بسم الله الرحمن الرحیم

ص: 2

شهد سخن12

سبک زندگی فاطمی

(نمونه فیش سخنرانی ویژه ایام فاطمیه علیها السلام)

دفتر مطالعات و پژوهش های مرکز رسیدگی به امور مساجد

ص: 3

ص: 4

تصویر

ص: 6

رحمت، بر این حقیقت فراوان تاکید می ورزد که فاطمه، پاره ای از وجود من است؟ آیا این همه تأکید جز برای آن است که توجه همه مؤمنان طول تاریخ را به اسوه پذیری از ابعاد زندگانی فاطمه، در مقام استمرار بخش سیره پیامبر صلی الله علیه و آله جلب کند؟ چرا چنین نباشد در حالی که وجود فاطمه از وجود رسول خدا جدا نیست. وجود فاطمه، قسمتی از وجود رسول خداست و سیره او جلوه دیگری از سیره رسول خدا. وجود فاطمه، مکمل وجود رسول خداست و اسوه گری فاطمه، تکمیل کننده اسوه گری شایسته ترین اسوه حسنه. فاطمه، استمرار اسوه حسنه است و این است رمز و راز آن که سیره فاطمه علیها السلام برای همه امامان از نسل او، حجت و الگو می گردد: نحن حجة الله علی الخلق و فاطمة حجة الله علینا؛ ما (امامان معصوم) حجت خداوند بر مردمان هستیم و فاطمه حجت (خداوند) بر ما. (تفسیر اطیب البیان، جلد 13، ص 225، ذیل آیه 3 از سوره جن)

اسوه گری سیره فاطمه زهراء علیها السلام چنان در اوج یگانگی است که وجود مبارک بقیه الله الاعظم عجل الله تعالی فرجه الشریف فاطمه علیها السلام را اسوه نیکوی زندگانی خویش معرفی می فرماید: و فی إبنة رسول الله لی أسوة حسنة؛ همانا در دختر رسول خدا صلی الله علیه و آله برای من الگویی شایسته وجود دارد (بحارالانوار53، 178). این تعبیر حاکی از آن است که اقتدای حضرت مهدی عج الله تعالی فرجه الشریف به حضرت زهرای مرضیه علیها السلام، نه از آن جهت است که فاطمه علیها السلام، مادر آن حضرت است بلکه بدین جهت است که آن دردانه هستی، دختر رسول خدا صلی الله علیه و آله و استمرار وجود اوست؛ پاره تن رسول خداست و اسوه پذیری از وی، همان

ص: 8

اسوه پذیری از رسول خداست.

مقام معظم رهبری دام ظله در خصوص این بانوی باعظمت می فرمایند: من حقیقتاً، نه به عنوان تعارف، نه به عنوان یک حرفِ هزاران بار تکرار شده، واقعاً قاصرم؛ زبان قاصر است، دل قاصر است، ذهن قاصر است که بخواهد از این مقام بلند تعریف و تجلیل کند؛ این موجود انسانی، این دختر جوان، این همه فضیلت، این همه درخشندگی، این همه کبریا و عظمت؛ که کسی مثل پیغمبر وقتی فاطمة زهرا علیها السلام بر او وارد می شد، «قام إلیها»؛ نه فقط بلند می شد، بلکه بلند می شد و به سمت او می رفت. یک وقت یکی وارد اتاق می شود، شما به احترامش بلند می شوید؛ یک وقت کسی وارد اتاق می شود، شما با اشتیاق به طرفش می روید. اینها مگر شوخی است؟ این بحثِ پدر - فرزندی نیست. پیغمبر خدا اینجور از فاطمة زهرا تجلیل میکند؛ رضای او را رضای خود، رضای خود را رضای خدا؛ سخط او را سخط خود، سخط خود را سخط خدا اعلام می کند؛ اینها مقامات فاطمة زهرا است. آن زندگی با امیرالمؤمنین، آن تربیت آن فرزندان. خب، مگر می شود دربارة این بزرگوار، امثال ما حرف بزنیم؟ (23/2/1391)

باعنایت به ابعادگسترده شخصیتی حضرت زهرا علیها السلام و ویژگی های ایشان به عنوان الگو، برهمة افرادی که می توانند به نوعی درمسیرمعرفی شخصیت این بانوی مکرمه قدمی بردارند، واجب است که نقشی را ایفا نمایند.

در پایان سالی(1394)که ابتدا وانتهایش مملو از عطر فاطمی بود، می طلبد از درگاه الهی بخواهیم به برکت و واسطه حضرت

ص: 9

صدیقه کبری علیها السلام، همه سال های عمرمان را حقیقتاً فاطمی گرداند تا بیش از پیش خود را به حبل متین الهی گره بزنیم و به آستان معصومین علیهم السلام تمسک جوییم.

در پایان، ضمن تشکر و قدردانی از نویسندگان این اثر پژوهشی و همکاران محترم در ادارة تولید و تأمین محتوای معاونت فرهنگی- اجتماعی، امیدواریم این اثر در نگاه شما گرامیان به ویژه ائمة محترم جماعات مقبول افتاده و پیشنهادات و نظرات ارزشمند خویش را از خادمان خویش در معاونت فرهنگی- اجتماعی مرکز دریغ نفرمایید.

جعلنا الله من عامری مساجدالله

مرکز رسیدگی به امور مساجد

معاونت فرهنگی- اجتماعی

ص: 10

ص: 12

لذا جواب آن حضرت را دادم و گفتم علیکم السلام یا رسول الله بفرمایید. حضرت آمدند و بالای سر ما نشست. فرمود: فاطمه، دیروز از محمد چه می خواستی؟ ترسیدم اگر پاسخ حضرت را ندهیم برخیزد لذا گفتم: یا رسول الله صلی الله علیه واله به خدا سوگند فاطمه در خانه خیلی زحمت می کشد، به همین خاطر آسیب دیده. به او گفتم: اگر نزد پدرت می رفتی و از او خدمتکار طلب می کردی تو را از سختی این کارها آسوده می ساخت. پیامبر پاسخ دادند: می خواهید چیزی به شما بیاموزم که از خدمتکار برای شما بهتر باشد؟ هرگاه به خوابگاه خود آمدید و خواستید بخوابید، سی وچهار مرتبه الله اکبر و سی وسه مرتبه الحمدلله و سی وسه مرتبه بگویید سبحان الله.

در این هنگام فاطمه علیها السلام سه مرتبه فرمود: رضیت عن الله و رسوله، من به آنچه خدا و رسولش بخواهند، خرسندم.(1)

«(صَبَرَ) صَبراً عَلی الاَمرِ: جَرُأ وَ شَجَعَ وَ تَجَلَّدَ(1)؛ صبر بر چیزی به معنای جرئت و شجاعت و ایستادگی و شکست ناپذیری در آن چیز است.

در قرآن 103 بار، از صبر و مشتقات آن یادشده است. در سوره مبارکه عصر چهار واژه، واژه کلیدی است؛ ایمان، عمل صالح، حق و صبر. روشن است که صبر موضوع مهمی است که در کنار حق، ایمان و عمل صالح ذکر می شود. کسی که در برابر مصیبت خیلی جزع وفزع نمی کند، اهل صبر است و این یکی از مصادیق درست صبر است؛ ولی کاربرد صبر خیلی وسیع تر از این و معنای آن پربارتر و غنی تر از این است. صبر به معنی ظلم پذیری، تن به ذلت دادن، دست روی دست گذاشتن و تسلیم در برابر عوامل شکست نیست. خداوند در آیاتی بسیار، اهل صبر را می ستاید و از مقام صابران سخن می گوید. بی گمان داستان های بسیاری درباره صابران نوشته و گفته شده و در این میان صبر یعقوب علیه السلام و ایوب علیه السلام به عنوان ضرب المثل بارها از سوی ما و دیگران به کاررفته است

علاوه بر زندگی مادی، در زندگی معنوی نیز این مسئله وجود دارد. اگر انسان در برابر نفس سرکش و هوا و هوس ها و زرق وبرق دنیا و جاذبه های گناه ایستادگی نکند و در طریق «معرفة الله» و اطاعت فرمان او با مشکلات نجنگد، هرگز به جایی نمی رسد.

ص: 15

به نقصان نفس و زراعات و مال

بگردید خود امتحان ط_ّ_ی سال

ب__ود مژده ی فت_ح با ص___ابران

که ب_ردند با صب__ر بار گ__ران

کسانی که چون محنت آید به پیش

شکی__بایی آرند، هر ل_حظه بیش

بگویی___د مائیم از ک_____ردگار

به او باز گ__ردیم فرج__ام کار(1)

گاه محرومیت ها، سختی ها و تلخی های زندگی بدان حد می رسید که فاطمه زهرا سلام الله علیها پاسخ پدر را از چگونگی وضع و حال خویش به صورت کوتاه می داد تا واژه ها و عبارات وسعت درد و رنج او را ترسیم کنند. ازاین رو، در جواب رسول اللّه صلی الله علیه واله که سؤال می کرد:

_ دخترم چگونه ای؟ در چه حالی به سر می بری؟ و چرا نگرانی؟

می گفت: «قِلَّةُ الطّعم و کِثرةُ الهَمّ و شُدّةُ السُقْم».

کمی طعام و غذا، فراوانی اندوه و غصه و شدت بیماری و گرفتاری!

یکی از مصیبت ها همسر بداخلاق است. اصمعی (وزیر مامون) می گوید: روزی برای صیادی به سوی بیابان روانه شدیم. من از جمع دور شدم و در بیابان گم شدم، در حالی که تشنه و گرسنه بودم به این فکر بودم که کجا بروم و چکار کنم. چشمم

ص: 17

به خیمه ای افتاد.

به سوی خیمه روان شدم، دیدم زنی جوان و با حجابی در خیمه نشسته. به او سلام کردم او جواب سلامم را داد و تعارف کرد و گفت بفرمایید. بالای خیمه نشستم و آن زن هم در گوشه دیگر خیمه نشست. من خیلی تشنه بودم، به او گفتم: یک مقدار آب به من بده: دیدم رنگش تغییر کرد، رنگش زرد شد. گفت: ای مرد، من از شوهرم اجازه ندارم که به شما آب دهم (یکی از حقوقی که مرد بر زن دارد این است که بدون اجازه اش در مال شوهر تصرف نکند) اما مقداری شیردارم. این شیر برای نهار خودم است و این شیر را به شما می دهم. شما بخورید، من نهار نمی خورم. شیر را آورد و من خوردم. یکی – دو ساعت نشستم دیدم یک سیاهی از دور پیدا شد.

زن، آب را برداشت و رفت خارج از خیمه. پیرمردی سیاه سوار بر شتر آمد؛ و زن پاها و دست و صورتش را شست و او را برداشت و آورد در بالای خیمه نشانید. پیرمرد، بداخلاقی می کرد و نق می زد، ولی زن می خندید و تبسم می کرد و با او حرف می زد. این مرد از بس به این زن بداخلاقی کرد من دیگر نتوانستم در خیمه بمانم و آفتاب داغ را ترجیح دادم. بلند شدم و خداحافظی کردم. مرد خیلی اعتنا نکرد، با روی ترشی جواب خداحافظی را داد، اما زن به مشایعت من آمد. وقتی آمد مرا مشایعت کند، مرا شناخت که اصمعی وزیر مامون هستم.

من به او گفتم: خانم، حیف تو نیست که جمال و زیبایی و جوانی خود را به پای این پیرمرد سیاه بداخلاق فنا کردی؟ آخر به چه

ص: 18

چیز او دل خوش کردی، به جمال و جوانی اش؟! ثروتش؟! تا این جملات را از من شنید، دیدم رنگش تغییر کرد. این زنی که این همه بااخلاق بود با عصبانیت به من گفت: حیف تو نیست می خواهی بین من و شوهرم اختلاف بیندازی. چون زن دید من خیلی جا خوردم و ناراحت شدم، خواست مرا دلداری دهد و گفت: اصمعی دنیا می گذرد، خواه وسط بیابان باشم، خواه در قصر، خواه در رفاه و آسایش، خواه در رنج و سختی. امروز گذشت. من که در بیابان بودم گذشت و اگر وسط قصر هم می بودم باز می گذشت. یک چیز نمی گذرد و آن آخرت است.

اصمعی من یک روایت از پیامبر اکرم صلی الله علیه واله شنیدم و می خواهم به آن عمل کنم. آن حضرت فرمود: ایمان نصفه الصبر و نصفه الشکر. من در بیابان به بداخلاقی و تندخویی و زشتی شوهرم صبر می کنم و به شکرانه جمال و جوانی و سلامتی که خدا به من عنایت فرمود، به این مرد خدمت می کنم که ایمانم کامل شود.

پیامبر اکرم صلی الله علیه واله می فرماید:

کسی که بر بداخلاقی همسرش صبر کرده و او را تحمل کند، خداوند به او همان اجری را خواهد داد که به ایوب پیامبر داد و زنی که بر بداخلاقی شوهرش صبر کند و او را تحمل نماید، خداوند به او همان ثوابی را خواهد داد که به آسیه عطا فرمود.

تحت تأثیر شهوات قرار نگیرد. شهوات مصادیقی فراوانی دارد: شهوت جنسی، پول، مقام، محبوبیت و شهرت. بچه ای که برای رسیدن به آن ظرف شیرینی موردعلاقه اش، حرکت می کند، دیگر وسط راهش پارچ آب و لیوان را نمی بیند و می شکند. او با دیدن شیرینی از اطراف خود غافل می شود. انسانی که مجذوب گناه شد، همین گونه است. از اطراف آن گناه، غافل می شود؛ و این غفلت بسیار خطرناک است؛ از این رو باید چشم مان را باز کنیم؛ احتیاط کنیم که دچار این غفلت نشویم. این صبر از معصیت است.

«وَ لَئِنْ أَذَقْناهُ نَعْماءَ بَعْدَ ضَرَّاءَ مَسَّتْهُ لَیَقُولَنَّ ذَهَبَ السَّیِّئاتُ عَنِّی إِنَّهُ لَفَرِحٌ فَخُورٌ إِلاَّ الَّذینَ صَبَرُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحات »(1)؛

و اگر بعد از شدّت و رنجی که به او رسیده، نعمت هایی به او بچشانیم، می گوید: مشکلات از من برطرف شد و دیگر باز نخواهد گشت! و غرق شادی و غفلت و فخرفروشی می شود... مگر آن ها که (در سایه ی ایمان راستین) صبر و استقامت ورزیدند و کارهای شایسته انجام دادند.

صبر در برابر معصیت­ها و هوای نفس آن قدر عظیم است که حتی یوسف نبی علیه السلام نیز خود را از شر آن ایمن ندانسته و به خدا پناهنده می­شود:

یوسف علیه السلام فرزند یعقوب نبی علیه السلام که در کودکی مورد حسد برادران خود قرار گرفت و با بی­رحمی او را در چاه انداختند، سپس به بهایی اندک فروختند؛ و در مصر نیز به دلیل ردّ درخواست

ص: 20

نامشروع همسر عزیز مصر و دیگر زنان مصری، سال ها به زندان افتاد، اما در برابر همه ی این همه فضای معصیت، صبر پیشه کرد و بر خدا توکل نمود.

صبر بر معصیت، از سرترین صبرهای این دنیای مدرنیته است. چراکه انواع گناهان به راحتی در دسترس مردم قرار دارد و به راحتی می توانند به آن ها آلوده شوند. اگر روزی یک پسر جوان برای رساندن یک نامه به دختری سختی زیادی داشت امروزه به راحتی و به صورت تصویری در هر لحظه از شبانه روز و دورتر از چشم والدین می تواند ارتباط داشته باشد. این فن آوری و تکنولوژی زمینه ایجاد گناه را فراهم کرده است. از این رو صبر بر آن و آلوده نشدن بر گناه بسیار سخت است. امام صادق علیه السلام فرمود: «یَأْتِی عَلَی النَّاسِ زَمَانٌ الصَّابِرُ مِنْهُمْ عَلَی دِینِهِ کَالْقَابِضِ عَلَی الْجَمْرِ»(1)؛ روزگاری بر مردم بیاید که هر که خواهد دین خود نگهدارد چنان باشد که آتش به دست گرفته باشد.

مثلاً از خواندن نماز شب، دعای ندبه و یا کمیل خسته نشود. انسان از ادامه ی روزه ی ماه رمضان، توجه به خدا در نمازهای واجب و فرایض، از توجه به قرآن، ملول و خسته نشود. این صبر بر طاعت است. در بیان چگونگی نماز حضرت فاطمه سلام الله علیها در روایات آمده است که: «در این امّت، عبادت کسی بیش از عبادت فاطمه زهرا علیها السلام نبود. او چندان به عبادت می ایستاد که پاهایش ورم کرده بود.»(1) و نیز در مورد حال حضرت در نماز آمده است: «فاطمه زهرا علیها السلام ، در حال نماز، به سبب ترس بسیار از خداوند بزرگ، نفسش به شماره می افتاد»(2).

با توجه به این دو مطلب می توان به عمق توجه حضرت به نماز پی برد، نمازی که نفس را به شماره اندازد، نمازی سراسر توجه و حضور قلب است که انسان را به اسرار نماز نزدیک می سازد تا از دریچه این نزدیکی بتوان از فیوضات نماز بهره برد.

چشمش را پر کرده و استخوان راه گلویش را گرفته است.»

فاطمه جان! تو رفتی و این بچه ها جای خالی تو را می دیدند، به محراب نگاه می کردند، اشک می ریختند. وقتی عزیزی می ره، چند عاقل لوازم اونو مخفی می کنند، ولی در مورد صدیقه طاهره، شاید یک عاقل پیدا شد جانماز خانم را جمع کنه، ولی در نیم سوخته چی، قابل اخفا نبود.

ای شیعه غم و درد چرا؟ فاطمه داریم

در مهلکه و موج بلا فاط__مه داری_م

آن روز که پرونده ی اعمال بخ__وانند

ما چشم به دریای سخا، فاطمه داریم

از غم هراسی به دل خسته ما نیست

امّید به امّ الشه__دا، فاطم__ه داری__م

اسماء نقل می کند: لحظات آخر عمر مبارک فاطمه زهرا بود، دختر پیغمبر غسل کرد، لباس های را تغییر داد. مشغول راز و نیاز با خدا شد. اسما ء می گوید: جلو رفتم دیدم فاطمه رو به قبله نشسته، دست ها را به سوی آسمان بلند کرده می فرماید: خدایا به حق پیامبرانی که آن ها را برگزیدی، به گریه های حسن و حسین در فراق من، از تو می خواهم که گناهکاران شیعیان من و شیعیان فرزندان من درگذری.

دیگر روزهای آخر عمر فاطمه است، دیگر چراغ عمر فاطمه

ص: 23

خاموش می شود، بیایید دسته جمعی بریم خانه علی، برای عیادت فاطمه، وارد خانه شوی می بینی دخترش زینب پرستار مادر است، مثل پروانه دور مادر می گردد قربون پرستار خانه علی، با آن دسته ای کوچکش برای شفای مادر دعا می کند صدا می زند مادر:

شبی در خواب بودی آمدم بازوی تو دیدم

مبادا آنکه بیدارت کنم آهسته بوسیدم

چو درب خانه ما سوخت پرسیدی کجا بودی؟

تو می خوردی کتک من هم به زیردست و پا بودم

هی می گفتم مادرم را نزنید، بابام علی را رها کنید همه بگوییم یا زهرا ...

در جلالت کی زنی صدیقه کبری شود

دختر خیر الوری محبوبه یکتا شود

با چنین شأن و جلالت کی روا باشد فلک

نیلگون از ضربت سیلی رخ زهرا شود

ص: 24

ص: 26

ص: 28

است (مردان با سن 25 تا 29 و زنان با سن 20 تا 24 سال) در استان تهران و البرز به ازای هر 2/3 ازدواج یک طلاق به ثبت رسیده است(1).

با عنایت به این آمارها به این نتیجه می رسیم که برای حفظ استحکام خانواده باید به دنبال راهی بود که سبب کاهش طلاق شود.

به جرأت می توان ادعا کرد علت عمده طلاق ها عدم تعامل مناسب، بین زوجین است که سبب عدم درک درست از شخصیت آنان شده و به طلاق و جدایی ختم می گردد. در دنیایی که اختیارات انسان سبب سلب آزادی دیگران و قاعدتاً مزاحم اختیار دیگران است به نظر می رسد آنچه سبب استحکام اجتماع و خانواده می گردد توجه به بایسته های اخلاقی در تعامل بین انسان ها و در این مورد در بین همسران است. چه بایسته های اخلاقی باید رعایت شود تا ضامن گرمی کانون خانواده باشد. بایسته های اخلاقی در روابط همسران چیست؟ اهل بیت (علیهم)در روابط همسران چگونه تعامل می کردند؟

مادری که در خانه، عزیز باشد و موردتکریم شوهرش قرار گیرد، با روحی سرشار از عاطفه و آرامش و احساسِ شخصیت، فرزندان را تربیت خواهد نمود.

حضرت زهرا علیها السلام پس از رحلت رسول مکرّم اسلام صلی الله علیه واله وقتی «فدک» را به ناحق از او گرفتند، شکوه خود را با حزن شدیدی به نزد همسرش امیرالمؤمنین علی علیه السلام برد(1)؛

اما امیرالمؤمنین علی علیه السلام با لحنی محترمانه همسر مهربانش را دلداری داد و فرمود: «لَا وَیْلَ لَکِ بَلِ الْوَیْلُ لِشَانِئِکِ ثُمَّ نَهْنِهِی عَنْ وَجْدِکِ یَا ابْنَة الصَّفْوَةِ وَ بَقِیَّةَ النُّبُوَّةِ فَمَا وَنَیْتُ عَنْ دِینِی وَ لَا أَخْطَأْتُ مَقْدُورِی فَإِنْ کُنْتِ تُرِیدِینَ الْبُلْغَةَ فَرِزْقُکِ مَضْمُونٌ وَ کَفِیلُکِ مَأْمُونٌ وَ مَا أُعِدَّ لَکِ أَفْضَلُ مِمَّا قُطِعَ عَنْکِ فَاحْتَسِبِی اللَّهَ(2)؛

ویل و وای بر تو مباد؛ بلکه وای بر دشمنان تو باد! پس مرا از این گونه خطاب بازدار ای دختر برگزیده مخلوقات و یادگار نبوّت. به خدا سوگند! من در انجام وظیفه سستی نکردم و آنچه قدرت و توان داشتم، انجام دادم. اگر تو معاشی و روزی می خواهی؟ بدان که خداوند ضامن و کفیل است و آنچه را برای تو مهیا نموده بهتر است از آنچه از دست تو رفته است! خدا را کافی بدان و بدو پناه بر!»

حضرت علی علیه السلام آن چنان با متانت و احترام در برابر شکوِه حضرت زهرا علیها السلام برخورد می نماید که حضرت فاطمه علیها السلام آرام می گیرد و می فرماید: «حَسْبِیَ اللَّهُ؛ خداوند مرا کفایت می کند.» و ایشان

ص: 31

ساکت می شود.

آن بانوی بزرگوار، نام همسر خود را با احترام یاد می کرد. گاهی وی را با کنیه «ابوالحسن» می خواند و گاهی با یاد قرابت نسبی (ابن عم) وی را ندا می داد. در حدیث شریف کساء آمده است که حضرت فاطمه علیها السلام می فرماید: ابوالحسن علی بن ابیطالب وارد شد و فرمود سلام بر تو ای دختر رسول خدا گفتم: «و بر تو باد سلام ای ابا الحسن و ای امیرمؤمنان.» این گونه نقل نام و خطاب احترام آمیز یکی از نکات اصلی رابطه زوجین نسبت به یکدیگر است.

همسر بزرگوار امام خمینی «قدس سرّه» - این فرزند خلف حضرت زهرا علیها السلام - در مورد نحوه برخورد حضرت امام (ره) با ایشان می گوید: حضرت امام به من خیلی احترام می گذاشتند و خیلی اهمیت می دادند. هیچ حرف بد یا زشتی به من نمی زدند ... امام حتی در اوج عصبانیت هرگز بی احترامی و اسائه ادب نمی کردند. (امام در هنگام ناهار یا شام) غذا را شروع نمی کردند؛ به بچه ها هم می گفتند: صبر کنید تا خانم بیایند(1).

همسر شهید مطهری (ره) درباره سرباز شهید حضرت زهرا علیها السلام می گوید: یادم هست یک بار برای دیدن دخترم به اصفهان رفته بودم و بعد از چند روزی با یکی از دوستانم به تهران برگشتم. نزدیکی های سحر بود که به خانه رسیدم. وقتی وارد خانه شدم، دیدم همه بچه ها خواب هستند، ولی آقا بیدار است. چای حاضر کرده بودند، میوه و شیرینی چیده بودند و منتظر من بودند. دوستم از دیدن این منظره بسیار تعجب کرد و گفت: همه

ص: 32

روحانیون این قدر خوب هستند!

بعد از سلام و علیک، وقتی آقا دیدند، بچه ها هنوز خوابند. با تأثر به من گفتند: می ترسم یک وقت من نباشم و شما از سفر بیایید و کسی نباشد که به استقبالتان بیاید(1).

کرد دختر و دامادش با محبت بی نظیر در کنار هم نشسته و با همکاری به آرد کردن «جو» مشغول اند.

پیامبر صلی الله علیه واله خطاب به آنان فرمود: «اَیُّکُما اَعیی»؛ کدام یک از شما خسته تر هستید تا من به جای او نشسته، کارش را انجام دهم؟ علی علیه السلام فرمود: ای رسول خدا! دخترت فاطمه، خسته تر است. آن حضرت کنار دامادش نشست و با هم به دستاس کردن مشغول شدند(1).

در فضیلت خدمت زن به شوهرش همین کلام امام صادق علیه السلام کفایت می کند: «مَا مِنِ امْرَأَةٍ تَسْقِی زَوْجَهَا شَرْبَةً مِنْ مَاءٍ إِلَّا کَانَ خَیْراً لَهَا مِنْ عِبَادَةِ سَنَةٍ صِیَامٍ نَهَارُهَا وَ قِیَامٍ لَیْلُهَا وَ یَبْنِی اللَّهُ لَهَا بِکُلِّ شَرْبَةٍ تَسْقِی زَوْجَهَا مَدِینَةً فِی الْجَنَّةِ وَ غَفَرَ لَهَا سِتِّینَ خَطِیئَة(2)؛

هر زنی که به شوهرش مقداری آب دهد، برای او بهتر از عبادت یک سال است که روزهایش روزه باشد و شب هایش عبادت کند و خداوند به جای هر مقدار آبی که به شوهرش بنوشاند، شهری در بهشت برایش می سازد و شصت گناهش را می آمرزد.»

شب عروسی حضرت زهرا علیها السلام دستور داد عطرهایی خوشبو تهیه کنند و زهرا علیها السلام نیز در داخل خانه دائماً معطر بودند. البته این زینت برای مردان هم است

حسن بن جهم _ از دوستان امام کاظم علیه السلام _ گوید: آن حضرت را دیدم که موهای خود را خضاب کرده است، گفتم: فدایت شوم، شما هم خضاب می کنید؟!

حضرت فرمود: آری، اصلاح و مرتّب بودن وضع، بر عفّت زنان می افزاید. زنانی بودند که پاکدامنی را رها کردند به این دلیل که شوهرانشان اصلاح و مرتّب بودن خود را رها کردند.

سپس فرمود: دوست داری همسرت را در حالی همانند حال خودت که خود را آراسته ننموده ای، ببینی؟

گفتم: نه! فرمود: او نیز چنین است.

آنگاه فرمود: نظافت و استعمال بوی خوش و اصلاح مو، از اخلاق پیامبران است(1).

یکی از دوستان امام باقر علیه السلام به نام حکم بن عتیبه می گوید: در خانه ای زیبا و آراسته خدمت آن حضرت رسیدم، لباس زیبا و رنگینی پوشیده بود که آثار رنگ لباس بر دوش حضرت دیده می شد. خیلی شگفت زده شدم. گاهی، به خانه نگاه می کردم، گاهی به وضع لباس آن حضرت! حضرت علیه السلام فرمود: این حالت، چطور است؟ عرض کردم: چه بگویم از این لباسی که به تن کرده اید؟ این لباس، مربوط به افراد نوجوان است.

حضرت فرمود: ای حکم! چه کسی زینت ها و چیزهای پاکیزه ای

ص: 35

را که خداوند برای بندگانش آفریده است، حرام کرده؟ این ها از چیزهایی است که خداوند برای بندگانش آفریده است؛ اما این خانه که مشاهده می کنی مربوط به همسر من است و من تازه ازدواج کرده ام. لباسی که مشاهده می کنی و همچنین حضور من در این خانه، به خاطر همین موضوع است(1).

همچنین زنی درباره حقوق مرد بر زن از پیامبر خدا صلی الله علیه واله پرسید ایشان می فرمایند: «عَلَیْهَا أَنْ تَطَیَّبَ بِأَطْیَبِ طِیبِهَا وَ تَلْبَسَ أَحْسَنَ ثِیَابِهَا وَ تَزَیَّنَ بِأَحْسَنِ زِینَتِهَا(2)؛

بر زن است که برای شوهرش خوشبوترین عطرهایش را بزند و قشنگ ترین لباس هایش را بپوشد و از زیباترین زینت هایش استفاده کند.»

اسحاق بن عمار می گوید: به امام صادق علیه السلام عرض کردم: حقّ زن بر مرد چیست که با انجام آن ها انسان، «نیکوکار» محسوب شود؟

امام علیه السلام فرمود: خوراک و پوشاک او را فراهم نماید و اگر خطایی از او سر زد، از او بگذرد.

سپس فرمود: پدرم امام باقر علیه السلام همسری داشت که به او آزار می رساند؛ ولی پدرم او را مورد عفو و بخشش قرار می داد(1).

امیرالمؤمنین علی علیه السلام می فرمایند: «فَدَارِهَا عَلَی کُلِ حَالٍ وَ أَحْسِنِ الصُّحْبَةَ لَهَا لِیَصْفُوَ عَیْشُکَ(2)؛

همیشه با همسرت مدارا کن و با او به نیکی هم نشینی کن تا زندگی ات باصفا شود.»

کند.»

پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه واله می فرمایند: «خَیرُ الِنساءِ التِی تَسُرُهُ اذا نَظَرَ وَ تُطِیعُهُ اِذا اَمَرَ و لا تُخالِفُهُ فِی نَفِسها وَ لا مَالِها بِمَا یُکرِهُ(1)؛ بهترین زنان آن است که وقتی مرد به او نگرد مسرور شود و وقتی به او فرمان دهد اطاعت کند و با تن و مال خود بر خلاف رضای شوهر کاری نکند.»

زهرای اطهر در جواب درخواست علی علیه السلام برای ورود آن دو نفر به خانه و پس از ماجرای به آتش کشیدن در منزل و مصدوم شدن ایشان می فرماید: «الْبَیْتُ بَیْتُکَ وَ الْحُرَّةُ زَوْجَتُکَ فَافْعَلْ مَا تَشَاء(2)؛

خانه، خانه توست و من همسر تو هستم، هر آنچه می خواهی انجام بده.»

امام علی علیه السلام درباره فاطمه علیها السلام می فرمایند: «قسم به خدا! من فاطمه علیها السلام را هرگز خشمگین و مجبور به کاری نکردم، او هم هیچ گاه مرا خشمگین و از دستورم سرپیچی نکرد(3).»

هر کس بیشتر دوستدار ما باشد، به زن ها (همسرش) نیز بیشتر دوستی می کند.»

پیامبر عزیز خدا صلی الله علیه واله می فرمایند: «قَوْلُ الرَّجُلِ لِلْمَرْأَةِ إِنِّی أُحِبُّکِ لَا یَذْهَبُ مِنْ قَلْبِهَا أَبَداً(1)؛

این گفتار مرد به همسرش که «من تو را دوست دارم»، هرگز از قلب زن بیرون نمی رود.»

خانم فریده مصطفوی، دختر امام تأکید می کند: «هیچ وقت ما ندیدیم ایشان [امام] به خانم بگویند «فلان کار را انجام بده» و یا حتی «یک چای برای من بریز»... خیلی به ایشان [مادرم] اظهار محبت و علاقه می کردند و مقید بودند این اظهار محبت و علاقه را جلوی ما فرزندان هم علنی کنند(2).

امام رضا علیه السلام می فرمایند: «وَ اعْلَمْ أَنَ النِّسَاءَ شَتَّی فَمِنْهُنَّ الْغَنِیمَةُ وَ الْغَرَامَةُ وَ هِیَ الْمُتَحَبِّبَةُ لِزَوْجِهَا وَ الْعَاشِقَةُ لَه(3) ؛

بدان که زنان گوناگونند، برخی از آنان دستاوردی گران بها و تاوان [رنج های آدمی] هستند و این زن کسی است که به شوهرش محبت می کند و عاشق اوست.»

مرا به عهده گیر و بر من نماز بگزار و مرا درون قبر گذاشته، دفنم کن و خاک را بر روی قبر من ریخته، مساوی کن و بر بالینم رو به روی من بنشین و زیاد قرآن بخوان و دعا کن؛ زیرا در چنین لحظه هایی میت به انس گرفتن بازندگان محتاج است. من تو را به خدا می سپارم و درباره فرزندانم به نیکوکاری سفارش دارم(1).»

دست من و عنایت و لطف و عطای فاطمه

قلب من و محبت و مهر و ولای فاطمه

طبع من و قصیده و مدح و ثنای فاطمه

جرم من و شفاعت روز جزای فاطمه

به بذل دست فاطمه! به خاک پای فاطمه

منم گدای فاطمه، منم گدای فاطمه(2)

اما حضرت زهرا علیها السلام ماجرای مظلومیت خود را این گونه بیان می فرمایند: «قنفذ را با دو نفر دیگر به خانة ما فرستادند تا پسر عمویم علی علیه السلام را برای بیعت زیان بار خود به سقیفه بنی ساعده بیرون برند. علی که مشغول انجام وصیت رسول خدا صلی الله علیه واله و تألیف قرآن بود، با آنان بیرون نرفت. آنان نیز برای عقده گشایی، هیزم زیادی در مقابل درِ خانة ما جمع کردند و آتش آوردند تا خانه و ما را به آتش کشند. من در پشت در ایستادم و آنان را به خدا و پدرم قسم دادم که دست از ما بردارند و ما را یاری کنند.

یکی از آن دو، تازیانه را از دست قنفذ گرفت و با آن به بازویم زد؛ چنانکه تازیانه همچون بازوبند به دور بازویم حلقه زد. سپس

ص: 40

وی لگدی به در کوبید و آن را به طرف من فشار داد و من که آبستن بودم، به صورت روی زمین افتادم. آتش شعله می کشید و صورتم را می گداخت. یکی از آن دو نفر چنان به صورتم سیلی زد که گوشواره ام بر زمین افتاد و درد زایمان به سراغم آمد. پس محسنم کشته شد. این است امّتی که می خواهد بر من نماز بخواند؟! در حالی که خدا و رسول از آنان بیزاری جسته اند. من نیز از آنان برائت می جویم(1).»

به وقت مرگ، پر کردم زخون، چشم تر خود را

که تنها می گذارم بین دشمن، همسر خود را

خدایا! اولین مظلوم عالم را تو یاری کن

که امشب می دهد از دست، تنها یاور خود را

ص: 41

ص: 44

و در کلامی دل نشین، این گنج را «گران بهاترین چیزی که پدران برای فرزندانشان به ارث می گذارند،(1)» معرفی نموده اند.

همچنین حضرت در حدیثی دیگر ثمره این مبحث کلیدی را پرورش فرزند صالح و پیامد بی توجهی به این امر خطیر را «رشد یافتن فرزند ناصالح» برشمرده و برای هریک از این دو، نتایج مثبت و منفی بیان نموده اند. از دیدگاه آن حضرت فرزند صالح مایه انس و آرامش والدین است لذا می فرماید: «انس و آرامش در سه چیز است که یکی از آن ها فرزند صالح است(2).»

پس سخن ما نتیجه اش اگر در زندگی انسان ها پیاده گردد آرامش در زندگی خواهد بود همان که گمشده زندگی بشر امروز است.

دری که امروز ما بر آن می کوبیم هم خودش از اهمیت برخوردار است و هم نتایج آن برای شرافت آبروی ما انسان ها از اهمیت خاصی برخوردار است. یکی از نتایج عدم وجود این گوهر گران بها پرورش فرزند ناصالح است که به تصریح امیر مؤمنان علی علیه السلام مایه نابودی شرف و بلندی مرتبه پدران خود و عیبناک کننده پیشینیان خود است(3) و در کلامی دیگر از فرزند ناصالح به آلوده کننده پیشینیان خود و فاسد کننده اولاد و بازماندگان یاد می کنند(4).

فرزند ناصالح نه تنها خویشتن خود را گم نموده و گوهر بندگی و انسانیت خویش را از دست می دهد که گاهی ممکن است پدر صالح و شایسته را به انسانی ناصالح مبدل گرداند؛ علی علیه السلام درباره زبیر فرمود: «پیوسته زبیر مردی از ما اهل بیت علیهم السلام بود تا اینکه فرزند شوم و ناخلف او عبدالله بزرگ شد و او را از ما جدا کرد(5).»

ص: 46

سخن از گنجی گران بها، کلیدی طلایی وارثی قابل توجه است صحبت از تربیت و ادب است که بودش لازم و نبودش مخل زندگی فردی و اجتماعی انسان هاست.

با توجه به مباحث گران سنگ امیر مؤمنان، اهمیت و ضرورت دارد با شیوه های تربیت آشنا شویم؛ اما چگونه و با چه شیوه ای فرزندمان را تربیت کنیم که در آینده مایه چشم روشنی ما باشد؟ سبک و سیره فرزند پروری اهل بیت (علیهم) چگونه است؟ در این مجال به مهم ترین شیوه های تربیت فرزند در سبک و سیره اهل بیت به ویژه مادر همه اهل بیت حضرت زهرا علیها السلام می پردازیم:

از محبت دُردها صافی شود

وز محبت دَردها شافی شود

از محبت خارها گل می شود

وز محبت سرکه ها مل می شود(1)

پیامبر اسلام نسبت به حضرت زهرا سلام الله علیها می فرمایند: «إِنَّمَافَاطِمَةُ بَضْعَةٌ مِنِّی» کلمه «بضعه» در زبان عربی به لخته خون واقع در جگر انسان می گویند، در واقع معنی این عبارت این است که فاطمه جگر من است و کلمه «مِنِّی» در زبان عرب یک نوع کلمه عاشقانه تلقی می شود، این در حالی است که مترجمان آن را این گونه معنا کرده اند که فاطمه پاره تن من است، درحالی که این معنا بسیار کلی است. این کلمات و عبارات سرشار از محبت و عشقی است که پیامبر صل الله علیه و آله و سلم نسبت به اهل بیت (علیهم السلام) خود به کار می بردند.

نقل شده که حضرت زهرا علیهاالسلام فرزندان خود را به بازی و مسابقه تشویق می کرد و گاهی با آنان به بازی مشغول می شد و با حرکت ها و گفتارهای شیرین مادرانه و بالا و پایین انداختن فرزندان خود، آنان را از احساسات پاک مادری سیراب می نمود(2).

عبیدالله بن عتبه چنین می گوید: «کُنْتُ عِنْدَ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ ع إِذْ دَخَلَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ الْأَصْغَرُ فَدَعَاهُ الْحُسَیْنُ وَ ضَمَّهُ إِلَیْهِ ضَمّاً وَ قَبَّلَ مَا بَیْنَ عَیْنَیْهِ ثُمَّ قَالَ بِأَبِی أَنْتَ مَا أَطْیَبَ رِیحَکَ وَ أَحْسَنَ خَلْقَک (3)؛ نزد حسین بن علی علیه السلام بودم که علی بن حسین علیه السلام وارد

ص: 48

شد. ایشان فرزندش را صدا زد، در آغوش گرفت و به سینه چسبانید، میان دو چشمش را بوسید و سپس فرمود: پدرم به فدایت باد، چقدر خوشبو و زیبایی!»

زیرا این امر کینه را در پی دارد و فرد را به سوی دشمنی فرا می خواند(1).»

«روزی امیرمومنان علی علیه السلام در حالی که امام حسن علیه السلام و سلمان همراهش بودند وارد مسجدالحرام شد و نشستند. در این هنگام، مردی با چهره و لباس زیبا وارد شد و به حضرت سلام کرد، مقابل وی نشست و گفت: ای امیرمومنان! از تو درباره سه مسئله می پرسم؟

حضرت فرمود: بپرس.

عرض کرد: وقتی انسان می خوابد، روحش کجا می رود؟ چگونه انسان به یاد می آورد و فراموش می کند؟ و چگونه فرزند انسان به عمه ها و خاله هایش شباهت پیدا می کند؟

حضرت به امام حسن علیه السلام فرمود: ای ابامحمد! جوابش را بده؛ و ایشان پاسخ پرسش ها را به تفصیل بیان کرد(2).

حکومت علی علیه السلام بودم، در بیت المال علی گردنبندی بود که در جنگ بصره به دست آمد، دختر علی علیه السلام کسی را نزد من فرستاد و گفت: شنیدم که در بیت المال امیرالمؤمنین گردنبند مروارید وجود دارد و آن در اختیار شماست و من دوست دارم که آن را به عنوان عاریه به من بدهی تا در ایام عید قربان خود را با آن زینت دهم. من به او پیغام دادم که آیا آن را به شکل عاریه مضمونه مردوده به تو دهم؟ عرض کرد بلی. به مدت سه روز آن را به او دادم.

علی علیه السلام گردنبند را بر گردن دخترش دید و آن را شناخت، از او پرسید: این گردنبند چگونه به تو رسید؟ گفت: آن را از علی بن ابی رافع خزانه دار بیت المال امیرالمؤمنین عاریه گرفتم تا در ایام عید از آن استفاده نمایم و بعد آن را به بیت المال برمی گردانم.

علی علیه السلام به دنبال من فرستاد و من نزد او آمدم و ایشان خطاب به من فرمود: «ای ابن ابی رافع! آیا به مسلمین خیانت می کنی؟ من به او گفتم: به خدا پناه می برم از اینکه به مسلمین خیانت کنم.

فرمود: چگونه بدون اذن من و رضایت مسلمین به دختر امیرالمؤمنین عاریه داده ای؟

عرض کردم: یا امیرالمؤمنین! او دختر توست و از من خواست که عاریه ای به او بدهم و من هم به صورت عاریه مضمونه مردوده به او داده ام، من آن را از اموال خودم ضمانت کردم و بر من واجب است که سالم آن را به بیت المال برگردانم.

حضرت فرمود: همین امروز آن را برگردان و برحذر باش از اینکه دوباره چنین کنی که در آن صورت تو را عقوبت خواهم کرد.

ص: 52

سپس فرمود: اگر دخترم گردنبند را به صورت عاریه مضمونه مردوده نمی گرفت، نخستین فرد هاشمی بوده که دستش را به خاطر دزدی قطع می نمودنم(1).»

عالی تر است نزد نبی صلی الله علیه واله محبوب تر است و منزلت بیشتری دارد علی علیه السلام فرمود:

حسین! آیا بر من فخر می فروشی؟

عرض کرد: پدر، با اجازه شما آری.

آنگاه امیرالمؤمنین علی علیه السلام حدود هفتاد منقبت از مناقب خود را برشمرد و لب فروبست.

پیامبر اکرم صلی الله علیه واله به امام حسین علیه السلام فرمود: شنیدی اباعبدالله؟ آنچه علی ذکر کرد، یک دهم از یک دهم فضایل و از هزار فضیلت او است و او از همه این ها بالاتر است.

امام حسین علیه السلام عرض کرد: حمد و ستایش خداوندی را سزاست که ما را بر بسیاری از بندگان مؤمنش و تمام مخلوقاتش برتری بخشید. ای امیر مؤمنان! در آنچه بیان کردی صادق و امینی.

آنگاه نبی اکرم صلی الله علیه واله به امام حسین علیه السلام فرمود: اکنون تو فضایلت را بیان کن.

حسین علیه السلام فرمود: من حسین فرزند علی بن ابیطالب هستم. مادرم فاطمه زهرا سیده زنان جهان و جدم محمد مصطفی سرور تمام بنی آدم است. ای علی، مادرم نزد خدا و تمام مردم با فضیلت تر از مادر تو است و جد من نزد خدا و مردم از جد تو افضل است. جبرائیل و اسرافیل در گهواره با من هم سخن شدند. ای علی! شما نزد خداوند از من برتری؛ اما از نظر پدران و مادران و اجداد، من از شما مفتخرترم.

آنگاه امام حسین علیه السلام دست به گردن پدر افکند و او را بوسید و پدر فرزندش را می بوسید و می فرمود: خداوند بر شرف، عظمت،

ص: 54

افتخار، دانش و شکیبایی ات بیفزاید و ستمگران به تو را لعنت کند(1).

این حدیث نشان می دهد حضرت علی علیه السلام شیرین کاری کودکش را با بوسیدن و در آغوش گرفتن وی پاسخ داد و تشویق کرد.

ندا آید که " أین الفاطمیون "(1)

رسول خدا صلی الله علیه واله به دختر دلبندش بسیار علاقه داشت و آن چنان مورد محبت قرار می داد که موجب شگفتی دیگران می شد؛ چراکه فاطمه علیها السلام خلاصة وجود پیامبر صلی الله علیه واله ، نسیم آرام بخش پدر، ریحانه بهشتی، یادگار خدیجه، بود. وقتی به پیامبر صلی الله علیه واله گفته شد: شما فاطمه را در آغوش می گیری، بسیار می بوسی و این همه عطوفت و مهربانی برایش ابراز می داری؟ رسول خدا صلی الله علیه واله فرمود: «من بوی بهشت را از وجود او استشمام می کنم.»

رسول خدا صلی الله علیه واله همواره به حضرت زهرا علیها السلام می فرمود: «یَا فَاطِمَةُ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی لَیَغْضَبُ لِغَضَبِکِ وَ یَرْضَی لِرِضَاک (2)؛

فاطمه جان! به راستی که خدای تبارک و تعالی به خاطر خشم تو خشم می گیرد و به خاطر خشنودی تو خشنود می شود.»

اما با این شخصیت چه کردند که حضرت علی علیه السلام او را شبانه دفن کرد؟ امام حسین علیه السلام می فرماید: وقتی حضرت فاطمه علیها السلام قبض روح شد، امیرالمؤمنین مخفیانه دفنش کرد و موضع قبرش را محو نمود، سپس برخاست و صورتش را به طرف قبر رسول خدا برگرداند و گفت: «السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا رَسُولَ اللَّهِ عَنِّی وَ السَّلَامُ عَلَیْکَ عَنِ ابْنَتِکَ وَ زَائِرَتِکَ وَ الْبَائِتَةِ فِی الثَّرَی بِبُقْعَتِکَ وَ الْمُخْتَارِ اللَّهُ لَهَا سُرْعَةَ اللِّحَاقِ بِکَ(3)؛

ص: 56

یا رسول الله! سلام من و سلام دخترت فاطمه بر تو باد، همان دخترت که به زیارت تو آمده و در بقعة تو خوابیده و خدا خواست به سرعت به تو ملحق شود.»

یا رسول الله! از فراق دختر برگزیدة تو صبر و شکیبایی من قلیل و اندک شده است، قدرت من از دوری بزرگ ترین زنان؛ یعنی فاطمه اطهر ضعیف گردید؛ ... و می گویم: «إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُون»

«قَدِ اسْتُرْجِعَتِ الْوَدِیعَةُ وَ أُخِذَتِ الرَّهِینَةُ وَ أُخْلِسَتِ الزَّهْرَاءُ فَمَا أَقْبَحَ الْخَضْرَاءَ وَ الْغَبْرَاء؛ آن امانتی را که به من دادی، پس گرفته شد! سپرده باز گرفته شد! فاطمة زهرا را بردی یا رسول الله! چقدر این آسمان سبز و زمین غبارآلود در نظر من تیره و تار است!

غم و اندوه من همیشگی گردیده! شب من با بی خوابی می گذرد! این غم از قلب من خارج نمی شود تا آن موقعی که خدا مرا در آن خانه ای که تو در آن هستی وارد نماید! در دلم دردی است که آن را جریحه دار می کند و هم غمی است تحریک کننده! چه زود بود که بین ما جدایی افتاد! من درد دل خود را برای خدا می گویم.

وَ سَتُنْبِئُکَ ابْنَتُکَ بِتَظَافُرِ أُمَّتِکَ عَلَی هَضْمِهَا فَأَحْفِهَا السُّؤَالَ وَ اسْتَخْبِرْهَا الْحَالَ؛ دخترت به زودی تو را از اینکه امت تو متحد شدند و حق او را

ص: 57

پایمال نمودند، آگاه خواهد کرد! جریان را از فاطمه ات جویا شو و شرح حال را از وی بخواه!

فَکَمْ مِنْ غَلِیلٍ مُعْتَلِجٍ بِصَدْرِهَا لَمْ تَجِدْ إِلَی بَثِّهِ سَبِیلًا وَ سَتَقُولُ؛ چه غم و غصه هایی که در دل او جایگزین شدند و نمی توانست برای کسی درد دل کند. وی همه آن ها را برای تو خواهد گفت.»

آنکه قدش، فلک از غصه دو تا کرد، منم

آنکه با قامت خم، ناله به پا کرد، منم

آنکه بین در و دیوار، ز بی یاری خویش

فضه را از پی امداد صدا کرد، منم

آنکه از سوز دل خویش، به ایام شباب

طلب مرگ ز درگاه خدا کرد، منم!

ص: 58

ص: 60

ص: 62

نموده است. آن حضرت با استشهاد به آیات قرآن و به کار بردن تعابیر وحیانی، مقصود خود را به حاضران رساند و توانست داعیه داران وقت را رسوا نماید.

همچنین آن حضرت در خطابه ای که در جمع زنان مهاجر و انصار ایراد فرمودند، ده آیه از قرآن را تلاوت فرمودند. علاوه بر آن صدّیقه طاهره علیها السلام گاه در دفاع از ولایت علی علیه السلام و زمانی ضمن مواعظ و یا در بیان حالات خویش به آیات الهی استناد جسته اند.

بنابراین یکی از شاخصه های حضرت زهرا علیها السلام حضور قرآن در زندگی ایشان و انس آن بزرگوار با قرآن کریم و تسلّط ایشان بر آیات و معارف بلند آن می باشد؛ اما ما چه مقدار با این کتاب آسمانی انس داریم؟ حضور قرآن در زندگی ما چگونه است؟ آیا قرآن کریم در برنامه ها و فعالیت های ما، محور می باشد و یا اینکه همچون برخی از روشنفکر مآبان، کلام و سخنان بعضی از دانشمندان غربی را شاخص فعالیت های خود قرار داده ایم؟

*اقناع اندشه و تحریک احساس

دادرسی از مظلومان عالم و دستگیری از نیازمندان واقعی و ترحم بر ضعیفان عالم بسیار کم است و مبارزه با مستکبران و تجاوزکاران و دفاع در برابر هجمه های فرهنگی دشمنان، از آن کمرنگ تر می باشد. با بررسی جزئی به این می رسیم که راز اصلی آن «مهجوریت قرآن کریم» در بین مسلمانان است. به تعبیر دیگر حضور قرآن در زندگی آنان کمرنگ شده و هر اندازه که فاصله آنان از قرآن و آموزه های آسمانی آن بیشتر شود، از ارزش های انسانی و الهی دور می شوند و در چنین جامعه ای زندگی کردن بسیار مشکل می شود.

مهجوریت قرآن پیامدهای ناگواری برای جامعه به همراه دارد، متروک شدن شریعت، رواج منکرات، گسسته شدن رشته اتحاد و برادری در جامعه، جدا شدن مردم از فرهنگ قرآن، رانده شدن نیروهای مذهبی از صحنة اجتماع، پنهان شدن حق و آشکار شدن باطل، دروغ بستن به خدا و پیامبر، استفاده ابزاری از قرآن برای اثبات دعاوی خویش، توجه مردم به نقش و نگار و قرائت های زیبا و عدم راه یابی قرآن به زندگی روزانة مردم از پیامدهای مهم آن است.

همین مهجوریت قرآن است که باعث شده بیش از یک و نیم میلیارد مسلمان با داشتن عظیم ترین سرمایه های مادی و معنوی در بدترین و ذلت بارترین شرایط روزگار بگذرانند و قدرت های استکباری بر جان و مال و ناموس آن ها مسلط باشند.

در هیچ کجای قرآن کریم نیامده که پیامبر از امت خود گلایه کرده باشد، مگر در یک مورد آن هم در مورد قرآن کریم است. در آیه سی سوره «فرقان» می خوانیم: پیامبر به پیشگاه خدا عرضه داشت:

ص: 65

«یا رَبِّ إِنَّ قَوْمِی اتَّخَذُوا هذَا الْقُرْآنَ مَهْجُورا؛ پروردگارا! این قوم من، قرآن را ترک گفتند و از آن دوری جستند!»

در اصطلاح دینی، مهجوریت قرآن به معنای دور شدن دل و عمل انسان از قرآن و ترک تلاوت آن می باشد.(1)

ازاین رو ضروری است تا نسبت به نقش و تأثیر قرآن در زندگی بیشتر آشنا شویم و همواره این مطالب را مرور کنیم.

باران است. در حالی که زمین مرده و خشکیده است ناگاه خداوند بر آن باران می فرستد و زمین تکان می خورد، سپس باران های تند را فرو می ریزاند و زمین تکان دیگری می خورد و رشد می کند، آنگاه پشت سر هم نهرها را از دره ها جاری می سازد تا آنکه زمین می روید و گیاهان بالیدن می گیرد و خداوند آنچه را مایه آراستگی زمین و خوراک مردم و حیوانات است از دل آن بیرون می آورد. قرآن نیز مردمی را که آن را بپذیرند چنین می کند.(1)»

کسی که با آفریدگار هستی و خالق همه مخلوقات، مأنوس و هم کلام شود، دیگر احساس قربت و تنهایی به او دست نمی دهد و خداوند متعال نیز به یاد او می باشد. از این رو خداوند او را از خطرها می رهاند. خطر معصیت و یا خطرهای دیگر که کمتر از خطر معصیت نیستند. «فَاذْکُرُونِی أَذْکُرْکُمْ وَاشْکُرُوا لِی وَلاَ تَکْفُرُونِ(2)»

حضرت زهرا علیها السلام با آیات قرآن مأنوس است و خداوند نیز در آیاتی برخی از فضایل آن حضرت را یادآوری می کند. «إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَر»؛ «وَ یُطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلی حُبِّهِ مِسْکیناً وَ یَتیماً وَ أَسیرا»(3)

فضه خادمه حضرت زهرا علیها السلام نیز با قرآن انس داشته، در برخی از منابع تاریخی نقل شده، فضه حدود بیست سال غیر از قرآن سخن دیگری نگفت و اگر کسی چیزی از وی می پرسید، با آیات قرآن پاسخ می داد.(4)

سیده نفیسه دختر حسن بن زید بن امام حسن مجتبی علیه السلام ، از زنان کمیاب عصر و زمان خود بود. او سی مرتبه با پای پیاده

ص: 67

به حج مشرف شد. زینب برادرزاده سیده نفیسه می گوید: «چهل سال عمه ام را خدمت می کردم. در این مدت ندیدم شبی را بخوابد یا روزی را افطار نماید.»

سیده نفیسه در خانه خود قبری کنده بود و پیوسته در جوار آن مشغول عبادت و یاد خدا بود. می گویند هزاران مرتبه قرآن را در این قبر ختم نمود. تا اینکه نهایتاً باحالت روزه و در حال زمزمه آیه مبارکه زیر از دنیا رفت.

«لَهُمْ دارُ السَّلامِ عِنْدَ رَبِّهِمْ(1)؛ برای آن ها در نزد پروردگارشان، خانه آرامش است.»

شوهر سیده نفیسه به نام اسحاق مؤتمن از فرزندان امام صادق علیه السلام است. او خواست جنازه همسرش را به مدینه ببرد؛ اما مردم مصر تقاضا کردند تا در مصر دفن شود و او قبول نکرد. تا اینکه شب پیامبر صلی الله علیه واله را در خواب دید که فرمود: «با اهل مصر در مورد دفن نفیسه مخالفت مکن که خداوند به برکت او رحمت را بر مردم مصر نازل می فرماید.»(2)

آری کسی که به یاد خدا باشد، خدا نیز چنین به یاد او خواهد بود.

او دست نایافتنی است، نیاز به یک منبع اصیل و غنی بسیار محسوس است، چنان که از زبان امام خمینی (ره) گفته شده است: «اگر قرآن نبود، درهای معرفت بر ما بسته بود».

خداوند متعال درباره قرآن کریم می فرماید: «وَ لَقَدْ جِئْنَاهُمْ بِکِتَابٍ فَصَّلْنَاهُ عَلَی عِلْمٍ هُدًی وَ رَحْمَةً لِقَوْمٍ یُؤْمِنُونَ(1)؛ برای هدایت مؤمنان و بخشایش به ایشان، کتابی آوردیم که در آن هر چیز را از روی دانش به تفصیل بیان کرده ایم»

از این رو، یکی از اوصاف قرآن کریم «المُفَصِّل » است به معنای توضیح دهنده و روشن کننده است.

قرآن مجید در آگاهی دادن جایگاه ممتازی دارد. تعریفی که قرآن از انسان دارد «إِنِّی جاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلِیفَةً(2)» و تعریفی که قرآن از خداوند ارائه کرده است: «لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیءٌ(3)» همراه با بیان صفات جمال و جلال و تعریفی که از نظام هستی و حیات و شعور همگانی موجودات ارائه داده «وَ إِنْ مِنْ شَیْ ءٍ إِلاَّ یُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ(4)»

یعنی در واقع اگر آیات قرآن کریم نبود، اطلاعات دقیقی درباره خلقت انسان و هدف از خلقت او و سرانجام او به دست نمی آمد. علاوه بر آن زندگی انسان بی هدف می شد؛ زیرا این مطالب، علوم و دانش هایی هستند که جز از طریق قرآن، برای بشر دست یافتنی نیستند.

ص: 69

حضرت زهرا در آخرین فراز از خطبه فدک، با دلی آکنده از غم، مردم را به تدبّر در قرآن فراخوانده، می فرماید: «ای مردم که شتابان به گفتار باطل روی آورده، کار زشت زیان بار را با دیده اغماض نگریسته، آن را پذیرفته اید! «أَفَلَا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَی قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا(1)؛ آیا در قرآن اندیشه نمی کنند (نمی کنید) یا اینکه بر دل هایشان (دل هایتان) قفل است؟»

از جمله آگاهی هایی که جز از طریق قرآن راهی برای دریافت آن نیست، آگاهی درباره جهان پس از مرگ و جزئیات جهان آخرت است؛ زیرا هیچ کدام از افراد بشر، تجربه تکرار و رفت وآمد آن را ندارند و درک بشری، هیچ گونه سابقه ذهنی از آن ندارد. درحالی که در سوره «واقعه»، «صافات»، «مرسلات» و... صحنه قیامت به تصویر کشیده شده است.

است. قرآن مجید دراین باره می فرماید: «به تحقیق موسی را کتاب دادیم و از پی او پیامبران فرستادیم؛ و به عیسی بن مریم دلیل های روشن عنایت کردیم و او را به روح القدس تأیید نمودیم.»(1)

همچنین در آیه دیگری می فرماید: «خدا به عیسی بن مریم گفت: نعمتی را که به تو و مادرت ارزانی داشته ام یاد کن، آن زمان که به روح القدس یاریت کردم تا تو چه در گهواره و چه در بزرگ سالی سخن گویی و به تو کتاب و حکمت و تورات و انجیل آموختم.»(2)

در واقع متقن ترین تاریخ ها در کتاب قرآن آمده است و کسی نمی تواند کوچک ترین خدشه ای در مطالب تاریخی قرآن وارد کند.

موعظه و پند و اندرز سبب زنده شدن و صیقل جان ها و کنار رفتن پرده غفلت از سراچه دل است.

امام علی علیه السلام درباره قرآن می فرماید: «آگاه باشید! همانا این قرآن پنددهنده ای است که نمی فریبد و هدایت کننده ای است که گمراه نمی سازد و سخنگویی است که هرگز دروغ نمی گوید. بدانید کسی با قرآن ننشست جز آنکه پس از برخاستن با فزونی یا کاستی برخاست: فزونی در راه یابی و کاستی در کوری (و گمراهی). بدانید که هیچ کس پس از داشتن قرآن فقر (معنوی) ندارد و برای هیچ کس پیش از آن، غنا و توانگری (معنوی) نیست؛ پس شفای دردهای خود را از آن بخواهید و در سختی های خود از آن یاری جویید، که در آن شفای بزرگ ترین درد، یعنی کفر و نفاق و گمراهی است»(1)

نقل شده زبیده همسر هارون الرشید قرآنی بسیار گران قیمت داشت که آن را با زروزیور و جواهرات تزیین کرده بود و علاقه فراوانی به آن داشت. یک روز هنگامی که از همان قرآن تلاوت می کرد به آیه «لَنْ لَنْ تَنالُوا الْبِرَّ حَتَّی تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ وَ ما تُنْفِقُوا مِنْ شَیْ ءٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلیم(2)» رسید، با خواندن آیه در فکر فرو رفت و با خود گفت هیچ چیز مثل این قرآن نزد من محبوب نیست و باید آن را درراه خدا انفاق کنم. کسی را به دنبال جواهرفروشان فرستاد و تزیینات و جواهرات آن را بفروخت و بهای آن را در بیابان های حجاز برای

ص: 72

تهیه آب موردنیاز بادیه نشینان مصرف کرد که می گویند: امروز هم بقایای آن چاه ها وجود دارد و به نام او نامیده می شود.(1)

همچنین نقل شده یکی از یاران پیامبر صلی الله علیه واله به نام «ابوطلحه انصاری» در مدینه نخلستان و باغی داشت بسیار مصفا و زیبا، که همه در مدینه از آن سخن می گفتند، در آن چشمه آب صافی بود که هر موقع پیامبر صلی الله علیه واله به آن باغ می رفت از آن آب میل می کرد و وضو می ساخت و علاوه بر همه این ها آن باغ درآمد خوبی برای «ابوطلحه» داشت، پس از نزول آیه «لَنْ لَنْ تَنالُوا الْبِرَّ» به خدمت پیامبر صلی الله علیه واله آمد و عرض کرد: می دانی که محبوب ترین اموال من همین باغ است و من می خواهم آن را در راه خدا انفاق کنم تا ذخیره ای برای رستاخیز من باشد، پیامبر ص فرمود: «بخ بخ ذلک مال رابح لک؛ آفرین بر تو، آفرین بر تو، این ثروتی است که برای تو سودمند خواهد بود» سپس فرمود: «من صلاح می دانم که آن را به خویشاوندان نیازمند خود بدهی»

ابو طلحه دستور پیامبر صلی الله علیه واله را عمل کرد و آن را در میان بستگان خود تقسیم کرد.»(2)

یعنی مردم مودت نسبت به اهل بیتم را فراموش نکنید ... عرض می کنم: ای رسول خدا! نبودی ببینی اهل مدینه مودت را چگونه معنا کردند.

شد تو را مزد رسالت با ذوالقربی مودت

بی تو چون گویم که امت با ذوالقربی چه کرده؟

دخترت را دسته جمعی می زدند اهل سقیفه

یک نفر آنجا نگفت آخ___ر مگر زهرا چه کرده؟

دیدن این صحنه ها در کودکی بعد از پیمبر

با دل پاک حسین و زینب ک_____بری چه کرده؟

با دل مهدی امید شیعه در عالم خ____دایا

قصه قبر نهان مادرش زه________را چه کرده؟

اما چرا باید یادگار پیغمبر زمان، مکان و محل دفنش مخفی باشد؟! در نقل آمده است امیرالمؤمنین علیه السلام می گوید، آمدم کنار زهرای مرضیه علیها السلام . امام حسن، امام حسین، زینب و ام کلثوم از اتاق بیرون رفتند، تعبیر این است: «أَخْرَجَ مَنْ کَانَ فِی الْبَیْت»(1) امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند: «بچه ها بیرون بروید برای اینکه مادرتان زهرا می خواهد وصیت کند.»

امیرالمؤمنین علیه السلام نشست کنار زهرای مرضیه «و ضَمَّ رَأسَها علی صَدْره» زهرای مرضیه شروع کرد به وصیت کردن، اولین مطلبی که گفت این بود علی جان! از من راضی هستی یا نه؟ اشک در

ص: 74

چشمان امیرالمؤمنین علیه السلام حلقه زد! علی فرمود: فاطمه جان! تو حتی یک بار مرا ناراحت نکردی. «فَوَ اللهِ... لَا أَغْضَبَتْنِی» به خدا قسم فاطمه یک بار ناراحتی مرا بر نیانگیخت. «لَا عَصَتْ لِی أَمْرا؛ در هیچ امری با من مخالفت نکرد.»

اما علی جان سفارش هایی دارم، نخست اینکه مرا شب غسل بده، شب کفنم کن و شب بدنم را به خاک بسپار؟! مگذار آن دو نفر بر بدنم نماز بخوانند و در تشییع جنازه ام حاضر گردند. علی جان! وقتی بدنم را به خاک سپردی، زود از کنار قبرم نرو؛ «اجْلِسْ عِنْدَ رَأْسِی» بالای سرم بنشین، برایم قرآن و دعا بخوان!(1) لحظه نخست دفن و قرار گرفتن در قبر، لحظه ایست که انسان احتیاج به مونس دارد. چه مونسی بالاتر از امیر مؤمنان.

ابْکِنِی وَ ابْکِ لِلْیَتَامَی وَ لَاتَنْسَ قَتِیلَ الْعِدَی بِطَفِّ الْعِرَاق؛ علی جان! برای من و یتیمانم اشک بریز و گریه کن! حسینم را فراموش نکن و از یاد مبر!

پیراهن خود در غم من چاک مکن

جز نیمۀ شب جسم مرا خاک مکن

از فاطمه یادگار اگر می خواهی

خون های مرا ز روی در پاک مکن

علی جان!

مرا چو غسل، نیمه شب به پیش کودکان دهی

مبادا سینۀ مرا به زینبم نشان دهی

ص: 75

علی جان! مبادا بچه هایم تنها بمانند و احساس غربت کنند! یا بقیة الله! یا فاطمة الزهرا! شما سفارش کردید که کسی سر بچه هایت داد نزند تا آن ها احساس غربت نکنند و آن ها تنها نمانند؛ اما نبودی کربلا تا ببینی ناز دانه های حسینت را چگونه با تازیانه رو به روی بدن مقدس بابا می زدند. وَ سَیَعْلَمُ الَّذینَ ظَلَمُوا أَیَّ مُنْقَلَبٍ یَنْقَلِبُونَ(1).

ص: 76

ص: 78

ص: 80

علی علیه السلام نه (برادر) هیچ یک از مردان شما و چه خوب است منسوب بودن به آن حضرت که درود خداوندی بر او و خاندانش باد.»(1)

در این فراز حضرت زهرا علیها السلام از انتسابش به پیامبر صلی الله علیه واله سخن گفته است و در فراز دیگری فرزندان و ذریه خویش را نیز منسوب به رسول خدا صلی الله علیه واله می شمارد و انصار و همگان را بر احترام به فرزندانش سفارش کرده و فرموده است: «یَا مَعْشَرَ الْبَقِیَّةِ وَ یَا عِمَادَ الْمِلَّةِ وَ حَصَنَةَ الْإِسْلَامِ مَا هَذِهِ الْفَتْرَةُ فِی حَقِّی وَ السُّنَّةُ عَنْ ظُلَامَتِی أَ مَا کَان لِرَسُولِ اللَّهِ ص أَنْ یُحْفَظَ فِی وُلْدِهِ سَرْعَانَ مَا أَحْدَثْتُمْ وَ عَجْلَانَ ذَا إِهَالَة؛ ای گروه جوانمردان و ای بازوان دین و یاران اسلام! این چه چشم پوشی و سهل انگاری است که در حق من روا می دارید و نسبت به ظلمی که به من می شود در خواب غفلتید؟! آیا پدرم رسول خدا صلی الله علیه واله نمی فرمود: هر انسانی در فرزندانش حفظ می شود؟ (یعنی اگر می خواهید جانب کسی را محترم بشمارید بعد از او به فرزندانش احترام کنید.) چه زود این عمل را انجام دادید؟ دست مرا از فدک کوتاه نمودید؟ و برای امری که وقت آن نشده، شتابان شدید؟ ای گروه انصار! شما را قدرت و طاقت این هست که خواسته مرا برآورده کنید (و از حق من و فرزندانم دفاع نمایید)»(2)

به نظر شما چرا باید نسبت به فرزندان و ذریه پیامبر صلی الله علیه واله و حضرت زهرا علیها السلام احترام گذاشت؟ مگر نه این است که در قرآن کریم آمده «إِنَ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُم »(3)

ص: 82

آیا بین سادات و غیر سادات تفاوتی وجود دارد یا خیر؟

* اقناع اندیشه و تحریک احساس

2. در روایات، سفارش های فراوانی درباره احترام و اکرام به سادات شده است. پیامبر اکرم صلی الله علیه واله فرمودند: «به فرزندان و ذریه فرزندان من احترام بگذارید و آن ها را مورد لطف و محبت خود قرار دهید. خوبانشان را به خاطر خداوند مورد احترام قرار داده و بدهایشان را به خاطر من پیغمبر که حقی بر گردن شما دارم اکرام کنید.»(1)

حال ممکن است کسی بپرسد، پیامبر صلی الله علیه واله که پسر و نسلی نداشت. سادات فرزندان علی علیه السلام هستند و فاطمه علیها السلام هستند؛ بنابراین نباید آن ها را به پیامبر صلی الله علیه واله نسبت داد!

برای پاسخ به این سؤال می توان به دلایل فراوانی از قرآن و کلام پیامبر صلی الله علیه واله و ائمه علیه السلام استناد نمود.

آیه مباهله یکی از آن آیات است: «فَمَنْ حَآجَّکَ فِیهِ مِن بَعْدِ مَا جَآءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَآءَنَا وَ أَبْنَآءَکُمْ وَ نِسَآءَنَا وَ نِسَآءَکُمْ وَ أَنفُسَنَا وَ أَنفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَل لَّعْنَتَ اللّه ِ عَلَی الْکاذِبِینَ(2)؛ هرگاه پس از دانشی که (درباره مسیح) به تو رسیده، (باز) کسانی با تو به محاجّه و ستیز برخیزند، به آن ها بگو: بیایید ما فرزندان خود را دعوت کنیم، شما هم فرزندان خود را؛ ما زنان خویش را دعوت نماییم، شما هم زنان خود را؛ ما از نفوس خود دعوت کنیم، شما هم از نفوس خود؛ آنگاه مباهله کنیم؛ و لعنت خدا را بر دروغ گویان قرار دهیم.»

مفسران معتقدند که پیامبر به هنگام مباهله با مسیحیان نجران، علی علیه السلام ، دخترش فاطمه علیها السلام و حسن و حسین علیه السلام را به

ص: 84

همراه برد. علی علیه السلام نفس رسول خدا، فاطمه مصداق «نساءنا» و حسنین مصداق «ابناءنا»

امام کاظم علیه السلام می فرماید: «روزی به مجلس هارون الرشید خلیفه عباسی وارد شدم. هارون سؤال هایی کرد و من جواب دادم. هارون پرسید شما چگونه می گویید که پسر پیامبرید در حالی که پیامبر نسل نداشت. او فقط دختر داشت و نسل انسان از پسر می ماند نه دختر. من در جواب سؤال هارون آیه 84 سوره انعام را خواندم. خداوند می فرماید: وَ وَهَبْنا لَهُ إِسْحاقَ وَ یَعْقُوبَ کُلاًّ هَدَیْنا ... وَ مِنْ ذُرِّیَّتِهِ داوُدَ ... وَ زَکَرِیَّا وَ یَحْیی وَ عِیسی وَ إِلْیاسَ کُلٌّ مِنَ الصَّالِحِین ؛ ما به ابراهیم، اسحاق و یعقوب را بخشیدیم و همه را هدایت کردیم ... و از ذریه و نژاد او داود ... و زکریا و یحیی، عیسی و الیاس را که همگی از صالحان هستند، (هدایت کردیم)»

سپس به هارون گفتم: «ای هارون! پدر عیسی کیست؟ هارون گفت: عیسی پدر ندارد. گفتم: پس چطور عیسی از نسل ابراهیم به شمار رفته است؟! پس بدان که خداوند عیسی را از طریق مادرش مریم به نسل حضرت ابراهیم علیه السلام ملحق ساخته است. ما هم از طریق مادرمان حضرت فاطمه زهرا از نسل پیامبر اسلام به حساب می آییم.»(1)

ف_اطمه علیها السلام از پی_امب_ر اک_رم نقل ک_رده که ف_رم_ود: «إِنَّ اللّهَ عَزَّوَجَلَّ جَعَلَ ذُرِّیةَ کُلِّ بَنی أُمٍّ عَصَبَةً ینْتَمُونَ إِلَیها إِلاّ وُلْدَ فاطِمَةَ فَأَن_َا وَلیهُمْ وَ أَن_َا عَصَبَتُهُمْ(2)؛

ص: 85

همانا خ_داوند عزوجل ذریه هر یک از فرزندان مادری را سبب ارتباط و خ_ویشاوندی قرار داده که به وسیله آن ذریه به او منس_وب می شوند، مگر فرزندان فاطمه که م_ن س_رپ_رست و خ_ویش_اون_د آن ها هست_م (و به م_ن منس_وب می شوند.)»

3. افزون بر آیات و روایات از نظر عقلی و فطری نیز می توان برای احترام و تکریم سادات و ذریه زهرا علیها السلام عللی را یافت.

فطرت هر انسان عاقل و فهمیده ای می گوید هر کسی که به تو کمک نموده و در حق تو خدمتی انجام داده، او را و نزدیکان و فرزندانش را _ و لو به خاطر او _ دوست بدار و احترام نما.

احترام به خویشان پیامبر اسلام صلی الله علیه واله و فرزندان حضرت زهرا علیها السلام نیز از این باب است؛ زیرا پیامبر صلی الله علیه واله ما را از گمراهی و جهالت به نور هدایت رهنمایی کرده است و از این طریق سبب رهایی و نجات ما از دام ضلالت و بهارخوابی ها شده است. برای اینکه حرمت و موقعیت آن حضرت حفظ شود، به فرزندان او احترام می کنیم؛ زیرا آنان یادگاران او هستند. پس در حقیقت احترام گذاشتن به سادات، احترام به پیامبر اسلام صلی الله علیه واله است.

البته اگر کسی که منسوب به پیامبر است بد باشد به خود و جدش ظلم می کند؛ اما ما باید به گونه ای با او برخورد کنیم که او را به اشتباهش راهنمایی کنیم ولی از جهت نسبش او را احترام نماییم نه از جهت عملش.

علما و بزرگان دین نیز احترام فراوانی برای سادات قائل هستند.

ص: 86

4. سیره علما نیز بر احترام به سادات بود.

یکی از شاگردان مرحوم آیت الله «میرزا احمد سیبویه» می گوید: از ویژگی های برجسته مرحوم سیبویه، احترام بی نظیری بود که نسبت به سادات داشت. هرگاه در منبر می نشست و سیدی وارد مجلس می شد از منبر پایین می آمد و دست سید را می بوسید و مجدداً بر منبر می نشست.

مرحوم سیبویه خود می گوید: «هرچه خداوند به من داده از برکت احترامی است که نسبت به سادات داشتم. به طوری که تا نزدیک سن 90 سالگی خودم سوزن را نخ می کردم، بدون اینکه احتیاجی به عینک داشته باشم»(1)

5. احترام به بزرگان دین و ذریه آن ها در میان همه ادیان گذشته نیز وجود داشته و دارد.

یکی از خصوصیّات آیت الله ارباب این بود که جلوتر از س_ادات، مطلقاً راه نمی رفتند؛ حتی اگر کسانی عنوانِ شاگردی داشتند و سیّد بودند، حتماً باید آن سیّد جلو می رفت.

این عارف بزرگوار آن قدر برای سادات ارزش قائل بودند که به دستور ایشان، در مدرسه امام صادق علیه السلام (در چهارباغ)، انجمن سادات تشکیل شد و به سادات اعلام کردند که «اگر عمامه نگذاشته اید، لااقل دکم_ه سب_زی به لباستان بگذارید، زیرا دیگران موظف اند که احترام سادات را داشته باشند.»

نقل شده: «بعد از واقعه کربلا روزی یزید از سفیر روم برای دیدن اسرا و سر مبارک امام حسین علیه السلام دعوت کرد. سفیر روم بعد از دیدن

ص: 87

سر بریده، از یزید پرسید این سر کیست؟ گفت چه کار داری؟ سفیر گفت: می خواهم وقتی که به کشورم رفتم و قیصر روم اخبار اینجا را از من سؤال کرد بتوانم به طور کامل جواب دهم تا در شادی تو شریک شود.

یزید گفت: این سر حسین فرزند علی بن ابیطالب است، سفیر پرسید مادرش کیست؟ یزید گفت: فاطمه دختر رسول خدا صلی الله علیه واله است. سفیر که در دین نصرانیت بود گفت: وای بر تو و بر دین تو، دین من بر دین تو بسیار برتری دارد، نژاد من با فاصله بسیار طولانی به حضرت داود علیه السلام می رسد؛ اما مسیحیان به خاطر این انتساب، خاک پای مرا به عنوان توتیا و تبرک می برند، ولی شما پسر پیغمبر خود را که تنها مادرش بین او و پیامبر واسطه است نه بیشتر، این گونه بی احترامی می کنید و می کُشید ای یزید گوش کن تا «داستان حافر» را برای تو بگویم در جزیره ای واقع در دریای عمان در مسیر چین شهری عظیمی وجود دارد در آنجا کلیسایی است به نام «الحافر» که در محراب آن حُقّه (ظرف مخصوصی) از طلای سرخ آویخته اند و در میان آن حقه، سمّ الاغی وجود دارد که می گویند سم الاغی است که عیسی علیه السلام بر آن سوار می شده است. علمای نصارا هر سال نزد آن می روند و آن را زیارت کرده و به گرد آن طواف می نمایند، ولی شما پسر پیغمبرتان را می کشید خدا برکت را از شما و چنین دینی بر دارد؟ یزید خشمگین شد دستور قتل او را صادر کرد سفیر گفت: شب گذشته پیامبر صلی الله علیه واله را در خواب دیدم که مرا به بهشت بشارت داد، همان دم قبول اسلام کرد، سر مقدس را به سینه اش چسبانید تا به شهادت رسید.(1)

ص: 88

6. احترام به سادات، اختصاصی به شیعه ندارد، بلکه از اصول پذیرفته شده همه فرق اسلامی _ غیر از ناصبی ها _ است. حتی سنی ها و بزرگان آن ها هم این احترام را قائلند، در حالات عمر بن عبدالعزیز نوشته اند: روزی «عبدالله بن حسن مثنی» فرزند امام حسن علیه السلام _ که جوانی تازه سال بود و موهای سر مبارکش اطراف گوشش را فراگرفته بود _ بر «عمر بن عبدالعزیز» وارد شد. به مجرد ورود «عمر بن عبدالعزیز» از محل خویش برخاست و از وی استقبال نمود. حاضران که چنین توقعی از «عمر» نداشتند که در برابر چنان جوانی از جای برخیزد و از او استقبال نماید، وی را سرزنش کردند.

عمر بن عبدالعزیز گفت: از شخص موثقی شنیدم ... که رسول خدا صلی الله علیه واله می فرمود: به راستی که فاطمه پاره تن من است، آنکه وی را خرسند می سازد، مرا خرسند ساخته است؛ و من یقین دارم که هرگاه فاطمه علیها السلام زنده بود و این گونه برخورد مرا با فرزندش مشاهده می کرد، خوشحال می شد!»(1)

من روز قیامت چهار دسته را شفاعت می کنم، هرچند با گناه اهل دنیا به صحرای محشر حاضر شوند: آن که اولاد مرا یاری کند. آن که از اموالش به اولاد تنگدستم کمک کند. کسی که با زبان و قلب، آنان را دوست بدارد و آن که تلاش کند در انجام حوائج و نیازهای افرادی از ذریه ام که تبعید شده و یا رانده شده اند»(1)

امام صادق علیه السلام فرمود: «هرگاه روز قیامت شود منادی فریاد می زند که ای گروه مردمان! خاموش باشید که همانا محمد صلی الله علیه واله سخن می گوید. مردم خاموش می شوند؛ پیامبر حرکت می کند و می فرماید: ای گروه مردمان! هر کس برای او در پیش من دستی و منّتی و نیکی هست باید حرکت کند تا جبران کنم. می گویند چه دست و چه منّت و چه نیکی است برای ما بلکه تمام این ها برای خدا و رسولش بر تمام مردمان است. می فرماید: هر کس یکی از فرزندان مرا پناه داده، نیکی به او کرده، او را از برهنگی پوشیده، او را گرسنه بوده، سیر کرده باید حرکت کند تا جبران کنم. پس بلند می شوند مردمی که این کردار را انجام داده اند. پس ندا از پیشگاه خدای جلّ و علا می رسد که ای محمد! حبیب من! پاداش آنان را به تو واگذار کردم در هر کجای بهشت که می خواهید

آنان را جای ده. پس پیامبر اکرم صلی الله علیه واله ایشان را در منزلتی نزدیک به خودش جای می دهد. در آن جایی که از دیدار پیامبر و خاندانش صلی الله علیه واله محجوب نمی مانند»(2)

امام رضا علیه السلام نیز فرمودند: «نگریستن به فرزندان ما عبادت است، راوی پرسید: نگاه به امامانی که از نسل شمایند یا نگاه به نسل

ص: 90

پیامبر صلی الله علیه واله ؟ آن حضرت فرمودند: بلکه نگاه به همه فرزندان پیامبر صلی الله علیه واله عبادت است تا وقتی که از روش او جدا نشده و خود را به گناهان نیالوده باشند.»(1)

بنابراین اگر کسی به ذریه حضرت زهرا علیها السلام و سادات احترام بگذارد، سود اصلی اش به خود او بر می گردد؛ زیرا هر کس به سادات احترام گذاشت رشد کرد و به سعادت رسید، حُر یکی از افرادی است که از این مسیر سعادتمند شد.

خدا و رسول و به غیراز خدا و رسول، به هیچ کس پناه نمی برم.»

امام صادق علیه السلام فرمود: چرا آن زن را می زد و به زندان می برد؟

عرض کردم: از مردم شنیدم که پای آن زن لغزید و به زمین افتاد، او در همان حال گفته: «ای فاطمه! خدا آنان را که به تو ظلم کردند از رحمت خود دور سازد!»

گماشتگان حکومت با شنیدن این سخن او را دستگیر و زدند.

امام صادق علیه السلام تا این سخن را شنید، گریه کرد به گونه ای که دستمال و محاسن شریف و سینه اش از اشک چشمانش تر شد، سپس فرمود: «ای بشار! برخیز باهم به مسجد سهله برویم و برای نجات و آزادی آن بانو، دعا کنیم و از خدا بخواهیم که او را حفظ کند.»(1)

به راستی، وقتی امام صادق علیه السلام با شنیدن حادثه ناگواری که برای یک بانوی شیعه فاطمه علیها السلام رخ داده، این گونه دگرگون می شود، پس چگونه خواهد شد که اگر جریان مصائب مادرش فاطمه علیه السلام را برای او نقل کنند؟ یا امام صادق نبودی آن لحظه ای که:

از بیت آل طاها آتش زده زبانه

گوئی شده قیامت بر پا درون خانه

در پشت در فتاده امالائمه از پا

دارد فغان ز دشمن آن گوهر یگان_ه

زینب به ناله گفتا کشتند مادرم را

این یک ز ضرب سیلی آن یک ز تازیانه

ص: 92

یا امام صادق علیه السلام نبودی آن لحظه تا ببینی «وَ رَکْلِ الْبَابِ بِرِجْلِهِ حَتَّی أَصَابَ بَطْنَهَا وَ هِیَ حَامِلَةٌ بِالْمُحَسِّنِ لِسِتَّةِ أَشْهُرٍ (1)؛ و چنان با لگد به در زد که به شکم فاطمه علیها السلام اصابت کرد در حالی که به محسن علیه السلام شش ماهه باردار بود.»

دود بود و دود بود و دود بود

گل میان آتش نمرود بود

شعله می پیچید بر گرد بهار

خون دل می خورد تیغ ذوالفقار

ص: 93

ص: 96

آن حضرت در پاسخ شخصی چنین فرمود: «ما قَلَعْتُها بِقُوَّةٍ بَشَرِیةٍ وَ لکِنْ قَلَعْتُها بِقُوَّةٍ اِلهِیةٍ وَ نَفْسٍ بِلِقاءِ رَبِّها مُطْمَئِنَّةٌ رَضِیةٌ(1)؛

من هرگز آن در را با نیروی بشری از جای نکندم، بلکه در پرتو نیروی خداداد و با ایمانی راسخ به روز قیامت این کار را انجام دادم.»(2)

حضرت آیت الله ناصری فرمودند: زمانی که در نجف بودیم، حمالی در آنجا بود، روزی از یکی از محلات نجف اشرف عبورمی کرد، درهمان محله بچه کوچکی به پشت بام رفته بود، مادر از او غفلت کرده، بچه از بالای بام سقوط کرد. آن شخص دست هایش را بلند کرد و گفت: خدایا! نگهش دار. کودک به آرامی پس از آن با اینکه معلق بین آسمان و زمین است روی زمین آمد. مردم دورش جمع شدند. از او پرسیدند: چگونه به این مقام رسیدی؟ گفت: تاحال هرچه خدا گفته، من چشم، حالا من چیزی گفتم و دعایم را مستجاب کرد.(3)

بندگی کن تا که سلطانت کنند

تن رها کن تا همه جانت کنند

سوی حق نارفته چون داری طمع

همسر موسی بن عمرانت کنن

شکر و تسلیم مسلمانیت کو

ای که می خواهی سلیمانت کنند

ص: 98

از چَهِ(1) شهوت قدم بیرون گذار

تا عزیز مصر و کنعانت کنند

چون علی در عالم مردانگی

فرد شو تا شاه مردانت کنند

قابل این رتبه ها چون نیستی

سعی کن، شاید مسلمانت کنند

همچو سلمان در مسلمانی بکوش

ای مسلمان تا که سلمانت کنند(2)

مطالعه آثار به جا مانده از زندگی انسان در طول تاریخ، نشان می دهد که هر جا انسان بوده، پرستش و عبادت نیز وجود داشته است؛ گرچه شکل و نوع و روش عبادت و پرستش و معبودها، متفاوت بوده است. روان شناسان معتقدند که در وجود انسان گرایش هایی به صورت فطری قرار دارد که یکی از آن ها گرایش به پرستش است. گرایش های دیگر، حقیقت جویی، زیبا طلبی و کمال خواهی و ... است.

با این بیان روشن است که پرستش نه یک تکلیف، بلکه یک نیاز، یک حس و گرایش درونی است.

انسان موجودی کمال طلب و نیازمند است پس چون خود را در برابر منبعی بزرگ از کمال ببیند دست نیاز به سوی او دراز می کند.

در تحلیل مجموعه تعلیمات دینی، به این حقیقت می رسیم که بخشی از آن ها به پرورش حسّ حقیقت جویی و بخشی به علم طلبی و قسمتی هم به پرورش عواطف اخلاقی و حس

ص: 99

زیبایی طلبی و قسمتی نیز به پرورش حس پرستش و عبادت مربوط می شود؛ اما چگونه می توان حس عبادت را در وجود خود نهادینه کرد و سبک زندگی را به گونه ای انتخاب نمود که سپری شدن روزهای عمر ما را روز به روز نیازمندتر به پرستش خدا نماید و بازگشت به فطرت نو به نو انجام پذیرد؟

از این منظر، گوشه گوشه زندگی حضرت زهرا علیها السلام زمینه های پرورش احساس نیاز به عبادت و بندگی را به خوبی نشان می دهد.

* اقناع اندیشه و تحریک احساس

به دستورات و فرامین الهی است. امام باقر علیه السلام می فرمایند: «مَنْ عَمِلَ بِمَا عَلِمَ وَرَّثَهُ اللَهُ عِلْمَ مَا لَمْ یَعْلَمْ(1)؛ کسی که به علم و دانایی اش عمل کند، خداوند آنچه را که نمی داند به او می آموزد.»

در نتیجه انجام وظایف بندگی، راه اصلی در رسیدن به مقصود و افزایش سطح آگاهی و اعتقادات دینی است.

در این مجال گوشه هایی از زندگی حضرت زهرا علیها السلام را که نشانگر اوج بندگی و عبادت آگاهانه ایشان است موردبررسی قرار دهیم چراکه سیره عبادی حضرت زهرا علیها السلام به عنوان أم الأئمه و اسوه اهل بیت علیه السلام ، یکی از بهترین و کامل ترین الگوهاست. این الگو آن قدر در عبادت پیش رفته که حتی ملائکه الهی که پیشگامان عبادت الهی هستند در عبادت به استقبال حضرتش می شتابند.

علامه مجلسی (ره) روایت می کند که پیامبر اکرم صلی الله علیه واله فرمود: «فاطمه علیها السلام بانوی زنان جهانیان از پیشینیان و آیندگان است. او در محراب خود می ایستد و هفتاد هزار فرشته مقرب بر او سلام می دهند و او را به همان گونه که با مریم سخن می گفتند، صدا می زنند و می گویند: ای فاطمه! همانا خداوند تو را برگزیده و پاک ساخته و بر زنان جهانیان برتری داده است.» 2

پیامبر خدا فرمودند: «اِنَّ ابْنَتی فاطِمَةَ مَلَأَ اللّه ُ قَلْبَها وَ جَوارِحَها ایماناً اِلی مُشاشِها، فَتَفَرَّغَتْ لِطاعَةِ اللّه(2)؛

خداوند قلب دخترم فاطمه و سراپای وجود او را پُر از ایمان کرده است، پس او _ به همین خاطر _ همواره در اطاعت

ص: 101

خداست.»

در ضمیر ما نمی گنجد به غیر دوست، کس

هر دو عالم را به دشمن ده، که ما را دوست بس(1)

یادآوری این نکته خالی از لطف نیست که مقامات معنوی فاطمه زهرا علیها السلام دیگر جای هیچ شک و تردیدی باقی نمی گذارد که در سیر و سلوک به سوی خداوند متعال، محدودیت جنسی وجود ندارد؛ و شاهد آن که خداوند متعال می فرماید: «مَن عَمِلَ صالِحًا مِن ذَکَرٍ أَو أُنثی وَهُوَ مُؤمِنٌ فَلَنُحیِیَنَّهُ حَیاةً طَیِّبَةً وَلَنَجزِیَنَّهُم أَجرَهُم بِأَحسَنِ ما کانوا یَعمَلونَ(2)»

«شَغَلَنی عَنْ مَسأَلته لَذَّة خِدْمَته، لا حاجَة لی غیر النَّظر اِلی وَجْهِهِ الْکَریم(1)؛

لذتی که از خدمت حضرت حق می برم مرا از هر خواهشی بازداشته است؛ حاجتی جز این ندارم که پیوسته ناظر جمال زیبا و والای خداوند باشم.»

چنین بینش ژرف و شفافی موجب گردید در سخنی مختصر، بلندای معرفت خود را بیان نمایند: «مَنْ اَصْعَدَ اِلی اللّه خالِصَ عِبادَتِه اَهْبَطَ اللّه ُ عزَّ و جلّ اِلَیْهِ اَفْضَلَ مَصْلِحَتِه؛(2)

کسی که عبادت خالصانه خود را به سوی خداوند فرستد، پروردگار بزرگ برترین مصلحت او را به سوی او خواهد فرستاد.»

حسین بن روح _ از نایبان امام عصر (عج) _ در پاسخ پرسش شخصی که رسول خدا صلی الله علیه واله چند دختر داشت فرمود: چهار دختر و چون او سؤال می کند: کدام یک از همه بافضیلت ترند؟ جواب داد: فاطمه. وی با تعجب بسیاری باز می گوید: حضرت زهرا علیها السلام از همه فرزندان پیامبر صلی الله علیه واله کوچک تر بوده و از سوی دیگر کمتر مصاحبت رسول اللّه صلی الله علیه واله را درک کرده است، چگونه او بافضیلت تر است؟!

حسین بن روح فرمود: فاطمه علیه السلام دارای دو ویژگی برجسته بود: نخست آنکه وارث رسول خدا صلی الله علیه واله بود و دیگر اینکه نسل پیامبر خاتم صلی الله علیه واله از ذریه او است؛ و خداوند متعال این صفات را به او

ص: 103

ارزانی نداشت مگر به خاطر «اخلاص (در بندگی) در نیت زهرای مرضیه علیها السلام ».(1)

زندگی حضرت زهرا علیها السلام است که در فواصل مباحث طرح خواهد گردید.

امام حسن علیه السلام نیز درباره اهتمام مادرش حضرت زهرا علیها السلام به عبادت می فرمایند:

«رَأَیتُ اُمّی فاطِمَهَ علیها السلام قائِمَهً فی مِحرابِها لَیلَهَ الجُمُعَهِ، فَلَم تَزَل راکِعَهً ساجِدَهً حَتَّی انفَجَرَ عَمودُ الصُّبحِ(1)؛

مادرم را در شب جمعه در محراب عبادتش دیدم که تا طلوع فجر یا در حال رکوع بود و یا در سجود.»

امام صادق علیه السلام می فرمایند: «سمیت فاطمة بالبتول لانقطاعها الی عبادة الله تعالی(1)؛ حضرت فاطمه علیها السلام به این جهت «بتول » نامیده شد که از همه بریده و دل به خدا بسته بود.»

قال علی علیه السلام : «کَانَتْ فَاطِمَةُ ع لَا تَدَعُ أَحَداً مِنْ أَهْلِهَا یَنَامُ تِلْکَ اللَّیْلَةَ وَ تُدَاوِیهِمْ بِقِلَّةِ الطَّعَامِ وَ تَتَأَهَّبُ لَهَا مِنَ النَّهَارِ وَ تَقُولُ مَحْرُومٌ مَنْ حُرِمَ خَیْرَهَا(1)؛ حضرت علی علیه السلام فرمود: فاطمه علیها السلام نمی گذاشت کسی از اهل خانه در شب های قدر به خواب رود. به آنان غذای کم می داد و از روز قبل برای احیای شب قدر آماده می شد و می فرمود: محروم کسی است که از برکات این شب محروم باشد.»

«مَا الخَبَر؟ و مَالِی اَراکُنَّ مُتَغَیِّراتُ الوُجُوه و الصُّوَر؛ چه خبر است؟ چرا حالتان بد است؟»

گفتند: «اَدرِک ابنَه عَمِّک وما نَظُنُّک تَدرِکَها؛ آقا زود برو کنار بستر فاطمه علیها السلام ما گمان نمی کنیم زهرا را زنده بیابی آقا با عجله آمد داخل اتاق نگاهی به فاطمه کرد نمی دانم چه حالی شد؟»

«اَخَذَ العَمَّامَه عَن راسِه و حَلَّ اَزرَارِه؛ عمامه اش را برداشت، عبایش را انداخت.»

«جَلَسَ نشست حتّی اَخَذ رَاسَها و تَرَکَه فی حِجرِه؛ سر زهرا را برداشت در دامن گذاشت یک بار صدا زد زهرا علیها السلام جواب نداد.»

آخر فرمود: «کَلِّمینی یا فاطمه علیها السلام فانا بن عمِّکِ علی بن ابیطالب؛ صدا زد زهرا جان با من حرف بزن من پسر عمویت علی هستم بی بی چشمش را باز کرد.»

و فرمود: «انِّی لا اَجِدُ المَوتَ الّذی لا بُدَّ منه و لا مَحیصَ عنه؛ من مرگ را می یابم عمر من به سر آمده و چاره ای از آن نیست(1).»

ص: 110

هرگز غمی اندازه ی غم های من نیست از بعد تو در این مدینه جای من نیست

من همسرم را می شناسم، فاطمه نه... این صورت تو، صورت زهرای من نیست

ص: 111

ص: 114

انسانی سازگار باشد و حوزه ارتباطات انسانی را به عرصه های نمایش مُدگرایانه تبدیل نکند.

مسئله «حجاب» در دین اسلام، همان عفّت در پوشش است. یکی دیگر از ابعاد عفّت رفتاری، «عفّت جنسی» است. در فرهنگ اسلامی، عفّت جنسی با دستورالعمل های زیر آموزش داده می شود:

*پرهیز از حضور تحریک آمیز در جامعه(1)

*پرهیز از نگاه آلوده(2)

*گریز از عوامل تحریک آمیز(3)

*پرهیز از خلوت با نامَحرم(4)

*نداشتن تماس بدنی(5)

*از بین بردن عوامل ایجاد فحشا(6)

ای دخترم! امّا زنی که - در جهنم به مویش آویزان شده بود او زنی بود که مویش را از مردان نمی پوشانید...».

*زینت زن برای نامحرم : «... وَ أَمَّا الَّتِی کَانَتْ تَأْکُلُ لَحْمَ جَسَدِهَا فَإِنَّهَا کَانَتْ تُزَیِّنُ بَدَنَهَا لِلنَّاس (1)؛...و

امّا زنی که گوشت بدنش را می خورد پس او زنی بود که بدنش را برای مردان (نامحرم) زینت می کند.

*در کلام اهل بیت (علیهم) آمده است که: «هر کس با زن نامحرمی به حرام مصافحه کند، روز قیامت با دستان بسته به آتش انداخته می شود.»(2)

*پیامبر اکرم صلی الله علیه واله : کسی که چشمانش را از نگاه حرام به زنی پر کند، خداوند در روز قیامت چشمانش را با میخ های آتشین و آتش پر می نماید و تا زمانی که خداوند بین مردم حکم می نماید، به دین حالت خواهد بود. آنگاه دستور می رسد که او را به جهنم ببرید.(3) (در صورتی که توبه نکرده باشد)

رسول خدا صلی الله علیه واله فرمودند: شهادت می دهم که تو پاره تن من هستی.

علی علیه السلام و امور داخلی منزل را به حضرت فاطمه علیها السلام واگذار کرد، آن حضرت چنین فرمود: «کسی به جز خدا نمی داند که چه قدر از این که رسول خدا مرا از برخورد با مردان نامحرم معاف کرد خوشحال شدم.»(1)

مَنْ غَضَّ طَرْفَهُ أراحَ قَلْبَهُ؛(1) هر کس نگاهش را از نامحرم فرو بندد، قلبش آسوده می گردد.

همچنین حضرت فرمودند: «مَنْ غَضَّ طَرْفَهُ قَلَّ أسَفُهُ وَ أمِنَ تَلَفُهُ؛(2) هر کس نگاهش را از نامحرم فرو بندد، اندوه خوردنش اندک می شود و از تباه شدن، آسوده می گردد.»

حضرت امیر علیه السلام می فرماید: «کَمْ مِنْ صَبابَةٍ اُکْتُسِبَت مِن لَحْظة؛(3) چه بسا عشق هایی که از یک نگاه، پدید آمده است.»

زودهنگام جنسی پدید می آورد و عفّت پیشگی، جمال و جوانی را پایدارتر می سازد. حضرت علی علیه السلام فرمود: «صِیانَةُ الْمَرْأةِ أنعَمُ لِحالِها و أدوَمُ لِجَمالِها.(1) مصونیت زن، حال او را سرشارتر و جمال او را پایدارتر می سازد.»

بنابراین، حجاب، سنگر حفاظت و حراست زنان است؛ حفاظت لطافت آنان و حراست قداستشان؛ بنابراین درمی یابیم که حجاب، نه تنها «اسارت» نیست، بلکه نشان «عظمت» است.

ذخائرالعقبی از اسماء بنت عمیس داستان عجیبی به این شرح نقل شده است: روزی فاطمه علیها السلام به من فرمود: من از کار مردم مدینه که زنان خود را بعد از وفات به صورت ناخوشایندی برای دفن می برند و تنها پارچه ای بر او می افکنند که حجم بدن از پشت آن نمایان است ناخرسندم.

جایی برای کوثر و زمزم درست کن

اسما! برای فاطمه مرهم درست کن

تابوت کوچکی که بمیرم درون آن

با چندتخته چوب، برایم درست کن

تا داغ این شقایق زخمی نهان شود

تابوتی از لطافت شبنم درست کن

مثل شروع زندگی من و مرتضی

بی زرق و برق و ساده و محکم درست کن

از جنس هیزمی که در خانه سوخت، نه

از چند چوب و تخته ی مَحرم درست کن

طوری که هیچ خون نچکد از کناره اش

مثل هلال لاله کمی خم درست کن(1)

اسماء گفت: من در سرزمین حبشه چیزی دیده ام که با آن جنازه مردگان را حمل می کردند، سپس شاخه هایی از درخت نخل را برداشت و به صورت تابوت مخصوصی درآورد که پارچه ای را روی چوب های آن می افکندند و بدن را درون آن می گذاردند، به گونه ای که بدن پیدا نبود.

ص: 125

هنگامی که فاطمه بانوی بزرگ اسلام علیها السلام آن را مشاهده کرد فرمود: بسیار خوب و عالی است (و هنگامی که من از دنیا رفتم مرا با آن بردارید)...

چندماهه، چه آب رفتی بانو

بر شانۀ بوتراب رفتی بانو

در خلوت آن شب پر از تنهایی

با دغدغۀ حجاب رفتی بانو

و در ذیل همین حدیث آمده است: هنگامی که فاطمه علیها السلام چشمش به آن افتاد تبسم فرمود و این تنها تبسم او بعد از وفات پیغمبر اکرم صلی الله علیه واله بود!(1)

روی دوش مرتضی تابوت کوثر می رود

نه!! نپندارید زهراست، بلکه حیدر می رود

تابوت را ساختند، امیر مؤمنان علیه السلام همسرش کفن کرد، داخل تابوت گذاشت، تشییع کرد به خاک سپرد کنار قبر قرآن خواند اما یا فاطمه زهرا! کجا بودید به ببیند که پسرت حسین بدون تابوت حتی کهنه پیراهنی هم که داده بودی برای کفن، از او غارت بردند، نامردمان بدن قطعه قطعه ی حسین رو سه شب روی خاک گرم کربلا ...

ص: 126

تصویر

ص: 128

ص: 130

روایی ما تکرار شده، با دیدن این حدیث و احادیثی از این دست پس از تعجب، باب توجیه باز شده و از هر زاویه ای که شده سعی در توضیح امثال این روایت شریف می کنیم. چرا؟ چون این حدیث را مطابق سلیقه روزگارمان نمی یابیم! از طرفی اجرای این حدیث را غیر ممکن و غیر امروزی می دانیم. شاید باب توجیهی مصلحت سنجی، اقتضای زمانه، فقه پویا و... به روی خود باز کنیم و اگر شعله ایمانمان کم سوء باشد نیز با کنار گذاشتن امثال این روایت شریف از باب عدم کارایی سبک و سیره معصومین (علیهم)در عصر حاضر راه ناهموار را بر خود هموار سازیم.

اما مشکل آن وقت پیچیده تر می شود که گوینده آن جمله (خَیْرٌ لَهُنَّ اَنْ لا یَرَیْنَ الرِّجالَ وَ لاَ یَرَوْنَهُنَّ) حضرت زهرا علیها السلام است که در یکی از حساس ترین مقاطع تاریخ بشر با تمامی وجود پا به میدان جامعه گذارده و منشأ تحولی در جامعه گردیده است. توجیه آن روایت خود مشکلی بود که عدم امکان جمع بین عمل و سخن نیز بدان افزوده شد.

برای حل مشکل؛ عده ای این دو را، تناقضی روشن دانسته و گروهی یا به ماندن زن مسلمان در خانه حکم داده اند و یا به حضور راحت و رایج زن در جامعه و اختلاط و تداخل حریم ها تن در داده اند! البته بنا به ضرورت و همسویی با دنیا و مقررات بین المللی و...

چه باید کرد؟ تکلیف چیست؟ زن بیاید یا نیاید؟ حدیث معتبر است یا بر حسب مصلحت از آن بگذریم؟(1)

ص: 132

ما بود، شیوه زناشویی که مانع شهوت رانی و ناپایداری وضع انسان بود، قانون اخلاقی که ما را از «توحّش» به «تمدن» و آداب معاشرت رسانده بود، همه آشکارا در این انتقال پرآشوبی که همه رسوم و اشکال زندگی و تفکّر ما را فراگرفته است، گرفتارشده!

هنوز هم ناله متفکّران غربی از به هم خوردن نظم خانوادگی و سست شدن پایه ازدواج، از شانه خالی کردن جوانان از قبول مسؤولیت ازدواج، از منفور شدن حسّ مادری! از کاهش علاقه پدر و مادر، خصوصاً مادر نسبت به فرزندان! از ابتذال زن دنیای امروز و جانشین شدن هوس های سطحی به جای عشق (محبّت و مودّت)، از افزایش روز افزون طلاق و... به گوش می رسد!(1)

اسلام، خواهان آن است که زنان در چارچوب زندگی خانوادگی و در منزل به کمالات و رشد و... نائل شوند؛ بنابراین چنان چتر حمایتی در قوانین خود برای زن ایجاد کرده که او هیچ گاه برای تأمین نیازمندی های خود، نیازمند خروج از خانه نباشد و همواره مرد را موظف به تأمین او کرده است.

«به همین جهت، اسلام در وظایف و تکالیف اجتماعی که قوامش به تعقّل یا احساس است، میان زن و مرد فرق گذاشته است. ولایت، قضاوت و جنگ را که احتیاج مبرم به تعقّل و صلابت دارد، به مردان و پرستاری، پرورش نوباوگان و تدبیر خانه را به زنان واگذار نموده است.»(2)

ایفای نقش و ترسیم تاریخ پرداختند؟ و بدیهی است که این حضور آن چنان بوده که در صورت حذف حضور تاریخ مسیری دیگر را می پیمود! یعنی اگر حضرت زهرا علیها السلام در مسجد مدینه حضور نمی یافتند و از بشریت مظلوم دفاع نمی کردند قطعاً تاریخ روند دیگری را برمی گزید و به تکامل نمی رسید و همین گونه است عدم حضور زینب علیها السلام و سمیه (نخستین شهیده اسلام) و...! این مرحله، مرحله اضطرار و اجبار حضور زن در اجتماع برای دفاع از دین خداست.

علاوه بر مورد بالا، اسلام عزیز برای حضور اجتماعی زنان تدابیری اندیشیده که سبب می شود در صورت حضور او در جامعه آسیبی متوجه او نگردد و یا آسیب را به حداقل ممکن برساند؛ و آن تدبیر آن است که زنان، محترمانه و با حرمت و کرامت در اجتماعی ظاهر شوند و به انجام اعمال صالح و مفید اجتماعی بپردازند.

حقیقت آن است که زنان پیامبر صلی الله علیه واله با مردان دیگر مواجه می شدند. قرآن آنان را نهی نکرده بلکه آداب و رفتار محترمانه را به آنان آموخت. آنان را از تبّرج و به ناز و کرشمه سخن گفتن نهی کرد، نه از مطلق خارج شدن از خانه و سخن گفتن با مرد نامحرم.

صحابه بزرگواری همچون سلمان فارسی، ابوذر غفاری و جابر بن عبداللَّه انصاری خدمت حضرت زهرا علیها السلام می رسیدند. از ایشان علم می آموختند حتی سلمان در کارهای منزل به حضرت یاری می رساند.

با توجه به مجموع ادله و روایات و سنت و سیره معصومان به خصوص سیره خود حضرت زهرا علیها السلام ، اسلام دعوت کننده به

ص: 135

رعایت حریم و عفت و حیا در صورت حضور اجتماعی زنان است.

البته وجود مبارک فاطمه زهرا علیها السلام نیز گرچه به هنگام ضرورت در صحنه اجتماع و سیاست حضور یافتند، اما بنای زندگی و روش ایشان در زندگی به اختلاط با مردان نبوده است.

بنابراین اصل دومی که حضور زن در اجتماع است مستلزم وجود حد و مرزهایی است که در تشریع احکام مرزهای حضور زن و مرد در اجتماع، چگونگی و تفاوت ها و استعدادهای خاص آنان لحاظ شده و مناسب با آن، برای هریک از آنان وظایف و حدود ویژه ای معیّن گردیده است. زن و مرد به دلیل همین تفاوت های فطری، هریک نقشی خاص و متفاوت با دیگری را عهده دار می شوند. ملاک برتری هریک به دیگری در عمل کردن وظیفه، یعنی حفظ حدود و مرزهایی است که خداوند برای آنان معیّن کرده است؛ «انَّ اَکْرَمَکُمْ عِندَاللّهِ اَتْقیکُم(1)».

و تعلّم، پرستاری از بیماران و مجروحان، پزشکی مخصوص زنان، آموزش وپرورش دختران و تمام کارهای خاص زنانه و هریک از ضرورت های اجتماعی دیگر.

اسلام با کار کردن زنان مخالف نیست، بلکه آنان را به کار کردن، تشویق نموده است البته با ظرافت و دقت منحصر به فرد. پیامبر اکرم صلی الله علیه واله فرمود: سه صدا است که حجاب ها را پاره می کند و به پیشگاه با عظمت خدا می رسد: «ثَلاثَةٌ تَخ_ْرُقُ عَلَی الحُجبُ وتَن_ْتَه_ِی إلی ما بَینَ یدَی الله: صریرُ الأقلامِ العُلماء و وَطّیءُ أقدام المُجَاهِدین و صَوْتُ مَغازِلِ المُحْصَنَات(1)؛

الف) صدای گردش قلم دانشمند به هنگام نوشتن. (تلاش فرهنگی)

ب) صدای قدم های مجاهدان در میدان جهاد. (تلاش دفاعی)

ج) صدای چرخِ ریسندگی [زنان پاک دامن]. (تلاش اقتصادی)

حالات زن به خدا، آن است که ملازم خانه خود باشد و بیرون از خانه نرود.(1)»

علی علیه السلام نیز فرمودند: «جِهادُ المَرْأَةِ حُسْنُ التّبعّل(2)؛ جهاد زن، خوش شوهرداری کردن است.»

باشد و خانواده سالم نیز در گرو حضور دائم و با نشاط زن در خانه است.

تأثیری در میزان سلامتی افراد خانواده ندارد!»(1)

پاسخ آنها می پرداخت(1).

یعنی حضرت زهرا علیها السلام همراه با گروهی که به اصطلاح هم سن و سال، یا هماهنگ، یا از یاران و اعوان و خویشاوندان ایشان بودند حرکت کردند.

*«فَنیطَتْ دُونَها مُلاَءةٌ(1)»؛ سپس میان حضرت و مردم پرده ای نصب شد.

موج کوثر چون به مسجد سر نهاد

لرزه بر دنیا و ما فیها فتاد

گفت در طغیان عشقم، کوثرم

تیغ داران! پیش مرگ حیدرم

می دهم جان، جان او را می خرم

هرچه پیش آید علی را می برم

بیم دارید از من و از آه من

سیل عشقم، کیست سدّ راه من

دست خالی گر نشد حل مشکلم

ذوالفقاری سازم از آه دلم

زنان دور و بر حضرت را گرفته بودند، حضرت با حجاب کامل به میان مردم آمد تا کسی زهرای مرضیه رو مشاهده نکند. امیر مؤمنان هم از حجاب شب استفاده می کرد. زائر شبانه بود. کسی علی را کنار قبر زهرا نبیند. شب ها که بچه ها خواب می رفتند بلند می شد، آهسته آهسته می آمد کنار قبر فاطمه:

«حَبِیبٌ لَیْسَ یَعْدِلُهُ حَبِیبٌ وَ َمَا لِسِوَاهُ فِی قَلْبِی نَصِیبٌ

ص: 142

حَبِیبٌ غَابَ عَنْ عَیْنِی وَ جِسْمِی وَ عَنْ قَلْبِی حَبِیبِی لَا یَغِیب(1)»

دوباره شب شد و ظلمت برآمد

کنار قبر زهرا حیدر آمد

بخواب آرام، ای پهلو شکسته

علی بالین قبر تو نشسته

بخواب آرام، ای نور دو عینم

که من شب ها پرستار حسینم

فاطمه جان! هر وقت صدایت می زدم، می گفتی: «یابن عم»؛ پسر عمو. اما دیگر جواب علی را نمی دهی؛

«مَا لِی وَقَفْتُ عَلَی الْقُبُورِ مُسَلِّماً قَبْرَ الْحَبِیبِ فَلَمْ یَرُدِّ جَوَابِی»(2)

فاطمه جان!

خیز و از داغ غم رهایم کن

خیز و باز «ابن عم» صدایم کن

«لا حَولَ وَ لا قُوَّةَ اِلاّ بِالله»

ص: 143

ص: 146

«قَدْ جَاءَکُم مِنَ اللَهِ نُورٌ وَ کِتَ_ابٌ مُّبِینٌ»؛ و در هر عصری توانایی پاسخگویی به تمامی نیازها و سؤالات مردم را دارد؛ اما تذکر این نکته لازم و ضروری است که بهره بری کامل از قرآن نیاز به مفسرانی دارد که از عیب و پلیدی و گناه به دور باشند و اینان کسانی نیستند جز همان هایی که قرآن فرمود: «إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِب عَنکمُ الرِّجْس أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطهِّرَکمْ تَطهِیراً»

بنابراین اولین اشکال مردم عصر وفات پیامبر رویگردانی از اهل بیت (علیهم)بود که سبب شده استفاده از قرآن را از دست بدهند؛ اما حال که ما به آن دوران از زاویه دید خود می نگریم بصیرت آفرینی و فهم آفرینی در قرآن را این گونه می بینیم: در آیه ای از آیات قرآن کریم خداوند متعال این وعده را می دهد که: «وَ الَّذِینَ جَاهَدُوا فِینَا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنَا وَ اِنَّ اللهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِینَ»

بر پایه رهنمودهای انبیاء و اوصیاء الهی، برای شکوفایی بصیرت انسانی به دو محور نیاز وجود دارد. اول مجاهدت علمی و عملی و دیگری اخلاص در عمل. «وَالَّذِینَ جَاهَدُوا» یعنی مجاهدت علمی و عملی، «فِینَا» اخلاص در عمل؛ دوری از هوا و هوس و مطیع نفس اماره نشدن و «لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنَا» یعنی شکوفایی دیده بصیرت.

از حسین بن روح (ره) که از نواب خاص امام زمان (عج) است سؤال کردند: در حالی که حضرت صدیقه طاهره علیها السلام از همه دختران

ص: 148

پیامبر کم سن و سال تر بود و ازنظر همراهی با پیامبر صلی الله علیه واله کمترین زمان از آن ایشان بود، چرا از همه دختران رسول خدا صلی الله علیه واله افضل بودند؟

ایشان جواب داد: افضل بودن صدیقه طاهره علیها السلام به خاطر دو خصلتی که پروردگار عالم ایشان را به آن دو خصلت مخصوص گردانیده بود:

1- از پیامبر خدا صلی الله علیه واله میراث ها برده بود.

2- نسل پیامبر خدا صلی الله علیه واله از او بود.

و خداوند این ویژگی را به حضرت نبخشید، مگر به لحاظ زیادی خلوصی که در نیت صدیقه طاهره علیها السلام سراغ یافت؛ و این همان اخلاص در عمل است.

بیان حسین بن روح، اخلاص در عمل حضرت زهرا علیها السلام را برای ما ثابت می کند و بیانات حضرت صدیقه طاهره گویای مجاهدت علمی و عملی آن حضرت هست.

بصیرت آفرینی حضرت زهرا علیها السلام و مشی سیاسی و مرام مقابله با فتنه گران در سیره حضرت، منطبق بر این آیه کریمه بود؛ چراکه آن حضرت شاگرد مکتب قرآن در محضر استادی چون حضرت رسول اکرم صلی الله علیه واله است.

بصیرت و هدایت یک پاداش قرآنی است برای کسانی که درراه خداوند تلاش خالصانه می کنند. «وَ الَّذِینَ جَاهَدُوا فِینَا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنَا» مصداق کاملی از این مجاهدت علمی و عملی را حضرت زهرا علیها السلام در زندگی کوتاه خود برای دوستان و شیعیان خود به تصویر کشیدند

ص: 149

تا آنها با الگوبرداری از آن دیده بصیرت پیدا کنند و دیگران را هم در این مسیر قرار دهند.

علت اینکه من از مردان شما بیزار و ناامیدم و فهمیدم که آنان در برابر رویدادها و حوادث، منشأ اثر نیستند، این است که شمشیر های آنان کُند شده اند.

نیز همین موارد به صورت خلاصه بیان شده است: «إِنَّمَا بَدْءُ وُقُوعِ الْفِتَنِ أَهْوَاءٌ تُتَّبَعُ وَ أَحْکَامٌ تُبْتَدَعُ یُخَالَفُ فِیهَا کِتَابُ اللَّهِ وَ یَتَوَلَّی عَلَیْهَا رِجَالٌ رِجَالًا عَلَی غَیْرِ دِینِ اللَّهِ(1)؛ به درستی که فتنه ها از پیروی آراء شخصی و نوآوری در احکام الهی که با کتاب خدا وفق ندارد، آغاز گیرد و گروهی [با دو انحراف یادشده] بر گروه دیگر سلطه یابند، که برخلاف دین خدا است.»

در کلام امام علیه السلام ، سه عامل مهم به عنوان زمینه فتنه ها معرفی شده است:

1. خواهش های نفسانی (پیروی از هوا و هوس)

2. بدعت ها (پرداختن به امور بی پایه و واهی)

3. اندیشه معیوب (سستی در باورها، انحراف در اندیشه ها)

پس از آگاهی از مشکلات جامعه اسلامی راهکارهای حضرت زهرا برای مقابله با این فتنه ها در سه قالب ظهور پیدا کرد.

الف. تذکرات روشنگران

ب. افشاگری عالمانه

ج. برخورد قاطعانه

که در این جلسه ما به اولین قدم یعنی تذکرات روشنگرانه خواهیم پرداخت.

همانا سعادتمند [به معنای] کامل و حقیقی کسی است که امام علی علیه السلام را در دوران زندگی و پس از مرگش دوست داشته باشد.»

د) شنیدم که پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه واله فرمود: «علی بهترین کسی است که او را جانشین خود در میان شما قرار می دهم. علی علیه السلام امام و خلیفه بعد از من است و دو فرزندم، (حسن و حسین (علیهماالسلام) و نُه نفر از فرزندان حسین علیه السلام پیشوایان و امامانی پاک و نیک اند. اگر از آنها اطاعت کنید، شما را هدایت خواهند نمود و اگر مخالفت ورزید تا روز قیامت بلای تفرقه و اختلاف در میان شما حاکم خواهد شد.(1)»

_ «وَا عَجَبَاهُ! اَنَسِیتُمْ یَوْمَ غَدِیرِ خُمٍ(1)؟ شگفتا! آیا روز غدیر خم را فراموش کرده اید؟

_ «اَنَسِیتُمْ قَوْلَ رَسُولِ اللهِ صلی الله علیه واله یَوْمَ غَدِیرِ خُمٍ: مَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِیٌّ مَوْلَاهُ وَقَوْلَهُ: اَنْتَ مِنِّی بِمَنْزِلَه هَارُونَ مِنْ مُوسَی(2)؛ آیا فراموش کردید سخنان رسول خدا صلی الله علیه واله را در روز غدیر خم که فرمود: هر کسی من مولا و رهبر او هستم، علی علیه السلام مولای او است؛ و [آیا فراموش کردید که به علی علیه السلام ] فرمود: یا علی! موقعیت تو نسبت به من همانند هارون به موسی پیغمبر است؟

کردیم بازایستی، از شیعیان ما می باشی و در غیر این صورت از آنان شمرده نمی شوی. شیعیان ما از بهترین افراد اهل بهشت می باشند، دوستان ما و دوستداران دوستان ما و دشمنان دشمنان ما و کسانی که با قلب و زبان تسلیم ما هستند از شیعیان ما شمرده نمی شوند، آنگاه که با اوامر ما مخالفت نموده و از نواهی ما اجتناب نکنند و با این همه در بهشت می باشند، ولیکن بعد از آنکه با ناراحتی ها و گرفتاری ها از گناهان پاک شوند، یا در موقف های قیامت با انواع دردها، یا در طبقه اول از جهنم قرار داده شوند و با عذاب های الهی عقاب شوند تا با محبت ما از آن نجات یابند و به حضور ما برسند.(1)»

مردی به همسرش گفت: برو خدمت حضرت فاطمه زهرا علیها السلام از او بپرس آیا من از شیعیان شما هستم یا نه؟

آن زن خدمت حضرت زهرا علیها السلام رسید و مطلب را پرسید. حضرت در پاسخ فرمود: «به همسرت بگو اگر آنچه را که دستور داده ایم بجا می آوری و از آنچه نهی نموده ایم دوری می جویی از شیعیان ما هستی وگرنه شیعه ما نیستی.»

زن به منزل برگشت و فرمایش حضرت زهرا علیها السلام را برای همسرش نقل کرد. مرد با شنیدن جواب حضرت سخت ناراحت شد و فریاد کشید:

- وای بر من! چگونه ممکن است انسان به گناه و خطا آلوده نباشد؟

بنابراین من همیشه در آتش جهنم خواهم سوخت، زیرا هرکس از شیعیان ایشان نباشد همیشه در جهنم خواهد بود.

ص: 156

زن بار دیگر محضر فاطمه علیها السلام رسید و ناراحتی و سخنان همسرش را نزد آن حضرت بازگو نمود.

حضرت زهرا علیها السلام فرمود:

- به همسرت بگو؛ آن طور که فکر می کنی نیست. چه اینکه شیعیان ما بهترین های اهل بهشتند ولی هرکس ما را و دوستان ما را دوست بدارد دشمن دشمنان باشد و نیز دل و زبان او تسلیم ما شود، ولی در عمل با اوامر و نواهی ما مخالفت کرده، مرتکب گناه شود، گرچه از شیعیان واقعی ما نیست اما در عین حال او نیز در بهشت خواهد بود، منتهی پس از پاک شدن گناه.

آری! به این طریق است که به گرفتاری های (دنیوی) و یا به شکنجه مشکلات صحنه قیامت و یا سرانجام در طبقه اول دوزخ کیفر دیده، پس از پاک شدن از آلودگی های گناه به خاطر ما از جهنم نجات یافته، در بهشت و در جوار رحمت ما منزل می گیرد.(1)»

این بصیرت بخشی و فهم آفرینی حضرت زهرا علیها السلام نوعی مجاهده و جهاد بود. «وَ الَّذِینَ جَاهَدُوا فِینَا» لذا دشمن خوب تشخیص داد

دید دشمن فاطمه جان علی است

بلکه با جانش نگهبان علی است

گفت باید جان حیدر را گرفت

از علی دخت پیمبر را گرفت

دید جان مرتضی پشت در است

از امام خویش هم تنهاتر است

ص: 157

سنگ و آئینه نمی دانم چه شد؟

آهن و سینه نمی دانم چه شد؟

آن قَدَر گویم که در بیت الولا

«قل هو الله» گشت از قرآن جدا

آرزوی حیدر آنجا کشته شد

هم پسر هم مادر آنجا گشته شد

ظلم و طغیان تا قیامت زاده شد

این چنین مزد رسالت داده شد(1)

علی علیه السلام هر وقت وارد خانه می شد و به زهرا علیها السلام نگاه می کرد، تمام غم و غصه هایش برطرف می شد. اگر بیرون خانه مردم به او سلام نمی کردند یا اگر امیرالمؤمنین سلام می کرد و آن ها جواب نمی دادند، اگر غریب و تنها شده بود، اگر بیرون خانه یار و همدم و هم زبانی نداشت؛ اما وقتی وارد خانه می شد با دیدن حضرت زهرا علیها السلام و مهربانی و هم دردی و دلداری های او آرامش پیدا می کرد. آری، همیشه دیدن زهرا علیها السلام مایه ی آرامش او بود؛ اما یک وقتی رسید که با دیدن حضرت فاطمه علیها السلام آه از نهاد امیرالمؤمنین علیه السلام بلند شد؛ صورت کبود است؛ پهلو شکسته است. با غسل یکایک مصائب گذشته حضرت زهرا علیها السلام را مرور کرد؛ بازو ورم کرده است؛ سینه ضرب دیده است؛ یا امیرالمؤمنین علیه السلام ! بدن حبیبت را با دلی شرحه شرحه غسل دادی. پهلو و سینه را شکسته یافتی، صورت و بازو را کبود دیدی؛ اما به هر حال بدن به ظاهر سالم بود؛ امّا زینب کبری علیها السلام وقتی آمد مقابل بدن حبیبش، دید بدن برادر قطعه قطعه است و سر

ص: 158

در بدن ندارد. خم شد و لب هایش را بر رگ های بریده ی برادر گذاشت.

آهی کشید از دل و با دیده ی پر آب با بضعه رسول خدا کرد این خطاب

مادر بیا که بی کس و تنها حسین توست تنها میان لشکر اعدا حسین توست

مادر بیا ببین که در این دشت مرگ بار بی یار و بی پناه و هم آوا حسین توست

این پاره پاره تن، که فتاده به روی خاک از تشنگی به حالت اغما حسین توست

این نازنین بدن که ندارد برای من یک جای بوسه در همه اعضا حسین توست

ص: 159

ص: 162

اگر آنکه محمد صلی الله علیه واله می گوید، حقیقت دارد، سنگی از آسمان بر سر ما بفرست یا ما را به عذابی دردناک مبتلا کن. او هنوز به شتر خود نرسیده بود که سنگی از آسمان، بر سرش فرود آمد و در دم کشته شد.(1)

قرآن هم این گونه به این قضیه اشاره می کند: «سَأَلَ سَائِلٌ بِعَذَابٍ وَاقِعٍ، لِّلْکَافِرینَ لَیْسَ لَهُ دَافِعٌ، مِّنَ اللَّهِ ذِی الْمَعَارِجِ؛ سوال کننده ای از عذاب واقع شده ای پرسید، که اختصاص به کافران دارد [و] آن را بازدارنده ای نیست. از جانب خدا که صاحب آسمان هاست.»

بعد از اینکه عذاب الهی رسید و سنگی از آسمان فرود آمد و او به درک واصل شد، در این زمان حضرت زهرا علیها السلام نگاهی معناداری به امیرالمؤمنین علیه السلام کردند و جمله ای فرمودند که با تأمل در آن بیش از پیش ما می توانیم به نقش بصیرت آفرین حضرت واقف شویم.

حضرت زهرا علیها السلام به امیر المومنین علیه السلام فرمودند: «اَتَظُنُّ یَا اَبَا الْحَسَن! اَنَّ هَذَا الرَّجُلَ وَحْدَهُ؟ ای ابو الحسن! آیا گمان می کنی [در مخالفت با غدیر] این مرد تنهاست؟ وَاللهِ مَا هُوَ اِلَّا طَلِیعَةَ قَوْمٍ لَا یَلْبِثُونَ اَنْ یَکْشِفُوا عَنْ وُجُوهِهِمْ اَقْنِعَتَهَا عِنْدَمَا تَلُوحُ لَهُمْ الْفُرْصَة؛ سوگند به خدا! او پیشگام قومی است که هنوز نقاب چهره شان فرو نیفتاده است، و آنگاه که فرصت به دست آورند، مخالفت خود را آشکار خواهند ساخت.»(2)

ص: 164

از پیش نمی توان برد. امیرالمؤمنین علیه السلام جواب آن ها را داده و فاطمه زهرا علیها السلام در جواب عذرتراشی های آن ها می فرمود: «مَا صَنَعَ اَبُو الْحَسَنِ اِلَّا مَا کَانَ یَنْبَغِی لَهُ، وَلَقَدْ صَنَعُوا مَا اللهُ حَسِیبُهُمْ وَطَالِبُهُمْ؛ ابوالحسن علی علیه السلام کاری انجام نداد، به جز آنکه سزاوار بود (مانند، انجام مراسم تدفین رسول خدا صلی الله علیه واله و جمع آوری قرآن) تا انجام گیرد و اما امت پیمان شکن کارهای ناروایی انجام داده اند که تنها خداوند آن ها را محاسبه و رسیدگی خواهد کرد.»

راویان حدیث ما برخی شبهات و پاسخ آن ها را برای ما نقل کرده اند مثلاً «محمود بن لبید» می گوید: پس از رحلت پیامبر صلی الله علیه واله ، فاطمه علیها السلام را در کنار قبر حضرت حمزه در احد، در حال عزاداری و گریه مشاهده کردم. فرصت را غنیمت شمرده، سؤال کردم: ... بانوی من! چرا امام علی علیه السلام سکوت کرد و حق خود را نگرفت؟

(این شبهه ای بود که در بین مؤمنان آن روز سینه به سینه می گشت و چه بسا برای خیلی از ما هم این سوال وجود داشته باشد)

حضرت زهرا علیها السلام پاسخ دادند: رسول خدا صلی الله علیه واله فرمودند: «مَثَلُ الْاِمَامِ مَثَلُ الْکَعْبَةِ اِذْ تُؤْتَی وَلَا تَأْتِی...؛(1) مثل امام مانند کعبه است؛ مردم باید در اطراف آن طواف کنند، نه آنکه کعبه دور مردم طواف نماید.

با این بیان حضرت زهرا علیها السلام فهماندند که چشم ها را باید شست

ص: 166

جور دیگر باید دید یعنی نگاهتان به امام و جایگاه او باید عوض شود و اصلاح گردد؛ و این پاسخ حضرت یک اصل اساسی در باب امامت و ولایت شمرده می شود که امروز هم نسبت به امام و ولی جامعه باید مراعات گردد.

گاهی این بهانه ها این گونه مطرح می شد که اگر علی علیه السلام زودتر شروع می کرد و برای مردم صحبت می نمود، مردم منحرف نمی شدند؟

که حضرت در جواب بهانه جویان این گونه فرمود: «فَمَا جَعَلَ اللهُ لِاَحَدٍ بَعْدَ غَدِیرٍ خُمٍّ مِنْ حُجَّةٍ وَلَا عُذْرٍ؛(1) خداوند پس از غدیر خم، برای هیچ کسی عذر و بهانه ای باقی نگذاشته است.»

کلام خدا را که فرمود: «پروردگار تو خلق می کند آنچه را که می خواهد و اختیار می کند و برای آنان اختیاری نیست.»

هَیْهَاتَ بَسَطُوا فِی الدُّنْیَا آمَالَهُمْ وَ نَسُوا آجَالَهُمْ فَتَعْساً لَهُمْ وَ أَضَلَّ أَعْمالَهُمْ أَعُوذُ بِکَ یَا رَبِّ مِنَ الْحَوْرِ بَعْدَ الْکَوْرِ؛ آری، شنیدند؛ اما همان گونه که خداوند فرمود: «دیدة بصیرت آن ها کور و چشم دل آن ها بی نور است.» افسوس که سران سقیفه آرزوها و هوس های خود را تحقق بخشیدند و از مرگ و قیامت غافل ماندند. خدا نابودشان گرداند و آنان را در کارهایشان گمراه کند. ای پروردگار! من به تو پناه می برم از کمی یاران پس از پیروزی و فراوانی آنان.»(1)

هدایت آن آشکار و نهی و هشدارهای آن روشن و اوامرش واضح است؛ اما شما به قرآن پشت کردید، و از آن روی گردان شدید. آیا به قرآن میل و رغبت دارید؟ یا داوری جز قرآن می گیرید؟(1)

و به این آیه استشهاد فرمود که: «]أَ فَلا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلی قُلُوبٍ أَقْفالُها، کَلَّا بَلْ رَانَ عَلَی قُلُوبِکُمْ[، مَا أَسَأْتُمْ مِنْ أَعْمَالِکُمْ، فَأَخَذَ بِسَمْعِکُمْ وَ أَبْصَارِکُمْ، وَ لَبِئْسَ مَا تَأَوَّلْتُمْ، وَ سَاءَ مَا بِهِ أَشَرْتُمْ؛ آیا در قرآن تدبر و تأمل نمی کنید؟ یا بر دلهاتان مهر و قفل زده شده است [که سخن حق را نمی شنوید]؟ نه! بلکه اعمال سوء و کردار بد شما است که پرده بر دلهاتان کشیده و گوش ها و چشم های شمارا گرفته است! و چه بد تأویل و تفسیری از دین و آیین الهی کردید!»

چه چیزی شما را این گونه به گریه و زاری واداشته است؟ حضرت علیها السلام پاسخ فرمود: ای دختر طلحه! آیا از مصیبت و رویداد تلخی می پرسی که در همه جا انتشار یافته است؟ گویا بر پر مرغان نوشته و در جهان پراکنده شده است. گویا پیک های چابک سوار به سرعت آن را به تمام جهانیان ابلاغ کرده اند که گرد و غبار آن تا آسمان بالا رفته و تاریکی مصیبت آن زمین را فرا گرفته است. [می دانی مصیبت ها چگونه شکل گرفت؟]

از پست ترین قبائل عرب، (قبیلة تیم) و از حیله بازترین قبایل عرب، (قبیله عدی) بر علی علیه السلام ستم روا داشتند، پرچم مسابقه برافراشتند تا بر علی علیه السلام پیشی بگیرند؛ چون موفق نشدند، بغض و کینة علی علیه السلام را در دل گرفتند؛ اما پنهان داشتند.

سپس حضرت ادامه می دهند و می فرمایند: آنگاه که نور دین به خاموشی گرایید و پیامبر صلی الله علیه واله رحلت کرد، آن بغض ها و کینه ها را به زبان آوردند و بر مرکب آرزو سوار گشتند و ستم ها روا داشتند، [فدک را] غصب کردند. با شگفتی [به فدک] بنگرید، چه بسیار پادشاهانی که مالک سرزمین شدند و هم اکنون اثری از آن ها وجود ندارد! فدک هدیه الهی بود که به پیامبرش بخشید و رسول گرامی اسلام صلی الله علیه واله آن را برای تأمین زندگی فرزندانم به من سپرد.

واگذاری فدک [به من و فرزندانم] با حکم و علم خداوند بزرگ و شهادت و گواهی جبرئیل امین صورت گرفت، پس اگر آن را با ستم غصب کردند و وسیله زندگی فرزندانم را قطع نمودند، با یاد روز قیامت بر این مصیبت صبر می نمایم و زود است که

ص: 171

خورندگان اموال فدک، عذاب الهی را در دوزخ نظاره گر و در آن غوطه ور باشند.»(1)

همان گونه که مشخص است می بینیم حضرت زهرا علیها السلام سران فتنه را با این بیاناتشان چگونه رسوا می کردند.

خاموش کردن نور اسلام، آشکارا جمع شدید و به از بین بردن سنت های پیامبر برگزیده روی آوردید و حرکت های منافقانه آغاز کردید و برای نابودی اهل بیت او در پشت تپه ها و درختان کمین کردید و ما برای مصیبت هایی که همچون خنجر بران، یا فرو رفتن سنان در شکم است، چاره ای جز صبر نداریم.»(1)

پس از آنکه برای خلیفه بیعت گرفتند و مردم سکوت و انزوا را برگزیدند، حضرت زهرا علیها السلام فرمود: «مَا رَأَیْتُ کَالْیَوْمِ قَطُّ حَضَرُوا أَسْوَأَ مَحْضَرٍ وَ تَرَکُوا نَبِیَّهُمْ صلی الله علیه واله جِنَازَةً بَیْنَ أَظْهُرِنَا وَ اسْتَبَدُّوا بِالْأَمْرِ دُونَنَا؛(2) من هرگز روزی همانند امروز ندیدم که امت اسلامی زشت ترین صحنه ها را پدید آوردند؛ جنازه رسول خدا صلی الله علیه واله را در برابر ما واگذاشتند و خودسرانه و مستبدانه دیگران را به جای ما نشاندند.»

سفارش نمود تا از ما پیروی کنید، ما را دوست داشته باشید و دست از ما نکشید.»

آنگاه فرمود: «یَا مَعْشَرَ الْمُهَاجِرِینَ وَ الْأَنْصَارِ انْصُرُوا اللَّهَ وَ ابْنَةَ نَبِیِّکُمْ، وَ قَدْ بَایَعْتُمْ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ یَوْمَ بَایَعْتُمُوهُ أَنْ تَمْنَعُوهُ وَ ذُرِّیَّتَهُ مِمَّا تَمْنَعُونَ مِنْهُ أَنْفُسَکُمْ وَ ذَرَارِیَّکُمْ، فَفُوا لِرَسُولِ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ بِبَیْعَتِکُمْ؛(1) ای جماعت مهاجرین و انصار! خدا و دختر پیامبرتان را یاری کنید؛ و به تحقیق شما با رسول خدا بیعت کردید که از پیامبر و فرزندانش دفاع کنید، همان گونه که از خود و فرزندان خودتان دفاع می کنید، پس بر بیعت خود با رسول خدا صلی الله علیه واله استوار بمانید.»

اما چطور مردم وفا کردند به بیعتی که با رسول خدا صلی الله علیه و آله بسته بودند؟ چطور اجر رسالت را ادا کردند؟...

خداوند متعال در قرآن سفارش حضرت زهرا علیها السلام را کرده بود: «قُل لا أَسئَلُکُم عَلَیهِ أَجراً إِلاَّ المَوَدَّةَ فِی القُربی» آی پیغمبر! به این مردم بگو: اگر قراره به من «خسته نباشید» بگید، با اهل بیتم مهربون باشید. من برای زحمتی که کشیدم مزد و تشکر نمی خوام؛ فقط، جان شما و جان فاطمه.

دستتان درد نکند بی بی جان، توفیق به ما دادید یه فاطمیه دیگری رو هم درک کردیم، ما را دعوت کردید دست رو سر ما کشیدید با همان دستی که تازیانه خورد! همان دستی که با غلاف شمشیر از مولاش جدا شد!

یا زهرا علیها السلام

ص: 174

دلم از خون شده دریا و چشمم چشمه جویی

خدا را تا بگریم بیشتر، ای اشک، نیرویی

قدم خم گشته در پای سرشک خود بدان مانم

که سروی قامتش در هم شکسته بر لب جویی

مدینه ثبت کن این را که در امواج دشمن ها

حمایت کرد از دست خدا، بشکسته بازویی

به خون دیده بنویسید بر دیوار این خانه

که این جا کُشته ی راه ولایت گشته بانویی

ان شاء الله شب اول قبر این ناله و اشک ها به فریادمون برسه، صدا بزنیم:

یا زهرا علیها السلام یا زهرا علیها السلام یا زهرا علیها السلام

از فاطمه اکتفا به نامش نکنید

نشناخته توصیف مقامش نکنید

هر کس که در او محبت زهرا علیها السلام نیست

علامه اگر هست سلامش نکنی

ص: 175

ص: 178

سخت و خشن ایران را در پی خواهد داشت(1)»

این برخورد قاطعانه به دلیل آن است که گاهی فتنه آن چنان نظام اسلامی را تهدید می کند که راهی جز برخورد قاطع با سران فتنه باقی نمی گذارد. در این موقعیت دیگر جای نصیحت و اندرز نیست، فقط برخورد قاطعانه است که می تواند فتنه را مهار نموده و نقشه سران فتنه را نقش بر آب نماید.

این برخوردهای قاطعانه، الگو گرفته شده از زندگی معصومین (علیهم)به ویژه حضرت زهرا علیها السلام می باشد.

در جلسات گذشته به تذکرات روشنگرانه و افشاگری های عالمانه حضرت زهرا علیها السلام اشاره کردیم در این جلسه با دقت در سخن و سیره آن حضرت، سومین گام از بصیرت آفرینی حضرت زهرا علیها السلام یعنی برخورد قاطعانه آن حضرت را یادآور شویم.

«أَیُّهَا الضَّالُّونَ الْمُکَذِّبُونَ مَا ذَا تَقُولُونَ وَ أَیَّ شَیْ ءٍ تُرِیدُونَ؟ یَا فلان! اَمَا تَتَّقِی الله؟ تَدْخُلُ عَلَی بَیْتِی؟ أَ بِحِزْبِ الشَّیْطَانِ تُخَوِّفُنِی یَا فلان وَ کَانَ حِزْبُ الشَّیْطَانِ ضَعِیفاً؛ شما ای گمراهان و دروغ گویان! چه می گویید و چه می خواهید؟ ای فلان! آیا از خدا پروا نداری؟ می خواهی وارد خانة من شوی؟ آیا با حزب شیطان مرا می ترسانی! در حالی که حزب شیطان ناتوان است؟ وَیْحَکَ یَا فلان مَا هَذِهِ الْجُرْأَةُ عَلَی اللَّهِ وَ عَلَی رَسُولِهِ تُرِیدُ أَنْ تَقْطَعَ نَسْلَهُ مِنَ الدُّنْیَا وَ تُفْنِیَهُ وَ تُطْفِئَ نُورَ اللَّهِ وَ اللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ؛(1) وای بر تو! این چه جرأت و جسارتی است که بر خدا و پیامبر صلی الله علیه واله او داری؟ آیا می خواهی دودمان پیامبر را نابود و نور خدا را خاموش کنی؟ آگاه باش که خداوند نور خود را فروزان و جاودانه نگه می دارد.»

همچنین فرمود: «سوگند به خدا! چون کراهت دارم که بی گناهان دچار بلا و گرفتاری شوند، دست از نفرین بر می دارم. اگر چنین نبود، می دانستی که سوگند و نفرین من به سرعت تحقق می یافت و عذاب خدا فرو می بارید.»

پس از کوبیده شدن بین در و دیوار و شهادت حضرت محسن علیه السلام فرمود: ای پدر! ای رسول خدا! بنگر که با دختر مورد علاقة تو چگونه رفتار می شود؟ آه! ای فضه بیا و مرا دریاب! سوگند به خدا! فرزندی که در شکم داشتم کشته شد.

البته وقتی می گوئیم برخورد قاطعانه لزوماً نباید انتظار ادبیاتی خشن را داشته باشیم گاهی ادبیات ممکن است بسیار احساسی

ص: 181

و لطیف باشد اما نتیجه آن برای دشمن سخت است. در فتنه سال 88 مقام معظم رهبری جملاتی فرمودند: «سید ما! مولای ما! دعا کن برای ما! صاحب ما تویی؛ صاحب این کشور تویی؛ صاحب این انقلاب تویی؛ پشتیبان ما شما هستید؛ ما این راه را ادامه خواهیم داد؛ در این راه ما را با دعای خود، با حمایت خود، با توجه خود، پشتیبانی بفرما... من جان ناقابلی دارم، جسم ناقصی دارم، اندک آبرویی هم دارم که این را هم خود شما به ما دادید؟ همه این ها را من کف دست گرفتم، درراه این انقلاب و درراه اسلام فدا خواهم کرد؛ این ها هم نثار شما باشد.»

این ادبیات احساسی و بر خواسته از دل گاهی نیز نمونه کاملی از برخورد قاطعانه به حساب می آید.

ابْنَتِی فَقَدْ أَحَبَّنِی وَ مَنْ أَرْضَی فَاطِمَةَ فَقَدْ أَرْضَانِی وَ مَنْ أَسْخَطَ فَاطِمَةَ فَقَدْ أَسْخَطَنِی؛ شما را به خدا سوگند! آیا نشنیده اید که رسول خدا صلی الله علیه واله فرمود: خشنودی فاطمه موجب خشنودی من است و خشم و غضب فاطمه خشم و غضب من. هر کس فاطمه را دوست بدارد، مرا دوست داشته و هر کس فاطمه را خشنود سازد، مرا خشنود ساخته است و هر کس فاطمه را به خشم آورد مرا به خشم آورده است؟ قَالَا نَعَمْ سَمِعْنَاهُ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه واله قَالَتْ فَإِنِّی أُشْهِدُ اللَّهَ وَ مَلَائِکَتَهُ أَنَّکُمَا أَسْخَطْتُمَانِی وَ مَا أَرْضَیْتُمَانِی وَ لَئِنْ لَقِیتُ النَّبِیَّ صلی الله علیه واله لَأَشْکُوَنَّکُمَا إِلَیْهِ؛ ایشان پاسخ دادند: آری این کلمات را از پیامبر شنیده ایم. حضرت زهرا علیها السلام [پس از اعتراف آن ها] فرمود: خدا و ملائکه را به شهادت می طلبم که شما دو نفر مرا به خشم آوردید [و آزردید] و موجبات خشنودی مرا فراهم نکردید. اگر با پدرم رسول خدا صلی الله علیه واله ملاقات کنم، شکایت شما را نزد پدرم خواهم برد.»

و آنگاه که مهاجرین و انصار در عذرخواهی پافشاری کردند، فرمود: إِلَیْکُمْ عَنِّی فَلَا عُذْرَ بَعْدَ تَعْذِیرِکُمْ وَ لَا أَمْرَ بَعْدَ تَقْصِیرِکُم هَلْ تَرَکَ أَبِی یَوْمَ غَدِیرِ خُمٍّ لِأَحَدٍ عُذْراً؛ دور شوید و مرا به حال خود واگذارید. پس از کوتاهی و سهل انگاری شما، جایی برای عذرخواهی نمانده است. آیا

ص: 183

پدرم پیامبر صلی الله علیه واله پس از حادثه غدیر خم جایی برای عذرتراشی [و بی تفاوتی] باقی گذاشته است؟(1)

عالم، ابلیس است؛ امّا ابلیس بنا به تصریح قرآن، تنها کاری که می تواند بکند این است که انسان ها را اغواء می کند؛ بیشتر از اغواء، کاری نمی تواند بکند؛ انسان ها را اغواء می کند، فریب می دهد، وسوسه می کند؛ امّا آمریکا، هم اغواء می کند، هم کشتار می کند، هم تحریم می کند، هم فریب می دهد، هم ریاکاری می کند؛ پرچم حقوق بشر را بلند می کند، ادّعای طرف داری از حقوق بشر می کند [امّا] هرچند روز یک بار در خیابان های شهرهای آمریکا یک بی گناهی، یک بی سلاحی به دست پلیس آمریکا به خاک وخون می غلتد؛ غیر از بقیّه ی جنایات و فجایعشان.»(1)

- اگر بر توان داخلی متمرکز شویم امریکا و قدرت های دیگر هیچ غلطی نمی توانند بکنند.(2)

بعد از اتمام این مذاکراتِ هسته ای، شنیدم صهیونیست ها در فلسطین اشغالی گفتند فعلاً با این مذاکراتی که شد تا 25 سال از دغدغه ی ایران آسوده ایم؛ بعد از 25 سال فکرش را می کنیم. بنده در جواب عرض می کنیم اوّلاً شما 25 سال آینده را نخواهید دید. ان شاءالله تا 25 سال دیگر، به توفیق الهی و به فضل الهی چیزی به نام رژیم صهیونیستی در منطقه وجود نخواهد داشت؛ ثانیاً در همین مدّت هم روحیّه اسلامیِ مبارز و حماسی و جهادی، یک لحظه صهیونیست ها را راحت نخواهد گذاشت؛ این را بدانند. ملّت ها بیدار شده اند، می دانند دشمن کیست؛ حالا دولت ها و بوق های تبلیغاتی و مانند این ها می خواهند جای دشمن و دوست را عوض کنند، [امّا] به جایی نمی رسد. ملّت ها -

ص: 185

ملّت های مسلمان، بخصوص ملّت های منطقه- حواسشان جمع است و می دانند. خب، این وضع رژیم صهیونیستی و آن هم [وضع ] آمریکا.(1)

نمونه دیگر: خبرنگار خارجی از سرلشگر جعفری فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی می پرسد: اگر هواپیمای اسرائیلی وارد خاک ایران شود و 10 بمب خود را بر روی شهر شما بریزد با چه می خواهید این هواپیما را منهدم کنید؟ ایشان در پاسخ می گوید: مهم نیست هواپیما چند عدد بمب و کجا می ریزد؛ مهم این است که موقع برگشت این هواپیما، اسرائیلی وجود نخواهد داشت که در آن فرود بیاید.

کرد.

اگر با چشم دل نظاره کنی می بینی امام حسن یک طرف، امام حسین یک طرف، زینب و ام کلثوم یک طرف دیگر نشسته اند گریه می کنند.

یک وقت مولا علی علیه السلام فرمود: عزیزانم بیانید یک بار دیگر مادرتان را ببینید ... بچه ها روی بدن مادر افتادند، یکی دست به گردن مادر، یکی سر رو سینه مادر، یکی صورت به کف پای مادر ... یک وقت منادی ندا کرد یا علی بچه ها را از کار بدن زهرا بردار، ملائکه و آسمانی ها بی طاقت شدند ...

علی چون جسم زهرا را کفن کرد

شقایق را نهان در یاسمن کرد

دو نوردیده اش از ره رسیدند

به زاری جانب مادر دویدند

خود افکندند بر آن جسم رنجور

عیان شد معنی نورٌ علی نور

ایا مادر! دلت از ما رمیده

چو اشک افکنده ای ما را ز دیده

بیا مادر، یتیمان را به بر گیر

وز آفت جوجگان را زیر پر گیر

گل و بلبل به نغمه ناله سر کرد

بغل بگشاد و گل ها را به بر کرد

نمی دانم این منظره جان سوزتر است یا آن وقتی که ناز دانه امام حسین خودش را روی بدن بی سر بابا انداخت. نگفت بابا آب

ص: 188

می خواهم، نگفت بابا بغلم کن، گفت بابا نگاه کن عمه ام را با تازیانه می زنند ... یا حسین!

ص: 189

ص: 192

أُعَذِّبَ مُحِبِّیکَ وَ مُحِبِّی عِتْرَتِکَ بِالنَّارِ(1)؛

بار الها! از تو می خواهم علاقه مندان خود و فرزندانم حسن و حسین را در آتش مسوزان. خطاب می رسد: یا فاطمه! سوگند به عزت و جلالم، دو هزار سال پیش از خلق آسمان ها و زمین، بر خودم لازم کرده ام که این حاجت تو را برآورم.

جابر جعفی به حضور امام باقر علیه السلام رسیده، عرض کرد: فدایت شوم، حدیثی در مورد فاطمه علیها السلام بفرمایید، که با نقل آن، شیعیان را خوشحال کنم.

حضرت فرمودند: در روز رستاخیز منابری از نور برای پیامبران نصب می گردد، که منبر رسول خدا از همه مجلل تر است و همچنین منبرهایی برای اوصیا در نظر می گیرند که جایگاه علی علیه السلام از همه بالاتر می باشد آنگاه نوبت به فرزندان انبیا می رسد که مقام حسن و حسین (عل)بس منیع تر است. سپس نوبت فاطمه علیها السلام فرامی رسد و او را با تجلیل و شکوه بی نظیر به محشر آورند و کنار در بهشت قرار می گیرد، ولی داخل آن نمی شود و می گوید: خدایا! از تو مسألت می دارم که مقام مرا در همچو روزی برای اهل محشر معلوم کنی.

از جانب خدا ندا می رسد: ای دختر پیامبر! برگرد به سوی اهل محشر و هر که را از علاقه مندان خود یافتی شفاعت کن.

امام باقر علیه السلام می فرمایند: به خدا سوگند، فاطمه علیها السلام شیعیان خویش را یکی پس از دیگری انتخاب نموده و داخل بهشت می نماید، همان طوری که پرنده ها دانه ها را برمی گزینند و سپس شیعه های آن حضرت نیز، خود شفاعت نموده و علاقه مندان فاطمه علیها السلام را به بهشت داخل می کنند...

در دنباله این حدیث امام پنجم می فرمایند: «وَ اللَّهِ لَا یَبْقَی فِی النَّاسِ إِلَّا شَاکٌ أَوْ کَافِرٌ أَوْ مُنَافِق (1)؛ سوگند به خدا، از امت اسلامی کسی باقی نمی ماند مگر افراد مذبذب (شکاک) و کافر و منافق و سایر مردم مشمول شفاعت فاطمه می گردند.»

ص: 195

یک سوالی درباره شفاعت مطرح می کنند که پرداختن به آن بسیار مهم است. امید داشتن به شفاعت، باعث می شود انسان به راحتی جرئت انجام گناه داشته باشد در حالی که اگر چنین امیدی وجود نداشته باشد، انسان بیشتر مواظب اعمال و رفتار خود می باشد.

در جواب این شبهه می توان چند مسئله را بیان کرد:

1. خداوند در قرآن می فرماید: «إِنَّ اللَّهَ لَا یَغْفِرُ أَن یُشْرَکَ بِهِ وَ یَغْفِرُ مَا دُونَ ذَالِکَ لِمَن یَشَاءُ وَ مَن یُشْرِکْ بِاللَّهِ فَقَدِ افْترَی إِثْمًا عَظِیمً(1)؛

خداوند (هرگز) شرک را نمی بخشد! و پایین تر از آن را برای هر کسی (بخواهد و شایسته بداند) می بخشد؛ و آن کسی که برای خدا، شریکی قرار دهد، گناه بزرگی مرتکب شده است. اگر امید به شفاعت باعث جری شدن افراد می گردد، بر اساس این آیه همه مردم باید گناه کنند و مطمئن باشند که خداوند گناهانشان را می بخشد. همچنین خداوند می فرماید: «إِن تجْتَنِبُواْ کَبَائرَ مَا تُنهْوْنَ عَنْهُ نُکَفِّرْ عَنکُمْ سَیِّاتِکُمْ وَ نُدْخِلْکُم مُّدْخَلًا کَرِیمً(2)؛

اگر از گناهان بزرگی که از آن نهی می شوید پرهیز کنید، گناهان کوچک شما را می پوشانیم و شما را در جایگاه خوبی وارد می سازیم؛ بنابراین اگر کسی ادعا کند من گناه کبیره انجام نمی دهم پس هر چه دلم بخواهد گناه صغیره انجام می دهم زیرا خداوند می بخشد! این نوع برداشت از آیات اشتباه و

ص: 196

غیرعقلانی است. از این رو در روایات شفاعت هم نمی توان برداشت های غیرعقلانی داشت.

عالم ربانی مرحوم یاسری از علمای محترم تهران چنین نقل می کرد که شاعری به نام «حاجب» که در مسئله شفاعت گرفتار اشتباهات عوام شده بود شعری به این مضمون می سراید:

حاجب اگر معامله حشر با علی است

من ضامنم که هر چه بخواهی گناه کن!

شب هنگام امیر مؤمنان علی علیه السلام را در خواب می بیند در حالی که عصبانی و خشمگین بوده می فرماید شعر خوبی نگفتی! عرض می کند چه بگویم؟ می فرماید شعرت را این چنین اصلاح کن:

حاجب اگر معامله حشر با علی است

شرم از رخ علی کن و کمتر گناه کن!(1)

زمانی که کسی به شخص دیگری محبت می کند، معرفت و ادب حکم می کند به خاطر این محبت، اگر درخواستی داشته باشد، آن درخواست را انجام داده و از فرمانش سرپیچی نکند. قرار دادن توبه و بازگشت به سوی خداوند و همچنین شفاعت، از الطاف الهی هستند. آیا می توان ادعا کرد چون خداوند راه توبه را باز گذاشته است یا شفاعت کنندگان، گنه کاران را شفاعت می کنند، پس بندگان خدا بیشتر گناه کنند؟! یقیناً هر انسانی می داند این الطاف الهی زمینه معرفت بیشتر را ایجاد می کند که

ص: 197

بهتر از گذشته از گناه و معصیت دوری شود.

2. اگر وعده شفاعت به صورت بدون قید و شرطی انجام گیرد، در این موقع جا دارد که اندیشه گناه بیشتر به آن راه یابد اما اگر انجام آن نوید و بشارت، مشروط به شرطی گردد، در این صورت جرئت گناه بیشتر را به دنبال نخواهد داشت. زیرا همان طور که در آیات شفاعت بیان گردید انجام شفاعت مشروط به اذن خداست و شفاعت شونده باید مورد رضایت خدا باشد

چنانکه می فرماید: «مُنً ذَا الَّذی یُشْفَعْ عِنْدُهْ اِلاّ بِإِذنهِ(1)؛ کیست که شفاعت کند جز به اذن او.»

و باز می فرماید: «و لا یُشْفَعْونُ اِلاّ لِمُنِ ارًتَضی(2)؛ دربارة افرادی شفاعت می کنند که مورد رضایت و پسند خدا باشد.»

حال لازم است اطلاعات کافی درباره شفاعت و اموری که موجب تسریع در شفاعت می شود داشته باشیم تا با رعایت آن ها بتوانیم خود را مشمول شفاعت آن بزرگواران قرار دهیم. تعدادی از آن ها عبارت اند از:

کسی که به ولایت امیر مؤمنان و امامان اهل بیت بعد از او عقیده داشته باشد آن عهد نزد خداست.»

«لَا یَنَالُ شَفَاعَتِی مَنِ اسْتَخَفَ بِصَلَاتِه ؛ شفاعت ما به کسی که نماز را کوچک بشمارد نمی رسد.»

کسی که برای دنیای خود نماز اول وقت را به تأخیر می اندازد، کسی که نماز را بدون رعایت آداب آن بجا می آورد و کسی که آن قدر نمازش را سریع می خواند به صورتی که کلمات آن صحیح ادا نمی شود، همگی از شفاعت روز قیامت محروم می شوند. پیامبر گرامی صلی الله علیه واله به شخصی که از او درخواست شفاعت می کرد فرمود:

«اما فاعنی بکثره السجود(1)؛

مرا با کثرت سجده یاری کن». (سجده و عبادت تو موجب می شود من بهتر بتوانم تو را شفاعت کنم).

دینی خود نکند و کسی که خیانت به برادران دینی خود نموده، امید به شفاعت نداشته باشد. در این مورد روایتی از رسول خدا نقل شده است: «هر کس به برادر دینی خویش خیانت نماید، خداوند برکت را از روزی اش برمی دارد و زندگی اش را ویران می سازد و او را به خودش واگذار می کند و شفاعتی از او نخواهد شد.»

علی علیه السلام به بازوی زهرا علیها السلام رسید و آن احساس زخم بودن در زیر دست علی آمد، صدای علیّ بردبار بلند شد خیلی بلند گریه کرد. اسماء گفت: (أَمِن فَقدِ الزَّهراء تَبکی؟) گفت: آقا جان! آیا برای مرگ فاطمه علیها السلام گریه می کنی؟ آیا برای مرگ دختر گرامی پیامبر صلی الله علیه واله اشک می ریزی؟ حضرت فرمودند: «ما یُبکینی اِلّآ أثَر السِّیاط؛ من گریه نکردم و مرا به گریه در نیاورد، مگر وقتی که احساس کردم که جای ضربه های تازیانه به بازوی فاطمه مانند بازوبند باقی مانده است.(1)

ای گوهر درج حیا فاطمه

فاطمه یافاطمه یافاطمه

خیز و دعا در حق همسایه کن

بر سر مرغان حرم سایه کن

خیز و نماز شب خود را بخوان

قصه تاب و تب خود را بخوان

خیز ز جا نور دو عینم ببین

اشک یتیمی حسینم ببین

چون حسن آید به برش می کشم

دست نوازش به سرش می کشم

اینجا بود که حسنین آمدند و صورت به کف پای مادر گذاشتند و صدا زند وا امّا وا امّا وا امّا و بعد از این تصویر همیشه همه گفتند بهشت زیر پای مادران است. (حسنین زیر پای زهرا افتادند)

ص: 204

گلشن جان، بی بر و بی برگ شد

فاطمه افسوس جوان مرگ شد

مایه حیرت به خدا صبر توست

لیله ی قدری و نهان قبر توست(1)

ص: 205

تصویر

ص: 208

تصویر

ص: 209

تصویر

ص: 210

تصویر

ص: 211

تصویر

ص: 212