نيز به تاءسى از آنان خواسته اند و از قافله گل چينيان گلزار علوى عقب نمانند ، آنها نيز وارد شده اند . آنچه در اين دفتر گرد آمده است ، مجموعه اى از فرمايشهاى امام على ابن ابيطالب (عليه السلام ) كه درباره نماز از زبان و بيان ايشان جارى شده و يا به قلم و بيان ايشان صادر گشته است . نماز در نگاه اميرالمؤ منين (عليه السلام ) عهد و پيمان الهى است كه رشته بندگى را استوار مى دارد و جان و روان انسان را در زلال خويش طهارت مى بخشد ، بنابراين خوشتر آن ديدم در سالى كه به نام و ياد امام على بن ابيطالب (عليه السلام ) عطر و بو گرفته است شادابى جان دوستان آن حضرت در زلال جارى كلمات ايشان كه به رايحه نماز نيز آغشته است دو چندان شود و يادگارى از فضاى معنوى امسال و دسته گلى از گلگشت نمازيان در بوستان علوى (عليه السلام ) به همه شيفتگان و شيعيان خاندان اهل بيت (عليه السلام ) فراهم آيد .

اين مجموعه به همت برادر ارجمند جناب آقاى خدا بخش كرميان زيارانى گرد آورى و تنظيم شده است ، آرزومند توفيقات ايشان در دوام خدمت به اسلام و مسلمين در سايه رهبرى مقام منيع ولايت حضرت آيت الله العظمى خامنه اى هستيم ؛ بزرگى كه به تدبير و اقدام ايشان امسال سال امام على بن ابيطالب (عليه السلام ) ناميده شد .

در آستانه غدير 1421

معاونت تحقيق و تاليف

ستاد اقامه نماز

نويسنده :

خدابخش كرميان زيارانى

مى زدايد :

فرض الله الايمان تطهيرا من الشرك و الصواة تنزيها عن الكبر (1)

چه نيكو است به سخن پيشواى پرهيزكاران و اميرالمؤ منين (عليه السلام ) گوش فرادهيم و ستايش نماز را در سالى كه مزين به نام والاى اوست از بيان ستوده او بشنويم . در نهج البلاغه چنين آمده است :

و عن ذلك ما حرس الله عباده المؤ منين بالصلوات و الزكوات و مجاهدة الصيام فى الايام المفروضات تسكينا لا طرافهم و تخشيعا لا بصارهم و تذليلا لنفوسهم و اذهابا الخيلاء عنهم . (2)

يعنى : خداوند بندگان مؤ من را با نمازها و زكاتها و روزه هاى دشوار از كبر و خودبينى محافظت و حراست مى كند ، به پيكر آنان آرامش مى بخشد ، به ديدگان آنان فروتنى مى دهد ، نفس آنان را رام مى سازد ، دلهاى آنان را افتادگى مى آموزد ، و خود پسندى را از آنان دور مى كند .

در كشور اسلامى ما همه آحاد مردم بويژه بلند پايگاه علمى و اجتماعى و مالى ، به اين خصوصيات نياز مندند . بلاى طغيان و تجاوز ، و زورگويى ، و زياده طلبى ، و تحقير ديگران ، و ناديده گرفتن حق صاحبان حق ، امروز بزرگترين آفت جوامع بشرى و جامعه جهانى است . و علاج اين همه ، در اين بيان والاى علوى (عليه السلام ) است .

توجه به اين

واقعيتها ، نقش برجسته نماز و نيايش را در چشم اهل بصيرت و انصاف آشكار مى سازد و اهتمام به ترويج و تعريف اين فريضه پر راز و رمز را ، بر دو آگاهان جامعه مى نهد .

اينجانب ضمن سپاسگزارى از شما كه به كار نماز و معرفى و اقامه آن پرداخته ايد ، بار ديگر به توصيه هائى كه در پيامهاى گذشته كرده ام تاءكيد مى ورزم . نسل جوان و نيك نهاد كشور را با قدردانى از فرصت نماز كه فرصت شكفتگى معنوى و پالايش روحى است ، فرا مى خوانم . به مسئولان فرهنگى و رسانه يى و همه مبلغان دينى اهميت ترويج اين فريضه و نقش بى همتاى آن در پرورش فضيلتها و زدودن فسادها را يادآورى مى شود و از همه ى خدمتگزاران اين راه ، و دلسوزان امر نماز كه با قلم و بيان و مال و آبرو و حضور خود ، به اقامه نماز كمك مى كنند صميمانه تشكر مى كنم .

اميد است همگى مشمول رحمت الهى و دعاى حضرت بقية الله ارواحنا فداه باشيد .

(و السلام عليكم و رحمة الله )

سيد على خامنه اى

19/6/79

كه مرا به انجام آن فرمان داده اى . خدايا ! اگر در نماز من عيبى است و يا ركوع و سجود آن ناقص است ، مرا بازخواست مكن و با پذيرش و آمرزش خود ، بر من تفضل و عنايت فرما (كه من در همه حال به تو محتاجم ) .

شريك سازى .

خداوندا ! من محمد پيامبر و برگزيده تو هستم ، سينه مرا گشاده كن و كارها را بر من آسان ساز ، از خاندانم على را وزير من گردان تا به وسيله او پشتم قوى و محكم گر نهج البلاغه . ابوذر گويد : هنوز دعاى پيامبر (صلى الله عليه وآله ) پايان نيافته بود كه جبرئيل فرمود آمد و آيه ولايت را نازل كرد :

انما وليكم الله و رسوله و الذين آمنوا الذين يقيمون الصلوة و يؤ تون الزكوة و هم راكعون (4)

ولى امر و ياور شما تنها خدا و رسول و آن مؤ منانى هستند كه نماز را بپا داشته و به فقيران در حال ركوع زكات مى دهند . (5)

برو اى گداى مسكين در خانه على زن

كه نگين پادشاهى دهد از كرم گدا را

كند . بر اساس سفارش فاطمه (عليه السلام ) هنگامى كه امام مشغول نماز بود ، تير را از پايش بيرون كشيدند .

ملاى جامى اين ماجرا را به نظم در آورده و مى گويد :

شير خدا شاه ولايت على

صيقلى شرك خفى و جلى

روز احد چون صف هيجا گرفت

تير مخالف بتنش جا گرفت

غنچه پيكان بگل او نهفت

صد گل محنت زگل او شكفت

روى عبادت سوى محراب كرد

پشت به درد سر اصحاب كرد

خنجر الماس چوبنداختند

چاك بتن چون گلش انداختند

صورت حالش چو نمودند باز

گفت كه سوگند به داناى راز

كز الم تيغ ندارم خبر

گر چه زمن نيست خبردارتر

را (در اول وقت ) بخوانم . ابن عباس گفت : آيا حالا وقت نماز است ؟ ما مشغول جنگ هستيم . حضرت فرمود : مگر ما براى چه چيزى مى جنگيم ؟ به درستى كه ما براى نماز ، مى جنگيم . ابن عباس گفت : هيچ گاه نماز شب على (عليه السلام ) ترك نشد حتى در ليلة الهرير .

آنان به قدر ادراك خود او را وصف مى كنند نه به قدر عظمت و جلال او . خداوند بسيار برتر از آن است كه وصف كنندگان ، توصيف او را (آنگونه كه هست ) دريابند .

نماز ديگر را داشتن كه اين عمل همانند مراقبت (درجهاد) است .

.

(وسائل الشيعه ج 1 ص 201)

(روزى حضرت على (عليه السلام ) به فرزندش محمد حنفيه فرمود : ظرفى آب بياور . محمد آب آورد و حضرت دستهاى خود را شست و فرمود) : به نام خدا تبرك مى جويم و از او كمك مى خواهم و حمد و سپاس مخصوص خدايى است كه آب را پاك و پاك كننده ساخت و آن را نجس قرار نداد . سپس آب در دهان گردانيد و عرض كرد : خداوندا روزى كه تو را ملاقات مى كنم . حجتم را به من تلقين كن و زبانم را براى ذكرت بگشاى . آنگاه با آب ، بينى خود را شسته و عرض كرد : خدايا بوى بهشت را بر من حرام مكن و من را از كسانى قرارده كه بوى نسيم و عطر بهشت را حسن مى كنند . سپس صورتش را شست و عرض كرد : خداوندا روزى كه تبهكاران رو سياهند . مرا رو سپيد گردان . و روزى كه صالحان رو سفيدند ، رو سياهم مكن . آنگاه دست راستش را شست و عرض كرد : خدايا كارنامه ام را به دست راستم و برگه اقامت ابدى در بهشت را به دست چپم ده و حساب مرا آسان گير . پس از آن ، دست چپش را شست و عرض كرد : خدايا كارنامه ام را به دست چپم مده . آن را بر گردنم

ميانداز و من از پاره هاى آتش به تو پناه مى برم . آن گاه سرش را مسح كرد و عرض نمود : خداوندا جامه هاى رحمت و بركت و عفوت را بر من بپوشان ، سپس دو پاى خود را مسح كرد و عرض نمود : خدايا روزى كه قدمها در آن مى لغزند ، گامهاى مرا بر صراط ثابت و استوار فرما و سعى و تلاشم را در چيزى قرار ده كه تو از من راضى باشى .

؟ اشتغال جنگ ما را از نماز باز داشته است ، حضرت فرمود : مگر ما براى چه چيزى مى جنگيم ؟ ما تنها براى نماز مى جنگيم . (ابن عباس گفت : نماز شب على (عليه السلام ) حتى در ليلة الهرير (11) هم ترك نشد) .

، (وقت زوال خورشيد) در حالى كه آفتاب مقابل حاجب و ابروى راست او بود . سپس جبرئيل براى نماز عصر آمد ، هنگامى كه سايه هر چيزى به قدر و اندازه خود آن چيز شده بود . سپس نماز مغرب را وقتى بجا آورد كه خورشيد غروب كرده بود . آنگاه نماز عشاء را هنگامى خواند كه حمزه مغربيه زايل شد ، سپس نماز صبح را هنگامى بجا آورد كه تاريكى آخر شب بود و ستارگان مشبك بودند . (آنگاه اميرالمؤ منين (عليه السلام ) اضافه فرمود : اى محمد بن ابى بكر ! ) نمازت را در اين اوقات بجاى آور و اين راه و رسم شناخته شده و روشن را ترك مكن .

و نماز عشاء را در وقتى كه شفق ناپديد مى شود تا يك سوم شب ، برپاى داريد . و نماز صبح را موقعى برپاى داريد كه اگر كسى در آن روشنى كم ديگرى را ديد او را بشناسد .

، كما دفعت عنه بلايا الدنيا ، فاذا قال : (الرحمن الرحيم ) قال الله - عزوجل - شهد لى باءنى الرحمن الرحيم . اشهد كم لاوفرن من رحمتى حظه ، و لا جزلن من عطائى نصيبه فاذا قال : (مالك يوم الدين ) قال الله - عزوجل - اشهد كم كما اعترف بانى انا المالك اليوم الدين لاسهلن يوم الحساب حسابه ، و لاتقبلن حسناته ، و لا تتجاوزن عين سيئاته . فاذا قال العبد : (اياك نعبد)قال الله - عزوجل - صدق عبدى اياى يعبد لا ثيبنه عن عبادته ثوابا يغبطه كل من خالفه فى عبادته لى فاذا قال : (واياك نستعين ) . قال الله - عزوجل - بى استعان والى التجاء . اشهد كم لا عيننه على امره و لا غيثنه فى شد ائده و لا خذن بيده يوم القيامة عند نوائبه . و اذا قال : (اهدنا الصراط المستقيم ) الى اخرها . قال الله - عزوجل - هذا العبدى و لعبدى ما ساءل . قد استجببت اعبدى و اعطيته ما امل ، و آمنته مما منه و جل . قيل يا اميرالمؤ منين (عليه السلام ) اخبرنا عن (بسم الله الرحمن الرحيم ) اهى من فاتحة الكتاب ؟ قال : نعم كان رسول الله (صلى الله عليه وآله ) يقروها و يعدها اية منها ، و يقول : فاتحة الكتاب هى

السبع المثانى فضلت (بسم الله الرحمن الرحيم ، ) و هى الاية السابعة منها .

(بحار الانوار ج 85 ص 59)

سوره فاتحه را خداوند به محمد (صلى الله عليه وآله ) و امت او داد . و با حمد و سپاس برخود آن را آغاز كرد . سپس با دعا و ثنا خداوند - عزوجل - ادامه يافت . من از پيامبر خدا (صلى الله عليه وآله ) شنيدم كه فرمود : (خداوند - عزوجل - مى فرمايد : سوره حمد را ميان خود و بنده ام تقسيم كرده ام ، پس نيمى از آن من و نيمى از آن بنده من است . و بنده ام هر چه (در آن ) بخواهد به او مى دهم .

پس هنگامى كه بنده بگويد : (بسم الله الرحمن الرحيم ) خداوند مى فرمايد : بنده ام به نام من شروع كرده ، پس بر من لازم شد كه آمرش را كامل كنم و احوالش را بر او مبارك گردانم .

و هنگامى كه بگويد : (الحمد لله برب العالمين ) خداوند مى فرمايد : بنده ام مرا ستايش كرد و فهميد كه نعمتهاى كه دارد از من است و بلاهايى كه از او دفع شده با نيروى من است ؛ شما را گواه مى گيرم كه چند برابر نعمتهاى دنيايش در آخرت به او بدهم و بلاهاى آخرت را از او برگردانم ، به همان گونه اى كه بلاهاى دنيا را از

او بر مى گرداندم

و هنگامى كه بگويد : (الرحمن الرحيم ) خداوند مى فرمايد : شهادت داد كه من بخشنده و مهربانم ، شما را گواه مى گيرم كه از رحمتم بهره او را فراوان گردانم و از عطايم سهم وى را بسيار دهم .

پس وقتى بگويد : (مالك يوم الدين ) خداوند مى فرمايد : شما را به شهادت مى گيرم كه همان گونه كه اعتراف نمود كه من مالك روز رستاخيز هستم ، در روز حساب ، حسابش را بر او آسان گردانم و حسناتش را بپذيرم و از گناهانش در گذرم .

پس وقتى بنده بگويد : (اياك نعبد) خداوند مى فرمايد : بنده ام درست گفت ؛ او مرا عبادت مى كند ، من نيز به او پاداشى در قبال عبادتش بدهم كه هر كسى در عبادتش براى من با او مخالفت كرده رشك برد .

پس وقتى كه بگويد (واياك نستعين ) خداوند مى فرمايد : از من كمك خواست و به من پناه آورد ، شما را گواه مى گيرم كه او را در كارش يارى كنم و در گرفتارى اش كمك كنم و در روز رستاخيز در سختى ها دستش را بگيرم . (تا اين فراز حمد ، از آن خداوند)

هنگامى كه بنده بگويد : (اهدنا الصراط المستقيم ) تا آخر سوره ، خداوند بزرگ مى فرمايد : اين براى بنده ام ، و هر چه كه بخواهد به

او مى دهم ، خواسته او را اجابت كردم و هر چه آرزو نمود به او دادم و از هر چه مى ترسيد ايمنى اش بخشيدم .

از اميرمؤ منان على (عليه السلام ) پرسيدند : يا على ! از (بسم الله الرحن الرحيم ) بگو . آيا جزئى از فاتحه است ؟ فرمود : آرى . رسول خدا (صلى الله عليه وآله ) آن را مى خواند و يك آيه از سوره حمد محسوبش مى فرمود . فاتحة الكتاب ، سبع المثانى (دو هفت تايى ) است و با (بسم الله الرحمن الرحيم ) كه آيه هفتم آن است ، فضيلت يافته است .

116)

از مام على (عليه السلام ) پرسيدند : معناى ركوع چيست ؟ فرمود : يعنى به تو ايمان آوردم ؛ اگر چه گردنم را بزنى . و معناى (سبحان ربى العظيم و بحمد) اين است كه خدا منزه است . بزرگى از آن خداوند است و پروردگارم ، همان خالق من است . فقط او بزرگ است و عظيم يعنى ذاتا بزرگ و اينكه در خود موصوف به كوچكى نيست . و در كشور هستى ، خود پادشاه و فرمانروا است . و بزرگتر است كه توصيف شود او كه بسى ، والاست .

خشوع در ركوع

قال على (عليه السلام ) :

فاذا ركعت فقل : اللهم لك ركعت ولك خشعت و لك اسلمت و بك امنت و عليك تولكت و انت ربى خشع لك وجهى و سمعى و بصرى و شعرى و بشرى و لحمى و دمى و مخى و عصبيى و عظامى و ما اقلت الارض منى الله رب العالمين .

(من لاايحضره الفقيه ج 1 ص 311 حديث 927)

هنگام ركوع بگو : بار پروردگارا ! براى تو ركوع مى كنم و براى تو است خشوع من و براى تو است اسلام من و به تو ايمان دارم و بر تو توكل مى نمايم . و تو پروردگار منى و صورت و گوش و چشم و مو و پوست و گوشت و خون و مغز و اعصاب و استخوانم ،

تنها براى تو خاشع است و آنچه در روى زمين از من است ، همه از آن خداوند است كه پروردگار عالميان است .

مراقبت از ركوع

كتب اميرالمؤ منين (عليه السلام ) الى محمدبن ابى بكر :

انظر ركوعك و سجودك . فان النبى (صلى الله عليه وآله ) كان اتم الناس صلوة و احفظهم لها . وكان اذا ركع قال : (سبحان ربى العظيم ) ثلاث مرات . و اذا رفع طلبه قال : (سمع الله لمن حمده . اللهم لك الحمد ملى ء سماواتك و ملى ارضك و ملى ما شئت من شى ء . ) فاذا سجد قال : (سبحان ربى الاعلى و بحمده )ثلاث مرات .

(بحار الانوار ج 85 ص 104)

امام على (عليه السلام ) به محمد بن ابوبكر نوشت : به ركوع و سجودت بنگر و مراقب آن باش ، زيرا پيامبر (صلى الله عليه وآله ) بهتر از همه مردم نماز را به اتمام مى رساند و آن را حفظ مى كرد و وقتى به ركوع مى رفت ، سه بار مى گفت : (سبحان ربى العظيم و بحمد) وقتى كه از ركوع بر مى خاست ، مى گفت : (سمع الله لمن حمد اللهم الك الحمد ملى سماواتك و ملى ارضك و ملى ء ماشئت من شى ء) (خداوند مى شنود از كسى كه او را ستايش مى كند . خدايا ! به

اندازه ظرفيت آسمانها و زمينت ، و به اندازه ظرفيت هر چه مى خواهى ، تو را سپاس ) و وقتى به سجده مى رفت ، سه بار مى گفت : (سبحان ربى الاعلى و بحمده )

خدا نزديك مى كند ، سجده است .

اهميت سجده

قال على (عليه السلام ) :

لو يعلم المصلى ما يغشاه من جلال الله ما سره اءن يرفع راءسه من السجود .

(بحار الانوار ج 82 ص 207)

اگر نمازگزار بداند چه اندازه مشمول جلال الهى است ، هرگز راضى نمى شود كه سر از سجده بردارد .

آداب سجده

قال على (عليه السلام ) :

اءلسجود الجسمانى هو وضع عتائق الوجوه عليى التراب و استقبال االارض بالراحتين و الكفين و اءطراف القدمين مع خشوع القلب و اخلاص النية .

(غرر الحكم ج 2 ص 165)

سجده بدنى ، گذاشتن قسمت نيكوى صورتها برخاك و رو آوردن به زمين با دو كف دست و كناره هاى دوپا ، همراه با خشوع دل و پاك نيست است .

سجده ريا كارانه

قال على (عليه السلام ) :

ان رسول الله (صلى الله عليه وآله ) ابصر رجلا دبرت جبهته ، فقال رسول الله (صلى الله عليه وآله ) : من يغالب الله يغلبه و من يخدع الله يخدعه الله يخدعه ، فهالا تجافيت بجبهتك عن الارض ولم تشوه خلقك ؟ !

(بحار الانوار ج 71 نص 344)

رسول گرامى اسلام (صلى الله عليه وآله ) مردى را ديد كه پيشانى اش بر اثر سجده رياكارانه زخمى شده بود ، به او فرمود : هر كس با خدا از در نيرنگ و خدعه در آيد ، خداوند نيز به او مى فرمايد : چرا پيشانى ات را از زمين

جدا نمى كند تا اين چنين چهره ات را مشوه و زشت نكنى ؟ !

اثر سجده بر پيشانى

قال على (عليه السلام ) :

انى لاكره للرجل ان ترى جبهته جلحاء ليس فيها شى ء من اثر السجود .

(بحار الانوار ج 71 ص 345)

من دوست ندارم براى مردى كه پيشانى اش صاف باشد و اثرى از سجود بر آن ديده نشود .

طولانى كردن سجده

قال على (عليه السلام ) :

اءطيلوا السجود ، فما من عمل اشد على ابليس من ان يرى ابن ادم ساجدا لانه امر بالسجود فعصى ، و هذا امر بالسجود فاطاع و نجا .

(بحار الانوار ج 85 ص 161)

سجده را طولانى كنيد ، كه هيچ كارى بر ابليس سنگين تر از اين نيست كه فرزند آدم را در حال سجده ببيند ، چون به او دستور سجده داده شد ، ولى عصيان ورزيد ؛ در حالى كه فرزند آدم ماءمور به سجده شد و اطاعت كرد و نجات يافت .

روح سجده

قال على (عليه السلام ) :

و السجود النفسانى فراغ القلب من الفانيات و الاقبال بكنه الهمة على الباقيات و خلع الكبر و الحيمة و قطع العلائق الدانيوية و التعلى بالخلائق النبوية .

(غرر الحكم ج 2 ص 165)

سجده نفسانى (روح سجده ) رها بودن دل از امور فناپذير و روى آوردن با تمام وجود به امور جاودانى و رها كردن كبر و تعصب بيجا و قطع همه علايق دنيوى و آراسته شدن به خلايق نبوى است .

تفسير سجود

قال

على (عليه السلام ) :

السجدة معناه : منها خلقتنى يعنى من التراب . و رفع راءسك من السجود معهناه : منها اخر جتنى . و السجده الثانية : و اليها تعيدنى . و رفع راءسك من السجدة الثانية : و منها تخرجنى تارة اخرى . و معنى قوله (سبحان ربى الاعلى ) : (فسبحان )تت انقة لله ربى و خالقى ، و (الاعلى )الى علا و ارتفع فى سماواته حتى صار العباد كلهم دونه و قهر هم بعزته و من عنده التدبير و اليه تعرج المعارج . (12)

(بحار الانوار ج 85 ص 133 و 139)

از اميرالمؤ منين (عليه السلام ) معنى و تفسير سجود را پرسيدند ؛ حضرت فرمود : معناى سجود اين است كه خدايا مرا از خاك آفريدى . و چون سر از سجده بردارى بدين معنا است كه مرا از آن برانگيختى . و چون مجددا سر به سجده نهى ، يعنى اين كه دوباره مرا به زمين باز خواهى گرداند . و سر برداشتن از سجده دوم ، يعنى اين مرا مجددا از زمين بر مى انگيزى . و معناى (سبحان زى الاعلى ) چنين است : (سبحان ) يعنى خالق و پروردگار من منزه است از صفات ناپسند و (اعلى ) يعنى : او در ملكوت خود علو و رفعت دارد ، تا جايى كه بندگان همگى تحت امر و

مقهور عزت اويند . و اوست كه تدبير امور بندگان ، آسمان و زمين مى كند . و همه به سوى او عروج و پرواز مى كنند .

فلسفه دو سجده

قال على (عليه السلام ) :

(سئل ما معنى السجدة الاولى )

تاويلها اللهم انك منها خلقتنا يعنى من الارض . و تاءويل رفع راءسك : و منه اخر جتنا . و لسجدة الثانية : و اليها تعيدنا . و رفع راءسك ، و منها تخرجنا تارة اخرى .

(المحجة البيضاء ج 1 ص 391)

(از امام على (عليه السلام ) از فلسفه سجده اول سؤ ال شد) حضرت فرمود : سجده اول به اين معنا است كه خدايا اصل ما از خاك است . و معناى سربرداشتن از سجده اين است كه خدايا ما را از خاك خارج كردى . و معناى سجده دوم ، اين است كه خدايا دوباره ما را به خاك برمى گردانى . و سربداشتن از سجده دوم به معناى اين است كه خدايا يكبار ديگر در قيامت از خاك بيرونماز خواهى كرد .

) القنوت )

الهم ليك شخصت الابصار ، و نقلت الاقدام ، و رفعت الايدى ؛ و مدت الاعناق ، و انت دعيت بالالسن ، و اليك سرهم و نجواهم فى الاعمال . ربنا افتح بيننا و بين قومنا بالحق و انت دعيت بالالسن ، واليك سرهم و نجواهم فى الاعمال ، ربنا افتح بيننا و بين قومنا بالحق و انت خير الفاتحين . اللهم انا نسكو اليك غيبة نبينا و قلة عددنا ؛ و كثرة عدونا ؛ و تظاهر الاعداء علينا ؛ و وقوع الفتن بنا ، ففرج ذلك اللهم بعدل تظهره ؛ و امام حق تعرفه اله الحق امين رب االعالمين .

(بحار الانوار ج 85 ص 207)

(ابن ابى عقيل اين دعا را از حضرت على (عليه السلام ) براى قنوت برگزيده است ) بارخدايا ! چشمها به سوى توست و گامها به سوى تو آمده ؛ و دستها برايت برداشته شده و گردنها كشيده شده و تو با زبانها خوانده مى شوى و پنهان و نجوااى اعمال بندگان نزد تو شكايت مى آوريم از دورى پيامبر خود و كمى تعدادمان و زيادى دشمنان و پيروزى آنها با ما روى آوردن فتنه ها به سوى خود ، پس گشايشى كن با عدلى كه ظاهر مى سازد و پيشوااى حقى كه مى شناسانى . پس دعايمان را اجابت كن اى خداى جهانيان .

قال العبد فى التشهد فى الاخير تين و هو جالس اشهد ان لااله الاالله و حده لاشريك له ، و اشهد ان محمدا عبده و رسوله .

(بحار الانوار ج 85 ص 283)

هنگامى كه بنده در تشهد آخر نماز است ، در حالى كه نشسته است (به توحيد خداوند و رسالت پيامبرش چنين شهادت دهد :

اشهد ان لا اله الله وحده لا شريك له و اشهد ان محمدا عبده و رسوله .

معناى تشهد

قال على (عليه السلام ) :

و تاءويل تشهدك : تجديد الايمان و معاودة الاسلام و الاقرار بالبعث بعد الموت و تاءويل قولك : (السلام عليكم و رحمة الله و بركاتة ) ترحم عن الله سبحانه فمعناها هذه امان لكم من عذاب يوم القيامة .

(ميزاان الحكمة ج 5 ص 395)

معناى تشهد : تجديد و تكرار شهادتين است كه تجديد ايمان و اسلام است و اعتراف به مبعوث شدن بعد از مرگ . و معناى (السلام عليكم و رحمة الله و بركات ) : از خداوند ترحم خواستن براى خود و همه بندگان است ، كه اين خود سبب ايمن شدن از عذاب قيامت خواهد شد .

يا على ! در تعقيب هر نمازى آية الكرسى را بخوان ؛ زيرا كسى آن را پاس نمى دارد مگر پيامبر باشد يا به مقام صديق و شهيد رسيده باشد .

از طول سجود ، ميان چشمانشان مانند زانوى بز برآمده بود . چشمانشان چنان گريان بود كه گريبان شان را خيس مى كرد ، و به جهت ترس از كيفر و اميد پاداش ، مانند درختى در تند باد مى لرزيدند .

، مفترشون اجباهم و اكفهم و ركبهم و اطراف اقدمهم يطلبون الى الله فى فكاك رقابهم . و اما النهار فحلماء علماء ابرار اتقيا .

(نهج البلاغه خطبه 193)

(پرهيز كاران ) به هنگام شب به پا مى خيزند و آيات قرآن را با دقت و تاءميل مى خوانند و با خواندن و انديشيدن در آن ، خود را محزون مى سازند و مى كوشند كه با آن ، درد خود را درمان كنند .

هر گاه به آيه اى برسند كه شوق انگيزو اميد آفرين باشد ، به آن طمع ورزنده و مشتاقانه به آن نگرند . گويى پاداشى كه آن آيه بازگو مى كند در برابر ديدگان آنهاست . و چون به آيه اى برسند كه در آن ترس و بيم است ، گوش دل خويش را مى گشايند كه گويى فرياد و فغان در كنار گوش آنهاست .

قامت خود را در مقابل حق خم مى كنند و پيشانى و كف دستان و زانوان سرانگشتان را بر زمين مى نهند و از خداوند بزرگ آزادى خويش را (از آتش دوزخ درخواست مى كنند و به هنگام روز ، شكيبا و دانا و نيكوكار و پرهيز كار مى باشند .