است که خو، با گل و ریحان تو داردصد قافله ی دل می رسدت هر دم و ساعت سری است نهان در گه و ایوان تو داردای یوسف مصری چه حدیثی است در آن شهر هر دلشده دل در شکرستان تو داردای خسرو خوبان جهان شاه شهیدان دل آرزوی روضه ی رضوان تو داردسرو تو علی اکبر و اصغر گل و فردوس کی چون گل و چون سرو و گلستان تو دارد؟شمع تو رخ ماه بنی هاشم و قاسم کی طاق فلک شمع شبستان تو داردگر اکبر ناکام کند آب تمنا در دل، هوس لعل بدخشان تو داردعبدالله اگر آمده از خیمه به مقتل در سر هوس طلعت رخشان تو دارد

در قیامت هم سقایت مر تراست باشد این تشریف بر قد تو راستتا چنین فرمان رسید از شهریار وی بر اسب کوه پیکر شد سوارسوی میدان تاخت با مشکی به دوش تیغ در دست و چو رعد اندر خروشچشم دشمن تا بدان تن اوفتاد لرزه بر اعضای دشمن اوفتادبانگ زد بر لشکر طغیان عمر الحذر ثم الحذر ثم الحذرای گروه این شیر، فرزند علی است شیر حق را وارث اندر پر دلی استمقصدش آب است، دارد بس شتاب تا رساند در حرم مشکی ز آبهان نه بگذارید کاو آبی برد ورنه صفهای شما بر هم دردگر برد آبی به سوی خیمه گاه زندگی بر ما حرام است ای سپاهدست زد بر قبضه ی تیغ حدید در حدیدش انما باس شدید (1) .صف شکافی کرد داخل شد به شط راند در شط اسب را مانند بطدست برد و غرفه ای (2) ز آب روان تا که نوشد، برد نزدیک دهانآمدش ناگه ز کام شاه یاد هیچ دل از یاد او خالی مبادریخت آب و آمد از مشرع برون غرق آب و غرق آهن، غرق خونپر برآورده تنش چون شاهباز بس رسیدش تیرهای جانگدازبا همه همت که صرف آب داشت با شهامت تیغ در لشکر گذاشتکشت از آن بی همتان هشتاد تن جمله از فرسان و شجعان (3) کهنبانگ بر زد ابن سعد روسیاه حمله آریدش ز هر سو ای سپاهلشکر از هر سو به سویش تاختند تا که دست راستش انداختندمشک را افکند اندر دوش چپ تیغ می زد ابن قتال العرب (4) .گر جدا گردید دست راستم بر ندارم دست تا بر جا ستمتا حمایتها کنم از دین خویش و از امام صادق فرخنده کیشسبط احمد در همه روی زمین الحسین الطاهر الطهر الامیندور او بگرفته لشکر همچو سیل دست چپ انداختش ابن طفیلباز بند مشک در گردن فکند با زبان حال گفتی با سمندکای سمند اشهب (5) . فرخنده گام راه چندی نیست دیگر تا خیام (6) .کودکان را وعده دادم از صواب چشم بر راهند اکنون بهر آبآرزوئی نیستم جز این به دل نزد آن طفلان نگردم من خجل

ص: 192

ص: 193

ناگهان تیری شد از شست قضا ریخت آب و آبرویش بر ثری (1) .لاجرم حیران شد و بازایستاد لب به استهزاش ملعونی گشادکای جوان شهسوار ارجمند در کجا افتادت آن دست بلنددست برد و زد عمودی آهنین بر سرش کافتاد از زین بر زمینبا تذلل کرد رو سوی خیام بر تو باد ای شاه خوبان السلامای برادر مرغ روحم پر فشاند رفتم و دستم به دامان تو ماندپس بیامد خسرو ایزدپرست با دلی غمگین به بالینش نشستچشم بگشا سوی من ای جان من بهر تسکین دل سوزان منتا تو غلتیدی به خاک ای روسفید پشت من بشکست و قطعم شد امیددشمنان را بود دیشب صد هراس چون حرم را بود با تیغ تو پاسلیک امشب از هراس دشمنان خواب ناید خود به چشم این زنان

ص: 194

با گفتن «رضا بقضائک» به قتلگاه شد متحد رضای خدا با رضای توتو هرچه داشتی به خدا دادی ای حسین فردا خداست جل جلاله جزای توخون خداست خون تو و جز خدای نیست ای کشته ی خدا، به خدا خونبهای توسائل چو دید کف کریم تو گریه کرد ای کائنات، بنده ی خوان عطای توما را هم ای حسین گدائی حساب کن آخر کجا رود بجز این در، گدای تو؟آنجا که حد ممکن و واجب بود توئی ای منتهای اوج بشر ابتدای تودست دعا بر آر «ریاضی» که شد قبول در بارگاه قدس حسینی دعای تو

ص: 196

آسمان محو تماشای فداکاری اوست ماسوا واله و حیران حسین است امروزصولت حیدری و آیت تسلیم و رضا روشن از چهره ی تابان حسین است امروزروی هفتاد و دو ملت ز پی عرض نیاز سوی هفتاد و دو قربان حسین است امروزتا به عشاق دهد درس فداکاری یاد عشق شاگرد دبستان حسین است امروزنه پریشان شده تنها دل ما، در همه جا صحبت از جمع پریشان حسین است امروزنام پاک شهدای ره آزادی و حق زنده از نام درخشان حسین است امروزکعبه ی پاکدلان، قبله ی صاحب نظران تربت پاک شهیدان حسین است امروزآن که از داغ برادر به گریبان زده چاک خواهر سر به گریبان حسین است امروز«حر» آزاده سر بندگی افکند به خاک زآنکه شرمنده ی احسان حسین است امروزپاسدار حرم آل علی، عباس است که ز جان بنده ی فرمان حسین است امروزبانک تکبیر حسین است ز هر گوشه بلند شوق حق، سلسله جنبان حسین است امروزبه تماشای گلستان حسینی بشتاب که پر از لاله، گلستان حسین است امروزصبر زینب ز شکیبائی ایوب گذشت حیرت نوح ز طوفان حسین است امروزداد لب تشنه اگر جان به لب آب فرات وصل جانان هدف جان حسین است امروزمحور دین مبین اوست که آیین خدا محکم از پایه ی ایمان حسین است امروزای «رسا» دامن شه گیر که از شاه و گدا همه را دست به دامان حسین است امروز

نه تنها دامن خرگاه عصمت که آتش دامن عالم گرفتهحجاب از پر بر آن خرگاه؛ جبریل به پیش چشم نامحرم گرفتهفغان کز خیمه ها برخاست دودی که اشک از دوده ی آدم گرفتهزهی خاک صفا بخشی که فردوس صفا زآن وادی خرم گرفتهزهی آب گوارائی که رونق ز آب چشمه ی زمزم گرفتهدلم در کنج تنهائی شب و روز غمش را مونس و همدم گرفته«رسا» دست از تو شاها بر ندارد که دامان ترا محکم گرفته

لحظه ای جز بر مراد اشقیا گشتی نگشتی ذره ای جز غم نصیب اولیا کردی نکردیای فلک جز سیل اشک و خیل آه و بار محنت همره محنت کشان کربلا کردی نکردیسوختی در آتش کین خیمه ی آل عبا را احترام از خیمه ی آل عبا کردی نکردیقامت اکبر کشیدی ای فلک در خاک و در خون ناله ی لیلی شنیدی اعتنا کردی، نکردیشیرخوار تشنه کامش را بجای آب دادن جز نشان تیر و پیکان بلا کردی نکردیحجله ی دامادی قاسم مبدل بر عزا شد رحم بر حال یتیم مجتبی کردی نکردیدست سقا علمدار حسین بن علی را از بدن انداختی شرم از خدا کردی نکردیآب بر شاه شهیدان قطره ای دادی ندادی زینب افسرده را از خود رضا کردی نکردیای فلک آن دم که بستی محمل آل علی را جز ستم با اهل بیت مصطفی کردی نکردیپیکر آزرده ی بیمار زار کربلا را جز به درد و رنج و محنت مبتلا کردی نکردیطایران قدس خونین بال دور از آشیان را لحظه ای از رنج و ناکامی رها کردی نکردیتیر زهر آگین کجا و قلب فرزند پیمبر ای فلک از مادرش زهرا حیا کردی نکردیزینب کبری کجا و کوفه و شام و اسارت پاس ناموس الهی را ادا کردی نکردیتا کشیدم خاک راهت را به چشم ای شاه خوبان کوته از دامان خود دست «رسا» کردی نکردی

خانمان سوخته و خون جگر و زار و پریش سر و سامان و سرانجام ندارد امشبخیز ای کشته که جز دیدن تو خواهر تو حسرتی در دل ناکام ندارد امشبمی رود سوی سفر خواهر و برخیز ز جای که کسی همسفر شام ندارد امشب

ص: 203

من نه تنها ز تجلی تو حیرانم و بس مانده از پرتو رخسار تو حیران همه کسنه به دل طاقت و آرام و نه در سینه نفس (این توئی با من و غوغای رقیبان از پس)(وین منم با تو گرفته ره صحرا در پیش) امشب از سوز درون بال و پرم می سوزد سینه از شعله ی آه سحرم می سوزدگوئی آفاق به پیش نظرم می سوزد (همچنان داغ جدائی جگرم می سوزد)(مگرم دست چو مرهم بنهی بر دل ریش) امشب ای همسفر آرام دل و جان منی مونس خاطر رنجور و پریشان منیروشنی بخش سرای دل ویران منی (باور از بخت ندارم که تو مهمان منی)(خیمه ی سلطنت آنگاه سرای درویش)

ص: 204

چون روزگار قیصر و دارا بسر رسید یک چند روزگار به کام سکندر استپیمانه ی حیات سکندر چو گشت پر معلوم شد که آب حیات مکدر استروز سران سرآمد و شد روز سروری کش روزگار بر سر ایام سرور استامروز را به خون شهیدان نوشته اند روز حسین (ع) کشته ی تیغ ستمگر استروز علی سر آمد و روز حسین گشت روز پسر چو روز پدر حیرت آور استروز حسین روز رسول است و اهل بیت روز حسین روز حق و روز داور استامروز کربلا را بیحد بود قتیل امروز دشت مارهی را کشته بیمر استهر جا قدم نهی سر بی تن به پای توست هر سو نظر کنی تن بی دست و بی سر استیک جا فتاده بر سر نعش پسر پدر یک جا به روز نعش پسر خفته مادر استیک سوی خواهر است به سوی برادران سوی دگر برادرگریان خواهر استاین نیست کربلا که بلا خیز شد چنین این صحنه ی قیامت و صحرای محشر استاین ماهی شناور در موج بحر نیست این نعش اکبر است که در خون شناور استاین بال و پر به خون زده صید پریده نیست این تیر خورده کودک نوزاد اصغر استاین بر فراز نی سر سبط رسول نیست این بر فراز چرخ برین مهر انور استخاتون کربلاست که ام المصائب است این زینب است و خواهر عباس و جعفر استدردا و حسرتا که ز بیمهری سپهر افتاده در خیام حرم هرچه آذر استامروز تشنگان را در جام، جای آب اشک است و خون که چشمه ی آن دیده ی تر استامروز هر چه بود بر آل علی گذشت تا خود بر آید آنچه به فردا مقدر استیک روز روز حاصل ایام آدمی است جز آن هر آن چه روز گذارد مکرر استآن روز روز خدمت خلق است بهر حق خرم کسی که خدمت خلقش میسر استپایان زندگانی هر کس به مرگ اوست جز مرد حق که مرگ وی آغاز دفتر استآغاز شد حیات حسینی به مرگ او وین قصه رمز آب حیات است و کوثر استمرد خدای تن به مذلت نمی دهد کانسان به کسب عزت و ذلت مخیر استآن کس که در اقامه ی حق می شود شهید عمر را بد نصیب وی از موت احمر استروزی که مرد حق به حقیقت کند قیام آن روز روز رجعت آل پیمبر استسربازی حسین و سرافرازی حسین امروز زینت سر هر تاج و افسر استامروز روز عزت و اقبال سرمدی است و آن را که فیض دولت «سرمد» مقرر استتا حشر بر قیام حسینی درود باد کاین درس زندگی بشر تا به محشر است

ص: 206

زآن ماجرا که رفت به میدان کربلا عقل است مات و واله و حیران کربلادریای عشق حق به تلاطم چو اوفتاد جوشید موج خون ز بیابان کربلایا رب چه شد که کشتی نوح نجی (1) فتاد در لجه ی (2) هلاک به طوفان کربلااز بازی سپهر سر سروران دین افتاد همچو گوی به میدان کربلاز آن عشق و آن شهادت و آن صبر و آن یقین عقل است مات و سر به گریبان کربلادر منزلت فزونتر و در رتبه برتر است از بام عرش، پایه ی ایوان کربلافخر حسین و ننگ یزید است تا ابد سرلوحه ی جریده ی دیوان کربلاکاری که حق به درگه عدلش ظلامه (3) ساخت یاللعجب یزید از او فخرنامه ساختآهنگ کوفه کرد ز یثرب امام دین نور خدا و شمع هدی ماه راستینتا دستگاه کفر و ستم سرنگون کند دست خدا در آمد گوئی ز آستینخم کرد آسمان سر تعظیم سوی خاک چون خون پاک شاه زمان ریخت بر زمینز آن خون فزود قدر چنان خاک پست را کاندر برش حقیر بود چرخ هفتمینخورشید کس ندیده بدانگونه پر فروغ یاقوت کس ندیده بدان منزلت ثمین (4) .از آن شرف که خون شهیدان به خاک داد سایند مهر و ماه بر او جبهه و جبینشیطان نکرد سجده برین خاک از آن سبب او را لقب ز غیب رجیم آمد و لعینشیطان که بود روح پلید یزید شوم بر بام ملک برشده همچون سیاه بومباز این چه نغمه است که دستانسرای عشق آهنگ ساز کرده به شور و نوای عشقآن کاروان کجاست که بانگ درای او افکنده است غلغله در نینوای عشقشور حسینی است مگر کز ره حجاز ساز عراق کرده به برگ و نوای عشقمانا عزیز فاطمه فرزند مصطفی است کوچ از مدینه کرده سوی کربلای عشقسودا گر خداست که نقد روان به کف بگرفته در معامله ی خونبهای عشقاز سر به راه دوست دویده است یار صدق در نی نوای وصف دمیده است نای عشقبا بانگ هو هوالحق و آواز دوست دوست خوانده به گوش عالمیان ماجرای عشقاز جان و دل نهاده قدم در ره بلا یعنی منم شهید بیابان کربلاهر تیر کز کمان کمین بلا بجست گوئی نشانه اش دل اولاد فاطمه است

ص: 208

باد جفا به گلشن آل عبا وزید واندام سرو و قامت شمشاد را شکسترویی که در برابر او جنت است خوار قدی که پیش جلوه ی او سدره است پستبرخاست ناله از دل کروبیان قدس چون گرد غم به چهره ی آل نبی نشستگیتی کمان به قصد دل خستگان گشاد گردون کمر به کشتن آزادگان ببستآنرا به طعن نیزه ی شامی ربود سر این را به ضرب خنجر کوفی برید دستاز منجنیق حادثه سنگی بیوفتاد کافکند در زجاجه ی انوار حق شکستبرخاست چون ز آل نبی ناله و فغان بر شد ز خاک ناله و زد صیحه آسمانای شهسوار معرکه ی کربلا حسین ای پاکباز عرصه ی عشق و بلا حسینای نجل (1) مصطفی و جگر گوشه ی بتول ای زاده ی نژاده ی شیر خدا حسینای نودمیده گلبن بستان فاطمه ای نونهال گلشن آل عبا حسیندر دانه ی پیمبر و ناباوه ی بتول نور دو چشم پادشه اولیا، حسینسر حلقه ی شهیدان در دشت کربلا سالار کشتگان سر از تن جدا حسیندر جلوه گاه عشق روانتاب کام سوز آئینه ی زدوده دل حق نما حسینکهف امان و باب حوایج توئی به خلق درمانده چون شوند بگویند یا حسینحق را مجاهدی چو تو در روزگار نیست در شهر بند عشق چو تو شهریار نیستدر کاروان آل نبی قحط آب شد از سوز تشنگی دل طفلان کباب شدمیدان جنگ و سوز عطش تاب آفتاب یا رب که از شنیدن آن، زهره آب شددر راه حق که شاه شهیدان به پیش داشت آن منع آب و سوز عطش فتح باب شدگر نیک بنگریم همان موج آب بود کزوی بنای دولت مروان خراب شداز ملت نبی به نبی زادگان رسید ظلمی که روح کافر از او در عذاب شدسر پنجه ی عجوز جفاکار روزگار از خون پاک آل پیمبر خضاب شداز شرم روز حادثه ی قتل شاه دین خورشید شامگاه نهان در حجاب شدیک ذره گر ز شرم و ادب داشت آفتاب می کرد تا به حشر نهان روی در حجابگر ماجرای حادثه ی کربلا نبود رسمی ز دین پاک پیمبر بجا نبودگر نهضت حسین نمی بود از حجاز در شام و کوفه شرع محمد (ص) بپا نبود

ص: 209

خونی به خاک ریخته شد در ره خدا کانراز قدر غیر خدا خونبها نبوددین خدای زنده شد از خون پاک او این شد که خونبهاش بغیر از خدا نبودنقشی که بر زمین ز شهیدان کتابه بست در منزلت کم از صحف انبیا نبودجانسوز نوحه ای که شنیدی ز کربلا سازش مگر ز سوز درون «سنا» نبودچشم کرم ز درگه الطاف حق نداشت گر دست او به دامن آل عبا نبودباب نجات جز در آل رسول نیست طاعت مگر بشرط ولایت قبول نیست

ص: 210

مال و منال و اهل و عیال از سرای خویش کرد آزمون اهل و عیال از سرای غیراز جسم پاک خود کف خاکی بجا گذاشت آنهم برای اینکه شود توتیای غیرهر گوشه از دهانه ی زخمش بخنده گفت: کز خون پاک خویش دهم خون بهای غیرچندان به درد و داغ عزیزان گداخت دل تا چون زر گداخته آمد دوای غیرنفرین هر شریر به بانگ علن شنید تا با دعای خیر دهد مدعای غیرنور هدی فروغ خدا شمس مشرقین برهان حق و حجت قول خدا حسینای دل به مهر داده به حق، دل سرای تو وی جان به عدل کرده فدا، جان فدای توای کشته ی فضیلت، جان کشته ی غمت وی مرده ی مروت، میرم به پای تومحبوب ما، گزیده ی حق، صفوه ی (1) نبی مفتون تو، فدائی تو، مبتلای تواز بسکه در غم دل مظلوم سوختی یک دل ندیدم که نسوزد برای توچرخ کهن که کهنه شود هر نوی از او هر سال نو کند ره و رسم عزای توهر بینوا، نوای عدالت بجان شنید برخاست تا نوای تو از نینوای توبرهان هستی ابدی شوق تو به مرگ میزان ادعای نبی (ص)، مدعای توروی تو از بشارت جنت بروشنی است آیینه یی تمام نمای از خدای تونگریختی ز مرگ چو بیگانه تا گریخت مرگ از صلابت دل مرگ آشنای توآزاده را به مهر تو در گردش است خون زین خوبتر نداشت جهان خون بهای توما را بیان حال تو بیرون ز طاقت است در حیرتم ز طاقت حیرت فزای توهر جا پر از وجود تو در گفتگوی توست هر چند از وجود تو خالیست جای توآن کشته ی نمرده توی کز نبرد خویش مغلوب تست دشمن غالب نمای توهر کس به خاکپای تو اشکی نثار کرد زین به چه گوهری است که باشد سزای توپیدا ز آزمایش اصحاب پاک تست تعویذ حق به بازوی مردآزمای توهرگز فنا نیافت بقای تو، زانکه یافت آزادگی بقای دگر از فنای توشایان اقتفای (2) جهانی به همتند یاران پاکباز تو در اقتفای توغم نیست گر به چشم شقاوت نمای خصم کوتاه بود عمر سعادت فزای تو«چون صبح زندگانی روشندلان دمیست اما دمی که باعث احیای عالمیست» (3) .

ص: 212

ای کفر و دین فریفته ی حق گزاریت وی عقل و عشق شیفته ی جان سپاریتآموخت دستگیری افتادگان راه دست بریده از کرم دستیاریتدشمن بخواری تو کمر بسته بود لیک با دست خود به عزت حق کرد یاریتخورشید خون گریست به دامان صبح و شام خون شد دل سپهر هم از داغداریتچون قلب بیقرار که جان برقرار ازوست حق را قرار، تازه شد از بیقراریتنشنید گوش هیچکسی زاری ترا مازان سبب بجای تو داریم زاریتزانرو زحد گذشت غم بیشمار تو تا هر دلی کند به غمی غمگساریتغافل که ساخت کار خود از زخم جان خویش آن سنگدل که زد به جگر زخم کاریتهم پای مرگ رفت ز جای از صلابتت هم چشم صبر خیره شد از بردباریتز آن در کنار نعش جگر گوشه ماندنت و آن از میان خون جگر بر کناریتز آن در کمال حلم و سکون کارسازیت و آن بالهیب (1) سوز درون سازگاریتهم اختیار زندگیت دور از اضطرار هم اضطرار مرگ و حیات اختیاریتوجه امید ما به تو این بس که حق فزود با ناامیدی از همه، امیدواریتای دل فدای مهر تو از مهربانیت وی جان نثار جان تو از جان نثاریتپر کاری از کسالت ما، عیش و طیش (2) تو غمخواری از مصیبت ما، نوشخواریتمظلوم حق شهید فتوت، قتیل عدل میزان دین، صراط هدایت، دلیل عدلکو غم رسیده یی که شریک غم تو نیست یا داغدیده یی که به دل محرم تو نیستالا تو خود که سوگ و سرورت برابرست یک اهل درد نیست که در ماتم تو نیستهر دردمند زخم درون را علاج درد با یاد محنت تو، به از مرهم تو نیستجان داروی تسلی از اندوه عالمی الا که در تصوری از عالم تو نیستبا جان نثاریت گل باغ بهشت نیز شایسته ی نثار تو و مقدم تو نیستملک تو را به ملک سلیمان چه حاجت است دیو جهان حریف تو و خاتم تو نیستهفت آسمان مسخر هفتاد مردتست خیل زیاد، مرد سپاه کم تو نیستاز بس به روی باز پذیرای غم شدی گفتی که غم حریف دل خرم تو نیستبا شادیی که از تو عیان دید وقت مرگ پنداشت پیر حادثه کاین غم، غم تو نیستچون خون پاک کامد و رفت نفس از اوست ما را دمی که هست بجز از دم تو نیستعصیان نداشت جنت هفتاد آدمت (3) . در جنت خدا هم، چون آدم تو نیست

ص: 213

آزاده راز مؤمن و کافر هوای تست یک سرفراز نیست که سر در خم تو نیستپرچم ز کاکل پسر افراشتی به رزم یک مو بهیچ بیرقی از پرچم تو نیستدر راه حق چنین قدمی نیست غیر را ور هیچ هست چون قدم محکم تو نیستحاجات ما رسیده اشک عزای توست برگی ز کشته ی دل ما بی نم تو نیستدائم نشسته بر گل داغ تو اشک ما از آفتاب حشر غم شبنم تو نیسترمزی ز پرده داری باطل بجا نماند کز نور حق عیان بدل ملهم تو نیستای دل بحق سپرده که محبوب هر دلی منظور حق همین نه، که محسود باطلیای جسته نور پاک خدا از روان تو وای بسته جان عزت و همت به جان تودنیا به خصمیش اثر از خان و مان نهشت آنرا که بود خصم تو و خان و مان توچون باطل از مقابله ی حق بجای ماند نام و نشان خصم ز نام و نشان توگوش تو گر فغان جگرگوشگان شنید نشنید گوش پیر فلک هم فغان توبا خصم هم مقابله با مهر کرده ای ای جان فدای جان و دل مهربان توسرمشق ما، مربی ما، رهنمای ماست احوال تو، حکایت تو، داستان تودرسی ز جلب عزت و سلب مذلت است هر نکته یی که می شنویم از زبان تومظلوم هر زمان ز تو آموخت دفع ظلم آئینه درا دور زمان شد زمان توز آن داغها که بر دل و جان تو نقش بست مهر قبول یافت ز حق امتحان توخوانها ز جود خویش فکندی به هر کنار کز هر کنار بهره برد میهمان تووان «روضه ها» که آبش دادی ز خون خویش تا روضه ی بهشت شود طرف خوان تونان تو می خورند جگرپارگان غیر از سوز دست پخت جگرپارگان توکس را بجز تو زینهمه میرندگان نبود مرگی که بود زندگی جاودان تواز مهد خاک جا به دل پاک کرده ای چون عرش حق جهان دگر شد جهان تومظلوم و تشنه کام گذشتی که حق گذاشت سرچشمه ی حیات ابد در دهان تودر سایه ی جهان تو بود اینکه در نبرد فرقی نبود پیر تو را به جوان تودر حیرتم که چون دل دشمن چو سنگ ماند جایی که آب شد دل سنگ از بیان توصد عندلیب در چمنت آشیان گرفت هر چند سوخت خار و خس آشیان توچون آستان قرب خدا آشیان تست ما راست آسمان دعا، آستان توهرچند خود امان ز بد ما نیافتی ما را بس است از بدعالم امان تو

ص: 214

ص: 215

روی دل امیر مگردان ز سوی خویش ای کعبه ی دل همه کس در ضمان توشاید که سرکشد به فلک همچو بیت من بیتی که یابم از تو به قرب جنان تولا، بل که بس به هر دو جهانم از آنچه هست اشک روان به ماتم خون روان تواز تو قبول از من و از اشک چشم من وز من سلام بر تو و بر دودمان تو

ص: 216

باغ رضا و گلشن دین را چو باغبان یار خدا و کشتی حق را چو ناخداستبرخاست تا کند قد مردانگی بلند آنجا که غیر مردم نامرد، برنخاستبهر خدا ز هستی خود دست شست و گفت: در راه دوست می دهم آن را که دوست خواستفرموده های او همه فرموده ی نبی است فرموده ی نبی همه ی فرموده ی خداستفرمود: بهر آنکه به مردی علم بود خواری مصیبت است و سرافکندگی بلاستفرمود: ما چگونه فرود آوریم سر در پای آن کس که روان در خط خطاستفرمود: هر کسی که بدان یار بسته عهد گر رو کند به درگه اغیار بی وفاستهمت رفیق ما و بزرگی ندیم ما مردی مرام ما و شهامت شعار ماستکی کار ظالمان کند آن کس که عادل است کی یار اشقیا شود آنکوز اتقیاستما حق خود ز دست بناحق نمی دهیم زیرا که حق ماست مقامی که حق ماستتسلیم امر پست تر از خود کجا شود؟! آن را که همچو ما به رضای خدا رضاستمردن به نام خوبتر از زندگی به ننگ کان عزت و غنا بود، این ذلت و عناست

ص: 218

رهرو کعبه ی عشقی و در آفاق وجود با پر شوق، سوی دوست برآری پروازیکه تاز ملکوتی، که به صحرای ازل روی از خواسته ی عشق نتابیدی بازجان به قربان تو ای رهبر آزادی و عشق که روانت سر تسلیم نیاورد فرودزآن فداکاری مردانه و جانبازی پاک جاودان بر تو بر عشق و وفای تو درود

ص: 225

اگر همچون شهید نینوا، افروختن خواهی سری، در سروری، بالای نی، افراختن بایدمگر روزی به دامانش توانی دست دل یازی غریب از خویشتن، بر آشنا پرداختن بایدبت ما و منی آزرده دارد خاطر ما را به روی این حریف فتنه گر، تیغ آختن بایدتیرماه 1362

ص: 231

در رهگذار عشق، چراغ امید نیست در سر هوای شادی و گفت و شنید نیستزین ابر تیره، مهر درخشان پدید نیست «گر خوانمش قیامت دنیا، بعید نیستاین رستخیز عام، که نامش محرم است» خرم دلی، به روز و شب و ماه و سال نیست جز غم نصیب مردم شوریده حال نیستباغ حیات را پس از این اعتدال نیست «در بارگاه قدس که جای ملال نیستسرهای قدسیان همه بر زانوی غم است» خلق جهان ز سوز نهان، نوحه می کنند از دست داده تاب و توان، نوحه می کنندهر جا ز دیده اشک فشان، نوحه می کنند «جن و ملک بر آدمیان، نوحه می کنندگویا عزای اشرف اولاد آدم است» شاهی که افتخار بدو کرده عالمین بابش علی و فاطمه را، هست نور عیناز شرم روی او به حجاب اند نیرین «خورشید آسمان و زمین، نور مشرقینپرورده ی کنار رسول خدا، حسین»

ص: 232

می رسد از کعبه ی عشق حسینی به گوش ز باده نوشان عشق، زمزمه ی نوش نوشزهر طرف می رسد به گوش، بانگ خروش کز پی اثبات حق خون حق آمد به جوشبار دگر شد علم پرچم حق در زمین به عرش افراشت سر کعبه ی اهل یقیننغمه ی آزادگی روح خدا می زند به لوح دل رنگی از خون خدا می زندبه یاریش خلق را چه خوش صلا می زند به سینه ی عاشقان مهر ولا می زندخوش آن که بر پای او ز مهر ساید جبین به سنگر حق شود فدایی راه دینالا که داری به دل هوای کرب بلا زند حسین زمان تو را هم اکنون صلاندای «هل من معین» شنو از آن مقتدا وقت جهاد است هان، بپای خیز ای فتیببین که بر قصد ما عدو گرفته کمین بیا که تا برکنیم بنای کفر از زمینعالمیان الصلا نوبت ایثار شد کشور ما سر به سر صحنه ی پیکار شدنقش شهیدان طف دوباره تکرار شد خمینی بت شکن، رهبر احرار شدبه کف گرفته لوا هادی اهل یقین یوسف مهر وفا حامی مستضعفینببال مردانیا بر آستان حسین به سینه از مدحتت بود نشان حسینچو ریزه خواری کنی به گرد خوان حسین به عصمت فاطمه، قسم به جان حسینکه چون به خاک درش ز فقر سائی جبین بود همه ماسوا ترا به زیر نگین

ص: 234

راحت و آسوده است از وحشت روز قیام آن که چون «سروی» به عالم دست بر دامان اوست

ص: 236

در حیرتم که بر لب آب از عطش چرا شاها کبود شد لب یاقوت فام توما را هوای کوی تو پیوسته در سر است چون اوفتاده مرغ دل ما به دام تواز دوده آه، چشمه ی خورشید تار شد آتش زدند چون که ز کین بر خیام تودر کام ما هماره بود تلخ زندگی ز آن رو که تشنه، ای شه دین بود کام تو(قدسی) از آن به یاد شراب طهور نیست نوشیده چون شراب محبت ز جام تو

ص: 240