در انديشه اسلامي، جايگاه آن ها را نيز در حكومت مهدوي تا حدي روشن نمايد.

غصب كردند. پس از آن، با احياي ريشه هاي ارتجاعي زندگي سياسي _ اجتماعي جاهلي و قبيله اي، روند برگشت به اين دوران تيره آغاز و دنبال شد.تبديل خلافت به ملوكيت و تبعات منفي بعدي آن، انحراف هاي برخاسته از قضيه سقيفه را كامل كرد. هم چنين با افزايش گمراهي مردم و هواپرستي و هوس زدگي آن ها بر اثر سياست هاي وقت خلفا و حاكمان ستمگر، امام معصوم (ع) كم كم ياوري مردمي را از دست دادند و در جوي پر از بي عدالتي و ناامني و خفقان، در نهايت مظلوميت به شهادت رسيدند. از سوي ديگر، اين شرايط نامساعد منجر به غيبت امام عصر (عج) گرديد. تا پيش از آن، سياست فشار و اختناق، امامان (ع) را وادار كرده بود تا فعاليت خود را در نهان پي بگيرند و گفتار و كردار خويش را همراه با تقيه، در پوشش كتمان و رمز حفظ كنند.امام مهدي (ع) در چنين فضايي، در نيمه شعبان سال 255 هجري به دنيا آمد. پنج سال از عمر شريف ايشان در زمان حيات پدر بزرگوارش _ هنگامي كه دستگاه حاكم خلفاي عباسي امام عسكري را به زندگي مخفيانه و محتاطانه واداشته بود _ گذشت.در نهايت، به خاطر فشارهاي مذكور و گمراهي مردم و همراهي نكردن آن ها، غيبت صغرا از سال 260 تا 329 هجري به طول انجاميد و امام پس از گذشت تقريباً 70 سال از غيبت صغري، از سال 329 تا كنون در غيبت كبري به سر مي برد، تا با اجازه الهي ظهور يافته و زمين را پر از عدل و امان نمايد.مي توان اضافه كرد كه با حذف علي (ع) از صحنه خلافت توسط خودكامگان چيره، زمينه

تحريف شريعت اسلامي و مسخ عدالت آرماني آغاز شد. به يقين مي توان خودكامگي و زورمداري را به عنوان بزرگ ترين عامل اين تحريف و گسترش جو ناامني فيزيكي و رواني در جهان اسلام به شمار آورد. اين واقعيت دارد كه بخش گسترده اي از تاريخ نظام هاي سياسي به نظام هاي خودكامه اختصاص دارد، حكومت هايي كه شيوه اعمال قدرتشان مبتني بر زور و چيرگي خشونت آميز و اجبار بوده و به دليل بي عدالتي، نامشروع بوده اند. چنين حكومت هايي مجبور بوده اند براي مشروع و موجه نشان دادن خود، به تحريف دين، مفهوم عدالت و حذف مصاديق و اسوه هاي معصومان (ع) بپردازند و عملاً نيز در كار خويش تا پيش از عصر ظهور، به توفيق دست يافتند. اينان به نفعِ امنيتِ كاذب در سايه شمشير، عدالت آرماني را مسخ كردند و عقب راندند. در سايه چنين خفقاني، ائمه يازده گانه را به شهادت رسانده و بسياري از مناديان حق و رهروان آن ها را شهيد، شكنجه و تبعيد نمودند يا اين كه با افترا و تهمت و ناسزا آنان را از ميدان به در كردند. [1] .از سوي ديگر، يكي از عوامل پديد آورنده ناامني در جهان اسلام، تهديدها و حملات پي درپي، عليه اين دين بوده است. اسلام در طول تاريخ، پيوسته درگير معارضان و مخالفان سرسخت و كينه توز، داخلي و خارجي بوده است. اين درگيري و منازعه از گذشته تاكنون به طور مداوم ادامه داشته است. اساساً موقعيت جغرافيايي دارالسلام از همان ابتداي ظهور و گسترش، به گونه اي بود كه آن را در معرض تاخت و تازها و حملات پي درپي و سهمگين قرار مي داد. حملاتي چون تهاجم مغول ها، جنگ هاي تحميلي صليبي، هجوم گسترده و همه جانبه استعمار

غربي به جهان اسلام و اشغال مستقيم بلاد اسلامي (قرن 19م/ 13ه_)، تثبيت ناامني، ايجاد ركود اقتصادي _ اجتماعي، تخريب بنيان هاي فرهنگي و اجتماعي و به طور كلي انحطاط داخلي مشرق و جهان اسلام را به دنبال داشت كه تأثيرات منفي و عقب نگهدارنده آن ها، تا به امروز باقي است.در بسياري از روايات منقول از پيامبر (ص) و ائمه معصومين (ع) از بروز ناامني ها، بي عدالتي ها، جنگ ها، هرج و مرج ها و فتنه هاي فراوان، به عنوان ملاحم و نشانه هاي ظهور مهدي موعود (عج) و ويژگي هاي عصر غيبت ياد شده است. [2] به عنوان نمونه امام علي (ع) در اين زمينه فرموده است:او [حضرت مهدي (عج)] خواسته ها را تابع هدايت وحي مي كند، هنگامي كه مردم هدايت را تابع هوس هاي خويش قرار مي دهند. در حالي كه به نام تفسير، نظريه هاي گوناگون خود را بر قرآن تحميل مي كنند، او نظريه ها و انديشه ها را تابع قرآن مي سازد.در آينده، آتش جنگ ميان شما افروخته مي گردد و چنگ و دندان نشان مي دهد. با پستان هايي پُر شير كه مكيدن آن شيرين، امّا پاياني تلخ و زهر اگين دارد، به سوي شما مي آيد. آگاه باشيد؛ فردايي كه شما را از آن هيچ شناختي نيست، زمامداري حاكميّت پيدا مي كند كه غير از خاندان حكومت هاي امروز است و عمّال و كارگزاران حكومت ها را بر اعمال بدشان كيفر خواهد داد. زمين ميوه هاي دل خود را براي او بيرون مي ريزد و كليدهايش را به او مي سپارد. او روش عادلانه در حكومت حق را به شما مي نماياند و كتاب خدا و سنّت پيامبر (ص) را كه تا آن روز متروك مانده اند، زنده مي كند. [3] .هم چنين از پيامبر اكرم (ص) نقل شده

كه در پاسخ اين پرسش كه چه موقعي قائم شما قيام مي كند، فرمود: «زماني كه دنيا را هرج و مرج فرا گيرد». [4] .پيامبر (ص) در روايت ديگري به شكل مفصل تري ناامني و بي عدالتي پيش از ظهور را چنين بيان فرموده است:منا مهدي هذه الامه اذا صارت الدنيا هرجاً و مرجاً و تظاهرت الفتن و تقطعت السبل و اغار بعضهم علي بعض فلاكبير يرحم صغيراً و لاصغير يوقر كبيراً فيبعث الله عند ذلك مهدينا التاسع من صلب الحسين يفتح حصون الضلاله و قلوباً غفلا يقوم في الدين في آخرالزمان كما قمت به في اول الزمان و يملاء الارض عدلاً كما ملئت جوراً. [5] .مهدي اين امت از ماست. هنگامي در دنيا هرج و مرج شده و فتنه ها آشكار شود و راه ها مورد راهزني قرار گرفته و بعضي از مردم به بعض ديگر تهاجم كنند و بزرگ به كوچك رحم نكند و كوچك تر احترام بزرگ تر را نگه ندارد، در چنين زماني مهدي ما كه نهمين امام از صلب حسين است؛ برج و باورهاي گمراهي و قلب هاي قفل شده را فتح مي كند و در آخرالزمان به خاطر دين قيام مي كند؛ همان طور كه من در اول زمان، بدين قيام مبادرت كردم. او زميني را كه از جور پر شده، از عدل و داد، پر و سرشار مي سازد.در همين زمينه، محمدبن مسلم مي گويد، از اباعبدالله (ع) شنيدم كه مي گويد:به درستي كه براي قيام قائم ما _ كه بر او درود باد _ نشانه هايي است كه خداوند عزوجل آن ها را براي مؤمنان قرار داده است.فرد ياد شده مجدداً اين علامت ها از امام (ع) مي پرسد و ايشان نيز با اشاره به آيه

155 سوره بقره، مي گويد:اين كه خداوند فرموده است: «قطعاً شما را به چيزي [از قبيل] ترس و گرسنگي و كاهشي در اموال و جان ها و محصولات مي آزماييم و مژده ده شكيبايان را»؛ يعني اين كه مؤمنان پيش از خروج قائم اين گونه مورد ابتلا و آزمايش قرار مي گيرند. [6] .شايسته است پيش از اين كه به وضعيت عدالت و امنيت در عصر حكومت مهدوي اشاره كنيم، مروري كوتاه بر تعاريف اين دو مفهوم داشته و جايگاه آن ها را در منابع اسلامي مورد بازخواني قرار دهيم.

و مكاتب، تعابير متعدد و همانندي از مفهوم عدالت _ با تأسي به قرآن و سنّت _ صورت گرفته كه بخشي از آن ها به شرح زير است:1. عدالت، خصيصه ماهوي نظم الهي حاكم در كائنات؛ [8] .2. عدالت به معناي «وضع كلّ الشيء في موضعه؛ قرار دادن هر چيز در جاي خويش»؛3. عدالت به معناي «اعطاء كل ذيحق حقه؛ حق را به مقدار رساندن» و ايفاي اهليّت و رعايت استحقاق ها و نفي تبعيض و عدم ترادف با برابري مطلق؛4. عدالت به معناي اعتدال گرايي، ميانه روي و رعايت ملكات متوسط؛ [9] .5. عدالت به معناي تعادل سه قوه در نفس و مدينه و سپردن راهبري نفس و مدينه به خرد و خردمندان؛6. عدالت به معناي راستي و راست كرداري و راست كردن؛7. عدالت به معناي تناسب و تساوي جرم با مجازات در حوزه قضا؛ [10] .8. عدالت به معناي تأمين مصلحت عمومي به بهترين صورت ممكن و اصلي ترين مبناي تأمين عمران و امنيّت؛ [11] .9. عدالت در مدينه، به معناي تقسيم برابر خيرات مشترك عمومي؛ [12] .10. عدالت به معناي «حُسن در مجموع» و كمال فضايل و جور به معناي «مجموعه و تمام رذايل»؛ [13] .11. عدالت به معناي تقواي فردي و اجتماعي و هم سازي با نظم الهي حاكم بر طبيعت؛12. عدالت به معناي انصاف؛ [14] .13. عدالت به معناي عقد و قرار داد اجتماعي افراد، براي تقسيم كار در زندگي مدني مبتني بر شريعت؛ [15] .14. عدالت به معناي مفهومي همسان با عقل و خرد عملي؛ [16] .15. عدالت از ديد فقها، به معناي ملكه راسخه اي كه باعث ملازمت تقوا در ترك محرمات و انجام واجبات

مي گردد؛ [17] .16. عدالت به معناي استقامت در طريق شريعت.البته برخي از اين تعريف ها از رواج و اجماع بيش تري برخوردار بوده است؛ براي مثال، امام علي (ع) و بيش تر انديشمندان اسلامي از گذشته تا كنون اذعان داشته اند كه «عدالت به معناي قرار دادن هر چيز در جاي خويش و حق را به مقدار رساندن و ايفاي اهليّت و رعايت استحقاق هاست». بر مبناي اين تعريف از عدل، هر چيز بايد در جاي مناسب خويش قرار گيرد و در جايگاه خود مي بايستي به انجام وظيفه ويژه خود بپردازد. شاهد اين مدعا اين كه در قرآن بر همين اساس در سوره كهف، از دو باغ سخن مي رود كه هر دو سبز و خرم بودند و ميوه هاي فراوان به بار مي آوردند، قرآن در وصف اين دو باغ مي فرمايد:«هر دو باغ ميوه هاي خود را به بار مي آوردند و هيچ يك در اين كار ظلم نمي كردند.» [18] .يعني باغ هم در حقيقت عادل است و عدالت آن به اين معناست كه در نظام هستي به وظيفه خود عمل مي كند. همه موجودات ديگر نيز همانند اين دو باغ بر پايه عدل استوارند. خواهيم ديد كه در عصر مهدوي، با حكمفرمايي عدالت، زمين و زمان و طبيعت نيز عدالت پيشه كرده و با عمل به وظايف بايسته خويش، بشر را به حداكثر بهره مندي از خودشان خواهند رساند و ميوه ها و فايده هاي پنهان خود را براي بهينه ترين نوع استفاده به بشر تقديم خواهند كرد.درباره بيان منزلت عدالت، به دليل بديهي و مبرهن بودن شأن والاي عدالت، نيازي به توضيح فراوان نيست. تنها ذكر همين نكته بس كه مبنا و زيربناي تمامي اصول، در همه

انديشه هاي سياسي، اجتماعي و اقتصادي اسلام، عدالت است. آيات الهي اشاره دارند كه پيامبران را با مشعل هاي هدايت فرستاديم و به آن ها كتاب و ميزان داديم تا عدالت را برپا دارند. بنابراين چه بياني رساتر از اين كه قرآن استقرار عدالت و گسترش آن را يكي از دو هدف اساسي و فلسفه بعثت انبيا ذكر كرده [19] و آن را از صفات الهي و بارزترين خصيصه آفرينش و نيكوترين انسان معرفي كرده است. [20] هم چنين اساس حكميت و حكومت در قرآن، ايجاد قسط و عدل در جامعه است. از سوي ديگر، كثرت آيات و رواياتي كه درباره عدل و كلمات مترادف و متضاد اين واژه است، بيانگر اهميت جايگاه اين مفهوم در قرآن و احاديث _ به ويژه موارد مرتبط با عصر ظهور _ مي باشد.

به گستردگي آن اشاره شده است. صورت فارسي و عربي اين كلمه به اَشكال «امنيت» و «امنيه» در متون اسلامي موجود نيست و بيش تر توجه به اين موضوع با عبارات و مشتقاتي از ثلاثي مجرد «اَمِنَ» صورت پذيرفته است.در مجموع از ريشه يا كلمه «امن»، 62 كلمه مشتق [22] شده است و حدود 879 بار در قرآن به كار رفته كه از اين تعداد كار برد، 358 مورد در آيات مكي و 521 مورد در آيات مدني است. [23] .پيوند معنايي ناگسستني اين اصطلاح با كلمه هاي اسلام، ايمان و مؤمن نشان دهنده اهميت فوق العاده مفهوم امنيت است. مفهومي كه علاوه بر قرآن و روايات، به وفور در ادعيه اسلامي و شيعي ديده مي شود. آن چه بديهي است در اين مجال مختصر امكان پرداختن به كليه ابعاد سياسي، اجتماعي، اقتصادي، قضايي و... امنيت، نه وجود دارد و نه لازم است.اما به صراحت مي توان اذعان داشت، اين مفهوم در منابع اسلامي، داراي عرصه وسيعي بوده و قلمروهاي فردي و اجتماعي و زمينه هاي داخلي و خارجي، فكري و روحي، اخلاقي و اعتقادي، دنيايي و آخرتي را در بر مي گيرد و با شاخص هاي ايجابي و سلبي، از هر دو زاويه قابل تعريف و دسترسي است و البته اين امر نسبي است؛ نه مطلق. تابع وضع و امكانات و توانايي هاي هر فرد و جامعه است و نبايد آن را صرفاً به امكانات و تجهيزات نظامي، با اندازه هاي مادي و فيزيكي يا مقولات اقتصادي و مانند آن تعريف كرد. بلكه مفهومي عميق تر، ظريف تر و فراگير تر از موضوعات ياد شده داشته و بر ابعاد روحي، فكري، فرهنگي، اخلاقي، معنوي و اعتقادي و ارزش هاي الهي

نيز اتّكا و وابستگي كامل دارد. قرآن و روايات بيانگر اين نكته بسيار مهم هستند كه هرگونه امنيتي و در هر بعد از ابعاد آن، در ايمان و اعتقادات معنوي و الهي ريشه دارد و هر گونه ناامني در هر عرصه اي، بالاخره ريشه اش به بي ايماني و صفات متقابل ايمان مانند مشرك، كفر، ظلم، استكبار و... برمي گردد. هم چنين مؤمن و صفات ايماني، اصلي ترين خاستگاه صدور كُنش هاي امنيت زا است. مي توان گفت، بستر سازي حيات معنوي طيبه و حسنه براي تربيت و تهذيب افراد، چه در حوزه رفتارهاي فردي و چه در عرصههاي اجتماعي و دوري آن ها از حيات سيئه و غير ايماني، اصلي ترين ساز و كار تأمين امنيت است. حال، چه در نظام اسلامي باشد، چه در عصر مهدوي و حكومت آخرزمان حضرت مهدي (عج). اين نظام بايد تلاش كند با تشويق حيات مؤمنانه و پشتيباني از مؤمنان و مقابله با دشمنان جبهه ايمان، امنيت و عدالتي همه جانبه و فراگير را براي همه شهروندان جامعه اسلامي و حتي غيرمسلماناني كه در پناه آن زندگي مي كنند، فراهم نمايد. البته اين كار بايد بدون غفلت از زندگي دنيايي و با تأمين نيازهاي اين جهاني باشد تا بتواند زمينه ورود سرشار از عافيت و سلامت و ايمن از عذاب را به زندگي آن جهاني و اخروي آماده سازد. مشخص است كه تا پيش از ظهور، انجام كامل و بهينه اين امور توسط حكومت هاي دنيايي امكان پذير نيست و اين گونه آرمان هاي عالي الهي و بشري به صورت كامل، تنها در عصر حكومت مهدي (عج) محقق خواهد شد.در قرآن كريم، آيات بسياري درباره اهميت امنيت و جايگاه والاي آن در زندگي فردي،

اجتماعي اقتصادي و... انسان وارد شده است كه به كوتاهي، نمونه هايي از آن ها آورده مي شود:الف) قرآن يكي از اهداف برقراري حاكميت خدا و جانشيني صالحان و طرح كلي امامت را تحقق امنيت معرفي كرده است:(وعدالله الذين آمنوا منكم و عملوا الصالحات ليستخلفنهم في الارض كما استخلف الذين من قبلهم و ليمكنن لهم دينهم الذي ارتضي لهم و ليبدلنهم من بعد خوفهم امناً يعبدونني ولايشركون بي شيئاً ((نور: 55)«خداوند به كساني از شما كه ايمان آورده و كارهاي شايسته كرده اند، وعده داده است كه حتماً آنان را در اين سرزمين جانشين [خود] قرار دهد، همانگونه كه كساني كه پيش از آنان بودند جانشين [خود] قرار داد و آن ديني كه برايشان پسنديده است به سودشان مستقر كند و بيمشان را به ايمني مبدل گرداند [تا] مرا عبادت كنند و چيزي را با من شريك نگردانند.»علامه طباطبايي درباره اين آيه فرموده است:اين آيه وعده جميل و زيبايي است براي مؤمنان كه عمل صالح هم دارند. به آنان وعده مي دهد كه به زودي جامعه صالحي مخصوص به خودشان برايشان درست مي كند و زمين را در اختيارشان مي گذارد و دينشان را در زمين متمكن مي سازد و امنيت را جايگزين ترسي كه داشتند مي كند؛ امنيتي كه ديگر از منافقين و كيد آنان، و از كفار و جلوگيري هايشان بيمي نداشته باشند، خداي را آزادانه عبادت كنند و چيزي را شريك او قرار ندهند. [24] .بدين ترتيب، قرآن به گروهي از مسلمانان كه داراي دو صفت ايمان و عمل صالح هستند و به ياري خداوند، حكومت جهاني مستضعفان را تشكيل خواهند داد، نويد امنيت و از ميان رفتن همه اسباب ترس و وحشت

را داده است.ب) بنا به آيه (و اذ قال ابراهيم رب اجعل هذا البلد آمنا ((ابراهيم: 35) حضرت ابراهيم هنگام بنا نهادن كعبه، به اين نياز فطري توجه كرد و از خداوند خواست آن سرزمين را از نعمت «امنيت» برخوردار سازد. خداوند نيز، بنا به آيه ?و اذ جعلنا البيت مثابه للناس و امناً? (بقره: 125)، آن جا را خانه امني براي مردم قرار داد.اين ويژگي چنان عزيز است كه موجب منّت پروردگار بر آدميان بوده و او را شايسته سپاس بندگي مي كند. [25] پروردگار جهان به همين سرزمين اَمن، براي بيان كيفيت آفرينش انسان سوگند ياد مي كند. [26] با اجابت دعاي حضرت ابراهيم، خداوند هم امنيت تكويني به مكه داد؛ زيرا شهري شد كه در طول تاريخ حوادث ناامن كننده كم تري به خود ديد و هم امنيت تشريعي عطا كرد؛ زيرا به فرمان الهي همه انسان ها و حتي جانوران در اين سرزمين در امن و امان هستند. شكار حيوانات آن ممنوع است و حتي تعقيب مجرماني كه به اين حرم و خانه كعبه پناه برند نيز جايز نيست. تنها مي توان براي اجراي عدالت در حق چنين مجرماني آذوقه را بر آن ها بست تا بيرون آيند و تسليم شوند.امن دانستن خانه كعبه توسط خداي متعال در حقيقت بيانگر اهميت امنيت است كه اين بناي بسيار مقدس با آن توصيف شده است. اين صفت كعبه در آيات بسياري تكرار شده است. هم چنان كه در سوره تين مكه مكرمه و شهر كعبه به «بلد امين» تشبيه شده است. علامه طباطبايي در اين باره آورده است:مراد از هذاالبلدالامين مكه مشرفه است، و بلد امينش خواند، چون امنيت يكي از خواصي

است كه براي حرم تشريع شده و هيچ جاي ديگر دنيا چنين حكمي برايش تشريع نشده، و اين حرم سرزميني است كه خانه كعبه در آن واقع است و خداي تعالي درباره آن فرموده: اولم يروا انا جعلنا حرما امنا [27] (عنكبوت/ 67).ج) در قرآن، شهري كه برخوردار از نعمت باشد، به عنوان سرزمين آرماني و مثالي معرفي شده است و بنا به آيه ?و ضرب الله مثلاً قريه كانت آمنهً مطمئنه يأتيها رزقها رغدا من كل مكان? (نحل/ 112)، خداوند به عنوان الگو و نمونه، قريه و شهري را مثال مي زند كه امن، آرام و مطمئن بوده و همواره روز ي اش به فراواني از هر مكاني فرا رسيده است. بديهي است، تحقق نهايي چنين شهري در جايي به جز عصر و حكومت امام مهدي، محقق نخواهد شد.د) يكي از مصداق هاي مهم واژه هايي مانند «نعمت»، «نعيم» و «بركات» در قرآن، امنيت دانسته شده است به عنوان نمونه، علامه طباطبايي در بحث از آيه:ولو ان اهل القري آمنوا و اتقوا لفتحنا عليهم بركات [28] (اعراف/ 96) به اين معنا اشاره كرده و مي نويسد:بركات به معناي هر چيز كثيري از قبيل امنيت، آسايش، سلامتي، مال و اولاد است كه غالباً انسان به فقد آن ها مورد آزمايش قرار مي گيرد. [29] .هم چنين اين مفسّر در تفسير آيه ?واذكروا نعمه الله عليكم اذ كنتم اعداءً فالّف بين قلوبكم فاصبحتم بنعمته اخوانا و كنتم علي شفا حفره من النار فانقذكم منها? [30] (آل عمران/ 103) با بيان وضع ناامني حاكم بر جامعه جاهلي پيش از اسلام، منظور از نعمت در آيه چنين بر شمارد:منظور از نعمت، مواهب جميلي است كه خداي تعالي در

سايه اسلام به آنان داده و حال و روز بعد از اسلام آن ها را نسبت به پيش از اسلام بهبود بخشيد، در دوران جاهليت امنيت و سلامتي و ثروت و صفاي دل نسبت به يكديگر و پاكي اعمال نداشتند و در سايه اسلام صاحب همه اين ها شدند. [31] .علامه در تفسير كلمه «نعيم» در آيه هشتم سوره تكاثر؛ ?ثم لتسئلن عن النعيم? آورده است:و نيز در مجمع البيان است كه بعضي گفته اند: نعيم عبارت است از امنيت و صحت (منقول از مجاهد و عبدالله بن مسعود) و اين معنا از امام ابوجعفر و ابي عبدالله (عليهما السلام) نيز روايت شده است. [32] .هم چنين اين مفسر كبير در تفسير خويش، در تبيين واژه هاي «حيات حسنه» [33] و «حيات طيبه» [34] ، يكي از ويژگي هاي اصلي اين نوع زندگي را بهره مندي از نعمت امنيت ذكر مي نمايد. هم چنان كه يكي از ويژگي هاي «حيات سيئه» را زندگي در ناامني مي داند. [35] .ه_) در قرآن، اولوالالباب به امنيت و سلامتي جاوداني بشارت داده شده اند. به تعبير علامه:جمله «سلام عليكم بما صبرتم فنعم عقبي الدار»، حكايت كلام ملائكه است كه اولوالالباب را به امنيت و سلامتي جاوداني و سرانجام نيك نويد مي دهند؛ سرانجامي كه هرگز دستخوش زشتي و مذمت نگردد. [36] .از سوي ديگر بنا به آيه ?ادخلوها بسلام آمنين? (حجر: 45)، در روز سرنوشت، وقتي انسان هاي صالح در جنت گام مي نهند، به آن ها نويد امنيت و سلامت داده مي شود و به آن ها گفته مي شود كه به اين باغ ها با سلامت و امنيت وارد شويد.و) هنگامي كه خانواده حضرت يوسف وارد مصر شوند، وي از ميان تمامي مواهب و نعمت هاي مصر، انگشت روي مسئله امنيت مي گذارد و

به پدر و مادر و برادران خودش مي گويد: ?ادخلوها مصراً ان شاء الله آمنين?؛ يعني داخل مصر شويد كه انشاءالله در امنيت خواهيد بود. اين نشان مي دهد، نعمت امنيت ريشه همه نعمت ها است؛ زيرا هر گاه امنيت از ميان برود، ديگر مسائل دفاعي و مواهب مادي و معنوي نيز به خطر خواهد افتاد. در يك محيط ناامن، نه اطاعت خداوند مقدور است، نه زندگي همراه با سربلندي و آسودگي فكر و نه تلاش و كوشش و جهاد براي پيشبرد هدف هاي اجتماعي. [37] .ز) امنيت بزرگ ترين پاداشي است كه در تميز اهل حق از باطل، به اهل حق اعطا مي شود؛ همان گونه كه قرآن مي فرمايد: ?فأي الفريقين احق بالامن? (انعام: 81)؛ يعني كدام يك از دو دسته شايسته امنيت هستند؟در سخنان و روايات معصومان (ع) نيز مطالب فراواني درباره اهميت و ضرورت امنيت وارد شده است كه براي نمونه، تنها مواردي از آن ها ذكر مي شود.پيامبر اكرم (ص) مي فرمايد:مَن اَصبَحَ مُعافي في بدنه آمِناً في سِر بِه عندَهُ قُوتُ يَومِهُ فكانَّما خُيِّرَتْ لَهُ الدنيا بحذافيرها. [38] .هر كه تنش سالم است و در جامعه خويش ايمن است و قوت روز خويش دارد، جهان سراسر مال اوست.ايشان هم چنين فرموده است:اَلامنُ والعافيه نعمتان مغبون فيها كثيرٌ من الناس. [39] .امنيت و سلامت دو نعمت است كه بسياري از مردم در آن مغبونند.امام صادق (ع) زندگي بدون امنيت را ناقص و ناگوار شمرده و در اين راستا فرموده است:خمس خصال من فقد منهن واحده لم يزل ناقص العيش، زايل العقل، مشغول القلب: فالاولاها صحه البدن والثانيه الامن و.... [40] .پنج چيز است كه حتي اگر يكي از آن ها برقرار نباشد، زندگي ناقص

و ناگوارست، عقل نابود مي شود و مايه دل مشغولي مي گردد؛ نخستين اين پنج چيز، سلامتي و دومين آن امنيت است....در روايتي در تحف العقول، از امنيت در كنار عدالت و فراواني، به عنوان سه نياز اساسي مردم ياد شده است:ثلاثه اشياء يحتاج الناس طرّأ اليها: الامن، والعدل والخصب. [41] .سه چيز است كه همه مردم به آن نياز دارند: امنيت، عدالت و فراواني.امام علي (ع) در بحث از اهداف عالي حكومت، يكي از دلايل پذيرش حكومت را تأمين امنيت براي بندگان مظلوم و محروم و پشتيباني از آن ها مي شمارد. باز آن حضرت در بيان نقش و اهميت امنيت مي فرمايد: «رفاهيه العيش في الامن؛ [42] رفاه زندگاني در امنيت است» و «لانعمه أهنا من الامن؛ [43] هيچ نعمتي گواراتر از امنيت وجود ندارد».

علوي، رافع پاره اي از ابهام ها و كمبودهايي است كه امروزه در فهم دقيق وضعيت عصر ظهور با آن ها مواجه هستيم. به همين دليل، در اين گفتار ابتدا براي فهم ارتباط عدالت مهدوي و امنيت به سيره ديگر معصومان (ع) رجوع مي نماييم.در حوزه سياست و مباحث مرتبط با امنيت نمي توان از تعامل موضوع عدالت با امنيت غافل شد. اين نكته در بيان بسياري از معصومان (ع) آمده است. علي (ع)، عدالت را رمز بقا، استحكام و ترقي نظام سياسي و ضامن ثبات و امنيت واقعي و منافي خشونت به شمار مي آورد. امام (ع)، عدل را «رستگاري و كرامت»، «برترين فضايل»، «بهترين خصلت»، «بالاترين موهبت الهي» [44] ، «فضيلت سلطان»، «سپر و نگهدارنده دولت ها»، «مايه اصلاح رعيت»، «باعث افزايش بركات»، «مايه حيات آدمي و حيات احكام» و «مأنوس خلايق» ذكر مي نمايند. او حكومت را مشروط به «عدالت گستري» دانسته و نظام آمريت را مبتني بر «عدل» مي داند. از اين ديدگاه «ملاك حكمراني و قويترين بنيان، عدل است»؛ بنياني كه «قوام عالم به آن مبتني است». [45] .مسئله مهم در سيره علي (ع) اين است كه ايشان هيچ وقت براي حفظ امنيت و نظام سياسي، از عدالت به نفع امنيت عقب ننشسته اند، بلكه بر عكس، رعايت عدالت را ضامن امنيت، حفظ نظام، مايه روشني چشم زمامداران و رسوخ محبت آنان در دل مردم مي دانند. امام (ع) در نامه به مالك اشتر مي فرمايد:تحقيقاً بهترين چيز (نور چشم) براي حاكمان، اقامه عدالت و استقرار عدالت در سطح كشور و جذب قلوب ملت است و اين حاصل نشود مگر به سلامت سينه هايشان [خالي بودن از كينه و بغض حاكمان]. [46] .پس اگر

زمامداران عادلپيشه باشند، قلب ها به سوي آنان جذب و عقده ها از دل ها بيرون مي رود. اين خود تضمينكننده استحكام اركان دولت و پيوند محكم آن با ملت است. عدلمحوري نظام سياسي باعث مي شود مردم براي رسيدن به آرمان ها و خواسته هاي خود راه هاي منطقي را برگزينند. در غير اين صورت، نوميدي از عدالت، انسان ها را به نيرنگ، سوء استفاده، خلافكاري، تضعيف اخلاق عمومي و از هم پاشيدگي اجتماعي خواهد كشانيد كه خواه ناخواه، نتيجه آن ناپايداري امنيت و ثبات سياسي نظام حاكمه و دولت است.از ديد امام (ع) رعايت عدالت از سوي رهبران و كارگزاران نظام اسلامي در سطوح مختلف سامانه سياسي، نتايج مثبت فراواني را دارد. اين آثار براي شخص رهبران عبارت است: [47] .استقلال و توان، نافذ شدن حكم، ارزشمندي و بزرگ مقداري، بي نيازي از ياران و اطرافيان، مورد ستايش قرار گرفتن زمان حكمراني آن ها و بالارفتن شأن، عظمت و عزت ايشان.امام علي (ع) معتقد است، «هيچ چيزي مانند عدالت، دولت ها را محافظت نمي كند» و عدل چنان سپر محكمي است كه رعايت آن موجب تداوم قدرت و اقتدار نظام سياسي مي گردد. [48] .مهمترين و فراگيرترين اثر عدالت در سازندگي و اصلاح جامعه است؛ چرا كه «عدل سبب انتظام امور مردم و جامعه مي باشد» و «هيچ چيز به اندازه عدالت نمي تواند مردم را اصلاح نمايد»، اجراي عدالت «مخالفت ها را از بين مي برد و دوستي و محبت ايجاد مي كند» [49] و در عمران و آباداني كشور (توسعه اقتصادي، صنعتي) تأثير بسزايي دارد. [50] اگر عدالت در جامعه اجرا نشود، ظلم و ستم جاي آن را خواهد گرفت و ظلم جز آوارگي و بدبختي و در نهايت، خشونت

اثري نخواهد داشت. حضرت خطاب به يكي از واليان خود مي فرمايد:استعمل العدل، و احذر العسف والحيف، فان العسف يعود بالجلاء، الحيف يدعو الي السيف. [51] .كار را به عدالت كن و از ستم و بيداد بپرهيز كه ستم رعيت را به آوارگي وا مي دارد و بيدادگري شمشير در ميان آورد.از اين سخنان نتيجه گرفته مي شود كه از ديدگاه امام علي (ع)، عدالتورزي زمامداران باعث برچيده شدن خشونتگرايي و شورش مردم عليه حكومت مي گردد و به جاي احساس نوميدي و سرخوردگي و تنفّر از حكومت، اطمينان، آرامش و محبّت به نظام سياسي در دل ايشان جاي مي گيرد. با افزايش محبت و وفاداري مردم به نظام، تشتت، تفرقه، ناامني و ناپايداري، به سوي وحدت عمومي، امنيت و ثبات واقعي تغيير جهت خواهد داد. همين معاني در سخنان ديگر معصومان (ع) نيز آمده است. حضرت فاطمه (س) در خطبه فدك مي فرمايد:خداي سبحان، ايمان و اعتقاد به توحيد را براي پاكيزه نگه داشتن از آلودگي و شرك واجب كرد و عدالت را براي تأمين اطمينان و آرامش دل ها لازم نمود، اطاعت مردم از حكومت را مايه انتظام ملت قرار داد، و با امامت و رهبري، تفرقه آن ها را رفع كرد، و نيز عدالت در احكام را براي تأمين اُنس و همبستگي و پرهيز از اختلاف و تفرقه قرار داد. [52] .هم چنان كه امام سجاد به والي و سلطان مي فرمايد:حق مردم بر تو آن است كه بداني ايشان به دليل ضعف خود و قوّت تو زير فرمان روايي و رهبري تو قرار گرفته اند. پس واجب است كه با آن ها عدالت پيشه كني و برايشان همانند پدري مهربان باشي و از ناداني هايشان گذشت

نمايي و در عقوبت و مجازاتشان عجله نكني و ضروري است درباره نيروي فرادستي خود نسبت به آنان، كه عطيّه الهي است، شكر خدا را به جاي آوري. [53] .از سوي ديگر، استبداد، سركوبگري و خودكامگي، در روايات منشأ ناامني و بروز شورش و بي ثباتي سياسي، اجتماعي و از ميان رفتن حكومت به شمار آمده است. از اين رو، براي اعمال بهينه قدرت سياسي و دستيابي به آرمان هاي والاي حكومت _ مانند امنيت _ برخورد دوستانه و مودتآميز، بدون كاربرد خشونت و سركوب گري مردم توصيه شده است. لذا با نهي شديد استبداد ورزي، بر رعايت عدالت در حقوق متقابل مردم و حكومت پافشاري گرديده است. اگر عدالت متعامل با امنيت است، بديهي است ظلم نيز مقارن با ناامني و بي ثباتي است. امام علي (ع) در نهج البلاغه، يكي از نشانه هاي ظلم را سركوب كردن (تغلب) زيردست مي داند و چيرگي فرد نسبت به فرودستان را از نشانه هاي ستمگري مي داند. [54] .امام (ع) در بسياري از سخنانش، استبداد، خودكامگي و خشونت كارگزاران نظام سياسي را با مردم به شدت نهي كرده و برخورد ملاطفت آميز و عادلانه با آن ها را سفارش اكيد فرموده است. وي از اين مشي به عنوان عامل بقا و ماندگاري حكومت و نوميدي دشمنان ياد مي كند و در همين راستا در خطبه 207، حقوق ميان حكومت و مردم را دوسويه دانسته و اين حقوق و رعايت آن را مايه انتظام در روابط مردم و عزت دين آنان به شمار آورده است. آن حضرت صلاح مردم را در صلاحيت حكومت ها و صلاح حكومت ها را در استواري و استقامت مردم مي داند. [55] .روشن است كه چنين امامت

و حكومتي چه در عصر علوي و چه در عصر مهدوي، دستاورد آن عدالت و امنيت و حيات طيبه و كامل است و با ظلم، تغلب (چيرگي و سركوب) و هم چنين اعمال خشونت منافات داشته و حكومت به حق و عدل، و با رويه ملايمت و ملاطفتجويانه را توصيه مي كند.

يا در روايتي ديگر مي فرمايد:«به درستي كه من مايه امان اهل زمين هستم؛ هم چنان كه ستارگان مايه امنيت اهل آسمان ها هستند». [57] .ده ها روايت از پيامبر و امامان وارد شده كه خود و اهل بيت را مايه امان ساكنان زمين به شمار آورده اند. [58] بدين ترتيب، حضور امام عصر (عج)، چه به صورت غايب و چه به صورت ظاهر و در زمان قيام، مايه بارش فيض و نعمات الهي به سوي مردم است. طبيعي است كه در دوره حكومت مهدوي اين جريان به كمال خود خواهد رسيد و همه موانع موجود بر سر اتصال فيض ميان خداوند و مردم _ از طريق امام برطرف خواهد شد. البته آن هنگام، مردم اين واسطه خير و نعمت نامرئي را به صورت مرئي و آشكارا ديده و لمس خواهند كرد.همه امامان شيعه در زمان خود چنين واسطه فيضي بوده اند، اما متأسفانه به دليل اختناق زمانه و سركوب خودكامگان چيره از يك سو و هواپرستي و گمراهي مردم از سوي ديگر، نتوانستند بشريت را به كمال و غايت تكامل الهي و انساني خويش رهنمون سازند. بنابراين مي توان گفت، ميان امام عصر (عج) و ديگر امامان معصوم (ع) در اين زمينه تفاوتي نيست، ولي به خواست خداوند، امام موعود كسي است كه رسالت پيامبر (ص) و طرح اصلاحي ديگر معصومان در اكمال دين و دستيابي به عدالت و امنيت و ديگر فضايل را به نتيجه نهايي مي رساند. رواياتي كه اثباتگر اين مدعا است بسيار فروانند. مثلاً امام زين العابدين (ع) مي فرمايد:ما امام مسلمانان و براهين الهي بر جهانيان و سرور مؤمنانيم. ما رهبر شريف ترين مسلمانان و... مايه اَمان ساكنان زمين هستيم؛ همان گونه كه ستارگان مايه امان و

حفظ آسمان ها هستند. ما كساني هستيم كه خداوند به واسطه ما آسمان را از سقوط به روي زمين نگه داشته است و اين به اجازه خداوند بستگي دارد. خداوند توسط ما زمين را از اين كه اهلش را نابود كند، نگه داشته است و به واسطه ما باران مي فرستد و رحمت خويش را بر مردم مي گستراند و به واسطه ما بركات زمين خارج و ظاهر مي شود و اگر ما بر روي كره خاكي نبوديم، زمين اهل خود را فرو مي برد. [59] .امامان پاك ما به دليل جو اختناق حاكم بر زمان خويش، آرمان هاي خود را در دوره قيام قائم (ع) جست وجو مي كردند؛ هم چنان كه امام علي (ع) درباره عدالت گستري و ايمني عصر ظهور و سرشاري آن دوره از عدالت و امنيت ديگر بركت ها مي فرمايند:ولو قام قائمنا لانزلت السماء قطرها و لاخرجت الارض نباتها و ذهبت من قلوب العباد و اصطلحت السبع والبهائم حتي تمشي المرأه بين العراق الي الشام لاتضع قدميها الا علي النبات و علي رأسها زينتها، ولايهيجها سبع و لاتخافه. [60] .اگر به تحقيق، قائم ما قيام كند، به واسطه ولايت و عدالت او، آسمان آن چنان كه بايد ببارد مي بارد و زمين نيز رستني هايش را بيرون مي دهد و كينه از دل هاي بندگان زدوده مي شود و ميان دد و دام آشتي برقرار مي شود؛ به گونه اي كه يك زن ميان عراق و شام پياده خواهد رفت و آسيبي نخواهد ديد و هر جا قدم مي گذارد، همه سبزه و رستني است و بر روي سرش زينت هايش را گذارده و نه ددي او را آزار دهد و نه بترساند.رواياتي از اين دست بسيار فراوانند كه در زير به چند نمونه از آن ها

كه از پيامبر (ص) نقل شده اشاره مي كنيم:مردي از اهل بيت من خروج خواهد نمود و به سنت من عمل مي كند و خداوند براي او از آسمان بركاتش را فرو مي فرستد و زمين بركت هايش را خارج مي سازد. به واسطه وي، زمين همان گونه كه از ستم و جفاكاري پر شده، از برابري و داد سرشار مي شود... [61] .اگر از عمر دنيا تنها يك شب باقي مانده باشد، خداوند آن شب را به اندازه اي طول خواهد داد، تا مردي از اهل بيت من به حكومت برسد... او زمين را از قسط و عدل پر مي كند همان گونه كه پيش از آن از ستم و جفاكاري پر شده بود. وي خواسته و مال را برابر پخش مي كند و خداوند در آن هنگام بي نيازي را در دل هاي اين امت قرار مي دهد.... [62] .از اين دسته روايت ها به خوبي فهميده مي شود كه در حكومت جهانشمول حضرت مهدي، عدالت و امنيتي فراگير در همهجاي دنيا برقرار مي شود و تنها مسلمانان از اين فيض و رحمت خداوندي بهره مند نمي شوند، بلكه اين بهره مندي به همه ساكنان زمين مي رسد؛ زيرا در سراسر گيتي، «گنج ها بيرون آورده خواهد شد و شهرها و روستاهاي شرك فتح مي شود.» [63] در چنين حكومتي، عدالت و امنيت و همه بهره هاي آسمان و زمين، بي تبعيض، نصيب همگان خواهد گرديد. هم چنان كه امام حسين (ع) در فراز مهمي مي فرمايد:... اذا قام قائم، العدل وسع وسعه عدل البر و الفاجر.هنگامي كه قائم قيام مي كند، عدل گسترده مي شود و اين گستردگي عدالت، نيكوكار و فاجر را در بر مي گيرد. [64] .بدين ترتيب بهره حكومت جهانشمول و عدالت گستر و امنيتمحور حضرت مهدي، نه تنها شامل مسلمانان و غيرمسلمانان و اقليت هاي

گوناگون مي شود، بلكه حتي بدكاران آن ها را هم در بر مي گيرد. البته از روايات چنين بر مي آيد كه حسنات و جاذبه حضرت مهدي و نهضت عدالت گستر او باعث جهانشمولي ديانت اسلام و اصلاح بدكاران و روي آوري تمام مردم جهان به اسلام خواهد شد. يكي از شواهد اثبات اين مدعا روياتي است از امام صادق (ع). از ايشان درباره تفسير آيه هشتاد و سوم سوره آل عمران كه مي فرمايد: «با آن كه هر كه در آسمان ها و زمين است خواه و ناخواه سر به فرمان او نهاده است» [65] پرسش شده است. امام (ع) در پاسخ اظهار مي دارند كه اين آيه درباره زمان قيام قائم (ع) است كه در آن هنگام در كره خاكي، جايي باقي نمي ماند مگر آن كه در آن نداي شهادتين (لااله الا الله و محمد رسول الله) شنيده شود. [66] .از سويي, با توجه به اين كه در طول تاريخ، بسياري از بي عدالتي ها و خون ريزي ها و ناامني ها متوجه شيعيان بوده است، دوران امام قائم (ع)، عصر قدرت و ايمني و رفع بلا و مصايب از شيعيان است. توان دفاعي آنها بسيار بالا مي رود و حكومت زمين و سروري آن به ايشان خواهد رسيد. امام زين العابدين (ع) در اين باره فرموده است:اذا قام قائمنا اذهب الله عن شيعتنا العاهه، و جعل قلوبهم كزبر الحديد و جعل قوّه الرّجل منهم قوّه اربعين رجلاً و يكونون حكام الارض و سنامها.هنگامي كه قائم ما قيام كند، خداوند آفات و بيماري و بلايا را از شيعيان ما دور مي سازد و قلب هاي آنان را به مانند پاره هاي آهن مي گرداند و قوت و توان مردان ايشان را به اندازه چهل مرد افزون مي كند. در آن

هنگام شيعيان حاكمان زمين و سروران آن خواهند گشت. [67] .با وجود اين، در عصر حكومت مهدي، همه مردم از امنيت و عدالت فراگيري برخوردار خواهند بود و عدالت در بيش ترين حد و به صورت كامل و تمام اجرا مي شود. در آن هنگام استيفاي حقوق به صورت قطعي صورت خواهد گرفت و در قضاوت ها و محاكم، ديگر امكان هيچ خطا و اشتباهي پيش نخواهد آمد. زيرا امام (ع) خود ميان مردم زندگي مي كند و بر آن ها حكومت و قضاوت خواهد كرد. قضاوتي كه بدون نياز به بيّنه و اِماره صورت مي گيرد و اين حكومت و قضاوت متكي به الهام الهي و بر همين مبنا متكي بر علم امام است. بدين ترتيب امام (ع) از مردم درخواست بينه و شاهد نمي كند و به مانند داوود و سليمان حكم واحدي مي نمايد. [68] بر همين مبنا، عدالت و اداي حقوق به صاحبان آن به شكل قطعي صورت پذيرفته و كاملاً و بدون هيچ شبه و خطايي انجام مي گردد.از ديگر نشانه ها و شاخصه هاي مهدوي كه موجب پديد آمدن امنيت، آرامش و ثبات سياسي، اجتماعي و اقتصادي مي گردد، تقسيم درست و برابر و مبتني بر استحقاقِ بيت المال و اموال مشترك عمومي است. هم چنان كه امام باقر (ع) مي فرمايد:وقتي قائم اهل بيت قيام كند، [بيت المال] را با مساوات تقسيم مي كند و نسبت به شهروندان عدل مي ورزد. پس هر كس او را اطاعت كند، خدا را اطاعت كرده است و سركشي نسبت به او همانند سركشي و گناه نسبت به خدا است. [69] .نكته بسيار مهم در مبحث حكومت عدالتمحور و امنيت گستر مهدوي اين است: اگرچه حضرت ولي عصر (ع) فاتح شهرهاي شرك هستند

و حتي چهره ترسيمي ايشان در روايات و هنگام قيام به گونه اي است كه همواره شمشير بر دوش دارند، واقعيت اين است كه قيام امام (ع) قيامي نظامي و ميليتاريستي و متكي بر اجبار و سركوب نيست. بنابراين، نبايد امنيت و عدالتي كاذب و در سايه شمشير برقرار شود. قيامِ مصلحانه ياد شده، نهضتي ايماني، اسلامي و انساني براي رهانيدن همه بشر از زنجيرهاي نفساني و موانع و بندهاي بي شماري است كه بر دست و پاي انسان فعلي از سوي طاغوت ها زده شده و تكامل و كمال بشري را راكد كرده يا به پسرفت و قهقرا كشانده است. حركت اميدبخش و زندهكننده حضرت، كه با پرچم ايمان و عدالت صورت مي پذيرد، در نهايت مشروعيت و رضايت عمومي صورت مي گيرد و با پذيرش همگاني همه ساكنان زمين و آسمان و حتي حيوانات و جنبندگان عالم هستي تحقق مي يابد و همه با مباهات و خشنودي به آن تن مي دهند. در اين ميان، فرقي ميان ديانت ها، نژادها، قوميت ها و هويت هاي گوناگون مردم گيتي نيست؛ چرا كه نهضت مهدوي، حركتي جهان گستر و عالمشمول براي نجات و رستگاري همه بشريت است. بديهي است عدالت گستري حضرت مهدي (ع)، خود زمينه هاي تقويت و پايندگي مشروعيت حكومت ايشان و جذب دل هاي بيش تر مردم را به دنبال خواهد داشت. پيامبر اكرم (ص) درباره اجماعي بودن پذيرش حكومت حضرت مهدي (ع) مي فرمايد:... فيملأ الارض عدلاً و قسطاً كما ملئت ظلماً و جوراً يرضي عنه ساكن السماء و ساكن الارض... [70] .... يملا الارض عدلاً كما ملئت جوراً يرضي بخلافته اهل السموات و اهل الارض والطير في الجو... [71] .... پس زمين را از عدل

و قسط پر مي كند؛ همان گونه كه از ستم و جفاكاري پر شده بود. هم ساكنان آسمان و هم ساكنان زمين از او خشنود هستند....زمين را همان گونه كه از ستم پر شده بود، از عدل سرشار مي كند. اهل آسمان ها و اهل زمين و پرندگان آسمان به خلافت او رضايت مي دهند.از ديگر ويژگي هاي عدالت مهدوي و جهانشمولي بدون تبعيض حركت مصلحانه امام مهدي (ع) اين است كه ايشان اصحاب خود را با هدايت الهي و بر اساس لياقت و شايستگي، نه از يك نقطه خاص كه از كشورها و شهرها ي گوناگون بر مي گزينند. اين امر نشانگر آن است كه حركت امام (ع) مختص ناحيه يا كشور خاصي نيست، بلكه متعلق به همه جهانيان است تا آنان با آغوش باز و خشنودي اسلام را پذيرا باشند و دستورهاي آن را سرمشق زندگي رستگارانه خود قرار دهند.پيامبر گرامي اسلام درباره عدالتگستري و هم چنين اصحاب حضرت مهدي (ع) فرموده است:مهدي يحكم بالعدل و يامر به يصدق الله عزوجل و يصدق الله في قوله يخرج من تهامه حين تظهر الدلائل والعلامات و له كنوز لاذهب و لافضه الا خيول مطهمه و رجال مسوّمه يجمع الله له من اقاصي البلاد علي عده اهل بدر ثلاثمائه و ثلاثه عشر رجلاً معه صحيفه مختومه فيها عدد اصحابه باسمائهم و بلدانهم و طبايعهم و حلاهم و كناهم كدادون مجدون في طاعته. [72] .مهدي به عدالت حكم نموده و به آن امر مي كند. خداوند عزوجل او را و كلامش را تصديق مي نمايد و هنگامي كه نشانه و علامت ها آشكار مي شوند، از مكه خروج مي نمايد. وي داراي گنج هايي از طلا و نقره نيست، بلكه گنج هاي او اسب هاي

خوش اندم و نيكومنظر و مردان مشخص شده اي هستند كه خداوند آن ها را براي وي از دورترين بلادها جمع آوري كرده است كه تعدادشان به عدد اهل جنگ بدر، سيصدوسيزده نفر مرد است؛ و صحيفه اي همراه مهدي است كه در آن اصحاب وي با ذكر اسامي، كنيه ها، كشورها، محل سكونت و حتي نوع طبايعشان آمده است، اينان در راه اطاعت او كوشا بوده و رنج و سختي مي كشند.بدين ترتيب مي توان استنباط كرد كه در حكومت جهاني مهدوي، حقي از كشورها يا به عبارتي بهتر، ايالت هاي اين حكومت در هر كجاي گيتي ضايع نمي شود. عدالت مهدوي و اسلامي ايجاب مي نمايد كه در محيطي با ثبات و سرشار از آرامش و فارغ از هر گونه نزاع، اقوام، كشورها و مليت ها، شايستگان و نخبگان متصف به صفات لازمه اسلامي را به كارگزاري و مديريت ايالات خويش، در چارچوب حكومت جهاني حضرت مهدي بگمارند.از مواهب گوناگون اين حكومت، هم چون امنيت به گونه اي مساوي با ديگران بهره مند شوند.

بايسته خود خواهد نشست و تشيع و شيعيان از آفات و بليات و آسيب ها محفوظ و در كمال امنيت، توان روزافزون و استقرار و حاكميت خواهند يافت. بشر و تمام ساكنان و جنبندگان آسمان ها و زمين با آغوشي باز و خشنودي بدين حكومت تن خواهند داد. قريه و شهر امن قرآني و الهي در سايه عدالت گستري حضرت مهدي محقق خواهد گرديد و جانشيني زمين به صالحان و پارسايان خواهد رسيد و ايمان به عنوان سرچشمه اصلي امنيت، بر قلب ها و جان ها طمأنينه و آرامش را حكمفرما خواهد ساخت. حيات سيئه بشري، جاي خود را به حيات طيبه و حسنه خواهد داد.آسمان ها و زمين نيز با پيشه كردن عدالت، همه بهره ها و نعمت هاي خود را براي استفاده بشر، تقديم مي نمايند و ترس و هراس و ناامني و بي عدالتي جاي خود را به آرامش و قسط و عدل خواهد داست.امنيت در زمان ظهور حضرت مهدي، امنيتي غالب بر عدالت و در سايه شمشير، سركوب و خودكامگي و اجبار نيست، بلكه بر رويكرد و مشي الهي و انساني استوار است و از مشروعيت، مقبوليت و حقانيتي مبتني بر رضايت و پذيرش كامل مردم سود مي برد. همين امر به جذب بيش تر قلب هاي مردم به سوي امام عصر و نهضت جهانشمول ايشان خواهد انجاميد و حتي بدكاران نيز راه خوبي و رستگاري در پيش خواهند گرفت.عدالت مهدوي حكم مي كند، ملاك گزينش كارگزاران، قوميّت پرستي و قبيله گرايي نباشد. برعكس، در گزينش آن ها، اصلح بودن، شايستگي و كارداني لحاظ شود. هم چنان كه امام (عج) در انتخاب اصحاب سيصدوسيزده گانه خود، اين ملاحظات را در نظر گرفته و آن ها را از كشورها و شهرهاي مختلف

و با هدايت الهي انتخاب مي نمايد. عدالت و امنيت چه در انديشه اسلامي و چه در عصر مهدوي در تعامل مستقيمي با يكديگر قرار داشته و عدالت، خاستگاه و بستر امنيت است. حضرت (ع) با رعايت مساوات و استحقاق هاي افراد بشر، خيرات مشترك را ميان مردم توزيع نموده و با حكميّت و قضاوت بر مبناي الهام و علم الهي خويش، زمينه هرگونه حكومت و داوري ناعادلانه و خطاآميز را از بين مي برد. بدين وسيله، زمينه هاي نارضايتي و اعتراض هاي مردمي را كه بي ثباتي و ناامني را در پي دارد، از ميان بر مي دارد. در آن دوران، در دل مردم به جاي اشمئزاز از حكومت، مهر و محبت جايگزين مي شود.با اميد به طلوع هرچه زودتر چنين عصر شكوفا و بالنده اي، با اين دعا، نوشتار حاضر را به پايان مي بريم: «اللهم انا نرغب اليك في دوله كريمه، تعزبها الاسلام و اهله و تذل بها النفاق و اهله...».

مكتبه الاعلام الاسلامي، 1362 ش، صص 290-291، روايت 1228 (به نقل از تفسير نورالثقلين، ج1، ص 314).

[7] see, chaim pereLman, Justice et raison, eed, 1970, edition de universite de Bruxelles, p.12-14.

[8] اين تعريف از عدالت، در كليه آثار انديشمندان اسلامي آمده است؛ براي نمونه ر.ك: ابونصر محمد فارابي، انديشه هاي اهل مدينه فاضله، شرح و ترجمه سيد جعفر سجادي، تهران، طهوري، چ دوم، 1361، ص 258.

[9] ر.ك: خواجه نظام الملك طوسي، سياستنامه، تصحيح عباس اقبال، تهران، اساطير، ج دوم، 1369، صص 57 و 98. [

[10] ر.ك: همان، ص 3.

[11] ر.ك: عبدالرحمن ابن خلدون، مقدمه، محمد پروين گنابادي، ج اول، چ پنجم، تهران، انتشارات علمي و فرهنگي، 1366، صص 71-72 و 543-537؛ ج دوم، صص 716-711.

[12] ر.ك: ابونصر محمدفارابي، فصول المدني، تحقق: م.دنلوپ، كمبريج، 1961 فصل 58، صص 141-142. هم چنين، ر.ك: خواجه نصيرالدين طوسي، اخلاق ناصري، تصحيح مجتبي مينويي و عليرضا حيدري، تهران، خوارزمي، چ پنجم، 1373، صص 301-308.

[13] ر.ك: طوسي، همان، ص 136.

[14] ر.ك: نهج البلاغه، ترجمه و شرح سيد علينقي فيض الاسلام، تهران، بي تا، 1392 ه_.ق،1351 ه_.ش، كلمه 223، ص 1188.

[15] ر.ك: ابن سينا، الاشارات والتنبيهات، ج چهارم، تهران، دفتر نشر كتاب، 1362، ص 61. هم چنين ر.ك: ابن سينا، الشفاء والالهيات، به كوشش الاب قنواتي و سعيد زايد، قاهره، 1964م, ص 441.

[16] ر.ك: نهج البلاغه، فيض الاسلام، حكمت 235، ص 171.

[17] ر.ك: ياسين عيسي العاملي، الاصطلاحات الفقهيه في الرسائل العلميه، بيروت، دارالبلاغه، 1413 ه_.ق، ص 139.

[18] كلنا الجنتين آتت اُكلها و لم تظلم منه شيئاً (كهف/ آيه 33).

[19] ولقد ارسلنا رسلنا بالبينات وانزلنا معهم الكتاب والميزان ليقوم الناس بالقسط. (حديد / 25).

[20] ر.ك: سوره هاي: شوري/ 15، مائده/ 8،

نساء/ 58، نحل/ 90.

[21] اصلي ترين مترادف هاي قرآني واژه عدل كه در قرآن آمده اند و با آن ارتباط معنايي دارند، عبارتند از: قسط، قصد، استقامت، وسط، نصيب، حصّه، ميزان و غيره. هم چنين جور _ متضاد كلمه عدل _ كه خود نيز مترادف ظلم است، كم تر در قرآن آمده است. البته كلمه ظلم و مشتقات آن به صورتي بسيار گسترده در اين كتاب آسماني ذكر شده است.

[22] 62 مورد از مشتقات كلمه «اَمِنَ» در قرآن به شرح زير است: آمَن _ آمِن _ آمناً _ آمنّا _ آمنتْ _ آمنْتُ _ آمنه _ آمنتم _ آمنكم _ آمنهم _ آمَنو _ آمِنو _ آمنون _ آمنين _ اوْتمن _ الامانات _ اماناتكم _ اماناتهم _ الامانه _ امانته _ أمِن _ الامن _ أمناً _ أمنه _ أمنتكم _ أمنتم _ أمِنوُ _ أمينِ _ الايمان _ ايماناً _ ايمانٍ _ ايمانكم _ ايمانه _ ايمانها _ ايمانهم _ بايمانهنّ _ تؤمن _ تأمنّا _ لتؤمننّ _ تأمنه _ تؤمنوا _ تؤمنون _ مؤمِن _ مؤمناً _ مؤمنات _ مؤمنه _ مأمنهُ _ مؤمنون _ مؤمنَين _ مؤمِنين _ مأمون _ نؤمن _ لَنؤمننّ _ يأمن _ يؤمن _ يؤمنّ _ لَيؤمنَنّ _ ليؤمنُنّ _ يأمنوا _ يؤمنوا _ يأمنوكم _ يؤمنون؛ هم چنين كلمه هايي با بار معنايي مشابه امنيت، مانند «سكينه» 3 بار، «سكينته» 3 بار و «سلام» 33 بار، و «سلاماً» 9 بار در قرآن به كار رفته است.

[23] براي اطلاع ر.ك، محمود روحاني، المعجم الاحصايي لالفاظ القرآن الكريم، (فرهنگ آماري كلمات قرآن كريم)، المجلد الاول، مشهد، آستان قدس رضوي، 1368 ش، صص 372 _ 373. شايان ذكر است كه كلمه «الاْمِنُ»

در مجموع سه بار كه دوبار آن در سوره مكي انعام آيات 81 و 82 و يك بار آن در سوره مدني نساء آيه 83 به كار رفته است. كلمه اَمناً دوبار يكي در سوره مدني بقره، آيه 125 و ديگري در سوره مدني نور، آيه 55 استفاده شده است. هم چنين واژه «اَمنَهً» دوبار در سوره هاي مدني آل عمران، آيه 154 و انفال، آيه 11 كاربرد داشته است.

[24] سيد محمدحسين طباطبايي، تفسير الميزان، ج 15، ترجمه سيد محمدباقر همداني، قم، دفتر انتشارات اسلامي، چ پنجم، 1374، ص 209.

[25] فليعبدوا رب هذا البيت الذي اطعمهم من جوع و آمنهم من خوف (قريش: 3 و 4).

[26] .... و هذا البلد الامين لقد خلقنا الانسان في احسن تقويم (تين: 3 و 4).

[27] علامه طباطبايي، ترجمه الميزان، ج 20، ص 539.

[28] اگر مردم شهرها ايمان آورده و به تقوا گراييده بودند، قطعاً بركاتي از آسمان و زمين برايشان مي گشوديم.

[29] همان، ج 8، ص 252.

[30] بوديد. پس ميان دل هاي شما الفت انداخت، تا به لطف او برادران هم شديد و بر كنار پرتگاه آتش بوديد كه شما را از آن رهانيد.

[31] همان، ج 5، ص 376.

[32]، حكمت 8، ص 172.

[33] بحارالانوار، ج 10، ص 210.

[34] همان، ج 7، ص 465.

[35] همان.

[36] همان، ج 11، ص 475.

[37] ناصر مكارم شيرازي، تفسير نمونه، ج 10، ص 84.

[38] رسول اكرم (ص)، نهج الفصاحه، گردآورنده: مرتضي فريد تنكابني، تهران، نشر فرهنگ اسلامي، چ 4، 1374ش/1416ق، ص 59.

[39] همان.

[40] بحارالانوار، ج 78، حكمت 1، ص 171.

[41] ابومحمدابن شعبه الحراني، تحف العقول، قم، مؤسسه النشر الاسلامي، 1363ش، 1404ق، ص 334.

[42] عبدالواحد تميمي آمدي، شرح غررالحكم و دررالكلم، ج 4،

تصحيح ميرجلال الدين حسيني ارموي، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1360 ش، ص 100.

[43] همان، ج 6، ص 435.

[44] «العدل فوز و كرامه، الانصاف افضل الفضائل»، عبدالكريم بن محمد قزويني، بقا و زوال در كلمات سياسي اميرمؤمنان (ع)، به كوشش رسول جعفريان، قم، كتابخانه آيت الله مرعشي نجفي، 1371، ص 97. «العدل افضل سجيه»، همان، ص 100؛ «الانصاف افضل الشيّم»، همان، ص 97؛ «اسني المواهب العدل». همان، ص 112.

[45] «العدل فضيله السلطان»، «العدل جُنّه الدول»، «العدل يصلح الرعيه»، «العدل مألوف»، «اعدل تحكم»، «العدل نظام الامر»، «بالعدل تتضاعف البركات»، «العدل حياه»، «العدل حياه الاحكام»، «ملاك السياسه العدل»، «العدل اقوي اساس» و «العدل اساس به قوام العالم»؛ ميزان الحكمه، باب العدل، صص 78-90.

[46] نهج البلاغه، فيض الاسلام، نامه 53، ص 988.

[47] «من عدل تمكّن»، شرح غررالحكم، ج 5، ص 275؛ «من عدل عظم قدره»، همان، ج 5، ص 193؛ «من عدل في سلطانه استغني من اَعوانه»، همان، ج 5، ص 343؛ «من كثر عدله حمدت ايامه»، همان، ج 5، ص 290؛ «من عدل في سلطانه و بذل احسانه اعلي الله شأنه و اعزّ اعوانه»، همان، ج 5، ص 396.

[48] «لن تحصّن الدول بمثل استعمال العدل فيها» شرح غررالحكم، ج 5، ص 70؛ «من عمل بالعدل حصّن الله ملكه و من عمل بالجور عجل الله هلكه»، همان، ج 5، ص 355؛ «العدل جنّهُ الدول»، همان، ج 2، ص 62؛ «اعدل تدم لك القدره»، همان، ج 2، ص 178.

[49] «العدل قوام البريّه»، عبدالكريم بن محمديحيي قزويني، زوال و بقا در كلمات سياسي اميرالمؤمنان (ع)، ص 99؛ «حسن العدل نظام البريّه»، همان، ص 138؛ «عدل الساعه حيوه الرعيه و صلاح البريه»، همان، ص 175؛

«بالعدل تصلح الرعيه»، شرح غررالحكم، ج 1، ص 354؛ «العدل يستديم المحبه»، بقا و زوال... در كلمات سياسي اميرمؤمنان، ص 100؛ «الانصاف يرفع الخلاف و يوجب الائتلاف»، همان، ص 101.

[50] «ما عمّرت البلدان به مثل العدل»، همان، ص 193.

[51] نهج البلاغه، فيض الاسلام، حكمت 468، ص 1304.

[52] ر.ك: عبدالله جوادي آملي، «اجراي عدالت، مهم ترين عامل بقاي نظام»، روزنامه جمهوري اسلامي، شماره هاي 3082، 23 دي

[53] همان.

[54] نهج البلاغه، فيض الاسلام، حكمت 342، ص 1251.

[55] همان، خطبه 207، ص 681.

[56] «و اما وجه الانتفاع بي في غيبتي فكالانتفاع بالشمس اذ غيبها عن الابصار السّحاب»، بحارالانوار، ج 52، ص 92.

[57] «واني امان لاهل الارض كما ان النجوم امان لاهل السماء»، همان، ج 78، روايت 1، باب 30، ص 380.

[58] قال رسول الله (ص): «واهل بيتي امان لاهل الارض»، همان، ج 23، روايت 64، ص 37، باب 1.

[59] همان، ج 23، روايت 10، باب 1، ص 5.

[60] همان، ج 10، ص 104؛ تحف العقول، ص 110. در نسخه تحف العقول حديث اين گونه روايت شده كه اين زن بر روي سرش زنبيل را قرار داده است.

[61] بحارالانوار، ج 51، روايت 25، ص 82.

[62] همان، روايت 35، ص 84.

[63] قال رسول الله (ص): المهدي من ولدي... يستخرج الكنوز و يفتح المدائن الشرك»، همان، باب 18، ص 96.

[64] همان، ج 27، روايت 24، باب 4، ص 90.

[65] «وله اسلم من في السموات والارض طوعاً و كرهاً»، آل عمران/ 83.

[66] «اذا قام القائم (ع) لايبقي أرض الاّ نودي فيها بشهاده ان لااله الا الله و أنّ محمداً رسول الله»؛ ميزان الحكمه، ج 1، روايت 1247، ص 294، (به نقل از تفسير نورالثقلين، ج 1، ص 362).

[67] ميزان الحكمه، ج 1، روايت 1240، ص

293. (به فعل از مشكوه الانوار، ص 80).

[68] قال اباعبدالله (ع): «اذا قام قائم آل محمد عليه و عليهم السلام، حكم بين الناس بحكم داود لايحتاج الي بينه يلهمه الله تعالي فيحكم بعلمه»؛ بحارالانوار، ج 14، روايت 23، باب 1، ص 14. قال ابي جعفر (ع): «انه اذا قام قائم آل محمد حكم بحكم داود و سليمان لايسال الناس بينه»؛ همان، ج 23، روايت 28، باب 4، ص 85.

[69] «اذ قام قائم اهل البيت قسم بالسويه و عدل في الرعيه فمن اطاعه فقد اطاع الله و من عصاه فقد عصي الله»، همان، ج 52، روايت 103، باب 27، ص 350؛ هم چنين ر.ك: همان، ج 51، روايت 15، ص 81.

[70] همان، ج 51، روايت 15، ص 81.

[71] همان، باب 8، ص 91؛ همان، باب 17، ص 95.

[72] همان، ج 52، ص 310، روايت 4، باب 27.