سيگار پديده مرگبار عصر ما

مشخصات كتاب

سرشناسه : عليان نژادي ابوالقاسم 1343 -

عنوان و نام پديدآور : سيگار: پديده مرگبار عصر ما/ تدوين ابوالقاسم عليان نژادي.

مشخصات نشر : قم: مدرسه الامام علي ابن ابي طالب (ع 1384.

مشخصات ظاهري : 60 ص. ؛ 11×21/5 س م.

شابك : 9789645330123

وضعيت فهرست نويسي : برون سپاري.

يادداشت : پشت جلد به انگليسي: Ciqratte: the ominous event of our time.

يادداشت : كتابنامه به صورت زيرنويس.

موضوع : سيگار

موضوع : دخانيات -- اعتياد

شناسه افزوده : مدرسة الامام علي بن ابي طالب (ع)

رده بندي كنگره : HV5740 /ع8س9 1384

رده بندي ديويي : 613/85

شماره كتابشناسي ملي : 1579839

پيشگفتار

فتواى تحريمِ صريحِ سيگار، توسط يكى از مراجع محترم تقليد (مدّ ظلّه) در اواخر نيمه اوّل سال 1382 منتشر شد.(1)

اين فتوا موج جديدى در جامعه ايجاد كرد، و به عنوان يك خبر داغ و نظريّه جديد فقهى، در گوشه و كنار مورد بحث و گفتگو قرار گرفت. و لذا به صورت مكرّر و به اشكال مختلف، استفتائاتى در اين زمينه از محضر ايشان مطرح شد، و محافل علمى، مشتاق اطّلاع از مبانى و ادلّه اين نظريّه بودند. بدين جهت معظّم له در تاريخ 16/7/82، در پاسخ جمعى از طلاّب حوزه علميّه، كه خواهان توضيح بيشترى پيرامون فتواى فوق و ادلّه آن بودند، چنين مرقوم فرمودند:

بسم الله و له الحمد

«اين جانب از چند سال پيش اين فتوا را به صورت مشروط ذكر كرده بودم، و در رساله توضيح المسائل موجود است، كه: «اگر كشيدن سيگار (و ساير دخانيات) به شهادت اهل اطّلاع ضرر مهمّى داشته باشد، حرام است».(2) ولى اخيراً با شهادت و گواهى

جمعى از پزشكان آگاه و اساتيد متعهّد دانشگاه، و با توجّه به آمارهاى تكان دهنده اى كه از مرگ و مير ناشى از سيگار، و بيمارى هاى خطرناكى كه از آن نشأت مى گيرد، به ما رسيد، ثابت و مسلّم شد كه خطرات مهمّ دود سيگار يك واقعيّت است، كه حتّى فرزندان افراد سيگارى و معاشران آنها از آن در امان نيستند. لذا فتواىِ تحريمِ به طور مطلق را داديم، و از خدا مى خواهيم همه مسلمانان جهان، مخصوصاً جوانان عزيز را، كه نخستين قربانيان اين بلاى خانمانسوز هستند، از شرّ آن حفظ كند، و با هوشيارى تمام مراقب خويش و اطرافيان و دوستان خود باشند. و إن شاءالله زنده بمانيم و ببينيم كه جامعه ما از لوث وجود اين دود آلوده پاك شده است». حضرت آية الله العظمى مكارم شيرازى(مدّ ظلّه) سپس به فشرده اى از مدارك و مبانى اين حكم شرعى اشاره كرده، و در ضمن بخش قابل توجّهى از نظرات كارشناسان اهل خبره را پيرامون خطرات سيگار و ساير دخانيات نقل كرده بودند، كه در مباحث آينده بطور مشروح و مستند خواهد آمد. فتواى تحريم سيگار رفته رفته جاى خود را در ميان اقشار مختلف جامعه، و حتّى مسلمانان خارج از كشور باز مى كرد. اين مطلب از سؤالات مكرّر مؤمنين، كه از طرق مختلف به دفتر معظّم له مى رسيد، روشن و آشكار بود. گسترش اين فتوا، و پرسش هاى فراوان پيرامون آن، اقتضا مى كرد كه مبانى و ادلّه آن به صورت فنّى تر، و با تفصيل و توضيح بيشتر بيان گردد. لذا حضرت آية الله العظمى مكارم شيرازى (مدّ

ظلّه) در روز چهارشنبه 14/10/1384 درس خارج فقه خويش را، كه در جمع طلاّب و فضلاى فراوانى مطرح مى شد، به اين موضوع اختصاص دادند. مباحث مذكور پس از تنقيح، و ذكر اسناد و مدارك آن، به انضمام دو فصل ديگر، تقديم شما خوانندگان عزيز مى شود. اميد آن كه با مطالعه دقيق اين مباحث، و رساندن آن به ديگران، شما هم در مبارزه با اين عادتِ ناپسندِ غير قابلِ توجيه سهيم بوده، و در آينده شاهد جامعه اى پاك و عارى از هرگونه دخانيات باشيم. إن شاءالله. حوزه علميّه مقدّسه قم ابوالقاسم عليان نژادى 20/10/1384 1. جام جم، 25 شهريور 1382 . 2. توضيح المسائل معظّم له، چاپ هاى قبلى، مسأله 2262 .

فصل اوّل:ادلّه حرمت سيگار

عادت، مانع شناخت

يكى از موانع اجتهاد، و به تعبير ديگر از جمله موانع معرفت و شناخت، آلوده بودن خود انسان، يا جامعه اى كه در آن زندگى مى كند، به چيزى است كه مى خواهد درباره آن تحقيق نمايد. هرگاه شخصى مثلا تاجرِ كالاهاى آمريكايى و اسرائيلى باشد، يا اين گونه كالاها در جامعه وى رواج زيادى داشته باشد، شناخت ضررهاى آن، و صادر كردن حكم شرعى اش، براى وى كار ساده اى نخواهد بود. همان گونه كه اگر كسى آلوده به سيگار باشد، نمى تواند در مورد سيگار مطالعه درستى داشته باشد، يا كسى كه در محيط آلوده به دخانيات زندگى مى كند، نمى تواند به راحتى پيرامون آن سخن گفته، و نظريّه دهد.

معروف است هنگامى كه علاّمه حلّى(رحمه الله) تصميم مى گيرد پيرامون «منزوحات بئر»(1)

در مورد آن فتوا دهد، ابتدا دستور مى دهد چاه آب آشاميدنى داخل منزلشان را پر

نمايند، تا مبادا وجود آن چاه، مانع تصميم گيرى صحيح او در احكام شرعى اين موضوع گردد!

نتيجه اين كه: به هنگام بحث و تحقيق پيرامون مسأله اى، بايد تعلّقات و وابستگى هاى به آن مسأله را از بين برد، يا ناديده گرفت. به همين دليل، منشأ اشكالات زيادى كه در مورد حرمت سيگار خصوصاً، و انواع دخانيات عموماً، مطرح مى شود، آلودگى طيف گسترده اى از جامعه به آن است. و لذا در موارد مشابه كه اين آلودگى وجود ندارد، يا در مقياس محدودترى است، گفتگو و مقاومت در مورد آن نيز به همان نسبت كمتر است.

با توجّه به اين مقدّمه، ادلّه حرمت سيگار و ساير دخانيات را بررسى مى كنيم: 1. «بئر» به معناى چاه آب، و «منزوحات» تعداد سطل هاى آب است كه به هنگام آلوده شدن آب چاه به نجاستى (مثلا مردار حيوانى) از چاه كشيده مى شود، تا چاه پاك گردد، ولى معروف در ميان فقهاى امروز اين است كه آب چاه تنها با تغيير بو يا رنگ يا طعم آبِ آن، به سبب وقوع چيز نجس، نجس مى شود، و در غير اين صورت پاك است.

ادلّه حرمت سيگار

ادلّه حرمت سيگار

هر چند پيرامون حرمت دخانيات دليل خاصّى از آيات قرآن، و احاديث معصومين(عليهم السلام) به چشم نمى خورد، چرا كه اين موضوع از جمله مسائل مستحدثه اى است كه در عصر نزول قرآن و زندگى حضرات معصومين(عليهم السلام) وجود نداشته، و در دوران غيبت كبرى بروز نموده است(1)كه اين موضوع يكى از مصاديق روشن و آشكار آن است، مى توان حكم به حرمت اين عادت زشت و نامعقول صادر كرد. توجّه فرماييد:

1. نويسنده

كتاب «خودكشى تدريجى و ديگركشى با سيگار» معتقد است كه 500 سال پيش شخصى به نام «كرومن» اين گياه سمّى را از آمريكا به اروپا آورد، تا همان گونه كه اروپاييان قاره آمريكا را به خاك و خون كشيدند، اين گياه سمّى هم تا ابد آتش بر كاشانه بقيّه جهانيان زده، و بسوزاند و نابود كند!

1_ قاعده لاضرر

قاعده لاضرر

اين قاعده، كه از قواعد مسلّم فقه اسلام، اعمّ از شيعه و اهل سنّت است، و برخى از آيات قرآن، و تعدادى از روايات به روشنى دلالت بر آن دارد، و دانشمندان و فقهاى تمام فِرَق اسلامى بر آن اتّفاق نظر دارند، و مورد پذيرش عقلاى جهان _ با قطع نظر از هر نوع گرايش مذهبى _ است، به وضوح دلالت بر حرمت هر كارى دارد كه ضرر مهمّى در پى داشته باشد. سؤال: آيا قاعده لاضرر فقط ما را از ضرر زدن به ديگران منع مى كند، يا اجازه ضرر زدن به خود را نيز نمى دهد؟ به عبارت كوتاهتر، آيا اين قاعده اختصاص به إضرار به غير دارد، يا شامل إضرار به نفس هم مى شود؟ پاسخ: هر چند بعضى از موارد اين قاعده إضرار به غير است، (زيرا طبق روايت سمرة بن جندب، كه منبع اصلى اين قاعده است(1)اسلام(صلى الله عليه وآله) سمرة بن جندب را از ضرر زدن به آن شخص انصارى نهى كرد). امّا دلالت آن اختصاص به مورد مذكور ندارد، و منحصر به ضرر به غير نمى شود. بدين جهت فقهاى اسلام در ابواب مختلف فقه، براى حرمت إضرار به نفس به آن استدلال كرده اند. از جمله:

1_ در بحث روزه بيمار، كه

براى خود بيمار ضرر دارد، فرموده اند:

«به مقتضاى قاعده لا ضرر، روزه براى چنين شخصى جايز نيست».(2)

از اينجا روشن مى شود كه دايره شمول قاعده مذكور وسيع است، و شامل اضرار به نفس هم مى گردد.

2_ فقها در بحث تيمّم نيز فرموده اند:

«اگر شخصى به اندازه كافى آب در اختيار دارد، امّا برايش ضرر دارد، به مقتضاى قاعده لا ضرر حق ندارد وضو بگيرد، بلكه وظيفه اش تيمّم است».

مرحوم محقّق يزدى، در كتاب عروة الوثقى در اين زمينه مى فرمايد: «الثالث: الخوف من استعماله على نفسه، او عضو من اعضائه، بتلف او عيب او حدوث مرض او شدّته او طول مدته او بطوء برئه او صعوبة علاجه او نحو ذلك مما يعسر تحمله عادة، بل لو خاف من الشين الذى يكون تحمله شاقاً تيمم. و المراد به ما يعلوا البشرة من الخشونة المشوهة للخلقة، او الموجبة لتشقق الجلد، و خروج الدم. و يكفى الظن بالمذكورات او الاحتمال الموجب للخوف;(3)را تجويز مى كند ترس از ضررهاى ناشى از استعمال آب بر جان، يا عضوى از اعضاى انسان است; چه منشأ اين خوف، احتمال مرگ باشد، يا عضوى از اعضا معيوب شود، يا بيمارى تازه اى به وجود آيد، يا بيمارى موجود شدّت پيدا كند، يا طولانى تر شود، يا درمان آن كُند شود، يا معالجه آن سخت گردد، يا مشكل ديگرى مانند مشكلات مذكور به وجود آيد، كه تحمّل آن آسان نباشد. بلكه حتّى اگر استعمال آب وضو در شرايط خاصّى موجب نقصى در چهره، يا دست هاى انسان شود، مثل اين كه پوست دستها و صورت را زبر و خشن كند، يا باعث تركيدگى پوست

دست و صورت گردد، يا سبب خونريزى در اعضاى وضو شود، به گونه اى كه تحمّل اين امور سخت باشد، در تمام اين موارد تيمّم جايگزين وضو مى شود. در ضمن تمام مواردى كه گفته شد، حصول يقين و اطمينان به مشكلات مزبور لازم نيست، بلكه صرف ظن و گمان، و حتّى احتمالى كه منشأ خوف ضررهاى مذكور باشد، كفايت مى كند».

نويسنده كتاب ارزشمند جواهر نيز در اين زمينه فرموده است:

«و كذا... لو خشى حصول المرض الشديد باستعماله، او بالمضى اليه، او بترك شربه، بلا خلاف اجده فيه بل هو اجماع سيما مع خوف التلف معه، لنفى العسر و الحرج و الضرر(4)است در صورت ترس از مرض شديد، به سبب استعمال آب، يا جستجو براى يافتن آب، يا ترك آشاميدن آب، و اين مطلب اجماعى است، مخصوصاً اگر همراه با خوف تلف باشد; زيرا وظيفه وضو گرفتن در اين صورت به مقتضاى قاعده لاضرر و لا حرج تبديل به تيمّم مى شود».

3_ در كتاب خوراكى ها و نوشيدنى ها (الاطعمة و الاشربة) نيز غذاهاى زيان آور به حكم قاعده لاضرر تحريم شده است. از جمله مى توان به خوردن گِل اشاره كرد، كه متأسّفانه برخى از مردم مبتلاى به آن هستند. چرا كه طبق برخى از روايات اين كار سرچشمه ناراحتى هايى در بدن انسان گرديده، و رفته رفته جسم انسان را مبتلا به بيمارى هايى مى كند «ان الطين يورث السقم فى الجسد و يهيج الداء».(5)

مرحوم شهيد ثانى(رحمه الله) در كتاب كم نظير مسالك الافهام، در مقام بيان دليل حرمت خوردن گِل مى فرمايد:

«بما فيه من الاضرار الظاهر للبدن(6); علّت آن ضررها و زيان

هاى روشن وآشكارى است كه بر اثر خوردن گل به وجود مى آيد».

نتيجه اين كه: طبق آنچه از كلمه ضرر استفاده مى شود، و آنچه عرف از اين واژه مى فهمد، و آنچه فقهاى اسلام از اين قاعده برداشت كرده اند، قاعده لاضرر اختصاص به إضرار به غير ندارد، بلكه شامل إضرار به نفس هم مى شود.(7) البتّه روشن است كه منظور ضررهاى اندك و جزئى نيست، چون بسيارى از چيزهاى مورد استفاده بشر ضررهاى جزئى دارد; بلكه ملاك ضررهاى كلّى و قابل توجّه است. خلاصه اين كه: «به مقتضاى قاعده لاضرر، كه به ادلّه چهارگانه قرآن و حديث و اجماع و عقل ثابت شده، هر چيزى كه براى سلامتى انسان ضرر و زيان قابل توجّهى داشته باشد، حرام است».

اين مطلب از نظر اصولى و كلّى مورد قبول تمام فقهاى ماست، بدين جهت در رساله هاى مراجع عظام تقليد، در فصل خوردنى ها و آشاميدنى ها آمده است:

«خوردن چيزى كه براى انسان ضرر دارد، حرام است».(8)

زيان هاى فراوان سيگار

پس از روشن شدن مطلب بالا، بايد به اين موضوع پرداخت كه:

«آيا سيگار از جمله چيزهايى است كه ضرر و زيان قابل توجّهى دارد، تا مشمول قاعده كلّى لاضرر گرديده، و حكم به حرمت آن شود، يا ضررهايى كه براى آن گفته مى شود جزئى و موقّت و گذراست، و در حدّى نيست كه مشمول قاعده لاضرر شود؟».

براى تشخيص اين موضوع، همچون ساير موضوعات(9)، به سراغ اهل خبره و آگاهان و كارشناسان اين امر مى رويم، و نظر آنها را جويا مى شويم.

گروه زيادى از اطبّا و پزشكان، كه اهل خبره تشخيصِ ضررهاىِ سيگار محسوب مى شوند، اجماع و

اتّفاق نظر دارند كه سيگار ضررهاى مهم و زيان هاى قابل توجّهى دارد، و كتاب هاى متعدّدى پيرامون خطرات و زيان ها و بيمارى هاى ناشى از استعمال دخانيات، مخصوصاً سيگار، به رشته تحرير درآورده اند، بلكه در خصوص يكى دو مورد از بيماريهاى مهمّ ناشى از آن، كتاب مستقلّى نوشته شده است.(10) كه در اينجا توجّه شما عزيزان را به گوشه اى از اين خطرات و زيان ها و بيمارى ها جلب مى كنيم:

1_ سيگار عامل اصلى، يا كمكى، پيدايش بيش از 50 نوع بيمارى و 20 نوع سرطان در بدن مى باشد. بلكه بعضى از اطبا معتقدند: «120 نوع بيمارى سوغات اين عادت ناپسند است!».(11) 2_ ساليانه 5 ميليون نفر به علّت بيمارى هاى ناشى از سيگار جان مى سپارند.(12) يعنى بيش از تلفات جنگ جهانى اوّل! زيرا در طول چهارسال جنگ جهانى اوّل، 10 ميليون نفر كشته شدند; در حالى كه تلفات سيگار در دنيا در چهارسال به 20 ميليون نفر مى رسد!

اگر تعجّب نكنيد رقم تلفات ناشى از سيگار در سال 2025 ميلادى به دو برابر آمار فعلى، يعنى 10 ميليون نفر در هر سال خواهد رسيد.(13)

البتّه با اين تفاوت كه 7 ميليون آن سهم كشورهاى در حال پيشرفت، و فقط 3 ميليون ديگر متعلّق به كشورهاى پيشرفته است.(14) راستى كدام جنگ در دنيا اين قدر قربانى گرفته، و چه خطرى از اين خطر بالاتر؟

3_ دولت ها به طور متوسّط بيش از دو برابر مبلغى كه صرف تهيّه سيگار مى شود، بايد صرف هزينه بيمارى ها و عوارض ناشى از سيگار نمايند. يعنى رقمى نزديك به 6 ميليارد تومان در هر

روز در ايران، و بيش از دو هزار ميليارد تومان در سال!(15) 4_ افراد غير سيگارى، به ويژه كودكان و همسران سيگارى ها، به همان اندازه در معرض مضرّات دود سيگار هستند.(16) اين افراد بى گناه به طور اجبارى سلامتى خويش را از دست مى دهند!

5_ بدون شك سيگار در نوجوانان غالباً دريچه ورود به اعتياد است. تا آنجا كه برخى معتقدند 80% معتادين به موادّ مخدّر قبلا سيگارى بوده اند!(17)

6_ ساليانه 88 ميليارد نخ سيگار در ايران مصرف مى شود، كه نزديك به 12 ميليارد نخ آن توليد داخل، و 9 ميليارد از خارج وارد مى شود، و بقيّه عمدتاً از طريق قاچاق وارد و توزيع مى گردد(18) (يعنى بيش از 75% درصد پول سيگار به خارج از كشور مى رود). ديگران ارز كشور خويش را صرف تهيّه مايحتاج ضرورى جامعه، نظير نفت و گاز و موادّ اوّليّه كارخانجات و پيشرفت علم و صنعت، و مانند آن مى كنند، و سيگارى ها آن را صرف نابودى خود و اطرافيانشان!

7_ به علّت سودآورى صنعت دخانيات براى كمپانى هاى چند مليّتى، به ويژه شركت هاى آمريكايى، و با توجّه به محدوديّت هاى جدّى در عرضه و مصرف سيگار در كشورهاى غربى، به ويژه آمريكا، ميزان مصرف در اين كشورها روز به روز در حال كاهش است، و لذا با ترفندهاى مختلف به طور رسمى و غير رسمى (قاچاق) بازار مصرف به سوى كشورهاى فقير و در حال توسعه سوق داده شده است!(19)

8_ كمپانى هاى آمريكايى ساليانه بالغ بر 000/000/000/000/6 نخ سيگار توليد مى كنند، كه نزديك به 3 درصد آن در آمريكا مصرف مى شود، و

ما بقى آن (97 درصد) به خورد مردم ساير كشورها، به ويژه كشورهاى فقير و در حال توسعه داده مى شود. و از اين رهگذر سالانه بيش از 300 ميليارد دلار سود شركت هاى آمريكايى است، كه معادل بيش از ده سال فروش نفت ايران است! 9_ سيگار علاوه بر مضرّات فوق، دريچه ورود به ساير بزه كارى هاى اجتماعى نيز مى باشد.(20)

خانم دكتر مسيحا روانشناس و مددكار اجتماعى معتقد است: «سيگار كشيدن مقدّمه اى است بر ديگر اَشكال اعتياد، و اعتياد به موادّ مخدّر مقدّمه اى است بر بزه كارى و ناهنجارى نواجوانان و جوانان».(21)

آنچه گذشت نُه نمونه از ضررهاى مهم، و غير قابل انكار سيگار و ساير دخانيات بود. و البتّه روشن است كه مضرّات اين عادت ناپسند منحصر به موارد مذكور نيست، بلكه بسيار فراوان است(22)، كه جهت رعايت اختصار از ذكر آن صرف نظر شد. علاقه مندان مى توانند به كتاب هايى كه در اين زمينه نوشته شده مراجعه فرمايند.(23)

با توجّه به شهادت كارشناسان فراوان پيرامون ضررهاى گسترده و خطرناك سيگار، آيا انسان علم و اطمينان به ضررهاى سيگار پيدا نمى كند؟

آيا بر اثر آسيب جزئى پوست به خاطر استفاده از آب، حكم شرع به مقتضاى قاعده لاضرر تغيير مى كند، و وظيفه مكلّف تيمّم مى شود، امّا با اين همه ضرر و زيان، همچنان مى توان فتوا به حليّت سيگار داد؟ آيا مى توان پذيرفت كه خداوند مهربان به صِرف خوف مرض، روزه را بر انسان حرام كرده، تا از ضرر احتمالى در امان باشد، امّا دخانيات را با اين همه ضررهاى جانى و مالى و اجتماعى حرام نكرده است؟

اگر

خوردن گِل را به خاطر اين كه سبب تهييج درد و زمينه ساز بيمارى است حرام بدانيم، ولى سيگار و ساير دخانيات كه پيام آور مرگ و نيستى است را تحريم ننماييم، آيا دچار تناقض نشده ايم؟

نتيجه اين كه: بدون شك قاعده لاضرر شامل سيگار و ساير دخانيات مى شود، و به مقتضاى اين قاعده تمام انواع دخانيات حرام است.

سؤال: چرا برخى از بزرگان علماى گذشته سيگار را حرام نمى دانسته، و حتّى از آن استفاده مى كردند؟

پاسخ: بدون شك مضرّات سيگار به اين شكل گسترده، كه اكنون براى ما ثابت شده، براى آن بزرگواران روشن نبوده است. و لذا هنگامى كه يكى از بزرگان حوزه را بخاطر بيمارى قلبى بسترى كردند، و طبيب معالج به عنوان اوّلين گام معالجه دستور ترك سيگار را صادر كرد،(24) ايشان كه شديداً مبتلا به سيگار بود، زمانى كه به گفته اهل خبره يقين پيدا كرد كه سيگار براى سلامتى اش مضر است، بى درنگ آن را ترك كرد. و افراد ديگرى را نيز مى شناسيم كه با همين مشكل روبه رو شدند، و بلافاصله سيگار را ترك كردند، در حالى كه شديداً به آن وابسته بودند.

و اى كاش ساير مبتلايان نيز پيش از آن كه گرفتار عوارض بسيار خطرناك آن، مانند بيمارى هاى قلبى و انواع سرطان شوند، آن را ترك كنند.

پي نوشتها

1. البتّه علاوه بر حديث فوق، به روايات ديگر نيز مى توان براى قاعده مذكور استناد جست، كه شرح آن در القواعد الفقهيّه، جلد 1، صفحه 26 به بعد، آمده است.

2. صاحب جواهر(رحمه الله) در اين مورد مى فرمايد:

«انّ المدار فى الافطار على خوف الضرر من

غير فرق بين المريض و الصحيح فى ذلك، لاطلاق قوله(عليه السلام): «كل ما اضربه الصوم فالافطار له واجب»... و لظهور النصوص فى ان المبيح للفطر فى المريض الضرر، فلا يتفاوت بين الصحيح و المريض معه; ملاك و مجوز افطار ترس از ضرر است، و تفاوتى در اين مسأله بين انسان سالم و بيمار نيست، زيرا كلام امام(عليه السلام) كه مى فرمايد: «هر كس كه روزه برايش مضرّ باشد، بايد روزه اش را افطار كند» مطلق است و شامل بيمار و سالم هر دو مى شود، همان گونه كه روايات وارده در مورد تجويز افطار براى مريض ملاك را ضرر دانسته، و در اين ملاك تفاوتى بين انسان سالم و بيمار نيست». (جواهرالكلام، جلد 16، صفحه 349).

3. عروة الوثقى، جلد 1، صفحه 472 .

4. جواهر، جلد 5، صفحه 104 .

5. وسائل الشيعه، جلد 16، صفحه 392 .

6. مسالك الافهام، جلد 8، صفحه 315 و جلد 12، صفحه 165.

7. همان گونه كه ضررهاى سيگار اختصاص به شخصى سيگارى ندارد، بلكه دامنگير افرادى كه در آن فضا تنفّس مى كنند، نيز مى شود. تا آنجا كه برخى از كارشناسان معتقدند دودى كه نزديكان فرد سيگارى استنشاق مى كنند، 40 برابر كشنده تر از دودى است كه خود شخص سيگارى آن را مصرف مى كند (نشريه افق، خرداد 1382).

8. توضيح المسائل مراجع، جلد 2، صفحه 531 .

9. مثلا در مورد روزه اگر خود شخص قادر بر تشخيص ضرر نباشد، به پزشك مورد اعتماد مراجعه مى كند، چنانچه پزشك تشخيص دهد كه روزه ضرر دارد، نبايد روزه بگيرد. يا اگر بدن كسى مجروح شود، و نتواند تشخيص دهد كه آب

براى او ضرر دارد، به متخصّص رجوع نموده، و مطابق نظر او عمل مى كند. يا اگر خريدار در معامله اى ادّعاى غبن كند، به كارشناس مراجعه مى شود، چنانچه او مغبون بودن خريدار را تأييد كند، حقّ فسخ خواهد داشت. و موارد ديگرى از اين قبيل كه نشان مى دهد نظريّه اهل خبره در موضوعات حجّت است، و اين امر مورد اتّفاق فقها است.

10. كتاب «سيگار، سكته، سرطان» از جمله اين كتب است.

11. نويسنده كتاب «سيگار، سكته، سرطان» معتقد است كه: «بروز 14 نوع سرطان، 2 نوع سكته، و 80 نوع بيمارى در سيگارى ها، از علل اصلى مرگ و مير زودرس و ناگهانى آنها به شمار مى رود!»

12. كيهان، 13 مرداد 1382 .

13. سيگار، سكته، سرطان، صفحه 134 .

14. چرا كه 32 افراد سيگارى در جهان، اهالى كشورهاى در حال توسعه هستند، و 31 آن متعلّق به كشورهاى توسعه يافته است. در حالى كه صد در صد كمپانى هاى سيگارسازى در كشورهاى غربى و به خصوص آمريكا قرار دارد (اصلاح و تربيت، سال دوم، شماره 16). 15. ياس نو، 4 مرداد 1382 .

16. آقاى دكتر سيد حسن عارفى، كه در زمينه مضرّات سيگار تحقيقات فراوانى كرده، و حاصل آن را در كتاب «خودكشى تدريجى و ديگركشى با سيگار» به مردم عرضه نموده، در صفحه 3 كتاب مذكور مى گويد:

«با معتاد شدن به اين گياه سمّى، يك يك افراد خانواده، دانسته يا ندانسته، مدّتى بعد به بيمارى هاى ذيل مبتلا مى شوند:

1_ برونشيت مزمن. 2_ تنگى نفس. 3_ سرفه. 4_ خلط چركى. 5_ امفيزم ريوى.

6_ زخم هاى دستگاه گوارشى. 7_ بستن رگهاى دستها و

پاها.

8_ بستن رگهاى قلب. 9_ سكته هاى مغزى.

10_ سكته هاى قلبى. 11_ استعداد به عفونت ها.

12_ بى اشتهايى. 13_ ضعف عمومى.

و پس از ابتلا به اين بيمارى ها، از اين مطب به مطب پزشك ديگر، و از اين بيمارستان به آن بيمارستان رفته، و عمر گرانبها را سپرى كرده، و در نهايت با گرفتار شدن به انواع سرطان هاى ريه، حلق، حنجره، مرى، معده، كليه، و مثانه، راهى قبرستان ها مى شوند!». 17. بلكه بر اساس آمار به دست آمده از معتادان دستگير شده، بيش از 90 درصد آنان قبل از آن كه معتاد شوند، سيگارى بوده اند. (ابرار، 17 تير 1382) 18. رسالت، 6 مرداد 1382 .

19. در حالى كه مصرف سيگار در كشورهاى در حال توسعه 4/3 درصد در سال رشد دارد، مصرف آن در ايالات متّحده در فاصله سالهاى 1997 تا 2000، بيش از 13 درصد كاهش داشته است. در كانادا نيز در پى افزايش ماليات سيگار، آمار سيگارى ها شديداً كاهش يافته است. و لذا كمپانى هاى عمده سيگارسازى در جهان به سرمايه گذارى در بازارهاى آسيايى و همين طور اقمار شوروى سابق اقدام كرده، و شركت بريتيش آمريكن توباكو، با تعطيل كردن دو كارخانه اين شركت در كانادا و انگلستان، قصد دارد بخشى از كارخانه هاى توليدى خود را به كره و نيجريّه منتقل كند (همشهرى، 12 مرداد 1382). 20. سازمان مبارزه با سرطان در آمريكا، پس از تحقيقات گسترده روى جوانان سيگارى به اين نتيجه رسيد كه: «جوانان معتاد به سيگار افرادى بى قرار، مشوّش، و بداخلاق هستند، و اگر فردى بين 19-13 سالگى سيگار را

شروع كند، به احتمال 70 درصد زودتر از ساير افراد مى ميرد» (سيگار، سكته، سرطان، صفحه 172).

21. ابرار، 11 شهريور 1382.

22. نويسنده كتاب «خودكشى تدريجى و ديگركشى با سيگار» در صفحه ب مقدمه كتابش، در مورد ضررهاى سيگار، سخن از 4000 موادّ سمى و غير سمّى دود حاصل از سوختن توتون به ميان آورده است. 23. در كتاب سيگار، سكته، سرطان، صفحه 294 به بعد، به بخشى ديگر از زيان هاى بهداشتى و اقتصادى استعمال دخانيات اشاره شده است.

24. نخستين پرسش پزشكان به هنگام ويزيت بيماران قلبى سؤال از ابتلاى آنان به دخانيات است، و اگر بيمار مبتلا به دخانيات باشد، اوّلين دستور پزشك ترك سيگار است. چرا كه حدود 90 درصد از كسانى كه بر اثر بيمارى هاى قلبى فوت كرده اند معتاد به سيگار بوده اند (سيگار، سكته، سرطان، صفحه 45).

2_ اسراف

اسراف

حرمت اسراف _ يعنى هزينه كردن بيهوده اموال _ از مسلّمات همه فِرَق اسلامى است، و ادلّه چهارگانه فقهى (قرآن، حديث، عقل و اجماع) بر آن دلالت دارد. بدين جهت اسلام اجازه نمى دهد كه حتّى آب نيم خورده ليوان دور ريخته شود.(1)

آيا استعمال انواع دخانيات، مخصوصاً سيگار، اسراف محسوب نمى شود؟

به گزارش تكان دهنده زير توجّه كنيد، تا فاجعه اين اسراف بزرگ و وسيع، و پاسخ سؤال فوق روشن گردد:

متأسفانه در كشور ما ايران، نزديك به 10 ميليون نفر سيگارى وجود دارد، كه روزانه بيش از سه ميليارد تومان خرج سيگار مى كنند! اگر اين رقم را در روزهاى سال ضرب كنيم، حاصل آن بيش از هزار ميليارد تومان مى شود.(2) ديگران با اين ارقام نجومى، ماهواره هاى اطّلاعاتى، تحقيقاتى، مخابراتى،

نظامى و مانند آن به فضا پرتاب نموده، و در مجموع به اقتصاد و صنايع و اعتبار جامعه خويش كمك مى كنند، و سيگارى ها سلامتى خود و اطرافيان، و ثروت خانواده و جامعه خويش را آتش زده، و دود حاصل از آن را به فضا فرستاده، و ضربه مهلكى به اقتصاد و اعتبار جامعه خويش وارد مى آورند! ببين تفاوت ره از كجاست تا به كجا!؟

با توجّه به تأكيد شديدى كه اسلام نسبت به ترك اسراف دارد، آيا مى توان تصوّر كرد كه صرف سالانه 000/000/000/000/1 تومان براى يك عادت ناپسند غير قابل توجيه(3)، كه پيام آور انواع بيماريها، تلفات فراوان، وابستگى اقتصادى، كمك غير مستقيم به دشمنان اسلام، تهديد نسل جوان، و سوق دادن آنها به موادّ مخدّر است، مورد پذيرش آيين اسلام باشد؟ بى شك ادلّه حرمت اسراف، شامل سيگار و ساير دخانيات نيز مى شود. راستى اگر سيگار اسراف محسوب نشود، چه مصداق روشنترى براى اسراف خواهيد يافت؟

نتيجه اين كه سيگار و ديگر انواع دخانيات به ادلّه متعدّد حرام است، كه مهمترين آنها قاعده لاضرر و مسأله اسراف مى باشد.(4)

چرا دولت توليد دخانيات را متوقّف نمى كند؟!

سؤال: با توجّه به ضررهاى فراوان، و مفاسدِ بسيار زياد سيگار، و در نتيجه حرمت آن، چرا دولت اسلامى مبارزه پيگير و جدّى با اين معضل بزرگِ بهداشتى، اجتماعى و اقتصادى را شروع نمى كند، و در اوّلين گام دستور تعطيلى اداره دخانيات، و ممنوعيّت توليد و پخش انواع موادّ دخانى را صادر نمى كند؟ پاسخ: اصل مسأله، كه دولت بايد مبارزه جدّى، همه جانبه، و واقع گرايى با اين امّ الفساد داشته باشد، مورد

قبول همگان است. و اكنون هم اين كار انجام مى شود،(5) هر چند به كندى صورت مى گيرد، و لذا بايد آهنگ آن تندتر شود، و دامنه آن فراگيرتر. امّا تعطيل كردن اداره دخانيات و ممنوعيّت توليد و پخش آن به اين راحتى نيست; زيرا قاچاق سيگار از كشورهاى ديگر به مرزهاى كشور ما با گستردگى بيشتر آغاز مى شود، و سيگارهايى به مراتب خطرناكتر وارد كشور مى گردد، و نه تنها معضل حل نمى شود، كه معضلات تازه اى نيز بر آن افزوده مى شود. و لذا آقاى دكتر عارفى از اعضاى كابينه دولت شهيد رجايى، در مقدّمه كتاب «خودكشى تدريجى»، به هنگام شماره كردن انگيزه هاى تأليف كتابش مى گويد:

«چندين بار در هيأت دولت برادر شهيد رجايى مضرّات دخانيات مطرح شد، ولى به علّت شرايط مملكتى آن موقع، و مسائل سياسى اجتماعى آن زمان، هيچ گونه اقدامى ميسّر نبود، و تنها راه براندازى دخانيات جمع آورى مطالب علمى و آگاه نمودن مردم شناخته شد. نوشتن اين كتاب، ناشى از تعصّب شخصى نيست، بلكه مجموعه نظريّه هزاران دانشمند و پزشك صاحب نظر در اين رشته مى باشد».(6)

بنابراين بايد از طرق فرهنگى، مخصوصاً ضدّ ارزش نشان دادن اين عادت زشت، مبتلايان به سيگار را تدريجاً به سوى ترك آن سوق داد.

مدير كلّ آموزش بهداشتِ وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشكى نيز معتقد است:

«ما بايد كارى كنيم كه كشيدن سيگار (مخصوصاً) در ميان نوجوانان و جوانان به صورت يك ارزش تلقّى نشود».(7)

پي نوشتها

1. در حديثى از امام صادق(عليه السلام) مى خوانيم: «ادنى الاسراف هراقة فضل الاناء، و ابتذال ثوب الصون، و القاء النوى; كمترين حدّ

اسراف دور ريختن آب باقيمانده ليوان، و پوشيدن لباس بيرون منزل در منزل، و دور ريختن هسته خرماست» (بحارالانوار، جلد 72، صفحه 303، چاپ بيروت).

2. ياس نو، 4 مرداد 1382، و انتخاب، 7 مرداد 1382 .

3. در سطر سطر طومار چند هزار ساله تاريخ بشرى ميليون ها مطلب خرسند كننده و گريه آور، شادى زا و غم انگيز وجود دارد، كه از نقطه نظر روانى تمام كنش ها و واكنش ها، علل و معلول ها، تا حدودى قابل توجيه است... امّا آنچه در بررسى طومار بشرى غير قابل توجيه و مبهوت كننده است، مصرف دخانيات است (خودكشى تدريجى و ديگركشى با سيگار، صفحه ب).

4. مرحوم شيخ حرّ عاملى، مؤلّف كتاب ارزشمند وسائل الشيعه، در كتاب فوائد الطوسيه، فائده پنجاه و يكم، دوازده دليل براى حرمت استعمال دخانيات ذكر مى كند، كه دو دليل از مهمترين آنها قاعده لاضرر و مسأله اسراف است.

5. ممنوعيّت تبليغ هر نوع موادّ دخانى (كيهان، 2/4/82)، ايجاد اتاق ويژه سيگارى ها در فرودگاه ها (انتخاب، 2/4/82)، ممنوعيّت عرضه سيگار در فروشگاهها و مراكز تهيّه موادّ غذايى (آفرينش، 9/4/82)، ممنوعيّت استعمال دخانيات در اماكن عمومى (ابرار، 21/4/82)، الزام توليدكنندگان سيگار بر درج هشدار ضرر سيگار بر روى پاكت هاى سيگار (انتخاب، 1/4/82) و مجازات كسانى كه به افراد كمتر از 18 سال سيگار بفروشند (آفرينش، 9/4/82) از جمله اين اقدامات در كشور ماست. در ديگر كشورها و مجامع بين المللى نيز اقدامات شايسته اى صورت گرفته، كه به شش مورد آن اشاره مى شود: الف) سازمان جهانى بهداشت در حال به امضا رسانيدن يك معاهده بين المللى در زمينه كنترل استعمال دخانيات

است.

ب) در بسيارى از كشورهاى پيشرفته، فروش محصول دخانيات به افراد پايين تر از 18 سال جرم محسوب شده و شخص فروشنده تحت پيگرد قانونى قرار مى گيرد.

ج) به لحاظ اهميّت كنترل جهانى دخانيات، سازمان بهداشت جهانى در پنجاه و دوّمين اجلاس عمومى خود، مذاكره در زمينه معاهده كنترل جهانى دخانيات را تصويب نمود. اين معاهده به كشورها كمك مى كند تا با تصويب قوانين ملّى، استعمال دخانيات را در كشور خود به شكل موفّق ترى كنترل كنند.

د) در بسيارى از كشورهاى پيشرفته، فروش محصولات دخانيات تنها توسّط فروشگاه هاى داراى مجوّز فروش اين محصولات صورت مى گيرد.

ه_ ) در بسيارى از كشورهاى پيشرفته، دو سوم قيمت بسته سيگار به عنوان ماليات از طرف دولت دريافت مى گردد.

و) در بسيارى از كشورهاى جهان، به منظور حفاظت از حقوق غير سيگارى ها، استعمال دخانيات در اماكن مسقّف از نظر قانون ممنوع است. (ايران، سال نهم، شماره 2531).

6. خودكشى تدريجى و ديگركشى با سيگار، صفحه ج.

7. اصلاح و تربيت، سال دوم، شماره 16 .

سيگار ضدّ ارزش است

خوشبختانه با توجّه به فتواى مورد بحث، و فعاليّت مراكز مبارزه با دخانيات، و بعضى مصوّبات مجلس شوراى اسلامى، و تبليغات مؤثّر رسانه هاى عمومى و برخى جرايد كشور، و ممنوعيّت كشيدن سيگار در قطارها و هواپيماها و وسايل نقليّه عمومى، اين عمل به صورت يك ضدّ ارزش درآمده است. به گونه اى كه بسيارى از افراد هنگام كشيدن سيگار خود را پنهان مى كنند. و اگر اين موضوع گسترش يابد، تأثير قابل ملاحظه اى در ترك سيگار خواهد داشت.

تشويق و تقويت اعتقادات مذهبى دو عامل مهمّ ترك سيگار

إنذار و تبشير، مبارزه مثبت و منفى، خوف و رجاء در كنار هم عامل پيشرفت و ترقّى انسان است. بدين جهت در كنار مبارزه منفى با سيگار، از دو عامل مهمّ تقويت اعتقادات مذهبى و تشويق سيگاريها نبايد غافل شد. چرا كه اعتقادات مذهبى اثر عميقى در ترك سيگار دارد. به عنوان نمونه به يكى از ايميل هايى كه در همين رابطه به دست ما رسيده، توجّه كنيد:

«دين در جامعه ما موقعيّت خاصّى دارد، كه كسى قدرش را نمى داند. فردى كه معتقد به احكام اسلامى است، از فقيه جامع الشرائط تقليد مى كند، و به راحتى به فتاواى او تن مى دهد. مثلا من فردى را مى شناسم كه سخت سيگارى بود، و چندين بار هم تلاش كرد كه آن را ترك كند، ولى موفّق نشد، امّا زمانى كه شما سيگار را حرام كرديد بلافاصله سيگار را ترك كرد». همان گونه كه تشويق به ترك سيگار نيز كارساز و مؤثّر است. عدّه اى از شخصيّت ها كه شديداً گرفتار سيگار بودند، و بيم آن مى رفت كه دچار بيمارى هاى سنگينى شوند، به وسيله

حضرت آية الله العظمى مكارم شيرازى(مدّ ظلّه) تشويق به ترك سيگار شدند، و حتّى معظّم له براى اين كار جايزه اى هم قرار داد. آنها سيگار را ترك كردند، و جايزه را هم گرفتند.

فصل دوم : بازتاب گسترده فتواى تحريم سيگار

مقدمه

پس از آن كه حضرت آية الله العظمى مكارم شيرازى(مدّ ظلّه العالى) در پاسخ به استفتاى معاون بهداشتى دانشگاه علوم پزشكى شيراز تأكيد فرمودند كه:

«با توجّه به قطعى شدن ضررهاى مهمّ سيگار، كشيدن آن حرام است، و مبتلايان بايد آن را ترك كنند»،(1) و اين فتوا در رسانه هاى گروهى داخلى و خارجى منتشر شد، عكس العمل هايى كه غالباً حاكى از شادمانى و استقبال از اين نظريّه جديد فقهى بود، ابراز شد، كه به چند نمونه آن اشاره مى شود:

1. جام جم، 25/6/1382 .

الف) قدردانى جمعيّت مبارزه با استعمال دخانيات ايران

جمعيّت مذكور(1) در تاريخ 29/1/83 طىّ نامه اى به شرح زير از معظّم له و اين فتواى تاريخى قدردانى كرد: بسم الله الرحمن الرحيم احتراماً ضمن عرض ارادت و آرزوى توفيقات روزافزون، نظريّه عالمانه، شفّاف و صريح حضرتعالى، در رابطه با تحريم مطلق استعمال دخانيات، موجبات خرسندى و رضايت تمامى اعضاى هيأت مديره و هيأت امناى اين جمعيّت مردمى را فراهم نمود. اين فتواى تاريخى بارقه اميدى است كه مسير مبارزه مقدّس ما را تا رسيدن به پيروزى نهايى روشن و هموار خواهد نمود. بدون هيچ ترديدى نظريّات روشنگر و راهگشاى حضرتعالى، كه در ميان جامعه دانشگاهيان و طبقه تحصيل كرده، از محبوبيّت خاصّى برخوردار هستيد، شكوفه هاى سلامتى و نشاط و آرامش را به ميهن اسلامى ما ارزانى خواهد نمود. به اميد روزى كه اين تلاش هاى مخلصانه به ثمر نشسته، و در كشور پهناور ايران، هرگز سيگارى روشن نشود. 1. اين جمعيّت در سال 1359 تأسيس شد، و هدف اصلى آن مبارزه ريشه اى و بنيادى عليه دخانيات در ايران و جهان، با استفاده از آخرين دستاوردها، و

آشنايى مردم با عوارض ناشى از استعمال دخانيات است. اطّلاع رسانى به عموم مردم از طريق پوسترها، اطّلاعيّه ها، كتاب ها و رسانه هاى گروهى (صدا و سيما و جرايد) و ارائه طرح ها و پيشنهادهايى به دولت و مجلس براى ممنوعيّت و يا كاهش توليد دخانيات در كشور، از ديگر وظايف اين جمعيّت مى باشد (سيگار، سكته، سرطان، صفحه 293).

ب) تشكّر جمعيّت زندگى بدون دود عراق

احمدرضا المؤمن، دبير كلّ «زندگى بدون دود» عراق، نيز در جمادى الثانى 1426 ه_ . ق طى نامه تشكّرآميزى خطاب به معظّم له چنين آورده است: «اين جمعيّت (حياة بلا تدخين) تقدير و تشكّر خود را در نهايت ادب و احترام، و به پاس تلاش هاى علمى، فقهى، اصولى، اجتماعى و انديشه هاى والاى حضرت آيت الله العظمى مكارم شيرازى در بيان ضررها و زيان هاى پديده دخانيات، و تبيين نظريّه دين مبين اسلام در رابطه با كسانى كه آلوده به آن هستند، يا به نوعى در راستاى ترويج آن فعاليّت مى كنند، يا در مورد كسانى كه در روشن ساختن ضررها و زيان هاى جسمى و روحى و اقتصادى دخانيات بر فرد و جامعه و دين تساهل و كوتاهى مى كنند، اعلان مى نمايد. خداوند متعال به همه علماى دين و حوزه هاى علميّه در جهت خير و صلاح مسلمين در امور دين و دنياى آنها توفيق دهد».

ج) درخواست آژانس بين المللى سيگار از رهبران مذهبى

آژانس بين المللى سيگار و سلامت، كه در لندن مستقر است، از كليّه رهبران مذهبى كشورهاى جهان خواست تا براى حفظ سلامتى مردم در برابر زيان هاى غير قابل انكار سيگار، اقداماتى مشابه فتواى آية الله العظمى مكارم شيرازى در حرمت استعمال دخانيات انجام دهند.(1) آژانس مذكور ماهنامه اى را به طور مرتّب تهيّه و به مراكز علمى، و سازمان ها و انجمن هاى مبارزه با استعمال دخانيات در سراسر جهان ارسال مى دارد. نشريه مورد اشاره (IATH) نام دارد، و در تاريخ 11 سپتامبر 2003 ميلادى فتواى انقلابى و ارزشمند تحريم دخانيات را نقل كرده است.

1. سايت بازتاب، 2/10/1382.

د) واكنشهاى غير متعارف!

افراد زيادى پس از اطّلاع از حرمت سيگار عزم خود را جزم نموده، و با همّتى آهنين و تلاشى مستمر و پيگير، موفّق به ترك آن شده اند.(1) و پيامها و نامه هاى زيادى نيز به دفتر معظّم له رسيد كه نشان مى داد اين فتوا به حمدالله كارساز بوده است. امّا افراد انگشت شمارى بودند كه از اين فتوا خوشحال نشدند، كه ايشان در پاسخ يكى از اين افراد فرمودند:

«بسيارى از مردم به خاطر عمل به اين فتوا از بيمارى و مرگ نجات پيدا كردند، اميدواريم شما هم جزء اين افراد باشيد. البتّه لازم نيست يك شبه سيگار را ترك كنيد، بلكه به تدريج آن را كنار بگذاريد، كه اين كار سختى نيست».

1. راه هاى متفاوتى براى ترك سيگار وجود دارد; از جمله در روزنامه همشهرى، مورخ 19/4/82 ده مرحله براى تحقّق اين آرزوى شيرين پيشنهاد شده است. دكتر لطفعلى پوركاظمى نيز در صفحه 215 كتابش «سيگار، سكته، سرطان» به اين بحث مهم پرداخته،

و سيزده روش براى ترك سيگار پيشنهاد كرده است. علاقه مندان به ترك سيگار روش هاى مذكور را مطالعه نمايند.

ه_) تأييد تحريم سيگار در خطبه هاى نماز جمعه

آية الله حائرى، نماينده ولىّ فقيه در استان فارس، در خطبه دوّم نماز جمعه با تجليل از فتواى آيت الله العظمى مكارم شيرازى در تحريم استعمال دخانيات، از پزشكان و اطبّا نيز خواست اين فتوا را تأييد كنند. وى اين اقدام آيت الله العظمى مكارم شيرازى را همراه با فتاواى حضرات آيات ميرزاى شيرازى بزرگ و ميرزاى شيرازى دوم در تحريم تنباكو و جنگ عراق، افتخار بزرگى براى مردم شيراز دانست، و گفت: در مسأله شرعى چيزى كه شرافت انسان را از بين مى برد، هيچ جاى بحث نيست. و از طرفى اين فتوا بيانگر زنده بودن حوزه هاى علميّه، و پويايى فقه شيعه است، كه اميدواريم اين اقدام آيت الله العظمى مكارم آغازگر ساير فتواها باشد. وى خطاب به دانشمندان، متخصّصان و پزشكان گفت: وقتى شرافت و وجدانتان چيزى را باور مى كند، آن باور را امضا كرده، و به مردم منتقل كنيد. وى همچنين از معتادين خواست به خاطر فرزندانشان از استعمال سيگار و مواد مخدّر خوددارى كنند.(1)

و در روزنامه خبر شيراز مورّخ 1/8/82 چنين آمده است:

امام جمعه شيراز در خطبه دوم از فتواى آيت الله العظمى مكارم شيرازى در مورد تحريم استعمال دخانيات تقدير و تشكّر كرد، و گفت:

«بالاخره ميرزاى شيرازى ما به سه نفر رسيد. ميرزاى شيرازى بزرگ براى برهم زدن معامله ايران و انگليس دست به تحريم تنباكو زد. و ميرزاى شيرازى دوم در جنگ استقلال عراق حضور داشت، و عراق را از شكست بازداشت. و ميرزاى سوم ما

آية الله العظمى مكارم شيرازى است كه فتواى كارگشايى داده اند. و اكنون از پزشكان استدعا مى كنم كه با طومار خودشان اين فتوا را تأييد كنند. اعتياد شرافت انسان ها را از بين مى برد. اين نشان از زنده بودن حوزه هاى علميّه و اجتهاد است، و اميدواريم اين فتوا آغازگر فتاواى ديگر باشد. بعضى مى گويند، اين فتاوا موجب دورى افراد و مقلّدين از علماى بزرگ مى شود; امّا اين دليل نمى شود. و اگر يكى دو نفر دور شوند، افراد زيادى به دين متّصل خواهند شد».

1. روزنامه عصر شيراز، اوّل آبان 82 .

و) پزشكان و فتواى تحريم سيگار

بيش از يكصد تن از اساتيد دانشگاه علوم پزشكى شيراز و پزشكان استان فارس، حمايت قاطع خود را از تحريم سيگار اعلام كردند. در نامه اين عزيزان خطاب به مرجع عاليقدر حضرت آية الله العظمى مكارم شيرازى (مدّظلّه) آمده است:

«فتواى راهگشاى جنابعالى در خصوص حرمت مطلق استعمال سيگار، يادآور فتواى مراجع عظام سلف، ميرزاى اوّل و دوم شيرازى (رحمة الله عليهما) در تحريم دخانيات و جهاد با استعمارگران است. ما اساتيد دانشگاه علوم پزشكى شيراز و پزشكان و متخصّصان شاغل در استان فارس، وظيفه خود مى دانيم از اين فتواى مهم و دورانديشانه تقدير نماييم. و اميدواريم ساير مراجع عظام تقليد نيز در نگرشى مجدّد به اين مسأله، و ساير مسائل بهداشتى و درمانى، و با لحاظ كردن نظريّات كارشناسى، راهگشاى نسل حاضر در عمل به تكاليف خود باشند. بقاى آن وجود ارزشمند را از درگاه ايزد منّان خواستاريم».

ز) اين هم سروده يك شاعر شيرين سخن

ضمن عرض سلام به محضر مبارك فاضل، دانشمند، فقيه و مجتهد زمان، حضرت آية اللّه العظمى مكارم شيرازى، جهت كسب آگاهى و اعلام نظر، سروده زير تقديم مى گردد.

از كرمانشاه غلامحسين توانا

آيت اللّه مكارم، اى فقيه نيك نام *اى همه عزّ و كمال و رفعت و جاه و مقام «مكتب اسلام» دارد چون تو مردى سرفراز * فاضل و عادل به گيتى، حاذق فقه و كلام متن «تفسير نمونه» منحصر شد در جهان * آفرين بر ذوق و طبع و مرحبا بر آن مرام آنچه اكنون گشته سنگين، حلّ اين معضل بود *** اين گِره بگشاى و واكن باب رحمت روى عام نيك دانى آن چه دارد بهر انسان ها ضرر *** طبق فتواى فقيهان مصرفش

باشد حرام مصرف «سيگار» دارد بس ضررها را ز پى *** گر ندارد آن زيانى، پس ضرر باشد كدام؟ اين سموم بس كشنده روز و شب بيع و شرا *** مى شود اين جا و آن جا با كمال اهتمام(1) فرض آن كه عايداتش باشد از انجم فزون *** مى نيارزد آن چه دارد مرگ و بيمارى مدام! مى نيارزد تا كه انسان جان خود سازد فدا *** عقل سالم كى پسندد اين غُل و زنجير و دام؟ اين چنين چيزى كه دارد پاى تا سر شور و شر *** از چه حاضر گشته دولت بهر توزيعش مدام؟ ساليانه صدهزاران مرده اند از اين طريق *** اين ستم، گر نيست نقمت، پس چه بايد داد نام

چيست فتواى شما در محو اين «امّ الفساد»؟ *** يا چه دستورى نمايد منع آن را تا قيام؟ اى فقيه بافضيلت! رأى خود كن آشكار *** هر كه گردد روسياه و يا كه گردد شادكام! طول عمرت خواهم از درگاه حَىِّ لايزال *** در سلامت پايدار و در سعادت مستدام! پاسخ معظّم له به آقاى توانا مى كنم با نام حق آغاز، اكنون اين كلام *** مى فرستم بر جنابت صد درود و صد سلام! راست گفتى، مصرف «سيگار» دارد صد ضرر *** بهر شيطان شد سلاح و بهر ديوان، هست دام! شعله اى از نار دوزخ، آتشى از قهر ربّ *** در فسادش شك نكن از مذهب خيرالانام! آن كه دل بندد به اين «امّ الخبائث» در جهان *** از حقيقت دور باشد، در طريقت هست خام! گر بخواهى همچو «مِىْ» نامش بنه «امّ الفساد» *** اين به شكل

«دود» باشد وان يكى «زهرى» به جام گر بزرگى از بزرگان جايزش بشمرده است *** بر بنى آدم خطا ممكن بُوَد از خاصّ و عام! آن چه گفتم يك اشارت بود در اين مسأله *** عاقلان را يك اشارت هست كافى، والسّلام! 1. شاهد اين مطلب، چيزى است كه يكى از دوستان از شخصى كه نمايندگى پخش يكى از سيگارهاى آمريكا را در مدّت بيست سال در ايران داشته، نقل مى كند. توجّه كنيد:

«يك روز از شركت آمريكايى به من زنگ زدند كه چرا فلان سيگار فروش سيّار در فرودگاه مهرآباد ديشب تعطيل كرده بود، و سيگار به مشتريان عرضه نمى كرد؟» من تحقيق كردم متوجّه شدم كه گزارشى كه به آنها داده بودند، درست بوده، و آن شخص كه نمايندگى ثابت هم نداشت، در زمان مذكور تعطيل كرده بود.

فصل سوم:چهل نكته، چهل هشدار

1_ مبارزه با مقبوليّت سيگار

يك كارشناس مى گويد: «سيگار در جامعه ما مقبول است، كسى كارى به افراد سيگارى ندارد، در حالى كه فرد معتاد به هروئين به راحتى نمى تواند در كوچه و خيابان هروئين مصرف كند. ما بايد مقبوليّت سيگار را از بين ببريم، اگر مقبوليّت سيگار را از بين ببريم مطمئن باشيد معتاد به آن كم مى شود».(1) 1. ياس نو، 7 مرداد 82 .

2_ تعريف سيگار!

سيگار، تجارت جهانى ميرندگى و سرطان انسان هاست.(2)

2. كيهان، 13 مرداد 82 .

3_ هر نخ سيگار 10 دقيقه از عمرتان مى كاهد!

سيگارى ها به طور متوسّط 15 سال زودتر مى ميرند; چرا كه كشيدن هر نخ سيگار حدوداً 10 دقيقه از طول عمر انسان مى كاهد.(3)

3. سيگار، سكته، سرطان، صفحه 110 .

4_ پدران و مادران سيگارى عامل مرگ نوزادان

طبق آمار وزارت بهداشت اتريش، 70 درصد نوزادانى كه به طور ناگهانى مى ميرند از پدران و مادران سيگارى مى باشند.(1)

1. سيگار، سكته، سرطان، صفحه 111 .

5_ رابطه نيكوتين و مرگ

هر نخ سيگار حاوى نيم ميلى گرم نيكوتين است. 60 ميلى گرم نيكوتين مى تواند موجب مرگ انسان شود.(2)

2. كيهان، 14 مرداد 1382.

6_ كاهش سنّ مبتلايان به سيگار

سنّ كشيدن سيگار به طور شايع در ايران پايين آمده است، به نحوى كه از سنين مدرسه راهنمايى و دبيرستان شروع مى شود. 85 درصد كسانى كه براى اوّلين بار سيگار مى كشند ديگر نمى توانند آن را كنار بگذارند، اين اعلام خطر براى نوجوانان عزيز است.(3)

7_ راههاى ترك سيگار

ساده ترين راه كارهاى مبارزه با استعمال دخانيات، جلوگيرى از تبليغات، و نيز فرهنگ سازى و آگاه كردن قشرهاى مختلف مردم، خاصّه نونهالان و نوجوانان درباره مضرّات دود كردن سيگار است.(4)

3 و 4 . كيهان، 15 مرداد 1382.

8_ بزرگترها پيشقدم شوند

اگر مى خواهيم كودكان و نوجوانان ما سيگار نكشند، ابتدا بزرگترها بايد سيگار را كنار بگذارند. خوشبختانه در چند سال اخير به اين نكته توجّه شده كه از نمايش سيگار كشيدن در فيلم ها و تبليغات خوددارى مى شود.(1)

9_ اثر شگرف تبليغات در كاهش مصرف سيگار

اتّحاديّه اروپا 5 سال پيش پيشنهاد خود را در خصوص ممنوعيّت هر نوع تبليغ مستقيم و غير مستقيم دخانيات در سراسر اروپا از سال 2003 ميلادى به تصويب رساند. و حدود سه دهه پيش كلينيك هاى ترك سيگار در انگليس و آمريكا شروع به فعاليّت كردند. نتيجه اين اقدام تاكنون كاهش 50 درصدى استعمال دخانيات در بين شهروندان مصرف كننده دخانيات مى باشد.(2)

1 و 2 . كيهان، 16 مرداد 1382.

10_ ارتباط «سل» و «سيگار»

سل سالانه 000/600/1 نفر را در سطح جهان تلف مى كند، و سه چهارم سيگارى هايى كه به مرض سل مبتلا شده اند در صورتى كه سيگار نمى كشيدند به اين بيمارى دچار نمى شدند!(3)

3. جمهورى اسلامى، 2 شهريور 1382 .

11_ نقش رسانه ها در كاهش مصرف دخانيات

فعاليّت رسانه هاى گروهى همگام با ساير مداخلات در پيشبرد فعاليت هايى از قبيل افزايش ماليات ها و برنامه هاى آموزش عمومى در زمينه كاهش مصرف و يا ترك مصرف دخانيات مؤثّر است.(1)

1. همشهرى، 26 مرداد 1382 .

12_ هر 8 ثانيه 1 نفر!

طبق تحقيقات سازمان جهانى بهداشت، هر هشت ثانيه يك نفر به علّت استعمال دخانيات جان خود را از دست مى دهد.(2)

2. اطّلاعات، 19 شهريور 1382 .

13_ چهارده بيمارى حاصل از دخانيات

1_ از دست دادن موها. 2_ آب مرواريد. 3_ چين و چروك. 4_ ضايعات شنوايى. 5_ فساد دندان ها.

6_ آمفيزم. 7_ پوكى استخوان. 8_ بيمارى هاى قلبى. 9_ زخم معده. 10_ تغيير رنگ انگشتان. 11_ تغيير شكل سلول جنسى در مردان. 12_ بيمارى برگر.

13_ داء الصدف. 14_ انواع سرطان ها.(3)

3. اطّلاعات، 9 شهريور 1382 .

14_ «گودبر» از محافل بهداشتى جهان مى پرسد:

چرا اگر چند نفر به علّت حصبه و يا وبا بميرند، مراكز بهداشتى جهان با خشونت خاصّى نسبت به مرگ و مير آنها اعتراض مى كنند... ولى در هر مملكت و هر شهر روزانه تعداد زيادى به علّت مصرف دخانيات مى ميرند، و هيچ مركز بهداشتى به اين روش ناصحيح معترض نيست؟(1)

15_ هيچ كس منكر زيانهاى سيگار نيست

در سال 1970 در كنفرانسى با شركت 25 كشور بزرگ جهان راجع به اثرات كشنده و سمّى دخانيات بحث شد. در اين كنفرانس هيچ سخنرانى منكر اثرات سوء دخانيات براى انسان نشد.(2)

1 و 2 . خودكشى تدريجى و... ، صفحه 23 و 28 .

16_ نسبت ضررهاى اقتصادى سيگار و اعتبارات بهداشت

ضرر ساليانه اقتصادى ناشى از مصرف دخانيات بيش از دو برابر اعتبارات بخش بهداشت و درمان كشور است. فعاليّت بدون كنترل شركت هاى بزرگ توليد كننده دخانيات در كشور براى جامعه زيان آور مى باشد.(3)

3. كيهان، 13 مرداد 82 .

17_ آمار تلفات سيگار در ايران

تعداد مرگ و مير افراد سيگارى در ايران روزانه 140 نفر، و در سال به 50 هزار نفر مى رسد.(4)

4 . سيگار، سكته، سرطان، صفحه 18.

18_ تفاوت خودكشى با استعمال دخانيات

كشيش مسيحى «جاكاب بالد» مى گويد:

فرق خودكشى با اعتياد به توتون در اين است كه خودكشى يك مرگ ناگهانى است، امّا اعتياد به توتون يك خودكشى تدريجى است.(1)

19_ ديوانگى و مصرف دخانيات

عشق يك ديوانگى كوتاه مدّت است، امّا مصرف توتون يك ديوانگى دراز مدّت و ثابت است.(2)

1 و 2 . سيگار، سكته، سرطان، صفحه 25.

20_ مرگ و مير كودكان بر اثر عوارض سيگار

اگر مصرف سيگار به همين ترتيب ادامه يابد، 250 ميليون كودك در جهان به علّت عوارض ناشى از دود سيگار از بين خواهند رفت.(3)

3. اطّلاعات، 9 مرداد 82 .

21_ سيگار و كاهش عمر

بر اساس آمار، عمر افراد سيگارى بين 15 تا 22 سال كمتر از افراد غير سيگارى است.(4)

4. كيهان، 13 مرداد 82 .

22_ هم نشينان سيگارى و سرطان ريه

سالانه چهار هزار فرد غيرسيگارى در اثر همنشينى با افراد سيگارى به سرطان ريه مبتلا شده، و جان مى سپارند.(1)

23_ آمار مرگ و مير سيگارى ها در اروپا

تنها در اروپا سالانه 450 هزار نفر در اثر بيمارى هاى ناشى از استعمال دخانيات جان مى سپارند، 4000 نفر از آنها را افراد غير سيگارى تشكيل مى دهند، كه با افراد سيگارى در منزل يا محيط كار زندگى مى كنند.(2)

24_ دستگاه تنفّسى، قربانى اصلى سيگار

بيشترين و كشنده ترين اثرات دخانيات بر دستگاه تنفّسى است.(3)

25_ سيگار و سرطان ريه

عامل بيش از 90% بروز سرطان ريه، سيگار است. و هر ساله بيش از 100 هزار مرد، و 50 هزار زن در ايالات متّحده آمريكا در اثر سرطان ريه به بيمارستان هاى مربوطه مراجعه نموده، كه اكثر آنها در مدّت يك سال فوت مى كنند.(4)

1 و 2 و 3 و 4 . سيگار، سكته، سرطان، صفحه 112 و 115 و 155 .

26_ پيام يك سيگارى به جوانان

من به عنوان كسى كه تجربه دارم به جوانانى كه هنوز به طرف سيگار نرفته اند مى خواهم بگويم:

«به خدا قسم به طرف سيگار نرويد. اصلا مى توانيد براى به دست آوردن آرامش آدامس بجويد، تا اين كه دود سيگار را به جان بخريد!».(1)

27_ سيگار كشيدن نشانه بزرگى نيست!

اكثر جوانان سيگارى مى خواهند با سيگار كشيدن به ديگران بفهمانند كه بزرگ شده اند، و احتياج به آقابالاسر ندارند; امّا سيگار كشيدن نشانه مرد شدن نيست.(2)

1 و 2 . ياس نو، 7 مرداد 82 .

28_ سيگار و آلودگى هاى ديگر

سيگارى شدن مى تواند ورودى به مرداب آلودگى هاى ديگر، و مسأله ساز باشد.(3)

يكى از فضلا در اين مورد اشعارى سروده، كه دو بيت آن تقديم شما عزيزان مى شود:

سيگار درى به اعتياد است *** كوبنده وضع اقتصاد است

ويرانگر كشور و بلاد است *** تخمى است كه ميوه اش فساد است

3 . كيهان، 13 مرداد 82 .

29_ سيگار دشمن سلامتى

با هر پكى كه به سيگار مى زنيم، حفره اى در هاله ظريف حياتمان ايجاد مى كنيم، و تندرستى خود را با دست غفلت و ناآگاهى خودمان نقره داغ مى كنيم.(1)

1 . كيهان، 13 مرداد 82 .

30_ الگوهاى نامناسب و آلودگى به سيگار

52 درصد كودكانى كه بعداً سيگارى شده اند تحت تأثير شهرت و محبوبيّت ستارگانى بوده اند كه در فيلم ها سيگار مى كشند.(2)

31_ شيوع دخانيات در بين نوجوانان

در برخى كشورهاى منطقه ميزان شيوع مصرف دخانيات بين نوجوانان 13 تا 15 ساله به 46 درصد رسيده است.(3)

32_ آمار دانشجويان سيگارى

16 درصد دانشجويان تهران سيگارى هستند، كه اين ميزان از سال اوّل تا آخر دانشگاه رو به افزايش بوده، و در دختران حدود 3 برابر شده است.(4)

2 و 3 و 4. اطلاعات، 9 مرداد 82 .

33_ مرگ و مير سيگارى ها در آينده

مرگ و مير ناشى از استعمال دخانيات در طول دو دهه آينده سه برابر خواهد شد!(1)

34_ كودكان سيگارى ها

كودكانى كه در منزل افراد سيگارى زندگى مى كنند، مثل اين است كه سالانه 80 عدد سيگار كشيده اند!(2)

1 و 2 . اطلاعات، 9 مرداد 82 .

35_ كودكان در معرض تنفّس دود

نزديك به 700 ميليون كودك، يا به عبارتى نيمى از كودكان دنيا، در معرض تنفّس هواى آلوده به دود تحميلى سيگار هستند.(3)

3 . كيهان، 13 مرداد 82 .

36_ سيگار و سرطان

مركز تحقيقات بين المللى سرطان در گزارش منتشره خود اعلام كرد: سرطان هايى كه از مصرف سيگار به وجود مى آيند، بسيار فراتر از سرطان هايى هستند كه تاكنون علم پزشكى شناخته است. استعمال دخانيات (سيگار) سرطان هاى معده، كليه، كبد، رحم، مغز استخوان و خون را در پى دارد. اين گزارش كه توسّط 29 محقّق از 12 كشور جهان در خصوص رابطه سيگار با سرطان تهيّه شده، نيز هشدار مى دهد افرادى كه در معرض دود سيگار بوده اند، و يا استفاده منفعلانه از سيگار داشته اند، به سرطان ريه مبتلا شده اند.(1)

1 . كيهان، 13 مرداد 82 .

37_ دستورالعمل آمريكايى ها به عراقى ها

فقط مشروبات الكلى، سيگار و اسلحه به ايران صادر كنيد!(2)

2. كيهان، 16 شهريور 1382 .

38_بالا رفتن سنّ ازدواج،واعتيادبه سيگار

عامل ديگر كه اصولا كمتر به آن توجّه مى شود، امّا بايد به عنوان يك دليل مهم مورد بررسى قرار گيرد، بالا رفتن سنّ ازدواج است. اين مسأله به دليل آسيب پذير بودن دختران مى تواند در كنار عواملى نظير محروميّت از ورود به دانشگاه، برآورده نشدن انتظارات پس از ورود به دانشگاه، و نيز مواجهه با بن بست هاى عاطفى، سبب انحراف از مسير درست و افزايش فرد براى موادّ اعتيادآور و در رأس آنها سيگار باشد.(1)

1. ابرار، 11 شهريور 1382 .

39_ سيگار و بيمارى قند

«جيم زبى وين گاردن» پرفسور طبّ داخلى از دانشگاه دوك در آمريكا مى گويد:

«مصرف دخانيات اثرات مخرّب بيمارى قند را تشديد مى كند. بنابراين، منع مصرف دخانيات در شخص مبتلا به ديابت قندى از واجبات است».(2)

2. خودكشى تدريجى و...، صفحه 29 .

40_ رئيس بزرگترين شركت سيگارسازى سيگار نمى كشد!

«مارتين برافتون» مدير عامل 56 ساله شركت بريتيش امريكن توباكو، دومين شركت بزرگ سازنده سيگار در جهان، سيگارى نيست!(3)

3. همشهرى، 12 مرداد 1382.

درباره مركز

بسمه تعالی
جَاهِدُواْ بِأَمْوَالِكُمْ وَأَنفُسِكُمْ فِي سَبِيلِ اللّهِ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ
با اموال و جان های خود، در راه خدا جهاد نمایید، این برای شما بهتر است اگر بدانید.
(توبه : 41)
چند سالی است كه مركز تحقيقات رايانه‌ای قائمیه موفق به توليد نرم‌افزارهای تلفن همراه، كتاب‌خانه‌های ديجيتالی و عرضه آن به صورت رایگان شده است. اين مركز كاملا مردمی بوده و با هدايا و نذورات و موقوفات و تخصيص سهم مبارك امام عليه السلام پشتيباني مي‌شود. براي خدمت رسانی بيشتر شما هم می توانيد در هر كجا كه هستيد به جمع افراد خیرانديش مركز بپيونديد.
آیا می‌دانید هر پولی لایق خرج شدن در راه اهلبیت علیهم السلام نیست؟
و هر شخصی این توفیق را نخواهد داشت؟
به شما تبریک میگوییم.
شماره کارت :
6104-3388-0008-7732
شماره حساب بانک ملت :
9586839652
شماره حساب شبا :
IR390120020000009586839652
به نام : ( موسسه تحقیقات رایانه ای قائمیه)
مبالغ هدیه خود را واریز نمایید.
آدرس دفتر مرکزی:
اصفهان -خیابان عبدالرزاق - بازارچه حاج محمد جعفر آباده ای - کوچه شهید محمد حسن توکلی -پلاک 129/34- طبقه اول
وب سایت: www.ghbook.ir
ایمیل: Info@ghbook.ir
تلفن دفتر مرکزی: 03134490125
دفتر تهران: 88318722 ـ 021
بازرگانی و فروش: 09132000109
امور کاربران: 09132000109