ص:2

ضرورت طرح مباحث مهدویت

(انتظار 1)

مؤلف/ روح الله شاکری زواردهی

ناشر/ بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود عجل الله تعالی فرجه الشریف

نوبت چاپ/ هشتم، تابستان 89

شمارگان/ پنج هزار

صفحه آرا/ رضا فریدی

لیتوگرافی/ ترام اسکنر 7830058

بها/ 1200 تومان

مراکز پخش:

1. قم: مرکز تخصصی مهدویّت/خیابان شهدا / کوچه آمار (22)/ بن بست شهید علیان

ص. پ: 119-37135 / تلفن: 7737801 / فاکس: 7737160

2. تهران: بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود عجل الله تعالی فرجه الشریف /ص.پ: 355-15655  تلفن: 88980999-88981389 / فاکس: 88981389

WWW.IMAMMAHDI-S.COM

info@imammahdi-s.com

شابک: 978-964-7428-33-0

ص:3

ص:4

4. بُعد تاریخی67

پیامدها67

5. بعد فرهنگی75

5 _ 1. تعیین استراتژی انتظار79

الف) شناسایی وضع موجود انسان معاصر80

ب) تصویر صحیح از وضع مطلوب83

1. تکامل عقلانی انسان ها83

2. توسعه علمی83

3. فقر زدایی از مردم84

4. رفاه کامل85

5. امنیت همه جانبه85

ج) مدیریت و برنامه ریزی برای گذر از وضع موجود به وضعیت مطلوب86

5-2. آسیب شناسی88

5-3. دشمن شناسی90

جمع بندی95

ص:5

ص:6

آیا بحث از مهدویت و مسائل آن نیاز امروز بشر است؟

آیا کسانی که از مهدویت چیزی نمی دانند و یا بسیار کم اطلاع اند، در زندگی و حیات دنیوی خود به بن بست گرفتار آمده اند؟ و ده ها سؤال دیگر.

موضوع موعود، منجی و مصلح کل نظریه یا طرز تفکری نیست که در برخی اذهان به خاطر تخفیف و یا جلوگیری از دردها و رنج هایی که ملت های ستمدیده در اثر تصرفات نابجای حکام جور متحمل گردیده اند، موجود شده باشد، افسانه-ای نیست که شیعه به عنوان دلداری دادن به خویش در برابر ظلم فراوان که بر او وارد گردید!، این گونه نیست برای التیام بخشیدن به دل خود که از وارد آمدن مصیبت های فراوان در طی قرون طولانی مجروح گردید، در کتب خویش نگاشته باشد، آن گونه که برخی نویسندگان بی اطلاع یا مطّلع و معاند و منحرف و فیلسوف نمایان گمان برده اند و نیز خرافه ای نیست که قصه سرایان آن را ساخته و به اسلام چسبانده باشند، آن گونه که برخی مدعیان علم و فرهنگ تصور کرده اند و… .

ص:7

مهدویت، ریشه در عمق باور و اعتقادات مسلمانان دارد، مسأله ای مهم و اساسی و حیاتی که قرآن کریم به آن بشارت داده و پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم و ائمه هدی علیهم السلام در موارد متعدد _ وجود ادعیه ای فراوان افزون بر روایات _ از آن سخن گفته و به همه مسلمانان، بلکه به همه انسان ها بشارت ظهور او را دادند و در طول تاریخ حیات پربرکت اسلام، بسیاری از علمای بزرگ اعم از فقها، مفسران، متکلمین، حکمای مسلمان و تاریخ نگاران مردم را به انتظار او دعوت کردند. و لذا موضوع مهدویت را می توان امتداد اسلام و قرآن و کانون هویت و فرهنگ اسلام دانست.

مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف تنها یک اندیشه نیست که ما در انتظار ولادت او باشیم. و یک پیشگویی نیست که به امید مصداق آن نشسته باشیم؛ (1) بلکه امام عجل الله تعالی فرجه الشریف یک واقعیت خارجی و آماده باش است که ما

ص:8

منتظر عملیات و حرکت جهانی او هستیم. انسان مشخص و معینی که در میان ما زندگی می کند، (1) ما او را می بینیم (2) و او ما را می بیند (3)، با همه آرزوهای ما و رنج های ما آشنا است و در غم و اندوه ما شریک است و شاهد افزایش شکنجه مظلومان و ناکامی رنجدیدگان و ستم ستمکاران است، و به خاطر آن می سوزد و در انتظار لحظه ای است که به او اجازه داده شود تا دست یاری خود را به طرف انسان های رنجور و محروم دراز کرده و ریشه ستم و ستمکاران را بخشکاند.

پس مهدویت یعنی نفی هر نوع ظلم و

ص:9

ستم، درمان درد بی درمان بشر، احساس برانگیز و شورآفرین، تلاشگر، فریادرس، حبل المتین الهی در بسیج توده ها، رویکردی جدی و قوی به آینده مطلوب بشر و تجسّم شخصیتی که به همه قدرت ها نه می گوید و تعهّدی نسبت به هیچ حاکم ستمگری ندارد.

به گفته شهید صدر: «ایمان _ باور _ به مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف یعنی ایمان به انسان زنده و قائم و همراهی با او.» (1)

با چنین رویکردی جای آن دارد این موضوع مهم در ابعاد مختلف مورد بحث و بررسی قرار گیرد.

این نوشتار بر آن است تا به طور فشرده مهدویت را در ابعاد مختلف اعتقادی، اجتماعی و سیاسی و… مورد مطالعه قرار دهد؛ اگر چه ادعایی ندارد که آنچه خواهد آمد بیان تمام ابعاد مهدویت است؛ زیرا هدف آن است که بایستگی آن را در ابعاد و زاویه های گوناگون بررسی

ص:10

نماید.

ص:11

ص:12

باید سازنده، حرکت آفرین و هویت بخش، باشد و در همه فراز و نشیب های زندگی، مسیر درست و هموار را برای آدمی بگشاید.

منظور ما از شناخت، صرف دانستن نام و نسب امام عجل الله تعالی فرجه الشریف نیست؛ چرا که منکرین آن حضرت و حتی غیرمسلمانان هم می-توانند چنین اطلاعاتی از ایشان داشته باشند؛ بلکه شناخت باید به گونه ای باشد که سبب سالم ماندن انسان از شبهات و مایه نجات او شود و چنین شناختی جز در پرتو شناخت جایگاه، صفات و ویژگی های امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف میسور نخواهد بود، و این چنین شناختی است که به حکم عقل و نقل واجب است.

اما عقلاً شیعه امامیه معتقد است که امام علیه السلام وارث تمام مقامات و وظایف رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم

_ که در امامت عامه بیان شده _ می باشد، مگر دریافت و ابلاغ وحی؛ (1) بنابراین، ائمه علیهم السلام مقام

ص:13

ولایت، تفسیر و تبیین آموزه های وحیانی، تطبیق احکام الهی، تربیت افراد مستعد و اداره حکومت اسلامی را دارا می باشند.

دلیل این باور نیز در مطالعه موارد یاد شده نهفته است چون معقول نیست که مقام ولایت نسبت به انسان هایی که همواره نیازمند ولی و سرپرست اند، تعطیل شود و نیز زمان اندک حیات در زندگی رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم با آن همه مسئولیت های نظامی و اجتماعی، و عدم ظرفیت توده مردم، هرگز برای تفسیر و تبیین آموزه های دین که باید هزاران سال و تا ابد برای انسان بماند، کفایت نمی کرد.

نتیجه این می شود که: همان دلایل عقلی که ما را ملزم به کسب معرفت و شناخت نبی صلی الله علیه و آله و سلم می کرد، همچنان ما را ملزم به شناخت امام علیه السلام می کند؛ چون در صورت عدم شناخت چنین شخصیتی با وجود علم به لزوم آن، دلایل عقلی همچنان نافذ و طالب پاسخ اند. دفع ضرر محتمل، وجوب شکر منعم، همچنان می گویند:

ص:14

دفع ضرر و اتیان شکر منعم درگرو فهم تفاسیر صحیح، ولایت و… است.

بنابراین، ضرورت و لزوم شناخت امام و حجت الهی مستند و مستدل به همان دلایلی است که اصل وجوب معرفت مبداء را می رساند.

به بیان دیگر: آن حضرت امامی است که اطاعتش فرض و واجب می باشد، و هر کس که اطاعتش واجب است، باید صفاتش را شناخت، تا با شخص دیگری که مقام او را به دروغ و ستم ادعا می کند، اشتباه نشود؛ بنابراین، شناخت و دانستن صفات حضرت حجت علیه السلام واجب است(1)

نقلاً، در فرهنگ دینی _ قرآن و روایات شیعه و سنی _ بحث معرفت و شناخت امام و اعتقاد به او، از اهمیتی ویژه برخوردار است؛ به گونه ای که در ردیف اصول اعتقادی، یعنی توحید، نبوت و معاد شمرده شده است. در

ص:15

اینجا اهمیت شناخت امام از نظر اعتقادی، در انگاره های مختلف بررسی می شود:

ص:16

آینه جمال و جلال پروردگارند. معصومین، انسان های کاملی اند که خداوند آنان را خلیفه و نماینده خود در زمین قرار داده و اراده کرده است که با آنان شناخته شود و از مسیر اطاعت آنها اطاعت شود و ثواب و عقاب را نیز برمدار اعتقاد به ایشان و اطاعت از آنان قرار داده است.

در حدیث آمده است که از سیدالشهدا علیه السلام سؤال شد: «فما معرفة الله؟» حضرت فرموند: «معرفه اهل کل زمان امامهم الذی یجب علیهم طاعته» (1) مراد از شناخت خدا، شناخت اهل هر زمانی نسبت به امام خویشتن است، آن امامی که اطاعت او بر آنان واجب است».

به عبارت روشن تر شناخت امام، طریق معرفت خدا است و انسان با شناخت امام و توجه به گفتار و دستورات او می تواند در جاده صحیح زندگی گام بردارد و به سعادتی که خداوند برای او رقم زده، برسد. معرفت خدا بدون شناخت کسی که از جانب او سمت

ص:17

راهنمایی و راهبردی بندگان را دارد، امکان پذیر نیست.

شیخ صدوق رحمة الله در تبیین حدیث یاد شده می گوید:

«مراد این است که مردم هر زمان بدانند، خداوند کسی است که آنها را در هر زمان از امام معصوم خالی نگذاشته است؛ پس کسی که عبادت کند خدایی را که برای آنان حجت قرار نداده، پس غیر خدا را عبادت کرده است.» (1)

مرحوم مجلسی هم در تبیین حدیث فوق می گوید:

«شاید تفسیر شناخت خدا به معرفت امام برای این نکته باشد که شناخت خدا حاصل نمی شود، مگر از جهت امام. و یا اینکه انتفاع از معرفت خدا مشروط به شناخت امام علیه السلام است.» (2)

به هر حال، آنچه در بیان مرحوم شیخ صدوق آمده است که نصب امام بر مردم وسیله قبولی عبادات است که در غیرآن صورت عبادت غیر خدا خواهد بود و یا به قول علامه مجلسی، معرفت امام وسیله انتفاع از

ص:18

شناخت خدا می شود، معرفت امام و حجت الهی یک امر ضروری و لازم بر هر انسان متدین است.

ص:19

گرفته، کارها و اعمالش در مسیر درست، منطقی و عاقبت به خیری واقع شده است، وگرنه آن اعمال ره به جایی نبرده و کمالی برای او نخواهد آورد.

چنین تأکیدی بر شناخت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف نشان از آن دارد که معرفت امام کانون هویت اسلامی و امامت ستون اصلی خیمه دین مبین اسلام است که اعمال اسلامی وابسته به آن است و هر کس که امام را نشناخت، در حقیقت از راه راست و صراط مستقیم باز می-ماند.

در مکتب تشیّع، امام هویت بخش است و معرفت به او مبنایی استوار است؛ به طوری که انسان را از جامعه جاهلی و فرهنگ جاهلی دور می سازد.

ص:20

ان تطئوا عقبنا و ان تنتظروا عاقبتنا؛ (1) ما سه حق بر مردم داریم: یکی اینکه به فضل ما معرفت پیدا کنید، دوم اینکه پیرو ما باشید و سوم اینکه منتظر فرج ما باشید».

و یا امام صادق علیه السلام در بیان دیگری پذیرش اعمال را منوط به معرفت ولایت ائمه علیهم السلام دانستند: «لایقبل الله من العباد عملا الا بمعرفتنا؛ (2) یعنی خداوند از بندگان عملی را نمی پذیرد، مگر به معرفت و شناخت ما.»

براساس این روایات همه اعمال انسان در ظرف معرفت و آگاهی او نسبت به امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف ارزش می یابد، به طوریکه اولین حق امام بر ما شناخت مناقب و فضائل آنان، و قبولی اعمال بدون ولایت آنان امکان ندارد و پذیرش ولایت در صورتی امکان دارد که ابتدا معرفت و شناخت حاصل شود.

ص:21

ص:22

آسمان را که بر زمین نیفتد، جز به اذن او.»

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می-فرماید: «یا علی لو لا نحن ما خلق الله آدم و لاحواء و لا الجنه و لا النار و لا السماء و لا الارض؛ (1) ای علی! اگرما نبودیم، خداوند نه آدم و نه حوا را می آفرید و نه بهشت و نه جهنم را و نه آسمان و نه زمین را.»

امام خمینی رحمة الله در توضیح روایت می گویند:

«کلام حضرت رسول صلی الله علیه و آله که فرمود: اگر ما نبودیم خدا آدم را نمی آفرید. … از آن روست که حضرات (ائمه علیهم السلام) واسطه های میان حق و خلق و ربط دهنده های حضرت وحدت محض با کثرت تفصیلی هستند، و در این قسمت از حدیث، وساطت آن حضرات به حسب اصل وجود و اینکه آنان مظهر رحمت رحمانیه ای هستند که افاضه کننده «اصل وجود» است، بیان شده، بلکه [می توان گفت] به حسب مقام ولایت، آنان خود رحمت رحمانیه اند، بلکه آنان (خود) اسم اعظم هستند که رحمان و رحیم تابع آنانند، چنانچه بخش بعدی

ص:23

حدیث یعنی فرمایش حضرت صلی الله علیه و آله: چگونه ما از ملائک برتر نباشیم، بیان واسطه بودن آن حضرات به حسب «کمال وجود» است و اینکه آنان مظهر رحمت رحیمیه ای هستند که کمال وجود به واسطه آن ظهور می یابد. بنابراین، دایره وجود با آنان کامل شده و غیبت و شهود ظهور یافته، و فیض (الهی) در قوس نزول و صعود (وجود) جریان می یابد.» (1)

ص:24

هنگامی امام مهدی قیام کردند در حالی که بر سر ایشان قطعه ابری است که ندا کننده ای در آن است که ندا می کند، این همان مهدی است _ که خداوند بشارت داده _ خلیفه خدا است پس از او تبعیت و پیروی نمایید.»

و یا در روایت دیگری از پیامبر بزرگوار اسلام صلی الله علیه و آله و سلم چنین آمده است: «فاذا رأیتموه فبایعوه و لو حبوا علی الثلج فانه خلیفة الله المهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف؛ (1) هنگامی که او را دیدید، پس با او بیعت کنید و لو با سینه به روی برف راه بروید تا به او برسید، پس البته او خلیفه خدا حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف است.»

خلافت الهی توسط انسان کامل فی الجمله مورد پذیرش قرآن و روایات قرار گرفته است(2) در زیارات هم از حضرت حجت عجل الله تعالی فرجه الشریف به عنوان خلیفه الهی یاد شده است:

ص:25

«السلام علیک یا خلیفة الله» (1)، «و خلیفتک فی بلادک» (2) و «السلام علیک یا خلیفة الله و خلیفة آبائه المهدیّین» (3) و در جای دیگر آمده «خلیفته علی خلقه و عباده» (4)و در زیارت مروی از خود حضرت: «و خلفائک فی ارضک الذین اخترتهم لنفسک و اصطفیتهم علی عبادک… .» (5)

نکته ها

1. واژه خلیفه به صورت نکره بیان شده است: «انی جاعل فی الارض خلیفة…» (6) بدون آنکه به شخصی اضافه شود. این بدین معنا است که انسان خلیفه

ص:26

گویندة سخن قرار داده شده است.

2. مقامی که مطلوب ملائکه بود، خلافت الهی است، نه خلافت گذشتگان زمینی، اینکه خداوند مقام مطلوب ملائکه را به انسان بخشید؛ یعنی اینکه انسان، خلیفه الهی شده است.

3. شئون خلیفه قید ندارد، از این فهمیده می شود که انسان در همه شئون خلیفه الهی است.

4. این خلافت به افراد خاص اختصاص ندارد؛ بلکه خلیفه همه افراد است؛ به همین جهت، خلیفه الهی باید به همه ویژگی های کسانی که بر آنها خلیفه گردیده است، آشنا باشد.

5. همه افراد نمی توانند خلیفه باشند، چون ویژگی هایی که برشمردیم در همه افراد وجود ندارد؛ پس بعضی از افراد مراد هستند. آنان برگزیدگان نوع انسانی هستند.

6. خداوند این جعل را به صورت اسم فاعل «جاعل» اعلام کرده است، نه با صیغه های «سوف أجعل» که بر آینده و «جعلت» که بر گذشته دلالت دارند. و این یعنی اینکه جعل خلیفه از ابتدای آفرینش

ص:27

حضرت آدم علیه السلام تا روز قیامت، در همه زمان ها وجود داشته است.

پس اوّلین فرد انسان حتماً خلیفه بوده است و گرنه باید خداوند جعل کنندة خلیفه در زمین نباشد و این با صیغه اسم فاعل منافات دارد؛ بنابر این، جعل خلیفه از طرف خداوند همیشگی است(1) چنانکه در روایت اسحاق بن عمار آمده است که او گفت: به موسی بن جعفر علیه السلام عرض کردم: مرا به کسی معرفی کن، تا دینم را در نزد او بیاموزم، فرمود: همین پسرم علی. روزی پدرم دست مرا گرفت و به سوی قبر رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم برد و فرمود: فرزند عزیزم، خدای عزوجلّ فرمود: «در زمین خلیفه می گذارم» و چون خدا چیزی می فرماید، به آن وفا کند(2)

با توجه به آیات و روایات و زیارات وارده از ناحیه معصومین علیهم السلام می توان گفت حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف خلیفه الهی می باشند و نه تنها خلیفه الهی هستند، بلکه «به مقتضای اضافه

ص:28

خلافت به اسم مقدس الله، وجود آن حضرت آیت جمیع اسمای حسنای الهی است.» (1)

ص:29

محتوای آن معنا ندارد و نیز تمسک به امامان معصوم علیهم السلام بدون معرفت و آگاهی به جایگاه رفیع و ویژگی های منحصر به فرد آنان _ که الگوی بشریت اند _ ممکن نیست. از این جهت نیز معرفت و آگاهی به امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف لازم است. بر طبق این روایت باید در کنار قرآن کریم شخصی از اهل بیت باید حضور داشته باشد و آن به عقیده ما غیر از وجود مقدس حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف کسی دیگر نمی تواند باشد، زیرا شباهت هایی بین آنها وجود دارد که این ادعا، را اثبات می کند:

1. مقایسه شب قدر و نیمه شعبان در روایات نشان از هماهنگی قرآن و عترت دارد؛

2. سخن از ولایت و امامت در شب قدر که شب نزول قرآن کریم است، بیان دیگری است از پیوند بین قرآن و عترت الهی؛

3. قرآن معادل ندارد: «قُل لَّئِنِ اجْتَمَعَتِ الإِنسُ وَالْجِنُّ عَلَی أَن یَأْتُواْ بِمِثْلِ هَ_ذَا الْقُرْآنِ لاَ یَأْتُونَ بِمِثْلِهِ وَلَوْ کَانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهِیراً؛ (1) بگو اگر انس و جن گرد هم

ص:30

آیند بر اینکه مانند این قرآن را بیاورند، مانند آن را نخواهند آورد، هرچند یکدیگر را یاری دهند.»

عترت طاهره هم معادل ندارد: «لایقاس بآل محمد صلی الله علیه و آله و سلم من هذه الامة احد و لایسوّی بهم من جرت نعمتهم علیه ابداً؛ (1) هیچ کس از این امت _ که بهترین امت است _ با آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم قابل مقایسه نیست [چه رسد به امت های دیگر که به پای این امت نمی رسند].» و یا در برخی نقل ها آمده: «نحن اهل البیت لایقاس بنا احد (2)؛ ما اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم هستیم و کسی قابل مقایسه با ما نیست.»

4. اگر قرآن کریم آیت قدرت و نشان دارایی خدای سبحان است و مجموعه صفات جمال و جلال حق تعالی در آن تجلّی کرده «فتجلّی لهم فی کتابه» (3) ائمه اطهار علیهم السلام عظیم ترین خبر و بزرگ ترین نشانه الهی هستند: «ما لله نبأ اعظم منی و ما لله آیة اکبر منّی.» (4)

ص:31

از این جهت، ائمه طاهرین علیهم السلام (و خاصه حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف) فقط به قرآن قابل تشبیه هستند و قرآن نیز فقط به آنان تنظیر می شود. ظاهر آنان با ظاهر قرآن در تماس است و باطن آنها با باطن قرآن در مساس. بدین ترتیب بهترین مبیّن قرآن، عترت طاهره علیهم السلام و بهترین معرف عترت طاهره، قرآن کریم است؛ چون آنان عالم و عامل به حقایق قرآن و قرآن سند صدق گفتار و صداقت کردار آنها است. آنان قرآن مجسّم و قرآن شناسنامه شخصیت آنها است(1)

و زمین هیچگاه از این حجّت الهی خالی نیست زیرا بر طبق روایت ثقلین حجت خدا قرین قرآن است. امام صادق علیه السلام می فرماید: «و الله ما ترک الله عزوجل الارض قط منذ قبض آدم الّا و فیها امام یهتدی به الی الله عزوجل و هو حجة الله علی العباد»؛ (2) یعنی قسم به پروردگار عزیز و جلیل که خدا از زمانی که

ص:32

آدم را قبض روح کرد، هرگز زمین را به حال خود رها نکرد، جز اینکه در آن امامی قرار داد که مردم به وسیلة او به سوی خدا هدایت شوند و او حجت خدا بر تمامی بندگان است.

امام باقر علیه السلام می فرماید: «ما خلت الدنیا منذ خلق الله السماوات و الارض من امام عدلٍ الی ان تقوم الساعة حجةً لله فیها علی خلقه؛ (1) پروردگار عالم از زمانی که آسمان ها و زمین را آفریده هرگز جهان را خالی از امام عادلی که حجت خدا در زمین بر خلایق عالم است قرار نداده و تا قیامت هم خالی نخواهد گذاشت.»

پس جهان انسان ها از اول خلقت تاکنون و از حال تا قیامت هرگز از وجود چنین حجة الله که در حکم هسته مرکزی است به چنین انسان کامل و حجت الهی در کنار قرآن کریم خالی نخواهد بود. کوتاه سخن اینکه شناخت امام و حجت الهی چنان مهم است که در روایات فراوان بر آن تأکید و به مسلمین

ص:33

سفارش شده است که در این مسیر از خدای بزرگ استمداد کنند و پیوسته از او بخواهند که راه معرفت حجت های الهی بر آنان گشوده شود. از امام صادق علیه السلام نقل است که بهترین دعا برای دوران غیبت آخرین حجت الهی چنین است:

«اللهم عرفنی نفسک فانک ان لم تعرفنی نفسک لم اعرف نبیک. اللهم عرفنی رسولک فانک ان لم تعرفنی رسولک لم اعرف حجتک اللهم عرفنی حجتک فانک ان لم تعرفنی حجتک ضللت عنی دینی.» (1)

اوّلاً، مراد از کلمه حجت در این دعا شخص حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف است؛ چرا که دعا مربوط به زمان غیبت است و دعا کننده مؤمن و عارف به خدا و رسول خدا و حجت های خداوند متعال است، در این دعا، معرفت کامل تر و مددهای عرفانی و غیبی بیشتر را طلب می نماید و یا از خداوند متعال ثبات و بقای بر ولایت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف را مسئلت می کند؛ زیرا بیم تزلزل فکری و خطر انحرافات عقیدتی در

ص:34

این عصر بسیار است و بر حسب بعضی روایات جز کسانی که خداوند دل آنها را به ایمان امتحان و آزمایش کرده باشد، بر عقیده به امامت آن حضرت ثابت نمی مانند.

ممکن است سؤال شود: چه ارتباطی بین ضلالت از دین و نشناختن حجت و امام است؟

در جواب باید گفت: یکی از فواید بزرگ نصب حجت و امام، منحرف نشدن از راه راست است که با وجود چنین مرجعی الهی و علامت یقینی، هر کس او را مقتدا قرار دهد و از او تخلّف نکند و پیشی نگیرد و از ارشادات و هدایت های او تخطّی ننماید، از دینش گمراه نخواهد شد و اگر در ایمان به امامت و معرفت به حجت لغزشی پیدا کند و ثابت نماند، از دین گمراه می شود؛ زیرا ضلالت در مقابل هدایت قرار دارد. در حقیقت ضلالت یعنی عدول از راه راست و منحرف شدن از آن، خواه کم باشد یا زیاد، خواه عمدی باشد و

ص:35

خواه قهری(1)

ثانیاً، امام در آموزه های روایی ما این گونه توصیف شده است: امام زمام دین، موجب انتظام مسلمانان و اصلاح اگر دنیای آنان، و مایة عزّت مؤمنان است. امامت ریشه و عامل رشد اسلام و شاخسار رفیع آن است… .

امام به خورشید درخشنده می ماند که نورش جهان را فرا می گیرد، و خودش در افق جای دارد، به گونه ای که دست ها و دیدگان به آن نمی رسد. امام، ماه تابان، چراغ فروزان، نور درخشان و ستاره ای است راهنما در شدت تاریکی ها برای رهگذر شهرها و کویر و گرداب دریاها.

امام، آب گوارای زمان تشنگی، هدایت گر و نجات بخش از نابودی است. امام شعله برفراز بلندی برای راه یافتن گمشده ها است، وسیله گرمی سرمازدگان و راهنمای مهلکه ها است و هر که از او جدا شود، هلاک می شود.

ص:36

امام، ابری است بارنده، بارانی است شتابنده، خورشیدی است فروزنده، سقفی است پوشاننده، زمینی است گسترده و چشمه ای است جوشنده. او گلستان است، رفیق، پدری مهربان، برادری برابر، مادری دلسوز به فرزند و پناه بندگاه خدا در سختی ها است.

امام، امین خدا در میان خلقش، حجت او بر بندگانش، خلیفه او در بلادش است. امام، دعوت کننده به سوی خدا و دفاع کننده از حقوق الهی است. او موجب نظام دین و عزت مسلمانان و یگانه زمان خود است و کسی به مقام او نرسد. دانشمندی با او برابر نشود. او جایگزین بر نمی د-ارد، مانند ندارد و به همه فضایل متمایز است(1)

حال جای این سؤال جدی است که چه کسی می تواند چنین امامی را با این اوصاف

ص:37

گسترده بشناسد و به او معرفت پیدا کند و آیا اساساً امکان دست یافتن به فواید امام بدون معرفت او وجوددارد؟ باید به او معرفت پیدا کنیم تا راه را از بیراه و سره را از ناسره تمییز دهیم. البته باید توجه داشت که شناخت امام بدون توفیق خداوند متعال هرگز حاصل نخواهد شد؛ زیرا او عزیزی است که ولایتش از جانب خدا است؛ پس معرفت به او جز در سایه توفیقات حضرت حق میسور نیست.

ص:38

یتفقّه من اصحابنا؛ (1) هرگاه از یاران و اصحاب ما هر یک عمیقانه به مسائل دین ننگرد خیری در او وجود ندارد». البته منظور حضرت فقاهت مصطلح نیست بلکه منظور حضرت فهم درست و روشن در آموزه های دین است، زیرا همه نمی توانند فقیه باشند لذا از این عبارت امام صادق علیه السلام می توان فهمید بیشترین خسارت و زیان عدم شناخت دین است، و این امر نه تنها باعث خسارت فردی نیست بلکه جهالت و نادانی در امور دین برای جوامع دینی خسارت جبران ناپذیری را به همراه دارد و ائمه علیهم السلام همواره از این افراد نادان و سطحی نگر بیشترین نگرانی را داشتند، (2) آنان کسانی اند که هم به خود ضرر و زیان می رسانند و هم به اهداف وجود مقدس ائمه علیهم السلام. نمونه اش را می توان در توقیع امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف به محمد بن علی بن هلال کرخی دریافت. آنجا که می فرماید: «یا محمد بن علی قد آذانا جُهلاء الشیعه و حمقائهم

ص:39

و من دینه جناح البعوضة ارجح منه (1)؛ یعنی ای محمد بن علی، نادانان شیعه و کم خردان آنان و کسانی که بال پشه از دین آنها برتر و ارزشمندتر است، ما را آزار می دهند.»

ص:40

درگذشتند _ اخلاف و بازماندگانشان که وارث کتاب آسمانی شدند و متاع پست دنیا را گزیدند _ و هر گناه که کردند…»

دنیا می تواند پل سعادت بشر باشد به شرط آن که با استفاده صحیح و درست آن را به مزرعه آخرت تبدیل نماییم منتهی اگر در کنار واژه دنیا، حُبّ به آن افزوده شود، سر منشأ بسیاری از بدی ها و ناهنجاری ها در اجتماع خواهد شد و در این زمینه روایات فراوانی وجود دارد که ذیلاً به برخی از آنان اشاره می شود:

1. امام صادق علیه السلام می فرماید: «رأس کل خطیئة حبّ الدنیا؛ (1) علاقه به دنیا سر منشأ همه خطاها است.»

2. امام رضا علیه السلام می فرماید: «اکبر الکبائر حُبّ الدّنیا؛ (2) بزرگترین گناه

ص:41

علاقه به دنیاست.»

3. امام علی علیه السلام می فرماید: «حب الدنیا رأس الفتن و اصل المحن؛ (1) دلبستگی به دنیا سرمنشأ هر فتنه و ریشه همه بدبختی هاست.»

ده ها روایت در این زمینه نشان آن است که دنیازدگی بزرگترین آفت و ریشه و اصل هر نوع بدبختی است و متأسفانه در عصر و زمان ما یک آفت فراگیر برای خیلی از انسان ها شده است، زیرا دنیا برای برخی انسان ها همة هستی آنان شده است و چشم و دل آنان را چنان پُر کرده که راه سعادت و حق را مشاهده نمی کنند. حال با چنین وضعیتی چگونه می شود از انسان دلبسته به دنیا انتظار معرفت امام زمانش را داشت، دنیا همه چیز او شده و غیر از مطامع دنیا چیزی را مشاهده نمی کند.

ص:42

باید این دو زمینه ساز عهد و پیمان و بیعت با امام گردد، زیرا عشق و ولایت بدون عهده داری و مسئولیت پذیری، هوسی بیش نیست.

«عهد التزام خاص و نوعی تعهد پذیری در مقابل شخص یا کاری است، باید خود را به وظایفی که نسبت به امام داریم ملتزم سازیم و با او برای انجام خواسته ها و آرمان هایش عهد ببندیم (عهداً) و آن عهد را با اسباب و وسایلی محکم کنیم (عقداً) و در نهایت با او بیعت کرده و دست در دست او نهاده و دل و سر به او بسپاریم (بیعتاً). عهد و عقد و بیعت سه درجه از یک حقیقت اند که در شدّت و ضعف با یکدیگر تفاوت دارند باید با بازخوانی و تجدید عهد در هر پگاه و بیعتی تا همیشه، هم اراده و انگیزة خود را قوی کرد و افزایش داد و هم از غفلت ها و سستی ها جدا شد و فاصله گرفت»(1)

انسانی که نسبت به امام زمانش تعهدی

ص:43

ندارد چگونه می تواند منتظر باشد، و انتظار بدون عهد و پیمان، انتظار نیست. اهمیت عهد و پیمان تا جایی مهم است که امام سجاد علیه السلام به اباخالد اینگونه می فرماید:

«یا ابا خالد لتأتینّ فتن کقطع اللیل المظلم لاینجو اِلّا من اخذ الله میثاقه اولئک مصابیح الهدی و ینابیع العلم ینجیهم الله من کل فتنة مظلمه…؛ (1) ای ابا خالد، فتنه هایی هم چون شب تار فراخواهد رسید، تنها کسانی از آن فتنه ها نجات خواهند یافت که خداوند از آنان پیمان گرفته باشد، آنان چراغ های هدایت و چشمه های علم هستند و خداوند آن ها را از هر فتنة تاریکی نجات خواهد داد.»

امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف به مسأله عهد و پیمان توجه فراوان دارد به طوری که از یارانش در زمان ظهور پیمان خواهد گرفت بر اینکه: «مسلمانی را دشنام ندهند؛ حریمی را هتک نکنند؛ به خانه ای هجوم نبرند؛ کسی را به

ص:44

ناحق نزنند…» (1) حال کسی که بر سر عهد و پیمان خود استوار باقی نماند چگونه می تواند ادعای منتظر بودن نماید. چگونه می تواند سرانجام او به راه نجات ختم شود؟ و این با حرف زدن ها بدست نمی آید بلکه باید در میدان عمل بر عهد و پیمان خود باقی باشی تا لایق او شوی، وگرنه حرف از انتظار زدن لافی بیش نیست.

ص:45

1. برای رسیدن به معرفت باید خود را همواره در مرأی و منظر امام ببینیم. قرآن کریم می فرماید:

«وَقُلِ اعْمَلُواْ فَسَیَرَی اللّهُ عَمَلَکُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ» (1)؛ ای پیامبر به مردم بگو عمل کنید _ و بدانید _ که خداوند و پیامبر و مؤمنان کارهای شما را می بینند.» امام صادق علیه السلام در تفسیر آیه، مراد از کلمه «المؤمنون» می فرمایند: هم الائمة. یعنی خداوند و پیامبران و ائمه ناظر بر اعمال مردم هستند. شاهد بر این ادعا روایتی از امام رضا علیه السلام می باشد که: «و الله ان اعمالکم لتعرض علیّ فی کلّ یومٍ و لیلةٍ» (2)؛ به خدا قسم که اعمال شما هر صبح و شام بر من عرضه می شود.»

2. اگر انسان گرفتار معصیت الهی باشد و به کردار زشت خود ادامه دهد، خداوند تبارک و تعالی او را از بهره مندی نعمت های خودش بخصوص نعمت ولایت محروم می نماید، امام

ص:46

باقر علیه السلام در این باره می فرماید:

«اذا غضب الله تبارک و تعالی علی خلقِهِ نحّانا عن جوارهم» (1)؛ هرگاه خداوند تبارک و تعالی بر خلقش غضب نماید، ما را از مجاورت ایشان دور می دارد.»

و یا امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف در توقیع شریفشان به مرحوم شیخ مفید می فرمایند:

«ما را از ایشان چیزی محبوس نکرده است مگر گناهان و خطاهایی که از ایشان به ما می رسد و ما آن را ناخوش می داریم و از ایشان نمی پسندیم»(2)

لذا گناه و معصیت عامل مهمی در محرومیت از بهره مندی نعمت ظاهری و معنوی امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف است.

ص:47

ص:48

اعتقاد به وجود مصلح جهانی _ یا «فوتوریسم» (1) _ همیشه ما را در عرصه های مختلف مبارزات اجتماعی حمایت خواهد کرد؛ زیرا اگر واقعاً معتقد به امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف باشیم، خواهیم دید که همواره یک پشتیبان نیرومندی ما را در کارهای اجتماعی، یاری می کند. بدون تردید نتیجه اعتقاد به امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف این نیست که ما از تمامی کوشش های اجتماعی دست برداریم و در گوشه ای نشسته و انجام همه کارها را به ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف حواله کنیم! اصولاً حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف از چنین افراد عاطل و باطلی که دست روی دست گذاشته اند و به امور مسلمین اهتمام نمی ورزند، بیزار است.

یک فرد مسلمان معتقد، همواره در کوشش و فعالیت است و برای خدا کار می کند و به زندگی (فردی و اجتماعی خود)

ص:49

خوشبین و امیدوار است و همیشه منتظر تعمیم عدالت و امنیت، بسط عدل و داد، آزادی و برادری و توسعه گزاره های دینی بر اساس توحید بوده و برای آنها تلاش می کند.

شخص مسلمان، باور قطعی دارد که تنها نظام اجتماعی عادلانه _ که به تمام خواست های مشروع بشری پاسخ داده و منصفانه ترین قوانین را برای انسان ها آماده کرده است _ نظام حکومتی اسلام و قانون الهی قرآن است و زیباترینِ آن در عصر ظهور حضرت ولی عصر علیه السلام تحقق خواهد یافت و این یعنی امید، نشاط و زندگی.

ماربین، فیلسوف و مستشرق آلمانی، در کتاب خود درباره فوتوریسم شیعه می گوید:

«از جمله مسائل اجتماعی بسیار مهم که همیشه [می تواند] موجب امیدواری و رستگاری [باشد]، همانا اعتقاد به وجود حجت عصر و انتظار ظهور او است. چون معتقدات مذهبی از ملل شرق زمین تا دو قرن دیگر کاملاً اثرات خود را خواهد بخشید و می توان گفت که در این مدت و با این همه جمعیت و اسباب طبیعی، شیعه پیشرفت محیرالعقولی نموده و از

ص:50

حیث عده و نیرو و قدرت، مقام اول را حائز خواهد شد. و حتی اگر آثار معتقدات مذهبی از بین برود، شیعه دارای آن سرمایه ای خواهد بود که ماورای قوای طبیعیه و عارضیه، شوکت و اقتدار و قوت و حکومت خود را در عالم نگه دارد.» (1)

و یا هانری کربن، دانشمند و مستشرق فرانسوی، آثاری در مورد تشیع و به خصوص حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف دارد. او بر خلاف دیگر مستشرقین به مسأله مهدویت به شکل تاریخی ننگریسته، بلکه با روش پدیدار شناسانه به بررسی مؤلّفه ها و عناصر بنیادین و اصلی شیعه پرداخته است. او در زمینه مهدویت می گوید:

«اندیشة شیعی، ناظر به انتظاری است، نه انتظار وحی شریعتی جدید، بلکه ظهور کامل همه معانی پنهان یا معانی معنوی وحی الهی.

ص:51

نمونه اعلای این انتظار ظهور، همانا ظهور امام غایب خواهد بود.» (1)

و در جای دیگری می افزاید: «معنای ظهور امام منتظَر، همان جلوه کمال انسانیت است و باطن انسان زنده در روح را ظاهر می سازد و معنای این سخن، آشکار شدن سِرّ الهی است که به انسان امانت سپرده شده.» (2) بعد حدیث مشهور نبوی صلی الله علیه و آله و سلم را نقل می کند:

«اگر از عمر عالم یک روز باقی بماند، خداوند آن روز را آن قدر طولانی خواهد کرد تا امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف ظهور نمایند.» (3) مفهوم انتظار در نظر هانری کربن و ماربین، معنایی بسیار ژرف و پویا دارد؛ زیرا انتظار چنین مصلحی باعث آمادگی روحی و تزکیه نفس در شخص منتظِر و سرآغاز اصلاح جامعه از هرگونه لغزش و گناه خواهد شد و جامعة منتظر هیچ گاه در سراشیبی و سقوط

ص:52

قرار نمی گیرد و ایستایی و سکون در آن معنایی نخواهد داشت؛ بنابر این، اعتقاد به وجود مقدس مهدی موعود _ ارواحنا فداه _ امید را در دل ها زنده می کند. هیچ وقت انسانی که معتقد به این اصل است، ناامید نمی شود؛ چون می داند یک پایان روشن حتمی وجود دارد و سعی می کند که خودش را به آن برساند. و از حرکت نمی ایستد و در برابر ناملایمات و سختی ها تن به شکست نمی دهد. این بزرگ ترین ره آورد اجتماعی برای بشر در پرتو اعتقاد به «مهدویت» است.

شناخت و اعتقاد به امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف مانع از همکاری شخص معتقد، با ستمگران و ظالمان می شود و در برابر حکومت-های فاسد تا حدّ توان پایداری می کند؛ چون او منتظر امامی است که هرگز با ظلم و ستم سازش نکرده، بلکه برای عدالت گستری قیام خواهد کرد.

همچنین آنکه منتظر مصلح است، در اصلاح خود می کوشد تا نه تنها برای جامعه ایمانی، عنصری مفید، موثّر و کارآمد باشد؛ بلکه برای اصلاح دیگران هم تلاش می کند. به این شکل اجتماع به سوی خوبی ها و

ص:53

ارزش هایش می رود. «اجتماع منتظر» جامعه-ای هدف دار و ارزشی است و این از برکات شناخت عمیق نسبت به امام است.

ص:54

شده از ظلم و ستم، پر از عدل و داد خواهد شد، به آن احساس عمومی، ارزش عینی می بخشد و آن را تبدیل به یک ایمان محکم می کند، ایمان به آینده و سرنوشت محتوم انسان، این ایمان نه تنها مایه تسلی و آرامش خاطر است، بلکه منشأ امید و منشأ مقاومت است.

منشأ امید است، چون ایمان به مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف به معنای این است که نبایستی زیر بار ستم رفت و بایستی منتظر بود، منتظر روزی که وی بر همة جهان چیره گردد.

و اما مقاومت است، زیرا این ایمان همچون چراغ امیدی است که با ناامیدیها مقابله می کند و دل ها را زنده نگه می دارد، هر چند ظلم و ستم گسترده شود و ستمکاری ها چهره کریه خود را نشان دهد(1)

ص:55

مشترک همه مشکلات انسان از بیماری های روانی گرفته تا خودکشی و اعتیاد و بزهکاری است. بحث امنیت از نظر روان شناسی دارای اهمیت فراوانی است؛ زیرا آرامش، رشد، شکوفایی انسان، بروز استعدادها و خلاقیت ها و نیل به همة کمالات انسانی در سایه امنیت به دست می آید. براساس آموزه های وحیانی ما، در سایه حکومت حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف از میان همه تهدیدهای فردی و اجتماعی که برای انسان وجود دارد، تبدیل خوف به امن، تحقق پیدا خواهد کرد: «لَیُبَدِّلَنَّهُم مِّن بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً» (1) و این یکی از بزرگ ترین ثمرات اجتماعی انتظار و مهدویت است که به بشر ارزانی داشته می شود.

ص:56

ص:57

ص:58

پس از چندی مردم شاهد ناکارآمدی این اندیشه ها و از دست دادن اعتماد توده ها و سرانجام شکست مکتب ها و حکومت های مختلف در صحنه جهانی بودند. لازم به یادآوری است که بعضی از این حکومت ها از روی فریب و نیرنگ شکل گرفته بودند. به عنوان مثال:

سالیان دراز دو ایدة غالب _ کاپیتالیسم نماینده اندیشه لیبرال دموکراسی غرب و کمونیسم مدّعی نمایندگی در دفاع از حقوق کارگر _ همچون دو درنده ای با سلاح های مخرب اتمی و هسته ای و… جهان معاصر را تهدید کردند؛ به طوری که بهداشت روانی ملت ها به خطر افتاد، کابوس جنگ و تنازعات سالیان طولانی بر سر افراد بشر سایه افکند، و امنیت عمومی جهان را به مخاطره انداخت.

این تهدیدها و ثمرات آن، آشکارترین دلیل بر عجز و درماندگی برنامه ها و ایده های این دو مکتب بوده است. این دو تفکر اگر چه سالیان متمادی بر افکار و اندیشة سیاسی جوامع بشری تأثیر گذاشته بودند، ولی به مرور زمان، یکی از آنها ناکارآمدی خود را

ص:59

نشان داد و به تاریخ _ خاطره ها _ پیوست.

قدرت دوم که در مقابل کمونیسم قرار داشت، سرمست از غرور بی رقیب بودن، با نشان دادن چنگال های خود به جهان معاصر، خود را تنها ایدئولوژی شایسته برای رهبری بر نظم نوین جهانی می داند و سعی دارد به هر شکل ممکن، هر ندای مخالفی را در سینه ها خفه کند؛ اما این خیالی بیش نیست؛ زیرا می توان چالش های لیبرال _ دموکراسی را در جهان به راحتی مشاهده کرد. این مکتب نه تنها بشر را به ساحل نجات نرسانده، بلکه او را در گردابی از بحران های معرفتی، اخلاقی، روانی، تکنولوژی و فناوری و… گرفتار کرده است. به عنوان نمونه، روزگاری در ابتدای رنسانس افرادی چون فرانسیس بیکن، مؤسس تفکر تجربه گرایی در غرب، ادّعا می نمودند که انسان با علوم تجربی می تواند بر طبیعت سیطره پیدا کند؛ اما امروزه اندیشمندان با این پارادوکس مواجه هستند که چرا با رشد علوم تجربی و خردگرایی عقل ابزاری یا عقل معاش، هنوز مدرنیته و تکنولوژی نتوانسته جهان را به رفاه و عدالت جهانی برساند و هر روز به شمار کشورهایی که زیر خط فقر هستند، افزوده

ص:60

می شود و هم چنان انسان معاصر در ناآرامی به سر می برد؟ و ده ها سؤال دیگر. اینها همه نشان از شکست حتمی و نزدیک این امپراتوری بزرگ دارد.

ص:61

نه منطقه ای و این اندیشة نوین برای جهان و ادارة آن، برنامه و طرح بنیادین و کارساز دارد. دنیا نیز تشنة چنین طرحی است؛ از این رو، معتقدیم تنها برنامه ای که می تواند پاسخگوی بشر معاصر باشد، اندیشه مهدوی است؛ چون مهدویت، در عرصة حکومتی دارای اهداف بلند، متعالی و ارزشی است.

نظام حکومتی امام مهدی علیه السلام هیچ شباهتی با نظام های پیش از خود از قبیل نظام های سرمایه داری و سوسیالیتی ندارد. هر گاه بشریت، نظام مهدوی را مشاهده نماید، بی تردید به برتری او بر همه تجربیات و ادعاهای سابق ایمان می آورد و باور می کند که تنها راه حلی که او را از گرداب مشکلات و گرفتاری ها نجات می-بخشد، همان نظام است. حکومت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف تجلی آن آرزوی سربسته بشری است. به این برنامه در منابع امامیه اشاره شده است:

«ان دولتنا آخرالدّول و لم یبق اهل بیت لهم دولة الا ملکوا قبلنا لئلا یقولوا اذا رأوا سیرتنا اذا ملکنا سرنا بمثل سیرة هولاء و هو قول الله

ص:62

تعالی: و العاقبة للمتقین؛ (1) بی-شک دولت ما آخرین دولت ها است و هیچ خاندان صاحب دولتی نمی ماند، مگر آن که پیش از ما به حاکمیت می رسد تا وقتی روش ما را دیدند، نگویند اگر به حکومت برسیم، مانند اینان عمل خواهیم کرد. و خداوند می فرماید: عاقبت از آن پرهیزگاران است.»

و یا در روایتی که هشام بن سالم از حضرت صادق علیه السلام نقل کرده، چنین آمده است:

«ما یکون هذاالامر حتی لا یبقی صنف من الناس الا و قدولّوا علی الناس حتی لا یقول قائل: انا لوولّینا لعدلنا؛ (2) دولت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف برپا نمی شود، مگر آنکه همه گروه ها به حکومت خواهند رسید، تا کسی نگوید اگر ما حکومت می کردیم، رفتاری عادلانه

ص:63

می داشتیم. پیام روایات فوق به مدعیان حکومت و داعیه داران عدالت، آن است که شما در دنیا فرصت حکومت پیدا کردید؛ ولی همچون دیگران به بیراهه رفتید. به این ترتیب، مبرهن است که امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در امر حکومت، هیچ یک از نظام های سابق را الگو قرار نخواهد داد و با وجود نظام نجات خواه و عدالت محور الهی از بقیّه نظام ها به طور کامل بی نیاز خواهد شد.

امام باقر علیه السلام در این باره می فرمایند: «…لئلّا یقولوا اذا رأو سیرتنا، اذا ملکنا، سرنا مثل سیرة هؤلاء؛ (1) یعنی تا هنگامی که سیره و رفتار ما را دیدند، نگویند: اگر ما هم زمامدار می شدیم، سیره ما هم مانند آنان بود.» لذا می توان یکی از حکمت های حکومت حضرت در آخرالزمان را امتحان بشریت دانست، زیرا مدعیان اجرای عدالت را در پرتو تشکیل حکومت می توان مورد آزمایش قرار داد و پی به عجز و ناتوانی آنان برد.

در همین جا امام باقر علیه السلام به این مطلب

ص:64

اشاره دارند:

«… ولم یبق اهل بیت لهم دولة الّا ملکوا قبلنا؛ (1) هیچ خاندانی نمی ماند که مدعی دولت و زمام داری باشد مگر این که قبل از ما به حکومت می رسد.»

باید توجه داشت که این حرکت ها و قیام هایی که برای زمینه سازی ظهور در عصر غیبت انجام می گیرد، از مصادیق این روایات نیست، زیرا این خیزش ها و نهضت ها و قیام های رهایی بخش در جهت تحقق بخشیدن به آرمان های مهدویت و بسترسازی برای تحقق وعده الهی است.

لازم به یادآوری است که اهداف حکومت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف می تواند به عنوان اهداف راه بردی و کلان حکومت دینی مطرح شود. ما که در این عصر داعیه حکومت دینی داریم، باید همه مسائل حکومتی را به آرمان های امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف نزدیک کرده و سیره آن حضرت را در ابعاد مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، قضایی و

ص:65

… در برنامه های کلان خود مدّ نظر قرار دهیم.

ص:66

ص:67

ص:68

شروع شد و تأثیر فراوان بر افکار و اندیشه مسلمانان داشته است. به خصوص نقش مؤثری را در ایجاد جریانات دینی _ سیاسی در تاریخ اسلام ایفا کرده است و مسلمانان با تمسک به این اندیشه در صحنه مسائل سیاسی _ اجتماعی به توفیقاتی دست یافتند.

ب. از آنجا که مهدویت قضیه ای است مربوط به آیندة جهان و هنوز اتفاق نیفتاده است، گروهی سودجو و فرصت طلب با دخل و تصرف نابجا و تأویل غیر عقلانی آموزه های آن در اعتقادات مردم انحراف ایجاد کرده و درصدد آسیب رساندن به این اندیشه پویای دینی بودند. مؤید این مطلب، ایجاد فرق و انشعابات درونی در تشیع است، مثل: فرقه های کیسانیه، (1) زیدیه، (2) ناووسیه، (3) واقفیه، (4)

ص:69

ص:70

اسماعیلیه (1) و… تا فرقه های انحرافی معاصر

ص:71

نظیر شیخیه، (1) بابیه، (2) بهائیه (3) و که همه اینها باعث تحولات اجتماعی در بستر تاریخ شدند که در جای خودش محلّ تأمل است.

ج. نهضت های رهایی بخش معاصر در مبارزه با استعمارگران در سده های اخیر الهام گرفته از اندیشه مهدویت در اسلام است، فاطمیان (4) از

ص:72

مصر، موحّدان (1) از اندلس (اسپانیا)، مهدی

ص:73

سودانی (1) در کشور سودان و… .

ص:74

د. اندیشه مهدوی نقش مثبت و سازنده ای را در تحولات اجتماعی برجای گذاشت، نظیر: حضور عالمان دین به عنوان نایبان عام حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف در عرصه های مختلف اجتماع در طول تاریخ، مانند: نهضت های تنباکو و مشروطه و انقلاب اسلامی ایران و…

ص:75

ص:76

اشاره می کنیم؛ زیرا با این همه تهاجم گسترده ای که به مهدی باوری در حوزة اندیشه اسلامی از طرف برخی مدعیان و جریان های روشنفکری در کشورهای اسلامی، مثل: احمد کسروی (1)، صادق هدایت (2)، محب الدین خطیب (3)، احمدامین مصری (4)، سعد محمد حسن (5)، محمد عبدالله عنان (6)،

ص:77

احمد الکاتب (1) و یا افراد لجوجی مثل ابن خلدون (2) با کثرت روایات مهدوی در سند و اعتبار آنها تشکیک می کنند و یا مستشرقینی که در این زمینه قلم زدند که برخی از آنها در صدد نفی مهدویت در اسلام بودند، مثل: جمیزدار مستتر (3)، مارگلی پوت (4)، گلدزیهر (5)

ص:78

ادگار بلوشه (1)… و حتی دایرة المعارف های معروف دنیا نظیر: دایرة المعارف اسلام مکدونالد (2)، والسیاده العربیه و الشیعه فان فلوتن (3)، دایره المعارف بریتانیکا(4) همه اینها به نوعی با مهدویت در تفکر اسلامی در ستیز هستند و به نوعی این ایده بلند و آرمانی اسلام را نفی می کنند.

حال جای این سؤال است که ما چه

ص:79

وظیفه ای در برابر این هجمه ها و برخوردها داریم؟ تاکنون چه مقدار به تحکیم مبانی مهدویت پرداختیم؟ و ده ها سؤال دیگر. و لذا بر این اعتقادیم که برای کار فرهنگی در عرصه مهدویت به چند محور مهم باید توجه داشت:

ص:80

دو. تعیین «نقطه مطلوب و مفروض» در دور دست که اولین گام واقعی در تدوین استراتژی است.

سه. هر گونه طرح و برنامه «منفعلانه» در تدوین استراتژی ممنوع است. باید در تدوین «استراتژی انتظار» فعال برخورد کرد. فعال بودن برنامه ها و طرح ها با مبانی اعتقادی ما در مهدویت سازگاری دارد و به هیچ وجه با طرح های منفعلانه و غیر فعال نمی سازد(1)

اینجا یک سؤال جدی مطرح است که: برای رسیدن به چنین استراتژی چه چیزهایی لازم است؟

باید گفت، برای این استراتژی یا راهبرد نیاز به چند اصل داریم:

ص:81

بحران ها و معضلات در جهان امروزه به اندازه ای جدّی، عمیق و گسترده است که با نظر به آنها نمی توان انسان متجدّد را سعادتمندتر و خوشبخت تر از انسان سنّتی دانست، بلکه چه بسا قضیه برعکس است، شاهد بر این مدّعا، چالش های بزرگ فراروی انسان معاصر است.

تمدن نوین بسیاری از هنجارها و نگرش های دنیای پیشین را که جزو هویت آدمی محسوب می شود را به چالش کشیده و تعارض بخشی از عناصر تمدن جدید و مدرنیته با معیارهای اعصار گذشته در درون انسان بحران آفرین بوده به طوری که نتیجه آن چیزی جز گسترش تردید و نسبیت گرایی مطلق در حوزه معرفت شناسی و اخلاق نبوده است. از طرفی سیطرة ماشین و فن آوری موجود باعث نوعی از خودبیگانگی و دور افتادن انسان از فطرت ناب الهی و حاکمیت روح خشونت شده است. در کنار مسائل فوق، احساس ناامنی از گسترش سلاح های مخرب و کشتار جمعی مثل سلاح های میکروبی، شیمیایی و هسته ای و گسترش نزاع ها و

ص:82

درگیری های بین اقوام و ملت ها و ناکارآمدی سازمان های بین المللی در رفع تخاصم و جلوگیری از سلطه قدرت های بزرگ بر منابع کشورهای ضعیف، تخریب محیط زیست انسان ها، لگدمال شدن حرمت و کرامت انسانی و از بین بردن حقوق آنان با دستآویزهای غیر اخلاقی، … همه تابلویی از زشتی های پدید آمده از رفتار و اندیشة اومانیستی انسان متجدّد در جهان معاصر است. البته جا دارد تأکید کنیم که ما منکر پاره ای دستاوردهای مثبت مدنیت نوین نیستیم و لکن بر این باوریم که این تحولات کمک چندانی به انسان معاصر، برای پیشروی در مسیر کمال و سعادت انسانی نکرده است. انسان متجدّد در مقایسه با انسان سنّتی داناتر (به معنی دارنده اطلاعات بیشتر) و قدرت مندتر (به معنای توانایی بهره گیری بی حدّ و حصر از طبیعت و ماشین) شده است، اما این حقیقت لزوماً به معنای انسان تر شدن او نیست(1)

ص:83

ص:84

قام قائمنا اخرج الخمسة و العشرین حرفاً فبثّها فی الناس و ضمّ الیها الحرفین حتی یبثّها سبعة و عشرین حرفاً؛ (1) علم 27 بخش است و همه آن چه را که رسولان الهی آوردند دو بخش از آن بود پس مردم تا امروز جز این دو بخش را نشناخته اند ولی چون قائم ما قیام کند 25 بخش را بیرون آورده و آشکار خواهد ساخت و در میان مردم منتشر خواهد فرمود و آن بخش را هم ضمیمه می گرداند و در نتیجه 27 بخش علم را در میان مردم منتشر و پراکنده خواهد ساخت.»

ص:85

ص:86

ص:87

بر اساس سه شاخص غیبت اجتماعی (انّا نرغب الیک فی دولة کریمه)، شکایت اجتماعی (اللهم انا نشکوا الیک فقد نبیّنا و غیبة ولیّنا) و استعانت اجتماعی (و اعنّا علی ذلک بفتح منک تعجّلُه) صورت می پذیرد، با توجه به این شاخص ها و محوریت امام موجود، «شعث»، «صدع»، «فتق»، «قلت»، «ذلّت»، «عیله»، «غرامت»، «فقر»، «خلّت»، «عسر»، «بی آبرویی»، «اسارت» و… به وحدت، جمع، پیوند، کثرت، عزت، گشاده دستی، غنیمت، غنا، جبران، راحتی، وجاهت، آزادی و… تبدیل می شود و ناخدای کشتی، جامعه شیعی را به سلامت از گلوگاه های شعث و پریشانی اجتماعی، صدع و پراکندگی اجتماعی، فتق و شکاف اجتماعی… و اسارت اجتماعی گذر داده و در این دریای پرآشوب، تنها کشتی نجات بشریت را در نهایت شکوه و اقتدار به ساحل امن و امان می رساند.

5. ترسیم شناسه های حقوق حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در قالب نظام کاربردی کارآمد و

ص:88

ثمربخش و واکاوی عرصه های ناشکفته و پنهان آن حقوق با رویکرد ارتقای بلوغ اجتماعی، از دیگر کارهای مهمی است که باید در مدیریت برنامه ریزی گذر از وضع موجود به وضع مطلوب توجه داشت(1)

ص:89

تحقق برداشت های خود را هموار کند. در طیّ این مسیر است که افق کوتاه دید آدمی، بد فهمی ها را در دامن می پرورد؛ چنان که دامنه محدود همت او، بدکرداری ها را در پی می آورد؛ از این رو، آسیب شناسی تربیتی مهدویت، تلاشی برای بازشناسی این گونه لغزش های فکری و عملی در جریان تحقق بخشیدن به بُعد تربیتی مهدویت است(1)

لذا باید تلاش کرد نقاط آسیب پذیر را شناخت و سعی در حل این آسیب ها داشت. به عنوان نمونه، نباید با طرح افراطی ملاقات با امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف اساس مهدویت را در ملاقات خلاصه کرد: چرا که با عدم تحقق ملاقات، عده ای دچار یأس و ناامیدی می شوند و یا به طرح یک جانبه قهر و غضب امام پرداخت و همین طور بایستی مراقب باشیم که مفهوم انتظار تحریف نشود و اندیشه های نادرست (مانند ظلم پذیری و…) در جامعه حاکم گردد. و همینطور تعیین وقت که در روایات

ص:90

صریحاً نهی شده است و یا تطبیق نادرست علایم و شرایط ظهور و یا تعجیل و نظایر آن، همه به عنوان آسیب های جدی در عرصه مهدویت باید مورد توجه و بازشناسی قرار گیرد. البته لازم به یادآوری است که عواملی نظیر: عدم بصیرت در آموزه های دین اسلام بطور عام و مهدویت بطور خاص، سطحی نگری در آموزه های مهدوی، سوء استفاده افراد فرصت طلب برای نیل به اغراض سیاسی، اجتماعی و… را در این برداشت های غیر صحیح، نباید از چشم تیزبین انسان های دلسوز و علاقمند به مباحث مهدویت به دور دانست.

ص:91

می کنند تا دشمنان بالقوه و بالفعل خود را شناسایی کنند، قبل از آنکه نقشه دشمنان کارساز شود آنها را در هم شکنند. این تشکیلات در تصمیم گیری و برنامه ریزی های این دولت ها نقش مهمی دارند.

شناخت دشمن از اموری است که بر اساس ادله عقلی و نقلی در دین رهایی بخش اسلام توصیه شده است اما نه آن گونه که قدرت های استکباری انجام می دهند بلکه بر اساس مبانی اسلام بخصوص قرآن کریم با روش های اخلاقی پذیرفته شده است.

قرآن کریم شناخت دشمن را، برای حفظ و سلامت جامعه سفارش کرده و در قالب داستان های عبرت آموز به معرفی دشمنان توحید در اشکال گوناگون چون شیطان شناسی، منافق شناسی، طاغوت شناسی و شناخت کفار و مشرکان اشاره می کند، مهمترین ویژگی های دشمنان اسلام از نظر قرآن کریم: پیمان شکنی، خوی استکباری، دنیاپرستی، نژاد پرستی،

ص:92

حسادت، بدخواهی و… است(1)

در روایات هم به این امر بسیار توجه شده است تا جایی که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم توصیه فرمودند برای رسیدن به اهداف بلند و متعالی و نیفتادن در دام شیطان باید ابتدا دشمن شناسی کرد: «الا و ان اعقل الناس عبد عرف ربّه فأطاعه و عرف عدوه فعصاه (2)؛ آگاه باشید، عاقل ترین مردم کسی است که خدایش را بشناسد و از او پیروی کند و دشمن را نیز بشناسد و آنگاه نافرمانیش نماید.»

از این رهنمودها در می یابیم، که یکی از اساسی ترین عوامل پیروزی، شناخت دشمن است. بررسی انقلاب های بزرگ بخصوص نهضت های توحیدی نشان می دهد که رهبران این انقلاب ها برای ایجاد انقلاب در جامعه ابتدا چهره دشمنان را شناسایی و سپس مبارزات علنی خود را شروع کردند. ائمه علیهم السلام با برداشتن نقاب از چهره زشت دشمن و معرفی

ص:93

آنان به مردم جبهه شیطان را رسوا و جبهه حقّ را تقویت کردند(1)

البته سیر تاریخ به گونه ای است که انسان باید یا زیر چتر ولایت الهیه قرار گیرد و یا در پرتو ولایت شیطان. نمی شود این دو را در کنار هم جمع کرد. شیاطین به مصداق آیه شریفه: «لِکُلِّ نِبِیٍّ عَدُوًّا شَیَاطِینَ الإِنسِ وَالْجِنِّ» (2) و یا آیه شریفه: «انّ الشیطان للانسان عدوٌّ مبین» (3) دست از انسان هایی که در جبهه ولایت حق تعالی قرار گرفته اند، بر نمی دارند، به خصوص که آموزه مهدویت به عنوان احیا کنندة عبودیت الهی در گستره زمین خاکی مورد توجه هست؛ لذا دشمن از هر حربه ای استفاده می کند تا جلوی گسترش تفکر مهدویت را در جامعه بگیرد. گاهی از حربه انکار یا شبهة اقتباس استفاده می کند و گاهی با تحریف آموزه های مهدوی و سرانجام با تخریب.

ص:94

لازم به دقت است اگر دشمن این کار را نکند، باید تعجب کرد؛ زیرا ماهیت دشمنی همین است! باید کوشید تا با شناخت صحیح مهدویت و تحکیم مبانی و مسائل آن، جلوی هر گونه تخریب و تحریف را از آنها گرفت.

ص:95

ص:96

درباره آن، مبتنی بر ایمان اسلامی و مخصوص متکلّمان اسلامی است. البته اگر کسی کلام اسلامی را از جنبه تاریخی مطالعه کند، در این صورت بحثی پیرامون دینی خواهد بود(1)

ص:97

لیست محصولات انتشارات بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود عجل الله تعالی فرجه الشریف

ردیف

نام کتاب

مخاطب قیمت  (ریال)

1

آینده جهان (کتاب سال حوزه)

دانشجویان _ طلاب

38000

2

فرهنگ نامه مهدویت

دانشجویان _ طلاب

68000

3

دکترین مهدویت

دانشجویان _ طلاب

20000

4

مهدویت از دیدگاه دین پژوهان غربی

دانشجویان

25000

5

انتظار پویا

همه اقشار (به غیر از دانش آموزان)

9000

6

جوانان یاوران مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف

جوانان

6000

7

نینوا و انتظار

عمومی

28000

8

امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف در کلام آیت الله بهجت

عمومی

9000

9

امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در قرآن

عمومی

8000

10

زمزمه های انتظار

مجریان _ عمومی

9000

11

فصلنامه علمی- تخصصی انتظار (27-1)

فرهیختگان

18000

12

طلوع خورشید

دانش آموزان _ عمومی

6000

13

امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در حدیث ثقلین

عمومی

6000

14

زنان در حکومت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف

عمومی

2500

15

شمیم (برگزیده ای از مباحث درباره امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف)

دانش آموزان

8000

16

دولت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف سیرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف

عمومی

4000

17

CD نقد فیلم نوستر آداموس

عمومی

15000

18

نگاهی دوباره به انتظار

عمومی

6500

25

درسنامه مهدویت (1)

تخصصی (طلاب _ دانش جویان _ فرهیختگان)

28000

26

درسنامه مهدویت (2)

تخصصی

35000

27

کارت بازی انتظار

بچه ها

6500

28

پله پله مهربانی (ویژة نوجوانان)

نوجوانان

6000

29

وقتی او می آید

عمومی

6000

ص:98

30

آفتاب مهر (یکصد پرسش و پاسخ مهدوی) _ ویرایش جدید

جوانان

30000

31

لوح فشردة فصلنامه انتظار (27-1)

فرهیختگان

10000

32

از حسین علیه السلام تا مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف

عمومی

7000

33

مجله امان ویژة امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف (19-1)

عمومی

5000

34

جستارهایی در مهدویّت

دانشجویان _ طلاب

15000

35

نگین آفرینش (درسنامه مقدماتی)

پیش دانشگاهی _ دانشجویان

28000

36

قرآن، مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، جوانان

جوانان _ دانش آموزان

14000

37

بروشور هفتگانه «آشنایی با امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف»

عمومی

700

38

فرات تا فرات (2جلد)

دانشجویان _ طلاب _ فرهنگیان

28000

39

دلائل عقلی و نقلی امامت و مهدویّت

تخصصی

28000

40

فروغ حق

عمومی

25000

41

در محضر علامه شعرانی

عمومی

30000

42

شرح فراق

عمومی

25000

43

منجی در ادیان

تخصصی

32000

44

سی دی آفتاب عشق

عمومی

10000

45

غنچه های قیام

عمومی

15000

ص:99

نحوة تقاضا: وجه کتاب درخواستی را به حساب سیبای بانک ملی به شماره (0105641934009) به نام انتشارات بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود عجل الله تعالی فرجه الشریف واریز نموده و اصل فیش بانکی را همراه با نام و تعداد کتاب های درخواستی و نشانی دقیق پستی، به نشانی ذیل از طریق پست یا فکس ارسال نمایید:

قم، خیابان شهداء (صفائیه)، کوچه آمار (22)، بن بست شهید علیان، مرکز تخصصی امامت و مهدویّت.

تلفن: 7737801-0251، فاکس:7737160- 0251

صندوق پستی: 119/37135

یادآوری:

خریداران عمده از تخفیف ویژه برخوردار می باشند.

ص:100

از این مجموعه منتشر شده است:

انتظار1. ضرورت طرح مباحث مهدویّت / روح الله شاکری

انتظار2. پژوهشی عقلی دربارة حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف/ روح الله شاکری

انتظار3. امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در قرآن/ مهدی یوسفیان

انتظار4. امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در احادیث شیعه و سنی/ جمعی از محققان

انتظار5. طلوع خورشید/ مهدی یوسفیان

انتظار7. اندیشة مهدویّت و آسیب ها/ محمدصابر جعفری

انتظار8. مهدی ستیزان/ محمدصابر جعفری

انتظار9. پژوهشی دربارة جزیرة خضراء/ مجتبی کلباسی

انتظار10. جهانی شدن و حکومت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف/ رحیم کارگر