ص:2

ص:3

ص:4

تقدیم به :

جویندگان علم و حقایق دین

ص:5

ص:6

4)- موسیقی مقید 41

5)- موسیقی مبتذل 41

6)- موسیقی بیهوده 42

موسیقی نیروبخش 42

موسیقی تفریحی 43

موسیقی کوتاه 43

2- مفهوم نت 43

3- معنای لغوی غنا 44

4- معنای ترجیع 44

5- معنای طرب (مطرب) 45

انواع طرب 46

1)- طرب مفرّح و حزن انگیز 46

2)- طرب خیالی 47

3)- طرب روحی 47

4)- طرب نفسی 49

6- معنای لهو 49

سخنان بزرگان پیرامون واژه­های موسیقی و غنا 50

موسیقی مطرب و لهوی 51

موسیقی مطرب 51

مستثنیات موسیقی و غنا 53

استثنائات حرمت غنا در تاریخ 53

خوب خواندن و غناء دوتاست 54

صدای خوب مانعی ندارد 55

ص:7

غنا و موسیقی در مجلس عروسی زنانه 55

شرایط سه گانه 57

فصل سوم : آثار و عواقب غنا و موسیقی 59

کار اعصاب و تأثیر موسیقی بر آن 61

موسیقی موجب اخلال در دستگاه­های مختلف بدن. 64

1)- موسیقی مهمترین موجد ضعف اعصاب 65

2)- موسیقی عامل صعف اراده و توجه غیر طبیعی 66

3)- موسیقی عامل رکود 66

4)- موسیقی عامل فشار خون 67

5)- موسیقی عامل دیوانگی 68

6)- موسیقی عامل بزرگ اشاعۀ فحشا 68

7)- موسیقی درهم شکنندۀ عواطف 69

8)- کم کردن رغبت مطالعه 69

9)- تضعیف بینایی 70

10)- کوتاهی عمر 70

موسیقی دشمن سرسخت طول عمر است 71

11)- جنون و دیوانگی 72

ضرر موسیقی از دیدگاه دانشمندان جهان. 73

1)- از عوامل سکتۀ قلبی 73

2)- از عوامل سردرد 74

3)- تأثیر بر روی جنین 74

4)- فلج کردن روحیه 74

ص:8

5)- خستگی شدید سلسله اعصاب. 75

6)- رقص بدون اراده 75

7)- از عوامل فشار خون 76

ضررهای موسیقی از دیدگاه علامه جعفری 76

امراض دیگر 78.

1)- غافل کردن از مقدرات 78

2)- بیرون آوردنا ز جدیت 79

دو داستان زیبا و عبرت آموز 79

یزید بن عبدالملک 79

یزید بن ولید 80

3)- مریض شدن مغز 81

نظر برخی از نوابغ جهان در مورد موسیقی 81

نمونه­های واقعی از تأثیر موسیقی 83

حکایت ابونصر فارابی در مجلس سیف الدوله 83

تقاضای ممنوعیت موسیقی در غب.

86

نظر خواننده مشهور ایتالیایی دربارۀ موسیقی 87

ضررهای موسیقی بر آب. 88

موسیقی و غنا از منظر دین. 90

الف : بررسی و عواقب غنا و موسیقی 90

آثار وخیم آن در دنیا. 91

مرگ ناگهانی و قبول نشدن دعا 91

سبب نفاق 91

عامل زنا 91

ص:9

بدبختی جامعه 92

ناسپاسی از حق تعالی 92

بی تفاوت شدن نسبت به ناموس 93

رفتن برکت 93

موسیقی علنی در آخرالزمان 94

ب : عواقب وخیم غنا و موسیقی پس از مرگ. 96

با روی سیاه محشور می­شود 96

خدا نظر رحمت به او نمی­فرماید 97

به صورت خوک و بوزینه در می­آیند 97

در گوشش سرب ذوب شده می­ریزند 98

در قیامت به صورت نابینا و گنگ و کر خواهد بود 98

ثواب پرهیز از غنا 98

خرید و فروش ، تعلیم و یاد دادن 99

خرید و فروش و کسب با وسایل لهو 100

دو استفتاء 101

اجرت گرفتن جهت تکثیر فیلم و نوارهای مبتذل 101

خرید و فروش آلات لهو و لعب 103

فصل چهارم : دلائل حرمت موسیقی 105

دلائل چهارگانه در موسیقی و غنا 107

کتاب (قرآن) 107

آیه اول 108

آیه دوم 109

ص:10

آیه سوم 110

غنا از گناهان کبیره است. 113

آیه چهارم 114

آیه پنجم 115

سنّت 116

اجماع 116

ادعای اجماع فقها در حرمت موسیقی 117

عقل 120

فصل پنجم : سئوالاتی پیرامون موسیقی و غنا 123

شایستگی موسیقی به خاطر لذت به هیچ منطقی تکیه نمی­کند 125

علت ممنوعیت موسیقی در منابع اسلامی. 126

آیا موسیقی روح انسان را تصفیه می­کند. 126

اگر موسیقی واقعاً ضرر داشت آیا می­توانست این اندازه مردم را به خود مشغول کند 127

موسیقی نمی­تواند چاشنی روح باشد. 128

آیا موسیی در محل کار سبب کار بیتشر است. 128

اختلالات تعقل در موسیقی دانان 129

گوش دادن به موسیقی­های مجاز 130

آیا در اسلام به زیبایی و جمال عنایتی شده ؟ 130

آیا بیماران روحی به وسیلۀ موسیقی معالجه می­شوند ؟ 131

نخستین شرط آرامش و آسایش 132

آیا درست است که موسیقی دانان را تشویق کرد یا نه ؟ 133

منابع و مآخد 135

ص:11

ص:12

این حالاتی از موسیقی است که در زمان گذشته استفاده می­شده ، ولی در حال حاضر با موسیقی چگونه برخورد می­شود ؟

البته این حالات هنوز هم کم و بیش در بین مردم موجود است ، ولی بحث ما بر سر آن موسیقی است که متأسفانه جامعه ما را به طرف فساد و تباهی می­کشاند ، افکار جوانان ما را منحرف و تخریب می نماید و بعضاً ضررهای بسیار مخربی را بر پیکره آنها وارد می­کند . یک سری اصوات و الحان نابود کنندۀ فکر و اعصاب و روان . آیا موسیقی که اکثر جوانان ما در حال حاضر از آن استفاده می­کنند ، اصلاً بهره­ای از هنر موسیقی دارد یا صرفاً برای لهو و لعب ، مجالس عیش و نوش ، شب نشینی­ها و عروسی­هاست ؟

آیا این­گونه موسیقی­ها – که بیشتر منافع دشمنان ما را در بر دارد تا خود ما – ابزاری برای روح و تسلی خاطر است ؟ یا ابزاری است برای دشمنان و نابود کنندۀ اعصاب و روان ما که به شدت باعث نامتعادل شدن اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک می­گردد ؟!

چرا شرع مقدس ما آن را حرام کرده ؟ چه سودی در تحریم اینگونه موسیقی نصیب شرع مقدس می­شود که سر مخالفت با آن گذاشته ؟ چرا ائمه اطهار علیهم السلام با آن مخالفت نموده­اند ؟ شما این ضرر را متوجه چه کسی می­دانید ؟ متوجه شارع ، یا متوجه مراجع یا علماء که تبیین کننده نظرات ائمه علیهم السلام هستند ، یا صرفاً متوجه خود شخص استفاده کننده ؟

اگر از جنبه و دیدگاه علمی به آن نگریسته شود متوجه می­شویم همان­طوری که تاکنون اثبات شده ، ائمه معصومین علیهم السلام و علماء و مراجع صرفاً به فکر سلامت بشر هستند و بر همین اساس می­فرمایند :

ص:13

« موسیقی مهیج و مطرب باعث مضرات مختلفه برای اعصاب و روح و روان خود استفاده کننده است ».

و الا چه اشکالی دارد که شارع مقدس می­فرمود : برای آرامش روح و روان خود روزی چند دقیقه صرف گوش کردن موسیقی کنید ؟ ولی می­بینیم خلاف این مطلب را بیان می­فرماید ! چرا ؟ چون ساختار فیزیکی و متافیزیکی ما با موسیقی­های مبتذل سنخیتی ندارد .

و در پایان این نکته مهم را یاد آور می­شویم که از راه­هایی که می­توان جلوگیری کرد از موسیقی و تهاجم فرهنگی یکی موعظه و پند می­باشد و دیگری نهی از منکر در اینجا توجه شما را جلب می­کنیم به دو داستان واقعی زیر ، تا مطلب برای شما بیشتر روشن شود :

ص:14

امام از آن محل گذشت و کنیزک به خانه برگشت و سئوال و جواب را با همان بیان به (بُشر) در حالی که بر سر بساط شراب نشسته بود گفت ، این بیان جالب و موعظۀ سودمند و منطق حکیمانه آن چنان در دل او اثر گذاشت و به طوری او را تکان داد که بی اختیار از جای جست و با پای برهنه شتابان به کوچه آمد و به دنبال حضرت روان شد تا اینکه به حضرت رسید و خود را به پاهای مبارکش انداخت و بوسه داد و سپس با چهره­ای اشک آلود گفت : آقا تا این دقیقه غافل بودم و در مقابل مولای خود گستاخانه رفتار می­کردم و مرتکب گناه بیشماری شدم ولی با آن بیانی که به کنیزک فرمودید تکان خوردم و دانستم که در اشتباهم آیا توبۀ من قبول است ؟

حضرت فرمود : بلی ، اما به شرط اینکه از تمامی آلودگی­ها پشیمان باشی و دیگر غمزه­های گناه دیدگانت را خیره نکند و بهتر است آلات و وسایل لهو و لعب را به دور افکنی ، او چنین کرد و از زنان مغنیه و آوازه خوان گذشت و مسیر شیطانی را عوض کرده و به راه رحمانی قدم گذاشت و بالنتیجه به مقامات عالیه نائل آمد .(1)

مقصود از نقل این مطلب اشاره به تأثیر موعظه است که مردی ناپاک و آلودۀ به گناه با چند کلمه موعظه سودمند و مؤثر از تمام گناهان دست شست و کار او به جایی رسید که بعضی از بزرگان از نصایح حکمت آمیز او استفاده می­کردند .

ص:15

ص:16

چنین فرمود . گفت : همین بس است مرا ، این بگفت و برفت . پس از چند روزی که گذشت نزد من فرستاد و مرا نزد خود طلبید ، چون به خانۀ او رفتم دیدم برهنه در پشت در است و می­گوید : ای ابوبصیر ! آنچه در منزل خود از اموال داشتم بیرون کردم و الآن برهنه و عریانم ، چنانکه مشاهده می­کنی . چون حال آن مرد را دیدم نزد برادران دینی خود رفتم و از برای او لباس جمع کردم و او را به آن پوشاندم . چند روزی نگذشت که باز به سوی من فرستاد که من علیل شده­ام ، نزد من بیا . پس پیوسته به نزد او می­رفتم و می­آمدم و او را معالجه می­کردم ، تا وقتی که مرگش در رسید من بر بالین او نشسته بودم و او مشغول جان کندن بود که ناگاه حالت غشی او را عارض شد ، چون به هوش آمد گفت : ای ابوبصیر ! صاحبت جعفر بن محمد (ص) وفا کرد برای من به آنچه وعده فرموده بود ، این بگفت و دنیا را وداع نمود .

پس از مردن او چون به سفر حج رفتم ، همین که به مدینه رسیدم و خواستم خدمت امام خود شرفیاب شوم ، درب خانه استیذان (اذن) خواستم و داخل شدم ، چون داخل خانه شدم یک پایَم در دالان بود و یک پایم در صحنِ خانه که حضرت صادق علیه السلام از داخل اطلاق مرا صدا زد : ای ابوبصیر ! ما وفا کردیم برای رفیقت آنچه را که ضامن شده بودیم .(1)

کتابی که پیش رو دارید پیرامون جوان و موسیقی می­باشد که شامل هشت فصل می­باشد ، که برگرفته از آیات و روایات و سخنان بزرگان و اندیشمندان و فتاوای مراجع بزرگوار تقلید و بیماری­ها و امراض موسیقی

ص:17

می­باشد . از خداوند تبارک و تعالی خواستار توفیق روز افزون فراگیری احکام و عقائد و اخلاق هستیم .

اگر هم نقصی و مشکلی در کار است ما را با انتقادات سازنده و ارزندۀ خود یاری نمایید .

ثواب این کتاب ، هدیه به ولی نعمتمان ، حضرت ثامن الحجج علی بن موسی الرضا علیه السلام.

پایان یافت در شام شهادت صدیقۀ کبری، فاطمه زهرا علیها السلام.

مهدی آقابابایی

18/3/1387

فاطمیه 1429

ص:18

ص:19

ص:20

ص:21

ص:22

علیه السلام از طنبورها (1) و وسایل لهو (موسیقی) استفاده کردند. پس هر کسی در روی زمین از این وسایل لذت می­برد از پیروان ابلیس و قابیل می­باشد .(2)

از این حدیث استفاده می­شود که مخترع اصلی موسیقی و نوازندگی شیطان و قابیل می­باشند .

ص:23

آغاز کرد که به وسیلۀ آن نعمت­های بهشت را برای آدم علیه السلام یادآوری می­کرد و تا اندوه آدم علیه السلام افزون گشته و شیطان خوشحال گردد .(1)

از این دو حدیث روشن می­شود که غنا (آوازه خوانی) و موسیقی ( نوازندگی) از کارهایی است که به دست شیطان تأسیس شده است . بدیهی است که شیطان همیشه دنبال کارهای خلاف و دستور خدا بوده و هیچ کار مطلوبی انجام نمی­دهد و از همین­جا می­توان به بدی غنا و موسیقی پی برد .

ص:24

جواب دادند : می­خواستیم از وجودشان استفاده کنیم ، اما هزینه­شان به واسطۀ کمیابی زیاد است . بهرام نامه­ای به پادشاه هند نوشت و رامشگر (نوازنده و خواننده) خواست . دوزاده هزار رامشگر از هند آمدند و بهرام آنها را به شهرهای ایران تقسیم نمود .

ص:25

ص:26

و با اینکه کفار به هر گونه وسایل موسیقی آن زمان برای تحریک سربازان خود متوسل می­گشتند ، مسلمانان کوچک­ترین اعتنایی به مسئلۀ موسیقی نداشتند .(1)

ص:27

عاشقانه و نمایش رقص خانم­ها ، اینها همه از عواملی است که در نقشه استعمار ، برای ناتوان ساختن اندیشه ملت­ها به کار رفته است .

آری آنها می­خواهند به وسیله اجرای برنامه­های فوق ، در دنیای جدید که خود می­گویند عصر آزادی و دموکراسی است ، بردگی جدیدی به وجود آورده و عده بسیاری از انسان­ها را در اثر ابتلائات روحی دچار حیرت و سرگردانی ، ناتوانی-های فکری ، تضییع نیروی تشخیص افسردگی و خمودی ، ضعف اعصاب ، ضعف جسمانی ، انگیزه­های قوی اغتشاشات فکری ، هیجانات روحی ، جنون ، بیماری­های قلبی ، انتحار، تهییج عشق ، شکست عمر و بالاخره تسلیم در برابر استعمار نموده­اند ، تا از بردگی آنان به سود آقایی خود استفاده تمام و کمال ببرند !

بدیهی است وقتی ما در پیرامون عمل و کارکرد موسیقی دقت کنیم ، می­بینیم آنچه را که بیگانگان می­خواهند به نفع سیاست استعماری خود به دست آورند ؛ همه را موسیقی در قدرت و نفوذ تحریکات خود به همراه دارد و آنچه خوبان همه دارند او به تنهایی داراست ! و اگر بگوییم در دنیای امروز موسیقی مجهزترین ابزار استعمار است ، راه خطا نرفته­ایم .

بر این اساس آن قدر که در موسیقی و انتشار آن تبلیغ می­شود ، درباره هیچ یک از مسائل ضروری و امور حیاتی بشر تبلیغ نمی­شود . صدا وسیما که دستگاه حساسی برای تعلیم و تربیت ، گسترش دانش ، بالا بردن سطح افکار عمومی ، و بهترین دستگاه برای نشر اخلاق و امور معنوی و آشنا ساختن جامعه به راه و رسم صحیح زندگی است ، به وسیله موسیقی اکثر اوقات شبانه روزش اشتغال شده و تمام برنامه­های اصلاحی تحت الشعاع زیر و بم­­های موسیقی قرار گرفته است .

ص:28

چه بسا ملتی که کار و فرهنگ و بهداشت او با مشکلات فراوانی مواجه است . برنامه موسیقی آن از همه چیز کاملتر است .

ص:29

از همه مهمتر تهمتی است که به عالم علم و جهان پزشکی زده و تبلیغ می­کنند که : « موسیقی دیوانگی و بیماری­های روحی را معالجه می­کند ».

اگر چنین است چرا روز به روز بر تعداد بیماران روحی و کثرت مراکز درمانی روانی اروپا و آمریکا و کشورهای دیگر افزوده می­شود و چرا آمار خودکشی­ها و ناکامی­ها روز به روز بالا می­رود به طوری­که روانشناسان را متوحش ساخته است !

اگر موسیقی دیوانگان را معالجه می­کند ، چرا دانشمندان و روانشناسان و استادان روشنفکر طب و بهداشت برای خدمت به جهان بشریت ، اجازه نمی­دهند ویولنیست­ها و پیانیست­ها ، تار و ضرب و وسایل موسیقی خود را برداشته و وارد تیمارستان­ها شوند و مدتی بخوانند و بنوازند و دیوانگان را شفای عاجل بخشند تا هزینۀ سنگینی که صرف تیمارستان­ها و معالجه دیوانگان می­شود را لااقل صرف بهبود وضع عقلای مردم نمایند .(1)

ص:30

آری ! همه اینها تبلیغات است ؛ زیرا موسیقی یکی از وسایل مجهز بردگی جدید بشر است که به آسانی می­تواند در دورترین نقاط به وسیله ماهواره­ها زنجیر بردگی خود را به دست و پای بشر ببندد و بر نیروی فکری مرد و زن حکومت نماید . روی هیمن اصل خدمتگزاران جهان بشری و دانشمندان و روانشناسان بزرگ و دلسوز دنیا ، در مقام بیداری جامعه بشریت برآمده تا جهانیان را به این طرز بردگی جدید واقف سازند .(1)

« ناپلئون هیل» نویسندۀ آمریکایی می­نویسد :

« ده چیز است که باعث هیجان و تحریک مغز می­شود ، این وسائل ده گانه­ای که مغز انسان را به هیجان و فعالیت وادار نموده و نوسانات آن را به اعلاء درجه می­رساند به شرح زیر می­باشد :

1- اشتیاق و علاقۀ جنسی 2- عشق 3- اشتیاق سوزان برای کسب شهرت یا تحصیل مال 4- موسیقی 5- دوستی و رفاقت بین دو مرد یا دو زن یا یک زن و یک مرد 6- تبادل افکار با روح اتحاد و سازگاری بین دو نفر یا بیشتر برای نیل به موفقیت 7- تلقین به نفس 8- تحمل زحمت و مشقت زیاد 9- ترس 10- مخدرات و الکل .(2)

یکی از نویسندگان معاصر می­نویسد :

« به آن افراد نادان و بی فکری که به جای تشویق جامعه به صنایع و اختراعات و توجه به اکتشافات به موسیقی و شراب دنبک اهمیت نمی­دهند ، بگویید یش از این خیانت به کشور روا مدارید .

ص:31

وقتی استعمارگران و بیگانگان بخواهند اعصاب ملت­ها را ضعیف نموده و آنان را ازکارهای سودمند اجتماعی باز دارند ، به برنامه موسیقی و ساز و آواز آنان بیش از کار و صنعت اهمیت می دهند . (1)

و یکی ار راه­های مبارزه با تهاجم فرهنگی است چنان چه مقام مظم رهبری در این باره می­فرمایند :

« راجع به موسیقی و روش مقابله با تهاجم فرهنگی می­­فرماید : این که ما بگوییم موسیقی بهترین راه مقابله با تهاجم فرهنگی است ، نه من به این معتقد نیستم که موسیقی یک چنین کششی داشته باشد ؛ بهتر است بگوییم یکی از راه­های مبارزه با تهاجم فرهنگی است . البته با شرایطی می­تواند باشد اما بهترین راهش را این نمی­دانم . (2)

ص:32

ص:33

ص:34

ص:35

مفهوم غنا و موسیقی

قبل از آنکه به موضوع بحث بپردازیم لازم است با مفهوم لغوی و فقهی غنا و موسیقی و آنچه مربوط به این دو است آشنا شویم ؛ زیرا چنان چه ماهیت غنا و موسیقی برای ما روشن نشود موضوع بحث مجهول خواهد ماند و این موجب ابهام در حکم نیز می­گردد .

ص:36

موسیقی به کسی گفته می­شود که با موسیقی ارتباط داشته باشد و به آن منسوب گردد .

موسیقار کسی است که حرفه و شغلش موسیقی باشد .(1)

عبارت فوق در المعجم الوسیط نیز آمده است .(2)

شکی نیست که موسیقی مطرب را همۀ علما حرام می­دانند . بسیاری از مردم فکر می­کنند که موسیقی باید به نظر هر شخص و طبع هر فردی طرب آور باشد ، در حالی که مطرب بودن عرفی و نوعی است و بسیاری از مردم موسیقی اصیل و سنتی را حلال و موسیقی مبتذل را حرام می­دانند ؛ در حالی که اگر مطرب باشد ، فرقی بین اصیل و غیر آن نمی­کند .

علامۀ جعفری (رحمه الله) پیرامون تعریف موسیقی می­فرمایند :

انسان­ها به جهت داشتن کیفیت­های روانی مختلف ، برداشت­ها و دریافت­های گوناگونی از موسیقی دارند . لذا در تعریف موسیقی گفته شده است :

« موسیقی هنری است که از تنظیم و ترکیبات اصوات به وجود می­آید و زیبایی آن بر حسب اثری است که در ذهن شنونده دارد سنجیده می­شود ».

کسی دیگر درباره موسیقی چنین می­گوید :

« نوای موسیقی از احساسات و انفعالات درونی انسان ناشی می­شود و معرف غم و شادی ، هیجان و آرامش روحی انسان است ». و ما چون نمی­دانیم که پدیدۀ موسیقی در سطوح خود آگاه ، نیمه خود آگاه و ناخود آگاه چه اثری ایجاد می­کند ؛ لذا نمی­توانیم یک تعریف روشنی

ص:37

مانند تعریف یک نمود فیزیکی ، در پدیدۀ موسیقی داشته باشیم . از مجموع مطالعات دربارۀ این پدیده می­توان به دو اصطلاح عمده دسترسی پیدا کرد :

1- مفهوم عمومی موسیقی : این مفهوم شامل هر صدا و آهنگی می­باشد که تأثیر در روان آدمی از نظر احساسات و تموجات روانی به وجود می­آورد .

2- مفهوم خاص موسیقی : این نوع موسیقی به انواع گوناگون تقسیم می­گردد ؛ مانند موسیقی کلیسا ، اپرت ، لید ، سنفونی و ...

البته تقسیم دیگری در باره موسیقی گفته شده :

موسیقی طبیعی : نغمۀ جویبارها ، صدای آبشارها ، صدای وزش بادهای ملایم در درختان ، نوای پرندگان ، که این­گونه نواهای طبیعی چون غالباً یک رنگ و یک نواخت و بر یک آهنگ و میزان ملایم است مسرت بخش می­باشد .

موسیقی هنری : عبارت است از همان آهنگ­هایی که بشر آنها را ساخته است و وسایل مصنوعی آن در دنیای کنونی عبارت است از : تار ، ویلون ، سنتور ، اکوردئون ، گیتار ، پیانو و غیره .

آهنگ­های مصنوعی دارای زیر و بم و ارتعاشات و تحریکات گوناگونی است که گاه می­خنداند و زمانی می­گریاند و گاهی به حد افراط نیروی نشاط را در آدمی تحریک می­کند .

زمانی او را سخت به دیار غم و اندوه می­فرستد یا او را در حیرت و بهت فرو می­برد و گاهی اندیشه­های منطقی او را به خیالات و پندهایی تبدیل

ص:38

می­کند ، در صورتی که آهنگ­های طبیعی چنان که متذکر شدیم نمودهای مستقیم واقعیت هایی است که در جریانند .(1)

ص:39 1-آیا موسیقی سنّتی که میراث ملی ایران می­باشد حرام است یا خیر ؟

مقام معظم رهبری (دامت برکاته) : چیزی که از نظر عرف موسیقی لهوی مناسب با مجالس لهو و معصیت محسوب می­شود به طور مطلق حرام است . و در این مورد فرقی بین موسیقی ایرانی و غیر ایرانی و موسیقی سنّتی و غیر آن نیست .(1)

آیت الله العظمی سیستانی (دامت برکاته): معیار حرام و حلال سنّتی بودن نیست .

آیت الله العظمی بهجت قدس سره :

موسیقی مطرب حرام است و موسیقی ملهی نیز مورد احتیاط است .

آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (دامت برکاته) : حرام است.

آیت الله العظمی فاضل لنکرانی قدس سره : سنّت حرام باید ترک شود .

آیت الله العظمی تبریزی قدس سره : موسیقی لهوی حرام است و فرقی بین سنتی و غیر سنتی نیست .(2)

ص:40

یکی حرام است و این یکی حلال . البته این دومی کار آسانی نیست ، کار دشواری است که انسان از این همه اجرای موسیقی­های گوناگون ، موسیقی خارجی ، موسیقی ایرانی هم با انواع و اقسامش ، با کلام ، بی کلام بخواهد یکی یکی این­ها را مشخص کند ؛ اما مشخصه­های کلی دارد که آن را می­شود گفت . البته من هم در جاهایی به بعضی از اشخاص که دست اندرکار بودند ، آنچه را که می­توانستم گفته­ام . حالا هم مختصری برای شما عرض می­کنم .

ببینید موسیقی اگر انسان را به بیکاری و ابتذال ، بی حالی و واخوردگی از موقعیت­های زندگی و احوال اینها بکشاند ، این موسیقی ، موسیقی حلال نیست موسیقی حرام است . موسیقی اگر چنانچه انسان را از معنویت از خدا و از ذکر غافل کند این موسیقی حرام است .

موسیقی اگر انسان را به گناه و شهوترانی تشویق کند این موسیقی حرام است .

نظر اسلام این است ، موسیقی اگر این خصوصیات مضر و موجب حرمت را نداشته باشد ، البته آن وقت حرام نیست . اینهایی را که من گفتن بعضی از آنها در موسیقی بی­کلام و سازها است بعضی هم حتی در کلمات است ؛ یعنی ممکن است فرضاً یک موسیقی سادۀ بی ضرر را اجرا کنند ، لیکن شعری که در این موسیقی خوانده می­شود ، شعر گمراه کننده­ای باشد . شعر تشویش کنندۀ به بی بند و باری به ولنگاری ، شهوترانی ، غفلت و این طور چیزها باشد آن وقت حرام می­شود .

بنابر این آن چیزی که شاخص حرمت و حلیت در موسیقی است و نظر شریف امام در اواخر حیات مبارکشان که آن نظریه را در باب موسیقی دادند همین مطلب بود .

ص:41

لهو یعنی غفلت ، یعنی دور شدن از ذکر خدا، دور شدن از معنویت، دور شدن از واقعیت­های زندگی ، دور شدن از کار و تلاش و فرو غلطیدن در ابتذال و بی بند و باری پس این موسیقی می­شود حرام .

ص:42

ص:43

ص:44

ص:45

صاحب قاموس و صحاح گفته­اند : ترجیع، گردانیدن آواز در حلق است و صاحب نهایه ترجیع را تصور نموده به این که بگوید : اآ اآ اآ و سایر اهل لغت هم قریب به همین مضمون گفته­اند و خلاصه ترجیع همانست که در اصطلاح خواننده­ها تحریرش گویند .(1)

بنابراین ترجیع عبارت است از : آوا ، آهنگ دادن به صدا ، زیر و بم و چهچۀ صدا .

ص:46

غنای حق در مورد اشعاری است که ذکر بهشت و جهنم و تشویق مردم به آخرت را در بر دارد .

غنای باطل همان چیزی است که در مجالس اهل لهو و باطل مثل مجالس بنی امیه و بنی عباس بوده است . و سخن مرحوم فیض و مرحوم خراسانی ثابت نشده است که بر خلاف اجماع یا مذهب باشد . (1)

پس طرب عبارت است از : حالتی که در اثر غم یا شادی به انسان دست می­دهد به گونه­ای که در اثر آن ، حرکات سبک وخلاف شأن ، وقار و متانت از او صادر گردد .

ص:47

یادآوری آمال ناکام مانده و تداعی فریب خواسته­های نفس ، ظهور کند. این دو نوع شادی و حزن نفسانی ناشی از صورت غنایی نفسانی است که با انگیز و حال خاص خواننده یا نوازنده و ملاحظه حال مستمع به وجود می­آید .

ص:48

حزن و شادی روح یا طرب روحی ، در لسان عرفا به قبض و بسط تعبیر شده است . این نوع تاثر روحی ، منشأ آثاری متناسب با روح می­باشد . تذکر و تفکر و توجه به باطن و حقیقت خلقت انسان و فلسفۀ وجودی او از اثار این نوع طرب است .

استماع الحان ملکوتی قرآن کریم که تداعی همان نغمات روحانی مزامیر داوودی است که حضرت امیرالمؤمنان علیه السلام بالحن خوش ایلیای نبی به مناجات می­پرداخت .

رسول اکرم صلی الله علیه و اله نیز می­فرمود :

« اوتیت مزماراً من مزامیر داوود» با این تفاوت که حضرت نبی با صوت داوودی نمی­خواند ؛ زیرا طبق آنچه در روایات است هیچ شنونده­ای طاقت و توان استماع آن را نداشت و حضرت کاری ما فوق طاقت دیگران انجام نمی­داد .

یا چو داوود از خوشی نغمه­ها جان پراندی سوی بستان خدا

امام صادق علیه السلام می­فرمودند :

« علی بن الحسین علیه السلام خوش آوازترین مردم در خواندن قرآن بود و سقایان به هنگام عبور از کنار منزل وی ، برای استماع الحان خوش او توقف می­کردند به نوای ملکوتی قرآن گوش می­دادند ، چنان که سنگینی مشک­های خود را متوجه نمی­شدند و برخی نیز ( از فرط خوشی و طرب روحی) از هوش می­رفتند .(1)

ص:49

ص:50

4- نفس انسان را یک ترویح و خوشی می­بخشد که غیر حکیمانه و غیر عقلایی است .

5- انسان را مشغول به چیز باطل و دروغین کرده و از حقایق واقعیات و حتی یاد آنها به کلی منصرف می­کند .

این لغت با دقت­هایی که علمای لغت در آن کرده­اند دارای این چنین ابعادی است که هر یک از علمای ادبیات عرب به گوشه­ای از آن توجه کرده­اند .(1)

در کتاب جوامع الجامع در معنای لهو و لهو الحدیث چنان آمده است : لهو : یعنی هر نوع باطلی که انسان را از کار خیر باز دارد . و لهو الحدیث عبارت است از : طعنه زدن در حق و استهزای به آن و بیان خرافات و سخنان خنده آور و غنا و آلات موسیقی .(2)

ص:51

مجالس لهو و لعب و محفل اهل معصیت و طرب باشد و نیز با آلات موسیقی ملایم و موافق باشد .(1)

2- بین فقهای شیعه در حرام بودن غناء اختلافی نیست و اجماع و اتفاق ایشان در حرمت غناء مسلم است و صاحب مستند حرمت غناء را از جملۀ ضروریات دین دانسته و صاحب ایضاح اخبار وارده در حرمت غناء را به حد تواتر شمرده است .

بلی در معنی غناء و حقیقت آن مختصر اختلافی است و آنچه را که شیخ انصاری علیه الرحمه در معنی غناء بیان فرموده مورد تأیید و فتوای اکثر مراجع و علمای اعلام است .

غناء عبارتست از : آوازی که طرب آور بوده (یعنی بالقوه ، هر چند بالفعل هم به سبب موانعی طرب آور نباشد ) و مطابق با لحن فساق و فجار باشد و نیز مناسب با آلات موسیقی و رقص (مانند اقسام تصنیفها ) باشد چنانچه در عرف آن را آواز پای تار ، یا تنبک می­گویند و از شنیدن آن جهت شهوت تحریک شده و شخص بالتذاذات شهوانیه مایل می­شود .(2)

ص:52

موسیقی به یک تعریف ، ترکیب اصوات است به نحوی که خوش آیند باشد اگر مناسب مجالس لهو و لعب باشد حرام است و گر نه اشکالی ندارد .(1)

4- آیت الله گلپایگانی قدس سره در معنای غنا و حکم آن می­فرمایند : غنا کشیدن صدا و دور دادن آن به کیفیت خاصۀ طرب آور است که مناسب با مجالس انس و طرب و موافق با آلات لهو و لعب است و خواندن به نحو غنا و گوش دادن به آن و تکسب به آن حرام است و فرقی نمی­کند که همراه با آلات لهو خوانده شود یا نه و در کلام باطل استعمال شود یا در قرآن یا دعا یا مرثیه یا شعر .(2)

مقام معظم رهبری (دامت برکاته) پیرامون غنا و موسیقی و موسیقی و اصیل و سنتی می­فرمایند :

غنا خوانندگی مطرب و ملهی متناسب با مجالس عیش و نوش است و موسیقی نوازندگی با همان اوصاف است و در حکم با هم فرقی ندارند و هر دو حرام است .

آیت الله العظمی تبریزی قدس سره : غنا ( آوازه خوانی مناسب مجالس خوشگذرانی که از مضمون باطل باشد ) گوش دادن به آن حرام است و بنابر احتیاط واجب باید از مطلق خوانندگی که با ترجیع صوت و (چهچهه) است و لو در مضمون باطل نباشد اجتناب نمود و نیز موسیقی لهوی ( نواختن با آلات مخصوصه که مناسب خوشگذرانی باشد) و گوش دادن به آن حرام است موسیقی­ای که مناسب خوشگذرانی باشد حرام است و بین انواع آن فرقی نیست چه سنّتی باشد یا غیر آن .

ص:53

آیت الله العظمی فاضل لنکرانی قدس سره : غنا : آوازی است که در آن صدا را در گلو می­گردانند که بر زیان عربی چهچهه می­گویند و طرب انگیز هم باشد و مناسب مجالس لهو و لعب هم باشد این حرام است و موسیقی به یک تعریف ترکیب اصوات است له نحوی که خوش آیند باشد ؛ لذا اگر مناسب مجالس لهو و لعب باشد حرام است .(1)

ص:54

معنی خاص : یعنی آهنگ­های تحریک شهوات و متناسب با مجالس فسق و فجور ؛ ولی معنی عالم ، هرگونه صورت زیبا است و لذا آنها که غنا را به معنی عام تفسیر کرده­اند بر آن دو قسم قائل شده­اند ؛ «غنای حلال» و «غنای حرام» .

منظور از غنای حرام همان است که گفته شد و منظور از غنای حلال ، صدای زیبا و خوشی است که مفسده انگیز نباشد و متناسب با مجالس فسق و فجور نگردد .(1)

ص:55

ص:56

می­گیرد که اکثر این افراد ، شب عروسی خود را به اصطلاح برای تیمن و تبرک شب میلاد پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و سایر معصومین علیهم السلام یا اعیاد مبارک و مقدس چون عید قربان ، عید غدیرخم ، شب میلاد مولی الموحدین امیرالمومنین علی علیه السلام و مانند آن قرار می­دهند و ان شب­های پاک و با صفا را با گناهان مختلف و متنوع شب عروسی ، ضایع می­کنند .

پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم وقتی متولد شد . بساط فساد ، مظاهر فسق ، فجور ، ظلم و جور به لرزه افتاد ، اینها در شب میلاد او بساط فسق بر پا می­کنند . جای بسی تأسف است که گاهی دیده می شود عده­ای از انسان­های متدین و نماز خوان ، در مراسم عروسی خویش یا فرزندانشان نسبت به گناهان سهل انگاری و بی مبالاتی می­نمایند و در مجلس خویش به بهانۀ اینکه « یک شب هزار شب نمی­شود » موسیقی ، آوازه خوانی ، بی حجابی و ... را امری جایز می­دانند . ای غافلان ! اگر در همان لحظات عمرتان به پایان برسد و مرگتان فرا رسد در پیشگاه خداوند عزوجل چه جوابی دارید که بدهید ؟ آیا نمی­شود که مراسم عروسی را با شادی و خوشی به انجام رسانید و معصیت خدا را هم مرتکب نشد ؟ برگزاری برنامه­هایی چون مداحی و خواندن اشعار و اجرای نمایش و ... (البته مباح و موافق شرع) از اموری هستند که می­توان در مراسم شادی مورد استفاده قرار داد. این گونه برنامه­ها ضمن اینکه مهمان­ها را سرگرم و راضی می­کند ، سبب مسرت و شادی ایشان می­گردد ، گناهی هم صورت نمی­گیرد. اسلام حتی برای شب عروسی و زفاف آدابی را متذکر شده است، از جمله اینکه شب زفاف وقتی عروس و داماد در منزل خود جهت آغاز زندگی مشترک وارد شوند ، وضو بگیرند و دو رکعت نماز شکر به جا آورند و به این وسیله از خداوند متعال، خیر و برکت را برای

ص:57

خویشتن مسئلت نمایند و کام زندگی مشترکشان را با یاد خدا باز کنند ؛ ولی متأسفانه غالباً کام زندگی مشترکشان با گناه بر داشته می­شود که با این توصیف معلوم است که چه شب زفافی می­شود و چگونه زندگی­ای خواهد داشت . غفلت و بدبختی این چنین افرادی به حدی می­رسد که دست به گناهان گوناگون و بزرگی می­زنند و در عین حال مباهات و افتخار می­کنند که گناه می­کنند، چنان به عمل خویش مغرورند که در هنگام گناه انسانیت را به فراموشی می­سپارند و متوجه نیستند که چه جنایت بزرگی را مرتکب می­شوند به راستی چگونه می شود که آدمی گناه می­کند و بر آن افتخار می­کنند !!! (1)

ص:58

لیکن احتیاط در ترک هر دو است ؛ یعنی استعمال آلات لهو حتی در مجلس عروسی و آواز خواندن زنان در مجلس مزبور حتی با اجتماع شرایط سه گانه مزبور باید ترک شود .(1)

ص:59

ص:60

ص:61

در این فصل می­پردازیم آثار و عواقب موسیقی از دیدگاه دانشمندان و امراض و اثرات روحی و روانی غنا و موسیقی و بعد هم از دیدگاه دین در دنیا و آخرت می­پردازیم .

ص:62

وارد نیاید و هر دو به موازات یکدیگر کار می­کنند تعادل بدن را حفظ نموده و این تعادل در صحت و سلامی روحی و جسمی انسان مدخلیت تام دارد . ولی هرگاه یکی از این دو تعادل و توازن خود را از دست داد آن گاه به نسبت عدم تعادل هر یک اختلال روانی و کالبدی (روحی وجسمی) برای شخص ایجاد می­نماید .

کار حساسۀ اعصاب سمپاتیک ایجاد امور فعاله بدن است از قبیل : بیداری و جدیت و فعالیت در کارها (که در اصطلاح طب قدیم، با صاحب آن را حرارتی مزاج و خون گرم می­نامند ). ولی کار حساسۀ اعصاب پاراسماتیک درست مخالف سمپاتیک است یعنی عمل آن ایجاد سستی ، خواب ، غفلت ، سهو و نسیان ، اندوه ، حزن ، بیهوشی ، نزع و بالاخره مرگ است .

وقتی که از خارج تحریکانی در درون اعصاب شروع می­شود اعصاب سمپاتیک یا پاراسماتیک به میزان تحریکات خارجی تعادل خود را از دست داده پایین یا بالا می­روند ، بدیهی است به هر اندازه که فاصله بین این دو سیستم اعصاب ایجاد شود به همان اندازه نگرانی­های روانی ، اغتشاشات فکری وخلاصه عدم تعادل روحی آغاز می­شود .

از جمله علل تحریکات خارجی که عدم تعادل بین اعصاب سمپاتیک و پاراسماتیک ایجاد می­کند ارتعاشات موسیقی است ، موسیقی وقتی که به آهنک­های نشاط انگیز یا نوارهای حزن انگیز و مخصوصاً اگر با ارتعاشات عجیب و غریب موسیقی (سمفونیک ) همراه گردد ، به طور مسلم تعادل لازمی را که بایستی بین دو دسته عصب «سمپاتیک و پاراسماتیک» وجود داشته باشد بر هم زده و در نتیجه اول حساس زندگی را اعم از هضم و جذب و دفع و ترشحات و ضربات قلب و وضع فشار مایعات بدن از جمله خون و غیره را مختل ساخته و رفته رفته

ص:63

شخص را به گرفتاری­ها و امراضی نزدیک می­سازد که طب جدید با تمام پیشرفت­های حیرت انگیز خود اغلب موارد از مطالب آن عاجز می­ماند .(1)

و در صفحه 6 می­نگارد :

امراض مختلف روانی ، اغتشاشات فکری ، عدم تعادل روحی ، انواع و اقسام دیوانگی­ها ، وفور سکته­های قلبی و مغزی که در تمام دنیا روز به روز رو به فزونی است و فکر پزشکان بزرگ را به خود جلب نموده است ، صدی نود پنج آن­ها نتیجۀ آثار همین تمدن شوم جدید است که قسمت حساس آن تعمیم موسیقی به وسیله رادیوها و ازدیاد مجالس ساز و آواز و کنسرت می­باشد . در اثر ایجاد سر و صداها ، کنسرت­ها ، موسیقی­های گوناگون و فیلم­ها و کاباره­ها و دانسینگ­ها است که آمار دیوانگان و بیماران روانی رادر تمام کشورها رو به ازدیاد رفته و هر روز بر شماره تیمارستان­های کشورهای جهان مخصوصاً اروپا و آمریکا افزوده می­شود .

در صفحه 10 می­نویسد :

ای کاش بشر می­فهمید که ، استعمارگران به منظور تسلط بر اعصاب و نیروی فکری ملت­ها چگونه از راه موسیقی و الکل در تحذیر و ضعف اعصاب و ایجاد اغتشاشات فکری و بیماری­های روانی فعالیت می­کنند و ای کاش انسان عصر اتم به خود می­آمد که برای ساعتی کیف و عیش و نوش چگونه نیروهای فعاله خویش را با دست خود در اختیار دشمنان خود گذاشته است .

پروفسور دانشگاه کلمبیا دکتر ولف آدلر ثابت کرد که بهترین و دلکش ترین نواهای موسیقی شوم­ترین آثار را روی سلسله اعصاب انسان می­

ص:64

بخشد مخصوصاٌ اگر هوا گرم باشد این تأثیر مخرب خیلی بیشتر می­شود و در مناطق حاره چون عربستان و بعض نقاط ایران منتهای سوء اثر را دارد .

دکتر آدلر رساله مفصلی در بیان زیان­های موسیقی منشر نموده و در آمریکا هزاران تن از مردم پیرو او شده و موسیقی را بر خود حرام نموده و لایحه مفصلی تهیه کرده و به مجلس سنای آمریکا تقدیم داشتند که برای نجات جامعه و جلوگیری از ضعف اعصاب که یکی از بدبختی­های دنیای متمدن امروزی است لازم است هرگونه کنسرت عمومی قدغن گردد . (1)

ص:65

ص:66

که خطرناک­ترین آنها ضعف اعصاب است ، از کنسرت و موسیقی­های عمومی جلوگیری به عمل آورد .(1)

ص:67

که اگر اولین متفکر باشد در آن حالت مغزش از اندیشه­های کوتاهی هم دریغ نخواهد داشت و اگر اولین قاضی زبردست باشد در آن ساعت از قضاوت در حادثۀ کوچکی هم عاجز خواهد ماند . خلاصه به طور کلی آن­گونه قوای دماغیش تحت تاثیر نواهای موسیقی قرار می­گیرد که نمی­تواند در مراحل علمی و معضلات اجتماعی افکار خود را به کار اندازد و لذا متفکرین بزرگ و گاهی دانشجویانی که زیاد با موسیقی سر و کار دارند در امور فکری ، کند و در ریاضی در پس غافله­اند. (1)

ص:68

د: بالاخره موسیقی چنان تأثیر در روی فشار خون پزشک داشت که به طور جدی سلامتی او را تهدید نمود . (1)

ص:69

گفت یک قسمت مهم از اشاعۀ فحشاء و تجاوزات بنوامیس در دنیای روز ، مربوط به پخش نوارهای شوم و آهنگ­های مهیج موسیقی است .(1)

ص:70

افسردگی و خمودگی بر انسان مستولی خواهد شد ، رغبت مطالعه را در انسان کم می­کند ، استعداد را ضعیف می­کند و با توجه به تأثیرات عمیق و زیان بخشی که موسیقی روی مغز و اعصاب دارد ، نبوغ فکری و استعداد فطری آنها را برای پیشرفت در تحصیل به کل از بین می­برد .

موسیقی در اثر تسلط یافتن بر اعصاب و روان حالتی در شخص ایجاد می­کند که انسان را به کلی از قضاوت­های صحیح و اندیشه­های درست باز داشته و گاهی همه چیز را در نظر او یکسان نمایش می­دهد .

ص:71

مراعات گردد ؛ طول عمر او به مراتب بیشتر از 120 سال خواهد شد و حتی به چند برابر این سن هم خواهد رسید . چنانچه اغلب جراید عنوان کهن­سال­ترین افراد و عصر حاضر کسانی را معرفی کرده­اند که گاهی عمرشان نزدیک به دو قرن رسیده است . ( برای اطلاعات بیشتر دربارۀ نام این افراد به کتاب تاثیر موسیقی بر اعصاب و روان مراجعه نمایید ).

ص:72

4- موریس ژوبر : نوازنده فرانسوی در سن 40 سالگی

5- شوسون : نوازنده فرانسوی در سن 30 سالگی

6- نیکلا دوگرینی : نوازنده فرانسوی در سن 32 سالگی

7- ژاربیژه : نوازنده فرانسوی در سن 37 سالگی

8- مندلس : نوازنده آلمانی در سن 38 سالگی

9- هوگو ولف : نوازنده آلمانی در سن 43 سالگی

10- ماکس رگر : نوازنده آلمانی در سن 43 سالگی

11- موزارت :نوازنده اتریشی در سن 35 سالگی

12- شوبرت : نوازنده اتریشی در سن 31 سالگی

13- لانر : نوازنده اتریشی در سن 42 سالگی

14- حبیب سماعی : نوازنده ایرانی در سن 45 سالگی(1)

همچنین نباید در این راستا، جنون یا سکتۀ برخی از مشاهیر موسیقی را چون بتهوون ، باخ، شومان ، واگنر ، شوپ ، آرمسترانگ و ... را نادیده گرفت .

ص:73

ص:74

ص:75

کاگران ما را از پا در می­آورند و سر و صدای رادیو ، سینما و ورزش نا مناسب روحیۀ فرزندان ما را فلج می­کند .»(1)

ص:76

ص:77

2- مرض مانی (Maniae) نوعی جنون است که درجات متعددی دارد

3- مرض سیکلموتی (Cyclothmie)(1)

4- کوتاهی عمر

5- مرض پارانو(Paranoia) (2)

6- ضعف اعصاب

7- اختلالات دماغی ( اغتساسات مغزی ، هیجانات روحی – جنون)

8- تأثیرات قلبی

9- واسطه انتحار وخود کشی

10- بیماری فشار خون

11- عامل فحشا

12- تضعیف و تضییع حس شنوایی (سامعه)

13- تضعیف و تضییع حس بینایی (باصره)

14- هیجان

15- سلب اراده و شکست شخصیت

16- سلب غیرت

17- عامل جنایت

18- جلب توجه غیر طبیعی

19- از دست دادن نیروی فکری

20- تضییع نیروی قضاوت

ص:78

21- افسردگی و خمودگی

22- تهییج عشق(1)

23- شکست عمر و جوان مرگی

24- زنجیر بردگی

25- روش لغو

26- اتلاف وقت .(2)

ا

ص:79

ص:80

یزید آن­قدر همانند کودکان به دور خانه گردید ، تا بی حال بر روی زمین افتاد . غلامان و کنیزان به سویش رفتند و او را به اندرون بردند .(1)

چقدر زشت و ناپسند است که خلیفه­ای زمام امور را به دست دارد ، در برابر خواننده­ای اینگونه به گرد خانه بچرخد و کنیزان و حضار او را به باد سخره و استهزاء بگیرند .

ص:81

نوشید و سپس همانند مرده­ای مست در حالی که فریاد می­کشید بیرون آمد و به خواب رفت و من نیز جامه را برداشتم و بیرون آمدم .(1)

این در حالی است که در مجلس غناء، دلقکان و بازیگران نیز حاضر می­شدند و گویا این افراد نیز در شکوه این مجالس نقش به سزایی داشتند . یکی از این افراد اشعث بود . گفته­اند : ولید بن یزید او را احضار کرد و به او لباسی از پوست میمون پوشاند و دُمی بر آن آویزان کرد و به او گفت : برقص و بخوان .(2)

ص:82

2- آرون کوپلند :

« موسیقی انسان را از عالم اصوات بیرون می­برد و به یک دنیای خیالی و رؤیایی می­راند .» (1)

3- لئون تولستوی ( نویسنده روسی ) :

« موسیقی محصول احساسات و هدف احوال نفسانی و عواطف انسانی است ». (2)

4 - هگل ( فیلسوف مشهور فرانسوی ) :

« ذکر و عبادت مسلمانان در معابد بی­آلایش خود فکر می­آورد و دعای (مسیحیان ) کلیسا با عربدۀ ناقوس و نقش و نگار در و دیوار ، تشویش خاطر و انصراف ناظر .»(3)

5- کانت (فیلسوف آلمانی ) :

« موسیقی اگر از همۀ موسیقی­ها مطبوع­تر باشد، ولی چون به بشر چیزی نمی­آموزد از تمام هنر ها پست­تر است ».(4)

6- ویلیام جیمز :

ص:83

ممکن است خداوند از گناهان و گناه موسیقی ما بگذرد ؛ ولی ضعف اعصاب دست از سر ما بر نمی­دارد.

ص:84

اهل مجلس به خواب رفتند و در حال خواب مجلس را ترک کرد و از آنجا خارج شد .(1)

در این قضیه ملاحظه می­کنید یک موسیقی دان موسیقی نواز در مجلس سلطان و حاکم بر ممالک اسلامی و جمعیتی از دانشمندان چگونه روحیۀ همه را تحت سیطرۀ خویش در آورد و ساعتی آنها را به هر شکلی خواست ساخت ، و به هر عالمی از تخیّلات مورد نظرش به حرکت برد و غرق در آن نمود. این نمونۀ از سازندگی عمیق و موثر موسیقی است و سایر اقسام آن نیز به همین طریق و همگی جز به پرواز در آوردن روح در فضای اوهام درونی چیز دیگری نیست .

آیا این هنر عمیق مؤثر نباید مؤکداً و عمیقاً تحریم شود ؟

موضوع قدرت نمایی یک موسیقی نواز بر روحیۀ حاکمان و سلاطین و خلفاء و فرمان­فرمایان ممالک ، چیز کوچکی نیست ، آنها با چیره شدن بر روحیه­های آن حاکمانِ صاحب قدرت ، بر سرنوشت میلیون­ها انسان چیره خواهند شد ، و بالاتر از آن هنگامی که وسایل انتقال صوت و امواج رادیویی و تلویزیونی به دست آنها قرار گیرد و همچنین مردم عادت به این نوع چیزها پیدا کنند . شما در فعالیت­های مطربان و موسیقی­دانان در دربارهای خلفاء و سلاطین که برخی از داستان­های آنها را ذکر نمودیم تامل و دقت کنید و اثر سوء آن را در سرنوشت ملت بیچاره فکر کنید و بیاندیشید که آیا این هنر مؤثر ، مثبت ، عمیق باید حرام باشد یا حلال ؟(2)

1- مجله روشنفکر دربارۀ یک کنسرت موسیقی می­نویسد :

ص:85

... وقتی دخترها و پسرها آهنگ­های تندرو ، رعشه انگیزشان را مترنم می­سازند سالن به لرزه می افتد ، دخترها جیغ می­کشند ، به سر و گوش هم مشت می­کوبند ، غش می­کنند ، موهای خود را چنگ چنگ می­سازند و پسرها از هوش می­روند . همۀ این ها در تأثیر آهنگ­های موسیقی در آن­ها است .(1)

2- در جریان کنسرت پر شر وشور گروه موزیک (ولینک استونر ) مردی از شدت هیجان برهنه شد و با حالت جنون آمیز بر سر و کول انبوه خلایق به راه افتاد که توسط پلیس دستگیر شد .(2)

3- چندی پیش (براون) خواننده انگلیسی ضمن اجرای برنامه­ای در فستیول موسیقی پوپ تمام لباس­هایش را از تن بیرون آورد و در برابر جمعیتی بیش از 15000 نفر برنامه اجرا کرد . ابتدا پیراهنش را در آورد و چون تماشاگران به هیجان آمدند وی هنگام خواندن آواز به کلی لخت و عریان شد و به خواندن و رقصیدن پرداخت . در این موقع افراد پلیس خود را به صحنه رساندند و به خواننده عریان را دستگیر کردند .(3)

4- در ملبورن 50000 (پنجاه هزار ) نفر بعد از گوش دادن به کنسرت موسیقی چنان آن­ها را به هیجان آورد ناگهان همه به هم ریختند و بدون جهت یکدیگر را زخمی و مصدوم کردند تا پلیس خود را رساند چند نفر به ضرب چاقو از پای در آمدند و به چند دختر تجاوز شد و تعداد زیادی مجروح شدند .(4)

ص:86

5- در ایالت « لتیل راک » خانم 64 ساله­ای به نام

نیکیام به جوانی پیانو می­آموخت نغمات موسیقی چنان در روح جوان هیجان ایجاد کرد که بدون دلیل از جا بر خاست و با 19 ضربه چاقو معلم موسیقی خود را از پای در آورد .(1)

6- در یک کنسرت موسیقی به دسته­ای از جوانان برای اولین بار (هیستری (یک نوع بیماری روحی) دست داد . آن­ها پس از برنامه پیتلها به خیابان­ها ریختند . اتومبیل­ها را به آتش زدند ، شیشه مغازه­ها را شکستند و مغازه­ها را غارت کردند و تعداد 315 نفر از آ ن­ها از فرط هیجان غش کرده و به بیمارستان انتقال داده شدند .(2)

ص:87

پزشک نیز گفت که ، گوش دادن به این آهنگ­ها باعث تضعیف حس شنوایی می­شود .(1)

ص:88

ص:89

بدن انسان شباهت زیادی به یک اسفنج دارد که از تریلیاردها حفره به نام سلول تشکیل شده که مایعات را درخود نگه می­دارد . ارتباط کیفیت زندگی ما با کیفیت آب در بدنمان کاملاً مستقیم است . آب مایعی است بسیار انعطاف پذیر ، شکل فیزیکی خود را با هر محیطی که در آن قرار بگیرد وفق می­دهد ، اما علاوه بر ظاهر فیزیکی شکل مولکولی آب هم تغییر می­کند . انرژی یا ارتعاشات محیط باعث تغییر شکل مولکولی آب می­شود ، از این نظر آب نه تنها قابلیت بازتاباندن محیط را دارد - آن هم به طرزی که می­بینیم – بلکه محیط خود را در سطح مولکولی هم انعکاس می دهد. آقای « ایی موتو» با به کارگیری یک شیوه خاص عکس برداری ، تغییرات مولکولی آب را برای ما قابل رؤیت نموده. او قطره های آب را منجمد می کند ، سپس آنها را در زیر میکروسکوپی که زمینه تیره رنگ و قابلیت عکسبرداری دارد ، مورد مطالعه قرار می­دهد . کار او تنوع شاختاری مولکول آب و تاثیر محیط را بر روی آن به روشنی نشان می­دهد . آقای ایی موتو تصمیم گرفت تأثیر موسیقی را در شکل­گیری بلورهای آب مورد مطالعه قرار دهد . شیشه آب مقطر را بین دو بلندگو قرار داد و برای آن چند ساعت موسیقی پخش کرد ، صبح روز بعد آب را منجمد نموده و از بلورها عکس گرفت ؛ عکس­ها تأثیر بازتابهای حیرت انگیز آب را مورد توجه او قرار داد، او وقتی موسیقی هوی متال- که ازموسیقی­های پر ارتعاش است- برای آب پخش کرد و از بلورهای آب عکس گرفت متوجه شد که بلورهای آب شکسته شده­اند ، و شکل منظمی که بلورهای آب داشته از بین رفته و نابود شده است . (1)

ص:90

حال شما دقت بفرمایید بدن ما که از 70 در صد آب تشکیل شده و در تمامی سلول­های ما نیز وجود دارد ، وقتی موسیقی­های مبتذل و طرب آور با آن برخورد کند روی آنها چه تأثیرات مخرب و نابود کننده­ای خواهد گذاشت ؟ دیگر قضاوت و داوری را به عهدۀ فکر باز و شکوفای خودتان می­گذاریم که انشاء الله با فهم و اندیشه والای خود تصمیم زیبایی نسبت به این دستور شرع مقدس اسلام بگیرید .

ص:91

ص:92

«... ایاکم و العناد فانه ینقص الحیاء، و یزید فی الشهوه و یهدم المروه و انه لینوب عن الخمر، و یغفل ما یفعل لسکر فان کنتم لا بد فاعلین فجنبوه النساء ، فان الغناء داعیه الزناء ؛ از غناء و موسیقی دوری کنید ؛ زیرا موسیقی حیاء را از بین می­برد و سبب زیاد شدن غریزه جنسی می­شود ، مردانگی را نابود می­سازد و هر کاری که شراب می­کند موسیقی هم انجام می­دهد و اگر مبتلا به موسیقی شدید از زنان بپرهیزید برای آن که موسیقی و غناء انسان را به زنا می­کشاند .(1)

ص:93

خوانی و موسیقی رو کند با این عملش ناسپاسی حق تعالی را مرتکب شده و همچنین کسی که مصیبتی (برای امتحان و ...) به او برسد و آه و ناله کند او هم کفران نعمت نموده است » .(1)

ص:94

« لَا تَدْخُلُ الْمَلَائِکَةُ بَیْتاً فِیهِ خَمْرٌ أَوْ دَفٌّ أَوْ طُنْبُورٌ أَوْ نَرْدٌ وَ لَا یُسْتَجَابُ دُعَاؤُهُمْ وَ تُرْفَعُ عَنْهُمُ الْبَرَکَةُ ؛ فرشتگان به خانه­ای که شراب و وسایل موسیقی و قمار (مثل دایره، طنبور ، نرد) در آن باشد وارد نمی­شوند . و دعای اهل خانه مستجاب نمی­گردد ، خیر و برکت هم از آنجا می­رود .(1)

ص:95

ص:96

ص:97

کسی که اهل طنبور است روز قیامت محشور می­شود در حالی که سیاهترین صورت را دارد و به دستش تنبوری از آتش جهنم است و بالای سرش هفتاد هزار فرشته عذاب همراه با گرزی که در دست دارند بر سر و صورتش می­کوبند و کسی که اهل (غناء و موسیقی) است از قبرش بیرون می­آید در حالی که نابینا و گنگ و کر خواهد بود . همچنین زنا کار و آنکه فلوت و دایره می­زند همانند ایشان محشور می­شود » .(1)

ص:98

فرمود : آنها وسایل ساز و موسیقی و دایره را به کار می­برند ، و کنیزان آوازه خوان می­گیرند و با شب نشینی به میگساری و لهویات خویش را به صبح می­رسانند که مبدل به بوزینه و خوک خواهند شد ».(1)

ص:99

از غناء دوری کند در عوض، درختی در بهشت است که خداوند دستور می دهد باد آن را به حرکت در آورد . نغمه خوشی از آن درخت بهشتی بلند می شود که مانند آن را تا به حال نشنیده است و کسی که از غناء اجتناب نکند آن صوت زیبا را نمی­شنود » .(1)

تا اینجا آثار وخیم موسیقی در دنیا و آخرت را آوردیم و قبل از وارد شدن به مبحث پزشکی و سخنان دانشمندان به خرید و فروش و تعلیم و تعلّم موسیقی می­پردازیم .

ص:100

فساد چیزی بر آن مترتب نیست مانند بربط (آلت موسیقی است شبیه عود که به آن می نوازند) و مانند مزمارها و نی و شطرنج و هر آلت و وسیله لهوی و صلیب نصاری و بتها و هر چه شبیه اینها باشد پس یاد دادنش و یاد گرفتن و عمل کردن به آن و اجرت گرفتن بر آن و جمیع تصرفات در آن حرام است .(1)

ص:101

کنیز و زن خواننده و کسی که اجرتی به او می دهد و کسی که پول آن را مصرف می­کند ، همه مورد لعنت قرار گرفته­اند .(1)

فردی نزد پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم آمد و عرض کرد: یا رسول الله! خداوند مرا بیچاره کرده به طوری که روزی من فقط از راه نوازندگی ممکن است پس شما اجازه دهید که دایره بزنم و غنا بخوانم .

حضرت فرمود : من به این کار اجازه نمی­دهم . کرامت و بزرگ منشی برای تو نیست ای دشمن خدا ! رزق و روزی تو را خداوند حلال داده و تو در طریق حرام تلاش داری ، اگر دوباره چنین درخواستی کنی تو را تأدیب خواهم کرد . برو دنبا کسب حلال .(2)

به اتفاق جمیع فقهاء ، ساختن و خرید و فروش آلات لهو و لعب و معامله­اش باطل است و مانند آلات قمار نگهداری­اش نیز حرام و از بین بردنش واجب است .

ص:102

آیت الله العظمی سیستانی (دامت برکاته) : حرام و مالک اجرت نمی­شود .

آیت الله العظمی تبریزی قدس سره : اجرت گرفتن جهت امر مزبور اکل مال به باطل بوده و جایز نیست و پولی که از این طریق به دست آمده باید به صاحبان آن برگردانده شود و چنانچه شخص صاحبان پول را نمی­شناسد باید آن را از طرف آنها به فقیر صدقه بدهد .

آیت الله العظمی فاضل لنکرانی قدس سره: حرام است . در صورتی که صاحب آن را نمی­شناسد آن را به فقیر صدقه بدهد.

آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (دامت برکاته) : اجرت مذکوره حرام است و پول­های بدست آمده را باید به صاحبانش برگرداند ، اگر دسترسی به صاحبان نداشته باشد باید از طرف آنها به عنوان صدقه به فقیر غیر سید داده شود و احتیاطاً برای این کار از مجتهد هم اجازه بگیرد .

آیت الله العظمی بهجت قدس سره : حرام است و در آمد از حرام هم حرام است و پول­های به دست آمده را به صاحبان آن برگردانید و در صورت یأس در حکم مجهول المالک است .

آیت الله العظمی مکارم شیرازی (دامت برکاته) : اجرت کار حرام نیز حرام است و باید به صاحبان آنها باز گردد و اگر دسترسی به آنها نیست از طرف آنها به فقیری صدقه بدهید .(1)

ص:103

ص:104

ص:105

ص:106

ص:107

ص:108

هفتاد بطن دارد ما آیاتی که پیرامون موسیقی بود را آورده­ایم و روایات پیرامون آیات را از لسان مبارک ائمه اطهار علیهم السلام ذکر می­نماییم . در قرآن کریم آیاتی پیرامون موسیقی می­باشد که ما به پنج آیه پیرامون موسیقی می پردازیم. که آنها عبارتند از :

ص:109

آنجا که قرآن کریم اوصاف بندگان صالح و عبادالرحمن را بر می­شمارد می­فرماید :

ص:110

لیکن علی بن ابراهیم روایت کرده که مراد از «زور» غنا و مجالست با اهل لهو است ، اعم از آنکه غنا باشد یا غیر آن .(1)

ص:111

راه خداوند گمراه کنند و به دنبال آن ، آیات الهی را مسخره می­کنند. خداوند بدین عمل آنها را به عذاب خوار کننده­ای مبتلا می­سازد .(1)

ابا عبدالله علیه السلام ، یقول الغناء مجلس بان ینظر الله الی اهله و هو مما قال الله عزوجل: ] و من الناس من یشتری لهو الحدیث لیضل عن سبیل الله[.

امام صادق علیه السلام فرمود : مجلس خوانندگی لهو و باطل ، مجلسی است که خداوند به اهل آن نمی­نگرد (آنها را مورد لطفش قرار نمی­دهد) و این مصداق همان چیزی است که خداوند عزوجل فرموده : « بعضی از مردم هستند که سخنان بیهوده خریداری می­کنند تا مردم را از روی جهل و نادانی از راه خدا گمراه سازند ». (2)

مردی می­گوید : نزد امام صادق علیه السلام بودم ، کسی به ایشان گفت: پدر و مادرم فدای شما باد، همسایگان من کنیزانی دارند که آواز می­خوانند و با عود (یکی از آلات موسیقی ) می­نوازند من هنگامی که برای قضای حاجت می­روم ، چه بسا نشستن خودم را طول می­دهم تا صدای آنها را بیشتر بشنونم !!

امام علیه السلام فرمود : این کار را انجام مده ! در روز قیامت در برابر خداوند هیچ عذر و بهانه­ای نداری ، مگر سخن حق تعالی را در قرآن کریم نشنیده­ای که می­فرماید :

« إِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤادَ کُلُّ أُولئِکَ کانَ عَنْهُ مَسْؤُلاً (3) ؛ گوش و چشم و دل همگی مسئولند و در برابر کارهایی که انجام داده­اند از آنها سئوال می­شود ».

ص:112

مرد گفت : به خدا سوگند ! گویا تا به حال این آیه قرآن را از عرب و غیر عرب نشنیده بودم . دیگر به خداوند این کارها را انجام نمی­دهم و از او آمرزش می­طلبم .

بعد امام علیه السلام فرمود : برخیز و غسل کن و آنچه می­توانی نماز بخوان تاکنون به گناه بزرگی مشغول بودی و چقدر حال بدی داشتی اگر بر این حال می­مردی .(1)

لهو الحدیث هر سخن نادرستی است که انسان را از شنیدن و پذیرفتن سخن حق که کلام خدا و قرآن مجید است باز دارد ؛ مانند داستان­های خرافی و قصه­هایی که شنونده را به فساد ،فسق و فجور می­کشاند و نیز مانند آوازه خوانی و سرگرمی به آلات موسیقی .

آشکار است که سرگرمی به هر یک از امور باطله آدمی را از شنیدن و پذیرفتن معارف اعقتادی قرآن مجید و دستورات عملیۀ آن و داستان­های عبرت بخش آن و گزارشات عجیبۀ عالم آخرت و بهشت و دوزخ که بیان فرموده ، باز می­دارد و اگر شخص سخنان حق را بشنود مسخره می­کند و چنین آدمی هرگاه آیات قرآن مجید برایش خوانده شود ، کبر ورزد و از پذیرفتن آنها رو برگرداند؛ مانند اینکه این آیات را اصلاً نشنیده و ندیده است ، چنانچه در آیۀ 7 سورۀ لقمان این چنین می­فرماید : « و هرگاه بر این مردم آیات قرآن تلاوت شود چنان با غرور و تکبر پشت گردانند که گویی هیچ آن آیات الهی را نشنیدند ، پنداری از هر دو گوش کر هستند این مردم را به عذاب دردناک بشارت ده ».

ص:113

و خلاصه کسی که به ساز و آواز و سایر اباطیل سرگرم شد و مشتری آنها گردید کجا به خدا و آخرت و حقایق قرآن مجید آشنا و مشتری می­گردد و آنها را خواهان می­شود و نتیجۀ گرویدن به اباطیل ، بی­ایمانی و موهوم پنداشتن حقایق است و چنین شخص نادانی گمراه و گمراه کننده و مورد وعدۀ عذاب الهی در آیه­های 6 و 7 سورۀ لقمان است. از آنچه که توضیح داده شد معلوم گردید که غنا لهو الحدیث است و بر آن وعدۀ عذاب داده شده ، پس گناه کبیره است .(1)

ص:114

بدان همانا غناء از چیزهایی است که خدای تعالی در سخنش بر آن وعدۀ آتش داده است : « و بعضی از مردم سخنان بیهوده را می­خرند تا مردم را از روی نادانی ، از راه خدا گمراه سازند و آیات الهی را به استهزاء گیرند، برای آنا ن عذابی خوار کننده است .(1)

در تفسیر قمی « حدیث لهو» به عناء و نوشیدن خمر و تمام آلات لهو تفسیر شده است .(2)

و مرحوم طبرسی با استفادۀ از سخن امام محمد باقر و امام جعفر صادق و حضرت رضا علیهم السلام و بسیاری از مفسرین ، « حدیث لهو» را به غنا تفسیر نموده است . (3)

مرحوم علامه سید عبدالله شبر قدس سره می­فرماید : هر چیزی که انسان را از کارهای خوب باز دارد ، مانند غناء و سخنان دروغ و مضحکه­ها و سخنان بی­فایده ، حدیث لهو به شمار می­آید .(4)

ص:115

مومنان کسانی هستند که از هر گونه لغو و سخن بیهوده دوری می­کنند (یکی از مصادیق لغو، غناء و آلات لهو می­باشد ).(1)

با توجه به مطالب فوق روشن می­شود که مجلس ساز و آواز یکی از نمونه­های آشکار مجالس باطل می­باشد .

ص:116

وآوازه خوانی است ؛ زیرا در لغت قبیلۀ حمیر هرگاه بگویند: «سمِّدلَنا» منظورشان این است که برای ما آواز بخوان .(1)

ص:117

کاشف بودن اجماع از قول معصوم مبتنی بر چهار شرط زیر می­باشد :

1- اجماع از ناحیۀ قدمای فقهی زمان غیبت ، انجام گرفته که به زمان حضور معصوم نزدیک بوده است .

2- همۀ اجماع کنندگان یا بعضی از آنان به مدرک حکم تصریح نکرده باشند .

3- قرائنی از زمان امامان معصوم علیهم السلام و اصحابشان بر خلاف مطلب مورد اجماع وجود نداشته باشد .

4- مطلب مورد اجماع از مسائلی باشد که جز از ناحیۀ شرع به دست نمی­آید .

با توجه به مطالب فوق، اجماع در حرمت موسیقی و غنا – که مدارک حکم در عبارت اجماع کنندگان آمده است – نمی­تواند دلیل مستقلی باشد، بلکه فایدۀ اجماع در این گونه موارد که دلیلی از کتاب یا سنت وجود دارد ، این است که مؤید دلالت آیه و روایت می­باشد ؛ یعنی معلوم می­شود همۀ فقهاء در فهم معنای آیه یا روایت اتفاق نظر دارند؛ مگر این که از اجماع و اتفاق نظر همۀ فقهای شیعه معلوم شود این حکم از ضروریات مذهب امامیه است – هم چنان که در عبارت بعضی از فقهاء مانند میرزای قمی ، صاحب جواهر، شریف کاشانی و نراقیین به این مطلب تصریح شده است- در این صورت از اعتبار بیشتری برخوردار بوده و می­تواند دلیل محکمی بر حرمت غنا و موسیقی به حساب آید . در این جا به عبارت برخی از فقهایی که ادعای اجماع فرموده­اند ، اشاره می­شود .

ص:118

ما فقط در این جا نام آن بزرگواران همراه با نام کتاب و صفحۀ آن را می­نویسیم برای اطلاعات بیشتر دوستان می­توانند به کتاب­هایی که ذکر می­شود و کتاب موسیقی و غنا از دیدکاه اسلام مراجعه کنند .

1- شیخ محمد حسن نجفی ، در کتاب جواهر الکلام ، ج 22 ، ص 25 و ج 41، ص 51 .

2- سید علی صاحب ریاض ، در ریاض المسائل ، ج 8 ، ص 49.

3- مولی احمد نراقی ، در کتاب مستند الشیعه ، ج 18 ، ص 160.

4- شیخ مرتضی انصاری ، در مکاسب ، ج 1 ، ص 117.

5- آیه الله خویی ، در مصباح الفقاهه ، ج 1 ، ص 155.

6- آیت الله گلپایگانی ، در کتاب الشهادات ، ص 114.

این بزرگواران مدعی اجماع بر حرمت موسیقی هستند .

ص:119

5- آقا محمود بهبانی (1269 ه.ق) ، نوادۀ وحید بهبهانی در رساله فی الغناء ، که در کتاب میراث فقهی ، ج 2 ، ص 809 و 810 ، به نقل از کتاب فوق نقل کرده است .

6- شیخ عبدالصمد همدانی (1216 ه.ق) ، از شاگردان برجستۀ وحید بهبهانی ، در راسله فی الغناء ، که در کتاب میراث فقهی ، ج 1 ، ص 672 و 708 به نقل از کتاب فوق نقل کرده است .

7- میرزای قمی (1231 ه.ق) در رساله فی تحقیق الغناء ، که در کتاب میراث فقهی ، ج 2 ، ص 809 و 810 به نقل از کتاب فوق نقل کرده است .

8- سید محمد جواد حسینی عاملی (1226 ه.ق) ، صاحب مفتاح الکرامه ، در ج 4 ، ص 52 .

9- شیخ یوسف بحرانی ، صاحب حدائق ، در الحدائق الناضره ، ج 18 ، ص 101.

10- مولی احمد نراقی (1245 ه.ق) ، در مستند الشیعه ، ج 14 ، ص 129.

11- مولی محمد نراقی (1297 ه.ق) ، در کتاب مشارق الاحکام ، ص148.

12- علامه حلی (648- 726 ه.ق) ، در منتهی المطلب ، ج 2 ، ص 1012.

و دیگر علمای مانند شهید ثانی ، محقق سبزواری ، شیخ حر عاملی ، علامه محمد باقر مجلسی ، سید علیخان مدنی ، مولی محمد رسول کاشانی ، شیخ محمد حسن نجفی صاحب جواهر الکلام ، آقا محمود بهبهانی ، شیخ هادی تهرانی ، شیخ مرتضی انصاری و علامه ملا حبیب الله شریف کاشانی ، آیت الله سید احمد خوانساری ، آیت الله سید ابوالقاسم خویی ، آیت الله سید محمد رضا گلپایگانی و ده­ها و بلکه صدها تن دیگر از مراجع و علمای سلف و تازه قائل به اجماع بر حرمت غناء هستند .

تا اینجا با نام علمای آشنا شدید که دربارۀ حرمت موسیقی و غنا ادعای اجماع کرده اند . و عده­ای از همین بزرگان حرمت آنها را از ضروریات و

ص:120

مسلمات مذهب شیعه (بلکه اسلام) معرفی کرده­اند ، در این صورت مدرکی بودن اجماع، خدشه ای بر استدلال به آن وارد نمی­کند .

ص:121

تهییج عشق ، ازدیاد فحشاء و منکر ، ایجاد حالت افسردگی و خمودی ، انتحار و خودکشی ، کوتاهی عمر و صدها بیماری دیگر که توسط پزشکان و روان شناسان جامعه شناسان اثبات شده است که ما در فصل .... این کتاب خواهد آمد. عقل می­تواند با استدلال منطقی به ترتیب زیر ، حرمت غناء را اثبات نماید :

غنا و موسیقی ضرر معتنا به و مهم دارد (صغرا)

هر چیزی که ضرر معتنابه داشته باشد حرام است (کبرا)

پس غنا و موسیقی حرام است . (نتیجه)

این از طریق فلسفۀ احکام بود .

عقل از طریق لوازم احکام نیز می­تواند حرمت غنا و موسیقی را اثبات نماید ؛ زیرا شکی در این نیست که موسیقی و غنا در برخ یاز موارد ، مقدمۀ جرأت بنده در مقابل مولا شده و زمینۀ گناهان را فراهم می­کند . جرأت در مقابل مولا و هتک محرمات الهی ، از چیزهایی است که عقل هر عاقلی به قباحت و زشتی آن حکم می­کند. پس ، انسان عاقل باید خود را از هر عملی ( مثل غنا و موسیقی ) که موجب جرأت عبد در مقابل مولا می­شود ، دور نگه دارد .

تا این جا روشن شد که همۀ ادله اربعه ( کتاب ، سنت ، اجماع و عقل ) بر ممنوعیت غنا و موسیقی دلالت دارد و مهم­ترین آنها – که در دلالتشان هیچ گونه­ای خدشه­ای نمی­توان کرد- کتاب و سنت است که در فصل­های آتی خواهد آمد .

ص:122

ص:123

ص:124

ص:125

در این فصل به سئوالاتی که امروزه پیرامون موسیقی مطرح می­شود جواب خواهیم داد .

ص:126

هنگامی که موسیقی تمام می­شود یک سرازیری حقیقی در خود احساس می­کنیم و می­بینیم که موسیقی سایه­ای از برای ما ساخته ­. اکنون شبح مصنوعی از بین رفته ، واقعیات با همان خشونت برای ما نمودار می­شود .

ص:127

ص:128

ص:129

می­گوییم چون مسلماً افزایش راندمان مار انرژی می­خواهد ، خود تموجات صوتی نمی­تواند در داخل بدن انرژی تولید کند ، پس آن کارگر مجبور است انرژی بیشتری را در زمان کوتاه­تری از دست بدهد تا پدیدۀ فوق به وقوع بپیوندد . به این ترتیب ملاحظه می­شود که ظاهراً مو سیقی در اینجا نقش مثبتی داشته ؛ ولی همان طور که گفته شد ، این نقش مثبت ظاهری است و در واقع موسیقی در اینجا هیچ عمل مثبتی انجام نداده بلکه جنبۀ منفی هم داشته است که باعث شده انرژی کارگران در زمان کوتاه­تری صرف شود به علاوه کدامین اصل انسانی می­گوید : برای افزایش دادن منافع سود ، کارگران را در خیالات و تجسمات بی­اساس غوطه­ور سازیم ؟

ص:130

بودن موسیقی با فعالیت­های علمی مغز همواره راه تعقل و اندیشه را از موسیقی جدا کرده­اند .

این حقیقت دلیل آن است که اندیشه و تعقل با تحریکات و تجسمات موسیقی سازش ندارد ؛ بنابراین ما نوعی از اختلال تعقل در موسیقی می­یابیم .

ص:131

حدیثی داریم که : « ان الله جمیل و یحب الجمال» خداوند زیباست و زیبایی را دوست دارد و از همه بالاتر خود زیبایی بیان است که در اسلام در حد اعلایی به آن توجه شده است . اسلام خود اعجازش – یا لا اقل یکی از موارد اعجازش- زیبایی کلام قرآن است . (1)

ص:132

ثالثاً : دلیل قاطعی از نظر تجربی، راجع به این موضوع نداریم، جز آنکه مشاهده می­کنیم ، آمار بیماری­های روحی ، مخصوصاً در ممالک غربی ، روز به روز بیشتر نشان داده می­شود و همچنین مجامع بزرگ پزشکی جهان ، اعلام داشته اند که مهم­ترین اثر موسیقی تولید ضعف اعصاب و روان و آثار خطرناک دیگر است .

رابعاً : اگر بر فرض هم معتقد باشیم که از هزاران بیماری روانی ، موسیقی یکی را هم تخفیف می­دهد ، تازه این یک نوع موسیقی علمی و طبی نامیده می­شود و هیچ مربوط به موسیقی­هایی که مورد بحث و گفتگو است نیست .

ص:133

ص:134

هدایایی را به عنوان تشویق به موسیقی دانان می­پردازند . آیا صرف بیت المال مسلمین در این راستا و اهدای هدایا از بیت المال به این­گونه افراد جایز است و اساساً این حرکات در نظام اسلامی چه صورت دارد ؟

مقام معظم رهبری (دامت برکاته) : صرف بیت المال باید طبق موازین قانونی و شرعی صورت پذیرد .

آیت الله تبریزی قدس سره : تشویق کسانی که موسیقی لهوی می­زنند حرام است ، و کسی که اموال عمومی را صرف آنها می­کند ضامن است و نزد خداوند متعال مسئول اعمالش می­باشد و باید توجه کند و گر نه در آخرت مسئول خواهد بود .

آیت الله صافی گلپایگانی (دامت برکاته) : موسیقی متداول فعلی به تمام اقسامه حرام است و تعلیم و تعلم و صرف بیت المال مسلمین در اینگونه امور حرام است و موجب اشتغال ذمه مسئولین مربوطه است .

آیت الله مکارم شیرازی (دامت برکاته) : تشویق کسانی که موسیقی می­نوازند جایز نیست .

آیت الله فاضل لنکرانی قدس سره : مربوط به نظر مسئولین است ولی به طور کلی اگر کار حرامی صورت گیرد به هیچ وجه جایز نیست .

آیت الله مظاهری (دامت برکاته) : حرام است و ضمان آور می­باشد .(1)

ص:135

ص:136

22- الدر المنثور

23-تفسیر قرطبی

24- صحیفه ی نور

25- روزنامه کیهان

26- روزنامه جمهوری اسلامی

27- تعلیم و تربیت در اسلام

28- فجر اسلام

29- مجموعه آثار

30- مبانی فقهی و روانی موسیقی

31- نظری به موسیقی

32- اجوبه الاستفتائات

33- مسائل جدید از دیدگاه علماء و مراجع

34- پرسشها و پاسخهای دانشجویی

35- العروه الوثقی

36- استفتائات میرزا جواد تبریزی

37- استفتائات مکارم شیرازی

38- ویژه نامه فرهنگ اسلام

39- موسیقی از نظر دین و دانش

40- مناظره دکتر وپیر

41- تأثیر موسیقی بر روان واعصاب

42- موسیقی و غنا از دیدگاه اسلام

43- المنجد

44- المعجم الوجیز

ص:137

45- المعجم الوسیط

46- تفسیر شریف لاهیجی

47- نیل الاوطار

48- الغدیر

49- جامع احادیث شیعه

50- تفسیر عیاشی

51- تفسیر جوامع الجامع

ص:138

کتابنامه موسیقی

1 اقرب الموارد 2- المعجم الوجیز 3- المعجم الوسیط 4- برهان قاطع 5- لغت نامه دهخدا 6 – فرهنگ نوین 7- الموسیقی الکبیر 8- فرهنگ زبان فارسی 9- فرهنگ دانشگاهی 10- فرهنگ عمید 11- العین 12- مجمع البحرین 13- المنجد 14- مصباح 15- قاموس فقهی 16- نهایه ابن اثیر 17- خصال شیخ صدوق 18- تفسیر مراغی ، فتح البیان 19- سیری در صحیحین 20- موسیقی در تاریخ و قرآن 21- شیعه و زمامداران خود سر 22- وسائل الشیعه 23 – الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه 24- کفایه الاحکام 25- حدائق بحرانی 26- جامع الشتات 27- میراث فقهی 28- حدائق الناظره فی احکام العتره الطاهره 29- ریاض المسائل 30- مستند الشیعه 31- مشارق الاحکام 32- رساله فی تحریم الغناء 33- رساله وجیزه فی الغناء

34- مکاسب 35- مناهج المتقین 36- مکاسب محرمه ، امام خمینی 37- مستند تحریر الوسیله ، مصطفی خمینی 38- مجمع المسائل 39- انوار الفقاهه 40- استفتائات مکارم شیرازی 41- جامع المسائل، فاضل لنکرانی 42- انسان غنا موسیقی 43- بهشت جوانان 44- الموسیقیات 45- جواهر الکلام 46- ذریعه الاستغناء فی تحقیق مساله الغناء 47- روح البیان 48- کشف الاسرار(تفسیر خواجه عبدالله انصاری) 49- تفسیر قمی 50- مجمع البیان 51- التبیان 52- تفسیر روان جاوید 53- المیزان 54- تفسیر شریف لاهیجی 55- امالی طوسی 56 – روضه المتقین 57- جامع احادیث شیعه 58- تفسیر صافی 59- بجارالانوار60- ایسرالتفاسیر 61- مفتاح الکرامه62- جامع المدارک فی شرح مختصر النافع 63- عیون اخبار الرضا علیه السلام 64- کنزالعمال 65-

ص:139

لئالی الاخبار 66- نظره الاسلام الی الموسیقی و الغناء 67- نهج البلاغه 68- سنن ابن ماجه 69- فروع کافی 70- جعفریات 71- تفسیر قرطبی 72- موسوعه الفقهیه 73-احیاء علوم الدین 74- محجه البیضاء 75- الوافی

76- السرائر 77- صحیفه نور 78- مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان

79- محاضرات فی الفقه الجعفری 80- الرسائل الفقهیه 81- اجوبه المسائل 82- الکافی فی الفقه 83- تذکره الفقهاء 84- منتهی المطلب 85- تحریر الاحکام الشرعیه 86- مبانی فقهی و روانی موسیقی 87- کشف الغطاء 88- مسائل علی بن جعفر و مستدرکاتها

89- المقنع 90- الهدیه 91- المقنعه 92- المراسم العلویه 93- تفسیر نمونه 94- مبسوط 95- تفسیر عیاشی 96- الغدیر 97 – العروه الوثقی 98- دیدگاه پنجم 99- موسیقی و غناء از دیدگاه اسلام 100- جوان و موسیقی 101- دعائم الاسلام 102- الدرالمنثور 103- نظری به موسیقی 104- تفسیر قرطبی 105- فقه الرضا علیه السلام 106- عین الحیوه 107- موسیقی از دیدگا فلسفی و روانی 108- گناهان کبیره 109- مناظره دکتر وپیر 110 - موسیقی از نظر دین و دانش.