ص:2

ص:3

ص:4

ص:5

ص:6

ص:7

ص:8

ص:9

ص:10

ص:11

حج و عمره، پررمز و رازترين و نمادى ترين عبادات است. حج و عمره، شكوهمندترين محفل ديدار خالق و مخلوق است. حج، سير الى الله است كه با دل كندن از همه تعلقات دنيوى شروع مى شود و تا ديدار يار، ادامه مى يابد. عارفان با همه مقامات و كمالات، سلوك خويش را در اين راه به اتمام مى رسانند و عابدان حلاوت بهترين عبادات خود را در اين مأوى جستجو و عالمان در رهگذر اين سفر بر علم و معرفت خويش مى افزايند. حج و عمره بهترين ميعادگاه مسلمانان است كه در آن مسلمانان با يكديگر آشنا مى شوند و ضمن بررسى مشكلات در صدد رفع آن بر مى آيند. مكه و مدينه يادآور رنج ها و مصائب پيامبر (ص) در مسير تبليغ اسلام و رستگارى بشريت است. پيام حج، پيام آزادگى و رهايى است. پيام طواف كعبه، طواف دل است، به دنبال معبود گشتن است. رها شدن از غير و بندگى خدا را پذيرفتن است.

خداى را سپاس كه فرصت عشق و پرستش خود را در موسم حج و عمره به بندگان بخشيد و مناسك حج و عمره را به منظور پالايش صحيح روح و روان آدمى بدو عطا كرد. در اين رهگذر و در پى تحقق اهداف عاليه اين سفر معنوى مبتنى بر اصل ارتقاء محورى براى استفاده هر چه بهتر از لحظات اين سفر معنوى، بر آن شديم تا با تهيه كتابى با هدف" راهنماى

ص: 12

معنوى زائران"، زمينه استفاده بهتر آنها را از فرصت شكوهمند عمره فراهم نماييم.

ناگفته پيداست كه براى قريب به اتفاق زائران بيت الله الحرام بويژه آنانى كه براى اولين بار اين سفر الهى را تجربه مى كنند، همواره اين سؤال هنگام ورود به مكه مكرمه و مدينه منوره مطرح بوده است كه چگونه از اين فرصت و نعمت خدادادى به بهترين شكل استفاده كنند و چه اعمالى را، چه وقت، در كجا و چگونه انجام دهند؟

" پلى به سوى ملكوت (2)" تلاش كرده است با مراجعه به كتب روايى و سيره معصومين: و توصيه ها و راهنمايى هاى علماء و عرفاى بزرگ اسلامى به اين سؤال زائران پاسخ گويد و با بيان اعمال و عبادات مكه و مدينه، دست هاى نياز زائران را به آسمان ملكوت نزديك كند.

از تلاش هاى ارزشمند سركار خانم كريمى و پيگيرى و نظارت حجه الاسلام والمسلمين آقاى حميد نگارش كه در فرصتى اندك تهيه و تنظيم و تدوين اين اثر را عهده دار شدند، تقدير و تشكر به عمل مى آيد.

اميد است كه نقد و نيك انديشى صاحبان نظر، كاستى هاى اين اثر را جبران نمايد و به غنا و تعميق آن در چاپهاى بعدى بيافزايد.

ص: 13

در مكتب مكه مكّرمه

حضرت امير (ع) مى فرمايد: خداوند متعال حج را براى فروتنى مردم در مقابل عظمت و بزرگى اش قرار داده است. براى تصديق مردم به عزت و سلطنتش علامت و نشانه قرار داده است و از ميان بندگان خود شنوندگانى را برگزيد كه دعوتش را اجابت نموده و سخن او را تصديق كردند و در جاى پيامبران ايستاده و به ملائكه اى كه عرش خدا را طواف مى كنند همانند شدند و سود فراوانى در تجارت بندگى و پرستش حق تعالى بدست مى آورند و از يكديگر به سوى وعده گاه الهى سبقت مى گيرند. خداوند سبحان آن خانه را علامت و پرچم و نشانٍه اسلام قرار داد و او را پناهگاه پناهندگان تعيين كرد و حج را واجب نمود و احترامش را لازم دانست و رفتن بسوى آن را امر كرد. (1)

تمرين اصول دين

در مكتب مكه زائر مشق اصول دين مى كند. وقتى براى ديدار خانه دوست با پوشيدن لباس احرام و گفتن «لبيك» همه مظاهر دنيا را كنار گذاشته، تنها و منقطع رو به او مى آورد، صبغه الهى مى گيرد. و با تمام وجود در برابر خداوند سر تسليم فرود آورده و به مكانى وارد مى شود كه تمام انبياى عظام بخصوص ابراهيم خليل (ع) و حضرت ختمى مرتبت (ص)

ص: 14

براى تحكيم دين حق تلاشها كرده و رنج ها ديده اند. زائر خانه خدا با يادآورى اين رنج ها و تلاش ها نظر به راه و انديشه آنان دارد. آن هنگام كه همه، يك دست و يك رنگ با صفوفى فشرده، يكدل و يك صدا، نواى ملكوتى «لبيك» را سر مى دهند و به دور از منيّت ها و رنگ و شكل ها و فارغ از هياهوى دوگانگى ها و اختلافات طبقاتى، طواف و سعى مى كنند و هيچ تعارض و مشكلى، سبب اختلاف اعمالشان نمى شود، نمايى از عدل الهى را به تصوير مى كشند. از سوى ديگر اين يك رنگى و حركت و دورى از خانواده و متعلقات دنيوى با دو تكّه لباس سفيد و توقف در موقف هاى مختلف، همه يادآور معاد و رستاخيز است. پس از انجام اعمال و مناسك و فرائض نيز، زائران، پاى بند به عهد و ميثاقى كه با خداى خويش بسته اند، اعمال را به اتمام مى رسانند. باشد كه با عروجى كه پيدا كرده اند همواره در ملكوت اعلى به پرواز درآيند و با پيروى هميشگى از دستورات حق، از فرود خويش جلوگيرى نمايند. ان شاءالله

به هوش اى دل كه ميقات است اينجا محل نفى و اثبات است اينجا

از اينجا بايد آهنگ سفر كرد يقين خويشتن را بارور كرد

حديث مرگ قبل از مرگ اين است طريق وصل حق جويان چنين است

ص: 15

قدم در دامن محراب بگذار به سجده سرچنان مهتاب بگذار

بگو لبيك يا معبود، لبيك مرا تنها تويى مقصود، لبيك

ص: 16

و مسجدالنبى. آرى مقصد معلوم و راه روشن است، باشد تا كه راه گم نكنيم و به بى راهه نرويم.

همراهى پيامبر (ص)

در مدرسه مدينه مى آموزيم كه در طول تاريخ، آنان كه متخلق به اخلاق پيامبر (ص) شدند، در احد، خندق و تبوك پرواز را تجربه كردند و در خاطره تاريخ جاودانه شدند. امّا گروهى ديگر كه دل در گرو دنيا و لذات مادى داشتند، شكست احُد را رقم زدند. احُد عبرتگاه بزرگ مسلمانان است تا همگان بدانند در تمامى عقبه ها و جنگ هاى سخت، حتى اگر رسول خدا (ص) حاضر باشد و اخلاق آنان محمدى نباشد نتيجه فقط شكست است. در عوض اگر نبّى و ولّى غايب باشند اما تو عطر محمدى را بوئيده باشى و اخلاقت رنگ آسمان گرفته باشد، هر كه باشى، از هر كجا كه آمده باشى، و هر كجا قدم گذارى، عبرتى است حسنه براى صاحبان خرد.

خودباورى

در مدرسه مدينه مى آموزيم كه مسلمانان با پيشينه تاريخى و منابع غنى فرهنگى و علمى، سرآمد همه اقوام بودهاند و آن چه امروز مى تواند دوباره آنان را از اين تفرقه و وضعيت اسف بار نجات دهد، بازگشت به همان سرمايه ها و پيشينه وحيانى و فرهنگى است.

ص: 17

شهرى زنده

در مدرسه مدينه مى آموزيم كه چگونه يك شهر مى تواند همواره منشاء و سرچشمه نورانيت و بركت براى همه جهانيان در طول تاريخ باشد.

ص:18

مناسبت هاى ماه هاى قمرى

ربيع الاول

1هجرت پيامبر اكرم (ص) از مكه به مدينه (سال 1 (س) بعثت) ليلٍه المبيت 5 وفات حضرت سكينه (س) 8 شهادت امام حسن عسكرى (ع) (2 (ص) 0 ق) (ص) آغاز ولايت حضرت ولى عصر (عج) (2 (ص) 0 ق) 10 سالروز ازدواج پيامبر اكرم (ص) با حضرت خديجه (س) (15 سال قبل از هجرت) 12 ميلاد پيامبر اكرم (ص) طبق روايت عامه 15 بناى مسجد قبا اولين مسجد در اسلام سال (1 ق) 1 (ع) ميلاد پيامبر اكرم (ص) (سال عام الفيل) ولادت حضرت امام صادق (ع) (8 (س) ق) 22 بخشش فدك به حضرت زهرا (س) توسط پيامبر اكرم (ص) به فرمان خداوند سبحان 2 (س) ورود حضرت معصومه (س) به قم (201 ق) 2 (ص) صلح امام حسن مجبتى (ع) (41 ق)

ص: 19

ربيع الثانى

8ولادت امام حسن عسكرى (ع) (2 (س) 2 ق) 10 وفات حضرت معصومه (س) (201 ق) بنابر قوليجمادى الاولى

5ولادت حضرت زينب كبرى (س) (5 ق) روز پرستار 1 (س) شهادت حضرت زهرا (س) (روايت اول) (11 ق) 15 ولادت حضرت امام زين العابدين (ع) ( (س) (ص) ق) 2 (ع) وفات حضرت عبدالمطلب (ع) جدّ پيامبر (ص) جمادى ا لثانى

(س)

شهادت حضرت زهرا (س) (روايت دوم) (11 ق) 1 (س) رحلت ام البنين (س) مادر حضرت عباس (ع) ( (ص) 4 ق) 20 ولادت حضرت فاطمه زهرا (س) (5 بعثت) ولادت امام خمينى (ره) (روز مادر) 21 وفات ام كلثوم (س) دختر حضرت على (ع) ( (ص) 1 ق) رجب

1ولادت امام محمد باقر (ع) (5 (ع) ق) (س) شهادت حضرت امام هادى (ع) (254 ق) (ص) ولادت حضرت على اصغر (ع) ( (ص) 0 ق)

ص: 20

10

ولادت امام محمدتقى (ع) (1 (ص) 5 ق) 1 (س) ولادت مولى الموحدين حضرت على (ع) 2 (س) سال قبل از هجرت (روز پدر) 15 1 (س) ايام البيض (اعتكاف) 15 شهادت حضرت زينب كبرى (ع) 25 شهادت امام موسى كاظم (ع) (18 (س) ق) 2 (ص) وفات حضرت ابوطالب (ع) (دهم بعثت) 2 (ع) عيد مبعث (1 (س) سال قبل از هجرت) شعبان

(س)

ولادت امام حسين (ع) (4 ق) روز پاسدار 4 ولادت حضرت ابوالفضل العباس (ع) (2 (ص) ق) روز جانباز 5 ولادت امام زين العابدين (ع) ( (س) 8 ق) 11 ولادت حضرت على اكبر (ع) ( (س) (س)) 15 ولادت حضرت مهدى [ (255 ق) رمضان

10

وفات حضرت خديجه 815 ولادت امام حسن مجتبى (ع) ( (س) ق) 1 (ع) جنگ بدر (2 ق) 20 و 22 18 و ليالى مباركه قدر 1 (ص) ضربت خوردن حضرت امير (ع) (40 ق) 21 شهادت امام على (ع) عروج حضرت عيسى (ع) 25 وقوع جنگ نهروان ( (س) 8 ق) جمعه آخر رمضانروز قدس

ص: 21

شوال

1عيد سعيد فطر (ص) جنگ حنين (ع) شهادت حضرت حمزه (ع)، عموى بزگوار پيامبر (ص) 8 تخريب قبور ائمه بقيع 15 وفات حضرت عبدالعظيم حسنى (ع) 22 فتح اندلس به دست مسلمانان 25 شهادت پرچم دار تشيع حضرت امام جعفر صادق (ع) (148 ق)

ص: 22

توصيه هايى از آيت الله ميرزا جواد ملكى تبريزى در ماههاى قمرى (1)

ربيع الاول

8 ربيع شهادت امام حسن عسكرى (ع) اندوهگين بودن و شكرانه به خاطر خلافت امام عصر [و اظهار ناراحتى به خاطر غيبت.

1 (ع) ربيع توسل به ائمه جهت اصلاح حال و عمل خويش.

زيارت حضرت امير (ع) و پيامبر اكرم (ص).

روزه به شكرانه ولادت.

تضرع در برابر ائمه: براى شفاعت و طلب رحمت.

درخواست از پيامبر (ص) جهت شفاعت.

پايان بردن روز با سلام و صلوات بر ائمه:.

ربيع الثانى

روز ولادت امام حسن عسكرى (ع) اظهار شادى نمايد و به محضر حضرت ولى عصر [عرض تبريك گفته و از امام حسن (ع) تعجيل درظهور و سلامتى امام عصر [را خواهان شود.

ص: 23

جمادى الاولى

بزرگداشت ولادت امام سجاد (ع) در 15 جمادى الاولى

جمادى الثانى

اول ماه دعاهاى وارده در مفاتيح خوانده شود

سوم: شهادت بانوى مظلومه حضرت زهرا (س) و اظهار اندوه و اقامه عزا برگزار گردد.

بيستم: روزه و صدقه دادن و اظهار شادى براى ولادت بانوى دو عالم.

رجب

حديث نفس و مناجات با خدا و راز و نياز

مراقبت بيشتر در اعمال و رفتار و كردار

احياى شب اول

خواندن اذكار و ا دعيه هايى كه در مفاتيح است

روزه اول ماه

خواندن نماز حضرت سلمان به اين شرح:

سى ركعت است 10 تا 2 ركعتى در هر ركعت بعد از حمد سه مرتبه توحيد و سه مرتبه كافرون خوانده شود و بعد از سلام دستها را بلند كرده و اين دعا خوانده شود:

لَا إِلهَ إِلّا اللّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ، وَلَهُ الْحَمْدُ، يُحْيِى وَيُمِيتُ، وَهُوَ حَىٌّ لَا يَمُوتُ، بَيَدِهِ الْخَيْرُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَىْ ء قَدِيرٌ. اللّهُمَّ لَا مانِعَ لِما

ص: 24

أَعْطَيْتَ، وَلَا مُعْطِىَ لِما مَنَعْتَ، وَلَا يَنْفَعُ ذَا الْجَدِّ مِنْكَ الْجَدُّ

آنگاه دستها را به صورت كشيده و دعا كند. در پانزدهم هم قسمت دوم نماز سلمان را به همين صورت مى خواند فقط تغييرى در دعاى آخر دارد كه به اين صورت است: بعد از عَلَى كُلِّ شَىْ ء قَدِيرٌ مى گويد: إِلهاً واحِداً أَحَداً فَرْداً صَمَداً، لَمْ يَتَّخِذْ صاحِبَهً وَلَا وَلَداً.

در روز آخر ماه نيز قسمت سوم نماز سلمان خوانده مى شود كه مانند گذشته است فقط در قسمت آخر دعاى بعد از نماز تغييرى دارد به اين شرح: بعد از عَلَى كُلِّ شَىْ ء قَدِيرٌ مى گويد:

وَصَلَّى اللّهُ عَلَى مُحَمَّد وَآلِهِ الطَّاهِرِينَ، وَلَا حَوْلَ وَلَاقُوَّهَ إِلّا بِاللّهِ الْعَلِىِّ الْعَظِيمِ. (1)

روزه آخر ماه در موقع افطار و اظهار تقصير به درگاه خدا و اعتراف به گناهان و استغفار،؛ تسليم اعمال نيك خود به ائمه:

ص: 25

شعبان

روزه در اول، سوم، نيمه و سه روز آخر ماه

نماز مخصوص و روزه در پنج شنبه ها

در شب پانزدهم، كه شب قدر است و شب تقسيم روزى ها، بسيار تضرع كند و روزى حلال و سرنوشت خوب از خدا بخواهد. شب را به احيا و استغفار و چشم پوشيدن از لذات و خواب و راحتى بگذراند.

در شب سجده را با دعاى ويژه: (سَجَدَ لَكَ سَوادِى وَخَيالِى و بَياضى) بخواند.

توسل به حضرت ولى عصر [نمايد.

در جمعه آخر ماه شعبان، جبران كوتاهى هاى قبل، طلب آمرزش، دعا و تلاوت قرآن و توبه نمايد.

از پانزدهم به بعد به طور دائم اين دعا را بخواند:

اللّهُمَّ إِنْ لَمْ تَكُنْ غَفَرْتَ لَنا فِيما مَضَى مِنْ شَعْبانَ فَاغْفِرْ لَنا فِيما بَقِىَ مِنْهُ

سه روز آخر را روزه گرفته و به رمضان وصل نمايد.

رمضان

ماه رمضان سبب صفاى نفس، خضوع و فروتنى، فروكش كردن شهوات و لذات، گرسنگى و كم خوابى و انجام عبادات است، لذا روزه داران طبق توصيه حضرت امام صادق (ع) بايد:

در موقع روزه، خود را در دالان آخرت ببينند، قلب را از عيوب و دل را از كينه پاك كنند، محبت خود را به خدا خالص

ص: 26

كنند، جسم خود را براى عمل به دستورات الهى مهيا كنند، اعضاى خود را به ويژه زبان از مجادله و گناه و قسم خوردن حفظ نمايند. حضرت در آخر حديث مى فرمايند: اگر به آن چه گفته شد عمل كردى حق روزه را ادا كردى والّا از ثواب روزه، كمتر بهره بردى. (1)

وظايف روزه داران:

شب اول پناه بردن به معصومين

قرائت قرآن و دعا (افتتاح، ابوحمزه، جوشن كبير و ...) بنابه حال و نشاط خود.

غسل در شب و روز اول.

افطار دادن.

خواندن نماز در شب هاى قدر به اين ترتيب: بعد از نماز عشا، قبل از نماز شب، 2 ركعت در هر ركعت، حمد (ع) مرتبه توحيد و بعد از سلام (ع) 0 مرتبه استغفر الله و اتوب اليه و درخواست حاجات.

احيا و شب زنده دارى در شبهاى قدر.

ذكر امام سجاد (ع) در شب بيست و هفتم از اول تا آخر شب گفته شود:

اللَّهُمَّ ارْزُقنى التَّجافِىَ عَنْ دارِ الغُرُورِ، وَالإِنابَهَ إِلَى دارِ الْخُلُودِ، وَالاسْتِعدادَ لِلْمَوْتِ قَبْلَ حُلُولِ الْفَوتِ.

و در شب آخر نماز پيامبر را خوانده به اين شرح:

ص: 27

10 ركعت (5 تا 2 ركعتى) در هر ركعت بعد از حمد ده مرتبه توحيد و در هر ركوع و سجود ده مرتبه تسبيحات اربعه و پس از سلام آخرين ركعت (دهم) هزار مرتبه استغفرالله و اتوب اليه و بعد به سجده رفته و بگويد:

يَاحَىُّ يَا قَيُّومُ، يَا ذَا الجَلالِ وَالإِكرامِ، يَارَحْمانَ الدُّنيا وَالآخِرَهِ وَرَحِيمَهُما، يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ، يَا إِلهَ الأَوَّلِينَ وَالآخِرِينَ، اغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا، وَتَقَبَّلْ مِنَّا صَلاتَنا وَصِيامَناوَقِيامَنا.

در روز آخر رمضان محاسبه نفس، وداع با رمضان، توبه صادقانه و تعهد به عهدهايى كه با معصومين: بسته است. و در آخر شب سجده شكر براى درك ماه رمضان.

شوال

در شب اول كه شب عيد فطر است خداوند دوست دارد بنده اش به او خوش گمان باشد و اميد را به خوف ترجيح دهد.

خواندن دعاى هلال ماه در شب ا ول كه در صحيفه سجاديه آمده است (ضميمه مى باشد).

احياى شب اول

غسل مقارن غروب آفتاب در شب اول

خواندن اين دعا بعد از نماز نافله مغرب: يَا ذَا الْمَنِّ وَالطَّوْلِ، يَا ذَا الْجُودِ، يَا مُصْطَفِىَ مُحَمَّد وَناصِرَهُ صَلِ

ص: 28

عَلَى مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَاغْفِرْ لِى كُلَّ ذَنْب أَحْصَيْتَهُ وَهُوَ عِنْدَكَ فِى كِتاب مُبِين.

تكبير بعد از نماز مغرب و عشا و صبح و نماز عيد.

اللّهُ أَكْبَرُ اللّهُ أَكْبَرُ لَا إِلهَ إِلّا اللّهُ وَاللّهُ أَكْبَرُ اللّهُ أَكْبَرُ وَلِلّهِ الْحَمْدُ، الْحَمْدُ لِلّهِ عَلَى مَا هَدانا، وَلَهُ الشُّكْرُ عَلَى مَاأَوْلينَا.

خواندن نماز عيد.

تذكر: اعمال و عبادات مستحبى كه به مناسبت ايام مختلف، در اين فصل آمده متنوع است. بديهى است بيان اعمال، به منزله انجام همه آن ها، نمى باشد. بلكه هر كس به فراخور حال خود و شرايط مكانى و زمانى، بخشى از آن را انتخاب و انجام مى دهد.

ص: 29

ص:30

ص:31

فصل دوم: دعا

زائر عزيز كه دست نياز و تضرع به درگاه احديت دارد، نيكوست كه به عوامل استجابت دعا، شرايط دعا كردن و زمان دعا توجه كرده تا حضرت حق عنايتى به خواسته هايش داشته و آنها را برآورده نمايد.

الف: عوامل استجابت دعا

1 طهارت

2 وقت مخصوص (در بند ج توضيح داده مى شود)

(س) حالات مخصوص (موقع گريه و رقت قلب)

4 نماز قبل از دعا

5 گريه و تضرع

ص: 32

شناخت خداوند

اعتقاد به قدرت و علم خداوند

اذن پروردگار

دعاى خير كردن

قطع اميد از غير خدا

ستم نكردن به مال و آبروى ديگران

عمل به وظيفه

حضور قلب در دعا

ستايش خداوند قبل از دعا

ذكر اسامى مناسب خدا يا غفّار (براى آمرزش گناه) يا رزّاق (درخواست روزى) يا قهّار (براى غلبه بر دشمن) و ...

يادآورى نعمت هاى خوب خدا

دعا درنهان

اصرار بر دعا

در نظر گرفتن عموم مردم

- دعاى دسته جمعى

ص: 33

- سه شب قدر و 2 (س) رمضان و شب هاى احيا (شب اول رجب، نيمه شعبان، شب عيد فطر، شب عيد قربان) براى جميع خواسته ها و عاقبت بخيرى و آمرزش و درخواست تقدير نيكو

- وقت ظهر: وقت زوال درهاى آسمان و بهشت باز است و حوائج بزرگ برآورده مى شود.

- طلوع فجر تا طلوع آفتاب: هر كه در اين موقع نماز بخواند و هر درخواستى كند مستجاب مى شود.

- روز عرفه: آمرزش گناه

- در حالتهاى خوش، موقع گريه و رقت قلب

- رفتن در مكان هاى دعا، مكان هاى شريف (زير گنبد امام حسين (ع)، صحراى عرفات). (1)

ص:34

ص:35

ص:36

ص:37

در بسيارى از روايات، عمره، حج اصغر شمرده شده است و داراى فضايل بى شمارى است. در اين فصل به برخى از اين فضايل از زبان معصومين اشاره مى شود:

قال رسول الله (ص): اعلَم انَّ العُمرَهَ هى الحجُّ الاصغر و انَّ عمرهً خيرٌ من الدّنيا و ما فيها (1)

پيامبر اكرم (ص) فرمودند: بدان كه عمره، همان حج اصغر است، كه بهتر از دنيا و آنچه در آن است مى باشد.

نبىّ اكرم (ص) در فرازى ديگر مى فرمايد:

الْحَجَّهُ ثَوابُها الْجَنَّه وَ الْعُمْرَهُ كَفّارَهُ لِكُلِّ ذَنْبٍ (2)

پاداش حج، بهشت است و عمره، كفاره هر گناه است.

و باز پيامبر رحمت در اين خصوص مى فرمايد:

العُمرَهُ مِنَ الْحَجّ بِمَنزلهِ الرأسِ منَ الْجَسَدِ وَ بمنزلهِ الزكاهِ منَ الصّيام (3)

عمره نسبت به حج، بمنزله سر نسبت به بدن است و بمنزله زكات روزه است.

ص: 38

در باب انجام عمره در ماههاى مختلف نيز رواياتى آمده است. از جمله:

قال الصادق (ع) انَّ عَليّا (ع) كانَ يَقولُ فى كُلِّ شَهْرٍ عُمره (1)

امام صادق (ع) فرمودند: حضرت على (ع) مى فرمود: در هر ماهى عمره اى است.

و در مورد افضل اين عمره ها نيز آمده است، كه: بافضيلت ترين عمره، عمره رجبيه است. چنانچه رسول مكرم اسلام (ص) مى فرمايد:

افْضَلُ الْعُمْرَهِ عُمرهُ رَجبٍ (2)

و نيز از امام صادق (ع) منقول است كه فرمودند:

انَّ الْعُمرَهَ فى رَجَبٍ تَلى الحَجّ فى الفضل (3)

امام صادق (ع) فرمود: فضيلت عمره در رجب مانند فضيلت حج است.

و در جايى ديگر از حضرتش درباره فضيلت عمره در رجب نسبت به رمضان سئوال شد فرمود:

انّهُ سُئِلَ: اىُّ الْعُمرَه افْضَلَ، عمرهُ فى رجبٍ اوْ عُمرهُ فى شَهر رمضان؟ فقالَ لا، بَلْ عمره فى شهر رجب افضل.

ص: 39

وقتى از امام صادق (ع) درباره فضيلت عمره در ماه رمضان و ماه رجب سئوال شد، حضرت فرمودند: عمره در ماه رجب بافضيلت تر است. (1)

در فراز ديگر امام صادق (ع) مى فرمايد:

المعتمرُ يَعْتمرُ فى اىِّ شُهورِ السنّهِ شاءَ وَ افْضَلُ العُمرهِ، عمرهُ رَجَب. (2)

حضرت امام صادق (ع) فرمودند: عمره گذار مى تواند در هر ماهى كه بخواهد عمره بگذارد و با فضيلترين عمره، عمره در ماه رجب است.

نبى مكرم اسلام (ص) نيز عمره هايى برگزار كرده اند چنانچه ابن عباس نقل مى كند:

انَّ النبىَّ اعتمرَ ارْبَعَ عُمْرَ، عُمرهُ الحُدَيبيهِ، عُمْرَهُ القضا مِن قابِلْ و الثّالِثهُ مِنْ جِعرانه، و الرابعهُ التى مَعَ حَجَّتَهُ (3)

همانا پيامبر اكرم (ص) 4 عمره انجام دادند: 1- عمره حديبيه 2- عمره القضا (از جحفه محرم شدند) و (س)- عمره اى كه (پس از بازگشت از جنگ حنين) از جعرانه محرم شده اند و

4- عمره اى كه در حجه الوداع انجام دادند.

امام صادق (ع) فرمودند: كسى كه به زيارت كعبه بيايد و بر حق و حرمت ما، هم چون حق و حرمت كعبه عارف باشد، از

ص: 40

مكه خارج نمى شود مگر اين كه گناهانش مورد غفران قرار گيرد.

مولى الموحدين امام على (ع) نيز در باب فضيلت عمره مى فرمايد:

الحاجّ و المعتمر وَفْدُ اللهِ وَ يَحْبُوهُ بالمغفره (1)

زائر حج و عمره ميهمان خداست و خداوند به او آمرزش، هديه مى كند.

امام سجاد (ع) نيز مى فرمايند:

حِجُّوا وَاعْتَمروا، تَصِحَّ اجْسامُكُم وَ تَتّسِعْ ارزاقُكم و يَصْلُحْ ايمانُكم وَ تُكفوا مَؤُونَهَ النّاسِ وَ مَؤُونَهَ عَيالاتِكُم (2)

حج و عمره بجا آوريد تا بدنهايتان سالم بماند و روزيها و درآمدهايتان زياد شود و ايمانتان استوار گردد و هزينه مردم و خانه خود را تأمين كنيد.

و امام على (ع) نيز مى فرمايد:

وَ حَجُّ الْبَيتِ وَ العمرهُ فَانّهُما يَنفيان الفَقر و يُكَفِّرانِ الذّنب و يُوجِبان الجَنَّهِ (3)

بجا آوردن حج و عمره نادارى را از بين مى برند، گناهان را پاك مى كنند و موجب رفتن به بهشت مى شوند.

ص:41

ص:42

ص:43

از آن جايى كه اين سفرِ الهى- معنوى، اجتماعى است و از اهداف بالنده آن ايجاد ارتباط با همنوعان و هم كيشان مى باشد آداب و اخلاق معاشرت در سايه فرهنگ اسلامى در اين جايگاه، تلألويى خاص، مى يابد. لذا در اين فصل با الهام از كلام مصومين به فرازهايى از اخلاق معاشرت پرداخته مى شود و انتظار مى رود:

1- زائران محترم ضمن دقت در تأثير فوق العاده معاشرت با ديگران، در شكل گيرى بيشتر شخصيت فردى، اجتماعى و دينى خود گام مؤثرى بردارند.

2- در معاشرت با ديگران همواره اين اصل را مد نظر داشته كه آنچه براى خود مى پسندند براى ديگران نيز بپسندند.

(س)- در اختلافات اجتماعى ميان مسلمانان بى تفاوت نباشند و براى حل اختلاف پيش قدم شوند.

حقيقتاً ارتباط و معاشرت سازنده با ديگران يكى از مهم ترين و اصلى ترين نيازهاى روحى و روانى انسان است و به همين جهت است كه بسيارى از فيلسوفان انسان را مدنى بالطبع دانسته اند.

ص: 44

يا بُنَىَّ اجْعَلْ نَفْسَكَ ميزاناً فيما بَيْنَكَ وَ بَيْنَ غيرِكَ فَاحْبِبْ لغيرِكَ ما تُحِبُّ لِنَفْسكَ وَ اكْرَهْ لَهُ ما تَكْرهُ لَها، ولاتَظْلِمْ كَما لاتُحِبُّ انْ تُظْلَمَ وَ احْسِنْ كَما تُحِبُّ انْ يُحْسَنَ الَيكَ وَاسْتَقْبِحْ مِنْ نَفْسكَ ما تَسْتَقْبِحُهُ مِنْ غَيرِكَ وَ ارْضَ مِنَ النّاسِ بِما تَرضاهُ لَهُمْ مِنْ نَفْسِكَ وَ لاتَقُلْ ما لاتَعْلَمُ وَ انْ قَلَّ ما تَعْلَمُ وَ لاتَقُلْ ما تُحِبُّ انْ يُقالَ لَكَ. (1)

پسرم! خود را ميان خويش و ديگرى ميزانى قرار بده، پس آنچه براى خود دوست مى دارى براى ديگران نيز دوست بدار. و آن چه را كه براى خود نمى پسندى براى ديگران هم نپسند. و ستم مكن، چنانكه دوست ندارى بر تو ستم شود. و نيكى كن چنانكه دوست مى دارى به تو نيكى كنند. و آن چه براى ديگران زشت مى بينى براى خود زشت بدان و براى مردم چيزى را رضايت بده كه براى خود مى پسندى و به ديگران نگو، آن چه را شنيدن آن را دوست ندارى. و نگو آن چه را نمى دانى، هر چند اندك است آن چه را كه مى دانى. و نگو آن چه را كه دوست ندارى، ديگران به تو گويند.

اين قانونى است كه حضرت به عنوان ملاك و معيار عام براى اخلاق اجتماعى مطرح مى نمايند. و بهترين و كاملترين معيار براى برخوردهاى اجتماعى اعم از برخورد با خويشان و نزديكان و همسفران مى باشد. واقعاً توقع نابجايى است كه از

ص: 45

ديگران انتظار داشته باشيم به ما احترام كنند. از ما بدگويى ننمايند. در زندگى و حريم خصوصى ما وارد نشوند و حتى ما را به خود ترجيح دهند، در حالى كه ما خود را در برابر آنان ملتزم به رعايت هيچ كدام ندانيم!!! پس بايد آنچه را كه بر خود نمى پسنديم بر ديگران نپسنديم. (1)

برخى از خصلت هاى اخلاقى كه در زندگى اجتماعى بخصوص در سفر نمود بارزى دارد عبارتند از:

1- اهتمام ورزيدن به كار مردم

تأكيد دائمى اسلام اين است كه مسلمانان همواره بايد دغدغه ديگران را داشته باشند و نسبت به همنوعان خويش احساس تكليف كنند

چنانچه حضرت ختمى مرتبت مى فرمايد:

الْخَلْقُ كُلُّهم عيالُ الله فَاحَبُّ الخلقِ الَى الله احْسَنُ النّاسِ الى عَيالِهِ. (2)

مردمان همگى، عيال خداوندند، پس محبوترين افراد نزد خداوند، نيكوترين شان نسبت به عيال خداوند است و در جايى ديگر مى فرمايد:

التَّودُّدُ الَى النّاسِ نِصْفُ الايمان (3)

محبت نسبت به مردم، نصف ايمان است.

ص: 46

اين كلام ذيل از پيامبر اكرم (ص) بيانگر اهميت خدمت به مردم در اسلام است و آن را از اعتكاف و عبادت يك ماهه نزد خداوند ارجمندتر مى داند. عوُن الْعَبدِ اخاهُ يَومَاً خَيرٌ مِنْ اعْتكافِهِ شَهْرَاً: كمك كردن بنده به برادرش، يك روز، بهتر از اعتكاف يك ماه است. (1)

شايان ذكر است دين مبين اسلام كه بطور عام اهتمام به امور خلق را مطرح مى كند، همت گماردن به مسائل و امور مسلمانان را بطور خاص مورد تأكيد قرار مى دهد همانطور كه پيامبر رحمت (ص) مى فرمايند: مَنْ اصْبَحَ لايَهْتَمَّ بِامُورِ الْمُسْلمين فَلَيْسَ بِمُسْلم (2) كسى كه صبح كند و به امور مسلمانان اهتمام نورزد، مسلمان نيست. لذا از اوجب وظايف مسلمين، دغدغه هم نوع داشتن و در غم و شادى او شريك بودن، در رتق و فتق امور او تلاش كردن مى باشد.

پر واضح است كه كمك به مردم فقط در مسائل مادى و رفاهى خلاصه نمى شود بلكه اعم از مسائل مادى و معنوى است و آنانكه در جهت هدايت روحى و معنوى مردم هم، تلاش مى كنند، رضايت حق را بدست آورده اند.

2- برآورده كردن نيازهاى مردم

يكى ديگر از وظايف اخلاقى ما در جامعه، رفع نياز دوستان و خويشان است و چه نيكوست زائران حريم الهى بدانند كه امام صادق (ع) فرمود:

ص: 47

لَقضاءُ حاجَهِ إِمْرءٍ مُؤْمِنٍ احَبَ الَى الله مِنْ عِشْرين حَجَّهً كُلَّ حَجَهٍ يُنْفِقُ فيها صاحبُها مِأته الْفٍ. (1)

امام صادق (ع) فرمود: رفع نياز از يك مسلمان و برآورده ساختن حاجت او، نه تنها اجر و پاداشى بالاتر و برتر از بيست حج، كه هر كدام همراه با انفاق هزاران دينار در راه خدا باشد دارد، بلكه از محبوترين كارها نزد خداوند به حساب مى آيد.

افزون بر اين، در روايات از مسلمانان خواسته شده كه به محض اطلاع از نياز يك مؤمن، در صورت امكان در رفع نيازش پيشقدم شده و حتى اجازه ندهد كه آن فرد، نيازش را به زبان آورد. چنانچه مى فرمايد: اذا عَلِمَ الرَّجل انَّ اخاهُ المُؤْمن مُحْتاجٌ فَلَمْ يُعْطِهِ شَيْئَاً حَتّى سَأَلَهُ ثُمَّ اعْطاهُ لَمْ يُؤْجَرْ عَليه (2)، و حتى اگر كسى خودش قادر نيست نياز برادر مسلمانش را برآورده كند ولى مى تواند از اعتبار و آبروى خود مايه بگذارد اخلاقاً بايد چنين كند و بايد از هر راهى كه مى داند و مى تواند در جهت رفع نياز برادر مسلمانش كوشش كند هر چند كه كوشش او هم به جايى نرسد. امام رضا (ع) در اين زمينه مى فرمايد:

انَّ لِلّهِ عِ- بادَاً فى الارض يَسْعَونَ فى حَوائِجِ النّاس، هُم الآمنُونَ يَومَ القيامهِ وَ مَنْ ادْخَلَ عَلى مُؤمنٍ سُرورَاً فَرَّحَ اللهُ قَلبَهُ يَومَ القيامهِ (3)

ص: 48

خداوند را در روى زمين بندگانى ا ست كه در برآورده ساختن نيازهاى مردم تلاش مى كنند اينان روز قيامت درامانند، هر كس كه مؤمنى را شاد نمايد، خداوند در روز قيامت دل او را شاد مى كند.

(س)- ايجاد دوستى و الفت ميان مردم

يكى از بهترين و مطلوبترين اخلاقيات اجتماعى، ايجاد مودّت و دوستى ميان مردم است بدون ترديد در زندگى اجتماعى بخصوص در سفر، كدورتها و ناراحتى هايى ميان افراد پيش مى آيد افراد بر سر مسائلى كاملًا جزئى با يكديگر اختلاف پيدا مى كنند و همين اختلافات جزئى گاهى باعث غفلت مى شود و گناهان ديگرى را چون غيبت، تهمت، فحاشى و ... را در پى دارد. اينجاست كه اصلاح ميان مردم، جايگاه خويش را مى يابد و بخاطر ارزش آن است كه امام صادق (ع) مى فرمايد:

صَدَقَهٌ يُحِبُّها اللهُ اصلاحُ بينِ النّاسِ اذا تَفاسَدوُا وَ تَقارَبُ بَينِهُم اذا تَباعَدوا. (1)

اصلاح اختلافات ميان مردم و نزديك كردن آنان به يكديگر زمانى كه بينشان تفرقه و جدايى است، صدقه اى است كه خداوند آن را دوست دارد.

ص: 49

شايسته و نيكوست كه زائران حرم الهى و حرم نبوى بدانند اصلاح بين دوستان و همسفران اطاعت از خدا و پيامبرش است. چنانچه حضرت حق، خود مى فرمايد:

(فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ أَصْلِحُوا ذاتَ بَيْنِكُمْ وَ أَطِيعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ) (1)

پس تقوا پيشه كنيد و خصومتهايى را كه ميان شماست آشتى دهيد (اصلاح كنيد) و خدا و پيامبرش را اطاعت كنيد اگر ايمان داريد.

در نامه حضرت امير (ع) به فرزندانش امام حسن (ع) و امام حسين (ع) آمده است كه فرمودند:

فَانّى سَمِعْتُ جَدَّكُما صَلّى اللهُ عَليه وَ آله يَقُول: صلاحُ ذاتِ البَينِ افْضَلُ مِنْ عامَهِ الصَّلاهِ وَ الصّيام (2)

من از جدّ شما شنيدم كه فرمودند: آشتى دادن ميان مردم از نماز و روزه يكسال بهتر است.

4- خوشرويى و حسن خلق

از ديگر سجايا و اخلاقيات اجتماعى حسن خلق است. حسن خلق بهترين كليد براى گشودن دلهاست. كلام ملايم، رفتار نيكو، گفتار مؤدبانه و جاذبه دار و تحمل و بردبارى و خندان بودن همه از مظاهر حسن خلق است. خوش رويى و

ص: 50

خوش خلقى و لبخند و تبسم از ويژگيهاى بارز نبى اكرم اسلام (ص) است. قرآن مى فرمايد: (وَ إِنَّكَ لَعَلى خُلُقٍ عَظِيمٍ) (1)

خوش رويى و تبسم سبب شادى بخشيدن به ديگران و زدودن غم و اندوه از دل و رويشان مى باشد. اين كار پاداشى بس عظيم نزد خداى مهربان دارد. چنانچه صادق آل عبا (ع) مى فرمايد:

مَنْ اخَذَ مِنْ وَجْهِ اخيهِ الْمُؤمن قَذاهً كَتَبَ اللهُ لَهُ عَشْرَ حَسَناتٍ (2)

كسى كه از چهره برادر دينى اش رنج و اندوهى را بزدايد خداوند به پاداش آن، ده حسنه در نامه اعمالش مى نويسد.

و حضرتش در جاى ديگر مى فرمايد:

ايُّما مُسْلمٍ لَقِىَ مُسْلِماً فَسَّرَهُ سَرَّهُ اللهُ عَزّ وَ جَلّ (3)

هر مسلمانى كه با مسلمانى ديدار كند و در برخورد، او را شادمان سازد، خداى متعال نيز او را خوشحال و مسرور خواهد ساخت.

خوش گويى هم در همين جايگاه است كه در برخورد با ديگران زبانى نرم و شيرين و ملاطفت آميز داشته باشيم نه اين كه با زبانى گزنده و تلخ و رويى عبوس و چهره اى درهم با مردم مواجه شويم. در اين باره امير المؤمنين (ع) مى فرمايد:

اجْمِلُوا فى الخِطاب تَسْمَعُوا جَميلَ الْجَواب

ص: 51

زيبا خطاب كنيد تا جواب زيبا بشنويد. (1)

5- عفو و گذشت

از ديگر موارد اخلاق كاربردى، عفو و گذشت و چشم پوشى از خطاى ديگران است. كينه توزى ويژه روحهاى حقير و همتهاى پايين است. عفو و گذشت پل ارتباط بين مردمان و ايجاد محبت در قلوب آنان است كه به همراه خود براى فاعل نيز لذت روحى به ارمغان مى آورد و بحقّ گفته اند كه در عفو لذتى است كه در انتقام نيست.

اهميت عفو و گذشت در ارتباطات اجتماعى آن قدر زياد است كه زينت عبادت كنندگان، امام سجاد (ع) براى تأكيد اين مهم در دعاى مكارم اخلاق چنين مى فرمايد:

خداوندا:

مرا ثابت قدم و استوار گردان تا با ناخالصان و دغلها، خيرخواهانه برخورد كنم و هر كس از من دورى گزيد، به او نيكى كنم، و به كسى كه مرا محروم كرده، بذل و عطا كنم و با آن كه با من قطع رابطه كرده بپيوندم و كسى را كه غيبت مرا كرده به خوبى ياد كنم و توفقيقم ده كه نيكى را سپاسگزار باشم و از بدى چشم پوشم و درگذرم. (2)

و هم چنين حضرت در دعاى (س) (ص) در بحث عفو و بخشش مى فرمايد:

ص: 52

بارالها، هر بنده اى كه درباره ام حرامى مرتكب شده يا پرده حرمتى را از من دريده، يا در حال حيات، حقّم بر عهده اش مانده پس او را نسبت به ستمى كه بر من روا داشته ببخش و در حقّى كه از من ضايع كرده درگذر و درباره آن چه نسبت به من انجام داده سرزنش مفرما و به خاطر آزارى كه به من رسانده، رسوايش مگردان.

و اين گذشتن را كه در عفو ايشان به كار برده ام پاكيزه ترين صدقات قرار ده و مرا در برابر گذشت از ايشان به عفوت پاداش ده تا هر يك از ما به سبب فضل تو نيك بخت گردد.

و اين است راه و رسم معاشرت سيدالساجدين، گلبرگهاى هدايت نبوى در سايه سار فرهنگ دينى و الهى.

(ص)- كنترل خشم

خشم و غضب بر هم زننده تعادل روحى انسان است اگرچه به ظاهر يك اخلاق فردى به نظر مى رسد ليكن آنگاه كه آتش خشم شعله ور گردد مى تواند ويرانى ها و خسارت هاى بزرگى به بار آورد. لذاست كه مهار آن جزء روابط و خلقيات اجتماعى محسوب مى شود.

متاسفانه برخى از مردم موقع عصبانى شدن، كنترل خود را از دست داده و به هر كارى دست مى زنند تا التهاب نفس خويش را فروكش نمايند.

از جمله آن فحاشى، تهمت و ... مى باشد. حضرت على (ع) مى فرمايد:

ص: 53

اكْظِمْ الْغَيظَ عِنْدَ الْغَضَب و تَجاوَزْ مَعَ الدَّولَه تَكُنْ لَكَ الْعاقبه (1)

هنگام غضب، خشم خود را فروكش كن و هنگام قدرت درگذر، در اين صورت، عاقبت خوشى در انتظار توست.

(ع)- طمأنينه در برابر مشكلات

يكى ديگر از خلقيات فردى كه دامنه آثارش بيشتر از خود فرد در اطرافيان به منصه ظهور مى نشيند آرامش داشتن در برابر مشكلات و سختى هاست. روحيات افراد در مواجهه با مشكل متفاوت است. برخى چون دريايى آرام و بى تلاطم و برخى چون رودى پر از موج پر تلاطم و پر سر و صدايند و در اثر اين اضطراب، هم خود، دچار نگرانى شده و هم به ديگران انتقال استرس مى نمايند. لذا بايد كوشيد تا با حفظ آرامش و بررسى جنبه هاى گوناگون قضيه، راه حل مناسب يافت. چنانچه مولاى متقيان امام على (ع) مى فرمايند:

كَمْ مِنْ صَعْبٍ تَسْهَلُ بالرِّفق (2)

چه بسيار دشوارى هايى كه با آرامش آسان مى شود.

پس در برابر سختى هاى سفر و مشكلات راه نبايد بى قرارى نمود و اظهار ناراحتى كرد.

سخن از اخلاق معاشرت بسيار است اما به همين بسنده كرده و اميد كه زائران عزيز با كاربردى كردن اخلاق، سفرى شيرين و پربارِ معنوى را، براى خود به ارمغان آورند و در طى

ص: 54

كردن پله هاى رشد و تعالى موفق گردند. چرا كه رعايت هر يك از اين موارد، صعود از نردبان رشد و رسيدن به ملكوت است.

ص: 55

ص:56

ص: 57

فصل پنجم: مقدمات فقهى و اخلاقى عمره در ايران

مقدمات فقهى و اخلاقى عمره در ايران

شركت در هر مراسم و ضيافتى، آداب و مقدماتى دارد كه بايد از سوى ميهمانان و شركت كنندگان رعايت شود و صد البته كه اين منزل گاه كه شكوهمندترين مراسمِ ميهمانىِ عالم است، آداب و مقدماتى دارد كه مى بايست از سوى زائران دقيقاً شناخته شده و عمل شود. در همين باره امام صادق (ع) فرمود: مَنْ ارادَ الْحَجَّ فتهيّأله؛ هر كس سوداى حج در سر دارد، خود را براى آن آماده سازد.

از اين رو در اين جا، توجه زائران محترم را به مقدمات و امورى كه پيش از سفر، در ايران بايد به آن پرداخته شده و تدارك شود، جلب مى كنيم:

1- اصلاح نيت و اخلاص در عمل

از آنجايى كه حج و عمره از عبادات اسلامى است قصد قربت در پذيرش آن شرط است. امام صادق (ع) دراين زمينه مى فرمايند: «اذا اردْتَ الحّجَ فَجَرِّد قَلْبَكَ لِلّهِ تَعالى مِنْ كُلِّ شاغِلٍ» چون اراده حج كردى دل را از هر چه كه از خدايت باز دارد برهنه ساز. (1)

ص:58

چرا زائر خانه خدا بايد چگونگى وضو و غسل خود را مورد بازنگرى قرار دهد؟ صحت و درستى بسيارى از اعمال عمره، به انجام وضو و غسل صحيح بستگى دارد و هرگونه اشتباه و سهل انگارى در آنها، موجب بطلان اعمال و مناسك آن مى شود.

از اين رو زائران بيت الله الحرام بايد براى آشنايى كامل با وضو و غسل صحيح و اطمينان از صحت و درستى آن ها به روحانى كاروان يا امام جماعت محل مراجعه كنند و كسب اطلاع نمايند.

ص: 59

تلفظ عربى بعضى از حروف

از آنجايى كه قبولى يك عمل، منوط به صحت آن عمل است، و يكى از اعمال واجب در عمره، خواندن نماز طواف است و صحت نماز وابسته به قرائت صحيح اذكار، حمد و سوره است. لذا برآن شديم تلفظ حروفى كه در نماز، نياز به توجه و دقّت دارد و تلفظ غلط آن، سبب بطلان نماز مى شود را با شكل و توضيح ساده بيان نماييم. انشاءالله كه با تمرين و استماع نوار حمد وسوره و دقت در تصاوير ذيل، در تصحيح حمد و سوره خود موفق شويد.

تلفظ «ض»: كنار يك سمت زبان با دندانهاى آسياى بالا (دندانهاى چپ يا راست) برخورد كرده و پرحجم (تفخيم) تلفظ مى شود.

تلفظ حرف «ض»

مانند «ضَالّينَ»

تلفظ «ص»: سرزبان با پشت دندانهاى ثناياى زيرين برخورد كرده و كناره هاى زبان قدرى به سمت بالا متمايل مى شود و نبايد در تلفظ آن، صداى صوت شنيده شود.

تلفظ حرف «ص»

مانند «صِراطَ»

ص: 60

تلفظ «ظ»: نوك زبان با پشت دندانهاى ثناياى بالائى برخورد كرده و به حالت تفخيم ادا مى شود.

تلفظ حرف «ظ»

مانند «العظيم»

تلفظ «ق»: همانند تلفظ در فارسى است و فقط انتهاى زبان به سمت كام بالا گرايش مى يابد.

تلفظ حرف «ق»

مانند «قُلْ»

تلفظ «ذ»: مانند تلفظ (ث) مى باشد و فقط در حرف (ذ) نوك زبان قدرى جلوتر مى آيد و قسمت عقب تر از تيزى زبان به دندانهاى ثناياى بالا برخورد مى كند.

تلفظ حرف «ذ»

مانند «وَالّذِين»

ص: 61

تلفظ «ط»: روى سرزبان با برآمدگى كام بالا (سقف دهان) برخورد كرده و با كمى فشار هوا تلفظ مى شود و قويترين حرف زبان عربى است (ازجهت تلفظ).

تلفظ حرف «ط»

مانند «صراط»

تلفظ «ك»: همانند تلفظ در فارسى است و هنگام تلفط انتهاى زبان به سمت كام بالا مى رود.

تلفظ حرف «ك»

مانند «كفواً»

مخارج حروف حلقى

تلفظ «ع»: از انتهاى حلق و با گرفتگى خاص و آزاد شدن هوا از حنجره تلفظ مى شود.

تلفظ «غ»: به بيان ساده مانند غرغره كردن آب در گلو مى باشد و در تلفظ، انتهاى زبان به سمت حلق گرايش مى يابد.

تلفظ «ح»: با فشردگى از انتهاى حلق تلفظ مى شود. تلفظ (ح) را معمولًا هنگام سرفه كردن مى توان شنيد.

ص: 62

مرورى بر حمد و سوره و ذكرهاى واجب در نماز

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ*

الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ* الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ* مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ* إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ* اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ* صِرَاطَ الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَلَا الضَّالِّينَ*

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ*

قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ* اللَّهُ الصَّمَدُ* لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ* وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُوًا أَحَدٌ*

ذكر ركوع: سُبحانَ رَبِّى الْعظيمِ وَ بِحَمْدهْ

ذكر سجده: سُبْحانَ رَبِّى اْلَاعْلى وَ بِحَمدِهْ

تشهد: الْحَمْدُ لِله أَشْهَدُ انْ لا الهَ الَّا الله وَحْدَهُ لا شَريكَ لَه و أَشْهَدُ انَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ و رَسُولُه اللّهُمَ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّد

سلام: السَّلامُ عَلَيْكَ أيُّها النُّبىُّ وَ رَحْمَهُ اللهِ وَ بَرَكاتُه

السَّلامُ عَلَيْنا وَ عَلى عِبادِ اللهِ الصّالِحيِن

السَّلامُ عَلَيْكِم وُ رَحْمَهُ اللهِ وَ بَرَكاتُه

ص:63

يكى ديگر از امورى كه زائران بيت الله الحرام بايد در ايران به آن بپردازند، تعيين مرجع تقليد است. چنانچه زائر خانه خدا هنوز مرجع تقليدى ندارد و يا مرجع او از دنيا رفته و هنوز مرجعى انتخاب نكرده است، بايد هر چه سريعتر به اين مهم اقدام نموده و مرجع خويش را معين كند چرا كه جزئيات اعمال عمره بعضاً با اختلاف فتاوى مراجع عظام همراه است و زائر، براى انجامِ عملِ صحيح، بايد به نظر مرجع خود عمل نمايد.

ص: 64

پيشگاه حق قبول نمى شود (1). پس زائر بيت الله الحرام پيش از حج و عمره، بايد از حلال بودن مال خود و هزينه اى كه براى آن پرداخته اطمينان حاصل نمايد.

ص:65

از ضرورت هاى اين سفر اخلاق نيك است. چنانچه شخصى در خود بعضى از صفات ناپسند را سراغ دارد بايستى پيش از سفر در رفع آن بكوشد و هم چنين در تقويت صفات پسنديده، چون گذشت، ايثار، همكارى، صبروتحمل، دستگيرى از زيردست و كمك به سالمندان در روح و روان خويش كوشا باشد. (1) پيامبر اكرم (ص) در رابطه با حسن خلق مى فرمايد: صاحبان اخلاق حسنه طعمه آتش جهنم نمى شوند (2). امام باقر (ع) نيز در همين باره مى فرمايد: اعتنا نمى شود به كسى كه قصد خانه حق كرده در حالى كه در او سه خصلت نيست: ورعى كه او را از معاصى باز دارد، حلمى كه او را بر غضبش چيره سازد و رفتار خوش با كسانى كه همسفر اويند (3).

ص: 66

اسْتَودِعُكَ نَفسى و اهلى و مالى و ذُريّتى و دنياىَ و آخِرَتى و امانَتى و خاتمِهِ عَمَلى»: بارخدايا خود و خاندانم، مال و فرزندانم، دنيا و آخرتم و امانت و پايان كارم را به تو مى سپارم.

ص: 67

«اللّهُمَ احْفَظنى و احْفَظْ ما مَعى و سَلِّمْنى و سَلِّمْ ما مَعى و بَلِّغْنى و بَلِّغْ ما مَعى، بِبَلاغِكَ الحَسَنِ الجَميل»، (1) بارخدايا، مرا و همراهان مرا حفظ كن و بسلامت بدار و به نيكوترين وجه به مقصد برسان.

امام صادق فرمودند: وامام صادق (ع) فرمودند: موقع خروج از منزل به قصد حج يا عمره اين دعا را بخوان:

«لاالهَ الّا الله الْحَليمُ الْكَريم، لا اله الّا اللهُ العّلىُّ العَظيم، سُبْحانَ اللهِ رَبِّ السَّمواتِ السَّبعِ و رَبِّ الارَضين السَّبْعِ و رَبِّ الْعَرشِ العَظيمِ و الْحَمدُ للهِ رَبِّ الْعالَمين. (2)

ص: 68

موقعيت است، شناخت دقيق معارف و اسرار اعمال نيز در انجام يك عمره مقبول و رضايت بخش سهم بسزايى دارد. از اين رو در اين جا، چند نمونه از صدها كتب مفيد و ارزنده اى كه در موضوع عمره منتشر شده، جهت استفاده و شناخت بيش تر زائران محترم معرفى و توصيه مى شود. اميد است زائران با مطالعه اين كتابها از آموزه هاى معنوى اين سفر عبادى الهى بهره مند شوند: (1)

آثار اسلامى مكه و مدينه/ حجه الاسلام والمسلمين رسول جعفريان

عرفان عمره/ آيه الله جوادى آملى

اسرار عرفانى حج/ حجه الاسلام والمسلمين محمدتقى فعالى

روح حج/ حجه الاسلام والمسلمين جواد محدثى

عرشيان/ سيد جعفر شهيدى

شيعه شناسى و پاسخ به شبهات/ على اصغر رضوانى

مناسك مصّور عمره مفرده/ حجه الاسلام والمسلمين محمدحسين فلاح زاده

آداب سفر حج/ حجه الاسلام والمسلمين قاضى عسكر

آيين وهابيت/ آيه الله جعفر سبحانى

بركات سرزمين وحى/ آيه الله محمد محمدى رى شهرى

ص:69

ص:70

ص:71

اعمال و آداب مدينه منوره

اعمال روز ورود

1. آماده شدن براى زيارت

* غسل زيارت. و موقع غسل بخواند: بسم الله و بالله، اللهّم اجْعَلْهُ نُوراً و طَهوراً و حِرزاً و شِفاءً من كُلِّ داءٍ وسُقْمٍ و آفَهٍ و عاهَهٍ اللّهمَّ طَهِّرْ قَلبى وَ اشْرَحْ بِهِ صَدْرى و سَهِّلْ لى بِهِ امْرى. (مى توان يك غسل را به نيت ورود به مسجدالنبى و زيارت پيامبر (ص) و زيارت ائمه بقيع (ع) و زيارت حضرت زهرا (س) انجام داد).

* پوشيدن لباس پاكيزه.

* هنگام حركت قدم هاى آهسته برداشتن، با وقار و خضوع و خشوع حركت كردن، سر به زيرانداختن، ترك كلمات بيهوده.

* با ذكر تسبيح و حمد و ستايش خدا حركت نمودن، زياد صلوات فرستادن.

* موقع ورود به حرم، اذن دخول خواستن، سعى در تحصيل رقت قلب، آمادگى روحى پيدا كردن، آنگاه دخول.

* دخول با پاى راست و خروج با پاى چپ

* حفظ حالت خضوع و خشوع در تمام مراحل زيارت.

* گفتن 100 مرتبه الله اكبر

* خواندن زيارت نامه با حضور قلب 1

ص:72

پيامبر اكرم (ص) فرمودند: كسى كه مرا زيارت كند من در روز قيامت اورا شفاعت مى كنم. (1) پس هرگاه به مدينه الرّسول وارد شدى، پس از غسل زيارت اذن دخول بخوان:

«اللّهُمَّ انّى وَقَفْتُ عَلى باب مِنْ ابْوابِ بُيُوتِ نَبِيّكَ صَلَواتُكَ عَلَيْهِ وَآلِهِ، وَقَدْ مَنَعْتَ النّاسَ أَنْ يَدْخُلُوا إِلّا بِإِذْنِهِ، فَقُلْتَ: «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَدْخُلُوا بُيُوتَ النَّبِىّ إِلّا أَنْ يُؤْذَنَ لَكُمْ»، اللّهُمَّ إِنّى أَعْتَقِدُ حُرْمَهَ صاحِبِ هذَا الْمَشْهَدِ الشَّرِيفِ فِى غَيْبَتِهِ، كَماأَعْتَقِدُها فِى حَضْرَتِهِ، وَاعْلَمُ أَنَّ رَسُولَكَ وَخُلَفاءَكَ عَلَيْهِمُ السَّلامُ أَحْياءٌ عِنْدَكَ يُرْزَقُونَ، يَرَوْنَ مَقامِى وَيَسْمَعُونَ كَلامِى وَيَرُدُّونَ سَلامِى، وَأَنَّكَ حَجَبْتَ عَنْ سَمْعِى كَلامَهُمْ، وَفَتَحْتَ بابَ فَهْمِى بِلَذِيذِ مُناجاتِهِمْ، وَإِنّى أَسْتَأذِنُكَ يا رَبّ أَوَّلًا، وَأَسْتَأْذِنُ رَسُولَكَ صَلَّى اللّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ ثانِياً ... ءَادْخُلُ يارَسُولَ اللّهِ، ءَادْخُلُ يا حُجَّهَ اللّهِ، ءَادْخُلُ يا مَلائِكَهَ اللّهِ الْمُقَرَّبِينَ الْمُقِيمِينَ فِى هذَا الْمَشْهَدِ، فَأْذَنْ لِى يا مَوْلاىَ فِى الدُّخُولِ أَفْضَلَ ما اذِنْتَ اَحَد مِنْ أَوْلِياءِكَ، فَانْ لَمْ أَكُنْ أَهْلًا لِذلِكَ فَانْتَ اهْلٌ لِذلِكَ»،

ص: 73

پس داخل شو، وبگو:

«بِسْمِ اللهِ وَبِاللهِ وَفِى سَبِيلِ اللهِ، وَعَلى مِلَّهِ رَسُولِ اللّهِ صَلَّى اللّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ، اللّهُمَّ اغْفِرْ لِى وَارْحَمْنِى، وَتُبْ عَلَىَّ، انَّكَ انْتَ التَّوّابُ الرَّحِيمُ».

از در جبرئيل داخل شو، و مُقدّم دار پاى راست را، و صد مرتبه اللهُ أَكْبَرُ بگو. آنگاه دو ركعت نماز تحيّت مسجد بگزار و نزد قبر مطهّر حضرت رسول خدا (ص) بايست و بگو:

«السَّلامُ عَلَيْكَ يارَسُولَ اللهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا نَبِىَّ اللهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا مُحَمَّدَبْنَ عَبْدِاللهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا خاتَمَ النَبِيِّينَ، أَشْهَدُ أَنَّكَ قَدْ بَلَّغْتَ الرّ سالَهَ، وَأَقَمْتَ الصَّلَاهَ، وَآتَيْتَ الزَّكَاهَ، وَأَمَرْتَ بِالْمَعْرُوفِ، وَنَهَيْتَ عَنِ الْمُنْكَرِ، وَعَبَدْتَ اللهَ حَتّى أَتاكَ الْيَقِينُ، صَلَواتُ اللهِ عَلَيْكَ وَرَحْمَتُهُ وَعَلى أَهْلِ بَيْتِكَ الطّاهِرِينَ».

سپس رو به قبله در كنار ستونى كه در سمت راست مرقد مطهّر است بايست، در حالى كه قبر مطهّر در سمت چپ تو و منبر در سمت راست تو باشد كه در اين حال در بالا سَرِ رسول خدا (ص) قرار گرفته اى و بگو:

«أَشْهَدُ أَنْ لا إِلهَ إِلَّا اللهُ وَحْدَهُ لا شَرِيكَ لَهُ، وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ، وَأَشْهَدُ أَنَّكَ رَسُولُ اللهِ، وَأَشْهَدُ أَنَّكَ مُحَمَّدُ ابْنُ عَبْدِاللهِ، وَأَشْهَدُ أَنَّكَ قَدْ بَلَّغْتَ رِسالاتِ

ص: 74

رَبّ- كَ، وَنَصَحْتَ لِامَّتِكَ، وَجاهَدْتَ فِى اللهِ، وَعَبَدْتَ اللهَ مُخْلِصاً حَتّى أَتاكَ الْيَقِينُ [وَدَعَوْتَ إلى سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَهِ وَالْمَوْعِظَهِ الْحَسَنَهِ، وَ أَدَّيْتَ الَّذِى عَلَيْكَ مِنَ الْحَقِّ، وَ أَنَّكَ قَدْ رَؤُفْتَ بِالْمُؤْمِنِينَ، وَ غَلُظْتَ عَلَى الْكافِرِينَ، فَبَلَغَ اللهُ بِكَ أَفْضَلَ شَرَفِ مَحَلّ الْمُكَرَّمِينَ، الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِى اسْتَنْقَذَنا بِكَ مِنَ الشّ- رْكِ وَالضَّلالَهِ. اللّهُمَّ فَاجْعَلْ صَلَواتِكَ وَصَلَواتِ مَلائِكَتِكَ الْمُقَرَّبِينَ وَعِبادِكَ الصّالِحِينَ، وَأَنْبِيائِكَ الْمُرْسَلِينَ وَأَهْلِ السَّماواتِ وَالْارَضِينَ، وَ مَنْ سَبَّحَ لَكَ يا رَبَ الْعالَمِينَ مِنَ الْاوَّلِينَ وَالْاخِرِينَ، عَلى مُحَمَّد عَبْدِكَ وَ رَسُولِكَ وَنَبِيِّكَ وَأَمِينِكَ وَنَجِيِّكَ وَحَبِيبِكَ وَصَفِيِّكَ وَخاصَّتِكَ وَصِفْوَتِكَ وَخِيَرَتِكَ مِنْ خَلْقِكَ. اللّهُمَّ أَعْطِهِ الدَّرَجَهَ، وَ الْوَسِيلَهَ مِنَ الْجَنَّهِ، وَابْعَثْهُ مَقاماً مَحْمُوداً يَغْبِطُهُ بِهِ الْاوَّلُونَ وَالْاخِرُونَ. اللّهُمَّ إِنَّكَ قُلْتَ: (وَلَو أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جاءُوكَ فَاسْتَغْفَرُوا اللهَ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللهَ تَوّاباً رَحِيماً)، وَإِنّ- ى أَتَيْتُ نَبيَّكَ مُسْتَغْفِراً تائِباً مِنْ ذُنُوبِى، وَإِنّ- ى أَتَوَجَّهُ بِكَ إِلَى اللهِ رَبّ- ى وَرَبّ- كَ لِيَغْفِرَ لِى ذُنُوبِى».

و حاجت خود را بطلب، اميد است كه برآورده شود.

پس صلوات و درودهاى مخصوص بر رسول اكرم (ص) را بخوان:

ص: 75

«اللّهُمَّ صَلّ عَلى مُحَمَّد كَما حَمَلَ وَحْيَكَ وَ بَلَّغَ رِسالاتِكَ، وَصَلّ عَلى مُحَمَّد كَما أَحَلَّ حَلالَكَ، وَحَرَّمَ حَرامَكَ، وَعَلَّمَ كِتَابَكَ، وَصَلِّ عَلى مُحَمَّد كَما اقامَ الصَّلاهَ، وَآتَى الزَّكَاهَ، وَدَعا إِلى دِينِكَ، وَصَلِّ عَلى مُحَمَّد كَما صَدَّقَ بِوَعْدِكَ، وَأَشْفَقَ مِنْ وَعِيدِكَ، وَصَلِّ عَلى مُحَمَّد كَما غَفَرْتَ بِهِ الذُّنُوبَ، وَسَتَرْتَ بِهِ الْعُيُوبَ، وَفَرَّجْتَ بِهِ الْكُرُوبَ، وَصَلِّ عَلى مُحَمَّد كَما دَفَعْتَ بِهِ الشَّقاءَ، وَكَشَفْتَ بِهِ الْغَمّاءَ، وَأَجَبْتَ بِهِ الدُّعاءَ، وَنَجَّيْتَ بِهِ مِنَ الْبَلاءِ، وَصَلِّ عَلى مُحَمَّد كَما رَحِمْتَ بِهِ الْعِبادَ، وَاحْيَيْتَ بِهِ الْبِلادَ، وَقَصَمْتَ بِهِ الْجَبابِرَهَ، وَ اهْلَكْتَ بِهِ الْفَراعِنَهَ، وَصَلِّ عَلى مُحَمَّد كَما اضْعَفْتَ بِهِ الْامْوالَ، وَاحْرَزْتَ بِهِ مِنَ الْاهْوالِ، وَكَسَرْتَ بِهِ الْاصْنامَ، وَرَحِمْتَ بِهِ الْانامَ، وَصَلِّ عَلى مُحَمَّد كَما بَعَثْتَهُ بِخَيْرِ الْادْيانِ، وَأَعْزَزْتَ بِهِ الْايمانَ، وَتَبَّرْتَ بِهِ الْاوْثانَ، وَعَظَّمْتَ بِهِ الْبَيْتَ الْحَرامَ، وَصَلِّ عَلى مُحَمَّد وَأَهْلِ بَيْتِهِ الطّاهِرِينَ الْاخْيارِ وَسَلِّمْ تَسْلِيماً».

ص: 76

آفريد: نورُ ابنَتى فاطمه من نورِ الله (1) و پس از آنكه نور فاطمه زهرا (س) آفريده شد، خداوند او را زينت عرش قرار داد فخَلَقَ نور فاطمه الزّهراء عليها السلام يومئذٍ كالقنديلِ و علّقه فى قُطرِ العَرش (2). در زيارت ايشان پاداش عظيمى است؛ چنانچه خود حضرت فرمود كه پدرم به من فرمودند: (يا فاطمه) هركه بر تو صلوات بفرستد، خداوند متعال او را بيامرزد و در هرجايى كه از بهشت باشم، او را به من ملحق مى سازد (3). امام صادق (ع) نيز درباره ثواب زيارت حضرت صديقه طاهره ميفرمايد:

من زارَ قبرَ الطاهر فاطمه ثُمَّ استغفرَ الله، غَفَرَ الله له و ادخلَه الجنّه (4). هركس قبر فاطمه طاهره را زيارت كند سپس از خداوند طلب مغفرت نمايد، خداوند او را مورد غفران قرار داده و در قيامت وارد بهشت مى گرداند. حال كه در محضر اين بانوى مكرم قرار داريم، پس از رعايت تمامى آداب زيارت، يكى از سه مكان (در حرم پيامبر بين قبر و منبر، در پشت خانه آن حضرت كنار مرقد پيامبر و در بقيع كنار قبر ائمه عليهم السلام) را انتخاب كرده و آن حضرت (ص) را زيارت مى كنيم:

«السَّلامُ عَلَيْكِ يابِنْتَ رَسُولِ اللهِ، السَّلامُ عَلَيْكِ يا بِنْتَ نَبِىِّ اللهِ، السَّلامُ عَلَيْكِ يا بِنْتَ حَبِيبِ اللهِ، السَّلامُ عَلَيْكِ

ص: 77

يابِنْتَ خَلِيلِ اللهِ، السَّلامُ عَلَيْكِ يا بِنْتَ صَفِىِّ اللهِ، السَّلامُ عَلَيْكِ يا بِنْتَ أَمِينِ اللهِ، السَّلامُ عَلَيْكِ يا بِنْتَ خَيْرِ خَلْقِ اللهِ، السَّلامُ عَلَيْكِ يابِنْتَ أَفْضَلِ أَنْبِياءِ اللهِ وَرُسُلِهِ وَمَلائِكَتِهِ، السَّلامُ عَلَيْكِ يا ابْنَهَ خَيْرِ الْبَرِيَّهِ، السَّلامُ عَلَيْكِ يا سَيّ- دَهَ نِساءِ الْعالَمِينَ، مِنَ الْاوَّلِينَ وَالْاخِرِينَ». «السَّلامُ عَلَيْكِ يا زَوْجَهَ وَلِىِّ اللهِ وَخَيْرِ الْخَلْقِ بَعْدَ رَسُولِ اللهِ، السَّلامُ عَلَيْكِ يا أُمَّ الْحَسَنِ وَالْحُسَيْنِ سَيّ- دَىْ شَبابِ أَهْلِ الْجَنَّهِ، السَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الصّ- دِّيقَهُ الشَّهِيدَهُ، السَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الرَّضِيَّهُ الْمَرْضِيَّهُ، السَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الْفاضِلَهُ الزَّكِيَّهُ، السَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الْحَورِيَّهُ الْانْسِيَّهُ، السَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا التَّقِيَّهُ النَّقِيَّهُ، السَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الْمُحَدَّثَهُ الْعَلِيْمَهُ، السَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الْمَظْلُومَهُ الْمَغْصُوبَهُ، السَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الْمُضْطَهَدَهُ الْمَقْهُورَهُ، السَّلامُ عَلَيْكِ يا فاطِمَهُ بِنْتَ رَسُولِ اللهِ، وَرَحْمَهُ اللهِ وَبَرَكاتُهُ»، صَلَّى اللهُ عَلَيْكِ وَعَلى رُوحِكِ وَبَدَنِكِ، أَشْهَدُ أَنَّكِ مَضَيْتِ عَلى بَيّ- نَه مِنْ رَبّ- كِ، وَأَنَّ مَنْ سَرَّكِ فَقَدْ سَرَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، وَمَنْ جَفاكِ فَقَدْ جَفا رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ، وَمَنْ آذاكِ فَقَدْآذى رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ، وَمَنْ وَصَلَكِ فَقَدْ وَصَلَ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، وَ مَنْ قَطَعَكِ فَقَدْ قَطَعَ

ص: 78

رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ، لِانَّكِ بَضْعَهٌ مِنْهُ، وَرُوحُهُ الَّتِى بَيْنَ جَنْبَيْهِ، كَما قالَ عَلَيْهِ أَفْضَلُ سَلامِ اللهِ وَصَلَواتِهِ، اشْهِدُ اللهَ وَرُسُلَهُ وَمَلائِكَتَهُ أَنّى راض عَمَّنْ رَضِيتِ عَنْهُ، ساخِطٌ عَلى مَنْ سَخِطْتِ عَلَيْهِ، مُتَبَرِّءٌ مِمَّنْ تَبَرَّاْتِ مِنْهُ، مُوال لِمَنْ والَيْتِ، مُعاد لِمَنْ عادَيْتِ، مُبْغِضٌ لِمَنْ أَبْغَضْتِ، مُحِبٌّ لِمَنْ أَحْبَبْتِ، وَكَفى بِاللهِ شَهِيداً وَحَسِيباً وَجازِياً وَمُثِيباً».

سپس مى گويى:

«اللّهُمَّ صَلِّ وَسَلّ- مْ عَلى عَبْدِكَ وَرَسُولِكَ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِاللهِ خاتَمِ النَبِيِّينَ، وَخَيْرِالْخَلائِقِ أَجْمَعِينَ، وَصَلِّ عَلى وَصِيّ- هِ عَلِىِّ بْنِ أَبِى طالِب أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، وَامامِ الْمُسْلِمِينَ، وَخَيْرِ الْوَصِيِّينَ، وَصَلِّ عَلى فاطِمَهَ بِنْتِ مُحَمَّد سَيّ- دَهِ نِساءِ الْعالَمِينَ، وَصَلِّ عَلى سَيّ- دَىْ شَبابِ أَهْلِ الْجَنَّهِ، الْحَسَنِ والْحُسَيْنِ، وَصَلِّ عَلى زَيْنِ الْعابِدِينَ عَلِىّ بْنِ الْحُسَيْنِ، وَصَلِّ عَلى مُحَمَّدِ بْنِ عَلِىّ باقِرِ عِلْمِ النَبِيِّينَ، وَصَلِّ عَلَى الصّادِقِ عَنِ اللهِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّد، وَصَلِّ عَلى كاظِمِ الْغَيْظِ فِى اللهِ مُوسَى بْنِ جَعْفَر، وَصَلِّ عَلَى الرِّضا عَلِىّ بْنِ مُوسى، وَصَلِّ عَلَى التَّقِىّ مُحَمَّدِ بْنِ عَلىّ، وَصَلِّ عَلَى النَّقِىّ عَلِىّ بْنِ مُحَمَّد، وَصَلِّ عَلَى الزَّكِىّ الْحَسَنِ بْنِ عَلِىّ، وَصَلِّ عَلَى الْحُجَّهِ الْقائِمِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِىّ. اللّهُمَ

ص: 79

أَحْىِ بِهِ الْعَدْلَ، وَأَمِتْ بِهِ الْجَوْرَ، وَ زَيّ- نْ بِطَوْلِ بَقائِهِ الْارْضَ، وَأَظْهِرْ بِهِ دِينَكَ وَسُنَّهَ نَبِيِّكَ، حَتّى لايَسْتَخْفِىَ بِشَىْ ء مِنَ الْحَقّ مَخافَهَ أَحَد مِنَ الْخَلْقِ، وَاجْعَلْنا مِنْ أَعْوانِهِ وَ أَشْياعِهِ، وَالْمَقْبُولِينَ فِى زُمْرَهِ أَوْلِيائِهِ، يا رَبَّ الْعالِمينَ. اللّهُمَّ صَلّ عَلى مُحَمَّد وَأَهْلِ بَيْتِهِ، الَّذِينَ أَذْهَبْتَ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وَطَهَّرْتَهُمْ تَطْهِيراً»،

سپس دو ركعت نماز بگزار در مسجد پيامبر (ص)، و ثواب آن را به روح منوّر حضرت زهرا (س) هديه كن، آنگاه اين دعا را بخوان:

«اللّهُمَّ إِنّ- ى أَتَوَجَّهُ إِلَيْكَ بِنَبِيِّنا مُحَمَّد، وَبِأَهْلِ بَيْتِهِ صَلَواتُكَ عَلَيْهِمْ، وَأَسْأَلُكَ بِحَقّ- كَ الْعَظِيمِ عَلَيْهِم الَّذِى لا يَعْلَمُ كُنْهَهُ سِواكَ، وَأَسْأَلُكَ بِحَقّ مَنْ حَقُّهُ عِنْدَكَ عَظِيمٌ، وَبِأَسْمائِكَ الْحُسْنَى الَّتِى أَمَرْتَنِى أَنْ أَدْعُوَكَ بِها، وأَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الْاعْظَمِ الَّذِى أَمَرْتَ بِهِ إِبْراهِيمَ، أَنْ يَدْعُوَ بِهِ الطَّيْرَ فَأَجابَتْهُ، وَبِاسْمِكَ الْعَظِيمِ الَّذِى قُلْتَ لِلنّارِ (كُونِى بَرْداً وَسَلاماً عَلى إِبْراهِيمَ)، فَكانَتْ بَرْداً، وَبِأَحَبِّ الْاسْماءِ إِلَيْكَ وَأَشْرَفِها وَأَعْظَمِها لَدَيْكَ، وَأَسْرَعِها إِجابهً وَأَنْجَحِها طَلِبَهً، وَبِما أَنْتَ أَهْلُهُ وَمُسْتَحِقُّهُ وَمُسْتَوْجِبُهُ، وأَتَوَسَّلُ إِلَيْكَ وَأَرْغَبُ إِلَيْكَ، وَأَتَضَرَّعُ إِلَيْكَ، وأُلِحُّ عَلَيْكَ، وَأَسْأَلُكَ بِكُتُبِكَ الَّتِى أَنْزَلْتَها

ص: 80

عَلى أَنْبِيائِكَ وَرُسُلِكَ صَلَواتُكَ عَلَيْهِمْ، مِنَ التَّوْريهِ وَالْانْجِيلِ وَالزَّبُور وَالْقُرْآنِ الْعَظِيمِ، فَانَّ فِيهَا اسْمَكَ الْاعْظَمُ، وَبِما فِيها مِنْ أَسْمائِكَ الْعُظْمى، أَنْ تُصَلّ- ىَ عَلى مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد، وأَنْ تُفَرِّجَ عَنْ آلِ مُحَمَّد وَشِيعَتِهِمْ وَمُحِبّ- يهِمْ وَعَنّ- ى، وَتَفْتَحَ أَبْوابَ السَّماءِ لِدُعائِى، وَتَرْفَعَهُ فِى عِلّ- يينَ، وَتَأْذَنَ فِى هذَا اليَوْمِ وَفِى هذِهِ السّاعَهِ بِفَرَجِى وَإِعْطاءِ أَمَلِى وَسُؤْلِى فِى الدُّنْيا وَالْاخِرَهِ، يا مَنْ لا يَعْلَمُ أَحَدٌ كَيْفَ هُوَ وَقُدْرَتُهُ إِلّا هُوَ، يا مَنْ سَدَّ الْهَواءَ بِالسَّماءِ، وَكَبَسَ الْارْضَ عَلَى الْماءِ، وَاخْتارَ لِنَفْسِهِ أَحْسَنَ الْاسْماءِ، يا مَنْ سَمّى نَفْسَهُ بِالْاسْمِ الَّذِى تَقْضِى بِهِ حاجَهَ مَنْ يَدْعُوهُ، أَسْأَلُكَ بِحَقِّ ذلِكَ الْاسْمِ، فَلا شَفِيعَ أَقْوى لِى مِنْهُ، أَنْ تُصَلّ- ىَ عَلى مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد، وَتَقْضِىَ لِى حَوائِجِى، وَتَسْمَ- عَ بِمُحَمَّد وَعَلِىّ وَفاطِمَهَ وَالْحَسَنِ وَالْحُسَيْنِ، وَعَلِىِّ بْنِ الْحُسَيْنِ، وَمُحَمَّدِ بْنِ عَلِىّ وَجَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّد، وَمُوسَى بْنِ جَعْفَر وَعَلِىِّ بْنِ مُوسى، وَمُحَمَّدِ بْنِ عَلِىّ وَعَلِىِّ بْنِ مُحَمَّد، والْحَسَنِ بْنِ عَلِىّ والْحُجَّهِ المُنْتَظَرِ لِاذْنِكَ صَلَواتُكَ وَسَلامُكَ وَرَحْمَتُكَ وَبَرَكاتُكَ عَلَيْهِمْ صَوْتِى لِيَشْفَعُوا لِى إِلَيْكَ، وَتُشَفّ- عَهُمْ فِىَّ، وَلا تَرُدَّنِى خائِباً، بِحَقّ لا إِلهَ إِلّا أَنْتَ».

سپس حاجاتت را بخواه كه إن شاء اللّه برآورده مى شود.

ص:81

زيارت امامان آرميده در قبرستان بقيع، شرط كمال و تماميّت حج و عمره است. چنانچه حضرت امام صادق (ع) مى فرمايد: اذا حَجَّ احدُ كُم فَلْيَخْتِمْ حَجَّهُ بزيارَتِنا، لَانَّ ذلك مِن تمامِ الحَج». هرگاه يكى از شما حج به جا آورد، بايد حج خود را با ديدار از ما پايان دهد زيرا زيارت ما جزيى از حج است. ونيز امام محمد باقر (ع) مى فرمايد: انَّما امِرَ النّاسُ ان يأتُوا هذه الاحجار فَيَطَ- وَّفُوا بها ثُمَّ يَأتونَنا فَيُخبِرونا بوِلايَ- تِهِم و يَعْرِضُوا علينا نُصْ- رَتَهُم «2». مردم فرمان دارند كه بيايند و بر گرد اين سنگها بگردند (طواف كنند) و پس از آن نزد ما آيند و اظهار ولايت و دوستى كنند و هوادارى شان را اعلام نمايند.

از اعمال و مستحبات موكد روز اول ورود به مدينه، زيارت قبرستان بقيع و قبور مطهر ائمه (ع) است.

چون خواستى آن بزرگواران را زيارت كنى آن چه در آداب زيارت ذكر شد، بجاى آور و بعد از خضوع و خشوع و رقّت قلب داخل شو و پاى راست را مقدّم دار، و بگو:

«اللهُ أَكْبَرُ كَبِيراً، وَالْحَمْدُ لِلّهِ كَثِيراً، وَسُبْحانَ اللهِ بُكْرَهً وَاصِيلًا، وَالْحَمْدُ لِلّهِ الْفَرْدِ الصَّمَدِ، الْماجِدِ الْاحَدِ، الْمُتَفَضّ- لِ الْمَنّانِ، الْمُتَطَوِّلِ الْحَنّانِ، الَّذِى مَنَّ بِطَوْلِهِ،

ص: 82

وَسَهَّلَ زِيارَهَ سادَتِى بِإِحْسانِهِ، وَلَمْ يَجْعَلْنِى عَنْ زِيارَتِهِمْ مَمْنُوعاً، بَلْ تَطَوَّلَ وَمَنَحَ».

پس نزديك قبور مقدّسه ايشان برو، و رو به قبر آن بزرگواران بايست وبگو:

«السَّلامُ عَلَيْكُمْ أَئِمَّهَ الْهُدى، السَّلامُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الْبِرِّوَالتَّقْوى، السَّلامُ عَلَيْكُمْ أَيُّهَا الْحُجَجُ عَلى أَهْلِ الدُّنْيا، السَّلامُ عَلَيْكُمْ أَيُّهَا الْقَوّامُونَ فِى الْبَرِيَّهِ بِالْقِسْطِ، السَّلامُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الصَّفْوَهِ، السَّلامُ عَلَيْكُمْ يا آلَ رَسُولِ اللهِ، السَّلامُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ النَّجْوى، السَّلامُ عَلَيْكُمْ الْعُرْوَهُ الْوُثْقى، أَشْهَدُ أَنَّكُمْ قَدْ بَلَّغْتُمْ وَنَصَحْتُمْ وَصَبَرْتُمْ فِى ذاتِ اللهِ، وَكُذِّبْتُمْ وَأُسِىَ إِلَيْكُمْ فَغَفَرْتُمْ، وَأَشْهَدُ أَنَّكُمُ الْائِمَّهُ الرّاشِدُونَ الْمَهْدِيُّونَ، وَأَنَّ طاعَتَكُمْ مَفْرُوضَهٌ، وَأَنَّ قَوْلَكُمُ الصّ- دْقُ، وَأَنَّكُمْ دَعَوْتُم فَلَمْ تُجابُوا، وَأَمَرْتُمْ فَلَمْ تُطاعُوا، وَأَنَّكُمْ دَعائِمُ الدِّينِ وَأَرْكانُ الْارْضِ، لَمْ تَزالُوا بِعَيْنِ اللهِ، يَنْسَخُكُمْ فِى أَصْلابِ كُلِّ مُطَهَّر، وَيَنْقُلُكُمْ مِنْ أَرْحامِ الْمُطَهَّراتِ، لَمْ تُدَنّ- سْكُمُ الْجاهِلِيَّهُ الْجَهْلاءُ، وَلَمْ تَشْرَكْ فِيكُمْ فِتَنُ الْاهْواءِ، طِبْتُمْ وَطابَ مَنْبِتُكُمْ، مَنَّ بِكُمْ عَلَيْنا دَيّانُ الدِّينِ، فَجَعَلَكُمْ فِى بُيُوت اذِنَ اللهُ أَنْ تُرْفَعَ وَيُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ، وَجَعَلَ صَلَواتَنا عَلَيْكُمْ رَحْمَهً لَنا وَكَفّارَهً لِذُنُوبِنا، اذِ اخْتارَكُمُ اللّهُ لَنا، وَطَيَّبَ خُلْقَنا بِما مَنَ

ص: 83

بِهِ عَلَيْنا مِنْ وِلايَتِكُمْ، وَكُنّاعِنْدَهُ مُسَمّ- ينَ بِعِلْمِكُمْ، مُعْتَرِفِينَ بِتَصْدِيقِنا إِيّاكُمْ، وَهذا مَقامُ مَنْ أَسْرَفَ وَأَخْطَأَ وَاسْتَكانَ وَأَقَرَّ بِما جَنى، وَرَجى بِمَقامِهِ الْخَلاصَ، وَأَنْ يَسْتَنْقِذَهُ بِكُمْ مُسْتَنْقِذُ الْهَلْكى مِنَ الرَّدى، فَكُونُوا لِى شُفَعاءَ، فَقَدْ وَفَدْتُ إِلَيْكُمْ إِذْ رَغِبَ عَنْكُمْ أَهْلُ الدُّنْيا، وَاتَّخَذُوا آياتِ اللهِ هُزُواً، وَاسْتَكْبَرُوا عَنْها، يا مَنْ هُوَ قائِمٌ لايَسْهُو، وَدائِمٌ لا يَلْهُو، وَمُحِيطٌ بِكُلِّ شَىْ ء، وَلَكَ الْمَنُّ بِما وَفَّقْتَنِى، وَعَرَّفْتَنِى أَئِمَّتِى وَبِما أَقَمْتَنِى عَلَيْهِ، إِذْ صَدَّ عَنْهُ عِبادُكَ وَجَهِلُوا مَعْرِفَتَهُ، وَاسْتَخَفُّوا بِحَقّ- هِ، وَمالُوا إِلى سِواهُ، فَكانَتِ الْمِنَّهُ مِنْكَ عَلَىَّ مَعَ أَقْوام خَصَصْتَهُمْ بِما خَصَصْتَنِى بِهِ، فَلَكَ الْحَمْدُ إِذْ كُنْتُ عِنْدَكَ فِى مَقامِى هذا مَذْكُوراً مَكْتُوباً، فَلا تَحْرِمْنِى ما رَجَوْتُ، وَلا تُخَيّ- بْنِى فِيما دَعَوْتُ فِى مَقامِى هذا بِحُرْمَهِ مُحَمَّد وَآلِهِ الطّاهِرِينَ وَ صَلّى اللهُ عَلى محمدٍ و آل محمدٍ».

پس دعا كن از براى خود هر چه خواهى.

به تصريح اكثر بزرگان بهترين زيارت براى ائمّه بقيع همان زيارت جامعه كبيره است كه داراى مفاهيم عالى و بيان اوصاف و مناقب اهل بيت (عليهم السلام) است.

ص:84

«السَّلامُ عَلَيْكَ يَاابْنَ رَسُولِ رَبِ الْعالَمِينَ، السَّلامُ عَلَيْكَ يَاابْنَ أَمِيرِالْمُؤْمِنِينَ، السَّلامُ عَلَيْكَ يَاابْنَ فاطِمَهَ الزَّهْراءِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا حَبِيبَ اللهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا صَفْوَهَ اللهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا أَمِينَ اللهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا حُجَّهَ اللهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا نُورَ اللهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا صِراطَ اللهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا بَيانَ حُكْمِ اللهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا ناصِرَ دِينِ اللهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا السَّيّ- دُ الزَّكِىُّ، السَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْبَرُ الْوَفِىُّ، السَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْقائِمُ الْامِينُ، السَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْعالِمُ بِالتَّأْوِيلِ، السَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْهادِى الْمَهْدِىُّ، السَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الطّاهِرُ الزَّكِىُّ، السَّلامُ عَلَيْكَ أَيُهَا التَّقِىُّ النَّقِىُّ، السَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْحَقُّ الْحَقِيقُ، السَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الشَّهِيدُ الصّ- دِّيقُ، السَّلامُ عَلَيْكَ ياأَبامُحَمَّد الْحَسَنِ بْنِ عَلِىّ وَ رَحْمَهُ اللهِ وَ بَرَكاتُهُ».

ص: 85

يا خازِنَ وَصايَا الْمُرْسَلِينَ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا ضَوْءَ الْمُسْتَوْحِشِينَ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا نُورَ الْمُجْتَهِدِينَ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا سِراجَ الْمُرْتاضِينَ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا ذَخِيرَهَ الْمُتَعَبّ- دِينَ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا مِصْباحَ الْعالَمِينَ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا سَفِينَهَ الْعِلْمِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا سَكِينَهَ الْحِلْمِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا مِيزانَ الْقِصاصِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا سَفِينَهَ الْخَلاصِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا بَحْرَ النَّدى، السَّلامُ عَلَيْكَ يابَدْرَ الدُّجى، السَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْاوّاهُ الْحَلِيمُ، السَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الصّابِرُ الْحَكِيمُ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا رَئِيسَ الْبَكّائِينَ، السَّلامُ عَلَيْكَ يامِصْباحَ الْمُؤْمِنِينَ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا مَوْلاىَ يا أَبا مُحَمَّد، أَشْهَدُ أَنَّكَ حُجَّهُ اللهِ وَابْنُ حُجَّتِهِ وَأَبُو حُجَجِهِ، وَابْنُ أَمِينِهِ وَابْنُ امَنائِهِ، وَأَنَّكَ ناصَحْتَ فِى عِبادَهِ رَبِّكَ، وَسارَعْتَ فِى مَرْضاتِهِ، وَخَيَّبْتَ أَعْداءَهُ، وَسَرَرْتَ أَوْلِياءَهُ، أَشْهَدُ أَنَّكَ قَدْ عَبَدْتَ اللهَ حَقَّ عِبادَتِهِ، وَاتَّقَيْتَهُ حَقَّ تُقاتِهِ، وَأَطَعْتَهُ حَقَّ طاعَتِهِ، حَتّى اتيكَ الْيَقِينُ، فَعَلَيْكَ يا مَوْلاىَ يَاابْنَ رَسُولِ اللهِ أَفْضَلَ التَّحِيَّهِ، وَالسَّلامُ عَلَيْكَ وَرَحْمَهُ اللهِ وَبَرَكاتُهُ».

ص: 86

اللهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْقائِمُ بِقِسْطِ اللهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا النّاصِحُ لِعِبادِ اللهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الدّاعِى إِلَى اللهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الدَّلِيلُ عَلَى اللهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْحَبْلُ الْمَتِينُ، السَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْفَضْلُ الْمُبِينُ، السَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا النُّورُ السّاطِ- عُ، السَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْبَدْرُ اللّامِ- عُ، السَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْحَقُّ الْابْلَجُ، السَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا السّ- راجُ الْاسْرَجُ، السَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا النَّجْمُ الْازْهَرُ، السَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْكَوْكَبُ الْابْهَرُ، السَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْمُنَزَّهُ عَنِ الْمُعْضَلاتِ، السَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْ- مَعْصُومُ مِنَ الزَّلّاتِ، السَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الزَّكِىُّ فِى الْحَسَبِ، السَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الرَّفِيعُ فِى النَّسَبِ، السَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْقَصْرُ الْمَشِيدُ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا حُجَّهَ اللهِ عَلى خَلْقِهِ أَجْمَعِينَ، أَشْهَدُ يا مَوْلاىَ أَنَّكَ قَدْ صَدَعْتَ بِالْحَقِّ صَدْعاً، وَبَقَرْتَ الْعِلْمَ بَقْراً، وَنَثَرْتَهُ نَثْراً، لَمْ تَأْخُذْكَ فِى اللهِ لَوْمَهُ لائِم، وَكُنْتَ لِدِينِ اللهِ مُكاتِماً، وَقَضَيْتَ ما كانَ عَلَيْكَ، وَأَخْرَجْتَ أَوْلِياءَكَ مِنْ وِلايَهِ غَيْرِ اللهِ إِلى وِلايَهِ اللهِ، وَأَمَرْتَ بِطاعَهِ اللهِ، وَنَهَيْتَ عَنْ مَعْصِيَهِ اللهِ، حَتّى قَبَضَكَ اللهُ إِلى رِضْوانِهِ، وَذَهَبَ بِكَ إِلى دارِ كَرامَتِهِ، وَإِلى مَسَاكِنِ أَصْفِيائِهِ، وَمُجاوِرَهِ أَوْلِيائِهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ وَرَحْمَهُ اللهِ وَبَرَكاتُهُ».

ص: 87

زيارت امام صادق (ع)

«السَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْامامُ الصّادِقُ، السَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْوَصِىُّ النّاطِقُ، السَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْفائِقُ الرّائِقُ، السَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا السَّنامُ الْاعْظَمُ، السَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الصّ- راطُ الْاقْوَمُ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا مِصْباحَ الظُّلُماتِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا دافِ- عَ المُعْضَلاتِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا مِفْتاحَ الْخَيْراتِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا مَعْدِنَ الْبَرَكاتِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا صاحِبَ الْحُجَجِ وَالدَّلالاتِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا صاحِبَ الْبَراهِينَ الْواضِحاتِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا ناصِرَ دِينِ اللهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا ناشِرَ حُكْمِ اللهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا فاصِلَ الْخَطاباتِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا كاشِفَ الْكُرُباتِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا عَمِيدَ الصّادِقِينَ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا لِسانَ النّاطِقِينَ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا خَلَفَ الْخائِفِينَ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا زَعِيمَ الصّادِقِينَ الصّالِحِينَ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا سَيّ- دَ الْمُسْلِمِينَ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا هادِىَ الْمُضِلِّينَ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا سَكَنَ الطّائِعِينَ، أَشْهَدُ يا مَوْلاىَ إِنَّكَ عَلَى الْهُدى، وَالْعُرْوَهُ الْوُثْقى، وَشَمْسُ الضُّحى، وَبَحْرُ الْمَدى، وَكَهْفُ الْوَرى، وَالْمَثَلُ الْاعْلى، صَلَّى اللهُ عَلى رُوحِكَ وَبَدَنِكَ، والسَّلامُ عَلَيْكَ وَعَلَى الْعَبّاسِ عَمِّ رَسُولِ اللهِ، صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وآلِهِ وَسَلَّمَ وَرَحْمَهُ اللهِ وَبَرَكاتُهُ».

ص: 88

پس از اتمام زيارت هاى مخصوصه، نماز هاى زيارت را در مسجد النبى بخواند.

ص: 89

زيارت عبّاس بن عبدالمطّلب 8

عباس بن عبدالمطّلب، عموى پيامبر اكرم (ص) مقامى والا دارد، ودر راه اسلام فداكارى هاى بسيار كرد. اواز حاميان رسول خدا (ص) بود كه قبرش در قبرستان بقيع است.

«السَّلامُ عَلَيْكَ ياعَبّاسُ بْنُ عَبْدِالْمُطَّلِبِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا عَمَّ رَسُولِ اللهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا صاحِبَ السِّقايَهِ وَرَحْمَهُ اللهِ وَبَرَكاتُهُ».

زيارت فاطمه بنت اسد (س)

مادر گرامى اميرالمؤمنين (ع)

فاطمه بنت اسد، از زنان عالى مقام و مورد احترام خاصّ رسول خدا (ص) بود، و فرزندى هم چون علىّ بن ابى طالب (ع) به دنيا آورد. قبر ايشان نزديك قبور ائمّه بقيع است، نزد قبر آن بانوى مجلّله مى گويى:

«السَّلامُ عَلى نَبِىِّ اللهِ، السَّلامُ عَلى رَسُولِ اللهِ، السَّلامُ عَلى مُحَمَّد سَيّ- دِ الْمُرْسَلِينَ، السَّلامُ عَلى مُحَمَّد سَيّ- دِ الْاوَّلِينَ، السَّلامُ عَلى مُحَمَّد سَيّ- دِ الْاخِرِينَ، السَّلامُ عَلى مَنْ بَعَثَهُ اللهُ رَحْمَهً لِلْعالَمِينَ، السَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا النَّبِىُّ وَرَحْمَهُ اللهِ وَبَرَكاتُهُ، السَّلامُ عَلى فاطِمَهَ بِنْتِ اسَد الْهاشِمِيَّهِ، السَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الصّ- دِّيقَهُ الْمَرْضِيَّهُ، السَّلامُ

ص: 90

عَلَيْكِ أَيَّتُهَا التَّقِيَّهُ النَّقِيَّهُ، السَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الْكَرِيمَهُ الرَّضِيَّهُ، السَّلامُ عَلَيْكِ يا كافِلَهَ مُحَمَّد خاتَمِ النَبِيِّينَ، السَّلامُ عَلَيْكِ يا والِدَهَ سَيّ- دِ الْوَصِيِّينَ، السَّلامُ عَلَيْكِ يامَنْ ظَهَرَتْ شَفَقَتُها عَلى رَسُولِ اللهِ خاتَمِ النَبِيِّينَ، السَّلامُ عَلَيْكِ يا مَنْ تَربِيَتُها لِوَلِىّ اللهِ الْامِينِ، السَّلامُ عَلَيْكِ وَعَلى رُوحِكِ وَبَدَنِكِ الطّاهِرِ، السَّلامُ عَلَيْكِ وَعَلى وَلَدِكِ، وَرَحْمَهُ اللهِ وَبَرَكاتُهُ، أَشْهَدُ أَنَّكِ أَحْسَنْتِ الْكَفالَهَ، وَأَدَّيْتِ الْامانَهَ، وَاجْتَهَدْتِ فِى مَرْضاهِ اللهِ، وَبالَغْتِ فِى حِفْظِ رَسُولِ اللهِ، عارِفَهً بِحَقّ- هِ، مُؤْمِنَهً بِصِدْقِهِ، مُعْتَرِفَهً بِنُبُوَّتِهِ، مُسْتَبْصِرَهً بِنِعْمَتِهِ، كافِلَهً بِتَرْبِيَتِهِ، مُشْفِقَهً عَلى نَفْسِهِ، واقِفَهً عَلى خِدْمَتِهِ، مُخْتارَهً رِضاهُ، مُؤْثِرَهً هَواهُ، وَأَشْهَدُ أَنَّكِ مَضَيْتِ عَلَى الْايمانِ وَالتَّمَسُّكِ بِأَشْرَفِ الْادْيانِ، راضِيَهً مَرْضِيَّهً، طاهِرَهً زَكِيَّهً، تَقِيَّهً نَقِيَّهً، فَرَضِىَ اللهُ عَنْكِ وَأَرْضاكِ، وَجَعَلَ الْجَنَّهَ مَنْزِلَكِ وَمَأْواكِ، الَلّهُمَّ صَلِّ عَلى محَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد، وَ انْفَعْنِى بِزِيارَتِها، وَثَبّ- تْنِى عَلى مَحَبَّتِها، وَلا تَحرِمْنِى شَفاعَتَها وَشَفاعَهَ الْائِمَّهِ مِن ذُرِّيَّتِها، وَارْزُقْنِى مُرافَقَتَها، وَاحْشُرْنِى مَعَها وَمَعَ أَوْلادِهَا الطّاهِرِينَ، اللّهُمَّ لا تَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنْ زِيارَتِى إِيّاها، وَارْزُقْنِى الْعَوْدَ إِلَيْها أَبَداً ما أَبْقَيْتَنِى، وَإِذا تَوَفَّيْتَنِى فَاحْشُرْنِى فِى زُمْرَتِها، وَأَدْخِلْنِى فِى شَفاعَتِها،

ص: 91

بِرَحْمَتِكَ يا أَرْحَمَ الرّاحِمِينَ. اللّهُمَّ بِحَقِّها عِندَكَ وَمَنزِلَتِها لَدَيْكَ، اغْفِرلِى وَلِوالِدَىَّ وَلِجَمِيعِ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِناتِ، وَآتِنا فِى الدُّنْيا حَسَنَهً وَفِى الْاخِرَهِ حَسَنَهً، وَقِنا بِرَحْمَتِكَ عَذابَ النّارِ».

زيارت دختران حضرت رسول (ص)

رسول خدا (ص) غير از فاطمه زهرا (س) دختران ديگرى هم به نام هاى «زينب»، «امّ كلثوم» و «رقيّه» داشته است كه قبرشان در بقيع مى باشد.

براى زيارت آنان، نزديك قبورشان مى ايستى وبه اميد ثواب، چنين مى گويى:

«السَّلامُ عَلَيْكَ يا رَسُولَ رَبِّ الْعالَمِينَ، السَّلامُ عَلَيْكَ ياصَفْوَهَ جَمِيعِ الْانْبِياءِ وَالْمُرْسَلِينَ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا مَنِ اخْتارَهُ اللهُ عَلَى الْخَلْقِ أَجْمَعِينَ، وَرَحْمَهُ اللهِ وَبَرَكاتُهُ، السَّلامُ عَلى بَناتِ السَّيِّدِ الْمُصْطَفى، السَّلامُ عَلى بَناتِ النَبِىِّ الْمُجْتَبى، السَّلامُ عَلى بَناتِ مَنِ اصْطَفيهُ اللهُ فِى السَّماءِ، وَفَضَّلَهُ عَلى جَمِيعِ الْبَرِيَّهِ وَالْوَرى، السَّلامُ عَلى ذُرِّيَّهِ السَّيّ- دِ الْجَلِيلِ، مِنْ نَسْلِ إِسْماعِيلَ، وَسُلالَهِ إِبْراهِيمَ الْخَلِيلِ، السَّلامُ عَلى بَناتِ النَبِىِّ الرَّسُولِ، السَّلامُ عَلى اخَواتِ فاطِمَهَ الزَّهْراءِ الْبَتُولِ، السَّلامُ عَلى زَيْنَبَ وَأُمِّ كُلْثُومَ وَرُقَيَّهَ، السَّلامُ عَلَى الشَّرِيفاتِ

ص: 92

الْاحْسابِ، وَالطّاهِراتِ الْانْسابِ، السَّلامُ عَلى بَناتِ الْآباءِ الْاعاظِمِ، وَسُلالَهِ الْاجْدادِ الْاكارِمِ الْافاخِمِ، عَبْدِالْمُطَّلِبِ وَعَبْدِمَناف وَهاشِم، وَرَحْمَهُ اللهِ وَبَرَكاتُهُ».

زيارت جناب عقيل

و جناب عبداللّه فرزند جعفرطيّار

عقيل وجعفر طيّار هر دو برادران علىّ بن ابى طالب هستند. عبدالله پسر جعفر طيّار، همسرحضرت زينب (س) است.

قبر عقيل وعبدالله بن جعفر در بقيع قرار دارد. در زيارت اين دو بزرگوار چنين مى گويى:

«السَّلامُ عَلَيْكَ يا سَيِّدَنا ياعَقِيلَ بْنَ ابيطالِب، السَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ عَمِّ رَسُولِ اللهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يَاابْنَ عَمِّ نَبِىِّ اللهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يَاابْنَ عَمِّ حَبِيبِ اللهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يَاابْنَ عَمِ الْمُصْطَفى، السَّلامُ عَلَيْكَ يا أَخا عَلِىّ الْمُرْتَضى، السَّلامُ عَلى عَبْدِاللهِ بْنِ جَعْفَرالطَّيّارِ فِى الْجِنانِ، وَعَلى مَنْ حَوْلَكُما مِنْ أَصْحابِ رَسُولِ اللهِ رَضِىَ اللهُ تَعالى عَنْكُما وَ أَرْضاكُما أَحْسَنَ الرِّضا، وَ جَعَلَ الْجَنَّهَ مَنْزِلَكُما وَ مَسْكَنَكُما وَ مَحَلَّكُما وَمَأْويكُما، السَّلامُ عَلَيْكُما وَرَحْمَهُ اللهِ وَبَركاتُهُ».

ص: 93

همسران رسول خدا (ص)

همسران حضرت رسول اكرم (ص) جز حضرت خديجه (س) كه در قبرستان ابوطالب در مكه مكرّمه مدفون است همه در قبرستان بقيع مدفونند.

السَّلامُ عَلَيْكُنَّ يا زَوْجاتِ رَسُولِ اللّهِ، السَّلامُ عَلَيْكُنَّ يا زَوْجاتِ نَبِىِّ اللّهِ، امَّهاتِ الْمُؤْمِنِينَ وَرَحْمَهُ اللّهِ وَبَرَكاتُهُ.

ابراهيم، فرزند رسول اكرم (ص)

ابراهيم، پسر رسول الله (ص) در كودكى از دنيا رفت و پيغمبرخدا (ص) را داغدار كرد. درگذشت ابراهيم، پيامبر را به شدّت غمگين ساخت وآن حضرت در سوگ فرزند، اشك مى ريخت و مى فرمود: «چشم، اشك فشان است و غمگين، ولى سخنى نمى گويم كه موجب ناخوشنودى پروردگارمان گردد». ( (1))

اين فرزند، كه مورد علاقه شديد پيامبر (ص) بود، در بقيع به خاك سپرده شد.

«السَّلامُ عَلى رَسُولِ اللّهِ، السَّلامُ عَلى نَبِىِّ اللّهِ، السَّلامُ عَلى حَبِيبِ اللّهِ، السَّلامُ عَلى صَفِىِّ اللّهِ، السَّلامُ عَلى نَجِىِّ اللّهِ، السَّلامُ عَلى مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِاللّهِ، سَيّدِ الْانْبِياءِ وَخاتَمِ الْمُرْسَلِينَ، وَخِيَرَهِ اللّهِ مِنْ خَلْقِهِ فِى ارْضِهِ وَسَماءِهِ، السَّلامُ عَلى جَمِيعِ انْبِياءِهِ وَرُسُلِهِ، السَّلامُ عَلَى

ص: 94

الشُّهَداءِ وَالسُّعَداءِ وَالصّالِحِينَ، السَّلامُ عَلَيْنا وَعَلى عِبادِاللّهِ الصّالِحِينَ، السَّلامُ عَلَيْكَ ايَّتُهَا الرُّوحُ الزّاكِيَهُ، السَّلامُ عَلَيْكَ ايَّتُهَا النَّفْسُ الشَّرِيفَهُ، السَّلامُ عَلَيْكَ ايَّتُهَا السُّلالَهُ الطّاهِرَهُ، السَّلامُ عَلَيْكَ ايَّتُهَا النَّسَمَهُ الزّاكِيَهُ، السَّلامُ عَلَيْكَ يَابْنَ خَيْرِ الْوَرى، السَّلامُ عَلَيْكَ يَابْنَ النَّبِىّ الْمُجْتَبى، السَّلامُ عَلَيْكَ يَابْنَ الْمَبْعُوثِ الى كافَّ- هِ الْوَرى، السَّلامُ عَلَيْكَ يَابْنَ الْبَشِيرِ النَّذِيرِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يَابْنَ السِّراجِ الْمُنِيرِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يَابْنَ الْمُؤَيَّدِ بِالْقُرْآنِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يَابْنَ الْمُرْسَلِ الَى الْانْسِ وَالْجانِّ، السَّلامُ عَلَيْكَ يَابْنَ صاحِبِ الرّايَهِ وَالْعَلامَهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يَابْنَ الشَّفِيعِ يَوْمَ الْقِيمَهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يَابْنَ مَنْ حَباهُ اللّهُ بِالْكَرامَهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ وَرَحْمَهُ اللّهِ وبَرَكاتُهُ، اشْهَدُ انَّكَ قَد اخْتارَ اللّهُ لَكَ دارَ انْعامِهِ قَبْلَ انْ يَكْتُبَ عَلَيْكَ احْكامَهُ، اوْ يُكَلّفَكَ حَلالَهُ وَحَرامَهُ، فَنَقَلَكَ الَيْهِ طَيّباً زاكِياً مَرْضِيّاً طاهِراً مِنْ كُلِّ نَجَس، مُقَدَّساً مِنْ كُلِّ دَنَس، وَبَوَّأَكَ جَنَّهَ الْمَأْوى، وَرَفَعَكَ الَى الدَّرَجاتِ الْعُلى، وَصَلَّى اللّهُ عَلَيْكَ صَلاهً تَقَرُّ بِها عَيْنُ رَسُولِهِ، وَتُبَلّغُهُ اكْبَرَ مَأْمُولِهِ، اللّهُمَّ اجْعَلْ افْضَلَ صَلَواتِكَ وَازْكيها، وَانْمى بَرَكاتِكَ وَاوْفيها، عَلى رَسُولِكَ وَنَبِيِّكَ وَخِيَرَتِكَ مِنْ خَلْقِكَ، مُحَمَّد خاتَمِ النَّبِيّينَ، وَعَلى مَنْ نَسَلَ مِنْ

ص: 95

اوْلادِهِ الطَّيّبِينَ، وَعَلى مَنْ خَلَّفَ مِنْ عِتْرَتِهِ الطّاهِرِينَ، بِرَحْمَتِكَ يا ارْحَمَ الرّاحِمِينَ، اللّهُمَّ انّى اسْئَلُكَ بِحَقِّ مُحَمَّد صَفِيِّكَ، وَابْراهِيمَ نَجْلِ نَبِيِّكَ انْ تَجْعَلَ سَعْيِى بِهِمْ مَشْكُوراً، وَذَنْبِى بِهِمْ مَغْفُوراً، وَحَياتِى بِهِمْ سَعِيدَهً، وَعاقِبَتِى بِهِمْ حَمِيدَهً، وَحَوائِجِى بِهِمْ مَقْضِيَّهً، وَافْعالِى بِهِمْ مَرْضِيَّهً، وَامُورِى بِهِمْ مَسْعُودَهً، وَشُئُونِى بِهِمْ مَحْمُودَهً، اللّهُمَّ وَاحْسِنْ لِىَ التَّوْفِيقَ، وَنَفِّسْ عَنّى كُلَّ هَمّ وَضِيق، اللّهُمَّ جَنِّبْنِى عِقابَكَ، وَامْنَحْنِى ثَوابَكَ، وَاسْكِنّى جِنانَكَ، وَارْزُقْنِى رِضْوانَكَ وَامانَكَ، وَاشْرِكْ لِى فِى صالِحِ دُعائِى والِدَىَّ وَوُلْدِى وَجَمِيعَ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِناتِ، الْاحْياءَ مِنْهُمْ وَالْامْواتَ، انَّكَ وَلِىُّ الْباقِياتِ الصّالِحاتِ، آمِينَ رَبَّ الْعالَمِينَ.

زيارت اسماعيل فرزند امام صادق

اسماعيل، فرزند بزرگ امام صادق (ع) بود، در زيارت او مى گويى:

«السَّلامُ عَلى جَدِّكَ الْمُصْطَفى، السَّلامُ عَلى أَبِيكَ الْمُرتَضَى الرِّضا، السَّلامُ عَلَى السَيّ- دَيْنِ الْحَسَنِ وَ الْحُسَينِ، السَّلامُ عَلى خَدِيجَهَ أُمِّ الْمُؤْمِنِينَ أُمِّ سَيِّدَهِ نِساءِ الْعالَمِينَ، السَّلامُ عَلى فاطِمَهَ أُمِّ الْائِمَّهِ الطّاهِرِينَ، السَّلامُ عَلَى النُّفُوسِ الْفاخِرَهِ، بُحُورِ الْعُلُومِ الزّاخِرَهِ، شُفَعائِى فِى

ص: 96

الْاخِرَهِ، وَ أَوْلِيائِى عِنْدَ عَوْدِ الرُّوحِ إِلَى الْعِظامِ النَّخِرَهِ، أَئِمَّهِ الْخَلْقِ وَوُلاهِ الْحَقِّ، السَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الشَّخْصُ الشَّريِفُ، الطّاهِرِ الْكَرِيمِ، أَشْهَدُ أَنْ لا إِلهَ إِلَّا اللهُ، وَأَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَمُصْطَفيهُ، وَأَنَ عَلِيّاً وَلِيُّهُ وَمُجْتَباهُ، وَأَنَّ الْامامَهَ فِى وُلْدِهِ إِلى يَوْمِ الدِّينِ، نَعْلَمُ ذلِكَ عِلْمَ الْيَقِينِ، وَنَحْنُ لِذلِكَ مُعْتَقِدُونَ، وَفِى نَصْرِهِمْ مُجْتَهِدُونَ».

زيارت حليمه سعديّه (س)

حليمه سعديّه، دايه و مادر رضاعى رسول خدا (ص) بود كه آن حضرت را در كودكى از عبدالمطّلب (جدّ پيامبر) تحويل گرفت و ميان قبيله خود در بيرون مكّه برد، و به او شير داد و بزرگش كرد. زنى با عاطفه و مهربان كه افتخار دايگى پيامبر (ص) را داشت، و مورد احترام و علاقه حضرت بود. در زيارت آن بانوى عظيم الشّأن چنين ميگويى:

«السَّلامُ عَلَيْكِ يا أُمَّ رَسُولِ اللهِ، السَّلامُ عَلَيْكِ يا أُمَّ صَفِىِّ اللهِ، السَّلامُ عَلَيْكِ يا أُمَّ حَبِيبِ اللهِ، السَّلامُ عَلَيْكِ ياأُمَ الْمُصْطَفى، السَّلامُ عَلَيْكِ يامُرْضِعَهَ رَسُولِ اللهِ، السَّلامُ عَلَيْكِ يا حَلِيمَهَ السَّعْدِيَّهِ، فَرَضِىَ اللهُ تَعالى عَنْكِ وَأَرْضاكِ، وَجَعَلَ الْجَنَّهَ مَنْزِلَكِ وَ مَأْواكِ، وَرَحْمَهُ اللهِ وَبَرَكاتُهُ».

ص: 97

زيارت عمّه هاى رسول اكرم (ص)

قبر اين دو بانوى بزرگوار «صفيّه و عاتكه»، دختران عبدالمطّلب و امّ البنين مادر حضرت ابوالفضل (ع) در بقيع در كنار هم قرار دارند. صفيّه، زنى شجاع، با كمال و اديب و شاعر بود، و در آغاز ظهور اسلام مسلمان شد، و با پيامبراسلام (ص) بيعت كرد، و به مدينه هجرت نمود. در جنگ احُد و خندق هم حاضر بود، و در سال 20 هجرى در سن (ع) (س) سالگى از دنيا رفت.

عاتكه نيز زنى با ايمان بود، و در رديف صحابه پيامبر قرار داشت، و همراه مسلمانان مهاجر به مدينه هجرت كرد.

در زيارت دو عمّه حضرت رسول (ص) صفيّه و عاتكه مى گويى:

«السَّلامُ عَلَيْكُما يا عَمَّتَىْ رَسُولِ اللهِ، السَّلامُ عَلَيْكُما ياعَمَّتَىْ نَبِىِّ اللهِ، السَّلامُ عَلَيْكُما يا عَمَّتَىْ حَبِيبِ اللهِ، السَّلامُ عَلَيْكُما يا عَمَّتَىِ الْمُصْطَفى، رَضِىَ اللهُ تَعالى عَنْكُما وَجَعَلَ الجَنَّهَ مَنْزِلَكُما وَرَحْمَهُ اللهِ وَبَرَكاتُ- هُ».

زيارت امّ البنين مادر حضرت ابوالفضل (ع)

امّ البنين، كه نامش «فاطمه» دختر حزام است، زنى رشيد، شجاع و عارف و فاضل و نجيب و با اخلاص بود كه پس از شهادت حضرت زهرا (س)، به همسرى اميرالمؤمنين (ع) در آمد، و صاحب چهار فرزند رشيد به نامهاى عباس، عبداللّه،

ص: 98

جعفر و عثمان شد كه هر چهار نفر در كربلا، در ركاب امام حسين (ع) جنگيدند و شربت شهادت نوشيدند. امّ البنين براى شهداى كربلا و چهار شهيد خود در مدينه عزادارى مى كرد و در رثايشان شعر مى سرود، واز احياگران ياد كربلا و شهدا بود. در زيارت امّ البنين (س) مى گويى:

«السَّلامُ عَلَيْكِ يا زَوْجَهَ وَلِىّ اللهِ، السَّلامُ عَلَيْكِ يا زَوْجَهَ أَمِيرِالمُؤْمِنِينَ، السَّلامُ عَلَيْكِ يا أُمَّ الْبَنِينَ، السَّلامُ عَلَيْكِ ياأُمَّ الْعَبّاسِ بْنِ أَمِيرِالْمُؤْمِنِينَ عَلِىِّ بْنِ أَبِى طالِب، رَضِىَ اللهُ تَعالى عَنْكِ، وَجَعَلَ الجَنَّهَ مَنْزِلَكِ وَمَأْويكِ، وَرَحْمَهُ اللهِ وَبَرَكاتُهُ».

زيارت شهداى واقعه حرّه و شهداى احُد

بقيع، تاريخچه اى مفصّل دارد، وقبور بسيارى از پاكان ومجاهدان در آن است. از آن جمله مجروحان جنگ احُد كه پس ازانتقال به مدينه، به شهادت رسيدند ودر بقيع دفن شدند.

ونيز شهداى «واقعه حرّه» در بقيع مدفونند. پس از حادثه كربلا وشهادت امام حسين (ع) و يارانش، مردم مدينه بر ضدّ امَويان قيام كرده، والى مدينه را بر كنار كردند. يزيد هزاران نفر از سربازان خود را به مدينه فرستاد، وبه مدّت سه روز، مال وجان ونواميس مسلمانان را بر آنان مباح نمود. در اين جنايت وقتل عام، هزاران مسلمان به شهادت رسيدند كه در ميان آنان، هشتاد نفر از صحابه و (ع) 00 نفر از فرزندان مهاجرين وانصار

ص: 99

بودند. اين حادثه به «واقعه حرّه» معروف است، و شهداى آن در خاك بقيع آرميده اند.

در زيارت قبور شهداء واقعه حَرّه و شهداى احُدمى گويى:

«السَّلامُ عَلَيْكُمْ يا شُهداءُ يا سُعَداءُ يا نُجَباءُ يا نُقَباءُ ياأَهْلَ الصّدْقِ وَالْوَفاءِ، السَّلامُ عَلَيْكُمْ يا مُجاهِدُونَ فِى سَبِيلِ اللّهِ حَقَّ جِهادِهِ، السَّلامُ عَلَيْكُمْ بِما صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَى الدّارِ، السَّلامُ عَلَيْكُمْ يا شُهَداءُ وَرَحْمَهُ اللّهِ وَبَركاتُهُ».

زيارت اهل قُبور

اين زيارت براى ديگر اموات مؤمن و مؤمنه مدفون در بقيع و در ديگر قبرستان ها خوانده مى شود:

«السَّلامُ عَلى أَهْلِ لا إِلهَ إِلَّا اللهُ، مِنْ أَهْلِ لا إِلهَ إِلَّا اللهُ، يا أَهْلَ لا إِلهَ إِلَّا اللهُ، بِحَقِّ لا إِلهَ إِلَّا اللهُ، كَيْفَ وَجَدْتُمْ قَوْلَ لا إِلهَ إِلَّا اللهُ، مِنْ لا إِلهَ إِلَّا اللهُ، يا لا إِلهَ إِلَّا اللهُ، اغْفِرْ لِمَنْ قالَ لا إِلهَ إِلَّا اللهُ، وَاحْشُرْنا فِى زُمْرَهِ مَنْ قالَ لا إِلهَ إِلَّا اللهُ، مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللهِ عَلِىٌّ وَلِىُّ اللهِ».

از اميرالمؤمنين (ع) روايت شده هر كس به قبرستان براى زيارت اهل قبور برود، خداوند متعال ثواب پنجاه سال عبادت به او عطا فرمايد، و گناه پنجاه ساله او و والدينش را ببخشد. از پيغمبر اكرم (ص) نقل است هر كس هفت مرتبه سوره (إِنّا أَنْزَلْناهُ فِى لَيْلَهِ القَدْر) را نزد قبر مؤمنى بخواند، خداوند متعال

ص: 100

فرشته اى را نزد قبر او مى فرستد كه عبادت خدا كند، و ثوابش را به نام آن ميّت مى نويسد. پس چون روز قيامت شود به هر هولى از اهوال قيامت برسد، خداوند آن هول را از او برطرف كند، تا اينكه داخل بهشت شود.

زيارت حضرت عبدالله بن عبدالمطّلب

پدر گرامى حضرت رسول اكرم (ص) پس از مراجعت از سفر شام و قبل از ولادت رسول خدا (ص) از دنيا رفت، قبر آن بزرگوار تقريباً روبه روى «باب السّلام در محلّ مُصَلّى» قرار داشت كه پس از طرح توسعه حرم، در داخل شبستان مسجد كنار باب قبا قرار گرفت. در زيارت آن حضرت بگو:

«السَّلامُ عَلَيْكَ يا وَلِىَّ اللهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا أَمِينَ اللهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا نُورَ اللهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا مُسْتَوْدَعَ نُورِ رَسُولِ اللهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا والِدَ خاتَمِ الْانْبِياءِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا مَنِ انْتَهى إِلَيْهِ الْوَدِيعَهُ وَالْامانَهُ الْمَنِيعَهُ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا مَنْ أَوْدَعَ اللهُ فِى صُلْبِهِ الطَّيِّبِ الطّاهِرِ الْمَكِينِ نُورَ رَسُولِ اللهِ الصّادِقِ الْامِينِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا والِدَ سَيِّدِ الْانْبِياءِ وَالْمُرْسَلِينَ، أَشْهَدُ أَنَّكَ قَدْ حَفِظْتَ الْوَصِيَّهَ، وَأَدَّيْتَ الْامانَهَ عَنْ رَبِّ الْعالَمِينَ فِى رَسُولِهِ، وَكُنْتَ فِى دِينِكَ عَلى يَقِين، وَأَشْهَدُ أَنَّكَ اتَّبَعْتَ دِينَ اللهِ عَلى مِنْهاجِ جَدِّكَ إِبْراهِيمَ خَلِيلِ اللهِ فِى حَياتِكَ وَبَعْدَ وَفاتِكَ، عَلى

ص: 101

مَرْضاتِ اللهِ فِى رَسُولِهِ، فَصَلَّى اللهُ عَلَيْكَ حَيّاً وَمَيِّتاً، وَرَحْ- مَهُ اللهِ وَبَ- ركاتُهُ».

ص: 102

فرصت اندك خود را در مدينه از دست ندهند و از نماز خواندن در مسجد النبى غافل نشوند. (حداقل 1 (ع) ركعت نماز قضاى يك روز را، هر روز به جا آورند).

9- خواندن نماز در مقام جبرئيل. از امام صادق (ع) نقل شده است كه اين دعا را موقع حضور در مقام جبرئيل بخواند:

«اى جوادُ اى كريم، اى قريبُ اى بعيد، اسْ- ئَلُكَ انْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمّدٍ وَ اهْلِ بَيْتِه و انْ تَرُدَّ عَلىَّ نِعْمَتَك».

10- زيارت حضرت رسول (ص)، حضرت زهرا (س) و ائمه بقيع (ع) در هر روز و خواندن نماز زيارت.

11- يك ختم قرآن و يا بيشتر و هديه آن به وجود شريف پيامبراكرم (ص)، حضرت زهرا (س) و ائمه بقيع (ع) و امام زمان (عج).

12- خواندن نماز مخصوص پيامبر (ص) و حضرت زهرا (س) و ائمه بقيع. (نحوه خواندن نماز ها در بخش هاى بعدى اين كتاب- تقويم عبادى مدينه منوره- آمده است)

13- دادن صدقه به خصوص صدقه جهت سلامتى حضرت وليعصر [. بنا بر روايت امام صادق (ع)، انفاق يك درهم در مدينه معادل ده هزار درهم، درمكانى ديگر است.

14- انجام روزانه يك غسل زيارت (صبح ها بهتر است)

15-

ص: 103

16- زيارت وداع پيامبر اكرم (ص)، حضرت زهرا (س) و ائمه بقيع (ع) به هنگام خروج از مدينه.

ص: 104

طريق مديران كاروان ها اعلام مى شود. لذا خواهران، اين زمان ها را جهت زيارت از دست ندهند

10- از بردن كفش ها به روضه منوره بپرهيزيد زيرا اهل سنت آن را نوعى بى احترامى به ساحت مقدس پيامبر (ص) مى دانند.

11- در مسجد به ويژه هنگام خواندن نماز، تلفن همراه خود را خاموش نماييد.

12- از گرفتن عكس و فيلم در اماكن مقدسه به علت ممنوعيت خوددارى نماييد. مأموران اماكن مقدسه در صورت مشاهده عكسبردارى، برخورد شديد مى كنند و اين امر، باعث هتك حرمت ايرانى و شيعه مى شود.

13- از آنجايى كه اهل سنت نماز خواندن در قبرستان و پشت قبرستان را حرام مى دانند، نماز هاى زيارت ائمه بقيع: را در حرم پيامبر (ص) بخوانيد.

14- نظم در صفوف نماز جماعت را رعايت كنيد. اهل سنت قبل از اقامه نماز از عباراتى چون" استووا صفوفكم" و" سُدّوا الخلل" استفاده مى كنند كه به معناى مرتب كردن صف هاى نماز است. به اين مهم توجه نماييد.

15- با صداى بلند از زيارت نامه خواندن و سخن گفتن و صلوات فرستادن وگريه كردن خوددارى كنيد.

16- از انداختن عريضه روى قبور ائمه بقيع (ع) و برداشتن خاك از آنجا خوددارى كنيد.

17- از بستن پارچه، نخ، و قفل به پنجره هاى بقيع جداً بپرهيزيد.

ص: 105

18- از خارج نمودن قرآنهاى وقفى از حرم اجتناب كنيد.

19- از مشاجره و جدال نمودن با مأمورين حرم بپرهيزيد.

20- از استعمال دخانيات بپرهيزيد.

21- در نماز جماعت از شكسته نماز خواندن به نحوى كه نماز ديگران را به هم زند، خوددارى كنيد.

22- از انداختن آب دهان در فضاى صحن و قبرستان بقيع جدا پرهيز كنيد.

23- از گذاشتن قرآن روى زمين و پا درازكردن به سوى آن خوددارى نماييد.

24- وسايل اضافه را با خود به حرم نبريد.

25- از جلوى افرادى كه مشغول نماز هستند، عبور نكنيد.

26- امام جماعت مسجدالنبى در ركعتِ اولِ نماز صبح جمعه، معمولًا سوره سجده دار مى خواند. در اين گونه موارد، همراه امام جماعت و مأمومين به سجده رفته و نماز را ادامه دهيد و پس از نماز، نماز صبح را اعاده كنيد.

27- اگر كمتر از ده روز در مكه و مدينه مى مانيد، بديهى است كه در مسجد النبى و مسجد الحرام مى توانيد نمازها را هم كامل بخوانيد و هم شكسته اما اگر نماز را به جماعت مى خوانيد كامل بخوانيد.

ص: 106

ضمن خواندن سوره ضحى، به آيات" فَامَّا الْيَتيمَ فَلا تَقْهَرْ وَ امَّا السّ- ائِلَ فَلا تَنْهَر" كه مى رسيد خطاب به وجود شريف پيامبر عرضه كنيد: يا رسول الله تو پدر امتى و ما همه يتيمان تو، فرزندانت را كه به تو پناه آورده اند، از خود مران، و در اين زمان حاجات خود را طلبيده و چندين بار آيه «و امّا السّائل فَلا تَنْهَر» را تلاوت كنيد و با تضرع، از درگاه خداوند متعال حوائج خود و دوستان و آرزومندان را درخواست نماييد. پس از زيارت حضرت ختمى مرتبت (ص)، زيارت وداع را به اين نحو بخوانيد:

اللّهُمَّ لا تَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِن زيارِ قَبْرِ نَبِيِّكَ، فَإِنْ تَوَفّيْ- تَنى قَبْلَ ذلِكَ فَإِنّى اشْهَدُ فى مَماتى عَلى ما اشْهَدُ عَلَيْهِ فى حَياتى انْ لا اله الّا انْتَ وَ انَّ مُحَمَّدًا عَبْدُكَ وَ رسولُكَ و انَّكَ قَد اخْتَرْتَهُ مِنْ خَلْقِك، ثُمَّ اخْ- تَرْتَ مِن اهْلِ بيْتِهِ الْائِمَّ- هَ الطّاهِرينَ الَّذينَ اذْهَبْتَ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وَ طَهَّ- رْتَهُمْ تَطْهيرًا، فَاحْشُرْنا مَعَهُمْ وَ فى زُمْرَتِهِمْ وَ تَحْتَ لِوائِهِمْ وَ لا تُفَ- رِّقْ بَيْ- نَنا وَ بَيْ- نَهُمْ فِى الدُّنْ- يا وَ الْآخِرِ، يا ارْحَمَ الرّاحِمين، السَّلامُ عَلَيْكَ لاجَعَلَهُ اللهُ آخِرَ تَسْليمى عَلَيْك.

ص: 107

سپس حضرت فاطمه (س) را در مسجد النبى زيارت نماييد ونماز زيارت بخوانيد و به زيارت ائمه بقيع (ع) برويد. و زيارت وداع آن بزرگواران را به اين نحو بخوانيد (1):

السَّلامُ عَلَيْكُمْ ائمَّهَ الْهُدى وَ رَحْمَهُ اللهِ وَبَركاتُه، اسْتَوْدِعُكُمُ اللهَ وَ اقْرَءُ عَلَيْكُمُ السَّلامَ، آمَنّا بِاللهِ وَ بِالرَّسولِ وَ بِما جِئْتُمْ وَ بِهِ دَلَلْتُمْ عَلَيْه، اللّهُمَّ فَاكْ- تُبْنا مَعَ الشّاهِدين.

ص:108

حج و عمره، سرسراى عبوديت و بندگى، دلدادگى و عاشقى، رشد وكمال و عروج است. از قفس تن بيرون آمدن و خود را در فضاى خانه معشوق رها نمودن است. عارف سالك حضرت آيت الله ميرزا جواد ملكى تبريزى: استاد حضرت امام:- مى گويد:

هدف اصلى از تشريع حج، تقويت بعد روحانى است تا انسان با معنويت شده و از عالم جسم به عالَم معنى ترقى نموده و شناخت خدا و دوستى و انس او را به دست آورد و در سراى كرامتش به سر برد. (1)

تشرف به سرزمين مقدس مدينه منوره، فرصت مغتنمى براى راز و نياز با خداى مهربان است كه معلوم نيست دوباره تكرار شود. براى اغتنام اين فرصت، از ميان بوستان اذكار و دعاهاى آسمانى، اعمال و عباداتى گلچين و به تناسب روز هاى هفته تفكيك شده است.

نكته مهم: در به جا آوردن و خواندن دعاها، حضور قلب و حال و هواى زائر شرط اساسى است. زائران نبايد اعمال و

ص: 109

دعاها را برخود تحميل كنند و آن را به هر شكل به جا آورند بلكه صرفاً در صورت آمادگى و اشتياق روحى انجام دهند. اعمال و دعاهايى كه براى مقاطع مختلف در يك روز توصيه و پيشنهاد شده اند، به گونه اى متعدد و متنوع گزينش شده كه امكان انتخاب را براى زائران متناسب با شرايط روحى آنها فراهم مى كند.

ص:110

زمان روز شنبه

قبل از اذان صبح تا طلوع آفتاب

خواندن نماز شب 1 در حرم مطهر، خواندن نافله صبح 2، نماز اول وقت به جماعت، خواندن ذكرى كوتاه بعد از نماز (س)، خواندن سوره يس، خواندن دعاى عهد، خواندن دعا و زيارت روز شنبه، خواندن ادعيه قبل از طلوع آفتاب 4، زيارت حضرت رسول (ص)، حضرت فاطمه (س) و ائمه بقيع. پيش از ظهريك شبانه روز نماز قضا (1 (ع) ركعت)، خواندن نماز پيامبر. 5 ظهرخواندن نافله ظهر (4 نماز دو ركعتى بعد از اذان، پيش از نماز ظهر)، خواندن نماز ظهر به جماعت در حرم مطهر، خواندن سوره نبأ بعد از نماز ظهر عصرخواندن نافله عصر (4 نماز دو ركعتى قبل از نماز عصر) خواندن نماز عصر به جماعت، خواندن سوره عصر بعد از نماز عصر، ختم هزار صلوات هديه به ساحت مقدس پيامبر اكرم (ص). قرائت يك جزء قرآن هديه به وجود شريف نبى مكرم (ص)، حتى المقدور در حرم مطهر. مغربشركت در نماز جماعت حرم خواندن نافله مغرب (2 نماز دو ركعتى بعد از نماز مغرب)، خواندن سوره واقعه بعد از نماز مغرب، خواندن نماز غفيله (ص)، خواندن نماز عشاء و خواندن نافله عشاء پس از آن (2 ركعت نشسته)، خواندن سوره ملك بعد از نماز عشاء. شبخواندن زيارت ناحيه مقدسه، زيارت آل ياسين، خواندن اين اذكار به هنگام خواب: آيات 110 سوره كهف و 285 و 28 (ص) سوره بقره، و 18 و 1 (ص) آل عمران، تسبيحات حضرت زهرا، آيه الكرسى (س) مرتبه، توحيد 11 مرتبه، (س) مرتبه يَفْعَلُ اللهُ ما يَشاءُ بقدرته و يَحْكُمُ ما يُريدُ بِعزَّتِهِ، استغفار زياد. (از سفارشات آيه الله ميزرا جواد ملكى تبريزى در اسرار الصلوه.)

ص: 111

توضيحات برنامه روز شنبه

1- طريقه خواندن نماز شب: نماز شب 11 ركعت است. يعنى پنچ نماز دو ركعتى و يك نماز يك ركعتى. 4 نماز اول مانند نماز صبح به نيت" نماز شب"، 2 ركعت بعدى نيت نماز" شفع" و يك ركعت آخر به نيت نماز" وتر". در نماز وتر در قنوت (ع) 0 مرتبه استغفار و بعد طلب مغفرت براى 40 مؤمن و سپس سيصد مرتبه العفو. (چنانچه فرصت اين اذكار نباشد ذكر عادى كافى است.)

2- نماز نافله صبح دو ركعت است مثل نماز صبح كه قبل از خواندن نماز صبح خوانده مى شود.

(س)- ومَنْ يَتَّقِ اللهَ يَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً و يَرْزُقْ- هُ مِنْ حَيْثُ لا يَحْتَسِبْ وَ مَنْ يَتَوَكَّلْ عَلَى اللهِ فَهُوَ حَسْ- بُهُ انّ اللهَ بالغُ امرِهِ قَدْ جَعَلَ اللهُ لِكُلّ شَى ءٍ قَدَرا (1) اين آيه را سه مرتبه خوانده و سپس سه مرتبه سوره توحيد خوانده شود آنگاه سه مرتبه صلوات فرستاده شود.

4- ادعيه قبل از طلوع آفتاب

10 مرتبه سُبحانَ اللِه وَ الْحَمدُ لِلّهِ وَ لا اله الّا اللهُ وَ اللهُ اكبر، 10 مرتبه لااله الّا اللهُ وَحْدَهُ لا شَريكَ لَه، لَهُ الْمُلْكُ و لَهُ الْحَمْد يُحْيى وَ يُميت وَ هُوَ حَىٌ لا يَموت

ص: 112

بِيَدِهِ الْخَيرُ وَ هُوَ عَلى كُلِّ شَى ءٍ قَدير، 10 مرتبه سُبْحانَ اللهِ وَ الْحَمُدللهِ وَ لا الهَ الّا اللهُ وَ الله اكبر،

1 مرتبه سوره هاى «قدر» و «توحيد» و همچنين «آيه الكرسى»، (س) مرتبه سُبْحانَ اللهِ حينَ تُمْسُونَ وَ حينَ تُصْبِحُون و لَهُ الْحَمْدُ فى الْسَّمواتِ وَ الْارض عَشي- اً وَ حينَ تُظهِرون، (ع) مرتبه لاحَولَ وَ لا قُوَّهَ الّا بِاللهِ الْعَلىّ الْعَظيم.

5- طريقه خواندن نماز پيامبر (ص): نماز پيامبر (ص) دو ركعت است كه درهر ركعت سوره «حمد» و 15 مرتبه سوره «قدر» خوانده مى شود، سپس در ركوع و بعد از سربرداشتن و در سجده اول و بعد از سر برداشتن و در سجده دوم و بعد از سربرداشتن در هر يك، 15 مرتبه سوره «قدر» را مى خواند سپس تشهد و سلام داده، نماز را تمام مى كند.

(ص)- طريقه خواندن نماز غفيله

نماز غفيله 2 ركعت است بين مغرب و عشا. در ركعت اول بعد از حمد اين آيات: و ذَالنُّونِ اذْ ذَهَبَ مُغاضِباً فَظَنَّ انْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَيْهِ فَنادى فىِ الظُّلُماتِ انْ لِاالهَ الّا انْت سُبْحانَكَ انّى كُنْتُ مِنَ الظّالِمينَ فَاسْ- تَجَبْنا لَهُ و نَجَّيْناهُ مِنَ الغمّ وَ كَذلِكَ نُنْجىِ الْمُؤمِنين، ركعت دوم بعد از حمد اين آيه شريفه: وَعِنْدَهُ مفاتِحُ الْغَيبِ لايَعلَمُها الّا هُو و يَعلَمُ ما فى البَرِّ و الْبَحْر و ما تَسْ- قُطُ مِنْ وَرَقَهٍ الّا يَعْلَمُها و لا حَبَّهٍ فى ظُلُماتِ الْأرضِ وَ لا

ص: 113

رَطْبٍ و لا يابِسٍ الّا فى كِتابٍ مُبين. درقنوت اين دعا خوانده شود: اللّهُمَّ انّى اسْئَلُكَ بِمَفاتِحِ الْغَيبِ الَّتى لا يَعْلَمُها الّا انت ان تُصلِّىَ عَلى مُحمَّدٍ و آلهِ وَ انْ تَفْعَلَ بى، سپس حاجات خود را بخواهيد و ادامه دهيد: اللهُمَّ انْتَ وَلىُّ نِعْمَتى وَ اْلقادِرُ عَلى طَلِبَتى و تَعلَمُ حاجَتى فَاسْئَ- لُكَ بحقِّ مُحمَّدٍ وَ آلِهِ عَليه وَ عَلَيْهِمُ السَّلام لَمّا قَضَيْتَها لى.

ص:114

زمان روز يكشنبه

قبل از اذان صبح تا طلوع آفتاب

خواندن نماز شب در حرم مطهر، خواندن نافله صبح، خواندن نماز اول وقت به جماعت، خواندن دعاى كوتاه بعد از نماز، خواندن سوره يس، خواندن دعاى عهد، خواندن دعا و زيارت روز يكشنبه، خواندن ادعيه قبل از طلوع آفتاب، زيارت حضرت رسول (ص)، حضرت فاطمه (س) و ائمه بقيع. پيش از ظهرخواندن يك شبانه روز نماز قضا (1 (ع) ركعت) خواندن نماز حضرت زهرا 1 (س). ظهرخواندن نافله ظهر (4 نماز دو ركعتى بعد از اذان پيش از نماز ظهر)، خواندن نماز ظهر به جماعت در حرم مطهر، خواندن سوره نبأ بعد از نماز ظهر عصرخواندن نافله عصر (4 نماز دو ركعتى قبل از نماز عصر)، خواندن نماز عصر به جماعت، خواندن سوره عصر بعد از نماز عصر، ختم هزار صلوات هديه به ساحت مقدس حضرت زهرا (س). قرائت يك جزء قرآن هديه به وجود شريف حضرت زهرا (س)، حتى المقدور در حرم مطهر. مغربشركت در نماز جماعت حرم خواندن نافله مغرب (2 نماز دو ركعتى بعد از نماز مغرب)، خواندن سوره واقعه بعد از نماز مغرب، خواندن نماز غفيله، خواندن نماز عشاء و خواندن نافله عشاء پس از آن (2 ركعت نشسته)، خواندن سوره ملك بعد از نماز عشاء. شبخواندن حديث كساء، خواندن اين اذكار موقع خواب: آيات 110 سوره كهف و 285 و 28 (ص) سوره بقره، و 18 و 1 (ص) آل عمران، تسبيحات حضرت زهرا، آيه الكرسى (س) مرتبه، توحيد 11 مرتبه، (س) مرتبه يَفْعَلُ اللهُ ما يَشاءُ بقدرته و يَحْكُمُ ما يُريدُ بِعزَّتِه، استغفار زياد.

ص: 115

توضيح برنامه روز يكشنبه

طريقه خواندن نماز حضرت زهرا (س)

نماز حضرت زهرا (س) دو ركعت است كه در ركعت اول سوره «حمد» و صد مرتبه سوره «قدر» و در ركعت دوم سوره «حمد» و صد مرتبه سوره «توحيد» و بعد از سلام نماز، تسبيحات حضرت زهرا و اين دعا را بخواند:

سُبحان ذِىِ العِزِّ الشّ- امخ المُنيف، سُبحانَ ذىِ الْجَلالِ الْباذِخِ العَظيم، سُبْحانَ ذِى الْمُلْكِ الْفاخِرِ الْقَديم، سُبْحانَ مَن لَبِسَ الْبَهْجَهَ و الْجَمال، سبحانَ مَنْ تَرَدّى بِالنّورِ وَ الْوَقارِ، سُبْحانَ مَنْ يَرى اثَرَ النَّملِ فىِ الصَّ-- فا، سُبحانَ مَنْ يَرى وَقْعَ الّطَيرِ فىِ الْهَواء، سُبْحانَ مَن هُوَ هكَذا لا هكَذا غَيرُه.

ص: 116

زمان روز دوشنبه

قبل از اذان صبح تا طلوع آفتاب

خواندن نماز شب در حرم مطهر، خواندن نافله صبح، خواندن نماز اول وقت به جماعت، خواندن دعاى كوتاه بعد از نماز، خواندن سوره يس، خواندن دعاى عهد، خواندن دعا و زيارت روز دوشنبه، خواندن ادعيه قبل از طلوع آفتاب، زيارت حضرت رسول (ص)، حضرت فاطمه (س) و ائمه بقيع. بيش از ظهرخواندن يك شبانه روز نماز قضا (1 (ع) ركعت)، خواندن نماز حضرت امام حسن مجتبى (ع). 1 ظهرخواندن نافله ظهر (4 نماز دو ركعتى بعد از اذان پيش از نماز ظهر)، خواندن نماز ظهر و عصر به جماعت در حرم مطهر، خواندن سوره نبأ بعد از نماز ظهر. عصرخواندن نافله عصر (4 نماز دو ركعتى قبل از نماز عصر)، خواندن نماز عصر به جماعت، خواندن سوره عصر بعد از نماز عصر، ختم هزار صلوات هديه به ساحت مقدس حضرت على (ع). قرائت يك جزء قرآن هديه به وجود شريف حضرت على (ع)، حتى المقدور در حرم مطهر. مغربشركت در نماز جماعت حرم خواندن نافله مغرب (2 نماز دو ركعتى بعد از نماز مغرب)، خواندن سوره واقعه بعد از نماز مغرب، خواندن نماز غفيله، خواندن نماز عشاء و خواندن نافله عشاء پس از آن (2 ركعت نشسته)، خواندن سوره ملك بعد از نماز عشاء. شبخواندن مناجات حضرت امير (ع) در كوفه، خواندن اين اذكار موقع خواب: آيات 110 سوره كهف و 285 و 28 (ص) سوره بقره، و 18 و 1 (ص) آل عمران، تسبيحات حضرت زهرا، آيه الكرسى (س) مرتبه، توحيد 11 مرتبه، (س) مرتبه يَفْعَلُ اللهُ ما يَشاءُ بقدرته و يَحْكُمُ ما يُريدُ بِعزَّتِهِ، استغفار زياد.

ص: 117

توضيح برنامه روز دوشنبه

طريقه خواندن نماز امام حسن (ع):

نماز امام حسن (ع) چهار ركعت است كه در هر ركعت سوره «حمد» يك مرتبه و سوره «توحيد» 25 مرتبه خوانده مى شود و بعد از نماز اين دعا خوانده شود:

اللّهُمَ انّى اتَقَرَّبُ الَيْكَ بِجُودِكَ و كَرَمِك، و اتَقرَّبُ اليْكَ بِمُحمَّدٍ عَبْدِكَ و رَسُولِكَ و اتقَ-- رَّبُ اليكَ بِملائِكَتِكَ و انْبيائِكَ و رُسُلِكَ انْ تُصَلِّىَ عَلى مُحمَّدٍ عبدِكَ و رَسولِكَ و على آل مُحمَّد، و انْ تُ- قيلَنى عَثْ- رَتى، وَ تَسْ- تُرَ عَلَىَّ ذُنُوبى و تَغْفِرَها لى، و تَقْضىَ لى حَوائِجى وَ لا تُعذِّبَ- نى بِقَبيحٍ كانَ مِنّى. فَانَّ عَفوكَ وَ جُوَدكَ يَسَعُنى انّكَ عَلى كُلِّ شى ءٍ قدير.

ص: 118

زمان روز سه شنبه

قبل از اذان صبح تا طلوع آفتاب

خواندن نماز شب در حرم مطهر، خواندن نافله صبح، خواندن نماز اول وقت به جماعت، خواندن دعاى كوتاه بعد از نماز، خواندن سوره يس، خواندن دعاى عهد، خواندن دعا و زيارت روز سه شنبه، خواندن ادعيه قبل از طلوع آفتاب، زيارت در روضه شريفه، زيارت حضرت رسول (ص)، حضرت فاطمه (س) و ائمه بقيع. پيش از ظهريك شبانه روز نماز قضا (1 (ع) ركعت)، خواندن نماز حضرت امام سجاد (ع). 1 ظهرخواندن نافله ظهر (4 نماز دو ركعتى بعد از اذان پيش از نماز ظهر) خواندن نماز ظهر به جماعت در حرم مطهر، خواندن سوره نبأ بعد از نماز ظهر. عصرخواندن نافله عصر (4 نماز دو ركعتى قبل از نماز عصر)، خواندن نماز عصر به جماعت، خواندن سوره عصر بعد از نماز عصر، خواندن نماز پيامبر يا هر معصوم ديگرى كه در بخش عصر نمازش آمده است، ختم هزار صلوات هديه به ساحت مقدس حضرت امام حسن مجتبى (ع). قرائت يك جزء قرآن هديه به جود شريف حضرت امام حسن مجتبى (ع)، ترجيحا در حرم مطهر غروبشركت در نماز جماعت حرم خواندن نافله مغرب (2 نماز دو ركعتى بعد از نماز مغرب)، خواندن سوره واقعه بعد از نماز مغرب، خواندن نماز غفيله، خواندن نماز عشاء و خواندن نافله عشاء، پس از آن (2 ركعت نشسته)، خواندن سوره ملك بعد از نماز عشاء. شبخواندن دعاى بيست و چهار صحيفه سجاديه (در انتهاى كتاب موجود مى باشد)، خواندن اين اذكار موقع خواب: آيات 110 سوره كهف و 285 و 28 (ص) سوره بقره، و 18 و 1 (ص) آل عمران، تسبيحات حضرت زهرا، آيه الكرسى (س) مرتبه، توحيد 11 مرتبه، (س) مرتبه يَفْعَلُ اللهُ ما يَشاءُ بقدرته و يَحْكُمُ ما يُريدُ بِعزَّتِهِ، استغفار زياد.

ص: 119

توضيح برنامه روز سه شنبه

طريقه خواندن نماز امام سجاد (ع):

نماز امام سجاد (ع) چهار ركعت است كه در هر ركعت سوره «حمد» يك مرتبه و سوره «توحيد» صد مرتبه خوانده مى شود. بعد از سلام نماز، اين دعا خوانده شود:

يا مَنْ اظْهَ- رَ الْجَميل و سَتَرَ القَبيح يا مَنْ لَمْ يُؤاخِذْ بِالْجَريرَه و لَم يَهتِكِ السِّ- تْر، يا عَظيمَ العفْو، يا حَسَنَ التَّجاوُزِ، يا واسِعَ الْمَغفرَه، يا باسِطَ اليَدَيْنِ بالرَّحمهِ، يا صاحِبَ كُلِّ نَجْوى، يا مُنتَهى كُلِّ شَكْوى، يا كَريمَ الصَّ- فْح، يا عَظيمَ الرَّجاء يا مُبْ- تَ- دِاً بِالنّ- عَمِ قَبْلَ اسْ- تِحْ- قاقِها، يا ربَّنا و سَيِّدَنا وَ مَولانا، يا غايهَ رَغْبَت- نا، اسْ- ئَلُك اللّهُمَّ ان تُصَ- لّىَ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ محمَّد.

ص: 120

زمان روز چهارشنبه

قبل از اذان صبح تا طلوع آفتاب

خوردن سحرى قبل از تشرف به حرم 1، خواندن نماز شب در حرم مطهر، خواندن نافله صبح، خواندن نماز اول وقت به جماعت، خواندن دعاى كوتاه بعد از نماز، خواندن سوره يس، خواندن دعاى عهد، خواندن دعا و زيارت روز چهارشنبه، خواندن ادعيه قبل از طلوع آفتاب، زيارت حضرت رسول (ص)، حضرت فاطمه (س) و ائمه بقيع. پيش از ظهرخواندن نماز حضرت امام باقر (ع). 2 خواندن يك شبانه روز نماز قضا (1 (ع) ركعت). ظهرخواندن نافله ظهر (4 نماز دو ركعتى بعد از اذان پيش از نماز ظهر)، خواندن نماز ظهر به جماعت در حرم مطهر، خواندن سوره نبأ بعد از نماز ظهر. عصرخواندن نافله عصر (4 نماز دو ركعتى قبل از نماز عصر)، خواندن نماز عصر به جماعت، خواندن سوره عصر بعد از نماز عصر، ختم هزار صلوات هديه به ساحت مقدس حضرت امام حسين (ع)، قرائت يك جزء قرآن هديه به و جود شريف حضرت امام حسين (ع) (حتى المقدور در حرم مطهر). مغربشركت در نماز جماعت حرم، خواندن نافله مغرب (2 نماز دو ركعتى بعد از نماز مغرب)، خواندن سوره واقعه بعد از نماز مغرب، خواندن نماز غفيله، خواندن نماز عشاء و خواندن نافله عشاء پس از آن (2 ركعت نشسته)، خواندن سوره ملك بعد از نماز عشاء. شبخواندن زيارت امين الله، خواندن زيارت وارث، خواندن اين اذكار موقع خواب: آيات 110 سوره كهف و 285 و 28 (ص) سوره بقره، و 18 و 1 (ص) آل عمران، تسبيحات حضرت زهرا، آيه الكرسى (س) مرتبه، توحيد 11 مرتبه، (س) مرتبه يَفْعَلُ اللهُ ما يَشاءُ بقدرته و يَحْكُمُ ما يُريدُ بِعزَّتِهِ، استغفار زياد.

ص: 121

توضيحات برنامه روز چهارشنبه

1- سه روز روزه گرفتن در مدى نه (از چهارشنبه تا جمعه) مستحب موكد است.

2- طريقه خواندن نماز امام محمد باقر (ع)

نماز امام باقر (ع) دو ركعت است كه در هر ركعت سوره «حمد» يك مرتبه و سُبْحانَ اللهِ وَاْلحَمْدُللهِ و لا الهَ الّا اللهُ و اللهُ اكبر 100 مرتبه و بعد ازسلام نماز، دعاى آن حضرت خوانده شود:

اللّهم انّى اسْئَلُك يا حَليمُ ذو اناهٍ غَفَورٌ ودود، انْ تتجاوَزَ عَنْ سَيِّئاتى، وَ ما عِنْدى بِحُسْنِ ما عِنْدَكَ، و انْ تُعطِ- يَنى مِنْ عَطائِكَ ما يَسَعُنى، و تُلهِمُنى فيما اعْطَيْتنى العَمَلَ فِيهِ بِطاعَتِكَ و طاعَهِ رَسُولِكَ و انْ تُعْطِ- يَنىَ مِنْ عَفْوِكَ ما اسْتَوجِبُ بِهِ كرامَتَكَ اللّهُمَ اعْطِنى ما انْتَ اهلُهُ، و لا تَفْعَلْ بى ما انا اهلُه، فَانّما انا بِكَ و لَمْ اصِبْ خَيراً قَطُّ الّا مِنْكَ يا ابْصَرَ الْابَصْرَينِ، و يا اسْمَعَ السّامعين و يا احْكَمَ الحاكمين، و يا جارَ المُسْتَجيرين، و يا مُجيب دعوهِ المُضْطَرّين، صَلّ على مُحمَّدٍ و آلِ محمّد.

ص: 122

روز روز پنج شنبه

قبل از اذان صبح تا طلوع آفتاب

خوردن سحرى قبل از تشرف به حرم، خواندن نماز شب در حرم مطهر، خواندن نافله صبح، خواندن نماز اول وقت به جماعت، خواندن دعاى كوتاه بعد از نماز، خواندن سوره يس، خواندن دعاى عهد، خواندن دعا و زيارت روز پنج شنبه، خواندن ادعيه قبل از طلوع آفتاب، زيارت حضرت رسول (ص)، حضرت فاطمه (س) و ائمه بقيع. پيش از ظهرخواندن يك شبانه روز نماز قضا (1 (ع) ركعت)، خواندن نماز حضرت امام صادق (ع) 1 ظهرخواندن نافله ظهر (4 نماز دو ركعتى بعد از اذان پيش از نماز ظهر)، خواندن نماز ظهر به جماعت در حرم مطهر، خواندن سوره نبأ بعد از نماز ظهر. عصرخواندن نافله عصر (4 نماز دو ركعتى قبل از نماز عصر)، خواندن نماز عصر به جماعت، خواندن سوره عصر بعد از نماز عصر، ختم هزار صلوات هديه به ساحت مقدس حضرت امام سجاد (ع)، قرائت يك جزء قرآن هديه به وجود شريف حضرت امام سجاد (ع) (حتى المقدور در حرم مطهر) مغربشركت در نماز جماعت حرم خواندن نافله مغرب (2 نماز دو ركعتى بعد از نماز مغرب)، خواندن سوره واقعه بعد از نماز مغرب، خواندن نماز غفيله، خواندن نماز عشاء و خواندن نافله عشاء پس از آن (2 ركعت نشسته)، خواندن سوره ملك بعد از نماز عشاء. شبخواندن دعاى كميل، بسيار گفتن اين ذكر: سبحانَ اللهِ واللهُ اكبرُ و لا الهَ الّا الله، صد مرتبه اين صلوات را بفرستد: اللّهم صل على محمد و آل محمد و عجل فرجهم و اهلِك عَدُوَّهم من الجنّ و الإنس من الاوّلينَ والآخرين، خواندن سوره هاى سجده، يس، ص، احقاف، واقعه، دخان، طور، كهف، اسراء و جمعه، خواندن اين اذكار موقع خواب: آيات 110 سوره كهف و 285 و 28 (ص) سوره بقره، و 18 و 1 (ص) آل عمران، تسبيحات حضرت زهرا، آيه الكرسى (س) مرتبه، توحيد 11 مرتبه، (س) مرتبه يَفْعَلُ اللهُ ما يَشاءُ بقدرته و يَحْكُمُ ما يُريدُ بِعزَّتِهِ، استغفار زياد.

ص: 123

توضيح برنامه روز پنج شنبه

طريقه خواندن نماز امام صادق (ع)

نماز امام صادق (ع) دو ركعت است كه در هر ركعت سوره حمد يك مرتبه و آيه ى «شَهِدَ اللهُ انَّهُ لا الهَ الّا هُوَ و الْمَلائِكَهِ و اولُوا الْعِلْمِ قائِماً بِالْقِسط لا الهَ الّا هُوَ الْعَزيزُ الحَكيم» را 100 مرتبه بخواند و بعد از سلام نماز دعاى آن حضرت: يا صانِعَ كُلِّ مَصنوُع، يا جابِرَ كُلِّ كَسير، و يا حاضِرَ كُلِّ مَلَاءٍ و يا شاهِدَ كّلِّ نَجْوى، وَ يا عالِمَ كُلِّ خَفِ- يَّه، وَ يا شاهِدُ غَيرَ غائب، و يا غالِبُ غيرَ مَغْلوب، و يا قريبُ غَيرَ بَعيد، و يا مونِسَ كُلِّ وحيد، و يا حَىُّ مُحْيَى الْمَوتى و مُميتَ الْاحياء، القْائمَ عَلى كُلِّ نَفْسٍ بِما كَسَبَتْ و يا حَيّاً حينَ لا حَى، لا الهَ الّا انت، صلِّ عَلى مُحمَّدٍ و آلِ مُحمَّد.

ص: 124

روز روز جمعه

قبل از اذان صبح تا طلوع آفتاب

خوردن سحرى قبل از تشرف به حرم، دعا و زيارت روز جمعه، خواندن دعاى ندبه، سوره كافرون ده مرتبه قبل از طلوع آفتاب. بعد از نماز صبح روز جمعه سوره توحيد و صلوات و استغفار هر كدام صد مرتبه، غسل روز جمعه و زيارت بعد از غسل اين دعا را بخوانيد: اشْهَدُ انْ لا الهَ الّا اللهُ وَحْدَهُ لا شَريكَ لَه وَ اشْهَدُ انَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُه. اللّهمَ صَلِّ عَلى مُحمَّد وَ آلِ مُحمَّد وَ اجْعَلنى مِنَ التَّوابينَ وَ اجْعَلْنى مِنَ المُتَطَهِّرين. پيش از ظهرخواندن نماز قضاى يك شبانه روز (1 (ع) ركعت)، خواندن سوره هاى رحمن و صافات و احقاف، خواندن نماز جعفر طيار 2 يا امام زمان (ع) (س) ظهرخواندن نافله (4 نماز دو ركعتى بعد از اذان پيش از نماز)، خواندن نماز جمعه 1 به جماعت در حرم مطهر، خواندن سوره نبأ بعد از نماز ظهر. عصرخواندن نافله عصر (4 نماز دو ركعتى قبل از نماز عصر)، خواندن نماز عصر به جماعت، خواندن سوره عصر بعد از نماز عصر، خواندن دعاى سماتمغربخواندن نافله مغرب (2 نماز دو ركعتى قبل از نماز مغرب) شركت در نماز جماعت حرم، خواندن سوره واقعه بعد از نماز مغرب، خواندن نماز غفيله، خواندن نماز عشاء و خواندن نافله عشاء پس از آن (2 ركعت نشسته)، خواندن سوره ملك بعد از نماز عشاء. شبخواندن زيارت جامعه كبيره (س)، ختم هزار صلوات هديه به ساحت مقدس حضرت امام باقر (ع)، قرائت يك جزء قرآن هديه به وجود شريف حضرت امام باقر (ع) (ترجيحا در حرم مطهر)، خواندن اين اذكار موقع خواب: آيات 110 سوره كهف و 285 و 28 (ص) سوره بقره، و 18 و 1 (ص) آل عمران، تسبيحات حضرت زهرا، آيه الكرسى (س) مرتبه، توحيد 11 مرتبه، (س) مرتبه يَفْعَلُ اللهُ ما يَشاءُ بقدْرَته و يَحْكُمُ ما يُريدُ بِعزَّتِهِ، استغفار زياد.

ص: 125

توضيحات برنامه روز جمعه

1- پس از نماز جمعه، زائران (مقلدان برخى مراجع) مى توانند نماز ظهر را خوانده، سپس نماز عصر را بخوانند.

2- طريقه خواندن نماز جعفر طيّار

نماز جعفر طيار 4 ركعت است يعنى دو نماز دو ركعتى، در هر نماز در ركعت اول بعد از «حمد» سوره «زلزال»، ركعت دوم بعد از حمد سوره «عاديات». ركعت سوم سوره «نصر» و ركعت چهارم سوره «توحيد». در هر ركعت بعد از حمد و سوره، 15 مرتبه تسبيحات اربعه (سبحانَ اللهِ وَالْحَمدُ للهِ وَ لا الهَ الَّا اللهُ وَ اللهُ اكبر) در ركوُع همين ذكر 10 مرتبه، بعد از سر برداشتن از ركوع، در سجده اول و بعداز سربرداشتن از سجده اول و در سجده دوم و بعد از سربرداشتن از سجده دوم درهر كدام 10 مرتبه همان تسبيحات گفته شود (روى هم سيصد مرتبه تسبيحات مى شود).

(س)- طريقه خواندن نماز امام زمان (عج)

اين نماز، 2 ركعت است كه در هر ركعت، وقتى سوره حمد به آيه «اياك نعبد و اياك نستعين» رسيد، اين آيه بايد 100 مرتبه تكرار شود و سپس ادامه سوره حمد و توحيد خوانده شود. در ركوع و سجده، ذكر ركوع و سجده (ع) مرتبه تكرار مى شود و بعداز سلام، تسبيحات حضرت زهرا (س) خوانده مى شود، سپس به سجده رفته و 100 مرتبه صلوات مى گويد.

ص: 126

4- از سفارشات حضرت آيه الله سيد على قاضى طباطبايى است كه در جمعه ها زيارت جامعه كبيره خوانده شود (مندرج در كتاب عطش/ زندگى نامه معظم له)

* صدقه جهت سلامتى حضرت ولى عصر [در روز جمعه فراموش نشود.

ص:127

ص:128

ص:129

مكّه مكرّمه مركز نزول وحى و پايگاه اصلى اسلام است و مسجد الحرام، مسجدى ساده و بى تكلف، مكعبى سياه پوش به نام كعبه در آن قرار دارد كه، قبله ما، عشق ما، نماز ما، حيات ما و ممات ماست. در اينجا هر طرف كه بايستى قبله در برابر توست. اينجا دايره اى است كه كعبه مركز آن است و از اين مركز است كه بايد به سوى ابديت پرواز كنى. همانجايى است كه به دست بندگان خوب و خالص خدا ابراهيم خليل و اسماعيل، بازسازى شده و در تمام اين سال ها با صلابت تمام بر پاى خود ايستاده و از سراسر گيتى همه عاشقان را به سوى خود فرا خواند و اين در حالى است كه كاخ ها و قصرهاى عالى با تمام استحكامشان در طوفان حوادث و در طول زمان خرد شدند و فرو ريختند. اين همان خانهاى است كه ابراهيم بت شكن پايه هاى آن را بالا آورد و با صدق و صفايش آن را جاويدان ساخت و ميعادگاه موسى (ع) و عيسى (ع) و محمد (ص) و اهل بيتش نمود و تو زائر خانه دوست، اكنون به اين حرم راه يافتهاى. خداوند لياقت ميهمانى خانه اش را به تو عطا كرد. انتخاب شدى، برگزيده گرديدى، آمدى گرد خانه اش بچرخى، از همه مليّت ها و منيت ها و عناوين رها گشته اى، خود را براى او خالص و مطلق كرده اى. در مكان عروج نبى اش قدم نهادى، حالا خيال عروج ندارى؟ قصد پرواز ندارى؟ دست در دستش (حجر الاسود) بنه، قول بده، تعهد كن كه ديگر نافرمانى اش را نمى كنى، همه اعمالت را براى او خالص

ص: 130

مى كنى، همه حركات و سكناتت از اين پس يك رنگ مى گيرد، رنگ خدايى. آن وقت است كه معناى سير الى الله را در مى يابى. ديگر هر جا نظر كنى فقط او را مى بينى. همواره خود را در محضرش حس مى كنى و شرم از اين دارى كه در محضرش، نافرمانى اش را بكنى. زائر كوى دوست! هَنيئًا لك!

ص:131

مستحبات ورود به مكه

مستحب است هنگام ورود به شهر مكه اين دعا را كه امام صادق (ع) از پيامبر اكرم (ص) نقل كرده است، بخوانيد:

اللّهُمَ الْبَلدُ بَلَدُك، وَ الْبيتُ بَيْتُكَ، جِئْتُ اطْلُبُ رَحْمَتكَ و اؤُمُّ طاعتَكَ، مُتَّبِعاً لِامرك، راضياً بِقَدَرِك، مُسلّماً لِامرِك اسألُكَ مَسْألَهَ المُضْ- طَرِّ اليكَ، الْمشُفِقِ مِنْ عَذابكَ، انْ تَسْتَقْبِلَنى بِعَفْ- وك و ان تَتَجاوَزَ عَنّى بِرَحْمَتِكَ و انْ تُدْخِلَنى جَنَّتَك. (1)

مستحبّات ورودبه مسجدالحرام

1- غسل (بهتر است قبل از غسل، وضو بگيرد.)

2- با حالت وقار و سكينه وارد مسجدالحرام شده و آهسته گام بردارد.

3- بر درب مسجدالحرام بايستد و بگويد: السَّلامُ عَلَيْكَ ايُّها النَّبىُ و رَحْمَهُ اللهِ وَ بَرَكاتهُ بِسْمِ الله و بِالله و ماشاءَالله. السَّ- لامُ على انبياءِ اللهِ و رُسُلِه، السَّ- لامُ عَلى رَسُولِ الله، السَّلامُ عَلى ابراهيمَ خليل الله وَ الْحَمْدُ لِلّه رَبِّ العالمين. و بعد سه مرتبه مى گويد: اللّهم فُكَّ رَقَبتى مِنَ النّار و ادامه مى دهد: وَ اوْسِعْ عَلَّى مِنْ رِزْقِكَ الحلالِ الطّيب و

ص: 132

ادْرَأ عَنّى شَرَّ شياطينِ الْجِنِّ والْانسِ و شَرَّ فَسَقَهِ الْعَرَبِ و الْعَجَم.

4- رو به كعبه دستها را بلند كرده و بگويد: اللّهمَ انّى اسْألُكَ فى مَقامى هذا وَ فىِ اوَّلِ مناسِكى انْ تَقْبَلَ تَوبَتى و انْ تَتَجاوَزَ عَنْ خَطيئَتى و انْ تَضَعَ عَنّى وِزْرى. الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذى بَلَّغَنى بَيتَهُ الْحَرام، اللّهمَ انّى اشهَدُ انَّ هذا بَيْتُكَ الحَرام الذى جَعَلْتَهُ مثابهً لِلنّاسِ و امْناً مُباركاً و هُدىً لِلعالَمين، اللّهمَ انّى عَبْدُكَ وَ الْبَلَدُ بَلَدُك وَ الْبيتُ بَيتُكَ جِئْتُ اطلُبُ رَحْمَتَكَ و اؤُمُّ طاعَتَكَ مُطيعاً لِامرِكَ راضياً بِقَدرِكَ، اسْ- ألَكَ مَسألَهَ الْفَقير اليكَ الخائِفِ لِعُقوبَتِكَ اللّهُمَ افْتَح لى ابْوابَ رَحْمَتك واسْتَعْمِلنى بِطاعتِكَ و مَرْضاتِك.

آنگاه روبه سوى كعبه ادامه دهد: الْحَمْدُ لِلّهِ الّذى عَظَّمَكِ و شَرَّفَكِ و كَرَّمَكِ و جَعَلَكِ مَثابهً لِلنّاس و امْناً مُبارَكاً و هُدىً لِلْعالَمين.

مستحبات طواف

درحال طواف كعبه اين دعا را بخواند: اللّهُمَّ انّى الَيْكَ فقيرٌ و انّى خائِفٌ مُسْتَجيرٌ فَلا تُغّيِرْ جِسْمى وَ لا تُبَدِّل اسْمى و نيز مى گويد: اللّهُمَّ اجْعَلْهُ حَجّاً مَبْروراً و ذَنبْاً مَغْفوُراً و سَعْياً مَشكُوراً. وَ در چهار شوط آخر بگوئيد: اللّهُمَّ اغْ- فِر وَارْحَمْ وَاعْفُ عَمّا تَعْلَم و انْتَ الْاعَزُّ الْاكْرَم اللّهُمَ

ص: 133

رَبَّنا آتِنا فىِ الدُّنْيا حَسَنهً وَ فىِ الْآخِرَهِ حَسَنَهً وَ قِنا عَذابَ النّار.

1- مقابل درب كعبه كه رسيد صلوات فرستاده و بخواند: سائِلُكَ فَقيرُكَ مِسْكينُكَ بِبابِكَ فَتَصَّدقَ عَليهِ بالجنَّهِ، اللّهُمَ الْبَيتُ بَيْتُك وَ الْحَرَمُ حَرَمُك وَ الْعَبُد عَبْدُك وَ هذا مَقامُ الْ- عائِذِ بِك، المُسْتَجيرِ بكَ مِنَ النّار فَاعْ- تِقْ- نى وَ والِدَىَّ و اهْلى و وُلْدى و اخْوانىِ الْمُومنينَ مِنَ النّار يا جوادُ ياكريم.

2- مقابل حجر اسماعيل بخواند: اللّهُمَ ادْخِلنى الجَّنهَ و اجِرنى مِنَ النّارِ بِرَحْمَتِكَ و عافِنى مِنَ السُقْمِ و اوسِعْ عَلىَّ مِنَ الرِّزْقِ الْحَلال وَ ادْرَأ عَنّى شَرَّ فَسَقَهِ الْعَرَبِ و الْعَجَم.

3- بعد از عبور از حجر الاسود بخواند: يا ذَا الْمَنِّ وَ الطَّ- ول، يا ذَا الْجُودِ و الْكَرم، انّ عَمَلى ضَعيفٌ فَضاعِفْهُ لى و تَقَبّلْهُ مِنّى انَّكَ انْتَ السَّميعُ الْعَليم.

4- مقابل ركن يمانى دست بلند كندو بخواند: بِسْمِ اللهِ وَاللهُ اكبر، اللّهم انّى اعُوذُبِكَ مِنَ الْكفرِ وَ الْفَقرِ وَ الذُّلِ ومِنْ عَذابِ القَبرِ وَ مِنْ فتنَهِ الَمْحياوَ الْمَمات و مَواقِفِ الْخزِىِ فى الدُّنيا وَ الاخِره و سپس سر به طرف كعبه بلند كند و بگويد: الْحمدُلله الَّذى شَرَّفَكِ و عَظَّمَكِ والْحَمُدلله الذَّى بَعَثَ مُحَمَّداً نبياً و جَعَل عَليّاً اماماً اللّهُمَ اهْدِ لَهُ خيارَ خَلْقِكَ و جَنِّ- بْهُ شِرارَ خَلْقِك.

5-

ص: 134

امام صادق (ع) فرمود: طواف كننده، بين ركن يمانى و حجرالاسود اين دعا را بخواند: رَبنّا آتِنا فىِ الدُّنيا حَسَنَهً وَ فىِ الْاخِرَهِ حَسَنَهً وَ قِنا عَذابَ النّار.

6- مقابل ناودان بخواند: اللّهُم اظِلَّنى فى ظِلِّكَ يَوْمَ لا ظِلَّ الّا ظِلُّك وَ اسْقِنىِ بِكَأسِ نبيّكَ مُحَمَّدٍ (ص) شَراباً هَنيئًا لاظَمَأ بَعْدَهُ ابَداً يا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِكْرام. اللّهُمَّ انّى اسْئَلُكَ الرّاحَهَ عِنْدَالْمَوتِ و الْعَفْوَ عِندَ الْحِساب.

7- موقع خروج از كعبه (س) مرتبه الله اكبر گفته، سپس بگويد: اللّهُمَّ لا تَجْهَد بَلاءَنا رَبنّا و لا تُشْمِت بِنا اعْداءَنا فَانَّكَ انَتَ الضّارُ النّافِع.

ص: 135

يكى از عباداتى كه بر انجام و تكرار آن بسيار تاكيد شده «طواف» است. روايتى از امام صادق (ع) است كه فرمودند: كسى كه يك بار خانه خدا را طواف كند، خدا براى او هزار حسنه ثبت مى كند، هزار گناه را محو مى كند، هزار درجه قرار مى دهد، هزار درخت در بهشت مى كارد و ثواب آزاد كردن هزار بنده را به او مى دهد و چون به ملتزم رسيد، هشت در بهشت به روى او باز مى شود و به او مى گويند از هر درى كه مى خواهى وارد شو. (1) از اين رو در صورتى كه ازدحام و شلوغى اجازه دهد و طواف ما مزاحم انجام اعمال واجب ديگران نباشد، ميتوانيد براى ائمه:، والدين، خويشاوندان، و ذوى الحقوق طواف مستحبى نماييد.

6- به كعبه معظمه زياد نگاه كنيد كه موجب آمرزش گناهان بوده و عبادت است. چنانچه پيامبر (ص) مى فرمايند: النظر الى الكعبه عباد (2)

7- از آب زمزم بنوشيد.

8- در مقابل ركن يمانى براى ظهور حضرت ولى عصر (عج) دعا نماييد چرا كه خود حضرت در اين مكان براى ظهور خود دعا مى كند.

9- مقابل هر ركنى از كعبه 2 ركعت نماز بخوانيد و بعد از نماز دعاى: اللّهُمَ مَنْ تَهَيَّأ و تَعَبَّأ او اعَدَّ وَ اسْتَعَّد .... را بخوانيد (3).

10-

ص: 136

خواندن زيارت نامه حضرت اسماعيل (ع) و حضرت هاجر و نماز زيارت آنان در مقابل ناودان طلا.

11- دعاى فراوان در مقابل و زير ناودان طلا، براى خود و ملتمسين دعا.

12- نمازهاى قضاى خود را در مسجدالحرام بخوانيد. امام صادق (ع) مى فرمايد: نماز در مسجد الحرام معادل 000/ 100 نماز مى باشد.

13- در صورت امكان، شب هاى جمعه را در مسجد الحرام شب زنده دارى كنيد و به تهجّد ونماز و عبادت بپردازيد.

14- در مكه مكرمه، همواره با وضو باشيد.

ص: 137

6- از بحث و جدل با مأموران بپرهيزيد.

7- در هنگام ازدحام، از استلام حجرالاسود خوددارى كنيد.

8- درهنگام ازدحامِ مطاف، حتى الامكان از انجام طواف هاى مستحبى خوددارى نماييد و در صورت طواف از محدوده اصلى مطاف استفاده نكنيد و آن را در قسمت هاى خلوت تر انجام دهيد.

9- در موقع ازدحام و شلوغى از خواندن نماز طواف مستحبى پشت مقام، اجتناب كنيد.

10- بانوان زائر از استلام حَجَر پرهيز نمايند.

11- بانوان زائر از پوشيدن چادرهاى رنگى و نازك خوددارى نمايند.

12- زائران محترم با عنايت به اينكه پيام آور فرهنگ ايرانى و اسلامى در مكه هستند از پوشش نامناسب و برخوردهاى ناشايست خوددارى كنند.

13- با توجه به نماز استداره اى، زائران سعى كنند در جايى قرار نگيرند كه جلوى امام جماعت باشد. (امام جماعت مسجدالحرام براى نماز صبح و مغرب و عشاء نزديك مقام ابراهيم و براى نماز عصر بين حجر اسماعيل و كعبه، در نماز ظهر زير بالكن مقابل حد فاصل بين ركن يمانى و ركن حجر مى ايستد).

14- از آب كلمن هاى مسجد الحرام جهت وضو استفاده نكنيد.

15- بانوان زائر از لباس احرام در زمان غير احرام استفاده نكنند. و بعد از اتمام اعمال، با لباس عادى و چادر مشكى در خيابان ها و مسجد الحرام حضور پيدا كنند.

16- از پشت به كعبه نشستن خوددارى نماييد.

ص: 138

طواف وداع

زائرى كه اعمال حج تمتع را انجام داده و مى خواهد مكه را ترك كند، يك طواف به جا آورد و ادعيه مستحب را كه قبلا در مستحبات طواف به آن اشاره شد- در حال طواف بخواند. و درمقابل كعبه ايستاده و اين دعا را بخواند:

اللّهُمَ صَلّ عَلى مُحَمَّدٍ عَبْدِكَ وَ رَسُولِكَ و نَبيّ- ك و امينِكَ و حَبيبِكَ و نَجِيِّكَ و خِيَرَتِكَ مِنْ خَلْقِك، اللّهُمَّ كَما بَلَّغَ رِسالاتِكَ و جاهَدَ فى سَبيلِكَ وَ صَدَعَ بِامْرِكَ و اوُذِىَ فيكَ وَ فى جَنْبِكَ حَتّى اتاهُ اليَقين. اللّهُمَّ اقْلِبْ- نى مُنْجِحاً مُفلِحاً مُسْتجاباً بِافْضَلِ ما يَرْجِعُ بِهِ احَدٌ مِن وَفْدِكَ مِنَ الْمَغْفِرَهِ وَ الْبَرَكَهِ والرِّضْوان و العافِيهِ فيما يَسَعُنى انْ اطْلُبَ انْ تُعْطِيَنى مِثلَ الذى اعْطَيْتَهُ افْضَلَ مِنْ عَبْدِكَ وَ تَزيدَنى عَلَيه، اللّهُمَّ لا تَجْعَلْهُ اخِرَ الْعَهْدِ مِنْ بَيْتِك، اللّهُمَّ انّى عَبْدُكَ و ابْنُ عَبْدِك و ابْنُ امَتِك حَمَلْتَنى على دابَّتِكَ و سَيَّرتَنى فى بلادك حتى ادْخَلْتَنى حَرَمَك و امْنَك، و قَدْكانَ فى حُسْنِ ظَنّى بِكَ انْ تَغْفِرَ لى ذُنوبى، فَإن كُنْتَ قَدْ غَفَرْتَ ذُنُوبى فَازْدِد عَنّى رِضىً و قَرِّبْنى الَيك زُلْفى، وَ لا تُباعِدْنى وَ انْ كُنْتَ لَمْ تَغْفِر لى فَمِنَ الْآنَ فَاغْفِرْلى قَبْلَ انْ تَنأى عَنْ بَيْتِكَ دارى، فَهذا اوانُ انْصِرافى انْ كُنْتَ قَدْ اذِنْتَ لى غَيْرَ راغِبٍ عَنْكَ وَ لاعَنْ بَيْتِك وَ لا مُسْتَبْدِلٍ بِكَ وَ لا بِه، اللّهُمَّ احْفَظْنى مِنْ بَيْنِ يَدَىَّ وَ عَنْ خَلْفى و عَن يَمينى وَ عَنْ شِمالى حتى تُبَلِّغَنى

ص: 139

اهْلى، فَاذا بَلَّغْتَنى اهْلى فَاكْفِنى مَؤُ، نَهَ عَيالى فَانَّكَ وَلِىُّ ذلِكَ مِنْ خَلْقِكَ وَ مِنّى.

سپس مقدارى آب زمزم بنوشد و بگويد: آئِبونَ تائِبونَ عابِدونَ لِرَبِّنا حامِدونَ، الى رَبِّنا مُنْقَلِبونَ راغِبُون، الى رَبِّنا راجِعُونَ انْ شاءَالله.

ص:140

زمان روز شنبه

قبل از اذان صبح تا طلوع آفتاب

خواندن نماز شب در مسجدالحرام، خواندن نافله صبح (2 ركعت قبل از نماز صبح)، خواندن نماز اول وقت به جماعت، خواندن دعاى كوتاه بعد از نماز صبح 1، خواندن سوره يس، خواندن دعاى عهد، خواندن دعاو زيارت روز شنبه، خواندن ادعيه قبل از طلوع آفتاب 2. پيش از ظهرخواندن يك شبانه روز نماز قضا (1 (ع) ركعت) ظهرخواندن نافله ظهر (چهار نماز دو ركعتى قبل از نماز ظهر)، خواندن نماز اول وقت ظهر به جماعت، خواندن سوره نبأ بعد از نماز ظهر، زيارت پيامبر (ص) عصرخواندن نافله عصر (چهار ركعت نماز دو ركعتى)، خواندن نماز عصر به جماعت، خواندن سوره عصر بعداز نماز عصر، ختم هزار صلوات هديه به امام صادق (ع)، قرائت يك جزء قرآن هديه به وجود شريف امام صادق (ع)، حتى المقدور در مسجد الحراممغربشركت در نماز جماعت حرم، خواندن نافله مغرب (2 نماز دو ركعتى بعد از مغرب)، خواندن سوره واقعه بعد از نماز مغرب، خواندن نماز غفيله و سوره ملك بعد از نماز عشاء، خواندن نافله عشا (2 ركعت نشسته بعد از خواندن نماز عشاء)، شبخواندن مناجات التائبين (مناجات اول خمس عشر)، خواندن دعاى عديله، خواندن نماز حضرت على (ع) (س)، خواندن اين اذكار به هنگام خواب: آيات 110 سوره كهف و 285 و 28 (ص) سوره بقره، و 18 و 1 (ص) آل عمران، تسبيحات حضرت زهرا، آيه الكرسى (س) مرتبه، توحيد 11 مرتبه، (س) مرتبه يَفْعَلُ اللهُ ما يَشاءُ بقدرته و يَحْكُمُ ما يُريدُ بِعزَّتِهِ، استغفار زياد. (از سفارشات آيه الله ميزرا جواد ملكى تبريزى در اسرار الصلوه.)

ص: 141

توضيحات برنامه روز شنبه

1. اذكارى كوتاه بعد از نماز صبح

سه مرتبه توحيد بخواند و سه مرتبه صلوات بفرستد آنگاه اين آيات را سه مرتبه تلاوت كند:

ومَنْ يَتَّقِ اللهَ يَجعَلْ لَهُ مَخْرَجاً و يَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لا يَحتَسِب و مَنْ يَتَوَكّلْ عَلَى اللهِ فَهُوَ حَسْبُهُ انَّ اللهَ بالِغُ امرِهِ قَدْ جَعَل اللهُ لِكُلِّ شَى ءٍ قَدْرا (1).

2. ادعيه قبل از طلوع آفتاب

10 مرتبه سُبحانَ الله وَ الْحَمدُ لِلّهِ وَ لا اله الّا اللهُ وَ اللهُ اكبر، 10 مرتبه لااله الّا اللهُ وَحْدَهُ لا شَريكَ لَه، لَهُ الْمُلْكُ و لَهُ الْحَمْد يُحْيى وَ يُميت وَ هُوَ حَىٌّ لا يَموتُ بِيَدِهِ الْخَيرُ وَ هُوَ عَلى كُلِّ شَى ءٍ قَدير، 10 مرتبه سُبْحانَ اللهِ وَ الْحَمُد لِلّهِ وَ لا الهَ الّا اللهُ وَ الله اكبر، يك مرتبه سوره هاى قدر و توحيد و همچنين آيه الكرسى، (س) مرتبه سُبْحانَ اللهِ حينَ تُمْسُونَ وَ حينَ تُصْبِحُون و لَهُ الْحَمْدُ فى الْسَّمواتِ وَ الْارض عَشي- اً وَ حينَ تُظهِرون، (ع) مرتبه لاحَولَ وَ لا قُوَّهَ الّا بِاللهِ الْعَلىّ الْعَظيم ..

3. طريقه خواندن نماز حضرت امير (ع):

نماز حضرت على (ع) 4 ركعت (2 نماز 2 ركعتى) مى باشد كه در هر ركعت بعد از حمد 50 مرتبه توحيد، بعد از سلام نماز دوم، اين ذكر را بخواند: سُبْحانَ مَنْ لا تَبيدُ مُعالِمُه سُبْحانَ

ص: 142

مَنْ لا تَنْقُصُ خزائِنُهُ، سُبْحانَ مَنْ لَا اضْ- مِحْلالَ لِفَخرِهِ سَبْحان مَنْ لا يَنْفَدُ ما عِندَهُ، سُبْحانَ مَنْ لَا انْقِطاعَ لِمُدَّتِهِ سُبحانَ من لا يُشارِكُ احَداً فى امْره، سُبحانَ مَن لا الهَ غَيرُه.

ص: 143

زمان روز يكشنبه

قبل از اذان صبح تا طلوع آفتاب

خواندن نماز شب در مسجدالحرام، خواندن نافله صبح، نماز اول وقت به جماعت، خواندن دعاى كوتاه بعد از نماز صبح، خواندن سوره يس، خواندن دعا و زيارت روز يكشنبهپيش از ظهرخواندن يك شبانه روز نماز قضا (1 (ع) ركعت) ظهرخواندن نافله ظهر (چهار نماز دو ركعتى قبل از نماز ظهر)، خواندن نماز اول وقت ظهر به جماعت، خواندن سوره نبأ بعد از نماز ظهر، زيارت پيامبر از دورعصرخواندن نافله عصر (چهار نماز دو ركعتى)، خواندن نماز عصر به جماعت، خواندن سوره عصر بعداز نماز عصر، ختم هزار صلوات هديه به امام كاظم (ع)، قرائت يك جزء قرآن هديه به وجود شريف امام كاظم (ع)، حتى المقدور در مسجد الحرامغروبشركت در نماز جماعت حرم، خواندن نافله مغرب (2 نماز دو ركعتى بعد از مغرب)، خواندن سوره واقعه بعد از نماز مغرب، خواندن نماز غفيله و سوره ملك بعد از نماز عشاء، خواندن نافله عشا (2 ركعت نشسته بعد از عشاء)، شبخواندن دعاى يستشير، خواندن مناجات الشاكين (مناجات دوم خمس عشر)، خواندن نماز امام حسين 1 (ع)، خواندن اين اذكار به هنگام خواب: آيات 110 سوره كهف و 285 و 28 (ص) سوره بقره، و 18 و 1 (ص) آل عمران، تسبيحات حضرت زهرا، آيه الكرسى (س) مرتبه، توحيد 11 مرتبه، (س) مرتبه يَفْعَلُ اللهُ ما يَشاءُ بقدرته و يَحْكُمُ ما يُريدُ بِعزَّتِهِ، استغفار زياد.

ص: 144

توضيح برنامه روز يكشنبه

طريقه خواندن نماز امام حسين (ع)

اين نماز 4 ركعت است در هر ركعت «حمد» 50 مرتبه، «توحيد» هم 50 مرتبه، در ركوع و سراز ركوع برداشتن ودر سجده اول و سراز سجده برداشتن و در سجده دوم در هر حالت، «حمد» و «توحيد» 10 مرتبه، و بعد از سلام دعايى كه در مفاتيح آمده است بخواند: اللّهُمَ انْتَ الذّى اسْتَجَبْتَ لِآدَمَ وَ حَواءَ .....

ص: 145

زمان روز دوشنبه

قبل از اذان صبح تا طلوع آفتاب

خواندن نماز شب در مسجدالحرام، خواندن نافله صبح، نماز اول وقت به جماعت، خواندن دعاى كوتاه بعد از نماز صبح، خواندن سوره يس، خواندن دعا و زيارت روز دوشنبهپيش از ظهرخواندن يك شبانه روز نماز قضا (1 (ع) ركعت) ظهرخواندن نافله ظهر (چهار نماز دو ركعتى قبل از نماز ظهر)، خواندن نماز اول وقت ظهر به جماعت، خواندن سوره نبأ بعد از نماز ظهر عصرخواندن نافله عصر (چهار نماز دو ركعتى)، خواندن نماز عصر به جماعت، خواندن سوره عصر بعداز نماز عصر، ختم هزار صلوات هديه به امام رضا (ع)، قرائت يك جزء قرآن هديه به وجود شريف امام رضا (ع)، حتى المقدور در مسجد الحراممغربشركت در نماز جماعت حرم، خواندن نافله مغرب (2 نماز دو ركعتى بعد از مغرب)، خواندن سوره واقعه بعد از نماز مغرب، خواندن نماز غفيله و سوره ملك بعد از نماز عشاء، خواندن نافله عشا (2 ركعت نشسته بعد از عشاء)، شبخواندن دعاى مشلول، خواندن مناجات الخائفين (مناجات سوم خمس عشر)، خواندن نماز امام موسى كاظم 1 (ع)، خواندن اين اذكار به هنگام خواب: آيات 110 سوره كهف و 285 و 28 (ص) سوره بقره، و 18 و 1 (ص) آل عمران، تسبيحات حضرت زهرا، آيه الكرسى (س) مرتبه، توحيد 11 مرتبه، (س) مرتبه يَفْعَلُ اللهُ ما يَشاءُ بقدرته و يَحْكُمُ ما يُريدُ بِعزَّتِهِ، استغفار زياد.

ص: 146

توضيح برنامه روز دوشنبه

اين نماز 2 ركعت است، در هرركعت «حمد» يك مرتبه و «توحيد» 12 مرتبه بعد از سلام اين دعا را بخوانيد:

الهى خَشَعَتِ الْاصواتُ لَكَ و ضَلَّتِ الاحلامُ فيك وَ وَجِلَ كُلُّ شى ءٍ مِنْكَ و هَرَبَ كُلَّ شى ء الَيك و ضاقَتِ الاشياءُ دوُنَكَ وَ ملَاءَ كُلَّ شى ءٍ نُورُكَ فَانتَ الرَّفيعُ فى جَلالِكَ و انْتَ الْبَهيى ءُ فى جَمالكَ وَ انْتَ العظيمُ فى قُدْرَتكِ و انْتَ الذّى لا يَؤُدُكَ شَى ءٌ يا مُنْزِلَ نِعْمَتى يا مُفرِّجَ كُرْبتَى و ياقاضِىَ حاجَتى و اعْطِنى مَسْئلَتى بِلااله الّا انت آمَنْتُ بِكَ مُخْلِصاً لَكَ دينى اصْبَحْتُ على عَهدِكَ وَ وَعْدِكَ مَااسْتَطَعْتُ ابُوءُ لَكَ بِالنِّعمهِ و استَغفِرُكَ من الذّنوبِ التّى لايَغْفِرُها غَيرُك يا مَنْ هُوَ فى عُلُ- وِّه دان و فى دُنُوِّهِ عال و فى اشْراقِهِ مُنير و فى سُلْطانهِ قَوىٌّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ و آله.

ص: 147

زمان روز سه شنبه

قبل از اذان صبح تا طلوع آفتاب

خواندن نماز شب در مسجدالحرام، خواندن نافله صبح، نماز اول وقت به جماعت، خواندن دعاى كوتاه بعد از نماز صبح، خواندن سوره يس، خواندن دعا و زيارت روز سه شنبهپيش از ظهرخواندن يك شبانه روز نماز قضا (1 (ع) ركعت) ظهرخواندن نافله ظهر (چهار نماز دو ركعتى قبل از نماز ظهر)، خواندن نماز اول وقت ظهر به جماعت، خواندن سوره نبأ بعد از نماز ظهرعصرخواندن نافله عصر (چهار نماز دو ركعتى)، خواندن نماز عصر به جماعت، خواندن سوره عصر بعداز نماز عصر، ختم هزار صلوات هديه به امام جواد (ع)، قرائت يك جزء قرآن هديه به وجود شريف امام جواد (ع)، حتى المقدور در مسجد الحراممغربشركت در نماز جماعت حرم، خواندن نافله مغرب (2 نماز دو ركعتى بعد از مغرب)، خواندن سوره واقعه بعد از نماز مغرب، خواندن نماز غفيله و سوره ملك بعد از نماز عشاء، خواندن نافله عشا (2 ركعت نشسته بعد از عشاء) شبخواندن مناجات الراجين (مناجات چهارم خمس عشر)، خواندن نماز امام رضا 1 (ع)، خواندن اين اذكار به هنگام خواب: آيات 110 سوره كهف و 285 و 28 (ص) سوره بقره، و 18 و 1 (ص) آل عمران، تسبيحات حضرت زهرا، آيه الكرسى (س) مرتبه، توحيد 11 مرتبه، (س) مرتبه يَفْعَلُ اللهُ ما يَشاءُ بقدرته و يَحْكُمُ ما يُريدُ بِعزَّتِهِ، استغفار زياد

ص: 148

توضى حات برنامه روز سه شنبه

طريقه خواندن نماز امام رضا (ع)

اين نماز شش ركعت است (سه نماز دو ركعتى) و در هر ركعت «حمد» يك مرتبه و سوره هل اتى على الانسان (دهر: انسان) 10 مرتبه، و بعد از سلام نماز سوم، دعاى آن حضرت خوانده شود:

يا صاحِبى فى شِدَّتى، و يا وَليّى فى نِعمتَى ويا الهى والهَ ابراهيمَ و اسماعيلَ واسحقَ و يعقوبَ، يا رَبِّ كهيعص و يس و القرآنِ الحكيم، اسْئَلُكَ يا احْسَنَ مَنْ سُئِلْ و يا خيرَ مُرْتَجى اسئلُكَ انْ تُصلِّىَ عَلى مُحَمَّدٍ و آل مُحَمَّد

ص: 149

زمان روز چهارشنبه

قبل از اذان صبح تا طلوع آفتاب

خواندن نماز شب در مسجدالحرام، خواندن نافله صبح، نماز اول وقت به جماعت، خواندن دعاى كوتاه بعد از نماز صبح، خواندن سوره يس، خواندن دعا و زيارت روز چهارشنبهپيش از ظهرخواندن يك شبانه روز نماز قضا (1 (ع) ركعت) ظهرخواندن نافله ظهر (چهار نماز دو ركعتى قبل از نماز ظهر)، خواندن نماز اول وقت ظهر به جماعت، خواندن سوره نبأ بعد از نماز ظهر عصرخواندن نافله عصر (چهار نماز دو ركعتى)، خواندن نماز عصر به جماعت، خواندن سوره عصر بعداز نماز عصر ختم هزار صلوات هديه به امام هادى (ع)، قرائت يك جزء قرآن هديه به وجود شريف امام هادى (ع)، حتى المقدور در مسجد الحراممغربشركت در نماز جماعت حرم، خواندن نافله مغرب (2 نماز دو ركعتى بعد از مغرب)، خواندن سوره واقعه بعد از نماز مغرب، خواندن نماز غفيله و سوره ملك بعد از نماز عشاء، خواندن نافله عشا (2 ركعت نشسته بعد از عشاء) شبخواندن مناجات الراغبين (مناجات پنجم خمس عشر)، خواندن نماز امام جواد 1 (ع)، خواندن اين اذكار به هنگام خواب: آيات 110 سوره كهف و 285 و 28 (ص) سوره بقره، و 18 و 1 (ص) آل عمران، تسبيحات حضرت زهرا، آيه الكرسى (س) مرتبه، توحيد 11 مرتبه، (س) مرتبه يَفْعَلُ اللهُ ما يَشاءُ بقدرته و يَحْكُمُ ما يُريدُ بِعزَّتِهِ، استغفار زياد

ص: 150

توضيح برنامه روز چهارشنبه

طريقه خواندن امام جواد (ع)

اين نماز دو ركعت است، در هر ركعت «حمد» يك مرتبه و «توحيد» (ع) 0 مرتبه و بعد از سلام اين دعا خوانده شود.

اللّهُمَ رَبَّ الْارواحِ الفانيه وَ الْاجسادِ الباليَه اسْئَلُكَ بِطاعهِ الْارواح الرّاجِعَه الى اجْسادِها و بِطاعَهِ الْاجسادِ الْمُلْتَئِمَهَ بِعُرُوقِها و بِكَلِمَتِكَ النّافِذَهِ بَيْنَهُم و اخْذِكَ الحقَّ مِنْهُم و الخلائِق بينَ يَدَيكَ يَنْتَظِروُن فَصَل قَضائِكَ و يَرْجون رَحْمَتَكَ و يَخافُونَ عِقابَكَ صَلِّ عَلى مُحَمَّد و آلِ مُحَمَّد وَ اجْعَل النّورَ فى بَصَرى وَ الْيَقينَ فى قَلبْى وَ ذِكْرِكَ بِاللّيل والنَّهار وعَلى لسانى و عملًا صالحاً فَارْزُقْنى

ص: 151

زمان روز پنج شنبه

قبل از اذان صبح تا طلوع آفتاب

خواندن نماز شب در مسجدالحرام، خواندن نافله صبح، نماز اول وقت به جماعت، خواندن دعاى كوتاه بعد از نماز صبح، خواندن سوره يس، خواندن دعا و زيارت روز پنج شنبهپيش از ظهرخواندن يك شبانه روز نماز قضا (1 (ع) ركعت) ظهرخواندن نافله ظهر (چهار نماز دو ركعتى قبل از نماز ظهر)، خواندن نماز اول وقت ظهر به جماعت، خواندن سوره نبأ بعد از نماز ظهر بعد از ظهر خواندن نافله عصر (چهار نماز دو ركعتى)، خواندن نماز عصر به جماعت، خواندن سوره عصر بعد از نماز عصر، ختم هزار صلوات هديه به امام حسن عسكرى (ع)، قرائت يك جزء قرآن هديه به وجود شريف امام حسن عسكرى (ع)، حتى المقدور در مسجد الحراممغربشركت در نماز جماعت حرم، خواندن نافله مغرب (2 نماز دو ركعتى بعد از مغرب)، خواندن سوره واقعه بعد از نماز مغرب، خواندن نماز غفيله و سوره ملك بعد از نماز عشاء، خواندن نافله عشا (2 ركعت نشسته بعد از عشاء) شبخواندن دعاى كميل، خواندن مناجات الشاكرين (مناجات ششم خمس عشر)، خواندن نماز امام هادى (ع) 1، خواندن سوره هاى اسراء، كهف، يس، واقعه، دخان، احقاف، جمعه، خواندن اين اذكار به هنگام خواب: آيات 110 سوره كهف و 285 و 28 (ص) سوره بقره، و 18 و 1 (ص) آل عمران، تسبيحات حضرت زهرا، آيه الكرسى (س) مرتبه، توحيد 11 مرتبه، (س) مرتبه يَفْعَلُ اللهُ ما يَشاءُ بقدرته و يَحْكُمُ ما يُريدُ بِعزَّتِهِ، استغفار زياد

ص: 152

توضيح برنامه روز پنج شنبه

طريقه خواندن نماز امام هادى (ع)

اين نماز 2 ركعت است، در ركعت اول سوره حمد+ يس و در ركعت دوم حمد+ الرحمن و بعد از سلام نماز اين دعا را بخواند:

يا بارُّ يا وُصولُ يا شاهِدَ كُلِّ غائِب و يا قَريبُ غيرَ بَعيد وَ يا غالِبُ غَيرَ مَغلُوب و يا مَنْ لايَعْلَمُ كَيْفَ هو الّا هُو يامَنْ لا تُبْلَغُ قُدرَتُهُ اسْ- ئَلُكَ اللّهُمَ باسْمِكَ المَكْنُونِ المَخْزون الْمَكْتُومِ عَمَّن شِئْتَ الظّاهِرِ المُطّهَرِ المُقدّسِ النُّورِ التّام الحَىِّ الْقَيُّومِ الْعَظيم، نُورِ السَّمواتِ و نُورِالارضين عالِمِ الغَيبِ و الشَّهادَهِ الكبير المُتعال العظيمِ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَ آل مُحَمَّد

ص: 153

زمان روز جمعه

قبل از اذان صبح تا طلوع آفتاب

خواندن نماز شب در مسجدالحرام، خواندن نافله صبح، نماز اول وقت به جماعت، خواندن دعاى كوتاه بعد از نماز صبح، خواندن سوره يس، جمعه، احقاف، نساء، خواندن دعا و زيارت روز جمعهپيش از ظهرخواندن يك شبانه روز نماز قضا (1 (ع) ركعت)، خوندن نماز جعفر طيار يا نماز امام زمان (ع) ظهرخواندن نافله (چهار نماز دو ركعتى قبل از نماز)، اقامه نماز جمعه عصرخواندن نافله عصر (چهار نماز دو ركعتى)، خواندن نماز عصر به جماعت، خواندن سوره عصر بعد از نماز عصر، خواندن دعاى سمات، ختم هزار صلوات هديه به امام زمان (ع)، قرائت يك جزء قرآن هديه به وجود شريف امام زمان (ع)، حتى المقدور در مسجد الحراممغربشركت در نماز جماعت حرم، خواندن نافله مغرب (2 نماز دو ركعتى بعد از مغرب)، خواندن سوره واقعه بعد از نماز مغرب، خواندن نماز غفيله و سوره ملك بعد از نماز عشاء، خواندن نافله عشا (2 ركعت نشسته بعد از عشاء) شبخواندن زيارت جامعه كبيره (1)، خواندن مناجات المطيعين لِلّه (مناجات هفتم خمس عشر)، خواندن نماز امام حسن عسكرى (ع)، خواندن اين اذكار به هنگام خواب: آيات 110 سوره كهف و 285 و 28 (ص) سوره بقره، و 18 و 1 (ص) آل عمران، تسبيحات حضرت زهرا، آيه الكرسى (س) مرتبه، توحيد 11 مرتبه، (س) مرتبه يَفْعَلُ اللهُ ما يَشاءُ بقدرته و يَحْكُمُ ما يُريدُ بِعزَّتِهِ، استغفار زياد

ص: 154

توضى ح برنامه روز جمعه

1- زائران محترم مى توانند بعد از نماز جمعه (طبق نظر مرجع خود) نماز ظهر را نيز بخوانند.

2- طريقه خواندن نماز امام حسن عسكرى (ع)

اين نماز چهار ركعت است، دو نماز دو ركعتى، در ركعت اول بعد از «حمد» سوره «زلزال» 15 مرتبه و در ركعت دوم بعد از حمد 15 مرتبه سوره «توحيد» و بعد از سلام، اين دعا را بخواند:

اللّهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِأَنَّ لَكَ الْحَمْدَ لَا إِلهَ إِلّا أَنْتَ الْبَدِى ءُ قَبْلَ كُلِّ شَىْ ء، وَأَنْتَ الْحَىُّ الْقَيُّومُ، وَلَا إِلهَ إِلّا أَنْتَ الَّذِى لَايُذِلُّكَ شَىْ ءٌ، وَأَنْتَ كُلَّ يَوْم فِى شَأْن، لَا إِلهَ إِلّا أَنْتَ خالِقُ مَا يُرى وَمَا لَا يُرى، الْعالِمُ بِكُلِّ شَىْ ء بِغَيْرِ تَعْلِيم، أَسْأَلُكَ بِآلآئِكَ وَنَعْمَائِكَ بِأَنَّكَ اللّهُ الرَّبُّ الْوَاحِدُ لَاإِلهَ إِلّا أَنْتَ الرَّحْمنُ الرَّحِيمُ، وَأَسْأَلُكَ بِأَنَّكَ أَنْتَ اللّهُ لَا إِلهَ إِلّا أَنْتَ الْوِتْرُ الْفَرْدُ، الْاحَدُ الصَّمَدُ الَّذِى لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُواً أَحَدٌ، وَأَسْأَلُكَ بِأَنَّكَ اللّهُ لَا إِلهَ إِلّا أَنْتَ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ الْقَائِمُ عَلَى كُلِّ نَفْس بِمَا كَسَبَتْ الرَّقِيبُ الْحَفِيظُ، وَأَسْأَلُكَ بِأَنَّكَ اللّهُ الْاوَّلُ قَبْلَ كُلِّ شَىْ ء، وَالْاخِرُ بَعْدَ كُلِّ شَىْ ء، وَالْبَاطِنُ دُونَ كُلِّ شَىْ ء الضَّارُّ النَّافِعُ الْحَكِيمُ الْعَلِيمُ، وَأَسْأَلُكَ بِأَنَّكَ أَنْتَ اللّهُ لَا إِلهَ إِلّا أَنْتَ الْحَىُّ الْقَيُّومُ الْبَاعِثُ الْوَارِثُ الْحَنَّانُ

ص: 155

الْمَنَّانُ بَدِيعُ السَّمَوَاتِ وَالْارْضِ ذُوالْجَلَالِ وَالْاكْرامِ وَذُوالطَّوْلِ وَذُوالْعِزَّهِ وَذُو السُّلْطانِ لَا إِلهَ إِلّا أَنْتَ أَحَطْتَ بِكُلِّ شَىْ ء عِلْماً، وَأَحْصَيْتَ كُلَّ شَىْ ء عَدَداً صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد.

ص: 156

«10 مرتبه» يا حسن «10 مرتبه» يا حسين «10 مرتبه» يا على ابن الحسين «10 مرتبه» يا محمد ابن على «10 مرتبه» يا جعفر ابن محمد «10 مرتبه» يا موسى ابن جعفر «10 مرتبه» يا على ابن موسى «10 مرتبه» يا محمد ابن على «10 مرتبه» يا على ابن محمد «10 مرتبه» يا حسن ابن على «10 مرتبه» بالحُجّ آنگاه حاجات خود را طلب نمايد.

- نماز حاجت

اين نماز 2 ركعت است، در ركعت اول بعد از سوره «حمد» و «توحيد» سوره «فتح» (انّا فَتَحنا لكَ فتحاً مُبينا) را تا آيه و يَنْصُ- رَكَ اللهُ نصراً عزيزاً بخواند و در ركعت دوم سوره «حمد» و «توحيد» و «انشراح» را بخواند.

4- نماز ديگر حاجت

اين نماز 4 ركعت است (دو تا 2 ركعت)، در هر ركعت «حمد» و سوره «انعام» و بعد از سلام نماز دوم بخواند اين دعا را:

يا كريم يا كريم يا كريم، يا عظيمُ يا عظيمُ يا عظيمُ يا اعْظَمَ مِنْ كُلِّ عظَيم يا سَميعَ الدُعاء يا مَنْ لا تُغَيِّرُهُ اللَّيالى و الْايّام، صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِه وَ ارْحَمْ ضَعْفى و فَقرى و فاقَتى و مَسكَنتى فَاّنكَ اعْلَمُ بِها منّى وَانْتَ اعْلَمُ بِحاجَتى يا مَنْ رَحِمَ الشَّيخَ يعقوب حين رَدَّ عليه يوسُفُ قُرَّهَ عينه يا من رَحِمَ ايُوّبَ بعد طُولِ بَلائهٍ يا من رحم محمداً و من اليُتْم اواهُ و نَصَرَهُ على جَبابِرَهِ قُرَيش و طَواغيتَها وَ امْكَنه مِنْهُم يا مُغيثُ يا مغيثُ يا مغيث.

ص:157

ص:158

ص:159

فصل هشتم: معرفى اجمالى مشاعر مقدسه

زائران عمره مفرده در زيارت دوره به اماكن مقدسى مى روند از جمله عرفات و مشعر و منا. از آن جايى كه توقفشان در اين وادى مقدس بسيار كوتاه است، لذا جهت درك بيشتر اين مكانها، در اين بخش، مختصر توضيحى آمده تا از اين بازديد و زيارت حظّ كافى و بهره وافى را ببرند.

عرفات

يكى از مواقف عظيم حج، صحراى عرفات است كه پيشينه اى قديمى دارد. پشينه اى كه از عهد آدم (ع) تا ابراهيم (ع) و محمد (ع) گره خورده است. در اين وادى است كه حاجيان به عرفانِ حق و حقيقت مى نشينند و بازنگرى در خود و اعمال خود مى كنند و آنگاه كه درهاى رحمت الهى به سويشان گشوده شد، دست تضرع و انابه برمى دارند و سخن پرچمدار تشيع حضرت امام صادق (ع) را كه فرمودند: «وَاعْتَرِفْ بِالْخَطاءِ بِالْعَرَفات وَ جَدِّدْ عَهْدَكَ عِنْدَ الله لِوَحْدانيّه (1)؛ در عرفات به خطا و لغزش اعتراف كن و نزد خدا با وحدانيت او

ص: 160

تجديد عهد بنما.» به گوش جان شنيده و با خداى خود خلوتى داشته و با زمزمه هاى امام عارفان خمينى كبير: به تعمق و تفكر مى پردازند؛ آنگاه كه مى فرمايد: «با حال شعور و عرفان به مشعرالحرام و عرفات برويد و در هر موقف به اطمينان قلب بر وعده هاى حق و حكومت مستضعفان بيفزاييد و با سكوت و سكون، تفكّر در آيات حق كنيد. (1)

در اين سرزمين در روز ( (ص) ذى حجه) نسيم الهى وزيدن مى گيرد و خداوند آن را براى نزديكى بندگان با خودش، و آمرزش آنان بهانه قرار داده است و همين جا بود كه ابوالبشر حضرت آدم (ع) توبه اش پذيرفته شد.

رسول خدا (ص) مى فرمايد: خداوند را در آسمان درى است كه از آن به رحمت، توبه، تفضّل، احسان، جود، كرم و عفو ياد مى شود. روز عرفه در سرزمين عرفات اين در گشوده است (2).

در جايى ديگر امام محمد باقر (ع) مى فرمايد: روز عرفه هيچ سائلى دست خالى بر نمى گردد (3).

ص: 161

كه فرمود: (فَإِذا أَفَضْتُمْ مِنْ عَرَفاتٍ فَاذْكُرُوا اللَّهَ عِنْدَ الْمَشْعَرِ الْحَرامِ) به ذكر و ياد او مى پردازند. با او نزديكتر و صميمى تر گشته حجابها را كنار مى زنند آماده مى شوند تا وارد منا شوند و تمام منيت ها و نفسانيات را قربانى كنند و با هر شيطان نفسى و انسى و جنى به ستيز برخيزند.

ص: 162

مطلق است و بدانيد كه تا از اين محبوب ها كه بالاترينش حبّ نفس است نگذريد، به محبوب مطلق نمى رسيد و رجم شيطان را در موارد مختلف با دستورهاى الهى تكرار كنيد تا شيطان زادگان نيز از شما گريزان شوند.» (1)

حال، زائر كوى دوست، با دو بال عروجى كه پيدا كرده و بندها و قيودات را شكسته، براى ادامه اعمال رهسپار خانه دوست مى شود و به همراه ملايك، پا در جاى انبيا و اوليا مى گذارد و به طواف مى پردازد. آنگاه به نماز مى ايستد گويى به معراج رفته است چراكه الصلوه معراج المؤمن.

ص:163

ص:164

ص:165

درياى رحمت حق بى ساحل است و عرصه گاه لطفش بى كران. شعاع حكمت و علم و رأفت و عنايتش از كنه وجود تمام موجودات طالع و درخشان است. بر اثبات صفا و لطفش برهانى نياز نيست. به اندك عمل بنده اش اجر عظيم عنايت مى كند و در پاداش حج و عمره نيز خير كثير به ميهمانش عطا مى نمايد. او ارحم الراحمين و اكرم الاكرمين است. عبدى را كه با اخلاص لبيك او را گفته و مخلصانه گرد خانه اش چرخيده و در هر طواف دست بيعت در دست رب خويش نهاده، در عرفات به عرفانش نشسته، در مشعر مشق درك و شعور كرده، در جمرات مكررا شيطان جنى و انسى ونفسى را رمى نموده و در منا تمام اميال خويش را قربانى كرده، پاكِ پاك مى گرداند، گويى دوباره متولد شده و از هر تيرگى و آلودگى پاك و مبرا گشته است. امام رضا (ع) فرمود: از آثار سفر معنوى و پرواز ملكوتى حج، اضافه شدن نعمت هاى مادى و باطنى از جانب حضرت محبوب، پاك شدن از تمام گناهانى كه قبل از حج دامن حيات را آلوده كرده، مى باشد پس زائر بايد زندگى و اعمال خود را از سر گيرد مانند كسى كه تازه قدم در عرصه تكليف گذاشته است. اين سفر باعث طلوع صفت نورانى خضوع و ذلت، در وجود عبد و در افق حريم حضرت حق است. در حج، شوق به لقاى دوست و ترس از عظمت و جلال او، قلب را تسخير مى كند.

ص: 166

حج يك سلسله از درد هاى درونى و بيماريهاى باطنى را به نقطه شفا مى رساند و منبع خير و بركت است. (1)

و اينك اى عزيز كرده كه حضرت حق از باب رحمت و از خوان كرم، لباس پاكى را در بَرَت نمود و تولدى دوباره به تو داده، بر اين صدق و صفا و پاكى ببال. و براى حفظ و نگهدارى آن مجاهدت و تلاش نما.

گرچه درك حظ معنوى حج و عشقبازى با خدا گواراست امّا حفظ دستاوردهاى سفر، آنقدر عظيم و بزرگ است كه در قالب سخن نمى گنجد. بايد كه در حفظ اين دستاوردها كوشا بوده و نيز در نقل و انتقال جاذبه هاى معنوى آن دريغ نورزيد.

طى نمودن اين راه، پايان دنيا و مسؤوليت هاى بنده نيست بلكه سر آغازى بر زندگى دوباره و عمل به تعهدات و عهد و ميثاقى است كه او در شجره و جحفه و مكه و مدينه با خدا بسته است. مسؤوليت حاجى پس از بازگشت، خيلى سنگين تر است.

نمى شود آن حرم خداوند را زيارت كرد و اين حريم الهى را رعايت نكرد و به ماديگرى اخلاقى و اقتصادى آلوده شد. هم آن خانه بايد پاك باشد و هم اين خانه دل. حال كه آن خانه را زيارت كردى، رعايت اين خانه دل را نيز بنما. بايد قبل از سفر با بعد از سفرت متفاوت باشد. برگشت از خانه خدا، برگشت به زندگى قبل نيست، بلكه پيشروى به يك حيات طيبه است.

ص: 167

زيارت خانه خدا «فرار الى الله» است و برگشت از اين خانه نبايد «فرار من الله» باشد بلكه بايد «قرار مع الله» باشد و براى اينكه بر اين قرار، استقرار دائم داشته باشيم به كار بستن اين توصيه ها خالى از لطف نيست.

1- براى استمرار و نگهداشتن حالت هاى معنوى اين سفر تلاش كنيد. توصيه مى شود ادعيه و مستحباتى را كه در مكه و مدينه به جا مى آورديد، حتى الامكان و در حد وقتى كه داريد انجام دهيد. اذكار روز و دعاهاى روزانه، دعاى موقع خواب و طلوع آفتاب و ..... كه بركات بسيارى دارد.

2- ارتباط خويش را با دوستان مؤمن و مخلص اين سفر ادامه دهيد و جلسات معنوى خويش را برقرار نمائيد. با هماهنگى روحانى و مدير كاروان هر از گاهى ماهى يك بار- اين جلسات را به شكل دوره اى در خانه يكى از زائران تشكيل دهيد. تلاش كنيد اين جلسات ساده و كم هزينه باشد تا همه زائران بتوانند از عهده آن برآيند.

3- تلاش كرده محور زندگى و عملتان حق و حقيقت باشد و همانطور كه طواف خانه حضرت حق را كرده ايد، ديگر به گرد باطل نچرخيد.

4- حظّ معنوى سفر را به دوستانى كه هنوز مشّرف نشده اند بچشانيد و آنان را كه استطاعت دارند ولى هنوز اقدامى نكرده اند تشويق به رفتن نماييد.

5- در وليمه زيارت از تشريفات و برخوردهايى كه در تضاد با آمال واهداف حج هستند جداً خوددارى نماييد.

ص: 168

6- در تقسيم سوغاتى، ايتام و مستمندان را هم در نظر بگيريد.

7- به عهد و پيمان هايى كه در مكه و مدينه با خدا و رسولش (ص) و ائمه بقيع (ع) بسته ايد پايدار و وفادار بمانيد. هر روز صبح، قبل از هر كار رو به قبله بايستيد، و به ياد عهد مكه و مدينه و لبيك هاى احرام، لبيك بگوييد و بر پرهيز از محرمات در زندگى اهتمام ورزيد.

8- نگذاريد اشتغالات زندگى، شما را دوباره غافل كند. از خدا هرگز غافل نشويد.

9- مراقب وقت نماز باشيد. نمازها را بموقع و با آداب بخوانيد. نماز ميهمانى خداى مهربان است. قدر اين ميهمانى روزانه را بدانيد. نيازهاى خود را با حضور قلب از او بخواهيد و از كوتاهى هاى طول روز استغفار كنيد. عرفاى بزرگ، نماز بموقع و با حضور قلب را، كليد سير و سلوك و خوشبختى دانسته اند.

10- روز خود را با قرائت قرآن آغاز كنيد. حداقل ده آيه و ثواب آن را به حضرت رسول اكرم (ص) و ائمه: هديه كنيد.

11- در محفل هاى دوستانه چنانچه فرصتى دست داد، معنويت و اسرار اعمال و كراماتى كه احياناً ديده يا شنيده ايد را بازگو نماييد.

12- خود را مقيد كنيد به اينكه حداقل هر روز، يك كار خوب انجام دهيد و ثواب آن را به روح مطهر معصومين (ع)، امام (ره) و ذوى الحقوق هديه كنيد.

13- از خواندن نماز شب غفلت نكنيد و رازونيازهاى شبانه را با خدا همچنان محفوظ داريد.

التماس دعا

ص:169

ص:170

ص:171

استمرار حركت انبيا

1- آمَنَ الرَّسُولُ بِما أُنْزِلَ إِلَيْهِ مِنْ رَبِّهِ وَ الْمُؤْمِنُونَ كُلٌّ آمَنَ بِاللهِ وَ مَلائِكَتِهِ وَ كُتُبِهِ وَ رُسُلِهِ لا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْ رُسُلِهِ وَ قالُوا سَمِعْنا وَ أَطَعْنا غُفْرانَكَ رَبَّنا وَ إِلَيْكَ الْمَصِيرُ

پيامبر، به آن چه از سوى پروردگارش بر او نازل شده، ايمان آورده است؛ (و او، به تمام سخنان خود، كاملًا مؤمن مى باشد.) و همه مؤمنان (نيز)، به خدا و فرشتگان او و كتاب ها و فرستادگانش، ايمان آورده اند؛ (و مى گويند:) «ما در ميان هيچ يك ازپيامبران او، فرق نمى گذاريم و به همه ايمان داريم)». و (مؤمنان) گفتند: «ما شنيديم واطاعت كرديم. پروردگارا! (انتظارِ آمرزشِ تو را داريم)؛ و بازگشت (ما) به سوى توست.» بقره: 285

رسول رحمت

2- فَبِما رَحْمَهٍ مِنَ اللهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَ

ص: 172

شاوِرْهُمْ فِى اْلأَمْرِ فَإِذا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللهِ إِنَّ اللهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ

به (بركت) رحمت الهى، در برابر آنان [: مردم نرم (و مهربان) شدى! و اگرخشن و سنگدل بودى، از اطراف تو، پراكنده مى شدند. پس آن ها را ببخش و براى آن ها آمرزش بطلب؛ و در كارها، با آنان مشورت كن! اما هنگامى كه تصميم گرفتى، (قاطع باش و) بر خدا توكل كن؛ زيرا خداوند متوكلان را دوست دارد. آل عمران: 159

نعمت وجود پيامبر

3- لَقَدْ مَنَّ اللهُ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ إِذْ بَعَثَ فِيهِمْ رَسُولًا مِنْ أَنْفُسِهِمْ يَتْلُوا عَلَيْهِمْ آياتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَهَ وَ إِنْ كانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِى ضَلالٍ مُبِينٍ

خداوند بر مؤمنان منّت نهاد [: نعمت بزرگى بخشيد] هنگامى كه در ميان آن ها، پيامبرى از خودشان برانگيخت؛ كه آيات او را بر آن ها بخواند، و آن ها را پاك كند و كتاب و حكمت بياموزد؛ و البته پيش از آن، در گمراهىِ آشكارى بودند. آل عمران: 164

ص: 173

پناه گناهكاران

4- وَ ما أَرْسَلْنا مِنْ رَسُولٍ إِلّا لِيُطاعَ بِ- إِذْنِ اللهِ وَ لَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جاءُوكَ فَاسْتَغْفَرُوا اللهَ وَ اسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللهَ تَوّاباً رَحِيماً

ما هيچ پيامبرى را نفرستاديم مگر براى اين كه به فرمان خدا، از وى اطاعت شود. و اگر اين مخالفان، هنگامى كه به خود ستم مى كردند (و فرمان هاى خدا را زير پامى گذاردند)، به نزد تو مى آمدند و از خدا طلب آمرزش مى كردند، و پيامبر هم براى آن ها استغفار مى كرد، خدا را توبه پذير و مهربان مى يافتند. نساء: 64

ثمره پيروى از پيامبر

5- وَ مَنْ يُطِعِ اللهَ وَ الرَّسُولَ فَأُولئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَ نْعَمَ اللهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ وَالصِّدِّيقِينَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصّالِحِينَ وَ حَسُنَ أُولئِكَ رَفِيقاً

و كسى كه خدا و پيامبر را اطاعت كند، (در روز رستاخيز،) همنشين كسانى خواهد بود كه خدا، نعمت خود را بر آنان تمام كرده؛ از پيامبران و صدّيقان و شهدا وصالحان؛ و آنها رفيق هاى خوبى هستند. نساء: 69

ص: 174

اطاعت پيامبر اطاعت از خدا

6- مَنْ يُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطاعَ اللهَ وَ مَنْ تَوَلّى فَما أَرْسَلْناكَ عَلَيْهِمْ حَفِيظاً

كسى كه از پيامبر خدا اطاعت كند، خدا را اطاعت كرده؛ و كسى كه سر باز زند، تو را نگهبان (و مراقب) او نفرستاديم (و در برابر او، مسؤول نيستى). نساء: 80

رسول رهايى بخش

7- الَّذِينَ يَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِىَّ اْلأُمِّىَّ الَّذِى يَجِدُونَهُ مَكْتُوباً عِنْدَهُمْ فِى التَّوْراهِ وَاْلإِنْجِيلِ يَأْمُرُهُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَ يَنْهاهُمْ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ يُحِلُّ لَهُمُ الطَّيِّباتِ وَ يُحَرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبائِثَ وَ يَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَ اْلأَغْلالَ الَّتِى كانَتْ عَلَيْهِمْ فَالَّذِينَ آمَنُوا بِهِ وَ عَزَّرُوهُ وَنَصَرُوهُ وَ اتَّبَعُوا النُّورَ الَّذِى أُ نْزِلَ مَعَهُ أُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ

همان ها كه از فرستاده (خدا)، پيامبرِ «امّى» پيروى مى كنند؛ پيامبرى كه صفاتش را، در تورات و انجيلى كه نزدشان است، مى يابند؛ آنها را به معروف دستور مى دهد، و از منكر باز مى دارد؛ اشياء پاكيزه را براى آنها حلال مى شمرد، و ناپاكى ها را تحريم مى كند؛ دستور و بارهاى سنگين و زنجيرهايى را كه بر آنها بود، (از دوش و گردنشان) برمى دارد؛ پس كسانى كه به او ايمان آوردند، و حمايت و ياريش كردند، و از نورى كه با او نازل شده پيروى نمودند، آنان رستگارانند.» اعراف: 157

ص: 175

رسالت جهانى

8- قُلْ يا أَيُّهَا النّاسُ إِنِّى رَسُولُ اللهِ إِلَيْكُمْ جَمِيعاً الَّذِى لَهُ مُلْكُ السَّماواتِ وَاْلأَرْضِ لا إِلهَ إِلّا هُوَ يُحيِى وَ يُمِيتُ فَآمِنُوا بِاللهِ وَ رَسُولِهِ النَّبِىِّ اْلأُمِّىِّ الَّذِى يُؤْمِنُ بِاللهِ وَكَلِماتِهِ وَ اتَّبِعُوهُ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ

بگو: «اى مردم! من فرستاده خدا به سوى همه شما هستم؛ همان خدايى كه حكومت آسمان ها و زمين، از آن اوست؛ معبودى جز او نيست؛ زنده مى كند و مى ميراند؛ پس ايمان بياوريد به خدا و فرستاده اش، آن پيامبرِ درس نخوانده اى كه به خدا و كلماتش ايمان دارد؛ و از او پيروى كنيد تا هدايت يابيد.» اعراف: 158

زندگى سعادتمندانه

9- يا أ يُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اسْتَجِيبُوا لِلهِ وَ لِلرَّسُولِ إِذا دَعاكُمْ لِما يُحْيِيكُمْ وَ اعْلَمُوا أَنّ اللهَ يَحُولُ بَيْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ وَ أَ نَّهُ إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ

اى كسانى كه ايمان آورده ايد! دعوت خدا و پيامبر را اجابت كنيد هنگامى كه شما را به سوى چيزى مى خواند كه شما را حيات مى بخشد؛ و بدانيد خداوند ميان انسان و قلب او حايل مى شود، و (همه شما در قيامت) نزد او گردآورى مى شويد. انفال: 24

ص: 176

آيه مهر

10- لَقَدْ جاءَكُمْ رَسُولٌ مِنْ أَ نْفُسِكُمْ عَزِيزٌ عَلَيْهِ ما عَنِتُّمْ حَرِيصٌ عَلَيْكُمْ بِالْمُؤْمِنِينَ رَءوُفٌ رَحِيمٌ

به يقين، رسولى از خود شما به سويتان آمد كه رنج هاى شما بر او سخت است؛ واصرار بر هدايت شما دارد؛ و نسبت به مؤمنان، رئوف و مهربان است. توبه: 128

پيامبر (ص) الگوى مؤمنان

11- لَقَدْ كانَ لَكُمْ فِى رَسُولِ اللهِ أُسْوَهٌ حَسَنَهٌ لِمَنْ كانَ يَرْجُوا اللهَ وَ الْيَوْمَ الْآخِرَ وَذَكَرَ اللهَ كَثِيراً

مسلّماً براى شما در زندگى رسول خدا سرمشق نيكويى بود، براى آنها كه اميد به رحمت خدا و روز رستاخيز دارند و خدا را بسيار ياد مى كنند. احزاب: 21

پيامبر شاهد و ناظر بر مردم

12- يا أَيُّهَا النَّبِىُّ إِنّا أَرْسَلْناكَ شاهِداً وَ مُبَشِّراً وَ نَذِيراً. وَ داعِياً إِلَى اللهِ بِ- إِذْنِهِ وَسِراجاً مُنِيراً

اى پيامبر! ما تو را گواه فرستاده ايم و بشارت دهنده و اندار كننده. و تو را دعوت كننده به سوى خدا به فرمان او قرار داديم، و چراغى روشنى بخش. احزاب: 45 و 46

ص: 177

صلوات بر پيامبر

13- إِنَّ اللهَ وَ مَلائِكَتَه يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِىِّ يا أَ يُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِيما

خدا و فرشتگانش بر پيامبر درود مى فرستند؛ اى كسانى كه ايمان آورده ايد، بر او درود فرستيد و سلام گوييد و كاملًا تسليم (فرمان او) باشيد. احزاب: 56

پاره اى از صفات پيروان رسول خدا

14- مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللهِ وَ الَّذِينَ مَعَهُ أَشِدّاءُ عَلَى الْكُفّارِ رُحَماءُ بَيْنَهُمْ تَراهُمْ رُكَّعاًسُجَّداً يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنَ اللهِ وَ رِضْواناً سِيماهُمْ فِى وُجُوهِهِمْ مِنْ أَ ثَرِ السُّجُودِ ذلِكَ مَثَلُهُمْ فِى التَّوْراهِ وَ مَثَلُهُمْ فِى اْلإِنْجِيلِ كَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ فَآزَرَهُ فَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوى عَلى سُوقِهِ يُعْجِبُ الزُّرّاعَ لِيَغِيظَ بِهِمُ الْكُفّارَ وَعَدَ اللهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ مِنْهُمْ مَغْفِرَهً وَأَجْراً عَظِيماً

محمد (ص) فرستاده خداست؛ و كسانى كه با او هستند در برابر كفار سرسخت وشديد، و در ميان خود مهربانند؛ پيوسته آنها را در حال ركوع و سجود مى بينى درحالى كه همواره فضل خدا و رضاى او را مى طلبند؛ نشانه آنها در صورتشان از اثر سجده نمايان است؛ اين توصيف آنان در تورات و توصيف آنان در انجيل است، همانند زراعتى كه جوانه هاى خود را خارج ساخته، سپس به تقويت آن پرداخته تامحكم شده و بر پاى خود

ص: 178

ايستاده است و به قدرى نمو و رشد كرده كه زارعان را به شگفتى وامى دارد؛ اين براى آن است كه كافران را به خشم آورد! (ولى) كسانى از آنها را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده اند، خداوند وعده آمرزش و اجرعظيمى داده است. فتح: 29

ص: 179

حَقٍّ لَا أَزِيغُ عَنْها، وَنِيَّهِ رُشْد لَا أَشُكُّ فِيها، وَعَمِّرْنِى مَا كانَ عُمْرِى بِذْلَهً فِى طاعَتِكَ، فَإِذا كانَ عُمُ-- رِى مَرْتَعاً لِلشَّيْطانِ فَاقْبِضْنِى إِلَيْكَ قَبْلَ أَنْ يَسْبِقَ مَقْتُكَ إِلَىَّ أَوْ يَسْتَحْكِمَ غَضَبُكَ عَلَىَّ. اللّهُمَّ لَا تَدَعْ خَصْلَهً تُعَابُ مِنِّى إِلّا أَصْلَحْتَها، وَلَا عائِبَهً أُؤَنَّبُ بِها إِلّا حَسَّنْتَها، وَلَا أُكْرُومَهً فِىَّ ناقِصَهً إِلّا أَتْمَمْتَها. اللّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَأَبْدِلْنِى مِنْ بِغْضَهِ أَهْلِ الشَّنَآنِ الْ- مَحَبَّهَ، وَمِنْ حَسَدِ أَهْلِ الْبَغْىِ الْمَوَدَّهَ، وَمِنْ ظِنَّهِ أَهْلِ الصَّلاحِ الثِّقَهَ، وَمِنْ عَداوَهِ الْادْنَيْنَ الْوَلايَهَ، وَمِنْ عُقُوقِ ذَوِى الْارْحامِ الْمَبَرَّهَ، وَمِنْ خِذْلانِ الْاقْرَبِينَ النُّصْرَهَ، وَمِنْ حُبِّ الْمُدارِينَ تَصْحِيحَ الْمِقَهِ، وَمِنْ رَدِّ الْمُلابِسِينَ كَرَمَ الْعِشْرَهِ، وَمِنْ مَرارَهِ خَوْفِ الظَّالِمِينَ حَلاوَهَ الْامَنَهِ. اللّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّد وَآلِهِ وَاجْعَلْ لِى يَداً عَلَى مَنْ ظَلَمَنِى، وَلِساناً عَلَى مَنْ خاصَمَنِى، وَظَفَراً بِمَنْ عانَدَنِى، وَهَبْ لِى مَكْراً عَلَى مَنْ كايَدَنِى، وَقُدْرَهً عَلَى مَنِ اضْطَهَدَنِى، وَتَكْذِيباً لِمَنْ قَصَبَنِى، وَسَلامَهً مِمَّنْ تَوَعَّدَنِى، وَوَفِّقْنِى لِطاعَهِ مَنْ سَدَّدَنِى وَمُتابَعَهِ مَنْ أَرْشَدَنِى. اللّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّد وَآلِهِ وَسَدِّدْنِى لِانْ أُعارِضَ مَنْ غَشَّنِى بِالنُّصْحِ، وَأَجْزِىَ مَنْ هَجَرَنِى بِالْبِرِّ، وَأُثِيبَ مَنْ حَرَمَنِى بِالْبَذْلِ، وَأُكافِئَ مَنْ قَطَعَنِى

ص: 180

بِالصِّلَهِ، وَأُخالِفَ مَنِ اغْتابَنِى إِلى حُسْنِ الذِّكْرِ، وَأَنْ أَشْكُرَ الْحَسَنَهَ، وَأُغْضِىَ عَنِ السَّيِّئَهِ. اللّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّد وَآلِهِ وَحَلِّنِى بِحِلْيَهِ الصَّالِحِينَ، وَأَلْبِسْنِى زِينَهَ الْمُتَّقِينَ، فِى بَسْطِ الْعَدْلِ، وَكَظْمِ الْغَيْظِ، وَإِطْفاءِ النَّائِرَهِ، وَضَمِّ أَهْلِ الْفِرْقَهِ، وَإِصْلاحِ ذاتِ الْبَيْنِ، وَإِفْشاءِ الْعارِفَهِ، وَسِتْرِ الْعائِبَهِ، وَلِينِ الْعَرِيكَهِ، وَخَفْضِ الْجَناحِ، وَحُسْنِ السِّيرَهِ، وَسُكُونِ الرِّيحِ، وَطِيبِ الْ- مُخالَقَهِ، وَالسَّبْقِ إِلَى الْفَضِيلَهِ، وَإِيثارِ التَّفَضُّلِ، وَتَرْكِ التَّعْيِيرِ وَالْافْضالِ عَلَى غَيْرِ الْمُسْتَحِقِّ، وَالْقَوْلِ بِالْحَقِّ وَإِنْ عَزَّ، وَاسْتِقْلالِ الْخَيْرِ وَإِنْ كَثُرَ مِنْ قَوْلِى وَفِعْلِى، وَأَكْمِلْ ذلِكَ لِى بِدَوامِ الطَّاعَهِ وَلُزُومِ الْجَماعَهِ، وَرَفْضِ أَهْلِ الْبِدَعِ، وَمُسْتَعْمِلِى الرَّأْىِ الْ- مُخْتَرَعِ. اللّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّد وَآلِهِ وَاجْعَلْ أَوْسَعَ رِزْقِكَ عَلَىَّ إِذا كَبِرْتُ، وَأَقْوَى قُوَّتِكَ فِىَّ إِذا نَصِبْتُ، وَلَا تَبْتَلِيَنِّى بِالْكَسَلِ عَنْ عِبادَتِكَ، وَلَا الْعَمَى عَنْ سَبِيلِكَ، وَلَا بِالتَّعَرُّضِ لِخِلافِ مَحَبَّتِكَ، وَلَا مُجامَعَهِ مَنْ تَفَرَّقَ عَنْكَ، وَلَا مُفارَقَهِ مَنِ اجْتَمَعَ إِلَيْكَ. اللّهُمَّ اجْعَلْنِى أَصُولُ بِكَ عِنْدَ الضَّرُورَهِ، وَأَسْأَلُكَ عِنْدَ الْحاجَهِ، وَأَتَضَرَّعُ إِلَيْكَ عِنْدَ الْمَسْكَنَهِ، وَلَا تَفْتِنِّى بِالاسْتِعانَهِ بِغَيْرِكَ إِذَا اضْطُرِرْتُ، وَلَا بِالْخُضُوعِ بِسُؤالِ غَيْرِكَ إِذَا افْتَقَرْتُ،

ص: 181

وَلَا بِالتَّضَرُّعِ إِلى مَنْ دُونَكَ إِذا رَهِبْتُ، فَأَسْتَحِقَّ بِذَلِكَ خِذْلانَكَ وَمَنْعَكَ وَإِعْراضَكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ. اللّهُمَّ اجْعَلْ مَا يُلْقِى الشَّيْطانُ فِى رُوعِى مِنَ ال- تَّ- مَ- نِّى وَالتَّظَنِّى وَالْحَسَدِ ذِكْراً لِعَظَمَتِكَ، وَتَفَكُّراً فِى قُدْرَتِكَ، وَتَدْبِيراً عَلَى عَدُوِّكَ، وَما أَجْرى عَلَى لِسانِى مِنْ لَفْظَهِ فُحْش أَوْ هَجْر أَوْ شَتْمِ عِرْض، أَوْ شَهادَهِ باطِل، أَوِ اغْتِيابِ مُؤْمِن غائِب، أَوْ سَبِّ حاضِر وَما أَشْبَهَ ذلِكَ، نُطْقاً بِالْحَمْدِ لَكَ، وَإِغْراقاً فِى الثَّناءِ عَلَيْكَ، وَذَهاباً فِى تَمْجِيدِكَ، وَشُكْراً لِنِعْمَتِكَ، وَاعْتِرافاً بِإِحْسانِكَ، وَإِحْصاءً لِمِنَنِكَ. اللّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّد وَآلِهِ وَلَاأُظْلَمَنَّ وَأَنْتَ مُطِيقٌ لِلدَّفْعِ عَنِّى، وَلَا أَظْلِمَنَّ وَأَنْتَ الْقادِرُ عَلَى الْقَبْضِ مِنِّى، وَلَا أَضِلَّنَّ وَقَدْ أَمْكَنَتْكَ هِدايَتِى، وَلَا أَفْتَقِرَنَّ وَمِنْ عِنْدِكَ وُسْعِى، وَلَا أَطْغَيَنَّ وَمِنْ عِنْدِكَ وُجْدِى. اللّهُمَّ إِلَى مَغْفِرَتِكَ وَفَدْتُ، وَإِلَى عَفْوِكَ قَصَدْتُ، وَإِلَى تَجاوُزِكَ اشْتَقْتُ، وَبِفَضْلِكَ وَثِقْتُ، وَلَيْسَ عِنْدِى مَا يُوجِبُ لِى مَغْفِرَتَكَ، وَلَا فِى عَمَلِى مَا أَسْتَحِقُّ بِهِ عَفْوَكَ، وَمَا لِى بَعْدَ أَنْ حَكَمْتُ عَلَى نَفْسِى إِلّا فَضْلُكَ، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّد وَآلِهِ وَتَفَضَّلْ عَلَىَّ. اللّهُمَّ وَأَنْطِقْنِى بِالْهُدَى، وَأَلْهِمْنِى التَّقْوَى، وَوَفِّقْنِى لِلَّتِى هِىَ أَزْكَى، وَاسْتَعْمِلْنِى بِمَا هُوَ أَرْضى. اللّهُمَّ اسْلُكْ بِىَ

ص: 182

الطَّرِيقَهَ الْمُثْلَى، وَاجْعَلْنِى عَلَى مِلَّتِكَ أَمُوتُ وَأَحْيا، اللّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّد وَآلِهِ وَمَتِّعْنِى بِالاقْتِصادِ، وَاجْعَلْنِى مِنْ أَهْلِ السَّدادِ، وَمِنْ أَدِلَّهِ الرَّشادِ، وَمِنْ صَالِحِى الْعِبادِ، وَارْزُقْنِى فَوْزَ الْمَعادِ، وَسَلامَهَ الْمِرْصادِ. اللّهُمَّ خُذْ لِنَفْسِكَ مِنْ نَفْسِى مَا يُخَلِّصُها، وَأَبْقِ لِنَفْسِى مِنْ نَفْسِى مَا يُصْلِحُها، فَإِنَّ نَفْسِى هالِكَهٌ أَوْ تَعْصِمَها. اللّهُمَّ أَنْتَ عُدَّتِى إِنْ حَزِنْتُ، وَأَنْتَ مُنْتَجَعِى إِنْ حُرِمْتُ، وَبِكَ اسْتِغاثَتِى إِنْ كَرَثْتُ، وَعِنْدَكَ مِمَّا فاتَ خَلَفٌ، وَلِمَا فَسَدَ صَلاحٌ، وَفِيما أَنْكَرْتَ تَغْيِيرٌ، فَامْنُنْ عَلَىَّ قَبْلَ الْبَلاءِ بِالْعافِيَهِ، وَقَبْلَ الطَّلَبِ بِالْجِدَهِ، وَقَبْلَ الضَّلالِ بِالرَّشادِ، وَاكْفِنِى مَؤُونَهَ مَعَرَّهِ الْعِبادِ، وَهَبْ لِى أَمْنَ يَوْمِ الْمَعادِ، وَامْنِحْنِى حُسْنَ الْارْشادِ. اللّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّد وَآلِهِ وَادْرَأْ عَنِّى بِلُطْفِكَ، وَاغْذُنِى بِنِعْمَتِكَ، وَأَصْلِحْنِى بِكَرَمِكَ، وَداوِنِى بِصُنْعِكَ، وَأَظِلَّنِى فِى ذَراكَ، وَجَلِّلْنِى رِضاكَ، وَوَفِّقْنِى إِذَا اشْتَكَلَتْ عَلَىَّ الْامُورُ لِاهْداها، وَإِذا تَشابَهَتِ الْاعْمالُ لِازْكاها، وَإِذا تَنَاقَضَتِ الْمِلَلُ لِارْضَاهَا. اللّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّد وَآلِهِ وَتَوِّجْنِى بِالْكِفايَهِ، وَسُمْنِى حُسْنَ الْوِلايَهِ، وَهَبْ لِى صِدْقَ الْهِدايَهِ، وَلَا تَفْتِنِّى بِالسَّعَهِ، وَامْنِحْنِى حُسْنَ الدَّعَهِ، وَلَا تَجْعَلْ عَيْشِى كَدّاً كَدّاً، وَلَا تَرُدَّ دُعائِى عَلَىَ

ص: 183

رَدّاً، فَإِنِّى لَا أَجْعَلُ لَكَ ضِدّاً، وَلَا أَدْعُو مَعَكَ نِدّاً. اللّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّد وَآلِهِ وَامْنَعْنِى مِنَ السَّرَفِ، وَحَصِّنْ رِزْقِى مِنَ التَّلَفِ، وَوَفِّرْ مَلَكَتِى بِالْبَرَكَهِ فِيهِ، وَأَصِبْ بِى سَبِيلَ الْهِدايَهِ لِلْبِرِّ فِيما أُنْفِقُ مِنْهُ. اللّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّد وَآلِهِ وَاكْفِنِى مَؤُونَهَ الاكْتِسابِ، وَارْزُقْنِى مِنْ غَيْرِ احْتِساب، فَلَا أَشْتَغِلَ عَنْ عِبادَتِكَ بِالطَّلَبِ، وَلَاأَحْتَمِلَ إِصْرَ تَبِعاتِ الْمَكْسَبِ. اللّهُمَّ فَأَطْلِبْنِى بِقُدْرَتِكَ مَا أَطْلُبُ، وَأَجِرْنِى بِعِزَّتِكَ مِمَّا أَرْهَبُ. اللّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّد وَآلِهِ وَصُنْ وَجْهِى بِالْيَسارِ، وَلَا تَبْتَذِلْ جاهِى بِالْاقْتارِ، فَأَسْتَرْزِقَ أَهْلَ رِزْقِكَ، وَأَسْتَعْطِىَ شِرارَ خَلْقِكَ، فَأَفْتَتِنَ بِحَمْدِ مَنْ أَعْطانِى، وَأُبْتَلى بِذَمِّ مَنْ مَنَعَنِى، وَأَنْتَ مِنْ دُونِهِمْ وَلِىُّ الْاعْطاءِ وَالْمَنْعِ. اللّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّد وَآلِهِ وَارْزُقْنِى صِحَّهً فِى عِبادَه، وَفَراغاً فِى زَهادَه، وَعِلْماً فِى اسْتِعْمال، وَوَرَعاً فِى إِجْمال. اللّهُمَّ اخْتِمْ بِعَفْوِكَ أَجَلِى، وَحَقِّقْ فِى رَجاءِ رَحْمَتِكَ أَمَلِى، وَسَهِّلْ إِلى بُلُوغِ رِضاكَ سُبُلِى، وَحَسِّنْ فِى جَمِيعِ أَحْوالِى عَمَلِى. اللّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّد وَآلِهِ وَنَبِّهْنِى لِذِكْرِكَ فِى أَوْقاتِ الْغَفْلَهِ، وَاسْتَعْمِلْنِى بِطاعَتِكَ فِى أَيَّامِ الْمُهْلَهِ، وَانْهَجْ لِى إِلَى مَحَبَّتِكَ سَبِيلًا سَهْلَهً، أَكْمِلْ لِى بِها خَيْرَ الدُّنْيا وَالْاخِرَهِ. اللّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّد وَآلِهِ

ص: 184

كَأَفْضَلِ مَا صَلَّيْتَ عَلَى أَحَد مِنْ خَلْقِكَ قَبْلَهُ، وَأَنْتَ مُصَلٍّ عَلَى أَحَد بَعْدَهُ، وَآتِنا فِى الدُّنْيا حَسَنَهً وَفِى الْاخِرَهِ حَسَنَهً وَقِنِى بِرَحْمَتِكَ عَذابَ النَّارِ ( (1)).

ص: 185

مَوْلاىَ يا مَوْلاىَ انْتَ الْمالِكُ وَانَا الْمَمْلُوكُ وَهَلْ يَرْحَمُ الْمَمْلُوكَ الَّا الْمالِكُ، مَوْلاىَ يا مَوْلاىَ انْتَ الْعَزيزُ وَانَا الذَّليلُ وَهَلْ يَرْحَمُ الذَّليلَ الَّا الْعَزيزُ، مَوْلاىَ يا مَوْلاىَ انْتَ الْخالِقُ وَانَا الَمخْلُوقُ وَهَلْ يَرْحَمُ الَمخْلُوقَ الَّا الْخالِقُ، مَوْلاىَ يا مَوْلاىَ انْتَ الْعَظيمُ وَانَا الْحَقيرُ وَهَلْ يَرْحَمُ الْحَقيرَ الَّا الْعَظيمُ، مَوْلاىَ يا مَوْلاىَ انْتَ الْقَوِىُّ وَانَا الضَّعيفُ وَهَلْ يَرْحَمُ الضَّعيفَ الَّا الْقَوِىُّ، مَوْلاىَ يامَوْلاىَ انْتَ الْغَنِىُّ وَانَا الْفَقيرُ وَهَلْ يَرْحَمُ الْفَقيرَ الَّا الْغَنِىُّ، مَوْلاىَ يا مَوْلاىَ انْتَ الْمُعْطى وَان- ا السّائِلُ وَهَلْ يَرْحَمُ السّائِلَ الَّا الْمُعْطى، مَوْلاىَ يا مَوْلاىَ انْتَ الْحَىُّ وَانَا الْمَيِّتُ وَهَلْ يَرْحَمُ الْمَيِّتَ الَّا الْحَىُّ، مَوْلاىَ يا مَوْلاىَ انْتَ الْباقى وَانَا الْفانى وَ هَلْ يَرْحَمُ الْفانىَ الَّا الْباقى، مَوْلاىَ يا مَوْلاىَ انْتَ الدّائِمُ وَانَا الزّائِلُ وَهَلْ يَرْحَمُ الزّائِلَ الَّا الدّائِمُ، مَوْلاىَ يا مَوْلاىَ انْتَ الرّازِقُ وَانَا الْمَرْزُوقُ وَهَلْ يَرْحَمُ الْمَرْزُوقَ الَّا الرّازِقُ، مَوْلاىَ يامَوْلاىَ انْتَ الْجَوادُ وَان- ا الْبَخيلُ وَهَلْ يَرْحَمُ الْبَخيلَ الَّا الْجَوادُ، مَوْلاىَ يا مَوْلاىَ انْتَ الْمُعافى وَانَا الْمُبْتَلى وَهَلْ يَرْحَمُ الْمُبْتَلى الَّا الْمُعافى، مَوْلاىَ يا مَوْلاىَ انْتَ الْكَبيرُ وَانَا الصَّغيرُ وَهَلْ يَرْحَمُ الصَّغيرَ الَّا الْكَبيرُ، مَوْلاىَ يامَوْلاىَ انْتَ الْهادى وَانَا الضّالُّ وَهَلْ يَرْحَمُ الضّالَّ الَّا

ص: 186

الْهادى، مَوْلاىَ يا مَوْلاىَ انْتَ الرَّحْمنُ وَان- ا الْمَرْحُومُ وَهَلْ يَرْحَمُ الْمَرْحُومَ الَّا الرَّحْمنُ، مَوْلاىَ يامَوْلاىَ انْتَ السُّلْطانُ وَانَا الْمُمْتَحَنُ وَهَلْ يَرْحَمُ الْمُمْتَحَنَ الَّا السُّلْطانُ، مَوْلاىَ يا مَوْلاىَ انْتَ الدَّليلُ وَانَا الْمُتَحَيِّرُ وَهَلْ يَرْحَمُ الْمُتَحَيِّرَ الَّا الدَّليلُ، مَوْلاىَ يا مَوْلاىَ انْتَ الْغَفُورُ وَانَا الْمُذْنِبُ وَهَلْ يَرْحَمُ الْمُذْنِبَ الَّا الْغَفُورُ، مَوْلاىَ يا مَوْلاىَ انْتَ الْغالِبُ وَان- ا الْمَغْلُوبُ وَهَلْ يَرْحَمُ الْمَغْلُوبَ الَّا الْغالِبُ، مَوْلاىَ يا مَوْلاىَ انْتَ الرَّبُّ وَانَا الْمَرْبُوبُ وَهَلْ يَرْحَمُ الْمَرْبُوبَ الَّا الرَّبُّ، مَوْلاىَ يا مَوْلاىَ انْتَ الْمُتَكَبِّرُ وَانَا الْخاشِعُ وَهَلْ يَرْحَمُ الْخاشِعَ الَّا الْمُتَكَبِّرُ، مَوْلاىَ يامَوْلاىَ ارْحَمْنى بِرَحْمَتِكَ، وَارْضَ عَنّى بِجُودِكَ وَكَرَمِكَ وَفَضْلِكَ يا ذَا الْجُودِ وَالْاحْسانِ وَالطَّوْلِ وَالْامْتِنانِ، بِرَحْمَتِكَ يا ارْحَمَ الرّاحِمينَ.

ص: 187

وَاجْمَعْ لِى عِلْمَ ذلِكَ كُلِّهِ تَمَام- اً، ثُمَّ اسْتَعْمِلْنِى بِمَاتُلْهِمُنِى مِنْ- هُ، وَوَفِّقْنِى لِلنُّفُوذِ فِيمَا تُبَصِّ- رُنِىْ مِنْ عِلْمِهِ، حَتَّى لَايَفُوتَنِى اسْتِعْمَالُ شَىْ ء عَلَّمْتَنِيْهِ، وَلَا تَثْقُلَ أَرْكَانِى عَنِ الْحُفُوفِ فِيمَا أَلْهَمْتَنِيهِ. أللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّد وَآلِهِ، كَمَا شَرَّفْتَنَا بِهِ، وَصَلِّ عَلَى مُحَمَّد وَآلِهِ، كَمَا أَوْجَبْتَ لَنَا الْحَقَّ عَلَى الْخَلْقِ بِسَبَبِهِ. أللَّهُمَّ اجْعَلْنِى أَهَابُهُمَا هَيْبَهَ السُّلْطَانِ الْعَسُوفِ، وَأَبَرُّهُمَا بِرَّ الأُمِّ الرَّؤُوفِ، وَاجْعَلْ طَاعَتِى لِوَالِدَىَّ وَبِرِّىْ بِهِمَا أَقَرَّ لِعَيْنِى مِنْ رَقْدَهِ الْوَسْنَانِ، وَأَثْلَجَ لِصَدْرِى مِنْ شَرْبَهِ الظَّمْآنِ، حَتَّى أوثِرَ عَلَى هَوَاىَ هَوَاهُمَا وَاقَدِّمَ عَلَى رِضَاىَ رِضَاهُمَا وَأَسْتَكْثِرَ بِرَّهُمَا بِى وَإنْ قَلَّ، وَأَسْتَقِلَّ بِرِّى بِهِمَا وَإنْ كَثُرَ. أللَّهُمَّ خَفِّضْ لَهُمَا صَوْتِى، وَأَطِبْ لَهُمَا كَلَامِى، وَأَلِنْ لَهُمَا عَرِيْكَتِى، وَاعْطِفْ عَلَيْهِمَا قَلْبِى، وَصَيِّرْنِى بِهِمَا رَفِيقاً، وَعَلَيْهِمَا شَفِيقاً. أللَّهُمَّ اشْكُرْ لَهُمَا تَرْبِيَتِى وَأَثِبْهُمَا عَلَى تَكْرِمَتِى، وَاحْفَظْ لَهُمَا مَا حَفِظَاهُ مِنِّى فِى صِغَرِى. اللَّهُمَّ وَمَا مَسَّهُمَا مِنِّى مِنْ أَذَىً، أَوْ خَلَصَ إلَيْهِمَا عَنِّى مِنْ مَكْرُوه، أَوْ ضَاعَ قِبَلِى لَهُمَا مِنْ حَقٍّ فَاجْعَلْهُ حِطَّهً لِذُنُوبِهِمَا، وَعُلُوّاً فِى دَرَجَاتِهِمَا، وَزِيَادَهً فِى حَسَنَاتِهِمَا، يَا مُبَدِّلَ السَّيِّئاتِ بِأَضْعَافِهَا مِنَ الْحَسَنَاتِ. أللَّهُمَّ وَمَا تَعَدَّيَا عَلَىَّ فِيهِ مِنْ قَوْل، أَوْ أَسْرَفَا عَلَىَّ فِيْهِ مِنْ فِعْل، أَوْ ضَيَّعَاهُ لِى مِنْ حَقٍّ، أَوْقَصَّرا بِى عَنْهُ مِنْ وَاجِب فَقَدْ وَهَبْتُهُ وَجُدْتُ بِهِ عَلَيْهِمَا، وَرَغِبْتُ إلَيْكَ فِى

ص: 188

وَضْعِ تَبِعَتِهِ عَنْهُمَا، فَإنِّى لاأَتَّهِمُهُمَا عَلَى نَفْسِ- ى، وَلَاأَسْتَبْطِئُهُمَا فِى بِرِّى، وَلا أكْرَهُ مَا تَوَلَّياهُ مِنْ أَمْرِى، يَا رَبِّ فَهُمَا أَوْجَبُ حَقّاًعَلَىَّ، وَأَقْدَمُ إحْسَان- اً إلَىَّ، وَأَعْظَمُ مِنَّهً لَ- دَىَّ مِنْ أَنْ أقَاصَّهُمَ- ا بِعَدْل، أَوْ اجَازِيَهُمَا عَلَى مِثْل، أَيْنَ إذاً يَا إلهِىْ طُولُ شُغْلِهِمَا بِتَرْبِيَتِى؟ وَأَيْنَ شِدَّهُ تَعَبِهِمَا فِى حِرَاسَتِىْ؟ وَأَيْنَ إقْتَارُهُمَا عَلَى أَنْفُسِهِمَا لِلتَّوْسِعَهِ عَلَىَّ؟ هَيْهَاتَ مَا يَسْتَوْفِيَانِ مِنِّى حَقَّهُمَا، وَلَا ادْرِكُ مَا يَجِبُ عَلَىَّ لَهُمَا، وَلا أَنَا بِقَاض وَظِيفَهَ خِدْمَتِهِمَا. فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّد وَآلِهِ، وَأَعِنِّى يَا خَيْرَ مَنِ اسْتُعِينَ بِهِ، وَوَفِّقْنِى يَا أَهْدَى مَنْ رُغِبَ إلَيْهِ، وَلَا تَجْعَلْنِى فِى أَهْلِ الْعُقُوقِ لِلآباءِ وَالأُمَّهاتِ يَوْمَ تُجْزى كُلُّ نَفْس بِمَا كَسَبَتْ وَهُمْ لَايُظْلَمُونَ. أللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّد وَآلِ- هِ وَذُرِّيَّتِهِ، وَاخْصُصْ أَبَوَىَّ بِأَفْضَلِ مَا خَصَصْتَ بِهِ آبَاءَ عِبَادِكَ الْمُؤْمِنِينَ وَامَّهَاتِهِمْ يَا أَرْحَمَ ال- رَّاحِمِينَ. أللَّهُمَّ لَا تُنْسِنِى ذِكْرَهُمَا فِى أَدْبَارِ صَلَوَاتِى، وَفِى أَناً مِنْ آناءِ لَيْلِى، وَفِى كُلِّ سَاعَه مِنْ سَاعَاتِ نَهَارِى. أللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّد وَآلِهِ، وَاغْفِرْ لِى بِدُعَائِى لَهُمَا، وَاغْفِرْ لَهُمَ- ا بِبِرِّهِمَ- ا بِى مَغْفِرَهً حَتْم- اً، وَارْضَ عَنْهُمَا بِشَفَاعَتِى لَهُمَا رِضَىً عَزْماً، وَبَلِّغْهُمَا بِالْكَرَامَهِ مَوَاطِنَ السَّلَامَهِ. أللَّهُمَّ وَإنْ سَبَقَتْ مَغْفِرَتُكَ لَهُمَا فَشَفِّعْهُمَا فِىَّ، وَإنْ سَبَقَتْ مَغْفِرَتُ- كَ لِى فَشَفِّعْنِى فِيْهِمَا، حَتّى نَجْتَمِعَ بِرَأفَتِكَ فِى دَارِ كَرَامَتِكَ

ص: 189

وَمَحَلِّ مَغْفِرَتِكَ وَرَحْمَتِكَ، إنَّكَ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ وَالْمَنِّ الْقَدِيْمِ، وَأَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ.

ص: 190

أَزْكَى مَنْ نَظَرَ إِلَيْهِ، وَ أَسْعَدَ مَنْ تَعَبَّدَ لَكَ فِيهِ، وَ وَفِّقْنَا فِيهِ لِلتَّوْبَهِ، وَ اعْصِمْنَا فِيهِ مِنَ الْحَوْبَهِ، وَ احْفَظْنَا فِيهِ مِنْ مُبَاشَرَهِ مَعْصِيَتِكَ وَ أَوْزِعْنَا فِيهِ شُكْرَ نِعْمَتِكَ، وَ أَلْبِسْنَا فِيهِ جُنَنَ الْعَافِيَهِ، وَ أَتْمِمْ عَلَيْنَا بِاسْتِكْمَالِ طَاعَتِكَ فِيهِ الْمِنَّهَ، إِنَّكَ الْمَنَّانُ الْحَمِيدُ، وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّد وَ آلِهِ الطَّيِّبِينَ الطَّاهِرِينَ.

ص: 191

وَاعْمُرْ قَلْبِى بِطاعَتِكَ، وَلَا تُخْزِنِى بِمَعْصِيَتِكَ، وَارْزُقْنِى مُواساهَ مَنْ قَتَّرْتَ عَلَيْهِ مِنْ رِزْقِكَ بِما وَسَّعْتَ عَلَىَّ مِنْ فَضْلِكَ، وَنَشَرْتَ عَلَىَّ مِنْ عَدْلِكَ، وَأَحْيَيْتَنِى تَحْتَ ظِلِّكَ، وَهذا شَهْرُ نَبِيِّكَ سَيِّدِ رُسُلِكَ شَعْبانُ الَّذِى حَفَفْتَهُ مِنْكَ بِالرَّحْمَهِ وَالرِّضْوانِ الَّذِى كانَ رَسُولُ اللّهِ صَلَّى اللّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ يَدْأَبُ فِى صِيامِهِ وَقِيامِهِ فِى لَيالِيهِ وَأَيَّامِهِ بُخُوعاً لَكَ فِى إِكْرامِهِ وَإِعْظامِهِ إِلى مَحَلِّ حِمامِهِ. اللّهُمَّ فَأَعِنَّا عَلَى الاسْتِنانِ بِسُنَّتِهِ فِيهِ، وَنَيْلِ الشَّفاعَهِ لَدَيْهِ. اللّهُمَّ وَاجْعَلْهُ لِى شَفِيعاً مُشَفَّعاً، وَطَرِيقاً إِلَيْكَ مَهْيَعاً، وَاجْعَلْنِى لَهُ مُتَّبِعاً حَتّى أَلْقاكَ يَوْمَ الْقِيامَهِ عَنِّى راضِياً، وَعَنْ ذُنُوبِى غاضِياً، قَدْ أَوْجَبْتَ لِى مِنْكَ الرَّحْمَهَ وَالرِّضْوانَ، وَأَنْزَلْتَنِى دارَ الْقَرارِ وَمَحَلَّ الْاخْيار

ص: 192

منابع

* قرآن كريم

* مفاتيح الجنان/ شيخ عباس قمى

* نهج البلاغه/ امام على (ع)

* صحيفه سجاديه/ امام سجاد (ع)

* بحار الانوار/ علامه مجلسى

* ميزان الحكمه/ آيت الله محمد محمدى رى شهرى

* صحيفه نور/ امام خمينى (ره)

* ادعيه و آداب حرمين/ نشر مشعر

* مناسك حج مطابق با فتاوى حضرت امام خمينى (ره)

* بايدها و نبايدها در سفر حج تمتع/ نشر مشعر

* كنگره سياسى عبادى سفر حج (مجموعه سخنان و بيانيه هاى حضرت امام خمينى (ره))

* الحج و العمره/ آيت الله محمد محمدى رى شهرى

* المراقبات/ آيت الله ميرزا جواد ملكى تبريزى

* وسايل الشيعه/ شيخ حرّ عاملى

* رساله لقاء الله/ آيت الله ميرزا جواد ملكى تبريزى

* اسرار الصلوه/ آيت الله ميرزا جواد ملكى تبريزى

* عطش/ زندگى نامه حضرت آيت الله سيدعلى قاضى طباطبايى

* سنن النبى/ علامه طباطبايى

* اخلاق معاشرت/ حجت الاسلام جواد محدثى

* آيين زندگى (اخلاق كاربردى)/ احمد حسين شريفى

* اصول كافى/ شيخ كلينى

* پند جاويد/ آيت الله محمدتقى مصباح يزدى

* شهاب شريعت/ على رفيعى (علامرودشتى)

* فصلنامه ميقات حج/ شماره هاى 03، 13، 53، 73