سرشناسه:فاضل لنکرانی، محمد، 1310 - 1386.
عنوان و نام پدیدآور:فاطمه علیها السلام و فاطمیه: پیام ها و سخنان مرجع عالیقدر، احیاگر عزای فاطمیه حضرت آیت الله العظمی فاضل لنکرانی قدس سره به مناسبت تقارن ارتحال معظم له با شهادت حضرت زهرا علیها السلام. [کتاب]
مشخصات نشر:قم: مرکز فقهی ائمه اطهار (ع)، 1392.
مشخصات ظاهری:80 ص.:مصور؛ 9/5×19 س م.
شابک:978-600-5694-52-9
وضعیت فهرست نویسی:فیپا
یادداشت:چاپ سوم: 1391 (فیپا).
یادداشت:چاپ چهارم.
یادداشت:چاپ قبلی: مرکز فقهی ائمه اطهار (ع)، 1387 (72ص.).
یادداشت:کتابنامه:ص. [40] - 53؛ همچنین به صورت زیرنویس.
موضوع:فاطمه زهرا (س)، 8؟ قبل از هجرت - 11ق. -- مقاله ها و خطابه ها
رده بندی کنگره:BP27/2/ف186ف2 1392
رده بندی دیویی:297/973
شماره کتابشناسی ملی:3097301
ص :1
ص :2
ص :3
ص :4
ص:6
در این سال ها ایّام فاطمیّه، به خصوص فاطمیّه دوّم - و به ویژه روزشهادت حضرت صدّیقۀ طاهره علیها السلام روز سوّم جمادی الثانی - حال و
ص:7
هوای کشور و دسته جات عزاداری رنگ و بویی خاص به خود گرفته، مغازه ها تعطیل و دسته جات عزاداری، سینه زنی و زنجیرزنی در خیابان ها به سوگ بانویی می نشینند که پارۀ تن پیامبر، همسر امیر مؤمنان و مادر امامان معصوم علیهم السلام است(1).
همان بانویی که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله بر در خانۀ او می ایستاد و با صدای بلند می فرمود:«السّلام علیکم یا أهل بیت النّبوّة...»(2).
ص:8
ص:9
بدین وسیله بر مردمان بعد از خود اتمام حجّت می کند: مقصود من از اهل بیتی که سفارش آنها را نموده ام، اهل این خانه است و عمود این خانه فاطمۀ زهرا علیها السلام است؛ امّا چیزی از غروب خورشید نبوّت نگذشته بود که غروب غمگین دیگری را برای عالم اسلام بوجود آوردند و ماه جمال فاطمۀ زهرا علیها السلام در جوانی(1) به واسطۀ ظلم، ستم و آزار نامردمان غروب کرد و سبب گردید که مرد جنگ ها و میدان مبارزۀ با ابطال عرب، یعنی حضرت امیرمؤمنان علیه السلام از پای درآید.
هنگامی که آن حضرت بدن مطهر بانوی ایمان، زهرای مرضیّه را
ص:10
نیمۀ شب و مخفیانه به خاک سپرد(1) ، غم و اندوه به خانۀ دلش هجوم
ص:11
می آورد؛ با این حال، مولای متّقیان با استعانت به درگاه خداوند به نماز می ایستاد، و شکایت به خدا می برد. آیا این آخرین مظلومیّت خاندان پیامبر صلی الله علیه و آله بود؟
باید گفت که چنین نبود و وقایعی مانند خانه نشینی حضرت علی علیه السلام، جنگ معاویه، خوارج نهروان و اصحاب جمل با آن حضرت، مظلومیّت وصیّ آن بزرگوار حضرت امام حسن مجتبی علیه السلام، شهادت امام حسین علیه السلام به همراه اصحاب و فرزندانش در کربلا و به طور کلّی مظلومیّت همۀ امامان معصوم در طول تاریخ، ادامۀ همان مظلومیّت بود؛ لیکن مظلومیّت مضاعف انکار ظلم بر مظلوم است.
حادثه ای که در شرف وقوع بود و عدّه ای با زیر سؤال بردن شهادت حضرت زهرا علیها السلام و ظلم هایی که به آن حضرت روا شده بود، در صدد انکار مظلومیّت و ظلم و ستم های وارده بر پاره تن رسول خدا صلی الله علیه و آله بودند.
امّا با بیداری مراجع عظام تقلید و از جمله حضرت آیت اللّه العظمی فاضل لنکرانی قدس سره این توطئه شوم خنثی شده، از روز شهادت حضرت زهرا علیها السلام عاشورایی دیگر ساختند و با تشویق مردم به عزاداری و بزرگداشت این روزها اعلام کردند: اگر آن زمان نبودیم
ص:12
که از اهل بیت علیهم السلام دفاع کنیم، امروز با عزاداری، سینه زنی، تشکیل هیأت های عزاداری و پیام ها نمی گذاریم مظلومیّت فاطمۀ زهرا علیها السلام به فراموشی سپرده شود.
شایان ذکر است حضرت آیة اللّه العظمی فاضل لنکرانی قدس سره سال ها به مناسبت سالگشت شهادت مظلومانه حضرت صدّیقه کبری فاطمة الزهراء علیها السلام به جهت اهتمام بر سوگواری و عزاداری این مصیبت جانگداز از سوی مردم اقدام به صدور پیام هایی نمودند که تقدیم به علاقمندان و دوستان اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام می گردد.
امید است مقبول درگاه احدیّت قرار گرفته و موجب خشنودی آن بانوی رنج دیده و فرزند دلبندش حضرت ولی عصر (عجل اللّه تعالی فرجه الشریف) گردد.
مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام
ص:13
ص:14
ص:15
ص:16
بسم اللّه الرحمن الرحیم
الحمد للّه ربّ العالمین والصّلاة والسّلام علی سیّدنا محمّد وآله الطاهرین سیّما الصدّیقة الشهیدة فاطمة الزهراء واللعن علی أعدائهم اجمعین.
این ایّام مصادف است با شهادت بزرگ ترین بانوی جهان اسلام حضرت فاطمه زهرا؛ آن حقیقت، گوهری است که تا کنون ابعاد وجودی اش برای اهل فکر و بصیرت به صورت صحیح و دقیق روشن نگشته است و او را فاطمه گفته اند؛ زیرا که خلق از کنه معرفت او محرومند(1). ذاتی که از غضب او پیامبر صلی الله علیه و آله و حقّ تعالی غضب می کنند و از رضایت او خشنود می گردند(2) حقیقتی که می توان گفت علاوه بر
ص:17
این که محور اهل کساء است(1) ، محور اصلی اهل بیت در آیه تطهیر
ص:18
است(1) و از شعاع وجودی او اراده حقّ تعالی بر إذهاب رجس و تطهیر آنان تعلّق گرفت.
ما که اکنون مفتخر به پیروی از آن بانوی گرامی و فرزندان معصوم وی هستیم، باید در شرایط کنونی آگاهی بیشتر نسبت به افکار و اندیشه ها و دستورالعمل های آنان داشته باشیم و مبادا در انجام
ص:19
وظایف خود کوتاهی نماییم. لازم است علمای بلاد و خطبای محترم علاوه بر آن که مجالس عزاداری را هر چه باشکوه تر انجام می دهند، ابعاد معنوی و علمی آن حضرت را مورد توجّه خاص قرار دهند و بحمداللّه مکتب تشیّع مشحون از استدلال و منطق است و اهل انصاف و تدبّر به راحتی در برابر آن خضوع می نمایند.
دشمن، امروزه به خوبی دریافته است که برای تهی نمودن این ملّت و سیطره بر امور آنان، باید آنچه را که تجلّی اعتقادات و ایمان مردم است، خاموش و کم رنگ سازد، روزی با جهالت تامّ و تمام، گریه و عزاداری بر حضرت سیّدالشهداء علیه السلام را امری لغو، و مورد شبهه قرار داده و روزی در شهادت فاطمه زهرا علیها السلام تردید می کند؛ در حالی که این امر از واضحات تاریخ اسلام است.
معاندان بدانند اگر به خیال خود در شهادت آن حضرت شبهه ای را القاء کنند، هرگز نمی توانند در مظلومیّت ایشان و ستم هایی که بعد از رسول خدا صلی الله علیه و آله به ایشان وارد شد(1) ، خدشه ای را تصوّر نمایند؛ عمر
ص:20
کوتاه وی(1) ، خطبه آتشین و سراسر استدلالی او در مسجدالنّبی صلی الله علیه و آله(2) ، گریه های شبانه روزی ایشان(3) و دفاع محکم آن حضرت از حریم
ص:21
ولایت(1) ، همه ادلّه روشنی بر مظلومیّت آن بانو است و از این جهت،
ص:22
جهان اسلام در مظلومیّت او و شوهرش همیشه عزادار و سوگوار است.
انقلاب اسلامی، از توجه خاصّ ملّت ایران به همین ایّام، نشأت گرفت و امروزه بهترین عامل برای حفظ و تداوم آن، اهمیّت دادن به چنین ایّامی است؛ لازم است مؤمنین و پیروان اهل بیت علیهم السلام به ایّام فاطمیّه بیش از گذشته اهتمام ورزیده و نگذارند این حادثه ناگوار در لابلای حوادث دیگر کم رنگ شود؛ و خصوصاً روز سوّم جمادی الثّانی که از طرف دولت جمهوری اسلامی تعطیل عمومی اعلام شده است را مورد عنایت خاص قرار دهند. باشد که آن حضرت را که مادر فرهنگ تشیّع است، در این راه همراهی نماییم و در روز قیامت مورد شفاعت خاص ایشان و اولاد طاهرینش قرار گیریم.
والسّلام علی جمیع إخواننا المؤمنین ورحمة اللّه وبرکاته.
محمّد فاضل لنکرانی
80/5/30
ص:23
ص:24
بسم اللّه الرحمن الرحیم
إِنَّ الَّذِینَ یُؤْذُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فِی الدُّنْیَا وَ الْأَخِرَةِ وَ أَعَدَّ لَهُمْ عَذَابًا مُّهِینًا (1) ؛ و قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله: فاطمة بضعة منّی من آذاها فقد آذانی(2)
یکی از بزرگترین افتخارات شیعه، داشتن شخصیّتی است که سیّدۀ زنان عالم(3) و دارای مقام عصمت و طهارت است، و به مقتضای
ص:25
آیۀ تطهیر(1) که در مورد پنج تن نازل شد و در رأس آنها رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله است(2) ، از هر رجس و پلیدی و هر گناه و معصیت بر حسب اراده تکوینی خداوند متعال دور، و به طهارت مطلقه و پاکی از هر جهت آراسته است. مقام شامخ آن بزرگوار از افق افکار محدود و نارسای ما، بیرون، و دست اندیشه و فکر ما از پی بردن به آن کوتاه است(3).
او اوّلین شهیدۀ راه پر افتخار ولایت و امامت بود وائمۀ معصومین علیهم السلام عموماً به فرزندی ایشان افتخار می کردند(4).
ص:26
فاطمه علیها السلام زنی است که در اوج مظلومیت و با وجود مصائب فراوان، خصوصاً مصیبت از دست دادن پیامبر صلی الله علیه و آله و در شرائط بسیار حسّاس که بشر عادی حتّی قادر بر تکلّم معمولی نیست، در حضور حکّام و بزرگان قوم آنچنان خطبه ای(1) ایراد می کند که خردمندان از درک آن عاجزند که چگونه یک زن در چنین موقعیّتی بتواند این گونه مستدل و محکم سخن گوید، آنهم مطالبی بسیار مهمّ و مربوط به توحید و نبوّت و امامت و نیز سرزنش کسانی که به حکم راحت طلبی و زندگی آرام، وظیفه الهی خود را ترک و در برابر ظلم دیگران سکوت نموده اند.
آری، باید اعتراف نماییم که مع الأسف بعد از گذشت یکهزار و چهارصد سال، نتوانسته ایم آن گوهر بی نظیر را بشناسیم و از آن تأسف آورتر، آن که جهل و نادانی و چه بسا هواهای نفسانی و فریب افکار به ظاهر جدید خوردن، سبب آن گردیده که برخی کوردلان، مقامات آن حضرت را مورد تردید قرار دهند.
ص:27
آری، هرگز برای بشر عادی قابل فهم نیست که یک زن از نوع بشر، به حدّی از رشد و تعالی برسد که رضایت او محور رضایت حقّ تعالی گردد(1).
مدّتی است مطالبی عاری از حقیقت و کاشف از عناد و لجاج در مورد ایشان گفته یا نوشته می شود که وجدان هر منصف و علاقمند به حقیقت را جریحه دار می سازد. صحیح است که مسأله وحدت مورد تأکید معمار بزرگ انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی قدس سره بود؛ امّا مقصود آن حضرت این نبود که شیعه از مبانی اعتقادی متقن و محکم خویش دست بردارد و شاهد کذب و دروغ حتّی نسبت به فاطمه زهرا علیها السلام باشد؛ بلکه به وضوح مقصود ایشان این بود که مسلمین عموماً در برابر دشمنان اسلام، ابرقدرت جهانی متحد شوند تا دشمن
ص:28
نتواند در حقیقت اسلام رخنه ایجاد نماید.
اینک بر شیعیان و پیروان اهل بیت: است که دوشنبه روز سوّم جمادی الثانی را که برحسب روایات صحیحه(1) مصادف با شهادت آن
ص:29
ص:30
ص:31
ص:32
حضرت بوده و دولت جمهوری اسلامی ایران آن را تعطیل رسمی اعلام کرده است، هر چه باشکوه تر عزاداری نمایند و مجالس و محافل آن حضرت را کمّاً و کیفاً رونق بخشیده، و با دستجات عزادار در کوچه ها و خیابان ها ظاهر شوند تا فی الجمله حقّ آن شهیده را ادا کرده باشیم. پیدا است که بی تفاوتی در این رابطه آثار منفی نگران کننده در پیش خواهد داشت.
والسلام علی جمیع عباد اللّه الصالحین.
محمّد فاضل لنکرانی
1381/5/18
ص:33
ص:34
بسم اللّه الرحمن الرحیم
إِنَّ الَّذِینَ یُؤْذُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فِی الدُّنْیَا وَ الْأَخِرَةِ وَ أَعَدَّ لَهُمْ عَذَابًا مُّهِینًا .(1) قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله: فاطمة بضعة منّی یؤذینی ما آذاها(2).
پیرو نوشتاری که سال گذشته به مناسبت سالروز شهادت صدّیقه کبری فاطمه زهرا علیها السلام تحریر شد، معروض می دارد: بزرگداشت شهادت این بانوی بزرگوار که اوّلین و باشخصیّت ترین شهیده راه ولایت است، تجدید عهد با مقام شامخ ولایت که اکمال دین و اتمام نعمت(3) خداوند با آن است، می باشد. فاطمه ای که رضایت او رضایت پیامبر صلی الله علیه و آله و رضایت پیامبر رضایت خداست و غضب او غضب پیامبر
ص:35
و غضب پیامبر غضب خداست(1).
فاطمه ای که ائمّه بزرگوار ما یعنی کامل ترین انسان های تاریخ بشریت به مادری او افتخار می ورزیدند(2). فاطمه ای که با عمر بسیار کوتاهش(3) ، تشیّع را برای همیشه بیمه کرد، فاطمه ای که با خطبۀ غرّایش(4) دوست و دشمن را حیرت زده نمود.
فاطمه ای که با گریه های مداومش(5) در داخل و خارج شهر مدینه، عظمت مصیبت از دست دادن پدر و مظلومیّت شوهرش را به گوش همگان رسانید و هنوز، گویا صدای او در فضای مدینه طنین انداز است.
ما شیعیان افتخار می کنیم که معارف حقیقی و بی شائبه دین را از مکتب فرزندان معصوم او فرا گرفته ایم. معارفی که با عقل سلیم منطبق، و در هر شرایطی قابل عرضه، و برخوردار از جامعیّتی که به همۀ نیازهای بشری پاسخگوست. با مکتب فاطمه و فرزندان او علیهم السلام ملّت بزرگ و آگاه ایران توانست در برابر ظلم ظالمین ایستادگی، و استقلال و عزّت خود را بدست آورند.
از این جهت، دشمنان قسم خورده اسلام متوّجه این نکته شده اند
ص:36
که برای نابودی این ملّت باید فاطمیّه و عاشورا، شعبان و رمضان را از این ملّت بگیرند و آنگاه به اهداف شوم خود نایل شوند.
در اینجا تذکّر مجدّد این نکته را لازم می دانم که تعظیم این ایّام و به پا داشتن مجالس عزا و مصیبت، از سیره مسلّمه و عملی امام خمینی قدس سره بود و این امر ارتباطی به قضیّه وحدت ندارد. وحدتی را که امام بزرگوار و آیة اللّه بروجردی قدس سره بر آن تأکید داشتند، به این معنی نیست که شیعه نسبت به اعتقادات مسلّمه خود سکوت کند، و یا آن را نادیده بگیرد، بلکه مقصود وحدت تمامی مسلمین در برابر استکبار جهانی است که داعیه قدرت منحصره دارد و با الهام از صهیونیزم در فکر فرو پاشیدن مبانی متقن اسلام است.
اینک بر عموم شیعیان است که در روز سوّم جمادی الثانی که از طرف دولت جمهوری اسلامی تعطیل رسمی است، محافل و مجالس عزا اقامه نموده و با دستجات عزادار در کوچه ها و خیابان ها ظاهر شوند تا گوشه ای از حق آن شهیده را ادا کرده باشیم.
یُرِیدُونَ لِیُطْفُِواْ نُورَ اللَّهِ بِأَفْوَ هِهِمْ وَ اللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْکَفِرُونَ (1) ؛ نور الهی برای همیشۀ تاریخ روشن، و دل های خالی از تعصّب از آن استضائه می نمایند.
محمّد فاضل لنکرانی
1382/5/7
ص:37
ص:38
بسم اللّه الرحمن الرحیم
إِنَّ الَّذِینَ یُؤْذُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فِی الدُّنْیَا وَ الْأَخِرَةِ وَ أَعَدَّ لَهُمْ عَذَابًا مُّهِینًا (1) . قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله: فاطمة بضعة منی یؤذینی ما آذاها(2).
در ایّام شهادت عصمت کبری فاطمه زهرا علیها السلام قرار گرفته ایم.
وجود شریفی که هم امّ ابیها بود و هم امّ و مادرگرامی ائمه اطهار علیهم السلام(3).
ص:39
حقیقتی که محور اهل بیت عصمت و طهارت و رمزی عظیم در خلقت، که بشریّت حتّی شیعیان و محبّین نتوانسته اند او را بشناسند.
انسیه ای(1) که حقیقت نورانی او در پس پرده های ظلم و عناد و جهل و
ص:40
خصومت باقی ماند و تا قیامت هم روشن نخواهد شد.
شیعه و بلکه همه انسانیّت و ملک و ملکوت به وجود چنین مخلوقی افتخار نموده و این کوثر(1) عظیم خدادادی را سبب بقاء دین پیامبر صلی الله علیه و آله و سیراب شدن جامعه بشری از کمالات و علوم و سجایای فرزندان گرام او می داند.
واقعاً اگر زهرا علیها السلام نمی بود و این دُرّ گرانبهای وجود تجلّی نمی کرد، چه افق تاریکی بر عالم تکوین و تشریع ترسیم می گشت؟! همه انسانها بر حسب آیه شریفه قُل لَّآأَسَْلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَی (2). در برابر حقّ معنوی بزرگ پیامبر در هدایت بشریّت، موظّف به یک تکلیف مشترکند و آن، مودّت و محبّت به ذی القربی و خاندان پیامبر صلی الله علیه و آله است که در رأس آنان زهرای اطهر است(3).
ص:41
این امر به عنوان یک تکلیف و فریضه برای همه انسان ها در تمامی دوران است و اختصاص به مردم زمان آن حضرت نداشته است.
مودّت نسبت به فاطمه، تکریم و تعظیم آن حضرت، و احیای یاد
ص:42
و خاطره او و ذکر رنج ها و مصائبی است که بر آن وجود نازنین وارد شده است(1).
ما هیچگاه نمی توانیم آن مصائب را فراموش نماییم و تاریخ گواه بر این امر است که در مدّت عمر کوتاه(2) چه زجرها و ظلم ها بر آن یگانه بانو وارد شد که امیرالمؤمنین علی علیه السلام که در رأس موحّدین است، بعد از شهادت او فرمود: حزن و اندوهم همیشگی است و پایان نمی پذیرد(3). آیا با چنین تعبیری، شیعه حضرت علی علیه السلام و امّت پیامبر صلی الله علیه و آله می تواند جدای از این حزن و ماتم باشد؟
از این جهت، بر شیعیان و پیروان اهل بیت علیهم السلام است که در روز چهارشنبه سوّم جمادی الثانی، که بر حسب روایات صحیحه(4) مصادف با شهادت آن حضرت است و بحمد اللّه در کشور جمهوری
ص:43
اسلامی تعطیل رسمی است، هر چه بیشتر در احیای این امر بکوشند و با فریادها و عزاداری ها و دستجات، ارادت خود را به آن حضرت اظهار و گوشه ای از حقوق آن شهیده را ادا نمایند. انشاء اللّه.
محمّد فاضل لنکرانی
83/4/29
ص:44
خدا صلی الله علیه و آله(1) و همسر امیر المؤمنین علی علیه السلام و مادر امامان معصوم ما است(2).
آن حضرت بزرگترین بانوی عالمیان است. گرچه در قرآن کریم خداوند نسبت به حضرت مریم فرموده است «واصطفاک علی نساء العالمین»(3)، امّا برحسب روایات معتبره این اختیار واصطفاء از آن جهت بوده است که حضرت مریم بدون شوهر ولادت حضرت عیسی (علی نبیّنا وآله وعلیه السلام) را محقّق ساخت و از این جهتِ خاص، حضرت مریم علیها السلام نظیر نداشت. امّا مقام و عظمت حضرت فاطمه علیها السلام در علم و عصمت و طهارت و عبودیّت و بندگی بر همه زن های عالم از ازل تا ابد برتری دارد(4).
ص:46
لازم است شیعیان و مسلمانان روز سوّم جمادی الثانی که مصادف با شهادت آن صدّیقه کبری است و از طرف دولت جمهوری اسلامی تعطیل عمومی است را گرامی دارند و با برپایی مراسم سوگواری وعزاداری و به راه انداختن دستجات، این روز را به عاشورایی دوّم تبدیل نمایند، همان طوری که به حمد اللّه در چند سال اخیر، این ملّت فاطمی به وظیفه خویش به نحو احسن عمل کردند ولازم است از این جهت تقدیر وتشکر نمایم. روشن است که تکریم واحترام به زهرای اطهر، همانا تعظیم پیامبر صلی الله علیه و آله و اجر رسالت آن حضرت است.
ملّت عزیز وبزرگوار ایران با تمسّک به حبل محکم ونا گسستنی
ص:47
اهل بیت علیهم السلام(1) افتخارات بزرگی را در صحنه های انقلاب آفرید و با همین نیرو به پیش می رود؛ باید بدانیم رمز موفقیت ما، ارتباط وایمان کامل به مکتب ائمه طاهرین وتوسّل به آن ذوات مقدّسه است. هویّت واقعی ما، تشیّع حقیقی و اسلام راستین است. خداوند متعال هرچه بیشتر ما را از عنایات کوثر خویش فاطمه زهرا علیها السلام(2) بهره مند بفرماید.
محمّد فاضل لنکرانی
84/4/15
ص:48
ص:49
ص:50
بسم اللّه الرحمن الرحیم
فرا رسیدن ولادت کوثر نبوت و امامت فاطمه زهرا سلام اللّه علیها و نیز تقارن آن را با یکصدمین سال ولادت با سعادت رهبر کبیر انقلاب امام راحل به همۀ علاقمندان و پیروان خصوصاً شرکت کنندگان در کنگره ای که مزیّن به این عناوین پرافتخار است تبریک و تهنیت می گویم، بسیار خوشوقتم که جمعی از بسیجیان محترم و آشنایان به مکتب حضرت زهرا علیها السلام در صدد برآمده اند تا با احیاء فرهنگ فاطمی و معرّفی این الگوی الهی، بانوان محترم جامعۀ اسلامی، ما را که در زمان طاغوت بخشی از آنان به انحطاط کشیده شده بودند، دگربار به سوی قلّۀ رفیع انسانیت به پرواز درآورند. بانوان ما بدانند چنانچه این نهضت عظیم اسلامی صورت نمی گرفت وجود شریف آنان روز به روز از معنویت و حقیقت دور می گشت، زیرا قبل
ص:51
از نهضت اسلامی، الگو برای زنان ما بیگانگان بودند و هیچگاه وجود حضرت فاطمه علیها السلام را به عنوان الگو معرفی نمی نمودند؛ ایادی فسق و فجور به دنبال معرفی اشخاصی بودند که هیچ رائحه ای از دین و انسانیت از آنان به مشام نمی رسید. خداوند را شکر گزاریم که در پرتو انقلاب و مجاهدت های خستگی ناپذیر امام و ملت شهیدپرور آن حضرت بیش از پیش به جامعه و بانوان معرفی شده است. بدانید که او مربی و الگوی همۀ انسان ها است، او رمز واقعی خلقت است؛ اگرچه باید اعتراف نماییم که عقول ناقص ما از شناخت او عاجز است، لأنّ الخلق فطموا عن کنه معرفتها. إن شاء اللّه از موقعیتی که فراهم آمده کمال استفاده برده شود و هرچه بیشتر ابعاد وجودی حضرت زهرا علیها السلام و فرزندش خمینی عزیز و نیز وظایفی را که بانوان در شرایط کنونی نظام ما دارند، شناخته شود و نیز هرچه بیشتر مشکلات و مسائل مختلف مربوط به آنان بررسی گردد تا مسؤولان نظام بتوانند برنامه های بهتری را برای این قشر عظیم جامعه پایه ریزی و تدوین نمایند.
محمّد فاضل لنکرانی
78/7/7
ص:52
بسم اللّه الرحمن الرحیم
من عمل صالحاً من ذکر أو انثی وهو مؤمن فلنحیینّه حیاة طیّبة.
درود و تحیّت انبیاء و ملائکۀ الهی بر اشرف زنان فاطمۀ زهرا سلام اللّه علیها، شخصیتی که با عمر کوتاه خویش سرنوشت انسانیت را رقم زد و به رسالت و نبوت و امامت حیات بخشید و همۀ وجود و عالم کون را ثمرۀ وجود خویش ساخت و به حق، او کوثر الهی بود.
سلام و درود بر زنان و خواهران پاکدامنی که زهرای اطهر را که الگوی همۀ انسان هاست، سرمشق زندگی دنیوی و اخروی خود قرار داده و همواره در پی پیاده نمودن ابعاد وجودی آن حضرت در سطح نازلی از وجود خویش اند، و سلام و درود بر شما خواهران محترمه و شرکت کنندگان در این همایش بزرگ و باشکوه علمی عفاف.
ص:53
اینجانب که خود یکی از پایه گذاران و مؤسسین مرکز مهم جامعة الزهراء بوده و سال های متمادی از نزدیک در سیاست گذاری و برنامه ریزی و نیز تشکیل برخی از کلاس های اخلاقی حضور داشته ام مطالبی را مورد تذکر قرار می دهم:
1 - انقلاب اسلامی ایران بیش از هر چیز، سهم بزرگی در ارتقاء سطح علمی بانوان و استیفای حقوق و احیای ابعاد مکتوم و خاموش آنان دارد. به برکت این نظام مقدس بانوان ما به محیطهای علمی و فرهنگی در سطح کلان اعم از حوزوی و دانشگاهی راه یافته و به تأثیرگذاری در سرنوشت جامعۀ اسلامی نائل گردیده اند. لذا بر شما لازم است در شرایط کنونی حداکثر استفاده را از فضای آماده شده بنمایید و خود را با تجهیز به سلاح علم و ایمان به کمالات انسانی والاتری برسانید.
2 - امروزه برخی از افراد مغرض و یا نادان با شعار تساوی زن و مرد همان هدفی را دنبال می کنند که نه تنها به زن بهایی نداده، بلکه تمام ارزش او را در معرض نابودی قرار می دهد. خواهران محترمه بدانند که جعل یا عدم جعل منصب قضا برای زن هیچگونه تأثیری در رسیدن به کمالات والای انسانی او ندارد، تساوی یا عدم تساوی در ارث و یا مقدار دیه و نیز تفاوت یا عدم تفاوت در شهادت هیچگونه نقشی در زوایای روحی و ملکوتی وی ندارد. برشماست که حقیقت خود را دریابید و با اشکالات واهی که از طرف برخی از جاهلان و یا مغرضان مطرح می شود، وقعی ننهید. بدانید برخی از احکام فقهی در
ص:54
مورد زنان که به حسب ظاهر توهّم محدودیت و یا تنقیص برای آنان را ایجاد می کند، نزد اهل نظر و بصیرت، تحفیظ و تقدیس آنان برای انجام وظایف خطیر و بزرگ تر است که قطعاً از عهدۀ بسیاری از مردان بر نمی آید، از خود بپرسید که آیا زن بودن، مانع برای رسیدن به حیات طیّبه است که وعدۀ قطعی الهی سالکان راه اوست؟ بر چیزهایی که قرآن بر آن حساسیت نشان داده، پافشاری کنید. شما می دانید که قرآن فریاد زده: هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَالَّذِینَ لا یَعْلَمُونَ اما نفرموده است که هل یستوی الرجال والنساء.
3 - در این نشست علمی سعی نمایید مسائل مختلف علمی مربوط به حجاب خصوصاً مسائل فقهی مربوط به آن را با دقت و تأمل فقیهانه مبتنی بر فقه سنتی بررسی نمایید و هرگز به آراء شاذّ و نادر توجهی ننمایید. در تبیین حکم حجاب و ارزش عفاف لازم است از بیان ها و شیوه های متنوع استفاده نمایید و اثبات نمایید که حجاب نه تنها انسان را از منجلاب فساد و فحشا حفظ می کند، بلکه فکر او را جهت دهی کرده و متوجه تحصیل معارف عالیه اعم از حوزوی و غیر آن می نماید و در پرتو آن استعدادها و قابلیت های فکری و علمی و روحی زن شکوفا می شود.
در خاتمه ضمن تشکر و قدردانی از برگزار کنندگان این نشست باید عرض کنم در صورتی می توانیم یک جامعۀ کاملاً اسلامی داشته باشیم که قبل از هر چیزی زنان آن جامعه بتوانند خود را مهذّب و متخلّق به اخلاق الهی نمایند. امیدوارم خداوند متعال همۀ زنان و همۀ
ص:55
مردان را در رسیدن به سعادت کامله موفّق و مؤیّد بدارد و جامعۀ اسلامی ما را از هرگونه توطئه مصون و محفوظ بدارد.
محمّد فاضل لنکرانی
79/6/20
ص:56
بسمه تعالی
در این دیدار ابتدا گزارشی از فعالیت های هیأت های مذهبی خدمت آیة اللّه العظمی فاضل لنکرانی دامت برکاته ارائه و تقدیم شد؛ سپس از محضر مبارک ایشان تقاضای ارشاد و راهنمایی های لازم گردید.
معظم له ضمن خوشامد گویی به حاضران، طی سخنانی فرمودند:
نسبت به مراسم ایام فاطمیه باید توجه و اهتمام بیشتری داشته باشید، زیرا دشمنان و کج اندیشان به انحاء مختلف در صدد تضعیف آن هستند. هرچند در قبال این موضوع مسؤولان فرهنگی جامعه باید توجه و دقت کنند، ولی همواره نقش مردم و اهتمام آحاد ملّت، مهم تر از نقش مسؤولان بوده و تأثیر بیشتری گذاشته و ثمرۀ بهتری خواهد داشت. همانگونه که این نقش و تأثیر را در مراحل مختلف انقلاب به وضوح دیده ایم؛ تعظیم شعائر دینی از وظایف مردم و هیأت های مذهبی است و شما نباید خود را از این وظیفۀ مهم کنار
ص:57
کشیده و آن را فقط از وظایف مسؤولان فرهنگی بدانید.
از این رو، بر شما لازم است همانگونه که محرّم و صفر را با شوق و شور زائد الوصفی زنده نگاه داشته اید - به ویژه امسال که مصادف با ایام نوروز بود، دیدیم شما شیفتگان حضرت سیدالشهداء و اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام همانگونه که انتظار می رفت، با گرمی و حرارت تمام، مراسم سوگواری سالار شهیدان را برگزار نمودید - شایسته است که مراسم سوگواری صدّیقۀ کبری حضرت فاطمۀ زهرا سلام اللّه علیها را نیز با همان شور و شکوه و حرارت برگزار کنید.
شکوه و حرارت این مراسم مشت محکمی است بر دهان یاوه سرایان و کسانی که سعی در القاء شبهه بین مردم ما را دارند؛ و فکر نکنید که این مطالب ضدّ وحدت است. وحدتی که مدّ نظر مرحوم حضرت امام است، کنار گذاشتن عقاید و آرمان های استوار تشیّع و دست کشیدن از آنها نیست. حفظ وحدت آن نیست که کیان تشیع به فراموشی سپرده شود. اگر خدای ناکرده مبتلا به انحراف فکری شده و تحت عنوان حفظ وحدت از عقیده و آرمان و ولایت معصومین علیهم السلام و سیرۀ آن بزرگواران دست بکشیم، تشیع را به مسلخ کشانده و از بین برده ایم.
سکوت و بی تفاوتی در این مورد و کم توجهی به ایام فاطمیه سبب جدایی از تشیع و آرمان های مقدس آن است.
من خویش را در مقابل خدای سبحان مسؤول می بینم؛ از این رو، مطالب فوق را به عنوان اتمام حجّت با شما در میان گذاشتم.
محمّد فاضل لنکرانی
81/5/18
ص:58
بسم اللّه الرحمن الرحیم
الحمد للّه والصّلاة علی رسول اللّه واهل بیته ولعنة اللّه علی أعدائهم أجمعین.
قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله: «فاطمة بضعة منّی من سرّها فقد سرّنی ومن سائها فقد سائنی».
سلام و درود خداوند متعال بر انبیای عظام و اولیا و اصفیای گرام، رحمت خداوند بر کسانی که عهده دار تبیین دین مبین و دستورات الهی، و دفاع از آن گردیدند؛ سلام و صلوات خدا بر یگانه بانویی که در عرش الهی محبوب ملائکه ی مقرّب و هم کلام با برترین آنان و حامل علم خدا یعنی جبرئیل امین بود؛ درود بی کران خداوند بر فاطمه سلام اللّه علیها که بهجت قلب و نور چشم رسول خدا صلی الله علیه و آله و عزیزترین انسان ها در پیشگاه او بود؛ وجودی که نور پیامبر صلی الله علیه و آله سراسر او را
ص:59
احاطه نموده و از این جهت شبیه ترین مردم در رفتار و کردار به رسول خدا بود. شگفتا، او چه موجودی است که رسول خدا به هنگام ورودش به او خیر مقدم می گوید و دست او را می بوسد و در مکان خویش جای می دهد؟
او چه حقیقتی است که به هنگام قیامت و صحنۀ محشر جبرئیل از طرف راستش و میکائیل در جانب چپش، و امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام در پیشاپیش او، و دو آقای جوانان اهل بهشت، حضرت امام حسن و حضرت امام حسین علیهما السلام در پس او حرکت می کنند و آن چنان باجلالت وارد بهشت می شود و خداوند به او می فرماید از من بخواه تا عطا نمایم و هرچه خواهی اجابت نمایم؛ و او در جواب خداوند عرض می کند: «أنت المُنی وفوق المُنی»؛ تو که برتر از هر آرزوئی، آرزوی منی؛ و از خداوند تقاضا می کند که محبّین مرا به آتش دوزخ مسوزان؛ و خداوند می فرماید: قبل از خلقت آسمان ها و زمین با خود عهد نموده ام که محبّین تو را به آتش دوزخ نسوزانم.
مقصود از نقل این مطلب آن است که، شخصیتی که اینچنین مورد احترام خدا و رسول خدا و انبیای الهی است و کلام و وجود و حرکات او در ملک و ملکوت و در دنیا و آخرت تأثیر گذار است، آیا بر ما نیست که هرچه بیشتر خود را به این حقیقت نورانی نزدیک نماییم؟! و آیا بر جامعۀ ما به خصوص خواهران محترمۀ ما، سزاوار است که از این خیر کثیر و کوثر الهی که برای همۀ عالم و آدم است دور باشند؟!
ص:60
باید در چنین محافلی ابعاد وجودی آن حضرت که بسیار ناشناخته است، در حدّ توان به دیگران شناسانده شود تا شاید قطره ای از بحر معرفتش به ذائقه ها برسد.
اینجانب از همۀ کسانی که در شکوفا نمودن طریق ولایت اهل بیت علیهم السلام و ایجاد ارتباط بین مردم خصوصاً جوانان و خاندان عصمت و طهارت و به خصوص فاطمۀ زهرا سلام اللّه علیهم اجمعین تلاش می نمایند تشکر می نمایم.
محمّد فاضل لنکرانی
81/7/22
ص:61
ص:62
بسم اللّه الرحمن الرحیم
الحمد للّه ربّ العالمین والصّلاة والسّلام علی سیّدنا ونبیّنا ابی القاسم المصطفی محمّد وعلی آله الطیّبین الطاهرین المعصومین.
سلام و درود خداوند بر انبیای عظام و پیامبران الهی که واسطۀ حقیقی بین ملک و ملکوت و انسان و خداوند هستند و بالاترین تحیّات و افضل صلوات بر خاتم النبیین پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله که اشرف خلق و سیّد همۀ رسولان الهی است. و درود خدا و ملائکه و انبیاء بر آل پیامبر و اهل بیت طاهرین او صلوات اللّه علیهم اجمعین. وصلاة وسلام خدا و پیامبر بر دخت گرامی آن حضرت، فاطمۀ زهرا علیها السلام؛ آن بانو که واجد همۀ کمالات ظاهر و باطن بود، او نه تنها دخت پیامبر است، بلکه صاحب همۀ عناوینی است که می تواند حاکی از هریک از
ص:63
کمالات بشری باشد. فاطمه سلام اللّه علیها اشرف زنان عالم و الگوی تامّ و جامع و کامل برای همۀ انسان ها اعمّ از زن و مرد است.
شخصیتی که پیامبر هر روز بر او و فرزندانش درود می فرستاد و از او بوی بهشت را استشمام می نمود. انسانی که به تصریح رسول خدا سیّدۀ نساء اهل جنّت و پارۀ تن آن حضرت بود. بانوئی که عنایات حق تعالی از بدو تولّد بر او مشهود و ویژگی های معنوی و نورانی او بر همگان نمایان بود.
می توان گفت همان گونه که علی بن ابی طالب علیه السلام باب شهر علم پیامبر است، فاطمه نیز راه روشن و واضحی است که برای رسیدن به برخی از کمالات و درجات پیامبر قرار داده شده است. کسی که رضایت و غضب او محور رضایت و غضب پیامبر و درنتیجه، موجب رضایت و عضب حق تعالی است، به قطع می تواند باب معرفت خدا و نبی باشد.
به شما آقایان و فضلایی که در این مجلس گردِهم آمده اید تا با فاطمه علیها السلام بیشتر و بهتر آشنا شوید، تبریک عرض می کنم. شناخت فاطمه علیها السلام به انسان معرفت توحیدی می دهد و بر درجات معرفت توحیدی انسان می افزاید. فاطمه در درجات بالایی از معرفت توحید حق تعالی بود، به حدّی که عبادت او موجب مباهات الهی بر فرشتگان است. معرفت فاطمه انسان را به وادی امن توحید ربوبی در همۀ ابعاد آن رهنمون می سازد؛ آشنایی با فاطمه و معرفت او معرفت پیامبر است. درک وجود او کلیدی است برای گشوده شدن بسیاری از
ص:64
حقایق و اسرار عالم هستی. همه باید در این مسیر قرار گیریم و اولین قدم در پرداخت مزد رسالت پیامبر صلی الله علیه و آله همین است که اهل بیت او را بیشتر بشناسیم و قلوب خود را منوّر به نور معارف آنان و مطهّر به ولایت آنان سازیم تا به برکت معرفت آنان موفّق به شناخت دین شده و در این وادی امن، از ضلالت محفوظ بمانیم.
در خاتمه از همۀ شرکت کنندگان و مسؤولین محترمی که در تشکیل این محفل نورانی و عظیم اهتمام وافر نموده اند تشکر می کنم.
محمّد فاضل لنکرانی
82/7/22
ص:65
ص:66
بسم اللّه الرحمن الرحیم
ألحمدللّه ربّ العالمین والسّلام علی سیّدنا ومولانا ابی القاسم محمّد صلی الله علیه و آله والائمّة المعصومین سیّما بقیّة اللّه فی الأرضین ولعنة اللّه علی أعدائهم أجمعین.
از اینکه برادران و خواهران محترمه اینجا تشریف آورده اند و ما را موظّف کرده اند که چند جمله ای عرض کنیم، صمیمانه تشکّر می نمایم. از اشاراتی که برادر عزیزمان داشتند استفاده کردیم که برادران و خواهران در کنگره فاطمه شناسی مشغول کار هستند و یا در آینده شروع به کار می کنند؛ با توجّه به اطلاع دقیقی که من دارم؛ از شواهد و قرائنی که در دسترس است و بالاخره از مسائل مملکت به گوش ما می رسد و مخصوصاً مسائلی که از سیستان و بلوچستان شنیده می شود، کار شما بسیار پُرقیمت است. برخی نادانان، هجوم به شیعه را
ص:67
از حضرت زهرا علیها السلام شروع کرده اند؛ مقالۀ مفصّلی دربارۀ آن حضرت نوشته بودند و زندگی او را به عنوان افسانه معرّفی نموده اند؛ پیداست که اینها می خواهند از حضرت زهرا علیها السلام شروع کنند و مطلب به اینجا تمام نمی شود و کم کم سراغ ائمّه یکی پس از دیگری می روند؛ ولی از حضرت زهرا علیها السلام چون مادر ائمّه است، شروع کرده اند. شما هم در این رابطه هر چه در انتشار فضائل حضرت زهرا علیها السلام سعی و دقت کنید و بازگو نمایید و در کنفرانس به صورت مقاله مطرح کنید، کار بسزا و ذی قیمتی انجام داده اید و مأجور هستید.
روی هم رفته، حضرت زهرا علیها السلام اوّلین شهیده در راه ولایت امیرالمومنین علیه السلام است. شما هر چه سعی و تلاش کنید در رابطه با اظهار مظلومیت و شخصیت و فضائل ایشان بسیار به جاست و جلوی انحرافاتی که می خواهد به وجود بیاورند، گرفته می شود. اینها می خواهند بزرگان ما را که حضرت زهرا علیها السلام در رأس آنهاست از ما بگیرند؛ و ملاحظه کردید که من دو سال است که در روز شهادت حضرت زهرا علیها السلام با دیدن رؤسای هیأت ها و حمایت از آنان، دسته جاتی به راه انداختیم و مجالسی ترتیب داده شد. چون حس کردیم که اینها می خواهند در قدم اول حضرت زهرا علیها السلام را از ما بگیرند. یعنی کسی را از ما بگیرند که مدال افتخار همۀ امامان ماست؛ ما هر امامی را که زیارت کنیم می گوییم السلام علیک یابن فاطمة الزهرا علیها السلام یعنی اول به حضرت زهرا سلام می گوییم و این افتخار است برای همه ائمّه که اینها فرزندان حضرت زهرا هستند و این افتخار
ص:68
است در اسلام و بی جهت نیست.
حضرت زهرا علیها السلام صرفاً یک مادر معمولی نیست، حضرت زهرا مادر همۀ ائمّه است، مادر مخصوصی است، مادر مقدّسه ای است، مادر محدّثه ای است. به فرموده حضرت امام قدس سره یعنی جبرئیل بر او نازل می شد و بعضی از مسائل را در اختیارش قرار می داد. یک چنین کسی را اینها می خواهند از ما بگیرند.
شما باید سعی و تلاش کنید هر چه می توانید در جنبه های اثباتی تلاش کنید و کتاب های مختلف، مقالات مختلف، اشعار گوناگون در فضائل آن حضرت تهیه کنید و در اختیار جامعه بگذارید. به حضرت زهرا علیها السلام، امام حسین علیه السلام، حضرت سجاد علیه السلام و بلکه همۀ ائمّه ما افتخار می کردند؛ لذا این کار شما، کار بسیار خوبی است و توجه داشته باشید که این کار از برکات انقلاب، است. انقلاب شما را در طول تاریخ وادار به این کار کرد. این که شما الآن آزادانه به فکر تهیه مقدمات هستید، ملاقات هایی دارید، با شخصیت ها صحبت می کنید، از اینها دعوت می کنید در کنفرانس ها شرکت کنند، اینها از برکات انقلاب است. این انقلاب در عین اینکه برای همۀ ما چه مرد و چه زن نعمت بزرگی بود که خداوند به آنها به جهت لیاقتی که ملت ما داشته اند عنایت کرده است و همه در آن ذینفع هستند، ولی به خواهران بیشتر توجه شده است. از خصوصیات زمان طاغوت این بود که در قالب آزادی یک بی بند و باری درباره زن ها بوجود آورده بودند که گاهی شخص خجالت می کشید بشنود یا اینکه ببیند. این انقلاب، شما را به
ص:69
مقام شامخ انسانیت رسانید و از بُعد حیوانیت، که به سوی آن می رفت، به بُعد انسانیت برگرداند.
شما بانوان در کارهای مختلف سیاسی، هیئت، جلسه تبلیغ و مسأله گفتن و درس خواندن می توانید شرکت کنید. در جامعة الزهراء متجاوز از هزاران خواهر ایرانی و غیر ایرانی حتی اروپایی به صورت شبانه روزی درس می خوانند و با برنامه های خاص رشد می کنند.
بالاخره، انقلاب، شما خواهران را به اینجا رساند، و الاّ طاغوت در برنامه ای که داشت و موفق نشد، می خواست شما را از مقام شامخی که می توانستید داشته باشید به اسم آزادی پائین بیاورد.
لذا، شما در رابطه با انقلاب، باید بیشتر سپاسگذار باشید.
همان گونه که همه ما باید قدردان باشیم و از خداوند بخواهیم که این انقلاب را که به ما عنایت کرد، آن را به دست امام زمان عجل اللّه تعالی فرجه الشریف برسانیم، ان شاءاللّه.
امیدوارم خداوند مسؤولینی که به این نظام خدمت می کنند، همه را تأیید کند. شهدا و همه آنهایی را که در این انقلاب شهید شدند با سالار شهیدان محشور گرداند. خانواده های شهدا را صبر و اجر، جانبازان را لباس عافیت و مسئولین دلسوز و علاقمند را تأیید فرماید و شما را در این راه که پیش گرفته اید موفق و مؤیّد بدارد، ان شاءاللّه.
محمّد فاضل لنکرانی
مهرماه 83
ص:70
در جمع اعضای کنگره میراث علمی و معنوی حضرت زهرا علیها السلام به ریاست آیة اللّه آقای سیدان (دام عزّه) (84/4/22)
بسم اللّه الرحمن الرحیم
لازم است درزمان ما نسبت به شیعه و معرّفی این مکتب توجه بیشتری مبذول گردد. باید امروزه ابعاد بسیار وسیع و گسترده این مکتب عزیز را به مردم دنیا بشناسانیم. ما معتقدیم در پرتو مکتب شیعه و شناسایی الگوهای این مکتب به خصوص امیرالمؤمنین علی علیه السلام و فاطمه زهرا علیها السلام می توانیم حقیقت اسلام و هدف بزرگ پیامبر صلی الله علیه و آله را محقّق سازیم.
امروزه دشمنان اسلام و گروه های مخالف اسلام، وهابیّت، یهود، صهیونیزم و آمریکایی ها، همه و همه اجماع و اتّفاق بر ضدّیت شیعه نموده اند. ما باید مراقب توطئه ها و نقشه های آنان باشیم. در این شرایط آنچه که برای ما مقدور است تأسیس مجالس و محافل و کنگره هایی برای معرّفی حضرت زهرا علیها السلام و امثال آن است.
شما ملاحظه فرموده اید که از چندین سال پیش برای تخریب و
ص:71
تضعیف مکتب اهل بیت علیهم السلام دشمنان داخلی و خارجی اقداماتی را انجام دادند و بحمداللّه مردم عزیز ما که به حقّ، پیرو ولایت و مدافع اهل بیت علیهم السلام هستند با برگزاری دستجات و عزاداری های مفصّل پاسخ مناسبی داده اند و من از همۀ آنان تشکر می کنم، و بدانند خدمت به اهل بیت و تعظیم آنان خدمت بزرگی به پیامبر صلی الله علیه و آله است.
این خطبه ای که حضرت زهرا علیها السلام دارند واقعاً در حدّ کرامت و اعجاز است؛ کسی که بزرگ ترین مصیبت یعنی وفات پیامبر و نیز ستم های زیادی بر او وارد شده است، صدور چنین کلماتی از او واقعاً کرامت حق تعالی است. اهل فکر و مردم، باید در این خطبه که معارف و حقایق بسیار زیادی در آن نهفته است، تأمّل نمایند.
شما ملاحظه می فرمایید که فاطمه زهرا علیها السلام در برابر چه شورایی و چه افرادی ایستاد که با قوی ترین حیله ها و تزویرها توانستند هدف خودشان را با ظاهرسازی مناسبی پیاده نمایند.
به نظر ما، شیعه در این زمان از هر زمان دیگری بیشتر نیاز به حمایت دارد؛ اگر بخواهیم هویت ما و حقیقت ما که همان اسلام راستین و تشیّع است، حفظ شود؛ باید فعالیت نمود و علمای بزرگ ما، خطباء و روحانیون، فضلاء و اهل قلم هرکدام باید به سهم خویش در این رابطه فعالیت نمایند. باید این را مهم ترین وظیفۀ شرعی در زمان خودمان قرار دهیم.
در خاتمه از زحمات مسؤولین این کنگره به خصوص حضرت آقای سیّدان تشکر نموده، و برای همه آرزوی توفیق کرده و از اینکه این کنگره در جوار مرقد حضرت رضا علیه السلام که رمز تشیّع و سمبل تشیّع است، برگزار می شود، اظهار خوشوقتی می نمایم.
ص:72
1 - إثبات الهداة، للشیخ محمّد بن الحسن بن علی بن محمّد بن الحسین، المعروف بالحرّ العاملی (1033-1104) المطبعة العلمیّة، قم، 1404 ه.
2 - الاحتجاج، لأبی منصور أحمد بن علیّ بن أبی طالب الطبرسی (من أعلام القرن السادس) دار الاُسوة، قم، الطبعة الثالثة، 1422 ه.
3 - إحقاق الحقّ وإزهاق الباطل، للسیّد الشهید ضیاء الدِّین القاضی نور اللّه بن شریف الدِّین بن ضیاء الدِّین نور اللّه بن محمّد شاه الحسینی المرعشی التستری (956-1019) منشورات مکتبة آیة اللّه المرعشی النجفی، قم.
4 - الاختصاص، لأبی عبداللّه محمّد بن محمّد بن النعمان العُکبری البغدادی، المعروف بالشیخ المفید (336-412) دار المفید، بیروت، الطبعة الثانیة، 1414 ه.
5 - اختیار معرفة الرجال، المعروف ب «رجال الکشّی» لشیخ الطائفة أبی جعفر محمّدبن الحسن بن علیّ الطوسی (385-460) جامعة مشهد، 1348 ش.
6 - الإرشاد فی معرفة حجج اللّه علی العباد، لأبی عبداللّه محمّد بن محمّد بن النعمان العُکبری البغدادی، المعروف بالشیخ المفید (336-412)
ص:73
مؤسّسة آل البیت علیهم السلام، بیروت، الطبعة الثانیة، 1414 ه.
7 - إرشاد القلوب، المُنجی من عمل به من ألیم العقاب، لأبی محمّد الحسن بن أبی الحسن علیّ بن محمّد الدیلمی (من أعلام القرن الثامن) دار الاُسوة للطباعة والنشر، قم، الطبعة الثانیة، 1424 ه.
8 - الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، لأبی عمر یوسف بن عبداللّه ابن محمّد بن عبد البرّ بن عاصم النمری (368-463) دار الأعلام، الاُردن - عمّان، الطبعة الاُولی، 1423 ه.
9 - اسد الغابة فی معرفة الصحابة، لعزّ الدِّین أبی الحسن علیّ بن أبی الکرم محمّد بن محمّد بن عبد الکریم الشیبانی، المعروف بابن الأثیر الجزری (555-630) دار الفکر، بیروت، الطبعة الاُولی، 1419 ه.
10 - أعلام انساء فی عالمی العرب والإسلام، لعمر رضا کحّاله، (1323-1408) مؤسّسة الرسالة، الطبعة الخامسة 1404-1984 م.
11 - إقبال الأعمال، للسیّد رضیّ الدِّین علیّ بن موسی بن جعفر بن طاووس (589-664)، نشر مکتبة الإعلام الإسلامی، قم، الطبعة الثانیة، 1419 ه.
12 - الأمالی، لشیخ الطائفة أبی جعفر محمّد بن الحسن بن علیّ بن الحسن الطوسی (385-460) مؤسّسة البعثة، قم، الطبعة الاُولی، 1414 ه.
13 - الأمالی، لأبی جعفر محمّد بن علیّ بن الحسین بن موسی بن بابویه القمّی، المعروف بالشیخ الصدوق (م 381) مؤسّسة البعثة، قم، الطبعة الاُولی، 1414 ه.
14 - الأمالی، لأبی عبداللّه محمّد بن محمّد بن النعمان العکبری
ص:74
البغدادی، الملقّب بالشیخ المفید (338-413) منشورات جماعة المدرّسین، قم المقدّسة، بالاُفست عن المطبعة الإسلامیّة، طهران، 1403 ه.
15 - أنوار التنزیل وأسرار التأویل، المعروف ب «تفسیر البیضاوی» لناصر الدِّین أبی سعید عبداللّه بن عمر بن محمّد بن علیّ البیضاوی الشافعی (م 685) شرکة مکتبة ومطبعة مصطفی البابی الحلبی وأولاده، مصر، الطبعة الثانیة، 1388 ه.
16 - بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمّة الأطهار علیهم السلام، للعلّامة المولی محمّد باقر بن محمّد تقی المجلسی (1037-1110، 1111) دار الکتب الإسلامیّة، طهران.
17 - البدایة والنهایة، لأبی الفداء إسماعیل بن عمر بن کثیر بن ضوء ابن کثیر بن زرع، المعروف بابن کثیر (700-774) دار الحدیث، القاهرة، الطبعة الاُولی، 1413 ه.
18 - البرهان فی تفسیر القرآن، للسیّد هاشم بن سلیمان بن إسماعیل ابن عبد الجواد بن علیّ بن سلیمان بن السیّد ناصر الحسینی البحرانی التوبلی الکتکتانی (م 1107) مؤسّسة البعثة، قم، الطبعة الاُولی، 1415 ه.
19 - بشارة المصطفی صلی الله علیه و آله لشیعة المرتضی علیه السلام، لأبی جعفر عماد الدِّین محمّد بن أبی القاسم علی بن محمّد بن علی بن رستم بن یزدبان الطبری الآملی الکجّی (کان حیّاً 553) مؤسّسة النشر الإسلامی، قم، الطبعة الثالثة، 1425 ه.
20 - بلاغات النساء، لأبی الفضل أحمد بن طاهر طَیفور (204-280) مکتبة الحیدریّة، 1378 ش.
21 - بیت الأحزان فی ذکر أحوالات سیّدة نساء العالمین فاطمة
ص:75
الزهراء علیها السلام، للشیخ عبّاس بن محمّد رضا بن أبی القاسم القمّی (1294-1359) دار الحکمة، قم، الطبعة الاُولی، 1412 ه.
22 - تاریخ الاُمم والملوک (تاریخ الطبری) لأبی جعفر محمّد بن جریر الطبری (224-310)، بیروت بالاُفست عن الطبعة بالقاهرة، 1387 ه.
23 - تاریخ بغداد (تاریخ مدینة السلام)، لأبی بکر أحمد بن علی بن ثابت، المشهور بالخطیب البغدادی (392-463) دار الغرب الإسلامی، بیروت، الطبعة الاُولی، 1422 ه.
24 - تاریخ الیعقوبی، لأحمد بن أبی یعقوب بن جعفر بن وهب بن واضح الکاتب، المعروف بالیعقوبی، دار صادر، بیروت.
25 - تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهرة، للسیّد شرف الدِّین علیّ الحسینی الأسترابادی النجفی (من مفاخر أعلام القرن العاشر) مؤسّسة النشر الإسلامی، قم، الطبعة الاُولی، 1409 ه.
26 - التبیان فی تفسیر القرآن، لشیخ الطائفة أبی جعفر محمّد بن الحسن بن علی بن الحسن الطوسی (385-460) مؤسّسة الأعلمی للمطبوعات، بیروت، بالاُفست عن مکتبة الأمین فی النجف الأشرف.
27 - تفسیر جوامع الجامع، لأبی علی الفضل بن الحسن بن الفضل الطبرسی (469-548) مؤسّسة انتشارات جامعة تهران، الطبعة الثالثة، 1377 ش.
28 - تفسیر العیّاشی، لأبی النضر محمّد بن مسعود بن محمّد بن عیّاش السلمی السمرقندی، المعروف بالعیّاشی (من أعلام القرن الثالث الهجری) المکتبة العلمیّة الإسلامیّة، طهران، الطبعة الاُولی، 1380-1381 ه.
29 - تفسیر غرائب القرآن ورغائب الفرقان، لنظام الدِّین الحسن بن محمّد بن حسین القمّی النیسابوری (کان حیّاً 828) دار الکتب العلمیّة، بیروت، الطبعة الاُولی، 1416 ه.
30 - تفسیر فرات، لأبی القاسم فرات بن إبراهیم الکوفی. (من أعلام الغیبة الصغری) مؤسّسة الطباعة والنشر لوزارة الثقافة والإرشاد الإسلامی، طهران، الطبعة الاُولی، 1410 ه.
31 - تفسیر القمّی، لأبی الحسن علیّ بن إبراهیم بن هاشم القمّی (من أعلام قرنی 3 و 4) مطبعة النجف، النجف، الطبعة الثانیة، 1387 ه.
32 - التفسیر الکبیر، لأبی عبداللّه محمّد بن عمر بن الحسن بن الحسین بن علی التیمی البکری الطبرستانی، المعروف بالفخر الرازی (543-606) دار إحیاء التراث العربی، بیروت، الطبعة الثالثة، 1420 ه.
33 - تفسیر کنز الدقائق وبحر الرغائب، لمیرزا محمّد المشهدی ابن محمّد رضا بن إسماعیل بن جمال الدِّین القمّی (م حدود 1125) مؤسّسة النشر الإسلامی، قم، الطبعة الاُولی، 1407-1413 ه.
34 - تلخیص الشافی، لشیخ الطائفة أبی جعفر محمّد بن الحسن بن علیّ الطوسی (385-460) مؤسّسة انتشارات المحبّین، الطبعة الاُولی، 1382 ش.
35 - تهذیب الکمال فی أسماء الرجال، لجمال الدِّین أبی الحجّاج یوسف بن عبد الرحمن بن یوسف بن عبد الملک بن یوسف بن علی ابن أبی الزهر القضاعی، المعروف بالمزّی (654-742)، دار الفکر، بیروت، 1414 ه.
36 - التوحید، لأبی جعفر محمّد بن علیّ بن الحسین بن موسی بن بابویه القمّی، المعروف بالشیخ الصدوق (م 381) منشورات جماعة المدرّسین، قم.
37 - جامع الأحادیث، لجلال الدِّین عبد الرحمن بن أبی بکر بن محمّد بن سابق الدِّین الخضیری الأسیوطی، المعروف بالسیوطی (849-911) دار الفکر، بیروت، 1414 ه.
38 - جامع البیان عن تأویل آی القرآن (تفسیر الطبری) لأبی جعفر محمّد بن جریر الطبری (224-310) دار ابن حزم، بیروت، الطبعة الاُولی، 1423 ه.
39 - الجامع الکبیر، لأبی عیسی محمّد بن عیسی بن سورة بن موسی ابن الضحّاک السلمی (209-279) دار الغرب الإسلامی، بیروت، الطبعة الثانیة، 1998 ه.
40 - الجامع لأحکام القرآن، لأبی عبداللّه محمّد بن أحمد بن أبی بکر بن فرح الأنصاری الخزرجی الأندلسی القرطبی (م 671) دار إحیاء التراث العربی، بیروت، 1405 ه.
41 - الجواهر النقی، المطبوع ضمن السنن الکبری للبیهقی (ط ه) لعلاء الدِّین بن علی بن عثمان الماردینی، الشهیر بابن الترکمانی (م 745) مطبعة مجلس دائرة المعارف النظامیّة، حیدر آباد الدکن، الطبعة الاُولی، 1344 ه.
42 - حلیة الأولیاء، لأبی نعیم أحمد بن عبداللّه بن أحمد بن إسحاق ابن موسی بن مهران الأصبهانی (336-430) دار الکتب العلمیّة، بیروت.
43 - الخصال، لأبی جعفر محمّد بن علی بن الحسین بن موسی بن بابویه القمّی، المعروف بالشیخ الصدوق (م 381) مؤسّسة النشر الإسلامی، قم، الطبعة الخامسة، 1416 ه.
44 - الدرّ المنثور فی التفسیر بالمأثور، لجلال الدِّین عبد الرحمن ابن أبی بکر بن محمّد بن أبی بکر بن عثمان بن محمّد بن خضر بن أیّوب بن محمّد
ص:76
همام الدِّین الحضیری، المعروف بالسیوطی (849-911) دار إحیاء التراث العربی، بیروت، الطبعة الاُولی 1421 ه.
45 - دلائل الإمامة، لأبی جعفر محمّد بن جریر بن رستم الطبری (من أعلام القرن الخامس) مؤسّسة البعثة، قم، الطبعة الاُولی، 1413 ه.
46 - دلائل النبوّة ومعرفة أحوال صاحب الشریعة، لأبی بکر أحمد ابن الحسین بن علی بن موسی البیهقی الخسروجردی (384-458) دار الکتب العلمیّة، بیروت، الطبعة الاُولی، 1405 ه.
47 - ذخائر العقبی فی مناقب ذوی القربی، للعلّامة الحافظ محبّ الدِّین أبی العبّاس أحمد بن عبداللّه بن أبی بکر بن محمّد الطبری (615-794)، مکتبة القدسی، القاهرة، 1356 ه.
48 - روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم والسبع المثانی، لشهاب الدِّین أبی الفضائل محمّد بن عبداللّه الحسینی الآلوسی (1217-1270) دار إحیاء التراث العربی، بیروت، الطبعة الاُولی، 1420 ه.
49 - روضة الواعظین، لأبی علی محمّد بن الحسن بن علی بن أحمد بن علی الفتّال النیسابوری الفارسی (م 508) المطبعة أمیر - قم، الطبعة الاُولی، 1368 ش.
50 - روضُ الجِنان وروحُ الجَنان فی تفسیر القرآن، المشهور ب «تفسیر الشیخ أبو الفتوح الرازی»، لجمال الدِّین أبی الفتوح الحسین بن علیّ بن محمّد بن أحمد بن الحسین بن أحمد الخزاعی الرازی النیسابوری (م حدود 554) بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی (مؤسّسة الدراسات الإسلامیّة التابعة للروضة الرضویّة) مشهد، 1371 ش.
51 - سنن أبی داود، لسلیمان بن الأشعث بن عمرو بن عامر السجستانی (202-275) دار ابن حزم، بیروت، الطبعة الاُولی، 1418 ه.
52 - سنن الترمذی (الجامع الصحیح) لأبی عیسی محمّد بن عیسی ابن سورة بن موسی بن الضحاک السلمی (209-279) دار إحیاء التراث العربی، بیروت، 1415 ه.
53 - السنن الکبری، لأبی بکر أحمد بن الحسین بن علی بن موسی البیهقی الخسروجردی (384-458) دار الفکر، بیروت، الطبعة الاُولی، 1419 ه.
54 - سیر أعلام النبلاء، لأبی عبداللّه شمس الدِّین محمّد بن أحمد ابن عثمان بن قایماز الترکمانی الفارقی، المشتهر بالذهبی (673-748)، دار الفکر، بیروت، الطبعة الاُولی، 1417 ه.
55 - الشافی فی الإمامة، للشریف المرتضی علی بن الحسین بن موسی بن محمّد بن موسی بن إبراهیم بن موسی الکاظم بن جعفر الصادق علیهم السلام (355 - 436 ه) مؤسّسة الصادق، طهران، الطبعة الثانیة، 1410 ه.
56 - شرح الأخبار فی فضائل الأئمّة الأطهار علیهم السلام، للقاضی النعمان ابن محمّد التمیمی المغربی (م 363)، مؤسّسة النشر الإسلامی، الطبعة الاُولی، 1409 ه.
57 - شرح المقاصد، لمسعود بن عمر بن عبداللّه، الشهیر بسعدالدین التفتازانی (712-793) مطبعة أمیر، قم، الطبعة الاُولی 1370-1371 ش.
58 - شرح نهج البلاغة، لعبد الحمید بن هبة اللّه بن محمّد بن محمّد ابن الحسین المدائنی، المعروف بابن أبی الحدید (586-655) مؤسّسة إسماعیلیان، قم.
ص:77
59 - شواهد التنزیل لقواعد التفضیل فی الآیات النازلة فی أهل البیت صلوات اللّه وسلامه علیهم، لأبی القاسم عبید اللّه بن عبداللّه بن أحمد بن محمّد بن حسکان، المعروف بالحاکم الحسکانی (من أعلام القرن الخامس الهجری) مؤسّسة الطبع والنشر التابعة لوزارة الثقافة والإرشاد الإسلامی، الطبعة الاُولی، 1411 ه.
60 - صحیح البخاری، لأبی عبداللّه محمّد بن إسماعیل بن إبراهیم ابن المغیرة بن بَردزبَة البخاری الجعفی (194-256) دار الفکر للطباعة والنشر، 1419 ه.
61 - صحیح مسلم، لأبی الحسین مسلم بن الحجّاج بن مسلم القشیری النیسابوری (206-261) دار ابن حزم، بیروت، الطبعة الاُولی، 1416 ه.
62 - علل الشرائع، لأبی جعفر محمّد بن علیّ بن الحسین بن موسی بن بابویه القمّی، المعروف بالشیخ الصدوق (م 381) المکتبة الحیدریّة ومطبعتها، النجف الأشرف، 1385 ه.
63 - عمدة عیون صحاح الأخبار فی مناقب إمام الأبرار، لأبی الحسین یحیی بن الحسن بن الحسین بن علی بن محمّد بن البطریق الأسدی الحلّی، المعروف بابن البطریق (533-600) مؤسّسة النشر الإسلامی، قم المشرّفة، 1407 ه.
64 - عوالم العلوم والمعارف والأحوال من الآیات والأخبار والأقوال، للشیخ عبداللّه بن نور اللّه البحرانی الاصفهانی (من أعلام تلامذة المجلسی) مؤسّسة الإمام المهدی علیه السلام، قم المقدّسة، الطبعة الاُولی، 1405-1416 ه.
65 - عیون أخبار الرضا علیه السلام، لأبی جعفر محمّد بن علیّ بن الحسین ابن موسی بن بابویه القمّی، المعروف بالشیخ الصدوق (م 381) دار العلم، قم، 1377 ه.
66 - الغدیر فی الکتاب والسنّة والأدب، للشیخ عبد الحسین أحمد الأمینی النجفی (1320-1390)، مرکز الغدیر للدراسات الإسلامیّة، قم، الطبعة الاُولی، 1416 ه.
67 - فتح القدیر الجامع بین فنّی الروایة والدرایة من علم التفسیر، لمحمّد بن علی بن محمّد بن عبداللّه بن الحسن بن محمّد بن صلاح بن علی بن عبداللّه الشوکانی (1173-1250) دار الفکر، بیروت، الطبعة الثالثة، 1393 ه.
68 - فرائد السمطین فی فضائل المرتضی والبتول والسبطین والأئمّة من ذریّتهم علیهم السلام، للشیخ إبراهیم بن محمّد بن المؤیّد أبو بکر بن محمّد بن حمّویه الجوینی الخراسانی، المعروف بالحموی وابن حمّویه (644-722) مؤسّسة المحمودی للطباعة والنشر، الطبعة الاُولی، 1398 ه.
69 - الفضائل، للشیخ سدید الدین أبی الفضل شاذان بن جبرئیل بن أبی طالب القمّی (من أعلام القرن السادس) مؤسّسة ولیّ عصر، قم، الطبعة الاُولی، 1422 ه.
70 - فضائل أهل البیت علیهم السلام من کتاب فضائل الصحابة، لأبی عبداللّه أحمد بن محمّد بن حنبل (164-241) و استدراک عبداللّه بن أحمد بن محمّد بن حنبل (290) وأبی بکر أحمد بن جعفر بن حمدان القطیعی (368) المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الإسلامیّة، الطبعة الاُولی - 1425 ه.
71 - قرب الإسناد، لأبی العبّاس عبداللّه بن جعفر بن الحسین بن مالک بن
ص:78
جامع الحمیری القمّی (من أعلام القرن الثالث) مؤسّسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، بیروت، الطبعة الاُولی، 1413 ه.
72 - الکافی، لثقة الإسلام أبی جعفر محمّد بن یعقوب بن إسحاق الکلینی الرازی (م 329) دار الکتب الإسلامیّة، طهران، الطبعة الثالثة، 1388-1389 ه.
73 - الکامل فی التاریخ، لعزّ الدِّین أبی الحسن علی بن محمّد بن محمّد بن عبد الکریم بن عبد الواحد الشیبانی، المعروف بابن الأثیر (555-630) دار الکتاب العربی، بیروت، الطبعة الثالثة، 1422 ه.
74 - کتاب سلیم بن قیس الهلالی، لأبی صادق سلیم بن قیس الهلالی العامری الکوفی (م 76) مطبعة نگارش، الطبعة الثالثة، 1423 ه.
75 - الکشّاف عن حقائق غوامض التنزیل وعیون الأقاویل فی وجوه التأویل، لأبی القاسم جار اللّه محمود بن عمر بن محمّد الخوارزمی الزمخشری (467-538) دار الکتاب العربی، بیروت، 1366 ه.
76 - کشف الغمّة فی معرفة الأئمّة علیهم السلام، لبهاء الدِّین علیّ بن عیسی ابن أبی الفتح الإربلی (م 693) المطبعة العلمیّة، قم، بالاُفست عن مکتبة بنی هاشم، تبریز، 1381 ه.
77 - الکشف والبیان، المعروف تفسیر الثعلبی، لأبی إسحاق أحمد ابن محمّد بن إبراهیم الثعلبی النیسابوری (م 427) دار إحیاء التراث العربی، بیروت، الطبعة الاُولی، 1422 ه.
78 - کفایة الأثر فی النصّ علی الأئمّة الاثنی عشر، لأبی القاسم علیّ ابن محمّد بن علیّ الخزّاز القمّی الرازی (من أعلام القرن الرابع) انتشارات بیدار، مطبعة الخیّام، قم، 1410 ه.
79 - کنز العمّال فی سنن الأقوال والأفعال، لعلیّ بن حسام الدین بن عبد الملک الجونبوری، المشهور بالمتّقی الهندی (885-975) مؤسّسة الرسالة، بیروت، 1409 ه.
80 - لسان المیزان، لشهاب الدِّین أحمد بن علی بن محمّد بن محمّد بن علی بن أحمد، الشهیر بابن حجر العسقلانی (773-852) دار إحیاء التراث العربی، بیروت، الطبعة الاُولی، 1416 ه.
81 - مائة منقبة من مناقب أمیر المؤمنین علیّ بن أبی طالب والأئمّة من ولده علیهم السلام من طریق العامّة، لأبی الحسن محمّد بن أحمد بن علیّ بن الحسن بن شاذان القمّی (کان حیّاً 412) مدرسة الإمام المهدی علیه السلام، قم المقدّسة، الطبعة الاُولی، 1407 ه.
82 - متشابه القرآن ومختلفه، لأبی جعفر محمّد بن علیّ بن شهرآشوب السروی المازندرانی (م 588) انتشارات بیدار.
83 - مجمع البیان فی تفسیر القرآن، لأبی علی الفضل بن الحسن بن الفضل الطبرسی (469-548) دار الفکر، بیروت، 1414 ه.
84 - مجمع الزوائد ومنبع الفوائد، لنور الدِّین علیّ بن أبی بکر بن سلیمان الهیثمی الشافعی (735-807) دار الکتب العلمیّة، بیروت، 1408 ه.
85 - المحاسن، لأحمد بن أبی عبداللّه محمّد بن خالد بن عبد الرحمن بن محمّد بن علیّ البرقی الکوفی (م 274 أو 280) دار الکتب الإسلامیّة، قم.
86 - مروج الذهب ومعادن الجوهر، لأبی الحسن علی بن حسین ابن علی المسعودی (م 645) منشورات دار الهجرة، قم، الطبعة الثانیة، 1404 ه.
87 - المستدرک علی الصحیحین، لأبی عبداللّه محمّد بن عبداللّه بن حمدویه بن نعیم بن الحکیم الضبّی الطهمانی النیسابوری الشافعی، المعروف بابن البیّع (321-405) دار الکتب العلمیّة، بیروت، الطبعة الاُولی، 1411 ه.
88 - المسند، لأبی عبداللّه أحمد بن محمّد بن حنبل بن هلال الشیبانی (164-241) دار الفکر، بیروت، الطبعة الثانیة، 1414 ه.
89 - مسند فاطمة الزهراء علیها السلام، للشیخ عزیز اللّه العطاردی، انتشارات عطارد، الطبعة الاُولی، 1412 ه.
90 - مشکل الآثار، لأبی جعفر أحمد بن محمّد بن سلامة بن سلمة الأزدی الطحاوی المصری الحنفی (229-321) دار الکتب العلمیّة، بیروت، الطبعة الاُولی، 1415 ه.
91 - مصباح الأنوار فی فضائل إمام الأبرار، للشیخ هاشم بن محمّد، من مخطوطات مکتبة العمومی آیة اللّه المرعشی النجفی، الرقم 5195.
مصباح الکفعمی، أو جنّة الأمان الواقیة وجنّة الأیمان الباقیة، لتقیّ الدِّین إبراهیم بن علی بن الحسن بن محمّد بن صالح بن إسماعیل الحارثی الکفعمی العاملی (840-905) منشورات الرضی، زاهدی.
92 - مصباح المتهجّد، لأبی جعفر محمّد بن الحسن بن علیّ بن الحسن الطوسی، المشتهر بشیخ الطائفة والشیخ الطوسی (385-460) مؤسّسة فقه الشیعة، بیروت، الطبعة الاُولی، 1411 ه.
93 - معانی الأخبار، لأبی جعفر محمّد بن علی بن الحسین بن موسی بن بابویه القمّی، المعروف بالشیخ الصدوق (م 381) مؤسّسة النشر الإسلامی، قم، الطبعة الثالثة، 1416 ه.
94 - معجم أحادیث الإمام المهدی علیه السلام، للهیئة العلمیّة فی مؤسّسة
ص:79
المعارف الإسلامیّة، الطبعة الاُولی، 1411 ه.
95 - المعجم الکبیر، لأبی القاسم سلیمان بن أحمد بن أیّوب اللّخمی الطبرانی (260-360) دار إحیاء التراث العربی، بیروت، الطبعة الثانیة، 1404 ه.
96 - مقاتل الطالبیّین، لعلیّ بن الحسین بن محمّد بن أحمد بن الهیثم بن عبد الرحمان، المعروف بأبی الفرج الأصبهانی (284-356) دار المعرفة، بیروت.
97 - مقتل الحسین علیه السلام، لأبی المؤیّد أخطب خوارزم الموفّق بن أحمد بن محمّد المکّی الخوارزمی (م 568) مکتبة المفید، قم، بالاُفست، عن الطبعة فی النجف الأشرف 1367 ه.
98 - مقتل الحسین علیه السلام (وقعة الطف) للمؤرّخ لوط بن یحیی بن سعید بن مخنف بن سلیم الأزدی (م 158) المطبعة العلمیّة، قم، الطبعة الثانیة، 1364 ش.
99 - مقتل الحسین علیه السلام وقیام المختار، لأبی محمّد أحمد بن أعثم الکوفی، انتشارات أنوار الهدی، قم، الطبعة الثانیة، 1424 ه.
100 - المناقب، لأبی المؤیّد أخطب خوارزم الموفّق بن أحمد بن محمّد المکّی الخوارزمی (م 568)، مؤسّسة النشر الإسلامی، قم، الطبعة الثالثة، 1417 ه.
101 - مناقب آل أبی طالب علیهم السلام، لأبی جعفر محمّد بن علیّ بن شهرآشوب السروی المازندرانی (م 588) منشورات علّامة، المطبعة العلمیّة، قم.
102 - میزان الاعتدال فی نقد الرِّجال، لأبی عبداللّه شمس الدِّین محمّد بن أحمد بن عثمان بن قایماز الترکمانی الفارقی، المشتهر بالذهبی (673-8 دار الفکر، بیروت.
103 - المیزان فی تفسیر القرآن، للعلّامة السیّد محمّد حسین الطباطبائی (1321-1403) مؤسّسة مطبوعاتی إسماعیلیان، قم، الطبعة الثالثة، 1393 ه.
104 - نهج البلاغة، وهو مجموع ما اختاره أبو الحسن محمّد بن الحسین بن موسی بن محمّد بن موسی بن إبراهیم بن الإمام موسی بن جعفر علیهم السلام، المعروف ب «الشریف الرضی» (359-406) من کلام أمیر المؤمنین علیّ بن أبی طالب علیه السلام، تحقیق الدکتور صبحی الصالح، دار الهجرة، قم.
105 - نهج الحقّ وکشف الصدق، لجمال الدِّین أبی منصور الحسن ابن یوسف بن علیّ بن محمّد بن المطهّر الأسدی، المعروف بالعلّامة الحلّی (648-726) مؤسّسة دار الهجرة، قم، الطبعة الاُولی، 1407 ه.
ص:80