بسم الله الرحمن الرحیم

ص: 2

شهد سخن15

تفکر انقلابی از عاشورا تا انقلاب اسلامی

(نمونه فیش سخنرانی ویژه ماه مبارک رمضان - نیمه اول 1438 ه ق)

ص: 3

عنوان و نام پدیدآور: شهد سخن15 : تفکر انقلابی از عاشورا تا انقلاب اسلامی (نمونه فیش سخنرانی ویژه ماه مبارک رمضان - نیمه اول 1438 ه ق) / دفتر مطالعات و پژوهش های مرکز رسیدگی به امور مساجد

مشخصات نشر: دفتر مطالعات و پژوهش های مرکز رسیدگی به امور مساجد مهرماه 1395 ه ش

مشخصات ظاهری:327 ص

زبان: فارسی

موضوع: بصیرت

موضوع: انقلاب عاشورایی - حسینی

موضوع: زنان عاشورایی

موضوع: حجاب و عفاف

ص: 4

تصویر

ص: 6

اهل بیت (علیهم السلام) به شمار می رود.

فرهنگ عاشورا، فرهنگ پایداری، مقاومت و زیستن شرافتمندانه و مرگ باعزت در روزگار سلطه ی ستم است و این فرهنگ همانند خون در شریان حیات آگاهانه و طیبه بشری جریان دارد.

شاید تعبیر«ثارالله» نسبت به امام حسین (علیه السلام) نیز ازاین جهت باشد، همچنان که بقاء و دوام هستی قائم به ذات باری تعالی است، دوام و ترویج حاکمیت الهی و اخلاق و رفتار خدایی نیز نیازمند جریان فرهنگ عاشورایی و دمیدن روح انقلاب حسینی در آحاد بشری است. همان گونه که یاران امام حسین (علیه السلام) در این فرهنگ آفرینی به وجود امام تأسی کرده و در آستان او حلول کرده اند. از همین روست که انقلاب عاشورا به عنوان قرائتی اصیل از اسلام انقلابی، بعد از گذشت 14 قرن، هرسال پرشورتر و پر غوغاتر از سال پیشین یادآوری می شود، اهداف آن بازگو می گردد، کلمات و سخنان خالق عاشورا حسین بن علی (علیه السلام) بازخوانی می شود و علیرغم همه مخالفت ها و تحریف هایی که درگذر تاریخ بر آن تحمیل شده است، شور می آفریند و شعور می بخشد و همه مظلومان را برای ایجاد صفی فشرده و متحد در برابر ظالمان دنیا فرامی خواند تا آنجا که در دوره معاصر، انقلاب اسلامی مردم ایران به رهبری خلف صالح حسینی، امام خمینی(قدس سره) نماد و نمود عینی این قرائت بود.

انقلاب اسلامی واقعه ای در امتداد واقعه عاشورا است و همچون نهضت کربلا میثاقی جاوید و عهدی استوار با خداوند دارد.

ص: 8

نمی توان آن را همچون رویداد و یا حادثه ای در مقطعی از تاریخ دانست که پایان پذیرفته است، بلکه این حرکت الهی در بستر روزگار به پیش می رود و ادامه دارد. دلیل زنده بودن آن، امیدواری مظلومان و دل بستگی آنان به انقلاب اسلامی و معنادار بودن شعارهای آن تا به امروز است و نشان دیگر این ماندگاری، استمرار دشمنی نیروهای شیطانی و ستمگران بین المللی با این انقلاب الهی است.

آنچه امروز از عربده کشی های کاخ نشینان ستم و ایادی آن شاهد هستیم همان پژواک نعره های نمرودها و فرعون ها و یزیدها و ... در تاریخ است و در مقابل قدم های فشرده، مشت های گره خورده، فریادهای پرطنین و سینه های سپر شده، ترجمان مقاومت های ابراهیم و موسی و محمد و حسین (علیهم السلام) در طول تاریخ بشری است.

انقلاب اسلامی ایران و نهضت بیداری مردم مسلمان جهان، نشان داد که عاشورا پایان نمی پذیرد، انقلاب های عاشورایی تمام نمی شود بلکه هرروز تکرار می گردد و به پیش می تازد تا سرانجام روز طلوع فرارسد و پاسدار حقیقی اسلام و قرآن ظهور کند و رایت «جاءالحق و زهق الباطل ان الباطل کان زهوقاً»(1) را به اهتزاز درآورد و آیت «وَ لَقَدْ کَتَبْنا فِی الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُها عِبادِیَ الصَّالِحُونَ»(2) را تحقق بخشد.

آنچه اکنون پیش روی شماست، مجموعه ای از معارف ناب و درس های انقلاب عظیم حسینی است که در قالب فیش منبر

ص: 9

برای ائمه محترم جماعات و به همت اداره تأمین و تولید محتوا تدارک دیده شده است. امیدواریم این اثر، در نگاه فرهیختگان به ویژه ائمه جماعات مقبول افتد و پیشنهادات و نظرات ارزشمند خویش را از خادمان خود در مرکز رسیدگی به امور مساجد دریغ نفرمایند.

مرکز رسیدگی به امور مساجد

معاونت فرهنگی – اجتماعی

ص: 10

ص: 12

امام حسین (علیه السلام) در شرایط حساس آن زمان، انقلابی را آغاز کرد که توانست در همان ابتدا، عده ای را منقلب کند و جزء انقلابیون حسینی (علیه السلام) قرار دهد، عده ای نیز در میانه راه از انقلاب امام حسین (علیه السلام) درس گرفتند و همراه با لشکر عاشورایی شدند؛ افرادی هم بودند که در لحظات آخر عمر شریف حضرت، از نسیم روح بخش این انقلاب، منقلب و دگرگون شدند و توانستند اسم خود را در زمره یاران انقلابی امام حسین (علیه السلام) بنویسند و در نهایت به خیل شهدای کربلا پیوستند. «ابوالحتوف بن حرث» و برادرش «سعد بن حرث» از این دسته هستند.

این دو برادر هر چند خوش سابقه نبوده و در ابتدای واقعه کربلا با عمربن سعد برای جنگ با امام حسین (علیه السلام) به کربلا آمده و در سپاه ابن سعد بر جنگیدن مصمم بودند؛ اما بعداز ظهر عاشورا هنگامی که یاران امام شربت شهادت نوشیدند و ندای «هَل مِن نَاصِرٍ یَنْصُرُنِی» امام حسین (علیه السلام) و صدای گریه زنان و کودکان آل رسول را شنیدند، ناگهان منقلب شده و گفتند:

«لا حُکْمَ إلاّ لِلّهِ وَ لا طاعَةَ لِمَنْ عَصاهُ؛ حکم ویژه خداوند است و از کسی که نافرمانی خداوند کند، نباید اطاعت کرد.»

آن دو بعد از این انقلاب درونی، گفتند: «حسین فرزند دختر پیامبر اسلام (صلی الله علیه و اله) است. ما آرزوی شفاعت جد او را در روز قیامت داریم، چگونه با وی بجنگیم در حالی که آن حضرت در این حال است و یار و یاوری ندارد و تنها در صحرای کربلا کمک می طلبد!»

سپس این دو برادر انقلابی، شمشیرهای خود را از غلاف خارج

ص:14

نموده و به سپاه بنی امیه و لشکر ابن سعد حمله کرده و تعداد زیادی را کشته و جمع کثیری را زخمی و مجروح نمودند و در نهایت این دو برادر در یک مکان به شهادت رسیدند.(1)

انقلاب حسینی (علیه السلام) منصرف کنند.

کوفیان نامه های متعددی به امام حسین (علیه السلام) نوشتند و همراهی و بیعت خود با امام را اعلام کردند. مرحوم شیخ عباس قمی در منتهی الآمال تعداد نامه ها را 12000 هزار بیان کرده است.(1) در آن روزها پیک های متعددی از کوفه به مکه می رفت و چنانکه نوشته اند گاه یک پیک چند نامه با خود همراه داشت.

بعد از این نامه ها، حضرت مسلم بن عقیل که شب اول محرم به نام و یاد ایشان مزین است، به عنوان نماینده امام حسین (علیه السلام) وارد کوفه شد و در منزل مختار بن ابی عبیده ثقفی که مورد احترام شیعیان بود، اقامت کرد. پس از آن شروع به گرفتن بیعت کرد. شرایط بیعت او برای پیوستن به انقلاب حسینی (علیه السلام) چنین بود: «دعوت به کتاب خدا و سنّت رسول الله، جهاد با ظالمین، دفاع از مستضعفین، کمک به محرومین، تقسیم عادلانه بیت المال میان مسلمین، یاری اهل بیت (علیه السلام)، صلح با کسی که اهل بیت با او صلح کنند و جنگ با کسی که آن ها با او بجنگند، و پرهیز از عمل بر خلاف سخن و فعل اهل بیت (علیه السلام).»(2)

محتوای این بیعت، حکایت از یک حرکت انقلابی دارد. انقلابی که جنبه های متعددی از زندگی آن زمان را در بر می گرفت.

سی و پنج روز پس از ورود مسلم، یعنی پنجم شوال سال 60، حدود 18 هزار نفر با او بیعت کردند و از انقلاب حسین (علیه السلام) اعلام حمایت نمودند که در میان این افراد، علاوه بر شیعیان، بسیاری از مردم غیر شیعه نیز حضور داشتند.(3) مسلم پس از بررسی اوضاع کوفه، ضمن اعلام همراهی کوفیان،

ص: 16

از امام حسین (علیه السلام) خواست تا عازم کوفه شود.

اما در همین هنگام، ابن زیاد به همراه پانصد نفر از مردم بصره، در لباس مبدّل و با سر و صورت پوشیده وارد کوفه شد و توانست از طرق مختلف در بزرگان و سرکردگان کوفی، نفوذ کنند و آنان را با خود همراه نماید. تا اینکه کوفیان از اطراف مسلم پراکنده شدند و سفیر امام را تنها و در نهایت با مظلومیت تمام شهید کردند.

ابن زیاد از ابزارهای متعددی همچون «خریدن خواص»، «تهدید عوام» و ... برای نفوذ در کوفیان استفاده کرد. اما مهمترین شیوه نفوذ او، «نفوذ فکری» بود، یعنی ابن زیاد اعتقاد و باور آن ها درباره امام حسین (علیه السلام) و یارانش را تغییر داد، به گونه ای که امام حسین (علیه السلام) را خارجی می دانستند و میان حکومت امام حسین (علیه السلام) و حکومت ابن زیاد تفاوتی قائل نبودند و چه بسا حکومت یزیدیان را بر حق می دانستند.

امروز هم عده ای به دنبال این هستند تا هویت ما را تغییر دهند و روحیه انقلابی گری را از ما بگیرند که البته به یاری خدا و تیز بینی مقام معظم رهبری (مدظله العالی) و با هشیاری مردم ایران، دشمنان هرگز نمی توانند به این هدف شوم خوددست یابند.

پس در یک طرف، انقلاب حسینی (علیه السلام) آغاز شد و از طرف دیگر نفوذ یزیدی نیز حرکت خود را پایه ریزی نمود.

امام حسین (علیه السلام) در این قیام، با هدف اصلاح امت جدش، انقلابی را آغاز کرد و نفرمود فقط کسانی که حاضر هستند و کسانی که هم عصر من هستند و یا بستگان نزدیک من می باشند؛ بلکه فرمود «امت جدم»

ص: 17

1. آیا ما جزء امت جد امام حسین (علیه السلام) هستیم یا نه؟

2. آیا ما می توانیم از شعاع نور این انقلاب بهره مند گردیم یا نه؟

3. ریشه ها و عوامل شکل گیری انقلاب حسینی (علیه السلام) کدام است؟

4. چه نمادها و جلوه هایی در انقلاب حسینی (علیه السلام) وجود دارد؟

5. تربیت نسل انقلابی کربلا از کجا شروع شده و چه پیام هایی برای ما به همراه دارد؟

6. انقلاب حسینی (علیه السلام) چه آثار و برکاتی را در پی داشته است؟

7. چه خطراتی این انقلاب و انقلابیون را تهدید می کرده است؟

8. یزیدیان برای نفوذ در انقلابیون از چه ابزارها و امکاناتی استفاده می کردند؟

و ...

سؤال های فوق برخی از پرسش هایی است که درباره انقلاب حسینی (علیه السلام) و نفوذ یزیدی مطرح می شود. امیدواریم بتوانیم پاسخ های قانع کننده ای به آن ها ارائه دهیم؛ اما افرادی که در جلسه اول حضور دارند، جزء خواص عزاداری محرم به حساب می آیند، از این رو، سزاوار است، بدانند آشنا شدن با انقلاب حسینی (علیه السلام) و نفوذ یزیدی چه آثار و برکاتی به همراه دارد؟ اگر کسی با این انقلاب و راه های نفوذ یزیدیان آشنا نشود، با چه مشکلات و گرفتاری هایی روبرو می شود؟

خود برای همراهی با انقلابیون و مبارزه با یزیدیان است.

حقیقت این است که تاریخ تکرار می شود. در سال 60 و 61 هجری شرایط به گونه ای شد که امام حسین (علیه السلام) انقلابی را آغاز کرد. در عصر ما نیز شرایطی شبیه به همین زمان به وجود آمد و آزادمردی همچون امام خمینی (قدس سره) انقلاب نمود و مردم انقلابی ایران از ایشان حمایت و پرچم انقلابش را علم کردند. انقلاب امام خمینی (قدس سره) اکنون نیز با عبور از مرزهای جغرافیایی در سرزمین های دیگر ادامه دارد تا اینکه به انقلاب جهانی امام زمان (عج) ختم شود. یعنی انقلاب خمینی (قدس سره) و انقلاب مهدوی (علیه السلام) الگوگرفته از انقلاب حسینی (علیه السلام) است. پس تاریخ تکرار می شود و ما باید خود را برای انقلاب نهایی مهدوی آماده و نام خود را در زمره انقلابیون ثبت کنیم.

مراد از آماده سازی و تقویت، فقط جنبه نظامی و تسلیحاتی نیست؛ بلکه باید در زمینه های اعتقادی، اخلاقی؛ اجتماعی؛ سیاسی؛ فرهنگی؛ اقتصادی و ... خود را رشد دهیم. باید در زمینه هنر، هنرمند انقلابی؛ در زمینه های علمی دانشمند انقلابی؛ در زمینه های مدیریتی، مسؤلین انقلابی؛ در زمینه آموزشی، اساتید و معلمان انقلابی؛ در زمینه تجاری، تاجران انقلابی و ... داشته باشیم تا به اهداف انقلاب خمینی (قدس سره) دست یابیم و زمینه را برای انقلاب جهانی امام مهدی (عج) فراهم نمائیم.

313 نفری که یار ویژه حضرت هستند، 313 انسان انقلابی، آماده و پا به رکاب می باشند.

از امام صادق (علیه السلام) درباره اصحاب حضرت مهدی (عج) چنین

ص: 19

روایت شده:

«رِجَالٌ کَأَنَّ قُلُوبَهُمْ زُبَرُ الْحَدِیدِ لَا یَشُوبُهَا شَکٌّ فِی ذَاتِ اللَّهِ أَشَدُّ مِنَ الْحَجَرِ لَوْ حَمَلُوا عَلَی الْجِبَالِ لَأَزَالُوهَا(1)؛ آن ها مردانی هستند که دل هایشان مانند پاره های آهن است، هیچگونه تردیدی در آن ها راه ندارد، در اعتقادشان به خدا، از صخره و سنگ محکم ترند. و اگر به کوه حمله ور گردند آن را از جای برکنند.»

امام صادق (علیه السلام) در ادامه همین روایت طولانی می فرماید: «پروانه وار به دور امام می گردند و در نبردها با جان خود از او حفاظت و حمایت می کنند و آنچه را که مورد نظر ایشان می باشد، عملی می سازند. در میان آنان مردانی دیده می شوند که شب ها را بیدار می مانند و همچون زنبور عسل شب را در زمزمه (عبادت و راز و نیاز) به سر می برند و نیز شب ها را در دفاع و نگهبانی به روز می رسانند.»(2)

زمانی که این روایات را مرور می کنیم، ناخودآگاه ذهن انسان روی جوانان مدافع حرم می رود؛ این جوانان انقلابی، از همه چیز خود گذشته و در راه ارزش های دینی و باورهای خود، مهاجرت کرده تا از حرم های اهل بیت (علیه السلام) دفاع کنند. هر چند این ها به گرد پای یاران خاص حضرت مهدی (عج) نمی رسند؛ اما حرکت این ها یک حرکت انقلابی و نوعی آمادگی برای یاری حضرت است.

بنابراین در زمان ما هم حادثه ای همچون کربلا اتفاق افتاده، همچنانکه در زمان امام حسین (علیه السلام) یزید می خواست چهره ای وارونه از اسلام نشان دهد، عده ای این روزها دارند به اسم

ص: 20

اسلام و با شعار «الله اکبر» سر مردم بی گناه بمب می ریزند، اموال آن ها را غارت می کنند؛ با شعار «لا اله الا الله» سر از بدن جوانان و نوجوانان بی گناه جدا می کنند؛ عده ای به اسم اسلام، خون و جان و ناموس و اموالش هر کسی که عقیده ای برخلاف آن ها داشته باشد را حلال می شمارند!

آری امروزه این تفکرات در میان عده ای از مردم مسلمان نفوذ کرده و عده ای را با خود همراه ساخته است! پس امروزه هم با دو جریان حسینی (علیه السلام) و یزیدی، سر و کار داریم. یعنی اگر امروز امام حسین (علیه السلام) می خواست قیام و انقلاب کربلا را تشکیل دهد، از سر زمین شام و عراق و مناطق دیگر اسلامی، انقلاب دومی را آغاز کرده و در برابر یزیدیان این زمان، موضع می گرفت.

همچنان که در زمان کربلا، انقلابیون در برابر یزیدیان ایستادند، امروزه نیز باید با تفکر انقلابی امام حسین (علیه السلام) به مبارزه با انحرافات پرداخت و از ارزش های اسلامی و دینی دفاع کرد. با جست وجوی کوتاهی در سخنرانی های مقام معظم رهبری (مدظله العالی)، عباراتی همچون «من انقلابی ام»، «در مقابل جریان غیرانقلابی داخل نظام باید ایستاد»، «مجلس خبرگان باید انقلابی بماند» و جملاتی از این قبیل را می توان یافت که همگی آن ها بر استمرار حرکت های انقلابی و دوری از محافظه کاری تأکید دارد.

و هماهنگی به موقع و به جا با انقلابیون است.

طرماح پسر عدی طایی همچون من و شما یکی از دوستداران امام علی و امام حسین (علیه السلام) است. او سفیر ویژه امیرالمؤمنین (علیه السلام) نزد معاویه بود. مورخان او را با عنوان فردی سخنور؛ فصیح السان؛ بلند قامت و قوی هیکل توصیف کرده اند.(1) امام علی (علیه السلام) در زمان ولایتش طرماح را به عنوان سفیر ویژه خود به نزد معاویه فرستاد تا با او سخن بگوید. گفتگوی شجاعانه او در این مأموریت، از قدرت سخنوری و ایمان قویش حکایت دارد.

بر اساس برخی از منابع تاریخی آنگاه که امام حسین (علیه السلام) به منزل «عُذَیبُ الهجانات» رسید، چهار هزار نفر سواره از کوفه برای یاری امام آمدند که راهنمای آنان طرماح بن عدی بود. وی به امام گفت: از آنجا که مردم کوفه علیه شما متفق شده اند، به سمت کوفه نروید؛ بلکه همراه من به کوهستان (اجا) بیایید تا سر فرصت تصمیم مناسبی بگیرد؛ اما از آنجا که امام عهدی با مردم بسته بود و وظیفه خود را چیز دیگری می دانست، پیشنهاد طرماح را نپذیرفت.

سپس امام حسین (علیه السلام) از یارانش پرسید: آیا کسی راهی به غیر از جاده (اصلی) می شناسد؟ طرماح خود پا پیش نهاد و راهنمایی کاروان را بر عهده گرفت و در حالی که اشعاری در منقبت اهل بیت (علیه السلام) می خواند، پیشاپیش کاروان به راه افتاد. پس از نشان دادن راه، از امام خدا حافظی کرد و وعده داد آذوقه ای را که همراه دارد به خانواده اش رسانده و فوراً برای یاری امام برگردد؛ اما او مقداری دیر کرد و پس از بازگشت خبر شهادت امام را شنید و از همان جا مراجعت کرد.

ص: 22

در تاریخ طبری از خود طرماح نقل شده که پس از خداحافظی، به امام حسین (علیه السلام) قول دادم تا سریع بازگردم. امام حسین (علیه السلام) در آن حال به من فرمود: «اگر چنین تصمیمی داری، پس شتاب کن.»

طرماح می گوید: من از این سخن دانستم که او به یار و یاور نیاز دارد. از این رو، آنگاه که به خانه رسیدم، وصیت کردم و از مسیر بنی ثعلبه به دنبال قافله امام حسین (علیه السلام) رفتم. اما هنگامی که به عٌذَیبُ الهجانات رسیدم، سماعه بن بدر، خبر شهادت امام حسین (علیه السلام) و یارانش را به من داد و من با ناراحتی بازگشتم.(1)

حکایت طرماح نمونه روشنی است از حال و هوای مردمان عصر امام حسین (علیه السلام). او اگر چه شیعه و دوستدار امام حسین (علیه السلام) بود؛ اما بر اثر تصمیم نابجا و تاخیر اندکی از قافله کربلا جا ماند. ما باید با انقلاب حسینی (علیه السلام) آشنا باشیم تا بتوانیم به موقع تصمیم بگیریم و به موقع، اقدام انقلابی کنیم.

در انقلاب ما هم برخی از افراد در مواقعی که باید اقدام انقلابی کنند، سکوت می کنند و اقدام نابهنگام آن ها اثر آنچنانی ندارد. بنابراین اقدام به هنگام و به جا لازم است.

امام حسین (علیه السلام) فرستاد و واقعه را شرح داد و با اشاره به اینکه این پیشامد را به فال بد گرفته، از ایشان خواست که او را از ادامه راه منصرف کند؛ اما امام دستور به ادامه راه داد.(1)

تعداد زیادی از کوفیان با او بیعت کردند و مسلم بن عقیل نامه ای به امام حسین (علیه السلام) نوشت و تعداد زیاد بیعت کنندگان را تایید کرد و امام را به کوفه دعوت نمود.(2)

اما مسلم به زودی از این دعوت پشیمان شد و اوج این پشیمانی آن لحظه ای است که مسلم با پیشانی خونین به دیوار دارالاماره تکیه زده بود. برخی از مقاتل نوشتند تا سه مرتبه برای مسلم آب آوردند، هر بار خواست از آن بنوشد، جام از خون دهان مسلم رنگین شد تا این که بار سوم دندان های مبارک پیشین وی در جام ریخت و فرمود: شاید تقدیر الهی چنین است که من با لب تشنه شهید شوم.(3)

در آن حال مدام آروز می کرد: ای کاش امام حسین (علیه السلام) از آمدن به کوفه منصرف شود. ای خدا! کاری کن امام حسین (علیه السلام) به سوی کوفه نیاید.

یارب یارب یارب! حضرت مسلم (علیه السلام) با سر خونین و دلی پر اضطراب (یارب یارب) می گوید. بی تاب حسین (علیه السلام) است. بیقرار رقیه امام حسین (علیه السلام) است. خدا کند حسین (علیه السلام) علی اصغرش را با خود همراه نکند!...

یک باره دیدند حضرت مسلم با صدای بلند گریه می کند. عبید الله بن عباس سلمی جلو رفت عرضه داشت، تو که آرزوی شهادت داشتی، حال پس چرا گریه می کنی؟

ص: 24

مسلم فرمود: به خدا سوگند من بر جان خود گریه نمی کنم و از کشتن خودم بیم ندارم و سوگوار نیستم، هر چند دوست نمی دارم که به اندازه یک چشم بر هم زدن عمرم تلف شود، ولی برای خویشاوندانم می گریم که به این سرزمین روی آورده اند.»(1)

کاش با خونم به روی نامه ها

می نوشتم یا حسین کوفه نیا

کوفه یک شهر پر آشوب و پر از نیرنگ است

میهمان داری این قوم فقط با سنگ است

رسمشان حیله گری است، سنتشان تزویر است

بهر قتلت به کف کودکشان شمشیر است

به دل مردم نیرنگ و ریا واهمه نیست

به لب هیچ کسی زمزمه فاطمه (علیها السلام) نیست

غیر چندین گل نیلوفر پژمرده تو

همه هستند حسین خصم قسم خورده تو

ترسم این قوم که همه فتنه گر و خیره سرند

خواهر غم زده ات را به اسیری ببرند

چاره ای کن که ز مرغان حرم پر نبرند

پیش چشمان سکینه سر اصغر نبرند

چاره ای کن رخ گل های تو نیلی نشود

سهم اطفال مصیبت زده سیلی نشود

ص: 25

ص: 26

ص: 28

بعد از رحلت پیامبر (صلی الله علیه و اله)، ابونیزر افتخار یافت تا در خدمت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) بماند. ابونیزر می گوید روزی در منطقه «بُغَیبِغَه» (منطقه ای که پشت بقیع فعلی می باشد)، مشغول کشاورزی بودم، در آن حال کسی از دور به سویم آمد. نزدیک که شد دیدم مولا امیرالمؤمنین است. آن حضرت فرمود: ابونیزر خیلی گرسنه ام. آیا غذایی داری؟ من به شدت شرمنده شدم. زیرا چیزی برای پذیرایی از ایشان نداشتم. تنها خوراکی من مقداری کدو بود که در پیه شتر پخته بودم و قسمتی از آن را استفاده کرده و مقدار کمی از آن باقی مانده بود که می خواستم آن را دور بریزم.

عرض کردم: چیزی در خور شأن شما ندارم. حضرت فرمودند: هر چه هست بیاورید. با شرمندگی آن مقدار غذا را نزد ایشان گذاشتم. حضرت بر اساس رسم همیشگی خود، سه لقمه خورد و بلند شد. سپس فرمود: این غذا حقی را بر من ایجاد کرده که باید آن حق را ادا کنم. آنگاه کلنگ را برداشت و شروع به کندن نمود. پس از مدتی دیدم تمام لباس های حضرت خاک آلود و خیس عرق شده و حاصل تلاش ایشان چاه آبی بود که آب آن به پهنای گردن شتر، از زمین می جوشید.

حضرت پس از حفر چاه و جاری شدن آب، خدا را سپاس گفت و دو رکعت نماز خواند و فرمود: «ابونیزر این آب مال شماست.» بعدها این منطقه معروف شد به منطقه ابونیزر.

ابونیزر بعداً صاحب یک فرزند شد و اسمش را نصر گذاشت. ابونیزر به فرزندش سفارش کرد، از آنجا که علی (علیه السلام) یک چشمه

ص: 30

به ما بخشیده، تو نیز چشمه ای به این خانواده ببخش. نصر خطاب به پدر گفت: مگر خدا نیاموخته:

«مَنْ جَاءَ بالحَسَنةِ فَلَهُ عَشْرُ امثالِهَا»(1) اگر ایشان یک چشمه به ما بخشیده، من باید ده چشمه به حسین (علیه السلام) هدیه کنم. البته اگر من صد چشمه هم به او ببخشم، این پاسداشت محبت های او نیست.

نصربن ابی نیزر با امام حسین (علیه السلام) به کربلا می آید و روز عاشورا، خود را سپر اباعبدالله (علیه السلام) قرار می دهد تا اینکه بر اثر تیرهایی که به بدن او می خورد، ده چشمه خون از بدنش می جوشد. کنار اباعبدالله به زمین می افتد و می گوید:

«اَ وَفَیتُ یَابن رَسُول اللهَ؛ ای پسر رسول خدا! آیا وظیفه ام را خوب انجام دادم.»

امام فرمود:

«نَعَم انتَ اَمامِی فِی الجَنه». بله تو پیش از من به بهشت رسیدی.(2)

در تحلیل این فداکاری نمی شود از چشمه های خونی که بر بدن نصر بن ابی نیزر جاری شد، سخن گفت؛ اما از ضربات کلنگی که پنجاه سال قبل امام علی (علیه السلام) در ته چاه می زد سخن نگفت. نمی شود از عرق جبین این یار فدایی ابی عبدالله در کارزار صحبت کرد و از عرق جبین امیرمؤمنان در ته آن چاه صحبتی

ص: 31

نکرد. حقیقت این است که این چشمه های جاری شده در راه امام حسین (علیه السلام) ریشه در ضربات کلنگ امیرالمومنین (علیه السلام) در ته چاه دارد. ریشه این فداکاری به آن فداکاری گره خورده. این انقلاب در محضر ابی عبدالله (علیه السلام)، ریشه در «بُغَیبِغَه» دارد.

مرحوم محقق اصفهانی معروف به علامه کمپانی (قدس سره) به بهترین شکل ممکن واقعه عاشورا را ریشه یابی کرده و نسبت به نگاه ظاهری و دیدن این واقعه تنها در روز دهم محرم 61 هجری، هشدار داده و ما را به دیدن افق های بلندتر و سرچشمه اصلی که این شجره خبیثه از آن آب می خورد، دعوت می کند.

علامه کمپانی در شعر بسیار زیبایش، چنین روشنگری نموده است:

فما رَماه اِذْ رَماهُ حَرمَله

و انَما رَماهُ مَن مَهَّدَ له

آنگاه که حرمله (لعنةُ الله علیه) در کربلا تیر انداخت، این حرمله نبود که تیر می انداخت. بلکه کسی که زمینه ساز این حادثه بود، تیراندازی کرد. یعنی تیر حرمله، سال ها پیش و از کمانی دیگر و با ضرب شصت ظالمی دیگر به حرکت درآمد و به دنبال هدف خود می گشت. این تیر، 50 سال جاده کربلا را در نوردید و دهم عاشورا 61 هجری به هدف نشست.

«سَهمٌ اَتی مِن جانب السقیفة و قَوسُه عَلی یَدِ الخلیفة» تیری از سوی سقیفه آمد که کمانش به دست «اولَ ظالمٍ ظلمَ حق محمد» بود!

حقیقتاً بهتر از این نمی شود این صحنه معادله گونه تاریخ را، حل کرد و واکاوی نمود.

اگر چشمه شوم سقیفه نبود، هرگز جنایت های بعدی که اوج آن در عاشورا است، پیش نمی آمد و مسیر تاریخ اسلام و شیعه به

ص: 33

گونه دیگری رقم می خورد.

و در یک کلام:

همان هایی که از حیدر بریدند!

حسین ابن علی را سر بریدند!

اگر پیمان مردم با «ولی» بود

اگر پیوند با آل علی بود

نه فرمان نبی از یاد می رفت

نه رنج و زحمتش بر باد می رفت

نه زهرا کشته می شد در جوانی

نه می شد خسته از این زندگانی

نه خون دل نصیب مجتبی بود

نه پرپر لاله ها در کربلا بود

گلوی طفل شش ماهه اش را پاره پاره و بدن علی اکبر او را تکه تکه می کنند و دو دست ابوالفضل العباس(علیه السلام) را جدا و یاران باوفای امام حسین (علیه السلام) را با فجیع ترین وجه به شهادت می رسانند.

اسلام را به ثمر بنشاند. همه جانفشانی و ایثارها در کربلا برای جلوگیری از این نوع تفکر و فرهنگ سقیفه ای است.

اما مهمترین سؤال این است: اگر ما در آن زمان بودیم، چه می کردیم؟

جواب: مگر سقیفه فقط در آن زمان بوده است؟ ممکن است، ما نیز امروزه جزء تابعین آن فرهنگ بوده و از ولی بر حق خود، اطاعت محض نداشته باشیم! یا هر کجا فرمان ولی، مخالف منافع ما باشد، از او سرپیچی کنیم و ارزش های دینی و الهی را زیر پا بگذاریم!

آیا چنین تفکری امروزه وجود ندارد؟ آیا عده ای به دنبال این نیستند که همان آشی که در سقیفه پخته شد و عده ای زیادی را مسموم کرد امروز هم برای ما بپزند و فکرها را نسبت به ولایت فقیه مسموم کنند؟

حضرت امام خمینی(قدس سره) اصل ولایت فقیه را بر مبنای عقلی و نقلی بودن آن در حاکمیت دینی مطرح فرمودند و تأکید کردند: «پشتیبان ولایت فقیه باشید تا آسیبی به مملکت نرسد.».

اصل ولایت فقیه در دوران امام بزرگوار، اصالت خود را در اداره نظام اسلامی و دفاع از حقوق مسلمانان و مستضعفان به روشنی نشان داد و این اصل مترقی اسلام، استحکام و استمرار خود را در دوران رهبری پربرکت مقام معظم رهبری به اثبات رساند و تلاش های ناموفق مخالفان ولایت فقیه در حذف این اصل با بصیرت مردم و درس آموزی از فرهنگ عاشورا به سنگ خورده است.

ص: 37

«نام این زمین چیست؟» گفته شد: کربلا. فرمود: خدایا من پناه می برم به تو از اندوه و بلا. سپس فرمود: «اینجا محل اندوه و بلا است، فرود آیید.» در همین جا فرود آیید، سوگند به خدا همین جا جای پیاده شدن ما و محل ریختن خون ما و محل قبرهای ما است. سوگند به خدا در همین جا اهل بیت من به اسیری برده می شوند. جدّم رسول خدا (صلی الله علیه و اله) به من چنین خبر داده است.»

ای زمین کربلا من ارمغان آورده ام

دُرّ کوچک اصغر شیرین زبان آورده ام

ای زمین کربلا آخرین مأوای ما

دست بگشا بهر استقبال ما

ای زمین کربلا این خواهر غم پرورم

ای زمین کربلا این شیرخواره اصغرم

اما یک روزی هم رسید که دختر امیرالمؤمنین (علیه السلام) در همین سرزمین به یک نحوی جملات آن دو امام را تکرار کرد.

کدام روز؟ همان روزی که زینب (علیها السلام) آمد کنار قتلگاه، «تَنْدُبُ الْحُسَیْنَ؛ شروع کرد بر امام حسین گریه کردن.» «تُنَادِی بِصَوْتٍ حَزِینٍ وَ قَلْبٍ کَئِیبٍ؛ با صدای پر از درد و با دلی شکسته فریاد کشید: «بأَبِی مَنْ أَضْحَی عَسْکَرُهُ فِی یَوْمِ الْإِثْنَیْنِ نَهْباً؛ پدرم به فدای آن کسی که خیمه هایش را غارت کردند.» «بِأَبِی الْعَطْشَانُ حَتَّی مَضَی؛ پدرم فدای آن آقایی که کنار نحر آب با لب تشنه سر

ص: 39

از بدنش جدا کردن» «بِأَبِی مَنْ شَیْبَتُهُ تَقْطُرُ بِالدِّمَاءِ؛ پدرم فدای آن آقایی که خون از محاسن شریفش می چکید.»

اما یکباره لحن کلام را عوض کرد، فریاد کشید: «وَا مُحمدَاه وَا جَداه هَذَا حُسَیْنٌ مَجْزُوزُ الرَّأْسِ مِنَ الْقَفَا مَسْلُوبُ الْعِمَامَةِ وَ الرِّدَاء»(1)

ص: 40

ص: 41

ص: 42

ص: 44

در فرهنگی وسیع باشد، نشان از گستردگی و عمیق بودن شکل درونی آن است که به تعبیرات دینی از آن به حکمت و فلسفه تعبیر می شود و بر اساس این حکمت و فلسفه، اعمال و عبادات شرعی به صورت نمادین انجام می پذیرد و در بر دارنده مفهوم و ایده ای می شود که آن را از سایرین متمایز می کند.

بنابراین نمادها تأثیر فراوانی در انتقال پیام و ترویج یک فرهنگ دارند و در حقیقت شناسنامه ای برای شناسایی آن مکتب یا فرهنگ هستند. حال با توجه به اهمیت و آثار نمادها در انتقال پیام و ترویج فرهنگ، شایسته است، نمادها و شعائر انقلاب حسینی (علیه السلام) موردبررسی و تحلیل قرار گیرد تا ببینیم چه نمادهایی در انقلاب حسینی (علیه السلام) وجود داشته که سبب پایداری این جریان سرخ شده است؟

کدام شعائر پر رمز و راز از انقلاب سرخ حسینی (علیه السلام) در ذهن ما شکل گرفته است؟

دشمنان انقلاب حسینی (علیه السلام)، چگونه با این نمادها برخورد می کنند؟

پوشش اسلامی است. بر اساس منابع تاریخی، واقعه کربلا حاکی از پایبندی به پوشش کامل اسلامی برای بانوان انقلاب حسینی (علیه السلام) حتی در سخت ترین شرایط است. در اینجا به برخی از این گزارش ها اشاره می شود:

سؤال مهم و قابل تأملی که در اینجا مطرح می شود این است که چرا کاروان اسرا با آنکه گرسنه بودند، نان و خرما را قبول نکردند؛ ولی چادر و مقنعه ها را قبول کردند؟ آیا نمی خواهند بفهمانند که حجاب اهمیتش بسیار زیاد است و حتی می توان عطیّه های دیگران را قبول کرد و با آن خود را از دید نامحرم حفظ کرد؟!

آیا پایبندی زنان عاشورایی به حجب و حیا نمی تواند نمادی با تداعی معانی بلند در انقلاب حسینی (علیه السلام) باشد؟ آیا این ها زنان ما را به رعایت حجاب در هر حال و هر موقعیت و با هر وسیله دعوت نمی کند؟!

پرواضح است که حجاب نشانه کرامت و ارجمندی زن مسلمان است و زنان عاشورایی و زینب گونه که پیامبران حریت و آزادگی و آیات عصمت و عفت بوده و هستند، حفظ کرامت و شخصیت خود را بر همه چیز مقدم می دارند.

به دشمن متوسل شده یا التماس کرده باشند و باز هیچ موردی نمی یابید که اهل حرم پس از اسارت از دشمن تقاضای نان، آب و سایر امور مادی را داشته باشند، ولی دقت در حوادث شام، اصرار بانوان بر حفظ پوشش و حجاب و دور نگه داشتن خود را از انظار تماشاچیان روشن می کند.

سید بن طاووس نقل می کند که «وقتی اسرا به دمشق نزدیک شدند، ام کلثوم به شمر نزدیک شد و گفت: از تو درخواستی دارم. شمر گفت: درخواستت چیست؟ گفت: هنگامی که خواستی ما را به شهر وارد کنی، از دروازه ای که تماشاچیان آن کمتر باشند، وارد کن و به مأموران پیشنهاد کن، سرها را از بین کجاوه ها بیرون ببرند و از ما دور کنند، زیرا ما از بس در چنین حالتی و چنین وضعی مورد دید واقع شدیم خوار و ذلیل گشتیم. ولی شمر از بس ظالم و یاغی بود، دستور داد سرها را بر نیزه ها در بین کجاوه ها قرار دهند و آنان را با آن حال از بین تماشاچیان عبور داد.»(1)

از این حوادث، پلیدی، خباثت و کفر و کینه بیش ازحد مخالفان آنان روشن می شود. دشمنان با برنامه نفوذ نیز در صدد محو آثار اسلام بودند و تلاش می کردند حجاب و پوشش شرعی را بی ارزش و منسوخ نشان دهند. از این روست که با تقاضای ام کلثوم مخالفت می کردند.

بشارت می دهند. زنان به دف زنی و پای کوبی مشغولند. پیش خود گفتم: اکنون ایام شادی و عید شامیان نیست، کسی را دیدم و از علت این شادمانی سؤال کردم ... گفتند: این سر حسین (علیه السلام) است که از عراق به شام هدیه شده است. گفتم: عجبا! سر حسین (علیه السلام) را می آورند و مردم چنین شادی می کنند.

ناگهان اسب سواری را دیدم که بر نیزه اش سری است که بسیار شبیه سر رسول اللّه (صلی الله علیه و اله) است و ناگهان پشت سر او زنانی را دیدم که بر شتران بدون جهاز سوارند. به اولین نفر آنان نزدیک شدم و عرض کردم: «ای دخترک، تو کیستی؟» گفت من سکینه دختر حسینم.

گفتم: حاجتی داری؟ من سهل بن سعد هستم. جدّ تو را دیده ام و سخنش را شنیده ام.

گفت: ای سعد! به کسی که این سر به دست او است بگو سر را جلوتر ببرد تا مردم مشغول تماشای آن شوند و چشمشان به اهل بیت رسول اللّه (صلی الله علیه و اله) نیفتد. سهل می گوید: نزد صاحب سر رفتم و گفتم خواسته ای دارم که اگر برآوری چهارصد دینار به تو خواهم داد. گفت: خواسته ات چیست؟ گفتم: این سر را از کجاوه جلوتر ببر، او انجام داد و من طبق وعده ام چهارصد دینار به او دادم.(1)

هر دینار طلا تقریباً معادل یک مثقال است و هر مثقال بیشتر از 25/4 گرم است؛ بنابراین چهارصد دینار بیش از هزار و ششصد گرم طلا خواهد شد و اینکه کسی این مقدار طلا را می بخشد تا تنها بعضی از زنان اهل بیت رسول اللّه (صلی الله علیه و اله) کمتر در معرض دید

ص: 50

نامحرمان قرار گیرند، اهمیت حفظ حجاب را به خوبی روشن می سازد.

به طور کامل برداشته نشده، اما آن حضرت این چنین نسبت به آن حساسیت به خرج می دادند و جزع و فزع می کردند.

هدف از نقل این گزارش ها هم نشان دادن اهمیتی است که خاندان امام حسین (علیه السلام) نسبت به حجاب و عفاف خویش داشتند و هم رسوا ساختن دشمن است؛ زیرا یزیدیان حریم حرمت عترت پیامبر (صلی الله علیه و اله) را نگاه نداشته و زنان و دختران حسینی (علیه السلام) را در معرض تماشای مردم قرار داده بودند!

آری، زنان و دختران عاشورایی با آنکه زیردست دشمن بودند و داغدار و مصیبت زده و از منزلی به منزلی و از شهری به شهری وارد می شدند، با نهایت دقت، نسبت به حفظ حجاب و عفاف مراقبت داشتند و در همان حال نیز سخنرانی های افشاگرانه و انجام رسالت و تبیین و دفاع از اهداف شهدا باز نمی ماندند. این درسی برای بانوان در همه دوران و همه شرایط است که بانوان ما از انقلاب امام حسین (علیه السلام) می توانند بیاموزند. از طرفی دیگر برنامه نفوذ یزیدی در هتک حرمت بانوان و ترویج بی حجابی قابل تأمل است که این نفوذ در هر زمانی شکل خاص خودش دارد.

بعد از انقلاب ایران نیز دشمن از طریق جنگ نرم به دنبال ترویج بدحجابی در ایران است، حال آیا عده ای با بدحجابی خود به تکمیل پازل دشمن در پروژه نفوذ کمک نمی کنند؟ ما چه جوابی در برابر شهدای حجاب خواهیم داشت؟ چه پاسخی در برابر اهل حرم حسینی (علیه السلام) که در سخت ترین شرایط اسارت، این شعائر و نماد اسلامی را حفظ کرده اند، خواهیم داد؟

ص: 52

سرشان و جانب چپ و راستشان واقع شود و آنان را احاطه کرده باشد، مگر از طرفی که دشمن به سوی آنان می آید.(1)

روشن است که تاکتیک نظامی، بسیار دقیق بوده است؛ زیرا علاوه بر خندق که مانع از تجاوز دشمن به خیمه ها می شده، طناب های چادرها تودرتو واقع می شده تا دشمن نتواند از بین آن ها عبور کند و محدوده میدان را نیم هلالی قرار داده اند و خودشان نیز در دهانه آن نیم هلال واقع شده اند و علاوه بر مواجه شدن با دشمن از یک سو، خیمه ها از هرگونه گزند و تجاوز در امان می ماند.

در دنیایتان آزادمرد باشید و به حسب و شرافت خود نگاه کنید، چون شما عرب هستید. شمر ندا برآورد که چه می گویی فرزند فاطمه؟ حضرت فرمود: می گویم من با شما می جنگم و شما با من، زنان گناهی ندارند. تا من زنده ام طغیان گران خود را از حرم و اهل بیت من بازدارید.»

آری، امام حسین (علیه السلام) با اینکه می داند تا لحظه ای دیگر هیچ مدافعی برای اهل بیتش نیست و تنها مدافع آنان نیز تا لحظات دیگر از پا درمی آید، ولی باز حاضر نیست، ببیند اهل بیتش مورد هجوم دشمن واقع شوند و شرافت عربی آنان را گوشزد می کند تا شاید بدین وسیله آنان را از تعرض به زنان بازدارد. آیا این عمل حضرت درس حمیّت، غیرت و دفاع از تمام خانواده برای تمام مردان جهان نیست؟ آیا دوستداران حضرت نباید برای حفظ خانواده از تعدّی دیگران تلاش کنند؟

ای حسین! آیا از نوشیدن آب بهره مند شده و لذت می بری، در حالی که اهل بیت تو مورد تعرض واقع شده اند؟! حضرت آب را ریخت و بر قوم حمله کرد، صف آنان را درید و خود را به خیمه رسانید، دید خیمه ها سالم است و مورد هجوم واقع نشده است.»

درست است که حضرت می توانست یک لحظه درنگ کند و آب بیاشامد و سپس به سراغ خیمه ها رود، ولی این عمل (ریختن آب و برگشتن با سرعت) نشانگر اوج اهتمام حضرت به حفظ حریم خویش از تعرض بیگانگان است به طوری که آشامیدن آبی که با رنج فراوان خود را به آن رسانیده، در نظرش کم اهمیت جلوه می کند و مهم تر اینکه دشمن نیز از این روحیه امام آگاه است و از آن سوءاستفاده می کند و به دروغ شایع می کند، به خیمه ها حمله شده است.

آری، همه حسینیان در کربلا به فکر پوشش مناسب برای زنان و دختران اهل حرم بودند و حتی دختران خردسال عاشورایی نیز نسبت به مسئله حجاب احساس تکلیف می کرد. نقل شده دختر کوچک امام حسین (علیه السلام) بعد از اسیری بی هوش شد و آنگاه که به هوش آمد، اولین درخواستی که داشت این بود که عمه جان چیزی هست که با آن خودم را بپوشانم.

یک نیمه شبی هم دختر سه ساله امام حسین (علیه السلام) از خواب بیدار شد و صدا می زند پدرم کجاست؟ الان او را دیدم. اهل خرابه دورش را گرفتند؛ اما هر قدر نوازش کردند آرام نشد. دختر عزیز

ص: 57

پدر است، اگر نازی کند خریدارش پدر است؛ اما این دختر بابا ندارد. صدای شیون از همه بلند شد. گویا مصیبت ها تازه شده و بر سر و صورت می زدند. یک مرتبه دیدند خرابه نورانی شد طبقی را وارد کردند و جلوی رقیه گذاشتند.

پارچه ای روی آن قرار دارد. با دست های کوچک پارچه را کنار زد. یا الله! چشمش به سر بریده بابا افتاد.

نازدانه اباعبدالله، ناله ای زد و سر را به دامن گرفت و همچون حضرت زهرا (علیها السلام) برای حسین مادری کرد.

یک باره شروع کرد به درد دل کردن.

بابا! تا که با عمۀ خود راهی بازار شدم

مورد مرحمت خندۀ اغیار شدم

تا که در بزم شراب تو گرفتار شدم

خالصانه متوسّل به علمدار شدم

من نگویم چه به روز سر من آوردند

چادری را که برایم تو خریدی بردند

نگفت من را زدند. بدنم کبود شده، نه! بلکه مانند مادری که در دیدار عزیزش همه درد های خودش را فراموش می کند. صدا زد: «یَا ابَتَاه مَن ذَالَّذِی قَطَعَ وَرِِیدَیک(1)؟ ای پدرم چه کسی سر تو را از بدن جداکرده؟» «یا ابتاه مَن ذالَّذی خَضَبَکَ بِدِمائکَ(2)؟ چه کسی محاسنت را به خونت رنگین کرد؟» سر را به سینه چسبانید و گریه می کرد. دیدند لب ها را بر لب های بابا گذاشت ناله ای زد و به زمین افتاد.

ص: 58

ص: 59

ص: 60

ص: 62

وقتی تاریخ انقلاب اسلامی ایران را مطالعه می کنیم، با کسانی آشنا می شویم که غیر از این دو دسته بوده اند. این گروه سوم افرادی هستند که اصلاً انقلابی نبوده اند؛ اما وقتی با انقلاب همراه شده اند، در مسیر انقلاب کم نگذاشته و مردانه پای انقلابی گری خود ایستاده اند. «شاهرخ ضرغام» یکی از این افراد است که به «حُرِّ انقلاب ایران» معروف شده است.

شاهرخ پسر بچه ای بوده که حداقل هفته ای یک مرتبه، پایش به کلانتری محل، باز می شده و برای آزادیش، سند خانه پدرش بابت لات بازی های او گرو می ماند. او کسی بوده که با رفتارهای نابجایش سزاوار نفرین مادر پیر و مؤمنه اش شده بود، اما مادرش به جای نفرین، برای او دعای عاقبت به خیری و سربازی امام زمان (عج) می کند؛ دعایی که آن روزها، اطرافیان و فامیل را به خنده وا می دارد.

شاهرخ هرسال ماه رمضان را روزه می گرفت و نماز می خواند؛ اما در دیگر ماه ها، آنچنان اهل نماز نبود. او با وجود اینکه قبل از بهمن پنجاه و هفت انقلابی شده بود، اما از بس که پرونده سیاهی داشت، بعد از انقلاب، دادستانی حکم اعدامش را تأیید کرده بود. البته قبل از انقلاب بعد از اثبات توبه و پشیمانی اش، حکم اعدامش لغو گردید.

شاهرخ بعد از توبه واقعی اش، در دوران دفاع مقدس، فرماندهی عملیات های مختلفی در جبهه های غرب و مبارزه با منافقین در کردستان و گیلان و گلستان و جنگ تحمیلی در منطقه آبادان را بر عهده گرفت.

ص: 64

کتاب «شاهرخ، حر انقلاب اسلامی»(1) شرح زندگانی اوست که روزی گُنده لات شرق تهران و محله پیروزی بود؛ اما عنایت ویژه امام حسین (علیه السلام) و ندای انقلاب آن حضرت، شاهرخ را از گذشته ننگین خود پشیمان کرد، حکایت زندگی شاهرخ ضرغام ناخودآگاه ذهن آدمی را به سوی توّاب کربلا، حر ابن یزید ریاحی می برد.

کند، سپس از خداوند طلب آمرزش نماید، خداوند را آمرزنده و مهربان خواهد یافت.»

2. «قُلْ یا عِبادِیَ الَّذینَ أَسْرَفُوا عَلی أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمیعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحیمُ(1)؛ بگو ای بندگان من که بر خود اسراف و ستم کرده اید، از رحمت خداوند نومید نشوید که خدا همه گناهان را می آمرزد و او بسیار بخشنده و مهربان است.»

تعبیراتی که در این آیه آمده مانند: «بندگان من»، «ناامید نشوید»، «رحمت خدا»، «آمرزش همه گناهان»، «غفور و رحیم بودن خدا»؛ همه حکایت از وسعت دامنه استغفار و پذیرش توبه و گستردگی رحمت الهی می کند و تعبیر به «عبادی»؛ «بندگان من»، بیانگر آن است که همه از خوب و بد، بندگان خدا هستند و خداوند به آن ها آنچنان مهربان است که آنان را بندگان خودش خوانده است. بنابراین چشم انداز امید به آمرزش، بسیار وسیع و گسترده است.

3. «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا تُوبُوا إِلَی اللَّهِ تَوْبَةً نَصُوحاً(2)؛ ای کسانی که ایمان آورده اید، توبه حقیقی و خالص کنید.»

از پیامبر اسلام (صلی الله علیه و اله) سؤال شد: توبه نصوح چیست؟ آن حضرت فرمود: «اَنْ یَتُوبَ التَّائبُ ثُمَّ لایَرْجِعُ فی ذَنبٍ کَما لایَعُودُ الْلَّبَنَ اِلَی الضَّرْع(3)؛ توبه نصوح آن است که شخص توبه کننده به هیچ وجه بازگشت به گناه نکند، آنچنان که شیر هرگز به پستان بر نمی گردد.»

باید توجه داشت اولین مرحله از مراحل سیر به سوی خداوند،

ص: 66

توبه است که سبب زنده شدن دل ها و پاکی نفوس می شود. حضرت علی (علیه السلام) می فرماید:

«التَّوبةُ تُطهِّرُ القُلوبَ وتَغسِلُ الذُّنوبَ(1)؛ توبه دل ها را پاک می کند و آثار گناهان را می شوید.

البته باید توبه انقلابی باشد، و توبه انقلابی است که سبب پاکی نفس و تقرب به خداوند می شود.

حضرت رضا (علیه السلام) می فرماید:

«الْمُسْتَغْفِرُ مِنْ ذَنْبٍ وَ یَفْعَلُهُ کَالْمُسْتَهْزِئِ بِرَبِّه (2)؛ کسی که از گناه آمرزش می طلبید، در حالی که آن را انجام می دهد، همانند کسی است که پروردگار خویش را مسخره کند.»

به قول شاعر:

توبه بر لب، سُبحه بر کف، دل پر از شوق گناه

معصیت را خنده می آید ز استغفار ما

اگر فردی بخواهد توبه انقلابی کند، باید از خاکریز خود، وجود، خون، مال، هوس ها، و خواهش های درونی گذر کرده و در صدد جبران گناه های گذشته باشد تا انقلاب درونی علیه هوس ها رخ دهد. به تعبیری، باید مردانه و انقلابی پای توبه اش بایستد و از میدان انقلاب درونی فرار نکند.

انقلابی شدن، نیازمند دگرگونی و تحوّل در باورها و اعتقاد و

ص: 67

ایمان به خداست.

انقلاب یعنی خودشناسی و بعد از آن، خود را فراموش کردن و حاکم کردن خدا در همه امور خود. این نقطه شروع عاشورایی شدن است، حتّی اگر کسی هرگز در کربلا نباشد، حسینی شده و در کنار امام زمانش قرار گرفته است.

این که در منابع دینی از «جهاد با نفس» تعبیر به «جهاد اکبر» شده، دلایلی دارد از جمله:

اول: در جهاد اصغر دشمن گاهی دست به اقدام نظامی زده و وارد میدان کارزار می شود؛ اما در میدان «جهاد اکبر» وجود هوی و هوس همیشگی است.

دوم: در میدان جنگ، مرد از نامرد و دوست از دشمن جداست؛ اما در جهاد اکبر آنکه در مقابل ما رجز می خواند، نه یک دوست؛ بلکه جلوتر از او یعنی «خود» قرار دارد و بیشتر انسان ها متوجه این دشمن نمی شوند. دشمن خارجی را می توان شناخت، ولی ضربه دشمن مخفی مهلک تر است.

توبه واقعی و صادقانه آثاری دارد:

بخشیدن گناهان، وارد شدن به بهشت، محفوظ ماندن از خواری و رسوایی روز قیامت، روشن شدن عرصه محشر در قیامت با نور توبه کنندگان، رستگاری و فلاح در قیامت(1) و محبوب خدا واقع شدن، چنان که خدای سبحان فرمود: «إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ التَّوَّابِینَ وَیُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِینَ(2)؛ خدا توبه کنندگان و پاکان را دوست دارد» و ...

تقوا قبل از توبه است

ص: 68

ناگفته نماند که بهتر از توبه پیشگیری از گناه است. داشتن تقوا در زندگی فردی و اجتماعی و تقویت آن در رفتار کردار و تفکر می تواند راه انسان به سعادت را هموار سازد. اسلام علاوه بر تقوای فردی، به تقوای اجتماعی نیز دعوت می کند و منظور این است که در راه تحقّق اهداف و ارزش های اجتماعی اسلام تلاش کنیم. تقوای سیاسی جزئی از تقوای اجتماعی است و بدین معنی است که انسان از لغزشگاه هایی که دشمن بیرونی می تواند از آن استفاده کند، پرهیز نماید.

در سال های اخیر اصطلاح «تقوای سیاسی» توسط مقام معظم رهبری (حفظه الله) و دیگر مسؤلان دلسوز نظام فراوان تکرار شده است و این به دلیل اهمیت این نوع تقوا و آثار و برکات آن در جامعه است.

«احمد راسم النفیس»(1)و «احمد حسین یعقوب»(2) دو تن از علمای الازهر مصر هستند که با مطالعه کتاب «ابناء الرسول فی کربلاء» نوشته خالد محمد خالد به مذهب تشیع مشرف شده اند.

اما در لشگر عمرسعد هم مردانی بودند که مردانه پای توبه خود ماندند و جان خود را در راه امام حسین (علیه السلام) فدا کردند:

1. «یزید بن زیاد بن محاصر (مهاجر)» معروف به «ابوالشعثاء کندی» از مردان شریف و شجاع و بی باک بود و پیش از آن که امام حسین (علیه السلام) به سپاه حر برخورد کند، از کوفه به سوی امام شتافت و به کاروانش پیوست. هنگامی که «مالک بن نسر»، فرستاده ابن زیاد، برای حر پیام آورد که از حرکت امام علیه السلام جلوگیری کند، یزید بن زیاد به وی گفت:« تو مالک بن نسر هستی؟

گفت:« بله»

یزید بن زیاد گفت:« مادرت در عزایت بگرید. این چه پیامی است که آورده ای؟»

مالک گفت:« من از پیشوای خودم اطاعت کردم و به بیعتم وفا نمودم».

یزید بن زیاد گفت:«خیر. تو پروردگارت را نافرمانی کردی و اطاعت از پیشوایت برایت موجب هلاک و ننگ و آتش دوزخ خواهد شد! مگر نشنیده ای که خدای تعالی فرموده است:« و آنان را پیشوایانی قرار دادیم که به آتش دوزخ دعوت می کنند و روز قیامت یاری نخواهند شد!»(3)

مالک از جواب درمانده شد.

روز عاشورا نیز یزید بن زیاد ابتدا سواره مبارزه می کرد و پس از آن

ص: 70

که اسب او را پی کردند، در مقابل امام علیه السلام زانو زد و صد تیر به سوی دشمن رها کرد. از آنجا که یزید بن زیاد تیرانداز ماهری بود، صد تیر به سوی سپاه ابن سعد پرتاب نمود.

امام در حق او چنین دعا کرد: «اللّهُمَّ سَدِّدْ رَمْیَتَهُ وَاجْعَلْ ثَوابَهُ الْجَنَّهَ(1)؛ (خدایا، تیرش را به هدف بنشان و بهشت را پاداشش قرار ده. او پس از تمام شدن تیرها برخاست و گفت: از آن همه تیرهایم تنها پنج تیر به خطا رفت. سپس با شمشیر به صفوف دشمن تاخت او شجاعانه شمشیر می زد تا آنکه به فیض شهادت نایل آمد.(2)

هنگامی که تیرهای یزید تمام شد، برخاست و گفت:« جز 5 تیر همه به هدف نشست».

آن گاه با شمشیر به سپاه دشمن حمله برد و رجز خواند و می گفت:« منم یزید فرزند مهاجر، شجاع تر از شیر بیشه. خدایا من یاور حسین ام و از ابن سعد دور و بیزارم».

و پیوسته جنگ کرد تا به شهادت رسید. نام وی در زیارت ناحیه مقدسه ذکر شده است. (3)

2. «سعد بن حارث» و «ابوالحتوف بن حارث» هر دو از خوارج بودند. بعد از ظهر عاشورا هنگامی که یاران امام شربت شهادت نوشیدند و صدای زنان و کودکان آل رسول را شنیدند، ناگهان منقلب شدند و گفتند: «لا حُکْمَ الاّ لِلّهِ وَلا طاعَهَ لِمَنْ عَصاهُ»؛ (حکم ویژه خداوند است و از کسی که نافرمانی خداوند کند، نباید اطاعت کرد). سپس گفتند: «این حسین پسر دختر پیامبر است و ما امید شفاعت جدش را روز قیامت داریم پس چگونه با

ص: 71

او بجنگیم.» آنان با گفتن این حرف به سپاه کوفه حمله بردند و آنقدر مبارزه کردند تا به شهادت رسیدند.» (1)

3. «حر ابن یزید ریاحی» یکی از مشهورترین افرادی است که ابتدا فرمانده سپاه عمر سعد بود، اما مدتی بعد، افتخار سربازی در رکاب حضرت سیدالشهداء را به دست آورد و در همین مقام به شهادت رسید.(2)

حر به غلامش «قرّة بن قیس» فرمود: که اسبم را آب بده و آماده کن، مهاجر بن اوس به او گفت: به خدا قسم در هیچ جنگی تو را چنین ندیده بودم که اینگونه برخود بلرزی و اگر به من می گفتند که شجاع ترین مرد کوفه کیست؟ تو را معرّفی می کردم، پس این چه ترسی است که در تو می بینم؟ حُر گفت: به خدا سوگند خود را بین بهشت (یاری حسین...) و دورخ (طرفداری از یزید و...) مخیر می بینم، و سوگند به خدا که هیچ چیز را بر بهشت (و عشق حسین) برتری نمی دهم، اگر چه پاره پاره شوم و مرا بسوزانند.»(1)

سپس حر پرچم سفیدی در دست گرفت و بر اسب خویش سوار شد و با خود چنین زمزمه می کرد:

«اللَّهُمَّ إِلَیْکَ أَنَبْتُ فَتُبْ عَلَیَّ فَقَدْ أَرْعَبْتُ قُلُوبَ أَوْلِیَائِکَ وَ أَوْلَادِ بِنْتِ نَبِیِّک(2)؛ خدایا! من توبه کردم، پس تو توبه مرا بپذیر، به راستی من اعتراف می کنم که خطا کردم و من دوستانت را (با مسدود کردن راه و نیروی نظامی) ترساندم و همین طور فرزندان دختر پیغمبرت را.»

خودش را به محبوبش حسین (علیه السلام) رساند و روی پای آن حضرت افتاد، عرض کرد: آمده ام توبه کنم، آیا توبه من پذیرفته می شود یا نه؟

حسین (علیه السلام) را متوجّه ساخت که محبّت در درون او شعله ور شده و گویا با تمام وجود فریاد می زند:

ص: 73

عرض کرد: من حر بن یزید هستم. امام فرمودند:

«أَنْتَ الْحُرُّ کَمَا سَمَّتْکَ أُمُّکَ حُرّاً فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَة(1)؛ تو حرّی و آزاد مردی چنان که مادرت حر نامید، تو در دنیا و آخرت، حرّی»

یا ابا عبدالله!

سوار گمشده را از میان راه گرفتی

چه ساده صید خودت را به یک نگاه گرفتی

شبیه کشتی نوحی، نه! مهربان تر از اویی

که حرِّ بد شده را هم تو در پناه گرفتی

چنان به سینه فشردی مرا که جز تو اگر بود

حسین فاطمه! می گفتم اشتباه گرفتی

من آمدم که تو را با سپاه و تیر بگیرم

مرا به تیر نگاهی تو بی سپاه گرفتی

بگو چرا نشوم آب که دست یخ زده ام را

دویدی و نرسیده به خیمه گاه گرفتی

چنان تبسّم گرمی نشانده ای به لبانت

که از دل نگرانم مجال آه گرفتی

رسید زخم سرم تا به دستمال سفیدت

تو شرم را هم از این صورت سیاه گرفتی(2)

برخی از صاحبان مقاتل نوشته اند که از همان جا اجازه خواست تا به سوی میدان رود و جان خویش را فدای حسین نماید. حضرت فرمود:

«اِنزل؛ بیا پائین»(3)

ص: 74

ولی اصرار کرد که به میدان رود حضرت فرمود:

«فَاصْنَعْ یَرْحَمُکَ اللَّهُ مَا بَدَا لَک؛(1) (هرچه می خواهی) انجام بده، خداوند تو را مورد رحمتش قرار دهد در آنچه برای تو ظاهر شده (و تصمیم گرفته ای).»

آنگاه حر به سوی میدان حرکت کرد. همان حرّی که می لرزید، آنچنان شجاعانه و مردانه جنگید به حدّی که چهل نفر از مردان جنگی دشمن را از پا درآورد، و سرانجام خود به شهادت رسید.

هر یک از شهدای کربلا، وقتی لب تشنه و بی رمق میان انبوه دشمنان به زمین می افتاد، دیگر منتظر خنجر خلاص دشمن بود. اگر کسی دست به سرش می زد، با خود می گفت: آمده اند که کارم را یکسره کنند و سر از بدنم جدا سازند.

دستی به سر حر کشیده شد. با خود گفت: آمده اند که...؛ اما نه، این دست، دست ظلم نیست. خیلی مهربان است. چشمانش را باز کرد. چه می بیند؟ باورش نمی شود! مولایش را بالای سرش دید. سر حر را به دامن گرفت و دستمالی به سرش بست. حر هنوز باورش نمی شد. من کجا و دامن امام حسین (علیه السلام) کجا!؟ با زبان حال می گفت: آقا جان! می دانستم که خیلی آقایی. شنیده بودم، ولی دیگر توقع نداشتم، بیایی و سرم را به دامنت بگیری!

اینجا امام حسین (علیه السلام) بالای سر حر حاضر شد و دستمال به سر حر بست؛ ولی وقتی خود امام حسین (علیه السلام) لب تشنه و بی رمق میان انبوه دشمنان به زمین افتاد، کسی نبود بیاید بالای سرش، جز اینکه شمر خنجر به دست وارد گودی قتلگاه شد ...

ص: 75

ص: 76

ص: 77

ص: 78

ص: 80

داشتند، آن چنان تربیت شده بودند که با وجود تهدیدات فراوان از سوی دشمن، تسلیم مطلق مقام ولایت امامِ زمانِ خود بودند و در راه دفاع از امام و آرمان های او جانشان را به کف دست سپرده و مجاهدانه در دفاع از اسلام، سینه سپر کردند. نوجوانی همچون چون قاسم (علیه السلام)، خطاب به امام خود می گوید:

«رُوحُی لِرُوحِکَ الْفِدَاء و َ نَفْسِی لِنَفْسِک الوِقاء(1)؛ روحم فدای روح شما و جانم به قربان جان شما!

مسلم بن عقیل پیشاهنگ آزادی و آزادی خواهی بود. وی در هنگام رویارویی با سپاه ابن زیاد این رجز را خواند:

«أَقْسَمْتُ لَا أُقْتَلُ إِلَّا حُرّاً وَ إِنْ رَأَیْتُ الْمَوْتَ شَیْئاً نُکْرا(2)؛ هرچند مرگ را چیز ناخوشایندی می بینم، ولی سوگند خورده ام که جز با آزادگی کشته نشوم.»

همین رجز را نیز عبدالله، پسر مسلم بن عقیل در روز عاشورا هنگام نبرد می خواند.

حال جای این سؤال ها است که:

تربیت نسل انقلابی عاشوراییان از کجا شروع شده است؟

چه کسانی در تربیت این نسل دخیل بوده اند؟

این نوع تربیت حامل چه پیامی برای زندگی های امروزی است؟

رعایت حدود الهی چنین سربازان شایسته ای را برای پاسبانی از دین و آرمان های الهی آماده نموده اند؛ زیرا در پناه تربیت دینی، تربیت انقلابی صورت می پذیرد و انقلابی بودن، همان داشتن صفات دینی است.

بدون شک مادران مؤثرترین عامل در تربیت کودکان به شمار می روند. حتی رفتارهایی که مادر تحت تأثیر عناصر و ارزش های فرهنگی، در زمان حمل جنین از خود بروز می دهد، در کودک او اثر می گذارد. امام خمینی (قدس سره) فرمود: «دامن مادر دامنی است که انسان از آن باید درست شود. ... (بچه ها) آن قدر که تحت تأثیر مادر هستند، تحت تأثیر معلم نیستند، تحت تأثیر استاد نیستند. از این جهت بچه هایتان را در دامنتان تربیت اسلامی [و] تربیت انسانی بکنید تا وقتی تحویل می دهید شما این بچه را به دبستان، یک بچه صحیح تحویل بدهید»(1)

و در جای دیگر می فرماید: «مادرها مبدأ خیرات هستند و اگر خدای نخواسته، مادرانی باشند که بچه ها را بد تربیت کنند مبدأ شرّند. یک مادر ممکن است یک بچه را خوب تربیت کند و آن بچه یک امت را نجات بدهد و ممکن است بد تربیت کند و آن بچه موجب هلاکت یک امت بشود.»(2)

یکی از مطالبی که روانشناسان در رابطه با شیر مادر تأکید کرده اند این است که فرزند، نه تنها از شیر مادر استفاده کرده و باعث رشد و نمو می شود، بلکه خصوصیات شخصیت مادر، همراه با محبت ها، عواطف و نوازش های او به فرزندش انتقال می یابد و به رشد روانی او کمک می کند. حضرت علی (علیه السلام) می فرماید:

ص: 82

«حُسْنُ الْأَخْلَاقِ بُرْهَانُ کَرَمِ الْأَعْرَاق (1)؛ خوی نکو، نشان وراثت نیکوست.»

اگر در دین اسلام این اندازه به انتخاب همسر شایسته تأکید شده و معیارهای دقیقی برای این بخش زندگی بیان شده، به خاطر تأثیر بیش ازحد مادر در فرزندان و خانواده است.

امام حسن (علیه السلام) در جنگ چنان به دشمن حمله می کرد که امیرالمؤمنین (علیه السلام) می فرمود: الله اکبر! حسن چه شجاعتی دارد؛ اما امام حسن (علیه السلام) از مادر دیگری یک برادر داشت که نام او محمد حنفیه بود. در جنگ جمل امیرالمؤمنین (علیه السلام) صفوف لشکر را منظم کرد و پرچم سپاه خود را به پسرش محمد داد و به او گفت: پرچم را ببر. محمد مدت کوتاهی درنگ کرد و آن حضرت دوباره فرمود: پرچم را ببر! او گفت: ای امیرالمؤمنین! آیا نمی بینی که تیرها مثل باران می بارد؟ حضرت به سینه او زد و فرمود: اصل و ریشه مادرت بر تو اثر گذاشته است. (یعنی تو از مادر یک رگ ترس داری) سپس پرچم را با دست خود گرفت و آن را به اهتزاز درآورد.»(2)

حضرت علی (علیه السلام) در سیره عملی و زندگانی فردی خویش، این موضوع را موردتوجه قرار داد. پس از شهادت حضرت زهرا (علیها السلام)، از برادرش عقیل، که از آگاهان به انساب عرب بود و طوایف و قبایل شبه جزیره عربستان و نقاط مجاور را به خوبی می شناخت، خواست که برای وی همسری پیدا کند که از دلاوران به دنیا آمده باشد تا اینکه فرزندی شجاع به دنیا آورد. عقیل پس از تحقیق،

ص: 84

فاطمه دختر حزام بن خالد بن ربیعه را به برادرش معرفی نمود و خاطر نشان کرد: پدران و دایی های این زن از دلاوران عرب در قبل و بعد از اسلام بوده و مورّخان از آنان در هنگام نبرد، شجاعت و دلیری و رادمردی ها نقل کرده اند؛ آن چنان که حاکمان زمان آنان در برابرشان سر تسلیم فرود می آورده اند. در میان عرب شجاع تر و قهرمان تر از پدرانش یافت نشود و مقصود امیرمؤمنان (علیه السلام) نیز چنین همسری بود. چنین بود از این مادر فرزندانی شجاع و دلیر همچون عباس علمدار (علیه السلام) به دنیا آمد.

آری مادران پارسا و باحیا می توانند فرزندانی با ایمان و با تقوا تربیت کنند، فرزندانی که لیاقت حضور در کنار امام حسین (علیه السلام) را داشته و تا پای جان از حریم اهل بیت (علیه السلام) محافظت نمایند. در کربلا نقش تربیتی چند زن بسیار کلیدی بوده و صحنه های عجیبی از آن ها ثبت شده است. در اینجا گوشه هایی از نقش آفرینی برخی از این بانوان شاخص را مرور می کنیم:

غلام سیاه را از قتال بر حذر می داشت - دائی خود را به مادرش فاطمه (علیها السلام) قسم دهید تا اجازه میدان رفتن بگیرید.(1)

گواهی می دهم که به خوبی از عهده سرپرستی و نگه داری فرزندان زهرای اطهر (علیها السلام) و ادای امانت ایشان برآمدی؛ تو در نزد خداوند از مقام و منزلت بالایی برخورداری؛ سلام بر تو و بر فرزندان شهیدت!»

سفر کربلا همراه امام (علیه السلام) بود و فرزندش علی اصغر (علیه السلام) را به آستان حسینی تقدیم کرد و بعد از شهادت فرزند شش ماهه اش، برای آنکه مبادا حضرت اباعبدالله (علیه السلام) با دیدن حضرت رباب متأثر شوند، از خیمه بیرون نیامد و صبر نیکوی خویش را نشان داد.(1)

کسی که تربیت انقلابی شده است، در مواجهه با انحرافات جامعه نمی تواند سکوت کند. چنین شخصی بر اساس دستور خداوند و اهل بیت (علیه السلام)، امربه معروف و نهی از منکر را وظیفه شرعی خود می داند و از کسی نمی ترسد. او با صراحت و بدون سیاست حرف خود را می زند. این روحیه، روحیه انسان های انقلابی است. مضمون بعضی از روایات این است که: «کسانی که با امربه معروف به دنبال رشد جامعه و توسعه ایمان و کار نیک می باشند و با نهی از منکر بینی فاسقان را به خاک مالیده و از سقوط جامعه جلوگیری می کنند خلیفه و جانشین خدا و پیامبر در زمین هستند و اهداف الهی به وسیله آن ها در جامعه تحقق پیدا می کند.»(1)

انسان انقلابی به سادگی از کنار انحرافات جامعه عبور نمی کند، بلکه با دلسوزی و با صراحت نسبت به این قضیه عکس العمل نشان داده و با امربه معروف و نهی از منکر خود زمینه برچپیده شدن انحرافات اجتماعی را فراهم می سازد.

مقام معظم رهبری می فرماید: «من دیپلمات نیستم، من انقلابی ام، حرف را صریح و صادقانه می گویم. دیپلمات یک کلمه ای را می گوید، معنای دیگری را اراده می کند. ما صریح و صادقانه حرف خودمان را می زنیم؛ ما قاطع و جازم حرف خودمان را می زنیم.»(2)

نمونه بارز انقلابی را می توان در وجود نازنین ابا عبدالله الحسین (علیه السلام) دانست که آنی حاضر نشد اخلاق را فدای قدرت و انقلاب گری خود نماید و برای اصلاح امت جدش به صحنه

ص: 90

کارزار کربلا قدم نهاد.

امروزه هم هر کشوری با سرمشق گرفتن از امام حسین (علیه السلام)، نسل انقلابی تربیت کند، اصول اخلاقی در آن کشور حاکم است و انحراف و تباهی در آن جامع جایی ندارد.

طرف آسمان بلند کرد و عرض کرد:

«اللّهُمَ اِنّکَ تَعلَمُ اَنّهُم یَقتُلُونَ رَجُلاً لَیسَ عَلی وَجهِ الارض اِبن بِنتِ نَبِیّ غَیرهُ؛ خدایا تو می دانی اینان مردی را می کشند که در سراسر زمین، جز او پسر دختر پیامبر (صلی الله علیه و اله) نیست.»

سپس با دست آن تیر را از پشت بیرون آورد، خون همچون ناودان جاری شد، دیگر نتوانست جنگ کند، همان جا ایستاد، در این وقت، ناگاه عبد اللّه بن حسن (علیه السلام) [که یازده سال بیشتر نداشت و] بچه ای نابالغ بود، از خیمه بانوان بیرون آمد و دوان دوان خود را به عمویش رسانید و در کنار عمو ایستاد.

ای عمو من هواییت هستم

بعد اصغر فداییت هستم

از علیِ تو کم ندارم من

روی دست تو جان سپارم من

تا تو را بین دشمنان دیدم

دست در دست عمه لرزیدم

تا صدای تو را شنیدم من

یا حسن گفته و دویدم من

دیدمت که زپای بنشستی

صید گرگ درنده ای هستی

دیدمت روی خاک افتادی

تشنه و سینه چاک افتادی

باید از بهر تو کنم کاری

خون ز اعضای تو شده جاری

ص: 92

امام حسین (علیه السلام) وقتی که او را دید صدا زد: «خواهرم، او را نگه دار، زینب (علیها السلام) از خیمه خارج شد تا او را نگهدارد و به خیمه برگرداند، او به شدّت خودداری کرد و گفت: «وَ اللَّهِ لَا أُفَارِقُ عَمِّی؛ سوگند به خدا از عمویم جدا نشوم.» یکی از دشمنان به نام بحر بن کعب- و به قولی حرملة بن کاهل- شمشیرش را به طرف امام حسین (علیه السلام) فرود آورد، عبد اللَّه به او گفت: «وَیلَکَ یَا بنَ الخَبیثَة أ تَقتُلُ عَمّی؛ وای بر تو ای فرزند زن ناپاک آیا عمویم را می کشی؟» آن ظالم، شمشیر را به سوی امام حسین (علیه السلام) فرود آورد، عبد اللّه دستش را سپر شمشیر قرار داد، دستش بریده و آویزان شد، صدا زد: «یا عمّاه! ای عمو جان.» [و به نقل دیگر گفت: «یا امّاه، ای مادر جان.»] امام حسین (علیه السلام) عبد اللّه را به سینه اش چسبانید و فرمود: «ای برادر زاده! در برابر این مصیبت صبر کن و به وسیله آن از درگاه خدا تقاضای خیر و سعادت کن، که خداوند تو را به نزد پدران شایسته ات ملحق می کند.

در این هنگام حرمله (لعنت خدا بر او باد) گلوی او را هدف تیر قرار داد، آن تیر، سر او از بدن جدا کرد و او در آغوش عمویش حسین (علیه السلام) جان سپرد.(1)

در زیارت ناحیه مقدسه از این کودک شهید یاد شده و مورد سلام و درود امام جواد (علیه السلام) قرار گرفته است. در این زیارت آمده: «السّلام علی عبدالله بن الحسن بن علی الزکی» و سپس بر قاتل او حرملة بن کاهل اسدی لعن شده است.

ص: 93

ص: 94

ص: 96

«أَ لَا تَرَوْنَ إِلَی الْحَقِّ لَا یُعْمَلُ بِهِ وَ إِلَی الْبَاطِلِ لَا یُتَنَاهَی عَنْهُ لِیَرْغَبِ الْمُؤْمِنُ فِی لِقَاءِ رَبِّهِ مُحِقّاً(1)؛ آیا نمی بینید که به حق عمل نمی شود و کسی از باطل روی گردان نیست؛ در چنین شرایطی مؤمن باید لقاء پروردگارش را بر چنین زندگی ترجیح بدهد.»

این جراحی هزینه بسیار بالایی برای اسلام داشت، از جمله اینکه بهترین انسان روی زمین، اباعبدالله الحسین (علیه السلام) به همراه تعدادی زیادی از یاران باوفای آن حضرت به شهادت رسیدند و اهل بیت (علیه السلام) به اسارت برده شدند.

حال این سؤال ها به ذهن می آید: آیا بهتر نبود که امام حسین (علیه السلام) همچون برادرش با صلح قضیه را تمام کند؟

امام حسین (علیه السلام) بعد از این اقدام انقلابی که با شهادتش ختم شد، به چه دستاوردهایی دست یافت؟

بِالْمَعْروفِ وَ أَنْهی عَنِ المُنْکَرِ وَ أَسیرَ بِسیرَةِ جَدّی وَ أَبی عَلِی بْنِ أَبیطالب(1)؛ من از روی خودخواهی و خوش گذرانی و یا برای فساد و ستمگری قیام نکردم؛ بلکه قیام من برای اصلاح در امّت جدم می باشد، می خواهم امربه معروف و نهی از منکر کنم و به سیره و روش جدم و پدرم علی بن ابیطالب (علیه السلام) عمل نمایم.»

اما برخی از آثار انقلاب امام حسین (علیه السلام) که با توجه به اهداف آن، در جوامع اسلامی ایجادشده، عبارتند از:

مورخان می گویند: «یزید پس از حادثه عاشورا به پاس خوش خدمتی عبیدالله بن زیاد، او را به دمشق دعوت کرد و اموال فراوان و تحفه های بزرگی به او بخشید و او را نزد خود نشانید و مقام او را بالا برد (ترفیع رتبه و درجه) و او را به حرم سرای خود و نزد زنان خویش برد و ندیم آنان قرار داد؛ اما از آنجا که فشار افکار عمومی اوج گرفت، یزید با یک چرخش سریع، خود را تبرئه کرد و مسئولیت را به گردن عبیدالله افکند.»(1)

«ابن اثیر» می نویسد: هنگامی که سر حسین (علیه السلام) را نزد یزید بردند، موقعیت ابن زیاد نزد او بالا رفت و از اقدام او خوشحال شد و به وی جایزه داد، ولی طولی نکشید که به وی گزارش رسید که مردم نسبت به او خشمگین شده و به او لعن و ناسزا می گویند. بعد از این گزارش، او از کشتن حسین پشیمان شد و می گفت: ای کاش! حسین (علیه السلام) را به منزل خود می آوردم و به خاطر پیامبر اسلام (صلی الله علیه و اله) و رعایت حرمت قرابت حسین با او، اختیار را به وی واگذار می کردم، هر چند موجب ضعف حکومتم می شد. خدا پسر مرجانه (ابن زیاد) را لعنت کند! او حسین را مجبور به این کار کرد، در حالی که حسین از وی خواسته بود اجازه بدهد، به یکی از مناطق مرزی برود، ولی پسر مرجانه با پیشنهاد او موافقت نکرده او را به قتل رساند و با این کار مرا مورد بغض و نفرت مسلمانان قرار داده و تخم دشمنی مرا در دل های آن ها افشاند. اینک هر کس و ناکس به خاطر قتل حسین با من دشمن شده است. این چه گرفتاری بود که پسر مرجانه برای من درست کرد! خدا او را لعنت و گرفتار غضب خویش سازد!»(2)

ص: 100

همچنین با آنکه یزید نخست با کودکان و زنان و بازماندگان امام حسین (علیه السلام) با خشونت غرور و تکبر برخورد کرد و دستور داد آنان را در خانه مخروبه ای جای دهند؛ اما زیر فشار افکار عمومی، به فاصله کمی با آنان، بنای نرمش و ملاطفت نهاد و محل سکونتشان را تغییر داد و به دستور او برای اسرا هدایای را آوردند و خود یزید گفت: اگر مایل هستید شما را روانه مدینه کنم؛ اما آنان هرگز قبول نکردند.»(1)

بنت الشاطی، نویسنده معروف مصری می نویسد: زینب، خواهر حسین بن علی (علیه السلام)، لذت پیروزی را در کام ابن زیاد و بنی امیه خراب کرد و در جام پیروزی آنان قطرات زهر ریخت. در همه حوادث سیاسی پس از عاشورا همچون قیام مختار و عبدالله بن زبیر و سقوط دولت امویان و برپایی حکومت عباسیان و ریشه دواندن مذهب تشیع، زینب قهرمان کربلا نقش برانگیزاننده داشت.(2)

اگر امروز هم کسی نسبت به مکتب اهل بیت (علیه السلام) بی احترامی کند و یا با این مکتب دشمنی داشته باشد، عاقبت رسوا می شود و در نزد مردم خوار و ذلیل می گردد. کسانی که در فتنه 88 به عزاداران امام حسین (علیه السلام) حمله کردند و آبروی خود را بردند، برخی از این افراد هستند.

زحمت و فداکاری به دست آمده بود را ابزاری برای حکومت قرار داده بود. افراد بی گناهی را به قتل رساند و نوامیس مردم را هتک حرمت نمود و با خوش گذرانی و سگ بازی حکومت داری می کرد و از مردم سلب آسایش و آرامش کرده بود.

این حکومت ظالمانه در زمان امام حسین (علیه السلام) اوج گرفت. در این شرایط امام حسین (علیه السلام) نه می تواند سکوت نماید و نه می تواند همراهی کند؛ چراکه چنین یزید، اصل دین را نشانه گرفته بود. اینجا بود که امام حسین (علیه السلام) از یک سو با سخنان خود، فرهنگ شهادت را در بین مردم احیا کرد و با نوشیدن شربت شهادت، به تمام دین داران و عاشقان اسلام آموخت که در برابر چنین ظالمانی باید ایستاد و جان خود را در راه خدا هدیه کرد.

حرکت شهادت طلبانه ای که امام حسین (علیه السلام) در قرن اول هجری آغاز کرد، امروز بعد از حدود 14 قرن توسط مدافعان حرم زینبی (علیها السلام) ادامه یافته است و عده ای از جوانان انقلابی در کشورهای اسلامی جمع شده و معتقدند تنها راه نجات امت اسلام، ایستادگی تا ریخته شدن خون ها در برابر ظالمان است.

نویسندگان، پژوهشگران و حتی متفکران جهان، اظهار نظراتی نسبت به درس شهادت اباعبدالله (علیه السلام) در عاشورا داشته اند که قابل تأمل است:

جرج جرداق مسیحی: وقتی یزید، مردم را به قتل حسین (علیه السلام) و مأمور به خون ریزی تشویق می کرد، آن ها می گفتند: چه مبلغی به ما می دهی؟ اما انصار حسین (علیه السلام) به او گفتند: ما با تو هستیم و اگر هفتاد بار کشته شویم، باز می خواهیم در رکابت جنگ کنیم

ص: 102

و کشته شویم.(1)

موریس دو کبری نویسنده امریکایی: در مجالس عزاداری حسین گفته می شود که حسین برای حفظ شرف و ناموس مردم و بزرگی مقام و مرتبه اسلام، از جان و مال و فرزند گذشت و زیر بار استعمار و ماجراجویی یزید نرفت. پس بیایید ما هم شیوه او را سرمشق قرار دهیم و از زیردستی استعمارگران خلاصی یابیم و مرگ باعزت را بر زندگی با ذلت ترجیح دهیم.(2)

بنابراین شهادت طلبی امام حسین (علیه السلام) و یارانش چنین تفکری را در تاریخ ایجاد کرده است. برای نمونه در عصر حاضر می توان از جنبش های شهادت طلبانه ای نام برد که با تأسی از حضرت امام حسین (علیه السلام) در مقابله با ظلم و جور ایجاد شده است. جنبش های اسلامی که در کشور ایران شکل گرفته نمونه ای از این موارد می باشند.

مثل جنبش تنباکو؛ جنبش مشروطیت؛ جنبش سردار جنگل؛ قیام خیابانی در تبریز؛ جنبش آیة الله کاشانی؛ جنبش فداییان اسلام و جنبش امام خمینی (قدس سره).

از آن انقلاب ها دل اهل بیت (علیه السلام) را شاد کرد و انتقام خون های ریخته شده را گرفت. برخی از قیام هایی که پس از عاشورا بر اثر بیدار شدن خواص شکل گرفت، عبارتند از:

از حکومت خلع و با عبدالله بن حنظله انصاری به عنوان رهبر نهضت، بیعت نموده و فرماندار یزید و عناصر و ایادی آن ها را از شهر اخراج کنند. همین کار را هم کردند و تمام عناصر اموی را از شهر بیرون نمودند و با عبدالله بن حنظله انصاری بیعت نمودند.

یزید پس از آنکه از ماجرا اطلاع یافت، سپاهی را به فرماندهی مسلم بن عقبه و به جهت سرکوب مردم مدینه، عازم آنجا کرد. مسلم هم با نهایت خشونت، شهر را به محاصره درآورد. مردم انقلابی مدینه جهت جلوگیری از سپاه یزید، خندقی در اطراف شهر حفر کردند، اما چون بنیه دفاعی قوی نداشتند، شهر مدینه سقوط کرد و مدینه به دست مسلم بن عقبه افتاد. وی و فرماندهانش مردم را قتل عام کردند و سه روز جان و مال و ناموس مردم را مباح شمردند. این واقعه در سال 63 هجری اتفاق افتاد و به واقعه حره مشهور است.(1)

مره، عبدالله بن اسید، سنان و ...)

طبق اخلاص بگذارد. امام راحل (قدس سره) درباره تأثیر عاشورا بر اهداف و انگیزه های انقلاب اسلامی می فرماید:

«حضرت سیدالشهدا (علیه السلام) به همه آموخت که در مقابل ظلم و ستم در مقابل حکومت جائر چه باید کرد»(1)

ساله بوده که پدرش از دنیا رفته و امام حسین تقریباً این نوجوان را بزرگ کرده است؛ مربّی به تربیتِ امام حسین است. حالا روز عاشورا که شد، این نوجوان پیش عمو آمد. مقاتل این گونه ذکر می کنند: «قَالَ الرَّاوِی: وَ خَرَجَ غُلَامٌ(1)؛ یکی از راویان می گوید:

«همین طور که نگاه می کردیم، ناگهان دیدیم از طرف خیمه های ابی عبداللَّه، پسر نوجوانی بیرون آمد: «کَأَنَّ وَجْهَهُ شِقَّةُ قَمَر؛ چهره اش مثل پاره ماه می درخشید. «فَجَعَلَ یُقَاتِل؛ آمد و مشغول جنگیدن شد.»

این را هم بدانید که جزئیات حادثه کربلا هم ثبت شده است؛ چه کسی کدام ضربه را زد، چه کسی اوّل زد، چه کسی فلان چیز را دزدید؛ همه این ها ذکر شده است. آن کسی که مثلاً قطیفه حضرت را دزدید و به غارت برد، بعداً به او می گفتند: «سرق القطیفه»! بنابراین، جزئیات ثبت شده و معلوم است؛ یعنی خاندان پیامبر و دوستانشان نگذاشتند که این حادثه در تاریخ گم شود.

«فَضَرَبَهُ ابْنُ فُضَیْلٍ الْأَزْدِیُ عَلَی رَأْسِهِ فَفَلَقَه؛ ضربه، فرق این جوان را شکافت. «فَوَقَعَ الْغُلَامُ لِوَجْهِه؛ پسرک با صورت روی زمین افتاد. «وَ صَاحَ یَا عَمَّاهْ؛ فریادش بلند شد که عموجان. «فَجَلَّی الْحُسَیْنُ ع کَمَا یُجَلِّی الصَّقْر» به این خصوصیات و زیبایی های تعبیر دقّت کنید! صقر، یعنی بازِ شکاری. می گوید حسین (علیه السلام) همچون بازِ شکاری، خودش را بالای سر این نوجوان رساند. «ثُمَّ شَدَّ شَدَّةَ لَیْثٍ أَغْضَبَ» شدّ، به معنای حمله کردن است. می گوید مثل شیر خشمگین حمله کرد.

ص: 109

«فَضَرَبَ ابْنَ فُضَیْلٍ بِالسَّیْف؛ اوّل که آن قاتل را با یک شمشیر زد و به زمین انداخت. عدّه ای آمدند تا این قاتل را نجات دهند؛ اما حضرت به همه آن ها حمله کرد.

جنگ عظیمی در همان دور و برِ بدن «قاسم بن الحسن»، به راه افتاد. آمدند جنگیدند؛ اما حضرت آن ها را پس زد. تمام محوطه را گرد و غبار میدان فراگرفت. راوی می گوید: «وَ انْجَلَتِ الْغُبْرَة؛ بعد از لحظاتی گرد و غبار فرو نشست. این منظره را که تصویر می کند، قلب انسان را خیلی می سوزاند: «فرأیت الحسین (علیه السلام): من نگاه کردم، حسین بن علی (علیه السلام) را در آنجا دیدم. «قَائِماً عَلَی رَأْسِ الْغُلَام؛ امام حسین بالای سر این نوجوان ایستاده است و دارد با حسرت به او نگاه می کند. «و هُوَ یَفْحَصُ بِرِجْلَیْه؛ آن نوجوان هم با پا هایش زمین را می شکافد.» یعنی در حال جان دادن است و پا را تکان می دهد.

«وَ الْحُسَیْنُ ع یَقُولُ بُعْداً لِقَوْمٍ قَتَلُوک؛ کسانی که تو را به قتل رساندند، از رحمت خدا دور باشند.»

این یک منظره، که منظره بسیار عجیبی است و نشان دهنده عاطفه و عشق امام حسین به این نوجوان است، و در عین حال فداکاری او و فرستادن این نوجوان به میدان جنگ و عظمت روحی این جوان و جفای آن مردمی که با این نوجوان هم اینگونه رفتار کردند.(1)

ص: 109

مرکب سوار کوچک کرب و بلا شدی

زهرا شدی، علی شدی و مصطفی شدی

وقتی عسل ز لعل لبت بوسه ای گرفت

تنها سواره حسن مجتبی شدی

از بس عزیز هستی و از بس که محشری

بین قنوت زینب کبری دعا شدی

دل ها شکست و غصّه حرم را فرا گرفت

وقتی که از کنار عمویت جدا شدی

بند رکاب حسرت پای تو را کشید

تا راهی میانه دشت بلا شدی

دانه به دانه موی عمویت سفید شد

وقتی زمین فتادی و وقتی که تا شدی

در بین معرکه چقدَر نیزه خوردی و

پرپر شدی خلاصه شدی نخ نما شدی

یک نیزه دار جسم تو را بر زمین زد و

بر زیر نعل کشته بی انتها شدی

تشییع پیکرت چقدر دردسر شد و

آخر میان تکّه حصیری تو جا شدی

آن خاطرات کوچه دوباره مرور شد

وقتی به زیر پای عدو جابه جا شدی(1)

ص: 110

ص: 111

ص: 112

ص: 114

ظالم صورت گرفته تا حتی آثار و نمادهای ظاهری انقلاب عاشورا که قبر امام حسین (علیه السلام) و یاران انقلابی اش است را از بین ببرند و یاد و خاطر آن ها را از ذهن ها پاک کنند، داستان فوق یکی از این جریانات است.

امروزه هم از سوی دشمنان اسلام تلاش های چشمگیری برای خاموش کردن این انقلاب وجود دارد، از جمله این تلاش ها: القای شبهه و تشویش اذهان عمومی، در فضاهای مجازی است. به ویژه که در این زمان دایره شیوع تشیع گسترده شده و این تفکر در مناطق مختلف جهان طرفدار پیدا کرده است. دشمنان شیعه و جریان اسلام آمریکایی به دست و پا زدن افتاده و به حربه های پلیدی چنگ می زنند تا انقلاب عاشورا را زیر سؤال ببرند و عزاداری و یاد امام حسین (علیه السلام) را کمرنگ سازند و در نهایت جلوی رشد تشیع و تفکرات آن را در جهان بگیرند؛ اما به خواست خدا تا حالا نتوانسته و نخواهند توانست.

به نظر شما چرا از انقلاب های معروف و فراگیر دیگری همچون انقلاب فرانسه (1789)؛ انقلاب روسیه (1917)؛ انقلاب الجزایر (1962) که در طی یکی دو قرن اخیر اتفاق افتاده اند، اثری باقی نمانده، ولی انقلابی که بیش از حدود 1370 سال پیش روی داده، همچنان زنده و پویا است؟

چرا جنبه تاثیرگذاری این قیام همواره باقی است و این قیام هر ساله سبب بیداری و هوشیاری افراد متعددی می گردد؟ و در یک کلام کوتاه، راز ماندگاری انقلاب عاشورا چیست؟

ص: 116

نبود. در چنین شرایطی، وقتی یزید خلیفه می شود، اصرار دارد که اولین بیعت را از امام حسین (علیه السلام) بگیرد، زیرا او هم جایگاه امام حسین (علیه السلام) را می شناسد و هم در صلح نامه امام حسن (علیه السلام) نکاتی وجود دارد که برای دستگاه خلافت مخاطره آمیز است؛ لذا یزید به والی مدینه «ولیدبن عقبة بن ابی سفیان» نامه نوشت که از حسین بن علی (علیه السلام) بیعت بگیرد. مروان ملعون، ولید را تحریک کرد تا همان شب از امام حسین (علیه السلام) بیعت بگیرد و اگر بیعت نکرد، همانجا گردنش را بزند.(1)

همان شب برای بیعت نزد امام حسین (علیه السلام) رفتند؛ اما امام نپذیرفت و خطاب به ولید فرمود:

«اَیُّهَا الاَمیرُ! اِنّا اَهْلُ بَیْتِ النَّبُوَّهِ وَ مَعْدِنُ الرِّسالَهِ وَ مُخْتَلَفُ الْمَلایِکَهِ وَ مَحَلُّ الرَّحْمَهِ وَ بِنا فَتَحَ اللّهُ وَ بِنا خَتَمَ، وَ یَزیدُ رَجُلٌ فاسِقٌ شارِبُ خَمْر قاتِلُ النَّفْسِ المحَرَّمَهِ مُعْلِنٌ بِالْفِسْقِ، وَمِثْلی لا یُبایِعُ لِمِثْلِهِ(2)؛ ای امیر! ما از خاندان نبوّت و معدن رسالت و جایگاه رفت و آمد فرشتگان و محلّ نزول رحمت الهی می باشیم. خداوند (اسلام را) با ما آغاز کرد و با ما پایان برد. در حالی که یزید مردی است فاسق، مَی گسار، قاتل بی گناهان و کسی که آشکارا مرتکب فسق و فجور می شود. بنابراین، هرگز شخصی مانند من، با مردی همانند وی بیعت نخواهد کرد!»

در این مجلس است که امام حسین (علیه السلام) می فرماید:

«وَ عَلَی الاِسْلامِ اَلسَّلامُ اِذْ قَدْ بُلِیَتِ الاُمَّهُ بِراعٍ مِثْلَ یَزیدَ؛ زمانی که امّت اسلامی گرفتار زمامداری مثل یزید بشود، باید فاتحه اسلام را خواند!»

ص: 118

امام حسین (علیه السلام) بعد از این جریان، صحنه دیگری از انقلاب خود را با درایت و تدبیر آغاز کرد و روانه مکه شد. در این انقلاب امام بر اساس علم ظاهری و انسانی خود (و نه علم باطنی و ولایی) یک سری اهداف ابتدایی و یک سری اهداف نهایی را در نظر گرفت. هدف ابتدایی امام این بود که با یزید بیعت نکند، زیرا با بیعت امام، مُهر تایید بر پای دو انحراف جدید می خورد. پس امام نباید بیعت می کرد ولو اینکه به هر نتیجه ای منتهی شود حتی شهادت.

هدف نهایی امام هم این است که آن دو انحراف، یعنی انحراف خلافت و تغییر ارزش های اسلامی را سر جای خود برگرداند و اصلاح نماید.

نه تنها امام حسین (علیه السلام) انقلابش عقلانی و بر اساس منطق شکل گرفت؛ بلکه افرادی هم که در رکاب امام حسین (علیه السلام) جنگیدند و شربت شهادت نوشیدند، آنان نیز با هدف و بر اساس تفکر و تعقل با این انقلاب همراه شدند.

نقل شده در شب عاشورا پیکی برای «بُشربن عمرو خضرمی» خبر آورد که سپاه دیلم فرزندت را اسیر کرده و خانواده ات از تو خواسته اند که به کوفه برگردی تا برای آزادی پسرتان فدیه ای تهیه کنی.

او با شنیدن این خبر اظهار داشت: «امیدوارم که خداوند به من و او در برابر این گرفتاری ها پاداش دهد. دوست ندارم که فرزندم اسیر باشد و من زنده باشم.»

این سخن بشربن عمرو خضرمی به گوش امام رسید، امامی که

ص: 119

از سوز دل مادر و بستگان آن پسر اسیر آگاه بود. از این رو به بشر فرمود:

«رَحِمَکَ اللَّهُ أَ انْصَرِفْ وَ أَنْتَ فِی حِلٍّ مِنْ بَیْعَتِی فَاعْمَلْ فِی فَکَاکِ ابْنِکَ و أنا اُعطیکَ فِداءَ إبنِک؛ خداوند تو را مورد رحمت قرار دهد. تو برگرد و برو، از جهت بیعتِ من آسوده خاطر باش. بیعت خود را از تو برداشتم، در آزادی فرزندت اقدام کن، من به قدر فدیه فرزندت و آزادی او چیزهایی به تو می بخشم.»

در این لحظه بُشر باید به امامی جواب دهد که از درون دل ها آگاه است، دقایق سخت و نفس گیری بر او گذشت تا اینکه اشک در چشمانش حلقه زد و در همان حال گفت:

«هَیهاتَ أنْ اُفارقَکَ ثُم أسئَلَ الرُکْبانَ عَن خَبَرِک، لا یَکُنْ و اللهِ هذا أبداً(1)؛ محال است من از تو جدا شوم و سپس خبر تو را از شترسواران و قافله هایی که عبور می کنند، بگیرم! به خداوند سوگند هرگز این کار شدنی نیست و من از تو جدا نمی شوم.»

بُشر آنچه در دل داشت صادقانه عرضه کرد و نشان داد سوز فراق امام زمانش چه اندازه برای او سنگین است. او اگر تنها بر اساس احساسش اقدام می کرد، می بایست برای آزادی پسرش از کربلا می رفت؛ ولی او بعد از تفکر و تعقل، تصمیم به ماندن و همراهی امام زمانش گرفت و در این راه جانش را تقدیم نمود.

بنابراین انقلاب امام حسین (علیه السلام) با برنامه بوده و یک سیر منطقی و هدف عقلانی را دنبال می کرده و به دنبال تفکر و تعقل شکل

ص: 120

گرفته و تنها یک انقلاب و قیام احساسی و ماجراجویانه نبود. اگر تنها یک انقلاب احساسی بود و بدون منطق و تفکر رخ می داد، مطمئنا بعد از مدت کوتاهی از ذهن ها پاک می شد و دیگر کسی برای این انقلاب و شهدای آن اشک نمی ریخت و مجلس عزاداری برپا نمی کرد.

البته از ابتدایی که امام حسین (علیه السلام) قیام کردند تا الان که در قرن 15 هجری هستیم؛ در طرف مقابل، کسانی از حزب اموی بودند که تلاش می کردند قیام ابا عبدالله (علیه السلام) را یک حرکت غیرمعقول و احساسی جلوه دهند و القا می کردند که حضرت بدون برنامه و تحت تاثیر احساس وارد این میدان شده است.

اکنون هم دشمنان شیعه و اسلام، چون جاذبه های قیام عاشورا در جهان اسلام را مشاهده می کنند؛ تلاش دارند که شبهاتی درباره عاشورا بسازند و آن را گسترش دهند؛ آن ها می دانند که شیعه در پناه سه اصل بنیادی «امامت و ولایت»، «عاشورا» و «انتظار» معنا پیدا می کند، بر همین اساس می خواهند به شکل های مختلف انقلاب عاشورا را زیر سؤال ببرد تا به نوعی جلوی رشد تشیع و تفکرات آن را در جهان بگیرد؛ اما از آنجا که تاریخ، معقول و هدفمند بودن این انقلاب را ثبت کرده است، نمی توانند صدمه ای به عاشورا بزنند.

عزادارانی هم که می خواهند برای امام حسین (علیه السلام) و یاران مظلومش عزاداری کنند، باید از دو بال عقلانی و عاطفی برخوردار باشند، هم شور حسینی داشته باشند و هم شعور حسینی؛ زیرا

ص: 121

شور به تنهایی نمی تواند سبب بقای عزاداری و پیوند عمیق و کامل عزادار با این انقلاب شود و لذا کسانی که تنها برای شور به این عزاداری ها می آیند، همینکه محرم تمام می شود، دیگر آثاری از انقلاب حسینی در آن ها نیست، پس عزادار واقعی، هم پیروی عقلانی از عاشورا دارد و هم پیروی احساسی و عاطفی. هم برای بالا بردن شعور و معرفت خود نسبت به آموزه های دین، وارد عزاداری می شود و هم برای شور و همراهی عاطفی و احساسی.

مقابل را نادیده می گیرند؛ اما رفتارهای اخلاقی امام حسین (علیه السلام) در انقلاب کربلا حتی با دشمنان بسیار شگفت انگیز و قابل تأمل است.

برخورد اخلاقی امام حسین (علیه السلام) با حربن یزید ریاحی یکی از صحنه های رویارویی با دشمن در مسیر این انقلاب است.

لشگر حر حرکت می کند تا جلوی امام را بگیرد. آنگاه که از دور لشگر حر دیده می شود، امام می فرمایند: «مشک ها را پر آب کنید، این ها از راه دور می آیند و تشنه اند.» لشگر اسلام بسیج شده و مشک ها را پر می کنند. هنگامی که سپاه حر از راه می رسد، امام (علیه السلام) می فرماید: «هم به خودشان آب بدهید و هم اسب هایشان را سیراب کنید.»

علی بن طعان محاربی: می گوید من کمی با تاخیر رسیدم، دیدم همه مشغول آب خوردن هستند و کسی من را نمی بیند. ناگهان متوجه شدم که خود امام حسین (علیه السلام) به سراغ من آمد و به لهجه حجازی گفتند: «شترت را بخوابان تا آبت بدهم. شترت بلند است نمی توانم به تو آب بدهم.» من نفهمیدم که حضرت چه می گوید، چون لهجه ام عراقی بود. امام این بار فرمودند: «یَابنَ اَخِی اِنخ الجَمَل؛ پسر برادرم شترت را بخوابان» وقتی شتر را خواباندم، امام مشک آب را به من دادند. آنگاه که خواستم آب بخورم، سر مشک را درست در دست نگرفته بودم؛ آب از اطراف سر مشک می ریخت. امام فرمود: سرش را بپیچان تا آب نریزد. باز من متوجه نشدم تا اینکه خود حضرت آمدند و سر مشک را پیچاندند تا من به راحتی از آن آب بخورم.»(1)

ص: 123

این روحیه اخلاق محور امام است که توبه حر را می پذیرد. حری که راه را بر امام بسته و دشمنی خود را ثابت کرده بود؛ اما آنگاه که با حالت پشیمانی به نزد سپاه امام می آید، با وجود اینکه امام به او نیازی ندارد (زیرا با آمدن حر، معادلات کربلا تغییری نمی کرد)، ولی امام ذره ای کینه و نفرت نسبت به او نداشت!

حضرت ابا عبدالله الحسین (علیه السلام) وقتی از دور حر را دیدند، بدون توجه به بدی و پستی اقدام قبلی او، بدون هیچ گونه سرزنشی، او را پذیرفتند و بخشیدند.

حر، از شدّت شرمندگی سر به زیر و سرافکنده و هرچه امام حسین (علیه السلام) می فرمودند: تو را عفو کردم، سرش را بالا نمی آورد. زیرا او خجالت می کشید در روی ایشان نگاه کند. آنگاه امام برایش استغفار نمود و فرمود که

«أَنْتَ الْحُرُّ کَمَا سَمَّتْکَ أُمُّکَ حُرّاً فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ»(1)

این برخوردهای اخلاقی و انسانی است که قیام کربلا را در طول تاریخ ماندگار کرده است.

اما ما عزاداران عاشورایی چگونه با همسایگان و برادران و خواهران خود برخورد می کنیم؟ آیا در روابط خانوادگی و اجتماعی خود اخلاق را سرلوحه قرار می دهیم یا بی اخلاقی را؟

متاسفانه برخی از ما همینکه با دیگری درگیر شویم، آبرو و حیثیت او را نشانه می گیریم، اخلاق و انسانیت را زیر پا گذاشته و با تهمت ها و تهدیدها و غیبت ها فرد را ناکار می کنیم!

هنگام برخورد با دوستان خود، چقدر این سیره عملی و کاربردی

ص: 124

امام حسین (علیه السلام) را به کار می گیریم؟

آیا اخلاق ما، با درگیری های خانوادگی و طلاق ها رابطه ای دارد یا خیر؟

و بستگان را بر رضای خدا ترجیح می دهند؟

عبادات ما چگونه برگزار می شود؟ چه مقدار به نماز اول وقت اهمیت می دهیم؟ آیا به خاطر نماز کار را تعطیل می کنیم یا ...؟

لِیَنصُرونا فَقَتَلونا(1)؛ در این حال مردی از آنان تیر سه شعبه ای به سوی او انداخت و ذبحش کرد. حسین (علیه السلام) می گریست و می گفت ای خدا! حکم کن بین ما و بین قومی که ما را خواندند تا یاریمان کنند، پس کشتند ما را.»

از اینجا به بعد شرایط بسیار سخت تر می شود:

«ثُمَّ تَلَقَّی الدَّمَ بِکَفَّیْهِ فَلَمَّا امْتَلَأَتَا رَمَی بِالدَّمِ نَحْوَ السَّمَاءِ؛ خون علی را در دستش ریخت و رو به آسمان پاشید». «ثُمَّ قالَ: هَوْنٌ عَلَیَّ ما نَزَلَ بی أَنَّهُ بِعَیْنِ اللهِ(2)؛ فرمود: تحمل این داغ بر من آسان است؛ زیرا در محضر خدا هستم.» امام باقر (علیه السلام) می فرماید: «فَلَمْ یَسْقُطْ مِنْ ذلِکَ الدَّمِ قَطْرَةٌ إِلَی الْأَرْضِ(3)؛ یک قطره از این خون به زمین نریخت.»

خدایی بودن عاشوراست که این صحنه ها را ماندگار می کند تا آنانکه حتی اگر بعد از حدود 15 قرن اسم علی اصغر بیاید، اشک در چشمان حلقه می زند و بغض راه گلوها را می گیرد.

به روی دست پدر عاشقانه جان می داد

گلی ز باغ لبش دست باغبان می داد

سپیدی گلویش شد نشان تیر ولی

شکوه خنده خود را به او نشان می داد

کمان ابروی او دل شکار بود ای کاش

کمان سرکش دشمن کمی امان می داد

ص: 127

تمام چارستون حسین را لرزاند

سه شعبه ای که علی را تکان تکان می داد

کمی ز خون گلو را به آسمان پاشید

نمی ز خون گلو غسل آسمان می داد

به لحظه لحظه سرخ غروب عاشورا

حسین در گذر عشق امتحان می داد

ص: 128

ص: 129

ص: 130

ص: 132

«یُکْرِمُ اللَّهُ الشَّبَابَ أَنْ یُعَذِّبَهُمْ وَ یَسْتَحْیِی مِنَ الْکُهُولِ أَنْ یُحَاسِبَهُم(1)؛ خداوند جوانان را گرامی داشته از اینکه عذابشان کند و از پیران حیا کند که از آن ها حساب بکشد.»

خداوند متعال جوانان را به سبب جوانیشان دوست داشته و احترام می کند، از این رو تمام پیامبران را در جوانی برانگیخت و اهل بهشت را جوان قرار داد و قرآن در روز محشر به صورت جوانی نشان داده می شود و امام زمان (عج) نیز در چهره یک جوان ظاهر خواهند شد.

از طرفی دوران جوانی در طول حیات انسان، دارای اهمیت و حساسیت فراوان است و از دست دادن آن، مایه خسرانی غیرقابل جبران خواهد بود. جوانی از جنبه های متعددی مورد توجه معصومین (علیهم) قرار گرفته است و در اشعار پارسی نیز درباره اهمیت آن و حسرت از دست دادنش شعرها سروده اند. خیام برای از دست دادن این فرصت چنین افسوس می خورد:

افسوس که نامه جوانی طی شد

و آن تازه بهار زندگانی دی شد

آن مرغ طرب که نام او بود شباب

افسوس ندانم که کی آمد کی شد

اما افرادی که در همین دوران با اهمیت و ارزشمند قرار دارند، در معرض آسیب های فراوانی هستند و می توان گفت بیشترین

ص: 134

آسیب ها در دوران جوانی به افراد می رسد. از این رو، شناسایی این آسیب ها و راه های مقابله با آن، برای خود جوانان، والدین و مسئولین ضروری است. یکی از این آسیب ها نفوذ دشمنان در جوانان است.

مطالعه تاریخ اسلام گویای نفوذ و کارشکنی دشمنان در به ابتذال کشیدن جوانان است. جریان نفوذ دشمن در حضرت ابوالفضل (علیه السلام) در شب عاشورا که با توطئه امان دادن شکل گرفت یکی از نمونه های نفوذ در جوانان است که با بصیرت نافذ حضرت برطرف شد. از این رو برای بهره برداری هر چه بهتر از دوران جوانی و حفظ جوانان از انحراف و تباهی، نیاز فراوان بر آگاهی از نقشه های دشمنان داریم و شناخت راه ها و ابزار و خطرات نفوذ دشمن در جوانان ضروری به نظر می رسد.

می کند، خطرهای اعتقادی است، خطراتی که قلب و باورهای ناب جوان را نشانه می گیرد و ایمان و اعتقاد او را سست می کند. سستی ایمان جوانان یک جامعه، همانند سستی ستون های یک اتاق است که هر لحظه احتمال می رود، سقف اتاق آوار شده و بر سر ساکنان آن فرو ریزد.

دشمنان از قدیم الایام به دنبال سست کردن اعتقادات جوان بوده اند. داستان سامری سرشار از نکاتی است که می تواند پندهای بسیاری برای هر تمدن و فرهنگی باشد که همواره از درون پایه های اعتقادی آن جویده می شود و ریشه های حقانیت آن از سوی موش های حق نما مورد تهدید قرار می گیرد. این موش های خزنده به آرامی، عقاید و بنیادهای اصیل تفکر اسلامی را می جوند و به جای آن با بدل سازی، جایگزین هایی را قرار می دهند که در نهایت فروپاشی باورهای اعتقادی و ایمانی را به همراه خواهد داشت.

امروزه اگر ما اطلاعات کافی نسبت به رادیو و تلویزیون نمی داشتیم و سامری هایی از این نادانی ما استفاده می کردند، می توانستند خود را به عنوان خدا معرفی کنند. ما باید حواسمان به آسیب های ماهواره یعنی سامری امروز باشد.

نمونه دیگری از نفوذ اعتقادی در جنگ صفین است بامداد روز پنجشنبه دوازدهم ربیع الاول، خدمت عمروعاص به امویان در جنگ صفین، مایه حیات آنان شد. او در حساس ترین لحظه های جنگ، زمانی که نشانه های شکست در سپاه معاویه آشکار گشته بود دست به نیرنگی بزرگ زد و دستور داد با بستن قرآن

ص: 136

بر سر نیزه ها و حمل کردن قرآن بزرگ دمشق با کمک ده نفر روی نیزه ها، همه سپاهیان فریاد بزنند: ای اهل عراق! کتاب خدا بین ما و شما حاکم است (دو طرف دست از جنگ برداریم و به حکم قرآن تسلیم شویم!) امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) خطاب به سپاهیانش فرمود: به جنگ ادامه دهید و استقامت کنید که لحظه پیروزی فرا رسیده است و به دعوت اینان اعتنایی نکنید که فریبی بیش نیست، زیرا قبل از شروع جنگ، امام (علیه السلام) طی نامه های متعدد و سفیران فراوان، معاویه و اهل شام را دعوت به پذیرش حکم قرآن کرده بود و آنان نپذیرفته بودند و اینک که در آستانه شکست قرار گرفته بودند قرآن را دستاویز خود کرده بودند. ولی نیرنگ عمروعاص کار خود را کرد و گروه زیادی از سپاه عراق که تعداد آنها بالغ بر 10 هزار نفر بود دست از جنگ برداشتند و خواستار مذاکره شدند و هر چه حضرت از مذاکره و حکمیت نهی کردند؛ اما بی توجه و حتی تهدید صحابه و اصرار بر مذاکره و ساده لوحی ابوموسی سبب برد باخت مذاکره شد.

دشمن همواره تلاش کرده تا با استفاده از ابزارهای مختلف به اعتقادات و باورهای نسل جوان و نوجوان مسلمان ضربه بزند. مقام معظم رهبری (حفظه الله) در این باره می فرمایند: «دشمن با همه ابزارهایی که برایشان ممکن بوده، حمله کرده اند به ما برای سست کردن اعتقادات دینی ما، سست کردن اعتقادات سیاسی ما، تقویت نارضایی ها در داخل کشور، جذب جوان ها به خصوص جوان های فعّال و اثرگذار در سطوح مختلف برای مقاصد خودشان.»(1)

ص: 137

با این تفاسیر، قشر جوان و نوجوان می توانند مهم ترین جامعه هدف دشمن در اجرای پروژه نفوذ باشند تا با ایجاد تزلزل در باورهای دینی، تغییر در اعتقادات مذهبی را به ثمر بنشاند در این صورت دشمن دیگر نیاز به لشکرکشی برای سلطه بر یک جامعه را ندارد؛ بلکه روح جامعه مورد نظر خود را برای پذیرش سیاست های ضد دینی آماده کرده است و در این حال افراد جامعه اسلامی، میان ولایت و امامت حضرت اباعبدالله الحسین (علیه السلام) و ولایت یزید هیچ تفاوتی قائل نمی شوند و حتی پرچم لشکر یزیدیان را در دست گرفته و با افتخار علیه امام حسین (علیه السلام) شمشیر می کشند. اینجاست که حرمت حریم اهل بیت پیامبر (صلی الله علیه و اله) شکسته می شود و عده ای فقط به تماشا می نشینند و اینجاست که مردم کوفه سفیر امام خود را رها کرده و حتی برای کشتن او رقابت می کنند.

در این میان، «بصیرت افزایی» در مقابله با توطئه های شوم دشمنان در پروژه نفوذ بسیار کارساز خواهد بود و پادزهری بر زهر نفوذ است. اگر جوان در تحلیل مسائل اجتماعی، فرهنگی و سیاسی به بصیرت لازم دست یابد، نه تنها خود می تواند دشمن را بشناسد و در جبهه او قرار نگیرد، بلکه برای خنثی سازی دسیسه های دشمنان با دانش و منطق تلاش نماید.

دشمن در بین جوانان است.

این توطئه در دستگاه یزیدی نمود جدی داشته و خود یزید به این فساد اخلاقی مبتلا بوده است. ابن کثیر در این باره عبارتی دارد که به اشتهار یزید در این کار تصریح می کند: «او به چنگ و نوشیدن شراب و موسیقی و شکار و برگزیدن مردان و زنان خواننده و سگ و جانوران شاخ زن همچون قوچ و خرس و بوزینه علاقه داشت و هر روز صبح که از خواب بر می خواست، مست بود.»(1)

حتی برخی از مورخان یزید را پیشگام فسادهای اخلاقی شمرده اند: «یزید بن معاویه نخستین فرد بود که آشکارا شراب نوشید و نسبت به موسیقی و شکار و گزیدن کنیزان آوازه خوان و اَمْرَدان و سرگرم شدن با بوزینگان به گونه ای که مترفان را به خنده وا دارد و جنگ دادن سگ و خروس، از خود شیفتگی نشان می داد.»(2)

امروز نیز وقتی دشمنان اسلام در جبهه های نظامی با تجربه تلخ شکست مواجه شده اند، تصمیم گرفتند در جبهه فرهنگی و از طریق حمله به ارزش ها و اخلاقیات دینی مسلمانان وارد عمل شوند و بدین ترتیب از درون به اسلام حمله کردند تا آنجا که روز به روز تهاجمات آن ها در این عرصه پیچیده تر و مرموزانه تر گشته است.

مقام معظم رهبری (حفظه الله) تعابیر دقیقی را در این مورد به کار برده اند؛ تعابیری چون: تهاجم فرهنگی، شبیخون فرهنگی، براندازی فرهنگی، ناتوی فرهنگی و جنگ نرم و در نهایت به

ص: 139

مسئله نفوذ فرهنگی، فکری و سیاسی بارها اشاره فرموده اند تا هرچه بیشتر مردم، دانشجویان و جوانان را به خطرات این مسئله و اهمیت مقابله با آن توجه دهند.

ایشان در یکی از سخنانشان می فرمایند: «دشمن از راه اشاعه فرهنگ غلط – فرهنگ فساد و فحشاء – سعی می کند جوان های ما را از ما بگیرد. کاری که دشمن از لحاظ فرهنگی می کند، یک تهاجم فرهنگی بلکه باید گفت یک شبیخون فرهنگی و یک قتل عام و غارت فرهنگی است»(1)

از مهم ترین ابزارهای فرهنگی برای تخریب اخلاق، گسترش فساد اخلاقی است. فساد اخلاقی اعم از راه ها و روش های ضد فرهنگی است که ممکن است از عناصر داخلی گرفته شده و یا از فرهنگ بیگانه وارد جوانان گردد. از جمله مفاسد اخلاقی، گسترش فساد جنسی در بین جوانان است. فیلم های ویدیوئی، برنامه های تلویزیونی ماهواره ای، مجلات و تصاویر مبتذل کاتالوگ کالاهای لوکس و تبلیغات روانی که از این ابزارها نشأت می گیرد، همگی سعی دارند تا قشر جوان جامعه ما را در فساد جنسی فرو برند.

امیر المومنین علی (علیه السلام) می فرمایند:

«مَنْ أَصْلَحَ نَفْسَهُ مَلَکَهَا مَنْ أَهْمَلَ نَفْسَهُ فَقَدْ أَهْلَکَهَا(2)؛ هر کسی که نفس خود را اصلاح کند مالک آن شده و هر کسی نفس خود را رها سازد آن را هلاک ساخته است.»

ص: 140

پیروی از هوای نفس یکی از نمونه های فساد اخلاقی است به آن جهت که آدمی را به سوی پایین و در مسیر سقوط قرار می دهد آن را هوی نامیده اند.

استاد شهید مرحوم آیت الله مطهری در کتاب «آشنایی با قرآن» قصه پر غصه اندلس اسلامی را این گونه شرح می دهد: «تاریخ بشر نشان می دهد که هر گاه قدرت های حاکم می خواهند جامعه ای را تحت سلطه خود قرار دهند و آن را استثمار کنند، تلاش می کنند تا روح جامعه را فاسد کنند و برای این منظور تسهیلات شهوت رانی را برای مردم مهیا می کنند و آن ها را به شهوت رانی ترغیب می کنند. نمونه عبرت انگیزی از این شیوه کثیف، فاجعه ای بود که در اسپانیای مسلمان برای مسلمانان اتفاق افتاد.

مسیحیان برای خارج کردن اسپانیا از چنگ مسلمانان، از راه فاسد کردن روحیه و اخلاق جوانان مسلمان وارد عمل شدند تا آنجا که توانستند وسایل لهو و لعب و شهوت رانی را به سهولت در اختیار مسلمانان قرار دادند و در این کار تا آنجا پیش رفتند که حتی سرداران و مقامات دولتی را نیز فریفتند و آنان را آلوده ساختند و به این ترتیب توانستند عزم، اراده، نیرو، شجاعت، ایمان و پاکی روح مسلمین را از میان بردارند آن ها را به آدم هایی زبون، ضعیف، شهوت ران ، شراب خوار و زن باره مبدل کنند و پرواضح است که غلبه و پیروزی بر چنین مردمی کار دشواری نیست.»

ص: 141

همراه اجناس مورد نیاز به عنوان خرید و فروش وارد سپاه حضرت موسی (علیه السلام) می کنند و سفارش کرد که هر گاه کسی از سربازان سپاه حضرت موسی (علیه السلام) خواست قصد سوء با آن دختران و زن ها کند مانع او نشوند.

آن ها همین کار را انجام دادند طولی نکشید که سپاه حضرت موسی (علیه السلام) با نگاه های هوس آلود خود که به پیکر عریان زنان کردند کم کم در پرتگاه انحراف جنسی قرار گرفتند تا آنجا که نوشته اند بیست هزار نفر از سپاه حضرت موسی (علیه السلام) به خاک سیاه افتادند و با وضع ننگینی سقوط کردند(1).

امروزه نیز دشمن با ورود مدهای مبتذل لباس های زنانه و مردانه در بین جوانان به دنبال نفوذ در آنان است. حتی در داخل کشور عده ای با استفاده از امکانات داخلی، در تولید و توزیع لباس های مبتذل دست دارند. لازم به یادآوری است که مبنای کار این گونه تولیدکنندگان، مجلات و نیز مدل لباس های غربی است که وارد کشور می گردد.

از دیگر اقدامات پروژه نفوذ در فضای اجتماعی، ایجاد روحیه مدگرایی و اخلاق خاص ترویج کنندگان این مدها است که ترویج کننده ارزش های ضد اخلاقی از جمله هم جنس بازی و برقراری روابط آزاد جنسی و... هستند.

توزیع و گسترش مصرف موارد مخدر و مشروبات الکلی از دیگر خطرات نفوذ اجتماعی است که دشمن با گسترش فساد و نابود کردن توان علمی و فکری نیروهای جوان جامعه می باشد که متأسفانه در سال های اخیر افزایش چشمگیری داشته است.

ص: 143

و نعمت و جاه و حرمت و دولت را در چشم من بیاراسته، می دانم که بد می کنم؛ اما چه کنم.»(1)

نمونه دیگری از این اشخاص، سنان بن انس است که پس از شهادت امام حسین (علیه السلام) و اسب دواندن بر پیکر مطهرش، بر خیمه عمر بن سعد ایستاد و شعری خواند که حاکی از دنیاطلبی او بود:

أو قر رکابی فضة و ذهب

انا قتلت سید المحجبا(2)

یعنی رکابم را از طلا و نقره سنگین کن که من سلطان پرده دار را کشته ام.

از دومین سخنرانی امام حسین (علیه السلام) در روز عاشورا به خوبی برمی آید که امام (علیه السلام) به عامل نفوذ اقتصادی و تأثیرات آن توجه بسیاری داشتند، آنجا که فرمودند:

«و َقَدْ مُلِئَتْ بُطُونُکُمْ مِنَ الْحَرَامِ وَ طُبِعَ عَلَی قُلُوبِکُم(3)؛ و در اثر غذاهای حرام و لقمه های غیر مشروعی که شکم های شما از آن انباشته شده است، خدا این چنین بر دل های شما مهر زده است»

امروزه نیز دشمن درصدد است از طریق مسائل اقتصادی، راه نفوذ خود را دوباره در ایران باز کند. از مهم ترین مصادیق نفوذ اقتصادی دشمن در اختیار گرفتن زمام کالاهای استراتژیک

ص: 145

کشور است. به هر حال هر اقتصادی برای رتق وفتق امور جاری خود یک نیازهای اساسی دارد. مثل گندم، روغن، برنج و ... که عمدتاً تحت عنوان کالاهای اساسی از آن ها یاد می شود. اکنون این خطر وجود دارد که دشمن با استفاده از وابستگان خود چرخه تأمین این کالاها را زیر چتر خود بگیرد و در بزنگاه ها از این مجرا برای نفوذ استفاده کند. دشمن نشان داده است در مقاطع موردنیاز، از هیچ اقدامی فروگذار نمی کند.

از دیگر مصادیق نفوذ اقتصادی دشمن ترویج کالای غیر ایرانی و استفاده آن در سبک زندگی ایرانی است همچنین رؤیاپردازی جوانان برای پول دار شدن در یک شب، با استفاده از بازاریابی شبکه ای که در سال های اخیر با برنامه های کویست و گل کویست در کشور شکل گرفت و بسیاری از جوانان را مبتلا کرد و سرمایه های فراوانی با این روش از کشور خارج شد.

دستگاه های سیاسی و دستگاه های مدیریتی یک کشور تحت تأثیر دشمنان مستکبر قرار گرفت، آن وقت همه تصمیم ها در این کشور بر طبق خواست و میل و اراده مستکبرین انجام خواهد گرفت.»(1)

ایشان در فرمایشی دیگر می فرمایند: «نفوذ امنیتی چیز کوچکی نیست، امّا در مقابل نفوذ فکری و فرهنگی و سیاسی، کم اهمیت است.»(2)

یکی از مصادیق نفوذ سیاسی در بین جوانان مربوط به جریان فتنه 88 است که کشور را به طور جدی تهدید کرد. براندازی نظام همواره راهبرد اصلی آمریکا علیه ما بوده است، اما ناکامی های پی درپی، این کشور را وادار نمود که راهبرد تعدیل و تغییر رفتار را ترجیح دهد. این در حالی است که فتنه 88 باعث شد تا آمریکا تصور کند فرصت برای بازگشت به راهبرد اصلی و احیاناً تحقق آن فرارسیده است. لذا با آغاز اردوکشی های خیابانی و آشوب های پس از انتخابات 88 در تهران، به حمایت صریح از آن پرداختند و حتی اروپاییان نیز با نادیده گرفتن شورای امنیت و تصمیمات آن، به سوی تحریم های فرا قطعنامه ای ناشی از تصمیمات شورای امنیت رو آوردند که مجموعه ای از تحریم اقلام نظامی، صادراتی و وارداتی، سرمایه گذاری، مسافرت، حمل ونقل، همکاری های فنی و برخی موارد دیگر را در بر می گیرد.

اما عامل نجات بخش از فتنه بصیرت دهی عاشورا و تفکر امام حسین (علیه السلام) بود که دوباره محرم و صفر اسلام و انقلاب اسلامی ایران را حفظ کرد. خاصیت کشتی امام حسین (علیه السلام) نجات بخشی

ص: 147

فردی و اجتماعی است که در دوره های مختلف وقتی افراد و جوامع به آن چنگ زدند از آفات و آسیب ها در امان مانده اند.

چه تعداد از جوانان در محرم با توسل به امام حسین (علیه السلام) توبه کردند؟ چه تعداد از جوامع با تفکر ظلم ستیزی امام حسین (علیه السلام) از یوق ستم ظالمان نجات پیدا کردند؟

اضربکم بالسف حتی یلتوی

ضرب غلام هاشمی قرشی(1)

منم علی پسر حسین بن علی، سوگند به خدای کعبه که ما اولی به پیغمبریم، به خدا قسم نباید این فرزند فرومایه بر ما حکومت کند، با این شمشیر بر شما می تازم و از پدرم، حمایت می کنم و این شمشیر را آن چنان بر شما فرود بیاورم که درهم بپیچید، مانند شمشیر زدن جوان هاشمی قریشی حضرت علی اکبر (علیه السلام) نخستین نفر از بنی هاشم بود که به میدان رفت. هرکسی از بنی هاشم اذن میدان می خواست، امام اجازه نمی داد؛ اما تا فرزندشان اذن خواست، امام به ایشان اجازه میدان رفتن داد. در دل امام غوغایی بر پا شد در مقاتل آمده، آقا صدا زد: علی جان! می خواهی بروی برو، ولی کمی خرامان خرامان برو تا بیشتر بتوانم ببینمت. نگاهی مأیوسانه به او کرد و گفت:

«فَقَالَ اللَّهُمَّ کُنْ أَنْتَ الشَّهِیدُ عَلَیْهِمْ فَقَدْ بَرَزَ إِلَیْهِمُ ابْنُ رَسُولِکَ وَ أَشْبَهُ النَّاس خَلقاً و خُلقاً و مَنطقاً بِرَسولِکَ و کُنّا إذا اَستَقنا إلی نَبیِّکَ نَظَرنا إلیه(2)؛ خدایا! خودت بر این قوم شاهد باش که به سوی آن ها جوانی رفت که از نظر جمال و کمال و سخن گفتن، شبیه ترین مردم به رسول تو است و ما هر گاه مشتاق دیدار پیامبر تو بودیم به چهره علی اکبر می نگریستیم.»

حضرت علی اکبر (علیه السلام) وارد میدان شد و جنگی حیدری کرد. در مقتل آمده 120 مرد از سواران دشمن را کشت، تشنگی بر ایشان

ص: 149

چیره گشت و نزد پدر برگشت:

«یا اَبَۀ! العَطَشُ قَتَلَنِی ثِقلُ الحَدیدِ أجهَدَنی(1)؛ پدر جان! شدت تشنگی مرا کشته و سنگینی اسلحه مرا به زحمت انداخته» امام حسین (علیه السلام) گریه کردند و فرمودند: محبوب دلم! صبر کن. به زودی رسول خدا تو را سیراب خواهد کرد که بعد از آن هرگز تشنه نخواهی شد.»

اما آه از آن لحظه ای که جوان غریبانه پدرش را صدا زد! چه گذشت لحظه ای که حضرت با بدن قطعه قطعه شده فرزندش روبرو شد؟

سخت است پیش چشم بابا

غلطیده به خون جوان بمیرد

از بهر پدر عصای پیریست

ای وای که پیش از آن بمیرد

حضرت آدم (علیه السلام) وقتی چشمش به سر شکسته پسرش افتاد، صیحه و ناله اش بلند شد، از آن پس آدم (علیه السلام) از فراق نور دیده، شب و روز تا چهل شبانه روز گریه می کرد. حضرت یعقوب (علیه السلام) لباس خونی فرزندش را دید چهل سال گریست تا اینکه چشمانش سفید شد با اینکه می دانست فرزندش زنده است؛ اما جگرها بسوزد برای آن پدری که وقتی بالای سر پسرش رسید ، دید علاوه بر این که سر و صورتش پر از خون است تمام بندش هم

ص: 150

قطعه قطعه شده است به قدری این بدن پاره پاره شده که توان برداشتن بدن را ندارد.

جوانان بنی هاشم بیایید

علی را بر در خیمه رسانید

خدا داند که من طاقت ندارم

علی را بر در خیمه رسانم

ص: 151

ص: 152

ص: 154

به دنبال جذب منافعی که از یزید به او می رسید. اماراتِ ری را همراه با احترامِ مردم می خواست. نه حاضر بود از قدرت بگذرد و نه از خوشنامی. هم آب می خواست و هم آبرو! اما عاقبت عمرِ سعد نه سهمی از قدرت برد و نه از خوشنامی! نه دنیا دارد و نه آخرت و به هیچکدام از چیزهایی که می خواست، نرسید.

برای اینکه بتوانیم این قضیه را بیشتر واکاوی کنیم، باید به چند سؤال زیر پاسخ دهیم:

چرا یزید و عبیدالله ابن زیاد، عمرسعد را برای مقابله با انقلاب امام حسین (علیه السلام) انتخاب می کنند؟ و چرا آنان از افراد دیگر و نزدیکان خود استفاده نکردند؟ چرا یزدی و عبیدالله یقین داشتند که تنها عمر سعد می تواند اهدافی که برای فتنه هایشان در نظر داستند را محقق نماید؟ و اصلا چرا تمام هم و غم عبیدالله بزرگان کوفه بود و به هر نحوی حتی با بستن دروازه های کوفه، اجازه الحاق بزرگان به لشگر ابا عبدالله الحسین (علیه السلام) را نداد؟

وَ قَالُوا کذَبَ اللَّهُ قَاتَلَ أَبُو سُفْیانَ رَسُولَ اللَّهِ وَ قَاتَلَ مُعَاوِیةُ عَلِی بْنَ أَبِی طَالِبٍ وَ قَاتَلَ یزِیدُ بْنُ مُعَاوِیةَ الْحُسَینَ بْنَ عَلِی وَ السُّفْیانِی یقَاتِلُ الْقَائِم(1)؛ ما و خاندان ابوسفیان، دو خانواده هستیم که به جهت خداوند با یکدیگر دشمنی کردیم. ما خداوند را تصدیق کردیم و آن ها تکذیبش کردند. ابوسفیان با پیامبر (صلی الله علیه و اله) جنگید و معاویه با علی بن ابی طالب (علیه السلام) و یزید با حسین بن علی (علیه السلام). سفیانی نیز با قائم (علیه السلام) خواهد جنگید.»

قرائن و ظواهر نشان می داد که در زمان حکومت معاویه و یزید، درک این روایت امام صادق (علیه السلام) برای افراد زیادی ممکن نبوده است؛ زیرا خاندان ابی سفیان یک سیر به ظاهر اسلامی را برای مسیر حکومت خود معین کرده بودند. مثلا معاویه با ظاهری اسلامی حکومت را در دست داشت و تا پایان عمر از ظاهرسازی و فریب دست برنداشت و سعی می کرد برای تصمیمات و سیاست های ضد اسلامی خود، دلایل اسلامی مهیا نماید تا آنجا که حتی برای مخدوش نمودن چهره امیرمؤمنان از جعل روایات پیامبر (صلی الله علیه و اله) استفاده می کرد و این یعنی استفاده از ابزارهای دینی برای براندازی اصل دین.

او با همین روش، مردم شام را سال ها در گمراهی نگه داشت و سپس دامنه این گمراهی را به مرکز خلافت امیرمؤمنان (علیه السلام) نیز کشاند! به نحوی که پس از آن حضرت با نفوذ در میان سپاهیان امام حسن مجتبی (علیه السلام) به آسانی لشگر دوازده هزار نفری آن حضرت را متفرق ساخت.

ص: 157

فریب حیله های وی را خوردند و بعد از امیدواری به ایشان، علیه امام حسین (علیه السلام) شمشیر کشیدند.

آیاتی از قرآن کریم، نسبت به دلخوش بودن به دوستی یهودیان و مسیحیان به ما هشدار می دهد:

«وَ لَن تَرضی عنکَ الیَهودُ وَ لا النَصاری حَتی تَتَبِعَ مِلَتَهُم(1)؛ هرگز یهود و نصاری از تو راضی نخواهند شد، مگر آنکه پیروی از آیین آن ها کنی»

صاحب مجمع البیان در تفسیر این آیه چنین آورده است: یهود و نصاری از پیامبر اسلام (صلی الله علیه و اله) درخواست متارکه جنگ و آتش بس نموده و چنین وانمود کردند که بعد از متارکه و مهلت دادن، اسلام را پذیرفته و از او پیروی کنند. از این رو خداوند پیامبرش را از موافقت آنان ناامید ساخته و فرمود:

«وَ لَنْ تَرْضی عَنْک الْیهُودُ وَ لَا النَّصاری حَتَّی تَتَّبِعَ مِلَّتَهُمْ»

برخی هم گفته اند: پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله) سعی و کوشش فراوان مبذول می داشت تا آنان را راضی کرده و در دین اسلام وارد شوند، از این نظر به آن حضرت دستور داده شده که در این راه سعی و کوشش به کار مبر، بلکه دستور الهی را که عبارت از مجاهده و جنگ با آنان است مورد عمل قرار ده.

این جمله دلالت می کند بر اینکه در هیچ حال خشنود کردن آنان ممکن نیست؛ زیرا خداوند خشنودی آنان را فقط در یک صورت عملی می داند و آن وقتی است که پیامبر اسلام (صلی الله علیه و اله) یهودی و یا

ص: 159

نصرانی شود و چون این معنی ممتنع است پس خشنود کردن آنان نیز همین نحو است.(1)

این آیه و آیه های مشابه قرآن به ما هشدار می دهد که باید نسبت به نقش های دولت های اروپا و آمریکا که اکثراً مسیحی اند؛ و در راستای منافع دولت یهودی غاصب فلسطین گام بر می دارند، هوشیار باشیم.

رابطه اقتصادی و تجاری و علمی ما نیز باید همراه با هوشیاری پیگیری شود و همواره در این داد و ستدها این آیه را چراغ راه خود قرار دهیم:

«لَنْ یجْعَلَ اللَّهُ لِلْکافِرینَ عَلَی الْمُؤْمِنینَ سَبیلاً(2)؛ خداوند هیچ گاه برای کافران نسبت به اهل ایمان راه تسلّط باز نخواهد نمود.»

هشدارهای قرآنی بیانگر آن است که خدا نمی خواهد غیر مسلمین، بر اهل ایمان و مؤمنین مسلط باشند. ما هم باید این نفوذ ناپذیری را در خودمان به وجود بیاوریم.

در دوره کنونی ما هم وضع بدین منوال است، با یک تفاوت که در صدر اسلام، حکومت با پیامبر بود؛ ولی الان با یهود و نصاری (آمریکا و و به تعبیری استکبار جهانی) در حالی که قرآن به ما تذکر می دهد: تا وقتی که مثل آن ها نشوید و دین و سنت های خود را کنار نزنید؛ دشمن از شما راضی نمی شود.

بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران می فرمایند: «ما چه بخواهیم و چه نخواهیم، صهیونیست ها و امریکا و شوروی در تعقیبمان

ص: 160

خواهند بود تا هویت دینی و شرافت مکتبی مان را لکه دار نمایند. بعضی مغرضین، ما را به اعمال سیاست نفرت و کینه توزی در مجامع جهانی توصیف و مورد شماتت قرار می دهند و با دلسوزی های بی مورد و اعتراض های کودکانه می گویند: جمهوری اسلامی سبب دشمنی ها شده است و از چشم غرب و شرق و ایادی شان افتاده است! که چه خوب است [به] این سؤال پاسخ داده شود که ملت های جهان سوم و مسلمانان، و خصوصاً ملت ایران، در چه زمانی نزد غربی ها و شرقی ها احترام و اعتبار داشته اند که امروز بی اعتبار شده اند!»(1)

بنابراین در طول تاریخ همواره حق و باطل در میدان های مختلف، با هم درگیری هایی داشته اند. یکی از آن درگیری های بزرگ، حماسه کربلا است که گرچه ظاهراً به شکست گروه حق انجامید؛ ولی طبق آیه شریفه: «لَنْ یجْعَلَ اللَّهُ لِلْکافِرینَ عَلَی الْمُؤْمِنینَ سَبیلاً» گروه باطل با آن همه قساوتی که به خرج دادند؛ نتوانستند پیروز نهایی باشند و از آن ها اثری باقی نیست، ولی راه سید و سالار شهیدان و یارانش، روز به روز بیشتر تجلی پیدا می کند.

بازهم تکرار می کنیم که هدف اصلی یزیدیان از نفوذ در مؤمنان، براندازی اصل دین اسلام است.

متعددی مورد این هدف قرار گرفته اند. برخی از آن ها عبارتند از:

از امام حسین (علیه السلام) برای سپردن حکومت کوفه به او بود.(1) ولی صرف نظر از پیمان شکنی بیشتر این بزرگان، خود شریح نیز به محض ورود عبیدالله به کوفه در دارالاماره حضور یافت و بدون در نظر گرفتن تعهد بر وفاداری با آل علی (علیه السلام)، به جرگه مخالفین آن ها پیوست و یکی از مشاورین درگاه عبیدالله گردید.(2)

عبیدالله نیز که جهت رسیدن به مقاصد خود به حمایت اشخاصی همچون شریح قاضی، نیاز داشت، از او استقبال کرد. چرا که در میان مردم مقدس مآب کوفه، شریح از شخصیت ممتازی برخوردار بود.(3)

* جلوگیری از خروج و اقامت شامیان در خارج از شام به مدت طولانی؛

* جلوگیری از کتابت و نقل احادیث نبوی (علیه السلام) در شام و ترویج علوم و فنون دیگر به جای علم حدیث (همین امر منشأ ورود بسیاری از اسرائیلیات و فرهنگ ساختگی یهود به کتب اسلامی شد).

این مسیر در حکومت یزید نیز ادامه داشت. دلیل آن نیز در تاریخ کربلا مشهود است. برخورد مردم شام با کاروان اسرا به عنوان افراد خارجی و اتفاقاتی که در مجلس یزید افتاد، شاهد این مدعا می باشد.

عدم معرفت نسبت به ولایت حتی در میان خواص نیز رخنه کرده بود. «سلیمان بن صرد خزاعی» یکی از شیعیان برجسته ای است که از شأن اجتماعی بالایی برخوردار بوده و کسی است که در زمان امام حسن (علیه السلام) با تندی؛ خطاب به امام زمانش می گوید: چرا صلح را پذیرفتی؟

اما همین سلیمان، حکومت نظامی اعلام شده توسط عبیدالله در کوفه را بهانه کرده و به طرف کربلا نمی رود و خود را از یاری امام حسین (علیه السلام) محروم می سازد.

شهر مکه انجام شد. پس از کشته شدن تعداد زیادی از افراد عبدالله بن زبیر وی به داخل شهر مکه پناهنده شد. سپاه حصین بن نمیر بیش از دو ماه، شهرمکه را به محاصره خود در آوردند و در طی همین مدت بود که خانه کعبه را با منجنیق، سنگ زدند و در خانه خدا آتش افروختند.

نامزدهای دوره دهم ریاست جمهوری رفت و آمد می کرد.(1)

اما تفاوتی که انقلابیون ما با مردم زمان امام حسین (علیه السلام) داشتند، این بود که مردم ایران به سرعت دست های اجانب را تشیخص دادند و گوش به فرمان ولی زمانشان شدند و در نهم دیماه با یک حرکت خودجوش، به دفاع از آرمان های انقلابشان پرداختند.

البته در کربلا هم افرادی بودند که نفوذ یزیدیان لحظه ای آنان را از امام زمانشان جدا نکرد.

یکی از این افرد حضرت عباس (علیه السلام) است. در کربلا شمر لعین برای عباس (علیه السلام) و برادرانش امان نامه آورده بود تا به زعم خود آن ها را از مرگ نجات دهد. ولی این امان نامه به هیچ وجه رایگان نبود و بهای آن تسلیم در برابر خواسته های انسان فاسقی چون یزید، بود. علمدار کربلا با آن اعتقاد راسخی که به امام خویش داشت، خطاب به شمر گفت:

«تَبَّتْ یدَاک وَ لُعِنَ مَا جِئْتَ بِهِ مِنْ أَمَانِک یا عَدُوَّ اللَّهِ أَ تَأْمُرُنَا أَنْ نَتْرُک أَخَانَا وَ سَیدَنَا الْحُسَینَ بْنَ فَاطِمَةَ (سلام الله علیها) وَ نَدْخُلَ فِی طَاعَةِ اللُّعَنَاءِ وَ أَوْلَادِ اللُّعَنَا(2)؛ دستت بریده باد! لعنت بر امان نامه ات. ای دشمن خدا! می خواهی که برادرم، سرورم و امامم را ترک بگویم و در اطاعت لعنت شدگان و فرزند لعنت شدگان وارد شوم؟»

آری، عباس بن علی (علیه السلام) بی اذن ولی امر خویش، به شمر نگاه هم نمی کند و آنگاه هم که امام حسین (علیه السلام) به عباس اذن می دهد تا جواب شمر را بدهد، هرچند فاسق باشد، (أَجِیبُوهُ وَ إِنْ

ص: 166

کَانَ فَاسِقاً)(1) و وقتی شمر، برای علمدار کربلا امان نامه می آورد، حضرت عباس (علیه السلام) که کانون غیرت، حمیت و وفاداری است، بر شمر بانگ می زند و می فرماید:

«لَعَنَکَ اللَّهُ وَ لَعَنَ أَمَانَکَ أَ تُؤْمِنُنَا وَ ابْنُ رَسُولِ اللَّهِ لَا أَمَانَ لَهُ(2)؛ لعنت خدا بر تو و امان نامه تو ای دشمن خدا! ما را فرمان می دهی که از یاری برادر و مولایمان حسین (علیه السلام) دست برداریم و سر در طاعت ملعونان و ناپاکان درآوریم، آیا ما را امان می دهی، ولی برای فرزند رسول خدا (صلی الله علیه و اله) امانی نیست؟»

عباس بن علی، چنان با قاطعیت سخن می گوید، که دشمن نامیدانه، به خیمه خویش، باز می گردد.

نقل شده که روی قاتل عباس که از طایفه «بنی دارم» بود، سیاه شده بود. علت را از او پرسیدند. گفت: «من مردی را که در وسط پیشانی او اثر سجده بود کشتم که نامش عباس بود.»(1)

تا تو بودی خیمه ها غارت نشد

بعد تو کس حافظ یارت نشد

تا تو بودی چهره نیلی نبود

دست ها آماده سیلی نبود

تا تو بودی دست زینب باز بود

بودنت بهر حرم اعجاز بود

تا که مشکت پاره و بی آب شد

دشمن پر کینه ات شاداب شد

حضرت عباس (علیه السلام) بعد از شهادت علی اکبر می خواست به میدان برود، اما برادر به او اجازه میدان رفتن نداد، بعد از اصرار زیاد فرمود: مقداری آب برای کودکان بیاور.

پیشانی حسینش را بوسید و به سوی فرات حرکت کرد، مشک را پر از آب نمود، خود نیز تشنه بود، می خواست آب بنوشد:

«فَذَکَرَ عَطَشَ الْحُسَیْن وَ مَن مَعَهُ فَرقَی المَاء(1)؛ سپس به یاد تشنگی حسین و همراهان [و کودکان] افتاد، پس آب را [روی آب] ریخت.»

یا نَفْسُ مِنْ بَعْدِ الْحُسَیْنِ هُونِی

وَبَعْدَهُ لا کُنْتِ أَنْ تَکُونِی

هذا حُسَیْنٌ وارِدُ الْمَنُونِ

وَتَشْرَبینَ بارِدَ الْمَعینِ

هان ای جان عباس! می دانی که پس از شهادت پیشوای آزادی، حسین چقدر زندگی بر تو گران است؛ می دانی چقدر دردناک است

ص: 169

که تو بخواهی پس از او در این فضای تیره و تار نفس بکشی و زندگی کنی؟

آنگاه فریاد برآورد:

«والله لا اذُوقُ المَاء وَسَیدِی الحُسَین عَطشَانَاً(1)؛ به خدا قسم آب نمی نوشم، در حالی که آقای من حسین تشنه است.»

شدت علاقه امام حسین (علیه السلام) به جناب ابوالفضل (علیه السلام)، مثل شدت علاقه حضرت رسول (صلی الله علیه و اله) به حمزه سید الشهداء و جعفر طیار بود و این شدت تا عاشورا ادامه داشت تا اینکه صدای قمر بنی هاشم بلند شد: «وَنادی بِأعْلی صَوْتِهِ: أَدْرِکْنی یا أَخِی(2)؛ با صدای بلند فریاد زد: برادر مرا دریاب. ابی عبدالله خود را به بالین برادر رساند. اما اهل حرم دیدند امام حسین به طرف حرم برمی گردد اما با چه حالی؟

روایت شده که حضرت امام حسین (علیه السلام) فرمودند:

«الْآنَ انْکَسَرَ ظَهْرِی وَ قَلَّتْ حِیلَتِی؛ اکنون کمرم شکست و چاره ام کم شد».

ص: 170

ص: 171

ص: 172

ص: 174

و ولایت از چنان استقامتی برخورداریم که طمع مال دنیا و آسایش در آن نداریم تا رهبر دینی و سیاسی خود را تنها گذاشته و باعث شویم تاریخ صلح امام حسن (علیه السلام) را بر ولیمان تحمیل گردد.

«ما اهل کوفه نیستیم» به این مفهوم است که ما گروهی نیستیم که دشمن بتوانند با ارعاب، مذاکره و تطمیع و تحریم، حمایت ما را از ولایت سلب کند؛ بلکه از دیار سلمانیم و در خیل کوفیانی همچون حبیب بن مظاهر، هستیم که تا آخرین قطره خون به حمایت از مولایمان می پردازیم و نمی گذاریم تاریخ کربلا دوباره تکرار شود؛

بنابراین «ما اهل کوفه نیستیم، علی تنها بماند» جمله ای است کوتاه، با مفهومی به عمق هزار و چهارصد سال تاریخ. پس نباید به آسانی از کنار آن گذشت.

حال این سؤال ها به ذهن می آید: چرا کوفه به اینجا رسید؟! چرا امّت اسلامی که آن قدر نسبت به جزئیات احکام اسلامی و آیات قرآنش دقّت داشت، در چنین قضیه آشکاری، دچار غفلت و سهل انگاری شد و فاجعه ای به عظمت کربلا رخ داد؟ ما چه کنیم که آن گونه نشود؟ آیا مردم زمان ما، از جامعه زمان پیغمبر و امیرالمؤمنین (علیه السلام) قرص تر و محکم تر هستند؟!

با کوفیانی که با آن همه شور و شوق امام زمان خود را دعوت کردند، اما ایشان را یاری نکرده و حتی در برابر ولی خدا شمشیر کشیدند؟

کوفیان نامه های متعددی به امام حسین (علیه السلام) نوشتند. نامه نگاری آنان، در ایام اقامت امام حسین (علیه السلام) در مکه (دهم ماه رمضان سال 60 ق) آغاز شد(1) و از جهت تعداد به حدی رسید که می توان از آن به نهضت نامه نگاری یاد کرد. این حرکت به مرحله ای رسید که در هر روز به طور متوسّط ششصد نامه به امام (علیه السلام) می رسید تا اینکه تعداد نامه ها به دوازده هزار نامه رسید.(2)

نامه نگاران از یک طیف خاص نبوده و گروه های مختلف با گرایش های بسیار متفاوت را در بر می گرفته، به گونه ای که در میان آن ها نام شیعیان خاصی همچون سلیمان بن صرد خزاعی، مسیّب بن نجبه خزاری، رفاعة بن شداد و حبیب بن مظاهر دیده می شد. در نقطه مقابل افرادی از حزب اموی ساکن در کوفه، همانند شبث بن ربعی (که بعدها مسجدی به شکرانه کشته شدن امام حسین (علیه السلام) بنا کرد)، حجّار بن ابجر (که در روز عاشورا در حالی که از سرداران سپاه عمر بن سعد بود، نامه خود به امام (علیه السلام) را انکار کرد)، یزید بن حارث بن یزید (او نیز نامه خود به امام (علیه السلام) را در روز عاشورا انکار کرد) و عمرو بن حجاج زبیدی (مأمور شریعه فرات همراه با پانصد سوار به منظور جلوگیری از دسترسی امام (علیه السلام) به آب) در فهرست آن ها دیده می شد که اتفاقاً شورانگیزترین نامه ها را نیز اینان نگاشتند و به امام (علیه السلام) گزارش

ص: 177

لشکری آماده (جند مجنّد) را دادند.(1)

اما به نظر می رسد اکثریت نامه نگاران را- که در تاریخ نامی از آن ها برده نشده است- توده مردمی تشکیل می دادند که عمدتاً به دنبال منافع مادی خود بودند و به آن سمتی می رفتند که احساس می کردند باد به آن طرف می وزد. اینان گرچه در بحران ها، توان رهبری بحران را ندارند؛ امّا موجی عظیم اند که دشمن، می تواند با تدبیرهای خود، به خوبی از آنان بهره گرفته و با سواری گرفتن از آن ها، به مقصد خود برسد.

سیاسی خود در بصره و نیز با کمک طرفدارانش، سیاست های عاجلانه و ابزارهای مؤثری را برای نفوذ در مردم و تضعیف انقلاب حسینی (علیه السلام) در پیش گرفت.

بنابراین مذاکره و تعامل درس عاشورای حسینی (علیه السلام) نبود؛ بلکه از ابزارهای نفوذ دشمن در کربلا بود که با کمک آن، مردم را خریدند تا علیه امام خودشان شمشیر بکشند.

ابزار مذاکره برای دشمن به خوبی جواب داد و مردمی که آمده بودند سخنان امام حسین (علیه السلام) را گوش دهند و دل هایشان با امام بود، شمشیرهایشان علیه امام از نیام خارج شد.

اینجا مناسب است این نکته را هم یادآور شویم که امام حسین (علیه السلام)، هرگز به مذاکره به معنای تعامل و رسیدن به یک توافق با حکومت جور و ظلم و دستگاه نامشروع بنی امیه، تن نداد. در مکاتبه و نامه ای که بین امام حسین (علیه السلام) و معاویه، صورت می گیرد، امام به صراحت، می فرماید: «آیا تو همان معاویه ای نیستی که فرزند ناپاکی چون زیاد را بر عراق و بصره مسلط کردی تا دست و پاهای مردم را قطع نماید، چشم های آنان را از کاسه درآورد، ایشان را بر فراز شاخه های درخت خرما به دار بزند...

إِنِّی لَا أَعْلَمُ فِتْنَةً أَعْظَمَ عَلَی هَذِهِ الْأُمَّةِ مِنْ وَلَایَتِکَ عَلَیْهَا ... من برای این امت، فتنه ای بزرگ تر از این نمی بینم که تو خلیفه آنان باشی من نظری را برای خودم و دینم و امت حضرت محمد بهتر از این نمی بینم که با تو بجنگم؛ اگر من با تو جهاد کنم، قربهً الی اللّه تعالی جهاد می کنم و اگر جهاد با تو را ترک

ص: 179

کنم، باید برای این گناه از پروردگارم طلب مغفرت کرده و از او بخواهم که مرا هدایت کند.»(1)

بنابراین درگیری امام با معاویه و یزیدیان، به معنای مذاکره نبوده و نخواهد بود، بلکه منشأ این نزاع به سر اعتلای کلمه «الله هی العلیا» بوده است و نه تعامل و مذاکره. امام صادق (علیه السلام) در این خصوص می فرماید:

«إِنَّا وَ آلُ أَبِی سُفْیَانَ أَهْلُ بَیْتَیْنِ تَعَادَیْنَا فِی اللَّهِ قُلْنَا صَدَقَ اللَّهُ وَ قَالُوا کَذَبَ اللَّهُ، قَاتَلَ أَبُو سُفْیَانَ رَسُولَ اللَّهِ وَ قَاتَلَ مُعَاوِیَةُ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ وَ قَاتَلَ یَزِیدُ بْنُ مُعَاوِیَةَ الْحُسَیْنَ بْنَ عَلِیٍّ وَ السُّفْیَانِیُ یُقَاتِلُ الْقَائِم؛ ما و خاندان ابوسفیان، دو خانواده هستیم که به جهت خداوند با یکدیگر دشمنی کردیم. ما خداوند را تصدیق کردیم و آن ها تکذیبش کردند. ابوسفیان با پیامبر جنگید و معاویه با علی بن ابی­طالب (علیه السلام) و یزید با حسین بن علی (علیه السلام). سفیانی نیز با قائم (عج) خواهد جنگید.»(2)

نیروی تأثیرگذار اجتماعی در رخدادهای سیاسی بودند، زیرا انسجام و نظام قبیلگی هنوز پایداری خود را داشت. عبیداللَّه به خوبی می دانست که چگونه رؤسای قبایل را به دور خود جمع کند. او با رشوه های کلان و وعده های نجومی توانست نیروی اشراف و رؤسای قبایل را به سمت خود بکشاند، چنان که ابن عبداللَّه عائذی درباره وضعیت آنان، این چنین به امام (علیه السلام) گزارش می دهد: «به اشراف کوفه رشوه های کلان پرداخت شده و جوال های آن ها را پر از جو و گندم کرده اند، دوستی آنان تصاحب شده و خیرخواهی شان را برای خود برداشته اند و آن ها یکپارچه علیه تو گشته اند!»(1)

احضار کرد و خطاب به آن ها چنین گفت: «شما باید نام غریبان و مخالفان یزید را که در عرافت شما هستند، برای من بنویسید. همچنین هر کسی را از خوارج و مشکوکین که نظر بر اختلاف پراکنی دارند، باید به من گزارش دهید. کسی که به این دستور عمل کند با او کاری نداریم اما هر کسی معرفی نکند باید ضمانت عرافت خود را به عهده بگیرد و نباید هیچ مخالف و یاغی در عرافت او با ما مخالفت کند. اگر چنین نشود، از پناه ما خارج شده و مال و خون او بر ما حلال است. هر عریفی که در عرافت او کسی از شورشیان علیه یزید یافت شود، آن عریف بر در خانه اش به دار آویزان خواهد شد و همه افراد تحت عرافت او از پرداخت عطاء محروم خواهم کرد.»(1)

رویارویی آن ها با سپاه شام بود ابهّت فراوانی از آن سپاه یکپارچه در ذهن خود ترسیم کرده و به هیچ وجه در خود توان مقابله با آن را نمی دیدند. همین تهدید بود که به میان جامعه زنان نیز سرایت کرد به گونه ای که آن ها به سوی خویشان خود (همچون برادر یا شوهر که در سپاه مسلم بودند) آمده و او را از سپاه جدا می کردند.(1)

نتیجه آن شد که مسلمانان، سه سال را با مشقت و زحمت فراوان، در منطقه ای به نام «شِعب ابی طالب» که در اطراف مکه قرار داشت، سپری کنند.

مهم ترین منبع مالی مردم کوفه هم دریافت عطا و جیره از سوی حکومت بود. «عطا»، مقدار پرداخت نقدی بود که از سوی حکومت کوفه، یکجا یا طی چند قسط به مردم پرداخت می شد؛ و «جیره» کمک های مانند خرما، گندم، جو و روغن و ... بود که ماهیانه در اختیار آنان قرار می گرفت.

یکی از موفق ترین شگردهای ابن زیاد در پراکنده کردن اطرافیان مسلم، تهدید به تحریم و قطع عطا و جیره در صورت ادامه شورش و به افزون کردن عطا و جیره در صورت پراکنده شدن آنان بود.(1) ابن زیاد با استفاده از همین ابزار تحریم توانست در لشکر عظیمی از مردم کوفه نفوذ کند و آن ها را علیه انقلاب حسینی وارد جنگ کند. امام حسین (علیه السلام) نیز تأثیر این ابزار را به خوبی درک کرده و به همین نکته مورد بحث اشاره نموده و می فرمایند:

«وَ کُلُّکُمْ عاص لاِمْری غَیْرُ مُسْتَمِع لِقَوْلی، قَدِ انْخَزَلَتْ عَطِیّاتُکُمْ مِنَ الْحَرامِ وَ مُلِئَتْ بُطُونُکُمْ مِنَ الْحَرامِ، فَطَبَعَ اللّهُ عَلی قُلُوبِکُمْ، وَیْلُکُمْ أَلا تَنْصِتُونَ، أَلا تَسْمَعُونَ؛ شما از دستور من سرپیچی می کنید و به سخنانم گوش فرا نمی دهید، چراکه عطاهای شما تنها از راه حرام بوده و شکم هایتان از حرام پرشده است و خداوند بر دل های شما مُهر زده است. وای بر شما! آیا ساکت نمی شوید؟ آیا به سخنانم گوش فرا نمی دهید.(2)

ص: 184

پیام این کلام امام حسین (علیه السلام) این است که در سایه تهدید و تحریم وظیفه شما حفظ کرامت و عزت و نپذیرفتن عطاهای حرام دشمن و مقاومت و ایستادگی است نه تن دادن به مذاکره و پذیرفتن مفاد آن.

و امروز بعد از گذشت 1400 سال، باز هم قصه تحریم ها تکرار شده است و این بار، یزید و شمر در لباس آمریکا و انگلیس، ملت انقلابی ایران را آماج تحریم ها قرار داده اند تا بلکه دست از حرکت پرشتاب خود به سمت قله های افتخار بردارند.

وقتی شمرهای زمان برای شما بستر مذاکره بعد از تحریم فراهم می کنند، شما باید عباس گونه عمل کنید. وقتی شمر، عباس بن علی را مخاطب قرار می دهند و برای علمدار کربلا امان نامه می آورد ابوالفضل بی اذن ولی امر خویش، به شمر نگاه هم نمی کند و آنگاه که امام حسین به عباس اذن می دهند که جوابش را بده هرچند فاسق باشد (أَجِیبُوهُ وَ إِنْ کَانَ فَاسِقاً(1)) حضرت عباس (علیه السلام) که کانون غیرت، حمیت و وفاداری است، بر شمر بانگ می زند و می فرماید:

«لَعَنَکَ اللَّهُ وَ لَعَنَ أَمَانَکَ أَ تُؤْمِنُنَا وَ ابْنُ رَسُولِ اللَّهِ لَا أَمَانَ لَهُ(2)؛ بریده باد دستان تو و لعنت خدا بر تو و امان نامه تو ای دشمن خدا، ما را فرمان می دهی که از یاری برادر و مولایمان حسین (علیه السلام) دست برداریم و سر در طاعت ملعونان و ناپاکان درآوریم آیا ما را امان می دهی ولی برای فرزند رسول خدا (صلی الله علیه و اله) امانی نیست؟»

ص: 185

«یُقتَل عَطْشَاناً غَریباً وَحیداً فَریداً، لَیسَ لَهُ نَاصِرٌ وَ لَا مُعینٌ؛ شهید می شود در حالتی که تشنه و بی کس و تنها باشد و او را یار و یاوری نباشد.» «وَ لَوْ تَرَاهُ یا آدَمُ وَ هُوَ یَقُولُ وَا عَطَشَاهْ وَا قِلَّةَ ناصِراه حَتّی یَحُول الْعَطَشُ بَینَهُ وَ بَینَ السَّمَاءِ کَالدُّخان فَلَمْ یُجِبهُ احَدٌ الَّا بالسُّیوفِ؛ ای آدم، اگر او را ببینی در حالتی که می گوید: (وَا عَطَشَاهْ وَا قِلَّةَ ناصِراه) تا گاهی که از تشنگی چشمش چنان تاریک می شود که آسمان را نتواند ببیند و هیچ کسی او را جواب ندهد الا با شمشیر.»

امام سجاد (علیه السلام) که خود شاهد صحنه هولناک کربلا بود، در موارد زیادی به مسئله عطش اشاره کرده است. پس از حادثه کربلا، در بیان چگونگی دفن پیکر شهدای کربلا نقل شده است که امام سجاد (علیه السلام) هنگامی که بدن مطهّر امام حسین (علیه السلام) را دفن کرد، با انگشت خویش بر روی قبر نوشت:

«هذا قَبْرُ الحُسَیْنِ بنِ عَلِیِّ بنِ ابی طالِب اَلَّذِی قَتَلُوهُ عَطْشاناً غَریبا(1)؛ این قبر حسین بن علی است که او را با لب تشنه و غریب کشتند.»

همچنین، هنگامی که خبر بازگشت اهل بیت (علیه السلام) از اسارت به محمد حنفیه رسید، وی به استقبال کاروان آمد. وقتی محمد حنفیه در مورد امام حسین (علیه السلام) از امام سجاد (علیه السلام) سؤال می کند، ایشان می فرماید:

ص: 187

«یا عَمّاهُ! قَتَلُوهُ عَطشاناً و کُلُّ الحَیواناتِ رَیّانٌ؛ عمو! پدر ما را با لب تشنه کشتند در حالی که همه حیوانات را سیراب می کردند.»(1)

بعد از حدود 1400 سال روضه عطش سال گذشته در سرزمین منا عینیت یافت؛ سعودی ها با تبعیت از ابن زیاد زمانه، با ممانعت از رساندن آب به حجاج بیت الله الحرام، گوشه ای از کربلا را تکرار کردند به یاد آن عزیزان هم امشب بر ابی عبدالله اشک بریزیم و گریه کنیم:

بگذار با تو این شب آخر به سر شود

ای وای اگر که امشب زینب سحر شود

هرچه به صبح واقعه نزدیک می شویم

از غصه تو دلهره ام بیشتر شود

ای میهمان تشنه لبم، بر غریبی ات

پهلو شکسته آمده تا نوحه گر شود

تا آه می کشی جگرم تیر می کشد

خواهر به حال بی کسی ات خون جگر شود

مرحوم شیخ جعفر شوشتری می گوید(2): در روز عاشورا، چهار جا، چهار عضو بدن ابی عبدالله به خاطر بی آبی از کار افتاده بود که حتی شاید اگر آب هم می دادند، کار از کار گذشته بود و فایده نداشت.

اولین جایی که از عطش از کار افتاد چشمان امام حسین (علیه السلام)

ص: 188

بود، امام صادق (علیه السلام) می فرماید: جدّ ما در روز عاشورا، از شدت عطش چشمانش آسمان را دود می دید.

دومین عضو، لب های آقا بود، می دانی چرا؟ حمیدبن مسلم می گوید دیدم لب های حسین (علیه السلام) مانند دو چوپ خشک شده به هم می خورد، دیدم از لب های حسین خون می آید.

سومین عضو، زبان حضرت بود، همان زمان که علی اکبر را بغل گرفت، زبان در دهان علی گذاشت، علی اکبر دید بابا از خودِ او تشنه تر است.

چهارمین عضو جگر حسین بوده، هلال بن نافع می گوید، آمدم نزدیک گودال، جنگ تمام شده، از بالای گودال نگاه کردم، دیدم لب های حسین تکان می خورد، نزدیک تر رفتم، گفتم شاید حسین نفرین می کنه، دیدم می گوید: «لشگر جگرم از تشنگی می سوزد» از گودال آمدم بیرون، سریع رفتم آب آوردم، دیدم شمر دارد بیرون می آید، گفت کجا می روی، گفتم می روم پسر فاطمه را سیراب کنم، گفت زحمت نکش، من سیرابش کردم ... .

ص: 189

ص: 190

ص: 192

(و باز گردید)! شاید آن ها (از آیین خود) بازگردند! (زیرا شما را، اهل کتاب و آگاه از بشارات آسمانی پیشین می دانند و این توطئه کافی است که آن ها را متزلزل سازد).»

در روایتی از امام صادق (علیه السلام) آمده است: آنگاه که رسول خدا (صلی الله علیه و اله) فرمان تغییر قبله از بیت المقدس به کعبه را در هنگام نماز ظهر ابلاغ کردند، یهود گفتند: به آنچه در آغاز روز بوده ایمان آورید، ولی بدان چه در پایان روز آمده (تغییر قبله) کفر ورزید تا آنان از آن قبله بازگردند و به طرف بیت المقدس نماز بخوانند.(1)

در این جریان عده ای از دانشمندان و عالمان یهود با توسل به طناب پوسیده نفوذ قصد منحرف ساختن مسلمانان را داشتند. «نفوذ» یکی از ابزارهای دشمنان است که معمولاً همراه با ورود پنهانی است و در جهت تغییر باورها و جایگزین کردن باطل به جای حق از آن استفاده می شود.

به نظر شما، نفوذ در انسان ها از چه زمانی و توسط چه کسی آغاز شده است؟

اگر افراد و یا جامعه ای نسبت به نفوذ دشمنان بی توجه باشند، چه پیامد و عواقبی برای آن ها به دنبال دارد؟

سبب دشمنی خود را آشکار ساخت. شیطان برای تغییر باورها، ابتدا در ذهن انسان نفوذ می کند و خود را به عنوان دوست معرفی می کند تا انسان او را باور کرده و به او اعتماد نماید. این اعتماد است که جداره حفاظتی انسان را شکسته و سبب تسلط شیطان بر انسان می شود.

نفوذ دشمنان در جوامع و حکومت ها و افراد نیز به همین روش صورت می گیرد. آنان در مرحله اول سعی می کنند اعتماد دیگران را به خود جلب کرده و آنگاه مقاصد خویش را القاء نمایند و اگر نتوانند چنین کنند، به صورت پنهانی در باورها نفوذ می کنند. این روش با نام «جنگ نرم» شناخته می شود.

در یک حکومت دشمن از دو مسیر می تواند نفوذ کند. نفوذ در «مسئولان» و نفوذ در «مردم».

هدف دشمن از طراحی نفوذ در مسئولان، تغییر دادن محاسبات مسئولان آن حکومت است که نتیجه آن، قرار گرفتن فکر و اراده مسئولین در مشت دشمن است و در این حالت، دیگر نیازی به دخالت مستقیم دشمن نیست و فرد مسئول بدون آنکه حتی خود بداند، همان تصمیمی را می گیرد که دشمن می خواهد.

هدف از نفوذ در مردم، آماج قرار دادن باورهای مردم نسبت آرمان ها و ارزش ها و تضعیف روحیه خودباوری و استقلال طلبی آنان است.

در هر صورت بی اعتنایی نسبت به ورود دشمن و عدم مقابله با آن، پیامدها و نتایج بسیار ناگواری را در پی خواهد داشت. از جمله پیامدهای بی تفاوتی نسبت به نفوذ دشمن می توان به چند مورد زیر اشاره کرد:

ص: 195

مهدوی جوامع بشری احیاء خواهند کرد.

دشمنان امروز ما هم همواره درصدد این هستند که با نفوذ بر مسئولین و مردم، باورهای آنان را تغییر داده تا ارزش های اسلامی را در جامعه ریشه کن کنند تا بتوانند بر همه دنیا حکومت کنند. تا زمانی که ارزش ها در جامعه وجود دارد، دشمن نمی تواند به اهداف خود برسد. از طرفی انجام کودتا و جنگ، هزینه های بسیار زیادی را بر آنان تحمیل می کند، از این رو تنها راه رسیدن به اهداف شوم خود را نفوذ می بیند که با هزینه بسیار پایین، می تواند آنان را به مقصد خود برساند.

اما جهاد و شهادت یکی از ارزش های اسلامی است که باعث می شود مؤمنین باصلابت و قدرت در برابر دشمنان بایستند. دشمن تمام تلاش خود را می کند تا مفهوم جهاد و شهادت را از کتاب درسی حکومت های اسلامی در منطقه آسیای مرکزی حذف نماید. البته در برخی موارد موفق و در برخی موارد ناموفق بوده است.

بنابراین اگر ما نسبت به نفوذ دشمنان بی تفاوت باشیم، این ارزش ها پایمال شده و بازیچه دست بیگانگان قرار می گیرد.

در عصر امام حسین (علیه السلام) با وجود حاکم لاابالی همچون یزید، بسیاری از سنت های زمان رسول خدا (صلی الله علیه و اله) تغییر یافته و اعمال و عقاید انحرافی جایگزین آن شده بود، بدعت ها و خرافات رونق یافته و افکار انحرافی در میان مسلمانان رواج یافته بود.

امام حسین (علیه السلام) در خطبه ای که بعد از ورود به کربلا بیان نمودند، وضع دین داری جامعه آن روز را چنین ترسیم می کنند:

«إِنَّ النَّاسَ عَبِیدُ الدُّنْیَا وَ الدِّینُ لَعْقٌ عَلَی أَلْسِنَتِهِمْ یَحُوطُونَهُ مَا دَرَّتْ مَعَایِشُهُمْ فَإِذَا مُحِّصُوا بِالْبَلَاءِ قَلَّ الدَّیَّانُونَ(1)؛ مردم بندگانِ حقیر دنیا هستند و دین شیء بی مقداری بر سر زبان آن ها است. مردم تا آن زمانی دیندار هستند که معیشت آنان تأمین شود، اما وقتی به وسیله بلاء مورد آزمایش قرار بگیرند، دین داران اندک خواهند بود.»

امام حسین (علیه السلام) این وضعیت را نتیجه رفتار ناشایست حاکمان بنی امیه می دانست. از این رو با آگاهی، انقلاب کربلا را آغاز نمود.

امروزه هم جریان ها و گروه های مختلفی در کشور ما توانسته اند با نفوذ بر اذهان، تعدادی از مردم را جذب خود نمایند و آنان را از مسیر صحیح ایمان، منحرف کنند. گروه هایی که از طرف دشمنان اسلام، تقویت می شوند. شیطان پرستان، داعش، دروایش، بهائیت و عرفان های کاذب و ... از جمله آن گروه ها هستند.

هریک از این گروه ها اعتقادات و افکار منحرف خود را با تمام توان به کار گرفته اند تا با نفوذ بر مردم، آنان را از راه راست

ص: 198

منحرف کرده اند.

به طور مثال شیطان پرستان که با اعتقادات و افکار منحرف خود و نمادهای به کارگیری شده در جامعه به صورت زیرزمینی و گاه هم آشکار رشد نموده و افرادی را به خود مشغول کرده اند. از این رو ضروری است کارگزاران تربیتی، نهادهای فرهنگی و خانواده ها با برنامه ریزی منظم، افراد آسیب پذیر را شناسایی و برای ایمن سازی آنان اقدام کنند.

باید خانواده ها و مربیان مدارس تمام همت خود را برای تربیت و تقویت باورهای اسلامی به کار ببندند تا در برابر نفوذ دشمن از طریق شبهات بتوانند از کیان خود دفاع نمایند.

روزی امام حسین (علیه السلام) در جمع معتمدان و بزرگان و عالمان سخنرانی مفصلی ایراد نمود و در این سخنرانی که ظاهراً در زمان معاویه و در ایام حج بوده، بزرگان قوم را مخاطب قرار داد و آنان را به وظیفه مهم امربه معروف و نهی از منکر متذکر شد و خاطرنشان کرد که چون شما این وظیفه را ترک کرده اید، حکومتی که حق شما عالمان است به دست نااهلان افتاده و کسانی بر شما حاکم شده اند که صلاحیت حکومت ندارند؛ و آن ها را به شدت برای ترک امربه معروف و نهی از منکر توبیخ کرد و از ستمگری حاکمان و عاملان حکومت اموی ناله سر داد و فرمود:

«اللَّهُمَ إِنَّکَ تَعْلَمُ أَنَّهُ لَمْ یَکُنْ مَا کَانَ مِنَّا تَنَافُساً فِی سُلْطَانٍ وَ لَا الْتِمَاساً مِنْ فُضُولِ الْحُطَامِ وَ لَکِنْ لِنُرِیَ الْمَعَالِمَ مِنْ دِینِکَ وَ نُظْهِرَ الْإِصْلَاحَ فِی بِلَادِکَ وَ یَأْمَنَ الْمَظْلُومُونَ مِنْ عِبَادِکَ وَ یُعْمَلَ بِفَرَائِضِکَ وَ سُنَنِکَ وَ أَحْکَامِک (1)؛ خدایا، تو می دانی آنچه از ما سرزده برای سبقت جویی به سوی سلطنت دنیایی یا به دست آوردن چیزی از مال ومنال دنیا نبوده است، لکن ما می خواهیم علامت های دین تو را بنمایانیم و اصلاح را در بلاد اسلامی آشکار کنیم تا بندگان مظلوم تو امنیت یابند و به دستورات و احکام واجب و مستحب تو عمل شود.»

این جمله امام به خوبی ارزش وسیله ای حکومت را آشکار می کند و معلوم می گرداند که اگر حکومت به دست افراد نفوذی غیر صالح باشد، حداقل نسبت به این مسائل مهم بی توجه هستند و اگر در دست ستمگران باشد، این مسائل مهم تعطیل می گردد،

ص: 200

پس برای محقق ساختن این اهداف متعالی باید حکومت را به دست گرفت و جامعه را بر مبنای آموزه های اسلامی اداره نمود.

بنابراین نگاه امام به حکومت، نگاه وسیله ای بود و امام حکومت را بهترین وسیله برای اجرای دین خدا و خدمت به خلق خدا می دانست و خود را موظف می دانست برای به دست آوردن آن تلاش نماید.

امروزه هم محققان و تحلیل گران بر این باورند که نفوذ دشمنان دین، باعث تضعیف باورها و ارزش ها در بین جامعه و حکومت ها شده و موجبات ناکارآمد سازی و فروپاشی نظام های سیاسی را فراهم می سازد.

فروپاشی حاکمیت اسلامی در اندلس، نمونه ای از فروپاشی از درون از طریق استحاله فرهنگی است. مسلمانان در اواخر قرن اول هجری، تحت تأثیر انگیزه های دینی و شور مذهبی، با سرعتی کم نظیر بر سراسر اندلس و حتی اعماق فرانسه مسلط شدند، اما به مرور با بروز اختلافات میان گروه های مختلف مسلمان برای کسب قدرت، دنیازدگی، فساد اخلاقی و رفاه طلبی بسیاری از مسلمانان، به ویژه سران و بزرگان آن ها، زمینه آسیب پذیری و انحطاط فراهم شد. دشمن با بهره گیری از ضعف های درون جامعه اسلامی، به تدریج قدرت یافت و ابتدا با به راه اندازی جنگ نرم و کمک به گسترش فساد و فحشا، موفق به تضعیف اقتدار و ناکارآمد سازی حاکمیت آنان شد. سپس با جنگ سخت، طومار قدرت و حکومت مسلمانان و درنهایت حضور آنان در اندلس را در هم پیچید. در چند سال اخیر، انقلاب

ص: 201

مصر هم همین گونه سرنگون شد و انقلابی که تنها مدت کوتاهی دوام یافت و مخالفان انقلاب با پشتیبانی دشمنان اسلام، همان انقلابیون را محکوم و مجازات کردند.

اگر امروز کشورهای اسلامی منطقه نمی توانند اتحاد و یکپارچگی خود را در برابر دشمنان اسلام حفظ نمایند، برای این است که دشمن با تمام قوا از جمله روش نفوذ استفاده کرده و با تبلیغات فراوان توانسته برخی از مردم را فریب دهد و برخی از خواص مسلمان را با خود همراه سازد و مثلاً در جایی شیعه انگلیسی به وجود آورده اند و در جایی سنی تکفیری و با ایجاد اختلاف، زمینه درگیری میان پیروان دو مذهب شیعه و سنی را فراهم نموده اند.

می شدند، عمال معاویه بزغاله را که گوسفند شده بود از بچه ها می گرفتند و می گفتند این کار از جانب علی است و ما به فرمان علی این گوسفند را از شما می گیریم. در واقع با همین حیله ها کینه حضرت علی (علیه السلام) و بچه های حضرت علی (علیه السلام) را در دل مردم شامی می کاشتند.(1)

با این جریان باید بفهمیم که چرا امام سجاد (علیه السلام) سخت ترین لحظات اسارتشان را در شام می داند و سه مرتبه می فرماید الشام الشام الشام ...

امروزه هم دشمنان از طریق عوامل تبلیغاتی جنگ روانی و با استفاده از وسایل ارتباط جمعی، شخصیت های مطرح و مؤثر جامعه اسلامی را به زیر ذره بین کشیده و از راه های بزرگ نمایی، ارائه اطلاعات ساختگی و جعلی، مدرک سازی، شهادت های دروغ، تحریف حقایق، آنان را ترور شخصیت می کنند. نتیجه این نفوذ و ترور این است که شخصیت های برجسته و بانفوذ، نزد مخاطبان و طرفداران خود دچار بی منزلتی و تخریب چهره می شوند و اثرپذیری از کلام و رفتارشان کم می شود.

بنابراین همان گونه که امام علی (علیه السلام) می فرماید باید پیوسته دشمن را زیر نظر داشت، اگر لحظه ای از دشمن غفلت کنیم، آسیب های فراوانی از ناحیه دشمن وارد می شود. ایشان می فرمایند:

«مَنْ نَامَ عَنْ عَدُوِّهِ أَنْبَهَتْهُ الْمَکَایِدُ(2)؛ کسی که از دشمن غفلت کند، حیله ها و کیدهای دشمن بیدارش خواهد ساخت.»

ص: 203

حسین (علیه السلام) آغشته نمود و به سمت خیمه ها حرکت نمود و با صدای بلند شیهه می زد و دستش را به زمین می کوبید و با زبان خود می گفت: «اَلظَّلیمَه اَلظَّلیمَه مِن اُمَّهٍ قَتَلَت اِبنِ بِنتِ نَبیِّها(1)؛ یعنی فریاد از ظلم! فریاد از ظلم امتی که پسر دختر پیامبرشان را کشتند.»

اهل حرم صدای شیهه ذوالجناح را شنیدند. از روزنه خیام نگاه نمودند، ذوالجناح را بی سوار، با لجام رها شده و زین واژگون و یال غرق به خون دیدند که گاهی شیهه می زند گاهی شیون می کند و گاهی سر بر زمین می کوبد و گاهی سم بر زمین می ساید. در حالی که بدنش پر از خون و تیر است.

ناگاه اهل حرم از خیمه بیرون دویدند و در میانشان ولوله افتاد، گریان و اشک ریزان وا اماما! وا سیدا! وا ابتا! وا رسول الله! وا علیا! و وا زهرا گویان، گرد ذوالجناح حلقه زدند و از احوال اباعبدالله می پرسیدند. بعضی رکابش را می بوسیدند و بعضی تیر از بدنش در می آوردند و بعضی دست به یال خونی ذوالجناح می کشیدند و به سر و صورت خود می مالیدند.

ام کلثوم دست ها را بر سر نهاده بود و از سوز دل فریاد می زد: «وا محمداه، وا جَدَّاه، وا نَبیّاه، وا اَبا القاسِماه، وا عَلیاه، وا جَعفَراه، وا حَمزَتاه، وا حَسَناه، هذا حُسینٌ بِالعَراء، صَریعٌ بِکَربَلا(2)؛ یا محمد، یا جدا، ای پیامبر، ای اباالقاسم، یا علی، یا جعفر، یا حمزه، ای امام حسن این حسین توست که در معرکه افتاده و در کربلا کشته شده.»

ص: 205

ام کلثوم بعد از این جملات غش کرد. حضرت سکینه (علیها السلام) فریاد می زد: ای وای که فخر اولاد آدم کشته شد، ای مرگ! چرا مرا نمی بری؟ من زندگی بی پدر را نمی خواهم.(1)

چهره از خون خدا کردی خضاب ای ذوالجناح!

چون شرار افتاده ای در پیچ و تاب ای ذوالجناح!

صیحه هایت الظّلیمه، شیهه هایت یا حسین

هر نفس داری هزاران التهاب ای ذوالجناح!

ای بُراق تیر باران گشته در معراج خون

از چه بر تن زخم داری بی حساب ای ذوالجناح!

فاش بر گو ماه زینب را کجا انداختی

در یم خون یا میان آفتاب ای ذوالجناح!

گوش کن در قَلزم خون از گلوی خشک او

دمبدم آید صدای آب آب ای ذوالجناح!

ص: 206

ص: 207

ص: 208

ص: 210

«أَمَا إِنَّ لِکُلِّ قَوْمٍ سَامِرِیٌّ وَ هَذَا سَامِرِیُّ هَذِهِ الْأُمَّةِ أَمَا إِنَّهُ لَا یَقُولُ لا مِساسَ وَ لَکِنْ یَقُولُ لَا قِتَال(1)؛ آگاه باشید که هر قوم و جمعیتی یک سامری دارد و تو ای حسن! سامری این امّت هستی، تو آثار رسول خدا (صلی الله علیه و اله) را از من می گیری و با هوای نفس و تفسیر به رأی خودت، مکتب تازه ای می سازی و مردم را به آن فرا می خوانی.»

این دشمنی و عداوت او با اهل بیت (علیه السلام) ادامه داشت تا اینکه روزی حسن بصری در سرزمین منی عده ای از حاجیان را جمع کرده و با سخنان گمراه کننده اش، اسباب انحراف آنان را فراهم می کرد.

امام سجاد (علیه السلام) هنگام عبور از منی، حسن بصری را در آن حال دید. لحظه ای ایستاد و خطاب به او فرمود: ای حسن بصری! لحظه ای ساکت شو، از تو سؤالی دارم، چنانچه در این حالت و با این وضعیتی که مابین خود و خدا داری، مرگ به سراغ تو آید آیا از آن راضی هستی؟ و آیا برای رفتن به سوی پروردگارت آماده ای؟

حسن بصری گفت: خیر، آماده نیستم.

حضرت فرمود: آیا نمی خواهی در افکار و روش خود تجدیدنظر کنی و تحوّلی در خود ایجاد نمائی؟

حسن بصری لحظه ای سر به زیر انداخت و سپس گفت: آنچه در این رابطه بگویم، خالی از حقیقت است.

آنگاه امام سجاد (علیه السلام) فرمود: آیا فکر می کنی که پیغمبر دیگری مبعوث خواهد شد و تو از نزدیکان او قرار خواهی گرفت؟ پاسخ

ص: 212

داد: خیر، چنین فکری ندارم.

حضرت فرمود: آیا در انتظار جهانی دیگر غیر از این دنیا هستی که در آن کارهای شایسته انجام دهی و نجات یابی؟ اظهار داشت: خیر، چنین آرزویی ندارم.

امام (علیه السلام) فرمود: آیا تاکنون عاقلی را دیده ای که از خود راضی باشد و به راه کمال و ترقی قدم ننهد و دیگران را پند و اندرز نماید؛ ولی در فکر تحوّل و موعظه خود نباشد؟!

امام سجاد (علیه السلام) بعد از این سخنان، به راه خود ادامه داد و رفت.

حسن بصری لحظه ای به فکر فرو رفت و سپس پرسید: این چه کسی بود که چنین سخنان حکمت آمیزی را بیان کرد؟ گفتند: او علی بن الحسین (علیه السلام) بود.

پس از این جریان هرگز کسی ندید که حسن بصری با سخنان گمراه کننده اش به فکر منحرف ساختن دیگران باشد.(1)

اشاره قرار گرفت.

امام زین العابدین (علیه السلام) برای مبارزه با نفوذگران، حرکت جهاد فرهنگی و پرورش شخصیت ها را در دستور کار خود قرار داد و با برنامه عمیق و دامنه دار به ایفای نقش پیشوایی خود پرداخت، این رویکرد امام سجاد (علیه السلام) زمینه ساز انقلاب فرهنگی امام باقر و امام صادق (علیه السلام) گشت، تا آنجا که برخی از نویسندگان، همچون علامه محقق مرتضی جعفر العاملی آن حضرت را «باعث الاسلام من جدید» می داند.

راهکارهایی که امام سجاد (علیه السلام) برای مبارزه با نفوذ دشمن در دستور کار قرار داده و توانست به نتیجه مطلوب دست یابد، متعدد هستند؛ اما در اینجا به دو مورد اشاره می شود:

«إِنْ تَصْبِرُوا وَ تَتَّقُوا لا یَضُرُّکُمْ کَیْدُهُمْ شَیْئا(1)؛ اگر (در برابر آن دشمنان) استقامت و پرهیزگاری پیشه کنید، نقشه های (خائنانه) آن ها به شما زیانی نمی رساند.»

جامعه و امتی که باورهای دینی قوی داشته باشند و امور زندگی خود را بر اساس اصول عقلانی و تفکر سامان دهند، به سادگی در دام دشمن نمی افتند. اگر امروزه دشمن در میان امت اسلامی نفوذ کرده و توانسته برخی از آن ها را به سوی تکفیر دیگر مسلمانان و حمله و تجاوز به حریم آنان سوق دهد، به سبب دوری از باورها و اعتقادات صحیح و عدم بهره گیری از قدت تفکر و تعقل است.

حضرت سجاد (علیه السلام) در روایت زیبایی فرمودند:

«مَنْ لَمْ یَکُنْ عَقْلُهُ أکْمَلَ ما فیهِ، کانَ هَلاکُهُ مِنْ أیْسَرِ ما فیهِ(2)؛ کسی که بینش و عقل خود را به کمال نرساند - و در رُکود فکری به سر برد - به سادگی در هلاکت و گمراهی و سقوط قرار خواهد گرفت.»

آن حضرت برای اینکه بتواند در جو خفقان روزگار خود، ایمان و باورهای مردم را تقویت کند، از قالب «دعا» استفاده نمود؛ زیرا دعا پیوند عمیق و معنوی میان انسان و پروردگار است که اثر تربیتی و سازندگی مهمی دارد.

برخی از دعاهای حضرت در کتاب گران بهای صحیفه سجادیه جمع آوری شده؛ اما متاسفانه برخی از افراد در عمرشان حتی یک بار هم این کتاب را ورق نمی زنند، کتابی که تنها شامل

ص: 215

راز و نیاز و مناجات و عرض حاجت در پیشگاه خدا نیست، بلکه ابعاد سیاسی و اجتماعی و فرهنگی و عقیدتی نیز دارد. در لابلای این عبارات وحی گونه، فلسفه قیام حسینی (علیه السلام) تبیین می گردد و انسان نیایش گر ناخواسته از حالت انزوا و خمودی به صحنه مبارزه با طاغوت و ستمگران سوق داده شده، راه عزّت حقیقی به وی نشان داده می شود.

آن حضرت دعای 49 صحیفه سجادیه را برای دفع دشمنان و بر ملا کردن نقشه های آنان بیان فرموده است؛ زیرا دشمن با همه وجود در مقابل انسان ایستاده، لحظه ای آرام نیست و چشمش به خواب نمی رود.

امام سجاد (علیه السلام) در دعای بیستم (دعای مکارم الاخلاق)، از خداوند، پیروزی و غلبه بر دشمنانش را درخواست نموده است:

«اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَالِهِ وَاجْعَلْنی یَداً عَلی مَنْ ظَلَمَنی وَلِساناً عَلی مَنْ خاصَمَنی وَظَفَراً بِمَنْ عانَدَنی وَ هَبْ لی مَکْراً عَلی مَنْ کایَدَنی وَ قُدْرَةً عَلی مَنِ اضْطَهَدَنی وَ تَکْذیباً لِمَنْ قَصَبَنی وَ سَلامَةً مِمَّنْ تَوَعَّدَنی؛ خدایا! بر محمد و خاندانش درود فرست و مرا بر آنکه بر من ستم کند، دستی (نیرویی)، و بر آنکه با من ستیزه جوید، زبانی (برهانی) و بر کسی که با من دشمنی و عناد ورزد پیروزی عطا کن و در برابر کسی که نسبت به من، به حیله گری و بداندیشی بپردازد، راه و تدبیر و در برابر آنکه بر من فشار و آزار رساند، نیرو ده و در برابر عیب جویانی که بر من عیب جویی و دشنام گویی کنند، قدرت تکذیب و در برابر خطر تهدید دشمنان، به من امنیت عنایت فرما!»

ص: 216

آن حضرت در روایتی تنها راه نجات و خلاصی از شبهات و دشمنان را متمسک شدن به اهل بیت دانسته و می فرماید:

«إنَّ دینَ اللّهِ لایُصابُ بِالْعُقُولِ النَّاقِصَةِ، وَالْآراءِ الْباطِلَةِ، وَالْمَقاییسِ الْفاسِدَةِ، وَلایُصابُ إلّا بِالتَّسْلیمِ، فَمَنْ سَلَّمَ لَنا سَلِمَ، ومَنِ اهْتَدی بِنا هُدِیَ؛ به وسیله عقل ناقص و نظریه های باطل و مقایسات فاسد و بی اساس نمی توان احکام و مسائل دین را به دست آورد؛ تنها وسیله رسیدن به احکام واقعی دین، تسلیم محض بودن می باشد و هرکسی در مقابل ما اهل بیت تسلیم باشد از هر انحرافی در امان است و هر که به وسیله ما هدایت یابد خوشبخت خواهد بود.»

خوب است بدانیم نفوذ دشمن، مختص به زمان اهل بیت (علیه السلام) نبوده؛ بلکه امروزه هم وجود دارد. رهبر انقلاب اسلامی ایران پس از اتمام برجام، اعلام خطری که در مسیر دشمن شناسی به مردم داده، درباره نفوذ دشمن است. ایشان در سال 94 بیش از 80 بار کلمه «نفوذ» را مطرح کرده است.

اگر امروز دشمن می خواهد با ایجاد شبهه مردم را از عزاداری امام حسین (علیه السلام) بی انگیزه سازد، بهترین راه مقابله این است که با تفکر و تعقل و با مطالعه منابع متقن دینی، ایمان خود نسبت به عزاداری را تقویت و پاسخ های قانع کننده ای برای این شبهات پیدا کنیم تا این شبهات نتوانند ذره ای از ارادت و محبت ما نسبت به امام حسین (علیه السلام) و عزاداری را کم کنند.

ص: 217

باید بدانیم امام حسین (علیه السلام) برای حفظ دین من و شما، خود را فدا کرده و خون عزیزانش در این راه ریخته شد و زن و بچه اش در این مسیر به اسیری رفتند. باید به این برسیم که امام حسین (علیه السلام) در پیشگاه خداوند کریم، جایگاه رفیع و والایی دارد و می تواند دست ما را هم بگیرد. باید به این باور برسیم که امام حسین (علیه السلام) نمرده؛ بلکه زنده است و در نزد پروردگارش روزی می خورد.

اگر به این باور و اعتقاد برسیم، آن وقت عزاداری تنها ریختن اشک نیست، بلکه عین زندگی و نشاط است.

«اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ حَلِّنِی بِحِلْیَةِ الصَّالِحِینَ وَ أَلْبِسْنِی زِینَةَ الْمُتَّقِینَ؛ خداوندا بر محمد و آل او درود فرست و ما را به زینت صالحان و شایستگان مزین فرما و زینت پرهیزگاران را بر من بپوشان.»

امام (علیه السلام) در این جملات، دو عنوان «صالحان» و «تقوی پیشگان» را با هم آمیخته، تا دو بعد ایجابی و سلبی زندگی افراد را تبیین کند. یعنی هم باید انسان مزین به لباس اهل صلاح باشد تا کار نیک انجام دهد و هم لباس اهل تقوی را بپوشد تا او را از آلودگی ها حفظ کند.

آنگاه امام (علیه السلام) امتیازات و ویژگی های صالحان و پرهیزگاران را چنین بیان می فرماید:

1. «فِی بَسْطِ الْعَدْلِ» (گسترش دادن عدالت)

2. «وَ کَظْمِ الغَیْظِ» (فروخوردن خشم و کینه)

3. «وَ إِطْفَاءِ النَّائِرَةِ» (خاموش کننده آتش فتنه)

4. «وَ ضَمِّ أَهْلِ الْفُرْقَةِ» (جمع کننده اهل تفرقه)

5. «وَ إِصْلَاحِ ذَاتِ الْبَیْنِ» (تلاش برای اصلاح ذات البین)

6. «وَ إِفْشَاءِ الْعَارِفَةِ» (اشاعه و افشای کارهای نیک دیگران)

7. «وَ سَتْرِ الْعَائِبَةِ» (پوشاندن عیوب دیگران)

8. «وَ لِینِ الْعَرِیکَةِ» (رفتار با نرمی و ملاطفت)

9. «وَ خَفْضِ الْجَنَاحِ» (تواضع و فروتنی)

10. «وَ حُسْنِ السِّیرَةِ» (سیره نیکو و پسندیده)

ص: 219

11. «وَ سُکُونِ الرِّیحِ» (حاکمیت آرامش بر زندگی و رفتار)

12. «وَ طِیبِ الْمُخَالَقَةِ» (معاشرت با شیوه پسندیده و اخلاق نیک)

13. «وَ السَّبْقِ إِلَی الْفَضِیلَةِ» (سبقت گرفتن به سوی فضیلت ها)

14. «وَ إِیثَارِ التَّفَضُّلِ» (اهل ایثار و تفضل بودن)

15. «وَ تَرْکِ التَّعْیِیرِ وَ الْإِفْضَالِ عَلَی غَیْرِ الْمُسْتَحِقِّ» (پرهیز از سرزنش دیگران و پرهیز از تمجید کسانی که سزاوار آن نیستند)

16. «وَ الْقَوْلِ بِالْحَقِّ وَ إِنْ عَزَّ» (گفتار به حق، اگر چه کم باشد)

17. «وَ اسْتِقْلَالِ الْخَیْرِ وَ إِنْ کَثُرَ مِنْ قَوْلِی وَ فِعْلِی» (اندک شمردن گفتار و کردار و کارهای خیر هر چند بسیار باشند)

18. «وَ اسْتِکْثَارِ الشَّرِّ وَ إِنْ قَلَّ مِنْ قَوْلِی وَ فِعْلِی» (بسیار شمردن کارهای شر، هر چند اندک باشد)

امام سجاد (علیه السلام) در جملات کوتاه پیشین، 18 شاخصه از شاخصه های یک زندگی دینی و الهی را بیان کرده است. در واقع آن حضرت دو شیوه زندگی را به تصویر کشیده (زندگی غیرصالحان و غیر پرهیزکاران و زندگی صالحان و پرهیزکاران) و از خداوند متعال خواسته تا همیشه زندگی وی در مسیر زندگی پاکان و صالحان ادامه یابد. مطالعه و به کارگیری این 18 مورد، سبب دینی شدن سبک زندگی ما می شود.

امام سجاد (علیه السلام) نه تنها در دعاهای خود الگو و سرمشق می دهد، بلکه عمل و رفتار آن حضرت نیز سرمشقی نیکو است. آن حضرت اسوه عبادت و زهد و ساده زیستی و نمونه صبر و شکیبایی و مظهر آمیختگی علم و حلم و ... است.

ص: 220

یکی از اصحاب امام زین العابدین (علیه السلام) و از راویان حدیث به نام «زهری» حکایت می کند: روزی به همراه حضرت سجاد (علیه السلام)، نزد پنجمین خلیفه از خلفای اموی در دمشق، عبدالملک مروان رفتیم؛ عبدالملک، احترام شایانی نسبت به حضرت سجاد (علیه السلام) به جا آورد؛ و چون چشمش به آثار سجود در چهره و پیشانی مبارک امام زین العابدین (علیه السلام) افتاد، گفت: ای ابو محمد! خود را بسیار در زحمت عبادت انداخته ای، با اینکه خداوند متعال تمام خوبی ها را به تو داده است و تو نزدیک ترین فرد به رسول اللّه می باشی، تو دارای علم و کمالی هستی که دیگران از داشتن آن محروم می باشند!

امام سجاد (علیه السلام) فرمود: آنچه از فضل پروردگار و توفیقات الهی برای من گفتی، نیاز به شکر و سپاس دارد.

و آنگاه فرمود: پیغمبر خدا (صلی الله علیه و اله) با اینکه تمام خطاهای گذشته و آینده اش بخشیده شده بود، آنقدر نماز می خواند که پاهای مبارکش ورم می کرد، به قدری روزه می گرفت که دهانش خشک می گشت و می فرمود: آیا نباید بنده ای شکرگزار باشم.

سپس حضرت در ادامه سخنانش افزود: حمد خداوندی که ما را بر دیگران برتری بخشید و به ما پاداش خیر عطا نمود، و در دنیا و آخرت حمد و سپاس، تنها مخصوص اوست.

به خدا سوگند! چنانچه اعضاء و جوارحم قطعه قطعه گردد و در اثر عبادت نفسم قطع شود، یک صدم شکر یکی از نعمت های خداوند را هم انجام نداده ام.

ص: 221

چگونه می توان نعمت های الهی را برشمرد؟! و چگونه توان شکر نعمتی از نعمت هایش را خواهم داشت؟!

نه به خدا قسم! خداوند هرگز مرا غافل از شکر نعمت هایش نبیند.

چنانچه عائله ام و دیگر خویشان و سائر مردم حقّی بر من نمی داشتند، به جز عبادت و ستایش و مناجات با خداوند سبحان، کار دیگری انجام نمی دادم و سخنی به جز تسبیح و ذکر خدای متعال نمی گفتم تا آنکه نفسم قطع شود.

زهری می گوید: سپس امام (علیه السلام) به گریه افتاد و عبدالملک نیز گریان شد و گفت: چقدر فرق است بین کسی که آخرت را طلب کرده و برای آن جدیّت و کوشش می نماید و بین کسی که دنیا را طلب کرده و باکی ندارد که از کجا و چگونه به دست می آورد. پس چنین افرادی در آخرت سهمی و نجاتی برایشان نخواهد بود.(1)

عزادار امام حسین (علیه السلام) سیره امام سجاد و اهل بیت (علیه السلام) را الگوی خود قرار می دهد و سبک زندگی که در ماهواره و شبکه های مجازی و ... را طرد می کند.

عزادار واقعی می داند نباید از دشمن تبعیت کند. اگر مقام معظم رهبری (مدظله العالی) بحث جهاد کبیر را مطرح می کند، این جهاد کبیر را هم خود ایشان به عدم تبعیت از دشمن تفسیر نموده و در این باره تأکید می کند. مواظب باشیم تا از دشمن تبعیت نکنیم و دنباله رو او نباشیم، بلکه مستقل و با اقتدار زندگی خود را پیش ببریم و گوش ما به دهان دشمن و چشم بر دست او ندوزیم.

ص: 222

آفتاب لب بامم، پدرِ گریه منم

علی اوسطم و پیر عزا و مَحنم

قسمت این بود که با گریه شوم، هم بیعت

یادگاریِ غریبِِ پدری بی کفنم

آب شد پیکر من از غم دروازه شام

ردی از سلسله ها هست، به روی بدنم

یوسفی بودم و از حادثه یعقوب شدم

پسر خسته دل کشته بی پیرهنم

ابکی ابکی لحسین بن علی العطشان

شهرۀ شهر شده گریه دشمن شکنم

سهل ساعی می گوید: من از سفر مکه به سمت بیت المقدس بر می گشتم، در شهر شام دیدم مردم کف می زنند به یکدیگر می رسند تبریک می گویند، شهر را زینت کردند.

پرسیدم چه خبر است؟ گفتند: اسیران خارجی را می آورند. از کدام دروازه؟ از دروازه ساعات!

کناره دروازه ساعات ایستادم، یکباره صدای شادی و هلهله جمعیت بلند شد. تا نگاه کردم چشمم به چند سر بریده روی نیزه ها افتاد. یکی از سرها قرآن می خواند. سرها که گذشت، دیدم آقای بزرگواری را سوار بر شتر برهنه آوردند! آثار بزرگی از صورتش نمایان بود، جلو رفتم سلام کردم، آقا فرمودند: خدا رحمتت کند کی هستی؟ که مرا در این شهر سلام می کنی (یعنی اینجا به ما سنگ زدند، زخم زبان می زنند)

ص: 224

گفتم: آقا سهل ساعدی هستم از صحابه جدت رسول خدایم، آقا! این چه حالی است می بینم. فرمودند: سهل ساعدی! بابایم را کشتند، عمویم را شهید کردند به حالش گریه کردم. آقا چه کنم؟ فرمود سهل، اگر ممکن است پارچه ای را زیر زنجیر گردنم بگذار. سهل گفت: تا زنجیر را از گردن آقا بلند کردم، دیدم خون تازه از زیر حلقه های زنجیر جاری شد.

بیمار چنین عاشق و دلداده که دیده

در تاب و تب از عشق رخ یار که دیده

گه روی شتر گه به روی خار مغیلان

گه مجلس بیگانه و اغیار که دیده

در سلسله از کرب و بلا در سفر شام

بر روی شتر پیکر تب دار که دیده

ص: 225

ص: 226

ص: 228

در روز عاشورا مادر شجاع وهب، به او گفت: «به جای شیری که به تو دادم، دلم می خواهد جانت را در طبق اخلاص بگذاری و در خدمت امام حسین (علیه السلام) تا سر حد شهادت با دشمن جنگ کنی.» وهب پرسید: در مورد همسرم چه کنم؟ این مادر قهرمان این بار گفت: عزیزم! جمال همیشگی را به جمال چند روزه مفروش!

سخنان مادر، وهب را دگرگون کرد و او دیگر عاشق امام حسین (علیه السلام) شده بود.

همسر وهب نیز از گفتگوی شوهر، نوری بر قلبش تابید و گفت: هزاران جان من و تو، فدای امام حسین (علیه السلام) باد! ولی چون جهاد بر زنان نیست، من از تو یک تقاضا دارم. برویم نزد امام، در حضور ایشان با من تعهد کن که اگر در قیامت به بهشت رفتی، بدون من به بهشت نروی!

وهب قبول کرد و خدمت امام (علیه السلام) رفتند و تعهّد خود را اظهار نمود.

وهب در روز عاشورا به میدان رفت. گروهی از دشمنان تبهکار را کشت و به جایگاه خود برگشت و در حالی که خون از شمشیرش می چکید، نزد مادر آمد و گفت: از من خشنود شدی؟ مادر گفت: از تو خشنود نخواهم شد تا آنکه در پیشاپیش امام حسین (علیه السلام) کشته شوی!

وهب به میدان برگشت، همچنان جنگید تا به شهادت رسید. همسر وهب با سوز و گداز و حماسه، خود را به وهب رساند؛ در حالی که سخت بر ضد دشمن خون خوار فریاد می کشید. سرش روی سینه وهب بود که دشمن عمود آهنین بر فرقش زد و او نیز

ص: 230

به شهادت رسید.

دشمن، ناجوانمردانه سر وهب را برای مادرش فرستاد تا دل او را بسوزاند! اما او سر جوانش را برداشت و بوسید و گفت: «سپاس خداوندی را که با شهادت تو در رکاب امام حسین (علیه السلام)، مرا روسفید کرد.» سپس غرش کنان برخاست و سر وهب را به سوی دشمن پرت کرد و گفت: «سری را که برای دوست داده ایم، دیگر باز نمی ستانیم.» سپس به خیمه آمد و ستون خیمه را برداشت و به جنگ دشمن شتافت و دو تن از دشمنان را کشت.

امام حسین (علیه السلام) او را به خیمه برگرداند و برای او دعا کرد و به او مژده بهشت داد. مادر وهب خوشحال شد و گفت: خدایا! امید بهشت را از من مگیر.(1)

اما تاریخ گاهی از زنان انقلابی و عاشورائی سخن به میان می آورد، بدون اینکه از همسران آنان سخنی بگوید؛ زیرا رشادت ها و فداکاری های آن ها اختصاص به شخصیت خود آنان دارد. حضرت زینب (علیها السلام) یکی از این بانوان است. زینب (علیها السلام) شخصیتی است که تندیس بصیرت، تجسم شجاعت و معنی کامل صبر و استقامت است او نه تنها، حضور هفت معصوم را درک کرده، بلکه امانت دار بار ولایت و امامت نیز گردیده است. کوتاه سخن اینکه:

«فَإنّ فَضَایِلهَا وَفَوَاضِلهَا وَخَصَالِهَا وَجَلالَهَا وَعِلمهَا وَعَمَلهَا وَعِصمَتهَا وَعِفَتهَا وَنُورهَا وَضِیَائهَا وَشَرَفهَا وَبَهَائهَا تَالِیة اُمُهَا صَلَوَاتُ اللهِ عَلَیهَا(1)؛ همانا فضائل و برتری های او و خصلت های جلالت قدر و علم و عمل و عصمت و عفت و نورانیت و روشنایی و شرف و زیبایی اش همچون مادرش زهرا (علیها السلام) است.»

حضرت زینب (علیها السلام) شاگرد مکتب بصیرت آفرین صدیقه طاهره (علیها السلام) و تربیت یافته آغوش نبوت و امامت است. مصیبت ها و فتنه ها پی در پی او را آبدیده و همچون کوه استوار ساخت و از او شخصیتی آهنین آفریده است.

او در 5 سالگی برای مصیبت از دست دادن جد گرامی اش حضرت خاتم الانبیاء (صلی الله علیه و اله) اشک ریخت و با چند ماه فاصله در شهادت مادرش زهرا (علیها السلام) به سوگ نشست. مشاهده 25 سال غربت و تنهایی پدر و سپس دیدن فرق شکافته او در محراب مسجد کوفه، زینب کبری (علیها السلام) را در کوران حوادث روزگار قرار داد.

ص: 232

مسمومیت و مظلومیت برادرش امام حسن (علیه السلام) صحیفه دیگری از بی مهری های نامردمان را برای او رقم زد و در نهایت، خونین ترین حماسه تاریخ را که کمترین مصیبت های آن، شهادت برادران، فرزندان و برادر زاده های عزیز و گرامی اش بود را مشاهده کرد.

فتنه سقیفه، فتنه فدک، فتنه قتل عثمان، فتنه جمل، فتنه حکمیت، فتنه خوارج، فتنه ساباط و... همه و همه تجربه هایی بود تا زینب کبری (علیها السلام) را برای بزرگ ترین فتنه تاریخ مهیا سازد؛ و اگر بصیرت آفرینی حضرت زینب (علیها السلام) نبود نه تنها موج بیداری اسلامی، کوفه، شام، مدینه و ... را فرا نمی گرفت که اسلام هم در کربلا می ماند.

در واقع اگر نبود زینب کبری (علیها السلام) کربلا در کربلا و مسلمانان در رؤیای دیانت خویش می مردند. موج بیداری اسلامی در طول تاریخ مدیون خطابه ها و روشنگری های زینب کبری (علیها السلام) است. روشنگری هایی که تمامی ابعاد و زوایای گسترده فتنه را روشن ساخت و زمینه سقوط سلسله اموی را فراهم کرد. خطابه ها و تذکارهایی که خطر پیروی از هوای نفس را گوشزد می کرد و بدعت های جدید در دین را آشکار و بدعت گذاران را رسوا می ساخت.

حضرت زینب (علیها السلام) با تدبیر و دوراندیشی خود، الگویی از مدیرت در برابر دشمن را برای مردان و زنان آزادی خواه به نمایش گذاشته و در مسیر دشوار دشمن شناسی، به بهترین وجه بصیرت آفرینی کرده است.

ص: 233

در این فرصت صفحاتی از دفتر بصیرت آفرین این بانوی بزرگ انقلاب عاشورا را مورد دقت و بررسی قرار دهیم و الگوی مدیریتی مقابله با نفوذ را در سیره و سخن حضرت زینب (علیها السلام) ترسیم می نماییم.

دوران اسارت، پیوسته یاور غم دیدگان و پناه اسیران بود، از گودی قتلگاه تا کوچه های تنگ و تاریک کوفه، از مجلس ابن زیاد تا ستمکده یزید، در همه جا فرشته نجات اسرا بود و به شهید داده ها دلداری می داد. حضرت زینب (علیها السلام) با بصیرت کامل، هرگز اجازه نداد رنج اسارت، اسیران را از پای درآورد و با تسلّی بخشی دل های دوستان و اسیران، بزرگ ترین ضربه را بر یزید و یزیدیان زد و از جنایات آنان پرده برداشت.

آن بانوی بزرگوار حتی تسلی بخش دل امام سجاد (علیه السلام) بود؛ آنجا که فرمود:

«لَا یَجْزَعَنَّکَ مَا تَرَی فَوَاللَّهِ إِنَّ ذَلِکَ لَعَهْدٌ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ إِلَی جَدِّکَ وَ أَبِیکَ وَ عَمِّکَ؛(1) [ای پسر برادر!] آنچه می بینی تو را بی تاب نسازد. به خدا سوگند! این عهد رسول خدا (صلی الله علیه و اله) با جد، پدر و عمویت است.»

عقیله بنی هاشم (علیها السلام) اوج تسلّی بخشی را در مجلس ابن زیاد، به نمایش گذاشت. آنگاه که آن ملعون با نیش زبانش به زخم زینب (علیها السلام)، نمک می پاشد و برای آزردن او گفت: «کار خدا را با برادر و خانواده ات چگونه یافتی؟» او در واقع می خواهد بگوید: «دیدی خدا چه بلایی به سرتان آورد؟» زینب کبری (علیها السلام) در پاسخ درنگ نمی کند و با آرامشی که از صبر و رضای قلبی او حکایت داشت فرمود: «مَا رَأیْتُ اِلَّا جَمِیلاً(2)؛ جز زیبایی چیزی ندیدم.» این کلام نورانی، پتک محکمی بر سر ابن زیاد بود که قدرت محاجه را از او گرفت و خون تازه ای در رگهای همه دوستان جاری ساخت.

ص: 235

آن دژخیمان به خون ما رنگین و دهانشان از پاره گوشت های ما آکنده شده است، پس از آنکه گرگ های درنده بر کنار آن بدنه ای پاکیزه جولان می دهند، توبیخ و سرزنش تو چه دردی را دوا می کند؟»(1)

شسته نخواهد شد. چه ننگی بدتر از کشتن پسر پیغمبر و سید جوانان بهشت؟»(1)

حضرت با این بیانات، افکار و احساسات مردم را در اختیار گرفت و سخنان او کاملاً صحنه را تغییر داد تا آنجا که صدای مردم کوفه به گریه بلند شده بود. زنان موهای خود را افشان کرده بودند و خاک بر سر و روی خود می ریختند و دستهای خود را به دهان می گزیدند.

می پردازد. در این مراسم عزاداری، هر روز گروه گروه از زنان مدینه به خدمت آن حضرت آمده، ضمن تسلیت به ایشان، به ندبه و گریه می پردازند تا آنجا که به تدریج، زنان قبایل و عشایر، تصمیم به خونخواهی شهدای کربلا می گیرند و قیام می کنند.(1)

در برخی از مقاتل آمده: در این هنگام رو به مدینه کرد و فرمود:

«وَا مُحَمَّدَاهُ، صَلَّی عَلَیْکَ مَلَائِکَةُ السَّمَاءِ. هَذَا حُسَیْنُ بِالْعَرَاءِ، مُرَمَّلُ بِالدِّمَاءِ، مُقَطَّعُ الْاَعْضَاءِ؛ فریاد! ای محمد که پیوسته درود فرشتگان آسمان تقدیم تو باد! اکنون این حسین است که به خون خود آغشته و اعضایش قطعه قطعه شده است.»

«وَا ثَکْلَاهُ، وَ بَنَاتُکَ سَبَایَا، اِلَی اللهِ الْمُشْتَکَی وَ اِلَی مُحَمَّدٍ الْمُصْطَفَی وَ اِلَی عَلِیٍّ الْمُرْتَضَی وَ اِلَی فَاطِمَةَ الزَّهْرَاءِ، وَاِلَی حَمْزَةَ سَیِّدِ الشُّهَدَاء؛ وای از این عزا و مصیبت! و این ها دختران تو هستند که اسیر شده اند. از این ظلم و ستم ها به خداوند و به خدمت محمد مصطفی و علی مرتضی و فاطمه زهرا و حمزه سید الشهداء (علیه السلام) شکایت می برم.»

«وَا مُحَمَّدَاهُ، وَ هَذَا حُسَیْنُ بِالْعَرَاءِ، تَسْفِی عَلَیْهِ رِیحُ الصَّبَاءِ، قَتِیلُ اَوْلَادِ الْبَغَایَا، فریاد ای محمد! این حسین است که در گوشه بیابان افتاده و باد صبا بر او می وزد و او به دست زنازادگان کشته شده است.»

«وَا حُزْنَاهُ، وَا کَرْبَاهُ عَلَیْکَ یَا اَبَا عَبْدِ اللهِ، اَلْیَوْمَ مَاتَ جَدِّی رَسُولُ اللهِ؛ ای بسا حزن و اندوه من! امروز احساس می کنم که جد بزرگوارم احمد مختار از دنیا رحلت کرد.»

«یَا اَصْحَابَ مُحَمَّدٍ، هَؤُلَاءِ ذُرِّیَّةُ الْمُصْطَفَی یُسَاقُونَ سَوْقَ السَّبَایَا(1)؛ کجایید ای اصحاب محمد؟! اکنون ذریۀ مصطفی را به اسیری می برند.»

ص: 240

تو سر نداری، من سرِ رفتن ندارم

ماندی به رویِ خاک و عالم کربلا شد

بندِ دلم بودی و هر بندِ تن تو

انگار جایِ گندم ری آسیا شد

بی دردسر سرگرم سر بود و نشست و

آن قدر دست و پا زدی تا اینکه پا شد

یک بار بوسیدم گلویت را چگونه ...

جایِ همان بوسه دوازده ضربه جا شد

زینب زمین خورده، ولی تو سنگ خوردی

این زخم ها از ضربه های بی هوا شد

آتش میان خیمه عباس افتاد

دستی کنار معجر من بی حیا شد

تو سر نداری دخترت معجر ندارد

یعنی بریدند و کشیدند و جدا شد

ص: 241

ص: 242

ص: 244

عده ای در جواب می گویند: چنین رفتاری نتیجه آن است که سطح فرهنگ زنی که تفکر آزادی دارد، بالاتر از زنی است که در بند حجاب است. چنین زنانی که تفکری باز و آزاد دارند، هرگز به شوهرانشان اجازه نمی دهند تا در حق آنان ظلم کنند و حتی بخواهد تسلط بر آنان داشته باشند. علاوه بر آن، زنی که متعلق به جامعه باشد و هم پای مرد در جامعه حضور یابد، اگر بخواهد زندگی آزاد و رو به رشدی داشته باشد، ناچار از این است که در برخورد با شوهر خود تمرین نماید تا بتواند حقوق خود را از جامعه بگیرد.

در مقابل این دیدگاه، نگاه دیگری وجود دارد که می گوید: اینکه زنان با حجاب معمولاً در ارتباط با همسر خود آرام ترند و از ایجاد تنش در مسیر زندگی پرهیز می کنند، به دلیل آن است که چنین زنانی در زندگی مراتب «اطاعت پذیری» را رعایت نموده اند. این زنان در زندگی عبادی خود، هر روز پنج وعده خدا را اطاعت کرده و حتی در شرایطی که ممکن است، از نامحرم به دور باشند، تمرین حجاب نموده اند. چنین زنانی با دینداری و حجابشان از کودکی روحیه اطاعت پذیری و صبر و شکیبایی را تمرین کرده اند.

به راستی زنانی که از همان ابتدای سن تکلیف، سنگینی بار چادر را برای اطاعت از امر خدا و احترام به هنجار جامعه اسلامی رعایت می کنند و بانوانی که روزی پنج مرتبه نماز به جا آورده و یا سی روز در سال را از خوردن و آشامیدن پرهیز می کنند، چنین افرادی در برخورد با سایر مردم همیشه با صبر و شکیبایی و تواضع برخورد می نمایند، چه رسد به شوهری که بر اساس مبانی دینی و حکم

ص: 246

صریح الهی، اطاعت پذیری زن از او خواسته شده است.

اما زنی که در یک جامعه اسلامی و چه بسا در خانوادهای مسلمان، بزرگ شده و از همان ابتدا با ترک حجابش که دستور خداوند کریم است، ناسازگاری خود را به اوج رسانده و علیه هنجار جامعه فعالیت می کند و در مراتب بدتر نماز و سایر احکام را به جا نمی آورد، روحیه اطاعت پذیری را در خود خفه نموده و چنان جسارتی پیدا می کند که در مقابل هر حرفی که خلاف سلیقه و پسندش باشد، می ایستد. آری زنی که به گذشت و صبوری، عادت نکند، همواره با همسر و با سایر افراد جامعه سر ناسازگاری دارد و این میتواند یکی از دلایل مهم افزایش آمار طلاق و نیز سایر ناهنجاری های جامعه باشد و باید گفت:

کسی که اطاعت از خدا نکند

اطاعت از خلق که جای خود دارد

و این بهترین پناهگاه در برابر دشمن همیشگی یعنی شیطان رجیم و احزاب اوست.

اگر بنا باشد کربلا و جریان عاشورا را در یک کلمه جمع کنیم، شاید کلم های بهتر و جامع تر از بندگی نباشد و بندگی مهم ترین مرتبه اطاعت از خداوند است.

بنا بر تفاسیر شیعه و سنی، این آیه کریمه درباره امام علی(علیه السلام) آن هنگام که در نماز در حال رکوع زکات دادند، نازل شده است.(1)

همچنین خداوند حکیم در آیه 59 سوره نساء، بعد از درخواست اطاعت از خود و بر اطاعت از پیامبر «اولی الامر» تأکید نموده است؛ و در این آیه اطاعت از اولی الامر به منزله اطاعت از رسول خدا(صلی الله علیه و اله) معرفی شده، بدون اینکه قید و یا شرطی برای اطاعت از آنها در آیه ذکر شده باشد و به عصمت آنها شهادت داده شده است.(2)

رسول خدا(علیه السلام) می فرماید:

«وَ الَّذِی نَفْسُ مُحَمَّدٍ بِیَدِهِ لَوْ أَنَّ عَبْداً جَاءَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ بِعَمَلِ سَبْعِینَ نَبِیّاً مَا قَبِلَ اللَّهُ ذَلِکَ مِنْهُ حَتَّی یَلْقَاهُ بِوَلَایَتِی وَ وَلَایَةِ أَهْلِ بَیْتِی(3)؛ قسم به آن کس که جان محمد(علیه السلام) در دست اوست، اگر بندهای در روز قیامت عمل هفتاد پیغمبر را بیاورد خداوند از او نپذیرد تا خدا را به ولایت من و اهل بیتم(علیه السلام) دیدار کند.»

مسئله اطاعت از ولی تنها در حضرت علی(علیه السلام) خلاصه نمی شود. طبق تفاسیر مختلف شیعه و برخی سنی، اولی الامر، امامان معصوم(علیه السلام) و در غیبت امام زمان(عج) نایب برحق او، ولایت فقیه و در مراتب پایینتر اطاعت از مرد به عنوان همسر و پدر می باشند که اطاعت از آنان در مسیر اطاعت از خدا و رسول(صلی الله علیه و آله) واجب است.(4)

ولایت الهی و اهلبیت(علیه السلام) معرفی میکند. زینب(علیها السلام) به خوبی میدانست که پس از سیدالشهدا(علیه السلام)، بار سنگین ولایت و امامت بر دوش حضرت سجاد(علیه السلام) افتاده است. پس او باید زنده بماند تا زمین از حجت خالی نشود؛ بنابراین، مسئولیت حفاظت از جان امام سجاد(علیه السلام) را بر دوش خود احساس میکرد. ایشان در چند جا توانست از عهده این مسئولیت خطیر برآید:

اول، هنگام حمله لشکر عمر سعد به خیمه ها، آنجا که شمر خواست امام سجاد(علیه السلام) را به شهادت برساند، فرمود: «به خدا سوگند، نمی گذارم او را بکشید، مگر اینکه اول مرا بکشید.»

دوم، هنگام عبور اسیران از قتلگاه. هنگامی که امام سجاد(علیه السلام)، اجساد شهدای کربلا را دید، کم مانده بود که از شدت غم، روح از بدن نازنینش جدا شود. در این حال، زینب(علیها السلام) با یادآوری اهداف نهضت عاشورا، وی را دلداری داد تا از آنجا گذشتند.

سوم، در کاخ ابن زیاد، آنجا که آن ملعون دستور داد تا گردن امام سجاد(علیه السلام) را بزنند در این هنگام عقیله بنی هاشم، خود را سپر آن حضرت کرده و ابن زیاد ملعون را از تصمیم وقیحانه اش بازداشت.

و سر بر سینه او نهاده، گریست. در این هنگام، دشمن با عمود آهنین بر فرق این نوعروس زد و او را به وصال محبوب واقعی و فوز شهادت نائل کرد.

از سوی دیگر، دشمنان سر وهب را برای شکنجه مادر، به سوی آن پیرزن شجاع پرتاب کردند. این مادر صبور و ایثارگر، سر جوانش را بوسید و گفت: «سپاس خداوندی را که با شهادت تو در رکاب امام حسین(علیه السلام) مرا رو سپید کرد». سپس سر وهب را به سوی دشمن پرتاب کرد و گفت: «آن سر را که برای دوست دادهایم، بازنمیستانیم.» این حرکت نشان دهنده صفات بارز فراوان است؛ شجاعت، صبر، اخلاص، شهامت، بزرگمنشی، متانت و ... ولی مهمتر از همه منشأ این حرکت است و آن ولایت الهی و ولایت اهل بیت(علیه السلام) در زندگی است.

آنگاه این مادر دلیر، ستون خیمه را برداشت و به دشمن حمله کرد و دو نفر از سپاه سیاه سعد را به هلاکت رساند. امام(علیه السلام) او را به خیمه برگرداند و برای او دعا کرد و مژده بهشت داد. ام وهب با شادی تمام از امر امام خویش اطاعت کرد و هنگام بازگشت گفت: «خدایا! امید بهشت را از من مگیر.»(1)

نکته قابل توجه این است که حمله به سوی دشمن، با عمود خیمه در مورد مادر عبدالله بن عمر نیز نقل شده است و به نقل تاریخ، حضرت اباعبدالله(علیه السلام) او را به سوی خیمه اش بازگرداند. همچنین در مورد مادر عمرو بن جناده(2) نیز گفته شده است که همچون ام وهب، سر فرزند شهیدش را گرفته و به وسیله آن، یکی از سپاهیان عمر سعد را به هلاکت رساند و سپس شمشیری

ص: 251

گرفت و با رجزخوانی به میدان رفت، اما امام حسین(علیه السلام) با امر ولایی خویش او را به خیمه ها بازگرداند.(1)

به پرداخت هزینه های زندگی، از این رو، مسئولیت سرپرستی خانواده به عهده مرد گذاشته شده و زن و فرزندان باید از مرد به عنوان ولایتی که بر خانواده دارد، اطاعت نماید؛ مگر اینکه امر به کار منافی با فرمان الهی نماید که در این صورت اطاعت واجب نیست، چه بسا ممکن است حرام هم باشد.

پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) می فرماید:

«لَا تُؤَدِّی الْمَرْأَةُ حَقَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ حَتَّی تُؤَدِّیَ حَقَّ زَوْجِهَا(1)؛ زن تا حق شوهر را ادا نکند، حق خداوند را ادا نکرده است.»

اطاعت زن از شوهر مصداق اطاعت از الله است و شوهر و اطاعت از او، در این میان موضوعیت ندارد؛ بلکه اطاعت از خداست که موضوعیت دارد. البته ممکن است انجام وظیفه (اطاعت پذیری) مستلزم پذیرش رنج و زحمت باشد؛ اما این رنج و زحمت به دارویی می ماند که خوشمزه و خوشایند نیست، ولی شفابخش می باشد و انسان عاقل آن را با علاقه و رغبت میخورد و می آشامد.(2)

برای طی مسیر بندگی، راهی جز اطاعت وجود ندارد. از این رو حضرت علی(علیه السلام) می فرماید: «وای بر زنی که شوهرش را ناراحت کند و خوشا به حال زنی که شوهرش از او راضی باشد.»(3)

امام صادق(علیه السلام) فرمود: «در عهد رسول خدا(صلی الله علیه و آله) مردی از انصار برای کاری به مسافرت رفت و به همسرش اکیداً سفارش کرد که تا بازگشت وی از خانه خارج نشود. در این بین، پدر آن زن مریض شد و زن کسی را نزد پیامبر(صلی الله علیه و آله) فرستاد تا به حضرت

ص: 253

بگوید: همسر من به سفر رفته است و از من خواسته تا بازگشت او از خانه بیرون نیایم و اکنون پدرم بیمار شده، آیا اجازه می دهید تا از او عیادت کنم؟

رسول خدا(صلی الله علیه و آله) در پاسخ فرمودند: خیر، در خانه ات بمان و از شوهرت اطاعت کن.

بعد از آن، حال پدرش بدتر شد و زن برای بار دوم کسی را نزد پیامبر(صلی الله علیه و آله) فرستاد و از او اجازه عیادت از پدر را خواست. آن حضرت پاسخ داد: در خانه ات بمان و از شوهرت پیروی کن. تا اینکه پدرش از دنیا رفت و برای بار سوم کسی را نزد پیامبر(صلی الله علیه و آله) فرستاد و گفت: اکنون که پدرم فوت نموده، به من اجازه می دهید تا بر او نماز گزارم؟ پیامبر(صلی الله علیه و آله) پاسخ داد: نه، در خانه ات بمان و از شوهرت پیروی کن. پس از به خاک سپاری آن مرد، پیامبر(صلی الله علیه و آله) کسی را نزد آن زن فرستاد و به او بشارت داد: به راستی خداوند، به دلیل اطاعت از شوهر، گناهان تو و پدرت را بخشید.»(1)

کرد و بر زمین افتاد.(1)

و بنا بر روایتی، بیش از سه روز زنده نماند، با اینکه اسماعیلش هنوز سالم و زنده بود.(2)

اما تفاوت از کجا تا به کجاست.

حضرت زینب(علیها السلام) لباس نو بر تن عون و محمد کرد به چشمانشان سرمه کشید و خدمت برادر رسید:

الا ای آسمان عشق بنگر اختر خود را

بلاگردان اصغر کن دو طفل خواهر خود را

بیا و بر مگردان این کفن پوشان زینب را

که نزد فاطمه بالا بگیرد او سر خود را

هر طوری بود ابی عبدالله(علیه السلام) را راضی کرد. به میدان رفتند و جنگ نمایانی کردند تا اینکه به شهادت رسیدند؛ اما نکته جانسوز این ماجرا آن است که وقتی ابی عبدالله(علیه السلام) بدن های نازنین فرزندان زینب کبرا(علیها السلام) را به سمت خیمه ها آورد، هرچه انتظار کشید، زینب کبرا به استقبال نیامد. آه خدا! بیبی در خیمه زانوهایش را بغل گرفته بود و فقط می گفت: خدایا! حسینم را کمک کن، بچه های من فدای یک تار موی حسین.

لذا وقتی به مدینه برگشت، عبدالله سؤال کرد: زینب! شنیده ام وقتی دو تا بچه هایم به شهادت رسیدند، از خیمه بیرون نیامدی، چرا؟ گفت: عبدالله! هدیه من خیلی نا قابل بود، چیزی نبود در محضر حسین. بعضی ها هم می گویند: گفت: عبدالله!

ص: 254

ترسیدم، چشمم به چشم برادرم بیفتد و او خجالت بکشد! اما درستش این است؛ یعنی من خجالت زده حسینم، ای کاش صد تا پسر داشتم یکجا همه را قربان حسین می کردم.

اما بیبی زینب(علیها السلام) دو جا از خیمه ها بیرون آمد و خود را روی بدن دو شهید انداخت، یک مرتبه آنجا بود که علی اکبر روی زمین افتاد، سراسیمه از خیمه ها بیرون دوید و فریاد می کشید:

«واحَبِیباه، یَابْنَ أُخَیَّاه؛ ای پسر برادرم» «وَ جَاءَتْ فَأَکَبَّتْ عَلَیْهِ(1)؛ پس با عجله آمد و خود را روی پیکر علی اکبر انداخت.»

مرتبه دوم آنجا بود که از خیمه بیرون آمد و خود را روی بدن پاره پاره حسینش انداخت. راوی می گوید:

«فَوَ اللَّهِ لَا أَنْسَی زَیْنَبَ بِنْتَ عَلِیٍ (علیه السلام) تَنْدُبُ الْحُسَیْنَ ع وَ تُنَادِی بِصَوْتٍ حَزِینٍ وَ قَلْبٍ کَئِیبٍ یَا مُحَمَّدَاهْ صَلَّی عَلَیْکَ مَلَائِکَةُ السَّمَاءِ هَذَا الْحُسَیْنُ مُرَمَّلٌ بِالدِّمَاءِ مُقَطَّعُ الْأَعْضَاء ... مَسْلُوبُ الْعِمَامَةِ وَ الرِّدَاء(2)؛ سوگند به خدا زینب دختر علی(علیه السلام) را فراموش نمی کنم که با آهی جانکاه برای حسین(علیه السلام) می گریست و با صدای اندوهبار، و قلبی پر درد صدا می زد: فریاد ای محمد! دخترانت را اسیر کرده اند، فرزندانت کشته شده اند و باد صبا بر بدنشان می وزد، این حسین توست که سرش را از پشت گردنش جدا نموده اند، ... عمامه و لباسش را به یغما برده اند.»

ص: 256

این کشته فتاده به هامون حسین توست

وین صید دست و پا زده در خون حسین توست

این ماهی فتاده به دریای خون که هست

زخم از ستاره بر تنش افزون حسین توست(1)

ص: 257

ص: 258

ص: 260

فرزندش نزدیک است، ابوطلحه را خدمت پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) فرستاد (تا برای شفای فرزندشان دعا کند).

اما قبل از آنکه ابوطلحه به نزد پیامبر(صلی الله علیه و آله) برسد، بچه از دنیا رفت. ام سلیم او را در پارچه ای پیچید و کنار اتاق گذاشت. او سپس غذای مطبوعی آماده کرد و خویش را برای پذیرائی از شوهرش آراست.

هنگامی که ابوطلحه به منزل بازگشت، حال فرزند خود را پرسید، ام سلیم در جواب گفت: خوابیده است. پرسید: غذائی آماده است؟ گفت: آری، غذا را آورد و با هم صرف کردند. ام سلیم پس از آنکه متوجه شد همسرش در آرامش خاصی قرار دارد، گفت: چندی پیش امانتی از شخصی نزد من بود، آن را امروز به صاحبش برگرداندم، از این موضوع که نگران نیستی؟

ابوطلحه گفت: چرا نگران باشم! وظیفه تو همین بوده است. آنگاه ام سلیم گفت: پس در این صورت به تو می گویم، فرزندت امانتی بود، از خداوند در دست تو، امروز خداوند این امانت را پس گرفت.

ابوطلحه بدون هیچ تغییر حالی گفت: من به شکیبایی از تو که مادر او بودی، سزاوارترم. سپس ابوطلحه دو رکعت نماز خواند و بعد از آن به خدمت پیامبر(صلی الله علیه و آله) رسید و فوت فرزند و عمل ام سلیم را به عرض آن جناب رسانید.

پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) فرمود: «شکر می کنم خداوندی را که در میان امت من نیز زنی همانند زن صابره بنیاسرائیل قرار داده است.»(1)

این جریان حکایت از الگوی صبر و استقامت بودن ام سلیم برای

ص: 262

مردان و زنان می باشد؛ زیرا که او بدون هیچ گونه اعتراضی در برابر اراده خداوند سر تسلیم فرود آورده و با حرکتی زینبی(علیها السلام)، همسرش را نیز به صبر و پایداری دعوت می کند.

سختی انجام فرمان خدا مانند صبر در انجام نماز، روزه، جهاد و همچنین ادای خمس و زکات و ...

صبر بر معصیت: یعنی ایستادگی در برابر انگیزه های نیرومند و محرک گناه. همچنین ایستادگی در برابر شعله های سرکش شهوات و هیجان های برخاسته از هوا و هوس؛ و اگر چنین نباشد، طوفان شهوات و هوس ها تمام ایمان و تقوا و پاکی و صدق و صفای انسان را از بین می برد.

صبر بر مصیبت: یعنی پایداری در برابر حوادث تلخ و ناگوار و عدم برخورد انفعالی و ترک جزع و فزع. صبر بر مصیبت آن است که انسان در طول زندگی، در برابر حوادث دردناکی، همانند از دست دادن عزیزان، خسارت های عظیم مالی، به خطر افتادن آبرو و حیثیت اجتماعی، گرفتاری در چنگال بیماری های صعب العلاج و افتادن در دام دوستان ناباب و شرکای خائن و حکومت ظالم و گاه همسران فاسد و... صبر و شکیبایی را از دست ندهد.(1)

برخی از زنان نمون های در جریان کربلا وجود داشتند که الگوی کامل صبر در مصیبت می باشند. این زنان با صبر و شکیبایی خویش در برابر حوادث و مصیبت های کربلا، مردانه ایستادگی کردند و توانستند زانوی یزیدیان را به خاک بمالند.

آنان از یکسو با تربیت انقلابی فرزندان خود و از سوی دیگر با تشویق و ترغیب همسران خود، نه تنها از قافله سالاری کربلا عقب نماندند، بلکه خود جزئی از واقعه بودند تا دیگران از آنان درس بگیرند.

ص: 264

عده ای از این زنان، در کربلا و میدان مبارزه حضور مستقیم داشتند که صبر آنان قابل چشم پوشی نیست و آنان این روحیه ایستادگی خود را حتی هنگام عبور از کربلا و زمان اسارت و حضور در کاخ یزید و دیدن صحنه های بی احترامی شامیان و ... به تصویر کشیده اند.

در صحنه کارزار کربلا، بردباری و ایثار زنان و مادران شهدا از جمله مسائل شگفت انگیز واقعه کربلاست. آنان به رهبری زینب(علیها السلام) از عزیزترین سرمایه های عمر خود، در راه عقیده و اندیشه های متعالی خویش گذشتند. مرگ برادران، در خون غلتیدن شوهران و حتی شهادت فرزندان نتوانست، گام های ایشان را در راه هدفشان متزلزل سازد.

بعضی از آنان، در نهایت ادب و اخلاص، حتی برای گرفتن پیکر پاک شهدایشان از خیمه ها بیرون نمی آمدند و احساسات خود را مخفی کرده و صدا به گریه و شیون بلند نمی کردند تا مبادا امام حسین(علیه السلام) در مقابل آنها شرمنده گردد.

هنگامی که امام حسین(علیه السلام)، پیکر پاک حضرت علی اصغر را پشت خیام آورد تا دفن نماید، مادر علی اصغر برای دفن او حاضر نشد. همینطور وقتی که پیکر بیجان علی اکبر و قاسم را آوردند، مادران آنها از خیمه بیرون نیامدند؛ و این صحنه هایی از صبر و پایداری در راه ایمان و عقیده است که زنان عاشورایی در انقلاب کربلا به نمایش گذاشتند. اینک برخی از صحنه های صبر و استقامت زنان عاشورایی را با هم مرور می کنیم:

ص: 265

حسین(علیه السلام)، همراه با دیگر زنان و کودکان به اسارت گرفته شده و همچنان جزء بانوان صابر قافله کربلا باقی می ماند.(1)

مرور تاریخ درس آموز این بانوان عاشورایی ما را به یاد بانوان صبوری می اندازد که در زمان دفاع مقدس فرزندان و جگرگوشه های خویش را برای رفتن به جبهه و یاری از اسلام تشویق می کردند. همچنین به یاد بانوانی که اکنون مردان خود را برای دفاع از حریم حرم های اهل بیت(علیه السلام) روانه جبهه های نبرد علیه باطل می کنند. قطعاً حرکت های صبورانه این بانوان در پیشگاه خداوند بیاجر نخواهد ماند.

او در معامله با خدا بوده است که حتی جدا شدن از برادر نیز، او را از پای در نیاورد. به همین دلیل در کنار «ام المصائب» یا «ام العزائم»، او را «کوه صبر» می خوانند.

مرحوم شیخ محمدحسین اصفهانی معروف به کمپانی در سروده های معروف خود به فضائل و القاب آن بانوی بزرگ اشاره کرده است که برای اختصار به ذکر برخی از ابیات آن اکتفا می کنیم:

ما ورثته من نبی الرحمة

جوامع العلم اصول الحکمة

او جوامع علم و اصول حکمت را از پیامبر رحمت به ارث برده است

سر ابیها فی علو الهمة

والصبر فی الشدائد الملمة

در بلند مرتبه بودن همت و صبر در سختی های خسته کننده و طاقت فرسا سر پدرش بود. (یعنی اوصاف پدرش در او نهان بود)

ثباتها تنبئ عن ثباته

کان فیها کل مکرماته

ص: 268

استقامت و ثبات زینب از استقامت و ثبات پدرش خبر می دهد، گویا در وجود او تمام کرامتها [و صفات پسندیده] حضرت علی(علیه السلام) وجود دارد.

لها من الصبر علی المصائب

ما جل ان یعد فی العجائب»(1)

در صبر و شکیبایی بر مصیبت ها آن چنان بود که نزدیک است از عجایب شمرده شود.»

حضرت زینب(علیها السلام) آن چنان به درجات بالای صبر و استقامت رسیده بود که امام سجاد(علیه السلام) را نیز دلداری میداده است. قدامة بن زائده از پدرش نقل میکند که امام سجاد(علیه السلام) به من فرمود: ای پسر زائده! ... وقتی در کربلا یاران امام (حسین) شهید شدند و برای اسیری روانه کوفه می شدیم، به اجساد شهیدان که دفن نشده بودند، نگاه می کردم و این برایم سخت بود تا جایی که نزدیک بود جان از بدنم جدا شود، زینب(علیها السلام) جلو آمد و گفت:

«مَا لِی أَرَاکَ تَجُودُ بِنَفْسِکَ یَا بَقِیَّةَ جَدِّی وَ أَبِی وَ إِخْوَتِی؛ چه شده است که می بینم می خواهی بذل جان کنی، ای باقی مانده جد و پدر و برادرانم؟» گفتم: چگونه ناراحت نباشم و حال آنکه پدر و برادران و عمو و پسر عمو و اهلم به خون هایشان آغشته شده اند و برهنه هستند و کفن نشده اند و مدفون نمی گردند؟»

ص: 269

آن گاه زینب(علیها السلام) گفت:

«لَا یُجْزِعَنَّکَ مَا تَرَی فَوَ اللَّهِ إِنَّ ذَلِکَ لَعَهْدٌ مِنْ رَسُولِ اللَّه(صلی الله علیه و آله) إِلَی جَدِّکَ وَ أَبِیکَ وَ عَمِّک؛ آنچه میبینی تو را غمگین نکند، به خدا قسم که این عهدی است از فرستاده خدا به جدت و پدرت و عمویت.»

گفتم: این عهد چیست و این خبر کدام است؟ حضرت زینب(علیها السلام) فرمود: ام ایمن برایم (چنین) نقل کرده است: روزی رسول خدا(صلی الله علیه و آله) به منزل فاطمه آمد، من برای او غذایی تهیه کردم ... و بعد از صرف غذا نگاهی به علی(علیه السلام) و فاطمه(علیها السلام) و حسن و حسین(علیه السلام) انداخت. ما دانستیم که از روی سرور و شادمانی است ... سپس به سجده افتادند و صدای گریه ایشان بلند شد و اشک هایشان همچون باران جاری بود ... علی(علیه السلام) و فاطمه(علیها السلام) از پیامبر(صلی الله علیه و آله) پرسیدند: چرا گریه می کنید؟ خداوند چشمانتان را گریان نبیند، از این حالت شما قلب ما جریحه دار شد!»

پیامبر(صلی الله علیه و آله) فرمود: جبرئیل بر من فرود آمد و گفت: ای محمد! همانا برادرت پس از تو مغلوب واقع می شود و مورد حمله دشمنان قرار می گیرد و شهید می شود و بدترین خلق، او را خواهد کشت ... و به درستی که نوه تو - اشاره فرمود به حسین - در بین گروهی از ذریه و اهل بیت و خوبان امت تو در کنار فرات کشته خواهد شد، در زمینی که کربلا نام دارد.» پس پیامبر فرمود: «این بود آنچه مرا به گریه انداخت و محزون ساخت.»

ص: 270

آن گاه زینب(علیها السلام) فرمود: وقتی ابن ملجم - لعنة الله علیه - بر پدرم ضربه زد و اثر شهادت را در چهره او دیدم، به او عرض کردم که ام ایمن برایم این گونه نقل کرده، دوست دارم از شما آن را بشنوم، پدرم فرمود: «دخترم این خبر همان گونه است که ام ایمن برایت نقل کرده است. گویا تو و دختران اهل تو را در این سرزمین اسیر می بینم با حالتی ذلت بار و ترسان، در حالی که می ترسید مردم شما را به سرعت از بین ببرند، بر شما باد صبر کردن.»(1)

حضرت زینب(علیها السلام) در حادثه کربلا، شاهد تشنگی و عطش زنان و اطفال، شهادت فرزندان، برادر و فرزندان برادر است. او مادر سه شهید، خواهر هشت شهید و عمه نه شهید و خاله سه شهید و مادر و خواهر دینی و عاطفی همه شهیدان کربلا به حساب می آمد.

حتی حضرت زینب کبرا(علیها السلام) زمانی که از شهادت یاران و اصحاب امام حسین(علیه السلام) با خبر میشد، برای دلداری امام حسین(علیه السلام) به استقبال او می شتافت.

بعد از واقعه عاشورا، در حالی که هنوز غم از دست دادن عزیزترین افراد قلب نازنین زینب(علیها السلام) را می آزرد، سفر طولانی و طاقت فرسای اسارت از کربلا تا کوفه و از کوفه تا شام آغاز می کند و با توجه به بیماری امام سجاد(علیه السلام) قافلهسالاری این کاروان غم زده و مصیبت دیده را بر عهده می گیرد. این سفر با وقایع تلخی همراه بوده که هریک از آنها مهر تأییدی بر صبر و استقامت حضرت زینب(علیها السلام) است:

نشان دادن سرهای بریده شهدا بر سرنیزه ها؛

بیتابی کودکان یتیم و ماتمزده و خسته؛

ص: 271

بیماری امام سجاد(علیه السلام) که با حالتی بسیار اسفبار و دلخراش به همراه کاروان در حرکت بود؛

هتک حرمت حرم رسول خدا(صلی الله علیه و آله)؛

شادمانی مردم کوفه و خارجی خواندن خاندان پیامبر اسلام؛

حضور در مجلس ابن زیاد؛ و ...

به راستی که هر یک از این مصیبت ها برای از پا درآوردن یک مرد کافی است؛ اما زینب کبرا(علیها السلام) همچون کوهی استوار می ایستد؛ و این ایستادی سخن امام صادق(علیه السلام) را به ذهن تداعی می کند:

«اِنَّ اَشَدَّ النّاس بَلاءً الاَنبیاءُ ثُمَّ الَّذینَ یَلُونَهُم ثُمّ الاَمثَلُ فَالاَمثَل(1)؛ شدیدترین بلاها و مصائب بر پیامبران وارد می شود، سپس به اوصیاء و بعد به شبیه ترین افراد به آنها.»

زینب(علیها السلام) خودش را میان بچه ها مخفی کرد. هنده میان خرابه آمد. گفت: بزرگتر این زنها چه کسی است؟ زینب(علیها السلام) را نشان دادند. آمد جلو دید بیبی روی خاک ها نشسته است. هنده با همان پیراهن قیمتی روی خاک ها نشست. صدا زد: خانم! شما اهل کجایید؟

فرمود: ما اهل مدینه ایم. گفت: کدام مدینه؟ فرمود: مدینه رسولالله، صدا زد: نگاه به حالایم نکنید، من مدتی در شهر پیغمبر(صلی الله علیه و آله) در یکی از محله های آنجا کلفت بودم. الآن هم به آن کلفتی افتخار می کنم. شما که می گویید اهل مدینه پیغمبرید، اگر راست می گویید، اهل کدام محله هستید؟ فرمود: ما اهل محله بنی هاشم هستیم. صدا زد: من در آن محله چند آشنا دارم، آیا شما آنها را می شناسید؟ بگو ببینم آیا آقایم حسین(علیه السلام) را می شناسید؟ آیا خانمم زینب(علیها السلام) را می شناسید؟ یک وقت بیبی بنا کرد، های های گریه کردن، صدا زد: آیا طوری شده است؟ من سراغ زینبم را می گیرم، شما گریه می کنید؟ یک وقت سرش را بلند کرد صدا زد: آی هنده من زینبم!

اگر تو زینبی پس کو حسینم

ضیاء چشم زهرا نور عینم

یک وقت صدا زد: آی هنده! حسینم را کشتند.(1)

ص: 273

بگفتا تشنه او را سر بریدند

به دشت کربلا در خون کشیدند

جوانانش به مثل شاخ ریحان

مقطَّع گشته چون اوراق قرآن

چه گویم من ز عبّاس دلاور

که دست او جدا کردند ز پیکر

هم عبدالله و عون و جعفرش را

به خاک و خون کشیدند اکبرش را

دریغ از قاسمِ نو کد خدایش

که از خون گشته رنگین دست و پایش

ز فرعون و ز نمرود و ز شداد

ندارد این چنین ظلمی کسی یاد

که تیر کین زند بر شیر خواره

کند حلقوم او را پاره پاره

زدند آتش به خرگاه حسینی

به غارت رفت اموال حسینی

مرا آخر ز سر معجر کشیدند

تن بیمار را در غل کشیدند

حکایت گر ز شام و کوفه دارم

رسد گفتار تا روز شمارم

ص: 274

ص: 275

ص: 276

ص: 278

به او گفتم: آیا تا به حال شما به بازار طلا و جواهرفروشان رفته ای؟ گفت: آری. به او گفتم: آیا دیدهای که زرگرها، طلا و جواهرات را در «ویترین» و صندوق شیشه ای قرار داده و صندوق را قفل می کنند؟ گفت: آری. به او گفتم: چرا این کار را می کنند؟ گفت: برای آنکه از دست دزدان و خیانت کاران محفوظ باشد. به او گفتم: فلسفه حجاب نزد ما مسلمانان همین است. زن گُلی خوشبو است… زن گوهر و یاقوتی است که باید از دست خیانت کاران و دزدان عفِت و ناموس محفوظ بماند. باید زن را همچون مرواریدی که در جعبه پنهان است، از چشم تبهکاران و اهل فساد پنهان ساخت، تا طعمه آنان نشود. ای دخترم! حجاب ساتر و نگهدارنده زن است. آری، زن باحجاب از خیانت کاران ایمن است، زیرا بدنش پوشیده و زینت هایش مستور است و مردم از او چیزی نمی بینند، و در او طمع نمی کنند و از او دوری می جویند.

بدن زنی که با حجاب پوشیده باشد، نظر تبهکاران را جلب نمی کند، بلکه آنها از خانم باحجاب حساب می برند و حیا می کنند. شما مطمئن باش که اگر زن در پوشش حجاب نباشد، پیوسته در معرض خطرات و تجاوز قرار می گیرد، و به جهت نمایان بودن زیبایی ها و زینت های وی مورد آزار و تجاوز مفسدین قرار می گیرد. بنابراین … حجاب باعث محفوظ ماندن تو و شرافت و بزرگواری تو است. آری دخترم: این گوشه ای از فلسفه حجاب است. اینجا صورت زن مسیحی باز شد، و با چهره ای درخشان گفت: حالا به این قانون اسلامی قانع شدم و به فلسفه آن پی بردم و اکنون وقت آن است که با کمال میل، به

ص: 280

دین اسلام مشرّف شوم. آنگاه شهادتین را با ضمیمه شهادت به ولایت امیرالمؤمنین(علیه السلام) بر زبان اجرا کرد و مسلمان شد.(1)

این گفتگوی دینی زیبا، برای ما روشن می سازد که اسلام می خواهد شخصیّت و پاکی زن را حفظ نماید و به دنبال آن از اجتماع حمایت کند، از این رو حجاب را به عنوان یک شرط اساسی برای هدف مزبور لازم دانسته است. همچنین از این گفتگو روشن می شود که اغلب بانوانی که بی حجاب هستند، از فلسفه حکیمانه حجاب اطّلاع ندارند و به آثار پُر منفعتش توجّه ندارند و از مفاسد بی حجابی غافلند. بنابراین واجب است فلسفه حجاب برای بانوان بیان شود، تا آنان با تمام میل، به این پوشش مقدّس و شرافتمند اسلامی پایبند شوند.

خلاصه آنکه باید این جمله معروف و مشهور شهید مطهری(قدس سره) را آینه راه قرار داد: «کسی که زیبایی اندیشه دارد زیبایی ظاهر خود را به نمایش نمی گذارد.»

مراعات کردند و سرمشق همگان شدند.

عصر عاشورا وقتی دشمن به خیمه ها حمله کرد و آنها را به آتش کشید، حضرت زینب(علیها السلام) محضر امام سجاد آمدند و کسب تکلیف کردند. امام به عمه اش زینب(علیها السلام) فرمودند، بگو بچه ها به میان بیابان ها فرار کنند و پراکنده شوند، در ضمن فرار قضیه ای برای دختر امام حسین(علیه السلام) به نام فاطمه صغری(علیها السلام) اتفاق می افتد. عربی از سپاهیان یزید او را دنبال می کند. آن عرب با ته نیزه به پشت دخترک می زند و هنگامی که بر زمین می افتد، او آنچنان گوشواره های دخترک را از گوشش بیرون می کشد که گوش هایش پاره می شوند. آنگاه که به هوش می آید، سر خود را در دامن عمه اش زینب(علیها السلام) می بیند، در این حال اولین درخواستی که دارد این است: عمه جان آیا پارچه ای پیدا می شود تا با آن سرم را از چشم نامحرمان بپوشانم؟

دختر دلسوخته به عمه اش نگفت، سه روز است که آب نخورده و تشنه اش است، نگفت که گوش هایش درد میکند، نگفت که او را شلّاق و تازیانه زده اند. نگفت پدرم کجاست. نگفت برادرم کجاست. نگفت عمویم کجاست ... فقط وقتی متوجّه شد که چادر به سر ندارد با گریه التماس کرد: عمّه جان! چادر ندارم! آیا چادری نداری که خود را با آن بپوشانم؟! حضرت زینب با چشمه ای پر از اشک فرمود: دخترم؛ چیزی برای ما باقی نگذاشته اند.(1)

پس از حادثه خونین عاشورا، و در زمان اسارت، زینب(علیها السلام) و دیگر زنان خاندان رسالت را به گونه ای وارد دمشق کردند که به آنها

ص: 282

هتک حرمت شد، به طوری که روپوش آنها را غارت کردند.

هنگامی که اسیران را به مجلس یزید وارد کردند، حضرت زینب(علیها السلام) در همان جا سخنرانی شدیدی بر ضد روش های ظالمانه یزید و یزیدیان نمود، از جمله بر سر یزید فریاد زد و فرمود: «آیا این عدالت است که زنان و کنیزان خود را در پشت پرده بنشانی، ولی دختران رسول خدا(صلی الله علیه و آله) را به صورت اسیر حرکت دهی، حریم پوشش زنان ما را بشکنی و نقاب از چهره آنها برداری.»

سپس فرمود: «سوگند به خدا جز پوست خودت را نکندهای و گوشت خودت را پاره پاره نکردهای، حتماً تو را در (قیامت) نزد رسول خدا(صلی الله علیه و آله) ببرند، با بار سنگین گناه، گناه ریختن خون اهل بیت آن حضرت، و هتک حرمت (حجاب) آنها، آنگاه حق ما از تو گرفته خواهد شد، و در آنجا عزت ما و ذلّت خود را خواهی دید.»(1)

این فراز بیانگر آن است که خاندان رسالت در مورد، قداست حریم حجاب بسیار حساس بودند، به طوری که هتک آن را در کنار گناه بزرگ ریختن خونشان، عنوان یک گناه بزرگ می شمردند و با ذکر آن به سلطان ستمگر وقت، اعتراض می نمودند.

آری هم امام حسین(علیه السلام) نسبت به حفظ حریم اهل بیت و حفظ آنان از معرض نامحرمان از هیچ تلاش و حرکتی فروگذاری نکرد و هم خود آن بزرگواران در کربلا و در طول اسارت، هیچگاه و هیچ لحظه از حفظ حجاب و عفاف خود غفلت ننمودند. هر یکی از این صحنه ها می تواند برای جامعه امروز ما درس آموز

ص: 283

باشد. بنابراین خواهرم! برادرم! از واقعه کربلا، تنها درس گریه و عزاداری نگیرید. درس عفت بگیرید. درس حجاب بگیرید. معرفت خود را نسبت به کربلا و عاشورا بیشتر کنید. امام من و شما هنوز هم تشنه لبیک است ...

درباره اهمیت و جایگاه حجاب و سیره اهل بیت(علیه السلام) در این فریضه، سخن بسیار است و از زوایای متعددی این قضیه واکاوی شده؛ اما نکته ای که می خواهیم در این جلسه به آن بپردازیم «تذکر به حجاب» است، زیرا حجاب یکی از معروف هایی است که متأسفانه در جامعه ما کمرنگ شده و بیش از دیگر اعمال، نیازمند امر به آن وجود دارد. ناگفته نماند یکی از اهداف امام حسین(علیه السلام) از برپایی انقلاب عاشورا هم «امربه معروف و نهی از منکر» بوده است و کسانی که می خواهند از آن حضرت پیروی کنند و از مکتب عاشورا درس بگیرند، باید نسبت به این معروف نیز آگاه باشند و در جهت احیای آن قیام کنند.

نگیرند بهتر است (و اگر تاکنون خطا و کوتاهی از آنها سر زده توبه کنند) خداوند همواره آمرزنده رحیم است.»

اما از آنجا که این دنیا، دنیای سبب و اسباب است، خداوند متعال امر فرموده بندگانش یکدیگر را امر به حجاب و نهی از بدحجابی کنند و اولین کسی که این وظیفه خطیر بر دوش اوست، پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) می باشد.

شاید بتوان گفت یکی از اصلی ترین فلسفه های امر به حجاب و نهی از بدحجابی، ناشی از خیرخواهی و مهربانی است! و باید افراد از این منظر «امر به حجاب» را نگاه کنند: از آنجا که خداوند متعال (و به تبع آن مؤمنین!) دوست ندارند، انسان ها اهل گناه و معصیت شوند!. لذا فرد آمر تذکر می دهد و امر به حجاب می کند.

البته آمر به حجاب، جانشین خدا در روی زمین است و باید صفت رحمان و رحیمی خداوند را در همه شئون زندگی از جمله هنگام امر به حجاب و نهی از بدحجابی متبلور کند. بنابراین اگر من امر و نهی می کنم، به دلیل این است که بدحجابان را دوست دارم و دلم برای آنان می سوزد! که مبادا مورد لعن و نفرین خدا قرار گیرند و دنیا و آخرت خود را خراب کنند.

زمانی که این تفکر در جامعه نهادینه شود، و آنگاه که تکتک افراد علت امر به حجاب و نهی از بدحجابی را بفهمند، این فریضه، شیرین ترین تعامل اجتماعی می گردد.

در کشور ما عفاف و حجاب جزء مباحث مذهبی، هویت دینی و انقلابی جامعه شناخته می شود. از طرفی جنگ نرم دشمن

ص: 285

به شدت علیه باورها، اعتقادات و اندیشه های اصیل اسلامی در جریان است که بر اثر این تقابل نابرابر، عفاف و حجاب به معضلی تبدیل شده که دغدغه ای را برای دلسوزان و قشر عظیم فرهنگی به وجود آورده است و بهترین راه مقابله با این هجمه عظیم ضد فرهنگی و اعتقادی، ترویج امر به حجاب برتر و غیرت ورزی و نهی از بی عفتی و بی حجابی است.

بنابراین آنچه که امروزه در باب حجاب به ویژه برای قشر متدین جامعه ما ضروری است، امر به حجاب و نهی از بدحجابی است. همان چیزی که یکی از مهم ترین دغدغه های ابی عبد الله الحسین(علیه السلام) بوده است ولی متأسفانه امروز این قضیه مورد غفلت واقع شده و برخی از متدینین و مذهبی ها و هیئتی ها بیشتر نسبت به مسئولین انتقاد می کنند و وقتی نوبت به خود آنها می رسد، آیه یأس می خوانند و کاسه چه کنم دست می گیرند! دنبال کاری می گردند که راحت باشد و تأثیرگذاری زیاد داشته باشد. نهایت خلاقیتشان این است که یک پُست در شبکه های اجتماعی می گذارند و خلاص. بعد از آن سر بلند می کنند و می گویند کاری کردیم کارستان!

در زمان ما، نمود فرهنگی جامعه ایران در حجاب است.اگر حجاب و عفاف جامعه ما بیمار شد، فرهنگ جامعه خواهد مُرد، هر چند هزاران سال ریشه داشته باشد! و همین مطلب برای اینکه تصمیم بگیریم تا امر به حجاب و تذکر لسانی را فراموش نکنیم کفایت می کند و مطمئن باشیم که مؤثر می باشد.

معاون اجرایی ستاد امربه معروف نمایشگاه کتاب تهران می گوید:

ص: 286

در نمایشگاه کتاب امسال (سال 93) 85٪ تذکرات لسانی عفاف و حجاب تأثیرگذار بوده است.(1) این آمار نشان می دهد که اگر به بهانه های مختلف، امر به حجاب را ترک نکنیم، آثار آن را خواهیم دید. البته در این حرکت عاشورایی، ظرافت در تبلیغ و بیان و اخلاص در گفتار حرف اول را می زند.

مقام معظم رهبری (مدظله العالی) می فرماید: «روی مسئله حجاب «کار هنری و کار زیبای تبلیغی» باید صورت گیرد تا این مسئله در ذهن جای گیرد من فکر می کنم در وضع کنونی اگر در کنار میل طبیعی زن به حجاب شایسته، نوعی «تبلیغات صحیح» که بتواند نقطه نظر اسلام را هم تأمین کند ارائه شود، زنان ما به حجاب اصیل اسلامی و شرعی رو خواهند آورد.»(2)

روزی خانم بی نظیربوتو (نخست وزیر پاکستان) به دیدار مقام معظم رهبری (مدظله العالی) می آیند. خانم بی نظیر چادری بر سر انداخته بود؛ اما حجاب کاملی نداشت. در همان جلسه، حضرت آقا تذکر لسانی به او داده و می فرماید: «دخترم، تو فرزند اسلام هستی، تو فرزند امیرالمؤمنینی، تو فرزند اهل بیتی، تو فرزند قرآنی، تو مسلمانی، تو شیعه هستی. همین طور آقا ادامه می دهند و کاری می کنند که خانم بی نظیربوتو شروع به گریه و زاری می کند و با چشمان اشکبار، می گوید: یک خواهش دارم و آن اینکه روز قیامت مرا شفاعت کنید. آقا بلافاصله می فرماید: شفاعت مخصوص محمد و آل محمد(صلی الله علیه و آله) است. بهترین شفاعت در این دنیا این است که شما مشی و مرامتان را به اهل بیت هماهنگ کنید. از زی خودتان که مسلمانید، دست

ص: 287

برندارید و از لباس دین خارج نشوید.»(1)

شهدا و ایثارگران هم با تقدیم خونشان و رفتارشان بارها امر به حجاب کرده اند. می گفت: بیمارستان از مجروحین پرشده بود… حال یکی خیلی بد بود…

رگ هایش پاره شده بود و خونریزی شدیدی داشت. وقتی دکتر این مجروح را دید به من گفت، بیاورمش داخل اتاق عمل. من آن زمان چادر به سر داشتم. دکتر اشاره کرد که چادرم را در بیاورم تا راحت تر بتوانم مجروح را جابه جا کنم …

مجروح که چند دقیقه ای بود به هوش آمده بود، به سختی گوشه چادرم را گرفت و بریده بریده و سخت گفت: من دارم می روم تا تو چادرت را در نیاوری. ما برای این چادر داریم می رویم ...

چادرم در مشتش بود که شهید شد.

می گوید از آن به بعد در بدترین و سخت ترین شرایط هم چادرم را کنار نگذاشته ام.(2)

پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) درباره کسانی که به این فریضه دینی عمل می کنند، می فرماید: «آیا شما را از کسانی خبر دهم که نه از انبیا و نه از شهدا هستند؛ ولی مردم به مقام، مرتبت و جایگاه آنان در پیش خدا که بر منبرهایی از نور هستند، غبطه می خورند؟ سؤال شد: ای رسول خدا! آنان چه کسانی هستند؟ فرمود: آنان کسانی هستند که بندگان را محبوب خدا و خدا را محبوب بندگانش می گردانند. سؤال شد: معنای محبوب گردانیدن خدا نزد بندگانش معلوم است؛ اما چگونه بندگان خدا را محبوب خدا می گردانند؟ حضرت در جواب فرمود: به چیزی که خداوند متعال دوست دارد، دعوت می کنند و از چیزی که خداوند متعال بدش می آید، نهی می نمایند، پس هنگامی که بندگان خدا او را اطاعت می کنند، محبوب خدا می گردند و خداوند متعال آنان را دوست می دارد.»(1)

بدحجابی اش کند.

منطقی بودن کلام: بسیاری از اوامر و نواهی بر اساس منطق و دلیل هستند که اگر ما آنها را برای مردم بیان کنیم زودتر به نتیجه می رسیم از جمله: دلیل حجاب در امنیت قرار گرفتن زن است(1)

مقابله نیکو: آموزه های اسلام در زمینه مواجهه با رفتار ناپسند و الفاظ رکیک آنها، ناظر به اتخاذ بهترین رویه است و شاید یکی از دلایل آن، ایجاد تحول در افراد خاطی باشد. بر این اساس قرآن کریم می فرماید:

«ادفع بالتی هی احسن السیئه؛ سخن بد آنها را به طریقی که نیکوتر است دفع کن.»(2)

مثبت گرایی: در امر به حجاب و تذکر لسانی، تنها نقطه ضعف را مطرح نکنید. از خوبی ها نیز بگویید. در قرآن کریم در نهی از شراب، اول از منافع آن سخن گفته است و بعد می فرماید: «ضررش از نفعش بیشتر است.»(3)

بیان آثار خوش حجابی: یکی از راههای مؤثر در حجاب، بیان وعده های اولیای خداست. از آنجا که انسان برای انجام هر کار معروف یا ترک هر کار منکری نیاز به انگیزه دارد، این وعده ها می تواند یکی از بهترین انگیزه ها باشد. وعیدها نیز در ترک منکر نقش مهمی دارند. قرآن می فرماید: کسانی که از طاغوت ها پیروی می کنند، هم در دنیا به قهر و لعنت خداوند گرفتار می شوند و هم در آخرت.

حضرت علی(علیه السلام) در خطبه 24 نهج البلاغه می فرماید: «اگر شما

ص: 290

در راه خدا باشید و به وظیفه الهی خود عمل کنید در دنیا هم به کامیابی نرسید ،من در قیامت ضامن رستگاری شما هستم.»

حفظ آبرو و حرمت: در حدیث می خوانیم: «هر کس برادر دینی خود را مخفیانه موعظه کند، او را آراسته است؛ ولی هرکس او را آشکار موعظه کند، شرمنده اش کرده است»(1)

تحریک عواطف: برای امر به حجاب، یکی از اهرم های بسیار قوی تحریک عواطف است

شخصی به مادرش تندی کرد. روز بعد، امام صادق(علیه السلام) او را دید و امام به او فرمود: «چرا با مادرت تندی کردی؟ مگر نمیدانی شکم مادرت منزل تو بود ؟ دامان مادرت گهواره تو بود؟ پستان مادرت غذای تو بود؟ سپس فرمود: پس با او خشن نباش»(2) جملات زیر نمونه ای عاطفی از امر به حجاب است:

خواهرم! قدر این تکه پارچه مشکیات را بدان این تکه پارچه همه چیزت است! همه ارزشت یعنی لبخند رضایت بیبی دو عالم. یعنی نگاه نگران و دل پر آشوب مهدی صاحب الزمانت. این چادر یادگار در نیم سوخته است. این چادر یادگار کوچه های مدینه است. این چادر همانی است که ابا عبدالله برای احیای آن در جامعه اسلامی، به کربلا رفت، این چادر همانی است که فاطمه صغرا بعد از به هوش آمدنش، دنبالش می گشت، این چادر همانی است که زینب(علیها السلام) از یزید به خاطر بی احترامی به آن شکایت کرد.

خود اهل رعایت حجاب باشد: زیرا در آن صورت کلام او اثر ندارد. فردی خدمت پیامبر(صلی الله علیه و آله) رسید تا فرزند او را از خرما خوردن منع

ص: 291

نماید. حضرت فرمود فردا بیا تا تذکر دهم آن شخص فردا آمد و حضرت به بچه گفت خرما نخور سر این کار را پرسیدند حضرت فرمود من دیروز خرما خورده بودم لذا او را منع نکردم.

حضرت علی(علیه السلام) می فرماید:

«الْمُؤْمِنُ مِرْآةُ الْمُؤْمِن(1)؛ انسان مؤمن آینه تمام نمای برادر مؤمن خود است.»

بنابراین باید هم خود از نظر پاکی چون آینه باشد وهم صفات آینه را داشته باشد تا بدی های دیگران را به آنها منتقل نماید.

و کجاوه های ما جدا کن و آنها را در جلو قافله حرکت بده تا توجّه مردم به دیدن آنها جلب گردد و صورت دختران پیامبر از نگاه نامحرمان محفوظ بماند.

ام کلثوم اینگونه مسؤلیت خویش را ادا نمود، ولی به این در خواست توجهی نگردید.

نوبت به حضرت سکینه رسید. سکینه(علیها السلام) اندوه جانکاهش را با گریه اظهار کرد. وقتی یزید از او پرسید: چرا گریه می کنی؟ فرمود: چگونه گریه نکند کسی که روپوشی ندارد تا با آن صورتش را از تو و نامحرمانی که در مجلس تو حاضرند بپوشاند؟ آری او می گرید که چرا روپوشی بر صورت ندارد.(1)

قسم به اشک سکینه، به شور کرب و بلایش

قسم به غربت او، قسم بر حجب و حیایش

قسم به نام زهرا، چادر خاکی او

آه، قسم به او که شد چنین شکسته پهلو

مرا نمانده طاقت، این غم شعله ور را

آه، چگونه حاشا کنم این خون جگر را

زمانه غریبی است، زمان غربت عشق

به شعله های عصیان، شکسته حرمت عشق

اما رقیه(علیها السلام) کجا اعتراض کرد؟ همان لحظ های که در خرابیه شام، سر پدر در بغل گرفته با او درد دل می کرد. پدر جان! به صورت های ما سیلی زدند؛ بابا! گوشم را کشیدند و گوشوارهام را بردند ...

ص: 293

ص: 294

ص: 296

فرعون دستور داد، تنور مسی را برافروختند و چون آن تنور سرخ شد، همه بچه های آن زن را در حضور او در آتش انداختند. زمانی که خواستند بچه شیرخواری را که در بغل داشت، از او بگیرند و در آتش بیندازند، صیانه منقلب شد و خواست که با زبان، از دین حضرت موسی(علیه السلام) اظهار بیزاری کند که ناگاه به امر خدا، آن کودک به سخن آمد و گفت: «مادر! صبر کن تو راه حق می پیمایی».

فرعونیان آن زن و بچه شیرخوارش را نیز در آتش افکندند و سوزاندند و خاکسترشان را در این زمین ریختند و تا روز قیامت این بوی خوش، از این سرزمین استشمام می شود.(1)

بر اساس روایتی از امام صادق(علیه السلام) همان گونه که عده ای از زنان در سپاه پیامبر(صلی الله علیه و آله) بودند، در دولت حضرت مهدی(عج) نیز سیزده زن برای معالجه سربازان زخمی سپاه امام زمان(عج) زنده گشته و به دنیا باز می گردند. یکی از این زنان همین صیانه ماشطه است که همسر حزقیل و آرایشگر دختر فرعون بوده است.(2)

بسته می شد، زنانی همچون حضرت زهرا(علیها السلام) و حضرت زینب(علیها السلام) با تبلیغات خود به حمایت از امام زمانشان و آگاهسازی مردم می پرداختند.

در پیروزی انقلاب اسلامی نیز زنان نقش فراوانی ایفا نمودند. امام خمینی(قدس سره) در این باره فرمودند: «در مملکت ما اینطور شد که بانوان همدوش، بلکه جلوتر از مردها از خانه ها بیرون آمدند و در این راه اسلامی زحمت کشیدند و رنج دیدند.»(1)

اما نقش زنان در انقلاب حسینی(علیه السلام) بسیار پررنگتر از دیگر وقایع تاریخی است. آنگاه که ابا عبدالله الحسین(علیه السلام)، انقلاب عاشورایی خود را جهت مبارزه با بی عدالتی ها آغاز می کند، عدهای از زنان هاشمی و غیر هاشمی با وی همراه و همیار می شوند. ایشان زنان دلیر و موقعیت شناسی بودند که به رهبری امام حسین(علیه السلام) در مقابل بیدادگری ها ایستادند و با درک عمیق از انقلاب حسینی(علیه السلام)، حماسه ها آفریدند. آنان با گذشت از لذائذ مادی و غلبه بر هواهای نفسانی، به چنان درجه ای از ایمان و تعهد رسیده بودند که لیاقت همراهی با امام حسین(علیه السلام) و دفاع از حریم اسلام را پیدا کردند. اینان شیر زنانی مؤمنه، سخنور، عالمه و خدمتگزارانی شایسته برای اسلام بودند.

امام حسین(علیه السلام) بهتر از هر کسی آگاه بود که این بانوان حماسه ساز، کامل کننده رسالت عظما و عظیم وی خواهند بود. به همین جهت ایشان را با خود همراه ساخت و مانع همراهی و همیاری آنان نشد.

ص: 299

امام حسین(علیه السلام) فرمود: این نوجوانی است که پدرش کشته شده، شاید مادرش راضی نباشد او خروج کند.» آن نوجوان گفت: «مادرم این دستور را به من داده است» و پس از نبردی نمایان، در وسط میدان به شهادت رسید.

مادر این نوجوان، پس از شهادت شوهر و فرزندش، در حالی که این ابیات را می خواند، خود راهی میدان می شود:

أَنَا عَجُوزٌ سَیِّدِی ضَعِیفَهْ

خَاوِیَةٌ بَالِیَةٌ نَحِیفَه

أَضْرِبُکُمْ بِضَرْبَةٍ عَنِیفَهْ

دُونَ بَنِی فَاطِمَةَ الشَّرِیفَهْ

من پیری ناتوان و شکسته حالم، اما با ضربت خشن و سخت شما را می کوبم تا از حریم فرزند فاطمه حمایت کنم.(1)

فاطمه بنت حزام ملقب به ام البنین مادر قمر بنی هاشم یکی دیگر از بانوان عاشورایی است که هرچند خود در کربلا حضور نداشت؛ اما چهار پسرش را برای پشتیبانی و حمایت از امام عصرشان روانه کربلا نمود و هر چهار جوان او در رکاب حضرت شهید شدند.

وقتی خبر شهادت فرزندانش در مدینه به ام البنین رسید، گفت: «از امام حسین(علیه السلام) مرا خبر دهید. فرزندانم و آنچه زیر آسمان کبود است، فدای حسین باد. چرا ابتدا از حال حضرت ابی عبدالله مرا مطلع نمی سازید؟»(2)

در دوران دفاع مقدس هم زنانی بودند که زینب وار، فرزندان

ص: 301

و همسران خود را عازم جبه های حق علیه باطل کردند تا از آرمان ها و ارزش های دینی آنان دفاع کنند. امروزه هم زنان و مادرانی هستند که برای حمایت از حریم حرم های اهل بیت(علیه السلام) و پشتیبانی ولی زمانشان جگرگوشه ها و جوانان عزیز خود را روانه جنگ با داعشیان و تکفیری ها نموده اند و مطمئناً نقش این مادران و همسران کمتر از نقش آفرینی زنان عاشورایی زمان امام حسین(علیه السلام) نیست.

جمله کسانی است که احتیاج داشت تا دیگران استعداد پاکی و حق طلبی و فداکاری را در وجودش روشن کنند. نخستین گام را امام حسین(علیه السلام) با دعوتش در این راه برداشت. گام دوم را همسر زهیر، «دلهم» برداشت.

بر اساس مستندات تاریخی هنگامی که زهیر از مضمون دعوت سیدالشهدا آگاهی یافت، استقبال نکرد و قیافه او نشان می داد که چندان تمایلی برای به رفتن به کربلا ندارد. به ویژه اینکه امام حسین(علیه السلام) از وی خواسته بود تا بستگانش را نیز برای پیوستن به لشکر، همراه خویش ببرد. از همین جا «دلهم» برنامه خود را آغاز کرد. او به منظور تشویق زهیر، چنین گفت: «سبحان الله! فرزند رسول خدا(صلی الله علیه و آله) از تو دعوت می کند که به یاریش بشتابی؛ اما تو در قبول دعوت او تردید به دل راه می دهی! چه می شود که سخنش را بشنوی و هرچه زودتر خود را به او برسانی!»(1)

زهیر به تشویق این بانوی قهرمان، در سپاه امام حسین(علیه السلام) با شور و اخلاص جنگید و میمنۀ سپاه را بر عهده گرفت. سرانجام پس از کشتن تعداد زیادی از دشمنان، به شهادت رسید.

امام حسین(علیه السلام) به ایشان فرمان بازگشت می داد، بی هیچ سخنی به خیمه ها باز می گشتند. این بانوان از موقعیت حساسی که امام در آن قرار داشت، با خبر بودند. به همین منظور، زمینه اضطراب و نگرانی امام را فراهم نمی کردند و هرگز برخلاف رضای امام(علیه السلام) حرکتی انجام نمی دادند و سراسر وجودشان، آکنده از رضا و تسلیم امام زمانشان بود.

حضرت زینب کبری(علیها السلام) نمونه والای این همراهی و همیاری امام است. امام سجاد(علیه السلام) نقل می کند، در شب عاشورا، امام حسین(علیه السلام) خبر شهادت خود و همراهانش را آشکار کرد، اما از آنجا که عمه ام زینب(علیها السلام) همچون دیگر زنان، دل نازک و بی تاب بود، نتوانست خود را نگاه دارد. پس از جا بلند شد و در حالی که لباسش را بر روی زمین می کشید و سخت درمانده شده بود، به امام نزدیک شد و گفت: وا مصیبتا! کاش پیش از این مرگم فرارسیده بود؛ اما تا امام حسین امر به صبوری و آرامش نمود، عمه ام آرام شد.(1)

حضرت زینب(علیها السلام) صبح عاشورا در همه جا کنار امام بود، ولی در گودی قتلگاه تا امام فرمود: برگرد خواهر نمی خواهم جان دادن مرا زیر تیغ ببینی، از امام زمانش اطاعت کرد و برگشت.

صبح یازدهم حضرت زینب نزد امام سجاد(علیه السلام) آمد و گفت: عزیز برادرم! چه کنیم؟ امام سجاد(علیه السلام) که بعد از پدر ولی زمان شده، فرمود: عمه جان! علیکن بالفرار؛ بگو فرار کنند و اعلام کرد تا بچه ها از دور خیمه ها دور شوند.(2)

ص: 304

با چشم اشکبار علیکن بالفرار

با قلب داغدار علیکن بالفرار

وقتی کمان حرمله شلاق دست شد

پنهان و آشکار علیکن بالفرار

جان هم رسیده گرچه به لب هایتان ولی

با حال احتضار علیکن بالفرار

در ساحل فرات علمدار کربلا

شد چون علم ندار علیکن بالفرار

راه عبور، معبر غارتگران شده

از گوشه و کنار علیکن بالفرار

این درس مکتب ولایت پذیری و اطاعت محض حضرت زینب(صلی الله علیه و آله) از امامان زمانش است که باید از آن سرمشق گرفت.

نقل شده بعد از ظهر عاشورا، زنی از قبیله بنی بکر که همسرش در لشکر عمر بن سعد بود، از وضعیت اسراء متأثر شده، شمشیر به دست می گیرد و به سوی سپاه کوفه هجوم می برد و به قوم خود می گوید: «ای آل بکر! دختران رسول خدا را غارت می کنند، در حالی که جز خدا پناهگاهی ندارند؛ برای خون های رسول خدا(صلی الله علیه و آله) قیام کنید.» همسرش او را از آن کار منع کرد و به اردوگاه باز گرداند.(1)

ام عبدالله همسر «مالک بن نسیر» یکی دیگر از این زنان است. شوهر او در روز عاشورا با شمشیر بر سر مبارک امام ضربتی زد و عرقچینی که بر سر امام بود، پاره شد و امام مجروح گردید. پس از جنگ، او عرقچین را به خانه آورد و به همسرش داد تا آن را بشوید؛ اما ام عبدالله گفت: «به غارت رفته پسر دختراپیغمبر(صلی الله علیه و آله) را به خانه آورده ای؟ آن را از پیش من ببر.»(2) و این زن، بدین گونه اعتراض خویش را به عمل قبیح کوفیان و همسرش اعلام داشت.

همچنین نقل شده پس از آن که خولی بن یزیدا صبحی سر مبارک امام حسین(علیه السلام) را برای کسب جایزه به کوفه آورد، ابتدا آن را به خانه برد. همسرش در نهایت اعتراض، شوهرش را طرد و نسبت به او ابراز انزجار نمود. سپس به حیاط رفت و نزدیک سر مبارک امام تا صبح بیدار نشست.(3)

هند همسر یزید بن معاویه، پس از افشاگری زینب کبری(علیها السلام)، از واقعه تلخ عاشورا، سخت متأثر و ناراحت می شود و به همسرش در مورد شهادت رساندن امام حسین(علیه السلام) اعتراض می کند و می گوید: «ای یزید! آیا تو دستور داده ای سر حسین فرزند رسول

ص: 306

خدا را از تن جدا کنند و بالای نیزه برند؟ آیا تو فرزند فاطمه را کشتی؟»

یزید مضطرب شد و برای گریز از کاری که کرده بود، گفت: ... خدا بکشد ابن زیاد را که او را کشت، من به کشتن او راضی نبودم.»(1)

سپس دره الصدف خروج کرد و مردم حلب و نواحی آن را به کمک طلبید. گروهی به او پیوستند. مورخان تعداد زنانی را که به یاری او شتافتند، هفتاد زن می نویسند که همگی لباس رزم بر تن با طلوع آفتاب و مشاهده نخستین علامت اسرای خاندان نبوت و با شنیدن صدای گریه کودکان و نوحه سرایی زنان اهل بیت(علیه السلام) در کمین ایستادند. سپاه بنیامیه که بسیار بودند آنان را شناسایی کرد به مقابله با آنان پرداختند.

دره الصدف با وجود کمک بعضی از قبایل حلب، طی نبردی نابرابر به شهادت رسید و بقیه متفرق شدند.(1)

دره الصدف فقط شنید که سر مقدس امام حسین(علیه السلام) از بدن جدا شده، اینگونه خروشان شد و به سمت دشمن هجوم برد، من نمی دانم حضرت زینب(علیها السلام) چه کشید که مدت طولانی سر برادر را بر نیزه ها دید و محملش را پشت سر بردار حرکت می دادند! این صحنه ها تنها و تنها مختص حضرت زینب(علیها السلام) است.

تویی که شهره شهری به عشق ورزیدن

تویی که منتخب هستی به نیزه سر دیدن

بگو برای من از خاطرات خود بانو

کنار مقتل عشق و گلو و بوسیدن

ز بعد کرب و بلا کودکان بی بابا

شنیده ام که همیشه گرسنه خوابیدن

الا مفسر قرآن چقدر لذت داشت

صدای قاری قرآن، ز نیزه بشنیدن؟

ص: 308

بجز شما چه کسی می تواند ای خانم

شبیه ابر بهاری ز غصه باریدن

و ما رایتُ و الا جمیلتان یعنی

تویی که دیده نیالوده ای به بد دیدن

اما در این شرایط سخت هم حضرت زینب(علیها السلام) پایداری کرد و هرجا خطبه می خواند، اوضاع یزیدیان را بر هم می زد.

گفتند چه کنیم تا زینب ساکت شود؟

یکی گفت: زینب ادب برخورد با قرآن را رعایت می کند، اگر می خواهید او را ساکت کنید، فقط صدای صوت قرآن، زینب را ساکت می کند.

لذا سر مقدس اباعبدالله را مقابل کجاوه بیبی زینب(علیها السلام) آوردند، عقیله بنی هاشم، یک وقت دید صدای صوت قرآن می آید! کجاوه را بالا زد، ببیند سر مقدس برادر بالای نیزه ... رو کرد به سر مقدس:

برادرم! هر مصیبتی که در کربلا اتفاق افتاد، مادرم همه را برایم تعریف کرده بود، می دانستم شهید می شوی، می دانستم بی برادر می شوم؛ اما برادر این یکی را برایم نگفته بود:

مَا تَوَهَّمْتُ یَا شَقِیقَ فُؤَادِی

کَانَ هَذَا مُقَدَّراً مَکْتُوبَا(1)

برادرم! فکر نمی کردم سر بریده تو! سر خون آلود تو مقابل زینب قرار گیرد!

ص: 309

از گذشته رسم است که اگر یک قاری قرآن بخواند، او را تشویق می کنند؛ اما من نمی دانم چه کشید حضرت زینب(علیها السلام)، آن لحظه ای که ببیند کوفیان به جای تشویق، به سوی سر بریده سنگ پرتاب می کنند!

در تلاوت قرآن از دو لعل در افشان

سنگ کوفیانش بود مُزد خواندن قرآن

ص: 310

ص: 311

ص: 312

ص: 314

هزاران آفرین بر این شیر زن قهرمان که به راستی صلاحیت آن را داشت تا همسر میثم باشد، آری از فردی مانند میثم، انتظار آن هست که همسری این چنین داشته باشد.(1)

در دوران هشت سال دفاع مقدس و در دفاع از حریم حرم زینب کبرا(علیها السلام)، نیز چنین بانوانی سراغ داشته و داریم. همچنان که مقام معظم رهبری(دام ضله) فرمودند: «ما در جنگ و انقلاب مشاهده کردیم که نقش خانم ها اگر از مردها بیشتر نبود، کمتر هم نبود. اگر زنان حماسه جنگ را نمی سرودند و جنگ را در میان خانه ها یک ارزش تلقی نمی کردند، مردها اراده و انگیزه رفتن به میدان جنگ را پیدا نمی کردند. ده ها عامل دست به دست هم می دهد تا خیل عظیم بسیجی را به سمت جبهه روانه کند. یکی از مهم ترین این عامل ها، روحیه همسران و زنان است.»(2)

«بصیرت آفرینی زنان» می باشد. چنین نقش آفرینی از زمان های گذشته نیز وجود داشته است که برخی از آنها را مرور می کنیم:

@ ایراد خطبه در مسجد کوفه

@ اجازه ندادن به مخالفان برای ملاقات حضرت

@ وصیت نامه حضرت زهرا(علیها السلام)

دادند و تنها حدود ده نفر باقی ماندند تا از پیامبر(صلی الله علیه و آله) دفاع کنند. یکی از این ده نفر نسیبه بنت کعب بود او مشک را به زمین انداخته. با سلاحی که فراریان ترسو بر زمین نهاده بودند به دفاع از جان پیامبر می پردازد در این دفاع قهرمانانه جراحات بسیاری توسط دشمن به او وارد می آید که تا آخر عمر خدا را بر آن نشانه های افتخار، حک شده بر بدنش شکر می گفت.

از خود نسیبه نقل شده، آنگاه که جان پیامبر(صلی الله علیه و آله) را در معرض خطر دیدم، با شمشیر از حملات دشمن جلوگیری می کردم و گاهی هم تیراندازی می نمودم، ناگاه متوجه حملۀ یکی از مشرکین به پیامبر(صلی الله علیه و آله) شدم، همراه با مصعب او را از حرکت به سوی رسول خدا(صلی الله علیه و آله) باز داشتیم، ولی او ضربتی بر من زد که تا یک سال اثر آن بر شانه ام باقی ماند. پیامبر(صلی الله علیه و آله) که متوجه زخم شدید شانۀ من شده، یکی از پسرانم را صدا زد و فرمود: زخم مادرت را ببند. وقتی پسرم زخم مرا بست، دوباره برخاستم و به دفاع از پیامبر مشغول شدم. در همین هنگام متوجه زخمی شدن یکی از پسرانم شدم، با پارچه هایی که برای بستن زخم مجروحین آورده بودم زخم او را بستم و به او گفتم: برخیز و از پیامبر(صلی الله علیه و آله) دفاع کن.(1)

در برخی از روایات آمده است از جمله کسانی که به شرافت همراهی حضرت مهدی(عج) نایل می آید و اخلاص خویش را دوباره در تاریخ اثبات می کند «نسیبه» است که در رجعت به دنیا در زمرۀ یاران حضرت قرار خواهد گرفت و به مداوای مجروحین می پردازد.(2)

ص: 319

و به ذلت و خواری و تسلیم تن ندادند.

زنانی که در کربلا همراه کاروان امام حسین(علیه السلام) بودند برخی از فرزندان و خانواده حضرت علی(علیه السلام) بودند و برخی از دوستداران و پیروان آن حضرت.

در چنین شرایط بحرانی، ناگهان این خورشید عظمت طلوع می کند؛ همان لحنی را به کار می برد که پدرش امیرالمؤمنین بر روی منبر خلافت در مقابل امت خود به کار می برد؛ همان جور حرف می زند؛ با همان جور کلمات، با همان فصاحت و بلاغت، با همان بلندی مضمون و معنا:

«یَا أَهْلَ الْکُوفَةِ یَا أَهْلَ الْمَکْرِ وَ الْغَدْرِ وَ الْخُیَلَاءِ»؛ ای خدعه گرها، ای کسانی که تظاهر کردید! شاید خودتان باور هم کردید که دنباله رو اسلام و اهل بیت هستید؛ اما در امتحان اینجور کم آوردید، در فتنه اینجور کوری نشان دادید. «هَلْ فِیکُمْ إِلَّا الصَّلَفُ وَ الْعُجْبُ وَ الشَّنَفُ وَ الْکَذِبُ وَ مَلَقُ الْإِمَاءِ وَ غَمْزُ الْأَعْدَاء؛ شما رفتارتان، زبانتان با دلتان یکسان نبود. به خودتان مغرور شدید، خیال کردید ایمان دارید، خیال کردید همچنان انقلابی هستید، خیال کردید همچنان پیرو امیرالمؤمنین هستید؛ در حالی که واقع قضیه این نبود. نتوانستید از عهده مقابله با فتنه بر بیایید، نتوانستید خودتان را نجات دهید.»

مقام معظم رهبری در ادامه به بخشی از سخنان حضرت زینب(علیها السلام) که به بی بصیرتی یزیدیان اشاره کرده، استناد می کند تا بصیرت خود حضرت زینب(علیها السلام) را بیشتر تبیین کند: «این بیان قوی، با این کلمات رسا، آن هم در آن شرایط دشوار، اینگونه صحبت می کرد. اینجور نبود که یک عده مستمع جلوی حضرت زینب نشسته باشند، گوش فرا داده باشند، او هم مثل یک خطیبی برای اینها خطبه بخواند؛ نه، یک عده دشمن، نیزه داران دشمن دور و برشان را گرفته اند؛ ... حالا هم نگاه

ص: 323

می کنند، دختر امیرالمؤمنین را می بینند، گریه می کنند. حضرت زینب کبرا با این عده ناهمگون و غیرقابل اعتماد مواجه است، اما اینجور محکم حرف می زند. او زن تاریخ است؛ این زن، دیگر ضعیفه نیست. نمی شود زن را ضعیفه دانست. این جوهر زنانه مؤمن، اینجور خودش را در شرایط دشوار نشان می دهد. این زن است که الگوست؛ الگو برای همه مردان بزرگ عالم و زنان بزرگ عالم. انقلاب نبوی و انقلاب علوی را آسیب شناسی می کند؛ می گوید شماها نتوانستید در فتنه، حق را تشخیص بدهید؛ نتوانستید به وظیفه تان عمل کنید؛ نتیجه این شد که جگرگوشه پیغمبر سرش بر روی نیزه رفت. عظمت زینب را اینجا می شود فهمید.»(1)

دعا کرد.(1)

نمی دانست، همانگونه که در تدفین او گفته بود: «اگر غلامرضا به مرگ طبیعی مرده بود، سیاه می پوشیدم؛ چراکه عزیزی از دست رفته بود؛ اما اکنون لباس سپید عروسی ام را بر تن کرده ام؛ چراکه می دانم او هست، ناظر است، شاهد است، من حتی از او خداحافظی هم نمی کنم...». کلامش چنان شورانگیز بود که بانویی از این خانم 19 ساله خواسته بود تا اگر پسرش شهید شد، او در مراسم ختمش سخنرانی کند.(1)

خون خورد زینب و جگرش پاره پاره شد

از دست إبن آکله در مجلس یزید

اینجا بود که زینب(علیها السلام) مضطر گشت و با همان حال اضطرار، چنان خطبه ای خواند که یزید و یزیدیان را رسوا ساخت.

اما یزید هم کوتاه نیامد، دستور داد، سر بریده ابی عبدالله را از روی نیزه پایین آوردند و در تشت طلا قرار دادند.

آخ بمیرم! این تشت طلا را زیر پای نحسش گذاشت، میز قمارش را روی تشت طلا قرار داد، اما امان از لحظه ای که یزید چوب دستی اش را بالا برد و آن قدر با چوب خیزران بر لب و دندان حسین زد!

چنان ناله و شیون این زن و بچه بالا گرفت که زنان یزید و دختران معاویه هم با آنان همراه شدند و به گریه و زاری افتادند.

طشت طلا و چوب و لب و آیه و شراب

خاکستر و غبار ره و خون و آفتاب

در حیرتم که از چه نرفتی زمین فرو

ای وای من، چگونه نشد آسمان خراب

در پای طشت، دختر زهرا نریز اشک

هرگز کسی نریخته در بزم می، گلاب

لب ها، ترک ترک ز عطش، روی هر لبی

انگار نقطه نقطه نوشته است، آب آب

آوای وحی و حنجر خشک و لب کبود

دیگر به او کنند، چرا خارجی خطاب؟

با آن گلوی غرقه به خون، طشت گریه کرد

بر آن لب و دهن، جگر چوب شد کباب(1)

ص: 327