است و در گاتها به معناي رهاننده يا نجات دهنده ذكر شده است. در اوستا موعود آخرالزمان استوت ارتهم ناميده شده است، در دين زرتشت موعودها سه تن بوده اند كه مهمترين آنان آخرين ايشان است و او سوشيانت پيروزگرخوانده شده است و اين سوشيانت همان موعود است، چنانكه گفته اند: سوشيانت مَزديَنشان، به منزله كَريشناي بَرَهمان، بوداي پنجم بودائيان، فارقليط عيسويان و مهدي مسلمانان. است. در هر روزگاري و در ميان هر قومي و امتي و در هر سرزميني و به زبان هر پيامبري يا حكيم يا بزرگي، كه سخن از موعودرفته است. به تعبيرها و اصطلاحها و نامهاي متعارف در ميان همان قوم و مردم بوده است و منظور از همه ان تعبيرها و اشارتها و نامها، سرانجام موعود آخرالزمان است و آن موعود مهدي است، مهدي موعود. در كتابهاي زرتشتيان در اين زمينه مطالب بسياري آمده است. از جمله در: كتاب اوستاكتاب زند كتاب جاماسب نامهكتاب داتستان دينيك كتاب زراتشت نامهنويدهاي مربوط به موعود آخرالزمان در متن اوستا موجود است و در ميان منابع زرتشتي در كتاب هفتم اينكرد بيش از همه از ظهور سوشيانت بحث شده است: چاره و درمان جميع دردها و رنجها با اوست، رنج وبيماري وظلم وبي ديني وفساد را ريشه كن سازد. مردمان ناپاك را نابود سازدوهمه آنها رابراندازد. دركتاب جاماسب نامه درصفحه 121 آمده است: گشتاسب پادشاه وقت مي پرسد وقتي سوشيانس ظهور كرد چگونه فرمانروايي و دادستاني ميكند و چگونه اداره خواهد شد و چه آييني دارد؟جاماسب در پاسخ ميگويدسوشيانت (نجات دهنده بزرگ) دين را به جهان رواج دهد مردم جهان را همفكر و همگفتارو

هم كردار سازد. و باز در همين كتاب شاگرد زرتشت مي گويد: مردي بيرون آيد از زمين تازيان از فرزندان هاشم، مردي بزرگ سر و بزرگ تن و بزرگ ساق، و به دين جد خويش بود و زمين را پر داد كند. و باز در كتاب جاماسب نامه جاماسب از قول استادش زرتشت خبر مي دهد: پيش از ظهور سوشيانس پيمان شكني و دروغ و بي ديني در جهان رواج مي يابد و مردم از خدا دوري جسته، ظلم و فساد و فرومايگي آشكار مي گردد. همين ها نيز اوضاع جهان را دگرگون ساخته زمينه را براي ظهور نجات دهنده مساعد مي گرداند. وقايعي كه مصادف با ظهور مي شود عبارتست از علامات شگفت انگيزي كه در آسمان پديد مي آيد و دال برآمدن شهر ايزد ميباشد و فرشتگان از شرق و غرب به فرمان او فرستاده مي شود و به همه دنيا پيام مي فرستد اما اشخاص شرور او را انكار مي كنند و كاذب ميشمارند. و نگهبانان پيروزگر آسمانها و زمينها در برابر او سر فرود مي آورند در كتاب زند در اين باره آمده است: لشگراهريمنان با ايزديان دائم در روي خاكدان محاربه و كشمكش دارند و غالباً پيروزي با اهريمنان باشد. . . . آنگاه پيروزي بزرگ از طرف ايزدان مي شود و اهريمنان را منقرض مي سازند و تمام اقتدار اهريمنان در زمين است و در. آسمان راه ندارند و بعد از پيروزي ايزدان و برانداختن تبار اهريمنان، عالم كيهان، به سعادت اصلي خود رسيده، بني آدم برتخت نيكبختي خواهند نشست.

(ع) مي باشد. يهود يكي ازسه دين بزرگ توحيدي جهان است. كتاب مقدس يهوديان تورات وهربخش آن به نام سِفَر، و هر سفر به چند باب و آياتي چند تقسيم شده است و تفسيري كه علماي يهود بر آن نوشته اندتلمودنام دارد. حضرت موسي (ع) در1200 سال پيش از ميلاد قيام نمود. اسم خاص خداوند دراين دينيَهُوَهمي باشد. حضرت موسي (ع) در قرآن چهره بسيار روشني دارد و چندين بار داستان او (تولد، كودكي، پرورش نزد فرعون، قيام و رهبري و مشكلات) يادآوري شده است. نام آن حضرت در قرآن 136 بار آمده است. درقرآن كريم سوره اي به نام بني اسرائيل آمده و در آن از فرازونشيبها و از فسادها و گرفتاريهاي بني اسرائيل و سركوبي آنان به وسيله ابرقدرتها به طور كلي ياد شده است كه تطبيق آن موارد روشن، دچار مشكل تاريخي مي باشد. به هر حال اين آيات نشان دهنده اين است كه اين قوم بارها با لطف خداوند ياري شدند، اما سركشي نموده و دچار ذلت شده اند. در قرآن كريم سپس از يك سنت حاكم بر تاريخ ياد مي شود: اگر بدي كنيد، پاداش بد نصيب شما مي شود. اين رمز سقوط و صعود امتها و تمدنها است. قوم يهود بعد از تفرقه بين خويش، زمينه سلطه روميان بر خود را فراهم مي كنند و اين ملت مغلوب و شكست خورده را به اميد پيدايش نجات دهنده غيبي انواع. شدايد و مظالم قوم غالب را تحمل مي كردند، و اعتقاد حازم داشتند كه خداوند قوم برگزيده خود را چنين خوارو زار نخواهد گذاشت. در آثار ديني يهود و اسفار

تورات و ديگر كتابهاي انبياي آنان همواره، به موعود اشاره شده است كه به پاره اي از اين كتابها اشاره خواهيم كرد. اگر به مطالب كتابنَبُوئِت هَيِلد (وحي كودكي) استناد كنيم، به مطالب بسياري، درباره ظهور پيامبراكرم و به قسمتهايي از تاريخ و احوال پيامبرو حوادث مربوط به بعثت وپاره اي ازعلائم آخرالزمان و رجعت واشاراتي به شخصيت حضرت حجت بن الحسن المهدي (ع) و حتي اشاراتي درباره واقعه عاشورا دست خواهيم يافت. به هر حال چون يهوديان به حضرت مسيح ايمان نياوردند، به طبع موعود آنان هنوز ظهور: نكرده است. اگر در مجموع آنچه درآثارمقدس يهودي آمده است تأمل شود، چهره سه موعود، در آنها ترسيم مي شود: حضرت مسيححضرت محمدحضرت مهديبا اين حساب، انتظار در يهوديت، كيفيتي ويژه ميابد و چون اين قوم، نه به حضرت مسيح و نه بر حضرت محمد به هيچ كدام نگرويدند، بايد در برابر مسئله موعود و انتظار، بسيارحساس و نگران باشند و بايد از اين همه اشارات و بشارات كه در كتابها و آيات خودشان آمده است به سادگي و غفلت نگذرند. آنان بايد از ديگر منتظران، منتظرتر باشند و بيشتر به انتظار و آمادگي براي ظهور فكر كنند و از اين همه ظلم و خيانت و تجاوز وانسان كشي دشت بردارند و از عواقب ظلم و ستم بترسند. آنان دو موعود خود، مسيح و محمد، را نپذرفتند، ليكن از دست موعود سوم رها نخواهند گشت. اين است كه در روايات آمده است كه جماعتي از يهوديان كرد دجالرا مي گيرند و با ظهور مهدي و فرود آمدن عيسي و كشته شدن دجال، آنان نيز قتل عام

مي شوند و دامنه تاريخ و دامن بشريت از وجود آن جماعت پاك مي گردد. اينك نام چند كتاب از كتابهاي يهوديت و عهدعتيق كه در آنها سخناني درباره موعود است: كتاب دانيال پيامبركتاب حجّي (حكا) ي پيامبركتاب صفنياي پيامبركتاب اشعياي پيامبرصحيفهدانيال نبيكه مشتمل است بر ياد ايّام گذشته و تاريخ باستاني و از دوره اسارت بابلي سخن مي گويد: بشارت مي دهد كه دنياي پر از. آفت و شر، به پايان خواهد رسيد. دورنماي از اين جهان نوين و ظهور مسيحا چنان كه در آثار دانيال نبي و ديگر نويسندگان همفكر او مسطور است، عبارت است از ميان اين معنا كه در آخرالزمان، حق تعالي جهان را دگرگون خواهد فرمود و صالحان و ابرار از ظالمان و اشرار جدا خواهند شد و اين روزگار پر از ظلم و. جور به پايان خواهد رسيد. هر چند اين پيروزي در آثار يهود به رهبري مسيح با القابي مانند فرزند منتخب داودانجام مي شود. بدين ترتيب انديشه ساده مسيحا از جنگاوري كه قوم را در برابر بيگانه حفظ خواهد كرد، تحول يافت و به انتظار قيام پادشاهي بزرگ و شكوهمند از خاندان داود مبدل گشت و به فرمان الهي و با دميده شدن روح خدا در او حكومت شايسته اي را بر تپّه صهيون بر پا خواهد كرد. آن سرزمين در همه جهان نمونه خواهد شد و ملتها براي آموختن راههاي الهي به آنجا رهسپار خواهند شد. در كتاب دانيال نبي مي خوانيم كه خداوند خطاب به حضرت دانيال مي فرمايد: و در زمان ميكائيل، امير عظيمي كه براي پسران قوم تو ايستاده (قائم) است، خواهد برخاست

و چنان زمان ننگي خواهد شد كه از حَيني كه امتي به وجود آمده است تا امروز نبوده و در آن زمان هريك از قوم تو كه در دفتر مكتوب يافت شود رستگار خواهد شد و بسياري از آنان كه در خاك زمين خوابيده اند بيدار خواهند شد. آنانكه بسياري را به راه عدالت رهبري مي نمايند مانند ستارگان خواهند بود تا ابدالاباد. اما تو اي دانيال!كلام را مخفي دار و كتاب را تا آن زمان مُهر كن. بسياري. به سرعت ترددّ خواهند نمود. . . خوشا به حال آنانكه انتظار كشند. در باب7 كتاب دانيال نبي نيز آمده است: پسر انسان با ابرهاي آسمان آمد و سلطنت و جلال و ملكوت به او داده شد تا جميع قومها و امتها و همه او را خدمت نمايند. از كتاب اشعياي نبي باب دوم بندهاي 2-4 نقل شده: و در ايام آخر واقع خواهد شد. . . داوري ميان امتها به سوي آن روان خواهند شد. او امتها را داوري خواهد نمود. قومهاي بسياري را تنبيه خواهد نمود. امتي بر امتي شمشير نخواهد كشيد و بارديگر جنگ را نخواهند آموخت. در تمامي كوه مقدس من، ضرر و فسادي نخواهند كرد، زيرا: كه جهان از معرفت خداون پر خواهد شد. موارد ديگري نيز از كتاب اشعياي نبي در كتابمهدي از ديدگاه ديگرانآمده است كه عبارتند از: بلكه مسكينان را به عدالت داوري خواهد كرد به جهت مظلومان زمين به راستي حكم خواهد نمود. . . كمربند كمرش عدالت خواهد بود و كمربند ميانش امانت. (اشعياي نبي-باب 11 بندهاي4و6) طفل شيرخواره بر سوراخ مار بازي خواهد كرد و

طفل از شير بازداشته شده دست خود را بر خانه افعي خواهد گذاشت. آنگاه انصاف در بيابان ساكن خواهدشد و عدالت در بوستان مقيم خواهد گرديد و عمل عدالت، سلامتي و نتيجه عدالت، آرامي و اطمينان خواهدبود تا قوم من در مسكن سلامتي و در ساكن مطمئن و در منزلهاي آرامي ساكن خواهند شد. (اشعياي نبي-باب11 بندهاي 8و9) درسِفَر پيدايش شماره 10 و42 تورات آمده كه: عصاي قدرت وسلطنت يهود دور نخواهد شد و نه فرمانروايي ازميان پاهاي دي تا (شيلو) بيايد و او را اطاعت امتها خواهد بود. (شيلو، كسي كه داراي حق است و صلح و سلامتي مي آورد) و در كتاب حيقوق نبي آمده است كه: اگر چه تأخير نمايد برايش منتظر باش زيرا كه البته خواهد آمد و درنگ نخواهد نمود، بلكه امتها را نزد خود جمع مي كند و تمامي قومها را براي خويش فراهم مي آورد. در كتاب صفنياي نبي فصل 3 در آيه هاي 6 تا 9 آمده است: به منظور گردآوردن طوايف بشر بر يك دين حق، سلاطين دُوَل مختلفه را نابود كنم. آنوقت برگردانيم به قومها لب پاكيزه براي خواندن همه به نام خداي و عبادت كردن ايشان به يك روش. و هچمنين در كتاب زكرياي نبي نقل شده است: اينك روز خداوند مي آيد و غنيمت تو در ميانت تقسيم خواهد شد و جميع امتها را به ضدّاورشليم براي جنگ جمع خواهم كرد و شهر را خواهند گرفت و خانه ها را تاراج خواهند نمود و آن يك روز معروف خداوند خواهد بود. يَهُوَهبر تمامي زمين پادشاه خواهد بود. در اينجا قسمتي ازبشارتهاي مذكوررا كه

در آثار مقدس يهود آمده بود را بيان كرديم. از اين اشارتها بعضي تحقق پيدا كرده و پاره اي تحقق خواهد يافت. ولي آنها حق را نپذيرفتند، نه اززبان مسيح و نه اززبان محمد. با اينكه بشارت آمدن اين دو پيامبر بزرگ، در كتابهاي خود يهود آمده است، اما از زمان شمشير مهدي (ع) خواهند پذيرفت. در هر حال، چه يهود حقپوش بپذيرد و چه نپذيرد، پس از حضرت موسي، حضرت عيسي آمد و او دين موسي را نسخ كرد و اكنون يهود دين نسخ شده و باطله است وپس از حضرت عيسي پيامبر اكرم (ص) ظهور كردو دين مسيح را نسخ كرد. دين مسيح منسوخ و شريعت باطله است و از هنگام طلوع اسلام، تاكنون و تا دامنه قيامت، تنها دين آسماني موجود در روي زمين ديني كه مبتني بروحي و پيامبري است، دين مقدس اسلام است. و كتاب خدا در ميان خلق همواره قرآن است و موعود، اكنون مهدي است و بشارتها واشارتهايي كه از پيامبران و ديگر بزرگان سلف رسيده است، در حق مهدي (ع) صادق است و به ظهور او ناظر است، واوست مصداق واقعي. آنها همه بررسي اعتقاد به مصلح آخرالزمان در آيين مسيحيت حضرت عيسي (ع) با تولدي معجزه آسا بدون پدر، از مادر باكره خويش حضرت مريم پا به جهان گذارد. محل تولد بيت اللحماست و در منطقه جليل از شهر ناصريه پرورش يافت. با انكه مسيحيت مثل ساير اديان زنده جهان از آسيا نشأت گرفت، اما از جهت باز در همين كتاب آمده است: مسكينان را به عدالت داوري خواهد كرد. . . گرگ با بره سكونت

خواهد كرد، پلنگ با بزغاله خواهد خوابيد. . . و گسترش تاريخي و دايره نفوذ، اين دين به طور عمده، در مغرب زمين شيوع يافت. نام كتاب مقدس مسيحيان، انجيلمي باشد كه توسط چهار نفر جمع آوري شده و: به نام نويسندگان آن مشهور گشته است. انجيل كنوني، مشتمل بر چهار انجيل مي باشد كه عبارتنداز: انجيل متيانجيل لوقاانجيل مرقسانجيل يوحنا البته انجيل ديگري نيزتحت عنوان برنابا وجود دارد كه كمت راز اناجيل ديگر در دسترس مي باشد. حضرت مسيح چنانكه قرآن كريم مي فرمايد، به همراهي حواريون خويش به تبليغ مي پردازد. پيام وي به آساني مورد توجه مردم قرار گرفته و گروه گروه به وي مي پيوندند. بنا به تصريح قرآن، عيسي مسيح معجزاتي را همانند پيامبران گذشته به مردم ارائه نموده و به همين جهت به زودي پيروان چشم گيري مي يابد. از سويي ديگر رهبران كاركشته يهود، به او به عنوان يك انقلابي نگريسته و تعليماتش را خطرناك توصيف مي كنند، و چون فعاليت هاي وي را منافي اقتدار خويش مي بينند، ازدشمنان سرسخت او شده و سرانجام دادگاه عالي يهود او را به مرگ محكوم مي نمايد. از ديدگاه مسيحيان، حضرت مسيح به صليب كشيده شده وبه شهادت مي رسد، اما قرآن كريم چنين امري را نمي پذيرد وبا بياناو به نزد خدا عروج نمودهاز خاتمه ماجراي مسيح روي زمين ياد مي كند. درباره موعود آخرالزمان در كتابهاي مقدس اين آيين نيز بشارتهاي بيشترو روشن تري آمده است و علت آن يكي. اين است كه زمان در مقياس كلي، به ظهور حضرت مهدي نزديكتر شده و علت ديگر تحريف كمتري

است كه در اين آثار پديد آمده است. البته براي ظهور حضرت مهدي تاريخ مشخصي در بشارت انجيل نمي يابيم و از اين جهت شباهت دقيقي با اعتقاد اسلامي درباره زمان ظهور وجود دارد، در انجيل آمده است: اما آن روز و آن ساعت را نمي داند كسي از بشرو فرشتگان آسمان، مگر پدراين انتظار در دين مسيح و مسيحيان عصر حاضر هنوز زنده است. در مصاحبه با يكي از رهبران مسيحي ايران از او سوال شده: آيا شما ارامنه و مسيحيان منتظر شخص يا شخصيتي هستيد كه بيايد و تغييراتي در اجتماع بشري به وجود آورد؟ پاسخ: دين ما نيز مثل اكثر اديان ديگر كه به آمدن فردي اعتقاد دارند، ظهور مجدد حضرت عيسي اعتقاد دارند. همه مسيحيان هم به اين معتقدند چون خود حضرت مسيح اعلام كرده اند و در انجيل هم آمده است كه حضرت عيسي فرموده: من اكنون مي روم و باز خواهم گشت. حتي كليساي ما يكي از يكشنبه هاي عيد خود را يكشنبه بازگشت ناميده است. در مورد موعود آخرالزمان بيشتر نويدهاي انجيل به تعبيرپسر انساناست كه اين تعبير بيش از80 بار در انجيل و ملحقات آن تكرار شده كه فقط 30 مورد آن با حضرت عيسي قابل تطبيق است و 50 مورد ديگرآن از نجات دهنده اي سخن مي گويد كه در آخرالزمان ظهور خواهد كرد و: عيسي نيز با او خواهد آمدو او را جلال خواهد داد. و اينك قسمتهايي از متن انجيل: انجيل متي- باب 25- آيه31 تا34و چون فرزند انسان در جلال خود خواهد آمد با جميع ملائكه مقدسه بر كسي خود قرار خواهد گرفت.

همگي قبايل نزد وي جمع خواهند گشت واو آنها را از يكديگر جدا خواهد نمود، چنانكه شباني ميشها را از بزها جدا نمايد. پس ميشها را بر راست و بزها را برچپ خود ايستاده خواهد نمود. آنگاه ملك با اصحاب دست راست خواهد گفت: اي بركت يافتگان خدا بياييد و آن مملكت را كه از ابتداي عالم براي شما مهيا شده بود تصرف كنيد.