ص: 2

بسم الله الرحمن الرحیم

ص: 3

تقدیم به محضر مقدّس امام و مقتدای حضرت فاطمه (علیها السلام) ،

امیر المؤمنین حضرت علی بن ابی طالب (علیه السلام)

و انتقام گیرندۀ آنها،

حضرت بقیة الله الاعظم (عجل الله تعالی فرجه الشریف)

ص: 4

6_ کد آیه:2/124 اسم آیه: یکی از کلمات... 69

7_ کد آیه:2/143 اسم آیه: یکی از شهود. 71

8_ کد آیه:2/208 اسم آیه: سِلم.. 72

9_ کد آیه:2/255 اسم آیه: شفاعت حضرت فاطمه (علیها السلام) . 73

10_ کد آیه:2/269 اسم آیه: حکمت.... 78

سورۀ مبارکۀ آل عمران.. 79

11_ کد آیه:3/7 اسم آیه: راسخون.. 79

12_ کد آیه:3/33 اسم آیه: برگزیده. 81

13_ کد آیه:3/37 اسم آیه: موهبت الهی.. 84

14_ کد آیه:3/42 اسم آیه: بانوی بانوان جهان.. 90

15_ کد آیه:3/61 اسم آیه: مباهله. 92

16_ کد آیه:3/101 اسم آیه: هدایت.... 98

17_ کد آیه:3/102 اسم آیه: تقوای حضرت فاطمه (علیها السلام) . 99

سورۀ مبارکۀ نساء. 101

18_ کد آیه:4/1 اسم آیه: ارحام. 101

19_ کد آیه:4/29 اسم آیه: اهل بیت را نکشید.. 102

20_ کد آیه:4/54 اسم آیه: حسادت... 103

21_ کد آیه:4/70 اسم آیه: منزلت حضرت زهرا (علیها السلام) . 106

سورۀ مبارکۀ مائده. 108

22_ کد آیه:5/35 اسم آیه: وسیله. 108

سورۀ مبارکۀ انعام. 110

23_ کد آیه:6/149 اسم آیه: حجّت.... 110

24_ کد آیه:6/153 اسم آیه: صراط مستقیم.. 113

25_ کد آیه:6/160 اسم آیه: حسنه. 114

سورۀ مبارکۀ اعراف.... 115

26_ کد آیه:7/6 اسم آیه: سؤال از محبّت آن حضرت... 115

ص: 6

27_ کد آیه:7/43 اسم آیه: سینۀ بی کینه. 116

28_ کد آیه:7/46 اسم آیه: حضرت فاطمه (علیها السلام) در اعراف.... 117

29_ کد آیه:7/160 اسم آیه: ظلم به حضرت زهرا (علیها السلام) . 119

30_ کد آیه:7/161 اسم آیه: باب حطّه. 121

سورۀ مبارکۀ انفال.. 123

31_ کد آیه:8/33 اسم آیه: امان اهل زمین.. 123

32_ کد آیه:8/41 اسم آیه: خمس.... 125

سورۀ مبارکۀ توبه. 128

33_ کد آیه:9/119 اسم آیه: صادقین.. 128

سورۀ مبارکۀ هود. 130

34_ کد آیه:11/105 اسم آیه: خوشبخت و بدبخت.... 130

سورۀ مبارکۀ یوسف.... 133

35_ کد آیه:12/108 اسم آیه: راه من.. 133

سورۀ مبارکۀ رعد.. 135

36_ کد آیه:13/28 اسم آیه: آرامش دلها 135

37_ کد آیه:13/29 اسم آیه: طوبی.. 137

سورۀ مبارکۀ ابراهیم.. 142

38_ کد آیه:25و14/24 اسم آیه: شجره طیبه. 142

39_ کد آیه:14/28 اسم آیه: نعمت خدا 145

سورۀ مبارکۀ نحل.. 147

40_ کد آیه:16/43 اسم آیه: اهل ذکر. 147

41_ کد آیه:16/83 اسم آیه: نعمت خدا 150

سورۀ مبارکۀ اسراء. 151

42_ کد آیه:6و17/5 اسم آیه: رجعت حضرت زهرا (علیها السلام) . 151

43_ کد آیه:17/26 اسم آیه: فدک، حقّ حضرت زهرا (علیها السلام) . 156

44_ کد آیه:17/28 اسم آیه: سفارشی برای حضرت فاطمه (علیها السلام) . 163

ص: 7

45_ کد آیه:17/57 اسم آیه: وسیله. 165

سورۀ مبارکۀ کهف.... 166

46_ کد آیه:18/88 اسم آیه: بهترین پاداش.... 166

سورۀ مبارکۀ مریم.. 167

47_ کد آیه:19/96 اسم آیه: محبوب دلها 167

سورۀ مبارکۀ طه. 168

48_ کد آیه:20/82 اسم آیه: هدایت.... 168

49_ کد آیه:20/132 اسم آیه: امر ویژه به نماز. 170

50_ کد آیه:20/135 اسم آیه: صراط مستقیم.. 173

سورۀ مبارکۀ انباء. 174

51_ کد آیه:21/7 اسم آیه: اهل ذکر. 174

سورۀ مبارکۀ حج... 176

52_ کد آیه:22/39 اسم آیه: مظلومه. 176

سورۀ مبارکۀ مؤمنون.. 177

53_ کد آیه:11_ 23/1 اسم آیه: ساکن فردوس.... 177

54_ کد آیه:23/74 اسم آیه: انحراف از صراط... 178

55_ کد آیه:23/111 اسم آیه: پاداش صبرها 180

سورۀ مبارکۀ نور. 181

56_ کد آیه:24/10 اسم آیه: رحمت خدا 181

57_ کد آیه:24/35 اسم آیه: تلألؤ نور فاطمی.. 182

58_ کد آیه:24/36 اسم آیه: خانۀ حضرت زهرا (علیها السلام) . 184

59_ کد آیه:24/55 اسم آیه: وعدۀ خدا 187

60_ کد آیه:24/63 اسم آیه: بجز حضرت فاطمه (علیها السلام) . 189

سورۀ مبارکۀ فرقان.. 191

61_ کد آیه:25/20 اسم آیه: صبر حضرت فاطمه (علیها السلام) . 191

62_ کد آیه:25/54 اسم آیه: نسَب حضرت فاطمه (علیها السلام) . 193

ص: 8

63_ کد آیه:25/74 اسم آیه: ذریّه. 196

سورۀ مبارکۀ شعراء. 198

64_ کد آیه:26/219 اسم آیه: ساجدین.. 198

سورۀ مبارکۀ نمل.. 199

65_ کد آیه:90و27/89اسم آیه: در امانند، محبّین حضرت فاطمه (علیها السلام) . 199

سورۀ مبارکۀ قصص..... 201

66_ کد آیه:28/68 اسم آیه: حضرت فاطمه (علیها السلام) برگزیدۀ خدا 201

67_ کد آیه:28/84 اسم آیه: حسنه. 203

68_ کد آیه:28/88 اسم آیه: وجه خدا 204

سورۀ مبارکۀ عنکبوت... 206

69_ کد آیه:29/23اسم آیه: دشمن حضرت فاطمه (علیها السلام) ، مأیوس از رحمت.... 206

70_ کد آیه:29/69 اسم آیه: بودن با حضرت فاطمه (علیها السلام) . 208

سورۀ مبارکۀ روم. 210

71_ کد آیه:5و30/4اسم آیه: نصرت محبّان حضرت فاطمه (علیها السلام) . 210

72_ کد آیه:30/38 اسم آیه: فدک، حق حضرت زهرا (علیها السلام) . 213

سورۀ مبارکۀ احزاب... 215

73_ کد آیه:33/33اسم آیه: عصمت و طهارت حضرت فاطمه (علیها السلام) . 215

74_ کد آیه:33/41 اسم آیه: تسبیح حضرت فاطمه (علیها السلام) . 224

75_ کد آیه:33/56 اسم آیه: صلوات بر حضرت فاطمه (علیها السلام) . 228

76_ کد آیه:58و33/57 اسم آیه: اذیّت حضرت فاطمه (علیها السلام) . 232

سورۀ مبارکۀ سبأ. 236

77_ کد آیه:34/18 اسم آیه: وجود با برکت.... 236

سورۀ مبارکۀ فاطر. 241

78_ کد آیه:35/32 اسم آیه: وارث کتاب خدا 241

سورۀ مبارکۀ صافّات... 244

79_ کد آیه:37/24 اسم آیه: سؤال از محبّت حضرت فاطمه (علیها السلام) . 244

ص: 9

80_ کد آیه:84و37/83اسم آیه: ابراهیم (علیه السلام) شیعۀ حضرت فاطمه (علیها السلام) . 248

81_ کد آیه:37/130 اسم آیه: سلام خدا بر حضرت فاطمه (علیها السلام) . 251

سورۀ مبارکۀ ص..... 253

82_ کد آیه:38/75 اسم آیه: عالین.. 253

سورۀ مبارکۀ زمر. 255

83_ کد آیه:39/9 اسم آیه: عالمه. 255

84_ کد آیه:39/32 اسم آیه: صدّیقه. 258

85_ کد آیه:39/56 اسم آیه: جَنب الله.. 259

سورۀ مبارکۀ غافر. 262

86_ کد آیه:40/7 اسم آیه: ملائکه، خدمتگزاران حضرت فاطمه (علیها السلام) . 262

سورۀ مبارکۀ فصّلت.... 266

87_ کد آیه:41/34 اسم آیه: حسنه. 266

سورۀ مبارکۀ شوری... 267

88_ کد آیه:42/23 اسم آیه: مودّت حضرت فاطمه (علیها السلام) . 267

سورۀ مبارکۀ زخرف.... 272

89_ کد آیه:39و43/38 اسم آیه: عاقبت ظلم به حضرت فاطمه (علیها السلام) . 272

90_ کد آیه:43/44 اسم آیه: اهل ذکر. 276

91_ کد آیه:43/48 اسم آیه: نشانۀ بزرگ خدا 278

سورۀ مبارکۀ دخان.. 281

92_ کد آیه:4و44/3 اسم آیه: شب مبارک..... 281

93_ کد آیه:42_44/40 اسم آیه: حضرت فاطمه (علیها السلام) معدن رحمت.... 284

سورۀ مبارکۀ جاثیه. 287

94_ کد آیه:45/29 اسم آیه: حضرت فاطمه (علیها السلام) سخنگوی قرآن.. 287

سورۀ مبارکۀ احقاف.... 288

95_ کد آیه:46/15 اسم آیه: حضرت فاطمه (علیها السلام) مادر امام حسین (علیه السلام) . 288

سورۀ مبارکۀ محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) . 292

ص: 10

96_ کد آیه:47/17 اسم آیه: هدایتی مضاعف.... 292

سورۀ مبارکۀ ق.. 294

97_ کد آیه:50/25 اسم آیه: ظالم به حضرت فاطمه (علیها السلام) . 294

سورۀ مبارکۀ طور. 295

98_ کد آیه:52/21 اسم آیه: ذریّۀ حضرت فاطمه (علیها السلام) . 295

99_ کد آیه:52/47 اسم آیه: ظالم حضرت فاطمه (علیها السلام) در رجعت.... 299

سورۀ مبارکۀ قمر. 301

100_ کد آیه:54/54 اسم آیه: متّقین.. 301

سورۀ مبارکۀ الرحمن.. 303

101_ کد آیه:20و55/19 اسم آیه: دریای نبوّت... 303

102_ کد آیه:27و55/26 اسم آیه: وجه خدا 307

103_ کد آیه:55/31 اسم آیه: ثقلین.. 308

104_ کد آیه:55/78 اسم آیه: بزرگی و کرامت حضرت فاطمه (علیها السلام) . 310

سورۀ مبارکۀ واقعه. 311

105_ کد آیه:56/79 اسم آیه: مطهّرون.. 311

سورۀ مبارکۀ حشر. 315

106_ کد آیه:59/7 اسم آیه: ذی القربی.. 315

107_ کد آیه:59/9 اسم آیه: ایثار حضرت فاطمه (علیها السلام) . 320

108_ کد آیه:59/20 اسم آیه: فائزون.. 323

سورۀ مبارکۀ جمعه. 327

109_ کد آیه:62/2 اسم آیه: پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) ، معلّم حضرت فاطمه (علیها السلام) . 327

110_ کد آیه:62/4 اسم آیه: فضیلت حضرت فاطمه (علیها السلام) . 328

111_ کد آیه:62/9اسم آیه: اجماع خلایق بر ولایت حضرت فاطمه (علیها السلام) . 331

112_ کد آیه:62/11 اسم آیه: حضرت فاطمه (علیها السلام) بی توجّه به دنیا 332

سورۀ مبارکۀ تغابن.. 334

113_ کد آیه:64/16 اسم آیه: اطاعت از حضرت فاطمه (علیها السلام) . 334

ص: 11

سورۀ مبارکۀ طلاق.. 336

114_ کد آیه:11و65/10 اسم آیه: اهل ذکر. 336

سورۀ مبارکۀ تحریم.. 340

115_ کد آیه:66/8 اسم آیه: نور حضرت فاطمه (علیها السلام) . 340

116_ کد آیه:66/12 اسم آیه: پاکدامنی حضرت فاطمه (علیها السلام) . 342

سورۀ مبارکۀ نوح.. 344

117_ کد آیه:71/28اسم آیه: دعای حضرت نوح برای حضرت فاطمه (علیها السلام) . 344

سورۀ مبارکۀ مدّثر. 346

118_ کد آیه:36و74/35 اسم آیه: نشانۀ بزرگ..... 346

119_ کد آیه:39و74/38 اسم آیه: اصحاب الیمین.. 347

سورۀ مبارکۀ انسان.. 348

120_ کد آیه:22_76/7 اسم آیه: کرامت و بخشش فاطمی.. 348

سورۀ مبارکۀ مرسلات... 358

121_ کد آیه:44_77/41 اسم آیه: محسنین.. 358

سورۀ مبارکۀ نبأ. 360

122_ کد آیه:78/38 اسم آیه: شفاعت حضرت فاطمه (علیها السلام) . 360

سورۀ مبارکۀ تکویر. 363

123_ کد آیه:81/7 اسم آیه: همسر حضرت فاطمه (علیها السلام) در بهشت.... 363

124_ کد آیه:9و81/8 اسم آیه: چرا محسنم را کشتید.. 365

سورۀ مبارکۀ انفطار. 368

125_ کد آیه:14و82/13 اسم آیه: حضرت فاطمه (علیها السلام) در بهشت.... 368

سورۀ مبارکۀ مطفّفین.. 369

126_ کد آیه:28_83/22 اسم آیه: حضرت فاطمه (علیها السلام) از مقرّبین.. 369

سورۀ مبارکۀ فجر. 372

127_ کد آیه:89/3 اسم آیه: حضرت علی (علیه السلام) و حضرت فاطمه (علیها السلام) . 372

128_ کد آیه:30_89/27 اسم آیه: دیدن حضرت فاطمه (علیها السلام) . 373

ص: 12

سورۀ مبارکۀ بلد.. 375

129_ کد آیه:13_90/11اسم آیه: حضرت فاطمه (علیها السلام) راه نجات از آتش.... 375

سورۀ مبارکۀ ضحی.. 377

130_ کد آیه:5و93/4 اسم آیه: بهشت حضرت فاطمه (علیها السلام) . 377

سورۀ مبارکۀ قدر. 379

131_ کد آیه:5_97/1 اسم آیه: شب قدر. 379

سورۀ مبارکۀ بیّنه. 381

132_ کد آیه:98/5 اسم آیه: دین قیّم.. 381

133_ کد آیه:98/7 اسم آیه: بهترین مخلوق خدا 382

سورۀ مبارکۀ تکاثر. 384

134_ کد آیه:102/8 اسم آیه: سؤال از نعمت.... 384

سورۀ مبارکۀ کوثر. 389

135_ کد آیه:3_108/1 اسم آیه: کوثر. 389

منابع و مآخذ.. 393

جدول فهرست سوره های قرآن کریم.. 403

ص: 13

ص: 14

حوض کوثر را از آن جهت کوثر گویند که آبش بسیار فراوان و کاسه هایش به تعداد ستارگان می باشد.(1)

در این سورۀ مبارکه منظور از کوثر، نسل پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می باشد که در فرزندان حضرت فاطمه (علیها السلام) تجلّی کرده است، که عدد آن ها هرگز به شمار نمی آید و تا روز قیامت ادامه دارد و مصداق بارز خیر کثیر می باشد.(2)

در مورد کوثر قرآن علاوه بر منابع اسلامی، در کتب انبیای پیشین نیز سخن رفته است.

فرشتۀ وحی به «هاجر» همسر حضرت ابراهیم و مادر حضرت اسماعیل می فرماید: ذریّت تو را بسیار افزون گردانم، به حدّی که از کثرت به شمار نیاید. (3)

خداوند منّان خطاب به قهرمان توحید حضرت ابراهیم خلیل (علیه السلام) می فرماید:

و امّا در خصوص اسماعیل، تو را اجابت نمودم، اینک او را برکت داده، بار ور گردانم و او را بسیار کثیر گردانم.

دوازده رئیس از وی پدید آیند و امّتی عظیم از وی به وجود آورم.(4)

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) از تبار حضرت اسماعیل و نسل مبارکش منحصراً از صدّیقۀ طاهره تداوم یافته و وعدۀ الهی برای حضرت ابراهیم و هاجر توسّط کوثر جاری قرآن تحقّق یافته است.

ص: 16

فخر رازی اقوال مفسّران را در مورد کوثر می شمارد و می گوید:

قول سوّم این است که منظور از کوثر اولاد پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می باشد.

زیرا این سوره در ردّ کسی نازل شده که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) را «أبتر» خوانده است.

لذا معنای سوره چنین می شود:

خداوند منّان به رسول عالمیان از طریق حضرت فاطمه، نسل با برکتی عنایت فرموده که در گذر زمان باقی خواهند ماند.

سپس می افزاید:

با نظر اعتبار ببین، چقدر از فرزندان حضرت فاطمه کشته شده، ولی جهان از این نسل مبارک پُر است.

از نسل بنی امیّه یک نفر شخص قابل اعتنا نمانده، ولی عالمان فرهیخته و بزرگواری از نسل حضرت فاطمه پیدا شده اند که قابل شمارش نیستند.

از آن جمله است: امام باقر، امام صادق، امام کاظم، امام رضا، امام جواد، امام هادی، امام عسکری و غیر آن ها.(1)

برای رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) خداوند سه فرزند ذکور عنایت کرد:

1_ قاسم، از حضرت خدیجه، که در چهار سالگی در گذشت.

2_ عبد الله، ملقّب به طیّب و طاهر، از حضرت خدیجه، که در شیرخوارگی در گذشت.

3_ ابراهیم، از ماریۀ قبطیّه، که او نیز در خرد سالگی در گذشت.

ص: 17

تنها فرزندی که از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) باقی ماند، حضرت فاطمه (علیها السلام) می باشد که نسل طیّب و طاهر پیامبر از او تداوم یافت.

تقابل گلواژۀ «کوثر» با «أبتر» دلیل قاطعی است که منظور از کوثر، حضرت فاطمه (علیها السلام) می باشد.

بیضاوی می نویسد: در واقع خداوند منّان به حبیب خود می فرماید:

دشمن تو أبتر است، از او نه اسمی، نه رسمی، نه فرزندی و نه نام نیکی نخواهد ماند، امّا ذریّۀ تو تا قیامت باقی خواهد ماند و آثار فضل و آوازۀ تو در دنیا و آخرت بیرون از شمار است.(1)

یکی از ابعاد اعجاز سورۀ کوثر این است که به هنگام نزول این سوره، عاص بن وائل ده پسر داشت و قرآن کریم او را أبتر نامید.(2)

همۀ فرزندانش مردند و نسلی از او باقی نماند.

ولی در آن هنگام حضرت فاطمه (علیها السلام) فقط دو پسر داشت:

1_ امام حسن (علیه السلام)

2_ امام حسین (علیه السلام)

همۀ فرزندان امام حسن مجتبی (علیه السلام) به جز زید و حسن مثنّی در کربلا به شهادت

ص: 18

رسیدند و نسل آن حضرت از طریق آن دو فرزند تداوم یافت.

همۀ فرزندان امام حسین (علیه السلام) نیز به جز امام سجّاد (علیه السلام) در کربلا به شهادت رسیدند و نسل مبارک آن حضرت نیز از تنها فرزندش ادامه یافت.

به هنگام تهاجم ددمنشان به خانۀ وحی، دیگر فرزند حضرت فاطمه (علیها السلام) ، جناب محسن نیز به شهادت رسید و یک سوّم عترت طاها در آن حادثه از بین رفت.

ولی به کوری چشم بد خواهان، تعداد سادات حسنی و حسینی، در عصر ما 80 ملیون نفر تخمین زده می شود.

این نیز از مظاهر اعجاز سورۀ کوثر است که این نسل مبارک را «کوثر»، و در مقابل عاص بن وائل را «أبتر» نامیده است.

می باشند.(1)

یعنی همان گونه که شب قدر مجهول است و مردمان از درک آن عاجز هستند، حضرت فاطمه (علیها السلام) نیز مجهول القدر است و مردمان از شناخت کامل آن حضرت ناتوان می باشند.

پس هر کس حضرت فاطمه (علیها السلام) را بشناسد، شب قدر را نیز خواهد شناخت.

خداوند به سجده افتادند.(1)

امام صادق (علیه السلام) در تفسیر آیۀ نور می فرماید:

منظور از «مشکات» حضرت فاطمه (علیها السلام) است.(2)

پیامبر رحمت به آن ها فرمود: هنگامی که من دعا کردم شما آمین بگویید.(1)

عبد المسیح، مشهور به عاقب که زمامدار نجران بود به آن ها گفت:

شما که می دانید محمّد پیامبر خداست و از سوی خداوند مبعوث شده است. هر گروهی با پیامبری مباهله کند، کوچک و بزرگشان هلاک می شود. اگر نمی خواهید از آیین خود دست بکشید، به جزیه تن بدهید.(2)

«أیهم» مشهور به «سیّد» بزرگ هیئت اعزامی، پس از مشاهدۀ چهرۀ نورانی پنج تن آل عبا گفت:

من چهره هایی می بینم که اگر به سوی خدا توجّه کنند و از خدا بخواهند که کوهی را از جا بر کند، حتماً آن را انجام می دهد.

هرگز با این ها مباهله نکنید، که هلاک می شوید و یک تن نصرانی در روی زمین نمی ماند.(3)

پس سیّد آمد و بر 2000 حلّه _ در سال _ مصالحه کردند.

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود:

اگر با من مباهله می کردند به یک سال نمی کشید، جز این که خداوند همۀ دروغگویان را هلاک می کرد.(4)

ص: 22

امام کاظم (علیه السلام) در حضور هارون الرّشید فرمود:

همۀ امّت از برّ و فاجر، اتّفاق کرده اند که در داستان اهالی نجران، هنگامی که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) آن ها را به مباهله فرا خواند، در زیر کساء به جز پیامبر، علی، فاطمه، حسن و حسین (علیهم السلام) احدی نبود.(1)

آنگاه به تفسیر مفردات آن پرداخت و فرمود:

منظور از «أبناءنا» حسن و حسین، منظور از «نساءنا» فاطمه و منظور از «أنفسنا» علیّ بن ابی طالب (علیهم السلام) می باشد.(2)

رازی، ابن اثیر، گنجی، حموینی، بیضاوی و اسماعیل حقّی به آن تصریح کرده اند.(1)

در برابر آن همه منابع، «ابن حزم» به دلیل دشمنی دیرینه اش با خاندان عصمت و طهارت در این زمینه ابراز تردید کرده و گفته:

این آیه به عمومیّت خود باقی است، هر کس چنین عملی انجام دهد را شامل می شود.(2)

علّامۀ امینی تهمت های او را بر شمرده و فراز بالا را با آوردن 34 منبع از منابع مورد اعتماد اهل سنّت رد کرده است.(3)

18 آیه از آیات نورانی این سوره پیرامون ایثار و انفاق خاندان عصمت و پاداش آن ها نازل شده و از اقسام نعمت های بهشتی سخن رفته، ولی برای ملاحظۀ مقام والای حضرت فاطمه (علیها السلام) از حوریان سخنی به میان نیامده است.

می شود که این واقعه چندین بار اتّفاق افتاده است:

1) در خانۀ امّ سلمه.(1)

2) در خانۀ حضرت فاطمه (علیها السلام) .(2)

3) در خانۀ زینب همسر رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) .(3)

4) در حادثۀ مباهله با نصارای نجران. (4)

ابن حجر مکّی در این رابطه می نویسد:

این عمل از سوی آن حضرت در خانۀ امّ سلمه، حضرت فاطمه و در غیر آن ها تکرار شده است.(5)

گلواژۀ اهل بیت یک اصطلاح قرآنی است و در قرآن فقط یک بار در مورد اهل بیت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به کار رفته است، آن هم در وسط آیه ای که صدر و ذیل آن در مورد همسران پیامبر می باشد. لذا در مورد سعه و ضیق آن اقوال مختلفی از مفسّران نقل شده است.

قرآن کریم در مورد فرزند صلبی حضرت نوح (علیه السلام) فرموده:

{إِنَّهُ لَيْسَ مِنْ أَهْلِكَ}؛

از اهل تو نمی باشد.(6)

ص: 25

بزرگ مفسّر قرآن در مورد حضرت سلمان فرموده:

سَلْمَانُ مِنَّا أَهْلَ الْبَيْتِ؛

سلمان از ما اهل بیت می باشد.(1)

در تفسیر گلواژۀ «اهل بیت» بیش از 70 حدیث از وجود مقدّس پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) و پیشوایان معصوم (علیهم السلام) رسیده که منظور از آن پیامبر اکرم، امیر مؤمنان، حضرت فاطمه، امام حسن و امام حسین (علیهم السلام) می باشند.(2)

ابو الحمراء می گوید: من 9 ماه در مدینه نگهبان بودم، هر صبح پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به هنگام تشریف فرمایی به نماز صبح در کنار خانۀ حضرت فاطمه می ایستاد و می فرمود:

«الصَّلَاةُ أَهْلَ الْبَيْتِ».

آنگاه آیه را تلاوت می فرمود.(3)

طحاوی گوید: این رفتار پیامبر دلالت می کند که این آیه در حق این خاندان نازل شده است.(4)

در بیش از 70 حدیث آمده که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) علی، فاطمه، حسن و حسین (علیهم السلام) را در زیر کساء گرد آورد و عرضه داشت:

اللَّهُمَّ هؤُلَاءِ أَهْلُ بَيْتِيَ، أَذْهِبْ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وَ طَهِّرْهُمْ تَطْهِيراً؛

ص: 26

بار خدایا! این ها اهل بیت من هستند، هر گونه پلیدی را از آن ها دور بگردان.

پس این آیه نازل شد.(1)

در داستان حدیث کساء، هنگامی که خداوند منّان خطاب به فرشتگان می فرماید:

من آسمانِ برافراشته، زمینِ گسترده، ماهِ تابان، خورشیدِ فروزان، فلکِ چرخان، دریایِ روان و کشتی های در حال گردش را، جز به جهت محبّت این پنج تن که در زیر کساء هستند، نیافریدم.

جبرئیل امین پرسید: چه کسانی در زیر کساء هستند؟

خطاب شد: آن ها اهل بیت نبوّت و معدن رسالت هستند:

آن ها «فاطمه»، پدرِ «فاطمه»، همسرِ «فاطمه» و فرزندانِ «فاطمه» هستند.(2)

شاید علّت این چینش این باشد که فرشتگان با نور حضرت فاطمه مأنوس بودند، نور حضرت فاطمه در قندیلی از عرش آویزان بود و به آن ها پرتو افکنی می کرد.(3)

در واقع خداوند منّان می فرماید: شما که با حضرت فاطمه آشنا هستید، با نور او از تاریکی رهایی یافته اید؛ در زیر کساء فاطمه است، پدر فاطمه، شوهر فاطمه و فرزندان فاطمه.

حقّ ذی القربی را بپرداز(1) نازل شد، پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) حضرت فاطمه (علیها السلام) را فراخواند و فدک را به ایشان عطا فرمود.(2)

آنگاه به مولای متّقیان فرمود:

اُكْتُبْ لِفَاطِمَةَ بِفَدَكَ نِحْلَةً مِنْ رَسُولِ اللَّهِ؛

قبالۀ فدک را به عنوان نِحلۀ پیامبر خدا به فاطمه بنویس.(3)

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) قبالۀ فدک را به حضرت فاطمه لطف کرد، حضرت علی، امّ أیمن و یکی از غلامان را بر آن شاهد گرفت.(4)

دوّمین قبالۀ فدک را ابو بکر نوشت و عمر آن را پاره کرد.(5)

سوّمین قباله را مأمون عبّاسی نوشت.(6)

چهارمین قباله را عمر بن عبد العزیز نوشت.(7)

پس از شهادت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فدک توسّط معمار سقیفه مصادره شد.(8)

ص: 28

حضرت فاطمه (علیها السلام) کسی را به نزد ابو بکر فرستاد و میراث خود را از: فیء، فدک، صدقات پیامبر و باقیماندۀ خمس خیبر مطالبه نمود.(1)

مطالبۀ فدک از سوی حضرت فاطمه (علیها السلام) صرفاً برای احقاق حق و ابطال باطل بود، وگرنه در تمام مدّتی که فدک در اختیار حضرت فاطمه بود، همۀ در آمدش را به فقرا می داد و خود همانند وضع پیش از فدک زندگی می کرد.ابو بکر از این که چیزی از حقوق حضرت فاطمه (علیها السلام) را به او تقدیم کند، امتناع کرد. پس حضرت فاطمه بر او خشمگین شد، از او قهر کرد و تا زنده بود با وی سخن نگفت. (2)

ابو بکر برخاست، در حالی که با دست خود به سوی خانۀ حضرت فاطمه و امیر مؤمنان (علیهما السلام) اشاره می کرد، پرسید:

يَا رَسُولَ اللَّهِ! هَذَا الْبَيْتُ مِنْهَا؟ای رسول خدا! آیا این خانه نیز از آن خانه ها می باشد؟

فرمود:

نَعَمْ، مِنْ أَفْضَلِهَا؛

آری، از برترین آن ها می باشد.(1)

بعد از شنیدن این بیان از دو لب بزرگ مفسّر قرآن، حرمت این خانه را نگه نداشتند، هیزم آوردند که خانه را با اهلش به آتش بکشند.(2)

اگر چه در آخرین لحظات عمر خود اظهار ندامت کرد و گفت:

فوددت أنّي لم أكشف بيت فاطمة عن شي ء، و إن كانوا غلّقوه على الحرب؛

ای کاش خانۀ حضرت فاطمه را به هیچ جهتی نمی گشودم، اگر چه برای جنگ با من سنگر گرفته بودند.(3)

نکتۀ شایان دقّت این است که در تمام منابع تاریخی تهدید به «إحراق دار» بود، نه «إحراق باب»، ولی پس از جنایت هولناک و کشتن حضرت محسن، به آن بسنده کردند و از إحراق دار صرف نظر نمودند.

ص: 30

قنفذ و صاحبش آورده می شوند و با تازيانه هاى آتشین بر آن ها نواخته مى شود.

اگر يكى از اين تازيانه ها به دريا زده شود، همۀ دریاها از شرق تا غرب به جوش می آید و اگر يكى از آن ها بر کوهی از كوه هاى دنيا زده شود، آبمی شود و تبدیل به خاكستر می گردد، پس با اين تازيانه ها نوازش مى شوند.(1)

ما امامان می باشد.(1)

امام باقر (علیه السلام) جایگاه رفیع صدّیقۀ طاهره را این گونه بیان می کند:

وَ لَقَدْ كَانَتْ مَفْرُوضَةَ الطّاعَةِ، عَلَى جَمِيعِ مَنْ خَلَقَ اللُّه، مِنَ الجِنِّ وَ الإِنْسِ، وَ الطَّيْرِ، وَ الوَحْشِ، وَ الأَنْبِياءِ، وَ المَلائِكَةِ؛

حضرت فاطمه (علیها السلام) بر همۀ مخلوقات خدا، از پریان، آدمیان، پرندگان،درندگان، پیامبران و فرشتگان واجب الاطاعه بود.(2)

رئیس مذهب، امام جعفر صادق (علیه السلام) یکی دیگر از ابعاد عظمت آن حضرت را چنین بیان می کند:

وَ هِيَ الصِّدِّيقَةُ الْكُبْرَى، وَ عَلَى مَعْرِفَتِهَا دَارَتِ الْقُرُونُ الْأُولَى؛

او صدّیقۀ کبری است، که همۀ قرن های اوّلیّه بر محور شناخت او دور زده است.(3)

این بود نمی از یم و اندکی از بسیار فضائل حضرت فاطمۀ زهرا (علیها السلام) در پرتو آیات نورانی قرآن کریم، بر اساس روایات پیشوایان معصوم (علیهم السلام) .

ص: 33

7_ شخصیّت حضرت زهرا (علیها السلام) از دیدگاه قرآن و حدیث

تألیف: زهرا پور کاوه، پایان نامۀ مؤلّف، دانشگاه علوم قرآنی مراغه، 1386ش.8_ شخصیّت حضرت زهرا (علیها السلام) در قرآن، از منظر تفاسیر اهل سنّت

تألیف: محمد یعقوب بشوی، چاپ قم، بوستان کتاب، 1386ش.

9_ شخصیّت عبادی اخلاقی حضرت زهرا (علیها السلام) از دیدگاه قرآن و روایات

تألیف: مهناز درویش، پایان نامۀ مؤلّف، دانشگاه آزاد اسلامی فسا، 1386ش.

10_ شهادت مادرم فاطمه (علیها السلام) در قرآن

تألیف: علی سلیمانی بروجردی، چاپ قم، دار التّفسیر، 1390ش.

11_ علم حضرت زهرا (علیها السلام) از دیدگاه قرآن و حدیث

تألیف: زهرا تهرانی، پایان نامۀ کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث مؤلّف، دانشگاه آزاد اسلامی تهران شمال، 1375ش.

12_ فاطمه (علیها السلام) از نظر هزار آیۀ قرآن _ به طرز الف باء _

تألیف: علی فلسفی _ مخطوط _

13_ فاطمه (علیها السلام) تجلّی قرآن

تألیف: حسن دهشیری و رحمت جعفری، چاپ قم، روح، 1385ش.

14_ فاطمه (علیها السلام) در قرآن از دیدگاه اهل سنّت

تألیف: محبوبه جاویدان

15_ فاطمة الزهراء (علیها السلام) از دیدگاه قرآن و احادیث عامّه

تألیف: وجیهه عابدینی، پایان نامۀ مؤلّف در جامعة الزّهرا، قم.

16_ فاطمة الزهرا (علیها السلام) از نظر آیات قرآن

تألیف: محمد واصف، چاپ قم، دار النّشر، 1351ش.

17_ فاطمۀ زهرا (علیها السلام) در آیات قرآن و روایات

تألیف: غلامرضا دوستی، پایان نامۀ مؤلّف در مرکز تربیت معلّم مدنی قم، 1376ش.

18_ فاطمۀ زهرا (علیها السلام) در آیات و روایات

ص: 35

تأیف: عطیّه صادق کوهستانی،چاپ قم، نسیم حیات، 1388ش.19_ فاطمة الزهراء (علیها السلام) فی القرآن

تألیف: آیة الله سیّد صادق شیرازی، چاپ قم، پرهیزکار، 1382ش.

20_ فاطمة و القرآن

تألیف: محمدرضا حکیمی حائری _ مخطوط_

21_ فاطمه (علیها السلام) همسر نمونه از دیدگاه آیات و روایات

تألیف: طاهره علی نیا قدیم _ مخطوط_

22_ فضائل فاطمة الزهراء (علیها السلام) فی الذّکر الحکیم

تألیف: شیخ علی حیدر مؤیّد، چاپ حیدریّه، 1380ش.

23_ فضائل و اخلاقیّات حضرت زهراء (علیها السلام) از دیدگاه قرآن و روایات

تألیف: زهرا واحدی، پایان نامۀ مؤلّف در دانشکدۀ علوم قرآنی خوی، 1385ش.

24_ القرآن و الفاطمة (علیها السلام)

تألیف: طالب خزاعی، چاپ بیروت، دار الولاة، 1428ه-.

25_ کوثر قرآن

تألیف: محسن کازرونی، چاپ تهران، 1370ش.

26_ کوثر قرآن

تألیف: روح الله گائینی، چاپ تهران، خرد آذین، 1390ش.

27_ کوثر قرآن

تألیف: هیئت محبّان فاطمه و علمداران احسان، چاپ بی نا، بی تا.

28_ کوثر قرآن کیه؟

تألیف: منصور متّقی و م.حسنی، چاپ قم، 1379ش.

29_ گفتمان تفسیری _ تأویلی، پیرامون آیات مرتبط با حضرت صدّیقۀ کبری (علیها السلام)

تألیف: طیّبه معماریان، پایان نامۀ کارشناسی ارشد ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه آزاد، واحد مرکزی تهران، 1390ش.

ص: 36

30_ ما نزل من القرآن في شأن فاطمة الزهراء (علیها السلام)

تألیف: سید محمد علی حلو، چاپ قم، دار الکتب الاسلامیّة، 1421ه-.

31_ مبانی قرآنی فدکیّه

تألیف: غلامعلی عبّاسی فردویی، چاپ قم، زائر، 1390ش.

32_ مقامات حضرت زهرا (علیها السلام) در قرآن

تألیف: زهرا محمد حسینی، پایان نامۀ مرکز تربیت معلّم حضرت معصومه قم، 1381ش.

33_ مقامات فاطمة الزهراء (علیها السلام) فی الکتاب و السّنّة

تألیف: محمد سند، چاپ بیروت، دار الهادی، 1422ه-.

34_ مقامات حضرت فاطمه (علیها السلام) در کتاب و سنّت

تألیف: محمد سند

ترجمه ی: احمد خوانساری، چاپ قم، بوستان کتاب، 1385ش.

35_ مقامات و منزلت حضرت زهرا (علیها السلام) در قرآن و حدیث

تألیف: طاهره شخص نیایی، پایان نامۀ مؤلّف در دانشگاه مشهد.

36_ من مقامات الزّهراء (علیها السلام) فی القرآن و السّنّة

تألیف: سید کمال حیدری، چاپ عتبۀ کاظمین، 1432ه-.

37_ یکصد و سی و پنج نور فاطمه (علیها السلام) در قرآن

تألیف: علی اکبر صاحبی فرد، چاپ قم، حضرت ولی عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ، 1385ش.

این بود عناوین کتاب های مربوطه که در فرصت کوتاه با مراجعه به کتاب نامه ها و پایان نامه ها به دست آمد.

جالب ترین، جامع ترین و کامل ترین آن ها کتاب ارزشمند:

«کلید واژۀ آیات فاطمی در قرآن کریم»

ص: 37

تألیف گرانسنگ پژوهشگر پرتوان، سلالة السّادات، حجة الاسلام و المسلمین سید محمد جعفر روضاتی، از خاندان جلیل صاحب روضات (قدس سره) می باشد.

و اینک چهارمین اثر خود را تحت عنوان « کلید واژۀ آیات فاطمی در قرآن کریم» به دست چاپ می سپارد، که در آن 135 آیه از آیات نورانی قرآن با استناد به احادیث خاندان عصمت و طهارت به شیفتگان اهل بیت (علیهم السلام) تقدیم می گردد.

امید است این اثر فاخر به امضای قبولی حضرت ولیّ عصر ارواحنا فداه برسد و لبخند رضایت آن حضرت را در پی داشته باشد و دعای خیر آن قبلۀ موعود و کعبۀ مقصود را شامل حال مؤلّف، ناشر و دست اندرکاران چاپ و نشر این اثر بگرداند.

حوزۀ علمیّۀ قم

علی اکبر مهدی پور

غرّۀ ربیع الثّانی 1442ه- = 8/27/99ش

ص: 39

ص: 40

{قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى}(1)

و لعنة الله علی اعدائهم و مخالفیهم و منکری فضائلهم و مناقبهم من الآن الی قیام یوم الدین، و بعد قال الله الحَکیم فِی مُحکَمِ کِتابِهِ الکَرِیم وَ مُبرَمِ خِطابِهِ العَظیم:

{لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَيِّناتِ وَ أَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْكِتابَ وَ الْميزانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ}(2)

خدای متعال در این آیۀ شریفه می فرماید:

ما رسولان خود را با دلایل روشن فرستاديم، و با آنها كتاب (آسمانى) و ميزان (شناسايى حق از باطل) را نازل كرديم، تا مردم قيام به عدالت كنند.

همانطور که در متن آیه مشاهده می کنید، خدای متعال برای اینکه مردم از خط عدالت منحرف نشوند و بتوانند حق را از باطل تشخیص دهند، دو چیز را همراه رسولان خود ارسال فرموده است، یکی کتاب و دیگری میزان.

منظور از کتاب معلوم است که هر کدام از رسولان الهی صاحب کتاب و شریعتی بوده اند، و در دین اسلام منظور، قرآن کریم است. امّا آنچه که موضوع بحث ما می باشد، میزان است، که منظور از میزان چیست؟

میزان در لغت یعنی وسیلۀ سنجش، و در اصطلاح یعنی جداکنندۀ حق از باطل، یعنی خدای متعال یک عامل سنجشی قرار داده، تا حد و مرز هر چیزی مشخص شود و مردم متحیّر و سرگردان نشوند و با مراجعه به میزان، بتوانند عدل و قسط را پیاده نمایند.

البته راههایی که انسانها طی می کنند چند نوع راه است، ولی فقط یک راه، راه مستقیم است و بقیۀ راه ها انحرافی است.

ص: 42

راه مستقیم، نزدیکترین راهی است که انسان را به هدف می رساند. قرآن کریم در سورۀ مبارکۀ حمد، در بارۀ کسانی که در راه مستقیم حرکت می کنند می فرماید:

{صِراطَ الَّذينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ}(1)

راه كسانى كه به آنها نعمت دادی.

یعنی کسانی که در راه مستقیم قرار گرفته اند، صاحب نعمتی هستند که به آنها در تشخیص حق و باطل، کمک می کند، و آنها از انحراف و گمراهی نجات می دهد.

همانطور که اگر کسی بخواهد از شهری به شهر دیگر برود، برای رسیدن به مقصد از تابلوها و علامتها استفاده می کند تا راه را گم نکند و به بی راهه نرود، هر کسی هم که می خواهد در طول زندگی اش، از مسیر راه مستقیم منحرف نشود و جزء فرقۀ ناجیه باشد، باید به تابلوهایی که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نصب فرموده اند توجّه نماید.

به حدیث زیر توجّه فرمایید:

عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ مِهْرَانَ، عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ (علیهما السلام) ، عَنْ أَبِيهِ (علیه السلام) ، عَنْ جَدِّهِ (علیه السلام) ، عَنْ أَبِيهِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ (علیهم السلام) ، قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) يَقُولُ: إِنَّ أُمَّةَ مُوسَى (علیه السلام) افْتَرَقَتْ بَعْدَهُ عَلَى إِحْدَى وَ سَبْعِينَ فِرْقَةً، فِرْقَةٌ مِنْهَا نَاجِيَةٌ وَ سَبْعُونَ فِي النَّارِ، وَ افْتَرَقَتْ أُمَّةُ عِيسَى (علیه السلام) بَعْدَهُ عَلَى اثْنَتَيْنِ وَ سَبْعِينَ فِرْقَةً، فِرْقَةٌ مِنْهَا نَاجِيَةٌ وَ إِحْدَى وَ سَبْعُونَ فِي النَّارِ، وَ إِنَّ أُمَّتِي سَتَفْتَرِقُ بَعْدِي عَلَى ثَلَاثٍ وَ سَبْعِينَ فِرْقَةً، فِرْقَةٌ مِنْهَا نَاجِيَةٌوَ اثْنَتَانِ وَ سَبْعُونَ فِي النَّارِ.(2)

از سليمان بن مهران نقل است که گفت: حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) ، از پدرشان (علیه السلام) ، از جدّشان (علیه السلام) ، و امام سجاد (علیه السلام) ، از پدرشان حضرت حسين بن على

ص: 43

بن ابی طالب (علیهم السلام) ، روایت فرمودند که از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) شنيدم كه مى فرمودند: همانا امّت موسى (علیه السلام) پس از او، هفتاد و يک فرقه شدند، كه یک فرقۀ از آنان نجات یافته و هفتاد فرقۀ ديگر در آتش اند، و امّت عيسى (علیه السلام) پس از او هفتاد و دو فرقه شدند كه یک فرقه از آنان نجات يافته و هفتاد و يک فرقۀ ديگر در آتش خواهند بود، و به زودى امّت من پس از من هفتاد و سه فرقه خواهند شد كه یک فرقۀ از آنان اهل نجات، و هفتاد و دو فرقۀ ديگر در آتش اند.

همانطور که مشاهده فرمودید رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) ، بر هفتاد و دو فرقه از امتشان، مُهر بطلان می زنند و فقط یک فرقه را تأیید و امضاء می کنند.

حال، به روایت زیر هم دقّت فرمایید:

قَالَ أَبُو ذَرٍّ الْغِفَارِيُّ (رحمة الله علیه) : سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) يَقُولُ: إِنَّمَا مَثَلُ أَهْلِ بَيْتِي فِيكُمْ كَمَثَلِ سَفِينَةِ نُوحٍ مَنْ رَكِبَهَا نَجَا وَ مَنْ تَخَلَّفَ عَنْهَا غَرِقَ.(1)

ابوذر غفاری (رحمة الله علیه) گفت: از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) شنیدم که می فرمودند: همانا مثَل اهل بیت من در بین شما، مثَل کشتی نوح است، که هر کس سوار آن شد نجات یافت و هر که مخالفت نمود و سوار نشد، غرق شد و هلاک گردید.

با دقّت در همین دو روایت، می بینید که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) برای اینکه انسان ها در صراط مستقیم قرار بگیرند و هیچ وقت از آن منحرف نشوند، تابلوهایی را از بلافاصلهبعد از زمان خودشان، تا روز قیامت قرار داده اند، که این تابلوها همان میزان است.

از بین این هفتاد و سه فرقۀ مسلمانان، تنها شیعۀ اثنی عشری است که با توجّه به تابلوهای رسول خدا (علیهم السلام) ، به اهل بیت (علیهم السلام) آن حضرت تمسّک جسته و از مسیر راه مستقیم منحرف نشده، و با عنایت به این میزان الهی، حق را از باطل تشخیص داده،

ص: 44

و اهل نجات شده است.

و امّا یکی از اصلی ترین و زیباترین این تابلوها، حضرت فاطمه (علیها السلام) هستند که به عنوان یک میزان، از طرف رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) ، به مردم معرّفی شدند، که اگر مردم بعد از ایشان متحیّر شدند که حق با کیست، از این میزان الهی، یعنی حضرت فاطمه (علیها السلام) کمک بگیرند.

این یکی از مهمترین ویژگی های حضرت فاطمه (علیها السلام) است که می توانند بین حق و باطل را جدا کنند و تکلیف مسلمانان را، تا روز قیامت روشن نمایند.

اهل خرد و اندیشه با بررسی سیرۀ عملی رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نسبت به حضرت فاطمه (علیها السلام) ، مثل بوسیدن سر حضرت فاطمه (علیها السلام) ، یا سینۀ آن حضرت و یا بوسه بر دستان ایشان، به مطلب مهمی دست پیدا می کنند.

چون ما، پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را حکیم می دانیم، یعنی ایشان نه سخن لغو و بیهوده می گویند و نه کار لغو و بیهوده ای انجام می دهند، پس اگر ایشان سر حضرت فاطمه (علیها السلام) را می بوسند، می خواهند بیان کنند که افکار حضرت فاطمه (علیها السلام) مقدّس است و اگر فکر انحرافی، _ نعوذ باللَّه_ در سر آن حضرت بود، جای بوسۀ پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نبود. و اگر در دل حضرت فاطمه (علیها السلام) یک رذیلت اخلاقی وجود داشت، جای بوسۀ پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نبود و اگر دست ایشان _ نعوذ باللَّه_ عامل گناه بود، جای بوسۀ پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نبود.

پس رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) با این بوسه ها، فکر حضرت فاطمه (علیها السلام) ، اخلاق حضرت فاطمه (علیها السلام) و عمل حضرت فاطمه (علیها السلام) را تقدیس و تأیید می نمایند.

حال، به این دو روایت توجّه فرمایید:

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) : إِنَّ اللَّهَ يَغْضَبُ لِغَضَبِ فَاطِمَةَ وَ يَرْضَى لِرِضَاهَا.(1)

ص: 45

رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: همانا خداوند به خاطر خشم فاطمه (علیها السلام) خشمگین می گردد و برای خشنودی و رضایت او، راضی و خشنود می شود.

عَنْ عَائِشَةَ قَالَتْ: فَغَضِبَتْ فَاطِمَةُ فَهَجَرَتْهُ، فَلَمْ تَزَلْ بِذَلِكَ حَتَّى تُوُفِّيَتْ.(1)

از عایشه نقل است که گفت: پس فاطمه (علیها السلام) از ابوبکر ناراحت خشمگین شد و از او کناره گیری نمود، و این ناراحتى و خشم ادامه داشت تا اینکه از دنیا رفت.

البته هر انسان عاقل و منصفی، با دقّت در مطالب فوق، خود به خود به این نتیجه می رسد که اگر حضرت فاطمه (علیها السلام) بر کسی یا کسانی غضب نمایند، خداوند بر آنها غضب نموده است، پس راه آنها صراط مستقیم نمی باشد، بلکه صراط مغضوب علیهم است.

بنابر این حضرت فاطمه (علیها السلام) برای تمام مسلمانهای روی زمین، میزان هستند، و روز قیامت اگر آن حضرت، از افرادی که منکر ولایت حضرت علی (علیه السلام) شدند، بپرسند: مگر من از آنها اظهار برائت نکردم؟ چرا شما اعتنا نکردید؟ چه جوابی دارند بدهند؟ما باید شکرگزار این میزان باشیم، که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به ما ارائه فرمودند، که به وسیلۀ آن، حق را از باطل تشخیص داده، و به صراط مستقیم که همان مذهب شیعۀ اثنی عشری است، هدایت یافته ایم.

در همین راستا، شكر بی پایان و سپاس فراوان می گویم خداوند متعال را، كه به بندۀ حقیر کمترین، توفیق نگارش چهارمین اثر از مجموعۀ «كلید واژه ها»، با عنوان «كلید واژۀ آیات فاطمی در قرآن کریم» را، عنایت فرمود.

این کتاب شریف، به عدد اسم نامی «فاطمه»، شامل 135 آیه در بارۀ صدیقۀ طاهره، حضرت فاطمۀ زهرا (علیها السلام) می باشد، که هر آیه دارای یک کُد و اسم می باشد و در

ص: 46

ذیل آن روایات و احادیث معصومین (علیهم السلام) ، به همراه ترجمه و اسناد آن(در پاورقی)، ذکر شده است.

البته تا کنون در این موضوع، علماء و اساتید بزرگواری، کتاب هایی را به زیور طبع آراسته اند، ولی كتابی كه در دست دارید، با به كار گیری روشی جدید، راه را جهت آموزش و حفظ آیات فاطمی در قرآن كریم، برای اساتید گرامی و آموزگاران محترم هموار نموده، تا به كمک این روش، كُد آیات فاطمی را به خاطر بسپارند، و آنها را به همۀ جویندگان معارف فاطمی، به خصوص جوانان و دانشجویان عزیز، آموزش دهند، تا شناخت و معرفتشان نسبت به اوّلین شهیدۀ راه امامت، حضرت فاطمۀ زهرا (علیها السلام) ، بیشتر شود، و شبهات و انحرافات دشمنان، بر اعتقاداتشان اثر نگذارد.

در این روش برای هر آیه، یک «كُد» و یک «اسم»، تعریف شده است، كه اسمآیه، بیانگر موضوع و محتوای آن آیه است، و كُد آیه، كه از یک عدد صحیح و یک عدد اعشاری تشكیل شده است، آدرس آیه را در قرآن كریم، به ما نشان می دهد.

عدد صحیح، معرّف شمارۀ سورۀ قرآن، در ردیف فهرست سوره ها است، و عدد اعشاری، شمارۀ آیه را نشان می دهد.

به طور مثال: آیۀ تسبیح حضرت فاطمه (علیها السلام) ، با كُد: 33/41، كه عدد 33 یعنی سورۀ مبارکۀ احزاب كه سی و سومین سورۀ قرآن است، و عدد 41 که شمارۀ آیۀ مورد نظر را نشان می دهد.

البته برای این كه در بعضی از نسخه های قرآن، شمارۀ آیات متفاوت است، شمارۀ آیات را، از نسخۀ «عثمان طه» انتخاب نموده، تا اشکالی در پیدا كردن آیات مورد نظر، پیش نیاید.

در اینجا بر خود لازم می دانم، تا از محقّق ارجمند و دانشمند گرامی، جناب استاد،

ص: 47

علّامه حاج شیخ علی اكبر مهدی پور دام بقائه، تقدیر و تشكّر فراوان نمایم، كه همیشه بنده را مورد لطف و عنایت خویش قرار داده، این بار هم با قلم محققّانه و عالمانۀ خویش، مقدّمۀ جامع و زیبایی بر این كتاب شریف، مرقوم فرمودند.

از درگاه خداوند متعال، برای ایشان، و همۀ خدمت گزاران آستان ملک پاسبان مولاتنا حضرت فاطمۀ زهرا (علیها السلام) ، صحّت، عافیت و طول عمر با عزّت، خواهانم.امید است این اثر فاطمی، مورد قبول پروردگار متعال قرار گیرد، و توشه ای برای روز رستاخیز باشد، ان شاء الله.

قم مقدّسه

سید محمّد جعفر روضاتی

23 ربیع الاول 1442

ص: 48

شماره:3

فَأَبَتِ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ وَ الْجِبَالُ أَنْ يَحْمِلْنَها وَ أَشْفَقْنَ مِنِ ادِّعَاءِ مَنْزِلَتِهَا وَ تَمَنِّي مَحَلِّهَا مِنْ عَظَمَةِ رَبِّهَا.

فَلَمَّا أَسْكَنَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ آدَمَ وَ زَوْجَتَهُ الْجَنَّةَ، قَالَ لَهُمَا: «كُلا مِنْها رَغَداً حَيْثُ شِئْتُما وَ لا تَقْرَبا هذِهِ الشَّجَرَةَ»، يَعْنِي شَجَرَةَ الْحِنْطَةِ، «فَتَكُونا مِنَ الظَّالِمِينَ»، فَنَظَرَا إِلَى مَنْزِلَةِ مُحَمَّدٍ وَ عَلِيٍّ وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ (علیهم السلام) وَ الْأَئِمَّةِ بَعْدَهُمْ، فَوَجَدَاهَا أَشْرَفَ مَنَازِلِ أَهْلِ الْجَنَّةِ، فَقَالا: يَا رَبَّنَا! لِمَنْ هَذِهِ الْمَنْزِلَةُ؟

فَقَالَ اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ: ارْفَعَا رُءُوسَكُمَا إِلَى سَاقِ عَرْشِي، فَرَفَعَا رُءُوسَهُمَا، فَوَجَدَا اسْمَ مُحَمَّدٍ وَ عَلِيٍّ وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ (علیهم السلام) وَ الْأَئِمَّةِ بَعْدَهُمْ مَكْتُوبَةً عَلَى سَاقِ الْعَرْشِ بِنُورٍ مِنْ نُورِ الْجَبَّارِ جَلَّ جَلَالُهُ.

فَقَالا: يَا رَبَّنَا! مَا أَكْرَمَ أَهْلَ هَذِهِ الْمَنْزِلَةِ عَلَيْكَ وَ مَا أَحَبَّهُمْ إِلَيْكَ وَ مَا أَشْرَفَهُمْ لَدَيْكَ؟

فَقَالَ اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ: لَوْ لَا هُمْ مَا خَلَقْتُكُمَا، هَؤُلَاءِ خَزَنَةُ عِلْمِي وَ أُمَنَائِي عَلَى سِرِّي، إِيَّاكُمَا أَنْ تَنْظُرَا إِلَيْهِمْ بِعَيْنِ الْحَسَدِ وَ تَتَمَنَّيَا مَنْزِلَتَهُمْ عِنْدِي وَ مَحَلَّهُمْ مِنْ كَرَامَتِي، فَتَدْخُلَا بِذَلِكَ فِي نَهْيِي وَ عِصْيَانِي، «فَتَكُونا مِنَ الظَّالِمِينَ».

قَالا: رَبَّنَا وَ مَنِ الظَّالِمُونَ؟ قَالَ: الْمُدَّعُونَ لِمَنْزِلَتِهِمْ بِغَيْرِ حَقٍّ، قَالا: رَبَّنَا فَأَرِنَا مَنَازِلَ ظَالِمِيهِمْ فِي نَارِكَ، حَتَّى نَرَاهَا كَمَا رَأَيْنَا مَنْزِلَتَهُمْ فِي جَنَّتِكَ، فَأَمَرَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَىالنَّارَ، فَأَبْرَزَتْ جَمِيعَ مَا فِيهَا مِنْ أَلْوَانِ النَّكَالِ وَ الْعَذَابِ، وَ قَالَ عَزَّ وَ جَلَّ: مَكَانُ الظَّالِمِينَ لَهُمْ الْمُدَّعِينَ لِمَنْزِلَتِهِمْ فِي أَسْفَلِ دَرْكٍ مِنْهَا، «كُلَّمَا أَرَادُوا أَنْ يَخْرُجُوا مِنْهَا أُعِيدُوا فِيهَا»(1)، وَ «كُلَّما نَضِجَتْ جُلُودُهُمْ»(2)، بُدِّلُوا سِوَاهَا لِيَذُوقُوا الْعَذابَ، يَا آدَمُ! وَ يَا حَوَّاءُ! لَا تَنْظُرَا إِلَى أَنْوَارِي وَ حُجَجِي بِعَيْنِ الْحَسَدِ، فَأُهْبِطُكُمَا عَنْ جِوَارِي وَ أُحِلُّ بِكُمَا

ص: 52

هَوَانِي.(الحدیث)(1)

از مفضل بن عمر نقل است که گفت: حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) فرمودند: خداوند تبارک و تعالی روح­ها را دو هزار سال، قبل از بدن­ها، آفرید و والاترین و گرامی­ترین روح­ها را روح­های محمّد و علی و فاطمه و حسن و حسین (علیهم السلام) و امامان پس از ایشان، قرار داد و آنها را بر آسمان ها و زمین و کوه­ها نمایان کرد، پس نور ایشان همه را فرا گرفت.

سپس خداوند تبارک و تعالی به آسمان­ها و زمین و کوه­ها فرمود: اینان دوستان و اولیاء و حجّت­های من بر آفریدگانم و پیشوایان مخلوقات من هستند. هیچ موجودی را نیافریدم که او را از ایشان بیشتر دوست داشته باشم، بهشت خود را برای آنان و هر که دوستشان بدارد، آفریده­ام و آتش دوزخم را از برای دشمنان و ستیزه­جویان آنها آفریده­ام.

هر کس مقام و منزلتی که ایشان نزد من دارند و جایگاهی که از شکوه من دارند را، برای خودش ادّعا کند، به چنان عذابی گرفتارش کنم که هیچ کس از جهانیان را آن چنان عذاب نکرده باشم و او را با کفرپیشگان در پست­ترین مراتب دوزخم جای می­دهم.و هر کس به ولایت ایشان اقرار کند و منزلتی را که نزد من دارند و جایگاهی را که از شکوه من دارند برای خود ادّعا نکند، او را با ایشان در باغ­های بهشت خود، قرار دهم و هر آن چه خواهند در اختیارشان بگذارم و بزرگ منشی خود را نثار آنها سازم و در جوار خویش جایشان دهم و ایشان را شفیع بندگان و کنیزان گنهکارم کنم، از این رو ولایت آنان، امانتی در نزد آفریدگان من است. پس کدام یک از شما بار آن امانت را، با همه­ی

ص: 53

سنگینی­اش، می­تواند به دوش گیرد و آن مقام را برای خود ادّعا کند و آن را از برگزیدگان من سلب نماید؟

پس آسمان­ها و زمین و کوه­ها، خود را از به دوش گرفتن چنین باری کنار کشیدند و از این که منزلت ایشان را برای خود ادّعا کنند و جایگاهی را که ایشان از شکوه خداوند دارند، برای خود آرزو کنند، پروا کردند.

پس چون خداوند عزّ وجلّ، آدم و همسرش را در بهشت جای داد به آن دو فرمود: «و از (نعمتهای) آن گوارا هر چه می خواهيد بخوريد (امّا) نزديک اين درخت نشويد»، یعنی درخت گندم، «كه از ستمگران خواهيد شد»، آن دو به مقام و منزلت حضرت محمّد و علی و فاطمه و حسن و حسین (علیهم السلام) و امامان پس از آنها نگریستند و آن را ارجمندترین سراهای بهشت یافتند. گفتند: پروردگارا، این منزلت از برای کیست؟ خداوند جلّ جلاله فرمود: سرتان را به سوی ساق عرش من بلند کنید. پس هنگامی که آدم و حوّا سرشان را بالا آوردند، دیدند نام حضرت محمّد و علی و فاطمه و حسن و حسین (علیهم السلام) و امامان پس از ایشان، بر ساق عرش، به نوری از نورهای خداوند جبار جلّ و جلاله، نوشته شده است.عرض کردند: پروردگارا! اهل این منزلت نزد تو چه گرامی­اند و چقدر محبوب­اند نزد تو و چه بزرگ و ارجمندند در درگاه تو!

خداوند جلّ جلاله فرمود: اگر آنان نمی­بودند، من شما دو تن را نمی­آفریدم. آنان گنجینه­های علم من هستند و امینان اسرار من. مبادا به ایشان به دیده­ی رشک و حسد بنگرید و منزلتشان نزد من و جایگاهشان از کرامت من را، برای خود آرزو کنید، که این گونه در راه سرکشی و نافرمانی من گام می­گذارید و از ستمگران خواهید بود.

گفتند: پروردگارا! این ستمگران کیستند؟ فرمود: آنان که به ناحق، منزلت ایشان را

ص: 54

برای خود ادّعا می­کنند. گفتند: پروردگارا! همان گونه که منزلت ایشان را در بهشت دیدیم، جایگاه ستمگران به ایشان را در آتش دوزخ خود، به ما نشان بده.

پس خداوند تبارک و تعالی به آتش دوزخ فرمان داد و آتش هر آن چه را از شکنجه و عذاب در خود داشت نمایان ساخت، سپس خداوند عزّ و جلّ فرمود: جایگاه ستمگران به ایشان، که منزلت ایشان را ادّعا می­کنند، در پایین­ترین طبقات دوزخ است، و هر وقت بخواهند از آن خارج شوند آنها را به آن باز می گردانند و هر چه پوستشان بریان گردد، پوستهای دیگری بر جای آن قرار می­دهیم، تا سختى عذاب را بچشند.

ای آدم! و ای حوّا! به سوی این نورها و حجّت¬های من به دیده­ی رشک و حسد ننگرید، که شما را از جوار خود پایین می­فرستم و خواری را بر شما روا خواهم داشت.2_ عَنْ عَبْدِ السَّلَامِ بْنِ صَالِحٍ الْهَرَوِيِّ، قَالَ: قُلْتُ لِلرِّضَا (علیه السلام) : يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ! أَخْبِرْنِي عَنِ الشَّجَرَةِ الَّتِي أَكَلَ مِنْهَا آدَمُ وَ حَوَّاءُ مَا كَانَتْ؟ فَقَدِ اخْتَلَفَ النَّاسُ فِيهَا فَمِنْهُمْ مَنْ يَرْوِي أَنَّهَا الْحِنْطَةُ وَ مِنْهُمْ مَنْ يَرْوِي أَنَّهَا الْعِنَبُ وَ مِنْهُمْ مَنْ يَرْوِي أَنَّهَا شَجَرَةُ الْحَسَدِ.

فَقَالَ (علیه السلام) : كُلُّ ذَلِكَ حَقٌّ، قُلْتُ: فَمَا مَعْنَى هَذِهِ الْوُجُوهِ عَلَى اخْتِلَافِهَا؟ فَقَالَ: يَا أَبَا الصَّلْتِ! إِنَّ شَجَرَةَ الْجَنَّةِ تَحْمِلُ أَنْوَاعاً، فَكَانَتْ شَجَرَةُ الْحِنْطَةِ وَ فِيهَا عِنَبٌ وَ لَيْسَتْ كَشَجَرَةِ الدُّنْيَا، وَ إِنَّ آدَمَ (علیه السلام) لَمَّا أَكْرَمَهُ اللَّهُ تَعَالَى ذِكْرُهُ بِإِسْجَادِ مَلَائِكَتِهِ وَ بِإِدْخَالِهِ الْجَنَّةَ، قَالَ فِي نَفْسِهِ: هَلْ خَلَقَ اللَّهُ بَشَراً أَفْضَلَ مِنِّي؟! فَعَلِمَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مَا وَقَعَ فِي نَفْسِهِ، فَنَادَاهُ ارْفَعْ رَأْسَكَ، يَا آدَمُ! فَانْظُرْ إِلَى سَاقِ عَرْشِي، فَرَفَعَ آدَمُ رَأْسَهُ فَنَظَرَ إِلَى سَاقِ الْعَرْشِ، فَوَجَدَ عَلَيْهِ مَكْتُوباً: لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ، مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ زَوْجَتُهُ فَاطِمَةُ سَيِّدَةُ نِسَاءِ الْعَالَمِينَ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ سَيِّدَا شَبَابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ.

فَقَالَ آدَمُ: يَا رَبِّ! مَنْ هَؤُلَاءِ؟ فَقَالَ عَزَّ وَ جَلَّ: يَا آدَمُ! هَؤُلَاءِ ذُرِّيَّتُكَ وَ هُمْ خَيْرٌ مِنْكَ وَ

ص: 55

مِنْ جَمِيعِ خَلْقِي وَ لَوْ لَا هُمْ مَا خَلَقْتُكَ وَ لَا خَلَقْتُ الْجَنَّةَ وَ النَّارَ وَ لَا السَّمَاءَ وَ الْأَرْضَ، فَإِيَّاكَ أَنْ تَنْظُرَ إِلَيْهِمْ بِعَيْنِ الْحَسَدِ، فَأُخْرِجَكَ عَنْ جِوَارِي، فَنَظَرَ إِلَيْهِمْ بِعَيْنِ الْحَسَدِ وَ تَمَنَّى مَنْزِلَتَهُمْ، فَتَسَلَّطَ عَلَيْهِ الشَّيْطَانُ، حَتَّى أَكَلَ مِنَ الشَّجَرَةِ الَّتِي نُهِيَ عَنْهَا، وَ تَسَلَّطَ عَلَى حَوَّاءَ لِنَظَرِهَا إِلَى فَاطِمَةَ (علیها السلام) بِعَيْنِ الْحَسَدِ، حَتَّى أَكَلَتْ مِنَ الشَّجَرَةِ كَمَا أَكَلَ آدَمُ، فَأَخْرَجَهُمَا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَنْ جَنَّتِهِ، فَأَهْبَطَهُمَا عَنْ جِوَارِهِ إِلَى الْأَرْضِ.(1)

از عبدالسّلام بن صالح هروی نقل است که گفت: به حضرت امام رضا (علیه السلام) عرضکردم: ای پسر رسول خدا! مرا از درختی که آدم و حوا از آن خوردند، آگاه سازید که چه درختی بود؟ چون مردم در آن اختلاف نظر دارند، بعضی روایت می­کنند که آن گندم بوده و بعضی می­گویند که آن انگور بوده و بعضی دیگر روایت می­کنند که آن درخت رشک و حسد بوده است. حضرت فرمودند: همه­ی اینها درست است. عرض کردم: چگونه همه درست است، حال آن که با هم تفاوت دارند؟

حضرت فرمودند: ای ابا صلت! يک درخت بهشتى مى تواند چند نوع ميوه داشته باشد، آن، درخت گندم بود و بر خود انگور هم داشت، چرا که آن مانند درخت دنیا نیست. هنگامی که خداوند متعال، آدم را با سجده کردن فرشتگان به او و ورود به بهشت، اکرام نمود، او با خودش گفت: آیا خداوند بشری بهتر از من خلق کرده است؟

پس خداوند عزّ و جلّ که از فکر آدم با خبر بود، به او فرمود: ای آدم! سرت را بلند کن و به ساق عرش من نگاه کن. آدم سرش را بلند کرد و به ساق عرش نگاه کرد و دید بر آن نوشته شده: هیچ خدایی جز الله نیست و محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) فرستاده­ی اوست و علی

ص: 56

بن ابی طالب (علیه السلام) امیر مؤمنان است و همسرش فاطمه (علیها السلام) بانوی زنان دو جهان است و حسن و حسین (علیهم السلام) سرور جوانان اهل بهشت هستند.

آدم (علیه السلام) گفت: پروردگارا! آنها کیستند؟ خداوند عزّ و جلّ فرمود: ای آدم! آنان از فرزندان تو هستند، و از تو و از همه­ی آفریدگان من برترند، و اگر آنها نبودند، نه تو را می­آفریدم و نه بهشت و نه جهنم و نه آسمان و نه زمین را. مبادا که به ایشان به دیده­ی رشک بنگری، که تو را از جوار خویش بیرون می­رانم.ولی آدم به آنها به دیده­ی رشک نگریست و منزلت آنان را برای خود آرزو کرد پس آنگاه شيطان بر او مسلّط شد، تا از درختى كه نهى شده بود، خورد، و همچنين شيطان بر حوّا نیز مسلّط گشت چون او به مقام حضرت فاطمه (علیها السلام) ، بديده­ی حسد نگريست، پس او نیز همانند آدم از آن درخت خورد و این گونه خداوند متعال آن دو را از بهشت خود بیرون راند و از جوار خود، به سوی زمین فرود آورد.

ص: 57

شماره:4

وَ هَذَانِ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ وَ أَنَا الْمُحْسِنُ الْمُجْمِلُ، شَقَقْتُ اسْمَيْهِمَا مِنِ اسْمِي، هَؤُلَاءِ خِيَارُ خَلِيقَتِي وَ كِرَامُ بَرِيَّتِي، بِهِمْ آخُذُ، وَ بِهِمْ أُعْطِي، وَ بِهِمْ أُعَاقِبُ، وَ بِهِمْ أُثِيبُ، فَتَوَسَّلْ إِلَيَّ بِهِمْ. يَا آدَمُ! وَ إِذَا دَهَتْكَ دَاهِيَةٌ، فَاجْعَلْهُمْ إِلَيَّ شُفَعَاءَكَ، فَإِنِّي آلَيْتُ عَلَى نَفْسِي قَسَماً حَقّاً أَنْ لَا أُخَيِّبَ بِهِمْ آمِلًا، وَ لَا أَرُدَّ بِهِمْ سَائِلًا. فَلِذَلِكَ حِينَ زَلَّتْ مِنْهُ الْخَطِيئَةُ، دَعَا اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِمْ فَتَابَ عَلَيْهِ وَ غَفَرَ لَهُ.(1)

حضرت امام سجاد (علیه السلام) فرمودند: پدرم به من خبر دادند، از قول پدرشان، که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: ای بندگان خدا! همانا وقتی حضرت آدم دید نوری عظیم از صلب او ساطع است، و این زمانی بود که خداوند اشباح ما را از بالای عرش به پشت او منتقل نمود، او نور را می­دید ولی اشباح برایش آشکار نبود، پس عرض کرد: پروردگارا! این نورها چیست؟

خداوند عزّ و جلّ فرمود: نورهای اشباحی است که از ارجمندترین جای عرشم به پشت تو انتقال دادم و برای همین به فرشتگان فرمان دادم که تو را سجده کنند، چرا که تو ظرف این نورها شدی.

آدم گفت: پروردگارا! ای کاش آنان را برایم نمایان می­ساختی. خداوند عزّ و جلّ فرمود: ای آدم! به بالای عرش نگاه کن، پس چون آدم نگریست، نور اشباح ما، از صلب او بر فراز عرش افتاد و صورتهای انوار اشباح ما که در پشت او بود، نقش بست، همان گونه که چهره­ی انسان در آینه­ی صاف، نقش می­بندد، پس او اشباح مارا دید و گفت: پروردگارا! این اشباح چیست؟

ص: 59

خداوند متعال فرمود: ای آدم! این­ها اشباح بهترین مخلوقات و آفریدگان من هستند، این محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) است و من در همه­ی کارهایم محمود (ستوده شده) و حمید (ستودنی) هستم، پس برای او اسمی از اسم خودم برگرفتم.

و این علی (علیه السلام) است و من علیّ عظیم هستم، پس برای او اسمی از اسم خودم برگرفتم.

و این فاطمه (علیها السلام) است و من فاطر و شکافنده­ی آسمان­ها و زمین هستم و در روز داوری و فرجام، فاطم و قطع کننده­ی رحمتم از دشمنانم هستم، و فاطم و جدا کننده­ی دوستانم هستم، از هر چه که موجب سرافکندگی و ننگ ایشان شود، پس برای او اسمی از اسم خودم برگرفتم.

و این دو حسن و حسین (علیهما السلام) هستند و من محسن(نیکی کننده) و مجمل(نیکی آور) هستم، پس برای ایشان اسمی از اسم خودم برگرفتم.

اینان برگزیدگان مخلوقات من و گرامی­ترین آفریدگانم هستند، به خاطر ایشان سلب می­کنم و به خاطر ایشان عطا می­کنم و می­بخشم، به خاطر ایشان مجازات می­کنم و به خاطر ایشان پاداش می­دهم.

پس ای آدم! به وسیله­ی ایشان، به سوی من، متوسّل شو و اگر حادثه­ای ناگوار به تو رسید، ایشان را در درگاه من شفیع خودت قرار ده، همانا من به خودم سوگند خورده­ام، سوگند حقّی، که امید هیچ امیدوارای به ایشان را نا امید نکنم و درخواست هیچ درخواست­کننده­ی به ایشان را رد نکنم، پس برای همین، هنگامی که آن خطا از آدم سر زد، او به حقّ ایشان، خداوند عزّ و جلّ را خواند، پس خداوند توبه­اش را پذیرفت و او را آمرزید.2_ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ كَثِيرٍ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى عَرَضَ عَلَى آدَمَ فِي الْمِيثَاقِ ذُرِّيَّتَهُ، فَمَرَّ بِهِ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم) وَ هُوَ مُتَّكِئٌ عَلَى عَلِيٍّ (علیه السلام) وَ فَاطِمَةُ (علیها السلام)

ص: 60

تَتْلُوهُمَا وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ (علیهما السلام) يَتْلُوَانِ فَاطِمَةَ (علیها السلام) ، فَقَالَ اللَّهُ: يَا آدَمُ! إِيَّاكَ أَنْ تَنْظُرَ إِلَيْهِ بِحَسَدٍ، أُهْبِطْكَ مِنْ جِوَارِي.

فَلَمَّا أَسْكَنَهُ اللَّهُ الْجَنَّةَ، مُثِّلَ لَهُ النَّبِيُّ وَ عَلِيٌّ وَ فَاطِمَةُ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ (علیهم السلام) ، فَنَظَرَ إِلَيْهِمْ بِحَسَدٍ، ثُمَّ عُرِضَتْ عَلَيْهِ الْوَلَايَةُ، فَأَنْكَرَهَا، فَرَمَتْهُ الْجَنَّةُ بِأَوْرَاقِهَا، فَلَمَّا تَابَ إِلَى اللَّهِ مِنْ حَسَدِهِ وَ أَقَرَّ بِالْوَلَايَةِ وَ دَعَا بِحَقِّ الْخَمْسَةِ: مُحَمَّدٍ وَ عَلِيٍّ وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ (علیهم السلام) غَفَرَ اللَّهُ لَهُ، وَ ذَلِكَ قَوْلُهُ: «فَتَلَقَّى آدَمُ مِنْ رَبِّهِ كَلِماتٍ»، الْآيَةَ.(1)

از عبد الرحمن بن کثیر نقل است که گفت: حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) فرمودند: همانا خداوند تبارک و تعالی در هنگام پیمان گرفتن از آدم، فرزندان او را بر وی نمایان ساخت. پس پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در حالی که به حضرت علی (علیه السلام) تکیه داده بودند و حضرت فاطمه (علیها السلام) در پی ایشان، و حسن و حسین (علیهما السلام) ، در پشت سر حضرت فاطمه (علیها السلام) بودند، بر او گذشتند، پس خداوند فرمود: ای آدم! بر حذر باش که بر ایشان به دیده­ی رشک نگاه نکنی که تو را از جوار خودم پایین می­فرستم.

سپس هنگامی که خداوند او را در بهشت جای داد، پیامبر و علی و فاطمه و حسن و حسین (علیهم السلام) ، پیش چشم او نمایان شدند، پس او به ایشان به دیده­ی رشک و حسد نگریست، سپس ولایت ایشان بر او عرضه شد و او از آن سرباز زد. پسبهشت او را با برگهایش به بیرون پرتاب کرد. وقتی از رشک و حسادتی که ورزیده بود به سوی خدا توبه نمود و به ولایت ایشان اقرار کرد و خداوند را به حقّ آن پنج تن، محمّد و علی و فاطمه و حسن و حسین (علیهم السلام) ، خواند، و خداوند او را آمرزید و این همان فرمایش خداوند است که فرمود: «فَتَلَقَّی آدَمُ مِن رَّبِّهِ کَلِمَاتٍ».

ص: 61

3_ قال الإمام أبو محمّد الحسن العسكری (علیه السلام) : فَلَمَّا زَلَّتْ مِنْ آدَمَ الْخَطِيئَةُ، وَ اعْتَذَرَ إِلَى رَبِّهِ عَزَّ وَ جَلَّ، قَالَ: يَا رَبِّ! تُبْ عَلَيَّ، وَ اقْبَلْ مَعْذِرَتِي، وَ أَعِدْنِي إِلَى مَرْتِبَتِي، وَ ارْفَعْ لَدَيْكَ دَرَجَتِي، فَلَقَدْ تَبَيَّنَ نَقْصُ الْخَطِيئَةِ، وَ ذُلُّهَا فِي أَعْضَائِي وَ سَائِرِ بَدَنِي.

قَالَ اللَّهُ تَعَالَى: يَا آدَمُ! أَ مَا تَذْكُرُ أَمْرِي إِيَّاكَ، بِأَنْ تَدْعُوَنِي بِمُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّيِّبِينَ عِنْدَ شَدَائِدِكَ وَ دَوَاهِيكَ، وَ فِي النَّوَازِلِ الَّتِي تَبْهَظُكَ؟ قَالَ آدَمُ: يَا رَبِّ! بَلَى.

قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ: فَتَوَسَّلْ بِمُحَمَّدٍ وَ عَلِيٍّ وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ خُصُوصاً، فَادْعُنِي أُجِبْكَ إِلَى مُلْتَمَسِكَ، وَ أَزِدْكَ فَوْقَ مُرَادِكَ.

فَقَالَ آدَمُ: يَا رَبِّ! يَا إِلَهِي! وَ قَدْ بَلَغَ عِنْدَكَ مِنْ مَحَلِّهِمْ، أَنَّكَ بِالتَّوَسُّلِ إِلَيْكَ بِهِمْ تَقْبَلُ تَوْبَتِي وَ تَغْفِرُ خَطِيئَتِي، وَ أَنَا الَّذِي أَسْجَدْتَ لَهُ مَلَائِكَتَكَ، وَ أَبَحْتَهُ (أَسكَنتَهُ) جَنَّتَكَ وَ زَوَّجْتَهُ حَوَّاءَ أَمَتَكَ، وَ أَخْدَمْتَهُ كِرَامَ مَلَائِكَتِكَ!

قَالَ اللَّهُ تَعَالَى: يَا آدَمُ! إِنَّمَا أَمَرْتُ الْمَلَائِكَةَ بِتَعْظِيمِكَ بِالسُّجُودِ لَكَ، إِذْ كُنْتَ وِعَاءً لِهَذِهِ الْأَنْوَارِ، وَ لَوْ كُنْتَ سَأَلْتَنِي بِهِمْ قَبْلَ خَطِيئَتِكَ أَنْ أَعْصِمَكَ مِنْهَا، وَ أَنْ أُفَطِّنَكَ لِدَوَاعِي عَدُوِّكَ إِبْلِيسَ، حَتَّى تَحْتَرِزَ مِنْهَا لَكُنْتُ قَدْ جَعَلْتُ(فَعَلْتُ) ذَلِكَ، وَ لَكِنَّ الْمَعْلُومَ فِي سَابِقِ عِلْمِي يَجْرِي مُوَافِقاً لِعِلْمِي، فَالْآنَ فَبِهِمْ فَادْعُنِي لِأُجِيبَكَ.

فَعِنْدَ ذَلِكَ، قَالَ آدَمُ: «اللَّهُمَّ بِجَاهِ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّيِّبِينَ، بِجَاهِ مُحَمَّدٍ وَ عَلِيٍّ وَ فَاطِمَةَ، وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ وَ الطَّيِّبِينَ مِنْ آلِهِمْ لَمَّا تَفَضَّلْتَ عَلَيَّ بِقَبُولِ تَوْبَتِي وَ غُفْرَانِ زَلَّتِي وَإِعَادَتِي مِنْ كَرَامَاتِكَ إِلَى مَرْتَبَتِي».

فَقَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: قَدْ قَبِلْتُ تَوْبَتَكَ، وَ أَقْبَلْتُ بِرِضْوَانِي عَلَيْكَ، وَ صَرَفْتُ آلَائِي وَ نَعْمَائِي إِلَيْكَ، وَ أَعَدْتُكَ إِلَى مَرْتَبَتِكَ مِنْ كَرَامَاتِي، وَ وَفَّرْتُ نَصِيبَكَ مِنْ رَحَمَاتِي.

فَذَلِكَ قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَّ: «فَتَلَقَّى آدَمُ مِنْ رَبِّهِ كَلِماتٍ فَتابَ عَلَيْهِ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ

ص: 62

الرَّحِيمُ».(1)

حضرت امام حسن عسکری (علیه السلام) فرمودند: وقتی آن خطا و لغزش از آدم سر زد و او از پروردگار عزّ و جلّ پوزش خواست، عرضه داشت: پروردگارا! توبه­ام را بپذیر و پوزشم را دریاب و مرا به آن مرتبه­ای که داشتم بازگردان، و مقامم را نزد خود بالا ببر، که کاستی و زیان و ذلّت آن گناه بر اعضا و جوارحم،آشکار شده و سرتاسر پیکرم را فرا گرفته است.

خداوند متعال فرمود: ای آدم! آیا به یاد نداری که تو را فرمان دادم هر گاه دشواری و گرفتاری به تو روی آورد و به سختی و مشقّت افتادی، مرا به محمّد و خاندان پاکش (علیهم السلام) بخوانی؟ آدم گفت: بله، ای پروردگارم!

خداوند عزّ و جلّ فرمود: پس، فقط به دامان محمّد و علی و فاطمه و حسن و حسین (علیهم السلام) چنگ بزن و مرا بخوان تا در خواست تو را اجابت نمایم و بیشتر از آن چه خواسته­ای به تو عنایت کنم.

آدم گفت: ای خدا! و ای پروردگار من! آیا مقام و جایگاه ایشان نزد تو تا آنجا رسیده که همانا تو فقط با توسّل به ایشان، توبه­ام را می­پذیری و از گناهم در می­گذری؟! و حال آنکه من آن کسی هستم که فرشتگانت را به سویش به سجدهدرآوردی و در بهشت خود جای دادی و حوّا را که کنیز توست، همسرش قرار دادی و گرامی­ترین فرشتگانت را به خدمتش گماردی.

خداوند متعال فرمود: ای آدم! من فرشتگانم را از آن رو فرمان دادم تا به بزرگداشت تو، به سویت سجده آورند که تو ظرف این نورها بودی و اگر قبل از خطایت، به

ص: 63

واسطه­ی آن انوار، از من در خواست می­کردی، تا تو را از آن گناه نگاه دارم و از مکرهای دشمنت، شیطان، آگاه سازم تا از آن پروا کنی، هر آینه برایت انجام داده بودم. امّا آن چه پیشتر بر علم من آشکار بود، اکنون به طور کامل و دقیق روی داده است، پس اکنون به حق ایشان مرا بخوان، تا تو را اجابت نمایم.

در این هنگام آدم گفت: خداوندا! به مقام و جایگاه محمّد و خاندان پاکش (علیهم السلام) ، به شکوه محمّد و علی و فاطمه و حسن و حسین (علیهم السلام) و پاکان خاندان ایشان، بر من مرحمت فرما و توبه­ام را بپذیر و گناهم را ببخشای و مرا به آن مرتبه­ای که از کرامت تو داشتم، بازگردان.

پس خداوند عز ّو جلّ فرمود: به تحقیق توبه­ی تو را قبول کردم و با رضایت و خشنودیم بر تو روی کردم و رحمت­ها و نعمت­هایم را به سویت برگرداندم و تو را به آن مرتبه­ی کرامتی که داشتی بازگرداندم و بهره­ی تو را از رحمت خود زیاد نمودم.

پس از این جاست که خداوند عزّ و جلّ فرمود: «فَتَلَقَّی آدَمُ مِن رَّبِّهِ کَلِمَاتٍ فَتَابَ عَلَیْهِ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ».4_ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ، قَالَ: سُئِلَ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم) عَنِ الْكَلِمَاتِ الَّتِي تَلَقَّاهَا آدَمُ (علیه السلام) مِنْ رَبِّهِ، فَتابَ عَلَيْهِ؟ قَالَ: سَأَلَهُ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ عَلِيٍّ وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ (علیهم السلام) ، إِلَّا مَا تُبْتَ عَلَيَّ، فَتَابَ عَلَيْهِ. (1)

از ابن عباس نقل است که گفت: از پيامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) ، سؤال شد آن كلماتى كه از

ص: 64

سوى خداوند به آدم (علیه السلام) القا شد، و پس از آن توبه­اش پذیرفته شد، چه بود؟

حضرت فرمودند: او خداوند را به حق محمّد، على، فاطمه، حسن و حسين (علیهم السلام) خواند، كه توبه اش را بپذيرد، پس خداوند هم پذيرفت.

5_ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: سَأَلْتُ النَّبِيَّ (صلی الله علیه و آله و سلم) عَنِ الْكَلِمَاتِ الَّتِي تَلَقَّاهَا آدَمُ مِنْ رَبِّهِ، فَتابَ عَلَيْهِ، قَالَ: سَأَلَهُ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ عَلِيٍّ وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ إِلَّا تُبْتَ عَلَيَّ، فَتَابَ عَلَيْهِ.(1)

از ابن عباس نقل است که گفت: از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در باره­ی کلماتی که آدم از پروردگارش آموخت و با آن به سوی پروردگارش توبه کرد، پرسیدم، ایشان فرمودند: او از خداوند، به حق محمّد و علی و فاطمه و حسن و حسین (علیهم السلام) خواست که توبه­اش را بپذیرد، پس خداوند هم پذیرفت.

ص: 65

2_ عَنْ عَبَّادِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ، قَالَ: قَدِمَ رَجُلٌ إِلَى أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فَقَالَ: یا أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ! أَخْبِرْنِی عَنْ قَوْلِهِ تَعَالَى: «أَ فَمَنْ كانَ عَلى بَینَةٍ مِنْ رَبِّهِ وَ یتْلُوهُ شاهِدٌ مِنْهُ»(1)، قَالَ: قَالَ (علیه السلام) : رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) الَّذِی كَانَ عَلَى بَینَةٍ مِنْ رَبِّهِ وَ أَنَا الشَّاهِدُ لَهُ وَ مِنْهُ، وَ الَّذِی نَفْسِی بِیدِهِ! مَا أَحَدٌ جَرَتْ عَلَیهِ الْمَوَاسِی مِنْ قُرَیشٍ إِلَّا وَ قَدْ أَنْزَلَ اللَّهُ فِیهِ مِنْ كِتَابِهِ طَائِفَةً، وَ الَّذِی نَفْسِی بِیدِهِ! لَأَنْ یكُونُوا یعْلَمُونَ مَا قَضَى اللَّهُ لَنَا أَهْلَ الْبَیتِ عَلَى لِسَانِ النَّبِی الْأُمِّی، أَحَبُّ إِلَی مِنْ أَنْ یكُونَ لِی مِلْ ءُ هَذِهِ الرَّحْبَةِ ذَهَباً، وَ اللَّهِ! مَا مَثَلُنَا فِی هَذِهِ الْأُمَّةِ إِلَّا كَمَثَلِ سَفِینَةِ نُوحٍ أَوْ كَبَابِ حِطَّةٍ فِی بَنِی إِسْرَائِیل.(2)

از عبّاد بن عبد اللّه نقل است كه گفت: مردى به حضور امیر مؤمنان على (علیه السلام) آمد و عرض كرد: اى امیر مؤمنان! به من خبر دهید از معنی فرمایش خداى متعال كه مى فرماید: «أَ فَمَنْ كانَ عَلى بَینَةٍ مِنْ رَبِّهِ وَ یتْلُوهُ شاهِدٌ مِنْهُ».

راوی گفت: حضرت فرمودند: پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) همان کسی است که از سوى خداى متعال، دلیل و برهانی آشکار داشت، و من گواه او، و از او هستم. سوگند به آن كس كه جانم به دست اوست! احدى از قریش نیست كه تیغ سرتراشى بر سرش كشیده باشد، جز اینكه خداوند در بارۀ او مطلبى در كتاب خود فرو فرستاده است، و سوگند به آن كس كه جانم به دست اوست! اگر آنان بدانند آنچه را كه خداوند در بارۀ ما اهل بیت بر زبان پیامبر امّى خود جارى ساخته، (این دانستن آنان) نزد من محبوب­تر است از اینكه به اندازۀ ظرفیت این صحن (صحن مسجد كوفه) برایم طلا

ص: 67

باشد. به خدا سوگند! مثَل ما در میان این امّت، همچون كشتى نوح و باب حطّه در بین بنى اسرائیل است.توضیح: به اجماع همه­ی مذاهب اسلامی، یکی از مصادیق حضرات اهل بیت (علیهم السلام) ، حضرت زهرا (علیها السلام) هستند.

ص: 68

پروردگارا! به حق محمّد و علی و فاطمه و حسن و حسین (علیهم السلام) ، از تو مسألت دارم که توبه­ی مرا بپذیری. پس خداوند هم توبه­ی او را پذیرفت که او توبه­پذیر و مهربان است.

ص: 70

مورد اشاره می نماییم:

في تفسير فرات بن إبراهيم، سَهْلُ بْنُ أَحْمَدَ الدِّينَوَرِيُّ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الصَّادِقِ (علیه السلام) قَالَ: قَالَ جَابِرٌ لِأَبِي جَعْفَرٍ (علیه السلام) : جُعِلْتُ فِدَاكَ! يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ! حَدِّثْنِي بِحَدِيثٍ فِي فَضْلِ جَدَّتِكَ فَاطِمَةَ (علیها السلام) ، إِذَا أَنَا حَدَّثْتُ بِهِ الشِّيعَةَ فَرِحُوا بِذَلِكَ.

قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ (علیه السلام) : حَدَّثَنِي أَبِي، عَنْ جَدِّي، عَنْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) ، قَالَ: إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ نُصِبَ لِلْأَنْبِيَاءِ وَ الرُّسُلِ مَنَابِرُ مِنْ نُورٍ، فَيَكُونُ مِنْبَرِي أَعْلَى مَنَابِرِهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ...

الی ان قال:

ثُمَّ يُنَادِي الْمُنَادِي، وَ هُوَ جَبْرَئِيلُ (علیه السلام) : أَيْنَ فَاطِمَةُ بِنْتُ مُحَمَّدٍ؟ أَيْنَ خَدِيجَةُ بِنْتُ خُوَيْلِدٍ؟ أَيْنَ مَرْيَمُ بِنْتُ عِمْرَانَ؟ أَيْنَ آسِيَةُ بِنْتُ مُزَاحِمٍ؟ أَيْنَ أُمُّ كُلْثُومٍ أُمُّ يَحْيَى بْنِ زَكَرِيَّا؟ فَيَقُمْنَ، فَيَقُولُ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى: يَا أَهْلَ الْجَمْعِ! لِمَنِ الْكَرَمُ الْيَوْمَ؟ فَيَقُولُ: مُحَمَّدٌ وَ عَلِيٌّ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ لِلَّهِ الْوَاحِدِ الْقَهَّارِ، فَيَقُولُ اللَّهُ تَعَالَى: يَا أَهْلَ الْجَمْعِ! إِنِّي قَدْ جَعَلْتُ الْكَرَمَ لِمُحَمَّدٍ وَ عَلِيٍّ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ وَ فَاطِمَةَ، يَا أَهْلَ الْجَمْعِ! طَأْطِئُوا الرُّءُوسَ، وَ غُضُّوا الْأَبْصَارَ، فَإِنَّ هَذِهِ فَاطِمَةُ تَسِيرُ إِلَى الْجَنَّةِ، فَيَأْتِيهَا جَبْرَئِيلُ بِنَاقَةٍ مِنْ نُوقِ الْجَنَّةِ، مُدَبَّحَةَ الْجَنْبَيْنِ، خِطَامُهَا مِنَ اللُّؤْلُؤِ، الرَّطْبِ عَلَيْهَا رَحْلٌ مِنَ الْمَرْجَانِ، فَتُنَاخُ بَيْنَ يَدَيْهَا، فَتَرْكَبُهَا، فَيَبْعَثُ اللَّهُ مِائَةَ أَلْفِ مَلَكٍ لِيَسِيرُوا عَنْ يَمِينِهَا، وَ يَبْعَثُ إِلَيْهَا مِائَةَ أَلْفِ مَلَكٍ عَنْ يَسَارِهَا، وَ يَبْعَثُ إِلَيْهَا مِائَةَ أَلْفِ مَلَكٍ يَحْمِلُونَهَا عَلَى أَجْنِحَتِهِمْ، حَتَّى يُصَيِّرُوهَا عَلَى بَابِ الْجَنَّةِ.

فَإِذَا صَارَتْ عِنْدَ بَابِ الْجَنَّةِ تَلْتَفِتُ، فَيَقُولُ اللَّهُ: يَا بِنْتَ حَبِيبِي! مَا الْتِفَاتُكِ، وَ قَدْ أَمَرْتُ بِكِ إِلَى جَنَّتِي؟ فَتَقُولُ: يَا رَبِّ! أَحْبَبْتُ أَنْ يُعْرَفَ قَدْرِي فِي مِثْلِ هَذَا الْيَوْمِ، فَيَقُولُ اللَّهُ: يَا بِنْتَ حَبِيبِي! ارْجِعِي فَانْظُرِي مَنْ كَانَ فِي قَلْبِهِ حُبٌّ لَكِ أَوْ لِأَحَدٍ مِنْ

ص: 74

ذُرِّيَّتِكِ خُذِي بِيَدِهِ فَأَدْخِلِيهِ الْجَنَّةَ.

قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ (علیه السلام) : وَ اللَّهِ! يَا جَابِرُ! إِنَّهَا ذَلِكَ الْيَوْمَ لَتَلْتَقِطُ شِيعَتَهَا وَ مُحِبِّيهَا كَمَا يَلْتَقِطُ الطَّيْرُ الْحَبَّ الْجَيِّدَ مِنَ الْحَبِّ الرَّدِي ءِ.

فَإِذَا صَارَ شِيعَتُهَا مَعَهَا عِنْدَ بَابِ الْجَنَّةِ يُلْقِي اللَّهُ فِي قُلُوبِهِمْ أَنْ يَلْتَفِتُوا، فَإِذَا الْتَفَتُوا يَقُولُ اللَّهُ: يَا أَحِبَّائِي! مَا الْتِفَاتُكُمْ، وَ قَدْ شَفَّعْتُ فِيكُمْ فَاطِمَةَ بِنْتَ حَبِيبِي؟ فَيَقُولُونَ: يَا رَبِّ! أَحْبَبْنَا أَنْ يُعْرَفَ قَدْرُنَا فِي مِثْلِ هَذَا الْيَوْمِ، فَيَقُولُ اللَّهُ: يَا أَحِبَّائِي! ارْجِعُوا وَ انْظُرُوا مَنْ أَحَبَّكُمْ لِحُبِّ فَاطِمَةَ، انْظُرُوا مَنْ أَطْعَمَكُمُ لِحُبِّ فَاطِمَةَ، انْظُرُوا مَنْ كَسَاكُمْ لِحُبِّ فَاطِمَةَ، انْظُرُوا مَنْ سَقَاكُمْ شَرْبَةً فِي حُبِّ فَاطِمَةَ، انْظُرُوا مَنْ رَدَّ عَنْكُمْ غَيْبَةً فِي حُبِّ فَاطِمَةَ، فَخُذُوا بِيَدِهِ وَ أَدْخِلُوهُ الْجَنَّةَ، قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ (علیه السلام) : وَ اللَّهِ! لَا يَبْقَى فِي النَّاسِ إِلَّا شَاكٌّ أَوْ كَافِرٌ أَوْ مُنَافِقٌ.(الحدیث)(1)

در تفسیر فرات بن ابراهیم، سهل بن احمد دینوری با اسنادش از حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) روایت نموده، که آن حضرت فرمودند: جابر به حضرت امام محمّد باقر (علیه السلام) عرض کرد: فدایتان شوم! ای پسر رسول خدا! حدیثی در فضیلت جدّۀ بزرگوار خود، حضرت فاطمه (علیها السلام) برای من بفرمایید، که هر وقت آن را برای شیعیان بازگو کنم، خوشحال شوند.

امام باقر (علیه السلام) فرمودند: پدرم حدیثی را، از قول جدّم، از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) روایت کردند که آن حضرت فرمودند: هنگامی که روز قیامت فرا رسد، منبرهایی از نور برای پیامبران و رسولان نصب خواهد شد، پس در آن روز، منبر من از همۀ منبرها، بالاتر خواهد بود.

تا آنجا که فرمودند:

ص: 75

سپس منادی که جبرئیل است ندا می دهد: فاطمه، دختر محمد کجاست؟ خدیجه دختر خُوَیلد کجاست؟ مریم دختر عمران کجاست؟ آسیه دختر مزاحم کجاست؟ ام کلثوم مادر یحیی بن زکریا کجاست؟

پس آنها برمی خیزند، سپس خداوند تبارک و تعالی می فرماید: ای اهل محشر! امروز کرامت و بزرگواری از آنِ کیست؟ حضرت محمّد و علی و حسن و حسین (علیهم السلام) می گویند: از آنِ خدایی که یکتا و قهار است. پس خداوند متعال می فرماید: ای اهل محشر! من کرامت را برای محمّد، علی، حسن، حسین و فاطمه قرار دادم. ای اهل محشر! سرهایتان را به زیر بیاندازید و چشمانتان را ببندید، تا اینکه همانا این فاطمه به بهشت برود.

پس جبرئیل برای آن حضرت از بهشت ناقه ای می آورد که دو پهلوی آن را با دیبای بهشتی تزیین کرده اند، افسار آن از مروارید درخشان است و کجاوۀ آن از مرجان است، پس جبرئیل ناقه را مقابل آن حضرت می خواباند و حضرت فاطمه (علیها السلام) سوار بر آن می شوند.

آنگاه خدای متعال صد هزار فرشته می فرستد تا در طرف راست آن حضرت حرکت نمایند، و صد هزار فرشتۀ دیگر می فرستد تا در طرف چپ ایشان حرکت نمایند، و صد هزار فرشتۀ دیگر می فرستد که آن حضرت را بر روی بالهای خود حمل کنند تا به درِ بهشت برسانند.

پس هنگامی که به درِ بهشت رسیدند، حضرت فاطمه (علیها السلام) به پشت سر خود نگاهی می اندازند، و خداوند می فرماید: ای دختر حبیب من! چرا نگاه کردی، در حالی که من دستور دادم که تو را به بهشت بیاورند؟ پس آن حضرت عرضهمی دارند: پروردگارا! دوست دارم در چنین روزی قدر و منزلت من شناخته شود.

ص: 76

خداوند می فرماید: ای دختر حبیب من! برگرد و ببین چه کسی در قلبش محبّت تو و یا محبّت یکی از فرزندان تو می باشد، پس دست او را بگیر و او را داخل بهشت نما.

امام باقر (علیه السلام) فرمودند: به خدا سوگند! ای جابر! آن حضرت در آن روز، همان طوری که پرنده، دانۀ خوب را از بد جدا می کند، شیعیان و دوستداران خود را، از میان اهل محشر جدا می کنند.

پس هنگامی که شیعیان با آن حضرت به درِ بهشت می رسند، خداوند به دل آنها می اندازد که پشت سر خود نگاهی کنند، پس وقتی نگاه کردند، خداوند می فرماید: ای دوستان من! برای چه به پشت سر خویش می نگرید، در حالی که من شفاعت فاطمه، دختر حبیب خود را دربارۀ شما پذیرفتم؟

آنها می گویند: پروردگارا! دوست داریم که در چنین روزی قدر و ارزش ما شناخته شود، خداوند می فرماید: ای دوستان من! برگردید و ببینید هر کسی که شما را به خاطر دوستی فاطمه دوست داشته، و هر کسی که به خاطر محبّت فاطمه به شما غذا داده، و هر کسی که به خاطر دوستی فاطمه به شما لباس پوشانیده، و هر کسی که به خاطر محبّت فاطمه یک جرعه آب به شما داده، و هر کسی که به خاطر محبّت فاطمه غیبتی را از شما دفع نموده، دست همۀ آنها را بگیرید و داخل بهشت نمایید.

امام باقر (علیه السلام) فرمودند: به خدا سوگند! که از آن جماعت، غیر از افراد شکّاک و کافر و منافق، هیچ کس باقی نمی مانند.

ص: 77

به آنها عمل نمی شود، و این فرمایش خداوند است که می فرماید: «فَأَمَّا الَّذِینَ فی قُلُوبِهِمْ زَیْغٌ فَیَتَّبِعُونَ مَا تَشَابَهَ مِنْهُ ابْتِغَاء الْفِتْنَهِ وَابْتِغَاء تَأْوِیلِهِ وَمَا یَعْلَمُ تَأْوِیلَهُ إِلاَّ اللّهُ وَالرَّاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ یَقُولُونَ آمَنَّا بِهِ کُلٌّ مِّنْ عِندِ رَبِّنَا»، و آل محمّد (علیهم السلام) ، همان راسخان در علم هستند.

2_ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) ، قَالَ: نَحْنُ الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ، وَ نَحْنُ نَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ.(1)

از ابو بصیر نقل است که گفت: حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) فرمودند: ما راسخان در علم هستیم و ما تأویل و تفسیر قرآن را می دانیم.

توضیح: از دلالت هر دو حدیث نتیجه می شود که حضرت زهرا (علیها السلام) جزء راسخون در علم هستند، هم عبارت «آل محمّد» شمول دارد، و هم ضمیر «نحن».

ص: 80

اینچنین نازل شده است: «وَ آلَ إِبْرَاهِيمَ وَ آلَ عِمْرَانَ وَ آلَ مُحَمَّدٍ عَلَى الْعَالَمِينَ»، پس عبارت «آل محمّد (علیهم السلام) » را از قرآن، حذف کرده اند.3_ فی تفسير العياشي: عَنْ أَيُّوبَ، قَالَ: سَمِعَنِي أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) وَ أَنَا أَقْرَأُ: «إِنَّ اللَّهَ اصْطَفى آدَمَ وَ نُوحاً وَ آلَ إِبْراهِيمَ وَ آلَ عِمْرانَ عَلَى الْعالَمِينَ»، فَقَالَ لِي: وَ آلَ مُحَمَّدٍ كَانَتْ فَمَحَوْهَا، وَ تَرَكُوا آلَ إِبْراهِيمَ وَ آلَ عِمْرانَ.(1)

عیاشی در تفسیرش از ایوب نقل کرده که گفت: من، در حال خواندن آیه ی: «إِنَّ اللَّهَ اصْطَفى آدَمَ وَ نُوحاً وَ آلَ إِبْراهِيمَ وَ آلَ عِمْرانَ عَلَى الْعالَمِينَ»، بودم که حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) شنیدند، پس به من فرمودند: در این آیه «و آل محمّد (علیهم السلام) » هم بوده، ولی آن را حذف کرده اند، و فقط آل ابراهیم و آل عمران را باقی گذاشته اند.

4_ فی تفسير العياشي: عَنْ أَبِي عَمْرٍو الزُّبَيْرِيِّ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) ، قَالَ: قُلْتُ لَهُ: مَا الْحُجَّةُ فِي كِتَابِ اللَّهِ أَنَّ آلَ مُحَمَّدٍ هُمْ أَهْلُ بَيْتِهِ؟ قَالَ: قَوْلُ اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى: «إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَى آدَمَ وَ نُوحاً وَ آلَ إِبْرَاهِيمَ وَ آلَ عِمْرَانَ وَ آلَ مُحَمَّدٍ _ هَكَذَا نَزَلَتْ _ عَلَى الْعالَمِينَ»، «ذُرِّيَّةً بَعْضُها مِنْ بَعْضٍ وَ اللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ»(2)، وَ لَا يَكُونُ الذُّرِّيَّةُ مِنَ الْقَوْمِ إِلَّا

ص: 82

نَسْلَهُمْ مِنْ أَصْلَابِهِمْ.(الحدیث)(1)

عیاشی در تفسیرش از ابو عمرو زبیری نقل کرده که گفت: از حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) پرسیدم: چه دلیلی در کتاب خدا وجود دارد که ثابت کند آل محمّد (علیهم السلام) ، همان اهل بیت پیامبر (علیهم السلام) ، هستند؟ حضرت فرمودند: فرمایش خداوند تبارک و تعالی که می فرماید: «إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَى آدَمَ وَ نُوحاً وَ آلَ إِبْرَاهِيمَ وَآلَ عِمْرَانَ وَ آلَ مُحَمَّدٍ، که آیه، این گونه نازل شده است، علَی الْعالَمِینَ»، «ذُرِّیَّهً بَعضُهَا مِن بَعضٍ وَ اللّهُ سَمِیع علِیمٌ»، و ذریّۀ هر قومی از نسل و تبار آن قوم می باشند.

توضیح: در همۀ روایات فوق حضرت زهرا (علیها السلام) جزء خاندان حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) می باشند، پس طبق این آیه، آن حضرت، از برگزیدگان الهی محسوب می شوند.

ص: 83

قَالَ حُذَيْفَةُ: وَ كُنَّا خَمْسَةَ نَفَرٍ، أَنَا وَ عَمَّارٌ وَ سَلْمَانُ وَ أَبُو ذَرٍّ وَ الْمِقْدَادُ (رضی الله عنهم) ، فَدَخَلْنَا وَ دَخَلَ عَلِيٌّ عَلَى فَاطِمَةَ (علیهما السلام) يَبْتَغِي عِنْدَهَا شَيْئاً مِنْ زَادٍ، فَوَجَدَ فِي وَسَطِ الْبَيْتِ جَفْنَةً مِنْ ثَرِيدٍ تَفُورُ، وَ عَلَيْهَا عُرَاقٌ كَثِيرٌ، كَأَنَّ رَائِحَتَهَا الْمِسْكُ، فَحَمَلَهَا عَلِيٌّ (علیه السلام) حَتَّى وَضَعَهَا بَيْنَ يَدَيِ النَّبِيِّ (صلی الله علیه و آله و سلم) وَ مَنْ حَضَرَ مَعَهُ، فَأَكَلْنَا مِنْهَا حَتَّى تَمَلَّأْنَا، وَ لَا يَنْقُصُ مِنْهَا قَلِيلٌ وَ لَا كَثِيرٌ، وَ قَامَ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم) حَتَّى دَخَلَ عَلَى فَاطِمَةَ (علیها السلام) ، وَ قَالَ: أَنَّى لَكِ هَذَا الطَّعَامُ؟ يَا فَاطِمَةُ! فَرَدَّتْ عَلَيْهِ وَ نَحْنُ نَسْمَعُ قَوْلَهُمَا، فَقَالَتْ: «هُوَ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَرْزُقُ مَنْ يَشاءُ بِغَيْرِ حِسابٍ».

فَخَرَجَ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم) إِلَيْنَا مُسْتَعْبِراً، وَ هُوَ يَقُولُ: الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي لَمْ يُمِتْنِي حَتَّى رَأَيْتُ لِابْنَتِي مَا رَأَى زَكَرِيَّا (علیه السلام) لِمَرْيَمَ (علیها السلام) . كَانَ إِذَا دَخَلَ عَلَيْهَا الْمِحْرَابَ وَجَدَ عِنْدَهَا رِزْقاً فَيَقُولُ لَهَا: يا مَرْيَمُ! أَنَّى لَكِ هذا؟ فَتَقُولُ: «هُوَ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَرْزُقُ مَنْ يَشاءُ بِغَيْرِ حِسابٍ».(1)

از ربیعه سعدی نقل است که گفت: حذیفة بن یمان برای من نقل کرد و گفت: هنگامی که جعفر ابی طالب از حبشه خارج شد و به سوی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) رهسپار شد، تا در سرزمین خیبر به آن حضرت رسید، پس در آن جا عطری گرانبها و پارچه ای زربافت به ایشان تقدیم نمود، پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: این پارچه را به مردی خواهم داد که خداوند و رسولش را دوست دارد و خدا و رسولش نیز، او را دوست دارند.

پس یاران پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) گردن کشیدند تا آن پارچه را ببینند، پس پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: علی کجاست؟ پس عمار بن یاسر، با عجله از جایش بلند شد و حضرت علی (علیه السلام) را صدا زد. پس هنگامی که آن حضرت آمدند، پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به او فرمودند:

ص: 85

ای علی! بگیر، این پارچه برای تو است، پس حضرت علی (علیه السلام) آن را گرفتند و صبر کردند تا به مدینه رسیدند، آنگاه به بقیع، که بازار مدینه بود، رفتند، و به یک زرگر فرمودند تا آن پارچه را رشته رشته کند، آنگاه طلاها را که هزار مثقال بود، فروختند.

پس حضرت علی (علیه السلام) آن را در میان نیازمندان مهاجرین و انصار تقسیم کردند. سپس به خانۀ خودشان بازگشتند، در حالی که از آن طلا، برای خودشان، هیچ چیزی برنداشتند.

فردای آن روز، پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) همراه با تعدادی از اصحابشان، که حذیفه و عمّار هم در بین آنها بودند، او را دیدند، و فرمودند: ای علی! تو دیروز هزار مثقال طلا گرفتی، پس امروز، صبحانۀ من و این اصحابم با تو باشد، و در آن روز حضرت علی (علیه السلام) چیزی از طلا و یا نقره نداشتند، ولی از روی حیا و احترام گفتند: بله، ای رسول خدا! بفرمایید، شما و همراهانتان، در گشایش و راستی داخل شوید.

آنگاه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) داخل شدند و سپس به ما فرمودند: داخل شوید.

حذیفه گفت: و ما پنج نفر بودیم، من و عمّار و سلمان و ابوذر و مقداد _ که خداوند از آنان خوشنود باد _ پس داخل شدیم. سپس حضرت علی (علیه السلام) نزد حضرت فاطمه (علیها السلام) رفتند تا از ایشان طعامی طلب کنند، که در این هنگام در وسط خانه دیگی از آبگوشت را دیدند که می جوشد و پُر از گوشت خالص است و از آن بوی مشک به مشام می رسد.

حضرت علی (علیه السلام) آن را برداشتند و مقابل پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و همراهان آن حضرت، گذاشتند، ما هم از آن خوردیم تا اینکه سیر شدیم. ولی از آن، نه چیزی کم شد و نهزیاد.

سپس پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) برخاستند و نزد حضرت فاطمه (علیها السلام) رفتند و فرمودند: ای فاطمه! این غذا از کجا برای تو آمده است؟ حضرت فاطمه (علیها السلام) ، در حالی که ما

ص: 86

سخنانشان را می شنیدیم، جواب دادند: آن از سوی خداوند است، خداوند به هر که بخواهد، بی حساب، روزی می دهد.

آنگاه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) با چشمانی گریان، به نزد ما برگشتند در حالی که می فرمودند: خدا را سپاس، که مرا زنده نگه داشت، تا این که در بارۀ دخترم چیزی را دیدم، که زکریّا (علیه السلام) در بارۀ مریم (علیها السلام) دیده بود، او وقتی در محراب به نزد مریم (علیها السلام) می رفت، و در کنارش غذا می دید، پس به او می گفت: ای مریم! اینها از کجا برایت آمده است؟ و او پاسخ می داد: این، از پیشگاه خداوند آمده است، خداوند به هر که را بخواهد، بی حساب، روزی می دهد.

2_ عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ، قَالَ: إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) أَقَامَ أَيَّاماً وَ لَمْ يَطْعَمْ طَعَاماً حَتَّى شَقَّ ذَلِكَ عَلَيْهِ، فَطَافَ فِي دِيَارِ أَزْوَاجِهِ فَلَمْ يُصِبْ عِنْدَ إِحْدَاهُنَّ شَيْئاً، فَأَتَى فَاطِمَةَ فَقَالَ: يَا بُنَيَّةِ! هَلْ عِنْدَكِ شَيْ ءٌ آكُلُهُ؟ فَإِنِّي جَائِعٌ، قَالَتْ: لَا، وَ اللَّهِ! بِنَفْسِي وَ أُمِّي! فَلَمَّا خَرَجَ عَنْهَا بَعَثَتْ جَارَةٌ لَهَا رَغِيفَيْنِ وَ بَضْعَةَ لَحْمٍ فَأَخَذَتْهُ وَ وَضَعَتْهُ فِي جَفْنَةٍ وَ غَطَّتْ عَلَيْهَا، وَ قَالَتْ: وَ اللَّهِ! لَأُوثِرَنَّ بِهَذَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) عَلَى نَفْسِي وَ مَنْ غَيْرِي، وَ كَانُوا مُحْتَاجِينَ إِلَى شُبْعَةِ طَعَامٍ، فَبَعَثَتْ حَسَناً أَوْ حُسَيْناً إِلَى رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَرَجَعَ إِلَيْهَا.

فَقَالَتْ: قَدْ أَتَانَا اللَّهُ بِشَيْ ءٍ فَخَبَأْتُهُ لَكَ، فَقَالَ: هَلُمِّي، يَا بُنَيَّةِ! فَكَشَفَتِ الْجَفْنَةَ فَإِذَا هِيَ مَمْلُوءَةٌ خُبْزاً وَ لَحْماً، فَلَمَّا نَظَرَتْ إِلَيْهِ بُهِتَتْ وَ عَرَفَتْ أَنَّهُ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ، فَحَمِدَتِ اللَّهَ وَصَلَّتْ عَلَى نَبِيِّهِ أَبِيهَا وَ قَدَّمَتْهُ إِلَيْهِ، فَلَمَّا رَآهُ حَمِدَ اللَّهَ وَ قَالَ: مِنْ أَيْنَ لَكِ هَذَا؟

قالَتْ: «هُوَ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَرْزُقُ مَنْ يَشاءُ بِغَيْرِ حِسابٍ»، فَبَعَثَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) إِلَى عَلِيٍّ فَدَعَاهُ وَ أَحْضَرَهُ وَ أَكَلَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) وَ عَلِيٌّ وَ فَاطِمَةُ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ (علیهم السلام) وَ جَمِيعُ أَزْوَاجِ النَّبِيِّ حَتَّى شَبِعُوا.

ص: 87

قَالَتْ فَاطِمَةُ (علیها السلام) : وَ بَقِيَتِ الْجَفْنَةُ كَمَا هِيَ، فَأَوْسَعْتُ مِنْهَا عَلَى جَمِيعِ جِيرَانِي، وَ جَعَلَ اللَّهُ فِيهَا بَرَكَةً وَ خَيْراً كَثِيراً.(1)

از جابر بن عبد اللَّه نقل است که گفت: همانا چند روزی بر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) گذشت که چيزى نخورده بودند، تا اينكه تحمّل اين گرسنگی براى ایشان سخت گردید، پس به خانۀ زنان خود رفتند ولی در آنجا هم چيزى نيافتند، پس به خانۀ حضرت فاطمه (علیها السلام) رفتند و فرمودند: ای دخترم! آيا نزد تو غذايى هست تا من بخورم؟ زیرا من گرسنه ام.

حضرت فاطمه (علیها السلام) پاسخ دادند: نه، به خدا قسم! جان من و مادرم به فدايتان! وقتى آن حضرت از خانۀ حضرت فاطمه (علیها السلام) خارج شدند، كنيزى دو قرص نان و مقدارى گوشت، برای حضرت فاطمه (علیها السلام) فرستاد، پس ایشان آنها را گرفتند و در كاسه اى بزرگ گذاشتند و روى آن را با پارچه اى پوشاندند و فرمودند: به خدا سوگند! من در خوردن این غذا، رسول خدا را بر خودم و ديگران، مقدّم می دارم، و این در حالى بود كه خود آنها به يک وعده غذا محتاج بودند.

سپس آن حضرت، حسن و حسين را به دنبال رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرستادند، پس هنگامی که آن حضرت بازگشتند، حضرت فاطمه (علیها السلام) گفتند: خداوند به ما چيزىعطا نموده كه من آن را براى شما پنهان کرده ام.

رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: آن را بياور، ای دخترم! پس هنگامی که حضرت فاطمه (علیها السلام) پارچه را از روى آن برداشتند، ديدند كه آن ظرف، پر از نان و گوشت است پس تعجّب کردند و فهميد كه آن از جانب خداوند است. پس حمد و ثناى خدا را

ص: 88

بجا آوردند و بر پدرشان، پيامبر خدا، درود و صلوات فرستادند و آن غذا را مقابل پيامبر گذاشتند. پس هنگامی که آن حضرت آن غذا را ديدند، حمد و ثنای خدا را بجاى آوردند و فرمودند: اين غذا را از كجا آورده ای؟

حضرت فاطمه (علیها السلام) گفتند: اين (غذا) از جانب خداوند است، همانا پروردگار به هر كس كه بخواهد، بدون حساب روزى مى دهد.

آنگاه رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به دنبال حضرت على (علیه السلام) فرستادند، و ایشان را صدا زدند، پس هنگامی که آن حضرت هم حاضر شدند، رسول خدا و على و فاطمه و حسن و حسين (علیهم السلام) و تمام زنان پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) ، از آن غذا خوردند تا اینکه سير شدند.

حضرت فاطمه (علیها السلام) فرمودند: با این حال آن کاسه همچنان مملو از غذا بود، پس من هم آن غذا را بین همۀ همسایگانم توزیع نمودم، و خداوند خیر و برکت زیادی در آن غذا قرار داده بود.

ص: 89

2_ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ زِيَادٍ الْعَطَّارِ، قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) : قَوْلُ رَسُولِ اللَّهِ: فَاطِمَةُ سَيِّدَةُ نِسَاءِ أَهْلِ الْجَنَّةِ أَ سَيِّدَةُ نِسَاءِ عَالَمِهَا؟ قَالَ: ذَاكَ مَرْيَمُ، وَ فَاطِمَةُ سَيِّدَةُ نِسَاءِ أَهْلِ الْجَنَّةِ مِنَ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ.(الحدیث)(1)

از حسن بن زیاد عطّار نقل است که گفت: به حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) عرض کردم: این سخن رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) كه فرموده اند: «فاطمه سرور زنان بهشت است»، آيا او سرور زنان زمان خويش است؟ حضرت فرمودند: آن مریم بود، كه سرور زنان زمان خودش بود، ولى حضرت فاطمه (علیها السلام) سرور زنان بهشتى، از اوّلين و آخرين ايشان است.

ص: 91

... وَ سَاقَ الْحَدِیثَ إِلَى أَنْ قَال:

فَقَالَ اللَّهُ تَعَالَى لِمُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله و سلم) حِينَ جَحَدَهُ كَفَرَةُ أَهْلِ الْكِتَابِ وَ حَاجَّوْهُ: «فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَكُمْ وَ نِساءَنا وَ نِساءَكُمْ وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْكاذِبِينَ»، فَأَخْرَجَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) مِنَ الْأَنْفُسِ مَعَهُ أَبِي، وَ مِنَ الْبَنِينَ إِيَّايَ وَ أَخِي، وَ مِنَ النِّسَاءِ أُمِّي فَاطِمَةَ مِنَ النَّاسِ جَمِيعاً، فَنَحْنُ أَهْلُهُ وَ لَحْمُهُ وَ دَمُهُ وَ نَفْسُهُ، وَ نَحْنُ مِنْهُ وَ هُوَ مِنَّا.(الحدیث)(1)

از عبد الرحمان بن کثیر نقل است که گفت: حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) به نقل از پدرشان روایت کرده اند که جدّشان، امام على بن الحسین (علیهما السلام) فرمودند: وقتى كه امام حسن مجتبی (علیه السلام) تصمیم گرفتند، با معاویه صلح كنند، از خانۀ خود خارج شدند، و به دیدارش رفتند.

هنگامی كه مردم جمع شدند، معاویه بپا خاست و بالای منبر رفت، و به امام حسن (علیه السلام) گفت: شما یک پله پائین تر بنشینید، و شروع به سخنرانى كرد، و گفت: ای مردم! این حسن، پسر على و فاطمه (علیهما السلام) است، كه ما را شایستۀ خلافت دانسته، و خود را سزاوار آن نمى داند، به همین جهت آمده است تا به اختیار، نه به اجبار، با ما بیعت كند، سپس گفت: ای حسن! برخیز.

امام حسن (علیه السلام) برخاستند، و شروع به سخنرانى كرده، فرمودند: سپاس خدای را سزاست، که به سبب نعمتها، و پیاپی بودن آنها، و برطرف ساختن شدائد و بلاءها، نزد دانایان و غیر آنها، شایستۀ حمد و ستایش است، بندگانی که به وجودش اعتراف

ص: 93

دارند، به سبب آنکه، به خاطر جلالت و بزرگی اش، از توهّم به دور مانده است، و از آنکه اوهام به او راه یابند، برتر می باشد، و از آنکه در افکار مخلوقاتش قرار گیرد، و عقول اندیشمندان او را احاطه نماید، اوج گرفته است.

... تا آنجا كه فرمودند:

و خداوند متعال به حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) ، هنگامی که کافران اهل کتاب او را انکار کردند و با ایشان به بحث و مجادله پرداختند، فرمود: «فَقُلْ تَعالَوْاْ نَدْع أَبْنَاءنَا وَ أَبْنَاءکُمْ وَ نِسَاءنَا وَ نِسَاءکُمْ وَ أَنفُسَنَا وَ أَنفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعل لَّعنَهُ اللّهِ علَی الْکَاذِبِینَ»، آنگاه رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) خارج شدند، در حالی که از بین همۀ مردم، از «انفس» پدرم را، و از «ابناء» من و برادرم را، و از «نساء» مادرم، فاطمه را، به همراه خود آوردند. پس ما، خانوادۀ او، و گوشت و خون و جان او هستیم، و ما از اوییم و او از ما است.

2_ قَالَ أَبُو الْحَسَنِ مُوسَى بْنُ جَعْفَرٍ (علیهما السلام) : لَمَّا أَمَرَهُمْ هَارُونٌ الرَّشِيدُ بِحَمْلِي، دَخَلْتُ عَلَيْهِ، فَسَلَّمْتُ، فَلَمْ يَرُدَّ السَّلَامَ وَ رَأَيْتُهُ مُغْضَباً، فَرَمَى إِلَيَّ بِطُومَارٍ فَقَالَ: اقْرَأْهُ ...

... وَ سَاقَ الْحَدِیثَ إِلَى أَنْ قَال:

فَقُلْتُ: اجْتَمَعَتِ الْأُمَّةُ بِرُّهَا وَ فَاجِرُهَا أَنَّ حَدِيثَ النَّجْرَانِيِّ حِينَ دَعَاهُ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم) إِلَى الْمُبَاهَلَةِ، لَمْ يَكُنْ فِي الْكِسَاءِ إِلَّا النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم) وَ عَلِيٌّ وَ فَاطِمَةُ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ (علیهم السلام) ، فَقَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى: «فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِنْ بَعْدِ ما جاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَكُمْ وَ نِساءَنا وَ نِساءَكُمْ وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَكُمْ»، فَكَانَ تَأْوِيلُ أَبْنَائِنَا الْحَسَنَ وَ الْحُسَيْنَ، وَ نِسَائِنَا فَاطِمَةَ، وَ أَنْفُسِنَا عَلِيَّ بْنَ أَبِي طَالِبٍ (علیه السلام) ، فَقَالَ:

ص: 94

أَحْسَنْتَ.(الحدیث)(1)

حضرت ابا الحسن موسی بن جعفر (علیهما السلام) فرمودند: وقتی هارون الرشید دستور داد مرا پیش او ببرند، داخل شدم و بر او سلام کردم، پس جواب سلام مرا نداد و دیدم خشمگین است، پس نامه ای جلوی من انداخت و گفت: بخوان ...

... تا آنجا كه حضرت فرمودند:

سپس گفتم: خوب و بد این امّت متّفق اند که در حدیث آن نجرانی، هنگامی که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) او را به مباهله دعوت نمودند، در زیر کساء، به غیر از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و علی و فاطمه و حسن و حسین (علیهم السلام) ، هیچ کس نبود، آنگاه خداوند تبارک و تعالی فرمود: «فَمَنْ حَاجَّکَ فِیهِ مِنْ بَعْدِ ما جاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَکُمْ وَ نِساءَنا وَ نِساءَکُمْ وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَکُمْ»، پس تأویل فرزندان، حسن و حسین (علیهما السلام) هستند و تأویل زنان، فاطمه (علیها السلام) ، و تأویل «انفسنا» علی بن ابی طالب (علیه السلام) می باشند،پس او گفت: احسنت.

3_ فی تفسير العياشي: عَنْ عَامِرِ بْنِ سَعْدٍ قَالَ: قَالَ مُعَاوِيَةُ لِأَبِي: مَا يَمْنَعُكَ أَنْ تَسُبَّ أَبَا تُرَابٍ؟ قَالَ: لِثَلَاثٍ رَوَيْتُهُنَّ عَنِ النَّبِيِّ (صلی الله علیه و آله و سلم) لَمَّا نَزَلَتْ آيَةُ الْمُبَاهَلَةِ: «تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَكُمْ» الْآيَةَ، أَخَذَ رَسُولُ اللَّهِ بِيَدِ عَلِيٍّ وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ (علیهم السلام) قَالَ: هَؤُلَاءِ أَهْلِي.(2)

ص: 95

در تفسیر عیاشی آمده: از عامر بن سعد نقل است که گفت: معاویه به پدرم گفت: چه چیزی تو را از دشنام دادن به ابوتراب (علی بن ابی طالب (علیه السلام) ) باز می دارد؟ گفت: به خاطر سه روایتی که، از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) خبر دارم،(و یکی از آنها این است) هنگامی که آیۀ مباهله: «تَعالَوْا نَدْع أَبْنَاءنَا وَ أَبْنَاءکُمْ» تا آخر آیه، نازل شد، رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) دست حضرت علی و فاطمه و حسن و حسین (علیهم السلام) را گرفتند و فرمودند: اینان، اهل بیت من هستند.

4_ مِنْ تَفْسِيرِ الثَّعْلَبِيِّ، قَالَ مُقَاتِلٌ وَ الْكَلْبِيُّ: ...

... إِلَى أَنْ قَالَ:

فَأَتَوْا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) وَ قَدْ غَدَا مُتَحَضِّناً الْحُسَيْنِ (علیه السلام) وَ آخِذاً بِيَدِ الْحَسَنَ (علیه السلام) وَ فَاطِمَةُ (علیها السلام) تَمْشِي خَلْفَهُ وَ عَلِيٌّ (علیه السلام) خَلْفَهَا وَ هُوَ يَقُولُ لَهُمْ: إِذَا أَنَا دَعَوْتُ فَأَمِّنُوا.

فَقَالَ أُسْقُفُّ نَجْرَانَ: يَا مَعْشَرَ النَّصَارَى! إِنِّي لَأَرَى وُجُوهاً لَوْ سَأَلُوا اللَّهَ أَنْ يُزِيلَ جَبَلًا مِنْ مَكَانِهِ، لَأَزَالَهُ، فَلَا تَبْتَهِلُوا، فَتَهْلِكُوا، وَ لَا يَبْقَى عَلَى وَجْهِ الْأَرْضِ نَصْرَانِيٌّ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ.(الخبر)(1)

ثعلبی در تفسیرش از قول مقاتل و کلبی نقل کرده که گفت: ...

تا آنجا که گفت:

روز بعد، آنان نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) آمدند و این در حالی بود که آن حضرت،

ص: 96

حسین (علیه السلام) را در آغوش گرفته، و دست حسن (علیه السلام) را در دست گرفته بودند و پشت سر وی فاطمه و علی (علیهما السلام) می آمدند، و به ایشان می فرمودند: هنگامی که مندعا کردم شما «آمین» بگویید.

با دیدن این صحنه، اُسقف نصرانی ها به هم کیشان خود گفت: ای گروه نصاری! من چهره هایی را می بینم که اگر آنها از خداوند بخواهند که کوهی را از جای برکند، او انجام می دهد، پس با ایشان مباهله نکنید که هلاک خواهید شد و دیگر تا روز قیامت هیچ نصرانی بر روی زمین، باقی نمی ماند.

توضیح: رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به جای «نساءنا»، تنها حضرت فاطمه (علیها السلام) را برای مباهله همراه خود بردند، و حال آنکه در آن زمان، چندین تن از همسران آن حضرت حضور داشتند، ولی ایشان، هیچ یک از آنها را برای مباهله نبردند؛ چون در مباهله، نبوّت آن حضرت زیر سؤال بود. در مباهله قرار بود دروغ گویان رسوا شوند، بنابراین، اگر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) کسی را می بردند که در عمر خود، حتّی یک مرتبه دروغ گفته باشد، دیگر نمی توانستند نتیجۀ مطلوبی از این واقعۀ الهی بگیرند.

از اینجا عصمت حضرت فاطمه (علیها السلام) هم معلوم می شود، که ایشان صدّیقه هستند و مصداق اتمّ و اکمل صداقت، و هیچگاه در زندگی خود دروغ نگفته اند، و این فضیلت الهی، عظمت و مقام آن حضرت را نشان می دهد.

ص: 97

نداریم! پس خداوند این آیه را نازل فرمود: «فَاتَّقُواْ اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ»، وکیع گوید: یعنی به اندازه ای که طاقت آن را دارید، سپس فرمودند: «وَ اسْمَعُوا»، و آنچه را که به آن امر شده اید، بشنوید، «وَ أَطِيعُوا»، یعنی از خدا و رسولش و اهل بیت او (علیهم السلام) ، در آنچه به شما فرمان می دهند، اطاعت کنید.

توضیح: بنا بر روایت فوق، این آیه در شأن حضرت فاطمه (علیها السلام) نیز نازل شده، یعنی وجود مقدّس آن حضرت، یک نمونۀ آشکار در اجرای حقیقت تقوا می باشند، که این امر در جای جای زندگی پر برکت ایشان، نمایان است.

ص: 100

حسادت ورزیدند، چون خداوند مقام امامت را، از بین همۀ مردم، فقط به ما اهلبیت عطا نمود.

2_ عَنِ ابْنِ عَمِيرَةَ، عَنِ الْكِنَانِيِّ، قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) : يَا أَبَا الصَّبَّاحِ! نَحْنُ قَوْمٌ فَرَضَ اللَّهُ طَاعَتَنَا، لَنَا الْأَنْفَالُ وَ لَنَا صَفْوُ الْمَالِ وَ نَحْنُ الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ وَ نَحْنُ الْمَحْسُودُونَ، الَّذِينَ قَالَ اللَّهُ: «أَمْ يَحْسُدُونَ النَّاسَ عَلى ما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ».(1)

از ابن عمیره، از ابو صبّاح کنانی نقل است که گفت: حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) فرمودند: ای ابا صبّاح! ما کسانی هستیم که خداوند، اطاعت از ما را واجب گردانیده است، انفال از آنِ ماست، مال پاک از آنِ ماست، ما راسخون در علم هستیم و ما همان کسانی هستیم که به ما حسادت کردند، همان هایی که خداوند فرموده: «أَمْ یَحْسُدُونَ النَّاسَ علَی مَا آتَاهُمُ اللّهُ مِن فَضْلِهِ».

3_ عَنْ جَابِرٍ، عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ (علیه السلام) : «أَمْ يَحْسُدُونَ النَّاسَ عَلَى مَا آتَاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ»، قَالَ: نَحْنُ النَّاسُ.(2)

از جابر نقل است که گفت: حضرت امام محمد باقر (علیه السلام) در بارۀ آیه ی: «أَمْ يَحْسُدُونَ النَّاسَ عَلَى مَا آتَاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ»، فرمودند: منظور از مردم، ما هستیم.

ص: 104

توضیح: همانطور که قبلاً هم بیان شد، چون حضرت زهرا (علیها السلام) یکی از اهل بیت (علیهم السلام) هستند، پس این آیۀ شریفه در فضیلت ایشان هم می باشد.

ص: 105

حسين (علیهم السلام) ، اينان سروران شهيدان هستند، «وَ الصَّالِحِينَ»، يعنى سلمان و ابوذر و صهيب و بلال و خبّاب و عمّار، «ذلِكَ الْفَضْلُ مِنَ اللَّهِ وَ كَفى بِاللَّهِ عَلِيماً»، یعنی همانا در بهشت، منزل على و فاطمه و حسن و حسين (علیهم السلام) و منزل پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) ، يكى است.

ص: 107

تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ»،(1) قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) : أَوَّلُ مَا خَلَقَ اللَّهُ نُورِي ابْتَدَعَهُ مِنْ نُورِهِ وَ اشْتَقَّهُ مِنْ جَلَالِ عَظَمَتِهِ ...

الی ان قال:

وَ مَنْ أَطَاعَنَا أَطَاعَ اللَّهَ، وَ نَحْنُ الْوَسِيلَةُ إِلَى اللَّهِ وَ الْوُصْلَةُ إِلَى رِضْوَانِ اللَّهِ، وَ لَنَا الْعِصْمَةُ وَ الْخِلَافَةُ وَ الْهِدَايَةُ، وَ فِينَا النُّبُوَّةُ وَ الْوَلَايَةُ وَ الْإِمَامَةُ.(الحدیث)(2)

از جابر بن عبد الله نقل است که در تفسیر این سخن خدای متعال: «كُنْتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ»، گفت: رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: اولین چیزی که خداوند آفرید نور من بود، که آن را از نور خود آفرید و از جلال عظمت خویش جدا نمود.

تا آنجا که فرمودند: و هر که از ما اطاعت کند، خدا را اطاعت نموده است، ما وسیله به سوی خدا و رسانندۀ به رضوان او هستیم، عصمت و خلافت و هدایت متعلّق به ما است، و نبوّت و امامت و ولایت در بین ما می باشد.

توضیح: طبق روایات نقل شده، حضرت زهرا (علیها السلام) هم، که یکی از اهل بیت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) هستند، مصداق «وسیله» برای تقرّب و توسّل می باشند.

ص: 109

از جابر بن عبد الله انصاری نقل است که گفت: رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: : همانا خداوند، على و همسر و پسران او را حجّت هاى خود بر مردم قرار داده است.3_ عَنْ أَبِي حَمْزَةَ، عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ (علیهما السلام) ، عَنْ أَبِيهِ (علیه السلام) ، عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام) ، أَنَّهُ جَاءَ إِلَيْهِ رَجُلٌ، فَقَالَ: يَا أَبَا الْحَسَنِ! إِنَّكَ تُدْعَى أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ، فَمَنْ أَمَّرَكَ عَلَيْهِمْ؟ قَالَ (علیه السلام) : اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ أَمَّرَنِي عَلَيْهِمْ.

فَجَاءَ الرَّجُلُ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) ، فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ! أَ يَصْدُقُ عَلِيٌّ فِيمَا يَقُولُ إِنَّ اللَّهَ أَمَّرَهُ عَلَى خَلْقِهِ؟ فَغَضِبَ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم) ، ثُمَّ قَالَ: إِنَّ عَلِيّاً أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ بِوَلَايَةٍ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ، عَقَدَهَا لَهُ فَوْقَ عَرْشِهِ وَ أَشْهَدَ عَلَى ذَلِكَ مَلَائِكَتَهُ إِنَّ عَلِيّاً خَلِيفَةُ اللَّهِ وَ حُجَّةُ اللَّهِ وَ إِنَّهُ لَإِمَامُ الْمُسْلِمِينَ ...

الی ان قال:

ثُمَّ قَالَ (صلی الله علیه و آله و سلم) : أَنَا وَ عَلِيٌّ وَ فَاطِمَةُ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ وَ تِسْعَةٌ مِنْ وُلْدِ الْحُسَيْنِ حُجَجُ اللَّهِ عَلَى خَلْقِهِ، أَعْدَاؤُنَا أَعْدَاءُ اللَّهِ وَ أَوْلِيَاؤُنَا أَوْلِيَاءُ اللَّهِ.(1)

از ابو حمزه نقل است که گفت: حضرت امام سجاد (علیه السلام) از پدرشان نقل کردند که حضرت علی (علیه السلام) فرمودند: مردی نزد ایشان آمده و عرض کرد: ای ابا الحسن! شما را امیرالمؤمنین خطاب می کنند، چه کسی این مقام را به شما داده است؟ حضرت فرمودند: خدای بزرگ مرتبه مرا امیر آنان قرار داده است.

پس آن مرد نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) آمد و عرض کرد: ای رسول خدا! آیا علی راست می گوید، که خداوند او را امیر برای خلقش قرار داده است؟ پس رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به

ص: 111

خشم آمده، سپس فرمودند: همانا علی با ولایت خدای (عزوجل) امیر مؤمنان گشتهاست، و این پیمان را خداوند بر بالای عرش خود برای او بست و فرشتگان را گواه گرفت که علی خلیفۀ خدا و حجّت خدا و همانا او امام مسلمانان است...

تا آنجا که فرمودند:

سپس پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: من، علی، فاطمه، حسن، حسین و نُه نفر از فرزندان حسین (علیهم السلام) ، حجّت های خدا بر مردم هستیم، دشمنان ما، دشمنان خدا و دوستداران ما، دوستان خدا هستند.

ص: 112

حالی که، حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) و علی و حسن و حسین و فاطمه و خدیجه (علیهم السلام) ، بر روی آن ایستاده اند، پس ندا می دهند: دوستداران ما کجایند؟ شیعیان ما کجایند؟

پس شیعیان و محبّان به سوی آنان می آیند در حالی که آنان را با نام هایشان و اسامی پدرانشان می شناسند، و این همان سخن خدای متعال است که: «یَعْرِفُونَ کُلاًّ بِسِیمَاهُمْ»، پس دست آنان را می گیرند و از صراط عبور می دهند و وارد بهشت می کنند.

2_ عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ، قَالَ: كُنْتُ جَالِساً عِنْدَ عَلِيٍّ (علیه السلام) ، فَأَتَاهُ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ الْكَوَّاءِ، فَقَالَ: يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ! أَخْبِرْنِي عَنْ قَوْلِ اللَّهِ: «وَ عَلَى الْأَعْرافِ رِجالٌ»، فَقَالَ: وَيْحَكَ! يَا ابْنَ الْكَوَّاءِ! نَحْنُ نُوقَفُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ بَيْنَ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ، فَمَنْ نَصَرَنَا عَرَفْنَاهُ بِسِيمَاهُ فَأَدْخَلْنَاهُ الْجَنَّةَ، وَ مَنْ أَبْغَضَنَا عَرَفْنَاهُ بِسِيمَاهُ فَأَدْخَلْنَاهُ النَّارَ.(1)

از اصبغ بن نباته نقل است که گفت: نزد حضرت علی (علیه السلام) نشسته بودم که ابن کوّاء خدمت آن حضرت آمد و عرض کرد: ای امیر مؤمنان! مرا از معنی این سخن خداوند: «وَ عَلَى الْأَعْرافِ رِجالٌ»، با خبر کنید، پس ایشان فرمودند: وای بر تو! ای ابن کواء! این ما هستیم که در روز قیامت بین بهشت و جهنم می ایستیم، پس هر کس ما را یاری کرده باشد، ما او را با چهره اش می شناسیم و او را وارد بهشت می کنیم، و هر کس با ما دشمنی کرده باشد، پس ما او را با چهره اش می شناسیم و وارد جهنم می کنیم.

ص: 118

می فرماید: «وَ ما ظَلَمُونا وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ»، پس مثل این مطلب را بیانفرمودند.

توضیح: از این آیه و روایت امام باقر (علیه السلام) نتیجه می گیریم که ظلم و ستم به حضرت زهرا (علیها السلام) ، ظلم و ستم به خداوند است و معلوم است چنین کسی چه عاقبت بدی در انتظارش است.

ص: 120

فَلَمْ أَرَ فِي الْمَسْجِدِ أَحَداً مِنَ النَّاسِ إِلَّا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) وَ عَلِيٌّ (علیه السلام) إِلَى جَانِبِهِجَالِسٌ، فَاغْتَنَمْتُ خَلْوَةَ الْمَسْجِدِ، فَقُلْتُ: يَا رَسُولَ اللَّهِ! بِأَبِي أَنْتَ وَ أُمِّي! أَوْصِنِي بِوَصِيَّةٍ يَنْفَعُنِي اللَّهُ بِهَا، فَقَالَ: ...

الی ان قال:

وَ اعْلَمْ، يَا أَبَا ذَرٍّ! أَنَّ اللَّهَ تَعَالَى جَعَلَ أَهْلَ بَيْتِي كَسَفِينَةِ النَّجَاةِ فِي قَوْمِ نُوحٍ، مَنْ رَكِبَهَا نَجَا، وَ مَنْ رَغِبَ عَنْهَا غَرِقَ، وَ مَثَلَ بَابِ حِطَّةٍ فِي بَنِي إِسْرَائِيلَ مَنْ دَخَلَهَا كَانَ آمِناً.(1)

ابو ذر غفاری گفت: روزی هنگام ظهر در مسجد رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) ، خدمت آن حضرت رسیدم، پس هیچکس را ندیدم به جز رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) ، و حضرت علی (علیه السلام) که در کنار هم نشسته بودند، فرصت را غنیمت شمردم و عرض کردم: اى رسول خدا! پدر و مادرم به فدايتان! سفارشى به من بفرماييد تا خداوند با آن مرا سود دهد، حضرت فرمودند: ...

تا آنجا که فرمودند:

و بدان، اى ابو ذر! كه خدای متعال اهل بیت مرا همچون كشتى نجات در قوم نوح قرار داده، كه هر كس در آن سوار شد نجات يافت و هر كس از آن روى گرداند غرق شد، و همچنین آنها را مثل باب حطّه در بنى اسرائيل قرار داده، كه هر كس از آن داخل شد ايمنى يافت.

ص: 122

عذابش را از آنها دور می کند، خداوند (عزوجل) می فرماید: «وَ مَا کَانَ اللّهُ لِیُعذِّبَهُمْ وَ أَنتَ فِیهِمْ»، و پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: ستارگان، امان برای اهل آسمان هستند و اهلبیت من امان اهل زمین اند، اگر ستارگان بروند، خداوند بر اهل آسمان، هر آن چه را که خوش ندارند، نازل خواهد کرد، و اگر اهل بیت من بروند، بر اهل زمین هر آن چه را که خوش ندارند و ناگوار است، فرود می آورد.

2_ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) : جَعَلَ اللَّهُ النُّجُومَ أَمَاناً لِأَهْلِ السَّمَاءِ، وَ جَعَلَ أَهْلَ بَيْتِي أَمَاناً لِأَهْلِ الْأَرْضِ.(1)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: خداوند ستارگان را امان برای اهل آسمان قرار داده، و اهل بیت مرا امان برای اهل زمین.

توضیح: با توجه به این روایات نتیجه می گیریم که وجود با برکت بی بی عالم حضرت فاطمه زهرا (علیها السلام) مثل وجود پدر گرامی شان، رحمت للعالمین است و مایۀ حفظ و امان برای اهل زمین می باشد.

ص: 124

الی ان قال:

وَ أَعْظَمَ مِنْ ذَلِكَ سَهْمُ ذَوِي الْقُرْبَى، الَّذِي قَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى فِيهِ: «وَ اعْلَمُواأَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْ ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِي الْقُرْبى وَ الْيَتامى وَ الْمَساكِينِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ»، وَ ذَلِكَ لَنَا خَاصَّةً، «إِنْ كُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللَّهِ وَ ما أَنْزَلْنا عَلى عَبْدِنا يَوْمَ الْفُرْقانِ»، نَحْنُ، وَ اللَّهِ! غَنِيٌّ بِذَوِي الْقُرْبَى، الَّذِينَ قَرَنَهُمُ اللَّهُ بِنَفْسِهِ وَ نَبِيِّهِ، وَ لَمْ يَجْعَلْ لَنَا فِي الصَّدَقَةِ نَصِيباً، أَكْرَمَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَى نَبِيَّهُ وَ أَكْرَمَنَا أَنْ يُطْعِمَنَا أَوْسَاخَ أَيْدِي النَّاسِ.(1)

از مسعدة بن صدقه نقل است که گفت: حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) فرمودند: امیر المؤمنین علی (علیه السلام) در خطبه ای فرمودند:

تا آنجا که فرمودند:

و بالاتر از همه سهم ذوى القربى يا همان خويشاوندانى است كه خداوند درباره ی آنها فرموده: «وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْ ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِي الْقُرْبى وَ الْيَتامى وَ الْمَساكِينِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ»، و اين تنها مخصوص ما است، «إِنْ كُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللَّهِ وَ ما أَنْزَلْنا عَلى عَبْدِنا يَوْمَ الْفُرْقانِ»، به خدا سوگند! كه منظور از ذوى القربى ما هستيم، همان کسانی كه خداوند آنها را به خود و پيامبرش نزدیک نموده، و براى ما هيچ نصيبى در صدقه قرار نداد، خداوند سبحان پيامبر خود و ما را گرامی داشته از اينكه به ما، چرک و باقی ماندۀ در دست مردم را بخوراند.

3_ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَيْلِ، عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا (علیه السلام) قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ: «وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْ ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ»، قَالَ: الْخُمُسُ لِلَّهِ وَ الرَّسُولِ وَ هُوَ

ص: 126

لَنَا.(1)

از محمد بن فضیل نقل است که گفت: از حضرت ابا الحسن الرضا (علیه السلام) در بارۀ اینسخن خداوند: «وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْ ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ»، پرسیدم، حضرت فرمودند: خمس برای خدا است و رسول و آن برای می باشد.

توضیح: نزدیک ترین نزدیکان به رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) ، حضرت زهرا (علیها السلام) هستند، و یکی از مصادیق «ذی القربی»، آن حضرت می باشند، بنا بر این خمس برای ایشان است.

ص: 127

3_ روي أنَّ النَّبِيّ (صلی الله علیه و آله و سلم) سُئِلَ عَنِ الصَّادِقِين هَا هُنا؟ فقال (صلی الله علیه و آله و سلم) : هُم عَليٌّ وَ فَاطِمَة وَالحَسَنُ وَ الحُسَينُ وَ ذُرِيَّتُهُم الطّاهِرُون إِلَى يَومِ القِيَامَة.(1)

روایت است از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) سؤال شد که صادقین چه کسانی هستند؟ حضرت فرمودند: آنها علی و فاطمه و حسن و حسین (علیهم السلام) و فرزندان پاک آنها تا روز قیامت هستند.

4_ عَنْ مَالِكِ بْنِ أَنَسٍ، عَنْ نَافِعٍ، عَنِ ابْنِ عُمَرَ، قَالَ: «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ»، قَالَ: أَمَرَ اللَّهُ الصَّحَابَةَ أَنْ يَخَافُوا اللَّهَ، ثُمَّ قَالَ: «وَ كُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ»، يَعْنِي مَعَ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ (علیهم السلام) .(2)

از ابن عمر نقل است که گفت: «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ»، یعنی خداوند به صحابه دستور داده که از خدا بترسید، سپس گفت: «وَ كُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ»، یعنی با محمد و اهل بیت ایشان (علیهم السلام) باشید.

توضیح: بدون شک حضرت زهرا (علیها السلام) از جمله اهل بیت هستند، پس این آیه شامل حال ایشان هم می شود.

ص: 129

نبرد کند، و دوست مى دارم هر کسى را که آنان را دوست بدارد.

دوست نمى دارد ایشان را، مگر آن کسى که نیاى او از نیکبختى برخوردار و نطفه اش از آلودگى پاک باشد، و دشمن نمى دارد ایشان را، مگر آن کسى که نیاى او دچار بدبختى گردیده و نطفه اش ناپاک و آلوده به پلیدى است.

2_ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْيَرِيِّ، أَنَّهُ قَالَ: خَرَجَ تَوْقِيعٌ مِنَ النَّاحِيَةِ الْمُقَدَّسَةِ (العروف بزیارة آل یاسین) ...

الی ان قال:

يَا مَوْلَايَ! شَقِيَ مَنْ خَالَفَكُمْ، وَ سَعِدَ مَنْ أَطَاعَكُمْ، فَاشْهَدْ عَلَى مَا أَشْهَدْتُكَ عَلَيْهِ، وَ أَنَا وَلِيٌّ لَكَ، بَرِي ءٌ مِنْ عَدُوِّكَ، فَالْحَقُّ مَا رَضِيتُمُوهُ، وَ الْبَاطِلُ مَا سَخِطْتُمُوهُ، وَ الْمَعْرُوفُ مَا أَمَرْتُمْ بِهِ، وَ الْمُنْكَرُ مَا نَهَيْتُمْ عَنْهُ.(الزیارة)(1)

از محمد بن عبد الله بن جعفر حمیری نقل است که گفت: توقیعی از ناحیۀ مقدّسه خارج شد (معروف به زیارت آل یاسین):

تا آنجا که فرمودند:

ای مولای من! بدبخت کسی است که با شما مخالفت کند، و خوشبخت کسی است که از شما اطاعت کند، پس بر آنچه تو را شاهد گرفتم، شهادت بده، در حالی که من دوست شمایم و از دشمنانتان بیزارم. پس حق آن چیزی است که موجب رضایت شما شود و باطل آن چیزی است که موجب خشم شما گردد، و معروف آن چیزی است که شما به آن امر فرمودید و منکر آن چیزی است که شما از آن نهی کنید.

ص: 131

توضیح: بر مبنای این آیۀ شریفه و روایات رسیده معلوم می شود که ملاک و معیار خوشبختی، محبّت و رضایت حضرت زهرا (علیها السلام) هستند و ملاک و معیار بدبختی، خشم و مخالفت با آن حضرت می باشد.

همانطور که حضرت رسول (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: يَا فَاطِمَةُ! إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى لَيَغْضَبُ لِغَضَبِكَ، وَ يَرْضَى لِرِضَاكَ.(1)

ای فاطمه! همانا خدای متعال از خشم و غضب تو خشمگین شود و به خشنودی و رضای تو خشنود شود.

ص: 132

أَحَدٌ إِلَّا ضَالٌّ، وَ لَا يَنْتَقِصُ عَلِيّاً (علیه السلام) إِلَّا ضَالٌّ.(1)

از ابان بن تغلب نقل است که گفت: حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) دربارۀ اين آيه: «قُلْ هذِهِ سَبِيلِي أَدْعُوا إِلَى اللَّهِ عَلى بَصِيرَةٍ أَنَا وَ مَنِ اتَّبَعَنِي»، فرمودند: به خدا سوگند! این، ولايت ما اهل بیت است، که آن را جز كسى كه گمراه است انكار نمى كند، و جز گمراه كسى بر حضرت على (علیه السلام) خرده نمى گيرد.

توضیح: از آنجا که بانوی بانوان عالم، حضرت زهرا (علیها السلام) جزء اهل بیت هستند، پس این آیه در حق ایشان هم می باشد.

ص: 134

قَالَ: نَحْنُ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ شِيعَتُنَا.(1)

از انس بن مالک نقل است که گفت: رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «الَّذِينَ آمَنُوا وَ تَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِكْرِ اللَّهِ أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ»، ای پسر ام سلیم! آیا می دانی آنها چه کسانی هستند؟ عرض کردم: چه کسانی هستند؟ ای رسول خدا! حضرت فرمودند: ما اهل بیت و شیعیان ما.

ص: 136

2_ عَنْ جَابِرٍ، عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ (علیهما السلام) ، عَنْ أَبِيهِ (علیه السلام) ، عَنْ آبَائِهِ (علیهم السلام) ، قَالَ: بَيْنَمَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) جَالِسٌ ذَاتَ يَوْمٍ إِذْ دَخَلَتْ أُمُّ أَيْمَنَ فِي مِلْحَفَتِهَا شَيْ ءٌ، فَقَالَ لَهَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) : يَا أُمَّ أَيْمَنَ! أَيُّ شَيْ ءٍ فِي مِلْحَفَتِكِ؟ فَقَالَتْ: يَا رَسُولَ اللَّهِ! فُلَانَةُ بِنْتُ فُلَانَةَ أَمْلَكُوهَا فَنَثَرُوا عَلَيْهَا، فَأَخَذْتُ مِنْ نُثَارِهَا شَيْئاً، ثُمَّ إِنَّ أُمَّ أَيْمَنَ بَكَتْ، فَقَالَ لَهَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) : مَا يُبْكِيكِ؟ فَقَالَتْ: فَاطِمَةُ زَوَّجْتَهَا فَلَمْ تَنْثُرْ عَلَيْهَا شَيْئاً.

فَقَالَ لَهَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) : لَا تَبْكِيِنَّ، فَوَ الَّذِي بَعَثَنِي بِالْحَقِّ بَشِيراً وَ نَذِيراً، لَقَدْ شَهِدَ إِمْلَاكَ فَاطِمَةَ جَبْرَئِيلُ وَ مِيكَائِيلُ وَ إِسْرَافِيلُ فِي أُلُوفٍ مِنْ مَلَائِكَةٍ، وَ لَقَدْ أَمَرَ اللَّهُ طُوبَى فَنَثَرَتْ عَلَيْهِمْ مِنْ حُلَلِهَا وَ سُنْدُسِهَا وَ إِسْتَبْرَقِهَا وَ دُرِّهَا وَ زُمُرُّدِهَا وَ يَاقُوتِهَا وَ عِطْرِهَا، فَأَخَذُوا مِنْهُ حَتَّى مَا دَرَوْا مَا يَصْنَعُونَ بِهِ، وَ لَقَدْ نَحَلَ اللَّهُ طُوبَى فِي مَهْرِ فَاطِمَةَ، فَهِيَ فِي دَارِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ (علیه السلام) .(1)

از جابر نقل است که گفت: حضرت امام محمد باقر (علیه السلام) ، از پدرشان (علیه السلام) ، از پدرانشان (علیهم السلام) روایت فرمودند: روزی رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نشسته بودند که ام ایمن نزد ایشان آمد در حالی که در زیر پارچه ای چیزی به همراه داشت، پس رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) از او پرسیدند: ای ام ایمن! در زیر پارچه ات چه داری؟ عرض کرد: ای رسول خدا! فلانی، دختر فلان خانم را به عقد کسی درآوردند و بر سرش چیزهایی می ریختند و نثار می کردند و من مقداری از آنها را برداشتم، سپس امّ ایمن گریه کرد، پس رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به او فرمودند: چرا گریه می کنی؟ عرض کرد: فاطمه (علیها السلام) را به خانۀ بخت فرستادید و بر سر او چیزی نثار نکردید!

پس رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به او فرمودند: گریه مکن، به آن خداوندی که مرا به حق،

ص: 138

بشارت دهنده و بیم دهنده مبعوث گردانیده است، در عقد فاطمه (علیها السلام) جبرئیل و میکائیل و اسرافیل همراه با هزاران فرشته حضور یافتند و خداوند به درخت طوبی فرمان داد تا بر سر آنان از زیورآلات بهشت، ابریشم و سندس و استبرق و مروارید و زمرّد و یاقوت و عطر بهشتی نثار کردند و خداوند درخت طوبی را به مهریۀ فاطمه (علیها السلام) درآورد، و آن را در خانۀ علی بن ابی طالب (علیه السلام) قرار داد.

3_ عَنْ سَلْمَانَ (رضی الله عنه) قَالَ: قَالَ بَعْضُ أَزْوَاجِ النَّبِيِّ (صلی الله علیه و آله و سلم) : يَا رَسُولَ اللَّهِ! مَا لَكَ تُحِبُّ فَاطِمَةَ حُبّاً مَا تُحِبُّ أَحَداً مِنْ أَهْلِ بَيْتِكَ؟ قَالَ: إِنَّهُ لَمَّا أُسْرِيَ بِي إِلَى السَّمَاءِ انْتَهَى بِي جَبْرَئِيلُ (علیه السلام) إِلَى شَجَرَةِ طُوبَى، فَعَمَدَ إِلَى ثَمَرَةٍ مِنْ أَثْمَارِ طُوبَى فَفَرَكَهُ بَيْنَ إِصْبَعَيْهِ، ثُمَّ أَطْعَمَنِيهِ، ثُمَّ مَسَحَ يَدَهُ بَيْنَ كَتِفَيَّ، ثُمَّ قَالَ: يَا مُحَمَّدُ! إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى يُبَشِّرُكَ بِفَاطِمَةَ مِنْ خَدِيجَةَ بِنْتِ خُوَيْلِدٍ، فَلَمَّا أَنْ هَبَطْتُ إِلَى الْأَرْضِ فَكَانَ الَّذِي كَانَ فَعَلِقَتْ خَدِيجَةُ بِفَاطِمَةَ، فَأَنَا إِذَا اشْتَقْتُ إِلَى الْجَنَّةِ أَدْنَيْتُهَا فَشَمِمْتُ رِيحَ الْجَنَّةِ، فَهِيَ حَوْرَاءُ إِنْسِيَّةٌ.(1)

از سلمان (رضی الله عنه) نقل است که گفت: یکی از همسران پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) عرض کرد: ای رسول خدا! چه قدر فاطمه را دوست می دارید در حالی که هیچ یک از اهل بیت تان را این گونه دوست نمی دارید؟ حضرت فرمودند: (در شب معراج) هنگامى كه به سوى آسمان برده شدم جبرئيل مرا کنار درخت طوبى برد، پس ميوه اى از آن را چيد و در بین انگشتانش پوست آن را گرفت و به من داد تا بخورم و سپس با دستش بين دو كتف مرا دست كشید و گفت: اى محمّد! خداوند به تو بشارت مى دهد به دخترى به نام فاطمه از خديجه دختر خویلد، پس هنگامى كه به زمين بازگشتم خديجه به فاطمه حامله شد، پس هر وقت مشتاق بهشت مى شوم او را در برمى گيرم و از او بوى بهشترا

ص: 139

استشمام مى کنم، چون فاطمه حوريّه اى است به شکل انسان.

4_ عَنْ بِلَالِ بْنِ حَمَامَةَ، قَالَ: طَلَعَ عَلَيْنَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) ذَاتَ يَوْمٍ وَ وَجْهُهُ مُشْرِقٌ كَدَارَةِ الْقَمَرِ، فَقَامَ إِلَيْهِ عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ عَوْفٍ، فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ! مَا هَذَا النُّورُ؟ قَالَ: بِشَارَةٌ أَتَتْنِي مِنْ رَبِّي فِي أَخِي وَ ابْنِ عَمِّي وَ ابْنَتِي، وَ أَنَّ اللَّهَ زَوَّجَ عَلِيّاً مِنْ فَاطِمَةَ، وَ أَمَرَ رِضْوَانَ خَازِنَ الْجِنَانِ فَهَزَّ شَجَرَةَ طُوبَى، فَحَمَلَتْ رِقَاعاً يَعْنِي صِكَاكاً بِعَدَدِ مُحِبِّي أَهْلِ بَيْتِي، وَ أَنْشَأَ مِنْ تَحْتِهَا مَلَائِكَةً مِنْ نُورٍ وَ دَفَعَ إِلَى كُلِّ مَلَكٍ صَكّاً، فَإِذَا اسْتَوَتِ الْقِيَامَةُ بِأَهْلِهَا نَادَتِ الْمَلَائِكَةُ فِي الْخَلَائِقِ، فَلَا يَبْقَى مُحِبٌّ لِأَهْلِ الْبَيْتِ إِلَّا دَفَعَتْ إِلَيْهِ صَكّاً فِيهِ فَكَاكُهُ مِنَ النَّارِ، بِأَخِي وَ ابْنِ عَمِّي وَ ابْنَتِي فَكَاكُ رِقَابِ رِجَالٍ وَ نِسَاءٍ مِنْ أُمَّتِي مِنَ النَّارِ.(1)

از بلال بن حمامه نقل است که گفت: روزی رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) بر ما وارد شدند، در حالی که صورت مبارکشان مثل ماه شب چهارده می درخشید. عبد الرحمن بن عوف برخاسته به سوی آن حضرت رفت و از ایشان پرسید: ای رسول خدا! این چه نوری است؟ حضرت فرمودند: این، به خاطر بشارتی است که پروردگارم دربارۀ برادر و پسرعمویم و دخترم به من داده است، همانا خداوند، فاطمه (علیها السلام) را به ازدواج علی (علیه السلام) درآورد و به رضوان، دربان بهشت، فرمان داد تا درخت طوبی را بتکاند، پس آن درخت، برگه هایی، امان نامه هایی، را به تعداد محبّین اهل بیت من بار گرفت.

آنگاه رضوان در زیر همان درخت، به تعداد همان دست نوشته ها، فرشتگانی را از جنس نور بوجود آورد و به هر فرشته ای یک امان نامه تحویل داد، پس چون قیامت فرا

ص: 140

رسد این فرشتگان در میان خلایق ندا دهند، پس هیچ یک از محبّین اهل بیت (علیهم السلام) باقی نمی ماند، مگر آن که فرشتگان یکی از آن برگه ها را به او می دهند که باعث رهایی اش از آتش می شود؛ به واسطۀ برادر و پسرعمویم و دخترم، مردان و زنان بسیاری از امت من، از آتش رهایی خواهند یافت.

توضیح: از مجموع این روایات ارتباط بین حضرت زهرا (علیها السلام) و درخت طوبی معلوم می شود، و اینکه آن حضرت در برترین منازل بهشت، جایگاهی بس والا و رفیع دارند، پس خوشا به حال کسانی که در دنیا با محبّت آن حضرت زندگی کردند و در آخرت از شفاعت آن حضرت بهرمند شده، به طوبی و سعادت واقعی نائل می شوند.

ص: 141

فاطمه (علیهم السلام) و برگهای آن، شیعیان ما می باشند. سپس فرمودند: هنگامی که مؤمنی از شیعیان ما بمیرند، برگی از آن درخت می افتد، و چون نوزادی از شیعیان ما متولّد شود، برگی بر آن درخت سبز شود.

2_ عَنْ سَلَّامِ بْنِ الْمُسْتَنِيرِ، قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى: «كَشَجَرَةٍ طَيِّبَةٍ أَصْلُها ثابِتٌ وَ فَرْعُها فِي السَّماءِ»، «تُؤْتِي أُكُلَها كُلَّ حِينٍ بِإِذْنِ رَبِّها»، فَقَالَ: الشَّجَرَةُ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) نَسَبُهُ ثَابِتٌ فِي بَنِي هَاشِمٍ، وَ فَرْعُ الشَّجَرَةِ عَلِيٌّ (علیه السلام) ، وَ عُنْصُرُ الشَّجَرَةِ فَاطِمَةُ (علیها السلام) ، وَ أَغْصَانُهَا الْأَئِمَّةُ (علیهم السلام) ، وَ وَرَقُهَا الشِّيعَةُ، وَ إِنَّ الرَّجُلَ مِنْهُمْ لَيَمُوتُ فَتَسْقُطُ مِنْهَا وَرَقَةٌ، وَ إِنَّ الْمَوْلُودَ مِنْهُمْ لَيُولَدُ فَتُورِقُ وَرَقَةً.(الحدیث)(1)

از سلام بن مستنیر نقل است که گفت: از حضرت امام محمد باقر (علیه السلام) دربارۀ این فرمایش خدای متعال: «كَشَجَرَةٍ طَيِّبَةٍ أَصْلُها ثابِتٌ وَ فَرْعُها فِي السَّماءِ»، «تُؤْتِي أُكُلَها كُلَّ حِينٍ بِإِذْنِ رَبِّها»، پرسیدم، پس حضرت فرمودند: آن درخت، رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) هستند که نسب ایشان در بنی هاشم، استوار است، و شاخۀ آن درخت، حضرت علی (علیه السلام) هستند و اصل و ریشۀ آن، حضرت فاطمه (علیها السلام) می باشند و شاخه هایش ائمّه (علیهم السلام) می باشند و برگهای آن، شیعیان هستند که هر گاه کسی از آنان بمیرد، برگی از این درخت بیافتد، و از آنها کسی متولد شود، برگی بر آن بروید.

3_ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ، عَنْ عَمِّهِ عَبْدِ الرَّزَّاقِ بْنِ هَمَّامِ بْنِ نَافِعٍ، عَنْ أَبِيهِ، قَالَ: أَخْبَرَنِي مِينَا مَوْلَى عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ عَوْفٍ، قَالَ: قَالَ لِي عَبْدُ الرَّحْمَنِ: يَا مِينَا! أُحَدِّثُكَ

ص: 143

بِحَدِيثٍ سَمِعْتُهُ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) ؟ قُلْتُ: بَلَى، قَالَ: سَمِعْتُهُ يَقُولُ: أَنَا شَجَرَةٌ وَ فَاطِمَةُ (علیها السلام) فَرْعُهَا، وَ عَلِيٌّ (علیه السلام) لِقَاحُهَا، وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ (علیهما السلام) ثَمَرَتُهَا، وَ مُحِبُّوهُمْ مِنْ أُمَّتِي وَرَقُهَا.(1)

از مينا، غلام عبد الرحمن بن عوف نقل است که گفت: عبد الرحمن به من گفت: ای مينا! آيا برای تو حديثى را كه از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) شنيدم، نقل نکنم؟ گفتم: چرا، گفت: از آن حضرت شنيدم كه مى فرمودند: من درختى هستم كه فاطمه (علیها السلام) شاخۀ آن است، و على (علیه السلام) بارور ساز آن، و حسن و حسين (علیهما السلام) ميوۀ آن، و دوستانشان از امّت من، برگهاى آن درخت هستند.

ص: 144

که می فرمودند: ما جنب الله هستیم، ...

تا آنجا که فرمودند: ما نعمت خداوند بر خلقش هستیم.توضیح: منظور از «نعمت خدا» حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) و اهل بیت آن حضرت می باشد، که این فضیلت شامل وجود مقدّس حضرت زهرا (علیها السلام) ، که یکی از اهل بیت (علیهم السلام) هستند نیز ، می شود.

ص: 146

این سخن خدای متعال: «فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ»، فرمودند: ذکر، حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) هستند و ما خاندان او هستیم و از ما درخواست می شود.3_ عَنْ مُعَلَّى بْنِ خُنَيْسٍ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: «فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ»، قَالَ: هُمْ آلُ مُحَمَّدٍ (علیهم السلام) .(الحدیث)(1)

از معلی بن خنیس نقل است که گفت: حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) در بارۀ این سخن خداوند (عزوجل) : «فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ»، فرمودند: آنها، خاندان حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) هستند.

4_ عَن عَبد الحَمِيد بنِ أبِي ديلَم، عَن جَعفَرِ الصَّادِق (علیه السلام) قَالَ: لِلذِّكرِ مَعنِيانٍ: القُرآن وَ مُحَمَّد (صلی الله علیه و آله و سلم) ، وَ نَحنُ أَهلُ الذِّكر بِكِلا مَعنييه، اَمّا مَعنَاهُ القُرآنِ فَقَولُهُ تَعَالَى: «وَ أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَيْهِمْ»، وَ قَولُهُ تَعَالَى: «وَ إِنَّهُ لَذِكْرٌ لَكَ وَ لِقَوْمِكَ وَ سَوْفَ تُسْئَلُونَ»، وَ اَمّا مَعنَاهُ مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَالآيَةُ فِي سُورَةِ الطَّلَاقِ.(2)

از عبد الحمید بن ابی دیلم نقل است که گفت: حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) فرمودند: برای ذکر دو معنی است: یکی قرآن و دیگری حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) ، و ما اهل بیت (علیهم السلام) بر مبنای هر دو معنی، اهل ذکر هستیم، پس اگر به معنی قرآن باشد بنا به این سخن خدای متعال: «وَ أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَيْهِمْ»، و در جای دیگر که می فرماید: «وَ إِنَّهُ لَذِكْرٌ لَكَ وَ لِقَوْمِكَ وَ سَوْفَ تُسْئَلُونَ»، است، و اگر به معنای حضرت

ص: 148

محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) باشد به خاطر آیه ای در سورۀ طلاق است.(منظور: «ذکراً، رسولاً»، که در سورۀ طلاق، آیۀ 10و 11 می باشد)توضیح: از مجموع این روایات نتیجه می گیریم که وجود مبارک حضرت زهرا (علیها السلام) ، که جزء خاندان پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) می باشند، یکی از مصادیق اهل ذکر هستند.

ص: 149

خَلَقَ مِنَّا وَ مِنْ نُورِ الْحُسَینِ: تِسْعَةَ أَئِمَّةٍ، فَدَعَاهُمْ فَأَطَاعُوهُ، قَبْلَ أَنْ یخْلُقَ سَمَاءً مَبْنِیةً، وَ أَرْضاً مَدْحِیةً، وَ لَا مَلَكاً وَ لَا بَشَراً، وَ كُنَّا نُوراً نُسَبِّحُ اللهَ، وَ نَسْمَعُ لَهُ وَ نُطِیعُ.

قَالَ سَلْمَانُ: فَقُلْتُ: یا رَسُولَ اللهِ! بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی! فَمَا لِمَنْ عَرَفَ هَؤُلَاءِ؟

فَقَالَ: یا سَلْمَانُ! مَنْ عَرَفَهُمْ حَقَّ مَعْرِفَتِهِمْ، وَ اقْتَدَى بِهِمْ، وَ وَالَى وَلِیهُمْ، وَ تَبَرَّأَ مِنْ عَدُوِّهِمْ، فَهُوَ وَ اللهِ! مِنَّا، یرِدُ حَیثُ نَرِدُ، وَ یسْكُنُ حَیثُ نَسْكُنُ.

فَقُلْتُ: یا رَسُولَ اللهِ! وَ هَلْ یكُونُ إِیمَانٌ بِهِمْ بِغَیرِ مَعْرِفَةِ بِأَسْمَائِهِمْ وَ أَنْسَابِهِمْ؟

فَقَالَ: لَا، یا سَلْمَانُ! فَقُلْتُ: یا رَسُولَ اللهِ! فَأَنَّى لِی بِهِمْ وَ قَدْ عَرَفْتُ إِلَى الْحُسَینِ؟

قَالَ: ثُمَّ سَیدُ الْعَابِدِینَ عَلِی بْنُ الْحُسَینِ، ثُمَّ ابْنُهُ محمّد بْنُ عَلِی بَاقِرُ عِلْمِ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ مِنَ النَّبِیینَ وَ الْمُرْسَلِینَ، ثُمَّ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ لِسَانُ اللَّهِ الصَّادِقُ، ثُمَّ مُوسَى بْنُ جَعْفَرٍ الْكَاظِمُ غَيْظَهُ صَبْراً فِي اللَّهِ، ثُمَّ عَلِيُّ بْنُ مُوسَى الرِّضَا لِأَمْرِ اللَّهِ، ثُمَّ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍّ الْمُخْتَارُ مِنْ خَلْقِ اللَّهِ، ثُمَّ عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدٍ الْهَادِي إِلَى اللَّهِ، ثُمَّ الْحَسَنُ بْنُ عَلِيٍّ الصَّامِتُ الْأَمِينُ عَلَى دِينِ اللَّهِ، ثُمَّ م ح م د سَمَّاهُ بِاسْمِهِ ابْنُ الْحَسَنِ الْمَهْدِيُّ النَّاطِقُ الْقَائِمُ بِحَقِّ اللَّهِ.

ثُمَّ قَالَ: یا سَلْمَانُ! إِنَّكَ مُدْرِكُهُ، وَ مَنْ كَانَ مِثْلَكَ، وَ مَنْ تَوَلَّاهُ بِحَقِیقَةِ الْمَعْرِفَةِ.

قَالَ سَلْمَانُ: فَشَكَرْتُ اللهَ كَثِیراً، ثُمَّ قُلْتُ: یا رَسُولَ اللهِ! وَ إِنِّی مُؤَجَّلٌ إِلَى عَهْدِهِ؟

قَالَ: یا سَلْمَانُ! اقْرَأْ: «فَإِذا جاءَ وَعْدُ أُولاهُما بَعَثْنا عَلَیكُمْ عِباداً لَنا أُولِی بَأْسٍ شَدِیدٍ فَجاسُوا خِلالَ الدِّیارِ وَ كانَ وَعْداً مَفْعُولًا»، «ثُمَّ رَدَدْنا لَكُمُ الْكَرَّةَ عَلَیهِمْ وَ أَمْدَدْناكُمْ بِأَمْوالٍ وَ بَنِینَ وَ جَعَلْناكُمْ أَكْثَرَ نَفِیراً».

قَالَ سَلْمَانُ: فَاشْتَدَّ بُكَائِی وَ شَوْقِی، ثُمَّ قُلْتُ: یا رَسُولَ اللهِ! أَ بِعَهْدٍ مِنْكَ؟

فَقَالَ: إِی، وَ اللهِ! الَّذِی أَرْسَلَ محمّداً بِالْحَقِّ، مِنِّی وَ مِنْ عَلِی وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنِ وَ

ص: 152

الْحُسَینِ وَ التِّسْعَةِ، وَ كُلِّ مَنْ هُوَ مِنَّا وَ مَعَنَا، وَ مُضَامٍّ فِینَا.(الحدیث)(1)

از سلمان فارسى نقل است كه گفت: محضر مبارک رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) وارد شدم، چون نظرشان به من افتاد، فرمودند: اى سلمان! خداوند متعال، هیچ پیامبر و رسولى را مبعوث نفرموده، جز اینكه براى او دوازده نقیب قرار داده، عرض كردم: اى رسول خدا! این مطلب را از اهل كتاب تورات و انجیل دانسته ام، نقباى شما كیانند؟

حضرت فرمودند: اى سلمان! خداوند مرا از برگزیده نور خود آفرید، پس مرا خواند و من اطاعتش كردم، و على را از نور من آفرید، پس او را خواند و او اطاعتش كرد، و از نور من و على، فاطمه را آفرید، سپس او را خواند و او اطاعت كرد، و از من و على و فاطمه، حسن را آفرید و خواندش و او اطاعت كرد، و از من و على و فاطمه و حسن، حسین را آفرید و او را خواند و او اطاعت كرد، و ما را به پنج نام از نامهاى خودش نام نهاد.

خداوند محمود است و من محمّد، خدا عالى است و این على، خدا فاطر است و این فاطمه، خدا احسان است و این حسن، خدا محسن است و این حسین، پس از آن خداوند از ما و از صلب حسین نُه امام آفرید و آنان را خواند و آنها اطاعت كردند، و این قبل از آن بود كه خداوند آسمان برافراشته، یا زمین پهناور، یا هوا، یا فرشته، یا آب و بشرى را بیافریند، و ما به علم او نورى بودیم كه وى را تسبیح مى نمودیم، و دستورات و فرامین او را مى شنیدیم و اطاعت مى كردیم.

سلمان عرض كرد: اى رسول خدا! پدر و مادرم به فدایتان! چه ثواب و اجرى است

ص: 153

براى كسى كه ایشان را بشناسد؟

حضرت فرمودند: اى سلمان! هر كه ایشان را بشناسد و به حقیقت معرفت به آنان پیدا كند، و از ایشان پیروى كند، و دوست بدارد هر كه آنان را دوست دارد، و دشمن بدارد دشمنان آنها را، به خدا سوگند! او از ما است، وارد شود هر كجا كه ما وارد شویم، و منزل كند هر جا كه ما منزل كنیم.

عرض كردم: اى رسول خدا! آیا بدون شناختن نامهاى ایشان، ایمان به آنها كافى است؟ حضرت فرمودند: نه، اى سلمان! عرض كردم: اى رسول خدا! من تا حسین بیشتر نمی شناسم، بقیه را از چه راهى بشناسم؟

حضرت فرمودند: پس از حسین، آقاى عبادت كنندگان، فرزندش على بن الحسین، سپس محمّد بن على باقر، (شكافنده ی) علم اوّلین و آخرین از پیامبران و مرسلین، و پس از او جعفر بن محمّد صادق، زبان گویاى خدا، سپس موسى بن جعفر كاظم، فرو نشانندۀ غیظ و غضب خود به بردبارى در راه خداى (عزوجل) ، سپس على بن موسى الرضا، راضى به امر پروردگار، سپس محمّد بن على، برگزیده از خلق خدا، و پس از او على بن محمّد، راهنماى به سوى خدا، سپس حسن بن على، صامت (خاموش) و امین بر اسرار خدا، پس از او م ح م د بن الحسن مهدى، هادى و ناطق و قائم به امر خداى (عزوجل) .

سلمان گوید: گریان شدم و عرض كردم: سلمان كجاست كه او را درک كند؟

حضرت به من فرمودند: تو و امثال تو از كسانى هستید، كه به حقیقت شناخت و معرفت، آنها را دوست دارید و او را درک می كنید.

سلمان گوید: خداى را بسیار سپاسگزارى كردم، سپس عرض كردم: اى رسول خدا! آیا من به زمان او مى رسم؟فرمودند: اى سلمان! بخوان این آیه را: «فَإِذا جاءَ وَعْدُ أُولاهُما بَعَثْنا عَلَیكُمْ عِباداً لَنا

ص: 154

أُولِی بَأْسٍ شَدِیدٍ فَجاسُوا خِلالَ الدِّیارِ وَ كانَ وَعْداً مَفْعُولًا»، «ثُمَّ رَدَدْنا لَكُمُ الْكَرَّةَ عَلَیهِمْ وَ أَمْدَدْناكُمْ بِأَمْوالٍ وَ بَنِینَ وَ جَعَلْناكُمْ أَكْثَرَ نَفِیراً».

پس گریۀ شوقم شدید شد و عرض كردم: اى رسول خدا! آیا اینها در حضور شما اتفاق می افتد؟ فرمودند: آرى، به خدایى كه محمّد را فرستاده! با حضور من و على و فاطمه و حسن و حسین و نُه امام، و هر مؤمنى كه در بارۀ ما به او ستم شده است، مى باشد.

ص: 155

تا آنجا که فرمودند:

وقتی رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) از خیبر فارغ شدند، پرچمی بستند و فرمودند: چه کسی حمل این پرچم را بر عهده می گیرد و حق آن را اداء می کند؟ و آن حضرت می خواستند که آن پرچم را به سوی باغ های فدک بفرستند.

تا آنجا که فرمودند:

پس جبرئیل (علیه السلام) نازل شد و عرض کرد: خداوند (عزوجل) به تو فرمان می دهد که حقّ خویشانت را ادا نمایی. حضرت فرمودند: ای جبرئیل! خویشانم چه کسانی هستند؟ و حقّشان چیست؟ جبرئیل عرض کرد: منظور، فاطمه است، پس باغ های فدک و آنچه از آنِ خدا و رسولش در آن است را، به او بده.

پس رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فاطمه (علیها السلام) را فراخواندند و برای او سندی نوشتند که آن حضرت بعد از درگذشت پدرشان، آن را نزد ابوبکر آوردند و فرمودند: این نوشته و دست خط رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) برای من و پسرانم است.

2_ عَنِ الرَّيَّانِ بْنِ الصَّلْتِ، قَالَ: حَضَرَ الرِّضَا (علیه السلام) مَجْلِسَ الْمَأْمُونِ بِمَرْوَ، وَ قَدِ اجْتَمَعَ فِي مَجْلِسِهِ جَمَاعَةٌ مِنْ عُلَمَاءِ أَهْلِ الْعِرَاقِ وَ خُرَاسَانَ ...

الی ان قال:

قَالَتِ الْعُلَمَاءُ: فَأَخْبِرْنَا هَلْ فَسَّرَ اللَّهُ تَعَالَى الِاصْطِفَاءَ فِي الْكِتَابِ؟

فَقَالَ الرِّضَا (علیه السلام) : فَسَّرَ الِاصْطِفَاءَ فِي الظَّاهِرِ سِوَى الْبَاطِنِ فِي اثْنَيْ عَشَرَ مَوْطِناً وَ مَوْضِعاً ...الی ان قال:

وَ الْآيَةُ الْخَامِسَةُ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: «وَ آتِ ذَا الْقُرْبى حَقَّهُ»، خُصُوصِيَّةٌ خَصَّهُمُ اللَّهُ

ص: 157

الْعَزِيزُ الْجَبَّارُ بِهَا وَ اصْطَفَاهُمْ عَلَى الْأُمَّةِ، فَلَمَّا نَزَلَتْ هَذِهِ الْآيَةُ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) ، قَالَ: ادْعُوا لِي فَاطِمَةَ، فَدُعِيَتْ لَهُ، فَقَالَ: يَا فَاطِمَةُ! قَالَتْ: لَبَّيْكَ يَا رَسُولَ اللَّهِ! فَقَالَ (صلی الله علیه و آله و سلم) : هَذِهِ فَدَكُ هِيَ مِمَّا لَمْ يُوجَفْ عَلَيْهِ بِخَيْلٍ وَ لَا رِكَابٍ، وَ هِيَ لِي خَاصَّةً دُونَ الْمُسْلِمِينَ، وَ قَدْ جَعَلْتُهَا لَكِ لِمَا أَمَرَنِيَ اللَّهُ بِهِ، فَخُذِيْهَا لَكِ وَ لِوُلْدِكِ.(الحدیث)(1)

از ريّان بن صلت نقل است که گفت: حضرت امام رضا (علیه السلام) ، در مرو، در مجلس مأمون حاضر شدند، در حالی که در آن مجلس عدّه ای از دانشمندان عراق و خراسان جمع شده بودند.

تا آنجا که گفت:

علماء گفتند: بفرمائيد آیا خدای متعال در قرآن اصطفاء و برگزیدگی را تفسير نموده است؟

حضرت رضا (علیه السلام) فرمودند: خداوند برگزیدگی را، نه در باطن، بلکه در ظاهر قرآن، در دوازده جای آن، تفسیر نموده است: ...

تا آنجا که فرمودند:

و آیۀ پنجم: فرمایش خداى (عزوجل) :«وَ آتِ ذَا الْقُرْبى حَقَّهُ»، این امتیازی است كه خداوند عزیز و جبّار، فقط مخصوص آنها قرار داده و آنها را از ميان امّت برگزيده است، پس هنگامی که اين آيه بر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نازل شد فرمودند: فاطمه را نزد من بخوانيد، پس

ص: 158

حضرت فاطمه (علیها السلام) را دعوت نمودند، پس حضرت فرمودند: اى فاطمه! عرض كرد: بله، ای رسول خدا! پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: اين فدك است كه برای فتح آن از هیچ اسب و مرکبی استفاده نشده و مخصوص من است و بقیۀ مسلمانان از آن سهمی ندارند، پس من آن را به تو می بخشم، چون خداوند چنین دستوری به من داده است، پس آن را بگیر که مخصوص تو و فرزندانت می باشد.

3_ عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: قُلْتُ: أَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) أَعْطَى فَاطِمَةَ فَدَكَ؟ قَالَ: كَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) وَقَفَهَا، فَأَنْزَلَ اللَّهُ: «وَ آتِ ذَا الْقُرْبى حَقَّهُ»، فَأَعْطَاهَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) حَقَّهَا، قُلْتُ: رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) أَعْطَاهَا؟ قَالَ: بَلِ اللَّهُ أَعْطَاهَا.(1)

از ابان بن تغلب نقل است که گفت: به حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) عرض کردم: آیا رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فدک را به حضرت فاطمه (علیها السلام) بخشیدند؟ حضرت فرمودند: رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) آن را وقف کردند، پس خداوند آیه ی: «وَ آتِ ذَا الْقُرْبَی حَقَّهُ»، را نازل نمود، پس رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) هم حق حضرت فاطمه (علیها السلام) را به او دادند، عرض کردم: پس رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) آن را عطا نمودند؟ حضرت فرمودند: بلکه، خداوند آن را عطا نمود.

4_ عَنْ أَبِي سَعِيدٍ، قَالَ: لَمَّا نَزَلَتْ: «وَ آتِ ذَا الْقُرْبى حَقَّهُ»، أَعْطَى رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم)

ص: 159

فَاطِمَةَ فَدَكاً.(1)

از ابو سعید خدری نقل است که گفت: هنگامی که آیه ی: «وَ آتِ ذَا الْقُرْبى حَقَّهُ»، نازل شد، رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فدک را به حضرت فاطمه (علیها السلام) عطا نمودند.

5_ في تفسیر القمي، قال علي بن إبراهيم: وَ قَولُهُ: «وَ آتِ ذَا الْقُرْبى حَقَّهُ وَ الْمِسْكِينَ وَ ابْنَ السَّبِيلِ»، يَعْنِي: قَرَابَةَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) ، وَ نَزَلَتْ فِي فَاطِمَةَ (علیها السلام) ، فَجَعَلَ لَهَا فَدَكَ، وَ الْمِسْكِينِ مِنْ وُلْدِ فَاطِمَةَ، وَ ابْنِ السَّبِيلِ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ (علیهم السلام) وَ وُلْدِ فَاطِمَةَ.(2)

علی بن ابراهیم قمی در تفسیرش، دربارۀ آیه ی: «وَ آتِ ذَا الْقُرْبَی حَقَّهُ وَ الْمِسْکِینَ وَ ابْنَ السَّبِیلِ»، گفت: منظور خویشاوندی رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) است و دربارۀ حضرت فاطمه (علیها السلام) نازل شده است، پس پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فدک را برای او قرار دادند، و مسکین نیز یعنی درماندگان از فرزندان فاطمه (علیها السلام) ، و ابن السبیل، یعنی در راه ماندگان از آل محمّد (علیهم السلام) و فرزندان حضرت فاطمه (علیها السلام) .

6_ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) ، قَالَ: لَمَّا بُويِعَ أَبُو بَكْرٍ وَ اسْتَقَامَ لَهُ الْأَمْرُ عَلَى جَمِيعِ الْمُهَاجِرِينَ وَ الْأَنْصَارِ بَعَثَ إِلَى فَدَكَ مَنْ أَخْرَجَ وَكِيلَ فَاطِمَةَ (علیها السلام) بِنْتِ رَسُولِ اللَّهِ مِنْهَا، فَجَاءَتْ فَاطِمَةُ الزَّهْرَاءُ (علیها السلام) إِلَى أَبِي بَكْرٍ، ثُمَّ قَالَتْ: لِمَ تَمْنَعُنِي مِيرَاثِي مِنْ أَبِي رَسُولِ

ص: 160

اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) ، وَ أَخْرَجْتَ وَكِيلِي مِنْ فَدَكَ، وَ قَدْ جَعَلَهَا لِي رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) بِأَمْرِ اللَّهِ تَعَالَى؟فَقَالَ: هَاتِي عَلَى ذَلِكِ بِشُهُودٍ، فَجَاءَتْ بِأُمِّ أَيْمَنَ، فَقَالَتْ لَهُ أُمُّ أَيْمَنَ: لَا أَشْهَدُ، يَا أَبَا بَكْرٍ! حَتَّى أَحْتَجَّ عَلَيْكَ بِمَا قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) أَنْشُدُكَ بِاللَّهِ أَ لَسْتَ تَعْلَمُ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) قَالَ: أُمُّ أَيْمَنَ امْرَأَةٌ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ؟ فَقَالَ: بَلَى، قَالَتْ: فَأَشْهَدُ أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَوْحَى إِلَى رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) «وَ آتِ ذَا الْقُرْبى حَقَّهُ»، فَجَعَلَ فَدَكاً لَهَا طِعْمَةً بِأَمْرِ اللَّهِ.

فَجَاءَ عَلِيٌّ (علیه السلام) فَشَهِدَ بِمِثْلِ ذَلِكَ، فَكَتَبَ لَهَا كِتَاباً وَ دَفَعَهُ إِلَيْهَا، فَدَخَلَ عُمَرُ فَقَالَ: مَا هَذَا الْكِتَابُ؟ فَقَالَ: إِنَّ فَاطِمَةَ (علیها السلام) ادَّعَتْ فِي فَدَكَ وَ شَهِدَتْ لَهَا أُمُّ أَيْمَنَ وَ عَلِيٌّ (علیه السلام) فَكَتَبْتُهُ لَهَا، فَأَخَذَ عُمَرُ الْكِتَابَ مِنْ فَاطِمَةَ، فَتَفَلَ فِيهِ، وَ مَزَّقَهُ، فَخَرَجَتْ فَاطِمَةُ (علیها السلام) تَبْكِي.(الخبر)(1)

از حماد بن عثمان نقل است که گفت: حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) فرمودند: هنگامی که با ابوبکر بیعت شد و خلافت او بر همۀ مهاجرین و انصار محقّق و ثابت شد، فردی را به سوی فدک فرستاد و مأمور کرد تا نمایندۀ حضرت فاطمه (علیها السلام) دختر رسول خدا را از آنجا بیرون کند. پس به همین دلیل، حضرت فاطمه زهرا (علیها السلام) نزد ابوبکر آمدند و فرمودند: چرا مرا از ارث پدرم رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) محروم نمودی و نمایندۀ مرا از فدک بیرون کردی، در حالی که پدرم آنجا را به امر خداوند به من اختصاص داده بود؟

ابوبکر گفت: بر این که گفتی شاهد بیاور. پس آن حضرت امّ ایمن را آوردند، پس امّ ایمن به او گفت: ای ابو کر! شهادت و گواهی نمی دهم تا اینکه بر تو دلیل آورم، تو را به خدا قسم! آیا تو نمی دانی که همانا رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «امّ ایمن یکی از زنان اهل بهشت است»؟ گفت: بله، امّ ایمن گفت: پس من شهادت می دهم که خداوند (عزوجل) بر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) وحی فرستاد که: «وَ آتِ ذَا الْقُرْبى حَقَّهُ»، پس آن حضرت هم فدک را به

ص: 161

دستور خداوند، به حضرت فاطمه (علیها السلام) عطا نمودند.

سپس حضرت علی (علیه السلام) آمدند و مانند امّ ایمن شهادت دادند. پس ابوبکر نامه ای به نفع حضرت فاطمه (علیها السلام) نوشت و به ایشان تحویل داد. ناگهان عمر وارد شد و گفت: این نامه چیست؟ گفت: همانا فاطمه در بارۀ فدک ادّعا نمود و امّ ایمن و علی (علیه السلام) برای او شهادت دادند و من نیز حکم آن را برای او نوشتم. پس عمر، آن نامه را از دست حضرت فاطمه (علیها السلام) گرفت و به آن تُف کرد و پاره نمود، پس حضرت فاطمه (علیها السلام) در حالی که گریه می کردند از آنجا خارج شدند.

توضیح: با توجّه به این آیۀ شریفه و روایات ذیل آن اثبات می شود که اولاً: این آیه فقط در شأن و مقام و منزلت حضرت فاطمه (علیها السلام) نازل شده است.

ثانیاً: با استناد به کتاب خدا و سنّت رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) ، فدک در زمان حیات رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) و به دستور خداوند، به حضرت فاطمه (علیها السلام) واگذار گردیده و متعلّق به آن حضرت بوده، ولی به گواهی تاریخ، آن را در زمان خلیفۀ اوّل، از دست آن حضرت گرفته و غصب نمودند.

ص: 162

پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) تعریف کردند، و از آن حضرت کنیزی درخواست نمودند، رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) گریه کردند و فرمودند: ا ی فاطمه! قسم به آن خدایی که به حقیقت مرا به پیامبری مبعوث نمود! چهارصد مرد فقیر در این مسجد هستند که نه غذا دارند و نه لباس، و اگر من از یک خصلتی نمی ترسیدم، قطعاً آنچه که می خواستی را به تو عطا می کردم.

ای فاطمه! من نمی خواهم که اجر و پاداش تو نصیب یک کنیز شود، و همانا من می ترسم که روز قیامت علی بن ابی طالب (علیه السلام) ، در محضر خداوند، حقّش را از تو مطالبه نماید، سپس پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) تسبیحات آن بانو را تعلیم نمودند. آنگاه حضرت امیر المؤمنین علی (علیه السلام) فرمودند: شما رفتید از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) حاجت دنیوی طلب نمودید، ولی خداوند ثواب اخروی را به ما عطا فرمود.

ابو هُریره گفت: وقتی رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) از نزد حضرت فاطمه (علیها السلام) بیرون آمدند، خداوند این آیه را بر رسولش نازل فرمود: «وَ إِمَّا تُعْرِضَنَّ عَنْهُمُ ابْتِغاءَ رَحْمَةٍ مِنْ رَبِّكَ تَرْجُوها»، منظور از رحمت پروردگار در اين آيه همان چیزی است كه رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به خاطر آن به دخترشان پاسخ منفى دادند، پس خداوند فرمود: با ایشان به نیکوئی سخن بگوی، وقتی اين آيه نازل شد رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) كنيزى را براى خدمت به حضرت فاطمه (علیها السلام) به خانۀ آن حضرت، فرستادند كه نامش را فضّه گذاشتند.

ص: 164

را بین رکن و مقام به عبادت خدا سپری کند و بدون ولایت ما از دنیا برود، خداوند او را با صورت در آتش می اندازد.3_ عَنِ الْحَارِثِ بْنِ يَحْيَى، عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ (علیه السلام) فِي قَوْلِ اللَّهِ: «وَ إِنِّي لَغَفَّارٌ لِمَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ صالِحاً ثُمَّ اهْتَدى»، قَالَ: أَ لَا تَرَى كَيْفَ اشْتَرَطَ، وَ لَمْ يَنْفَعْهُ التَّوْبَةُ وَ الْإِيمَانُ وَ الْعَمَلُ الصَّالِحُ حَتَّى اهْتَدَى. وَ اللَّهِ! لَوْ جَهَدَ أَنْ يَعْمَلَ بِعَمَلٍ مَا قُبِلَ مِنْهُ حَتَّى يَهْتَدِيَ، قُلْتُ: إِلَى مَنْ؟ جَعَلَنِيَ اللَّهُ فِدَاكَ! قَالَ: إِلَيْنَا.(1)

از حارث بن یحیی نقل است که گفت: حضرت امام محمد باقر (علیه السلام) در بارۀ این فرمایش خداوند: «وَإِنِّی لَغَفَّارٌ لِّمَن تَابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ صَالِحًا ثُمَّ اهْتَدَی»، فرمودند: آیا نمی بینی که چگونه شرط شده است؟ که نه توبه، نه ایمان و نه عمل صالح برای انسان سودی ندارد، مگر آن که هدایت یابد. به خدا قسم! اگر هر قدر هم تلاش کند تا عمل صالحی انجام دهد، از او پذیرفته نمی شود، تا این که هدایت یابد. عرض کردم: خدا مرا فدایتان کند! به سوی چه کسی هدایت شود؟ حضرت فرمودند: به سوی ما (اهل بیت).

توضیح: از بررسی روایات فوق نتیجه می گیریم که یکی از شرایط قبولی توبه، ایمان و عمل صالح، هدایت یافتن به ولایت حضرت زهرا (علیها السلام) می باشد.

ص: 169

جمع شده بودند.تا آنجا که فرمودند:

امّا آيۀ دوازدهم: کلام خداوند (عزوجل) است: «وَ أْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلاةِ وَ اصْطَبِرْ عَلَيْها»، پس خدای تبارک و تعالی ما را به اين خصوصيت امتياز داده، زیرا ما را یک بار همراه با امّت دستور به نماز داده و سپس نام ما خصوصاً و بدون امّت برده است. پس رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) پس از نزول اين آيه، تا نُه ماه، هر روز پنج مرتبه در وقت هر نماز، به در خانۀ على و فاطمه (علیهما السلام) مى آمدند و می فرمودند: خدا شما را رحمت کند! وقت نماز است!

2_ عَنْ زُرَارَةَ بْنِ أَعْيَنَ، عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ الْبَاقِرِ (علیه السلام) ، عَنْ أَبِيهِ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ (علیهما السلام) ، فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: «وَ أْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلاةِ وَ اصْطَبِرْ عَلَيْها»، قَالَ: نَزَلَتْ فِي عَلِيٍّ وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ (علیهم السلام) ، كَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) يَأْتِي بَابَ فَاطِمَةَ (علیها السلام) كُلَّ سَحَرَةٍ، فَيَقُولُ: السَّلَامُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُهُ، الصَّلَاةَ يَرْحَمُكُمُ اللَّهُ، «إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرا»(1).(2)

از زرارة بن اعین نقل است که گفت: حضرت ابا جعفر امام محمد باقر (علیه السلام) از پدرشان حضرت علی بن حسین (علیهما السلام) دربارۀ این سخن خداوند (عزوجل) : «وَ أْمُرْ أَهْلَکَ بِالصَّلاهِ وَ اصْطَبِرْ عَلَیْها»، فرمودند: این آیه دربارۀ حضرات علی و فاطمه و حسن و حسین (علیهم السلام) نازل شده است، رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) هر روز هنگام سحر، به در خانۀ حضرت فاطمه (علیها السلام) می آمدند و می فرمودند: سلام و رحمت و برکات خداوند بر شما اهل بیت باد! خداوند

ص: 171

شما را رحمت کند! وقت نماز است! «إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرا».3_ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ، عَنْ أَبِيهِ، عَنْ جَدِّهِ، قَالَ: قَالَ أَبُو الْحَمْرَاءِ خَادِمُ النَّبِيِّ (صلی الله علیه و آله و سلم) لَمَّا نَزَلَتْ هَذِهِ الْآيَةُ: «وَ أْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلاةِ وَ اصْطَبِرْ عَلَيْها»، كَانَ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم) يَأْتِي بَابَ عَلِيٍّ وَ فَاطِمَةَ (علیهما السلام) عِنْدَ كُلِّ صَلَاةٍ، فَيَقُولُ: الصَّلَاةَ، رَحِمَكُمُ اللَّهُ، «إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ»(1)، الْآيَةَ.(2)

از عبد الله بن حسن نقل است که گفت: ابو حمراء خادم پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) گفت: وقتی که این آیه نازل شد: «وَ أْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلاةِ وَ اصْطَبِرْ عَلَيْها»، پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) ، در وقت هر نمازی به در خانۀ حضرت علی و فاطمه (علیهما السلام) می آمدند و می فرمودند: خدا شما را رحمت کند! وقت نماز است! «إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ».

توضیح: از بررسی این آیۀ شریفه و احادیث ذیل آن نتیجه می گیریم که یکی از مصادق «اهلک»، حضرت زهرا (علیها السلام) می باشند.

ص: 172

هستیم، و از ما باید سئوال شود.

و برای «ذکر» دو معنی نقل شده: یکی به معنی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) ، چون آن حضرت را به خاطر این سخن خدای متعال: «ذِكْراً»، «رَسُولًا»، با عنوان «ذکر» نامیده اند، و دیگری به معنای قرآن، به خاطر این سخن خدا: «إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّکْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ»، و ایشان(اهل بیت (علیهم السلام) ) هم اهل قرآن هستند و هم اهل و خاندان پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) .

تذکّر: لطفاً برای مطالعۀ بیشتر به روایات ذیل کُد آیه: 16/43 مراجعه نمایید.

ص: 175

الصِّراطِ لَناكِبُونَ».(الحدیث) (1)

از هیثم بن واقد، از مقرّن، نقل است كه گفت: از حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) شنیدم كه فرمودند: ابن كواء نزد حضرت امیر المؤمنین (علیه السلام) آمد و عرض كرد: اى امیر مؤمنان! ...

تا اینکه به این قسمت حدیث رسید:

حضرت فرمودند: به درستى كه، اگر خداوند تبارک و تعالى می خواست، می توانست خود را به مردم معرفى كند، تا او را بشناسند، ولى او، ما را ابواب و راه و گذرگاه، به درِ خانۀ خود قرار داده، كه از آن درب و گذرگاه باید بیایند، هر كه، از ولایت ما منحرف شود، و یا دیگری را بر ما ترجیح دهد، همانا او از صراط و راه راست منحرف شده است.

توضیح: بر مبنای آیۀ فوق و احادیث ذیل آن، هر کس به آخرت ایمان نداشته باشد، از مسیر ولایت و محبّت اهل بیت (علیهم السلام) ، خصوصاً حضرت زهرا (علیها السلام) منحرف گردیده، بهره ای از آن حضرات نصیبش نمی گردد.

ص: 179

2_ عَنْ عَلِيِّ بْنِ جَعْفَرٍ، قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى: «كَمِشْكاةٍ فِيهامِصْباحٌ»، قَالَ: الْمِشْكَاةُ فَاطِمَةُ (علیها السلام) ، وَ الْمِصْبَاحُ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ (علیهما السلام) ، وَ «الزُّجاجَةُ كَأَنَّها كَوْكَبٌ دُرِّيٌّ»، قَالَ: كَانَتْ فَاطِمَةُ (علیها السلام) كَوْكَباً دُرِّيّاً مِنْ نِسَاءِ الْعَالَمِينَ.(الحدیث)(1)

از جناب علی بن جعفر نقل است که گفت: از حضرت ابو الحسن (علیه السلام) در بارۀ این سخن خدای متعال: «کَمِشْکَاةٍ فِیهَا مِصْبَاحٌ»، پرسیدم، حضرت فرمودند: مشکات (چراغدان) حضرت فاطمه (علیها السلام) هستند و مصباح (چراغ) امام حسن و امام حسین (علیهما السلام) می باشند، و منظور از: «الزُّجَاجَةُ کَأَنَّهَا کَوْکَبٌ دُرِّیٌّ»، حضرت فاطمه (علیها السلام) هستند که در بین تمام زنان جهان، مثل ستاره ای درخشان، می درخشند.

ص: 183

جَعْفَرٍ (علیهم السلام) .(الحدیث)(1)

از عیسی بن داود نقل است که گفت: حضرت امام موسی بن جعفر (علیهما السلام) ، از پدرشان (علیه السلام) روایت کردند که در بارۀ این سخن خداوند (عزوجل) : «فِی بُیُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَن تُرْفَعَ وَ یُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ یُسَبِّحُ لَهُ فِیهَا بِالْغُدُوِّ وَ الْآصَالِ»، فرمودند: آنها خانه های آل محمّد (علیهم السلام) هستند، خانۀ علی و فاطمه و حسن و حسین و حمزه و جعفر (علیهم السلام) .

3_ عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ وَ عَنْ بُرَيْدَةَ قَالا: قَرَأَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) هَذِهِ الْآيَةَ: «فِي بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ يُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ»، إِلَى قَوْلِهِ: «وَ الْأَبْصارُ»، فَقَامَ رَجُلٌ إِلَيْهِ وَ قَالَ: أَيُّ بُيُوتٍ هِيَ، يَا رَسُولَ اللَّهِ!؟ فَقَالَ: بُيوتُ الْأَنْبِيَاءِ (علیهم السلام) ، قَالَ: فَقَامَ إِلَيْهِ أَبُو بَكْرٍ، فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ! هَذَا الْبَيْتُ مِنْهَا؟ يَعْنِي بَيْتَ عَلِيٍّ وَ فَاطِمَةَ (علیهما السلام) ، قَالَ: نَعَمْ، مِنْ أَفَاضِلِهَا.(2)

از انس بن مالک و بریده نقل است که گفتند: رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) این آیه را خواندند: «فِی بُیُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَن تُرْفَعَ وَ یُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ»، تا «وَ الْأَبْصَار»، پس در این هنگام مردی برخاست و به سوی آن حضرت متوجّه شد و عرض کرد: ای رسول خدا! این ها کدام خانه ها هستند؟ حضرت فرمودند: خانه های پیامبران (علیهم السلام) ، سپس ابوبکر برخاست و عرض کرد: ای رسول خدا! آیا این خانه هم از آنهاست؟ یعنی خانۀ حضرت علی و حضرت فاطمه (علیهما السلام) ، حضرت فرمودند: بله، از بر ترین آن هاست.

ص: 185

4_ عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ وَ عَنْ بُرَيْدَةَ، قَالَ: قَرَأَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) : «فِي بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ يُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ يُسَبِّحُ لَهُ فِيها بِالْغُدُوِّ وَ الْآصالِ»، فَقَامَ إِلَيْهِ رَجُلٌ، فَقَالَ: أَيُّ بُيُوتٍ هَذِهِ، يَا رَسُولَ اللَّهِ!؟ فَقَالَ: بُيُوتُ الْأَنْبِيَاءِ، فَقَامَ إِلَيْهِ أَبُو بَكْرٍ، فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ! هَذَا الْبَيْتُمِنْهَا؟ وَ أَشَارَ إِلَى بَيْتِ عَلِيٍّ وَ فَاطِمَةَ (علیهما السلام) ، قَالَ: نَعَمْ مِنْ أَفْضَلِهَا.(1)

از انس بن مالک و از بُرَیده نقل است که گفت: رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) آیه ی: «فِی بُیُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَن تُرْفَعَ وَ یُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ یُسَبِّحُ لَهُ فِیهَا بِالْغُدُوِّ وَ الْآصَالِ»، را خواندند، پس مردی برخاست و به طرف آن حضرت آمد و عرض کرد: ای رسول خدا! این ها کدام خانه ها هستند؟ حضرت فرمودند: خانه های پیامبران، سپس ابوبکر برخاست و عرض کرد: ای رسول خدا! آیا این خانه هم از آن خانه ها است؟ و به خانۀ حضرت علی و حضرت فاطمه (علیهما السلام) اشاره کرد، حضرت فرمودند: بله، و از بهترین آنهاست.

5_ عَنْ أَبِي بَرْزَةَ، قَالَ: قَرَأَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) : «فِي بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ يُذْكَرَ»، وَ قَالَ: هِيَ بُيُوتُ النَّبِيِّ، قِيلَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ! أَ بَيْتُ عَلِيٍّ وَ فَاطِمَةَ مِنْهَا؟ قَالَ: مِنْ أَفْضَلِهَا.(2)

از ابی برزه نقل است که گفت: رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) این آیه را تلاوت نمودند: «فِي بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ يُذْكَرَ»، و فرمودند: آن، خانه های پیامبر است، کسی گفت: ای رسول خدا! آیا خانۀ حضرت علی و حضرت فاطمه (علیهما السلام) هم از آنهاست؟ حضرت فرمودند: از بهترین آنهاست.

ص: 186

که می گفت: «وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ»، تا آخر آیه، سپسگفت: این آیه برای ما اهل بیت است.

توضیح: همانطور که بارها گفتیم، هر جا عبارت «آل محمد» یا «اهل بیت» باشد، گل سرسبد آنها، حضرت فاطمه زهرا (علیها السلام) می باشند، در آیۀ فوق هم، یکی از مصادیقش این بانوی بزرگوار هستند.

ص: 188

است، تو بگو: ای پدر! که همانا این پدر گفتن تو، قلب مرا بیشتر حیات مى بخشد، و خداوند را بيشتر خشنود مى سازد.

ص: 190

جمع کردند و در را بستند و فرمودند: ای اهل من و ای اهل خداوند!

همانا خداوند (عزوجل) بر شما سلام می فرستد، و اکنون جبرئیل با شما در این خانه است و می گوید: همانا خداوند (عزوجل) می فرماید: من دشمن شما را وسیلۀ آزمایش شما قرار دادم، پس شما چه می گویید؟ آنها گفتند: ای رسول خدا! ما در برابر فرمان خدا و حکمی که نازل فرموده صبر می کنیم تا زمانی که به پیشگاه خداوند (عزوجل) وارد شویم و پاداش فراوانش را به طور کامل دریافت کنیم، و از خدا شنیده ایم که او به صابران، همۀ خوبی ها را وعده داده است؛ پس رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) گریه کردند به اندازه ای که صدای نالۀ ایشان از بیرون خانه شنیده می شد، پس در این هنگام این آیه نازل شد: «وَ جَعَلْنا بَعْضَكُمْ لِبَعْضٍ فِتْنَةً أَ تَصْبِرُونَ وَ كانَ رَبُّكَ بَصِيراً»، همانا آنها صبر می کنند، یعنی همانطور که خودشان (علیهم السلام) فرمودند، صبر خواهند کرد.

ص: 192

2_ وَ فِي رِوَايَةٍ، الْبَشَرُ: الرَّسُولُ، وَ النَّسَبُ: فَاطِمَةُ، وَ الصِّهْرُ: عَلِيٌّ.(1)

و در روایتی دیگر، فرموده اند: منظور از بشر، رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) ، و منظور از نسَب، حضرت فاطمه (علیها السلام) و منظور از صهر، حضرت علی (علیه السلام) می باشند.

3_ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ، فِي قَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَّ: «وَ هُوَ الَّذِي خَلَقَ مِنَ الْماءِ بَشَراً فَجَعَلَهُ نَسَباً وَ صِهْراً»، قَالَ: خَلَقَ اللَّهُ آدَمَ وَ خَلَقَ نُطْفَةً مِنَ الْمَاءِ، فَمَزَجَهَا بِنُورِهِ، ثُمَّ أَوْدَعَهَا آدَمَ، ثُمَّ أَوْدَعَهَا ابْنَهُ شَيْثَ، ثُمَّ أَنُوشَ، ثُمَّ قَيْنَانَ، ثُمَّ أَباً فَأَباً، حَتَّى أَوْدَعَهَا إِبْرَاهِيمَ (علیه السلام) ، ثُمَّ أَوْدَعَهَا إِسْمَاعِيلَ (علیه السلام) ، ثُمَّ أُمّاً فَأُمّاً وَ أَباً فَأَباً مِنْ طَاهِرِ الْأَصْلَابِ إِلَى مُطَهَّرَاتِ الْأَرْحَامِ، حَتَّى صَارَتْ إِلَى عَبْدِ الْمُطَّلِبِ، فَانْفَرَقَ ذَلِكَ النُّورُ فِرْقَتَيْنِ، فِرْقَةٌ إِلَى عَبْدِ اللَّهِ، فَوَلَدَ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله و سلم) ، وَ فِرْقَةٌ إِلَى أَبِي طَالِبٍ، فَوَلَدَ عَلِيّاً (علیه السلام) ، ثُمَّ أَلَّفَ اللَّهُ النِّكَاحَ بَيْنَهُمَا، فَزَوَّجَ اللَّهُ عَلِيّاً بِفَاطِمَةَ (علیهما السلام) ، فَذَلِكَ قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَّ: «وَ هُوَ الَّذِي خَلَقَ مِنَ الْماءِ بَشَراً فَجَعَلَهُ نَسَباً وَ صِهْراً وَ كانَ رَبُّكَ قَدِيراً».(2)

از ابن عباس نقل است که در بارۀ این سخن خداوند (عزوجل) : «وَ هُوَ الَّذِی خَلَقَ مِنَ الْمَاءِ بَشَراً فَجَعَلَهُ نَسَباً وَ صِهْراً»، گفت: وقتی که خداوند آدم را آفرید، نطفه ای از آب خلق نمود، پس آن را با نورش درآمیخت و سپس آن را در آدم به ودیعه گذاشت، و بعد به پسرش شیث، و بعد به انوش، و بعد به قینان منتقل شد، پس همچنان پدر به پدر منتقل شد تا این که به ابراهیم (علیه السلام) رسید، پس او، آن را به اسماعیل منتقل نمود، پس همینطور نسل

ص: 194

اندر نسل از پشت های پاک به رحم های پاک منتقل شد تا این که به عبدالمطلب رسید، پس آن نور، به دو قسمت تقسیم شد، قسمتی به عبدالله منتقل شد و از آن حضرتمحمد (صلی الله علیه و آله و سلم) به دنیا آمدند، و قسمت دیگر به ابو طالب رسید و از آن حضرت علی (علیه السلام) متولد شدند، سپس خداوند، از طریق نکاح، بین آن دو انس و الفت برقرار نمود، و حضرت علی (علیه السلام) را شوهر برای حضرت فاطمه (علیها السلام) قرار داد، و این همان فرمایش خداوند (عزوجل) است: «وَ هُوَ الَّذِي خَلَقَ مِنَ الْماءِ بَشَراً فَجَعَلَهُ نَسَباً وَ صِهْراً وَ كانَ رَبُّكَ قَدِيراً».

4_ عَنِ الْمُفَضَّلِ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: لَوْ لَا أَنَّ اللَّهَ خَلَقَ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام) ، لَمْ يَكُنْ لِفَاطِمَةَ (علیها السلام) كُفْوٌ عَلَى ظَهْرِ الْأَرْضِ آدَمُ فَمَنْ دُونَهُ.(1)

از مفضل نقل است که گفت: حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) فرمودند: اگر خداوند، امیرالمؤمنین (علیه السلام)

را خلق نمی کرد، بر روی زمین، از آدم گرفته تا غیر از او، برای حضرت فاطمه (علیها السلام) هیچ هم ترازی نبود.

ص: 195

أَزْواجِنا وَ ذُرِّيَّاتِنا قُرَّةَ أَعْيُنٍ وَ اجْعَلْنا لِلْمُتَّقِينَ إِماماً»، قَالَ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم) : قُلْتُ لِجَبْرَئِيلَ (علیه السلام) :يَا جَبْرَئِيلُ! مَنْ أَزْوَاجُنَا؟ قَالَ: خَدِيجَةُ، قَالَ: قُلْتُ: وَ مَنْ ذُرِّيَّاتُنَا؟ قَالَ: فَاطِمَةُ، قُلْتُ: وَ مَنْ قُرَّةُ أَعْيُنٍ؟ قَالَ: الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ، قُلْتُ: وَ اجْعَلْنا لِلْمُتَّقِينَ إِماماً؟ قَالَ: عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ (علیه السلام) .(1)

از عبد الله بن وهب، از ابی هارون، از ابی سعید خدری نقل است که گفت: در بارۀ سخن خدای متعال: «هَبْ لَنا مِنْ أَزْواجِنا وَ ذُرِّيَّاتِنا قُرَّةَ أَعْيُنٍ وَ اجْعَلْنا لِلْمُتَّقِينَ إِماماً»، پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: به جبرئیل (علیه السلام) گفتم: ای جبرئیل! منظور از «أَزْوَاجِنَا» کیست؟ او گفت: خدیجه، پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: گفتم: «ذُرِّیَّاتِنَا» کیست؟ جبرئیل گفت: فاطمه (علیها السلام) ، گفتم: «قُرَّةُ أَعْيُنٍ» چه کسانی هستند؟ گفت: حسن و حسین (علیهما السلام) ، گفتم: «وَ اجْعَلْنا لِلْمُتَّقِينَ إِماماً» کیست؟ گفت: علی بن ابی طالب (علیه السلام) .

ص: 197

علی (علیه السلام) وارد شد، پس آن حضرت به او فرمودند: ای ابا عبدالله! آیا تو را از معنای این سخن خداوند (عزوجل) : «مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ خَيْرٌ مِنْها وَ هُمْ مِنْ فَزَعٍ يَوْمَئِذٍ آمِنُونَ»، «وَ مَنْ جاءَ بِالسَّيِّئَةِ فَكُبَّتْ وُجُوهُهُمْ فِي النَّارِ هَلْ تُجْزَوْنَ إِلَّا ما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ»، آگاه کنم؟ عرض کرد: بله، ای امیر مؤمنان! قربانت شوم! حضرت فرمودند: «حسنه»، شناخت ولایت و محبّت نسبت به ما اهل بیت است، و «سیِّئه»، انکار ولایت و کینه ورزیدن نسبت به ما اهل بیت است، سپس این آیه را برای او خواندند.

توضیح: همانطور که بارها بیان کردیم، هر جا عبارت «ما اهل بیت» بیاید، یکی از مصادیقش، وجود مبارکۀ حضرت فاطمه (علیها السلام) می باشند، در اینجا هم طبق روایت مذکور، حسنه ای که انسان را از ترس و وحشت روز قیامت ایمنی می بخشد، محبّت نسبت به آن حضرت است، و سیئه ای که انسان را با صورت در آتش جهنم می اندازد، دشمنی و کینه توزی نسبت به حضرت فاطمه (علیها السلام) می باشد.

ص: 200

بیت مرا از بین همۀ مردم برگزید و انتخاب نمود، ما را برگزید، پس برای من مقام رسالت را قرار داد و علی بن ابی طالب را وصی نمود، سپس فرمودند: «ما كانَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ»، یعنی اختیار انتخاب را به مردم ندادم و خود، هر که را بخواهم برمی گزینم، پس من و اهل بیتم برگزیدۀ خدا و از بین مخلوقاتش انتخاب شدۀ او هستیم، سپس فرمودند: «سُبْحَانَ اللَّهِ»، یعنی خدا پاک و منزّه است، «عَمَّا یُشْرِکُونَ»، از آنچه که کفّار مکه برای او شریک می گیرند، بعد فرمودند: ای محمّد! پروردگارت، آنچه که منافقین، از بغض و کینه نسبت به تو و اهل بیت تو، در سینه هایشان پنهان کرده اند، می داند و از آنچه که با زبان شان محبّت به تو و اهل بیت تو، را آشکار می کنند، با خبر است.

توضیح: طبق این آیۀ شریفه و روایت ذیل آن، حضرت فاطمه (علیها السلام) نیز شامل این انتخاب الهی هستند، و البته روایات متعدد دیگری نیز وجود دارد که مبیّن این مطلب است و آن وجود مطهّر را برگزیدۀ خدا، معرّفی می فرماید.

ص: 202

می فرمایند: «كُلُّ شَيْ ءٍ هالِكٌ إِلَّا وَجْهَهُ»، حضرت فرمودند: ما، وجه خدای (عزوجل) هستیم.3_ عَنْ سَلَّامِ بْنِ الْمُسْتَنِيرِ، قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ (علیه السلام) ، عَنْ قَوْلِ اللَّهِ: «كُلُّ شَيْ ءٍ هالِكٌ إِلَّا وَجْهَهُ»، قَالَ: نَحْنُ، وَ اللَّهِ! وَجْهُهُ الَّذِي قَالَ، وَ لَنْ يَهْلِكَ يوْمَ الْقِيَامَةِ مَنْ أَتَى اللَّهَ بِمَا أَمَرَ بِهِ مِنْ طَاعَتِنَا وَ مُوَالاتِنَا، ذَاكَ الْوَجْهُ الَّذِي قَالَ اللَّهُ: «كُلُّ شَيْ ءٍ هالِكٌ إِلَّا وَجْهَهُ»، لَيْسَ مِنَّا مَيِّتٌ يَمُوتُ إِلَّا خَلَّفَ مِنْهُ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ.(1)

از سلام بن مستنیر نقل است که گفت: از حضرت امام محمّد باقر (علیه السلام) در بارۀ این کلام خدا: «كُلُّ شَيْ ءٍ هالِكٌ إِلَّا وَجْهَهُ»، پرسیدم، حضرت فرمودند: به خدا سوگند! ما همان وجه خدا هستیم که فرموده، و در روز قیامت، کسی که با اطاعت از ما و محبّت و دوستی ما، به پیشگاه خداوند بیاید، هرگز هلاک نمی شود، این است همان وجهی که خدا فرموده: «كُلُّ شَيْ ءٍ هالِكٌ إِلَّا وَجْهَهُ»، هیچ یک از ما نمی میرد، مگر اینکه جانشینی از خود بر جای می گذارد و این امر تا روز قیامت خواهد بود.

توضیح: همانطور که قبلاً هم بیان کردیم وقتی در روایات معصومین (علیهم السلام) ، عبارت «نحن» یا ضمیر «نا»، بکار برده شود، حضرت فاطمه (علیها السلام) را نیز در بر می گیرد، بنا بر این آن حضرت نیز مصداق «وجه خدا» می باشند. یعنی همه چیز از بین می رود مگر یاد و نام و کرامات و فضائل و معجزات حضرت فاطمه (علیها السلام) .

ص: 205

کس با محبّت آل محمّد (علیهم السلام) بمیرد، من ضمانت می کنم که با پیامبران وارد بهشت شود، آگاه باشید! و هر کس با آل محمّد (علیهم السلام) دشمنی کند، روز قیامت می آید در حالی که میان دو چشمش نوشته شده: «نا امید و مأیوس از رحمت خداست».

توضیح: یکی از مصادیق آل محمّد (علیهم السلام) ، حضرت فاطمه (علیها السلام) می باشند، بنا بر این محبّت ایشان عامل سعادت و ورود به بهشت است، و دشمنی و عداوت با ایشان باعث نا امیدی و یأس از رحمت خدا می باشد.

ص: 207

از ابی جارود نقل است که گفت: حضرت امام محمّد باقر (علیه السلام) در بارۀ این سخنخداوند (عزوجل) : «وَ الَّذِينَ جاهَدُوا فِينا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنا وَ إِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ»، فرمودند: در بارۀ ما نازل شده است.

توضیح: حضرت فاطمه (علیها السلام) از اهل بیت (علیهم السلام) هستند و خداوند کسانی را که در راه او تلاش و جهاد مخلصانه انجام می دهند را، با شناخت و معرفت و محبّت نسبت به آن حضرت، به فیض سعادت و هدایت در مسیر صراط مستقیم، نائل می فرماید.

ص: 209

إِلَى صَدْرِي، قَالَ: يَا مُحَمَّدُ! يَقُولُ اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ كُلْهَا، فَفَلَقْتُهَا فَرَأَيْتُ نُوراً سَاطِعاً، فَفَزِعْتُ مِنْهُ، فَقَالَ: يَا مُحَمَّدُ! مَا لَكَ لَا تَأْكُلُ؟ كُلْهَا وَ لَا تَخَفْ، فَإِنَّ ذَلِكَ النُّورَ الْمَنْصُورَةُ فِي السَّمَاءِ، وَ هِيَ فِي الْأَرْضِ فَاطِمَةُ، قُلْتُ: حَبِيبِي جَبْرَئِيلُ! وَ لِمَ سُمِّيَتْ فِي السَّمَاءِ الْمَنْصُورَةَ وَ فِي الْأَرْضِ فَاطِمَةَ؟ قَالَ: سُمِّيَتْ فِي الْأَرْضِ فَاطِمَةَ لِأَنَّهَا فَطَمَتْ شِيعَتَهَا مِنَ النَّارِ وَ فُطِمَ أَعْدَاؤُهَا عَنْ حُبِّهَا، وَ هِيَ فِي السَّمَاءِ الْمَنْصُورَةُ وَ ذَلِكَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: «يَوْمَئِذٍ يَفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ»، «بِنَصْرِ اللَّهِ يَنْصُرُ مَنْ يَشاءُ»، يَعْنِي نَصْرَ فَاطِمَةَ لِمُحِبِّيهَا.(1)

از سدیر صیرفی نقل است که گفت: حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) ، از پدرشان (علیه السلام) ، از جدّشان (علیه السلام) روایت نمودند که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: نور فاطمه (علیها السلام) قبل از آن که زمین و آسمان آفریده شود، آفریده شد، بعضی از مردم گفتند: ای پیامبر خدا! پس او از جنس بشر نیست؟ حضرت (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: فاطمه (علیها السلام) حوریه ای است از جنس انسان، گفتند: ای پیامبر خدا! چگونه او هم حوریه است و هم انسان؟ حضرت فرمودند: خداوند (عزوجل) قبل از این که آدم را خلق کند و در زمانی که فقط ارواح وجود داشتند، فاطمه را از نور خود آفرید، و هنگامی که خداوند (عزوجل) آدم را آفرید، آن نور، بر آدم عرضه شد.

عرض شد: ای پیامبر خدا! در آن زمان، فاطمه (علیها السلام) کجا بود؟ حضرت فرمودند: در یک صندوقی زیر پایۀ عرش بود، گفتند: ای پیامبر خدا! غذای او چه بود؟ حضرت فرمودند: تسبیح و تهلیل و تحمید.

هنگامی که خداوند (عزوجل) آدم را آفرید و مرا از صلب او خارج نمود، خداوند (عزوجل) دوست داشت که فاطمه را از صلب من خارج نماید، پس او را به شکل یک سیب در بهشت درآورد، و آن سیب را جبرئیل (علیه السلام) نزد من آورد و به من گفت: السلام علیک و رحمة الله و

ص: 211

برکاته، ای محمّد! گفتم: و علیک السلام و رحمة الله و برکاته، ای حبیب من، جبرئیل!

جبرئیل گفت: ای محمّد! پروردگارت تو را سلام می رساند، گفتم: سلام از اوست و به او باز می گردد، گفت: ای محمّد! این سیبی است که خداوند (عزوجل) از بهشت برای تو هدیه فرستاده، پس آن را گرفته و به سینه ام چسباندم، جبرئیل گفت: ای محمّد! خداوند جلّ جلاله می فرماید: آن را بخور، پس آن را به دو نیم کردم، ناگهان نوری درخشان در آن دیدم، و از دیدن آن هراسان شدم، پس جبرئیل گفت: ای محمّد! تو را چه می شود، که آن را نمی خوری؟ آن را بخور و هراسان مباش، زیرا این نور، متعلق به آن بانویی است که در آسمان «منصوره»، و در زمین «فاطمه» است، گفتم: ای حبیب من، جبرئیل! چرا در آسمان «منصوره» و در زمین «فاطمه» نامیده شده است؟ گفت: از این روی در زمین فاطمه نامیده شده که شیعیان خود را از آتش دور می کند، و دشمنانش از محبت او محروم خواهند بود، و از این روی در آسمان منصوره است چون مصداق این فرمایش خداوند (عزوجل) است که می فرماید: «وَ یَوْمَئِذٍ یَفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ»، «بِنَصْرِ اللَّهِ»، یعنی حضرت فاطمه (علیها السلام) محبّین و دوستانشان را نصرت و یاری خواهند نمود.

ص: 212

لذا فرمودند: ای جبرئیل! از پروردگارت بپرس، آنها چه کسانی هستند؟ پس او گفت: منظور از «ذا القربی» فاطمه است، پس فدک را به او دادند، می گویند که عمر آن ورقی که ابوبکر در این باره نوشته بود را نابود کرد.

2_ عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ، قَالَ: لَمَّا نَزَلَتْ: «فَآتِ ذَا الْقُرْبى حَقَّهُ»، دَعَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَاطِمَةَ (علیها السلام) وَ أَعْطَاهَا فَدَكاً.(1)

از ابو سعید خدری نقل است که گفت: هنگامی که این آیه نازل شد: «فَآتِ ذَا الْقُرْبى حَقَّهُ»، رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) حضرت فاطمه (علیها السلام) را فراخواندند و فدک را به ایشان بخشیدند.

تذکّر: لطفاً برای مطالعۀ بیشتر به روایات ذیل کد 17/26 مراجعه نمایید.

ص: 214

الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً»، در بارۀ او باشد؟ پس رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) عبای خیبری خود را به دوش گرفتند و من و فاطمه و حسن و حسین را در زیر آن جا دادند و گفتند: پروردگارا! اینان اهل بیت من هستند، پس پلیدی را از آنان دور کن و آنان را پاک و پاکیزه گردان؟ گفتند: خدایا! نه(در بارۀ هیچ یک از ما نازل نشده).

2_ فِي رِوَايَةِ أَبِي الْجَارُودِ، عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ (علیه السلام) فِي قَوْلِهِ: «إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً»، قَالَ: نَزَلَتْ هَذِهِ الْآيَةُ فِي رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) وَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ (علیهم السلام) ، وَ ذَلِكَ فِي بَيْتِ أُمِّ سَلَمَةَ زَوْجَةِ النَّبِيِّ (صلی الله علیه و آله و سلم) ، فَدَعَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) عَلِيّاً وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَيْنَ (علیهم السلام) ، ثُمَّ أَلْبَسَهُمْ كِسَاءً خَيْبَرِيّاً وَ دَخَلَ مَعَهُمْ فِيهِ، ثُمَّ قَالَ: «اللَّهُمَّ هَؤُلَاءِ أَهْلُ بَيْتِيَ الَّذِينَ وَعَدْتَنِي فِيهِمْ مَا وَعَدْتَنِي، اللَّهُمَّ أَذْهِبْ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وَ طَهِّرْهُمْ تَطْهِيراً»، نَزَلَتْ هَذِهِ الْآيَةُ، فَقَالَتْ أُمُّ سَلَمَةَ: وَ أَنَا مَعَهُمْ، يَا رَسُولَ اللَّهِ!؟ قَالَ: أَبْشِرِي، يَا أُمَّ سَلَمَةَ! إِنَّكِ إِلَى خَيْرٍ.(1)

در روایت ابو جارود نقل است که گفت: حضرت امام محمّد باقر (علیه السلام) در تفسیر آیه: «إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً»، فرمودند: این آیه، در شأن رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) و علی بن ابی طالب و فاطمه و حسن و حسین (علیهم السلام) نازل شده است، و آن در خانۀ امّ سلمه، همسر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) اتفاق افتاده، پس رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) ، حضرت علی و فاطمه و حسن و حسین (علیهم السلام) را فراخواندند و عبای خیبری خود را بر روی آنان انداختند و خود نیز داخل آن شدند، سپس گفتند:«خدایا!

ص: 216

اینان اهل بیت من هستند که در بارۀ آنان به من وعده های بسیاری داده ای، پس پلیدی و زشتی را از آنان دور کن و آنان را پاک و مطهّر نما»؛ پس این آیه نازل شد، سپس امّ سلمه عرض کرد: ای رسول خدا! آیا من هم از ایشان هستم؟ حضرت فرمودند: به تو بشارت می دهم، ای امّ سلمه! که تو به سوی خیر و نیکی هستی.

3_ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: «أَطِيعُوا اللَّهَ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ»(1)، فَقَالَ: ...

الی ان قال:

فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) فِي عَلِيٍّ (علیه السلام) : مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِيٌّ مَوْلَاهُ، وَ قَالَ (صلی الله علیه و آله و سلم) : أُوصِيكُمْ بِكِتَابِ اللَّهِ وَ أَهْلِ بَيْتِي، فَإِنِّي سَأَلْتُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ لَا يُفَرِّقَ بَيْنَهُمَا حَتَّى يُورِدَهُمَا عَلَيَّ الْحَوْضَ، فَأَعْطَانِي ذَلِكَ، وَ قَالَ: لَا تُعَلِّمُوهُمْ فَهُمْ أَعْلَمُ مِنْكُمْ، وَ قَالَ: إِنَّهُمْ لَنْ يُخْرِجُوكُمْ مِنْ بَابِ هُدًى وَ لَنْ يُدْخِلُوكُمْ فِي بَابِ ضَلَالَةٍ.

فَلَوْ سَكَتَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَلَمْ يُبَيِّنْ مَنْ أَهْلُ بَيْتِهِ، لَادَّعَاهَا آلُ فُلَانٍ وَ آلُ فُلَانٍ، وَ لَكِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْزَلَهُ فِي كِتَابِهِ تَصْدِيقاً لِنَبِيِّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) : «إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً»، فَكَانَ عَلِيٌّ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ وَ فَاطِمَةُ (علیهم السلام) ، فَأَدْخَلَهُمْ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) تَحْتَ الْكِسَاءِ فِي بَيْتِ أُمِّ سَلَمَةَ، ثُمَّ قَالَ: اللَّهُمَّ إِنَّ لِكُلِّ نَبِيٍّ أَهْلًا وَ ثَقَلًا وَ هَؤُلَاءِ أَهْلُ بَيْتِي وَ ثَقَلِي، فَقَالَتْ أُمُّ سَلَمَةَ: أَ لَسْتُ مِنْ أَهْلِكَ؟ فَقَالَ: إِنَّكِ إِلَى خَيْرٍ وَ لَكِنَّ هَؤُلَاءِ أَهْلِي وَ ثِقْلِي.(الحدیث)(2)

ص: 217

از ابو بصیر نقل است که گفت: از حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) در بارۀ این سخن خداوند (عزوجل) : «أَطِيعُوا اللَّهَ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ»، پرسیدم، حضرت فرمودند: ...

تا آنجا که فرمودند:

رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در بارۀ حضرت علی (علیه السلام) فرمودند: هر کس من مولای او هستم پس علی مولای اوست و فرمودند: به شما در بارۀ کتاب خدا و اهل بیتم سفارش می کنم، پس من از خداوند (عزوجل) خواسته ام که میان آن دو جدایی نیندازد تا اینکه آن دو را در کنار حوض، نزد من وارد نماید، پس خداوند این خواستۀ مرا به من عطا فرمود، و نیز فرمودند: شما چیزی به آنان (اهل بیت) نیاموزید، که آنان از شما داناتر هستند.

و فرمودند: آنان (اهل بیت) شما را از درِ هدایت بیرون نمی کنند و به درِ ضلالت و گمراهی وارد نمی سازند.

پس اگر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) سکوت می کردند و بیان نمی کردند که چه کسانی اهل بیت ایشان هستند، آل فلان و آل فلان، آن را برای خود ادعا می کردند، ولی خداوند (عزوجل) در تصدیق و تأیید پیامبرش (صلی الله علیه و آله و سلم) ، در کتاب خود این آیه را نازل فرمود: «إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً»، پس حضرت علی و حسن و حسین و فاطمه (علیهم السلام) ، در کنار پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در خانۀ امّ سلمه بودند، که آن حضرت آنان را در زیر عبا گردآوردند، سپس گفتند: خدایا! هر پیامبری، اهل بیت و چیز با ارزشی دارد و اینها، اهل بیت و گرانبهاترین چیز برای من هستند.اُمّ سلمه عرض کرد: آیا من از اهل شما نیستم؟ حضرت فرمودند: تو در مسیر خیر و

ص: 218

نیکی هستی، امّا اینها، اهل بیت و چیز گرانبهای من هستند.

4_ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ (علیهما السلام) ، عَنْ أُمِّ سَلَمَةَ، قَالَتْ: نَزَلَتْ هَذِهِ الْآيَةُ فِي بَيْتِي وَ فِي يَوْمِي، كَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) عِنْدِي، فَدَعَا عَلِيّاً وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَيْنَ (علیهم السلام) وَ جَاءَ جَبْرَئِيلُ (علیه السلام) ، فَمَدَّ عَلَيْهِمْ كِسَاءً فَدَكِيّاً، ثُمَّ قَالَ: اللَّهُمَّ هَؤُلَاءِ أَهْلُ بَيْتِي، اللَّهُمَّ أَذْهِبْ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وَ طَهِّرْهُمْ تَطْهِيراً.

قَالَ جَبْرَئِيلُ: وَ أَنَا مِنْكُمْ، يَا مُحَمَّدُ! فَقَالَ النَّبِيِّ (صلی الله علیه و آله و سلم) : وَ أَنْتَ مِنَّا، يَا جَبْرَئِيلُ! قَالَتْ أُمُّ سَلَمَةَ: فَقُلْتُ: يَا رَسُولَ اللَّهِ! وَ أَنَا مِنْ أَهْلِ بَيْتِكَ، وَ جِئْتُ لِأَدْخُلَ مَعَهُمْ، فَقَالَ: كُونِي مَكَانَكِ، يَا أُمَّ سَلَمَةَ! إِنَّكِ إِلَى خَيْرٍ، أَنْتِ مِنْ أَزْوَاجِ نَبِيِّ اللَّهِ، فَقَالَ جَبْرَئِيلُ: اقْرَأْ، يَا مُحَمَّدُ!: «إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً»، فِي النَّبِيِّ وَ عَلِيٍّ وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ (علیهم السلام) .(1)

از حضرت امام على بن حسين (علیهما السلام) روایت است که فرمودند: امّ سلمه گفت: اين آيه در خانۀ من و در روز (نوبت) من نازل شد، که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نزد من بودند، پس آن حضرت، على و فاطمه و حسن و حسين (علیهم السلام) را فراخواندند، و جبرئيل (علیه السلام) هم آمد، پس آن حضرت كساى فدكى را به رويشان كشيدند، سپس گفتند:خداوندا! اينان اهل بیت من هستند، خداوندا! از آنان پليدى را دور كن و به بهترين وجه پاكشان ساز.جبرئيل عرض كرد: اى محمّد! آیا من هم از ایشان هستم؟ پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: اى جبرئيل! تو هم از ما هستى؛ امّ سلمه گفت: من عرض كردم: اى رسول خدا! آیا من هم از اهل بیت شما هستم؟ و آمدم که در زیر کساء وارد شوم، پس حضرت فرمودند:

ص: 219

اى امّ سلمه! در جايت بمان، تو در نيكى هستى، تو از همسران پيامبر خدايى.

آنگاه جبرئيل عرض كرد: اى محمّد! بخوان: «إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً»، پس این دربارۀ پيامبر و على و فاطمه و حسن و حسين (علیهم السلام) می باشد.

5_ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ أَبِي زِيَادٍ السَّكُونِيِّ، عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ (علیهما السلام) ، عَنْ أَبِيهِ (علیه السلام) ، عَنْ آبَائِهِ (علیهم السلام) ، قَالَ: كَانَ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم) يَقِفُ عِنْدَ طُلُوعِ كُلِّ فَجْرٍ عَلَى بَابِ عَلِيٍّ وَ فَاطِمَةَ (علیهما السلام) ، فَيَقُولُ: الْحَمْدُ لِلَّهِ الْمُحْسِنِ الْمُجْمِلِ الْمُنْعِمِ الْمُفْضِلِ، الَّذِي بِنِعْمَتِهِ تَتِمُّ الصَّالِحَاتُ، سَمِيعٌ سَامِعٌ بِحَمْدِ اللَّهِ وَ نِعْمَتِهِ وَ حُسْنِ بَلَائِهِ عِنْدَنَا، نَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ النَّارِ، نَعُوذُ بِاللَّهِ مِنْ صَبَاحِ النَّارِ، نَعُوذُ بِاللَّهِ مِنْ مَسَاءِ النَّارِ، الصَّلَاةَ! يَا أَهْلَ الْبَيْتِ! «إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً».(1)

از اسماعیل بن ابی زیاد سکونی نقل است که گفت: حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) ، از پدرشان (علیه السلام) ، از اجدادشان (علیهم السلام) روایت فرمودند که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) هر روز هنگام طلوع فجر (وقت اذان صبح)، بر در خانۀ حضرت علی و حضرت فاطمه (علیهما السلام) می ایستادند و می فرمودند: حمد و سپاس خدای را که احسان کننده وزیبایی آفرین و نعمت ده و فضیلت بخش است، که با نعمت او کارهای نیکو به سرانجام می رسند، او که شنوای شنونده است به حمد الهی و نعمت او و آزمون نیکوی او در میان ما، از آتش دوزخ به خدا پناه می بریم، از بامداد دوزخ، به خدا پناه می بریم، از شامگاه دوزخ به خدا پناه می بریم، وقت نماز است، ای اهل بیت! «إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً».

ص: 220

6_ عَنْ أَبِي الْحَمْرَاءِ، قَالَ: شَهِدْتُ النَّبِيَّ (صلی الله علیه و آله و سلم) أَرْبَعِينَ صَبَاحاً يَجِي ءُ إِلَى بَابِ عَلِيٍّ وَ فَاطِمَةَ (علیهما السلام) ، فَيَأْخُذُ بِعِضَادَتَيِ الْبَابِ، ثُمَّ يَقُولُ: السَّلَامُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُهُ، الصَّلَاةَ يَرْحَمُكُمُ اللَّهُ، «إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً».(1)

از ابو حمراء نقل است که گفت: من شاهدم که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به مدت چهل صبح به در خانۀ حضرت علی و فاطمه (علیهما السلام) می آمدند و دو طرف در را می گرفتند و می فرمودند: سلام و رحمت و برکات خدا بر شما اهل بیت باد! نماز به پا دارید، که خداوند شما را رحمت کند! «إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً».

7_ قَالَتْ عَائِشَةُ: خَرَجَ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم) غَدَاةً وَ عَلَيْهِ مِرْطٌ مُرَحَّلٌ مِنْ شَعْرٍ أَسْوَدَ، فَجَاءَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِيٍّ (علیهما السلام) فَأَدْخَلَهُ، ثُمَّ جَاءَ الْحُسَيْنُ (علیه السلام) فَدَخَلَ مَعَهُ، ثُمَّ جَاءَتْ فَاطِمَةُ (علیها السلام) فَأَدْخَلَهَا، ثُمَّ جَاءَ عَلِيٌّ (علیه السلام) فَأَدْخَلَهُ، ثُمَّ قَالَ: «إِنَّمَا يُرِيدُ اللهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُالرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً».(2)

ص: 221

از عایشه نقل است كه گفت: صبح روزی پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) از خانه بيرون آمدند در حالى كه بر دوش آن حضرت، عبائى از پشم سياه بود، در این هنگام حسن بن على (علیهما السلام) آمدند پس او را در زیر عبای خود وارد نمودند، سپس حسين (علیه السلام) آمدند او را نيز وارد آن نمودند، سپس حضرت فاطمه (علیها السلام) آمدند او را نيز وارد نمودند، سپس حضرت على (علیه السلام) آمدند او را نيز وارد نمودند، سپس فرمودند: «إِنَّمَا يُرِيدُ اللهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً».

8_ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) : إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَ الْخَلْقَ قِسْمَيْنِ فَجَعَلَنِي فِي خَيْرِهِمْ قِسْماً ...

الی ان قال:

ثُمَّ جَعَلَ القَبَائِلَ بُيُوتاً، فَجَعَلَنِي فِي خَيْرِهَا بَيْتاً، وَ ذَلِكَ قَوْلُهُ تَعَالَى: «إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً»، فَأَنَا وَ أَهْلُ بَيْتِي مُطَهَّرُونَ مِنَ الرِّجْسِ وَ الذُّنُوبِ.(1)

از ابن عباس نقل است که گفت: رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: خداوند آفریدگان را در دو گروه آفرید و مرا در بهترین آن دو قرار داد ...

تا آنجا که فرمودند:

سپس قبایل را در خانه هایی قرار داد و مرا در بهترین خانه نهاد، این همان کلامخدای متعال است: «إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ

ص: 222

تَطْهِیراً»، پس من و اهل بیتم از همۀ پلیدی ها و گناهان، پاک شده ایم.

توضیح: از مطالعۀ احادیث فوق، که البته اینها بخشی از ده ها حدیثی است که در ذیل این آیۀ شریفه در کتب مختلف نقل شده، عصمت و طهارت حضرت فاطمه (علیها السلام) ثابت می شود. همچنین از سیرۀ عملی رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) و خارج نمودن همسرانشان از جرگۀ اهل بیت (علیهم السلام) ، به دست می آید که آن حضرت با چه شدّتی از حریم اهل بیت خود دفاع می کنند، به طوری که به هیچ یک از زنان خود اجازۀ ورود به داخل کساء را نمی دهند، تا در آینده برای هیچ شخص عاقلی، شکّی باقی نماند که حضرت فاطمه (علیها السلام) به حکم آیۀ تطهیر، از عصمت کامل برخوردار می باشند و خداوند تکویناً این مقام را برای ایشان اراده فرموده، و این بهترین فضیلت و والاترین مقام آن حضرت می باشد.

ص: 223

می فرمودند: تسبیح حضرت فاطمه (علیها السلام) از جمله ذکر زیاد خداوند است، که خدای (عزوجل) در این باره فرموده: «اذْكُرُوا اللَّهَ ذِكْراً كَثِيراً».

3_ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ عَمَّارٍ، قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) : قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَّ: «اذْكُرُوااللَّهَ ذِكْراً كَثِيراً»، مَا حَدُّهُ؟ قَالَ: إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) عَلَّمَ فَاطِمَةَ (علیها السلام) أَنْ تُكَبِّرَ أَرْبَعاً وَ ثَلَاثِينَ تَكْبِيرَةً، وَ تُسَبِّحَ ثَلَاثاً وَ ثَلَاثِينَ تَسْبِيحَةً، وَ تُحَمِّدَ ثَلَاثاً وَ ثَلَاثِينَ تَحْمِيدَةً، فَإِذَا فَعَلْتَ ذَلِكَ بِاللَّيْلِ مَرَّةً وَ بِالنَّهَارِ مَرَّةً، فَقَدْ ذَكَرْتَ اللَّهَ كَثِيراً.(1)

از اسماعیل بن عمّار نقل است که گفت: به امام جعفر صادق (علیه السلام) عرض کردم: این سخن خداوند (عزوجل) که فرموده: «اذْكُرُوا اللَّهَ ذِكْراً كَثِيراً»، اندازه و حدّش چیست؟

حضرت فرمودند: رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به حضرت فاطمه (علیها السلام) یاد دادند که سی و چهار مرتبه «الله اکبر»، سی و سه مرتبه «سبحان الله» و سی و سه مرتبه «الحمد لله» بگوید. پس هنگامی که تو، یک مرتبه در شب و یک مرتبه در روز این تسبیحات را بگویی، خداوند را زیاد، یاد کرده ای.

4_ وَ قَدْ رُوِيَ فِي خَبَرٍ آخَرَ عَنِ الصَّادِقِ (علیه السلام) ، أَنَّهُ سُئِلَ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: «اذْكُرُوا اللَّهَ ذِكْراً كَثِيراً»، مَا هَذَا الذِّكْرُ الْكَثِيرُ؟ قَالَ: مَنْ سَبَّحَ تَسْبِيحَ فَاطِمَةَ (علیها السلام) فَقَدْ ذَكَرَ اللَّهَ الذِّكْرَ

ص: 225

الْكَثِيرَ.(1)

در خبری دیگر از حضرت امام صادق (علیه السلام) روایت شده که از آن حضرت در بارۀ این سخن خداوند (عزوجل) : «اذْكُرُوا اللَّهَ ذِكْراً كَثِيراً»، سؤال شد: منظور از این ذکر کثیر چیست؟ حضرت فرمودند: هر کس تسبیحات حضرت فاطمه (علیها السلام) را بگوید به تحقیق ذکر خدا را بسیار گفته است.5_ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ، قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ (علیه السلام) : مَنْ سَبَّحَ تَسْبِيحَ الزَّهْرَاءِ (علیها السلام) ثُمَّ اسْتَغْفَرَ غُفِرَ لَهُ، وَ هِيَ مِائَةٌ بِاللِّسَانِ وَ أَلْفٌ فِي الْمِيزَانِ، وَ تَطْرُدُ الشَّيْطَانَ وَ تُرْضِي الرَّحْمَنَ.(2)

از محمد بن مسلم نقل است که گفت: حضرت امام محمّد باقر (علیه السلام) فرمودند: هر کس تسبیحات حضرت زهرا (علیها السلام) را بگوید و سپس استغفار نماید، آمرزیده می شود، این تسبیحات در زبان صد مرتبه است و در میزان اعمال هزار ثواب دارد، شیطان را دور می کند و رضایت خداوند رحمان را به ارمغان می آورد.

6_ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: سَمِعْتُهُ يَقُولُ: مَنْ سَبَّحَ تَسْبِيحَ

ص: 226

فَاطِمَةَ (علیها السلام) فِي دُبُرِ الْمَكْتُوبَةِ، مِنْ قَبْلِ أَنْ يَبْسُطَ رِجْلَيْهِ، أَوْجَبَ اللَّهُ لَهُ الْجَنَّةَ.(1)

از عبد الله بن سنان نقل است که گفت: از حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) شنیدم که می فرمودند: هر کس بعد از نماز واجب و قبل اینکه پاهایش را باز کند(از صورت نمازگذار خارج شود)، تسبیحات حضرت زهرا (علیها السلام) را بگوید، خداوند بهشت را برای او واجب می کند.

7_ عَنْ أَبِي هَارُونَ الْمَكْفُوفِ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: يَا أَبَا هَارُونَ! إِنَّا نَأْمُرُ صِبْيَانَنَا بِتَسْبِيحِ فَاطِمَةَ (علیها السلام) كَمَا نَأْمُرُهُمْ بِالصَّلَاةِ، فَالْزَمْهُ، فَإِنَّهُ لَمْ يَلْزَمْهُ عَبْدٌ فَشَقِيَ.(2)

از ابو هارون مکفوف نقل است که گفت: حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) فرمودند:ای ابا هارون! ما فرزندانمان را به گفتن تسبیح حضرت فاطمه (علیها السلام) امر می کنیم، همان طور که به خواندن نماز امر می کنیم؛ تو نیز به آن ملتزم باش، چون هر کس به آن ملتزم نشود، بدبخت می شود(یعنی عاقبت به خیر نمی شود).

ص: 227

2_ فِی خُطْبَةٍ خَطَبَهَا أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) بَعْدَ مَوْتِ النَّبِيِّ (صلی الله علیه و آله و سلم) بِتِسْعَةِ أَيَّامٍ: بِالشَّهَادَتَیْنِ تَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ وَ بِالصَّلَاةِ تَنَالُونَ الرَّحْمَةَ، فَأَکْثِرُوا مِنَ الصَّلَاةِ عَلَی نَبِیِّکُمْ وَ آلِهِ، «إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَی النَّبِیِّ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِیماً».(1)

حضرت امیر المؤمنین علی (علیه السلام) بعد از وفات پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در خطبه ای فرمودند: شما به واسطۀ گفتن شهادتین وارد بهشت می شوید و به واسطۀ صلوات بر آن حضرت، به رحمت پروردگار دست می یابید، پس بر پیامبرتان و خاندان او بسیار درود فرستید، «إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَی النَّبِیِّ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِیماً».

3_ عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) ، قَالَ: سَمِعَ أَبِي رَجُلًا مُتَعَلِّقاً بِالْبَيْتِ، وَ هُوَ يَقُولُ: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ»، فَقَالَ لَهُ أَبِي: يَا عَبْدَ اللَّهِ! لَا تَبْتُرْهَا لَا تَظْلِمْنَا حَقَّنَا، قُلِ: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ».(2)

از ابن قدّاح نقل است که گفت: حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) فرمودند: پدرم شنيدند كه مردى به پردۀ كعبه در آويخته و می گويد: «اللهم صل على محمّد»، پس

ص: 229

پدرم به او فرمودند: اى بندۀ خدا! بريده اش مكن، و در بارۀ حق ما، به ما ستم مكن، بگو: «اللهم صل على محمّد و أهل بيته».4_ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: مَنْ قَالَ: يَا رَبِّ! صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، مِائَةَ مَرَّةٍ، قُضِيَتْ لَهُ مِائَةُ حَاجَةٍ، ثَلَاثُونَ لِلدُّنْيَا وَ الْبَاقِي لِلْآخِرَةِ.(1)

از معاویة بن عمار نقل است که گفت: حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) فرمودند: هر کس صد مرتبه بگوید: ای خدا! بر محمّد و آل محمّد درود فرست، صد حاجت او برآورده می شود، سی حاجت در دنیا و بقیه در آخرت.

5_ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ، عَنْ أَحَدِهِمَا (علیهما السلام) ، قَالَ: مَا فِي الْمِيزَانِ شَيْ ءٌ أَثْقَلَ مِنَ الصَّلَاةِ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ إِنَّ الرَّجُلَ لَتُوضَعُ أَعْمَالُهُ فِي الْمِيزَانِ فَتَمِيلُ بِهِ، فَيُخْرِجُ الصَّلَاةَ عَلَيْهِ فَيَضَعُهَا فِي مِيزَانِهِ فَيَرْجَحُ بِهِ.(2)

از محمد بن مسلم نقل است که گفت: يكى از دو امام (امام محمد باقر (علیه السلام) یا امام جعفر صادق (علیه السلام) ) فرمودند: هیچ چیز در ترازوى اعمال، سنگين تر از درود و صلوات بر حضرت محمّد و آل محمّد نيست، و همانا مردى باشد كه اعمالش را در ترازوی اعمال گذارند و سبك باشد، پس ثواب صلوات او را بیرون می آورند و در کفۀ ترازویش

ص: 230

می گذارند، آنگاه سنگينی می کند.

6_ رُوِيَ عَنْ عَلِيٍّ (علیه السلام) ، عَنْ فَاطِمَةَ (علیها السلام) ، قَالَتْ: قَالَ لِي رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) : يَا فَاطِمَةُ! مَنْ صَلَّى عَلَيْكِ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ وَ أَلْحَقَهُ بِي حَيْثُ كُنْتُ مِنَ الْجَنَّةِ.(1)از حضرت علی (علیه السلام) روایت شده که حضرت فاطمه (علیها السلام) فرمودند: رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به من فرمودند: ای فاطمه! هر کس بر تو صلوات بفرستد خداوند او را می بخشد و من در هر جای بهشت که باشم او را به من ملحق خواهد نمود.

توضیح: از مجموع روایات وارده در این موضوع، نتیجه می گیریم که همان طور که اهل ایمان به دورد و صلوات فرستادن بر حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) امر شده اند که این مطلوب پروردگار است و اجر و پاداش فراوانی هم دارد، به درود و صلوات فرستادن بر حضرت فاطمه (علیها السلام) نیز مأمور هستند، چون آن حضرت، یکی از «آل محمّد»، محسوب می شوند.

ص: 231

گرفتند و ایشان را مورد اذیّت و آزار قرار دادند، در حالی که به تحقیق پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: هر کس فاطمه را در زمان زنده بودن من، اذیّت کند، مثل این است که او را بعد از موت من اذیّت کرده باشد، و هر کس او را بعد از وفات من اذیّت کند، مثل این است که او را در زمان حیات من اذیّت کرده باشد. کسی که فاطمه را اذیّت کند، پس مرا اذیّت کرده، و هر کس که مرا اذیّت کند، خدا را اذیت کرده است، و این همان سخن خدا است که فرموده: «إِنَّ الَّذِينَ يُؤْذُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ».

2_ وَ فِي رِوَايَةِ مُقَاتِلٍ: «وَ الَّذِينَ يُؤْذُونَ الْمُؤْمِنِينَ»، يَعْنِي عَلِيّاً، «وَ الْمُؤْمِناتِ»، يَعْنِي فَاطِمَةَ.(1)

و در روایت مقاتل آمده است که مقصود از «مؤمنین» در «وَ الَّذِينَ يُؤْذُونَ الْمُؤْمِنِينَ»، حضرت علی (علیه السلام) ، و مقصود از «مؤمنات»، حضرت فاطمه (علیها السلام) می باشند.

3_ و في تفسير عليّ بن إبراهيم: و قوله: «وَ الَّذِينَ يُؤْذُونَ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ»، يعني: عليّا و فاطمة (علیهما السلام) .(2)

و در تفسیر جناب علی بن ابراهیم قمی آمده که منظور از آیه ی: «وَ الَّذِینَ یُؤْذُونَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ»، حضرت علی و حضرت فاطمه (علیهما السلام) هستند.

ص: 233

4_ قَالَ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم) : إِنَّ فَاطِمَةَ بَضْعَةٌ مِنِّي، مَنْ آذَاهَا فَقَدْ آذَانِي، وَ مَنْ غَاظَهَا فَقَدْ غَاظَنِي، وَ مَنْ سَرَّهَا فَقَدْ سَرَّنِي.(1)

حضرت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: همانا فاطمه پارۀ تن من است، هر کس او را اذیّت کند مرا اذیّت کرده، و هر کس او را خشمگین کند مرا خشمگین ساخته، و هر کس او را خوشحال نماید مرا خوشحال نموده است.

5_ عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) : إِنَّ فَاطِمَةَ (علیها السلام) شَعْرَةٌ مِنِّي، فَمَنْ آذَى شَعْرَةً مِنِّي فَقَدْ آذَانِي، وَ مَنْ آذَانِي فَقَدْ آذَى اللَّهَ، وَ مَنْ آذَى اللَّهَ لَعَنَهُ مِلْأَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ.(2)

از جابر بن عبد الله نقل است که گفت: رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: همانا فاطمه (علیها السلام) جزئى از وجود من است، هر كس او را آزار دهد مرا آزرده، و هر كس مرا بيازارد خدا را آزرده، و هر كس موجب آزردگى خداوند گردد، آنچه در آسمانها و زمين است او را لعنت می کنند.

6_ عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ، عَنِ النَّبِيِّ (صلی الله علیه و آله و سلم) أَنَّهُ قَالَ: إِنَّ فَاطِمَةَ شِجْنَةٌ مِنِّي، يُؤْذِينِي مَا آذَاهَا وَ يَسُرُّنِي مَا يَسُرُّهَا، وَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى لَيَغْضَبُ لِغَضَبِ فَاطِمَةَ وَ يَرْضَى لِرِضَاهَا.(3)

از ابن عباس نقل است که گفت: از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) روایت است که فرمودند: به

ص: 234

درستى كه فاطمه پارۀ تن من است، مرا آزار مى دهد آنچه كه او را آزار دهد، و مرا خشنود مى سازد آنچه كه او را خشنود نمايد، و همانا خدای متعال به خاطر غضب فاطمه غضب مى کند و از خشنودى او، خشنود مى شود.

توضیح: طبق این آیۀ شریفه، هر کس موجبات آزار و اذیّت رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) را فراهم نماید، مورد لعن پروردگار قرار گرفته، و از رحمت الهی محروم می شود، و بر اساس روایات مذکوره، یکی از مواردی که موجب این محرومیّت است، آزار و اذیّت دختر گرامی آن حضرت، یعنی حضرت فاطمه (علیها السلام) می باشد، که باعث خشم و غضب پروردگار شده، و عذاب الهی را به دنبال خواهد داشت.

ص: 235

أَقْبَلْنا فِيها»(1)، أَ فَيُسْأَلُ الْقَرْيَةُ أَوِ الرِّجَالُ أَوِ الْعِيرُ؟

قَالَ: وَ تَلَا عَلَيْهِ آيَاتٍ فِي هَذَا الْمَعْنَى، قَالَ: جُعِلْتُ فِدَاكَ! فَمَنْ هُمْ؟ قَالَ: نَحْنُ هُمْ، فَقَالَ: أَ وَ مَا تَسْمَعُ إِلَى قَوْلِهِ: «سِيرُوا فِيها لَيالِيَ وَ أَيَّاماً آمِنِينَ»؟ قَالَ: آمِنِينَ مِنَ الزَّيْغِ.(2)

از ابو حمزه ثمالی نقل است که گفت: یکی از قضات اهل کوفه، بر حضرت امام علی بن الحسین (علیهما السلام) وارد شد و عرض کرد: خداوند مرا فدای شما گرداند! مرا از معنی این فرمایش خداوند (عزوجل) : «وَ جَعَلْنا بَيْنَهُمْ وَ بَيْنَ الْقُرَى الَّتِي بارَكْنا فِيها قُرىً ظاهِرَةً وَ قَدَّرْنا فِيهَا السَّيْرَ سِيرُوا فِيها لَيالِيَ وَ أَيَّاماً آمِنِينَ»، آگاه فرمایید؟ حضرت به او فرمودند: مردم نزد شما در عراق، در بارۀ این آیه چه می گویند؟ آن قاضی پاسخ داد: می گویند مقصود، مکّه است، پس حضرت فرمودند: آیا دزدی و سرقت را در جایی بیشتر از مکّه دیده ای؟ آن قاضی پرسید: پس مقصود چیست؟ حضرت فرمودند: مقصود، تنها مردان است، عرض کرد: این مطلب، در کجای کتاب خدا است؟ (که مقصود از قُری (آبادی ها)، مردان باشد)، حضرت فرمودند: آیا نشنیده ای که خداوند (عزوجل) می فرماید: «وَ كَأَيِّنْ مِنْ قَرْيَةٍ عَتَتْ عَنْ أَمْرِ رَبِّها وَ رُسُلِهِ»، و می فرماید: «وَ تِلْكَ الْقُرى أَهْلَكْناهُمْ»، و می فرماید: «وَ سْئَلِ الْقَرْيَةَ الَّتِي كُنَّا فِيها وَ الْعِيرَ الَّتِي أَقْبَلْنا فِيها»، پس آیا، از آبادی و قریه سؤال می شود، یا از مردان یا از قافله؟ ابوحمزه ثمالی می گوید: پس آن حضرت، در همین معنا، آیات دیگری را تلاوت نمودند، آن قاضی عرض کرد: جانم فدای شما باد! پس آنها چه کسانی هستند؟ حضرت فرمودند: منظور از آنها،

ص: 237

ما (اهل بیت) هستیم، سپس فرمودند: مگر این آیه را نشنیده ای که می فرماید:«سِيرُوا فِيها لَيالِيَ وَ أَيَّاماً آمِنِينَ»؟ فرمودند: مقصود این است که آنها از انحراف و کجی در امان هستند.

2_ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ صَالِحٍ الْهَمْدَانِيُّ قَالَ: كَتَبْتُ إِلَى صَاحِبِ الزَّمَانِ (علیه السلام) أَنَّ أَهْلَ بَيْتِي يُؤْذُونَنِي وَ يُقَرِّعُونَنِي بِالْحَدِيثِ الَّذِي رُوِيَ عَنْ آبَائِكَ (علیهم السلام) أَنَّهُمْ قَالُوا: قُوَّامُنَا وَ خُدَّامُنَا شِرَارُ خَلْقِ اللَّهِ. فَكَتَبَ (علیه السلام) : وَيْحَكُمْ! أَ مَا تَقْرَءُونَ مَا قَالَ عَزَّ وَ جَلَّ: «وَ جَعَلْنا بَيْنَهُمْ وَ بَيْنَ الْقُرَى الَّتِي بارَكْنا فِيها قُرىً ظاهِرَةً»، وَ نَحْنُ، وَ اللَّهِ! الْقُرَى الَّتِي بَارَكَ اللَّهُ فِيهَا وَ أَنْتُمُ الْقُرَى الظَّاهِرَةُ.(1)

مرحوم علامه شیخ صدوق (قدس سره) در کتاب کمال الدین به سند خودش از محمد بن صالح همدانی نقل کرده که گفت: برای حضرت صاحب الزمان (علیه السلام) نامه ای نوشتم که خاندان من، مرا آزار می دهند و سرکوفت می زنند به خاطر حدیثی که از پدران شما (علیهم السلام) روایت شده که فرموده اند: «وکلا و خدّام ما بدترین خلق خدا هستند!»

پس آن حضرت در جواب نوشتند: وای بر شما! آیا نخوانده اید آنچه که خداوند (عزوجل) فرموده: «وَ جَعَلْنا بَيْنَهُمْ وَ بَيْنَ الْقُرَى الَّتِي بارَكْنا فِيها قُرىً ظاهِرَةً»، به خدا قسم! ما قریه هایی هستیم که خداوند به آن ها برکت داده، و شما آن قریه های ظاهر هستید.

ص: 238

3_ عَنِ الْهَيْثَمِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الرُّمَّانِيِّ، قَالَ: حَدَّثَنِي عَلِيُّ بْنُ مُوسَى (علیهما السلام) ، قَالَ: حَدَّثَنِي أَبِي مُوسَى (علیه السلام) ، عَنْ أَبِيهِ جَعْفَرٍ (علیه السلام) ، قَالَ: دَخَلَ عَلَى أَبِي بَعْضُ مَنْ يُفَسِّرُ الْقُرْآنَ، فَقَالَ لَهُ: أَنْتَ فُلَانٌ؟ وَ سَمَّاهُ بِاسْمِهِ، قَالَ: نَعَمْ، قَالَ: أَنْتَ الَّذِي تُفَسِّرُ الْقُرْآنَ؟ قَالَ: نَعَمْ، قَالَ: فَكَيْفَ تُفَسِّرُ هَذِهِ الْآيَةَ: «وَ جَعَلْنا بَيْنَهُمْ وَ بَيْنَ الْقُرَى الَّتِي بارَكْنا فِيها قُرىً ظاهِرَةً وَ قَدَّرْنافِيهَا السَّيْرَ سِيرُوا فِيها لَيالِيَ وَ أَيَّاماً آمِنِينَ»، قَالَ: هَذِهِ بَيْنَ مَكَّةَ وَ مِنًى.

فَقَالَ لَهُ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) : أَ يَكُونُ فِي هَذَا الْمَوْضِعِ خَوْفٌ وَ قَطِيعٌ؟ قَالَ: نَعَمْ، قَالَ: فَمَوْضِعٌ يَقُولُ اللَّهُ أَمْنٌ، يَكُونُ فِيهِ خَوْفٌ وَ قَطِيعٌ؟! قَالَ: فَمَا هُوَ؟ قَالَ: ذَاكَ نَحْنُ أَهْلَ الْبَيْتِ، قَدْ سَمَّاكُمُ اللَّهُ نَاساً، وَ سَمَّانَا قُرًى.

قَالَ: جُعِلْتُ فِدَاكَ! أَ وَجَدْتَ هَذَا فِي كِتَابِ اللَّهِ أَنَّ الْقُرَى رِجَالٌ؟ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) : أَ لَيْسَ اللَّهُ تَعَالَى يَقُولُ: «وَ سْئَلِ الْقَرْيَةَ الَّتِي كُنَّا فِيها وَ الْعِيرَ الَّتِي أَقْبَلْنا فِيها»(1)، فَلِلْجُدْرَانِ وَ الْحِيطَانِ السُّؤَالُ أَمْ لِلنَّاسِ؟ وَ قَالَ تَعَالَى: «وَ إِنْ مِنْ قَرْيَةٍ إِلَّا نَحْنُ مُهْلِكُوها قَبْلَ يَوْمِ الْقِيامَةِ أَوْ مُعَذِّبُوها عَذاباً شَدِيداً»(2)، فَمَنِ الْمُعَذَّبُ الرِّجَالُ، أَمْ الْجُدْرَانُ وَ الْحِيطَانُ؟(3)

از هیثم بن عبد الله رمّانی نقل است که گفت: حضرت علی بن موسی (علیهما السلام) برای من روایتی فرمودند: که پدرم امام موسی کاظم (علیه السلام) برای من حدیثی فرمودند از پدرشان امام جعفر صادق (علیه السلام) ، که آن حضرت فرمودند: یکی از کسانی که قرآن را تفسیر می کرد، بر پدرم وارد شد، پس پدرم به او فرمودند: تو فلانی هستی؟ و او را با اسمش نام بردند، آن مرد عرض کرد: بله، حضرت فرمودند: تو همان کسی هستی که قرآن را

ص: 239

تفسیر می کنی؟ عرض کرد: بله، فرمودند: پس چگونه این آیه را تفسیر می کنی: «وَ جَعَلْنا بَيْنَهُمْ وَ بَيْنَ الْقُرَى الَّتِي بارَكْنا فِيها قُرىً ظاهِرَةً وَ قَدَّرْنا فِيهَا السَّيْرَ سِيرُوا فِيها لَيالِيَ وَ أَيَّاماً آمِنِينَ»؟ او پاسخ داد: منظور این آیه، مکانی میان مکه و مناست.

پس حضرت امام صادق (علیه السلام) به او فرمودند: آیا در این مکان، ترس و دزدی می باشد؟ عرض کرد: بله، حضرت فرمودند: پس چگونه مکانی را که خداوندمی فرماید امن است، در آن ترس و دزدی وجود دارد؟ عرض کرد: پس آن چیست؟ حضرت فرمودند: منظور از آن، ما اهل بیت هستیم، به تحقیق خداوند شما را ناس (مردم) نامیده و ما را قُری (آبادی ها). آن مرد عرض کرد: فدایتان شود! آیا شما در کتاب خدا، آیه ای پیدا کرده اید که در آن مقصود از قُری (آبادی ها)، مردان باشد؟

پس حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) فرمودند: مگر خدای متعال نمی فرماید: «وَ سْئَلِ الْقَرْيَةَ الَّتِي كُنَّا فِيها وَ الْعِيرَ الَّتِي أَقْبَلْنا فِيها»، پس آیا باید از در و دیوارها پرسید یا از مردم؟ همچنین خدای متعال فرمود: «وَ إِنْ مِنْ قَرْيَةٍ إِلَّا نَحْنُ مُهْلِكُوها قَبْلَ يَوْمِ الْقِيامَةِ أَوْ مُعَذِّبُوها عَذاباً شَدِيداً»، پس این عذاب شدگان، مردان هستند یا در و دیوارها؟

توضیح: همانطور که قبلاً هم متذکر شدیم یکی از اهل بیت، حضرت فاطمه (علیها السلام) می باشند، که بنا بر روایات متعدد، وجود آن حضرت مایۀ خیر و برکت می باشد، و البته در بعضی از آیات پیش رو، بیشتر به این فضلیت ایشان، اشاره خواهیم نمود.

ص: 240

الَّذِي فِيهِ تِبْيَانُ كُلِّ شَيْ ءٍ.(1)

از ابراهیم، از قول پدرش نقل است که گفت: به امام کاظم (علیه السلام) عرض کردم: فدایتان شوم! مرا باخبر سازید که آیا پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) ، وارث همۀ پیامبران بودند؟

حضرت فرمودند: بله، عرض کردم: یعنی از زمان حضرت آدم تا به خود آن حضرت برسد؟ فرمودند: خداوند هيچ پيامبرى را مبعوث نکرد، مگر اينكه حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) از او داناتر بود.

تا آنجا که فرمودند:

و به تحقیق ما، وارث این قرآنی هستیم، که در آن است آنچه که کوه ها را به حرکت درمی آورد، و سرزمین ها را از هم جدا می کند، و مردگان را با آن زنده می گرداند، و ما از آبی که زیر هوا است آگاهیم، و به راستی در کتاب خدا آیاتی است که هر خواسته ای به وسیلۀ آن آیات، به اذن خداوند، برآورده می شود، و با آنچه كه خدا به آن اجازه می دهد و در كتب گذشتگان هم ثبت شده، همه را خداوند در اُمّ الكتاب براى ما قرار داده است، همانا خداوند می فرماید: «وَ ما مِنْ غائِبَةٍ فِي السَّماءِ وَ الْأَرْضِ إِلَّا فِي كِتابٍ مُبِينٍ»، سپس فرمود: «ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْکِتَابَ الَّذِینَ اصْطَفَیْنَا مِنْ عِبَادِنَا»، پس ما هستيم كه خداوند (عزوجل) ما را برگزيده است و سپس اين كتابى كه شرح و بيان همه چيز در آن است را، ارث ما قرار داده است.

ص: 242

توضیح: گفتیم هر جا اهل بیت (علیهم السلام) ، از واژۀ «نحن» استفاده نمایند یکی ازمصادیق آن حضرت فاطمه (علیها السلام) می باشند، و روایت فوق هم یکی از این موارد است. لذا آن وجود مبارک هم، برگزیدۀ خداوند (عزوجل) می باشند که تمام علوم کتاب خداوند، قرآن کریم را، به ارث برده اند.

ص: 243

اكْتَسَبَهُ وَ فِيمَا أَنْفَقَهُ، وَ عَنْ حُبِّنَا أَهْلَ الْبَيْتِ.(1)

از حضرت امیر المؤمنین علی (علیه السلام) روایت است که فرمودند: رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: در روز قيامت بنده اى قدم از قدم بر نمی دارد تا از چهار چيز پرسش شود: از عمرش كه در چه راهی گذرانده، و از جوانى اش كه در چه چیزی صرف کرده، و از مالش كه از كجا به دست آورده و برای چه چیز خرج نموده، و از دوستى و محبّت ما اهل بیت.

3_ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ أَمَرَ اللَّهُ مَالِكاً أَنْ يُسَعِّرَ النِّيرَانَ السَّبْعَ، وَ أَمَرَ رِضْوَانَ أَنْ يُزَخْرِفَ الْجِنَانَ الثَّمَانِيَةَ، وَ يَقُولُ: يَا مِيكَائِيلُ! مُدَّ الصِّرَاطَ عَلَى مَتْنِ جَهَنَّمَ، وَ يَقُولُ: يَا جَبْرَئِيلُ! انْصِبِ الْمِيزَانَ تَحْتَ الْعَرْشِ، وَ نَادِ: يَا مُحَمَّدُ! قَرِّبْ أُمَّتَكَ لِلْحِسَابِ.

وَ يَأْمُرُ اللَّهُ تَعَالَى أَنْ يَعْقِدَ عَلَى الصِّرَاطِ سَبْعَ قَنَاطِرَ، طُولُ كُلِّ قَنْطَرَةٍ سَبْعَةَ عَشَرَ أَلْفَ فَرْسَخٍ، وَ عَلَى كُلِّ قَنْطَرَةٍ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَكٍ قِيَامٌ، فَيَسْأَلُونَ هَذِهِ الْأُمَّةَ نِسَاءَهُمْ وَ رِجَالَهُمْ عَلَى الْقَنْطَرَةِ الْأُولَى عَنْ وَلَايَةِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ (علیه السلام) وَ حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ (علیهم السلام) ، فَمَنْ أَتَى بِهِ جَازَ الْقَنْطَرَةَ الْأُولَى كَالْبَرْقِ الْخَاطِفِ، وَ مَنْ لَمْ يُحِبَّ أَهْلَ بَيْتِ نَبِيِّهِ سَقَطَ عَلَى أُمِّ رَأْسِهِ فِي قَعْرِ جَهَنَّمَ، وَ لَوْ كَانَ لَهُ مِنْ أَعْمَالِ الْبِرِّ عَمَلُ سَبْعِينَ صِدِّيقاً، وَ عَلَى الْقَنْطَرَةِ الثَّانِيَةِ يَسْأَلُونَ عَنِ الصَّلَاةِ، وَ عَلَى الثَّالِثَةِ يَسْأَلُونَ عَنِ الزَّكَاةِ، وَ عَلَى الْقَنْطَرَةِ الرَّابِعَةِ عَنِ الصِّيَامِ، وَ عَلَى الْخَامِسَةِ عَنِ الْحَجِّ، وَ عَلَى السَّادِسَةِ عَنِ الْعَدْلِ، فَمَنْ أَتَى بِشَيْ ءٍ مِنْ ذَلِكَ جَازَ كَالْبَرْقِ الْخَاطِفِ، وَ مَنْ لَمْ يَأْتِ عُذِّبَ، وَ ذَلِكَ قَوْلُهُ: «وَ قِفُوهُمْ

ص: 245

إِنَّهُمْ مَسْؤُلُونَ»، يَعْنِي مَعَاشِرَ الْمَلَائِكَةِ! وَ قِفُوهُمْ يَعْنِي الْعِبَادَ، عَلَى الْقَنْطَرَةِ الْأُولَى، عَنْ وَلَايَةِ عَلِيٍّ وَ حُبِّ أَهْلِ الْبَيْتِ.(1)

از ابن عباس نقل است که گفت: هنگامی که روز قیامت فرا می رسد، خداوند به مالک(کلیددار جهنم) دستور می دهد که آتش دوزخ های هفت گانه را شعله ور سازد، و به رضوان(کلیددار بهشت) دستور می دهد که بهشت های هشت گانه را آزین بندد، و می فرماید: ای میکائیل! پُل صراط را بر روی دوزخ پهن کن، و می فرماید: ای جبرئیل! ترازوی عدالت را در زیر عرش قرار ده، و ندا سرده: ای محمّد! امّتت را برای حساب نزدیک بیاور.

سپس خداوند متعال فرمان می دهد که بر صراط هفت پُل نصب کنند که طول هر کدام، هفده هزار فرسخ است، و بر هر یک، هفتاد هزار فرشته ایستاده اند پس آنها از زن و مرد این امّت سؤال می پرسند، بر پل اوّل، از ولایت امیر مؤمنان علی (علیه السلام) و دوستی و محبّت اهل بیت حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) می پرسند، پس هر کس آن را با خود داشته باشد، مثل برق جهنده، از پل اوّل می گذرد، و هر کس اهل بیت پیامبرش را دوست نداشته باشد، با سر به قعر جهنم سقوط می کند، هر چند با خود، کردار نیک هفتاد صدّیق را آورده باشد، و بر پُل دوّم از نماز می پرسند، و بر پُل سوّم از زکات، و بر پُل چهارم از روزه، و بر پُل پنجم از حج، و بر پُل ششم از جهاد، و بر پُل هفتم از عدل می پرسند، پس هر کس که اینها را با خود آورده باشد، مانند برق از صراط می گذرد، و کسی که این ها را نیاورده باشد، عذاب می شود، و این همان کلام خداوند متعال است: «وَ قِفُوهُمْ إِنَّهُم مَّسْئُولُونَ»، یعنی ای گروه فرشتگان! آنها را، یعنی بندگان را، بر روی نخستین پُل، برای پرسش از ولایت حضرت علی (علیه السلام) و دوستیاهل بیت (علیهم السلام) ،

ص: 246

نگه دارید.

توضیح: یکی از چیزهایی که در روز قیامت از ما سؤال می شود، دوستی و محبّت نسبت به حضرت فاطمه (علیها السلام) است، پس هر کس با خودش این محبّت را آورده باشد، مثل برق از صراط عبور نموده و اهل بهشت می شود.

ص: 247

قَالَ إِبْرَاهِيمُ: اللَّهُمَّ اجْعَلْنِي مِنْ شِيعَتِهِمْ وَ مُحِبِّيهِمْ، قَالَ: قَدْ جَعَلْتُكَ مِنْهُمْ، فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَى فِيهِ: «وَ إِنَّ مِنْ شِيعَتِهِ لَإِبْراهِيمَ»، «إِذْ جاءَ رَبَّهُ بِقَلْبٍ سَلِيمٍ».(1)

مرحوم ابن شاذان در کتاب فضائل به سند خودش روایت نموده که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: هنگامی که خداوند، ابراهیم خلیل (علیه السلام) را آفرید، دیدگان او را گشود، پس ابراهیم (علیه السلام) به طرف عرش نگاه کرد و نوری را در آنجا دید، پس عرض کرد: الهی و سیّدی! این نور چیست؟ خداوند فرمود: ای ابراهیم! این محمّد، برگزیدۀ من است، عرض کرد: الهی و سیّدی! در کنار او نور دیگری می بینم؟ فرمود: ای ابراهیم! این علی است، یاری دهندۀ دین من، عرض کرد: الهی و سیّدی! نور سوّمی پشت سر آن دو می بینم؟ فرمود: ای ابراهیم! این فاطمه است که پشت سر پدر و شوهرش قرار دارد، و دوستانش را از آتش جدا کرده است، عرض کرد: الهی و سیّدی! دو نور دیگر پشت سر آن سه نور می بینم؟ فرمود: ای ابراهیم! این دو، حسن و حسین هستند که پشت سر پدر، و مادر و جدّشان قرار دارند، عرض کرد: الهی و سیّدی! اکنون نُه نور می بینم که آن پنج نور را، احاطه کرده اند؟ فرمود: ای ابراهیم! این ها امامان، از فرزندان ایشان هستند، عرض کرد: الهی و سیّدی! به چه نام هایی شناخته می شوند؟ فرمود: ای ابراهیم! نخستین آن ها علی بن حسین و سپس محمد پسر علی، و جعفر پسر محمّد، و موسی پسر جعفر، و علی پسر موسی، و محمّد پسر علی، و علی پسر محمّد، و حسن پسر علی و محمّد پسر حسن، که قیام کننده و مهدی نام دارد.عرض کرد: الهی و سیّدی! نورهای زیادی پیرامون آن ها می بینم که تعدادشان را جز تو کسی نمی داند؟ فرمود: ای ابراهیم! این ها شیعیان و دوستان ایشانند، عرض کرد:

ص: 249

شیعیان و محبّان ایشان، به چه چیز شناخته می شوند؟ فرمود: با نماز پنجاه و یک رکعتی، و بلند گفتن بسم الله الرحمن الرحیم، و قنوت قبل از رکوع، و سجدۀ شکر و انگشتر در دست راست کردن، ابراهیم (علیه السلام) عرض کرد: خدایا! مرا از شیعیان و محبّان ایشان قرار ده! فرمود: به تحقیق تو را از آن ها قرار دادیم، پس خداوند این آیه را دربارۀ وی نازل فرمود: «وَ إِنَّ مِن شِیعَتِهِ لَابْرَاهِیمَ»، «إِذْ جَاءَ رَبَّهُ بِقَلْبٍ سَلِیمٍ».

توضیح: در عظمت مقام و منزلت حضرت فاطمه (علیها السلام) همین بس که پیامبری مثل حضرت ابراهیم (علیه السلام) آرزو می کند که جزء شیعیان و محبّان آن حضرت باشد.

ص: 250

گفت: یعنی سلام بر آل محمّد (علیهم السلام) .

3_ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ، فِي قَوْلِهِ تَعَالَى: «سَلَامٌ عَلَى آلِ يَاسِينَ»، قَالَ: نَحْنُ، هُمْ آلُمُحَمَّدٍ (علیهم السلام) .(1)

از ابن عباس نقل است که در بارۀ این سخن خدای متعال: «سَلَامٌ عَلَى آلِ يَاسِينَ»، گفت: ما، همان آل محمّد (علیهم السلام) هستند.

توضیح: طبق روایات نقل شده ذیل آیۀ شریفه، حضرت فاطمه (علیها السلام) آل یاسین و آل محمّد (علیهم السلام) هستند، بنابر این سلام خداوند بر ایشان و اهل بیت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) می باشد.

ص: 252

از ابو سعید خُدری نقل است که گفت: ما در محضر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نشستهبودیم که مردی به سوی ایشان آمد و عرض کرد: ای رسول خدا! مرا از کلام خداوند (عزوجل) ، که به شیطان می فرماید: «أَسْتَکْبَرْتَ أَمْ کُنتَ مِنَ الْعَالِینَ»، آگاه سازید، ای رسول خدا! آن ها چه کسانی هستند که از فرشتگان درگاه خدا هم برترند؟

پس رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: من و علی و فاطمه و حسن و حسین، دو هزار سال پیش از آن که خداوند آدم را بیافریند، در سراپردۀ عرش، خدا را تسبیح می گفتیم و فرشتگان با تسبیح ما، او را تسبیح می گفتند. هنگامی که خداوند (عزوجل) آدم را آفرید، به فرشتگان دستور داد که به او سجده کنند، ولی به ما دستور سجده نداد، آن گاه همۀ فرشتگان سجده کردند، مگر شیطان که از سجده کردن امتناع کرد و سجده نکرد، پس خداوند تبارک و تعالی فرمود: «أَسْتَکْبَرْتَ أَمْ کُنتَ مِنَ الْعَالِینَ»، یعنی آیا خودت را از جملۀ آن پنج تن، که نامشان بر سراپردۀ عرش نوشته شده است، به حساب آوردی؟

ما(اهل بیت) درب به سوی خداوندیم که از آن باید وارد شد، ره یافتگان به وسیلۀ ما هدایت می شوند، پس هر که ما را دوست بدارد، خداوند او را دوست می دارد و در بهشت خود جایش می دهد، و هر که با ما دشمنی کند، خداوند او را دشمن می دارد و در جهنم جایش می دهد، و ما را دوست نخواهند داشت مگر کسانی که ولادت پاکی داشته باشند. (یعنی حلال زاده باشند)

ص: 254

يَعْلَمُونَ وَ الَّذِينَ لا يَعْلَمُونَ إِنَّما يَتَذَكَّرُ أُولُوا الْأَلْبابِ»، قَالَ: نَحْنُ الَّذِينَ نَعْلَمُ، وَعَدُوُّنَا الَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ، وَ شِيعَتُنَا أُولُوا الْأَلْبَابِ.(1)

از ابو بصیر نقل است که گفت: از حضرت امام محمّد باقر (علیه السلام) درباره ی این سخن خدای متعال: «هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَ الَّذِینَ لَا یَعْلَمُونَ إِنَّمَا یَتَذَکَّرُ أُوْلُوا الْأَلْبَابِ»، سؤال کردم، حضرت فرمودند: ما کسانی هستیم که می دانیم، و دشمنان ما کسانی هستند که نمی دانند، و شیعیان ما، خردمندان می باشند.

3_ عَنْ أَبِي عَلِيٍّ حَسَّانَ الْعِجْلِيِّ، قَالَ: سَأَلَ رَجُلٌ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) وَ أَنَا جَالِسٌ، عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: «هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَ الَّذِينَ لا يَعْلَمُونَ إِنَّما يَتَذَكَّرُ أُولُوا الْأَلْبابِ»، قَالَ: نَحْنُ الَّذِينَ يَعْلَمُونَ، وَ عَدُوُّنَا الَّذِينَ لا يَعْلَمُونَ، وَ شِيعَتُنَا أُولُوا الْأَلْبابِ.(2)

از ابن علی حَسّان عِجلی نقل است که گفت: در محضر حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) نشسته بودم که مردی از ایشان دربارۀ کلام خداوند (عزوجل) : «هَلْ یَسْتَوِي الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَ الَّذِینَ لَا یَعْلَمُونَ إِنَّمَا یَتَذَکَّرُ أُوْلُوا الْأَلْبَابِ»، پرسید، حضرت فرمودند: ما کسانی هستیم که می دانند، و دشمنان ما کسانی هستند که نمی دانند، و شیعیان ما، خردمندان هستند.

ص: 256

4_ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سُلَيْمَانَ، عَنْ أَبِيهِ، قَالَ: كُنْتُ عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) ، إِذْ دَخَلَ عَلَيْهِ أَبُو بَصِيرٍ، وَ قَدْ خَفَرَهُ النَّفَسُ، فَلَمَّا أَخَذَ مَجْلِسَهُ، قَالَ لَهُ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) ...

الی ان قال:

فَقَالَ: يَا أَبَا مُحَمَّدٍ! لَقَدْ ذَكَرَنَا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ شِيعَتَنَا وَ عَدُوَّنَا فِي آيَةٍ مِنْ كِتَابِهِ، فَقَالَعَزَّ وَ جَلَّ: «هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَ الَّذِينَ لا يَعْلَمُونَ إِنَّما يَتَذَكَّرُ أُولُوا الْأَلْبابِ»، فَنَحْنُ الَّذِينَ يَعْلَمُونَ، وَ عَدُوُّنَا الَّذِينَ لا يَعْلَمُونَ، وَ شِيعَتُنَا هُمْ أُولُوا الْأَلْبابِ.(الحدیث)(1)

از محمّد بن سلیمان، از پدرش نقل کرده که گفت: در محضر امام جعفر صادق (علیه السلام) بودم که ابو بصیر نفس زنان وارد شد، پس هنگامی که در جای خود قرار گرفت، حضرت صادق (علیه السلام) به او فرمودند: ...

تا آنجا که فرمودند:

ای ابا محمّد! همانا خداوند (عزوجل) ما و شیعیان ما و دشمنان ما را در یک آیه از کتاب خود، یاد کرده، آنجا که می فرماید: «هَلْ یَسْتَوِي الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَ الَّذِینَ لَا یَعْلَمُونَ إِنَّمَا یَتَذَکَّرُ أُوْلُوا الْأَلْبَابِ»، پس ما کسانی هستیم که می دانند، و دشمنان ما کسانی هستند که نمی دانند، و شیعیان ما، خردمندان هستند.

توضیح: در روایات فوق، از عبارت «نحن» و ضمیر «نا» استفاده شده، که این ضمیر، وجود مطهّرۀ حضرت فاطمه (علیها السلام) را نیز در بر دارد، بنا بر این آن حضرت هم یکی از مصادیق «الذین یعلمون» می باشند.

ص: 257

نَحْنُ حُجَّةُ اللَّهِ، وَ نَحْنُ أَرْكَانُ الْإِيمَانِ.(الحدیث)(1)از ابو بصیر، از خثیمه نقل است که گفت: از حضرت امام محمّد باقر (علیه السلام) شنیدم که می فرمودند: ما جنب اللَّه هستیم و و ما برگزیدۀ خدا، و منتخب او هستیم، و ما تحویل گیرندۀ میراث انبیا هستیم، و ما امنای خدا و حجّت او و ارکان ایمان هستیم.

3_ عَنْ سَدِيرٍ الصَّيْرَفِيِّ، قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) يَقُولُ: وَ قَدْ سَأَلَهُ رَجُلٌ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: «يا حَسْرَتى عَلى ما فَرَّطْتُ فِي جَنْبِ اللَّهِ»، فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) : نَحْنُ وَ اللَّهِ! خُلِقنَا مِنْ نُورِ جَنْبِ اللَّهِ، وَ ذَلِكَ قَوْلُ الْكَافِرِ إِذَا اسْتَقَرَّتْ بِهِ الدَّارُ: «يا حَسْرَتى عَلى ما فَرَّطْتُ فِي جَنْبِ اللَّهِ»، يَعْنِي وَلَايَةَ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ (علیهم السلام) .(2)

از سدیر صیرفی نقل است که گفت: از حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) شنیدم که مردی از آن حضرت، دربارۀ این کلام خداوند (عزوجل) : «یَا حَسْرَتَی علَی مَا فَرَّطتُ فِی جَنبِ اللَّهِ»، سؤال کرد، پس حضرت صادق (علیه السلام) فرمودند: به خدا سوگند! ما از نور جَنب الله، آفریده شده ایم، و این سخن کافر است، هنگامی که در روز قیامت مستقر می شود، فریاد می زند: «یَا حَسْرَتَی علَی مَا فَرَّطتُ فِی جَنبِ اللَّهِ»، یعنی حسرت و افسوس می خورد به خاطر کوتاهی در ولایت محمّد و آل محمّد (علیهم السلام) .

ص: 260

توضیح: همانطور که بارها بیان کردیم وقتی در روایات، حضرات معصومین (علیهم السلام) از عبارت «نحن» یا ضمیر «نا» استفاده کنند، حضرت فاطمه (علیها السلام) را نیز شامل می شود، بنا بر این طبق روایات فوق، یکی از مصادیق «جَنب الله»، حضرت فاطمه (علیها السلام) می باشند، و حسرت و افسوس روز قیامت، برای کسانی است که در زندگیدنیوی شان، نسبت به آن حضرت کوتاهی کرده، حق ایشان را رعایت نکرده اند.

ص: 261

از عبد السلام صالح هروی نقل است که گفت: حضرت امام رضا (علیه السلام) از پدرشان موسی بن جعفر (علیهما السلام) ، از پدرشان جعفر بن محمّد (علیهما السلام) ، از پدرشان محمّد بن علی (علیهما السلام) ، از پدرشان علی بن الحسین (علیهما السلام) ، از پدرشان حسین بن علی (علیهما السلام) ، از پدرشان علی بن ابی طالب (علیهما السلام) روایت کنند که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: خداوند مخلوقی بهتر از من و گرامی تر از من نزد خود نیافرید.

حضرت علی (علیه السلام) فرمودند: عرض کردم: ای رسول خدا! شما برتر هستید یا جبرئیل؟ پس حضرت (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: همانا خداوند تبارک و تعالی پیامبران مرسل خود را بر فرشتگان مقرّبش برتری داده، و مرا بر تمام پیامبران و مرسلین فضیلت و برتری داده، ای علی! این برتری پس از من، مخصوص تو و امامان بعد از تو می باشد، زیرا فرشتگان خدمتگزاران ما و خدمتگزاران دوستان ما هستند، ای علی! این فرشتگان کسانی هستند که عرش (خدا) را بر دوش خود حمل می کنند، و آنان که اطراف عرش اند، به سپاس پروردگارشان تسبیح گویند و برای آنان که به ولایت ما ایمان دارند، آمرزش می طلبند.

2_ أَنَّ سَلْمَانَ قَالَ: كَانَتْ فَاطِمَةُ (علیها السلام) جَالِسَةً قُدَّامَهَا رَحًى تَطْحَنُ بِهَا الشَّعِيرَ، وَ عَلَى عَمُودِ الرَّحَى دَمٌ سَائِلٌ، وَ الْحُسَيْنُ فِي نَاحِيَةِ الدَّارِ يَبْكِي.

فَقُلْتُ: يَا بِنْتَ رَسُولِ اللَّهِ! دَبِرَتْ كَفَّاكِ وَ هَذِهِ فِضَّةُ. فَقَالَتْ: أَوْصَانِي رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) أَنْ تَكُونَ الْخِدْمَةُ لَهَا يَوْماً وَ لِي يَوْماً، فَكَانَ أَمْسِ يَوْمَ خِدْمَتِهَا.

قَالَ سَلْمَانُ: إِنِّي مَوْلَى عَتَاقَةٍ إِمَّا أَنْ أَطْحَنَ الشَّعِيرَ أَوْ أُسَكِّتَ لَكِ الْحُسَيْنَ؟

فَقَالَتْ: أَنَا بِتَسْكِيتِهِ أَرْفَقُ وَ أَنْتَ تَطْحَنُ الشَّعِيرَ، فَطَحَنْتُ شَيْئاً مِنَ الشَّعِيرِ، فَإِذَا أَنَا بِالْإِقَامَةِ، فَمَضَيْتُ وَ صَلَّيْتُ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) ، فَلَمَّا فَرَغْتُ قُلْتُ لِعَلِيٍّ (علیه السلام) مَا رَأَيْتُ،

ص: 263

فَبَكَى وَ خَرَجَ ثُمَّ عَادَ يَتَبَسَّمُ، فَسَأَلَهُ عَنْ ذَلِكَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) ، قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى فَاطِمَةَ وَ هِيَ مُسْتَلْقِيَةٌ لِقَفَاهَا وَ الْحُسَيْنُ نَائِمٌ عَلَى صَدْرِهَا، وَ قُدَّامَهَا الرَّحَى تَدُورُ مِنْ غَيْرِ يَدٍ، فَتَبَسَّمَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) وَ قَالَ: يَا عَلِيُّ! أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ لِلَّهِ مَلَائِكَةً سَيَّارَةً فِي الْأَرْضِ يَخْدُمُونَ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ إِلَى أَنْ تَقُومَ السَّاعَةُ.(1)

از سلمان نقل است که گفت: روزی حضرت فاطمه (علیها السلام) نشسته بودند و با آسیابی که در مقابل شان بود، جو آسیاب می کردند، در حالی که از دستۀ آسیاب خون جاری بود و حسین (علیه السلام) در یک گوشۀ اتاق از گرسنگی بی تابی می کرد.

من عرض کردم: ای دختر پیامبر خدا! دست های شما به خاطر آسیاب کردن جو مجروح شده، در صورتی که فضه خدمتکار حاضر و بی کار است! حضرت فرمودند: رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) سفارش فرموده اند که کار منزل، یک روز بر عهدۀ فضّه باشد و یک روز بر عهدۀ من، و نوبت فضّه دیروز بوده است.

سلمان عرض کرد: من بندۀ آزادشدۀ شمایم، پس اجازه دهید که یا جوها را آسیاب کنم و یا اینکه حسین را آرام کنم؟

حضرت فرمودند: من به آرام کردن حسین سزاوارترم، تو جوها را آسیاب کن. وقتی که من قسمتی از جوها را آسیاب کردم، پس هنگام اقامۀ نماز شد، و من رفتم و نمازم را با رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به جای آوردم و پس از فراغت از نماز، آنچه را که دیده بودم برای حضرت علی (علیه السلام) تعریف کردم، پس آن حضرت گریه کردند و از آنجا خارج شدند، امّا طولی نکشید که با چهره ای خندان بازگشتند.

پس رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) علّت خندۀ ایشان را پرسیدند، حضرت علی (علیه السلام) گفتند: وقتی که نزد حضرت فاطمه (علیها السلام) رفتم، او را دیدم که بر پشت خوابیده و حسین نیز

ص: 264

روی سینه اش به خواب رفته است، و آسیابی که در مقابل ایشان بود، به خودی خود کار می کرد.

رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) لبخندی زدند و فرمودند: ای علی! تو می دانی که خداوند فرشتگان زیادی در زمین دارد که تا روز قیامت، خدمتگزاران محمّد و آل محمّد هستند.

ص: 265

چگونه یافتی؟ گفت: به خدا قسم! آنها کم هستند با اینکه در این راه کار هم می کنند، امّا تعدادشان اندک است، حضرت فرمودند: تو باید بیشتر به سراغ جوانان بروی و با آنان هم نشین شوی، زیرا آنها برای هر کار خیری زودتر اقدام می کنند.

سپس فرمودند: اهل بصره در بارۀ این آیه: «قُل لا أَسْأَلکُمْ عَلیهِ أَجْرًا إِلا المَودَّهَ فِی القُرْبَی»، چه می گویند؟ من عرض کردم: فدایتان شوم! آنها می گویند: این آیه در بارۀ همۀ خویشان رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نازل شده است، حضرت فرمودند: دروغ می گویند، این آیه در بارۀ ما، مخصوصاً در بارۀ اهل بیت، یعنی حضرت علی، حضرت فاطمه، امام حسن و امام حسین، که اصحاب کساء (علیهم السلام) هستند، نازل شده است.

2_ عَنْ عَبْدِ الْمَلِكِ بْنِ عُمَيْرٍ، عَن الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ (علیهما السلام) ، فِي قَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَّ: «قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى»، قَالَ: وَ إِنَّ الْقَرَابَةَ الَّتِي أَمَرَ اللَّهُ بِصِلَتِهَا وَ عَظَّمَ مِنْ حَقِّهَا وَ جَعَلَ الْخَيْرَ فِيهَا قَرَابَتَنَا أَهْلَ الْبَيْتِ، الَّذِينَ أَوْجَبَ اللَّهُ حَقَّنَا عَلَى كُلِّ مُسْلِمٍ.(1)

از عبد الملک بن عمیر نقل است که گفت: حضرت امام حسین (علیه السلام) در باره ی این کلام خداوند (عزوجل) : «قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى»، فرمودند: و همانا آن خویشاوندانی که خداوند به صلۀ آن (رعایت پیوند آن) فرمان داده، و حق آن را بزرگ داشته و خیر و نیکی را در آن قرار داده است، خویشاوندی ما اهل بیت است، که خداوند حق ما را بر هر مسلمانی واجب نموده است.

ص: 268

3_ عَنْ أَبِي الطُّفَيْلِ، قَالَ: خَطَبَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِيٍّ (علیهما السلام) بَعْدَ وَفَاةِ عَلِيٍّ (علیه السلام) وَ ذَكَرَ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام) فَقَالَ: خَاتَمُ الْوَصِيِّينَ، وَصِيُّ خَاتَمِ الْأَنْبِيَاءِ، وَ أَمِيرُ الصِّدِّيقِينَ وَ الشُّهَدَاءِ وَ الصَّالِحِينَ...

الی ان قال:

وَ أَنَا مِنْ أَهْلِ الْبَيْتِ الَّذِينَ افْتَرَضَ اللَّهُ مَوَدَّتَهُمْ وَ وَلَايَتَهُمْ، فَقَالَ فِيمَا أُنْزِلَ عَلَى مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله و سلم) : «قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى وَ مَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً»، وَ اقْتِرَافُ الْحَسَنَةِ مَوَدَّتُنَا.(1)

از ابو طفیل نقل است که گفت: حضرت امام حسن (علیه السلام) بعد از شهادت حضرت علی (علیه السلام) خطبه ای خواندند و دربارۀ حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمودند: ایشان، آخرین از اوصیاء، جانشین آخرین انبیاء، امیر راستگویان و شهیدان و نیکوکاران بودند.

تا آنجا که فرمودند:

من از آن اهل بیتی هستم که خداوند مودّت و ولایت آنان را واجب نموده است پس خداوند دربارۀ آن، بر حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) ، این آیه را نازل فرمود: «قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى وَ مَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً»، و انجام حسنه و کار نیک، مودّت و دوستی ما اهل بیت است.

4_ عَنْ سَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ، عَن ابْنِ عَبَّاسٍ، قَالَ: لَمَّا نَزَلَتْ: «قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى»، قَالُوا: يَا رَسُولَ اللَّهِ! مَنْ هَؤُلَاءِ الَّذِينَ أَمَرَنَا اللَّهُ بِمَوَدَّتِهِمْ؟ قَالَ: عَلِيٌّ

ص: 269

وَ فَاطِمَةُ وَ وُلْدُهُمَا.(1)

از سعید بن جبیر نقل است که ابن عباس گفت: وقتی که آيه ی: «قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى»، نازل شد، گفتند: ای رسول خدا! اين افرادی كه خداوند ما را به دوست داشتن آنان فرمان داده، چه كسانى هستند؟ حضرت فرمودند: على و فاطمه و فرزندانشان.

5_ الثَّعْلَبِيُّ فِي تَفْسِيرِهِ، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ، قَالَ: لَمَّا نَزَلَ: «قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى»، قَالُوا: يَا رَسُولَ اللَّهِ! مَنْ قَرَابَتُكَ الَّذِينَ وَجَبَتْ عَلَيْنَا مَوَدَّتُهُمْ؟ قَالَ: عَلِيٌّ وَ فَاطِمَةُ وَ ابْنَاهُمَا.(2)

ثعلبی در تفسیرش از ابن عباس نقل کرده که گفت: هنگامی که آیه ی: «قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى»، نازل شد، گفتند: ای رسول خدا! خویشاوندان شما که مودّت و دوستی آنها بر ما واجب شده چه کسانی هستند؟ حضرت فرمودند: علی و فاطمه و دو پسرشان.

ص: 270

توضیح: همانطور که در روایات فوق ملاحظه نمودید، به طور واضح و آشکار یکی از مصادیق خویشان رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) که در آیۀ شریفه، مودّت و دوستی آنها با اجر رسالت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) برابری می کند، حضرت فاطمه (علیها السلام) می باشند، و این مودّت و دوستی، حسنه ای است که هر کس آن را داشته باشد خداوند آن را برکت داده و مضاعف نموده، تا جایی که به او اجر و پاداش فراوانی خواهد بخشید.

ص: 271

وَ أَمَّا ابْنَتُكَ فَإِنِّي أُوْقِفُهَا عِنْدَ عَرْشِي، فَيُقَالُ لَهَا: إِنَّ اللَّهَ قَدْ حَكَّمَكِ فِي خَلْقِهِ، فَمَنْ ظَلَمَكِ وَ ظَلَمَ وُلْدَكِ فَاحْكُمِي فِيهِ بِمَا أَحْبَبْتِ، فَإِنِّي أُجِيزُ حُكُومَتَكِ فِيهِمْ، فَتَشْهَدُ الْعَرْصَةُ فَإِذَا وَقَفَ مَنْ ظَلَمَهَا أَمَرْتُ بِهِ إِلَى النَّارِ، فَيَقُولُ الظَّالِمُ: وَا حَسْرَتَاهْ عَلَى مَا فَرَّطْتُ فِي جَنْبِ اللَّهِ، وَ يَتَمَنَّى الْكَرَّةَ، وَ «يَعَضُّ الظَّالِمُ عَلى يَدَيْهِ يَقُولُ يا لَيْتَنِي اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِيلًا»، «يا وَيْلَتى لَيْتَنِي لَمْ أَتَّخِذْ فُلاناً خَلِيلًا»،(1) وَ قَالَ: «حَتَّى إِذا جاءَنا قالَ يا لَيْتَ بَيْنِي وَ بَيْنَكَ بُعْدَ الْمَشْرِقَيْنِ فَبِئْسَ الْقَرِينُ»، «وَ لَنْ يَنْفَعَكُمُ الْيَوْمَ إِذْ ظَلَمْتُمْ أَنَّكُمْ فِي الْعَذابِ مُشْتَرِكُونَ»، فَيَقُولُ الظَّالِمُ: «أَنْتَ تَحْكُمُ بَيْنَ عِبادِكَ فِي ما كانُوا فِيهِ يَخْتَلِفُونَ»،(2) أَوِ الْحُكْمُ لِغَيْرِكَ، فَيُقَالُ لَهُمْ: «أَلا لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الظَّالِمِينَ»، «الَّذِينَ يَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ وَ يَبْغُونَها عِوَجاً وَ هُمْ بِالْآخِرَةِ هُمْ كافِرُونَ»،(3) وَ أَوَّلُ مَنْ يُحْكَمُ فِيهِمْ مُحَسِّنُ بْنُ عَلِيٍّ (علیهما السلام) وَ فِي قَاتِلِهِ، ثُمَّ فِي قُنْفُذٍ فُيُؤْتَيَانِ هُوَ وَ صَاحِبُهُ، فَيُضْرَبَانِ بِسِيَاطٍ مِنْ نَارٍ لَوْ وَقَعَ سَوْطٌ مِنْهَا عَلَى الْبِحَارِ لَغَلَتْ مِنْ مَشْرِقِهَا إِلَى مَغْرِبِهَا، وَ لَوْ وُضِعَتْ عَلَى جِبَالِ الدُّنْيَا لَذَابَتْ حَتَّى تَصِيرَ رَمَاداً فَيُضْرَبَانِ بِهَا.(الحدیث)(4)

از حماد بن عثمان نقل است که گفت: حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) فرمودند: وقتی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به معراج برده شدند، به ایشان گفته شد: خداوند می خواهد شما را در سه چیز بیازماید تا بنگرد صبر و بردباری شما چگونه است، حضرت عرض کردند: پروردگارا! من تسلیم امر تو هستم و صبر می کنم و البته جز با یاری تو هیچ قدرتی بر

ص: 273

صبر نخواهم داشت، آن سه چیز کدامند؟ به آن حضرت گفته شد: اولین آنها، گرسنگی و تنگدستی و ترجیح دادن نیازمندان بر خود و خانواده ات، حضرت عرض کردند: پروردگارا! این را پذیرفتم و راضی شدم و فرمانبردارم و توفیق و صبر، تنها از جانب توست.

تا آنجا که فرمودند:

و امّا دخترت مورد ظلم و ستم واقع می گردد و حقّی که تو برایش قرار داده ای غصب می شود و در حالی که باردار است مورد ضرب و شتم قرار می گیرد و بدون اجازه وارد حریم و منزلش می شوند و سپس مبتلا به خواری و ذلّتی شده که هیچ راه گریزی از آن نباشد، و به سبب آن ضربه هایی که می خورد، فرزندش سقط می شود و به همین سبب خودش از دنیا می رود، حضرت عرض کردند: إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُون، پروردگارا! پذیرفتم و راضی شدم و تسلیم هستم، و توفیق و صبر تنها از جانب توست.

تا آنجا که فرمودند:

و امّا دخترت را کنار عرش خودم نگه می دارم، پس به او گفته می شود: خداوند تو را در میان مخلوقاتش، به عنوان حاکم و فرمانروا قرار داده است، بنابراین در بارۀ کسانی که به تو و فرزندانت ظلم کرده اند، هر گونه که می خواهی حکم صادر کن، زیرا من حکم تو علیه آنها را روا می دانم، و تو هم شاهد این جریان خواهی بود.

در این هنگام کسی که به آن حضرت ظلم کرده را در مقابل او نگه می دارند، دستور می دهم که آن شخص را در آتش بیندازند، پس آن ظالم می گوید: ای وای بر من که جانب خدا را فروگذارده و در آن کوتاهی کردم، و آرزوی بازگشت بهدنیا را می کند، و از ناراحتی، دو دست خود را می گزد و می گوید: «يا لَيْتَنِي اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِيلًا»، «يا وَيْلَتى لَيْتَنِي لَمْ أَتَّخِذْ فُلاناً خَلِيلًا»، همچنین می گوید: «حَتَّى إِذا جاءَنا قالَ يا

ص: 274

لَيْتَ بَيْنِي وَ بَيْنَكَ بُعْدَ الْمَشْرِقَيْنِ فَبِئْسَ الْقَرِينُ»، «وَ لَنْ يَنْفَعَكُمُ الْيَوْمَ إِذْ ظَلَمْتُمْ أَنَّكُمْ فِي الْعَذابِ مُشْتَرِكُونَ»، سپس می گوید: «أَنْتَ تَحْكُمُ بَيْنَ عِبادِكَ فِي ما كانُوا فِيهِ يَخْتَلِفُونَ»، در این هنگام به آنها گفته می شود: «أَلا لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الظَّالِمِينَ»، «الَّذِينَ يَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ وَ يَبْغُونَها عِوَجاً وَ هُمْ بِالْآخِرَةِ هُمْ كافِرُونَ»، و اولین کسی که در بارۀ آنها حکم صادر می شود، محسن بن علی (علیهما السلام) و قاتلش خواهند بود، سپس قُنفذ مورد محاکمه قرار می گیرد و او را به همراه صاحبش می آورند و به وسیلۀ تازیانه های آتشین آنها را می زنند، به طوری که اگر یکی از آن تازیانه ها را به دریاها بزنند، از شرق تا غرب آن به جوش آمده، و اگر یک ضربه از آن را به کوه های دنیا بزنند، آنها را ذوب کرده تا به خاکستر تبدیل شوند، پس آنها را با چنین تازیانه هایی می زنند.

2_ عَنْ جَابِرٍ، عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ (علیه السلام) ، قَالَ: «وَ لَنْ يَنْفَعَكُمُ الْيَوْمَ إِذْ ظَلَمْتُمْ _ آلَ مُحَمَّدٍ حَقَّهُمْ _ أَنَّكُمْ فِي الْعَذابِ مُشْتَرِكُونَ».(1)

از جابر نقل است که گفت: حضرت امام محمّد باقر (علیه السلام) فرمودند: امروز برای شما هیچ سودی نخواهد داشت، زیرا شما در حق آل محمّد ظلم کردید، همانا شما در عذاب، همه با هم شریک هستید.

ص: 275

خدای تبارک و تعالی: «وَ إِنَّهُ لَذِكْرٌ لَكَ وَ لِقَوْمِكَ وَ سَوْفَ تُسْئَلُونَ»، فرمودند: همانا خداوند در این آیه، فقط را قصد نموده، ما اهل ذکر هستیم، و از ما سؤال خواهد شد.3_ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) ، فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: «وَ إِنَّهُ لَذِكْرٌ لَكَ وَ لِقَوْمِكَ وَ سَوْفَ تُسْئَلُونَ»، فَرَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) الذِّكْرُ، وَ أَهْلُ بَيْتِهِ (علیهم السلام) الْمَسْئُولُونَ، وَ هُمْ أَهْلُ الذِّكْرِ.(1)

از ابو بصیر نقل است که گفت: حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) در بارۀ این کلام خداوند (عزوجل) : «وَ إِنَّهُ لَذِكْرٌ لَكَ وَ لِقَوْمِكَ وَ سَوْفَ تُسْئَلُونَ»، فرمودند: پس ذکر، رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) هستند و اهل بیتشان (علیهم السلام) سؤال شوندگانند و همان اهل ذکر می باشند.

توضیح: با بررسی روایات فوق و همچنین روایات ذیل کدهای 16/43 و 21/7، که قبلاً بیان شد، یکی از مصادیق اهل ذکر، حضرت فاطمه (علیها السلام) می باشند.

ص: 277

وَ اللَّهُ يَقُولُ: «وَ ما أَرْسَلْناكَ إِلَّا كَافَّةً لِلنَّاسِ»،(1) يَعْنِي بِهِ مَنْ عَلَى الْأَرْضِ وَ الْحُجَّةُ مِنْ بَعْدِ النَّبِيِّ (صلی الله علیه و آله و سلم) يَقُومُ مَقَامَ النَّبِيِّ (صلی الله علیه و آله و سلم) مِنْ بَعْدِهِ وَ هُوَ الدَّلِيلُ عَلَى مَا تَشَاجَرَتْ فِيهِ الْأُمَّةُ وَ الْآخِذُ بِحُقُوقِ النَّاسِ وَ الْقَيَّامُ بِأَمْرِ اللَّهِ، وَ الْمُنْصِفُ لِبَعْضِهِمْ مِنْ بَعْضٍ فَإِذَا لَمْ يَكُنْ مَعَهُمْ مَنْ يَنْفُذُ قَوْلُهُ وَ هُوَ يَقُولُ: «سَنُرِيهِمْ آياتِنا فِي الْآفاقِ وَ فِي أَنْفُسِهِمْ»،(2) فَأَيُّ آيَةٍ فِي الْآفَاقِ غَيْرِنَا أَرَاهَا اللَّهُ أَهْلَ الْآفَاقِ؟! وَ قَالَ: «ما نُرِيهِمْ مِنْ آيَةٍ إِلَّا هِيَ أَكْبَرُ مِنْ أُخْتِها»، فَأَيُّ آيَةٍ أَكْبَرُ مِنَّا.(الحدیث)(3)

از عبدالله بن بکر ارجانی نقل است که گفت: در راه بین مدینه تا مکه، همراه حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) بودم، در منزلی که «عسفان» نامیده می شود، فرود آمدیم، سپس از کنار کوه وحشتناک و سیاهی که در طرف چپ راه بود، عبور کردیم، پس من به آن حضرت عرض کردم: ای فرزند رسول خدا! چقدر این کوه وحشتناک است؟! در طول این مسیر شبیه این کوه را ندیده ام! حضرت به من فرمودند: ای پسر بکر! آیا می دانی این چه کوهی است؟ عرض کردم: خیر، فرمودند: این کوهی است که آن را «کَمَد» می نامند و در یکی از درّه های جهنم قرار دارد، و قاتلان پدرم، امام حسین (علیه السلام) در آن جا نگه داشته می شوند، که از زیر آن، آب های جهنم جاری است، این آبها غسلین (خونابه)، صدید (چرک و عفونت)، حمیم (آب داغ)، آن چه که از چاه خواری و فرومایگی خارج می شود، آن چه که از فلق و از اثام خارج می شود، آن چه که از چرک و خون گنهکاران بیرون می آید، و آن چه که از جهنم خارج می شود، و آن چه که از

ص: 279

لظی، و از حطمه، و از سقر، و از جحیم، و از هاویه و سعیر بیرون می آید، که همه و همه از زیر آنها جاری خواهد شد.

تا آنجا که فرمودند:

و قاتل امیرالمؤمنین (علیه السلام) و قاتل حضرت فاطمه (علیها السلام) و محسن (علیه السلام) ، و قاتلان امام حسن و امام حسین (علیهما السلام) ، نیز در آن جا هستند. و امّا معاویه و عمر و عاص، که هیچ امیدی به رهایی از آن جا ندارند، و همۀ کسانی که با ما دشمنی کردند و با زبان و دست و مال و ثروتشان به دشمنان ما کمک کردند(علیه ما اقدام کردند)، همراه آنها خواهند بود.

تا آنجا که فرمودند:

و خداوند می فرماید: «وَ ما أَرْسَلْناكَ إِلَّا كَافَّةً لِلنَّاسِ»، که منظور، تمام مردمی که بر روی زمین زندگی می کنند، حجّت پس از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) جانشین آن حضرت خواهد بود و او در اختلافات امّت، راهنمای آنهاست و حقوق مردم را برایشان می ستاند و امر خدا را به پا می دارد و داد یکی را از دیگری می ستاند، که اگر امام با آن ها نباشد، چه کسی امر خدا را در میان آن ها اجرا کند؟ در حالی که خداوند می فرماید: «سَنُرِيهِمْ آياتِنا فِي الْآفاقِ وَ فِي أَنْفُسِهِمْ»، پس در جهان هستی، غیر از ما، چه نشانه ای وجود دارد که خداوند آن را به جهانیان نشان بدهد؟! و حال آن که خودش فرموده: «ما نُرِيهِمْ مِنْ آيَةٍ إِلَّا هِيَ أَكْبَرُ مِنْ أُخْتِها»، کدام نشانۀ الهی، از ما بزرگ تر است؟

ص: 280

حَكِيمٌ وَ رَجُلٌ حَكِيمٌ.(الخبر)(1)

از یعقوب بن جعفر بن ابراهیم نقل است که گفت: در محضر حضرت ابا الحسن موسی (علیه السلام) بودم که مردی مسیحی بر ایشان وارد شد، و ما در آن زمان با ایشان در عریض بودیم، مرد مسیحی به حضرت، عرض کرد: من از راه دوری نزد شما آمده ام و سفر سختی داشته ام...

تا آنجا که گفت:

عرض کرد: برایم بفرمایید از کتاب خدای متعال که بر حضرت محمّد نازل شده و به آن نطق شده و سپس خداوند آن را این گونه وصف نموده: «حم»، «وَ الْكِتابِ الْمُبِينِ»، «إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِي لَيْلَةٍ مُبارَكَةٍ إِنَّا كُنَّا مُنْذِرِينَ»، «فِيها يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ»، پس بفرمایید تفسیر باطنی آن چیست؟

حضرت فرمودند: اما «حم»، حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) هستند، این اسم در کتاب هود نیز آمده و بعضی از حروف آن ناقص است، و امّا «کتاب مبین»، امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) ، می باشند، و امّا «لیلة»، حضرت فاطمه (علیها السلام) هستند، و این سخن که: «فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ»، یعنی از حضرت فاطمه (علیها السلام) خیر کثیری خارج می شود، مردی حکیم و مردی حکیم و مردی حکیم.

2_ فُرَاتٌ قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْقَاسِمِ بْنِ عُبَيْدٍ مُعَنْعَناً، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) ، أَنَّهُ

ص: 282

قَالَ: «إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ»،(1) اللَّيْلَةُ فَاطِمَةُ، وَ الْقَدْرُ اللَّهُ، فَمَنْ عَرَفَ فَاطِمَةَ حَقَّمَعْرِفَتِهَا، فَقَدْ أَدْرَكَ لَيْلَةَ الْقَدْرِ، وَ إِنَّمَا سُمِّيَتْ فَاطِمَةُ لِأَنَّ الْخَلْقَ فُطِمُوا عَنْ مَعْرِفَتِهَا.(2)

فرات کوفی گفت: محمد بن قاسم بن عبید، با واسطه، از حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) روایت کرده که آن حضرت در بارۀ این آيه: «إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ»، فرمودند: منظور از «ليلة» حضرت فاطمه (علیها السلام) هستند، و منظور از «القدر» خداوند است، پس هر كس که حضرت فاطمه (علیها السلام) را به حقیقت بشناسد، پس به تحقیق شب قدر را درک نموده است، و همانا او را «فاطمه» ناميدند چون مردم از كسب معرفت واقعى ایشان، ناتوان هستند.

توضیح: طبق روایات فوق، بین شب قدر و حضرت فاطمه (علیها السلام) ، شباهت هایی وجود دارد، و ما به دو مورد آن اشاره می کنیم:

1_ همانگونه كه شب قدر، براى مردم مايۀ خیر و بركت است، وجود گران قدر حضرت فاطمه (علیها السلام) نيز ، مايۀ خير و برکت می باشند، و یکی از مصایق آن، برکتی است که خداوند در نسل آن حضرت قرار داده، که تا روز قیامت ادامه خواهد داشت.

2_ همانگونه كه عظمت و قدر و منزلت شب قدر برای مردم ناشناخته است، قدر و منزلت حضرت فاطمه (علیها السلام) نیز ناشناخته مانده است، و برای بسیاری از مردم مجهول است، حتی مزار مطهّرشان مخفی است تا روز قیامت.

ص: 283

مورد رحمت خداوندیم و به خدا سوگند! ما هستیم که خدا استثنا نموده، ولی ما دوستان خود را یاری می کنیم.

2_ عَنْ يَعْقُوبَ بْنِ شُعَيْبٍ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) ، فِي قَوْلِهِ تَعَالَى: «يَوْمَ لا يُغْنِي مَوْلًى عَنْ مَوْلًى شَيْئاً وَ لا هُمْ يُنْصَرُونَ»، «إِلَّا مَنْ رَحِمَ اللَّهُ»، قَالَ: نَحْنُ أَهْلُ الرَّحْمَةِ.(1)

از یعقوب بن شعیب نقل است که گفت: حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) در بارۀ این کلام خدای متعال: «يَوْمَ لا يُغْنِي مَوْلًى عَنْ مَوْلًى شَيْئاً وَ لا هُمْ يُنْصَرُونَ»، «إِلَّا مَنْ رَحِمَ اللَّهُ»، فرمودند: ما اهل رحمت هستیم.

توضیح: حضرت فاطمه (علیها السلام) خورشید فروزان مهر و رحمت الهی هستند، گاهی این رحمت برای پدر بزرگوارشان جلوه می کند، و می شود: أُمّ أَبِيهَا.

گاهی برای شوهرشان حضرت علی (علیه السلام) جلوه گری می کند، تا جایی که آن حضرت با نگاه به جمال حضرت فاطمه (علیها السلام) می فرمودند: فَتَنْكَشِفُ عَنِّي الْهُمُومُ وَ الْأَحْزَانُ، یعنی با دیدن سیمای نورانی شما غم و اندوه من علی، برطرف می شود.

و گاهی این مهر و رحمت برای گروهی خاص جلوه گری می کند، تا در روزی که هیچ چیز و هیچ کس به داد انسان نمی رسد، یعنی روز قیامت، مورد رحمت و شفاعت آن حضرت واقع شوند، خصوصاً برای کسانی که در طول زندگی شان برای حضرت امام حسین (علیه السلام) گریه کرده باشند، که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: ... فَإِذَا كَانَ الْقِيَامَةُ تَشْفَعِينَ أَنْتِ لِلنِّسَاءِ وَ أَنَا أَشْفَعُ لِلرِّجَالِ. یعنی: پس وقتی که روز قیامت فرا رسد تو ای

ص: 285

فاطمه جان! زنهای گریه کن بر حسینت را شفاعت می کنی و من مردهای آن ها را.

حال با توجّه به مطالب فوق و دقّت در عبارت: وَ مَعْدِنَ الرَّحْمَةِ، در زیارت جامعه کبیره، در می یابیم که اگر به حضرات معصومین (علیهم السلام) با این عبارت سلام می دهیم، یکی از دلایلش این است که ایشان از مادری هستند، که معدن رحمت و رأفت و مهربانی است.

ص: 286

پس از شما، او را خواهند کشت، پس زمانی که حضرت فاطمه (علیها السلام) به امام حسین (علیه السلام) باردار شدند، این بارداری را خوش نداشتند و در هنگام به دنیا آوردن آن حضرت نیز از آن کراهت داشتند، امام صادق (علیه السلام) فرمودند: در دنیا هرگز دیده نشده است که مادری، فرزندی را به دنیا بیاورد که حمل آن را خوش نداشته باشد، ولی زمانی که حضرت فاطمه (علیها السلام) دریافتند که امام حسین (علیه السلام) کشته خواهند شد از حمل او کراهت داشتند، حضرت فرمودند: پس در بارۀ ایشان این آیه نازل شد: «وَ وَصَّيْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَيْهِ _ حُسْناً _ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ كُرْهاً وَ وَضَعَتْهُ كُرْهاً وَ حَمْلُهُ وَ فِصالُهُ ثَلاثُونَ شَهْراً».

2_ عَنْ أَبِي سَلَمَةَ سَالِمِ بْنِ مُكَرَّمٍ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) ، قَالَ: لَمَّا حَمَلَتْ فَاطِمَةُ (علیها السلام) بِالْحُسَيْنِ (علیه السلام) ، جَاءَ جَبْرَئِيلُ (علیه السلام) إِلَى رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) ، فَقَالَ: إِنَّ فَاطِمَةَ سَتَلِدُ وَلَداً تَقْتُلُهُ أُمَّتُكَ مِنْ بَعْدِكَ، فَلَمَّا حَمَلَتْ فَاطِمَةُ بِالْحُسَيْنِ كَرِهَتْ حَمْلَهُ، وَ حِينَ وَضَعَتْهُ كَرِهَتْ وَضْعَهُ، ثُمَّ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) : هَلْ رَأَيْتُمْ فِي الدُّنْيَا أُمّاً تَلِدُ غُلَاماً فَتَكْرَهُهُ؟ وَ لَكِنَّهَا كَرِهَتْهُ لِأَنَّهَا عَلِمَتْ أَنَّهُ سَيُقْتَلُ، قَالَ: وَ فِيهِ نَزَلَتْ هَذِهِ الْآيَةُ: «وَ وَصَّيْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَيْهِ _ حُسْناً _ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ كُرْهاً وَ وَضَعَتْهُ كُرْهاً وَ حَمْلُهُ وَ فِصالُهُ ثَلاثُونَ شَهْراً».(1)

از ابو سلمه سالم بن مکرّم نقل است که گفت: حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) فرمودند: هنگامی که حضرت فاطمه (علیها السلام) امام حسین (علیه السلام) را باردار شدند، جبرئیل (علیه السلام) نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) آمد و عرض کرد: همانا فاطمه به زودی پسری به دنیا می آورد که پس از شما، امّت شما او را به خواهند کشت، پس هنگامی که حضرت فاطمه (علیها السلام) به امام حسین (علیه السلام) باردار شدند از این بارداری کراهت داشتند و

ص: 289

هنگامی که امام حسین (علیه السلام) به دنیا آمدند نیز کراهت داشتند و و ناراضی بودند، سپس امام صادق (علیه السلام) فرمودند: آیا در دنیا مادری دیده اید که از به دنیا آوردن پسری کراهت داشته باشد؟! ولی دلیل کراهت ایشان این بود که می دانستند این پسر به زودی کشته می شود، آنگاه فرمودند: پس در بارۀ ایشان این آیه نازل شد: «وَ وَصَّيْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَيْهِ _ حُسْناً _ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ كُرْهاً وَ وَضَعَتْهُ كُرْهاً وَ حَمْلُهُ وَ فِصالُهُ ثَلاثُونَ شَهْراً».

3_ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ، عَنْ أَبِيهِ، قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) يَقُولُ: أَتَى جَبْرَئِيلُ (علیه السلام) إِلَى رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) ، فَقَالَ لَهُ: السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا مُحَمَّدُ! أَ لَا أُبَشِّرُكَ بِغُلَامٍ تَقْتُلُهُ أُمَّتُكَ مِنْ بَعْدِكَ، فَقَالَ: لَا حَاجَةَ لِي فِيهِ، قَالَ: فَانْتَهَضَ إِلَى السَّمَاءِ، ثُمَّ عَادَ إِلَيْهِ الثَّانِيَةَ، فَقَالَ لَهُ مِثْلَ ذَلِكَ، فَقَالَ: لَا حَاجَةَ لِي فِيهِ، فَانْعَرَجَ إِلَى السَّمَاءِ، ثُمَّ انْقَضَّ إِلَيْهِ الثَّالِثَةَ، فَقَالَ مِثْلَ ذَلِكَ، فَقَالَ: لَا حَاجَةَ لِي فِيهِ، فَقَالَ: إِنَّ رَبَّكَ جَاعِلٌ الْوَصِيَّةَ فِي عَقِبِهِ، فَقَالَ: نَعَمْ، أَوْ قَالَ ذَلِكَ.

ثُمَّ قَامَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَدَخَلَ عَلَى فَاطِمَةَ (علیها السلام) ، فَقَالَ لَهَا: إِنَّ جَبْرَئِيلَ (علیه السلام) أَتَانِي فَبَشَّرَنِي بِغُلَامٍ تَقْتُلُهُ أُمَّتِي مِنْ بَعْدِي، فَقَالَتْ: لَا حَاجَةَ لِي فِيهِ، فَقَالَ لَهَا: إِنَّ رَبِّي جَاعِلٌ الْوَصِيَّةَ فِي عَقِبِهِ، فَقَالَتْ: نَعَمْ إِذَنْ، قَالَ: فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَى عِنْدَ ذَلِكَ هَذِهِ الْآيَةَ: «حَمَلَتْهُ أُمُّهُ كُرْهاً وَ وَضَعَتْهُ كُرْهاً»، لِمَوْضِعِ إِعْلَامِ جَبْرَئِيلَ إِيَّاهَا بِقَتْلِهِ، فَحَمَلَتْهُ كُرْهاً بِأَنَّهُ مَقْتُولٌ، وَ وَضَعَتْهُ كُرْهاً لِأَنَّهُ مَقْتُولٌ.(1)

از محمد بن عبدالله، از پدرش نقل است که گفت: شنیدم که حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) فرمودند: جبرئیل بر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) وارد شد و عرض کرد: سلام بر توای

ص: 290

محمد! شما را به مولودی بشارت می دهم که امّت شما پس از شما، او را خواهند کشت، پس رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: مرا به آن نیازی نیست، پس جبرئیل به آسمان رفت و دو باره بر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرود آمد و دوباره همان مطلب را عرض کرد، و حضرت هم فرمودند: مرا به آن نیازی نیست، پس جبرئیل به آسمان بالا رفت و سپس برای سومین بار بر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرود آمد و همان مطلب را تکرار کرد، و حضرت نیز فرمودند: مرا به آن نیازی نیست، پس جبرئیل عرض کرد: خداوند وصایت را در نسل او قرار داده است، پس حضرت فرمودند: بله، پذیرفتم.

سپس رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) برخاستند و بر حضرت فاطمه (علیها السلام) وارد شدند و به ایشان فرمودند: جبرئیل نزد من آمد و مرا به فرزندی بشارت داد که پس از من امّتم او را می کشند، حضرت فاطمه (علیها السلام) عرض کردند: مرا به آن نیازی نیست، پس حضرت فرمودند: خداوند وصایت را در نسل او قرار داده است، پس حضرت فاطمه (علیها السلام) عرضه داشتند: در این صورت پذیرفتم. امام صادق (علیه السلام) فرمودند: در این هنگام خدای متعال این آیه را فرو فرستاد: «حَمَلَتْهُ أُمُّهُ كُرْهاً وَ وَضَعَتْهُ كُرْهاً»، چون جبرئیل خبر شهادت امام حسین (علیه السلام) را به حضرت فاطمه (علیها السلام) رسانده بود، آن حضرت، امام حسین (علیه السلام) را با غم و اندوه از کشته شدنش حمل کردند، و با غم و اندوه از کشته شدنش به دنیا آوردند.

ص: 291

ما را ببیند و کلام ما را بشنود، خداوند هدایتی بر هدایتش می افزاید.

توضیح: با توجّه به اینکه در روایت فوق، از ضمیر «نا» استفاده شده، و حضرت فاطمه (علیها السلام) را هم در بر می گیرد، بنا بر این در دوستی و محبّت حضرت فاطمه (علیها السلام) خیری است که خداوند به هر کس عنایت فرماید، هدایتی بر هدایتش می افزاید تا باعث عاقب به خیری او شود.

ص: 293

حَوْرَاءَ، مَعَهُنَّ خَمْسُونَ أَلْفَ مَلَكٍ عَلَى نَجَائِبَ مِنْ يَاقُوتٍ أَجْنِحَتُهَا مِنْ زَبَرْجَدٍ، وَأَزِمَّتُهَا مِنَ اللُّؤْلُؤِ الرَّطْبِ، عَلَيْهَا رَحَائِلُ مِنْ دُرٍّ، عَلَى كُلِّ رَحْلٍ نُمْرُقَةٌ مِنْ سُنْدُسٍ، حَتَّى تَجُوزَ بِهَا الصِّرَاطَ، وَ يَأْتُونَ الْفِرْدَوْسَ، فَيَتَبَاشَرُ بِهَا أَهْلُ الْجَنَّةِ، وَ تَجْلِسُ عَلَى عَرْشٍ مِنْ نُورٍ، وَ يَجْلِسُونَ حَوْلَهَا وَ فِي بُطْنَانِ الْعَرْشِ قَصْرَانِ، قَصْرٌ أَبْيَضُ وَ قَصْرٌ أَصْفَرُ مِنْ لُؤْلُؤٍ مِنْ عِرْقٍ وَاحِدٍ، وَ إِنَّ فِي الْقَصْرِ الْأَبْيَضِ سَبْعِينَ أَلْفَ دَارٍ مَسَاكِنَ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ (علیهم السلام) ، وَ إِنَّ فِي الْقَصْرِ الْأَصْفَرِ سَبْعِينَ أَلْفَ دَارٍ مَسَاكِنَ إِبْرَاهِيمَ وَ آلِ إِبْرَاهِيمَ (علیهم السلام) ، وَ يَبْعَثُ اللَّهُ إِلَيْهَا مَلَكاً لَمْ يَبْعَثْ إِلَى أَحَدٍ قَبْلَهَا وَ لَمْ يَبْعَثْ إِلَى أَحَدٍ بَعْدَهَا، فَيَقُولُ لَهَا: إِنَّ رَبَّكَ يَقْرَأُ عَلَيْكِ السَّلَامَ وَ يَقُولُ لَكَ: سَلِينِي أُعْطِكِ.

فَتَقُولُ: قَدْ أَتَمَّ عَلَيَّ نِعْمَتَهُ، وَ أَبَاحَنِي جَنَّتَهُ، وَ هَنَّأَنِي كَرَامَتَهُ، وَ فَضَّلَنِي عَلَى نِسَاءِ خَلْقِهِ، أَسْأَلُهُ أَنْ يُشَفِّعَنِي فِي وُلْدِي وَ ذُرِّيَّتِي، وَ مَنْ وَدَّهُمْ بَعْدِي وَ حَفِظَهُمْ بَعْدِي.

قَالَ: فَيُوحِي اللَّهُ إِلَى ذَلِكَ الْمَلَكِ مِنْ غَيْرِ أَنْ يَتَحَوَّلَ عَنْ مَكَانِهِ، أَنْ خَبِّرْهَا أَنِّي قَدْ شَفَّعْتُهَا فِي وُلْدِهَا وَ ذُرِّيَّتِهَا وَ مَنْ وَدَّهُمْ وَ أَحَبَّهُمْ وَ حَفِظَهُمْ بَعْدَهَا.

قَالَ: فَتَقُولُ: الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي أَذْهَبَ عَنِّي الْحَزَنَ وَ أَقَرَّ عَيْنِي، ثُمَّ قَالَ جَعْفَرٌ (علیه السلام) : كَانَ أَبِي (علیه السلام) إِذَا ذَكَرَ هَذَا الْحَدِيثَ تَلَا هَذِهِ الْآيَةَ: «وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ اتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّيَّتُهُمْ بِإِيمانٍ أَلْحَقْنا بِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَ ما أَلَتْناهُمْ مِنْ عَمَلِهِمْ مِنْ شَيْ ءٍ كُلُّ امْرِئٍ بِما كَسَبَ رَهِينٌ».(1)

از کلبی نقل است که گفت: حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) از پدرشان (علیه السلام) روایت فرمودند: هنگامی که روز قیامت فرا رسد، یک منادی از عرش فریاد می زند: ای گروه آفردیگان! چشمانتان را ببندید، تا فاطمه دختر محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) عبور کند، پس او اوّلین کسی است که پوشیده می شود، و دوازده هزار حوریه از بهشت فردوس، که همراه آنها

ص: 296

پنجاه هزار فرشته است و بر اسبهایی نجیب از یاقوت سوارند، و بالهای آنها از زبرجد است، و افسار آنها از لؤلؤ تازه است، بر هر یک از آنها زینی از درّ است، و بر روی هر زین، بالشی از سندس قرار دارد، به استقبال حضرت فاطمه (علیها السلام) می آیند، و آن حضرت را از صراط عبور می دهند و به بهشت فردوس می آورند.

اهل بهشت به یکدیگر مژده می دهند و آن حضرت بر تختی از نور می نشینند در حالی که آن حوران و فرشتگان اطراف ایشان می نشینند.

و در دل عرش دو قصر است، قصری سفید و قصری زرد، از مرواریدی از یک جنس. در قصر سفید هفتاد هزار خانه هست که مسکن محمّد و آل محمّد (علیهم السلام) می باشد، و در قصر زرد هم، هفتاد هزار مسکن هست که خانه های ابراهیم و آل ابراهیم (علیهم السلام) می باشد. خداوند فرشته ای را به سوی حضرت فاطمه (علیها السلام) می فرستد، که قبل از آن به سوی کسی نفرستاده و پس از او نیز نمی فرستد، پس او به آن حضرت می گوید: پروردگارت به تو سلام می رساند و می فرماید: از من بخواه تا به تو عطا کنم.

حضرت فاطمه (علیها السلام) می گوید: خداوند نعمتش را بر من تمام کرده، بهشت خود را به من ارزانی داشته، و کرامت خود را بر من گوارا ساخته، و مرا بر تمام زنان عالم برتری داده است، حال از او می خواهم شفاعت مرا در بارۀ فرزندان من و ذریّه ام و دوستداران آنها پس از من، و کسانی که ایشان را پس از من محافظت کرده اند، بپذیرد.

پس خداوند به آن فرشته وحی می کند، بدون از اینکه از جای خود حرکت کند، به فاطمه (علیها السلام) خبر دهد که شفاعت او را در بارۀ فرزندانش و ذریّه اش و کسانی که پس از او آنها را دوست داشته اند و از آنها حمایت و حفاظت نموده اند، را پذیرفتم.

آنگاه حضرت فاطمه (علیها السلام) می گوید: خدا را سپاس که غم و اندوه را از من زدودو دو چشم مرا روشن کرد. آنگاه حضرت صادق (علیه السلام) فرمودند: هر وقت پدرم این حدیث را

ص: 297

نقل می کردند، این آیه را نیز تلاوت می نمودند: «وَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ اتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّیَّتُهُمْ بِإِیمانٍ أَلْحَقْنا بِهِمْ ذُرِّیَّتَهُمْ وَ ما أَلَتْناهُمْ مِنْ عَمَلِهِمْ مِنْ شَیْ ءٍ کُلُّ امْرِئٍ بِما کَسَبَ رَهِینٌ».

3_ عَنْ الْوَلِيدِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ زَيْدِ بْنِ جُدْعَانَ، عَنْ عَمِّهِ عَلِيِّ بْنِ زَيْدٍ، قَالَ: قَالَ عَبْدُ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ كُنَّا نُفاضِلُ، فَنَقُولُ: أَبُو بَكْرٍ وَ عُمَرَ وَ عُثْمَان، وَ يَقُولُ قائِلُهُم: فُلَانٍ وَ فُلَانٌ، فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ: يَا أَبَا عَبْدِ الرَّحْمَنِ! فَعَلَيَّ؟ قَالَ: عَلِيٌّ مِنْ أَهْلِ بَيْتٍ لَا يُقَاسُ بِهِمْ أَحَدٌ مِنَ النَّاسِ، عَلِيٌّ مَعَ النَّبِيِّ فِي دَرَجَتِهِ، إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ: «وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ اتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّيَّتُهُمْ بِإِيمانٍ أَلْحَقْنا بِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ»، فَفَاطِمَةُ ذُرِّيَّةِ النَّبِيِّ (صلی الله علیه و آله) ، وَ هِيَ مَعَهُ فِي دَرَجَتِهِ وَ عَلِيٌّ (علیه السلام) مَعَ فَاطِمَةَ (علیها السلام) .(1)

از ولید بن محمد بن زید بن جُدعان نقل است که عمویش علی بن زید گفت: ما نزد عبد اللَّه بن عمر بودیم و فضائل و مزایای یکدیگر را بر می شمردیم، پس می گفتیم: ابو بکر و عمر و عثمان، و دیگری می گفت: فلانی و فلانی. پس مردی به او گفت: ای ابو عبد الرحمن! پس در بارۀ علی چه می گوئید؟ پاسخ داد: علی از خانواده ای است که با هیچ یک از مردم قابل مقایسه نیستند، علی با پیامبر است و در درجه اوست، همانا خداوند (عزوجل) می فرماید: «وَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ اتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّیَّتُهُمْ بِإِیمانٍ أَلْحَقْنا بِهِمْ ذُرِّیَّتَهُمْ»، پس فاطمه (علیها السلام) از ذریۀ پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) است و با او در درجه اش خواهد بود، و علی (علیه السلام) هم با فاطمه (علیها السلام) است.

ص: 298

دُونَ ذَلِکَ»، مقصود از این عذاب، عذاب روز رجعت است که با شمشیر خواهد بود.

توضیح: اولین ظلمی که در حق اهل بیت حضرت محمّد (علیهم السلام) شد، غصب ظالمانۀ خلافت حضرت علی (علیه السلام) ، و ظلمهایی که در حق حضرت فاطمه (علیها السلام) شد، از قبیل هجوم به خانۀ آن حضرت و آتش زدن درب خانه، و هتک حرمت و ضرب و شتم آن حضرت، که منجر به شهادت طفل در رحمشان، حضرت محسن بن علی (علیهما السلام) و سپس خود آن حضرت شد، می باشد.

لذا طبق روایات منقول از حضرات معصومین (علیهم السلام) یکی از اقدامات حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) پس از ظهور، این است که، به شهر مدینۀ پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) می آیند و آن دو ظالم(عمر و ابابکر) را از قبورشان بیرون می کشند و آنها را زنده می کنند، سپس به یک نخل خشک خرما آویزان نموده و آنها را مجازات می کنند.(1)

ص: 300

توضیح: همانطور که قبلاً هم بیان شد، وقتی ائمّۀ اطهار (علیهم السلام) در احادیث وروایاتشان مطلبی را با ضمیر «نحن» و «نا» به خودشان نسبت می دهند، آن مطلب در شأن حضرت فاطمه (علیها السلام) نیز می شود. زیرا آن ضمیر به اهل بیت (علیهم السلام) بر می گردد و آن حضرت، امّ الائمّه و گل سرسبد آنها می باشند.

ص: 302

2_ عَنْ جَابِرٍ الْجُعْفِيِّ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) ، فِي قَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَّ: «مَرَجَ الْبَحْرَيْنِيَلْتَقِيانِ»، قَالَ: عَلِيٌّ وَ فَاطِمَةُ (علیهما السلام) ، «بَيْنَهُما بَرْزَخٌ لا يَبْغِيانِ»، قَالَ: لَا يَبْغِي عَلِيٌّ (علیه السلام) عَلَى فَاطِمَةَ (علیها السلام) ، وَ لَا تَبْغِي فَاطِمَةُ (علیها السلام) عَلَى عَلِيٍّ (علیه السلام) ، «يَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَ الْمَرْجانُ»، قَالَ: الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ (علیهما السلام) .(1)

از جابر جعفی نقل است که گفت: حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) در بارۀ این کلام خدای (عزوجل) : «مَرَجَ البَحْرَیْنِ یَلتَقِیَانِ»، فرمودند: منظور حضرت علی (علیه السلام) و حضرت فاطمه (علیها السلام) می باشند، و در باره ی: «بَیْنَهُمَا بَرْزَخٌ لا یَبغِیَانِ»، فرمودند: نه حضرت علی (علیه السلام) در حق حضرت فاطمه (علیها السلام) ستم روا می دارند، و نه حضرت فاطمه (علیها السلام) در حق حضرت علی (علیه السلام) ، و منظور از: «یَخْرُجُ مِنْهُمَا اللؤْلؤُ والمَرْجَانُ»، حسن و حسین (علیهما السلام) هستند.

3_ عَنْ أَبِي ذَرٍّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ، فِي قَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَّ: «مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيانِ»، قَالَ: عَلِيٌّ وَ فَاطِمَةُ (علیهما السلام) ، «يَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَ الْمَرْجانُ»، قَالَ: الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ (علیهما السلام) ، فَمَنْ رَأَى مِثْلَ هَؤُلَاءِ الْأَرْبَعَةِ عَلِيٍّ وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ (علیهم السلام) ، لَا يُحِبُّهُمْ إِلَّا مُؤْمِنٌ، وَ لَا يُبْغِضُهُمُ إِلَّا كَافِرٌ، فَكُونُوا مُؤْمِنِينَ بِحُبِّ أَهْلِ الْبَيْتِ، وَ لَا تَكُونُوا كُفَّاراً بِبُغْضِ أَهْلِ الْبَيْتِ، فَتُلْقَوْا فِي النَّارِ.(2)

ص: 304

از ابوذر (رضی الله عنه) نقل است که در بارۀ این کلام خدای (عزوجل) : «مَرَجَ البَحْرَیْنِ یَلتَقِیَانِ»، گفت: آنها، حضرت علی (علیه السلام) و حضرت فاطمه (علیه السلام) می باشند، و در بارۀ آیه: «یَخْرُجُ مِنْهُمَا اللؤْلؤُ وَ المَرْجَانُ»، گفت: حسن و حسین (علیهما السلام) می باشند، پس چه کسی مانند این چهار تن را دیده است علی و فاطمه و حسن و حسین (علیهم السلام) ؟جز مؤمن آنها را دوست نمی دارد و جز کافر با آنها دشمنی نمی ورزد. پس با دوست داشتن اهل بیت (علیهم السلام) ، از مؤمنین باشید، و با بغض و دشمنی با اهل بیت (علیهم السلام) ، جزو کافران نشوید، که در آتش افکنده می شوید.

4_ عَنْ سَلْمَانَ الْفَارِسِيِّ، وَ سَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ، وَ سُفْيَانَ الثَّوْرِيِّ، بِأَنَّ «الْبَحْرَيْنِ»، عَلِيٌّ وَ فَاطِمَةُ (علیهما السلام) ، «بَيْنَهُمَا بَرْزَخٌ»، مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله و سلم) ، «يَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَ الْمَرْجانُ»، الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ (علیهما السلام) .(1)

از جناب سلمان فارسی، و سعید بن جبیر، و سفیان ثوری (رضی الله عنهم) ، نقل است که همانا این دو دریا، حضرت علی (علیه السلام) و حضرت فاطمه (علیها السلام) هستند، و بین آن دو برزخی است که آن، حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) می باشند، و منظور از: «یَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَ الْمَرْجانُ»، حسن و حسین (علیهما السلام) هستند.

توضیح: خداوند در آیۀ فوق، وجود مقدّس امیر المؤمنین علی (علیه السلام) و وجود مطهّرۀ حضرت فاطمه (علیها السلام) ، را به دو دریا تشبیه نموده است، اگر حضرت علی (علیه السلام) ، دریای

ص: 305

علم و فضیلت و امامت عظمی هستند، همسرشان، حضرت فاطمه (علیها السلام) هم دریای علم و طهارت و عصمت کبری می باشند.

و این که خداوند از عبارت دریا، در این آیۀ شریفه، برای معرّفی این گهر گرانقدر عالَم هستی، استفاده نموده، بی حکمت نیست، که ما به چند مورد آن اشارهمی کنیم:

1_ آب دريا قابل وزن كردن نيست، پس مقام و عظمت حضرت فاطمه (علیها السلام) نیز به هيچ عنوان قابل اندازه گیری نمی باشد.

2_ همان گونه که آب دریا پاک و مطهّر است، حضرت فاطمه (علیها السلام) نیز پاک و مطهّر می باشند.

3_ همان گونه که آب دریا پاک کننده است، ولایت و محبّت حضرت فاطمه (علیها السلام) نیز پاک کننده می باشد.

4_ همان گونه که دریا دارای عجایب و شگفتی هایی می باشد، حضرت فاطمه (علیها السلام) نیز دارای عجایب شگفتی های بسیاری هستند، که یکی از آنها در عرصۀ قیامت و هنگامۀ ورودشان به محشر و مقام شفاعت آن حضرت می باشد.

5_ همان گونه که دریا منشأ برکات است و از داخل آن چیزهای با ارزش و قیمتی استخراج می شود، وجود مقدّس حضرت فاطمه (علیها السلام) نیز منشأ برکاتی هستند که از ایشان، لؤلؤ و مرجانی مثل امام حسن (علیه السلام) و امام حسین (علیه السلام) به دنیا آمده اند، و از نسل با برکتشان ائمۀ اطهار (علیهم السلام) ، سادات و ذریّۀ رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) ، می باشند که تا روز قیامت ادامه خواهند داشت، و سید السادات، حضرت مهدی آل محمّد (علیهم السلام) نیز از همین نسل می باشند.

ص: 306

این کلام خداوند (عزوجل) : «سَنَفْرُغُ لَكُمْ أَيُّهَ الثَّقَلانِ»، فرمودند: ثقلان، ما و قرآن هستیم.3_ في تفسير عليّ بن إبراهيم: قَوْلُهُ: «سَنَفْرُغُ لَكُمْ أَيُّهَ الثَّقَلانِ»، قَالَ: نَحْنُ وَ كِتَابُ اللَّهِ، وَ الدَّلِيلُ عَلَى ذَلِكَ قَوْلُ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) : إِنِّي تَارِكٌ فِيكُمُ الثَّقَلَيْنِ، كِتَابَ اللَّهِ وَ عِتْرَتِي أَهْلَ بَيْتِي.(1)

جناب علی بن ابراهیم قمی در تفسیرش: در بارۀ این کلام خدای متعال: «سَنَفْرُغُ لَكُمْ أَيُّهَ الثَّقَلانِ»، گفته است: یعنی ما و کتاب خدا، و دلیل آن، کلام رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) می باشد که فرمودند: همانا من در میان شما، دو چیز با ارزش و گران بهاء به جا می گذارم، یکی کتاب خدا و دیگری عترت من که همان اهل بیت من هستند.

توضیح: با نگاه به آیۀ شریفه و روایات ذیل آن، به این نتیجه می رسیم که وجود مطهّر حضرت فاطمه (علیها السلام) ، یکی از دو چیز گران بهائی هستند، که به فرمایش رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) چنگ زدن به آن، و ثقل دیگر یعنی قرآن کریم، که هیچگاه از هم جداشدنی نیستند، باعث فلاح و رستگاری انسان می شود، و طبق وعدۀ پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) ، ما را کنار حوض کوثر، به آن حضرت می رساند.

ص: 309

الرِّجْسَ وَ طَهَّرَنَا تَطْهِيراً. (الخبر)(1)

ابان از سليم نقل مى كند كه گفت: عبد اللَّه بن جعفر بن ابى طالب (علیهم السلام) برايم نقل كرد و گفت: نزد معاويه بودم و امام حسن و امام حسين (علیهما السلام) هم همراه ما بودند، و عبد اللَّه بن عباس نيز نزد او بود.

معاويه به من رو کرد و گفت: اى عبد اللَّه بن جعفر! چه قدر احترام تو نسبت به حسن و حسين زیاد است! به خدا سوگند! آن دو از تو بهتر نيستند و پدرشان هم از پدر تو بهتر نيست، و اگر فاطمه دختر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) مادرشان نبود، مى گفتم كه مادرت اسماء بنت عميس هم از او كمتر نيست.

گفتم: به خدا سوگند! تو نسبت به آن دو و پدر و مادرشان كم معرفت هستى. به خدا سوگند! آن دو از من بهترند و پدرشان از پدر من بهتر است و مادرشان از مادر من بهتر است.

اى معاويه! تو از آنچه که من از پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) شنيده ام، غافلى، چیزهایی كه در بارۀ آن دو و پدر و مادرشان فرمودند و من آنها را حفظ كرده ام و در قلب خود جای داده ام و آن را نقل كرده ام.

تا آنجا که ابن عباس گفت:

اى معاويه! عمر بن خطاب در زمان حكومتش مرا نزد على بن ابى طالب (علیه السلام) فرستاد كه: «من مى خواهم قرآن را در يک جلد بنويسم، آنچه از قرآن نوشته اى نزد ما بفرست».

حضرت فرمودند: به خدا سوگند! قبل از آنكه تو به آن برسى، بايد گردن من زده شود. من عرض كردم: چرا؟ فرمودند: زيرا خداوند مى فرمايد: «لا يَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ»،منظور خداوند اين است كه جز پاكان به همۀ قرآن دست نمى يابند که خداوند فقط ما

ص: 312

را قصد نموده، ما هستيم كه خداوند بدى ها را از ما برده و ما را پاک گردانيده است.

2_ عَنْ أَبِي أَيُّوبَ الْأَنْصَارِيِّ، قَالَ: نَزَلَ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم) دَارِي، فَنَزَلَ عَلَيْهِ جَبْرَئِيلُ مِنَ السَّمَاءِ بِجَامٍ مِنْ فِضَّةٍ، فِيهِ سِلْسِلَةٌ مِنْ ذَهَبٍ، فِيهِ مَاءٌ مِنَ الرَّحِيقِ الْمَخْتُومِ، فَنَاوَلَ النَّبِيَّ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَشَرِبَ، ثُمَّ نَاوَلَ عَلِيّاً (علیه السلام) فَشَرِبَ، ثُمَّ نَاوَلَ فَاطِمَةَ (علیها السلام) فَشَرِبَتْ، ثُمَّ نَاوَلَ الْحَسَنَ (علیه السلام) فَشَرِبَ، ثُمَّ نَاوَلَ الْحُسَيْنَ (علیه السلام) فَشَرِبَ، ثُمَّ نَاوَلَ الْأَوَّلَ فَانْضَمَّ الْكَأْسُ، فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَى: «لا يَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ»، وَ «فِي ذلِكَ فَلْيَتَنافَسِ الْمُتَنافِسُونَ»(1).(2)

از ابو ایّوب انصاری نقل است که گفت: پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به خانۀ من آمدند، در این هنگام جبرئیل (علیه السلام) با جامی از نقره که زنجیری از طلا داشت و آبی از رحیق مختوم در آن بود، از آسمان نازل شد، پس آن را به پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) داد و آن حضرت از آن نوشیدند، سپس آن را به حضرت علی (علیه السلام) داد پس ایشان هم از آن نوشیدند، سپس آن را به حضرت فاطمه (علیها السلام) داد و ایشان هم از آن نوشیدند، سپس آن را به حسن (علیه السلام) داد پس ایشان هم از آن نوشیدند، سپس آن را به حسین (علیه السلام) داد و ایشان هم از آن نوشیدند، سپس جام را به اولی (ابوبکر) داد که ناگهان جام درهم فرو رفت، پس خدای متعال نازل فرمود: «لا يَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ»، وَ «فِي ذلِكَ فَلْيَتَنافَسِ الْمُتَنافِسُونَ».

3_ فی تفسير القمي: قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام) فِي خُطْبَتِهِ: وَ قَدْ عَلِمَ الْمُسْتَحْفَظُونَ مِنْأَصْحَابِ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله و سلم) أَنَّهُ قَالَ: إِنِّي وَ أَهْلَ بَيْتِي مُطَهَّرُونَ، فَلَا تَسْبِقُوهُمْ فَتَضِلُّوا، وَ لَا تَتَخَلَّفُوا عَنْهُمْ فَتَزِلُّوا، وَ لَا تُخَالِفُوهُمْ فَتَجْهَلُوا، وَ لَا تُعَلِّمُوهُمْ فَإِنَّهُمْ أَعْلَمُ مِنْكُمْ، هُمْ أَعْلَمُ

ص: 313

النَّاسِ كِبَاراً وَ أَحْلَمُ النَّاسِ صِغَاراً، فَاتَّبِعُوا الْحَقَّ وَ أَهْلَهُ حَيْثُ كَانَ.(1)

در تفسیر علی بن ابراهیم قمی: حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) در خطبۀ خود فرمودند: به تحقیق، حافظان حدیث از یاران حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) ، می دانند که همانا آن حضرت فرمودند: من و اهل بیتم پاک و پاکیزه ایم، بنا بر این بر آنها پیشی نگیرید که گمراه می شوید، و از فرمان آنها تخلّف نکنید که به لغزش می افتید، و با آنها مخالفت نکنید که دچار نادانی می شوید، و به آنها چیزی نیاموزید که آنها از شما داناترند. آنها در بزرگی داناترین مردم، و در کوچکی حلیم ترین آنها هستند، بنا بر این از حق و اهل حق پیروی کنید، هر جا که باشید.

توضیح: با قرار دادن آیۀ فوق در کنار آیۀ تطهیر 33/33، این چنین نتیجه گیری می شود: خدای متعال هر گونه رجس و پلیدی را از اهل بیت (علیهم السلام) دور نموده، و به آنها مقام پاکی و طهارتی را عنایت فرموده، تا به اسرار کتاب مکنون دسترسی پیدا کنند، و با داشتن علم به ظاهر و باطن قرآن، تنها مفسّرین و مبیّنین قرآن کریم باشند.

بنا بر این حضرت فاطمه (علیها السلام) نیز در زمرۀ مطهّرین می باشند، که خدای متعال در آیۀ فوق، ایشان را، اینگونه معرفی می فرماید.

ص: 314

است و خداوند برای ما در صدقه، سهمی قرار نداده است، خداوند، پیامبرش و ما را عزیز و گرامی داشته، از این که تفاله و باقی ماندۀ در دست مردم را به ما بخوراند.

2_ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ، قَالَ: قَالَ مَوْلَايَ جَعْفَرٌ الصَّادِقُ (علیه السلام) : لَمَّا وُلِّيَ أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِي قُحَافَةَ قَالَ لَهُ عُمَرُ: إِنَّ النَّاسَ عَبِيدُ هَذِهِ الدُّنْيَا لَا يُرِيدُونَ غَيْرَهَا، فَامْنَعْ عَنْ عَلِيٍّ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ الْخُمُسَ، وَ الْفَيْ ءَ، وَ فَدَكاً، فَإِنَّ شِيعَتَهُ إِذَا عَلِمُوا ذَلِكَ تَرَكُوا عَلِيّاً وَ أَقْبَلُوا إِلَيْكَ رَغْبَةً فِي الدُّنْيَا وَ إِيثَاراً وَ مُحَابَاةً عَلَيْهَا، فَفَعَلَ أَبُو بَكْرٍ ذَلِكَ وَ صَرَفَ عَنْهُمْ جَمِيعَ ذَلِكَ.

فَلَمَّا قَامَ أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِي قُحَافَةَ أَمَرَ مُنَادِيَهُ: مَنْ كَانَ لَهُ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) دَيْنٌ أَوْ عِدَةٌ فَلْيَأْتِنِي حَتَّى أَقْضِيَهُ، وَ أَنْجَزَ لِجَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ وَ لِجَرِيرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْبَجَلِيِّ.

قَالَ عَلِيٌّ (علیه السلام) لِفَاطِمَةَ (علیها السلام) : صِيرِي إِلَى أَبِي بَكْرٍ وَ ذَكِّرِيهِ فَدَكاً، فَصَارَتْ فَاطِمَةُ إِلَيْهِ وَ ذَكَرَتْ لَهُ فَدَكاً مَعَ الْخُمُسِ وَ الْفَيْ ءِ، فَقَالَ (علیها السلام) : هَاتِي بَيِّنَةً، يَا بِنْتَ رَسُولِ اللَّهِ! فَقَالَتْ: أَمَّا فَدَكُ، فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْزَلَ عَلَى نَبِيِّهِ قُرْآناً يَأْمُرُ فِيهِ بِأَنْ يُؤْتِيَنِي وَ وُلْدِي حَقِّي، قَالَ اللَّهُ تَعَالَى: «فَآتِ ذَا الْقُرْبى حَقَّهُ»(1)، فَكُنْتُ أَنَا وَ وُلْدِي أَقْرَبَ الْخَلَائِقِ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) ، فَنَحَلَنِي وَ وُلْدِي فَدَكاً، فَلَمَّا تَلَا عَلَيْهِ جَبْرَئِيلُ (علیه السلام) : «وَ الْمِسْكِينَ وَ ابْنَ السَّبِيلِ»(2)، قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) : مَا حَقُّ الْمِسْكِينِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ؟

فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَى: «وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْ ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِي الْقُرْبى وَ الْيَتامى وَ الْمَساكِينِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ»(3)، فَقَسَمَ الْخُمُسَ عَلَى خَمْسَةِ أَقْسَامٍ، فَقَالَ: «ما أَفاءَ اللَّهُ عَلى رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرى فَلِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِي الْقُرْبى وَ الْيَتامى وَ الْمَساكِينِ

ص: 316

وَ ابْنِ السَّبِيلِ كَيْ لا يَكُونَ دُولَةً بَيْنَ الْأَغْنِياءِ»، فَمَا لِلَّهِ فَهُوَ لِرَسُولِهِ، وَ مَا لِرَسُولِ اللَّهِ فَهُوَلِذِي الْقُرْبَى، وَ نَحْنُ ذُو الْقُرْبَى. قَالَ اللَّهُ تَعَالَى: «قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى»(1).(2)

از مفضل بن عمر نقل است که گفت: مولایم، حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) فرمودند: هنگامی که ابوبکر پسر ابو قحافه بر مسند خلافت نشست، عمر به او گفت: مردم بندگان این دنیا هستند و خواهان چیزی جز آن نیستند، پس علی و اهل بیتش را از خمس و فیء و فدک منع کن، و چون شیعه این را بدانند، به خاطر رغبت و علاقه به دنیا و ترجیح دادن آن، علی را ترک می کنند، و به تو روی می آورند. پس ابوبکر این کار را انجام داد و تمامی این موارد را از علی و اهل بیتش گرفت.

پس زمانی که ابوبکر بن ابی قحافه خلیفه شد، به ندا دهنده اش دستور داد که ندا دهد: هر کس نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) دَینی دارد، یا آن حضرت، به او وعده ای داده است، پیش من بیایید که آن را ادا کنم، و حاجت جابر بن عبدالله و جریر بن عبد الله البجلی را ادا کرد.

حضرت امام علی (علیه السلام) به حضرت فاطمه (علیها السلام) فرمودند: پیش ابوبکر بروید و فدک را برای او یاد آور شوید. پس حضرت فاطمه (علیها السلام) پیش او رفتند و فدک و خمس و فیء را برای او یاد آور شدند.

ابوبکر گفت: دلیل بیاور، ای دختر رسول خدا! حضرت فرمودند: امّا در خصوص فدک، پس خداوند (عزوجل) بر پیامبرش آیه ای نازل کرد که به وی دستور داد که حق مرا و فرزندانم را بدهد، خدای متعال فرمود: «فَآتِ ذَا الْقُرْبى حَقَّهُ»، و من و

ص: 317

فرزندانم نزدیکترین مردم به رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) بودیم، پس فدک را به من و فرزندانم بخشید، و هنگامی که جبرئیل (علیه السلام) این را برای آن حضرت تلاوت نمود: «وَ الْمِسْكِينَ وَ ابْنَ السَّبِيلِ»، رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: حق تنگدست و درمانده چیست؟ پس خدای متعال این آیه را نازل فرمود: «وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْ ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِي الْقُرْبى وَ الْيَتامى وَ الْمَساكِينِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ»، پس خمس را به پنج قسمت تقسیم کرد، و فرمود: «ما أَفاءَ اللَّهُ عَلى رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرى فَلِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِي الْقُرْبى وَ الْيَتامى وَ الْمَساكِينِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ كَيْ لا يَكُونَ دُولَةً بَيْنَ الْأَغْنِياءِ»، پس آنچه برای خدا است، از آنِ رسولش است، و آنچه برای رسولش است، برای خویشاوندان است، و ما آن خویشاوندان هستیم، خدای متعال فرمود: «قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى».

3_ عَنْ عَمْرِو بْنِ أَبِي الْمِقْدَامِ، عَنْ أَبِيهِ، قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: «ما أَفاءَ اللَّهُ عَلى رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرى فَلِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِي الْقُرْبى وَ الْيَتامى وَ الْمَساكِينِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ»، فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ (علیه السلام) : هَذِهِ الْآيَةُ فِينَا خَاصَّةً، فَمَا كَانَ لِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ فَهُوَ لَنَا، وَ نَحْنُ ذُو الْقُرْبَى، وَ نَحْنُ الْمَسَاكِينُ، لَا تَذْهَبُ مَسْكَنَتُنَا مِنْ رَسُولِ اللَّهِ أَبَداً، وَ نَحْنُ أَبْنَاءُ السَّبِيلِ، فَلَا يُعْرَفُ سَبِيلُ اللَّهِ إِلَّا بِنَا وَ الْأَمْرُ كُلُّهُ لَنَا.(1)

از عمرو بن ابی مقداد از قول پدرش نقل است که گفت: از حضرت امام محمّد باقر (علیه السلام) در بارۀ این کلام خداوند (عزوجل) : «ما أَفاءَ اللَّهُ عَلى رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرى فَلِلَّهِ وَ

ص: 318

لِلرَّسُولِ وَ لِذِي الْقُرْبى وَ الْيَتامى وَ الْمَساكِينِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ»، پرسیدم، پس حضرت ابا جعفر (علیه السلام) فرمودند: این آیه، فقط در بارۀ ما نازل شده است، هر چه از آنِ خدا و رسول او باشد، از آنِ ما نیز هست، و ما ذو القربی، و ما مساکین هستیم، و هرگز احتیاج و نیاز ما به رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) از بین نمی رود، و ما ابناء السبیل هستیم، پس که راه خداوند شناخته نمی شود، مگر به وسیلۀ ما، و تمامی این امر، به طور کلّی مربوط به ما می باشد.

تذکّر: لطفاً برای مطالعۀ بیشتر در این زمینه، به روایات ذیل کدهای: 8/41، 17/26، 30/38 و 42/23 مراجعه فرمایید.

ص: 319

فَلَمَّا أَصْبَحَ عَلِيٌّ (علیه السلام) غَدَا عَلَى رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَأَخْبَرَهُ الْخَبَرَ، فَلَمْ يَبْرَحْ حَتَّى أَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: «وَ يُؤْثِرُونَ عَلى أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ كانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ وَ مَنْ يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ».(1)

از ابو هریره نقل است که گفت: مردی نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) آمد و از گرسنگی شکایت کرد، پس رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) (براى آوردن غذا شخصى را) به خانه های همسرانشان فرستادند، آنها گفتند: نزد ما چیزی جز آب نیست.

پس رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: چه کسی امشب عهده دار این مرد است؟ حضرت علی بن ابی طالب (علیه السلام) گفتند: من عهده دار او هستم، ای رسول خدا! و سپس نزد حضرت فاطمه (علیها السلام) آمدند و به ایشان گفتند: ای دختر رسول خدا! نزد شما چیست؟ حضرت گفتند: جز غذاى کودکانمان چيزى نداريم، امّا مهمان مان را بر خود ترجيح مى دهيم، سپس حضرت علی (علیه السلام) فرمودند: ای دختر محمد! کودکان را بخوابانید و چراغ را خاموش کنید.

وقتی حضرت علی (علیه السلام) صبح روز بعد نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) رفتند و ایشان را از این موضوع با خبر کردند، و هنوز نزد آن حضرت بودند که خداوند (عزوجل) نازل فرمود: «وَ يُؤْثِرُونَ عَلى أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ كانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ وَ مَنْ يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ».

ص: 321

توضیح: ايثار، يكى از والاترين ويژگى هاى اخلاقى حضرت فاطمه (علیها السلام) است.آن حضرت نه تنها در زندگى خود، در راه خدمت به پدر و همسر و فرزندانشان ایثار و از خود گذشتگی كردند، بلکه نسبت به فقراء و نیازمندان مدینه نیز، با بخشش مال و غذای خود، ايثار می نمودند.

گاهی سه روز پياپى، افطار خود را به مسكين، يتيم و اسير می بخشند، که إن شاء الله در سورۀ دهر به آن می پردازیم.

گاهی فقير بيشتر مى طلبد، و آن حضرت بيشتر مى بخشند. در يک گزارش تاريخى آمده است كه چون پوستين زير پايشان، و نيز زيرانداز خواب حسنين (علیهما السلام) را به فقير بخشيدند و او بيشتر خواست، گردن بندى را كه به ایشان هديه داده بودند، از گردن باز كردند و به او بخشيدند.(1)

و گاهی در شب عروسی، وقتی زن فقیری از آن حضرت چیزی طلب می کند، لباس عروسی خود را به او می دهند و با همان لباس کهنه به خانۀ بخت می روند، و در پاسخ به سؤال رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) که علت این کار را از ایشان پرسیدند، جواب دادند: که می خواستم به این آیه عمل کرده باشم: «لَنْ تَنالُوا الْبِرَّ حَتَّى تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ»(2).(3)

بنا بر این یکی از مصادیق بارز ایثار و از خود گذشتگی در این آیه شریفه، وجود پر برکت بی بی عالم، حضرت فاطمه زهرا (علیها السلام) می باشند.

ص: 322

إِلَى النَّبِيِّ (صلی الله علیه و آله و سلم) ، تَلَا هَذِهِ الْآيَةَ: «لا يَسْتَوِي أَصْحابُ النَّارِ وَ أَصْحابُ الْجَنَّةِ أَصْحابُ الْجَنَّةِ هُمُ الْفائِزُونَ»، قَالَ: فَقُلْتُ: يَا رَسُولَ اللَّهِ! مَنْ أَصْحَابِ الْجَنَّةِ؟ قَالَ: مَنْ أَطَاعَنِي وَ سَلَّمَ لِهَذَا مِنْ بَعْدِي، قَالَ: وَ أَخَذَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) بِكَفِّ عَلِيٍّ (علیه السلام) وَ هُوَ يَوْمَئِذٍ إِلَى جَنْبِهِ فَرَفَعَهَا، وَ قَالَ: أَلَا إِنَّ عَلِيّاً مِنِّي وَ أَنَا مِنْهُ.(الخبر)(1)

از عطیة بن سعد عوفی نقل است که گفت: محدوج بن زید ذهلی به همراه گروهی از قومش نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) آمده بودند و آن حضرت این آیه را تلاوت فرمودند: «لا يَسْتَوِي أَصْحابُ النَّارِ وَ أَصْحابُ الْجَنَّةِ أَصْحابُ الْجَنَّةِ هُمُ الْفائِزُونَ»، گفت: من عرض کردم: ای رسول خدا! اصحاب بهشت چه کسانی هستند؟ حضرت فرمودند: هر کس از من اطاعت کند و پس از من تسلیم این شخص باشد، و دست علی (علیه السلام) را، که در آن لحظه کنارشان بود، گرفتند، و آن را بالا بردند و فرمودند: بدانید که علی از من است و من از او هستم.

3_ عَنْ عَامِرٍ الْجُهَنِيِّ، قَالَ: دَخَلَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) الْمَسْجِدَ، وَ نَحْنُ جُلُوسٌ وَ فِينَا أَبُو بَكْرٍ وَ عُمَرُ وَ عُثْمَانُ، وَ عَلِيٌّ (علیه السلام) فِي نَاحِيَةٍ، فَجَاءَ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَجَلَسَ إِلَى جَانِبِ عَلِيٍّ (علیه السلام) ، فَجَعَلَ يَنْظُرُ يَمِيناً وَ شِمَالًا، ثُمَّ قَالَ: إِنَّ عَنْ يَمِينِ الْعَرْشِ وَ عَنْ يَسَارِ الْعَرْشِ لَرِجَالًا عَلَى مَنَابِرَ مِنْ نُورٍ، تَتَلَأْلَأُ وُجُوهُهُمْ نُوراً.

قَالَ: فَقَامَ أَبُو بَكْرٍ وَ قَالَ: بِأَبِي أَنْتَ وَ أُمِّي! يَا رَسُولَ اللَّهِ! أَنَا مِنْهُمْ؟ قَالَ: اجْلِسْ! ثُمَّ قَامَ إِلَيْهِ عُمَرُ فَقَالَ مِثْلَ ذَلِكَ، فَقَالَ لَهُ: اجْلِسْ! فَلَمَّا رَأَى ابْنُ مَسْعُودٍ مَا قَالَ لَهُمَا

ص: 324

النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم) قَامَ حَتَّى اسْتَوَى قَائِماً عَلَى قَدَمَيْهِ، ثُمَّ قَالَ: بِأَبِي أَنْتَ وَ أُمِّي! يَا رَسُولَ اللَّهِ! صِفْهُمْ لَنَا نَعْرِفْهُمْ بِصِفَتِهِمْ، قَالَ: فَضَرَبَ عَلَى مَنْكِبِ عَلِيٍّ (علیه السلام) ثُمَّ قَالَ: هَذَا وَ شِيعَتُهُ هُمُ الْفَائِزُونَ.(1)

از عامر جهنی نقل است که گفت: رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) وارد مسجد شدند، در حالی که ما نشسته بودیم، و ابو بکر، عمر و عثمان نیز در بین ما بودند و حضرت علی (علیه السلام) در کناری نشسته بودند، پس رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) آمدند و در کنار علی (علیه السلام) نشستند، و به راست و چپ نگاه کردند و سپس فرمودند: همانا در طرف راست و چپ عرش، مردانی بر منبرهایی از نور قرار دارند که از چهره های آنان، نور می درخشد.

راوی گفت: پس در این هنگام ابو بکر برخاست و گفت: پدر و مادرم به فدایت! ای رسول خدا! آیا من از آنان هستم؟ حضرت فرمودند: بنشین! سپس عمر برخاست و سخن ابو بکر را تکرار کرد و حضرت به او نیز فرمودند: بنشین!

وقتی ابن مسعود آنچه را پیامبر به ابو بکر و عمر فرمودند، مشاهده کرد، تمام قد برخاست و گفت: پدر و مادرم به فدایتان! ای رسول خدا! وصف آنها را برای ما بفرمایید تا با خصوصیاتشان آشنا شویم و آنها را بشناسیم، پس رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) دست بر دوش حضرت علی (علیه السلام) زدند و فرمودند: این و شیعیانش، همان رستگارانند.

توضیح: یقیناً یکی از شیعیان حضرت علی (علیه السلام) ، سرور بانوان جهانیان، حضرت فاطمه (علیها السلام) هستند، که آیۀ شریفه در شأنشان نازل شده و ایشان را در زمرۀ رستگاران، معرّفی می فرماید.

ص: 325

این مطلب از سیره و موضع گیری آن حضرت، در دفاع از حق غصب شدۀ حضرت علی (علیه السلام) ، به عنوان پیشوا و مقتدا و امام زمانشان، کاملاً مشهود است.

و اتفاقاً در مناظره با مخالفین، و برای اثبات حقانیّت امیر المؤمنین علی (علیه السلام) ، به این مطلب می توان استدلال نمود، که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: کسی که بمیرد و امام زمانش را نشناسد، به مرگ جاهلیت از دنیا رفته است.(1) حال بفرمایید آیا حضرت فاطمه (علیها السلام) امام زمانشان را شناختند یا نه؟ و اگر شناختند امام زمان ایشان چه کسی است؟ و پاسخ هر دو سؤال واضح و روشن است که مگر می شود سیدة النساء العالمین، صدیقة الکبری، انسیة الحوراء، حضرت فاطمة الزهراء (علیها السلام) ، نعوذ بالله، به مرگ جاهلی از دنیا رفته باشند!! و مگر می شود که امام زمان ایشان کسی غیر از حضرت علی (علیه السلام) باشند!!

ص: 326

مى گويند: «ذلِكَ فَضْلُ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَنْ يَشاءُ وَ اللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ».

2_ عَنْ أُمِّ الْمُؤْمِنِينَ أُمِّ سَلَمَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا، أَنَّهَا قَالَتْ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) يَقُولُ: مَا اجْتَمَعَ قَوْمٌ يَذْكُرُونَ فَضْلَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ (علیه السلام) إِلَّا هَبَطَتْ عَلَيْهِمْ مَلَائِكَةُ السَّمَاءِ، حَتَّى تَحُفَّ بِهِمْ، فَإِذَا تَفَرَّقُوا عَرَجَتِ الْمَلَائِكَةُ إِلَى السَّمَاءِ، فَيَقُولُ لَهُمُ الْمَلَائِكَةُ: إِنَّا نَشَمُّ مِنْ رَائِحَتِكُمْ مَا لَا نَشَمُّهُ مِنَ الْمَلَائِكَةِ، فَلَمْ نَرَ رَائِحَةً أَطْيَبَ مِنْهَا! فَيَقُولُونَ: كُنَّا عِنْدَ قَوْمٍ يَذْكُرُونَ مُحَمَّداً وَ أَهْلَ بَيْتِهِ (علیهم السلام) ، فَعَلِقَ عَلَيْنَا مِنْ رِيحِهِمْ فَتَعَطَّرْنَا، فَيَقُولُونَ: اهْبِطُوا بِنَا إِلَيْهِمْ، فَيَقُولُونَ: تَفَرَّقُوا وَ مَضَى كُلُّ وَاحِدٍ مِنْهُمْ إِلَى مَنْزِلِهِ، فَيَقُولُونَ: اهْبِطُوا بِنَا حَتَّى نَتَعَطَّرَ بِذَلِكَ الْمَكَانِ.(1)

از اُمّ المؤمنین حضرت اُمّ سلمه (رضی الله عنها) نقل است که گفت: از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) شنیدم که می فرمودند: هیچ گروهی جمع نشدند که در بارۀ فضائل علی بن ابی طالب (علیه السلام) سخن بگویند، مگر اینکه فرشتگان از آسمان بر آنان فرود می آیند و دور آنها حلقه می زنند، پس هنگامی که متفرق شوند، آن فرشتگان به آسمان باز می گردند، پس فرشتگان دیگر به آنها می گویند: ما از شما بویی را استشمام می کنیم که از دیگر فرشتگان آن را استشمام نمی کنیم و رایحه ای خوشبوتر از آن ندیده ایم!

پس آنان در پاسخ می گویند: ما نزد قومی بودیم که فضائل محمّد و خاندانش (علیهم السلام) را یاد می کردند، این بویی است که از ایشان به ما رسیده، و ما معطّر شده ایم، آن فرشتگان می گویند: ما را هم به نزد ایشان پایین ببرید، پس می گویند: پراکنده شدند و

ص: 329

هر کدام به خانه های خود رفتند، و آنها می گویند: ما را به مجلس آنها ببرید تا از آن مکان خود را معطّر نماییم.

توضیح: بنا بر این آیۀ شریفه و روایات ذیل آن، مجلسی که در آن فضائل حضرت فاطمه (علیها السلام) بیان شود، آن قدر معطّر است که فرشتگان در آن مجلس فرود آمده، از آن بهرمند شده و خود را به عطر خوش آن مزیّن می نمایند.

ص: 330

سنگ های روغن، فرود آمد و سپس به طبل ها کوبید تا مردم از آمدنش با خبر شوند.

پس همۀ مردم، به جز حضرت علی و حسن و حسین و فاطمه (علیهم السلام) و سلمان و ابوذر و مقداد و صُهَیب به سوی او شتافتند، و پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را در حالی که بر منبر ایستاده بودند و خطبه می خواندند، ترک کردند.

پس پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: به تحقیق خداوند، روز جمعه به مسجد من نگاه کرد و اگر اینان، که در مسجد من نشسته اند، نبودند، مدینه بر اهلش آتش می افروخت و مانند قوم لوط، بر آنها سنگ می بارید. و خداوند دربارۀ ایشان(آنها که با پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در مسجد ماندند)، این آیه را نازل فرمود: «رِجالٌ لا تُلْهِيهِمْ تِجارَةٌ».

ص: 333

نافرمانیش نمی کنیم. هنگامی که این آیه نازل شد، صحابه گفتند: ما طاقت این را نداریم! پس خداوند این آیه را نازل فرمود: «فَاتَّقُواْ اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ»، وکیع گوید: یعنی به اندازه ای که طاقت آن را دارید، سپس فرمودند: «وَ اسْمَعُوا»، و آنچه را که به آن امر شده اید، بشنوید، «وَ أَطِيعُوا»، یعنی از خدا و رسولش و اهل بیت او (علیهم السلام) ، در آنچه به شما فرمان می دهند، اطاعت کنید.

توضیح: بنا بر روایت فوق، هر کس طالب فلاح و رستگاری است، باید سخنان حضرت فاطمه (علیها السلام) ، که از اهل بیت (علیهم السلام) می باشند، را بشنود و از اوامر ایشان اطاعت نماید.

ص: 335

تا آنجا که فرمودند:

و «قَدْ أَنْزَلَ اللَّهُ إِلَیْکُمْ ذِکْراً»، «رَسُولًا»، پس «ذکر» نامی از نام های حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) است و ما اهل ذکر هستیم. سپس فرمودند: ای کلبیّ! از هر چه می خواهی بپرس. امّا کلبی گفت: به خدا سوگند! همۀ قرآن از یادم رفت و دیگر هیچ کلامی از آن را به یادم نیامد تا درباره اش از آن حضرت سؤال نمایم.

2_ عَنِ الرَّيَّانِ بْنِ الصَّلْتِ، قَالَ: حَضَرَ الرِّضَا (علیه السلام) مَجْلِسَ الْمَأْمُونِ بِمَرْوَ، وَ قَدِ اجْتَمَعَ فِي مَجْلِسِهِ جَمَاعَةٌ مِنْ عُلَمَاءِ أَهْلِ الْعِرَاقِ وَ خُرَاسَانَ ...

الی ان قال:

فَقَالَ أَبُو الْحَسَنِ (علیه السلام) : نَعَمْ، الذِّكْرُ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) وَ نَحْنُ أَهْلُهُ، وَ ذَلِكَ بَيِّنٌ فِي كِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ، حَيْثُ يَقُولُ فِي سُورَةِ الطَّلَاقِ: «فَاتَّقُوا اللَّهَ يا أُولِي الْأَلْبابِ الَّذِينَ آمَنُوا قَدْ أَنْزَلَ اللَّهُ إِلَيْكُمْ ذِكْراً»، «رَسُولًا يَتْلُوا عَلَيْكُمْ آياتِ اللَّهِ مُبَيِّناتٍ»، فَالذِّكْرُ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) وَ نَحْنُ أَهْلُهُ.(1)

از ريّان بن صلت نقل است که گفت: حضرت امام رضا (علیه السلام) ، در مرو، در مجلس مأمون حاضر شدند، در حالی که در آن مجلس عدّه ای از دانشمندان عراق و خراسان جمع شده بودند.

ص: 337

تا آنجا که گفت:

پس حضرت ابو الحسن (علیه السلام) فرمودند: بله، ذکر، رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) هستند، و ما اهل ایشان (اهل ذکر) هستیم، و این مطلب در کتاب خداوند (عزوجل) کاملاً روشن است، آن جاکه در سورۀ طلاق می فرماید: «فَاتَّقُوا اللَّهَ يا أُولِي الْأَلْبابِ الَّذِينَ آمَنُوا قَدْ أَنْزَلَ اللَّهُ إِلَيْكُمْ ذِكْراً»، «رَسُولًا يَتْلُوا عَلَيْكُمْ آياتِ اللَّهِ مُبَيِّناتٍ»، پس «ذکر» رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) هستند، و ما اهل ایشان هستیم.

3_ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ، عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ (علیه السلام) ، قَالَ: قُلْتُ لَهُ: إِنَّ مَنْ عِنْدَنَا يَزْعُمُونَ أَنَّ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: «فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ»(1)، أَنَّهُمْ الْيَهُودُ وَ النَّصَارَى؟

قَالَ: إِذَنْ يَدْعُونَكُمْ إِلَى دِينِهِمْ، قَالَ: ثُمَّ أَوْمَى بِيَدِهِ إِلَى صَدْرِهِ وَ قَالَ: نَحْنُ أَهْلُ الذِّكْرِ وَ نَحْنُ الْمَسْئُولُونَ.

وَ لِلذِكرِ مَعنِيانِ: النَّبِيّ (صلی الله علیه و آله و سلم) ، فَقَد سُمِيَّ ذِكراً لِقَولِهِ تَعَالَى: «ذِكْراً»، «رَسُولًا»، وَ القُرآنُ لِقَولِهِ: «إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَ إِنَّا لَهُ لَحافِظُونَ»،(2) وَ هُم (علیهم السلام) أَهلُ القُرآنِ وَ أَهلُ النَّبِيّ (صلی الله علیه و آله و سلم) .(3)

از محمد بن مسلم نقل است که گفت: به حضرت ابا جعفر، امام محمد باقر (علیه السلام) عرض کردم: همانا بعضی از ما، گمان می کنند که مقصود از این سخن خداوند (عزوجل) : «فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ»، یهود و نصاری هستند؟ حضرت فرمودند: اگر چنین باشد آنها شما را به دینشان فرا می خوانند.

راوی گفت: سپس ایشان با دستشان به سینۀ خود اشاره کردند و فرمودند: ما اهل ذکر

ص: 338

هستیم، و از ما باید سئوال شود.

و برای «ذکر» دو معنی نقل شده: یکی به معنی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) ، چون آن حضرت را بهخاطر این سخن خدای متعال: «ذِكْراً»، «رَسُولًا»، با عنوان «ذکر» نامیده اند، و دیگری به معنای قرآن، به خاطر این سخن خدا: «إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّکْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ»، و ایشان(اهل بیت (علیهم السلام) ) هم اهل قرآن هستند و هم اهل و خاندان پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) .

توضیح: با بررسی روایات فوق و همچنین روایات ذیل کدهای 16/43 و 21/7، که قبلاً بیان شد، یکی از مصادیق اهل ذکر، حضرت فاطمه (علیها السلام) می باشند.

ص: 339

از ابن عباس نقل است که گفت: «يَوْمَ لا يُخْزِي اللَّهُ النَّبِيَّ لَا يُعَذِّبُ اللَّهُ مُحَمَّداً وَ الَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ»، خداوند، حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) را عذاب نمی کند، و علی بن ابی طالب و فاطمه و حسن و حسین (علیهم السلام) و حمزه و جعفر را نیز عذاب نمی کند، «نُورُهُمْ يَسْعى»، صراط را برای حضرت علی و حضرت فاطمه (علیهما السلام) ، با نوری هفتاد برابر دنیا، روشن می سازد، پس نور آنها در پیشاپیش و در سمت راست آنان می شتابد و آنها آن نور را دنبال می کنند، سپس اهل بیت محمّد (علیهم السلام) مانند برق جهنده از صراط می گذرند.

سپس گروهی مثل باد از آن می گذرند، و گروهی مثل دویدن اسب از آن می گذرند، و گروهی مثل قدم زدن از آن می گذرند، و گروهی مثل راه رفتن با چهار دست و پا، از آن می گذرند، و گروهی مثل سینه خیز رفتن، از آن می گذرند، و خداوند آن را برای مؤمنان پهن و گسترده، و برای گناهکاران باریک قرار می دهد.

خدای متعال فرمود: «يَقُولُونَ رَبَّنا أَتْمِمْ لَنا نُورَنا»، تا به واسطۀ آن، از صراط بگذریم. راوی گفت: پس امیر المؤمنین (علیه السلام) در حالی که در کجاوه ای از زمرّد سبز نشته اند، به همراه حضرت فاطمه (علیها السلام) ، در حالی که بر روی اسبی از یاقوت قرمز سوار هستند و اطرافشان را هفتاد هزار حوریۀ بهشتی گرفته اند، مانند برق درخشنده، از آن می گذرند.

ص: 341

فَرْجَها»، این مثَل را خداوند، برای حضرت فاطمه (علیها السلام) زده است، و فرمودند: همانا حضرت فاطمه (علیها السلام) ، خود را محفوظ و پاک نگه داشت، پس خداوند ذریّۀ او را بر آتش حرام نمود.

3_ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ، قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) : جُعِلْتُ فِدَاكَ! مَا مَعْنَى قَوْلِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) : إِنَّ فَاطِمَةَ أَحْصَنَتْ فَرْجَهَا، فَحَرَّمَ اللَّهُ ذُرِّيَّتَهَا عَلَى النَّارِ؟ فَقَالَ: الْمُعْتَقُونَ مِنَ النَّارِ هُمْ وُلْدُ بَطْنِهَا الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ وَ زَيْنَبُ وَ أُمُّ كُلْثُومٍ.(1)

از حماد بن عثمان نقل است که گفت: به حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) عرض کردم: فدایتان شوم! معنی فرمایش رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) که فرموده اند: همانا فاطمه (علیها السلام) پاکدامنی نمود پس خداوند ذریّۀ او را به آتش حرام کرد، چیست؟ حضرت فرمودند: آنان که از آتش رهایند، فرزندانی هستند که از رحم ایشان متولد شده اند و آنها حسن و حسین و زینب و ام کلثوم (علیهم السلام) می باشند.

ص: 343

اهل بیت محمد (علیهم السلام) ظلم کردند، میفزای، «إِلَّا تَبَارًا».

توضیح: این که ابن عباس گفته: قبر حضرت علی (علیه السلام) با حضرت نوح (علیه السلام) در کشتی بود، منظور این است که خداوند به حضرت نوح فرمان داده بود که هر جا کشتی به زمین نشست، آنجا زمین مبارکی است و تو مأمور هستی که علاوه بر قبر خود، قبر وصیّ پیامبر آخرالزمان، یعنی حضرت علی بن ابی طالب (علیه السلام) را نیز حفر نمایی. و این مطلب را حضرت علی (علیه السلام) در وصیّتشان به امام حسن و امام حسین (علیهما السلام) ، خبر دادند.(1)

بنا بر این وقتی کشتی حضرت نوح (علیه السلام) ، کنار کوه جودی، در کوفه، پهلو گرفت، آن حضرت فرمان الهی را اجرا نمود، و در حق حضرت علی (علیه السلام) و همسرشان، حضرت فاطمه (علیها السلام) دعا نمود. لذا امروزه هر کس به زیارت مولانا امیر المؤمنین، حضرت علی (علیه السلام) در نجف اشرف مشرّف می شود، حضرت نوح (علیه السلام) را نیز زیارت می نماید.

ص: 345

از عبد الله بن میمون قدّاح نقل است که گفت: حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) فرمودند: نزد حضرت فاطمه (علیها السلام) مقداری جو بود پس با آن غذایی مثل کاچی یا حریره درست کردند، هنگامی که آن غذا آماده شد و آن را آوردند تا بخورند، فقیری آمد و گفت: خداوند شما را رحمت کند! از آن چه که خداوند به شما روزی داده، به من هم بدهید. پس حضرت علی (علیه السلام) برخاستند و یک سوّم از آن غذا را به آن فقیر دادند.

چیزی نگذشت که یتیمی آمد و گفت: خداوند شما را رحمت کند! از آن چه که خداوند به شما روزی داده، به من هم بدهید. پس حضرت علی (علیه السلام) برخاستند و یک سوّم دیگر از آن را به او دادند.

چیزی نگذشت که اسیری آمد و گفت: خداوند شما را رحمت کند! از آن چه که خداوند به شما روزی داده، به من هم بدهید. و باز حضرت علی (علیه السلام) برخاستند و آن یک سوّم باقی مانده را نیز به او دادند، و هیچ چیز از آن غذا را نچشیدند، پس خدای متعال این آیات را در شأن ایشان نازل فرمود، تا آن جا که می فرماید: «وَ کَانَ سَعْیُکُم مَّشْکُورًاً»، که دربارۀ امیر المؤمنین (علیه السلام) است، سپس حضرت صادق (علیه السلام) فرمودند: و این آیات، در حق هر مؤمنی است که چنین عملی را برای رضای خداوند (عزوجل) انجام دهد.

2_ عَنْ مَسْلَمَةِ بْنِ خَالِدٍ، عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ (علیهما السلام) ، عَنْ أَبِيهِ (علیه السلام) ، فِي قَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَّ: «يُوفُونَ بِالنَّذْرِ»، قَالَ: مَرِضَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ (علیهما السلام) ، وَ هُمَا صَبِيَّانِ صَغِيرَانِ، فَعَادَهُمَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) ، وَ مَعَهُ رَجُلَانِ، فَقَالَ أَحَدُهُمَا: يَا أَبَا الْحَسَنِ! لَوْ نَذَرْتَ فِي ابْنَيْكَ نَذْراً إِن اللَّهُ عَافَاهُمَا، فَقَالَ: أَصُومُ ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ شُكْراً لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ، وَ كَذَلِكَ قَالَتْ فَاطِمَةُ (علیها السلام) وَ قَالَ الصَّبِيَّانِ: وَ نَحْنُ أَيْضاً نَصُومُ ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ، وَ كَذَلِكَقَالَتْ جَارِيَتُهُمْ فِضَّةُ، فَأَلْبَسَهُمَا اللَّهُ عَافِيَةً، فَأَصْبَحُوا صِيَاماً، وَ لَيْسَ عِنْدَهُمْ طَعَامٌ، فَانْطَلَقَ عَلِيٌّ (علیه السلام)

ص: 349

إِلَى جَارٍ لَهُ مِنَ الْيَهُودِ يُقَالُ لَهُ شَمْعُونُ يُعَالِجُ الصُّوفَ، فَقَالَ: هَلْ لَكَ أَنْ تُعْطِيَنِي جِزَّةً مِنْ صُوفٍ تَغْزِلُهَا لَكَ ابْنَةُ مُحَمَّدٍ بِثَلَاثَةِ أَصْوُعٍ مِنْ شَعِيرٍ؟ قَالَ: نَعَمْ، فَأَعْطَاهُ فَجَاءَ بِالصُّوفِ وَ الشَّعِيرِ وَ أَخْبَرَ فَاطِمَةَ (علیها السلام) ، فَقَبِلَتْ وَ أَطَاعَتْ، ثُمَّ عَمَدَتْ فَغَزَلَتْ ثُلُثَ الصُّوفِ، ثُمَّ أَخَذَتْ صَاعاً مِنَ الشَّعِيرِ، فَطَحَنَتْهُ وَ عَجَنَتْهُ وَ خَبَزَتْ مِنْهُ خَمْسَةَ أَقْرَاصٍ، لِكُلِّ وَاحِدٍ قُرْصاً، وَ صَلَّى عَلِيٌّ (علیه السلام) مَعَ النَّبِيِّ (صلی الله علیه و آله و سلم) الْمَغْرِبَ، ثُمَّ أَتَى مَنْزِلَهُ، فَوُضِعَ الْخِوَانُ وَ جَلَسُوا خَمْسَتُهُمْ، فَأَوَّلُ لُقْمَةٍ كَسَرَهَا عَلِيٌّ (علیه السلام) إِذَا مِسْكِينٌ قَدْ وَقَفَ بِالْبَابِ فَقَالَ: السَّلَامُ عَلَيْكُمْ يَا أَهْلَ بَيْتِ مُحَمَّدٍ! أَنَا مِسْكِينٌ مِنْ مَسَاكِينِ الْمُسْلِمِينَ، أَطْعِمُونِي مِمَّا تَأْكُلُونَ، أَطْعَمَكُمُ اللَّهُ عَلَى مَوَائِدِ الْجَنَّةِ.

فَوَضَعَ اللُّقْمَةَ مِنْ يَدِهِ، ثُمَّ قَالَ:

فَاطِمُ ذَاتَ الْمَجْدِ وَ الْيَقِينِ

يَا بِنْتَ خَيْرِ النَّاسِ أَجْمَعِينَ

أَ مَا تَرَيْنَ الْبَائِسَ الْمِسْكِينَ

جَاءَ إِلَى الْبَابِ لَهُ حَنِينٌ

يَشْكُو إِلَى اللَّهِ وَ يَسْتَكِينُ

يَشْكُو إِلَيْنَا جَائِعاً حَزِينٌ

كُلُّ امْرِئٍ بِكَسْبِهِ رَهِينٌ

مَنْ يَفْعَلِ الْخَيْرَ يَقِفْ سَمِينٌ

مَوْعِدُهُ فِي جَنَّةٍ رَهِينٌ

حَرَّمَهَا اللَّهُ عَلَى الضَّنِينِ

وَ صَاحِبُ الْبُخْلِ يَقِفُ حَزِينٌ

تَهْوِي بِهِ النَّارُ إِلَى سِجِّينٍ

شَرَابُهُ الْحَمِيمُ وَ الْغِسْلِينُ

فَأَقْبَلَتْ فَاطِمَةُ (علیها السلام) تَقُولُ:

أَمْرُكَ سَمْعٌ يَا ابْنَ عَمِّ وَ طَاعَةٌ

مَا بِيَ مِنْ لُؤْمٍ وَ لَا وَضَاعَةٌ

غُذِّيتُ بِاللُّبِّ وَ بِالْبَرَاعَةِ

أَرْجُو إِذَا أُشْبِعْتُ مِنْ مَجَاعَةٍ

أَنْ أَلْحَقَ الْأَخْيَارَ وَ الْجَمَاعَةَ

وَ أَدْخُلَ الْجَنَّةَ فِي شَفَاعَةٍ

ص: 350

وَ عَمَدَتْ إِلَى مَا كَانَ عَلَى الْخِوَانِ، فَدَفَعَتْهُ إِلَى الْمِسْكِينِ وَ بَاتُوا جِيَاعاً وَ أَصْبَحُوا صِيَاماً لَمْ يَذُوقُوا إِلَّا الْمَاءَ الْقَرَاحَ، ثُمَّ عَمَدَتْ إِلَى الثُّلُثِ الثَّانِي مِنَ الصُّوفِ، فَغَزَلَتْهُ، ثُمَّ أَخَذَتْ صَاعاً مِنَ الشَّعِيرِ، فَطَحَنَتْهُ وَ عَجَنَتْهُ وَ خَبَزَتْ مِنْهُ خَمْسَةَ أَقْرِصَةٍ، لِكُلِّ وَاحِدٍ قُرْصاً، وَ صَلَّى عَلِيٌّ (علیه السلام) الْمَغْرِبَ مَعَ النَّبِيِّ (صلی الله علیه و آله و سلم) ، ثُمَّ أَتَى مَنْزِلَهُ، فَلَمَّا وُضِعَ الْخِوَانُ بَيْنَ يَدَيْهِ وَ جَلَسُوا خَمْسَتُهُمْ، فَأَوَّلُ لُقْمَةٍ كَسَرَهَا عَلِيٌّ (علیه السلام) إِذَا يَتِيمٌ مِنْ يَتَامَى الْمُسْلِمِينَ قَدْ وَقَفَ بِالْبَابِ، فَقَالَ: السَّلَامُ عَلَيْكُمْ يَا أَهْلَ بَيْتِ مُحَمَّدٍ! أَنَا يَتِيمٌ مِنْ يَتَامَى الْمُسْلِمِينَ أَطْعِمُونِي مِمَّا تَأْكُلُونَ، أَطْعَمَكُمُ اللَّهُ عَلَى مَوَائِدِ الْجَنَّةِ.

فَوَضَعَ عَلِيٌّ (علیه السلام) اللُّقْمَةَ مِنْ يَدِهِ، ثُمَّ قَالَ:

فَاطِمُ بِنْتَ السَّيِّدِ الْكَرِيمِ

بِنْتَ نَبِيٍّ لَيْسَ بِالزَّنِيمِ

قَدْ جَاءَنَا اللَّهُ بِذَا الْيَتِيمِ

مَنْ يَرْحَمِ الْيَوْمَ فَهُوَ رَحِيمٌ

مَوْعِدُهُ فِي جَنَّةِ النَّعِيمِ

حَرَّمَهَا اللَّهُ عَلَى اللَّئِيمِ

وَ صَاحِبُ الْبُخْلِ يَقِفُ ذَمِيمٌ

تَهْوِي بِهِ النَّارُ إِلَى الْجَحِيمِ

شَرَابُهَا الصَّدِيدُ وَ الْحَمِيمُ

فَأَقْبَلَتْ فَاطِمَةُ (علیها السلام) وَ هِيَ تَقُولُ:

فَسَوْفَ أُعْطِيهِ وَ لَا أُبَالِي

وَ أُوثِرُ اللَّهَ عَلَى عِيَالِي

أَمْسَوْا جِيَاعاً وَ هُمْ أَشْبَالِي

أَصْغَرُهُمَا يُقْتَلُ فِي الْقِتَالِ

بِكَرْبَلَاءَ يُقْتَلُ بِاغْتِيالٍ

لِقَاتِلِيهِ الْوَيْلُ مَعَ وَبَالٍ

يَهْوِي فِي النَّارِ إِلَى سَفَالٍ

كُبُولُهُ زَادَتْ عَلَى الْأَكْبَال

ثُمَّ عَمَدَتْ فَأَعْطَتْهُ جَمِيعَ مَا عَلَى الْخِوَانِ وَ بَاتُوا جِيَاعاً لَمْ يَذُوقُوا إِلَّا الْمَاءَ الْقَرَاحَ، وَ أَصْبَحُوا صِيَاماً وَ عَمَدَتْ فَاطِمَةُ (علیها السلام) ، فَغَزَلَتِ الثُّلُثَ الْبَاقِيَ مِنَ الصُّوفِ وَ طَحَنَتِ

ص: 351

الصَّاعَ الْبَاقِيَ وَ عَجَنَتْهُ وَ خَبَزَتْ مِنْهُ خَمْسَةَ أَقْرَاصٍ، لِكُلِّ وَاحِدٍ قُرْصاً، وَ صَلَّى عَلِيٌّ (علیه السلام) الْمَغْرِبَ مَعَ النَّبِيِّ (صلی الله علیه و آله و سلم) ، ثُمَّ أَتَى مَنْزِلَهُ، فَقَرَّبَ إِلَيْهِ الْخِوَانَ وَ جَلَسُوا خَمْسَتُهُمْ، فَأَوَّلُ لُقْمَةٍ كَسَرَهَا عَلِيٌّ (علیه السلام) إِذَا أَسِيرٌ مِنْ أُسَرَاءِ الْمُشْرِكِينَ قَدْ وَقَفَ بِالْبَابِ، فَقَالَ: السَّلَامُ عَلَيْكُمْ يَا أَهْلَ بَيْتِ مُحَمَّدٍ! تَأْسِرُونَنَا وَ تَشُدُّونَنَا وَ لَا تُطْعِمُونَنَا، فَوَضَعَ عَلِيٌّ (علیه السلام) اللُّقْمَةَ مِنْ يَدِهِ، ثُمَّ قَالَ:

فَاطِمُ يَا بِنْتَ النَّبِيِّ أَحْمَدَ

بِنْتَ النَّبِيِّ سَيِّدٍ مُسَوَّدٍ

قَدْ جَاءَكِ الْأَسِيرُ لَيْسَ يَهْتَدِي

مُكَبَّلًا فِي غُلِّهِ مُقَيَّدٌ

يَشْكُو إِلَيْنَا الْجُوعَ قَدْ تَقَدَّدَ

مَنْ يُطْعِمِ الْيَوْمَ يَجِدْهُ فِي غَدٍ

عِنْدَ الْعَلِيِّ الْوَاحِدِ الْمُوَحَّدِ

مَا يَزْرَعُ الزَّارِعُ سَوْفَ يَحْصُدُ

فَأَعْطِي وَ لَا تَجْعَلِيهِ يَنْكَدُ

فَأَقْبَلَتْ فَاطِمَةُ (علیها السلام) وَ هِيَ تَقُولُ:

لَمْ يَبْقَ مِمَّا كَانَ غَيْرُ صَاعٍ

قَدْ دَبِرَتْ كَفِّي مَعَ الذِّرَاعِ

شِبْلَايَ وَ اللَّهِ هُمَا جِيَاعٌ

يَا رَبِّ لَا تَتْرُكْهُمَا ضَيَاعٌ

أَبُوهُمَا لِلْخَيْرِ ذُو اصْطِنَاعٍ

عَبْلُ الذِّرَاعَيْنِ طَوِيلُ الْبَاعِ

وَ مَا عَلَى رَأْسِيَ مِنْ قِنَاعٍ

إِلَّا عَبَا نَسَجْتُهَا بِصَاعٍ

وَ عَمَدُوا إِلَى مَا كَانَ عَلَى الْخِوَانِ، فَأَتَوْهُ وَ بَاتُوا جِيَاعاً وَ أَصْبَحُوا مُفْطِرِينَ وَ لَيْسَ عِنْدَهُمْ شَيْ ءٌ.

قَالَ شُعَيْبٌ فِي حَدِيثِهِ: وَ أَقْبَلَ عَلِيٌّ (علیه السلام) بِالْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ (علیهما السلام) نَحْوَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) وَ هُمَا يَرْتَعِشَانِ كَالْفِرَاخِ مِنْ شِدَّةِ الْجُوعِ، فَلَمَّا بَصُرَ بِهِمُ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم) قَالَ: يَا أَبَا الْحَسَنِ! شَدَّ مَا يَسُوؤُنِي مَا أَرَى بِكُمْ، انْطَلِقْ إِلَى ابْنَتِي فَاطِمَةَ، فَانْطَلَقُوا إِلَيْهَا وَ هِيَ فِي

ص: 352

مِحْرَابِهَا قَدْ لَصِقَ بَطْنُهَا بِظَهْرِهَا مِنْ شِدَّةِ الْجُوعِ وَ غَارَتْ عَيْنَاهَا، فَلَمَّا رَآهَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) ضَمَّهَا إِلَيْهِ، وَ قَالَ: وَا غَوْثَاهْ بِاللَّهِ! أَنْتُمْ مُنْذُ ثَلَاثٍ فِيمَا أَرَى! فَهَبَطَ جَبْرَئِيلُ فَقَالَ: يَا مُحَمَّدُ! خُذْ مَا هَيَّأَ اللَّهُ لَكَ فِي أَهْلِ بَيْتِكَ، قَالَ: وَ مَا آخُذُ يَا جَبْرَئِيلُ!؟ قَالَ: «هَلْ أَتى عَلَى الْإِنْسانِ حِينٌ مِنَ الدَّهْرِ»، حَتَّى إِذَا بَلَغَ: «إِنَّ هذا كانَ لَكُمْ جَزاءً وَ كانَ سَعْيُكُمْ مَشْكُوراً».(الحدیث)(1)

از مسلمة بن خالد نقل است که گفت: حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) از قول پدر بزرگوارشان حضرت امام محمّد باقر (علیه السلام) ، در بارۀ این فرمایش خداوند (عزوجل) : «یُوفُون بالنُّذُر»، فرمودند: امام حسن و امام حسین (علیهما السلام) در کودکی بیمار شدند، پس رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به همراه دو نفر دیگر، به عیادتشان آمدند. یکی از آن دو نفر به حضرت علی (علیه السلام) گفت: ای ابا الحسن! اگر برای پسرانتان نذرى می كردید خداوند آنها را شفا می داد. پس حضرت علی (علیه السلام) فرمودند: برای شکر و سپاس از خداوند (عزوجل) ، سه روز روزه می گیرم، و حضرت فاطمه (علیها السلام) نیز چنین گفتند، و حسن و حسین (علیهما السلام) نیزگفتند: ما هم سه روز روزه می گیریم، و کنیزشان فضّه نیز همان را گفت. پس خداوند به آن دو لباس عافیت پوشانید(آنها را شفا داد)، پس همه صبح نمودند در حالی که روزه بودند، و هیچ غذایی نداشتند.

پس حضرت علی (علیه السلام) نزد همسایۀ یهودی خویش رفتند که به او شمعون می گفتند و کارش پشم ریسی بود، و فرمودند: آیا می توانی مقداری پشم به من بدهی تا دختر حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) آن را برای تو بریسد و تو در عوض آن، سه صاع جو به من بدهی؟

ص: 353

گفت: بله، سپس مقداری پشم را به همراه سه صاع جو به آن حضرت داد.

پس حضرت علی (علیه السلام) آنها را نزد حضرت فاطمه (علیها السلام) آوردند و ایشان را از این ماجرا باخبر ساختند. پس حضرت فاطمه (علیها السلام) نیز آن را قبول کردند و شروع به کار نمودند و یک سوم آن را انجام دادند، سپس یک صاع جو را برداشتند و آن را آرد نموده و خمیر کردند و از آن خمیر پنج قرص نان پختند، برای هر نفر یک قرص نان.

حضرت علی (علیه السلام) نماز مغرب را با پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) خواندند سپس به خانه برگشتند و سفره انداخته شد، و هر پنج نفر دور سفره نشستند، پس هنگامی که حضرت علی (علیه السلام) اولین لقمه از نان خود را جدا کردند، مسکینی بر در خانه ایستاد و گفت: سلام بر شما ای اهل بیت محمّد! من درمانده ای از درماندگان مسلمانم، از آنچه می خورید مرا نیز اطعام کنید، که خدایتان از مائده های بهشتی اطعام فرماید. پس حضرت علی (علیه السلام) لقمه را از دستشان رها کردند و رو به حضرت فاطمه (علیها السلام) نموده، فرمودند:

ای فاطمه! ای مظهر عزّت و یقین

ای دختر بهترین مردم

آیا این درماندۀ بینوا را نمی بینید

که بر در خانه آمده می نالد

او به خدا روى آورده و مى نالد

و از گرسنگى خود، به ما شكوه مى كند

هركس در گرو كارى است كه مى كند

و هركه كار نيک كند بهرمند می گردد

جايگاه او در بهشت جاودان است

كه خدا آن را بر بخيل حرام نموده

بخيل در روز رستاخيز، اندوهگین است

و آتش دوزخ او را به كام خود می كشد

كه شراب آن، آب جوشان و خونابه است

پس حضرت فاطمه (علیها السلام) در پاسخ فرمودند:

ای پسرعمو! امرت را شنيدم و پذيرفتم

كه در من پستی و تنگ نظری وجود ندارد

مرا با خِرد و دانش تغذیه نموده اند

امید آن دارم که با سیر کردن گرسنه ای

ص: 354

به نیکان و برگزیدگان بپیوندم

و با شفاعت وارد بهشت گردم

پس هر چه در سفره بود برداشتند و به مسکین دادند و شب را با گرسنگی به سر بردند و صبح روز بعد را روزه گرفتند، در حالی که به جز آب خالص چیزی نخورده بودند.

روز بعد، یک سوم دیگر از پشم را ریسیدند و سپس یک صاع دیگر از جو را برداشته، آرد کردند و خمیری درست نمودند و با آن، به تعداد خانواده، پنج قرص نان پختند، و حضرت علی (علیه السلام) نماز مغرب را با پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) خواندند و سپس به خانه آمدند، پس هنگامی که سفره انداخته شد و هر پنج نفر دور آن نشستند، پس هنگامی که حضرت علی (علیه السلام) اولین لقمه از نان خود را جدا کردند، یتیمی از ایتام مسلمانان بر در خانه ایستاد و گفت: سلام بر شما ای اهل بیت محمّد! من یتیمی از ایتام مسلمانانم،از آنچه می خورید مرا نیز اطعام کنید، که خدایتان از مائده های بهشتی اطعام فرماید. پس حضرت علی (علیه السلام) لقمه را از دستشان رها کردند و سپس فرمودند:

فاطمه! ای دختر مردی بزرگ و کریم

ای دختر پیامبری که فرومایه نیست

خدا این یتیم را به سوی ما فرستاده

هر که امروز ترحم کند، او رحیم است

و جایگاهش در بهشت پر نعمت است

که خدا آنرا بر فرومایگان حرام کرده

و آنکه بخیل است، نکوهیده می ایستد

و آتش او را به جهنم فرو می برد

که نوشیدنی آن، آب جوشان و خونابۀ چرکین است

پس حضرت فاطمه (علیها السلام) رو به آن حضرت نمودند در حالی که می فرمودند:

اکنون به او عطا می کنم و باک ندارم

و خدا را بر اهل و عیالم مقدّم میدارم

بچه های من دیشب گرسنه خوابیدند

و کوچک شان در جنگ کشته میشود

در کربلا ناجوانمردانه کشه می شود

وای بر قاتلان او با آن جرم سنگین شان!

ص: 355

آتش جهنم او را در خود فرو می برد

غل و زنجیر او از دیگران بیشتر است

پس هر چه در سفره بود برداشتند و به آن یتیم دادند و شب را با گرسنگی به سر بردند و صبح روز بعد را روزه گرفتند، در حالی که به جز آب خالص چیزی نخورده بودند.

در روز سوم حضرت فاطمه (علیها السلام) یک سوم باقیمانده از پشم را ریسیدند و باقیماندۀ جو را آرد کرده، خمیری آماده نمودند و با آن، پنج قرص نان پختند که برای هر نفر یک قرص نان بود، و حضرت علی (علیه السلام) نماز مغرب را با پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) خواندند و سپس به خانه آمدند، پس هنگامی که سفره انداخته شد و هر پنج نفر دورآن نشستند، و در آن هنگام که حضرت علی (علیه السلام) اولین لقمه از نان خود را جدا کردند، اسیری از اسرای مشرکان بر در خانه ایستاد و گفت: سلام بر شما ای اهل بیت محمّد! من اسیری از اسرای مشرکانم، ما را اسير مى كنيد، به بند مى كشيد و غذايى به ما نمى دهيد! پس حضرت علی (علیه السلام) لقمه را از دستشان رها کردند و سپس فرمودند:

فاطمه! ای دختر پیامبر ستوده!

ای دختر پیامبر بزرگ و بزرگوار!

اسیری نزد تو آمده که راه گم کرده

و به غل و زنجیر کشیده شده است

با لباسی پاره از گرسنگی شکوه می کند

هر که امروز اطعام کند، فردا آن را می یابد

نزد خداوند متعال یکتای یگانه

کشاورز هرچه بکارد، همان را درو می کند

پس به او غذا بده و او را دست خالى وامگذار!

پس حضرت فاطمه (علیها السلام) در پاسخ فرمودند:

امروز در نزد من جز یک صاع باقی نمانده

دو کف دستم تا آرنج ورم کرده است

به خدا! پسرانم از گرسنگی رنج می برند

خدایا! آن دو را رها مکن که هلاک می شوند

پدرشان در کار خیر مهارت دارد

دارای بازویی توانا و سخاوتمند است

ص: 356

و بر سرم پوششی جز یک عبا نیست

عبایی که آنرا در ازای یک صاع بافته ام

پس هرچه در سفره بود جمع کردند و به آن اسیر دادند و خود، شب را گرسنه به صبح رساندند، در حالی که چیزی برای خوردن نداشتند.

شعیب در روایت خود گوید: پس حضرت علی (علیه السلام) دست حسن و حسین (علیهما السلام) را گرفته، نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) بردند، در حالی که مانند جوجه، از شدت گرسنگیمی لرزیدند. هنگامی که چشم پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به آنها افتاد، فرمودند: ای ابا الحسن! اين حالت را که در شما می بينم مرا آزار می دهد، بروید پیش دخترم فاطمه.

پس همگی نزد حضرت فاطمه (علیها السلام) رفتند، در حالی که ایشان در محراب خود بودند و از شدّت گرسنگی شکمشان به پشتشان چسبیده و چشمانشان در گودی فرو رفته بود. هنگامی که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) آن حضرت را در این حال دیدند، در آغوشش کشیده و فرمودند: پناه بر خدا! شما سه روز است که در این حال به سر می برید؟! پس جبرئیل فرود آمد و گفت: ای محمّد! آن چه را که خداوند دربارۀ اهل بیتت برای تو مهیّا فرموده، را بگیر. حضرت فرمودند: ای جبرئیل! چه چیزی را باید بگیریم؟ جبرئیل گفت: «هَلْ أَتى عَلَى الْإِنْسانِ حِينٌ مِنَ الدَّهْرِ»، تا اینکه به آیه ی: «إِنَّ هذا كانَ لَكُمْ جَزاءً وَ كانَ سَعْيُكُمْ مَشْكُوراً»، رسید.

ص: 357

محسنین، اطاعت کنند گان الهی هستند که همان اهل بیت حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) هستند که در بهشت پاداش داده می شوند.

توضیح: با توجّه به ابتدای روایت که به اسامی مقدّس حضرت علی (علیه السلام) و حسنین (علیهما السلام) اشاره شده، و سپس با عبارت اهل بیت (علیهم السلام) ، فضیلت آنها را بیان فرموده، حضرت فاطمه (علیها السلام) را نیز شامل می شود، چون هم محور آن اسامی مقدّس می باشند و هم یکی از شاخص ترین افراد اهل بیت حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) ، محسوب می شوند.

ص: 359

تا آنجا که گفت:

عرض کردم: «یَوْمَ یَقُومُ الرُّوحُ وَ الْمَلائِکَةُ صَفًّا لا یَتَکَلَّمُونَ»، تا آخر آیه، حضرتفرمودند: به خدا سوگند! ما هستیم، که روز قیامت به ما اجازۀ سخن گفتن داده می شود و ما به درستی سخن می گوییم، عرض کردم: هنگامی که سخنرانی می کنید، چه می گویید؟ فرمودند: پروردگارمان را به بزرگی یاد می کنیم و بر پیامبرمان درود و صلوات می فرستیم، و شیعیانمان را شفاعت می کنیم، پس خداوند درخواست ما را رد نخواهد کرد.

2_ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ وَهْبٍ، قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) ، عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى: «لا يَتَكَلَّمُونَ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمنُ وَ قالَ صَواباً»، قَالَ: نَحْنُ، وَ اللَّهِ! الْمَأْذُونُ لَهُمْ فِي ذَلِكَ الْيَوْمِ، وَ الْقَائِلُونَ صَوَاباً، قُلْتُ: جُعِلْتُ فِدَاكَ! وَ مَا تَقُولُونَ إِذَا كَلَّمْتُمْ؟ قَالَ: نُمَجِّدُ رَبَّنَا، وَ نُصَلِّي عَلَى نَبِيِّنَا، وَ نَشْفَعُ لِشِيعَتِنَا، فَلَا يَرُدُّنَا رَبُّنَا.(1)

از معاویة بن وهب نقل است که گفت: از حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) پرسیدم: منظور از این فرمایش خداوند تبارک و تعالی: «لا يَتَكَلَّمُونَ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمنُ وَ قالَ صَواباً»، چیست؟ حضرت فرمودند: به خدا سوگند! ما هستیم، که در آن روز به آنها اجازه داده می شود که سخن گویند، و آنها سخن راست می گویند، عرض کردم: فدایتان شوم! آنگاه، چه چیزی خواهید گفت؟ فرمودند: پروردگارمان را حمد و سپاس می گوییم، و بر پیامبرمان درود و صلوات می فرستیم، و برای شیعیان خویش شفاعت می کنیم، و پروردگارمان این شفاعت را رد خواهد کرد.

ص: 361

توضیح: همانطور که قبلاً هم بیان شد، هنگامی که در روایات معصومین (علیهم السلام) عبارت «نحن» بکار برده شود، حضرت فاطمه (علیها السلام) یکی از مصادیق آن می باشند، بنابر این خداوند در آیۀ فوق به مقام شفاعت آن حضرت هم اشاره فرموده است.

تذکّر: لطفاً برای مطالعۀ بیشتر در این زمینه، به کد شمارۀ 2/255 مراجعه فرمایید.

ص: 362

داشت، ولی برای حضرت علی (علیه السلام) در بهشت هفتاد هزار حوریه است که هر یک از ایشان دارای هفتاد هزار خادم می باشند.

ص: 364

2_ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ، عَنْ زَيْدِ بْنِ عَلِيٍّ (علیهما السلام) ، قَالَ: قُلْتُ لَهُ: جُعِلْتُ فِدَاكَ!قَوْلُهُ تَعَالَى: «وَ إِذَا الْمَوْؤُدَةُ سُئِلَتْ»، «بِأَيِّ ذَنْبٍ قُتِلَتْ»، قَالَ: هِيَ، وَ اللَّهِ! مَوَدَّتُنَا، وَ هِيَ، وَ اللَّهِ! فِينَا خَاصَّةً.(1)

از منصور بن حازم نقل است که گفت: به جناب زید بن علی (علیهما السلام) گفتم: فدایت شوم! منظور از این فرمایش خدای متعال: «وَ إِذَا الْمَوْؤُدَةُ سُئِلَتْ»، «بِأَيِّ ذَنْبٍ قُتِلَتْ»، چیست؟ فرمود: به خدا سوگند! آن، مودّت ما می باشد، به خدا سوگند! آن، فقط مخصوص ما می باشد.

توضیح: بر طبق آیۀ فوق، و روایات وارده از معصومین (علیهم السلام) ، یکی از وقایع روز قیامت، سؤال کردن از خلایق، در بارۀ ذوى القرباى پيامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می باشد.

و یکی از این بازخواستها، در بارۀ نزدیک ترین نزدیکان و خویشان پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) ، یعنی حضرت فاطمه (علیها السلام) است، که امّت ایشان پس از آن حضرت، با پارۀ تن پیامبرشان، چه کردند؟

لذا در روز قیامت از آنها سؤال می شود که مگر حضرت فاطمه (علیها السلام) از ذوى القربى نبودند، پس چرا درب خانۀ آن حضرت را به آتش کشیدید و تختۀ در به پهلوی ایشان زدید تا استخوانهاى پهلو را شكستید و تازيانه به بازو زدید، تا مثل بازوبند ورم کرد، و سيلى به صورت انسیة الحوراء زدید تا چشم آن حضرت قرمز شد، و صورتشان نيلى شد، و مگر محسن بن علی (علیهما السلام) از ذوى القربى نبود، پس چرا او را بی گناه، بین در و

ص: 366

دیوار سقط کردید و کشتید؟

ص: 367

2_ قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ: فِي قَوْلِهِ تَعَالَى: «إِنَّ الْأَبْرارَ لَفِي نَعِيمٍ عَلَى الْأَرائِكِ يَنْظُرُونَ»، إِلَى قَوْلِهِ: «الْمُقَرَّبُونَ»، نَزَلَتْ فِي عَلِيٍّ وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ وَ حَمْزَةَ وَ جَعْفَرٍ (علیهم السلام) وَ فَضْلُهُمْ فِيهَا بَاهِرٌ.(1)

ابن عباس دربارۀ این سخن خدای متعال: «إِنَّ الْأَبْرارَ لَفِي نَعِيمٍ عَلَى الْأَرائِكِ يَنْظُرُونَ»، إِلَى قَوْلِهِ: «الْمُقَرَّبُونَ»، گفت: این آیات دربارۀ حضرت علی، فاطمه، حسن و حسین، حمزه و جعفر (علیهم السلام) نازل شده و فضیلت ایشان از این آیات، کاملاً آشکار و روشن است.

3_ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) : مَنْ تَرَكَ الْخَمْرَ لِغَيْرِ اللَّهِ سَقَاهُ اللَّهُ مِنَ الرَّحِيقِ الْمَخْتُومِ ...

الی ان قال:

أَشْرَفُ شَرَابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ يَأْتِيهِمْ فِي عَالِي تَسْنِيمٍ، وَ هِيَ عَيْنٌ، «يَشْرَبُ بِهَا الْمُقَرَّبُونَ»، وَ الْمُقَرَّبُونَ آلُ مُحَمَّدٍ (علیهم السلام) ، يَقُولُ اللَّهُ: «السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ»، «أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ»(2).(الحدیث)(3)

حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) فرمودند: هر کس شرابخواری را برای غیر خدا (مثلاً برای حفظ جان خود) ترک کند، خداوند او را از شرابی مُهر شده سیراب می کند.

تا آنجا که فرمودند:

والاترین و ارزشمندترین نوشیدنی بهشتیان شرابی است که از والاترین جای

ص: 370

تسنیم، برایشان می آید، و تسنیم، چشمه ای است که مقرّبان از آن می نوشند و مقرّبان، همان آل محمّد (علیهم السلام) هستند، که خداوند می فرماید: «السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ»، «أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ».

4_ عَنْ أَبِي حَمْزَةَ، عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ (علیه السلام) ، عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ (علیهما السلام) ، عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ (رضی الله عنه) ، عَنِ النَّبِيِّ (صلی الله علیه و آله و سلم) ، قَالَ: قَوْلُهُ تَعَالَى: «وَ مِزاجُهُ مِنْ تَسْنِيمٍ»، قَالَ: هُوَ أَشْرَفُ شَرَابٍ فِي الْجَنَّةِ، يَشْرَبُهُ مُحَمَّدٌ وَ آلُ مُحَمَّدٍ، وَ هُمُ الْمُقَرَّبُونَ السَّابِقُونَ، رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) وَ عَلِيٌّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ وَ الْأَئِمَّةُ وَ فَاطِمَةُ وَ خَدِيجَةُ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِمْ، وَ ذُرِّيَّتُهُمُ الَّذِينَ اتَّبَعَتْهُمْ بِإِيمَانٍ، لِيَتَسَنَّمَ عَلَيْهِمْ مِنْ أَعَالِي دُورِهِمْ.(1)

از ابو حمزه نقل است که گفت: حضرت ابو جعفر، امام محمّد باقر (علیه السلام) از پدرشان، حضرت امام زین العابدین (علیه السلام) ، از جابر بن عبد الله (رضی الله عنه) ، از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) روایت کرده است که آن حضرت در بارۀ این سخن خدای متعال: «وَ مِزَاجُهُ مِن تَسْنِیمٍ»، فرمودند: آن، بهترین نوشیدنی در بهشت است، که محمّد و آل محمّد (علیهم السلام) از آن می نوشند، و آنها همان مقرّبون و سابقون هستند، یعنی رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) و حضرت علی بن ابی طالب و ائمّه و حضرت فاطمه و خدیجه صلوات الله علیهم، و فرزندان آنها که از روی ایمان و اعتقاد از آنها پیروی کردند، و تسنیم، از بالای منزل هایشان در بهشت، بر آنها فرو می ریزد.

ص: 371

از سَدیر صَیرفی نقل است که گفت: به حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) عرض کردم: فدایتان شوم! ای پسر رسول خدا! آیا مؤمن از جان دادن خود، کراهت دارد؟

حضرت فرمودند: نه، به خدا سوگند! همانا هنگامی که فرشتۀ مرگ، برای قبض روحش نزد او می آید، او در آن لحظه بی تابی می کند، پس فرشتۀ مرگ به او می گوید: ای دوست خدا! بی تابی مکن، سوگند به کسی که محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) را برانگیخت! من از پدری مهربان که به بالینت بیاید، با تو خوش رفتارتر و مهربان تر هستم، چشمت را باز کن و نگاه کن.

حضرت فرمودند: در این هنگام رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) و امیر مؤمنان (علیه السلام) و حضرت فاطمه (علیها السلام) و امام حسن (علیه السلام) و امام حسین (علیه السلام) و ائمّه (علیهم السلام) از نسل آنان، برابری او مجسّم می شوند، پس به او گفته می شود: این رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) و امیر مؤمنان و فاطمه و حسن و حسین و ائمّۀ هدی (علیهم السلام) ، رفیقان تو هستند.

حضرت فرمودند: پس او چشمانش را باز می کند و نگاه می کند، آن گاه ندا دهنده ای از جانب پروردگار عزیز، روحش را ندا می دهد و می گوید: «يا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ»، یعنی: ای روحی که به محمّد و اهل بیتش آرامش یافتی! «ارْجِعِي إِلى رَبِّكِ راضِيَةً»، یعنی: به سوی پروردگارت در حالی که به ولایت آنان خشنودی، «مَرْضِيَّةً»، و به پاداش خشنودت داشته اند، باز گرد، «فَادْخُلِي فِي عِبادِي»، یعنی: پس در زمرۀ محمّد و اهل بیتش در آی، «وَ ادْخُلِي جَنَّتِي»، پس در این هنگام، در نزد او، چیزی محبوب تر از این نیست که روحش جدا شود و به ندا دهنده بپیوندد.

ص: 374

است، بهتر باشد؟ عرض کردم: بله، فدایتان شوم! فرمودند: کلام خدای متعال:«فَكُّ رَقَبَةٍ»، سپس فرمودند: تمام مردم گرفتار آتشند، مگر تو و یارانت، چون همانا خداوند شما را با ولایت ما اهل بیت، از گرفتاری آتش رهایی بخشیده است.

2_ عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) ، فِي قَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَّ: «فَلَا اقْتَحَمَ الْعَقَبَةَ»، قَالَ: نَحْنُ الْعَقَبَةُ، وَ مَنِ اقْتَحَمَهَا نَجَا، وَ بِنَا فَكَّ اللَّهُ رِقَابَكُمْ مِنَ النَّارِ.(1)

از ابان بن تغلب نقل است که گفت: حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) دربارۀ این سخن خداوند (عزوجل) : «فَلَا اقْتَحَمَ الْعَقَبَةَ»، فرمودند: ما آن گردنه هستیم، که هر کس از آن بالا برود، نجات می یابد، و خداوند به واسطۀ ما، گردن های شما را از آتش رهایی می بخشد.

توضیح: همانطور که قبلاً هم بیان شد، حضرت فاطمه (علیها السلام) نیز شامل در ضمیر «نحن»، «نا» می باشند و آن حضرت یکی از مصادیق اهل بیت (علیهم السلام) نیز هستند. بنا بر این ولایت و محبّت ایشان، باعث نجات از آتش می شود.

ص: 376

خَيْرٌ لَكَ مِنَ الْأُولى»، «وَ لَسَوْفَ يُعْطِيكَ رَبُّكَ فَتَرْضى».

2_ تَفْسِيرِ الثَّعْلَبِيِّ، عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ (علیهما السلام) ، وَ تَفْسِيرِ الْقُشَيْرِيِّ، عَنْ جَابِرٍ الْأَنْصَارِيِّ، أَنَّهُ رَأَى النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَاطِمَةَ (علیها السلام) وَ عَلَيْهَا كِسَاءٌ مِنْ أَجِلَّةِ الْإِبِلِ، وَ هِيَ تَطْحَنُ بِيَدَيْهَا وَ تُرْضِعَ وَلَدَهَا، فَدَمَعَتْ عَيْنَا رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) ، فَقَالَ: يَا بِنْتَاهْ! تَعَجَّلِي مَرَارَةَ الدُّنْيَا بِحَلَاوَةِ الْآخِرَةِ، فَقَالَتْ: يَا رَسُولَ اللَّهِ! الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَى نَعْمَائِهِ وَ الشُّكْرُ لِلَّهِ عَلَى آلَائِهِ، فَأَنْزَلَ اللَّهُ: «وَ لَسَوْفَ يُعْطِيكَ رَبُّكَ فَتَرْضى».(1)

در تفسیر ثعلبی، از حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) ، و در تفسیر قشیری، از جابر انصاری نقل است که گفت: همانا پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فاطمه (علیها السلام) را دیدند در حالی که عبایی از پشم شتر به دوش انداخته و با دستان خود هم آسیاب می کند و هم به فرزند خود شیر می دهد، پس چشمان رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) پر از اشک شد، پس فرمودند: ای دخترم! از تلخی های دنیا را به سوی شیرینی ها و آسایش آخرت، بشتاب، پس آن حضرت عرضه داشتند: ای رسول خدا! خداوند را بر نعمت هایش می ستایم و او را بر موهبت هایش سپاس می گویم، سپس خدای متعال این آیه را نازل فرمود: «وَ لَسَوْفَ يُعْطِيكَ رَبُّكَ فَتَرْضى».

ص: 378

2_ عَنْ زُرَارَةَ، عَنْ حُمْرَانَ، قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) : ...

الی ان قال:

وَ أَمَّا قَوْلُهُ: «لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ»، يَعْنِي فَاطِمَةَ (علیها السلام) ، وَ قَوْلُهُ: «تَنَزَّلُ الْمَلائِكَةُ وَ الرُّوحُ فِيها»، وَ الْمَلَائِكَةُ فِي هَذَا الْمَوْضِعِ، الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ يَمْلِكُونَ عِلْمَ آلِ مُحَمَّدٍ (علیهم السلام) «وَ الرُّوحُ»، رُوحُ الْقُدُسِ وَ هُوَ فِي فَاطِمَةَ (علیها السلام) ، «مِنْ كُلِّ أَمْرٍ»، «سَلامٌ»، يَقُولُ: مِنْ كُلِّ أَمْرٍ مُسَلَّمَةٍ، «حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ»، يَعْنِي حَتَّى يَقُومَ الْقَائِمُ (علیه السلام) .(1)

از زراره، از حمران نقل است که گفت: از حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) دربارۀ شب قدر، پرسیدم: ...

تا آنجا که فرمودند:

و امّا این کلام خدای متعال: «لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ»، یعنی حضرت فاطمه (علیها السلام) ، و این سخن خدای متعال: «تَنَزَّلُ الْمَلائِكَةُ وَ الرُّوحُ فِيها»، فرشتگان در اینجا، مؤمنانی هستند که دارای علم خاندان محمّد (علیهم السلام) هستند، و روح، روح القدس است که در حضرت فاطمه (علیها السلام) است، «مِنْ كُلِّ أَمْرٍ»، «سَلامٌ»، می فرماید: از هر امری او را سلامت داشته است، «حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ»، یعنی تا هنگامی که حضرت قائم (علیه السلام) قیام کنند.

تذکّر: برای مطالعۀ بیشتر در این زمینه، می توانید به کد شمارۀ 4و44/3 مراجعه فرمایید.

ص: 380

2_ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ، فِي قَوْلِهِ تَعَالَى: «أُولئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ»، قَالَ: نَزَلَتْ فِي عَلِيٍّ (علیه السلام) ، وَ أَهْلِ بَيْتِهِ.(1)از ابن عبّاس نقل است که دربارۀ این کلام خدای متعال: «أُولئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ»، فرمود: دربارۀ حضرت امام علی (علیه السلام) و اهل بیت ایشان نازل شده است.

توضیح: چون حضرت فاطمه (علیها السلام) ، بانوی اهل بیت (علیهم السلام) می باشند، این آیه در شأن ایشان هم نازل شده است.

ص: 383

يَسْأَلُكُمْ عَمَّا أَنْعَمَ عَلَيْكُمْ بِمُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ (علیهم السلام) .(1)از ابو حمزه نقل است که گفت: به همراه گروهی در خدمت حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) بودیم، آن حضرت ما را به غذایی دعوت کردند که در لذیذی و گوارایی مثل آن را نخورده بودیم، و خرمایی نیز آوردند که از شدّت صفا و خوبی، عکسمان در آن دیده می شد، سپس مردی عرض کرد: آیا از این نعمتی که در خدمت پسر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) خوردیم، بازخواست خواهیم شد؟ پس امام صادق (علیه السلام) فرمودند: همانا خداوند (عزوجل) کریم تر و بزرگ تر از آن است که غذایی گوارا و خوراکی مطبوع به شما بدهد و شما از آن بهره مند شوید، سپس شما را از آن بازخواست نماید، امّا خداوند در بارۀ نعمتی که به خاطر محمّد و آل محمّد (علیهم السلام) به شما عنایت فرمود، (یعنی ولایت و محبّت ایشان)، بازخواست خواهد نمود.

3_ عَنْ إِبْرَاهِيمِ بْنِ عَبَّاسٍ الصَّوْلِيّ، الْكَاتِب بِالْأَهْوَازِ سَنَةَ سَبْعٍ وَ عِشْرِينَ وَ مِائَتَيْنِ، قَالَ: كُنَّا يَوْماً بَيْنَ يَدَيْ عَلِيِّ بْنِ مُوسَى (علیهما السلام) ، فَقَالَ لِي: لَيْسَ فِي الدُّنْيَا نَعِيمٌ حَقِيقِيٌّ، فَقَالَ لَهُ بَعْضُ الْفُقَهَاءِ مِمَّنْ يَحْضُرُهُ: فَيَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: «ثُمَّ لَتُسْئَلُنَّ يَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِيمِ»، أَ مَا هَذَا النَّعِيمُ فِي الدُّنْيَا وَ هُوَ الْمَاءُ الْبَارِدُ، فَقَالَ لَهُ الرِّضَا (علیه السلام) وَ عَلَا صَوْتُهُ: كَذَا فَسَّرْتُمُوهُ أَنْتُمْ وَ جَعَلْتُمُوهُ عَلَى ضُرُوبٍ؟! فَقَالَتْ طَائِفَةٌ: هُوَ الْمَاءُ الْبَارِدُ، وَ قَالَ غَيْرُهُمْ: هُوَ الطَّعَامُ الطَّيِّبُ، وَ قَالَ آخَرُونَ: هُوَ النَّوْمُ الطَّيِّبُ.

ص: 385

قَالَ الرِّضَا (علیه السلام) : وَ لَقَدْ حَدَّثَنِي أَبِي، عَنْ أَبِيهِ، أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الصَّادِقِ (علیه السلام) : أَنَّ أَقْوَالَكُمْ هَذِهِ ذُكِرَتْ عِنْدَهُ فِي قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى: «ثُمَّ لَتُسْئَلُنَّ يَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِيمِ»، فَغَضِبَ (علیه السلام) وَ قَالَ: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَا يَسْأَلُ عِبَادَهُ عَمَّا تَفَضَّلَ عَلَيْهِمْ بِهِ، وَ لَا يَمُنُّ بِذَلِكَ عَلَيْهِمْ، وَ الِامْتِنَانُ بِالْإِنْعَامِ مُسْتَقْبَحٌ مِنَ الْمَخْلُوقِينَ، فَكَيْفَ يُضَافُ إِلَى الْخَالِقِ عَزَّ وَ جَلَّ مَا لَا يَرْضَىالْمَخْلُوقُ بِهِ، وَ لَكِنَّ النَّعِيمَ حُبُّنَا أَهْلَ الْبَيْتِ وَ مُوَالاتُنَا، يَسْأَلُ اللَّهُ عِبَادَهُ عَنْهُ بَعْدَ التَّوْحِيدِ وَ النُّبُوَّةِ، لِأَنَّ الْعَبْدَ إِذَا وَفَى بِذَلِكَ أَدَّاهُ إِلَى نَعِيمِ الْجَنَّةِ الَّذِي لَا يَزُولُ.(الحدیث)(1)

از ابراهیم بن عبّاس صولی، کاتب در اهواز در سال دویست و بیست و هفت، نقل است که گفت: روزی خدمت حضرت امام علی بن موسی الرضا (علیه السلام) بودیم، ایشان به من فرمودند: نعمت حقیقی در دنیا نیست؛ پس یکی از فقهایی که در حضور ایشان بود، به آن حضرت عرض کرد: پس چگونه خداوند (عزوجل) می فرماید: «ثُمَّ لَتُسْئَلُنَّ يَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِيمِ»، و این نعمت در دنیا است که همان آب سرد است، پس حضرت امام رضا (علیه السلام) با صدای بلند فرمودند: شما آن را این گونه تفسیر کرده اید و بر چند قسم قرار داده اید، گروهی گفتند: آن نعمت، آب سرد است، و گروهی دیگر گفتند: آن نعمت، غذای لذیذ است، و دیگران گفتند: آن نعمت، خواب خوش است.

حضرت رضا (علیه السلام) فرمودند: به تحقیق پدرم (علیه السلام) برایم نقل فرمودند هنگامی که در محضر پدرشان، حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) سخنان شما را دربارۀ کلام خدای متعال: «ثُمَّ لَتُسْئَلُنَّ يَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِيمِ»، گفته شد، پس آن حضرت خشمگین شدند و فرمودند: همانا خداوند (عزوجل) از بندگانش در بارۀ آنچه که به آنان ارزانی داشته سؤال نمی کند و به بر آنان خاطر

ص: 386

این نعمت ها، منّت نمی گذارد، منّت گذاشتن برای نعمت از آفریدگان نسبت به یکدیگر زشت و قبیح است، تا چه رسد به خداوند خالق (عزوجل) ، حال چگونه چیزی را به خداوند نسبت می دهید که آفریدگان از این نسبت ناخشنود می شوند؟

امّا مقصود از این نعمت، دوستی ما اهل بیت و موالات ما می باشد، که خداوند (عزوجل) پس از سؤال از توحید و نبوّت، از ولایت ما می پرسد، پس اگر بنده ای نسبت به آن وفا کرده باشد، خداوند او را به سوی نعمت بهشت، که تمامی ندارد، رهسپار می نماید.

4_ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ نَجِيحٍ الْيَمَانِيِّ، قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) : مَا مَعْنَى قَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَّ: «ثُمَّ لَتُسْئَلُنَّ يَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِيمِ»؟ قَالَ: النَّعِيمُ الَّذِي أَنْعَمَ اللَّهُ بِهِ عَلَيْكُمْ مِنْ وَلَايَتِنَا وَ حُبِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ (علیهم السلام) .(1)

از عبد الله بن نجیح یمانی نقل است که گفت: به حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) عرض کردم: معنای این کلام خداوند (عزوجل) : «ثُمَّ لَتُسْئَلُنَّ يَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِيمِ»، چیست؟

حضرت فرمودند: آن نعمت، نعمتی است که خداوند با ولایت ما و دوستی حضرت محمّد و آل محمّد (علیهم السلام) ، به شما ارزانی داشته است.

توضیح: همانطور که در روایات ذیل کد شماره ی: 14/28 و کد شماره ی: 16/83، بیان شد، ولایت و محبّت حضرت فاطمه (علیها السلام) نعمت بزرگی است که خداوند فردای قیامت در بارۀ این نعمت از بندگانش بازخواست خواهد نمود.

پس خوشا به حال کسانی که در طول زندگی شان این محبّت و دوستی را مبنای

ص: 387

کردار و اعمال خویش قرار داده، و در این دورۀ غیبت و غربت، در کسب رضایت یگانه فرزند آن حضرت، یعنی وجود مقدّس حضرت بقیة الله الاعظم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ، و دعا برای تعجیل در فرج و ظهورشان، سعی می نمایند.

ص: 388

را وداع گفته و رحلت نمودند، دشمنان بسیار خوشحال شدند و گفتند: او دیگر نسل و ادامه ای ندارد و «ابتر» است.

فِي الِاحْتِجَاجِ لِلطَّبْرِسِيِّ (رحمة الله علیه) فِي حَدِيثٍ طَوِيلٍ، عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ (علیهما السلام) ، إِلَى أَنْ قَالَ: وَ أَمَّا أَنْتَ، يَا عَمْرَو بْنَ الْعَاصِ! الشَّانِئِ اللَّعِينِ الْأَبْتَرِ، فَإِنَّمَا أَنْتَ كَلْبٌ أَوَّلُ أَمْرِكَ أَنَّ أُمَّكَ بَغِيَّةٌ، وَ أَنَّكَ وُلِدْتَ عَلَى فِرَاشٍ مُشْتَرَكٍ، فَتَحَاكَمَتْ فِيكَ رِجَالُ قُرَيْشٍ مِنْهُمْ أَبُو سُفْيَانَ بْنُ الْحَرْبِ وَ الْوَلِيدُ بْنُ الْمُغِيرَةِ وَ عُثْمَانُ بْنُ الْحَارِثِ وَ النَّضْرُ بْنُ الْحَارِثِ بْنِ كَلْدَةَ وَ الْعَاصُ بْنُ وَائِلٍ، كُلُّهُمْ يَزْعُمُ أَنَّكَ ابْنُهُ، فَغَلَبَهُمْ عَلَيْكَ مِنْ بَيْنِ قُرَيْشٍ أَلْأَمُهُمْ حَسَباً وَ أَخْبَثُهُمْ مَنْصَباً وَ أَعْظَمُهُمْ بُغْيَةً، ثُمَّ قُمْتَ خَطِيباً وَ قُلْتَ: أَنَا شَانِئُ مُحَمَّدٍ، وَ قَالَ الْعَاصُ بْنُ وَائِلٍ: إِنَّ مُحَمَّداً رَجُلٌ أَبْتَرُ، لَا وَلَدَ لَهُ، فَلَوْ قَدْ مَاتَ انْقَطَعَ ذِكْرُهُ، فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى: «إِنَّ شانِئَكَ هُوَ الْأَبْتَرُ».(الحدیث)(1)

در کتاب احتجاج مرحوم طبرسی (رحمة الله علیه) ، در حدیثی طولانی، از حضرت امام حسن مجتبی (علیه السلام) روایت است، تا این که آن حضرت فرمودند: و اما تو، ای عمرو بن عاص! که بغض و دشمنی با من داری و لعین و ابتر هستی، تو سگی هستی که ابتداى كارت با مادرت كه زنی زناکار بود شروع شد، و تو از بسترى مشترک متولّد شدى، پس گروهی از مردان قریش، از جمله ابو سفیان ابن حرب، ولید بن مغیره، عثمان بن حارث، نضر بن حارث بن کلده و عاص بن وائل، در بارۀ تو نزاع کردند، و هر یک ادّعا می کرد که تو پسر او هستی، پس در نهایت کسی که از لحاظ حسب و نسب از همه پست تر و از نظر منصب خبیث تر و از جهت زناکاری از همه گناه کارتر بود، بربقیه غلبه نمود.

حال، (تو با این سابقۀ بد) برای سخنرانی برخاسته و می گویی: من دشمن محمّد

ص: 390

هستم، و (پدرت)عاص بن وائل گفت: همانا محمّد مردی است که ابتر و بی دنباله است و پسری ندارد، پس هنگامی که بمیرد اسم و یاد او از بین خواهد رفت.

سپس خداوند تبارک و تعالی این آیه را نازل فرمود: «إِنَّ شانِئَكَ هُوَ الْأَبْتَرُ».

البته عاص بن وائل با اینکه صاحب ده پسر بود، ولی هیچ یک از پسرانش نتوانستند ادامه دهندۀ نسل او باشند، و نسلش قطع گردید.

ولی خدای متعال در پاسخ به این شماتت ها و جوّسازی ها و در مقام عمل، حضرت فاطمه (علیها السلام) را به حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) عطا نمود، و برای این که بعضی نگویند که منظور و مقصود از «کوثر» توحید، قرآن، کثرت اصحاب، نور قلب پیامبر، تداوم شفاعت ایشان و ... می باشد، بلا فاصله می فرماید که آنها خودشان بی عقبه و ابتر هستند. یعنی این «کوثر»ی که به تو عطا نمودم، نه تنها سبب این است که تو بی نسل و بی عقبه نخواهی شد، بلکه نسل تو از همین کوثر، تا روز قیامت ادامه خواهد یافت.

پس معلوم شد که مقصود از «کوثر»، همان عامل بقای نسل و ذریّۀ رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) است که مصداق آن، حضرت فاطمه (علیها السلام) می باشند.

به عبارت دیگر، «کوثر» جز حضرت فاطمه (علیها السلام) مصداق دیگری ندارد، و سایر معانی کوثر که مفسران به آن اشاره نموده اند، مثل: شفاعت، نهری در بهشت، حوض بهشت، خیر کثیر، کثرت اصحاب و کثرت امّت ، همه از باب جری و انطباق است.

ص: 391

ص: 392

مؤسسة الأعلمى/ بیروت/ سال چاپ: 1422 ق.

12_ الأربعون حديثا( للرازي)/ 1جلدی/ منتجب الدين، علي بن عبيد الله بن بابويه الرازي/محقق و مصحح: مؤسسة الإمام المهدى (علیه السلام) / عربى/ مدرسة الإمام المهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) / قم/ سال چاپ: 1408 ق.

13_ الأمالي(للصدوق)/ 1جلدی/ ابن بابویه، محمد بن على/ عربى/ کتابچى/ تهران/ سال چاپ: 1376 ش.

14_ الأمالي (للطوسی)/ 1جلدی/ طوسى، محمد بن الحسن/ عربى/ دار الثقافة/ قم/ سال چاپ: 1414 ق.

15_ الأمالي( للمفيد)/ 1جلدی/ مفيد، محمد بن محمد/ محقق و مصحح: استاد ولى، حسين وغفارى على اكبر/ عربى/ كنگره شيخ مفيد/ قم/ سال چاپ: 1413 ق.

16_ الإمامة و التبصرة من الحيرة/ 1جلدی/ ابن بابويه، على بن حسين/ محقق و مصحح: مدرسه امام مهدى (علیه السلام) / عربى/ مدرسة الإمام المهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) / قم/ سال چاپ: 1404 ق.

17_ بحار الأنوار/ 110جلدی/ مجلسى، محمّد باقر بن محمّد تقى/ إحیاء التراث العربی/ بیروت/ سال چاپ: 1403 ق.

18_ البرهان فى تفسیر القرآن/ 5جلدی/ بحرانى، سید هاشم/ بنیاد بعثت/ تهران/ سال چاپ: 1416 ق.

19_ بشارة المصطفى لشیعة المرتضى( ط_ القدیمة)/ 1جلدی/ طبرى آملى، عماد الدین أبی جعفر محمد بن أبی القاسم/ عربى/ المکتبة الحیدریة/ نجف/ سال چاپ: 1383 ق.

20_ بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد (علیهم السلام) / 1جلدی/ صفار، محمد بن حسن/ تحقیق: کوچه باغى، محسن بن عباسعلى/ عربى/ مکتبة آیة الله المرعشی النجفی/ قم/ سال چاپ: 1404 ق.

21_ بناء المقالة الفاطمية في نقض الرسالة العثمانية/ 1جلدی/ ابن طاوس، احمد بنموسى/ محقق و مصحح: عدنانى غريفى، على/ عربى/ مؤسسة آل البيت (علیهم السلام)

ص: 394

لإحياء التراث/ قم/ سال چاپ: 1411 ق.

22_ تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهرة/ 1جلدی/ استرآبادى، على/ مؤسسة النشر الإسلامی/ قم/ سال چاپ: 1409 ق.

23_ تحف العقول/ 1جلدی/ ابن شعبه حرانى، حسن بن على/محقق و مصحح: غفارى، على اكبر/ عربى/ جامعه مدرسين/ قم/ سال چاپ: 1404 ق.

24_ تسلية المُجالس و زينة المَجالس( مقتل الحسين (علیه السلام) )/ 2جلدی/ حسينى موسوى، محمد بن أبي طالب/ محقق و مصحح: حسون، كريم فارس/ عربى/ مؤسسة المعارف الإسلامية/ ايران _ قم/ سال چاپ: 1418 ق.

25_ التفسیر الإمام الحسن العسکری (علیه السلام) / 1جلدی/ حسن بن على (علیهما السلام) ، امام یازدهم/ تحقیق: مدرسه امام مهدى (علیه السلام) / عربى/ مدرسة الإمام المهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) / قم/ سال چاپ: 1409 ق.

26_ تفسیر الصافی/ 5جلدی/ فیض کاشانى، محمّد بن شاه مرتضى/ مکتبه الصدر/ تهران/ سال چاپ: 1415 ق.

27_ تفسیر العیاشی/ 2جلدی/ عیاشى، محمّد بن مسعود/ المطبعة العلمیة/ تهران/ سال چاپ: 1380 ق.

28_ تفسیر فرات الکوفی/ 1جلدی/ کوفى، فرات بن ابراهیم/ مؤسسة الطبع و النشر فی وزارة الإرشاد الإسلامی/ تهران/ سال چاپ: 1410 ق.

29_ تفسیر القمى/ 2جلدی/ قمى، على بن ابراهیم/ دار الکتاب/ قم/ سال چاپ: 1367 ش .

30_ تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب/ 14جلدی/ قمی مشهدی، محمّد بن محمّد رضا/ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى/ تهران/ سال چاپ: 1368 ش.31_ تفسیر نور الثقلین/ 5جلدی/ عروسى حویزى عبد على بن جمعه/ انتشارات اسماعیلیان/ قم/ سال چاپ: 1415 ق.

ص: 395

32_ التوحید( للصدوق)/ 1جلدی/ ابن بابویه، محمد بن على/ تحقیق: حسینى، هاشم/ عربى/ جامعه مدرسین/ قم/ سال چاپ: 1398 ق.

33_ تهذیب الأحکام/ 10جلدی/ طوسى، محمّد بن الحسن/ تحقیق: خرسان، حسن الموسوى/ دار الکتب الإسلامیه/ تهران/ 1407 ق.

34_ ثواب الأعمال و عقاب الأعمال/ 1جلدی/ ابن بابویه، محمد بن على/ عربى/ دار الشریف الرضی للنشر/ قم/ سال چاپ: 1406 ق.

35_ الجعفريات( الأشعثيات)/ 1جلدی/ ابن اشعث، محمد بن محمد/ عربى/ مكتبة النينوى الحديثة/ تهران/ سال چاپ: بى تا.

36_ حلیة الأبرار فی أحوال محمّد و آله الأطهار (علیهم السلام) / 5جلدی/ علامه بحرانى، سید هاشم بن سلیمان/ مؤسسة المعارف الإسلامیة/ قم/ سال چاپ: 1411 ق.

37_ الخرائج و الجرائح/ 3جلدی/ قطب الدین راوندى، سعید بن هبة الله/ مؤسسۀ امام مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) / قم/ سال چاپ: 1409 ق.

38_ الخصال/ 2جلدی/ ابن بابویه، محمّد بن على/ جامعه مدرسین/ قم/ سال چاپ: 1362 ش.

39_ الدر المنثور في التفسير بالمأثور/ 6جلدی/ جلال الدين عبدالرحمن سيوطى/ مکتبة آیت الله المرعشي النجفي (رحمة الله علیه) / قم – ایران/ سال نشر: 1404 ق.

40_ الدر النظیم فی مناقب الأئمة اللهامیم/ 1جلدی/ شامی، یوسف بن حاتم/ جامعه مدرسین/ قم/ سال چاپ: 1420 ق.

41_ دلائل الإمامة/ 1جلدی/ طبرى آملى صغیر، محمّد بن جریر بن رستم/ بعثت/ قم/ سال چاپ: 1413 ق.42_ دلائل الصدق لنهج الحق/ 6جلدی/ مظفر نجفى، محمد حسن/ تحقیق: مؤسسة آل البیت (علیهم السلام) / عربى/ موسسة آل البیت/ قم/ سال چاپ: 1422 ق.

43_ الروضة فی فضائل أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب (علیهما السلام) ( لابن شاذان القمی)/

ص: 396

1جلدی/ ابن شاذان قمى، أبو الفضل شاذان بن جبرئیل/ تحقیق: شکرچى، على/ مکتبة الأمین/ قم/ سال چاپ: 1423 ق.

44_ روضة الواعظین و بصیرة المتعظین/ 2جلدی/ فتال نیشابورى، محمّد بن احمد/ انتشارات رضى/ قم/ سال چاپ: 1375 ش.

45_ سعد السعود للنفوس منضود/ 1جلدی/ ابن طاووس، على بن موسى/ عربى/ دار الذخائر/ ايران_ قم/ سال چاپ: بى تا.

46_ شرح الأخبار فی فضائل الأئمة الأطهار (علیهم السلام) / 3جلدی/ ابن حیون، نعمان بن محمد/ تحقیق: حسینى جلالى، محمد حسین/ عربى/ جامعه مدرسین/ قم/ سال چاپ: 1409 ق.

47_ شواهد التنزیل لقواعد التفضیل/ 2جلدی/ حسکانی، عبید الله بن عبدالله/ تحقیق: محمودى، محمدباقر/ عربى/ التابعة لوزارة الثقافة و الإرشاد الإسلامی، مجمع إحیاء الثقافة الإسلامیة/ تهران/ 1411 ق.

48_ الصحيح من سيرة الإمام علي (علیه السلام) (المرتضی من سيرة المرتضی)/ 20جلدی/ علامه سيد جعفر مرتضى العاملى/ عربی/ المرکز الإسلامي للدراسات/ بیروت _ لبنان/ 1430 ق.

49_ الصحيح من سيرة النبي الأعظم (ط _ جدید)/ 35جلدی/ علامه سيد جعفر مرتضى العاملى/ عربی/ مؤسسه علمی فرهنگی دار الحديث، سازمان چاپ و نشر/قم _ ایران/سال نشر: 1426 ق.

50_ صحيفة الإمام الرضا (علیه السلام) / 1جلدی/ على بن موسى، امام هشتم (علیه السلام) / محقق و مصحح:نجف، محمد مهدى/ عربى/ كنگره جهانى امام رضا (علیه السلام) / مشهد/ سال چاپ: 1406 ق.

51_ الصراط المستقيم إلى مستحقي التقديم/ 3جلدی/ عاملى نباطى، على من محمد بن على بن محمد بن يونس/ عربى/ المكتبة الحيدرية/ نجف/ سال چاپ: 1384 ق.

52_ الطرائف فی معرفة مذاهب الطوائف/ 2جلدی/ ابن طاووس، على بن موسى/

ص: 397

تحقیق: عاشور، على/ عربى/ خیام/ قم/ سال چاپ: 1400 ق.

53_ طرف من الأنباء و المناقب/ 1جلدی/ ابن طاووس، على بن موسى/ تحقیق: عطار، قیس/ عربى /ناشر: تاسوعا/ مشهد/ سال چاپ: 1420 ق.

54_ عدة الداعي و نجاح الساعي/ 1جلدی/ ابن فهد حلى، احمد بن محمد/ محقق و مصحح: موحدى قمى، احمد/ عربى/ دار الكتب الإسلامي/ سال چاپ: 1407 ق.

55_ علل الشرائع/ 2جلدی/ ابن بابویه، محمّد بن على/ کتاب فروشى داورى/ قم/ سال چاپ: 1385 ش.

56_ عمدة عیون صحاح الأخبار فی مناقب إمام الأبرار/ 1جلدی/ ابن بطریق، یحیى بن حسن/ عربى/ جماعة المدرسین بقم، مؤسسة النشر الاسلامی/ قم/ سال چاپ: 1407 ق.

57_ عیون أخبار الرضا (علیه السلام) / 2جلدی/ ابن بابویه، محمّد بن على/ تحقیق: لاجوردى، مهدى/ نشر جهان/ تهران/ 1378 ق.

58_ غایة المرام و حجة الخصام فی تعیین الإمام من طریق الخاص و العام/ 7جلدی/ بحرانی، سید هاشم بن سلیمان/ تحقیق: عاشور، السید علی/ عربی/ مؤسسة التاریخ العربی/ بیروت/ 1422ق.

59_ غرر الأخبار/ 1جلدی/ دیلمى، حسن بن محمد/ تحقیق: ضیغم، اسماعیل/ عربى/ دلیل ما/ قم/ سال چاپ: 1427 ق.

60_ الغیبة( للنعمانی)/ 1جلدی/ ابن أبی زینب، محمد بن ابراهیم/ تحقیق: غفارى، علىاکبر/ عربى/ نشر صدوق/ تهران/ سال چاپ: 1397 ق.

61_ فرحة الغري في تعيين قبر أمير المؤمنين عليّ بن أبي طالب (علیه السلام) في النجف/ 1جلدی/ ابن طاوس، عبدالكريم بن احمد/ عربى/ منشورات الرضي/ ايران _ قم/ سال چاپ: بى تا.

62_ فضائل أمیر المؤمنین (علیه السلام) / 1جلدی/ ابن عقده کوفى، احمد بن محمد/ تحقیق: حرز الدین، عبد الرزاق محمد حسین/ عربى/ دلیل ما/ قم/ سال چاپ: 1424 ق.

ص: 398

63_ الفضائل( لابن شاذان القمی)/ 1جلدی/ ابن شاذان قمى، أبو الفضل شاذان بن جبرئیل/ رضى/ قم/ سال چاپ: 1363 ش.

64_ فضائل الخمسة من الصحاح الستة/ 3جلدی/ حسینی فیروزآبادی، سید مرتضی/ منشورات فیروزآبادی/عربی / قم/ 1424ق.

65_ فضائل الشیعة/ 1جلدی/ ابن بابویه، محمد بن على/ عربى/ أعلمى/ تهران/ سال چاپ: بى تا.

66_ فلاح السائل و نجاح المسائل/ 1جلدی/ ابن طاووس، على بن موسى/ عربى/ بوستان كتاب/ قم/ سال چاپ: 1406 ق.

67_ قرب الإسناد/ 1جلدی/ حمیرى، عبد الله بن جعفر/ تحقیق: مؤسسة آل البیت (علیهم السلام) / عربى/ مؤسسة آل البیت (علیهم السلام) / قم/ سال چاپ: 1413 ق.

68_ الکافی/ 8جلدی/ کلینى، محمّد بن یعقوب بن اسحاق/ دار الکتب الإسلامیة/ تهران/ سال چاپ: 1407 ق.

69_ كامل الزيارات/ 1جلدی/ ابن قولويه، جعفر بن محمد/ محقق و مصحح: امينى، عبد الحسين/ عربى/ دار المرتضوية/ نجف اشرف/ سال چاپ: 1356 ش.

70_ کتاب سلیم بن قیس الهلالی/ 2جلدی/ هلالى، سلیم بن قیس/ تحقیق: انصارى زنجانى خوئینى، محمد/ عربى/ الهادى/ قم/ سال چاپ: 1405 ق.71_ کشف الغمة فی معرفة الأئمة (علیهم السلام) / 2جلدی/ اربلى، على بن عیسى/ بنى هاشمى/ تبریز/ سال چاپ: 1381 ق.

72_ کشف الیقین فی فضائل أمیر المؤمنین (علیه السلام) / 1جلدی/ علامه حلّى، حسن بن یوسف بن مطهر/ تحقیق: درگاهى، حسین/ عربى/ وزارت ارشاد/ عربی/ تهران/ سال چاپ: 1411 ق.

73_ الكشف و البيان المعروف تفسير الثعلبي/ 10جلدی/ ابواسحاق احمد بن محمد ثعلبى نيشابورى/ عربی/ محقق: ابن عاشور، ابی محمد/ دار إحياء التراث العربي/

ص: 399