آشنايى با مقررات عربستان

مشخصات كتاب

سرشناسه : طالقاني عبدالوهاب عنوان و نام پديدآور : آشنايي با مقررات عربستان عبدالوهاب طالقاني [براي حوزه نمايندگي ولي فقيه در امور حج و زيارت .

مشخصات نشر : [تهران : نشر مشعر 1375.

مشخصات ظاهري : 95 ص : جدول

شابك : 4500 ريال (چاپ سوم) ؛ 4500 ريال (چاپ چهارم) ؛ 5000 ريال: چاپ دهم 9647635249

يادداشت : چاپ سوم و چهارم: 1382.

يادداشت : چاپ دهم: تابستان 1384.

موضوع : حج -- راهنماها.

موضوع : عربستان سعودي -- راهنماها.

شناسه افزوده : حوزه نمايندگي ولي فقيه در امور حج و زيارت رده بندي كنگره : DS203/ط2آ5

رده بندي ديويي : 915/3804

شماره كتابشناسي ملي : م 75-10398

ص:1

مقدّمه: ضرورت آموزشهاى لمى

از دير زمان، مردم اين مرز و بوم، به كارهاى مختلف از قبيل كشاورزى، صنعت، تجارت، زراعت و حرفه هاى گوناگون اشتغال داشته و زندگى خود را با مشاغل موروثى اداره مى كردند و عمر خود را، بدون اين كه كمترين آموزش علمى كسب كرده باشند مى گذراندند و تجارب استاد تنها از طريق مشاهده، به تازه واردها منتقل مى گرديد، او هم، چون بر كار مسلّط مى شد خود را استاد و بى نياز از كسب معلومات و آموختن آموزشهاى علمى مى دانست و آنچه را از ديگران آموخته بود، ضمن عمل به ديگران منتقل مى كرد.

به همين سبب، سالهاى متمادى گذشت و در كيفيت زراعت و كشاورزى، صنايع دستى، كسب و كار، مشاغل و فنون مورد نياز و علاقه جامعه، تغيير و پيشرفتى به وجود نيامد و حتّى يك لحظه نمى توانستند

ص:2

ص:3

ص:4

ص:5

ص:6

ص:7

ص:8

ص:9

ص: 10

بيانديشند كه مى توانند در مشاغل موروثى، تحوّلى ايجاد كنند تا محصول متنوع، جالب و متناسب با ذوق مشترى عرضه نمايند و با زحمت كمتر، درآمد بيشترى به دست آورند.

آنان براى تبرئه خويش، مشاغل خود را «مشاغل سنتى» مى ناميدند و معتقد بودند بايد آنچه را كه به ارث به دست آورده اند، به نسل بعد از خود تحويل دهند. سرانجام علم و آموزشهاى علمى گسترش يافت و جامعه در عمل، به ارزش و توان آن واقف گرديد؛ مثلًا به زارع آموختند كه با اصول علمى، به راحتى مى تواند آفات را دفع كند و زمين را براى بهره گيرى بيشتر، آماده سازد و با نيروى كمتر، بهترين و بيشترين محصول را به دست آورد. به مقدار نياز از آن استفاده كند و مازاد را برحسب اصول علمى براى خود و جامعه ذخيره نمايد و يا به كشورهاى مورد نياز صادر كند.

شغل و يا مسؤوليت مورد بحث ما (مديريت و معاونت كاروان) نيز يكى از نمودارهاى مشاغل سنتى است. همگان كيفيت حاجى بردن و مشكلات آن را در قديم مى دانند و با سيستم و نظام حمله دارى آن روزگار آشنايى دارند، واقعاً آنها براى تهيه مسكن، همراه بردن وسائل طبخ و مواد غذايى، پيداكردن گمشده هاى خود، تهيّه جا براى برگشت و ... چه زحمات طاقت فرسايى را متحمّل مى شدند و سرانجام نه خود راضى بودند و نه زايران آنها!

اما امروزه بحمداللَّه سازمان حج و زيارت در تمام قسمتها، تحوّلى به وجود آورده و همه ساله با استفاده از تجارب علمى و عملى، امكانات

ص: 11

بهترى در اختيار زايران قرار مى دهد كه بطور اختصار عمده ترين و مهم ترين آنها را ياد مى آوريم:

1- پذيرايى از زايران در فرودگاه جده، به نحو مطلوب با نيروهاى كارآزموده و ثابت در فرودگاه و صرفه جويى چشمگير در انتقال وسائل به فرودگاه توسط مأموران كاروانها.

2- ارشاد و هدايت زايران به مسائل ايمنى و بهداشتى و آگاه كردن آنها به اهميت سلامتى خود در عربستان، توسط مأموران هيأت پزشكى در فرودگاه جده.

3- استفاده از بهترين اتوبوسهاى «النقابة العامه للسيارات» در وقت مناسب و بدون اتلاف وقت به خاطر ايجاد روابط حسنه با مسؤولان بالا.

4- اجاره منازل با امكانات اوليه و توزيع آنها بين زايران به وسيله قرعه.

5- تهيه بهترين و مناسب ترين مواد غذايى بطور عمده و توزيع آن بين كاروانها.

6- تقويت و تجهيز هيأت پزشكى، با نيروى انسانى كافى و داروى لازم و ايجاد درمانگاههاى متعدد.

7- تشكيل ستادهاى مختلف جهت رسيدگى به مشكلات زايران و شكايات آنان.

8- تقويت امداد گمشدگان بويژه در منا.

ص: 12

9- توجه خاص به مشكلات منا و ايجاد راه حلهاى عملى و كارساز، از جمله استانى كردن كاروانها و مشخص نمودن آنها با رنگ هاى مختلف.

10- در نظر گرفتن موقعيت مناسب براى محل چادرهاى منا و ملزم نمودن مؤسسه مطوفين به پذيرش پيشنهادهاى سازمان.

11- محوّل نمودن مسؤوليت نظافت، خارج كردن زباله ها، روشنايى، خنك كردن و مفروش نمودن چادرها، به مؤسسه مطوفين و آزاد كردن مديران از درگيرى با اينگونه مسائل.

12- تغيير كلى در نحوه پذيرايى در عرفات و منا و رعايت جوانب ايمنى و سلامتى زايران.

13- طرح جديد قربانى و تشويق زايران به استفاده از مسلخ هاى اتوماتيك.

14- نظارت و اشراف كامل بر كلّيه مسائل رفاهى زايران و بر عملكرد مديران كاروانها و ارزشيابى آنان.

گفتنى است كه اجراى بسيارى از موارد فوق و پذيرش و انقياد مسؤولان مختلف سعودى، مرهون مذاكرات و تلاشهاى ثمربخش هيأت بلندپايه سازمان حج و زيارت است.

هيأت عاليرتبه سازمان حج، همه ساله در ماه جمادى الثانى (طبق برنامه تنظيم شده) با وزير حج عربستان و مسؤولان و كارگزاران واحدهاى ذى ربط ملاقات و مسائل مبتلابه را طرح و حل مى كنند.

ص: 13

اين ملاقات، در حلّ مشكلات و رفع موانع، نقش مهمى را ايفا مى كند؛ زيرا هيأت ايرانى با استفاده از تجارب سالهاى قبل و بهره گيرى از نظرات مسؤولان واحدهاى مختلف، از موضع قدرت با مقامات سعودى مذاكره مى كنند و به نتايج مطلوب نايل مى گردند.

فصل اوّل: آشنايى با حج برخى از كشورهاى اسلامى

اشاره

اگر حاجيان ما از كيفيت امكانات رفاهى حجاج ساير كشورها از قبيل تهيّه بليط و ارز، تهيه محل اسكان، حمل و نقل، درمان وبهداشت، خدمات پزشكى و ارشادهاى دينى بعثه مقام معظم رهبرى بى اطلاع باشند، هرگز به خدمات ارزنده سازمان حج واقف نخواهند شد و بجاى تشكر و سپاس از زحمات كارگزاران حج جمهورى اسلامى ايران، احتمالًا از وضع خود شكايت و گلايه خواهند داشت.

و نيز وقتى ا ز مسائل اجرايى و خدمات حج ساير كشورها مطلع باشند و وضع خود را با آنها مقايسه نمايند، با نهايت غرور و افتخار، توأم با رضايت قلبى، خدا را شاكر خواهند بود كه از چنين امكانات وسيعى برخوردار مى باشند.

لذا بهتر آن ديديم كه فصل اوّل را به «آشنايى با حج برخى از

ص:14

ص: 15

كشورها» اختصاص دهيم. آنچه از نظر خوانندگان محترم مى گذرد، حاصل مصاحبه هاى شخصى اينجانب با مسؤولان حج كشورهاى اسلامى است.

سوريه

زايران كشور سوريه، خود بايد محل سكونت اجاره كنند. تغذيه به عهده خود آنها است. گروه و كاروان ندارند. دولت فقط اجازه خروج مى دهد و كليه مسائل بر عهده زاير است.

كويت

زايران اين كشور به صورت كاروانى حركت مى كنند ولى كاروانها باهم متفاوتند. قيمت هاى مختلف و خدمات متفاوت آنان درست مانند سيستم حمله دارى بيست سال قبل ايران است. سازمان خاصى متعهد برنامه ريزى و اجراى برنامه متحد نيست. هر كاروانى خود مستقل كار مى كند. اجاره محل، تهيه مواد غذايى، آوردن آشپز و خدمه، آماده كردن وسائل و ... بر عهده مدير كاروان است و قيمتى كه براى زاير تعيين مى شود برحسب خدماتى است كه عرضه مى كنند.

بنگلادش

با آن كه اين كشور يكصد و بيست ميليون جمعيت دارد و بايد

ص: 16

طبق قوانين اخير، در هر سال يكصد و بيست هزار زاير اعزام نمايد، ولى هشت هزار نفر بيشتر اعزام نمى كند. البته شركت هاى خصوصى هم هشت هزار نفر مى برند كه جمعاً شانزده هزار مى شود.

مسؤولان دولتى در ماه شعبان هشت ساختمان براى هشت هزار زاير اجاره مى كنند و در هر ساختمان يك هزار نفر را اسكان مى دهند، تغذيه بر عهده آنهاست.

فقط در مكه براى ناهار توسط آشپزهاى بنگلادشى كه در اين شهر شاغل هستند، دو نوع غذاى ساده پخته مى شود (برنج و گوشت و عدس- برنج و مرغ و سبزيجات) و براى هر وعده غذا فقط 4 ريال سعودى پرداخت مى شود.

گفتنى است كه هر يك هزار زاير بنگلادشى، يك روحانى براى تعليمات حج دارند.

سنگال

زايران كشورهاى آفريقايى وضع مطلوبى ندارند؛ زيرا فقر بر آنها حاكم است و نمى توانند در وضع رضايتبخشى به سر برند؛ مثلًا سنگال با هشت مليون جمعيت، سالانه فقط سه هزار زاير مى برد و خانمهايى كه براى حج مشرف مى شوند براى جمعيت خود و ديگران غذا طبخ مى كنند و مى فروشند؛ يعنى حاجيه خانم هم طباخ است و هم بايد اعمال حج بجا آورد!

غنا

اين كشور آفريقايى 15 ميليون جمعيت دارد كه يك سوّم آنها مسلمانند و سالانه فقط يك هزار نفر حاجى دارند. كاروان، تشكيلات و نظام در كار نيست. زائران مقدارى از غذاى خود را از غنا مى آورند و بقيه را در عربستان تهيه مى كنند.

سودان

كشور سودان با اين كه 25 ميليون جمعيت دارد، در سال 1414 تنها هيجده هزار زاير به حج فرستاد!

آنان با وجود نزديكى مسافت، (1)نمى توانند 11000 جمعيت را (كه طبق قانون اخير است) به حج اعزام كنند!

در سودان كسى را در معاينات پزشكى رد نمى كنند. هر كس مايل باشد مشرف مى شود. كاروان وجود ندارد. همه چيز به عهده خود زاير است. همه ساله عده اى از حاجيان سودانى به سودان برنمى گردند و در حال حاضر سيصد هزار سودانى در عربستان زندگى مى كنند.

قطر

حداكثر نيم ميليون جمعيت در قطر زندگى مى كند كه از اين تعداد،


1- فاصله خرطوم تا جده با هواپيما حدود يكساعت و ده دقيقه است و از پورت سودان به جده فقط سى دقيقه مى باشد.

ص:17

ص: 18

حدود پنج هزار زاير اعزام مى شود. يكى از متموّلين معروف قطر همه ساله كليه مخارج رفت و برگشت و خوراك ششصد نفر را مى پردازد وآنها را با دو هواپيماى دربستى اعزام مى نمايد.

دولت مسؤوليت حجاج را به عهده شركت هاى پيمانكار سياحتى- زيارتى مى گذارد و آنها نيز مانند كويت (كه نظام بيست و اندى سال قبل حج ايران است) عمل مى كنند.

پاكستان

از جمعيت 120 ميليونى پاكستان، در سال 1413 هشتاد و هفت هزار و در سال 1414 نود و سه هزار زاير به حج اعزام شدند. با آن كه مسؤولان حج و كنسولگرى آنها در جده بسيار فعال و برنامه ريز هستند، ولى به خاطر فقر مردم، زايران داراى نظم خوبى نيستند و اغلب آنها از روستاها و افراد مسن مى باشند و غذاهاى محلى به همراه مى آورند چراكه تغذيه بر عهده خود زايران است.

كشورهايى كه زايرانشان نمونه اند:

اندونزى، مالزى و تركيه

حجاج اين كشورها در منازلى كه توسط مسؤولان كشور خود اجاره مى شود، اسكان مى يابند ولى تغذيه آنها به عهده خودشان است.

فقط سازمان حج اندونزى در سال 1413 در مدينه يك وعده غذا به

ص: 19

زايران مى داد كه آنهم بر اثر گلايه و شكايت مردم در سال بعد تعطيل گرديد (البته با يك شركت بزرگ قراردادى داشت كه غذاى بسته بندى شده به ساختمانهاى استجارى حجاج اندونزى تحويل دهد)

اندونزى كه داراى يكصد و هشتاد ميليون جمعيت است، در سال 1414 يكصد و شصت و پنج هزار زاير داشت. اين كشور در هواپيماهاى بزرگ به ظرفيت پانصد و بيست زاير، يك روحانى، يك مدير و يك پزشك اعزام مى كند (چون مسأله تغذيه در كار نيست، اعزام خدمه و مدير متعدّد مفهومى ندارد)

زائران تركيه اعم از زن و مرد تماماً لباسهاى متّحدالشكل همراه با آرم اين كشور بر تن دارند. سازمان حج اين كشور علاوه بر تهيّه واجاره مسكن فقط يك تشك خواب بسيار جالب در برابر دريافت يازده دلار در اختيار هريك از زائران مى گذارد.

زائر در پايان سفر مى تواند آن را بفروشد، صدقه بدهد، دور بياندازد يا با خود برگرداند. خصوصيات اين تشك آن است كه بهنگام حمل كردن، جمع مى شود و بصورت يك ساك دستى درمى آيد و بهنگام استفاده كيسه خواب نرم و ظريفى است شامل زيرانداز، روانداز و متكا.

توجه

دولت ها براى سلب مسؤوليت از خود، تغذيه را به عهده زايران گذارده اند ولى بايد توجه داشت زاير كه در اولين سفر خود، ناآشنا به امكنه و محل هاى مورد نياز بوده و از زبان عربى بى اطلاع است چگونه

ص: 20

مى تواند در حال احرام، با خستگى راه و اعمال بسيار، به تهيه غذا بپردازد و خود را آرامش بخشد.

همگان اعتراف دارند كه نظام حج جمهورى اسلامى ايران در ميان كليه كشورهاى اسلامى الگو و نمونه است و زاير كاملًا آسوده و فارغ البال است و تمام وقت، به عبادت و زيارت مى پردازد؛ زيرا تمام وسايل راحتى او توسط كارگزاران دلسوز و كارآزموده، از پيش آماده شده و حاجيان ايرانى وضع رضايتبخش بسيار مطلوبى دارند و حالت آنها با هيچ يك از كشورهاى اسلامى قابل قياس نيست.

سازمان حج و زيارت براى بالا بردن سطح كيفى حج، همه ساله تدابيرى مى انديشد و طرح هاى سازنده اى عرضه مى كند تا حجاج با اطمينان خاطر در كاروانها ثبت نام كنند و مطمئن باشند كه كارگزاران كاروانها؛ اعم از مدير و يا معاون، بهترين شرايط را براى آنها فراهم مى كنند تا با خيال راحت به اعمال عبادى خود سرگرم باشند. در اين راستا افزون بر انتخاب مديران با تجربه و تحصيل كرده، پيوسته مسائل مبتلابه را به صورت كتاب و جزوه تهيه كرده و بين زايران توزيع مى نمايد تا سطح اطلاعات آنها در زمينه هاى مختلف (وظايف مدير، معاون، خدمه، آگاهى از بناهاى تاريخى، نقش هيأت پزشكى، ستاد مسكن، گروه تغذيه و ...) به نحو مطلوب افزايش يابد. باز هم به اين حد قانع نشده و علاقمند است با تشكيل كلاسهاى كارآموزى و آموزشهاى علمى، اطلاعات لازم را به مديران و معاونان كاروانها بياموزد؛ زيرا معتقد است اينان سفراى جمهورى اسلامى ايران در كشور اسلامى ديگر

ص: 21

هستند و بايد آنها از لحاظ معلومات عمومى، اطلاعات مذهبى، تسلط بر زبان، اخلاق و ادب اسلامى و معاشرت، الگو و نمونه باشند و با داشتن اطلاعات كافى در زمينه آشنايى با مقررات حج عربستان و مؤسسه هاى وابسته به وزارت حج عربستان و قوانين موجود در اين كشور، بتوانند در بحرانهاى مختلف، بر مشكلات فائق آيند و مسائل مبتلابه زايران را به راحتى حل نمايند.

فصل دوّم:آشنايى با مؤسسه هاى حج عربستان و مقرّرات و تعليمات حج اين كشور

اشاره

وزارت حج عربستان، مسؤول تنظيم برنامه ها و هماهنگ كننده مسائل مختلف حج است و كليه ملاقاتهاى رسمى رؤساى بعثه هاى حج به منظور حلّ و عقد كارهاى مربوط، در دفتر وزير حج انجام مى گيرد.

مسائل امنيتى حج را وزارت كشور به عهده دارد و مسائل خارجى را وزارت خارجه.

مسائل بهداشتى و درمان و دارو بر عهده وزارت بهدارى است و مسائل هوايى با هواپيمايى كشورى.

وزارت حجّ عربستان براى اداره امور مختلف حجاج، چهار اداره تأسيس نموده كه انتخاب رؤسا و يا تغيير آنها، از اختيارات وزير حج مى باشد.

ص:22

ص: 23

چهار اداره كه پيش تر اشاره شد عبارتند از:

1- مكتب الوكلاء الموحد

2- النقابة العامه للسّيارات

3- المؤسسة الأهليّه لمطوّفى حجاج ايران

4- مكتب الأدلّاء بالمدينة المنوره

شرح وظايف اين ادارات، به تفصيل با ساير تعليمات حج، در كتاب 95 صفحه اى مستقل چاپ شده و وزارت حج عربستان همه ساله آن را چاپ مى كند و در اختيار مراجعه كنندگان مى گذارد.

شايسته است مسؤولان سازمان حج، قبل از شروع به كار، اين كتاب را با دقت مطالعه كنند؛ زيرا نكات ريزى دارد كه اطلاع از آنها براى دست اندركاران حج، در زمينه هاى مختلف اجرايى حج، بسيار مفيد است و غفلت از آنها سبب مى شود كه حقوق مسلّم حاجى ايران تضييع گردد.

عدم اطّلاع از مقررات مؤسسه هاى وابسته به حج سبب مى شود كه مسؤولان، هزينه هايى را متعهّد شوند كه نمى بايست و منافعى را از دست دهند كه فقدان آنها باعث سلب آسايش و راحتى حاجى مى گردد.

لذا توصيه مى شود چنانچه خود به زبان عربى مسلّط هستند، از آن استفاده كنند و اگر آشنايى ندارند، تعليمات حج عربستان را توسط يكى از مترجمين مسلّط خود، ترجمه و تايپ كنند و چندين بار آن را مطالعه كنند تا مطالب و نكات مهم، جهت به كار بستن و استفاده از آنها، در ذهن بماند.

ص: 24

اينك مهمترين عناوين كتاب تعليمات حج به اختصار ترجمه مى شود:

باب اوّل: مسائل مورد نياز حاجيان گرامى

در اين باب با بيان 17 مورد از مسائل مورد نياز (بهداشتى، رفاهى، اجتماعى، و مقررات سعودى) آگاهى هاى لازم به حاجى ارائه مى شود.

باب دوّم: كرايه حمل و نقل و خدمات ديگر

در اين باب مبلغ 444 ريالى را كه حاجى بايد به هنگام ويزا در كشور خودش و يا به هنگام ورود به عربستان در فرودگاه جده به عنوان «اجور الخدمات» بپردازد بيان شده و همچنين كرايه جده- مدينه منوره- مكّه مكرمه و يا جده- جحفه- مكه مكرمه و كرايه مشاعر مقدسه (مكه مكرمه- عرفات- مزدلفه، منا و مكه مكرمه) را كه بايد هر حاجى به «النقابة العامه للسّيارات» بپردازد، دقيقاً شرح داده شده است.

(با توجه به تفاوت قيمت در ماشينهاى بدون كولر، كولردار، و اتومبيل هاى سرباز و جيمس).

همچنين در باب دوّم با 17 شماره، مسائل مختلف انتقال حاجى از شهرى به شهر ديگر و نيز مقرّرات حمل و نقل به تفصيل بيان گرديده است.

باب سوّم: زمان ورود و خروج زاير

1- همه ساله در روز 15 ذيقعده (طبق تقويم امّ القرى) آخرين روزى است كه تقاضاى ويزاى حج پذيرفته مى شود.

2- سه دسته از حجاج تا آخرين روز ذيقعده (طبق تقويم امّ القرى) مى توانند وارد عربستان شوند و پس از آن از ورودشان ممانعت مى شود:

الف- كسانى كه از راههاى زمينى به عربستان وارد مى شوند.

ب- كسانى كه با هواپيما به مدينه وارد مى شوند.

ج- كسانى كه با كشتى مى آيند ولى در غير بندر جده پياده مى شوند.

گفتنى است كه دو دسته از حجاج مى توانند تا پايان روز چهارم ذى حجه وارد شوند:

الف- كسانى كه با هواپيما مى آيند و در جده پياده مى شوند.

ب- كسانى كه با كشتى مى آيند و در بندر جده پياده مى شوند.

3- آخرين روزى كه حاجى مى تواند با وسايل نقليه از جده به مدينه منوره برود، روز 26 ماه ذى قعده است.

4- آخرين روزى كه حاجى مى تواند با هواپيما از جده به مدينه برود، روز دوم ذى حجه مى باشد.

5- آخرين روزى كه حاجى مى تواند با هواپيما از مدينه به جده بيايد، روز ششم ذى حجه است.

ص:25

ص: 26

6- حاجيانى كه از طريق هوا مى آيند، بايد بين سى ام ذى حجه تا دهم محرم طبق تاريخ هايى كه در بليط آنها قيد شده، خاك سعودى را ترك كنند.

اما حاجيانى كه از راه زمينى آمده اند بايد تا پنجم محرم برگردند.

و حاجيانى كه از راه دريا آمده اند، پايان برگشت آنها همان پايان ويزاى آنها است كه در هر حال از آخر محرم تجاوز نمى كند.

7- در هر حال براى آن كه حاجى با مشكلاتى روبرو نشود بايد در ابتداى ورود خود، تاريخ بازگشت را مشخص كند و بهيچ وجه نبايد از مدت ويزاى آن بگذرد؛ زيرا ماندن در سعودى بدون ويزا و يا با ويزاى پايان يافته، ممنوع است.

باب چهارم: اهم وظائف مؤسسه مطوفين، مكتب ادلّاء و مكتب الوكلاء

اشاره

در اين باب وظايف هر يك از ادارات فوق، به تفصيل بيان شده است، نخست به شرح وظيفه «مؤسسه مطوفين» در 28 شماره پرداخته است.

بسيار بجاست كه شمّه اى از وظايف مؤسسه مطوفين را بيان كنيم تا معلوم شود آنچه را كه واحدهاى مختلف سازمان حج انجام مى دهند، از وظايف مؤسسه مطوفين است نه از وظايف آنها و ما با اعزام نيرو، بر آن شديم كه وظايف آنها را انجام دهيم و آنها را با توجه به

ص: 27

حقوقى كه دريافت مى دارند، بيكار كنيم و بعد فرياد بزنيم كار زياد است! كار مشكل است! آنها وظايف خود را انجام نمى دهند!

پيشنهاد مى شود سازمان، وظايف مؤسسه را از خود مؤسسه بخواهد و خود با نيروى بسيار كمى، بر حسن اجراى امور ناظر باشد.

اهمّ وظايف مؤسسه مطوّفين، طبق تعليمات وزارت حج عربستان:

1- مؤسّسه موظّف است به استقبال حجاج (در مركز تفويج الحجاج) برود و آنان را با وسائل و اثاثيه هاشان به منازل خود هدايت كند.

و چنانچه مؤسسه در انجام اين وظيفه قصور كند، وزارت حج به عنوان مجازات، آن را از عوايد و درآمدى كه به آن اختصاص داده، محروم مى سازد.

2- مؤسسه مطوفين پيوسته بايد نمايندگان خود را به دفاتر «ستاد هدايت گمشدگان» (كه از طرف وزارت حج در نقاط مختلف تعيين شده است) بفرستد و حجاج گمشده را تحويل بگيرد و آنان را به منازل خود برساند؛ اعم از مكّه مكرمه، منا و عرفات. و نيز اگر زايرى گم شود، بايد وضع او را هر شش ساعت يكبار به واحدهاى امنيتى و جهات مختصه اعلام كند.

3- مؤسسه بايد حاجى را- اگر بيمار شد- به نزديكترين مركز

ص: 28

بهدارى برساند و اگر حالش مساعد نبود بايد به سرعت براى او پزشك حاضر كند.

4- مؤسسه بايد اتوبوسهاى حجاج را در زمانهاى مناسب، براى رفتن به منا و عرفات، حاضر و آماده كند.

و نيز اين وظيفه مؤسسه است كه با هر اتوبوسى يك نماينده جهت راهنمايى و ارشاد راننده اعزام نمايد و آنها را دقيقاً به چادرهاى خود هدايت كند.

5- نظافت چادرها، در اختيار گذاردن آب آشاميدنى فراوان، مفروش كردن چادر، استخدام خدمه كافى جهت نظافت كلّى و از بين بردن پشه و مگس و انتقال زباله و ضايعات به خارج، تماماً بر عهده مؤسسه مطوّفين است.

سپس وظايف «مؤسسه اهلية الأدلّاء» را در مدينه منوره در 23 شماره آورده است. تمام وظايف مؤسسه مطوّفين در مكه مكرمه را بايد مؤسسه اهلية الأدلاء در مدينه منوره انجام دهد. (1)

توجه: چون مؤسسه داراى نُه دفتر است و سر و كار مديران با اين دفاتر مى باشد جهت اطلاع و استفاده آقايان آدرس آنها در ذيل درج مى گردد.


1- متأسفانه در اين چند سال شاهد بوده ايم كه هيچيك از اين دو مؤسسه، به وظيفه خود عمل نكرده اند و سازمان حج با اعزام نيرو، به نام واحد مسكن، واحد حمل و نقل و واحدگمشدگان و امدادگران، وظايف آنها را انجام داده و كم كارى آنان را جبران كرده اند.

ص: 29

شماره رئيس دفترنايب رئيس شماره تلفن آدرس دفتر

1 طلال محمد مكي رضا صحره 5588836 الششة أمام مقر المؤسسة-

منزل الشيخ/ عبدالحميد قطب

2 طلعت قطب محمد مغازل 5573027 الششة أمام مدرسة جعفر المتوسطة

3 خالد أزهر زهير مغازل 5571195 الششة أمام مقر المؤسسة عمارة السعادة

4 حسن على معزوزة بكر قطب 5561913 الششة بجوار مكتبة (مكتبتي)

5 عبدالرحمن ازهر على صحره 5575189 الششة أمام مقر المؤسسة عمارة السعادة

6 محمد حسن جمال فاضل حمزه 5585292 الششة أمام مركز بن داؤد

7 عبدالعزيز صحره هاني صحره 5564552 العزيزية بجوار جسر الملك خالد

منزل عبدالمؤمن الصباغ

8 عبداللَّه غنام محمد السناري 5575895 الششة أمام مقر المؤسسة

9 عباس حمزه محمد ازهر 5571229 الششة أمام مقر المؤسسة عمارة السعادة

(تلفن: 5580055- 5580044- 5580022 فاكس: 5583522)

وظائف مكتب الوكلاء الموحد

مكتب الوكلاء الموحّد، رابط بين مؤسسه مطوفين، النقابه و مؤسسه ادلّاء در مدينه منوره و حجاج و بعثه هاى حج مى باشد. اين واحد بر آنها اشراف دارد و هم آهنگ كننده برنامه هاى رفت و برگشت حجاج از كشورهاى خود به عربستان و نيز نقل و انتقال بين شهرى حجاج و مشاعر مقدس مى باشد.

حقوق مؤسسه مطوفين را براى تجهيز چادرها، مكتب الوكلا به عنوان «اجور الخدمات» دريافت مى كند و به مؤسسه مى پردازد.

كرايه اتوبوسهاى النقابة العامه را مكتب الوكلا دريافت مى كند وبه النقابه مى پردازد.

ص: 30

بايد اذعان نمود كه مكتب الوكلا رابط بين بعثه هاى حج و ساير مؤسسه ها به شمار مى رود و نيز در كليه موارد حلّال مشكلات بعثه هاى حج و حجاج مى باشد.

وظايف مكتب الوكلا، طى 15 شماره بيان شده است.

واجبات دفتر زمازم در مكّه

مسؤوليت عمده مكتب الزمازمه، رساندن آب آشاميدنى براى حاجيان در مراكز استقبال و تفويج الحجاج و همچنين در منازل آنها مى باشد. ليكن متأسفانه تا كنون از دادن آب زمزم به خانه هاى حجاج، خبرى نداريم و فقط در كتاب تعليمات آمده ولى وجود خارجى ندارد.

باب پنجم: ضوابط اسكان حاجيان

مفصل ترين بحث در اين كتاب، پيرامون مسائل اسكان زاير و اجاره منازل و شرايط تفصيلى آنها است كه در شانزده صفحه كامل نقل شده است و مسؤولين اجاره منازل حتماً بايد با دقت آنها را مطالعه كنند.

باب ششم: مقررات النقابه العامّه و شركت هاى مسافربرى وابسته

اشاره

در اين باب، وظايف النقابه (سنديكاى ماشين داران زمان حج) و شركت هاى سهام دار را مفصل بيان كرده است.

مقررات اياب و ذهاب به مكه مكرمه، از روز پنجم ذى حجه

طبق تعليمات حج، پايان روز چهارم ذى حجه آخرين روزى است كه مسافران از مدينه منوره با اتوبوس مى توانند به مكه مكرمه حركت كنند.

و نيز آخرين روزى كه مسافران مى توانند با هواپيما وارد جده شوند.

و همچنين چهارم ذى حجه، روز پايانى ورود سوارى هاى شخصى است به مكه مكرمه.

از روز پنجم ذى حجه، از ورود سوارى هاى شخصى به مكه مكرمه ممانعت مى شود.

از هر طرف كه زاير بخواهد با سوارى وارد مكه مكرمه شود، مقابل مراكز تفويج الحجاج (محل دسته بندى حاجيان و اعزام آنها به منازل خود با راهنمايى مؤسسه مطوفين) پليس، راه را بسته است و يك راه به طرف پاركينگ مركز تفويج الحجاج باز كرده و سوارى ها را به اجبار به طرف پاركينگ مى فرستد و بطور كلى از روز پنجم ذى حجه همه مسافران سوارى هاى خصوصى، موظف هستند ماشين هاى خود را در پاركينگ بزرگ (تفويج الحجاج) پارك كنند و با اتوبوسهاى عمومى، داخل شهر شوند و از آنجا با وسائل عمومى پس از انجام عمره تمتع، به عرفات و بعد به منا بروند.

در اين سالها كه پليس سعودى با شدت تمام در تمام جاده ها (از

ص:31

ص: 32

هر طرف كه امكان ورود به مكه مكرمه وجود داشته باشد) از ورود سوارى ها ممانعت مى كند و همه پاركينگ ها از سوارى تكميل مى شود، باز مى بينيم راههاى عرفات به مزدلفه براى حركت اتوبوسها كافى نيست و راه چندين دقيقه اى را چندين ساعت بايد طى كنند حتى برخى بايد نيت وقوف اضطرارى كنند و كثرت ماشين هاى سوارى مانع حركت سريع اتوبوسها مى شود.

در هر حال افراد بعثه ها و اعضاى هيأت پزشكى و يا رؤساى ستادها و رؤساى بعثه ها و افرادى كه به اجبار از مدينه منوره دير حركت مى كنند و يا در جده كار ضرورى دارند و بايد مرتب در حال تردد باشند، در روزهاى آخر ذى قعده بايد مشخّصات اتومبيل هايى را كه مى خواهند براى تردّد مكرر استفاده كنند، به سركنسولگرى بدهند تا سركنسولگرى ليست آنها را با ليست اتومبيل هاى مورد نظر خود به وزارت خارجه بفرستد و درخواست مجوز نمايد.

وزارت خارجه براى تعداد محدودى مجوز مى فرستد.

مجوز عبارت است از كارت صورتى رنگى كه مشخصات اتومبيل و راننده (نوع سوارى، رنگ، شماره پلاك و نام و مشخصات راننده) در آن نوشته شده است.

اين كارت بايد پيوسته در اتومبيل باشد و به پليس نشان داده شود.

بعضى مواقع، به هنگام شدّت ترافيك و خستگى مفرط پليس،

ص: 33

مأموران حتى به اين ورقه اعتنايى نمى كنند و از ورود اتومبيل ممانعت مى نمايند.

اينجاست كه بايد با نرمش، خستگى را از جان پليس برطرف كرد و با جلب رضايت او به چابكى داخل شهر شد.

بنابر اين، براى كسانى كه قصد تردد مكرر دارند و يا خروج آنها از مكه مكرمه ضرورت دارد (مانند كسانى كه عصر پنجم ذى حجه در ميهمانى ملك شركت مى كنند) به دست آوردن مجوز الزامى است.

و حتى كارت مجامله اثرى ندارد چون كارت مجامله كه از طرف وزارت حج به افراد بعثه ها و يا رؤساى حج داده مى شود، براى معرفى شخصيت آن فرد مفيد است ولى پليس از ورود سوارى ممانعت مى كند نه از ورود شخص. بنابر اين گرفتن مجوز ورود سوارى ضرورت دارد و نبايد در اين قانون غفلت نمود.

فصل سوّم:مراسم و جشنهاى رسمى در زمان حج

اشاره

روى يكم ذى حجه، بعد از طلوع آفتاب، مراسم شستشوى كعبه مقدسه انجام مى گيرد. دعوت كننده امير ماجد بن عبدالعزيز امير مكه مكرمه مى باشد و امير مكه مكرمه به نيابت از ملك فهد، كعبه مقدسه را با گلاب مى شويد. در اين مراسم وزارت حج براى كشورهاى اسلامى كارت دعوت مى فرستد؛ براى هر كشورى دو كارت، اگر يك كشور اسلامى، خواهان كارت بيشترى باشد فقط بايد از شخص امير ماجد، امير مكه معظمه، بخواهد و او به دفترش دستور مى دهد و آنگاه چند كارت دعوت در اختيار مى گذارند.

وزارت حج قادر بر اعطاى كارت بيشتر از حد معمول نيست، به ايران دو كارت مى دهد اميرالحاج و رئيس سازمان حج و زيارت.

دعوت ملك به صرف شام

عصر روز پنجم ذى حجه ملك رؤساى كشورهاى اسلامى و رؤساى بعثه هاى حج را به صرف شام در قصرالسلام (ديوان ملكى) در جده دعوت مى كند. معمولًا يك كارت از طريق روابط عمومى وزارت حج (العلاقات العامه) در اختيار رئيس بعثه قرار مى گيرد.

رئيس بعثه در ميهمانى شركت مى كند.

ساعت حضور 12 8 ساعت رسمى 9 بعد از ظهر

چون دعوت كننده اين مهمانى شخص ملك است، لذا از ابتدا تا پايان مراسم شاه در جلسه حضور دارد، ابتدا با يكايك نمايندگان كشورهاى اسلامى و روساى بعثه ها تعارف و احوالپرسى مى كند، معمولًا از نمايندگان كشورها احوال رئيس آن كشور را مى پرسد و به گرمى پذيرايى مى نمايد.

فلسفه وجودى اين جلسه، تحبيب قلوب و ايجاد محبت در نمايندگان كشورهاى اسلامى مى باشد.

مراسم و جشنها در خلال مراسم حج

1- شام روز يازدهم ذى حجه هر سال، وزير حج در منا از تمامى روساى بعثه هاى اسلامى دعوت مى كند تحت عنوان: «الندوه الإسلامية السنوية الكبرى»

زمان: بعد از نماز مغرب روز يازدهم ذى الحجه.

ص:34

ص:35

ص: 36

مكان: منا قصر ديوان ملكى.

جهت صرف شام.

2- وزير حج ساعت 9 بعداز ظهر روز چهاردهم ذى حجه، روساى بعثه هاى حج را در سالن ليلتى (قاعة ليلتى) دعوت مى كند: تحت عنوان:

«الحفل السنوى»

محل برگزارى جشن: جده طريق الملك (قاعة ليلتى)

در اين جشن روساى بعثه ها از تسهيلاتى كه حكومت عربستان سعودى براى حجاج كشورهاى مختلف فراهم نموده و نيز از شخص وزير حج تشكر مى كنند در حقيقت فلسفه وجودى اين جلسه، مدح و ثناى مسؤولان حج عربستان مى باشد و در پايان وزير حج هم از همه شركت كنندگان تشكر مى نمايد.

آب زمزم واقعى و مقدارى نشريه هاى تبليغاتى در اختيار شركت كنندگان گذاشته مى شود.

فصل چهارم:آشنايى با برخى از مقرّرات عربستان در ارتباط با امور حجاج

اشاره

در هر سازمان يا وزارتخانه اى، بايد محور اصلى را مشخص نمود تا وظايف به خوبى روشن گردد؛ مثلًا چون در وزارت آموزش و پرورش، محور دانش آموز و تعليم و تربيت اوست پس به معلم، فضا، وسائل، كتابخانه، آزمايشگاه، زمين ورزش و صدها مسأله ديگر، در مورد رشد دانش آموز، نياز است، در سازمان حج و زيارت، محور زاير و حاجى است، لذا سازمان تشكيل يافته تا در خدمت زاير باشد و وظيفه مدير و معاون كاروان نيز مشخص است.

فلسفه وجودى كاروان و انتخاب مدير و معاونِ واجد شرايط، تأمين آسايش، جلب رضايت زاير و اطمينان بر صحت اعمال او مى باشد.

بنابر اين كسى كه در يك كشور بيگانه است، بايد با مقرّرات و

ص:37

ص: 38

قوانين آن كشور آشنايى كامل داشته باشد تا به هنگام روبرو شدن با مشكلات بتواند به راحتى مشكلات زايران را حل كند و در بحرانهاى مختلف، با درايت و بردبارى، زاير را يارى دهد و او را در مراحل سخت انيس و مونس باشد. لذا بر اين اساس، به اهم مقرّرات و مسائلى كه آشنايى با آنها ضرورت دارد بشرح زير مى پردازيم:

1- همراه داشتن مواد مخدر

2- كشف دلار تقلّبى

3- مسأله تشابه اسمى در فرودگاه جده

4- حوادث و تصادفات

5- تشكيل پرونده و تعقيب آن تا سرحد دريافت ديه

6- دفن جسد در عربستان

7- انتقال جسد به ايران

مشكلات احتمالى در فرودگاه جده

1- همراه داشتن مواد مخدر

زاير معتاد مى كوشد تا با جاسازى مقدارى ترياك (و يا هر معجون ديگرى كه خود صلاح مى داند) خود را در ايام تشرف از عوارض اعتياد نجات دهد اما غافل از آن كه مأموران حرفه اى عربستان به راحتى كشف مى كنند و براى زاير و مسؤولان، مشكلاتى به وجود مى آورند. در چنين حالتى، بهترين و موثّرترين راه نجات آن است كه مدير كاروان به طرفدارى از مأموران و حمايت از نحوه عملكرد آنها وارد صحنه شود

ص: 39

و ساحت مقدس جمهورى اسلامى ايران را از اينگونه اعمال منزه بداند و الّا در صورت طرفدارى از كار غلطِ زاير معتاد، هم به نظام مقدس حاكم بر ايران بدبين مى شوند و هم مشكلات فراوانى براى زاير و مسؤولان ايجاد مى نمايند. پيشنهاد مى شود مدير و مأموران ستاد جده، به هيچ عنوان از فرد خاطى طرفدارى نكنند. تجربه نشان داده است در چنين حالاتى، زاير راحت تر و سريع تر آزاد مى شود.

2- همراه داشتن دلار تقلّبى

اگر در مدينه يا مكه صرّاف هاى سعودى زايرى را به جهت داشتن دلار تقلّبى به دام بياندازند، او را روانه ادارات شرطه مى كنند شرطه پس از بازداشت موقت، دلارهاى تقلبى را ضبط مى كند و به صاحبش برنمى گرداند سرانجام زاير با خسارت فراوان و رنج روحى بسيار آزاد مى شود.

به مسافران خود تذكّر دهيد از خريد ارز از افراد معمولى و دلّالها اجتناب كنند.

3- تشابه اسمى

گاهى زايرى را در فرودگاه به خاطر مشابهت اسمش با اسم كس ديگر معطل مى كنند و چون براى زاير سابقه نداشته، او و همراهانش سخت مضطرب و نگران مى شوند.

به زايران خود آگاهى دهيد كه معطل شدن شما در فرودگاه،

ص: 40

مشكلى براى شما به وجود نمى آورد، چند ساعتى براى تحقيق، نگه مى دارند ولى سرانجام آزاد مى شويد. اين شماييد كه بايد پيوسته همراه زاير باشيد و او را از لحاظ روحى تقويت كنيد.

4- حوادث و تصادفات

اصولًا آشنايى با مقرّرات هر كشورى، مسافر را زودتر به نتايج مطلوب مورد نظر خود موفق مى كند و او را از سرگردانى و اتلاف وقت و تضييع حقوق حفظ مى نمايد.

يكى از مسائل مبتلابه در عربستان، مسأله تصادف با وسائل نقليه است.

افراد مسن و ناآشنا به راهها و خيابانها و محل هاى عبور غير مجاز، زودتر دچار آسيب و حادثه مى شوند و چه بسا افرادى كه بر اثر تصادف، عضو و يا جان خود را از دست مى دهند و به خاطر عدم آشنايى با مقرّرات عربستان، حقوق مسلّم آنها و يا حقوق ورثه شان تضييع مى گردد و بدون تشكيل پرونده و تعقيب مسأله به خاطر آن كه اين فرد غريب است و مى خواهد به كشور خود برگردد، رضايت مى دهد و پرونده مختومه مى شود.

و يا آن كه بر اثر ندانستن زبان و مفاهيم كلمات، در اداره پليس و يا بيمارستان، به او پيشنهاد مى شود «تنازل» بده، او هم بدون درك معنا و مفهوم تنازل، مى گويد: من با تنازل موافقم و در حالى ورقه را امضا مى كند كه نمى داند زير ورقه رضايت را امضا كرده است! و مدتى بعد

ص: 41

آشنايان وى به دفتر نمايندگى مراجعه مى كنند كه فلان شخص در فلان زمان تصادف كرده و به نقص عضو مبتلا شده حق و حقوق خود را مطالبه مى كند، پس از مدتى تفحص و پيدا كردن پرونده توسط دفتر نمايندگى، معلوم مى شود كه مسافر به خاطر شتابزدگى و تعجيل در مراجعت به ايران و ندانستن زبان و معناى كلمات، از شكايت تنازل نموده؛ يعنى رضايت داده و پرونده بسته شده است، لذا گفته مى شود ديگر راهى براى احقاق حق او وجود ندارد و يا فرد تصادفى را به ايران مى برند و در ايران فوت مى كند و دليلى بر اثبات دعواى خود ندارند كه مرگ او در ايران به خاطر تصادف او در عربستان بوده است.

مراحل قانونى تشكيل پرونده يك تصادف را از ابتدا تا انتها توضيح مى دهيم تا مسؤولان در هر زمان با هوشيارى بتوانند حقوق مسلّم افراد را حفظ كنند و در عربستان حامى و مدافع منافع اتباع خود باشند.

5- مراحل تشكيل پرونده

به مجرد تصادف، همراهان و آشنايانِ فرد آسيب ديده، بايد صحنه تصادف را به حال اوليه حفظ كنند و به سرعت پليس را در جريان بگذارند. پس از حضور پليس و يادداشت مشخصات صحنه و زمان و مكان تصادف، فرد مجروح را به نزديك ترين بيمارستان منتقل نمايند.

تذكر اين نكته ضرورى است كه همراهان مجروح بايد نام و مشخصات پليس و محل اداره او را بپرسند و پس از انتقال مجروح به

ص: 42

بيمارستان و تحت درمان قرار دادن او، به دفتر ستاد (مكه يا مدينه) مراجعه كنند و گزارش مشروح را به قسمت «رفاه ستاد» تقديم نمايند.

بديهى است اين گزارش شامل مشخصات مجروح، راننده، وسيله نقليه، زمان و مكان حادثه و مشخصات پليس و اداره او مى باشد.

مسؤول رفاه ستاد بايد به «اداره مرور» كه افسرش كروكى صحنه تصادف را ترسيم نموده، مراجعه نمايد و تقاضا كند طى چه شماره اى آن حادثه ثبت شده است شماره دفتر را بگيرد و به پرونده اضافه كند ومرتب تا پايان مراسم حج، به اداره مرور براى به جريان انداختن مراحل قانونى پرونده مراجعه نمايد.

در پايان، اگر بيمار همچنان بسترى است و پرونده مراحل نهايى خود را طى نكرده است، مسؤول موظف است به هنگام عزيمت به ايران، ليستى تهيه نمايد و اسامى مجروحين را با نام بيمارستانها و شماره پرونده آنها و نام افسر و ساير مشخصات مورد نياز را ثبت و به دفتر نمايندگى سازمان در جده تحويل دهد.

پس از طى اين مراحل، دفتر نمايندگى در فرصت مناسب يكايك پرونده ها را توسط مأمور خاص اين قسمت، تعقيب مى كند و نتيجه نهايى را به مديريت كل رفاه سازمان حج تقديم مى دارد و اداره كل مراتب را به خانواده هاى آنها اعلام مى كند و اگر مجروح بر اثر شدت حادثه فوت نمايد و ورثه تقاضا كنند كه جسد متوفى به ايران حمل گردد، اقدام مى شود.

در اين صورت دفتر نمايندگى بايد از سركنسولگرى كتباً تقاضا

ص: 43

كند كه مراتب را به امير مكه مكرمه اعلام نمايد آنگاه دارالاماره، به قسمت هاى مختلف نامه مى نويسد و موافقت خود را اعلام مى كند.

مأمور سركنسولگرى به اتفاق مأمور دفتر نمايندگى بايد حدود يك هفته در ادارات مختلف رفت و آمد كنند تا سرانجام موفق شوند جنازه به ايران حمل گردد.

6- مراحل انتقال جسد به ايران

نوشتن جزئيات مختلف در اين نوشتار ضرورت ندارد زيرا مسأله متوفيان و انتقال جسد به ايران، پرونده خاصى دارد كه مسؤولان با مراجعه به پرونده، به جزئيات امر آگاه خواهند شد و وظيفه خود را انجام خواهند داد.

پس از انتقال جسد و يا به خاك سپارى در مدينه منوره و يا مكه مكرمه، نوبت تعقيب پرونده جهت دريافت ديه مى رسد.

جسد زمانى به ايران انتقال مى يابد و يا در عربستان به خاك سپرده مى شود كه بيمارستان گواهى فوت داده باشد، پليس هم تأييد كند و اين مدارك تماماً در پرونده متوفى ثبت و ضبط گردد.

اداره رفاه از خانواده متوفّى مى خواهد حصر وراثت متوفّى را به عربى ترجمه كنند و نيز ورثه نامه اى بنويسند و سركنسولگرى جمهورى اسلامى ايران را در جده وكيل نمايند كه به ادارات و محاكم مراجعه كنند و ديه متوفى را دريافت و به آنها تسليم كنند. اين نامه ها پس از ترجمه بايد به گواهى وزارت خارجه در تهران و به تأييد سفارت عربستان در

ص: 44

تهران برسد و از طريق اداره رفاه به دفتر نمايندگى سازمان در جده ارسال شود.

آنگاه مأمور دفتر نمايندگى با در دست داشتن مدارك موجود، مراحل قانونى پرونده را در محاكم مختلف تا سرحد دريافت ديه، تعقيب مى كند.

در اين هنگام نماينده سركنسولگرى با در دست داشتن مدارك و معرفى نامه از سركنسولگرى، در دادگاه حاضر مى شود و ديه متوفى را دريافت مى كند و در اختيار سازمان حج مى گذارد كه به خانواده متوفى تسليم نمايند.

چند تذكّر:

1- اگر متوفى مرد باشد و راننده صد در صد مقصر شود، مبلغ يكصد هزار ريال سعودى به ورثه تعلق مى گيرد و چنانچه 50% راننده و 50% متوفى مقصر گردد، دادگاه راننده را به پرداخت پنجاه هزار ريال محكوم مى كند.

در ضمن اگر متوفّى زن باشد، كلّ ديه پنجاه هزار ريال است؛ زيرا همچنانكه سهم الارث زن، نصف مرد است، ديه زن هم نصف ديه مرد تعيين شده است.

2- اگر راننده معسر باشد؛ يعنى قادر به پرداخت ديه نباشد و فقر و اعسار او ثابت گردد، محكمه او را آزاد مى كند و ديه را بيت المال مى پردازد.

ص: 45

فصل پنجم:نقش ستادهاى مكه مكرمه و مدينه منوره

اشاره

بديهى است اداره و كنترل و مراقبت هزاران نفر در شهرهاى مدينه منوره و مكه مكرمه به ستادى قوى و منسجم، متشكل از نيروهاى ورزيده و متخصص در شؤون مختلف، نيازمند است.

ضرورت ايجاب مى كند كه در هر زمينه اى واحدى تشكيل شود و زاير را يارى نمايد تا زاير احساس نكند كه در خارج از ميهن اسلامى غريب و تنها زندگى مى كند و فريادرس و پايگاهى وجود ندارد كه به مشكلات او رسيدگى كند.

مجموعه واحدهاى مختلفى كه پاسخ گوى احتياجات زاير است، ستاد ناميده مى شود.

در حقيقت ستادها، پايگاهى است جهت تقويت روحى

ص: 46

و پاسخگويى نيازهاى زايران و مركزى است جهت اداره شؤون مختلف كاروان ها.

ما در هر يك از ستادهاى مكه مكرمه و مدينه منوره واحدهاى زير را فعال و پرتحرك مى يابيم كه با توجه به حوزه مسؤوليت هر يك به اهميت نقش ستادها واقف مى شويم.

1- واحد مسكن، جهت بررسى اشكالات موجود در خانه هاى استيجارى.

2- واحد تداركات، به منظور تأمين نيازها و جوابگويى مواد خوراكى و تغذيه زايران.

3- واحد امداد، جهت رساندن گمشدگان به منازل خود.

4- واحد پست و تلفن، براى برقرار كردن ارتباط و رساندن نامه هاى پستى به كشور زاير.

5- واحد شكايات و بازرسى.

6- واحد رفاه جهت رسيدگى به دستگير شدگان، تصادفى ها، فوتى ها.

7- واحد ترجمه و مترجمان، به منظور حضور در دادگاهها، اداره هاى مرور، بيمارستانها و مراكز مورد نياز.

8- واحد اشياى گمشده و رساندن آنها به صاحبان.

9- واحد امور مالى و حسابدارى جهت رسيدگى به كارهاى مالى كاروان ها.

ص: 47

10- واحد منا و عرفات مخصوص ستاد مكه مكرمه.

11- واحد حمل و نقل بين شهرى.

12- واحد امور خارجه، جهت استقرار كارمندان اعزامى وزارت خارجه و بررسى مسائل ايمنى و حل مشكلات زايران.

چون اين نوشتار گنجايش تفصيل يكايك واحدهاى فوق الذكر را ندارد، به همين فهرست اكتفا مى كنيم.

نقش هيأت پزشكى

با توجه به جمعيت بى شمار موسم حج، امكانات وسيع درمانگاهها و مراكز درمانى سعودى و تجهيزات آنها براى تمامى حجاج كافى نخواهد بود و بايد هر يك از كشورهاى اسلامى به نوبه خود، آنچه در توان دارند از اعزام پزشك، پرستار و فرستادن دارو و تجهيزات درمانگاهها كوتاهى نكنند.

در موسم حج بيمارستانها و درمانگاههاى اندونزى، مالزى، تركى و مصرى و ديگر كشورها را مى بينيم كه بسيار فعال عمل مى كنند.

جمهورى اسلامى ايران نيز همه ساله با اعزام تيم هاى پزشكى متخصص و پرستارهاى پرحوصله و داروهاى مورد نياز، بيمارستان و درمانگاههاى خود را براى پذيرش ايرانيان آماده مى كند و بحمداللَّه همگان اعتراف دارند كه نه تنها هيأت مجهز پزشكى ايران به درمان بيماران خود پرداخته بلكه بيماران كشورهاى ديگر به درمانگاههاى

ص: 48

ايران مراجعه كرده و از معالجه و داروى رايگان استفاده كرده اند و خوشحال برمى گردند.

سالهاى گذشته در موسم حج همه شاهد بوده اند كه امكانات سعودى پاسخگوى نياز تمامى حجاج كشورهاى اسلامى نبوده و با وجود تجهيزات بسيار قوى و وسيعى كه هيأت پزشكى ايران در اختيار حجاج ايران گذارده باز هم در منا و عرفات با مشكلات زيادى روبرو مى گردد.

گرمازدگى در منا، خستگى مفرط ناشى از بى خوابى شب قبل، گم كردن چادرها و سرگردان شدن زاير، نداشتن استراحت كافى و ... همگى عواملى است كه زاير را آسيب پذير مى كند.

و تيم پزشكى را بيش از حد توان، خسته مى سازد.

بنابر اين هيأت پزشكى را در منا بايد از هر جهت مجهز نمود؛ زيرا رسالت پزشكى در منا تجلّى مى كند و پايگاهى است كه به حق بلاوقفه در خدمت زاير است و در اين زمان نقش تيم پزشكى بالعيان احساس مى شود.

پس از منا مكه مكرمه به دليل شرايط خاص خود از اهميت خاصى برخوردار است و بايد مدينه منوره را در درجه سوم اهميت قرار داد.

در هر حال لزوم وجود تيم پزشكى با تجربه و با تجهيزات كامل، بر كسى پوشيده نيست و هر چه در اين زمينه سرمايه گذارى شود به جان

ص: 49

و سلامتى زاير كمك مى شود و ضريب اطمينان زاير در كشور بيگانه در دوره وانفسا بيشتر مى گردد.

مسائل مهم منا: قربانى، تقصير و رمى جمرات

اشاره

چون مسؤولان عزيز با بيشتر مسائل حج و وظايف مهمّ خود آشنا هستند، بيان تمامى آنها ضرورت ندارد فقط توجه آقايان را به سه مسأله مهم معطوف مى داريم اميد است نكاتى كه از نظرتان مى گذرد در سالهاى متمادى بدان عمل شود و ارزش آموزشهاى علمى و راهنمايى هاى بنيادى را در عمل نشان دهيد.

قربانى افزون بر آن كه جنبه عبادى دارد، داراى بار مالى نيز هست، لذا شرايطى در فقه اسلامى براى آن در نظر گرفته شده است:

قربانى بايد سالم و بى عيب باشد و به سه جزء تقسيم گردد:

الف- سهم خود حاجى

ب- سهم فقرا

ج- قسمتى هم صدقه

«فكلوا منها وأطعِموا القانع والمُعترّ ...» (1)

«فكلوا منها وأطعموا البائسَ الفقير»(2)

«از قربانى خود بخوريد و بينوايان شديدالحال را اطعام كنيد.»


1- حج: 37
2- حج: 29

ص: 50

توصيه مى شود از قربانى نمودن در مسلخ هاى قديم و رها كردن آن و ضايع نمودن حقوق فقرا و مستمندان سخت اجتناب گردد. و حجاج راهنمايى شوند در حدّ امكان از كشتارگاههاى تمام اتوماتيك استفاده كنند تا گوشت ها به مصرف فقيران و افراد مستحق برسد (البته با رعايت تمام مسائل فقهى شيعه و مراقبت در ذبح)

تراشيدن سر (براى حجاج سال اول)

تا به حال رسم بر اين بوده كه حجاج بعد از قربانى در اطراف دستشويى ها و راهرو و چادرها اجتماع كنند تا سر خود را بتراشند و از احرام خارج شوند.

مأموران سعودى در نظافت دستشويى ها و راهرو و چادرها براى جلب توجه زايرانِ تازه وارد، اقدامات اساسى معمول داشته ولى بعد از تقصير، نه تنها دستشويى ها ديگر قابل استفاده نيست بلكه محوطه راهروها و دستشويى ها بر اثر زيادى موهاى پراكنده در هر طرف، منظره اى چندش آور و بسيار زننده و غير بهداشتى پيدا مى كند.

معلوم نيست چرا تاكنون اين وضع اسف بار، مسؤولان را تكان نداده و در مقام آن نبوده اند تا چاره اى بيانديشند و طرحى پيشنهاد كنند كه به اين وضع ناهنجار پايان دهند.

از شما مديران و دست اندركاران عزيز مى خواهيم يك پيش بند پلاستيكى تهيه كنيد و از زايران مرد بخواهيد، به هنگام تقصير از آنها استفاده كنند و موهاى خود را در آن پلاستيك ها بريزند و در پايان

ص: 51

پلاستيك را گره زده و در سطل زباله بياندازند تا اين عمل پسنديده رايج شود و ديگر اطراف دستشويى ها و راهروها آلوده و رقت بار ديده نشود.

با اجراى اين طرح، اطراف چادرها و آب ريزها نظافت اوليه خود را بازمى يابد و سلامت و بهداشت حجاج تضمين مى گردد. و زايران خارجى كه از كشورهاى غربى براى حج مى آيند، مسلمانان را مورد شماتت و سرزنش قرار نمى دهند.

اميد است اين مسأله بسيار جزئى و در ضمن بسيار با اهميت از لحاظ نظافت و بهداشت، بعد از اين، مورد توجه قرار گيرد و ديگر زايرى بخود اجازه ندهد فضا و محيط را آلوده و بدمنظر كند. آرى، با يك اقدام بسيار ساده و ارزان، شخصيت و سلامتى حاجى را حفظ كنيد.

رمى جمرات

مسؤولان سعودى براى راحتى حجاج در رسيدن به جمرات، مسير آن را سقف زده اند تا حرارت آفتاب حاجيان را نيازارد و سريع و راحت به جمرات برسند، ليكن متأسفانه برخى از كشورها، از اين راه كه «طريق المشاة» مى نامند، براى استراحت و خورد و خواب استفاده مى كنند و راه را بر آنان كه به رمى مى روند، بسيار تنگ مى سازند تا آنجا كه بسيارى از زايران مجبور مى شوند از خيابانى كه مخصوص عبور وسائل نقليه است استفاده كنند. و همين امر سبب شده كه در هر سال تعدادى از حجاج جان خود را بر اثر فشار جمعيت در لابلاى وسائل نقليه از دست بدهند، بطورى كه تلفات اين راه در روزهاى رمى جمرات بر

ص: 52

كسى پوشيده نيست.

اكنون كه دولت سعودى نتوانسته است در اين مورد نظمى برقرار سازد و آنان را عملًا از استفاده طريق المشاة منع كند، توصيه مى شود ايرانيان در ساعاتى كه اهل سنت رمى نمى كنند، اقدام به رمى نمايند تا جانشان محفوظ بماند.

اهل تسنن مقيدند روز اول (دهم ذى حجه) از قبل از طلوع آفتاب تا ظهر به رمى جمرات بروند و روزهاى دوم و سوم را از ظهر تا غروب.

بنابر اين با توجه به مسأله فوق، ضرورت دارد مسؤولان كاروانها زايران خود را روز اول از ظهر تا غروب براى رمى جمرات ببرند.

و روزهاى دوم و سوم از صبح تا به ظهر.

ممكن است بيشتر زايران براى آن كه زودتر موفق به قربانى و تقصير شوند تا در نتيجه از احرام خارج گردند و به قول خود آزاد شوند، صبح روز اول به رمى جمرات بروند، مسؤولان محترم مى توانند توانمندهاى جوان را به مسؤوليت خود آنها، صبح بفرستند ولى افراد عادى را عصر ببرند و به آنها تفهيم نمايند كه سلامتى و حفظ جانشان مقدم بر اعمال است و تأخير در اعمال لطمه اى به حج آنها نمى زند. اگر مسؤولان محترم مسائل اساسى و حياتى را از ايران بتدريج به زايران خود تعليم دهند و آنها را به خطرات و مشكلات جانى كه در پيش است واقف و آگاه كنند، مسلماً زاير تسليم مى شود و با پيروى كامل از دستورات راهنمايان اعمال خود را انجام مى دهد.

فصل ششم: دانستنيهاى لازم در عربستان براى كارگزاران حج و عمره

اشاره

(شامل يك مقدمه و يازده عنوان)* مقدمه

* سفر هيأت عاليرتبه حج ايران به عربستان.

* سفر اعضاى هيأت مسكن.

* سفر اعضاى تأمين مواد غذايى.

* ترخيص وسائل پزشكى و دارو.

* اجاره محل دفتر ستاد جده در فرودگاه.

* استرداد پلاكهاى زرد وسائل نقليه.

* قرارداد تغذيه زايران در فرودگاه (رفت و برگشت).

* كارت تردد كارمندان فرودگاه.

* تصريح و يا اجازه خاص وسائل نقليه اى كه به فرودگاه تردد مى نمايند.

ص:53

ص: 54

* آماده كردن وسائل نقليه.

* بكار انداختن تلفن ستادهاى مكه مكرمه و مدينه منوره.

مقدمه

اشاره

از آنجا كه طبق نظام فعلى، سازمان حج متعهد تهيه كليه خدمات مسافرت زايران بيت اللَّه الحرام است؛ اعم از تهيه گذرنامه، ويزا، بليط هواپيما، تعيين زمان حركت، تأمين مسكن، خوراك، حمل و نقل، درمان و پزشكى، امور رفاهى و ديگر مسائل وابسته، لذا ما مصمم هستيم تا با استفاده از تجارب و مشاهدات عينى خود در دفتر نمايندگى، وظايف مسؤولين را در خارج، يكايك متذكر شويم.

امور مقدماتى كه در ايران انجام مى پذيرد، در اين نوشتار مورد بحث ما نيست، بلكه فقط بر آنيم تا به تفصيل كارهايى را كه در عربستان انجام مى پذيرد و يا اطلاعات لازمى را كه مسؤولين بايد از آن مطلع باشند، بيان كنيم اميد آن كه مسؤولين محترم با درايت كامل، و داشتن اطلاعات لازم، مبتنى بر عملكردهاى گذشته، بتوانند وظايف محوله را به خوبى انجام دهند.

نخست ضرورت ها را به اختصار بررسى مى كنيم تا به سهولت بتوان به نتيجه مطلوب دست يابيم.

با توجه به اين كه عمره از ماه ربيع الأول شروع مى شود و با پايان يافتن ماه شعبان پايان مى پذيرد، كارگزاران عمره بناچار بايد حداقل در ماه صفر مقدمات سه اصل اساسى را بشرح زير فراهم كنند:

الف: مسكن

مناسب ترين وقت جهت بازديد اماكن و دست يافتن بر مايحتاج مسكن و امضاى قرارداد اجاره، ماه صفر مى باشد. و حداقل دو نفر جهت يافتن ساختمانهاى مناسب و اجاره آن، در ماه صفر بايد در عربستان حضور داشته باشند.

ب: تغذيه

تجربه سالهاى گذشته در مورد تغذيه و سوابق تلخ واگذارى تغذيه به صاحبان هتل و يا اشخاص ديگر، سازمان را بر آن داشت كه تغذيه را به عهده گرفته و خود مسؤول آن باشد. پس بايد در بهترين و مناسب ترين زمان (ماه صفر) قراردادهاى خريد جنس را با شركتهاى وارد كننده دست اول امضا نمود (جنس بهتر، قيمت مناسبتر، شرائط سهل تر).

بديهى است از طريق آگهى و ارسال دعوت نامه، بايد شركتهاى اصلى وارد كننده اجناس مورد نياز را، به منظور شركت در مناقصه و عرضه كالاى خود در وقت مناسب دعوت نمود و پس از عقد قرارداد، كالاى مورد نياز را به انبارهاى مكه مكرمه و مدينه منوره منتقل ساخت.

ج: حمل و نقل زايران از فرودگاه به فرودگاه

حمل و نقل مسأله اى است كه با جان و سلامتى افراد در ارتباط است، از اين رو اهتمام به اين اصل از ويژگى خاصى برخوردار است كه

ص:55

ص: 56

نمى توان صرفه اقتصادى را ملحوظ داشت و نسبت به آن سهل انگارى نمود.

مسافرى كه تا رسيدن به فرودگاه مهرآباد و يا به فرودگاه شهر خود، مشكلاتى را تحمّل نموده و حدود سه ساعت طول راه را تا جده پشت سر گذاشته و پس از رسيدن به فرودگاه جده ساعاتى را در سالن گمرك گذرانده و اكنون مى خواهد با استقرار در اتوبوس، آرامش از دست رفته خود را باز يابد و با كمال اطمينان و آرامش به مقصد برسد، بديهى است انتخاب وسيله حمل و نقل داراى اهميت خاصى است؛ صندليها بايد نرم و با فاصله باشد. اتوبوس از لحاظ شرايط ايمنى (استحكام، راننده مسلّط، شركت معتبر، مدل جديد و ...) بايد سلامتى مسافر را تضمين كند.

با آن كه شركت هاى پيشنهاد دهنده بسيارند ولى مأمور آگاه و مطلعِ سازمان، بهترين شركت را برمى گزيند و راحتى و سلامتى جان هموطنان خود را بيمه مى كند.

اينها مسائلى است كه بايد در فرصت كافى و در زمان مناسب، دور از جنجال مسافر، آماده گردد. پس حداقل يك ماه قبل از ورود زائر، مقدمات ضرورى ياد شده، بايد توسط نيروهاى متخصص حاضر در عربستان، آماده گردد.

خدمات جنبى اجتناب ناپذير

از آنجا كه تغذيه بر عهده سازمان حج است، بايد براى تحويل

ص: 57

جنس از انبار و خريد يخ و سبزى و ميوه هاى روز از بازار، يك وانت در اختيار هر يك از هتل هائيكه اجاره مى شود قرار گيرد.

و نيز با توجه به اين كه تجهيزات پزشكى و پزشك هاى اعزامى و داروهاى موجود (كه اين هم خود بايد يكى از اصول بشمار آيد) پاسخگوى كليه نيازهاى زايران نمى باشد و چه بسيار بيمارانى كه بايد سريع به بيمارستانهاى سعودى منتقل گردند. لذا قبل از استقرار زاير، نيروهاى خاصى بايد وسائل نقليه را از پاركينگ ها خارج كنند و بعد از تعميرات لازم، آنها را آماده شده در اختيار مسؤولان هتل ها بگذارند.

مشكلات زايران در دوران اقامت در عربستان

زاير از آغاز ورود به سالن فرودگاه عربستان، براى كارگزاران عمليات عمره به انحاى مختلف مسائلى ايجاد مى كند بطور مثال:

1- زاير بدون ويزا و يا با ويزاى پايان يافته وارد فرودگاه مى شود و پليس او را نگه مى دارد.

2- زاير را به خاطر تشابه اسمى، در فرودگاه متوقّف مى كنند.

3- تعدادى زاير بخاطر داشتن مواد مخدر، در فرودگاه توقيف مى شوند.

4- زايرانى در فرودگاه بيمار مى شوند كه بايد آنان را به درمانگاه و يا بيمارستان منتقل نمود.

5- وسايل و اثاث زاير به فرودگاه نمى رسد.

ص: 58

6- شخصيت هايى وارد مى شوند كه بايد از آنها استقبال نمود.

7- در بين راه، گاهى دچار حادثه مى شوند كه بايد حضور داشت.

8- زاير پس از رسيدن به مقصد در شهرهاى مكه مكرمه و مدينه منوره، معمولًا با اين مشكلات كم و بيش مواجه مى شود؛ تصادف مى كند. بيمار مى شود. به خاطر نداشتن گذرنامه، پليس او را توقيف مى كند. به خاطر داشتن دلار تقلبى دستگير مى شود. در بين راه گذرنامه خود را گم مى كند و تقاضاى صدور برگ عبور دارد. پول خود را گم مى كند. وسائلش در بين راه گم مى شود. در هتل به پول و طلاى او دستبرد مى زنند. از خدمه هتل شاكى است و ...

9- برخى از تصادفيها و يا بيماران مسن، منجر به فوت مى شوند و خانواده هاى آنها مصرند كه جنازه آنها به ايران فرستاده شود و اين خود مصيبتى است بزرگ كه هفت خان رستم را بايد طى نمود!

10- زاير از مديرش، از تغذيه اش، از مسكنش و ... شكايت دارد و ملجأ و پناهگاهى را مى طلبد تا با بيان مسائل، عقده دل باز كند و راحت شود و صدها مشكل ناخوانده و پيش بينى نشده ديگر، كه هيچگونه شباهتى باهم ندارند و هر مسأله اى، براى خود رنگ خاصى دارد و بايد نيروهاى مجرب، با درايت به نحو مطلوب به حل و فصل آنها بپردازد.

نكته اى مهم

آنچه كه بيان شد، در مورد زاير بود، مشكلات ديگرى در برابر

ص: 59

مسؤولان برگزار كننده عمره وجود دارد كه اگر نگوييم مهمتر از مسائل ياد شده است، دست كمى از آنها ندارد.

و آن مسائل عبارتند از:

1- اعزام سريع برخى از مديران، معاونان، آشپزها و كارمندان به دلايل مختلف از قبيل (عدم صلاحيت اخلاقى، بيمارى، ضرورتهاى خانوادگى، عدم توانايى كار و امثال آن).

2- اختلافات ناشى از برخورد مديران ايرانى با مسؤولان هتل هاى عربستان.

3- عدم تعهد صاحبان هتل به التزامات خود و شكايت مديران و زايران از آنها، و يا شكايت زايران از عدم امكانات كافى هتل ها و نواقص موجود.

4- در صورت لزوم، تعطيل يك هتل و اجاره كردن هتل ديگر و انتقال زايران به محل جديد مناسب.

5- عدم تعهد صاحبان شركت حمل و نقل به وظايف محوّله و شكايت زايران از سرعت، سبقت، عدم توقف در ايستگاه مورد نظر، رعايت نكردن شؤون و حيثيت زايران، عدم حضور اتوبوسها در موقع مقرر (چه براى بردن زاير به مزارات و يا بردن به فرودگاه) و امثال آن.

6- فاسد بودن برخى از مواد غذايى به هنگام تحويل در طول مدت و يا تغيير كيفيت آنها.

7- بررسى محاسبات و فاكتورهاى رسيده و تطبيق قيمت هاى

ص: 60

مندرج در فاكتور با قراردادها و ديگر مسائل مشابه.

نگاهى گذرا به عمليات حج

با فرا رسيدن ماه شوال:

1- داروهاى ارسالى بايد از گمرك ترخيص گردد.

2- ترخيص تجهيزات پزشكى و ملاقات هاى متعدد با مسؤولان وزارت بهدارى در جهت فراهم كردن تسهيلات و امكانات، ضرورت دارد.

3- كالاهاى ضرورى كاروانها را بايد ترخيص كرد.

4- نظارت بر حمل به موقعِ مواد غذايى به انبارهاى مكه و مدينه طبق جدول و اطمينمان بر مطابقت مواد با قرارداد.

5- گفتگو و مكاتبه با اداره مخابرات براى وصل تلفن ها، تلكس و فاكس.

6- مذاكره با وزارت كشور و امراى مكه مكرمه و مدينه منوره، در مورد مسائل امنيتى.

7- با امن مطار، بايد در مورد دريافت تصاريح دخول افراد و وسائل نقليه به محوطه فرودگاه مكاتبه شود.

8- ستادهاى مكه مكرمه، مدينه منوره، جده و بعثه مقام معظم رهبرى را بايد تجهيز كرد و وسائل لازم را در وقت مناسب خريدارى و تهيه نمود.

با فرارسيدن محرم و پايان يافتن حج:

1- بايد بر انبارهاى اثاثيه، مواد غذايى اضافى، پاركينگ وسائل نقليه نظارت داشت.

2- بدهى هاى تجّارِ مواد غذايى بايد پرداخت گردد و مواد اضافى طبق قرارداد مرجوع شود (تسويه كلّى)

3- مواد غذايى اضافى بايد در مكانهاى مناسب، جهت استفاده دوران عمره، بطور فنى و دقيق نگهدارى شود.

4- وسايل موجود در انبارهاى مكه مكرمه و مدينه منوره و وسائل نقليه را بايد بيمه نمود.

5- آبونمان تلفن ها، فاكس و تلكس دوران حج را بايد در مكه مكرمه و مدينه منوره پرداخت كرد.

با فرارسيدن جمادى الاولى و نزديك شدن سفر هيأت بلندپايه حج:

1- بايد با مكاتبه و ملاقات هاى حضورى، وقت ملاقات را به طور دقيق تعيين نمود و به تهران اطلاع داد.

2- استقبال و پذيرايى از هيأت شروع مى شود و بايد وسيله اياب و ذهاب را براى هريك از اعضا آماده نمود.

3- در مورد ملاقاتهاى خصوصى اعضاى هيأت با همپايه هاى خود، بايد برنامه ريزى شود.

ص:61

ص: 62

4- قراردادهاى «النقابه العامه للسيارات»، «مكتب الوكلاء الموحد» و «مؤسسه مطوفين» بايد تجديد و امضا شود.

5- پس از رفتن هيأت، كليه قراردادها بايد تا مرحله نهايى پيگيرى شود تا براى زمان حج قابل اجرا گردد.

6- مقدمات سفر هيأت اجاره منازل مكه مكرمه و مدينه منوره و استقرار آنها در ماههاى رجب و شعبان، بايد فراهم شود.

7- مقدمات آگهى مناقصه خريد مواد غذايى موسم حج و دعوت از تجار و گرفتن نمونه در ماه شعبان بايد انجام پذيرد.

8- مقدمات طرح قربانى در مسلخ جديد و امضاى قرارداد با مسؤولان بانك اسلامى.

1- حضور هيأت حج جمهورى اسلامى ايران

اشاره

ابتدا سازمان حج و زيارت، اسامى هيأت شركت كننده را همراه با عناوين آنها به وزارت خارجه مى فرستد و زمان اعزام را مشخص مى كند.

مديريت كل خليج وزارت خارجه گذرنامه هاى هيأت را جهت اخذ ويزا به سفارت عربستان در تهران ارسال مى دارد. سفارت قبل از دادن ويزا، از وزارت خارجه عربستان كسب تكليف مى كند و پس از هماهنگى هاى لازم با وزير حج در مورد تاريخ ملاقات، به هيأت ويزا مى دهد.

ص: 63

روابط عمومى سازمان، تاريخ تعيين شده را به دفتر نمايندگى در جده ابلاغ مى نمايد، دفتر نمايندگى سركنسولگرى جده را مطلع مى كند تا جهت ورود هيأت از سالن تشريفات مكاتبات لازم را انجام دهد. و نيز به سفارت ايران در رياض، تاريخ ورود هيأت گزارش داده مى شود تا در سالن تشريفات هنگام ورود هيأت سفير جمهورى اسلامى ايران در عربستان حضور يابد و در جلسات هم معمولًا سفير ايران شركت مى كند.

سركنسولگرى افزون بر آگاه ساختن مسؤولان تشريفات وزارت خارجه، جهت هم آهنگ نمودن سالن تشريفات، ورود هيأت را به مسؤولان وزارت حج اطلاع مى دهد تا نمايندگان وزير حج در فرودگاه از آقايان استقبال كنند.

هيأت در برخى از ملاقات ها به خاطر ضرورت و اهميت ملاقات، با پرواز خصوصى به جده وارد مى شوند. در اين صورت پروازهاى خصوصى كشورها فقط در فرودگاهى در كنار فرودگاه سعودى بنام (عربسكو) به زمين مى نشيند و اعضاى هيأت از آن سالن وارد و يا خارج مى شوند. اما اگر با پروازهاى عمومى به عربستان وارد شوند، ميهمانان را از سالن تنفيذى (سالن تشريفات) طبقه اول فرودگاه داخلى سعودى استقبال مى كنند.

پس از استقبال آقايان، اعضاى هيأت را به قصرالمؤتمرات (لب دريا به نام كورنيش) مى برند و آنجا پذيرايى مى كنند. هيأت در طول مدت اقامت خود، ميهمان كشور عربستان سعودى است.

و در پايان مراسم، اعضاى هيأت را به مكه مكرمه و مدينه منوره

ص: 64

مى برند. در مدينه يا در «قصرالأخضر» و يا در «هتل روبرى» (در خيابان اباذر) و در مكه مكرمه در «قصر الضيافه» نزديك باب عبدالعزيز پذيرايى مى كنند. و بديهى است در پايان، از همان سالن بدرقه مى شوند.

هنگام ملاقات هيأت با هيأت سعودى، از طرف رئيس هيأت، كه هميشه رئيس سازمان حج مى باشد، هداياى محلى (شامل كلام اللَّه مجيد نفيس همراه با قاب خاتم، انگشتر فيروزه، پسته اعلا، تسبيح شامقصود و غيره) به وزير حج و معاونان و برخى از مسؤولان داده مى شود، آنها هم متقابلًا به احترام ورود هيأت، در يكى از هتل هاى مجلل جده، هيأت را به ناهار و يا شام دعوت مى كنند و در پايان به هريك از اعضا يك جلد كلام اللَّه مجيد نفيس اهدا مى گردد.

پيش تر كه امور حج و اوقاف در يك وزارتخانه متمركز بود، وزير حج علاوه بر اهداى قرآن، يك قطعه از پرده كعبه نيز هديه مى داد ولى پس از جدا شدن امور مساجد و اوقاف از وزارت حج، فقط به اهداى يك جلد كلام اللَّه مجيد اكتفا مى شود.

تركيب هيأت

هيأت معمولًا از افراد زير انتخاب مى گردند:

1- رئيس سازمان حج و زيارت.

2- معاونت سازمان حج و زيارت در مسأله حمل و نقل.

3- معاونت سازمان در مسأله منا، عرفات و چادرها.

4- مسؤول اسكان و اجاره منازل مكه مكرمه.

ص: 65

5- ذيحساب سازمان.

6- معاونت وزارت بهدارى، كه قاعدتاً رئيس هيأت پزشكى حج هم مى باشد.

7- معاونت وزارت پست و تلگراف و تلفن.

8- معاونت (مدير كل هما) (عمليات پرواز).

9- مترجم.

10- گزارش نويس (تهيه كننده صورت جلسات).

در عربستان، سفير، سركنسول و سرپرست دفتر نمايندگى به هيأت ملحق مى شوند.

اعضاى هيأت عربستان

1- وزير حج و معاونين اجرايى او.

2- معاونت وزارت بهدارى.

3- معاونت وزارت پست و تلفن در شؤون مخابرات.

4- رئيس مكتب الوكلاى موحد.

5- رئيس النقابه العامّه للسيارات؛ يعنى سنديكاى ماشين داران.

6- رئيس مؤسسه مطوفين ايرانى كه معمولًا هر دو سال يكبار عوض مى شود.

7- مسؤول مؤسسه ادلاء در مدينه منوره.

8- گزارش نويس.

دستور جلسه

پس از معرفى اعضاى هر يك از طرفين متقابل و تعارفات متداوله، رئيس هيأت ايرانى، هريك از مسائل مورد نياز را؛ از قبيل پزشكى، ترخيص دارو و وسائل پزشكى، ايجاد بيمارستان، درمانگاه در منا و عرفات، مسأله پروازها، اجازه ورود هواپيما، مشكلات مسأله پرواز و تسهيلاتى كه سعودى ها بايد فراهم كنند عنوان مى كند.

در زمينه مخابرات، اختصاص دادن تلفن هاى اضافى، پيجر، تلكس و ارتباطهاى لازم، مورد بحث قرار مى گيرد. مسأله مقررات دست و پاگير اجاره منازل، بيشتر وقت جلسات را مى گيرد. درباره وارد كردن مواد غذايى از ايران و يا كشورهاى ديگر نيز بحث مى شود.

در صورت نياز به وسايط نقليه جديد، از وزير خواسته مى شود كه به مسؤولان ذى ربط بنويسد تا آنان اجازه دهند وسايل نقليه مورد نياز خريدارى گردد.

مسأله گرفتن گذرنامه حاجى و نگهدارى آن در مؤسسه مطوّفين هنوز بين طرفين حل نشده است و به دليل آن كه حجاج ساير كشورها بعد از اداى مناسك حج، به دلايل مختلف، تماماً به كشورهاى خود برنمى گردند و بدون مجوز در عربستان مى مانند (و انگيزه ماندن براى آنها زياد است).

وزارت كشور به اجبار قوانينى وضع نموده كه گذرنامه همراه حاجى نماند تا به راحتى بتوانند متخلفين را دستگير و به كشور خود برگردانند و با وضع قوانينى چند، سعى كرده گذرنامه از حاجى جدا شود

ص:66

ص: 67

و فقط در فرودگاه هنگام سوار شدن و بازگشت به وطنش، به او مسترد گردد.

گرچه اين مسأله از نظر وزارت كشور عربستان، حايز اهميت مى باشد، ليكن براى حمله دارها و مسؤولان سازمان حج، مشكلاتى به وجود مى آورد كه صد در صد ترجيح مى دهند گذرنامه ها همراه خود مديران باشد. زيرا براى گرفتن اتوبوس و حركت به مدينه منوره براى افراد مدينه بعد، به مراتب از لحاظ صرفه جويى وقت و مفقود نشدن گذرنامه و جلوگيرى از ازدحام بيش از حد در مؤسسه مطوفين، مصلحت ايجاب مى كند گذرنامه در اختيار حمله دار باشد.

وزارت كشور به وزارت حج دستور داده كه به محض ورود كاروان ها به مدينه منوره و يا مكه مكرمه، گذرنامه ها را تحويل بگيرند و به آنان رسيد بدهند.

مشكل جمع شدن گذرنامه ها در مؤسسه مطوّفين و مفقود شدن آنها و مسأله پس دادن به موقعِ گذرنامه ها، مسأله اى است كه مرتب با وزير حج صحبت مى شود ولى چون به جهات امنيتى، وزارت كشور در اين مسأله مداخله مستقيم دارد، هنوز اين قضيه حل نشده است و بيشتر وقت جلسه به اين امر اختصاص مى يابد.

مسأله ديگرى كه در جلسه وزير، بسيار مورد بحث و گفتگو قرار مى گيرد، حمل و نقل و مشكلات منا و عرفات و مشعرالحرام است.

عمده مسائلى كه با وزير مطرح مى شود دو گونه است:

الف- مسائل خصوصى حجاج ايران در عربستان؛ اعم از مسكن،

ص: 68

تغذيه، حمل و نقل، امداد و غيره.

ب- مسائل كلى حجاج (اعم از ايرانى و غير ايرانى)

از قبيل: بهداشتِ محيط و رعايت مسائل بهداشتى، اشغال نكردن طريق «مشاة» جهت استراحت، امنيت حرمين شريفين، مبارزه با سارقين حرفه اى بين المللى، آگاهى دادن به زايران در زمينه هاى مختلف، ايجاد نظم و رعايت مقررات رانندگى، درك مشعرالحرام در وقت مناسب، گم نشدن در منا و رسيدن به چادرها در كمال سلامتى و ايمنى، بحث پيرامون وظايف مؤسسه مطوفين، هشيار كردن مسؤولان از درگيريهاى مأموران ارشاد سعودى در حرمين شريفين (زيرا با تعصب خاص عمل مى كنند و به ضرب و شتم و حبس كردن مردم بى گناه منتهى مى شود).

مسأله ديگرى كه بيان آن حايز اهميت است و علّت همراه آوردن مسؤولان وزارت بهدارى، مخابرات و هواپيمايى را روشن مى كند اين است كه در پايان جلسه، هريك از مسؤولان در رشته هاى خود با همتاى عربستانى جلساتى منعقد كرده و مسائل فيمابين را بطور دقيق و روشن، مورد بحث قرار مى دهند و به صورت مكتوب درمى آورند و آن را امضا مى كنند تا در زمان حج مشكلى پيش نيايد و جاى ابهامى وجود نداشته باشد.

حتى در مورد حمل و نقل بين شهرها و مشاعر مقدسه، با مكتب الوكلاء و مؤسسه مطوفين جلسات متعددى تشكيل مى شود.

2- سفر اعضاى مسكن مكه مكرمه و مدينه منوره

نخست اشاره اى كوتاه و گذرا به مسأله اسكان زمان حج مى كنيم تا بيشتر به لزوم سفر اعضاى مسكن در ماههاى رجب و شعبان واقف گرديم.

با توجه به اين مسأله كه در زمان حج از كشورهاى مختلف اسلامى و حتى از خود عربستان، زايران جهت اداى مناسك حج به اين سرزمين سرازير مى شوند و محل هاى نزديك به حرم به سرعت اجاره مى شود و قيمت هاى اجاره، سرسام آور افزايش مى يابد و ديگر محلى براى سكونت يك ميليون زايرى كه از كشورهاى اسلامى به اين بلد مقدس وارد مى شوند باقى نمى ماند، سازمان حج و زيارت جمهورى اسلامى ايران كه در كليه مسائل حج، بين كشورهاى اسلامى برگزاركننده حج نمونه و شاخص مى باشد، بايد در مسأله تهيه مسكن هم نمونه باشد و در وقت مناسب، مسكن مورد نياز را اجاره نمايد.

بسيار مناسب است قبل از ورود به بحث مسكن، به كيفيت مسكن ساير كشورها اشاره اى شود:

1- برخى از كشورها؛ مانند سوريه، به دليل مشكلات ارزى، هرگز تهيه مسكن را به عهده نمى گيرند و دولت فقط مقدمات سفر حج داوطلبان را فراهم مى كند و پيدا كردن مسكن مناسب و اجاره آن بر عهده خود زاير مى باشد، به اين ترتيب كه دسته هاى مختلف پس از ورود به عربستان در شهرهاى مدينه منوره و مكه مكرمه متناسب با ذوق و امكانات مالى خود به تهيه اجاره مسكن اقدام مى نمايند.

ص:69

ص: 70

2- برخى كشورها چون كويت، زايران را بين مديران كاروان، كه از قبل شناسايى و مجاز اعلام شده اند، تقسيم مى كنند و اين حمله دارها هستند كه متناسب با پولى كه از زاير دريافت كرده اند، قبل از آوردن حاجيان خود محل مورد نظر را اجاره مى كنند.

3- اكثر كشورها به دليل آن كه: اولًا تغذيه بر عهده زاير است و محل هاى استيجارى به داشتن آشپزخانه، انبار، محل ظرفشويى مجهز، امكانات غذاخورى نيازى ندارد و ثانياً زايران اين كشورها چون اهل تسنن هستند و مقيدند نمازهاى پنجگانه خود را در مسجدالحرام و مسجدالنبى بجا آورند، مسؤولانشان سعى مى كنند محل هاى استيجارى، نزديك به حرم باشد و اگر هم ناگزير قدرى دور از حرم اجاره شود، حتماً وسيله نقليه (اتوبوس) براى اياب و ذهاب آنها تهيه مى كنند.

اين گروه به كيفيت مسكن مقيد نيستند و تنها به نزديك بودن آن اهميت مى دهند تا بتوانند نمازهاى پنجگانه را با جماعت در حرم بجا آورند. با توجه به واگذارى تغذيه به زاير و عدم تقيد به شرايط خاص و استفاده از تخت هاى خواب دو طبقه و بهره گيرى از حداكثر فضاى هر اتاق، به راحتى به محل هاى مناسب خود دست يافته و آن را اجاره مى كنند.

اما ايران به دليل تعهد تغذيه زاير و مجهّز بودن ساختمان به كليه امكانات طبخ غذا و مقدمات و تبعات جنبى آن و عدم استفاده از تخت هاى دو طبقه، نمى تواند در محل هاى نزديك حرم به ساختمانهاى مورد نظر خود دست يابد، از اين رو ناگزير است به دور از

ص: 71

حرم، از يك شعاع خاص به بعد، در محل هاى مناسبى (با رعايت نو و سالم بودن عمارت و نيز بهداشتى بودن آن و جمع بودن همه شرايط مورد نظر) به اجاره مسكنِ مورد نياز، اقدام نمايد.

بر اين اساس، اين كار فرصت و زمان كافى مى طلبد تا خانه هاى پيشنهادى را بازرسى و بد را از خوب جدا كنند و ساختمانهاى واجد شرايط را بيابند و اجاره نمايند.

ماه مبارك رمضان ماه عبادت است و كارها عملًا تعطيل مى گردد و از 25 رمضان تا 10 شوال تعطيل سالانه مى باشد و در نيمه دوم شوال هم تهيه مسكن مشكل است، چون با گستردگى كار و محدوديّت زمان، برنامه به نحو مطلوب انجام نمى پذيرد و از طرفى در ماه ذيقعده هم بايد برنامه توزيع خانه ها بين كاروانها انجام پذيرد و زمان اجاره نيست.

بنابر اين، بايد در ماههاى رجب و شعبان تمامى مسكن مورد نياز اجاره شود و بين كاروان ها از طريق قرعه توزيع گردد.

همه ساله در نيمه دوم جمادى الثانى، پس از آمد و رفت هيأت ايرانى، اسامى هيأت مسكن مكه مكرمه و مدينه منوره به وزارت حج و سفارت عربستان در ايران تسليم مى گردد تا با دادن ويزا به اعضا بتوانند در اوائل رجب دفاتر كار خود را بگشايند و به وظايف خود عمل نمايند.

بديهى است تعداد اعضاى مسكن مكه مكرمه دو برابر اعضاى مسكن مدينه منوره مى باشد چون در زمان معين تمام حجاج بايد در مكه مكرمه حضور به هم رسانند، در حالى كه از ساختمانهاى مدينه

ص: 72

منوره چندين نوبت استفاده مى شود.

تعقيب كليه مسائل مربوط به سفر هيأت اجاره مسكن، بر عهده دفتر نمايندگى است.

3- سفر هيأتِ تهيه مواد غذايى

يكى از ويژگيهاى سازمان حج و زيارت ايران كه آن را از تمامى كشورهاى اسلامى ممتاز ساخته، تغذيه زاير است؛ اعم از مكه مكرمه، مدينه منوره و منا و عرفات.

كشورهاى اسلامى مسأله خوراك زاير را به خود زاير سپرده اند و به هيچ وجه خود را گرفتار و درگير مسائل خوراك زاير نكرده اند و از اين جهت تعداد عوامل خدماتى آنها در مقايسه با ايران بسيار ناچيز است.

كشور اندونزى با داشتن 160 هزار زاير (در حج 1414) براى هر پرواز يك رئيس تعيين مى كند و چون تغذيه ندارند، به آشپز، ظرفشوى، آبدارچى، خدمه، كدبانو، معاون، آشپزخانه مجهّز، انبار، وانت جهت تحويل بار، و در طول سال انبار جهت نگهدارى وسائل، بيمه كردن آنها، حارس و هيأت نياز پيدا نمى كنند.

گذشته از اينها، هيأتى نيز جهت خريد مواد غذايى از طريق مناقصه به عربستان نمى فرستند و بالطبع بازرسان و سرباز رسانى هم جهت كنترل مديران و مواد غذايى و غذاهاى طبخ شده ندارند و در نتيجه مسؤولان بهداشت هم براى آنان نقشى نخواهند داشت.

ص: 73

در هر حال، سالهاى پيش، رسم بر اين بود كه مسؤول خريد مواد غذايى، به همراه يك مترجم و يك حسابدار در ماههاى شعبان، رمضان و احياناً شوال به عربستان مى آمدند و به تجارتخانه هاى مختلف و فروشندگان مواد غذايى دست اول، مراجعه نموده و اجناس مورد نياز را خريدارى مى كردند و طبق جدول زمان بندى شده نسبتاً دقيق، از تجار مى خواستند تا اجناس خريدارى شده را به انبارهاى آنها در شهرهاى مكه مكرمه و مدينه منوره منتقل كنند، لذا جهت توزيع مواد خشك در شهرهاى مكه و مدينه انبارهاى بزرگ اجاره مى كردند و هيأت توزيع مواد غذايى در هر يك از اين دو شهر مستقر مى شدند.

مجموع اين دو هيأت، حدود يكصد و پنجاه نفر بودند و همچنين براى مواد گوشتى و اجناسى كه بايد در سردخانه نگهدارى شود، سردخانه اى مجهّز اجاره مى كردند و افرادى را بر آن مى گماردند. تو خود حديث مفصل بخوان از اين مجمل.

اما سرانجام اين روش منسوخ شد و با اجراى طرحهاى مختلف، سازمان حج بر آن شد آن نظام را بكلى دگرگون كند و نظامى جديد، جايگزين نمايد تا ضريب اطمينان در تهيه جنس بهتر و ارزان تر، بيشتر گردد.

روش جديد از سال 71 به صورت آزمايشى آغاز شد (سال 70 به خاطر نداشتن فرصت كافى براى اجراى طرح جديد، طبق همان سبك سالهاى پيش از قطع رابطه، عمل شد)

در سالهاى 67، 68 و 69 كه رابطه سياسى ايران و عربستان قطع

ص: 74

گرديد، مجال انديشه و طرح جديد نبود و هيچيك از مسؤولان نمى دانستند چه وقت رابطه برقرار مى شود تا بتوانند طرحى جديد در مورد مسائل حج پيشنهاد كنند و به مرحله اجرا بگذارند.

در فروردين سال 1370 كه رابطه سياسى بين ايران و عربستان مجدداً برقرار شد، فقط مسؤولان مى توانستند برنامه اى را كه در مدت سه سال زير و رو شده و مشكلات فراوانى از آن بجاى مانده و آنان را با انبوه مسائلى بغرنج مواجه ساخته، نظم دهند و راهها را هموار كنند. از اين رو براى اجراى طرحى نو، مطلقا مجالى نبود و فقط بر آن بودند كه حداقل بتوانند حج را مطابق سالهاى پيشين برگزار كنند و 120 هزار زاير را روانه بيت اللَّه الحرام نمايند.

ستاد مسكن با وقت اندكى كه داشت، هم بايد منزل حجاج خود را اجاره مى كرد و هم خانه هايى كه براى چند سال اجاره كرده بودند و اجاره آنها پرداخت نشده بود، به نحوى فيصله مى داد و همچنين وسائل كاروانها با گذشت سه سال در انبارهايى كه نه اجاره آنها پرداخت شده و نه قدرت سركشى به آنها را داشتند معلوم است كه در چه وضعى قرار داشت و بايد با فرصت و حوصله، كمبودها و كاستى ها و كسرى ها تأمين مى شد و با صاحبان انبار به نحوى كنار مى آمدند.

البته اكنون در مقام بيان مشكلات بعد از قطع رابطه نيستيم ولى با اين مقدمه كوتاه مى خواهيم جلو هر گونه پيشنهاد و اعتراض را بگيريم و با صراحت بگوييم: بعد از قطع رابطه، چاره اى جز دنبال كردن مسائل حج، مطابق سالهاى قبل از قطع رابطه، نبود. بنابر اين مسأله تغذيه زاير

ص: 75

و تهيه مواد غذايى و گرفتن انبار و سردخانه و آوردن عوامل خدماتى به عنوان «ستاد تغذيه» در شهرهاى مكه مكرمه و مدينه منوره طبق سالهاى پيش عمل شد. اما از سال 1371 وضع تا حدّى تغيير كرد.

در سال 71 با يك شركت خصوصى قراردادى امضا شد كه مواد غذايى را تهيه كند و با عوامل خدماتى خودش در انبارها و سردخانه هايى كه با نظارت سازمان اجاره مى كند در اختيار مديران كاروانها بگذارد. اين طرح به عنوان «پيش درآمدى بر تغيير نظام پيشين» لازم و ضرورى بود ولى اشكالاتى در بر داشت كه سبب شد مسؤولان سازمان حج با توجه به آن اشكالات، زمينه را براى سال 1372 بطور كامل آماده كنند و از هر لحاظ طرح را كامل نمايند.

در سال 72 هيچ قراردادى با كسى امضا نشد و در عوض گروهى به سرپرستى مدير كلّ امور رفاه جهت خريد مواد غذايى در ماه شعبان به جدّه آمدند.

البته قبل از عزيمت آقايان، دفتر نمايندگى كلّيه تجار دست اول را شناسايى كرد و آنها را دعوت به شركت در مناقصه نمود و جدول مواد غذايى مورد نياز را با خصوصيات و مقدار هر يك، براى آنها از طريق فاكس فرستاد.

لازم به يادآورى است كه در اين سال قسمت عمده مواد غذايى را شركت «ابا روزينى» برنده شد.

شركت مذكور با كمك عوامل خدماتى خويش در شهرهاى مكه و مدينه مواد خشك و گوشتى را توزيع كرد و بايد پذيرفت كه اين طرح

ص: 76

نسبت به سال 71 كه سال آزمايشى در تغيير نظام توزيع مواد غذايى بود نسبتاً با موفقيت اجرا گرديد.

اما براى سال 73 بر اثر تجارب به دست آمده در سالهاى 71 و مخصوصاً 72، هيأت در ماه شعبان به جده آمد. در اين سال ابتدا در روزنامه «المدينه» صفحه چهار، آگهى سازمان درج گرديد، در نتيجه قيمتها بهتر و مناسب تر از سال قبل عمل شد و مراكز توزيع به عهده خود فروشندگان واگذار گرديد و ديگر سازمان در مقام تهيه انبار و سردخانه و گرفتن نيروى انسانى نبود.

به جرأت مى توان گفت كه با استفاده از تجارب گذشته، طرحى كه از سال 73 به اجرا گذاشته شد، تا كنون موفق ترين طرح تهيه مواد غذايى است؛ زيرا تجربه نشان داد كه سازمان نبايد امكانات و اختيارات خود را دربست به فرد يا مؤسسه اى واگذار كند و در مقام عمل و روبرو شدن با مشكلات و كاستيها، راه فرار نداشته باشد و مجبور شود كاستيها وتلخى هارا تحمل كرده و راهى براى تأمين رضايت زايران نداشته باشد.

و در اين صورت با در اختيار داشتن كليه امكانات، به نحو احسن خريد مى كند. خرج مى كند و با رضايت كامل زاير، كار را به گردش درمى آورد و بحمداللَّه سال 73 به بعد مزايا برخوردار بود و اميد است در سالهاى آينده بهتر و عالى تر برگزار گردد.

4- ترخيص وسايل پزشكى و دارو

هيأت پزشكى جمهورى اسلامى ايران همه ساله بر حسب تعداد

ص: 77

زايرى كه به عربستان مى آيد، دارو از ايران به عربستان مى آورد؛ زيرا قيمت دارو در عربستان نسبت به ايران فوق العاده گران است و مصلحت ايجاب مى كند كه داروى مورد نياز در درمانگاهها و بيمارستانهاى خود را با كسب موافقت قبلى از مقامات سعودى، به جده و از آنجا به انبارهاى مكه مكرمه و مدينه منوره انتقال دهد.

در اين راستا در ماه جمادى الثانى مسأله انتقال دارو مطرح مى شود و مقامات وزارت بهدارى از هيأت عالى رتبه حج ايران مى خواهند كه صورت داروى مورد نياز، با اوصاف لازم را رسماً به مسؤولان وزارت بهدارى عربستان تسليم نمايند تا پس از مطالعه و بررسى، به گمرك اعلام كنند كه ورود اين اقلام دارو از طرف ايران به عربستان بلامانع است.

آنچه تاكنون گفته شد، همه ساله عمل شده است و در ماه شوال با يك يا دو پرواز خاص (هواپيماى بارى) داروهاى لازم به عربستان منتقل مى گردد و هيأت پزشكى نيز در ماه شوال، كارمندان فنى مورد نياز را از طريق سوريه به جده اعزام مى كند. گروه با استقرار در ستاد جده و استفاده از امكانات دفتر نمايندگى و سركنسولگرى، به ترخيص داروها و انتقال آنها به انبارهاى مكه مكرمه و مدينه منوره اقدام مى كنند. البته بعضى از سالها علاوه بر دارو، نياز به تهيه بعضى از وسائل پزشكى دارند و به جاى آن كه از ايران وارد كنند از شركتهاى بزرگ فروشنده در خارج، خريدارى مى كنند و ارز آن از طريق دفتر نمايندگى به شركت مورد نظر حواله مى شود.

ص: 78

آنها هم پس از دريافت دستور، اجناس خريدارى شده را به آدرس جدّه، هيأت پزشكى سازمان حج حمل مى كنند و پس از رسيد حواله، كارمندان هيأت پزشكى با كمك اعضاى دفتر نمايندگى نسبت به ترخيص آن اقدام مى نمايند.

گفتنى است كه طبق معمول بايد حقوق گمركى اينگونه اجناس پرداخت گردد ولى چون اين اجناس جهت تجارت و فروش و كسب درآمد نيست و تنها براى استفاده عموم به صورت رايگان توزيع مى شود گمرك اوراق خاصى را به نماينده هيأت پزشكى مبنى بر «اعفاء» پرداخت ماليات مى دهد و با كمك سركنسولگرى و امضا و مهر سركنسولگرى، آن را تكميل مى نمايد و سپس سركنسولگرى آن را به سفارت در رياض مى دهد و آنها به وزارت خارجه ارسال مى دارند.

وزارت خارجه پس از مهر و امضاى اوراق، خطاب به مسؤولان گمرك در جده مى نويسد: هيأت پزشكى از پرداخت ماليات و عوارض معاف مى باشد.

لذا تا «اعفاء» تهيه و مهر و امضا نشود و دستور وزارت خارجه عربستان در رياض خطاب به مسؤول گمرك جده صادر نگردد، اجناس آزاد نمى شود و در گمرك باقى مى ماند.

مسؤولان امور بايد در طول زمان به خاطر داشته باشند كه تهيه «اعفاء» شرط اساسى براى ترخيص كالاهاى طبى مى باشد و طى مراحل قانونى آن، به شرحى كه بيان شد، الزامى است.

5- اجاره محل دفتر ستاد جده در فرودگاه

بيشتر كشورها در كنار دفاتر خدماتى عربستان سعودى، كه عمده ترين آن را دفاتر «مكتب الوكلاء الموحد» تشكيل داده، دفترى جهت رسيدگى به امور حجاج خود اجاره مى كنند. اجاره اين محل ها بر مبناى هر متر مربع يكهزار و دويست ريال سعودى است. هر سه سال يكبار، در ماه شعبان، مطعم ها، دكاكين تجارى، دفاتر بانكى و دفاتر ستادى تعيين و از طريق مزايده اجاره داده مى شود.

سازمان حج و زيارت جمهورى اسلامى، نظر به خدمات وسيعى كه عهده دار شده است، جهت رفاه زايران ايرانى و رسيدگى به امور آنها به هنگام ورود و يا برگشت، محل مناسبى را مقابل دربهاى خروجى 1 و 2 و يا 3 و 4 اجاره مى كند.

در اين محل، اعضاى ستاد، مسؤولان بهداشت، كادر پزشكى و همچنين اعضاى اعزامى از وزارت امور خارجه، جهت حلّ مشكلات زايران و يا صدور برگ عبور براى زايرانى كه گذرنامه آنها مفقود مى شود، استقرار مى يابند و بايد گفت كه در اختيار داشتن محل مناسب، به هر قيمتى كه باشد براى سازمان ضرورت دارد.

و اين محل بايد از لحاظ تلفن، فاكس و وسائل ادارى مجهز باشد و تاكنون موفق بوده و نقص و كسرى در آن مشاهده نشده است.

پس از تنظيم اجاره نامه و پرداخت اجاره و دريافت كليدها، نوبت به تجهيز دفتر مى رسد. كليه وسائل دفترى؛ از قبيل ميز، صندلى، پرچم، بلندگو، حصير، وسائل پذيرايى و غيره از ستاد جدّه به اين دفتر منتقل

ص:79

ص: 80

مى گردد تا براى استفاده كارمندان اعزامى قابل استفاده باشد، البته دستگاههاى تلفن را از طرف خود فرودگاه مى آورند و نصب مى كنند.

بديهى است در پايان عمليات حج، به هنگام تخليه آخرين دسته زايران ايرانى، تمام وسائل موجود در دفتر بايد به دفتر شهر منتقل گردد.

و كليد دفتر، با دستگاههاى تلفن تحويل گرفته شده، به واحد مخصوص خود در فرودگاه تحويل داده مى شود. برق مصرفى به عهده موجر است ولى بهاى تلفن بر عهده مستأجر است كه در ماههاى بعد فاكتور آن از طريق سركنسولگرى به دفتر جده فرستاده مى شود و دفتر نمايندگى از طريق چك مصدّق به حسابدارى فرودگاه مى پردازد.

6- استرداد پلاكهاى زرد

پيش از سالهاى 67، 68 و 69 (كه در اين سه سال رابطه قطع بود) خريد وسائل نقليه مورد نياز با موافقت وزارت حج انجام مى گرفت.

اداره مرور به كليه وسائل نقليه خريدارى شده، پلاك سفيد مى داد و در طول سال اعم از حج و عمره و غيره قابل استفاده بود. امّا از سال 1370 اداره مرور از دادن پلاك سفيد خوددارى نمود و اظهار مى داشت: طبق دستور وزارت خارجه و وزارت كشور، دادن پلاك سفيد به بعثه هاى حج ممنوع اعلام شده، بعثه ها بايد پلاك زرد داشته باشند، و فقط در زمان حج مى توانند از آنها استفاده كنند و موظف هستند در پايان مراسم حج، پلاكهاى زرد را باز كنند و همراه اسناد (استماره ها) به اداره مرور تحويل دهند و سال بعد مجدداً تحويل بگيرند.

ص: 81

دفتر نمايندگى، نخست براى گرفتن پلاك سفيد به جاى پلاك زرد مقاومت نمود ولى متأسفانه مؤثر نبود و طبق تعليمات، فقط اداره مرور پلاك زرد مى داد، مشروط بر آن كه آخر ذى حجه مسترد دارد.

دفتر وسائل مورد نياز خود را در سالهاى 70 و 71 جمعاً پنجاه دستگاه به شرح زير خريدارى نمود:

سوارى 17 دستگاه

وانت 11 دستگاه

مينى بوس 14 نفره 12 دستگاه

مينى بوس 24 نفره 5 دستگاه

جمس اسعاف جهت پزشكى 5 دستگاه

50 دستگاه

ايران در حج و عمره از اين دستگاهها استفاده مى نمود و اداره مرور از طريق وزارت خارجه به سفارت، در رياض فشار مى آورد كه طبق تعليمات بايد پلاكهاى زرد باز شود و همراه سندهاى مالكيت به اداره مرور تحويل داده شود.

دفتر نمايندگى نيز با آن كه تا سال 73 مقاومت نمود و از تحويل پلاكهاى زرد امتناع كرد، سرانجام به دليل دستور صريح سفارت مبنى بر تسليم پلاكها و همچنين مزاحمت پليس مجبور گرديد در مهرماه 1373 چهل عدد پلاك زرد را همراه با سند آنها، به اداره مرور تحويل دهد و رسيد دريافت كند.

و مسؤول اداره مرور اصرار داشت كه حتماً يك ماه قبل از آغاز

ص: 82

مراسم حج، بايد از طريق سفارت به وزارت خارجه نامه نوشته شود و استرداد آنها درخواست گردد و اگر در وقت معين نامه رسمى فرستاده نشود در حج بعد ماشين نخواهيد داشت. بنابر اين مسؤولين محترم اين نكته را حتماً به خاطر داشته باشند كه از اوايل شوال اقدام نمايند.

تذكر اين نكته ضرورت دارد كه دفتر نمايندگى براى تحويل ندادن پلاكهاى زرد، نامه اى به سفارت خود در رياض تقديم داشت و در آن ادله خود را به تفصيل بيان كرد و وزارت امور خارجه در پاسخ آن نامه، ده پلاك زرد را براى استفاده در ايام عمره، مجاز اعلام نمود ليكن به اصرار خواستار آن شد كه هرچه سريعتر بقيه پلاكها مسترد گردد.

و در نتيجه دفتر نمايندگى ده وسيله مورد نياز خود را نگهداشت و پلاكهاى چهل دستگاه ديگر را همراه با سندهاى آنها به اداره مرور تحويل داد.

7- قرارداد تغذيه فرودگاه

با توجه به كثرت جمعيت حجاج ايران و با توجه به اين كه در بين راه جده- مدينه قهوه خانه هاى موجود ظرفيت و كشش تغذيه دادن روزانه بين پنج تا شش هزار زاير ايرانى را ندارند و با علم به اين كه تمامى زايران كشورهاى اسلامى همين مسير را طى مى كنند و آنها هم به استراحت بين راه و تغذيه و نوشابه احتياج دارند، مسلماً به لحاظ حفظ سلامتى ورعايت مسائل بهداشتى، مصلحت نيست از قهوه خانه هاى بين راه استفاده شود علاوه بر آن كه اصلًا قهوه خانه هاى بين راهى چنين

ص: 83

آمادگى را ندارند، لذا ضرورت ايجاب مى كند كه مسؤولان سازمان حج از پذيرايى بين راه صرف نظر كنند و زايران خود را در فرودگاه پذيرايى نمايند؛ زيرا براى گرفتن اتوبوس ناگزير بايد ساعت ها به انتظار بنشيند، پس چه بهتر كه در اين فرصت با غذاى ايرانى كه توسط طباخان ايرانى آماده شده، پذيرايى شوند و بعد از كمى استراحت نوبت آنها هم مى رسد، تا از وسائل نقليه آماده خود استفاده كنند و راهى مدينه منوره و يا جحفه (ميقات) شوند.

در فرودگاه وسايل پذيرايى از قبيل كلمن آب سرد، كلمن چاى، حصير براى نشستن و ديگر وسائل لازم از قبل آماده شده است.

چند سال قبل، براى پذيرايى زايران، از هر كاروانى يك يا دو نفر زودتر وسائل خود را از مدينه منوره مى آوردند و از زايران خود پذيرايى مى كردند. تا اين كه مسؤولان متوجه شدند، اين كار مشكلات زيادى را در بر خواهد داشت و بايد برنامه ديگرى را پيش بينى كنند تا زحمت كمترى داشته باشد و از لحاظ هزينه نيز مقرون به صرفه باشد، لذا آن طرح بطور كلى برچيده شد و برنامه جديد جايگزين آن گرديد.

لذا تصميم بر آن شد كه گروه ستاد تغذيه فرودگاه و شهر جده از اواخر شوال يا اول ذيقعده به عربستان وارد شوند و تغذيه ستاد جده و فرودگاه را باهم آماده كنند.

توجه به اين نكته ضرورى است كه دولت عربستان محل هاى تجارى و كسبِ فرودگاه را به غير سعودى ها اجاره نمى دهد ولى محل بعثه ها را به اجبار به دولت هاى اسلامى و سازمانهاى حج، به اجاره

ص: 84

واگذار مى كند. براى حل اين مشكل، سازمان حج در وقت مناسب، در ماههاى رمضان و شوال، با افرادى كه به مبنى الحجاج رفت و آمد مى كنند و محل مناسبى را اجاره مى نمايند، قراردادى امضا مى كند، آنها نيز با اطمينان خاطر، محل هاى مورد نظر را از دولت سعودى از طريق مقامات ادارى (به صورت مزايده) ادارةالمطار اجاره مى كنند و محل را با وسائل مورد نياز از قبيل ميز و صندلى و وسائل لازم ديگر تجهيز مى كنند. ديگهاى بزرگ متعدد، گازهاى بزرگ، حصير، پرچم، پايه و غيره آماده مى كنند و مقدمات تغذيه روزانه پنج تا شش هزار نفر آماده مى گردد. گفتنى است كه در قسمت تغذيه فرودگاه، تاكنون به دو صورت عمل شده است:

1- طرف قرارداد تمامى مواد اوليه را تهيه مى كند، فقط طبّاخان ايرانى طبخ مى كنند و كارمندان ايرانى در امر پذيرايى كمك مى كنند و سازمان سرانه به طرف قرارداد، پول مى دهد.

2- طرف قرارداد، مال الاجاره پرداختى خود را با درنظر گرفتن درصد مناسبى، از سازمان دريافت مى كند. در اينجا سازمان خود متعهد خريد مواد اوليه و آوردن آنها به فرودگاه مى شود.

تجربه نشان داده است كه طرح دوم از لحاظ مالى به مراتب به سود سازمان مى باشد ولى مسؤولان براى پياده كردن اين طرح مسلماً زحمت بيشترى را تحمل مى كنند و استراحت كمترى دارند. در هر حال هر دو طريق تاكنون اجرا شده است (تا پايان 72) ولى براى حج سال 73 به علت تقليل تعداد زايران برنامه غذايى فرودگاه تغيير يافت.

ص: 85

بعد از واقعه خونين ششم ذى الحجه 1407 و كشتار ايرانيان در نزديكى پل حجون (در حدود چهارصد نفر) به پيشنهاد عربستان، وزراى كشورهاى اسلامى و بخصوص كشورهاى عربى در عمان اجتماع كردند و تصويب كردند كه به دلائل افزايش جمعيت كشورهاى اسلامى و محدوديت زمانى اعمال حج و محدوديت امكنه منا و عرفات، همه ساله از هر كشور اسلامى بيش از 11000 جمعيت آن كشور به حج راه داده نشود (يعنى از هر يك ميليون جمعيت فقط يكهزار نفر حداكثر مى توانند به حج مشرف شوند) و چون رابطه سياسى ايران و عربستان بعد از اين واقعه خونين قطع گرديد و پس از سه سال مجدداً برقرار شد، عربستان اجازه داد ايران تعدادى را كه در طول سه سال قطع رابطه به حج اعزام نكرده بود، در طول سالهاى 70، 71 و 72 اضافه بر سهميه مقرر، به حج ببرد.

لذا در سالهاى فوق به جاى هر سال 55 هزار، 110 هزار حاجى راهى حج مى كرد و حدود هفت هزار به عنوان عوامل خدماتى و ستادهاى مختلف همراه كاروانها اعزام مى داشت. ولى از سال 73 از طريق شخص ملِك و وزير جديد حج كتباً ابلاغ شد، سهميه زاير ايران برطبق مصوبه وزيران خارجه كشورهاى اسلامى در عمان، نسبت به جمعيت ايران كه آمار رسمى آن در سال 70، 55 ميليون اعلام شده، فقط 55 هزار زاير مى باشد.

بخاطر نصف شدن تعداد سهميه از طرفى و به انتظار بودن 480 هزار نفر زاير ثبت نام كرده بعد از ده سال از طرف ديگر، سازمان حج

ص: 86

و زيارت تصميم گرفت به انحاء مختلف از عوامل خدماتى ستادها بكاهد و طرحى را پياده كند تا نيرو از ايران كمتر اعزام نمايد، و بحمداللَّه عملًا موفق گرديد.

8- كارت تردد كارمندان فرودگاه

پس از اجاره دفتر فرودگاه و تجهيز كردن آن، بايد براى اياب و ذهاب كارمندان به محوطه فرودگاه، به يك مجوز قانونى دست يافت تا بدون دغدغه خاطر و با كمال اطمينان و وقار و بدون مزاحمت پليس، كارمندان بتوانند از شهر به محل كار خود حاضر شوند و در پايان مراجعت نمايند.

طبق مقررات عربستان، هر كس بخواهد در زمان حج (ماههاى ذيقعده و ذيحجه) به مبنى الحجاج وارد شود، بايد كارت مخصوص ورود به فرودگاه (تصريح) را داشته باشد. بديهى است حفظ امنيت فرودگاه در حساس ترين زمان تراكم جمعيت، چنين مقرراتى را ايجاب مى كند.

بر اين اساس، اسامى كارمندان مورد نظر، از طريق سركنسولگرى به وزارت امور خارجه فرستاده و تقاضا مى شود براى آنها «تصريح» (كارت مخصوص ورود به فرودگاه) صادر گردد.

معمولًا وزارت خارجه با تمامى اسامى پيشنهاد شده موافقت نمى كند و پاسخ مى دهد فقط براى 15 نفر تصريح صادر مى شود، آنگاه اظهار نظر خود را به قسمت امن فرودگاه مى فرستد و اين قسمت نامه

ص: 87

وزارت خارجه را به قسمت «اصدار التصاريح» (1)مى فرستد.

نماينده سركنسولگرى براى تعقيب مسأله، به قسمت تصاريح رفت و آمد مى كند تا براى تمامى اسامى پيشنهاد شده، كارت بگيرد ولى مسؤول به او پاسخ مى دهد وزارت خارجه با يكدهم تعداد پيشنهادى شما موافقت كرده است. او برمى گردد و ماجرا را نقل مى كند، دفتر سازمان هرگز با يك دهم موافقت نمى كند، چون كارمندان اعزامى وزارت خارجه مستقر در فرودگاه، كادر پزشكى جهت استقرار در درمانگاه فرودگاه، مأموران تغذيه فرودگاه، كارمندان حمل و نقل، كارمندان دفترى، مأموران پذيرايى دفتر فرودگاه، كارمندان بانك مستقر در فرودگاه، از يكصد نفر تجاوز مى كند و اصولًا فلسفه اجاره دفتر در فرودگاه و پرداخت مبلغ گزاف به عنوان مال الإجاره فرودگاه حضور كارمندان مختلف را مى طلبد و بدون حضور افراد ضرورى مورد نياز، اداره زايران امكان پذير نيست.

لذا تاكنون چنين عمل شده كه دفتر نمايندگى از نامه وزارت خارجه به قسمت امن فرودگاه صرف نظر مى كند و مستقيماً به امير ماجد امير مكه مكرمه نامه مى دهد و ماجرا را مستدلًا بيان مى كند و سرانجام با گرفتن موافقت امير مكه مكرمه براى كارمندان مورد نظر كارت ورود به نام تصريح صادر مى شود.

براى صدور تصريح، مشخصات فرد از روى گذرنامه و حضور


1- آدرس دقيق اصدارالتصاريح: قبل از رسيدن به بوابه 17، آخرين در ورودى فرودگاه، دست چپ، يك خيابان فرعى ديده مى شود كه در اوائل همان خيابان، تابلو اصدارالتصاريح به چشم مى خورد.

ص: 88

خود او ضرورى است (قبل از صدور تصريح مسؤول اين اداره به تعداد متقاضى تصويب شده، كارت مخصوص مى دهد تا مشخصات خواسته شده در اين كارت درج شود).

بنابر اين پيشنهاد مى شود حتماً اواخر شوال و يا حداكثر اوائل ذيقعده، اسامى و مشخصات كليه كسانى كه قرار است به فرودگاه رفت و آمد داشته باشند، آماده كنند و مكاتبات را زودتر شروع كنند، نامه نگارى به امير مكه مكرمه فراموش نشود، پيگيرى مداوم مسأله نقش مؤثرى را دارد، مسلم است بدون كارت وارد شدن ذلت دارد و بايد هر روز با پليس خاضعانه و با تقاضا و التماس داخل شد. هرگز اين عمل صحيح نيست پس بايد سريعاً تصريح گرفت.

9- تصريح وسائل نقليه جهت تردد به فرودگاه

همچنانكه ورود اشخاص به بوابه 17 (درب ورودى محوطه فرودگاه حجاج) منوط به داشتن كارت تصريح است، ورود وسائل نقليه هم به داشتن مجوز (به نام تصريح) نيازمند است.

بنابر اين بايد در اوائل ذيقعده مشخصات كامل رانندگان شامل:

نام، نام پدر، لقب، شماره گذرنامه و مشخصات وسائل نقليه شامل:

سوارى، وانت، مينى بوس، رنگ، شماره پلاك و ... همراه با فتوكپى گواهينامه رانندگى آنها آماده گردد تا از طريق سركنسولگرى به وزارت خارجه فرستاده شود. (در اينجا گواهى نامه هاى بين المللى نيز معتبر است و نيازى به داشتن گواهينامه سعودى كه آن را «رخصة قياده» مى نامند

ص: 89

نيست)

وزارتخارجه پس از بررسى و تقليل تعداد آنها، نامه را به امن فرودگاه مى فرستد. قسمت امن فرودگاه، مدارك را با نظر موافق به قسمت اصدارالتصاريح ارسال مى كند و مأموران دفتر نمايندگى، بايد جهت گرفتن تصاريح ماشين ها به اصدارالتصاريح مراجعه نمايند.

باز در اين مورد تذكر اين نكته ضرورت دارد كه طبق معمول، وزارت خارجه تعداد ماشين هاى پيشنهادى را نمى پذيرد و با مقدار كمترى موافقت مى نمايد و برعهده نماينده دفتر نمايندگى است كه با دادن گز و پسته و هدايايى از اين قبيل با مسؤولين امن فرودگاه رفاقت و دوستى را برقرار كنند و دوستانه تقاضا نمايند تعداد ماشين تصويب شده نياز سازمان را تأمين نمى كند و به تعداد بيشترى نيازمند است؛ زيرا تعداد زايران ايران فلان مقدار است و گروه پزشكى، مأموران وزارت خارجه، مأموران تداركات، كارمندان بانك و بالاخره كارمندان سازمان جهت كمك به حمل و نقل زايران، تماماً به تعداد تصريح بيشترى نيازمندند.

بنابر اين با بيان اين مسائل، بايد دوستانه مقدار بيشترى براى ماشين ها تصريح گرفت.

توصيه مى شود كارها قانونى انجام پذيرد و هرگز تن به انجام كارى برخلاف قانون و تعليمات جارى اين سرزمين ندهند به تجربه ثابت شده در انجام امور برخلاف قوانين جارى، جز ذلت و خوارى و سرافكندگى مشاهده نشده و هيچ دليلى وجود ندارد راهى را كه از

ص: 90

طريق قانونى، با كمال عزت مى توانيم انجام دهيم، بى راهه برويم و برخلاف قانون عمل كنيم و پيوسته به عذرخواهى و التماس هاى عاجزانه متوسل گرديم.

به يقين اگر مسؤولين محترم با شناخت قوانين اين مملكت، هر كارى را در وقت خود طبق ضوابط و مقررات انجام دهند، در كارها وقفه اى حاصل نمى شود. بنابر اين ضرورت دارد طبق اطلاعات تقديم شده (در شماره هاى هشتم و نهم) در وقت مقرر جهت گرفتن مجوز براى ورود افراد و وسائل نقليه اقدام گردد.

10- آماده كردن وسائل نقليه مورد نياز

اشاره

بديهى است براى انتقال بيمار به بيمارستان، آمبولانس مورد نياز است و براى انجام وظايف روزانه اعضاى ستادها، هيأت بازرسان، افراد بعثه، مترجمان و مراجعه مسؤولين به ادارات مختلف احتياج به سوارى است همينطور براى انتقال كارمندان از خوابگاه به فرودگاه و يا كارمندان مسكن، تغذيه و اثاثيه از محل كار به محل خواب و يا حرم، مينى بوسهاى 24 نفره و يا 14 نفره مورد نياز است. پس همگان ضرورت لزوم وسائل نقليه را اذعان دارند و معتقدند بعثه هاى حج در موسم حج بايد وسائل نقليه مورد نياز را در اختيار داشته باشند.

به دو طريق مى توان اين نيازها را تأمين نمود: 1- خريد 2- اجاره در موسم حج و هر يك از دو طريق، محاسنى دارد و معايبى.

اما محاسن:

1- با مالكيت وسائل نقليه، نياز سازمان در زمان حج و عمره هر دو تأمين مى شود.

2- با بدنه نويسى «بعثةالحج الإيرانيه» بر روى وسائل نقليه، سازمان افتخار مى كند كه مالك بيش از يكصد دستگاه وسيله نقليه است.

3- به هنگام تردد در معابر عمومى شهرهاى مكه مكرمه، مدينه منوره و جده تبليغى گويا به نفع جمهورى اسلامى ايران است و همگان بدين باور مى رسند كه ايران انقلابى از امكانات وسيعى برخوردار مى باشد و توانسته است تا اين مقدار وسيله فراهم كند.

و اما معايب:

1- ارز و سرمايه مملكت حبس مى شود.

2- براى نگهدارى آنها بايد پاركينگ اجاره نمود، پاركينگ هم حارس و نگهبان مى خواهد.

3- براى تعمير و به كارگيرى مجدد، همه ساله بايد عده اى تعميركار به عربستان اعزام شوند.

4- بايد قطعات يدكى براى تعويض و تعمير خريدارى شود.

5- در طول سال خودروهاى متوقف، در برابر حريق و سرقت بايد بيمه شود.

ص:91

ص: 92

6- در موسم حج بايد در برابر شخص ثالث بيمه شود.

7- پلاكهاى زرد در پايان موسم حج، بايد به اداره مرور تحويل گردد و سال بعد با دوندگى هاى زياد و پرداخت عوارض، مسترد شود تا ماشين ها، مورد استفاده قرار گيرد.

در حالى كه اگر سازمان نياز خود را از طريق اجاره وسائل نقليه تأمين نمايد، هيچيك از خسارت هاى ياد شده متوجه سازمان نمى شود، بلكه فارغ البال فقط اجاره عادلانه مى پردازد و خود را درگير اين نوع مشكلات نمى نمايد.

اما اكنون كه سازمان مالك است بناچار بايد همه ساله هيأتى تركيب از ميكانيك، برقكار، صافكار و نقاش اعزام نمايد تا يكصد وپنجاه دستگاه وسيله نقليه خود را از هر لحاظ آماده بهره بردارى كند و بدون اعزام هيأت و آماده كردن وسائل در وقت مناسب به هيچ وجه نمى توان از وسائلى كه غالب آنها يكسال در پاركينگ مانده استفاده نمود.

اينك ضرورت دارد به تذكرات فنى ميكانيك ها براى نگهدارى وسائل نقليه در طول سال توجه شود؛ زيرا رعايت اين مسائل باعث بيشتر و بهتر استفاده كردن از وسائل نقليه مى گردد و عدم رعايت آنها خطراتى را دربر خواهد داشت.

تذكرات ضرورى

1- وسيله نقليه در حالت توقف طولانى، بايد روى چهارپايه قرار گيرد كه با سطح زمين تماس نداشته و باعث فرسودگى و پوسيدگى تاير

ص: 93

نگردد.

2- باطرى ها بايد باز و تخليه شود و بهنگام استفاده شارژ گردد.

3- باك بنزين بايد 14 بنزين داشته باشد، تخليه كامل باعث فرسودگى موتور مى گردد و پر بودن بنزين خطر حريق و آتش سوزى دارد.

4- مسؤولان حتماً به اين نكته اساسى توجه داشته باشند كه اعزام هيأت در زمان عمره، نتيجه مطلوبى ندارد؛ زيرا گروه، كار فنى خود را انجام مى دهند و مى روند، آنگاه زمان حج فرد مسؤولى نيست كه ماشين ها را روشن كند و بدون عيب تحويل دهد. هر كس به سليقه خود مى خواهد وسيله مورد نظر را زودتر بردارد و آن را روشن كند و برود، در حالى كه اطلاعات كافى ندارد و هجوم افراد، بدون سرپرست، به پاركينگ هرج و مرج به وجود مى آورد و ناراضى و بدون استفاده بايد پاركينگ را ترك كند.

لذا توصيه مى شود ميكانيك ها براى تعمير اساسى در زمان عمره حاضر شوند ولى براى روشن كردن و تحويل دادن، حضور آنها در زمان حج نيز ضرورى مى باشد.

11- بكار انداختن تلفن ستادهاى مكه مكرمه و مدينه منوره

همه ساله هنگام ملاقات هيأت ايرانى با وزير حج عربستان، نيازهاى تلفن، فاكس، تلكس و پيجر مطرح مى شود و با توجه به پذيرش و موافقت وزير حج و معاونت وزارت پست و تلگراف و تلفن،

ص: 94

معذلك بايد در اوايل ذيقعده قبل از مستقر شدن ستادهاى مدينه منوره و مكه مكرمه از طريق سركنسولگرى، نامه اى به مدير كلّ اتصالات جده نوشت و از او درخواست نمود بنا به موافقت وزير حج و معاونت پست و تلفن، خواهشمند است به مديران كل اداره تلفن مكه مكرمه و مدينه منوره دستور دهيد تلفن هاى درخواستى را به سرعت وصل نمايند تا با استقرار ستادهاى مدينه منوره و مكه مكرمه در مراكز خود، وقفه اى در كارها ايجاد نشود.

سالهايى كه روابط حسنه است، با اوّلين نامه، مراحل ادارى سريعاً انجام مى پذيرد و تلفن ها وصل مى شود اما سالهايى كه روابط چندان رضايتبخش نيست مدير كل پاسخ نامه را نمى دهد، پس از پيگيرى هاى زياد مى گويد: دستور داده ام مكه مكرمه و مدينه منوره اقدام كند. به مدير مكه مكرمه و مدينه منوره مراجعه مى شود، آنها اظهار مى دارند هنوز از مركز دستور نرسيده است بايد صبر كنيد. تا مدتى به يكديگر پاس مى دهند. بالاخره بايد دست به دامان وزير حج شد كه آقا به دادمان برس! مدتى است اعضاى ستاد مدينه آمده اند و به كارها مشغول شده اند و تلفن ها هنوز وصل نشده سرانجام پس از گذشت زمان معتنى بهى تلفنها وصل مى شود.

براى نجات از اين سرگردانى تصميم گرفته شد در پايان مراسم حج، از ادارات تلفن مكه درخواست شود، تلفن ها را قطع نكنند بلكه همچنان داير بماند و سازمان آبونمان را بپردازد كه همچنان قابل استفاده براى سال بعد باشد.

ص: 95

با اين توصيف كه احتمال سوء استفاده از تلفن هاى باز (براى مكالمات خارجى در طول سال) مى رود، معذلك همه ساله در جلسه ملاقات هيأت ايرانى با وزارت حج، مسأله تلفن ها مطرح مى شود و آنها هم قولهايى مى دهند ولى در موسم حج عملًا تلفن ها از كار مى افتد و بايد رئيس اتصالات صريحاً دستور برقرارى آنها را بدهد.

درباره مركز

بسمه تعالی
جَاهِدُواْ بِأَمْوَالِكُمْ وَأَنفُسِكُمْ فِي سَبِيلِ اللّهِ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ
با اموال و جان های خود، در راه خدا جهاد نمایید، این برای شما بهتر است اگر بدانید.
(توبه : 41)
چند سالی است كه مركز تحقيقات رايانه‌ای قائمیه موفق به توليد نرم‌افزارهای تلفن همراه، كتاب‌خانه‌های ديجيتالی و عرضه آن به صورت رایگان شده است. اين مركز كاملا مردمی بوده و با هدايا و نذورات و موقوفات و تخصيص سهم مبارك امام عليه السلام پشتيباني مي‌شود. براي خدمت رسانی بيشتر شما هم می توانيد در هر كجا كه هستيد به جمع افراد خیرانديش مركز بپيونديد.
آیا می‌دانید هر پولی لایق خرج شدن در راه اهلبیت علیهم السلام نیست؟
و هر شخصی این توفیق را نخواهد داشت؟
به شما تبریک میگوییم.
شماره کارت :
6104-3388-0008-7732
شماره حساب بانک ملت :
9586839652
شماره حساب شبا :
IR390120020000009586839652
به نام : ( موسسه تحقیقات رایانه ای قائمیه)
مبالغ هدیه خود را واریز نمایید.
آدرس دفتر مرکزی:
اصفهان -خیابان عبدالرزاق - بازارچه حاج محمد جعفر آباده ای - کوچه شهید محمد حسن توکلی -پلاک 129/34- طبقه اول
وب سایت: www.ghbook.ir
ایمیل: Info@ghbook.ir
تلفن دفتر مرکزی: 03134490125
دفتر تهران: 88318722 ـ 021
بازرگانی و فروش: 09132000109
امور کاربران: 09132000109