را نثار خدايان مي كرد و هم نفس خويش را همچون قرباني به بارگاه خدايان عرضه مي داشت. [2] هنگام هجوم اقوام هند و اروپايي و انقراض تمدن هاي شهرنشين دره سند، پاره اي از آداب و رسوم رياضت كه احتمال مي رود وجه مشابهي با يوگا داشته باشد در قشرهاي پايين اجتماع رسوخ يافت [3] و يوگا يكي از اركان اساسي معنويت هند و يكي از صفات شاخص آن گرديد. [4] هنوز به خوبي روشن نشده است كه فنون و آداب يوگا اولين بار به وسيله چه كساني به كار برده شده، تاريخ پيدايش يوگا را كهن تر از زمان تدوين كتاب «يوگا سوترا» مي دانند تا آنجا كه در اساطير و افسانه ها اين تعليمات را به خدايان هندي نسبت مي دهند، اما اتفاق رأي محققين بر اينست كه نخستين اثر حاوي مباني مكتب يوگا، رساله «يوگاسوترا» (Yoga Sutra) نوشته پاتانجلي حكيم و فيلسوف هندي است.

وي مباني آيين يوگا را در اين رساله تدوين كرده است.

او مؤسس و باني يوگا نيست بلكه فقط نظام دهنده و انتشار دهنده يك سلسله فنون مربوط به تجزيه و تحليل احوال نفساني و ذهني و طريق فرو نشاندن و تسلط بر آنها است.

پاتانجلي انبوه تعليمات و نظرات گوناگون را كه از ديرباز در ميان يوگيان هند رايج بوده گرد آورده و پس از گزينش، به رشته تحرير در آورد و به همين جهت وي اذعان دارد كه به هيچ وجه مؤسس مكتب يوگا نبوده است؛ [5] درباره تاريخ نگارش اين كتاب اختلاف است.

ياكبي و كيث نگارش آن را سده سوم تا پنجم ميلادي دانسته اند و داسكوپتا سه فصل اول كتاب را متعلق به سده دوم قبل

از ميلاد مي داند كه فرضيه اي بيش نيست. [6] پاتانجلي مطالب يوگاسوترا را به چهار بخش تقسيم نموده در بخش اول، ماهيت، انواع، هدف و اشكال يوگا و تربيت دروني و روش هاي رسيدن به يوگا را مطرح مي كند.

در بخش دوم مي پردازد به كريايوگا كه وسيله اي براي رسيدن به سامادهيست و لذا به بيان پريشاني هاي ذهني، پي آمدهاي اعمال، ماهيت رنج، پديد آمدن و چگونه پايان يافتن آن مي پردازد. در بخش سوم به جنبه هاي دروني چون نيروها و قوه هاي فراطبيعي كه از راه يوگا به دست مي آيد پرداخته است و در بخش چهارم واقعيت نفس و راه رهايي و آزادي و غيره بيان مي شود. [7] ابوريحان بيروني نيز كتابي نوشته با نام «پتنجل الهندي في الاخلاص من الامثال» كه به نظر داسكوپتا اين كتاب ترجمه متن ديگري از پاتانجالي غير از يوگاسوترا است؛ [8] كتاب مهم ديگر اين مكتب يوگابهاش يا يا وياسابهاش يا اثر وياساست كه شرحي كوتاه و مفيد بر يوگاسوترا مي باشد.

واچاس پاتي نيز شرحي بر كتاب وياسا نوشت به نام تات وا واي شارادي كه از آثار مرجع در فلسفه يوگا شمرده مي شود. [9]

**********

[1]. همان، ج 2، ص 631.

[2]. همان، ص 634.

[3]. همان، ص 633.

[4]. همان، ص 632.

[5]. چاترجي و داتا، همان، ص 545؛ پانديت شامبهوناد، راهنماي كامل و عملي يوگا، ترجمه: بهناز منجيي آزاد، نشر آزمون، تهران، 1383، ص 631.

[6] داريوش شايگان، همان، ج 2، ص 648 و 649 و چاترجي و داتا، همان، ص 545.

[7] همان، ص 546.

[8] داريوش شايگان، همان، ص 649.

[9] چاترجي و داتا، همان، ص 545.

ما در نقد و اشكالات يوگا به عنوان عرفان مطالبي درهمين بخش آورده ايم. يعني هر چند كه امروزه يوگا در كشور ما به عنوان ورزش مطرح شده است؛ اما در كشور هند كه مهد يوگاست برداشت يوگي ها طور ديگري است؛ و ما همان برداشت هندي از يوگاراكه به عنوان عرفان آن را مطرح مي كنند؛ قبول نداريم و مورد نقدهاي اساسي و مبنايي است.

اما به هر حال ما نظر بزرگان يوگا را براي شما نقل مي كنيم:

استادان برجسته يوگا، در توضيح يوگا مي گويند:

«براي رسيدن به تعالي، مي بايست جسم و روح انسان يكي شود. در صورت يكي شدن جسم و روح است كه شخص به كمالات انساني، تهذيب اخلاق و سلامت جسم و ذهن نايل مي شود … در يوگا ادعا مي شود كه انسان از طريق يوگا به خودآگاهي رسيده، به خويشتن خويش پي مي برد و به شناخت و ديدن حقيقت توانمند مي شود.» مروجين اصلي يوگا اين مكتب رانه فقط يك ورزش، بلكه معبري براي وصول به حقيقت مي دانند:

«مفهوم يوگابسيارعميق تر از آن است كه بين عوام شايع مي باشد:

عده اي آن را ورزش مي دانند و گروهي فكر مي كنند كه با يوگا مي توانند به زيبايي و تناسب اندام برسند؛ ولي هدف يوگا از موارد مذكور متعالي تر است.

شخص، ضمن خودشناسي به سلامت جسم و ذهن نايل گشته، نهايتاً به آرامش درون دست مي يابد.» يوگا در بالاترين سطح، به ادعاي آگاهي وحداني عارف اشاره دارد كه در آن، فرد از من (نفس) خارج مي شود و سرشت روحاني او شكوفا مي گردد. فرايند يوگا را هشت مرحله شمرده اند:

«ياما (اعمال و رفتاري كه عموم بايد انجام دهند)؛

نياما (اعمال و روش هاي شخصي)؛

آسانا (حركات)؛

پراناياما (كنترل تنفس)؛

پراتي ها را (اعمال فكري

و كنترل احساسات)؛

دهارانا (تمركز)؛

ديانا (مديتيشن) و سامادهي (خودشناسي و حقيقت).

در يوگا، انجام دادن سه مورد اول، مورد اهتمام همگاني است و با هدف سلامت جسمي و تفكر آگاهي ساز، بدان ها عمل مي شود.

در مرحله اول (ياما)، دسته اي از دستورات عمومي و همگاني ازجمله صداقت، پرهيز از دزدي، محدوديت در عمل جنسي، دوري از مال و ثروت و هواهاي نفساني توصيه مي شود.

در قدم دوم (نياما)، مجموعه اي از قوانين و رفتارهاي شخصي كه شامل روش هاي معين فيزيكي و رواني مي باشد؛ تعقيب مي شود؛ مانند قناعت، رياضت، خودآگاهي و اعتقادبه خدا.

مرحله سوم (آسانا)، شامل نگهداري بدن در حالات ويژه به منظور رشد و پيشرفت بدن و آرامش فكرست كه پاكيزگي در مجراي كانال ها و رسيدن به نيروي حياتي به جسم و ذهن، به عنوان هدف در اين مرحله مورد نظرست.

شرح روش هاي يوگا را مي توان در كتاب هاي متعدد هندو از قبيل وداها، اوپانيشادها، بهگودگيتا و تانتراها ملاحظه نمود.

سه مرحله آخر در يوگا، يوگاي دروني نام دارد و پنج مرحله اول، يوگاي بيروني نام گرفته است.

تمامي هشت مرحله در يوگا، به «آشتانگايوگا» معروف است.

روش هشت خوان پتنجلي قرن ها براي تعليم و تدريس يوگا چهارچوبي رايج بوده است.

امروزه در يوگا، بر حركات و اعمال و تكنيك هاي جسمي يوگا (آساناها) تمركز فراواني صورت مي گيرد كه با اين تمرين ها، هدف هايي از قبيل انقباض و انبساط شش ها، انعطاف ستون فقرات، تخليه مناسب مواد زايد بدن، بالارفتن مقاومت بدن در مقابل بيماري ها، تصفيه خون و جريان صحيح خون ملاحظه مي شود وطي آن، در حالت هاي نشسته، شكمي، حركات دست، حالت دوزان و حالت سرتكنيك هاي مختلفي آموزش داده مي شود. در يوگا، زماني به فرد «استاد» گفته مي شود كه

بتواند حركات فيزيكي (آسانا) را بدون حركت اضافي انجام دهد. در سه مرحله اول يوگا، اهداف رواني و روحي هم مورد نظر است، اما در مرحله پراناياما كه چهارمين ركن در راجا يوگاي پاتانجلياست و آن يك فرايند تنفسيست كه طي آن، نگاه معنوي و عرفاني برجسته مي شود و يوگا خود را به مرز عرفان نزديك مي كند.

در اين مرحله، هر چند در بدو نظر، ورود و خروج منظم هوا مطرح است؛ از نگاه يوگيست ها با اين فرايند تنفسي «نيروي حيات» كنترل و منظم مي شود! به ادعاي ايشان، پرانا چيزي فراتر از هواست؛ در واقع چيزيست كه نيروي حياتيست و شامل نيروي تحريكي تمام عناصر در زمين مي شود كه منشأ نيروي انديشه است و نيروي حياتي هر موجود زنده مي باشد.

از همين جاست كه پيوستگي ميان پرانا و نيروي روح، خود را نشان مي دهد و در نهايت، اين پيوستگي به اتحاد روح با خدا پيوند مي خورد. در ميان مجسمه هاي بودا، يك حالت مشهور كه همان حركت لوتوس است، بيش از ديگر حالت ها مشاهده مي شود. اين حالت، يكي از حالت هاي مراقبه پراناست كه بوداي آسوده را نشان مي دهد. ورود به مرحله چهارم (پراناياما)، در يوگا چنان اهميت دارد كه به «جان يوگا» مشهور است.

در اين مرحله است كه كانال هاي انرژي و كسب انرژي مطرح مي شوند و از نادي هاوربال نوع ماه و خورشيد سخن گفته مي شود.

***********

منابع به ترتيب متن:

يوگاي پيشرفته، پيديشارما ص 14 همان ص 14

جيمزهويت، يوگا ص 12 ر. ك يوگا سوتره هاي پتنجلي، سواميساتياناندا، جلال موسوي نسب ص 29

يوگاي پيشرفته، پيديشارما ص 19

تاريخ جامع اديان، جان بايرناس، ترجمه علي اصغر حكمت 1387 ص 270

جيمزهويت، يوگا ص 24

–

SAMYAMA يوگاي پيشرفته، پيديشارما ص 24

جيمزهويت، يوگا ص 13

يوگاي پيشرفته ص 271

پراناياما (توقف خود به خودي تنفس). پراناياماي مطرح شده در هاتايوگا، تمرينات تنفسي خاصيست كه مقدمه رسيدن به پراناياماي پاتانجلياست.

دم گستري در يوگا ص 9

چاكرا درماني، شيلا شارامون، رايمون شهابي ص 181

جيمز هويت يوگا ص 103 همان ص 110 يوگاي پيشرفته ص 250 همان ص 254

اين تعليمات، ريشه در مكاتب الحادي قرون باستان مشرق زمين دارد. (4) آنچه كه امروزه از يوگا در بين جوامع مختلف و به خصوص كشورهاي مغرب زمين، مورد تأكيد قرار گرفته است، بيشتر در حيطه ي «آسانا: نرمشهاي كششي»، «مودرا: وضعيتهاي انرژي زا»، «چاكرا: مراكز رواني - انرژي زاي جسم پنهان» و «مانترا: صوت يا ارتعاشات انرژي» مي باشد و اين اجزاي يوگا، بيش از ساير اجزاي آن مورد توجه كشورهاي مختلف دنيا قرار گرفته و در سطح وسيعي پيرامون آنها تبليغ گرديده است (5) البته به موازات اجزاي مذكور، به واسطه ي برقراري كلاس هاي يوگا، ساير اجزاي يوگا نيز به مشتاقان فراگيري اين ورزش تئوسوفيكال، آموزش داده مي شود و حتي فلسفه ي يوگا و عرفان هاي هندي و بودايي نيز به فراگيران ارائه مي گردد.

امروزه يوگا شهرتي جهاني يافته و در سراسر جهان، طرفداران؛ بي شماري يافته است.

متاسفانه كشور ما نيز از اين قاعده مستثني نيست و در طي سال هاي اخير، شاهد رشد فزاينده ي كلاس هاي آموزش يوگا در سراسر كشور بوده ايم؛ به نحوي كه با حسابي سرانگشتي مي توان حدس زد كه حداقل چند صد هزار نفر در سراسر كشورمان، به فراگيري و سپس استفاده از تعاليم يوگا، مبادرت ورزيده اند.

در طي اين كلاسها، ضمن تعليم حركات ورزشي يوگا (آسانا)، ساير تعاليم مرتبط با يوگا ازجمله عرفان هاي غيرالهي هندو و بودايي نيز به فراگيران آموزش داده مي شود تا آنها بتوانند با تمسك به عرفانهاي نامبرده، روح و جسم خود را اعتلا بخشند! (6) رواج بسيار تعاليم «يوگا» در ايران و ساير نقاط جهان.

در اين مقاله بنا نداريم تا پيرامون فلسفه ي عرفان هاي غير الهي و مادي همچون عرفان هاي بودايي و هندي و نيز

ورزش هاي تئوسوفيكالي همچون «يوگا» قلم فرسايي كنيم و از اين طريق عرفان هاي غيرالهي مذكور را زير سؤال بريم؛ چرا كه تاكنون در اين رابطه مطالب بسياري بيان شده و محققان متعددي در اين باره سخن گفته اند.

در مقاله ي حاضر، تلاش داريم تابه كمك اسناد و مدارك، ارتباط «يوگا» را با «شيطان پرستي» بيان كنيم و از دسايس «دجال احتمالي آخرالزمان» يعني «فراماسونري جهاني» در اشاعه و ترويج بين المللي اين «تعاليم منحوس و شيطاني» به ظاهر عرفاني، پرده برداريم. اما «يوگا» چه ارتباطي با پرستش «شيطان» دارد؟

مطابق گفته ي طرفداران «يوگا»، «شيوا: Shiva» الهه و خداي «يوگا» مي باشد (7) و به همين دليل، الهه هندو «شيوا: Shiva» عمدتاً در حين انجام «مديتيشن يوگايي» به تصوير كشيده مي شود:

(8) «شيوا: Shiva» الهه و خداوند تعاليم «يوگا: Yoga» مي باشد.

جالب اين كه تعداد زيادي از منابع مكتوب «يوگا»، فلسفه ي «تعاليم يوگا» را «پرستش شيوا» عنوان كرده اند:

(9) «يوگا» همان «پرستش شيوا» خداي هندويان باستان است.

همان گونه كه ذكر شد، متاسفانه «يوگا» آيين پرستش «شيوا» خداوند الحادي هندويان باستان است كه در قالب اوراد، اذكار، وضعيت هاي خاص بدني، نرمش ها و سماع هاي مخصوص و … سازمان دهي شده است (10) اما موضوع موقعي نگران كننده مي گردد كه بدانيم «شيوا» همان تمثال «شيطان» در آيين هندو است! نگاهي به كتاب مرجع شيطان پرستان يعني «انجيل شيطاني: The Satanic Bible» مي تواند كمك زيادي به بررسي اين ادعا نمايد. دراينكتاب، «Anton Szandor Lavey» نويسنده ي كتاب و رهبر سابق شيطان پرستان جهان، در مبحث «نامهاي شيطاني ( دوزخي): The Infernal Names»، نام «شيوا: Shiva» الهه ي هندويان و «كالي: Kali» دختر «شيوا» و يكي ديگر از الهه هاي هندويان را

در كنار نام هاي ديگري همچون «شيطان»، «ليليث»، «ايشتار»، «ست» و ساير نام هاي شيطاني ذكر نموده است (11):

نام «شيوا» و دخترش «كالي» دو الهه ي هندي در بين نام هاي شيطاني كتاب «انجيل شيطاني: Bible The Satanic». بله عزيزان! درست حدس زده ايد! آنچه كه با نام «يوگا» و به عنوان ورزشي فرح بخش و روحاني مورد تبليغ و ترويج قرار مي گيرد، چيزي نيست جز اوراد، اذكار، حالات و نرمش ها و سماعهايي كه به منظور پرستش خداي شيطاني هندويان باستان يعني «شيوا» صورت مي گيرد و فراگيران «يوگا» در طي كلاسهاي خود مي آموزند كه با اوراد و اذكار و حالات بدني خاص خود، انرژي حياتي! را از الهه ي شيطاني «شيوا» طلب نمايند! (12)

البته عمده ي فراگيران يوگا از مسايل پشت پرده ي اين ورزش تئوسوفيكال خبر ندارند و كلاهي بزرگ بر سرشان گذاشته شده است و نمي دانند كه آنچه آنها به منظور طلب آرامش روحي انجام مي دهند، چيزي جز پرستش شيطان ( آن هم با طعم هندي اش!) نيست! البته موضوع تنها به همين جا ختم نمي گردد. بلكه شواهد متقني وجود دارند كه نشان مي دهند، عمده ي رهبران يوگا، در معابد الهه هاي شيطاني رشد يافته اند و يا بدون هيچ شبهه اي عضو تشكيلات شيطاني «فراماسونري جهاني» بوده اند.

در اين بخش از مقاله، به سه تن از اين رهبران مشهور اشاره مي نماييم:

راما كريشنا (Ramakrishna) «راما كريشنا» يكي از معروف ترين چهره هاي آيين هندوي نوين و يكي از تاثيرگذارترين و مشهورترين رهبران «يوگا» در عصر جديد مي باشد (13) وي چهره اي شناخته شده در آيين هندوست و علاوه بر اشتغال به «يوگا»، شاگردان برجسته اي همچون «نارندراناثدوتتا» يا «سواميويواكاناندا» تربيت نمود كه تعاليم «يوگا» را به خارج از هند

انتشار داد و به آن چهره اي جهاني بخشيد. (14) «راما كريشنا» در زمره ي رهبران بسيار محبوب «يوگا» به شمار مي رود و از محبوبيت بسياري در هند برخوردار بوده است.

وي در سال 1836 ميلادي در ناحيه ي بنگال غربي هندوستان به دنيا آمد و در سال 1886 ميلادي در اين كشور در گذشت و در 50 سال عمر خود، به احياي آيين هندو و ترويج يوگا همت گماشت. (15) (16) زندگي 50 ساله ي «راماكريشنا» پرفراز و نشيب بوده و وقايع متعددي در زندگي وي رخداده است، اما به منظور پرهيز از اطاله ي كلام از پرداختن به اين جزييات كم اهميت خود داري مي نماييم. به هر حال آنچه كه به اين مقاله مربوط مي شود، اين مسأله است كه «راماكريشنا» تاثيرات مهمي در احياي آيين هندو و ترويج اجزاي آن همچون يوگا داشته است و از سوي ديگر نيز با تربيت شاگردان برجسته اي همچون «سواميويواكاناندا» موجب انتشار جهاني «يوگا» در قرون اخير گرديده است (17):

تصاويري از «راما كريشنا» يكي از رهبران معروف «آيين هندو» و «تعاليم يوگا» در قرون اخير. (ذكر اين توضيح ضروري به نظر مي رسد كه مؤلف مقاله، علامت «دست شاخدار» را در دست «راما كريشنا» در تصوير وسط ديده است؛ اما در مورد معناي اين علامت و هدف «راما كريشنا» از نمايش آن نمي توان اظهار نظر كرد. )

راما كريشنا» يكي از رهبران معروف «آيين هندو» و «تعاليم يوگا» در قرون اخير.

اما موضوع زماني جالب مي شود كه بدانيم «راماكريشنا» در معبد الهه ي هندو «كالي» پرورش يافته و بسيار به «كالي» ارادت داشته است؛ تا جايي كه برخي از محققان، وي را «فرزند كالي» ناميده اند:

(18) علاقه و اعتقاد

فراوان «راما كريشنا» به الهه ي هندو «كالي».

«فرزند كالي: Kali’s Child»؛ لقبي كه برخي محققان به «راما كريشنا» داده اند.

اين لقب به واسطه ي علاقه ي فراوان «راماكريشنا» به «كالي» به وي اطلاق شده است.

خوانندگان محترم، احتمالاً نام «كالي» برايشان آشنا است؛ بله عزيزان! «كالي» كه در برخي افسانه هاي هندو به عنوان «دختر شيوا» و در برخي ديگر به عنوان «همسر شيوا» آمده است، تجسم ديگري از «شيطان» در آيين هندو مي باشد! (19) جالب اين كه «Anton Szandor Lavey» نويسنده ي كتاب «The Satanic Bible: انجيل شيطاني» و رهبر سابق شيطان پرستان جهان، در مبحث «نامهاي شيطاني ( دوزخي): The Infernal Names» كتاب خود، نام «شيوا: Shiva» الهه ي هندويان و «كالي: Kali» دختر «شيوا» و يكي ديگر از الهه هاي هندويان را در كنار نام هاي ديگري همچون «شيطان»، «ليليث»، «ايشتار»، «ست» و ساير نام هاي شيطاني ذكر نموده است (20):

نام «شيوا» و دخترش «كالي» دو الهه ي هندي در بين نام هاي شيطاني كتاب «انجيل شيطاني: Bible The Satanic».

«كالي» الهه ي شيطاني هندويان و تجسم «شيطان» در آيين هندو. با توجه به مطالب فوق در مي يابيم كه «راما كريشنا» رهبر محبوب بسياري طرفداران «يوگا» كه به رياضت و زهد مشهور بوده است، به پرستش تجسم «شيطان» در آيين هندو يعني الهه «كالي» مشغول بوده و خود را «فرزند كالي» يا به تعبير بهتر «فرزند شيطان» مي ناميد و به اين لقب خود، افتخار مي نمود! سوامي ويوكاناندا (نارندراناث دوتتا) «سوامي ويوكاناندا»، يكي از رهبران «جنبش استقلال طلبانه ي هند» بوده است (21) البته شهرت او تنها به اين امر محدود نمي گردد. بلكه وي يكي از شخصيتهاي مشهور و يكي از پيشگامان «ودانتا» و «يوگا» در قرون اخير مي باشد!

(22) وي شاگرد «راماكريشنا» بوده (23) و كسي بود كه به «يوگا» شهرتي جهاني داد و اين ورزش تئوسوفيكال و رازآميز را به اروپا و آمريكا بر دو آن را به مردم اين سرزمين ها معرفي نمود. (24) شايد به جرأت بتوان گفت كه هيچ كس همانند «سوامي ويواكاناندا» در انتشار جهاني «يوگا» نقش نداشته است و اگر او نبود، «آيين يوگا» در معابد هندويان محبوس شده و نمي توانست به اروپا، آمريكا و ساير نقاط جهان راه يابد. به همين دليل، وي حق بزرگي برگردن «يوگا» دارد و مقبوليت جهاني «يوگا» در قرن حاضر، مديون سخنراني ها، سفر ها و تلاش هاي ويست

(25)

«سوامي ويوكاناندا (نارندراناث دوتتا)»، يكي از پيشگامان «يوگا» در قرون اخير و يكي از رهبران جنبش به اصطلاح استقلال طلبانه ي هند. اما جالب است كه بدانيم اين شاگرد برجسته ي «راما كريشنا» يعني «سوامي ويوكاناندا» يكي از رهبران انقلاب هند و از پيشگامان «يوگا» در قرون جديد، يك فراماسون معروف بوده و شكي در مورد عضويت وي در لژهاي ماسوني وجود ندارد! (26) در مورد عضويت «سوامي ويوكاناندا» در گروه شيطاني فراماسونري، هيچ شك و شبهه اي وجود ندارد و منابع متعددي به عضويت وي در اين گروه الحادي اشاره كرده اند:

(27)

شواهد عضويت «سوامي ويوكاناندا (نارندراناث دوتتا)» يكي از پيشگامان «يوگا» و چهره ي به اصطلاح انقلابي «جنبش استقلال طلبانه ي هند» در تشكيلات شيطاني فراماسونري.

نكته ي مهمي كه از لا به لاي اطلاعات فوق استخراج مي گردد اين مطلب مهم است كه عرفان هاي نوپديد و ورزشهاي تئوسوفيكالي همچون «يوگا» كه شهرت بين المللي يافته اند و از سوي دستگاه هاي شيطاني ماسوني نيز تبليغ مي گردند، ارتباط بسيار مهم و جدي با فراماسونري جهاني دارند و

رهبران اين جنبش ها نيز عمدتاً در تشكيلات شيطاني فراماسونري عضويت دارند.

بهاگوان شري راجنيش (اوشو)

«بهاگوان شري راجنيش (اوشو)» يكي از چهره هاي معروف و مشهور عرفان هاي نوپديد هندي بوده است و طرفداران بسياري در سراسر جهان براي خود رقم زده است (28) وي در طي 59 سال عمر خود، در مناطق مختلفي تردد نمود و در كشور هند و در ساير نقاط جهان، طرفداران بي شماري براي خود رقم زد. طرفداران «اوشو» وي را به عنوان يك عارف و فيلسوف آزاده مي شناسند كه براي پيروانش آزادي به ارمغان آورده و آنها را از قيد اسارت نجات داده است.

«اوشو» يكي از چهره هاي معروف عرفان هاي نوپديد. نكته ي مهم ديگري كه بايد به آن اشاره گردد، اينست كه «اوشو» نيز تبحر فراواني در «يوگا» داشته و حتي كتابي با عنوان «Secrets of Yoga: رازهاي يوگا» تأليف نموده است (29) و به همين دليل در زمره ي سردمداران تعاليم «يوگا» قرار مي گيرد:

(30)

كتاب «رازهاي يوگا» اثر «اوشو». اما اين چهره ي مشهور و محبوب «يوگا» و اين رهبر به اصطلاح عرفاني هند، در لابلاي تعاليم شيطاني خود، انسان را به لاقيدي، بي بند و باري و فساد دعوت مي كرده است؛ به نحوي كه تأكيد وي بر آزادي ها و لاقيدي هاي جنسي به حدي بوده كه به وي لقب «كاهن و پيشواي جنسي» داده شده است:

(31)

اطلاق لقب «كاهن و پيشواي جنسي» به «اوشو»، فيلسوف و به اصطلاح عارف هندي و يكي از چهره هاي برجسته ي «يوگا».

البته پيروان «اوشو» تنهابه كتاب ها و تعليمات وي بسنده نكردند و به تأسيس مكانهايي با عنوان «اوشوپارك» اقدام نمودند كه در اين پاركها، پسران و دختران پيرو «اوشو»، بدون هيچ گونه نظارت و قيد

و بندي به معاشرت با يكديگر و پيروي از تعاليم منحرف ممزوج با مناسك جنسي «اوشو» مي پردازند! (32) بدين ترتيب همانگونه كه ملاحظه فرموديد، تعدادي از چهره هاي مشهور و محبوب «يوگا» همچون «اوشو» افرادي فاسد و مفسد بودند كه به ترويج لاقيدي و روابط نامشروع جنسي مي پرداختند. با توجه به مطالبي كه ذكر گرديد، در مي يابيم كه نه تنها تعاليم «يوگا»، تعاليمي شيطاني است و افراد عمل كننده به آن، خواسته يا ناخواسته به پرستش تجسم شيطان در آيين هندو (يعني شيوا) مي پردازند، بلكه رهبران و چهره هاي مشهور اين تعاليم، يا شيطان پرست بودند ( همانند راما كريشناي پيرو كالي)، يا فراماسون بودند ( همانند سوامي ويواكاناندا) و يا افرادي مفسد و فاسد بودند ( همانند اوشو). عليرغم تمامي اين مسايل، متاسفانه در دهه هاي اخير، دامنه ي طرفداران «يوگا» گسترش يافته و اين تعاليم در سراسر جهان و از جمله در ايران، طرفداران زيادي پيدا كرده است.

متاسفانه به دليل بي توجهي مسؤولان فرهنگي و دسايس دشمن، «تعاليم يوگا» در ايران منتشر شده است و توجه افراد فراواني را به خود جلب نموده است.

اين امر تنها به برگزاري كلاسهاي «يوگا» محدود نمانده است و تا جايي پيش رفته است كه حتي يك مجله با عنوان «دانش يوگا» به صورت ماهانه در كشور منتشر مي گردد. (33) اما تأسف بيشتر اينكه مجله ي مذكور، تنها به تعليم حركات ورزشي، وضعيت هاي بدني و اوراد مربوط به «يوگا» نمي پردازد، بلكه به «اساطير يوگا» همچون «شيوا» كه همان «تجسم شيطان در آيين هندو» است، نيز به صورت مبسوط اشاره مي نمايد و تعاليم افراد فاسد و منحرفي همچون «اوشو» به عنوان تعاليمي عرفاني، به خورد

خوانندگان داده مي شود. (34) براي مثال، برخي ازتيترهاي مقالات مجله ي مذكور عبارتند از:

«رقص شيوا تَجَلِّي عرفان!»، «سيري در زندگي راما كريشنا!»، «تنفس و آگاهي اوشو درباره ي يوگا!» و «درس هايي از اوشو!». (35) البته از نحوه ي بيان مقالات مجله ي مذكور، چنين بر مي آيد كه گردانندگان مجله ي مذكور احتمالاً از دسايس موجود در انتشار جهاني «يوگا» و فساد و انحراف بزرگان «يوگا» خبري ندارند، اما به هر حال نفس اين مسأله اشكال دارد.

ناگفته نماند كه سيل تبليغات پيرامون «يوگا» تنها محدود به مثال فوق نمي شود، بلكه امروزه پيشخوان هاي كتاب فروشي ها پر است از كتاب هايي كه به تعريف و تمجيد از «يوگا» و عرفان هاي شرك آلود هندي و شرق دور مي پردازند و اساطير هندو و بودايي را با آب و تاب به خوانندگان معرفي مي نمايند؛ اين امر در حاليست كه در ام القراي جهان اسلام، در معروفترين كتاب فروشي ها و بازارهاي كتاب ايران اعم از كتاب فروشي هاي ميدان انقلاب اسلامي تهران، نمايشگاه بين المللي كتاب تهران و …، مباحث مهمي همچون مهدويت و معارف اسلامي مورد كم توجهي قرار مي گيرند!

متاسفانه كار تا آنجا پيشرفته است كه حتي در روزنامه هاي كثيرالانتشار كشور نيز كتابهاي نگاشته شده پيرامون «يوگا» مورد تبليغ قرار مي گيرند و در تاسف بارترين اين موارد، كتاب «تسخير طبيعت درون» نوشته شده توسط «سوامي ويواكاناندا»ي فراماسون نيز مورد تمجيد قرار مي گيرد:

(36)

تعريف و تمجيد از كتاب «تسخير طبيعت درون» پيرامون «يوگا» نوشته شده توسط «سواميويواكاناندا» نويسنده ي فراماسون هندي به وسيله ي يكي از روزنامه هاي كثيرالانتشار كشور. (متاسفانه نويسنده ي مطلب فوق، حتي به خود زحمت نداده است تا اندكي پيرامون «سواميويواكاناندا» تحقيق كند تا بداند «ويواكاناندا» جنسيت مرد دارد، نه زن!

در واقع نويسنده ي مطلب فوق، با مشاهده ي ظاهر نام «سوامي ويواكاناندا»، فريب خورده و تصور نموده است كه وي يك خانم است!) با توجه به مطالبي كه در اين مقاله ذكر شد، در مي يابيم كه ترويج و انتشار «يوگا»، عرفان هاي هندي، شرقي و … در طي سال هاي اخير در ايران و جهان، حاصل توطئه اي ظريف و حساب شده از سوي تشكيلات شيطاني فراماسونري جهاني و اصحاب شيطان است تا به واسطه ي آنها بتوانند اوراد و اذكار شيطاني را در لباس عرفان، معنويت و اعتكاف، به خورد جوامع گوناگون دهند و بدين وسيله، از يك سو مانع گسترش معنويت الهي و اسلامي گردند و از سوي ديگر پرستش شيطان ( همان شيوا؛ خداوند هندي يوگا و تجسم شيطان در آيين هندو)

را در قالب تعاليمي همچون «يوگا» و … در بين مردم رواج دهند. متاسفانه تعداد زيادي از مردم در سراسر دنيا، از ماهيت شيطاني «يوگا» و ساير تعليمات و عرفان هاي نوپديد با خبر نيستند و ناخواسته همان اميال شيطان و اصحاب شيطاني وي را دنبال مي كنند.

البته نگارنده ي اين مقاله، مخالف حركات ورزشي، نرمشي و كششي نيست، بلكه عقيده دارد كه در حالتي كه مي توان همين نرمش ها و ورزش ها را بدون توسل به اوراد و اذكار شيطاني پرستش شيوا در آيين هندو انجام داد، چرا بايد بر انجام اين حركات با اوراد و وضعيت هاي خاص بدني «يوگا» تاكيد ورزيد. حال آن كه مي دانيم مشابه حركات ورزشي مذكور، در ورزش هايي همچون ژيمناستيك وجود دارند.

متاسفانه در عصر حاضر كه دوره ي آخرالزمان مي باشد، گروه هاي منحرف متعددي در جهان فعاليت مي كنند تا به واسطه ي ترفندهايي همچون «يوگا» و «عرفان هاي نوپديد، شرقي

و غربي» به تدريج انسان ها را از تعاليم الهي دور كنند و مردم را به سوي اطاعت و پرستش شيطان سوق دهند. در اين برهه ي حساس تاريخ كه جهان لحظه به لحظه خود را براي استقبال از منجي الهي خود آماده مي كند، بايد بيش از پيش مراقب تحركات اصحاب شيطان و دجال احتمالي آخرالزمان (فراماسونري جهاني) بود تا مبادا در قالب هاي گوناگون اعم از فرهنگي، سياسي، اجتماعي و … اين ياران شيطان بخواهند تيشه به ريشه ي ممالك اسلامي و به خصوص كشور زمينه ساز ظهور يعني ايران اسلامي بزنند. اين امر، توجه خاص مسؤولين كشورمان و درايت مردم فهيم ايران و ساير مسلمانان جهان را مي طلبد تا بتوانند در برابر اين هجمه هاي وسيع و همه جانبه ي دشمن، مقاومت نمايند.

مأخذ:

اديان نيوز 6؛ http://www. adyannews. com/111 / 2815 - news. html

و يا آشنايي ابهام آميز دارند. با اين حال آنچه در يوگا به طور ضمني رواج مي يابد باورها و زيربناهاي اعتقادي نادرست است كه پي آمدهاي رفتاري نيز دارد. در اين نوشته، خواننده گرامي با مباني و ريشه هاي يوگا و افق اهداف آن آشنا مي شود. تلاش نگارنده اينست كه ابهام موجود در زمينه يوگا برطرف گردد و نگاهي روشن در اين باره به دست آيد.

مناجات اشتغال بورزد و حرارت رياضت را به منتها درجه شور و اشتياق بر انگيزد. يكي از فنوني كه در ايجاد چنين حالاتي موثر مي افتاده، حبس دم و تنظيم تنفس بوده است.

يكي از شرايط ضروري اين آيين، نوشيدن شربت جاويداني براي ايجاد حرارت و نيروي معنوي بود كه به موجب آن، مرتاض از شرايط زندگي دنيوي خارج مي شد و ديده به عالم معنا مي گشود. اين تجرد و جدايي از عالم مادي بوسيله حبس دم و قرباني باطني ميسر بوده است.

به تدريج مفهوم قرباني ظاهري و باطني مترادف گرديدند و سر انجام قرباني ودايي و فنون رياضت با يكديگر مطابق گشتند و در مراسم قرباني، موبد هم شربت جاوداني را نثار خدايان مي كرد و هم نفس خويش را همچون قرباني به بارگاه خدايان عرضه مي داشت. [7] هنگام هجوم اقوام هند و اروپايي و انقراض تمدن هاي شهرنشين دره سند، پاره اي از آداب و رسوم رياضت كه احتمال مي رود وجه مشابهي با يوگا داشته باشد در قشرهاي پايين اجتماع رسوخ يافت [8] و يوگا يكي از اركان اساسي معنويت هند و يكي از صفات شاخص آن گرديد. [9] هنوز به خوبي روشن نشده است كه فنون و آداب يوگا اولين بار به وسيله چه كساني به كار برده شده، تاريخ پيدايش يوگا را كهن تر از زمان تدوين كتاب «يوگا سوترا» مي دانند تا آنجا كه در اساطير و افسانه ها اين تعليمات را به خدايان هندي نسبت مي دهند، اما اتفاق رأي محققين بر اينست كه نخستين اثر حاوي مباني مكتب يوگا، رساله «يوگاسوترا» (Yoga Sutra) نوشته پاتانجلي حكيم و فيلسوف هندي است.

وي مباني آيين يوگا را در اين رساله تدوين

كرده است.

او مؤسس و باني يوگا نيست بلكه فقط نظام دهنده و انتشار دهنده يك سلسله فنون مربوط به تجزيه و تحليل احوال نفساني و ذهني و طريق فرو نشاندن و تسلط بر آنها است.

پاتانجلي انبوه تعليمات و نظرات گوناگون را كه از ديرباز در ميان يوگيان هند رايج بوده گرد آورده و پس از گزينش، به رشته تحرير در آورد و به همين جهت وي اذعان دارد كه به هيچ وجه مؤسس مكتب يوگا نبوده است؛ [10] درباره تاريخ نگارش اين كتاب اختلاف است.

ياكبي و كيث نگارش آن را سده سوم تا پنجم ميلادي دانسته اند و داسكوپتا سه فصل اول كتاب را متعلق به سده دوم قبل از ميلاد مي داند كه فرضيه اي بيش نيست. [11] پاتانجلي مطالب يوگاسوترا را به چهار بخش تقسيم نموده در بخش اول، ماهيت، انواع، هدف و اشكال يوگا و تربيت دروني و روش هاي رسيدن به يوگا را مطرح مي كند.

در بخش دوم مي پردازد به كريايوگا كه وسيله اي براي رسيدن به سامادهيست و لذا به بيان پريشاني هاي ذهني، پي آمدهاي اعمال، ماهيت رنج، پديدآمدن و چگونه پايان يافتن آن مي پردازد. در بخش سوم به جنبه هاي دروني چون نيروها و قوه هاي فراطبيعي كه از راه يوگا به دست مي آيد پرداخته است و در بخش چهارم واقعيت نفس و راه رهايي و آزادي و غيره بيان مي شود. [12] ابوريحان بيروني نيز كتابي نوشته با نام «پتنجل الهندي في الاخلاص من الامثال» كه به نظر داسكوپتا اين كتاب ترجمه متن ديگري از پاتانجالي غير از يوگاسوترا است؛ [13] كتاب مهم ديگر اين مكتب يوگابهاش يا يا وياسابهاش يا اثر وياساست كه شرحي كوتاه و

مفيد بر يوگاسوترا مي باشد.

واچاس پاتي نيز شرحي بر كتاب وياسا نوشت به نام تات وا واي شارادي كه از آثار مرجع در فلسفه يوگا شمرده مي شود. [14]

روح تميز نمي دهند و نمي توانند روح را به خوبي از ماده، متمايز و بازشناسي كنند.

اين امر باعث مي شود كه روح، همواره در قيد و بند جسم بوده و مغلوب قواي طبيعت و ماده باشد و ناگزير به طور پياپي، توالد يابد؛ يعني پس از مرگ، دوباره به اين جهان بازگردد و همواره در چرخه باز پيدايي و تناسخ، گرفتار باشد.

بي شك وقتي ريشه رنج و گرفتاري، جهل باشد، راه نجات از آن، بدست آوردن معرفت و آگاهي نسبت به وجود و معناي روح و جداسازي آن از ماده خواهد بود.

با بدست آوردن اين آگاهي، شخص، عارف شده و به آرامش جاويد مي رسد. [16] از اين رو يوگا به عنوان عرفان معرفي مي شود. بي شك اين پرسش رخ خواهد داد كه راه رسيدن به اين معرفت چگونه است؟

پاسخ پرسش فوق اينست كه راه رسيدن به اين معرفت و آگاهي، يوگا است.

چگونگي رسيدن به آگاهي از طريق يوگا اين گونه است كه: از يك سو آگاهي، در واقع همان پرانا و انرژيست [17] و از سوي ديگر راه به دست آوردن انرژي، انجام اعمال يوگايي است.

يوگي با انجام اين اعمال، انرژي كسب مي كند و عارف مي شود. بنا بر اين، يوگا عرصه عملي و كاربردي تئوري هاي فلسفه سانكهيه به شمار مي آيد. اين دو مكتب به منزله دو صفت مختلف آييني يگانه و فلسفي هستند؛ يكي متمايل به مباحث نظري جهان شناسي و ديگري طالب طريق عمليست كه به آداب و تفكر و مراقبه و ورزش ذهني توجه خاصي دارد. [18]

است و از همه محدوديت هاي بدن و نوسانات ذهني دور مي باشد.

ذهن، نخستين محصول اوليه ماده اين جهان است كه شعور و ادراكي از خود ندارد اما چون از هر چيز ديگر به نفس، نزديك تر و مانوس تر است با نيروي تجلي، خود آگاهي نفس را بازتاب مي كند به همين سبب شعور مند مي شود؛ لذا نزديكترين همنشين نفس، ذهن است.

نفس بوسيله ذهن، به اشياي جهان متصل مي شود و اشياي عالم را مي شناسد زيرا ماناس كه يك حس دروني است اشيا را ادراك حسي مي كند و ادراكات مزبور را به ذهن انتقال مي دهد، ذهن، شكل مزبور را در خود، متصور مي سازد و دخل و تصرفاتي براي معلوم سازي آنها به عمل مي آورد از آنجا كه هيچ يك به اندازه ذهن با نفس نزديك نيستند نفس از طريق ذهن به شناخت امور عالم نايل مي گردد بنا بر اين در خود نفس هيچ گونه دگرگوني و فعل و انفعالي صورت نمي گيرد و او خود را چيزي معلوم نمي دارد بلكه شعور نفس در فرايندهاي دگرگون شونده ذهن ها بازتاب پيدا مي كند.

[19]

تخيل و غيره مي كند ولي واقعيت اينست كه نفس، فراتر از همه رويدادهاي جسماني و ذهني است و اين كارهاي ذهن است نه نفس؛ اما فقط به خاطر قرابت نفس با ذهن، به نظر مي رسد كه خودش اين حالت هاي گوناگون را دارد. اين برداشت هاي غلط، سبب آفت هايي مي شود. [20]

اين آفت ها عبارتند از:

1 - معرفت خطا، كاذب و جهل درباره اموري كه ناپايدار و فناپذيرند و او به خطا آنها را پايدار و سرمدي مي پندارد و يا غير نفس را به جاي نفس مي گيرد.

2 - دريافت كاذب يا ادراك خطا به طوري كه نفس به اشتباه تصور مي كند كه با ذهن و عقل يكي و همانند است.

3 - اشتياق به لذت (شهوت) و نفرت و گريز از درد. نفس مي كوشد تا از هرچه دردآور است دوري كند و راه فرار از آن را پيدا نمايد.

5 - ترس غريزي از مرگ كه در تمام مخلوقات وجود دارد. اين پنج آفت كه نفس، به آنها دچار مي شود براي انسان رنج و مشقت مي آفريند و همواره، آسايش را از انسان سلب مي كند؛ [21] يوگا با زدودن اين رنج ها، آرامش باطن و آسايش دروني و رهايي و آزادي مي آورد. يوگا فعاليت هاي ذهن و بدن را مهار مي كند و همه تصرف ها و معلوم سازي هاي ذهني را واپس مي زند. اينجاست كه نفس، تمايز خود را از ذهن و بدن، باز مي شناسد و به آرامش مطلق دست مي يابد.

از نظر تاريخي مي توان اين نظريه را متعلق به هندوها دانست چرا كه اوپانيشادها و ريگ ودا به آن اشاره دارند. در مكتب فلسفي يوگا نظريه اي به نام كارما مطرح مي شود كه ريشه در اعتقاد به تناسخ دارد. كارما زنجيره اعمال انساني است كه در طي دوران زندگي به ظهور مي رسد. لذا كرمه، يا كردار، علت دوباره زائيده شدن است، زيرا كه كردار در يك زندگاني، خود علت زندگاني ديگر است و تا زماني كه كوچك ترين اثري از كردار در زندگي يك فرد به جاست، آن فرد دستخوش سمساره؛ يعني چرخه تناسخ و باز پيداييست و در دايره زندگي دنيوي، سرگردان مي آيد و مي رود و باز مي گردد. بدين گونه، كارما اشاره به دنيا، امور دنيوي و اعمال انسان ها در آن دارد. نظريه تناسخ در طول تاريخ تفكر هندوها در قالب مكاتب متعدد از جمله يوگا دستخوش تغييراتي گشته لكن تمام آن مكاتب، تناسخ را امري قهري و اجباري دانسته اند.

بنا بر قانون كارما، تناسخ، به علت آلوده شدن روح انسان، در اثر تماس با جسم مادي رخ مي دهد. يوگي سعي مي كند تمايز روح از جسم را بازشناسد (يعني كسب آگاهي كند) و از اين چرخه باز پيدايي نجات يابد. [22]

و نيل به رهايي در مكتب يوگا آزادي از اين رنج، معرفت و آگاهي نسبت به تفكيك بين روح و ماده است؛ [23]

بدن افزايش مي يابد. آگاهي هر بدني به ميزان ارتعاشات بستگي دارد. ارتعاشات و امواج انرژي بدن هاي مختلف در يكديگر نفوذ مي كنند ولي كسي كه قادر به ديدن آنها باشد تفاوت ميان آنها را تشخيص مي دهد. [25] سيستم انرژي بدن غير از بدن انرژي شامل دو بخش ديگر هم مي شود يكي نادي ها و ديگري چاكراها، لذا سيستم انرژي بدن در اصل شامل سه بخش مي شود:

بدن هاي لطيف يا بدن هاي انرژي نادي ها يا كانالهاي انرژي چاكراها يا مراكز انرژي. [26] در بدن ما مراكز نامريي انرژي و مجاري متافيزيكي انرژي وجود دارند، كه به آنها «نادي» گفته مي شود. نادي ها ساختارهايي در بُعد ماورايي انسان مي باشند كه در حد وسط چاكراها و سيستم عصبي قرار گرفته اند.

بدين معنا كه انرژي هاي ماورايي ورودي به چاكراها، توسط نادي ها به گونه اي تغيير و تبديل مي يابد، تا بتواند به سيستم عصبي منتقل شود. به اعتقاد برخي از متافيزيسيت ها در بدن انسان هفتاد و دو هزار (72000) نادي وجود دارد كه چهارده تاي آنها اصلي هستند.

مهم ترين نادي هاي بدن انسان، سه نادي «آيدا»، «پينگالا» و «سوشومنا» است.

اين سه نادي از انتهاي ستون فقرات تا ساقه مغز امتداد دارند. سوشومنا در مركز ستون فقرات مستقيماً به طرف بالا امتداد دارد. اين نادي بر كانال مركزي نخاع منطبق است.

آيدا و پينگالا در اطراف نخاع در جهت هاي مخالف با هم تقاطع دارند و به همين حالت در هم تنيده شده، تا بالاترين قسمت ستون فقرات ادامه مي يابند. اين نادي ها معاد ل هاي روحي سيستم هاي عصبي سمپاتيك و پاراسمپاتيك مي باشند. اين اعصاب، فعاليت هاي غيرارادي كالبد فيزيكي مانند ضربان قلب، هضم غذا، ترشح غدد و حركات دودي را كنترل مي كند.

به طور كلي

سيستم پاراسمپاتيك بر اين فعاليت ها اثر بازدارنده دارد در حالي كه سيستم سمپاتيك بر اين فعاليت ها اثر تحريكي داشته، سرعت آنها را بالا مي برد. براي مثال در هنگام استرس با فعال شدن سمپاتيك ضربان قلب، سرعت تنفس، گردش خون و فعاليت سيستم عصبي افزايش مي يابد. اما در همين حال فعاليت دستگاه گوارش از جمله حركات معده و روده و ترشح بزاق كاهش پيدا مي كند.

نادي آيدا در ارتباط با سيستم عصبي پاراسمپاتيك عمل مي كند و عملكرد نادي پينگالا در ارتباط با سيستم عصبي سمپاتيك است.

اين سه نادي مهم از طريق سوراخ هاي بيني با تنفس (دم و بازدم) در ارتباط هستند.

هنگامي كه تنفس از طريق سوراخ سمت چپ بيني انجام مي گيرد، نادي آيدا فعال است، در اين حالت انسان براي كارهاي فكري و ذهني آمادگي دارد. هنگامي كه تنفس از طريق سوراخ سمت راست بيني انجام مي گيرد نادي پينگالا فعال است، در اين حالت انسان سرشار از نيروي فيزيكيست و براي فعاليت جسماني آمادگي دارد. پس پينگالا با جنبه ي فيزيكي و آيدا با جنبه ي ذهني وجود انسان در ارتباط است.

آيدا اثر خنك كننده و پينگالا اثر گرم كننده دارد. آيدا و پينگالا قادرند مستقيما حيات را دريافت و به مراكز انرژي بدن منتقل كنند.

نادي ها را بايد پاكسازي كرد يوگا براي پالايش و پاكسازي كانالهاي انرژي موثرند آنها در اين زمينه شبيه طب سوزني عمل مي كنند تمرين هاي تنفسي يوگا، كانال ها را پاك و انرژي بدن را كه به آن پرانا مي گويند متعادل مي سازد. [27]

است.

پرانا غالباً همراه هوا وارد بدن شده و باعث مي شود بدن، سرزندگي و قدرت انديشيدن بيابد. [29] پرانا نمايانگر تمام فرم هاي انرژيست و در امواج مختلف، ظاهر مي شود. يكي از فرم هاي انرژي، هواست و تنفس يكي از راههاييست كه از آن پرانا دريافت مي كنيم. سطح آگاهي هر موجودي، بستگي به امواج پرانا دارد كه براي انسان قابل جذب مي باشد و آيدا و پينگالا مستقيما پرانا را از طريق تنفس مي گيرند و مواد سمي را به همراه بازدم به بيرون تخليه مي كنند.

از زماني كه موضوع كنداليني و انرژي آن در غرب مطرح شد، گروه هاي زيادي متشكل از دانشمندان و محققان يوگا شروع به تكميل ديدگاه هاي خود كرده اند.

برخي اظهار مي كنند كه وجود پرانا، نادي ها، چاكراها و مريدين ها در طب سوزني به وسيله تحقيقات علمي و آزمايشگاهي به اثبات رسيده [30] اما همانطور در قسمت نقد يوگا خواهد آمد چنين سخني درست نيست.

روح و انرژي در بدن خود اطمينان داشته باشيم. در پرتو چنين قدرتي، پيشرفت و ترقي به شيوه زندگي تبديل مي شود. فلسفه كنداليني يوگا را مي توان در يك كلمه خلاصه كرد:

«ايستادگي كردن»؛ به اين معنا كه در انجام هر تمرين، هنگامي كه ادامه دادن مشكل مي شود و شخص، تصميمي آگاهانه براي ادامه دادن و ايستادگي كردن مي گيرد، به مرحله اي بالاتر از آنچه هست دست يافته و زندگي خود را دگرگون مي كند.

در حقيقت، هر تمريني در كنداليني يوگا، مي تواند نماد زندگي ما در ابعادي بسيار كوچك باشد.

استادان كنداليني يوگا ميان چگونگي انجام شدن تمرين توسط يك كارآموز و چگونه زندگي كردن وي ارتباط مستقيمي مي بينند.

گفته مي شود اگر كنداليني يوگا به طور مداوم و منظم انجام شود مي تواند سيستم عصبي را تقويت كرده، سيستم غدد را متعادل نموده و انرژي ذهن و احساسات را تحت كنترل درآورد. در حالي كه فنون عمومي يوگا بر تمرينات وضعيت اندام و تنفس متمركز هستند، كنداليني، با وارد كردن يوگا به فعاليت هاي روزمره، آن را يك گام به جلو برده است؛ [32]

سري از ارگان هاي بدن دارد. تاثيرات اين چاكرها در عملكرد اين ارگان ها و همچنين تاثير بخشي در عملكرد روحي و رواني ما است.

نيز در ارتباط با اين چاكرا است.

3 - چاكراي ماني پورا كه روي ناف است و به آن چاكراي شبكه خورشيدي نيز مي گويند. رنگ اين چاكرا زرد است و محل استرس، غرورهاي بيجا، منيت ها و ذّلت و خواري است.

متانت و وقار و نرمي در اين چاكرا مايه ايجاد آرامش مي شود.

4 - چاكراي آناهاتا، كه در قلب است، رنگ اين چاكرا سبزاست و بر روي قلب و ريه ها كارساز است.

عملكرد اين چاكرا به باز كردن قلب كمك مي كند تا قلب شما را به سمت عشق، به سمت دوست داشتن و به سمت زيبايي ها باز كند.

5 - چاكراي ويشود ها كه در زير قسمت گلو است، رنگ اين چاكرا آبيست و بر روي تارهاي صوتي و تيروييد كارساز است.

عملكرد اين چاكرا در بالا بردن خلاقيت و ابراز درون يا نشان دهنده بيان كردن و دريافت كردن است در اينجا بيان كردن مي تواند از طريق ارتباط برقرار كردن با چيزي كه مي خواهيد و يا چيزي كه احساس مي كنيد باشد و همچنين مي تواند به صورت هنري مانند نقاشي هنرمند، موسيقي يك موسيقيدان و استفاده از اشكال براي بيان درون خود باشد.

6 - چاكراي آجنا كه در فضايي بين دو ابرو است، رنگ اين چاكرا نيليست و بر روي چشم و غده هيپوفيز و غده صنوبري كارساز است و بر روي حافظه، تأثير مي گذارد. عملكرد اين چاكرا با مديتيشن كردن (تي ام) فراوان، به باز كردن چشم سوم، كمك است.

7 - چاكراي ساهاسارا يا چاكراي تاج يا لوتوس هزار گلبرگ، داراي رنگ سفيد و گاهي بنفش است و محل آن در قله سر قرار دارد. انرژي ايزدي از اين چاكرا

وارد بدن مي گردد. با مديتيشن كردن فراوان عمل اشراق در اين چاكرا اتفاق مي افتد. به عبارتي اين چاكرا به احساس يگانگي و جدايي مربوط است و ارتباط ما را با زمين و همچنين با پدرمان نشان مي دهد. چاكراي هفتم نمايانگر ارتباط با پدر است كه ارتباط ما با قدرت را نشان مي دهد. وقتي كسي احساس جدايي از پدرش را تجربه كرده باشد اين چاكرا را مي بندد و احساس تنهايي و انزوا را تجربه مي كند.

مثل اينكه در پوسته اي قرار گرفته باشد و نتواند با اطراف خود ارتباط برقرار كند؛ [34]. اين چاكراها در كالبد اثيري هستند و چرخش آنها در مردان به سمت راست (در جهت عقربه هاي ساعت) و در زنان به سمت چپ مي باشد.

به گفته سوامي موكتاناندا: شما هر گز با مطالعه كردن كتب علمي و يا كتب عرفاني، قادر به كشف كردن آنها در داخل كالبد تان نخواهيد بود.

دانشمندان، هنوز موفق نشده اند اين چاكراها را در دستگاه هاي خود، ثبت كنند زيرا اين چاكراها ماهيتي بي اندازه لطيف و نامملوس و نامحسوس دارند. [35]

افراطي از آن خبري نيست. حبس دم در يوگاي گيتا جايگاهي ندارد و تنها به معناي قرباني باطني آمده است اما در يوگاي كلاسيك پاتانجالي يكي از مراحل هشتگانه يوگا به شمار مي رود. [37]

ساوي چارا كه ذهن به ماهيت آن شيء و ذوات اشياي مادي متمركز مي شود.

3 - سانان دا كه ذهن بر روي اشياي لطيف تري چون جوهر اشيا تمركز داده مي شود و در نتيجه چيستي و ماهيت ذوات براي آن آشكار مي شود.

4 - ساس مي تا كه در آن شيء، هم ذات با خويشتن يوگي مي شود و نفس خود را با آن يكي و همانند مي داند. در واقع در اين مرحله انسان نفس يا خود واقعي خود را مي يابد و نفس داننده همان خويشتن اوست. وقتي ذهن مراحل پيشين را يكي پس از ديگري طي نمود به جايي مي رسد كه از انديشه درباره همه چيز آزاد مي شود و به مرتبه اَسام پراج ناتا يا يوگاي تمام عيار نايل مي شود. اينجا نقطه پاياني همه فعاليت هاي ذهني است و نفس به شعور و آگاهي محض رسيده از وجود مطلق، مجرد و قائم به ذات خود بهره مند مي شود و از همه دردها و رنج ها مي رهد. البته براي رسيدن به اين مرحله تلاش مستمر و بسيار لازم است و اين طور نيست كه يك شبه بتوان به آن رسيد. [42] بر اساس آنچه گفته شد به اين نتيجه مي رسيم كه يوگا روشي براي خودشناسيست و خودشناسي را تنها از راه كنار گذاشتن ذهن و تصرفات ذهني كه مبدأ رنج انسان هستند ممكن مي شمارد. تصرفات ذهني شخصيت انسان را دچار بحران و باز پيدايي مستمر مي كند و رهايي از آنها مايه رسيدن به شخصيت و خود واقعي و مطلق است.

در فرهنگ هاي ديگر نيز مشابه آنها يافت مي شود. در واقع هر يك از اين شيوه ها متناسب با شخصيت هاي مختلف انسان است.

البته گاه چند شيوه به صورت تركيبي و آميخته نيز به كار گرفته مي شود. [43] از اين رو شش روش اصلي براي يوگا بر شمرده اند [44]:

دارد در حالي كه شكتي يا همسر او كه انرژي خلاق مادي دارد در پايين ترين چاكرا است.

با تمرينات يوگايي انرژي كنداليني نهفته در پايين ترين قسمت كانال صعود كرده با شيوا مقاربت مي كند.

در نتيجه اين مقاربت، ماده با انرژي ممزوج شده و شيوا در روح بشري پيدا مي شود. [50] رسيدن اين انرژي به بالاترين چاكرا انسان را به مرحله سامادي مي رساند.

از تصورات، تصرفات و تموجات ذهني و رسيدن به آزادي مطلق بوده است؛ [57] گرچه از اين اهداف به عبارات گوناگون ياد مي شود همگي را مي توان در عبارت بالا خلاصه نمود. چنانكه گذشت ريشه پايه گذاري يوگا و رياضت هاي طاقت فرساي آن باور به تناسخ روح و گرفتاري انسان در گردونه باز پيدايي است.

از اين رو در يوگا به هدف خاموشي كامل حيات ذهني و رواني و انهدام صور ديرينه ذهني كه محصول آثار كردار پيشين است فنون و آدابي ابداع شده است تا از اين طريق زمينه باز پيدايي انسان و گرفتاري مجدد او در رنج هاي پياپي از بين برود. اينجاست كه انسان به مقام فنا و آزادي مطلق دست يافته است.

در دوران متأخر، يوگا در عرصه زندگي عمومي وارد شده و بيشتر به هدف رهايي او از گرفتاري ها و مشكلات بشر امروز و زندگي پيشرفته به كار گرفته مي شود. امروزه زندگي بشر، پيچيده، پر دردسر، پراكنده، استرس زا، بيماري آور، پر تنش و اضطراب آور شده است.

مشكلات روحي، ذهني، جسمي، اجتماعي، كاري، شخصيتي، عصبي و غيره انسان ها را مي آزارد. در چنين شرايطي يوگا روشيست براي برقرارساختن ارتباط ذهن و جسم و ايجاد تعادل و آرامش ذهني، كامل نمودن شخصيت انساني و آزادسازي آن از تفكرات احساسي (كنترل احساسات)، رفع مشكلات بغرنج زندگي، برطرف كردن فشارهاي فيزيكي، رهايي از تنش ها، بهينه سازي روابط اجتماعي، تأمين صلح و شادي و آرامش اعصاب و خلاصه زندگي بهتر همراه با آرامش و بدون تنش و فشار. [58] شري يوگن دراجي مي گويد:

هدف يوگا رهايي و آزادسازي شخصيت از قيد تفكرات احساسات و عكس العمل هايي كه در نتيجه خودآگاهي انباشته

مي شوند است.

تنها چنين است كه ذهن يا عقل متعادل به دست مي آيد. [59] آموزش يوگا روشي براي زندگيست كه فرد، اجتماع و شخصيت ملي و تصور نسبت به جواني را تغيير داده و به او كمك مي كند تا جامعه بهتري را براي فردا داشته باشد.

يوگا شخصيت انساني را براي زندگي كاملتر و غني تر كامل نموده تا بتواند به تنهايي به اعلا رسيده و بهترين ها را به دست آورد. [60] با پي گيري اين اهداف، فوايدي براي انسان حاصل خواهد شد نظير تناسب جسماني، قناعت، خرسندي، دوري از بيماري، بهبود بيماري ها، تقويت ذهن و تمركز و كارايي بيشتر آن، بردباري و انصاف از راه حذف مشكلات ناشي از فشارهاي عصبي و … [61]

مطلب، آنچه در يوگا گفته مي شود مانند اين كه انسان داراي كالبدهاي مختلف، كانال هاي انرژي و چاكراهاست از چه راهي اثبات شده است؟

گزاره هاي يوگا نه گزاره هاي عقليست تا بتوان با استدلال عقلي آنها را به اثبات رساند چنانكه معتقدان به يوگا نيز از چنين روشي استفاده نكرده اند و نه گزاره هاي تعبدي تا دليلي از كتاب آسماني داشته باشند چنانكه پيروان يوگا نيز به دليلي از كتاب مقدس تمسك نكرده اند.

حال كه راه عقل و وحي براي يوگا اثري ندارد آيا مي توان با روش تجربي ادعاهاي مطرح در يوگا را پذيرفت؟ يكي از دانشمندان غربي به نام ديويد فونتانا كه متخصص در زمينه روان شناسيست مطالعات فراواني از اين منظر به اديان بزرگ داشته و كتابي ارزشمند به نام «روان شناسي دين و معنويّت»، نوشته است.

كتاب وي به همّت انجمن روان شناسان بريتانيا و انتشارات بلك ول در سال 2003 به زبان انگليسي در اختيار خوانندگان قرار گرفته است.

او معتقد است مسأله انرژي (و به دنبال آن، سيستم انرژي بدن) با روش هاي دانشگاهي قابل اثبات نيست. وي در اين كتاب مي گويد:

در شرايطي كه پزشكي قادر نيست به سنجش انرژي هاي ظريفي مانند «چي» و «پرانا» [64] بپردازد، پزشكان مجرب چين و هند، ترديدي در وجود و نقش مهمّ آنها در شفاي جسم، ذهن و روح ندارند. پزشكان غربي كه روش هاي دانشگاه هاي شرق را مطالعه كرده اند اين عقيده را اظهار مي كنند كه انرژيِ چي، با فناوري پزشكي جديد، قابل سنجش نيست. [65] بنا بر اين گزاره هاي فوق، از نظر تجربي نيز قابل اثبات نيستند. بنا بر اين آنچه در يوگا درباره انرژي، بدن هاي هفتگانه و چاكراها مطرح مي شود تنها

حاصل تجربه هاي دروني يوگي هاي هندي مانند پاتانجلي و امثال اوست. در اينجا مي توان پرسيد:

آيا تجربه دروني چنين افرادي براي ديگران، حجت است و كوركورانه بايد آنها پذيرفت!؟

مانند ساير مكاتب هندي، سخني از خدا نيست؛ آن خدايي كه مبدأ و منتهاي هستي است؛ «هو الاول و الآخر» [67] و راه نجات بشر را از طريق نمايندگان خود به انسان ها نشان داده است.

بنا بر اين آرمان يوگا به زندگي دنيوي انسان، منحصر مي شود و چنين چشم اندازي براي زندگي انسان، با دلايلي كه بر ضرورت معاد گفته شده [68] ناسازگار است.

واحد متوجه بسازد تا بدين نحو امواج ذهني فرو نشيند و منشأ صور نفساني خاموش گردد و تموجات ذهني و نفساني پايان يابد. كليه فنون يوگا متوجه همين نكته است يعني انجام دادن عكس آنچه كه آدمي بدان خوي گرفته است در واقع واژگوني كليه ارزش هاي انساني هدف واقعي يوگاست؛ [69]

در آموزه هاي اسلامي، توجه انسان ها به يكديگر، رعايت حقوق انسان ها، انفاق، گذشت، بخشش و انس و محبت مطرح است.

اسلام برنامه هاي فراواني براي مديريت اجتماع انساني دارد و با برنامه هاي اجتماعي و نيز برنامه هاي فردي، مفهوم عبادت و معنويت را گسترش داده و به تمام ابعاد و فرازهاي زندگي انسان سرايت داده است.

در اسلام نسبت به زندگي با رويكرد فعّال برخورد مي شود نه رويكرد منفعلانه؛ از انزوا و گوشه نشيني و فردگرايي كه به معناي فرار از زندگيست پرهيز داده مي شود و به رفتارهاي فعالانه توصيه مي شود در حالي كه يوگا فقط به فرد و زدودن انديشه هاي مزاحم و فعاليت هاي ذهن او مي انديشد.

البته چنين تلاشي گذشته از باورهاي ناصواب درباره زندگي، براي زدودن رنج از زندگي انسان نتيجه اي به بار نمي آورد.

زيبايي هاي هستي لذت ببرد و خلاصه آن كه زيبايي را براي خود و اطراف خود و آنچه به او مربوط مي شود دوست دارد و دنبال آن مي رود اما يوگا كه به رنج آميز بودن زندگي انسان اعتقاد دارد زندگي را جز رنج و تيرگي نمي داند؛ يوگا بينشي حقيقي به هستي ندارد. رنج گرچه همواره در زندگي انسان هست اما تنها بخشي از زندگي اوست و نه همه. در خلقت انسان زيبايي هاي بي شماري وجود دارد كه براي كشف آنها و رسيدن به آنها بايد تلاش كرد نه آنكه تمام تلاش را براي رهايي از رنج صرف نمود. در جاي جاي قرآن كريم دو دسته از زيباييها مورد توجه قرار گرفته است:

يك دسته از زيبايي ها در وجود خود انسان است.

آنگاه كه انسان به خود توجه مي كند در اعضاي خود حكمت آفريننده را به نظاره مي نشيند و در روح خود، قدرت و دانش او را متجلي مي بيند. اين دسته از آيات «آيات انفسي» شمرده شده اند و دسته ديگر زيبايي هاي موجود در پيرامون انسان است؛ چه انسان آنگاه كه به بيرون از خود مي نگرد شگفتي هاي آفرينش در آسمان و زمين، اوصاف الهي را براي او متجلي ساخته و زيبايي هاي هستي را در منظر او به نمايش مي گذارد. به اين دسته از آيات «آيات آفاقي» گفته مي شود.

دارد؛ مانند تقرب به خدا، رهايي از دنيا و زمان و مكان، يافتن راهي به نام مكاشفه براي دريافت مستقيم حقيقت، توجه به باطن و درون جهان و انسان و استفاده از رياضتي كه بر اساس شريعت باشد و در نهايت يافتن آرامشي كه با اعتماد به قدرت و علم بي پايان الهي حاصل شود. [75] يوگا نه تنها با عرفان فاصله دارد بلكه برخي پژوهشگران بر عدم تأثير معنوي آن تأكيد كرده و گفته اند:

نيل به معنويت از طريق يوگا تضميني ندارد. [76] از سوي ديگر ادعاي دروغين معنويت داشتن يوگا اين خطر را در پي خواهد داشت كه برخي افرد سودجود مدعي شوند كه به اهداف تمرينات معنوي يوگا دست يافته اند؛ [77]

بيروت، دار احياء التراث العربي، 1981.

10. شيواناندا، سوامي، دم گستري در يوگا، ترجمه فرهاد خالصي مقدم، ميترا، تهران، 1381،

11. فونتانا، ديويد، روانشناسي دين و معنويت، ترجمه: ا. ساوار، نشر اديان، چ اول، تهران 1385

12. شامبهوناد، پانديت، راهنماي كامل و عملي يوگا، ترجمه: بهناز منجيي آزاد، نشر آزمون، تهران، 1383.

13. هينلز، جان آر، فرهنگ اديان جهان، ترجمه: گروه مترجمان، مركز مطالعات و تحقيقات اديان، چ اول، تهران 1386

14. مطهري، مرتضي، مجموعه آثار استاد شهيد مطهري، تهران، انتشارات صدرا، مجلدات مختلف

15. چاترجي، وداتا، معرفي مكتب هاي فلسفي هند، مترجم؛ فرناز ناظرزاده، دانشگاه اديان و مذاهب، اول / بهار 1384 (كد:

24)

16. روح بخش، عباس، نخستين گام در يوگا و چگونه مراقبه كنيم، كتاب سرا، تهران 1378

17. هويت، جيمز، يوگا، ترجمه: اميد اقتداري، ققنوس، تهران، 1377

18. دوي، نيجالا جويي، يوگا براي شفا بخشي، مترجم شهره عبدالهي، نشر اسرار دانش، تهران، 1380.

19. نيرانجاناندا سارا سواتي، سوامي، يوگا و انرژي درماني، ترجمه: جلال موسوي نسب، فراروان، چ دوم، تهران 1387.

*************

648 و 649 و چاترجي و داتا، همان، ص 545.

[12] همان، ص 546.

[13] داريوش شايگان، همان، ص 649.

[14] چاترجي و داتا، همان، ص 545.

[15] يكي از آموزه هاي اصلي اديان هندي آموزه رنج و نجات است.

از ديدگاه اديان و مكاتب هندي، انسان همواره در رنج است.

اين مكاتب درباره منشأ رنج و راه نجات، اختلاف نظر دارند. برخي منشأ آن را اشتياق و آرزوها مي دانند، برخي جهل و برخي ذهن. براي نجات، برخي چون جيني ها (پيروان آيين جَين) به رياضت ها سخت روي مي آورند، برخي چون بودايي ها راه هاي هشتگانه بودا را دنبال مي كنند و برخي، مانند پيروان تانترا، جسم را معبد قرار مي دهند. در يوگا راه نجات، معرفت است.

[16] جان، بايرناس، تاريخ جامع اديان، ترجمه: علي اصغر حكمت، شركت انتشارات علمي و فرهنگي، تهران، 1386، ص 267 - 269.

[17] ر. ك:

سوامي نيرانجاناندا سارا سواتي، يوگا و انرژي درماني، ترجمه: جلال موسوي نسب، فراروان، تهران 1387، ص 36.

[18]. داريوش شايگان، همان، ج 2، ص 647 و 630.

[19]. چاترجي و داتا، همان، ص 550.

[20]. همان، ص 553 و سوامي نيرانجاناندا سارا سواتي، همان، ص 37.

[21]. چاترجي و داتا، همان، ص 554.

[22]. پانديت شامبهوناد، همان، ص 159 و سوامي نيرانجاناندا سارا سواتي، همان، ص 29.

[23]. داريوش شايگان، همان، ص 650 و 661.

[24]. پانديت شامبهوناد، همان، ص 159 و 167.

[25] محمّد تقي فعالي، آفتاب و سايه ها، نگرشي بر جريان هاي نوظهور معنويت گرا، تهران، عابد، 1390، ص 108.

[26]. ر. ك:

نيجالا جويي دوي، يوگا براي شفا بخشي، مترجم شهره عبدالهي، نشر اسرار دانش، تهران، 1380.

[27]. سوامي نيرانجاناندا سارا سواتي، همان، 75 و 80.

[28] «نا» به معناي حركت و «پرا» به معناي هميشگي است.

سوامي نيرانجاناندا

سارا سواتي، همان، ص 74.

[29] ر. ك:

سوامي شيواناندا، دم گستري در يوگا، ترجمه فرهاد خالصي مقدم، ميترا، تهران، 1381، ص 23 تا 133.

[30]. سوامي نيرانجاناندا سارا سواتي، همان، 96 تا 106.

[31]. همان، 20 و 66.

[32]. داريوش شايگان، همان، ص 714 و سوامي نيرانجاناندا سارا سواتي، همان، ص 20 به بعد.

[33] همان، ص 65.

[34]. همان، 96 الي 106.

[35]. ر. ك به كتابهاي: هوارد كنت، يوگا، وشليلا شارامون، چاكرا درماني و سوامي نيرانجاناندا ساراسواتي، يوگا و انرژي درماني ترجمه جلال موسوي نسب.

[36] داريوش شايگان، همان، ج 1، ص 309.

[37] همان، ص 314.

[38] پانديت شامبهوناد، همان، ص 163 و 166 و چاترجي و داتا، همان، ص 556.

[39] همان، ص 556.

[40] همان، ص 557.

[41] همان، ص 558 و 559.

[42] همان، ص 560.

[43] ديويد فونتانا، روانشناسي دين و معنويت، ترجمه: ا. ساوار، نشر اديان، تهران 1385، ص 115.

[44] همان، ص 115 به بعد.

[45] جيمز هويت، يوگا، ترجمه: اميد اقتداري، ققنوس، تهران، 1377، ص 26.

[46] ديويد فونتانا، همان، ص 127 و جيمز هويت، همان، ص 26.

[47] ديويد فونتانا، همان، ص 130 و 131 و جيمز هويت، همان، ص 25.

[48] عباس روح بخش، نخستين گام در يوگا و چگونه مراقبه كنيم، كتاب سرا، تهران 1378، ص 14.

[49] جان آر. هينلز، فرهنگ اديان جهان، ترجمه: گروه مترجمان، مركز مطالعات و تحقيقات اديان، تهران 1386 ص 671.

[50] ديويد فونتانا، همان، ص 116 و 117.

[51] همان، ص 139.

[52] جيمز هويت، همان، ص 27.

[53] چاترجي و داتا، همان، ص 563، داريوش شايگان، همان، ج 2، ص 667 به بعد، پانديت شامبهوناد، همان، ص 16 تا 18، به بعد، جان بايرناس، همان، ص 270.

[54] چاترجي و داتا،

همان، ص 564.

[55] داريوش شايگان، همان، ص 690.

[56] همان، ص 688.

[57] ر. ك. همان، صص 625 و 627 و 629 و 630 و 646 و 654 و 661 و 701.

[58] ر. ك. پانديت شامبهوناد، همان، صص 6 و 17 و 124 و 157 و 159 و 162.

[59] همان، ص 157.

[60] همان، ص 163.

[61] همان، صص 15 و 22 و 158.

[62] چاترجي و داتا، همان، ص 545؛ پانديت شامبهوناد، همان، ص 631.

[63] محمّد تقي فعالي، همان، ص 120.

[64] «چي» و «پرانا» به معناي انرژي است.

[65] ديويد فونتانا، همان، ص 124.

[66] قصص: 76.

[67] حديد: 3.

[68] بنگريد به آيت الله سبحاني، الالهيات علي هدي الكتاب و السنة، قم، المركز العالمي للدراسات الاسلامية، 1412 ق، ج 4، ص: 158 و صدر الدين محمد الشيرازي، الحكمة المتعالية في الاسفار العقلية الاربعة، بيروت، دار احياء التراث العربي، 1981، ج 9، ص 241 و خواجه نصير الدين طوسي، آغاز و انجام، انتشارات فرهنگ و ارشاد اسلامي 1374، ص: 88.

[69]. داريوش شايگان، همان، ص 629.

[70] بلد: 4.

[71] بنگريد به مرتضي مطهري، مجموعه آثار استاد شهيد مطهري، انتشارات صدرا، ج 2، ص: 242.

[72] در آموزه هاي مكتب سانكهيه نيز گفته شد كه جهان از روح هاي منفرد جدا از يكديگر تشكيل شده است.

[73] مؤمنون 14.

[74] مرتضي مطهري، همان، ج 2، ص: 278.

[75] محمد تقي فعالي، همان، ص 122.

[76] ر. ك. : ديويد فونتانا، همان، ص 123.

[77] همان.

اعتقاد هندوها سابقه طولاني 2000 ساله دارد. امروزه يوگا در مناطق مختلفي از جهان تعليم داده مي شود. مهمترين كشوري كه يوگا در آن جايگاه ويژه اي دارد كشور هند است به گونه اي كه 2000 مركز آموزش يوگاي بيحاي هند توسط دولت به عنوان دانشگاه شناخته شده اند؛ [3] در پاره اي از مراكز هند نظام تعليم و تربيت به سبك يوگا مورد اهتمام است {روش يوگانيدرا كه اصول آن مربوط به قوانين كنترل و تربيت ذهن است}. [4] پتنجلي [5] موسس يوگاست كه حدود قرن قبل دوم ميلاد مباني و مسائل مربوط به يوگا را مدون نموده است [6] پتنجلي در كتاب مشهور خود موسوم به يوگاسوترا مراحل و طرق مربوط به مشهورترين طريق يوگا (راجا يوگا) را تبيين نموده است [7] فلسفه نظري سانكيهه كه يكي از مكاتب فلسفي هند است اساس و پايه يوگاست [8] ريشي كاپيلا فلسفه سانكيهه را پايه ريزي كرد و يوگا در حقيقت جلوه عملي اين فلسفه است.

سانكيهه فرضيه هاي اثبات خدا را تجزيه و تحليل نموده و آن را براي اثبات خدا ناكافي دانسته است و در ابطال اين ادله مدعي شده «وجود و عدم وجود خدا با نحوه تمرين هاي روحي شخص رابطه ندارد.» از سوي ديگر بوديسم و يوگا در اصول اوليه واجبات و پرهيزها و مفاهيم فلسفي بسيار به هم نزديك اند. [9] بنا به گفته كتاب هاتايوگا پردايپيكا كه از قديمي ترين منابع آيين ودايي است،

مثبت آن در زندگي مي گويند. با سيري گذرا در فضاي مجازي روشن مي شود كه يوگا به زبان فارسي حجم بالايي را به خود اختصاص داده است به گونه اي كه با يك جستجوي ساده در اينترنت در مورد واژه «يوگا» بيش از 530 هزار يافته و نتيجه در باب يوگا فقط به فارسي پيدا مي شود و بيش از 500 مطلب به زبان فارسي در سايت ها و وبلاگ ها خود را نشان مي دهد و 35 پايگاه الكترونيك مستقل جهت تبليغ يوگا در فضاي سايبر عرض اندام مي كند.

به علاوه 154 عنوان كتاب و 399 پايان نامه و مقاله در مورد يوگا در كتابخانه ملي جمهوري اسلامي به ثبت رسيده است.

هر چند تعداد زيادي از كتاب هاي يوگا در مورد تكنيك ها وفنون يوگا به فارسي تاليف يا ترجمه شده است اما تنوع موضوعاتي كه يوگا به آنها پرداخته است علت اصلي نفوذ يوگا در ايران بوده است.

به عنوان مثال كتاب هايي در موضوع يوگاي پس از زايمان و يا يوگاي صورت منتشر شده است.

نكته قابل ذكر اين كه تقريباً در تمامي كتاب هاي يوگا به «عرفان بودن يوگا» اشاره شده است و در بسياري از اين كتاب ها، مباني اين ادعا، توضيح داده شده است.

ماهيت يوگا و مراحل آن اساتيد برجسته يوگا در توضيح يوگا مي گويند:

«براي رسيدن به تعالي مي بايست جسم و روح انسان يكي شود و در صورت يكي شدن است كه شخص به كمالات انساني، تهذيب اخلاق و سلامت جسم و ذهن نايل مي شود … در يوگا ادعا مي شود انسان از طريق يوگا به خود آگاهي رسيده و به خويشتن خويش پي مي برد و قادر به شناخت و ديدن حقيقت مي شود» [15]

مروجين اصلي يوگا اين مكتب را نه فقط يك ورزش بلكه معبري براي وصول به حقيقت مي دانند. «مفهوم يوگا بسيار عميق تر از آن است كه بين عوام شايع است، عده اي آن را ورزش مي دانند، گروهي فكر مي كنند با يوگا مي توانند به زيبايي و تناسب اندام برسند ولي هدف يوگا متعالي تر از موارد فوق است، شخص ضمن خودشناسي به سلامت جسم و ذهن نايل گشته و نهايتاً %% به آرامش درون دست مي يابد.» [16] يوگا در بالاترين سطح به ادعاي آگاهي وحداني عارف اشاره دارد كه در آن فرد از من (نفس) خارج مي شود و سرشت روحاني او شكوفا مي شود. [17]

مقدمه رسيدن به پراناياماي پاتا نجلي است؛ [26] كه يك فرايند تنفسيست نگاه معنوي و عرفاني برجسته مي شود و يوگا خود را به مرز عرفان نزديك مي كند، در اين مرحله هر چند در بدو نظر، ورود و خروج منظم هوا مطرح است اما از نگاه يوگيست ها با اين فرايند تنفسي «نيروي حيات!» كنترل و منظم مي شود. [27] به ادعاي ايشان پرانا چيزي فراتر از هواست.

چيزيست كه در حقيقت نيروي حياتيست و شامل نيروي تحريكي تمام عناصر در زمين مي شود كه منشأ نيروي انديشه است و نيروي حياتي هر موجود زنده است؛ [28] از همين جاست كه پيوستگي ميان پرانا و نيروي روح خود را نشان مي دهد و در نهايت اين پيوستگي به اتحاد روح با خدا پيوند مي خورد. در ميان مجسمه هاي بودا يك حالت مشهور كه همان حركت لوتوس است بيش از ديگر حالتها مشاهده مي شود. اين حالت يكي از حالتهاي مراقبه پراناست كه بوداي آسوده را نشان مي دهد. [29] ورود به مرحله چهارم (پراناياما) در يوگا چنان اهميت دارد كه به «جان يوگا» مشهور است.

در همين مرحله است كه كانال هاي انرژي و كسب انرژي مطرح مي شوند [30] و سخن از نادي ها و رب النوع ماه و خورشيد گفته مي شود. [31] ايده هاي محوري 1 كنداليني اين واژه به معناي مار آتشين، قدرت مار و نيروي اوليه است و منظور از آن مركزي حلقه وار است كه در حفره اي در پايين ستون فقرات قرار دارد [32] كه به اعتقاد يوگي ها اين مركز داراي نيرويي روحاني است كه مي تواند تغييرات زيادي در وضعيت روحي و رواني فرد ايجاد نمايد. [33] اين نيرو نشان دهنده نيروي خلاق خداوند

است كه در تعاليم هندو به آن شاكتي (تجلي بعد مونث خداوند ) گفته مي شود. [34] به اعتقاد ايشان بيداري اين نيرو بايد تحت نظر يك گورو و مرشد روحاني باشد كه خود تجربه گر تمامي مراحل مختلف در اين عمل بوده تا بتواند اين تحول را بدون اسيب به انجام رساند، چرا كه بيدار كردن نابهنگام اين نيرو بيشترين خطر را در پي دارد. [35] از طرف ديگر بدون برانگيختن اين انرژي خفته، سير روحي و رسيدن به ساماندهي كه غايت در يوگاست غير ممكن است؛ [36] اين انرژي حيات اگر از ستون فقرات به سمت بالا صعود كند از بالاي سر خارج مي شود و با انرژي روحاني موجود در جهان هستي آميخته مي شود [37] و در اين حالت است كه شخص به حالت فرا آگاهي مي رسد. [38] فرا آگاهي همان يكي شدن روح فرد با روح جهان يا ابرخود است؛ [39] به اعتقاد يوگي ها، رهايي از چرخه تولد و مرگ (زنجيره رنج و تناسخ) از نتايج بيداري اين نيروست. [40] علاوه بر مطالبي كه در باب تاثيرات روحي و رواني بيداري كنداليني گفته شد به اعتقاد يوگي ها هرگاه كنداليني فعال شود حركت آن مي تواند بر بسياري از مراكز بدن هم اثر بگذارد. اولين مركزي كه اثر مي پذيرد دستگاه اعصاب است.

همين طور بر معده، قلب و خون اثراتي دارد. [41] يكي از اثراتي كه براي بيداري كنداليني بر شمرده اند تقويت حواس (نگاه، فكر، ذهن.. ) است؛ [42] چاكراها و نادي ها چاكرا گرداب هايي هستند كه انرژي از طريق آنها به بدن وارد و از آن خارج مي شود. در مباحث مربوط به يوگا معمولاً از 7

چاكرا نام برده مي شود كه محل تجمع انرژي اند. انرژي كه اين گرداب ها را به كار مي اندازد يكي از آنها كنداليني است ديگري نيروي روحاني نهفته در وجود ادميان است.

چاكراها قادر به دريافت انرژي هم هستند [43] چرا كه انسان ها از ديگران انرژي مي گيرند هر چند كه اين انرژي ممكن است مثبت باشد و به قدرت چاكرا كمك كند و ممكن است نيرومند باشد و بعضي از چاكراها را از كار بيندازد و ممكن است اثر منفي داشته باشد.

نادي ها هم كانال هاي براي ورود و به گردش افتادن نيروي حيات در بدنند. (مجراي عصب در بدن ظريف) به عبارتي نادي يعني رسانه و راه جريان انرژي در بدن [44] نادي به منزله شبكه ظريفي از شريانها هستند (به معني ني، رگ و …) كه وظيفه آن حمل پرانا (انرژي حياتي) در تمام سيستم انرژي لطيف انسان است.

پرانا همان «انرژي مطلق» است.

اين انرژي حياتي جهاني همان است كه در زبان چيني و ژاپني «چي chi» و «كي ki» گفته مي شود. در بعضي از متن هاي قديمي هندي به 72 هزار نادي اشاره شده كه مهمترين آنها سوشومنا، آيدا و پينگالا ناميده مي شود. [45] سوشومنا از كنداليني مستقيما به سمت بالا مي رود اما دو نادي ديگر به صورت مارپيچ از كنداليني بالا مي رود. جايي كه دو نادي آيدا و پينگالا به هم مي رسند و همديگر را قطع مي كنند «چاكرا» تشكيل مي شود. از طرف ديگر چاكراها از راه نادي ها، انرژي حياتي را از محيط اطراف و كيهان و از بدن هاي لطيف دريافت مي كنند.

يوگي هاي معتقد به وجود 88 هزار چاكرا در بدن هستند كه هفت چاكراي آن اصليست كه در سرتاسر محور

قائم مياني و در جلوي بدن قرار دارند ( بدن اتري) كه به شكل غنچه هاي گل شيپوري هستند؛ [46] غنچه گل نيلوفر نماد چاكراهاست.

انرژي هاي حاصل از سنگ ها و مواد معدني و كاني ها، تاثيرات ويژه اي بر چاكراها دارند و قدرت شفا و بيدارسازي دارند. [47] در يوگا علاوه بر چاكراهاي متعدد و نادي هاي فراوان، به بدن هاي مختلف انرژي ( بدن اتري، بدن اختري، بدن ذهني، بدن روحاني) هم اشاره شده است كه به اعتقاد ايشان اين بدن ها بعد از هر تناسخي دوباره با فرم جديد بدن فيزيكي يكي مي شوند. كتاب هايي كه با عنوان چاكراتراپي امروزه منتشر مي شود با هدف فعال نمودن و باز كردن چاكرا ها تاليف مي شوند. هر چند براي اين هدف تكنيك هاي يوگا را بسيار موثر مي دانند اما دركنار آن، درمان از طريق سنگ ها، كاني ها، موسيقي و انرژي هم در يوگا بسيار مورد تاكيد است.

جهاني و انقراض تدريجي معنويت دارند) سير نزولي دارد و آثار تانترا چون مربوط به عصر سقوط معنويت بشر است دين عصر تاريكي [48] نام گرفته است.

در نگاه تانترا چون انسان در عصر تاريكي، آلوده به گمراهي ها و پليدي هاست و در لجن زار ماديات غوته ور است، ناچار بايد آزادي خود را در همين منجلاب جستجو كند و بناي معنويت خويش را در همين گرداب بنا كند؛ پس لازم است از نيروي شگفت انگيز غريزه جنسي كه محرك عصر تاريكيست استمداد جويد. هر چند در آيين هاي باستاني هند، جسم انسان بزرگترين مانع صعود معنوي اوست، اما تانترا اهميت جسم را در حد پرستش بالا مي برد و آن را تبديل به معبد مي كند، به گونه اي كه آورده اند:

«بدون جسم نه تكامليست و نه سعادتي … اماكن متبركه در همين جاست … هيچ محل زيارتي چون جسم خودم نيافتم» [49] طبق اصل بالا، پرستش اصل مونث و الهه مادر كه در تانترا نيروي زاينده حيات است، بسيار اهميت مي يابد. مراسم عبادي تانترا كه مبني بر محور قرار دادن روابط جنسيست جهت انعكاس ازدواج خداياني چون شيوا و شاكتي است.

طبيعيست كه با اين عينك، خوب و بد و خير و شر همه اموري اعتباري و نسبي ديده مي شوند و آخرين حد نيكي با درجه بالاي بدي مساوي جلوه مي كند.

آميزش عبادي جنسي [50] از مراسم هاي مهم عبادي تانتراست؛ [51] به طوري كه در آثار مقدس تانترا گفته شده:

«همان كرداري كه باعث مي شود گروهي در جهنم بسوزند، يوگي آزادي خويش را از همان راه به دست مي آورد» [52] جهت رسيدن به وحدت از راه آميزش جنسيست كه يكي از خطرناك ترين روش هاي

رياضت مشهور به كنداليني يوگا در تانترا ابداع گرديده است.

نيروي خفته كنداليني كه از اولين چاكراهاي انسان سرچشمه مي گيرد، در مركزي قرار دارد كه بين مقعد انسان و آلت تناسلي اوست كه در مركز آن، آلت تناسلي نر است.

در چنين منطقي كه جسم مركز همه چيز است و عالم جسم تنزل يافته همان عالم كبير است بيشترين توجه به همين جسم فيزيكي معطوف مي شود و همه مطلوب ها در همين جسم و نيروهاي نهفته در آن جستجو مي شود. بي دليل نيست كه بيش از هزار تكنيك در يوگا صرف پرورش جسم و تربيت بدن مي شود. در نگاه اسلام هر چند به جسم توجه ويژه اي شده و نظافت و پاكي جسم و سلامت وشادابي بدن به صورت برجسته اي لحاظ گرديده است، اما همه اينها بر اين مبناست كه بزرگان دين، جسم را مركب روح معرفي كرده اند و اصالت را به روح انسان كه نفخه اي الهيست و خلق ويژه خداوند است داده اند و جسم از اين نظر كه پايگاه روح و حامل آن است كرامت يافته است.

اين ايده كه «همان كرداري كه باعث مي شود گروهي در جهنم بسوزند، يوگي آزادي خويش را از همان جا به دست مي آورد» در منطق اسلام توهمي بيش نيست و براي پرورش روح، دستوراتي همگاني و مشترك تحت عنوان اوامر و نواهي الهي تشريع شده است و اين طور نيست كه بي بند و باري جنسي براي بعضي گناه و براي بعضي عامل رستگاري باشد.

طبق متون اسلامي هر چند كه با نظر به زمينه هاي ژنتيكي و بستر هاي اجتماعي، روح انسان ها ممكن است گرايشهاي مختلفي پيدا كنند اما روح همه انسان ها براي تكامل و تعالي نياز

به دسته اي از اعمال و رفتارها دارند كه نياز مشترك همگان است و بدون اين دسته از اعمال كه در حكم اصول و زيربناي پرورش روح است، گرايش هاي فردي هر انسان راه بر به كمال و سعادت نخواهد بود.

اين اصول اعمال كه تحت عنوان «واجبات و محرمات» نيز از آنها ياد مي شود، برامده از خصوصيت هايي فراگير و مشترك در روح انسان هاست كه باعث جعل دسته اي از قوانين مشترك براي سير و تعالي روح گرديده است.

Nija

گفتني است كه كالي همان الهه سياه است كه در اطراف گردن او گلوبندي از جمجمه هاي اموات آويخته است.

در ايالت بنگال هند او را به نام مادر كل مي پرستند و بعضي از بزرگان يوگا مانند راما كريشنا و ويويكاننده زندگاني خود را صرف خدمت به او يا وقف عبادت او كرده اند؛ [53]

پات را از او دريافت كردم. پس از طي حوادثي شگفت و مرموز شش ماه بعد از گورويي ديگر از همان سلسله مجدداً شاكتي پات و انرژي روحاني را دريافت كردم و تجربيات واقعي و زندگي جديدم شروع شد.

تغييرات بسياري در بدن مادي و افكار و احساساتم به وجود آمد، ولي تغييراتي كه در كل آگاهي ام رخ داد مشخص تر بود». [54] وي ناخواسته در پايان نوشته خود اذعان نموده:

«بيداري شاكتي تنها مربوط به يوگيهاي هند و تمرينات مخصوص كنداليني نيست، بلكه رعايت مقررات روحاني هر مذهبي ممكن است شاكتي (Shakti) (كنداليني) را در آنها بيدار كند و اين تجربيات بدون ذره اي آگاهي در آنها رخ دهد … هر فردي با هر ديني اگر با خلوص عبادت كند و خداوند را با تمام قلبش بپرستد و عشق و خدمت و بندگي خداوند هدف نهايي زندگي اش باشد، به لطف الهي، قدرت خدا (كنداليني شاكتي) در او بيدار مي شود. [55] در اثر تحريكاتي مانند نزديك شدن به مركزي روحاني مانند معبد، مسجد، كليسا يا شركت در مراسم مذهبي و اذكار روحاني مركز كنداليني مشتعل مي شود.» [56]

حال بايد پرسيد:

با اين توصيف چه نيازي به يوگا وجود دارد؟

اگر قرار باشد با دستورات ساده و همگاني اديان الهي، بيداري كنداليني صورت پذيرد چرا وقت افراد بدون ضرورت صرف تكنيك هاي پيچيده يوگا گردد؟ اگر مي توان با دستوري كه فقط چند دقيقه زمان مي برد چاكرا را باز كرد چرا انسان روزانه 9 ساعت صرف وقت نمايد كه در نهايت چاكرا تراپي صورت گيرد يا نه؟

در يوگا در مورد هفت بدن، هفت چاكرا، نادي ها و كنداليني (Kundalini) آمده است.

اين سؤال به ذهن هر خواننده و ناظر بي طرفي مي رسد. براستي با كدام پشتوانه اين ادعاهاي به ظاهر روحاني و فلسفي به اثبات رسيده است؟

اگر اين گونه عقايد به علوم تجربي متكيست در چه علمي و كدامين آزمايشگاه علمي، اين ايده ها به اثبات رسيده است؟

تاكنون هيچ دانشمندي در حوزه علوم تجربي ادله اي بر اثبات آن اقامه ننموده است و هيچ كس مدعي وجود 72 هزار نادي و 88 هزار چاكرا در بدن نبوده است.

يكي از دلايل اختلاف نظر در مورد تعداد نادي ها و چاكرا ها در بين يوگي ها همين امر است.

از طرف ديگر دليل عقلي و برهاني قابل قبولي هم در كتاب هاي مربوط به يوگا ارائه نشده است.

روشن است كه دلايل عقلي بايد چنان روشن باشند كه درك آن براي هر عقلي بديهي و خالي از شك و ترديد باشد.

اگر دليلي براي اكثر مردم قابل قبول باشد و تعدادي را به اقناع نرساند اين دليل به ظاهر دليل بوده است ولي در واقع در شكل يا محتوا دچار اشكال بوده است؛ به همين جهت برهان فلسفي و استدلال منطقي محسوب نمي شود، در نتيجه يقين و علم نمي آورد و حداكثر براي مخاطب گمان آور است.

از سوي ديگر در يوگا براي اثبات اين گونه ادعاها، دليل نقلي كه برخوردار از پشتوانه وحياني باشد هم وجود ندارد. چرا كه در يوگا اساساً وحي به معناي رايج كه خبر از غيب و عالم معنا منظور باشد هم وجود ندارد و آن چه هست حداكثر وجود تجربه ادعا شده از جانب يوگي هاست.

بديهيست كه اين گونه تجربيات مادامي كه

برهاني از جانب عقل به كمك آن نيايد و يا دليلي از منبع غيبي كه متكي به پشتوانه عقليست به تاييد او برنخيزد، حجيت ندارد و قابل قبول نخواهد بود.

بگذريم كه اثبات اين ادعاها تاثيري در اثبات حقانيت يوگا در ديگر حوزه ها نخواهد داشت. بعضي امروزه به خاطر شباهت بعضي از تكنيك هاي يوگا با ركوع و سجده و تشهد و قيام، سوگوارانه نداي پيوند اسلام با يوگا سر مي دهند و شعار يكي بودن عرفان اسلامي و معنويت يوگي ها را تبليغ مي كنند و به عنوان مرامي برآمده از متن اسلام و حتي به عنوان عرفان اصيل اسلامي از يوگا نام مي برند. «آيين يوگا با عرفان اسلامي چنان با هم آميخته است كه تفكيك آنها از هم مشكل است.»

[57] ناگفته نماند كه مروجين يوگا بسياري از كرامات و معجزات اولياي الهي را به نفع خود تبيين مي كنند و آن را به گونه اي با كنداليني يا چاكرا و پيوند مي زنند. چنان كه در يكي از اين كتاب ها نه فقط معجزه حضرت عيسي از اين منظر توجيه شده است بلكه به صليب رفتن عيسي هم با همين منطق لازم شمرده شده است.

«اثري را كه حضرت مسيح عَلَيْهِ السَّلَام 2000 سال پيش بر مردم مي گذاشت در نظر بگيريد. او از واسطه ها، يعني بدن حواريون استفاده مي كرد و آتش كنداليني اين حواريون بر اثر حضور فوري حضرت مسيح عَلَيْهِ السَّلَام تشديد مي گرديد. اما همين امر براي بقيه مردم نيز پيش مي آمد، در حالي كه آنها تسلط كافي بر خويشتن نداشتند تا در برابر فشار نيروي گسترده كنداليني كه از بدن حضرت مسيح عَلَيْهِ السَّلَام ساطع مي شد مقاومت كنند.

چندتن از حواريون اين

كار را براي رسيدن پيام مسيح به نسل هاي آينده انجام دادند، ولي از مردم ديگر در آن زمان هيچ انتظاري وجود نداشت، زيرا اين نيرو براي آنها بسيار زياد بود.

زماني كه از وجود چندتن افرادي كه بتوانند پيام مسيح عَلَيْهِ السَّلَام را به نسل هاي آينده برسانند، اطمينان حاصل شد بايد بدن مادي حضرت مسيح عَلَيْهِ السَّلَام نابود مي شد تا بر افراد عادي اثرات بدي گذاشته نشود … در كتاب هاي مسيحي از آتش كنداليني به عنوان سه جنبه پدر، پسر و روح القدس ياد شده است.»

[58]

اين گونه قدرت ها به خودي خود دليل بر هيچ امري نيست و نه حكايت گر راه حقيقت و عرفان ناب و معنويت راستين. به علت بي ارتباط بودن عرفان ادعايي يوگا با عرفان حقيقيست كه يوگا نسبت به «با خدايي» و «بي خدايي» موضعي ندارد و همه كس را مي پذيرد و حتي منكر خدا هم مي تواند يك يوگي باشد.

«كسي كه به خدا اعتقاد ندارد مي تواند از كيش يوگا بهره ببرد با اين توضيح كه درك مراحل بالاي يوگا (سمادهي) براي او راهيست به سوي شادابي و تجديد انرژي يا حالتيست ذهني كه در آن احساس يكي بودن با كائنات در او موج مي زند. بهر تقدير باور ديني، جنسيت، سن و نژاد هرچه باشد با يوگا همخوان است به تعبير راماكريشنا: «از طريق يوگا، يك هندو، هندويي بهتر، يك مسيحي، مسيحي بهتر، يك مسلمان، مسلمان بهتر و يك يهودي، يهودي بهتري خواهد بود». [59]

و حساب و كتابي لازم بيايد در همين دنيا دل مي بندند. پتنجلي در فصل سوم كتابش، سوتره 18، بحث از تناسخ و تولدهاي پيشين به ميان آورده است [60] در كتاب هاي يوگا تولد هاي پي در پي به عنوان فرصت هاي بيشتر جهت بيداري كنداليني مورد اشاره قرار گرفته است.

«در بعضي حالات ممكن است فرد مشتاق به پيشرفت باشد كه نتيجه تولدهاي قبلي است، اما اگر جسم ضعيف باشد و نتواند فشار كنداليني را تحمل كند لازم است كه شخص منتظر تولد ديگري باشد تا شايد داراي جسمي قابل انعطاف گردد.» [61] تناسخ از آموزه هاييست كه در اديان الهي مردود شناخته شده است و در دين اسلام قائل به تناسخ در حكم كافر قلمداد شده است.

بزرگان و متكلمين و فلاسفه اسلامي دلايل متعدد عقلي و نقلي در رد و ابطال تناسخ آورده اند.

(در آخر همين كتاب به مبحث تناسخ پرداخته شده است) [62]

در غوغاي صنعت و تجارت دست و پا مي زند. در چنين فضاييست كه مرامي چون يوگا در غرب با اقبال روبرو مي شود و تعاليم يوگي ها به سهولت جا باز مي كند.

در محيطي كه پراكندگي ذهن و مشغوليت هاي فكري از طريق عرفان راستين و معنويت فطري درمان نشود، آتش تقاضاي فنوني تسكين آورو راهكارهايي آرامش بخش شعله مي كشد و بشر دلزده ماشيني، به نام عرفان در دامان يوگا مي افتد. تكنيك هاي ذهني يوگا اگر چه به غلط با آرم عرفان عرضه مي شود، اما فراينديست كه مي تواند به ذهن انضباط بخشد و مانع طغيان افكار پراكنده گردد و به طور موقت از افتادن در منجلاب روان پريشي ها و اختلالات رواني جلوگيري كند.

«يوگا مي تواند در زندگي متمدن نقشي فعال داشته باشد.

تمرين هاي روزانه يوگا، در مقابل تنش هاي بي شمار محيط شما مانند يك محافظ عمل مي كند.

مراقبه از نوع يوگا درمان موثري براي فشار روحي است.» [63]

استقبال از يوگا نه به دليل برخورداري از جهان بيني منطقي و نه به علت غناي تعليمات آن است، بلكه به سبب عطش روحي بشر جديد و نياز فوري انسان مدرن به يك مسكن رواني و ذهني است:

به عبارت دقيق تر، هنر يوگا در سامان دادن زندگي دنيويست و آماده نمودن بشر مدرن براي كاميابي بيشتر در زندگاني امروزي. خدمت يوگا به بشر بحران زده عصر ماشين، نه ارائه يك نظام معقول و جامع از هستي و جهان است و نه دستگيري از انسان براي رساندن به كمالي كه مطلوب خالق هستيست و نه ارجاع دادن به تعاليم روح بخش پيامبران الهي؛ بلكه مراميست همسو با جهان بيني حاكم بر غرب و كمك كار به تمدن جديد غرب

براي فرو نشاندن تنش ها و اضطراب هاي بشر و سر فرو بردن در لاك لذت خواهي بشر و در نتيجه دل خوش نمودن و راضي شدن به اين كه براي درد خداجويي او درماني رسيده و براي فطرت معنويت طلبي او مرهمي يافت شده است.

«يوگي به زندگي فعال و متمدن ادامه مي دهد اما با آرامش.» [64] -

***********

270

[20] جيمز هويت، يوگا ص 24

[21] - SAMYAMA

[22] يوگاي پيشرفته ص 24

[23] جيمز هويت، يوگا ص 13

[24] يوگا پيشرفته ص 271

[25] پراناياما (توقف خود بخودي تنفس

[26] دم گستري در يوگا ص 9

[27] چاكرا درماني، شيلا شارامون، رايمون شهابي ص 181

[28] جيمز هويت يوگا ص 103

[29] همان ص 110

[30] يوگاي پيشرفته ص 250

[31] همان ص 254

[32] كنداليني و چاكراها، پاولسون، ترجمه آرام ص 35

[33] جيمز هويت، يوگا ص 204

[34] اديان و مكتب هاي فلسفي هند، داريوش شايگان، ج 2 ص 715

چاكرا درماني، شلبلا شارامون، ترجمه رايمون شهابي ص 33

[35] كنداليني تجربه امروز، خسرو شريف پور ص 28

[36] دم گستري در يوگا، سوامي شيواناندا، ترجمه فرهاد خالصي مقدم ص 44

[37] كنداليني و چاكراها، پاولسون، ترجمه آرام ص 3

كنداليني، خسرو شريف پور ص 55

[38] جيمز هويت، يوگا ص 29

[39] جيمز هويت، يوگا ص 219

[40] همان ص 63

[41] كنداليني، خسرو شريف پور ص 62

[42] همان ص 52

[43] كنداليني و چاكراها پاولسون، ترجمه آرام ص 115

[44] همان ص 295 / يوگا، جيمزهويت، ص 232

[45] چاكرا درماني، شيلا شارامون، ترجمه رايمون شهابي ص 15 و ص 192

[46] چاكردرماني شيلا شارامون، ترجمه رايمون شهابي ص 28

[47] همان ص 275

[48] - kali - yuga

[49] اديان و مكاتب فلسفي هند، داريوش شايگان ج 2 ص 711

[50] - maithuna

[51] تاريخ جامع اديان، جان باير ناس ص 281

[52] همان ص 713

[53] تاريخ جامع اديان، جان باير ناس ص 280

[54] كنداليني، خسروشريف پور ص

7 - 9

[55] همان ص 108

[56] كنداليني، خسرو شريف پور ص 61

[57] يوگا سوتره هاي پتنجلي، سوامي ساتياندا، ترجمه موسوي نسب ص 9

[58] همان ص 72 و 79

[59] يوگا جيمز هويت ص 24

[60] يوگا سوتره هاي پتنجلي،

ساتياناندا ص 297

[61] كند اليني / خسرو شريف پور، ص 49

[62] جهت مطالعه بيشتر مراجعه شود به ابن سينا، الشفاء، كتاب النفس، ص 320 و المبدأ و المعاد، ص 107

[63] يوگا، جيمز هويت، ص 31

[64] جيمز هويت، يوگا ص 166

مانع صعود معنوي اوست، اما تانترا اهميت جسم را در حد پرستش بالا مي برد و آن را تبديل به معبد مي كند، به گونه اي كه آورده اند:

«بدون جسم نه تكامليست و نه سعادتي … اماكن متبركه در همين جاست … هيچ محل زيارتي چون جسم خودم نيافتم» طبق اصل بالا، پرستش اصل مونث و الهه مادر كه در تانترا نيروي زاينده حيات است، بسيار اهميت مي يابد. مراسم عبادي تانترا كه مبني بر محور قرار دادن روابط جنسيست جهت انعكاس ازدواج خداياني چون شيوا و شاكتي است.

طبيعيست كه با اين عينك، خوب و بد و خير و شر همه اموري اعتباري و نسبي ديده مي شوند و آخرين حد نيكي با درجه بالاي بدي مساوي جلوه مي كند.

آميزش عبادي جنسي از مراسم هاي مهم عبادي تانتراست.

به طوري كه در آثار مقدس تانترا گفته شده:

«همان كرداري كه باعث مي شود گروهي در جهنم بسوزند، يوگي آزادي خويش را از همان راه به دست مي آورد» جهت رسيدن به وحدت از راه آميزش جنسيست كه يكي از خطرناك ترين روش هاي رياضت مشهور به كنداليني يوگا در تانترا ابداع گرديده است.

نيروي خفته كنداليني كه از اولين چاكراهاي انسان سرچشمه مي گيرد، در مركزي قرار دارد كه بين مقعد انسان و آلت تناسلي اوست كه در مركز آن، آلت تناسلي نر است.

در چنين منطقي كه جسم مركز همه چيز است و عالم جسم تنزل يافته همان عالم كبير است بيشترين توجه به همين جسم فيزيكي معطوف مي شود و همه مطلوب ها در همين جسم و نيروهاي نهفته در آن جستجو مي شود. بي دليل نيست كه بيش از هزار تكنيك در يوگا صرف پرورش جسم و تربيت بدن مي شود. در نگاه اسلام

هر چند به جسم توجه ويژه اي شده و نظافت و پاكي جسم و سلامت و شادابي بدن به صورت برجسته اي لحاظ گرديده است، اما همه اينها بر اين مبناست كه بزرگان دين، جسم را مركب روح معرفي كرده اند و اصالت را به روح انسان كه نفخه اي الهيست و خلق ويژه خداوند است داده اند و جسم از اين نظر كه پايگاه روح و حامل آن است كرامت يافته است.

اين ايده كه «همان كرداري كه باعث مي شود گروهي در جهنم بسوزند، يوگي آزادي خويش را از همان جا به دست مي آورد» در منطق اسلام توهمي بيش نيست و براي پرورش روح، دستوراتي همگاني و مشترك تحت عنوان اوامر ونواهي الهي تشريع شده است و اين طور نيست كه بي بند و باري جنسي براي بعضي گناه و براي بعضي عامل رستگاري باشد.

طبق متون اسلامي هر چند كه با نظر به زمينه هاي ژنتيكي و بستر هاي اجتماعي، روح انسان ها ممكن است گرايشهاي مختلفي پيدا كنند اما روح همه انسان ها براي تكامل و تعالي نياز به دسته اي از اعمال و رفتارها دارند كه نياز مشترك همگان است و بدون اين دسته از اعمال كه در حكم اصول و زيربناي پرورش روح است، گرايش هاي فردي هر انسان راه بر به كمال و سعادت نخواهد بود.

اين اصول اعمال كه تحت عنوان «واجبات و محرمات» نيز از آنها ياد مي شود، برآمده از خصوصيت هايي فراگير و مشترك در روح انسان هاست كه باعث جعل دسته اي از قوانين مشترك براي سير و تعالي روح گرديده است.

2 قابل تامل اين كه الهه مادر كه در بسياري از آيين هاي هندي مورد پرستش قرار مي گيرد و در

يوگا هم مورد توجه است همان است كه جلوه نيروهاي شر و نمودي از قدرت هاي شيطاني است به گونه اي كه انتوان لاوي پايه گذار شيطان گرايي در عصر مدرن و مؤلف انجيل شيطاني از نام هاي شيوا و دخترش كالي به عنوان نامهاي شيطان (The Infernal Names) و تجسم شيطان و جلوه آن در كتابش ياد مي كند.

نام شيوا و كالي به عنوان نام مقدس شيطان در متن زير از كتاب انجيل شيطاني آمده است.

نشده است.

دو)

بن بست روش شناختي

يك پرسش كه درباره مباني يوگا به ذهن مي رسد اينست كه گويندگان اين مطالب، چه دليلي بر اين گفته ها و نوشته ها دارند؟ آيا اين گفته ها را بايد با خوش باوري پذيرفت يا بايد دنبال دليلي نيز براي آنها گشت! بدون شك هر ادعايي نياز به اثبات دارد. اگر يك ادعا از راه صحيح، اثبات شد «صادق» ناميده مي شود و اگر اثبات نشد «كاذب» خواهد بود.

هر ادّعا يك گزاره است و بر اساس تنوع گزاره ها، راه اثبات آنها نيز متفاوت است.

به طور كلي گزاره ها از نظر راه اثبات به سه دسته تقسيم مي شود:

الف: گزاره هاي تعبّدي كه راه اثبات آنها استناد به وحي الهي است.

ب: گزاره هاي عقلي كه راه اثبات آنها استفاده از دلايل منطقي و استدلال عقلي است.

ج: گزاره هاي تجربي كه راه اثبات آنها تجربه است؛ [2] با توجّه به اين مطلب، آنچه در يوگا گفته مي شود مانند اين كه انسان داراي كالبدهاي مختلف، كانال هاي انرژي و چاكراهاست از چه راهي اثبات شده است؟

گزاره هاي يوگا نه گزاره هاي عقليست تا بتوان با استدلال عقلي آنها را به اثبات رساند چنانكه معتقدان به يوگا نيز از چنين روشي استفاده نكرده اند و نه گزاره هاي تعبدي تا دليلي از كتاب آسماني داشته باشند چنانكه پيروان يوگا نيز به دليلي از كتاب مقدس تمسك نكرده اند.

حال كه راه عقل و وحي براي يوگا اثري ندارد آيا مي توان با روش تجربي ادعاهاي مطرح در يوگا را پذيرفت؟ يكي از دانشمندان غربي به نام ديويد فونتانا كه متخصص در زمينه روان شناسيست مطالعات فراواني از اين منظر به اديان بزرگ داشته و كتابي ارزشمند به نام «روان شناسي دين و

معنويّت»، نوشته است.

كتاب وي به همّت انجمن روان شناسان بريتانيا و انتشارات «بلك ول» در سال 2003 به زبان انگليسي در اختيار خوانندگان قرار گرفته است.

او معتقد است مسأله انرژي (و به دنبال آن، سيستم انرژي بدن) با روش هاي دانشگاهي قابل اثبات نيست. وي در اين كتاب مي گويد:

در شرايطي كه پزشكي قادر نيست به سنجش انرژي هاي ظريفي مانند «چي» و «پرانا» [3] بپردازد، پزشكان مجرب چين و هند، ترديدي در وجود و نقش مهمّ آنها در شفاي جسم، ذهن و روح ندارند. پزشكان غربي كه روش هاي دانشگاه هاي شرق را مطالعه كرده اند اين عقيده را اظهار مي كنند كه انرژيِ چي، با فناوري پزشكي جديد، قابل سنجش نيست. [4] بنا بر اين گزاره هاي فوق، از نظر تجربي نيز قابل اثبات نيستند. بنا بر اين آنچه در يوگا درباره انرژي، بدن هاي هفتگانه و چاكراها مطرح مي شود تنها حاصل تجربه هاي دروني يوگي هاي هندي مانند پاتانجلي و امثال اوست. در اينجا مي توان پرسيد:

آيا تجربه دروني چنين افرادي براي ديگران، حجت است و كوركورانه بايد آنها پذيرفت!؟

سه)

خلأ خداشناسي و معاد باوري

بر اساس نوشته هاي معتقدان به يوگا در آيين يوگا، بدن و دنيا معبد تلقي مي شود و تمام تلاش آنها و اعمال آنها بر اين امر نهادينه شده است كه بدن انسان را از رنج در آورده و به آرامش برساند و آن هم آرامش دنيوي؛ اما بايد گفت كه در باب نسبت دنيا و آخرت سه ديدگاه وجود دارد:

اول اينكه انسان دنيا پرست باشد و آخرت را نفي كند.

دوم اينكه انسان آخرت گراي افراطي شده، دنيا را نفي كند كه اين همان رهبانيت است.

سوم اينكه انسان آخرت گراي دنيا طلب شود. يعني به

قدري از دنيا برگزيند و به گونه اي برگزيند كه در راستاي آخرت او باشد.

تنها فرض مقبول از نظر قرآن، فرض اخير است.

«و ابتغ فيما اتاك الله الدار الاخره و لا تنس نصيبك من الدنيا» [5]

در آنچه خدا به تو داده، سراي آخرت را بطلب و بهره ات را از دنيا فراموش مكن. مبناي عرفان اسلامي اصالت دادن به آخرت است و دنيا تا آن هنگام كه در مسير اصلاح آخرت و زندگي ابدي انسان باشد مطلوب است.

در يوگا اساساً اعتقاد به معاد مطرح نيست. آموزه تناسخ در يوگا بيانگر بازگشت متوالي انسان به دنياست و اين چرخه تا بي نهايت ادامه خوهد يافت مگر وقتي كه انسان به پايان يوگا يعني خاموشي ذهن و رسيدن به آگاهي مورد نظر يوگا دست يابد ولي به هر حال در يوگا، سخني از زندگي اخروي نيست. چنانكه در يوگا مانند ساير مكاتب هندي، سخني از خدا نيست؛ آن خدايي كه مبدأ و منتهاي هستي است؛ «هو الاول و الآخر» [6] و راه نجات بشر را از طريق نمايندگان خود به انسان ها نشان داده است.

بنا بر اين آرمان يوگا به زندگي دنيوي انسان، منحصر مي شود و چنين چشم اندازي براي زندگي انسان، با دلايلي كه بر ضرورت معاد گفته شده [7] ناسازگار است.

چهار)

ويژگي هاي ناسازگارانه يوگا با طبع انسان

از نظر برخي پژوهشگران در زمينه اديان و مكاتب فلسفي هند راه يوگا از همان اول پيدايش، روشي معكوس در مقابل جريان طبيعي حيات بوده است.

هدف غايي يوگا انهدام كامل شخصيت ذهني و رواني انسان است و براي نيل به اين مقصود يوگا آداب و فنون چندي ابداع كرده است كه خاصيت غير

انساني و حتي مي توان گفت ضد انساني دارد. انسان، پرورده اجتماع است، يوگا دستور عكس مي دهد و مي خواهد آدمي، خود را از هياهوي اجتماع بر كنار زند و از لذايذ حواس، امساك نمايد. انسان متحرك است، نفس مي كشد مي نوشد، مي خورد و مي خوابد، انس مي ورزد و دل به اين و آن مي بندد، يوگا براي حركت فطري انسان، سكون مطلق تجويز مي كند و در برابر جريان طبيعي حيات و نفس كشيدن و دم فرو بردن، حبس دم را مي آموزد. آدمي در بند پيچ و خم انديشه ها و گردابهاي نفسي سرگردان است و انديشه خود را هر دم به شئ اي معطوف مي سازد و زندگي رواني انسان متشكل از استمرار لحظات متوالي شناخت هاي گوناگون است، يوگا بدين جريان طبيعي فعاليت ذهني، قرار و ثبات تزلزل ناپذيري مي بخشد و مي خواهد انديشه و ذهن را از سرگرداني بر حذر بدارد و آن را به نكته اي واحد متوجه بسازد تا بدين نحو امواج ذهني فرونشيند و منشأ صور نفساني خاموش گردد و تموجات ذهني و نفساني پايان يابد. كليه فنون يوگا متوجه همين نكته است يعني انجام دادن عكس آنچه كه آدمي بدان خوي گرفته است در واقع واژگوني كليه ارزش هاي انساني هدف واقعي يوگاست؛ [8]

پنج)

فرار به سوي يوگا

ريشه پايه گذاري يوگا رهايي از رنج و فعاليت هاي ذهني بوده است اما امروزه يوگا بعد از رواج در غرب، چنان گسترش يافته كه به هدف رفع انواع مشكلات روحي، رواني و جسمي برآمده از وضعيت زندگي بشر امروزي به كار مي رود. اين گسترش نشان مي دهد انسان معاصر كه بار زندگي مدرن را بر دوش مي كشد دچار سرگرداني و سردرگمي شده و دنبال راه چاره اي

براي درمان و در پي مرحمي براي زخم هاي جان خود مي گردد. اينجاست كه طبيبان راه گمرده اي، راهنماي سرگشتگان مي شوند و هر راهي كه اندك فايده درماني براي بيمار ولي سودهاي مادي براي درمانگر در پي دارد به آنان نشان مي دهند اما آيا مشكل اصلي بشر حل خواهد شد يا همانطور، زندگي با ابهامات پيرامون خود بر رنج بشر خواهد افزود …

شش)

رفتار سلبي

همت اصلي يوگا و هدف نهايي آن، خاموش نمودن ذهن و زدودن رنج از زندگي انسان و رساندن او به ساحل آرامش است.

اين يك رويكرد سلبي است؛ زيرا از نگاه قرآن، اين دنيا براي انسان، قرين رنج است و ريشه كن نمودن رنج و رهايي از آن ممكن نيست؛ «لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسَانَ فِي كَبَدٍ» [9] ما انسان را در رنج آفريديم. رنج را از زندگي انسان نمي توان زدود بلكه بايد آن را مديريت نمود. تنها راه مديريت رنج، پيروي از دستورات و برنامه هاي عملي اسلام است كه با بينشي درست درباره خدا، هستي و انسان و برنامه هايي جامع، زندگي او را به سوي سعادت ابدي راهنمايي مي كند.

در اسلام، زندگي در زندگي دنيوي خلاصه نمي شود بلكه بخش اصلي زندگي انسان، پس از دنياست و در دنيا چند سالي معدود زندگي خواهد نمود. در آموزه هاي اسلامي، توجه انسان ها به يكديگر، رعايت حقوق انسان ها، انفاق، گذشت، بخشش و انس و محبت مطرح است.

اسلام برنامه هاي فراواني براي مديريت اجتماع انساني دارد و با برنامه هاي اجتماعي و نيز برنامه هاي فردي، مفهوم عبادت و معنويت را گسترش داده و به تمام ابعاد و فرازهاي زندگي انسان سرايت داده است.

در اسلام نسبت به زندگي با رويكرد فعّال برخورد مي شود نه رويكرد

منفعلانه؛ از انزوا و گوشه نشيني و فردگرايي كه به معناي فرار از زندگيست پرهيز داده مي شود و به رفتارهاي فعالانه توصيه مي شود در حالي كه يوگا فقط به فرد و زدودن انديشه هاي مزاحم و فعاليت هاي ذهن او مي انديشد.

البته چنين تلاشي گذشته از باورهاي ناصواب درباره زندگي، براي زدودن رنج از زندگي انسان نتيجه اي به بار نمي آورد.

هفت)

فردمحوري

انسان موجودي اجتماعي است.

كثرت نيازهاي جسمي و روحي انسان باعث مي شود گرايش به اجتماع با فطرت او سازگارتر باشد.

ايجاد اجتماع، گذشته از زدودن نيازهاي انسان، بستري براي رشد و تعالي او فراهم مي آورد تا از اين راه به رشد معنوي دست يابد. دين اسلام بيشتر از هر آييني به جامعه بيشتر توجه نموده و با اين حال از توجه به فرد هم دور نمانده است.

اهميت اجتماعي بودن تا جاييست كه حتي در فردي ترين مقررات از قبل نماز و روزه، توجه به اجتماعي بودن، وجود دارد [10] اما در يوگا فرد انسان محوريت دارد [11] و همه تلاش ها در راستاي نجات فرد هزينه مي شود و به جنبه اجتماع كه ابزاري كارساز براي زدون رنج انساني است توجهي نمي شود.

هشت)

فقدان زيبايي شناسي

جمال و زيبايي از ويژگي هاي عالم هستي و نظام احسن است.

در اين ميان انسان از بهره جمال بيشتري نسبت به ساير موجودات برخوردار است.

چنان كه خداي متعال وقتي انسان را آفريد و از روح خود در او دميد خود را با صفت زيباي «احسن الخالقين» [12] ستود. بنا بر اين ديدن زيبايي هاي آفرينش انسان، برخوردي منصفانه با پديده هاي خلقت است.

از سوي ديگر يكي از ابعاد وجوي انسان، علاقه به جمال و زيبايي است؛ انسان در همه شئون زندگي، زيبايي را دخالت

مي دهد؛ لباس مي پوشد براي جلوگيري از سرما و گرما؛ اما زيبايي لباس را هم در نظر دارد، براي سير شدن غذا مي خورد و در زيباسازي غذا و سفره دقت مي كند خانه مي سازد براي سكونت و استراحت اما به زيبايي آن هم توجه مي كند [13] براي تفريح، سعي مي كند از زيبايي هاي مناظر، پرندگان، درختان، كوهستان، آبشارها و ساير زيبايي هاي هستي لذت ببرد و خلاصه آن كه زيبايي را براي خود و اطراف خود و آنچه به او مربوط مي شود دوست دارد و دنبال آن مي رود اما يوگا كه به رنج آميز بودن زندگي انسان اعتقاد دارد زندگي را جز رنج و تيرگي نمي داند؛ يوگا بينشي حقيقي به هستي ندارد. رنج گرچه همواره در زندگي انسان هست اما تنها بخشي از زندگي اوست و نه همه. در خلقت انسان زيبايي هاي بي شماري وجود دارد كه براي كشف آنها و رسيدن به آنها بايد تلاش كرد نه آنكه تمام تلاش را براي رهايي از رنج صرف نمود. در جاي جاي قرآن كريم دو دسته از زيباييها مورد توجه قرار گرفته است:

يك دسته از زيبايي ها در وجود خود انسان است.

آنگاه كه انسان به خود توجه مي كند در اعضاي خود حكمت آفريننده را به نظاره مي نشيند و در روح خود، قدرت و دانش او را متجلي مي بيند. اين دسته از آيات «آيات انفسي» شمرده شده اند و دسته ديگر زيبايي هاي موجود در پيرامون انسان است؛ چه انسان آنگاه كه به بيرون از خود مي نگرد شگفتي هاي آفرينش در آسمان و زمين، اوصاف الهي را براي او متجلي ساخته و زيبايي هاي هستي را در منظر او به نمايش مي گذارد. به اين دسته از آيات

«آيات آفاقي» گفته مي شود.

نه)

فاصله يوگا با عرفان

اگر يوگا براي كالبد فيزيكي يا متافيزيكي انسان فوايدي در بر داشته باشد چه ارتباطي با عرفان دارد. در يوگا تكنيك هايي مطرح مي شود و گفته مي شود انسان از طريق آنها به آرامش عصبي يا ذهني مي رسد و بعضي از بيماري هاي او نظير افسردگي، درمان مي شود اما چنين چيزهايي عرفان نيست. عرفان مؤلفه هاي خاصي دارد؛ مانند تقرب به خدا، رهايي از دنيا و زمان و مكان، يافتن راهي به نام مكاشفه براي دريافت مستقيم حقيقت، توجه به باطن و درون جهان و انسان و استفاده از رياضتي كه بر اساس شريعت باشد و در نهايت يافتن آرامشي كه با اعتماد به قدرت و علم بي پايان الهي حاصل شود. [14] يوگا نه تنها با عرفان فاصله دارد بلكه برخي پژوهشگران بر عدم تأثير معنوي آن تأكيد كرده و گفته اند:

نيل به معنويت از طريق يوگا تضميني ندارد. [15] از سوي ديگر ادعاي دروغين معنويت داشتن يوگا اين خطر را در پي خواهد داشت كه برخي افرد سودجو مدعي شوند كه به اهداف تمرينات معنوي يوگا دست يافته اند [16]

********

[1] چاترجي و داتا، همان، ص 545؛ پانديت شامبهوناد، همان، ص 631.

[2] محمّد تقي فعالي، همان، ص 120.

[3] «چي» و «پرانا» به معناي انرژي است.

[4] ديويد فونتانا، همان، ص 124.

[5] قصص: 76.

[6] حديد: 3.

[7] بنگريد به آيت الله سبحاني، الالهيات علي هدي الكتاب و السنة، قم، المركز العالمي للدراسات الاسلامية، 1412 ق، ج 4، ص: 158 و صدر الدين محمد الشيرازي، الحكمة المتعالية في الاسفار العقلية الاربعة، بيروت، دار احياء التراث العربي، 1981، ج 9، ص 241 و خواجه نصير الدين طوسي، آغاز و انجام،

انتشارات فرهنگ و ارشاد اسلامي 1374؛ ص: 88.

[8]. داريوش شايگان، همان، ص 629.

[9] بلد: 4.

[10] بنگريد به مرتضي مطهري، مجموعه آثار استاد شهيد مطهري، انتشارات صدرا، ج 2، ص: 242.

[11] در آموزه هاي مكتب سانكهيه نيز گفته شد كه جهان از روح هاي منفرد جدا از يكديگر تشكيل شده است.

[12] مؤمنون 14.

[13] مرتضي مطهري، همان، ج 2، ص: 278.

[14] محمد تقي فعالي، همان، ص 122.

[15] ر. ك. : ديويد فونتانا، همان، ص 123.

[16] همان.

دوباره زائيده شدن است، زيرا كه كردار در يك زندگاني خود علت زندگاني ديگر است و تا زماني كه كوچك ترين اثري از كردار در زندگي يك فرد به جاست، آن فرد دستخوش سمساره است.

يعني در دايره وجود، سرگردان مي آيد و مي رود و باز مي گردد. بدين گونه كارما اشاره به دنيا، امور دنيوي و اعمال انسان ها در آن دارند. قانون كارما با قانون عليت (علت و معلول) سنخيت دارد زيرا بنا بر آن كردار انسان هاست كه مي تواند علت زايش دوباره آنها و رهايي ايشان از چرخه شود. نظريه تناسخ در طول تاريخ تفكر هندوها در قالب مكاتب متعدد دستخوش از جمله يوگا تغييراتي گشته ليكن تمام آن مكاتب تناسخ را امري قهري و اجباري دانسته اند كه بنا بر قانون كارما (يوگا) به علت آلوده شدن روح انسان و در اثر تماس با جسم مادي رخ مي دهد. از اين رو يوگا نيز به قانون كارما كه به نوعي تناسخ است قبول دارد

اين رنج و محنت بار به واسطه معرفت تفكيك بين روح و ماده به دست مي آيد، شخص يوگا مي خواهد كه اين تمييز حق از باطل و ماده از روح تحقق بپذيرد و از قوه به فعل بگرايد، در واقع مكتب يوگا يك راه عملي براي تحقق و شكوفايي نفس در اختيار همه مشتاقان ديندار كساني كه خالصانه در جستجوي معنويت پا مي گذارند تا از همه رنج ها و پريشاني ها خلاصي پيدا كنند.

ذهن ها بازتاب پيدا مي كند

معني كه انرژي هاي ماورايي ورودي به چاكراها، توسط ناديها به گونه اي تغيير و تبديل مي يابد، تا بتواند به سيستم عصبي منتقل شود. به اعتقاد برخي از متافيزيسيتها در بدن انسان هفتاد و دو هزار نادي وجود دارد كه چهارده تاي آنها اصلي هستند.

مهم ترين ناديهاي بدن انسان، سه نادي «آيدا»، «پينگالا» و «سوشومنا» هستند.

اين سه نادي از انتهاي ستون فقرات تا ساقه مغز امتداد دارند. سوشومنا در مركز ستون فقرات مستقيماً به طرف بالا امتداد دارد. اين نادي بر كانال مركزي نخاع منطبق است.

آيدا و پينگالا در اطراف نخاع در جهت هاي مخالف با هم تقاطع دارند و به همين حالت در هم تنيده شده، تا بالاترين قسمت ستون فقرات ادامه مي يابند. اين ناديها معاد ل هاي روحي سيستم هاي عصبي سمپاتيك و پاراسمپاتيك مي باشند. اين اعصاب فعاليت هاي غيرارادي كالبد فيزيكي مانند ضربان قلب، هضم غذا، ترشح غدد و حركات دودي را كنترل مي كند.

به طور كلي سيستم پاراسمپاتيك بر اين فعاليت ها اثر بازدارنده دارد. در حالي كه سيستم سمپاتيك بر اين فعاليت ها اثر تحريكي داشته، سرعت آنها را بالا مي برد. براي مثال در هنگام استرس با فعال شدن سمپاتيك ضربان قلب، سرعت تنفس، گردش خون و فعاليت سيستم عصبي افزايش مي يابد. اما در همين حال فعاليت دستگاه گوارش از جمله حركات معده و روده و ترشح بزاق كاهش پيدا مي كند.

نادي آيدا در ارتباط با سيستم عصبي پاراسمپاتيك عمل مي كند و عملكرد نادي پينگالا در ارتباط با سيستم عصبي سمپاتيك است.

اين سه نادي مهم از طريق سوراخهاي بيني با تنفس (دم و بازدم) در ارتباط هستند.

هنگامي كه تنفس از طريق سوراخ سمت چپ بيني انجام مي گيرد، نادي آيدا فعال است،

در اين حالت انسان براي كارهاي فكري و ذهني آمادگي دارد. هنگامي كه تنفس از طريق سوراخ سمت راست بيني انجام مي گيرد نادي پينگالا فعال است، در اين حالت انسان سرشار از نيروي فيزيكيست و براي فعاليت جسماني آمادگي دارد. پس پينگالا با جنبه ي فيزيكي و آيدا با جنبه ي ذهني وجود انسان در ارتباط است.

آيدا اثر خنك كننده و پينگالا اثر گرم كننده دارد. آيدا و پينگالا قادرند مستقيما حيات را دريافت و به مراكز انرژي بدن منتقل كنند.

نادي ها را بايد پاكسازي كرد يوگا براي پالايش و پاكسازي كانالهاي انرژي موثرند آنها در اين زمينه شبيه طب سوزني عمل مي كنند تمرينهاي تنفسي يوگا كانالها را پاك و انرژي بدن را متعادل مي سازد. كه به آن پرانا مي گويند. [6]

مي گيرند و مواد سمي را به همراه بازدم به بيرون تخليه مي كنند.

دوي، يوگا براي شفا بخشي، مترجم شهره عبدالهي.

[6]. محمد تقي فعالي، آفتاب و سايه ها، ص 90، سوامي نيرانجاناندا سارا سواتي، همان، 75 و 80

[7]. ر. ك:

شيواندا، سوامي، دم گستري در يوگا، ترجمه فرهاد خالصي مقدم، ص 23 تا 133

[8]. پانديت شامبهوناد، همان، ص 103