عنوان: موسیقی از دیدگاه قرآن و حدیث

مؤلف: دکتر محمّد بیستونی ویراستاری و تایپ و صفحه آرایی: سهیلا شاکری، فاطمه سرزهی

گروه تحقیق: مریم و مهسان حسین مردی، اشرف سرشار امور فنی و رایانه: روح اللّه کریمیان

مدیر اجرایی: علی اکبر هادی چاپ و صحافی: چاپ و نشر ترسیم

نوبت و تاریخ چاپ: دوم، سال 1386 شمارگان: 3000 نسخه

ناشر: انتشارات بیان جوان شا بک: ISBN: 964-8399-52-2

هرگونه نسخه برداری و چاپ از این کتاب، با اخذ مجوز کتبی از مؤسسه قرآنی تفسیر جوان بلامانع است.

نشانی: تهران خیابان پاسداران بین گلستان هشتم و نهم روبروی پمپ بنزین شماره 353 طبقه همکف واحد 4

تلفکس: 0912108532222589626 E_mail: dr_ bistooni@tafsirejavan. com

ص:2

ص:3

از تعقیدات در اختیار نسل جوان قرار داده علاوه بر این آنان را به نوشتن کتابی در موضوعی که منابع را در اختیارشان قرار داده دعوت می کند. از مؤسسه مذکور دیدار کوتاهی داشتیم، از کار و پشتکار و هدفمند بودن آثارشان اعجاب و تحسینم شعله ور شد، از خداوند منان افاضه بیشتر و توفیق افزونی برایشان خواستارم. به امید آنکه در مراحل غیر تفسیری هم از معارف اسلامی درهای وسیعی به رویشان گشاده شود.

آمین رب العالمین.

21 ربیع الثانی 1425

21 خرداد 1383

ابوالقاسم خزعلی

ص:6

ضروری است. ضمنا حدود و ضوابط دینی مرتبط با این مباحث در فصل های دیگر کتاب تصریح شده است.

3 جمع بندی و نتیجه گیری از بحث در قالب نظریه شهید بزرگوار حضرت آیة اللّه دکتر بهشتی(رحمة اللّه علیه) قابل حصول می باشد. این نظریه از صفحه 17 تا 29 درج شده است و چکیده آن در صفحه 25 منعکس می باشد.

4 اینجانب شش سال قبل استفتائاتی را از مراجع تقلید عظام درباره موسیقی با طرح سؤالات جزیی و مصداقی مطرح نموده و پاسخ های جامع و کاربردی دریافت نمودم که مجموعه یادشده به ضمیمه استفتایی که قبل از ماه مبارک رمضان سال جاری به صورت حضوری از محضر حضرت آیة اللّه العظمی سیستانی در نجف اشرف داشتم، در این کتاب درج شده است.

توجه به نکات ظریف و دقیق طرح شده در لابلای سؤالات و پاسخ ها را به خوانندگان عزیز توصیه می کنم.

امیدوارم این قبیل تلاش های تحقیقاتی با محوریت قرآن و حدیث ذخیره جاودان و کارساز برای عالم قبر، برزخ و آخرت همگی باشد.

التماس دعای مخصوص

دکتر محمد بیستونی

تهران بهمن ماه 1384 (محرم الحرام 1427)

ص:8

مرحوم دهخدا در تعریف موسیقی می گوید:

علم نغمات علمی است که بدان احوال نغمات و ازمنه آن توان دانست (1) و باز ایشان می گوید:

… اِنَّ المُوسیقی هِیَ الْغِناء …(2)موسیقی همان غِناست. (3)

ص:10

و فرقی نمی کند که همراه با وسایل لهو خوانده شود یا نه و در باطل استعمال شود یا نه، در قرآن یا دعا یا مرثیه یا شعر.(1)

حرمت غِناء شده اند. امام خمینی (ره) در این مورد می فرماید:

این نسبت بر خلاف ظاهر کلام این دو بزرگوار است. بلکه ظاهر کلامشان این است که غِناء دو قسم است:

غِنای حقّ و غِنای باطل. غِنای حقّ در مورد اشعاری است که ذکر بهشت و جهنّم و تشویق مردم به آخرت را دربردارد. غِنای باطل همان چیزی است که در مجالس اهل لهو و باطل مثل مجالس بنی امیّه و بنی عباس بوده است. و سخن مرحوم فیض و مرحوم خراسانی ثابت نشده است که

بر خلاف اجماع یا مذهب باشد. (1)

ص:13

بعد به نقل از کتاب فجر اسلام می گوید:

(بهرام دستور داد مردم نصف روز کار کنند و نیمی دیگر را به عیش و عشرت بگذرانند، باده بنوشند و نوای موسیقی بنوازند. از این رو مقام آوازه خوانان اوج یافت. روزی بر گروهی عبور کرد که می نوشیدند ولی نمی نواختند. پرسید: کو آوازه خوان؟ جواب دادند: می خواستیم از وجودشان استفاده کنیم. اما هزینه شان به واسطه کمیابی زیاد است بهرام نامه ای به پادشاه هند نوشت و رامشگر (خواننده، نوازنده) خواست دوازده هزار رامشگر از هند آمدند و بهرام آنها را به شهرهای ایران تقسیم نمود). (1)

ص:15

بعد می افزاید: عرب با موسیقی و غِناء جز به صورت بسیط و ساده اش آشنا نبود، پس از امتزاج با ایرانیان، لهو و غِناء به سرعت انتشار یافت … برعکس ائمه اهل بیت علیهم السلام شدید مخالفت کردند که در فقه و حدیث منعکس است. (1)

مرحوم دهخدا در لغت نامه اش می گوید:

موسیقی از ایران به عرب نقل شد و از آنجا به زمان حَکَم بن هِشام به توسط زرقون (زرگون) و عیون به اندلس و از اندلس به دیگر قسمت های اروپا. (2)

ص:16

کلمه «لهو» در چند جای قرآن کریم آمده است. از جمله در سوره جمعه که شاید شنیده باشید:

«وَ اِذا رَاَوْا تِجارَةً اَوْ لَهْوا انْفَضُّوا اِلَیْها وَ تَرَکُوکَ قائِما» (1)

روش گروهی از مسلمان @های سست ایمان این بود که در هنگام نماز جمعه و موقعی که پیغمبر صلی الله علیه و آله مشغول خطبه بود، اگر صدای ساز و نوا در بیرون از مسجد بلند می شد یا صدای طبل کاروان تجارتی که از بیرون مکه رسیده بود، به گوششان می رسید برای تماشای بساط طربی که آنجا بود یا برای اینکه فرصت از دستشان نرود برای معامله با کاروان، قبل از اینکه دیگران به این قافله و

ص:18

کاروان تجاری برسند از پای خطبه پیغمبر صلی الله علیه و آله که در نماز جمعه ایراد می کرد پا می شدند و می رفتند. در این آیه از این افراد انتقاد شده است و می افزاید:

«قُلْ ما عِنْدَ اللّهِ خَیْرٌ مِنَ اللَّهْوِ وَ مِنَ التِّجارَةِ وَ اللّهُ خَیْرُ الرّازِقینَ».

شما نباید به عنوان تجارت و کارهای تجاری یا به عنوان تفریح و سرگرمی از پای خطبه پیغمبر صلی الله علیه و آله در نماز جمعه بلند شوید و بروید، زیرا سودی که خدا در سنت های خود برای مردم باایمان و درستکار مقدر و مقرر کرده، به مراتب از سودی که شما از حضور در مراسم شادی و طرب و یا لهو و سرگرمی یا پیشدستی در تجارت یا کاروان تازه رسیده نصیبتان می شود، بیشتر است.

غالبا این طور گفته اند که منظور از لهو در اینجا همان صدای شیپور و نقاره و طبل و این جور چیزهایی بوده که کاروان های تجارتی معمولاً وقتی از بیرون

ص:19

وارد شهر می شدند، می زدند تا مردم خبر بشوند که این قافله تجارتی وارد شهر شده و برای معامله با قافله بیایند. عده ای از مردم برای تماشا و سرگرمی می رفتند و خود این سر و صداها و علاوه بر این اصلاً دیدن و تماشای قافله یک سرگرمی بود. یک عده هم برای تجارت و معامله می رفتند.

اما از این آیه نمی شود برای حرام بودن موسیقی و حرام بودن لهو استفاده کرد. حتی می شود گفت که آیه درصدد این است که بگوید چرا این ها نماز پیغمبر را ترک کردند و رفتند، همین طور که با استفاده از این آیه نمی شود گفت که تجارت حرام است.

در چند آیه دیگر از قرآن کلمه «اَللَّغْو» آمده و بعضی از فقها «لغو» را هم همان «لهو» معنی کرده اند و در آن آیات هم از لغو نکوهش شده اما باز در

ص:20

حرام بودن لهو استفاده نمی شود.

در سوره مؤمنون در آیه سوم در صفات مؤمنان گفته می شود:

«وَ الَّذینَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ»

آنها کسانی هستند که از لغو یعنی از لهو اعراض می کنند. «لغو یعنی بیهوده و لهو یعنی سرگرمی. مؤمنان کسانی هستند که از بیهوده روی می گردانند».

در آیه 72 از سوره فرقان در صفات بندگان پاک گفته می شود:

«وَ الَّذینَ لا یَشْهَدُونَ الزُّورَ وَ اِذا مَرُّوا بِالَّلغْوِ مَرُّوا کِراما».

آنها کسانی هستند که شهادت به باطل نمی دهند (و در مجالس باطل شرکت نمی کنند)و هنگامی که با لغو و بیهودگی برخورد کنند بزرگوارانه از آن می گذرند.

یا در آیه 55 از سوره قصص:

ص:21

«وَ اِذا سَمِعُوا اللَّغْوَ اَعْرَضُوا عَنْهُ».

وقتی که لغو به گوش آنها می خورد اعراض می کنند و روی می گردانند.

این آیات، خواه «لغو» به معنی «لهو» و خواه «لغو» به معنی «لغو» باشد و یا اصلاً معنی مستقلی داشته باشد، ظاهر مطلب این است که از این آیات در اثبات حرمت موسیقی نمی توان استفاده کرد.

بنابراین می توان گفت که در آیات قرآن کریم آیه ای که بتوانیم از آن حرمت موسیقی و بطور کلی حتی حرمت لغو و حتی حرمت غِناء را استفاده کنیم، موجود نیست.

این درباره آیات. اما درباره روایات. روایات بسیاری درباره غِناء هست که از این روایات کم و بیش برای حرمت غِناء استفاده می شود. روایاتی هم درباره ساز

ص:22

زدن، تنبور زدن و این جور چیزها هست که به آنها آلات طرب و آلات لهو گفته می شود. این روایات هم کم و بیش بر حرام بودن استفاده از این وسایل دلالت می کند و این روایات هم در میان کتب شیعه و هم در کتب اهل سنت موجود می باشد. درباره این روایات باید اجمالاً گفت که این روایات می خواهد بگوید غِناء و همچنین استفاده از آلات طرب از قبیل ویلن و انواع دیگر سازها مانند تار و تنبک، حرام است.

بعضی از فقها این طور استنباط کرده اند که این روایات نمی خواهد بگوید که موسیقی به طور کلی حرام است بلکه این ها می خواهد بگوید، این بساط مجالس لهو و لعب، این بساط مجالس خوشگذرانی که در زمان امامان معصوم علیهم السلام و در زمان پیشوایان اسلامی در خانه های ثروتمندان، حکام، فرمانداران، صاحبان

ص:23

ثروت و قدرت معمول بوده، مجموعا حرام است. در حقیقت این روایات درصدد بیان حرمت آن سبک موسیقی و آن سبک مجالس عیاشی که در زمان پیشوایان دینی ما در خانه ها و در محل زندگی بسیاری از اشراف و ثروتمندان معمول بوده، می باشد. و این مجالس، مجالسی بوده که در آن خوانندگی به عنوان نمک آش استفاده می شده، یعنی خوانندگی و نوازندگی برای تشویق شرکت کنندگان به گناهان دیگر بوده است. اصلاً این نوع خوانندگی و نوازندگی به این معنا که در آن مجالس، زنان با مردان شرکت می کردند و مجالس، مجالس عیاشی، هوسرانی، هرزگی، زنا، فسق و فجور بوده و ترانه هایی که تشویق کننده به این کار بوده، حرام است.

بنابراین خلاصه مطلب چنین است:

آوازه خوانی حرام نیست و هر نوازندگی

ص:24

حرام نیست. آن نوع از آوازه خوانی و آن نوع از نوازندگی که شنونده یا حاضرانِ در یک مجلس را به گناه می کشاند و اهتمام آنها را به رعایت قوانین پاکی و تقوی ضعیف می کند و اراده آنها را برای گناه نکردن و به گناه آلوده نشدن سست می کند و آنها را به شرکت در فساد و گناه تشویق می کند، این نوع موسیقی حرام است. اما اگر آوازه خوانی یا حتی موسیقی ای هست که این اثر را ندارد، حرام نیست. این رأی برخی دیگر از دانشمندان و فقهاست که این روایات را این طور فهمیده اند.

بنابراین درباره موسیقی در اسلام می توان این طور گفت که: «هر نوع آوازه خوانی و هر نوع موسیقی که شنونده را به شهوترانی و مخصوصا به بی پروایی در گنهکاری می کشاند و شنونده را برای ارتکاب فسق و فجور و کارهای

ص:25

خلاف عصمت و پاکی و تقوی بی پروا می کند و انگیزه های شهوت را در او چنان برمی انگیزد تا در ارتکاب گناه، خدا، قانون خدا، تعالیم پیغمبران، رعایت پاکی و تقوی و رعایت ارزشهای عالی انسانی را ولو موقتا فراموش کند در اسلام حرام است. این قدر مسلم است. اما نمی شود گفت که آوازه خوانی ها و موسیقی های دیگر به طور مسلم در اسلام حرام شده است».

حالا توجه می کنید به این که حتی کلمه لهو و به خصوص کلمه لغو هم چقدر با این نوع موسیقی مناسب است. در کلمات فقها گفته می شود: «اَللَّهْوُ ما یَنْهی عَنْ ذِکْرِ اللّه: لهو آنی است که آدمی را از یاد خدا غافل کند».

این «از یاد خدا غافل کردن»، می خواهد مرحله خاصی از غفلت از یاد خدا را بیان کند و آن مرحله خاص این است که آدم باایمان، هر وقت با گناهی و لغزشی

ص:26

روبه رو می شود، خود به خود به یاد خدا می افتد. اینکه چون این کار حرام است و خدا گفته نکن، پس نکنم. این حالت که برای یک انسان باایمان در برخورد با گناه دست می دهد یکی از ضامن های مؤثر در حفظ پاکی و فضیلت در مردم است.

اصلاً یکی از مهمترین ارزش های ایمان این است که «ایمان پلیس باطن است». وقتی انسان تک و تنها هم نشسته و با گناهی روبه رو می شود، ایمان درونی و وجدان الهی و بر او نهیب می زند که خدا ناظر اعمال توست! نکن! این نوع توجه به خدا از مهم ترین ارزشهای تربیت های دینی است.

بنابراین خود به خود آن نوع موسیقی و آن نوع از آوازه خوانی که در آدمی این توجه را ضعیف کند تا آن حد که انسان وقتی با گناه روبه رو می شود اصلاً دیگر یادش نباشد که خدایی هست و بی پروا گناه کند و حتی با شوق و رغبت به گناه

ص:27

آلوده شود، البته حرام است. من فکر می کنم که اگر هیچ آیه و هیچ روایتی هم در این باره نبود و فقط ما بودیم و تعالیم اسلام و بلکه تعالیم ادیان درباره ارزش ایمان، استنباط می کردیم که این نوع موسیقی حرام است.

خلاصه می کنم: بسیاری از ترانه هایی که مخصوصا زن های ترانه خوان می خوانند، وقتی در مجلسی خوانده می شود و عده ای را در ارتکاب گناه بی اختیار می کند، این نوع آوازه خوانی و ترانه خوانی حرام است. بنابراین آن نوع موسیقی ها، آن نوع ترانه ها، نوازندگی ها و خوانندگی ها که در شنونده این اثر را بگذارد که او را در ارتکاب گناه بی پروا کند به طوری که در برخورد با گناه اصلاً یاد خدا نباشد یا یاد خدا برایش آن قدر ضعیف شده باشد که او را نتواند از گناه باز بدارد و این ضعف و این تضعیفِ یاد خدا نتیجه این خوانندگی و نوازندگی

ص:28

باشد، چنین خوانندگی و چنین نوازندگی که این اثر تضعیف کننده ایمان و پروای از گناه را داشته باشد، حرام است.

این را می توان به عنوان «نظر قطعی اسلام درباره موسیقی» گفت. اما آیا هر نوع خواندن و هر نوع نواختن که این اثر را نداشته باشد، به صرف اینکه خوانندگی است، می توان گفت حرام است یا نه مورد تردید است. قدر مسلم این است که از مسلمات اسلام نیست و آن را به حساب رأی همه علمای اسلام و فقهای اسلام و حتی رأی همه فقهای شیعه هم نمی شود گذاشت.

می فرماید: «از پلیدی ها، از بت ها اجتناب کنید و از سخن باطل و بی اساس بپرهیزید». (1) سؤال کردم، امام علیه السلام فرمود:

منظور غِناء(آواز طرب انگیز)است.(2)

2 عَنْ اَبی عَبْدِاللّه ِ علیه السلام قالَ فی قَوْلِ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ «فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ الاَْوْثانِ وَ اجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ» قالَ: الرِّجْسُ مِنَ الاَْوْثانِ الشِّطْرَنْجُ وَ قَوْلُ الزُّورِ الْغِناءُ.

امام جعفر صادق علیه السلام درباره این آیه شریف فرمود:

منظور از پلیدی شطرنج و مراد از سخن باطل غِناء «آواز طرب انگیز» است.(3)

3 عَنْ اَبی عَبْدِاللّه ِ علیه السلام قالَ فی قَوْلِه عَزَّوَجَلَّ: «وَ الَّذینَ

ص:30

لا یَشْهَدُونَ الزُّورَ» قالَ: اَلْغِناء.

امام جعفر صادق علیه السلام در مورد سخن خدای تعالی که می فرماید: «بندگان خاص خداوند کسانی هستند که هرگز شهادت به باطل نمی دهند». (1) فرمود:

منظور «غِناء» است.(2)

4 «و لا یَشْهَدُونَ الزُّورَ» اَیْ مَجالِسَ اَلفُسّاقِ وَ لا یَحْضُرُونَ الْباطِلَ …

در تفسیر جوامع الجامع آمده است منظور از این آیه این است که بندگان خاص خداوند در مجالس بی فایده و بدکاران شرکت نمی کنند.(3)

ص:31

5 عَنْ اَبی جَعْفَرٍ علیه السلام قالَ: سَمِعْتُهُ یَقُولُ: الْغِناءُ مِمّا وَعَدَ اللّه ُ عَزَّوَجَلَّ عَلَیْهِ النّارَ وَ تَلا هذِهِ الایَةَ: «وَ مِنَ النّاسِ مَنْ یَشْتَری لَهْوَ الْحَدیثِ لِیُضِلَّ عَنْ سَبیلِ اللّهِ بِغَیْرِ عِلْمٍ وَ یَتَّخِذَها هُزُوًا اوُلئِکَ لَهُمْ عَذابٌ مُهینٌ».

امام محمد باقر علیه السلام فرمود:

غِناء از جمله چیزهایی است که خداوند برای ارتکاب آن وعده عذاب جهنّم داده است. سپس آن حضرت این آیه شریف را تلاوت فرمود:

بعضی از مردم هستند که سخنان بیهوده خریداری می کنند تا مردم را از روی جهل و نادانی از راه خداوند گمراه کنند. و به دنبال آن، آیات الهی را مسخره

ص:32

می کنند. خداوند بدین عمل آنها را به عذاب خوار کننده ای مبتلا می سازد(1)

6 اَبا عَبْدِاللّه ِ علیه السلام یَقُولُ: اَلْغِناءُ مَجْلِسٌ لا یَنْظُرُ اللّهُ اِلی اَهْلِه وَ هُوَ مِمّا قالَ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ: «وَ مِنَ النّاسِ مَنْ یَشْتَری لَهْوَ الْحَدیثِ لِیُضِلَّ عَنْ سَبیلِ اللّهِ».

امام صادق علیه السلام فرمود:

مجلس خوانندگی لهو و باطل، مجلسی است که خداوند به اهل آن نمی نگرد (آنها را مورد لطفش قرار نمی دهد) و این مصداق همان چیزی است که خداوند عزّوجلّ فرموده: «بعضی از مردم هستند که سخنان بیهوده خریداری می کنند تا مردم را از روی جهل و نادانی از راه خدا گمراه سازند».(2)

ص:33

مردی می گوید: نزد امام صادق علیه السلام بودم، کسی به ایشان گفت: پدر و مادرم فدای شما باد، همسایگان من کنیزانی دارند که آواز می خوانند و با عُود (یکی از آلات موسیقی) می نوازند. من هنگامی که برای قضای حاجت می روم، چه بسا نشستن خودم را طول می دهم تا صدای آنها را بیشتر بشنوم!!

امام علیه السلام فرمود:

این کار را انجام مده! در روز قیامت در برابر خداوند هیچ عذر و بهانه ای نداری. مگر سخن حق تعالی را در قرآن کریم نشنیده ای که می فرماید: «گوش و چشم و دل همگی مسئولند و در برابر کارهایی که انجام داده اند از آنها سؤال می شود». (1)

ص:34

مرد گفت: به خدا سوگند گویا تا به حال این آیه قرآن را از غیرعرب و عرب نشنیده بودم. دیگر به خداوند این کارها را انجام نمی دهم و از او آمرزش می طلبم.

بعد امام علیه السلام فرمود:

برخیز و غسل کن وآنچه می توانی نماز بخوان، چون تاکنون به گناه بزرگی مشغول بودی و چقدر حال بدی داشتی اگر براین حال می مردی!(1)

7 «وَ الَّذینَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ» یَعْنِی عَنِ الْغِناء وَ الْمَلاهی.

مؤمنان کسانی هستند که از هرگونه لغو و سخن بیهوده دوری می کنند. (یکی از مصادیق لغو، غِناء و آلات لهو می باشد)(2)

ص:35

این وسایل لذّت می برد از پیروان راه ابلیس و قابیل می باشد. (1)

9 رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:

«کانَ اِبْلیسُ اَوَّلَ مَنْ تَغَنَّی: ابلیس اوّلین کسی بود که مرتکب غِناء شد».(2)

10 امام جعفر صادق علیه السلام فرمود:

«مَنْ اَنْعَمَ اللّه ُ عَلَیْهِ بِنِعْمَةٍ فَجاءَ عِنْدَ تِلْکَ النَعْمَةِ بِمِزْمارٍ فَقَدْ کَفَرَها وَ مَنْ اُصیبَ بِمُصیبَةٍ فَجاءَ عِنْدِ تِلْکَ الْمُصیبَةِ بِنائِحَةِ فَقَدْ کَفَرَها».

کسی را که خداوند سبحان نعمتی به او عطا کند و او در اثر نعمت به وسایل آوازخوانی و موسیقی رو کند با این عملش تا سیاسی حقّ تعالی را مرتکب شده و

ص:37

همچنین کسی که مصیبتی (برای امتحان و …) به او برسد و آه و ناله کند او هم کفران نعمت نموده است. (1)

فرقی بین موسیقی محلّی و غیر محلّی، اصیل ایرانی و غیر اصیل، سنّتی و

غیر سنّتی و … نیست. آنچه ملاک و معیار است اینکه موسیقی لهوی (به گونه ای که شبیه آهنگ هایی باشد که به طور معمول نوازندگان می نوازند) حرام است، گرچه اصیل ایرانی و سنّتی و محلّی و … باشد).

3 از آیات متعدد قرآن کریم استفاده می شود کسانی که به دنبال آوازخوانی و موسیقی حرام می روند به تدریج کارشان به جایی می رسد که دین و آیات الهی و پیامبران و بندگان مؤمن حقّ تعالی را مورد تمسخر قرار می دهند. از همین رو قرآن کریم می فرماید: آن دسته از مردم که دنبال سخنان باطل می روند آن قدر غرق در گناه می شوند که مردم را گمراه می کنند و آیات الهی را هم مورد تمسخر

ص:39

قرار می دهند.(1)

4 باید توجه داشت که شیطان با حیله های مختلف برای اغوای انسان وارد می شود. چه بسا ممکن است انسان در اثر غفلت به اسم عزاداری سالار شهیدان و سایر ائمه علیهم السلام دچار غِناء شود. در حالی که مراجع عالیقدر غِناء را حرام می دانند اگرچه در خواندن قرآن و مرثیه و عزاداری باشد.

5 در واقع دین مجموعه ای از قوانین الهی است که خداوند برای سعادت بشر

به وسیله پیامبران به مردم ابلاغ کرده است و مسلمان واقعی کسی است که تمام

ص:40

این مجموعه را بپذیرد و به آن عمل نماید. (1) نمی شود به بعضی از آن عمل کرد و از بعضی دیگر دوری جست. بنابراین کسی که دنبال گناه و آهنگ های هوس انگیز می رود اگرچه به ظاهر دم از ایمان بزند، عملش نشان می دهد که او از درون اعتقاد واقعی ندارد. این همان صفت نفاق است که به تدریج به کمک موسیقی در انسان رشد، می کند! و بر همین اساس امام جعفر صادق علیه السلام فرمود:

این غِناء و موسیقی مطرب لانه نفاق است.

6 در روایات می خوانیم: «اَلْغِناءُ رُقْیَةُ الزّنا»، غِناء انسان را به تدریج به زنا می کشاند. زیرا شیطان نمی گذارد افرادی که دنبال آوازخوانی و آوازخوانان و

ص:41

اهل موسیقی حرام می روند در حدّی از معصیت باقی بماند بلکه او سعی می کند این گونه اشخاص را روز به روز بیشتر در باتلاق گناه غرق کند. مجالس گناه نخست با موسیقی آغاز می شود و آنگاه کف زدن و رقص و بعد از آن درآمیختگی زن و مرد و تحریک قوای شهوت مخصوصا در جوانان … را به دنبال دارد. وقتی چنین محافلی به وجود آید زمینه برای بی عفّتی ها و زنا آماده می شود.

این قبیل افراد ابتدا کار را با موسیقی در مجالس خصوصی و خانوادگی و بعد از آن در دانسینگ ها و کلوپ های شبانه شروع کردند و سپس دست زدن و رقصیدن و درآمیختگی زن و مرد و شراب خواری و زنا … را به دنبال آن مرتکب شدند.

ص:42

7 به علاوه از روایات استفاده می شود که: گناه و آهنگ های هوس انگیز سبب قطع برکات از جامعه و نزول عذاب می شود.

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:

کسانی که به وسایل لهو و گناهان مبتلا می شوند باید منتظر بادهای سرخ و خواری و ذلت و فرورفتن در زمین باشند. (1)

یکی از امور مسلّم در قرآن کریم این است که تقوا و عمل صالح باعث نزول خیر و برکات از جانب خداوند و ظلم و فساد در جامعه هم باعث فرود آمدن عذاب می شود. و با مطالعه تاریخ گذشتگان این اصل مسلّم قرآنی کاملاً

ص:43

هویدا است. (1)

*****.

8 از آیات استفاده می شود که زدن دایره در مراسم عروسی با شرایطی اشکال ندارد از جمله شرایط جدا بودن مجلس زنان و مردان است و اینکه زدن دایره به حدّ غِناء نرسد.

و چه نیکوست به جای استفاده از این گونه آلات که امکان دارد انسان در حرام وارد شود در جشن ها و عروسی ها، مؤمنین از مداّحان اهل بیت علیهم السلام با سرودن اشعار مناسب در توحید و نبوت و فضایل ائمه معصومین علیهم السلام استفاده کنند.

ص:44

به منازلی که اهل آن به خاطر انجام معصیت (و گوش دادن به موسیقی حرام) از رحمت خداوند دور شده اند وارد نشوید.(1)

«اِنَّما نُهیتُ عَنْ صَوْتَیْنِ اَحْمَقَیْنِ فاجِرَیْنِ: صَوْتٌ عِنْدَ نَغْمَةِ لَهْوِ وَ مَزامیرِ الشَّیْطانِ، وَ صَوْتٌ عِنْدَ مُصیبَةِ خَمْشِ وُجُوهٍ، و شَقِّ جُیوبِ، وَرَنَّةُ شَیْطانِ».

من شما را از دو صدای بیهوده و فریبنده منع می کنم: یکی صدای نغمه های لهو و آواز شیطان که گمراه کننده است و دیگری شیون در وقت رسیدن مصیبت که خراشیدن صورت، پاره کردن یقه و آواز و گریه شیطانی در آن باشد.(1)

وَ تُرْفَعُ عَنْهُمُ الْبَرَکَةُ.

فرشتگان به خانه ای که شراب و وسایل موسیقی و قمار (مثل دایره، تنبور، نَرْد) در آن باشد وارد نمی شود. و دعای اهل خانه مستجاب نمی گردد. خیر و برکت هم از آنجا می رود.

17 در حدیث آمده:

«… اِیّاکُم وَ الْغِناءَ فَاِنَّهُ یَنْقُصُ الْحَیاءَ، وَ یَزیدُ فِی الشَّهْوَةِ وَ یَهْدِمُ الْمُرُوءَةَ، وَ اِنَّهُ لَیَنُوبُ عَنِ الْخَمْرِ، و یَفْعَلُ ما یَفْعَلُ السُّکْرُ فَاِنْ کُنْتُمْ لابُدُّ فاعِلینَ فَجَنَّبُوهُ النِّساءَ، فَاِنَّ الْغِناءَ داعِیَةُ الزِّنا».

از غِناء و موسیقی دوری کنید زیرا موسیقی حیاء را از بین می برد و سبب زیاد شدن غریزه جنسی می شود. مردانگی را نابود می سازد و هر کاری که شراب می کند موسیقی حرام هم انجام می دهد. و اگر مبتلا به موسیقی شدید از زنان بپرهیزید برای آنکه موسیقی و غِناء انسان را به زنا می کشاند. (1)

ص:49

از ابتدای تاریخ، بشر از موسیقی برای شفای بیماران استفاده می کرده است. برای مثال؛ ریتم طبل ها در مراسم شفابخش جادوگران و درمان گران نقش مهمی داشته است.

ارسطو می گوید: از موسیقی می توان در بسیاری از شؤون زندگی، تربیت، سرگرمی، درمان، خوشگذرانی و تعدیل احساسات و عواطف استفاده کرد. (منتهی تصریح می کند که گرچه پرکردن اوقات فراغت، امری لازم است، لیکن باید با نوعی از موسیقی مفید و تعالی بخش پر شود).

فارابی موسیقی را با سه خاصیت مطرح می ساخت: احساس انگیز، نشاط انگیز، خیال انگیز و یا تحت شرایطی هر سه خصوصیت را دارا می باشد.

نغمه های موسیقی برحسب ترکیب فواصل و ریتم دارای ارتعاشات خاصی

ص:51

هستند که با تحریک ارتعاشات سلول های عصبی احساس و انگیزه ای را تقویت، تضعیف و یا منتقل می سازند. اگرچه فواید درمان با موسیقی از دوران های قبل مطرح بوده است، امّا تا قبل از این که در قرن اخیر به عنوان یک رشته تخصصی شناخته شود خوب معرفی نشده است.

امروزه از تأثیر و فواید موسیقی در مراحل مختلف رشد و زندگی انسان (از دوره جنینی تا سالمندی) گیاهان، جانوران سخن به میان می آید و از تغییرات آن بر روی سیستم های حسی حرکتی، هیجانی عاطفی، ترشح غدد، هوشیاری و آگاهی و شناخت فرد بحث می شود.

ص:52

به طور خلاصه در موسیقی درمانی با استفاده از موسیقی، که یک رسانه هنری خلاق است، به افرادی دارای مشکلات گوناگون، به منظور دستیابی به بهداشت روانی و جسمی آنان کمک می شود.

موسیقی درمانگر، اهداف و مقاصد را بر اساس نیازهای خاص درمان جو دنبال می کند. فنون مختلفی برای پیشبرد این اهداف استفاده می شود. برای مثال، آواز خواندن می تواند به افراد مبتلا به بیماری آلزایمر کمک کند تا حافظه دراز مدتشان را به کار اندازد، نواختن آلات موسیقی با همسالان یا درمانگر می تواند مهارت های میان فردی را افزایش دهد و کارکردهای اجتماعی را بهبود بخشد. از همه مهمتر این که افراد احساساتشان را در روشی مطمئن، لذت بخش به وسیله نواختن موسیقی، گوش کردن به موسیقی و به همراه موسیقی بیان می کنند.

ص:54

البته موسیقی درمانی فقط در خدمت افرادی که دارای انواع مختلف ناتوانی ها هستند به کار برده نمی شود، بلکه در شرایط مختلف پزشکی نیز سودمند است. از جمله کاهش فشار روانی یا درد، زایمان، توانبخشی بیماران سکته ای و مبتلایان به بیماری پایانه (بیمارهایی که علاج ناپذیر و مرگبار هستند، مثل ایدز). مسأله عمده که در اینجا برای درمانگر مطرح است کاهش درد و تحمل آن در شیوه درمان است و یا کمک به بیمار برای دستیابی به کارکردهای بهینه.

موسیقی درمانی رشد فزاینده ای در کشورهای مختلف جهان و در عرض سال های اخیر داشته است و کارهای درمانی متعددی توسط موسیقی درمانگران صورت پذیرفته است و این امر تأکید گردیده که اساسا موسیقی در درمان اشخاص مبتلا به وضعیت های مختلف پزشکی کارآیی بسیاری دارد.

ص:55

موسیقی سنتی ما با اصالت و ریشه های عمیق فرهنگی قابلیت بسیاری برای گسترش و تدوین های تازه ای از جانب استادان موسیقی دارد.

دکتر داریوش صفوت موسیقی دان برجسته معاصر نقل می کرد که مرحوم عبدالحسین شهبازی بیست دقیقه در کنار بستر بیماری که پزشکان از او قطع امید کرده بودند سه تار نواخته و پس از 20 دقیقه حال بیمار بهبود یافته و خطر رفع شده است. (1)

ص:56

وسیله موسیقی نیز می تواند عامل افزایش ماده خاکستری در کورتکس شنوایی مغز باشد. جدیدترین تحقیقات انجام شده در این خصوص توسط یک تیم تحقیقاتی از دانشگاه هایدلبرگ در آلمان ارائه شده است.

عصب شناسان با پخش فرکانس های متفاوتی از اصوات گوناگون برای 3 گروه موسیقی دانان (نوازندگان) حرفه ای، موسیقی دانان آماتور و افراد عامی پاسخ ها و عکس العمل های مغز آنها را ضبط کردند. بخشی از مغز که محققان بر روی آن بررسی و مطالعه می کردند ناحیه ای است تحت عنوان شِکَنج هِسِل که در داخل کورتکس شنوایی قراردارد، یعنی ناحیه ای از مغز که مسؤول درک اصوات است.

محققان دریافتند موسیقی دانان حرفه ای در مقایسه با افراد عامی و معمولی پاسخ های شدیدتری به اصوات از خود نشان می دهند و افراد آماتور نیز در یک

ص:58

حد متوسط بین این دو گروه قرار می گیرند. سپس آنها با استفاده از تکنیک های عکسبرداری از مغز، شکنج هسل را اندازه گیری کردند و مشخص شد که این ناحیه از مغز نیز در موسیقی دانان حرفه ای بزرگ تر از سایر گروه ها است و میزان ماده خاکستری مغزشان 130 درصد بیشتر از سایرین است.

دکتر پیتر اشنایدر که رهبری این تحقیقات را برعهده دارد در گفت و گو با شبکه خبری بی بی سی گفت: «زیاد بودن ماده خاکستری در مغز موسیقی دانان حرفه ای به نظر می رسد تا حد زیادی تحت تأثیر عوامل ژنتیکی باشد، اما در این مورد نیز مطابق معمول فقط ژن ها نقش آفرین نیستند. بلکه عوامل محیطی همچون زندگی و بزرگ شدن در یک خانواده اهل موسیقی نیز در این قضیه دخیل است، به خصوص این که کودکان در چنین خانواده هایی می آموزند که

ص:59

چطور «گوش شنوایی» برای موسیقی داشته باشند. به اعتقاد وی شنیدن موسیقی و ترانه از دوران کودکی تأثیرات شگرفی از خود به جا می گذارد. دانشمندان معتقدند استعداد موسیقی تا سن 9 سالگی تقریبا شکل می گیرد و بعد از این سن دیگر افزایش نخواهد یافت، اما در پاسخ به این پرسش که بالاخره یک موسیقی دان بزرگ چطور ساخته می شود، باید گفت: هم عوامل وراثتی و هم عوامل محیطی هر دو نقش دارند، اما عوامل ژنتیکی به تنهایی کافی نیست و عوامل محیطی خاصی را می طلبد تا این استعداد بالقوه به فعل درآید.

دکتر باب کارلیون، از واحد تحقیقات علوم مغزی دانشگاه کمبریج انگلستان، به شبکه بی بی سی گفت: «مشکل اساسی این سلسله پژوهش ها این است که ما

ص:60

واقعا نمی دانیم در اثر تمرینات مداوم، شِکَنْجِ هِسِل (1) بزرگ تر می شود یا افرادی که «شِکَنجِ هِسِل» بزرگ تری دارند در نهایت موسیقی دان خوبی می شوند! این همان نکته اساسی است که هنوز محققان بر سر آن اتفاق نظر ندارند و شواهد محکمی در این خصوص تاکنون یافت نشده است».

اسکن های مغزی نشان می دهد که مغز ما به هنگام شنیدن موسیقی از بخش های گسترده ای در درون خود استفاده می کند، به طوری که زیر و بم بودن و ریتم یک موسیقی در نیمکره چپ مغز ما پردازش می شود و طنین و ملودی موسیقی در نیمکره راست مورد پردازش قرار می گیرد.

پروفسور گوتفراید یکی دیگر از کارشناسان آلمانی است که به طور مجزا روی این موضوع پژوهش کرده است. وی هم زمان بر روی 15 موسیقی دان

ص:61

حرفه ای و 15 نفر دیگر از افراد معمولی مطالعاتی انجام داد و با استفاده از MRI، بخش های مختلفی از مغز این افراد را به وضوح مورد بررسی قرارداد. این بار یافته ها نشان داد که موسیقی دانان در چهار ناحیه از مغز خود ماده خاکستری بیشتری دارند که این نواحی گاهی اوقات با مهارت های مفید موسیقی دانان در ارتباط است یافته های دیگر نیز نشان داد که تداوم آموزش موسیقی و نواختن آهنگ در درازمدت می تواند این مناطق را در مغز فعال کند، اما باز هم در خصوص این که آیا این مسئله باعث افزایش ماده خاکستری می شود یا خیر نتیجه قطعی به دست نیامد.

علاوه بر این محققان اضافه می کنند در بین ابزار موسیقی، گیتار و ویولن مزیت ویژه ای دارند و نوازندگان این دو ساز از حافظه بهتر و بیشتری جهت

ص:62

لغات و واژه ها برخوردارند که در امر یادگیری زبان دوم نیز بسیار کمک می کند. دکتر اگنس چان از دانشگاه چاینز در هنگ کنگ در این خصوص می افزاید: افرادی که در دوران کودکی از آموزش موسیقی بهره مند شده اند از حافظه کلامی بهتری برخوردارند، آنها در مقایسه با افرادی که اصلاً در زمینه موسیقی هیچ دوره ای ندیده اند بهتر می توانند مطالب را به خاطر بیاورند.

در کنار این پژوهش ها، شرح مختصری از یافته های پروفسور آدریان تایلور نیز خالی از لطف نیست. وی که پروفسور دانشگاه دومونفور در شهر بدفور فرانسه است، به مدت 6 هفته 8 موسیقی دان را از کالج سلطنتی موسیقی تحت برنامه تمرینات بدنی آیروبیک قرارداد و با مقایسه این افراد با گروه دیگری که از این تمرینات بی بهره بودند دریافت که انجام حرکات موزون آیروبیک و تمرینات کششی

ص:63

و مقاومتی در کاهش اضطراب موسیقی دانان و نوازنده ها قبل از اجرای برنامه های نمایشی و کنسرت کمک شایان توجهی می کند. وی در این خصوص می گوید: حتی ساده ترین حرکات آیروبیک مثل راه رفتن در پارک می تواند در کاهش اضطراب نقش مهمی ایفا کند.

معتقدند طبیعت موسیقی و ماهیت آن ممکن است از آنچه تاکنون تصور می شد بسیار عمیق تر و ریشه دارتر باشد. به عقیده محققان این الگوها شاید نشان از دانش ذاتی موسیقی در میان بسیاری از جانوران نظیر پرندگان، نهنگ ها و انسان داشته باشد.

جودی کالینز طی نیم قرن اخیر به آوازخوانی و همنوایی با اصوات نهنگ های گوژپشت پرداخته و CDهای مختلفی را با عناوینی «آوای جنگل بارانی» روانه بازار کرده است. جالب آن که صنعت «موسیقی طبیعی» با شکوفایی روزافزون هرلحظه رونق بیشتری در جهان می یابد.

اما به راستی آیا این اصوات آرام بخش و دلنشین موسیقی واقعی به شمار می روند و یا تنها عملکرد زیستی جانوری است که آنها را می آفریند؟

ص:65

بررسی های اخیر حاکی از آن است که اصواتی نظیر پرنده یا نهنگ نه تنها موسیقی طبیعی هستند، بلکه این آواها ممکن است بخشی از یک «موسیقی جهانی» باشند که یک مفهوم شهودی از موسیقی را برای بسیاری از جانوران و نیز انسان فراهم می آورند.

جیل آتما، پروفسور زیست شناسی دانشگاه بوستون و از نویسندگان گزارش اخیر که فلوت های ماقبل تاریخ را مورد بررسی قرارداده، می گوید فلوت هایی که بیش از 57 هزار سال قبل از استخوان ساخته شده اند، نشان از اهمیت والای موسیقی نزد اجداد غارنشین ما دارند. به اعتقاد وی، «این آلات موسیقی بسیار پیچیده تر از ابزارهای شکار بوده اند».

مشابهت میان اصوات جانوران و انسان و میل ذاتی به ایجاد موسیقی ازجمله نکاتی است که در علم موسیقی شناسی زیستی (biomusicology) مورد بررسی قرار می گیرد.

ص:66

موزیکال یا غیر موزیکال با یک بینش انسان مدار اصوات را مورد توصیف قرار می دهد. پروفسور هوی تصریح می کند: «موزیک یک مفهوم به شدت انسانی است و انسان ها زیبایی را تنها در اصوات خاصی می یابند و به آن لقب موسیقی می دهند». به اعتقاد هوی، علاقه انسان ها از سبک مورد توجه هیپی های دهه 1960 به گوش سپردن آوای نهنگ ها تغییر یافته است، چرا که این اصوات باشکوه هستند.

اما آیا جانوران اصوات خوش و دلنشین خود را هدفمندانه می آفرینند؟ پروفسور آتما می گوید درست همان طور که اجداد ما برای ساخت آلات موسیقی خود زحمت کشیده اند، جانوران نیز با جدیت روی ابداعات موزیکال خود کار می کنند. وی متذکر می شود: «(نهنگ های گوژپشت) بخش عظیمی از انرژی و

ص:68

وقت خود را صرف ساخت موسیقی می کنند». بنا به اظهار هوی، برخی دانشمندان هنوز هم اصوات معروف به موزیکال را در جانوران تنها در خدمت یک عملکرد زیست شناختی به شمار می آورند. هوی خود معتقد است:

«به دلیل آن که توانایی هایی شناختی جانوران هنوز به طور کامل مورد شناسایی قرار نگرفته، تنها می توانیم ابداعات آنها را از میان فیلتری به نام گوش و احساس انسانی درک کنیم».

خانم ریتالاک گیاهان را در اتاق هایی قرار داد که در هر کدام از آنها سبک خاصی از موسیقی توسط بلندگو پخش می شد. او گیاهان را تحت نظر قرار داد و رشد روزانه آنها را یادداشت کرد. نتیجه کار او را متعجب کرد. اولین آزمایش او پخش یک آهنگ یکنواخت بود. در اولین اتاق او یک آهنگ یکنواخت را به مدت هشت ساعت و به صورت متوالی پخش کرد. در اتاق دوم او یک آهنگ یکنواخت را به صورت متناوب و به مدت سه ساعت پخش کرد و در سومین اتاق هیچ آهنگی پخش نکرد. گیاهان اتاق اول که در معرض موسیقی متوالی قرار داشتند، ظرف چهل روز از بین رفتند. گیاهان اتاق دوم به سرعت رشد کردند و حتی از گیاهان اتاق سوم سالم تر بودند. این نتیجه شگفت انگیزی بود که بسیار شبیه نتایجی بود که از آزمایشاتی که به وسیله مؤسسه موزاک در اوایل سال 1940 به

ص:70

منظور مشخص کردن تأثیر «موسیقی» بر کارکنان کارخانه انجام گشته، به دست آمده بود. وقتی که موسیقی به صورت متوالی پخش می شد، کارگران خسته تر و کم کارتر می شدند در مقابل وقتی که موسیقی فقط برای ساعاتی و به صورت متناوب پخش می شد، کارگران پر کارتر، هوشیارتر و دقیق تر از زمانی بودند که موسیقی پخش نمی شد.

در آزمایش بعدی، خانم ریتالاک از دو اتاق با گیاهان تازه استفاده کرد. او در هر دو اتاق رادیویی قرارداد. در یک اتاق رادیویی روی یک ایستگاه محلی راک تنظیم شده بود و در اتاق دیگری رادیو روی ایستگاهی که موسیقی آرامی را پخش می کرد تنظیم شده بود. در هر اتاق فقط سه ساعت موسیقی پخش می شد. در روز پنجم او متوجه تغییرات شگرفی شد. در اتاقی که موسیقی ملایم نواخته

ص:71

می شد، گیاهان به خوبی رشد می کردند و ساقه های آنها به سمت رادیو متمایل شده بود، در حالی که در اتاقی که موسیقی راک پخش می شد، نیمی از گیاهان برگ های کوچکی داشتند و رشد آنها طولی بود در حالی که بقیه به اندازه کافی رشد نکرده بودند. بعد از گذشت دو هفته، گیاهانی که در مجاورت موسیقی ملایم قرار داشتند به اندازه کافی رشد کرده بودند و به یک اندازه شاداب و سرسبز بودند و در حدود 15 تا 20 درجه به سمت رادیو متمایل شده بودند. گیاهانی که در مجاورت موسیقی راک قرار داشتند، بلند شده و در حال پژمرده شدن بودند، گل ها پلاسیده شده و ساقه های گیاهان از رادیو دور شده بود.

ص:72

نشان داده است که در سال اول دبستان برای آموزش خواندن به کودکان که فعالیتی بسیار اساسی است اگر از موسیقی استفاده شود، تأثیر بسیاری برجای خواهد گذاشت.

از آن جا که موسیقی دارای بار عاطفی و هیجانی است، در پرورش کودکان نقش انکارناپذیر دارد، موسیقی می تواند برحسب نوع خود حالت های غم، شادی، تحرک، سکون، خشم، آرامش، مهربانی، جنگاوری، دوستی و مانند آن ایجاد کند.

پرورش احساسات مثبت کودکان از طریق موسیقی به سلامت روانی آنها کمک می کند. موسیقی وسیله ای است برای پرورش حس زیبایی شناسی کودکان.

کودکی که با موسیقی آشنا می شود یا آن را می آموزد، زیبایی آهنگ ها و صداها را بهتر تشخیص می دهد و موسیقی طبیعت را عمیق تر احساس می کند.

ص:74

پرورش حس زیبایی شناسی در زمینه موسیقی سبب می شود که کودک در سایر رشته های هنری نیز زیبایی ها را بهتر درک کند و این احساس خود را تعمیم دهد.

پرورش دقت، تمرکز، حافظه، نظم فکری و نیز خوب دیدن و خوب شنیدن از دیگر تأثیرات موسیقی است، اما آنچه مهمتر از همه این ها است، پرورش خلاقیت کودکان است، خلاقیت از با ارزشترین سرمایه های انسانی به شمار می آید و در واقع اساس علم، فرهنگ و تمدن بشری بر آن استوار است.

کودکان معمولاً از نظر رفتاری مشکلاتی دارند که اگر پیش از تثبیت آنها به موقع توجه شود، برطرف کردنشان چندان دشوار نیست. رفتارهایی که می توان به کمک موسیقی آنها را در جهت مثبت تغییر داد، عبارتند از: پرخاشگری، ناآرامی، خجالت، نداشتن اعتماد به نفس، افسردگی، اضطراب و بی نظمی.

ص:75

گویند آلبرت انیشتین دانشمند بزرگ، در دوران مدرسه کودکی کم هوش و کودن بوده است؟!

البته والدین آلبرت با این حرف به شدت مخالف بودند و برای او یک ویلون خریدند. موسیقی، کلیدی بود که موجب شد انیشتین به مردان علمی تاریخ مبدل شود!

موسیقی به ویژه اگر با شیوه گروهی انجام گیرد، در ایجاد مهارت های اجتماعی لازم در کودکان نقش مؤثری دارد و از بین بردن رفتارهایی چون خجالت و کمرویی از روش های دیگر مناسب تر است و سازگاری و همکاری کودکان را با یکدیگر سبب می شود.

ص:76

دارند که از طریق آن احساسات خود را به طور مناسب و درست ابراز کنند و پرخاشگری و تحریکات آنی مخرب خود را کنترل و مهارت های ارتباطی شفاهی و همکاری های اجتماعی خود را تقویت کنند. فعالیت هایی چون «توجه دادن به وقایع دیگر» همراه با موسیقی می تواند احساس فشار بسیاری ازاین بیماران را تخفیف دهد. (1)

موسیقی درمانگری که با بیمارانِ بزرگسالِ دارایِ اختلالاتِ روانی کار می کند چند مسؤولیت مهم دارد که عبارتند از:

به وجود آوردن یک محیط گرم و امن که موجب تقویت احساس ارزش شخصی و انگیزه از طریق تأکید بر تجربه یا موفقیت می شود.

ص:78

مشخص کردن انتظارات و محدودیت هایی که برای رفتارهای مناسب گروهی لازم است.

راهنمایی و یادآوری توجه بیمار به سمت وظیفه (کار) موجود.

آگاه شدن از پاسخ های خود و اهمیت رفتار متقابل.

درک و توجه دادن به آنها در خصوص این مطلب که فرد بزرگسالی هستند.

یکی از راه های تشویق بیماران برای قبول مسؤولیت کارهایشان، نوشتن یا انتخاب اهدافشان به وسیله خود آن هاست. (1)

ص:79

می پردازند میانگین نمرات بالاتری نسبت به دیگر دانش آموزان داشته و نیز از رشد جسمانی سریع تر و مهارت های شنیداری بیشتری بهره می برند.

نقش و اهمیت موسیقی در یادگیری دانش آموزان انکارناپذیر بوده و در اکثر مدارس معتبر دنیا، همراه با آموزش مواد درسی مختلف جایگاه ویژه ای نیز برای آموزش موسیقی در نظر گرفته می شود.

می توان گفت ترس در پاسخ به خطری معلوم، بیرونی، معین و منشأ غیر تعارضی است ولی اضطراب در پاسخ به تهدیدی ایجاد می شود که اکثرا نامعلوم، درونی و مبهم است و از تعارض منشأ گرفته است. اکثر مواقع ترس واکنشی حاد و اضطراب واکنشی مزمن است. اضطراب می تواند اثراتی جبران ناپذیر و حتی مرگ را به دنبال داشته باشد. یکی از کاربردهای موسیقی درمانی نیز در کاهش اضطراب و استرس است.

به صورت پایان نامه های دانشگاهی و یا مطالعات و پژوهش های فردی، از دو دهه گذشته آغاز گردیده که در این مدت از روندی آکادمیک و ساختاربندی شده، بهره ای نداشته است.

از سال 1377 گروهی متشکل از اساتید و دانشجویان گروه پژوهشی موسیقی درمانی تحت نظارت مرکز پژوهش های علمی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی تهران فعالیت های نظام مندی را در این زمینه آغاز نمودند که ماحصل آن، برگزاری اولین و دومین سمینار موسیقی درمانی در سطح ملی و تشکیل جلسات کنفرانس هفتگی، بانک اطلاعاتی، دوره های آموزش نظری و عملی (Work shop) و انجام تحقیقات بالینی بوده است. در جریان برگزاری دومین سمینار سراسری موسیقی درمانی در خرداد ماه سال 1379، قطعنامه ای

ص:83

قرائت شد که در آن، لزوم تشکیل انجمنی رسمی که ماهیت حقوقی داشته باشد، اعلام گردید. این ماده از قطعنامه براساس برنامه ای از پیش تعیین شده و بنا به درخواست های متعدد از جانب مراکز دانشگاهی و دانشجویان گروه های مختلف و احساس نیاز اعضای گروه شکل گرفت و پیگیری آن پس از یک سال با برقراری جلسات متعدد مقدماتی منجر به ثبت انجمن مذکور گردید.

اهداف و وظایف «انجمن کاربرد موسیقی در سلامت جسم و روان» با اعتقاد بر اصول سه گانه «آموزش، پژوهش و ارائه خدمات» و با استناد به بندهای موجود در اساسنامه به شرح زیر می باشد:

1 گسترش، پیشبرد، ارتقاء و توسعه کمی و کیفی نیروهای متخصص و بهبود بخشیدن به امور پژوهشی در زمینه های مربوط به موضوع فعالیت

ص:84

انجمن.

2 ایجاد و تحکیم روابط علمی و تحقیقاتی در سطح ملی و بین المللی با مراکز، محققان و متخصصانی که به گونه ای با موضوع فعالیت انجمن در ارتباط می باشند.

3 تلاش در جهت تهیه بانک اطلاعاتی (کتب، مجلات، مقالات، فیلم ها و …).

4 ترغیب و تشویق پژوهشگران و تجلیل از محققان.

5 حمایت از پروژه های تحقیقاتی در پایان نامه های دانشگاهی و ارائه مشاوره در زمینه طراحی، اجراء و آنالیز طرح های پژوهشی.

6 تشکیل گردهمایی های علمی در سطح ملی، منطقه ای و بین المللی.

7 انتشار کتب و نشریات علمی.

ص:85

8 ارائه خدمات درمانی.

9 آموزش و تربیت نیروهای علاقمند.

10 نظارت علمی بر عملکرد مراکز، گروه ها و کلیه افرادی که قصد همکاری در زمینه موضوع انجمن را دارند.

طرب انگیز و لهو و باطل است و به عبارت روشن تر: غِناء آهنگ هایی است که متناسب مجالس فسق و فجور و اهل گناه و فساد می باشد.

و باز به تعبیر دیگر: غِناء به صوتی گفته می شود که قوای شهوانی را در انسان تحریک می نماید، و انسان در آن حال احساس می کند که اگر در کنار آن صدا، شراب و فساد جنسی نیز باشد کاملاً مناسب است!

این نکته نیز قابل توجه است که گاه یک «آهنگ» هم خودش غِناء و لهو و باطل است و هم محتوای آن، به این ترتیب که اشعار عشقی و فسادانگیز را با آهنگ های تحریک آمیز بخوانند، و گاه تنها آهنگ، غِناست، به این ترتیب که اشعار پرمحتوا یا آیات قرآن و دعاء و مناجات را با آهنگی بخوانند که مناسب مجالس عیّاشان و فاسدان است و در هر دو صورت حرام می باشد.

ص:87

ذکر این نکته نیز لازم است که گاه برای غِناء دو رقم معنی ذکر می شود «معنی عام» و «معنی خاص» معنی خاص همان است که در بالا آمد یعنی آهنگ های تحریک کننده شهوات و متناسب با مجالس فسق و فجور. ولی معنی عام هرگونه صوت زیباست و لذا آنها که غِناء را به معنی عام تفسیر کرده اند بر آن دو قسم قایل شده اند «غِنای حلال» و «غِنای حرام».

منظور از غِنای حرام همان است که در بالا آمد و منظور از غِنای حلال صدای زیبا و خوشی است که مفسده انگیز نباشد، و متناسب با مجالس فسق و فجور نگردد.

بنابراین در اصل تحریم غِناء تقریبا اختلافی نیست، اختلاف در نحوه تفسیر آن است. البته «غِناء» مصادیق مشکوکی نیز دارد (همانند همه مفاهیم دیگر) که

ص:88

انسان به راستی نمی داند فلان صوت مناسب مجالس فسق و فجور است یا نه؟ و در این صورت به حکم اصل برائت محکوم به حلیت است (البته بعد از آگاهی کافی از مفهوم عرفی غِناء طبق تعریف فوق).

و از این جا روشن می شود صداها و آهنگ های حماسی که متناسب میدان های نبرد و یا ورزش و یا مانند آن است دلیلی بر تحریم آن نیست.

مجلس غِناء معمولاً مرکز انواع مفاسد است و آنچه به این مفاسد دامن می زند همان غِناء است. در بعضی از گزارش هایی که در جرائد خارجی آمده می خوانیم که در مجلسی که گروهی از دختران و پسران بودند و آهنگ خاصی از غِناء در آن جا اجرا شد آنچنان هیجانی به دختران و پسران دست داد که به یکدیگر حمله ور شدند و فجایع زیادی بار آوردند.

در تفسیر «روح المعانی»، سخنی از یکی از سران «بنی امیه» را نقل می کند که به آنها می گفت: از غِناء بپرهیزید که حیا را کم می کند، شهوت را می افزاید، شخصیت را درهم می شکند، جانشین شراب می شود و همان کاری را می کند که

ص:90

مستی انجام می دهد. (1)

و این نشان می دهد که حتی آنها نیز به مفاسد آن پی برده بودند.

و اگر می بینیم در روایات اسلامی کرارا آمده است که غِناء روح نفاق را در قلب پرورش می دهد اشاره به همین حقیقت است، روح نفاق همان روح آلودگی به فساد و کناره گیری از تقوا و پرهیزکاری است.

و نیز اگر در روایات آمده است که فرشتگان در خانه ای که غِناء در آن است وارد نمی شوند به خاطر همین آلودگی به فساد است، چرا که

فرشتگان پاکند و طالب پاکی هستند، و از این محیط های آلوده بیزارند.

ص:91

به همین دلیل گاهی غِناء و آهنگ های مخصوص، چنان افراد را در نشئه فرو می برد، که حالتی شبیه به مستی به آنها دست می دهد، البته گاه به این مرحله نمی رسد اما در عین حال تخدیر خفیف ایجاد می کند و به همین دلیل بسیاری از مفاسد مواد مخدر در غِناء وجود دارد، خواه تخدیر آن خفیف باشد یا شدید.

سرگرمی های ناسالم دیگر و از جمله توسعه غِناء و موسیقی مخرّب، یکی از مهمترین ابزاری است که آنها برای تخدیر افکار مردم بر آن اصرار دارند و به همین دلیل قسمت عمده وقت رادیوهای جهان را موسیقی تشکیل می دهد و از برنامه های عمده وسایل ارتباط جمعی همین موضوع است. (1)

شاید بعضی از این استثناها در حقیقت استثناء نباشد و خارج از موضوع غِناء محسوب می شود.

«قُرْطُبِیّ» در همین زمینه چنین می گوید: «غِنای معمول در میان گروهی از مردم، هرگاه مشتمل بر اشعار عاشقانه درباره زنان و توصیف زیبایی های آنان و ذکر شراب و محرمات دیگر باشد، همه علما در حرمت آن متفقند، چرا که مصداق لهو و غِنای مذموم می باشد و اما اگر از این امور خالی گردد، مختصری از آن در اعیاد و جشن های ازدواج جایز است و همچنین برای نشاط بخشیدن به هنگام انجام کارهای مشکل، آن گونه که در تاریخ اسلام در مسأله حفر خندق آمده و یا اشعاری که «انجشه» به هنگام حرکت قافله به سوی مکه در حجة الوداع برای تحریک شتران می خوانده است. اما آنچه امروز در میان «صوفیه» معمول

ص:95

است که انواع آلات طرب را در این زمینه به کار می برند حرام است. (1)

جاهلیت را از بین ببرم(1)

صورت را دارد و به دستش تنبوری از آتش جهنّم است و بالای سرش هفتاد هزار فرشته عذاب همراه با گرزی که در دست دارند بر سر و صورتش می کوبند. و کسی که اهل «غِناء و موسیقی» است از قبرش بیرون می آید در حالی که نابینا و گنگ و کر خواهد بود. همچنین زناکار و آن که فلوت و دایره می زند همانند ایشان محشور می شود.(1)

21 رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:

مَنْ اِسْتَمَعَ اِلَی اللَّهْوِ یُذابُّ فی اُذُنِهِ الاْنَکُ

ص:98

کسی که به لهو (آواز موسیقی طرب انگیز) گوش دهد در روز قیامت در گوشش سُرْب آب کرده ریخته می شود. (1)

در کتابش فرموده است:

«بعضی از مردم سخنان بیهوده را خریداری می کنند …».(1)

23 امام باقر علیه السلام فرمود:

عَنْ اَبی بَصیر قالَ: سَألْتُ اَباجَعْفَرِ علیه السلام عَنْ کَسْبِ الْمُغَنِّیاتِ؟ فقالَ الّتی یَدْخُلُ عَلَیْها الرِّجالُ حرامٌ، وَ الْتی تُدْعی اِلَی الاَْعْراسِ لَیْسَ بِه بَأْسٌ، وَ هُوَ قَوْلُ اللّه ِ عَزَّوَجَلَّ: «وَ مِنَ النّاسِ مَنْ یَشْتَری لَهْوَ الْحَدیثِ لِیُضِلَّ عَنْ سَبیلِ اللّهِ»

ابوبصیر می گوید: از امام باقر علیه السلام از درآمد کنیزکان خواننده پرسیدم، امام علیه السلام فرمود:

کَسبِشان حرام است. امّا در عروسی ها «در صورتی که زن و مرد جدا از

ص:100

یکدیگر و صدای زن را نامحرم نشنود» خواندن اشکال ندارد. و علّت حرمت همان سخن قرآن کریم است که می فرماید: «وَ مِنَ النّاسِ مَنْ یَشْتَری …». (1)

24 امام صادق علیه السلام فرمود:

وَ الْمَغَنِیَّةُ مُلْعُونَةٌ وَ مَنْ اَدّاها مَلْعُونٌ و آکِلُ کَسْبُها مَلْعُونٌ

کنیز و زن خواننده و کسی که اجرتی به او می دهد و کسی که پول را مصرف می کند

ص:101

همه مورد لعنت قرار گرفته اند.(1)

آن صورت زیبا را نمی شنود.(1)

استعمال و خرید و فروش و نگهداری آلات لهو حرام است.

(حضرات آیات عظام مظاهری و علوی)

(خرید و فروش و استعمال و نگهداری آلات لهو و لعب) جایز نیست.

(حضرت آیة اللّه العظمی بهجت حضرت آیة اللّه العظمی صافی گلپایگانی) (1)

2 امام خمینی (ره) در مورد موسیقی می فرماید:

«موسیقی از اموری است که البتّه هر کسی بر حسب طبع خوشش می آید، لکن از اموری است که انسان را از جدیّت بیرون می کند و به یک مطلب هَزْل می کشاند.

ص:104

دیگر یک جوانی که عادت کرد روزی چند ساعت را با موسیقی سروکار داشته باشد … این از مسائل زندگی و از مسائل جدّی به طور کلّی غافل می شود. عادت می کند همان طوری که به مواد مخدّر عادت می کنند. کسانی که به مواد مخدّر عادت می کنند، دیگر نمی توانند یک انسان جدّی باشند که بتوانند در مسائل سیاسی فکر کنند. فکر انسان را موسیقی جوری می کند که دیگر در غیر همان محیط موسیقی و مربوط به شهوات و مربوط به موسیقی نتواند اصلاً فکر کند». (1)

3 از مقام معظم رهبری حضرت آیة اللّه خامنه ای نسبت به حدود و کیفیت

ص:105

استفاده از آلات و ابزار موسیقی سؤال شده است، ایشان پاسخ فرمودند:

استفاده از آلات موسیقی حتّی در غیر موسیقی مطرب اگر مستلزم مفاسدی باشد جایز نیست. ولی استفاده از آلات موسیقی در نواختن موسیقی غیرمطرب (لهوی) چنانچه مفاسدی بر آن مترتب نباشد فی نفسه منعی ندارد. لیکن در هر صورت ترویج موسیقی و اهتمام و اشتغال به آن با هدف های نظام اسلامی منافات دارد. مخصوصا اشتغال به نوازندگی در پایگاه بسیج برای عزیزان بسیجی وجهی ندارد و صلاح نیست. جلوگیری از محرمات و مفاسد اجتماعی، جذب جوانان و نیروی مقاومت اسلامی راهش پرداختن به نوازندگی نیست بلکه باید

ص:106

از طریق امر به معروف و نهی از منکر و کارهای فرهنگی مناسب اقدام شود.(1)

4 مرجع عالیقدر حضرت آیة اللّه خامنه ای مدظله العالی، حضرت عالی در پاسخ به سؤالی مرقوم فرموده بودید که اشاعه و ترویج موسیقی با اهداف نظام مقدس جمهوری اسلامی منافات دارد. آیا نظر فوق یک حکم ارشادی است؟ یا یک حکم حکومتی؟

ج آموزش موسیقی و نوازندگی به نونهالان و نوجوانان موجب انحراف آنان و ترتّب مفاسد است و جایز نیست. به طور کلی ترویج موسیقی با اهداف

عالیه نظام اسلامی منافات دارد، مسئولین فرهنگی مجاز نیستند سلیقه های

ص:107

شخصی خود را به اسم نشر فرهنگ و معارف در آموزش و پرورش نوجوانان به کار گیرند.(1)

5 موسیقی مطرب چه نوع موسیقی است و چگونه می توان تشخیص داد؟

ج موسیقی مطرب، حرام است و تشخیص موضوع به عهده خود مکلّف است.(2)

مقام معظم رهبری

6 اگر موسیقی لهوی است یا فساد دارد باید از آن احتراز شود و

ص:108

فرقی در این باره میان موسیقی سنّتی و غیر سنّتی نیست. (1)

مقام معظم رهبری

7 آنچه را عرف مردم موسیقی دانند استماع آن و ساخت و تعلیم و تعلّم و فروش آلات آن حرام است.

حضرت آیة اللّه العظمی صافی گلپایگانی

8 نظر حضرت عالی در مورد موسیقی چیست؟ و چه نوع موسیقی اشکال ندارد؟

ص:109

ج همه انواع موسیقی حرام است.(1)

حضرت آیة اللّه العظمی صافی گلپایگانی

9 س در مورد حرمت موسیقی عده ای می گویند آنچه حرام است موسیقی مطرب لهوی است ولی موسیقی اصیل ایرانی و سنتی و کلاسیک و امثال ذلک اشکال ندارد خواهشمند است نظر شریفتان را بفرمایید.

بسمه تعالی

موسیقی ای که مناسب مجالس خوشگذرانی باشد حرام است بین انواع آن فرقی نیست چه سنتی باشد یا غیر آن. حضرت آیة اللّه العظمی تبریزی

ص:110

موسیقی مطرب هم مطلقا حرام است.

حضرت آیة اللّه العظمی بهجت

بسمه تعالی

غِناء و موسیقی چه سنتی و چه غربی و یا غیر این ها اگر تحریک شهوت کند حرام است.

حضرت آیة اللّه العظمی مظاهری

بسمه تعالی

کلیه صداها و آهنگ هایی که مناسب مجالس لهو و فساد است حرام و غیر آن حلال است و تشخیص آن با مراجعه به اهل عرف، یعنی افراد فهمیده متدیّن خواهد بود.

حضرت آیة اللّه العظمی مکارم شیرازی

ص:111

بکشاند و نیز انسان را از معنویّت، از خدا و از ذکر غافل کند و به شهوترانی تشویق کند. (1)

بسمه تعالی

غِناء خوانندگی مطرب و ملهی متناسب با مجالس عیش و نوش است و موسیقی نوازندگی با همان اوصاف است و در حکم با هم فرقی ندارند و هر دو حرام است.

مقام معظم رهبری

بسمه تعالی

غِناء در باب تلفظ و تعلم است ولی موسیقی مطرب هم مطلقا حرام است.

حضرت آیة اللّه العظمی بهجت

بسمه تعالی

غِناء یعنی خوانندگی و موسیقی یعنی نوازندگی و هر دو اگر مطرب و محرک باشد حرام است. حضرت آیة اللّه العظمی بهجت

ص:114

بسمه تعالی

غِناء (آوازه خوانی مناسب مجالس خوشگذرانی که در مضمون باطل باشد) و گوش دادن به آن حرام است و بنابر احتیاط واجب باید از مطلق خواندنی که با ترجیع صوت (چهچهه) است ولو در مضمون باطل نباشد. و نیز موسیقی لهوی (نواختن با آلات مخصوصه که مناسب مجالس خوشگذرانی باشد) و گوش دادن به آن حرام است.

حضرت آیة اللّه العظمی تبریزی

بسمه تعالی

کلیه صداها و آهنگ هایی که مناسب مجالس لهو و فساد است حرام و غیر آن

ص:115

اشکال دارد و تشخیص آن با مراجعه به اهل عرف خواهد بود.(1)

حضرت آیة اللّه العظمی مکارم شیرازی

بر همین جهت بوده است که در جنگ های صدر اسلام که در حدود هشتاد جنگ و دفاع بوده است نمی بینیم که مسلمین برای تهییج سربازان خود به موسیقی متوسل شوند و بلکه آنها شعارهای واقعی را به طور دسته جمعی می گفتند و تحریک می گشتند. چنانکه در یکی از جنگ ها قریش شعار ذیل را با موسیقی و هیجان می گفتند.

اُعْلُ هُبَلُ، اُعْلُ هُبَلَ

بلند باد هبل، بلند باد هبل

مسلمانان هم در مقابل می گفتند:

اَللّهُ اَعْلی وَ اَجَلَّ

ص:117

خداوند بالا و بلندمرتبه است.(1)

… با این که کفار از هرگونه وسایل موسیقی آن زمان برای تحریک سربازان خود استفاده می کردند مسلمانان کوچکترین اعتنایی به مسأله موسیقی نداشتند(2) … موسیقی موجب وصال نیست بلکه خیال وصال را در انسان تحریک می کند.

خلاصه: بایستی گفت: بشر از نظر کمبودی که در معرفت توانایی مواجهه با واقعیت دارد موسیقی را برای تسلّی خود تأیید می کند، پس نام آن را ضرورت می گذارد به همین جهت است که اسلام به موسیقی روی خوشی نشان نمی دهد و

ص:118

می خواهد و می خواهد انسان ها از زندگانی روحی و طبیعی با خودِ واقعیات روبرو گردند.

علتی که برای ممنوعیت موسیقی در منابع اسلامی ذکر شده است مسئله لهو و لعب است با نظر به علت کاملاً روشن می شود که اسلام می خواهد انسان را در دنیا، خود را در مقابل هیجاناتِ پا در هوا نبازد و آمادگی واقعی خود را از دست ندهد و تا بتواند خود را اختیارا سلب نکند. (1)

ص:119

داشت آیا می توانست این اندازه مردم را به خود مشغول بدارد؟

ج صحیح است ولی فراموش نکنیم که بشر در دوران های گذشته بردگی را هم زیربنای تمام مسائل اجتماعی و سیاسی خود قرار داده بود. به فکر هیچکس نمی رسید که یک اصل خلاف انسانی بوده است. (1)

3 آیا موسیقی در محل کار سبب کار بیشتر نیست؟

س آزمایش کرده اند وقتی که در کارگاهها موسیقی زده می شود کمیّت و نتیجه کار کارگران بیشتر می شود. این پدیده را چگونه با تحریم موسیقی می توان توجیه کرد؟

ص:121

ج مسلما افزایش راندمان کار انرژی می خواهد. خود تَمَوُّجات صوتی که نمی تواند در داخل بدن انرژی تولید کند. پس آن کارگر مجبور است انرژی بیشتری را در زمان کوتاهتری از دست بدهد تا پدیده فوق به وقوع بپیوندد. پس ظاهرا موسیقی در اینجا نقش مثبتی داشته است ولی همانطوری که گفته شد این نقش مثبت، ظاهری است.(1)

در واقع موسیقی در اینجا هیچ عمل مثبتی انجام نداده بلکه جنبه منفی هم داشته است که باعث شده انرژی کارگران در زمان کوتاه تری صرف شود. به علاوه کدامین اصل انسانی می گوید برای افزایش دادن منافع سودگران، کارگران

ص:122

را در خیالات و تجسمیات بی اساس غوطه ور سازیم(1)

لذت طلب است لذا تدریجا قانون را پایمال می سازد. (1)

ضررهای موسیقی از دیدگاه علامه محمدتقی جعفری (ره)

1 ایجاد عدم تعادل و توازن بین اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک. (2)

ص:124

2 مرض مانی (manie) (نوعی جنون است که درجات متعددی دارد).

3 مرض سیکلموتیمی (1) (cyclothymie)

4 کوتاهی عمر

5 مرض پارانویا (2) (paranoial)

6 ضعف اعصاب

7 اختلالات دماغی (اغتشاشات مغزی، هیجانات روحی جنون)

8 تأثیرات قلبی

ص:125

9 واسطه انتحار و خودکشی

10 بیماری فشار خون

11 عامل فحشاء

12 تضعیف و تضییع حس شنوایی (سامعه)

13 تضعیف و تضییع حس بینایی (باصره)

14 هیجان

15 سلب اراده و شکست شخصیت

16 سلب غیرت

17 عامل جنایت

18 جلب توجه غیرطبیعی

19 ازدست دادن نیروی فکری

20 تضییع نیروی قضاوت

ص:126

21 افسردگی و خمودگی

22 تهییج عشق(1)

23 شکست عمر و جوانمرگی

24 زنجیر بردگی

25 روش لغو 26 اتلاف وقت(2)

ص:127

باشد حرام است. (1)مقام معظم رهبری

3 پخش موسیقی های رادیو و تلویزیون چگونه است؟ آیا می توان بدون شک و شبهه به آنها گوش داد؟

اگر از موسیقی های مطربی که مخصوص مجالس لهو است نباشد اشکال ندارد و تشخیص موضوع، موکول به نظر شخص شنونده است. به هر حال پخش موسیقی در رادیو و تلویزیون دلیل حلیّت آن نیست. مقام معظم رهبری

4 -س -آیا موسیقی که از صدا و سیما پخش می گردد حلال است و یا اینکه در افراد مختلف فرق دارد؟

ص:129

ج - مجرد پخش از صدا و سیما جهت شرعی بر اباحه نیست اگر در نظر مکلف، موسیقی مطرب مخصوص مجالس لهو و عیش و نوش باشد جایز نیست گوش کند.

5 س در صورتی که موسیقی که از صدا و سیما پخش می شود، مشترک باشد و یا بسیار شبیه و گاهی همان آهنگ هایی باشد که در نوارهای مبتذل استفاده می شود، گوش دادن به این نوع موسیقی ها را جایز می دانید یا نه؟

ج اگر در نظر شنونده از آهنگ های مطرب لهوی متناسب با مجالس لهو و گناه باشد جایز نیست.(1)

ص:130

6 رهبر عزیز انقلاب طی حکمی به ریاست صدا و سیما در مورد موسیقی در آن سازمان فرمود:

تنوع و جذابیت در صدا و سیما شرط لازم توفیق آن رسانه است. ولی این نباید موجب گرایش به شیوه های زیانبخش و مخرّب گردد. ترویج فرهنگ غربی و استفاده ابزاری از جاذبه های جنبی یا استفاده از موسیقی های لَهْوی و حرام و چیزهایی از این قبیل نباید به بهانه جذّاب کردن تلویزیون به این دستگاه مؤثر که در معرض دید همه قِشرها و خانواده است راه یابد. (1)

ص:131

چیزها باشد آن وقت حرام می شود.(1)

پرده تقوا و عفت دارد.(1)

اگر موسیقی مطرب باشد استماع و خرید و فروش آن حرام است.

حضرت آیة اللّه العظمی بهجت

اگر موسیقی لهوی و تحریک کننده باشد حرام است. حضرت آیة اللّه العظمی مظاهری

آنچه را عرف مردم موسیقی می دانند استماع آن و ساخت و تعلیم و تعلم و فروش آلات آن حرام است. حضرت آیة اللّه العظمی صافی گلپایگانی

گوش دادن به موسیقی لهوی که مناسب مجالس خوشگذرانی می باشد جایز نیست و همچنین ساخت و تعلیم و خرید و فروش ابزار آلات موسیقی لهوی جایز نیست. حضرت آیة اللّه العظمی تبریزی

کلیه صداها و آهنگ ها که مناسب لهو و فساد است حرام و غیر آن حلال است و تشخیص

ص:135

آن با مراجعه به اهل عرف عام خواهد بود. (1) حضرت آیة اللّه العظمی مکارم شیرازی

نظر مراجع عظیم الشأن تقلید درباره خانه و هنرستان موسیقی

س طبق برنامه ریزی های اعلام شده بنابر این است که خانه ها و هنرستان های موسیقی در شهرستانها تشکیل شود که با عکس العمل مردم مواجه شده است. نظر حضرتعالی در رابطه با رواج موسیقی چیست؟

بسمه تعالی

ج آموزش موسیقی و ترویج آن برای نوجوانان با اهداف نظام جمهوری اسلامی

سازگار نیست. مقام معظم رهبری

ص:136

بسمه تعالی

موسیقی مطرب، شنیدن و تعلیم و تعلّم آن و تعاون آن حرام است.

حضرت آیة اللّه العظمی بهجت

بسمه تعالی

موسیقی لَهْوی تعلیم و تعلّم و اجرت گرفتن برای آن حرام است و این ها مظاهر فسادی است که به خاطر مسامحه بعضی از متصدّیان شروع شده است. حضرت آیة اللّه العظمی تبریزی

بدون شک تأسیس این گونه مراکز موجب گسترش فساد است و جایز نیست.

حضرت آیة اللّه العظمی مکارم شیرازی

موسیقی و ترویج و تأسیس مراکزهای تعلیم آن هم حرام است.

حضرت آیة اللّه العظمی صافی گلپایگانی

ص:137

تعلیم و تعلّم موسیقی حرام است. حضرت آیة اللّه العظمی علوی (1)

فتاوای مراجع تقلید درباره آموزش موسیقی

س - در برخی مراکز دولتی و خصوصی کلاس های آموزش موسیقی و تئاتر برای دختران تشکیل شده و مربیان مرد آموزش را به عهده دارند. آیا تشکیل چنین کلاس ها و شرکت دختران در این کلاس ها جایز است یا خیر؟

بسمه تعالی

ج نگاه کردن به نامحرم و هرگونه کاری که مستلزم حرام و موجب مفسده باشد حرام است. مقام معظم رهبری

ص:138

بسمه تعالی

موسیقی لهوی تعلیم و تعلّم و اجرت گرفتن برای آن حرام است و این ها مظاهر فسادی است که به خاطر مسامحه بعضی از متصدّیان شروع شده است.

حضرت آیة اللّه العظمی تبریزی

بسمه تعالی

حرام است. حضرت آیة اللّه مظاهری

بسمه تعالی

حرام است. حضرت آیة اللّه صافی گلپایگانی

بسمه تعالی

جایز نیست. حضرت آیة اللّه مکارم شیرازی (1)

ص:139

بر فرض هم که همه مشکلات ما حل شده، مگر اسلام عزیز اجازه می دهد اموال مردم صرف امور پوچ و بیهوده گردد. در کجای تاریخ معتبر اسلام داریم که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و یا حضرت علی علیه السلام و سایر ائمه علیهم السلام العیاذ باللّه جلسه ای تحت عنوان موسیقی اصیل عربی و … تشکیل داده و مروجین موسیقی اعم از موسیقی حرام یا مشکوک را با بیت المال تقدیرنامه و صوت و کف مورد تشویق قرار دهند.

و اینک به فتاوای اسلام شناسان واقعی که همان علما ربانی و مراجع عظیم الشأن هستند توجه فرمایید:

س متأسفانه برخی متصدیان فرهنگی کشور، بعضی از نویسندگان طاغوتی را تشویق کرده و یا با برپایی جشنواره های موسیقی هدایایی را به

ص:141

عنوان تشویق به موسیقی دانان می پردازند. آیا صرف بیت المال مسلمین در این راستا و اهدای هدایا از بیت المال به این گونه افراد جایز است؟ و اساسا این حرکات در نظام اسلامی چه صورت دارد؟

بسمه تعالی

ج صرف بیت المال باید طبق موازین قانونی و شرعی صورت پذیرد.

مقام معظم رهبری

تشویق کسانی که موسیقی لهوی می زنند حرام است و کسی که اموال عمومی را صرف آنها می کند ضامن است و نزد خداوند متعال مسئول اعمالش می باشد و باید توبه کند وگرنه در آخرت مسئول خواهد بود.

حضرت آیة اللّه العظمی تبریزی

ص:142

موسیقی متداول فعلی به تمام اقسامه حرام است و تعلیم و تعلّم و صرف بیت المال مسلمین در این گونه امور حرام است و موجب اشتغال ذمّه مسئولین مربوطه است.

خداوند مسلمین را از فتن آخرالزمان حفظ فرماید.

حضرت آیة اللّه صافی گلپایگانی

… تشویق کسانی که موسیقی حرام می نوازند جایز نیست.

حضرت آیة اللّه العظمی مکارم شیرازی

مربوط به نظر مسئولین است ولی به طور کلی اگر کار حرامی صورت گیرد به هیچ وجه جایز نیست. حضرت آیة اللّه العظمی فاضل لنکرانی

حرام است و ضمان آور می باشد. حضرت آیة اللّه العظمی مظاهری

ص:143

مصرف بیت المال مسلمین در مواردی که شرعا مجوزی نداشته باشد حرام است تا چه حد رسد که در مواردی صرف شود که شارع مقدس آن را نهی کرده است. حضرت آیة اللّه العظمی علوی گرگانی (1)

سؤال در خصوص حکم شرعی موسیقی قبلاً فرموده اید موسیقی مخصوص مجالس لهو و طرب ممنوع است، استدعا دارد در خصوص لهو و طرب توضیح بیشتری بفرمایید.

بسمه تعالی

مجالس لهو و لعب مجالسی است که جهت خوشگذرانی از راه استماع به آواز و مانند آن منعقد می شود. حضرت آیة اللّه سیستانی 16 شعبان 1426

ص:144

مناسب چنین مجالسی باشد حرام است هر چند به تنهایی و در خلوت انجام گیرد.

حضرت آیة اللّه العظمی مکارم شیرازی

جواب موسیقی اگر شهوت انگیز یا مفسده زا باشد حرام است و هم فقهاء عظام بر حرمت این دو قسم از موسیقی اتّفاق نظر دارند و اگر در فرمایش بزرگان، موسیقی لهوی و یا موسیقی مناسب مجالس لهو آمده است، برای این است که در قرآن شریف، اطلاق لهو الحدیث بر موسیقی حرام شده است «وَ مِنَ النّاسِ مَنْ یَشْتَری لَهْوَ الْحَدیثِ لِیُضِلَّ عَنْ سَبیلِ اللّهِ بِغَیْرِ عِلْمٍ».(1)

حضرت آیة اللّه العظمی مظاهری

ص:146

جواب به نظر اینجانب تبعا لبعض الاعلام من الفقهاء قدس اللّه ارواحهم حرمت موسیقی و غِناء حرمت محتوایی است و هر صوت و غِناء و موسیقی که در آن ترویج بی بند و باری و بی عفتی و یا برای عیّاشی و هوسرانان خودخواه و غیرمتعهّد و یا ترویج باطل و تخدیر افکار و به انحراف فکری کشاندن انسان ها و یا از اسلام چهره ای ناخوشایند و خلاف سهولت و عدالت نشان دادن و … باشد امثال موارد در همه و همه غِناء و موسیقی اش هم حرام و عامل و خواننده و مستمع مرتکب دو حرام شده اند و ناگفته نماند با پاسخ مرقوم نیازی به رفع ابهام آنچه در سؤال آمده نمی باشد کما اینکه حتی اگر آیه ای از قرآن هم با غِناء خوانده شود برای ترغیب به کار حرام و باطل غِنای آن هم حرام می باشد چه برسد به غِناء و موسیقی نسبت به سنت و مسائل دیگر اسلامی.

حضرت آیة اللّه العظمی صانعی

ص:147

جواب امام (ره) در تحریر الوسیله در مکاسب محرمه مسأله 13 میفرماید غِناء حرام آن نحوه خواندنی است که طرب انگیز باشد که مناسب مجالس لهو و محافل طرب و آلات لهو و ملاهی باشد. آیة الله مظاهری سلّمه الله در توضیح المسائل مسأله 2546 در مورد غِناء حرام میفرماید آن صوتی است که شهوت انگیز و طرب انگیز باشد چنانچه مراد از موسیقی حرام آن آهنگی است که شهوت انگیز و طرب انگیز باشد و در مسئله 2548 میفرماید چنانچه آهنگی شهوت انگیز و طرب انگیز نباشد حرام نیست آیة ا … مکارم شیرازی در تفسیر نمونه در ذیل آیه 6 سوره لقمان شرح مبسوطی بر غِناء داده است و مجموعه را خلاصه کرده و فرموده اند غِناء آهنگهایی است که متناسب مجالس فسق و فجور و اهل گناه و فساد می باشد (تفسیر نمونه جلد 17 صفحه 23 خط 6) و شرح

ص:148

داده اند که کسی که به غناء گوش میدهد در آن حال احساس میکند که اگر در کنار آن صدا شراب و فساد جنسی نیز باشد کاملاً مناسب است. پس با توضیح و بیان این دو مرجع خبره حیّ شاهد و ناظر زمان ما در معنای فتوای مرحوم امام (ره) که صدائی که مناسب مجالس لهو و محافل طرب باشد و آهنگ های آن گونه - آن موسیقی حرام است و آن نوع خواندن (چه زن بخواند چه مرد) حرام است که شهوت جنسی را برانگیخته کرده و اهل گناهان کبیره در مجالس شراب و زنا با آن نوع آهنگها و خواندنها خود را تحریک و مهیای معاصی میکند به قول امروزیها نوارهای مبتذل. پس به هر خواندنی و به هر نواختنی غِناء حرام در اسلام و موسیقی حرام در اسلام گفته نمیشود و اگر آهنگی یا صدائی مشکوک شد اصل بر حلّیت آن می باشد.

فقیه اهل بیت استاد ارجمند آقای سید مرتضی خاتمی

ص:149

سؤال 2 در فرض مذکور اگر موسیقی غیر ایرانی باشد چه حکمی دارد؟

فرقی بین موسیقی ایرانی و غیر ایرانی نیست مشروط بر اینکه از نوع مزبور در این محیط محسوب شود.

حضرت آیة اللّه العظمی مکارم شیرازی

جواب مناط در حرمت، شهوت انگیز و یا مفسده انگیز بودن آن است و امّا ایرانی و غیر ایرانی و مانند این ها تفاوتی ندارد.

حضرت آیة اللّه العظمی مظاهری

جواب آنچه درباره موسیقی حرام در سؤال 3 مشروحا بیان شد به نوع لغت خواننده ایرانی باشد یا عربی یا هندی یا بهر لغت دیگر فرقی ندارد. آهنگ و صدائی که شهوت جنسی را تحریک کرده اهل فسق و و فجور از آن برای گناهان

ص:150

کبیره استمداد می طلبد شرع مقدس استماع و نواختن و خواندن آن را حرام فرموده است.

فقیه اهل بیت استاد ارجمند آقای سید مرتضی خاتمی

سؤال 3 حکم شرعی استفاده از موسیقی که خواننده آن زن باشد، چیست؟

جواب جایز نیست.

حضرت آیة اللّه العظمی مکارم شیرازی

جواب چون مفسده انگیز است، حرام است. حضرت آیة اللّه العظمی مظاهری

جواب همان است که در پاسخ سئوال 3 و 4 مشروحا بیان شد. خواننده زن باشد یا مرد فرقی ندارد. فقیه اهل بیت استاد ارجمند آقای سید مرتضی خاتمی

سؤال 4 در صورتی که خواننده یا نوازنده موسیقی ضد انقلاب باشد آیا

ص:151

رفتار و اعتقادات شخصی وی تأثیری در اصل حکم شرعی آن دسته از موسیقی که تولید او باشد بوجود می آورد یا خیر؟

جواب عقیده شخصی تأثیری در حکم موسیقی ندارد مگر اینکه با موسیقی خود نوع اعتقاد خویش را ابراز و دنبال کند.

حضرت آیة اللّه العظمی مکارم شیرازی

جواب دین مقدس اسلام برای خودسازی و رسیدن انسان ها به کمالات اخلاقی دستورات و برنامه هایی را ارائه نموده بنابراین با هر چیز و عاملی که آنها را از خداوند غافل و از اهداف عالیه انسانی دور سازد و افکار آنها را در مسیر شهوت حیوانی قرار دهد مخالف است در همین راستا هر آهنگی که طرب انگیز و شهوت پرور باشد و مناسب مجالس عیّاشی و گناه باشد

ص:152

موسیقی و حرام است. حضرت آیة اللّه العظمی نوری همدانی

جواب صِرف اینکه، ضدّ انقلاب است، تأثیر ندارد، مناط در حرمت همان است که گفته شد.

جواب البته معلومست که موافق انقلاب اسلامی و دین اسلام و احکام قرآن کریم دنبال موسیقی و غِناء حرام نمیرود چه خود این عمل نمایش ضد فرامین اسلام و اسلامیت است لکن نعوذاً بالله اگر موافق انقلاب هم موسیقی غِناء حرام تولید کند در مسئله شرعی موسیقیِ حرام و غِناءِ حرام حرامست و تولیدکننده آن معصیت کار و فاسق و فاجر است. (1)فقیه اهل بیت استاد ارجمند آقای سید مرتضی خاتمی

ص:153

بیماری های روانی از همین جا شروع می شود که انسان در یک عالم گنگ فرو می رود که خود نمی تواند تعریف نماید.(1)

و اینک به نظر بعضی از دانشمندان در این مورد توجه فرمایید.

1 ویکتور هوگو (نویسنده مشهور فرانسوی)

علت اینکه ما از موسیقی خوشمان می آید این است که در عالم خیال ها و

ص:155

رویاها فرومی رویم.(1)

2 آرون کوپلند

موسیقی انسان را از عالم اصوات بیرون می برد و به یک دنیای خیالی و

برادران و خواهران عزیز جهت اطلاع در مورد موسیقی غیر از کتبی که در پاورقی اسامی آنها ذکر شده به این کتاب ها هم مراجعه فرمایید.

1 - راز کامیابی مردان بزرگ 2 تاریخ موسیقی نویسنده لرست دلین

3 تاریخ موسیقی سعدی حسنی 4 مناظره دکتر وپیر

5 بلاهای اجتماعی قرن ما 6 گناهان کبیره 7 اندیشه و اندرزها

ص:156

رؤیایی می راند.(1)

3 لئون تولستوی (نویسنده روسی)

موسیقی محصول تحریک احساسات و هدف احوال نفسانی و عواطف انسانی است. (2)

4 دکتر ولف آدلر (پروفسور دانشگاه کلمبیا)

موسیقی علاوه بر اینکه سلسله اعصاب ما را در اثر جلب دقت خارج از طبیعی آن، سخت خسته می کند. عمل ارتعاش صوتی که در موسیقی انجام می شود

ص:157

تولید تعرض خارج از حد طبیعی در جلد می نماید که بسیار زیانمند است.(1)

5 دکتر آلکسیس کارل فیزیولوژیست بزرگ فرانسوی

ساز و آواز و کنسرت ها و اتومبیل ها و ورزش نمی توانند جای فعالیت ها و کارهای سودمند اجتماعی را بگیرند. رادیو نیز مانند سینما و موزیکال، کاهلی کاملی به کسانی می بخشد که با آن سرگرمند. بدون شک الکلیسم کارگران ما را از پا درمی آورد و سر و صدای رادیو و سینما و ورزش نامناسب روحیه فرزندان را فلج می کند(2)

ص:158

6 هگل (فیلسوف مشهور آلمان)

ذکر و (عبادت) مسلمانان در معابدِ بی آلایش خود فکر می آورد. و دعای (مسیحیان) در کلیسا با عربده ناقوس و نقش نگارِ در و دیوار تشویش خاطر و انصراف ناظر(1)

7 کانت (فیلسوف مشهور آلمان)

موسیقی اگر از همه هنرها مطبوع تر باشد. ولی چون به بشر چیزی

ص:159

نمی آموزد از تمام هنرها پست تر است.(1)

8 دکتر آرنولد فریدمانی (پزشک بیمارستان نیویورک و رئیس کلینیک سردرد)

او با کمک دستگاه های الکترونی تعیین امواج مغز و تجربیاتی که طی مراجعه هزاران بیمار به دست آورده ثابت کرده است یکی از عوامل مهم خستگی های روحی و فکری و سردردهای عصبی، گوش دادن به موسیقی رادیو است مخصوصا برای کسانی که به موسیقی آن دقت و توجه می کنند.(2)

ص:160

9 دکتر ربرت (متخصص روانشناسی کودک در انگلیس)

اطفال در رحم مادر تحت تأثیر موسیقی قرار می گیرند و اگر مادر حامله به موسیقی گوش دهد ضربان قلب طفل در رحم زیاد می شود این حالت از 6 ماهگی به بعد است.(1)

10 دکتر اوریزن اسوت مارون

هیجان بزرگترین عامل سکته های قلبی است هنرمندان اغلب به علت سکته قلبی درگذشته اند. از این بیان معلوم می شود هیجانِ حاصله از موسیقی تا چه حد خطرناک است. (2)

ص:161

11 دانشمندان روانشناسی در مورد موسیقی می گویند

(موسیقی) آثار مرموزی را در دماغ و قوای مغز به جای می گذارد و آن اثری که از این حالت یعنی توجه غیرطبیعی محسوس است این است که اراده تضعیف می گردد و شنونده موسیقی تمام قوای خود را گویا در گوش متمرکز کرده و هیچ یک از اعضای بدن او در آن حال با اراده او حرکت نمی کند، لذا گاهی دست و پای شنونده طبق ارتعاشات صوتی و نواهای موسیقی بنای حرکت کردن را می گذارد و خلاصه یک رقص خفیفِ بدون اراده شنونده انجام می شود.(1)

ص:162

12 موسیقی عامل اخلال در دستگاههای مختلف بدن

موسیقی با نواهای حزن آمیز و یا آهنگ های نشاط انگیز خود گاهی آن چنان تعادل بین اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک را از بین می برد که اصول زندگی حیوان یعنی جذب و دفع و هضم و ترشحات ضربان قلب و فشارخون و مایعات دیگر را مختل ساخته و شخص را به امراض فراوانی نزدیک می سازد. آهنگ های شورانگیز موسیقی در اثر تحریک اعصاب نباتی گاهی آن چنان موجب اغتشاشات روانی شده که شخص را وادار به فعالیت های بی موقع و خوشی های ناگهانی: خنده های بی جا، پرحرفی، عصبانیت، گفتن سخنان مسخره آمیز می نماید. و در اثر ادامه این عمل ممکن است کم کم شخص به مرض هایی که نوعی از

ص:163

جنون است مبتلا گردد. (1)

1 مجله روشنفکر درباره کُنْسرت موسیقی می نویسد:

… وقتی دخترها و پسرها آهنگ های تند و رعشه انگیزشان را مترنم می سازند. سالن به لرزه می افتد، دخترها جیغ می کشند، به سر و گوش هم مشت می کوبند، غش می کنند، موهای خود را چنگ چنگ می کَنَند و پسرها از هوش می روند. همه این ها در مورد تأثیر آهنگ های موسیقی در آنها است. (1)

2 در جریان کنسرت پر شر و شور گروه موزیک (ولینک استونز) مردی از شدّت هیجان برهنه شد و با حالت جنون آمیزی بر سر و کول انبوه خلایق به راه

ص:165

افتاد که توسط پلیس دستگیر شد. (1)

3 چندی پیش (براون) خواننده انگلیسی ضمن اجراء برنامه ای در فستیوال موسیقی پوپ … تمام لباسهایش را از تن بیرون آورد و در برابر جمعیتی بیش از 15 هزار نفر برنامه اجرا کرد. ابتدا پیراهنش را درآورد. و چون تماشاگران به هیجان آمدند وی هنگام خواندن آواز به کلی لخت و عریان شد و به خواندن و رقصیدن پرداخت در این موقع افراد پلیس خود را به صحنه رساندند و خواننده عریان را دستگیر کردند. (2)

ص:166

4 در ملبورن سوئیس پنجاه هزار نفر بعد از گوش دادن به یک کنسرت، موسیقی چنان آنها را به هیجان آورد که ناگهان همه با هم ریختند و بدون جهت یکدیگر را زخمی و مصدوم کردند تا پلیس خود را رساند چند نفر به ضرب چاقو از پای درآمدند و به چندین دختر تجاوز شد و تعداد زیادی مجروح شدند.(1)

5 در ایالت لیتل راک خانم 64 ساله ای به نام لیکیام به جوانی پیانو می آموخت نغمات موسیقی چنان در روح جوان ایجاد هیجان کرد که بدون دلیل از جا برخاست و با 19 ضربه چاقو معلم موسیقی خود را از پای درآورد. (2)

ص:167

6 در یک کنسرت موسیقی به دسته ای از جوانان برای اولین بار «هیستری» (یک نوع بیماری روحی)دست داد. آنها پس از برنامه بیتل ها به خیابان ها ریختند، اتومبیل ها را آتش زدند، شیشه های مغازه ها را شکستند و مغازه ها را غارت کردند و تعداد 315 نفر از آنها از فرط هیجان غش کرده و به بیمارستان انتقال داده شدند. (1)

کنیز زیبایی دارد که او هم خواننده است و تمام جوان های مدینه را فاسد کرده و اگر به کار او نرسید این زن تمام مدینه را فاسد می کند. خلیفه دستور داد که غُل به گردن آن مرد انداختند و آنها را به شام بردند. وقتی به حضور خلیفه نشستند آن مرد گفت: معلوم نیست آنچه او می خواند غِناء باشد و از خلیفه خواست که خودش امتحان کند. خلیفه دستور داد که کنیز بخواند او شروع به خواندن کرد. کمی که خواند دید سر خلیفه تکان می خورد کم کم کار به جایی رسید که خود خلیفه شروع کرد به چهار دست و پا راه رفتن و می گفت: بیا جانم بر این مرکوب خودت سوار شو(1) … بعد شهید می فرماید:

ص:169

واقعا موسیقی قدرت عظیم و فوق العاده ای مخصوصا از جهت پاره کردن پرده تقوا و عفت دارد. (1)

دنیا رفته اند. هم اکنون اسم های برخی از آنها همراه با مدت عمرشان ذکر خواهد شد.

1 مالیبران، استاد معروف موسیقی در حال خواندن آواز در سن 27 سالگی سکته کرد.

2 پرگولوزی نوازنده ایتالیایی در سن 26 سالگی.

3 بلینی نوازنده ایتالیایی در سن 34 سالگی.

4 موریس ژوبر نوازنده فرانسوی در سن 40 سالگی.

5 شوسون نوازنده فرانسوی در سن 30 سالگی.

6 نیکلادو گرینی نوازنده فرانسوی در سن 32 سالگی.

7 ژاربیژه نوازنده فرانسوی در سن 37 سالگی.

ص:171

8 مندلس نوازنده آلمانی در سن 38 سالگی.

9 هوگوولف نوازنده آلمانی در سن 43 سالگی.

10 ماکس رگر نوازنده آلمانی در سن 43 سالگی.

11 موزارت نوازنده اطریشی در سن 35 سالگی.

12 شوبرت نوازنده اطریشی در سن 31 سالگی.

13 لانر نوازنده اطریشی در سن 42 سالگی.

14 حبیب سماعی نوازنده ایرانی در سن 45 سالگی.(1)

ص:172

جامعه ای از یاد و نام خدای بزرگ دور خواهد ماند و اعتقادشان به جهان پس از مرگ سست خواهد شد. و طبیعی است که اگر مردمی چنین خصلتی پیدا کردند جنایاتی از قبیل زنا، لواط، قتل، سرقت، به وجود آمدن فرزندان نامشروع و سایر گناهان در میانشان زیاد خواهد شد و به دنبال آن هزاران امراض روحی و روانی و جسمی بوجود خواهد آمد.

و از طرفی موسیقی و رقص معمولاً وسیله ای برای گرم کردن مجالس خلفای جائر و پادشاهان ظالم و درباریان متملق و ثروتمندان فاسد، امثال خلفای بنی امیه و بنی عباس و شاهان ساسانی و قاجار و پهلوی و … لعنة اللّه علیهم بوده است. شاهان و خلفایی که به چیزی جز عیاشی و شهوترانی و ایجاد رعب و وحشت و سرکوب و قتل و عام مخالفان فکر نمی کردند و در برابر

ص:174

انبیاء و ائمه اطهار علیهم السلام و علمای ربانی ایستادند و امثال حضرت یحیی و امام حسین علیهم السلام را با آن وضع فجیع به شهادت رساندند.

بر همین اساس از همان اوایل ظهور اسلام عزیز پیامبر عظیم الشأن صلی الله علیه و آله و ائمه اطهار علیهم السلام با موسیقی و رقص و اموری که جامعه را از خداوند بزرگ دور می سازد و به طرف شیطان سوق می دهد به مبارزه برخاستند و آن را حرام دانستند.

امروز هم ترویج موسیقی و رقص یکی از راه های غربی ها و کشورهای استعمارگر برای غارت و چپاول ذخائر ملت ها است. زیرا اگر مردمی خود را با این گونه امور سرگرم نمودند به تدریج نسبت به سرنوشت کشورشان بی تفاوت خواهند شد و اگر مردمی چنین روحیه ای پیدا کردند بیگانگان به راحتی می تواند

ص:175

زمام امورشان را به دست بگیرند و هر بلائی بر سر آن کشور درآورند و یکی از علل عقب افتادگی کشورهای جهان همین سیاست کشورهای استعمارگر است.

این روزها هم کسانی در کشور اسلامی ما در راه ترویج موسیقی به هر نام و عنوان گام برمی دارند دانسته یا ندانسته همان اهداف شیطان و سیاست های استعمارگران غربی را می خواهند پیاده نمایند، تا این ملت شریف را از هویت اسلامی خود دور سازند و زمینه سقوط و ذلت این مردم را فراهم سازند. در واقع چنین اشخاصی از اسلام و مُجْری قوانین قرآن که ولایت فقیه است ناراحتند و با ترویج موسیقی و مجالس لهو و لعب در برابر قرآن کریم و رسول خدا صلی الله علیه و آله ایستاده اند. اگرچه در ظاهر مسلمان هستند و دم از اهل بیت عصمت علیهم السلام و جاری کردن قوانین اسلام هم می زنند.

ص:176

گوش دادن به این آهنگ ها باعث تضعیف حس شنوایی می شود. (1)

او که به عارف موسیقی ایتالیایی مشهور شده است در حال حاضر طرفداران زیادی دارد. باتیاتو تنها خواننده غربی است که برای پاپ رهبر کلیسای کاتولیک واتیکان آواز خوانده است.(1)

رئیس انجمن شهر کوتابارو مرکز ایالت کلانتان مالزی رقص و آواز را ممنوع کرد (ایشان گفت:) مقامات دولتی معتقدند رقص و آواز منجر به رفتارهای غیر اخلاقی می شود. (2)

ص:179

ص:180

ص:182

ص:183

ص:184

ص:185

ص:186

ص:187

ص:188

ص:189

ص:190

ص:191

ص:192

ص:193

ص:194

ص:195

ص:196

ص:197

ص:198

ص:199

ص:200